a39371 O09 S.14VHO!I S88/ 8E€r0 19/1 € WLS 40 ALISH aAl JOTIN M. KELLY LIBRARY LN HEMORY OF CARDINAL GEHOAGE FLAHI?EF CSB ECL & , ORO i9O5-i989 University of St. Michael’s College, Toronto BIBLIORUM SACRORUM NOVA EDITIO ng = AR aN alee phlei! BIBLIORUM SACRORUM JUXTA VULGATAM CLEMENTINAM NOVA EDITIO BREVIARIO PERPETUO ET CONCORDANTIIS AUCTA ADNOTATIS. ETIAM vocis QUI IN MONUMENTIS- FIDEI SOLLEMNIORIBUS ET IN LITURGIA.ROMANA USURPARI CONSUEVERUNT CURAVIT ALOISIUS GRAMATICA TYPIS POLYGLOTTIS VATICANIS MCMLIX Omnia iura vindicabuntur Nihil obstat quominus imprimatur. Mediolani, die 31 Maii 1913. Sac. ACHILLES RATTI Revisor Delegatus. IMPRIMATUR Mediolani, die 21 Maii 1913. + ANDREAS C. Card. FERRARI Archiepisc. Mediolanensis NOVAM HANC BIBLIORVM SACRORVM EDITIONEM IN VSVM PRAESERTIM SCHOLAR - ECCLESIASTICAR - COMPARATAM ATQVE AVXILIIS INSTRVCTAM AD VERBVM DEI FACILIVS INTELLIGENDVM TVTIVSQVE INTERPRETANDVM PIO... PP Kt SACRI PRINCIPATVS AN. VIII L VERO A SACERDOTIO SVSCEPTO CELEBRANTI EDITOR DEVOTISSIME oS: PRAEFATIO AD LECTOREM [Ex editione Vaticana anni MDXCII] In multis magnisque beneficiis, quae per sa- cram Tridentinam Synodum Ecclesiae suae Deus contulit, id in primis numerandum vi- detur, quod inter tot latinas editiones, divina- rum Scripturarum, solam veterem ac vulgatam, quae longo tot saeculorum usu in Ecclesia probata fuerat, gravissimo decreto authenti- cam declaravit. Nam, ut illud omittamus, quod ex recentibus editionibus non paucae ad hae- reses huius temporis confirmandas licenter de- tortae videbantur, ipsa certe tanta versionum varietas atque diversitas magnam in Ecclesia Dei confusionem parere potuisset. lam enim hac nostra aetate illud fere evenisse constat, quod sanctus Hieronymus tempore suo acci- disse testatus est (a), tot scilicet fuisse exem- plaria, quot codices, cum unusquisque pro arbitrio suo adderet vel detraheret. Huius autem veteris ac vulgatae editionis tanta semper fuit auctoritas tamque excellens praestan- tia, ut eam ceteris omnibus latinis editionibus longe anteferendam esse apud aequos iudices in dubium revocari non_ posset. Qui namque in ea libri continentur (ut a maioribus nostris quasi per manus traditum nobis est) partim ex sancti Hieronymi translatione vel emenda- tione suscepti sunt, partim retenti ex antiquis- sima quadam editione latina, quam _ sanctus Hieronymus communem et vulgatam (bd), san- ctus Augustinus Italam (c), sanctus Gregorius veterem translationem appellat (d). Ac de veteris quidem huius, sive Italae editionis sinceritate atque praestantia, praeclarum sancti Augustini testimonium exstat in secundo libro de Doctrina Christiana (e), ubi latinis omni- bus editionibus, quae tunc plurimae circumfere- bantur, Italam praeferendam censuit, quod esset, ut ipse loquitur, ’verborum_ tenacior cum perspicuitate sententiae’. De sancto vero Hieronymo multa exstant veterum Patrum egre- gia testimonia: eum enim sanctus Augustinus (f) hominem doctissimum ac trium linguarum peritissimum vocat, atque eius translationem ipsorum quoque hebraeorum testimonio vera- cem esse confirmat. Eundem sanctus Grego- rius (g) ita praedicat, ut eius translationem, (a) Praef. in Iosue. (b) S. Hieron. in c. 49 Isaiae. (c) S. August. lib. 2. Doctr. Christian. c. 14. P (d) S. Gregor. epist. dedicat. ad Leandrum c. 5. in ne. (e) S. August. ubi supra. (f) Lib. 18. de Civitate Dei, (g) Lib 20. Moral. 24. Ci £3: quam novam appellat, ex hebraeo eloquio cuncta verius transfudisse dicat, atque idcirco dignissimam esse, cui fides in omnibus habeatur. Sanctus autem Isidorus non uno in loco hie- ronymianam versionem ceteris omnibus ante- ponit (4), eam quae ab ecciesiis christianis com- muniter recipi ac probari adfirmat (2), quod sit ’in verbis clarior et veracior in sententiis’. So- phronius quoque, vir eruditissimus, sancti Hie- ronymi translationem non latinis modo, sed etiam graecis valde probari animadvertens, tanti eam fecit, ut psalterium et prophetas ex Hieronymi versione in graecum eleganti ser- mone transtulerit. Porro qui secuti sunt viri doctissimi, Remigius, Beda, Rabanus, Haymo, Anselmus, Petrus Damiani, Richardus, Hugo, Bernardus, Rupertus, Petrus Lombardus, Ale- xander, Albertus, Thomas, Bonaventura cete- rique omnes, qui his nongentis annis in Ec- clesia floruerunt, sancti Hieronymi_ versione ita sunt usi, ut ceterae, quae paene innume- rabiles erant, quasi lapsae de manibus theolo- gorum penitus obsoleverint. Quare non imme- rito catholica Ecclesia sanctum Hieronymum *doctorem maximum, atque ad Scripturas sacras | interpretandas divinitus excitatum’ ita celebrat, ut iam difficile non sit illorum omnium dam- nare iudicium, qui vel tam eximii doctoris lu- cubrationibus non adquiescerunt, vel etiam me- liora aut certe paria praestare se posse con- fidunt. Ceterum, ne tam fidelis translatio tamque in omnes partes Ecclesiae utilis, vel iniuria temporum vel impressorum incuria vel temere emendantium audacia, ulla ex parte corrum- peretur, eadem sacrosancta Synodus_ Triden- tina illud decreto suo sapienter adiecit, ut haec ipsa vetus ac vulgata editio emenda- tissime, quoad fieri posset, imprimeretur; ne- que ulli liceret eam sine facultate et approba- tione superiorum excudere. Quo decreto simul typographorum temeritati ac licentiae modum imposuit et pastorum Ecclesiae in tanto bono quam diligentissime retinendo et conservando, vigilantiam atque industriam excitavit. Et quamvis insignium Academiarum theologi in editione vulgata pristino suo nitori restituenda magna cum laude laboraverint; quia tamen in tanta re nulla potest esse nimia diligentia, et codices manu scripti complures et vetustiores (th) Lib. 6. Etymol. c. 5. (i) Lib. 1 de Divin. offic. 12. rere”, © © ils mes Summi Pontificis iussu conquisiti atque in ur- bem advecti erant; et demum, quoniam exse- cutio generalium Conciliorum, et ipsa Scriptu- rarum integritas ac puritas ad curam Aposto- licae Sedis potissimum pertinere cognoscitur; ideo Pius IV Pontifex Maximus pro sua in omnes Ecclesiae partes incredibili vigilantia, lectissimis aliquot sanctae Romanae Ecclesiae cardinalibus aliisque tum sacrarum litterarum, tum variarum linguarum peritissimis viris, eam provinciam demandavit, ut vulgatam editionem latinam, adhibitis antiquissimis codicibus manu scriptis, inspectis quoque hebraicis, graecisque Bibliorum fontibus, consultis denique veterum Patrum commentariis, accuratissime castiga- rent. Quod itidem institutum Pius V_prose- cutus est. Verum conventum illum, ob varias gravissimasque Sedis Apostolicae occupationes iamdudum intermissum Sixtus V divina Pro- videntia ad summum _ sacerdotium evocatus ardentissimo studio revocavit et opus tandem confectum typis mandari iussit. Quod, cum iam esset excusum et, ut in lucem emitteretur, idem pontifex operam daret, animadvertens non pauca in sacra Biblia preli vitio irrepsisse, quae iterata diligentia indigere viderentur, to- tum ous sub incudem revocandum censuit atque decrevit. Id vero cum morte praeventus praestare non potuisset, Gregorius XIV, qui post Urbani VII duodecim dierum pontifica- tum Sixto successerat, eius animi intentionem exsecutus, perficere adgressus est, amplissimis aliquot cardinalibus aliisque doctissimis viris ad hoc iterum deputatis. Sed, eo quoque et, qui illi successit, Innocentio IX brevissimo tempore de hac luce subtractis, tandem sub initium pontificatus Clementis VIII, qui nunc Ecclesiae universae gubernacula tenet, opus, in quod Sixtus V intenderat, Deo bene iu- vante, perfectum est. Accipe igitur, christiane lector, eodem Cle- mente summo pontifice adnuente, ex Vaticana ty- pographia veterem ac vulgatam sacrae Scripturae editionem, quanta fieri potuit diligentia castiga- tam: quam quidem, sicut omnibus numeris abso- lutam pro humana imbecillitate adfirmare diffi- cile est, ita ceteris omnibus, quae ad hanc usque diem prodierunt, emendatiorem purioremque es- se, minime dubitandum. Et vero, quamvis in hac Bibliorum recognitione, in codicibus manu scri- ptis, hebraeis graecisque fontibus et ipsis ve- terum Patrum commentariis conferendis non mediocre studium adhibitum fuerit; in:hac ta- men pervulgata lectione, sicut nonnulla con- sulto mutata, ita etiam alia, quae mutanda videbantur, consulto immutata relicta sunt; tum quod ita faciendum esse ad offensionem populorum vitandam sanctus Hieronymus non semel admonuit (a); tum quod facile fieri posse credendum est, ut maiores nostri, qui ex he- braeis et graecis latina fecerunt, copiam me- liorum et emendatiorum librorum habuerint, quam ii, qui post illorum aetatem ad nos per- venerunt, qui fortasse, tam longo tempore identidem describendo, minus puri atque in- tegri evaserunt; tum denique, quia sacrae congregationi amplissimorum cardinalium aliis- que eruditissimis viris ad hoc opus a Sede Apostolica delectis propositum non fuit novam aliquam editionem cudere vel antiquum inter- pretem ulla ex parte corrigere vel -emendare, sed ipsam veterem ac vulgatam editionem la- tinam a mendis veterum librariorum, necnon pravarum emendationum erroribus repurgatam suae pristinae integritati ac puritati, quoad eius flieri potuit restituere; eaque restituta, ut quam emendatissime imprimeretur iuxta Con- cilii oecumenici decretum pro viribus operam dare. Porro in hac editione nihil non canoni- cum, nihil adsciticium, nihil extraneum appo- nere visum est; atque ea causa fuit, cur liber III et IV Esdrae inscripti, quos inter canoni- cos libros sacra Tridentina Synodus non ad- numeravit; ipsa etiam Manassae regis Oratio, quae neque hebraice, neque graece quidem exstat, neque in manu scriptis antiquioribus invenitur, neque pars est ullius canonici libri, extra canonicae scripturae seriem posita sint, et nullas ad marginem concordantiae (quae posthaec inibi apponi non prohibentur), nullae notae, nullae variae lectiones, nullae denique praefationes, nulla argumenta ad librorum ini- tia conspiciantur. Sed, sicut Apostolica Sedes industriam eorum non damnat, qui concor- dantias locorum, varias lectiones, praefationes s. Hieronymi et alia id genus in aliis editio- nibus inseruerunt; ita quoque non_prohibet, quin alio genere characteris in hac ipsa Vati- cana editione eiusmodi adiumenta, pro studio- sorum commoditate atque utilitate in poste- rum adiciantur, ita tamen ut lectiones variae ad marginem ipsius textus minime adnotentur. (a) Epist. ad Suniam et Fretellam; Praef. Evang. ad Damasum. —— RET 5 Sok Pan ef i, a BLS Pallet kL $F atl PP thay He ? = aes Pues Bes « 1 i aes Maree cere ah He Mipordrrdny % 45 at he | iz .f WOR | ey a pet at on appetite 5 maine Ime ‘ . _ MEMOITIGR MVROADAe MV AOIISIA oa ) MATASAIMOD + AADYTealed. 1999 » AAJOR MAT OSovatenT envA BOTA > Myawaoluatvi eva? We myeae ian gem ee ae i a aMi2aITOvEd “ue aw ok tog hi) GE! CPSP EAS 3 Ai Sas SSR ERLE oF @ ae ie at a ey Wie 5: hs ’ : Dey Nt ® iat ; E fy : ~ 4 : Me OU de Co hs 1 ERS ROR "si hae Tac eather a «RDA calender heh mate soccer tester hiidi-\ aie ievalignsaipbiaaey +f ~ > ~ . Tey is Me Seer RS * tees ‘ Pee , pie ves eT + rei Gy, w ellie einer tern cade wal gene Berta, S20 oe os echitoe b teh + 5 BE GtN TiBUS*S. Cum Brixiae adulescentulos in Ecclesiae spem succrescentes in Sacris Litteris erudirem, nullum mihi Bibliorum Sacrorum Vulgatae editionis exemplar praesto esse videbam, quod viam ad Sacras Scripturas facilius interpretandas atque intelligendas muniret. Et, quoniam eos putabam inutiliter tempus terere, qui incommo- dum aliquod conqueruntur neque eidem student pro viribus mederi, eo vel magis quia querelis iacturam nostram reparare non licet, statueram in novam Bibliorum editionem incumbere, quae huic tantae necessitati utcumque satisfaciens, exemplar quidem Clementinum praeberet, at no- stris temporibus aptatum et iis subsidiis instru- ctum, quae ad Sacras Litteras divulgandas ea- rumque cognitionem adsequendam non parum utilitatis conferant. Quod ut adipiscerer, utque simul et brevitati et voluminis tenui pretio consulerem, visum est non abs re esse, si vestigiis quorundam ingres- sus, qui vulgares Bibliorum Sacrorum editiones curaverunt, concordantias undique conquirerem et locos colligerem, sive qui paralleli dicuntur, sive qui in documentis fidei et in liturgia ro- mana ab Ecclesia usurpantur, eorumque nota- tionem textui sacro ita apponerem, ut Icgentium oculis simul cum sacra oratione ea interpretatio quodammodo exhiberetur quam authenticam vocant, quae scilicet vel a Deo auctore Scriptu- rarum vel ab Ecclesia prodiit. Nostra non multum interest difficultates enar- rare quae huic rei adsequendae obfuerunt, vel summam laborum ac vigiliarum exponere, quam, ut opus perficeretur, sustinui. Siquidem Deus, qui et ’ velle’ contulit, dedit et ’ perficere’. Opus Dei gratia, ut ita dicam, ac beneficio concre- tum atque diuturni laboris haud paenitendus fructus utinam curatoribus animarum ceterisque omnibus, quibus copia commentariorum non est, et tamen verbum divinum explicare non modo solacium, sed officium et munus est, ali- quid utilitatis et commodi adferre possit ! lis omnibus itaque omissis quae ad huius edi- tionis historiam spectant, aequum esse arbitror si, ut desiderio veri similiter indulgeam eorum qui legunt, pauca dicam de iis rebus quae aut adhibitae sunt ut exemplar maioris utilitatis ac perspicuitatis esset, aut ad exemplar ipsum sunt adiectae. -1. Quid in hac editione ad textum quod at- tinet factum sit. Norunt omnes textus Bibliorum Sacrorum Vulgatae editionis nullus editori catho- lico edendus praesto esse, praeter illum qui anno MDXCII typis Vaticanis, Clemente Vill auctore, prodiit, quique Pontifex Maximus ea cautione in posterum denuo evulgari posse sta- tuit, ut, ’ne minima quidem particula de eo mu- tata, addita vel ab eo detracta, nisi aliquid occurreret quod typographicae incuriae adseri- bendum esset, inviolabiliter observarentur ’. Eius tamen natura innixus editionis usuque fretus eorum omnium qui Biblia latine ediderant opti- mum factu arbitratus sum (id quod alibi multis argumentis persuadendum curavi’), si in eam sententiam venirem, verbis illis a Clemente VIII tecta sarctaque fuisse ea omnia quae in textu sacro vere, ut dicitur, substantialia essent, verba nempe, verborum ordinem eaque adiuncta, quae utcumque Scripturae Sacrae significationem vimque attingerent; non ea quae minimi mo- menti et mere accidentalia viderentur et quae sive ad rectam scribendi rationem, quam ortho- graphiam vocant, quaeque, ut ait Quintilianus, >apud Romanos consuetudini inservit ideoque semper mutata est’, sive ad genus interpunctio- nis spectarent; neque ea quae diversorum tem- porum usibus aptarentur, vel a legibus philolo- giae penderent; quaeque curanda essent, non quo clarior sensus evaderet, sed ne idem a scri- bendi ratione differret, quae apud omnes valet. Cui consilio eo libentius indulsi quo perspectius mihi erat hac in re usum, qui penes aetatis no- strae eruditos homines obtinet, minime differre ab ea ratione scribendi quae temporibus s. Hie- ronymi invalescebat *), Idcirco non modo studui ut unica forma exscriberem quae, in editionibus Clementinis duplici vel triplici adspectu se ofie- runt *); sed eas quoque formas verborum im- 1) Videsis Delle edizioni della Clementina, Monza, 1912, pag. 8 et sqq. 2) Cf. Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latino- rum, Vindobonae. F. Tempsky, Voll. praesertim LIV et LV. 8) Itaque unica forma exscripsi sequentia verba: Jbe- ryllus, topazius, absinthium, secutus, persecutio, etc.. venale, mixtus cum suis compositis, exsicco, femur, heres et hereditas, hordeum, nuntio cum suis compositis, levi- gare, proelium, sidus, sollicitus, frenum, squaleo cum compositis, lacryma, hiems, nummus, silva, etc. Quia vero Clementina editio plerumque legem phoneticam non negligit, quae mutationem litterae m in 2 importat, cum littera gutturalis vel dentalis sequatur; pariter quando- que in derivatis ab eo conctractionem invehit duorum i si desinentia ab s incipiat; ei ego legi obsecutus semper exscribendum esse censui quanquam, nunquid, eundem, veruntamen, etc. abisti, inisti, praeterisset, etc. B) SIGLA IN NOTULIS USUM ECCLESIASTICUM DESIGNANTIBUS FREQUENTIUS ADHIBITA a. ante mai, maior (hebd., Ant.) adv. adversus Ms., Mss Missa, -sae Adv. Adventus mt, matutinum All. Alleluia (V.) Nor. November Ant., Antt. Antiphona, -nae nn, nona p. App. Apostolus, Apostoli oct. octava ug. Augustus (mensis) Oct. October : beatus, bene; bonus Of. Offertorium ben., bened. benedictio off. officium r. brevis (L., R.) ord, ordo (Ms. etc.) bul. bulla p. parvum \off.), post £; contra Ps Pontifex, Paschale (T.) can. canon Pass. Passionis (D. vel T.)- Catech. R. Catechismus Romanus Pat. Pentecostes Cr; Ch Confessor, -res (P. R.) Pontificale Romanum Cin Cinerum (fr. 4) pr. proprium (off. etc.) cm. commune prec. preces Cm. Communio prm. prima cmpl. completorium prop. propositio Cn. Canticum Prph. - Prophetia comm. commemoratio prtm. p: otomartyr Cenc. Concilium Psch. Pascha cons. consecratio (ecclesiae) qcq. quacumque Cp., Cpp. Capitulum, -la Qdg. Quadragesima d, dies Ong. Quinquagesima (D.) D., Dd. Dominica, -cae QT. Quattuor Tempora ded. dedicatio (ecclesiae) P, RR. Responsorium, -ria Df. Defunctus, -orum R. R.) Rituale Romanum £5 "Ep. Episcopus rite ritus [sanctum, etc. Ev. Evangelium S. SS. sessio, supra, sanctus, -cti, sacro- Evang. Evangelista Sctar Sanctarum (cm.) Sr., frr. feria, -riae Spor. Septemobris rl. ferialis Sptg Septuagesima (D.) 8.5 FS. Sestum, ari SS. Sancti (fs. SS. omnium) r. Graduale Sxg. Sexagesima (D.) gr. gratia, -arum (actio) sxt. sexta hebd. hebdomada die Tempus, Tempora inf. infra Tr. Tractus Int. Introitum trt. tertia Inv. Invitatorium V., Vv., VV. Versus b. liber v., vot. votivum, -va, (off., Ms.) y BOOS BS ar Lectio, -nes Vg. vigilia Ul. laudes Virg: Virgo, Virgines M., Mm, Martyr, -res vsp. vesperae. PRINCIPALIUM Senet ARGUMENTORUM {Numeri uncis inclusi significant quot paragraphos editiones Catechismi R. recentiores in unoquoque capite admittant] Prooemium generale (/3) Caput 3. De II praecepto (30) Pars 1. - De Symbolo Apostolorum » 4. De Ill praecepto (27) Caput 1. De sacramentis in genere (31) . De praeparatione ad oratione » 2. De baptismo (77) ohne ad orationem (6) . De modo et ordine orandi (9) . De prooemio orationis dominicae (20) . De I petitione (9) 11. De IT petitione (19) 12. De Ill petitione (24) 13. De IV petitione (33) 14. De V petitione (23) 15. De VI petitione (20) 16. De VII petitione .12) 17. De « Amen» in fine orationis (6) Caput 1. De symbolo in communi (4) >» 5. De IV praecepto (22) » 2. De creatione (23) >» 6. De V praecepto (25) » 3. De Filio Dei (12) » 7. De VI praecepto (13) » 4. De eius incarnatione (11) » 8. De VII praecepto (25) » 5. De eius passione et morte (16) >» 9. De VIII praecepto 23) >» 6. De eius descensu ad inferos (15) » 10. De IX et X praecepto (23) >» 7. De eius ascensione (9) a. Ee py ponieaine adventu (11) Pars IV. - De oratione Dominica » 9. De Spiritu Sancto (8 : ; 2 » 10. De Ecclesia et Communione SS. (27) 3:4 es : ae separa crapionis (it gaia (4) >» 11. De remissione peccatorum (12) 3. De partibus et gradibus orat. (7) » 12. De resurrectione carnis (14) 4. De iis quae petenda sunt (5) » 13. De vita aeterna (13) 5. De iis pro quibus orandum est (8) Pars Il. - De Sacramentis 6. De iis ad quos oratio dirigitur 3} 7 8 9 » 3. De confirmatione ae » 4. De eucharistia (81 » 5. De paenitentia (79) >» 6. De extrema unctione (16) » 7. De ordine (34) » 8. De matrimonio (34) Pars II'. - De Praeceptis Decalogi Caput 1. De praeceptis in communi (14) » 2. Del praecepto (24) CPV CF Fo e797 2 & eS US — S — xvI-— Broek GENES|S HEBRAICE “ BERESITH ,, -waiiN @principio Screavit Deus caelum et terram. 2 Terra autem erat Cinanis et vacua, et tenebrae erant super faciem abyssi, et “spiritus Dei ferebatur super aquas, 3 eDixitque Deus: /Fiat lux. Et facta est lux. 4 Et 9vidit Deus lucem quod esset bona et divisit lucem a tenebris. 5 Appellavitque lucem “diem et tenebras tnoctem. Factumque est vespere et mane, dies unus. ; =| + §& Dixit quoque Deus: Fiat ifirmamentum in medio aquarum et aividat aquas ab aquis. 7 Et fecit Deus firmamentum, ldivisitque aquas, quae erant sub firmamento, ab his ”“quae erant super firmamentum. Et factum est ita. 8 Vocavitque Deus firma- mentum caelum. Et factum est vespere et mane, dies secundus. 9 Dixit vero Deus: “Congregentur aquae, quae sub caelo sunt, in locum unum, et appareat arida. Et factum est ita. 19 Et vocavit Deus aridam terram congregationesque aquarum appellavit maria. Et vidit Deus quod esset bonum. 11 Et ait: °Germinet terra herbam virentem et facientem semen et lignum pomiferum faciens fructum iuxta genus suum, cuius semen in semetipso sit super terram. Et factum est ita. 12 Et protulit terra herbam virentem et facientem semen iuxta genus suum lignumque faciens fructum et habens unumquodque sementem secundum speciem suam. Et vidit Deus quod esset bonum. 1% Et fa- ctum est vespere et mane, dies tertius. 14 Dixit autem Deus: Fiant luminaria in firmamento caeli et di- vidant diem ac noctem et sint in ?signa et tempora et dies et annos, 15 ut luceant in firmamento caeli et illuminent terram. Et factum est ita. 169 Fecitque Deus duo luminaria magna: luminare maius, ut praeesset diei, et “luminare minus, ut praecesset nocti, et stellas. 17 Et posuit eas in firmamento caeli, ut lucerent super terram 18 et Spraeessent diei ac nocti et dividerent lucem ac tene- bras. Et vidit Deus quod esset bonum. 19 Et factum est vespere et mane, dies quartus. 20 Dixit etiam Deus: Producant aquae reptile animae viventis, et volatile super terram sub firmamento caeli. 21 Creavitque Deus tcete grandia et omnem animam viventem atque motabilem, quam produxe- rant aquae in species suas, et omne volatile secundum genus suum. Et vidit Deus quod esset bonum, 22 benedixitque eis dicens: “Crescite et multiplicamini et replete aquas maris, avesque multiplicentur super terram. 23 Et factum est vespere et mane, dies quintus. 24 Dixit quoque Deus: ’Producat terra animam viventem in genere suo, iumenta et reptilia et bestias terrae secundum species suas. Factumque est ita. 25 Et fecit. Deus bestias terrae iuxta species suas et iumenta et omne reptile terrae in genere suo. Et vidit Deus quod esset bonum 26 et ait: “Faciamus hominem ad Yimaginem et simili- tudinem nostram; et *praesit piscibus maris et volatilibus caeli et be- stiis universaeque terrae omnique reptili, quod movetur in terra. 27 Et creavit Deus hominem ad imaginem suam; ad imaginem Dei creavit illum: 4masculum et feminam creavit eos. 28 Benedixitque illis Deus et ait: %Crescite et multiplicamini et replete terram et subicite eam et dominamini piscibus maris et volatilibus caeli et universis animantibus, quae moventur super terram. 29 Dixitque Deus: Ecce dedi vobis omnem herbam adferentem semen super terram et universa ligna, quae habent in semetipsis sementem LIBER GENESIS 1, 1-209. 1 ss.] *Conc. Tolet. (a. 447) can. 9; * Conc. Vat. sess. 3, Cp. 1; can. 1, § Ae ee Prph. in sb. Ss. 1-27] "LL. in Sptg 52) i ge igs ie. cp. 27; Jb, 38 1-3; Ac 14, Heb rk ail b ps 32, 692 335,°5) Beli 18723 2 Mc 7, 28; Ac 14, 14; 17, 245 ay 1, aG 17; Heb 11, piece, £ c Is 45, 18: se 4, 23.— cf. Sap $ 32,0: [11, 18. ai * Catec Re de 25.08. ePs fi2 fe aie Heb 11, 3 vr. 10, fa 18, 25325731. (4-ch. Pa: 73,51 Pio 8, 30. 4 Ps 103, = j 375.9835 90 IOs 24. Sigi1S: ro 8, Aa “ m Ps 135, 6 : 4; Dn ise 60. n Jb 38, 8- xd wis B2\ 34. $035,603 jr Age sve Bt 3 55s o Ps 103,14; Is 42,5; Heb 6, 7. iA 3 3 Hi 19; Jr 10, 2; aie. 2; 30, 3133; ir’ vat 29; Uc 21, 25. t 4, ae § 73076; 135,7-9. J Ds gt b 38, 7. SJr 31, 35. t.Jb ‘25.74.93 PS 103, 25, 26. “6 .CDev8; E765. 95 Ie vcd. 2, 19. 20,2747 Vet UL. Fa 2 x Cp. 8? 2355 SI )-7 AD 30,34 s 6 cf. 8. yep. 5,1 6; Ec 7, 30; Sap 2, 193° eas "17, Cor Ile 47 2 Cor x aie Eph re 9,2 29, -251% Cateck. R. II 8, 10. 27-2, 10] LL. in fr. 2 p. Sptg. a (all) Mt 19,4; Mr 10;6.-cp. 2, ee 21-23; Ml 2, 15, 16. b cp.. 8,. £75. 9, TEs 1205s 127, 3; Ac 17, 26 (1) LIBER GENESIS i; ae 3, vf Prooemium (1, 1-2,3). Deus, caelo et terra creatis (1, 1-31), requiescit septimo die (2, 1-3). 1 Generationes caeli et terrae (2, 4-4, 26). Protoparentes formati et in paradiso positi (2, 4-25) serpentis astutia praeceptum Dei transgre- c cp. 9. Ps 103, 14, 15; Ac I4, 10. dJb "38, 41; Ps 144, 15, 16; 32) 9. 0%: Pe 2; 146, 9. e Ec 3, 11; o; Ecli 39, 21; Mr 7,373 7 m 4,4; Jc1,17. a v. cp. I, I Dt 4, 19; *Ps a ie b Bxba6! BA, Ey Pt Dt.:s, 12- “14; Heb 4, 4. -cf. i Ae c2Eso, 14. - cf. Ex 20, 8-11. ‘eae Catech, R. Ill 4, 9. dcp. 5,1 : 6, ne opps kame & Ps a 27; 25, 12, 19; 36 1; 37, 2 CCL BED. Lyx kIy Lab yg de 1S; CD... 3,324 g Jb 36, 27. 71%. cp. I, 1, 2. — R. in Sptg. ?. 3, 23: 18 273 Ps 102, 14; Cc 12, 7; x Cor 15, 47. dep." 7, 22; Jb:29,/3 5 38; 43 15 j (all) t Cor 15, 45 [25.228 8, 9] R. in Spig. 8-10] R. in fs. appar. B. M. V. Imm. Z RBVEATS- CDi LGp OPS $15 535 Ez 28, 13° Jia: 3; AD. 25 Fa Px. (2s, mcp. 3, 22; Pro 3, 18; Ap 2, nm vr, 17. We eaia Far o Ecli 24, 35. pef. cp. 10, 7, 29; 25, 18; 1 q Ecli 24 4, 37. Rg 15, 7. fad a a Oe 8 24,35: < 10, FVix 15, 19 ; 15-24. “LL. in ‘fr. 3 Sptg. 15) * cf. Catech, RP Y 13, 4. —R. in Sptg. ~~ 53 cp. 3,17,23; Ecli 7,16. AEE EOS S Py Ged ee opal ys ‘* Conc. Tr. sess. 5, can. 1. — Ant. in sb. a. Sptg. v Rm 6, 23; 1 Cor 15, 56; Je r.os8* 01,30 6,nxe! 18] * v. cf 1. 27, 28. — R. in 20, 73 <26jarz.t: [Sptg. ye 4 4,93 hecli 36, a hee ir; mM 2,13.- -cf.E cli 36, 26. ben ee hig 24; Ps 103, 29. aPs 8, Fee *Catech. RTT oor: -.v. +9 cp. 15, 12; 26, 12. (78. 21-23] * R. in Sole. c Pro 18, 22; 3, 4: 23] 1 * Conc. Tr. et a4, é€ Retr. cp. 29, 14; Jd. 9, 2; 2 1; 19, 13; Ecli 17, 5 Eph 3. ae. ~ ch: Ac r7,-2 ex Cor 8. 241% Catech. R241°3; 2a. f (all) Mt 109, 5; Mr 10, 7; gy 5, 3 I.— hei Ps 44, 10; g (aid. I F 4, 22 6, £% — cf. Ecli Cp. 3,7, 10, £1. [25, 36. #N, EX(32, (253338 4,.3 1-2] *c gee Keds (15,6, 2: cf L. in fr. 4 p. Sptg. et ne fs. Imm. Some 12, 9; 2 oO, aye 10, 16; 2 Cor TI,/3; cp, 2, 16; 1 r7. pile S I Pa rare es 3. 6) * an ‘Catéch: R. Il 2, 7: ecf. Jer, 1 f Ecli 25, sat 1 Tm 2, 14. Ecli 42, 13. vr. 12, 17; Os 6, 7. ivr. 5. 1 CD85 2S. generis sui, “ut sint vobis in escam 3% et 4cunctis animantibus terrae omnique volucri caeli et universis, quae moventur in terra et in quibus est anima vivens, ut habeant ad vescendum. Et factum est ita. 31¢Viditque Deus cuncta quae fecerat, et erant valde bona. Et factum est vespere et mane, dies sextus. Igitur perfecti sunt caeli et terra et omnis “ornatus eorum. 2 Com- plevitque Deus die septimo opus suum, quod fecerat, et “requievit die septimo ab universo opere quod patrarat. 3 Et Cbenedixit diei septimo et sanctificavit illum, quia in ipso cessaverat ab omni opere suo, quod creavit Deus ut faceret. 4 dJstae sunt generationes caeli et terrae, quando creata sunt, in die quo fecit Dominus Deus caelum et terram 5 et “omne virgultum agri, antequam oriretur in terra, omnemque ect regionis, priusquam germinaret; non enim pluerat Dominus Deus super terram, et ‘homo non erat, qui operaretur terram; 6 sed 9fons ascendebat e terra irri- gans universam superficiem terrae. 7 F ormavit igitur Dominus Deus hominem “de limo terrae et ‘inspiravit in faciem eius spiraculum vitae, et Jfactus est homo in animam viventem. 8 Plantaverat autem Dominus Deus “paradisum voluptatis a prin- cipio, in quo /posuit hominem quem formaverat. 9 Produxitque Do- minus Deus de humo omne lignum pulchrum visu et ad vescendum suave; ™lignum etiam vitae in medio paradisi lignumque "scientiae boni et mali. 1°Et fluvius egrediebatur de loco voluptatis ad irri- gandum paradisum, qui inde dividitur in quattuor capita. 11 Nomen uni °Phison: ipse est qui circuit omnem terram ?Hevilath, ubi na- scitur aurum; 12 et aurum terrae illius optimum est: ibi ‘invenitur bde!lium et lapis onychinus. 1% Et nomen fluvii secundi @Gehon: ipse est qui circumit omnem terram Aethiopiae. 14 Nomen vero flu- minis tertii “Tigris: ipse vadit contra Assyrios. Fluvius autem quar- tus ipse est Euphrates. 15 Tulit ergo Dominus Deus hominem, et posuit eum in paradiso vo- luptatis, ut toperaretur et custodiret illum, 16praecepitque ei dicens : Ex omni ligno paradisi comede; 17 “de ligno autem scientiae boni et mali ne comedas; Yin quocumque enim die comederis ex eo “morte moricris. 18 Dixit quoque Dominus Deus: Non est bonum esse hominem solum; Yfaciamus ei adiutorium simile sibi. 19 F ormatis igitur, Dominus Deus, de humo cunctis animantibus terrae et universis volatilibus caeli, “adduxit ea ad Adam, ut videret quid vocaret ea; omne enim quod vocavit Adam animae viventis ipsum est nomen eius, 20 Appellavitque Adam nominibus suis cuncta animantia et universa volatilia caeli et omnes bestias terrae. Adae vero non inveniebatur adiutor similis eius. 21 ?Immisit ergo Dominus Deus soporem in Adam; cumque obdormisset, tulit unam de costis eius et replevit carnem pro ea 22et aedificavit Dominus Deus costam, quam tulerat de Adam, in mulierem et Cadduxit eam ad Adam. 23 Dixitque Adam: ¢Hoc nunc os ex ossibus meis, et caro de carne mea: haec vocabitur virago, ¢quoniam de viro sumpta est. 24/Qua- mobrem relinquet homo patrem suum et matrem et adhaerebit uxori suae, et Yerunt duo in carne una. 25 Erat autem uterque nudus, Adam scilicet et uxor eius, et ‘non erubescebant. Sed et “serpens erat °callidior cunctis animantibus terrae, quae fecerat Dominus Deus. Qui dixit ad mulierem: Cur praecepit vo- bis Deus, ut non comederetis de omni ligno paradisi? : Cui respondit mulier: °De fructu lignorum, quae sunt in paradiso, vescimur; 3 de fructu vero ligni, quod est in medio paradisi, praecepit nobis Deus ne comederemus et ne tangeremus illud, ne forte moriamur. 4 dDixit autem serpens ad mulierem: Nequaquam morte moriemini. 5 Scit enim Deus quod in quocumque die comederitis ex eo aperientur oculi vestri, et eritis sicut dii scientes bonum et malum. 6 ¢Vidit igitur mulier quod bonum esset lignum ad vescendum et pulchrum oculis aspectuque delectabile, et tulit de fructu illius et ‘comedit %deditque viro suo, qui *comedit. 7 Et ‘aperti sunt oculi amborum. Cumque cognovissent se Jesse nudos, consuerunt folia ficus et fecerunt sibi perizomata. diuntur (3, 1-7), atque, post Redemptorem promissum, indicta singulis poena (8-20), a paradiso pelluntur (21- 24). Generant autem Cain et Abel (4, 1, 2), quorum prior gente pit “hegre necem (aor a Deo + nage Ailey fin LIBER GENESIS 3, 8 — 4, 19. Viarr—* 5 8 Et, cum audissent vocem Domini Dei deambulantis in een ad auram post meridiem, “abscondit se Adam et uxor eius a facie Domini Dei in medio Hep paradisi. 9% Vocavitque Dominus Deus Adam et dixit ei:/Ubi es? 19 Qui ait: Vocem tuam audivi in pa- radiso et ‘timui eo nudus essem et abscondi me. 11 Cui dixit: "Quis enim indicavit tibi quod nudus esses, nisi quod ex ligno, de quo praeceperam tibi ne comederes, comedisti? 12 Dixitque Adam: °Mulier, quam dedisti mihi sociam, dedit mihi de ligno, et comedi. 13 Et dixit Dominus Deus ad mulierem: Quare hoc fecisti? Quae respondit: ?Serpens decepit me, et comedi. 14 Ft ait Dominus Deus ad serpentem: @Quia fecisti hoc, maledictus es inter omnia animantia et bestias terrae: super pectus tuum gra- dieris et “terram comedes cunctis diebus vitae tuae. 15 sInimicitias ponam inter te et mulierem, et ‘semen tuum et“semen illius; ipsa Yconteret caput tuum, et “tu insidiaberis calcaneo eius. 16 Mulieri quoque dixit: Multiplicabo aerumnas tuas et conceptus tuos; Yin dolore paries filios et sub viri potestate eris et ipse dominabitur tui. 17 Adae vero dixit: Quia audisti vocem uxoris tuae et comedisti de ligno, ex quo praeceperam tibi ne comederes, “maledicta terra in opere tuo: Yin laboribus comedes ex ea cunctis diebus vitae tuae. 18 Spinas et tribulos germinabit tibi, et comedes herbam terrae. 19 ¢In sudore vultus tui vesceris pane, donec drevertaris in terram, de qua sumptus es; quia “pulvis es, et in pulverem reverteris. 20 Et vocavit Adam nomen uxoris suae Heva, eo quod mater esset cunctorum vi- ventium. 21 Fecit quoque Dominus Deus Adae et uxori eius tunicas pelliceas et induit eos 22 et ait: ‘Ecce Adam quasi unus ex nobis factus est sciens bonum et malum; nunc ergo, ne forte mittat manum suam et sumat etiam de Nigno vitae et comedat et vivat in aeternum, 23 et emisit eum Dominus Deus de paradiso voluptatis, ut “operaretur terram, de qua sumptus est. 24 Eiecitque Adam et collocavit ante paradisum voluptatis ‘cherubim et flammeum gladium atque versatilem ad custodiendam viam ligni vitae. Adam vero cognovit uxorem suam Hevam, quae concepit et peperit Cain dicens : 4Possedi hominem per Deum. 2 Rursumque peperit fratrem eius Abel. Fuit autem Abel pastor ovium et Cain agricola. %Factum est autem post multos dies ut offerret Cain de fructibus terrae munera Domino; 4Abel quoque obtulit de “primogenitis gregis sui et de adipibus eorum, et %respexit Dominus ad Abel et ad munera eius; 5 ad Cain vero et ad munera illius non respexit; iratusque est Cain vehementer, et concidit vultus eius. 6 Dixitque Do- minus ad eum: Quare iratus es? et cur concidit facies tua? 7 Nonne tsi bene egeris, recipies; sin autem male, Ystatim in foribus _pec- catum aderit? Sed “sub te erit appetitus eius, et tu dominaberis illius. 8 Dixitque Cain ad Abel fratrem suum: ‘Egrediamur_foras. Cumque essent in agro, consurrexit Cain adversus fratrent sium Abel et jinterfecit eum. 9% Et “ait Dominus ad Cain: Ubi est,/Abel frater tuus? Qui respondit: 'Nescio: num custos nae mei sum ego? 10 Dixitque ad eum: Quid fecisti? Vox sanguinis ffatris tui ’clamat ad me de terra. 1! Nunc -igitur “maledictus eris super terram, quae aperut os suum et suscepit sanguinem fratris tui de manu tua. Cum operatus fueris eam, non dabit tibi fructus suos; °vagus et profugus eris super terram. 13 Dixitque Cain ad Dominum: Maior est iniquitas mea, quam ut veniam merear. 14 ?Ecce eicis me hodie a facie terrae, et a facie tua Yabscondar et ero vagus et profugus in terra: "omnis igitur, qui invenerit me, occidet me. 15 Dixitque ei Dominus: *Nequaquam ita fiet; sed omnis qui occiderit Cain ‘septu- plum punietur. Posuitque Dominus Cain signum, ut non interficeret eum omnis qui invenisset eum. 16“Egressusque Cain a facie Domini habitavit profugus in terra ad orientalem plagam Eden. 17 Cognovit autem Cain uxorem suam, quae concepit et peperit Henoch; et aedificavit civitatem, vocavitque nomen eius ex nomine ffilii sui Henoch. 18 Porro Henoch genuit Irad, et Irad genuit Maviaél, et Maviaél genuit Mathusaél, et Mathusaél genuit Lamech. 19 Qui accepii 8-10] R. in fr. iF Sptg. Reis Jb131533372FS.138,/t-r2 Jr23, 24. } Sap’ 17, 10; 14. Mm VY. 7. — Cp:25, 25. nt jo 3, 12] Colech, RI 8, 26;1V 14,15. bon 2/18; gJbst, 33:5 Pro 28, 13. oe tS Cor 11;/3;- 1 Tm 2, 14. el. 4B X 21, '20;. Ts 65, #250 Mic 7, 17. 14-15] * Catech. R. I 3, 6. — Ant in fs. Imm. Conc. 15) * Pu IX bulla « Ineffabilis Deus». — * cf. prop. 18 Syn. Pist. a Pio VI damn. s Sap 10, 2. t Mt 3, 7; 13, 38; Jo 8, 44. ulIs 7, 14; Mic 5, 3; Mt T23, 25; Le x, 34, 35; Gal 4, 4; 1-1m.2,-5 v Rm 16 20: ‘Heb 2, taest Fo 5, 5; Ap. 20, 1-3, 9. x Jo 14, 30; Ap 12 30. ys 20 79") Journos 20. s x Cor 17,3) 14, 34; Eph: 5; 222247) EX EmivgeeTay ee r7* ar Titer "R. II S055 TV Or Os 3, Se 17, 18] R. 5. a igh spin. Cor. G.CD.-5; Bay 6. b Jb s 6. 2: SEcli 7 TGs c2 Th fs TO; (12. 19,22,21] R.in fr. 2 p. ri et in expulsione paenit. (P. R 19b] Ant. in imposit. ciner. d Jb 10, 9; pe 15; Ps 103, 29: 145, 4 “a? 12°. 7%. Sap. 26" c 2, : Ch: Cp.55°.55 Reine §- ra O3 ob O27. ‘> 2578 Ps 102, i Ecli ro, Ec Pr "* cf. Catecki a R IV 9 23. 24t"*\ef:. CateckR? Rk: oF Vr. 5. Coe. PEs 17. a3 ee 9. Be" 9, 20." HCH” 7,710; ae CDi a2065. i Ps. zt, 40: 103,4; Ez 10,1, ss. 1-16] L L. in fr. 5 Dp. Sptg. a of .2Pros 8,°22: bx, dvr2 2123: Nm 28; cv. Nm 18, 17; Pro 3, . d Heb 11, 4. — cf. Nm 16. 15. et. PrO 21, -27. Pee 8 rss 1s 35-70, tr ORM herpes Ecli 5, Ts Rm 6,12. [2,6-11. Nm 32, a3: Gal Tey 4 Ecli 8, 19. jSap. 10, 4; Mt 23, 3? 35; t Jo 3, 12, 15; Ju Pe 0 ed Catech. R. Ee S ahd grrr] R. in Sptg. [6, 14. kv. Ps o 13. | Veet 12, 24. — cf. Ap. 6, Io. n Dt 27, 24. — cf. Nm 35, 33. o Dt 28, 65. rz] * Catech. R. II 4, y = p Jb_15, 20-24. q 4 Rg 24, 20; Ps 142, 7; RSE 3. — cf. Ps 50, 13. cp. 9, 6; Nm 35, 33; Sap 17, sNm.35; 19; Ez 18, 23. [11. t Ps 78, 12. uv. VI. 14. . 17-55] LL. in fr. 6 p. Spig. 19] * cf. Catech. R. II. 8, 19. =e 2 LIBER GENESIS nitur (9-12). Cain gignit Henoch, unde et Lamech (13-24). Adae vero nascitur Seth, a quo Enos (25-26). 2, - Generationes Adam (5, 1-6, 8), seu vita 4, 20 — 6, 3. et progenies priorum patriarcharum ab Adam ad Noé (5, 1-31), quo duas uxores: nomen uni Ada et nomen alteri Sella. 2 Genuitque Ada Iabel, qui fuit pater habitantium in tentoriis atque pastorum. 21 Et nomen fratris eius Iubal: ipse fuit pater canentium cithara et organo. 22 Sella quoque genuit Tubalcain, qui fuit-malleator et faber in cuncta opera aeris et ferri. Soror vero Tubalcain Noéma. 2% Dixit- que Lamech uxoribus suis Adae et Sellae: Audite vocem meam uxores Lamech; auscultate sermonem meum; mega quoniam occidi virum in vulnus meum xcf. Mt 18, 22; Le 17, 4. et adulescentulum in livorem meum: ycp. 5, 3. 24 Vseptuplum ultio dabitur de Cain; : pce 1, 1; Le 3, 38. de Lamech vero septuagies septies. bcp. 12, 8; 21, 33; 3 Rg 18, 24, Fs 104; 1 5..11$5. 13, )59; Jl 2, 32; Sph 3, 9; Zc 13, 9; 1 Cora, 20 acp. 1, 26, 27; 9, 6; Sap 2, 23° cli bs Sy 61 Cor 15, 49. 4-32] 1 Par 1,1-4; Le 3, 36-38. Cccp. 4, 25. dcp. 3, 19; Heb 9, 27. ecp. 4, 26. 15-31) LL. in sb. p. Spte. fJu 14, 15. gvr. 24: cp. 6, 9. — cf. Mic 6, : 2, 6. hEcli 44, 16; 49, 16; Heb 11, fh oR 5.— cl. 4 Keg 2, II; oap 4, TO. 17s Ig 6-7 542, °2, icp. 3, 17-19; 4, If. ex 31-8, 2] Prph. in sb. s. 31-6, 15] LL. in Sxg. icp. 6, 10: Rk cp. 10, 21. aMt 24 38, 61 Pt 3, 19, 20. — cf. 2 Esq, o; Gal 5, 16, 17. CYS 77, 39. — 25 Cognovit quoque adhuc Adam uxorem suam, et peperit filium Yyocavitque nomen eius Seth dicens: Posuit mihi Deus semen aliud pro Abel, quem occidit Cain. 26 Sed et *Seth natus est filius, quem vocavit %Enos. Iste coepit “invocare nomen Domini. Hic est liber generationis Adam: in die qua creavit Deus homi- nem ad “similitudinem Dei fecit illum. 2 Masculum et feminam creavit eos et benedixit illis et vocavit nomen eorum Adam, in die quo creati sunt. 3 Vixit autem Adam centum triginta annis et genuit ad %imaginem et similitudinem suam °vocavitque nomen ejus Seth. 4Et facti sunt dies Adam, postquam genuit Seth, octingenti anni, genuitque filios et filias. 5 Et factum est omne tempus, quod vixit Adam, anni nongenti triginta, et ¢mortuus est. 6 Vixit quoque Seth centum quinque annis et genuit “Enos. 7 Vixit- que Seth, posteuans genuit Enos, octingentis septem annis genuitque filios et filias. 8 Et facti sunt omnes dies Seth nongentorum duodecim annorum, et mortuus est. 9 Vixit vero Enos nonaginta annis, et genuit Cainan. 1 Post cuius ortum vixit octingentis quindecim annis, et genuit filios et filias. 11Fac- tique sunt omnes dies Enos nongenti quinque anni, et mortuus est. 12 Vixit quoque Cainan septuaginta annis et genuit Malaleel. 13 Et vixit Cainan, postquam genuit Malaleel, octingentis quadraginta annis, genuitque filios et filias. 14 Et facti sunt omnes dies Cainan nongenti decem anni, et mortuus est. 15 Vixit autem Malaleel sexaginta quinque annis et genuit Iared. 16 Et vixit Malaleel, postquam genuit Iared, octingentis triginta annis et genuit filios et filias. 17 Et facti sunt omnes dies Malaleel octin- genti nonaginta quinque anni, et mortuus est. 18 Vixitque Iared centum sexaginta duobus annis et genuit Henoch. 19 Et vixit Iared, postquam genuit /Henoch, octingentis annis et ge- nuit filios et filias. 20 Et facti sunt omnes dies Iared nongenti sexa- ginta duo anni, et mortuus est. 21 Porro Henoch vixit sexaginta quinque annis, et genuit Mathu- salam. 22 Et Yambulavit Henoch cum Deo, et vixit, postquam genuit Mathusalam, trecentis annis, et genuit filios et filias. 2% Et facti sunt omnes dies Henoch trecenti sexaginta quinque anni. 24 ‘Ambulavitque cum Deo, et non apparuit, quia tulit eum Deus. 25 Vixit quoque Mathusala centum octoginta septem annis et ge- nuit Lamech. 26 Et vixit Mathusala, postquam genuit Lamech, septin- gentis octoginta duobus annis et genuit filios et filias. 27 Et facti sunt | omnes dies Mathusala nongenti sexaginta novem anni, et mortuus est. 28 Vixit autem Lamech centum octoginta duobus annis, et genuit filium 29 vocavitque nomen eius Noé dicens: Iste consolabitur nos ab operibus et laboribus manuum nostrarum in terra ‘cui maledixit Dominus. 3° Vixitque Lamech, postquam genuit Noé, quingentis no- naginta quinque annis, et genuit filios et filias. 31 Et facti sunt omnes dies Lamech septingenti septuaginta septem anni, et mortuus est. Noé vero, cum quingentorum esset annorum, /genuit Sem, Cham et *Iapheth. 6 Cumque coepissent homines multiplicari super terram et filias pro- creassent, 2 videntes filii Dei filias hominum quod essent pulchrae @acceperunt sibi uxores ex omnibus, quas elegerant. 3 Dixitque Deus: bNon permanebit spiritus meus in homine in aeternum, quia:“caro est; — A. a vivente, omne genus humanum corruptum diluvio damnatur (6, 1-8) 3. Ge- nerationes Noé (6, 9-9, 29). Noé, in arcam, Deo praecipiente, exstructam (0, 9-22) cum suis et omnium animantium generibus ingressus (7, 1-9), eruntque dies illius centum viginti annorum. 4 ¢Gigantes autem erant super terram in diebus illis. Postquam enim ingressi sunt fuii Dei ad filias hominum, illaeque genuerunt, isti sunt potentes a saeculo viri famosi. 5 €Videns autem Deus quod multa malitia hominum esset in terra, et /cuncta cogitatio cordis intenta esset ad malum omni tempore, 6 Spaenituit eum quod hominem fecisset in terra. Et “tactus dolore cordis intrinsecus, 7 Delebo, inquit, hominem, quem creavi, a facie terrae, ab homine usque ad animantia, a reptili usque ” volucres caeli; paenitet enim me fecisse eos. 8 Noé vero ‘invenit gratiam coram Domino. 9 Hae sunt generationes Noé: JNoé vir iustus atque “perfectus fuit in generationibus suis, ‘cum Deo ambulavit 1%et genuit tres filios Sem, Cham et Iapheth. 11 ”Corrupta est autem terra coram Deo, et nrepleta est iniquitate. 12 Cumque °vidisset Deus terram esse corru- ptam (omnis quippe caro corruperat viam suam super terram), 13 di- xit ad Noé: Finis universae carnis venit coram me; @repleta est terra iniquitate a-facie eorum, et ego disperdam eos cum terra. 14 Fac tibi arcam de( lignis levigatis; mansiunculas in arca facies, et bitumine linies intrinseeuS et extrinsecus. 15 Et sic facies eam: trecentorum cubitorum rit longitudo arcae, quinquaginta cubitorum latitudo, et triginta cubitorum altitudo illius: 16 Fenestram in arca facies, et in cubito consummabis summitatem eius; ostium autem arcae pones ex latere; deorsum cenacula et tristega facies in ea. 17 Ecce ego addu- cam aquas diluvii super terram, ut interficilam omnem carnem, in qua spiritus vitae est subter caelum: universa, quae in terra sunt, con- sumentur. 18 %’Ponamque foedus meum tecum: et “ingredieris arcam tu et filii tui, uxor tua et uxores fillorum tuorum tecum. 19 Et ex cunctis animantibus universae carnis bina induces in arcam, ut vivant tecum, masculini sexus et feminini. 29De volucribus iuxta genus suum et de iumentis in genere suo et ex omni reptili terrae secundum genus suum, bina de omnibus ingredientur tecum, ut possint vivere. 21Tolles igitur tecum ex omnibus escis, quae mandi possunt, et comportabis apud te; et erunt, tam tibi quam illis, in cibum. 22 “Fecit igitur Noé omnia quae praeceperat illi Deus. Dixitque Dominus ad eum: @Ingredere tu et omnis domus tua in arcam; te enim vidi iustum coram me in generatione hac. 2 Ex omnibus animantibus “mundis tolle septena et septena, masculum et feminam; de animantibus vero 4immundis duo et duo, masculum et feminam. 2 Sed et de volatilibus caeli septena et septena, masculum et feminam, ut salvetur semen super faciem universae terrae. 4 Adhuc enim, et post dies septem “ego pluam super terram quadraginta die- bus et quadraginta noctibus, et delebo omnem substantiam, quam feci, de superficie terrae. 5/Fecit ergo Noé omnia quae mandaverat ei Dominus. 6 Eratque sescentorum annorum, quando diluvii aquae inundaverunt super terram. Et Yingressus est Noé et filii eius, uxor eius et uxores filiorum eius cum eo in arcam propter aquas diluvii. 8 De animantibus quoque mundis et immundis et de volucribus et ex omni, quod movetur super terram, 9 duo et duo ingressa sunt ad Noé in arcam, masculus et femina, “sicut praeceperat Dominus Noé. 1° Cumque transissent septem dies, aquae diluvii inundaverunt super terram. 11 Anno ses- centesimo vitae Noé, mense secundo, septimodecimo die mensis, rupti sunt omnes ‘fontes abyssi magnae, et /cataractae caeli apertae sunt, 12 et facta est pluvia super terram quadraginta diebus et qua- draginta noctibus. 1% In articulo diei illius ingressus est Noé et Sem et Cham et Iapheth filii eius, uxor illius et tres uxores filiorum eius cum eis in arcam: 14 ipsi et omne animal secundum genus suum, universaque iumenta in genere suo et omne quod movetur super terram in genere suo cunctumque volatile secundum_ genus suum, universae aves omnesque volucres 15 kingressae sunt ad Noé in arcam, bina et bina ex omni carne in qua erat spiritus vitae. 16 Et quae ingressa sunt, masculus et femina ex omni carne introierunt ‘sicut praeceperat ei Deus; et inclusit eum Dominus deforis. 17 Factumque LIBER GENESIS 6, 4—17,17 d Jb 26, 6; Sap 14, 6; Ecli 16, 8; Bar 3, 26. - cf. Jdt 16, 8. é4Ps. 0295.25-- 33 f cp. 8, 21; Pro 6, 16, 18; Mt 15, 19. 6,.71..% Catech. Rill 2,08. 55:3. gi Rg 15, 11, 35; Jr 18, 10; 26, 3, 13% 195 )m-3,; 40. .2 icf. Nm 23, 19; 1 Rg 15,.29; Ps 109, 4, 8; Jr 4, 28; 20, 16. h Is 63, 10; Eph 4, 30. - cf. 4 Rg 10, 32. 91 v. cp. 15, 6. - R. in Sxg. $C) E95 (E0300 X, Gide 2, SS Le 1, 30; Ac 7, 46. icp. 3 6 Pi Ecli 44, 17; Ez 14, Ost 143:2iPt 2455: l cp. 5, a. - cf, Heb 11307. 13, 14) R. in Sxg. et Ant. in sb. a. Sxg. 14]*Bonifacti VIII bul. « Unam sanctam ». * Catech. R. 1 10, p Ez 7, 2-7: Am 8, 2. 7 EZ,.8, 57°" 2836, PCD. 7; Ap alec et 325.5% S$ CP: 957.9) "x1: é cp: 7,3, 33:\ Sap 4, 6; 1-Pt a neOr u Heb 11, 7. - cf. Ex 40, 16. 22] v. ur. 9. - R. in cm. Cf. 1-18] LL. in fr. 2 p. Sxg. ©). v. cp. 6, 22. @ cp. 6, 18; 2 -Pt.2,15: bcp. 6;,93 Ps 32,-18°s. ai. Catéeck. Rf 10. 8 6:Cp. 85. 20.-< Cl. Lv ry, 1-9. d Lv II, 10 Ss. SiO Dre 135° Td e'Wf.,. 196 17. .-.cf. Jb.37,, 24-13. feb. ©, 2 gSap 10, 4; 14; 6; Mt 24, 37-39; Le: 17} 26; Heb 11; 7: I Pt 3, 20; 2 Pt 2, 5. hcp. 19. icp. 8, 2° Pro 8, ‘27, 28; Ex 26, 19. - cf. Am 9, 6. jcp. 8, 2; 4 Re 7, 19; .Ps-775 23; Ts 24, 18: Ml 3, ro. r2,o1 3k *oCateck. R. 1.2, J. = R. in Sxg. etc. L$] Vs, Us) 123 -T3e k cp. 6, 20. Eve. 225 3; LIBER GENESIS h 18 — 9, 6. ab aquis, quae inundantes terram omnem carnem consumunt (10-24), servatur. Cessato vero diluvio, et certior factus de exsiccata terra (8, 1-13) arcam relinguit, Deo sacrificat (14-22) et cum eo foedus mvr. 4, 12. nvr. 43 cp. 6, 13, 173 Sap 10, 4; bel 2 Bi 28: gfe 10; I Pt 35.20% t3 ocp. 6, A oe zs 22,1 163). Mt 24, 38 2 Le 17, 27. pcp 23] hs Catch. Real 10,016. —v, 3. Coe ze Avot PLA 40" 2a 1-13 LL. in fr. 3 p. Sxg 1-2] V. in iY ot ad sorta, se- ren. (R 1-3] R. in fr. 2 p. Sxg. acp. 19, 29; 30, 22; Ex 2, 24 1 Rg 1, 19. — cf. Ps 8, 5. d4 Rg 19, 37; Cs 37, 38; Jr Si) 37): ecp. 6, 16. , 6] LL; in fr: ad, Sxe. tcl. cp. 7, 13. Chit, "22, 2O%Se pak. te CBF; a8 $ LV 1, OF Z570" FOr :207 ar . 2 Cor2, 15; Ephs,2; Ph4,18. JCD. 3, 173. 6, 17. RIS, +, 21] * Catech. R. 12,3.—* cf. Conc. Tr. sess. 23, cp. 18 de R, icp. 6, 5; Jb 14, 4; Ps 50, 7; Shy 43 rm7,9; Rmz, 21.— cf. Tb 4,14; Mt'rs, 19; Rm 3, rt heey fae BO mcp. 9, 11, 15; Is 54, 9 #4:CD. i, 14; JF°5,.24. O-Jt Sa>.20; 25. 1] v. cp. 8, 20. as: in Sxg. bi 1 22, 28; 8, cli 17, vii -— cf. ‘Bs 8, 7-9; re Js 1 *Caiech. R.IIT 6,1,3,14,15. 4, 4. cLv 17, Wg 14; Dt. 12, 16,23; 3; Ac 15, 20, 29. > 54, 55. g Cp. 4, "ro, I1.— cf. cp. 42, 32. i Dx 23. a ss.; Lv yaa. 17; Nm 35, 31, t Ap 13, PE LAs. est Or 262-32" Ez 29-62 Sph 2 EES 6-8] 1 Par 1, 8-10. g Jb 1, 15. h Mic 5, 6. 4icp; rt, °9. ¥ CDY TT. 2: k4 Re t9; 265° Chore br seks $f t 12, 41 etc. 13-18] 1 Par 1, 11-16. 1 (Dt 2, 23.) mcp. 15, 18-21. LIBER GENESIS 10, 19 — 11, 32. Cham (6-20) et Sem (21-31) descripti, iidemque propter turrim Ba-— bel linguis confusi et dispersi (11, 1-9). 5, Generationes Sem (11, 10-26) pro- genies videlicet patriarcharum a Sem usque ad Thare patrem Abrahae. ncp. 49, 13; Js 11, 8; 10,28; d 1, 31; 10, 6; 18,28; 2 Rg 13,14. 22-29] cp. 11, 10-26; I Par 1, 17-25. ~ Dt 2,23; Js 10,41; 1%, 22515, 47; Jd 1, 18; 6, 4; 16, I, 2; 1 Rg 6,17; 4 Rg 18,8; 1 Par 7, 28; Jr 25, 20; 4}, ty 5; Am 1, 6; Sph 2, 4; Zc9, re 1. Me, 11, -61;' 623 23,5-43%-0AC 8, 26. gcp. 11, 10; Le 3, 36. FCs) UZ, 12% L6.3,035734. t3 Rg og, 28: 10,2 Bld “vr. 13 CD. 9, 19. acp. 10,10; 14, I, 9; Sap 10, Su SG.ay, 8° DR fF, 35 ee priate ep. 44, 10% Ex 2.3. 28. TB. 2b ee 3. ee ee ecp. 1, 26. — cf. Ps 2, 4. Ps 54, To. gv. cp. 42, 23; Dt 28, 49; Jr 5, 15. kecp. 10. 25, 32; Dt 32, 8. — a a oe ae $cp: 10, 10. 10-30] LL. in sb. >. Sx§; -0-26] cp. 10, 22-29; 1x Par 1, 17-27. Vi CD. 10, Tae PCD; 10,785 i Tg%22, 2. 9, 7). CD57; 182. 20,22, ocp. 22, 20. pcp. 12, 1; Js 24, 3; 2 Esq, 7. q ¢p- 155/73 JO 94u. 25 Je §,-73 c 7, 2. — cf. 2 Es 9, 7. rcp. 12, 4; 27, 43; 28, 10; 29, 4; Ez 27, 23. — cf. Jdt 5; 9; Ac 7, 4. MNP. 43: cD. 15, 9 evans populi Chananaeorum. 19 Factique sunt termini Chanaan yenientibus ma Sidone °Geraram usque ?Gazam, donec ingrediaris Sodomam et Gomorrham et Adamam et Seboim, usque Lesa. 2 Hi sunt filii Cham in cognationibus et linguis et generationibus terrisque et gentibus suis. 21De Sem quoque nati sunt, patre omnium filiorum Heber, fratre la- pheth maiore. 22Filii Sem Aelam et Assur et Arphaxad et Lud et Aram. 23Filii Aram Us et Hul et Gether et Mes. 24At-vero Arphaxad genuit ‘Sale, de quo ortus est Heber. 25Natique sunt Heber filii duo: nomen uni Phaleg, eo quod in diebus eius divisa sit terra, et nomen fratris eius Iectan. 26 Qui Iectan genuit Elmodad et Saleph et Asarmoth, Iare 27et Aduram et Uzal et Decla 28et Ebal et Abimaél Saba 2%et “Ophir et Hevila et Iobab; omnes isti filii Iectan. 39Et facta est habitatio eo- rum de Messa pergentibus usque Sephar montem orientalem. 31 Isti filii Sem secundum cognationes et linguas et regiones in gentibus suis. 32 Hae familiae Noé iuxta populos et nationes suas. “Ab his divisae sunt gentes in terra post diluvium. l Erat autem terra labii unius et sermonum eorundem. 2 Cumque proficiscerentur de oriente, invenerunt campum in “terra Sennaar et habitaverunt in eo. 3 Dixitque alter ad proximum suum: Venite, faciamus lateres et coquamus eos igni. Habueruntque lateres pro saxis et “bitumen pro caemento 4 et dixerunt: Venite, faciamus nobis civitatem et turrim, “cuius culmen pertingat ad caelum, et celebremus nomen nostrum antequam dividamur in universas terras. 5 Descendit autem Dominus, ut videret civitatem et turrim, quam aedificabant filii Adam, 6 et dixit: Ecce unus est populus et unum la- bium omnibus: coeperuntque hoc facere, nec desistent a cogitationibus suis donec eas opere compleant. 7 ¢Venite igitur, descendamus et /con- fundamus ibi linguam eorum, ut non Yaudiat unusquisque vocem pro- ximi sui. 8 Atque ita “divisit eos Dominus ex illo loco in universas terras; et cessaverunt aedificare civitatem. 9% Et idcirco vocatum est nomen eius ‘Babel, quia ibi confusum est labium universae terrae; et inde dispersit eos Dominus super faciem cunctarum regionum. 10 Hae sunt generationes Sem: jSem erat centum annorum quando genuit Arphaxad biennio post diluvium. 11 Vixitque Sem, postquam genuit Arphaxad, quingentis annis et genuit filios et filias. 12 Porro Arphaxad vixit triginta quinque annis et genuit Sale. 1%Vixitque Ar- phaxad, postquam genuit Sale, trecentis tribus annis et genuit filios et filias. 14 Sale quoque vixit triginta annis, et genuit Heber. 15 Vixit- que Sale, postquam genuit Heber, quadringentis tribus annis et ge- nuit filios et filias. 16 Vixit autem Heber triginta quattuor annis, et genuit *Phaleg. 17 Et vixit Heber, postquam genuit Phaleg, quadrin- gentis triginta annis et genuit filios et filias. 18 Vixit quoque Phaleg triginta annis, et genuit Reu. 19 Vixitque Phaleg, postquam genuit Reu, ducentis novem annis et genuit filios et filias. 2° Vixit autem Reu triginta duobus annis et genuit Sarug. 21 Vixit quoque Reu, postqvam genuit Sarug, ducentis septem annis et genuit filios et filias. 2 Vixit vero Sarug triginta annis et genuit Nachor. 23 Vixitque Sarug, postquam genuit Nachor, ducentis annis, et genuit filios et filias. 24 Vixit autem ’Nachor viginti novem annis et genuit Thare. 25 Vixitque Nachor, postquam genuit Thare, centum decem et novem annis, et genuit filios et filias. 26 Vixitque Thare septuaginta annis, et genuit Abram et Nachor et Aran. 27 Hae sunt autem generationes Thare: Thare genuit Abram, Na- chor et Aran. Porro Aran genuit Lot. 28 Mortuusque est Aran ante Thare patrem suum in terra nativitatis suae, in Ur Chaldaeorum. 29 Duxerunt autem Abram et Nachor uxores. Nomen uxoris Abram Sarai, et nomen uxoris Nachor °Melcha, filia Aran patris Melchae et patris Ieschae. 30Erat autem Sarai sterilis nec habebat liberos. 31 pTulit itaque Thare Abram filium suum et Lot filium Aran, filium filii sui, et Sarai nurum suam, uxorem Abram filii sui, et ¢eduxit eos de Ur Chaldaeorum, ut irent in terram Chanaan; veneruntque usque ‘Haran, et habitaverunt ibi. 32 Et facti sunt dies Thare ducentorum quinque annorum, et mortuus est in Haran. 6 Generationes Thare (11, 27-25, 12), gui cum filiis transgressus de Ur in Haran | moritar (11, 27-32); Abraham autem vocatus a Deo in Chanaan mi- grat (12, 1-¥), deinde in Aegyptum (10-20), unde ascendens se separat LIBER GENESIS 12, 1 — 13, 14 | Dixit autem Dominus ad Abram: %Egredere de terra tua et de cognatione tua et de domo patris tui et veni in terram, quam monstrabo tibi. 2 °Faciamque te in gentem magnam et “benedicam tibi et magnificabo nomen tuum, erisque benedictus. 3 4Benedicam benedicentibus tibi et “maledicam maledicentibus tibi, atque fin te benedicentur universae cognationes terrae. 4 Eeressus est itaque Abram, sicut praeceperat ei Dominus, et ivit cum eo Lot. Septuaginta quinque annorum erat Abram cum egre- deretur de 9Haran. 5 Tulitque Sarai uxorem suam et Lot filium fra- tris sui universamque substantiam, quam possederant, et “animas quas fecerant in Haran; et egressi sunt ut irent in terram Chanaan. Cumaue venissent in eam, §& ‘pertransivit Abram terram usque ad locum /Sichem, usque ad convallem illustrem. “Chananaeus autem tunc erat in terra. 7 Apparuit autem Dominus Abram et dixit ei: ‘Semini tuo dabo terram hanc. “Qui aedificavit ibi altare Domino, qui apparuerat ei. 8 Et inde transgrediens ad montem, qui erat contra orientem "Bethel, tetendit ibi tabernaculum suum ab occidente habens Bethel et ab oriente °Hai: aedificavit quoque ibi altare Domino et ?invocavit no- men eius. 9 Perrexitque Abram vadens et ultra progrediens ad meridiem. 10 4dFacta est autem fames in terra; descenditque Abram in Ae- gyptum, ut peregrinaretur ibi; praevaluerat enim fames in terra. 11 Cumque prope esset ut ingrederetur Aegyptum, dixit Sarai uxori suae: Novi quod pulchra sis, mulier, 12et quod, cum viderint te Aegy- ptii, dicturi sunt: Uxor ipsius est. Et interficient me, et te reservabunt. 13 Dic ergo, obsecro te, “quod soror mea sis, ut bene sit mihi propter te, et vivat anima mea ob gratiam tui. 14 Cum itaque ingressus esset Abram Aegyptum, viderunt Aegyptii mulierem, quod esset pulchra nimis, 15 et nuntiavcrunt principes Pharaoni, et laudaverunt eam apud illum; et ‘sublata est mulier in domum Pharaonis. 16 Abram vero bene usi sunt propter illam; fueruntque ei oves et boves et asini et servi et famulae et asinae et cameli. 17 ‘Flagellavit autem Dominus Pharaonem plagis maximis, et domum eius propter Sarai uxorem Abram. 18 Vocavitque Pharao Abram et dixit ei: Quid- nam est hoc quod fecisti mihi? quare non indicasti quod uxor tua esset? 19Quam ob causam dixisti esse sororem tuam, ut tollerem eam mihi in uxorem? Nunc igitur ecce coniux tua: accipe eam et vade. 20 Praecepitque Pharao super Abram viris: et deduxerunt eum et uxorem illius et omnia quae habebat. ] Ascendit ergo Abram de Aegypto ipse et uxor eius et omnia, quae habebat, et Lot cum eo 2ad australem plagam. 2°Erat autem dives valde in possessione auri et argenti. 3 Reversusque est per itcr, quo venerat, a meridie in Bethel usque ad locum, ubi ¢prius fixerat tabernaculum inter Bethel et Hai, 4 in loco altaris, “quod fecerat prius, et invocavit ibi nomen Domini. 5 Sed et Lot, qui erat cum Abram, fuerunt greges ovium et armenta et tabernacula. 6 4Nec poterat eos capere terra, ut habitarent simul ; erat quippe substantia eorum multa, et nequibant habitare commu- niter. 7 Unde et facta est rixa inter pastores gregum Abram et Lot. Eo autem tempore @Chananaeus et Pherezaeus habitabant in terra illa. 8 Dixit ergo Abram ad Lot: /Ne, quaeso, sit iurgium inter me et te et inter pastores meos et pastores tuos; 9fratres enim sumus. 9 “Ecce universa terra coram te est: recede a me, obsecro: si ad sinistram ieris, ego dexteram tenebo; si tu dexteram elegeris, ego ad sinistram pergam. 10 Elevatis itaque Lot oculis, vidit “omnem circa regionem fordanis, quae universa irrigabatur, antequam /subverteret Dominus kSodomam et Gomorrham, 'sicut paradisus Domini et sicut_ Aegyptus venientibus in ™Segor. 11 Elegitque sibi Lot regionem circa Iordanem, et recessit ab oriente; divisique sunt alterutrum a fratre suo. 12 Abram habitavit in terra Chanaan; Lot vero moratus est in oppidis, quae erant circa Iordanem, et habitavit in Sodomis. 13”Homines autem sodomitae pessimi erant et peccatores coram Domino nimis. 14 Dixitque Dominus ad Abram, postquam divisus est ab eo Lot: ‘Leva oculos tuos et vide a loco, in quo nunc es, ad %aquilonem et 1-19] LL. in Qng. : 1] Int. (Ps 44, 11, 12) in fs s. 1-2] R. in Qng. [Alexii. a (all) Ac 7, 3. — Heb 11, 8. bcp. 17, 6; ne, SP Ecli 44,20. a — cf. 35°14: C cp. 24, I, 35. dcp. 27, 29; Nm 24, 9; Dt 26, ect. Ex 23, 22. (5; 3 Rg 3, 8. f (all) Gai 3, 8. — cp. 18, 18; 22, 18 etc.; Ecli 44, 21; Ac 3, 25; Gal 3, 16, 18. Cp; IE; ‘3%. cp. 14, 14. icf. Heb 11, 9. jcp. 33, 18; 37, 12, 14; Js 20, 74(2%,5 31% 2411256 397 Jas8, 1; 9, 1-57; 3 Rg 12, 1, 25; r, 41, 5; Ac:7, 16. R cp. ¥3)- Fe . Lep. 13, 14, 15; 15, 18; 17, 8; 26, 4; Ex 33, 1; Dt 34, 4; Ps 104, 9-12. — cf. Nm 32. mCP. 35, 1, 7: II nm cp. 28,19; 35, 6; Js 7, 2; 18, 13, 22; I, 22; 4,5; 1 Rg 7,16; 3 Rg 12, 29, 32, 33; @ JS 83. 3° $8: 2 512; 23 1 Kg*3:, 28;'2 Es 7,32; Is 10, 28. bcp. 4, 26; 21, 33. gv. Cp. 26/5 38: f CP. 20} :123 263.873 t§} *>Catech, R.. LIE.t0, 20. $VeeDs- 34. 2 £ Par) 16, 21% Ps 104, 14; Heb 13, 4. 1-16] LL. in fr. 2 p. Ong. aicp. 12, 9. bcp. 124; 35... — cf. Ps 22%; 1-3. Pro 10; 22. ¢cp..12,.77;: 8 dcp: 36, 7 ecp. 12, 6. — cf. Nm 14, 25. its 132, Ii Rm 12, 18;'1 Cor » 7 £ cp. II, 27, 31; 20, 12. — cf. c 7°26: k cp. 20,: 15% 34f- ‘ro: icp. 19, 17, 25, 28;3 Rg 7, 46. ‘— cf, Mt 3, 5. jcp. 19, 24, 25. RCO> 10,- 19; 145 2, ete; bcp: ..2,;8;' Ez 28, “13. M.CD.i14;,.2,:8} 19, 22. ncp. 18, 203: 19, 4-9; Ez 16, 49, §2; 2 Pt 2,778 14, 1§|.v. vr. 78. ocp. 28, 14. LIBER GENESIS 13, ii 15, 5 a Lot (13, 1-13), novisque benedictionibus auctus (14-17) sedem figit in He- bron (18). Regibus transeuphratensibus, qui Pentapolim invaserant et Lot abduxerant, profligatis (14,1-16), a Melchisedech benedictionem (17-24), Pcp. 17, 83,4285:423 i. a5 528s s Ac 2 Ss OCD. 212, 7; 15,4385. 24.585 (20) 4; Dt 34, 4; 2 Par 20, 7. rcp. 22, 17 etc.; Nm 23,10.— Chx3 Rg 3, 8. — V. Cp. 15, 5. ScDa4ayi 23. 13-15; 15, 13;.21, II; I, Rg. 30; 323: 2 1 ss.; § Mc 5, 65 etc. @-CPp. 10; 10; 1, 22) 6 cp..10, 22; Is 11; 113 Ac'2,'9: cvr. 8. dcp. 10,19; Dt 29, 23; Os 11, € CDs 19;'22- 18, f Nm 34,12; Dt 3,17; Js 15,2. § D- 15, 20: JS 12,4. A Dt 1, 4.-ci. 1 Mc 5, 26, 43, icf. Dt 2, 20. [44. I Dt°2;° 10; 1x. k cp. 36, 20, 22; Dt 2, 12. Ref. cp: 23,.217 Gal's3}-77: s Ex 6,6. PBXs, 21,4225 # cf. Ecli f+ oa: vcp. 25, 8 om ba‘ 4. ae EX £3; 38, ¢ a5" Mt 23, 22: 12, 36; Ps 104, (37. .—v. Dt 9g, 3-6. 2 yn we: Am 2, 9. sik she as 19. gh i, * 53, BS° 26, 4°: Nm t 34, 4; Js 21, 41; 2 bur’ 9, 26; Ps 104, II. 6 CD532,-14: Ex 23, ‘Sx ” Y, 4, 23,2433 36:3. 4S 277102: r dcp. 10, 15-18. év. cp. 14, 5. @CDHATS..2,: 73 bcp. 21, 9: bal 4, 24. Cp. 20, 183 °2 RE tS: acl. cp: 30, 3. -Oe C 3, 32. co 12; 5. fick Teg: 3, 6,°75 Pro. 30; 23. £Cps 3t, 533 7 Re 24,173, 26; at-%; 13: kecp. 20, 1225, 1835ExX 15;.2; €Tt:a,. 93-2 Pts, SCD al75 207421; ie 18. — V. cp. 25, 12-18. Atcf;., Mt--23., 21%. BC 25493,)-32%2 — v. cp. 17, I9. mcf. cp. 29, 32. #8 CD 21; 205; 25¢ 188 O cl: -CB;. 325-307 «XG 10) 253 33, 20; Jd 13, 22. HED. 24. 622 25,045 g cpp a4, 72.20;-23 Nmo3g,.20. INES 34: 4. ry -* Fatecke R. 7 2, Tf. a cp: 28,°3* ‘osirr: "48, 33 x » 3 bcp. 24,40; 48,15; Ps 118,1. cep. 6, 93 Dt 18, 13; Mt 5, 48. d cp? 12; 2 133° 163) 22572 EVP 7: fPck a. 20-23; Rm 4, 11, 12, g2 Me a 7. — cf. Nm 13, 17; Jo 1, 42. h (all) Rm 4, 17. LIBER GENESIS Quem gloriosum eventum insinuat nomen Abrakae et uxoris immuta- tum (17, 1-22), obsignat circumcisio in cuncta progenie et familia pera- genda (23-27), imminentem praedicant caelites a patriarcha hospitio 17, 7 — 18, 15 Ap al 3, 17. 1 Heb Py as 16. — cf. cp. 26, 24; 28, 13. LOD. 26°73 (T3515 Bsr", 1%: m Pi 85 4; 35, 27; Heb 11, -16. n Ex 6, 7; Lv 26, 12; Dt 14,2. o Ac k 8. p cf. Ecli 44. 21. ro-12] * Catech. R. Il 1, 7; 24.92. GN 182 eee Achy: 8:1 Rim va: tes) Phigiees 7 Of. VEX (12; Gee s Ex 31, 14. — cf. Ex 4, 24. tcp. 18, 10. “Vr. 3. vcp. 21, 6; Rm 4, 19. — cf. cp. 18, 12; Jo 8, 56. Sch) Lt, 28. 19] v. cp. 18, 1. y cp. 18, 10; 21, 2; Gal 4, 23, %.CD. 221,59: [28. acp. 16, 10. bv. cp. 25, 12-16. ecpo az, «3, ¢718; dcp. 26, 2-5; Rm 9g, 7. éecp. 21, 2. fcp. 35, 13; Jd 13, 20. 1, (2)] R. in Qneg. G CD. 13, £5! 045 T3k 20 25 et... Heb13,: 2. 24 cf, Catech. Ro WT 4; 40¢ 11.2, S820, bcp. 19, 2; 24, 32; 43, 24. — cf. ger Le 7, 44; Jo I3, 14; I im §, Io. cJd 19, 5. — cf. Ps 103, 15. dcp. 19, 8; 33, 10. Por wviter3, 33¢ Looks care PM ED. 12:29. Cp. 24; 67: vr. 14; 4 Rg 4, 16. 4 (all) Rm 9, 9. — cp. 17, 19, yo ET yee Oa} jcp. 17, 17; Rm 4, 19; Heb RV. Cp. 17, 17. tis ee i Ce Le. 1s 18. MI Et 3, 6. AD 42,\ 2209639, 39: Le.826° ite #4 fc fan T, 59; 2, 21; © nam te in gentibus, ‘regesque ex te egredientur. 7/Et statuam pac- tum meum inter me et te et inter semen tuum post te in generatio- nibus suis foedere sempiterno, “ut sim Deus tuus et seminis tui post te. 8 ‘Daboque tibi et semini tuo terram ™peregrinationis tuae, omnem terram Chanaan, in possessionem aeternam “eroque Deus eorum. 9 Dixit iterum Deus ad Abraham: °Et tu ergo custodies pactum meum, et semen tuum post te in generaticnibus suis. 1° PHoc est pactum meum, quod observabitis inter me et vos et semen tuum post te: circumcidetur ex vobis omne masculinum; 11 et circumcidetis carnem praeputli vestri, ut sit in signum foederis inter me et vos. 12 dInfans octo dierum circumcidetur in vobis, omne masculinum in generationibus vestris: tam vernaculus quam emptitius circumcidetur et quicumque non fuerit de stirpe vestra. 13 *Eritque pactum meum in carne vestra in foedus aeternum. 14 Masculus, cuius praeputii caro circumcisa non fuerit. *delebitur anima illa de populo suo, quia pac- tum meum irritum fecit. % 15 Dixit quoque Deus ad Abraham: Sarai uxorem tuam non vocabis Sarai, sed Saram. 16 Et benedicam ei et ‘ex illa dabo tibi filium,. cui benedicturus sum; eritque in nationes, et reges populorum orien- tur ex eo. 17Cecidit Abraham in faciem suam et *risit dicens in corde suo: “Putasne centenario nascetur filius? et Sara nonagenaria pariet? 18 Dixitque ad Deum: Utinam Ismaél vivat coram te! 19 Et ait Deus ad Abraham: YSara uxor tua pariet tibi filium, vocabisque nomen eius “Isaac, et constituam pactum meum illi in foedus sempi- ternum, et semini eius post eum. 2 Super Ismaél quoque exaudivi te; ecce benedicam ei, et augebo et “multiplicabo eum valde; °duodecim duces generabit, et “faciam illum in gentem magnam. 21¢Pactum vero meum statuam ad Isaac, “quem pariet tibi Sara tempore isto in anno altero. 22 Cumque finitus esset sermo loquentis cum eo, /ascendit Deus ab Abraham. 23 Tulit autem Abraham Ismaél filium suum et omnes vernaculos domus suae universosque quos emerat, cunctos mares ex omnibus viris domus suae et circumcidit carnem praeputii eorum statim in ipsa die, sicut praeceperat ei Deus. 24 Abraham nonaginta et novem erat annorum quando circumcidit carnem praeputii sui. 25 Et Ismaél filius tredecim annos impleverat tempore circumcisionis suae. 26 Ea- dem die circumcisus est Abraham et Ismaél filius eius. 27 Et omnes viri domus illius, tam vernaculi quam emptitii, et alienigenae pariter circumcisi sunt. l 8 “Apparuit autem ei Dominus in convalle Mambre sedenti in ostio tabernaculi sui in ipso fervore diei. 2 Cumque elevasset oculos, apparuerunt ei tres viri stantes prope eum; quos cum vidisset, cu- currit in occursum eorum de ostio tabernaculi, et adoravit in terram. 3 Et dixit: Domine, si inveni gratiam in oculis tuis, ne transeas ser- vum tuum, 4sed adferam pauxillum aquae, et lavate pedes vestros et requiescite sub arbore; 5 ponamque buccellam panis, et “confortate cor vestrum; postea transibitis; “idcirco enim declinastis ad servum vestrum. Qui dixerunt: Fac ut locutus es. 6 Festinavit Abraham in tabernaculum ad Saraia, dixitque ei: Accelera, ¢tria sata similae commisce et fac subcinericios panes. 7lpse vero ad armentum cu- currit, et: tulit inde vitulum tenerrimum et optimum, deditque puero, qui festinavit et coxit illum. 8 Tulit quoque butyrum et lac et vitulum, ae coxerat, et posuit coram eis; ipse vero stabat iuxta eos sub arbore. 9 Cumque /comedissent, dixerunt ad eum: Ubi est Sara uxor tua? Ille respondit: Ecce Yin tabernaculo est. 1 Cui dixit: Revertens veniam ad te “tempore isto, vita comite, et habebit filium ‘Sara uxor tua. Quo audito, Sara risit post ostium tabernaculi. 11 /Erant autem ambo senes provectaeque aetatis, et desierant Sarae fieri muliebria. 12 Quae krisit occulte dicens: Postquam consenui, et ™dominus meus vetulus est, voluptati operam dabo? 13 Dixit autem Dominus ad Abraham: Quare risit Sara dicens: Num vere paritura sum anus? 14"Nunquid Deo quidquam est difficile? ?Iuxta condictum revertar ad te hoc eo- dem tempore, vita comite, et habebit Sara filium. 15 Negavit Sara, suscepti (18, 1-16). Tandem, post Pentapoleos eversionem, quam Abraham Jrustra avertere conatur (17-33), et a qua Lot, qui eosdem angelos recepta- verat et obstiterat ne a Sodomitis iniuria adficerentur (19, 1-9), solus cum LIBER GENESIS 18, 16 — 19, I5 dicens: Non risi, timore perterrita. Dominus autem: Non est, inquit, ita, sed risisti. 16 Cum ergo surrexissent inde viri, direxerunt oculos contra Sodo- mam; et Abraham simul gradiebatur deducens eos. 17 Dixitque Do- minus: ?Num celare potero Abraham quae gesturus sum, 18 cum fu- turus sit in gentem magnam ac robustissimam, Yet benedicendae sint in illo omnes nationes terrae? 197Scio enim quod “praecepturus sit filiis suis et domui suae post se, ut custodiant viam Domini et -faciant iudicium et iustitiam, ut adducat Dominus propter Abraham omnia quae locutus est ad eum. 29 Dixit itaque Dominus: ‘Clamor Sodomorum et Gomorrhae multiplicatus est, et peccatum eorum ad- gravatum est nimis. 21 “Descendam et videbo utrum clamorem, “qui venit ad me, opere compleverint, an non est ita, “ut sciam. 22 4Con- verteruntque se inde, et abierunt Sodomam. Abraham vero “adhuc stabat coram Domino. 23 Et appropinquans ait: *Nunquid perdes iustum cum impio? 24 Si fuerint quinquaginta iusti in civitate, peri- bunt simul? et non parces loco illi propter quinquaginta iustos, si fuerint in eo? 25 Absit a te, ut rem hanc facias et occidas iustum cum impio, "fiatque iustus sicut impius. Non est hoc tuum: ¢qui iu- dicas omnem terram, nequaquam facies iudicium hoc. 26 Dixitque Dominus ad eum: 4Si invenero Sodomis quinquaginta iustos in me- dio civitatis, dimittam omni loco propter eos. 27 Respondensque Abraham ait: “Quia semel coepi, loqguar ad Dominum meum, cum sim /pulvis et cinis. delebis propter quadraginta quinque universam urbem? Et ait: Non delebo, si invenero ibi quadraginta quinque. 29 Rursumque locutus est ad eum: Sin autem quadraginta ibi inventi fuerint, quid facies? Ait: Non percutiam propter quadraginta. 39 9Ne quaeso, inquit, indi- generis, Domine, si loquar. Quid, si ibi inventi fuerint triginta? Re- spondit: Non faciam, si invenero ibi triginta. 31 Quia semel, ait, coepi, loquar ad Dominum meum. Quid, si ibi inventi fuerint viginti? Ait: Non interficiam propter viginti. 32 Obsecro, inquit, ne irascaris, Do- mine, si loquar adhuc semel. Quid, si inventi fuerint ibi decem? Et dixit- tNon delebo propter decem. 33 Abiitque Dominus, postquam cessavit loqui ad Abraham; et ille reversus est in locum suum. 19 Veneruntque “duo angeli Sodomam vespere, et sedente Lot in foribus civitatis. Qui, cum vidisset eos, surrexit et ivit obviam eis, adoravitque pronus in terram 2 et dixit: Obsecro, domini, °declinate ’ in domum pueri vestri et manete ibi: “lavate pedes vestros, et mane proficiscemini in viam vestram. Qui dixerunt: 4Minime, sed in platea manebimus. 3 Compulit illos oppido ut diverterent ad eum; ingressis- que domum illius fecit convivium, et coxit azyma, et comederunt. 4Prius autem quam irent cubitum, viri civitatis vallaverunt domum a puero usque ad senem, omnis populus simul. 5 ¢Vocaveruntque Lot et dixerunt ei: Ubi sunt viri, qui introierunt ad te nocte? /Educ illos huc, ut cognoscamus eos. © Egressus ad eos Lot post tergum occlu- dens ostium ait: 7 Nolite, quaeso, fratres mei, nolite “malum hoc fa- cere. 8 Habeo duas filias, quae necdum cognoverunt virum, educam eas ad vos, et abutimini eis sicut vobis placuerit, dummodo viris istis nihil mali faciatis, quia ingressi sunt sub umbra culminis mei. 9 At illi dixerunt: Recede illuc. Et rursus, ‘Ingressus es, inquiunt, ut advena; /nunquid ut iudices? ‘te ergo ipsum magis quam hos adfligemus. Vimque faciebant Lot vehementissime, iamque prope erat ut effringerent fores. 19 Et ecce miserunt manum viri et introduxe- runt ad se Lot clauseruntque ostium 11 et eos, qui foris erant, ™per- cusserunt caecitate a minimo usque ad maximum, ita ut ostium in- venire non possent. 12 Dixerunt autem ad Lot: Habes hic quempiam tuorum, generum aut filios aut filias? Omnes, qui tui sunt, “educ de urbe hac; 13 delebimus enim locum istum, °eo quod increverit clamor | eorum coram Domino, ?qui misit nos ut perdamus illos. 14 Egressus itaque I-ot, locutus est ad generos suos, qui accepturi erant filias eius, et dixit: Surgite, Zegredimini de loco isto, quia delebit Domi- nus civitatem hanc. "Et visus est eis quasi ludens loqui. 15 Cumque esset mane, cogebant eum angeli dicentes: Surge, tolle 8 Quid, si minus quinquaginta iustis quinque fuerint? pcf. Ps 24, 14; Am 3, 7; Jo 1S, 25; Gcp, 12, 3 22, 18: 26; 42 Ac Pe Na CPS ie FC. LOCO, 95 aay "80. Sct, Am’ 73; °3; tcp. 7 10; 19, 13. — cf. Is 3, 9, JC 5, 5, 4. “CD. 11,5, 07 SEX! 4, 8 5Ps 37, Wet. 1F:387-03- Jn. 1; 3% [10. x tt. Is 22,122: ¥-Ep. 10). Ts zvr. 1. — cf. Ps 105, 23; Jr £8,203: 't Em 2). t-4. acp. 20, 4; Nm 16, 22; 2 Rg 24, 17. bef. ‘Ibi 8,205 5%, c Dt 32, 4; Jb 8, 3; 34, 10-12; Ps 93. 2¢ Rm. 337.5," 6: $°65,58.°+-/V. Jr 6 or Z 22.30. e:cly Lertss. 2; 3 f Jb 30, 19; 42, 6: Ecli 10; 9. B ct. -3ds65.°39¢ kJc 5, 16. Bich: 185.23; Th ef Cateck. RTT 2; 8: b Heb 13, 2. — cf. Jd 4, 18. EVE (Cp: 18;.2: d:ici. Le 24, 28. élis 3, 9. — cf. cpee3,2 1% fick. Jd. 19, 22,.ss. Rm 1, 24 27. —“Ju‘7. Lv 18, 22; 20, 13. — cf. Jd TQ; 24: 4CDe 03312 4 W5X.2 TAS 2 Pt 2,.7348; m Sap 19, 16. — cf. 4 Rg 6, IS eACe T3,. Lit n2 Pt 2, 7, 9. — cf. Ap 18, 4, 5. ocp. 18, 20. bt Pav-27;- FS: q Nm 16, 21, 26, 45; Jr 51, 6; Ap 18, 4. LC 173.28. — Vv. Ex 9, 27: eR oe LIBER GENESIS 19, 26 — 20; ri filiabus prius in Segor, postea in spelunca salvus evadit (24-38) ; postque peregrinationem in Geraris, ubi Sara ab Abimelech et tollitur et inco- lumis redditur (20, 1-18), nascitur Isaac promissionum filius et octavo die 16,17] * cf. Catech. R.IV 16,5. $pap 40,6. :— cf, Ps 43, 23% Rm 9g, 15, 16. tts Jr 51,0, 50. uvr. 26. vcf. Mt 24, 16-18. Xe 45 58; y Ps 144, 19. z Sap 10, 6. aEx 32, 10; Dt 9, 14. bcp. 14, 2. 2 i cf. Catech. R. Ser C 0. 6; Ez 16, 49; Os 11, 8; Am 4,11; Sph 2,.9; Le 17,-29:; 6,34. [2 P d Ps 10 t 2;6° Juz. esap 10,7: Le 17,.32. FO! 28, 3, 22. g Ap 18, 9. RV Cpe8) iL. #vr. 17, 19. jcf. Lv 18, 7. kDt 2, 9. L.Dt'2,279. acp. 16, 14. bcp. 26, 3. — cf. cp. 12, 10. © ep. 20,0. dv. cp. 12, 13-20; 26, 7-11. e Ps 104, 14. fJb 33,15,16; Mt 1,20; 2,12. gcp. 18,23.—cf. 1 Par 21,17. 6] * Catech. R. III 10, 20. k cp. 39, 9; Ps Par. 3714). 5-7] * Catech. R. I 5; 5. C ci Jo -103 175 7-8| R. in fs. ss. spin. Cor. @eb: Js. dy. 204536322 Rtas: tos AD 55) ee Ee bor 197% Jee Agi; 10-.2] R. in Qng. fete eRe 15; °293) Jeo 7; (STs m 8, 32. FIT UF. 9: Rm 4, 11, 12: $46.2, 8. 15] R. in Qng. j Ps 104, 9; Lcli 44, 22; Is 45 933° 3 Mic 3, $2; 2 3. 785 16] v.cp.9,11. [Heb 6,13.14. 16-18] * Catech. R. 1 3, 4; Ill 3, 1§. — v. vr. 15. kecp. 15, 5; Jr_33, 22, bcp. 13, 16; Ps°77;°297;3 -Heb TTs0% 2), m Sp 24.60; Mic 1, 9; Mt 16, 153° Le 13:74. OL ome | a 18, 18; 26, 4;. Gal'3, 8, 16. OTe 3° °CD:, 2G. oss Pcp. 21, 31. dcp. I, 29; 24, 15. fb. 1, 1°. 32, 2° Jr.25,;.207-3m sJb 32, 2; Jr 25, ‘23. (4,21. PCD. 24, ES. acp. 35, 27; Js 14, 15; Jd 1, b vr. 109. [10. COD. 29" 82s Par-36. xe ore 104, 12; Heb 11, 9, 13. d Ac 7, 5. €V.-CD, 24, 35: fcp._34, 20, 24; Rt 4, 1. PORE 2A, 221 ge) * cf Catech. Re Tila, 0: hcp. 14, 23:— cf. 2 Rg 24,24. 4 Ex 30, 13; Ez 45, 12. tentatur a Deo, qui postulat Isaac in holocaustum (22, 1-2), et pro fide et oboedientia (3, 14) promissionum renovationem iterum atque iterum con- sequitur (15-19). Demum, cum ex fratris sui progenie (20-24), mortua 2 Quae postquam gesta sunt, %tentavit Deus Abraham et dixit ad eum: Abraham, Abraham. At ille respondit: Adsum. 2 Ait illi: Tolle filium tuum unigenitum, quem diligis, Isaac, et vade in oterram visionis, atque ibi offeres eum in holocaustum super unum montium, quem monstravero tibi. 3 Igitur Abraham de nocte consur- gens stravit asinum suum ducens secum duos iuvenes et Isaac filium suum; cumque concidisset ligna in holocaustum, abiit ad locum, quem praeceperat ei Deus. 4 Die autem tertio, elevatis oculis, vidit locum procul, ®dixitque ab pueros suos: Exspectate hic cum asino: ego et puer illuc usque properantes, postquam adoraverimus, revertemur ad vos. § Tulit quoque ligna holocausti et “imposuit super Isaac filium suum; ipse vero portabat in manibus ignem et gladium. Cumque duo pergerent simul, 7 dixit Isaac patri suo: Pater mi. At ille respondit: Quid vis, fili? Ecce, inquit, ignis et ligna; ubi est victima holocausti? 8 Dixit autem Abraham: %Deus providebit sibi victimam holocausti, fili mi. Pergebant ergo pariter: 9 et venerunt ad locum, quem osten- derat ei Deus, in quo aedificavit altare, et desuper ligna composuit. Cumque alligasset Isaac filium suum, “posuit eum in altare super struem lignorum 1%extenditque manum et arripuit gladium, ut immolaret filium suum. 11 Et ecce angelus Domini de caelo clamavit dicens: Abraham, Abraham. Qui respondit: Adsum. 12 Dixitque ei: ‘Non extendas manum tuam super puerum, neque facias illi quidquam: Mnunc coguovi quod times Deum, et “non pepercisti unigenito filio tuo propter me. 13 Levavit Abraham oculos suos viditque post tergum arietem inter vepres haerentem cornibus, quem adsumens obtulit holo- caustum pro filio. 14 Appellavitque nomen loci illius ‘Dominus videt. Unde usque hodie dicitur: In monte Dominus videbit. 15 Vocavit autem angelus Domini Abraham secundo de caelo di- cens: 16 .iPer memetipsum iuravi, dicit Dominus: quia fecisti hanc rem et non pepercisti filio tuo unigenito propter me, 17 benedicam tibi et multiplicabo semen tuum sicut ‘stellas caeli et velut “"harenam, quae est in litore maris; possidebit semen tuum ™portas inimicorum suorum, 18 et “benedicentur in semine tuo omnes gentes terrae, °quia oboedisti voci meae. 19 Reversus est Abraham ad pueros suos, abieruntque ?Bersabee simul, et habitavit ibi. 20 His ita gestis, nuntiatum est Abrahae quod @Melcha quoque ge- nuisset filios Nachor fratri suo: 21Hus primogenitum et *Buz fra- trem eius et Camuel patrem Syrorum 22 et Cased et Azau, Phe.das quoque et Iedlaph 23 ac ‘Bathuel, de quo nata est Rebecca: octo istos genuit Melcha Nachor fratri Abrahae. 24 Concubina vero illius, nomine Roma, peperit Tabee et Gaham et Tahas et Maacha. 2 Vixit autem Sara centum viginti septem annis 2 et mortua est in “civitate Arbee, 2quae est Hebron, in terra Chanaan; venit- que Abraham ut plangeret et fleret eam. %Cumue surrexisset ab officio funeris, locutus est ad filios Heth dicens: 4°Advena sum et peregrinus apud vos; @date mihi ius sepulcri vobiscum, ut sepeliam mortuum meum. 5 Responderunt filii Heth dicentes: §6 Audi nos, do- mine: princeps Dei es apud nos: in electis sepulcris nostris sepeli mortuum tuum; nullusque te prohibere poterit, quin in monumento eius sepelias mortuum tuum. 7 Surrexit Abraham et adoravit populum terrae, filios videlicet Heth, 8 dixitque ad eos: Si placet animae ve- strae ut sepeliam mortuum meum, audite me et intercedite pro me apud Ephron filium Seor, 9% ut det mihi speluncam duplicem, quam habet in extrema parte agri sui: pecunia digna tradat eam mihi co- ram vobis in possessionem sepulcri. 1 Habitabat autem Ephron in medio filiorum Heth. Responditque Ephron ad Abraham, cunctis au- dientibus ‘qui ingrediebantur portam civitatis illius, dicens: 11 9Ne- quaquam ita fiat, domine mi, sed tu magis ausculta quod loquor: agrum trado tibi et speluncam, quae in eo est, praesentibus filiis populi mei; sepeli mortuum tuum. 12 Adoravit Abraham coram po- puio terrae. 13 Et locutus est ad Ephron, circumstante plebe: Quaeso, ut audias me: “dabo pecuniam pro agro; suscipe eam, et sic sepe- liam mortuum meum in eo. 14 Responditque Ephron: 15 Domine mi, audi me : terra, quam postulas, quadringentis ‘siclis argenti valet; mene! TH coe tam Sara amploque funere elata in speluncam duplicem ab Ephron hethaeo emptam (23, 1-20), per servum in Mesopotamiam missum et mi- rabiliter a Deo adiutum (24, I-32) Rebeccam, Nachoris scilicet neptem et istud est pretium inter me et te; sed quantum est hoc? sepeli mor- tuum tuum. 16 Quod cum audisset Abraham, Jappendit pecuniam, quam Ephron postulaverat, audientibus filiis Heth, quadringentos si- clos argenti probatae monetae publicae. 17 Confirmatusque est ‘ager quondam Ephronis, in quo erat spelunca duplex, respiciens Mambre, tam ipse quam spelunca et omnes arbores eius in cunctis terminis eius per circuitum, 18 Abrahae in ™possessionem, videntibus filiis Heth et cunctis qui intrabant portam civitatis illius. 19 Atque ita se- pelivit Abraham Saram uxorem suam in spelunca agri duplici, quae respiciebat Mambre: haec est Hebron in terra Chanaan. 20”Et con- firmatus est ager et antrum, quod erat in eo, Abrahae in possessio- nem monumenti a filiis Heth. 7 ‘Erat autem Abraham senex dierumque multorum, et Dominus 2in cunctis benedixerat ei. 2 Dixitque ad servum Yseniorem do- mus suae, qui praeerat omnibus quae habebat: “Pone manum tuam subter femur meum, 2 ut ¢adiurem te per Dominum Deum caeli et terrae, ut non “accipias uxorem filio meo de filiabus Chananaeorum, inter quos habito; 4sed ad /terram et cognationem meam proficisca- ris, et inde accipias uxorem filio meo Isaac. 5 Respondit servus: Si noluerit mulier venire mecum in terram hanc, nunquid reducere de- beo filium tuum ad locum, de quo tu egressus es? 6 Dixitque Abraham: Cave nequando reducas filium meum illuc. 7 Dominus Deus caeli, Iqui tulit me de domo patris mei et de terra nativitatis meae, qui locutus est mihi, et iuravit mihi dicens: hanc, ipse ‘mittet angelum suum coram te, et accipies inde uxorem filio meo. 8Sin autem mulier noluerit sequi te, Jnon teneberis iura- mento; filium meum tantum ne reducas illuc. 9*Posuit ergo servus - manum sub femore Abraham domini sui et iuravit illi super ser- mone hoc. 10 Tulitque decem camelos de grege domini sui, et abiit ex omnibus bonis eius portans secum, profectusque perrexit in ‘Mesopotamiam ad ™urbem Nachor. 11 Cumque camelos fecisset accumbere extra op- pidum iuxta puteum aquae vespere, “tempore quo solent mulieres egredi ad hauriendam aquam, dixit: 12 Domine Deus domini mei Abraham, occurre, obsecro, mihi hodie, et fac misericordiam cum domino meo Abraham. !3 Ecce ego sto prope fontem aquae, et °filiae habitatorum huius civitatis egredientur ad hauriendam aquam. 1]4Igitur puella cui ego dixero: Inclina hydriam tuam ut bibam, et illa re- sponderit: Bibe, quin et camelis tuis dabo potum, ipsa est, quam Ppraeparasti servo tuo Isaac, et Yper hoc intelligam quod feceris mi- sericordiam cum domino meo. 15*Necdum intra se verba compleverat, et ecce ‘Rebecca egrediebatur filia Bathuel filii “Melchae uxoris Na- chor fratris Abraham habens hydriam in scapula sua: 16 puella de- cora nimis virgoque “pulcherrima et incognita viro; descenderat- autem ad fontem et impleverat. hydriam, ac revertebatur. 17 Occurritque ei servus et ait: YPauxillum aquae mihi ad bibendum praebe de hydria tua. 18 Quae respondit: Bibe, domine mi. Celeriterque deposuit hy- driam super ulnam suam, et dedit ei potum . 19 Cumque ille bibisset, adiecit: Quin et camelis tuis hauriam aquam, donec cuncti bibant. 20 Effundensque hydriam in canalibus, recurrit ad puteum, ut hauriret aquam, et haustam omnibus camelis dedit. 21 Ipse autem contempla- batur eam tacitus, scire volens utrum prosperum iter suum fecisset Dominus, an non. 22 Postquam autem biberunt cameli, protulit vir “inaures aureas appendentes siclos duos et armillas totidem pondo siclorum decem. 23 Dixitque ad eam: Cuius es filia? indica mihi. Est in domo patris tui locus ad manendum? 24 Quae respondit: ¥Filia sum - Bathuelis filii Melchae, quem peperit ipsi Nachor. 25Et addidit dicens: Palearum quoque et faeni plurimum est apud nos, et locus spatiosus ad manendum. 26 @Inclinavit se homo et adoravit Dominum 2%dicens: 4Benedictus Dominus “Deus domini mei Abraham, qui non abstulit Cmisericordiam et veritatem suam a domino meo, et “recto itinere me perduxit in domum fratris domini mei. 28 Cucurrit itaque puella, et nuntiavit in domum matris suae omnia quae audierat. 29 Habebat autem Rebecca fratrem nomine @Laban, qui festinus LIBER GENESIS 23,46 — 2a ASemini tuo dabo terram | svt 48, $2; {'CD.VA3;. 212 2° Par 22,:253 Jr $2, 93° ZC LI, 1; Lep. 25, 9; 49,.29-32; 50, 13. mcf. Ac 7, 5 uci. Rt 4, 7-10; Jr 32, 10-14. @YE. 33; CD. 13, 23% Cf, Ps & CL. SD. 25,2 fr¥r; 25.3: €.9%7 95 C294 7;-203 d Dt 6, 13. — Vv. vr. 37-41. éecp. 26, 34, 35; 27, 46; Dt 7, 3. — cf. cp. 28, 1; Ex 34, 16; 2 Cor 6, 14 gyi* Gateee: R. 7 8. 32: kek cpi 285.2, 7] Ant. in fs. ss. Angel. c. gicp. 32.- 4% MCD, 2345 F585; °853 15.1985 OG, Be # Ex 223, 20)23)..33,.2. — ef. > Heboz, 14. jv. Js'2,' 17-20. R vr. 2. Dt 23, 4; Jd 3, 8 Mil. CP. Tl, SES 27h Ae: wn Ex 2,16; 1 Re 9, 18; cath 4, 12-27] vr. 42-48. L7.- 12] v. vr. 42. ovr. 43. pcf. Pro 19, 14 qv. cp. 15, 8; ia 6, 175.3733 Rg 6, 7 ss. rcf. vr. 45. S$ CRs 22, 23, fEcp. I1, 29. BCD, -26;"7; uw cl?’ Jo“4, 7 21] v. vr. 42. 6 MEX F2) ohne? JSo35° Fg. S8geZ 16, II Ss. yvr. 15. @Ex 18; 10; “a 25 hei ub Ts b VP. .12, 425 48. CCB. Side Tes Ps OU 133 dvr 48. CD, -45. 26." 382 9* (295-5: (2) — 17 — LIBER GENESIS 24, 30 — 63 sororem Labani, filio Isaac petisset eique probatam uxorem obtinuis- set (33-67); cumque insuper plures ex Cethura filios suscepisset, in senectute bona moritur et cum Sara in Mambre sepelitur (25, 1-11). icf. cp. 26, 29; Jd 17, 2; Rt 3; 10; Ps "1130" 2s: PCP. 43,2455) x9, 3%; kv. cp. 18, 4. #Tb 7, 10. — cf. Jo 4, ; Eph 6, 5 ss. ef IVE) Ts Rep: 2152, BQ): 425,58; mvr. 3-8. CD. - 17, Ve 42-44] RR. in Ong. 42-48] vr. 12-29. o1 Rg 1, 13. — cf. cr. 15. pick. Ez 16, 11, 12% acp. 47, 29; Is 2, 14. rcf. Ps 117,23; Mt 21,42; Mr 12, 11. — Cf. cp. 31,-24, 20. SV. VI. 13-15, 42-46. t vr.26, 48. uvr. 56, 59. vcf. Jd 19, 4 ss.; Tb ro, 8. xcp. 35, 8. Y Cp.r22,' 27. 2'Cp. 16,143 255i2rx: _@Ps 142, 5. — cf. Le 6, 12. egressus est ad hominem, ubi erat fons. 2 Cumque vidisset inaures et armillas in manibus sororis suae, et audisset cuncta verba refe- rentis: Haec locutus est mihi homo, venit ad virum, qui stabat iuxta camelos et prope fontem aquae. 3! dixitque ad eum: Ingredere, /be- nedicte Domini; cur foris stas? praeparavi domum et locum camelis. 32 Et introduxit eum in hospitium ac destravit camelos, 9deditque paleas et faenum, et “aquam ad lavandos pedes eius et virorum qui venerant cum eo. 33 Et appesitus est in conspectu eius panis. Qui ait: *Non comedam, donec loquar sermones meos. Respondit ei: Loquere. 34 At ille, Servus, inquit, Abraham sum; 35 et Dominus jbenedixit domino meo valde, magnificatusque est; et dedit ei oves et boves, argentum et aurum, servos et ancillas, camelos et asinos. 36 Et *peperit Sara uxor domini mei filium domino meo in senectute sua, ‘deditque illi omnia quae habuerat. 37 Et ™adiuravit me dominus meus dicens: Non accipies uxorem filio meo de filiabus Chananaeorum, in quorum terra habito; 38sed ad domum patris mei perges, et de cognatione mea accipies uxorem filio meo. 39 Ego vero respondi do- mino meo: Quid, si noluerit venire mecum mulier? 49 Dominus, ait, "in cuius conspectu ambulo, mittet angelum suum tecum, et diriget viam tuam, accipiesque uxorem filio meo de cognatione mea et de domo patris mei. 41 Innocens eris a maledictione mea, cum veneris ad propinquos meos, et non dederint tibi. 42 Veni ergo hodie ad fontem aquae et dixi: Domine Deus domini mei Abraham, si direxisti viam meam, in qua nunc ambulo, 43 ecce sto iuxta fontem aquae; et virgo, quae egredietur ad hauriendam aquam, audierit a me: Da mihi pauxillum aquae ad bibendum ex hydria tua, 44 et dixerit mihi: Et tu bibe, et camelis tuis hauriam, ipsa est mulier quam praeparavit Dominus filio domini mei. 45 °Dumque haec tacitus mecum volverem, apparuit Rebecca veniens cum hydria, quam portabat in scapula, descenditque ad fontem et hausit aquam. Et aio ad eam: Da mihi paululum bibere. 46 Quae festinans deposuit hydriam de umero et dixit mihi: Et tu bibe, et camelis tuis tribuam potum. Bibi, et adaquavit camelos. 47 Interrogavique eam et dixi: Cuius es filia? Quae respondit: Filia Bathuelis sum filii Nachor, quem peperit ei Melcha. Suspendi itaque ?inaures ad ornandam faciem eius, et armillas posui in manibus eius. 48 Pronusque adoravi Domi- num benedicens Domino Deo domini mei Abraham, qui perduxit me recto itinere, ut sumerem filiam fratris domini mei filio eius. 49 Qua- mobrem, 4si facitis misericordiam et veritatem cum domino meo, in- dicate mihi; sin autem aliud place, et hoc dicite mihi, ut vadam ad dexteram sive ad sinistram. 5% Responderuntque Laban et Bathuel: TA Domino egressus est sermo; non possumus extra placitum eius quidquam aliud loqui tecum. 51 En Rebecca coram te est; tolle eam, et proficiscere, et sit uxor filii domini tui, ssicut locutus est Dominus. 52 Quod cum audisset puer Abraham, ‘procidens adoravit in terram Dominum. 53 Prolatisque vasis argenteis et aureis ac vestibus, dedit ea Rebeccae pro munere; fratribus quoque eius et matri dona obtulit. 54 Tnito convivio, vescentes pariter et bibentes manserunt ibi. Surgens autem mane locutus est puer: “Dimittite me ut vadam ad dominum meum. 55 Responderuntque fratres eius et mater: “Maneat puella saltem decem dies apud nos, et postea proficiscetur. 56 Nolite, ait, me retinere, quia Dominus direxit viam meam; dimittite me ut pergam ad dominum meum. 57 Et dixerunt: Vocemus puellam et quaeramus ipsius voluntatem. 58 Cumque vocata venisset, sciscitati sunt: Vis ire cum homine isto? Quae ait: Vadam. 59 Dimiserunt ergo cam et “nutricem illius srrvumque Abraham et comites eius, 6° impre- cantes prospera sorori suae atque dicentes: Soror nostra es, crescas in mille milia, et Ypossideat semen tuum portas inimicorum suorum. 61 Tgitur Rebecca et puellae illius, ascensis camelis, secutae sunt virum, qui festinus revertebatur ad dominum suum. 62 Eo autem tempore deambulabat Isaac per viam quae ducit ad puteum, cuius nomen est *viventis et videntis; habitabat enim in terra australi. 63 Et egressus fuerat ad ¢meditandum in agro, incli- nata iam die. Cumque elevasset oculos, vidit camelos venientes procul. — fg — 7. Generationes Ismaél (12-18), gui habitavit cum suis ab Hevila usque Sur. 8. Generationes Isaac (25, 19-35, 29), Genitis Esau et lacob (19-26), quorum natu maior minori primogenita vendit (27-34), abit in Gerara (26, 1, 2); LIBER GENESIS 24, 64 — 26, 3 64 Rebecca quoque, conspecto Isaac, descendit de camelo 65 et ait ad puerum: Quis est ille homo qui venit per agrum in occursum nobis? Dixitque ei: Ipse est dominus meus. At illa tollens cito pallium operuit se. 66Servus autem cuncta quae gesserat narravit Isaac. 67 Qui in- troduxit eam in tabernaculum Sarae matris suae et accepit eam uxorem; et in tantum dilexit eam, ut bdolorem, qui “ex morte matris eius acciderat, temperaret. Z Abraham vero aliam duxit uxorem nomine Ceturam, 2 quae pe- perit ei “Zamran et Iecsan et Madan et Madian et Iesboc et Sue. 2Iecsan quoque genuit Saba et Dadan. Filii Dadan fuerunt Assurim et Latusim et Loomim. 4 At vero ex Madian ortus est Epha et Opher et Henoch et Abida et Eldaa: omnes hi filii Ceturae. 5 bDeditque Abraham cuncta quae possederat Isaac; §6 filiis autem concubinarum largitus est munera, et °separavit eos ab Isaac filio suo, dum adhuc ipse viveret, 4ad plagam orientalem. 7 Fuerunt autem dies vitae Abrahae centum septuaginta quinque anni. 8 Et ¢deficiens mortuus est /in senectute bona provectaeque aetatis et plenus dierum congregatusque est ad populum suum. 9 Et sepelierunt eum Isaac et Ismaél /filii sui in spelunca duplici, quae sita est in agro Ephron filii Seor hethaei e regione Mambre, 19 “quem emerat a filiis Heth; ibi sepultus est ipse et Sara uxor eius. 11 Et post > obitum illius benedixit Deus Isaac filio eius, qui habitabat iuxta pu- teum nomine ‘viventis et videntis. 12 Hae sunt generationes Ismaél filii Abrahae, /quem peperit ei Agar aegyptia famula Sarae; et 13 haec nomina “filiorum eius in vocabulis et generationibus suis: primogenitus Ismaélis 'Nabaioth deinde Cedar et Adbeel et Mabsam, 14Masma quoque et ™Duma et Massa, 15Hadar et "Thema et °Iethur et Naphis et Cedma. 16 Isti sunt filii Ismaélis, et haec nomina per castella et oppida eorum, duodecim Pprincipes tribuum suarum. 17 Et facti sunt anni vitae Ismaélis centum triginta septem, @defi- ciensque mortuus est, et appositus ad populum suum. 18 Habitavit autem ab "Hevila usque *Sur, quae respicit Aegyptum introéuntibus Assyrios. Coram cunctis fratribus suis obiit. 19 Hae quoque sunt generationes Isaac filii Abraham: ‘Abraham ge- nuit “Isaac; 2%qui, cum quadraginta esset annorum, Yduxit uxorem Re- beccam “filiam Bathuelis syri de Mesopotamia, sororem Laban. 21De- precatusque est Isaac Dominum pro uxore sua, eo quod esset sterilis. yQui exaudivit eum, et dedit conceptum Rebeccae. 22Sed collidebantur in utero eius parvuli; quae ait: Si sic mihi futurum erat, quid necesse fuit concipere ? *Perrexitque ut consuleret Dominum. 23Qui respondens ait: *Duae gentes sunt in utero tuo, et duo populi ex ventre tuo divi- dentur, “populusque populum superabit, et “maior serviet minori. 24 Tam tempus pariendi advenerat, et ecce gemini in utero eius reperti sunt. 25 4Qui prior egressus est rufus erat et totus in morem pellis hispidus; vocatumque est nomen eius Esau. Protinus alter egrediens lantam fratris tenebat manu; et idcirco “appellavit eum Iacob. 6Sexagenarius erat Isaac quando /nati sunt ei parvuli. 27Quibus adul- tis, factus est Esau vir 9gnarus venandi et homo agricola; Iacob autem vir simplex “habitabat in tabernaculis. 28 Isaac amabat Esau, eo quod ide venationibus illius vesceretur; et Rebecca diligebat Iacob. 29 Coxit autem Iacob pulmentum; ad quem, cum venisset Esau de agro lassus, 3 ait: Da mihi de coctione hac rufa, quia oppido lassus sum. Quam ob causam vocatum est nomen eius /Edom. 31 Cui dixit Iacob: Vende mihi “primogenita tua. 32Ille respondit: En morior, quid mihi proderunt primogenita? 33 Ait Iacob: Iura ergo mihi. Iuravit ei Esau et ‘vendidit primogenita. 34 Et sic, accepto pane et lentis edulio, comedit et bibit, et abiit parvipendens quod primogenita vendidisset. 2 6 Orta autem fame super terram, post eam %sterilitatem quae acci- derat in diebus Abraham, abiit Isaac ad “Abimelech regem °Pa- laestinorum in Gerara. 2 Apparuitque ei Dominus et ait: Ne descendas in Aegyptum, sed quiesce 4in terra, quam dixero tibi, %et ¢peregrinare in ea, feroque bch. 37, 38; 38, #2. OCR... 25, 2. G@xu¢Par 1, 33$33% bcp. 21, 10; 24, 36. CC 2, SEA. d cf..Jd 6,3. AVES TE 7SCp; EGDi 255-553 &cp. 35, 29. kcp. 23, 16. — Vv. cp. 50, 13. 5, 29. 5.926242; 26: SCD. 165-145) 245 G2. RENTS TS. Rei) Bates -29=35% LIs 60, 7. — cf. 1. Mc 5, 25; » 3Se $B NS. 21, EE n Jb 6, 19; Jr 25, 23. Oa Bat 5310: pcp. 17, 20. give. 8. fo CPAeeiIt> 1 Res, 7: SCD. 216/17; (20, ee Ix! Vs, 122) bet. cp.216, !32: uMt 1, 2. vcp. 24, 67. % CD: 22; 23:2 24, 29. get. t Par 5,203 Col-4,:2. zr Rg o, 9. @tpr17, 16; 24, 60. b cf. 2 Rg 8, 14; Ab 18-21. c (all) Rm 9g, 10-12. — cp. 27, 29, 40. GiCD. 27; IY, 16--23. ecp. 27, 36. — cf. Os 12, 3. I Mt 1,222 §cp. 27, 2, 5. hk Heb 11, 9. # CD. 29, 455909: j Ab x. Rcp. 49, 3. t Heb *t2;.-16, 47.22 cf. ep.i27, 36. a@cp. 12, 10. bcp. 20, 2. 6 Vcpist2¥,. 38. d cp. .B2;.-2. ecp. 20, 1; Heb rr, 9. fcp..28, “25. —— ig+-<- LIBER GENESIS 26,4 — 27,4 unde, iteratis oraculis (3-5), uxore, quam antea dissimulaverat, regio edicto defensa (6-11) et, frustra Palaestinis obstantibus, dives factus | (12-22) secedit Bersabeam, foedus cum Abimelech pangit (23-33) et post ON CD. 13; 25. Acp. 12, 7; 15, 18. — ‘ef. wp 7, 20; Lc I, 73. — V. cp. "py ra 32, 6. $5: eT X 32, 13. — V. Cp. : jep. 525.3% 18, 16529, 78 kcp. 22, 18. or ECD. 12). 15°" 20; 250 kas mcf. Pro 29, 25. nv. cp. 24, 16. oct. Prois,;:38; p Cp. :20;°°9. OVl2° OD: 245.3, 250 7 Pro 10, 22. Sch Bera $\Cpiy'27;.: 25; 30. UCP. 121; SI< VV. Cp. 21, 25. xcp. 41, 52. — cf. Ps 17, 20, 37. Wp. 07, 75: 38, E8t daa“ Airis — V. “8 ‘ee m 8, 31. acp. 2 Me 15. — cf. cp. 21, 22, 23. bcp. 12, 7, 8.— v. Ps 115,17. CED HB 1s22 2, @cl.ja@ 31, 9 CNT. FO, PCD. PA Br. gcp. 21, 31. kick cp. 2%, 3%. #CD. 22; fo. Pcl. Cp.-28, 9% 36, 2; 3 Rep .ci3'7,146; .36; 23 3: 1-29] LL. in D. 2 Qar. aap. ae. 10; zi Rg 3,52 Cle EKO 2763, JC ua, BA, pee 25° 27. 28. 3,4) R. in D. 2 QOdg. tecum, et benedicam tibi; %tibi enim et semini tuo dabo universas regiones has complens ‘iuramentum, quod spopondi Abraham patri tuo. 4 Et ‘multiplicabo semen tuum sicut stellas caeli daboque posteris tuis universas regiones has, et Jbenedicentur in semine tuo omnes gentes terrae, 5eo0 quod “oboedierit Abraham voci meae, et custo- dierit praecepta et mandata mea et caeremonias legesque servaverit. 6 Mansit itaque Isaac in Geraris. 7 Qui, cum interrogaretur a viris loci illius super uxore sua, respondit: ‘Soror mea est. ™Timuerat enim confiteri quod sibi esset sociata coniugio reputans ne forte inter- ficerent eum propter illius ™pulchritudinem. 8 Cumque pertransissent dies plurimi et ibidem moraretur, prospiciens Abimelech rex Palaes- tinorum per fenestram vidit eum %iocantem cum Rebecca uxore sua. 9 Et, accersito eo, ait: Perspicuum est quod uxor tua sit: cur mentitus es eam sororem tuam esse? Respondit: Timui ne morerer propter eam. 10 Dixitque Abimelech: Quare imposuisti nobis? potuit coire quispiam de populo cum uxore tua, et Pinduxeras super nos grande peccatum. Praecepitque omni populo dicens: 11 Qui tetigerit hominis huius uxorem morte morietur. 12 Sevit autem Isaac in terra illa et invenit in ipso anno centuplum; dbenedixitque ei Dominus. 13 Et “locupletatus est homo et ibat pro- ficiens atque succrescens, donec magnus vehementer effectus est; 14 habuit quoque possessiones ovium et armentorum et famitiae plu- rimum. *Ob hoc invidentes ei Palaestini 15 ‘omnes puteos, quos fode- rant servi patris illius Abraham, illo tempore obstruxerunt implentes humo, 16in tantum ut ipse Abimelech diceret ad Isaac: Recede a nobis, quoniam potentior nobis factus es valde. 17 Et ille discedens, ut veniret ad torrentem Gerarae habitaretque ibi, 18 rursum fodit alios puteos, “quos foderant servi patris sui Abraham, et quos, illo mortuo, olim obstruxerant Philisthiim; appellavitque eos eisdem nominibus quibus ante pater vocaverat. 19Foderuntque i in torrente, et reppererunt aquam vivam. 2° Sed et ibi Yiurgium fuit pastorum Gerarae adversus pastores Isaac dicentium: Nostra est aqua. Quam ob rem nomen putei, ex eo quod acciderat, vocavit calumniam. 21 Foderunt autem et alium, et pro illo quoque rixati sunt, appellavitque eum inimicitias. 22Profectus inde fodit alium puteum, pro quo non contenderunt; itaque vocavit nomen eius latitudo dicens: Nunc “dilatavit nos Dominus et decit crescere super terram. 23 Ascendit autem ex illo loco in Bersabee, 24 ubi apparuit ei Do- minus in ipsa nocte dicens:¥Ego sum Deus Abraham patris tui, *noli timere, quia “ego tecum sum; benedicam tibi et multiplicabo semen tuum propter servum meum Abraham. 25 Itaque Yaedificavit ibi al- tare et, invocato nomine Domini, extendit tabernaculum, praecepitque servis suis ut foderent puteum. 26 Ad quem locum cum venissent de Geraris Abimelech et Ocho- zath amicus illius et “Phicol dux militum, 27 locutus est eis Isaac: 4Quid venistis ad me hominem quem odistis et “expulistis a vobis? 28 Qui responderunt: Vidimus tecum esse Dominum, et idcirco nos diximus: Sit iuramentum inter nos, et ineamus foedus, 29 ut non facias nobis quidquam mali, sicut et nos nihil tuorum attigimus, nec fecimus quod te laederet ; sed cum pace /dimisimus auctum benedictione Domini. 3 Fecit ergo eis convivium, et post cibum et potum 31 surgentes mane Yiuraverunt sibi mutuo; dimisitque eos Isaac pacifice in locum suum. 32 Ecce autem venerunt in ipso die servi Isaac adnuntiantes ei de puteo quem foderant atque dicentes: Inve- nimus aquam. 33 Unde appellavit eum abundantiam; et *nomen urbi: impositum est *Bersabee usque in praesentem diem. 34 Esau vero quadragenarius duxit uxores /ludith filiam Beeri hethaei et Basemath filiam Elon eiusdem loci; 35 *quae ambae of- fenderant animum Isaac et Rebeccae. Z Senuit autem Isaac, et %caligaverunt oculi eius et videre non poterat; vocavitque Esau filium suum maiorem et dixit ei: Fili mi. Qui respondit : Adsum. 2 Cui pater: Vides, inquit, quod senuerim, et *ignorem diem mortis meae. 3°Sume arma tua, pharetram et arcum, et egredere foras; cumque venatu aliquid apprehenderis, 4 fac mihi inita ab Esau conubia sibi uxorique ingrata (34-35), jam senex factus lacobo, qui matris consilio se fratrem esse finxerat (27, 1-13), benedicit, (14-29) primogenito vix secundaria servata benedictione (30-46). Quod LIBER GENESIS 27, 5-38 inde pulmentum, sicut velle me nosti, et adfer ut comedam, et ¢be- nedicat tibi anima mea, antequam moriar. 5 Quod cum audisset Re- becca, et ille abisset in agrum ut iussionem patris impleret, 6 dixit filio suo Iacob: Audivi patrem tuum loquentem cum Esau fratre tuo et dicentem ei: 7Adfer mihi de venatione tua, et fac cibos ut comedam, et benedicam tibi coram Domino, antequam moriar. 8 Nunc ergo, fili mi, ‘adquiesce consiliis meis 9% et pergens ad gregem adfer mihi duos haedos optimos, ut faciam ex eis escas patri tuo, quibus libenter vescitur; 19quas cum intuleris, et comederit, /benedicat tibi, priusquam moriatur. 11 Cui ille respondit: Nosti quod Esau frater meus homo pilosus sit, et ego lenis: 12 si “attrectaverit me pater meus, et senserit, timeo ne putet me sibi voluisse illudere, et inducam super me ‘ma- ledictionem pro benedictione. 13 Ad quem mater, jIn me sit, ait, ista maledictio, fli mi; tantum audi vocem meam, et pergens adfer quae dixi. 14 Abiit, et attulit, deditque matri. Paravit illa cibos, sicut velle noverat patrem illius. 15 Et “vestibus Esau valde bonis, quas apud se habebat domi, induit eum; 16pelliculasque haedorum circumdedit ma- nibus, et colli nuda protexit. 17 Deditque pulmentum et panes, quos coxerat, tradidit. 18 Quibus illatis, dixit: Pater mi? At ille respondit: Audio. Quis es tu, fili mi? 19 Dixitque Iacob: Ego sum primogenitus tuus Esau: feci sicut praecepisti mihi; surge, sede, et comede de venatione mea, ut benedicat mihi anima tua. 29 Rursumque Isaac ad _ filium suum, Quomodo, inquit, tam cito invenire potuisti, fili mi? Qui respondit: Voluntas Dei fuit ut cito occurreret mihi quod volebam. 21 Dixitque Isaac: Accede huc, ut ‘tangam te, fili mi, et probem utrum tu sis filius meus Esau, an non. 22 Accessit ille ad patrem et palpato eo, dixit Isaac: Vox quidem, vox Iacob est; sed manus, manus sunt Esau. 23 Et non cognovit eum, quia ™pilosae manus similitudinem maioris expresserant. *Benedicens ergo illi 24ait: Tu es filius meus Esau? Respondit: Ego sum. 25 At ille, Adfer mihi, inquit, cibos de venatione tua, fili mi, ut benedicat tibi anima mea. Quos cum oblatos comedisset, obtulit ei etiam vinum; quo hausto, 26 dixit ad eum: Ac- cede ad me, et da mihi osculum, fili mi. 27 Accessit et osculatus est eum. Statimque, ut sensit vestimentorum illius fragrantiam, °bene- dicens illi ait: Ecce Podor filii mei sicut odor agri pleni, cui benedixit Dominus. 28 aDet tibi Deus de rore caeli et de pinguedine terrae, Tabundantiam frumenti et vini; 29 et Sserviant tibi populi, et adorent te tribus: ‘esto dominus fratrum tuorum, et “incurventur ante te filii matris tuae. *Qui maledixerit tibi sit ille maledictus, et qui benedixerit tibi benedictionibus repleatur. 30 Vix Isaac sermonem impleverat, et, egresso Iacob foras, venit Esau, 31 coctosque de venatione cibos intulit patri dicens: Surge, pater mi, et comede de venatione filii tui, ut benedicat mihi anima tua. 32 Dixitque illi Isaac: Quis enim es tu? Qui respondit: Ego sum filius tuus primogenitus Esau. 33 Expavit Isaac stupore vehementi, et, ultra quam credi potest, admirans ait: Quis igitur ille est, qui dudum captam venationem attulit mihi, et comedi ex omnibus, priusquam tu venires? benedixique ei, et erit benedictus. 34 Auditis Esau ser- monibus patris, Yirrugiit clamore magno, et consternatus ait: Benedic etiam et mihi, pater mi. 35 Qui ait: Venit germanus tuus fraudulenter, et accepit benedictionem tuam. 36At ille subiunxit: Iuste vocatum est nomen eius Iacob; *supplantavit enim me en altera vice: primo- genita mea ante tulit, et nunc secundo surripuit benedictionem meam. Rursumque ad patrem, Nunquid non reservasti, ait, et mihi bene- dictionem? 37 Respondit Isaac: “"Dominum tuum illum constitui, et omnes fratres eius servituti illius subiugavi: “frumento et vino stabilivi eum ét tibi post haec, fili mi, ultra quid faciam? 38 Cui Esau: Num unam, inquit, tantum benedictionem habes, pater? mihi quoque dvr. 10, 25; cp. 48, 9, 15; 49, 28> Dts's3,.1. 6-40] L. in sb. p. D. 2 QOdg. evr. 13. fvr. 4. gcp. 25, 25. Avr. 21, 22. $cf..cp. 9, 25; Dt 27, 16, 18. jcf. 1 Rg 25, 24; 2 Rg 14, 9; Mt 27, 25. Rvr. 276 l vr. 12. m vr. 16. n Heb 11, 20. (27)] Ant. in fs. B. M. V. de Consol, 27) R. in D. 2 Qdg. et in con- o Heb. 11, 20. [secr. Eccl. p Cn 4, 11; Us 14, 6, 7. 28, 29] R. in D. 2 Qdg. g Dt 33, 13; Ze 8, 12.— cf. cp. 49, 25; 2 Rgt, 21. r Dt 7, 13; 33, 28; Jl 2, 19. SCE. CD. 05. 25; t vr. 40; cp. 25, 23. — cf. 2 Rg 8, 14. — v. Ab 18-21. uct. cp. 49; 8: vcp . 12, 3; Nm.243 9; x cp. 28; 3.74%, Km31, "20; y vr. 38, Heb 12, 17. zZcp. 25, 25. — cf. Jr 9, 4. @cp. 25, .33¢ b vr. 20. — cf. 2 Rg 8, 14; Ab 18-20; 1 Mc 5, 3; 2 Mc 10, 16,5; 3? OVE. 25; == $y) <= LIBER GENESIS 27, 39 — 29, 3 cum iste indigne ferret et mortem supplantatori moliretur (41), lacob, per speciem sibi uxoris ex patrio genere comparandae (42-28, 9), et caelesti visione futurorum praesaga recreatus Haran fugit (10-22). dvr. 34; Heb 12,17. é Cr. CD; 36, By 27 f Heb 11, 20. — cf. vr. 28. CE (Ez 33; 26. Vr. 37; Cp. 25, 23. icf. 4 Rg 8, 20-22; 2 Par 21, 2 8eI0. jcf. cp. 37, 4. Rcp. 50, 3, 4, 10. icf. Am 1, 11; Ab’ ro. m cp. II, 31. — cf. cp. 24, 10. ncp. 26, 34, 35. — cf. cp. 28, ocp. 24, 3. [8. Bio 6. P cp. 24, 3; 27, 40. 2] v cf. Catech R. II 8, 32. COS 12,12: dcp. 25, 20; 31, 18 etc. Ecp. 22, 23; 24, 29. Ope 12, (2s hcp. 17, 8; 36, 7; 37, 1 $009: 02,22, jcp. 27, 28 ss. £ CD; 24,038; Lcp, 26, 34, 35. m cf.. cp. 36, 3. r3; 10] R. in fr.2 p. D. 2 Qdg. 10-22] L. in Ms. pro Peregr. 060.27 3t*, 20.33% pct. Ac 7, 2. qcf. Nm 12, 6; Jb 33, 15, 16. 12-14] * Catech. R. 1 3, 4. ex 12-21] plura in off. ac Ms. ded. et in ritu consecr. Eccl. KclaJo. 1, 81> mep-k, 14. 13] v. vr. IO. Scp. 35, 1; 48, 3. tcp. 35, I; 48, 3. @ cf. ‘cp. 73,23) 76: v Dt 12, 20; 19, 8; Is 54, 3.— x cp. 26, 4. [v. cp. 13, 16. @V. Cp. T2,° 3% bcp: 26, 243° 33553! CBr 6, 8: Js Rg 8 31,6, 8; Jez, 83 : Vid 33,5" S528. 17-16] R. in D. 2 Qdg. 17] Ant. et Int. (Ps 33, 2) in transl. almae Domus laur. 18] v. vr. 20-22, & Cp. 31, 13, 45; 35, 14. — cf. PoRe 9e-14: <2 18, 18. oe Lv 8, 10,11; Nm 7, 1. ec len. Sk, tas rs: 20] «Catach. R. V4, SF 79, B. jcp. 35, 6; Jd 1, 23, 26. Rcp. 31, 13. pheae RR. in D. 2 Qdg. 21] v. Ch. 24, 42. lv. Pro 30, 8; Tm 6, 8. m cf. Jd 11, 31; 2 Rg 15, 7-9. n Dt 26, 17. ocp. 35, 7, 14. pcp. 14, 20; Lv 27, 30-33. aNm 23, 7; Jd 6, 3. obsecro ut benedicas. Cumque 4heiulatu magno fleret, 39 motus Isaac édixit ad eum: 1In pinguedine terrae et in rore caeli desuper 40 erit benedictio tua. 9Vives in gladio, et “fratri tuo servies; *tempusque veniet, cum excutias et solvas iugum eius de cervicibus tuis. 41 jOderat ergo semper Esau Iacob pro benedictione qua benedixerat ei pater, dixitque in corde suo: Venient “dies luctus patris mei, et loccidam Iacob fratrem meum. 42 Nuntiata sunt haec Rebeccae; quae mittens et vocans Iacob filium suum dixit ad eum: Ecce Esau frater tuus minatur ut occidat te. 4% Nunc ergo, fili mi, audi vocem meam et consurgens fuge ad Laban fratrem meum in “Haran; 44 habita- bisque cum eo dies paucos, donec requiescat furor fratris tui, 45 et cesset indignatio eius, obliviscaturque eorum quae fecisti in eum; postea mittam et adducam te inde huc. Cur utroque orbabor filio in uno die? 46 Dixitque Rebecca ad Isaac: "Taedet me vitae meae propter filias Heth; °%si acceperit Iacob uxorem de stirpe huius terrae, nolo vivere. 2 Vocavit itaque Isaac Iacob, et “benedixit eum, praecepitque ei dicens : “Noli accipere coniugem de genere Chanaan; 2sed “vade, et proficiscere in 4Mesopotamiam Syriae, ad ¢domum Bathuel patris matris tuae, et accipe tibi inde uxorem de filiabus Laban avunculi tui. %/Deus autem omnipotens benedicat tibi, et crescere te faciat atque multiplicet, ut sis in turbas populorum, 4 et det tibi %benedic- tiones Abrahae et semini tuo post te, ut possideas “terram peregri- nationis tuae, quam pollicitus est avo tuo. 5*Cumque dimisisset eum Isaac, profectus venit in Mesopotamiam Syriae ad Laban filium Bathuel syri fratrem Rebeccae matris suae. 6 Videns autem Esau quod /benedixisset pater suus Iacob et mi- sisset eum in Mesopotamiam Syriae, ut inde uxorem duceret, et quod post benedictionem praecepisset ei dicens: Non accipies uxorem de filiabus Chanaan, 7 quodque oboediens Iacob parentibus suis isset in Syriam; 8probans quoque “quod non libenter adspiceret filias Chanaan pater suus, 9 ivit ad Ismaélem et duxit uxorem, absque iis ‘quas prius habebat, ”Maheleth filiam Ismaél filii Abraham sororem ™Nabaioth. 10 Igitur egressus Iacob de °Bersabee pergebat ?Haran. 11 Cumque venisset ad quendam locum, et vellet in eo requiescere post solis oc- cubitum, tulit de lapidibus qui iacebant, et supponens capiti suo dormivit in eodem loco. 12 Viditque in %somnis scalam stantem super terram et cacumen illius tangens caelum, "angelos quoque Dei ascen- dentes et descendentes per eam, 1% et *Dominum innixum scalae di- centem sibi: ‘Ego sum Dominus Deus Abraham patris tui et Deus Isaac: “terram, in qua dormis, tibi dabo et semini tuo, 14 eritque semen tuum quasi pulvis terrae, Ydilataberis ad occidentem et orien- tem et septentrionem et meridiem, et “benedicentur in te et 4in semine tuo cunctae tribus terrae. 15Et ero “custos tuus quocumque perrexeris, et “reducam te in terram hanc; nec 4dimittam @nisi complevero uni- versa quae dixi. 16 Cumaque evigilasset Iacob de somno, ait: Vere fDominus est in loco isto, et ego nesciebam. 17 Pavensque, Quam terribilis est, inquit, locus iste: non est hic aliud 9nisi domus Dei et porta caeli. 18 Surgens ergo Iacob mane tulit lapidem, quem suppo- suerat .capiti suo, et Y%erexit in titulum “fundens oleum desuper. 19 iAppellavitque nomen urbis Bethel, jquae prius Luza vocabatur. 20 kVovit etiam votum dicens: Si fuerit Deus mecum et custodierit me in via, per quam ego ambulo, et dederit mihi panem ad vescen- dum et vestimentum ad induendum, 2! ™reversusque fuero prospere ad domum patris mei, “erit mihi Dominus in Deum, 22 et lapis iste, quem erexi in titulum, vocabitur °domus Dei; ?cunctorumque, quae dederis mihi, decimas offeram tibi. efLs. 2 Q Profectus ergo Iacob venit in “terram orientalem. 2 Et vidit pu- teum in agro, tres quoque greges ovium accubantes iuxta eum; nam ex illo adaquabantur pecora, et os eius grandi lapide claude- batur. 3 Morisque erat ut, cunctis ovibus congregatis, devolverent la- Quo cum pervenisset, et sibi occurrisset Rachel, in domo Labani excipi- tur (29, 1-15), ubi quattordecim annis servit, ut, praeter Liam, eam sibi coniugio sociaret (16-30). Voti compos ex uxoribus earumque ancillis LIBER GENESIS 29, A= 30, 12 pidem, et, refectis gregibus, rursum super os putei ponerent. 4Dixitque ad pastores: Fratres, unde estis? Qui responderunt: De ?Haran. 5Quos interrogans, Nunquid, ait, nostis Laban filium Nachor? Dixerunt: No- vimus. §¢Sanusne est? sr Valet, inquiunt: et ecce Rachel filia eius venit cum grege suo. 7? Dixitque Iacob: Adhuc multum diei su- perest, nec est tempus ut reducantur ad caulas greges; date ante potum ovibus, et sic eas ad pastum reducite. 8 Qui responderunt: Non possumus, donec omnia pecora congregentur, et amoveamus la- pidem de ore putei, ut adaquemus greges. 9 Adhuc loquebantur, et ecce Rachel veniebat cum ovibus patris sui, nam gregem ipsa pa- scebat. 18Quam cum vidisset Iacob, et sciret consobrinam suam ovesque Laban avunculi sui, amovit lapidem quo puteus claudebatur, 11 et, adaquato grege, osculatus est eam, et elevata voce flevit, 12 et indi- cavit ei quod-¢frater esset patris sui et filius Rebeccae; /at illa festi- nans nuntiavit patri suo. 13 Qui, cum audisset venisse Iacob filium sororis suae, cucurrit obviam ei; complexusque eum, et in oscula ruens duxit in domum suam. Auditis autem causis itineris, 14 respondit: 90s meum es et caro mea. Et, postquam impleti sunt dies mensis unius, 15 dixit ei: Num, quia frater meus es, gratis servies mihi? dic quid mercedis accipias. 16 Habebat vero duas filias: nomen maioris Lia, minor vero appel- labatur Rachel; 17 sed Lia lippis erat oculis, Rachel decora facie et venusto adspectu. 18Quam diligens lacob ait: “Serviam tibi pro Rachel filia tua minore septem annis. 19 Respondit Laban: Melius est ut tibi eam dem quam alteri viro; mane apud me. 2° Servivit ergo Iacob pro Rachel septem annis; et videbantur illi pauci dies prae amoris magni- tudine. 21 Dixitque ad Laban: Da mihi uxorem meam, quia iam tem- pus impletum est, ut ingrediar ad illam. 22 Qui, vocatis multis ami- corum turbis ‘ad convivium, fecit nuptias. 23 Et vespere Liam filiam suam introduxit ad eum 24 dans ancillam filiae /Zelpham nomine. Ad quam cum ex more Iacob fuisset ingressus, facto mane, vidit Liam: 25 et dixit ad socerum suum: Quid est quod facere voluisti? nonne pro Rachel servivi tibi? quare imposuisti mihi? 26 Respondit Laban: Non est in loco nostro consuetudinis, ut minores ante tradamus ad nuptias. 27*Imple hebdomadam dierum huius copulae, et hanc quoque dabo tibi pro opere quo serviturus es mihi septem annis aliis. 28 Ad- quievit placito et, hebdomada transacta, “Rachel duxit uxorem, 29 cui pater servam “Balam tradiderat. 20Tandemque potitus optatis nuptiis ah ates sequentis priori praetulit, “serviens apud eum septem annis aliis. 31 Videns autem Dominus quod °despiceret Liam, ?aperuit vulvam eius, sorore sterili permanente. 32 Quae conceptum genuit filium, voca- vitque nomen eius Ruben dicens: ¢Vidit Dominus humilitatem meam: nunc amabit me vir meus. 33 Rursumque concepit et peperit filium, et ait: Quoniam audivit me Dominus haberi contemptui, dedit etiam istum mihi; vocavitque nomen eius Simeon. 34 Concepitque tertio, et genuit alium filium, dixitque: Nunc quoque “copulabitur. mihi maritus meus, eo quod pepererim ei tres filios; et idcirco appellavit nomen eius Levi. 35 Quarto concepit, et peperit filium, et ait: Modo confi- tebor Domino; et ob hoc vocavit eum *Iudam. “Cessavitque parere. 3 Cernens autem Rachel quod infecunda esset invidit sorori suae, et ait marito suo: Da mihi liberos, alioquin moriar. 2 Cui iratus respondit Iacob: Num pro Deo ego sum, qui @privavit te °fructu ventris tui? 3 At illa: Habeo, inquit, famulam Balam; ingredere ad illam, ut pariat “super genua mea, et “habeam ex illa filios. 4 De- ditque illi Balam in coniugium. Quae, 5 ingresso ad se viro, concepit et peperit filium. § Dixitque Rachel: ¢Iudicavit mihi Dominus et exau- divit vocem meam dans mihi filium; et idcirco appellavit nomen eius Dan. 7 Rursumque Bala concipiens peperit alterum, 8 pro quo ait Rachel: Comparavit me Deus cum sorore mea, et invalui; vocavit- que eum Nephthali. 9 Sentiens Lia quod /parere desisset, 9Zelpham ancillam suam ma- rito tradidit. 19 Qua post conceptum edente filium, 11 dixit: Feliciter. Et idcirco vocavit ncmen eius ?Gad. 12Peperit quoque Zelpha alterum. bcp. 27, 43. C Ch €D5A352 7% d cf. Ex 2, 16, 17. @ 61.60 £3582 Th; (145) 26: fcf. cp. 24, 28, 29. £cp. 37, 27; Jd 9, 2; 2 Rg 5, Ty 10>. (257830 tar 11,015 — ct. cp. 2, 23. 18] * Catech. R. II 8, 14, 19. hcp. 30, 26; 31, 41. - cf. Os 12, 12. i Jd 14, 10. — cf. Jo 2, 1, 2. jv. Cp. 30, 9-12. k cf. Jd 14, 12. bch. LVer8,: 18 MV. CP. 30, 3-7. 8.NTi20°" CD. 31, -41 o Dt 21;°rs: pcf. cp. 30, 22. q B St, 42; 2% SF: Ae Sis £326; .7. Gt. Nm. 185. 254. s Mt 1, 2. — cf. cp. 49, 8. tcp. 30, 9. — cf. cp. 30, - “I . acts CD: 163 25.4.2 5,755 b Ps 126, 3. Cccp. 50, 22. a@'ct.- cp: 16;°2; Rt, 16. ecf.’cp. 49, 16. Jv. cp. 29, 35. g Vr. 4; Cp. 29, 24. h cf. cp. 49, 19. LIBER GENESIS undecim filios generat et filiam (31-30, 24). Acceptis vero pro mercede gre- gibus, eisdemque ultra modum astute multiplicatis (25-43) et ideo filiis La- ban exosus factus, accedente jussu Dei et adnuentibus Lia et Rachel (31,1-16), 30, 13 — 31, 3 sci, Pro 31,28; Le x, 48. jJd 15, 1. | Os ay Ae & Pa lL cp. 34, I SS. mcf. 1Rg 1, 19. — Vv. ep. 8, I. Well. 1 RE, 6% 162, tee lices, ocp p cp. q cf. rcp. scp. t vr. u cf. v cp. #235, 27. [25. 29, 20-30, PS, 3s . 31, 8-12. dex 2, 364 eas » £2,565" 24, 385 265-25, 24. } Ps. 48,37. SEDs al 5 a8 13 Dixitque Lia: Hoc pro beatitudine mea; ‘beatam quippe me dicent mulieres; propterea appellavit eum Aser. 14 Eeressus autem Ruben ‘tempore messis triticeae, in agrum rep- perit *“mandragoras, quas matri Liae detulit. Dixitque Rachel: Da mihi partem de mandragoris filii tui. 15 Illa respondit: Parumne tibi videtur, quod praeripueris maritum mihi, nisi etiam mandragoras filii mei tuleris. Ait Rachel: Dormiat tecum hac nocte pro mandragoris filii tui. 16 Redeuntique ad vesperam Iacob de agro egressa est in occursum eius Lia et, Ad me, inquit, intrabis, quia mercede con- duxi te pro mandragoris filii mei. Dormivitque cum ea nocte illa. 17 Et exaudivit Deus preces eius, concepitque et peperit filium quin- tum, 18 et ait: Dedit Deus mercedem mihi, quia dedi ancillam meam viro meo. Appellavitque nomen eius Issachar. 19 Rursum Lia conci- piens peperit sextum fililum 29 et ait: Dotavit me Deus dote bona: etiam hac vice mecum erit maritus meus, eo quod genuerim ei sex filios: Et idcirco appellavit nomen eius Zabulon. 21 Post quem peperit filiam nomine /Dinam. 22 mRecordatus quoque Dominus Rachelis exaudivit eam et aperuit vulvam eius. 23 Quae concepit et peperit filium dicens: "Abstulit Deus opprobrium meum; 24 et vocavit nomen eius Ioseph dicens: ®Addat mihi Dominus filium alterum. 25 Nato autem Ioseph, dixit Iacob socero suo: Dimitte me ut re- vertar in patriam et ad terram meam. 26 Da mihi uxores et liberos meos, ?pro quibus servivi tibi, ut abeam; tu nosti servitutem qua servivi tibi. 27 Ait illi Laban: Inveniam gratiam in conspectu tuo: experimento didici quia 2benedixerit mihi Deus propter te. 28 "Con- stitue mercedem tuam, quam dem tibi. 29 At ille respondit: *Tu nosti quomodo servierim tibi et quanta in manibus meis fuerit pos- sessio tua. 30 Modicum habuisti antequam venirem ad te, et nunc tdives effectus es, benedixitque tibi Dominus ad introitum meum. uIustum est igitur ut aliquando provideam etiam domui meae. 31 Di- xitque Laban: Quid tibi dabo? At ille ait: Nihil volo; sed, si feceris quod postulo, iterum pascam et custodiam pecora tua. 32 Gyra omnes greges tuos, et separa cunctas oves varias et sparso vellere; et quod- cumque furvum et maculosum variumque fuerit, tam in ovibus quam in capris, Yerit merces mea. 33 Respondebitque mihi cras iustitia mea quando placiti tempus advenerit coram te; et omnia quae non fuerint varia et maculosa et furva, tam in ovibus quam in capris, furti me arguent. 34 Dixitque Laban: Gratum habeo quod petis. 35 Et sepa- ravit in die illa capras et oves et hircos et arietes varios atque ma- culosos; cunctum autem gregem unicolorem, id est albi et nigri vel- leris, tradidit in manu filiorum suorum. 36 Et posuit spatium itineris trium dierum inter se et generum, qui pascebat reliquos greges eius. 37 «Tollens ergo Iacob virgas populeas virides et amygdalinas et ex platanis ex parte decorticavit eas; detractisque corticibus, in his quae spoliata fuerant, candor apparuit; illa vero, quae integra fue- rant, viridia permanserunt; atque in hunc modum color effectus est varius. 38 Posuitque eas in Ycanalibus, ubi effundebatur aqua, ut, cum venissent greges ad bibendum, ante oculos haberent virgas, et in adspectu earum conciperent. 39 Factumque est ut in ipso calore coitus oves intuerentur virgas, et parerent maculosa et varia et diverso co- lore respersa. 4 Divisitque gregem Iacob, et posuit virgas in canalibus ante oculos arietum; erant autem alba et nigra quaeque Laban, ce- tera vero Iacob, separatis inter se gregibus. 41 Igitur, quando primo tempore ascendebantur oves, ponebat lacob virgas in canalibus aqua- rum ante oculos arietum et ovium, ut in earum contemplatione con- ciperent: 42 quando vero serotina admissura erat et conceptus extre- mus, non ponebat eas. Factaque sunt ea quae erant serotina Laban; et quae primi temporis Iacob. 43 *Ditatusque est homo ultra modum, et *habuit greges multos, ancillas et servos, camelos et asinos. ; 3 | Postquam autem audivit verba filiorum Laban dicentium: Tulit Iacob omnia quae fuerunt patris nostri, et de illius facultate di- tatus @factus est inclitus; 2 animadvertit quoque °faciem Laban, quod non esset erga se sicut heri et nudiustertius, %maxime dicente sibi cum liberis, uxoribus et opibus fugam arripit (17, 18). Eum Laban in- sequitur et comprehendit (19-23); at, prohibitus a Deo ne malum inferat (24), obiurgatum et, explicatione admissa, excusatum et post ini- LIBER GENESIS 31, 4-40 Dominv: °Revertere in terram patrum tuorum et ad generationem tuam, eroque tecum; 4misit et vocavit Rachel et Liam in agrum, ubi pascebat greges, 5 dixitque eis: Video 4faciem patris vestri quod non sit erga me sicut heri et nudiustertius. “(Deus autem patris mei {uit mecum, ®et ipsae nostis quod viribus meis servierim patri vestro. 7Sed et pater vester circumvenit me, et mutavit mercedem meam fdecem vicibus; et tamen Ynon dimisit eum Deus ut noceret mihi. 8 Si quando dixit: “Variae erunt mercedes tuae, pariebant omnes oves varios fetus: quando vero e contrario ait: Alba quaeque acci- pies pro mercede, omnes greges alba pepererunt. 9% ‘Tulitque Deus substantiam patris vestri et dedit mihi. 1 Postquam enim conceptus ovium tempus advenerat levavi oculos meos, et vidi in somnis Jascen- dentes mares super feminas, varios et maculosos et diversorum co- lorum. 11 Dixitque “angelus Dei ad me in somnis: Iacob. Et ego res- pondi: Adsum. 12 Qui ait: Leva oculos tuos, et vide universos ma- sculos ascendentes super feminas, varios, maculosos atque respersos. ‘Vidi enim omnia quae fecit tibi Laban. 13 ™Ego sum Deus. Bethel, ubi unxisti lapidem et votum vovisti mihi. Nunc ergo “surge, et egredere de terra hac revertens in terram nativitatis tuae. 14 Respon- deruntque Rachel et Lia: °Nunquid habemus residui quidquam in facultatibus et hereditate domus patris nostri? 15 Nonne quasi alienas reputavit nos et ?vendidit, comeditque pretium nostrum? 16 Sed Deus tulit opes patris nostri, et eas tradidit nobis ac filiis nostris; unde omnia, quae praecepit tibi Deus, fac. 17 Surrexit itaque Iacob et, impositis liberis ac coniugibus suis su- per cameios, abiit. 15 Tulitque omnem substantiam suam et greges et quidquid in %Mesopotamia adquisierat pergens ad Isaac patrem suum in terram Chanaan, 19 Eo tempore ierat Laban ad tondendas oves, et Rachel furata est Tidola patris sui. 29 Noluitque Iacob con- fiteri socero suo quod fugeret. 21 Cumque abisset tam ipse quam omnia quae iuris sui erant, et, . Samne transmisso, pergeret contra montem Galaad, 22 nuntiatum est Laban die tertio quod fugeret Iacob. 2% Qui, adsumptis ‘fratribus suis, persecutus est eum diebus septem; et comprehendit eum in monte Galaad. 24 Viditque “in somnis dicentem sibi Deum: %Cave ne quid- quam aspere loquaris contra Iacob. 25 Iamque Iacob extenderat in .monte tabernaculum.Cumque ille consecutus fuisset eum cum fratribus suis, in eodem monte Galaad fixit tentorium. 26 Et dixit ad Iacob: Quare ita egisti, ut *clam me abigeres filias meas quasi captivas gladio? 27 Cur, ignorante me, fugere voluisti nec indicare mihi, ut Y’prosequerer te cum gaudio et canticis et tympanis et citharis? 28 Non es passus ut “oscularer filios meos et filias: %stulte operatus es, et nunc quidem 29 valet manus mea reddere tibi malum; sed °Deus patris vestri heri dixit mihi: %Cave ne loquaris contra Iacob quid- quam durius. 39 Esto, ad tuos ire cupiebas, et desiderio erat tibi domus patris tui; cur furatus es ‘deos meos? 31 Respondit Iacob uod, inscio te, profectus sum, timui ne violenter auferres filias tuas. 32 Quod autem furti me arguis, ‘apud. quemcumque inveneris deos tuos, necetur coram fratribus nostris. Scrutare quidquid tuorum apud me inveneris, et aufer. Haec dicens ignorabat quod Rachel furata esset idola. 33 Ingressus itaque Laban tabernaculum Iacob et Liae et utriusque famulae non invenit. Cumque intrasset tentorium Rachelis, 34 illa festinans abscondit idola subter stramenta cameli et sedit de- super, scrutantique omne tentorium et nihil invenienti 35 ait: Ne ira- scatur dominus meus, “quod coram te adsurgere nequeo, quia iuxta consuetudinem feminarum nunc accidit mihi. Sic delusa sollicitudo quaerentis est. 36 Tumensque Iacob cum iurgio ait: "Quam ob culpam meam et ob quod peccatum meum sic exarsisti post me, 37 et scru- tatus es omnem supellectilem meam? Quid invenisti de cuncta sub- stantia domus tuae? Pone hic coram fratribus meis et ‘fratribus tuis, et iudicent inter me et te. 38 Idcirco viginti annis fui tecum? Oves tuae et caprae steriles non fuerunt, arietes gregis tui non comedi; 39 nec Jcaptum a bestia ostendi tibi: ego damnum omne reddebam; quidquid furto peribat, a me exigebas. 4 Die noctuque aestu urebar ENVf. 2332¢p: 28,18 332; Os d vr. 38-40; cp. 30, 29. Cccp. 28, 13; 32, 9. — cf. ep. 26, 24. fvr. 41. — cf. Nm 14, 22: 2 Es. 4,125. Jb 49,:3% 60 §,. 23. g Ps 104, 14. A cp. 30, 32, 39. $ vr. > Pro 10;:22% JCP. 30, 41. kcp. 48, 16. 13] R. in fr. 2 p. D. 2 Odg. mcp. 28, 17-22; 35, 7. wCP. 32, 9. ae oct. 2 Rg 20, 1; 3 Rg 12, 16. pcp. 30, 26. - Vv. cp. 29, 15-20, vis cp 425 ,'20° 28, 2, 62-9: PNY. 30; 34° CD35, fi 24. a: dt s, 7, 8. — cf. Jd 17. 55 t Rg 15, 23; 19, 13; Bz 87, 21%.O8 3, 4°" ZCt0,, 2 S BX 235313 -Ps' 73: 82° Ig’ 29, rz:, efc, tcp. 13, 8; 24, 53. #%V; Cp. 20, 3. v vr. 29, — cf. Pro 16, 7. x vr. 20. ¥t7 Re x6:= 16: zvr. 55; Rt 1x, 9, 14; 3 Rg 19. 20° -AC 20.37: a1 Rg'i3,.138;°2 Pat 16! 9; b Mic 2, 1. C VY. 427 53% Cp. 24, 50; 28-13. dvr. 24. — cf. ope 48, 16. evr. 19. — cf. Jd 18, 24. fcf. cp. 44, 9. gcf. Lv 19. 32, keatst Rg 20; 16 LIBER GENESIS 31, 41 — 32, 20 tum cum eo foedus et erectum in memoriam tumulum, dimittit (25-55). lacob, interea angelorum visione recreatus mittit ad Esau nuntios pacis, qui et munera ferunt (32, 1-21). Postea vero lacob flumen tran- Rcp. 29, 27-30. Lep. 303°-3%5:32« mvt. 7. W'S 123, %, 2. ocp. 28, 13. — cf. cp. 46, 1. pvr. 53- qv. cp. Ao, 32. KNT2 24; 2 § cf. cp. 46, 28; Pro 16, 7. t Js 24, 27. U:CD.298,. 18s v cp. 28, 22. x cf. 4 Rg 18, yvr. 44. ets 2 g? 22) 27-24, 27- zJd 11, 10; 1 Rg 12, 5; Jr 42, 5; Mc, 2. — cf. ‘Jk 16, 19. avr. 43, 44. bicp. 16, 8s-1 Re 24, 33, 36. C vr. 42. dvr. 37. evr. 28, 43. acp. a8. 135 Ps 33, 8. — cf. pen + 3 L¢.4y al %. °S 13, 96; '21,;°39, (; 2 4 2, 8: 17, 24, 275 bap 8 pig B° he Di ; Js 24, ro -0k,. I; [4. J P83 55S 8 Ode: re oO ket cp. 35, 3. gb] v. vr. 6. — Of. in fs. s. Alexii. icp. 28, 13; 31, 42, 53. ECp.31,.3, 13 h cf. 2 Rg 7, 18; Mt 8,8. icf. Jb. 8, 7. TI, 12) 0. ‘or. 6. m-cl.oPs 58, 3 ss. ncp. 28, 13-15. ocp. 43, 11. — cf. Pro 18, 16; EO; G+ :23)..74. Pcp. 43, II-14. et gelu, fugiebatque somnus ab oculis meis. 41 Sicque per viginti annos in domo tua servivi tibi, *quattuordecim pro filiabus, et sex ‘pro gregibus tuis; “immutasti quoque mercedem meam decem vi- cibus. 42”Nisi Deus °patris mei Abraham et ?timor Isaac adfuisset mihi, forsitan modo nudum me dimisisses; %adflictionem meam et labo- rem manuum mearum respexit Deus, et ‘arguit te heri. 4% Respondit ei Laban: Filiae meae et filii et greges tui et omnia quae cernis mea sunt; quid possum facere filiis et nepotibus meis? 44 Veni ergo, et Sineamus foedus, ‘ut sit in testimonium inter me et te. 45 “Tulit itaque Iacob lapidem, et erexit illum in Ytitulum, 46 dixitque fratribus suis: Adferte lapides. Qui congregantes fecerunt tumulum, comederunt- que super eum. 47 Quem vocavit Laban tumulum testis, et Iacob, acervum testimonii: “uterque iuxta proprietatem linguae suae. 48 Dixitque Laban: YTumulus iste erit testis inter me et te hodie, et idcirco appellatum est nomen eius Galaad, id est tumulus testis. 49 Intueatui et iudicet Dominus inter nos quando recesserimus a nobis, 50 si adflixeris filias meas, et si introduxeris alias uxores super eas: nullus sermonis nostri testis est absque *Deo, qui praesens respicit. 51 Dixitque rursus ad Iacob: En tumulus hic et lapis, quem erexi inter me et te, 52 testis erit; “tumulus, inquam, iste et lapis sint in testimonium, si aut ego transiero illum pergens ad te, aut tu prae- terieris malum mihi cogitans. 5% Deus Abraham et Deus Nachor Yiu- dicet inter nos, Deus patris eorum. Iuravit ergo Iacob per ¢timorem patris sui Isaac; 54 immolatisque victimis in monte, vocavit “fratres suos ut ederent panem. Qui, cum comedissent, manserunt ibi. 55 Laban vero de nocte consurgens “osculatus est filios et filias suas et bene- dixit illis, reversusque est in locum suum. 3 2 lacob quoque abiit itinere quo coeperat, fueruntque ei obviam dangeli Dei. 2 Quos cum vidisset, ait: °Castra Dei sunt haec: et appellavit nomen loci illius ¢Mahanaim, id est castra. 3 Misit autem et nuntios ante se ad Esau fratrem suum in terram dSeir in regionem Edom, 4 praecepitque eis dicens: Sic loquimini domino meo Esau: ¢Haec dicit frater tuus Iacob: Apud Laban pe- regrinatus sum, et fui usque in praesentem diem. 5 Habeo boves et asinos et oves et servos et ancillas; mittoque nunc legationem ad dominum meum /ut inveniam gratiam in conspectu tuo. § Reversique sunt nuntii ad Iacob dicentes: Venimus ad Esau fratrem tuum, et Yecce properat tibi in occursum cum quadringentis viris. 7 ”Timuit Iacob valde, et perterritus divisit populum qui secum ct greges quoque et oves et boves et camelos, in duas turmas §&dicens: Si venerit Esau ad unam turmam, et percusserit eam, alia turma, quae reliqua est, salvabitur. 9 Dixitque Iacob: ‘Deus patris mei Abraham et Deus patris mei Isaac, Domine, qui /Jdixisti mihi: Revertere in terram tuam et in locum nativitatis tuae, et benefaciam tibi: 1° *mi- nor sum cunctis miserationibus tuis et veritate tua, quam explevisti servo tuo. ‘In baculo meo transivi Iordanem istum, et nunc cum duabus turmis regredior. 11”Erue me de manu fratris mei Esau, quia valde eum timeo; ne forte veniens percutiat matrem cum filiis. 12 PTu locutus es quod benefaceres mihi, et dilatares semen meum sicut harenam marts, quae prae multitudine numerari non potest. 13 Cumque dormisset ibi nocte illa, separavit de his, quae habebat, °munera Esau fratri suo: 14 capras ducentas, hircos viginti, oves du- centas et arietes. viginti, 15camelos fetas cum pullis suis triginta, vaccas quadraginta et tauros viginti, asinas viginti et pullos earum decem. 16 Et misit ‘per manus servorum suorum singulos seorsum greges, dixitque pueris suis: Antecedite me, et sit spatium inter gre- gem et gregem. 17 Et praecepit priori dicens: Si obvium habueris fratrem meum Esau, et interrogaverit te: Cuius es? aut: Quo vadis? aut: Cuius sunt ista quae sequeris? 18 respondebis: Servi tui Iacob, munera misit domino meo Esau; ipse quoque post nos venit. 19 Si- militer dedit mandata secundo et tertio et cunctis, qui sequebantur RIeRes,. dicens: lisdem verbis’ loquimini ad Esau, cum inveneritis eum. 20 Et addetis: Ipse quoque servus tuus Iacob iter nostrum in- sequitur. Dixit enim:.?Placabo illum muneribus quae praecedunt, et 996: — siit, luctatur cum angelo, et nomen Israél obtinet (22-32); fra- trem autem convenit et pacat (33, 1-15). Ad sua uterque discedens, lacob venit in Chanaan et iuxta Sichem tentoria figit (16-20). Inde, LIBER GENESIS 32, 21 — 34, 7 postea videbo illum: forsitan propitiabitur mihi. 21 Praecesserunt ita- que munera ante eum; ipse vero mansit nocte illa in castris. 22 Cumque mature surrexisset, tulit duas uxores suas et totidem famulas cum undecim filiis, et transivit vadum Qaboc. 22Traductisque omnibus, quae ad se pertinebant, 24 mansit solus. Et ecce ‘vir luctabatur cum eo usque mane. 25Qui, cum videret quod eum superare non posset, tetigit nervum femoris eius, et statim emarcuit. 26Dixitque ad eum: Dimitte me, iam enim ascendit aurora. Respondit: 8Non dimittam te, nisi benedixeris mihi. 27 Ait ergo: Quod nomen est tibi? Respondit : Iacob. 28Atille, “Nequaquam, inquit, Iacob appellabitur nomen tuum, sed Israél; quoniam, si contra Deum fortis fuisti, quanto magis contra homines “praevalebis? 29 Interrogavit eum Iacob: ’Dic mihi, quo appellaris nomine? Respondit: Cur quaeris nomen meum? Et benedixit ei in eodem loco. 39 Vocavitque Iacob nomen loci illius %Phanuel dicens: YVidi Deum facie ad faciem, et salva facta est anima mea. 31 Ortusque est ei statim sol, postquam transgressus est Phanuel ; -ipse vero claudicabat pede. 32 Quam ob causam non comedunt ner- vum filii Israél, qui emarcuit in femore Iacob, usque in praesentem diem, eo quod tetigerit nervum femoris eius, et obstupuerit. Elevans autem Iacob oculos suos vidit “venientem Esau et cum eo quadringentos viros; divisitque filios Liae et Rachel amba- rumque famularum, 2 et posuit utramque ancillam et liberos earum in principio, Liam vero et filios eius in secundo loco, Rachel autem et loseph novissimos. 3 Et ipse progrediens badoravit pronus in terram septies, donec appropinquaret frater eius. 4°¢Currens itaque Esau obviam fratri suo amplexatus est eum; 4stringensque collum eius et osculans flevit. 5 Levatisque oculis, vidit mulieres et parvulos earum, et ait: Quid sibi volunt isti? et si ad te pertinent? Respondit: Parvuli sunt, ¢quos donavit mihi Deus servo tuo. ® Et appropinquantes an- cillae et filii earum incurvati sunt. 7 Accessit quoque Lia cum pueris suis et, cum similiter adorassent, extremi Ioseph et Rachel adora- verunt. 8 Dixitque Esau: Quaenam sunt /istae turmae quas obviam habui? Respondit: 9Ut invenirem gratiam coram domino meo. 9 At ille ait: Habeo plurima, frater mi, sint tua tibi. 10 Dixitque Iacob: Noli ita, obsecro; sed, si inveni gratiam in oculis tuis, accipe munu- sculum de manibus meis; sic enim vidi faciem tuam "quasi viderim vultum Dei; esto mihi propitius, 11 et suscipe ‘benedictionem quam attuli tibi et quam donavit mihi Deus tribuens omnia. Vix fratre campellente, suscipiens 12 ait: Gradiamur simul, eroque socius itineris tui. 13 Dixitque Iacob: Nosti, domine mi, quod parvulos habeam teneros et oves et boves fetas mecum, quas si plus in ambulando fecero laborare, morientur una die cuncti greges. 14 Praecedat dominus meus ante servum suum, et ego sequar paulatim vestigia eius, sicut videro parvulos meos posse, donec veniam ad dominum meum (Jin Seir. 15 Respondit Esau: Oro te, ut de populo, qui mecum est, saltem socil remaneant viae tuae. Non est, inquit, necesse; hoc uno tantum indigeo, ut “inveniam gratiam in conspectu tuo, domine mi. 16 Reversus est itaque illo die Esau itinere, quo venerat, in Sein; 17 Et Iacob venit in “Socoth, ubi, aedificata domo et.fixis tentoriis, ap- pellavit nomen loci illius Socoth, id est tabernacula. 18Transivitque in ° Salem urbem pSichimorum, quae est in terra Chanaan, postquam reversus est de Mesopotamia Syriae, et habitavit iuxta oppidum. 19 GEmitque partem agri, in qua fixerat tabernacula, a filiis "Hemor patris Sichem ‘centum agnis. 29 Et, ‘erecto ibi altari, invocavit super illud fortissimum Deum Israél. ; 3 Egressa est autem “Dina filia Liae ut videret mulieres regionis illius. 2 Quam cum vidisset Sichem filius Hemor hevaei princeps terrae illius, adamavit eam et rapuit et dormivit cum illa vi oppri- mens virginem. 3 Et %conglutinata est anima eius cum ea, tristemque delinivit blanditiis. 4 Et pergens ad Hemor patrem suum: cAccipe, inquit, mihi puellam hance coniugem. 5 Quod cum audisset Iacob, absentibus filiis et in pastu pecorum occupatis, %siluit donec redirent. 6 Egresso autem Hemor patre Sichem ut loqueretur ad Iacob, 7 ecce filii eius veniebant de agro; auditoque qued. acciderat, cirati ‘sunt 22] v. Ur. 24, 25. gq Nm 21, 24; Dt 2, 37; 3, 16; Js. 12502 Jae 31, 43-22: 24, 25] v. ur. 26 f/O8. 12; 3,°% 26] R. in D. 2 Odg. scf. Le 24, 29. — v. Mt 15, 22-28; Le 18, t (all) 3 Rg 18, t — cp. 35; 10; 4 Rg 17, 34. 28] v. ur. 30. # CLUCDi 335A. v Jd 13, 17, 18. 29] v. ur. 26. x Jd 8, 8, 17; 3 Rg 12, 25. yicps 161357 Ex 24, ‘Er: 243 (Jd 6). 2255 51322, Ex 33, 20; ‘ 30] R. in D. 2 Qdg. Dt 5, ~PaICy, @rcp. 32,.6; : bcp. 18, 2; 2, 10; Cccp. 32, 28. — cf. Pro 16, 7. @Cpc45,:t4, 15.— cf. Le rs, 20. 42-07 43;-26- Rt ecp. 48, 9; Ps 126, 3; Is 8, 18. ficp. 32, 14-21. £Vl.-15* cp. 325-5: kEx 7, 1. — cf. 1 Rg 29, 9; 2 Rg 14, 17, 20. iJd r. 15; 1 Rg 25, 27; 30,26; 4 a $4.15; Psi23; 57) 2 Cor ree ad 2Rg13,25,27; 4Rg 5,23. icp? 32,’ 3. m vr. 8; CD. 34, 11; 47, 25; Rt 25.933) Re ty £85720; 3. ‘ey 13, 27; Jd 8, 5 (; Ps 59, 0, J6" 3,23. pcp. 37, 12; Js 24, 1; Jd 9, 1; Ps 80. 8% Ac. 3. 3.6: q Js 24, 32; Io 4, 5. rcf. Ac 7, 16. S$ che JD 42; Tt. beeps 1247.18: a@ cp. 30, 21. 2) * cf;-Catech. R- lil 7,210; bx Rg 18, 1. eek cp. 21, 21° Jd 14,.2 d cf. 2 Rg 't3,,22. écp. 49, 7- LIBER GENESIS 34, 8 — 35, 13 eo quod oppressae sororis ulciscendae causa Levi et Simeon truci- dassent Sichemitas eorundemque bona diripuissent (34, 1-31), descendit in Bethel (35, 1-5) et postea, erecto ibi altari, defuncta Debora ac PAST LSS iad 20% 6. Pwr 33: ‘cp.320, 9; Dt.23,.:273 a Re 125 22. Rep. 13) 95: 20) 15< $ VE. 21; CP. 42, 34. NCP. 24, 53. ocf, Dt 7, 3 (; Js,5,.0). pcf. x1 Par 4,9 av. Rt 4,2. rvr. 10; Cp. 42, 34. $cp. 49, 5-7; Jdt 9, 2 tcp. 29, 33, 34; 30, 21. 27-29] * cf. Catech. R. Ill 7, 9 uJjs 7, 25. — cf. Jdt 9, 2 wel cEEX 3§;: 21s ¥CD. 13; 73. 1S} 20, 25. yor Par 10, 19% Ps 104, 12. AED 28, 19S GT, 23. bcp. 28, 13. COD, 35; 10; JS 94, TS. dcp. 31, 19, 34; JS 24, 23; 1 e Ex 19, 10. (Re 7, fep. 32, 7, 24; —cf. Ps 106, 6. £,£).228,. 20°, 31,3. hk Os 2, ioe i Js 24, 26; Jd 9 sh * ef. Cube. R “IV 16, 8. pct. Ex ys, 16; 23, 27; Dt RI, 25; Js 2,9; 2 Par 14, 14. kcp. 28, 19. { Cp.''28, 22>: 32. ; 20. mcp. 28, 13. mCP. 24, 59. OCl. VER: 4 g (ail) 3 Re 8, 3 f Pee ae 25. ucp. 12, 73 17, 8; 28, 13 etc. Pcp. 17) 23. valde, eo quod /foedam rem operatus esset in Israél, et, violata filia Iacob, Yrem illicitam perpetrasset. 8 Locutus est itaque Hemor ad eos: Sichem filii mei adhaesit anima filiae vestrae; date eam illi uxorem, %et iungamus vicissim conubia: filias vestras tradite nobis et filias nostras accipite, 19et habitate nobiscum; “terra in potestate vestra est: exercete, ‘negotiamini, et Jpossidete eam. 11Sed et Sichem ad patrem et ad fratres eius ait: ‘Inveniam gratiam coram vobis, et quaecumque statueritis dabo. 12m Augete dotem, et “munera postulate, et libenter tribuam quod petieritis; tantum date mihi puellam hanc uxorem. 13 Responderunt filii lacob Sichem et patri eius in dolo sae- vientes ob stuprum sororis: 14 Non possumus facere quod petitis, nec dare sororem nostram homini incircumciso; °quod illicitum et nefa- - rium est apud nos. 15Sed in hoc valebimus foederari, si _volueritis esse similes nostri, et circumcidatur in vobis omne masculini sexus; 16 tunc dabimus et accipiemus mutuo filias vestras ac nostras et ha- bitabimus vobiscum erimusque unus populus. 17 Si autem circumcidi uolueritis, tollemus filiam nostram et recedemus. 18 Placuit oblatio eorum Hemor et Sichem filio eius; 19 nec distulit adulescens quin statim quod petebatur expleret ; amabat a puellam valde et ipse erat Pinclitus in omni domo patris sui. 2 Ingressique 2portam urbis locuti sunt ad populum: 2! Viri isti pacifici sunt et volunt habitare nobiscum; “negotientur in terra et exerceant eam, quae spatiosa et lata cultoribus indiget; filias eorum accipiemus uxores, et nostras illis dabimus. 22 Unum est quo differtur tantum bonum, si circum- cidamus masculos nostros ritum gentis imitantes; 23et substantia eorum et pecora et cuncta quae possident nostra erunt; tantum in hoc adquiescamus et habitantes simul unum efficiemus populum. 24 Ad- sensique sunt omnes, circumcisis cunctis maribus. 25Et ecce, die tertio, quando gravissimus vulnerum dolor est, arreptis duo filii Iacob 8Si- meon et Levi ‘fratres Dinae gladiis, ingressi sunt urbem confidenter ; interfectisque omnibus masculis, 26 Hemor et Sichem pariter neca- verunt tollentes Dinam de domo Sichem sororem suam. 27 Quibus egressis, irruerunt super occisos ceteri filii Iacob, et depopulati sunt urbem in ultionem stupri. 28 Oves eorum et armenta et asinos cun- ctaque vastantes, quae in domibus et in agris erant, 29parvulos quoque corum et uxores duxerunt captivas. 3 Quibus patratis audacter, Iacob dixit ad Simeon et Levi: “Turbastis me et Yodiosum fecistis me “Chananaeis et Pherezaeis habitatoribus terrae huius. ¥Nos pauci sumus, illi congregati percutient me, et delebor ego et domus mea. 31 Responderunt: Nunquid ut scorto abuti debuere sorore nostra? 3 Interea locutus est Deus ad Iacob: Surge, et ascende “Bethel, et habita ibi, facque altare Deo, qui °apparuit tibi quando fu- giebas Esau fratrem tuum. 2 Iacob vero, convocata “omni domo sua, ait: Abicite 4deos alienos, qui in medio vestri sunt, et ¢mundamini ac mutate vestimenta vestra. 3 Surgite, et ascendamus in Bethel, ut faciamus ibi altare Deo, /qui exaudivit me in die tribulationis meae et 9socius fuit itineris mei. 4 Dederunt ergo ei omnes deos alienos, quos habebant, et /inaures, quae erant in auribus eorum; at ille infodit ea subter ‘terebinthum, quae est post urbem Sichem. 5Cumque profecti essent, /terror Dei invasit omnes per circuitum civitates, et non sunt ausi persequi recedentes. 6 Venit igitur Iacob *Luzam, quae est in terra Chanaan cognomento Bethel, ipse et omnis populus cum eo. 7 /Aedificavitque ibi altare, et appellavit nomen loci illius domus Dei; ibi enim “apparuit ei Deus, cum fugeret fratrem suum. 8 Eodem tempore mortua est "Debora nutrix Rebeccae et sepulta est ad radices Bethel °subter quercum; vocanimefue est nomen loci illius quercus fletus. 9 Apparuit autem iterum Deus Iacob, postquam reversus est de Me- sopotamia Syriae, benedixitque ei 10 dicens: ?Non vocaberis ultra Iacob, sed @Israél erit nomen tuum. Et appellavit eum Israél, 11 di- xitque ei: rEgo Deus omnipotens: ‘cresce et multiplicare : tgentes et populi nationum ex te erunt, ‘reges de lumbis tuis egredientur;. 12 Uterramque, quam dedi Abraham et Isaac, dabo tibi et semini tuo post te. 13 Et Yrecessit ab eo. — 23) -— visione renovata (6-15), in Ephratam; unde post natum Beniamin, mortuam Rachel cognitumque Ruben primogeniti incestum (16-22), venit ad Isaac (23-29). - 9, Generationes Esau (36, 1-87), gui a fratre secedit LIBER GENESIS 35, 14 — 36, 29 14 Tlle vero “erexit titulum lapideum in loco, quo locutus fuerat ei Deus, libans super eum libamina et effundens oleum 15 vocansque no- men loci illius ’Bethel. 16 Egressus autem inde venit verno tempore ad terram, quae ducit Ephratam, in qua, cum parturiret Rachel, 17 ob difficultatem partus periclitari coepit. Dixitque ei obstetrix: Noli timere quia et “hunc habebis filium. 18 Egrediente autem anima prae dolore et imminente iam morte, vocavit nomen filii sui Benoni, id est filius doloris mei; @pater vero appellavit eum Beniamin, id est filius dextrae. 19 “Mortua est ergo Rachel, et sepulta est in via quae ducit °Ephratam: haec est Bethlehem. 2 Erexitque Iacob titulum super sepulcrum eius: hic est titulus 4monumenti Rachel usque in praesentem diem. 21Egressus inde fixit tabernaculum trans ¢turrem gregis. 22Cum- que habitaret in illa regione, abiit Ruben et fdormivit cum Bala concubina patris sui; quod illum minime latuit. Erant autem filii lacob duodecim. 23Filii Liae 9primogenitus Ruben et Simeon et Levi et Iudas et Issachar et Zabulon, 24 filii Rachel Ioseph et Beniamin, 25 filii Balae ancillae Rachelis Dan et Nephtali, 26 filii Zelphae ancillae Liae Gad et Aser: hi sunt filii Lacob, qui nati sunt ei “in Mesopotamia Syriae. 27 Venit etiam ad Isaac patrem suum ‘in Mambre /civitatem Arbee, haec est Hebron; in qua peregrinatus est Abraham et Isaac. 28 Et completi sunt dies Isaac centum octoginta annorum. 29 *Consumptus- que aetate mortuus est, et appositus est populo suo senex et plenus dierum, et!sepelierunt eum Esau et Iacob filii sui. 3 Hae sunt autem generationes Esau: %ipse est Edom: 2 Esau accepit uxores de filiabus Chanaan Ada filiam Elon hethaei et ¢Oolibama filiam Anae filiae Sebeon hevaei; 24%Basemath quoque filiam Ismaél sororem Nabaioth. 4 ¢Peperit autem Ada Eliphaz, Ba- semath genuit Rahuel, 5 Oolibama genuit Iehus et Ihelon et Core: hi filii Esau, qui nati sunt ei in terra Chanaan. 6 Tulit autem Esau uxores suas et filios et filias et omnem animam domus suae et sub- stantiam et pecora et cuncta, quae habere poterat in terra Chanaan, et abiit in alteram regionem recessitque a fratre suo Iacob. 7/Di- vites enim erant valde et simul habitare non poterant, nec sustine- bat eos 9terra peregrinationis eorum prae multitudine gregum. 8 ”Ha- bitavitque Esau in monte Seir: ipse est Edom. 9 Hae autem sunt generationes Esau patris Edom in monte Seir 10et haec nomina filiorum eius: ‘Eliphaz filius Ada uxoris Esau, Rahuel quoque filius Basemath uxoris eius. 11 Fueruntque Eliphaz filii Theman, Omar, Sepho et Gatham et Cenez. 12Erat autem Thamna concubina Eliphaz filii Esau, quae peperit ei JAmalech: hi sunt filii Ada uxoris Esau. 13 Filii autem Rahuel Nahath et Zara, Samma et Meza: hi filii Basemath uxoris Esau. 14 Isti quoque erant filii *Ooli- bama filiae Anae filiae Sebeon uxoris Esau, quos genuit ei, Iehus et Ihelon et Core. 15 Hi ‘duces filiorum Esau: filii Eliphaz primogeniti Esau dux Theman, dux Omar, dux Sepho, dux Cenez, 16 dux Core, dux Ga- tham, dux Amalech: hi filii Eliphaz in terra Edom et hi filii Ada. 17 Hi quoque filii ™Rahuel filii Esau: dux Nahath, dux Zara, dux Samma, dux Meza: hi autem duces Rahuel in terra Edom: isti filii Basemath uxoris Esau. 18 Hi autem filii Oolibama uxoris Esau: dux Tehus, dux Ihelon, dux Core: hi duces “Oolibama filiae Anae uxoris Esau. 19 Isti sunt filii Esau et hi duces eorum: %ipse est Edom. 20 Isti sunt filii Seir 2horraei habitatores terrae: Lotan et Sobal et Sebeon et Ana 21 et Dison et Eser et Disan. Hi duces horraei filii Seir in terra Edom. 22 Facti sunt autem filii Lotan Hori et Heman; erat autem soror Lotan Thamna. 23 Et isti filii Sobal: Alvan et Manahat- et Ebal et Sepho et Onam. 24 Et hi filii Sebeon: Aia et Ana. Iste est. qui invenit aquas calidas in solitudine, cum pasceret asinos Sebeon patris sui; 25habuitque filium Dison et filiam 2Oolibama. 26Et isti filii Dison: Hamdan et Eseban et Iethram et Charan. 27Hi quoque filii Eser: Balaan et Zavan et Acan. 28 Habuit autem filios Disan, ‘Hus et Aram. 29 Hi duces Horraeorum: dux *Lotan, dux Sobal, #,Cp, 2835/18; 32, 45 ycp. 28, 19. Zcp. 30, 24. acf. Lc 1, 59, 60. Ps 131, 6;Mic'5, 2; Mt 2, 6, 16-18. d1 Rgio, 2. — cf. 2 Rg 18, 18. é Mic 4, 8. a A 49, 43°21 Par /§; 1.-—*cf. V.20. 113. 2*Rg 16;22:. 20, 3: *¥ Cor: s> 2% 23-26] cp. 46, 8-27; Ex 1, 2-4. CD.'20, 37, 42: Ch: vr. 7182 £¢D.5235 28 5°43,"35; £0. j Js 14, 15; 15,13. Rk cp. 15, 15; 25, 8. icf. cp. 25, 9; 49, 31. @Cp. 25, 30. bcp. 26, 34. ote Te RES. 25: dcf. cp. 28, 9. ONi. 16; t' Par t. $5: fckcp2r3:".6. &cp. 17, 8; 28, 4; 37, 1; Heb FX, *9. : h Js 24, 4. — V. cp. 32, 3. oevEs 43. Par 2,035, j Nm 24, 20; 1 Rg 15, 2, 3. -— v. Ex 17, 8-16 etc. Rk vr. 2. Hx 35, 25. m vr. 13. nvr. I4. OVE. I, 8: 20-28] 1 Par 1, 38-42. OCH: t4,.6;°Dt.2, 12, 22. q vr. 2, 14. fe 35 0: S$ vr. 20. ar 2 EP): LIBER GENESIS 36, 30 — 37, 25 in montem Seir; eiusque filii (36, 1-19) cum ducibus Horrhaeorum et regibus Idumaeorum recensentur (20-43). - 10. Generationes lacob (37, 1-50, 25). loseph patri dilectus, cum missus ad fratres, quibus invisus erat, venis- t Nm 20, 14; Jd 11, 17. 31-43] 1 Par 1, 43-54. ucf. 1 Rg 10, I. vcf. (cp. 26, 22;) 1 Par1, 48. xcf. Nm 33, 42. y vr. 9. 1-20] LL. in D. 3 Qdg. acp. 36, 7; Heb 11, 9. Pcp. 35; 25,725. ccf. 1 Rg 2, 22-24. dcp. 44, 20. — cf. cp. 30, 23. € vr. 23, 32; Jd 5, 30; 2 Rg 13, ] v. vr. 18. [18. CDi 49, 23. b-22). Lin i 0p) D8 Che gcp. 42, 6, 9. hcp. 43 ,26; 44, 14. icf. cp. 35, 18. 9. m cf. Le 2, 19, 51. ncp. 33, 18; Js 24, 1; Jd 9,1; Ps 50, 8; Ac 7, 16. ocp. 13, 18; 35, 27. Ochi "Cnit, 7 q4 Rg 6, 13. — cf. Jdt 4, 5; 7, 3- 18-20] R. in D. 3 Qdg. P08 OPS 36, 125-32. ¥ vr. .5;9; tcp. Pro1, 11, 16; Sap 2, 10 ss. : 4bCD.. 425722. Vv Vr. 29, 30. beg Ue a8 y cf. Jr 38, 6; Lm 3, 53. z Am 6, 6. — cf. Pro 30, 20. @ vr. 27; cp. 39,1.— cf. vr. 28, Bb Jb 6, 1975S: 21," rs. 36. € cp. 43, 11; WY 85°22) “AO. 12: dux Sebeon, dux Ana, 39 dux Dison, dux Eser, dux Disan: isti duces Horraeorum qui ‘imperaverunt in terra Seir. 31Reges autem, qui regnaverunt in terra Edom, “antequam haberent regem filii Israél, fuerunt hi: 32 Bela filius Beor nomenque urbis eius Denaba. 33 Mortuus est autem Bela, et regnavit pro eo Iobab filius Zarae de Bosra. %4 Cumque mortuus esset Iobab, regnavit pro eo Husam de terra Themanorum. 35 Hoc quoque mortuo, regnavit pro eo Adad filius Badad, qui percussit Madian in regione Moab, et nomen urbis eius Avith. 36 Cumque mortuus esset Adad, regnavit pro eo Semla de Masreca. 37 Hoc quoque mortuo, regnavit pro eo Saul de fluvio “Rohoboth. 38 Cumque et hic obisset, successit in regnum Balanan filius Achobor. 39 Isto quoque mortuo, regnavit pro eo Adar, nomenque urbis eius Phau, et appellabatur uxor eius Meetabel filia Matred filiae Mezaab. 49 Haec ergo nomina ducum Esau in cogna- tionibus et locis et vocabulis suis: dux Thamna, dux Alva, dux Ie- theth, 4! dux Oolibama, dux Ela, dux *Phinon, 42 dux Cenez, dux Theman, dux Mabsar, 43 dux Magdiel, dux Hiram: hi duces Edom habitantes in terra imperii sui: ipse est Esau pater ¥idumaeorum. 3 Habitavit autem Iacob in terra Chanaan, “in qua pater suus peregrinatus est, 2 et hae sunt generationes eius. Ioseph, cum sedecim esset annorum, pascebat gregem cum fratribus suis adhuc puer; et erat cum ?filiis Balae et Zelphae uxorum patris sui; accusavitque fratres suos apud patrem “crimine pessimo. 3 Israél autem diligebat Ioseph super omnes filios suos, eo quod 4in senectute genuisset eum; fecitque ei “tunicam polymitam. 4 Videntes autem fratres eius quod a patre plus cunctis filiis amaretur, /oderant eum, nec poterant ei quidquam pacifice loqui. 5 Accidit quoque ut visum somnium referret fratribus suis; quae causa maioris odii seminarium fuit. ®Dixitque ad eos: Audite somnium meum quod vidi: 7 putabam nos ligare manipulos in agro et quasi consurgere Ymanipulum meum et stare, vestrosque manipulos circum- stantes “adorare manipulum meum. §& Responderunt fratres eius: Nunquid rex noster eris? aut subiciemur dicioni tuae? Haec ergo causa somniorum atque sermonum invidiae et odii fomitem ministravit. 9 Aliud quoque vidit somnium, quod narrans fratribus ait: Vidi per somnium quasi solem et lunam et stellas undecim adorare me. 10 Quod cum patri suo et fratribus rettulisset, increpavit eum pater suus, et dixit: Quid sibi vult hoc somnium quod vidisti? num ego et ‘mater tua et fratres tui ‘adorabimus te super terram? 11 'Invi- debant ei igitur fratres sui, "pater vero rem tacitus considerabat. 12 Cumque fratres illius in pascendis gregibus patris morarentur in nSichem, 13 dixit ad eum Israél: Fratres tui pascunt oves in Sichimis; veni, mittam te ad eos. Quo respondente: 14 Praesto sum, ait ei: Vade et vide si cuncta prospera sint erga fratres tuos et pecora, et renuntia mihi quid agatur. Missus °de valle Hebron venit in Sichem, 15 invenitque eum vir errantem in agro et interrogavit quid quaereret. 16 At ille respondit: Fratres meos quaero, ?indica mihi ubi pascant greges. 17 Dixitque ei vir: Recesserunt de loco isto; audivi autem eos dicentes: Eamus in ¢Dothain. Perrexit ergo Ioseph post fratres suos et invenit eos in Dothain. 18 Qui, cum vidissent eum procul, antequam accederet ad eos, "co- gitaverunt illum occidere, 19 et mutuo loquebantur: Ecce *somniator venit: 20 tvyenite, occidamus eum, et mittamus in cisternam veterem, dicemusque: Fera pessima devoravit eum, et tunc apparebit quid illi prosint somnia sua. 21 “Audiens autem hoc Ruben nitebatur liberare eum de manibus eorum et dicebat: 22 Non interficiatis animam eius nec effundatis sanguinem; sed proicite eum in cisternam hanc, quae est in solitudine, manusque vestras servate innoxias. “Hoc autem dicebat volens eripere eum de manibus eorum et reddere patri suo. 23 Confestim igitur, ut pervenit ad fratres suos, nudaverunt eum “tu- nica talari, et polymita 24 miseruntque eum ¥in cisternam veterem quae non habebat aquam. Hat 25 Et sedentes ut comederent panem viderunt “ismaélitas &viatores venire de Galaad ‘et .ccamelos eorum portantes “aromata et resinam set, in Dothain in cisternam mittitur indeque ereptus venditur (37, 1-36) et, prout narratur post descriptum filiorum Iuda scelus et percus- sionem, necnon ipsius luda ad Thamar ingressum et filios ab ea LIBER GENESIS 37, 26 — 38, 25 et stacten in Aegyptum. 26 Dixit ergo Iudas fratribus suis: Quid nobis prodest 4si occiderimus fratrem nostrum, et celaverimus sanguinem ipsius? 27 Melius est ut venundetur Ismaélitis, et ¢manus nostrae non polluantur; frater enim et /caro nostra est. Adquieverunt fratres sermo- nibus illius. 28 Et praetereuntibus %madianitis negotiatoribus, extra- hentes eum de cisterna "vendiderunt eum Ismaélitis /viginti argenteis, qui duxerunt eum in Aegyptum. 29 Reversusque Ruben ad cisternam non invenit puerum, 32%et, jscissis vestibus, pergens ad fratres suos ait: ‘Puer non comparet, et ego quo ibo? 31 Tulerunt autem ”tunicam eius, et in sanguine haedi, quem occi- derant, tinxerunt, 32mittentes qui ferrent ad patrem et dicerent: Hanc invenimus: vide utrum tunica filii tui sit an non. 33 Quam cum agno- visset pater, ait: Tunica filii mei est: “fera pessima comedit eum, bestia devoravit Ioseph. 34 °Scissisque vestibus, indutus est cilicio lugens filium suum multo tempore. 35 PCongregatis autem cunctis liberis eius ut lenirent dolorem patris, noluit consolationem accipere, sed ait: %Descendam ad filium meum lugens in infernum. Et, illo perseverante in fletu, 36 "Madianitae vendiderunt Ioseph in Aegypto Putiphari *eunucho Pharaonis ‘magistro militum. 8 Eodem tempore descendens Iudas a fratribus suis @divertit ad virum Yodollamitem, nomine Hiram. 2 Viditque ibi filiam homi- nis chananaei vocabulo °Sue et, accepta uxore, ingressus est ad eam. 3 Quae concepit et peperit filium et vocavit nomen eius @Her. 4 Rur- sumque concepto fetu, natum filium vocavit Onan. 5 Tertium quoque peperit, quem appellavit Sela; quo nato, parere ultra cessavit. 6¢@Dedit autem ludas uxorem primogenito suo Her nomine Thamar. 7/Fuit quoque Her primogenitus Iudae 9nequam in conspectu Domini et ab eo occisus est. 8 Dixit ergo Iudas ad Onan filium suum: “Ingredere ad uxorem fratris tui et sociare illi ut suscites semen fratri tuo. 9 Ille, sciens non sibi nasci filios, introiens ad uxorem fratris sui semen fundebat in terram, ne liberi fratris nomine nascerentur. 19 Et idcirco percussit eum Dominus, quod rem detestabilem faceret. 11Quamobrem dixit Iudas Thamar nurui suae: Esto vidua in domo patris tui, donec crescat Sela filius meus; timebat enim ‘ne et ipse moreretur sicut fratres eius. Quae abiit Jet habitavit in domo patris sui. : 12 Evolutis autem multis diebus, mortua est filia Sue uxor Iudae; qui, post luctum ‘consolatione suscepta, ascendebat ad tonsores ovium suarum ipse et Hiras opilio gregis odollamites in ™Thamnas. 13 Nun- tiatumque est Thamar quod socer illius ascenderet in Thamnas ad tondendas oves; 14 quae, “depositis viduitatis vestibus, adsumpsit °theristrum et, mutato habitu, ?sedit in bivio itineris quod ducit Thamnam; eo quod crevisget Sela, et non eum accepisset maritum. 15 Quam cum vidisset Iudas, suspicatus est esse meretricem, operuerat enim vultum suum ne agnosceretur; 16 Yingrediensque ad eam ait: Dimitte me ut coéam tecum, "nesciebat enim quod nurus sua esset. Qua respondente: Quid dabis mihi ut fruaris concubitu meo? 17Dixit: sMittam tibi haedum de gregibus. Rursumque illa dicente: Patiar quod vis, si dederis mihi arrhabonem donec mittas quod _ polliceris. 18 Ait Iudas: Quid tibi vis pro arrhabone dari? Respondit: Anulum tuum et armillam et baculum quem manu tenes. Ad unum igitur coitum mulier concepit 19 et surgens abiit: depositoque “‘habitu, quem sumpserat, induta est viduitatis vestibus. 29Misit autem Iudas haedum per pastorem suum odollamitem, ut reciperet pignus quod dederat mulieri. Qui, cum non invenisset eam, 2! interrogavit homines loci illius: Ubi est mulier quae sedebat in “bivio? Respondentibus cunctis : Non fuit in loco isto meretrix, 22reversus est ad Iudam et dixit ei: Non inveni eam; sed et homines loci illius: dixerunt mihi nunquam sedisse ibi scortum. 23 Ait Iudas: Habeat sibi; certe mendacii arguere nos non potest: ego misi haedum, quem promiseram, et tu non in- venisti eam. 24 Ecce autem post tres menses nuntiaverunt Iudae di- centes: Fornicata est Thamar nurus tua, et videtur uterus _illius intumescere. Dixitque Iudas: YProducite eam ut comburatur. 25 Quae, cum duceretur ad poenam, misit ad socerum suum dicens: De viro, 26,27] R. in D. 3 Qdg. vr. 20. ecf. 1 Rg 18, 17. f cp. 29, 14. £'Vi.x $0," CO. "25" 27 3d 8. 22) _.. 9. = Cf, Sap, 10, 33. rel: Ex21;- 32% Lop. 42, 13; Jr 31,15; Lm 5, 7. 31-34] RE in D. 3 Odg. M VY. 23. 33, 34) R. in fs. ss. Sind. D.N. mvY. 20; Cp. 44, 28. ocf. 2 Rg 12, 17; Jo rr, 31. Pcp. 42, 38; 44, 29,31. — cf. 2 Rg 22, 6 LOr 2 ty 429° 0, 235 Ps 6, 6; Pro 27, 20; cli 51, 9 etc. q vr. 28.—cf. vr. 25; cp: 39,1: r Est 1, Io. SCP. 40, 3, 4; 41, 10,12; 1 Rg. 12,9; Jr 39,9. E'cf. Cp. 30, 3: avr. 16; cp. 19, 3; 4 Rg 4, 8. b1 Rg 22, 1; 2 Rg 23, 13: 1 Par 275068 Mica. 1s: Cc. Ea aro gs <3: dcp. 46, 12; Nm 26, 19. €CD: 27, 20: f Nm 26, ro. gt Paros. Mt 22, 24 etc. — v. Dt 25, 5-10; Rt 1, 12, 13. tcf. Tb 7, rr. ¥ Ly 22, ‘13; Jd 16; 2; Iep. 24, 67; 37, 35; 2 Rg 13 m JS 15, 10,57; Jd 14,1. [39. n Jdt 10, 3. ocf. vr. 19; cp. 24, 65. @cf. Pro 7, 10 ss:;' Jr 3,°3: qcf. Lv 18, 15; 20, 12. rcf. Ez 16; 33: $ vre'25} tvr. 14. uwvr. I4. 24h * ccf; \Cateck: RK. Tle? 4: v Lv 21, 9. — cf. Dt 22, 21; Jo ’ LIBER GENESIS 38, 26 — 40, 11 susceptos (38, 1-30), ductus in Aegyptum a Putiphare emitur, ab eoque concreditam habuit totam domum. At, calumniose criminatus, de- truditur in carcerem (39, 1-20); ubi nactus custodis benevolentiam, x vr. 18: y ci. 1 Rg 24, 18. zcp. 46, 12; Nm 26, 20; 1 Par 2, 4; Mt 1,:3. 1-5]1 L. in fs. s, Joseph. ee a7 3G. b ct. cp. 37,36.— V. Cp. 21,22. CCP. 37, 25. 2] * cf. Catech, R. IV 16, 5. d vr. 21; Ac 7, 9.— cf. cp. 21, 22; 26, 24, 28; 28, 15; 1 Rg 16, 18; 14, 28. e2 Par 26, &¢ Bs 4%4133 PVUO 212 CP: 194419; Ss.i8Re 2 cfe-cp. 30, 29s A-cf. cp. 29, 173.1 Rg 16, 12. 7-9] * cf. Catech. R. III 2, 2; 15, 16. icf. cp. 20, 6; Ex 20, 14; Pro ; 6, 2; 2 Rg 12, 13; Tb 4;-6; ‘PBs so, 6: Beli-23, 25-33; Dn 13, 22; Rm 8, 35. kcf. Pro 7, 13-18. bet.-Eclt‘9, 33. 2%)25 m Ps 104, 18; 1 Pt 2, 10. n ci 40, 3, 5. — cf. cp. 40,15; ap 10, 14. 21a] Ant. in fs. Fugae D. N. in A egy: 21-23] R. in fs. s. Joseph. ovr. 2; Ac 7, 9, 10. 6 ch Ex AI; 3, 125-36: Ps 165, 46; Pro 16,-7; Dn 3; Ois¥ q cp. 40, 4. EVES 2, 3: a2.Es t,. 32, b Pro 16, 14. ¢ ch. cp. 39,° 20. dcp. 37, 36; 41, 9. elect. 2°Es 3323) Lea, 27: Pcp“; 2s. gcp. 41, 16; Is 44, 7; Dn 2, 28, 47. cuius haec sunt, concepi; cognosce cuius sit “anulus et armilla et baculus. 26 Qui, agnitis muneribus, ait: YIustior me est, quia non tradidi eam Sela filio meo. Attamen ultra non cognoviteam. 27Instante autem partu, apparuerunt gemini in utero; atque in ipsa effusione infantium unus protulit manum, in qua obstetrix ligavit coccinum dicens: 28Iste egredietur prior; 2%illo vero retrahente manum, egressus est alter; dixitque mulier: Quare divisa est propter te maceria? Et ob hanc causam vocavit nomen eius *Phares. 39 Postea egressus est frater eius in cuius manu erat coccinum, quem appellavit Zara. 3 Igitur Ioseph ductus est in Aegyptum, emitque eum ¢Putiphar eunuchus Pharaonis, "princeps exercitus, vir aegyptius, de manu Ismaélitarum a quibus perductus erat. 2 4Fuitque Dominus cum e€0, et erat ¢vir in cunctis prospere agens, habitavitque in domo domini sui, 3 qui optime noverat Dominum esse cum eo et omnia, quae ge- reret, ab eo dirigi in manu illius. 4/Invenitque Ioseph gratiam coram domino suo, et ministrabat ei: a quo praepositus omnibus gubernabat creditam sibi domum et universa quae ei tradita fuerant; 5 9benedi- xitque Dominus domui Aegyptii propter Ioseph et multiplicavit, tam in aedibus quam in agris, cunctam eius substantiam; nec quidquam aliud noverat, nisi panem quo vescebatur. Erat autem Ioseph “pulchra facie et decorus adspectu. 7Post multos itaque dies iniecit domina sua oculos suos in Ioseph, et ait: Dormi mecum. 8 Qui nequaquam adquiescens operi nefario dixit ad eam: Ecce dominus meus, omnibus mihi traditis, ignorat quid habeat in domo sua; 9 nec quidquam est, quod non in mea sit potestate vel non tradiderit mihi, praeter te, quae uxor eius es; quomodo ergo possum thoc malum facere et /peccare in Deum meum?. 10Huiuscemodi verbis per singulos dies, et mulier molesta erat adulescenti, et ille recusabat stuprum. 11 Accidit autem quadam die, ut intraret loseph domum et operis quippiam absque arbitris faceret; 12et illa, apprehensa lacinia | vestimenti eius, diceret: “Dormi mecum. Qui, relicto in manu eius pallio, ‘fugit et egressus est foras. 13 Cumque vidisset mulier vestem in manibus suis et se esse contemptam, 14 vocavit ad se homines domus suae, et ait ad eos: En introduxit virum hebraeum, ut illu- deret nobis: ingressus est ad me, ut coiret mecum; cumque ego succla- massem 15 et audisset vocem meam, reliquit pallium, quod tenebam, et fugit foras. 16 In argumentum ergo fidei retentum pallium ostendit marito revertenti domum, 12 et ait: Ingressus est ad me servus he- braeus, quem adduxisti ut illuderet mihi; 18 cumque audisset me clamare, reliquit pallium, quod tenebam, et fugit foras. 19 His auditis, dominus et nimium credulus verbis coniugis iratus est valde, 2° ™tra- diditque loseph “in carcerem, ubi vincti regis custodiebantur. Et erat ibi clausus. 21 Fuit “autem Dominus cum Ioseph et misertus illius ?dedit ei gratiam in conspectu principis carceris; 22 @qui tradidit in manu illius universos vinctos, qui in custodia tenebantur; et quidquid fiebat sub ipso erat. 23 Nec noverat aliquid, cunctis ei creditis; "Dominus enim erat cum illo, et omnia opera eius dirigebat. 4 His ita gestis, accidit ut peccarent duo eunuchi, %pincerna regis Aegypti et pistor, domino suo. 2 °Iratusque contra eos Pharao (nam alter pincernis praeerat, alter pistoribus) 3¢misit eos in carcerem principis militum, in quo erat vinctus et Ioseph. 4 At custos carceris tradidit eos Ioseph, qui et ministrabat eis. Aliquantulum temporis fluxerat, et illi in custodia tenebantur. 5 Videruntque ambo somnium nocte una, iuxta interpretationem con- gruam sibi. 6 Ad quos cum introisset Ioseph mane et vidisset eos tristes, 7 sciscitatus est eos dicens: @Cur tristior est hodie solito facies vestra? 8 Qui responderunt: /Somnium vidimus, et non est qui in- terpretetur nobis. Dixitque ad eos Ioseph: ¢Nunquid non Dei est interpretatio ? Referte mihi quid videritis. 9 Narravit prior praepositus pincernarum somnium suum: Videbam coram me vitem, Jin qua erant tres propagines, crescere paulatim in gemmas et post flores uvas maturescere; 11 calicemque Pharaonis in manu mea. Tuli ergo uvas et expressi in’ calicem, quem tenebam, et tradidi poculum Pha- pincernam et pistorem Pharaonis custodiendos habuit, eorumque som- nia scite conicit (40, 1-23). Quo, tandem post biennium, a rege arces- situs, ipsius somnia interpretatur (41, 1, 36), et eximia prudentia LIBER GENESIS 40, 12 — 41, 31 raoni. 12 Respondit Ioseph: “Haec est interpretatio somnii: ‘Tres propagines tres adhuc dies sunt, 1% post quos recordabitur Pharao ministerii tui, et restituet te in gradum pristinum; dabisque ei calicem iuxta officium tuum, sicut ante facere consueveras. 14 Tantum /jme- mento mei, cum bene tibi fuerit, et “facias mecum misericordiam, ut suggeras Pharaoni ut educat me de isto carcere, 15 quia ‘furto sublatus sum de terra Hebraeorum et “hic innocens in lacum missus sum. 16 Videns pistorum magister, quod prudenter somnium dissol- visset, ait: Et ego vidi somnium, quod tria canistra farinae haberem super caput meum; 17 et in uno canistro, quod erat excelsius, portare me omnes cibos qui fiunt arte pistoria, avesque comedere ex eo. 18 Respondit Ioseph: Haec est interpretatio somnii: “Tria canistra tres adhuc dies sunt, 19 post quos auferet Pharao caput tuum ac °suspendet te in cruce, et lacerabunt volucres carnes tuas. 20 Exinde dies tertius ?natalitius Pharaonis erat, qui faciens grande convivium pueris suis recordatus est inter epulas magistri pincer- narum et pistorum principis 21 Grestituitque alterum in locum suum, rut porrigeret ei poculum, 22 °alterum suspendit in patibulo, ut coniectoris veritas probaretur. 23 Et tamen, succedentibus prosperis, Spraepositus pincernarum ‘oblitus est interpretis sui. Post duos annos vidit Pharao somnium:.putabat se stare super “fluvium, 2de quo ascendebant septem boves pulchrae et crassae nimis, et pascebantur in locis palustribus; 3aliae quoque septem emergebant de flumine foedae confectaeque macie et pascebantur in ipsa amnis ripa in locis virentibus 4 devoraveruntque eas, quarum mira species et habitudo corporum erat. Expergefactus Pharao 5 rur- sum dormivit et vidit alterum somnium: septem spicae pullulabant in culmo uno plenae atque formosae; 6 aliae quoque totidem spicae tenues et percussae 9uredine oriebantur 7 devorantes omnem priorum pulchritudinem. Evigilans Pharao post quietem §8 et, facto mane, °pa- vore perterritus misit ad omnes “%coniectores Aegyptii cunctosque sapientes et accersitis narravit somnium, nec erat qui interpretaretur. 9Tunc demum reminiscens pincernarum magister ait: Confiteor peccatum meum: 19 éjratus rex servis suis /me et magistrum pistorum retrudi iussit in carcerem 9principis militum, 11”ubi una nocte uterque vidimus somnium praesagum futurorum. 12 Erat ibi puer hebraeus teiusdem ducis militum famulus, cui narrantes somnia 13 jaudivimus quidquid postea rei probavit eventus; ego enim redditus sum officio med) et ille se i est in cruce. 14 Protinus “ad regis imperium ‘eductum de carcere Ioseph ™toton- derunt ac, veste mutata, obtulerunt ei. 15 Cui ille ait: Vidi somnia, nec est qui edisserat, “quae audivi te sapientissime conicere. 16 Re- spondit Ioseph: oAbsque me Deus respondebit prospera Pharaoni. 17 Narravit ergo Pharao quod viderat: Putabam me stare super ripam fluminis 18 et septem boves de amne conscendere pulchras nimis et obesis carnibus, quae in pastu paludis virecta carpebant. 19 Et ecce has sequebantur aliae septem boves in tantum deformes et macilentae ut nunquam tales in terra Aegypti viderim; 29 quae, devoratis et consumptis prioribus, 21! nullum saturitatis dedere vestigium; sed simili macie et squalore torpebant. Evigilans, rursus sopore depressus, 22vidi somnium: Septem spicae pullulabant in culmo uno plenae atque pulcherrimae; 2% aliae quoque septem tenues et percussae uredine oriebantur e stipula, 24 quae priorum pulchritudinem devoraverunt. PNarravi coniectoribus somnium, et nemo est qui edisserat. 45 Re- spondit Ioseph: Somnium regis unum est: Yquae facturus est Deus ostendit Pharaoni. 26 Septem boves pulchrae et septem spicae plenae septem ubertatis anni sunt; eandemque vim somnii comprehendunt. 27 Septem quoque boves tenues atque macilentae, quae ascenderunt post eas, et septem spicae tenues et vento urente percussae “septem anni venturae sunt famis, 28 qui hoc ordine complebuntur. 29 Ecce septem anni venient fertilitatis magnae in universa terra Aegypti, 30 squos sequentur septem anni alii tantae sterilitatis ut oblivioni tradatur cuncta retro abundantia; ‘consumptura est enim fames omnem terram, 31et ubertatis magnitudinem perditura est inopiae Pen 18: cp. 41, 12..- cf. Dna, 12d, 73] Vv. Ur. 14. [36. $ cf. cp. 41, 26, 27. 14, 1] R. gies 3 dg. Ileie 38, -4: Or 7, 2%. k Js 2, 1A; I 3+ 20;(- 24, -BSe 2 Rg 9, Tz SRE 2, 7: lL cp. 37, 28. ™ CPD. 39, 20. nv. VY. 12. ocf. 2 Rg 21, 9, 10; Est 8, ro. pb Mt 14, 6; Mr 6, 21. qd vr. 13, 19. f 2.05 2, 1 s cf. Jb 19, ag $y: 4 ie 8; Ec 9, 15, I m 6, 6. t chivr; ee. GX: 142255758 1 Se Beck, Ez':17,.:10%-10, 592: 08-13; c Ps 76, 5; Dn 2, 1, 3. [15s. d vr. 24; Ex 7, 11, 22. — cf. Dnj 1, 20;,.2,.2374,7; Mt 2,3. ¢ AO 25 3. ict. Cp. 39, 20. & CD. 37, 30; 40, 3 tCD. 37, 3 . — cf. cp. 40, 3. jv. cp. 43, 12-109. k Ps 104, 20; Sap ro, 13; Dn Qin? Se tcf. r Rg 2, 8: Ps 11289,.8 mv. 2Rg 19, 24. #% VT... 13° Dn. §;,\ 16°. acp. 40,8; Dn 2,22, 28; 30, 47- aA vr. I-7. pvr. 8. — cf. Dn 4, 7 qacf. Dn 2, 28, 29, 45; Ap. 4, fr. i Cla Rees, ts SivP...§4°¢p.48,- 6; EVT.§7 CDs A795 13% (3) LIBER GENESIS 41, 32 — 42, 11 praeditum se ostendens, factum est ut Aegyptiis regendis praefice- retur et uxori nobili genere natae copularetur (37-46). Adventante vero fame, cum frumenta, quae collegerat, omnibus distribueret (47-57), uNm 23, 19; Is 14, 24; 46, 20, TT. vecp. 47, 24-26. — cf. Pro 6, 6-8; Ecli 18, 25. 37-44) 2L. et 3 L. ut $. Cp. 39,1. x.cf, Pro 14, 35: y Nm 27, 18; Dn 4, 8, 18; 5, Ir, 14. —_cf. Pro 2, 6. 38, 391 * cf. Catech. R.1V 15,16. z Ps 104, 21, 22;.1 Mc 2,- 53; Ac 7, 10. oe 42, 6; Sap 10, 14. — cf. 4. ot ro; 8, 2;:8)*10. ccf. Est 8, 15. d Pro 1, 9; Ez 16,11.— cf. Dn 5, i 29. ecf. Est 6, 9. f cp. 42, 6; 45, 8, 26. g Ps: 104, 21,222. A cf. Is 19, 18; Jr 43, 13. iz Rg 16, 21; 3 Rg 12, 6, 8; Dn 1, 19. jcp. 22,17; Jd 7, 12; 1 Rg 13, <: 2s 77, 27, kcp. 46, 20; 48, 5. lL cf. cp .49, 22;-Os 43, 25, m Ps 104, 16; Ac 7, It. % VY. 30. ovr. 56. 55, 50] RR. im fs. s. Joseph. pvr. 54. qcp. 42, 6.— cf. 47, 14,20, 24. f, Gh, CD: Tas 10. a Ac 7, 12. bcp. 43, 8. c vr. 38. d Ac 7, 11. ecp. 41, 41. f cp. 37, 7, 9, 10. g vr. 30. hcp. 37, 5-9. magnitudo. 32 Quod autem vidisti secundo ad eandem rem pertinens somnium firmitatis indicium est, eo quod “fiat sermo Dei et velocius impleatur. 33 Nunc ergo provideat rex virum sapientem et industrium, et praeficiat eum terrae Aegypti: 24quiconstituat praepositos per cun- ctas regiones et Y“quintam partem fructuum per septem annos fertili- tatis, 35 qui iam nunc futuri sunt congreget in horrea; et omne fru- mentum sub Pharaonis potestate condatur serveturque in urbibus 36 et praeparetur futurae septem annorum fami, quae oppressura est Aegyptum; et non consumetur terra inopia. 37 yPlacuit Pharaoni consilium et cunctis ministris eius; 38 locutus- que est ad eos: Num invenire poterimus talem virum, qui spiritu Dei plenus sit? 39 Dixit ergo ad Ioseph: Quia ostendit tibi Deus omnia quae locutus es, nunquid sapientiorem et consimilem tui in- venire potero? 497Tu eris super domum meam, et ad tui oris impe- rium cunctus populus oboediet; uno tantum regni solio te praecedam. 41 Dixitque rursus Pharao ad Ioseph: ¢Ecce, constitui te super uni- — versam terram Aegypti. 42 YTulitque anulum de manu sua et dedit eum in manu eius ¢vestivitque eum stola byssina, et “collo torquem auream circumposuit. 43 Fecitque eum ascendere super currum suum secundum, ¢clamante praecone ut omnes coram eo genu fiecterent et fpraepositum esse scirent universae terrae Aegypti. 44 Dixit quoque rex ad Ioseph: Ego sum Pharao: Yabsque tuo imperio non movebit quisquam manum aut pedem in omni terra Aegypti. 45 Vertitque no- men eius, et vocavit eum lingua aegyptiaca salvatorem mundi. Deditque illi uxorem Aseneth filiam Putiphare sacerdotis ’Heliopoleos. Egressus est itaque loseph ad terram Aegypti 46 (triginta autem annorum erat quando ‘stetit in conspectu regis Pharaonis) et circuivit omnes regiones Aegypti. 47 Venitque fertilitas septem annorum, et in manipulos redactae segetes congregatae sunt in horrea Aegypti. 48 Omnis etiam frugum abundantia in singulis urbibus condita est. 49Tantaque fuit abundantia tritici, ut Jharenae maris coaequaretur, et copia mensuram excederet. 50 kNati sunt autem Ioseph filii duo, antequam veniret fames, quos peperit ei Aseneth filia Putiphare sacerdotis Heliopoleos. 51Vocavitque nomen primogeniti Manasses dicens: Oblivisci me fecit Deus omnium laborum meorum et domus patris mei. 52 Nomen quoque secundi appellavit Ephraim dicens: ‘Crescere me fecit Deus in terra pau- pertatis meae. 53 Igitur, transactis septem ubertatis annis, qui fuerant in Aegypto, 54 ™coeperunt venire septem anni inopiae, “quos praedixerat loseph, et °in universo orbe fames praevaluit; in cuncta autem terra Aegypti panis erat. 55 Qua esuriente, clamavit populus ad Pharaonem alimenta petens. Quibus ille respondit: Ite ad loseph, et quidquid ipse vobis dixerit facite. 56 Crescebat autem cotidie fames ?in omni terra, ape- ruitque Ioseph universa horrea, et ¢vendebat Aegyptiis; nam et illos oppresserat fames. 57 Omnesque provinciae "veniebant in Aegyptum, ut emerent escas et mal\im inopiae temperarent. : 4 2 @Audiens autem Jacob quod alimenta venderentur in Aegypto dixit filiis suis: Quare negligitis? 2Audivi quod triticum venun- detur in Aegypto; descéndite, et emite nobis necessaria, Sut possimus vivere, et non consumamur inopia. 3 Descendentes igitur fratres loseph decem, ut emerent frumenta in Aegypto (4 Beniamin domi retento a Iacob, qui dixerat fratribus eius: Ne forte in itinere quidquam patiatur mali), 5 ingressi sunt terram Aegypti cum aliis qui pergebant ad emendum. ¢Erat autem fames in terra Chanaan. 6 ¢Et Ioseph erat princeps in terra Aegypti, atque ad eius nutum frumenta populis vendebantur. /Cumque adorassent eum fratres sui, 7 et agnovisset eos, quasi ad alienos %durius loquebatur interrogans eos: Unde venistis? Qui responderunt: De terra Chanaan, ut emamus victui necessaria. § Et tamen fratres ipse cognoscens non est cognitus ab eis. 9%/Recordatusque somniorum, quae aliquando viderat, ait ad eos: Exploratores estis: ut videatis infirmiora terrae venistis. 10 Qui dixerunt: Non est ita, domine; sed servi tui venerunt ut emerent cibos. 11 Omnes filii unius viri sumus; pacifici venimus, fratres suos, qui ut emerent alimenta eo advenerant, dure tractat (42, 1-17), atque hac condicione domum remittit ut postea rever- suri Beniamin secum ducant (18-25), quod, licet patre reluctante LIBER GENESIS 42,12 — 43,7 nec quidquam famuli tui machinantur mali. 12 Quibus ille respondit: Aliter est: immunita terrae huius considerare venistis. 13 At illi: Duo- decim, inquiunt, servi tui fratres sumus filii viri unius in terra Cha- naan; minimus cum patre nostro est, ‘alius non est super. 14 Hoc est, ait, quod locutus sum: exploratores estis. 15 Iam nunc experimentum vestri capiam: Jper salutem Pharaonis non egrediemini hinc, donec veniat frater vester minimus. 16 Mittite ex vobis unum, et adducat eum; vos autem eritis in vinculis, donec probentur quae dixistis, utrum vera an falsa sint; alioquin, per salutem Pharaonis, exploratores estis. 17 Tradidit ergo illos custodiae tribus diebus. 18 Die autem tertio eductis de carcere ait: Facite quae dixi et vivetis, ‘Deum enim timeo. 19 Si pacifici estis, frater vester unus ligetur in carcere; vos autem abite et ferte ‘frumenta, quae emistis, in domos vestras; 2%et “fratrem vestrum minimum ad me adducite, ut possim vestros probare sermones, et non moriamini. Fecerunt ut dixerat 21et locuti sunt ad invicem: ™Merito haec patimur, quia peccavimus in fratrem nostrum videntes angustiam animae illius, dum deprecaretur nos, et non audivimus; idcirco venit super nos ista tribulatio. 22E quibus unus, Ruben, ait: Nunquid non dixi vobis: PNolite peccare in puerum; et non audistis me? 9En sanguis eius exquiritur. 23 Nesciebant autem quod intelligeret Ioseph, eo quod per interpretem loqueretur ad eos. 24 Avertitque se parumper ‘et flevit, et reversus locutus est ad eos. 25 Tollensque Simeon et ligans, illis praesentibus, ‘iussit ministris ut implerent eorum saccos tritico, et reponerent pecunias singulorum in sacculis suis, datis supra cibariis in viam. Qui fecerunt ita. 26 At illi portantes frumenta in asinis suis profecti sunt. 27 ‘Aper- toque unus sacco, ut daret iumento pabulum “in deversorio, con- templatus pecuniam in ore sacculi 28 dixit fratribus suis: Reddita est mihi pecunia; en habetur in sacco. Et obstupefacti turbatique mutuo dixerunt: Quidnam est hoc quod fecit nobis Deus? 29 Veneruntque ad Iacob patrem suum in terram Chanaan, et narraverunt ei omnia, quae accidissent sibi dicentes: 39 YLocutus est nobis dominus terrae dure et putavit nos exploratores esse provinciae. 31 Cui respondimus: Pacifici sumus nec ullas molimur insidias. 32 Duodecim fratres uno patre geniti sumus; unus “non est super, minimus cum patre nostro est in terra Chanaan. 33 Qui ait nobis: ¥Sic probabo quod pacifici sitis: fratrem vestrum unum dimittite apud me, et cibaria domibus vestris necessaria sumite et abite 34 fratremque vestrum minimum adducite ad me, ut sciam quod non sitis exploratores, et istum, qui tenetur in vinculis, recipere possitis, ac deinceps quae vultis *emendi habeatis licentiam. 35 4¢His dictis, cum frumenta effunderent, singuli reppererunt in ore saccorum ligatas pecunias; exterritisque simul om- nibus, 36 dixit pater Iacob: “Absque liberis me esse fecistis: Ioseph non est super; Simeon tenetur in vinculis, et Beniamin auferetis: in me haec omnia mala reciderunt. 37 Cui respondit Ruben: °Duos filios meos interfice, si non reduxero illum tibi: trade illum in manu mea, et ego eum tibi restituam. 38 At ille, Non descendet, inquit, filius meus vobiscum: @frater eius mortuus est, et ipse solus remansit: si quid ei adversi acciderit in terra “ad quam pergitis, ‘deducetis canos meos cum dolore ad inferos. 4 Interim fames omnem terram “vehementer premebat; 2consum- ptisque cibis, quos ex Aegypto detulerant, dixit Iacob ad filios suos: Revertimini et emite nobis pauxillum escarum. 3 Respondit Iudas: Denuntiavit nobis vir ille sub attestatione iurisiurandi dicens: ‘Non videbitis faciem meam, nisi fratrem vestrum minimum adduxe- ritis vobiscum. 4 Si ergo vis eum mittere nobiscum, pergemus pariter et ememus tibi necessaria; 5sin autem non vis, non ibimus; vir enim, ut saepe diximus, denuntiavit nobis dicens: Non videbitis faciem meam absque fratre vestro minimo. 6 Dixit eis Israél: In meam hoc fecistis miseriam, ut “indicaretis ei et alium habere vos fratrem. 7 At illi responderunt: Interrogavit nos homo per ordinem nostram progeniem; si pater viveret, si haberemus fratrem, et nos respondimus ei consequenter iuxta id quod fuerat sciscitatus; nun- ivr. 32. — V. CD. 37, 30. ji Rg 17, 55. k Lv 25, 43; 2 Es 5, 15 l vr. 33. M VY. 34; CD. 43, 53 44, 23. 21,22] RR. in D. n cf. Jb 36, 8, 9; Sap. 4 £7,110: — V. Cp. 37; 23°28 aPro 21, 337, Mt 752 PCP. 37; 22. qcp. 9, 5; 2 Par 24, 22. — cf. 4 (RE 2 39s Ps 1s, Low, f'CD..43;' 30: Lso, $I. Scp. 44,1.— cf. Mt 5,44; Rm I2, 17, 20. tvr. 353; CD. 43; 2%, “Ex 4, 24: Jr 9g. 2. * vr. y vr. 2 cp. a VE. - 7, 9 13. 15, 19, 20. 34, 10, 21. .27; Cp. 43, 21. (36) 1R. in D. 3 Qdg. cp. Citk: d vr. evr. fep. 6, acp. b cp. 43, 14. cp. 46, 9. 13, 32, 36; bi 3% 2330 44, 43. CD. 44,. 29. [28 aa 353 Te 31. — cf. Tb 41, 54, 57. 42, 15, 20; 44, 23. . 42. Folge LIBER GENESIS 43, 8 — 44, 5 (26-38), Iudae consilio et praesertim propter grassantem famem, factum est (43, 1-14). Itaque comiter eos, qui redierunt cum mu- neribus, loseph excipit (15-25) eisque convivium parat (26-34); at dcp. 42, 2. € Cp. 42, 37; 44, 32. 11] R. in fr. 2 p. D. 3 Qdg. f-cf.cp: 32, 20; Pro 18; 16. & Vv. Cp. 37, 25. hcp. 42, 25, 27, 35. 14] * Catech. R. I 2, 11. — . _ ur. 11 (3 Cb. 42, 36 iv. cp. 17, I. 4-Ch.. 2738 hy Ede R cp. 42, 36. lvr. 19; cp. 44, 1, 4. — cf. cp. 24, 2; 39, 4. m cl. LV- 26,36; Jb 15; 273 Sap 17, 10. MCD. 42,; 3, 50. ocp. 42, 27, 28. p cf. cp. 23, 16. Op. 42, 25. rv. cp. 18, 4; 24, 32. $vr .II. tLe 14, 1. “cp. 42, 6. — Vv. Cp. 37, 7, 10. 27] v. cp. 45, 4. MCD. 42, 11, 18t x vr. 26. — V. CD. 37, 7-9. ycp. 35, 17, 18. ZCp. 42, T3. 29,30] R. in fr. 2 p. D. 3 Ode. a3 Rg 3, 26. — cf. Jr 31, 20. bcp. 42, 24. e°cp. 45, I. d vr. 25. pi 46, 34; Ex 8, 26. — cf. nm 2,° 8, fef. 2 Rg 11, 8. —v.1 ss 9, g cp. 45, 22. 23. h Ag 1, 6; Jo 2, ro. avr. 4. — V. cp. 43, 16. bcp .42, 25. quid scire poteramus quod dicturus esset: Adducite fratrem vestrum vobiscum? 8 Iudas quoque dixit patri suo: Mitte puerum mecum, ut proficiscamur et possimus %vivere, ne moriamur nos et parvuli no- stri. 9¢Ego suscipio puerum; de manu mea require illum. Nisi reduxero et reddidero eum tibi, ero peccati reus in te omni tempore. 19 Si non intercessisset dilatio, iam vice altera venissemus. 11 Igitur Israél pater eorum dixit ad eos: Si sic necesse est, facite quod vultis: sumite de optimis terrae fructibus in vasis vestris, ‘et deferte viro munera, modicum Yresinae et mellis et storacis, stactes et terebinthi et amygdalarum. 12 Pecuniam quoque duplicem ferte © vobiscum, et illam, “quam invenistis in sacculis, reportate, ne forte errore factum sit; 13 sed et fratrem vestrum tollite et ite ad virum. 14iDeus autem meus omnipotens /faciat vobis eum placabilem, et remittat vobiscum fratrem vestrum quem tenet et hunc Beniamin; kego autem quasi orbatus absque liberis ero. 15 Tulerunt ergo viri munera et pecuniam duplicem et Beniamin, descenderuntque in Aegyptum et steterunt coram Ioseph. 16 Quos cum ille vidisset et Beniamin simul, praecepit ‘dispensatori domus suae dicens: Introduc viros domum et occide victimas et instrue convivium, quoniam mecum sunt comesturi meridie. 17 Fecit ille quod sibi fuerat imperatum et introduxit viros domum. 18 Ibique “exterriti dixerunt muttio: Propter pecuniam, quam retulimus prius in saccis nostris introducti sumus, ut devolvat in nos calumniam et violenter subiciat servituti et nos et asinos nostros. 19 Quamobrem in ipsis fo- ribus accedentes ad dispensatorem domus 2 locuti sunt: Oramus, domine, ut audias nos: “iam ante descendimus ut emeremus escas; 21 quibus emptis, 9cum venissemus ad deversorium, aperuimus saccos nostros et invenimus pecuniam in ore saccorum; quam nunc eodem pondere reportavimus. 22 Sed et aliud attulimus argentum, ut emamus quae nobis necessaria sunt; non est in nostra conscientia quis posuerit eam in marsupiis nostris. 23 At ille respondit: Pax vobiscum, nolite timere. Deus vester et Deus patris vestri dedit vobis thesauros in saccis vestris ; nam pecuniam, quam dedistis mihi, 7probatam ego habeo. Eduxitque ad eos Simeon, 24 et introductis domum ‘attulit aquam, et laverunt pedes suos, deditque pabulum asinis eorum. 25 Illi vero parabant &‘munera, donec ingrederetur Ioseph meridie; audierant enim quod ibi ‘comesturi essent panem. 26Igitur ingressus est loseph domum suam, obtuleruntque ei munera tenentes in manibus suis et “adoraverunt proni in terram. 27 At ille, clementer resalutatis eis, interrogavit eos dicens: Salvusne est pater vester senex “de quo dixeratis mihi? adhuc vivit? 28Qui responderunt: Sospes est servus tuus pater noster: adhuc vivit. “Et incurvati ado- raverunt eum. 29Attollens autem Ioseph oculos vidit Beniamin ¥fratrem suum uterinum et ait: Iste est frater vester parvulus, *de quo dixe- ratis mihi? Et rursum, Deus, inquit, misereatur tui, fili mi. 30 Festi- navitque, quia “commota fuerant viscera eius super fratre suo, et erumpebant lacrimae, et introiens cubiculum ?flevit. 31 Rursumque, lota facie, egressus °continuit se et ait: Ponite “panes. 32 Quibus appositis, seorsum Ioseph et seorsum fratribus, Aegyptiis quoque, qui vescebantur simul, seorsum (¢illicitum est enim Aegyptiis comedere cum Hebraeis, et profanum putant huiuscemodi convivium), 33 sede- runt coram eo, primogenitus iuxta primogenita sua et minimus iuxta aetatem suam. Et mirabantur nimis, %4/sumptis partibus quas ab eo acceperant; maiorque pars venit Beniamin, ita ut %quinque partibus excederet. Biberuntque et “inebriati sunt cum eo. 4 4 Praecepit autem Ioseph @dispensatori domus suae dicens : °Imple saccos eorum frumento, quantum possunt capere, et pone pe- cuniam singulorum in summitate sacci; 2 scyphum autem meum ar- genteum et pretium, quod dedit tritici, pone in ore sacci iunioris. Factumque est ita. 3Et, orto mane, dimissi sunt cum asinis suis. 4 Tamque urbem exierant et processerant paululum; tunc Ioseph, ac- cersito dispensatore domus, Surge, inquit, et persequere viros, et apprehensis dicito: Quare reddidistis malum pro bono? 5 Scyphus, quem furati estis, ipse est in quo bibit dominus meus, et in quo experiri cupiens, utrum fratri etiam natu minimo inviderent necne, per scyphum inmissum in saccum Beniamin, eos furti coarguit (44, 1-17); sed commotus obsecrationibus ludae, qui se in mancipium Caugurari solet: pessimam rem fecistis. 6 Fecit ille ut iusserat. Et ap- prehensis per ordinem locutus est. 7 Qui responderunt: Quare sic loquitur dominus noster, ut servi tui tantum flagitii commiserint? 8 ¢dPecuniam, quam invenimus in summitate saccorum, reportavimus ad te de terra Chanaan; et quomodo consequens est ut furati simus de domo domini tui aurum vel argentum? 9 Apud quemcumque fuerit inventum servorum tuorum quod quaeris, “moriatur, et nos erimus servi domini nostri. 1° Qui dixit eis: Fiat iuxta vestram sententiam : apud quemcumque fuerit inventum, ipse sit servus meus, vos autem eritis innoxii. 11 Itaque festinato deponentes in terram saccos ape- ruerunt singuli. 12 Quos scrutatus incipiens a maiore usque ad mini- mum invenit scyphum in sacco Beniamin. 13 At illi, /scissis vestibus, oneratisque rursum asinis, reversi sunt in oppidum. 14 Primusque Iudas cum fratribus ingressus est ad Ioseph (necdum enim de loco abierat), Jomnesque ante eum pariter in terram cor- ruerunt. 15 Quibus ille ait: Cur sic agere voluistis? An ignoratis quod non sit similis mei in “augurandi scientia? 16 Cui Iudas, Quid respon- debimus, inquit, domino meo? vel quid loquemur aut iuste poterimus obtendere? Deus invenit tiniquitatem servorum tuorum; en omnes jservi sumus domini mei, et nos et apud quem inventus est scyphus. 17Respondit Ioseph :*Absit a me ut sic agam: qui furatus est scyphum, ipse sit servus meus; vos autem abite liberi ad patrem vestrum. 18 Accedens autem propius Iudas confidenter ait: 1Oro, domine mi, loquatur servus tuus verbum in auribus tuis, et ne “irascaris famulo tuo; “tu es enim post Pharaonem 19 dominus meus. Interrogasti prius servos tuos: °Habetis patrem aut fratrem? 29 Et nos respondimus tibi domino meo: Est nobis pater senex et ?puer parvulus, qui in senec- tute illius natus est, culus uterinus frater mortuus est; et ipsum solum Yhabet mater sua, pater vero tenere diligit eum. 21 "Dixistique servis tuis: Adducite eum ad me, et ponam oculos meos super illum. 22Suggessimus domino meo: Non potest puer relinquere patrem suum; si enim illum dimiserit, ‘morietur. 2%Et dixisti servis tuis: “Nisi venerit frater vester minimus vobiscum, non videbitis amplius faciem meam. 24 Cum ergo ascendissemus ad famulum tuum patrem nostrum, narra- vimus ei omnia quae locutus est dominus meus. 25 Et dixit pater noster: “Revertimini et emite nobis parum tritici. 26 Cui diximus: Ire non possumus: si frater noster minimus descenderit nobiscum, proficiscemur simul; alioquin, illo absente, non audemus videre faciem viri. #7 Ad quae ille respondit: “Vos scitis quod duos genuerit mihi uxor mea. 23 Egressus est unus, et dixistis: *Bestia devoravit eum, et hucusque non comparet. 29 YSi tuleritis et istum, et “aliquid ei in via contigerit, deducetis canos meos cum maerore “ad inferos. 39 Igi- tur, si intravero ad servum tuum patrem nostrum, et puer defuerit (cum anima illius ex huius anima pendeat), 31 videritque eum non esse no- biscum, morietur; %et deducent famuli tui canos eius cum dolore ad inferos. 32 Ego proprie servus tuus sim, qui in meam hunc recepi fidem et spopondi dicens: °Nisi reduxero eum, peccati reus ero in patrem meum omni tempore. 33 Manebo itaque servus tuus pro puero in ministerio domini mei, et puer ascendat cum fratribus suis. 34 Non enim possum redire ad patrem meum, absente puero, ne calamitatis, quae oppressura est patrem meum, testis adsistam. 5 Non se poterat ultra ¢cohibere Ioseph multis coram adstantibus, unde praecepit ut egrederentur cuncti foras, et nullus interesset alienus agnitioni mutuae. 2 Elevavitque vocem cum fletu, quam audie- runt Aegyptii omnisque domus Pharaonis. 3 Et dixit fratribus 2suis: Ego sum Ioseph: adhuc pater meus vivit? Non poterant respondere fratres nimio terrore perterriti. 4 Ad quos ille clementer, Accedite, inquit, ad me. Et cum accessissent prope, “Ego sum, ait, Ioseph, frater vester, quem vendidistis in Aegyptum. 5 4@Nolite pavere, neque vobis durum esse videatur quod vendidistis me in his regionibus; epro salute enim vestra misit me Deus ante vos in Aegyptum. §& Bien- nium est enim quod coepit fames esse in terra, 7et adhuc quinque anni restant, quibus nec Yarari poterit nec meti. 7 Praemisitque me Deus ut reservemini super terram et escas ad vivendum habere pos- LIBER GENESIS 44,6— 45,7 cvr. 15. — cf. Lv 19, 26: Dt 18, 10% 4.KRE> 31,605. 2a ar 33,6. dcp. 43, 21. ecf. cp. 31, 32. fcp. 37, 29. £CD. 37, 7, 9, 103 42, 6; 43, 6, 28. Avr. 5. icp. 37, 18; 42, 21, 22. — Nm jvr. 9. 427 235M Teta. Ref. ‘Pro®t7, 15. Tcp. 43, 20. MCPs IS; 30;-3250 Ex) 325/122: mCP. 41, 40. Oocp. 42, 13; 43, 7- P Cp. 37; 3: qa cf. cp. 35, 18. f. CD. 42,7E5; 5203243; 33 Se SCL VP. 37; FED: (42,55; 43,7375. v.cp. 46, 19. X¥ Cp. 37, 20, 32, 33. ycp. 42, 36. Z.CD..42, 4, 38. acf. cp. 37, 35. bcp. 42, 38. CCD. 43, 9. 1] v. Cp. 43, 29. a@cp. 43, 3I. 6 Ac 7, 13. 4,3) R. in fr. 2 p. D. 2 Odg. 60D 1: 7; 32S 5] v. vr. 8. -8] * cf. Catech. R. III 6, 21. cf. Is 40, 2; 2 Cor 2, 7. 2s 50, 20; Ps 104,. 16; 57% 2 g 16, 10, 11; Ac 4, 27, 28. 6] v. ur. 4. fcp. 41, 30. g Ex 34, 21; Dt 21,4; 1 Rg 8, 12. — cf. Is 30, 24. LIBER GENESIS 45, 8 — 46, 16 loco fratris dat (18-34), voce magna sese manifestat (45, 1-3), ti- more perculsos fratres solatur et ad patrem mittit ut eum secum addu- cant (4-28). lacob, Deo annuente, filio obsequitur et cum suis in Aegyptum 8] RR. in fs. s. Joseph. hci. 2 Rg 15, 10; Est 4, 14; Am 3, ..0, écf. Est 16, 11; 1 Mc 11, 32, jvr. 26; Cp. 41, 40-43. 9] v. vr. 13. keep. 46, 34; 47, 1, 4, 6, 27; 50, 8; Ex 8, 22. — ef. cp. 47; 312° JS 10, 41. Ucp. 47, 12; 50, 21. Mm Cl. CD. 42,23. I3] v. vr. 4. nm Ac 7, 14. 18] v. vr. 8. ocp. 47, 6. p cf. cp. 27, 28; Nm 18,12, 29. qcp. 46, 5. rcf. 4 Rg 5, 5, 22, 23. hes Ge ss ene ay icf. cp. 42, 22; 26-28] R. in fr. 3 p. D. 3 Odg. uct. Lci24, any: Ac 12, x4. VT 89 121250. x cp. 46, 30. acp. 21, 32 (; 26, 23; 28, 10). b.cl. cp, 26. 2a; 253 28, 333: 3%; ccp.15,1;Jb33,14,15. [42. 3, 4] R. in fs. Fugae D. N. in d cp. 28, 13. [Aegyp. é€cp. 35, If; 47, 27. — cf. cp. faa Pe 1.7, £27k 86; Ss frep.< 253-163 (28; 255.485. 43; 50, 24; Ex 3, gxct: Tb ‘34, 18. Wes 45°29, 2%, 27. hYS.24, 3: Jdt 53: ¥6:: UPS roe. 23; Is 52, 4; AC 7,15 8-11] Ex 6, 14-16. j Ex I, I-5. kNm 26, 5; 1 Par 5, 1-3. 1 Ex 6, 50852 Wear asad. mt Par’6, 1. nN Cp. 38, 3,43 29, 30; 1 Par 2,3; OCD. 35, 35°%, 10; aT. pi Par 2, 5. g's Par 7, x. rv. CP. 29, 31-35; 17-21. s Nm 26, 15-18. sitis. 8 Non vestro consilio, sed “Dei voluntate huc missus sum, qui fecit me quasi *patrem Pharaonis et dominum universae domus eius ac Jprincipem in omni terra Aegypti. 9% Festinate et ascendite \ad patrem meum, et dicetis ei: Haec mandat filius tuus Ioseph: Deus fecit me dominum universae terrae Aegypti: descende ad me, ne mo- reris; 10 et “habitabis in terra Gessen erisque iuxta me tu et filii tui et filii filiorum tuorum, oves tuae et armenta tua et universa quae possides. 11 Ibique te pascam (adhuc enim quinque anni residui sunt famis), ne et tu pereas et domus tua et omnia quae possides. 12 En oculi vestri et oculi fratris mei Beniamin vident quod “os meum loquatur ad vos. 13 Nuntiate patri meo universam gloriam meam et cuncta quae vidistis in Aegypto. Festinate et “adducite eum ad me. 14 Cumque amplexatus recidisset in collum Beniamin fratris sui, flevit, illo quoque similiter fiente, super collum eius. 15 Osculatusque est Ioseph omnes fratres suos, et ploravit super singulos. Post quae ausi sunt loqui ad eum. 16 Auditumque est et celebri sermone vulgatum in aula regis: Ve- nerunt fratres loseph. Et gavisus est Pharao atque omnis familia eius. 17 Dixitque ad Ioseph ut imperaret fratribus suis dicens: Onerantes iumenta ite in terram Chanaan 18 et tollite inde patrem vestrum et cognationem et venite ad me; et eg0 °dabo vobis omnia bona Aegypti, ut comedatis ?medullam terrae. 19 Praecipe etiam ut tollant %plaustra de terra Aegypti ad subvectionem parvulorum suorum ac coniugum, et dicito: Tollite patrem vestrum et properate quantocius venientes; 20 nec dimittatis quidquam de supellectili vestra, quia ommes opes Aegypti vestrae erunt. 21 Feceruntque filii Israél ut eis mandatum fuerat. Quibus dedit Ioseph plaustra secundum Pharaonis imperium et cibaria in itinere. 22 Singulis quoque proferri iussit *binas stolas: Beniamin vero dedit © trecentos argenteos cum *quinque stolis optimis 23tantundem pecuniae et vestium mittens patri suo, addens et asinos decem, qui subveherent ex omnibus divitiis Aegypti, et totidem asinas triticum in itinere panesque portantes. 24Dimisit ergo fratres suos et proficiscentibus ait: — tNe irascamini in via. 25 Qui ascendentes ex Aegypto venerunt in — terram Chanaan ad patrem suum Iacob 26et nuntiaverunt ei dicentes: Ioseph filius tuus vivit et ipse dominatur in omni terra Aegypti. Quo — audito, Iacob quasi de gravi somno evigilans tamen “non credebat | eis. 27 Tili e contra referebant omnem ordinem rei. Cumque vidisset vplaustra et universa quae miserat, revixit spiritus eius 28 et ait: Sufficit mihi si adhuc Ioseph filius meus vivit: vadam et “videbo illum antequam moriar. 4 Profectusque Israél cum omnibus quae habebat, venit ad ®pu- — teum iuramenti et, mactatis ibi victimis ’Deo patris sui Isaac, 2audivit eum “per visionem noctis vocantem se et dicentem — sibi: Iacob, Iacob. Cui respondit: Ecce adsum,. 3 Ait illi Deus: Ego | sum @fortissimus Deus patris tui: noli timere, descende in Aegyptum, © quia in gentem magnam faciam te ibi. 4 Ego descendam tecum illuc, — et Jego inde adducam te revertentem; %loseph quoque ponet manus © suas super oculos tuos.» Fas cor, 5 Surrexit autem Iacob a puteo iuramenti; tuleruntque eum filii © cum parvulis et uxoribus suis in plaustris, "quae miserat Pharao ad — portandum senem 6 et omnia quae possederat in terra Chanaan; ‘ve- — nitque in Aegyptum cum omni semine suo, 7 filii eius et nepotes, filiae et cuncta simul progenies. 8jHaec sunt autem nomina filiorum Israél, qui ingressi sunt in © Aegyptum, ipse cum liberis suis: *Primogenitus Ruben. 9 Filii Ruben, | Henoch et Phallu et Hesron et Charmi; 1! filii ‘Simeon Iamuel et — Iamin et Ahod et Iachin et Sohar et Saul filius Chanaanitidis; 11 filii mLevi Gerson et Caath et Merari; 12 filii "Iuda Her et Onan et Sela et Phares et Zara; mortui sunt autem °Her et Onan in terra Chanaan, natique sunt filii 7Phares Hesron et Hamul; 18 @filii Issachar Thola et Phua et Iob et Semron; 14 filii Zabulon Sared et Elon et Iahelel: 15 rhi filii Liae, quos genuit in Mesopotamia Syriae cum Dina filia sua: omnes animae filiorum eius et filiarum triginta tres. 16 §Filii Gad ad eum veniens (46, 1-27) magno cum gaudio excipitur, ad Pha- racn m introducitur et ab eo terra Gessen donatur (28-47 12). De- nique losephum, qui interea quidquid Aegyptii haberent, Pharaoni LIBER GENESIS 46, 17 — 47, 18 Sephion et Haggi et Suni et Esebon et Heri et Arodi et Areli; 17 ‘filii Aser Iamne et Iesua et Iessui et Beria, Sara quoque soror eorum; filii Beria Heber et Melchiel: 18 “hi filii Zelphae, “quam dedit Laban Liae filiae suae; et hos genuit Iacob: sedecim animas. 19 “Filii Rachel uxoris lacob Ioseph et Beniamin; 29 Ynatique sunt Ioseph filii in terra Aegypti, quos genuit ei Aseneth filia Putiphare sacerdotis *Heliopoleos, Manasses et Ephraim; 21 @filii Beniamin Bela et Bechor et. Asbel et Gera et Naaman et Echi et Ros et Mophim et Ophim et Ared: 22 hi filii Rachel, quos genuit Iacob: omnes animae quattuordecim. 230Filii Dan Husim; 24¢filii Nephtali Iasiel et Guni et Ieser et Sallem; 25 dhi filii Balae, ¢quam dedit Laban Racheli filiae suae; et hos genuit Iacob: omnes animae septem. 26 Cunctae animae, quae ingressae sunt cum lIacob in Aegyptum, et egressae sunt de femore illius, absque uxoribus filiorum eius, sexaginta sex; 27 filii autem Ioseph, qui nati sunt ei in terra Aegypti, animae duae: fomnes animae domus Iacob, quae ingressae sunt in Aegyptum, fuere septuaginta. 28 Misit autem Iudam ante se ad loseph, ut nuntiaret ei, et 9occur- reret in Gessen. 29 Quo cum pervenisset, iuncto Ioseph curru suo, ascendit obviam patri suo ad eundem locum vidensque eum “irruit super collum eius et inter amplexus flevit. 30Dixitque pater ad Ioseph: ‘Jam laetus moriar, quia vidi faciem tuam, et superstitem te relinquo. 31 At ille locutus est ad fratres suos, et ad omnem domum patris sui: JAscendam et nuntiabo Pharaoni, dicamque ei: Fratres mei et domus patris mei, qui erant in terra Chanaan, venerunt ad me 32 et lsunt viri pastores ovium curamque habent alendorum gregum; pecora sua et armenta et omnia, quae habere potuerunt, adduxerunt secum. 33Cumque vocaverit vos et dixerit: Quod est opus vestrum? 34respon- debitis: Viri pastores sumus servi tui “ab infantia nostra usque in praesens, et nos et patres nostri. Haec autem dicetis, ut habitare possitis in "terra Gessen, quia °detestantur Aegyptii omnes pastores ovium. 4 Ingressus ergo Ioseph “nuntiavit Pharaoni dicens: Pater meus et fratres, oves eorum et armenta et cuncta quae possident ve- nerunt de terra Chanaan; et ecce consistunt in !terra Gessen. 2 Extre- mos quoque fratrum suorum quinque viros constituit “coram rege, 3 quos ille interrogavit : 4Quid habetis operis? Responderunt: @Pastores ovium sumus servi tui et nos et patres nostri. 4/Ad peregrinandum in terra tua venimus, quoniam non est herba gregibus servorum tuorum, ingravescente fame in terra Chanaan; petimusque ut esse nos iubeas servos tuos in Yterra Gessen. 5 Dixit itaque rex ad Ioseph: Pater tuus et fratres tui venerunt ad te. 6Terra Aegypti in conspectu tuo est; tin optimo loco fac eos habitare et trade eis terram Gessen. Quod si nosti in eis esse /viros industrios, constitue illos magistros pecorum meorum. 7 Post haec introduxit Ioseph patrem suum ad regem et statuit eum coram eo, ‘qui benedicens illi 8 et interrogatus ab eo: Quot sunt dies annorum vitae tuae? 9 Respondit: Dies ™peregrinationis meae centum triginta annorum sunt, “parvi et mali et non pervenerunt usque ad Odies patrum meorum quibus peregrinati sunt, 1 et benedicto rege, egressus est foras. 11 Ioseph vero patri et fratribus suis dedit posses- sionem in Fea pee in optimo terrae loco ?Ramesses, ut %praece- perat Pharao, 12 et talebat eos omnemque domum patris sui praebens cibaria’ singulis. 13 In toto enim orbe panis deerat, et oppresserat fames terram maxime Aegypti et Chanaan. 14E quibus omnem pecuniam congre- gavit pro *venditione frumenti, et intulit eam in aerarium regis. 15Cum- que defecisset emptoribus pretium, venit cuncta Aegyptus ad loseph dicens: Da nobis panes. ‘Quare morimur coram te, deficiente pecunia ? 16 Quibus ille respondit: Adducite pecora vestra, et dabo vobis pro eis cibos, si pretium non habetis. 17 Quae cum adduxissent, dedit eis alimenta pro equis et ovibus et bobus et asinis sustentavitque eos illo anno pro commutatione pecorum. 18 Venerunt quoque anno se- cundo et dixerunt ei: Non celabimus dominum nostrum quod, de- ficente pecunia, pecora simul defecerunt; nec clam te est quod absque t-z--Par-7;--30: “Vv. CP. 30, 10-13. VCD. 29, 24. xX CP. 30, 23; 35, 18. y cp. 41, 50-52. ZCp. 41, 45. av. Nm 26, 38-40; 1 Par 7, 6- 72 %3,° fT. &b Nm 267 42%. 1 Pat 7412. c Nm.26, .48;. 2 Par'7, 13: dcp. 30, 5-8. €cp. 29, 29. f Ex1, 5; Dt 10, 22. — cf. Ac 7 14; gv. cp. 45, 10. 201. clei aleos. RK. Lil §,. 10: Piet. cp.:45; 1h 30] R. in fs. s. Ioseph. icp. 45, 28.— cf. Le 2, 29, 30. jcp. 47, I. Lcp. 47; 3. m CD. 37, 12. nvr. 28. ocp. 43, 32; Ex 8, 26, acp. 46, 31. bcp. 45, 10. c ACz 7x13, dcp. 46, 33. ecp. 46, 32, 34. Pci £5,132 Dt 26,_s. gcp. 46, 34. h cf. cp. 20, 15. +o. 45, 18. j BX I3) 2735; lvr. 10. mz Par 29.15; Ps 38,13; 118. 19,54; Heb 11, 9% 135 n Jb 14, 1. — cf. Ps 38, 6, 7; ' 89, 10; Sap 2, x; Jc 4, 15. ocp. II, 32; 25, 7; 35, 28. p Ex 1, 11; 12, 37. — cf. cp. qvr. 6. [45, Io. rcp. 45, II; 50, 21. Scp. 41, 56. ?vr. 19. LIBER GENESIS 47, 19 — 48, 17 tribuendum curaverat (13-26), septendecim annis post ad se ad- vocat, obtestatur de sepultura (27-31), eiusdemque filiis benedicens Ephraim natu minorem Manasse primogenito anteponit (48, 1-20), u cf. 2 Es 5, 2, 3- v vr. 26. — cf. 1 Es 7, 24. % Cp. 41, 34. 25] v. ch. 41, 55. yV..CPp. 33, 15. ZVI. 22. av. cp. 45, 10. bcp. 46, 3. ccp. 46, 3; Ex 1, 7, 12. dct. vr. 9. e Dt 31, 14; 3 Rg 2,1. f¥. cp. 33, 15. g Cp. 24, 2, 9. hcp. 24, 49. icf. cp. 25, 9; 2 Rg 19, 37. Kel CO: SO; 38: R cp. 23, 17-19; 49, 29-32; 50, 5, 13. ree 48, 2; 3 Rg 1, 47. — cf. eb 11, 21. a@v.cp. 17, 1. bcp. 28, 13, 19; 35, 6, 9. 3] U. CD. 13, 13. C cp. 35, 11, 12.— cf. cp. 17,8. dcp. 41, 50, 51; 46, 20. e Js 13, 7, 29; 14, 4; 17, 17. fv. cp. 35, 16-19. eit. cp. 33, 3. hcp. 49, 25, 26; Hebrr,21.— CE CDi.27,i26 [cf. cp. 27, 4. j cp. 27 ,27. iF), v. cp. 46, 30. 6 cI. Cp. 37, 33; 45, 20. b cf. Ps.:229,'6; m vr. 17, nm VY. 19. o Heb 11, 21. pcp. 17, 13 24, 40. 15,16] 8Céteck. R III 2,10; 1V 9, 4. — BU. UF. 11; Cd. 32, 6. Q cf. 8.245.252. rcf.cp. 31, 29; 32,1; Mt 18, ro. $ Is 44, 22, 23; 4 63, 9. — cf. 2 Rg 4, 9; Ps 33, 23,120, #Am 9, 12; Ac 1I5, 17. [7. uci. Nm 26, 34, 37. v vr. 14. corporibus et terra nihil habeamus. 19 Cur ergo moriemur te vidente? Et “nos et terra nostra tui erimus: eme nos in servitutem regiam, et piace semina, ne, pereunte cultore, redigatur terra in solitudinem. 9 Emit igitur Ioseph omnem terram Aegypti, vendentibus singulis possessions suas prae magnitudine famis. Subiecitque eam Pharaoni let cunctos populos eius, a novissimis terminis Aegypti usque ad extremos fines eius, 22 Ypraeter terram-sacerdotum, quae a rege tradita fuerat eis; quibus et statuta cibaria ex horreis publicis praebebantur, et idcirco non sunt compulsi vendere possessiones suas. 2% Dixit ergo Ioseph ad populos: En, ut cernitis, et vos et terram vestram Pharao possidet: accipite semina et serite agros, 24 ut fruges habere possitis. *Quintam partem regi dabitis; quattuor reliquas permitto vobis in sementem et in cibum familiis et liberis vestris. 25 Qui responderunt: Salus nostra in manu tua est; Yrespiciat nos tantum dominus noster, et laeti serviemus regi. 26 Ex eo tempore usque in praesentem diem, in universa terra Aegypti regibus quinta pars solvitur, et factum est quasi in legem absque *terra sacerdotali, quae libera ab hac condi- cione fuit. 27 aHabitavit ergo Israél in Aegypto, id est in terra Gessen, et pos- sedit eam, Yauctusque est et “multiplicatus nimis. 28 Et vixit in ea decem et septem annis; %factique sunt omnes dies vitae illius centum quadraginta septem annorum. 29 ¢Cumque appro- pinquare cerneret diem mortis suae, vocavit filium suum Ioseph et dixit ad eum: /Si inveni gratiam in conspectu tuo %pone manum tuam sub femore meo et facies mihi misericordiam et veritatem, ut non sepelias me in Aegypto; 39sed tdormiam cum patribus meis, et jauferas me de terra hac condasque in “sepulcro maiorum meorum. Cui respondit Ioseph: Ego faciam quod iussisti. 31 Et ille, lura ergo, inquit, mihi. Quo iurante, ‘adoravit Israél Deum conversus ad lectuli caput. His ita transactis, nuntiatum est Ioseph quod aegrotaret pater suus; qui, adsumptis duobus filiis Manasse et Ephraim, ire per- rexit. 2 Dictumque est seni: Ecce filius tuus Ioseph venit ad te. Qui confortatus sedit in lectulo, 3 et ingresso ad se ait: *Deus omnipotens bapparuit mihi in Luza, quae est in terra Chanaan, benedixitque. mihi, 4 et ait: Ego “te augebo et multiplicabo, et faciam te in turbas populorum; daboque tibi terram hanc et semini tuo post te in pos- sessionem sempiternam. 5 4Duo ergo filii tui, qui nati sunt tibi in terra Aegypti, antequam huc venirem ad te, mei erunt: Ephraim et Ma- nasses sicut Ruben et Simeon reputabuntur mihi. 6 Reliquos autem, quos genueris post eos, tui erunt, et nomine fratrum suorum voca- buntur in possessionibus suis. 7 Mihi enim, quando veniebam de Me- sopotamia, ‘mortua est Rachel in terra Chanaan in ipso itinere; eratque vernum tempus, et ingrediebar Ephratam, et sepelivi eam iuxta viam Ephratae, quae alio nomine appellatur Bethlehem. 8Videns autem filios eius dixit ad eum: Qui sunt isti? 9 Respondit: 9Filii mei sunt, quos donavit mihi Deus in hoc loco. Adduc, inquit, eos ad me, ut “benedicam illis. ; 10 iOculi enim Israél caligabant prae nimia senectute, et clare videre non poterat. Applicitosque ad se Jdeosculatus et circumplexus eos 11 dixit ad filium suum: “Non sum fraudatus adspectu tuo, ‘insuper ostendit mihi Deus semen tuum. 12 Cumque tulisset eos Ioseph de gremio patris, adoravit pronus in terram 13 et posuit Ephraim ad dexteram suam, id est ad sinistram Israél; Manassen vero in sinistra sua, ad dexteram scilicet patris, applicuitque ambos ad eum; 14 mqui extendens manum dexteram posuit super caput Ephraim minoris fratris, sinistram autem super caput Manasse, qui maior natu erat, “com- mutans manus. 15 OBenedixitque Iacob filiis Ioseph et ait: Deus, ?in cuius conspectu ambulaverunt patres mei Abraham et Isaac; Deus, @qui pascit me ab adulescentia mea usque in praesentem diem; 16 ran- gelus, qui ‘eruit me de cunctis malis, benedicat pueris istis, et ‘in- vocetur super eos nomen meum, nomina quoque patrum meorum Abraham et Isaac; et “crescant in multitudinem super terram. 17 Vi- dens autem Ioseph, quod Yposuisset pater suus dexteram manum praedicit reditum in Chanaan (21-22), filiisque omnibus congregatis, | @ Ruben ad Beniamin, quae cuigue in diebus novissimis ventura es- sent vaticinatur et faustissima praesertim Iudae et losepho adnuntians LIBER GENESIS 48, 18 — 49, 18 super caput Ephraim, graviter accepit et apprehensam manum patris | levare conatus est de capite Ephraim et transferre super caput Ma- masse 18 dixitque ad patrem: Non ita convenit, pater: quia hic est primogenitus; pone dexteram tuam super caput eius. 19 Qui renuens ait: Scio, fili mi, scio; *et iste quidem erit in populos et multipli- cabitur, sed frater eius minor maior erit illo, et semen illius crescet in gentes. 30 Benedixitque eis in tempore illo dicens: In te benedicetur Israél atque dicetur: ¥Faciat tibi Deus sicut Ephraim et sicut Ma- nasse. Constituitque Ephraim ante Manassen. 21Et ait ad Ioseph filium suum: En ego morior, et “erit Deus vobiscum reducetque vos ad terram patrum vestrorum. 22Do tibi *partem unam extra fratres tuos, quam tuli de manu ?Amorrhaei in gladio et arcu meo. 4 Vocavit autem Iacob filios suos et ait eis: *Congregamini, ut adnuntiem quae ventura sunt vobis 8in diebus novissimis. 2 Congregamini et audite, filii Iacob, audite Israél patrem vestrum. 3 Ruben “primogenitus meus, tu fortitudo mea et principium doloris mei; @dprior in donis, maior in imperio, 4 effusus es sicut aqua, “non Crescas, quia fascendisti cubile patris tui et maculasti stratum eius. 5 9Simeon et Levi fratres, vasa “iniquitatis bellantia: 6 ‘in consilium eorum non veniat anima mea, et in Jcoetu illorum non sit “gloria mea; quia ‘in furore suo occiderunt virum, et in voluntate sua suffoderunt murum. 7 Maledictus furor eorum, quia pertinax; et indignatio eorum, quia dura. ™Dividam eos in Iacob, et dispergam eos in Israél. 8 Juda, te laudabunt fratres tui, °manus tua in cervicibus inimicorum tuorum, Padorabunt te filii patris tui. 9 @Catulus leonis Iuda. Ad praedam, fili mi, ascendisti. Trequiescens accubuisti ut leo et quasi leaena: quis suscitabit eum? 10 sNon auferetur sceptrum de Iuda et dux ‘de femore eius, donec veniat qui “mittendus est; et Yipse erit exspectatio gentium. 11 Ligans ad vineam pullum suum et ad vitem, o fili mi, asinam suam. Lavabit in vino stolam suam i et in “sanguine uvae pallium suum. 12 Pulchriores sunt oculi eius vino et dentes eius lacte candidiores. 13 ¥Zabulon in *litore maris habitabit et in statione navium pertingens usque ad Sidonem. 14 Tssachar asinus fortis accubans inter “terminos, 15 vidit requiem quod esset bona et terram quod optima et supposuit umerum suum ad portandum >factusque est tributis serviens. 16 Dan “iudicabit populum suum sicut et alia tribus in Israél. 17 dFiat Dan coluber in via, cerastes in semita, mordens ungulas equi, ut cadat ascensor eius retro. 18 eSalutare tuum, exspectabo, Domine. x Nm 1, 33-353 2, 19, 21; Dt 33, 17. of cle RU 45) £3," 34% zcp. 46, 4; 50, 24; Ex 33, 16; Nm 14, 9; Dt 20, 1, 3, 4; a b cf. Js 24, 8. [Jo 4, 5 1-27] Dt 33, 6-25. ai Par 28, 8; Tb 14, 5; Am3, 7-1 Me, 49. bNm 24, 14; Dt 4, 30; 31,29; Is 2, 2; Jr 23, 20; Dn 2, 28; 10, 4; Os 3, 5. Ccp. 29, 32. dick Dt-21 37: e Dt 33, 6. f cp. 35, 22% 1 Par 5, x1..— Vv. Dt 27, 20. ZCD. 29, 33, 34. RCD? 3428.26. #Ch.OPro' F515; 16; 9-¢f...Ps' 267 4: Eph §, £1; kcf. Ps 20, 235.2504-9- Lcp. 34 ,25. m Js 19 ,I-9; 21, 1-42; 1 Par 4, 24-39. — v. Nm 3, 5-13. wCD. 29, 35. — cf. cp. 27, 29. ocf. Ps 17, 38-41. pi Par 5, 2. — cf. Nm 10, 14; ia Kor s2: qAp 5, 5. — cf. Os 5, 14. rcf. Nm 23, 24; 24, 9. 10] Cp. in frr. Adv. ad usp. — R. in D. 4 Adv. etc. — cf. Ant. «O Emm.» (23 Dec.). sNm 24, 17; 1 Par 28, 4; Zc 10, 11; Mt 2, 6; Jo 1; 45. tcf. Gn 15, 4. 1s) ¥x, 45 Bz 2t,.'2752 Dn 93 25; Mt 21, 9; Heb 7, 14. VAS Tr, TO37AI,3-44 540) 6758.5 5; 5; 60, 1-5; Ag 2, 7, 8; C 2, 30-32. x Dt 32, 14; 4 Rg 18, 32. F210 D. UP ATGs y Js 19, 10-16. & ch. Dt; 22;-9359s 9, 255 Jd'5,27. ajd 5,16, b Js 16, 10. — cf. Pro 12, 24. CjCDy. 30;, 63, Jat 322 542 5, “3d. 183/29. ePs 24, 5; 118, 166,174; Is 25, 93 «Mic 7, 7; Hab 2, 3. — ChE LGk2s 125 5 — 4I — LIBER GENESIS 49, 19 — 50, 17 (49, 1-27), mortem oppetit (28-32), sollemni funere effertur et cum patribus suis sepelitur (50, 1-13). Tandem ipse loseph fratres hor- tatus ut redituri in Chanaan ipsius ossa deferant, moritur (14-25). Cit & Rar sg) 8.99, 20] Ant. in fs. Corp. Chr. — cf. g Js 19, 24-31. [Ps 62,6, 12. h Jd 4, 6-10. 22-26] L. et Copp. $e s. Joseph. i Js 17.514, 18; 1: Par 5,.1; Ps _ 795 jcp. 37, 24, 28; 39, 20. k cf. Jb 29, 20. lv. Js, 24; 60, 16. m Ps 79, I. n Is 28, 16; Eph 2, 20; 1 Pt 2, 4. — cf. Dt 32, 4. ocp. 35, 3; 50, 17. pcp. 17, 1; 35, II. gq Hab 3, 6. VC: Jd: 20,°22, 25; Ez 22, 27. s Zc 14, 1. — cf. Ez 39, 10. t Ecli 44, 26. UY. 337 Cp. 25; 8, ‘27. v.CP. 47, 30. x cp. 50, 13. — cf. cp. 23, 9. y Vv. cp. 23, 16-18. S00. 255.0. acp. 23, 19. D6)" 35; 20. Cyr. 29. 4,, ‘cli 22, 13. €-Cl. 20D. 33,ub5< dcp. 47, 29, 30. e2 Par 16, 14; Is 22, 16; Mt 27, 60. fv. cp. 45, 10. gcf. 1 Rg 31, 133:-Jdt 26, »20; Ecli 22,13; Ez 3,15; Ac 8,2. #.Cl.-2@: Ret, 17; Ac 8, 2. icp. 49, 29, 30. jcf. Ac 7. 16. Rcp. 23, 16. bof. 3fbo 26) as.5 93. i 3. mci. 3 Rg 2, 5-8. — v. cp. 19 fGad accinctus proeliabitur ante eum et ipse accingetur retrorsum. 20 9Aser, pinguis panis eius, et praebebit delicias regibus. 21 hNephthali cervus emissus et dans eloquia pulchritudinis. 22 iFilius accrescens Ioseph, filius accrescens et decorus filiae discurrerunt super murum. [adspectu ; 23 Sed jJexasperaverunt eum, et iurgati sunt, invideruntque illi habentes iacula.. 24 kSedit in forti arcus eius, et dissoluta sunt vincula bracchiorum et manuum illius per manus /potentis Iacob; = inde ™pastor egressus est, “lapis Israél. 25 ODeus patris tui erit adiutor tuus, et ®Omnipotens benedicet tibi benedictionibus caeli benedictionibus abyssi iacentis deorsum, [desuper, benedictionibus uberum et vulvae. 26 dBenedictiones patris tui confortatae sunt benedictionibus patrum eius, donec veniret desiderium collium aeternorum: fiant in capite Ioseph et in vertice nazaraei inter fratres 27 rBeniamin lupus rapax mane comedet praedam [suos. et vespere ‘dividet spolia. 28 tOmnes hi in tribubus Israél duodecim. Haec locutus est eis pater suus, benedixitque singulis benedictionibus propriis. 29 Et praecepit eis dicens: Ego “congregor ad populum meum; Yse- | pelite me cum patribus meis in “spelunca duplici, quae est in agro Ephron hethaei 2%contra Mambre in terra Chanaan, Y¥quam emit Abraham cum agro ab Ephron hethaeo in possessionem sepulcri. 31 Ibi sepelierunt eum et *Saram uxorem eius, ibi sepultus est ?Isaac cum Rebecca coniuge sua, ibi et Lia condita iacet. 32 Finitisque mandatis, quibus filios instruebat, collegit pedes suos super lectulum, et obiit; Cappositusque est ad populum suum. 5 Quod cernens Ioseph ruit super faciem patris flens et deosculans eum. 2Praecepitque servis suis medicis ut “aromatibus condirent patrem; 3 quibus iussa explentibus, transierunt quadraginta dies: iste quippe mos erat cadaverum conditorum. °Flevitque eum Aegyptus septuaginta diebus. 4 Et, expleto planctus tempore, locutus est loseph ad familiam Pharaonis: °Si inveni gratiam in conspectu vestro, lo- quimini in auribus Pharaonis: 5eo quod %pater meus adiuraverit me dicens: En morior: in sepulcro meo, quod @fodi mihi in terra Chanaan, sepelies me. Ascendam igitur et sepeliam patrem meum ac revertar. 6 Dixitque ei Pharao: Ascende et sepeli patrem tuum, sicut adiuratus es. 7 Quo ascendente, ierunt cum eo omnes senes domus Pharaonis cunctique maiores natu terrae Aegypti, 8 domus loseph cum fratribus suis, absque parvulis et gregibus atque armentis, quae dereliquerant in ‘terra Gessen. 9 Habuit quoque in comitatu currus et equites; et facta est turba non modica. 10Veneruntque ad aream Atad, quae sita est trans Iordanem; ubi Ycelebrantes exsequias “planctu magno atque vehementi impleverunt septem dies. 11Quod cum vidissent habitatores terrae Chanaan, dixerunt: Planctus magnus est iste Aegyptiis. Et idcirco vocatum est nomen loci illius planctus Aegypti. 12 Fe- cerunt ergo filii Iacob, sicut ‘praeceperat eis; 13 et portantes eum in terram Chanaan Jsepelierunt eum in spelunca duplici, *quam emerat Abraham cum agro in possessionem sepulcri ab Ephron hethaeo contra faciem Mambre. 14 Reversusque est Ioseph in Aegyptum cum fratribus suis et omni comitatu, sepulto patre. 15Quo mortuo, /timentes fratres eius et mutuo colloquentes: ”Ne forte memor sit iniuriae, quam passus est et reddat nobis omne malum quod fecimus, 1!6 mandaverunt ei dicentes: Pater tuus praecepit nobis antequam moreretur, 17 ut haec tibi verbis illius | 1. Filii israé) mirabiliter multiplicati opprimuntur, sed et in libertatem vindicantur (Ex 1, | 1- 13,16) Rex Aegypti cum Israél nimis roboratum ad/ligendo (1-7) nihil proficeret (8-14), natos Hebraeorum necari iubet (15-22); LIBER GENESIS 50, 18-25 diceremus: “Obsecro ut obliviscaris sceleris fratrum tuorum et pec- cati atque malitiae, quam exercuerunt in te. Nos quoque oramus ut servis °Dei patris tui dimittas iniquitatem hanc. Quibus auditis, flevit Ioseph.. 18 Veneruntque ad eum fratres sui, et ”proni adorantes in terram dixerunt: Servi tui sumus. 19 Quibus ille respondit: Nolite - timere; ¢num Dei possumus resistere voluntati?. 29 Vos cogitastis de me malum, sed “Deus vertit illud in. bonum, ut exaltaret me sicut impraesentiarum cernitis, et salvos faceret multos populos. 21 Nolite _ timere: ego “‘pascam vos et parvulos vestros. Consolatusque est eos, et ‘blande ac leniter est locutus. _ 22Et habitavit in Aegypto cum omni domo patris sui vixitque centum decem annis et “vidit Ephraim filios usque ad tertiam ge- nerationem. YFilii quoque Machir filii Manasse nati sunt in “genibus _Ioseph. 23 Quibus transactis, locutus est fratribus suis: Post mortem meam Deus Yvisitabit vos, et ascendere vos faciet de terra ista ad terram *quam iuravit Abraham, Isaac et Iacob. 24 Cumque adiurasset eos atque dixisset: “Deus visitabit vos: asportate ossa mea vobiscum de loco isto, 25 mortuus est, expletis centum decem vitae suae annis. Et “conditus aromatibus repositus est in “loculo in Aegypto. n cf. Pro 28, 13. OCD. 495 25. Cf ‘cp 23:7 17, FO% ee! 30, 2; 2 Par 20,6; Est 13, ; Rm 9,19.—cf. 4Rg 5, 7. 20] v. cp. 45, 8. rcp. 45, 5, 7.-cf. Is 28, 28, 29. S$ CD. 45,11; 47, 12.- cf: Mt 5,44. tcp. 34, 3. # CELT 93-212 Jb: 42,168 PS 12%, 6. o Ni 32, 3907" r Par’7, 14, 15. x'cicp: 30,°3; Eee ycp. 15, 14; 46, 4; 48, 21; Ex 3, 16, 17. — cf. Heb 11, 12. 3 CPt. 5%: ,18; 26, 33.38, 12 etc. a (all) Ex 13, 19. — Js 24, 32. bvr. 2. — cf. eli 49, 18. ccf. Js 24, 32. poe Ra EAD) U S HEBRAICE “ VEELLE SEMOTH ,, gy|AEC sunt “nomina filiorum Israél qui ingressi sunt 4; in Aegyptum cum Iacob: singuli cum domibus suis 1], introierunt: 2 Ruben, Simeon, Levi, Iudas, 3 Issa- char, Zabulon et Beniamin, 4 Dan et Nephthali, 'S Gad et Aser. 5 Erant igitur omnes animae eorum, ne qui egressi sunt de femore lacob, "septuaginta; 6) loseph autem in Aegypto erat. 6°Quo mortuo et —————- =! universis fratribus eius. omnique .cognatione illa, 74 filii Israél creverunt et @quasi germinantes multiplicati sunt ac roborati nimis impleverunt terram. 8 /Surrexit interea rex novus super Aegyptum, qui ignorabat Ioseph; 9et ait ad populum suum: Ecce %populus filiorum Israél multus et fortior nobis est: 19 venite, ‘sapienter opprimamus eum, ne forte multiplicetur et, si ingruerit. contra nos bellum, addatur inimicis nostris, expugnatisque nobis egrediatur de terra. 11 Praeposuit itaque eis magistros operum, ut /Jadfligerent eos “oneribus: aediticaveruntque urbes tabernaculorum Pharaoni, Phithom et ‘Ramesses. 12 Quan- toque opprimebant eos, tanto magis multiplicabantur et crescebant. 13 Oderantque filios Israél Aegyptii, et adfligebant illudentes eis; 14 atque ad “amaritudinem perducebant vitam eorum operibus duris luti et lateris omnique famulatu, quo in terrae operibus premebantur. 15 Dixit autem rex Aegypti obstetricibus Hebraeorum, quarum una vocabatur Sephora, altera Phua, 16 praecipiens eis: Quando obstetri- cabitis Hebraeas, et partus tempus advenerit, si masculus fuerit, interficite eum; si femina, reservate. 17”Timuerunt autem obstetrices Deum et °non fecerunt iuxta praeceptum regis Aegypti, sed conser- vabant mares. 18 Quibus ad se accersitis rex ait: Quidnam est hoc quod facere voluistis, ut pueros servaretis? 19 Quae responderunt: Non sunt hebraeae sicut aegyptiae mulieres; ipsae enim obstetricandi habent scientiam et, priusquam veniamus ad eas, pariunt. 29 ?Bene ergo fecit Deus obstetricibus: et crevit populus confortatusque est nimis. 21 Et, quia timuerunt obstetrices Deum, @aedificavit eis domos. LIBER EXODUS 1, 2-21 a Gn 35, 23-26; 46, 8-26. b Gn 46, 27; Dt 10, 22. c Gn 50, 25. d Gn 47, 27; Dt 26, 5; Ps 104, 24; Ac 7, 17. —cf. Gn 46, 3. ecf. Ez 16, 7. f (all) Ac 7, 18. Be 104, 24-26; Ac g: 19. h Ps 82, 3-5. — cf. Sap. 2, 10- i Pro 21,30. [20. jcp. 3, 7; Gn 15, 13; Dt 26,6. Rep. 2, 113°; #3 5% ty6J075 Ps 80, 7. cp. 12;°37; ‘Gn 47, 11. m Cp. 2, 23; 6, 9; Nm 20, 15; Ac 7, 19, 34. n Pro 16, 6. ocf. Dn 3, 16-18; 2 Mc 7, 30; Ac 5, 29. as Pro 11, 18; Ec 8, 12; Heb iON 21] * cf. Catech. R. III ro, 14. ¢ Of; ROi4) TI Re? 35142 Rg 7, 11, 27; 3 Rg 2, 24; Ti, 38:¢Ps. 126,*1, LIBER EXODUS 1, 22 — 3,8 Moyses vero e flumine a filia Pharaonis eripitur et in filium ado- ptatur (2, 1-10); at, post tempus, cum Aegyptium quendam occidisset, fugit et versatur in Madian (11-22). Ingemiscentes filios Israél Deus fr Ac 4;\10. - s Gn 41, I. acp. 6, 20; Nm 26, 59. b Ac 7, 20; Heb 11, 23. c Jb 8, 11. — cf. Is 18, 2. d Sap 18, 5. evr. 5; Is 19, 6. fcp. 15, 20; Nm 26, 59. Riel Es 36 hAc 7, 21. — cf. Heb 11, 24. 42 Re 22, 17; Pow ,e7: j Ac 7, 23, 24; Heb 11, 24-26. RV. Cpe 'l, DE. tAc 7, 22-28. m Ac 7, 35. — cf. Mt 21, 13; n ci. 1, 3,240. {Lots 44. o Ac 7, 29; Heb 11, '27. p Gn 24, I1; 29, 2. OCPAg, 2: r Gn 24,11; 29, 10; 1 Rgg,11. sct. Gn 29, 10. t Nm 10, 29. — cf. cp. 3, 13 4, TOs 785 UL, SHO). TR u Gn 31, 54; 43, 25. v cp. 4, 25; 18, 2, 3; 1 Par 23, 15 xcep. 18, 3; Jd 18, 30. y Ac 7, 29. ——cf. Heb 11, 13, 14. 2 cf, cps’ 7:73 ACs 7.5 234. $0: acf. Dt 26, 7. bcp. 3, 7, 9; Gn18,20; Dt 24, cv. cp. 6, 5. {15; Jc 5, 4. d Ps 104, 8; 105, 45; Le 1, 72. e Gnr5,18;26,3;28,13,04546,4. ficp.:3;-73 4,316 cl. Le 1525. gcf. cp. 3, 16. 1-15] LL. in D. 3 Qdg. 2] ¥ Catech. R. I 4, 10. 2, 3] R. in fs. spin. Cor. acp. 4, 27; 18, 5; 24, 13; Nm b Dt33,16. [10,33; 3 Rg19, 8. 2-8] Ac 7, 30-35. c cl, Sp tO, Si dJs 5, 16. — cf. cp. 19,12; Ec ect a 38. 17. ot [s, oe a 22, 32; Mr 12,26. — Gn 28,13; 3 Rg 18, hcp. 2, 23-25; 2 Es 9, 9; Ps icp. 2, 23. 105, 44. jcp. 5, 13, 14. 8] v. ur. cp. 32, 11 etc. Rk Gn: 12,55 °7 5088, 22. 22Praecepit ergo Pharao omni populo suo dicens: "Quidquid mascu- lini sexus natum fuerit in *flumen proicite, quidquid feminini reservate. Egressus est post haec vir de domo Levi. et “accepit uxorem stirpis suae; 2 quae concepit et peperit filium et °videns eum elegantem abscondit tribus mensibus. 3Cumque iam celare non posset, sumpsit ¢fiscellam scirpeam, et linivit eam bitumine ac pice posuitque intus infantulum et 4exposuit eum ¢in carecto ripae fluminis, 4 stante procul /sorore eius et considerante eventum rei. 5 Ecce autem de- scendebat filia Pharaonis ut lavaretur in flumine, et puellae eius gradiebantur per crepidinem alvei. Quae, cum vidisset fiscellam in Ipapyrione, misit unam e famulabus suis et allatam 6 aperiens cer- nensque in ea parvulum vagientem miserta eius ait: De infantibus Hebraeorum est hic. 7 Cui soror pueri, Vis, inquit, ut vadam, et vocem tibi mulierem hebraeam, quae nutrire possit infantulum? 8 Re- spondit: Vade. Perrexit puella, et vocavit matrem suam. 9 Ad quam locuta filia Pharaonis, Accipe, ait, puerum istum et nutri mihi; ego dabo tibi mercedem tuam. Suscepit mulier et nutrivit puerum adul- — tumque tradidit filiae Pharaonis. 19 Quem “illa adoptavit in locum filii vocavitque nomen eius Moyses dicens: Quia ‘de aqua tuli eum. 11 In diebus illis, postquam creverat, Moyses Jegressus est ad fratres suos viditque “adflictionem eorum et virum aegyptium percutientem quendam de hebraeis fratribus suis. 12 Cumque circumspexisset huc atque illuc et nullum adesse vidisset, Jjpercussum Aegyptium abscondit sabulo. 13 Et /egressus die altero conspexit duos Hebraeos rixantes; dixitque ei qui faciebat iniuriam: Quare percutis proximum tuum? 14 Qui respondit: ”Quis te constituit principem et iudicem super nos? "Num occidere me tu vis, sicut heri occidisti Aegyptium? Timuit Moyses et ait: Quomodo palam factum est verbum istud? 15 Audi- vitque Pharao sermonem hunc et quaerebat occidere Moysen; °qui fugiens de conspectu eius moratus est in terra Madian, et ?sedit iuxta puteum. 16Erant autem Ysacerdoti Madian septem filiae, "quae venerunt ad hauriendam aquam, et impletis canalibus adaquare cupiebant pee patris sui. 1-Supervenere pastores et eiecerunt eas; surrexitque Moyses et, defensis puellis. Sadaquavit oves earum. 18 Quae cum revertissent ad tRaguel patrem suum, dixit ad eas: Cur velocius venistis solito? 19 Responderunt: Vir aegyptius liberavit nos de manu pastorum; insuper et hausit aquam nobiscum potumque dedit ovibus. 2° At ille, Ubi est? inquit. Quare dimisistis hominem? Vocate eum ut “comedat panem. ee 21 Juravit ergo Moyses quod habitaret cum eo Yaccepitque Se- phoram filiam eius uxorem; 22 quae peperit ei filium, quem vocavit “Gersam dicens: %Advena fui in terra aliena. Alterum vero peperit, quem vocavit Eliezer dicens: Deus enim patris mei adiutor meus eripuit me de manu Pharaonis. 23 z2Post multum vero temporis mortuus est rex Aegypti, et “inge- miscentes filii Israél propter opera vociferati sunt, °ascenditque clamor eorum ad Deum ab operibus. 24 Et “audivit gemitum eorum, ac 4recordatus est foederis, ‘quod pepigit cum Abraham, Isaac et Iacob; 25 et frespexit Dominus filios Israél, et %cognovit eos. _ ; 3 Moyses autem pascebat oves Iethro soceri sui sacerdotis Madian; ‘cumque minasset gregem ad interiora deserti, venit ad *montem Dei Horeb. 2 %Apparuitque ei Dominus in flamma ignis de medio rubi; et videbat quod rubus arderet et non combureretur. 3 Dixit ergo Moyses: Vadam et videbo visionem hanc magnam; quare non comburatur rubus. 4 Cernens autem Dominus quod pergeret ad vi- dendum, °vocavit eum de medio rubi et ait: Moyses, Moyses. Qui respondit: Adsum. 5 At ille, Ne appropies, inquit, huc; “solve cal- ceamentum de pedibus tuis; “locus enim, in quo stas, terra sancta est. 6 Et ait: 7Ego sum Deus patris tui, Deus Abraham, Deus Isaac et Deus Iacob. Abscondit Moyses faciem suam; 9non enim audebat adspicere contra Deum. ; : 7 Cui ait Dominus: “Vidi adflictionem populi mei in Aegypto et iclamorem eius audivi, propter duritiam jeorum qui praesunt operibus, 8 et sciens dolorem eius *descendi ut liberem eum de manibus Ae- oy tandem exaudiens (23-25) Moysem de rubo incombusto iubet ut eos educat (3, 1-i0),; quid suum nomen sit revelat (11-14), edocet de mu- nere implendo, suaque virtute instruit (15-4, 9). Quare, adnuente LIBER EXODUS et Amorrhaei et Pherezaei et Hevaei et Iebusaei. PF ae | Wirga. =n ee gyptiorum, et leducam de terra illa in ™terram bonam et spatiosam, in terram “quae fluit lacte et melle, ad “loca Chananaei et Hethaei 9 Clamor ergo = liorum Israél venit ad me, vidique Padflictionem eorum, qua ab gyptiis opprimuntur. 19Sed veni, et %mittam te ad Pharaonem, th educas populum meum, filios Israél de Aegypto. 11 Dixitque Moyses ad Deum: "Quis sum ego ut vadam ad Pha- raonem et educam filios Israél de Aegypto? 12 Qui dixit ei: sEgo ero tecum, et hoc habebis signum, quod miserim te: Cum eduxeris populum meum de Aegypto, ‘immolabis Deo super montem istum. i3 Aii Moyses ad Deum: Ecce ego vadam ad filios Israél, et dicam eis: Deus patrum vestrorum misit me ad vos. Si dixerint mihi: Quod est nomen eius? quid dicam eis? 14 Dixit Deus ad Moysen: Ego sum “qui sum. Ait: Sic dices filiis Israél: “Qui est misit me ad vos. 15Dixitque iterum Deus ad Moysen: Haec dices filiis Israél: Dominus Deus patrum vestrorum, Deus Abraham, Deus Isaac et Deus Iacob misit me ad vos: “hoc nomen mihi est in aeternum, et hoc ¥memo- riale meum in generationem et generationem. 16 Vade et *congrega deniores Israél, et dices ad eos: Dominus Deus patrum vestrorum apparuit mihi, Deus Abraham, Deus Isaac et Deus lacob dicens: bVisitans visitavi vos, et vidi omnia quae acciderunt vobis in Aegypto; 17 et dixi ut educam vos de adflictione Aegypti in terram Chananaei et Hethaei et Amorrhaei et Pherezaei et Hevaei et Iebusaei, ad ter- ram fluentem lacte et melle. 18¢Et audient vocem tuam; 4ingredie- risque tu et seniores Israél ad regem Aegypti et dices ad. eum: Do- minus Deus Hebraeorum vocavit nos: ibimus viam trium dierum in so- litudinem, ut immolemus Domino Deo nostro. 19Sed ego scio quod non dimittet vos rex Aegypti, ut eatis, nisi per /manum validam. 20¥Exten- dam enim manum meam et percutiam Aegyptum in /cunctis mira- bilibus meis, quae facturus sum in medio eorum; ‘post haec dimittet vos. 21 i/Daboque gratiam populo huic coram Aegyptiis ; et, cum egre- diemini, non exibitis vacui; 22 sed *postulabit mulier a vicina sua et ab hospita sua !vasa argentea et aurea ac vestes, ponetisque eas super filios et filias vestras, et ™spoliabitis Aegyptum. Respondens Moyses ait: Non credent mihi neque audient vocem meam, sed dicent: Non apparuit tibi Dominus. 2 Dixit ergo ad eum: Quid est quod tenes in manu tua? Respondit: 3 Dixitque Dominus: Proice eam in terram. ?Proiecit, et versa est in colubrum, ita ut fugeret Moyses. 4 Dixitque Dominus. Extende manum tuam et apprehende caudam eius. Extendit et tenuit, versaque est in virgam. 5 °Ut credant, inquit, quod apparuerit tibi Dominus 4Deus patrum suorum, Deus Abraham, Deus Isaac et Deus Iacob. 6 Dixitque Dominus rursum: Mitte manum tuam in sinum tuum. Quam, cum misisset in sinum, protulit “leprosam instar nivis. 7 Re- trahe, ait, manum tuam in sinum tuum. Retraxit et protulit iterum, et /erat similis carni reliquae. 8 Si non crediderint, inquit, tibi neque audierint sermonem signi prioris, credent verbo signi sequentis. 9Quod si nec duobus quidem his signis crediderint neque audierint vocem | tuam, sume aquam fluminis et effunde eam super aridam, et %quidquid Raseris de fluvio vertetur in sanguinem. 10 Ait Moyses: Obsecro, Domine, non sum eloquens ab heri et nudiustertius; et, ex quo locutus es ad servum tuum, “impeditioris et tardioris linguae sum. 11 Dixit Dominus ad eum: ‘Quis fecit os hominis? aut quis fabricatus est mutum et surdum, videntem et caecum? Nonne ego? 12 Perge igitur, et ego Jero in ore tuo, doce- boque te quid loquaris. 13 At ille, Obsecro, inquit, Domine, “mitte quem missurus es. 14 Tratus Dominus in Moysen ait: Aaron frater tuus levites scio quod eloquens sit; ecce ipse ‘egreditur in occursum tuum, vidensque te laetabitur corde. 15 mLoquere ad eum et “pone verba mea in ore eius; et ego ero in ore tuo et in ore illius et ostendam vobis quid agere debeatis. 16 Ipse loquetur pro te ad populum, et erit os tuum; ?tu autem eris ei in his quae ad Deum pertinent. 17@Vir- gam quoque ‘hanc sume in manu tua, in qua facturus es signa. 3,9 — 4, 17 yng 6; 12, pe - cf. Gn 50, 24. t-1, .25;; 8, i MVE. 17; cP 13, 5 : 36. 35 Nm £5, 29%: Sit 20,8, E52 Jo 25, + 32, 2% Ee 20, 6. - cf. Nm o Gn 15, 18-21. [16, 13. 9, 10] v. vr. TO. rcp. 4, 10; 6, f. 1 Rg 18, 18; Js 6; 5.5: Jt I, 6. Scp. 4, 12, Pet Dt’3 my 23; tv. cp. 24, 5 Js I, 5 146] Ant. in Pasch. “Sap 13, 1. vcp. 6, 3;_ Jo 8, 38; 2 Cor 1, te 20; Heb 13, 8 ; Apr, 4, 8: 4, 8. xis a 8. — cf. Ps 134, 13. y PS Ior,'13'} 18;26,;84; 0s} 22, Z cD. 4, 29. [5. a jd 2, 7. oe. 4 ar Gn 50, 24. — cf. 6 Cps 45-31, dcp. 5, 1 19] v. : 4 19. pt : abi 26, 8; Ps 135, g t wo 2 Es 9, 10: Ac ‘7, [36.-vV. cpp. 7-12. Hcph' 82) 37: Es II, 2, so12,°36<* Ps 10s. 46.—cf. n Is; T4°.'30, 22" k cf. Sap 10, bas roe aS 6, L cf. bs 33, 6. m cf. Ez 39, 10. avr. 17, 20. 3\6, 29." MS Catech. R. II 1, 14. bcp. 7, 1 Cccp. 19, 9. dv. cp. 3, 6. eNm 12, 10; 4 Rg 5, 27. fcf. 4 Rg 5, 14; Mt 8,. 3. &§ cp. 7, 17, 19. Reps 6, ¥23 Jr-2,-6,. P3903, 9; Pro.20, 12. jc sa: Is. 50,\4; JF 15:9; ae 33; 233 (Mt (x0, 205. Mr 135, 11; Le r2, T5290: $7, 25. ii R . in D. 1 Adv. n 49, 10. — cf. Jn 1, 1-3. l vr. ah &é Re 30; 2,5. Nr 22 m 8 24, 8, 135 Dt:78. 18; A 138 14, 3, 19} Ts 51, 16. 0 vr. 30. bck. eps 9; 1, 23 8,07 Q VI. 23 °CDe J, 15. = LIBER EXODUS 4,18 —5, 21 qguoque socero, Deo morem gerit et arripit viam (10-26), atque cum Aaron, quem obvium habuit (27-31), ingreditur ad Pharaonem. Cum nedum demissionem, imo graviorem oppressionem obtinuisset (5, 1-18), et vo- rcp. 3, 1. — cf. cp. 2, 18. 19] R. in D. 4 Qdg. $cp. 2, 15, 23. — cf. Mt 2, 20. tcp; 18, 2-4. ucp. 17, 9; Nm 20, 8, 9. 21] * Catech: R. IV 15, 13. MCD. 13; 20. “CD. 7, 13, 22; 8.15, 32; g: fie, 26°" 1O;- 55.185 80s A, we Rm 8, 07, x 18. — cf. Dt 2, 30: Js 32,20; 48635 27, 22,:23], Vv. Ur. 19. y Os 11, 1. z Ecli 36, 14; Jr 31, 9. a el 53 12} 293; Sap*18} ‘x2. Nn 42, 27. ccf. Nm 22, 22; dcf. Gn 17, 14. 1 Par 21, 16. nvr. 8, 9; io: 3, 18. Pe. S TOe LCi pcp. 12, 27; Gn 24, 26; 29, 20. 1] R. in D. 4 QOdg acp. 3, TE 74 70, gis 8, 16; 9, ee : 1, Ss 4 Re 18, 35; Jb'21, 25: dep. $;: 26, [Dn 3,15. 3] v. ur. 7. CCR. 3, 35; 7, $03 Oy 28083. « Par PEST, ET, §cp. 1, 7,9 hep. 3, 7. i vr. i 15, 19. jcp. 3, 7 Rkcp. 6, 9. let. Jdt 7s Tay 18 Abiit Moyses et reversus est ad "Iethro socerum suum dixitque : Vadam et revertar ad fratres meos in Aegyptum, ut videam si ne vivant. Cui ait Iethro: Vade in pace. 19 Dixit ergo Dominus ad Moysen in Madian: Vade et revertere in Aegyptum, ‘mortui sunt enim omnes qui quaerebant animam tuam. 20 Tulit ergo Moyses ‘uxorem suam et filios suos et imposuit eos super asinum reversusque est in Aegyptum portans “virgam Dei in manu sua. 21 Dixitque ei Dominus revertenti in Aegyptum: Vide ut omnia Yostenta, quae posui in manu tua, facias coram Pharaone: ego *indurabo cor eius, et non dimittet populum. 22 Dicesque ad eum: Haec dicit Dominus: ¥Filius meus *primogenitus Israél. 23 Dixi tibi: Dimitte filium meum ut serviat mihi; et noluisti dimittere eum: secce ego interficiam filium tuum primogenitum. 24 Cumque esset in itinere, in deversorio, “occurrit ei Dominus et dyolebat occidere eum. 25 Tulit ilico “Sephora /acutissimam petram, et circumcidit praeputium filii sui tetigitque pedes eius et ait: Sponsus sanguinum tu mihi es. 26 Et %dimisit eum postquam dixerat: sponsus sanguinum ob circumcisionem. 27 Dixit autem Dominus ad Aaron: ’Vade in occursum Moysi in desertum. Qui perrexit obviam ei in montem Dei, et osculatus est eum. 28 jNarravitque Moyses Aaron omnia verba Domini, quibus miserat eum et “signa quae mandaverat. 29 Veneruntque simul, et congregaverunt cunctos seniores filiorum Israél. 30 mLocutusque est Aaron omnia verba quae dixerat Dominus ad Moysen et fecit signa coram populo, 3let “credidit populus. Audieruntque quod °visitasset Dominus filios Israél et quod respexisset adflictionem illorum et Pproni adoraverunt. 5 Post haec ingressi sunt Moyses et Aaron, et dixerunt Pharaoni: Haec dicit Dominus Deus Israél: @Dimitte populum meum Put sa- crificet mihi in deserto. 2 At ille respondit: “Quis est Dominus, ut audiam vocem eius et dimittam Israél? Nescio Dominum, et @Israél non dimittam. 3 Dixeruntque: “Deus Hebraeorum vocavit nos, ut eamus viam trium dierum in solitudinem, et sacrificemus Domino Deo nostro, ne forte accidat nobis pestis aut gladius. 4 Ait ad eos rex Aegypti: Quare, Moyses et Aaron, sollicitatis populum ab operibus suis? Ite ad /onera vestra. 5 Dixitque Pharao: 9Multus est populus terrae: videtis quod turba succreverit; quanto magis si dederitis eis requiem ab operibus. 6Praecepit ergo in die illo "praefectis operum et ‘exactoribus fd jeiy dicens: 7 Nequaquam ultra dabitis paleas populo ad conficien teres, sicut prius; sed ipsi vadant et colligant stipulas. 8 Et mensuram laterum, quam prius faciebant, imponetis super eos nec minuetis quidquam; vacant enim et idcirco vociferantur dicentes: Eamus et sacrificemus Deo nostro. 9% Opprimantur operibus et expleant ea, ut non adquiescant verbis mendacibus. 1Igitur Jegressi praefecti ope- rum et exactores ad populum dixerunt: Sic dicit Pharao: Non do vobis paleas: lite et colligite sicubi invenire poteritis; nec minuetur quidquam de opere vestro. 12 Dispersusque est populus per omnem terram Aegypti ad colligendas paleas. 1% Praefecti quoque operum instabant dicentes: Complete opus vestrum cotidie, ut prius facere solebatis, quando dabantur vobis paleae. 14 Flagellatique sunt qui praeerant operibus filiorum Israél ab exactoribus Pharaonis dicentibus: Quare non impletis mensuram laterum, sicut prius, nec heri nec hodie? 15 Veneruntque praepositi filiorum Israél, et vociferati sunt ad Pha- raonem dicentes: Cur ita agis contra servos tuos? 16Paleae non dantur nobis, et lateres similiter imperantur, en famuli tui flagellis caedimur: et iniuste agitur contra populum tuum. 17 Qui ait: Vacatis otio et idcirco dicitis: Eamus et sacrificemus Domino. 18 Ite ergo et opera- mini: paleae non dabuntur vobis, et reddetis consuetum numerum laterum. 19 Videbantque se praepositi filiorum Israél in malo, eo quod di- ceretur eis: Non minuetur quidquam de lateribus per singulos dies. 20 Occurreruntque Moysi et Aaron, qui stabant ex adverso, egredien- tibus a Pharaone, 2! et *dixerunt ad eos: ‘Videat Diminus et iudicet, ciferassent in se principes Israél, Moyses nova a Deo impetrat sub- sidia (19-6, 13). Re quidem vera, post descriptas generationes Ruben, Simeon et praesertim Levi (14-28), ipse et Aaron venisse ad Pharaonem LIBER EXODUS 5, 22 — 7, 5 -quoniam fetere fecistis odorem nostrum coram Pharaone et servis eius et praebuistis ei gladium ut occideret nos. 22 Reversusque est Moyses ad Dominum et ait: Domine, cur adflixisti populum istum? Quare misisti me? 23 Ex eo enim quo ingressus sum ad Pharaonem, ut loquerer in nomine tuo, adflixit populum tuum et non liberasti eos. Dixitque Dominus ad Moysen: Nunc videbis quae facturus sim Pharaoni; per “manum enim fortem dimittet eos, et in manu ro- busta Yeiciet illos de terra sua. 2 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: “Ego Dominus 3 qui apparui Abraham, Isaac et Iacob in 4Deo omnipotente, et nomen meum ¢Adonai non indicavi eis. 4 /Pepigique foedus cum eis, ut darem eis terram Chanaan, terram peregrinationis eorum, in qua fuerunt advenae. 5 Ego Yaudivi gemitum filiorum Israél, quo Aegyptii oppres- serunt eos, et recordatus sum pacti mei. ® Ideo dic filiis Israél: Ego Dominus, qui “educam vos de ergastulo Aegyptiorum, et eruam de servitute, ac ‘redimam in bracchio excelso et iudiciis magnis. 7 Et jadsumam vos mihi in populum, et ero /vester Deus; et scietis quod ego sum Dominus Deus vester, qui “eduxerim vos de ergastulo Ae- gyptiorum &et induxerim in “terram, super quam “levavi manum meam ut darem eam Abraham, Isaac et Iacob; daboque illam vobis possidendam: ego Dominus. 9Narravit ergo Moyses omnia filiis Israél, qui non adquieverunt ei propter angustiam spiritus et opus duris- simum. 19Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 11Ingredere et loquere ad Pharaonem regem Aegypti, ut dimittat filios Israél de terra sua. 12 Respondit Moyses coram Domino: Ecce filii Israél 9non audiunt me; et quomodo audiet Pharao, praesertim cum Pincircum- cisus sim labiis ? 13 Locutusque est Dominus ad Moysen et Aaron et dedit mandatum ad filios Israel et ad Pharaonem regem Aegypti, ut educerent filios Israél de terra Aegypti. 14 Tsti sunt principes domorum per familias suas: @Filii Ruben pri- mogeniti Israélis Henoch et Phallu, Hesron et Charmi: 15 hae cogna- tiones Ruben. ‘Filii Simeon Jamuel et Iamin et Ahod et Iachin et Soar et Saul filius Chanaanitidis: hae progenies Simeon. 16 *Et haec nomina filiorum Levi per cognationes suas: Gerson et Caath et Merari. Anni autem vitae Levi fuerunt centum triginta septem. 17‘Filii Gerson Lobni et Semei per cognationes suas. 18 “Filii Caath Amram et Isaar et Hebron et Oziel. Anni quoque vitae Caath centum triginta tres. 19 VF ilii Merari Moholi et Musi: hae cognationes Levi per familias suas. 29*Accepit autem Amram uxorem Iochabed patruelem suam, quae peperit ei Aaron et Moysen; fueruntque anni vitae Amram centum triginta septem. 21 Filii quoque Isaar YCore et Nepheg et Zechri. 22 2Filii quoque Oziel Misaél et Elisaphan et Sethri. 23 Accepit autem Aaron uxorem Elisabeth filiam *Aminadab sororem %Nahason, quae peperit ei “Nadab et Abiu et Eleazar et Ithamar. 24 4Filii quoque Core Aser et Elcana et Abiasaph: hae sunt cognationes Coritarum. 25 At vero Eleazar filius Aaron accepit uxorem de filiabus Phutiel, quae peperit ei ¢Phinees: hi sunt principes familiarum leviticarum per cognationes suas. 26 Iste est Aaron et Moyses, fquibus praecepit Dominus ut educerent filios Israél de terra Aegypti per %turmas suas: 27 hi sunt qui loquuntur ad Pharaonem regem Aegypti, ut edu- cant filios Israél de Aegypto: iste est Moyses et Aaron, 28 in die qua locutus est Dominus ad Moysen in terra Aegypti. 29 Et locutus est Dominus ad Moysen dicens: “Ego Dominus: ‘lo- quere ad Pharaonem regem Aegypti omnia quae ego loquor tibi. 30 Et ait Moyses coram Domino: En jincircumcisus labiis sum: guomodo audiet me Pharao? 7 Dixitque Dominus ad Moysen: Ecce “constitui te deum Pharaonis, et Aaron frater tuus erit 2propheta tuus. 2 Tu “loqueris ei omnia quae mando tibi; et ille loquetur ad Pharaonem, ut dimittat filios Israél de terra sua. 3Sed ego 4indurabo cor eius et multiplicabo signa et ostenta mea in terra Aegypti, 4et non audiet vos; immittamque manum meam super Aegyptum et educam /exercitum et populum meum filios Israél de terra Aegypti per iudicia maxima. 5 Et 9scient m Gn 34, 30. a@cp. 3, 19; 13, 3. bcp. 11, 1; 12, 33, 39. c Ps 67, 5; 82, 19; Is 42,8; Ml d Gn 17, I. € (cp. 3, 14; 15, 2). f Gn 15, 18 317, 4-8; 26, 3-5; cp. 2, 24. 28, 4. Cp. 7," 45 Dt.26 827 Bse86; EVs) X35, 12..%2;" Dn-d, 15. * cof. ‘cp. 13, ce tcp. 15, 13; Dt 7, 8; 4 Rg 17, _ 36; 1 Par 17, 21; 2 Es 1, 10. JIM 4, at, 730," 14, 22 20,.283 2 Rg 7, 24. — cf. 1 Pt 2, 9: Ecp..29,:45;:Gn. 17, 8; Lv 26, 12% Dt.20; x3: -1ef Ap.27,7. Mm cp. 32,13; Gn 15,18; 26, 3; 28, 13; 35, 12; Ez 20, 6, 42. ncf. Gn 14, 22; Dt 32,40; Ez 20, 5, 6; 47, 14. ocp. 5, 21. — cf. Ac 7, 25. pvr. 30; cp. 4, 10; Jr 1, 6. — cf,: Lv: « 26; -41; jr 6, 10; Ez 44, 7; Ac 7, 51 etc, q Gn 46, 9-11; Nm 46, 5; 1 Pate So: 2. r Gn 46, 10; 1 Par 4, 24. s Gn 46, 11; Nm 3, 17; 1 Par 6, Ts 2306, &Nm.3, £8; 1. Par 6; 772 23,'7: uNm 3, 19; 26, 57; 1 Par 6, rae v Nm 3, 20; 1 Par 6,19; 23,21. CR aay of 0 May ee RY y Nm 16, 1; 1 Par 6, 37, 38. z Lv 10, 4; Nm 3, 30. » 43 Cp. 38,233 iy TO; ¥ 6.t Pari6,222.123) 37. eNm 25,:75 223.38 24,33; Ps f vr. 13. [105, 30. £ Cp. 7,4; 32,17, 51; Nm 33,7. hvr. 2. ivr. 11. — cf. cp. 7, 2. jcf. Is 6, 5. — v. vr. 12. 1] * cf. Catech. R. I, 2 8. a & 4, 26; 6 Gn 20, 7. — cf. 1 Rg 9. 9. act. &- 4; ¥&%.0;. 20, 31] * Catech. R. IV 5, 13. dv.cp. 4, 21. ecp. 11, 9; Ps 134, 9. — v. Ps 77, 43-51; 104, 27-35. f cp. 6, 26. [14, 18. g vr. 17; cp.8, 10,22; 9,14, 29; LIBER EXODUS “ff 6 aban 8, I2 narrantur, et ad eius duritiam confringendam plagas immisisse(29-7, 13), guarum prior est de aquis in sanguinem versis (14-25), altera de ranis eductis ab aqua omniague invadentibus (8, 1-15), tertia de scy- Axcis Dty.20,. 53 345.23 -34, 7; Ac 7, 23, 30. icf. Is 7, 11; Jo 2, 18; 4, 48; J ©. 4, 3. [6, 30. k Sap 10, 16. 1 Gn 41, 8; 2 Tm 3, 8. mvY. 12, 223 cp; , 73.9, 113 Sap 17, 7; 2 Tm 3, 8 13] v. cp. 4 19. NY. 3; CP. 4, 21. ocp. 8, 20; 9, 13. PNT, 20;5.CD. 4, 25°175 2% 5 _acp. 3, 18; 5, 3; 9, I, 13. CD84 O82 © Sep.) 3,922,185 15,21, 3. ivr. 5. HED, As 9; Sap 11, 7; Ap 16, Y Vt. 21,24. xcp. 8, 5, 6, 16; 9, 22; 10, 12, 21; Z4 16; 21, 26 — cf. Ap. ez, y cp. 17, 5,9. & Ps 77, 44; 104, 29. 18, 24. 1r* Sap 17;''7. Civr. r3. dvr. 3, 4. a vr. b vr. €. Vr. 20%Cp.'3, °° r2,. 7859S, Te. 9, bicpe 7, o cf. Ps 75,11; 82,19; Is 63, 12. p cf. vr. 4. q Ap 16, 21. r Ps 77, 473 704, 32. —_cf. Js $O; 11.) fe 12517... 2 Sat te 14; 148, 8; Sap 16, 16; 19, 19: Is 30, 30; Ez 38, 22; AD SiC Ez TS 4) 8, 7. t Ps 77, 47; 104, 33. ucp. 8, 22 etc. — cf. Is 32,18. v cp. 10, 16. x2 Par. 12, 6; Ps 128; 43 ‘284; 17; Lm, 18; Dn 9, 14. ycp. 8, 8. $-ct. Gn 23; 6:28s 35, 7.,etc. a3 HES 22, 38; Ps 142, 6; Is 349, 12, I bc to. 53 Pal: 23, 7 z. cf. Dt 10, 14. r 10, 26 cls 26, 10. dcf. Rt 1, 22; é vr. 29. 2, 23. fcp. 4, 21; 7, 14. gi Rg 6, 6 GCP. 4, 2; 7, 3, 14; 9, 12 ete. b cf. cp. 13, 8, 14; Dt 4, 9; 6, 20-22; Ps 77, 4-7; Jl 1, 3. 0.95 27: d3 Rg 21, 29; 2 Par 7, 14; 34, 27; Jb 42, 1; Jr 13, 18; Je 4, 10; I , eLv 11, 22: Pro 30, 27; Sap 16, 9; a » 4; Ap 9, 3. fcp. 9, 3 g cf. cp. :. SSE aa, Ox Avr. 24. Aegypti. 12 iInduravitque Dominus cor Pharaonis, et non audivit eos, sicut locutus est Dominus ad Moysen. 13 Dixitque Dominus ad Moysen: JMane consurge, et sta coram Pharaone, et dices ad eum: Haec dicit Dominus Deus Hebraeorum: kDimitte populum meum, ut sacrificet mihi: 14quia in hac vice mittam omnes plagas meas super cor tuum et super servos tuos et super populum tuum, ut scias quod Mon sit similis mei in omni terra. 15Nunc enim ™extendens manum percutiam te et populum tuum peste peribisque de terra. 16"Idcirco autem posui te, ut ostendam in te fortitudinem meam, et °narretur nomen meum in omni terra. 17Adhuc retines populum meum, et non vis dimittere eum? 18 En pluam cras, hac ipsa hora, grandinem multam nimis, qualis non fuit in Aegypto a die qua fundata est usque in praesens tempus. 19 Mitte ergo iam nunc, et Pcongrega iumenta tua et omnia quae habes in agro; homines enim et iumenta et universa quae inventa fuerint foris nec congre- gata de agris, cecideritque super ea grando, morientur. 20 Qui timuit verbum Domini de servis Pharaonis fecit confugere servos suos et iumenta in domos; 21 qui autem ng sermonem Domini dimisit servos suos et iumenta in agris. 22 Et dixit Dominus ad Moysen: Extende manum tuam in caelum, ut %fiat grando in universa terra Aegypti, super homines et super iumenta et super omnem herbam agri in terra Aegypti. 2% Extenditque Moyses virgam in caelum, et ‘Dominus dedit tonitrua et grandinem ac discurrentia fulgura super terram; pluitque Dominus grandinem super terram Aegypti. 24 Et sgrando et ignis mixta pariter ferebantur; tantaeque fuit magnitudinis quanta ante nunquam spparalt in universa terra Aegypti, ex quo gens illa condita est. 25 Et percussit grando in omni terra Aegypti cuncta quae fuerunt in agris ab homine usque ad iumentum, tcun- ctamque herbam agri percussit grando et omne lignum regionis con- fregit. 26”Tantum in terra Gessen, ubi erant filii Israél, grando non cecidit. 27 Misitque Pharao et vocavit Moysen et Aaron dicens ad eos: YPeccavi etiam nunc; “Dominus iustus: ego et populus meus impii. 28 YOrate Dominum, ut desinant *tonitrua Dei et grando; ut dimittam vos et nequaquam hic ultra maneatis. 29 Ait Moyses: Cum egressus fuero de urbe, “extendam palmas meas ad Dominum, et cessabunt tonitrua, et grando non erit, ut scias quia “Domini est terra. 30 Novi autem quod et ‘tu et servi tui necdum timeatis Do- minum Deum. 3! Linum ergo et %hordeum laesum est, eo BV hor- deum esset virens, et linum iam folliculos germinaret; triticum autem et far non sunt laesa, quia serotina erant. 3%Egressusque Moyses a Pharaone ex urbe ¢tetendit manus ad Dominum et cessaverunt tonitrua et grando, nec ultra stillavit pluvia super terram. 34 Videns autem Pharao quod cessasset pluvia et grando et tonitrua auxit peccatum, 35 et /ingravatum est cor eius et %servorum illius et in- duratum nimis; nec dimisit filios Israél, sicut praeceperat Dominus per manum Moysi. | Et dixit Dominus ad Moysen: Ingredere ad Pharaonem; ego enim %nduravi cor eius et servorum illius, ut faciam signa mea haec in eo; 2et Snarres in auribus filii tui et nepotum tuorum, quoties contriverim Aegyptios et signa mea fecerim in eis; et °sciatis quia ego Dominus. %Introierunt ergo Moyses et Aaron ad Pharaonem et dixerunt ei: Haec dicit Dominus Deus Hebraeorum: pti ee So non vis 4subici mihi? Dimitte populum meum, ut sacrificet mihi. 4 Sin autem resistis et non vis dimittere eum, ecce ego inducam cras lo- custam in fines tuos, 5 quae operiat superficiem terrae, ne quidquam eius appareat, sed fcomedatur quod residuum fuerit grandini; corro- det enim omnia ligna quae germinant in agris. 6 Et JYimplebunt domos tuas et servorum tuorum et omnium Aegyptiorum, quantam non vi- derunt patres tui et avi, ex quo orti sunt super terram usque in prae- sentem diem. Avertitque se et egressus est a Pharaone. 7 Dixerunt autem servi Pharaonis ad eum: Usquequo patiemur hoc scandalum ? Dimitte homines, ut sacrificent Domino Deo suo. Nonne vides quod perierit Aegyptus? 8 Revocaveruntque Moysen et Aaron ad Pharao- nem, qui dixit eis: “Ite, sacrificate Domino Deo vestro. Quinam sunt horridae trium dierum tenebrae (21-29). At cum, talibus plagis ingruen- tibus, Pharao ad meliorem frugem videretur reduci, eis vero recedenti- bus magis ac magis corde induraretur, novissima poena denuntiatur ; LIBER EXODUS 10, 9—11, 10 qui ituri sunt? 9 Ait Moyses: Cum parvulis nostris et senioribus per- gemus, cum filiis et filiabus, cum ovibus et armentis; est enim ‘sol- lemnitas Domini Dei nostri. 19 Et respondit Pharao: Sic Dominus sit vobiscum, quomodo ego dimittam vos et /parvulos vestros. Cui du- bium est quod pessime cogitetis? 11 Non fiet ita; sed ite tantum viri et sacrificate Domino; hoc enim et ipsi petistis. Statimque eiecti sunt de conspectu Pharaonis. 12 Dixit autem Dominus ad Moysen: *Extende manum tuam super terram Aegypti ad locustam, ut ascendat super eam, et ‘devoret omnem herbam quae residua fuerit "grandini. 13 Et extendit Moyses virgam super terram Aegypti; et Dominus induxit ventum urentem tota die illa et nocte. Et mane facto, ventus urens levavit locustas, 14 quae ascenderunt super universam terram Aegypti et sederunt in cunctis finibus Aegyptiorum innumerabiles, °quales ante illud tempus non fuerant, nec postea futurae sunt. 15 Operueruntque universam super- ficiem terrae vastantes omnia. ?Devorata est igitur herba terrae et quidquid pomorum in arboribus fuit, quae grando dimiserat; nihilque omnino virens relictum est in lignis et in herbis terrae in cuncta Aegypto. 16Quamobrem festinus Pharao vocavit Moysen et Aaron et dixit eis: 2Peccavi in Dominum Deum vestrum et in vos. 17 Sed nunc dimittite peccatum mihi etiam hac vice et ‘rogate Dominum Deum vestrum, ut auferat a me mortem istam. 188Egressusque Moyses de conspectu Pharaonis ‘oravit Dominum, 19 qui flare fecit ventum ab occidente vehementissimum, et “arreptam locustam proiecit in mare Rubrum. Non remansit ne una quidem in cunctis finibus Aegypti. 20 Et Yinduravit Dominus cor Pharaonis, nec dimisit filios Israél. 21 Dixit autem Dominus ad Moysen: “Extende manum tuam in caelum, et sint tenebrae super terram Aegypti tam densae ut palpari queant. 22 Extenditque Moyses manum in caelum, et Yfactae sunt tenebrae horribiles in universa terra Aegypti tribus diebus. 23 Nemo vidit fratrem suum nec movit se de loco in quo erat. *Ubicumque autem habitabant filii Israél lux erat. 24 Vocavitque Pharao Moysen et Aaron et dixit eis: “Ite, sacrificate Domino; oves tantum vestrae et armenta remaneant, °parvuli vestri eant vobiscum. 25 Ait Moyses: Hostias quoque et holocausta dabis nobis, quae offeramus Domino Deo nostro. 26 Cuncti greges pergent nobiscum: non remanebit ex eis -ungula, quae necessaria sunt in cultum Domini Dei nostri; praesertim cum ignoremus quid debeat immolari, donec ad ipsum locum perve- niamus. 27 ¢Induravit autem Dominus cor Pharaonis, et noluit dimit- tere eos. 28 Dixitque Pharao ad Moysen: Recede a me, et cave ne ultra videas faciem meam; quocumque die apparueris mihi, morieris. 29 Respondit Moyses: Ita fiet ut locutus es; “non videbo ultra faciem tuam. ] Et dixit Dominus ad Moysen: Adhuc ®una plaga tangam Pha- raonem et Aegyptum, et post haec °dimittet vos et exire compel- let. 2 Dices ergo omni plebi, ut postulet vir ab amico suo et mulier a vicina sua “vasa argentea et aurea; 3 %dabit autem Dominus gratiam populo suo coram Aegyptiis. . eFuitque Moyses vir magnus valde in terra Aegypti coram servis Pharaonis et omni populo. 4Et ait: Haec dicit Dominus: ‘Media nocte egrediar in Aegyptum: 5 et Ymorietur omne primogenitum in terra Aegyptiorum, a primogenito Pharaonis, qui sedet in solio eius, usque ad primogenitum ancillae “quae est ad molam, et omnia primo- genita iumentorum. 6‘Eritque clamor magnus in universa terra Aegypti, qualis nec ante fuit nec postea futurus est. 74Apud omnes autem filios Israél Non mutiet canis ab homine usque ad pecus; ut ™sciatis quanto miraculo dividat Dominus Aegyptios et Israél. 8 ™Descen- dentque omnes servi tui isti ad me, et adorabunt me dicentes: Egredere tu et omnis populus qui subiectus est tibi. Post haec egre- diemur. 9 Et exivit a Pharaone iratus nimis. Dixit autem Dominus ad Moysen: °Non audiet vos Pharao, ut Pmulta signa fiant in terra Aegypti. 10 Moyses autem et Aaron fece- runt omnia ostenta, quae scripta sunt, coram Pharaone. Et ¢induravit Dominus cor Pharaonis, nec dimisit filios Israél de terra sua. . icp. 5, 1. — cf. cp. 3, 18. j VI. 24. Rkvecp. 7; 19. L vesin,* 3. MCD. 9, 32. mPs 77, 46; 104, 34. Oxhh.25-2% pb Ps 104, 35. dcp. 9, 27. rv. cp. 8, 8, 28. $:6D3'8).:305'°9)..33- tcf, Nin Ls; °3? uci. Jl 2, 20. OV CD.4, 2%. “vr. 12. y Ps 104, 28; Sap 17, 2. zg Sap 18, 1. - cf. cp. 8, 22; 9, 4, 6. avr. 8. b vr. 10. CWE 203ecp. 4) 28.7 d cf. Heb 11, 27. acf. cp. 4, 23. bcp. 12, 31, 33, 39. 6 0D.°4) 223-32, 353 GACD «34.52 £4.125..3 Ge PS 108,146. e Ecli 45, 1. fcp. 12, 12, 29. — cf. Jb. 34, 20; Am 4, Io. gcp. 4, 23; Am 4, 10, A Mt2 4.413L0 °F 75:38 icp. 12, 30.— cf.Am 5, 16,17. dCi. CU. G,222.0, 05:4. &ct..Jg 10, 21; Jdt x1, 15. mcp. 9, 4, 6, 26. CD, 424533 ¢ ocp. 3, 19; 7, 4; 10, I. bcp. 7, 3. Gv. cp.-4 2713 — 5st — LIBER EXODUS 12, 1-31 atque, vasis ab Aegyptiis commodatis (11, 1-10) comparataque victima paschali (12, 1-13) quotannis iam in perpetuum immolanda (14-20) et ipsius sanguine postibus domorum linitis (21-28), infligitur per angelum 1-11] L. in Parasc. — Prph. in sb. s. a 13, At 23, 08 Za tOs- Le 3! ? cf. ‘Catech. R. II 4, 70. Vt; at. 5; a Capech. R.1 5,5.— R. Os orp. Chr. CL 32, 24 -27° Dt 75M Yd, 8,14; Heb 9, 14; 1 Pt1, 19 etc. dvr. 18; Lv 23, 5; Nm 9, 33 28, 16; Js 5, 10; 1 Es 6, 19. ONT: 13; 22% 3 A A 1 ae ee Joep. 23, 23, 18; 34 25: Pw 9,11; t 16 » 33 Cor 5, 8 * oO 16, 73. : Pare35 as: Ses 7e. 18; noe 4; 34, 25; A, Sinaens cf. Lv 7, 15. icf. Hy Lis 35; Eph 0,5 Oe j vr. 27; ie 23, 5; Dt 16, 5. — Che COE: 5; 7. k vr. 23; “og TT; 4; S$: rage 33, 4 6, nie iy et V. IS Ap ie ‘fs. or n cf. Heb 11, 28. [Sang. 14] Ant. ut s.—Of. in fr. 6 ocp. 13, 9 [Psc : 17, 243 cp. 13, 10; 4 Rg ia 53 Catech. R. II 1,9 q cp. 13, 6, 23, 153 34, 18, 25; Lv 4 Nm 28,17; Dt 16, 3, 8. — cf. 1 Cor 55°78 Ee — cf. Gn 17, 14; Nm FIN xa; 7, 8; Nm 28, 18, 25. Fcp:: ¥3, ae uvr. S13 Pi v Lv 23, % m 28, 16. HV. 15. yvr. 48, 49. Zvr. 3. a Lv 14, 6; Nm z9, 18; Ps 50, b Heb 11, 28. to; Heb 9,19. ecp. 12, 1 f — rt, 33. — cf. Ez 9, 6 7, 3; 9 g 24, 16; - Cor 10, 10. tpi 3, 8, 17. tcp. 13, 8,14; Dt 6, 7, 203 32, 7; Js 4, 6; Ps 77, 3-6. 27] * Conc. Tr. sess, 22 cp. 1. PNTATIS 22. lLcp. 4, 31. bag aa 11, 4; Sap 18, 14, 15. m8, 37; 33, 45:£8°97; 993s 104, 36; 134, 8; 135, 10. CD. 4,332. 15,582. 9ap 18,.5; 722 pep. 11, 6. — cf. Pro 21, 13; see 5, 10) E75 C 3h Es: qi Rg 6, 6; Sap. 19, 3. rcf. cp. 10, 9-11. 12 Dixit quoque Dominus ad Moysen et Aaron in terra Aegypti: 2aMensis iste vobis principium mensium, primus erit in mensibus anni. 3 Loquimini ad universum coetum filiorum Israél et dicite eis: Decima dies mensis huius tollat unusquisque agnum per familias et domos suas. 4Sin autem minor est numerus ut sufficere possit ad vescendum agnum, adsumet vicinum suum, qui iunctus est domui suae, iuxta numerum animarum quae sufficere possunt ad esum agni. 5 cErit autem agnus absque macula, masculus, anniculus; iuxta quem ritum tolletis et haedum. 6 Et servabitis eum usque ad dquartam de- cimam diem mensis huius; immolabitque eum universa multitudo fi- liorum Israél ad vesperam. 7 Et sument de sanguine eius ac “ponent super utrumque postem et in superliminaribus domorum, in quibus comedent illum. 8 Et edent carnes nocte illa assas igni et fazymos panes cum lactucis agrestibus. 9 Non comedetis ex eo crudum quid nec coctum aqua, sed tantum Yassum igni; caput cum pedibus eius et intestinis vorabitis. 10?Nec remanebit quidquam ex eo usque mane; si quid residuum fuerit, igne comburetis. 11Sic autem comedetis illum: irenes vestros accingetis et calceamenta habebitis in pedibus tenentes baculos in manibus et comedetis festinanter; Jest enim Phase (id est transitus) Domini. 12 Et *transibo per terram Aegypti nocte illa, percutiamque omne primogenitum in terra Aegypti ab homine usque ad pecus, et ‘in cunctis diis Aegypti faciam iudicia: ™Ego Dominus. 13 Krit autem "sanguis vobis in signum in aedibus in quibus eritis; et videbo sanguinem, et transibo vos; nec erit in vobis plaga di- sperdens, quando percussero terram Aegypti. 14 Habebitis autem hunc diem in °monumentum; et celebrabitis eam sollemnem Domino in generationibus vestris cultu Psempiterno. 15adSeptem diebus azyma comedetis: in die primo non,erit fermentum in domibus vestris; quicumque comederit fermentatum, "peribit anima illa de Israél, a primo die usque ad diem septimum. 16 Dies prima erit ‘sancta atque sollemnis, et dies septima eadem festivitate vene- rabilis. Nihil operis facietis in eis, exceptis his quae ad vescendum pertinent. 17 Et-observabitis azyma; ‘in eadem enim ipsa die educam YUexercitum vestrum de terra Aegypti, et custodietis diem istum in generationes vestras ritu perpetuo. 18 Primo mense, quartadecima die mensis ad vesperam comedetis azyma usque ad diem vicesimam primam eiusdem mensis ad vesperam. 19 Septem diebus fermentum | non invenietur in domibus vestris. Qui comederit fermentatum, rperibit anima eius de coetu Israél, Ytam de advenis quam de indi- genis terrae. 20Omne fermentatum non comedetis: in cunctis habi- taculis vestris edetis azyma. 21 Vocavit autem Moyses omnes seniores filiorum Israél, et dixit ad Ite tollentes animal "per familias vestras, et immolate Phase. 22 ¢Fasciculumque hysopi °tingite in sanguine qui est in limine, et adspergite ex eo “superliminare et utrumque postem. dNullus vestrum egrediatur ostium domus suae usque mane; 2 ¢transibit enim Dominus percutiens Aegyptios; cumque viderit sanguinem in superliminari et in utroque poste transcendet ostium domus, et ‘non sinet 9percus- sorem ingredi domos vestras et laedere. 24 Custodi verbum istud legitimum tibi et filiis tuis usque in aeternum. 25 Cumque introieritis terram, quam Dominus daturus est vobis, “ut pollicitus est, obser- vabitis caeremonias istas. 26 Et, cum dixerint vobis filii vestri: Quae est ista religio? 27 dicetis eis: iVictima transitus Domini est pasos si transivit super domos filiorum Israél in Aegypto percutiens Aegyptios et domos nostras liberans. ‘Incurvatusque populus adoravit. 28 Et egressi filii Israél fecerunt sicut praeceperat Dominus Moysi et Aaron, 29Factum est autem in noctis medio, "percussit Dominus omne pri- mogenitum in terra Aegypti, ° primogenito Pharaonis, qui in solio eius sedebat usque ad primogenitum captivae, quae erat in carcere et omne primogenitum iumentorum. 30 Surrexitque Pharao nocte et omnes servi eius cunctaque Aegyptus; et Portus est clamor magnus in Aegypto; neque enim erat domus in qua non iaceret mortuus. 31 Vocatisque Pharao Moyse et Aaron nocte, ait: ¢Surgite et egre- dimini a populo meo ‘vos et filii Israél; ite, immolate Domino, sicut eos: — 52 — omnes primogenitos Aegyptiorum interimentem (29-20). Quare Pharao ipse filios Israél iam urget abire (31-42). Et ita, additis quibusdam rebus de ritu paschali peragendo, prima pars conclusa est (43-13, 16). LIBER EXODUS 12, 32 — 13, 15 dicitis. %2sOQves vestras et armenta adsumite, ut petieratis, et abeuntes benedicite mihi. 33 ‘Urgebantque Aegyptii populum de terra exire ve- lociter dicentes: Omnes moriemur. 34T ulit igitur populus conspersam farinam antequam fermentaretur; et ligans in palliis posuit super umeros suos. 35 Feceruntque filii Israél sicut praeceperat Moyses, et “petierunt ab Aegyptiis vasa ar- gentea et aurea vestemque plurimam. 36 “Dominus autem dedit gra- tiam populo coram Aegyptiis ut commodarent eis; et “spoliaverunt Aegyptios. 37 yProfectique sunt filii Israél de *Ramesse in Socoth, “sescenta fere milia peditum virorum absque parvulis. 38 Sed et vulgus pro- miscuum innumerabile ascendit cum eis, oves et armenta et animantia diversi generis multa nimis. 39 Coxeruntque farinam, quam dudum de Aegypto conspersam tulerant, et fecerunt subcinericios panes azymos; “neque enim poterant fermentari, ¢cogentibus exire Aegyptiis et nullam facere sinentibus moram; “nec pulmenti quidquam occur- peer praeparare. 9 Habitatio autem filiorum Israél, qua manserunt in Aegypto, fuit hasten triginta annorum. 41 Quibus expletis, eadem die egressus est omnis /exercitus Domini de terra Aegypti. 42 9Nox ista est observabilis Domini, quando eduxit eos de terra Aegypti; hanc observare debent omnes filii Israél in generationibus suis. 43 Dixitque Dominus ad Moysen et Aaron: Haec est religio Phase: omnis alienigena non comedet ex eo. 44 Omnis autem servus hempti- tius circumcidetur, et sic comedet. 45*Advena et mercennarius non edent ex eo. 46 In una domo comedetur; nec efferetis de carnibus eius foras, /nec os illius confringetis. 47 iOmnis coetus tiliorum Israél faciet illud. 48 Quod si “quis peregrinorum in vestram voluerit tran- sire coloniam et facere Phase Domini, circumcidetur prius omne masculinum eius, et tunc rite celebrabit; eritque sicut “indigena terrae: si quis autem circumcisus non fuerit, non vescetur ex eo. 49 0Fadem lex erit indigenae et colono qui peregrinatur apud vos. 50 Feceruntque omnes filii Israél sicut praeceperat Dominus Moysi et Aaron. Et eadem die ?eduxit Dominus filios Israél de terra Ae- pti per %turmas suas. 1 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 2 %Sanctifica mihi omne primogenitum, quod aperit vulvam in filiis Israél, tam de hominibus quam de iumentis; mea sunt enim omnia. 3 Et ait Moyses ad populum: 2Mementote diei huius, in qua egressi estis de Aegypto et de “domo servitutis, quoniam 4in manu forti eduxit vos Dominus de loco isto, ut “non comedatis fermentatum panem. 4 Hodie egredi- mini mense /novarum frugum. 5 Cumque introduxerit te Dominus in terram Chananaei et Hethaei et Amorrhaei et Hevaei et Iebusaei, %quam iuravit patribus tuis ut daret tibi, ’terram fluentem lacte et melle, ‘celebrabis hunc morem sacrorum mense isto. 6 /Septem diebus vesceris azymis; et in die septimo erit sollemnitas Domini. 7 Azyma comedetis septem diebus; non apparebit apud te aliquid fermentatum, nec in cunctis finibus tuis. 8 KNarrabisque'filio tuo in die illo dicens: Hoc est quod fecit mihi Dominus quando egressus sum de Aegypto. 9Et Jerit quasi signum in manu tua et quasi ™monimentum ante oculos tuos et ut lex Domini semper sit in ore tuo; in manu enim forti eduxit te Dominus de Aegypto: 19"Custodies huiuscemodi cultum statuto tempore a diebus in dies. 11 Cumque introduxerit te Dominus in terra Chananaei, “sicut iuravit tibi et patribus tuis, et dederit tibi eam, 12 Pseparabis omne quod aperit vulvam Domino et quod primitivum est in pecoribus tuis; quidquid habueris masculini sexus consecrabis Domino, 13 aPrimogenitum asini mutabis ove; quod, si non redemeris, interficies. "Omne autem primogenitum hominis de filiis tuis pretio redimes. 14 sCumque interrogaverit te filius tuus cras dicens: Quid est hoc? respondebis ei: *In manu forti eduxit nos Dominus de terra Aegypti, de “domo servitutis. 15 Nam, cum indu- ratus esset Pharao et nollet nos dimittere, Yoccidit Dominus omne primogenitum in terra Aegypti, a primogenito hominis usque ad primogenitum iumentorum; idcirco immolo Domino omne quod scf. cp. 10, 24-26. tcp. 11, 1, 8; Ps 104, 38. — cf. cp. 6, 1. # COL 8,223.11, 2. WOD.. 3922 ATP S-. x Gn 15, 14; Ps 104, 37. — cf. Sap 10, 17. y Nm 33, 3, 5- zGn-47, 11. — cf. cp..1, acf. cp. 38, 26; Nm 1, Wns II, 21; 26, 51. pte 24 4s 10, 11; Nm 11, 4. — Cie. 2° Bs trs) 43, ce ct.* Dtsr6; ¥. @ vr 33 cps 6 240 ry ke pees 3, 17. — cf. Gn 15, 133 fy gat 5» 9; Ac 7,6. a. t 16, hich? Ga v9). 12}. 73 +. Ly 22AF0. j (all) Jo 19, 36. — Nm 9g, 12. vr. 6. mNm 9g, 14. nvr. 19. o Lv 24, 22; Le," 4 pvr. 41; q vr. 17. ra EL tL. in fs. Purif. B. M. Nm 9,14, 15; 15, Ac 13, 17. — v. Lv 12, 1. a (all) Le 2, 23. — vr. 12-15; CP. 22,29, 30; 34,195 Lv 27, 26; Nm 3, 3G 198, 180, 27.2985 15; Dt 15, 19; Ee 44, 30,31. bcp. 12, 42; Dt 16 G Ys; tALeCp, .20, 2. dcp. 3, 19; 6, I. ev. cp. 12, fiep, 235453 34, 18; Dt 16, r._ 51. int, Pr 704) sche ‘fr. 2 et ‘Of c 6, B 8% Gn ek an * Cateeh I] 1, 9 _jcp. 12, 15, 1 Rv. cp. 12, 26. 9] v .vr, 5. Sie: ie 104) in ‘ manif. B. M. V. Imm..a s. mM. EDt 6, 8airrm x78 — cf. Nm 15, 39; Mt 23, 5. ™ Cp. 12, 14, 24. CE. cp. 125 14 EF, 245 43. ovr. z 22, 29; 34, 19; Ez 44, o. — cf. vr. 1e. 34, ao Nm 18, 15, 16. m 3, 46, a7 18, 15, 16. SV. cp. 12, 26; Dt 6, 20: Js 4, # vr. 3, 16, [6, 21. UATE SSCP. 20, 2% v cp. 12, 29. LIBER EXODUS 13, 16 — 14, 23 2. De iis quae in itinere ab Aegypto ad Sinai acciderunt (13, 17-18, 27). Proficiscentes filios Israél et secum ferentes ossa loseph (13,17-22) Pharao insequitur et compre- hendit; at, cum illi ad Dominum clamassent (14,1-14), et Moyses extendisset BNTs2E3. y vr. 9. Z vr. 14. f L452) iM d Gn 50,24; Js 24,32; Ecli 49, 18; Heb 11, 22. aah oT a é cp. 12, 37; Nm 33, 6. [16. fp. 14,19, 24; 40, 34-36; Nm i> 34; 14, 14; ms Zt. 385 2 Es 9, 19; Ps 67, 8; 77, 14; 98, 7; 104, 39; ig £0,075 1 Cor 10, 1. — cf. Is 4, 5. — v. Nm 9, 15-23. acp. 13, 18, 20; Nm 33, 7; 8. 6 Jr 44, 1 CM. CD. ApaTs d Rm 9, 17, 22, 23. — cf. Ez 28, 22. — v. cp. 9, 16. ecp. 7, 5. f Ps 104, 25. gcp. 10, 7; 12, 33,936. hep. 15, 4. — cf. Is 31, 1. vr. 43 CD. 4, 21. jSap 19, 3 Dep: 6;;:%% 145; 3; 0, 207: Nuss; 3; Dt t 26, 8; Ac 13, 17. — Cl: OD.533 2k m cp. re2 0: 44 24, 6; 1 Mc 4, “VY. 2. Lo. $ 24, 7; 2 Eso > $ 105, il acs Pg ‘cp. 13,17. qcp. 5, 21; 6, 9. 7.4 Par 20, 15, 173.18 '41;..10, 13, 14. — cf. 1 Mc 4, 8-9. S Cis VEO Sis t vr. tn Deer. 30s 33; Aas0 40; $ 10, 14, 423.23, 33 2 ar 20, 15, 29; 2 Es 4, 20. ucf. Is 30, 15. V Vr. 21, 26. —-V. Cp. 7, 19. MEGIONTS Oe 14,9. n 49, 27; » 30; By 67, 13; 4S 233 7 c TT; 22 10] v. uF. fi 14, aos — cf. Ps 147, 18; S II, ‘I53 40, 24. x vr. ; cp. 14, 28. 11] Gr. in cm. Mm. etc. y Dt 3, 24; 1 Rg 2, 2; 2 Rg 7, 22 3° Re 8>'93" Ps 70, 19; 85, 8; $3, 7, 9; Jr 10, 6 ef "Cn, 18, It. zcf..Is'6, 35 Ap 4, 8 aPs 76, 15 vr. 6. ¢.Ps-76, 221 Gee 76, 16. €Q£s 77, 54, f Nm 14, 14; 5) 25; Is 2, 0; cf. Dt 2, 4. es: 9, 24. Gn 36, 15, 43. 4Nm 22, 3. iJ 27495. 11, 24; Sed DG 25-25% 235-25;, 3 "7, 54; I31, 13, 14. Ps 10, 16; 28, 10; 444,75 145, m n qF8495°3' 79, 9. Sg Jr 32, p qg 10; Ap 11, 15.— Vv S$ 92,1. LIBER EXODUS 15, 19 — 16, 18 de Palaestina feliciter occupanda auspicatur (11-21). Progredientibus ve- ro filiis Israél per deserta Sur et Sin aquae amarae in dulces convertuntur (22-27), et post Elim dantur carnes (16, 1-13) et manna, quod postremum 19] * cf. Catech. R. II 2, 48. rcp. 14, 23-29. s Mic 6, ict. Ja hag Es 6, 14; WNT. 25:43 2 9 9G:TT> 345% aa 1 Rg 18, 7. s i8, 8 26: yvr. I. hy Rex 245 14:5 2 < PsvOy, 150, 4. a Gn 16,7; 25,18; 1 Rg 15,7. bNm 33, 8. é ct. -Rtrzri20. 42.00.2625 795.3 Stel ¢ Eel 14, 10; 17,4 Pe waie as ie” Woy 8 eg) be; 10 éte og 3-13; Dt a 12-15; Jr m Dt 7, 15; 28, 29,60, e922, * ep 23, 25% Dt 32,39; Ps 102, 33 146, 3; Is 53, 5: Os 6, 2; »>3.— ‘ch. Mt QO. 12% eiee, 7] L. in ben. Palm. o Nm 33, 9 aNm 33, Ro. 4%. Poa 11;-2: c cp. 15,24; 17,2; 1 Cor 10,10. a 14,11.— cf. Nm 20, 3-5; m It; 4,5. [Lm 4, 9. f2Es 9, 104, 40, ve Soe . Pro 30), 2 fa cp. 15» 25 $1. .22:°).0,2 6-7] Inv. etc. *, ie. Nativ, Dit. NE. 12, 03 lLcp. 6, 7. — cf. Nm 16, 28-30. mcp. 40, 32; Nm 14, 10; 16, 19; 3 Rg 8, TO, (5%. Bee ety cp. 13, 21; 14, 24. 15; Ps 77,24) 2§; Sap 16, foe Jo 6, Cor 10, 3. Mt 6, Il. n Nm 16, 11. ocf. Nm 14, 27; 1 Re 8, ye Fo Io, 16; {mm 13342 p cf. cp. 4, a -16. gNm 16, 1 a 7 age 28 3 Rg 8, ro, echt 45,3 ietR . in fs. Corp. Ch. S vr. 8. ot. 6" (Cpira so, u vr. 8. UNM 115.313 (Psiy7;: ear ee: I04, 40. x Nm II, 9. y Nm 11, 7; Dt 8, 3; 2 Eso, 15; Ps 77 p 24; 104, 40; Sap 49, 59. 1s] Dy beee RW II 4, 60.— Uv. Ur. 12. SNr. 3%. a Dt 8, 3. b1 Cor 10, cvr. 36. 3. Ver VES AS d (all) 2 Cor 8, 15. 19 Ingressus est enim "eques Pharao cum curribus et equitibus eius in mare, et reduxit super eos Dominus aquas maris; filii autem Israél ambulaverunt per siccum in medio eius. | 20 Sumpsit ergo ‘Maria ‘prophetissa “soror Aaron tympanum in manu sua; Yegressaeque sunt omnes mulieres post eam cum tympanis et choris, 21 quibus “praecinebat dicens: yCantemus Domino; gloriose enim magnificatus est: equum et ascensorem eius deiecit in mare. 22 Tulit autem Moyses Israél de mari Rubro, et egressi sunt in de- sertum %Sur; ambulaveruntque tribus diebus per solitudinem, et non inveniebant aquam. 23 Et venerunt in Mara, nec poterant bibere aquas de Mara, eo quod essent amarae; unde et congruum loco nomen imposuit vocans illum ¢Mara, id est amaritudinem. 24 Et ¢dmurmuravit populus contra Moysen dicens: Quid bibemus? 25At Aille clamavit ad Dominum, qui ostendit ei /lignum; %quod cum misisset in aquas, “in dulcedinem versae sunt. Ibi ‘constituit ei praecepta atque iudicia, et ibi /tentavit eum 26dicens: ‘Si audieris vocem Domini Dei tui et quod rectum est coram eo feceris, et oboedieris mandatis eius custodierisque omnia praecepta illius, cunctum ™languorem, quem posui in Aegypto, non inducam super te: “ego enim Dominus sanator tuus. 27 Venerunt autem in °Elim filii Israél, ubi erant duodecim fontes aquarum et septuaginta palmae; et castramentati sunt iuxta aquas. 16 sProfectiq ue sunt de Elim, et venit omnis multitudo filiorum Israél in Ddesertuns Sin, quod est inter Elim et Sinai, quinto- decimo die mensis secundi, postquam egressi sunt de terra Aegypti. 2Et °murmuravit omnis congregatio filiorum Israél contra Moysen et Aaron in solitudine; 3dixeruntque filii Israél ad eos: %Utinam mortui essemus per manum Domini in terra Aegypti, ¢quando sede- bamus super ollas carnium, et comedebamus panem in saturitate. Cur eduxistis nos in desertum istud, ut occideretis omnem multitudinem fame? 4 Dixit autem Dominus ad Moysen: Ecce ego pluam vobis /panes de caelo: egrediatur populus, et colligat %quae sufficiunt per singulos dies, ut “tentem eum utrum ambulet in lege mea an non. 5 Die autem sexto parent quod inierant; et ‘sit duplum quam colligere solebant per singulos dies. § Dixeruntque Moyses et Aaron ad omnes filios Israél: 7Vespere scietis quod ‘Dominus eduxerit vos de terra Aegypti, 7 et mane videbitis ™gloriam Domini; audivit enim murmur vestrum contra Dominum; nos vero “quid sumus, quia mussitastis contra nos? 8 Et ait Moyses: Dabit vobis Dominus vespere carnes edere et mane panes in saturitate, eo quod audierit murmurationes vestras, quibus murmurati estis contra eum; nos enim quid sumus? nec contra nos est murmur vestrum, sed °contra Dominum. 9 ?Dixit quoque Moyses ad Aaron: Dic universae congregationi filiorum Israél : YAccedite coram Domino; audivit enim murmur vestrum. 10 Cumque loqueretur Aaron ad omnem coetum filiorum Israél, respexerunt ad solitudinem; et ecce "gloria Domini apparuit in nube. 11 Locutus est autem Dominus ad Moysen dicens: 12 sAudivi mur- murationes filiorum Israél; loquere ad eos: *Vespere comedetis carnes, et “mane saturabimini panibus, scietisque quod ego sum Dominus Deus vester. 13 Factum est ergo vespere, et Yascendens coturnix cooperuit castra ; mane quoque “ros iacuit per circuitum castrorum. 14 Cumque ope- ruisset superficiem terrae, Yapparuit in solitudine minutum et quasi pilo tusum in similitudinem pruinae super terram. 15 Quod cum vi- dissent filii Israél, dixerunt ad invicem: *Manhu? quod significat : Quid est hoc? dionorabant enim quid esset. Quibus ait Moyses: °Iste est panis, quem Dominus dedit vobis ad vescendum. 16 Hic est sermo, quem praecepit Dominus: Colligat unusquisque ex eo quantum sufficit ad vescendum; °gomor per singula capita iuxta numerum animarum vestrarum, quae habitant in tabernaculo, sic tolletis. 17 Feceruntque filii Israél et collegerunt alius plus, alius minus, 18 Et mensi sunt ad mensuram gomor; @nec qui plus collegerat habuit amplius, nec qui — 56 — exinde per totam peregrinationem communis commeatus fit, cotidie, sabbato excepto, colligendus (14-36). Hinc transeunt in Raphidim et post concessam aquam de petra et victoriam de Amalecitis (17, 1-16) LIBER EXODUS | 16. 19 — 17, 15 minus paraverat repperit minus; sed singuli, iuxta id quod edere po- terant, congregavertint. 19 Dixitque Moyses ad eos: ¢Nullus relinquat ex eo in mane. 20 Qui non audierunt eum, sed dimiserunt quidam ex eis usque mane, et /scatere coepit vermibus, atque computruit; et iratus est contra eos Moyses. 21 Colligebant autem mane singuli quantum sufficere poterat ad vescendum ; Jcumque incaluisset sol, liquefiebat. 22 In die autem sexta collegerunt cibos duplices, id est duo gomor per singulos homines. Venerunt autem omnes principes multitudinis, et narraverunt Moysi. 2% Qui ait eis: Hoc est quod locutus est Do- minus: ‘Requies sabbati sanctificata est Domino cras; quodcumque operandum est facite, et quae coquenda sunt coquite; quidquid autem reliquum fuerit reponite usque in mane. 24 Feceruntque ita ut prae- ceperat Moyses, et non Jcomputruit, neque vermis inventus est in eo. 25 Dixitque Moyses: Comedite iilud hodie, quia sabbatum est Domini; non invenietur hodie in agro. 26Sex diebus colligite; in die autem septimo sabbatum est Domini, idcirco non invenietur. 27 Venitque septima dies, et egressi de populo ut colligerent non invenerunt. 28Dixit autem Dominus ad Moysen: “Usquequo non vultis custodire mandata mea et legem meam? 29 Videte quod Dominus dederit vobis sabbatum, et propter hoc die sexta tribuit vobis cibos auplices; maneat unusquisque apud semetipsum, nullus egrediatur de loco suo die septimo. 30Et ‘sabbatizavit populus die septimo. 31Appellavitque do- mus Israél nomen eius ™man, “quod erat quasi semen coriandri album, gustusque eius quasi similae cum melle. 32Dixit autem Moyses: Iste est sermo, quem praecepit Dominus: imple gomor ex eo, et custodiatur i in futuras retro generationes, ut noverint panem, quo alui vos in solitudine, quando educti estis de terra Aegypti. 33 Dixitgue Moyses ad Aaron: Sume °vas unum, et mitte ibi man quantum potest capere gomor, et repone coram Domino ad servandum in genera- tiones vestras, #4sicut praecepit Dominus Moysi. Posuitque illud Aaron in tabernaculo reservandum. 35 Filii autem Israél comederunt man P?quadraginta annis, %donec venirent in terram habitabilem; hoc cibo aliti sunt, usquequo tange- rent fines terrae Chanaan. 36"’Gomor autem decima pars est %ephi. 17 Igitur “profecta omnis multitudo filiorum Israél de deserto Sin per mansiones suas iuxta sermonem Domini castrametati sunt in Raphidim, ubi non erat aqua ad bibendum populo. 2 °Qui iurgatus contra Moysen ait: Da nobis aquam, ut bibamus. Quibus respondit Moyses: Quid iurgamini contra me? cur ¢tentatis Dominum? 3Sitivit ergo ibi populus prae aquae penuria, et ¢murmuravit contra Moysen dicens: Cur fecisti nos exire de Aegypto, ut occideres nos et liberos nostros ac iumenta siti? 4Clamavit autem Moyses ad Dominum dicens: Quid faciam populo huic? adhuc paululum et ¢lapidabit me. 5 Et ait Dominus ad Moysen: Antecede populum, et sume tecum de senioribus Israél, et virgam, qua /percussisti fluvium, tolle in manu tua et vade. 6 En ego stabo ibi coram te supra petram Horeb; percutiesque petram, et Yexibit ex ea aqua, ut bibat populus. Fecit Moyses ita coram se- nioribus Israél; 7 et vocavit nomen loci illius *tentatio propter iurgium filiorum Israél et quia tentaverunt Dominum dicentes: ‘Estne Dominus in nobis an non? 8jVenit autem Amalec, et pugnabat contra Israél in Raphidim. 9 Dixitque Moyses ad kTosue: Elige viros, et egressus pugna contra Amalec; cras ego stabo in vertice collis habens lvirgam Dei in manu mea. 10Fecit Iosue ut locutus erat Moyses, et pugnavit contra Amalec; Moyses autem et Aaron et ™Hur ascenderunt super verticem collis. 11 "Cumque levaret Moyses manus, vincebat Israél; sin autem paulu- lum remisisset,superabat Amalec, 12Manus autem Moysi erant graves; sumentes igitur lapidem, posuerunt subter eum, in quo sedit; Aaron autem et Hur sustentabant manus eius ex utraque parte. Et factum est ut manus illius non lassarentur usque ad occasum Solis. 13 Fuga- vitque Iosue Amalec et populum eius in ore gladii. 14 Dixit autem Dominus ad Moysen: °Scribe hoc ob monimentum in libro, et trade auribus Iosue; ?delebo enim memoriam Amalec sub caelo. 15 Aedifi- @ ei. Mt26, 34; Le 17; .3. f cf. vr. 24. g Sap 16, 27, 28. hy. 5 Me 4 35, 2, 3; Gn 2, 3; Lv 23, — Vv. cp. 20, 8-11; 31, 7: poe z-cf. vr. 20. kef. Ps 77, .103.-105, .133) Ez 20, 13. bLou2 3%. 5H m vr. 15. nNm 11,7, 8. o Heb 9, 4 pNm 33, 38; Dt 8. 2, 3; 2’ Es 9, 21; Jdt $, 15; Jo 6, 31,49. a Js P0712. Vv BS rts 36, $ Ez 45,11 Ci ef. Nm 5,15). acp. 16, 1; Nm 33, 12, 14. bNm 2 c Dt: 6. nee "Ps 77, 18, 413 94, 8, 95 $7, 12, 4, 7; 1 @ CDs .18;_ 745120; 2. eNm 14, 10; I Re 30, 6; 2 Par 8; Ac 7, 58, 14, 5, 19; 2 Cor tz, 25; Heb 11, 37. — cf. Js 9, 25; 3 Rg 21, 13. ge 7, 20; Ps 77, 15; 1 Cor 54. eo 20, 8-11; Dt 8, 15; 2 Es p 15; Ps 104, 433 113, 8; pizt?,-43 15 RW 3 ir 48, 21. 7] * Catech. R 7. hkhNm 20, 13; "Ps Ste Z $ cf. Ps: 13, ot Ec 5, 5; Is 49, 14; Ez j Dt 25, 17; : *Re 15, 2; Jdt 4, 13. — cf. Sap 11,°3. Rep. 24, f 84, F2¢ 9357353 Nm 13, 8, 17. lcp. 4, 20. mCD. 24, 145 3 ; n cf, 1 Tm 2, nig Pree 7. OCP. 34, 2 Nin 24, ds Dt 25, 19; 1 Rg 5, 3, 73 30, I, 17; 2 Rg 8, is] cf. cp. 24, 4 [ LIBER EXODUS 17, 16 — 19, 7 postque adventum Iethro, qui Moysi adducit uxorem et duos filios (18, 1-12) eique consilium dat de magistratibus minoribus instituendis (13-27), veniunt in solitudinem Sinai ibique castrametantur (19, 1-2). qcf Jd 6, 24. acp. 3, 1; 4, 18. — cf. cp. 2, OWEi412°) Cp. 2,--165 [18. ¢ Oh. Cp. 4,720 dcp. 4, 20; Ac 7, 2 6Cp..2. 3225. Ps's8; is 13s Heb 11, f{Verepe 3, 1,472 g Gn Am af NS NAG ic gee Rg 2, h cf. Ga? 20, ¥3;' 43,852 Be i Gn 44, 34 19, 39 jv. 2 Es 9, 9-15; Ps 77, 12-28, 43-53; 105, 7-12. 1 Gn x4, 20; 2 Rg 18, 28; Le I, mT: Par'16,25%:2 Par 2,:5; Ps 94, 3; 96, 2 rae bons na 3" 14; ’ ; 328302 Pag ig we ie 29. — ar Ps 2118, 225 ant rry/16; Dn 4; 375 Le ‘<, Sts pe Bas 26; 1 Par 29, 22. — cf. cp. 24, 21; Gn 31, 54. p ch. Lv 24, 12; Nm 15, 34. ap. 24, 14; at 17, 8. — cf. 2 @ 15,33. 1-Cor :6; 1. ,Dt 4, 63 5; 1 SNm 31, 14, 493° Dt ‘1,.0, 22: + eR 4, 16. — cf. cp..20, 19; t 5, uNm 27, 5 v.Ps 142, 8 x Dt 1, 18. y Dt t, 15; 16, 18. — cf, Ac 6, 3. — Vv. 2 Par 19, §-10. 2 vr. 26. ony itt Nm 15, 335,27) 2 : p ies Ae Re BPs Tas » Nm Ey 17. cvr. 18 d Dt 1.15, é vr. 22. f cf. Nm 10, 29,-30. @Nm 33,2505 6 cp. 17,¢1,"8. PO VACCD: 3, x dcp. 20, 21. ag a Ac 7, 38. 12, ‘Is 63,93'"Ap hDt ms a. $4): 23 18*5 32; 8,93 PS 134,43 Beli 17, 153 ED om r Pt 2, 9 etc. icp. 9, 29; Dt 10, 145° ey 1n% Ps 23,3€% 40, 325 2 10, 26, 28, lL Lv 19, 2; 20, 24, 26. ie Di ‘monte et ait: Haec dices domui Iacob, et adnuntiabis cavitque Moyses altare; et vocavit nomen eius Dominus exaltatio mea dicens: 16 Quia manus solii Domini et Ybellum Domini erit contra Amalec a generatione in generationem. ] Cumque audisset “Iethro “sacerdos Madian cognatus Moysi omnia quae fecerat Deus Moysi et Israéli populo suo, et quod eduxisset Dominus Israél de Aegypto, 2 tulit Sephoram uxorem Moysi, “quam remiserat, %et %duos filios eius, “quorum unus vocabatur Gersam, dicente patre: Advena fui in terra aliena; 4 alter vero Eliezer; Deus enim, ait, patris mei adiutor meus, et eruit me de gladio Pharaonis. 5 Venit ergo Iethro cognatus Moysi et filii eius et uxor eius ad Moysen in desertum, ubi erat castrametatus /iuxta montem Dei § et mandavit Moysi dicens: Ego Iethro cognatus tuus venio ad te et uxor tua et duo filii tui cum ea. 7 9Qui egressus in occursum cognati sui adoravit et “osculatus est eum; ‘salutaveruntque se mutuo verbis pacificis. Cumque intrasset tabernaculum, 8narravit Moyses cognato suo /cuncta quae fecerat Dominus Pharaoni et Aegyptiis propter Israél; univer- sumque laborem, qui accidisset eis in itinere, et quod liberaverat eos Dominus. 9 Laetatusque est Iethro super omnibus bonis, quae fecerat Dominus Israéli, eo quod eruisset eum de manu Aegyptiorum, 1° et ait: ‘Benedictus Dominus, qui liberavit vos de manu Aegyptiorum et de manu Pharaonis, qui eruit populum suum de manu Aegypti. 14Nunc cognovi, quia magnus Dominus super omnes deos, eo quod “superbe egerint contra illos. 12 Obtulit ergo Iethro cognatus Moysi holocausta et hostias Deo; veneruntque Aaron.et omnes seniores Israél, ut come- derent panem cum eo °coram Deo. 13 Altera autem die sedit Moyses ut iudicaret populum, qui assiste- bat Moysi a mane usque ad vesperam, 14 Quod cum vidisset cognatus eius, omnia scilicet quae agebat in populo, ait: Quid est hoc quod facis in plebe? cur solus sedes et omnis populus praestolatur de mane usque ad vesperam? 15 Cui respondit Moyses: ?Venit ad me populus quaerens sententiam Dei. 16 Cumque acciderit eis ¢aliqua disceptatio, veniunt ad me ut iudicem inter eos, et “ostendam praecepta Dei et leges eius. 17 At ille: Non bonam, inquit, rem facis; 18 stulto labore consumeris et tu et populus iste qui tecum est; ultra vires tuas est negotium, ‘solus illud non poteris sustinere. 19° Sed audi verba mea atque consilia, et erit Deus tecum. ‘Esto tu populo in his quae ad Deum pertinent, “ut referas quae dicuntur ad eum, 29 ostendasque populo caeremonias et ritum colendi Yviamque, per quam ingredi debeant, et “opus quod facere debeant. 21 Provide autem de omni plebe eviros potentes et timentes Deum, in quibus sit veritas et qui. oderint ava- ritiam; et constitue ex eis tribunos et centuriones et quinquagenarios et decanos, 22 equi iudicent populum omni tempore; “quidquid autem maius fuerit referant ad te, et ipsi minora tantummodo iudicent; ‘leviusque sit tibi, partito in alios onere, 23 Si hoc feceris, implebis imperium Dei, et praecepta eius °poteris sustentare; et omnis hic populus revertetur ad loca sua cum pace. 24 Quibus auditis, Moyses — fecit omnia quae ille suggesserat. 25Et, %electis viris strenuis de cuncto Israél, constituit eos principes populi, tribunos et centuriones et quin- quagenarios et decanos. 6 eQui iudicabant plebem omni tempore; quidquid autem gravius erat referebant ad eum, faciliora tantummodo iudicantes. 27 Dimisitque cognatum suum, /qui reversus abiit in ter- — ram suam. ] Mense tertio egressionis Israel de terra Aegypti, in die hac *vene- — runt in solitudinem Sinai. 2 Nam profecti de ?Raphidim et per- venientes usque in desertum Sinai castrametati sunt in eodem loco, | ibique Israél fixit tentoria e regione “montis. 3 IMoyses autem ascendit ad Deum: ¢vocavitque eum Dominus de filiis Israél: 4fVos ipsi vidistis quae fecerim Aegyptiis, quomade Iportaverim vos super alas aquilarum et adsumpserim mihi. 5 Si ergo audieritis vocem meam et custodieritis pactum meum, heritis mihi in peculium de cunctis populis; ‘mea est enim omnis terra. 6 Et vos eritis mihi in Jregnum sacerdotale et ‘gens sancta. Haec sunt verba quae loqueris ad filios Israél. 7 Venit Moyses et, convocatis maioribus natu populi, — 58 — 8. Lex promulgatur et foedus inter Deum et Israél initur et renovatur (19, 3-40,36) Ponulus sanctificatus viaet maiestatem Deiin iulgure et tonitru apparentis (19,3-25) et decalogum promulgantis (20, 1-17), at nimio terrore correptus, cum LIBER EXODUS 19, 8 — 20, 17 exposuit omnes sermones quos mandaverat Dominus. 8 Responditque Momnis populus simul: “Cuncta, quae locutus est Dominus, faciemus. Cumque rettulisset Moyses verba populiad Dominum, 9%ait ei Domi- nus: lam nunc veniam ad te in caligine nubis, Put audiat me populus loquentem ad te, et Ycredat tibi in perpetuum. Nuntiavit ergo Moyses verba populi ad Dominum, 1° qui dixit ei: Vade ad populum, et “sanctifica illos hoedie et cras, Slaventque vesti- menta sua, 11 et sint parati in diem tertium; in die enim iertia “de- scendet Dominus coram omni plebe super montem Sinai. 12 Consti- tuesque terminos populo per circuitum et dices ad eos: Cavete ne ascendatis in montem, “nec tangatis fines illius; Yomnis qui tetigerit montem morte morietur. 13 Manus non tanget eum, sed lapidibus opprimetur aut confodietur iaculis; sive iumentum fuerit sive homo non vivet. Cum coeperit “clangere bucina, tunc ascendant in montem. 14 yDescenditque Moyses de monte ad populum et sanctificavit eum. Cumque lavissent vestimenta sua, 15 ait ad eos: Estote parati “in diem tertium, et “ne appropinquetis uxoribus vestris. 16 Jamque advenerat tertius dies, et mane inclaruerat; et Yecce coeperunt audiri tonitrua ac micare fulgura et “nubes densissima operire montem, dclangorque bucinae vehementius perstrepebat; et ¢timuit populus qui erat in castris. 17 Cumque /eduxisset eos Moyses in occursum Dei de loco castrorum, steterunt ad radices montis. 18 9Totus autem mons Sinai fumabat, eo quod descendisset Dominus super eum in igne. et ascenderet fumus ex eo quasi de fornace; heratque omnis mons terribilis. 19 Et‘sonitus bucinae paulatim cresce- bat in maius et prolixius tendebatur. /Moyses loquebatur, et “Deus respondebat ei. 20 Descenditque Dominus super montem Sinai in ipso montis vertice et vocavit Moysen in cacumen eius. Quo cum ascen- disset, 21 dixit ad eum: Descende, et contestare populum, ne forte velit ‘transcendere terminos ad videndum Dominum et pereat ex eis plurima multitudo. 22 Sacerdotes quoque, qui accedunt at Dominum, Msanctificentur, ne ™percutiat eos. 23 Dixitque Moyses ad Dominum: Non poterit vulgus ascendere in montem Sinai; tu enim testificatus es et iussisti dicens: °Pone terminos circa montem et sanctifica illum. 24 Cui ait Dominus: Vade, descende; ascendesque tu et Aaron tecum: sacerdotes autem et populus ‘ne transeant terminos, nec ascendant ad Dominum, ne forte interficiat illos. 25 Descenditque Moyses ad populum et omnia narravit eis. 2 Locutusque est “Dominus cunctos sermones hos: 2 bEgo sum Dominus Deus tuus qui eduxit te de terra Aegypti, ¢de domo servitutis. 3 4%Non habebis deos alienos coram me. 4 @Non facies tibi sculptile neque omnem similitudinem, quae est in caelo desuper et quae in terra deorsum, nec eorum quae sunt in aquis sub terra. 5/Non adorabis ea neque coles. Ego sum Dominus Deus tuus, fortis, 9zelotes, “visitans iniquitatem patrum in filios in tertiam et quartam generationem eorum qui oderunt me, ®et faciens miseri- cordiam in milia his ‘qui diligunt me et custodiunt praecepta mea. 7jNon adsumes nomen Domini Dei tui in vanum; nec enim habe- bi insontem Dominus eum qui adsumpserit nomen Domini Dei sui rustra. 8 kMemento ut diem sabbati sanctifices. 9 Sex diebus operaberis, et facies omnia opera tua; 19 ™septimo autem die sabbatum Domini Dei tui est; non facies omne opus in eo tu et filius tuus et filia tua, servus tuus et ancilla tua, iumentum tuum et ”advena qui est intra portas tuas. 11 °Sex enim diebus fecit Dominus caelum et terram et mare et omnia quae in eis sunt, et requievit in die septimo: idcirco benedixit Dominus diei sabbati et sanctificavit eum. 12 PHonora patrem tuum et matrem tuam, Yut sis longaevus super terram, quam Dominus Deus tuus dabit tibi. 13 rNon occides. 14 sNon moechaberis. 15 tNon furtum facies. 164Non loqueris contra proximum tuum falsum testimonium. 17 YNon concupisces ?domum proximi tui; Ynec desiderabis uxorem ee 24, 3,°7; Dt: 5;'273°26, Dt 5, 27. [17. ep. 20,21; 24,15, 16; Dt ent; $17,123 96,2. tet: CHEF; 5; p Dt 4, 12, 36. — cf. Jo 12, dcp. 14, 31. [29, 30 rLy 11, 44, 45. — v. Js 3,5 s cf. Gn 35, 2; Lv 15, 5. i (ro, 11)] R. in vg. Nat. Dit. la 34,.5. ~~ ci. Dt 33, 2 cp. 34, 33 Heb 12, 18. > Cail) Heb 12, 20. Eve 16, 19 (14),15\ v. "2 Par2o, 17. - RR. y vr. 3. [in vg. at, Dii. ree, II. @ ci, 1: Re 21) 4¢2 ‘Cor 7,5; b Ps 76,19; Heb 12,18,19; Ap Oc Eee TO, gcp. 24, 17; Dt 4, 11; d 5, 5. — Ps 143,5,' 63, Is 6, 4; Hab 3, 10; Ap 15, 8 h Ps 67, 9; Heb 12, 26. ivr. 13 jAc 7, 38. EL 5, a Ps Bo. 8). i cix-cp. 3; 563 t Rg 6, 19. mLv 10, 3 n cf, 2 Reg 6, 73 83.1 Parv13, 10. ovr. 12; Is 3, 4 2-17] Dt 55 clay - cf. cp. 34, a Dt 5,22. [10-26. bv a6, i, mS = 80, 11; Dn ; 9, 15; Os 2. 31* Catech. oe J 2,7 SH Pree Pee Lecay.2ves. Rg 17, 35: Jr 25, 6; 35,15. : ta 36. Vet 4,15; 27,15; Js 24, 14; "Ps 96, 7. - cf. Is 40, 18-26; Ac vA 29; Rm 1, 23. $cp. 23; 247 J8-23, 7. £o 34, 145 Ue 343" Bee Ss Ss 24, 19; NhI, 2. % ke =p eile Re 33. c. 108, 14; Is 6s, 7; fet A 29, 30; 32, 18; iv. 6.7 Lm s, a zi-* ap 0,9 R. ll 3 } Lv 19, a 24, 16; Di: Sin BR; Ecli pa .— ci. Mt 5, 33- AFC: Boael k Bid, 2: Dt 36} .1259°3 fF Ez 205 32. et he cp. 31, 13-17. Lcp. 23, 12; 34, 21; 35, 2; Lv 23, 3; Le 13, 14. m cp. 16, 26; 31, 15; Gn 2, 2, a Ez 20, 12. —'v. Nm 15, rt 2 = 13, 16- a [32-3 Gn I-31; I-3. ? all Mt 15, 43 Mr 7,10; Eph t 5,16; Ecli 3,7, 14. a BbNG, 3s, Uns cf JE 35:18 19. in 14 jr. 4p. D. 3 Odg. r (all) Mt 5, 21; Le 18, 20, — cp. gt 12. — cf. Gn eS re ee spall Cs eae a iat Jc Ss Call) Mt ’s, 27; Rm 13, 9. — Lv 18, re 20, 10; Dt 22, 23. He a ee Rm ee SE t Gt Me 19, att ag 13, 9.— WrLo. rt: ph 4, 28. u (ai) Mt 19, 18. — cp. 23, 13 25, 19, 3+ 9%: 2%, 283° 24,239; — v. Dt 19, tte 10 49 gt 75 ai ni tthe! * Catech. R. “1 Pe v (all) ti 4, 73 13,9. = Le 12, - cf. Col $ pe vs a ; Heb 13, y Pro 6, os so 3: Mt 5, aS LIBER EXODUS 20, 18 — 21,29 a Deo postulasset Moysen interpretem praecipiendorum (18-21), per hunc accipit leges de Deo adorando et de altari faciendo (22-26), de servis et ancillis (21, 1-11), de damno immediate (12-27) vel mediate personae(28-36) z Heb 12 ,18, 19 a Dt 5, 25 ,27; 18, 16; Gal 3, 19, 20; Heb 12540, b cf. 1 Rg 12, ccf. Gn 325-1; ‘Ot 13, 13.) d Dt 47: ros 16) 25 xer ete ODE 45 tts" 18, 8, TO*'s Rg 8, 1 96, 2; Heb 12, “8. f Dt 4, 36; 2 Es 9,13; Heb 12, oor “cp. be BaF he 2 Rg 22, Ps T7540; 4 R219 335 £3 Ss HS 0 kes 2 Es 192 bS.73, 7; Jr 7, 10, 12. — cf. cp. 29, 42, 43. 7 Dt 7, i a ae Dire; 5. Dt 255 52S aye te m cf. 3 Rg Sayer re Py pie N Cy). 28, 42. [1 Mc 4, 47. acp. 24, 3; Dt 4, 14; 6, 1. b Dt 15, 12; Jr 34, 14.—v. Lv bet. Lv 25, 44-46. [25,39-41. a Eels, 23. e Dt 15, .16, hie 22, 8, 9, 3a — cf. Ps 81, 0 10, oth 35, 1 Cor 8, 5. cf s a: 2) 1s7'5;::5 t VE. 54a, 30 jcp. 20, 13; Gn 9, 6; Lv Bit Secs Nm : 35, 30, 31.— cf. Mt 2 1Dt Ag p stb v Nm see 25. mci. 1 Rg 24 rt, m Nm 35) 17; Di'4, 41-433/79, —v. Js 20, 2-9. 14) * Cone. Tr. s.14 cp. 7 de R. Rg 2, 28-34; 4 Rg 11,15. “ks m I, 9. q Dt 24, 7 T Chi og 37, 28. i. * of Catech. Rit 5,.203 t Mall) Mt 15, 4; Mr 7, 10. — Lv 20, 9; Dt 27, 16. — cf. Pro 20, 20; 30, II. uci. Lv 25, 45, 46. Pet 227 18,10, x cf. Dt 32, Seay 21. 2% y Dt r0, 2 z (all) Mt a 38. — Lv 24, 20; Dt 109, 21. aGn 9, 5. — cf. 3, 14. eius, non servum, non ancillam, non bovem, non asinum nec omnia quae illius sunt. 18 Cunctus autem populus *videbat voces et lampades et sonitum bucinae montemque fumantem; et perterriti ac pavore concussi, steterunt procul 19 dicentes Moysi: *Loquere tu nobis, et audiemus: non loquatur nobis Dominus, ne forte moriamur. 20 Et ait Moyses ad populum: YNolite timere; ut enim °probaret vos venit Deus, et ut eres illius esset in vobis et non peccaretis. 21 Stetitgue populus de onge éMoyses autem accessit ad caliginem in qua erat Deus. 22 Dixit praeterea Dominus ad Moysen: Haec dices filiis Israél: Vos vidistis quod /de caelo locutus sim vobis. 2% 9Non facietis deos argenteos nec deos aureos facietis vobis. 24/Altare de terra facietis mihi, et offeretis super eo holocausta et pacifica vestra, oves vestras et boves; tin omni loco in quo memoria fuerit nominis mei, veniam ad te et Sbenedicam tibi. 25Quod ‘si altare lapideum feceris mihi, ™non aedificabis illud de sectis lapidibus; si enim levaveris cultrum: super eo, polluetur. 26 Non ascendes per gradus ad altare meum, ”ne reve- letur turpitudo tua. ? Haec sunt “iudicia quae propones eis: 2 Si emeris servum Che- a braeum, sex annis serviet tibi; in septimo %egredietur liber gra- tis. 3 Cum quali veste intraverit, cum tali exeat; si habens uxorem, et uxor egredietur simul. 4Sin autem dominus dederit illi uxorem, et pepererit filios et filias, mulls et liberi eius erunt domini sui; ipse vero exibit cum vestitu suo. 5 °Quod si dixerit servus: Diligo domi- num meum et uxorem ac liberos, non egrediar liber, 6 oferet eum dominus /diis, et applicabitur ad ostium et postes, sperforabitque aurem eius subula, et erit ei servus in saeculum, 7 Si quis hyendiderit filiam suam in famulam, non egredietur_ sicut iancillae exire consueverunt. 8 Si displicuerit oculis domini sui, cui tradita fuerat, dimittet eam; populo autem alieno vendendi non ha- bebit potestatem, si spreverit eam. 9 Sin autem filio suo desponderit eam, iuxta morem filiarum faciet illi. 1 Quod si alteram ei acceperit providebit puellae nuptias et vestimenta, et pretium pudicitiae non negabit. 11 Si tria ista non fecerit, egredietur gratis absque pecunia. 12 jQui percusserit hominem volens occidere morte moriatur. 13 /Qui autem non est insidiatus, sed Deus “illum tradidit in manus eius, “constituam tibi locum in quem fugere debeat. 14 Si quis per industriam occiderit proximum suum et per insidias, °ab altari meo evelles eum ut moriatur. 15 pQui percusserit patrem suum aut matrem morte moriatur. 16 @Qui furatus fuerit hominem et “vendiderit eum ‘convictus noxae morte moriatur. 17 ‘(Qui maledixerit patri suo vel matri morte moriatur. 18 Si rixati fuerint viri, et percusserit alter proximum suum lapide vel pugno, et ille mortuus non fuerit, sed iacuerit in lectulo, | 19 si surrexerit et ambulaverit foris super baculum suum, innocens erit qui DPECUSSEEM, ita tamen ut operas eius et impensas in medicos restituat. 20 Qui percusserit servum suum vel ancillam virga, et mortui fue- rint in manibus eius, criminis reus erit. 2! Sin autem uno die vel duo- bus Supreyinerit, non subiacebit poenae, “quia pecunia illius est. 22 Si rixati fuerint viri, et percusserit quis mulierem praegnantem, et abortivum quidem fecerit, sed ipsa vixerit, subiacebit damno *quantum maritus mulieris expetierit et farbitri iudicaverint, 23 Sin autem mors eius fuerit subsecuta, reddet Yanimam pro anima, 24 2oculum pro oculo, dentem pro dente, manum pro manu, pedem pro pede, 25 adustionem pro adustione, vulnus pro vulnere, livorem pro livore. 26 Si percusserit quispiam oculum servi sui aut ancillae et luscos eos fecerit, dimittet eos liberos pro oculo quem eruit. 27 Dentem quo- que si excusserit servo vel ancillae suae, similiter dimittet eos liberos. 28 aSi bos cornu percusserit virum aut mulierem et mortui fuerint, lapidibus obruetur, et non comedentur carnes eius, dominus quoque bovis innocens erit. 29 Quod si bos cornupeta fuerit ab heri et nu- — 60 — aut bonis proximi illato, utputa furando, agros vastando (22, 1-6), custo- diam depositae vel commodatae rei negligendo (7-15), corrumpendo virginem etc. (16-20), advenam et viduam cortristando (21-27), de iu- LIBER EXODUS 21, 30 — 22, 27 diustertius, et contestati sunt dominum eius nec recluserit eum, oc- cideritque virum aut mulierem, et bos lapidibus obruetur et dominum eius occident. 29 Quod si 2pretium fuerit ei impositum, dabit pro anima sua quidquid fuerit postulatus. 31 Filium quoque et filiam, si cornu percusserit, simili sententiae subiacebit. 32 Si servum ancillam- que invaserit, “triginta siclos argenti domino dabit, “bos vero lapidi- bus opprimetur. 33 Si quis aperuerit cisternam et foderit et non operuerit eam, cecideritque bos aut asinus in eam, 34 reddet dominus cisternae pre- tium iumentorum; quod autem mortuum est ipsius erit. 35 Si bos alienus bovem alterius vulneraverit et ille mortuus fuerit, vendent bovem vivum et divident pretium, cadaver autem mortui inter se dispertient. 36Sin autem sciebat quod bos cornupeta esset ab heri et nudiustertius, et non custodivit eum dominus suus, reddet bovem pro bove et cadaver integrum accipiet. Si quis furatus fuerit bovem aut ovem, et occiderit vel vendi- : derit, quinque boves pro uno bove restituet et quattuor oves pro una ove. 20Si effringens fur domum, sive suffodiens fuerit inventus, et accepto vulnere mortuus iuerit, “percussor non erit reus sanguinis. 3 Quod si orto sole hoc fecerit, Zhomicidium perpetravit et ipse morietur. Si non habuerit quod pro furto reddat, ipse “venundabitur. 4 Si /in- ventum fuerit apud eum quod furatus est vivens sive bos, sive asinus sive ovis, Yduplum restituet. 5Si laeserit quispiam agrum vel vineam, et dimiserit iumentum suum ui depascatur aliena, quidquid optimum habuerit in agro suo vel in vinea pro damni aestimatione restituet. 6 Si egressus ignis in- venerit spinas, et comprehenderit acervos frugum sive stantes segetes in gutis, reddet damnum qui ignem succenderit. 7Si quis commendaverit amico pecuniam aut vas in custodiam, et ab eo, qui susceperat, furto ablata fuerint, si invenitur fur, duplum reddet; 8 si latet fur, dominus domus applicabitur ad “deos, et iurabit quod non extenderit manum in rem proximi sui 9 ad perpetrandam fraudem tam in bove quam in asino et ove ac vestimento et quidquid damnum inferre potest; ad “deos utriusque causa. perveniet et, si illi iudicaverint, duplum restituet proximo suo. 10 Si quis commendaverit proximo suo asinum, bovem, ovem et omne iumentum ad custodiam, et mortuum fuerit aut debilitatum vel captum ab hostibus, nullusque hoc viderit; 114usiurandum erit in me- dio, quod non extenderit manum ad rem proximi sui, suscipietque do- minus iuramentum, et ille reddere non cogetur. 12/JQuod si furto ablatum fuerit, restituet damnum domino; 13si comestum a bestia, deferat ad eum quod occisum est et non restituet. 14 Qui a proximo suo quidquam horum mutuo postulaverit, et de- bilitatum aut mortuum fuerit, domino non praesente, reddere compel- letur. 15 Quod si impraesentiarum dominus fuerit, non restituet, ma- xime si conductum venerat pro mercede operis sui. 16 Si seduxerit quis virginem necdum desponsatam dormieritque cum ea, ™dotabit eam et habebit eam uxorem. 17Si pater virginis dare noluerit, reddet pecuniam iuxta modum dotis quam. virgines accipere consueverunt. 18 “Maleficos non patieris vivere. 19 OQui coierit cum iumento morte moriatur. 20 PQui immolat diis occidetur, praeterquam Domino soli. 24 dAdvenam non contristabis neque adfliges eum; advenae enim et ipsi fuistis in terra Aegypti. 22 rViduae et pupillo non nocebitis. 2% Si laeseritis eos, *vocifera- buntur ad me, et ‘ego audiam clamorem eorum, 24 et indignabitur furor meus, percutiamque vos gladio, et “erunt uxores vestrae viduae et filii vestri pupilli. 25 VSi pecuniam mutuam dederis populo meo pauperi qui habitat tecum, non urgebis eum quasi exactor nec usuris opprimes. 26 zSi pignus a proximo tuo acceperis vestimentum, ante solis occasum reddes ei, 27 ipsum enim est solum, quo operitur, indumentum carnis 6b cp. 30,,12; Nm 35, 31, 32. ¢ cf, Zc-11, 12;°133 Mt 26, 15. d vr. 28. a2 Rg 12, 6. — cf. Pro 6, 31; Le 19, 8 b Mt 24, 43. c Nm 35, 27. — cf. Jr 2, 34. d D2 412. ecf. cp. 21, 2. fcp. 21, 16. ye: nea lg pelagy hevr. 28. — v. cp. 21, 6. i Heb 6, 16. j Gn 31, 39. 16] * Conc. Tr. s.25 cp. 6deR. EDE' 22%) 28; 298 m Gn 34, 12; 1 Rg 18, 25. n Lv 19, 26, 313; 20, 8 27; Dt 18, 10, II; 1 Rg 28, o Lv 18, 23; "Dt 27; 21. pLv 19, 4; 20, 5. — cf. Nm 25, 2, 7; 8; JS 23, 16; 1 Mc 2, 23, 24. — Vv. Dt 13, I-15; 17, 2-5. qd cp. 23, 9; Lv 19, 33; Dt 10, 18, 19; 24, 17, 18; 27, 19; tr 7,6; Zc 7, 10; Ml 3, 5. r Dt 24, 17; 27, 19; Ps 93, 6; Is 2,27; 23°-80,¢2% Jr-§;.28; Ez 22,775, 4€/7; 40;-JC », 27- sJb 34) 28; Ecli 4, 6; 35, 16, 19; Le 18,7. t Ps 17, a 4, 1 Ria Jc 5s, u Ps 108 os 4. 25.26] * Dieck Rk HT. 8; 13. OE ae: 35- 3H Dt 23, 19, 20; Es 5, 7; Ps 14, §; Pro 28, 8: Ez 18, 8, 173.22, 12. x Dt 24, 10-13, 17; 22, 6; 24,3, 95 Reo 20,16; Ez 18, 7, 16; Am 2,8. - cf. Pro 224129. — 6rn — LIBER EXODUS 22, 28 — 23, 31 dicibus non detrahendo, de decimis et primitits solvendis (28-31). Quibus et aliis additis praeceptis, deanno sabbatico,de falsis diis et de festis (23,1-19), quasi legis servandae testis et vindex angelus domini promittitur (20-23). WTS: 32. zp: 34, g: : Par 30, 9; 2 Es oe | s 85, Hii 2 vee ey phe Pe Eaiech Ri ld, 8, 9. — V. cp. “i b (all) c 23, 5. — cf. N Rg 19, my ees 10, 20; Ju 8 ect* Conc. Tr. s. 25 cb. 12 c cp. se 19; Pro 3,9. [de R. d cp.13,2, 12; 34,19; Ez44, 39. e Dt 15, 19. f Lv 22, rac ce 19, 6; Lv 11, 44, 45. ere ate 17, 15; 22; 8; Ez icf. Mt 7, 6. [4,143 44, 31. TAs Come Tr. s.13 cb. 5 deR. ao Lv 19, II; git 14, 3; 100, 5; Pro 10, 18; Eph 4, 25. bcp. 20, 16; Di 19, 16-18; Ps 11.— cf. 3 Rg 21,10, a Mi 26, 59-61; Ac 6, II, St 4, P< ; Pro 25} 2%] ae es RBs To; 1} 2 [Jr 5, 28, 29; Mi, s. 4 (all) Dnt E32; kaa ons Hearted icp. 34, 7. —cf.Pro17.26. j t 16, 193 27, 25. — cf. 1 Rg 8,3; 2 Par19,7; Ps25,10; Pro 17,23; Ecli'20,'31; Is 1 1.23; I cf..cp22,21. [53233 33, 15- m Gn 46, 5. n Lv 25, 4 Dt 15, I-11. > Di 495 Js 22, 5. aie 23, 7; Os 2,17; Zc 13, 2 14-19] cp. 34, 18- 26: by 23: ae cp. s = [Dt 13, 3, i bell 35 6. pei 3 1 Rg 9, 7; 54 24, 24. uv. VY. a v cp. 12, 83. Lv 2;; 1%. x% cf. cp. sf 10. 6: 1 9 CD, 22; .293:'34; 2 v2, 52% Nm 18, T2.v13% Dt 26, 2-10; 2 Es 10, 35; Ecli 7,°343 Ez 2 Dt 14,21 [44, 30. 20-23] L., T L. et C P, ; ds. SS. Ang. Cr 2") ; a CP. 14,19; 33,2 3 §,13,14 14 er Ps 33,8; 90,11; 4: 63, 9, 10. — cf. Dt 7, II-13. ar 22}v. Dt'4,"7 b Ps 77, 40, 56. c cf. ait 32, 34; 34, 7: Nm 14, $ 24, 19 & 12, 3; Dt 7, 11; °30,7; Jr > 2 Mc 10, 26. 30, 20. f cp. 33, 2; Dt 7, 22; Js 24,11. cp. 13, 5; JS 24, 8, ir. cp. 20,5. i Lv 18, 3; Dt 12, 30, 31. spe 27,19; j cp. 34, 13; Nm 33, 52; Dt 7, 25%" 22, 33 k Dt 6, 13; $0, ¥2)- 263: 28.73, 14; 13, 43 $ ts 5; Mt 4, 1 Dt 7, 13; o: Be [ ro. m cp. 155 2 t 7, 15. be s*Dt'?, 2 12, 3-II. t pe n TS *:8: Nm 343 33 Dt It, SI, 4. -— act 3 Rg 4, +h 243 iat 4 UJs°2r;'425 Jd x, 43°23; 2%. eius nec habet aliud in quo dormiat; si Yclamaverit ad me, exaudiam eum, quia *misericors sum. 28 aDiis non detrahes, et “principi populi tui non maledices. 29 De- cimas tuas et °primitias tuas non tardabis reddere. ¢Primogenitum filiorum tuorum dabis mihi. 3 ¢De bobus quoque et ovibus similiter facies: ‘septem diebus sit cum matre sua, die octava reddes illum mihi. 31 9Viri sancti eritis mihi; “carnem, quae a bestiis fuerit praegu- stata non comedetis, ised proicietis canibus. Z Non “suscipies vocem mendacii, nec iunges manum tuam ut pro impio dicas °falsum testimonium. 2cNon sequeris turbam ad faciendum malum; nec in iudicio plu- rimorum adquiesces sententiae ut a vero devies. 3 4 an cuperis quoque non misereberis in iudicio. 4 Si occurreris bovi inimici tui aut asino erranti, reduc ad eum. 5 Si videris asinum odientis te iacere sub onere, non pertransibis sed sublevabis cum eo. 6 Non declinabis in iudicium pauperis. 7 9Mendacium fugies. kInsontem et iustum non occides, quia ‘aversor impium. 8 JNec accipies munera, quae etiam excaecant prudentes et subvertunt verba iustorum. 9 /Peregrino molestus non eris; scitis enim advenarum animas, quia et ipsi ’peregrini fuistis in terra Aegypti. 10 Sex annis seminabis terram tuam et congregabis fruges eius; 11 anno autem septimo dimittes eam et requiescere facies, ut comedant pauperes populi tui; et quidquid reliquum fuerit edant bestiae agri. Ita facies in vinea et in oliveto tuo. 12 0Sex diebus operaberis, septimo die cessabis, ut requiescat bos et asinus tuus, et refrigeretur filius ancillae tuae et advena. 13 Omnia quae dixi vobis ?custodite. Et Yper nomen externorum deorum non iurabitis, neque audietur ex ore vestro. 14 Tribus vicibus per singulos annos mihi festa celebrabitis. "Sollem- nitatem azymorum custodies. 15 Septem diebus comedes azyma &sicut praecepi tibi tempore mensis novorum, quando ‘egressus es de Aegypto. ‘Non apparebis in conspectu meo vacuus. 16 Et sollemni- tatem messis primitivorum operis tui, quaecumque seminaveris in agro; sollemnitatem quoque in exitu anni, quando congregaveris omnes fruges tuas de agro. 17 Ter in anno apparebit omne mascu- linum tuum coram Domino Deo tuo. 18 VNon immolabis super fermento sanguinem victimae meae; “nec remanebit adeps sollemnitatis meae usque mane. 19 yPrimitias frugum terrae tuae deferes in domum Domini Dei tui. #Non coques haedum in lacte matris suae. 20 akcce ego mittam angelum meum, qui praecedat te et custodiat — in via et introducat in locum quem paravi. 21 Observa eum et audi vocem eius, nec “contemnendum putes, “quia non dimittet cum pec- caveris et est nomen meum in illo. 22 4Quod si audieris vocem eius, et feceris omnia quae loquor, “inimicus ero inimicis tuis et adfligam adfligentes te. 23/Praecedetque te angelus meus, et Yintroducet te ad Amorrhaeum et Hethaeum et Pherezaeum Chananaeumque et He- vaeum et Iebusaeum, quos ego conteram. 24Non adorabis deos eorum nec coles eos. ‘Non facies opera eorum, Jsed destrues eos et confringes statuas eorum. 25 *Servietisque Domino Deo vestro, ut benedicam panibus tuis et aquis et ”"auferam infirmitatem de medio tui. 26”Non erit infecunda nec sterilis in terra tua. Numerum dierum tuorum implebo. 27?Terrorem meum mittam in praecursum tuum, et Yoccidam omnem populum ad quem ingredieris, cunctorumque inimicorum tuorum co- ram te terga vertam 28 emittens “crabrones prius, qui fugabunt He- vaeum et Chananaeum et Hethaeum, antequam introéas. 298Non eiciam eos a facie tua anno uno, ne terra in solitudinem redigatur et crescant contra te bestiae. 30 Paulatim expellam eos de conspectu tuo, donec augearis et possideas terram. 31¢Ponam autem terminos tuos a mari Rubro usque ad _ mare Palaestinorum et a deserto usque ad fluvium; “tradam in manibus vestris habitatores terrae et eiciam eos de con- = 62° — Post haec Moyses iterum ascendens in montem et ad Deum accedens (24, 1-18) per quadraginta dies eruditur de materia (25, 1-9) et de forma totius sacrae supellectilis, nempe arcae foederis cum propitiatorio LIBER EXODUS 23, 32 — 25, 20 spectu vestro. 32°¢Non inibis cum eis foedus nec cum diis eorum. 33 Non habitent in terra tua, ne forte peccare te faciant in me, si servieris diis eorum, “quod tibi certe erit in scandalum. 2 Moysi quoque dixit: Ascende ad Dominum tu et Aaron, *Na- dab et Abiu et °septuaginta senes ex Israél, et adorabitis procul. 2 cSolusque Moyses ascendet ad Dominum, et illi non appropinqua- bunt, nec populus ascendet cum eo. 3 Venit ergo Moyses et narravit plebi omnia verba Domini ¢atque iudicia; responditque omnis populus una voce: @Omnia verba Domini, quae locutus est, faciemus. 4 /Scripsit autem Moyses universos sermones Domini; et mane con- surgens aedificavit altare ad radices montis et duodecim 9titulos per duodecim tribus Israél; 5 misitque iuvenes de filiis Israél, et “obtu- lerunt holocausta timmolaveruntque victimas pacificas Domino vitulos. - 6 /Tulit itaque Moyses dimidiam partem sanguinis et misit in crateras; partem autem residuam fudit super altare. 7 Adsumensque volumen foederis legit, audiente populo, qui dixerunt: Omnia quae locutus est Dominus faciemus et erimus oboedientes. 8 Ille vero sumptum san- guinem respersit in populum et ait: *Hic est sanguis foederis, quod _ pepigit Dominus vobiscum super cunctis sermonibus his. 9 Ascenderuntque Moyses et Aaron, Nadab et Abiu et ‘septuaginta de senioribus Israél; 19 et ”“viderunt Deum Israél, et sub pedibus eius quasi opus lapidis “sapphirini et quasi caelum, cum serenum est. 11 ONec super eos, qui procul recesserant de filiis Israél, misit manum suam; videruntque Deum et ?comederunt ac biberunt. 12 Dixit autem Dominus ad Moysen: @Ascende ad me in montem, et esto ibi; daboque tibi “tabulas lapideas et legem ac mandata quae scripsi, ut doceas eos. 13Surrexerunt Moyses et *Iosue minister eius; ascendensque Moyses in ‘montem Dei 14 senioribus ait: Exspectate hic donec revertamur ad vos. Habetis Aaron et “Hur vobiscum; si quid natum fuerit quaestionis, referetis ad eos. 15 Cumque ascendisset Moyses, Yoperuit nubes montem, 16 et habitavit “gloria Domini super Sinai tegens illum nube sex diebus. Septimo autem die vocavit eum de medio caliginis. 17 Erat autem species gloriae Domini quasi Yignis ardens super verticem montis in conspectu filiorum Israél. 18 Ingressusque Moyses 2medium nebu- lae ascendit in montem; et @fuit ibi quadraginta diebus et quadraginta noctibus. : ? 5 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 2 Loquere filiis Israél, ut tollant mihi primitias: ab omni homine, qui offeret %yltroneus, accipietis eas. 3 Haec sunt autem quae accipere debetis: aurum et argentum et aes, 4 Yhyacinthum et purpuram coccumque bis tinctum et “byssum, pilos caprarum ‘et %pelles arietum rubricatas pellesque ianthinas et ligna setim, 6 ¢oleum ad luminaria concinnanda, faromata in un- guentum et %thymiamata boni odoris, 7 “lapides onychinos et gemmas ad ornandum ephod ac ‘rationale. 8 Facientque mihi Jsanctuarium, et ‘habitabo in medio eorum. 9%”Juxta omnem similitudinem “taber- naculi, quod ostendam tibi, et omnium vasorum in cultum eius, sicque facietis illud. 10 OArcam de lignis setim compingite, cuius longitudo habeat duos et semis cubitos, latitudo cubitum et dimidium, altitudo cubitum similiter ac semissem. 11 Et deaurabis eam auro mundissimo intus et foris; faciesque supra ?coronam auream per circuitum 12 et quattuor circulos aureos, quos pones per quattuor arcae angulos: duo circuli sint in latere uno et duo in altero. 13 Facies quoque vectes de lignis setim, et operies eos auro; 14inducesque per circulos, qui sunt in arcae lateribus, ut portetur in eis; 15 %qui semper erunt in circulis nec unquam extrahentur ab eis. 16*Ponesque in arca $testificationem quam dabo tibi. 17 Facies et propitiatorium de auro mundissimo, duos cubitos et dimidium tenebit longitudo eius, et cubitum ac semissem latitudo. 18 Duos quoque cherubim aureos et ‘productiles facies ex utraque parte oraculi. 19 Cherub unus sit in latere uno et alter in al- tero. 20”Utrumque latus propitiatorii tegant expandentes alas et ope- vcp. 34, 12 2, 2. — cf. Js 9, 18. Lep. 34) 325 Dt. 7,169 224130; fs 2% 13; Jd 2,.3; Ps 105, 36; Sap 14, II. b Nm 11, 16. C vr. 13,-15, 18. t§;° Dt: 's;- Jd gf 8 dcp. 25° t. OCH; 10, 857 DS S278 4b] Ant. in fs. ded. Eccl. (4, 3) Ant. in cons, Eccl.— Of. in D. 18 p. Put. ght 34, 27; Dt 31,°9. g Gn 28, 18; 31, 45..— cf. 3 WACDt3; BZ; [Rg 18, 31. i Heb 9g, 18. j (all) Heb 9, 19, 20. 8] R. in fs. pretss. Sang. k Mt 26, 28 etc. — cf. Heb 13, 20%), IT Bt 2. j 9 aD m Gn 32, 30; Jd 13, 22; Is 6, I, 5. — cf. cp. 33, 20, 23; Jo f,. 1805 5-0-6, 16; jor, #.Z.1, 20:20, 2. [12, 20. o cf. cp. 33, 20-23. pcp. 18, 12; Gn 31, 54. OVE: 24.%§;. 18; LCD. 31,5018... 335 155102 Dts; PY . — ef. cp. 17, 9, F¥i CDS F2. [10. MOD ATE. TO-CEZS (2 Bice. vcp. 19, 9, 16. — cf. Mt. 17, 5. xcp. 16,10; Lv.9; 23;-Nm 14, 107 103,43. z Ecli 45, 5. acp. 34, 28; Dt 9, 9, 18, 25; Io, 10. — cf. Mt 4, 2. 1-7] cp. 35, 4-9. @cp. 35, 21, 29; 36, 2; Jd 5, 23. 1 Par’29; 3, 5; 9, 14; 1 ES t,.6;°2, 68; 3, $7, 10% 2° Es 11,3. — ch. 1-Mo*2, Aa: 2 Cor:8,-1250,°7. bcp .26, 1, 31,536: c Gn 41, 42. dcp. 26, 14. € Cp. 27, 20. f ep..30, 23. £ cp. 30,75 $43. 9%,.28: h Gn 2, 12. i cp. ae 4, 15. jcp. 36, I-4. Lcp. 29, 45; 3 Rg 6, 133 2 Cor m VY. 40. 6, 16; Ap 21, 3. 10-22] cp. 37, I-9. to, 11] R. in fs. ss. spin. Cor. o Dt 10, 3; Heb 9, 4. P V¥._24,; 25; CD. .30, 3, 4. q3 Rg 8, 8. 76} Wie VE... 20, 27. rci. Dt-3r, 26: 3 Reg 8, 9. Scp. 40, 18; ee S 18] * Catech. R. IT 2, 17. Evtwx 315 CPu37, 17,22; Nm 8, Ast £0,020. 1k tO. 6) u3 Rg 8, 7; 1 Par 28, 18; Heb 9, 5. — cf. Heb 4, 16. LIBER EXODUS 25, 21 — 26, 20 et cherubin (10-22), mensae panum propositionis (23-30), candelabri cum lucernis et emunctoriis (31-40), tabernaculi cum tabulis, vectibus (26, 1-30), et velamine ad separandum sanctissimum a sancto, etc. (31-37), vcp. 26, 34; 40, 18. x vr. 16. Y CP. 29, 42, 43; 30, 6, 36; Lv 6, 2; 4 Rg 19, 15; Ps 79, 2; 13 3 7, 16. ra 23-28] cp. 37, 10-1 ee, Ga Re De toda ai of heh. ae Heb 9 b cf. vr. ae c cp. 26, 29; 30, 4; 36, 34; 37, 14, 27; 38,:5. dcp. 37, 16; Nm 4, 7 e Lv 24, 5, 6. Fa R cp. 37, I “gs 493 ee 4, 2; Heb par $e 12. ev. cp. 31,8; 39, 36; Lv 24,4. h Lv 24, King a Par 13; 11. iNm 8, j (all) Heb 8, 5; Ac 7, 44. — vr. 9; cp. 26, 0; 27, 8; Nm 8; 4. — cf. 1 Par 28, 11, 19. acp. 25,9 b vr. 31, 36; Ch.428, 6; 15% 36, 8, 35; 39, 3, 8. c cf. cp. 36, 14. 13-7] cp. 36, 8-38. dcp 25, 5. rientes oraculum, respiciantque se mutuo versis vultibus in propitiato- rium, Yquo operienda est arca, 21 in qua pones testimonium quod dabo tibi. 22 ¥Inde praecipiam et loquar ad te supra propitiatorium ac , “de medio duorum cherubim, qui erunt super arcam testimonii, cuncta quae mandabo per te filiis Israél. 23 ¢Facies et mensam de lignis setim habentem duos cubitos lon- sites et in latitudine cubitum et in altitudine cubitum ac semissem. 4 Et inaurabis eam auro purissimo; faciesque illi “labium aureum per circuitum, 25 et ipsi labio coronam interrasilem altam quattuor di- gitis; et super illam alteram coronam aureolam. 26 Quattuor quoque circulos aureos praeparabis, et pones eos in quattuor angulis eiusdem mensae per singulos pedes. 27 Subter coronam erunt circuli aurei, ut mittantur “vectes per eos et possit mensa portari. 28 Ipsos quoque vectes facies de lignis setim, et circumdabis auro ad subvehendam mensam. 29 Parabis et Yacetabula ac phialas, thuribula et cyathos, in quibus offerenda sunt libamina, ex auro purissimo. 30 Et pones super mensam “panes propositionis in conspectu meo semper, 31 /Facies et candelabrum ductile de Yauro mundissimo, hastile eius et calamos, scyphos et sphaerulas ac lilia ex ipso procedentia. 32 Sex calami egredientur de lateribus, tres ex uno latere et tres ex altero. 33 Tres scyphi quasi in nucis modum per calamos singulos sphaeru- laque simul et lilium; et tres similiter scyphi instar nucis in calamo altero sphaerulaque simul et lilium; hoc erit opus sex calamorum, qui producendi sunt de hastili. 34 In ipso autem candelabro erunt quattuor scyphi in nucis modum sphaerulaeque per singulos et lilia. 35 Sphaerulae sub duobus calamis per tria loca, qui simul sex fiunt, procedentes de hastili uno. 36 Et sphaerulae igitur et calami ex ipso erunt, universa ductilia deauro purissimo. 37Facies et lucernas septem, et pones eas super candelabrum, ut “luceant ‘ex adverso. 38 Emun- ctoria quoque et ubi, quae emuncta sunt, exstinguantur fiant de auro purissimo. 39 Omne pondus candelabri cum universis vasis suis habebit talentum auri purissimi. 49 fInspice et fac secundum exemplar, quod tibi in monte monstratum est. 2 6 “Tabernaculum vero ita facies: decem cortinas de “bysso retorta et hyacintho ac purpura coccoque bis tincto variatas opere plu- mario facies. 2 Longitudo cortinae unius habebit viginti octo cubitos, latitudo quattuor cubitorum erit. Unius mensurae fient universa ten- toria. 3 Quinque cortinae sibi iungentur mutuo, et aliae quinque nexu simili cohaerebunt. 4Ansulas hyacinthinas in lateribus ac summitatibus facies cortinarum, ut possint invicem copulari. 5Quinquagenas ansulas cortina habebit in utraque parte ita insertas, ut ansa contra ansam veniat, et altera alteri possit aptari. § Facies et quinquaginta circulos aureos, quibus cortinarum vela iungenda sunt, ut unum tabernaculum fiat. 7 Facies et “saga cilicina undecim ad operiendum tectum taber- naculi, 8 Longitudo sagi unius habebit triginta cubitos et latitudo quattuor: aequa erit mensura sagorum omnium. 9E quibus quinque iunges seorsum, et sex sibi mutuo copulabis, ita ut sextum sagum in fronte tecti duplices. 10 Facies et quinquaginta ansas in ora sagi unius, ut coniungi cum altero queat; et quinquaginta ansas in ora sagi alterius, ut cum altero copuletur. 11 Facies et quinquaginta fibulas aeneas, quibus iungantur ansae, ut unum ex omnibus operimentum fiat. 12 Quod autem superfuerit in sagis, quae parantur tecto, id est unum sagum quod amplius est, ex medietate eius operies posteriora tabernaculi. 13 Et cubitus ex una parte pendebit et alter ex altera, qui plus est in sagorum longitudine, utrumque latus tabernaculi protegens. 14 Facies et operimentum aliud tecto %de pellibus arietum rubricatis, et super hoc rursum aliud operimentum de ianthinis pellibus. 15 Facies et tabulas stantes tabernaculi de lignis setim, 16 quae sin- gulae denos cubitos in longitudine habeant et in latitudine singulos ac semissem. 17 In lateribus tabulae duae incastraturae fient, quibus ta- bula alteri tabulae connectatur; atque in hunc modum cunctae tabulae parabuntur. 18 Quarum viginti erunt in latere meridiano, quod vergit ad austrum, 19 quibus quadraginta bases argenteas fundes, ut binae bases singulis tabulis per duos angulos subiciantur. 29In latere quoque altaris hclocaustorum (27, 1-8), et atrii tabernaculum ambientis cum ipsius tentoriis etc. (9-19). Deinceps, post praeceptum de oleo cande- labri (20, 21), plura traduntur de vestibus Aaron et filiorum eius, LIBER EXODUS 26, 21 — 27, 21 secundo tabernaculi, quod vergit ad aquilonem, viginti tabulae erunt, 21 guadraginta habentes bases argenteas; binae bases singulis tabulis supponentur. 22 Ad occidentalem vero plagam tabernaculi facies sex tabulas, 2% et rursum alias duas quae in angulis erigantur post tergum tabernaculi. 24 Eruntque coniunctae a deorsum usque sursum, et una omnes compago retinebit. Duabus quoque tabulis, quae in angulis ponendae sunt, similis iunctura servabitur. 25 Et erunt simul tabulae octo, bases earum argenteae sedecim, duabus basibus per unam tabulam supputatis. 26 Facies et vectes de lignis setim quinque ad continendas tabulas in uno latere tabernaculi; 27 et quinque alios in altero, et eiusdem numeri ad occidentalem plagam; 28 qui mittentur per medias tabulas a summo usque ad summum. 29Ipsas quoque ta- bulas deaurabis et fundes in eis anulos aureos, “per quos vectes tabulata contineant, quos operies laminis aureis. 39 Et eriges taberna- culum /iuxta exemplar quod tibi in monte monstratum est. 31 Facies et Yvelum de hyacintho et purpura coccoque bis tincto et hbysso retorta opere plumario et pulchra varietate contextum; 32quod appendes ante quattuor columnas de lignis setim, quae ipsae quidem deauratae erunt, et habebunt capita aurea, sed bases argenteas. 33 In- seretur autem velum per circulos, intra quod pones arcam testimonli jquo et sanctuarium et sanctuarii sanctuaria dividentur. 34 *Pones et propitiatorium super arcam testimonii in sancto sanctorum 35 /men- samque extra velum et contra mensam "candelabrum in latere taber- naculi meridiano; mensa enim stabit in parte aquilonis. 36 Facies et -“tentorium in introitu tabernaculi de °hyacintho et purpura coccoque bis tincto et bysso retorta opere plumarii. 37 Et quinque columnas deaurabis lignorum setim, ante quas ducetur tentorium, quarum erunt capita aurea et bases aeneae. 27 Facies et “altare de lignis setim, quod habebit quinque cubitos in longitudine et totidem in latitudine, id est quadrum, et tres cubitos in altitudine. 2 ’Cornua autem per quattuor angulos ex ipso erunt; et Coperies illud aere. %Faciesque in usus eius lebetes ad su- scipiendos cineres et forcipes atque “fuscinulas et ignium receptacula : omnia vasa ex aere fabricabis. 4 Craticulamque in modum retis aeneam, per cuius quattuor angulos erunt quattuor anuli aenei, 5 quos pones subter arulam altaris; eritque craticula usque ad altaris medium. §& Facies et vectes altaris de lignis setim duos, quos operies laminis aeneis; 7 et induces per circulos, eruntque ex utroque latere altaris ad portandum. 8 ¢Non solidum sed inane et cavum intrinsecus facies illud, /sicut tibi in monte monstratum est. 9 Facies et atrium tabernaculi, in cuius australi plaga contra meri- diem erunt tentoria de bysso retorta. Centum cubitos unum latus tenebit in longitudine, 19 et columnas viginti cum basibus totidem aeneis, quae capita cum caelaturis suis habebunt argentea. 11 Similiter et in latere aquilonis per longum erunt tentoria centum cubitorum, columnae viginti et bases aeneae eiusdem numeri et capita earum cum caelaturis suis argentea. 12 In latitudine vero atrii, quod respicit ad occidentem, erunt tentoria per quinquaginta cubitos et columnae decem basesque totidem; 13 in ea quoque atrii latitudine, quae respi- cit ad orientem, quinquaginta cubiti erunt. 14In quibus quindecim cubitorum tentoria lateri uno deputabuntur columnaeque tres et bases totidem; 15 et in latere altero erunt tentoria cubitos obtinentia quin- decim, columnae tres et bases totidem. 16In introitu vero atrii fiet 9ten- torium cubitorum viginti ex hyacintho et purpura coccoque bis tincto et bysso retorta, opere plumarii; columnas habebit quattuor cum ba- sibus totidem. 17 Omnes columnae atrii per circuitum vestitae erunt argenteis laminis capitibus argenteis et basibus aeneis. 18 In longitu- dine occupabit atrium cubitos centum, in latitudine quinquaginta, altitudo quinque cubitorum erit; fietque de bysso retorta, et habebit bases aeneas. 19 Cuncta vasa tabernaculi in omnes usus et caeremo- -nias, tam paxillos eius quam atrii, ex aere facies. 20iPraecipe filiis Israél ut adferant tibi oleum de arboribus olivarum purissimum piloque contusum, ut ardeat lucerna semper 2! in ‘taber- naculo testimonii, Jextra velum quod oppansum est testimonio. Et €V. Cp. 25, 27. fv. cp. 25, 9, 40. gcp. 36, 35. — cf. Lv 16, 2; 2 Par 3, 14; Mt 27, 51; Heb Avr. 1. [9, 3. tv. cp. 16, 34. jcf. Heb 9, 3. Rcp. 25, 21; 40, 18. lcp. 40, 20; Heb 9, 2. mCP. 40, 22. CD 02-7516 5136, 37. OV. F313 CD. 25574< 1-8] cp. 38, 1-7. acf. Ez 43, 13. bcp. 29, 12; 30, 2. — cf. Lv 4, qt 30; 3 Rg 1, 50; Ps117, ccf. Nm 16, 38. [27. at’ Rg 2, “13. ecf. cp. 20, 24. fv. cp. 25, 40; 26, 30. 9-19] cp. 38, 9-20. gcp. 26, 36. hLw 24, 1-4. $ CP. 25, 22; 20, 42; 30, 36. ZV. CPs 26, 31. (5) — 65 — LIBER EXODUS 28, 1-35 scilicet de superumerali seu ephod (28, 1-14), de rationali cum duo- decim lapidibus pretiosis in quattuor ordines distributis (15-30), de tunica hyacinthina (31-35), de lamina aurea et thiara (36-39), deque bcp. 30, 8; z Rg 3, 3;.2 Par 545.22, ™ cp. 35, 43; 29, 9, 28; Lv 3, 17 e aNm ih 7; Heb 5, 4 b1 Par 23, 13. dvr. 40; CD. 29, 29; 31, 303 $9, 1°25 'LV8)"7,. 30:..Nm 20, 26,28. — v. cp. 29, 5-9. éecp. 3%, 3, 6; 35, 10, 25; fe f vr. 15. az vr. 6. Vr... 31. ivr. 39. — cf. Lv 8, 7., JCD. 255.3 6-12] cp, 39, 2-7. k cf. Ecli 45, £2,°13% l vr.°29,: 28 cp. 29,52. Lv 8,.7. m cf. Sap 18, 24. MVY. 29, 30. ocf. Nm 16, 40; Js 4, 7; Zc 6, I4. 15-28] cp. 39, 8-21. ¢-cf..Ez,28, 13;; Sap? 28):-24; Ap 21, 19, 20. qvr. 8. vr. 12, 30. Sv. vr. 12. tLv 8, 8; Dt 33, 8 etc. — cf. 1 Rg 23, 9; 30, 7, 8; Ecli 45, 12. 31-42] cp. 39, 22-31. u Ecli 45, 9-12. 0 CDs 30; 243 Tov 167 2; 233 lcollocabunt eam Aaron et filii eius, ut usque mane luceat coram Domino. ™Perpetuus erit cultus per successiones eorum a filiis Israél. 2 Applica quoque ad te “Aaron fratrem tuum cum filiis suis de medio filiorum Israél, ut °sacerdotio fungantur mihi: Aaron, ¢Nadab et Abiu, Eleazar et Ithamar. 2¢Faciesque vestem sanctam Aaron fratri tuo in gloriam et decorem. 3 Et loqueris ¢cunctis sapientibus corde, quos replevi spiritu pru- dentiae, ut faciant vestes Aaron, in quibus sanctificatus ministret mihi. 4 Haec autem erunt vestimenta quae facient: frationale et %super- umerale, “tunicam et ‘lineam strictam, cidarim et balteum. Facient vestimenta sancta fratri tuo Aaron et filiis eius ut sacerdotio fungantur mihi. 5 Accipientque Jjaurum et hyacinthum et purpuram coccumque bis tinctum et byssum. 6 kFacient autem superumerale de auro et hyacintho et purpura coccoque bis tincto et bysso retorta opere polymito. 7Duas oras iunctas habebit in utroque latere summitatum, ut in unum redeant. 8 ‘Ipsa quoque textura et cuncta operis varietas erit ex auro et hyacintho et purpura coccoque bis tincto et bysso retorta. 9 Sumesque duos lapides onychinos et sculpes in eis nomina filiorum Israél: 1®sex nomina in lapide uno et sex reliqua in altero, iuxta ordinem nativitatis eorum. 11™Qpere sculptoris et caelatura gemmarii sculpes eos nominibus filiorum Israél inclusos auro atque circumdatos, 12et pones in utroque latere superumeralis memoriale filiis Israél. “Portabitque Aaron no- mina eorum coram Domino super utrumque umerum °ob recorda- tionem. 13 Facies et uncinos ex auro et duas catenulas ex auro purissimo sibi invicem cohaerentes, quas inseres uncinis. 15 Rationale quoque iudicii facies opere polymito iuxta texturam superumeralis ex auro, hyacintho et purpura coccoque bis tincto et bysso retorta. 16 Quadrangulum erit et duplex; mensuram palmi habe- bit tam in longitudine quam in latitudine. 17 pPonesque in eo quattuor ordines lapidum: in primo versu erit lapis sardius et topazius et smaragdus; 18 in secundo carbunculus, © sapphirus et iaspis; 19 in tertio ligurius, achates et amethystus; 29 in quarto chrysolithus, onychinus et beryllus. Inclusi auro erunt per ordines suos. 21 Habebuntque nomina filiorum Israél: duodecim no- minibus caelabuntur singuli lapides nominibus singulorum per duo- decim tribus. 22 Facies in rationali catenas sibi invicem cohaerentes ex auro purissimo 23 et duos anulos aureos, quos pones in utraque rationalis summitate; 24 catenasque aureas iunges anulis, qui sunt in marginibus eius; 25 et ipsarum catenarum extrema duobus copu- labis uncinis in utroque latere superumeralis quod rationale respicit. 26 Facies et duos anulos aureos, quos pones in summitatibus rationalis in oris, quae e regione sunt superumeralis et posteriora eius adspiciunt. 27 Necnon et alios duos anulos aureos, qui ponendi sunt in utroque latere superumeralis deorsum, quod respicit contra faciem iuncturae inferioris, ut Yaptari possit cum superumerali, 28 et stringatur ratio- nale anulis suis cum anulis superumeralis vitta hyacinthina, ut maneat iunctura fabrefacta, et a se invicem rationale et superumerale nequeant separari. 29*Portabitque. Aaron nomina filiorum Israél in rationali iudicii super pectus suum, quando ingredietur sanctuarium, *memo- riale coram Domino in aeternum. 30 ¢Pones autem in rationali iudicii doctrinam et veritatem, quae erunt in pectore Aaron, quando ingredietur coram Domino; et gestabit iudicium filiorum Israél in pectore suo in conspectu Domini semper. 31 Facies et tunicam superumeralis totam hyacinthinam, 32 in cuius medio supra erit capitium et ora per gyrum eius textilis, sicut fieri solet in extremis vestium partibus, ne facile rumpatur. 33 Deorsum vero, ad pedes eiusdem tunicae per circuitum, quasi mala punica facies ex hyacintho et purpura et cocco bis tincto, mixtis in medio tintinnabulis, 24 ita ut tintinnabulum sit aureum et malum punicum, rursumque tintinnabulum aliud aureum et malum punicum. 35 “Et vestietur ea Aaron in officio ministerii ut audiatur sonitus quando in- greditur et egreditur sanctuarium in conspectu Domini, et Ynon moriatur. ats BG sacerdotalibus tunicis et feminalibus (40-43). Tandem, descripto consecra- tionis sacerdotalis ritu, tum quoad res tum quoad personas (29, 1-9), tum quoad sacrificia in eo peragenda (10-37), additisque praeceptis LIBER EXODUS 28, 36 — 29, 28 36 Facies et laminam de auro pusissimo, in qua sculpes opere cae- latoris “sanctum Domino. 37 Ligabisque eam vitta hyacinthina et erit super tiaram 38 imminens fronti pontificis. YPortabitque Aaron iniquitates eorum, quae obtulerunt et sancti- ficaverunt filii Israél in cunctis muneribus et donariis suis. Erit autem lamina semper in fronte eius, ut placatus sit eis Dominus. 39 Stringes- que idunicam bysso, et tiaram byssinam facies et balteum opere plumarii. 40 Porro @filiis Aaron tunicas lineas parabis et balteos ac tiaras in gloriam et decorem, 41 4vestiesque his omnibus Aaron fratrem tuum et filios eius cum eo. Et cunctorum °consecrabis manus, “sanctifica- bisque illos, ut sacerdotio fungantur mihi. 424Facies et feminalia linea ut operiant carnem turpitudinis suae a renibus usque ad femora, 43 et utentur eis Aaron et filii eius quando ingredientur tabernaculum testimonii, vel quando appropinquant ad altare ut ministrent in sanc- tuario, @ne iniquitatis rei moriantur. /Legitimum sempiternum erit Aaron et semini eius post eum. 2 Sed et hoc facies ut mihi in sacerdotio consecrentur: “Tolle vitu!um de armento et arietes duosimmaculatos 22panesque azy- ' mos et crustulam absque fermento, quae conspersa sit oleo, lagana quoque azyma oleo lita: de simila triticea cuncta facies 3 et posita in canistro offeres; vitulum autem et duos arietes 4 et Aaron ac filios eius applicabis ad ‘ostium tabernaculi testimonii. “Cumque laveris pa- trem cum filiis suis aqua, 54%indues Aaron vestimentis suis, id est linea et tunica et superumerali et rationali, quod constringes balteo, 6et &pones tiaram in capite eius et laminam sanctam super tiaram, 7et foleum unctionis fundes super caput eius; atque hoc ritu conse- crabitur. 8 Filios quoque illius applicabis, et Jindues tunicis lineis cingesque balteo. 9 Aaron scilicet et liberos eius, et impones eis mi- tras; heruntque sacerdotes mihi religione perpetua. Postquam ‘initiaveris manus eorum, 1%%applicabis et vitulum coram tabernaculo testimonii; kimponentque Aaron et filii eius manus super caput illius, 11 et mactabis eum in conspectu Domini iuxta ostium tabernaculi testimonii. 12 Sumptumque de sanguine vituli pones super lcornua altaris digito tuo, reliquum autem sanguinem fundes iuxta basim eius. 13 ™Sumes et adipem totum, qui operit intestina, et reti- culum iecoris ac duos renes et adipem, qui super eos est, et offeres incensum super altare; 14carnes vero vituli et corium et fimum combures foris “extra castra, eo quod °pro peccato sit. 15 ?Unum quoque arietem sumes, Ysuper cuius caput ponent Aaron et filii eius manus: 16 quem cum mactaveris, tolles de sanguine eius et fundes circa altare. 17 Ipsum autem arietem secabis in frusta, lotaque inte- stina eius ac pedes pones super concisas carnes et super caput illius. 18 Et offeres totum arietem in incensum super altare: oblatio est Domino ‘odor suavissimus victimae Domini. 19 Tolles quoque arietem ‘alterum, ‘super cuius caput Aaron et filii eius ponent manus; 29 quem cum immolaveris, sumes de sanguine eius, et pones super extremum auriculae dextrae Aaron et filiorum eius et super pollices manus eorum ac pedis dextri, fundesque san- guinem super altare per circuitum. 21 Cumque tuleris de sanguine, qui est super altare, et “de oleo unctionis, asperges Aaron et vestes eius, filios et vestimenta eorum; consecratisque ipsis et vestibus, 22tolles Yadipem de ariete et caudam et “arvinam, quae operit vitalia, ac reticulum iecoris et duos renes atque adipem, qui super eos est. armumque dextrum, eo quod sit aries Yconsecrationis, 23 @tortamque panis unius, crustulam conspersam oleo, laganum de canistro azymo- rum, quod positum est in conspectu Domini, 24 ponesque omnia super manus Aaron et filiorum eius, et %sanctificabis eos elevans coram Domino. 25 Suscipiesque universa de manibus eorum, et incendes super altare in holocaustum Codorem suavissimum in con- spectu Domini, quia oblatio eius est. 26Sumes quoque pectusculum de ariete, quo initiatus est Aaron, %sanctificabisque illud elevatum coram Domino, et cedet in partem tuam. 27 Sanctificabisque et gpec- tusculum consecratum et armum, quem de ariete separasti, 8 quo initiatus est Aaron et filii eius, cedentque in partem Aaron et filio- xLv 8, 9. — cf. Sap 18, 24; Ecli 45, 14. y Lv Io, 17; Nm 18, 1. — cf. Is ae Ez 4, -6; Jo 1, 29; Heb 9, 28; t62, 24. z mt, 39, 41. — cf. Ez 44, £7, Gs ONE,.32. oe a9 73; 30, 30; 40, 13; Lv c ep. 2 9; Heb 7, 28. cf. V 21, 10, d Lv 6, 10; 16, 4; Ez 44, 18. pasha 9 cp. 20, 26. GAL 853,527 5620,029. fcp. 27, 21. -34] Lv 8, 1-32. V9; 2. b Lv 2, 4. — v. Lv 6, 20-22. ccp. 40, 12. — cf. Heb to, 22. dcp. 28, 2-4. ecp. 28, 36, 373 Loe ys Ecli 45, 14. — cf. f NT. 2102p. 28, 4I at 25% Lv 10, ¥: 23,5103 in B5i256 Ps¢1 32,25 wel: 45, 18. es 28, 4, 3 CD: 12750412 he E857. ivr. 29.33; Lv 16.32 Je 17, 6), Sly. Op. 98, Ali PLVIT » 3. Rk vr. 15, 19; Lv 1, 4. ivi ep. 29, 2 m LV 3, 3, 4. ber eit 12, 21; Nm 50;-3) eb 13, II. otk 363. Cp... 30, 10. P Ml ts qd vr. 10, 19. — cf Lv I, 4; 4, 15. rvr. 25, 41. — v. Gn 8, 21. Svr. I. fevr.. 10,15 “vr. 7 v Lv 3, 3 4 XNEeI3 y Lv 7, 37 SNES 223 a Lv 7, 30;.Nm. §, 25; 6; 20. b Lv 6, 22. Cc vr. 18, 41. dvr. 24. e Lv 7, 31-34; 10, I 1 153 Nm 18, 11, 18. — cf. Dt 18, 3. — 67 — LIBER EXODUS 29, 29 — 30, 19 de iugi sacrificio (38-46), de altari thymiamatis, de incenso super eo adolendo et de eius annuali sanguinis aspersione (30, 1-10), de dimidio siclo pro tabernaculo solvendo (II-16), de labro aeneo faciendo (17-21), ficp.27;, 21; Lv 10; 15. 29, 30] Of. in Ms. pro elig. s. Pont g vr. 9: Nm 18, 8. — cf. Nm 20, 26, 28. h Lv 8, 33-35. iLv 8, 31; 24, 9. — cf. Mt 2: A. SAV, FO; 24, ES 29, Rk LV:22,: £0: Uvr. 24s-06D.080;\320, MCD. 30, 26, 28, 29; 40, 10. ncp. 40, II etc. ocp. 30, 29. — cf. Mt 23, 19. 38-42] Nm 28, 2-8. pz Par 16, 40; 2 Par 2, 43 13; 11; 31,.3; Es 3, 3. oct. Dn. 8, 12-335 9; 275-225 tr; Heb 10, 11. r4 Rg 16, 15; Ez 46, 13-15. $3 Re 18, 29, 36; 1 Es 9, 4, 5; Ps 140, 2; Dn 9g, 21. t Lv 6, 14, 18. u“u CP. 30, 9; 40,27; Lv 2, 1 etc. U.VI., 2185) 2S MV. CD. 28324. y cp. 40, 32. — cf. 3 Rg 8, 11; 2 Par 5, 14; 7, 1-3; Ez 43, 5; Ag 2, 7-9; Ml 3, 1. gs Lv 233-15; 22; 9,:16. “@cp. 25,:83 Lv 26,123 Rg 6,17; Ze 2; 10; 2 Gors6,26; Ap. 21, 3. — cf. Jo 14, 27, 73. 1-5] cp. 97, 25-28. 1] R. in fs. ss. spin. Cor. acp. 40, 5; Lv 4, 7; Ap 8, 3. bv. 39, 38; 40, 5, 24; Nm 4, LJ; 3] uv. or. 7 av. Cp. 25,27. Vv. UP écp. 25, 21, 22. i vr. 34; CP. 31, 1%; 37, 29; 40, 292):% RE2, FOL Tear 27. 13° -2 Pal -2.Angeer aie se 140, 2; Lc rt, 9. es CD62: 73203 285 v.20, :-2. i Lv 16, 18; 23, 27 29, 3 Vv. cp. 29, mNm 1,2-5; 26,2; 2 Rg 24,2. ACD; 2 Lar 30° Nm 31, 50; Ps 48, 8. — cf. Mt 22, 19. ocf, 2 Rg 24, 15. pcp. 38, 25. q cp. 38, 24; Lv 5,15; 27,3, 25. r Lv 27, 25; Nm 3, 47; 18,16; Ez 45, 12. se = 38, 26; Mt 17, 24. — cf. mn 24, 22. b tcf. Jb 34, 19; Pro 22, 2; Eph uv. CD. 38, 25-31. 6, 9. vcf. cp. 28) 12; 39, 7; Nm 16, 40. xcp. 38, 8. — cf. 3 Rg 7, 38. y cp. 40, 7, 28. z cp. 40, 29, 30; Ps 25, 6. — cf. Is 52, 11; Heb ro, 22. rum eius /iure perpetuo a filiis Israél; quia primitiva sunt et initia de victimis eorum pacificis quae offerunt Domino. 29 Vestem autem sanctam, qua utetur Aaron, %habebunt filii eius post eum, ut ungantur in ea et “consecrentur manus eorum. 30 Sep- tem diebus utetur illa qui pontifex pro eo fuerit constitutus de filiis eius et qui ingredietur tabernaculum testimonii ut ministret in san- ctuario. 31 Arietem autem consecrationis tolles et coques carnes eius in loco sancto, 32 quibus vescetur Aaron et filii eius. (Panes quoque, qui sunt in canistro, in vestibulo tabernaculi testimonii comedent, 33 ut Jsit placabile sacrificium et sanctificentur offerentium manus. ‘Alienigena non vescetur ex eis, quia sancti sunt. 34 Quod si reman- serit de carnibus consecratis sive de panibus usque mane, combures reliquias igni; non comedentur, quia sanctificata sunt. 35 Omnia, quae praecepi tibi, facies super Aaron et filiis eius. Septem diebus con- secrabis manus eorum, °6 et 'vitulum pro peccato offeres per singulos dies ad expiandum, mundabisque altare, cum immolaveris expiationis hostiam, et “unges illud in sanctificationem. 37 Septem diebus expiabis altare et sanctificabis, et erit “sanctum sanctorum: “omnis qui tetigerit illud sanctificabitur. 38 Hoc est quod facies in altari: ?Agnos anniculos duos %per sin- gulos dies iugiter, 3%unum agnum "mane et alterum ‘vespere, 40deci- mam partem similae conspersae oleo tuso, quod habeat mensuram quartam partem hin et vinum ad libandum eiusdem mensurae in agno uno. 41 Alterum vero agnum offeres ad vesperam, “iuxta ritum matu- tinae oblationis et iuxta ea quae diximus: in odorem suavitatis 42 sacrificium est Domino Yoblatione perpetua in generationes vestras ad ostium tabernaculi testimonii coram Domino, “ubi constituam ut loquar ad te. 43Ibique praecipiam filiis Israél, et Ysanctificabitur altare in gloria mea. 44 Sanctificabo et tabernaculum testimonii cum altari et “Aaron cum filiis suis, ut sacerdotio fungantur mihi. 45 Et %habi- tabo in medio filiorum Israél eroque eis Deus, 46 et scient quia ego Dominus Deus eorum, qui eduxi eos de terra Aegypti, ut manerem inter illos: ego Dominus Deus ipsorum. 3 Facies quoque “altare ad adolendum thymiama de lignis setim 2 habens cubitum longitudinis et alterum latitudinis, id est qua- drangulum, et duos cubitos in altitudine. “Cornua ex ipso procedent. 3 ¢Vestiesque illud auro purissimo tam craticulam eius quam parietes per circuitum et cornua. Faciesque ei coronam aureolam per gyrum 4et duos anulos aureos sub corona per singula latera, 4ut mittantur in eos vectes et altare portetur. 5 Ipsos quoque vectes facies de lignis setim et inaurabis. 6 Ponesque altare contra velum, quod ante arcam pendet testimonii, °coram propitiatorio, quo tegitur testimonium ubi loquar tibi. 7Et /adolebit incensum super eo Aaron suave fragrans mane. 9Quando componet lucernas, incendet illud; 8%et quando collocabit eas ad vesperum, uret thymiama sempiternum coram Domino in ge- nerationes vestras. 9 Non offeretis super eo thymiama “compositionis alterius nec oblationem et victimam nec libabitis libamina. 10 Et ideprecabitur Aaron super cornua eius semel per annum in sanguine, jquod oblatum est pro peccato; et placabit super eo in generatio- nibus vestris. ‘Sanctum sanctorum erit Domino. 11 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 12 ”Quando tuleris summam filiorum Israél, iuxta numerum “dabunt singuli pretium pro animabus suis Domino; et °non erit plaga in eis, cum fuerint recensiti. 13 Hoc autem dabit omnis qui ?transit ad nomen dimidium sicli diuxta mensuram templi. ‘Siclus viginti obolos habet. *Media pars sicli offeretur Domino. 14 Qui habetur in numero a viginti annis et supra dabit pretium. 15 ¢Dives non addet ad medium sicli, et pauper nihil minuet. 16 Susceptamque pecuniam, quae collata est a filiis Israél, “trades in usus tabernaculi testimonii, ut sit Y“monumentum eorum coram Domino et propitietur animabus eorum. 17Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 18 *Facies et labrum aeneum cum basi sua ad lavandum; Yponesque illud inter taberna- culum testimonii et altare. Et, missa aqua, 19 *“lavabunt in ea Aaron pom pend de conficiendo unguento sacro et thymiamate (34-38) ; necnon designatis artificibus ad omne opus (31, I-11), et iterata sabbati servandi commenda- tione, tabulae testimonii ad populum deferuntur (12-18). Qui interea, cum LIBER EXODUS 30, 20 — 32, 4 ‘rum erit vobis thymiama. et filii eius manus suas ac pedes, 29 quando ingressuri sunt taberna- culum testimonii, et quando accessuri sunt ad altare, ut offerant in eo thymiama Domino, 21 ne forte moriantur. Legitimum sempiter- num erit ipsi et semini eius per successiones. 22 Locutusque est Dominus ad Moysen 23 dicens: Sume tibi 2aro- mata ‘primae myrrhae et electae quingentos siclos et %cinnamomi medium, id est ducentos quinquaginta siclos, ¢calami similiter ducentos quinquaginta, 24/casiae autem quingentos siclos in pondere sanctuarii, olei de olivetis mensuram Yhin; 25faciesque unctionis “oleum sanctum, unguentum compositum opere ‘unguentarii, 26 et tunges ex eo taberna- culum testimonii et arcam testamenti 27 mensamque cum vasis suis, candelabrum et utensilia eius, altaria thymiamatis 28 et holocausti et universam supellectilem quae ad cultum eorum pertinet. 29 Sanctifi- cabisque omnia, et erunt Jsancta sanctorum: ‘qui tetigerit ea sancti- ficabitur. 20 Aaron et filios eius unges sanctificabisque eos, ut sa- cerdotio fungantur mihi. 31 Filiis quoque Israél dices: Hoc oleum unctionis sanctum erit mihi in generationes vestras. 32 Caro hominis non ungetur ex eo, et iuxta compositionem eius non facietis aliud, quia “sanctificatum est et sanctum erit vobis. 33 “Homo quicumque tale composuerit et dederit ex eo alieno ?exterminabitur de populo suo. 34 Dixitque Dominus ad Moysen: @Sume tibi aromata stacten et onycha, galbanum boni odoris et tus lucidissimum: aequalis ponderis erunt:omnia; 35 faciesque “thymiama compositum opere unguentarii, mixtum diligenter et purum et sanctificatione dignissimum. 36Cumque in tenuissimum pulverem universa contuderis, pones ex eo coram tabernaculo testimonii, sin quo loco apparebo tibi. ‘Sanctum sancto- 37 Talem compositionem “non facietis in usus vestros, quia sanctum est Domino. 38 ’Homo quicumque fecerit simile, ut odore illius perfruatur, peribit de populis suis. 3 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 2 Ecce vocavi ex nomine “Beseleel filium Uri filii >Hur de tribu Iuda 3et “implevi eum spiritu Dei, sapientia et intelligentia et scientia in omni opere, 4ad excogitandum quidquid fabrefieri potest ex auro et argento et aere, 5marmore et gemmis et diversitate lignorum, 6 dedique ei socium 4oliab filium Achisamech de tribu Dan; et in corde omnis eruditi posui sapientiam, ut faciant cuncta quae praecepi tibi: 7 9ta- bernaculum foederis et “arcam testimonii et ‘propitiatorium, quod super eam est, et cuncta vasa tabernaculi 8 mensamque et vasa eius, lcandelabrum purissimum cum vasis suis et altaria ”thymiamatis Yet “holocausti et omnia vasa eorum, “labrum cum basi sua, 19?vestes sanctas in ministerio Aaron sacerdoti et filiis eius, ut fungantur of- ficio suo in sacris; 11 4oleum unctionis et *thymiama aromatum in sanctuario, omnia, qua praecepi tibi, facient. 12Et locutus est Dominus ad Moysen dicens: 13Loquere filiis Israél et dices ad eos; *Videte ut sabbatum meum custodiatis, quia ‘si- gnum est inter me et vos in generationibus vestris, ut sciatis quia ego Dominus, qui sanctifico vos. 14 Custodite sabbatum meum, san- ctum est enim vobis. Qui polluerit illud morte morietur. “Qui fecerit in eo opus peribit anima illius de medio populi sui. 15 YSex diebus facietis opus; “in die septimo sabbatum est, requies sancta Domino; omnis qui fecerit opus in hac die morietur. 16 Custodiant filii Israél sabbatum et celebrent illud in generationibus suis. YPactum est’ sempiternum 17 inter me et filios Israél signumque perpetuum; %sex enim diebus fecit Dominus caelum et terram, et “in septimo ab opere cessavit. 18 Deditque Dominus Moysi, completis huiuscemodi sermonibus in monte Sinai, !duas tabulas testimonii lapideas scriptas °digito Dei. 3 Ns Videns autem populus quod ®“moram faceret descendendi de monte Moyses, congregatus adversus Aaron dixit: Surge, fac nobis deos °qui nos praecedant; Moysi enim huic viro, qui nos eduxit de “terra Aegypti, ignoramus quid acciderit. 2 Dixitque ad eos Aaron: Tollite inaures aureas de uxorum filiorumque et filiarum vestrarum auribus et adferte ad me. 3 Fecitque populus quae iusserat deferens inaures ad Aaron. 4 °Quas cum ille accepisset, formavit @V. cp. 27, 21. bCn 4, 14; Ez 27, 22. c Ps 44, 9; Pro 7, 17. d Ecli 24, 20. a A; 147 Je. 6, 203 E7027. /r9. f Ps 44, 9. cp. 29, 40. cp. 37, 29; Nm 35, 25; Ps 88, -20F er32e 2h icp. 40. 9; Lv 8, 10; Nm 7,1 jvr. 10. lv. cp. 29, 37. MV. CD. 29, 7. n VY. ae he ovr. 38 fhe Be 120 E50 ST. th OnLy; Vv 7, 183 re heat y cla 'y ry 9, 10 etc. NT. 9 § CDs 2 55,5003 25. 29. FN. 25< Svr. 6. — V. Cp. 25, 22. tvr. 29. — cf. cp. 40, II. “VY. 32. V vr. 33. 1-5] cp. 35, 30-35. @£D; 36;°33 90 Par. 2: 2c: Oren 174 125. 24, eA. Chy 3 Reo. Ba. 6-11] cp. 35, 10-19. dcp. 35. 34. 2:€D; 28... 3-°S36, "32 f cp. 25-30. ocp. 38, 8. pcp. 39, 1-41; Nm 4, 5, 6 etc. qd cp. 30, 25, 31; 37, 29. rcp. vb a? 34. 12-1 ; 1-3, 73] Cater ’R. Til APlE $CD7720; 8-1r* Lv 19; :3,:-30: Dts, 228 Jr £7.22. t Ez 20, 12; 44, 24 etc. — cf. Lier tg r 7 ,27. — v. Nm 15, », CDs,.20,,.9. ee BO. 626's 20.7 70~ Gn. Z,. 2: y v¥. 13. z Gn tr, soi a Gn Heb 4 78] * of yes 44 IL ‘5, i: OCH. 24 1237°32K 1.185 169734, 28; Dt 44°133 & 223 <9; .10, II; 10, 4. — cf. 2 Cor 3, 3 cv. cp. 8, 19. a cp. 24. 18; Dt 9,9. b (all) Ac 7, 40. — Vr. 23. co cp: 13,.2%. d cf. LB 12, 35. ft 35, 22. — 8, AR 4] V¥ Catech. R. "WI 2, 18. e Dt 9, $6: sf Es 9, 18; Ps 105, 19; Ac 7,41.—cf. Jd 17, 3,4. LIBER EXODUS 32, 5-35 vitulum aureum adorandum sibi conflavisset (32,1-6) et Deum provocasset, Moyses, placato Dito (7-14), descendit confractisque tabulis et vitulum di- sperditetcrimenacriter detestatus (15-24) in populum animadvertit(25-29). fvr. 8. — cf. 3 Rg 12, 28. gcf. 4 Rg 10, 20. k (all) 1 Cor 10, 7. icf. Jd 21, 21. 7-14] L. in fr. 3 p. D. 4 QOdg. tiop.22. k Dt 323 el [ic We ale Ve J0°2,, 10 m Cp. 20, 3, 4 ok Dt 9, g 0 CP. 33, 3; eS 34, 93 Dt 9, 133 31, 27; 2 Par 30, 8; 2 * a: Ps Hi 235 rc 7, 51. — f. Is 48, 4. a where R. if os i, g cp. 22, he rc 33> 3 . ahi I4, 12. 20 etc. 11,12] Of. in D. 12 p. Pnt. etc. t Nm 14,437 Dt y 2 18, 26- 295 Ps 105, 23. — cf. Ps’ 73,2 Wt.” Dt_o; 128%" 32, 275 iat’ :: 21% ue 78, 16, = ¥, 12] v. — cf. Gn 17, 5. 28, 845 Heb 6, 13. ae £3; at Pees: 2S) 9388: T3335, 11,725 45, 16. ral Gh Catach R. III's, 65. t 32, 26; Ps 105, 45. — cf. 2 Rg 24,16; Jr 18, 8; 26, 13, 19; Am 7, 3-6; Jn 3,10; 4,2. a Dt 9, 15. bcp. 34, 29. CCDs 31,: 13; dcp. 17, 9, 10; 24, £3; 33, Iz. e Dt 9, 16, 1 17. }Dt*o, 2¥. gcf. Gn 20, 9. £5; 24° 16;. 3; £ 15, 24. Act. Cp. 14,:21; ee jvr. 2-4. kvr. 2. — cf. 2 Par 28, 19. Lcf. x Mc 2, 27. mNm 25, 5 ay 28, 20] PCoicak 4 II 6,5. nt Cor 10, 8. OLC71 3s 3. Mt 10; 375".Le tA; 26. — V. cp. 28, 41; Nm 25, 11-13; Dt 13, 6-10. p cf. hs tas Dt 33, Sri. qd vr. 21; 1 Rg12, 20. r2 Rg 16, ad Am a he s (Nm 25, 31, 32] © Caiech, R. IV 14, 16. # Dt 9, 18. “CD. 20, 23. vcf. Nm 14, 19. x Ps 68, 29. Hg Rat Oy y Ps 138, 16; Dn 32, > En 2: Ap 3, 5: 20, 12 etc. — cf. zEzt1 [Lc 10, 20. acp. 33, 2.— cf. Be 21k EO, bv. sP,, 14,19. ti. 35) * cf. vr. 14. opere fusorio, et fecit ex eis vitulum conflatilem. Dixeruntque: /Hi sunt dii tui, Israél, qui te eduxerunt de terra Aegypti. 5 Quod cum vidisset Aaron, aedificavit altare coram eo, et praeconis voce 9cla- mavit dicens: Cras sollemnitas Domini est. 6 Surgentesque mane obtulerunt holocausta et hostias pacificas; et “sedit populus mandu- care et bibere, et surrexerunt ‘ludere. 7 Locutus est autem Dominus ad Moysen dicens: iVade, descende ; kpeccavit populus tuus, quem eduxisti de terra Aegypti. § ‘Recesserunt cito de via, “quam ostendisti eis, feceruntque sibi vitulum conflatilem et adoraverunt; atque immolantes ei hostias dixerunt: “Isti sunt dii tui, Israél, qui te eduxerunt de terra Aegypti. 9 Rursumque ait Do- minus ad Moysen: °Cerno quod populus iste durae cervicis sit; 10Pdi- mitte me, Yut irascatur furor meus contra eos et "deleam eos, *fa- ciamque te in gentem magnam. 11 ¢Moyses autem orabat Dominum Deum suum dicens: Cur, Do- mine, irascitur furor tuus contra populum tuum, quem eduxisti de terra Aegypti in fortitudine magna et in manu robusta ? 12uNe, quaeso, dicant Aegyptii: Callide eduxit eos, ut interficeret in montibus et deleret e terra: quiescat ira tua et Yesto placabilis super nequitia populi tui. 13 Recordare Abraham, Isaac et Israél servorum tuorum, *quibus iurasti per temetispum dicens : YMultiplicabo semen vestrum sicut stellas caeli, et universam terram hanc, de qua locutus sum, dabo semini vestro, et possidebitis eam semper. 14*Placatusque est Do- minus ne faceret malum, quod locutus fuerat adversus populum suum. 15 Et 4reversus est Moyses de monte “portans duas tabulas testi- monii in manu sua scriptas ex utraque parte 16 et Cfactas opere Dei; scriptura quoque Dei erat sculpta in tabulis. 17 Audiens autem @losue tumultum populi vociferantis dixit ad Moysen: Ululatus pugnae audi- tur in castris. 18 Qui respondit: Non est clamor adhortantium ad pu- gnam neque vociferatio compellentium ad fugam, sed vocem cantan- tium ego audio. 19 Cumque appropinquasset ad castra, ¢vidit vitulum et choros; iratusque valde proiecit de manu tabulas et confregit eas ad radicem montis; 29 /arripiensque vitulum quem fecerant, combussit et contrivit usque ad pulverem, quem sparsit in aquam et dedit ex eo potum filiis Israél. 21 Dixitque ad Aaron: 9Quid tibi fecit hic populus, ut induceres su- per eum peccatum. maximum? 22Cui ille respondit : Ne indignetur domi- nus meus: “tu enim nosti populum istum, quod pronus sit ad malum. 23Dixerunt mihi: ‘Fac nobis deos, qui nos praecedant ; huic enim Moysi, qui nos eduxit de terra Aegypti, nescimus quid acciderit. 24 Quibus ego dixi: iQuis vestrum habet aurum? Tulerunt et dederunt mihi; et proieci illud in ignem, egressusque est hic vitulus. 25 Videns ergo Moyses populum quod esset nudatus *(spoliaverat enim eum Aaron propter ignominiam sordis, et inter hostes nudum constituerat), 26 et stans in porta castrorum ait: /Si quis est Domini, iungatur mihi. Congregatique sunt ad eum omnes filii Levi, 27 quibus ait: Haec dicit Dominus Deus Israél: Ponat vir gladium super femur suum. Ite et redite de porta usque ad portam per medium castrorum, et "occidat unusquisque fratrem et amicum et proximum suum, 28Fe- ceruntque filii Levi iuxta sermonem Moysi, cecideruntque in die illa quasi “viginti tria milia hominum. 29 Et ait Moyses: Consecrastis ma- nus vestras hodie Domino unusquisque in filio et in fratre suo, ?ut detur vobis benedictio. 30 Facto autem altero die, locutus est Moyses ad populum : aPec- castis peccatum maximum; ascendam ad Dominum, ‘si quo modo quivero eum ‘deprecari pro scelere vestro. 31 tReversusque ad Do- minum ait: Obsecro, peccavit populus iste peccatum maximum, “fe- ceruntque sibi deos aureos; aut “dimitte eis hanc noxam 432 aut, si non facis, “dele me de Vibro tuo quem scripsisti. 33 Cui respondit Dominus: “Qui peccaverit mihi delebo eum de libro meo, 34¢tu autem vade et duc populum istum quo locutus sum tibi: vangelus meus praecedet te; ego autem in die ultionis visitabo et hoc peccatum eorum, 35 Percussit ergo Dominus populum pro reatu vituli, quem fecerat Aaron. Impetrata vero venia populo paenitenti (30-33, 11), et in signum renovati foederis viso Domino (12-23), redit in montem, ibique Deus, post prohibitum quodlibet commercium cum Chananaeis (34, 1-16), LIBER EXODUS 33, 1 — 34, 9 3 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: Vade, ascende de loco isto tu et ®populus tuus, quem eduxisti de terra Aegypti in terram quam iuravi Abraham, Isaac et Iacob dicens: !Semini tuo dabo eam, 2 et “mittam praecursorem tui angelum, ut Zeiciam @Cha- nanaeum et Amorrhaeum et Hethaeum et Pherezaeum et Hevaeum et Iebusaeum; et intres in /terram fluentem lacte et melle;.%non enim ascendam tecum, quia populus “durae cervicis es, ‘ne forte disperdam te in via. 4 Audiensque populus sermonem hunc pessimum jluxit; et ‘nullus ex more indutus est cultu suo. 5Dixitque Dominus ad Moysen: Loquere filiis Israél: Populus durae cervicis es; ™semel ascendam in medio tui et “delebo te. Iam nunc depone ornatum tuum, ut sciam quid faciam tibi. 6 Deposuerunt ergo filii Israé] ornatum suum a monte Horeb. 7 Moyses quoque tollens tabernaculum tetendit extra castra procul, Pyocavitque nomen eius tabernaculum foederis. Et omnis po- pulus, qui habebat aliquam Yquaestionem, egrediebatur ad taberna- culum foederis extra castra. 8 Cumque egrederetur Moyses ad taber- naculum, surgebat universa plebs, et stabat unusquisque in “ostio papilionis sui, adspiciebantque tergum Moysi, donec ingrederetur ten- torium. 9%Ingresso autem illo tabernaculum foederis, descendebat Scolumna nubis, et stabat ad ostium, ‘loquebaturque cum Moyse, 10 cernentibus universis quod columna nubis staret ad ostium taberna- culi. Stabantque ipsi, et “adorabant per fores tabernaculorum suorum. 11 VLoquebatur autem Dominus ad Moysen facie ad faciem, sicut solet loqui homo ad amicum suum. Cumque ille reverteretur in castra, “minister eius Iosue filius Nun puer non recedebat de tabernaculo. 12Dixit autem Moyses ad Dominum: ¥Praecipis ut educam populum istum, et non indicas mihi quem missurus es mecum, praesertim cum dixeris: *Novi te ex nomine, et invenisti gratiam coram me. 134Si ergo inveni gratiam in conspectu tuo, ostende mihi faciem tuam, ut sciam te et inveniam gratiam ante oculos tuos: respice “~populum tuum gentem hanc. 14 Dixitque Dominus: 4Facies mea praecedet te, et “requiem dabo tibi. 15 Et ait Moyses: fSi non tu ipse praecedas, ne educas nos de loco isto; 16in quo enim scire poterimus ego et populus tuus invenisse nos gratiam in conspectu tuo, Ynisi ambula- veris nobiscum, ut “glorificemur ab omnibus populis qui habitant super terram? 17 Dixit autem Dominus ad Moysen: Et ‘verbum istud, quod locutus es, faciam; jinvenisti enim gratiam coram me et teipsum novi ex nomine. 18Qui ait: “Ostende mihi gloriam tuam. 19Respondit: ‘Ego ostendam omne bonum tibi, et vocabo in nomine Domini coram te; et ™miserebor cui voluero, et clemens ero in quem mihi placuerit. 20Rursumque ait: “Non poteris videre faciem meam; non enim videbit me homo et vivet. 31 Et iterum, Ecce, inquit, est locus apud me, et stabis supra petram. 22 °Cumque transibit gloria mea, ponam te in Pforamine petrae et Yprotegam dextera mea, donec transeam; 23 tol- lamque manum meam, et videbis posteriora mea; “faciem autem meam videre non poteris. 3 Ac deinceps, @Praecide, ait, tibi duas tabulas lapideas instar priorum, et scribam super eas verba quae habuerunt tabulae Cquas fregisti. 2 Esto paratus mane, ut ascendas statim in montem Sinai, stabisque mecum 4super verticem montis. 3Nullus “ascendat tecum, nec videatur quispiam per totum montem; boves quoque et oves non pascantur e contra. 4Excidit ergo duas tabulas lapideas, quales antea fuerant; et de nocte consurgens ascendit in montem Sinai, sicut praeceperat ei Dominus, portans secum tabulas. 5/Cumque descendisset Dominus per nubem, stetit Moyses cum eo Yinvocans nomen Domini. 6 Quo transeunte coram eo, ait: “Do- minator Domine Deus, ‘misericors et clemens, /patiens et multae mi- serationis ac verax, 7qui /custodis misericordiam in milia, qui aufers iniquitatem et scelera atque peccata, ™nullusque apud te per se innocens est, °qui reddis iniquitatem patrum filiis ac nepotibus in tertiam et quartam progeniem. 8 Festinusque Moyses ?curvatus est pronus in terram et adorans 9 ait: Si inveni gratiam in conspectu tuo, Domine, obsecro 2ut gradiaris nobiscum ("populus enim durae cervicis CD. 3257. bcp. 32, 13. — v. Gn 12, 7. CV. Cp. 14, 19; 23, 23; 32, 24. d cp. 23, 30;_34, 11; Js 23, 5. teIStIA, Dr. g cf. vr. 15-17. Av. cp. 32, 9. Dt 9, 13. Ak 32, 10; Nm 16, 21, 45. J Nm _14 » 39. ECR vi 2453 7723% 26, 163 Jn 3, 9. mv. Nm 16, 45, 46. "CD. 32,12: O-Dt 8¥i227Ps 538; 23. PCP. 29 ,42, 43. q (Dt 4, 29; 2 Rg 21, 1; 1 Par 16, 10, 11; Ps 39, 17). rcf{ Nm 16, 27. $ VeiCPs 135.21. ROD. Zee 22. uCD. 4, 31. vNm 12, 8; Dt 34, 10; Ecli 45, 6. — cf. vr. 20; 1 Cor 13, 12. — v. Gn 32, 30. x cp. 17, 9, 10; 24, 13; 32, 17. y Cp. 32, 34. Zvr, 17. — v. 2 Tm 2, 19. a Cp. 34, 9. b (Bs 24, 4; 26, 11; 85, 11; 102, 7; 118, 33). c Dt 9, 26, a8: — cf. Jl 2, 17. d Js i, 15; %1sc63;<0.:=+ V.i ep. é cf. vr. 1-3. [40, 34-38. f Dt 3, 20; Js .21,°443/22, 4; 23, 1. — cf. Ps 94, 11. Nm 14, 14. (cp. 19, 5, 6; Dt 4, 6-8; 3 . Rg 8, 53). i Gn-19, 21; Jc 5, 16. j VY. 12,013. B Ch. Vr." 20. 1Ps 70.9; Jr 31,14.— cf. cp. m (all) Rm 9, 15. [34, 5-7. 20] * Catech. R. I 2, 6. nm Gn 32, 30; Dt - 24; Jd 6, a3 'a4(t3, 22: 3S:6,.55 J011, iS° iMG, 165. 75J0 4,12; Ap: 1, .16, ©7.-—.cl..cp. 24, o cf. 3 Rg 19, 11-13. iB fe tee ge PASI; 22. OPS: 00, 51, As a. Dt: 10,1. 6 cf. vr. 283 Dt: £0, 2% 4: CCD 320197 dcp. 19, 20. é°Cps 205. 125. (33, 21. 4) v. vr. 28. f Nm 11, 25. — cf. 3 Rg ae IT. Cp: 33; 19; i Min 14,18; 2 Rg 23, 3; 2 Par 30, 9; 2 Es 9,17; Ps 85, 15; _ 102, 8; 144, 8; Jl 2, 13. $$ CD. 22,29. DES. 50} 115° X07, S: lLcp.20,5,6; Dt 5,10; Dn 9.4. m Ps 102, 3; 129, 4; Dn 9, 9; I Jor, 9. I Ib #CP.23, 21: JS 24, 39; 10, Ps 142 3°23 "Nh'1,* 3. LIBER EXODUS 34, Io— 35, 8 et post iterum praecepta data de festis, de primogenitis, deque sabba- tis et primitiis (18-26), novum pactum novis tabulis inscribit et Moysi tradit, qui ad populum veniens (27-35), ab eo, quem res necessarias colligi s Dt 32,9; Ps 27,9; 32,12; 77. 62; 93,14; Jr 10,16; Zc 2,12. évr.a9; Dt $,:23 29,'2; 30 oes 40. u Dt 4, 32-35; 2 Rg 7, 23; Ps 76, 15; 77, 12. v Dt 10, 21; Ps 144, 5, 6.— cf. x Dt 5, 32; 6,3 etc. [Is 64, 3. Sh eee ae & ‘5 Z cp. 23,32; Dt 7, 2; Js 23,12, av. CP. 23, 33- [35 Jd 2, 2. 6 Dt 7, §; 12, 35 Jd 2, 23 6, 25; 2 Par 34, 3, 4. écp: 23, 24; Dt'16; 21; 22; 4 Re 18, 43, 2>Par3t,,% dcp. 20, 3-5. eDvt 7, 26 Si Vvav f Ly..17,. 73.20, 5; Dt 32,20; Jd 2, 17; Jr. 3, 9; Ez 6,9 g Nm 25, 2; Ps 105, 28. —c 1 Cor 8, 4, 7, 10} 10, 27 hDt 7, 3; fi 23, 12, 13; 3 Rg ih He era 8 3, 6; 1 Eso, rR Bas oe ooo {2; 2 Es 13, 25. j Lv 19, 4; Dt 27,15. — cf. cp- 18-26] cp.23,14-19. [32.4,8. eps ixs, 35: Mm CP. 13, 4. #.Y..CD. 13; 2,123 22,'29. Ocp. 13, 133 Nm 18, 15. p Dt 16, 16; Ecli 35, 6. — v. cp. 23, I5. qd V. Cp. 20, 9. etc. rcp. 23, 16; Dt 16, 10, 13. s Dt 16, 16. — v. cp. 23, 14. fF cp.''33, 2;'Dt 7,3; Ps.79.843 79, 9. — V. Cp. 23, 27-31 u Dt 12, 20; 19, 8. v cf. Pro 16, 7. BNSCD. 22, 8. Vv. Cp. 12, 10. s Lv. 2,12;.Nm 28, 12; 13 Dt a Dt 14, 21. [26, 2-10. b vr. 10. 28-30] RR. in D. 4 Qdg. c cp. 34, 18; Dt 9, 9, 18. — cf. Mt 4, 2. dcp. 24,4. — cf. vr. 1; cp. 31, 18;°32, 16; Dt 4, 13° 20,2; é€cp. 32, 15. oe f2 Cor 3, 7. — cf. Mt 17, 2. &cp. 24, 3. h (all) 2 Cor 3, 13. i 2 Cor 3, 16. 35] * cf. Catech..R. IV 17, 2. jvr. 29. 1-3] cp. 31, 2-17. acp. 34, 32. bv. cp. 20, 9. evr. 1.-— cf..cp. 16,23. 5-9] cp. 25, 2-7. d cf. 1 Mc 2,42.—v.cp. 25,2. est), et auferas iniquitates nostras atque peccata, *‘nosque possideas. 10 Respondit Dominus: Ego tinibo pactum: videntibus cunctis, “signa faciam quae nunquam visa sunt super terram nec in ullis gentibus, ut cernat populus iste, in cuius es medio, opus Domini “terribile quod facturus sum. 11 ° Hep $902,204 tk: BE-2, 22. jcti. Gn 22, 9. 7] * cf. Catech. R. II 4, 60. CD. 2, 3;.9, I, 26; 35,5, 95 II, 14, 16; 4, 35; Ex 29, 18, 25, 41. m oP Gn 8, 21. "mVvY. 5. Ocp. 5, 7; 12, 8.—cf. Le 2,24. P' Cpe. 5338s qcp. 6, 10. rcf. Gn 15, Io. SiVE,-9; 123; acp. 6, 14; 9, 17; Nm 15, 4. bcf. Gn 18, 6; Ex 29, . 40; 3 Rg 4, 22. C2r.n153 Gv. 9, 16; cp. §, 12336,.¥58° 24, 7. — cf. Is 66, 3; Ac IO, 4. Monit qo ZO; 1x5 a2. 13. — cf..Ecli 7, 34; 1 Cor 9,: 133 ff. Ex 40, 11; gcp. I, 9. — Ex 209, 2. hep. 6, 21; 7, 9. — cf. x Par 23, 29; Ez 4, 3. iW CDs, E10. jcp. 1, 9. — cf. Ph 4, 18. lvr. 3. mcp. 6, 16, 17. — cf. Mt 16, 2a Becta Ws Wak lee ot fetcael Dr oie ties eaaeke Cor 5, 8; Gal 5, 9. n Ex 22, 29; Nm 128, 12. HEBRAICE “ VAICRA,, OCAVIT autem Moysen et locutus est ei Dominus de °tabernaculo testimonii dicens: 2 Loquere filiis Israél et dices ad eos: “Homo, qui obtulerit ex i} vobis hostiam Domino de pecoribus, id est de bo- g4\ bus et ovibus, offerens victimas; 3 4si holocaustum fuerit eius oblatio ac de armento, @masculum im- maculatum offerret ad ostium tabernaculi testimonii “) ad placandum sibi Dominum; 4/ponetque manum super caput hostiae, et Yacceptabilis erit atque in “expiationem eius proficiens 5immolabitque vitulum coram Domino, et offerent filii Aaron sacerdotes sanguinem eius ‘fundentes per altaris circuitum, quod est ante ostium tabernaculi. 6 Detractaque pelle hostiae, artus in frusta concident; 7 et subicient in altari ignem, ‘/strue lignorum ante composita; 8et membra, quae sunt caesa, desuper ordinantes, caput videlicet et cuncta quae adhaerent iecori, 9 intestinis et pedibus lotis aqua, adolebitque ea sacerdos super altare 4in holocaustum et mMsuavem odorem Domino. 10 Quod si de pecoribus oblatio est, de ovibus sive de capris holo- caustum, masculum absque macula offeret, 11 “immolabitque ad latus altaris quod respicit ad aquilonem coram Domino; sanguinem vero illius fundent super altare filii Aaron per circuitum, 12 dividentque membra, caput et omnia quae adhaerent iecori et ponent super ligna, quibus subiciendus est ignis; 13 intestina vero et pedes lavabunt aqua, et oblata omnia adolebit sacerdos super altare in holocaustum et odorem suavissimum Domino. 14 Si autem de avibus holocausti oblatio fuerit Domino, °de tur- turibus aut pullis columbae, 15 offeret eam sacerdos ad altare et, Pretorto ad collum capite ac rupto vulneris loco, decurrere faciet sanguinem super crepidinem altaris; 16 vesiculam vero gutturis et plumas proiciet Yprope altare ad orientalem plagam in loco in quo cineres effundi solent; 17 confringetque ascellas eius et “non secabit neque ferro dividet eam et adolebit super altare, lignis igne sup- posito. *“Holocaustum est et oblatio suavissimi odoris Domino. Anima, cum obtulerit *oblationem sacrificii Domino, “simila erit eius oblatio, “fundetque super eam oleum et ponet tus 2ac deferet ad filios Aaron sacerdotes; quorum unus tollet pugillum plenum similae et olei ac totum tus, et ponet %memoriale super altare in odorem suavissimum Domino. 3¢Quod autem reliquum fuerit de sacrificio, erit Aaron et filiorum eius, ‘sanctum sanctorum de obla- tionibus Domini. 4Cum autem obtuleris sacrificium coctum in clibano de simila, Jpanes scilicet absque fermento conspersos oleo et lagana azyma oleo lita, 5si oblatio tua fuerit de “sartagine similae conspersae oleo et absque fermento, Sdivides eam minutatim et fundes super eam oleum; 7sin autem de craticula fuerit sacrificium aeque simila oleo con- spergetur; 8 quam offerens Domino trades manibus sacerdotis, 9 qui, cum obtulerit eam, tollet memoriale de sacrificio et ‘adolebit super altare jin odorem suavitatis Domino. 1° /Quidquid autem reliquum = erit Aaron et filiorum eius, sanctum sanctorum de oblationibus omini. 11 Omnis oblatio quae offertur Domino ™absque fermento fiet,nec quidquam fermenti ac mellis adolebitur in sacrificio Domino. 12 "Pri- mitias tantum eorum offeretis ac munera; super altare vero non i fs Ss: ae, ee 1. De sacrificiis Deo debitis et de personis per quas offerri debent (Lv 1, 1-10, 20). Describun- tur tum holocausta, inquibus immolantur armenta (1,1-9), pecora(10-13), aves (14-17); tum oblationes fertorum (2, 1-16); tum hostiae paci- imponentur in odorem suavitatis. 13 Quidquid obtuleris sacrificii °sale condies, nec auferes ?sal foederis Dei tui de sacrificio tuo: Yin omni oblatione tua offeres sal. 14Si autem obtuleris munus "primarum frugum tuarum Domino &de spicis adhuc virentibus, torrebis igni et confringes in morem farris, et sic offeres primitias tuas Domino 15 ‘fundens supra oleum et tus imponens, quia oblatio Domini est 16 de qua adolebit sacer- dos in “memoriam muneris partem farris fracti et olei ac totum tus. 3 Quod si “hostia pacificorum fuerit eius oblatio, et de bobus vo- luerit offerre marem sive feminam, "?immaculata offeret coram Domino;. 2 “ponetque manum super caput victimae suae, quae im- molabitur in introitu tabernaculi testimonii, ¢fundentque filii Aaron sacerdotes sanguinem per altaris circuitum et offerent de hostia pacificorum in oblationem Domino “adipem qui operit vitalia et quidquid pinguedinis est intrinsecus; 4duos renes cum adipe quo teguntur ilia et reticulum iecoris cum renunculis; 5/fadolebuntque ea super altare in holocaustum, lignis igne supposito, in oblationem suavissimi odoris Domino. 6 Si vero de ovibus fuerit eius oblatio et pacificorum hostia, sive masculum obtulerit sive feminam, Yimmaculata erunt. 7Si agnum obtulerit coram Domino, 8 ponet manum suam super caput victimae suae, quae immolabitur in vestibulo tabernaculi testimonii, fundentque filii Aaron sanguinem eius per circuitum altaris 9 et offerent de paci- ficorum hostia sacrificium Domino; “’adipem et caudam totam 19 cum renibus et pinguedinem, quae operit ventrem atque universa vitalia, et utrumque renunculum cum adipe, qui est iuxta ilia, reticulumque iecoris ‘cum renunculis; 11et adolebit ea sacerdos super altare in pabulum ignis et oblationis Domini. 12 Si capra fuerit eius oblatio et obtulerit eam Domino, 1% ponet manum suam super caput eius, immolabitque eam in introitu taber- naculi testimonii, et fundent filii Aaron sanguinem eius per altaris circuitum, 14 tollentque ex ea in pastum ignis dominici adipem qui operit ventrem et qui tegit universa vitalia, 15 duos renunculos cum reticulo, quod est super eos iuxta ilia, et arvinam iecoris cum renun- culis; 16 adolebitque ea super altare sacerdos in alimoniam ignis et suavissimi odoris. - jOmnis adeps Domini erit 17 4ure perpetuo in generationibus et cunctis habitaculis vestris; nec ™sanguinem nec “adipem omnino comedetis. Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 2Loquere filiis Israél : a@Anima, quae peccaverit per ignorantiam et de universis mandatis Domini ?quae praecepit ut non fierent quippiam fecerit, 3 si sacerdos qui unctus est °peccaverit delinquere faciens populum, offeret pro peccato suo ¢vitulum immaculatum Domino; 4 et adducet illum ¢ad ostium tabernaculi testimonii coram Domino, ponetque manum super caput eius et immolabit eum Domino. 5 /fHauriet quoque de sanguine vituli inferens illum in tabernaculum testimonii; © cumque intinxerit digitum in sanguine, adsperget eo Ysepties coram Domino contra velum sanctuarii; 7 “ponetque de eodem sanguine super cornua alta- ris thymiamatis gratissimi Domino, quod est in tabernaculo testi- monii; ‘omnem autem reliquum sanguinem fundet in basim altaris holocausti in Jintroitu tabernaculi. 8 Et adipem vituli auferet pro peccato, tam “eum qui vitalia operit quam omnia quae intrinsecus sunt: 9%duos renunculos et reticulum, quod est super eos iuxta ilia, et adipem iecoris cum renunculis, 19 /sicut aufertur de vitulo hostiae pacificorum; et adolebit ea super altare holocausti. 11”Pellem vero et omnes carnes cum capite et pedibus et intestinis et fimo 12 et reliquo corpore efferet “extra castra in locum mundum, ubi cineres effundi solent °incendetque ea super lignorum struem, quae in loco effusorum cinerum cremabuntur. 13 PQuod si omnis turba Israél ignoraverit, et Yper imperitiam fe- cerit quod contra mandatum Domini est, 14 et postea “intellexerit peccatum suum, offeret ‘pro peccato suo vitulum adducetque eum ad ostium tabernaculi. 15’Et ponent seniores populi manus super LIBER LEVITICI 2,13 — 4,15 o Mr g, 49; Col 4, 6. p Nm 18, 19. — cf. 2 Par 13, q Ez 43, 24. [5. f, Dt.26, 2; 3. Scp. 23, 14. — cf. Js 5, 11. évr. iI. “VY. 2. @Cpi17, §3 22, 27%, 23,10; Am Ps VS Cpe 75 TI-215 ecp. 4, 8; 9; Ex 29, 13, 22. — ci; Eli 47,123 icp. 65.12. ZNT..1 etc. keep..9,4705- Ex.20, 22 ivr. 4. $ep.- 9; 25. 1 Ry 2; 153- Ba 44, 7, 15. Bop. 6,88 = 9.1305° 39,75. 23,24: MCP. 7, 23-26; 17, 10-14; Gn 6:4; Dt 22, 14,.23; 35,23; t Rg 14, 33; Aci15,'20, 29. 2.ci< Dt..12;5,.86%. EZ | 345.3. .— v Dt 32, 14. acy, 5; E5277 Cha Ps rd; F 12. — v. Nm 15, 22-29. MIs BS, "225 99% CDs St 07% 31 -e oF. Careth,” ROT" 5, 6; ccf..Heb 7, 27, 28. ECD..0--a- ECD): 15° 3504. LYE, 16, ©7; Cp.28, 2 16, 14; Nm 19, 4. — cf. Is 52, 15. &cp. 8, 11; 14, 7. hcp. 8, 15; 9, 9; 16; 18. ich. 5,9; 8,°15;.9; 9; Ex 20, £2. j Ex 4o, 6. RO=35,3- Lcp. 3, 3-5. we 8, 17; 9, 11; Ex 29, 14; m I9, 5. wcp.. 6,11; 10,,4, 5; 14, 3; 16,17; 24,14, 23; Ex 29,14. o Heb 3561 Le pNm 15, 24-26. Q cp. §, 2-4. LIBER LEVITICI 4,16 — 5, I5 ficae (3, 1-17); tum sacrificia pro peccato, quae offeruntur aut pro delictis ex ignorantia commissis sive a sacerdote (4, 1-12), sive ab universo populo (13-21), sive a principe (22-26), sive a privatis (27-75) ; “Vv. VY. 5-12, vv. vr. 8-12. x Nm 15, 25, 28. WUT: 2% Hg ga 53,27: ON. -CDi-ky 4. byt. 95. 485430, 34. ONY: I0,.323, CDi 3,38. dvr. 20, 31, 35, CP. 5, 10, 13, 16, 18; 6, 7; 14, 18; 15, 15. evr. 23, Nmots; 27. fr. 14, 23. gvr. 4, 15, 24. — V. Cp. I, 4. RCD. 35: 84% ivr. 10, 26; cp. jcp. I, 9. — V. k vr. 20, 26, 35. lyr. 28. tne 21. mcp. 3, 3, 9 NvY. 20, 26, 31. a3 Rg 8, 31; Pro 29, 24. ct. 1 Rg 14, 24, 26; Mt 26, 63. 6 vr. 17; ep 7, 18; 16; 19, 8; 20, 17, 19; Nm 5, 31. — cf. f. Nm o.°T3. C Cp. 3%, 484; 28, 31, 39: Nm 19, TI, 4.26, OM. CODES A S372 ecf.Jd 11,30, 31; Sat ae Rg’ 25. 986 ‘ie § Mr - 23. 10, 17; 17, 3% 1 Rg 14,24. ‘he 23, 12. icp. 8, rae 26, 40; Nm 5, 7; I Es 10, Sie ae. Js 7; 19. icp TPi5G. FAs 2s. | kLe 2, 24. — Vv. cp. 1, 14. POD ge ee. T9. mcp. I, 15. mCDp. 4, 7, 18, 30, 34. OV. CD. ‘T, T4. PV. Cp. 4, 20, 26, 31, 35. qcp..6, 20; Ex 16, 36. rNm 5, 11. — cf. cp. 2, 1, SCD; 25.25 tcp. 4, 26, 35. “CD. 2, 3. vcp. 22, 14 .— cf. 1 Es 10, 2. caput eius coram Domino, immolatoque vitulo in conspectu Domini, 16 uinferet sacerdos, qui unctus est, de sanguine eius in tabernaculum testimonii !7tincto digito adspergens septies contra velum, 18ponetque de eodem sanguine in cornibus altaris, quod est coram Domino in tabernaculo testimonii; reliquum autem sanguinem fundet iuxta basim altaris holocaustorum, ‘quod est in ostio tabernaculi testimonii. 190m- nemque eius adipem tollet et adolebit super altare: 29 Ysic faciens et de hoc vitulo quomodo fecit et prius, et “rogante pro eis sacerdote, propitius erit eis Dominus. 2! Ipsum autem vitulum efferet extra castra atque comburet sicut et priorem vitulum, quia est pro pec- cato multitudinis. 22 Si peccaverit princeps et Yfecerit unum e pluribus per ignoran- tiam, quod Domini lege prohibetur, 2% et *postea intellexerit pecca- tum suum, offeret hostiam Domino hircum de capris immaculatum, 24 @ponetque manum suam super caput eius; cumque immolaverit eum in loco, ubi solet mactari holocaustum coram Domino, quia pro peccato est, 25 Stinget sacerdos digitum in sanguine hostiae pro pec- cato tangens cornua altaris holocausti et reliquum fundens ad basim eius. 26 Adipem vero adolebit supra, sicut in victimis pacificorum fieri solet; ¢rogabitque pro eo sacerdos et pro peccato eius, et dimit- tetur ei. 27 Quod ¢si peccaverit anima per ignorantiam de populo terrae, ut faciat quidquam de his, quae Domini lege prohibentur, atque delin- quat 28 et /cognoverit peccatum suum, ofieret capram immaculatam, 29 9nonetque manum super caput hostiae, quae pro peccato est, et immolabit eam in loco holocausti. 3° Tolletque sacerdos de sanguine in digito suo, et tangens cornua altaris holocausti reliquum fundet ad basim eius. 31 “Omnem autem adipem auferens, isicut auferri solet de victimis pacificorum, adolebit super altare jin odorem suavitatis Domino ‘rogabitque pro eo et dimittetur ei. 32 Sin autem de peco- ribus ‘obtulerit victimam pro peccato, ovem scilicet immaculatam, 33 ponet manum super caput eius et immolabit eam in loco ubi solent — caedi liolocaustorum hostiae. %4 Sumetque sacerdos de sanguine eius digito suo, et tangens cornua altaris holocausti reliquum fundet ad basim eius. %5OQmnem quoque adipem auferens, ™sicut auferri solet adeps arietis qui immolatur pro pacificis, cremabit super altare in in- censum Domini "rogabitaue pro eo et pro peccato eius et dimittetur ei. 5 Si peccaverit anima et %audierit vocem iurantis, testisque fuerit quod aut ipse vidit aut conscius est, nisi indicaverit, °portabit iniquitatem suam. 2°¢Anima, quae tetigerit aliquid 4immundum sive quod occisurn a bestia est aut per se mortuum aut quodlibet aliud reptile, et oblita fuerit immunditiae suae, rea est et deliquit; 3 et, si tetigerit quidquam de immunditia hominis iuxta omnem impuritatem qua pollui solet oblitaque cognoverit postea, subiacebit delicto. 4€Ani- ma, quae iuraverit et protulerit labiis suis ut vel ‘male quid face- ret vel Ybene, et “idipsum iuramento et sermone firmaverit, oblitaque postea intellexerit delictum suum, 5agat ‘paenitentiam pro peccato 6 et offerat de gregibus agnam sive capram; orabitque pro ea sacer- dos et pro peccato cius. 7/Sin autem non potuerit offerre pecus, offerat “duos turtures vel duos pullos columbarum Domino, unum pro peccato et alterum in holocaustum, 8 dabitque eos sacerdoti, qui primum offerens pro peccato tretorquebit caput eius ad pennulas, ita ut collo haereat et non penitus abrumpatur, %et adsperget de sanguine eius parietem altaris. *Quidquid autem reliquum fuerit faciet distil- lare “ad fundamentum eius quia pro peccato est. 10Alterum vero adolebit in holocaustum, °ut fieri solet, ?rogabitque pro eo sacerdos et pro peccato eius, et dimittetur ei. 11 Quod si non quiverit manus eius duos offerre turtures aut duos pullos columbarum, offeret pro peccato suo similae Ypartem ephi decimam; ‘non mittet in eam oleum nec turis aliquid imponet, quia pro peccato est; 12 tradetque eam sacerdoti, qui plenum ex ea pugillum hauriens cremabit super altare in monimentum eius qui obtulerit 13 trogans pro illo et expians; “re- liquam vero partem ipse habebit in munere. 14 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 15 YAnima, si prae- =a 86. | aut pro delictis patratis cum ex infirmitate, sive in civilibus (5, 1-13) sive in sacris peragendis (14-19), tum ex animo omnino deliberato (6, 1-7). His sequitur, praeter leges statuentes iura et munera sacerdotum LIBER LEVITICI 5, 16 — 7, 2 varicans caeremonias per errorem in his, quae Domino sunt sancti- ficata, peccaverit, “offeret pro delicto suo arietem immaculatum de gregibus, qui emi potest duobus siclis Yiuxta pondus sanctuarii; 16 2ijpsumque, quod intulit damni, restituet et ¢quintam partem ponet supra tradens sacerdoti, qui rogabit pro eo offerens arietem, et di- mittetur ei. 17 °Anima, si peccaverit per ignorantiam feceritque unum ex his quae Domini lege prohibentur et peccati rea 4intellexerit ini- quitatem suam, 18 ¢offeret arietem immaculatum de gregibus sacerdoti iuxta mensuram aestimationemque peccati, ‘qui orabit pro eo quia ne- sciens fecerit, et dimittetur ei, 19quia per errorem deliquit in Dominum. Locutus est Dominus ad Moysen dicens: 2%Anima, quae. pecca- verit et, contempto Domino, !negaverit proximo suo “depositum, quod fidei eius creditum fuerat, vel vi aliquid extorserit aut %calum- niam fecerit 3 sive rem perditam ¢“invenerit et infitians insuper ‘pcie- raverit et quodlibet aliud ex pluribus fecerit in quibus solent pec- care homines, 4 convicta delicti, 9reddet 5 omnia quae per fraudem voluit obtinere “integra et ‘quintam insuper partem domino cui dam- num intulerat. 6 Pro peccato autem suo offeret Jarietem immaculatum de grege et dabit eum sacerdoti iuxta aestimationem mensuramque delicti, 7 *qui rogabit pro eo coram Domino, et dimittetur illi pro singulis quae faciendo peccavit. Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 9 Praecipe Aaron et filiis eius: Haec est lex holocausti: cremabitur in altari tota nocte usque mane: ignis ex eodem altari erit. 1 /Vestietur tunica sacerdos et feminalibus lineis, tolletque cineres, quos vorans ignis exussit, et ponens ”iuxta altare 11 ”spoliabitur prioribus vestimentis indutusque aliis °efferet eos extra castra et in loco mundissimo usque ad favillam consumi faciet. 12 Ignis autem in altari semper ardebit, quem nutriet sacerdos subiciens ligna mane per singulos dies et, imposito holo- causto, desuper Padolebit adipes pacificorum. 1% Ignis est iste per- petuus qui nunquam deficiet in altari. 14 rHaec est lex sacrificii et libamentorum, quae offerent filii Aaron coram Domino et coram altari: 15 tollet sacerdos pugillum similae, quae conspersa est oleo, et totum tus, quod super similam positum est, adolebitque illud in altari sin monimentum odoris suavissimi Domino; 16treliquam autem partem similae comedet Aaron cum filiis suis absque fermento et comedet in “loco sancto atrii taberna- culi. 17 “Ideo autem non fermentabitur, “quia pars eius in Domini of- fertur incensum. Sanctum sanctorum erit, sicut pro peccato atque delic- to. 18*Mares tantum stirpis Aaron comedent illud. “Legitimum ac sem- piternum erit in generationibus vestris de sacrificiis Domini. Omnis qui tetigerit illa sanctificabitur. 19 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 2 ¢Haec est oblatio Aaron et filiorum eius, quam offerre debent Domino in die unctionis suae: “decimam partem ephi offerent similae in sacrificio sempiterno medium eius mane et medium eius vespere, 21 quae in sartagine -oleo conspersa frigetur. Offeret autem eam calidam in odorem sua- vissimum Domino 22 sacerdos, qui iure patri successerit, et /tota cre- mabitur in altari; 23 omne enim sacrificium sacerdotum igne consu- metur nec quisquam comedet ex eo. 24Locutus est autem Dominus ad Moysen dicens: 25Loquere Aaron et filiis eius: Ista est lex %hostiae pro peccato. “In loco ubi offertur holocaustum immolabitur coram Domino: ‘sanctum sanctorum est. 26 jSacerdos qui offert comedet eam “in loco sancto, in atrio taber- naculi. 27 /Quidquid tetigerit carnes eius sanctificabitur. Si de san- guine illius vestis fuerit adspersa, lavabitur in loco sancto. 28 Vas autem fictile, in quo cocta est, confringetur; quod si vas aeneum fuerit, defricabitur et lavabitur aqua. 29”Omnis masculus de genere sacerdotali vescetur de carnibus eius, °quia sanctum sanctorum est. 30 PHostia enim, quae caeditur pro peccato, cuius sanguis infertur in tabernaculum testimonii ad expiandum in sanctuario, non comedetur sed comburetur igni. 7 “Haec quoque lex Yhostiae pro delicto: “sancta sanctorum est, 2 idcirco 4ubi immolabitur holocaustum mactabitur et victima pro x cf. 1 Es 10, 19. yv. Ex 30, 13. & Cp.:.6, 5; @cp. 22, 14; 27,13,1§5, 21, 31; b vr. 10. [Nm 5, 7. ECDs 4< 2: dNm 15, 29. — cf. Le 12, 48. evr. 15. fit ES 19, 2), aNm 5, 6. Biceps L545; ¢ BX 225 7). 208 ad Gy.=Pro) 24... 28*).26..59): e Ex 23, 4; Dt po Uy eM ro. 19, * 42 BS 32 eT: g Ez 33, 15. — cf. Ex 22, 1-9. hkhNm 5, 7. — cf. cp. 5, 16; _ 2 Rg 12, 6; Le 109, 8. icp. 5, 16. J Cp. S$) 155° 13: Rv. cp. 4, 26. oe 16, 4; Ez 44, 18. — v. X 28, 40-43. mcp. I, 16. mcp. 16, 23; Ez 42, 14; 44,19. ON CD: 4, 12 pcp. 3,_3, 9, 14.° qcf. 2 Es 10, 34. f-cp. 2; 1; Nm 15; 4. SCP. 2, 2, 9. tcp. 2, 4,10; Ez 44, 29.—cf. Ecli AS 365 26°08 COR 0,13, UNI 262 CD. 10, 12, 13. 3cP. y ap ee x Nm 18, 9. yin 267 Os €D.52, 3579.53 Z cD. 7, 2,:60; .Nm. 28, #10: @.V.-Cp.3) 17; 6b Ex 29, 37; 30, 29. — V. cp. 22, I-7. GBS" 205-15. 28 8} 12 Ex PE 66; ecp. 2, 5; 7, 9. f Ex* 29; 252 v. cp. 4, I-35. POO. TAs, 3, 23} 4, 24,.20,335 ivr. 17, 29. ee i 1o, 17, 18; Nm 18, 9,19; Z 44, 27-29, RE. 16% lvr. 18. Mm CDi Al; 32, 333° 18; 112. ncp. 7, 6; Nm 18, 10. Ovr. 25. PCD. 4, §,_7,° Ir, 12,18, 21; 16, 27; Heb 13, 11. — cf. vr. 26; 20; cp. 10; 18. GV CP. 55:.1-19;; 6, T-7. ovr. 37. c-cp..6;° 15). 25. Hep. 6, 25. (6) Fe 4 1g ae LIBER LEVITICI 7,3 —8,5 in sacrificiis offerendis cuiuscumque generis ipsa sint (8-7, 21), et leges prohibentes comestionem adipis et sanguinis (22-27) et definientes portionem, quae in hostiis pacificis ad sacerdotes spectat (28-38), 9; 9, 13, 22. op. 3; gcp. 6, 18, 29. Avr. 1. sicp. 6, 2§;.203--l4e33, é cp. % 4 ,9, 10, 14-16; 4, 8, X 2 4 £CD; 1; 0: kcp. 2, 3-10; Nm 18, 9; Ez 44, 29. 1 Wy 0 Beek Bis ete Se Jal BZ MCP. 22, 29. 9: CD +25) AS ANG). 15s o Am 4, 5. p Ex 29, 27, 28. q Nm 18, 8, 11, 19. LOD. 105. 69 7 [1225 205-30. S:Cp;: 22,27. tCps-10; 9. CD. 15,35 225. 3- v7 V._EXx 30, 33. £.Ve-CDDs 122.735 8 Si yv. cp. I1, 24-28. z Ez 4, 14. — V. cp. II, 10-23. OCP 33 57: PCD. 17! t8* 30.85 Fix on, 32's Dt 14, 21; Ez 4, 14; 44, 31. c Gn 9, 43; cp. 3, 17; 17, 10-14. ache 3x ecp. 3, 3, 4, 9, 14. f Ex 29, 24. ras OFA PO pes i oes kh cf. cp. 9, 21; Nm 6, 20; Ecli 7; 33. i Ex 29, 28; Nm 18, 18, 19. jv. cp. 6, 9, 145/25. k I VET Lep.-6%-20% “Ex 29, 1. m vr. Il. RCD. Ly 2h 1-32] Ex 29, 1-34. av. Ex 28, 2-4. bv. Ex 30, 24, 25. delicto; sanguis eius per gyrum altaris fundetur. %Offerent ex ea caudam et “adipem qui operit vitalia, 4 duos renunculos et pingue- dinem quae iuxta ilia est, reticulumque iecoris /cum renunculis. 5 Et adolebit ea sacerdos super altare: incensum est Domini pro delicto. 6 9Omnis masculus de sacerdotali genere in loco sancto vescetur his carnibus, “quia sanctum sanctorum est. 7 Sicut pro peccato offertur hostia, “ita et pro delicto; utriusque hostiae lex una erit. Ad sacer- dotem, qui eam obtulerit, pertinebit. 8 Sacerdos, qui offert holocausti victimam, habebit /pellem eius, 9 “et omne sacrificium similae quod coquitur in clibano et quidquid in craticula vel in sartagine praepa- ratur eius erit sacerdotis a quo offertur: 1%sive oleo conspersa sive arida fuerint, cunctis filiis Aaron mensura aequa per singulos dividetur. 11 /Haec est lex hostiae pacificorum, quae offertur Domino: 1% si ™pro gratiarum actione oblatio fuerit, offerent panes absque fermento "conspersos oleo et lagana azyma uncta oleo coctamque similam et collyridas olei admixtione conspersas 13 °panes quoque fermentatos cum hostia gratiarum, quae immolatur pro pacificis; 14ex quibus unus ?pro primitiis offeretur Domino, et Zerit sacerdotis qui fundet hostiae sanguinem. 157’Cuius carnes eadem comedentur die nec rema- nebit ex eis quidquam usque mane. 16 8Si voto ve! sponte quispiam obtulerit hostiam, ‘eadem similiter edetur die; sed et si quid in cra- stinum remanserit, vesci licitum est; 17 quidquid autem tertius inve- nerit dies ignis absumet. Si quis de carnibus victimae pacificorum die tertio comederit, irrita tiet oblatio nec proderit offerenti; quin potius quaecumque anima tali se edulio “contaminaverit praevaricationis rea erit. 19Caro, quae aliquid tetigerit immundum, non comedetur sed comburetur igni; qui fuerit mundus vescetur ex ea. 20 Anima polluta, quae ederit de carnibus hostiae pacidicorum, quae oblata est Domino, peribit de populis suis; 21 et quae .etigerit immunditiam “hominis vel Yiumenti sive “omnis rei, quae polluere potest, et comederit de huiuscemodi carnibus, interibit de populis suis. 22 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 23 Loquere filiis Israél: *Adipem ovis et bovis et caprae non comedetis. 24 »Adipem cadaveris morticini et eius animalis, quod a bestia captum est, habe- bitis in varios usus. 25 Si quis adipem, qui offerri debet in incensum Domini, comederit, peribit de populo suo. 26Sanguinem quoque omnis animalis non sumetis in cibo tam de avibus quam de pecoribus. 27 cOmnis anima, quae ederit sanguinem, peribit de populis suis. 28 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 29 Loquere filiis Israél dicens: %Qui offert victimam pacificorum Domino offerat simul et sacrificium, id est libamenta eius. 39 ¢Tenebit manibus adipem hostiae et pectusculum; fcumque ambo oblata Domino consecraverit, tradet sacerdoti, 31 9%qui adolebit adipem super altare; pectusculum autem erit Aaron et filiorum eius. 32 “Armus quoque dexter de paci- ficorum hostiis cedet in primitias sacerdotis. 33 Qui obtulerit san- guinem et adipem filiorum Aaron, ipse habebit et armum dextrum in portione sua; 34%pectusculum enim elevationis et armum separa- tionis tuli a filiis Israél de hostiis eorum pacificis et dedi Aaron sacerdoti et filiis eius lege perpetua ab omni populo Israél. 25 Haec est unctio Aaron et filiorum eius in caeremoniis Domini, die qua obtulit eos Moyses, ut sacerdotio fungerentur; %6et quae praecepit eis dari Dominus a filiis Israél religione perpetua in gene- rationibus suis. 37 Ista est ‘lex holocausti et sacrificii pro peccato atque “delicto et pro /consecratione et ™pacificorum victimis, 38 quam constituit Do- minus Moysi in monte Sinai, quando mandavit filiis Israél “ut offer- rent oblationes suas Domino in deserto Sinai. 8 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 2 Tolle Aaron cum filiis suis, 2vestes eorum et °unctionis oleum, vitulum pro peccato duos arietes, canistrum cum azymis, 3 et congregabis omnem coetum ad ostium tabernaculi. 4Fecit Moyses ut Dominus imperaverat; congregataque omni turba ante fores tabernaculi, 5ait: Iste est sermo quem iussit Dominus en! 823. descriptio consecrationis sacerdotalis, quae constat vesti- tura, unctione (8, 1-13) et triplici sacrificio (14-22): quibus omnibus peractis, post septiduam commorationem in tabernaculo (33-36), LIBER LEVITICI 8,6—9,4 fieri. ® Statimque obtulit Aaron et filios eius; “cumque lavisset eos, 7 vestivit pontificem %subucula linea accingens eum balteo et induens eum tunica hyacinthina et desuper umerale imposuit, 8 quod adstrin- gens cingulo aptavit rationali, in quo erat “doctrina et veritas. 9 Cidari quoque texit caput et super eam contra frontem posuit flaminam auream consecratam in sanctificatione, %sicut praeceperat ei Dominus. 19 Tulit et “unctionis oleum, quo linivit tabernaculum cum omni supellectili sua. 11 Cumque sanctificans adspersisset altare septem vicibus, unxit illud et omnia vasa eius, labrumque cum basi sua sanctificavit oleo. 12 ‘Quod fundens super caput Aaron unxit eum et consecravit; 13 filios quoque eius oblatos vestivit tunicis lineis et cinxit balteis imposuitque mitras, ut iusserat Dominus. 14 Obtulit et vitulum Jpro peccato; cumque super caput eius po- suisset Aaron et filii eius manus suas, 15 immolavit eum “hauriens sanguinem, et tincto digito tetigit cornua altaris per gyrum; quo expiato et sanctificato, fudit reliquum sanguinem ad fundamenta eius. 16 /Adipem vero, qui erat super vitalia, et reticulum iecoris duosque renunculos cum arvinulis suis adolevit super altare, 17 vitulum cum pelle et carnibus et fimo cremans extra castra, “sicut praeceperat Dominus. 18”Obtulit et arietem in °holocaustum, super cuius caput cum imposuissent Aaron et filii eius manus suas, 19 immolavit eum et fudit sanguinem eius per circuitum altaris. 2° Ipsumque arietem in frusta concidens ?caput eius et artus et adipem adolevit igni, 21 lotis prius intestinis et pedibus, totumque simul arietem incendit super altare, eo quod esset holocaustum suavissimi odoris Domino, sicut praeceperat ei. 22 Obtulit et arietem secundum in %consecratione sacerdotum; po- sueruntque super caput eius Aaron et filii eius manus suas. 23 Quem cum immolasset Moyses, sumens de sanguine eius tetigit “extremum auriculae dextrae Aaron et pollicem manus eius dextrae similiter et pedis. 24 Obtulit et filios Aaron; cumque de sanguine arietis immolati tetigisset extremum auriculae singulorum dextrae et pollices manus ac pedis dextri, reliquum fudit super altare per circuitum; 25 adipem vero et caudam omnemque pinguedinem, quae operit intestina, reti- culumque iecoris et duos renes cum adipibus suis et armo dextro separavit. 26 Tollens autem de canistro azymorum, quod erat coram Domino, panem absque fermento et collyridam conspersam oleo laga- numque posuit super adipes et armum dextrum 27 tradens simul omnia Aaron et filiis eius. Qui, postquam levaverunt ea coram Do- mino, 28rursum suscepta de manibus eorum adolevit super altare holocausti, eo quod consecrationis esset oblatio in odorem suavitatis sacrificii Domino. 29 Tulitque pectusculum elevans illud coram Do- mino de ariete consecrationis in partem suam, sicut praeceperat ei Dominus. 30 *Adsumensque unguentum et sanguinem qui erat in altari adspersit super Aaron et vestimenta eius et super filios illius ac ve- stes eorum. 31 Cumque sanctificasset eos in vestitu suo, praecepit eis dicens: Coquite carnes ante fores tabernaculi et»ibi comedite eas, panes quoque consecrationis edite, qui positi sunt in canistro, sicut praece- pit mihi Dominus dicens: ‘Aaron et filii eius comedent eos; 32 quid- quid autem reliquum fuerit de carne et panibus, ignis absumet. 33 De ostio quoque tabernaculi non exibitis septem diebus, usque ad diem quo complebitur seta 98 consecrationis vestrae; “septem enim diebus finitur consecratio, 34 sicut et impraesentiarum factum est, ut ritus sacrificii compleretur. 35 Die ac nocte manebitis in tabernaculo Yobservantes custodias Domini, ne moriamini: sic enim mihi prae- ceptum est. 36 Feceruntque Aaron et filii eius cuncta quae locutus est Dominus per manum Moysi. 2Facto autem octavo die, vocavit Moyses Aaron et filios eius ac maiores natu Israél dixitque ad Aaron: 2 Tolle de armento vitu- lum pro peccato et “arietem in holocaustum utrumque immaculatum, et offer illos coram Domino. 3 Et ad filios Israél loqueris: ?Tollite hircum pro peccato et vitulum atque agnum anniculos et sine macula in holocaustum, 4bovem et arietem pro pacificis, et immolate eos c Ex 40, 12, 13. 7-9] Ecli 45, 9-14. a Ex 28; (A; ev. Ex 28, 30. f Ex 39, 29. Gp. 21,5 12 2.x 148; 036537: v. Ex 30, 25-29. #cp. 21,10; Ex 30,31; Ps 132. 2c Belicas; 18. j Ez 43, 19. kcp. 4, 7; Ez 43, 20, 26. — of) Heb: 0,22. hep. 3}:.4;° 4,78. m CDi :4, II, 12. nvr. 2. ocp. I, 10-13. pcp. 1, 8. Cp. 7, 37. rv. Cp. 14, 14-17. 28]v. Ex 24, 4, 5. s Ex 30, 303: Nm. 3;.3. tcp: 24; 9; Ex 29,232: OM Oy Tae &, tae eae 5% oNav 3,27; 95. 19; Dt rrp 2; 3 Rg'2, 3; Zc. gs. 7 a Ez 43, 27. — cf. cp. 7, 33. Pipa; Bs 854T4 PEX 29) 152 ccp. 8, 18. dcp. 4, 23. — cf. 1 Es 6, 17. LIBER LEVITICI 9,5 — 10, 13 Aaron et filii sollemnem victimam litantes igne caelitus immisso a Deo coram universo populo honestantur (9, 1-24); interitu vero Nadab et Abiu (10, 1-7), necnon nonnullis praeceptis datis, monentur € vr. 175 Cp. 2, 4. Pr: 6; 233 Ex 207 435i cp. 4, 3; Heb 5, cp. 16, 6, 11, 15. 4cp. 4, 16, 20. 1-3; i Pe o PED. 4,05 °85)15; kv. cp. 4, 6. lcp. 8, 16. mcp. 4, 8-12. 2W.CD. A. 4285 D7: 0'CDp..(t5.2%-133. 8, 19. pep. 8; 20. gcp; 8; 2%: TNT. 3. Fev eb Sy Se Bis? v. cp. 26. SVP. AS cp. 2 Lay t kx 29, 38, 39. WOO. 3,01; 12, 10. vcp. 3, 5, 16. x Ex 29, 24, 26. — v. cp. 7,- 30-34. y cf. Le 24, 50. z Dt 21, 5. — v. Nm 6, 23, 24. avr. 4, 6; Ex 40, 32.— cf. Nm 14, 10; 16, 19, 42; 20, 6 etc. ioe Nm 14, 10; 16, 19; Jd 6, 13, 19, 20; 3 Rg Br, 38; ; Bee 20, 26¢2uPar Forse piel. 1 S83, 11. ey 10, TI. ach 3 Rg A 39; 2 Par 7 Jap, acp. 16,1 at Tih de Nim 3, 43 ce ye ar 24, 2 b cf. Nm 16, hy c Ex 30, dcp. 9, oat Nm 16, 35. — cf. 2 Rg 6, . — cf. Is 52, *Ez 28; 22. 7: Ps 38, 10. EX 6, 18, 29; i cf. Ac 5; 9 V2-Gn 73, Nm 3, 19, 30. 6, 9, 10, Lcp. 13, 45; 21, 10; Ez 24, 16, 17. mNm 1, 53; 16, 22, 46; 178, S987, 2; 22, 18, see mCP. 21,°12. ocp. 8, 30. pEz 44, 21. — cf. Nm 6, 3, g0;-Lez, 18: 1° Tm'3, 3, 8; i ee Be QCD LL: 47x 20, 253: Eze, 26; 44, 23. rcp. 14, 57; Dt 17, 10-12; 24, Oy 2:a08 85-2). 85,0° Ech as, ars pes 12.— cf.Jr 18, 18; MI 2 Mt 23, 2-7; 28, 20. Tri* eh Eatech. R ee 8 Gs eS S cp. EN.-Cp.6; ©7. MCD: 25. (33-65-26 coram Domino; in sacrificio singulorum ¢similam conspersam oleo offerentes; ‘hodie enim Dominus apparebit vobis. 5 Tulerunt ergo cuncta quae iusserat Moyses ad ostium tabernaculi; ubi, cum omnis multitudo adstaret, 6 ait Moyses: Iste est sermo quem praecepit Do- minus: facite et apparebit vobis gloria eius. 7 kt dixit ad Aaron: Accede ad altare et Yimmola pro peccato tuo, offer holocaustum et Adeprecare pro te et pro populo; cumque ‘mactaveris hostiam po- puli, ora pro eo, sicut praecepit Dominus. 8 Statimque Aaron accedens ad altare immolavit vitulum pro pec- cato suo, 9% Jcuius sanguinem obtulerunt ei filii sui; in quo tingens digitum “tetigit cornua altaris et fudit residuum ad basim eius. 10 /Adipemque et renunculos ac reticulum iecoris, quae sunt pro peccato, adolevit super altare, ”sicut praeceperat Dominus Moysi; 11 “carnes vero et pellem eius extra castra combussit igni. 12 Immola- vit et holocausti victimam, obtuleruntque ei filii sui sanguinem eius, °quem fudit per altaris circuitum. 13 ?Ipsam etiam hostiam in frusta concisam cum capite et membris singulis obtulerunt; quae omnia alter altare cremavit igni, 14 otis aqua prius intestinis et pedibus. 15 rEt pro peccato populi offerens mactavit hircum; expiatoque al- tari, 16{ecit holocaustum 17addens in Ssacrificio libamenta, quae pari- ter offeruntur, et adolens ea super altare ‘absque caeremoniis holccau- sti matutini. 18 Immolavit et bovem atque arietem “hostias pacificas populi, obtuleruntque ei filii sui sanguinem, quem fudit super altare in circuitum; 19 adipem autem bovis et caudam arietis renunculosque cum adipibus suis et reticulum iecoris 29 posuerunt super pectora; cumque Ycremati essent adipes super altare, 21 pectora eorum et armos dextros separavit Aaron *elevans coram Domino, sicut prae- ceperat Moyses. 22 Et Yextendens manus ad populum “benedixit ei. Sicque, completis hostiis pro peccato et holocaustis et pacificis, de- scendit. 23 Ingressi autem Moyses et Aaron in tabernaculum testi- monii et deinceps egressi benedixerunt populo. *Apparuitque gloria Domini omni multitudini; 24 et %ecce egressus ignis a Domino devo- ravit holocaustum et adipes, qui erant super altare. Quod cum vidis- sent turbae, “laudaverunt Dominum “ruentes in facies suas. l Arreptisque 4Nadab et Abiu filii Aaron bturibulis, posuerunt ignem et incensum desuper offerentes_coram Domino ignem calienum, quod eis praeceptum non erat. 2 dEgressusque ignis a Do- mino devoravit eos et mortui sunt coram Domino. 3 Dixitque Moyses ad Aaron: Hoc est quod locutus est Dominus: Sanctificabor in iis equi appropinquant mihi, et in conspectu omnis populi ‘glorificabor. Quod audiens Ytacuit Aaron. 4 Vocatis autem Moyses “Misaéle et Elisaphan filiis Oziel patrui Aaron, ait ad eos: Ite et ‘tollite /fratres vestros de conspectu sanctuarii, et asportate extra castra. 5 Confe- stimque pergentes tulerunt eos, sicut iacebant, vestitos lineis tunicis et eiecerunt foras, ut sibi fuerat imperatum. 6 Locutusque est Moyses ad Aaron et ad Eleazar et Ithamar filios eius: ‘Capita vestra nolite nudare et vestimenta nolite scindere, ne forte moriamini, et “super omnem coetum oriatur indignatio. Fratres vestri et omnis domus Israél plangant incendium quod Dominus suscitavit, 7%vos autem non egrediemini fores tabernaculi, alioquin peribitis ; ‘ooleum quippe sanctae unctionis est super vos. Qui fecerunt omnia iuxta praeceptum Moysi. 8 Dixit quoque Dominus ad Aaron: 9?Vinum et omne quod ine- briare potest non bibetis tu et filii tui, quando intratis in taber- naculum testimonii, ne moriamini; quia praeceptum sempiternum est in generationes vestras. 10 Et ut %habeatis scientiam discernendi inter sanctum et profanum, inter pollutum et mundum, _!! "doceatisque filios Israél omnia legitima mea, quae locutus est Dominus ad eos per manum Moysi. 12 Locutusque est Moyses ad Aaron et ad Eleazar et Ithamar filios eius qui erant residui: Tollite Ssacrificium, quod remansit de obla- tione Domini, et comedite illud absque fermento iuxta altare, quia tsanctum sanctorum est. 13 Comedetis autem in loco sancto, quod datum est tibi et filiis tuis de oblationibus Domini, “sicut praeceptum quam accurate et sancte sacerdotio fungi debeant (8-20). 2.De munditla et sanctitate legali In popolo Dei requisitis (11, 1-27, 34). A) Mundities violatur: a) esu carnium animalium, quae sive quadrupedia, LIBER LEVITICI 10, 14 — 11, 32 est mihi, 14 Pectusculum quoque, quod oblatum est, et armum, qui separatus est, edetis in loco mundissimo tu et filii tui et filiae tuae tecum; tibi enim ac liberis tuis reposita sunt de hostiis salutaribus filiorum Israél; 15%eo quod armum et pectus et adipes, qui cre- mantur in altari, elevaverunt coram Domino, et pertineant ad te et ad filios tuos lege perpetua, sicut praecepit Dominus. 16yInter haec hircum, qui oblatus fuerat pro peccato, cum quaereret Moyses, exustum repperit; iratusque contra Eleazar et Ithamar, filios Aaron qui remanserant, ait: 17*Cur non comedistis hostiam pro pec- cato in loco sancto, quae sancta sanctorum est et data vobis ut por- tetis iniquitatem multitudinis et rogetis pro ea in conspectu Domini, 18 praesertim “cum de sanguine illius non sit illatum intra sancla, et comedere debueritis eam in sanctuario, °sicut praeceptum est mihi? 19 Respondit Aaron: °Oblata est hodie victima pro peccato et holo- caustum coram Domino; mihi autem accidit, quod vides. Quomodo potui comedere eam aut “%placere Domino in caeremoniis mente lu- gubri? 29Quod cum audisset Moyses, recepit satisfactionem. 1] Locutusque est Dominus ad Moysen et Aaron dicens: 2 Dicite filiis Israél: *Haec sunt animalia, quae comedere debetis de cunc- tis animantibus terrae. 2 Omne, quod habet divisam ungulam et ru- minat in pecoribus, comedetis. 4 Quidquid autem ruminat quidem et habet ungulam, sed non dividit eam, sicut camelus et cetera, non comedetis illud et inter immunda reputabitis. 5 ’Choerogryllus, qui ruminat ungulamque non dividit, immundus est; §6&lepus quoque, nam et ipse ruminat, sed ungulam non dividit, 7et “sus qui, cum ungulam dividat, non ruminat: 8 horum carnibus non vescemini nec cadavera contingetis, quia immunda sunt vobis. 9 Haec sunt quae gignuntur in aquis et vesci licitum est: omne quod habet pinnulas et squamas, tam in mari quam in fluminibus et stagnis, comedetis. 1 Quidquid autem pinnulas et squamas non habet eorum, quae in aquis moventur et vivunt, Zabominabile vobis 11 exsecrandumque erit: carnes eorum non comedetis et morticina vitabitis. 12 Cuncta, quae non habent pinnulas et squamas in aquis, polluta erunt. 13 Haec sunt quae de avibus comedere non debetis, et vitanda sunt vobis: “aquilam et gryphem et haliaeetum 14et /milvum ac 9vulturem iuxta genus suum 15 et omne corvini generis in similitudinem suam, 16 struthionem et noctuam et larum et “accipitrem iuxta genus suum, 17 ibubonem et mergulum et jibin 18 et cygnum et “onocrotalum et porphyrionem, 19 “herodionem et charadrion iuxta genus suum, upu- pam quoque et ”vespertilionem. 20 Omne de volucribus, quod graditur super quattuor pedes, abo- minabile erit vobis. 15 Quidquid autem ambulat quidem super quat- tuor pedes, sed habet longiora retro crura, per quae salit super terram, 22 comedere debetis, ut est bruchus in genere suo et attacus atque ophiomachus ac “locusta, singula iuxta genus suum. 23Quidquid autem ex volucribus quattuor tantum habet pedes, exsecrabile erit vobis; 24 et °quicumque morticina eorum tetigerit»polluetur et erit immun- dus usque ad vesperum; 25 et si necesse fuerit ut portet quidpiam ho- rum mortuum, Ylavabit vestimenta sua et immundus erit usque ad occasum solis. 26 Omne animal, quod habet quidem ungulam sed non dividit eam nec ruminat, immundum erit, et qui tetigerit illud contaminabitur. 27 Quod ambulat super manus ex cunctis animantibus quae incedunt quadrupedia immundum erit; qui tetigerit morticina eorum polluetur usque ad vesperum. 28 Et qui portaverit huiuscemodi cadavera lava- bit vestimenta sua, et immundus erit usque ad vesperum; quia omnia haec immunda sunt vobis. 29 Haec quoque inter polluta reputabuntur de his quae moventur in terra: mustela et “mus et crocodilus, singula iuxta genus suum, 39 mygale et chamaeleon et stellio et lacerta et stalpa; 31 omnia haec immunda sunt. Qui tetigerit morticina eorum immundus erit usque ad vesperum; 32 et super quod ceciderit quidquam de morticinis eo- rum polluetur tam vas ligneum et vestimentum quam pelles et cilicia; vcp. 7, 31, 34; Ex 29, 24, 26, 27; Nm 18, 11. X CDP. 7, 31-34. BED 655355855. 23, Mere, LT: zcp. 6, 26, 29. d Jt 6, 203 14, 32:08 v9 Aas MIM¥, .50,.0 1392, (3c 1-47] Dt 14, 3-20. Oc Gno7, ae “Mbirs; 25.5207 M 15, 18; Ac Io, I2-15; 11, 6-9; Rm 14, 14, t7, 'n Cor*s8;. 83.Col ‘2.46; 21; Heb 9g, 9, 10. b (Ps 103, 18; Pro 30, 26). 6:Cl.. 1865545566). 3.592 Dee 6, 18-20; 7, I. dcp: 9, 2%. eJb 30, 27) Pro 30, 17; Mic 1, 16; Mt 24, 28; Le er PE def fis 34; £5. n Ex 10, 4; Jl 1, 4. — cf. Mt 6, 4; Mrs, 6; OCD: 53-2: pvr. 403 cp. 14, 46. qcp. 13, 6, 34; 14, 8, 9, 47; 15, etc.7. £0; 20,20; 17, ES; INMUTO) 20; 31, 24. rit Rg 5, 6. — cf. Is 66, 17. $.18"2;°20; — 85 — LIBER LEVITICI sive volatilia, sive aquatilia, sive reptilia sint, immundis ac- censentur (11, 1-47); b) puerperio, cuius immundities diu- turnior est post partum filiae (12, 1-8); c) lepra, de qua plura tra- OcCp:"1'5;'12: CD. 6,528) 15) 1a, re 17. 28° 22.83) Dt 14, oie Z 4, 143 44, 31. x cf. vr. 29. y cp. 20, 25. z (all) 1 Pt 1, 16. — cp. 19, 2; 20, 7, 26 etc. — P Mi 5 4, 7. a Fx 6, 7. — cf. cp. 20, 24, 26. b vr. 2-8. C vt. 13-20. d vr. 9-12. é€ VY. 29-45. jicps 10, 10. ee adeeb 9: Titan ys. ti _M.V.—v. Ex 13, 1. ro 2,22. bcp. 15, 19. CASH E77, 125° Let, SOs aa ee" Jo 7, 22, 23. d cf. Bar 6, 28. e Le 2, 22. fcf..1 Rg 1, 21, 22. gcp. 5, 7. Acp. 1, 14; 5, 113 Le 2, 24. ivr. 6. jcp. 4, 26. acp. 14, 56. 6 Dt 24, 8. — cf. Dt 17, 8, 9. Oct. .Cp. T4,.37< AVS CDHXT} B537-7H8'82 eich. Nm 22, “10,,.%23- 4) Re ee 27. 15; S:. 2.2 ar 20,20, 08; et in quocumque fit opus, ‘tingentur aqua et polluta erunt usque ad vesperum, et sic postea mundabuntur; %% vas autem fictile, in quod horum quidquam intro ceciderit, polluetur et “idcirco frangendum est. 34 Omnis cibus, quem comedetis, si fusa fuerit super eum aqua, im- mundus erit, et omne liquens, quod bibitur de universo vase, immun- dum erit. 35 Et quidquid de morticinis huiuscemodi ceciderit super illud immundum erit: sive clibani sive chytropodes destruentur et immundi erunt. 36 Fontes vero et cisternae et omnis aquarum congre- gatio munda erit. Qui morticinum eorum tetigerit polluetur. 27Siceci- derit super sementem, non polluet eam. 38Si autem quispiam aqua sementem perfuderit et postea morticinis tacta fuerit, ilico polluetur. 39 Si mortuum fuerit animal, quod licet vobis comedere, qui cada- ver eius tetigerit immundus erit usque ad vesperum, 49 et %qui come- derit ex eo quippiam sive portaverit, lavabit vestimenta sua et immun- dus erit usque ad vesperum. 417Qmne quod reptat super terram abominabile erit, nec adsu- metur in cibum. 42 Quidquid super pectus quadrupes graditur et multos habet pedes, sive per humum trahitur, non comedetis, quia abominabile est. 43 yNolite contaminare animas vestras nec tangatis quidquam eo- rum ne immundi sitis. 44 Ego enim sum Dominus Deus vester: *san- cti estote, quia ego sanctus sum. Ne polluatis animas vestras in omni reptili, quod movetur super terram. 45¢Kgo enim sum Dominus, qui eduxi vos de terra Aegypti, ut essem vobis in Deum. *Sancti eritis, quia ego sanctus sum. 46Ista est lex banimantium ac ¢volucrum et domnis animae viventis, quae movetur in aqua et reptat in terra; 47 ut /differentias noveritis mundi et immundi, et sciatis quid comedere et quid respuere debeatis. | Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 2Loquere filiis Israél et dices ad eos: Mulier, si, suscepto semine, pepererit masculum, 4immunda erit septem diebus iuxta dies "separationis menstruae, 3 et “die octavo circumcidetur infantulus; ‘ipsa vero triginta tribus diebus manebit in sanguine purificationis suae. 4(Omne sanctum non tanget nec ingredietur in sanctuarium, donec impleantur dies puri- ficationis suae. 5 Sin autem feminam pepererit, immunda erit duabus hebdomadi- bus iuxta ritum fluxus menstrui, et sexaginta sex diebus manebit in sanguine purificationis suae. 6 eCumque expleti fuerint dies purificationis suae pro filio sive pro filia, deferet fagnum anniculum in holocaustum et %pullum columbae sive turlurem pro peccato ad ostium tabernaculi testimonii, et tradet sacerdoti, 7 qui offeret ila coram Domino et orabit pro ea, et sic mundabitur a profluvio sanguinis sui. Ista est lex parientis masculum aut feminam. 8 Quod si non inve- nerit manus eius nec potuerit offerre agnum, sumet "duos turtures vel duos pullos columbarum, ‘unum in holocaustum et alterum pro peccato; jJorabitque pro ea sacerdos, et sic mundabitur. ] Locutusque est Dominus ad Moysen et Aaron dicens: 2 Homo, in cuius cute et carne ortus fuerit ¢diversus color sive pustula aut quasi lucens quippiam, id est plaga leprae, badducetur ad Aaron sacerdotem vel ad unum quemlibet filiorum eius. 3 Qui cum viderit lepram in cute et pilos in album mutatos colorem ipsamque speciem leprae Chumiliorem cute et carne reliqua; plaga leprae est, et ad arbitrium eius separabitur. 4Sin autem lucens candor fuerit in cute nec humilior carne reliqua et pili coloris pristini, recludet eum sa- cerdos septem diebus, 5 et considerabit die septimo et, siquidem lepra ultra non creverit nec transierit in cute priores terminos, rursum re- cludet eum septem diebus aliis, §6et die septimo contemplabitur: si obscurior fuerit lepra et non creverit in cute, mundabit eum, quia scabies est: 4lavabitque homo vestimenta sua et mundus erit. 7 Quod si, postquam a sacerdote visus est et redditus munditiae, iterum lepra creverit, adducetur ad eum 8 et immunditiae condemnabitur. 9 Plaga leprae si fuerit in homine, adducetur ad sacerdotem, 1° et videbit eum. @Cumque color albus in cute fuerit et capillorum mu- cia Y es duntur, videlicet indicia quibus in carne tam capillata quam non a pseudolepra aut a calvitio discerni potest (13, 1-37), regulae a leproso servandae (44-46), ritus, quo quis a lepra sanatus, LIBER LEVITICI 13, 11-55 taverit adspectum, ipsa quoque caro viva apparuerit, 11 lepra vetustis- sima iudicabitur atque inolita cuti. Contaminabit itaque eum sacer- dos et /non recludet, quia perspicuae immunditiae est. 12 Sin autem effloruerit discurrens lepra in cute et operuerit omnem cutem a capile usque ad pedes quidquid sub adspectum oculorum cadit, 13considerabit eum sacerdos, et teneri lepra mundissima iudicabit, eo quod omnis in candorem versa sit, et idcirco homo mundus erit. 14 Quando vero caro vivens in eo apparuerit, 15 tunc sacerdotis iudicio polluetur et inter immundos reputabitur; caro enim viva, si lepra adspergitur, im- munda est. 16 Quod si rursum versa fuerit in alborem et totum homi- nem operuerit, 17 considerabit eum sacerdos et mundum esse decernet. 18 Caro autem et cutis, in qua Yhulcus natum est et sanatum 19 et in loco hulceris cicatrix alba apparuerit sive “subrufa, adducetur homo ad sacerdotem; 29 qui, cum viderit locum leprae humiliorem carne reliqua et pilos versos in candorem, contaminabit eum; plaga enim leprae orta est in hulcere. 21Quod si pilus coloris est pristini et cicatrix subobscura et vicina carne non est humilior, recludet eum septem diebus; 22et, si quidem creverit, adiudicabit eum leprae, 23‘sin autem steterit in loco suo, hulceris est cicatrix, et homo mundus erit. 24 Caro autem et cutis, quam ignis exusserit et sanata jalbam sive rufam habuerit cicatricem, 25considerabit eam sacerdos, et ecce versa est in alborem et locus eius reliqua cute est humilior, contaminabit eum, quia plaga leprae in cicatrice orta est. 26 Quod si pilorum color non fuerit immutatus nec humilior plaga carne reliqua, et ipsa leprae species fuerit subobscura, recludet eum septem diebus, 27et die septimo contemplabitur; si creverit in cute lepra, contaminabit eum; 28 sin autem “in loco suo candor steterit non satis clarus, plaga combustio- nis est, et idcirco mundabitur, quia cicatrix est conbusturae. 29 Vir sive mulier, in cuius capite vel barba germinaverit lepra, videbit eos sacerdos 3% et, siquidem humilior fuerit locus carne re- liqua et capillus flavus solitoque subtilior, contaminabit eos, quia lepra capitis ac barbae est. 31Sin autem viderit locum maculae aequalem vicinae carni et capillum nigrum, recludet eum septem diebus, 32 et die septimo intuebitur; si non creverit macula et capillus sui coloris est et locus plagae carni reliquae aequalis, 33 radetur homo absque loco maculae, et includetur septem diebus aliis. 34Si die septimo visa fuerit stetisse plaga in loco suo nec humilior carne re- liqua, mundabit eum, 4lotisque vestibus suis mundus erit; 25sin autem post emundationem rursus creverit macula in cute, 36non quaeret amplius utrum capillus in flavum colorem sit immutatus, quia aperte immundus est. 37 Porro si steterit macula et capilli nigri fuerint, no- verit hominem sanatum esse et confidenter eum pronuntiet mundum. 38 Vir sive mulier in cuius cute candor apparuerit, 39 intuebitur eos sacerdos; si deprehenderit subobscurum alborem lucere in cute, sciat non esse lepram sed maculam coloris candidi et hominem mundum. 40 Vir, de cuius capite capilli fluunt, calvus et mundus est 41 et, si a fronte ceciderint pili, recalvaster et mundus est. 42 Sin autem in calvitio sive in recalvatione albus vel rufus color fuerit exortus, 43 et hoc sacerdos viderit, condemnabit eum haud dubie leprae, quae orta est in calvitio. 44 Quicumque ergo maculatus fuerit lepra et separatus est ad arbi- trium sacerdotis, 45 habebit vestimenta dissuta, “caput nudum, “os veste contectum, °contaminatum ac sordidum se clamabit. 46 Omni tempore, quo leprosus est et immundus, ?solus habitabit extra castra. 477Vestis lanea sive linea, quae lepram habuerit 48in stamine atque subtemine aut certe pellis vel quidquid ex pelle confectum est, 49 si alba vel rufa macula fuerit infecta, lepra reputabitur, ostendeturque sacerdoti, 5%qui consideratam recludet septem diebus, 5let die septimo rursus adspiciens, si deprehenderit crevisse, “lepra perseverans est; pollutum iudicabit vestimentum et omne in quo fuerit inventa; 52 et idcirco comburetur flammis. 53 Quod si eam viderit non crevisse, 54 praecipiet, et lavabunt id in quo lepra est recludetque illud septem diebus aliis 55 et, cum viderit faciem quidem pristinam non reversam nec tamen crevisse lepram, immundum iudicabit et igne comburet, PCE, Mi. 45 83 gv. Ex 9, 9. hvr. 24. ivr. 28, GN3, VER IGS Rv. vY. 23. ivr. &. m cf. cp. 10, 6. nz 24, 17, 22; Mic. 3, .7. 0 ClL-Lim' 4; 15s DN 525-2, 14, 115) —— cl. 4 Re 7, 7°75, 53° 2. Par 26, BT eee Pk 2c qcf. Ju 23; Ap 3, 4. rcp. 14, 44. — 87 — LIBER LEVITICI 13, 56 — 14, 35 sive dives ipse est sive pauper, mundari potest (14, 1-32), et tandem, prout supra (13, 47-59) actum est de lepra vestium, iam nonnulla notantur de lepra aedium (37-57); ad) gonorrhaea masculorum $V; Cp. 14, 54. a Mt 8, 4; Mr 1, 44; Lc 5, 14. ; cf $ of duteh, R ie 5, 16, e ‘s to; 6. d Ex 35,.25; Is 1, 18; Heb'9, ev. Ex 12, 22; Ps 50, 9. [19. f Heb 9, 13. gcp. 4, 6; 8,11. — cf. 4 Rg 5, 10, I4. h cf. cp. 16, 22. ivr. 53. me eh. CDE 2755 jvr. 47. — V. cp. II, 25. k Nm 8, 7. wet. Mt 8, 4 Mr 1, 44; Le 5, pet 15, 4. — V. cp. 2. Ptp.5,.318; 6, 6, 7. qv. Ex 29, 24. FCP. I, 5, I1; 4, 4, 24; ss 4 Kia SiR. 75) Fa Pcp. 8, 35°7, 9; uct: cp. 8,232: Ex 29, 20. Vicp. 4;.6) TF, xv. cp. 4, 26. y Nm 15, 4. — V. cp. 2. Sep, §, 103 12, 83 Le-2; 24. acp. 5, 7. — v. cp. 12, 8. b vr. 10, It. CVE. 22. 25-29] vr. 14-18. OTs 225 cps 15,- 23; évr. 10. fie 17, 8; Nm 32, 22; Dt 32, gl. c EE RE $ 90, 6: Sos, 4 eo quod infusa sit in superficie vestimenti vel per totum lepra. 56 Sin autem obscurior fuerit locus leprae, postquam vestis est lota, abrumpet eum et a solido dividet. 57 Quod si ultra apparuerit in his locis, quae prius immaculata erant, lepra volatilis et vaga debet igne comburi; 58si cessaverit, lavabit aqua ea quae pura sunt secundo et munda erunt. 59 sIsta est lex leprae vestimenti lanei et linei, staminis atque subteminis cmnisque supellectilis pelliceae, quomodo mundari debeat vel contaminari. ] Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 2 Hic est ritus le- prosi quando mundandus est: ¢adducetur ad sacerdotem, 3 qui begressus de castris, cum invenerit lepram esse mundatam, 4praecipiet ei qui purificatur, ut offerat duos passeres vivos pro se, quibus vesci licitum est, et “lignum cedrinum ¢vermiculumque et ¢hysopum. 5 Et unum ex passeribus immolari iubebit in vase fictili super aquas vi- ventes; §alium autem vivum cum ligne cedrino et cocco et hysopo tinget in sanguine passeris immolati, * quo /adsperget illum qui mun- dandus est Ysepties, ut iure purgetur; et ‘dimittet passerem vivum, ut 4in agrum avolet. 8 Cumque jlaverit homo vestimenta sua, “radet omnes pilos corporis et lavabitur aqua, purificatusque ingredietur castra, ita duntaxat ut /maneat extra tabernaculum suum septem diebus, 9 et ™die septimo radet capillos capitis barbamque et super- cilia ac totius corporis pilos. Et, lotis rursum vestibus et corpore, 19 die octavo “adsumet duos agnos immaculatos et ovem anniculam absque macula et tres decimas similae °in sacrificium, quae conspersa sit oleo, et seorsum olei sexta- rium. 11 Cumque sacerdos purificans hominem statuerit eum et haec omnia coram Domino in ostio tabernaculi testimonii, 12 tollet agnum, et Pofferet eum pro delicto, oleique sextarium; et, Yoblatis ante Do- minum omnibus, 1%immolabit agnum, ‘ubi solet immolari hostia pro peccato et holocaustum, id est in loco sancto. *Sicut enim pro peccato ita et pro delicto ad sacerdotem pertinet hostia: ‘sancta sanctorum est. 14 Adsumensque sacerdos de sanguine hostiae quae immolata est pro delicto, ponet “super extremum auriculae dextrae eius, qui mundatur, et super pollices manus dextrae et pedis; 15 et de olei sextario mittet in manum suam sinistram, 16tingetque digitum dextrum in eo, et Yadsperget coram Domino septies. 17 Quod autem reliquum est olei in laeva manu, fundet super extremum auriculae dextrae eius, qui mundatur, et super pollices manus ac pedis dextri et super sanguinem, qui effusus est pro delicto, 48 et super caput eius; 19 “rogabitque pro eo coram Domino et faciet sacrificium pro peccato ; tunc immolabit holocaustum, 2%et ponet Yillud in altari cum libamentis suis, et homo rite mundabitur. 21 Quod si pauper est, et non potest manus eius invenire quae dicta sunt, pro delicto adsumet agnum ad oblationem, ut roget pro eo sacerdos, decimamque partem similae conspersae oleo in sacrificium et olei sextarium 22 ¢duosque turtures sive duos pullos columbae, quorum unus sit pro peccato et alter in holocaustum; 23 %offeretque ea die octavo purificationis suae sacerdoti, ad ostium tabernaculi te- stimonii coram Domino. 24¢Qui suscipiens agnum pro delicto et sexta- rium olei levabit simul, 25 immolatoque agno, de sanguine eius ponet super extremum auriculae dextrae illius, qui mundatur, et super pol- lices manus eius ac ; pedis dextri; 26 olei vero partem mittet in manum suam sinistram, in quo tingens digitum dextrae manus adsperget septies coram Domino; 2Stangetque extremum dextrae auriculae illius, qui mundatur, et pollices manus ac pedis dextri in loco sanguinis qui effusus est pro delicto; 29 reliquam autem partem olei, quae est in sinistra manu, mittet super caput purificati, ut placet pro eo Do- minum; 3° et %turturem sive pullum columbae offeret, 31 num pro delicto et alterum in holocaustum cum libamentis suis. 2 Hoc est sacrificium leprosi, qui habere non potest “omnia in Pea se oat sui. 33 Locutusque est Dominus ad Moysen et Aaron dicens:: 34 Cum ingressi fueritis terram Chanaan, quar ego dabo vobis fin possessio- nem, si fuerit plaga leprae in aedibus 35 ibit cuius est domus nuntians 9sacerdoti et dicet: Quasi “plaga leprae videtur mihi esse in domo Deets IY ee quae alia est morbosa, alia non, at semper polluit et lustrationibus et hostiis est expianda (15, 1-18); denique e) haemorrhagia, quae in feminis pariter esse potest vel periodica et naturalis, LIBER LEVITICI 14, 36 — 15, 18 mea; 26 at ille praecipiet, ut efferant universa de domo, priusquam ingrediatur eam, et videat utrum leprosa sit, ne immunda fiant omnia quae in domo sunt. Intrabitque postea ut consideret lepram domus ; 37 et, cum viderit in parietibus illius quasi valliculas paliore sive rubore deformes et ‘humiliores superficie reliqua, 28 egredietur ostium domus et statim claudet illam septem diebus; 39 reversusque die septimo considerabit eam; si invenerit crevisse lepram, 4° iubebit erui lapides in quibus lepra est, et proici eos extra civitatem in locum immundum; 4! domum autem ipsam radi intrinsecus per circuitum, et spargi pulverem rasurae extra urbem in locum immundum; #4? la- pidesque alios reponi pro his qui ablati fuerint, et luto alio liniri domum. +42 Sin autem, postquam eruti sunt lapides et pulvis erasus et alia terra lita, 44ingressus sacerdos viderit reversam lepram et parietes respersos maculis Jlepra est perseverans et immunda domus, 5 quam statim destruent et lapides eius ac ligna atque_ universum pulverem proicient extra oppidum in locum immundum. 46 Qui intra- verit domum, quando clausa est, “immundus erit usque ad vesperum, 47 et qui dormierit in ea et comederit quippiam Javabit vestimenta sua. 48 Quod si introiens sacerdos viderit lepram non crevisse in domo, postquam denuo lita fuerit, purificabit eam reddita sanitate; 4%et min purificationem eius sumet 'nduos passeres lignumque cedrinum et vermiculum atque hysopum 5% et, immolato uno passere in vase fictili super aquas vivas, 5! tollet lignum cedrinum et hysopum et coccum et passerem vivum et tinget omnia in sanguine passeris im- molati atque in aquis viventibus et adsperget domum septies, 52 pu- rificabitque eam tam in sanguine passeris quam in aquis viventibus et in passere vivo lignoque cedrino et hysopo atque vermiculo. 53 Cum- que dimiserit passerem avolare °in agrum libere, ?orabit pro domo et iure mundabitur. 54 Ista est lex omnis leprae et Ypercussurae, 55 leprae "vestium et Sdomorum, 56 ¢cicatricis et erumpentium papularum, lucentis maculae et in varias species, coloribus immutatis, 57 ut “possit sciri quo tem- pore mundum quid vel immundum sit. ] Locutusque est Dominus ad Moysen et Aaron dicens: 2Loqui- mini filiis Israél et dicite eis: “Vir qui patitur fluxum seminis im- mundus erit. ?Et tunc iudicabitur huic vitio subiacere, cum per singula momenta adhaeserit carni eius atque concreverit foedus umor. 4Omne stratum, in quo dormierit, immundum erit et ubicumque sederit. 5 Si quis hominum tetigerit lectum eius, °lavabit vestimenta sua, et ipse ‘lotus aqua immundus erit usque ad vesperum. §& Si sederit ubi ille sederat, et ipse lavabit vestimenta sua et lotus aqua immundus erit usque ad vesperum. 7 Qui tetigerit carnem eius lavabit vestimenta sua et ipse lotus aqua immundus erit usque ad vesperum. §8 Si sali- vam huiuscemodi homo iecerit super eum qui mundus est, lavabit vestimenta sua, et lotus aqua immundus erit usque ad vesperum. 9 Sagma, super quo sederit, immundum erit; 1%et quidquid sub eo fuerit qui fluxum seminis patitur pollutum erit usque ad vesperum. Qui portaverit horum aliquid lavabit vestimenta sua, et ipse lotus aqua immundus erit usque ad vesperum. 11 Omnis, quem tetigerit qui talis est non lotis ante manibus, lavabit vestimenta sua, et lotus aqua immundus erit usque ad vesperum. 12 4Vas fictile quod tetigerit confringetur, vas autem ligneum lavabitur aqua. 1% Si sanatus fuerit qui huiuscemodi sustinet passionem, ¢numerabit septem dies post emundationem sui et, lotis vestibus et toto corpore in aquis viven- tibus, erit mundus. 14Die autem octavo sumet /duos turtures aut duos pullos columbae et veniet in conspectum Domini ad ostium taberna- culi testimonii dabitque eos sacerdoti, 15 qui faciet 9unum pro pec- cato et alterum in holocaustum “rogabitque pro eo coram Domino, ut emundetur a fluxu seminis sui. 16 ‘Vir, de quo egreditur semen coitus, lavabit aqua omne corpus suum et immundus erit usque ad vesperum. 17 Vestem et pellem quam habuerit lavabit aqua, et immunda erit usque ad_vesperum. 18 Mulier, cum qua coierit, lavabitur aqua et jimmunda erit usque ad vesperum. cp. 13, 3- jcp. 13, 51, 52. — cf. Zc 5, 4 Rep. 11, 24. lv. cp. 11, 25. MVY. §2. n cf. vr. 4-6. Vv. Cp. IO, 10, II. acp. 22, 3, 29. 4; Nm 5, 2; 2 Rg b-V.-Cp.. 11,2255 COD. 80,730." 17,15, dcp. 6, 28; 11, 32, 33. e vr. 28. — cf. cp. 14, 8. EV: Cp. 12, 83 gcp. 14, 30, 31. hvr. 30. — v. cp. 4, 26. i.cp. 22,4; Dt. 23, 10 Her, a Rejaryi4:-2avRgort,. 4. LIBER LEVITICI 15, 19 — 16, 21 vel morbida et continua (19-33). Veluti conclusio additur ritus magnae expiationis ab Aaron et in posterum a pontifice, quo- tannis, die decimo mensis septimi, sollemnissime faciendus (16, 1-34). hep: 12.02." 8; MV. V¥. 4-10. ncp. 18, 19. — cf. cp. 20, 18. o Mt 9, 20; Mr 5, 25; Le 8,43. 28-30] vr. 13-15 pv. cp. 12, 8. gcp. 11, 47; Dt 24, 8; Ez 44, 23 rNm 5, 3; 19, 13, 20; Ez 5, S VI. 2-15. [11; 23, 38. BVT. 26,517. “VY. 19-23. Vv vr. 25-30. x Vr. 24. @Cps 10; 2; 2. b cf. Ex 30, 10; Heb 9, 9,12, 24,253 10, 19-22% c Ex 26, 33, 34. d Ex 25, 22; 40, 32, 33. — cf. CD14; 3s [3 Rg 8, 10-12. fcp. 1, 10; 8, 18. 6, 10; 8, 7; Ez 44, 17, 18. — v. Ex 28, 39-43. hcp. 8, 6, 7; Ex 30, 20. icp. 4, 14; Nm 29, 11; 2 Par _.29, 21; 1 Es 6, 17. 7 EZ 45,22. kvr. 17, 24; cp. 9, 7; Heb 7, 27, 28; 9, 7. lcf. 1 Rg 10, 20 ss. m VY. 20-22. wo. Ti Jor2,.2, 0-Ez: 45; 22. pcp. 10, 1; Nm 16, 46; Ap 8, 3-5. q Ex 30, 1, 7, 8. FEXI25,1 22 s Heb 9, 13, 25; 10,4.— V. cp. 4, 5; basep 2,27 S229, wu vr. 2; Heb e: 1939) '35 09; v vr. eS cp. 17, kre ct. Ex 29, 30; HZ 45,15; Km 3,25; Heb 0;:2225- 23. SicihcLe i, 107-2r3 y cp. I, 5; 4, 24. Vr. -103"ep.'4, 7, 48} EX 30; 10. avr. 16, 18; Ez 43, 20; 45, 20. 19 Mulier, quae redeunte mense patitur fluxum sanguinis, ‘septem diebus separabitur. 2©”Qmnis qui tetigerit eam immundus erit usque ad vesperum, 21 et in quo dormierit vel sederit diebus separationis suae polluetur. 22 Qui tetigerit lectum eius lavabit vestimenta sua et ipse lotus aqua immundus erit usque ad vesperum. 23Omne vas, super quo illa sederit, quisquis attigerit lavabit vestimenta sua et ipse lotus aqua pollutus erit usque ad vesperum. 24”Si coierit cum ea vir tempore sanguinis menstrualis, immundus erit septem diebus, et omne stratum, in quo dormierit, polluetur. 25 ¢Mulier, quae patitur multis diebus fluxum sanguinis non in tempore menstruali, vel quae post menstruum sanguinem fluere non cessat, quandiu subiacet huic passioni, immunda erit quasi sit in tempore menstruo. 26 Omne stratum, in quo dormierit, et vas, in quo sederit, pollutum erit. 27 Quicumque tetigerit ea lavabit vestimenta sua, et ipse lotus aqua immundus erit usque ad vesperum. 28 Si ste- terit sanguis et fluere cessaverit, numerabit septem dies purifica- tionis suae 29 et die octavo offeret pro se sacerdoti ?duos turtures aut duos pullos columbarum ad ostium tabernaculi testimonii; 30 qui unum taciet pro peccato et alterum in holocaustum rogabitque pro ea coram Domino et pro fluxu immunditiae eius. 31 Docebitis ergo filios Israél, ut caveant immunditiam et non moriantur in sordibus suis, “cum polluerint tabernaculum meum quod est inter eos. 32 Ista est lex eius *qui patitur fluxum seminis et ‘qui polluitur coitu, 33 et “quae menstruis temporibus separatur vel Yquae iugi fluit sanguine et “hominis qui dormierit cum ea. ] 6 Locutusque est Dominus ad Moysen post *mortem duorum filio- rum Aaron, quando offerentes ignem alienum interfecti sunt, 2et praecepit ei dicens: Loquere ad Aaron fratrem tuum, ’ne omni tempore ingrediatur sanctuarium, quod est intra velum coram propitiatorio quo tegitur arca, ut non moriatur (quia 4in nube apparebo super oracu- lum), 3 nisi haec ante fecerit: ¢vitulum pro peccato offeret et ‘arietem in holocaustum; 4 9tunica linea vestietur, feminalibus lineis verenda celabit, accingetur zona linea, cidarim lineam imponet capiti; haec enim vestimenta sunt sancta, quibus cunctis, “cum lotus fuerit, indue- tur. 5 Suscipietque ab ‘universa multitudine filiorum Israél duos hircos pro peccato et unum arietem in holocaustum. 6 Cumque Jobtulerit vitulum et “oraverit pro se et pro domo sua, 7 duos hircos stare faciet coram Domino in ostio tabernaculi testimonii, 8 mittensque super utrumque ‘/sortem, unam Domino et alteram “capro emissario; 9%cuius exierit sors Domino, offeret illum pro peccato; 19 cuius autem in caprum emissarium, statuet eum vivum coram Domino, ut “fundat preces super eo et emittat eum in solitudinem. 11 His rite celebratis, °offeret vitulum et rogans pro se et pro domo sua immolabit eum, 12 ?adsumptoque turibulo, quod de prunis altaris impleverit, et hauriens manu compositum thymiama in incensum ultra velum intrabit in sancta, 13 ut, @positis super ignem aromatibus, nebula eorum et vapor operiat "oraculum quod est supra testimo- nium, et non moriatur. 14 8Tollet quoque de sanguine vituli et adsper- get digito septies contra propitiatorium ad orientem. 15 ‘Cumque ma- ctaverit hircum pro peccato populi, inferet sanguinem eius “intra velum sicut praeceptum est de sanguine vituli, ut adspergat e regione oraculi 16 et Yexpiet sanctuarium ab immunditiis filiorum Israél et a praevaricationibus eorum cunctisque peccatis. Iuxta hunc ritum faciet tabernaculo testimonii, quod fixum est inter eos in medio sordium habitationis eorum. 1!7*Nullus hominum sit in tabernaculo, quando pontifex sanctuarium ingreditur, ut roget pro se et pro domo sua et pro universo coetu Israél donec egrediatur. 18 Cum autem exierit ad altare, quod Ycoram Domino est, *oret pro se et sumptum sanguinem vituli atque hirci fundat super cornua eius per gyrum 19 adspergens- ue digito septies expiet et sanctificet illud ab immunditiis filiorum sraél. 20 Postquam ®emundaverit sanctuarium et tabernaculum et altare, tunc offerat hircum viventem 2! et, posita utraque manu super caput eius, confiteatur omnes iniquitates filiorum Israél et universa delicta B) Ad populi vero sanctitatem promovendam haec statuuntur : a) de cibariis, pecora nonnisi ad ostium tabernaculi esse mactanda (17, 1-9), et abstinendum esse ab esu sanguinis et morticini (10-16) ; LIBER LEVITICI LG): 24 LE pi6 atque peccata eorum, bquae imprecans capiti eius °emittet illum per hominem paratum in desertum. 22 Cumque 4portaverit hircus omnes iniquitates eorum in terram solitariam et ¢dimissus fuerit in deserto, 23 revertetur Aaron in taber- naculum testimonii et, /depositis vestibus. quibus prius indutus erat cum intraret sanctuarium, relictisque ibi, 24lavabit carnem suam in loco sancto indueturque vestibus suis, et postquam egressus obtu- lerit %holocaustum suum ac plebis, rogabit tam pro se quam “pro popule 25et tadipem, qui oblatus est pro peccatis, adolebit super altare. 26 Ille vero, qui dimiserit Jcaprum emissarium, “lavabit vesti- menta sua et corpus aqua, et sic ingredietur in castra. 27 /Vitulum autem et hircum, qui pro peccato fuerant immolati et "quorum san- guis illatus est in sanctuarium ut expiatio compleretur, asportabunt foras castra et comburent igni tam pelles quam carnes eorum ac fimum; 28 et quicumque combusserit ea lavabit vestimenta sua et carnem aqua, et sic ingredietur in castra. 29 Eritque vobis hoc legi- timum sempiternum. "Mense septimo, decima die mensis °adfligetis animas vestras, nul- lumque opus facietis Psive indigena sive advena qui peregrinatur inter vos. 2 9In hac die expiatio erit vestri atque "“mundatio: ab om- nibus peccatis vestris coram Domino mundabimini. 31sSabbatum enim requietionis est, et tadfligetis animas vestras religione perpetua. 32uEx- piabit autem sacerdos, qui unctus fuerit et Ycuius manus initiatae sunt ut sacerdotio fungatur pro patre suo, “indueturque stola linea et vestibus sanctis, 33 et Yexpiabit sanctuarium et tabernaculum testi- monii atque altare, sacerdotes quoque et universum populum. 34Erit- que vobis hoc legitimum sempiternum, ut oretis pro filiis Israél et pro cunctis peccatis eorum *semel in anno. Fecit igitur sicut praeceperat Dominus Moysi. ] Et locutus est Dominus ad Moysen dicens: 2 Loquere Aaron et filiis eius et cunctis filiis Israel dicens ad eos: Iste est sermo quem mandavit Dominus dicens: % Homo quilibet de domo Israél, 4si occiderit bovem aut ovem sive capram in castris vel extra castra, 4et ’non obtulerit ad ostium tabernaculi oblationem Domino, san- guinis reus erit: quasi si sanguinem fuderit, sic @peribit de medio populi sui. 5 Ideo sacerdoti offerre debent filii Israél hostias suas, quas occident “in agro, ut sanctificentur Domino ante ostium tabernaculi testimonii, et immolent eas hostias pacificas Domino. ®/fFundetque sacerdos sanguinem super altare Domini ad ostium tabernaculi testi- monii et adolebit adipem Yin odorem suavitatis Domino, 7 et nequa- quam ultra immolabunt hostias suas “daemonibus ‘cum quibus forni- cati sunt. Legitimum sempiternum erit illis et posteris eorum. 8 Et ad ipsos dices: Homo de domo Israél et de advenis qui pe- regrinantur apud vos, /Jqui obtulerit holocaustum sive victimam 9 et ad “ostium tabernaculi testimonii non adduxerit eam, ut offeratur Domino, interibit de populo suo. 10 Homo quilibet de domo Israél et de advenis qui peregrinantur inter eos si comederit sanguinem, “obfirmabo faciem meam contra animam illius et disperdam eam de populo suo. 11 Quia “anima carnis in sanguine est, et ego dedi illum vobis, ut super altare in eo °expietis pro animabus vestris et ?sanguis pro animae piaculo sit; 12 idcirco dixi filiis Israél: ‘Omnis anima ex vobis non comedet sanguinem, nec ex advenis qui peregrinantur apud vos. 13 Homo quicumque de filiis Israél et de advenis qui peregrinantur apud vos, si venatione atque aucupio ceperit feram vel avem, @quibus vesci licitum est, "fundat sanguinem eius et ‘operiat illum terra. 147Anima enim omnis carnis in sanguine est, unde dixi filiis Israél: “Sanguinem universae carnis non comedetis, quia anima carnis in sanguine est; et quicumque comederit illum interibit. 15 Anima, quae comederit morticinum vel captum a bestia, Ytam de indigenis quam de advenis “lavabit vestimenta sua et Ysemetipsum aqua, et ‘conta- minatus erit usque ad vesperum, et hoc ordine mundus fiet. 16 Quod si non laverit vestimenta sua et corpus, %portabit iniquitatem suam, bef: ts) 53-:63,2 Cor: §y 2%. CCEGMt 12524307 \ ch, (18 $4,237,225), 10 136208 Heb 9g, 28; 1 Pt 2, 24. 6 ci Cp; T4,. 7s f.N< "CD: (0,11. i Ecli 46 45, 20. icp. 4, 8-10; Ex 29, 13. jvr. 9, 10. Ble Cpe tS SDP Es. Feps. 45° Tr, T2) ots" 69°s03* Ez 43, 21. m Heb 13, It. ncp. 23, 27; Nm 29, 7. OCD, 294; 333-23 34.135. 18 58, 3-7. — cf. Dn 10, 2, 3, 12. pcp. 17, 15; 18, 26; 19, 34.— clz EX 125,520: gq Heb 10, 1 r Ps 50, 43 Scp. 23, 32. tvr. 29. uci. cp. 21, I0. v Ex 29, 29, 30. — cf. Nm 20, eiVEMA: [2 8. y vr. 16-18, 24. z Ex 30, 10; Heb 9, 7, 25. $i r 33, 8; 1 Jor, 7, [9. @cisDt-12; §;:6; 2% bvr. 9. e.cio Is 66, 34. d cf. Ex 30, 33. éecp. 14, 7, 53. f cr.;g," 2 gv. Gn 8, 21. hia Par’ t2:..2ss"Ps95; 35 105, 37. — ef. Dt 32, 17 G Is 34, _ 14); 1 Cor 10, 20. iv. Ex 34, 15 J CDsuE, a2 3. kvr. 4; Dt 12, Ia; bive-cp.a3, 33: WY e2- 20, 3, 6; 26, 17; Jr 44, Ez 14, 8; 15, Sper cf. ny, Nn 9, 4. [Ps 33,17. ocf. Mt 26,28; Mr ar Rm 3, 25; 5, 9; Eph 1, Col I, 14, 20; Heb 13, aN 7 Jo 1, 7; Ap I, 5. p Heb 9; -22. qv. cp..11; Dt 14, 3-20. f Dt 12° 16> Ze" +15, 23° $2 245.9% ivr. It. ucp. 7, 26; Gn 9, 4. — V. cp. 24.3, vv. cp. 16, 29. NV. Cit. Li; 25. ycp. 15, 5. Zcp. II, 40. acf. Nm 19, 20. — v. cp. 5, I LIBER LEVITICI 18, 1 — 19, 10 b) de conubiis, ea cum certis tantum personis esse contrahenda, ideo- gue non imitandos mores gentilium (18, 1-18), a quorum praeterea impudicitiis maxime cavendum est (19-30). c) De conversatione vero acp. II, 44; 19, “at 10, 25, 34, 3 Ae 7; Ex 6, 6, Si Biee. 2 7 19, a b Ez 20, 7, 8; 23, 8. — cf. Jr FO; "2. cEx 23, 243: Dé\12, 36,37. dvr. 26; cp. 72 19, 373 20, 8, ee 25, 18; Dt-4, 15 (05° 5, 23 . 12, Be € on en ro, gs 12. — 2 sa 29> Eclizag, 3h Is 48, 18; Ez 20, 11, 13, 21. — cf. Le’ 10, 28; o 6, 40. 6 ss.1 * Conc. Tr. s. 14 prooem. 7-16] cp. 20, II-21. [de R. j Dt oe i 27, 207-4h Gar $9 es Gn 35, 22; 49, 43 g cf. Gn co 147''2 Re 12; rt Ez 22, -I1. hcf. Gn 38, 16, 26; Ez 22,11. Mt 14, 4; Mr 6, 18. — cf. (Gn 38, 8; Dt 25, 5). jcf. 1 Rg mpl 8. Lcf. Gn 31, ssshaok Cc p.15, gt Ez 18, 6; 22, can, "20, 103 2 Rg 12, 9. eae 2 Rg x1, 4. — v. EX 20, 1 0 cp. 20, 2-5; Dt ee 10, — cf. 4 Rg 16, 3; 21, 6; 23,10; Ps 105, 37; Sap 12, 5; jt 7, 31; 32, 35; Ez 30, 26, Sr. 23, 37 etc. pct. 3 Rg tr, 7, 33; Ac 7, 43. @cp. 19, 12; 20, 3; 21, 6; 22, 2, 32°. Ez 36, 20; 220M Ff, 12. rcp. 20,13.— cf. Gn 19, 5; Jd 19, 22; Rm 1, 27; 1 Cor 6, 9, 10; 1 Tmt, tO. SCpz 20, -25, 2Oswk.22, 19. +cp, 20, 12, uvr. 30. — cf. Mt 15, 19, 20; Mr 7, 21-23. = Mi 20, 23. — cf. Dt 18, 12. m 35, 34; 1 Esg, 11; Jr 2, y cp. . 20, 22. — cf. Ap 3, 16 zcf. 4 Rg 17, 13, 17. — Vv. vr av. cp. 16, 20. [4, 5 bcp. 19, 37; 22, 9. C vr. 3, 26; cp. 20, 23; Dt 18, dv. vr. 2. [o. 1-10] L. in fr. 4 p. D. Pass. II, 44; iat §, 48%. © Pt 2] Cond. Tr. s. 14 prooem. de b v. Ex 20, 12. LR. c vr. 30. — v. Ex 20, 8. aye 26, 1; 1 Jo 5, 21. — V. X 20, 3- 53 34, 17. e Ex 34, 17; Dt 27, 15. fv. cp. 7, 15-18. icp. 22, 15. j cp.. 23, 22:3. Dt 34 19-21. — cf; Rt: 3; 2-758) 16: Ecli 33,16. l Locutus est Dominus ad Moysen dicens. 2 Loquere filiis Israél et dices ad eos: “Ego Dominus Deus vester. 3 “Iuxta consuetu- dinem terrae Aegypti, in qua habitastis, non facietis, et “iuxta morem regionis Chanaan, ad quam ego introducturus - sum vos, non agetis nec in legitimis eorum ambulabitis. 4 4Facietis iudicia mea et prae- cepta mea servabitis et ambulabitis in eis. Ego Dominus Deus vester. 5 Custodite leges meas atque iudicia, quae faciens homo vivet in eis. Ego Dominus. 6 Omnis homo ad proximam sanguinis sui non accedet, ut revelet turpitudinem eius. Ego Dominus. 7 Turpitudinem patris tui et turpi- tudinem matris tuae non discooperies: mater tua est, non revelabis turpitudinem eius. 8 /Turpitudinem uxoris patris tui non discooperies, turpitudo enim patris tui est. 99Turpitudinem sororis tuae ex patre sive ex matre, quae domi vel foris genita est, non revelabis. 1° Tur- pitudinem filiae filii tui vel neptis ex filia non revelabis, quia turpi- tudo tua est. 11 Turpitudinem filiae uxoris patris tui, quam peperit pa- tri tuo et est soror tua, non revelapis. 12 Turpitudinem sororis patris tui non discooperies, quia caro est patris tui. 13 Turpitudinem sororis matris tuae non revelabis, eo quod caro sit matris tuae. 14 Turpitu- dinem patrui tui non revelabis nec accedes ad uxorem eius, quae tibi affinitate coniungitur. 15 "Turpitudinem nurus tuae non revelabis, quia uxor filii tui est, nec discooperies ignominiam eius, 16 ‘Turpi- tudinem uxoris fratris tui non revelabis, quia turpitudo fratris tui est. 17 Turpitudinem uxoris tuae et filiae eius non revelabis, Filiam filii eius et filiam filiae illius non sumes, ut reveles ignominiam eius, quia caro illius sunt, et talis coitus incestus est. 18 Sororem uxoris tuae /in paelicatum illius, non accipies nec revelabis turpitudinem eius, ‘adhuc illa vivente. 19 ™Ad mulierem, quae patitur menstrua, non accedes nec revelabis foeditatem eius. 29”"Cum uxore proximi tui non coibis nec seminis commixtione maculaberis. 21 9De semine tuo non dabis ut consecretur idolo Moloch, %nec pollues nomen Dei tui. Ego Dominus. 22 rCum masculo non commiscearis coitu femineo, quia abominatio est. 23 8Cum omni pecore non coibis nec maculaberis cum eo. Mulier non succumbet iumento nec miscebitur ei, ‘quia scelus est. 24 “Nec polluamini in omnibus his vquibus contaminatae sunt uni- versae gentes, quas ego eiciam ante conspectum vestrum, 25et *quibus polluta est terra, cuius ego scelera visitabo ut Y”’evomat habitatores suos. 26 Le 6,27: Jo 13; 34; Rm 13, 93 Gal 5, 145 i dv. cp. 18, 4, § 2 Cis 3 RY 2, 4d. f Dt 223 Q-IT. cp.s, 153 6, 6, 7. pe .O5;) 10; 16, 19. (Dt 2 6 iv. CDi.3; 2. kDt 18° ro; 4°Rg. 17; .17%).27, 6; eParst- 6 ak Gn 44,5, icp. 22,8: sr cf. Dt. 14: %;5 As 15, 2; Jr 9, 26; 48, 37. mcp. 21, I, 4, 5: Dt 14,0353 Rg 18, 28: Jr. 16; 633.45395% 47,5; 48, 37; Os 7, 14. He oh en BE a a OVE. SS Cpr 2672 .°- VB 205.8: £20 A32755.73 Dt 18, 10; Is fix 22; 18: 1 Rg r Par 10, 13; 42% o= cf: a8, 3). 7, 3 Ac 16, 1 32] * cf. Catech. R. ILE; 2 5 Os r Pro 20, 29; Ecil 8, 7. — cf. Sap 2, 10; Lm 5, 12: Sv. vr. 14. t Ex! 22, gnsia3.-6% Jr 22,23; “uv. os 16, 29. tM! omy _— VV 353 36% * Catedh. R UP . 9. “Vv. vr. 15. ¥ Dt 255 B,..083 -Tb’ 315 6Pro TI, Dy "TO, TT} 30; 1658245, 10. — cf. Am 8, 5; Mic 6, it: z (Ex 16, 36). a (Ex 30, 24). bep. 18, 4, 5, 30; 22, 9. five Ex 34, 15. LIBER LEVITICI 20,6 — 21,8 magos et hariolos consulunt, aut maledicunt parentibus, aut demum guasdam graviores immunditias committere praesumunt, et ipsi super- stitiosi (6-27).C) Ad munditiem autem et sanctitatem servandam ZV. cp. 19, 31. 71 * Conc. Tr. s. 14 prooem. de R. Avy 26: CD..10..23 543,140 8, 15, 55 22, 32: BZ nvin tr, 7 a 27. — cf. 2 Rg1,16; 3 g 2, gt 33; ro] * cf. Cat. veade Ti Fits OED. 18,.20;, Dt 22, 22° 30.422 Ps ‘cp. 19, 20. — v. Jo 8, 5. qv. cp. 18, CD 18:15; was ge Gn 38, 16. S-cp. 18, 23. tv. cp. 18, 22. ucp..18, 17; Dt°27,.23. 0 Exi22; 193. DU 27, 2m £50 TS FS, ycp. 18, 9; Dt 27, 22. — cf. 2 Re 63, 12 zcp. 18, 19. — cf. cp. 15, 24. a@-cp. 18, 12233¢ bcp. 18, 6. ccp. 18, 14. dict; Jr 22. so: ‘Os:0; 12. ecp. 18, 16. fvr. 8. — v. cp. 18, 4. § cD. 18, 25, 28. cp, 18, 3, 24, 30. 1X 3,0 372 .0,28: jv. Ex 3, 8. 13 Rg 8, 53. — cf. Ex 19, 5; Dt 7, 6; 14, 23.3 Rg 8,'53. MV. Cp. 11, 2-47; Dt 14, 4-20. mx’ 30; G3: £74, 26; ovr. 7. — V. cp. II, 44. p-Ex 22, 18; .Dt, 18;\a 1342 Re 28, 7. — V. Cp. 19, 31. qvr. 2. fvr. 9. aEz 44, 25. b cf. iz 24, 16, 17. cp. 19, 27, oe 44, 20. — cl. (Be a q 4] gp 18 et (Bis ‘in fs. Corp. Chr. OV. CD, 3a Les f vr. 13», 14; Cp. 19, 29. — Ez 44 gv. Dt 2 24, I-4. 8] V. All. in Ms. pro elig. sum- mo Pont. 6 Anima, 2quae declinaverit ad magos et hariolos, et fornicata fuerit cum eis, ponam faciem meam contra eam, et interficiam illam de medio populi sui. 7"Sanctificamini et estote sancti, quia ego sum Dominus Deus vester. 8 *Custodite praecepta mea et facite ea. ‘Ego Dominus qui sanctifico vos. 9™Qui maledixerit patri suo aut matri morte moriatur: patri ma- trique maledixit, “sanguis eius sit super eum. 10 0Si moechatus quis fuerit cum uxore alterius, et adulterium per- petraverit cum coniuge proximi sui, ?morte moriantur et moechus et adultera. 11 @Qui dormierit cum noverca sua et revelaverit ignominiam patris sui, morte moriantur ambo: sanguis eorum sit super eos. 127Si quis dormierit cum nuru sua, uterque moriatur, quia ‘scelus operati sunt: sanguis eorum sit super eos. 13 (Qui dormierit cum masculo coitu femineo, uterque operatus est nefas: morte moriantur: sit sanguis eorum super eos. 14uQui supra uxorem filiam duxerit matrem eius scelus operatus est: vivus ardebit cum eis, nec permanebit tantum nefas in medio vestri. 15 \Qui cum iumento et pecore coierit morte moriatur; pecus quo- que occidite. 16 *Mulier, quae succubuerit cuilibet iumento, simul interficietur cum eo: sanguis eorum sit super eos. 17 yQui acceperit sororem suam filiam patris sui vel filiam matris suae et viderit turpitudinem eius, illaque conspexerit fratris ignomi- niam, nefariam rem operati sunt; occidentur in conspectu populi sui, eo quod turpitudiem suam mutuo revelaverint, et portabunt iniqui- tatem suam. 18 -Qui coierit cum muliere in fluxu menstruo et revelaverit turpi- tudinem eius, ipsaque aperuerit fontem sanguinis sui, interficientur ambo de medio populi sui. 19 4Turpitudinem materterae et amitae tuae non discooperies: qui hoc fecerit ignominiam °carnis suae nudavit, portabunt ambo iniqui- tatem suam. 20 cQui coierit cum uxore patrui vel avunculi sui et revelaverit igno- miniam cognationis suae, portabunt ambo peccatum suum: “¢absque liberis morientur. , 21 eQui duxerit uxorem fratris sui rem facit illicitam, turpitudinem fratris sui revelavit: absque liberis erunt. 22 fCustodite leges meas atque iudicia et facite ea, ne et vos Jevomat terra, quam intraturi estis et habitaturi. 23 “Nolite ambulare in legitimis nationum, quas ego expulsurus sum ante vos: omnia enim haec fecerunt, et abominatus sum eas. 24‘Vobis autem loquor: Possidete terram eorum, quam dabo vobis in hereditatem, sterram fluentem lacte et melle. Ego Dominus Deus vester, ‘qui separavi vos a ceteris populis. 25 Separate ergo et vos iumentum mundum ab immundo et avem mundam ab immunda, ne polluatis animas vestras in pecore et avibus et cunctis, quae moventur in terra, et quae vobis ostendi esse polluta. 26”Eritis mihi sancti, °quia sanctus sum ego Dominus et separavi vos a ceteris populis, ut essetis mel. 27 PVir sive mulier, in quibus pythonicus vel divinationis fuerit spiritus, morte moriantur: @apidibus obruent eos: "sanguis eorum sit super illos. 2 Dixit quoque Dominus ad Moysen: Loquere ad sacerdotes filios Aaron et dices ad eos: ¢Ne contaminetur sacerdos in mortibus civium suorum 2 nisi tantum in consanguineis ac propinquis, id est super patre et matre et filio et filia, fratre quoque 3 et sorore virgine, quae non est nupta viro; 4sed nec in principe populi sui contami- nabitur. 5¢Non radent caput nec barbam, neque in carnibus suis facient incisuras. § Sancti erunt Deo suo et 2non polluent nomen eius; incensum enim Domini et @panes Dei sui offerunt et ideo sancti erunt. 7/Scortum et vile prostibulum non ducent uxorem, nec eam 9Yquae repudiata est a marito; quia consecrati sunt Deo suo §8et in tis quae ad cultum pertinent statuuntur quaedam a) de eo quod est agendum a sacerdotibus in funere suorum propinquorum et in suis ma- trimoniis (21, 1-15); b) de levitis vitio vel immunditia laborantibus (16-24) LIBER LEVITICI 21, 9 — 22, 19 panes propositionis offerunt. Sint ergo sancti, quia et ego Asanctus sum Dominus ‘qui sanctifico eos. 9 iSacerdotis filia,, si deprehensa fuerit in stupro et violaverit nomen patris sui, “flammis exuretur. 10 Pontifex, id est sacerdos maximus inter fratres suos, “super cuius caput fusum est unctionis oleum et cuius manus in sacerdotio consecratae sunt vestitusque est sanctis vestibus, “caput suum non discooperiet, °vestimenta non scindet 1! et ?ad omnem mortuum non ingredietur omnino; super patre quoque suo et matre non contami- nabitur. 12 4Nec egredietur de sanctis, “ne polluat sanctuarium Do- mini, quia Soleum sanctae unctionis Dei sui super eum est. Ego Dominus. 13 Virginem ducet uxorem; 14 viduam autem et ‘repudiatam et sor- didam atque meretricem non accipiet, sed puellam de populo suo, 15ne commisceat stirpem generis sui vulgo gentis suae: quia ego Dominus qui sanctifico eum. 5 16Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 17Loquere ad Aaron: “Homo de semine tuo per familias qui habuerit maculam “non offeret panes Deo suo 18 nec accedet ad ministerium eius: “si caecus fuerit, si claudus, si parvo vel grandi- vel torto naso, 19si fracto pede, Si manu, 2%si gibbus, si lippus, si albuginem habens in oculo, si iugem scabiem, si impetiginem in corpore vel Yherniosus. 21 Omnis qui habuerit maculam “de semine Aaron sacerdotis non accedet offerre hostias Domino nec panes Deo suo; 22 vescetur tamen panibus, qui offeruntur in sanctuario, 2% ita duntaxat ut intra velum non ingre- diatur, nec accedat ad altare, quia maculam habet et *“contaminare non debet sanctuarium meum. *Ego Dominus qui sanctifico eos. 24 Locutus est ergo Moyses ad Aaron et ad filios eius et ad omnem Israél cuncta, quae fuerant sibi imperata. 2 Locutus quoque est Dominus ad Moysen dicens: 2 Loquere ad Aaron et ad filios eius, %ut caveant ab his quae °consecrata sunt filiorum Israél et “non contaminent nomen sanctificatorum mihi, quae ipsi offerunt. Ego Dominus. 3 Dic ad eos et ad posteros eorum: Omnis homo, qui accesserit de stirpe vestra ad ea quae consecrata sunt et quae obtulerunt filii Israél Domino, 4in quo est immunditia, peribit coram Domino. Ego sum Dominus. 4 Homo de semine Aaron, qui fuerit leprosus aut “patiens fluxum seminis, non vescetur de his quae sanctificata sunt mihi /donec sanetur. YQui tetigerit immundum super mortuo, et “ex quo egre- ditur semen quasi coitus 5 et ‘qui tangit reptile et quodlibet immun- dum cuius tactus est sordidus, ®immundus erit usque ad vesperum et non vescetur his quae sanctificata sunt; sed, Jjcum laverit carnem suam aqua 7et occubuerit sol, tunc mundatus vescetur de sanctifi- catis, ‘quia cibus illius est. 8™Morticinum et captum a bestia non comedent nec polluentur in eis. Ego sum Dominus. 9 Custodiant praecepta mea, “ut non subiaceant peccato et moriantur in sanc- tuario, cum polluerint illud. “Ego Dominus qui sanctifico eos. 10 POmnis alienigena non comedet de sanctificatis, inquilinus sacer- dotis et mercenarius non vescentur ex eis; 11 quem autem sacerdos emerit, et qui vernaculus domus eius fuerit, Yhi comedent ex eis. 12 Si filia sacerdotis cuilibet ex populo nupta fuerit, de his quae sanctificata sunt et de primitiis non vescetur; 13 sin autem vidua vel repudiata et absque liberis *reversa fuerit ad domum patris sui, Ssicut puella consueverat, aletur cibis patris sui. Omnis alienigena come- dendi ex eis non habet potestatem. 14 ¢Qui comederit de sanctificatis per ignorantiam addet “quintam partem cum eo quod comedit et dabit sacerdoti in sanctuarium. 15 Nec contaminabunt sanctificata filiorum Israél, quae offerunt Domino, 16 ”ne forte sustineant iniqui- tatem delicti sui, cum sanctificata comederint. Ego Dominus qui sanctifico eos. 17Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 18Loquere ad Aaron et filios eius et ad omnes filios Israél dicesque ad eos: “Homo de domo Israél et de advenis qui habitant apud vos, qui obtulerit obla- tionem suam vel vota solvens vel sponte offerens, quidquid illud obtulerit in holocaustum Domini, 19 ut offeratur per vos, Ymasculus hv. cp. 11, 44. cp; 22 9, 16 $CL 1 Tm beh ie Rect, ‘Gn 38, 24% 10] Gr. ut. s. vr. 8. Pep. 0. t25. 1G; -32" o; Nm 35, 25. m Ex 29, 7, 21; 30, 20. Ex 70, 20, vr. 23. $:cl.-cps'8:: 13°30: t Ez 44, 22. — V. vr. 7. uci. 1 Tm 35 | vf fo: Tt Yr, 7-0: v Cp. 10, 3. f. Nm 16, s. & Cpe 22;,, 22. ¥y chy Dt°23)"r. a: dee oA avr. 8. acf. Nm 6, b vr. 3; Ex 33, 392 Dtel Saunt ccf. Nm 18, 32. — Vv. cp. 18, han a'cp..-7,".20. B cpus: 27tr6: J CDah4s 25-55, 13. ia EG, Bt. cp. 15, 16. CD. Eis 24, 43s jcf. Heb ro, 22. 5-11. — v. cp. 15, lcp. 21, 22. — cf. ate 18.547, 13. — Vv. cp. mcp. 17, 15; irs 22, 31; Dt 14, 21; Ez 44, 31. ncf. Ex 28, 43. — v. cp. - 0 6D: 27; 8;..15,-28. pcp. 24, 9. — cf. 1 Rg 21, v's Mt 12, 4 etc. qNm 18, TT E23: ¢ Gnr 38) 214 Rt. 2,8! S.cp. t0;-143' Nm _ 38) £1, 1290! bchucds A; 2; 16, 18. Ch. $405 27, 1395 55; ° 10. vcp. 19, 8; Nm 18, 32. 4 €p.. 15524513, 10 NMFS; 34. y CD. 14%5, +40: LIBER LEVITICI 22, 20 — 23, 22 et ideo arcendis vel ab omnibus sacris vel tantum ab eduliis sacrificalibus vescendis (22, 1-16); c) de natura victimarum et earum consumatione (17-33); d) de temporibus sacris, nempe de sabbato (23, 1-3), de 2Dt.rs 2r* 19.77 cli as.y ae M1 1, 8, 14. — cf. Rm 12,1; Heb 9, 14; 1 Pt 1, 19. 4 CD. 3,2, 6. bcp. 7, 16; Nm 15, 3, 8; Dt 23,21. 220.2 600, 0. 04s 2; 115, 18; Ec 5, 4, 5. CNY, 203°CD,21,°98-" Ml‘ 7,8. dv. cp. 21, 20. é€cp. 1, 9, 13; 3, 3, 5. PV. Cp. 4, Ths g MI 1, 14. h Ex 22, 30. icf. Dt 22, 6, 7. jcp. 7, 12; Ps 106, 22; 215, 57; Am 4, 5. lLcp. 7, 15. mcp. 19, 37; Nm 15, 40; Dt WN ED, 18, 22. 4, 40. 1,2] v. vr. 4-6. avr. 4, 37; Nm 29, 39. — v. Ex 23, racty 6 Ex 12, 16; Nm 10, 10; Jl 2, I5. CCDS 10,3: S82 G Fast Ss CP iii Fe Le 13, 14. — v. Ex 20, 8-11; Dt 5, 12-15. 4-61 R. in D. Pass. Ex 23, 14-19. ¢ Ex 12, 18: 13, 3, 10; 23, 15; 4, 18; Nm 9, 2, 3; 28, 16: S 5,10; 4Rg 23,21; 1 Es 6, 10; Ez 45, 22. — cf. Nm 9, 10,315 9: Par 304.9, TSadee — v. Ex 12, 2-14; Dt 16, 2-8, f Ex 12, 16; Nm 28, 18, 25. 9-14] L. in sb. OT. Pant. & Ex 23, 19; 34, 26; Nm 15,2, 18, 19; 28, 26; Dt 26, 1, 2. hvr. 17. E ivr. 15, 20; Ex 29, 24. jcf. Mt 28, x. Y RCD. 1, ta. Ficp. 2, 14-16; - m EX 29, 40. 6.01, .CD.: 2:48. o Ex 34, 22; Nm 28, 26-31; Dt 16, 9-12. DPACH2. xh ga Nm 28, 26. fVeVr..10. Scp. 4, 23, 28; Nm 28, 30. ENG CDs ao. u Nm 18, 12; Dt 18, 4. vcp. 19, 9, 10; Dt 24, 19. — CE, Rt-2, 2, 3,07, 37. immaculatus erit ex bobus et ovibus et ex capris; 29%si maculam habuerit, non offeretis neque erit acceptabile. 21 ¢Homo, qui obtulerit victimam pacificorum Domino, vel vota solvens vel sponte offerens tam de bobus quam. de ovibus, immacu- latum offeret, ut acceptabile sit; omnis macula non erit in eo. 22 ¢Si caecum fuerit, si fractum, si cicatricem habens, si papulas aut sca- biem aut 4impetiginem, non offeretis ea Domino nec adolebitis ex eis super altare Domini. 23 Bovem et ovem aure et cauda amputatis voluntarie offerre potes, votum autem ex eis solvi non potest. 24Omne animal, quod vel contritis vel tusis vel sectis ablatisque testiculis est, non offeretis Domino, et in terra vestra hoc omnino ne faciatis. 25 De manu alienigenae non offeretis ‘panes Deo vestro, et quidquid aliud dare voluerit, quia Ycorrupta et maculata sunt omnia, non suscipietis ea. 26 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 27 Bos, ovis et ca- pra, cum genita fuerint, septem diebus erunt sub ubere matris suae; die autem octavo et deinceps offerri poterunt Domino. 28 Sive illa bos sive ovis ‘non immolabuntur una die cum fetibus suis. 29 Si immolaveritis Jhostiam pro gratiarum actione Domino, ut possit esse placabilis, 39 eodem die comedetis eam; ‘non remanebit quidquam in mane alterius diei. Ego Dominus. 31 ™Custodite mandata mea et facite ea. Ego Dominus. 32 "Ne pol- luatis nomen meum sanctum, °ut sanctificer in medio filiorum Israél. PEgo Dominus qui sanctifico vos 33 et eduxi de terra Aigypti, @ut essem vobis in Deum. Ego Dominus. 2 3 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 2 Loquere filiis Israél et dices ad eos: “Hae sunt feriae Domini, quas ?vocabitis sanctas: 3% sex diebus facietis opus, dies septimus, quia sabbati requies est, vocabitur sanctus: omne opus non facietis in eo: sabbatum Do- mini est in cunctis habitationibus vestris. 4dHae sunt ergo feriae Domini sanctae, quas celebrare debetis temporibus suis: 5 mense primo, quartadecima die mensis ad vespe- rum Phase Domini est, 6 et quintadecima die mensis huius sollemnitas azymorum Domini est. Septem diebus azyma comedetis. 7/Dies primus erit vobis celeberrimus sanctusque: omne opus servile non iacietis in eo, 8 sed offeretis sacrificium in igne Domino septem diebus. Dies autem septimus erit celebrior et sanctior, nullumgue servile opus facietis in eo. 9Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 19Loquere filiis Israél et dices ad eos: 9Cum ingressi fueritis terram quam ego dabo vobis, et messueritis segetem, feretis manipulos spicarum “primitias messis vestrae ad sacerdotem: 11 ‘qui elevabit fasciculum coram Domino, ut acceptabile sit pro vobis, Jaltero die sabbati et sanctificabit illum. 12 Atque in eodem die, quo “manipulus consecratur, caedetur ‘agnus immaculatus anniculus in holocaustum Domini. 13 Et libamenta offe- rentur cum eo duae decimae similae conspersae oleo in incensum Domini odoremque suavissimum, liba ”quoque vini quarta pars hin. 14 Panem et “polentam et pultes non comedetis ex segete, usque ad diem qua offeretis ex ea Deo vestro. Praeceptum est sempiternum in generationibus cunctisque habitaculis vestris. 5 ONumerabitis ergo ab altero die sabbati, in quo obtulistis mani- pulum primitiarum, septem hebdomadas plenas, 16 usque ad alteram diem expletionis hebdomadae septimae, id est ?quinquaginta dies; et sic offeretis Ysacrificium novum Domino 17 ex omnibus habitaculis vestris panes primitiarum duos de duabus decimis similae fermentatae, quos coquetis in “primitias Domini, 18offeretisque cum panibus septem agnos immaculatos anniculos et vitulum de armento unum et arietes duos, et erunt in holocaustum cum libamentis suis in odorem suavis- simum Domino. 19 Facietis et shircum pro peccato duosque agnos anniculos thostias pacificorum; 29 cumque elevaverit eos sacerdos cum panibus primitiarum coram Domino, “cedent in usum eius. 21 Et vo- cabitis hunc diem celeberrimum atque sanctissimum: omne opus servile non facietis in eo. Legitimum sempiternum erit in cunctis habitaculis et generationibus vestris. 22vPostquam autem messueritis segetem terrae vestrae, non secabitis paschate et primitiarum festo (4-14), de pentecoste (15-22), de no- vilunio septimi mensis et expiationis die (23-32), deque festo taber- naculorum (33-44). Post vero quaedam praecepta de lucernis et de LIBER LEVITICI 23, 23 — 24, 14 eam usque ad solum nec remanentes spicas colligetis, sed pauperibus et peregrinis dimittetis eas. Ego sum Dominus Deus vester. 23 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 24 Loquere filiis Israél: “Mense septimo, prima die mensis erit vobis sabbatum ¥memo- riale, clangentibus tubis, et vocabitur sanctum: 25 omne opus servile non facietis in eo et otteretis holocaustum Domino. 26Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 27*Decimo die mensis huius septimi, dies expiationum erit celeberrimus et vocabitur sanctus; adfligetisque animas vestras in eo et offeretis holocaustum Domino. 28 Omne opus servile non facietis in tempore diei huius, quia dies pro- pitiationis est, ut propitietur vobis Dominus Deus vester. 29 Omnis anima, quae adflicta non fuerit die hac, “peribit de populis suis; 34 et quae operis quippiam fecerit, delebo eam de populo suo. 31 Nihil ergo eperis iacietis in eo; legitimum sempiternum erit vobis in cunctis generationibus et habitationibus vestris. 32 Sabbatum requietionis est, et adfligetis animas vestras die nono mensis: a vespera usque ad ve- speram celebrabitis sabbata vestra. 33Et locutus est Dominus ad Moysen dicens: 34Loquere filiis Israél : bA quintodecimo die mensis huius septimi, erunt feriae tabernaculorum septem diebus Domino. 35 Dies primus vocabitur celeberrimus atque sanctissimus : omne opus servile non facietis in eo. 36 Et septem diebus offeretis holocausta Domino; “dies quoque octavus erit celeberrimus atque sanctissimus et offeretis holocaustum Domino; est enim 2coetus atque collectae: omne opus servile non facietis in eo. 37 ¢Hae sunt feriae Domini, quas vocabitis celeberrimas atque san- ctissimas; offeretisque in eis oblationes Domino holocausta et liba- menta iuxta ritum uniuscuiusque diei; 38 fexceptis sabbatis Domini - donisque vestris, et quae offeretis ex voto vel quae sponte tribuetis Domino. 39 A quintodecimo ergo die mensis septimi, quando 9con- gregaveritis omnes fructus terrae vestrae, celebrabitis ferias Domini septem diebus: die primo et die octavo erit sabbatum, id est requies. 40 *Sumetisque vobis die primo fructus arboris pulcherrimae spatu- lasque palmarum et ramos ligni densarum frondium et salices de tor- rente et 4aetabimini coram Domino Deo vestro: 41 icelebrabitisque sollemnitatem eius septem diebus per annum: legitimum sempiternum erit in generationibus vestris. Mense septimo festa celebrabitis 42 et khabitabitis in umbraculis septem diebus; omnis, qui de genere est Israél, manebit in tabernaculis, 43 ut /discant posteri vestri quod in tabernaculis habitare fecerim filios Israél, cum educerem eos de terra Aegypti. Ego Dominus Deus vester. : ie LOsnaEA¥e est Moyses super sollemnitatibus ™Domini ad filios sraél. 2 4 Et locutus est Dominus ad Moysen dicens: 2 4Praecipe filiis Israél, ut adferant tibi oleum de olivis purissimum ac lucidum ad concinnandas lucernas iugiter 3 extra velum testimonii in tabernaculo foederis. Ponetque eas Aaron a vespere usque ad mane coram Domino cultu rituque perpetuo in generationibus vestris. 4Super &candelabrum ‘mundissimum ponentur semper in conspectu Domini. 5 Accipies quoque similam et coques ex ea duodecim 4panes, qui singuli habebunt duas decimas, 6 quorum senos altrinsecus &super mensam purissimam coram Domino statues, 7 et pones super eos tus lucidissimum, ut sit panis in monimentum oblationis Domini. 8 /Per singula sabbata mutabuntur coram Domino suscepti a filiis Israél foedere sempiterno; 9 Yeruntque Aaron et filiorum eius, ut *comedant eos in loco sancto, quia sanctum sanctorum est de sacrificiis Domini lure perpetuo. . 10 Ecce autem egressus filius mulieris israélitidis, quem pepererat de viro aegyptio inter filios Israél, iurgatus est in castris cum viro israélita. 11 Cumque ‘blasphemasset jnomen et maiedixisset ei, ‘ad- ductus est ad Moysen (vocabatur autem mater eius Salumith, filia Dabri de tribu Dan), 12 ™Miseruntque eum in carcerem, “donec nos- sent quid iuberet Dominus. 13 Qui locutus est ad Moysen dicens: 14 oKduc blasphemum extra castra, et Pponant omnes qui audierunt manus suas super caput eius, et Japidet eum populus universus. x Nm 10, 10; 29, 1-6. ycp. 25, 9. 26-32] L. in sb. OT. Spor. Zcp. 16, 29, 30; Nm 29, 7. av. Ex 30, 33. 6b Nm 29, 12; Dt 16, 13; r Es , 4; 2 Es 8, 14; Ez 4s, 25; Be PRR Ye Zc tah 163 ‘2 Me 15,9, 18; Jo 7, ‘2. c Nm 29, 35; 2 Es 8, 18; 2 Mc 10, 6; Jo 7, 37: dNm 29, 35; Dt 16, 8; 4 Rg TO; 20% 52 Par 7 Sa WSR EB; Is 251283 JI't,°¥43°2,.753 Am 5, 21. evr. 2. 4. f Nm 29, 39. £EK 23, 16; Dé .16, 223% hv. 2 Es 8, 14- 16. 4_Dt.16;.t453 5, jv. Nm 29, 12- 38. 42-43] Cm. in sb. OT. Spbr. kv. 2 Es 8, 14-18. lv. Dt 31, 10-13. mM VY. 2, a Ex 27, 20, 21. 6 Ex 31, 8; 39, 37. EEX 12:94 37: 5L* cf. Catech. R. II 4, 12. Ex 25, 30. e Ex 25, 23, 24; 3 Rg 7, 48; 2 Par 4, 19; 13, 11; Heb 9, 2. fi Par 9, 32. — cf. Nm 4, 7; 2° P ar. .2.t Ay act 1 Rg 21, 6; Mt 12, 4 etc. cf. cp. 6, 16; 8,.:323 (21,/22% Ex 29, 33. iv. vr. 16. fc Ex sfageors; Ph 2} 9: Ex 18, 22, 26. mcf. Nm 15, 34. nm cf, Ex 18, 15, 16; Nm 15.34; 27; $; 36, 5, 6. oct. vr. 23. P ck.’ Dt" 13," 93°17, 5° Dar rg, 34. (7) — 97 — LIBER LEVITICI 24, 15 — 25, 28 panibus propositionis (24, 1-9), necnon post narrationem de quodam blasphemo lapidato et post promulgationem legis talionis (10-23), veniunt praecepta de annis sabbatico et iubilei, quibus quiescente @ C0: S,. 23:20;, 07, 403 23.2 93 Nm 9g, 13. — cf. Ex 20, 7; Dn 13, 34. PNR. T2523 Rest; 10; 133 Mt 26, 65, 66 etc.; Jo 10, 33. s Gn -9, 5,°6; Ex ‘22,225 Nm. Bost Dt to,th, 12:29, 24. t Ex 21, 33, 34. Ex?oT,’24:-Dt''19; 27; ‘Mt's; 38; 7, 2. — cf. Tb 4, 16. vcp. 19, 34; Ex 12, 49; Nm 15, 16; % Ch vr. 14° Nm 15, 36; Ac 7; 57 acp. 26, 45. O EX 23,10, 21%..Dt 15): tekk — cf. cp. 26, 34, 35; 2 Par 35 35 ct. Cc 0, 49, 53. d cf. 4 Rg 19, 29; Is 37, 30. ct. cp. 24; 24: Js ‘6; 6% 18 27; fcp. 23, 24, 27. [13. gis 61, 13 Jr 34, 8: Ez 46, 17. — cf. Is 61 263 5a Led, hcp. 27, 24; Nm 36, 4. ivr. 4, 5. I Vie, 06% ‘x Th 4, 6. — cf. cp. 19, 33. [19. MCD. 29,26, 23, nvr. 36, 43; CD. 19, 14, 32. ov. cp. 18, 4, 5. dcp. 26, 5, 6; Dt 12, 10 — cf. 3 Rg 5, 4; Pro 1; 33; Is I, 19; Jr 23, 6; Ez 34,25, 28. q Ps 84, 13; Ez 34, 26, 27. rcp. 26, 5; Dt 11, 15. — cf. Jl 2, 19) 26. ec Mt<6; (25,:.313¢L¢ mater VI. 45: 8. 29. 4 Dt 28, 8. . vcf. 4 Rg 19, 29. x cp. 26. 10. y Dt 32, 43; 2 Par. 7, 20;. Ps a3, 2; 84, .2;. Os 9, 3; jl 2, 1855-3, 2. $°1- Par'29, 18; Ps 38, 13; Heb TE) 133) 1 2t} 2. 1t,ete, @ RE 25 205 3,:9,.825 4,546; ’ or 32,9, Vv. Vr. 50-52. C V¥..%3, 413 CD..27, 24. 15 Et ad filios Israél loqueris: Homo, qui maledixerit Deo suo, Ypor- tabit peccatum suum; 16 et qui “blasphemaverit nomen Domini morte moriatur: lapidibus opprimet eum omnis multitudo, sive ille civis sive peregrinus fuerit. Qui blasphemaverit nomen Domini morte moriatur. 17 8Qui percusserit et occiderit hominem morte moriatur. 18 tQui percusserit animal reddet vicarium, id est animam pro anima. 19 Qui irrogaverit maculam cuilibet civium suorum, “sicut fecit, sic fiet ei: 20 fracturam pro fractura, oculum pro oculo, dentem pro dente resti- tuet: qualem inflixerit maculam talem sustinere cogetur. 21Qui percus- serit iumentum reddet aliud. Qui percusserit hominem punietur. 220Ae- quum iudicium sit inter vos, sive peregrinus sive civis peccaverit; quia ego sum Dominus Deus vester. 23 Locutusque est Moyses ad filios Israél, et “eduxerunt eum, qui blasphemaverat, extra castra, ac lapidibus oppresserunt; feceruntque filii Israél sicut praeceperat Dominus Moysi. 2 5 Locutusque est Dominus ad Moysen in *monte Sinai, dicens: 2 Loquere filiis Israél et dices ad eos: Quando ingressi fueritis terram, quam ego dabo vobis, sabbatizes sabbatum Domino. 3 2Sex annis seres agrum tuum et sex annis putabis vineam tuam colligesque fructus eius, 4septimo autem anno “sabbatum erit terrae requietionis Domini: agrum non seres, et vineam non putabis. 54Quae sponte gignet humus non metes et uvas primitiarum tuarum non colliges quasi vindemiam; annus enim requietionis terrae est; §sed erunt vobis in cibum, tibi et servo tuo, ancillae et mercennario tuo et advenae, qui peregrinantur apud te; 7iumentis tuis et pecoribus omnia, quae nascuntur, praebebunt cibum. 8Numerabis quoque tibi septem hebdomadas annorum, id est septies septem, quae simul faciunt annos quadraginta novem; 9% et &clanges bucina mense septimo, decima die mensis, /propitiationis tempore in universa terra vestra. 19 Sanctificabisque annum quinquagesimum, et 9vocabis remissionem cunctis habitatoribus terrae tuae; ipse est enim iubileus. “Revertetur homo ad possessionem suam et unusquisque rediet ad familiam pristinam, 11 quia iubileus est et quinquagesimus annus. ‘Non seretis neque metetis sponte in agro nascentia, et pri- mitias vindemiae non colligetis 12 ob sanctificationem iubilei; Ieed statim oblata comedetis. siones suas. 14 Quando vendes quippiam civi tuo vel emes ab eo, ’ne contristes fratrem tuum, sed “iuxta numerum annorum iubilei emes ab eo, 15 et iuxta supputationem frugum vendet tibi. 16 Quanto plures anni re- manserint post iubileum, tanto crescet et pretium; et quanto minus temporis numeraveris, tanto minoris et emptio constabit; tempus enim frugum vendet tibi. 17Nolite adfligere contribules vestros, “sed timeat unusquisque Deum suum, quia ego Dominus Deus vester. 18 °Facite praecepta mea et iudicia custodite et implete ea, ?ut habitare possitis in terra absque ullo pavore, 19 et ¢gignat vobis humus fructus suos, "quibus vescamini usque ad saturitatem nullius impetum formidantes. 29Quod si dixeri- tis: $Quid comedemus anno septimo, ‘si non severimus neque college- rimus fruges nostras? 21 “dabo benedictionem meam vobis anno sexto, et faciet fructus trium annorum, 22 seretisque anno octavo et comede- tis “veteres fruges usque ad nonum annum: donec nova nascantur, edetis vetera. 23 Terra quoque non vendetur in perpetuum, Yquia mea est, et vos zadvenae et coloni mei estis. 24 Unde cuncta regio possessionis vestrae sub redemptionis condicione vendetur. 25 Si attenuatus frater tuus vendiderit possessiunculam suam et 4voluerit propinquus eius, potest redimere quod ille vendiderat. 26 Sin autem non habuerit proximum et ipse pretium ad redimendum potue- rit invenire, 27%:omputabuntur fructus ex eo tempore quo vendidit; et quod reliquum est reddet emptori, sicque recipiet possessionem suam. 28 Quod si non invenerit manus eius ut reddat pretium, habebit emptor quod emerat usque ad annum iubileum. “In ipso enim omnis venditio redibit ad dominum et ad possessorem pristinum. 13 Anno iubilei redient omnes ad posses- — 98 — terra, res venditae, agri, aedes recuperantur (25, 1-35), et liberi re- stituuantur Israelitae, qui propter inopiam in servitutem sese redege- rant (36-55). Coronidis instar totius leviticae legislationis, praeter LIBER LEVITICI 25, 29 — 26, 13 29 Qui vendiderit domum intra urbis muros, habebit licentiam redi- mendi donec unus impleatur annus. 29 Si non redemerit et anni cir- culus fuerit evolutus, emptor possidebit eam et posteri eius in per- petuum, et redimi non poterit etiam in iubileo. 31 Sin autem in villa fuerit domus, quae muros non habet, agrorum iure vendetur; si ante redempta non fuerit, in iubileo revertetur ad dominum. 32 ¢Aedes levitarum, quae in urbibus sunt, semper possunt redimi; 33 sj re- demptae non fuerint, in iubileo revertentur ad dominos, quia domus urbium levitarum pro possessionibus sunt inter filios Israel. 34 “Sub- urbana autem eorum non veneant, quia possessio sempiterna est. 35 Si attenuatus fuerit frater tuus et infirmus manu, et /susceperis eum quasi advenam et peregrinum et vixerit tecum, 26 Yne accipias usuras ab eo nec amplius quam dedisti. "Time Deum tuum, ut vi- vere possit frater tuus apud te. 37 *Pecuniam tuam non dabis ei ad usuram et frugum superabundantiam non exiges. 38 j/Ego Dominus Deus vester, gui eduxi vos de terra Aegypti, ut darem vobis terram Chanaan et essem vester Deus. 39 ISi paupertate compulsus vendiderit se tibi frater tuus, non eum opprimes servitute famulorum, 4%sed quasi mercennarius et colonus erit: usque ad annum iubileum operabitur apud te, 41 et postea egre- dietur ™cum liberis suis et revertetur ad cognationem et “ad posses- sionem patrum suorum. 42 Mei enim servi sunt, et ego eduxi eos de terra Aegypti: non veneant condicione servorum. 43 P?Ne adfligas eum %Yper potentiam, sed "metuito Deum tuum. 44 Servus et ancilla sint vobis de nationibus, quae in circuitu vestro sunt, 45et de *advenis, qui peregrinantur apud vos vel qui ex his nati fuerint in terra vestra, hos habebitis famulos 46 et hereditario iure transmittetis ad posteros ac possidebitis in aeternum; fratres autem vestros filios Israél ne opprimatis per potentiam. 47 Si invaluerit apud vos manus advenae atque peregrini, et attenuatus ‘frater tuus vendiderit se ei aut cuiquam de stirpe eius, 48 post venditionem, potest redimi. Qui voluerit ex fratribus suis “redimet eum, 49 et patruus et patruelis et consangui- neus et adfinis. Sin autem et Yipse potuerit, redimet se, 5% supputatis dumtaxat annis a tempore venditionis suae usque ad annum iubi- leum; et pecunia, qua venditus fuerat, “iuxta annorum numerum et rationem mercennarii supputata. 51 Si plures fuerint anni qui rema- nent usque ad iubileum, secundum hos reddet et pretium, 52 si pauci, ponet rationem cum eo iuxta annorum numerum et reddet emptori quod reliquum est annorum, 53 quibus ante servivit, mercedibus im- putatis; Ynon adfliget eum violenter in conspectu tuo. 54 Quod si per haec redimi non potuerit, anno iubileo *egredietur cum liberis suis; 55 mei enim sunt servi filii Israél, quos eduxi de terra Aegypti. 2 Ego Dominus Deus vester. Non facietis vobis “idolum et °sculptile nec ¢titulos erigetis nec dinsignem lapidem ponetis in terra vestra, ut adoretis eum. Ego enim sum Dominus Deus vester. 2 ¢Custodite sabbata mea et pavete ad sanctuarium meum. Ego Dominus. 3 /Si in praeceptis meis ambulaveritis et mandata mea custodieritis et feceritis ea, 9dabo vobis pluvias temporibus suis, 4 et “terra gi- gnet germen suum et pomis arbores replebuntur; 5 ‘apprehendet messium tritura vindemiam, et vindemia occupabit sementem, Jet comedetis panem vestrum in saturitate et absque pavore habitabitis in terra vestra; §6%dabo pacem in finibus vestris: “dormietis, et non erit qui exterreat; “auferam malas bestias, et °gladius non transibit terminos vestros; 7 persequemini inimicos vestros, et corruent coram vobis; 8 Ppersequentur quinque de vestris centum alienos et centum de vobis decem milia; cadent inimici vestri gladio in conspectu vestro. 9 @Respiciam vos et crescere faciam: *multiplicabimini, et firmabo pactum meum vobiscum. 19 Comedetis ‘vetustissima veterum et ve- tera, novis supervenientibus, proicietis. 114Ponam tabernaculum meum in medio vestri, et non abiciet vos anima mea. 12 “Ambulabo inter vos et Yero Deus vester, vosque eritis populus meus. 13 7Ego Dominus Deus vester, qui eduxi vos de terra Aegyptiorum ne serviretis eis, et qui %confregi catenas cervicum vestrarum, ut incederetis erecti. dcf. Nm 35, 2-5. — v. Js 21, 2-40. e Nm 35, 3; 1 Par 13, 2. — cf. Ac 4 36 37. — v. Js 21, II-42; I Par 6, 55-81. f Dt 15, 7, 8. — cf. Ps 40, 2; ILI, 5,0; Prog, 313 A€<1t, aot iro. 35.17: Ci. Ex’ 22.25. Ts: EP 6s .2333'234.Dt 1§,i12;-3 BRe'9, 22:24) Rg 4,.1; °2 Es §; $3. + Chr 34, cls; mcf. Ex 21, 3. NvY. 13, 28. ovr. 55. — cf. Rm 6, 22; 1 Cor's7, 23: pvr. 53. - cf. Eph 6, 9; Col 4, q Ex 1, 13, 14; Ez 34, 4. [1. rvr. 17, 36. $s: 14, 8,23: $65 330: ivr. 25, 35, 39. uv. 2 Es 5, I-5. v vr. 26, 47. Jb 7, 23-18 16; 145 23, 36i y vr. 43; Ex1,13,14; Ez 34,4. 297, ATs EX 21, 2-3) avr. 42. 1-45] Dt 28, 1-68. a bx 20, 4; Dt 5, 8;Ps 96, 7. bv. cp. 19, 4. c Nm 33, 52. — cf. Gn 28, 18. d cf. Js 24. 26, e cp. 19, 30. — v. Ex 20, 8. -rad ot. so: ‘OL: Put. Dt 11, 13-15; 28, 1-14. — Vv. cp. 18, 4. g Ps 67, 10; Ez 34, 26, 27; 36, 305 Al 25-237 24s Boe Oy el2. icf. Am 9, 13. FV. CDet 2559.05, 7 9 bef. 3 Reid, <253:1 Pari22;,9; Jr 14, 13. m Jb iI, 1g: Pro 3;.24,-26; Jr Oy 10;.Sph 35/43. nm iz 34,25.— cf. 4 Rg 17, 25; Is 35, 9; Ez 5, 17; 14, 15. ocf. Ez 14, 17. p cf. Dts 32.: 30%. J$:23,- 10% Is a4 Rg 13, 23. 30, 17. f,.2: 5°0,%23 2 JT 23, -3. 01.¥. Hab'3, 3. Scp. 25, 22. t Ez 37, 26-28. — cf. Ap 21, 3. u (all) 2 Cor 6, 16.— Ex 20, 45. v Jt 7, 23; 11, 4; 24, 7; 30, 22;-Ez x£2z,:20: . 28; 37, 27. — v. Ex 6, 7. BV. CD. 2Sa:3S. y Ez 34, 27.— cf. Jr 27, 2; 28, 45-10, 132 LIBER LEVITICI 26, 14-45 sanctionem, qua cunctis praecepta servantibus multa bona destinantur (26, 1-13), inoboedientibus vero intimantur poenae pro gravitate criminum ad extremam usque perniciem producendae (14-38), relicta z (all) Bar 2, 29. — cf. Lm 2, 17; Ml 2,2.— v.Dt 28, 15-68. avr.44; Dt 31, 20.— cf. Is24, 5. b Pro 19, 23. — cf. Jb 10, 12. cDt 28, 21, 22: Pro 19, 23. d Dt 28, 33, 51; Jb 31, 8; rs, €vV.cp.17 I0. {17;M he fj Dt 28, 25; Jd 2, 14; 3 19, 7 Ps 105, 41. Pro 28, 1. — cf. vr. 36; Ps $2; 6: Sapi19, 110: ivr. 21, 24, 28; Gn 4, 15; Ps 78, 12; Pro 24, 16 j Dt 28 23. iFt es Dtexr1ear7 : p Fe t7. 2 k 'z 30, 6. — cf. Jr 13, 9 9. as Ps 126, 1; Is 49, 4. cf. Ag 1, 10. — V. Vr. 4. aera S Fg ais o Dt 2; 24; 9ap LI, . opt Cr. % hea sah x r 5, 6 Sige: Is 33, 8: m I, 4; Zc 7, 14. g'jr’2,; 303 5,3-—V. Am 4, 6-12. rv. vr. 27. es 59-27%, t Dt $22 53-98: 5; 203 9491052021875 18; r 14,12; Z5, 17; uNm 14, 12; v 104, 16; yy 3.2% Ez 4,16; 16; 14 at 9, 125 “Mie 6, 14; Ag 1, 6. y vr. 21, Js 59, 18 63, 33 66, 5: Jr ay, 45.5 13, 15; S Eos a Dt 28, as Z 5, 10. — cf. 4 6, 29; Lm 4,.10;° Bar 2,3. b'2 Par 14, $52343°38°4.0 Ter Vv. Zz 0, 3-0. ccf. 4 Rg 23, 20; 2 OF ss. d2 Es 2, 3; Jr 4, 7. — v. 4 Rg 25, 4-10. e Ps73,Lm1, 10; Ezg, 6; 21,2. f Ir6,20.—vIs1, 11-15: Am5, ibe 8, pe ay Oe 18. [21- -23. t Dt 28 “F BBs 9.8 Jr 18, 16; 19, 2%, 25. i Dt 4, 27; 28, 64; 2 Es 1, 8; Ps 43,12 ;Jr 9,16; Ez 12, 15: 30; 337-22, 28° Ze , 14. — j cf. Gn 3, 24. Ecf. Le 21, 24. lvr. 43; ar 36, 21. — V. m Ez 21, 7. [25 n vr.17.— cf. Gn 43, 18; ib ie 21; e & 13. Sap 27,.4)°27 2 Jaa, 14 5; 2 4, er o 23; i. Be 6 33, 10. — cf. , rci. Dt 4, 30; 2 ie "4 ; Pro 2 Par 34, 5; SR rz T OL, =v. S g 8, 33°36; ny F,: 4-19. Sa aide ie 16; al 10; 9, 26. — v. Ex 6, 12. ucf. 3 Rg 21, 29; .2 Par 12; 6, ; 32,-265 33, 12, 13. v Ex 2, gk 4 Re 13, 23; Ps 105, 45; Ez Oo. x cf. Ps:84, 2. y cf. Dt 4, 31; 4 Rg 13, 23; 2 3 Vr.15. Es9,31; Rmrzi, 2. eP 22.0330) FX 12,99) SEO Be $97, 2. [20, 9, 22. C.cp. 2.75342 D6, 25. f2575; @Cp, 25, 1 14 2Quod si non audieritis me nec feceritis omnia mandata mea, 15 si spreveritis leges meas et iudicia mea contempseritis, ut non fa- ciatis ea quae a me constituta sunt, et ad “irritum perducatis pactum meum, 16 ego quoque haec faciam vobis: °visitabo vos velociter in Cegestate et ardore, qui conficiat oculos vestros et consumat animas vestras: %frustra seretis sementem, quae ab hostibus devorabitur. 17 -Ponam faciem meam contra vos, et /corruetis coram hostibus ve- stris et Ysubiciemini his qui oderunt vos; "“fugietis, nemine perse- quente. 18 Sin autem nec sic oboedieritis mihi, addam correptiones vestras iseptuplum propter peccata vestra 19 et conteram /superbiam duritiae vestrae, “daboque vobis caelum desuper sicut ferrum et terram aeneam, 29 /consumetur incassum labor vester, “non proferet terra germen nec arbores poma praebebunt. 21 ”Si ambulaveritis ex adverso mihi nec volueritis audire me, ad- dam plagas vestras in septuplum propter peccata vestra; 22 %immit- tamque in vos bestias agri, quae consumant vos et pecora vestra et ad paucitatem cuncta redigant, desertaeque fiant viae vestrae. 23 qQuod si nec sic volueritis recipere disciplinam, “sed ambulave- ritis ex adverso mihi, 24 %ego quoque contra vos adversus incedam et percutiam vos septies propter peccata vestra, 25 ‘tinducamque super vos gladium ultorem foederis mei; cumque confugeritis in urbes, “mittam pestilentiam in medio vestri, et trademini in manibus hostium, 26 postquam Yconfregero baculum panis vestri, ita ut decem mulieres in uno clibano coquant panes et reddant eos ad pondus, et *come- detis et non saturabimini. 27 ySin autem nec per haec audieritis me, sed ambulaveritis contra me, 28 et ego incedam adversus vos in *furore contrario et corripiam vos septem plagis propter peccata vestra, 29 ita ut “comedatis carnes filiorum vestrorum et filiarum vestrarum. 30 0Destruam excelsa vestra et simulacra confringam. ¢Cadetis inter ruinas idolorum vestrorum, et abominabitur vos anima mea, 31 in tantum ut durbes vestras re- digam in solitudinem et deserta faciam ¢sanctuaria vestra, fnec reci- piam ultra odorem suavissimum, 32 9disperdamque terram vestram, et “stupebunt super ea inimici vestri, cum habitatores illius fuerint. 337Vos autem dispergam in gentes et Jevaginabo post vos gladium, erit ue terra vestra deserta et civitates vestrae dirutae. 34/Tunc placebunt terrae sabbata sua cunctis diebus solitudinis suae, quando fueritis %5in terra hostili: sabbatizabit et requiescet in sabbatis solitudinis suae, eo quod non requieverit in sabbatis ve- stris, quando habitabatis in ea. 36 Et qui de vobis remanserint "dabo pavorem in cordibus eorum in regionibus hostium; terrebit eos “so- nitus °folii volantis, et ita fugient quasi gladium. Cadent, nullo per- sequente, 37et corruent singuli super fratres suos quasi bella fugientes : Pnemo vestrum inimicis audebit resistere. 38 Peribitis inter gentes, et hostilis vos terra consumet. 39 Quod si et de iis aliqui remanserint, %tabescent in iniquitatibus suis in terra inimicorum suorum, et propter peccata patrum suorum et sua adfligentur, 49 “donec confiteantur iniquitates suas et maiorum suorum, “quibus praevaricati sunt in me et ambulaverunt ex adverso mihi. 41 Ambulabo igitur et ego contra eos et inducam illos in terram hostilem, donec erubescat ‘incircum- cisa mens eorum; tunc orabunt pro impietatibus suis. 42 Et Yrecor- dabor foederis mei, quod pepigi cum Iacob et Isaac et Abraham; terrae quoque memor ero, 43 quae cum relicta fuerit ab eis, com- placebit sibi in sabbatis suis patiens solitudinem propter illos. Ipsi vero rogabunt pro peccatis suis, eo quod abiecerint iudicia mea et leges meas despexerint. 44 Et tamen, etiam cum essent in terra hostili, Ynon penitus abieci eos neque sic despexi ut consumerentur “et irri- tum facerem pactum meum cum eis. Ego enim sum Dominus Deus eorum 45 et recordabor foederis mei pristini, *quando eduxi eos de terra Aegypti ¥in conspectu gentium, ut essem Deus eorum. Ego Dominus. i ¢Haec sunt iudicia atque praecepta et leges, quas dedit Dominus inter se et filios Israél Zin monte Sinai per manum Moysi. ve — a he a tamen paenitentibus spe veniae (39-45), accedunt praecepta de im- plendis votis libere susceptis (27, 1-25), de primogenitis Domino LIBER LEVITICI 27, 1-34 sistendis (26, 27), deque rebus Deo sacris (28, 29), et decimis (30-34). 27 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 2 Loquere filiis Israél et dices ad eos: *Homo, qui votum fecerit et spoponde- rit Deo animam suam, sub aestimatione dabit pretium: 32si fuerit masculus a vicesimo anno usque ad sexagesimum annum, dabit quin- apyympiod siclos argenti Xd mensuram sanctuaril ; 4 si mulier, triginta. 5A quinto autem anno usque ad vicesimum masculus dabit viginti siclos, femina decem. Ab uno mense usque ad annum quintum pro masculo dabuntur quinque sicli, pro femina tres. 7 Sexagenarius et ultra masculus dabit quindecim siclos, femina decem. 8 Si pauper fuerit et aestimationem reddere non valebit, stabit coram sacerdote et quantum ille aestimaverit et viderit eum posse reddere tantum dabit. 9 Animal autem, quod immolari potest Domino, si quis voverit, sanctum erit 1% et “mutari non poterit, id est nec melius malo, nec peius bono; quod si mutaverit, et ipsum quod mutatum est et illud pro quo mutatum est consecratum erit Domino. 11Animal immundum, quod immolari Domino non potest, si quis voverit, adducetur ante sacerdotem, 12 qui iudicans utrum bonum an malum sit statuet pre- tium. 13 4%Quod si dare voluerit is qui offert, €addet supra aestima- tionem quintam partem. 14 Homo si voverit domum suam et aaeibeamant Domino, consi- derabit eam sacerdos utrum bona an mala sit et iuxta pretium, quod ab eo fuerit constitutum, /venundabitur. 15 9Sin autem ille qui vove- rat voluerit redimere eam, dabit quintam partem aestimationis supra et habebit domum. 16 Quod si agrum possessionis suae voverit et consecraverit Domino, iuxta mensuram sementis aestimabitur pretium: si triginta modiis hordei seritur terra, quinquaginta siclis venundetur argenti. 17 Si sta- tim ab anno incipientis iubilei voverit agrum, quanto valere potest tanto aestimabitur. 18 Sin autem post aliquantum temporis, “suppu- tabit sacerdos pecuniam iuxta annorum, qui reliqui sunt, numerum usque ad iubileum, et detrahetur ex pretio. 19 ‘Quod si voluerit re- dimere agrum ille qui voverat, addet quintam partem aestimatae pecuniae et possidebit eum. 29 Sin autem noluerit redimere, sed alteri cuilibet fuerit venundatus, ultra eum qui voverat redimere non po- terit; 21 quia, jcum iubilei venerit dies, ‘sanctificatus erit Domino et ™possessio consecrata ad ius pertinet sacerdotum. 22 Si ager emptus est et ™non de possessione maiorum sanctificatus fuerit Domino, 23 Osupputabit sacerdos iuxta annorum numerum usque ad iubileum pretium; et dabit ille, qui voverat eum, Domino; 24 Pin iubileo autem revertetur ad priorem dominum, qui vendiderat eum et ha- buerat in sorte possessionis suae. 25Omnis aestimatio Ysiclos sanctuarii ponderabitur. ’Siclus viginti obolos habet. 26 sPrimogenita, quae ad Dominum pertinent, nemo sanctificare poterit et vovere: sive bos sive ovis fuerit, Domini sunt. 27 Quod si immundum est animal, redimet qui obtulit ‘juxta aestimationem tuam, et ‘addet quintam partem pretii; si redimere noluerit, vendetur alteri a DMCUMOHe a te fuerit aestimatum. | 8u4Qmne quod Domino consecratur, sive homo fuerit sive animal sive ager, non vendetur nec redimi poterit. Quidquid semel fuerit consecratum sanctum sanctorum erit Domino. 29 Et Yomnis consecra- tio nae offertur ab homine non redimetur, sed morte morietur. 9zQmnes decimae terrae sive de frugibus sive de pomis arborum Domini sunt et illi sanctificantur. 31 Si quis autem voluerit redimere decimas suas, addet quintam partem earum. 32 Omnium decimarum bovis et ovis et caprae, quae sub pastoris virga Ytranseunt, quidquid decimum venerit sanctificabitur Domino. 33 Non eligetur nec bonum nec malum “nec altero commutabitur; si quis mutaverit, et quod mutatum est et pro quo mutatum est sanctificabitur Domino, et non redimetur. 34 @Haec sunt praecepta, quae mandavit Dominus Moysi ad filios Israél 2in monte Sinai. a Nm 6, paths Jasry, 30, 33, aes Re x. 28.— Vv . Nm 30, 3-16. bvr. 25. — v. Ex 30, 13. CNT. 733. avr. 18, 19: €.€D)..22, £46 PVD o SS 5-30, g vr. 13. ANV0233.Cps-28, Sic 16. $NT: IS PCD. 25528, 20 34,1133: Ad, Zvr. 28. m Nm 18, 14; Ex 44, 2 #% CD. 25, 10, 25. ovr. 18. pcp. 25, 10, 28. q vr. 3. r Ex 30, 13; Nm 3, 47; Ez 45, S:¥i, BX 13, 2% [12 EVE TI-13; “VT. 20° 58/6) S7V ERS TS. ore — cf. Nm 18, 14. vcf. Nm 21, 2; Jd 11, 35; 1 Rg 15, 3,9; 3 Rg 22, 42. 3o] tgs Come. EF. $) 25 cp; 12. ot ive 20; 18, 22; Nm 18, 21% 24% Dt t4; 2832 Pat 37, 5. 6, tas 9s. 73, 333 M153 mah got y Ez 20, 37. — cf. Jr 33, 13. zvr. 10. acp. 26, 46. b:cp. 25; 14% 26, 45. EET ners LIBER NUMERI LIBER NUMERI 1, 1-34 so. 70, 12) 25; Hx 19; X. b Ex 25, as e cf. cp.'9, d Ex 30 ae 38, 26; 2 Rg a4: 2; 1 Par 21, 2. — Vv. cp. 2 2-51. e1 Par 12, 31; 1 Es 8, 20. fep. t4, 29; Ex 30, 14. QiEX 12,. 51. -16] cf. cp. 10, 14-28. cp. Sh oe i cp. » 3 jcp. 7, 12. — v. Ex 6, 23. RCD, 375; LBs Leper 7s 24: mcp. 7, 48; NCD. 7, 54. ocp. 7, 60. pcp. 7, 66. qcp. 7, 72. rcp. 7, n SCD. 7, 7 tcp. 7, 2. — cf. Ex 18, 21, 25. — v.1 Par 27,1 16-22. “vr. 20, 22; CD 3, 47; 1 Par 235 24% ft Parv7s26. 20-46] cp. 2, 3-32. v cf. cp. 26, 7. x cf. cp. 26, 14. Y-cl. cp. 26, r8. 2 Rg 24, 9 2 cf. cp; 26; 32° acf. cp. 26, 25. bsck.; Cp:4 26, 27. 6:8... cp. 26. 37% HEBRAICE “ VAIEDABBER ,, Waa |locUTUSQUE est Dominus ad Moysen in @deserto Sinai #8 |! Lin tabernaculo foederis, “prima die mensis secundi, anno altero egressionis eorum ex Aegypto dicens: 24Tollite summam universae congregationis filiorum Israél per cognationes et domos suas et *nomina singulorum, quidquid sexus est masculini 3/a vice- simo anno et supra, Omnium virorum fortium ex Israél, et numerabitis eos per 9turmas suas tu et Aaron. 4 ¢ Eruntque vobiscum principes tribuum ac domorum in co- gnationibus suis, 5 quorum ista sunt nomina: de Ruben “Elisur filius Sedeur, 6 de Simeon ‘Salamiel filius Surisaddai, 7 de Iuda JNahasson filius Aminadab, 8 de Issachar *Nathanaél filius Suar, 9 de Zabulon ‘Fliab filius Helon, 10 filiorum autem Ioseph de Ephraim ™Elisama filius Ammiud, de Manasse ”Gamaliel filius Phadassur, 11de Beniamin °Abidan filius ‘Gedeonis, 12 de Dan PAhiezer filius Ammisaddai, 13 de Aser 9Phegiel filius Ochran, 14 de Gad Eliasaph filius "Duel, 15 de Nephthali *Ahira filius Enan: 16 hi nobilissimi éprincipes multitudinis per tribus et cognationes suas et capita exercitus Israél, 17 quos tu- lerunt Moyses et Aaron cum omni vulgi multitudine 18 et congregave- runt primo die mensis secundi recensentes eos per cognationes et domos ac familias et “capita et nomina singulorum a vicesimo anno et supra, 19 sicut praeceperat Dominus Moysi. Numeratique sunt in deserto Sinai. 20 De Ruben primogenito Israélis per generationes et familias ac domos suas et nomina capitum singulorum, omne quod sexus est ma- sculini a vicesimo anno et supra, procedentium ad bellum 21 %qua- draginta sex milia quingenti. 22 De filiis Simeon per generationes et familias ac domos cogna- tionum suarum recensiti sunt per nomina et capita singulorum, omne quod sexus est masculini a vicesimo anno et supra, procedentium ad bellum 23 “quinquaginta novem milia trecenti. 24 De filiis Gad per generationes et familias ac domos cognationum suarum recensiti sunt per nomina singulorum a viginti annis et supra omnes, qui ad bella procederent, 25 Yyquadraginta quinque milia ses- centi quinquaginta. 26 De filiis Iuda per generationes et familias ac domos cognatio- num suarum per nomina singulorum a vicesimo anno et supra omnes, qui poterant ad bella procedere, 27 *recensiti sunt septuaginta quat- tuor milia sescenti. 28 De filiis Issachar per generationes et familias ac domos cogna- tionum suarum per nomina singulorum a vicesimo anno et supra omnes, qui ad bella procederent, 29 recensiti sunt %quinquaginta quattuor milia quadringenti. 30 De filiis Zabulon per generationes et familias ac domos cogna- tionum suarum recensiti sunt per nomina singulorum a vicesimo anno et supra omnes, qui poterant ad bella procedere, 31 °quinquaginta septem milia quadringenti. 32 De filiis Ioseph filiorum Ephraim per generationes et familias ac domos cognationum suarum recensiti sunt per nomina singulorum a vicesimo anno et supra omnes, qui poterant ad bella procedere, 33 Cquadraginta milia quingenti. 34 Porro filiorum Manasse per generationes et familias ac domos cognationum suarum recensiti sunt per nomina singulorum a viginti aan Te 1. Filiorum !sraél historia pest discessum a Sinai usque ad eorum reiectionem in Cades (Nm. 1, 1-14,45). Moyses et Aaron dinumerant universum Israél (1, 1-46), exceptis ta- men levitis (47-51), pro quibus, post constitutos situs ubi unaqguaeque tribus LIBER NUMERI 1, Keo 2, 17 annis et supra omnes, qui poterant ad bella procedere, 25 %triginta duo millia ducenti. 36 De filiis Beniamin per generationes et familias ac domos cogna- tionum suarum recensiti sunt nominibus singulorum a vicesimo anno et supra omnes, qui poterant ad bella procedere, 37 ¢triginta quinque milia quadringenti. 38 De filiis Dan per generationes et familias ac domos cognationum suarum recensiti sunt nominibus singulorum a vicesimo anno et su- pra omnes, qui poterant ad bella procedere, 39 /sexaginta duo milia septingenti. 40 De filiis Aser per generationes et familias ac domos cognationum suarum recensiti sunt per nomina singulorum a vicesimo anno et supra omnes, qui poterant ad bella procedere, 41 9quadraginta milia et mille quingenti. 42 De filiis Nephthali per generationes et familias ac domos cogna- tionum suarum recensiti sunt nominibus singulorum a vicesimo anno et supra omnes, qui poterant ad bella procedere, 43 “quinquaginta tria milia quadringenti. 44 +i sunt quos numeraverunt Moyses et Aaron et duodecim prin- cipes Israél, singulos per domos cognationum suarum. 45 Fueruntque omnis numerus filiorum Israél per domos et familias suas a vicesimo anno et supra, qui poterant ad bella procedere, 46 sescenta tria milia virorum quingenti quinquaginta. 47 kLevitae autem in tribu familiarum suarum non sunt numerati cum eis. 48 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 49 Tribum Levi noli numerare neque pones summam eorum cum filiis Israél, 50/sed constitue eos super tabernaculum testimonii et cuncta vasa eius et quidquid ad caeremonias pertinet: ™ipsi portabunt tabernaculum et omnia utensilia eius, et erunt in ministerio “ac per gyrum taberna- culi metabuntur. 51°Cum proficiscendum fuerit, deponent levitae ta- bernaculum: cum castrametandum, erigent; ?quisquis externorum ac- cesserit occidetur. 52 Metabuntur autem castra filii Israél unusquisque Yper turmas et cuneos atque exercitum suum. 53 Porro levitae per gyrum taberna- culi figent tentoria, ne fiat “indignatio super mul!titudinem filiorum Israél, et excubabunt in ‘scustodiis tabernaculi testimonii. 54 Fecerunt ergo filii Israél iuxta omnia quae praeceperat Dominus Moysi. Locutusque est Dominus ad Moysen et Aaron dicens: 2 4Singuli per turmas, signa atque vexilla et domos cognationum suarum castrametabuntur filii Israél Sper gyrum tabernaculi foederis. 3 Ad orientem Iudas figet tentoria per turmas exercitus sui, eritque princeps filiorum eius °Nahasson filius Aminadab, 4et omnis de stirpe eius summa pugnantium septuaginta quattuor milia sescenti. 5 Tuxta eum castrametati sunt de tribu Issachar, quorum princeps fuit 2Nathanaél filius Suar, Set omnis numerus pugnatorum eius quin- quaginta quattuor milia quadringenti. 7 In tribu Zabulon princeps fuit °Eliab filius Helon, 8 omnis de stirpe eius exercitus pugnatorum quinquaginta septem milia quadringenti. 9% Universi, qui in castris Iudae adnumerati sunt, fuerunt centum octoginta sex milia quadrin- genti, et per turmas suas /primi egredientur. 10 In castris filiorum Ruben ad meridianam plagam erit princeps 9Elisur filius Sedeur, 11 et cunctus exercitus pugnatorum eius, qui numerati sunt, quadraginta sex milia quingenti. 12 Iuxta eum castra- metati sunt de tribu Simeon, quorum princeps fuit ”Salamiel filius Surisaddai, 1% et cunctus exercitus pugnatorum eius, qui numerati sunt, quinquaginta novem milia trecenti. 14In tribu Gad princeps fuit ‘Eliasaph filius Duel, 15 et cunctus exercitus pugnatorum eius, qui numerati sunt, quadraginta quinque milia sescenti quinquaginta. 16 Qmnes, qui recensiti sunt in castris Ruben centum quinquaginta milia et mille quadringenti quinquaginta: per turmas suas in “se- cundo loco proficiscentur. 17 ‘Levabitur autem tabernaculum testimonii per officia levitarum et turmas eorum; quomodo erigetur, ita et deponetur: singuli per loca et ordines suos proficiscentur. ad cf. cp. 26, 34. ecf. cp. 26, 41. f cf. cp. 26, 43. g cf. cp. 26, 47. h cf. cp. 26, 50. icf. cp. 26, 64. Jcp. 3, 32; Ex 38, 25. — cf. CD. 11; 28; 26; 97>: Ex 12; 37: Rcp. 2, 33. — cf. cp. 3, 14-39; 26, 57, 62.—v.1 Par 6, 1-81. bcp. 3, 7,.83. Ex 38, 21. — v. cp. 4, 15-33. mCP. 4, I-49. nV. CP. 3, 23-38. OCP. 10;'17, 21. ahs 3, 10, 38; 18, 7. — cf. 1 g 6,19; 2 Rg 6, 6, 7; 1 Par 13, I0. qd cp. 2, 2, 34. f cp;, 84s 39; 16, 46; 18, 5. — cf. r Rg 6, 19; 2 Rg 6, 6, 7. ScD. 3, 7, 8, 38; 8, 26; 9, 19, 335 2a; 3°55 3f,. 30, ATs F Par29) 32% * 2: Par ‘13, x1: @Cp. I; 52. bch. Js 3, 4 ccp. 1, 7. — v. Ex 6, 23. dcp. é cp. f cp. gZ cp. hcp. icp. I, 14. jcf. cp. 7, 42, 473; 10, 20. Rk cp. 10, 18-20. Lcps 80, £7; 21. — 103 — LIBER NUMERI 2, 18 — 3, 27 ad quattuor mundi plagas circa tabernaculum et circa levitarum ten- toria castrametari debeat (52-2, 34), fit census. In eo definita pecu- liari filiorum Aaron comparate ad reliquos filios Levi condicione mcp. I, 10. ncp. I, II. 0 cp. 10, 22-24. — cf. Ps 79, 3. PicD. -; 32. @Cp.. 1, 73s FCD.\t; LS. SCP. 10, 25-27. £*V.cepi?,: 46. wv. Cp. I, 47-49. v ci. cp.’ 24, 2,°5, 6. av. Ex 6, 23. bv. Ex 29, 7; Lv 8, 10,12, 30. c Ex 28, 41. — v. Jd 17, 5, 12; 3 Rg 13, 33;_Ecli 45, 18. dcp. 26, 61; Lv 10, 2, 2; 1 Pat: 24, 2. cps 2,250; 86; C18; a ve 8; ld skSs. 24,3205. DEO, £ ep, 8, 263) 78, 6: 10] * cf. Catech. R. I 7,24. hcp. 8, 16. scp. 18, 7. — cf. Rm 22, 7, jvr. 38. — Vv. cp. 1, 51. ° ivr. 41; cp. 8, 16; 18, 6. mv. cp. 8, 16; Ex 13, 2. cD. 8,372 Ex i1gi 3s 26. 0 vr. 39; cp. 26, 62. — cf. cp. I, 47 pcp. 26, 57-62; Gn 46, 11; Ex 6, 16-19; 1 Par6,1, 16; 23,6. @ Ex 6, 17; x Par-6; 47: 23,, 9. Pus 6,183: i Pari6, 2,°18;"23, 13, $- Ex 6,:19: 1 Par 6, 19; 23, 21. EN: CD, 25 53. ucp. 4, 24-26. Drs 28 . wx 26; 7,143.36, wa. y Ex 26, 36. - z Ex 27, 9. a Ex 27, 16. b vr. 37; Ex 35, 18; 39, 40. é/r Par 26, (23. 18 Ad occidentalem plagam erunt castra filiorum Ephraim, quorum princeps fuit ”Elisama filius Ammiud. 19 Cunctus exercitus pugnato- rum eius, qui numerati sunt, quadraginta milia quingenti. 2 Kt cum eis tribus filiorum Manasse, quorum princeps=fuit Gamaliel filius Phadassur, 21 cunctusque exercitus pugnatorum eius, qui numerati sunt, triginta duo milia ducenti. 22 In tribu filiorum Beniamin prin- ceps fuit “Abidan filius Gedeonis, 2% et cunctus exercitus pugpalenuin eius, qui recensiti sunt, triginta quinque milia quadringenti. 24 Omnes, qui numerati sunt in castris Ephraim, centum octo milia centum: per turmas suas 9°tertii proficiscentur. 25 Ad aquilonis partem castrametati sunt filii Dan, quorum prin- ceps fuit ?Ahiezer filius Ammisaddai. 26 Cunctus exercitus pugnato- rum eius, qui numerati sunt, sexaginta duo milia septingenti. 17 Iuxta eum fixere tentoria de tribu Aser, quorum princeps fuit @Phegiel filius Ochran. 28 Cunctus exercitus pugnatorum eius, qui numerati sunt, quadraginta milia et mille quingenti. 29 De tribu filiorum Neph- thali princeps fuit "Ahira filius Enan. 39 Cunctus exercitus pugnato- rum eius quinquaginta tria milia quadringenti. 31 Omnes, qui nume- rati sunt in castris Dan, fuerunt centum quinquaginta septem milia sescenti, et Snovissimi proficiscentur. 32 Hic numerus filiorum Israél, per domos cognationum suarum et turmas divisi exercitus, ‘sescenta tria milia. quingenti quinquaginta. 33 uLevitae autem non sunt numerati inter filios Israél: sic enim praeceperat Dominus Moysi. 34 Feceruntque filii Israél iuxta omnia quae mandaverat Dominus. YCastrametati sunt per turmas suas et profecti per familias ac domos patrum suorum. Hae sunt generationes Aaron et Moysi in die qua locutus est Dominus ad Moysen in monte Sinai, 2 %et haec nomina filiorum Aaron: primogenitus eius Nadab deinde Abiu et Eleazar et Ithamar: 3 haec nemina filiorum Aaron sacerdotum, ?qui uncti sunt et quorum Crepletae et consecratae manus ut sacerdotio fungerentur. 4 @Mortui sunt enim Nadab et Abiu, cum offerrent, ignem alienum in conspectu Domini in deserto Sinai, absque liberis; functique sunt sacerdotio Eleazar et Ithamar coram Aaron patre suo. 5 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: § ¢Applica tribum Levi et fac stare in conspectu Aaron sacerdotis, ut ministrent ei et excubent 7/et observent quidquid ad cultum pertinet multitudinis coram tabernaculo testimonii et custodiant vasa tabernaculi ser- vientes in ministerio eius. 9 9Dabisque dono levitas 1° Aaron et filiis eius, “quibus traditi sunt a filiis Israél; Aaron autem et filios eius iconstitues super cultum sacerdotii. /Externus, qui ad ministrandum accesserit, morietur. 11 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 12 /Ego tuli levitas a filiis Israél pro omni primogenito qui aperit vulvam in filiis Israél, eruntque levitae mei; 13™meum est enim omne primogenitum, "ex quo percussi primogenitos in terra Aegypti: sanctificavi mihi quid- quid primum nascitur in Israél: ab homine usque ad pecus mei sunt. Ego Dominus. 14 Locutusque est Dominus ad Moysen in deserto Sinai dicens: 15 Numera filios Levi per domos patrum suorum et familias, 9°o0mnem masculum ab uno mense et supra. 16 Numeravit Moyses, ut praece- perat Dominus, 17 Pet inventi sunt filii Levi per nomina sua Gerson et Caath et Merari. 18 Filii Gerson @Lebni et Semei; 19 filii Caath ‘Amram et Iesaar, Hebron et Oziel: 2° filii Merari *Moholi et Musi. _ 21 De Gerson fuere familiae duae lebnitica et semeitica, 22 quarum numeratus est Populus sexus masculini ab uno mense et supra septem milia quingenti. 23 ‘Hi post tabernaculum metabuntur ad occidentem 24 sub principe Eliasaph filio Laél 25 et “habebunt excubias in taber- naculo foederis, 26 “ipsum tabernaculum et “operimentum eius, ¥ten- torium, quod trahitur ante fores tecti foederis et *cortinas atrii, “ten- torium quoque quod appenditur in introitu atrii tabernaculi et quid- quid ad ritum altaris pertinet, °funes tabernaculi et omnia utensilia eius. 27 Cognatio Caath habebit populos Camramitas et iesaaritas et hebronitas et ozielitas. Hae sunt familiae Caathitarum recensitae per ree TOA ss (3, 1-13), cuncti describuntur iuxta familiarum suarum ordinem et officia (14-39), Quoniam vero levitae Deo mancipantur pro primogenitis Israél, et hi recensentur, ét pro horum excessu sacerdotibus pretium LIBER NUMERI 3, 28 — 4, 14 nomina sunt: 28 omnes generis masculini ab uno mense et supra octo milia sescenti. Habebunt excubias sanctuarii 29 et castrametabuntur ad meridianam plagam, 29 princepsque eorum erit %Elisaphan filius Oziel. #1 Et custodient “arcam /mensamque et 9candelabrum, “altaria et vasa sanctuarii, in quibus ministratur, et ‘velum cunctamque hu- iuscemodi supellectilem; 32 princeps autem principum levitarum Elea- zar filius Aaron sacerdotis erit super Jexcubitores custodiae sanctuarii. 33 At vero de Merari erunt populi moholitae et musitae recensiti per nomina sua: 34 omnes generis masculini ab uno mense et supra sex milia ducenti. 35 Princeps eorum Suriel filius Abihaiel. ‘In plaga septentrionali castrametabuntur. 39” Erunt sub custodia eorum “ta- bulae tabernaculi et °vectes et ?columnae ac Ybases earum et omnia quae ad cultum huiuscemodi pertinent; 37 *columnaeque atrii per cir- cuitum cum basibus suis et ‘paxilli cum ‘funibus. 38 uCastrametabuntur ante tabernaculum foederis, id est ad orien- talem plagam, Moysen et Aaron cum filiis suis habentes custodiam sanctuarii in medio filiorum Israél. YQuisquis alienus accesserit morie- tur. 39Omnes levitae, quos numeraverunt Moyses et Aaron iuxta praeceptum Domini per familias suas in genere masculino a mense uno et supra, fuerunt “viginti duo milia. 40 Et ait Dominus ad Moysen: Numera primogenitos sexus mascu- lini de filiis Israél ab uno mense et supra, et habebis summam eorum. 41¥YTollesque levitas mihi pro omni primogenito filiorum Israél. Ego sum Dominus. Et pecora eorum pro universis primogenitis pecorum filiorum Israél. 42 Recensuit Moyses, sicut praeceperat Do- minus, primogenitos filiorum Israél, 43 et fuerunt masculi per nomina sua a mense uno et supra viginti duo milia ducenti septuaginta tres. 441 ocutusque est Dominus ad Moysen dicens: 45%Tolle levitas pro primogenitis filiorum Israél et pecora levitarum pro pecoribus eorum, eruntque levitae mei. Ego sum Dominus. 46 4In pretio autem ducen- torum septuaginta trium, qui excedunt numerum levitarum de pri- mogenitis filiorum Israél, 47 accipies °quinque siclos per singula capita ad mensuram sanctuarii. qSiclus habet viginti obolos. 48 Da- bisque pecuniam Aaron et filiis eius pretium eorum qui supra sunt. 49 Tulit igitur Moyses pecuniam eorum qui fuerant amplius, et quos redemerant a levitis 59 pro primogenitis filiorum Israél, ¢mille trecen- torum sexaginta quinque siclorum iuxta pondus sanctuarii ; 51 et /de- dit eam Aaron et filiis eius, iuxta verbum quod praeceperat sibi Dominus. Locutusque est Dominus ad Moysen et Aaron dicens: 2 Tolle summam filiorum Caath de medio levitarum per domos et fami- lias suas 3 4%a tricesimo anno et supra usque ad quinquagesimum an- num, omnium qui ingrediuntur ut stent et ministrent in taberna- culo foederis. 4 Hic est cultus filiorum Caath: tabernaculum foederis et Ssanctum sanctorum ‘5ingredientur Aaron et filii eius, quando - movenda sunt castra, et deponent “velum, quod pendet ante fores, involventque eo ¢arcam testimonii et operient rursum velamine ianthinarum pellium extendentque desuper pallium totum hyacinthi- num et “inducent vectes. 7fMensam quoque propositionis involvent hyacinthino pallio et ponent cum ea turibula et mortariola, cyathos et crateras ad liba fundenda: Ypanes semper in ea erunt. 8 Exten- dentque desuper pallium coccineum, quod rursum operient velamento ianthinarum pellium et “inducent vectes; 9%sument et pallium hya- cinthinum, quo operient ‘candelabrum cum lucernis et forcipibus suis et emunctoriis et cunctis vasis olei, quae ad concinnandas lucernas necessaria sunt, 19 et super omnia ponent operimentum ianthinarum pellium et inducent vectes; 11 necnon et Jaltare aureum involvent hyacinthino vestimento et extendent desuper operimentum ianthina- - rum pellium inducentque vectes. 12 /Omnia vasa, quibus ministratur in sanctuario, involvent hyacinthino pallio et extendent desuper ope- rimentum ianthinarum pellium inducentque vectes; 1%sed et altare mundabunt cinere et involvent illud purpureo vestimento 14 ponent- que cum eo omnia vasa, quibus in ministerio eius utuntur, id esi ignium receptacula, fuscinulas ac tridentes, uncinos et batilla. Cuncta * Lv 30; 4. e Ex 25, 10. — cf. tp. 70: SEX 25, vi » 532/13, Ay Sema jvr. 28; cp. eRe 23°22: cf. Ex 38, 8: PY. CDs 2,) 53. mCP. 4, 31. n Ex 26, 15. o Ex 26, 26. p Ex 26, 32, 37. q Ex 26, 19. r Ex 27, 10. s Ex 27, 19. ¢t vr. 26. UNE CHF 1,83. vvr. 10. — V. Cp. I, 51. Cle VE. 22, 46-49. 28, 34. — Vv. vr. Y vr. 12, 45. %: V0. 12,44. @ tp: 28; 55, 163° Bx F303. b vr. 39, 43. cep: 18;.165, Ly 27, “6. ad Ex 30; 133. Lv. 29) 25:9 Ez 45, 12. evr. 46, 47. fvr. 48. @ VI. 23, 30, 35, 39, 43, 47. — eceps 8; 34 i23% Par oes a 24-27. b vr. 19. 6M BX 26; 38. d Ex 25, 10, 16. e Ex 25, 14. FEX .25,: 235°.205.303- 37; 26; Lv 24, 6, 8. £2. Pars. 2; h cf. Ex 25, 28. iv. Ex 25, 31-39. j EX'30;-3;.3. icf..t Par 9; 238,:29. —A50O57-— LIBER NUMERI 4,15 —5, 2 datur (40-51). Alter levitarum admittendorum ad ministeria sacra census conficitur, continens munerum designationem cum sacerdotum, tum reli- quorum, quando de loco in locum tabernaculum transferendum est (4, 1-59). mCP. 7, 9; 10, 21; Dt 31, 9; ePar t5 5 m2 Rg 6,'6; 7: 1. Par-13;°0. 30, o Ex 25; 6; 27, 20;0LV.(8u,x2 PER 25,075 STs Lae q Ex 29, 38-41. r Ex 31, 11. — v. Ex 30, 24-33. Svr. 4. cf. Ex 19, 21; 1 -Rz 6,° 10; “CD. 3, 21-26. vv. Vr. 3. %Cf. 60:53, :28,.26. yv. Ex 26, 1-6; 36, 8-13. z Ex 36, 14-19. avr. 33. b vr. 3. — cf. vr. 23. ccp. 3, 36, 37. d Ex 38, 21. evr. 28. f vr. 2. g vr. 22. Avr. 29. ivr. 15, 24, 31. NY. 31, 230; #§p. 12, 14; Lv 13, 46. — cf. p. a3, 15. b Lv 15, 2 6, 10; 2, 10)>; Ag 2, -14. omnes qui ingrediuntur ad explendos ritus tabernaculi foederis ; ecp. 9 19, II, 13; 31, 194 Lv 21, I; 22, 4. — cf. (Tb vasa altaris operient simul velamine ianthinarum pellium ect indu- cent vectes. 15 Cumque involverint Aaron et filii eius sanctuarium et omnia vasa eilus in commotione castrorum, tunc intrabunt filii Caath ™ut portent involuta, et “non tangent vasa sanctuarii, ne moriantur. Ista sunt onera filiorum Caath in tabernaculo foederis; 16super quos erit Eleazar filius Aaron sacerdotis, ad cuius curam pertinet °oleum ad concinnandas lucernas et ?compositionis incensum et 4sacrificium, quod semper offertur, et “oleum unctionis et quidquid ad cultum tabernaculi pertinet, omniumque vasorum quae in sanctuario sunt. 17 Locutusque est Dominus ad Moysen et Aaron dicens: 18 Nolite perdere populum Caath de medio levitarum, 19 sed hoc facite eis ut vivant et non moriantur, si ‘tetigerint sancta sanctorum. Aaron et filii eius intrabunt ipsique disponent opera singulorum et divident quid portare quis debeat. 29 ¢Alii nulla curiositate videant quae sunt in sanctuario priusquam involvantur, alioquin morientur. 21 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 22 Tolle summam etiam “filiorum Gerson per domos ac familias et cognationes suas 23 va triginta annis et supra usque ad annos quinquaginta, numera omnes qui ingrediuntur et ministrant in tabernaculo foederis. 24 Hoc est officium familiae Gersonitarum 25 ut “portent Ycortinas taberna- culi et *tectum foederis, operimentum aliud et super omnia velamen ianthinum tentoriumque, quod pendet in introitu tabernaculi foede- ris, 26 cortinas atrii et velum in introitu, quod est ante tabernaculum. Omnia quae ad altare pertinent, funiculos et vasa ministerii, 27 iu- bente Aaron et filiis eius, portabunt filii Gerson; et scient singuli cui debeant oneri mancipari. 28 Hic est cultus familiae Gersoni- tarum in tabernaculo foederis. eruntque “sub manu Ithamar filii Aaron sacerdotis. 29 Filios quoque’ Merari per familias et domos patrum suorum re- censebis 39 6a triginta annis et supra usque ad annos quinquaginta, omnes qui ingrediuntur ad officium ministerii sui et cultum foederis testimonii. 31 ¢Haec sunt onera eorum: portabunt tabulas tabernaculi et vectes eius, columnas ac bases earum, 32 columnas quoque atrii per circuitum cum basibus et paxillis et funibus suis. Omnia vasa et supellectilem ad “numerum accipient sicque portabunt. 33 Hoc est officium familiae Meraritarum et ministerium in tabernaculo foederis, eeruntque sub manu Ithamar filii Aaron sacerdotis. 34Recensuerunt igitur Moyses et Aaron et principes synagogae filios Caath per cognationes et domos patrum suorum 35a triginta annis et supra usque ad annum quinquagesimum, omnes qui ingrediuntur ad ministerium tabernaculi foederis; 36et inventi sunt duo milia septingenti quinquaginta. 37/Hic est numerus populi Caath, qui in- trant tabernaculum foederis: hos numeravit Moyses et Aaron iuxta sermonem Domini per manum Moysi. 38 Numerati sunt et filii Gerson per cognationes et domos patrum suorum 39a triginta annis et supra usque ad quinquagesimum annum, omnes qui ingrediuntur ut ministrent in tabernaculo foederis, 49 et inventi sunt duo milia sescenti triginta. 41 9Hic est populus Gersoni- tarum, quos numeraverunt Moyses et Aaron iuxta verbum Domini. 42 Numerati sunt et filii Merari per cognationes et domos patrum suorum 43a triginta annis et supra usque ad annum arrestee e inventi sunt tria milia ducenti. 45 “Hic est numerus filiorum Merari, quos recensuerunt Moyses et Aaron iuxta imperium Domini per ma- num Moysi. 46 Omnes, qui recensiti sunt de levitis et quos recenseri fecit ad nomen Moyses et Aaron et principes Israél per cognationes et domos patrum suorum 47 a triginta annis et supra usque ad annum quinquagesimum, ingredientes ad ministerium tabernaculi et onera portanda, 48 fuerunt simul octo milia quingenti octoginta. Tuxta verbum Domini recensuit eos Moyses tunumquemque iuxta officium et onera sua, Jsicut praeceperat ei Dominus. 5 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 2 Praecipe filiis Israél ut @eiciant de castris omnem leprosum et qui semine fluit °pol- — 106 — Quibus descriptis, iam promulgantur leges de immundis a castris eiciendis (5, 1-4), deignorantiae peccatis expiandis, de primitiis (5-10), de zelotypia (11-31), de nazaraeorum officiis, de eorum lutusque est super mortuo: 3tam masculum ¢quam feminam eicite de castris, ne contaminent ea ¢cum habitaverim vobiscum. 4 Feceruntque “73 filii Israél et eiecerunt eos extra castra, sicut locutus erat Dominus oysi. 5 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 6 Loquere ad filios Israél: Vir sive mulier, cum fecerint ex omnibus peccatis, quae solent hominibus accidere, et per negligentiam transgressi fuerint mandatum Domini atque deliquerint, 79confitebuntur peccatum suum, et reddent een caput quintamque partem desuper ei in quem pec- caverint. 8 Sin autem non fuerit qui recipiat, dabunt Domino et erit sacerdotis, “excepto ariete, qui offertur pro expiatione, ut sit placa- bilis hostia. 9“Omnes quoque primitiae, quas offerunt filii Israél, ad sacerdotem pertinent; 1%et quidquid in sanctuarium offertur a sin- gulis et traditur manibus sacerdotis /ipsius erit. 11 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 12 Loquere ad filios Israél et dices ad eos: Vir, cuius uxor erraverit maritumque con- temnens 13 kdormierit cum altero viro, et hoc maritus deprehendere non quiverit, sed latet adulterium et testibus argui non potest, quia on est inventa in stupro; !4 si spiritus zelotypiae concitaverit virum contra vuxorem suam, quae vel polluta est vel falsa suspicione appe- titur, 15 adducet eam ad sacerdotem et offeret oblationem pro illa de- cimam partem sati farinae hordeaceae. ™Non fundet super eam oleum nec imponet tus, quia sacrificium zelotypiae est et oblatio investigans adulterium. 16 Offeret igitur eam sacerdos et statuet coram Domino, 17 adsumetque “aquam sanctam in vase fictili et pauxillum terrae de pavimento tabernaculi mittet in eam. 18 Cumque steterit mulier in conspectu Domini, °discooperiet caput eius et ponet super manus illius sacrificium recordationis et oblationem zelotypiae; ipse autem tenebit aquas amarissimas, in quibus cum exsecratione maledicta congessit; 19 adiurabitque eam et dicet: Si non dormivit vir alienus tecum et si non polluta es, deserto mariti toro, non te nocebunt aquae istae amarissimae in quas maledicta congessi. 29Sin autem declinasti a viro tuo atque polluta es et concubuisti cum altero viro, 21 his maledictionibus subiacebis: ?det te Dominus in maledictionem exemplumque cunctorum in populo suo, putrescere faciat femur tuum et tumens uterus tuus disrumpatur, 22 dingrediantur aquae maledictae in ventrem tuum et, utero tumescente, putrescat femur. Et respon- debit mulier: ‘Amen, amen. 23 Scribetque sacerdos in libello ista maledicta et delebit ea aquis amarissimis, in quas maledicta con- gessit, 24 et dabit ei bibere. Quas cum exhauserit, 25 tollet sacerdos de manu eius sacrificium zelotypiae et ‘elevabit illud coram Domino imponetque illud super altare, ita duntaxat ut prius 26 “pugillum sa- crificii tollat de eo quod offertur et incendat super altare, et sic potum det mulieri aquas amarissimas. 27 Quas cum biberit, si polluta est et, contempto viro, adulterii rea, pertransibunt eam aquae ma- ledictionis et, inflato ventre, computrescet femur; eritque mulier in umaledictionem et in exemplum omni populo. 28 Quod si polluta non fuerit, erit innoxia et faciet liberos. 29 Ista est lex zelotypiae, “si declinaverit mulier a viro suo, et si polluta fuerit, ?%maritusque zelotypiae spiritu concitatus adduxerit eam in conspectu Domini, et fecerit ei sacerdos iuxta omnia quae scripta sunt, 31 maritus absque culpa erit, et illa “recipiet iniquitatem suam. Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 2 Loquere ad filios Israél et dices ad eos: Vir sive mulier, cum “fecerint votum ut sanctificentur et se voluerint Domino consecrare, 2 %a vino et omni quod inebriare potest abstinebunt; acetum ex vino et ex qualibet alia potione et quidquid de uva exprimitur non bibent, uvas recentes siccasque non comedent ‘4cunctis diebus, quibus ex voto Domino consecrantur; quidquid ex vinea esse potest ab uva passa usque ad acinum non comedent. 5 Omni tempore separationis suae “novacula non transibit per caput eius usque ad completum diem quo Domino consecratur: sanctus erit 4crescente caesarie capitis eius. 6 Omni tem- pore consecrationis suae super mortuum non ingredietur, 7 nec fsuper patris quidem et matris et fratris sororisque funere contaminabitur, LIBER NUMERI 5,3 — 6,7 dé cfs cp.212,/ 14. écp. 35,34.— v. Lv 26,11, 12. fv. Lv 6, 2-7. glv 5, 5; 26, 40. — cf. Js 7, 19. BR ef.. Ev '6,''6;-7: #cp. 18, 8, 19; Ex 29, 28; Lv 6, 17,°18;'7, 6220, E43 A Bt » 35 4; Ez 44, 30. tis TO; "12.33% k Lv 18, 20. cf...Jo''8;..4. m cf. Lv 222, 15°: 8% 17; Ch. 6D: 8,950, 9; 57. ocf, x Cor 11, 5-7. pcf. Jr 29, 22. q Ps 108, 18. — cf. 1 Cor 11, 29. rv. Dt 27, 15-26. s Lv 8, 27. t Ly-2; 20.6. 52. uw Dt 28, 37; Jr 24, 9; 29, 18, 22+ A2, 18°- 44,12" £0: 8,218. v vr. 19, 20. x Lv, 20, 17, 19;,:20: a Lv 27, 2; Jd 13, 5. — cf. Ac 2¥; 23; sRm ¥;. 1; D Aim 25°62 gE 5953 ¢ Jd 13, 5; 16, 57: 1. Rew, 27. d Ez 44, 20. — cf. 1 Cor 11,14. SCp; 10; FE, -16; LV :2a, 32. Fes LY 2i5 2; 3.1r- — 107 — LIBER NUMERI ° 6,8 —7, I5 consecratione, deque sacrificiis in consummatione voti of ferendis (6, I-21). Etiam, postinterpositam formulam sacerdotalis benedictionis (22-27), et post descripta donaria principum populi, qui in dedicatione altaris Ac48, (85.32, 24. HG). CD.-10; 12. i Lv 5, 7; 14, I, 22; 15,14, 29. jlLv 5,6 k Ac 21, 26. b EVA, 38s m Lv 3, 6. 7X 20,9 Lv 2, 4. ocp. 15, 5, 7, 10. p vr. 14. gq Ac 18} 18; 21,24. Pit RO 2) BS. S$ 1X::20, -23;.24. Ect. cp.5, 25; Ex 29, 27, 28. uLv 9, 22; Dt 21, 5; 1 Par 23, 13; Ecli 36, 19. ~' PS 133;"'3. xv. Ps 120, 3-8: y Ps 4,7; 30,17; 66, 2; 79 4; 8, 20; 118, 135. — cf. Dn 9, 17. 8:50 14, (395° 2 Th 3, 26. a Dt 28, 10; 2 Par 7, 14; Dn 9, 18, 19. a Ex 40, 2, 15-17. & Ex 40,9, 10; Ly-83 20, ‘rx! CCDs (Ts as dcp. 4, 25-28. €cp. 4, 31-33. fep. 4, 28, 33; Ex 38, 21. cp. 3, 31. — V. cp. 4, 4-15. cp. 4, 15. — cf. 2 Rg 6, 13; 0) 4d Paress, 6.25. ivr. 84, 88; Dt 20, 5; 3 Rg 8, 63; 2_Par 7, 5, 9; 1 Es 6, 16; 2. Es 12, 27; 1 Me 4, 54. ‘inte Of. PS. ap, 3-13. jcp. 1, 4-16. kcp. 1, 7. — v. Ex 6, 23. EVER" ZO, ° 23. mcp. 8, 8. — v. Ex 29, 41. n Ex 30, 34, 35. Ps Ae ome a ‘quia consecratio Dei sui super caput eius est. 8 Omnibus diebus sepa- rationis suae sanctus erit Domino. 9Sin autem mortuus fuerit subito quispiam coram eo, polluetur caput consecrationis eius: %quod radet ilico “in eadem die purgationis suae et rursum septima; 19 in octava autem die offeret ‘duos turtures vel duos pullos columbae sacerdoti in introitu foederis testimonii, 11 facietque sacerdos unum pro peccato et alterum in holocaustum et deprecabitur pro eo, quia peccavit super mortuo, sanctificabitque caput eius in die illo 12 et consecrabit Domino dies separationis illius offerens agnum anniculum /pro peccato; ita tamen ut dies priores irriti fiant, quoniam polluta est sanctificatio eius. 13 Ista est lex consecrationis. kCum dies, quos ex voto decreverat, complebuntur, adducet eum ad ostium tabernaculi foederis 14 et offeret oblationem eius Domino, agnum anniculum immaculatum in holocaustum et ovem anniculam immaculatam pro peccato et arietem immaculatum “hostiam paci- ficam, 15canistrum quoque panum azymorum, “qui conspersi sint oleo, et lagana absque fermento uncta oleo ac °libamina singulorum, 16quae offeret sacerdos coram Domino et faciet tam ?pro peccato quam in holocaustum. 17 Arietem vero immolabit hostiam pacificam Domino offerens simul canistrum azymorum et libamenta, quae ex more de- bentur. 18 ¢Tunc radetur nazaraeus ante ostium tabernaculi foederis caesarie consecrationis suae, tolletque capillos eius et ponet super ignem, qui est suppositus sacrificio pacificorum, 19 "et armum coctum arietis tortamque absque fermento unam de canistro et laganum azy- mum unum, et “tradet in manus nazaraei, postquam rasum fuerit ca- put eius; 2%susceptaque rursum ab eo elevabit in conspectu Domini, et ‘sanctificata sacerdotis erunt sicut pectusculum, quod separari iussum est, et femur. Post haec potest bibere nazaraeus vinum. 21 Ista est lex nazaraei, cum voverit oblationem suam Domino tempore conse- crationis suae, exceptis his quae invenerit manus eius. Iuxta quod mente devoverat, ita faciet ad perfectionem sanctificationis suae. 22 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 23 Loquere Aaron et filiis eius: sic “benedicetis filiis Israél et dicetis eis: 24 vBenedicat tibi Dominus et %custodiat te: 25 Yostendat Dominus faciem suam tibi et misereatur tui. 26 Convertat Dominus vultum suum ad te et *det tibi pacem. 27 4Invocabuntque nomen meum super filios Israél, et ego be- nedicam eis. Factum est autem in die “qua complevit Moyses tabernaculum et erexit illud Sunxitque et sanctificavit cum omnibus vasis suis altare similiter et omnia vasa eius, 2 obtulerunt °principes Israél et capita familiarum, qui erant per singulas tribus, praefectique eorum, qui numerati fuerant, %munera coram Domino sex plaustra tecta cum duodecim bobus. Unum plaustrum obtulere duo duces et unum bovem singuli, obtuleruntque ea in conspectu tabernaculi. : 4 Ait autem Dominus ad Moysen: 5 Suscipe ab eis ut serviant in ministerio tabernaculi et trades ea levitis iuxta ordinem ministerii sui. § Itaque, cum suscepisset Moyses plaustra et boves, tradidit eos levitis. 7 Duo plaustra et quattuor boves 4dedit filiis Gerson, iuxta id quod habebant necessarium; 8 quattuor alia plaustra et octo boves ededit filiis Merari secundum officia et cultum suum /sub manu Itha- mar filii Aaron sacerdotis. 9 Filiis autem Caath non dedit plaustra et boves, quia Yin sanctuario serviunt et onera propriis “portant umeris. 10 Igitur obtulerunt duces in ‘dedicationem altaris, die qua unctum est, oblationem suam ante altare. . 11 Dixitque Dominus ad Moysen: Singuli jduces per singulos dies offerant munera in dedicationem altaris. 12Primo die obtulit oblationem suam *Nahasson filius Aminadab de tribu Iuda; 13 fueruntque in ea acetabulum argenteum pondo centum triginta siclorum, phiala argentea habens septuaginta siclos ‘iuxta pondus sanctuarii, utrumque plenum simila conspersa oleo in ™sacri- ficium, 14mortariolum ex decem siclis aureis plenum “incenso, 15°bo- vem de armento et arietem et agnum anniculum in holocaustum — 108 — catervatim obtulerant sex plaustra tecta cum 12 bobus (7, 1-10); sin- guli vero acetabulum et phialam argenteam, utrumque refertum simila oleo conspersa, et mortariolum aureum plenum incenso ; necnon bovem, LIBER NUMERI T, 16-60 16 hircumque ?pro peccato, 17 et in sacrificio pacificorum boves duos, arietes quinque, hircos quinque, agnos anniculos quinque. Haec est oblatio Nahasson filii Aminadab. 18 Secundo die obtulit "Nathanaél filius Suar dux de tribu Issachar 19 acetabulum argenteum appendens centum triginta siclos, phialam argenteam habentem septuaginta siclos iuxta pondus sanctuarii, utrum- que plenum simila conspersa oleo in sacrificium, 2 mortariolum au- reum habens decem siclos plenum incenso, 21 bovem de armento et arietem et agnum anniculum in holocaustum 22hircumque pro peccato, #3 et in sacrificio pacificorum boves duos, arietes quinque, hircos guint agnos anniculos quinque. Haec fuit oblatio Nathanaél filii "24Tertio die princeps filiorum Zabulon %Eliab filius Helon 25obtulit acetabulum argenteum appendens centum triginta siclos, phialam ar- genteam habentem septuaginta siclos ad pondus sanctuarii, utrumque plenum simila conspersa oleo in sacrificium, 26 mortariolum aureum appendens decem siclos plenum: incenso, 27 bovem de armento et arietem et agnum anniculum in holocaustum 28hircumque pro peccato, 29 et in sacrificio pacificorum boves duos, arietes quinque, hircos quin- que, agnos anniculos quinque. Haec est oblatio Eliab filii Helon. 30Die quarto princeps filiorum Ruben ‘Elisur filius Sedeur 31obtulit acetabulum argenteum appendens centum triginta siclos, phialam ar- genteam habentem septuaginta siclos ad pondus sanctuarii, utrumque plenum simila conspersa oleo in sacrificium, %2 mortariolum aureum appendens decem siclos plenum incenso, 33 bovem de armento et arietem et agnum anniculum in holocaustum 34hircumque pro peccato, 35 et in hostias pacificorum boves duos, arietes quinque, hircos quin- que, agnos anniculos quinque. Haec fuit oblatio Elisur filii Sedeur. Die quinto princeps filiorum Simeon “Salamiel filius Surisaddai 37 obtulit acetabulum argenteum appendens centum triginta siclos, phialam argenteam habentem septuaginta siclos ad pondus sanctuarii, utrumque plenum simila conspersa oleo in sacrificilum, ?8 mortariolum aureum appendens decem siclcs plenum incenso, 3%bovem de armento et arietem et agnum anniculum in holocaustum 40 hircumque pro pec- cato, 41 et in hostias pacificorum boves duos, arietes quinque, hircos quinque, agnos anniculos quinque. Haec fuit oblatio Salamiel filii Surisaddai. 42 Die sexto princeps filiorum Gad *Eliasaph filius Duel 43 obtulit acetabulum argenteum appendens centum triginta siclos, phialam argenteam habentem septuaginta siclos ad pondus sanctuarii, utrumque plenum simila conspersa oleo in sucrificium,. 44 mortariolum aureum appendens decem siclos plenum incenso, 45 bovem de armento et arietem et agnum anniculum in holocaustum 46 hircumque pro pec- cato, 47 et in hostias pacificorum boves duos, arietes quinque, hircos aAEs agnos anniculos quinque. Haec fuit oblatio Eliasaph filii Duel. 8 Die septimo princeps filiorum Ephraim “Elisama filius Ammiud 49 bese acetabulum argenteum appendens centum triginta siclos, phialam argenteam habentem septuaginta siclos ad pondus sanctuarii, utrumque plenum simila conspersa oleo in sacrificium, 50mortariolum aureum appendens decem siclos plenum incenso, 5! bovem de armento et arietem et agnum anniculum in holocaustum 52 hircumque pro peccato, 53 et in hostias pacificorum, boves duos, arietes quinque, hircos quinque, agnos anniculos quinque. Haec fuit oblatio Elisama filii Ammiud. 54 Die octavo princeps filiorum Manasse YGamaliel filius Pha- dassur 55 obtulit acetabulum argenteum appendens centum triginta siclos, phialam argenteam habentem septuaginta siclos ad pondus sanctuarii, utrumque plenum simila conspersa oleo in sacrificium, 56 mortariolum aureum, appendens decem siclos plenum incenso, 57 bovem de armento et arietem et agnum anniculum in holocaustum 58 hircumque pro peccato, 59 et in hostias pacificorum boves duos, arietes quinque, hircos quinque agnos anniculos quinque. Haec fuit oblatio Gamaliel filii Phadassur. 60 Die nono princeps filiorum Beniamin *Abidan filius Gedeonis ad By V 4, 23, 24. % Ci: 35, Oe SCD. E): 9; écp. I, 5. ucp. I, 6. vcp. 1, 14. — cf. cp. 2, 14. x cp. I; 10. ycp. I, 10. giep.. 1, rt: — 1090 — LIBER NUMERI yf 61 — 8, 7 arietem et agnum in holocaustum, hircum pro peccato, 2 boves et 5 arie- tes, hircos et agnos in hostias pacificas (11-89), proponuntur leges de can- delabro instruendo (8, 1-4), de levitis pro primogenitis consecrandis (5-19), acp. I, 12. O cD. I, 13. CCD. :5, 28. dv. vr. 10. évr. I, 10. fcp. 12, 8. — v. Ex 33, 9-11. At 1 Rg 3, 3-18. V., Ex 25;. 22. tcf, 3 Re 3, 3-14. @ Ex 25, 37; 40, 20. b Ex 28, "37. ccp. 10, 2; Ex 25, 18. d Ex 25, 40. 6-ct. M13," 3) fcp. 19, 9, 17-19. — cf. Lv. 8, gcf. Lv 14, 8, 9. [6. 61 obtulit acetabulum argenteum appendens centum triginta siclos phialam argenteam habentem septuaginta siclos ad pondus sanctuarii, utrumque plenum simila conspersa oleo in sacrificium, 62 et morta- riolum aureum appendens.decem siclos plenum incenso, 6% bovem de armento et arietem et agnum anniculum in holocaustum 64 hircumque pro peccato, 65 et in hostias pacificorum boves duos, arietes quinque, hircos quinque, agnos anniculos quinque. Haec fuit oblatio Abidan filii Gedeonis. 66 Die decimo princeps filiorum Dan @Ahiezer filius Ammisaddai 67 obtulit acetabulum argenteum appendens centum triginta siclos, phialam argenteam habentem septuaginta siclos ad pondus sanctuarii, utrumque plenum simila conspersa oleo in sacrificium, 6§ mortariolum aureum appendens decem siclos plenum incenso, 69 bovem de armento et arietem et agnum anniculum in holocaustum, 7 hircumque pro peccato, 7let in hostias pacificorum boves duos, arietes quinque, hircos quinque, agnos anniculos quinque. Haec fuit oblatio Ahiezer filii Ammisaddai. 72 Die undecimo princeps filiorum Aser °Phegiel filius Ochran, 73 obtulit acetabulum argenteum appendens centum triginta siclos, phialam argenteam habentem septuaginta siclos ad pondus sanctuarii, utrumque plenum simila conspersa oleo in sacrificium, 74 mortariolum aureum appendens decem siclos plenum incenso, 75 bovem de armento et arietem et agnum anniculum in holocaustum, 76 hircumque pro peccato, 77 et in hostias pacificorum boves duos, arietes quinque, hircos quinque, agnos anniculos quinque. Haec fuit oblatio Phegiel filii Ochran. 78 Die duodecimo princeps filiorum Nephthali cAhira filius Enan 79 obtulit acetabulum argenteum appendens centum triginta siclos, phialam argenteam habentem septuaginta siclos ad pondus sanctuarii, utrumque plenum simila oleo conspersa in sacrificium, 80 mortariolum aureum appendens decem siclos plenum incenso, 81 bovem de ar- mento et arietem et agnum anniculum in holocaustum, 82 hircumque pro peccato, 83 et in hostias pacificorum boves duos, arietes quinque, ae quinque, agnos anniculos quinque. Haec fuit oblatio Ahira filii nan. 84 Haec in 4dedicatione altaris oblata sunt a principibus Israél, in die qua consecratum est: acetabula argentea duodecim, phialae ar- genteae duodecim, mortariola aurea duodecim; 85 ita ut centum tri- ginta siclos argenti haberet unum acetabulum, et septuaginta siclos haberet una phiala, id est in commune vasorum omnium ex argento sicli duo milia quadringenti pondere sanctuarii; 86 mortariola aurea duodecim plena incenso denos siclos appendentia pondere sanctuarii, id est simul auri sicli centum viginti; 87 boves de armento in holo- caustum duodecim, arietes duodecim, agni anniculi duodecim et liba- menta eorum; hirci duodecim pro peccato; 88 in hostias pacificorum boves viginti quattuor, arietes sexaginta, hirci sexaginta, agni anniculi sexaginta. Haec oblata sunt in dedicatione altaris, ¢quando unctum est. 89 Cumque ingrederetur Moyses tabernaculum foederis fut consu- leret oraculum, audiebat %vocem Joquentis ad se “de propitiatorio, quod erat super arcam testimonii inter duos cherubim, tunde et lo- uebatur ei. 8 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 2 Loquere Aaron et dices ad eum: Cum 2posueris septem lucernas, candelabrum in australi parte erigatur. Hoc igitur praecipe ut lucernae contra boream e regione respiciant ad mensam panum propositionis, contra eam partem, quam candelabrum respicit, lucere debebunt. ?Fecitque Aaron: et imposuit lucernas super candelabrum, ut praeceperat Dominus Moysi. 4 °Haec autem erat factura candelabri: ex auro “ductili tam medius stipes quam cuncta quae ex utroque calamorum latere na- scebantur; Yiuxta exemplum, quod ostendit Dominus Moysi, ita ope- ratus est candelabrum. 5 Et locutus est Dominus ad Moysen dicens: §& Tolle levitas de medio filiorum Israél et ¢purificabis eos 7 iuxta hunc ritum: adsper- gantur ‘aqua lustrationis et 9radant omnes pilos carnis suae. Cumque iiasel — ap de eorum officiis et aetate requisita ad sacra munera obeunda (20-26), deque paschate celebrando ab iis qui opportuno tempore a» eo impediti Suerint (9, 1-14). Tandem, datis signis tum profectionis tum figendo- LIBER NUMERI laverint vestimenta sua et mundati fuerint, 8 tollent bovem de ar- mentis et “libamentum eius similam oleo conspersam, ‘bovem autem alterum de armento tu accipies pro peccato 9 et Japplicabis levitas coram tabernaculo foederis, %convocata omni multitudine filiorum Israél. 10 Cumque levitae fuerint coram Domino, ‘ponent filii Israél manus suas super eos, 11 et offeret Aaron levitas munus in conspectu Domini a filiis Israél, ut serviant in ministerio eius. 12 ™Levitae quo- que ponent manus suas super capita boum, e quibus unum facies “pro peccato et alterum in holocaustum Domini, ut depreceris pro eis. 13 Statuesque levitas in conspectu Aaron et filiorum eius et %conse- crabis oblatos Domino 14 ac separabis de medio filiorum Israél, ?ut sint mei, 15 et postea ingredientur tabernaculum foederis, ut serviant mihi. Sicque purificabis et consecrabis eos in oblationem Domini, Yquoniam dono donati sunt mihi a filiis Israél. 167Pro primogenitis, quae aperiunt omnem vulvam in Israél, accepi eos. 17 8Mea sunt enim omnia primogenita filiorum Israél, tam ex ho- minibus quam ex iumentis. Ex die quo percussi omne primogenitum in terra Aegypti sanctificavi eos mihi 18 et tuli levitas pro cunctis primogenitis filiorum Israél 19 ttradidique eos dono Aaron et filiis eius de medio populi, ut serviant mihi pro Israél in tabernaculo foederis et “orent pro eis, Yne sit in populo plaga, si ausi fuerint accedere ad sanctuarium. 29 Feceruntque Moyses et Aaron et omnis multitudo filiorum Israél super levitis quae praeceperat Dominus Moysi; 2! *purificatique sunt et laverunt vestimenta sua, Yelevavitque eos Aaron in conspectu Domini et oravit pro eis, 22 ut purificati ingrederentur ad officia sua in tabernaculum foederis coram Aaron et filiis eius. Sicut praeceperat Dominus Moysi de levitis ita factum est. 23 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 24 Haec est lex le- vitarum : a *viginti quinque annis et supra ingredientur @ut ministrent in tabernaculo foederis; 25 cumque quinquagesimum annum aetatis impleverint, servire cessabunt; 26 eruntque ministri fratrum suorum in tabernaculo foederis, ut !custodiant quae sibi fuerint commendata, opera autem ipsa non faciant. Sic dispones levitis. in custodfis suis. Locutus est Dominus ad Moysen in deserto Sinai 7anno secundo postquam egressi sunt de terra Aegypti, mense primo dicens: 2>Faciant filii Israél Phase in tempore suo, 3¢quartadecima die mensis huius “ad vesperam iuxta omnes caeremonias et iustificationes eius. 4 Praecepitque Moyses filiis Israél ut facerent Phase. 5 Qui fecerunt tempore suo quartadecima die mensis ad _vesperam in monte Sinai. Iuxta omnia, quae mandaverat Dominus Moysi, fecerunt filii Israél. 6 Ecce autem quidam ‘“immundi super anima hominis, qui non poterant facere Phase in die illo, faccedentes ad Moyses et Aaron dixerunt eis: Immundi sumus super anima hominis : quare frau- damur ut non valeamus oblationem Yofferre Domino in tempore suo inter filios Israél? 8 Quibus respondit Moyses: State, ut ”“consulam quid praecipiat Dominus de vobis. ®Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 10Loquere filiis Israél : Homo, qui fuerit immundus super anima, sive in via procul in gente vestra, faciat Phase Domino 11 ‘in mense secundo quartadecima die mensis ad vesperam. /Cum azymis et lactucis agrestibus comedent illud; 12 *non relinquent ex eo quippiam usque mane ‘et os eius non confringent: ™omnem ritum Phase observabunt. 13 Si quis autem et mundus est et in itinere non fuit, et tamen non fecit Phase, “exter- minabitur anima illa de populis suis, °quia sacrificium Domino non obtulit tempore suo: peccatum suum ipse portabit. 14 Peregrinus quo- que et advena, si fuerint apud vos, facient Phase Domino iuxta cae- remonias et iustificationes eius. 7Praeceptum idem erit apud vos tam advenae quam indigenae. 15 Tgitur die Yqua erectum est tabernaculum ‘operuit illud nubes. $A vespere autem super tentorium erat quasi species ignis usque mane. 16 Sic fiebat iugiter: per diem operiebat illud nubes, et per noctem GuAsi species ignis. 17Cumque tablata fuisset nubes, quae tabernaculum protegebat, tunc proficiscebantur filii Israél et in loco, ubi stetisset nubes, ibi castra- 8,8—9,17 h Lv 2, 1. — v.Ex 29, 40. ivr. 12. 9 cf; 79x 26, 4%. 404.12. ket, Liv 8, 3: ter Ev 54. m cf. Ex 29, 10. nvr. 8. O Vf. 781,/ 21. pcp. 3, 45. — cf. cp. 16, 9. qcp. 3,9 rcp. 3, 12, 45. $Scp. 3, 13; Lc 2, 23. — v. Ex 13, 2. tcp. 3, 9. ucp. 25, I a ce v.cf. 2 Rg 6, 6, 7. — Vv. cp. I, 53. ods ae N'Y, TIT, 15: S Chi CB. AVI33h Ke af. 23; 35\.24, av. cp. 4, 23. [27. O:V.: GR. $3. d Ex £2; ea ty 23,28, écp. §;. 2° "19, Tr, ‘26:4-— ‘cE Jo 18, 28. fop.. 77, Ts Ex £8 16,°8)' 26. gvr. 13. kici: cp: 27, 4. 4V..2 Pari 30;;2-1S. j Ex 12, 8. — cf. Dt 16, 3. k Ex 12, 10. l (all) Jo 19, 36. — Ex 12, 46. m EX 12, 43, 49. n Ex 12, 15. — cf. Gn 17, 14. ovr. 7. pb Ex 12, 48, 49. qcp. 7, 1; Ex 40, 15. r Ex 40, 32 FVAEX 13, ar; 40, 36. tcp. 10, 11, 34; Ex 40, 34,35: PS 77, 14; Sap 10,.197; 18, 3. —-t Eki LIBER NUMERI 9, 18 — 10, 32 rum castrorum, quae sunt hinc columna nubis et ignis (15-23), inde tubae sacerdotum vario sonitu perstrepentes (10, 1-10), resumitur, ductore Hobab cognato Moysi, iter Pharan versus iuxta praestitutum ordinem 11-36). uch, ot: Cor sre g i. vv. cp. I, 53. x Ex 40, 34, 35. acp. 8, 4; Ecli 50, 18. Ols eta Tl 1, Mey — cf. Ps cJr4, 5; Jl 2, [80, 4. acp. 1, 16; 7,2: Ex: 38; ‘21; évr. 14. — V. Cp. 2, 3-9. fvr. 18. — y. cp. 2, 10-16. g vr. 3. h ji_2, t. ar 13, 12; 1 6; 29, 26-28 8.72, 383 gq Ps 80, 4. — v. cp. 28, Ir. deh ie s Ex 40, 34. CB. 55 35 Os, 53. Ex 20, 8,2. CD. 18,24, 27; Gn 14, 16; 2t, sb Dt\z,. i. v vr. 5, 6; cp. 2, 34. av. 5, cf. cp. 1, 5-16. XV. CD. 2, 3-9. ycp. I, 51 ZV. CD. 4, 24-33; 7, 6-8. av. cp. 2, 10-16. Piet. Cp. 2; 14> Cccp. 7, 9. —V. Cp. 4, 4-15. dv. cp. 2, 18-24. @v. cp. 2, 25-31. — cf. Js 6,9. f'Cd. 2, 24. Jd 4, 11. nV. 18, icf. Jd 1, 16. j Gn 12, 7. kGn 3252323:Ex73, 83 6557,.8. lvr. 20. — cf. Jd 1, 16; 4, 11. metabantur. 18 Ad imperium Domini proficiscebantur et ad imperium illius figebant tabernaculum. “Cunctis diebus, quibus stabat nubes super tabernaculum, manebant in eodem loco 1% et, si evenisset ut multo tempore maneret super illud, erant filii Israél in Vexcubiis Domini, et non proficiscebantur 29 quot diebus fuisset nubes super ta- bernaculum. Ad imperium Domini erigebant tentoria et ad impe- rium illius deponebant. 21 Si fuisset nubes a vespere usque mane et statim diluculo tabernaculum reliquisset, proficiscebantur; et, si post diem et noctem recessisset, dissipabant tentoria. 22 Si vero biduo aut uno mense vel longiori tempore fuisset super tabernaculum, “ma- nebant filii Israél in eodem loco et non proficiscebantur; statim autem ut recessisset movebant castra. 23 Per verbum Domini figebant tentoria, et per verbum illius proficiscebantur; erantque in excubiis Domini iuxta imperium eius per manum Moysi. ] Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 2Fac tibi duas tubas argenteas “ductiles, quibus “convocare possis multitudinem quando movenda sunt castra. 3¢Cumque increpueris tubis, congregabitur ac te omnis turba ad ostium tabernaculi foederis. 4 Si semel clangueris, venient ad te principes et capita multitudinis Israél; 5si autem prolixior. atque concisus clangor increpuerit, emovebunt castra primi gui sunt ad orientalem plagam. In secundo autem sonitu et pari ululatu tubae /levabunt tentoria qui habitant ad meridiem; et iuxta hunc modum reliqui facient, ululantibus tubis in profectio- nem. 7Quando autem congregandus est populus, 9%simplex tu- barum clangor erit et “non concise ululabunt. 8 ‘Filii autem Aaron sacerdotes clangent tubis; /eritque hoc legitimum sempiternum in generationibus vestris. 9 /Si exieritis ad bellum de terra vestra contra hostes, "qui dimicant adversum vos, "clangetis ululantibus tubis, et erit °recordatio vestri coram Domino Deo vestro, ut eruamini de manibus inimicorum vestrorum. 19 Si ?quando habebitis epulum et dies festos et Ycalendas, canetis tubis super holocaustis et_pacificis victimis, ut sint vobis in recordationem Dei vestri. Ego Dominus Deus vester. 11 Anno secundo, mense secundo, vicesima die mensis “elevata est nubes de tabernaculo foederis; 12 *profectique sunt filii Israél per turmas suas de ‘deserto Sinai, et recubuit nubes in “solitudine Pharan. 13 Moveruntque castra primi, Yiuxta imperium Domini in manu Moysi, 14 vflii Tuda oS turmas suas, quorum princeps erat Nahasson filius Aminadab; 15 in tribu filiorum Issachar fuit princeps Nathanaél filius Suar; 16 in tribu Zabulon erat princeps Eliab filius Helon. 17 ¥Depo- situmque est tabernaculum, “quod portantes egressi sunt filii Gerson et Merari. 18 Profectique sunt et “filii Ruben per turmas et ordinem suum, quorum princeps erat Helisur filius Sedeur; 19 in tribu autem filiorum Simeon princeps fuit Salamiel filius Surisaddai; 2 porro in tribu Gad erat princeps Eliasaph filius Duel. 21 Profectique sunt et cCaathitae portantes sanctuarium: tandiu tabernaculum portabatur, donec venirent ad erectionis locum. 22Moverunt castra et @filii Ephraim per turmas suas, in quorum exercitu princeps erat Elisama filius Ammiud; 23 in tribu autem filiorum Manasse princeps fuit Gamaliel filius Phadassur, 24 et in tribu Beniamin erat dux Abidan filius Ge- deonis. 25 ¢Novissimi castrorum omnium profecti sunt filii Dan per turmas suas, in quorum exercitu princeps fuit Ahiezer filius Ammi- saddai; 26in tribu autem filiorum Aser erat princeps Phegiel filius Ochran, 27 et in tribu filiorum Nephthali princeps fuit Ahira filius Enan. 28/Haec sunt castra et profectiones filiorum Israél per turmas suas quando egrediebantur. 29 Dixitque Moyses 9Hobab filio “Raguel madianitae cognato suo: Proficiscimur ad locum quem Dominus /daturus est nobis; veni no- biscum, ut benefaciamus tibi, *quia Dominus bona promisit Israéli. 30 Cui ille respondit: Non vadam tecum, sed revertar in terram meam, in qua natus sum. 31 Et ille, Noli, inquit, nos relinquere, tu enim nosti in quibus locis per desertum castra ponere debeamus, et eris ductor noster. 32 Cumque nobiscum veneris, ‘quidquid optimum fuerit ex opibus, quas nobis traditurus est Dominus, dabimus tibi. cee 8° Seared | Quo in itinere, post murmurationen et subsecutam poenam (11, 1-3), cum po- _ pulus ex cupiditate carnium (4-9), Moyses vero ex istius petulantia que- rantur (10-15) uterque exauditur: Moysi in auxilium instituitur syne- LIBER NUMERI 10, Haseroth, et manserunt ibi. 1? Locutaque est Maria et Aaron contra Moysen propter uxorem eius “aethiopissam 2et dixerunt: Num per solum Moysen locutus est Dominus? ?nonne et nobis similiter est locutus? “Quod cum audis- set Dominus 3 (erat enim Moyses vir ¢mitissimus super omnes: homi- nes, qui morabantur in terra), 4statim locutus est ad eum et ad Aaron et Mariam: Egredimini vos tantum tres ad tabernaculum foe- deris. Cumque fuissent egressi, 5 “descendit Dominus in columna nubis et stetit in introitu tabernaculi vocans Aaron et Mariam. Qui cum issent, §dixit ad eos: Audite sermones meos: Si quis fuerit inter vos propheta Domini, /in visione apparebo ei vel %per som- nium loquar ad illum; 7at non talis “servus meus Moyses, qui in omni ‘domo mea /fidelissimus est; 8 *ore enim ad os loquor ei, et lpalam et non per aenigmata et figuras Dominum videt. “Quare ergo non timuistis detrahere servo meo Moysi? 9 Iratusque contra eos abiit; 10nubes quoque recessit, quae erat super tabernaculum; et ecce °Maria apparuit ?candens lepra quasi nix. Cumque respe- xisset eam Aaron et vidisset perfusam lepra, 11 ait ad Moysen: Obse- cro, domine mi, ne imponas nobis hoc peccatum, quod stulte com- misimus, 12 ne fiat haec quasi mortua et ut abortivum, quod proi- citur de vulva matris suae: ecce iam medium carnis eius devoratum est a lepra. 13 Clamavitque Moyses ad Dominum dicens: Deus, ob- secro, "sana eam. 14 Cui respondit Dominus: Si pater eius Sspuisset in faciem illius, nonne debuerat saltem septem diebus rubore suf- fundi? *Separetur septem diebus extra castra et postea revocabitur. 15 uExclusa est itaque Maria extra castra septem diebus; et populus non est motus de loco illo, donec revocata est Maria. | period est populus de “Haseroth, fixis tentoriis “in deserto aran. 2 Ibique locutus est Dominus ad Moysen dicens: 3 Mitte viros, qui considerent terram Chanaan quam daturus sum filiis Israél, singulos de singulis tribubus ex principibus. 4 Fecit Moyses quod Dominus imperaverat “de deserto Pharan mittens principes viros, quorum ista sunt nomina: 5de tribu Ruben Sammua filium Zechur, de tribu Simeon Saphat filium Huri, 7 ¢de tribu Iuda ¢Caleb filium Iephone, 8 de tribu Issachar Igal filium Ioseph, 9 de tribu Ephraim /Osee fi- lium Nun, 1° de tribu Beniamin Phalti filium Raphu, 11 de tribu Za- bulon Geddiel filium Sodi, 12 de tribu Ioseph sceptri Manasse Gaddi filium Susi, 13 de tribu Dan Ammiel filium Gemalli, 14 de tribu Aser Sthur filium Michaél, 15 de tribu Nephthali Nahabi filium Vapsi, 16 de tribu Gad Guel filium Machi: 17 haec sunt nomina virorum, quos misit Moyses ad considerandam terram. IVocavitque “Osee filium Nun “Iosue. 18iMisit ergo eos Moyses ad considerandam terram Chanaan et dixit ad eos: Ascendite jper meridianam plagam: cumque veneritis montes, 19 considerate terram, qualis sit, et populum, qui habitator est eius, utrum fortis sit an infirmus, si pauci numero an plures; 20 ipsa terra bona an mala; urbes quales, muratae an absque muris; — II4 — qui Chanaan explorent, mittuntur (13, 1-21) ; at, cum reversi illius beatis= _ simae regionis subigendae difficultatem nimis exaggerassent filios Israél ita terrent (22-34), ut hi de reditu in Aegyptum cogitantes losuem et Ca- LIBER NUMERI 13, 21 — 14, 19 21 humus, ™pinguis an sterilis, nemorosa an absque arboribus. “Con- fortamini et adferte nobis de fructibus terrae. Erat autem tempus quando iam praecoquae uvae vesci possunt. 22 Cumque ascendissent, exploraverunt terram a deserto Sin usque PRohob @Yintrantibus Emath. 23 Ascenderuntque ‘ad meridiem et ve- nerunt in *Hebron ubi erant *‘Achiman et Sisai et Tholmai “filii Enac; nam Hebron septem annis ante “Ianim urbem Aegypti con- dita est; 24 pergentesque usque ad “torrentem botri absciderunt palmitem cum uva sua, quem portaverunt in vecte duo viri. De malis quoque granatis et de ficis loci illius tulerunt, 25 qui appellatus est Nehelescol, id est torrens botri, eo quod botrum portassent inde filii Israél. 26 Reversique exploratores terrae post quadraginta dies, omni regione circuita, 27 venerunt ad Moysen et Aaron et ad omnem coe- tum filiorum Israél in desertum Pharan, quod est Yin Cades; locuti- que eis et omni multitudini ostenderunt fructus terrae 28 et narra- verunt dicentes: Venimus in terram, ad quam misisti nos, quae revera *fluit lacte et melle, ut ex “his fructibus cognosci potest; 29 bsed cultores fortissimos habet et urbes grandes atque muratas. Stirpem Enac vidimus ibi, 3®¢Amalec habitat in meridie, ¢7Hethaeus et Iebusaeus et Amorrhaeus in montanis, °Chananaeus vero moratur iuxta mare et circa fluenta Iordanis. 31 Inter haec fCaleb compescens murmur populi, qui oriebatur contra Moysen, ait: Ascendamus et possideamus terram, quoniam poterimus obtinere eam. 32 9Alii vero. qui fuerant cum eo, dicebant: Nequaquam ad hunc populum vale- mus ascendere, quia fortior nobis est. 33’Detraxeruntque terrae, quam inspexerant, apud filios Israél dicentes: Terra, quam lustravimus, tdevorat habitatores suos; Jjpopulus quem adspeximus, procerae sta- turae est. 34 Ibi vidimus “monstra quaedam filiorum Enac de genere giganteo, quibus comparati quasi locustae videbamur. Igitur vociferans omnis turba @flevit nocte illa; 2 et °murmurati sunt contra Moysen et Aaron cuncti filii Israél dicentes: 3 Uti- nam mortui essemus in Aegypto et in hac vasta solitudine! ¢utinam pereamus, et non inducat nos Dominus in terram istam, ne cadamus gladio, et %uxores ac liberi nostri ducantur captivi! Nonne melius est reverti in Aegyptum? *# Dixeruntque alter ad alterum: /Consti- tuamus nobis ducem et %revertamur in Aegyptum. 5 Quo audito, Moyses et Aaron "ceciderunt proni in terram coram omni multitu- dine filiorum Israél. 6 At vero ‘Iosue filius Nun et Caleb filius Ie- phone, qui et ipsi lustraverant terram, Jsciderunt vestimenta sua 7 et ad omnem multitudinem filiorum Israél locuti sunt: *Terra, quam circuivimus, valde bona est. 8/Si propitius fuerit Dominus, inducet nos in eam et tradet “™humum lacte et melle manantem. 9 Nolite "rebelles esse contra Dominum; neque timeatis populum terrae huius, quia, ?sicut panem, ita eos possumus devorare. @Recessit ab eis omne praesidium : "Dominus nobiscum est, nolite metuere. 10 Cumque clamaret omnis multitudo et ‘lapidibus eos vellet oppri- mere, ‘apparuit gloria Domini super tectum foederis cunctis filiis Israél. 11 Et dixit Dominus ad Moysen: Usquequo “detrahet mihi populus iste? Quousque Ynon credent mihi in omnibus signis, quae feci coram eis? 12 Feriam igitur eos pestilentia atque consumam, “te som faciam principem super gentem magnam et fortiorem quam aec est. 13 Et Yait Moyses ad Dominum: Ut audiant Aegyptii, de quorum medio eduxisti populum istum, 14 et habitatores terrae huius, *qui audierunt quod tu, Domine, in populo isto sis et facie videaris ad faciem, et “2nubes tua protegat illos, et in columna nubis praecedas eos per diem et in columna ignis per noctem, 15 quod occideris tan- tam multitudinem quasi unum hominem, et dicant: 16 Non poterat introducere populum in terram, pro qua iuraverat, idcirco occidit eos in solitudine. 17 “Magnificetur ergo fortitudo Domini, sicut iurasti dicens: 18 4Dominus patiens et multae misericordiae, auferens iniqui- tatem et scelera nullumque innoxium derelinquens, qui visitas pec- cata patrum in filios in tertiam et quartam generationem. 19 /Dimitte, obsecro, peccatum populi huius secundum magnitudinem misericor- wm Dt°g1,76} 7j-3. OC.” 20; 0%, 33>, Son 346 Su E5, 3% DJS 10,528" Jd 18. 25°32, Re q V. Cp. 34, [10, 6,8. rv. vr. 18. 8.0.5: EA. 58 tJs 15, 14; Jd 1, ro. “Vt 34; Dt 2,10; 9, 1: Js 13; 21; -22; OPS 77,12 “ISO, br, 13*"30.4. Rick Cpa 8: Dt 1, 240 25. ¥ CD.20, 3, 36% 32.183 \eSe Os Dt 1, 19; Is 14, 6, 7. SVS S78, 27° avr. 24. 6 Dt 9, 1, 2. — cf. Js 6, r. GP: 14,43; Ex27,:8) tReet, d Gn 10, 15. [2 etc. 6'CD: 34;.25% fvr. 7. — cf. cp. 14, 6, 24, ECD. 39,03 J: 14, §. ke cp. :t4, 36. $cf. cp. 14, 9. j Dt 9, 2. — cf. Am 2, 9. LIs 40, 22. @ Cp. II, 4. b vr. 27, 29, 36; cp. 16, 41; Ex 15, 24; 16, 2; 17, 3; Ps 105, 25. — cf. Js 9, 18. CRs. 16:3: d cf. vr. 27-29. ao. Dt 17, ¥6°" Ac *7* "408 hcp. 16, 4, 22; 20, 6. ; 8'VEI "303" CD. 135;7, 0; Hich.4h, 625A. ™ Cp. 13, 28, — v. Ex 3, 8. #: Dt 9,°7,,243 Js 223:16,28)29. o-Dt-47— 153-20, .3: pcp. 24, 8. — cf. cp. 13, 33; Ps 18; 4; 78.9. q (1s:25,4; 30,-2, 3% Jr 48,45.) rv. Gn 48, 21; 4 Rg 6, 16. S$ Ex 17, 4. ENDL, 30; 22: NES 23}..CDE. TOR 301 » Dt t, 323: 9,.23% Ps.97, 22 24.2 708. 24; Ecli 16, 7; Heb , 18. — cf. Jo 12, 37. % EX! 32,°10. y Ex 32, 12.— cf. Dt 9, 26-28: 32, 27; Ps 105, 23; Ez 20, 9, I 4. z Ex 15, 14; Js 2, 9, 10; 5, 1. ave Ex:'t3,: 21. HEX325.%2: Dt'o, 28: ccf, Js 7,9: Ps 123 (bis), 2% ad Ex. 34, 6,.7: Ps 102, 8° 144, 8; ja 4, 2. G Vie EX:20,.,5. f Ex 34, 9; Ps 50, 3. — rig — LIBER NUMERI 14, 20 —- 15, 10 leb, qui vera nuntiant, in eo sint ut lapident (14, 1-10). Qua propter iratus e iam inexorabilis Deus (11-25) omnes morti damnat et a terra promissionis excludit (26-38), eosque in bello contra Amalecitas suscepto deserit (39-45). g Ps 77, 38; 105, 45. 20-22] * Catech.'R. II 5, 65. hk Ps 105, 23. — cf. Jc 5, 16. —v.1 Jo 5, 14-16. $s 712 10+ Hab 2,14. Rat 125353 PS O4, TI. TOs, 20. Pepig2. Dy> iD 15. — cf. cp. 26, 64. m vr. 6; Cp. 13,.7. — Vv. JS 14, RCD. 22,125.15 t4,8;.9- [6, 9. ovr. 43. — cf. vr. 45; Gn 12, 6; 13, 7. — V. cp. 13, 30. p Dt 1, 40. gd vY. 35. PRX TO, 7 °L2. SIVE ZEA Sivep 268 652 tcf. vr. 2. uv. Ps 105, 26; 1 Cor. 40,..5; Heb':3317: vep. I, 45; 26, 64; Dt 1, 35. Sceptre Ex 30,241 y v. Gn 14, 22. z vr. 6, 38. — v. cp. 13, 7, 9. aNr.332 Dt 1; 39. b Ps 105, 24. C vr. 29. dcp. 32, 13. — cf. Ps 106, 40. e Ps 94, 10. — cf. Dt 2, 14. f Ez 23, 35. f cP. 13,20. at AE is 94, 10. 9 dR 20489 k cf. Heb hgh 8. ECD. 43,29 Mv. 27. sar 13. 337 33% JOt.8,. 245 Xx or 10, 10; Heb 3, 17; Ju S. — cf. Jb 20, 17. 0 Vr. 30; cD. 265.655 ¥:.ViR, 2, 55, 56. — Vv. cp. 13, 17. p Ex 33, 4. qcf. cp. 13, 18. r Dt 1, 41. $'cfy'2 Part '24) 20. DG 1. 42; ech Dtist, 27: v vr, 25. — V. cp. 13, 30. * Dt 71,0438 wot. it Re 4,°3: Zz vr. 43. — ef. Dt 1, 44. acp. 13, 30. — cf. vr. 25. b cp) 21, 33 Jd 31,17. avr. 18; Lv 23; 102 Dt 26y 2. OAS OMe Paix C iN PALO; 22% 21, 23, Bde ad-cp. 28, -19,: 27; .Lwi2g,s8y. 82, 36; Dt 16, 10. e Ex 29, 18; Lv 4, 31: — V. PA DOT OTA. Gn 8, 21. hase 29, 40; Lv 23, 13. cp. 28, 5: .Lv 24, 10. icp. 28, 7. jcp. 28, 12, 14. Sok A, a oe mcp. 28, 12, 14. — v. Lv 6, 14-17. diae tuae, Ysicut propitius fuisti egredientibus de Aegypto usque ad locum istum. 20 Dixitque Dominus: ”"Dimisi iuxta verbum tuum. 21 Vivo ego, et ‘implebitur gloria Domini universa terra. 22 %Attamen omnes ho- mines, qui viderunt maiestatem meam et signa, quae feci in Aegypto et in solitudine, et tentaverunt me iam ‘per decem vices, nec oboe- dierunt voci meae, 23 non videbunt terram, pro qua iuravi patribus eorum; nec quisquam ex illis, qui detraxit mihi, intuebitur eam. 24mServum meum Caleb, qui “plenus alio spiritu secutus est me, inducam in terram hanc, quam circuivit; et semen eius possidebit eam. 25 Quoniam “Amalecites et Chananaeus habitant in vallibus, cras Pmovete castra et revertimini in solitudinem per viam maris Rubri. 26'Locutusque est Dominus ad Moysen et Aaron dicens: 27 Us- quequo Ymultitudo haec pessima murmurat contra me? Querelas fi- liorum Israél ‘audivi. 28 Dic ergo eis: *Vivo ego, ait Dominus, ‘sicut locuti estis audiente me, sic faciam vobis. 29 “In solitudine hac iace- bunt cadavera vestra. YOmnes, qui numerati estis a “viginti annis et supra et murmurastis contra me, 39non intrabitis terram, Ysuper quam levavi manum meam ut habitare vos facerem, praeter *Caleb filium Iephone et Iosue filium Nun. 31 4¢Parvulos autem vestros, de quibus dixistis quod praedae hostibus forent, introducam ut videant terram “quae vobis displicuit. 32 °Vestra cadavera iacebunt in solitu- dine. 33 Filii vestri Yerunt vagi in deserto “annis quadraginta, et /por- tabunt fornicationem vestram donec consumantur cadavera patrum in deserto, 34 %iuxta numerum quadraginta dierum, quibus conside- rastis terram: “annus pro die imputabitur., ‘Et quadraginta annis re- cipietis iniquitates vestras et Jscietis *ultionem meam: 35 ‘quoniam, sicut locutus sum, ita faciam “omni multitudini huic pessimae, quae consurrexit adversum me: in solitudine hac deficiet et morietur. 36 Igitur omnes "viri, quos miserat Moyses ad contemplandam terram, et qui reversi murmurare fecerant contra eum omnem mul- titudinem detrahentes terrae quod esset mala, 37 mortui sunt atque percussi in conspectu Domini; 38 °Iosue autem filius Nun et Caleb filius Iephone vixerunt ex omnibus qui perrexerant ad considerandam terram. 39Locutusque est Moyses universa verba haec ad omnes filios Isradéi, et Pluxit populus nimis. 4 Et ecce mane primo surgentes ascende- runt verticem @montis atque dixerunt: *Parati sumus ascendere ad locum, de quo Dominus locutus est; quia peccavimus. 41 sQuibus Moyses, Cur, inquit, transgredimini verbum Domini, quod vobis non cedet in prosperum? 42 ‘Nolite ascendere, “non enim est Dominus vobiscum, ne corruatis coram inimicis vestris. 43 YVAmalecites et Cha- nanaeus ante vos sunt, quorum gladio corruetis, eo quod nolueritis adquiescere Domino, nec erit Dominus vobiscum. 44 “At illi conte- nebrati ascenderunt in verticem montis. YArca autem testamenti Domini et Moyses non recesserunt de castris. 45 *Descenditque Ama- lecites et Chananaeus, %qui habitabat in monte, et percutiens eos atque concidens persecutus est cos usque ?Horma. l Locutus est Dominus ad Moysen dicens: 2Loquere ad filios Israél et dices ad eos: *Cum ingressi fueritis terram habitationis ve- strae, quam ego dabo vobis, 3et °feceritis oblationem Domino in holo- caustum aut victimam ¢°vota solventes vel sponte offerentes munera aut 4in sollemnitatibus vestris adolentes ¢odorem suavitatis Domino de bobus sive de ovibus; 4 /offeret quicumque immolaverit victimam Ysacrificium similae decimam partem ephi "conspersae oleo, quod mensuram habebit quartam partem hin; 5 et ‘vinum ad liba fundenda eiusdem mensurae dabit in holocaustum sive in victimam. Per agnos singulos § et Jarietes, erit sacrificium similae duarum decimarum, quae conspersa sit oleo tertiae parus hin; ‘et vinum ad tubamentum ter- tiae partis eiusdem mensurae offeret in odorem suavitatis Domino. 8 Quando vero de bobus feceris holocaustum aut hostiam, ut impleas votum, vel /pacificas victimas, 9 dabis per ™singulos boves similae tres decimas conspersae oleo, quod habeat medium mensurae hin; Jet vinum ad liba fundenda eiusdem mensurae in oblationem suavissimi — 116 — 2. Res gestae et constitutae post illos reiectos, qui defecerant, ad XL peregrinationis annum (15, 1-19, 22), Propositis legibus, de vino et simila in sacrificiis cruentis, de primi- tiis, de peccatis expiandis et de fimbriis palliorum (15, 1-41), narrantur tum LIBER NUMERI 15, 11 — 16, 11 odoris Domino. 11 Sic facies 12 "per singulos boves et arietes et agnos et haedos. 13 Tam indigenae quam peregrini 14 eodem ritu offerent sacrificia. 15°Unum praeceptum erit atque iudicium tam vobis quam advenis terrae. 16 Locutus est Dominus ad Moysen dicens: 17 PLoquere filiis Israél et dices ad eos: 18 Cum veneritis in terram, quam dabo vobis 19 et comederitis de ¢panibus regionis illius, separabitis primitias Domino 20 de cibis vestris. Sicut "de areis primitias separatis, 2lita et de pul- mentis dabitis primitiva Domino. 22 sQuod si per ignorantiam praeterieritis quidquam horum, quae locutus est Dominus ad Moysen 23 et mandavit per eum, ad vos, a die qua coepit iubere et ultra, 24 ‘oblitaque fuerit facere ‘multitudo, cfferet vitulum de armento holocaustum in odorem suavissimum Do- mino et “sacrificium eius ac liba, ut caeremoniae postulant, Yhircum- que pro peccato; 25 et “rogabit sacerdos pro omni multitudine filio- rum Israél, et dimittetur eis, quoniam non sponte peccaverunt nihi- lominus offerentes incensum Domino pro se et pro peccato atque errore suo; 26 et dimittetur universae plebi filiorum Israél et advenis, qui peregrinantur inter eos, quoniam culpa est omnis populi per ignorantiam. 27vQuod si anima una nesciens peccaverit, offeret capram anniculam pro peccato suo, 28%et deprecabitur pro ea sacerdos, quod inscia peccaverit coram Domino; impetrabitque ei veniam, et dimittetur ili. 29@Tam indigenis quam advenis una lex erit omnium, qui pec- caverint ignorantes. 30 Anima vero, quae per superbiam aliquid commiserit, sive civis sit ille sive peregrinus (quoniam adversus Dominum rebellis fuit), peribit de populo suo; 31 verbum enim Domini “contempsit et prae- ceptum illius fecit irritum; idcirco delebitur et portabit iniquitatem suam. 32 Factum est autem, cum essent filii Israél in solitudine et inve- nissent hominem 4colligentem ligna in die sabbati, 33 obtulerunt eum Moysi et Aaron et universae multitudini, 34 qui recluserunt eum in *carcerem nescientes quid super eo facere deberent. 35 Dixitque Do- minus ad Moysen: fMorte moriatur homo iste, Yobruat eum lapidibus omnis turba extra castra. 36 Cumque eduxissent eum foras, obruerunt lapidibus; et mortuus est, sicut praeceperat Dominus. 37Dixit quoque Dominus ad Moysen: 38Loquere filiis Israél et dices ad eos “ut faciant sibi fimbrias per angulos palliorum ponentes in eis vittas hyacinthinas: 39 quas cum viderint, recordentur omnium man- datorum Domini tnec sequantur cogitationes suas et oculos per res varias Jfornicantes; 49sed magis memores praeceptorum Domini fa- ciant ea /sintque sancti Deo suo. 41”Ego Dominus Deus vester, qui eduxi vos de terra Aegypti, ut essem Deus vester. Ecce autem @Core filius Isaar filii Caath filii Levi et “Dathan atque Abiron filii Eliab, Hon quoque filius Pheleth de filiis Ru- ben 2 surrexerunt contra Moysen, aliique filiorum Israél ducenti quin- quaginta viri proceres synagogae et qui tempore concilii per no- mina vocabantur. 3 °Cumque stetissent adversum Moysen et Aaron, dixerunt: Sufficiat vobis quia 4omnis multitudo sanctorum est, et Cin ipsis est Dominus. Cur elevamini super populum Domini? 4Quod cum audisset Moyses, /cecidit pronus in faciem 5 locutusque ad Core et ad omnem multitudinem, Mane, inquit, notum faciet Dominus Yqui ad se pertineant, et lganctos ‘applicabit sibi, et ‘quos elegerit jappropinquabunt ei. 6 Hoc igitur facite: Tollat unusquisque ‘turi- bula sua, tu, Core, et omne concilium tuum; 7 et, hausto cras igne, ponite desuper thymiama coram Domino; et quemcumque elegerit, ipse erit sanctus: ”multum erigimini, filii Levi. 8 Dixitque rursum ad Core: Audite, filii Levi: 9”"num parum vobis est, quod oseparavit vos Deus Israél ab omni populo et iunxit sibi, ut serviretis ei in cultu tabernaculi et staretis coram frequentia populi et ministraretis ei? 10 Idcirco ad se fecit accedere te et omnes fratres tuos filios Levi, ut vobis etiam sacerdotium vindicetis, 11 et omnis globus tuus stet contra Dominum? ?Quid est enim Aaron ut murmuretis contra eum? nv. cp. 28. 0 vr. 29, 30; cp. 9, 14; Ex 12, 49. Bet: Jsoshar q Ex 23, -109. f LV. 2,014;) Dt--26; 2; 10 10, 37, Ez 44, 30. 23, 10-17. $ cf: ‘Lv 4% 2 483. 31 2¢ Es — v. Ly bef. dy: 4a 13; u vr. 8-10. 2 Cp.28)..25 5 4; 23, ZALV 145 20, y.Lv 4,.27, 28. 2 Lv 4, 35. QV. VEL Ss. 6 cf. Dt 27, 12; Ps AL 14; Ac 13, 38; Heb Io, 26 C3"Re 12, 92 2: Par te 16; Pro T3, 33: 32] * cf. Catech. R. III 4, 28. dv. Ex 20, 8, 9. ev. Lv 24, 12. f Ex 31, 14, 15; 35, g Lv 24, 14-16; js ” 25; 3 Reg 21,,13;,Ac 7; 58 — cf. Mt 27, 34. h Dt 22, 12. — cf. Mt 23, 5 aces) Jy 325573; Ee: 145593552 jPs aa 273; 105, 39. — cf. Ez lLv rt, 44. [6, 9. m Lv 22, 33. — v. Lv 20, 8. 4 CD: 27,37, Ex: 6;.16) 28.721: b cp. 26, 9. c Ps 105, 16-18; ce Astcage ly Cor 10, 10; Ju II dv. Ex 10, 6 é cp. 14; 14;° 35, 34. — v. Ex J Cho 44,5: £0, 6. [29, 45. Ch: 2 Tm 2,110. VI, 3. ie 2S ay Se 1 Rg 2. 28; Ps roy, 26. — cf. Ex 28, 1. dere fbb? Ev: -10,' 93: Ps::64, Z 40, 46; 44, 15, 16. A iv 10; 3" m (vr. 3.) i ; mvr. 13; 1 Re 18, 23; Is 7; 13. — cf. Ez 16, 20. O'Cp. 35.1238; 14;. Dt go, 8; p Ex 16, 7. — cf. 1 Cor 3, 5 — 117 — LIBER NUMERI 16, 12-47 Core, Dathan et Abiron eorumque adseclarum defectio et poena (16, 1-35), in cuius memoriam rebellium turibula in laminas producta altari adfiguntur (36-40); tum murmuratio et seditio in Moysen et Aaron q vr. 9. eof cx 14; 8: § Ex-2;:14% Ac-7, 27;,' 35s tcf. Gn 4, 4, 5. uit Rg 12, 3. — cf. Ac 20, 33, 2Cor 972; v Ex 16, 9; I Rg £23 3,9- 2vt..6,° 9. y vr. 35. Zvr. 43; cp. 14, 10. — v. Lv 9, 23. avr. 45. — cf. Gn 19, 17, 22; Jr 51, 6; Ap 18, 4. DrR x? 33. 8 "PS" 92°20. CyvriA45. Cp. 14;,.5; 20, 6. dcp. 27, 16; Jb 12, 10; Ec 12, 7; Is §7, 16; Jr.§2,.275\Zc 72, ¥; Heb 12, 9. ecf. Gn 18, 23-25; 2 Rg 24,17. fcf. Gn 19, 12-14; Is 52, 123 2*Cor' 6; 17: Ap 18,° 4. S.Ct, 2x1 33, 3. kcf. Jr 23, 16; Ez 13, 2, 17. tcf. 3 Ry 22, 28. jet. Gni4,: a2. bvr. 33: Ps 54-36; Mm CD. 265 16%: 29) 34 * Dt‘22;76; Ps 105, 17, 18. #-cl;-Ps' 123) 3} Pto x,*12. OCl. "ep. 7267) 15°. x PRE G82; p Ju it. [37. qcf. cp. 11, 1; Lv 10, 2; Ps 105, 18; Ecli 36, 7. r CD. 3, 32; 4, 16; 19, 3 etc. s Pro 20, 2; Hab 2, ro. cp. 17, 10; 26, 10. ae Ly 523 S$) 1052, Far 26, Id. vv. Cp. 14, 2. x Ex 40, 34. y vr. 19. — v. Lv 9, 23. Bvr. 21, 24. avr. 22. (46, 48)1 Of. in Ms. pro vit. mortal. bcp. 11, 33; Lv 10, 6; r Par 27, 24; Sap 18, 20. 12 Misit ergo Moyses ut vocaret Dathan et Abiron filios Eliab. Qui responderunt: Non venimus. 13¢Nunquid parum est tibi quod eduxisti nos de terra, “quae lacte et melle manabat, ut occideres in deserto, nisi et ‘dominatus fueris nostri? 14 Revera induxisti nos in terram, quae fluit rivis lactis et mellis, et dedisti nobis possessiones agrorum et vinearum: an et oculos nostros vis eruere? Non venimus. 15 Ira- tusque Moyses valde ait ad Dominum: ‘Ne respicias sacrificia eorum. Tu scis quod “ne asellum quidem unquam acceperim ab eis nec adflixerim quempiam eorum. 16Dixitque ad Core: Tu et omnis congre- gatio tua state seorsum Ycoram Domino, et Aaron die crastino sepa- ratim. 17 2Tollite singuli turibula vestra et ponite super ea incensum offerentes Domino Yducenta quinquaginta turibula; Aaron quoque teneat turibulum suum. 18 Quod cum fecissent, stantibus Moyse et Aaron, 19 et coacervas- sent adversum eos omnem multitudinem ad ostium tabernaculi, *ap- paruit cunctis gloria Domini. 20 Locutusque Dominus ad Moysen et Aaron ait: 21 4Separamini de medio congregationis huius, ut eos !repente disperdam. 22 °Qui ceciderunt proni in faciem atque dixerunt: Fortissime “Deus spiri- tuum universae carnis, “num, uno peccante, contra omnes ira tua desaeviet? 23Et ait Dominus ad Moysen: 24Praecipe universo populo ut separetur a tabernaculis Core et Dathan et Abiron. 25 Surrexitque Moyses et abiit ad Dathan et Abiron et, sequentibus eum senio- ribus Israél, 26 dixit ad turbam: /Recedite a tabernaculis hominum impiorum et nolite tangere quae ad eos pertinent, ne involvamini in peccatis eorum. 27 Cumque recessissent a tentoriis eorum per circui- tum, Dathan et Abiron egressi stabant Yin introitu papilionum suorum cum uxoribus et liberis omnique frequentia. 28 Et ait Moyses: In hoc scietis, quod Dominus miserit me ut facerem universa quae cernitis, et non “ex proprio ea corde protulerim: 29si consueta hominum morte interierint, et visitaverit eos plaga, qua et ceteri visitari solent, tnon misit me Dominus; 29sin autem, novam rem fecerit Dominus, ut Japeriens terra os suum deglutiat eos et omnia quae ad illos per- tinent, ‘descenderintque viventes in infernum, scietis quod blasphe- maverint Dominum. 31”Confestim igitur, ut cessavit loqui, dirupta est terra sub pedibus eorum 32 et “aperiens os suum devoravit illos cum tabernaculis suis et °universa substantia eorum; 33 descende- runtque vivi in infernum operti humo et #perierunt de medio multi- tudinis. 34At vero omnis Israél, qui stabat per gyrum, fugit ad clamorem pereuntium dicens: Ne forte et nos terra deglutiat. 25 Sed et Yignis egressus a Domino interfecit ducentos quinquaginta viros, qui offerebant incensum. 36Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 37Praecipe "Eleazaro filio Aaron sacerdoti, ut tollat turibula, quae iacent in incendio, et ignem huc illucque dispergat, quoniam sanctificata sunt 38in mor- tibus *peccatorum, producatque ea in laminas et adfigat altari, eo quod oblatum sit in eis incensum Domino, et sanctificata sint, ut cernant ea pro ‘signo et monimento filii Israél. 39 Tulit ergo Eleazar sacerdos turibula aenea, in quibus obtulerant hi quos incendium devoravit, et produxit ea in laminas adfigens altari, 4° ut haberent postea filii Israél, quibus commonerentur, “ne quis accedat alienigena et qui non est de semine Aaron ad offerendum incensum Domino, ne patiatur, sicut passus est Core et omnis congregatio eius, loquente Domino ad Moysen. 41 vMurmuravit autem omnis multitudo filiorum Israél sequenti die contra Moysen et Aaron dicens: Vos interfecistis populum Domini. 42 Cumque oriretur seditio, et tumultus incresceret, 43 Moyses et Aaron fugerunt ad tabernaculum foederis. Quod, postquam ingressi sunt, “operuit nubes et Yapparuit gloria Domini. 44Dixitque Dominus ad Moysen: 45 #Recedite de medio huius mul- titudinis, etiam nunc delebo eos. @Cumque iacerent in terra, 46 dixit Moyses ad Aaron: Tolle turibulum et, hausto igne de altari, mitte incensum desuper pergens cito ad populum ut roges pro eis; °iam enim egressa est ira a Domino, et plaga desaevit. 47 Quod cum fecisset — 118 — (41-50), gui postremus miraculo virgulae germinantis pontifex divinitus confirmatur (17, 1-13). Finem faciunt praecepta statuentia sive mutua sacerdotum et levitarum officia (18 , 1-7) et utrorumque proventus (8-32), LIBER NUMERI 16, 48 — 18, 16 Aaron et cucurrisset ad mediam multitudinem, quam iam vastabat incendium, obtulit thymiama 48 et stans inter mortuos ac viventes pro populo deprecatus est, et “plaga cessavit. 49 Fuerunt autem qui percussi sunt quattuordecim milia hominum et septingenti ¢absque his qui perierant in seditione Core. 59 Reversusque est Aaron ad Moysen ad ostium tabernaculi foederis, postquam quievit interitus. 7 Et locutus est Dominus ad Moysen dicens: 2 Loquere ad filios Israél et “accipe ab eis virgas singulas per cognationes suas, a cunctis “principibus tribuum virgas duodecim, et uniuscuiusque nomen superscribes virgae suae. 3 Nomen autem Aaron erit in tribu Levi, et una virga cunctas seorsum familias continebit; 4 ponesque eas in tabernaculo foederis coram testimonio, ‘ubi loquar ad te. 5 4Quem ex his elegero, germinabit virga eius, et cohibebo a me querimo- nias filiorum Israél, quibus contra vos murmurant. 6 Locutusque est Moyses ad filios Israél, et dederunt ei omnes principes virgas per singulas tribus; fueruntque virgae duodecim absque virga Aaron. 7Quas cum posuisset Moyses coram Domino fin tabernaculo testimonii, 8 sequenti die regressus invenit germinasse virgam Aaron in domo Levi, et turgentibus gemmis eruperant flores, qui, foliis dilatatis, in amygdalas deformati sunt. 9 Protulit ergo Moyses omnes virgas de conspectu Domini ad cunctos filios Israél videruntque et receperunt singuli virgas suas. 10 Dixitque Dominus ad Moysen: 9Refer virgam Aaron in taber- naculum testimonii, ut servetur ibi in “signum rebellium filiorum Israél, et ‘quiescant querelae eorum a me, ne moriantur. 11 Fecitque Moyses sicut praeceperat Dominus. 12 Dixerunt autem filii Israél ad Moysen: Ecce consumpti sumus, omnes perivimus; 13 jquicumque accedit ad tabernaculum Domini moritur. Num usque ad _ interne- cionem cuncti delendi sumus ? ] 8 Dixitque Dominus ad Aaron: Tu et filii tui et domus patris tui tecum “portabitis iniquitatem sanctuarii; et tu et filii tui simul sustinebitis peccata sacerdotii vestri. 2Sed et fratres tuos de tribu Levi et “sceptrum patris tui sume tecum, praestoque sint et “%ministrent tibi; tu autem et filii tui ministrabitis in tabernaculo testimonii, 3Excu- babuntque levitae ad praecepta tua et “ad cuncta opera tabernaculi; ita dumtaxat ‘ut ad vasa sanctuarii et ad altare non accedant, 9ne et illi moriantur, et vos ‘pereatis simul. 4 Sint autem tecum et excu- bent in custodiis tabernaculi et in omnibus caeremoniis eius. ”Alieni- gena non miscebitur vobis. 5 Excubate in ‘custodia sanctuarii et in ministerio altaris, ine oriatur indignatio super filios Israél. 6 ‘Ego dedi vobis fratres vestros levitas de medio filiorum Israél, et ™tradidi do- num Domino, ut serviant in ministeriis tabernaculi eius. 7”Tu autem et filii tui custodite sacerdotium vestrum; et omnia, quae ad cultum altaris pertinent et °intra velum sunt, per sacerdotes administrabuntur. Si ?quis externus accesserit, occidetur. 8 Locutusque est Dominus ad Aaron: 4%Ecce dedi tibi custodiam primitiarum mearum. Omnia, quae sanctificantur a filiis Israél, tra- didi tibi et filiis tuis “pro officio sacerdotali legitima sempiterna. 9 Haec ergo accipies de his, quae sanctificantur et oblata sunt Do- mino: omnis oblatio et 8sacrificium et quidquid pro ‘peccato atque “delicto redditur mihi, et cedit in sancta sanctorum tuum erit et filiorum tuorum. 1° In sanctuario comedes illud; mares tantum edent ex eO, quia consecratum est tibi. 11 ¥Primitias autem, quas voverint et obtulerint filii Israél, “tibi dedi et filiis tuis ac filiabus tuis iure perpetuo; Yqui mundus est in domo tua vescetur eis. 12#Omnem medullam olei et vini ac frumenti quidquid offerunt %primitiarum Domino tibi dedi. 13 5Universa frugum initia, quas gignit humus et ‘Domino deportantur, cedent in usus tuos; %qui mundus est in domo tua vescetur eis. 14 Omne, quod ex voto reddiderint filii Israél, tuum erit. 15 ¢Quidquid primum erumpit e vulva cunctae carnis, quam offerunt Domino, sive ex hominibus sive de pecoribus fuerit, tui iuris erit; ita dumtaxat, ut fpro hominis primogenito pretium accipias, et Jomne animal, quod immundum est, redimi facias; 16 cuius re- demptio erit post unum mensem siclis argenti quinque pondere san- C vr. 50; cp.25 Ps 405,. 30° § dcp. 27, 3. 8; 2Rg 24,25; ap 18, 21-24. acf. Ez 37, 16. bv. cp..1, 5-16; 10, 14-28. cv. Ex 25, 22. k dcp. 16, 5. — cf. Ecli 45, 20. € cp. *165:'3,* 132 fcp. 18, 2; Ex 38, 21; 2 Par 24, 6; Ac 7, 44. 8] * Catech. R. I, 4, ro. g Heb 9, 4. hcp. 16, 38. évr. 5. jvr. 40. — V. cp. I, 51. avr. 23. — cf. Lv 16, 32, 33. — v. Ex 28, 38. b vr. 23. eck, Cp. 79113: dv: cp. 3, 6-10. é@cp. 3, 25, 31, 36. fcp. 16, 40. &cp. 4; 15. Gh “tp, I, .5% ‘A $5 39; ER,27, 225 $9.07; , Lv 24, 3. jcf. cp. 16, 46. — v. Lv 10, 6. icp. 3, 12, 45. m cp. 3,9; 8, 19. 8 GDS 33570. o Heb o, 3, 6. p cf. vr. 23. — Vv. cp. I, 51. qcp. 5, 9; Lv 7, 32. r Ex 29, 29; 40, 13; Lv 7, 35. SN 24 2 ase PO ra. ea ete: b UN HA 22529806, 250726. uwlv 7, 7; 14, 13. v Ex 29, 27, 28; Lv 7, 30, 34. x Lv 10, 14. — cf. Dt 18, 3. y cf. Lv 22, 2, 8, 11-13. z Dt 18, 4. a Ex 23, 19: 34, 26; 2 Es 10, 5, 30. bis 23, 19; Dt 18, 3-5. ¢ Ex: 22, 29; Lyi 2, 14; Dt. 26, 2 & t hod < NS Pe i>) ¢ EX 13, 2, 12,,1%3;.34,:20..— cf. Ez 44, 20. f Ex 13, 13; 34, 20. g Lv:27,:27. — 119 — LIBER NUMERI 18, 77 — DQ, 17 sive ritum aquae lustralis tum parandae (19, 1-10), tum adhibendae, ut purificentur nempe homines polluti ex contactu cadaveris (J1-19), aut quodlibet immundum vas et suppellex (20-22). hcp. 3, 47; Ex 30, 13; Ez 45, PDE 25.10. [x2; FIN Bo 35°33 $x 20; 26,28: Ly9, 325-42, m VY. Il. [34. Wi 4, 239. Par 13, 5) Mr 9, 49. 20] * Catech. R. II 7, 13. OVE: -23;,'°O45* DUZ10) 04 54, 32 04.527; 18, %,.25 38 43, 34% 14,.3; 18, 7; Bz 44,.28. + cf..Ps.15; 5;,Lm 3, 24, etc. ol rid. 5. 2ENCP nia e PNT. 24,52631N. 27,30, 325° Dt 14,24 8 E620, $9; 12, 43; Heb 7, 5, 8, 9. —cf. Gn 14, 20528 ,32. OMe CDs 1% 54 r Lv 22, 9. — cf. 2 Es 6, 10-13. Scp. 3, 7. — cf. vr. 7. EVE: Ts MI, 20; Dt 10, 0; 14,.29)290; 18, x: v 2.5103: 38. % Vr. 30. y vr. 27. 8.cf.. Mt 10, 20; Leo ro, 93 Cor 9, 4-14; 1 Tm 5, 17, 18. a Lv 19, 8; 22, 16. o Lv 22, 2, X53 a Heb 9g, 13. 5 Lv 22, 20. GODt 2%, 32% Rg 6,. % d Lv 4, 12. — cf. Heb 13, 11. é Lv 4,6, 17; 16,°14; to: Heb 2373: PRX 2049 Ly A, RE eA gv. Lv 14, 4, 6, 49. hk Lv 11,.25; 16, 28. PVE. S, jvr. 17. — cf. Heb 9, 13. RIN 4; 12; 6,302 26;.84. byr. Igy 20,5 428 epi 31; 0432 mvrY. 7. nvr. 16. — cf. Ecli 34, 30. — VOD. .§,125 996,10; Gr t8ov oO Cp. 32, +29. ONC 2030 LV TS) 31. qv. EX 30,°33. PCP. Ft, oft Lv: 'Fz,' 322 SVE) 1%: tcl. Mt: 2'2..\2.9¢. Lover reas uv. vt. 9. ctuarii. “Siclus viginti obolos habet. 17 ‘Primogenitum autem bovis et ovis et caprae non facies redimi, quia sanctificata sunt Domino; jsanguinem tantum eorum fundes super altare, et adipes adolebis in suavissimum odorem Domino. 18 Carnes vero in usum tuum cedent, sicut /pectusculum consecratum et armus dexter tua erunt. 19%Omnes primitias sanctuarii, quas offerunt filii Israél Domino, tibi dedi et filiis ac filiabus tuis iure perpetuo. “Pactum salis est sempiternum coram Domino tibi ac filiis tuis. 20 Dixitque Dominus ad Aaron: In terra eorum nihil possidebitis, nec habebitis partem inter eos: °ego pars et hereditas tua in medio filiorum Israél. 21 Filiis autem Levi dedi omnes ?decimas Israélis in possessionem pro ministerio, quo serviunt mihi in tabernaculo foe- deris; 22 9ut non accedant ultra filii Israél ad tabernaculum ‘nec committant peccatum mortiferum, 23 8solis filiis Levi mihi in taber- naculo servientibus et ‘portantibus peccata populi. Legitimum sem- piternum erit in generationibus vestris. “Nihil aliud possidebunt 24 decimarum oblatione contenti, quas in usus eorum et necessaria separavi.. 25 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 26 Praecipe levitis, atque denuntia: Cum acceperitis a filiis~Israél decimas, quas dedi vobis, primitias earum offerte Domino, id est Y“decimam partem de- cimae, 27 ut “reputetur vobis in oblationem primitivorum tam de areis quam de torcularibus, 28 et universis quorum accipitis, primitias offerte Domino et date Aaron sacerdoti. 29 Omnia, quae offeretis ex. decimis et in donaria Domini separabitis, optima et electa erunt. 30 Dicesque ad eos: Si praeclara et meliora quaeque obtuleritis ex Ydecimis, reputabitur vobis quasi de area et torculari dederitis pri- mitias; 31¢t comedetis eas in omnibus locis vestris; tam vos quam familiae vestrae, *quia pretium est pro ministerio, quo servitis in tabernaculo testimonii. 32 Et %non peccabitis super hoc egregia vobis et pinguia reservantes, bne polluatis oblationes filiorum Israél et mo- riamini. | Locutusque est Dominus ad Moysen et Aaron dicens: 2 Ista est religio victimae quam constituit Dominus: praecipe filiis Israél, ut adducant ad te %vaccam rufam aetatis integrae, “in qua nulla sit macula, “nec portaverit iugum; 3 tradetisque eam Eleazaro sacer- doti, ¢qui eductam extra castra immolabit in conspectu omnium; 4 et tingens digitum in sanguine eius “adsperget contra fores tabernaculi septem vicibus 5comburetque eam cunctis videntibus, tam /pelle et carnibus eius quam sanguine et fimo flammae traditis. 6 9Lignum quoque cedrinum et hysopum coccumque bis tinctum sacerdos mit- tet in flammam, quae vaccam vorat. 7 Et tunc demum, “lotis vesti- bus et corpore suo, ingredietur in castra commaculatusque erit usque ad vesperum. 8 Sed et tille, qui combusserit eam, lavabit vestimenta sua et corpus, et immundus erit usque ad vesperum. 9 Colliget autem vir mundus Jcineres vaccae et effundet eos extra castra in loco kpurissimo, ut sint multitudini filiorum Israél in custodiam et in aquam /adspersionis, quia pro peccato vacca combusta est. 19 Cumque ™laverit qui vaccae portaverat cineres vestimenta sua, immundus erit usque ad vesperum. Habebunt hoc filii Israél et advenae, qui habitant inter eos, sanctum iure perpetuo. 11 Qui tetigerit cadaver hominis et propter hoc septem diebus fuerit immundus 12 °adspergetur ex hac aqua die tertio et septimo, et sic mundabitur. Si die tertio adspersus non fuerit, septimo non poterit emundari. 13 Omnis qui tetigerit humanae animae morticinum, et adspersus hac commixtione non fuerit, ?polluet tabernaculum Do- mini, et %peribit ex Israél; quia aqua expiationis non est adspersus, immundus erit, et manebit spurcitia eius super eum. 14 Ista est lex hominis qui moritur in tabernaculo: omnes qui ingre- diuntur tentorium illius et universa vasa, quae ibi sunt, polluta erunt septem diebus. 15 "Vas, quod non habuerit operculum nec ligaturam desuper, immundum erit. 16 8Si quis in agro tetigerit cadaver occisi hominis aut per se mortui sive os illius vel tsepulcrum, immundus erit septem diebus. 17 Tollentque de “cineribus combustionis atque sade) Tan: eee 3. Res gestae et constitutae in XL peregrinationis anno usque ad Xi cius mensem (20, 1-36, 13). Postquam Maria mortua est et Moyses populo sitienti elicuit, quanquam haesitans, aquam de petra(20,1-13), negato transitu per fines Edom (14-21), LIBER NUMERI 19, 18 — 20, 24 peccati et mittent aquas vivas super eos in vas; 18in quibus cum homo mundus tinxerit Yhysopum, adsperget ex eo omne tentorium et cunctam supellectilem et homines huiuscemodi contagione pollutos ; 19 atque hoc modo mundus lustrabit immundum “tertio et septimo die ; expiatusque die Yseptimo Javabit et se et @vestimenta sua et immundus erit usque ad vesperum. 20Si quis hoc ritu non fuerit expiatus, ®%peribit anima illius de medio ecclesiae, quia sanctuarium Domini polluit, et non est aqua lustrationis adspersus. 21 Erit hoc praeceptum legitimum sempiternum. Ipse quoque, qui adspergit aquas, lavabit vestimenta sua. Omnis, qui tetigerit aquas expiationis, im- mundus erit usque ad vesperum. 22 0Quidquid tetigerit immundus immundum faciet, et anima, quae horum quippiam tetigerit, immunda erit usque ad vesperum. 2 Veneruntque filii Israél et omnis multitudo in “desertum Sin mense primo; et mansit populus in Cades. Mortuaque est ibi bMaria et sepulta in eodem loco. 2 °Cumque indigeret aqua populus, dconvenerunt adversum Moysen et Aaron 3et ¢versi in seditionem dixerunt: Utinam perissemus /inter fratres nostros coram Domino! 4 Cur eduxistis ecclesiam Domini in solitudinem, ut et nos et nostra iumenta moriamur? 59Quare nos fecistis ascendere de Aegypto et adduxistis in locum istum pessimum, qui seri non potest, qui nec ficum gignit nec vineas nec malogranata, insuper et aquam non habet ad bibendum? 6 Ingressusque Moyses et Aaron, dimissa multitudine, tabernacu- lum foederis “corruerunt proni in terram clamaveruntque ad Do- minum atque dixerunt: Domine Deus, audi clamorem huius populi, et aperi eis ‘thesaurum tuum fontem aquae vivae, ut satiati, cesset murmuratio eorum. jEt apparuit gloria Domini super eos, 7 locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 8*Tolle virgam et congrega populum tu et Aaron frater tuus; et loquimini ad petram coram eis, et illa dabit aquas. Cumque eduxeris aquam de petra, bibet omnis multitudo et iumenta eius. 9 Tulit igitur Moyses lvirgam, “quae erat in conspectu Domini, sicut praeceperat ei, 19 congregata ‘multitudine ante petram, dixitque eis: “Audite, rebelles et increduli: num de petra hac vobis aquam poterimus eicere? 11 Cumque elevasset Moyses manum percu- tiens virga bis °silicem, egressae sunt aquae largissimae, ita ut po- pulus biberet et iumenta. 12PDixitque Dominus ad Moysen et Aaron: ?Quia non credidistis mihi, Qut sanctificaretis me coram filiis Israél, non introducetis hos populos in terram quam dabo eis. 13”Haec est aqua contradictionis, ubi iurgati sunt filii Israél contra Dominum, et sanctificatus est in eis. 14 sMisit interea nuntios Moyses de Cades ad ‘regem Edom, qui dicerent: Haec mandat “frater tuus Israél: nosti omnem laborem qui apprehendit nos: 15 quo modo Ydescenderint patres nostri in Aegyp- tum, et “habitaverimus ibi multo tempore, Yadflixerintque nos Aegyptii et patres nostros; 16et quomodo #clamaverimus ad Dominun, et exau- dierit nos “miseritque angelum, qui eduxerit nos de Aegypto. Ecce in urbe Cades, quae est in extremis finibus tuis, positi 17 obsecra- mus, ut “nobis transire liceat per terram tuam. Non ibimus per agros nec per vineas, “non bibemus aquas de puteis tuis, sed gradiemur via publica nec ad dextram nec ad sinistram declinantes, donec tran- seamus terminos tuos. 18 Cui respondit Edom: Non transibis per me, alioquin armatus occurram tibi. 19 Dixeruntque filii Israél: Per tritam gradiemur viam et, si *biberimus aquas tuas nos et pecora nostra, /dabimus quod iustum est: nulla erit in pretio difficultas; tantum velociter transea- mus. 29 At ille respondit: %Non transibis. Statimque egressus est obvius cum infinita multitudine et manu forti 21! nec voluit adquie- scere deprecanti, ut concederet transitum per fines suos; ‘quamobrem divertit ab eo Israél. 22 Cumaque castra movissent de /Cades, venerunt in *montem Hor, qui est in finibus terrae Edom; 23 ubi locutus est Dominus ad Moy- sen. 24/Pergat, inquit, Aaron ad populos suos; non enim intrabit vv. Ex 12, 22. x vr. 12. y cf. Lv 14, 9 EN; LV 2; 25; av. Ex, 30, 33. b cf. vr. 11; Ag 2, 1 ad V;\CD..:13,..22% oe T2yp1 $26, sOsvER TSs "20. 2-13), L. in fr. 6p. D. 3 Gag. Ex 17, 1-7. fen. 16, 19, 42. ecp. 14, 2. — cf. Ex 17, 2 JOP. 17; °%,°333 14,871 -16232. 33,35, 49. YA ea Pee OF ah es hep. 14, 5; 16, 4, 22, 45. icf. Dt 28, 12. jcp. 14, 10. — v. Lv 9, 23. Rk cf. Ex 17,°5 LEX 29, 5; 62 Sap £334. mcp. 17, 10. WPS 1G5, “42, 63:: %¢ Cor 10; 4. ocf, Dt 8, 15; Sap-ai;-#@. $¢0..49, 14; Dt xt, 375-9,-265 4, 21; 32, 51. q Ez 20, 415-236; 23° 38.936; PCH. O49; 34> BS 29,75 oe 3a, SI: $3), 83: Ps- Bo, 8;bir0g; 32; EZ 47, 19. soJd ‘t1,°x6, t Gn 36, 21-39; Jd 11 ,17. “4 Dt,2,.4, 8; 23,37; Ab: 30), 22: v Gn 46, 6; Ac 7, 15. G'V1IX; 132-40, yEx-2, 123 (Dt) 26) 63- Ac? 4; 19 etc. S EX'S, 733-35. 7 a Ex 14, 19; 23, 20; 33, 2 biv: Js 1S, 22-23" ¢-ci: cpi.2ar, 225.D¢.2, 2 4. Chi eNP cE 6cl. Wtai7 f Dt.2; 6, ers — cf. Lm 5, 4 gct, Jd 15347" Am’ ft, ‘tr. A cf. Dt 2, 29. dirs tia 21, 4; Dt 2,8; Jd'1t, 18, LOpe'33,°375 Cp. 2 03°43: $3, °37. 24] * cf. Catech. R. Il 5, 6. lcp. 27, 13; Dt 32, 50. — cf. cp: 31, 2; Gni2s5; 8 —— a LIBER NUMERI 20, 25 21, 26 filii Israél accedunt ad montem Hor, unde, defuncto Aaron (22-30), profligato rege Arad (21, 1-3), et impetrata contra ignitos serpentes me- dela (4-9), perveniunt ad Arnon in finibus Amorrhaeorum (10-20), quos mvr. 12. mich. Liv-\21;. 20. a-cp. 33,38; -Dt.32) 0% pb Ex 29, 29, 30. dcp. 33, 38; Dt 32, 50. — cf. Dt 6. r Dt 54, 8. 1-9] LL. in fs. exal. s. Cruc. acp. 33, 40. — cf. Jd 1, 16. Det. CO; 38, 80 4 Cx0D. 83.3) 825023. dcf. Gn 28. 90; .JdsE1 80; eof. “Dt 13, 16¢ 2 eer (3d x3, 20. Dt" 7,43 * $ 12, I, 23 "34. ee 2 Es g;' 22; Ps’i3a, II; £35, 19% Ayn 35%. iv. Gn 32, 22. Jep.: $2,°3; Dt 4, #8 Js 13, TOn 17s Re, d 11 1 Par 6, 81; Te 5)20% A 4 4; Jr 48, 2, 45 cls cp. 3324 2: terram, quam dedi filiis Israél, “eo quod incredulus fuerit ori meo ad aquas contradictionis. 25 Tolle Aaron et filium eius cum eo, et duces eos in montem Hor; 26 cumque nudaveris patrem veste sua, "indues ea Eleazarum filium eius: Aaron colligetur et morietur ibi. 27 Fecit Moyses ut praeceperat Dominus, et °ascenderunt in montem Hor coram omni multitudine. 28 ?Cumque Aaron spoliasset vestibus suis, induit eis Eleazarum filium eius. 29Illo mortuo Yin montis super- cilio, descendit cum Eleazaro. 3 Omnis autem multitudo videns occu- buisse Aaron "flevit super eo triginta diebus per cunctas familias suas. 21 Quod cum audisset *Chananaeus rex Arad, qui habitabat ad bmeridiem, venisse scilicet Israél per cexploratorum viam, pugnavit contra illum et victor exsistens duxit ex eo praedam. 2 At Israél voto se Domino obligans ait: Si tradideris populum istum in manu mea, “delebo urbes eius. 3 Exaudivitque Dominus preces Israél, et tradidit Chananaeum, quem ille interfecit, subversis urbibus eius, et vocavit nomen loci illius /Horma, id est anathema. 4 9Profecti sunt autem et de monte Hor per viam quae ducit ad mare Rubrum, “ut circumirent terram Edom. Et ‘taedere coepit po- pulum itineris ac laboris. 5 Locutusque Jcontra Deum et Moysen ait: *Cur eduxisti nos de Aegypto ut moreremur in solitudine? Deest panis, non sunt aquae, lanima nostra iam nauseat super cibo isto levissimo. 6 ”’Quamobrem misit Dominus in populum ignitos serpentes, ad quorum “plagas et mortes plurimorum 7 °venerunt ad Moysen atque dixerunt: Pecca- vimus, quia locuti sumus contra Dominum et te: ora ut tollat a nobis serpentes. Oravitque Moyses pro populo. 8 Et locutus est Dominus ad eum: Fac serpentem aeneum et pone eum pro signo: qui percussus adspexerit eum vivet. 9% @Fecit ergo Moyses serpentem aeneum et posuit eum pro signo, quem cum per- cussi adspicerent “sanabantur. 10Profectique filii Israél castrametati sunt in *Oboth llunde egressi fixere tentoria in Jeabarim in solitudine, quae respicit Moab contra orientalem plagam. 12 Et inde moventes venerunt ‘ad torrentem Zared. 13 Quem relinquentes castrametati sunt contra Arnon, quae est in deserto et prominet in finibus Amorrhaei; siquidem “Arnon terminus est Moab dividens Moabitas et Amorrhaeos, 14 unde dicitur in “libro bellorum Domini: Sicut fecit in mari Rubro, sic faciet in torrentibus Arnon. 15 Scopuli torrentium inclinati sunt, ut requiescerent in “Ar, et recumberent in finibus Moabitarum. 16 Ex eo loco apparuit Yputeus, super quo locutus est Dominus ad Moysen: Congrega populum, et *dabo ei aquam. 17 Tunc cecinit Israél carmen istud Ascendat puteus. Concinebant: 8 Puteus, quem foderunt principes, et paraverunt duces multitudinis in “datore legis et in baculis suis. De solitudine Matthana, 19de Matthana in Nahaliel, de Nahaliel in Bamoth, 2%de Bamoth, vallis est in regione Moab in vertice Phasga, bquod respicit contra ¢desertum. 21 dMisit autem Israél nuntios ad Sehon regem Amorrhaeorum di- cens: 22 Obsecro ¢ut transire mihi liceat per terram tuam: non decli- nabimus in agros et vineas, non bibemus aques ex puteis, via regia gradiemur, donec transeamus terminos tuos. 23 /Qui concedere noluit ut transiret Israél per fines suos, quin potius, exercitu congregato, egressus est obviam in desertum et 9venit in Iasa pugnavitque contra eum. 244A quo percussus est in ore gladii, et possessa est terra eius ab Arnon usque ‘Ieboc et filios Ammon; quia forti praesidio tene- bantur termini Ammonitarum. 25 Tulit ergo Israél omnes civitates eius et habitavit in urbibus Amorrbhaei, in JHesebon scilicet et *viculis eius. 26 Urbs Hesebon fuit >ehon regis amorrhaei, qui pugnavit contra regem Moab et tulit — ee nolentes verba pacifica audire (21, 22), in lasa et Edrai debellant (23-35). Interea Balac, timens ne eadem sors sibi immineat, de Aram accersit, ut populo Dei maledicat, Balaam profetam (22, 1-19), qui semel LIBER NUMERI 21, 27 — 22, 22 omnem terram, quae ditionis illius fuerat, usque Arnon. 27 Idcirco dicitur ‘in proverbio: Venite in Hesebon, “aedificetur et construatur civitas Sehon. 28 Ignis ™egressus est de Hesebon, flamma de oppido Sehon; et devoravit °Ar Moabitarum et habitatores excelsorum Arnon. 29 Vae tibi, Moab: peristi, popule ?Chamos. Dedit filios eius in fugam et filias in captivitatem regi Amorrhaeorum Sehon. 30 Tugum ipsorum disperiit ab Hesebon usque @Dibon; lassi pervenerunt in Nophe et usque "Medaba. 31 Habitavit itaque Israél in terra Amorrhaei. 32 Misitque Moyses qui explorarent ‘lazer, cuius ceperunt viculos et possederunt habitatores. 33 ‘Verteruntque se et ascenderunt per viam Basan, et occurrit eis Og rex Basan cum omni populo suo pugnaturus in Edrai. 34 “Dixitque Dominus ad Moysen: Ne timeas eum, quia in manu tua tradidi illum et omnem populum ac terram eius, “faciesque illi sicut fecisti Sehon regi Amorrhaeorum habitatori Hesebon. 35 Percusserunt igitur et hunc cum filiis suis universumque populum eius usque ad inter- necionem et possederunt terram illius. ? Profectique castrametati sunt in %campestribus Moab, ubi trans TIordanem Plericho sita est. 2Videns autem °Balac filius Sephor omnia, quae fecerat Israél Amorrhaeo, % et quod “pertimuissent eum Moabitae et impetum eius ferre non possent, 4 dixit ¢ad maiores natu Madian: /Ita delebit hic populus omnes, qui in nostris finibus commorantur, quomodo solet vi — usque ad radices carpere. Ipse erat eo tempore rex in oab. 5 JMisit ergo nuntios ad Balaam filium Beor hariolum, ’qui habi- tabat super flumen terrae filiorum Ammon, ut vocarent eum et dicerent: Ecce egressus est populus ex Aegypto, qui operuit super- ficiem terrae sedens contra me; 6 veni igitur et maledic populo huic, quia fortior me est: si quo modo possim percutere et eicere eum de terra mea; novi enim quod benedictus sit cui benedixeris, et ma- ledictus in quem maledicta congesseris. 7 Perrexeruntque seniores Moab et maiores natu Madian thabentes divinationis pretium in manibus. Cumque venissent ad Balaam et narrassent ei omnia verba Balac, §8 ille respondit: Manete hic nocte, et respondebo quidquid mihi dixerit Dominus. Manentibus illis apud Balaam, /venit Deus et ait ad eum: 9% Quid sibi volunt homines isti apud te? 10 Respondit: Balac filius Sephor rex Moabitarum misit ad me 11dicens: *Ecce populus, qui egressus est de Aegypto, operuit superficiem terrae; veni et maledic ei, si quo modo possim pugnans abigere eum. 12 Dixitque Deus ad Balaam: Noli ire cum eis neque maledicas populo, ‘quia benedictus est. 13 Qui mane consurgens dixit ad principes: Ite in terram vestram, quia prohibuit me Dominus venire vobiscum. 14 Reversi principes dixerunt ad Balac: Noluit Ba- laam venire nobiscum. 15 Rursum ille multo plures et nobiliores, quam ante miserat, misit. 16 Qui, cum venissent ad Balaam, dixerunt: Sic dicit Balac filius Sephor: Ne cuncteris venire ad me: 17”paratus sum honorare te et quidquid volueris dabo tibi: “veni et maledic populo isti. 18Respon- dit Balaam: °Si dederit mihi Balac plenam domum suam argenti et auri, ?non potero immutare verbum Domini Dei mei, ut vel plus vel minus loquar. 19 Obsecro %ut hic maneatis etiam hac nocte, et scire queam quid mihi rursum respondeat Dominus. 29 Venit ergo Deus ad Balaam nocte et ait ei: Si vocare te venerunt homines isti, surge et vade cum eis, “ita dumtaxat ut quod tibi praecepero facias. 21 Surrexit Balaam mane et, strata asina sua, profectus est cum eis. 22 sEt iratus est Deus, tstetitque angelus Domini in via “contra Ba- BV... CD. 234x:%- MV. CD. 32, 37. nm (all) Jr 48, 45, 46. OVS VE. -FS8< p Jd 11, 24; 3 Rg iz, 7. — cf. 4 Rg 23, 13; Jr 48, 7. 9p. 33 33. 3; Js 13,17; Is 15,2; &.. “oh: ep"'33, 45. rjs i 3: 16; 1 Par 10,°:7¢:1s 15,2; 1 McQ, 3 Scp. 32, 1; Js 13, 25; 2 Rg 24, S; (Gn 32, 3:36. 8. fcf. Mic 5, 7, 8. RY. cp. 23, 7. LchEx 17, 14; t Re 315; 3yre8 m Guis, 19; 1 Re 15s, 6, n Jr 49, 16; Ab 4. o Ez 27, 6. — cf. Dn 11, 30. p Gn 10, 21, 25. q vr. 20. HC 0D. 31,8. acp. 33, 49; Js 2, 1; 3, 1; Mic Gl. 0D; 81.2 Os [6, 5. 62s 24, 15, 16: Ps*t06, 38: Os 9, 10. — cf. 1 Cor 10, 20. d Js 22, 17. év; Dt 43.3% Pct Gn 40,:19,.22: Dt 21,.23° 2 Rg 21, 6, 9; Gal 3, 33. ey rr Dt £3 tos Cen rt, 165: EX FSi or, 25. ¢ cf; Ex 32,27. 4ss.] * cf. Catech. R. III 7, 9. PAL Becks 1 bx 6: ames PS TO8, 40% 7. Me a. °96. ba" 1° Cor ro; 8% m Dt 4, 3. — cf. 1 Cor ro, 8. 9 PAccubans dormivit ut leo, et quasi leaena, quam suscitare nullus audebit. WQui benedixerit tibi erit et ipse benedictus, qui maledixerit in maledictione reputabitur. 10 Tratusque Balac contra Balaam, *complosis manibus, ait: *Ad maledicendum inimicis meis vocavi te, quibus e contrario tertio be- nedixisti. 11 Revertere ad locum tuum. *Decreveram quidem magni- fice honorare te, sed Dominus privavit te honore disposito. 12 Re- spondit Balaam ad Balac: Nonne nuntiis tuis, quos misisti ad me, dixi: 13 Si dederit mihi Balac plenam domum suam argenti et auri, non potero praeterire sermonem Domini Dei mei, ut vel boni quid vel mali Yproferam ex corde meo, sed quidquid Dominus dixerit hoc loquar? 14 Veruntamen pergens ad populum meum dabo “consilium, quid populus tuus populo huic faciat Yextremo tempore. 15 *Sumpta igitur parabola, rursum ait: Dixit Balaam filius Beor, dixit homo, cuius “obturatus est oculus; 16 dixit auditor sermonum Dei, qui novit doctrinam °Altissimi et visiones Omnipotentis videt, Cqui cadens apertos habet oculos: 17 dVidebo eum, sed non modo; intuebor illum, sed non prope. Orietur ¢stella ex Iacob, et consurget /virga de Israél; et 9percutiet duces Moab, vastabitque omnes filios Seth. 18 Et erit “Idumaea possessio eius, hereditas ‘Seir cedet inimicis suis; Israél vero fortiter aget. 19 De Iacob erit Jqui dominetur, et perdat reliquias civitatis. 20 Cumque vidisset Amalec, “adsumens parabolam ait: Principium gentium Amalec, lcuius extrema perdentur. 21 Vidit quoque ™Cinaeum et, adsumpta parabola, ait: Robustum quidem est habitaculum tuum; sed, “si in petra posueris nidum tuum 22 et fueris electus de stirpe Cin, quandiu poteris permanere? Assur enim capiet te. 23 Adsumptaque parabola, iterum locutus est: Heu! quis victurus est, quando ista faciet Deus? 24 Venient °in trieribus de Italia, superabunt Assyrios, vastabuntque ?Hebraeos et ad extremum etiam ipsi %peribunt. 25 Surrexitque Balaam et ’reversus est in locum suum; Balac quo- que via, qua venerat, rediit. ; : ? 5 Morabatur autem eo tempore Israél in ¢Settim et °fornicatus est populus cum filiabus Moab, 2 “quae vocaverunt eos ad sacri- ficia sua. At illi comederunt et adoraverunt deos earum: 3 4initiatus- que est Israél Beelphegor. Et iratus Dominus 4 ait ad Moysen: ¢Tolle cunctos principes populi et /suspende eos contra solem in patibulis, Yut avertatur furor meus ab Israél. 5 Dixitque Moyses ad “iudices Israél: Occidat unusquisque proximos suos, qui initiati sunt Beelphegor. 6 Et ecce unus de filiis Israél intravit coram fratribus suis ad scor- tum madianitidem, vidente Moyse et omni turba filiorum Israél, jqui flebant ante fores tabernaculi. 7Quod cum vidisset 'Phinees filius Elea- zari filii Aaron sacerdotis, surrexit de medio multitudinis et, arrepto pugione, §Singressus est post virum israélitem in lupanar et per- fodit ambos simul, virum scilicet et mulierem, in locis genitalibus ; cessavitque plaga a filiis Israél. 9™Et occisi sunt vigintiquattuor milia hominum. — 126 — primit peccantem transfodiens et de Madianitis ultionem provocans (6-18). Quae quidem ultio, post omnium Hebraeorum ad bellan- dum aptorum censum, ex quo habentur cum familiarum praecipuarum LIBER NUMERI 25, 10 — 26, 32 10Dixitque Dominus ad Moysen: 11Phinees filius Eleazari filii Aaron sacerdotis avertit iram meam a filiis Israél, quia "zelo meo 9commotus est contra eos, ut non ipse delerem filios Israél in zelo meo. 12 Idcirco loquere ad eum: Ecce ?do ei pacem foederis mei, 1% et erit tam ipsi quam @%semini eius pactum “sacerdotii sempiternum, quia zelatus est pro Deo suo et expiavit scelus filiorum Israél. 14 Erat autem nomen viri israélitae, qui occisus est cum Madianitide, Zambri filius Salu dux de cognatione et tribu Simeonis; 15 porro mulier madianitis, quae pariter interfecta est, vocabatur Cozbi filia *Sur principis nobilissimi Madianitarum. 16 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 17 Hostes vos sen- tiant Madianitae, et ‘percutite eos, 18 quia et ipsi “hostiliter egerunt contra vos et decepere insidiis per idolum YPhogor et Cozbi filiam ducis Madian sororem suam, quae percussa est in die plagae pro sa- crilegio Phogor. 2 6 Postquam "noxiorum sanguis effusus est, dixit Dominus ad Moy- sen et Eleazarum filium Aaron sacerdotem: 22Numerate omnem summam filiorum Israél a viginti annis et supra per domos et co- gnationes suas, cunctos qui possunt ad bella procedere. 3 Locuti sunt itaque Moyses et Eleazar sacerdos “in campestribus Moab super Iordanem contra Iericho ad eos qui erant 4a viginti annis et supra, 4sicut Dominus imperaverat, quorum iste est numerus: 5 Ruben &primogenitus Israél. Huius filius Henoch, a quo familia Henochitarum, et Phallu, a quo familia Phalluitarum, et Hesron, a quo familia Hesronitarum, et Charmi, a quo familia Charmitarum: 7Thae sunt familiae de stirpe Ruben, quarum numerus inventus est fquadraginta tria millia et septingenti triginta. 8 Filius Phallu Eliab. 9 Huius filii Namuel et Dathan et Abiron: isti sunt Dathan et Abiron principes populi, 9qui surrexerunt contra Moysen et Aaron in sedi- tione Core, quando adversus Dominum rebellaverunt, 19 et “aperiens terra os suum devoravit Core, morientibus plurimis, quando com- bussit ignis ducentos quinquaginta viros, et factum est ‘grande mi- raculum 11 ut, Core pereunte, /filii illius non perirent. 12 Filii Simeon per cognationes suas Namuel: ab hoc familia Na- muelitarum; Iamin: ab hoc familia Iaminitarum; Iachin: ab hoc fa- milia Iachinitarum; 13 Zare: ab hoc familia Zareitarum; Saul: ab hoc familia Saulitarum: 14hae sunt familiae de stirpe Simeon quarum omnis numerus fuit /vigintiduo milia ducenti. 15Filii “Gad per cognationes suas Sephon: ab hoc familia Sephonita- rum; Aggi: ab hoc familia Aggitarum; Suni: ab hoc familia Sunita- rum; 16 Qzni: ab hoc familia Oznitarum; Her: ab hoc familia Herita- rum; 17 Arod: ab hoc familia Aroditarum; Ariel; ab hoc familia Arielitarum; 18 istae sunt familiae Gad, quarum omnis numerus fuit “quadraginta milia quingenti. : 19 Filii luda Her et Onan, qui ambo mortui sunt in terra Chanaan. 20 Fueruntque filii Iuda per cognationes suas Sela, a quo familia Se- laitarum, Phares, a quo familia Pharesitarum, Zare, a quo familia Zareitarum. 21Porro filii ?Phares Hesron, a quo familia Hesronitarum, et Hamul, a quo familia Hamulitarum: 22 istae sunt familiae luda, quarum omnis numerus fuit Yseptuagintasex milia quingenti. 23 Filii "Issachar per cognationes suas Thola, a quo familia Tholai- tarum, Phua, a quo familia Phuaitarum, 24 Iasub, a quo familia Iasu- bitarum, Semran, a quo familia Semranitarum: 25 hae sunt cognatio- nes Issachar, quarum numerus fuit ‘sexagintaquattuor milia trecenti. 26 Filii “Zabulon per cognationes suas Sared, a quo familia Saredi- tarum, Elon, a quo familia Elonitarum, Ialel, a quo familia Ialeli- tarum: 27 hae sunt cognationes Zabulon, quarum numerus fuit “se- xaginta milia quingenti. 28 Filii “Ioseph per cognationes suas Manasse et Ephraim. 29 De Manasse ortus est *Machir, a quo familia Machiritarum; Ma- chir genuit Galaad, Ya quo familia Galaaditarum; 39 Galaad habuit filios Iezer, a quo familia Iezeritarum, et Helec, a quo familia Hele- citarum, %1et Asriel, a quo familia Asrielitarum, et Sechem, a quo familia Sechemitarum, 32 et Semida, a quo familia Semidaitarum, et ncf. 2 Cor rt, 2. o Dt 22, 16, 21; 3 Reg -r4, i228 Ps _ 77, 58; Sph 1, 18; 3, 8; t Cor 10, 22. — cf. Ex 20,5. b MI 2, 4, 5; Ecli 45, 28, 30; 2 Mc 2, 54. qv. t Par 6, 4-15. f'SX-A40;, 13°" Ps F08,./3%: S CPi 3,85 Jets, Sts tcp. 31, 2-10. “cp. 31, 16; Ap 2, 14. WV. Cp?..23, 25. @ Cp. 25, 9% & cp. 29: 2523 2 Bx hZo;) 225.238, 25, 26. Cvr. 63. — v. cp. 22, I. é ep. it, 2: eGn 46, 9; Ex 6, 14; 1 Par 5; $cl. cps Yo" 2%, gv. cp. 16, 1-33. hv. cp. 16, 31-35. icp. 16, 38. — cf. 1 Cor 10, 1:2 PE 9, 6. j Ex 6, 24; 1 Par 6, 22. — cf. 32. k Gn 46, 10; Ex 6, 15; 1 Par Hck cp:- 1,23. m Gn 46, 16. Cl. CD:-15 25: o Gn a6, 12; 1 Par 2, 3-5. — v. Gn 38, 3-10. Rt 4, 18. ag Gf AepA1;7 37; r Gn 46, 13; 1 Par 7; 3: $*cf."ept'®, 29. t Gn 46, 14. Ucl. CDi 5.31. v Gn 46, 20. 29-37] 1 Par 7, 14-20. x Js 17, 1-3. y cp. 36, I. — 127 — LIBER NUMERI. 26, 33 — 27, 3 nomina, tum in singulis tribubus et in populo universo virorum summa (26, 1-65); post legem de eo qui absque filio herede defunctus est (22, 1-11); post designatum et instructum losuam in Moysi successorem (12-23); 2cCp. 27, 1 WO, 30/525 bcp. 27, 1 ech:“cpi i, 35. Js..%2, +3 ach. Chi 3,43; e Gn 46, 21: 1 Par 7, 6. — v. 1 Par 8, 1-5. Pearse ig 7 g Gn 46, 23. h cf. cp. 1, 39. i Gn 46, 17; 1 Par 7, 30, 31. VGLNCD,. 2, AT. 1 Gn 46, 24; 1 Par 7, 13. m cf. cp. I, 43. ncf. cp. 1, 46. 0.18.32;. 23) TAwt, 2. -Ps moe, DCP. 33, 54; 35, 8. [44. ICP. 33, 54; 34, 13; Js 11,23; I - r Gn 46, 11. — v. Ex 6, 16-21; 1 Par 6, 1; 16-30. SEX. 2,°3°2* 6e"40; e’cp. 3,22 1 Par. 24°% ucp. 3, 4; Lv 10, 1, 2; x Par e452 VICI. CH 335392 x cp. I, 49. ycp. 18, 20. Zvr. 3. — V. Cp. 22, 1. OC. cp. 3! 44; Dt 2, 1 Cor 10, 5. b cf. cp. 14, 22-38. OVE Cpia3; 7; 6 14,282 acp. 26, 33; 36,11; Js 17, 3-6. bcp. 14, 35; 26, 64, 65. _bubus dividat et familiis. @Hepher, a quo familia Hepheritarum. 33 Fuit autem Hepher pater @Salphaad, qui filios non habebat sed tantum filias, quarum ista sunt nomina: “Maala et Noa et Hegla et Melcha et Thersa: 24 hae sunt familiae Manasse, et numerus earum °quinquagintaduo milia septin- genti. 35 Filii autem Ephraim per cognationes suas fuerunt hi: Suthala, a quo familia Suthalaitarum, Becher, a quo familia Becheritarum, Thehen, a quo familia Thehenitarum. 36 Porro filius Suthala fuit Heran, a quo familia Heranitarum: 37 hae sunt cognationes filiorum Ephraim, quarum numerus fuit %trigintaduo milia quingenti. 38 Isti sunt filii Ioseph per familias suas. Filii (Beniamin in cognationibus suis Bela, a quo familia Belaitarum, Asbel, a quo familia Asbelitarum, Ahiram, a quo familia Ahirami- rum, ’39Supham, a quo familia Suphamitarum, Hupham, a quo familia Huphamitarum. 4Filii Bela Hered et Noéman; de Hered familia He- reditarum, de Noéman familia Noémanitarum; 41 hi sunt filii Benia- min per cognationes suas, quorum numerus fuit /quadragintaquinque milia sescenti. 42 Filii 7Dan per cognationes suas Suham, a quo familia Suhami- tarum: hae sunt cognationes Dan per iamilias suas: 44 omnes fuere Suhamitae, quorum numerus erat “sexagintaquattuor milia quadrin- genti. 44 Filii ‘Aser per cognationes suas Iemna, a quo familia Iemnai- tarum, Iessui, a quo familia Iessuitarum, Brie, a quo familia Brieita- rum. 45 Filii Brie Heber, a quo familia Heberitarum, et Melchiel, a quo familia Melchielitarum. 46 Nomen autem filiae Aser fuit Sara: 47 hae cognationes filiorum Aser, et numerus eorum /quinquagintatria milia quadringenti. 48 Filii ‘Nephthali per cognationes suas Iesiel, a quo familia Iesie- litarum, Guni, a quo familia Gunitarum, 49 Ieser, a quo familia le- seritarum, Sellem, a quo familia Sellemitarum: 5® hae sunt cognatio- nes filiorum Nephthali per familias suas, quorum numerus mquadra- gintaquinque milia quadringenti. 51 Ista est summa filiorum Israél, qui recensiti sunt: “sescenta milia et mille septingenti triginta. 52 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 5% Istis °dividetur terra iuxta numerum vocabulorum in possessiones suas. 54 ?Pluribus maiorem partem dabis et paucioribus minorem: singulis, sicut nunc recensiti sunt, tradetur possessio; 55 ita dumtaxat ut sors terram @tri- 56 Quidquid sorte contigerit, hoc vel plures accipiant vel pauciores. 57 rHic quoque est numerus filiorum Levi per familias suas: Ger- son, a quo familia Gersonitarum, Caath, a quo familia Caathitarum, Merari, a quo familia Meraritarum. 58Hae sunt familiae Levi: familia Lobni, familia Hebroni, familia Moholi, familia Musi, familia Core. At vero Caath genuit Amram, 59 qui habuit uxorem Slochabed filiam Levi, quae nata est ei in Aegypto. Haec genuit Amram viro suo filios Aaron et Moysen et Mariam sororem eorum. 6? *De Aaron orti sunt Nadab et Abiu et Eleazar et Ithamar, 61 quorum “Nadab et Abiu mortui sunt, cum obtulissent ignem alienum coram Domino. 62 Fueruntque omnes, qui numerati sunt, “vigintitria milia generis masculini ab uno mense et supra; quia “non sunt recensiti inter filios stati, Ynec eis cum ceteris data possessio est. 63 Hic est numerus filiorum Israél, qui descripti sunt a Moyse et Eleazaro sacerdote *in campestribus Moab supra Iordanem contra Iericho, 64 inter quos nullus fuit eorum, qui “ante numerati sunt a Moyse et Aaron in deserto Sinai; 65 °praedixerat enim Dominus, quod omnes morerentur in solitudine ; nullusque remansit ex eis, °nisi Caleb filius Iephone et Iosue filius Nun ? Accesserunt autem filiae*Salphaad filii Hepher filii Galaad filii Machir filii Manasse, qui fuit filius Ioseph, quarum sunt nomina Maala et Noa et Hegla et Melcha et Thersa. -2 Steteruntque coram Moyse et Eleazaro sacerdote et cunctis 8 ‘peincapiians populi ad ostium tabernaculi foederis atque dixerunt: Pater noster mortuus est in — 128 — Ee =, post datas quasdam non ante totius Palestinae occupationem leges valituras, nimirum primo de sacrificiis iugiter immolandis (28, 1-8), de sabbatis, de calendis seu neomeniis (9-15), de paschate sive diebus LIBER NUMERI 27, 4 — 28, 10 deserto nec fuit in seditione, quae “concitata est contra Dominum sub Core, %4sed in peccato suo mortuus est. Hic non habuit mares filios. Cur tollitur nomen illius de familia sua, quia non habuit fi- lium? €Date nobis possessionem inter cognatos patris nostri. 4 /Ret- tulitque Moyses causam earum ad iudicium Domini, 5 qui dixit ad eum: 6 YIustam rem postulant filiae Salphaad: da eis possessionem inter cognatos patris sui, et ei in hereditatem succedant. 7 Ad filios autem Israél loqueris haec: 8 Homo cum mortuus fuerit absque filio, ad filiam eius transibit hereditas. 9 Si filiam non habuerit, habebit successores fratres suos. 10Quod si et fratres non fuerint, dabitis hereditatem fratribus patris eius. 11 Sin autem nec patruos habuerit, ‘dabitur hereditas his qui ei proximi sunt. Eritque hoc filiis Israél Jsanctum lege perpetua, sicut praecepit Dominus Moysi. 12 Dixit quoque Dominus ad Moysen: ‘Ascende in montem istum Abarim et contemplare inde terram, quam daturus sum filiis Israél; 13 cumque videris eam, ibis et tu ad populum tuum, ™sicut ivit frater tuus Aaron, 14*quia offendistis me in deserto Sin in contradictione multitudinis nec °sanctificare me voluistis coram ea super aquas: hae sunt Paquae contradictionis in Cades deserti Sin. 15 Cui respondit Moyses: 16 Provideat Dominus Deus spirituum omnis carnis hominem, qui sit super multitudinem hanc 17 et possit Yexire et intrare ante eos et educere eos vel introducere, ne sit po- pulus Domini ‘sicut oves absque pastore. 18 Dixitque Dominus ad eum: Tolle ‘Iosue filium Nun, virum “in quo est spiritus, et pone manum tuam super eum. 19 Qui stabit coram Eleazaro sacerdote et omni multitudine, 29 Yet dabis ei praecepta, cunctis videntibus, et “partem gloriae tuae, Yut audiat eum omnis synagoga filiorum Israél. 21 Pro hoc, si quid agendum erit, Eleazar sacerdos consulet Dominum; ad verbum eius “egredietur et ingredietur | ipse et omnes filii Israél cum eo et cetera multitudo. 22 Fecit Moyses ut praeceperat Dominus. Cumque tulisset Iosue, statuit eum coram Eleazaro sacerdote et omni frequentia populi 2% et impositis capiti eius manibus, Y“cuncta replicavit quae mandaverat Dominus. 2 Dixit quoque Dominus ad Moysen: 2 Praecipe filiis Israél et dices ad eos: ®Oblationem meam et panes et incensum Yodoris suavissimi cfferte per tempora sua. %Haec sunt sacrificia, quae offerre debetis: agnos anniculos immaculatos duos cotidie in holocaustum sempiternum, 4 unum offeretis mane et alterum “ad vesperum; 5 4de- cimam partem ephi ¢similae, quae conspersa sit foleo purissimo et habeat quartam partem hin. 6 Holocaustum JYiuge est quod obtulistis in monte Sinai in odorem suavissimum incensi Domini; 7 et libabitis vini quartam partem hin per agnos singulos in sanctuario Domini. 8 Alterumque agnum similiter offeretis ad vesperam, iuxta omnem ritum sacrificii matutini et libamentorum eius, oblationem suavissimi odoris Domino. 9*%Die autem sabbati offeretis duos agnos anniculos immaculatos et duas decimas similae oleo conspersae in sacrificio et liba, 19 ‘quae rite funduntur per singula sabbata in holocaustum sempiternum. 11 In jcalendis autem offeretis holocaustum Domino vitulos de ar- mento duos arietem unum, agnos anniculos septem immaculatos 12 et ‘tres decimas similae oleo conspersae in sacrificio per singulos vitulos et duas decimas similae oleo conspersae per singulos arietes, 13 et decimam decimae similae ex oleo in sacrificio per agnos singulos: holocaustum suavissimi odoris atque incensi est Domino. 14Libamenta autem vini, quae per singulas fundenda sunt victimas, ista erunt: media pars hin per singulos vitulos, tertia per arietem, quarta per agnum: hoc erit holocaustum per omnes menses, qui sibi anno ver- tente succedunt. 15 /Hircus quoque offeretur Domino pro peccatis in holocaustum sempiternum cum libamentis suis. 16m™Mense autem primo, quartadecima die mensis Phase Domini erit, 17 et quintadecima die sollemnitas. Septem diebus vescentur azymis, 18 ”quarum dies prima venerabilis et sancta erit: omne opus servile non facietis in ea. 19 Offeretisque incensum holocaustum Do- mino, vitulos de armento duos, arietem unum, agnos anniculos ?im- CO Cp.; 1067-4, dcp: 26, 65; ‘Ez 18, 4. $ 17, f x 18, +5. — cf. Lv 24, 12. {2 36, 5. cp.. 36,2. iv. Rt 4, 3-6; Jr 32, 6-9. jcp. 35, 29. Lee 33, 473. Dt 34, A9..-- Cl. lL 3,27; 34, I. MV. Cp. 20, 24-28. CD... 20,12, 242 Dt 32.) 53. @:CD).-20;, 125.13, # oe, 2 o 13; Dt 32, 51. — cf. 7: qv. iss Wes 32:3 Jr 325/27. FD 3% 3 Re 8, 20%. 18, -133 3 Rg 3, 7; 2 Par 1, 10; Jo Js 14, tr; Es: 120, 8; s3 Rg 22, 17; Ez 34, 5; Jdt II, gs & Io, 2; Mtg, 36; t ai os Dt cp. 32, 2 2 w Di 54, 9. oh, na, 38.— 3, 10. v Dt. 3.28% -31,..7,. 8. £CU 4 RY-2"0! 15: yv. Js 1, 16-18. Sel Nre 17s c Ex 12, 6. — cf. 3 Rg 18, 29. dcp. 15, 4. — cf. Ex 16, 36. 6-Lvs2, 3: f Ex 29, 40. g Ex 29, 42. — cf. Am 5, 25. kh Mt 12, 5. #cf.. Ez 46, 4,.5: J €p,..10; -1Oss.T REO; 53,2 4'Rg 4, 43; 1 Par 23, 31; a Par 2; 43,8, 13; 1 Es°3,°5; Is 1, 13, 14; Ez 45, 17; 46, 6; Os 2, 11; Am 8, 5; Col 2316. — ef. Ecli 43, 6, 7. 12-14] cp. 15, 4-12. Rk vr. 20, 28. ONE. 2255307 °CD.-F5,: 24° 20,15, 16, 19, 25. m Lv 23,50. Dt-10,'T; 152. 453 21. — v. Ex 12, 6. 8 cf. EX 12,18. o Ex 12, 16; Lv 23, 7. — cf. Mt 26, I7; Mr I4, 125 0176 ER 2a ee PNLS3E: Cp. 120, 8, 133: Lv 22; 262 Dt 185 209 19; 1 (9) — 129 — LIBER NUMERI 28, 20 — 29, 28 sollemnibus sive intermediis (16-25), de pentecoste (26-31), de festis tu- barum (29, 1-6) et magnae expiationis (7-11), necnon de venerabili fe- stivitate tabernaculorum (12-38); secundo vero de condicionibus ad av. Lv 2, 1-16. fVIs1§, 3053 -Cp. 29, 22,.28,° 315 34, 3 SLX 22,101 13,267) OY 23-55 t Ex 23, 16%.34,22° Ly 23. 50; na ae BH 16, 10.— cf. Ac oR “vr. 18. v cf. Lv 23) 18; 19; % VY. 15,225 Z vr. 19. a Lv 23, 24. — V. cp. I0, I-10. bv. cp. 28, 11-15. CV. cp. 28, 3-8. d Lv 16, 29; 23, 27-32. ecp. 30,14; Ps 34,13; Is 58,5. fv. cp. 28, 19. 8 CD.83) TS, LY TO; ae. i Lv 23, 34-43. j1 Es 3,4 d vt. 302 372 CDi ES:c 14] I> maculatos septem; 2%et Ysacrificia singulorum ex simila, quae conspersa sit oleo, tres decimas per singulos vitulos et duas decimas per arietem 21 et decimam decimae per agnos singulos, id est per septem agnos 22 et "hircum pro peccato unum, ut expietur pro vobis, 23 praeter holocaustum matutinum, quod semper offeretis. 24 Ita facietis per singulos dies septem dierum in fomitem ignis et in odorem suavis- simum Domino, qui surget de holocausto et de libationibus singu- lorum. 25 sDies quoque septimus celeberrimus et sanctus erit vobis: omne opus servile non facietis in eo. 26 ‘Dies etiam primitivorum, quando offeretis novas fruges Domino, expletis hebdomadibus, “venerabilis et sancta erit: omne opus servile non facietis in ea 27 offeretisque holocaustum in odorem suavissimum Domino, “vitulos de armento duos, arietem unum et agnos anniculos immaculatos septem, 28 atque in sacrificiis eorum similae oleo con- spersae tres decimas per singulos vitulos, per arietes duas, 29 per agnos decimam decimae, qui simul sunt agni septem, thircum quoque, 30 qui mactatur pro expiatione, praeter holocaustum sempiternum et liba eius. 31 *@Immaculata offeretis omnia cum libationibus suis. 2 9 Mensis etiam septimi prima dies venerabilis et sancta erit vobis; omne opus servile non facietis in ea, quia %dies clangoris est et tubarum. 2 Offeretisque holocaustum in odorem suavissimum Do- mino vitulum de armento unum, arietem unum et agnos anniculos im- maculatos septem et in sacrificiis eorum similae oleo conspersae tres decimas per singulos vitulos, duas decimas per arietem, 4 unam de- cimam per agnum, qui simul sunt agni septem; ‘4et hircum pro peccato, qui offertur in expiationem populi, §& praeter holocaustum calendarum cum sacrificiis suis et “holocaustum sempiternum cum libationibus solitis; eisdem caeremoniis offeretis in odorem suavissi- mum incensum Domino. 74Decima quoque dies mensis huius septimi erit vobis sancta atque venerabilis, et ‘adfligetis animas vestras; omne opus servile non facietis in ea. 8 Offeretisque holocaustum Deraino in odorem suavis- simum vitulum de armento unum, arietem unum, agnos anniculos ‘immaculatos septem 9 et in sacrificiis eorum similae oleo conspersae tres decimas per singulos vitulos, duas decimas per arietem, 10 de- cimam decimae per agnos singulos, qui sunt simul agni septem; 11 et Yhircum pro peccato, absque his quae offerri “pro delicto solent in expiationem et holocaustum sempiternum cum sacriticio et liba- minibus eorum. 12 iQuintadecima vero die mensis septimi, quae, vobis sancta erit atque venerabilis, omne opus servile non facietis in ea, sed celebrabi- tis Jsollemnitatem Domino septem diebus. 1%QOfferetisque holocaustum in odorem suavissimum Domino vitulos de armento tredecim, arietes duos, agnos anniculos /immaculatos quattuordecim 14 et in libamentis eorum similae oleo conspersae tres decimas per vitulos singulos, qui sunt simul vituli tredecim, et duas decimas arieti uno, id est simul arietibus duobus, 15 et decimam decimae agnis singulis, qui sunt simul agni quattuordecim, 16 et hircum pro peccato absque holocausto sem- piterno et sacrificio et libamine eius. 17 In die altero offeretis vitulos de armento duodecim, arietes duos, agnos anniculos /immaculatos quattuordecim, 18 sacrificiaque et libamina singulorum per vitulos et arietes et agnos rite celebrabitis, 19% et hircum pro peccato, absque holocausto sempiterno sacrificioque et libamine eius. 29 Die tertio offeretis vitulos undecim, arietes duos, agnos anniculos /immaculatos quattuordecim, 2! sacrificiaque et libamina singulorum per vitules et arietes et agnos rite celebrabitis, 22 et hircum pro peccato absque holocausto sempiterno sacrificioque et libamine eius. 23 Die quarto offeretis vitulos decem, arietes duos, agnos anniculos /immaculatos quattuordecim, 24 sacrificiaque et libamina singulorum per vitulos et arietes et agnos rite celebrabitis, 25 et hircum pro peceatn absque ho- locausto sempiterno sacrificioque eius et libamine. 26 Die quinto offe- retis vitulos novem, arietes duos, agnos anniculos /immaculatos quat- tuordecim, 27sacrificiaque et libamina singulorum per vitulos et arietes et agnos /rite celebrabitis, 28 et hircum pro peccato absque holocausto — 130 — OO validitatem votorum, quae a viris, puellis, uxoribus, viduis et repudiatis emittuntur (30, 1-17); diffuse describitur (31, 1-12), addita insuper ra- tione qua facta sit et exinde facienda praedae partitio ex bello relatae. LIBER NUMERI 29, 29 — 31, 11 sempiterno sacrificioque eius et libamine. 29 Die sexto offeretis vitulos octo, arietes duos, agnos anniculos ™immaculatos quattuordecim, 30 sacrificiaque et libamina singulorum per vitulos et arietes et agnos rite celebrabitis, $1 et hircum pro peccato absque holocausto sempi- terno sacrificioque eius et libamine. 32 Die septimo offeretis vitulos septem et arietes duos, agnos anniculos ”immaculatos quattuordecim, 33 sacrificiaque et libamina singulorum per vitulos et arietes et agnos rite celebrabitis, 34 et hircum pro peccato absque holocausto sempi- terno sacrificioque eius et libamine. 35”Die octavo, °qui est celeber- rimus, omne opus servile non facietis 36 offerentes holocaustum in odorem suavissimum Domino vitulum unum, arietem unum, agnos anniculos “immaculatos septem, 37 sacrificiaque et libamina singulo- rum per vitulos et arietes et agnos rite celebrabitis, 38 et hircum pro fo absque holocausto sempiterno sacrificioque eius et libamine. 9 Haec offeretis Domino, in ”sollemnitatibus vestris, Ypraeter vota et pe spontaneas in holocausto, in sacrificio, in libamine et in hostiis pacificis. 3 Narravitque Moyses filiis Israél omnia quae ei Dominus impe- rarat. 2 Et locutus est %ad principes tribuum filiorum Israél: Iste est sermo quem praecepit Dominus: 3 2si quis virorum votum Domino voverit aut se “constrinxerit iuramento, non faciet irritum verbum suum, dsed omne quod promisit implebit. 4Mulier, si quippiam voverit et se constrinxerit iuramento, quae est in domo patris sui et in aetate adhuc puellari, si cognoverit pater votum quod pollicita est et iuramentum quo obligavit animam suam, et tacuerit, voti rea erit: 5 quidquid pollicita est et iuravit opere complebit. § Sin autem, statim ut audierit, contradixerit pater, et vota et iuramenta eius irrita erunt nec obnoxia tenebitur sponsioni, eo quod contradixerit pater. 7Si maritum habuerit et @voverit aliquid et semel de ore eius verbum egrediens animam eius obligaverit iuramento, 8 quo die au- dierit vir et non contradixerit, voti rea erit reddetque quodcumque promiserat. 9 Sin autem audiens statim contradixerit et irritas fecerit pollicitationes eius verbaque quibus obstrinxerat animam suam, /pro- pitius erit ei Dominus. 10 Vidua et repudiata quidquid voverint reddent. 11 Uxor in domo viri, cum se voto constrinxerit et iuramento, 12 si audierit vir et tacuerit nec contradixerit sponsioni, reddet quodcumque promiserat. 13 Sin autem extemplo contradixerit, non tenebitur pro- missionis rea, quia maritus contradixit, et /Dominus ei propitius erit. 14 Si voverit et iuramento se constrinxerit, ut per ieiunium vel cete- rarum rerum abstinentiam adfligat animam suam, in arbitrio viri erit ut faciat sive non faciat. 15 Quod si audiens vir tacuerit et in alteram diem distulerit sententiam, quidquid voverat atque promiserat reddet, quia statim ut audivit tacuit. 16 Sin autem contradixerit postquam rescivit, 2portabit ipse iniquitatem eius. 17 Tstae sunt leges, quas constituit Dominus Moysi inter virum et uxorem, inter patrem et filiam, quae in puellari adhuc aetate est vel quae manet in parentis domo. 3 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 2 ®Ulciscere prius filios Israé] de Madianitis et sic colligeris ad populum tuum. 3 Statimque Moyses, Armate, inquit, ex vobis viros ad pugnam qui possint “ultionem Domini expetere de Madianitis. 4°Mille viri de singulis tribubus eligantur ex Israél, qui mittantur ad bellum. 5 De- deruntque millenos de singulis tribubus, id est duodecim milia %expe- ditorum ad pugnam, & quos misit Moyses cum ¢Phinees filio Eleazari sacerdotis. Vasa quoque sancta et ftubas ad clangendum tradidit ei. 7 Cumque pugnassent contra Madianitas atque vicissent, omnes mares occiderunt 8 et reges eorum hEvi et Recem et ‘Sur et Hur et Rebe, quinque principes gentis, /Balaam quoque filium Beor interfecerunt gladio; 9%ceperuntque mulieres eorum et parvulos omniaque pecora et cunctam supellectilem: quidquid habere potuerant depopulatt sunt: 10 tam urbes quam viculos et castella flamma consumpsit: 11 *%et tule- runt praedam et universa, quae ceperant, tam ex hominibus quam MV. Cp. 28, 19. ncf. 2 Mc 10 6; Jo 7, 37. Ov. hie 23, 36. ~ Lv 23, 2, 43%4-Baria3431372 Par331,°3; r° Es' 3% 53 2s 10, 33. — cf. Is 1, 14. Q Uy 9; ri, 16% 22, 213.23; acp. I, 4, 16; 7, 2 6 Dt 23,.21; ‘Ps’ 49;214;- Ec’s, » 4. — cf. Jd 11, 35. — Vv. V 27, 2 CV: Lvs; 4 65, 13, 14; 115, 14, I @PS\'55,. 312 fvr. 13. gcf. cp. 5, 31. — v. Lv 5, 1 G CD. 253-37. bcp. 27, 13. — V. cp. 20, 24. oxcks, Bx18,1:2'5: dcp. 32, 27; Js 4, 13. ecp. 25, 7 FCP. 10,2579 3°LV 235224: BCL. Ot Bos tas Jd° 29, rect Rg 27, 9; 3 Rg 11, 15, 16. h Js 13, 21. i Cp. 25, 15. j Js 13,’ 22. Beh. Lt 205. 143,988; 42> — 131 — LIBER NUMERI 31, 12-54 Ex tune enim mos invaluit ut virgines, iumenta cunctaque supellex dividerentur proportione servata inter bellatores, plebem et levitas (13-54). Hisce peractis, certiorque factus de auxilio, quod in Palaestina hWe CD: 22, 2. m vr. 48. Ret tr Re 15,3 OCD. 25,. 21 18s Pcp. 24, 145° 2 Bh. 25. ¥Se ADatn ON» CP. 235°2 hia rcp. 25 5 $.ci,: Jd- 2%, Iz, 52. tv. Dt 21, 10-14. *-CD: Ss} a2 VV. CD. 19, II, 22. “Lv 6, 28: -r15 332 BS, 22 y cf. cp. 8, 7; 19, 9, 17-19. ¢v.Ly 12,-25. wis 22, 5 4 RE. 30, 24. — cf. b cf. cp. 18, 26. — v. vr. 30-41, 47. “CV. VIT. 42-47. GV; Co. 1, $3; evr. 28. f cf. cp. 18, 8, 19. g vr. 30. hv.r 14. ivr. 32; Dt 20, 14. J Ex 30, 16. ex iumentis, 12 et adduxerunt ad Moysen et Eleazarum sacerdotem et ad omnem multitudinem filiorum Israél; reliqua autem utensilia. poreventHt ad castra in ‘campestribus Moab iuxta Iordanem contra ericho 13 Egressi sunt autem Moyses et Eleazar sacerdos et omnes prin- cipes synagogae in occursum eorum extra castra. 14 Iratusque Moyses ™principibus exercitus, tribunis et centurionibus, qui venerant de bello, 15 ait: “Cur feminas reservastis? 16 °Nonne istae sunt, quae decepe- runt filios Israél Pad suggestionem Balaam et praevaricari vos fecerunt in Domino super peccato ¢Phogor, unde et "percussus est populus? 17 sErgo cunctos interficite quidquid est generis masculini etiam in parvulis, et mulieres, quae noverunt viros in coitu, iugulate, 18 puellas autem et omnes feminas virgines ‘reservate vobis 19 et “manete extra castra septem diebus. Qui occiderit hominem vel Voccisus tetigerit, lustrabitur die tertio et septimo. 2 Et de omni praeda sive vestimen- tum fuerit sive vas et aliquid in utensilia praeparatum de caprarum pellibus et pilis et ligno expiabitur. 21 Eleazar quoque sacerdos ad — viros exercitus, qui pugnaverant, sic locutus est: Hoc est praeceptum legis, “quod mandavit Dominus Moysi: 22 Aurum et argentum et aes et ferrum et plumbum et stannum 23 et omne, quod potest transire per flammas, igne purgabitur; quidquid autem ignem non potest sustinere Yaqua expiationis sanctificabitur. 24 Et *lavabitis vestimenta vestra die septimo et purificati postea castra intrabitis. 25 Dixit quoque Dominus ad Moysen: 26 Tollite summam eorum quae capta sunt ab homine usque ad pecus tu et Eleazar sacerdos et principes vulgi: 27 4dividesque ex aequo praedam, inter eos, qui pugnaverunt egr essique sunt ad bellum et inter omnem reliquam multitudinem. 28 Et separabis partem Domino ab his qui pugnaverunt et fuerunt in bello °unam animam de quingentis tam ex hominibus quam ex bobus et asinis et ovibus, 2%et dabis eam Eleazaro sacerdoti, quia primitiae Domini sunt. 30 Ex media quoque parte filiorum Israél accipies ¢quinquagesimum caput hominum et boum et asinorum et ovium, cunctorum animantium, et dabis ea levitis, qui excubant in custodiis tabernaculi Domini. 31 Feceruntque Moyses et Eleazar sicut praeceperat Dominus. 32 Fuit autem praeda, em exercitus ceperat, ovium sescenta septuagintaquinque milia, 33 boum septuagintaduo milia, 34 asinorum sexaginta milia et mille, 35 animae hominum sexus _teminei, quae non cognoverant viros, trigintaduo milia. 36 Dataque est media pars his, qui in proelio fuerant, ovium trecenta triginta septem milia quingentae, 37 e quibus “in artem Domini supputatae sunt oves sescentae septuagintaquinc ue, *8et de bobus triginta sex milibus boves septuaginta et duo, 39 de asinis triginta milibus quin- gentis asini sexaginta unus, 4° de animabus hominum sedecim milibus cesserunt in partem Domini trigintaduae animae. 41 Tradiditque Moyses numerum primitiarum Domini Eleazaro sacerdoti, /sicut fuerat ei imperatum, 42 ex media parte filiorum Israél, quam sepa- raverat his qui in proelio fuerant; 4% de media vero parte, quae con- tigerat reliquae multitudini, id est. de ovibus trecentis triginta septem milibus guingentis 44 et de bobus triginta sex milibus et de asinis triginta milibus quingentis 46 et de hominibus sedecim milibus, 47tulit Moyses 2%quinquagesimum caput et dedit levitis qui excubabant in tabernaculo Domini, sicut praeceperat Dominus. 48 Cumque acces- sissent “principes exercitus ad Moysen et tribuni centurionesque, dixerunt: 49 Nos servi tui recensuimus numerum pugnatorum, quos habuimus sub manu nostra, et ne unus quidem defuit. 50Ob hanc causam offerimus in donariis Domini singuli quod in praeda auri potuimus invenire, periscelides et armillas, anulos et dextralia ac muraenulas, ut depreceris pro nobis Dominum. 51 Susceperuntque Moyses et Eleazar sacerdos omne aurum in diversis speciebus, 52pondo sedecim milia septingentos quinquaginta siclos, a tribunis et centu- rionibus. 53 ‘Unusquisque enim quod in praeda rapuerat suum erat. 54 Et susceptum intulerunt in tabernaculum testimonii in /monimen- tum filiorum Israél coram Domino. — 132 — occupanda ceteris tribubus praebituri sunt filii Ruben et Gad et dimidia tribus Manasse (32, 1-32), Moyses inter hos dividit terram transiordanicam, cuius urbes praecipuae iterum aedificantur (33-42). LIBER NUMERI 22, 1-38 3 Filii autem Ruben et Gad habebant pecora multa, et erat illis in iumentis infinita substantia. Cumque vidissent “lazer et Galaad aptas animalibus alendis terras, 2venerunt ad Moysen et ad Eleazarum sacerdotem et principes multitudinis atque dixerunt: 2 %Ataroth et ¢Dibon et Iazer et Nemra, ¢Hesebon et ¢Eleale et Saban et ‘Nebo et Beon, 4%terra, quam percussit Dominus in conspectu filiorum Israél, regio uberrima est ad pastum animalium, et nos servi tui habemus iumenta plurima 5 precamurque, si invenimus gratiam coram te, ut des nobis famulis tuis eam in possessionem nec facias nos transire Iordanem. 6 Quibus respondit Moyses: Nunquid fratres vestri ibunt ad pugnam et vos hic sedebitis? 7% Cur subvertitis mentes filiorum Israél, ne transire audeant in locum, quem eis daturus est Dominus? 8 Nonne ita egerunt patres vestri, “quando misi de Cadesbarne ad explorandam terram? 9 *Cumque venissent usque ad vallem botri, lustrata omni regione, subverterunt cor filiorum Israél, ut non intra- rent fines quos eis Dominus dedit, 19 qui iratus iuravit dicens: 11 Si videbunt homines isti, qui ascenderunt ex Aegypto a /viginti annis et supra, terram, quam sub iuramento pollicitus sum “Abraham, Isaac et Iacob; et noluerunt sequi me, 12 'praeter Caleb filium Iephone ™ce- nezaeum et Iosue filium Nun: isti “impleverunt voluntatem meam. 13 Jratusque Dominus adversum Israél °circumduxit eum per desertum quadraginta annis, donec consumeretur ?universa generatio, quae fecerat malum in conspectu eius. 14 Et ecce, inquit, vos surrexistis pro patribus vestris, incrementa et alumni hominum peccatorum, ut augeretis furorem Domini contra Israél. 15 Quod 9si nolueritis sequi eum, in solitudine populum derelinquet, et vos causa eritis necis: omnium. 16 At illi prope accedentes dixerunt: "Caulas ovium fabri-. cabimus et stabula iumentorum, parvulis quoque nostris ‘urbes mu- nitas; 17 ‘nos autem ipsi armati et accincti pergemus ad proelium ante filios Israél, donec introducamus eos ad loca sua. Parvuli nostri et quidquid habere possumus erunt in S‘urbibus muratis propter habita- torum insidias. 18 “Non revertemur in domos nostras usque dum pos- sideant filii Israél hereditatem suam; 19 nec quidquam quaeremus trans Iordanem, quia iam “habemus nostram possessionem in orientali eius plaga. 2 Quibus Moyses ait: “Si facitis quod promittitis, expediti pergite coram Domino ad pugnam; 21! et omnis vir bellator armatus Iordanem transeat, donec Ysubvertat Dominus inimicos suos, 22 et subiciatur ei omnis terra. Tunc eritis inculpabiles apud Dominum et apud Israél et “obtinebitis regiones, quas vultis, coram Domino. 23 Sin autem quod dicitis non feceritis, nulli dubium est quin peccetis in Deum; et scitote quoniam “peccatum vestrum apprehendet vos. 24 Aedificate %ergo urbes parvulis vestris et caulas et stabula ovibus ac iumentis et quod polliciti estis implete. 25 °“Dixeruntque filii Gad et Ruben ad Moysen: Servi tui sumus, faciemus quod iubet dominus noster. 264Parvulos nostros et mulieres et pecora ac iumenta relin- quemus in urbibus Galaad; 27 nos autem &famuli tui omnes /expediti pergemus ad bellum, sicut tu, domine, loqueris. 28 9Praecepit ergo Moyses Eleazaro sacerdoti et hTosue filio Nun et principibus: familia- rum per tribus Israél et dixit ad eos: 294Si transierint filii Gad et filii Ruben vobiscum Iordanem omnes armati ad bellum coram Do- mino, et vobis fuerit terra subiecta, date eis Galaad in possessionem, 30 sin autem noluerint transire armati vobiscum in terram Chanaan, inter vos habitandi accipiant loca. 31 Responderuntque filii Gad et filii Ruben: Sicut locutus est Dominus servis suis, ita faciemus: 32 ipsi armati pergemus coram Domino in terram Chanaan, et possessionem iam suscepisse nos confitemur trans Iordanem. 33 jDedit itaque Moyses filiis Gad et Ruben et dimidiae tribui Ma- nasse filii Ioseph regnum Sehon regis amorrhaei et regnum Og regis Basan et terram eorum cum urbibus suis per circuitum. 34 Igitur exstruxerunt filii Gad *Dibon et “Ataroth et jAroér 25 et Etroth et Sophan et ™Iazer et “Iegbaa 36 et °Bethnemra et ?Betharan, @urbes munitas, et caulas pecoribus suis. 37 Filii vero Ruben aedificaverunt THesebon et *Eleale et ‘Cariathaim 38 et “Nabo et YBaalmeon, “versis nominibus, YSabama quoque, imponentes vocabula urbibus quas @NF.°35 39.5 NV... CDi 22: 32% b vr. 34. C Vr. 34. — cp. 21, 30; Js 13, 03.173 IS‘t5325"Jr°a8, 18, 225 dvr. 37. — V. Cp. 22, 25. evr. 37: sabe cp. 33, 47; Dt 32, 49; % Pari 8. 8 [see G5 AG ors jr'48, 1; 22. Zep 21,24, 34, —-ef, vr. 33. Av.-cp. 13, 18, 22-34; Dt 1, 22-28. 4 Cpr 13; 24, :2%. 10-14] Dt 1, 34-36. jcp. 14, 29. kv. Gn 50, 24. lcp. 14, 6. m Js 14,6; 15, £7; 4d x, 1,35 XCD. TAs, 245: IOC LES “363 Stig, OV. CP. 34, 33-35. [8, 9. pcp. 26, 64, 65. acf. Dt 30, 17; Js 22, 16, 18; 2 Par 9119; 20: *15: /2. TIVES 2 4. S:VE-730; tJs 4, 12, 13. WJS 22, 4. VVI.«33°5)s' 12,13 73-8: #2 3,1. Js 1, Bg, tl. 4; 12, ‘13: ¥ Cp. 33, 52. 2 Dt 3, 12,15, ¥6,,a83CJsiz; 153; 13, 8) 32; 22, 4,°9, acf. Gn 4, 7; 44, 16% Is¢s9, 32% b vr. 16.'— v. vr. 34-38. oJs 45 12: d Js 1, 14. CJS: 937,33: Pcp: $1, §5 § Js BP 13: A cp. 27, 18. $ Dt 3; 13; Js 13, Be aeze. j Dt 29, 8; Js 12, 6; 13, 8; 22 k vr. 3. [4. — v. Dt 3, 12-17. LJs 13, 25. — v. Dt 2, 36. m vr. 1. — V. Cp. 21, 32. JG) :B 01 ts o Js 13, 27. — v. vr. 3. b Js 13, 27. CARS Pee ty [1 Par 6, 81 etc. rcp. 21, 27. — cf. Js 21, 39; sIs 15, 4; 16, 9; Jr 48, 34. t Js 13, 19; Jr 48, 1, 23; Ez 25, 9. UCD. 33,.47;3.1.-Pat 259-2 as 15; <2; Jr48, 57,22. 0-1 -Bar 8," 8* 2.25... 9. MTL RIS 73 8° 23, 19: y Js 13, 19; Is 16, 8, 9; Jr 48, 32. LIBER NUMERI 32, 39 — 33, 53 Tandem, descriptis stationibus, in quibus filii Israél peregrinantes ab Aegypto ad Sinai (33, 1-15), a Sinai in Cades (16-37), a Cades ad ripam Iordanis Ierichunti obiectam, castrametati sunt (38-49) ; repe- z Gn 50, 22; a Dt: 3,13,15; JS 13,31; 17,1. b Dt. 3, 21 -23. 14. 1 Par 7; 14,:15. — v. 1 Par 2, c Dt 3, 14; Js 13, 30; 3 Re 4, G1 Par 2: 23. 13. €-Cp. 27,25. 8.5 I. av. cp. 9, 17-23. Dix. 125.37. c¢ Ex d Ex e Ex f Ex 12, 2; 14, 8 12, 52; 29. 12. te 25°: 37. h Ex 13, 20. BEX: TAs 12,16; PEX 14, 22. PK 15, 22, 23: MEX Ss. 27% MX. 16: 3s o Ex £7, 4% p EX "TO, 2, 2s 13, 4- — cf. Is 19, 1 Qcp. 11, 34. rcp. It » 34 +) EQS ee ee, es ahs $l CD.. 235% t.cf> Dt *ro,-6: ucf. (Gn 36, 27;) Dt 10, 6. v Dt sto! 7. 2 .Dt . Ex a Se Mr 2 & Seb qu eats . 21, 30. — cf. cp. 32, 34. x Dt 2, 8; 3 Rg 9, 26; 22;. 48; Par 8 20, 230 cated . 20, 25-28; Dt 32, 50. — 10, 6 4 ee si 4. Io. It. $-cf. Jr 48, .22: 1z 6, 14: j Dt 32, 49. iepe2,' 3 Dt 32, 49. mcf. cp. 25, 1 n Dt 9, 1.— cf. Js 3, 17. OCD. 32;5°35% 13; Dt 12 DLV 26°15 Ex 23, 24, 33; 34, 3, Dt 7, 5; Jd 2, 2. exstruxerant. 39 @Porro filii Machir filii Manasse perrexerunt in Galaad et vastaverunt eam, interfecto Amorrhaeo habitatore eius. 4 ¢Dedit ergo Moyses terram Galaad Machir filio Manasse, qui habitavit in ea. 41 SJair autem filius Manasse abiit et occupavit vicos eius, quos appellavit ¢Havoth Iair, id est villas Iair. 42 Nobe quoque per- rexit et apprehendit “Chanath cum ¢viculis suis, vocavitque eam ex nomine suo /Nobe. 3 3 Hae sunt mansiones filiorum Israél, qui egressi sunt de Aegypto per turmas suas in manu Moysi et Aaron, 2 quas descripsit Moyses “iuxta castrorum loca quae Domini iussione mutabant: 3 OProfecti igitur de Ramesse °“mense primo, quintadecima die mensis primi, altera die Phase, filii Israél 4in manu excelsa, viden- tibus cunctis Aegyptiis 4et sepelientibus primogenitos, “quos per- cusserat Dominus (nam et in /diis eorum exercuerat ultionem), 5 ca- strametati sunt in 9Soccoth; et de Soccoth venerunt in “Etham, quae est in extremis finibus solitudinis; 7 tinde egressi venerunt con- tra Phihahiroth, quae respicit Beelsephon, et castrametati sunt ante Magdalum; 8 profectique de Phihahiroth, /transierunt per medium mare in solitudinem, éc lamibtlenites tribus diebus per desertum Etham . castrametati sunt in Mara; 9”profectique de Mara venerunt in Elim, ubi erant duodecim fontes aquarum et palmae septuaginta, ibique castrametatj sunt. 19 Sed et inde egressi fixerunt tentoria super mare Rubrum; profectique de mari Rubro 11 castrametati sunt in “deserto Sin; 42 unde egressi venerunt in Daphca; 1% profectique de Daphca castrametati sunt in Alus; 14 egressique de Alus in Raphidim fixere tentoriz, °ubi populo defuit aqua ad bibendum; 15 profectique de Raphidim castrametati sunt in ?deserto Sinai. 16 Sed et de solitudine Sinai egressi venerunt ad sepulcra con- cupiscentiae, 17 @profectique de sepulcris concupiscentiae castrametati sunt in "Haseroth, 18 et de Haseroth, venerunt in Reth- ma; 19 profectique de *Rethma castrametati sunt in Remmomphares; 20 unde egressi venerunt in Lebna; 21 de Lebna castrametati sunt in Ressa; 2 egressique de Ressa venerunt in Ceelatha, 23 unde profecti castrametati sunt in monte Sepher. 24 Egressi de monte Sepher ve- nerunt in Arada; 25 inde proficiscentes castrametati sunt in Maceloth; 26 profectique de Maceloth venerunt in Thahath; 27 de Thahath ca- strametati sunt in Thare; 28 unde egressi fixere ‘tentoria in Methca; 29 et de Methca castrametati sunt in Hesmona; 39 profectique de Hesmona venerunt in ‘Moseroth, 31 et de Moseroth castrametati sunt in “Beneiaacan; 32 vprofectique de Beneiaacan venerunt in montem Gadgad; 33 unde profecti castrametati sunt in Ietebatha, 34et de Ietebatha venerunt in Hebrona; 35 egressique de Hebrona castra- metati sunt in “Asiongaber; 36 Yinde profecti venerunt in desertum Sin, haec est Cades. 37Egressique de *Cades castrametati sunt in “monte Hor in extremis finibus terrae Edom. 38 °Ascenditque Aaron sacerdos in montem Hor, iubente Domino, et ibi mortuus est anno quadragesimo egressionis filiorum Israél ex Aegypto, mense quinto, prima die mensis, 39 “cum esset annorum centum viginti trium. 40 Audivitque ¢@Chananaeus rex Arad, qui habitabat ad meridiem in terra Chanaan, venisse filios Israél. 41 Et ¢profecti de monte Hor castrametati sunt in Salmona; 42 unde egressi_venerunt in Phunon; 43 profectique de Phunon castrametati sunt in /Oboth, 44 et de Oboth venerunt in 9lieabarim, quae est in finibus Moabitarum, 45 profecti- que de lieabarim fixere tentoria in *"Dibongad; 46 unde egressi castra- metati sunt in ‘Helmondeblathaim ; 47egressique de Helmondeblathaim jvenerunt ad montes Abarim contra Nabo; 48 profectique de mon- tibus Abarim transierunt ‘ad campestria Moab supra Iordanem con- tra Iericho, 49 ibique castrametati sunt de Bethsimoth usque ad ™Abelsatim, in planioribus locis Moabitarum. 59 Ubi locutus est Do- minus ad Moysen: 5! Praecipe filiis Israél, et dic ad eos: "Quando transieritis Iordanem intrantes terram Chanaan, 52°disperdite cunctos habitatores terrae illius, ?confringite titulos et statuas comminuite atque omnia excelsa vastate 53 mundantes terram et habitantes in ea; evra = tito praecepto de Chananaeis exstirpandis (50-56); terra cisiordanica iuxta suos terminos definita (34, 1-15); designatis viris ad eam dispertiendam et distribuendam (16-29); additis nonnullis de urbibus levitarum (35, 1-5) LIBER NUMERI 33, 54 — 35, 11 ego enim dedi vobis illam in possessionem, 54 Yquam dividetis vobis sorte. “Pluribus dabitis latiorem et paucis angustiorem. Singulis ut sors ceciderit, ita tribuetur hereditas; per tribus et familias possessio dividetur. 55 Sin autem nolueritis interficere habitatores terrae, qui re- manserint, *erunt vobis quasi clavi in oculis et lanceae in lateribus, et adversabuntur vobis in terra habitationis vestrae; 56 et ‘quidquid illis cogitaveram facere vobis faciam. 3 Locutusque est Dominus ad Moysen dicens: 2 Praecipe filiis Israél et dices ad eos: Cum ingressi fueritis “terram Chanaan, et in possessionem vobis sorte ceciderit, his finibus terminabitur. 3 6Pars meridiana incipiet a solitudine Sin, quae est iuxta Edom, et habebit terminos contra orientem “mare salsissimum. 4 Qui circuibunt australem plagam per 4ascensum scorpionis, ita ut transeant in Senna et perveniant a meridie usque ad Cadesbarne, unde egre- dientur confinia “ad villam nomine Adar, et tendent usque ad Ase- mona. 5Ibitque per gyrum terminus fab Asemona usque ad Jtor- rentem Aegypti, et maris magni litore finietur. 6 Plaga autem occiden- talis a marl magno incipiet et ipso fine claudetur. “% Porro ad septen- trionalem plagam a mari magno termini incipient, pervenientes usque ad montem altissimum, 8/”a quo venient in Emath usque ad ter- minos *Sedada; 9% ibuntque confinia usque ad Zephrona et /villam Enan. Hi erunt termini in parte aquilonis. 19 Inde metabuntur fines contra orientalem plagam de villa Enan usque Sephama; 1!et de Sephama descendent termini in *Rebla contra fontem Daphnim; inde pervenient contra orientem ad mare /Cenereth, 12 et tendent usque ad lordanem, et ad ultimum *salsissime claudentur mari. Hanc habebitis terram per fines suos in circuitu. 13 Praecepitque Moyses filiis Israé] dicens: “Haec erit terra, quam possidebitis sorte, et quam iussit Dominus dari novem tribubus et dimidiae tribui. 14°Tribus enim filiorum Ruben per familias suas et tribus filiorum Gad iuxta cognationum numerum media quoque tribus Manasse, 15 id est duae semis tribus, acceperunt partem suam trans Iordanem contra Iericho ad orientalem plagam. 16 Et ait Dominus ad Moysen: 17 Haec sunt nomina virorum qui terram vobis divident: ?Eleazar sacerdos et @Iosue filius Nun 18 et singuli “principes de tribubus singulis, 19 quorum ista sunt vocabula: de tribu Iuda *Caleb filius Iephone, 29 de tribu Simeon Samuel filius Ammiud, 21de tribu Beniamin Elidad filius Chaselon, 22 de tribu filiorum Dan Bocci filius Iogli. 23 Filiorum Ioseph de tribu Manasse Hanniel filius Ephod, 24 de tribu Ephraim Camuel filius Sephthan, 25 de tribu Zabulon Elisaphan filius Pharnach, 26 de tribu Issachar dux Phaltiel filius Ozan, 27 de tribu Aser Ahiud filius Salomi, 28 de tribu Nephthali Phedaél filius Ammiud. 29 Hi sunt quibus praecepit Dominus, ut dividerent filiis Israél terram Chanaan. 3 5 Haec quoque locutus est Dominus ad Moysen 4in campestribus Moab supra Iordanem contra Iericho: 2 Praecipe filiis Israél ut dent levitis de possessionibus suis 3 urbes ad habitandum et ¢su- burbana earum per circuitum, ut ipsi in oppidis maneant, et subur- bana sint pecoribus ac iumentis; 4 quae a muris civitatum forinsecus per circuitum mille passuum spatio tendentur. 5 Contra orientem duo milia erunt cubiti, et contra meridiem similiter erunt duo milia, ad mare quoque, quod respicit ad occidentem, eadem mensura erit, et septentrionalis plaga aequali termino finietur; eruntque urbes in me- dio et foris suburbana. 6 De ipsis autem oppidis, quae levitis dabitis, ¢sex erunt in fugi- tivorum auxilia separata, ut fugiat ad ea qui fuderit sanguinem; et, exceptis his, alia quadraginta duo oppida, 7 id est simul ¢quadraginta octo cum suburbanis suis. 8 Ipsaeque urbes, quae dabuntur /de pos- sessionibus filiorum Israél, 9ab his qui plus habent, plures auferentur, et qui minus pauciores. Singuli iuxta mensuram hereditatis suae da- bunt oppida levitis. 9 Ait Dominus ad Moysen: 19 Loquere filiis Israél, et dices ad eos: Quando transgressi fueritis Iordanem in terram Chanaan, !! Adecer- nite quae urbes esse debeant in praesidia fugitivorum, qui nolentes qd cp. 26, 53, 55. rcp. 26, 54; 35, 8. €J8:.23¢. 13%. Jd fing Re x08, 34, 36. é.cf, Dt 28,.63, a Gn 17; 8;7 Ex 3; 8: Ps 104; I TI. bJs 15, 1. — v. Gn 155, 18-21; Ez 47, 13-21. ¢ vr. 32% Gntid?s 33¢Js 55, 22 d Js 15, 3. ée Js 15, 3; 1 Mc 7, 40, 45. f Js 15, 4. g Gn 15, 18; Js 15, 4, 47; 3 Rg 8, 65; 4 Rg 24, 7; 1 Par 13, oe 4 Par 7 $8348) 2.75 T2. hcp. 135,225 Js 13, 5; Jd 3, 3; Rg 8, 65; 4 Rg 14, 25; 1 ar 13, 5; 2 Par 7, 8; Ez 48; t Ez 47, 15 1; Am 6, 15 j Ez_47, 17 k4 Rg 23, 33; Jr 39, 5. PUES. Fee Ll 251253 i 295 35; 1 Mc 11, 67; Mt 4, 18; ™ VY. 3. [Lc 5, 1; Jo 6, 1 etc. eT .2: 1S: BALD: OCD. 32, 33; Js 14, 3. O Gs, 14, %5 "T9) “51; 22; 2. q Dt 1, 38. ¥- CD. - 354,86. $ CDy -T39075.35. GN Cp. 2251. b Js 14, 3, 4; 21, 2. — Ez 45, 1-3; 48, 8-14. CVSLY'2 5°32. dvr. 14; Dt 4, 41, 42; 19, 2, 93 JS.20, 2, 7; 8; 2%, 3, 33; 21, 27, 32, 36, 37. — cf. Ex é Js 21, 39. L2i,23; Gy tie 6 ae g cp. 26, 54. 10-12] Dt 19, 2-4; Js 20, 1-6. ‘hk Ex 21, 13. — Te LIBER NUMERI 35, 12 — 36, 13 et asyli, pro tis qui inviti sanguinem fuderint (6-34), constituto de- nique praecepto de puella herede nonnisi contribuli nubenda, ne tribuum possessiones permisceantur (36,1-13), explicit liber Numeri. i Dt 4, 41; Js 20, 8. jcp. 15, 16. EX 21s. 12, 148 LV 24, 29 Oe FQ; 11, 22. M VY. 21, 24, 27; Dt 19, 12; Js 20. 35'S. E10 24: 71) WIEX 2.65437 Deere.) rR 0 Js 20,3: p Ex 21, 13; Dt 10, 6. gq vr. 12; Js 20, 6. 254.5 ch. Catech. R. I 5, 14. r Js 20, 6. BEX 20,.7% Lvs. 35 3I- tox Kepsi27;° 11. uMt 18, 16; Jo 8, 17; 2 Cor Boe TOS TOC eee ae 17, 6; 19. 15; Heb 10, 28. Ps 105, 38,; Jr 3, 1, 2, 9. — cf. Gn 4, 11; Mic 4,aeke ok xv. Gn og, 6. ¥ LY .38,.2S3s0t:21,-23. gv. Ex 29, 45. @cp. 27, 1. bcp. 26, 29-32. ccp. 26, 55; 33, 54. dcp. 26, 33; 27, 1-7; Js 17, 3, aly e Lv 25, 10-13. Petscp: 27; §: gvr. 12. — cf. Tb 1, 9. #cios Re 21,:33-Tb'7, ta. %1 Par: 23, 22, pgp. 26, 33; 27,’1; Js‘ 17, 3. VSO! OD: 22° 2; sanguinem fuderint; 12 inquibus cum fuerit profugus, cognatus oc- cisi non poterit eum occidere, donec stet in conspectu multitudinis, et causa illius iudicetur. 13 De ipsis autem urbibus, quae ad fugiti- vorum subsidia separantur, 14 ‘tres erunt trans lordanem et tres in terra Chanaan, 15 tam filiis Israél quam Jadvenis atque peregrinis, ut confugiat ad eas qui nolens sanguinem fuderit. 16 /Si quis ferro percusserit, et mortuus fuerit qui percussus est, reus erit homicidii et ipse morietur. 17 Si lapidem iecerit et ictus oc- cubuerit similiter punietur. 18 Si ligno percussus interierit, percus- soris sanguine vindicabitur. 19 ”Propinquus occisi homicidam interfi- ciet: statim ut apprehenderit eum, interficiet. 20”Si per odium quis hominem impulerit, vel iecerit quippiam in eum per insidias 21 aut, cum esset inimicus, manu percusserit, et ille mortuus fuerit, percussor homicidii reus erit: cognatus occisi sta- tim ut invenerit eum iugulabit. 22 oQuod si fortuitu et Pabsque odio 23 et inimicitiis quidquam ho- rum fecerit, 24 et hoc, Yaudiente populo, fuerit comprobatum, atque inter percussorem et propinquuum sanguinis quaestio ventilata, 25 li- berabitur innocens de ultoris manu, et reducetur per sententiam in urbem, ad quam confugerat, manebitque ibi, "donec sacerdos ma- gnus, ®qui oleo sancto unctus est, moriatur. 26Si interfector extra fines urbium, quae exsulibus deputatae sunt, 27 fuerit inventus et per- cussus ab eo, qui ultor est sanguinis, absque noxa erit qui eum oc- ciderit; 28 debuerat enim profugus usque ad mortem pontificis in urbe residere; postquam autem ille obierit, homicida revertetur in terram suam. 29 ¢Haec sempiterna erunt et legitima in cunctis habi- tationibus vestris. 30 Homicida sub testibus punietur: “ad unius testimonium nullus condemnabitur. 31 Non accipietis pretium ab eo qui reus est san- guinis; statim et ipse morietur. 32 Exsules et profugi ante mortem pontificis nullo modo in urbes suas reverti poterunt, 33 ne polluatis terram habitationis vestrae, quae insontium cruore Ymaculatur nec aliter expiari potest nisi “per eius sanguinem qui alterius sanguinem fuderit. 34 Atque “ita emundabitur vestra possessio, me commorante vobiscum; “ego enim sum Dominus, qui habito inter filios Israél. 3 6 @Accesserunt autem et Sprincipes familiarum Galaad filii Ma- chir filii Manasse de stirpe filiorum Ioseph locutique sunt Moysi coram principibus Israél atque dixerunt: 2 Tibi domino nostro °prae- cepit Dominus ut terram sorte divideres filiis Israél et ut filiabus dSalphaad fratris nostri dares possessionem debitam patri; 3% quas, si alterius tribus homines uxores acceperint, sequetur possessio sua et translata ad aliam tribum de nostra hereditate, minuetur. 4 Atque ita fiet, ut cum@iubileus, id est quinquagesimus annus remissionis, adve- nerit confundatur sortium distributio et aliorum possessio ad alios transeat. 5 Respondit Moyses filiis Israél et, Domino praecipiente, ait: fRecte tribus filiorum Ioseph locuta est, §et haec lex super filiabus Salphaad a Domino promulgata est: 9nubant quibus volunt, tantum ut suae tribus hominibus, 7 “ne commisceatur possessio filiorum Israél de tribu in tribum. Omnes enim viri ducent uxores de tribu et co- gnatione sua; 8 et ‘cunctae feminae de eadem tribu maritos accipient, ut hereditas permaneat in familiis, 9% nec sibi misceantur tribus, ita maneant 10ut a Domino separatae sunt. Feceruntque filiae Sal- phaad ‘ut fuerat imperatum 11et nupserunt j/Maala et Thersa et Hegla et Melcha et Noa filiis patrui sui 12 de familia Manasse, qui fuit filius Ioseph; et possessio, quae illis fuerat attributa, mansit in tribu et familia patris earum. : 13 Haec sunt mandata atque iudicia, quae mandavit Dominus per manum Moysi ad filios Israél in *campestribus Moab supra Iorda- nem contra Iericho. — 136 — LIBER DEUTERONOMII HEBRAICE “ELLE HADDEBARIM,, ‘f@y| AEC sunt verba, quae locutus est Moyses ad omnem mM} Israél trans Jordanem “in solitudine campestri, bcontra mare Rubrum, inter “Pharan et Thophel et Laban et “@Haseroth, ubi auri est plurimum, 2 undecim diebus de Horeb per viam montis Seir usque ad @Cadesbarne. 3/Quadragesimo anno, un- decimo mense, prima die mensis locutus est Moy- — =) ses ad filios Israél omnia, quae praeceperat illi Do- minus ut diceret eis, 4 9postquam percussit Sehon regem Amorrhae- orum, qui habitabat in Hesebon, et hOg regem Basan, qui mansit in iAstaroth et in Edrai 5 trans lordanem /in terra Moab. Coepitque Moyses explanare legem et dicere: © Dominus Deus noster locutus est ad nos in Horeb dicens: ‘Sufficit vobis quod in hoc monte mansistis: 7 revertimini et venite “ad montem Amorrhae- orum et ad cetera, quae, ei proxima sunt campestria atque “montana et humiliora loca contra °meridiem et iuxta litus maris, terram Cha- nanaeorum et Libani usque ad flumen magnum Euphraten. 8 En, inquit, tradidi vobis:ingredimini et possidete eam, super qua iuravit Dominus patribus vestris, PAbraham, Isaac et Iacob ut daret illam eis et semini eorum post eos. a Dixique vobis illo in tempore: 19@Non possum solus sustinere vos, quia Dominus Deus vester multiplicavit vos et ‘estis hodie sicut stellae caeli plurimi. (11 *Dominus Deus patrum vestrorum addat ad hunc numerum multa milia, et benedicat vobis ‘sicut locutus est.) 12uNon valeo solus negotia vestra sustinere et pondus ac iurgia : 13 Vdate ex vobis viros sapientes et gnaros et quorum conversatio sit probata in tribubus vestris, ut ponam eos vobis principes. 14 Tunc respondistis mihi: Bona res est, quam vis facere. 15 Tulique de tri- bubus vestris viros sapientes et nobiles et *constitui eos principes, tribunos et centuriones et quinquagenarios. ac decanos, qui docerent vos singula. 16 Praecepique eis dicens: Audite illos et Yquod iustum est iudicate, sive civis sit ille sive peregrinus. 17 *Nulla erit distantia personarum : ita parvum audietis ut magnum nec accipietis cuiusquam personam, quia “Dei iudicium est. Quod si difficile vobis visum ali- quid fuerit, “referte ad me et ego audiam. 18 Praecepique omnia quae ace deberetis. 19 Profecti autem de Horeb transivimus per “eremum terribilem et maximam quam vidistis, per viam montis Amorrhaei, sicut praece- perat Dominus Deus noster nobis. 4Cumque venissemus in Cades- barne, 29 dixi vobis: Venistis ad montem Amorrhaei, quem Dominus Deus noster daturus est nobis. 21 Vide terram quam Dominus Deus tuus dat tibi: @ascende et posside eam, sicut locutus est Dominus Deus noster patribus tuis; /noli timere nec quidquam paveas. 22 9Et accessistis ad me omnes atque dixistis: Mittamus viros qui considerent terram et renuntient per quod iter debeamus ascendere: et ad quas pergere civitates. Cumque mihi sermo placuisset, misi ex vobis duodecim viros singulos de tribubus suis. 24 "Qui, cum perrexissent et ascendissent in montana, venerunt usque ad vallem botri; et, considerata terra, 25 sumentes de fructibus eius, ut ostenderent ubertatem, attulerunt ad | nos atque dixerunt: Bona est terra, quam Dominus Deus noster da- turus est nobis. 26 Et noluistis ascendere, sed increduli ad sermonem Domini Dei LIBER DEUTERONOMII 1, 1-26 BCD 35 U7. NS, 2 OS I Np, Sok Os etc. 33, 17. ry € Cp. 2, 14,3 9, 23; Nm 13, 36; 3? 8; 34, 4. f cf. Nm 33, 38. gv. Nm 21, 21-32. hv. Nm 21, 33-35. i Js 12, 4; 13, 12, 31. — cf. cp. jcp. 29, 1 [3, 10. lcp. 2, 3. — cf. Ex 19, 1; Nm mci. Nm 13, 30. [20}, 113 % IS": 2. o Gn 12, 9. Gn 12, 7; 13, 14, 15; 15, 18; 17, .7,°8;,, 20, 35.45. 28, 33, I4; 50, 24. q Nm 11, 14. — cf. Ex 18, 18. be ney ‘ro, 22; 28. 62. — v. be = a ae t fy Res, 17; 26; 3, 24: be £ 3 § ’ +4 ‘re 8 Nm 11, 16, paid Ac ae xz Ex 18, 25. 16, 17] * Catech. R. III 9, 14. y cp. 16, 18; Jo 7, 24. Z cp. 16, 19° Ex 23, 25:03 sv. TO, 49502 bat 10,77; Pro 24, 23; 28, 21; Ecli 42, 1; Ml 2, 9; Jc 2, 1, 9. a2 Par 19, 6. — cf. Ex 21, 6. b Ex 18, 22, 26. cep 8 "85 $92; tos) Je 27 62— ef, “Jdt"s,°r4; Sap 11,22. O-Vi VEo.2« ecp. 9, 23. op. 3%;-83 Is. ts 9. gicf, Nib 133 25°3: hv. Nm 13, 22-27. — 137 — LIBER Provemium (t1,1-5).-1.Institutio historico-paraenetica (5-4,49). Praecipu 's eventibus expositis gui in itinere ab Horeb in Cades acciderant (6-21), « escriptaque rebellione post Palaestinam exploratam (22-46), resumitur iter usque ad DEUTERONOMIL 1, 27 — 2, 12 i Ps Rossa es — v. Nm 14, I-4. jcp. 9, 2 Rick. 4877, 7 EJS ‘t4; mcp. 9, I, 2; — v. Nm 73, 29-33. Vv. Nin 13, 23, 34. ocp. 3, 22; Ex 14, 14, 25; " 10, 14, 42; 23, 3,10.— cf. ES'A,, 20. p cp.- 32; my 12; Ex.19, 4; Is 46, 3, 45 63, 93 Os 11, 3. — cL cp, Cuts, 18. qe. 9, Ao *bs ros, 24; Jus. X 13, 21; Nm 14, 14. Tatas T0313; Ecp. 2, 15. uNm 14, 23, 30; Ps 94, II. v Nm 14, 30; Js 14, 9 % CDP. 4, 21; 32, 51; 34, 45 Nm 20, 12; 27, 13, 14. — cf. PS-308; 32. ¥ cP. 31, 3, 7; Ex 24, 13. — cf. ZV. JS1,1. [1 Rg 16, 22. acp. 31, 7, 23; Nm 27, 18-20. b cf: Nm 34, 17. ¢Nm 14, 3, 31. dls 7, 15, 16.—cf. Gn 3,5, 22. Oise 22n1 Nm r4; 25; f Nm 14, 40. gNm 14, 42. Mel. icpx 31, '1 7. iNm 14, 44. j Nm 14, 45. Ref. Ps rr 74038 Lv. Nm 31, 3. m Nm 20, I, 22; Is 7, 18. NG. 3%, 37. acp. I, 403: Nm 'i4,.25; 21, 4. bcp. 1, 6. c cp. 23, 7; Nm 20, 14; Am 1, ev. Nm 20, 18-21. f Js 24, 4. — cf. Gn 36, 31-43. g vr. 28. h cf. Jb 23, 10 iv. cp. 8, 2-4. Pia i, TS. k3 Rg 9g, 26. — cf. 4 Rg 14, 220156; 6:2. Par’ 26, 2 bv, Am 33.35. mNm 21, Il. "VY. §, 19, 29. ovr. 19. — v. Gn 19, 36, 37. PNT.18: -NMar, 150 Is 2S;: q Gn 14, 5. Piet: vPro 42k scp. 1, 28. — v. Nm 13, 23. t vr. 22; Gn 14, 6. — v. Gn 36, 20-30. uw NM 27, 2455353, 35. nostri 27%*murmurastis in tabernaculis vestris atque dixistis: JOdit nos Dominus et idcirco eduxit nos de terra Aegypti, ut “traderet nos in manu Amorrhaei atque deleret. 28 Quo ascendemus? /Nuntii terruerunt cor nostrum dicentes: Maxima multitudo est et nobis statura procerior; urbes magnae et ad caelum usque munitae: “filios Enacim vidimus ibi. 29Et dixi vobis: Nolite metuere nec timeatis eos: 3®Dominus Deus, qui ductor est vester, °pro vobis ipse pugnabit, sicut fecit in Aegypto, cunctis videntibus. 31 Et in solitudine (ipse vidisti) ?portavit te Do- minus Deus tuus, ut solet homo gestare parvulum filium suum, in omni via, per quam ambulastis, donec veniretis ad locum istum. 32 Et Ynec sic quidem credidistis ‘Domino Deo vestro, 33 "qui prae- cessit vos in via, et *metatus est locum in quo tentoria figere debe- retis, nocte ostendens vobis iter per ignem et die per columnam nubis. 34 Cumque audisset Dominus vocem sermonum vestrorum, iratus tiuravit et ait: 354%Non videbit quispiam de hominibus generationis huius pessimae terram bonam, quam sub iuramento pollicitus sum patribus vestris, 36 Ypraeter Caleb filium Iephone; ipse enim videbit eam, et ipsi dabo terram quam calcavit et filiis eius, quia secutus est Dominum. 37 Nec miranda indignatio in populum, cum “mihi quoque iratus Dominus propter vos dixerit: Nec tu ingredieris illuc; %8sed Ylosue filius Nun *minister tuus ipse intrabit pro te. Hunc “exhortare et robora, et “ipse sorte terram dividet Israéli. 39 ¢Parvuli vestri, de quibus dixistis quod captivi ducerentur, et filii, 4qui hodie boni ac mali ignorant distantiam, ipsi ingredientur; et ipsis dabo terram, et possidebunt eam. 4° Vos autem “revertimini et abite in solitudinem per viam maris Rubri. 41 Et respondistis mihi: /Peccavimus Domino: ascendemus et pu- gnabimus, sicut praecepit Dominus Deus noster. Cumque instructi armis pergeretis in montem, 42 ait mihi Dominus: Dic ad eos: YNo- ~ lite ascendere neque pugnetis, ‘non enim sum vobiscum, ne cadatis coram inimicis vestris. 4% Locutus sum, et non audistis; sed adver- santes imperio Domini et ‘tumentes superbia ascendistis in montem. 44 Ttaque Jegressus Amorrhaeus, qui habitabat in montibus, et obviam veniens persecutus est vos, *sicut solent apes persequi, et cecidit de Seir usque ‘Horma. 45 Cumque reversi ploraretis coram Domino, non audivit vos nec voci vestrae voluit adquiescere. 46 ™Sedistis ergo in Cadesbarne multo tempore. Profectique inde venimus in solitudinem, quae ducit ad mare Ru- brum, %sicut mihi dixerat Dominus, et circuivimus montem Seir ee tempore. Dixitque Dominus ad me: 32Sufficit vobis circuire montem istum: ite contra aquilonem, ‘4et populo praecipe dicens: Transibitis per terminos °fratrum vestrorum filiorum Esau, %qui habitant in Seir et etimebunt vos. 5 Videte ergo diligenter ne moveamini contra eos; neque enim dabo vobis de terra eorum quantum potest unius pedis calcare vestigium, quia ‘in possessionem Esau dedi montem Seir. 6 9Cibos emetis ab eis pecunia et comedetis, aquam emptam haurie- tis et bibetis. 7 Dominus Deus tuus benedixit tibi in omni opere manuum tuarum; /novit iter tuum, quomodo transieris solitudinem hanc magnam ‘per quadraginta annos habitans tecum Dominus Deus tuus, et nihil tibi defuit. 8 Cumque /transissemus fratres nostros filios Esau, qui habitabant in Seir, per viam campestrem de “Elath et de 'Asiongaber venimus ad iter, quod ducit in ™desertum Moab. 9 Dixitque Dominus ad me: "Non pugnes contra Moabitas nec ineas adversus eos proelium; non enim dabo tibi quidquam de terra eorum, quia Ofiliis Lot tradidi ?Ar in possessionem. 104¢Emim primi fuerunt habitatores eius, *populus magnus et validus et tam excelsus ut de *Enacim stirpe il quasi gi- gantes crederentur et essent similes filiorum Enacim. Denique Moa- bitae appellant eos Emim. 2tIn Seir autem prius habitaverunt Horraei, quibus expulsis ae deletis, habitaverunt filii Esau, Usicut fecit Israél in terra possessionis suae, quam dedit illi Dominus. — 138 — Arnon flumen, ea ratione susceptum ut filii Israél sese abstineant ab omni infestatione contra Idumaeos, Moabitas et Ammonitas (2, 1-22). Ingredientes vero Palaestinam transiordanicam, cum prius Sehon LIBER DEUTERONOMII 2,13 — 3, 6 13 Surgentes ergo ut transiremus Vtorrentem Zared venimus ad eum. 14 Tempus autem, quo ambulavimus de “Cadesbarne usque ad tran- situm torrentis Zared, triginta et octo annorum fuit, Ydonec consu- meretur omnis generatio hominum bellatorum de castris, sicut *iura- verat Dominus, 15cuius manus fuit adversum eos, ut interirent de castrorum medio. 16 Postquam autem universi ceciderunt pugnatores, 17 locutus est Dominus ad me dicens: 18 Tu transibis hodie terminos Moab, urbem nomine Ar; 19 et accedens in vicina filiorum Ammon cave ne pugnes contra eos nec movearis ad proelium; non enim dabo tibi de terra filiorum Ammon, quia “filiis Lot dedi eam in possessionem. 29 Terra gigantum reputata est, et in ipsa olim habitaverunt gigantes, quos Ammonitae vocant Zomzommim, 21 5populus magnus et multus et procerae longitudinis sicut Enacim, quos delevit Dominus a facie eorum et fecit illos habitare pro eis, 22 sicut fecerat filiis Esau, qui habitant in Seir, delens Horraeos et terram eorum illis tradens, quam possident usque in praesens. 23 (Hevaeos quoque, qui habitabant in Haserim usque “Gazam, @Cappadoces expulerunt, qui egressi de Cap- padocia deleverunt eos et habitaverunt pro illis. 24 Surgite et ‘transite torrentem Arnon: ecce tradidi in manu tua Sehon regem 9Hesebon amorrhaeum, et terram eius incipe possidere et “committe adversus eum proelium. 25 Hodie incipiam mittere ‘ter- rorem atque formidinem tuam in populos, qui habitant sub omni caelo, ut, audito nomine tuo, paveant et in morem parturientium con- tremiscant et dolore teneantur. 26 jMisi ergo nuntios de solitudine ‘Cademoth ad Sehon regem Hesebon ™verbis pacificis dicens: 27 "Transibimus per terram tuam, publica gradiemur via, non declinabimus neque ad dexteram neque ad sinistram, 28 °alimenta pretio vende nobis ut vescamur, aquam pecunia tribue et sic bibemus: tantum est ut nobis concedas transi- tum, 29 Psicut fecerunt filii Esau, qui habitant in Seir, et Moabitae, qui morantur in Ar, donec veniamus ad Iordanem et transeamus ad terram, quam Dominus Deus noster daturus est nobis. 30 YNoluitque Sehon rex Hesebon dare nobis transitum, quia ‘indu- raverat Dominus Deus tuus spiritum eius et obfirmaverat cor illius, ut traderetur in manus tuas, sicut nunc vides. 31 Dixitque Dominus ad me: ‘Ecce coepi tibi tradere Sehon et terram eius: incipe pos- sidere eam. 32 tEgressusque est Sehon obviam nobis cum omni populo suo ad proelium in Iasa; 33 et “tradidit eum Dominus Deus noster nobis, Ypercussimusque eum cum filiis suis et omni populo suo. 34 Cunctas- que urbes in tempore illo cepimus, interfectis “habitatoribus earum viris ac mulieribus et parvulis: non reliquimus in eis quidquam, 35 absque iumentis, quae in partem venere praedantium, et spoliis ur- bium quas cepimus. 36 Ab YAroér, quae est super ripam torrentis _ Arnon, *oppido, quod in valle situm est, usque Galaad non fuit vicus et civitas quae nostras effugeret manus: omnes “tradidit Dominus Deus noster nobis, 37 absque terra filiorum Ammon, ad quam non ac- cessimus, et cunctis, quae adiacent torrenti Ieboc, et urbibus montanis universisque locis, “(a quibus nos prohibuit Dominus Deus noster. Itaque conversi ascendimus per iter Basan. %Egressusque est Og rex Basan in occursum nobis cum populo suo ad bellandum in bEdrai. 2 Dixitque Dominus ad me: Ne timeas eum, quia in manu tua traditus est cum omni populo ac terra sua; faciesque ei, sicut fecisti ‘Sehon regi Amorrhaeorum, qui habitavit in Hesebon. 32 Tradidit ergo Dominus Deus noster in manibus nostris etiam Og regem Basan et universum populum eius, %percussimusque eos usque ad interne- cionem 4 vastantes cunctas civitates illius uno tempore. Non fuit oppidum, quod nos effugeret: sexaginta urbes, “omnem regionem Argob regni Og in Basan. 5 Cunctae urbes erant munitae muris al- tissimis portisque et vectibus, absque oppidis innumeris, quae*non habebant muros. 6 Et /delevimus eos, sicut feceramus Sehon regi v cf. Nm 21, 12. LV CP. 3334, 195 y Nm 14, 29, 33, 35; 26, 64; Ps 77, 33; 94, 11; 105, 20; Ez 20, 15. — cf. 1 Cor 10, 5; Heb 3, 17. — V. Cp. I, 35. 2cCp. I, 34. avr. 9. — v. Gn 19, 36, 38. 6 cf. vr. 10. c Js 13, 3, 4. dv. Gn 10, 19. e (Gn 10, 14;) Am g, 7. f Nm 2z; 13, 14; Jd 11, 18, 21. g Nm 21 27, 28, 30. Reet .cr, 29. icpg II, 25; 28, 10. — v. Ex 15, 14-16; Js 2, 9-II. j Nm 21, 21-26. bJ8-33 628% 21567201. Par 6,,70: m cf. cp. 20, 10. nm Nm 21, 21, 22; Jd 11, 19. ovr. 6; Nm 20, I9. ? vr. 5, 9, — cl. cp... 23). 35.43 Nm 20, 18; Jd 11, 17, 18. q Nm 21, 23. ~N.-EX.A, 21, s Am 2, 9. tv. Nm 21, 23-30. uNm 21, 3. — cf. cp. 7, 2. v Cp.429,° 7. LiGD.. 4:0. y cp. 3, 12; 4, 48; Js 12, 2; Jd rr, 26; 4 RS 30,333, 18.27; 2 etc. z Js 13, 9, 16; 2 Rg 24, 5. ass 435%. bv. Gn 32, 22. CW. SS O32 9. acp. 29, 7; Nm 21, 33-35. Divs ses. As cv. Nm 21, 23-26, 34. dNm 21, 35. e3 Rg 4, 13. fw. Co. 7, F°Ps* 134;% ro-T2. LIBER et deinde Og, reges Amorrhaeorum, sibi occurrerent, utrumque debellant DEUTERONOMII (24-3, 11), eorumque possessiones invadunt (12-20); in locum vero 3,7—4,7 Moysi, cui terra cisiordanica interdicta erat, losue sufficitur (21-29). & Cp. 2, 34. Hesebon, disperdentes omnem civitatem %virosque ac mulieres et hcp. 20, 14. parvulos; 7/iumenta autem et spolia urbium diripuimus. 8 Tuli- ee 4, 48; Js 11, 3, 17; 12, 5; _ Ps 41, 7; 88, 13; 132, 3. j cf. cp. 4, 48. Se Rx. Pars, 235 Cn 4683 D227, Lcp. 4, 43; JS 13, 9,16, 17, 21; ti A8i8, 22. ae 12, 56 33, 1h Paws. et: HED. 26315420; ocf. Gn 14, 5. PFs: 23,3850 Beet 4 S088: 26% PAO, 27 ase 2. 20; 25; Me 2 sv. Nm 32, 29, 32-38; Js 13, 8-13. tv. Nm 32,39-42; Js 13, 29-31. uv. VY. 4. uv Nm 32, 41. — cf. 1 Par 2, 22.99 3¢ # Ja-22,'5; 513,11, 13; 2 Reis, 3; 10, 6; 13, 37, 38. y Nm 32, 41. z Nm 32, 39. acf. 2 Rg 24, 5. ONm 2, 24% Fs 125"2! cv. Nm, 34, 11. @ Cp." 4; 49; 38. 3,26: 22, 35. 4 . ev. Gn 14, 3. [Rg 14, 25. ses 4, 493 ' Js°rs south. mat. Ts: sls 32,30; 210 Ys 'f, Fat Hy Nm 32, I, 4. {r2. 4J3 22, 4. jcf. Nm 27, 18. lcp. 1, 30; 20, 4. — v. Ex 14, 14. mcp. 5, 24; II, 2; Par 29; 320 WYVs BX.26, 3E-Ps Bs, S$. 32, 3; I O\CDi 45.22: Ex 3,78; pcf. Js 1,4 qcp. 4, 21. — cf. Nm 20, 12. — Vv. cp. I, 37. fei, 2 Cor 12; 0. SN 2952. 33! 23. — cf. Js 1, 6, 7. vcp. 4, 46; 34, 6. 1] R. in fr. 2 p. D. 4 Qdg. av. Lv 18, 4. fv. Nm 23, 28; 25, 3-9. 61 * ‘cf. Catech. R3 Ike 159,22. cp. 29, 9. ib 28, 28; Ps 110, 10; Pro 1, 7; 9, 10; Ecli 25, 16. Sep.’ 33,7203 2 Re 7, 235° Ps 71] v. Jo 6, 55. [147, 20. 7 Ps 33, as 144, 18; 148, 14. more, CE i JO uy, musque illo in tempore terram de manu duorum regum Amorrhae- orum, qui erant trans Iordanem a torrente Arnon usque ad montem ‘Hermon, 9%quem Sidonii /Sarion vocant et Amorrhaei “Sanir: 10 omnes civitates, quae sitae sunt in /planitie et universam terram Galaad et Basan usque ad ”Selcha et Edrai civitates regni Og in Basan. 11”Solus quippe Og rex Basan restiterat de stirpe °gigantum. Monstratur lectus eius ferreus, qui est in ?Rabbath filiorum Ammon, novem cubitos habens longitudinis et quattuor latitudinis ad mensu- ram cubiti @virilis manus. 12 Terramque possedimus tempore illo “ab Aroér, quae est super ripam torrentis Arnon, usque ad mediam partem montis Galaad; et Scivitates illius dedi Ruben et Gad. 13 *Reliquam autem partem Ga- laad et omnem Basan regni Og tradidi mediae tribui Manasse: 4Yomnem regionem Argob, cunctaque Basan vocatur terra gigantum. 14 vJair filius Manasse possedit omnem regionem Argob usque ad terminos “Gessuri et Machati vocavitque Yex nomine suo Basan Ha- voth Jair, id est villas Iair, usque in praesentem diem. 15 *Machir quoque dedi Galaad. 16 Et tribubus Ruben et %Gad dedi de terra Galaad usque ad torrentem Arnon medium torrentis, et confinium usque ad torrentem Ieboc, °qui est terminus filiorum Ammon, 17 et planitiem solitudinis atque Iordanem et terminos °Cenereth usque ad amare deserti, “quod est salsissimum, ‘ad radices montis Phasga contra orientem. 18 Praecepique vobis in tempore illo dicens: Dominus Deus vester dat vobis terram hanc in hereditatem; Yexpediti praecedite fratres vestros filios Israél omnes viri robusti, 19 absque uxoribus et parvu- _lis atque iumentis. "Novi enim quod plura habeatis pecora, et in urbibus remanere debebunt quas tradidi vobis, 2° ‘donec requiem tribuat Dominus fratribus vestris, sicut vobis tribuit, et possideant ipsi etiam terram, quam daturus est eis trans Iordanem: tunc rever- tetur unusquisque in possessionem suam, quam dedi vobis. 21 jJosue quoque in tempore illo praecepi dicens: Oculi tui viderunt, quae fecit Dominus Deus vester duobus his regibus: sic faciet om- nibus regnis, ad quae transiturus es. 22 Ne timeas eos; ‘Dominus enim Deus vester pugnabit pro vobis. 23 Precatusque sum Dominum in tempore illo dicens: Deus, tu coepisti ostendere servo tuo ”magnitudinem tuam manum- que fortissimam, "neque enim est alius Deus vel in caelo vel in terra, qui possit facere opera tua et comparari fortitudini tuae. 25 Transibo igitur et videbo °terram hanc optimam trans Iordanem et montem istum egregium et ?Libanum. 26 @Iratusque est Dominus mihi propter vos nec exaudivit me, sed dixit mihi: “Sufficit tibi: nequaquam ultra loquaris de hac re ad me. 27 8Ascende cacumen Phasgae et oculos tuos circumfer ad occidentem et ad aquilonem austrumque et orien- tem et adspice; nec ‘enim transibis Iordanem istum. 28 “Praecipe Tosue et corrobora eum atque conforta, quia ipse praecedet populum istum et dividet eis terram, quam visurus es. 29 Mansimusque “in valle contra fanum Phogor. 4 Et nunc, Israél, audi *praecepta et iudicia, quae ego doceo te, ut faciens ea °vivas et ingrediens possideas terram, quam Dominus Deus patrum vestrorum daturus est vobis. 2 “Non addetis ad verbum, quod vobis loquor, nec auferetis ex eo: ¢custodite mandata Domini Dei vestri, quae ego praecipio vobis. 3% ¢Oculi vestri viderunt omnia, quae fecit Dominus contra ‘Beelphegor, quomodo contriverit omnes cultores eius de medio vestri; 4 vos autem, qui adhaeretis Domino Deo vestro, vivitis universi usque in praesentem diem. 5 Scitis quod docuerim vos praecepta atque iustitias: sicut mandavit mihi Domi- nus Deus meus, sic facietis ea in terra, quam possessuri estis; § Yet observabitis et implebitis opere. *"Haec est enim vestra sapientia et intellectus coram populis, ut audientes universa praecepta haec di- cant: En populus sapiens et intelligens, gens magna. 7 ‘Nec est alia natio tam grandis, quae habeat jJdeos appropinquantes sibi, sicut 24 Domine — 140 — eS Altera vero pars huius institutionis continet argumenta, quibus legis obser- vantia commendatur (4,1-40); postque nonnulla de urbibus asyli (41-43), ac- cedit designatio loci et temporis, ubi ea quae ssid acta sunt (44-49). LIBER DEUTERONOMII 4, 8-37 Deus noster adest cunctis obsecrationibus nostris. 8 Quae est enim alia gens sic inclita, ut habeat caeremonias “iustaque iudicia et uni- versam legem, quam ego proponam hodie ante oculos vestros? 9 ‘Custodi igitur temetipsum et “animam tuam sollicite. "Ne obli- viscaris verborum, quae viderunt oculi tui, et ne excidant de corde tuo cunctis diebus vitae tuae. °Docebis ea filios ac nepotes tuos, 104 Pdie in quo stetisti coram Domino Deo tuo in Horeb, quando Dominus locutus est mihi dicens: %Congrega ad me populum, ut audiant sermones meos et “discant timere ‘me omni tempore quo vi- vunt in terra, ‘doceantque filios suos. 11 Et “accessistis ad radices montis, qui Yardebat usque ad caelum; erantque in eo tenebrae et nubes et caligo. 12 *Locutusque est Dominus ad vos de medio ignis. YVocem verborum eius audistis et *formam penitus non vidistis. 13¢Et ostendit vobis pactum suum, quod praecepit ut faceretis, et 2decem verba, “quae scripsit in duabus tabulis lapideis. 14 @Mihique manda- vit in illo tempore, ut docerem vos caeremonias et iudicia, quae fa- cere deberetis in terra quam possessuri estis. 15 eCustodite igitur sollicite animas vestras. fNon vidistis aliquam similitudinem in die, qua locutus est vobis Dominus in Horeb de medio ignis; 16ne forte %decepti "faciatis vobis sculptam simili- tudinem aut ‘imaginem masculi vel feminae, 17 similitudinem omnium iumentorum, quae sunt super terram, vel avium sub caelo volan- tium 18 atque reptilium, quae moventur in terra, sive piscium, gui sub terra morantur in aquis; 19ne forte, elevatis oculis ad caelum, videas /solem: et lunam et omnia astra caeli et errore deceptus adores ea et colas quae creavit Dominus Deus tuus in mi- nisterium cunctis gentibus, quae sub caelo sunt. 29 Vos autem tulit Dominus et eduxit de “fornace ferrea Aegypti, ut haberet ‘populum herediiarium, sicut est in praesenti die. 21 ™Jratusque est Dominus contra me propter sermones vestros et iuravit ut non transirem Jordanem nec ingrederer terram optimam, quam daturus est vobis. 22 Ecce morior in hac humo, ™non transibo Iordanem: vos transibitis et possidebitis °terram egregiam. 2% Cave ne quando obliviscaris pacti Domini Dei tui, quod pepigit tecum, et | Pfacias tibi sculptam similitudinem eorum, quae fieri Dominus prohi- buit: 24%quia Dominus Deus tuus ignis consumens est, Deus “aemulator. 25 Si genueritis filios ac nepotes et morati fueritis in terra Sdecep- tique feceritis vobis aliquam similitudinem ‘patrantes malum coram Domine Deo vestro, ut eum ad iracundiam provocetis, 26“testes invoco hodie caelum et terram, cito perituros vos esse de terra quam, tran- sito Iordane, possessuri estis. Non habitabitis in ea longo tempore, sed delebit vos Dominus 27 atque Ydisperget in omnes gentes, et fremanebitis pauci, in nationibus, ad quas vos ducturus est Domi- nus. 28 Ibique Yservietis diis, qui hominum manu fabricati sunt, ligno et lapidi, “qui non vident nec audiunt nec comedunt nec odorantur. Cumque “quaesieris ibi Dominum Deum tuum, invenies eum; si tamen toto corde quaesieris et tota tribulatione animae tuae. 30 Postquam te invenerint omnia quae praedicta sunt, !novissimo tempore reverteris ad Dominum Deum tuum et audies vocem eius; 31 quia Deus °misericors Dominus Deus tuus est; 2non dimittet te nec omnino delebit neque obliviscetur pacti, in quo iuravit patribus tuis. 32 eInterroga de diebus antiquis, qui fuerunt ante te ex die, quo creavit Deus hominem super terram a summo caelo usque ad sum- mum eius, si facta est aliquando huiuscemodi res, aut unquam co- gnitum est, 33/ut audiret populus vocem Dei loquentis de medio ignis, dsicut tu audisti, et vixisti; %4si fecit Deus ut ingrederetur et tolleret sibi gentem de medio nationum per “tentationes, ‘signa atque portenta, jper pugnam et “robustam manum lextentumque bracchium et _horribiles visiones, iuxta omnia quae fecit pro vobis Dominus Deus vester in Aegypto, videntibus oculis tuis; 35 ””ut scires quoniam Dominus ipse est Deus et “non est alius praeter eum. 36 °De caelo te fecit audire vocem suam, ut doceret te, et in terra ostendit tibi ignem suum maximum et audisti verba illius de medio ignis, 37 quia Pdilexit patres tuos et elegit semen eorum post eos. YEduxitque te k Rm 7, 12. Z vr. i mcf. Pro 4, 23. #.PS.102.° 2.4 ocp. 6, y: Ti,. 195. 32,,46;..Gn 18, 19; Ex i ab As ay iy I 1 By -6; Is 38, 19. p x 19, 9, 16; Heb 12, 18, 19. a@icp. 3%; 12: i-CD. 1402s 29). 50: S$ CD..12,,13 37, 2333 Re: 846; Scns OF 752 1132.19. u Ex 19, 17. © tp §722, 23; Ex 19,283 + 18, 21. — cf. Ex 24, 16, “Vr. 33, 36; CD. 5, 4, 22; Ex 20, ‘1, ‘19. y Ex 20, 22. — cf. 3 Rg 19, 2 vr. 15. fyb 4; 86: Ace + ah. 9, 9, X 34, 38. Ci EX 2443022313, 19- dv. Ex 21-23. é:Vr.. 96; IS: 23, x2; ae Pad ey Catech. id "TH 2, 19. five. it2. gvr. 25. AVI. 233 cp.’ 5, 83: EX 20; 42-— 4 Rm 1, 23: icf. Ac 17, 29. j cp. 17;.3; Jb 21, 26-28. k 3 Rg 8, 51; Jr 11, icp. 9, 29; 32, 93 x 19, 5, 6. mcp. I, 37; 3, 26. "CD. 3, 27. el 3 25. s (all) Heb 12, 29. — cp. 9, 33 Ex 24, 17. -— cf. Ps 88, 47; e to!'r7..'£8 >-26,26;° 305-27, Sph 1, 18; Heb 12, 29. ay i Pa? 8. =v. Ex 20, 5. Svr. 16. tcp: 9; ¥85q@ Rg 17; 27. 4 Se 30: 18, 19; 31, 28, 32, 1; s T*2s0 JPe 2-423 26, 69; Mc v Lv 26, 33, {6,2 x Cp. 28, 62. ¥y cp. 28, 36, 64; Jr 16, 13. Zz fe ¥13; toe ag . 134, 15-17; $4 a * aeick eT Cpe LP a 305.2, 3; Ly 26, 40-423; 2 ar 15, 44.2 Es 15 9: Ps 26, 8, Is 55, 6, 7; Jr 29, 13, 14. cf. Lv 26, "40, 4I. — Gn 49, I. c Ex 34, 6°" 2 “Par. 30;: 93°3°Es 9, 31; by Pe d cp: 31;/6;,.8>> Js’ 2, S* "b Par € CDs. 3207; ‘Jb 8, 8. [28, 20. ae 3 20%) Ch. $.°2450207%, x 19, 21. — cf. Gn 32, ses 24, 113 33, 20, 23; a 7 22°23 5 E35 22: Lies Ex 20, I0. Cp.FF193429;3- icp. 26, 8; Ex 7, 3; Jr 32, 21. jv. Ex 15, 3-10. CD. 7,82 II, 25 l Ex 6, 6; Jr 32, m cf. Ex’ 10, 2. nN n (ail) Mr 12, 32.— vr. 39; cp. 32, °395 t Rg 2, a: 2 Rg 22, se 18, 7233 46, 9. 37h ® Catech. R T \EI: o Ex 19, 9, tof ¥ ‘Es 9, 13. p Io, 15. abs +s 21; 33, 14. — cf. Is ‘at bay ta. — a LIBER DEUTERONOMII 4, 38 —5, 22 2. Repetitio, explicatio et veluti amplificatio legum divinarum (5, 1-26, 19). Praemissa decalogi promulgatione (5, 1-21), Moyses veluti Dei internuntius et interpres (22-33), primum explanans praeceptum docet quomodo rcp. 7, 1; 11, 23; Ex 23, 27, 28; 34, 24. — V. Cp. 9, I-5. $3825 27593 Reis) 23% 2 eae fv. vr. 35. Pee Ec. CES WIN..22%''3%. vcp. 5, 16; 6,2, 35 ars ae 12, 25, 28; 22, 7. — cf. ro 3, 25°70, 275 Ecli23% 38. *% cp. 19, 2-13; Nm 35, 6-29. y Js 20, 8; 2k 36; 1 Par 6, 78. SV. Cbs 4,310; a Js 20, 8; 21, es 3 Rg 4, 13; 21, 3-24; 8, 28; 9, I, 45 iE4 sei Par . 80 etc. 6 Js.20;'8; 21, 277. 4-Par 6571. Cccp. 3, 29. dcp. 1, 4; Nm 21, 14. ECD. 353, 4; Nm at, 33; $5. fv. cp. 2, 36. i. Cp. 30> Ps 132, 3; Ecli Vv. Cp. 3, 9. 24,17. iv. cp. 3, 17. jcp. 3, 17. 2-5] cf. Catech. R. Ill 1, 11. a cp. 4, 23; cp. 29, 1; Ex 19, 5 b cf. Heb. 8, 9. ccf. cp. 29, 15 G.CLCDs:34, 10% ‘Ex 33;-a8% 14, 14; Jd 6, 22. é vr. 22; Ex 19, 18. f Ex 20, 21. — cf. Gal 3, 19. ccs 19, 16; 20, 18; 24, 2 6] v. Cp. 20, 5. Nm icp. 11, 16, 28; Ps 80, 10. ng? 27, 15; Lv 26, 1. — cf. Ps gr ¢ * Citak Rs [1939 3332.33: lcp. one 70;6:: Jr 32; 28; m Lv 19, 12; Mt 5, 33. 12] * Catech. R. III 4, 2, 10. n Gn 2, 2; Ex 16, 29, 30; Heb 4, 4. — v. Ex 20, 8. act.- Ex 23, 12, 15] * Catech. R. III 4, 14. pcp. 15, 15; 16, 12; 24,18, 22. qv. Cp. 4 ,34. 16] * Catech. III 5, 16. bh Bt oi a 05,2455 Mrs7, pe SV. cp. $ ( Call) Mt a 21, 29; Le r8;. 205 C2 aa, 21] * cf. Conc. Tr. s. 14 can.-7. uMt 5, 28; Rm 7, 7 praecedens in virtute sua magna ex Aegypto, 387ut deleret nationes maximas et fortiores te in introitu tuo, et introduceret te daretque tibi terram earum in possessionem, sicut cernis in praesenti die. 39 Scito ergo hodie et cogitato in corde tuo, quod *Dominus ipse sit Deus in caelo sursum et in terra deorsum et non ‘sit alius. 40 4“Cu- stodi praecepta eius atque mandata, quae ego praecipio tibi, “ut bene sit tibi et filiis tuis post te et permaneas multo tempore super terram, quam Dominus Deus tuus daturus est tibi. 41 “Tunc separavit Moyses tres civitates trans Iordanem ad orien- talem plagam, 4? ut confugiat ad eas qui occiderit nolens proximum suum, nec sibi fuerit inimicus ante unum et alterum diem, et ad harum aliquam urbium possit evadere: 43 YBosor in solitudine, *quae sita est in terra campestri de tribu Ruben, et ?Ramoth in Galaad, quae est in tribu Gad, et “Golan in Basan, quae est in tribu Manasse. 44 Ista est lex, quam proposuit Moyses coram filiis Israél; 45 et haec testimonia et caeremoniae atque iudicia, quae locutus est ad filios Israél, quando egressi sunt de Aegypto, 46 trans lordanem, Cin valle, contra fanum Phogor, in terra Sehon regis amorrhaei, qui habi- tavit in Hesebon, ¢quem percussit Moyses. Filii quoque Israél egressi ex Aegypto 47 possederunt terram eius et terram ¢Og regis Basan, duorum regum amorrhaeorum, qui erant trans Iordanem ad solis ortum, 48/ab Aroér, quae sita est super ripam torrentis Arnon, usque ad montem J9Sion, qui est et “Hermon, 49 omnem planitiem trans Iordanem ad orientalem plagam usque ‘ad mare solitudinis et usque ad Jradices montis Phasga. Vocavitque Moyses omnem Israélem et dixit ad eum: Audi, Israél, caeremonias atque iudicia, quae ego loquor in auribus vestris ho- die: discite ea et opere co naplete 2 4Dominus Deus noster pepigit no- biscum foedus in Horeb. % Non cum patribus nostris biniit pactum, sed “nobiscum qui impraesentiarum sumus et vivimus. 4 @Facie ad fa- ciem locutus est nobis in monte de medio ignis. 5/Ego sequester et medius fui inter Dominum et vos in tempore illo, ut adnuntiarem vobis aa ae eius; 2timuistis enim ignem et non ascendistis in montem, et ait: 6Ego Dominus Deus tuus, qui eduxi te de terra Aegypti, de domo servitutis. 7/Non habebis deos alienos in conspectu meo. 8iNon facies tibi sculptile nec similitudinem omnium quae in caelo sunt desuper et quae in terra deorsum et quae versantur in aquis sub terra. 9*Non adorabis ea et non coles; ego enim sum Dominus Deus tuus, Deus aemulator, reddens iniquitatem patrum super filios in tertiam et quartam generationem, his qui oderunt me 1% et faciens misericordiam in ‘multa milia diligentibus me et custodientibus prae- cepta mea. 11™Non usurpabis nomen Domini Dei tui frustra, quia non erit impunitus qui super re vana nomen eius adsumpserit. 12 Observa diem sabbati ut sanctifices eum, sicut praecepit tibi Dominus Deus tuus. 1% Sex diebus operaberis et facies omnia opera tua. 14”Septimus dies sabbati est, id est requies Domini Dei tui. Non facies in eo quidquam operis tu et filius tuus et filia, servus et ancilla et bos et asinus et omne iumentum tuum et peregrinus, qui est intra portas tuas; ut requiescat °servus tuus et ancilla tua sicut et tu. 15 ?Memento quod et ipse servieris in Aegypto, et eduxerit te inde Dominus Deus tuus Zin manu forti et bracchio extento. Idcirco praecepit tibi ut observares diem sabbati. 16rHonora patrem tuum et matrem, sicut praecepit tibi Dominus Deus tuus, ut longo vivas tempore, ‘et bene sit tibi in terra, quam Dominus Deus tuus daturus est tibi. 17 ‘Non occides 18 neque moechaberis 19 furtumque non facies 20 nec loqueris contra proximum tuum falsum testimonium. 21 uNon concupisces uxorem proximi tui, non domum, non agrum, non servum, non ancillam, non bovem, non asinum et universa quae illius sunt. 22Haec verba locutus est Dominus ad omnem multitudinem vestram — 142 — diligendus et timendus sit Deus et quomodo ei serviendum (6, 1-13); custoaiat nempe quisque divina mandata (14-25) caieit ab idololatria et a qualibet ‘consuetudine Chananaeorum, qui, ne seductores fiant, LIBER DEUTERONOMII 5, 23 — 6, 20 Yin monte de medio ignis et nubis et caliginis voce magna nihil addens amplius et “scripsit ea in duabus tabulis lapideis, quas tra- didit mihi. 23 Vos autem, Ypostquam audistis vocem de medio tene- brarum et montem ardere vidistis, accessistis ad me omnes principes tribuum et maiores natu atque dixistis: 24 Ecce ostendit nobis Do- minus Deus noster maiestatem et *magnitudinem suam; ¢vocem eius audivimus de medio ignis et probavimus hodie, quod, “loquente Deo cum homine, vixerit homo. 25Cur ego moriemur, et devorabit nos ignis hic maximus? Si enim audierimus ultra vocem Domini Dei nostri, moriemur. 26 Quid est omnis caro, ut audiat vocem 4@Dei viventis, qui de medio ignis loquitur, sicut nos audivimus, et possit vivere? 27 Tu magis accede et audi cuncta quae dixerit Dominus Deus noster tibi “loquerisque ad nos, et nos audientes faciemus ea. 8 Quod cum audisset Dominus, ait ad me: Audivi vocem verbo- rum populi huius, quae locuti sunt tibi: ‘bene omnia sunt locuti. 29 9Quis det talem eos habere mentem, ut timeant me et custodiant universa mandata mea in omni tempore, “ut bene sit eis et filiis eorum in sempiternum? 39 Vade et dic eis: Revertimini in tentoria vestra; 31 tu vero hic sta mecum, et ‘loquar tibi omnia mandata mea et caeremonias atque iudicia, quae docebis eos, ut faciant ea in terra, quam dabo illis in possessionem. 32 jCustodite igitur et facite, quae praecepit Dominus Deus vobis; knon declinabitis neque ad dexteram neque ad sinistram; 33 ‘sed per viam, quam praecepit Dominus Deus vester, ambulabitis, ut viva- tis, et "bene sit vobis et protelentur dies in terra possessionis vestrae. 6 a@Haec sunt praecepta et caeremoniae atque iudicia, quae manda- vit Dominus Deus vester, ut docerem vos, et faciatis ea in terra ad quam transgredimini possidendam; 2 °ut timeas Dominum Deum tuum et custodias omnia mandata et praecepta eius, quae ego prae- cipio tibi et filiis ac nepotibus tuis cunctis diebus vitae tuae, Cut prolongentur dies tui. 3 Audi, Israél, et observa, ut facias quae prae- cepit tibi Dominus, et bene sit tibi, et multipliceris amplius, “sicut pollicitus est Dominus Deus patrum tuorum tibi terram lacte et melle manantem. 4 Audi, Israél: (Dominus Deus noster Dominus unus est. 5 /Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex tota fortitudine tua. 6 9Eruntque verba haec, quae ego praecipio tibi hodie, in corde tuo, 7et "narrabis ea filiis tuis et meditaberis in eis sedens in domo tua et ambulans in itinere, dormiens atque consurgens, 8 et ligabis ea quasi signum in manu tua, eruntque et movebuntur inter oculos tuos, 9 Jscribesque ea in limine et ostiis domus tuae. . 10 Cumque introduxerit te Dominus Deus tuus in terram, pro qua iuravit patribus tuis Abraham, Isaac et Iacob, et dederit tibi civi- tates magnas et optimas, “quas non aedificasti; 11 domos plenas cunctarum opum, quas non exstruxisti; cisternas, quas non fodisti, vineta et oliveta, quae non plantasti, 12 et ‘comederis et saturatus fueris; 13 "cave diligenter ne obliviscaris Domini, qui eduxit te de terra Aegypti, de domo servitutis. “Dominum Deum tuum timebis et illi soli servies ac °per nomen illius iurabis. 14 PNon ibitis post deos alienos %cunctarum gentium, quae in cir- cuitu vestro sunt; 15 quoniam "Deus aemulator *Dominus Deus tuus in medio tui, ‘nequando irascatur furor Domini Dei tui contra te et auferat te de superficie terrae. 16uNon tentabis Dominum Deum tuum, Ysicut tentasti in loco tentationis. 17 Custodi praecepta Domini Dei tui ac testimonia et caeremonias, quas praecepit tibi, 18 et ¥fac quod placitum est et bonum in con- spectu Domini, ut bene sit tibi, et ingressus possideas terram opti- mam, de qua juravit Dominus patribus tuis, 19 ut *deleret omnes inimicos tuos coram te, sicut locutus est. 20 ¢Cumque interrogaverit te filius tuus cras dicens: Quid sibi vo- lunt testimonia haec et caeremoniae atque iudicia, quae praecepit DWV y CPr-4} 21. x cid, Ona; Bx-24f502 ¢ Bt, VNatCPin 45 T2s [18. 24)°0: Ex 10; 14, TS. ZV. CDP. 3, 24. a Ex 19, 19. bv. cp. 4, 33. ccp. 18, 16. d Js 3, 10; Ps 41, 3; Mt 16, 16. ev. Ex 20, 19. {CDi oh Sys 17: & cD. 32, 29 Ps 80, a Bs 48, cp. 29 Nm tt, ie Mt 23; 3% Le’ 19, 42. hv. cp. 4, 40. i Gal 3, 19. jcp. 4, 2. kcp. 17, 20; 28, 14; Js 1, 7; 23,6; 4 Rg 22, 2; Pro 4, 27; Js 30, 21. l cp. 10, 12; Bo 16; Ps 80, 15; if 7, 23; Bar 3, 13.— cl. Le MV. CD. 4, 40. 1,6 acp. 4, 1; 5, 31; 12, I. ye 55 Ane 10, 12} 203 8. 23-7; 1; 1 Bor12, 13. c cp. 4, 40; "3 Rg 3, 14; Ps 20, 90, 16. cee » ui 22, 17% °265°4;' 28, 13. e (all) M ty nig 29. — cf. Ps 85, 10; Js 37 16; Zc 14, 9; Jo 17, 3; 1 Cor z 4] Wiech: R 5] nee Casech: Hire ate F, Ft des 76 Mi. Bar a PioV f (ally ut 22, 37; Mr 12, 30; Le 10, 27. -— ‘ep. 10, 12; II, 13. — cf. 4 $5 29) 25% Ecli 65.27; 7, 31-3 & cp. 1%; 18: 32, Sats P$.26 2375 ro 3, 3; 7, 33 Is 51,7; Jt I, 33. h n 18, 19. — V.- Cp. 4, 9. ‘ = 18; Pro 7, 3. — v. Ex 13, 4; jcp. 11, 20. — cf. Is 57, 8. aie 13. — cf. Js 11, 13; 2 Es 2 25; Ps 104, 44. ‘chat en eee R. Ill 3, 15. — v. CD. 5, 6. mn 8, ei ro 30, 8, 9. n (all) Mt 4; eg Le 4; 8. — cp. 10, 20; ks 3 Ocp. 10, 20; ae 2% Bs 62, Ld} Is 45,23; Cane: ng es 16. pcp. “ 19; 714-16; 28; £33.34, 3; 28, 14; Jr 25, 6 qgcp. 13, 7. rv. Ex 20, 5. pie Pat 7,4; 11, 1 ub 1 balls Mt 4, 7; Te 4,512 v Cp. 9, 22; 33, 8; Ps 94, 8. — cf. 1 Cor 10, 9. — v. Ex 17, x cp. 11, 22; Ps 118, 4. [2-7. y V..ep.i12, 25. z Ex 23, 27-30; Nm 33, 52, 53. @Ex 12, 2631 13,: 40 — cf. Ps 43, 2 Ps 102, 2. — cf. — 143 — LIBER radicitus delendi sunt (7, 1-10). Quo pacto et ubertas benedictionum et DEUTERONOMII contra hostes secura tutela et victoria obtinebitur (11-26): liberalitas 6, 21 — 7, 25 enim Dei, quae tanta fuit in deserto (8, 1-6), numquam deficiet bcf. Ex 20, 2. Dominus Deus noster nobis? 2! dices ei: c Ps 134, 9. — V. CD. 4, 34. avr: 2, 753. ECD. 45° 15-3) TE BOS Sst es 7. — cf. Lv 18, 5; Ps 40, fe. 24s 13. @ cp. 31, 3; FS 43, 3, 4 OVS Ex :23,°233 @35°% Cccp. 4, 38; 9, I; Il, 23. dvr. '23*CDs Sa. 1A, écp. 20, 17 x. 22,'°20° Lv 27, 29; Nm 21, 2, 3; Js 10, 15°37 “etc. De on 33 323 34, 28: g (all) 3 Rg 11, 1. — Ex 34, 15, 16, hep. 6, 15. icf. cp. 4, 26; 28, 20. SCD2 225535 16, 21; Ex 23, 24. vr. 25. | aS X 34, 13 Kop 8847 2326 pa8% 28o9 sc kx 103/63 :.89 5.325 Is 62, r2p Ir 2, x Am $, 234 220R58; 375 6] ‘* aj Pateck, R. III 1, 12. * 10, 15; Is 43, 4; 63, 93 rts 3) 33 Os I05.222Ml x} 2; Ep pag 32) ; Ds 104, 9-11; Le Seal Tt Catech, R. III 2, 30. ate 7:5. Cord, 9; 2O;aT3s or Th ty aS ik I =, 2 3, 3; Tm 2, 13; feb ,3-— ch. 2 Ft:320. ae. 10, 13. 12-16] cp. 28, 1-14; Lv 26, s Ex 23, 22-31. [3-13. t:Ps 104358,503, Lbe-t,: S55 72% ucf. Jo ‘* 21. Cp. 30, 9. ; x Ex ‘23,.2 ~ — cf. Ecli 42, 10; 1244 22 aS are PO, STE a3 = 27, 60; Ex 9, 14; 15, 26. zvr. 2. — cf. Nm 13, 33; Ps 13, 4. OCD; 235: 83 \20,53: 350818 25, 12. b vr. 25; cp. 12,803 j 8,27. c. Ex 2328-301 33, a) 15; Nm II, 20; 14, j Ex 23, 29, 30. Rvr. 2. LJs 10, 24, 42; 11, 12. —v. Js mv. Cp. 9, 14. [12, I. abe Ay 25° oO )S= i i183 30;3 8; 23> 9: 9; Jdt 14, 17. PP % akc sh LT FO EL: ovr 5; Cp. 12. iy — cf. Ex 32. 20; I ar 14, 12. pols Js 7, 1, 203 22 Mc. £2,540. bServi eramus Pharaonis in Aegypto, et eduxit nos Dominus de Aegypto in manu forti 22 ¢fe- citque signa atque prodigia magna et pessima in Aegypto countra Pharaonem et omnem domum illius in conspectu nostro 23 et eduxit nos inde, ut introductis daret terram super qua iuravit patribus no- stris. 24Praecepitque nobis Dominus, ut faciamus omnia legitima haec et 4timeamus Dominum Deum nostrum, “ut bene sit nobis cunctis diebus vitae nostrae, sicut est hodie. 25/Eritque nostri misericors, si custodierimus et fecerimus omnia praecepta eius coram Domino Deo nostro, sicut mandavit nobis. Cum introduxerit te *Dominus Deus tuus in terram, quam pos- sessurus ingrederis, et deleverit gentes multas coram te, ?He- thaeum et Gergesaeum et Amorrhaeum, Chananaeum et Pherezaeum et Hevaeum et Iebusaeum, septem gentes “multo maioris numeri quam tu es et robustiores te, 2 %tradideritque eas Dominus Deus tuus tibi, “percuties eas usque ad internecionem. TNon inibis cum eis foedus nec misereberis earum 3 9neque so- ciabis cum eis coniugia. Filiam tuam non dabis filio eius nec filiam illius accipies filio tuo; 4 quia seducet filium tuum, ne sequatur me et ut magis serviat diis alienis, “irasceturque furor Domini et delebit te ‘cito. 5 Quin potius haec facietis eis: Jaras eorum subvertite et confrin- gite statuas lucosque succidite et sculptilia “comburite; § ‘quia po- pulus sanctus es Domino Deo tuo. Te elegit Dominus Deus tuus, ut sis ei populus peculiaris de cunctis populis qui sunt super terram. 7. Non quia cunctas gentes numero vincebatis, vobis iunctus est Do- minus et elegit vos, cum omnibus sitis populis pauciores; 8 sed “quia dilexit vos Dominus et “custodivit iuramentum, quod iuravit patribus vestris, eduxitque vos in manu forti et redemit de domo servitutis, de manu Pharaonis regis Aegypti. 9 Et scies quia Dominus Deus tuus ipse est Deus fortis et °fidelis, ?custodiens pactum et misericordiam diligentibus se et his qui custodiunt praecepta eius in mille genera- tiones 1% et @reddens odientibus se statim, ita ut disperdat eos et ultra non differat protinus eis restituens quod merentur. 11’Custodi ergo praecepta et caeremonias atque iudicia, quae ego mando tibi hodie ut tacias. 12 sSi, postquam audieris haec iudicia, custodieris ea et feceris, custodiet et Dominus Deus tuus *‘pactum tibi et misericordiam, quam iuravit patribus tuis, 13 et “diliget te ac multiplicabit Ybenedicetque fructui ventris tui et fructui terrae tuae, frumento tuo atque vinde- miae, oleo et armentis, gregibus ovium tuarum super terram pro qua iuravit patribus tuis ut daret eam tibi: 14 benedictus eris inter omnes populos; “non erit apud te sterilis utriusque sexus, tam in homini- bus quam in gregibus tuis; 15 auferet Dominus a te omnem lan- guorem, et Yinfirmitates Aegypti pessimas, quas novisti, non inferet tibi, sed cunctis hostibus tuis. 16 2Devorabis omnes populos, quos Dominus Deus tuus daturus est tibi. 4Non parcet eis oculus tuus nec servies diis eorum, ne sint in ruinam tui. 17 Si dixeris in corde tuo: °Plures sunt gentes istae quam ego; quomodo potero delere eas? . 18 4Noli metuere, sed @recordare quae fecerit Dominus Deus tuus Pharaoni et cunctis Aegyptiis, 19 pnlagas maximas, quas viderunt oculi tui, et /signa atque portenta manumque robustam et extentum bracchium, ut educeret te Dominus Deus tuus. Sic faciet cunctis populis, quos metuis. 20 Insuper et Ycrabrones mittet Dominus Deus tuus in eos, donec deleat omnes atque disperdat qui te fugerint et latere potuerint. 21 Non timebis eos, quia ”“Dominus Deus tuus in medio tui est ‘Deus magnus et terri- bilis; 22 Jipse consumet nationes has in conspectu tuo paulatim atque per partes. Non poteris eas delere pariter, ne forte multiplicentur contra te bestiae terrae. 23 *Dabitque eos Dominus Deus tuus in con- spectu tuo, et interficiet illos donec penitus deleantur. 24 'Tradetque reges eorum in manus tuas; et “disperdes nomina eorum sub caelo: “nullus poterit resistere tibi, donec conteras eos. 25 Sculptilia eorum °igne combures; non ?concupisces argentum et aurum, de quibus — 144 — dummodo ipse semper habeatur quasi unicus gratiarum et virtutis fons (11-20). Ne igitur propriis meritis adscribant res prosperas sibi obventuras et testamentum (9, 1-10), memores sint contumaciae LIBER DEUTERONOMII 7, 26 gies | 9, 6 facta sunt, neque adsumes ex eis tibi quidquam, 2ne offendas, prop- terea quia abominatio est Domini Dei tui. 26 Nec inferes quippiam ex idoio in domum tuam ‘ne fias anathema, sicut et illud est. Quasi spurcitiam detestaberis et velut inquinamentum ac sordes abomina- tioni habebis, ‘quia anathema est. Omne mandatum, quod ego praecipio tibi hodie, cave diligenter ut tacias, ut possitis vivere et multiplicemini, ingressique possi- deatis terram, pro qua iuravit Dominus patribus vestris. 2 Et recor- daberis cuncti itineris, per quod adduxit te Dominus Deus tuus !qua- draginta annis per desertum, ut adfligeret te atque °tentaret, et 2nota fierent quae in tuo animo versabantur, “utrum custodires mandata illius an non. 3 fAdflixit te penuria et 9dedit tibi cibum manna, quod ignorabas tu et patres tui, ut ostenderet tibi quod non “in solo pane vivat homo sed in omni verbo, quod egreditur de ore Dei. 4‘Vestimentum tuum, quo operiebaris, nequaquam vetustate defe- cit, et pes tuus non est subtritus: en quadragesimus annus est. 5 Ut recogites in corde tuo quia, Jsicut erudit fillum suum homo, sic Do- minus Deus tuus erudivit te, ut custodias mandata Domini Dei tui et ambules in viis eius et timeas eum. 7 Dominus enim Deus tuus introducet te in terram bonam, “terram rivorum aquarumque et fontium, in cuius campis et montibus erum- punt fluviorum abyssi, 8terram frumenti, hordei ac ™vinearum, in qua ficus et malogranata et oliveta nascuntur, terram olei ac mellis, 9ubi absque ulla penuria comedes panem tuum et rerum omnium abundantia pertrueris, cuius lapides ferrum sunt et de montibus eius aeris metalla fodiuntur; 1 ut, cum comederis et satiatus fueris, bene- dicas Domino Deo tuo pro terra optima, quam dedit tibi. 11 Observa et cave ne quando obliviscaris Domini Dei tui et negligas mandata eius atque iudicia et caeremonias, quas ego praecipio tibi hodie; 12 "ne, postquam comederis et satiatus fueris, domos pulchras aedificaveris et habitaveris in eis 13 habuerisque armenta boum et ovium greges, argenti et auri cunctarumque rerum copiam, 14¢elevetur cor tuum, et ?non reminiscaris Domini Dei tui, qui eduxit te de terra Aegypti, de domo servitutis, 15 et ductor tuus fuit in %solitudine ma- gna atque terribili, “in qua erat serpens flatu adurens et scorpio ac dipsas et nullae omnino aquae, ‘qui eduxit rivos de petra durissima 16 et ‘cibavit te manna in solitudine, quod nescierunt patres tui. Et, postquam acflixit ac probavit, “ad extremum misertus est tui, 17 Une diceres in corde tuo: Fortitudo mea et robur manus meae haec mihi omnia praestiterunt; 1%sed recorderis Domini Dei tui, “quod ipse vires tibi praebuerit, ut Yimpleret pactum suum, super quo iu- ravit patribus tuis, sicut praesens indicat dies. 19 Sin autem oblitus Domini Dei tui secutus fueris deos alienos, coluerisque illos et ado- raveris, *ecce nunc praedico tibi quod omnino dispereas. 2 Sicut gentes, quas delevit Dominus in introitu tuo, “ita et vos peribitis, si inoboedientes fueritis voci Domini Dei vestri. Audi, Israél: ¢Tu trangredieris hodie Iordanem, ut possideas nationes “maximas et fortiores te, “civitates ingentes et ad caelum usque muratas, 2 %populum magnum atque sublimem, @filios Enacim. fquos ipse vidisti et audisti, quibus nullus potest ex adverso resistere. 3 Scies ergo hodie, quod Dominus Deus tuus Yipse transibit ante te hignis devorans atque consumens, ‘qui conterat eos et deleat atque disperdat ante faciem tuam velociter, sicut locutus est tibi. 4jNe dicas in corde tuo, cum deleverit eos Dominus Deus tuus in conspectu tuo: Propter iustitiam meam introduxit me Dominus, ut ‘terram hanc possiderem, cum “propter impietates suas istae deletae sint nationes. 5’Neque enim propter iustitias tuas et aequitatem cordis tui ingredieris ut possideas terras earum, sed quia illae egerunt impie, introéunte te, deletae sunt, et ut compleret ™verbum suum Dominus, quod sub iuramento pollicitus est patribus tuis, Abraham, Isaac et | Iacob. 6 Scito ergo, quod non propter iustitias tuas Dominus Deus tuus dederit tibi terram hanc optimam in possessionem, cum “duris- simae cervicis sis populus. qv. vr. 16. rci, Js: 6,273; 75 Tz+132 $cp. 13, 17; Lv 27, 28; Js 6, 17, 18; 7,1.— cf. Mic 4, 13. G@CD.-45 15925, 32533355 051.2, 33 Sep. 3, 35-95-77:529;:5; Am.2, 10 € VEe £6! Eps Ish. Rex Th. 25; 23123%, Ck. Tb ra 33: ap 3, 5. é@ cf.<2a;- Par 33, 3% 6 cf. Bx 16,514; “Jd3, 4: f EEX? £6,233: h (all) Mt 4, 4; Le 4, 4. — cf. ro 9, 5; Sap 16, 26; Jr 15, , 16; Am 8, 11. tcp. 29, 5; 2. Es 9, 21. FID $4.7; PS 93,112; : Pro: 3, 12; Heb 12, 5, 6. — cf. cp. I, 31; 2 Rg 7, 14; Pro 29, 473: Os#10,-10; Ap: 3, 19. Rep; 15, Fost a: mcf. Nm 20, 5. #8 CD. Of TT, 125°28; 473°325°153 Pro 30, 9; Os 13,,.0. @.ci...4,Cor'4;. 7. OPS 995 21; e8O5, 215 ¢, % CD. 1," 19. r Ex 16,35; Nm 21,6; Is 30,6. sEx 17, 6; Nm 20, 9-11; Ps 77> 15; 113, 8; Sap 11, 4. — CE LCH. 132.13. fv. vr. 3. ucf. Jr 24, 5-7; Heb 12, 11. cf} Gp. <0); 47 32, 273. 1S to; 13-15. % Cf. ‘Proi10,°22; Os.2, 8. ycp. 4, 31; 7, 8, 12. — cf. cp. 4, 26; 23 Rg 9, 7. [30, 18. acf. Dn 9g, 11, 12. @CPh).IF,) 303; 02; Ost Js, BI hv. CD. 4, 24. icf. cp. 7, 24; Ex 23, 29-31. 4 Cle CDs 85. 175-15 -£0; (13-35; Rk cp. 18, 12; Gn 15;16; Lv 78, 24, 25; 20, 23. — cf. cp. 20. beck: Dt35 5. i [18. mv. Gn 50, 23. #% Cp. 10, 16; :Ex '32,,.9,etc. (10) — 145 — LIBER DEUTERONOMII 9, » — 10, 6 patrum in monte Horeb (11-24) et in tota peregrinatione (22-29), nec- non omnium beneficiorum, quae, prout renovatum foedus, validae Moysi deprecationi debentur (10, 1-11). Tantam ergo bonitatem amore in Deum Ovr. 24; cp. 31, 27. — cf. Ex 14, II; 15, 24; 16, 2; 17, 2; M-I%;:4% TA} 24v31, 141 1220 Bis 2Ei75 312 Ss. de pv. Ex 32, 4; Ps 105, 19 OX 24,01 23.2136 T35X. 2A, 18; 34, 28. Rg 19, 8; Mt 4, 2 Sei 21, — cf. 3 ee ene oe [2 ECDs AS 43.033 10; 4; 185.3605. x 19, 17 WX 225° 9 ioe P-Cl., Cp, 41.20, Jd 2, ALX-32559. y Ex 32;°10 ZCD. 7, 24; 25, 19; 29, 20; Ex a Nm 14, 12. [17, 14. b. cp A; FBR 5,235. x 29, -28. CBX. 32,505. ad: EX’ 325.19. Ci ED: 39. 205550 2, TH f Ex 34, 28. — cf. Ps 105, 23. £ vr. 9; Cp. 10, Io. hcp. 4, 25. i Heb 12, 21. *:CD.-10;. TO: Ex 32, 14; 33,17. Rk Ex 32, 20. i Nm 11, 1-3. * -PS*tOS,°245-25- Ny Oy Cp. "31, 27. — v. Ps 77, 8. $V. EX 32 pt Iel Ze t Nm 14, 14-16. & CD. 4, 20; 13) Be 3 Rg 8, 51; 2, Ss is $93; 14. — Cf nPS 94,7 : Viv. 10x 6,,6: Ps 76, 56, aEX 34; %,'2. Bux *25; TO, € Bei3 251.20. d Ex 25, 16. Ci x1 39. i f Ex 34, 4. ae 34, Bx 70, 71h iv. cp. “iy 10. j Ex 34, 29. k Ex 40, 20. ESR G SPO: m ci. Nm. 33,’ 31. ncf. Nm 20, 28; 33, 38. 7 Memento et ne obliviscaris quomodo ad iracundiam provocaveris Dominum Deum tuum in solitudine. °9Ex eo die, quo egressus es ex Aegypto, usque ad locum istum semper adversum Dominum conten- disti. 8 Nam et in Horeb provocasti eum, et iratus delere te voluit, 9 dquando ascendi in montem, ut acciperem tabulas lapideas, tabulas pacti quod pepigit vobiscum Dominus; et perseveravi in monte “qua- draginta diebus ac noctibus panem non comedens et aquam non bibens. 10 *Deditque mihi Dominus duas tabulas lapideas scriptas di- gito Dei et continentes omnia verba, quae vobis locutus est in monte de medio ignis, ‘quando contio populi congregata est. 11 Cumque transissent quadraginta dies et totidem noctes, dedit mihi Dominus duas tabulas lapideas, tabulas foederis, 12 dixitque mihi: “Surge et descende hinc cito, quia populus tuus, quem edu- xisti de Aegypto, deseruerunt “velociter viam, quam demonstrasti eis, feceruntque sibi conflatile. 13 “Rursumque ait Dominus ad me: Cerno quod populus iste durae cervicis sit: 14 ¥dimitte me ut conteram eum et *deleam nomen eius de sub caelo et %constituam te super gentem, 4 hac maior et fortior sit. 15 Cumque de monte Yardente “descenderem et duas tabulas foe- deris utraque tenerem manu _ 16 ¢vidissemque vos peccasse Domino Deo vestro et fecisse vobis vitulum conflatilem ac @deseruisse velo- citer viam eius, quam vobis ostenderat, 17 proieci tabulas de manibus meis confregique eas in conspectu vestro. 18 Et /procidi ante Dominum Jsicut prius, quadraginta diebus et noctibus panem non comedens et aquam non bibens propter omnia peccata vestra, hquae gessistis contra Dominum et eum ad iracundiam provccastis; 19 ‘timui enim indignationem et iram illius, qua adver- a vos concitatus delere vos voluit. /Et exaudivit me Dominus etiam ac vice. 20 Adversum Aaron quoque vehementer iratus voluit eum conte- rere; et pro illo similiter deprecatus sum. 21 36° 34, 26. m Lv 27, 30. — v. Nm 18, 21. %.CD.° 125.9; 28; 0L5,.20. 72,20, 4, 10; T2, 27; o cp. pcp. q cp. 17, 19. fv. Cp. 12, 12, 19. sv. Nm 18, 20. tcp. 26, 12-15. — cf Tb 1, 7; Am 4, 4. UCD. £5,°102 24, I0;-S 20, 3, 3: £10 24; 233. 20, 19. 32, 9; MI 3, Io. acp. 31, 10; 2 Es 10, 31.—cf. vr. 12; Ex 23, 10, 11; Lv 25, 2-4. de medio tui et averterunt habitatores urbis suae atque dixerunt: Eamus et serviamus diis alienis, quos ignoratis ; 14 vquaere sollicite et, diligenter rei veritate perspecta, si inveneris certum esse quod dicitur et abominationem hanc opere perpetratam, 15 statim percuties habitatores urbis illius in ore gladii et delebis eam ac omnia quae in illa sunt usque ad pecora. 16 Quidquid etiam supellectilis fuerit congregabis in medio platearum eius et “cum ipsa civitate succendes, ita ut universa consumas Domino Deo tuo et sit ¥tumulus sempiter- nus. Non aedificabitur amplius, 17 et *non adhaerebit de illo anathe- mate quidquam in manu tua, ut %avertatur Dominus ab ira furoris sui et misereatur tui multiplicetque te, °sicut iuravit patribus tuis, 18 quando audieris vocem Domini Dei tui “custodiens omnia praecepta eius, quae ego praecipio tibi hodie, ut facias quod placitum est in conspectu Domini Dei tui. ib. 4 4Filii estote Domini Dei vestri: ®non vos incidetis nec °facietis calvitium super mortuo, 2 4quoniam populus sanctus es Domino Deo tuo, et te elegit ut sis ei in populum peculiarem de cunctis gentibus, quae sunt super terram. 3 ¢Ne comedatis quae immunda sunt. 4 Hoc est animal quod co- medere debetis:bovem et ovem et capram, 5/cervum et capream, bubalum, tragelaphum, pygargum, orygem, camelopardalum. 6 Omne animal, quod in duas partes findit ungulam et ruminat, comedetis; 7de his autem, quae ruminant et ungulam non findunt, comedere non debetis, ut camelum, leporem, %choerogryllum: nace quia rumin- nant et non dividunt ungulam, immunda erunt vobis. 8 Sus quoque, quoniam dividit ungulam et non ruminat, immunda erit. Carnibus eorum non vescemini et “cadavera non tangetis. 9 Haec comedetis ex omnibus quae morantur in aquis: quae habent pinnulas et squamas comedite, 19 quae absque pinnulis et squamis sunt ne comedatis, quia immunda sunt. 11 Omnes aves mundas comedite, 12 immundas ne comedatis: ‘aqui- lam scilicet et gryphem et haliaeetum, 13 ixion et vulturem ac milvum iuxta genus suum 14et omne corvini generis 15 et struthionem ac noctuam et larum atque accipitrem iuxta genus suum, 16 herodium ac cygnum et ibin 17ac mergulum, porphyrionem et nycticoracem, 18 onocrotalum et charadrium, singula in genere suo, upupam quoque et vespertilionem. 19 Et omne quod reptat et pennulas habet immun- dum erit et non comedetur. 2®Omne quod mundum est comedite. 21 jQuidquid autem morticinum est ne vescamini ex eo. Peregrino, qui intra portas tuas est, da ut comedat aut vende ei, *quia tu populus sanctus Domini Dei tui es. Non coques haedum in lacte matris suae. 22m™Decimam partem separabis de cunctis fructibus tuis, qui na- scuntur in terra _per annos singulos, 23 net comedes in conspectu Domini Dei tui, in loco quem elegerit ut in eo nomen illius invoce- tur, decimam frumenti tui et vini et olei et °primogenita de armentis et evibys tuis, ut ?discas timere Dominum Deum tuum omni tempore. 4 Cum autem longior fuerit via et Ylocus, quem elegerit Dominus ec tuus, tibique benedixerit, nec potueris ad eum haec cuncta portare, 25 vendes omnia et in pretium rediges portabisque manu tua et proficisceris ad locum quem elegerit Dominus Deus tuus 26 et emes ex eadem pecunia quidquid tibi placuerit sive ex armentis sive ex ovibus, vinum quoque et siceram et omne quod desiderat anima tua, et comedes coram Domino Deo tuo et epulaberis tu et domus tua 27 et ‘levites, qui intra portas tuas est. Cave ne derelinquas eum, Squia non habet aliam partem in possessione tua. 28 tAnno tertio separabis aliam decimam ex omnibus, quae nascun- tur tibi eo tempore, et repones intra ianuas tuas; 29 venietque levites, qui aliam non habet partem nec possessionem tecum, et peregrinus ac pupillus et vidua, qui intra portas tuas sunt, et. comedent et satu- rabuntur, “ut hacericat tibi Dominus Deus tuus in cunctis operibus manum tuarum quae feceris. | 5 @Septimo anno facies remissionem, 2 quae hoc ordine celebra- bitur. Cui debetur aliquid ab amico vel proximo ac fratre suo, — I50 — e) ut tempora sacra serventur, videlicet septimus quilibet annus, gui est remissionis, liberationis et manumissionis (15, 1-18), festum primi- tivorum (19-23) paschalis sollemnitas (16, 1-8), pentecostes (9-12), taberna- LIBER DEUTERONOMII 15, 3 — 16,9 repetere non poterit, quia annus remissionis est Domini. 3A pere- grino et advena exiges; civem et propinquum repetendi non habebis potestatem. 4Et “omnino indigens et mendicus non erit inter vos, dyt benedicat tibi Dominus Deus tuus in terra, quam traditurus est tibi in possessionem. 5 ¢Si tamen audieris vocem Domini Dei tui et custodieris universa quae iussit et quae ego hodie praecipio tibi, benedicet tibi fut pol- licitus est. 6 9Faenerabis gentibus multis et ipse a nullo accipies mu- tuum; ‘dominaberis nationibus plurimis et tui nemo dominabitur. 7 Si unus de fratribus tuis, qui morantur intra portas civitatis tuae in terra quam Dominus Deus tuus daturus est tibi, ad paupertatem venerit, ‘non obdurabis cor tuum nec contrahes manum, 8 sed aperies eam pauperi /et dabis mutuum, quo eum indigere perspexeris. 9 Cave ne forte subrepat tibi impia cogitatio, et dicas in corde tuo: Appro- pinquat septimus annus remissionis, et ‘avertas oculos tuos a paupere fratre tuo nolens ei quod postulat mutuum commodare, ne ™clamet contra te ad Dominum et “fiat tibi in peccatum. 19 Sed dabis ei %nec ages quippiam callide in eius necessitatibus sublevandis, ut benedicat tibi Dominus Deus tuus in omni tempore et in cunctis ad quae ma- num miseris. 11¢9Non deerunt pauperes in terra habitationis tuae; idcirco ego praecipio tibi, ut "aperias manum fratri tuo egeno et pauperi, qui tecum versatur in terra. 12 sCum tibi venditus fuerit frater tuus hebraeus aut hebraea et sex annis servierit tibi, in septimo anno dimittes eum liberum, 13 et tquem libertate donaveris, nequaquam vacuum abire patieris; 14sed dabis viaticum de gregibus et de area et torculari tuo, “quibus Dominus Deus tuus benedixerit tibi. 15%Memento quod et ipse servieris in terra Aegypti, et liberaverit te Dominus Deus tuus; et idcirco ego nunc praecipio tibi. 167Sin autem dixerit: Nolo egredi, eo quod diligat te et domum tuam et bene sibi apud te esse sentiat, 17 adsu- mes subulam et perforabis aurem eius in ianua domus tuae, et ser- viet tibi usque in aeternum. Ancillae quoque similiter facies. 18 Non avertas ab eis oculos tuos quando dimiseris eos liberos, quoniam iuxta mercedem mercennarii per sex annos servivit tibi, ut benedicat tibi Dominus Deus tuus in cunctis operibus quae agis. 19 yDe primogenitis, quae nascuntur in armentis et in ovibus tuis, quidquid est sexus masculini sanctificabis Domino Deo tuo. Non operaberis in primogenito bovis et non tondebis primogenita ovium: 20zin conspectu Domini Dei tui comedes ea per annos singulos in loco, quem elegerit Dominus, tu et domus tua. 21 ¢Sin autem habuerit maculam vel claudum fuerit vel caecum aut in aliqua parte deforme vel debile, non immolabitur Domino Deo tuo; 22sed intra portas urbis tuae comedes illud, “tam mundus quam immundus similiter vescentur eis, “quasi caprea et cervo. 23 Hoc solum observabis ut 4sanguinem eorum non comedas, sed effundes in terram quasi aquam. 16 Cbserva mensem novarum frugum et verni primum temporis, ut facias Phase Domino Deo tuo, quoniam “in isto mense eduxit te Dominus Deus tuus de Aegypto nocte. 2Immolabisque Phase Domino Deo tuo de ovibus et de “bobus in “loco, quem elegerit Dominus Deus tuus, ut habitet nomen eius ibi. 3 Non comedes in eo panem fermentatum, “%septem diebus comedes absque fermento adflic- tionis panem, quoniam “in pavore egressus es de Aegypto, ut memi- neris diei egressionis tuae de Aegypto omnibus diebus vitae tuae. 4fNon apparebit fermentum in omnibus terminis tuis septem diebus, et Ynon remanebit de carnibus eius, quod immolatum est vespere, in die primo usque mane. 5 Non poteris immolare Phase in qualibet urbium tuarum, quas Dominus Deus tuus daturus est tibi, ®sed in loco quem elegerit Dominus Deus tuus ut habitet nomen eius ibi: immolabis Phase vespere ad solis occasum, quando egressus es de Aegypto. 7 Et coques et comedes in loco, quem elegerit Dominus Deus tuus, maneque consurgens vades in tabernacula tua. 8 ’Sex diebus comedes azyma et in die septima, quia ‘collecta est Domini Dei tui, non facies opus. 9jSeptem hebdomadas numerabis tibi ab ea die, qua falcem in b cf. ep; (23; 20: Ce VinTut; dcp. 28, 8. éecp. 28, 1. fep. 7, 13; Ex 23, 25. £ cP: 28, 12, 44. — cf. Lv 25, 30. hcp. 28, 13; 3 Rg 4, 21, 24; 1 Es 4, 20. — cf. Pro 22, 7. 7, 8) * cf. Catech. R. IV 14, 23 icf. 1 Jo 3, 17. jLv 25, 35; Ecli 29, 1, 2. — ef) Mtis5; 405 Lé.6,°34, 35. lcf. Tb 4, 7. m cp. 24, 15. ncf. Mt 25, 41, 42. o.cf. 2 Cor.9,..7. p Pro 28, 27; Ecli 29, 14. — Vi CD <4. 29. g ct: Mt 26; “11>"“Mr’14;°7*-Jo 12, 8. 11] Int. (Ps 40, 2) in fs. s. Jo. B. de Rossi. VETS SEC 20;,. 125. 1s 58; 37. S.Ex 21,2; Jr 34, 14. —cf. Lv t Ecli 7, 23. 125, 39-41. Heps.8, 18%. 16; 17; VODs Ss ks. EX 219s, 6. yv. Ex 13, 2. SGN has ahe LA. 23, 26. OV. LV 22; 20, 2%; -Ecli:gs, a4: 0: CO. 232 21 S> 22. 6cp.it 4p: dv. Lv 3, 17. 1-8] Ex 12, 2-39. a Ex 13, 4; 34, 18. bNm 28, 10. CVs CD. 185 Se ad Bx 43; 6: ech. 38.5212: f Bx-23,° 7: g Ex 34, 25. KA ct. Ex 13,46; $ Ly 23,8, 3 j Ex 23, 16; 34, 22; Lv 23, 15; Nm 28, 26. — cf. Ac 2, I. -— I5I — LIBER DEUTERONOMII 16, Io — 17, Is culorum festivitas (13-15), et trina marium apparitio in conspectu Dai (16-17).B) Erga publicam societatem, praeter officium iudicis in cau- sts certis et dubiis (18-17, 13) et officium regis, si quando rex eligendus M22 of S;,)%3. icf. cp. 26, I-11. m cp. 12,15.— cf. 1 Cor 16, te nv. Cp. 12, 4 12, re atark EG, ET, s 8, Q-12. ovr. 16. — cf. Ex 20, 24. pv. cp. 5, 15. g Ex 23, 16. — v. Lv 23, 34. £V. 113 Cp. 12, 73.26, 1m. — v..2 Es 8, 10-12. $15.23 5°39e tcp. 31, 11; Ex 23, 14,175 34, “vr. 2-8. £23. v VY. 9-12. “% VY. 13-15. y Ex 23, 15; 34, 21; Ecli 35,6. £'ci. 12 46, 5, 115 2 Cor 8; 22. G6:V;, . VF. “XO. bcp. 1, 16; Nm 11, 16; Js 1, 10; I Par 23° 4: 2653004 Par 19, 5 etc. € cp. 27, 19;. Ex 23, 2,, 6; Is 10, 2; Am 5, 12. — cf. Lv 19, 15. — V. Cp. 24, 17. d ep. I ay Ex x28 8; Lv 19, 1, Cli20;- 3%. . by ae j Ex 34, 13; Jd 6, 25; 3 Rg 14, x5: 36, 33; 4 13» ; 1) 16; 2 Par 33, 3; Is 17, 8; a7." QO €tc. CES 23; (246 LV 26, “£35 Jrs43;, 13: Mic §,.12 etc. av. Lv 22, 20. 2-7] cp. 13, 6-14. 11 Cae, Bias & a 18; 23, 167. Jd=2 20; 4 Rg 18, 12; Os 6, aie 3. ¢ Vv. Cp. 4, 19. [r. dcf. Jr 7, 3%3 19, 5} 32, 35. écp. 13, 14; 19, 18. aC. LV 245.34; 102 38° 9; 25s gcp. 19, 15; Mt 18, 16; 2 Cor f. Jo 8, 175, Heb ; 7 5 ivr. 12, — V. Cp. 13, 5. jv. Tid 5 bro] P cf. Catech. R. II 7, 5§ a. TO; Tyo at, Se er Pater. Bios. bal. S. ib LS, bos Ag 2, a Mi, 7 mi 24, 8; 27, A elo 24. Mt 23, 3. ah 20. pb cf. cp. 18, 20, 22; 1 Es 10,8. qcp. 10, 8; 18, 5, 7. lel Ci Catech Ry fll “TGs 12; 1 Par 22, ro. v cli Jr 30, 22. - quando collegeris de area et torculari fruges tuas; segetem miseris; 1%et celebrabis “diem festum hebdomadarum Domino Deo tuo, ‘oblationem spontaneam manus tuae, quam offeres “iuxta benedictionem Domini Dei tui, 11 "et epulaberis coram Domino Deo tuo tu, filius tuus et filia tua, servus tuus et ancilla tua et levites, qui est intra portas tuas, advena ac pupillus et vidua, qui morantur vobiscum, “in loco, quem elegerit Dominus Deus tuus ut habitet nomen eius ibi, 12 Pet recordaberis quoniam servus fueris in Aegypto custodiesque ac facies quae praecepta sunt. 13¢Sollemnitatem quoque tabernaculorum celebrabis per septem dies, 14 et repulaberis in festivitate tua tu, filius tuus et filia, servus tuus et ancilla, levites quoque et advena, pupillus ac vidua, qui intra portas tuas sunt. 15 sSeptem diebus Domino Deo tuo festa celebrabis in loco, quem elegerit Dominus; benedicetque tibi Dominus Deus tuus in cunctis frugibus tuis et in omni opere manuum tuarum, erisque in laetitia. 16 ‘Tribus vicibus per annum apparebit.omne masculinum tuum in conspectu Domini Dei tui in loco quem elegerit: in “soilemnitate azymorum, in Ysollemnitate hebdomadarum et in “sollemnitate ta- bernaculorum. YNon apparebit ante Dominum vacuus, 17 sed offeret unusquisque ‘secundum quod habuerit, “iuxta benedictionem Domini Dei sui, quam dederit ei. 18 bTudices et magistros constitues in omnibus portis tuis, quas Do- minus Deus tuus dederit tibi per singulas tribus tuas, ut iudicent populum iusto iudicio, 19¢nec in alteram partem declinent. @Non accipies personam nec munera, quia “munera excaecant oculos sa- pientum et mutant verba iustorum. 20 Tuste, quod iustum est, per- sequeris, ut vivas et possideas terram quam Dominus Deus tuus dederit tibi. 21 Non plantabis /lucum et omnem arborem iuxta altare Domini Dei tui 22 nec facies tibi neque constitues %statuam, quae odit Dominus Deus tuus. 17 4Non immolabis Domino Deo tuo ovem et bovem, in quo est macula aut quippiam vitii, quia abominatio est Domino Deo tuo. 2 Cum reperti fuerint apud te intra unam portarum tuarum, quas Dominus Deus tuus dabit tibi, vir aut mulier, qui faciant malum in conspectu Domini Dei tui et °transgrediantur pactum illius, 3 ut vadant et serviant diis alienis et adorent eos, “solem et lunam et omnem militiam caeli, 4quae non praecepi, 4et hoc tibi fuerit nun- tiatum, audiensque inquisieris ¢diligenter et verum esse reppereris, et abominatio facta est in Israél; 5 educes virum ac mulierem, qui rem sceleratissimam perpetrarunt, ad portas civitatis tuae et /lapidibus obruentur. 6 9In ore duorum aut trium testium peribit qui interficietur; nemo occidatur uno contra se dicente testimonium. 7 Manus testium prima interficiet eum, et manus reliqui populi extrema mittetur, ‘ut auferas malum de medio tui. 8 Si difficile et ambiguum apud te iudicium esse perspexeris inter sanguinem et sanguinem, causam et causam, lepram et lepram, et iudicum intra portas tuas videris.verba variari, surge et ascende jad locum, quem elegerit Dominus Deus tuus, 9 kveniesque ad /sacer- dotes levitici generis et ad iudicem qui fuerit illo tempore, quaeresque ab eis, "qui indicabunt tibi, iudicii veritatem. 10 Et ™facies quodcum- que dixerint qui praesunt loco quem elegerit Dominus, et docuerint te 11 juxta legem eius, sequerisque sententiam eorum 9nec declinabis ad dexteram neque ad sinistram. 12 Qui autem Psuperbierit nolens oboedire sacerdotis imperio, qui Yeo tempore ministrat Domino Deo tuo, et decreto iudicis morietur homo ille, “et auferes malum de Israél, 1% cunctusque populus audiens 8timebit, ut nullus deinceps intumescat superbia. 14 Cum ingressus fueris terram, quam Dominus Deus tuus dabit tibi, et possederis eam habitaverisque in illa et dixeris: “Constituam super me regem, sicut habent omnes per circuitum nationes, 15 eum constitues “quem Dominus Deus tuus elegerit “de numero fratrum — 152 — tee sit (14-20), condicio et iura levitarum et sacerdotum definiuntur (18, 1-8), filii Israél magos auguresque ethnicorum consulere vetantur, promisso eorum vice munere prophetico nunquam defuturo (9-22); constituuntur LIBER DEUTERONOMII 17, 16 — 19, 3 tuorum. Non poteris alterius gentis hominem regem facere, qui non sit frater tuus. 16 Cumque fuerit constitutus, non multiplicabit sibi “equos Ynec reducet populum in Aegyptum equitatus numero sublevatus, prae- sertim cum Dominus praeceperit vobis, ut *“nequaquam amplius per eandem viam revertamini. 17 Non habebit ®uxores plurimas quae alliciant animum eius, “neque argenti et auri immensa pon- dera. 18¢Postquam autem sederit in solio regni sui, describet sibi deuteronomium legis huius in volumine 4accipiens exemplar a sacer- dotibus leviticae tribus 19 et ¢habebit secum legetque illud omnibus diebus vitae suae, fut discat timere Dominum Deum suum et 9cu- stodire verba et caeremonias eius, quae in lege praecepta sunt. 29 Nec elevetur cor eius in superbiam super fratres suos, neque “declinet in partem dexteram vel sinistram, ‘ut longo tempore regnet ipse et filii eius super Israél. Non “habebunt sacerdotes et levitae et omnes, qui de eadem tribu sunt, partem et hereditatem cum reliquo Israél, °quia sacriticia Domini et oblationes eius comedent, 2 et nihil aliud accipient de pos- sessione. fratrum suorum; Dominus enim ipse est hereditas eorum, sicut locutus est illis. 3 Hoc erit iudicium sacerdotum a populo et ab his qui offerunt victimas: sive bovem sive ovem immolaverint, ‘dabunt sacerdoti armum ac ventriculum, 4 ¢primitias frumenti, vini et olei et “lanarum partem ex ovium tonsione. 5 Ipsum enim elegit Dominus Deus tuus de cunctis tribubus tuis, ut stet et ministret nomini Domini ipse et filii eius in sempiternum. 6 Si exierit levites ex una urbium tuarum ex omni Israél, fin qua habitat, et voluerit venire desiderans Ylocum, quem elegerit Dominus, 7 ministrabit in nomine Domini Dei sui, “sicut omnes fratres ecius levitae, qui stabunt eo tempore coram Domino. 8‘Partem ciborum eandem accipiet quam et ceteri, excepto eo, quod in urbe sua ex paterua ei successione debetur. 9 Quando ingressus fueris terram, quam Dominus Deus tuus dabit tibi, Jcave ne imitari velis abominationes illarum gentium, 19 nec in- veniatur in te qui “lustret filium suum aut filiam ducens per ignem, ‘aut qui hariolos sciscitetur et “observet somnia atque auguria, nec sit ™maleficus 11 nec incantator nec °qui pythones consulat nec divinos aut ?quaerat a mortuis veritatem; 12 Yomnia enim haec abominatur Dominus et ‘propter istiusmodi scelera delebit eos in introitu tuo. 13 sPerfectus eris et ‘absque macula cum Domino Deo tuo. 14 Gentes istae, quarum possidebis terram, augures et divinos audiunt; tu autem a Domino Deo tuo aliter institutus es. 15 uProphetam de gente tua et de fratribus tuis sicut me suscitabit tibi Dominus Deus tuus: ipsum audies, 16 ut petisti a Domino Deo tuo Yin Horeb, quando contio congregata est, atque dixisti: *Ultra non audiam vocem Domini Dei mei et ignem hunc maximum amplius non videbo ne moriar. 17 Et ait Dominus mihi: ¥Bene omnia sunt locuti. 18 zProphetam suscitabo eis de medio fratrum suorum similem tui et 4ponam verba mea in ore eius, Xloqueturque ad eos omnia quae praecepero illi. 19¢Qui autem verba eius, quae loquetur in nomine meo, audire noluerit, ego ultor exsistam. 20 ¢Propheta autem, qui arrogantia depravatus voluerit loqui in nomine meo, quae ego non praecepi illi ut diceret, aut ex nomine alienorum deorum, interficietur. 21 Quod si tacita cogitatione responderis: Quomodo possum intel- ligere verbum, quod Dominus non est locutus? 22hoc habebis signum: “quod in nomine Domini propheta ille praedixerit et non evenerit, hoc Dominus non est locutus, sed per tumorem animi sui propheta confinxit, et idcirco non timebis eum. “Cum disperdiderit Dominus Deus tuus gentes, quarum tibi tra- diturus est terram, et possederis eam habitaverisque in urbibus eius et in aedibus, 2 tres civitates separabis tibi in medio terrae, quam Dominus Deus tuus dabit tibi in possessionem 3 sternens dili- x cf. 3 Rg 4, 26; 10, 26, 28; 2 Par 1).16;19,.28;.4s 2,..7* 31, y Is 31, 1; Ez U7; 15. ‘Be ae 28, 68; Os 11, 5. — cf. X 13, 17;_14, 13; Nm 14, 3, 4.—— Vv. Jr 42, 15-19. @ Cis SiR TI, 4) 4p 2 S235 Dick. Isi2; 9 [26. ccf. 4 Rg 11, 12. dcp. 31, 9, 26; 4 fa core $332 eJs1, 8. ar 34, 14. f Ch. “@,.7055.14, 23: oc. Si 28, 33 cp. 5, 32; 3 Rg 1s, 5. icp. 4, 40. 71,6 Cateck. Re E> ie ay 10; 93: Nmst8. 20, 23422 Or -0,.. 13, bNm 18, 8, 9; Js 13, 14; 1 Rg 2, 28. — cf. 1 Corg, 13. BD. CPs 102-0. cv. Lv 7, 30-34. Nm. 18,22, 12> ‘2 Par ‘$1;"'s. eTb 1, 6. — cf. Lv 27, 32. f Nm 35, 2, 3; Jd 17, 7; 19, 1. VE CDs. 32; » 5s Ci. I, Bar’ 24,6:.2 Par-32", 2; #2 Par 31, 4; 2 Es 12, 44, 47; 23,016, jcp. 12, 29-31. — v. Lv 18, 26-30. k cf. 4Rg 21,6.—v. Lv 18,21. UIv'20, 27; 4 Re 't7, 22. s Gn 6, 9. £Bs 24... # (all) Ac 3} 22327, 37-—Jo +: 45; 6, 14. — cf. Nm 12, 6-8. VCD. 9, 10;. Ex 20, 212i x Ex 20, 19; Heb 12, 19. SCp.75;. 26. zJo 1, 45. — Vv. vr. 15. ajr 1, 9; 5,14.— cf. Jo 17, 8. b cf. Jo 4, 25; 8, 28; 12,49, 50. cJr 11, 22; 29, 19. — cf. Ac 3, 23. dcf. Jr 14, 14; Mt 7, 15. —v. cp. 13, 5. é cl. cp. 13, 1-3; Jr 28, 9: acp. 12, 29. OX.) 13" Nm 35. /r0,;74* Js 20, 2,8. — V. Cp. 4, 41. LIBER DEUTERONOMII 19, 4 — 20, 9 praeterea leges de urbibus asyli (19, 1-13), de terminis propinquo- rum, de testibus mendacibus (14-21), deque bello et militia (20, 1-20). C) Erga privatos homines: leges traduntur de inquirendo occi- 4] * Catech. Cccp. 4, 42; 3, 5- R. Il 6, 6. Nm 35, 15; Js 20, d Nm 35, 12, 19, 21, 24, 25,27. € cp. 1237203) “Gm: 28, T4372 34, 24. {ct . Be 2380 33. gv. Gn 15, 18-21. hvr. 2. — cf. Js 20, 7. icp. 27, 24; Ex 21, 12, 14. — v. Nm 35, 20. {CDi 27, ade (ex. 21, 12, 2As iv cp: 7; 16. mcp. 21, 9; Nm 35, 3° Revgsi31: # CD; 275.07: JR 4432s xO: 235 283° 23;° 103 Os 5, 10. 33. — cf. 15] * cf. Catech. R. Ill 9, 3 o (all) Mt 18, 16, Jo 8, 17; 2 Cor 13, I. — cp. 17, 6. — v. Nm_ 35, 30. p cf. Ex 23, 1 5: Ps Sa, 2r. O 48:30, 3% -tIMc 4,8. bcp. 31, 6, 33-2 Par 23,032; ky a c1 Mc 4, 7. — cf. Nm 1o, 8, 9; 31, 6. Lv 24, 19, d cp. 1, 30913; 22° J8i23; 20. ei Mc 3, 56. f Lv 19, 23-25. — cf. rt Cor 9, 7° Pict... AC .t0,.14, 15; 11, 8. ACl. CD. 24,.5%28; 30. $ef: Jd9: 3g genter viam; et in tres aequaliter partes totam terrae tuae provinciam divides, ut ‘habeat e vicino qui propter homicidium profugus est quo possit evadere. 4 Haec erit lex “homicidae fugientis, cuius vita servanda est: qui percusserit proximum suum nesciens et qui heri et nudiustertius nullum contra eum odium habuisse comprobatur, 5sed abisse cum eo simpliciter in silvam ad ligna caedenda, et in succisione lignorum securis fugerit manu, ferrumque lapsum de manubrio amicum eius percusserit et occiderit, hic ad unam supradictarum urbium confugiet et vivet; ®ne forsitan @proximus eius, cuius effusus est sanguis dolore stimulatus persequatur et apprehendat eum, si longior via fuerit, et percutiat animam eius, qui non est reus mortis, quia nullum contra eum qui occisus est odium prius habuisse monstratur. 7 Idcirco prae- cipio tibi, ut tres civitates aequalis inter se spatii dividas. 8¢Cum autem dilataverit Dominus Deus tuus terminos tuos, Jsicut iuravit patribus tuis, et Ydederit tibi cunctam terram, quam eis pollicitus est 9(si tamen custodieris mandata eius et feceris quae hodie praecipio tibi, ut diligas Dominum Deum tuum et ambules in viis eius omni tempore), “addes tibi tres alias civitates et supradictarum trium urbium numerum dupli- cabis; 1%ut non effundatur sanguis innoxius in medio terrae, quam Dominus Deus tuus dabit tibi possidendam, ne sis sanguinis reus. 11 iSi quis autem odio habens proximum suum insidiatus fuerit vitae eius surgensque /percusserit illum, et mortuus fuerit, fugeritque ad unam de supradictis urbibus, 12 mittent seniores civitatis illius et arri- pient eum de loco effugii tradentque in manu proximi, cuius sanguis effusus est, et morietur. 13 Non misereberis eius et "auferes innoxium sanguinem de Israél, ut bene sit tibi. 14”™Non adsumes et transferes terminos proximi tui, quos fixerunt priores in possessione tua, quam Dominus Deus tuus dabit tibi in terra, quam acceperis possidendam. 15 Non stabit testis unus contra aliquem, quidquid illud peccati et facinoris fuerit; sed °in ore duorum aut trium testium stabit omne verbum. 16 PSi steterit testis mendax contra hominem accusans eum praevaricationis, 17 stabunt ambo, quorum causa est, ante Dominum Gin conspectu sacerdotum et iudicum, qui fuerint in diebus illis. 187Cumque diligentissime perscrutantes invenerint falsum testem dixisse contra fratrem suum mendacium, 19 sreddent ei sicut fratri suo facere cogitavit, et auferes malum de medio tui, 2 ut taudientes ceteri timorem habeant et nequaquam talia audeant facere. 21uNon misereberis eius, “sed animam pro anima, oculum pro oculo, dentem pro dente, manum pro manu, pedem pro pede exiges. Si exieris ad bellum contra hostes tuos et videris %equitatus et currus et maiorem, quam tu habeas, adversarii exercitus mul- titudinem, non timebis eos, quia Dominus Deus tuus ?tecum est qui eduxit te de terra Aegypti. 2 Appropinquante autem iam proelio, ¢stabit sacerdos ante aciem et sic loquetur ad populum: $ Audi, Israél: vos hodie contra inimicos vestros pugnam committitis; non pertimescat cor vestrum, nolite metuere, nolite cedere nec formidetis eos; 4quia Dominus Deus vester in medio vestri est et 2pro vobis contra adversarios dimicabit, ut eruat vos de periculo. 5 Duces quo- que per singulas turmas, audiente exercitu, proclamabunt: ¢Quis est homo, qui aedificavit domum novam et non dedicavit eam? Va- dat et revertatur in domum suam, ne forte moriatur in bello et alius dedicet eam. § Quis est homo, qui plantavit vineam et fnecdum fecit eam esse Ycommunem, de qua vesci omnibus liceat? Vadat et rever- tatur in domum suam, ne forte moriatur in bello et alius homo eius fungatur officio. 7 ’Quis est homo, qui despondit uxorem et non accepit eam? Vadat et revertatur in domum suam, ne forte moriatur in bello et alius homo accipiat eam. 8 His dictis, addent reliqua et loquentur ad populum: ‘Quis est homo formidulosus et corde pavido ? Vadat et revertatur in domum suam, ne pavere faciat corda fratrum suorum, sicut ipse timore perterritus est. 9% Cumque siluerint duces exercitus et finem loquendi fecerint, unusquisque suos ad bellandum - cuneos praeparabit. — 154 — sore ignoto (21, 1-9), de captiva ducenda uxore (10-14), de pri- mogenito, quem uxor genuit exosa (15-17), de filio contumaci (18-21), deque hominis supplicto appensi cadavere (22-23). Quibus, praeter LIBER DEUTERONOMII 20, 10 — 21, 21 10 Si quando accesseris ad expugnandam civitatem, Jofferes ei pri- mum pacem. 11 Si receperit et aperuerit tibi portas, cunctus populus qui in ea est, salvabitur et serviet tibi sub tributo. 12 Sin autem foedus inire noluerit et coeperit contra te bellum, oppugnabis eam; 13 cumque tradiderit Dominus Deus tuus illam in manu tua, “percu- ties omne quod in ea generis masculini est in ore gladii 14 /absque mulieribus et infantibus, iumentis et ceteris, quae in civitate sunt. Omnem praedam exercitui divides et ™comedes de spoliis hostium tuorum, quae Dominus Deus tuus dederit tibi. 15 Sic facies cunctis Civitatibus, quae a te “procul valde sunt et non sunt de his urbibus, quas in possessionem accepturus es. 16°De his autem civitatibus, quae dabuntur tibi, nullum omnino permittes vivere, 17?sed interficies in cre gladii, Hethaeum videlicet et Amorrhaeum et Chananaeum, Pherezaeum et Hevaeum et Iebusaeum, sicut praecepit tibi Dominus Deus tuus, 18%ne forte doceant vos facere cunctas abominationes, quas ipsi operati sunt diis suis, et "peccetis in Dominum Deum vestrum. 19 Quando obsederis civitatem multo tempore et munitionibus cir- cumdederis ut expugnes eam, ‘non succides arbores de quibus vesci potest, nec securibus per circuitum debes vastare regionem, quoniam lignum est et non homo nec potest bellantium contra te augere numerum. 20Si qua autem ligna non sunt pomifera, sed agrestia et in ceteros apta usus, succide et instrue machinas, donec capias civi- tatem, quae contra te dimicat. 2 Quando inventum fuerit in terra, quam Dominus Deus tuus daturus est tibi, hominis cadaver occisi et ignorabitur caedis reus, 2egredientur maiores natu et iudices tui et metientur a loco cadaveris singularum per circuitum spatia civitatum 3 et, quam vici- niorem ceteris esse perspexerint, seniores civitatis illius tollent vitulam de armento, “quae non traxit iugum nec terram scidit vomere, 4 et ducent eam ad vallem asperam atque saxosam, quae nunquam arata est nec sementem recepit, et caedent in ea cervices vitulae; 5 acce- dentque sacerdotes filii Levi, 29quos elegerit Dominus Deus tuus ut ministrent ei et benedicant in nomine eius, et “ad verbum eorum omne negotium et quidquid mundum vel immundum est iudicetur; 6 et venient maiores natu civitatis illius ad interfectum “avabuntque manus suas super vitulam, quae in valle percussa est, 7 et dicent: Manus nostrae non effuderunt sanguinem hunc, nec oculi viderunt. 8 Propitius esto populo tuo Israél quem redemisti, Domine, et ¢ne reputes sanguinem innocentem in medio populi tui Israél. Et aufe- retur ab eis reatus sanguinis; 9%/tu autem alienus eris ab innocentis cruore qui fusus est, cum feceris quod praecepit Dominus. 10 Si egressus fueris ad pugnam contra inimicos tuos, et tradiderit eos Dominus Deus tuus in manu tua, captivosque duxeris 11 et videris in numero captivorum mulierem pulchram et adamaveris eam volue- risque habere uxorem, 12 introduces eam in domum tuam; quae radet caesariem et circumcidet ungues 13 et deponet vestem in qua capta est sedensque in domo tua 9flebit patrem et matrem suam uno mense, et postea intrabis ad eam dormiesque cum illa, et erit uxor tua. 14Si autem postea non sederit animo tuo, “dimittes eam liberam nec vendere poteris pecunia nec ‘opprimere per potentiam, quia Jhumiliasti eam. 15 [Si habuerit homo uxores duas, unam dilectam et alteram odio- sam, genuerintque ex eo libercs, et fuerit filius odiosae primogenitus, 16mvolueritque substantiam inter filios suos dividere, non poterit filium dilectae facere primogenitum et praeferre filio odiosae; 17 "sed flium odiosae agnoscet primogenitum, dabitque ei de his, quae habuerit, cuncta duplicia; iste est enim principium °%liberorum eius, et huic debentur ?primogenita. 18 Si genuerit homo filium contumacem et protervum, qui non audiat patris aut matris imperium, et coércitus oboedire contem- pserit, 19 apprehendent eum et ducent ad seniores civitatis illius et ad portam iudicii 2®dicentque ad eos: Filius noster iste protervus et contumax est, monita nostra audire contemnit, comissation.bus vacat et luxuriae atque conviviis; 21 apidibus eum obruet populus j Jd 21,13.— cf. cp. 2,26; Nm 23-275 225) 20Re 20; 3183 20, k Nm 31, 7. 1 Nm 31, 9. m Js 22, 8. n cf. Js 9, 6-13. ocp. 7, 1, 2; Nm 33, 52; Js 14. 10,5405 12, DV CD93. 2, dcp. 7, 4; 12, 30, 31; 18, 9. f EX 2375333 scf. 4 Rg 3, 19, 25. acf. Nm 109, 2. 51] * cf. Catech. R. II 7, 5. bv. cp. 10, 8. ccp. 17, 8, 9; 19, 17. d cf. Ps 25, 6; 72, 13; Mt 27, 24. é6f. In, TAs f cp. 19, 13. — cf. Nm 35, 33. & cf. Ps 44, 10. h cf. Jr 34 16. 4.CDs 24) 7: jcf. Gn 34, 2; Jd 19, 24. Pcts:Gn"29, 40; 34; r: Re 3; 4, 5. mt Par 5, 1, 2. — cf. 1 Par 20,1802).2" Para; 10;..20, 22. ncf. 4 Rg 2, 9. o Gn 49, 3; Ps 77, 51; 104, 36. pb Gn 25, 31, 33; 27, 36. gcp. 13, 10. — v. Js 7, 25. — I55— LIBER — DEUTERONOMII 21, 22 — 22, 29 plura levioris momenti (22, 1-12) accedunt praecepta de uxore in- visa et diffamata (13-21), de adulterio, de stupro et incesto (22-31), de non admittendis in ecclesia (23, 1-8), de munditia castrorum OM. Che 14,85 SCps'£3,° 1017; 18%" 19,20. 231 * cf. Catech Ril-s, 2 ie as si 293. 10, 26, yee Jo u (ally? Cal Pa & ol v Nm 35, 34. @ EX 23, 4. BEX62 3) 8s ccf. :ép..28,:225%25, 16; d Lv 22, 28. €v. Cp. 4, 40. f ef: "Ly 19, 19. gcf. 2 Cor 6, 14. 11] * Conc. Tr. s. 14 ch. 7 de Ref. hNm 15, 38. — cf. Mt 23, 5 cf; 2>Rg.r9, 5. jcf. vr. 29. k cf. a 19, 8, 9; Mr 10, 11; Le 36, 18. lL cf. cp. 21, 21. mv. Gn 34, 7. WN. CD.23 3.583 oLv 20, 10. — cf. Ez 16, 38, 40; 23, 45, 47; Jo 8, 5. pcf. Mt 1, 18, 19. 24] * cf. Catech. R. II 8, 24. @ Vi CD. 21, 24. rf Ex 22, 16, 17. civitatis, et morietur, ut "auferatis malum de medio vestri, et universus Israél s‘audiens pertimescat. 22 Quando peccaverit homo quod morte plectendum est et adiu- dicatus morti appensus fuerit in patibulo, 23 ‘non permanebit cadaver eius in ligno, sed in eadem die sepelietur, quia “maledictus a Deo est qui pendet in ligno; et *nequaquam contaminabis terram tuam, quam Dominus Deus tuus dederit tibi in possessionem. 2 P 4Non videbis bovem fratris tui aut ovem errantem et praeteri- bis, sed reduces fratri tuo; 2 etiamsi non est propinquus frater tuus nec nosti eum, duces in domum tuam et erunt apud te quandiu quaerat ea frater tuus et recipiat. 3 Similiter facies de asino et de vestimento et de omni re fratris tui, quae perierit: si inveneris eam, ne inegligas quasi alienam. 4 6Si videris asinum fratris tui aut bovem cecidisse i in via, non de- splsies, sed sublevabis cum eo. 5 Non induetur mulier veste virili;-nec vir utetur veste feminea; ‘abominabilis enim apud Deum est qui facit haec. 6 Si ambulans per viam in arbore vel in terra nidum avis inveneris et matrem pullis vel ovis desuper incubantem, 2non tenebis eam cum filiis; ‘sed abire patieris captos tenens filios, “ut bene sit tibi et longo vivas tempore. 8 Cum aedificaveris domum novam, facies murum tecti per circui- tum, ne effundatur sanguis in domo tua, et sis reus, labente alio et in praeceps ruente. 9/Non seres vineam tuam altero semine, ne et sementis quam se- visti et quae nascuntur ex vinea pariter sanctificentur. 10 9Non arabis in bove simul et asino. 11 Non indueris vestimento, quod ex lana linoque contextum est. 12 ’Fyniculos in fimbriis facies per quattuor angulos pallii tui quo operieris. 13 Si duxerit vir uxorem et postea ‘odio habuerit eam 14 quaesierit- que occasiones quibus dimittat eam obiciens ei nomen pessimum et dixerit: Uxorem hanc accepi et ingressus ad eam non inveni virgi- nem; 15tollent eam pater et mater eius et ferent secum signa virgi- nitatis eius ad seniores urbis, qui in porta sunt, 16et dicet pater: Filiam meam dedi huic uxorem, quam quia odit, ‘17 imponit ei nomen pessimum ut dicat: Non inveni filiam tuam virginem; et ecce haec sunt signa virginitatis filiae meae. Expandent vestimentum coram se- nioribus civitatis, 18 apprehendentque senes urbis illius virum et ver- berabunt illum — 19 condemnantes insuper /centum siclis argenti, quos dabit patri pueilae, quoniam diffamavit nomen pessimum super vir- ginem {sraél; habebitque eam uxorem et knon poterit dimittere eam omnibus diebus vitae suae. 20 Quod si verum est quod obicit, et non est in puella inventa virginitas, 21 eicient eam extra fores domus patris sui et Yapidibus obruent viri civitatis illius, et morietur, ™quo- niam fecit nefas in Israél, ut fornicaretur in domo patris sui; et “au- feres malum de medio tui. 22 oSi dormierit vir cum uxore alterius, uterque morietur, id est adulter et adultera; et "auferes malum de Israél. 3 Si puellam virginem Pdespondenit vir, et invenerit eam aliquis in terme et concubuerit cum ea, 24 educes utrumque ad portam civitatis illius, et lapidibus obruentur: puelda, quia non clamavit, cum esset in civitate; vir, quia ¢humiliavit uxorem proximi sui; et %au- feres malum de medio tui. 25 Sin autem in agro reppererit vir _puellam, quae desponsata est, et apprehendens concubuerit cum ea, ipse morietur solus; 26 puella nihil patietur, nec est rea mortis, quoniam, sicut latro consurgit contra fratrem suum et occidit animam eius, ita et puella perpessa est. 27 Sola erat in agro, clamavit et nullus adfuit qui liberaret eam. 28 rSi invenerit vir puellam virginem, quae non habet sponsum, et apprehendens concubuerit cum illa, et res ad iudicium venerit, 29 da- bit qui dormivit cum ea patri puellae quinquaginta siclos argenti et habebit eam uxorem, quia humiliavit ilam; non poterit dimittere eam cunctis diebus vitae suae. — 155 — (9-14), de transfuga (15-16), de non toleranda prostitutione et usura (17-20), de votis (21-23), de uvis et spicis (24, 25), de uxore repudiata (24, 1-4), de viro qui nuper uxorem acceperit (5), de oppignoratione, LIBER DEUTERONOMII 22, 30 — 24, 8 30 sNon accipiet homo uxorem patris sui nec ‘revelabit operimen- tum eius. 23 4Non intrabit eunuchus, attritis vel amputatis testiculis et ab- scisso veretro, ecclesiam Domini. 2Non ingredietur mamzer, hoc est de scorto natus, in ecclesiam Domini usque ad decimam generatio- nem. 3 %Ammonites et Moabites etiam post decimam generationem non intrabunt ecclesiam Domini in aeternum, 4 “quia noluerunt vobis occurrere cum pane et aqua in via, quando egressi estis de Aegypto; et 4quia conduxerunt contra te Balaam filium Beor de (Mesopotamia Syriae, ut malediceret tibi; 5et noluit Dominus Deus tuus audire Balaam vertitque Jmaledictionem eius in benedictionem tuam, eo quod diligeret te. 6 Non facies cum eis pacem nec quaeras eis bona cunctis diebus vitae tuae in sempiternum. 7 Non abominaberis Idu- maeum, quia frater tuus est, nec Aegyptium, ‘quia advena fuisti in terra eius. 8 Qui nati fuerint ex eis tertia generatione intrabunt in ecclesiam Domini. 9 Quando egressus fueris adversus hostes tuos in pugnam, custodies te ab omni re mala. 10Si fuerit inter vos homo, /qui nocturno pollutus sit somnio, egredietur extra castra 11et non revertetur prius quam ad vesperam klavetur aqua, et post solis occasum regredietur in castra. 12 Habebis locum extra castra, ad quem egrediaris ad requisita naturae 13 gerens paxillum in balteo; cumque sederis, fodies per circuitum et egesta humo operies 14 quo relevatus es (‘Dominus enim Deus tuus ambulat in medio castrorum, ut eruat te et tradat tibi inimicos tuos); et sint castra tua sancta, et nihil in eis appareat foeditatis, ne derelinquat te. 15 ™Non trades servum domino suo, qui ad te confugerit. 16 Habi- tabit tecum in loco, qui ei placuerit, et in una urbium tuarum requie- scet, “ne contristes eum. 17 ONon erit meretrix de filiabus Israél nec ?scortator de filiis Israél. 18 GNon offeres mercedem prostibuli nec pretium “canis in domo Do- mini Dei tui, quidquid illud est quod voveris, quia abominatio est utrumque apud Dominum Deum tuum. 19 sNon taenerabis fratri tuo tad usuram pecuniam nec fruges nec quamlibet aliam rem, 29 “sed alieno. Fratri autem tuo absque usura id, quo indiget, commodabis, “ut benedicat tibi Dominus Deus tuus in omni opere tuo in terra, ad quam ingredieris possidendam. 212Cum votum voveris Domino Deo tuo, Ynon tardabis reddere, quia requiret illud Dominus Deus tuus; et, si moratus fueris, repu- tabitur tibi in peccatum. 22 Si nolueris polliceri, absque peccato eris; 23 quod autem semel egressum est de labiis tuis observabis et facies sicut promisisti Domino Deo tuo et propria voluntate et ore tuo locutus es. 24 Ingressus vineam proximi tui comede uvas quantum tibi pla- cuerit, foras autem ne efferas tecum. 25 Si intraveris in segetem amici tui, franges spicas et *manu conteres, falce autem non metes. Si acceperit homo uxorem et habuerit eam et non invenerit gratiam ante oculos eius propter aliquam foeditatem, %scribet libellum repudii et dabit in manu illius et dimittet eam de domo sua. 2 Cumque egressa alterum maritum duxerit, 3et ille quoque oderit eam dederitque ei libellum repudii et dimiserit de domo sua vel certe mortuus fuerit, 4%non poterit prior maritus recipere eam in uxorem, quia polluta est et abominabilis facta est coram Domino; ne peccare facias terram tuam, quam Dominus Deus tuus tradiderit tibi possidendam. 5¢Cum acceperit homo nuper uxorem, non procedet ad bellum, nec ei quippiam necessitatis iniungetur publicae; sed vacabit absque culpa domi suae, ut uno anno 4laetetur cum uxore sua. 6 Non accipies loco pignoris inferiorem et superiorem molam, quia animam suam opposuit tibi. SChruCorrg. F. tcp. 27, 20. — cf. Rt 3, 9; Ez 16,8; acf. Is 56, 3, 5. 62 Es 13, 1, 2. — cf. Lm 1, C Ch. €D.245'20; [10. dNm 22, 5, 6; Js 24, 9. — cf. SUP t2° ies! e Gn 24, 10; Jd 3, 8; Ac 7, 2. f Nm 23, 11; 24, 10. gef.iz Es 9).12. hk Gn 25, 24-26;-Nm 20,14; Ab TO. 22. fips 105 195" EX 227° 21". 33508 Vv 19, 34. j Lv 15, 16. kv. Lv I5, 5. Livy’ 26,12" Ps ‘45, 6° Is x2; 6; Ez 43, 7, 9; Os 11, 9; Ji 2, 27; Sph 3, 15, Ze 2, §, ro, 11; 8, 3. — cf. Mt 28, mtzRg 30,15. [20. % 1% 224; 92. 17] * Catech. R. III 7, 4. ap 19, (29; Pro?'2,-16: P3 Kg 14, 24; 15, 12; 22, 47; 4 Rg 23, 7; Jb 36, 14. @ Cl. Pro 25,85 BCH 34).27,' 23. rch; Ap. 23, 15; s v. Ex 22, 25; Lv 25; 37; Le t cf, 2 Es 5, 10. i345 356 6 Cl. CD. E5535 OCD; 1S, 70; x Nm 30, 3. — cf. Ps 65, 13, y Ec 5, 3. [14. gc. Mt 12,: 13 Mr 2:7aa2.0e G>T 1] * cf. Catech, R. II 8, 19. a (all) Mt 5, 31. — Mt 19, 7; Mr 10, 4. — cf. Is 50, 1; Jr 3, b Jk 351. hy 20, 7. — cf. Jd 7, 3; 1 fo. -t. 56. dcf. Pro 5, 18. 7 Si deprehensus fuerit homo sollicitans fratrem suum de filiis e Ex 21, 16. — cf. 1 Tm 1, to. Israél et /vendito eo acceperit pretium, interficietur, et %auferes f al ey malum de medio tui. : ' &V. Cp. 13, 5. 8 Observa diligenter ne incurras plagam leprae, sed facies quae- —— I57 ne LIBER DEUTERONOMII 24, 9 — 25, 18 de lepra (6-13), de mercennario paupere, de insontibus non puniendis, de inopibus (14-22), de rixis, de bove triturante (25, 1-4), de leviratu, de muliere procaci (5-12), de ponderibus (13-16), de Amalecitis WN ANGLES TAs iv. Nm 12, 10-15. jv. Ex 22; 26. LJb.209, 13:31, 20. m Ps 111, 9; Dn 4, 27. — cf. Cd.«0;. 25. nm M1 3, 5. — v. Lv 25, 39-43. 4] * cf. Catech. R. I1I'8, ro. o.Lyv 10, 133. Thia, 15s 9r.25 13. — cf. Ecli 34, 25, 26. pcp. 15, 9; Jc 5, 4. g (all) 4 Rg 14, 6; 2 Par 25, 4. — Cl. JY 3,220,303. bm 5, eZ 28; - 20. PES 2255235542 5°23,°6;. Pro 22, 22. — cf. cp. 10, 18; 27, 19; Belé:4, 10; Is. 1° 2355 J¥ 5} 28. — v. cp. 16, 19. Sefewr.26;-13; Jb:24y 3. t eps 16; 12. i ANEO. 0, 20.25; 22. v cf. Ecli 33,16; Jr 49,9; Ab5. ¢V.-vr. 18. acp. 19, 17. 5 cf..1 Rg 8, 32; Pro 17, 15. é-ef; 2. Cor £4} 242 4)* v. cp. 18, 1. d a r.Gor.o, 9; 1 Im s, 28, —Os 10, II. eMt 22, 24; Rt 4, 10. 3, 9. scl. Rt 4,.1,52. i Rt 4, 5-7. y ct. Rt 46. Ci RE 2.9. mcf. Nm 12, 14; Jb 30, 10; Is n Rretkd Ov. cp. 7, 16. 13] * Catech. R. III 8, 9. p Lv 19, 35, = — cf. Pro 11, 1; 16, 11; Ez 45, 10; Am 8, 5; Mic 6, 11. @:V: cp. 4, 40. PCDI S; Es 92'S 8. SPO TTT. t Ex 17, 8-16. uwCP. 24, 9. » cl. JS<10; 19: cumque docuerint te sacerdotes levitici generis, iuxta id “quod prae- cepi eis, et imple sollicite. 9 Mementote ‘quae fecerit Dominus Deus vester Mariae in via, cum egrederemini de Aegypto. 10 Cum repetes a proximo tuo rem aliquam, quam debet tibi, non ingredieris domum eius ut pignus auferas, 11 sed stabis foris, et ille tibi proferet quod habuerit. 12 Sin autem pauper est, non pernoctabit apud te pignus; 13 Jsed statim reddes ei ante solis occasum, ut dor- miens in vestimento suo /benedicat tibi et habeas “iustitiam coram Domino Deo tuo. 14™Non negabis mercedem indigentis et pauperis fratris tui sive advenae, qui tecum moratur in terra et intra portas tuas est; 15 sed eadem die °reddes ei pretium laboris sui ante solis occasum, quia pauper est et ex eo sustentat animam suam, ?ne clamet contra te ad Dominum, et reputetur tibi in peccatum. 16 @Non occidentur patres pro filiis nec filii pro patribus, sed unus- quisque pro peccato suo morietur. 177Non pervertes iudicium advenae et pupilli nec ‘auferes pignoris loco viduae vestimentum. 18 ‘Memento quod servieris in Aegypto, et eruerit te Dominus Deus tuus inde; idcirco praecipio tibi ut facias hanc rem. 19 uQuando messueris segetem in agro tuo et oblitus manipulum reliqueris, non reverteris ut tollas illum; sed advenam et pupillum et viduam auferre patieris, ut benedicat tibi Dominus Deus tuus in omni opere manuum tuarum.20 Si fruges collegeris olivarum, quid- quid remanserit in arboribus non reverteris ut colligas; sed relinques advenae, pupillo ac viduae. 21 °Si vindemiaveris vineam tuam, non colliges remanentes racemos, sed cedent in usus advenae, pupilli ac viduae. 22%Memento quod et tu servieris in Aegypto, et idcirco praecipio tibi ut facias hanc rem. 5 Si fuerit “causa inter aliquos et interpellaverint iudices, quem iustum esse perspexerint Yilli iustitiae palmam dabunt, quem impium condemnabunt impietatis. 2 Sin autem eum qui peccavit di- gnum viderint plagis, prosternent et coram se facient verberari. Pro mensura peccati erit et plagarum modus; ?ita duntaxat ut °quadra- genarium numerum non excedant, ne foede laceratus ante oculos tuos abeat frater tuus. 4dNon ligabis os bovis terentis in area fruges tuas. 5 Quando habitaverint fratres simul et unus ex eis absque liberis mortuus fuerit, uxor defuncti non nubet alteri, f/sed accipiet eam frater eius et suscitabit semen fratris sui; et primogenitum ex ea filium nomine illius appellabit, 29ut non deleatur nomen eius ex Israél. 7 Sin autem noluerit accipere uxorem fratris sui, quae ei lege de- betur, “perget mulier ad portam civitatis et interpellabit maiores natu dicetque: ‘Non vult frater viri mei suscitare nomen fratris sui in Israél nec me in coniugem sumere; 8 statimque accersiri eum fa- cient et interrogabunt. Si responderit: JNolo eam uxorem accipere, 9 accedet mulier ad eum coram senioribus et “tollet calceamentum de pede eius ™spuetque in faciem illius et dicet: Sic fiet homini qui non “aedificat domum fratris sui; 1%et vocabitur nomen illius in Israél domus discalceati. 11 Si habuerint inter se iurgium viri duo, et unus contra alterum rixari coeperit, volensque uxor alterius eruere virum suum de manu fortioris miseritque manum et apprehenderit verenda eius, 12 abscides manum illius °nec flecteris super eam ulla misericordia 13 PNon habebis in sacculo diversa pondera maius et minus; 14 nec erit in domo tua modius maior et minor. 15 Pondus habebis iustum et verum, et modius aequalis et verus erit tibi, 2ut multo vivas tempore super terram, quam Dominus Deus tuus dederit tibi. 16"Abo- minatur enim Dominus tuus eum ‘qui facit haec et aversatur omnem iniustitiam. 17 ‘Memento quae fecerit tibi Amalec “in via, quando egrediebaris ex Aegypto; 18 quomodo occurrerit tibi et Yextremos agminis tui qui lassi residebant ceciderit, quando tu eras fame et labore confectus, et non timuerit Deum. — 158 — exterminandis (17-19), quibus denique, post legem de primitiis et decimis (26, 1-15), peroratio et conclusio sermonis sequitur (16-19). 3. Foedus populi cum Deo renovatum (27, 1-30, 20). Moyses, gui iusserat ut post LIBER DEUTERONOMII 25, 19 — 27, 10 197Cum ergo Dominus Deus tuus dederit tibi requiem et subie- cerit cunctas per circuitum nationes in terra, quam tibi pollicitus est, Ydelebis nomen eius sub caelo. Cave ne obliviscaris. Cumque intraveris terram, quam Dominus Deus tuus tibi da- turus est possidendam, et obtinueris eam atque habitaveris in ea, 24tolles de cunctis frugibus tuis primitias et pones in cartallo pergesque !ad locum, quem Dominus Deus tuus elegerit, ut ibi in- vocetur nomen eius, * accedesque ad sacerdotem, qui fuerit in diebus illis, et dices ad eum: Profiteor hodie coram Domino Deo tuo, quod ingressus sum in terram, “pro qua iuravit patribus nostris, ut daret eam nobis. 4Suscipiensque sacerdos cartallum de manu tua ponet ante altare Domini Dei tui, ‘et loqueris in conspectu Domini Dei tui: @Syrus ¢persequebatur patrem meum, qui /descendit in Aegyptum et ibi peregrinatus est in Ypaucissimo numero, crevitque in gentem magnam ac robustam et infinitae multitudinis. 6 “Adflixeruntque nos Aegyptii et persecuti sunt imponentes onera gravissima, 7 et ‘clama- vimus ad Dominum Deum patrum nostrorum, qui exaudivit nos et respexit humilitatem nostram et laborem atque angustiam 8 et Jedu- xit nos de Aegypto “in manu forti et bracchio extento, in ingenti pavore, in signis atque portentis, 9% et introduxit ad locum istum et tradidit nobis ‘terram lacte et melle manantem. 10 Et idcirco nunc offero primitias frugum terrae, quam Dominus dedit mihi. Et dimittes eas in conspectu Domini Dei tui et adorato Domino Deo tuo. 11 ™Et epulaberis in omnibus bonis, quae Dominus Deus tuus dederit tibi et domui tuae, tu et levites et advena qui tecum est. 12 Quando compleveris decimam cunctarum frugum tuarum, “anno decimarum tertio dabis levitae et advenae et pupillo et viduae, ut comedant intra portas tuas et saturentur, 13 loquerisque in conspectu Domini Dei tui: Abstuli quod sanctificatum est de domo mea et °dedi illud levitae et advenae et pupillo ac viduae, sicut iussisti mihi: non praeterivi mandata tua nec ?sum oblitus imperii tui, i4 don comedi ex eis in luctu meo, nec separavi ea in qualibet immunditia nec expendi ex his quidquam ‘in re funebri. Oboedivi voci Domini Dei mei et feci omnia sicut praecepisti mihi. 15 *Respice de sanctuario tuo et de excelso caelorum habitaculo et benedic po- pulo tuo Israél et terrae, quam dedisti nobis, sicut iurasti patribus nostris, terrae lacte et melle mananti. 16 Hodie Dominus Deus tuus praecepit tibi, ut facias mandata haec atque iudicia, et custodias et impleas ex toto corde tuo et ex tota anima tua. 17 7Dominum elegisti hodie ut sit tibi Deus et ambules in viis eius et custodias caeremonias illius et mandata atque iudicia, et oboedias eius imperio; 18 et “Dominus elegit te hodie, ut sis ei populus pecu- liaris, sicut locutus est tibi, et custodias omnia praecepta illius; 19 et faciat te Yexcelsiorem cunctis gentibus “quas creavit in laudem et nomen et gloriam suam, Yut sis populus sanctus Domini Dei tui, sicut locutus est. 2 Praecepit autem Moyses et seniores Israél populo dicentes: Cu- stodite omne mandatum, quod praecipio vobis hodie. 2 ?Cum- que transieritis Iordanem in terram, quam Dominus Deus tuus dabit tibi, eriges ingentes lapides et calce levigabis eos, 3 ut possis in eis scribere omnia verba legis huius, Iordane transmisso, ut introéas terram, quam Dominus Deus tuus dabit tibi, terram lacte et melle manantem, sicut iuravit patribus tuis. 4°Quando ergo transieritis Iordanem, erigite lapides, quos ego hodie praecipio vobis, 4in monte Hebal, et levigabis eos calce 5et “aedificabis ibi altare Domino Deo tuo de lapidibus quos ferrum non tetigit, 6 et de saxis informibus et impo- . litis et offeres super eo holocausta Domino Deo tuo 7 et immolabis hostias pacificas comedesque ibi et fepulaberis coram Domino Deo tuo, 8 et Yscribes super lapides omnia verba legis huius plane et lucide. 9 Dixeruntque Moyses et sacerdotes levitici generis ad omnem Israélem: Attende et audi, Israél: “hodie factus es populus Domini Dei tui, 19 audies vocem eius et facies mandata atque iustitias quas ego praecipio tibi. OE Res $32; 3. yv. Ex 17, 8-14. 1-19] L. in sb. QT. Put. @cp.°16; 107 EX 23, 193: 34, 26; Nm 15, 20; 18, 13; Pro 3. 9. OV. Cp.-58," S$ c Ex 13, 5. — v. cp. 1, 8. d Gn 25, 20; 28, 5. — cf. Os G2 I2. ; e Gn 31, 20-24; Is 27, 13. f Gn 46, 5. BCE cp." 10; 22% GnAg, “15-3; 46, 27; Ac 7, 14, 15. hk Ex 1, 11, 14; Nm 20, 15. i Ex 2, 23-25; 3, 9; Nm.20,16. J PE) 12,237,752 Rv. cp. 4, 34. EN: EX: 3, 85 Mm Cpe 12,73 16; TEs TA: 12-19] L. in sb. QT. Qdg. nci. Tb 1, 7. — v. Lv 27, 30. ocp. 14, 29. BLS. E18, . 1475... 1$3s- 170. GCE SLY 878 FOr 727 HI, BT Os 9, 4. # che Th: 47, 285; Eclis 305.1835. Jr 16, 7. $s:63, 1g¢~Bar:2, 14; -Ze-dsr3. BCEOEX 24;: 7. Cp.-7,°63 14, 25 Jez tIS Ws, EX TO,.-5. vcp 28, 1. — cf. cp. 32, 8. x Ps 85, 9. yv.cp. 7, 6. ajs 4, 1. 2,3] R. in fr. 2:2. D: 4. Odg. biJs-8, 32. ON: -EXi3 82 dcp. 11, 29; Js 8, 30. C5520; 25>" Js'8,. 31. ex 5-7] v. UF. 2. fv. cp. 12, 7. gict..Heb. 3, 2. hcp. 26, 18, 19. =-——= 550° — LIBER DEUTERONOMII 27, 11 — 28, 22 lordanis transgressum inter Hebal et Garizim certo ritu sanctio legis promulgaretur (27, 1-26), eam accuratius proponens, describit sive quoad bona, quae tam singulis quam universo populo in oboedientiae praemium écp. 11, 29; Js 8, 33. — cf. Jd 9, 7- $C, .Cp.° 33; 102 "DAO 13 T3- LEx 20, 4, 23; 34, 17; Lv 19, 4; Sap: 14, 8.2: mci. Nm 5, 22; 2 Es 5, 13; Ps 105, 48; Jr 11, 5; 28, 6; 1 Cor 14, 16. # EX: 20,,123'22, 173 LV'205:3: 20, 9. — cf. cp. 21, 18-21; Gn 9, 25. ocp. 19, 14. — cf. Jb 24, 2. p Lv 19, 14. OCD. 24; 175 Ex \29, — cf. vr. 25. — v. 2 Rg 22, 38-41; Ps 17 § -40. 8] * Catech, R. 13; 12 i Lv 25, 21; Ps 132, 3. V. Cp. 12, 7. cp. 15, 4. MCD. 92 6; 26, t8,.203. 29, 13. — v. Ex 19, 5, 6. n cf. Is 61, 9. ov. Nm 6, 27. DCD." 2; 255-225 25, qd cp. 30, 9. fv. VY. 4. S$cpe rz, 143 Lv 26,.4. tcp. 14, 29. “cp. 15, 6. — cf. vr. 44; Ps 2° 26. vis 9, 14, 15; 19, 15. — cf. Bar*?}. §2 iV. -CD. 5. 31. y Lv 26, 14; TD .s: 4; Lm 2, 17: Bar 1, 20;-Dn 9,:11,. 13; MI 2, 2. Z Vr. 2, acf. vr. 3-6. 6 Ml 2, 2. c Ps 79, 17; Is 30, 17; 51, 20; aS. d Js 23, 16. ev. Lv 26, 25. f Lv 26, 16. £3 Rg 8, 37; 2 Par 6, 28; Am 4,9; Ag 2, 18. 11 Praecepitque Moyses populo in die illo dicens: 12 4Hi stabunt ad benedicendum populo super montem Garizim, Iordane transmisso: Simeon, Levi, Iudas, Issachar, Joseph et Beniamin; 1% et e regione isti stabunt ad maledicendum in monte Hebal: Ruben, Gad et Aser et Zabulon, Dan et Nephthali. 14 /Et pronuntiabunt levitae dicentque ad omnes viros Israél excelsa voce: 15 ‘Maledictus homo qui facit sculptile et conflatile, abominationem Domini, opus manuum artificum, ponetque illud in abscondito; et ™respondebit omnis populus et dicet: Amen. 1!6”Maledictus qui non honorat patrem suum et matrem, et dicet omnis populus: Amen. 17 OMaledictus qui transfert terminos proximi sui, et dicet omnis po- pulus: Amen. 18”Maledictus qui errare facit caecum in itinere, et dicet omnis populus: Amen. 19 @Maledictus qui pervertit iudicium advenae, pupilli et viduae, et dicet omnis popuius: Amen. 20 *Male- dictus qui dormit cum uxore patris sui et.srevelat operimentum lectuli eius, et dicet omnis populus: Amen. 21 ¢Maledictus qui dormit cum omni iumento, et dicet omnis populus: Amen. 22 “Maledictus, qui dormit cum sorore sua filia patris sui vel matris suae, et dicet omnis populus: Amen. 23 VMaledictus qui dormit cum socru sua, et dicet omnis populus: Amen. 24 #Maledictus qui clam percusserit proximum suum, et dicet omnis populus: Amen. 25 ¥YMaledictus qui accipit mu- nera ut percutiat animam sanguinis innocentis, et dicet omnis populus: Amen. 26 ion 2S). h Ps 80, 17; 147, 14. #Gn .49,-11; Ecli 39, 313-50, 16; 1 Mc 6, 34. — 165 — LIBER DEUTERONOMII 32, 15-36 vindictam provocatus (19-26), ne religionis hostes insolescant (27-35), et ut promissiones impleantur, spatium paenitentiae concedit, hostibus- que reddit poenam talionis (36-43); in altero vero postquam quae- 15] * cf. Catech. R. IV 15, 12. jcf. 1 Rg 2, 29. RV. Cp. 31, 20. ECD gn, 26; m vr. 6. n Ps 77, 58. — v. Nm 25, 11. ocp. 28, 64; Ps 105, 37. — ef. Bar 4, 7; 1 Cor 10, 20. D¥.-LV 19; 7. qg.Is 17, 10; Jr.2; 27, 32; Os,8, WaCl,, JQ 2, TAs. 2 [14. $:cf, ‘Is: 1,).2% #N. CP. 31 ME7~ uvr. 16, 17. v Jr 2, 11; 16, 20. — cf. 1 Cor » 7 * 3: Re 16,23, :265 Ps go. be Jr 8,:19-etc.;, Jn 2,8; Ac 14, 15. y (all) Rm 10, 19. — cf. Os $: Ci iPS 73538. [9, 10. a Jr 15, 14; 17, 4; Lm 4, 11. — cf. Jb 20, 26; Ps 88, 47. b Ps 85, 13. ¢3b.6, Ai PS. 7,335, 50S Boe Be Lanes. ae, 13% Be 5, 16. d Lv 26, 22; Ez 5, 17. — cf. e cf. Lv 11, 42 [Is 56, 9. ZN -26, 25> 156; Il; Ope ts Lm 1, 20; be 9 ¢geca-Cor h Jb 18, 17; Ps 33, 17; 108, 15; Ecli 10, 20. icf. Nm 14, 13-16; Ps 139, 9; iS “30,425, jis27, 11; Jr 4, 22. Rkcp. §, 29; Ps 80, 14; Jr 9, OS) 335- L630 42s: ‘Js 47, 7; Lm I, 9. — v. Ecli 7, 40. mci. Ps 90, 7; Is 30, 17. —V. it 8. or Rg 2,'2. pcf. 1 Rg 4, 8. qcf. Is 1, 10; Jr 23, 14; Ez 16, 46. £T CD. 29,18; Jr 2,97 Ss Jb 20,74, 16; Ps 57,5; 139, 4. bjb 1454175 Os £35 -425"-Rm ee u (ib Rm 12, 19; Heb 10, 30. — Ps 93, 1; Ecli 28, 1; Is I, 24; 59, 18; Nh g, 2. uvcf. Ps 93, 18. eich.a2" Pt .2;. 3. 36] R. in cm. Mm. T. P. — 2. Ps 134, 14. y (all) Heb 10, 30. — Ps 134, 14. z (ali) 2 Mc 7, 6. — Ex 32, 12; da, 18's" P8809, 23; @3 Re t4,. 103: 22,72. 15 jIncrassatus est dilectus et “recalcitravit, incrassatus, impinguatus, dilatatus ‘dereliquit Deum “factorem suum et recessit a Deo salutari suo. 16 Provocaverunt eum in diis alienis et in abominationibus ad iracundiam concitaverunt. 17 °Immolaverunt Pdaemoniis et non Deo, diis quos ignorabant; novi recentesque venerunt, quos non coluerunt patres eorum. 18 Deum, qui te genuit, dereliquisti, et Yoblitus es Domini creatoris tui. 19rVidit Dominus et ad iracundiam concitatus est, quia provocaverunt eum ‘filii sui et filiae; 20 et ait: ‘Abscondam faciem meam ab eis et considerabo novissima eorum; generatio enim perversa est, et infideles filii. 21 uIpsi me provocaverunt in eo Yqui non erat Deus et irritaverunt in “vanitatibus suis; et Yego provocabo eos in eo qui non est populus et in gente “stulta irritabo illos. 22 aTgnis succensus est in furore meo, et ardebit usque %ad inferni novissima devorabitque terram cum germine suo et montium fundamenta comburet. 23 Congregabo super eos mala et “sagittas meas complebo in eis. 24 Consumentur fame, et devorabunt eos aves mo¥su ama- ddentes bestiarum immittam in eos, [rissimo ; cum furore “trahentium super terram atque /serpentium. 25 9Foris vastabit eos gladius et intus pavor: iuvenem simul ac virginem, lactentem cum homine sene. 26 Dixi: Ubinam sunt? ACessare faciam ex hominibus memoriam eorvm: 27 sed propter iram inimicorum distuli, ne forte superbirent hostes eorum et dicerent: ‘Manus nostra excelsa, et non Dominus fecit haec omnia. 28 jGens absque consilio est et sine prudentia. 29kUtinam saperent et intelligerent ac 'novissima providerent ! 30 Quomodo persequatur ”unus mille, et duo fugent decem milia? Nonne ideo, quia Deus suus “vendidit eos, et Dominus conclusit illos ? 31 ONon enim est Deus noster ut dii eorum, et ?inimici nostri sunt iudices. 32 @De vinea Sodomorum vinea eorum et de suburbanis Gomorrhae; uva eorum uva “fellis et botri amarissimi; 33 fel draconum vinum eorum, et venenum Saspidum insanabile. 34tNonne haec condita sunt apud me et signata in thesauris meis? 35 uMea est ultio, et ego retribuam in tempore vYut labatur pes eorum: “juxta est dies perditionis, et adesse festinant tempora. 36 YIudicabit Dominus populum suum et *in servis suis miserebitur, videbit quod infirmata sit manus, et clausi quoque defecerunt @residuique consumpti sunt. — 166 — dam ad complementum et illustrationem eorum quae praecedunt (44-47), et quae sequuntur addidit (48-52), singulis tribubus quae ventura sunt adnuntiat et propheticam benedictionem impertit LIBER DEUTERONOMII 32, 37 — 33, 7 37 Et dicet: 2Ubi sunt dii eorum, in quibus habebant fiduciam, 38 de quorum victimis comedebant adipes et bibebant vinum libaminum ? eSurgant et opitulentur vobis, et in necessitate vos protegant. 30 Videte quod Yego sim solus et non sit alius deus praeter me: ego occidam et ego vivere faciam; fpercutiam et ego Ysanabo; het non est qui de manu mea possit eruere. 40 iLevabo ad caelum manum meam - et dicam: Vivo ego in aeternum! 41 Si Jacuero ut fulgur gladium meum, et arripuerit iudicium manus mea, reddam ultionem hostibus meis, et his qui oderunt me retribuam. 42 Inebriabo sagittas meas sanguine, et *gladius meus devorabit carnes: de cruore occisorum et de captivitate, nudati inimicorum ‘capitis. 43 mLaudate, gentes, populum eius, “quia sanguinem servorum suorum ulciscetur, et vindictam retribuet in hostes eorum et propitius erit terrae populi sui. 44 Venit ergo Moyses et locutus est omnia verba cantici huius in auribus populi ipse et Iosue filius Nun; 45 °complevitque omnes ser- mones istos loquens ad universum Israél. 46 Et dixit ad eos: ?Ponite corda vestra in omnia verba, quae ego testificor vobis hodie, %ut mandetis ea filiis vestris custodire et facere et implere universa quae scripta sunt legis huius; 47 quia non incassum praecepta sunt vobis, sed ut singuli in eis "viverent: quae facientes longo perseveretis tem- pore in terra, ad quam, Iordane transmisso, ingredimini possidendam. 48Tocutusque est Dominus ad Moysen in eadem die dicens: 49Ascende in *montem istum Abarim, id est transituum, in montem Nebo, qui est in terra Moab contra Iericho, et vide terram Chanaan, quam ego tradam filiis Israél obtinendam, et morere in monte. 5 Quem conscendens iungeris populis tuis, ‘sicut mortuus est Aaron frater tuus in monte Hor et appositus populis suis. 51 “Quia praevaricati estis contra me in medio filiorum Israél ad aquas contradictionis in Cades deserti Sin et non sanctificastis me inter filios Israél; 52 Ye contra videbis terram et non ingredieris in eam, quam ego dabo filiis Israél. 3 Haec est benedictio, qua benedixit aN ®homo Dei filiis Israél ante mortem suam. 2 Et ait bDominus de Sinai venit et de Seir ortus est nobis: apparuit de monte Pharan, et “cum eo sanctorum milia: in dextera eius ignea lex. 3 ¢Dilexit populos, omnes sancti in manu illius sunt; et ‘qui appropinquant pedibus eius accipient de doctrina illius. 49Legem praecepit nobis Moyses, hereditatem multitudinis lacob. 5 Erit apud rectissimum "rex, icongregatis principibus populi cum tribubus Israél. 6 jVivat Ruben et non moriatur, et sit parvus in numero. 7 Haec est Iudae benedictio: Audi, Domine, vocem Iudae et ad populum suum introduc eum. vies * cf. Catech. R. iH 2, 78% 13.375. 5% 25°25 cJd 10, 14; Jr 2, 28. — cf. Bar 6, 36. B01 -* cf; ‘Catech: RIV. 04-12: cp. 4, 35; Is 41, 4; 48, 12. ¢ Ere 2+; Ba ek CRP Tb-13, 2 Sap a 13; A f Yb 5, 18;/0s x8: § Ex gh Jb 10, 4o] Ant. ts fs. § Vuln. D. N. 1 Gn 14, 22 ;Ex 6, 8. jPs 7, 13; 18 27, 1; 34, 5; 66, 16: Ez 21, 9, 10; Hab 3, 1: k Jr 46, 10. bets Ps 67,22: m (all) Rm 15, t0. 11; 2 Mc 7, 6. n Ap 6, 10; 19, 2. — cf. 4 Rg 9, 7; Ps 78, 10. — Ps 57, arck, Cpt; 3: pcp. 11, 18. — v. cp. 6, 6. qv. cp. 4, 9; 6, 7. rcf. Lv 18, 5. — v. cp. 30, 20. sv: Nm 27; 12; 33, 48. tNm 20, 24-26, 28; 27, 13; 33, 36. uNm 20, 123; 27, 14. UCD. 3, 37; 34, 4 aJs 14, 6; tS 392 2; Ps: 80, I — cf. Ja 13 8+: 7 Re,-2, 27%.9;,07.3 hte IZ ,-22. Gtc, b cf. Ex 19, 18, 20; Ja, 5; 455% Ps 67, 8, 9; Hab 3 er Ps:67; 185 -Dn_7,.. 50; Zc 5; Ac 7, 53; Gal 3, 19; Feb 12,.22*. gucr4gpAp: 5,02 r. CA 0 Say ay (3 8; TO; *£5> Os 11,615 c Sap 3, 1. — cf. Is 49, 23 51, “4109 '10,°2:7,° 28. f cf. Le 10, 39; Ac 22, 3. ¥ JO°5) 475., 7,29 hNm 23, 21. — cf. Ex 15, 18; da 8,.23; Is 33, 22. j Ex 19, 7, 8. j Gn 49, 3, 4. — 167 — LIBER (33, 1-25) glorificans tum Deum cui nullus comparari potest (26-97), DEUTERONOMII tum Israél sub Dei praesidio beatum (26-29). Ultimo, ad instar ap- 33, 8-23 pendicis, Moyses in montem Nebo iussus ascendere totam Paliestiiat k cf. Gn 49, 8 kManus eius pugnabunt pro eo, et adiutor illius contra adversarios eius erit. icf. Gn 49, 5 8 [Levi quoque ait: mv. Ex 28, 30. 4.V. EX 17,.7; Nm‘i20, 7133 ocf. Mt 10, 37. pv. Ex 32, 26-29. q Mt 2, 4-7. — cf. Mt 23, 2-4. ne > a 9- he Ez 44, 23. — V. Vv IO, II. SEX 30,57 85.7 ts 2, 28. £ Ps 50, 21; Ez 43, 27. uw Ps 19, 4; Ez 20, 40, 41; 47, 27. =~ ef. AM. §, 42. v cf. Ecli 35, 22. gc. Gn, 49,27. y cf. Gn 49, 22. z Gn 49, 25. avr. 28; Gn 27, 28. eee 49, 26; Ps 75, 5; Hab 3, — cf. Ps 89, 2. bes 43;°% d Ex 3, 2-4; Ac 7, 30-35. e Gn 49, 26. } Click Lars. % gv. Nm 23, 22. h3 Rg 22, 11; Ps 43, 6; Dn 8,4; 1 Mc 7, 48. i cf. 6n 48, 19; Nin I, 33, 35. j Gn 49, 13-15. RBS rs, 12° Isia, 3s OPS, 45: 635 50; 23% m Gn 49, 19. ci. tyParir3;/8. ov. Nm 32, 1, 5, 16-19. P NM. S2, 32,,32.. — .V.. Ja: % 12-15; 1 Par 5, 18-22. qcf. Gn ah ts rcf. Gn 4 or Js io “e Jd 18, 27. . Gn 49, 21. uv. JS 19, 32-39. ™Perfectio tua et doctrina tua viro sancto tuo, “quem probasti in tentatione et iudicasti ad aquas contradictionis. 9 oQui dixit patri suo et matri suae: Nescio vos; Pet fratribus suis: Ignoro vos; et nescierunt filios suos. Hi custodierunt eloquium tuum, et pactum tuum servaverunt, 10 "judicia tua, o lacob, et legem tuam, o Israél; Sponent thymiama in furore tuo, et ‘holocaustum super altare tuum. 11 Benedic, Domine, fortitudini eius, et “opera manuum illius suscipe. vPercute dorsa inimicorum eius, et qui oderunt eum non consurgant. 12 7Et Beniamin ait: Amantissimus Domini habitabit confidenter in eo: quasi in thalamo tota die morabitur, et inter umeros illius requiescet. 13 yYIoseph quoque ait: De *benedictione Domini terra eius: de pomis caeli et 4rore atque abysso subiacente, 14 de pomis fructuum solis ac lunae, 15 de vertice antiquorum montium, de pomis °collium aeternorum 16 et de frugibus terrae et de plenitudine eius. Benedictio illius, 4qui apparuit in rubo, veniat super caput Ioseph, et super verticem @nazaraei inter fratres suos. 17 Quasi primogeniti tauri pulchritudo eius, cornua Yrhinocerotis cornua illius, hin ipsis ventilabit gentes usque ad terminos terrae. iHae sunt multitudines Ephraim et haec milia Manasse. 18 Et Zabulon ait: jLaetare, Zabulon, in exitu tuo; et, Issachar, in tabernaculis tuis. 19 Populos vocabunt “ad montem, ibi immolabunt /victimas iustitiae. Qui inundationem maris, quasi lac, sugent et thesauros absconditos harenarum. 20 Et ™Gad ait: Benedictus in latitudine Gad. "Quasi leo requievit : cepitque bracchium et verticem. 21 Et °vidit principatum suum, quod in parte sua doctor esset repositus: qui fuit cum principibus populi et fecit iustitias Domini et iudicium suum cum Israél. 22 qDan quoque ait: rDan catulus leonis ‘fluet largiter de Basan. 23 Et ‘Nephthali dixit: Nephthali abundantia perfruetur, et plenus erit benedictionibus Domini; mare et meridiem “possidebit. — 168 — conspexisse narratur (34, 1-4), eiusque mortui et sepulti elogium scri- bitur, commendata praesertim eius cum Deo familiaritate et ipsius sin- | gulari miraculorum virtute (5-12). LIBER DEUTERONOMII 33, 24 — 34, 12 24 VAser quoque ait: Benedictus in filiis Aser, sit placens fratribus suis, et “tingat in oleo pedem suum. 25 Ferrum et aes calceamentum eius: sicut dies iuventutis tuae, ita et senectus tua. 26 ¥yNon est Deus alius ut Deus rectissimi: Zascensor caeli auxiliator tuus, magnificentia eius discurrunt nubes. 27 a@Habitaculum eius sursum, et subter bracchia sempiterna. Eiciet a facie tua inimicum dicetque: Conterere. 28 bHabitabit Israél confidenter, et solus. Oculus Iacob in terra frumenti et vini, Ccaelique caligabunt rore. 29 dBeatus es tu, Israél. Quis similis tui, popule, @qui salvaris in Domino? *Scutum auxilii tui et gladius gloriae tuae. Mnegabunt te inimici tui, et tu “eorum colla calcabis. 3 4 4Ascendit ergo Moyses de campestribus Moab super montem bNebo in verticem Phasga contra Jericho; 4ostenditque ei Do- minus emnem terram Galaad usque Dan 2et universum Nephthali terramque Ephraim et Manasse et omnem terram Iuda Cusque ad mare novissimum et ¢australem partem et ¢latitudinem campi lericho fcivitatis palmarum usque 9Segor; 4 dixitque Dominus ad eum: hHaec est terra, pro qua iuravi Abraham, Isaac et Iacob dicens: pennion tuo dabo eam. ‘Vidisti eam oculis tuis et jnon transibis ad am. 5Mortuusque est ibi Moyses “servus Domini in terra Moab, ‘iubente Domino, 6 et sepelivit eum in valle terrae Moab contra ™Phogor, et non “cognovit homo sepulcrum eius usque in praesentem diem. 7 °Moyses centum et viginti annorum erat quando mortuus est. Non Pcaligavit oculus eius nec dentes illius moti sunt. 8 Fleveruntque eum filii Israél in campestribus Moab @triginta diebus; et completi sunt dies planctus lugentium Moysen. 9 Josue vero filius Nun repletus est ‘spiritu sapientiae, quia *Moyses posuit super eum manus suas; et ‘oboedierunt ei filii Israél, fece- runtque sicut praecepit Dominus Moysi. 10 Et “non surrexit ultra propheta in Israél sicut Moyses, “quem nosset Dominus facie ad faciem, 11 in “omnibus signis atque portentis, quae misit per eum, ut faceret in terra Aegypti Pharaoni et omnibus servis eius universaeque terrae illius, 12 et cunctam manum robustam magnaque mirabilia, quae fecit Moyses coram universo Israél. v cf. Gn 49, 20. “cf: Jb:29; 6: yo WE. Us,-2TT. z Ps 17, 11; \67, 34, 35; 103, ee ey. te bab 2: 5. a Ps 112, 5. — cf. Ps 10, 5. 6b Nm 23,:'9;' 1 Rg 12, 113 Jr 23, 6; 32, 27. ccf. Gn 27, 28. d cD..4,.7, 3; Pe.3%,. 125 2463; T5:.—— cf. 2: Re 7, -23- els 45, 17. f-2 Rei225 3,%372 2 et PS.17,-46; 653-34 80,280, 4cf. Js-10,,.24%. 3 Re. 5x 33..Bar 4, 25. @.CDx,3,.27;. 2 Mc. 254: b cf. Nm 27, 12. 6 ¥u Cis 12,24, 52 he Gn 13,2/42:3:.19;, 25; 1285-42 Rg 18, 23. i Jd Ii 16; 8, 23812 ;bar 28, ‘ Gn oe AS a Vv. Gna 9 ES, 28s SO; on. iv. cp. I, 37. PCD. 3." 47}. 32,82. k Ex 14, 31; Nm 12, 7. lcp. 32, 50 mNm 23, 28 f. Ju 9. ocp. 31, 2. — cf. Ex 7, 7; Nm 33, 39. p cf. Gr 27, r; 48, re! Js 14, SG,-283 2 Res, 254 ee q Nm 20, 29. — cf. Gn 50, 3. rr Ex 28, 3; Is 11, 2. — ci. jd s Nm 27;\1 x8, 23. (6, 34. “Vv. cp. 4, 34- — 169 — LIBER 1O3G8 LIBER IOSUE 1, 18 — 2,4 G Vr. 13; 253: Ex ¥4,;°32;: Nm 12, 72 Heb 3,.5;etc. b Ex oer 13°. $335.27 -—Nm 1%; c Dt 3 34) 5 i Dt 1, 38. d cf. m 32, 26, e Dt 11, 24. — cf. cp. 14, 9 f Gn x5; 18; Ex 23, 31; Dt.21, 24. — V. parte eet j an) Heb? 13, 5. — Gn 28,15; Dt .31,.0, 8; r Pat 28.30, RIVE: a8; 1S: (CD. 23.20. ot 3, 285 31, 6,7, 23; 3 Rg 2,2. tCD. 11, 0 5< 3 Ro: 2. 3, OCD. 23,56 72PS8..%, 23) TES) OF, ol v. vor. 5,°6. 20, 3; 31, Pat ft,°26;19, 2; S &: q Dt 16, 18. y Dt "2, A 28. — Cl. Cpu iS, 122. i Dt 9 oe T7>° Se; uv. Nm 32, 20-28. v Nm 32, 26. itis 20; Y CP. 22, 4. zvr. 5. — cf. cp. 3, 8. avr. 6. acp. 3, 1; Nm 25,1 3 33, 49. bcp. 6, 18S.; 18, 21: m 22, tetc. Dt 34,733 Ja, I, 16: 3 Rg 16, 34; Jdt 4 + Mt'22; Pd gre Jc 2, 25. — cf. dcf. Gn 42, 9. £-cp.: 6,307 HEBRAICE “IEHOSUA ,, "| T factum est post mortem Moysi “servi Domini ut 4}, loqueretur Dominus ad Iosue filium Nun ?ministrum Moysi et diceret ei: 2Moyses servus meus “mortuus est, surge et transi Iordanem istum tu et ¢omnis populus tecum in terram quam ego dabo filiis Israél. 3 €Omnem locum, quem calcaverit vestigium pedis vestri, vobis tradam, sicut locutus sum Moysi. 4A deserto et Libano usque ad fluvium magnum bupaoraten, omnis terra Hethaeorum usque ad mare magnum contra solis occasum erit terminus vester. 59Nullus poterit vobis resistere cunctis diebus vitae tuae: “sicut fui cum Moyse ‘ita ero tecum: jnon dimittam nec derelinquam te. . 6 *Confortare et esto robustus; tu enim sorte divides populo huic terram, pro qua iuravi patribus suis ut traderem eam Pillis. 7 *Confortare igitur et esto robustus valde, ut custodias et facias omnem legem, ‘quam praecepit tibi Moyses servus meus. ”Ne declines ab ea ad dexteram vel ad sinistram ,ut “intel- ligas cuncta quae agis. 8 Non recedat volumen legis huius ab ore tuo, °sed meditaberis in eo diebus ac noctibus, ut custodias et facias omnia quae scripta sunt in eo. Tunc diriges viam tuam et intelliges eam. 9Ecce praecipio tibi: *confortare et esto robustus. PNoli metuere et noli timere, quoniam tecum est Dominus Deus tuus in omnibus, ad quaecumque perrexeris. 10 Praecepitque Iosue ¢principibus populi dicens: Transite per me- dium castrorum et imperate populo ac dicite: 11 Praeparate vobis ‘cibaria; quoniam ‘post diem tertium “transibitis Iordanem et intra- bitis es possidendam terram, quam Dominus Deus vester daturus est vobis. 12 Rubenitis quoque et Gaditis et dimidiae tribui Manasse ait: 13Mementote sermonis, “quem praecepit vobis Moyses famulus Domini dicens: Dominus Deus vester dedit vobis requiem et omnem terram. 14 vVUxores vestrae et filii ac iumenta manebunt in terra, quam tra- didit vobis Moyses trans Iordanem; vos autem transite armati ante fratres vestros omnes fortes manu et pugnate pro eis, 15 donec det Dominus requiem fratribus vestris, sicut et vobis dedit, et possideant ipsi quoque terram, quam Dominus Deus vester daturus est eis; et Ysic revertemini in terram possessionis vestrae et habitabitis in ea, quam vobis dedit Moyses, famulus Domini, trans Iordanem contra solis ortum. 16 Responderuntque ad Iosue atque dixerunt: Omnia, quae prae- cepisti nobis, faciemus et quocumque miseris ibimus. 17 Sicut oboe- divimus in cunctis Moysi, ita oboediemus et tibi; tantum sit Dominus Deus tuus *tecum, sicut fuit cum Moyse. 18 Qui contradixerit ori tuo et non oboedierit cunctis sermonibus, quos praeceperis ei, moriatur. “Tu tantum confortare et viriliter age. Misit igitur Iosue filius Nun de %Setim duos viros exploratores in abscondito et dixit eis: Ite et considerate terram urbemque bTericho. Qui pergentes ingressi sunt domum Cmulieris meretricis nomine Rahab et quieverunt apud eam. 2 Nuntiatumque est regi Tericho et dictum: Ecce viri ingressi sunt huc per noctem de filiis Israél, ut explorarent terram. 3 Misitque rex Iericho ad Rahab dicens: Educ viros, qui venerunt ad te et ingressi sunt domum tuam; dexplo- ratores quippe sunt et omnem terram considerare venerunt. 4 @Tol- lensque mulier viros abscondit et ait: Fateor, venerunt ad me, sed — 170 — 1. Palaestina cisiordanica occupatur (Js 1, 1-12, 24). Josue, Deo excitante, Israélitas hortatur ut lordanem transeant (1, 1-18), ideoque mittit qui lerichum ex- plorent (2, 1, 2) atque ab his non sine sui periculo in castra regressis ta- LIBER IOSUE 2,5 — 3,10 nesciebam unde essent; 5cumque porta clauderetur in tenebris, et illi pariter exierunt, nescio quo abierunt: persequimini cito et com- prehendetis eos. 6 Ipsa autem fecit ascendere viros in solarium domus suae, operuitque eos stipula lini quae ibi erat. 7 Hi autem, qui missi fuerant, secuti sunt eos per viam, quae ducit fad vadum Iordanis; illisque egressis, statim porta clausa est. 8 Necdum obdormierant qui latebant, et ecce mulier ascendit ad eos et ait: 9% Novi quod Dominus tradiderit vobis terram; etenim irruit in nos 9terror vester et “elanguerunt omnes habitatores terrae. 10 Audivimus quod ‘siccaverit Dominus aquas maris Rubri ad vestrum introitum, quando egressi estis ex Aegypto, jet quae feceritis duobus Amorrhaeorum regibus, qui erant trans Iordanem, “Sehon et Og quos interfecistis. 11 Et haec audientes /pertimuimus et “elanguit cor nostrum nec remansit in nobis spiritus ad introitum vestrum; “Do- minus enim Deus vester ipse est Deus in caelo sursum et in terra deorsum. 12 °Nunc ergo iurate mihi per Dominum ut, quomodo ego misericcrdiam feci vobiscum, ita et vos faciatis cum domo patris mei ?detisque mihi verum signum 13 ut salvetis patrem meum et matrem, fratres ac sorores meas et omnia quae illorum sunt et eruatis animas nostras a morte. 14 Qui responderunt ei: Anima nostra sit pro vobis in mortem, si tamen non prodideris nos: cumque tradi- derit nobis Dominus terram, ¢faciemus in te misericordiam et veri- tatem. 15 Demisit ergo eos per funem de fenestra (domus enim eius haerebat muro) 16 dixitque ad eos: Ad montana conscendite, ne forte occurrant vobis revertentes, ibique latitate tribus diebus, donec redeant; et sic ibitis per viam vestram. 17 Qui dixerunt ad eam: Innoxii erimus a iuramento hoc quo adiurasti nos, 18 8si, ingredientibus nobis terram signum fuerit funiculus iste coccineus, et ligaveris eum in fenestra, per quam demisisti nos; et “‘patrem tuum ac matrem fratresque et omnem cognationem tuam congregaveris in domum tuam. 19 Qui ostium domus tuae egressus fuerit, “sanguis ipsius erit in caput elus et nos erimus alieni ; cunctorum autem sanguis, qui tecum in domo fuerint, redundabit in caput nostrum, si eos aliquis tetigerit. 20 “Quod sl nos prodere volueris et sermonem istum proferre in medium, erimus mundi ab hoc iuramento, quo adiurasti nos. 21 Et illa respon- dit: Sicut locuti estis, ita fiat. Dimittensque eos ut pergerent appendit funiculum coccineum in fenestra. 22 Tlli vero ambulantes pervenerunt ad montana et manserunt ibi tres dies, donec reverterentur qui fuerant persecuti; quaerentes enim per omnem viam non reppererunt eos. 23 Quibus urbem ingressis, reversi sunt et descenderunt exploratores de monte et, “transmisso Iordane, venerunt ad Iosue filium Nun narraveruntque ei omnia quae acciderant sibi, 24 atque dixerunt: YTradidit Dominus omnem terram hanc in manus nostras, et timore “prostrati sunt cuncti-habi- tatores eius. Igitur Iosue de nocte consurgens movit castra. Egredientesque de @etim venerunt ad Iordanem ipse et omnes filii Israél et morati sunt ibi tres dies. 2 Quibus evolutis, transierunt praecones per ca- strorum medium et clamare coeperunt: Quando videritis arcam foederis Domini Dei vestri et °sacerdotes stirpis leviticae portantes eam, vos quoque consurgite et sequimini praecedentes ; 4 dsitque inter vos et arcam spatium cubitorum duum milium, ut procul videre possitis et nosse per quam viam ingrediamini, quia prius non ambu- lastis per eam; et cavete ne appropinquetis ad arcam. Dixitque Tosue ad populum: ¢Sanctificamini, cras enim faciet Dominus inter vos mirabilia. 6 Et ait ad sacerdotes: /Tollite arcam foederis et praecedite populum. Qui iussa complentes tulerunt, et pep eteen ViETAUINE ante eos. 7 Dixitque Dominus ad Iosue: Hodie incipiam Yexaltare te coram omni Israél, ut sciant quod, "sicut cum Moyse fui, ita et tecum sim. 8Tu autem praecipe isacerdotibus, qui portant arcam foederis, et dic eis: Cum ingressi fueritis partem aquae Iordanis, Jstate in ea. 9 Dixitque Iosue ad filios Israél: Accedite huc et audite verbum Domini Dei vestri. 19 Et rursum, In hoc, inquit, scietis quod Dominus fJd 3, 28; 7, 24. Tote PER tO" 23, 27. vr. II, ge FX TSe Aa 5% 5 Pot 243 Rx 145225 M 21, 23-26; 33-35. b Bs 134g:11; 135, 10, 20; Ey oie LR en ae m vr. 9; oes 5, Re 7 cBer- Sib Gke CD: EA, oo. 2 ave 10; Be 2%, +33 Is 13, i 2.2%, n Dt 4, 39. o-cl..CD.<0;, 245824, 25- pvr. 18. q Jd i, 24, 25. fief, wRgir9,<12; Ac 9, 253-2 Cor. tt, 33: S vr. 12. OVE, (12's “cp: 6;. 233 ncf. Mt 27, 25. V.VI. Ide “vr. 7. ¥ CD.148; 423 dix. 23,37 Zvr. 9. 6 Cp..2, i b:eps Heid, i1. Cr. 82 (Dtgt0,72'S: d cf. Ex 19, 12. +. 75.35: ne 19, 10, 14, 15; Vv 20,7; qe tb 18; 1 Rg ro, 5; Jl'2 eo 6, 6. lf Nm 4, 15. ep.4; rash 2 Par go, 254-2 Cp: 1, §,°17% | Par‘x, 1. 4-c£ Nm 33 32°54; 1S) Dae A 25; 1 Rg 6, 15; 2 eS 15, 24; PUEOLTI: fr: Parers; 2 — 171 — LIBER IOSUE 3, 11 — 4, 24 lia audit (3-24), ut ilico hostes adgrediendos censeat. Itaque statim ad lor- danem venit eumque aquis superioribus cohibitis (3, I-17), transgreditur; erecto deinde monumento (4, 1-25), circumcisis iis qui in deserto nati sunt — ‘ft Dt 5, 26; 1 Rg 17, 26374 Re 19, 4:etc.;.Ps 83, 3. m Ex 33,2; Dt 7, 1; Ps43, 3; Ecli 10, 18-20. — cf. Ex 23, 29+ Dt 7, 122. nm AC 7 444, 45... o (Ps 96, 5;) Mic 4, 13; Zc 4, pcf. Dt 9, 3. [14; 6, 5. Qcp. 4, 2, 4. rcf. Nm 13, 2. $Vri- 15,56. t Ps 113, 3. — cf. Ex 15, 8; Ps 775, a yr. Par 12, 155) Jrr2. Os 20, 19; 50, 40. v Ecli 24, 36. — cf. cp. 4, 193 x cf; Ps 76, 17. bS 10:12, y3 Rg 4, 12;_7, 46. z Dt 4, 49; 4 Rg 14, 25. — cf. CDs 325: 35 @CP. 45373 28. 2T3,.13. fe BRE bcp. 4, 22. — cf. Ex 14, 29. — cf. CCP 3," Ta, Deen, -B..0R8, 75. oDt 27,2: — cf. 3 Re ‘18,31. dvr. 8, 19, 20. evr. 21. — cf, Ex V2 3526 32S, 14; Dt 6, 20. — v. Ps 77, 4. TCD. ua TO: g Ex 12, 14; Nm 16, 40. BC s'S,' 95.5, 85347, 26;- 8, 28, 205° 9. apg; 1Oy 27> Ws hae 14, 14; 25, 63; 16, 10; 22, 35/17: icp. 6. 7, 9, 13. — v. Nm 32, j Nm 32, 28. [20-27. RVACDe 3527. ico. 3; 6; 8: MCD. 5, 2 95 # Cpi§, 93. 9): 62. 10;- 6:etc, Jd 2, 1; 3, 19; 1 Rg ro, 8; 11, 14; 2 Rg 39, 15, 40; Mic 6, 0 vr. 3, 9. Ee pvr. 6. @ Vt..3, 27. f.Cp.'2,10; EXx.14,:21; 2 Es: 9, Ir etc. Deus ‘vivens in medio vestri est, et “disperdet in conspectu vestro Chananaeum et Hethaeum, Hevaeum et Pherezaeum, Gergesaeum quoque et Iebusaeum et Amorrhaeum; 1! ecce “arca foederis °Domini omnis terrae Pantecedet vos per Iordanem: 12 Yparate duodecim viros de tribubus Israél "singulos per singulas tribus, 13 et, scum posuerint vestigia pedum suorum sacerdotes, qui portant arcam Domini Dei universae terrae, in aquis lordanis, aquae quae inferiores sunt de- current atque deficient, quae autem desuper veniunt ‘in una mole consistent. 14 Tgitur egressus est populus de tabernaculis suis, ut transiret Ior- danem; et sacerdotes, qui portabant “arcam foederis, pergebant ante eum. 15 Ingressisque eis Iordanem et *‘pedibus eorum in parte aquae tinctis (“Iordanis autem ripas alvei sui “tempore messis impleverat), 16 steterunt aquae descendentes in loco uno, et ad instar montis intumescentes apparebant procul ab urbe, quae vocatur Adom, usque ad locum YSarthan; quae autem inferiores erant in “mare solitudinis (quod nunc vocatur Mortuum) @descenderunt, usquequo omnino defi- cerent. 17 Populus autem incedebat, contra Iericho; et sacerdotes, qui portabant arcam foederis Domini, stabant super siccam humum in medio Iordanis accincti, 9o0mnisque populus per arentem alveum transibat. Quibus transgressis, dixit Dominus ad Iosue: 2 4%Elige duodecim viros singulos per singulas tribus 3 et praecipe eis ut tollant de medio Iordanis alveo, ubi steterunt pedes sacerdotum, “duodecim durissimos lapides, quos ponetis in “loco castrorum, ubi fixeritis hac nocte tentoria. 4 Vocavitque Iosue duodecim viros, quos elegerat de filiis Israél singulos de singulis tribubus, 5 et ait ad eos: Ite ante arcam Domini Dei vestri ad Iordanis medium et portate inde singuli singulos lapides in umeris vestris, iuxta numerum filiorum Israél, 6 ut sit signum inter vos. Et, quando interrogaverint vos filii vestri cras dicentes: Quid sibi volunt isti lapides? 7respondebitis eis: /Defecerunt aquae Iordanis ante arcam foederis Domini, cum transiret eum; idcirco positi sunt lapides isti in %monumentum filiorum Israél usque in aeternum. 8 Fecerunt ergo filii Israél, sicut praecepit eis Iosue portantes de medio Iordanis alveo duodecim lapides, ut Dominus ei imperarat, iuxta numerum filiorum Israél, usque ad locum in quo castrametati sunt, ibique posuerunt eos. 9 Alios quoque duodecim lapides posuit Iosue in medio Iordanis alveo, °ubi steterunt sacerdotes qui por- tabant arcam foederis, et sunt ibi “usque in praesentem diem. 1% Sa- cerdotes autem qui portabant arcam stabant in Iordanis medio, donec omnia complerentur quae Iosue ut loqueretur ad populum praeceperat Dominus et dixerat ei Moyses. Festinavitque populus et transiit. 11 Cumque transissent omnes, transivit et arca Domini, sa- cerdotesque pergebant ante populum. 12 iFilii quoque Ruben et Gad et dimidia tribus Manasse armati praecedebant filios Israél, Jsicut eis praeceperat Moyses; 13 et qua- draginta pugnatorum milia per turmas et cuneos incedebant per plana atque campestria urbis Iericho. 14 In ‘die illo magnificavit Dominus Iosue coram omni Israél, ut timerent eum, sicut timuerant Moysen, dum adviveret. 15 Dixitque ad eum: 16 Praecipe ‘sacerdotibus, qui portant arcam foederis, ut ascendant de Iordane. 17 Qui praecepit eis dicens: Ascendite de Ior- dane. 18 Cumque ascendissent portantes arcam foederis Domini et siccam humum calcare coepissent, reversae sunt aquae in alveum suum et fluebant ”sicut ante consueverant. 19 Populus autem ascendit de Iordane decimo die mensis primi et castrametati sunt in "Galgalis contra orientalem plagam urbis Iericho. 20 Duodecim quoque lapides, 9quos de Iordanis alveo sumpserant, posuit Iosue in Galgalis, 21 et dixit ad filios Israél: ?Quando inter- rogaverint filii vestri cras patres suos et dixerint eis: Quid sibi volunt lapides isti? 22 docebitis eos atque dicetis: ?Per arentem alveum tran- sivit Israél Iordanem istum, 23 siccante Domino Deo vestro aquas eius in conspectu vestro donec transiretis, 24*sicut fecerat prius in (5, 1-9), et in celebrando paschate adhibitis, iam manna sublato, novis \terrae Srugibus (.0-12), ad urbem accedit (13-16). Quam cum, sacerdo- tes arcam ferentes sex dies circumirent (6, I-14), tandem die septimo, ncitt Rubro, quod siccavit donec transiremus: 25 Sut discant omnes terrarum populi ‘fortissimam Domini manum, ut et vos “timeatis Dominum Deum vestrum omni tempore. Postquam ergo “audierunt omnes reges Amorrhaeorum, qui habi- tabant trans lordanem ad occidentalem plagam, et cuncti reges Chanaan, “qui propinqua possidebant magni maris loca, quod ¢sic- casset Dominus fluenta lordanis coram filiis Israél, donec transirent, @dissolutum est cor eorum, et “non remansit in eis spiritus, timentium introitum filiorum Israél. - 2Eo tempore ait Dominus ad Iosue: Fac tibi /cultros lapideos et circumcide secundo filios Israél. 3 Fecit quod iusserat Dominus et circumcidit filios Israél in 9colle praeputiorum. 4 Haec autem causa est secundae circumcisionis : ‘omnis populus, qui egressus est de Aegypto generis masculini, uni- versi bellatores viri mortui sunt in deserto per longissimos viae cir- cuitus: 5 qui omnes circumcisi erant; populus autem, qui natus est in deserto 6 ‘per quadraginta annos itineris latissimae solitudinis in- circumcisus fuit, donec consumerentur qui non audierant vocem Domini, et quibus ante /iuraverat, ut non ostenderet eis “terram lacte et melle manantem. 7 /Horum filii in locum successerunt patrum, et circumcisi sunt a Iosue, quia, sicut nati fuerant, in praeputio erant, nec eos in via aliquis circumciderat. 8 Postquam autem omnes cir- cumcisi sunt, manserunt in eodem castrorum loco, ™donec sanarentur. 9 Dixitque Dominus ad Iosue: Hodie abstuli “opprobrium Aegypti a vobis. Vocatumque est nomen loci illius °Galgala usque in prae- sentem diem. 10 Manseruntque filii Israél in Galgalis et fecerunt Phase ?quarta- decima die mensis ad vesperum in campestribus Iericho 11 et come- derunt de frugibus terrae die altero, azymos panes et polentam ejusdem anni. 12 @Defecitque manna, postquam comederunt. de frugibus terrae, nec usi sunt ultra cibo illo filii Israél, sed comederunt de frugibus praesentis anni terrae Chanaan. 13 Cum autem esset Iosue in agro urbis Iericho, levavit oculos et vidit *“virum stantem contra se S‘evaginatum tenentem gladium per- rexitque ad eum et ait: Noster es an adversariorum ? 14Qui respondit : Nequaquam, sed sum ‘princeps Yexercitus Domini et nunc venio. 15 ’Cecidit Iosue pronus in terram et adorans ait: Quid dominus meus loquitur ad servum suum? 162Solve, inquit, calceamentum tuum de pedibus tuis, Ylocus enim in quo stas sanctus est. Fecitque Iosue ut sibi fuerat imperatum. Iericho autem clausa erat atque “munita timore filiorum Israél, et nullus egredi audebat aut ingredi. 2 Dixitque Dominus ad Iosue: Ecce dedi in manu tua Iericho et regem ejus omnesque fortes viros. 3 Circuite urbem cuncti bellatores semel per diem. Sic facietis sex diebus, 4septimo autem die sacer- dotes tollant septem bucinas, “quarum usus est in iubileo, et prae- cedant arcam foederis, septiesque circuibitis civitatem et %sacerdotes clangent bucinis. 5 Cumaque insonuerit vox tubae 4longior atque concisior et in auribus vestris increpuerit, /conclamabit omnis populus vociferatione maxima; et muri funditus corruent civitatis ingredien- er ere singuli per locum contra quem steterint. 6 Vocavit ergo Iosue filius Nun sacerdotes et dixit ad eos: 9Tollite arcam foederis, et septem alii sacerdotes tollant septem iubileorum bucinas et incedant ante arcam Domini. 7 Ad populum quoque ait: Ite et circuite civitatem “armati praecedentes arcam Domini. 8 Cum- que Iosue verba finisset, et septem sacerdotes septem bucinis clan- gerent ante arcam foederis Domini, 9 omnisque praecederet armatus exercitus, reliquum vulgus ‘arcam sequebatur, ac bucinis omnia concrepabant. 10Praeceperat autem Iosue populo dicens: Non clamabitis nec audie- tur vox vestra neque ullus sermo ex ore vestro egredietur, donec veniat dies in quo dicam vobis: Clamate et vociferamini. 11 Circuivit ergo arca Domini civitatem semel per diem et reversa in castra mansit ibi. LIBER IOSUE 4,25 — 6, 11 2° Re 8,42. Dt 3, 243 bs 38, 14s um EX -LA,. 31 Dt 6, @ EX: 185,14: PEP. 13, 35 siag 13, 29. — cf. S$ 23, I, Ecol, €D2.3; + pee: 2, > It, ‘24. é€3 Rg 10, 5. f Ex 4, 25. gcf. vr. 9. khNm 14, 29; 26, 64, 65; Dt 2, 16; Ps 105, 26; 1 Cor 105253 Heb 3) 17% iNm 14, 33; Dt 1, 3; 2, 7, 14; 8, 4; Ps 94, 10 j Nm 14, 23; Ps 94, 11; Heb 3, kv. Ex 3, 8. fr. bNm.14, 423° Dt. 1, 39. mcf. Gn 34, 35. n Gn 34, 14. ocp. 4, 19. b Ex 12, 6; Lv 23, 5; Nm9g, 5 q Ex 16, 35; Jdt 5, 15. r Gn 18, 2; 32, 24; Ac 1, 10.— Cl: Ex 23.7700 23" SNM 29, 23, 31. tcf: Ex-14, “19. u3 Rg ,22 39: — cf. Gn 32, 2; Ps 102 rg) vy: Batech. Re LT 28s v Gn 17, 3. x Ex & §:, Ac 7, 33. ¥- che Gn. 28, 16, -3'7. acf. Nm 13, 29. Bp: 25.0; 242> Dt. 7). 24s 2AES 9, 24. — cf. cp. 8, I. c Lv 23, 24; 25,9 | ad Nm 10, 8. e Nm 10, 6, 7. f ci. Jd-3%, 165-20. gcp. 5, 6. Acp. 4,82, 132 $ VT. .03j, ARS2A T3zs.53;,78. LIBER IOSUE 6, 12 — 7, 9 concrepantibus bucinis et populo vociferante, ingenti ruina capit eius- que cives penitus interimit (15-23); ex spoliis autem alias igne comburit, alias Deo dicat (24-27). At cum Achan aliquid praedae BNE Cp. 135 65 fi Lv 27, 28; Dt 20, 17. — cf. Nim 2x; 3. Kepi2; 44 (eps F415: 3a m Dt 13, 17. #8 cil cpa 7jaras 0 CDi) 75925 1 Para; fi zo] * cf. Catech. Re IIl:i9; pvr. 24; Lv 27, 28. qvr. 5; 2 Mc 12, 15; Heb 11, 30. rcf. Dt 7, 2. — v. cp. 24, II. INTs IOl2D. (8, Seto. Tak, acf. Dt 7, 2; 20, 16, 17. —v. Mt 7, 5. b cf. cp. 9, 27; 13, 13; 14, 14. c (all) 3 Rg 16, 34. dv. cp. I, 5. ecp. 9, 9. act. cp. 6,18; 22, 20. 61 Par 2,7. ccp. 18, 12; 1 Rg 13,'§; 14, 23; Os 4, 18; 5, 8; x0; 5. d Lv 26, 17; Dt 28, 25. e cf. CD.32° (0; 313 PS ox, 25; bist 37, 29, 34; Nm 14, 6; 2 £5, 22; 184 $25 AC te, Reig T4;5. [14 etc. 1 Be'4, 22; 2 Ret, 2: ae. , 193 15, 32; Jdt 4,- 16 etc. ¢ct. Bx $5 2234 3,10. FV, PS: 8a, is: k cf, Ex 32, 12; Nm 14, 13; Dt 9, 28. 12 Tgitur, Iosue de nocte consurgente, /tulerunt sacerdotes arcam Domini 1% et septem ex eis septem bucinas, quarum in iubileo usus est; praecedebantque arcam Domini ambulantes atque clangentes; et armatus populus ibat ante eos, vulgus autem reliquum sequebatur arcam et bucinis personabat. 14 Circuieruntque civitatem secundo die semel et reversi sunt in castra: sic fecerunt sex diebus. 15 Die autem septimo, diluculo consurgentes circuierunt urbem, sicut dispositum erat, septies. 16Cumque septimo circuitu clangerent bucinis sacerdotes, dixit Iosue ad omnem Israél: Vociferamini; tradidit enim vobis Do- minus civitatem. 17 Sitque civitas haec “anathema et omnia, quae in ea sunt, Domino; sola Rahab meretrix vivat cum universis qui cum ea in domo sunt; /abscondit enim nuntios, quos direximus. 18 Vos autem cavete "ne de his, quae praecepta sunt, quippiam contingatis, et sitis praevaricationis rei et omnia castra Israél “sub peccato sint atque °turbentur. 19?Quidquid autem auri et argenti fuerit et vasorum aeneorum ac ferri Domino consecretur repositum in thesauris eius. 20 Igitur, omni populo vociferante et clangentibus tubis, postquam in aures multitudinis vox sonitusque increpuit, {muri ilico corruerunt; et ascendit unusquisque per locum, qui contra se erat; ceperuntque civitatem 2let “interfecerunt omnia, quae erant in ea, a viro usque ad mulierem, ab infante usque ad senem. Boves quoque et oves et asinos in ore gladii percusserunt. 22 Duobus autem viris, qui Sexploratores missi fuerant, dixit Iosue: Ingredimini domum mulieris meretricis et producite eam et omnia quae illius sunt, ‘sicut illi iuramento firmastis. 23 “Ingressique iuvenes eduxerunt Rahab et Yparentes eius fratres quoque et cunctam supel- lectilem ac cognationem illius et “extra castra Israél manere fecerunt. 24 Urbem autem et omnia, quae erant in ea, succenderunt Yabsque auro et argento et vasis aeneis ac ferro, quae in aerarium Domini consecrarunt. 25Rahab vero meretricem et domum patris eius et omnia quae habebat fecit Iosue vivere, et “habitaverunt in medio Israél “usque in praesentem diem, eo quod absconderit nuntios, quos miserat ut explorarent Iericho. In tempore illo imprecatus est Iosue dicens: 26 Maledictus vir co- ram Domino, qui suscitaverit et aedificaverit civitatem Iericho. ¢In primogenito suo fundamenta illius iaciat et in novissimo liberorum ponat portas eius. 27 ¢Fuit ergo Dominus cum Iosue, “et nomen eius vulgatum est in omni terra. 7 Filii autem Israél %praevaricati sunt mandatum et usurpaverunt de anathemate; nam 2Achan filius Charmi filii Zabdi filii Zare de tribu luda tulit aliquid de anathemate. Iratusque est Dominus contra filios Israél. 2 Cumque mitteret Iosue de Iericho viros contra Hai, quae est iuxta ¢Bethaven ad orientalem plagam oppidi Bethel, dixit eis: Ascendite et explorate terram. Qui praecepta complentes exploraverunt Hai, 3 et reversi dixerunt ei: Non ascendat omnis populus; sed duo vel tria milia virorum pergant et deleant civitatem. Quare omnis populus frustra vexabitur contra hostes paucissimos? 4 Ascenderunt ergo tria milia pugnatorum, ¢qui statim terga ver- tentes 5 percussi sunt a viris urbis Hai, et corruerunt ex eis triginta- sex homines; persecutique sunt eos adversarii de porta usque ad Sabarim, et ceciderunt per prona fugientes; pertimuitque cor populi et “instar aquae liquefactum est. '6Tosue vero /fscidit vestimenta sua et 9pronus cecidit in terram coram arca Domini usque ad vesperam, tam ipse quam omnes senes Israél, miseruntque ”pulverem super capita sua, 7et dixit Iosue: Heu, Domine Deus, ‘quid voluisti traducere populum istum Iordanem fluvium, ut traderes nos in manus Amorrhaei et perderes? Utinam, ut coepimus, mansissemus trans Iordanem. 8 Mi Domine Deus, quid dicam videns Israélem hostibus suis terga vertentem? 9% Audient Chananaei et omnes habitatores terrae, et pariter conglobati circum- dabunt nos atque Jdelebunt nomen nostrum de terra; et *quid facies magno nomini tuo? — 174 — clam sibi sumpsisset, filii Israél oppugnatione Hai prohibentur, do- ec detectus praevaricator mortique damnatus lapidibus obruitur 7, 1-8, 29). Interea regionis occupatio intermittitur, nec resumitur } \ LIBER IOSUE 7, 10 — 8, 12 \ 10 Dixitque Dominus ad Iosue: Surge, cur iaces pronus in terra? 1] Peccavit Israél et 4praevaricatus est pactum meum; tuleruntque de Mmanathemate et furati sunt atque mentiti et absconderunt inter vasa sua. 12”Nec poterit Israél stare ante hostes suos °eosque fugiet, quia Ppollutus est anathemate. Non ero ultra vobiscum, donec con- teratis eum %qui huius sceleris reus est. 1% Surge, sanctifica populum et dic eis: ‘Sanctificamini in crastinum; haec enim dicit Dominus Deus Israél: Anathema in medio tui est, Israél; non poteris stare coram hostibus tuis, donec deleatur ex te qui hoc contaminatus est scelere. 14 Accedetisque mane singuli ‘per tribus vestras, et quam- cumque tribum sors invenerit, accedet per cognationes suas et co- gnatio per domos domusque per viros; 15 ‘et quicumque ille in hoc facinore fuerit deprehensus, comburetur igni cum omni substantia ae ‘enema Upraevaricatus est pactum Domini et fecit Ynefas in sraél. 16 Surgens itaque Iosue mane “applicuit Israél per tribus suas, et inventa est tribus Iuda. 17 Quae cum iuxta familias suas esset oblata, inventa est familia ¥Zare, illam quoque per domos offerens repperit Zabdi, 18 cuius domum in singulos dividens viros invenit Achan filium Charmi filii Zabdi filii Zare de tribu Iuda. 19 Et ait Iosue ad Achan: Fili mi, *da gloriam Domino Deo Israél et %confitere atque Yindica mihi quid feceris; ne abscondas. 20 Responditque Achan Iosue et dixit ei: “Vere ego peccavi Domino Deo Israél, %et sic et sic feci: 21 vidi enim inter spolia pallium coc- cineum valde bonum et ducentos siclos argenti regulamque auream quinquaginta siclorum et concupiscens abstuli et abscondi in terra contra medium tabernaculi mei, argentumque fossa humo operui. 22 Misit ergo Iosue ministros, qui currentes ad tabernaculum illius reppererunt cuncta abscondita in eodem loco et argentum simul; 23 auferentesque de tentorio tulerunt ea ad Iosue et ad omnes filios Israél proieceruntque ante Dominum. 24 Tollens itaque Iosue Achan filium Zare argentumque et pallium et auream regulam filios quoque et filias eius, boves et asinos et oves ipsumque tabernaculum et cunctam supellectilem, et omnis Israél cum eo duxerunt eos ad @vallem Achor, 25 ubi dixit Iosue: /Quia turbasti nos, exturbet te Dominus in die hac. 9Lapidavitque eum omnis Israél, et ”cuncta, quae illius erant, igne consumpta sunt. 26 Congregaveruntque super eum ‘acervum magnum lapidum, qui permanet jJusque in praesentem diem. Et “aversus est furor Domini ab eis, vocatumque est nomen loci illius vallis Achor ‘usque hodie. Dixit autem Dominus ad Iosue: %ne timeas neque formides: tolle tecum omnem multitudinem pugnatorum et consurgens ascende in oppidum Hai; Yecce tradidi in manu tua regem eius et populum ur- bemque et terram. 2Faciesque urbi Hai et regi eius ¢sicut fecisti Jericho et regi illius; %praedam vero et omnia animantia diripictis vobis. Pone insidias urbi post eam. 3 Surrexitque Iosue et omnis exercitus bellatorum cum eo, ut ascen- + ng in Hai; et electa triginta milia virorum fortium misit nocte, 4 praecepitque eis dicens: €Ponite insidias post civitatem, nec longius recedatis et eritis omnes parati; 5ego autem et reliqua multitudo, quae mecum est, accedemus ex adverso contra urbem; cumque exierint contra nos, fsicut ante fecimus, fugiemus et terga vertemus, 6 donec persequentes Jab urbe longius protrahantur; putabunt enim nos fugere /sicut prius. 7 Nobis ergo fugientibus et illis persequentibus, consur- getis de insidiis et vastabitis civitatem; tradetque eam Dominus Deus vester in manus vestras. & Cumque ceperitis, succendite eam; et sic omnia facietis “ut iussi. 9 Dimisitque eos et perrexerunt ad lo- cum insidiarum sederuntque inter Bethel et Hai ad occidentalem pla- gam urbis Hai. Iosue autem nocte illa in medio mansit populi. 10 Surgensque diluculo recensuit socios et ascendit cum senioribus in fronte exercitus vallatus auxilio pugnatorum. 11 Cumque venissent et ‘ascendissent ex adverso civitatis, steterunt ad septentrionalem urbis plagam, inter quam et eos erat vallis media. 12 Quinque autem milia viros elegerat et posuerat in insidiis inter Bethel et Hai, ex lvr. 15. — cf. Dt 6, 17-25. m cp. 6, 15, 18. nNm 14, 45; Jd 2, 14. — cf. OVE TY. met by 53, LV. 20}59 7 Nim srt, 1 Rg 16, 5. Le: Re ro, 20. tz Rg 14, 38, 39. “vr. II. v Gn 34, 7; Jd 20, 6 #icf; 1 ‘Rg 10,20; 23314, 42; y Nm 26, 20. tol Catech:&.. JI1-o, 75. 2:7 rhe 6, -§< Jr-135. 165 - Milo; ; Jo 9, 24. aNm 5,, 6, 7;-2 Par. 30,.22; 2 Es.10, 11; Dn 9, 4 bx Rg 14, 43. 62 Re 22, 73. d4 Rg 9, 12. evr. 263 cp. 15, 7; Is: 65, 10; Os 5. fep.6, 183-1 Par 2, 7. —‘“cf: rT. Rg 1§; 33; Ac 16, 20. g Lv 20, 2; 24, 14; Dt je Yet 20 ¥r7, “5 ete; hcp. 22, 20. — cf. Dt 13, 15-17 abe 8 29; 2 Rg 18, 17. — cf. ‘Os 2545S. hee I,-95° 10, 25;“Dt 0°23" 9, ; 31, 8. Bea 24° 6,2. CCDx 6,552%,: 24: d vr. 27; Dt 20, 14. ecf. Jd 20,; 29. FiCDe} F9.Aw Be g vr. 16. h2 Rg 13, 28. ivr. 5. LIBER IOSUE 8, 13 — 9,4 nisi postquam, lex eiusque sanctio sollemniter in monte Hebal promul- gata est (30-35), et postquam Gabaonitae, qui callide cum losue foe- dus inierant (9, 1-27), a guinqgue Amorrhaerum regibus obsessi Israélem oDt 7, 2. Ex 17, 11-132 18. p cf. q vr. 7 Vesta. s Dt 13, 16. tcp. 10, 26. “cp. 10, 27; Dt 21, 22, 23. — Ci. JOur9; 3k. v.cp. 7, 26. x Dt 27, 2-8. y Dt 17, 18; 28,.%8;)6r3«29, 20, 27; 31, 34. ZX: 20). 35. aDt 27, 2-4. bcp. 3, 6, 8; Dt 31, 9. — cf. CV. VY. 35. (Dt 31,23. d Dt 11, 29; 27; 12. ev. Nm 6, 22-27. f Dt 30, 19. — v. Dt 28, 2-68. g-Dt31,11;2Es8, 2; 382%, 2t Ai Dt:20; 22531; te; a Dt 1, 7. bNm 34, 6. CCP. 3p 19; 19; 8 ix gs, TF 13,5 ete: @CD. 11, °192.:2 Re 2x, 1. 2. 25/140, Loa TO. eae RE 2 5.32325, T2s ee Res. B25 9,100 fear 16, 39 etc. Oat aa. . 8, 26, 28. occidentali parte eiusdem civitatis. 1% Omnis vero reliquus exercitus ad aquilonem aciem dirigebat, ita ut novissimi illius multitudinis oc- cidentalem plagam urbis attingerent. Abiit ergo Iosue nocte illa et | stetit in valiis medio. 14 Quod cum vidisset rex Hai, festinavit mane et egressus est cum omni exercitu civitatis direxitque aciem /contra desertum “ignorans quod post tergum laterent insidiae. 15 losue vero et omnis Israél 'ces- serunt loco simulantes metum et fugientes per solitudinis viam. 16 At illi vociferantes pariter et se mutuo cohortantes persecuti sunt eos. 17m™Cumque recessissent a civitate et ne unus quidem in urbe Hai et Bethel remansisset qui non persequeretur Israél (sicut eruperant aperta oppida relinquentes), 148 dixit Dominus ad Ilosue: “Leva clipeum qui in manu tua est, contra urbem Hai, quoniam tibi tradam eam. 19Cumque elevasset clipeum ex adverso civitatis, insidiae, quae latebant, surrexerunt confestim et pergentes ad civitatem ceperunt et succenderunt eam. 2°Viri autem civitatis, qui persequebantur Iosue, respicientes et videntes fumum urbis ad caelum usque conscendere non potuerunt ultra huc illucque diffugere, praesertim cum hi, qui simulaverant fugam et tendebant ad solitudinem, contra persequentes fortissime restitissent. 21 Vidensque Iosue et omnis Israél quod capta esset civitas et fumus urbis ascenderet reversus percussit viros Hai. 22 Siquidem et illi, qui ceperant et succenderant civitatem, egressi ex urbe contra suos medios hostium ferire coeperunt. Cum ergo ex utraque parte adversarii caederentur, ita ut °nullus de tanta multitu- dine salvaretur, 23 regem quoque urbis Hai apprehenderunt viventem et obtulerunt Iosue. 24 Tgitur omnibus interfectis, qui Israélem ad deserta tendentem fuerant persecuti, et in eodem loco gladio corruentibus, reversi filii Israél percusserunt civitatem. 25 Erant autem, qui in eodem die con- ciderant a viro usque ad mulierem duodecim milia hominum omnes urbis Hai. 26 Josue vero ?non contraxit manum, quam in sublime porrexerat %tenens clipeum, donec interficerentur omnes habitatores Hai. 27 lumenta autem et praedam civitatis diviserunt sibi filii Israél, rsicut praeceperat Dominus Iosue. 28 Qui succendit urbem et fecit eam *tumulum sempiternum; 29 ‘regem quoque eius suspendit in patibulo “usque ad vesperam et solis occasum. Praecepitque ILosue, et “deposuerunt cadaver eius de cruce proieceruntque in ipso introitu civitatis, Ycongesto super eum. magno acervo lapidum, qui permanet usque in praesentem diem. 30 Tunc aedificavit Iosue altare Domino Deo Israél in monte Hebal, 31 sicut praeceperat Moyses famulus Domini filiis Israél, et scriptum est in Yvolumine legis Moysi: altare vero de lapidibus *im- politis, quos ferrum non tetigit. Et obtulit super eo holocausta Do- mino immolavitque pacificas victimas. 32 Et scripsit super @lapides deuteronomium legis Moysi, quod ille digesserat coram filiis Israél. 33 Omnis autem populus et maiores natu ducesque ac iudices sta- bant ex utraque parte arcae in conspectu sacerdotum, qui portabant arcam foedéris Domini, “ut advena ita et indigena. Media pars eorum iuxta montem Garizim et media iuxta montem Hebal, %4sicut praece- perat Moyses famulus Domini. Et primum quidem ¢benedixit populo Israél; 34 post haec legit omnia /verba benedictionis et maledictionis et %cuncta, quae scripta erant in legis volumine. 35 Nihil ex his, quae Moyses iusserat, reliquit intactum, sed universa replicavit coram omni multitudine Israél, “mulieribus ac parvulis et advenis, qui inter eos morabantur. Quibus auditis, cuncti reges trans Iordanem, qui versabantur in @montanis et campestribus, in maritimis ac litore 2magni maris, hi quoque qui habitabant iuxta Libanum, °“Hethaeus et Amorrhaeus, Chananaeus, Pherezaeus et Hevaeus et Iebusaeus 2 congregati sunt pariter, ut pugnarent contra Iosue et Israél uno animo eademque sententia. 3 At %hi, qui habitabant in ¢Gabaon, audientes cuncta quae fecerat Iosue /Iericho et 9Hai 4 et callide cogitantes tulerunt sibi cibaria, saccos veteres asinis imponentes et utres vinarios scissos atque con- —_ i ene in sui auxilium arcesserant (10, 1-5). Arrepta enim occasione, losue \cum omni exercitu bellatorum de Galgalis ascendit, irruit repente \ super reges lerusalem, Hebron, lerimoth, Lachis et Eglon, eosque, Deo LIBER IOSUE + sutos 5 calceamentaque perantiqua, quae ad indicium vetustatis pitta- ciis consuta erant, induti veteribus vestimentis, panes quoque, quos portabant ob viaticum, duri erant et in frusta comminuti, © perrexe- runtque ad Josue, qui tunc morabatur in "castris Galgalae, et dixerunt ei atque simul omni Israéli: De terra longinqua venimus pacem vobi- scum facere cupientes. Responderuntque viri Israél ad eos atque dixerunt: 7 Ne forte i in terra, quae nobis sorte debetur, habitetis, et non ‘*possimus foedus inire vobiscum. 8 At illi ad ilosue, /Servi, inquiunt, bu sumus. Quibus Iosue ait: Quinam estis vos? et unde venistis ? 9 Responderunt: “De terra longinqua valde venerunt servi tui in nomine Domini Dei tui; ‘audivimus enim famam_ potentiae eius, cuncta quae fecit in Aegypto 1° ™et duobus regibus Amorrhaco- rum, qui fuerunt trans Iordanem, Sehon regi Hesebon et Og regi Basan qui erat in ”Astaroth. 11 Dixeruntque nobis seniores et omnes habitatores terrae nostrae: Tollite in manibus cibaria ob longissimam viam et occurrite eis et dicite: Servi vestri sumus, foedus inite nobi- scum, 12 En panes: quando egressi sumus de domibus nostris ut veni- remus ad vos, calidos sumpsimus, nunc sicci facti sunt et vetustate nimia comminuti; 1% utres vini novos implevimus, nunc rupti sunt et soluti; vestes et calceamenta, quibus induimur et quae habemus in pe- dibus, cb longitudinem longioris viae trita sunt et paene consumpta. 14 Susceperunt igitur de cibariis eorum et 90s Domini non interro- gaverunt. 15?Fecitque Iosue cum eis pacem et, inito foedere, pollicitus est quad non occiderentur. Principes quoque ‘multitudinis iuraverunt eis. 16 Post dies autem tres initi foederis, audierunt quod in vicino habitarent et Yinter eos futuri essent. 17 Moveruntque castra filii Israél, et venerunt in civitates eorum die tertio, quarum haec vocabula sunt: ‘Gabaon et®Caphira et ‘Beroth et “Cariathiarim; 18 et non percus- serunt eos, eo quod iurassent eis principes multitudinis in nomine Domini Dei Israel. Murmuravit itaque omne vulgus contra principes, 19 qui respon- derunt eis: Iuravimus illis in nomine Domini Dei Israél, et idcirco non possumus eos contingere. 20 Sed hoc faciemus eis: reserventur quidem ut vivant, “ne contra nos ira Domini concitetur, “si peiera- verimus; 21sed sic vivant, ut in usus universae multitudinis Yligna caedant aquasque comportent. Quibus haec loquentibus, 22 vocavit Gabaonitas Iosue et dixit eis: Cur nos decipere fraude voluistis, ut diceretis: *Procul valde habi- tamus a vobis, “cum in medio nostri sitis? 23 Itaque sub maledictione eritis et non ‘deficiet de stirpe vestra ligna caedens aquasque com- portans in domum Dei mei. servis tuis, quod °promisisset Dominus Deus tuus Moysi servo suo, ut traderet vobis omnem terram et disperderet cunctos habitatores eius; °“timuimus igitur valde et providimus animabus nostris vestro terrore compulsi, et hoc consilium inivimus. 25 Nunc autem in manu tua sumus: quod tibi bonum et rectum videtur fac nobis. 26 Fecit ergo Iosue, ut dixerat, et liberavit eos de manu filiorum Israél, ut non occiderentur, 27decrevitque i in illo die eos esse in ministerio cuncti populi et altaris Domini caedentes ligna et aquas comportantes usque in praesens tempus, 4in loco quem Dominus elegisset. Quae cum audisset Adonisedec rex Ierusalem, quod scilicet %ce- pisset Iosue Hai et subvertisset eam (9°sicut enim fecerat Iericho et regi eius, sic fecit Hai et regi illius) et quod °transfugissent Ga- baonitae ad Israél et essent foederati eorum, 2 %timuit valde. Urbs enim magna erat Gabaon et una civitatum regalium et maior oppido Hai omnesque bellatores eius fortissimi. 3 Misit ergo Adonisedec rex ¢Ierusalem ad Oham regem ‘Hebron et | ad Pharam regem YIerimoth, ad Iaphia quoque regem /Lachis et ad Dabir regem ‘Eglon dicens: 4Ad me ascendite et ferte praesidium, ut expugnemus Gabaon, jquare transfugerit ad Iosue et ad filios Israél. 5 KCongregati igitur ascenderunt quinque reges Amorrhaeorum, rex Ierusalem, rex Hebron, rex Ierimoth, rex Lachis, rex Eglon simul cum exercitibus suis et castrametati sunt circa Gabaon oppugnantes eam. 6 Habitatores autem Gabaon urbis obsessae miserunt ad Iosue, qui 24Qui responderunt: Nuntiatum est nobis ~ 9, 5 — 10, 6 Ac. 5, 10. $ cf. Ex 23, 32; Dt 7.2: Jd 2, jvr. It. [2. k Dt 20, 15. Rep «< TOs. 0; 246 mv. Nm 21, 24-35. n.CDy 12,'4: Dt 1,74: oNm 27, 21. pcp. 11, 19; 2 Rg 21, 2. — cf. vr. 7. g vr. 22. Pa 8 age Scp. et 26:> 1 EBS'\2,° 2522455 7s tcp. 18, 25; 2 Rg 4, 2; 23,37; 1 Par TE." 2607 BS 2725558 Es 7, 29. “Vv. CP. 15, 9, 60; vcf. Nm 17, 53. 0.2 Ke 3h ct; y vr. 23, 27: Dt a2a8 1 id oof Veet « Sao s *% 20; 2 Es 7, to} yee TS, 14,35. — cf. “433 8, Z Ax. 20,--9° avr. 16. 5b Dt 7, 1, 2 t Ex-3s, 14. aDt'12,. 5 . acp. 8, 22, 26-29. bv..cp. 6; 21. 24. ccp. 9, 15. d Dt 11. 25. Sep. 4, 163.15; 82° Jd r,-8, 2; 2 Rg 5, 6-9 etc. fcp. 15, 13; Jd 1, 10. — v. Gn T4,;.¥0, cp. 15, 35; 2 Es 11,25. 29. cp. 12, 11; 15,39; 4 Rg 14, 19; I Par 3. Os), 2 Es 27, $cp. 12, 12; 15, 39. [30 etc. jvr. 1; cp. 9, 15. BeCks (Oye (12) — 177 — LIBER IOSUE 10, 7-31 ipso de caelo dimicante (6-14), profligat, in spelunca quo confugerant com- prehendit (15-23), morte multatos in patibulo suspendit (24-27) eorumque civitates una cum Maceda, Lebna, Dabir etc. expugnatas evertit (28-43). £0p3 8: 107-«9,. 6; m Nm 13, 20. — cf. cp. 11, 3. CDS, I, 3; ONT, 25° Cp, 31, 6; Jd:4, 14. PED, B$581, 42; 23, 9.>— cl. Ti, 16. q Jd 4, 15; 1 Rg 7, 10; Ps 17, P5* 1g. 28, 23. yep. 26,'3,'8; 28.5%, ta. oe 0,173, 1 Par 7,°264* 2: Pars, 8; t Mc 3, 16; 9, 50. SCP 25.,:352 1°RE-17, 55.2 -ar Es It tt, O;°2 , 30; Jr 34, 7. ECDs 12, 2200-15, 540s uv. Jb 38, 23. v Ecli 46, 5; Hab 3, 11. — cf. 18°23;2%; x2 Rg 1,18.— cf. Nm 21,14. yIs 38, 8. — cf, 4 Rg 20, 11. Rive a2 i 23; $,°202 Ee aK, 14, 25; Jd 5, 20. avr. 43. OVE. 11,28, 29. ect, Dt 25. 28, dcp. 8, 24. eet. Ex:tz, 75 Jot: rr4ag. SNE VT. 03. g Dt 33, 29; Ps 109, 1; Is 51, $35 Bafiapas. Akvr. 8; cp. 1, 6, 9. — v. Dt _ 31, 6-8. PTA BT a Oe i ati Aly «Be jicp. 8,29; Dtetp2g;.23. VES 11: Cp. 0;) hy MC), 227, *ES84" Res8,: 223-29, 8. — cf. cp. 15, 42. nvr. 3; 4 Rg 18, 14, 17; 19, 8 etc. tunc morabatur in castris ‘apud Galgalam, et dixerunt ei: Ne retrahas manus tuas ab auxilio servorum tuorum: ascende cito et libera nos ferque praesidium; convenerunt enim adversum nos omnes reges Amorrhaeorum, “qui habitant in montanis. 7 Ascenditque Iosue de Galgalis et “omnis exercitus bellatorum cum eo, viri fortissimi. 8 Dixitque Dominus ad Iosue: °Ne timeas eos; in manus enim tuas tradidi illos: ?nulius ex eis tibi resistere poterit. Iosue super eos repente tota nocte ascendens de Galgalis; 10 %t con- turbavit eos Dominus a facie Israél, contrivitque plaga magna in Gabaon, ac persecutus est eos per viam ascensus “Bethoron, et per- cussit usque *Azeca et ‘Maceda. 11 Cumque fugerent filios Israél et essent in descensu Bethoron, Dominus misit super eos “lapides magnos de caelo usque ad Azeca; et mortui sunt multo plures lapidibus grandinis, quam quos gladio percusserant filii Israél. 12 Tunc locutus est Iosue Domino in die, qua tradidit Amorrhaeum in conspectu filiorum Israél, dixitque coram eis: Sol, contra Gabaon ne movearis, et, luna, contra vallem Aialon, 13 vSteteruntque sol et luna, donec ulcisceretur se gens de inimicis suis. Nonne scriptum est hoc in “libro iustorum ? Stetit itaque sol in medio caeli et non festinavit occumbere spatio unius diei. 14 ¥Non fuit antea nec postea tam longa dies, oboediente Domino voci hominis et “pugnante pro Israél. 15 GReversusque est Iosue cum omni Israél in castra Galgalae. 16 Fugerant enim quinque reges et se absconderant in spelunca urbis Maceda. 17 Nuntiatumque est Iosue quod inventi essent quinque reges latentes in spelunca urbis )Maceda. 18 Qui praecepit sociis et ait: Volvite saxa ingentia ad os speluncae et ponite viros industrios, qui clausos custodiant; 19 vos autem nolite stare, sed persequimini hostes et °extremos quosque fugientium caedite; nec dimittatis eos urbium suarum intrare praesidia, quos tradidit Dominus Deus in ma- nus vestras. 20 Caesis ergo adversariis plaga magna et Yusque ad internecionem paene consumptis, hi qui Israél effugere potuerunt ingressi sunt ci- vitates munitas; 21 reversusque est omnis exercitus ad Iosue in Ma- ceda, ubi tunc erant castra, sani et integro numero; nullusque contra filios Israél “mutire ausus est. 22 Praecepitque Iosue dicens: Aperite os speluncae et producite ad me quinque reges, qui in ea latitant. 23 Feceruntque ministri ut sibi fuerat imperatum et eduxerunt ad eum quinque reges de spelunca, fregem Jerusalem, regem Hebron, regem Ierimoth, regem Lachis, regem Eglon. 24 Cumque educti essent ad eum, vocavit omnes viros Israél et ait ad principes exercitus, qui secum erant: Ite et %ponite pedes super colla regum istorum. Qui cum perrexissent et subiectorum colla pedi- bus calcarent, 25 rursum ait ad eos: /Nolite timere nec paveatis, con- fortamini et estote robusti; ‘sic enim faciet Dominus cunctis hostibus vestris, adversum quos dimicatis. 26 Percussitque Iosue et interiecit eos atque Jsuspendit super quinque stipites; fueruntque suspensi usque ad vesperum. 27 4Cumque occumberet sol, praecepit sociis ut deponerent eos de patibulis; qui depositos proiecerunt in speluncam, in qua latuerant, et posuerunt super os eius saxa ingentia, quae per- manent usque in praesens. 28 Eodem quoque die *Macedam cepit Iosue et percussit eam in ore gladii regemque illius interfecit et omnes habitatores eius; non dimisit in ea saltem parvas reliquias. Fecitque regi Maceda sicut fecerat ‘regi Iericho. 29Transivit autem cum omni Israél de Maceda in mLebna et pugnabat contra eam: 39 quam tradidit Dominus cum rege suo in manus Israél; percusseruntque urbem in ore gladii et omnes habitatores eius; non dimiserunt in ea ullas reliquias feceruntque regi Lebna, sicut fecerant /regi Iericho. 31 De Lebna transivit in “Lachis cum omni Israél et, exercitu per 9 Irruit itaque - — 178 — Tandem universa regione australi potitus, contra labin regem Asor \et omnes reges aquilonis ad aguas Merom collectos dirigit aciem eosque debellat (11, 1-23). Huius prioris partis quasi epilogus texitur LIBER IOSUE 10, 32 —11, 17 gyrum disposito, oppugnabat eam. 32 Tradiditque Dominus Lachis in manus Israél et cepit eam die altero, atque percussit in ore gladii omnemque animam, quae fuerat in ea, sicut fecerat Lebna. 33 Eo tempore ascendit Horam rex 9Gazer, ut auxiliaretur Lachis, quem percussit losue cum omni populo eius usque ad internecionem. 34 Transivitque de Lacbis in ?Eglon et circumdedit 35 atque expu- gnavit eam eadem die percussitque in ore gladii omnes animas, quae erant in ea, iuxta omnia quae fecerat Lachis. 36Ascendit quoque cum omni Israél de Eglon in ?Hebron et pugnavit contra eam: 37cepit eam et percussit in ore gladii regem quoque eius et omnia oppida regionis illius universasque animas, quae in ea fuerant commoratae: non reliquit in ea ullas reliquias: sicut fecerat Eglon: sic fecit et Hebron, cuncta quae in ea repperit consumens gladio. 38Inde reversus in @Dabir 29cepit eam atque vastavit, regem quoque eius atque omnia per circuitum oppida percussit in ore gladii; non dimisit in ea ullas reliquias; sicut fecerat Hebron et Lebna et regibus earum sic fecit Dabir et regi illius. 40 Percussit itaque Iosue omnem terram montanam et meridianam atque campestrem, et Asedoth cum regibus suis; non dimisit in ea ullas reliquias, sed “omne, quod spirare poterat, interfecit, sicut prae- ceperat ei Dominus Deus “Tsraél, 41a sCadesbarne usque *Gazam, omnem terram “Gosen usque Gabaon, 42 universosque reges et re- giones eorum uno impetu cepit atque vastavit ; vDominus enim Deus Israél pugnavit pro eo. 43 “Reversusque est cum omni Israél ad lo- cum castrorum in Galgala. l ] Quae cum audisset @Iabin rex °Asor, “misit ad Iobab regem Ma- don et ad regem dSemeron atque ad regem eAchsaph, 2 ad reges quoque aquilonis, qui habitabant in montanis et in planitie contra meridiem /Ceneroth, in campestribus quoque et in regionibus 9Dor iuxta mare, 3 Chananaeum quoque ab oriente et occidente et Amor- rhaeum atque Hethaeum ac Pherezaeum et hTebusaeum in montanis, ‘Hevaeum quoque qui habitabat ad radices /Hermon in terra *Maspha. 4 Egressique sunt omnes cum turmis suis, populus multus nimis lsicut harena quae est in litore maris, equi quoque et currus immen- sae multitudinis. 5Conveneruntque omnes reges isti in unum ad aquas Merom, ut pugnarent contra Israél. 6 Dixitque Dominus ad Iosue: ™Ne timeas eos, cras enim hac eadem hora ego tradam omnes istos vulnerandos in conspectu Israél; “equos eorum subnervabis et °currus igne combures. 7 Venitque Iosue et omnis exercitus cum eo adversus illos ad aquas Merom ?subito, et irruerunt super eos, 8 tradiditque illos Dominus in manus Israél, qui percusserunt eos et persecuti sunt usque ad @Sido- nem magnam et aquas "Maserephoth campumque *Masphe, qui est ad orientalem illius partem. Ita percussit omnes, ut nullas dimitteret ex eis reliquias. 9% Fecitque sicut ‘praeceperat ei Dominus: equos eorum subnervavit, currusque combussit igni. 10 Reversusque statim cepit “Asor, et regem eius percussit gladio. Asor enim antiquitus inter omnia regna haec principatum tenebat. 11 Percussitque omnes animas, quae ibidem morabantur; non dimisit in ea ullas reliquias, sed usque ad internecionem universa vastavit ipsamque urbem pere- mit incendio. 12 Et omnes per circuitum civitates regesque earum cepit, percussit atque delevit, “sicut praeceperat ei Moyses famulus Domini. 1%Absque urbibus, quae erant in Ycollibus et in tumulis sitae, ceteras succendit Israél; unam tantum Asor munitissimam flamma consumpsit. 14 Om- nemque praedam istarum urbium ac iumenta diviserunt sibi filii Israél, cunctis hominibus interfectis. 15 *Sicut praeceperat Dominus Moysi servo suo, “ita praecepit Moyses Iosue et Yille universa com- plevit; non praeteriit de universis mandatis nec unum quidem verbum, quod iusserat Dominus Moysi. 16 Cepit itaque Iosue omnem Cterram montanam et meridianam, 4terramque Gosen et planitiem et occidentalem plagam “montemque Israél et campestria eius 17 et partem montis, quae ascendit Seir, usque /Baalgad per planitiem Libani subter montem 9Hermon: ocp. 16, 3, 10; 21, 21; Jd 1, 29; 2 Rg 5, 25; 3 Rg 9g, 15-17. — cf. 1 Mc 7, 45. P vr. 3. QCcp.- at," 15 VeuCp, «15; 15-17, 49; Seaie. I, II-I3. r Dt 20, 16, 17. acf. Jd 4, 2; Ps 82, ro. bcp. 19, 36; 1 Rg 12, 9; 3 Rg 9,15; 4 Rg L5,:29;°% Me ad ip c cf. cp. 10, 3. [63-72. dcp. 19, 15. écp. 19, 25. fcp. 12, 3; 13, 27; 19,35; Nm 34, 1 £ cp. eh 8 Ht: 7 173 1 Mc hcp. 15, 65 rss 1E-ss. itd, 3. I We Ob. Bi 38 Rk vr. 8. # Gai 223,195. 32, 12° Jd" 722" 1 Rg 13, 5 m cf cp. 10, 8. — v. Dt 3%; 6. n Vr. 9; 2 Rg a 43" Par 18) 2. — cf. Gn Ocp. 17, 16- 18: DE 20, 1° "Jd fF, Pp 10, 9. [19;°4, 3 dcp. 19, 28. — v. Gn 10, 19 ep. “13, $ Yr. 3 t vr. 6 uvr. 1. — cf. Jd 4, 2 v cp. 10, 40. eDt.9, 2% .20,. 36, 77; yich. CD, 8; 295.13; 26; s EX 34, 11,.%27:Dt%7, a Dt 7, 2 BeDe.. 25 7 C0; E25 Se dcp. 10, ape 15, $l. LIBER IOSUE 11, 18 — 13, 8 elenchus regum qui trans vel citra lordanem a losue devicti sunt (12, 1-24). 2. Palaestinae cisiordanicae partitio (13, 1-22,34). Exc/usis a partitione regionis nuper occupatae praeter levitas, quibus nulla possessio adsignatur, tribu- Weep. 13547:1Dt 7, 24. icf. cp. 14, 7, 10. Dt 1, 28. qi Rg it, 8; 15, 4 etc. — cf. 1 Rex27, 6; 3 Rg 12, 19. rcp. 13, 2. — cf. cp. 15, 45-47; ae sr 19. I, 18. fcr TiRe Ly, A “cp. 13, 3; Jd 16, 23; 1 Rg 5, I, 2232. Par-26,,07.02- S13, 24; Is 20, 1; Am 1, 8; 1 Mc 5, 68; 10, 83; 11, 4; Ac 8,4. vv. Nm 34, 2-12. xv. cp. 14-19; Nm 26, 52-56. VY CD. 52, vs bout O. Z:CLi CDs 14518). 2%, Als 225 45 2'3+ Be Jd Rae Mot. @ Nin33%) 513; 242) Dt3;8, 9. bv. Dt 2, 32; 3, 6, 16. — Vv. 6. [Nm 21, 21-26. 6 Gp. util, 22. f Dt 3, 17. — ch cds 656. £ cD. 13, 20; Nim 33, 49,5 152 252 9. cp. 10, 40; 13, 20; Dt 3, 17; 4, 49. i Dt 3, 3, 10. — Nm 21, 33-35. 7 CD. 133.1280 18). 83. 18, 1.80; Dt kcp.9, 10; Dt1,4. [3, 11 etc. LDt. 3% 8) -O. m Cp. 13, 11; Dt 3, 10;.1 Par n Dt 3, 14 [5, 11. ov. Nm 21, 23, 24, 33-35. pcp. 13, 8; Nm 32, 29, 33; Dt EE Feit ¢ $3 x cp. ycp. 10, 33. BR £0;°.385..39: acl. cp.-1§, 30, 413° i Par syst. bcp. 15, 30; Nm 14, 45; Dt 1, 44; I, 17. c (Nm 21, 1; Jd 1, 16.) dcp. 10, 30. ECD..155:35 ied ee a2 “Te fp. 10, 28. § cD. 8.273 Jd z..a. hcp. 15, 343 17, 7. i3 Rg 4, Io. jcp. 15, 523.1 Rg 4, 4. ICD, 12, 105~-Oy, beeps IT,’ it; *80. mcp. 17, Il. nv Par 6, 72. — cf. cp. 21, 28. OPT; IIs PCH. TT, 2, Os G3 Re ta, Tz etc: a Cp. '23,.a% GDtasts 3. =e Ch JG 3. Ts er Re 29; 8) dNm 34, 5. — cf. 1 Par 13, 5. Ecpy rr, 8. mci Cp. 23) 835° Jd" 2.3 as: ncp. 23. 4; Nm 34, 2. OCD: 24; Tyo2. pcp. 12, 6. — v. Nm 32, 33. ‘Aomnes reges eorum cepit, percussit et occidit. 18 ‘Multo tempore pugnavit losue contra reges istos. 19 Non fuit civitas, quae se traderet filiis Israél, Jpraeter Hevaeum qui habitabat in Gabaon; omnes enim bellando cepit. 20 Domini enim sententia fuerat, ut indurarentur corda eorum, et pugnarent contra Israél et caderent et non mererentur ullam clemen- tiam ac perirent, ™sicut praeceperat Dominus Moysi. . 21 Jn illo tempore venit Iosue et interfecit "Enacim de montanis Hebron et °Dabir et 7Anab et de omni monte Yluda et Israél, urbes- que eorum delevit. 22 Non reliquit ullum de stirpe Enacim in terra filiorum Israél, “absque civitatibus *Gaza et ‘Geth et “Azoto, in quibus solis relicti sunt. 23 Cepit ergo Iosue omnem terram, “sicut locutus est Dominus ad Moysen, et “tradidit eam in possessionem filiis Israél Ysecundum par- tes et tribus suas; *quievitque terra a proeliis. Hi sunt reges, quos percusserunt filii Israél, et possederunt ter- ram eorum trans Iordanem ad solis ortum %a torrente Arnon usque ad montem Hermon et omnem orientalem plagam, quae respi- cit solitudinem: 2 %Sehon rex Amorrhaeorum, qui habitavit in He- sebon, dominatus est ab Aroér, quae sita est super ripam torrentis Arnon, et ‘mediae partis in valle dimidiaeque Galaad @usque ad torrentem Iaboc, qui est terminus filiorum Ammon, 3 et a solitudine usque ad “mare Ceneroth contra orientem et usque ad /mare deserti, quod est mare salsissimum, ad orientalem plagam per viam, quae ducit 9Bethsimoth, et ab australi parte, quae subiacet “Asedoth Phasga. 4 Terminus ‘Og regis Basan de reliquiis /Raphaim, Kkqui habitavit in Astaroth et in Edrai et dominatus est in ‘monte Hermon et in mSalecha atque in universa Basan “usque ad terminos 5 Gessuri et Machati et dimidiae partis Galaad, terminos Sehon regis Hesebon. 6 OMoyses famulus Domini et filii Israél percusserunt eos, ?tradi- ditque terram eorum Moyses in possessionem Rubenitis et Gaditis et dimidiae tribui Manasse. 7 Hi sunt reges terrae, quos percussit Iosue et filii Israél trans Iordanem ad occidentalem plagam a Baalgad in campo Libani @usque ad montem, cuius pars ascendit in Seir; tradiditque eam Iosue in possessionem tribubus Israél, “singulis partes suas 8 tam “in montanis quam in planis atque campestribus; in Asedoth et in solitudine ac in meridie *Hethaeus fuit et Amorrhaeus, Chananaeus et Pherezaeus, Hevaeus et Iebusaeus: 9™rex Iericho unus, Yrex Hai, quae est ex latere Bethel unus, 19 rex Ierusalem unus, “rex Hebron unus, 1! rex Ierimoth unus, “rex Lachis unus, 12 “rex Eglo unus, Yrex Gazer unus, 1% 2rex Dabir unus, rex “Gader unus, 14 rex 0>Herma unus, rex ¢Hered unus, 15 ¢rex Lebna unus, rex “Odullam unus, 16 /rex Maceda unus, rex 9Bethel unus, 17 rex *Taphua unus, rex ‘Opher unus, 18 rex jAphec unus, rex Saron unus, 19 Jrex Madon unus, “rex Asor unus, 20 rex Semeron unus, rex Achsaph unus, 2! rex “Thenac unus, rex Mageddo unus, 22 rex ™Cades unus, rex 9Iachanan Carmeli unus, 23 Prex Dor et provinciae Dor unus, rex gentium Galgal unus, 24 rex Thersa unus: omnes reges triginta unus. | Iosue “senex provectaeque aetatis erat et dixit Dominus ad eum: Senuisti et longaevus es, terraque latissima °derelicta est, quae necdum sorte divisa est: 2 omnis videlicet Galilaea Philisthiim et uni- versa °Gessuri, %a “fluvio turbido, qui irrigat Aegyptum, usque ad terminos Accaron contra aquilonem; terra Chanaan, quae in “quinque. regulos Philisthiim dividitur, Gazaeos et Azotios, Ascalonitas, Gethaeos et Accaronitas, 4ad meridiem vero sunt /Hevaei; omnis terra Cha- naan et Maara Sidoniorum usque YApheca et “terminos Amorrhaei 5 eiusque confinia; Libani quoque regio contra orientem a ‘Baalgad sub monte Hermon donec Jingrediaris Emath; 6 omnium qui habi- tant in monte a Libano usque ad aquas /Maserephoth universique Sidonii. "Ego sum, qui delebo eos a facie filiorum Israél. "Veniat ergo in partem hereditatis Israél, sicut praecepi tibi. 7 Et nunc divide terram in possessionem novem tribubus et dimidiae tribui Manasse, 8cum qua Ruben et Gad possederunt terram, ?quam tradidit eis —" 180 — \ bus Ruben et Gad et dimidia tribu Manasse, quae hereditatem suam trans flumen acceperant (13, 1-33), losue, Deo iubente et Eleazaro principibusque familiarum adstantibus (14, 1-5), post adsignatum Caleb LIBER IOSUE 13,9 — 14, 8 Moyses famulus Domini, trans fluenta Iordanis ad orientalem plagam. 9Ab 4@Aroér, quae sita est in ripa torrentis Arnon et in vallis medio, universaque "campestria Medaba usque Dibon !9 et %cunctas civitates Sehon regis amorrhaei, qui regnavit in Hesebon, usque ad terminos filiorum Ammon; let Galaad ac ‘terminum Gessuri et Machati et omnem montem Hermon et universam Basan usque ad Salecha, 12omne regnum Og in Basan, qui regnavit in “Astaroth et Edrai (Yipse fuit de reliquiis Raphaim); “percussitque eos Moyses atque delevit. 13 Nolueruntque disperdere filii Israél Gessuri et Machati et habitaverunt in medio Israél usque in praesentem diem. 14yTribui autem Levi non dedit possessionem, sed sacrificia et victimae Domini Dei Israél: ipsa est eius hereditas, sicut locutus est ili. 15 Dedit ergo Moyses possessionem tribui filiorum Ruben iuxta cognationes suas 16 Fuitque terminus eorum ab Aroér, #quae sita est in ripa torrentis Arnon et in valle eiusdem torrentis media, universam planitiem, quae ducit *Medaba, 17 et »Hesebon cunctosque viculos earum, qui sunt in campestribus, “Dibon quoque et @Bamoth- baal et oppidum *Baalmaon 18 et /Iassa et 9Cedimoth et *Mephaath 19et ‘Cariathaim et /Sabama et Sarathasar in monte convallis, 20*Beth- phogor et ‘Asedoth Phasga et ”Bethiesimoth 2let omnes urbes campestres universaque regna Sehon regis amorrhaei, qui regnavit in Hesebon, “quem percussit Moyses cum 9principibus Madian, °Hevaeum et Recem et Sur et Hur et Rebe duces Sehon habitatores terrae. 22 Et °Balaam filium Beor hariolum occiderunt filii Israél gla- dio cum ceteris interfectis. 23 Factusque est ?terminus filiorum Ruben Iordanis fluvius: haec est possessio Rubenitarum per cognationes suas urbium et viculorum. 24 Deditque Moyses tribui Gad et filiis eius per cognationes suas possessionem, cuius haec divisio est: 25 %terminus "laser et ‘omnes civitates Galaad et dimidiam partem terrae filiorum Ammon usque ad *Aroér, quae est contra “Rabba, 26 et ab Hesebon usque Ramoth, Masphe et Betonim et a “Manaim usque ad terminos “Dabir. 27 In valle quoque YBetharan et Bethnemra et *Socoth et ¢Saphon, reliquam partem regni Sehon regis Hesebon; huius quoque finis Iordanis est usque ad extremam partem maris Cenereth trans Iordanem ad orien- talem plagam; 28 Shaec est possessio filiorum Gad per familias suas, civitates et villae earum. 29 Dedit et dimidiae tribui Manasse filiisque eius iuxta cognationes suas possessionem, 29 cuius hoc principium est: a °Manaim universam Basan et cuncta regna Og regis Basan Yomnesque vicos lair, qui sunt in Basan sexaginta oppida, 3let dimidiam partem Galaad et fAstaroth et Edrai, urbes regni Og in Basan: filiis 9Machir filii Manasse, dimidiae parti filiorum Machir iuxta cognationes suas. 32 Hanc possessionem divisit Moyses in “campestribus Moab trans Iordanem contra Iericho ad orientalem plagam. 33 iTribui autem Levi non dedit possessionem, quoniam Dominus Deus Israél jipse est possessio eius, ut locutus est illi. 4 Hoc est quod possederunt filii Israél in terra Chanaan, quam dederunt eis “Eleazar sacerdos et Iosue filius Nun et principes familiarum per tribus Israél 2 sorte omnia dividentes, sicut praece- perat Dominus in manu Moysi, novem tribubus et dimidiae tribui. ¢Duabus enim tribubus et dimidiae dederat Moyses trans Iordanem possessionem 4absque levitis, qui nihil terrae acceperunt inter fratres suos, “sed in eorum successerunt locum @filii Ioseph in duas divisi tribus, Manasse et Ephraim; nec acceperunt levitae aliam in terra partem nisi furbes ad habitandum et suburbana earum ad alenda lumenta et pecora sua. 5 9Sicut praeceperat Dominus Moysi, ita fe- cerunt filii Israél et diviserunt terram. 6 Accesserunt itaque filii Iuda ad Iosue in Galgala, locutusque est ad eum Caleb filius Iephone “cenezaeus: ‘Nosti quid locutus sit Dominus ad Moysen hominem Dei de me et te in Cadesbarne. 7 Qua- draginta annorum eram, quando /Jmisit me Moyses famulus Domini de “Cadesbarne, ut considerarem terram; nuntiavique ei quod mihi verum videbatur. 8/Fratres autem mei, qui ascenderant mecum, q Dt 2, 36. rvr. 16. — cf. Nm 21, 30; Jr s Nm 21, 24, 25. 48, 8 t Dt 3, 14. “Vs Dt 1,4 v.Nm 21, 24, 35. “vr. It. ¥Y Vr. 33; CD. 14, 3, 4. — v. Nm 18, 20-32. ZVI. 9. av. Nm 21, 30. bv. Nm 21, 25. cv. Nm 21, 30. dcf. Nm 21, 19 (; 22, 41). eNm 32,383 .% Par.s, 3; b225, FN SY, 23: [9. 2 Cp). 27, 372.1 .var 6,- 79, — Ch. Dt 25,26. hep, 22; '36; ¢45. Par 63 /79;3.-7 48, 21. iv .Nm 32, 37, 38; Ez 25, 9. j Dt 4, 46. k Dt 3, 29; 4, 46; 34, 6. CDs) tas cse ne Dt 3, 10. na Nm 31, 8. ocf. Nm 31, 8. Pb De-3 16, 37; q Nm 32, 34-36. rcp. 21, 37. — v. Nm 21, 32. SCT. VI.) ST, t Nm 32, 34. “uN: Dt 3, TT. 97 -cps 2%, 37; Gh 32% 2 (42° Re 2, By tat 17, 24). x2 Rg 9, 4, 5. y Nm 32, 36. SM GH 38598 4 dNm 32, 41; 3 Rg 4, 13; 1 Par 2, 23. — cf. Dt 3, 14. ecf. Jd 10, 3, 4. fep. 12, 4.— v. Dt 1, 4. cp. 17, 1; Nm 32, 39, 40. Nm 22. 1, — cf. Nm 36, 13. ivr. 14; cp. 18, 7; Nm 18, 8. jv. Nm 18, 20. acp. 17, 4; 21, 1; Nm 34, 17, 18. — cf. vr. 2; cp. 13, 8 ss. b Nm 26, 55; 33, 5; 34, 13. Cv. cp. 13, 8. dv 6p2.13¢-14;.33- e Gn 48, 5; 1 Par 5, 1, 2. Pha CD.) (Bhs 3-80. gcp. 21, 2; Nm 35,:2. hvr. 14; Nm 32, 12..— cf. cp. 15, 17. — Vv. Gn 15, 19. #Nm 14, 24, 30. — Dt 1, 36, 7Nm 133, 7,17,31; 14,6-9. (38. k Nm 32,8.— cf. Nm 13,1, 27. 1 Dt 1, 28. — v. Nm 13, 31-33. — 181 — LIBER IOSUE 14, 9 — 15, 21 praemium iam ei a Deo per Moysen promissum (6-15), tribui luda pri- mam sortem attribuit. Eius limitibus praefinitis (15, 1-12) et in ea Ca- lebitarum possessione inclusa (13-9), describuntur singulae civitates, qui- m Nm 14, 24; 32, 12; Ecli 46, nNm 14, 21 Ss. oNm 14, 24; Dt 1, 36. Pcp. I, 3. q Nm 14, 30. GLIITAY. s Ecli 46, 11. bil 4 CD. LI5. 22. uNm 13, 28, 33. ViCcDpi (23, 62 xcp. -10)°36; Jd<1;,, 90; ‘x1° Par 6, 55, 56; 1 Mc 2, 56. — Vv. Gn 13,718. y CP. 15, 13-19; 21, 12. avr. 8, 9: Ecli 46, 12. b'vr.''2332 Gn! 2332373539293 3d I, 10. — Vv. cp. 10, 36. “= 21, 11; Gn 23, 1. — cf. Nn 23, 19; 35, 27. ON.5 Cps-It, 235 aNm 33, 36; 34, 3. 2-4] Nm 34, 3-5. bcp. 12, 3. — v. Gn 14. 3. CAS; 32 02S. d Jd 1, 36. evr. 47. — cf. cp. 13, 3. HC es 3 Pah ws es m2 Rg 17, 17; 3 Rg t, 9. A. 18; 10: 4. R&- 23,205, 2 ar/28,° 3. etc. - pe. 18, 28. — cf. Jd 40, TO. War-15,.4. pcp. 18, 16. — Vv. cp. 12, 4. gcp. 18, 15. f vte60%;1 Par-:33,: 6; Ps 131, 6. — cf. 2 Re pai Rebs Bly Os Re Os, OF ba. tcp. 19,41; Gn 38, 12-14;.Jd BCD. 13, 3> tA, £°2 v2 Par 26, 6; 1 Mc 4, 15; 5, BSsc 2 MIC 12,°5~ % Vr. 47, cp. 23, 4; Nm 34, 6, 7; Ex 47, 20. 13-19] Jd 1, 10-15. y vr. 54. — V. cp. 14, 13-15. z Nm 13, 23; Jd 1, 20. av. cp. 10, 38. 6 cf. vr. 49. CMe JAI, 13s dv. cp. 14, 6, 13. ecf. cp. 14, 13; Gn 33, 11. fer.iz, dissolverunt cor populi, et nihilominus “ego secutus sum Dominum Deum meum. 9”Iuravitque Moyses in die illo dicens: °Terra, quam Pcalcavit pes tuus, erit possessio tua et filiorum tuorum in aeternum, quia secutus es Dominum Deum meum. 1° Concessit ergo Dominus vitam mihi, Ysicut pollicitus est, usque in praesentem diem. "Qua- draginta et quinque anni sunt, ex quo locutus est Dominus verbum istud ad Moysen, quando ambulabat Israél per solitudinem. Hodie Toctoginta quinque annorum sum, 11sic valens ut eo valebam tem- pore quando ad explorandum missus sum; ‘illius in me temporis fortitude usque hodie perseverat tam ad bellandum quam ad gra- diendum. 12 Da ergo mihi ‘montem istum, quem pollicitus est Do- minus, te quoque audiente, in quo “Enacim sunt et urbes magnae atque munitae, si forte sit Dominus mecum et potuero delere eos, sicut promisit mihi. 13 UBenedixitque ei Iosue et tradidit ei *Hebron in possessionem; 14 atque ex eo Yfuit Hebron Caleb filio Iephone cenezaeo usque in praesentem diem, “quia secutus est Dominum Deum Israél. 15 (Nomen Hebron ante vocabatur °Cariath Arbe. Adam maximus ibi inter Enacim situs est. 4Et terra cessavit a proeliis. ] Igitur sors filiorum Iudae per cognationes suas ista fuit: %a ter- mino Edom desertum Sin contra meridiem et usque ad extremam partem australis plagae. 2 Initium eius a summitate Ymaris salsissimi et a “lingua eius, quae respicit meridiem. 3% Egrediturque contra dascensum scorpionis et pertransit in Sina ascenditque in Ca- desbarne et pervenit in Esron ascendens ad Addar et circuiens Carcaa, 4 atque inde pertransiens in Asemona et perveniens ad “torrentem Aegypti; eruntque termini eius mare magnum: hic erit finis meri- dianae plagae. 5 Ab oriente vero erit initium mare salsissimum usque ad extrema Iordanis et ea, quae respiciunt ad aquilonem, a lingua maris usque ad euncem Iordanis fluvium. ® Ascenditque terminus in /Bethhagla et transit ab aquilone in 9Betharaba ascendens ad “lapidem Boen filii Ruben 7 et tendens usque ad terminos Debera de ‘valle Achor, contra aquilonem respiciens /Galgala, quae est ex adverso “ascensio- nis Adommim ab australi parte torrentis. Transitque aquas, quae vo- cantur /fons solis, et erunt exitus eius ad *™fontem Rogel. 8Ascen- ditque per “convallem filii Ennom ex latere Iebusaei ad meridiem, °haec est Ierusalem, et inde se erigens ad verticem montis, qui est contra Geennom ad occidentem in summitate ?vallis Raphaim contra aquilonem, 9 pertransitque a vertice montis usque ad ¢fontem aquae Nephtoa et pervenit usque ad vicos montis Ephron inclinaturque in ‘Baala, quae est Cariathiarim, id est urbs silvarum, 1%et circuit de Baala contra occidentem usque ad montem Seir. Transitque iuxta latus montis Iarim ad aquilonem in Cheslon et descendit in *Bethsames transitque in ‘Thamna 1let pervenit “contra aquilonem partis Accaron ex latere, inclinaturque Sechrona et transit montem Baala pervenitque in Ylebneel et “magni maris contra occidentem fine concluditur: 12 hi sunt termini filiorum Iuda per circuitum in cognationibus suis. 13 Caleb vero filio Iephone dedit partem in medio filiorum Iuda, sicut praeceperat ei Dominus, ¥YCariath Arbe patris Enac, ipsa est Hebron. 14 Delevitque ex ea Caleb “tres filios Enac, Sesai et Ahiman et Tholmai de stirpe Enac. 15 Atque inde conscendens venit ad habi- tatores 2Dabir, quae prius vocabatur Cariath Sepher, id est civitas litterarum. 16 Dixitque Caleb: Qui percusserit Cariath Sepher et ceperit eam, dabo ei Azam filiam meam uxorem. 17 °Cepitque eam Othoniel filius Cenez @frater Caleb iunior, deditque ei Axam filiam suam uxorem. 18Quae, cum pergerent simul, suasa est a viro suo ut peteret a patre suo agrum. Suspiravitque ut sedebat in asino, cui Caleb: Quid habes? inquit; 19at illa respondit: Da mihi @benedictionem. Terram australem et arentem dedisti mihi, iunge et irriguam. Dedit itaque ei Caleb irriguum superius et inferius. 20 Haec est possessio tribus filiorum Iuda per cognationes suas: 2lerantque civitates ab extremis partibus filiorum Iuda /iuxta terminos — 182 — bus vel a meridie. (20-32), vel in campestribus (33-47), vel in montibus (48-60) vel in deserto positis, constituitur (61-63). Altera sors in pos- sessionem filiorum loseph cedit, et traditur tum filiis Ephraim (16, 1-10), LIBER IOSUE 15, 22 — 17, 3 Edom a meridie 9Cabseel et “Eder et Iagur 22 et Cina et Dimona et Adada 2%et ‘Cades et Asor et Iethnam, 24jZiph et *Telem et Baloth, 25 Asor nova et 'Carioth, Hesron, haec est Asor, 26 Amam, Sama et m™Molada 27 et Asergadda et Hassemon et Bethphelet 28 et Hasersual et “Bersabee et Baziothia 29 et °Baala et Iim et Esem 2 et Eltholad et Cesil et PHarma 31 et %Siceleg et Medemena et Sensenna, 32 *Le- baoth et Selim et *Aén et Remmon: omnes civitates viginti novem et villae earum. 33 In campestribus vero ‘Estaol et Sarea et Asena 34et Zanoé et Aengannim et Taphua et Enaim 35 et “Jerimoth et YAdullam, *Socho et Azeca 36et Saraim et Adithaim et Gedera et Gederothaim: urbes quattuordecim et villae earum. 37 Sanan et Hadassa et Magdalgad, $8 Delean et Masepha et Iecthel, 39 ¥Lachis et *Bascath et *Egion, 40 Chebbon et Leheman et Cethlis 41 et Gideroth et Bethdagon et Naama et Maceda: civitates sedecim et villae earum. 42 “Labana et Ether et Asan, 43 Iephtha et Esna et Nesib 44 et %Ceila et ¢Achzib et /Maresa: civitates novem et villae earum. 45 Accaron cum vicis et villulis suis. 46 Ab Accaron usque ad mare: omnia quae vergunt ad gAzotum et viculos eius. 47 Azotus cum vicis et villulis suis, Gaza cum vicis et villulis suis usque ad “torrentem Aegypti, et ‘mare magnum terminus eius. 8 Et in monte Samir et jIether et “Socoth 49 et Danna et Cariath- senna, 4haec est Dabir, 59 Anab et Istemo et Anim, 51™Gosen et Olon et ”“Gilo: civitates undecim et villae earum. 52 Arab et Ruma et Esaan 53 et IJanum et Beththaphua et °Apheca, 54 Athmatha et PCariath Arbe, haec est Hebron, et Sior: civitates novem et villae earum. 559Maon et @Carmel et "Ziph et Iota, 56¢Iezrahel et Iucadam et Zanoé, 57 Accain, Gabaa et “Thamna: civitates decem et villae earum. 58 Halhul et Bessur et Gedor, 59 Mareth et Bethanoth et El- tecon: civitates sex et villae earum. 6? Cariath Baal, haec est *Ca- riathiarim urbs silvarum, et Arebba: civitates duae et villae earum. 61 In deserto ¥Betharaba, Meddin et Sachacha 62 et Nebsan et ci- vitas salis et *Engaddi: civitates sex et villae earum. 63 4Jebusaeum autem habitatorem Ierusalem non potuerunt filii bIuda delere; °habitavitque Iebusaeus cum filiis Iuda in Ierusalem usque in praesentem diem. ] Cecidit quoque sors filiorum Ioseph ab Iordane contra Iericho et aquas eius ab oriente, “solitudo, quae ascendit de Iericho ad mon- tem Bethel 2 et egreditur de >Bethel Luza transitque terminum ¢Archi Ataroth 3et descendit ad occidentem iuxta terminum Iephleti usque ad terminos %Bethoron inferioris et Gazer, finiunturque regiones eius mari magno; 4/possederuntque filii Ioseph Manasses et Ephraim. 5 Et factus est terminus filiorum Ephraim per cognationes suas et possessio eorum contra orientem YAtaroth Addar usque Bethoron superiorem, 6 egrediunturque confinia in mare. “"Machmethath vero aquilonem respicit et circuit terminos contra orientem in Thanathselo et pertransit ab oriente Ianoé 7 descenditque de Ianoé in Ataroth et ‘Naaratha et pervenit in Iericho egrediturque ad Iordanem. 8 De jJTaphua pertransit contra mare in vallem harundineti, suntque egressus eius in mare salsissimum: haec est possessio tribus filiorum Ephraim per familias suas. 9 Urbesque separatae sunt filiis Ephraim kin medio possessionis filiorum Manasse et villae earum. 10 Et non interfecerunt filii Ephraim Chananaeum, qui habitabat in Gazer; “habitavitque Chananaeus in medio Ephraim usque in diem hanc “tributarius. ‘ 17 Cecidit autem sors tribui Manasse (@ipse enim est primogenitus Ioseph) “Machir primogenito Manasse patri Galaad, qui fuit vir pugnator Chabuitque possessionem Galaad et Basan, 2 et reliquis filiorum Manasse iuxta familias suas, filiis ¢Abiezer et filiis Helec et filiis Esriel et filiis Sechem et filiis Hepher et filiis Semida. Isti sunt filii Manasse filii Ioseph, mares per cognationes suas. 3 Salphaad vero filio Hepher filii Galaad filii Machir filii Manasse non erant filii sed solae filiae, quarum ista sunt nomina: /Maala et Noa et Hegla et Melcha et Thersa. g2 Rg 23, 20; 1 Par 11, 22. — 2 ES:12; 25. hk Gn 35, 21. — cf. cp. 12, 14. icf. Nm 20, 16. j Rg 23,14, 15, 19,24; 26,1, 2. ki Rgts, 4. {rr, 26. WM CD. 19, 251 Par 4; 28; 2:Es #CD:;- 10; 92 GN. 27,314 5:20,.33; ¥ Par’ 4.28; 2:es°t1, 27,30. 0.CD. 19; 3371 Par 4,29, pcp. 12,14; 19, 4; Nm 14,45; 1 Rg 30, 30. — cf. 1, 195 qi Rg 27, 6; 30, 1. 7 tp.-i9; 6. Scp. 19, 7. 11 Par 2, 53, 54. — cf. cp. 19, AI; jd e3.. 28°, FO, SY ete: &# Cp. 10, 3. es vcp. 12, 15; 1 Par 11,15; Mic © ey Reer At; 2 Par 11,..% 9. ycp. 10, 3, 31, 32. 24 Rg22,/%, acp. 10, 3, 36, 37. bcp. 10, 10, 21. dt ‘Rg 23,73; 23 e (Gn 38, 5; Mic 1, 14). fcf. x Par 4, 21 etc.; Mic 1, 15; 2 Mc 12, 35. cp. 13, 3; I Rg 5, I, Io. V. vr. 4. iv. vr. 12. j cps. 21, 143 -£°Rg 30, 27, bck. vrei ws m Cl. CD. 10; Abs. 1th TO: m2 Rg 15, 12; 23, 34. Ocpinrs, .18;"-r Re 4, ot. pcp. 14, 13-15. q.cf. 1 Rg 15, 12; 23, 24, 253 rvr. 24. i253. 2 $ €Pjiv2E,» 165+ Ces ref, “Lo. f, 3 fy tz Re 25, 43. “vr. 10. v vr. 9; cp. 18, 14; 1 Rg 6, 21; Jr 26, 20. — cf. Ps 131, 6. $C). 95.5.7. y vr. 6. — cf. cp. 18, 22. 2Gn 14, 17; 1 Rg 23, 29; 24, Eos Par 20,./2. Ov 1a 1; *2t. bch. Jak 1492 1% c2 Rg 5, 6. — cf. cp. 18, 28. acp..8; 155 18, 22. bcf. cp. 18, 13; Gn 28, 19; Jd 5.235426. dv. cp. 10, 10. € Vv. Cp. 10, 33. f ci. cp#17,.45. ep.. ‘18, 63. Bp. £7); 3 #1 Par 7, 28. {CPs 27,7, 8 Rk cp. 17, 9. tvidder, 20. m cp. 15, 63. — cf. 3 Rg 9, 16. ncp. 17 ,13; Gn 49, I5. a Gn 41, 51; 46, 20; 48, 18. b Gn 50, 23; Nm 26, 29; 32, 39, 40; I Par 7, 14. » 13, 15. dv. Nm 26, 29-32. eJd 6, 34. — cf. Jd 6, 11. f Nm 26, 33; 27, 1; 36, 11. — 183 — LIBER IOSUE 17, 4 — 18, 12 tum Manasse qui suas in Basan sedes non acceperant (17, 1-13). Com- positis deinde filiorum loseph querelis (14-18) et ceterarum tribuum exprobrata desidia, viri eliguntur qui perlustratam regionem septem g cp. 14, 1; 21, 1; Nm 34, 17. hk Nm 27, 6, 7; 36, 2. ivr. I} Cp. 13, 30, 32% jcp. 16, 6. kcp. 16, 8, 9. bcp. ix6,. 0% mz Par 7, 29. — cf. 3 Rg 4, ii’ I rf nh 1,39; TResaO;” Fe; Sr, 103-3) REVI N2) Rg D325 rt Par 7, 29. — cf. 2 Mc 12, 29, 30. 04 Rg 9, 27; 1 Par 6, 70. PV. CPs TTF 22 qt Rg 28, 7; Ps 82, 11. 7.cD. 12, 213: Jd 113/473; mu Par 7, 29. scp. 12, 21; Jd 5, 19; 3 Rg 9, 15% 4-Re:9, 29; Zo Gazar: 12, 13) Jd 3,27, 28: t Ja‘ 25) 27,28; ucp. 16, 10; Gn 49, 15. vcp. 16, 4. x cf. Gn 48, 22. y Gn 48, 19. — cf. Nm 26, 34, 37- zcf. Gn 13, 7. cv. Cp. 11, 0. d Jd 6, 33; Ost, 5. e Dt 20, 1. — v. cp. 11, 6. acp. 19, 51; 22, 9; Jd 21, 19; 1 Rg 13; Jr 7, 12; 26, 6, 9 etc. bcp. 19, 51; Ex 29, 10 etc. cct. Jd 18, 9. d cf. cp. 15, 1; 19, 2 SS. et. Cp. 20, 20, f.V0.20$ CD./-14,, 2s ZV. Cp. 13, 33. hv. cp. 13, 8. ivr. 6. pcp. 41, 233 %2; 7. k cf. cp. 16, 1. lyr. 21. 4 Veneruntque in conspectu 9Eleazari sacerdotis et Iosue filii Nun et principum dicentes: “Dominus praecepit per manum Moysi, ut daretur nobis possessio in medio tratrum nostrorum. Deditque eis iuxta imperium Domini possessionem in medio fratrum patris earum. 5 Et ceciderunt funiculi Manasse decem absque ‘terra Galaad et Basan trans Iordanem. 6 Filiae enim Manasse possederunt hereditatem in medio fitiorum eius; terra autem Galaad cecidit in sortem filiorum Manasse, qui reliqui erant. 7Fuitque terminus Manasse ab Aser JMachmethath, quae respicit Sichem et egreditur ad dextram iuxta habitatores fontis Taphuae. 8 Etenim in sorte Manasse ceciderat terra kTaphuae, quae est iuxta terminos Manasse filiorum Ephraim. 9 De- scenditque terminus vallis harundineti in meridiem torrentis ci- vitatum Ephraim, ‘quae in medio sunt urbium Manasse. Terminus . Manasse ab aquilone torrentis et exitus eius pergit ad mare; 1% ita ut possessio Ephraim sit ab austro et ab aquilone Manasse, et utram- que claudat mare et coniungantur sibi in tribu Aser ab aquilone et in tribu Issachar ab oriente. 11 ™Fuitque hereditas Manasse in Issachar et in Aser ”Bethsan et viculi eius et 9leblaam cum viculis suis et habitatures PDor cum oppidis suis, habitatores quoque @Endor cum viculis suis similiterque habitatores "Thenac cum viculis suis et habi- tatores ‘Mageddo cum viculis suis et tertia pars urbis Nopheth. 12 tNec potuerunt filii Manasse has civitates subvertere, sed coepit Chananaeus habitare in terra sua. 13 Postquam autem convaluerunt filii Israél, subiecerunt Chananaeos et fecerunt sibi “tributarios, nec interfecerunt eos. 14 Locutique sunt “filii Ioseph ad Iosue et dixerunt: Quare dedisti mihi “possessionem sortis et funiculi unius, Ycum sim tantae multi- tudinis et benedixerit mihi Dominus? 15Ad quos Iosue ait: Si populus multus es, ascende in silvam et succide tibi spatia *in terra Pherezaei et *Raphaim, quia Yangusta est tibi possessio montis Ephraim. 16 Cui responderunt filii Ioseph: Non poterimus ad montana conscendere, cum Cferreis curribus utantur Chananaei, qui habitant in terra cam- pestri, in qua sitae sunt Bethsan cum viculis suis et ¢lezrahel mediam possidens vallem. !7Dixitque Iosue ad domum Ioseph, Ephraim et Ma- nasse: Populus multus es et magnae fortitudinis; non habebis sortem unam, 18 sed transibis ad montem et succides tibi atque purgabis ad habitandum spatia, et poteris ultra procedere, cum subverteris Cha- nanaeum, “quem dicis ferreos habere currus et esse fortissimum. | Congregatique sunt omnes filii Israél in “Silo, ibique fixerunt btabernaculum testimonii, et fuit eis terra subiecta. 2 Remanserant autem filiorum Israél septem tribus, quae necdum acceperant possessiones suas. 3 Ad quos losue ait: “Usquequo mar- cetis ignavia et non intratis ad possidendam terram, quam Dominus Deus patrum vestrorum dedit vobis? 4 Eligite de singulis tribubus ternos viros, ut mittam eos, et pergant atque circumeant terram et describant eam iuxta numerum uniuscuiusque multitudinis, referantque ad me quod descripserint. 5 Dividite vobis terram in septem partes: dJudas sit in terminis suis ab australi plaga, et “¢domus loseph ab aquilone. ® Mediam inter hos terram in septem partes describite et huc venietis ad me, ut coram Domino Deo vestro /mittam vobis hic sortem; 7 quia 9non est inter vos pars levitarum, sed sacerdotium Domini est eorum hereditas. Gad autem et Ruben et dimidia tribus Manasse iam acceperant possessiones suas trans Iordanem ad orien- talem plagam, quas dedit eis Moyses famulus Domini. 8 Cumque surrexissent viri ut pergerent ad describendam terram, praecepit eis Iosue dicens: Circuite terram et describite eam ac revertimini ad me, ut hic coram Domino in Silo mittam vobis sortem. 9 Itaque perrexerunt et lustrantes eam in septem partes diviserunt scribentes in volumine, reversique sunt ad Iosue in castra Silo. 1 Qui imisit sortes coram Domino in Silo jdivisitque terram filiis Israél in septem partes. 11 Et ascendit sors prima filiorum Beniamin per familias suas, ut possiderent terram inter filios Iuda et filios Ioseph. 12 *Fuitque ter- minus eorum contra aquilonem a Iordane 'pergens iuxta latus Iericho oD 3 184 — in partes dividant (18, 1-10), quarum prima, descriptis eius terminis et urbibus, tribui Beniamin adicitur (11-28), secunda in medio posses- sionis luda sita Simeonitis (19, 1-9), tertia et quarta filiis Zabulon (10-16) LIBER IOSUE 18, 13 — 19, 28 septentrionalis plagae, et inde contra occidentem ad montana con- scendens et perveniens ad solitudinem ”Bethaven 18atque pertransiens iuxta "Luzam ad meridiem, ipsa est Bethel. Descenditque in °Ataroth Addar in montem, qui est ad meridiem ?Bethoron inferioris, 14 et inclinatur circuiens contra mare ad meridiem montis, qui respicit Bethoron contra africum; suntque exitus eius in Cariath Baal, quae vocatur et Cariathiarim, urbem filiorum Iuda. Haec est plaga contra mare ad occidentem. 15 A meridie autem ex parte Cariathiarim egre- ditur terminus contra mare et pervenit usque ad fontem aquarum Nephtoa. 16 Descenditque in partem montis, qui respicit %vailera filiorum Ennom, et est contra septentrionalem plagam in extrema parte vallis "Raphaim, descenditque in Geennom, id est ‘vallem Ennom, iuxta latus Iebusaei ad austrum, et pervenit ad ‘fontem Rogel, 17 transiens ad aquilonem et egrediens ad Ensemes, id est fontem solis, 18 et pertransit usque ad tumulos, qui sunt e re- gione ascensus Adommim, descenditque ad “Abenboén, idest lapidem Boén filii Ruben, et pertransit ex latere aquilonis ad campestria, de- scenditque in Yplanitiem 19 et praetergreditur contra aquilonem Beth- agla, suntque exitus eius contra linguam “maris salsissimi ab aqui- lone in fine Iordanis ad australem plagam, 29 qui est terminus illius ab oriente: haec est possessio filiorum Beniamin per terminos suos in circuitu et familias suas. 21 Fueruntque civitates eius YIericho et *Bethagla et vallis Casis. 22Beth Araba et Samaraim et “Bethel 23et Avim et Aphara et 2Ophera, 24 villa Emona et Ophni et °Gabee: civitates duodecim et villae earum. 25 ¢Gabaon et ¢Rama et /Beroth 26 et 9Mesphe et Caphara et Amosa 27 et Recem, Iarephel et Tharela 28 et Sela, Eleph et “Iebus, quae est Ierusalem, ‘Gabaath et JCariath: civitates quattuordecim et villae earum: haec est possessio filiorum Beniamin iuxta familias suas. | Et egressa est sors secunda filiorum Simeon “per cognationes suas, “fuitque hereditas 2eorum in medio possessionis filiorum Iuda Bersabee et Sabee et Molada %et Hasersual, Bala et Asem 4 et Eltholad, Bethul et "Harma Set Siceleg et Bethmarchaboth et Ha- sersusa 6et Bethlebaoth et Sarohen: civitates tredecim et villae earum. 7 Ain et Remmon et ¢Athar et Asan; civitates quattuor et villae earum, 8 omnes viculi per circuitum urbium istarum usque ad dBaa- lath Beer ¢Ramath contra australem plagam. Haec est hereditas filiorum Simeon iuxta cognationes suas 9/in possessione et funiculo filiorum Iuda, quia maior erat; et idcirco filii Simeon possederunt in medio hereditatis eorum. 10 Ceciditque sors tertia filiorum Zabulon per cognationes suas. Et factus est terminus possessionis eorum usque Sarid, 11 ascenditque de 9mari et Merala et pervenit in Debbaseth usque ad torrentem, qui est contra "Ieconam, 12 et revertitur de Sared contra orientem in fines Ceseleth Thabor et egreditur ad iDabereth ascenditque contra Iaphie. 13 Et inde pertransit usque ad orientalem plagam JGeth Hepher et Thacasin, et egreditur in Remmon, Amthar et Noa. 14 Et circuit ad aquilonem Hanathon, suntque egressus eius vallis Iephtahel 15 et Cateth et Naalol et *Semeron et Ierala et Bethlehem: civitates duodecim et villae earum. 16 Haec est hereditas tribus filiorum Zabu- lon per cognationes suas, urbes et viculi earum. 17 Issachar egressa est sors quarta per cognationes suas. 18 Fuitque eius hereditas ‘Iezrahel et Casaloth et “Sunem 19 et Hapharaim et Seon et Anaharath 2%et Rabboth et Cesion, Abes 21 et Rameth et "Engannim et Enhadda et Bethpheses. 22 Et pervenit terminus eius usque Thabor et Sehesima et Bethsames, eruntque exitus eius Ior- danis: civitates sedecim et villae earum. 23 Haec est possessio filiorum Issachar per cognationes suas, urbes et viculi earum. 24 Ceciditque sors quinta tribui filiorum Aser per cognationes suas. 25 Fuitque terminus eorum °Halcath et Chali et Beten et Axaph 26 et Elmelech et Amaad et ?Messal et pervenit usque ad ¢%Carmelum maris et Sihor et Labanath, 27 ac revertitur contra orientem Beth Dagon et pertransit usque Zabulon et vallem Iephthaél contra aqui- lonem in Bethemec et Nehiel, egrediturque ad laevam "Cabul 28 et MV. CP. 7, 2 NCD, 16;°2'; ocp. 16, 5. pcp. 16, 3. — V. cp. 10, 10. Gn 28, 19. qcp. 15, 8. ECO 138 A, SVs" CDs cL Se: Oe OvSep.s15,*7. uv. cp. 15, 6. UVMECNs Dis 2s x cCp. 15, 2 y vr. 12. a op 15, 6 n 12, bx Rg taf £952 RE 23. O32 Par 13, 19. 15, 6. ¢cp. 21, 17;.1 Rg 14, 5; 4 Rg 23785} 2°Bs 1 °F, «90°: 42, lage Is 10, “ ZC’ 14, +20. dv. cp. 9, 3 @reRe 225%63:°3° Re ‘1531174 Is 10, 29; ‘Jr 31, 15; 40, I etc. PN CD. Ou: BF. g Jd 20, 1; 1 Rg 7, 22; Re 25; 23952 5; 3. Rg 1s, ia 7, Jr*37,122 ot 19, 72° 1 Re £07 85 F900 4% 3,2, 15; 2 Rg 23, 29. je. Js 15, 9, 60. avr. 9. — cf. Gn 49, 7. 2-8] x Par 4, 28-33. eel. cp. I5, 26-32. 5 (Nm 14, 45; 21, 3). ccp. 15, 42. dcp. 15, 24. er Rg 30, 27. fvr. 1. — cf. ep. 18, 5. gcf. Gn 49, 13. BCD: L4,- 22" 2T54 34; icp. 21, 28. 34 Rg 14, 25. Riopi. 125. 26412, 20. bsoRe 2ou 1, 113 - berg > 3 Rg 18, 45, 46; Ost. 4.8 c t- 3, 9. mi Rg 28, 4. — cf. 3 Rg 3, 1; 4 Rg 4, 8; Cn 7, 1 NCD. 21, 29. Ocp. 21, 31. pcp. 21, 30. q3 Rg 18, 19, 20, 42; 4 Rg 2, 28; 4; 25; Cn 7 $: 18.33, 9: Jr 50, 19; Am.t, 2 etc. — cf. cp. .15, 55; 1 Rg 25, 2 etc. rcf. 3 Rg 9, 11-13. — 35 — LIBER IOSUE 19, 29 — 21, 2 et Issachar conceditur (17-23), quinta Aser (24-32), sexta Nephthali (33-39), septima demum transit in possessionem Dan, qui praeterea occupat Lesem (40-48). Sibi quoque parte assignata (49-51), losue separat s Nm 13, 22; 2 Rg 10, 6; Jd tv. Gn 10, 19. [18, 28. U2eRevs Pr Es 2458 7 ete, % Jd 1,3. e Cho) Ay Eds LTS Wt 8 S52 56 ZV. Cp. 0iy fe ep Arcw b.Jd4; 6. ¢ Jd: i, 33. dv. cp. 15, 33- ecf. cp. 15, 10; Jd 1, 35. fJd 1, 35; 3. Re 4, 9. — cf. 2 Rg. 23, 32. gcp. 10, 12; 21, 24; 1 Rg 14, j 3ac aye at 28, 285 VEEP: 155710. icp. 13, 3; Jd_1, 18; 1 Rg 5, 10. — cf. 1 Mc 10, 89. jcp. 21, 23. — cf. 3 Rg 15, 27. Rocp. 21, 24. l2 Par 2, 16; 1 Es 6, 7; Jn 1, 3; 1 Mc ro, 75, 76; Ac 9, 6, 43 etc. m Jd_t, 34, 35; 18, I. nv. Jd 18, 27-29. o'eb. 24, 30; Ja 23¢9. pcp. 14, 1; Nm 34, 17. Ocp; '£8;"s, a Ex 21, 13. — v. Nm 35, 10-14; Dt 4, 41-43; 19, 2-9. b cf. Dt 21, 19; Rt 4, 1, 2; Ps ¥26;.5: ¢Nm 35, 12, 24, .2%% dcp. 19, 373-21, 323. 1: Par 6, 6 70. e3 Rg 9, 11;_4 Rg 15, 29; I Par 6: 7631s :9;. 1. fcp. 21, 21. — v. Gn 12, 6. g cp. 15, 13, 49; 54; 21, 11, 13. — Vv. cp. 14, 13-15. hcp. 15, 49, 54; 21, 11; Le 1, 39. as a 36; Dt 4, 43; 1 Par jcp. 21, 37. — cf. 3 Rg 23, 3. Rep. 21,:27; Dt 4.:43%21 bar 1 Nm 35, 15. [6,. 7%. a Ex 6, 16-19; Nm 3, 17-20. bcp. 14, 1; Nm 34, 17, 18. CV. -Cpain8; 2. dcp. 14, 4, 5; Nm 35, 2. Abran et SRohob et Hamon et Cana usque ad ‘Sidonem magnam, 29 revertiturque in Horma usque ad civitatem munitissimam “Tyrum et usque Hosa; eruntque exitus eius in mare de funiculo “Achziba 30 et Amma et Aphec et Rohob: civitates viginti duae et villae earum: 31 Haec est possessio filiorum Aser per cognationes suas urbesque et viculi earum. 32Filiorum Nephthali sexta sors cecidit per familias suas. 33Et coepit terminus de Heleph et “Elon in Saananim et Adami, quae est Neceb, et Iebnaél usque Lecum, et egressus eorum usque ad lordanem, 34 revertiturque terminus Ycontra occidentem in Azanot Thabor, atque inde egreditur in Hucuca, et pertransit in Zabulon contra meridiem et in Aser contra occidentem et in Iuda ad lIordanem contra ortum solis. 35 Civitates munitissimae Assedim, Ser et Emath et Reccath et eCenereth 26et Edema et Arama, “Asor 37et 0Cedes et Edrai, Enhasor 38 et Ieron et Magdalel, Horem et “Bethanath et Bethsames: civitates decem et novem et villae earum. 39 Haec est possessio tribus filiorum Nephthali per cognationes suas, urbes et viculi earum. 40 Tribui filiorum Dan per familias suas egressa est sors septima; 41 et fuit terminus possessionis eius Saraa et %Esthaol et ¢Hirsemes, id est civitas solis, 42/Selebin et 9Aialon et Iethela, 43% Elon et tThemna et ‘Acron, 44 Elthece,JGebbethon et Balaath 45 et Iud et Bane et Barach et “Gethremmon 46 et Meiarcon et Arecon cum ter- mino, qui respicit Ioppen, 47 et ™ipso fine concluditur. "Ascenderuntque filii Dan et pugnaverunt contra Lesem, cepe- runtque eam et percusserunt eam in ore gladii et possederunt et habitaverunt in ea vocantes nomen eius Lesem Dan ex nomine Dan patris sui. 48 Haec est possessio tribus filiorum Dan per cognationes suas urbes et viculi earum. 49 Cumque complessent sorte dividere terram singulis per tribus suas, dederunt filii Israél possessionem Iosue filio Nun in medio sui, 50iuxta praeceptum Domini, urbem quam postulavit >Thamnath Saraa in monte Ephraim; et aedificavit civitatem habitavitque in ea. 51 Hae sunt possessiones, quas ?sorte diviserunt Eleazar sacerdos et Iosue filius Nun et principes familiarum ac tribuum filiorum Israél in @Silo coram Domino ad ostium tabernaculi testimonii, partitique sunt terram. 20 Et locutus est Dominus ad Iosue dicens: Loquere filiis Israél et dic eis: 2Separate urbes fugitivorum, de quibus “locutus sum ad vos per manum Moysi, 2 ut confugiat ad eas quicumque animam percusserit nescius et possit evadere iram proximi, qui ultor est san- guinis. 4 Cum ad unam harum confugerit civitatum, °stabit ante por- tam civitatis et loquetur senioribus urbis illius ea quae se comprobent innocentem, sicque suscipient eum et dabunt ei locum ad habitandum. 5 Cumgue ultor sanguinis eum fuerit persecutus, non tradent in manus eius, quia ignorans percussit proximum eius, nec ante biduum tri- duumve eius probatur inimicus. ® Et habitabit in civitate illa, “donec stet ante iudicium causam reddens facti sui, et moriatur sacerdos magnus, qui fuerit in illo tenrpore. Tunc revertetur homicida et ingredietur civitatem et domum suam, de qua fugerat. 7 Decreveruntque %Cedes in ¢Galilaea montis Nephthali et /Si- chem in monte Ephraim et 9Cariath Arbe, ipsa est Hebron, in hmonte Iuda. 8 Et trans Iordanem contra orientalem plagam Iericho statuerunt iBosor, quae sita est in campestri solitudine, de tribu Ruben et /Ra- moth in Galaad de tribu Gad et *Gaulon in Basan de tribu Manasse. 9 Hae civitates constitutae sunt cunctis filiis Israél et ‘advenis, qui habitabant inter eos, ut fugeret ad eas qui animam nescius percus- sisset, et non moreretur in manu proximi effusum sanguinem vindi- care cupientis, donec staret ante populum expositurus causam suam. ? ] Accesseruntque @principes familiarum Levi ad °Eleazarum sacer- dotem et Iosue filium Nun et ad duces cognationum per singulas tribus filiorum Israél 2 locutique sunt ad eos in °Silo terrae Chanaan atque dixerunt: ¢Dominus praecepit per manum Moysi, ut darentur nobis urbes ad habitandum et suburbana earum ad alenda iumenta. ‘— 186 — civitates refugii (20, 1-9) et quadraginta octo urbes levitarum, quarum quidem tredecim in luda, Simeon et Beniamin pro sacerdotibus (21, 1-19), reliquae vero in ceteris dicionibus sitaepro levitis inferioris gradus (20-43). LIBER IOSUE 21, 3 — 22,4 3 Dederuntque filii Israél de possessionibus suis iuxta imperium Do- mini civitates et suburbana earum. 4 Egressaque est sors in familiam Caath filiorum Aaron sacerdotis de tribubus Iuda et Simeon et Beniamin civitates tredecim; 5 et reliquis filiorum Caath, id est levitis qui superfuerant, de tribubus Ephraim et Dan et dimidia tribu Manasse civitates decem. 6 Porro filiis Gerson egressa est sors, ut acciperent /de_tribubus Issachar et Aser et Nephthali dimidiaque tribu Manasse in Basan ci- vitates numero tredecim. 7 Et filiis Merari per cognationes suas 9de tribubus Raber et Gad et Zabulon urbes duodecim. 8 Dederuntque filii Israél levitis civitates et suburbana earum, “sicut praecepit Dominus per manum Moysi, singulis sorte tribuentes. 9 De tribubus filiorum Iuda et Simeon dedit Iosue civitates, quarum ista sunt nomina: 10 ‘filiis Aaron per familias Caath levitici generis (prima enim sors illis egressa est) 11 JCariath Arbe patris Enac, quae vocatur Hebron, ‘in monte Iuda et suburbana eius per circuitum; 12 Magros vero et villas eius dederat Caleb filio Iephone ad possiden- dum. 15 Dedit ergo filiis Aaron sacerdotis Hebron “confugii civitatem ac suburbana eius et °Lobnam cum suburbanis suis 14 et ?lether et Wsthemo 15et *Holon et *Dabir 16et *Ain et “Ieta et YBethsames cum suburbanis suis: civitates novem de tribubus, ut dictum est, duabus. 17De tribu autem filiorum Beniamin “Gabaon et YGabaé 18et zAnathoth et “Almon cum suburbanis suis: civitates quattuor. 19 Omnes simul civitates filiorum Aaron sacerdotis tredecim cum suburbanis suis. 20 Reliquis vero per familias filiorum Caath levitici generis haec est data possessio: 21 de tribu Ephraim urbes confugii !Sichem cum su- burbanis suis in monte Ephraim et “Gazer 22 et %Cibsaim et ¢Betho- ron cum suburbanis suis: civitates quattuor. 23 De tribu quoque Dan fEltheco et Gabathon 24et 9Aialon et Gethremmon cum suburbanis suis; civitates quattuor. 25 Porro de dimidia tribu Manasse ”Thanach et *Gethremmon cum suburbanis suis: civitates duae. 26 Omnes civitates decem et suburbana earum datae sunt filiis Caath inferioris gradus. 27 Filiis quoque Gerson levitici generis dedit de dimidia tribu Ma- nasse confugii civitates JGaulon in Basan et 'Bosram cum suburbanis suis civitates duas. 28 Porro de tribu Issachar ™Cesion et “Dabereth 29 et Olaramoth et Engannim cum suburbanis suis; civitates quattuor. 30 De tribu autem Aser ?Masal et Abdon 31 et YHelcath et "Rohob cum suburbanis suis; civitates quattuor. 32 De tribu quoque Neph- thali civitates confugii *Cedes in Galilaea et ‘Hammoth Dor et Car- than cum suburbanis suis: civitates tres. 33 Omnes urbes familiarum Gerson tredecim cum suburbanis suis. 34 Filiis autem Merari levitis inferioris gradus per familias suas data est de tribu Zabulon “Iecnam et Cartha 35 et Damna et YNaalol: ci- vitates quattuor cum suburbanis suis. 36 De tribu Ruben ultra Iorda- nem contra Iericho civitates refugii “Bosor in solitudine, Misor et Taser et Iethson et YMephaath : civitates quattuor cum suburbanis suis. 37 De tribu Gad civitates confugii “Ramoth in Galaad et *Manaim et bHesebon et “lazer: civitates quattuor cum suburbanis suis. 38 Omnes urbes filiorum Merari per familias et cognationes suas duodecim. 39Ttaque civitates universae levitarum in medio possessionis filiorum Israél fuerunt ¢quadraginta octo 4% cum suburbanis suis singulae per familias distributae. 41Deditque Dominus Deus Israéli omnem terram, quam traditurum se patribes eorum “iuraverat, et possederunt illam atque habitaverunt in ea. 42 Dataque est ab eo tpax in omnes per circuitum nationes, 2nul- lusque eis hostium resistere ausus est, sed “cuncti in eorum dicionem redacti sunt. 43¢Ne unum quidem verbum, quod illis praestiturum se esse promiserat, irritum fuit; sed rebus expleta sunt omnia. _ 2 2 Eodem tempore vocavit Tosue Rubenitas et Gaditas et dimidiam tribum Manasse 2 dixitque ad eos: “Fecistis omnia quae prae- cepit vobis Moyses famulus Domini; mihi quoque in omnibus oboe- distis 3nec reliquistis fratres vestros longo tempore, usque in prae- sentem diem, custodientes imperium Domini Dei vestri. 4°Quia igitur €v. vr. 9-19; Ex 6, 16-19; Nm 3, 17-20. fv. vr. 20-26. ZV. Vr. 34-40. kh Nm 35, 2. — V. Cp. 14, 3-5. 9-19] 1 Par 6, 54-60 EVE." 4. jcp. 14, 13-15. lcp. 20, 7. — cf. Le 1, 39. m cp. 14, 14; 15, 13. 20) 7. i FO,' 203 15, 42% - 15, 48. . 15. 50. FCP.eE 553 SE Scp. 10, 38; 15, 49. Bek x r 6, 59. — Vv. cp. 15, u (cp. 15, 55). [42; 19, 7. vcp. 15, 10; 1 Rg 6, 12, 15.-- *% Cp. 9, 3 ff cp. 19, 41. ycp. 18, 24. £23Re 23,275.53 Re.2, 26; 1s 231.23; 18 10,230}, Jror, xiete: aché: Par 738; 8; 363: :9;:42. 20-26] 1 Par 6, 66-70. b cp. 20, 7. «BO; 33, ° 24," 3; d cf. 1 Par 6, 68. ecp. 16, 3. — Vv. cp. 10, 10. fcp. 19, 44. cp. 19, 42. — cf. 1 Par 6, 69. cp. 37, 11. icf. 1 Par 6, 69. — v. Js 17, 27-33] 1 Par 6, 71-76. [11. jcp. 20, 8. bctie® Par 6,2 77. m cp. 19, 20.— cf. 1 Par 6, 72. ncp. 19, 22. O2Cl; .Cp./F9O5 27. pep. 19, 26. qcp. 19, 25. CDi eTO728. SCH 20;"7; Pch2i9,. 20, 34-30] I Par ser 77-81. 6 -CDig, 4254223 «ch, Cpa 19,771. v cp. H Cp:, 20; y cp. 13, 18. zcp. 20, 8. — v.. Dt 4, 43. +o La, 26: oS 2 G22 Re gui Bop E23 293: 24)3 x Par, 6, be "Nm 2I, 25. CrChit £3, 25. ame 355% e Gn 12, 7; 13, 15; 15, 18; 26, 33 28, 4 13- § cp. 10, 8; 23, * Dt 7, 24. h cf. cp. 2, 24; Ex 23, 31. $cp. 23, 14, 15. av. Nm 32, 20-22; Dt 3, 18-20. bcp. 1, 16, 77. CW CD. T1523. — 187 — LIBER IOSUE 22, 5-29 Hisce peractis, Transiordanici in suas sedes remittuntur (22, 1-9); qui cum ingens altare ad flumen erexissent, a gravi suspicione quam ex- citaverant se purgant et debitam satisfactionem praebent (10-34). dcp. I, 13, 13, 8; Nm 32, 33. 6 Dt: 6, .6; 17 jx Rt, 22. fiCD. 235202: Dt.6, -8* 10; 43" ip alle ae ac See Bt £ Cp. 14,213: COs 17,8, i Nm 31, 27; 1 Rg 30, 24. J VecDs 18; 13 1 Nm 32, 1, 26, 29. NEV 13, 12-15. n Jd 20, t o Ex 6, 25; Nm 25, 7; Jd 20, 28; Ecli 45, 28. pvr. 18, 195 Nm 14, 9. — cf. hy ¥9;,'8%08 Dtya 33, 4. qNm 25, 3; Dt 4, 3; Ps 105, 28. r Nm 16, 22. SHOTS. x. t vr. 16, 18. 6. CN 9337" Sy v Dt 10, 17. ¥3 Rs 8, 39;_Ps 39, 10; 43, 3, 2X: IP TK Y etc. — cf.” NES, 275 y Dt 18, 19; 1 Rg 20, 16. BN CD.54, 6422s a2 Rg 16, to etc. b vr. 34; cp. 24, 27; Gn 31, 48. C Dt) 12), 6, 83} 38. dv. vr. 16. €V. Dt, 12, E4. dedit Dominus Deus vester fratribus vestris quietem et pacem, sicut pollicitus est, revertimini et ite in tabernacula vestra et in terram possessionis, dquam tradidit vobis Moyses famulus Domini trans lor- danem; 4ita dumtaxat ut “custodiatis attente-et opere compleatis mandatum et legem, quam praecepit vobis Moyses famulus Domini, fut diligatis Dominum Deum vestrum et ambuletis in omnibus Viis eius et observetis mandata illius adhaereatisque ei ac serviatis in omni corde et in omni anima vestra. 6 9Benedixitque eis Iosue et dimisit eos. Qui reversi sunt in tabernacula sua. 7 Dimidiae autem tribui Manasse possessionem Moyses dederat in Basan; et “idcirco mediae, quae superfuit, dedit Iosue sortem inter ceteros fratres suos trans lordanem ad occidentalem plagam. | Cumque dimitteret eos in tabernacula sua et benedixisset eis, 8dixit ad eos’ In multa substantia atque divitiis revertimini ad sedes vestras cum argento et auro, aere ac ferro et veste multiplici: ‘dividite prae- dam hostium cum fratribus vestris. 9 Reversique sunt et abierunt filii Ruben et filii Gad et dimidia tribus Manasse a filiis Israél de JSilo, quae sita est in Chanaan, ut intrarent /Galaad terram possessionis suae, quam obtinuerant iuxta imperium Domini in manu Moysi. 0 Cumque venissent ad tumulos Iordanis in terram Chanaan, aedi- ficaverunt iuxta Iordanem altare infinitae magnitudinis . 1!”Quod cum audissent filii Israél et ad eos certi nuntii detulissent, aedificasse filios Ruben et Gad et dimidiae tribus Manasse altare in terra Chanaan super Iordanis tumulos contra filios Israél, 12 convenerunt “omnes in Silo, ut ascenderent et dimicarent contra eos. 13 Et interim mise- runt ad illos in terram Galaad °Phinees filium Eleazari sacerdotis 14 et decem principes cum eo, singulos de singulis tribubus, 15 qui venerunt ad filios Ruben et Gad et dimidiae tribus Manasse in ter- ram Galaad dixeruntque ad eos: 16 Haec mandat omnis Pops Domini: Quae est ista transgressio? Cur reliquistis Dominum Deum Israél aedificantes altare sacrilegum et a Pcultu illius recedentes? 17¢gAn parum vobis est quod peccastis in Beelphegor, et usque in praesentem diem macula huius sceleris in nobis permanet, multique de populo corruerunt? 18 Et vos hodie reliquistis Dominum, et cras in Tuniversum Israél ira eius desaeviet. 19 Quod si putatis immundam esse terram possessionis vestrae, transite ad terram, “in qua taber- naculum Domini est, et habitate inter nos; ‘tantum ut a Domino et a nostro consortio non recedatis, aedificato altari praeter altare Do- mini Dei nostri. 2 Nonne “Achan filius Zare praeteriit mandatum Domini, et super omnem populum Israél ira eius incubuit? Et ille erat unus homo, atque utinam solus perisset in scelere suo! 21 Responderuntque filii Ruben et Gad et dimidia tribus Manasse principibus legationis Israél: 22 ¥Fortissimus Deus Dominus, fortis- simus Deus Dominus “ipse novit, et Israél simul intelliget: si prae- varicationis animo hoc altare construximus, non custodiat nos, sed puniat nos in praesenti; 23 et si ea mente fecimus, ut holocausta et sacrificium et t pacificas victimas super eo imponeremus, Yipse quaerat et iudicet; et non ea magis cogitatione atque tractatu ut dicere- mus: *Cras dicent filii vestri filiis nostris: *Quid vobis et Domino Deo Israél? 25 Terminum posuit Dominus inter nos et vos, o filii Ruben et filii Gad, Iordanem fluvium, et idcirco partem non habetis in Domino; et per hanc occasionem avertent filii vestri filios nostros a timore Domini. Putavimus itaque melius 26 et diximus: Exstruamus nobis altare, non in holocausta neque ad victimas offerendas, 27 sed Xin testimonium inter nos et vos et subolem nostram vestramque progeniem, Cut serviamus Domino, et iuris nostri sit offerre et holo- causta et victimas et pacificas hostias; et nequaquam chrani cras filii vestri filiis nostris: Non est vobis pars in Domino. 28 Quod si vo- luerint dicere, respondebunt eis: Ecce altare Domini, quod fecerunt patres nostri non in holocausta neque in sacrificium, sed in testimo- nium nostrum ac vestrum. 29 Absit a nobis hoc scelus, dyut recedamus a Domino et eius vestigia relinquamus exstructo altari ad holocausta et sacrificia et victimas offerendas, ¢praeter altare Domini Dei nostri, quod exstructum est ante tabernaculum eius! - — 188 — Epilogus (28, 1-24, 33). Post contiones, quibus losue exhortatus est tam maiores natu Israél (23, 1-16) quam universum populum ad oboe- dientiam et praesertim ad fidelitatem in Dominum (24, 1-24), nar- LIBER IOSUE 22, 30-3 24, 7 que natu et principes ac duces et magistros dixitque ad eos: 30 Quibus auditis, /Phinees sacerdos et principes legationis Israél, qui erant cum eo, placati sunt; et verba filiorum Ruben et Gad et dimidiae tribus Manasse dlibentissime susceperunt, 31 Dixitque Phi- nees filius Eleazari sacerdos ad eos: Nunc scimus kguod nobiscum sit Dominus, quoniam alieni estis a praevaricatione hac et liberastis filios Israél de manu Domini. 32 Reversusque est cum principibus a filiis Ruben et Gad de terra Galaad finium Chanaan ad filios Israél et rettulit eis. 33 ‘Placuitque sermo cunctis audientibus, et /laudaverunt Deum filii Israél et nequaquam ultra dixerunt ut ascenderent contra eos atque pugnarent et delerent terram possessionis eorum. 34 Vocaveruntque filii Ruben et filii Gad altare, quod exstruxerant, kKtestimonium nostrum quod Dominusipsesit Deus. 2 Evoluto autem multo tempore postquam ¢pacem dederat Dominus Israéli, subiectis in gyro nationibus universis et Iosue iam 2lon- gaevo et persenilis aetatis, 2 cyocavit Iosue omnem Israélem Sci he go senui et progressioris aetatis sum, % vosque cernitis omnia, quae fe- cerit Dominus Deus vester cunctis per circuitum nationibus, dquo- modo pro vobis ipse pugnaverit, 4et nunc, quia ¢vobis sorte divisit omnem terram ab orientali parte Iordanis usque ad mare magnum multaeque adhuc supersunt nationes; 5Dominus Deus vester /disper- det eas et auferet a facie vestra, et possidebitis terram, 8sicut vobis pollicitus est. ®Tantum "confortamini et estote solliciti, ut custodiatis cuncta quae scripta sunt in volumine legis Moysi et ‘non declinetis ab eis neque ad dexteram neque ad sinistram; 7Jne, postquam in- traveritis ad gentes quae inter vos futurae sunt, Jiuretis in nomine deorum earum et serviatis eis et adoretis illos; 8sed ™adhaereatis Domino Deo vestro, quod fecistis usque in diem hanc. 9 Et “tunc auferet Dominus Deus in conspectu vestro gentes magnas et robu- stissimas, et °nullus vobis resistere poterit. 1?Unus e vobis perse- quetur hostium mille viros, quia 7 Dominus Deus vester pro vobis ipse pugnabit, sicut pollicitus est. 11”™Hoc tantum diligentissime praecavete, ut diligatis Dominum Deum vestrum. 12 Quod si volueritis gentium harum, quae inter vos habitant, er- roribus adhaerere Set cum eis miscere conubia atque amicitias copu- lare, 13 jam nunc scitote ‘quod Dominus Deus vester non eas deleat ante faciem vestram, sed “sint vobis in foveam ac laqueum et offen- diculum ex latere vestro et sudes in oculis vestris, donec vos auferat atque disperdat de terra hac optima, quam tradidit vobis. 14vEn ego hodie ingredior viam universae terrae, et toto animo: cognoscetis, quod de omnibus verbis, quae se Dominus praestiturum vobis esse pollicitus est, “unum non praeterierit incassum. 15 Sicut ergo implevit opere quod promisit et prospera cuncta venerunt, sic adducet super vos Yquidquid malorum comminatus est, donec vos auferat atque disperdat de terra hac optima, quam tradidit vobis, 16 eo quod praeterieritis pactum Domini Dei vestri, quod pepigit vo- biscum, et servieritis diis alienis et adoraveritis eos. *Cito atque ve- lociter consurget in vos furor Domini, et auferemini ab hac terra optima, quam tradidit vobis. 2 Congregavitque Iosue omnes tribus Israél in *Sichem et °vo- cavit maiores natu ac principes et iudices et magistros, °stete- runtque in conspectu Domini, 2 et ad populum sic locutus est: Haec dicit Dominus Deus Israél: @frans fluvium habitaverunt patres vestri ab initio, “Thare pater Abraham et Nachor, /servieruntque diis alienis. 3 9Tuli ergo jpatrem vestrum Abraham de Mesopotamiae finibus et tadduxi eum in terram Chanaan multiplicavique semen eius. 4 ‘Et dedi ei Isaac Jillique rursum dedi Iacob et Esau. E quibus *Esau dedi montem Seir ad possidendum; /Iacob vero et filii eius descen- derunt in Aegyptum. 5™Misique Moysen et Aaron et “percussi Ae- gyptum multis signis °atque portentis 6 eduxique vos et patres vestros de Aegypto, et venistis ad mare; ?persecutique sunt Aegyptii patres vestros cum curribus et equitatu usque ad mare Rubrum. 7 %Clama- verunt autem ad Dominum filii Israél, "qui posuit tenebras inter vos et Aegyptios et ‘adduxit super eos mare et operuit eos. ‘Viderunt fvr. 13, 14. Zvr. 33. kh iw 26, 11, 12. i VI. 30. jx Par 29, 20; 2 Es 8, 6; Dn 2;,193; Leg, .28. k vr. 27. acp. 21, 42. CDE E3557, ccp. 24, 1. — cf. Dt 31, 28; 1 Par .28. at. — Vv. cp. II, 23. dcp. 10, 14, 42; Ex 14, 14. ieee & 13, 2-7; 14, 2; Ps.77,.54; c 335. 39: ficp. 13, 6; Ex 23, .30;. 33, 25 Saad i Dt 0 a ei sae TE es Sebi 335: 53> CO. Ty. icp. 1, 7; Dt 5, 32; 28; 14. Ee oe, 33° DE 9X13 - LEx 23, 13; Jr.5, 7..— cf. Ps 15, 4; Sph tr, 5. mM CD. 22, a Dt 105.2072, 22; ge n cp. 13, 6; Ex 23, 303 33, 23 34, te Dt Mei Por £4 eee ocp. 5 RIOR Sia; 42s ct: Ly 26; 8; Dt 32,;G0. gd vr. 3; Ex’ t4, 14; Dt 3,v226 7,€D. ‘22, ‘5s $s Ex 34, 16; Dt 7, 3 BG 2543502 he u“ Ex 23; 33; Nm 33, 55; Dt 7, 16; Jd 2, 3. — v. Ps 65, 11. v3 Rg 2, 2. CV ACD. 25/43 y v. Lv 26,14-39; Dt 28, 15-68. z Dt 7, 9. — v. Ps 88, 27. @ vr. 25, 32. BYS Cp.-23¢-2 cir Rg 10, 19. dv. Gn 11, 27-32. eé Gn 11, 26. F vty 24, 157: Jats; 7, §,.—~y.ck. Gn 31, 19, 30; 35, 2 Gn 12, 1-5; Ac 7, 2-4. Gn 12, 6. i Gn 21, 2, 3. j Gn 25, 24-26. k Gn 36, 8; Dt 2; 5. — cf. Gn 6, 31-43. 1 Gn AG; 3,03. AG 9,27 MEX 32:10; 12, 37% nv. Ex 7-12. @ Voxel. STS 14, 2 p Ex 14, 9 q Ex 14, 10. TUSX, L45202 SES 14,27, 28, t Dt 4, 34; 29, 2 — 1890 — LIBER IOSUE 24, 8-33 ratur foedus populo propositum et cum Deo percussum (25-28), nec- non sepultura quum Iosue, tum Eleazar filii et successoris Aaron, interposita mentione de ossibus loseph prope Sichem conditis (29-33). 66° CD08; 6. v Nm 21, 21-35. eet, 10 Ti, 25: y Nm 22, 5; Dt 23, 4. z Nm 23, 11, 20; 24, I, 10. av. Nm 23, 8, 11 etc. DCD. 3, 14556, 445,28. CCp: 1%, 203, Ex 23, 28: BE gy, 20. ad Ps 43, 4. ecf. Jo 4, 38. f Dt 6, 10, II. — cf. cp. 11,13. BD 20s 60s TR ss 8S 243 Tb 14, 10. : hvr. 2, 15. #3 Rg 18, 21; Ez 20, 39. Urs 24, kvr. 2, 14. LEx 23, 24, 32, 33; 34,15; Dt 10. 13, 7; 29, 18; Jd 6, mM Gn 18, 19. 17] R. in fs. B. M. V. div. Pa- storis Matris. 19, 20] * Catech. R. III 2, 30. ncf. Dt 5, 26. o Lv 19, 2; 1 Rg 6, 20; Ps 98, 5,9; Is 5, 16. pb Nm 1, 2. — v. Ex 20, 5. q@ EX 23, 2%. ref. 1 Par 28,:9. 2)Par. 35,123 tr Es.8,.93. 18: 1,285 O55 325 r2°' Jr 17, x4. $ CDi 237 25% 63, 10. — cf. tvr. 15. [Ac 7, 42. uvr. 14; Gn 35, 2; Jd 10, 16; 1 Rg 7, 3. O'4, Re 22, 172.9 -Par-23, 263 2 Es 9, 38. or rs, Qs: y 31, 24. zcf. cp. 4, 3; Gn 28, 18. a Gn 35, 4; Jd 9, 6. bcp. 22, 27, 28, 34; Gn 31, 48, 52; Dt 31, 19, 21, 26. ccf. Dt 42,1. d Jd 2, 6. 29-31] Jd 2, 7-9. ecf. cp. 19, 50. fJd 2, 7. wD risa s St; TS. hk Gn 50, 24; Ex 13, 19. it Gn 33, 19. JCD. 22, 23 kvt. 30; cp. 17, 15; Jd 3, 27 etc. oculi vestri cuncta, quae in Aegypto fecerim, et “habitastis in solitu- dine multo tempore, 8 et introduxi vos in terram Amorrhaei, qui habi- tabat trans Iordanem. “Cumque pugnarent contra vos, tradidi eos in manus vestras, et possedistis terram eorum atque interfecistis eos. 9Surrexit autem Balac filius Sephor rex Moab et pugnavit contra Israélem. YMisitque et vocavit Balaam filium Beor ut malediceret vobis; 19 et ego nolui audire eum, sed e contrario “per illum benedixi vobis et liberavi vos de manu eius. 11 %Transistisque Ilordanem et venistis ad Iericho. Pugnaveruntque contra vos viri civitatis eius, Amorrhaeus et Pherezaeus et Chananaeus et Hethaeus et Gergesaeus et Hevaeus et Iebusaeus; et tradidi illos in manus vestras. 12 “Misique ante vos crabrones et eieci eos de locis suis duos reges Amorrhaeorum, dnon in gladio nec in arcu tuo. 13 €Dedique vobis terram, in qua non laborastis, et furbes, quas non aedificastis, ut habitaretis in eis: vineas et oliveta, quae non plantastis. 14 9Nunc ergo timete Dominum, et servite ei perfecto corde atque verissimo et auferte deos, “quibus servierunt patres vestri in Meso- potamia et in Aegypto, ac servite Domino. 15‘Sin autem malum vobis videtur ut Domino serviatis, joptio vobis datur: eligite i quod placet, cui servire potissimum debeatis, utrum diis *quibus servierunt patres vestri in Mesopotamia, an ‘diis Amorrhaeorum, in quorum terra habitatis; “ego autem et domus mea serviemus Domino. 16 Responditque populus et ait: Absit a nobis ut relinquamus Do- minum et serviamus diis alienis. 17 Dominus Deus noster ipse eduxit nos et patres nostros de terra Aegypti, de domo servitutis, fecitque videntibus nobis signa ingentia, et custodivit nos in omni via, per quam ambulavimus, et in cunctis populis, per quos transivimus. 18 Et eiecit universas gentes, Amorrhaeum habitatorem terrae quam nos intravimus. Serviemus igitur Domino, quia ipse est Deus noster. 19 Dixitque Iosue ad populum: “Non poteritis servire Domino. °Deus enim sanctus et fortis Paemulator est @nec ignoscet sceleribus vestris atque peccatis. 27Si dimiseritis Dominum et servieritis diis alienis, 8convertet se et adfliget vos atque subvertet, postquam vobis praestiterit bona. 21 Dixitque populus ad Iosue: Nequaquam ita, ut loqueris, erit, sed Domino serviemus. 22 Et Iosue ad populum: Te- stes, inquit, vos estis, ‘quia ipsi Clegeritis vobis Dominum ut ser- viatis ei. Responderuntque: Testes. 23 Nunc ergo, ait, “auferte deos alienos de medio vestri et inclinate corda vestra ad Dominum Deum Israél. 24 Dixitque populus ad Iosue: Domino Deo nostro serviemus, . et oboedientes erimus praeceptis eius. 25 vPercussit ergo Iosue in die illo foedus et proposuit populo, ®praecepta atque iudicia in Sichem. s 26 yScripsit quoque omnia verba haec in volumine legis Domini et tulit lapidem pergrandem @posuitque eum subter quercum, quae erat in sanctuario Domini, 27 et dixit ad omnem populum: En lapis iste erit vobis in testimonium, °quod audierit omnia verba Domini, quae locutus est vobis, ne forte postea negare velitis et mentiri Do- mino Deo vestro. 28 dDimisitque populum, singulos in possessionem suam. 29 Et post haec mortuus est Iosue filius Nun servus Domini centum et decem annorum. 39 Sepelieruntque eum in finibus possessionis suae in ¢Thamnath Sare, quae est sita in monte Ephraim a septentrionali parte montis Gaas. 31 /Servivitque Israél Domino cunctis diebus losue et seniorum, qui longo vixerunt tempore post Iosue, et 2qui noverunt omnia cpera Domini, quae fecerat in Israél. 4 32hOssa quoque Ioseph, quae tulerant filii Israél de Aegypto, sepelie- runt in Sichem in parte agri, ‘quem emerat Iacob a filiis Hemor patris Sichem centum novellis ovibus et fuit in possessionem filiorum Ioseph. 33 Eleazar quoque filius Aaron mortuus est, et sepelierunt eum In iGabaath Phinees filii eius, “quae data est ei in monte Ephraim. — 190 — LIBER IUDICUM HEBRAICE “ SOPHETIM ,, s210ST mortem Iosue “consuluerunt filii Israél Domi- | num dicentes: °Quis ascendet ante nos contra Cha- | nanaeum et erit dux belli? 2 Dixitque Dominus: | “ludas ascendet: ecce tradidi terram in manus eius. 3 Et ait Iudas Simeoni fratri suo: Ascende me- i cum in sortem meam et pugna contra Chananaeum, dut et ego pergam tecum in sortem tuam. Et abiit cum eo Simeon. 4 Ascenditque Iudas, et tradidit Dominus. ee ac Pherezaeum in manus eorum, et percusse- runt in Bezec decem milia virorum. 5Inveneruntque Adonibezec in Be- zec et pugnaverunt contra eum ac percusserunt Chananaeum et Phe- rezaeum. 6Fugit autem Adonibezec, quem persecuti comprehenderunt, caesis summitatibus manuum eius ac pedum. 7 Dixitque Adonibezec: Septuaginta reges, amputatis manuum ac pedum summitatibus ¢col- ligebant sub mensa mea ciborum reliquias: /sicut feci, ita reddidit mihi Deus. Adduxeruntque eum in Ierusalem et ibi mortuus est. 8 9Oppugnantes ergo filii Iuda Ierusalem ceperunt eam et percus- serunt in ore gladii tradentes cunctam incendio civitatem. 9 Et postea descendentes pugnaverunt contra Chananaeum, qui habitabat ‘in montanis et ad meridiem et in campestribus. 10 Pergensque Iudas contra Chananaeum, qui habitabat in Hebron (‘cuius nomen fuit an- tiquitus Cariath Arbe), Jpercussit Sesai et Ahiman et Tholmai, 11 At- que inde profectus abiit ad habitatores Dabir, cuius nomen vetus erat Cariath Sepher, id est civitas litterarum. 12 Dixitque Caleb: Qui percusserit Cariath Sepher et vastaverit eam, dabo ei Axam filiam meam uxorem. 13 Cumque cepisset eam Othoniel filius *Cenez /frater Caleb minor, dedit ei Axam filiam suam coniugem. 14 Quam pergentem in itinere monuit vir suus ut peteret a patre suo agrum. Quae cum suspirasset sedens in asino, dixit ei Caleb: Quid habes? 15 At illa respondit: Da mihi bene- dictionem; quia terram arentem dedisti mihi, da et irriguam aquis. Dedit ergo ei Caleb irriguum superius et irriguum inferius. 16 Filii autem ™Cinaei cognati Moysi ascenderunt de “civitate palmarum cum filiis Iuda in desertum sortis eius, quod est ad meridiem °Arad, et Phabitaverunt cum eo. 17 dAbiit autem Tudas cum Simeone fratre suo et percusserunt simul Chananaeum, qui habitabat in Sephaath, et interfecerunt eum. Vo- catumque est nomen urbis "Horma, id est anathema. 18 sCepitque Tudas Gazam cum finibus suis et Ascalonem atque Accaron cum terminis suis. 19 t*Fuitque Dominus cum Iuda et “montana possedit nec_potuit delere habitatores vallis, quia “falcatis curribus abundabant. 20 #De- deruntque Caleb Hebron, Ysicut dixerat Moyses, “qui delevit ex ea tres filios Enac. 21 aTebusaeum autem habitatorem Ierusalem non deleverunt filii Beniamin, habitavitque Iebusaeus cum filiis Beniamin in Jerusalem uaque in presentem diem. 2 Domus quoque Ioseph ascendit in Bethel, bfuitque Dominus cum eis; 2%nam, cum obsiderent urbem, “quae prius Luza vocabatur, 24 viderunt hominem egredientem de civitate dixeruntque ad eum: Ostende nobis introitum civitatis et dfaciemus tecum misericordiam. 25 Qui cum ostendisset eis, percusserunt urbem in ore gladii; ¢ho- minem autem illum et omnem cognationem eius dimiserunt. 26 Qui LIBER IUDICUM 1, 1-26 aNm 27, 21; 1 Rg 22. 10; 2 [oa ae bcp. 20, 18. ccf. Gn 49, 10. dvr. 17. ecf. Mr 7, 28; Lc 16, 21. FcleLVieaet98 it oReg its;. 33. Piel. Vr. 22> IS wey .63. rf ae ase TO; *405* 11,25 16; 16:18] Js 15, 13-19. i Js 14, 15. j Nm 13, 23. — cf. vr. 20. Rect. Nm 32, 123 Is 14; 6; t4, E CDe533'0: mcp. 4, Ir, 17; Nm 10, 29; 1 coe 15, 6. . 3, 13; Dt 34,3; 2 Par 28, on m 21, I. [15. DY. Nm IO, 29-32. qd vr. 3. rNm 21,53) & 19, 4). s cf. cp. 3, 3% fr II; 22% 34; 8. ECES VE ae. “Vv. VY. 9. vJs 17, 16, 18. GIS, TA, Ss, ES eh 5, 14. y Nm 14, 24; Dt 1, 36. gcf. yr. 10. @ci; ves 8%; Js-15, 63; -18,-28. b vr. 19. c Gn 28, 2S) 245 ad ck “Js*2 135714: é ch. Js-6; "25. 19; 35, 6; 48, 3: Js — I9I — LIBER IUDICUM 1, 27 — 2, 19 Prooemium (Jd 1, 1-3, 6), sea singularum tribuum Israél condicio tam po- litica (1, 1-36), quam religiosa, quae, praesertim post mortuos senio- res, qui viderant portenta Dei, plerumque miserrima fuit (2, 1-3, 6). ficke WS 2) a: gv. Js 17 ,11-13. kcp. 16, 10; 3 Rg 9, 16. — Vv. s 16, 10. SEL: JS 192255 25 SS: 31-33] Js 19, 24, 39- jcf. Js 19, 47, 48. kJs 19, 42. 1Nm 34, 4; JS 15, 3. av. Js 4, 19. 1-3] cp. 6, 8-10; 10, II-14, vr. 5. c Gn 17; 7; Ex 6;.4. a Dt’ 7, 3. é Ex 34, 13; Dt 7, 5; 12, 3. (NT. 2Y: g Nm 33, 55; Js 23, 13. 6-9] Js 24, 28-31. His 19, 50. . i Js 24, 33. 4h. dt 3%, 36, 27. k cp. 3, 73 4533 6, 1; 10,6; 13, I.—c 4°45%° gi; 29: lcf. Dt 6, 14. m vr. 17, 19. — cf. Ex 20, 5. uw Dt 31, 29. O CDs 3;.:73, 10,763. Ps 105, +36. p vr. 20. [— v. 1 Rg 7, 4. qcp. 3, 8; 4, 2; 1 Rg 12, 9; 4 Rg 17, 20 r Bar 4, 6. — cf. Dt 32, 30. SV 20, 89 150%), Xt, Foe tv. Lv 26, 14-46; Dt 28, 15-68. #6 CP.-3.-05 LSet Re 12, £13-Ac 13, 20. OCD. 2: 37 t tO. 7, 1255835 245 2, 3; 13, 5. — Cl. cp. 3, 9; 4°Es!9,>27. £00. 8.337 Be 34,25. y Dt 9, 12. Rcts,Jsix; ig @Ex.2)i24? 6, 5, 62 Es 9, 28. — cf. cp. 3, 12; 4, 1; 6, 1; 8, 33. dimissus abiit in /terram Hetthim et aedificavit ibi civitatem voca- vitque eam Luzam, quae ita appellatur usque in praesentem diem. 27 9Manasses quoque non delevit Bethsan et Thanac cum viculis suis et habitatores Dor et Ieblaam et Mageddo cum viculis suis; coepitque Chananaeus habitare cum eis. 28 Postquam autem confor- tatus est Israél, fecit eos tributarios et delere noluit. 29Ephraim etiam non interfecit Chananaeum qui habitabat in Gazer, sed habitavit cum eo. 30 Zabulon non delevit habitatores Cetron et *Naalol, sed habitavit Chananaeus in medio eius factusque est ei tributarius. 31 Aser quoque non delevit habitatores Accho et Sidonis, Ahalab et Achazib et Helba et Aphec et Rohob; 32 habitavitque in medio Chananaei habitatoris illius terrae nec interfecit eum. ie 33Nephthali quoque non delevit habitatores Bethsames et Bethana et habitavit inter Chananaeum habitatorem terrae, fueruntque ei Bethsamitae et Bethanitae tributarii. 34 JArtavitque Amorrhaeus filios Dan in monte nec dedit eis locum ut ad planiora descenderent: 35 habitavitque in monte Hares, quod interpretatur testaceo, in kAialon et Salebim. Et adgravata est manus domus Ioseph, factusque est ei tributarius. 36 Fuit autem terminus Amorrhaei ab !ascensu scorpionis Petra et superiora loca. 2 Ascenditque angelus Domini de “Galgalis ad 9?locum flentium, et ait: Eduxi vos de Aegypto et introduxi in terram, pro qua iuravi patribus vestris, et °pollicitus sum ut non facerem irritum pactum meum vobiscum in sempiternum, * 4ita dumtaxat ut non fe- riretis foedus cum habitatoribus terrae huius, sed @aras eorum sub- verteretis et noluistis audire vocem meam. Cur hoc fecistis? 3? Quam- obrem /nolui delere eos a facie vestra, ut %habeatis hostes, et dii eorum sint vobis in ruinam. 4 Cumque loqueretur angelus Domini haec verba ad omnes filios Israél, elevaverunt ipsi vocem suam et fleverunt. 5 Et vocatum est nomen loci illius locus flentium sive lacrimarum’,, immola- veruntque ibi hostias Domino. 6 Dimisit ergo Iosue populum, et abierunt filii Israél unusquisque in possessionem suam, ut obtinerent eam. ; Servieruntque Domino cunctis diebus eius et seniorum, qui longo post eum vixerunt tempore et noverant omnia opera Domini, quae fecerat cum Israél. 8 Mortuus est autem Iosue filius Nun famulus Domini centum et decem annorum, 9% et sepelierunt eum in finibus Mpossessionis suae in Thamnath Sare ‘in monte Ephraim a septen- trionali plaga montis Gaas. 10 /4Omnisque illa generatio congregata est ad patres suos, et surrexerunt alii, qui non noverant Dominum et opera quae fecerat cum Israél. 11 kFeceruntque filii Israél malum in conspectu Domini et servierunt Baalim 12 ac dimiserunt Dominum Deum patrum suorum, qui edu- xerat eos de terra Aegypti, et ‘secuti sunt deos alienos deosque po- pulorum, qui habitabant in circuitu eorum, et ”adoraverunt eos et nad iracundiam concitaverunt Dominum 13 dimittentes eum et °ser- vientes Baal et Astaroth. 14 Iratusque Dominus contra Israél @tra- didit eos in manus diripientium, qui ceperunt eos et "“vendiderunt hostibus, qui habitabant per gyrum, ‘nec potuerunt resistere adver- sariis suis; 15sed, quocumque pergere voluissent, manus Domini super eos erat, ‘sicut locutus est et iuravit eis, et vehementer adflicti sunt. 16 “Suscitavitque Dominus iudices, qui liberarent eos de vastan- tium manibus; sed nec eos audire voluerunt 17 “fornicantes cum diis alienis et adorantes eos. YCito deseruerunt viam, per quam ingressi fuerant patres eorum, et audientes mandata Domini omnia fecere contraria. ; 18 Cumque Dominus iudices suscitaret, “in diebus eorum flectebatur misericordia et audiebat adflictorum %gemitus et liberabat eos de caede vastantium. 19 0Postquam autem mortuus esset iudex, revertebantur et multo faciebant peiora quam fecerant patres eorum sequentes deos alienos, servientes eis et adorantes illos. Non dimiserunt adinventiones suas et viam durissimam, per quam ambulare consueverunt. — 192 — Israélis alternae fortunae momenta (Jd 3,7-16,31). Prior iudex est Othoniel, qui, devicto Cusan, parat quadraginta annorum pacem (7-11) ; alter est Aod, q qui Eglon interimit et a Moabitis populum liberat (12-30). Post Sam- LIBER IUDICUM 2; 20 ee 3, 28 20 cIratusque est furor Domini in Israél et ait: ¢Quia irritum fecit gens ista pactum meum, quod pepigeram cum patribus eorum, et vocem meam audire contempsit, 2let “ego non delebo gentes, quas dimisit Iosue et mortuus est; 22 ut in ipsis fexperiar Israél, utrum custodiant viam Domini et ambulent in ea, sicut custodierunt patres eorum, an non. 3 Dimisit ergo Dominus omnes nationes has et cito subvertcre noluit, nec tradidit in manus Iosue. aHae sunt gentes, quas Dominus dereliquit, ut erudiret in eis Israélem et omnes, qui non noverant bella Chananaeorum, 2 ut postea discerent filii eorum certare cum hostibus et habere consue- tudinem proeliandi: 3% 2quinque satrapas Philisthinorum omnemque Chananaeum et Sidonium atque Hevaeum, qui habitabat in’ monte Libano, de monte Baal Hermon usque ad introitum Emath. 4 Dimi- sitque eos, ut in ipsis “experiretur Israélem, utrum audiret mandata Domini, quae praeceperat patribus eorum per manum Moysi, an non. 5 Itaque filii Israél habitaverunt 4in medio Chananaei et Hethaei et Amorrhaei et Pherezaei et Hevaei et Iebusaei § et ¢duxerunt uxores filias eorum, ipsique filias suas filiis eorum tradiderunt et servierunt diis eorum. 7/Feceruntque malum in conspectu Domini et obliti sunt Dei sui servientes Baalim et %Astaroth. 8 Iratusque contra Israé] Dominus tradidit eos in manus *Chusan Rasathaim regis Mesopotamiae, ser- vieruntque ei octo annis. 9 Et ‘clamaverunt ad Dominum, qui suscitavit eis jsalvatorem et liberavit eos, ‘Othoniel videlicet filium Cenez fratrem Caleb minorem. 10 ™Fuitque in eo spiritus Domini et iudicavit Israél; egressusque est ad pugnam, et tradidit Dominus in manus eius Chusan Rasathaim regem “Syriae et oppressit eum. 11 °Quievitque terra quadraginta annis, et mortuus est Othoniel filius Cenez. 12 pAddiderunt autem filii Israél facere malum in conspectu Domini, gui %cenfortavit adversum eos "Eglon regem Moab, quia fecerunt malum in conspectu eius. 13 Et copulavit ei filios Ammon et *Amalec abiitque et percussit Israél atque possedit ‘urbem palmarum. 14 Servieruntque filii Israé! Eglon regi Moab decem et octo annis. 15 Et postea “clamaverunt ad Dominum, qui suscitavit eis salvato- rem vocabulo Aod filium Gera filii Iemini, qui Yutraque manu pro dextera utebatur. Miseruntque filii Israél per illum munera Eglon regi Moab; 16 qui fecit sibi gladium ancipitem habentem in medio ca- pulum longitudinis palmae manus et accinctus est eo subter sagum in dextro femore 17 obtulitque munera Eglon regi Moab. Erat autem Eglon crassus nimis. 18 Cumque obtulisset ei munera, prosecutus est socios, qui cum eo venerant, 19 et reversus de Galgalis, “ubi erant idola, dixit ad regem: Verbum secretum habeo ad te, o rex. Et ille imperavit silentium; egressisque omnibus, qui circa eum erant, 29 in- gressus est Aod ad eum. Sedebat autem in Yaestivo cenaculo solus *dixitque: Verbum Dei habeo ad te. Qui statim “surrexit de throno; 21 extenditque Aod sinistram manum et tulit sicam de dextero femore suo infixitque eam in ventre eius 22 tam valide, ut capulus sequeretur ferrum in vulnere ac pinguissimo adipe stringeretur. Nec eduxit conan sed, ita ut percusserat, reliquit in corpore, statimque per zeta naturae alvi stercora proruperunt. 23 Aod autem, clausis dili- Geiitiscione ostiis cenaculi et °obfirmatis sera, 24 per posticum egressus est. Servique regis ingressi viderunt clausas fores cenaculi atque di- xerunt: °Forsitan purgat alvum in aestivo cubiculo. 25 Exspectantes- que diu donec crubescerent, et videntes quod nullus aperiret, tulerunt clavem et aperientes invenerunt dominum suum in terra iacentem mortuum. 26 Aod autem, dum illi turbarentur, effugit et pertransiit docum idolorum, unde reversus fuerat, venitque in Seirath. t statim ‘insonuit bucina in ‘monte Ephraim, descenderuntque cum eo filii Israél, ipso in fronte gradiente. 28 Qui dixit ad eos: Sequimini me; Stradidit enim Dominus inimicos nostros Moabitas in manus no- stras. Descenderuntque post eum et “occupaverunt vada [ordanis, quae transmittunt in Moab, et non dimiserunt transire quemquam; Cvr. 14. d Dt 17, 2 é.vri 3: Js 23, 23- Ted: 3523574. — > CL Dt 8,2, I6: 13; .3.\—— V2.4 15,235. oJ) 23. -36: Fr] * cf.Catech; RIE 27 48; @iNT4A3 CD.A2; aE ad: bv. Js 13, 2-6. CV. Vr. Te & EX. 3.8% |P$1605;°35. “ek: Gh 15, 20, 2h? BE 5135 Shu s S 2: I etc. ect % 345 16; “Dt-753; 1 Es 930.42. f CD,.2, II-13. gcp. 10, 6; 1 Rg 7, 3,.4; 12, 10; 4 Rg 23, 13. — cf. 3 Rg TES 535305 h (Hab 3, 7.) ivr. 15; CD. 4, 3; 6, 7; 10, 10; 1 Rg 12, 10; Jr'2;.27€tes ors 15° cp. 2) 163. 2, si, (27% icp; 53s mcp. 6, 343 II, dais 13, ‘253 E4, 6, 195° 255.2 n cf. vr. 8; Nm Pager Dt 23: Oct: VI.7ZOsnCD so 5,132 3.85 28: Js 11, 23. scp. 5, 14; 6, 33; Ps 82, 8. Peps (t; .163 Dt 34,3: 1 Par 28, 15. uv. VY. 9. vcp. 20, 16. — cf. 1 Par 12, 2. x vr. 26. —cf. Js 4, 20, 21. 20,21] * cf. Catech. R. III 3,27. y Am 3, 15. zcf. 2 Rg 20, 9, 10. acf. Nm 23, 18. bcf. 2 Rg 13, 17, 18. GC ECR 24,- 33 dvr. 19. ecp. 6, 34; 1 Rg 13,3 fv. Js 24, 33. SCD. 4, 7,14; 7,9, 15; a 17, 47; 2 Par 16, 8. — cf. Re22, 52: hcp. 12, Sto ISts: 7, 24. 7. — cf. cp. (13) LIBER IUDICUM 3, 29 — 4, 24 gar (31) succedunt Debbora et Barac. Hi, militibus accitis de Zabulon et Nephthali, Chananaeos debellant (4, 1-16), victoriam partam a Iahele au- tem consummatam (17-24) triumphali celebrant carmine, in quo, tem- ivr. II. jcp. 5, 6. Let-cep. -§; 83.1 RE 13;19;. 22: M2 N.-CD. 2, £0. av. cp. 2, 19. bcp; 25 14; t Rg) 12; 9. oy IO. tj ib Ta, ae $ 19, 37; 4 I5, 29. mcp 8, 18; Ps 88, 13; Jr 46, TSS Bust. WN. 133. CD: 5-21; 3 °*Rg- 48, 40; Ps 82, Io. ocf. vr. 2. — v. Gn 21, 22. pv. cp. 3, 28. qcf. Jdt 9,15. 7Vi OD; 2, 14: $cp 5, 18. t-cp.. 75.16, u Nm 10, 29. v Js 19, 33. x1 Par 6, 72. — cf. Js 19, 20; 21, 28. yvr. 3. NT. 7. a Dt D $3.2, Rg s,.24; Ps 67, S18 62 12. bvr. 23; Ps 82, 10. — cf. Js 10, 10. CCD. 5, 25- ad cp. 5,26, evr. 15. f Ps 82, 10. 29 sed percusserunt Moabitas in tempore illo circiter decem milia, omnes robustos et fortes viros. Nullus eorum evadere potuit. 30 Hu- miliatusque est Moab in die illo sub manu Israél, et ‘quievit terra octoginta annis. 2 31 Post hunc fuit /Samgar filius Anath, qui percussit de Philisthiim sescentos viros ‘vomere, et ipse quoque ”defendit Israél. 4 4Addideruntque filii Israél facere malum in conspectu Domini post mortem Aod, 2 et °tradidit illos Dominus in manus “labin regis Chanaan, qui regnavit in Asor, habuitque 4ducem exercitus sui nomine eSisaram. Ipse autem habitabat in /Haroseth gentium. ?9Clamave- runtque filii Israél ad Dominum; ’nongentos enim habebat falcatos currus et per viginti annos vehementer oppresserat eos. 4Erat autem Debbora ‘prophetis uxor Lapidoth, quae iudicabat populum in illo tempore. 5 Et sedebat sub palma, quae nomine illius vocabatur, inter Rama et Bethel Jin monte Ephraim; ascendebantque ad eam filii Israél in omne iudicium. 6 Quae misit et vocavit *Barac filium Abinoém de 'Cedes Nephthali dixitque ad eum: Praecepit tibi Dominus Deus Israél: Vade et duc exercitum in montem ”Thabor, tollesque tecum decem milia pugnatorum de filiis Nephthali et de filiis Zabulon. 7 Ego autem adducam ad te in loco “torrentis Cison Sisaram °principem exercitus Iabin et currus eius atque omnem mul- titudinem, et ?tradam eos in manu tua. 8 Dixitque ad eam Barac: Si venis mecum, vadam; si nolueris venire mecum, non pergam. 9 Quae dixit ad eum: Ibo quidem tecum, sed in hac vice victoria non reputabitur tibi, quia Zin manu mulieris *tradetur Sisara. Surrexit itaque Debbora, et perrexit cum Barac in Cedes. 1° Qui, accitis *Zabulon et Nephthali, ascendit cum decem milibus pugna- torum habens Debboram in comitatu suo. 11 Haber autem ‘cinaeus recesserat quondam a ceteris Cinaeis fratribus suis filiis “Hobab co- gnati Moysi et tetenderat tabernacula usque ad vallem, quae voca- tur YSennim et erat iuxta “Cedes. 12 Nuntiatumque est Sisarae quod ascendisset Barac filius Abi- noém in montem Thabor, 1%et congregavit Ynongentos falcatos currus et omnem exercitum de Haroseth gentium ad torrentem Cison. 14 Dixitque Debbora ad Barac: Surge; haec est enim dies, in qua tradidit *~Dominus Sisaram in manus tuas; en “ipse ductor est tuus. Descendit itaque Barac de monte Thabor et decem milia pu- gnatorum cum eo. 15 >Perterruitque Dominus Sisaram et omnes cur- rus eius universamque multitudinem in ore gladii ad conspectum Barac, in tantum ut Sisara de curru desiliens pedibus fugeret, 16 et Barac persequeretur fugientes currus et exercitum usque ad Haro- no gentium, et omnis hostium multitudo usque ad internecionem caderet. 17 Sisara autem fugiens pervenit ad tentorium Iahel uxoris Haber cinaei; erat enim pax inter Iabin regem Asor et domum Haber ci- naei. 18 Egressa igitur Iahel in occursum Sisarae dixit ad eum: Intra ad me, domine mi; intra, ne timeas. Qui ingressus tabernaculum eius et opertus ab ea pallio 19 dixit ad eam: Da mihi, obsecro, pau- lulum aquae, quia sitio valde. Quae aperuit Cutrem lactis et dedit ei bibere et operuit illum. 29 Dixitque Sisara ad eam: Sta ante ostium tabernaculi et, cum venerit aliquis interrogans te et dicens: Nunquid hic est aliquis? respondebis: Nullus est. 21 Tulit itaque Iahel uxor Haber “clavum tabernaculi adsumens pariter et malleum; et ingressa abscondite et cum silentio posuit supra tempus capitis eius clavum, percussumque malleo defixit in cerebrum usque ad terram; qui so- porem morti consocians defecit et mortuus est. 22 Et ecce Barac sequens Sisaram veniebat; egressaque Iahel in occursum eius dixit ei: Veni et ostendam tibi virum quem quaeris. Qui, cum intrasset ad eam, vidit Sisaram iacentem mortuum et clavum infixum in tem- pore eius. 23 eHumiliavit ergo Deus in die illo Iabin regem Chanaan coram filiis Israél, 24 qui crescebant cotidie et forti manu opprimebant /Tabin regem Chanaan donec delerent eum. — 194 — porum condicione descripta (5, 1-11), commemoratisque variis belli mo- mentis (12-23), et lahele ob rem fortiter gestam glorificata (24-27) et ruinam hostibus, et Deo servientibus gloriam ominantur (28-31). Sequitur LIBER IUDICUM 5, I-19 5 @Cecineruntque Debbora et Barac filius Abinoém in illo die di- centes: 2 bQui sponte obtulistis de Israél animas vestras ad pe- benedicite Domino. [riculum, 3 Audite, reges, auribus percipite, principes: Ego sum, ego sum, quae Domino canam, psallam Domino Deo Israél. 4 Domine, “cum exires de Seir, et transires per regiones Edom, dterra mota est, caelique ac nubes distillaverunt aquis. 5 ¢Montes fluxerunt a facie Domini, fet Sinai a facie Domini Dei Israél. 6 In diebus 9Samgar filii Anath, in diebus “Iahel quieverunt ‘semitae; et qui ingrediebantur per eas ambulaverunt per calles jdevios. 7 Cessaverunt fortes in Israél et quieverunt, donec surgeret Debbora, surgeret mater in Israél. 8 Nova bella elegit Dominus, et portas hostium ipse subvertit; Kclipeus et hasta si apparuerint in quadraginta milibus Israél. 9 Cor meum diligit principes Israél. ‘Qui propria voluntate obtulistis vos discrimini, benedicite Domino. 10 ™Qui ascenditis super nitentes asinos et sedetis in iudicio et ambulatis in via loquimini. 11 Ubi collisi sunt currus, et hostium suffocatus est exercitus, ibi narrentur iustitiae Domini et clementia in fortes Israél. Tunc descendit populus Domini ad portas et obtinuit principatum. 12 Surge, surge, Debbora; surge, surge, et loquere canticum: surge, Barac, et °apprehende captivos tuos, fili Abinoém. 13 Salvatae sunt reliquiae populi, Dominus in fortibus dimicavit. 14 Ex Ephraim delevit eos in ?Amalec, et post eum ex Beniamin in populos tuos, o Amalec. De @Machir principes descenderunt, et de Zabulon qui exercitum ducerent ad bellandum. 15 Duces Issachar fuere cum Debbora, Tet Barac vestigia sunt secuti, qui quasi in praeceps ac barathrum se discrimini dedit. Diviso contra se Ruben, magnanimorum reperta est contentio. 16 sQuare habitas inter duos terminos ut audias sibilos gregum? Diviso contra se Ruben magnanimorum reperta est contentio. 17 tGalaad trans Iordanem quiescebat, et “Dan vacabat navibus; YAser habitabat in “litore maris et in portubus morabatur; 18 yZabulon vero et Nephthali obtulerunt animas suas morti in regione wks 19 Venerunt reges et pugnaverunt, pugnaverunt reges Chanaan in *Thanach iuxta aquas “Mageddo, et tamen nihil tulere praedantes. OCI. Ee 16° 1 b vr. 9. — cf. 2 Par 17, 16. 31 V. All. in fs. b. loannae Val. c Dt 33, 2. — cf. Ps 67, 8. a2 Re 22°38: 7Ps ad 8; 67,.9; 46,8193 "Nh tS Hab Eta! 12. — cf. Ex 19, 18. é Ps’ 06; '§*" 1s 64, -1;. 3. f cf. Ex 19, 16-18; Dt 4,502 3 & cp. 3, 31. hcp. 4, 17 i Lv on — alssgan 8: Lm 1, 4. j Pro 12, 2 Rk cf. 1 Rg 13, 19, 22. VE. <2. Mm cl. Cpe 20;545' 12; 143° Z6°9, 9 ncf. Ps 56, 9. ocf. Ps 67, 19; Eph 4, 8. pcp. 12, 15. q Nm 32, 39, 40; Js 17, 1 ACD A; T4. s Gn 49, 14; Ps 67, 14. — cf. Nim: 32; 2: tv. Js 13, 24-28. ucf. Js 19, 46. vcf. Js 19, 29, 31. “Gu AG, 13. y cp. 4, 10. vag E £,/ do Je°27, 12: 3 Re 4, a4 Rg. % 3%; 23; 29,30; 3" Far bv [35, 22. — 195 ~ LIBER IUDICUM 5, 20 — 6, 13 deinde Gedeon, qui, ut populum a Madianitis oppressum (6, 1-6) libe- raret designatus ab angelo deque divino non defuturo auxilio certior factus (6-40) cum trecentis dumtaxat probatis militibus (7, 1-8) Ma- c Js 10, 14, 42. — cf. cp. 4, 15. dcp. 4, 7. ecf. cp. 21, 9, 10; Jr 48, 10. f Jdtox3, 235" De 1s 98142; 24. & cp. 4, 17. hcp. 4, 19. 4. Cp; 4, 27. jcf. 2 Rg 6, 16; Pro 7, 6. k Ex 15, 9. icf. Ps 82, 10-19. mcf. 2 Rg 23, 4; Dn 12, 3; Mt I3, 43. 6 F'S°28.565436;: 6. OV. Cas Bo DP, Hab 3, 7. — cf. cp. 8, 24. Codie 4 Rg 13, 6; Heb 11, 38. dcf. Lv 26, 16; Dt 28, 30-33; Mic 6, 15. “A 8 Fuk ae Pir 335. Cp. 9, £258,205, Gn 29, 1; 3 4, 30; Jb 1, 3; Ts: x2,,:14%° Jf 40, 20s-0sk.85, fr) 4, 10. ge cl. 7, 22. BWVeCDE3, .98 i1 Rg 10, 18. — v. Ex 20, 2, 3. i.Js. 24, S421. ge READ, 35-38. Rect. vr. 343° cp. 8, 23: Ja v7; 4s l Heb 11, 32. m cp. 13, 3; Lc 1, 11. — cf. Ac $0) .3; nJs 1, 5. — cf. Rt 2, 4. 20 cDe caelo dimicatum est contra eos: stellae manentes in ordine et cursu suo adversus Sisaram pugnaverunt. — 21 dTorrens Cison traxit cadavera eorum, torrens Cadumim, torrens Cison. Conculca, anima mea, robustos! 22 Ungulae equorum ceciderunt fugientibus impetu, et per praeceps ruentibus fortissimis hostium. 23 Maledicite terrae Meroz, dixit angelus Domini, maledicite habitatoribus eius, €quia non venerunt ad auxilium Domini in adiutorium fortissimorum eius. 24 fBenedicta inter mulieres 9Iahel uxor Haber cinaei, et benedicatur in tabernaculo suo. 25 hAquam petenti lac dedit et in phiala principum obtulit butyrum. 26 iSinistram manum misit ad clavum et dexteram ad fabrorum malleos: percussitque Sisaram quaerens in capite vulneri locum et tempus valide perforans. 27 Inter pedes eius ruit, defecit et mortuus est; volvebatur ante pedes eius et iacebat exanimis et miserabilis. 28 jPer fenestram respiciens ululabat mater eius et de cenaculo loquebatur: Cur moratur regredi currus eius? quare tardaverunt pedes quadrigarum illius? 29 Una sapientior ceteris uxoribus eius haec socrui verba respondit: 30 Forsitan nunc “*dividit spolia, - et pulcherrima feminarum eligitur ei; vestes diversorum colorum Sisarae traduntur in praedam, et supellex varia ad ornanda colla congeritur. 31 /Sic pereant omnes inimici tui, Domine; qui autem diligunt te, ”sicut sol in “ortu suo splendet, 32 oQuievitque terra per quadraginta annos. [ita rutilent. 6 @Fecerunt autem filii Israél malum in consperse Domini, qui tra- didit illos in manu ?Madian septem annis. 2Et oppressi sunt valde ab eis. Feceruntque sibi “antra et speluncas in montibus et munitis- sima ad repugnandum loca. %4Cumque sevisset Israél, ascendebat Madian et ¢Amalec ceterique /orientalium nationum ‘4et apud eos’ figentes tentoria, sicut erant in herbis, cuncta vastabant usque ad introitum Gazae, nihilque omnino ad vitam pertinens relinquebant in Israél, non oves, non boves, non asinos. 5Ipsi enim et universi greges eorum veniebant cum tabernaculis suis et, Yinstar locustarum, universa complebant innumera multitudo hominum et camelorum quidquid tetigerant devastantes, ® Humiliatusque est Israél valde in conspectu Madian. 7 Et “clamavit ad Dominum postulans auxilium contra Madianitas. 8 Qui misit ad eos virum prophetam et locutus est: Haec dicit Do- minus Deus Israél: ‘Ego vos feci conscendere de Aegypto et eduxi vos de domo servitutis 9 et liberavi de manu Aegyptiorum et omnium inimicorum, qui adfligebant vos, eiecique eos ad introitum vestrum et tradidi vobis terram eorum. 1° Et dixi: Ego Dominus Deus vester, jne timeatis deos Amorrhaeorum, in quorum terra habitatis; et no- iuistis audire vocem meam. 11 Venit autem angelus Domini et sedit sub quercu, quae erat in Ephra et pertinebat ad Ioas “patrem familiae Ezri. Cumque ’Gedeon filius eius excuteret atque purgaret frumenta in torculari, ut fugeret Madian, 12™apparuit ei angelus Domini et ait: "Dominus tecum, virorum fortissime. 13 Dixitque ei Gedeon: Obsecro, mi.domine, si Dominus nobiscum est, cur apprehenderunt nos haec omnia? Ubi sunt — 196 — je io dian et Amalec innumeras turmas confidenter aggreditur easque bucina- rum clangore et lucernarum luminibus in fugam vertit, fugientesque ul- tra lordanem, Ephraimitis opem ferentibus, insequitur et dispergit (9-25). LIBER IUDICUM ¢mirabilia eius, ?quae narraverunt patres nostri atque dixerunt: YDe Aegypto eduxit nos Dominus? Nunc autem dereliquit nos Dominus et tradidit in manu Madian. 14 Respexitque ad eum Dominus et ait: "Vade in hac fortitudine tua et liberabis Israél de manu Madian: scito quod miserim te. 15 Qui respondens ait: Obsecro, mi domine, *in quo liberabo Israél? *Ecce familia mea infima est in Manasse, et ego minimus in domo patris mei. 16 Dixitque ei Dominus: “Ego ero tecum, et percuties Madian quasi unum virum. 17 Et ille, “Si inveni, inquit, gratiam coram te, Zda mihi signum quod tu sis qui loqueris ad me, 18 Ynec recedas hinc donec revertar ad te portans sacrificium et offerens tibi. Qui respondit: Ego praestolabor adventum tuum. 19 Ingressus est itaque Gedeon, et *coxit haedum et de farinae modio azymos panes; car- nesque ponens in canistro et ius carnium mittens in ollam tulit omnia sub quercu et obtulit ei. 2 Cui dixit angelus Domini: Tolle carnes et azymos panes et “pone supra petram illam et Yius desuper funde. Cumque fecisset ita, 21 extendit angelus Domini summitatem virgae, quam tenebat in manu, et tetigit carnes et panes azymos; Cascen- ditque ignis de petra et carnes azymosque panes consumpsit, angelus autem Domini evanuit ex oculis eius. 2% Vidensque Gedeon quod esset angelus Domini ait: 4Heu, mi Domine Deus, quia vidi angelum Domini facie ad faciem, 23 Dixitque ei Dominus: ¢Pax tecum, ne timeas, non morieris. 24 Aedificavit ergo ibi Gedeon altare Domino vocavitque illud ‘Domini pax usque in praesentem diem. Cumaque adhuc esset in 9Ephra, quae est familiae Ezri, 25 nocte illa dixit Dominus ad eum: Tolle taurum patris tui et alterum taurum annorum septem hdestruesque aram Baal, quae est patris tui et ‘nemus, quod circa aram est, succide; 26 et aedificabis altare Domino Deo tuo in summitate petrae huius, Jsuper quam ante sacrificium posuisti; tollesque taurum secundum et offeres holocaustum super struem. lignorum, quae de nemore succideris. 27 Adsumptis ergo Ge- deon decem viris de servis suis, fecit sicut praeceperat ei Dominus. Timens autem domum patris sui et homines illius civitatis per diem noluit id facere, sed omnia nocte complevit. 28 Cumque surrexissent viri oppidi eius mane, viderunt destructam aram Baal lucumgue succisum et taurum alterum impositum super altare, quod tunc aedificatum erat. 29 Dixeruntque ad invicem: Quis hoc fecit? Cumque perquirerent auctorem facti, dictum est: Gedeon filius Ioas fecit haec omnia. 39 Et dixerunt ad Ioas: Produc filium tuum huc, ut moriatur, quia destruxit aram Baal et succidit nemus. 31 Quibus ille respondit: Nunquid ultores estis Baal, ut pugnetis pro eo? Qui adversarius est eius moriatur antequam lux crastina veniat: ksi Deus est, vindicet se de eo, qui suffodit aram eius. 32 Ex illo die vocatus est Gedeon Terobaal, eo quod dixisset Ioas: Ulciscatur se de eo Baal, qui suffodit aram eius. 33 Igitur Momnis Madian et Amalec et orientales populi congregati sunt simul et transeuntes Iordanem castrametati sunt in “valle Iezrahel. 34 Spiritus autem Domini ?induit Gedeon, %qui clangens bucina convocavit domum Abiezer, ut sequeretur se. 35 rMisitque nuntios in universum Manassen, qui et ipse secutus est eum; et alios nuntios in Aser et Zabulon et Nephthali qui occurrerunt ei. 36 Dixitque Gedeon ad Deum: Si salvum facis per manum meam Israél, sicut locutus es,. 37 ponam hoc vellus lanae in area: si ros in solo vellere fuerit et in omni terra siccitas, sciam quod per manum meam, sicut locutus es, liberabis Israél. 38 Factumque est ita. Et de nocte consurgens expresso vellere, concham rore implevit. 39 Dixitque rursus ad Deum: ‘Ne irascatur furor tuus contra me, si adhuc semel tentavero signum quaerens in vellere. Oro ut solum vellus siccum sit et omnis terra rore madens. 4 Fecitque Deus nocte illa ut postu- laverat, et fuit siccitas in solo vellere et ros in omni terra. i Igitur “Ierobaal, qui et Gedeon, de nocte consurgens et omnis populus cum eo venit ad fontem, qui vocatur 9Harad. Erant aute castra Madian in valle ad septentrionalem plagam ¢collis Pecelar, 2 Dixitque Dominus ad Gedeon: Multus tecum est populus, nec tra- 6,14 — 7, 2 o Ps 88, 50; Is 63, 15. OM. PS 43,25 77. 3 q Ex 13, 14. ri Rg 12, 11. — cf. Js 1, 9. Sct, Bxcs, 12> t1 Rg og, 21; 18, 18. — cf. Mic 5, 2. $6 TEX''S F299: SAS, vp. Bx 33." x3) x4 Rg 20, 8, 9; Is 7, 11. — cf. vr. 36, 37. — v. Ex 4, 1-8. y cp. 13, 15; Gn 18, 3-5 z Gn 18, 6- acp. 13 b cf. 3 “he %3, 33-34. 6-41. Li 9, 12433 Re 18,.383°2 Pay. 3. dcp. 13, 23. — cf. Gn 32, 30; EX 334,20; DU 5, 26. e Dn 10, 19. fe. Grae 347 Exir7; 15; Ez 48, 35. SVS TER OD: Oe.2 7,. Far hich, 4. Re 12,18; Mc 2, 25. icf Ex 34 213; Dt 16, 21; 4 + (Rg 23, 10 .€ jvr. 20. 23, 12-15; I kcf. 3 Rg 18, 21; Bar.6, 18. beps 7, 1; 1 Rg 12, 11. — cf. oO RY TIy52T m VY. 3. 43a r7,-16. OCD. 35/TOSHITy 295273 ,.25. ba Par, 12;,185;2 Par 24, 20. qd cp. 3, 27- rcp. 7, 24. — cf. Jdt 4, 5 o] cf. Ex 4 ie $549 Ant. in Si. ep (ea Le seef.Gn 18)°30;- 32. acp. 6, 32. Bcf. 1 Rg 29, x c Gn 12, 6: Dt 11, 30 — 197 — LIBER IUDICUM 7, 3-25 At postea, pacatis viris Ephraim tardius in auxilium accitis (8, 1-3), castigatis habitantibus Soccoth et Phanuel (4-17), occisisque Zebee et | Salmana (18-21), cum, recusata regali dignitate, domum reaisset, d Dt 8, 17. — cf. Is 10, 13. e Dt 20, 8; 1 Mc 3, 56. f cf. 1 Rg 14, 6; 2 Par 14, 11. g vr. I. hGn 46, 2, 3; 3 Rg 3, 5. $V Cp: 3; 28: j v¥. 13-15. k cf. 1 Rg 14, 9, 10. LY; Cp,:0;.. 33> m Js 11, 4. n cf. Gn 40, 9, 16. OCG DN 2,84, 45. > GE... CD.. 9, 435.2 Rg xt, 135 ES.At7) OOO TS: 2°" IT, 37s qcep. 15, 4; Gn 15, 17. rol Ex-14;433; 24% 2: Par 20; 17: S.Ex:(r4,¢.243* 1) Reo tres, aT Ps 89, 4; Lm 2, 19. — cf. a 14, 25; Mr 6, 48; Le 12, 38. tcf. 4 Rg 7, 7. ucf. Js 6, 4, 16, 20. v Ps 82, 10; Is 9, 4. x1 Rg 14, 20. — cf. 2 Par 20, y 3 Rg 4, 12. [23. zcp. 6, 35. — cf. Jdt 15, 5. av. Js 24, 33. b (Jo 1, 28.) C ch-cp. 3; 28. dcp: 8, 3; Ps 82, 12. detur Madian in manus eius, %ne glorietur contra me Israél et dicat: Meis viribus liberatus sum. 3 Loquere ad populum et cunctis audien- tibus praedica: “Qui formidulosus et timidus est revertatur. Reces- seruntque de monte Galaad et reversi sunt de populo viginti duo milia virorum, et tantum decem milia remanserunt. 4 Dixitque Dominus ad Gedeon: Adhuc populus multus est; duc eos ad aquas, et ibi probabo illos, et de quo dixero tibi ut tecum vadat, ipse pergat; quem ire prohibuero, revertatur. 5 Cumque de- scendisset populus ad aquas, dixit Dominus ad Gedeon: Qui lingua Jambuerint aquas, sicut solent canes lambere, separabis eos seorsum; qui autem curvatis genibus biberint in altera parte erunt. 6 Fuit itaque numerus eorum, qui manu ad os proiciente lambuerant aquas, trecenti viri; omnis autem reliqua multitudo flexo poplite biberat. 7Et ait Dominus ad Gedeon: /In trecentis viris, qui lambuerunt aquas, liberabo vos et tradam in manu tua Madian; omnis autem reliqua multitudo revertatur in locum suum. 8 Sumptis itaque pro numero cibariis et tubis, omnem reliquam multitudinem abire prae- cepit ad tabernacula sua, et ipse cum trecentis viris se certamini dedit. Castra autem Madian erant 9subter in valle. 9 Eadem “nocte dixit Dominus ad eum: Surge et descende in ca- stra, ‘quia tradidi eos in manu tua. 10 Sin autem solus ire formidas, descendat tecum Phara puer tuus. 11 Et, jcum audieris quid loquan- tur, rg confortabuntur manus tuae, et securior ad hostium castra de- scendes. kDescendit ergo ipse et Phara puer eius in partem castrorum, ubi erant armatorum vigiliae. 12 Madian autem et Amalec et ‘omnes orientales populi fusi iacebant in valle ut locustarum multitudo; cameli quoque innumerabiles erant ™sicut harena, quae iacet in litore maris. 13 Cumque venisset Gedeon, “narrabat aliquis somnium proximo suo et in hunc modum referebat quod viderat: Vidi somnium et videbatur mihi quasi °subcinericius panis ex hordeo volvi et in castra Madian descendere; cumque pervenisset ad tabernaculum, percussit illud atque subvertit et terrae funditus coaequavit. 14 Respondit is, cui loquebatur: Non est hoc aliud nisi gladius Gedeonis filii Ioas viri israélitae; tradidit enim Dominus in manus eius Madian et omnia castra eius. 15 Cumque audisset Gedeon somnium et interpretationem eius, ado- ravit et reversus est ad castra Israél et ait: Surgite, tradidit enim Dominus in manus nostras castra Madian. 16 ?Divisitque trecentos viros in tres partes et dedit tubas in manibus eorum lagoenasque vacuas ac Ylampades in medio lagoenarum. 17 Et dixit ad eos: Quod me facere videritis hoc facite: ingrediar partem castrorum, et quod fecero sectamini. 18 Quando personuerit tuba in manu mea, vos quoque per castrorum circuitum clangite et conclamate: “Domino et Gedeoni. 19 Ingressusque est Gedeon et trecenti viri, qui erant cum eo, in partem castrorum, incipientibus ‘vigiliis noctis mediae, et, custodibus suscitatis, coeperunt bucinis clangere et complodere inter se lagoenas. 20 Cumque per gyrum castrorum in tribus personarent locis et hydrias confregissent, tenuerunt sinistris manibus lampades et dextris sonantes tubas clamaveruntque: Gladius Domini et Gedeonis, 2! stan- tes singuli in loco suo per circuitum castrorum hostilium. “Omnia ita- que castra turbata ‘sunt, et vociferantes ululantesque fugerunt. 22 “Et nihilominus insistebant trecenti viri bucinis personantes. *Immisitque Dominus “gladium in omnibus castris, et mutua se caede truncabant 23 fugientes usque ad Bethsetta et crepidinem ¥Abel- mehula in Tebbath. Conclamantes autem viri Israél de Nephthali et Aser et omni Manasse persequebantur Madian. 24*Misitque Gedeon nuntios in omnem “montem Ephraim dicens: Descendite in occursum Madian et occupate aquas usque °Bethbera atque Iordanem. Clamavitque omnis Ephraim et °praeoccupavit aquas atque Iordanem usque ?Beth- bera. 25 4Apprehensosque duos viros Madian Oreb et Zeb interfecit — 198 — inaures hostium ex bello relatas obtinet iisque conficit ephod, quod et in peccati occasionem et sibi et domui suae in perniciem eva- sit (22-28). lamvero, Gedeone mortuo, Abimelech filius eius, adiu- LIBER IUDICUM 8, I-27 Oreb in ¢petra Oreb, Zeb vero in torculari Zeb; et persecuti sunt Madian capita Oreb et Zeb portantes ad Gedeon /trans fluenta Iordanis. 8 @Dixeruntque ad eum viri Ephraim: Quid est hoc, quod facere voluisti, ut nos non vocares, cum ad pugnam pergeres contra Madian? iurgantes fortiter et prope vim inferentes. 2 Quibus ille respondit: Quid enim tale facere potui, quale vos fecistis? Nonne °melior est racemus Ephraim vindemiis “Abiezer? 3 In manus vestras “Dominus tradidit principes Madian Oreb et Zeb. Quid tale facere potui, quale vos fecistis? Quod cum locutus esset, erequievit spiritus eorum, quo tumebant contra eum. 4 Cumque venisset Gedeon ad Iordanem, transivit eum cum /tre- centis viris, qui secum erant et prae lassitudine fugientes persequi non poterant. 5 Dixitque ad viros 9Soccoth: Date, obsecro, panes populo qui mecum est, quia valde defecerunt, ut possimus persequi Zebee et Salmana reges Madian. 6 Responderunt principes Soccoth: hForsitan palmae manuum Zebee et Salmana in manu tua sunt, et 4idcirco postulas ut demus exercitui tuo panes. 7 Quibus ille ait: Cum ergo tradiderit Dominus Zebee et Salmana in manus meas, jconteram carnes vestras cum spinis tribulisque deserti. 8 Et inde conscendens venit in “Phanuel locutusque est ad viros loci illius similia. Cui et illi responderunt sicut responderant viri Soccoth. 9Dixit aa et eis: Cum /reversus fuero victor in pace, “destruam turrim anc. 10 Zebee autem et Salmana requiescebant cum omni exercitu suo. Quindecim enim milia viri remanserant ex omnibus turmis “orienta- hum populorum, caesis centum viginti milibus bellatorum °educentium gladium. 11 Ascendensque Gedeon per viam eorum, qui in taberna- culis morabantur ad orientalem partem @%Nobe et Iegbaa, percussit castra hostium, ‘qui securi erant et nihil adversi suspicabantur. 12 Fu- geruntque Zebee et Salmana, quos persequens Gedeon scomprehendit, turbato omni exercitu eorum. 13 Revertensque de bello ante solis ortum 14 apprehendit puerum de viris Soccoth interrogavitque eum nomina principum et seniorum Soccoth et descripsit septuaginta septem viros. 15 Venitque ad Soc- coth et dixit eis: En Zebee et Salmana, super quibus exprobrastis mihi dicentes: *Forsitan manus Zebee et Salmana in manibus tuis sunt, et idcirco postulas ut demus viris, qui lassi sunt et defecerunt, panes. 16 Tulit ergo seniores civitatis et spinas deserti ac tribulos et contrivit cum eis atque comminuit viros Soccoth. 17¥”Turrim quoque Phanuel subvertit, occisis habitatoribus civitatis. 18 Dixitque ad Zebee et Salmana: Quales fuerunt viri, quos occi- distis in “Thabor? Qui responderunt: Similes tui et unus ex eis quasl filius regis. 19 Quibus ille respondit: Fratres mei fuerunt, filii matris meae. “Vivit Dominus, quia, si servassetis eos, non vos occiderem. 20 Dixitque Iether primogenito suo: Surge et interfice eos. Qui non eduxit gladium; timebat enim, quia adhuc puer erat. 21 Dixeruntque Zebee et Salmana: Tu surge et irrue in nos, quia iuxta aetatem robur est hominis. Surrexit Gedeon et Yinterfecit Zebee et Salmana et tulit “ornamenta ac bullas, quibus colla regalium camelorum deco- rari solent. 22 Dixeruntque omnes viri Israél ad Gedeon: Dominare nostri tu et filius tuus et filius filii tui, quia liberasti nos de manu Madian. 23 Quibus ile ait: Non dominabor vestri, nec dominabitur in vos filius mcus, sed *dominabitur vobis Dominus.. 24 Dixitque ad eos: Unam petitionem postulo a vobis: date mihi inaures ex praeda ve- stra. Inaures enim aureas °Ismaélitae habere consueverant. 25 Qui responderunt: Libentissime dabimus. Expandentesque super terram pallium proiecerunt in eo inaures de praeda; 26 et fuit pondus postu- latarum inaurium mille septingenti auri sicli °absque ornamentis et dmonilibus et veste purpurea, quibus reges Madian uti soliti erant et praeter torques aureas camelorum. 27 ¢Fecitque ex eo Gedeon ephod, et posuit illud in civitate sua /Ephra. 9Fornicatusque est omnis Israél in eo, et factum est Gedeoni et omni domui eius in “ruinam. els 10, 26. fp. 8, 4. @ cf; CD. 12,1} 42, RE+79;04 3; bIs 24,13; Jr 49,9; Ab 5; Mic 7, 1. — cf. vr. 15. Gcp,.6,. 34. ECp. 7 2At 25; éct. Proci§5) 1% fep.. 7; 6. g Ps 59, 8. — v. Gn 33, 17. h cf. 3 Rg 20, 11. $i: ot Ry :2'5, 1x. +P 16; kv. Gn 32, 30, 31. bck.-3: - Rg'93 5°37. 28. mvr. 17. 2.Vis CD. 20,73). Ocp. 20, 2 ,15, 17, 25, 35, 46; 2 Rg 24, 9; 4 Rg 3, 26; 1 Par: a1. .5. p Os 10, 14. q Nm 32, 35, 42. rcp. 18, 27. $F) 82.42. tvr. 6. wcfi. 3 Rg.12, 25. vv. cp. 4 ,6. Sy Rt 3.723; y Ps 82, 12. zvr. 26; Is 3, 18. ack. Rg -8,, 73° 10 ¢-193 2B24 12-99, 110% 36; 39, I Cvr. 21. d Is 3, 19 ecp: 17,5; (38, 14, 27; 08 3, 4. — cf. Ex 28, 6-14; 1 Rg f cp. 6, 24 [2, 18. gvr. 33; Cp. 2, 17; Ex 34, 15; 39. REx 23,..33;, Dt:7,. 16. LIBER IUDICUM 8, 28 — 9, 25 vantibus Sichemitis, cunctos fratres, uno loatham excepto, interimit (9, 1-6) et huius contra consilium rex renuntiatur (7-21). At sub- ditos suos perpetua vexatione et intolerabili superbia ita premit el sCpi4 Tis. 8, ake § Cp. 16,242 579, "1; RCD:..9, 725.8: bep9;/ 1,2; m Gn 15, 15; 25, 8. — cf. Ps qctf. cp. 9, 4, 16. T2303 (9795 21, 428-06. 25) aks Sv. cp. 9, 5, 16-18. Gcp. 8, ts bcp. 8, 30. ccf. Gn 29, 14. dvr. 18. ecp. 8, 33. — cf. vr. 46. fcp. 119. 33-2. Par. 13, 7. —~ cf. Pro ra, 11° Ac: 27,5. ep.'6, 44. vr. 24, 56. — cf. 4 Rg 11, 15.2% ivr. 20. — cf. 2 Rg 5, 9. jJs 24, 26. R Dt at, (29°: 27,,123" 3s 8, 33° OA, 20; lef. 4 Rg 14, 9. mcp. 8, 22, 23. nv. Ps 103. 15. o Dn 4, 9, 11; Os 14, 8. — cf. Cf. .Is 30, ':2. pvr. 20. — cf. Nm 21, 28; Ez 19, 14. q3 Rg 4, 33; 4 Rg 14, 9; 19, 23; ES 203, 165 B62, 585489, 24; 12 31, 3, etc. T Vocp; 0,33. s Pro 12, 14; Is 3, 11. — cf. - 85, 23+ 6. y cf. - 8, 6. Zvr. 15. — cf. vr. 56, 57. aNm 21, 16-18. 6 cf. 1 Rg 16,14; 18,10; 19, 9. 618 S35) 2% dvr. 56. — cf. 3 Rg 2, 32; Est 9,025; 4Psi 9) 197; iMt 23, 135, 36. — Vv. vr. 5. 28 Humiliatus est autem Madian coram filiis Israél nec potuerunt ultra cervices elevare, sed quievit terra ‘per quadraginta annos, quibus Gedeon praefuit. . 29Abiit itaque /Ierobaal filius Ioas et habitavit in domo sua 39%ha- buitque septuaginta filios, qui egressi sunt de femore eius, eo quod plures haberet uxores. 3! Concubina autem illius, ‘quam habebat in Sichem, genuit ei filium nomine Abimelech. 32 Mortuusque est Gedeon filius Ioas in ™senectute bona et sepultus est in sepulcro Ioas patris sui in "Ephra de familia Ezri. 33 °(Postquam autem mortuus est Gedeon, aversi sunt filii Israél et ?fornicati sunt cum Baalim. Percusseruntque cum @Baal foedus, ut esset eis in deum, 34 nec recordati sunt Domini Dei sui, qui eruit eos de manibus inimicotum suorum omnium per circuitum; 35 nec fecerunt miseri- cee cum domo Ierobaal Gedeon iuxta omnia bona, quae fecerat sraéli. Abiit autem Abimelech filius Ierobaal in Sichem ad fratres %ma- tris suae et locutus est ad eos et ad omnem cognationem domus patris matris suae dicens: 2 Loquimini ad omnes viros Sichem: Quid vobis est melius, ut dominentur vestri septuaginta viri, “omnes filii Ierobaal, an ut dominetur unus vir? Simulque considerate quod °os vestrum et caro vestra sum. 3 Locutique sunt fratres matris eius de eo ad cemnes viros Sichem universos sermones istos et inclinaverunt cor eorum post Abimelech dicentes: ¢Frater noster est. 4Dederuntque illi septuaginta pondo argenti de fano *Baalberith. Qui conduxit sibi ex eo viros /inopes et vagos, secutique sunt eum. 5 Et venit in domum patris sui in 9Ephra et “occidit fratres suos filios Ierobaal septuaginta viros super lapidem unum; remansitque Ioatham filius Ierobaal mi- nimus et absconditus est. 6 Congregati sunt autem omnes viri Sichem et universae familiae ‘urbis Mello abieruntque et constituerunt regem Abimelech iuxta jquercum quae stabat in Sichem. 7 Quod cum nuntiatum essei Ioatham, ivit et stetit in vertice montis kGarizim elevataque voce clamavit et dixit: Audite me, viri Sichem. Ita audiat vos Deus. 8 /Ierunt ligna ut ungerent super se regem, Dixeruntque olivae: ™Impera nobis. 9% Quae respondit: Nunquid possum deserere pinguedinem meam, qua et dii utuntur et homines, et venire ut inter ligna promovear? 10 Dixeruntque ligna ad arborem ficum: Veni et super nos regnum accipe. 11 Quae respondit eis: Nun- quid possum deserere dulcedinem meam fructusque suavissimos et ire ut inter cetera ligna promovear? 12Locutaque sunt ligna ad vitem: Veni et impera nobis. 1% Quae respondit eis: Nunquid possum deserere vinum meum, “quod laetificat Deum et homines, et inter ligna cetera promoveri? 14 Dixeruntque omnia ligna ad 4rhamnum: Veni et impera super nos. 15 Quae respondit eis: Si vere me regem vobis constituitis, venite et °sub umbra mea requiescite; si autem non vultis, ?egrediatur ignis de rhamno et devoret %cedros Libani. 16 Nunc igitur, si recte et absque peccato, constituistis super vos regem Abimelech et bene egistis cum ‘Ierobaal et cum domo eius, et *reddidistis vicem beneficiis eius, qui pugnavit pro vobis 17 et ‘ani- mam suam dedit periculis, ut erueret vos de manu Madian, 18 qui nunc surrexistis contra domum patris: mei et “interfecistis filios eius septuaginta viros super unum lapidem et constituistis regem YAbime- lech filium ancillae eius super habitatores Sichem, “eo quod frater vester sit; 19si ergo recte et absque vitio egistis cum Ierobaal et domo eius, hodie Ylaetamini in Abimelech, et ille laetetur in vobis. 20 Sin autem perverse, *egrediatur ignis ex eo et consumat habita- tores Sichem et oppidum Mello, egrediaturque ignis de viris Sichem et de oppido Mello et devoret Abimelech. 21 Quae cum dixisset, fugit et abiit in *Bera habitavitque ibi ob metum Abimelech fratris sui. 22Regnavit itaque Abimelech super Israél tribus annis. 2%?Misitque Dominus spiritum pessimum inter Abimelech et habitatores Sichem, qui coeperunt eum Cdetestari 24 4et scelus interfectionis septuaginta filiorum Ierobaal et effusionem sanguinis eorum conferre in Abimelech fratrem suum et in ceteros Sichimorum principes, qui eum adiuve- rant. 25 Posueruntque insidias adversus eum in summitate montium eR to eo Eee IO ITS. He. | (22-49), ut tandem, cum in obsidendo oppido Thebes occuparetur, | fragmine molae percussus delictorum poenam luat (50-57). Se- quitur narratio rerum gestarum a iudicibus Thola (10, 1-2), lair (3-5) et LIBER IUDICUM 9, 26-56 et, dum illius praestolabantur adventum, exercebant latrocinia agentes praedas de praetereuntibus. Nuntiatumque est Abimelech. 26 Venit autem Gaal filius Obed cum fratribus suis et transivit in Sichimam. Ad cuius adventum erecti habitatores Sichem 27 egressi sunt in agros vastantes vineas uvasque calcantes et, factis cantantium choris, ingressi sunt @fanum dei sui et inter epulas et pocula maledicebant Abime- lech, 28clamante Gaal filio Obed: /Quis est Abimelech et quae est Sichem, ut serviamus ei? Nunquid non est filius Ierobaal, et con- stituit principem Zebul servum suum super viros 9Emor patris Si- chem? Cur ergo serviemus ei? 29Utinam daret aliquis populum istum sub manu mea, ut auferrem de medio Abimelech ! Dictumque est Abimelech: Congrega exercitus multitudinem et veni; 39 Zebul enim princeps civitatis, auditis sermonibus Gaal filii Obed, iratus est valde 31 et misit clam ad Abimelech nuntios dicens: Ecce Gaal filius Obed venit in Sichimam cum fratribus suis et oppu- gnat adversum te civitatem. 32 Surge itaque nocte cum populo, qui tecum est et latita in agro 33 et primo mane, oriente sole, irrue super civitatem, illo autem egrediente adversum te cum populo suo, fac ei "quod potueris. 34 Surrexit itaque Abimelech cum omni exercitu suo nocte et tetendit insidias iuxta Sichimam in quattuor locis. 35 Egressusque est Gaal filius Obed et stetit in introitu portae civi- tatis; surrexit autem Abimelech et omnis exercitus cum eo de insi- diarum loco. 36 Cumque vidisset populum Gaal dixit ad Zebul: ‘Ecce de montibus multitudo descendit. Cui ille respondit: Umbras mon- tium vides quasi capita hominum et hoc errore deciperis. 37 Rursumque Gaal ait: Ecce populus de Jumbilico terrae descendit et unus cuneus venit per viam quae respicit quercum. 38 Cui dixit Zebul: Ubi est nunc os tuum, quo loquebaris: “Quis est Abimelech ut serviamus ei? Nonne hic populus est quem despiciebas? Egredere et pugna contra eum. 39 Abiit ergo Gaal, spectante Sichimorum populo, et pugnavit contra Abimelech, 49 qui persecutus est eum fugientem et in urbem compulit; cecideruntque ex parte eius plurimi usque ad portam civi- tatis. 41 Et Abimelech sedit in Ruma, Zebul autem, Gaal et socios eius expulit de urbe, nec in ea passus est commorari. 42 Sequenti ergo die egressus est populus in campum. Quod cum nuntiatum esset Abimelech, 4% tulit exercitum suum et ‘divisit in tres turmas tendens insidias in agris. Vidensque quod egrederetur populus de civitate surrexit et irruit in eos 44 cum cuneo suo “oppu- gnans et obsidens civitatem; duae autem turmae palantes per cam- pum adversarios persequebantur. 45 Porro Abimelech omni die illo oppugnabat urbem; quam cepit, interfectis habitatoribus eius “ipsaque destructa, ita °ut sal in ea dispergeret. habitabant in ?turre Sichimorum, ingressi sunt Yfanum dei sui Berith, ubi foedus cum eo pepigerant, et ex eo locus nomen acceperat, qui erat munitus valde. 47 Abimelech quoque audiens viros turris Sichi- morum pariter conglobatos, 48 ascendit in montem *‘Selmon cum omni populo suo et, arrepta securi, praecidit arboris ramum, imposi- tumque ferens umero dixit ad socios: Quod me videtis facere cito facite. 49 Igitur certatim ramos de arboribus praecidentes sequebantur ducem. Qui circumdantes ‘praesidium succenderunt; atque ita factum est, ut fumo et igne mille homines necarentur, viri pariter et mulieres, habitatorum turris Sichem. 50 Abimelech autem inde proficiscens venit ad oppidum Thebes, quod circumdans obsidebat exercitu. 51 Erat autem turris excelsa in media civitate, ad quam confugerant simul viri ac mulieres et omnes principes civitatis, clausa firmissime ianua, et super turris tectum stantes per propugnacula. 52 Accedensque Abimelech iuxta turrim pieabat fortiter et appropinquans ostio ignem supponere nitebatur. 3tEt ecce una mulier fragmen molae desuper iaciens illisit capiti Abimelech et confregit cerebrum eius. 54 Qui vocavit cito armigerum suum et ait ad eum: Evagina gladium tuum et percute me, ne forte dicatur quod a femina interfectus sim. Qui iussa perficiens interfecit eum. 55 Illoque mortuo, omnes qui cum eo erant de Israél reversi sunt in sedes suas; 56 et Yreddidit Deus malum, quod fecerat Abi- 46 Quod cum audissent qui evr. 4, 46. f cf. 1 Rg 25, 10. g Gn 34, 2, 6. kz Rg to, 7; 25, 8. — cf. Ec 9, 10. ivr.'7, 25. 7 ck. EZ, 38,) 12. k vr. 28, 29. Gch" cht 7." 16: T8Rg TT; “1322 Rg 18, 2; Jb 1, 17. mCP. 20, 37. n4 Rg 3, 25. ov. Dt 29, 23. pvr. 49. @ yr..43 ep. 8, 335 r Ps 67, 15. | svr. 46. #2 Rg r1z,°272 gctiia Re 3x. 4‘\t Par T0)..4. oer; Jb°3r;' 3: Ps 93; 233: Pro S22 T9, 14. — 200) LIBER IUDICUM lephte. Hic a Galaaditis valde oppressis (6-18), ut contra filios Ammon in libertatem eos vindicaret rogatur et dux eligitur (11, 1-11), hostes- que, quos a finibus Galaad per legates amovere non potuerat (12-28), 9,57 —11, 13 ONT. 5; 2h: y vr. 20. avr..12, 13. — V. cp. 2, 16. BT Par oy 3,2 Ce). CV) TS (245533> d cf. Nm 32, 41. 2Cp- 5, TO; 12; TA fcf. 1 Par 2, 22-24. oC... Dts; TA. JEN ELD. O02. iM CR... 25083. J'3 Rg 11,5, 7,33; 4 Rg 23,23. k vr. 10, 13; Dt 31, 16. 9. CD. 2)--T4s 10] * cf. Catech. R. IV 14, 11. MV. CD. 35 9. nvr. 6, 13. o Ex 14, 30. pv. Nm 21, 21-32. qcp. 3, 13. Pier CD. 3, Si; scf. cp. 3, 13; 5, 14; 6, 3. £2, Ess “ith 2, 37, 38; Jr 2, 28. — cf. Bar 6, 36 y 1 Rg 3, 18; zcf. Gn 35, 2-4. a Jr 26, 3, 13, 19. — cf. cp. 2, DCD: 1X, 122°20. [18. ccf. cp. II, 5-11. 2 Rg 15, 26. a Heb 11, 32. bcp. 6, 12; 4 Rg 5, 1. ccf. Gn 21, 10. da Re to, GBs" 1 Mes; 23% 2 Mic: 13,8372 ecf. 1 Rg 22, 2. — v. cp. 9, 4. fet. Gn 36, 27. gcp. ro, 18. h Jr 42, 5. ivr. 6, 8; cp. 10, 18. G2: Re LO; T9,.253 Wy'TS 35.73; 7. — ci. cp. 20, 1; 1 Rg 10, Rk cp. 10, 17. r7. l2 Re 16, 10; 19,22; Mt 8, 29. mv. Nm 21, 24-26. nNm 21, 13. o Gn 32, 22. melech contra patrem suum, “interfectis septuaginta fratribus suis. 57 Sichimitis quoque quod operati erant retributum est, et venit super eos Ymaledictio Ioatham filii Ierobaal. a ] (0) Post Abimelech surrexit “dux in Israél YThola filius Phua patrui Abimelech vir de Issachar, qui habitavit in Samir “montis Eph- raim 2et iudicavit Israélem viginti et tribus annis mortuusque est ac sepultus in Samir. 3 Huic successit “lair galaadites, qui iudicavit Israélem per viginti et duos annos ‘4 habens triginta filios ¢sedentes super triginta pullos asinarum et principes /triginta civitatum, quae ex nomine eius sunt appellatae 9Havoth Iair, id est oppida Iair, usque in praesentem diem, in terra Galaad. 5 Mortuusque est Iair ac sepultus in loco cui est vocabulum Camon. 6 ’Filii autem Israél peccatis veteribus iungentes nova fecerunt malum in conspectu Domini, et ‘servierunt idolis Baalim et Astaroth et diis Syriae ac J/Sidonis et Moab et filiorum Ammon et Philisthiim; kdimiseruntque Dominum et non coluerunt eum. 7 Contra quos Do- minus iratus ‘tradidit eos in manus Philisthiim et filiorum Ammon. 8 Adflictique sunt et vehementer oppressi per annos decem et octo omnes, qui habitabant trans Iordanem in terra Amorrhaei, qui est in Galaad; 9 in tantum ut filii Ammon, Iordane transmisso, vastarent Iudam et Beniamin et Ephraim; adflictusque est Israél nimis. 10Et ™clamantes ad Dominum dixerunt: Peccavimus tibi, quia ™de- reliquimus Dominum Deum nostrum et servivimus Baalim. 11! Quibus locutus est Dominus: Nunquid non °Aegyptii et ?Amorrhaei filiique @Ammon et ’Philisthiim, 12 Sidonii quoque et *Amalec et *Chanaan oppmcsse rant vos, et clamastis ad me, et “erui vos de manu eorum? 13 Et tamen Yreliquistis me et coluistis deos alienos; idcirco non addam ut ultra vos liberem. 14 Ite et invocate deos quos elegistis: *ipsi ves liberent in tempore angustiae. 15 Dixeruntque filii Israél ad Dominum: Peccavimus: Yredde tu nobis quidquid tibi placet, tantum nunc libera nos. 16 Quae dicentes omnia de finibus suis “alienorum deorum idola proiecerunt et servierunt Domino Deo, qui @doluit super miseriis eorum. 17 Itaque filii Ammon conclamantes in Galaad fixere tentoria; con- tra quos congregati filii Israél in Maspha castrametati sunt. 18 Dixe- runtque principes Galaad singuli ad proximos suos: °Qui primus ex nobis contra filios Ammon coeperit dimicare erit dux populi Galaad. | Fuit illo tempore “Iephte galaadites vir °fortissimus atque pugna- tor, filius mulieris meretricis, qui natus est de Galaad. 2 Habuit autem Galaad uxorem, de qua suscepit filios, qui, postquam creve- rant eiecerunt Iephte dicentes: “Heres in domo patris nostri esse non poteris, quia de altera matre natus es. 3 Quos ille fugiens atque devitans habitavit in terra “Tob; congregatique sunt ad eum viri einopes et latrocinantes et quasi principem sequebantur. 4In illis diebus pugnabant filii Ammon contra Israél. 5 Quibus acriter instantibus, perrexerunt maiores natu de Galaad, ut tollerent in auxilium sui Iephte de terra. Tob. 6 Dixeruntque ad eum: Veni et esto princeps noster et pugna contra filios Ammon. 7 Quibus ille re- spondit: /Nonne vos estis, qui odistis me et eiecistis de domo patris mei, et nunc venistis ad me necessitate compulsi? 8 Dixeruntque prin- cipes Galaad ad Iephte: Ob hanc igitur causam nunc ad te venimus, ut proficiscaris nobiscum et pugnes contra filios Ammon Ysisque dux omnium qui habitant in Galaad. 9% Iephte quoque dixit eis: Si vere venistis ad me, ut pugnem pro vobis contra filios Ammon, tradide- ritque evs Dominus in manus meas, ego ero vester princeps? 19 Qui responderunt ei: “Dominus, qui haec audit, ipse mediator ac testis est, quod nostra promissa faciemus. 11 Abiit itaque Iephte cum prin- cipibus Galaad ‘fecitque eum omnis populus principem sui. Locutus- que est Iephte omnes sermones suos Jcoram Domino in *Maspha. 12 Et misit nuntios ad regem filiorum Ammon, qui ex persona sua dicerent: ‘Quid mihi et tibi est, quia venisti contra me ut vastares terram meam? 13 Quibus ille respondit: ”Quia tulit Israél terram meam, quando ascendit de Aegypto, a finibus “Arnon usque °Iaboc et oo” Na a aggreditur, percutit ac plane prostrat (29-33); domum autem rever- sus ut votum solvat filiam unigenitam Deo offert (34-40), et in super- LIBER IUDICUM bientes Ephraimitas animadvertit (12, 1-7). Post eum iudicant Abesan 11, 14 — 12, 2 atque Iordanem; nunc ergo cum pace redde mihi eam. 14 Per quos _rursum mandavit Iephte et imperavit eis ut dicerent regi Ammon: 15 Haec dicit Iephte: #Non tulit Israél terram Moab nec terram filio- | # Dt 2, 9, 19. rum Ammon: 16sed quando de Aegypto conscenderunt, ambulavit per solitudinem usque ad %mare Rubrum et ‘venit in Cades; 17 *mi- sitque nuntios ad regem Edom dicens: Dimitte me ut transeam per terram tuam: ‘qui noluit adquiescere precibus eius. Misit quoque ad regem Moab, qui et ipse transitum praebere contempsit. “Mansit | itaque in Cades 18et Ycircuivit ex latere terram Edom et terram Moab fvyenitque contra orientalem plagam terrae Moab et Ycastrametatus est trans Arnon, nec voluit intrare terminos Moab; Arnon quippe confinium est terrae Moab. 19 Misit itaque Israél nuntios ad Sehon regem Amorrhaeorum, qui habitabat in Hesebon, et dixerunt ei: Dimitte ut transeam per terram tuam usque ad fluvium. 29 Qui et ipse Israél verba despiciens, non dimisit eum transire per terminos suos, sed, infinita multitudine congregata, egressus est contra eum in Iasa et fortiter resistebat; 21 tradiditque eum Dominus in manus Israél cum omni exercitu suo, qui percussit eum et possedit omnem terram Amorrhaei habitatoris regionis illius 22 et universos fines eius de Arnon usque Iaboc et de solitudine usque ad Iordanem. 23 Do- minus ergo Deus Israél subvertit Amorrhaeum, pugnante contra illum populo suo Israél; et tu nunc vis possidere terram eius? 24 Nonne ea, quae possidet *Chamos deus tuus, tibi iure debentur? %Quae autem Dominus Deus noster victor obtinuit in nostram cedent pos- sessionem; 25 Snisi forte melior es Balac filio Sephor rege Moab, aut docere oe quod iurgatus sit contra Israél et pugnaverit contra eum, 26 quando habitavit in “Hesebon et viculis eius et in ¢Aroér et villis illius vel in cunctis civitatibus iuxta Iordanem per trecentos annos. Quare tanto tempore nihil super hac repetitione tentastis? 27 Igitur non ego pecco in te, sed tu contra me male agis indicens mihi bella non iusta. ¢Iudicet Dominus arbiter huius diei inter Israél et inter filios Ammon. 28 Noluitque adquiescere rex filiorum Ammon verbis Iephte, quae per nuntios mandaverat. 29/Factus est ergo super Iephte spiritus Domini, et circuiens Galaad et Manasse, Maspha quoque Galaad et inde transiens ad filios Am- mon 32° 9yvotum vovit Domino dicens: Si tradideris filios Ammon in manus meas, 31 quicumgue primus fuerit egressus de foribus domus meae mihique occurrerit revertenti cum pace a filiis Ammon, “eum holocaustum offeram Domino. 32 Transivitque Iephte ad filios Ammon, ut pugnaret contra eos, quos tradidit Dominus in manus eius, 33 percussitque ab ‘Aroér usque dum venias in /Mennith viginti civitates et usque ad Abel, quae est vineis consita, plaga magna nimis; humiliatique sunt filii Ammon a filiis Israél. 34 Revertente autem Iephte in *Maspha domum suam, occurrit ei unigenita filia sua cum tympanis et choris; non enim habebat alios liberos. 35 Qua visa, scidit ™vestimenta sua et ait: Heu me, filia mea, decepisti me et ipsa decepta es; aperui enim os meum ad Dominum et “aliud facere non potero. 36 Cui illa respondit: Pater mi, si ape- ruisti os tuum ad Dominum, fac mihi quodcumque pollicitus es, concessa tibi ultione atque victoria de hostibus tuis. 37 Dixitque ad patrem: Hoc solum mihi praesta quod deprecor: dimitte me ut duo- bus mensibus circumeam montes et °plangam virginitatem meam cum sodalibus meis. 38 Cui ille respondit: Vade. Et dimisit eam duo- bus mensibus. Cumque abisset cum sociis ac sodalibus suis, flebat virginitatem suam in montibus. 39 Expletisque duobus mensibus, re- versa est ad patrem suum, et ?fecit ei sicut voverat, quae ignorabat virum. Exinde mos increbruit in Israél et consuetudo servata est 49 ut post anni circulum conveniant in unum filiae Israél et plangant filiam Iephte galaaditae diebus quattuor. Ecce autem in Ephraim orta est seditio; nam transeuntes contra aquilonem dixerunt ad Iephte: 2Quare vadens ad pugnam contra filios Ammon vocare nos noluisti, ut pergeremus tecum? Igitur ®in- cendemus domum tuam. 2 Quibus ille respondit: Disceptatio erat qNm 14, 25; Dt 1, 40. r Nm 13, 26. s Nm 20, 14. tv. Nm 20; 18-21. u Nm 20, 1; Dt 1, 46. vNm 21, 4. — v. Dt 2, 1-8. x Nm 21, 11. y Nm 21, 13; 22, 36 19-22] Nm 21, 21-26; Dt 2, 26-37. zNm 21, 29; 3 Rg 11, 7. — Cf. 32 Re 134333 @ Dtio, $5528 412 6b Nm 22, 2; Js 24, 9; Mic 6, 5. c Nm 21, 25. d Dt 2, 36. ¢Gpr6, 53 28,; 28363245334 2 2A Tae Th. fcf. Heb 11, 32. — v. cp. 3, 10. ; g Gn 28, 20; 1 Rg 1, 11. hPs 65, 15. — cf. Lv 27, 2; 1 Rg i, 28. iJs 13, 25. j Ez 27; 17. VE II; cp. 10, 17. Ex. 15, 20; 1 Rg 28;.6: Ps 67; 26; Jr 31, 4. m Gn 37, 29, 34; 44, 13 etc. nNm 30, 3; Ps 49, 14. — cf. Ec 5, 4. 5. ocf. Is 47, 8, 9; 49, 21. pvr. 31. — cf. Dt 12, 31. 6 ct; Cpe 8,7. DED. TA, LES $ L5G. — 203 — LIBER IUDICUM 12, 3 — 13, 17 (8-10), Ahialon (11, 12), Abdon (13-15) et tandem Samson. Hic, ab angelo promissus et nazaraeus a nativitate consecratus, fuit vir mira virtute praeditus (13, 1-25). Cum eo animo venisset Thamnata ut uxorem duceret, —¢1 Rg.1z9, 5; 28, 21; Jb 13, 14. —cf. Ps 118, 109. — v. cp. o X7. Och 1 Re 25; 10; CV. Ch. 3428, fJs 19, 15. g2 Rg 23, 30; 1 McQ, 50. h Jb 18, 19; Is 14, 22. — cf. jah es es a $00...§. 16%. 20, 43 jcp. 5, 14. GV. CD. 2, 14; 10, 6. b cf. cp. 3, 31; 10, 7; 1 Rg 12, c Js 19, 41. — cf. Js 15,33. [9 OC Rew, Ler 7, 6Cpi'6, 1247 Lert, Tt, Ces 1 os Semis CT le Se OR Ip2o3 LC Ay Bie gvr. 7, 14. — cf. Nm 6, 2-4; LOT, T3. hv 11, 288.; Dt 24, 35s. $cp: 16,275 TRIKE j 6, 2-5. 1 Rg 7, 13; 2 Rg 8, 1; t: Par 8, rt; By. Dt393; 223 m cf, vr. 17, 18. NVY. 3-5. Oct be 1, 66; pv. Nm 6, 3, 4. qcp. 6, 18, ‘r0: — cf. Gn 18, rcf. Tb 12, 19. [5-8. Sick. Vrie.6: tNm 22, 17, 37. — cf. 1 Rg 9, 6. mihi et populo meo contra filios Ammon vehemens, vocavique vos, ut praeberetis mihi auxilium, et facere noluistis; 3quod cernens °posui animam meam in manibus meis transivique ad filios Ammon, et tra- didit eos Dominus in manus meas. Quid commerui, ut adversum me consurgatis in proelium? 4 Vocatis itaque ad se cunctis viris Galaad, pugnabat contra Ephraim, percusseruntque viri Galaad Ephraim, quia dixerat: 4Fugitivus est Galaad de Ephraim et habitat in medio Ephraim et Manasse. 5 Occupaveruntque Galaaditae ¢vada Iordanis, per quac Ephraim reversurus erat; cumque venisset ad ea de Ephraim numero fugiens atque dixisset: Obsecro ut me transire permittatis, dicebant ei Galaaditae: Nunquid Ephrathaeus es? quo dicente: Non sum, §&interrogabant eum: Dic ergo: Scibboleth, quod interpretatur spica. Qui respondebat: Sibboleth, eadem littera spicam exprimere non valens. Statimque apprehensum iugulabant in ipso Iordanis tran- situ. Et ceciderunt in illo tempore de Ephraim quadraginta duo milia. 7 Iudicavit itaque Iephte galaadites Israél sex annis; et mortuus est ac sepultus in civitate sua Galaad. 8 Post hunc iudicavit Israél Abesan de ‘Bethlehem. 9 Qui habuit triginta filios et totidem filias, quas emittens foras maritis dedit, et eiusdem numeri filiis suis accepit uxores introducens in domum suam. Qui septem annis iudicavit Israél 1 mortuusque est ac sepultus in Bethlehem. 11 Cui successit Ahialon zabulonites et iudicavit Israél decem annis 12 mortuusque est ac sepultus in Zabulon. i3Post hunc iudicavit Israél Abdon filius Illel 9pharathonites. 14Qui habuit quadraginta filios et triginta ex eis /nepotes ‘ascendentes super septuaginta pullos asinarum. Et iudicavit Israél octo annis 15 mortuusque est ac sepultus in Pharathon terrae Ephraim in monte jAmalec. | Rursumque @filii Israél fecerunt malum in conspectu Domini qui tradidit eos Xin manus Philisthinorum quadraginta annis. 2 Erat autem quidam vir de °Saraa et de stirpe Dan nomine Manue habens “uxorem sterilem, 3 cui apparuit “angelus Domini et dixit ad eam: Sterilis es et absque liberis, /sed concipies et paries filium; 4 9cave ergo ne bibas vinum ac siceram nec “immundum quidquam comedas, 5 quia concipies et paries filium, ‘cuius non tanget caput novacula, erit enim /nazaraeus Dei ab infantia sua et ex matris utero, et ipse “incipiet liberare Israél de manu Philisthinorum. 6 Quae, cum venisset ad maritum suum, dixit ei: ‘Vir Dei venit ad me habens vultum angelicum, terribilis nimis. Quem cum inter- rogassem ”quis esset et unde venisset et quo nomine vocaretur, noluit mihi dicere, 7’sed hoc respondit: "Ecce concipies et paries filium; cave ne vinum bibas nec siceram et ne aliquo vescaris immundo; erit enim puer nazaraeus Dei ab infantia sua, ex utero matris suae usque ad diem mortis suae. 8 Oravit itaque Manue Dominum et ait: Obsecro, Domine, ut vir Dei, quem misisti, veniat iterum et doceat nos quid debeamus facere de puero, qui nasciturus est. 9% Exaudi- vitque Dominus deprecantem Manue et apparuit rursum angelus Dei uxori eius sedenti in agro. Manue autem maritus eius non erat cum ea..Quae, cum vidisset angelum, 19 festinavit et cucurrit ad virum suum nuntiavitque ei dicens: Ecce apparuit mihi vir, quem ante videram. 11 Qui surrexit et secutus est uxorem suam veniensque ad virum dixit ei: Tu es qui locutus es mulieri? Et ille respondit: Ego sum. 12Cui Manue: Quando, inquit, sermo tuus fuerit expletus, °quid vis ut faciat puer? aut a quo se observare debebit? 13 Dixitque an- gelus Domini ad Manue: Ab omnibus, quae locutus sum uxori tuae, abstineat se 14 et ?quidquid ex vinea nascitur non comedat, vinum et siceram non bibat, nullo vescatur immundo et quod ei praecepi impleat atque custodiat. 15 Dixitque Manue ad angelum Domini: Ob- secro te ut adquiescas precibus meis, et %faciamus tibi haedum de capris. 16 Cui respondit angelus: Si me cogis, “non comedam panes tuos; si autem vis holocaustum facere, offer illud Domino. Et ne- sciebat Manue quod angelus Domini esset. 17Dixitque ad eum: *Quod est tibi nomen, ut, si sermo tuus fuerit expletus, “‘honoremus te? — 204 — cumgue aenigma dulcedinis egressae de forti, id est da leone a se dila- cerato, convivis proposuisset (14, 1-9), ut his vincentibus satisfaceret, triginta Philisthaeos interimit et spoliat (15-20). Deinceps iratus propter LIBER ITUDICUM 13, 18 — 14, 19 18 Cui ille respondit: “Cur quaeris nomen meum, “quod est mira- bile? 19 “Tulit itaque Manue haedum de capris et libamenta, et posuit super petram offerens Domino, gui facit mirabilia; ipse autem et _uxor eius intuebantur. 20Cumque ascenderet flamma altaris in caelum, angelus Domini pariter in flamma ascendit. Quod cum vidissent Manue et uxor eius, Yproni ceciderunt in terram, 2let ultra eis non - apparuit angelus Domini. *Statimque intellexit Manue angelum Do- mini esse 22 et dixit ad uxorem suam: “Morte moriemur, quia vidi- mus Deum. 23 Cui respondit mulier: Si Dominus nos vellet occidere, de manibus nostris holocaustum et libamenta non suscepisset nec ostendisset nobis haec omnia neque ea quae sunt ventura dixisset. 24 Peperit itaque filium et vocavit nomen eius Samson. 2Crevitque puer, et benedixit ei Dominus. 25 Coepitque ¢spiritus Domini esse cum eo in 2castris Dan inter °Saraa et Esthaol. | Descendit ergo “Samson in !Thamnatha vidensque ibi mulie- rem de filiabus Philisthiim 2 ascendit et nuntiavit patri suo et matri suae dicens: Vidi mulierem in Thamnatha de filiabus Phili- sthinorum, “quam quaeso ut mihi accipiatis uxorem. 3% Cui dixerunt pater et mater sua: Nunquid non est mulier in filiabus ¢fratrum tuorum et in omni populo meo, quia vis accipere uxorem de Phili- sthiim, qui “incircumcisi sunt? Dixitque Samson ad patrem suum: Hanc mihi accipe, quia placuit oculis meis. 4 Parentes autem eius nesciebant quod res ‘a Domino fieret, et quaereret occasionem contra Philisthiim; %eo enim tempore Philisthiim dominabantur Israéli. 5 Descendit itaque Samson cum patre suo et matre in Thamnatha. Cumque venissent ad vineas op- pidi, apparuit catulus leonis saevus et rugiens et occurrit ei. 6 "Irruit autem spiritus Domini in Samson, et dilaceravit leonem quasi hae- dum in frusta discerpens nihil omnino habens in manu; et hoc patri et matri noluit indicare. 7 Descenditque et locutus est mulieri, quae placuerat oculis eius. 8 Et post aliquot dies revertens ut acciperet eam declinavit ut videret cadaver leonis, et ecce examen apum in ore leonis erat ac favus mellis. 9 Quem, cum sumpisset in manibus, comedebat in via veniensque ad patrem suum et matrem dedit eis partem, qui et ipsi comederunt; nec tamen eis voluit indicare quod mel de corpore leonis adsumpserat. 10 Descendit itaque pater eius ad mulierem et fecit filio suo Samson convivium; sic enim iuvenes facere consueverant. 11 Cum ergo civés loci illius vidissent eum, dederunt ei sodales triginta ut essent cum eo. 12 ‘Quibus locutus est Samson: Proponam vobis problema, quod si solveritis mihi intra Jjseptem dies convivii, dabo vobis triginta sin- dones et ‘totidem tunicas; 1%sin autem non potueritis solvere, vos dabitis mihi triginta sindones et eiusdem numeri tunicas. Qui responderunt ei: Propone problema, ut audiamus. 14 Dixit- que eis: De comedente exivit cibus, et de forti egressa est dulcedo. Nec potuerunt per tres dies propositionem solvere. 15Cumque ades- set dies septimus, dixerunt ad uxorem Samson: ™Blandire viro tuo et suade ei ut indicet tibi quid significet problema. Quod si facere nolueris, “incendemus te et domum patris tui. An idcirco vocastis nos ad nuptias ut spoliaretis? 16 Quae fundebat apud Samson lacri- mas et querebatur dicens: °Odisti me et non diligis; idcirco pro- blema, quod proposuisti filiis populi mei, non vis mihi exponere. At ille respondit: Patri meo et matri nolui dicere et tibi indicare po- tero? 17 Septem igitur diebus convivii flebat ante eum; tandemque die septimo, ?cum ei esset molesta, exposuit. Quae statim indicavit civibus suis, 18 et illi dixerunt ei die septimo ante solis occubitum: Quid dulcius melle, et quid fortius leone? Qui ait ad eos: Si non arassetis in vitula mea, non invenissetis propositionem meam. 19 Qrruit itaque in eum spiritus Domini, descenditque "Ascalonem et percussit ibi triginta viros, quorum ablatas vestes dedit iis qui u Gn B 29. v cf. Ps 67, 36; Is 9, 6. xcp. 6, 19-21. y Lv 9, Soe) Par 27, 56 Ez 24 1,255 Mt 17, 6 etc. Zitp. 6, 223°23: acf. Ex 33,20.— v.Gn 32, 30. OTR 248s 33°50") eC 15-80. — cf. Le 2, 52. ON CD. By “20: dcp. 18, 12. CCD TB, LLoVSs S533 a Heb 11, 32. b Gn 38, 12, 13; JS 15, 10; 19, 43. ccf. Gn 34. 4. d-ci; Gn 3453, 45° 283 1,-2: E fl ins & are. SI M. Molinos ab Inn. XI damn, Sep TSS Ost Ke 14; OF 17; 26; 365 °33,/45°2) Rg. 2, 20: fJs 11, 20. OCDs 185.12 35,821. hvr. 19; a $35 ..253: 255. 343 tRg 11, 6. — cf. cp. 3, Io. $Ez 17, 2. — cf. 3 Rg ro, 1; Ps 77) 2%, Pros; 6. j Gn 29, 27. Gn 45, 22; 4 Rg 5, 5, 22, 23. mcp. 16, 5. NCD, £2,°753/755. 6: ocf. cp. 16, 15. pcf. cp. 16, 16-18. qv. vr. 6. i Cp. 1,18. — 205 — LIBER IUDICUM 14, 20 — 16, 5 uxorem suam alteri datam per vulpes segetes Philistinorum incendit (15, 1-5), eosque semel et iterum magna clade percutit (6-20). Rursum clausus in Gaza portas urbis evulsas in montem transfert (16, 1-3). Tan- sin. 06, 2, 6 n 5, I ; Jo 3, 29. aci. Gn 5, 38, 17. 05° LD. (LA as END: Klee 0: 14, 16. ya>Ig.g2" ox" 595 Bs f VE.14, 175119. g2 Rg 5,18, 22, RiGp. A3h0; TA, 4. 4Cp; 46: 32,) 22. jcp. 14, 6, 19; 1 Rg 11, 6. — ci. cp. 3, 10. LJs 23, 10. — cf. Lv 26, cp. 3, 31; Mmvr. 9, I4. WC ES 8, Bi oGn 45, 29; -r Rg 30,. 82. pep. 16, 31. acy. 13;,:1 aJs 15, 47. b cf. x Rees. 26: “Ps. 137, 10-12; 4. Ac 9, 2 4] * v. cp. 14, 3 cJs 13, 3 Ber Cp, 145 28> evr. 19. problema solverant; iratusque nimis ascendit in domum patris sui; 20uxor autem eius accepit *‘maritum unum de ‘amicis eius et pronubis. | 5 Post aliquantulum autem temporis, cum dies triticeae messis in- starent, venit Samson invisere volens uxorem suam et attulit ei ®haedum de capris. Cumque cubiculum eius solito vellet intrare pro- hibuit eum pater illius dicens: 2 Putavi quod odisses eam et ideo tradidi illam 2amico tuo; sed habet sororem, quae iunior et pulchrior illa est, sit tibi pro ea uxor. 3 Cui Samson respondit: Ab hac die non erit culpa i in me contra Philisthaeos, faciam enim vobis mala. 4 Perrexitque et cepit trecentas vulpes, caudasque earum iunxit ad caudas et faces ligavit in medio; 5 quas igne succendens dimisit ut huc illucque discurrerent; quae statim perrexerunt in segetes Philis- thinorum. Quibus succensis, et comportatae iam fruges et adhuc stantes in stipula concrematae sunt in tantum ut vineas quoque et oliveta flamma consumeret. ®Dixeruntque Philisthiim: Quis fecit hanc rem? Quibus dictum est: Samson gener Thamnathaei, quia tulit uxo- rem eius “et alteri tradidit, haec operatus est. Ascemineannas e Phi- listhiim, et 7combusserunt tam mulierem quam patrem eius. 4% Quibus ait Samson: Licet haec feceritis, tamen adhuc ex vobis expetam ul- tionem et tunc quiescam. 8 Percussitque eos ingenti plaga, ita ut stu- pentes suram femori imponerent. Et descendens habitavit in “spelunca petrae Etam. 9 Igitur ascendentes Philisthiim in terram Iuda castrametati sunt in loco, qui postea vocatus est /Lechi, id est maxilla, ubi eorum Jef- fusus est exercitus. 10 Dixeruntque ad eos de tribu Iuda: Cur ascen- distis adversum nos? Qui responderunt: Ut ligemus Samson venimus et reddamus ei quae in nos operatus est. 11 Descenderunt ergo tria milia virorum de Iuda ad specum silicis Etam dixeruntque ad Sam- son: Nescis quod Philisthiim “imperent nobis? quare hoc facere vo- luisti? Quibus ille ait: Sicut fecerunt mihi, sic feci eis. 412 Ligare, inquiunt, te venimus et tradere in manus Philisthinorum. Quibus Samson, Iurate, ait, et spondete mihi quod non occidatis me. 1% Di- xerunt: Non te occidemus sed vinctum trademus. Ligaveruntque eum duobus ‘novis funibus et tulerunt eum de petra Etam. 14 Qui cum venisset ad locum maxillae, et Philisthiim vociferantes occurrissent ei, irruit jspiritus Domini in eum, et, sicut solent ad odorem ignis lina consumi, ita vincula quibus ligatus erat dissipata sunt et soluta. 15 Inventamque maxillam, id est mandibulam asini, quae iacebat, lar- ripiens interfecit in ea mille viros 16 et ait: maxilla asini, in mandibula pulli asinarum delevi eos et percussi mille viros. 17 Cumque haec verba canens complesset, proiecit mandibulam de manu et vocavit nomen loci illius *Ramath Lechi, quod interpretatur elevatiomaxillae, 18 Sitiensque valde clamavit ad Dominum et ait: “Tu dedisti in manu servi tui salutem hanc maximam atque victoriam: en siti morior incidamque in manus incircumcisorum. 19 Aperuit itaque Dominus molarem dentem in maxilla asini, et egres- sae sunt ex eo aquae. Quibus haustis, °refocillavit spiritum et vires recepit; idcirco appellatum est nomen loci illius fons invocantis de maxilla usque in praesentem diem. 20 Pludicavitque Israél in ddiebus Philisthiim viginti annis. Abiit quoque in “Gazam et vidit ibi mulierem meretricem in- gressusque est ad eam. 2Quod cum audissent Philisthiim, et per- crebruisset apud eos intrasse urbem Samson, Ocircumdederunt eum, positis in porta civitatis custodibus, et ibi tota nocte cum silentio praestolantes, ut, facto mane, exeuntem occiderent. 3 Dormivit autem Samson usque ad medium noctis et inde con- surgens apprehendit ambas portae fores cum postibus suis et sera, . aig umeris suis portavit ad verticem montis, qui respicit ebron 4 Post haec amavit mulierem, quae habitabat in valle Sorec et vo- cabatur Dalila. 5 Veneruntque ad eam “principes Philisthinorum atque dixerunt: %Decipe eum et disce ab illo in quo habeat tantam forti- tudinem, et quomodo eum superare valeamus et vinctum ¢adfligere. — 206 — dem, cum dolo circumventus in manus inimicorum suorum incidisset et oculis orbatus molere cogeretur (4-21), ut se de inimicis suis extre- mum ulcisceretur, eos sub ruina templi Dagon secum sepelit (23-31). LIBER IUDICUM 16, 6-30 Quod si feceris, dabimus tibi singuli mille et centum argenteos. 6 Locuta est ergo Dalila ad Samson: Dic mihi, obsecro, in quo sit tua maxima fortitudo, et quid sit quo ligatus erumpere nequeas? 7 Cui respondit Samson: Si septem nerviceis funibus necdum siccis et adhuc umentibus ligatus fuero, /infirmus ero ut ceteri homines. 8 Attulerunt ad eam satrapae Philisthinorum septem funes, ut dixerat: ‘quibus vinxit eum, 9% latentibus apud se insidiis et in cubiculo finem rei exspectantibus, clamavitque ad eum: Philisthiim super te, Samson. Qui Yrupit vincula, quomodo si rumpat quis filum de stuppae tortum putamine, cum odorem ignis acceperit; et non est cognitum in quo esset fortitudo eius. 19 Dixitque ad eum Dalila: Ecce illusisti mihi et falsum locutus es; saltem nunc indica mihi quo ligari debeas. 11 Cui ile respondit: Si ligatus fuero “novis funibus, qui nunquam fuerunt in opere, infirmus ero et aliorum hominum similis, 12 Quibus rursum Dalila vinxit eum et clamavit: Philisthiim super te, Samson, in cu- biculo insidiis praeparatis. Qui ita rupit vincula quasi fila telarum. 13 Dixitque Dalila rursum ad eum: Usquequo decipis me et falsum loqueris? ostende quo vinciri debeas. Cui respondit Samson: Si sep- tem crines capitis mei cum licio plexueris et clavum his circumli- gatum terrae fixeris, infirmus ero. 14 Quod cum fecisset Dalila, dixit ad eum: Philisthiim super te, Samson. Qui consurgens de somno extraxit clavum cum crinibus et licio. 15 Dixitque ad eum Dalila: 4Quomodo dicis quod amas me, cum animus tuus non sit mecum? Per tres vices mentitus es mihi et noluisti dicere in quo sit maxima fortitudo tua. 16%Cumque molesta esset ei, et per multos dies iugiter adhaereret spatium ad quietem non tribuens, defecit anima eius et ad mortem usque lassata est. 17 Tunc aperiens veritatem rei dixit ad eam: “Ferrum nunquam ascendit super caput meum, quia nazaraeus, id est consecratus Deo, sum de utero matris meae. Si rasum fuerit caput meum, recedet a me fortitudo mea et deficiam eroque sicut ceteri homines. 18 Vidensque illa quod confessus ei esset omnem ani- mum suum misit ad principes Philisthinorum ac mandavit: Ascen- dite adhuc semel, quia nunc mihi aperuit cor suum. Qui ascenderunt, ladsumpta pecunia, quam promiserant. 19 At illa dormire eum fecit super genua sua et in sinu suo reclinare caput vocavitque tonsorem et rasit septem crines eius et coepit abigere eum et a se repellere; statim enim ab eo fortitudo discessit. 2 Dixitque: Philisthiim super te, Samson. Qui de somno consurgens dixit in animo suo: Egrediar sicut ante feci et me excutiam nesciens quod "recessisset ab eo Do- minus. 21Quem cum apprehendissent Philisthiim, statim eruerunt oculos eius et duxerunt Gazam vinctum catenis et “clausum in car- cere molere fecerunt. 22Tamque capilli eius renasci coeperant, 23et principes Philisthinorum convenerunt in unum ut immolarent hostias magnificas 9Dagon deo suo et epularentur dicentes: Tradidit deus noster inimicum nostrum Samson in manus nostras. 24 Quod etiam populus videns ?laudabat deum suum eademque dicebat: Tradidit deus noster adversarium nostrum in manus nostras, qui delevit terram nostram et occidit plurimos. 25 dLaetantesque per convivia, sumptis iam epulis, praeceperunt ut vocaretur Samson et ante eos Juderet. Qui adductus de carcere lu- debat ante eos; feceruntque eum stare inter duas columnas. 26 Qui dixit puero regenti gressus suos: Dimitte me ut tangam columnas, quibus omnis imminet domus, et recliner super eas et paululum re- quiescam. 27 Domus autem erat plena virorum ac mulierum, et erant ibi omnes principes Philisthinorum, ac ‘de tecto et solario circiter tria milia utriusque sexus spectantes ludentem Samson. 28 At ille, invocato Domino, ait: Domine Deus, ‘memento mei et redde mihi nunc fortitudinem pristinam, Deus meus, ut ulciscar me de hostibus meis et pro amissione duorum luminum unam ultionem recipiam. 29 Et apprehendens ambas columnas, quibus innitebatur domus, alte- ramque earum dextera et alteram laeva tenens 3%ait: Moriatur anima mea cum Philisthiim. Concussisque fortiter columnis, cecidit domus super omnes principes et ceteram multitudinem, quae ibi erat; mul- fvr. 11, 17. gcp. 15, 14. hcp. 15, 13, 146 icp. 14, 16. Z.efercps, 145. 17% P'ck.eps 135 '5: ivr. 5. mel. 1 Rg.16, 14:.285 2 557:26. WOl EX IT; §*. Mt 2447. ot, Par 10,. 10307 Mc 10, 83; II, 4. — v. 1 Rg 5, 2-7. pcf. Dn 5, 4. qcp. 19, 6. — cf. 2 Rg 13, 28. VEL Dt 94a Bs 2 ONE LET 26.12 Es 8, 16; Mt 24, 1% etc. 28 \-* U.-CD. TA; 2: SPR S; TS: — 207 — LIBER IUDICUM 16, 31 — 18, 15 Duplex appendix (17, 1-21, 24), guarum prior est de idololatria Danita- | rum, qut novas sedes quaerentes inventum idolum (17, 1-13) cum | levita, qui et serviebat, rapiunt et in Dan colendum abducunt (18, 1-31). tcp. 13, 25, ucp. I5 ,20. avr. 8; cp. 18, 2. — v. Js 24, 33- b cf. Lv 5, 1; Pro 29, 24. c Rt 3, 10; 2 Rg 15: 513. d cf. Ex 20, 4. ecf. Lv 19, 4. fcf. Is 40, 19; 41, 7; 46, 6; Jr 10, 9, 14. cp. 8, 27; 18, 14, 6 cp. 18, 14, 27. — cf. Os 3, 4. Bx 20,24; jvr. 12. — cf. 3 Rg 13, 33. PCs £6,032 10585 21,25: Icf. Dt 12, 8. : mcp. 19,1; Rt 1, 1, 2; Mic §, ae Mti2y 2. °5;,.0. nv. Js 24, 33. ocp. 18, 19. — cf. Gn 45, 8; Est 16; 125 1: Me £1, 32; PCh EX’? 2%; GIN. «§, Pick Cp. 18,.30. acp. 17, 6. b cf. cp. 1, 34; Js 19, 47, 48. CVE. 3. 2k cp. £3535; ‘dcf. Nm 13,:17; Js 2, 1. € vr. 13; cp. 17, 1, 8. — v. Js 24, 33. fepe 27) 9. gcp. 17, 10. hNm 27, 2t. — cf. Is 30, 1; Os 4, 12 etc. i1 Rg 1, 17. — cf. 3 Rg 22, 6. jcf. Js 19, 47. Rk vr. 10, 27. J vr. 28. m vr. 2, II. ncf. Nm 13, 20; Js 2, 23, 24. 03 Rg 22, 3. pci. Js 18, 3 GT. 9, 27s PCE CO: 80, 295"Dt. 8,9. svr. 16. t Js 15, 60. BCD; 113;.458: Vv Vr. 2. “Cp. 17, 4, 5. toque plures interfecit moriens, quam ante vivus occiderat. 31Descen- dentes autem fratres eius et universa cognatio tulerunt corpus eius et sepelierunt ‘inter Saraa et Esthaol in sepulcro patris sui Manue; 4iudicavitque Israél viginti annis. ; | 7 Fuit eo tempore vir quidam “de monte Ephraim nomine Michas, 2 qui dixit matri suae: Mille et centum argenteos, quos separa- veras tibi, et super quibus, "me audiente, iuraveras, ecce ego habeo, et apud me sunt. Cui illa respondit: °“Benedictus filius meus Domino. * Reddidit ergo eos matri suae, quae dixerat ei: Consecravi et vovi hoc argentum Domino, ut de manu mea suscipiat filius meus et faciat dsculptile atque ¢conflatile; et nunc trado illud tibi. 4 Reddidit igitur eos matri suae, quae tulit ducentos argenteos et dedit eos fargentario, ut faceret ex eis sculptile atque conflatile, quod fuit in domo Michae. 5 Qui aediculam quoque in ea Deo separavit et fecit ephod et “the- raphim, id est vestem sacerdotalem et idola, timplevitque unius fi- liorum suorum manum, et /factus est ei sacerdos. 6*kIn diebus illis non erat rex in Israél, sed unusquisque, ‘quod sibi rectum videbatur, hoc faciebat. 7 Fuit quoque alter adulescens de “Bethlehem Iuda ex cognatione eius; eratque ipse levites et habitabat ibi. 8 Egressusque de civitate Bethlehem peregrinari voluit ubicumque sibi commodum repperisset. Cumque venisset in “montem Ephraim iter faciens et declinasset parumper in domum Michae, 9 interrogatus est ab eo unde venisset. Qui respondit: Levita sum de Bethlehem Iuda et vado ut habitem ubi potuero, et utile mihi esse perspexero. 10 Dixitque Michas: Mane apud me et esto mihi °parens ac sacerdos, daboque tibi per annos singulos decem argenteos ac vestem duplicem et quae ad victum sunt necessaria. 11 PAdquievit et mansit apud hominem, fuitque illi quasi unus de filiis. 12 @I[mplevitque Michas manum eius et habuit puerum “sacerdotem apud se, 1% Nunc scio, dicens, quod benefaciet mihi Deus habenti levitici generis sacerdotem. _ | 8 “In diebus illis non erat rex in Israél, et otribus Dan quaerebat possessionem sibi, ut habitaret in ea; usque ad illum enim diem inter ceteras tribus sortem non acceperat. 2 Miserunt ergo filii Dan stirpis et familiae suae quinque viros fortissimos de °Saraa et Esthaol, ut Zexplorarent terram et diligenter inspicerent, dixeruntque eis: Ite et considerate terram. Qui cum pergentes venissent in “montem Ephraim et intrassent domum Michae, requieverunt ibi %et agno- scentes vocem adulescentis ‘levitae utentesque illius deversorio di- xerunt ad eum: Quis te huc adduxit? quid hic agis? quam ob causam huc venire voluisti? 4 Qui respondit eis: Haec et haec praestitit mihi Michas et 9me mercede conduxit, ut sim ei sacerdos. 5 Rogaverunt autem eum, ut “consuleret Dominum, ut scire possent an prospero itinere pergerent, et res haberet effectum. 6 Qui respondit eis: ‘Ite in pace: Dominus respicit viam vestram et iter quo pergitis. 7 Euntes igitur quinque viri venerunt /Lais videruntque populum habitantem in ea absque ullo timore iuxta consuetudinem Sidoniorum “securum et quietum nullo ei penitus resistente, magnarumque opum et ’procul a Sidone atque a cunctis hominibus separatum. 8 Reversique ad fratres suos ™in Saraa et Esthaol et quid egissent sciscitantibus responderunt: 9%*”Surgite, ascendamus ad eos; vidimus enim terram valde opulentam et uberem. °Nolite negligere, ?nolite cessare, eamus et possideamus eam: nullus erit labor. 1° Intrabimus ad Ysecuros in regionem latissimam, tradetque nobis Dominus locum, rin quo nullius rei est penuria eorum quae gignuntur in terra. 11Profecti igitur sunt de cognatione Dan, id est de Saraa et Esthaol, sescenti viri *accincti armis bellicis 12 ascendentesque manserunt in tCariathiarim Iudae, qui locus ex eo tempore “castrorum Dan nomen accepit et est post tergum Cariathiarim. 13 Inde transierunt in Ymontem Ephraim. Cumque venissent ad domum Michae, 14 di- xerunt quinque viri, qui prius missi fuerant ad considerandam terram Lais, ceteris fratribus suis: Nostis quod “in domibus istis sit ephod et theraphim et sculptile atque conflatile: videte quid vobis placeat. 15 Et, cum paululum declinassent, ingressi sunt domum adulescentis —_—_— — 208 — — Altera est de crimine Gabaitarum. Cum uxor cuiusdam levitae ex Bethlehem in domum suam proficiscentis (19, 1-14) et Gabaé hospitio versantis (15-21) a civibus effrenatis per totam noctem usque ad mor- LIBER IUDICUM 18, 16 — 19, 13 levitae, qui erat in domo Michae, Ysalutaveruntque eum verbis paci- ficis. 16 Sescenti autem viri, ‘ita ut erant armati, stabant ante ostium. 17 At illi, “qui ingressi fuerant domum iuvenis, sculptile et ephod et theraphim atque conflatile “tollere nitebantur, et sacerdos stabat ante ostium, sescentis viris fortissimis haud procul exspectantibus. 18 Tule- runt igitur, qui intraverant, sculptile, ephod et idola atque conflatile. Quibus dixit sacerdos: Quid facitis? 19 Cui responderunt: Tace et “pone digitum super os tuum venique nobiscum, ut habeamus te @patrem ac sacerdotem. Quid tibi melius est, ut sis sacerdos in domo unius viri, an in una tribu et familia in Israél? 29 Quod cum audisset, adquievit sermonibus eorum et tulit ephod et idola ac sculptile et profectus est cum eis. 21 Qui cum pergerent et ante se ire fecissent parvulos ac iumenta et “omne quod erat pretiosum, 22 et iam a domu Michae essent procul, viri qui habitabant in aedibus Michae concla- mantes secuti sunt 23et post tergum clamare coeperunt. Qui cum respexissent dixerunt ad Micham: Quid tibi vis? cur clamas? 24 Qui respondit: ‘Deos meos, quos mihi feci, tulistis et sacerdotem et omnia quae habeo et dicitis: Quid tibi est? 25 Dixeruntque ei filii Dan: Cave ne ultra loquaris ad nos, et veniant ad te viri animo con- citati, et ipse cum omni domo tua pereas. 26 Et sic, coepto itinere, perrexerunt. Videns autem Michas quod fortiores se essent reversus est in domum suam. 27 Sescenti autem viri tulerunt sacerdotem et quae supra diximus 9Yvyeneruntque in Lais ad populum quiescentem atque securum et Mpercusserunt eos in ore gladii urbemque incendio tradiderunt, 28nullo penitus ferente praesidium, eo quod ‘procul habitarent a Sidone, et cum nullo hominum haberent quidquam societatis ac negotii. Erat autem civitas sita in regione J/Rohob; quam rursum exstruentes habitaverunt in ea, 29 vocato nomine civitatis ‘Dan, iuxta vocabulum patris sui, quem genuerat Israél, quae prius ™Lais dicebatur. 30Posueruntque sibi sculptile et Ionatham filium Gersam “filii Moysi ¢ac filios eius sacerdotes in tribu Dan, usque ad diem ?captivitatis suae. 31 Mansitque apud eos idolum Michae omni tempore, quo fuit domus Dei in Silo. rIn diebus illis‘non erat rex in Israél. | 9 Fuit quidam vir levites habitans in latere “montis Ephraim, qui accepit uxorem de Bethlehem Iuda. 2Quae reliquit eum et reversa est in domum patris sui Xin Bethlehem mansitque apud eum quattuor mensibus. %Secutusque est eam vir suus volens reconciliari ei atque blandiri et secum reducere habens in comitatu puerum et duos asinos. Quae suscepit eum et introduxit in dcmum patris sui. Quod cum audisset socer eius eumque vidisset, occurrit ei laetus 4 et amplexatus est hominem. Mansitque gener in domo soceri tribus diebus comedens cum eo et bibens familiariter. 5Die autem quarto, de nocte consurgens proficisci voluit; quem tenuit socer et ait ad eum: Gusta prius pauxillum panis et conforta stomachum et sic proficisceris. 6 Sede- runtque simul ac comederunt et biberunt. Dixitque pater puellae ad oes suum: Quaeso te ut hodie hic maneas, %pariterque laetemur. At ille consurgens coepit velle proficisci. Et nihilominus obnixe eum socer tenuit et apud se fecit manere. 8 Mane autem facto, pa- rabat levites iter, cui socer rursum: Oro te, inquit, ut paululum cibi capias et, adsumptis viribus donec increscat dies, postea pro- ficiscaris. Comederunt ergo simul. 9 Surrexitque adulescens, ut per- geret cum uxore sua et puero. Cui rursum locutus est socer: Con- sidera quod dies ad occasum declivior sit et propinquat ad vesperum; mane apud me etiam hodie et duc laetum diem, et cras proficisceris ut vadas in domum tuam. 10 Noluit gener adquiescere sermonibus eius, sed statim perrexit et venit contra “Iebus, quae altero nomine vocatur Ierusalem, ducens secum duos asinos onustos et concubinam. 11 Tamque erant iuxta Iebus, et dies mutabatur in noctem; dixitque puer ad dominum suum: Veni, obsecro, declinemus ad urbem I[e- busaeorum et maneamus in ea. 12Cui respondit dominus: Non ingre- diar oppidum gentis alienae, quae non est de filiis Israél, sed transibo usque f/Gabaa 13 et, cum illuc pervenero, manebimus in ea aut certe y Gn 43, 27. SNE Si, @vr. 2. OVE t45 Cp. 9; 4; 5. c Jb 21, 5; 29, 9; 40, 4; Pro 30; 323, Mic.7, 16. dv. cp. 17, 10. ech m1 -Rgot7;'\223 Is: con a8 AC. 205 5: fcf. Gn 31, 30. g& Js 19, 47. hvr. 7, 10. V0. 7: j2_Rg 10, 6. — cf. Nm 73, 21; Js 19; 28; Lcp. 20, 1; Gn 14, 14; 3 Rg 12:29; 30¢ 15,20; mVr. 7. BUNA TBs 1s) Bel Coy FF, 12): Pcp. 13, 1; PCD. FF, 63°28, 5; 21, 25. a Js 24, 33. OV. CDs 17,. 7 cvr. 8; Gn 18, 5. (14) d vt,29, 22%4¢p; 126, 12.552: Rg 13,28. eep. ¥, 2r; r Par-“tt,.4) ov. fs 15, 8, 63. fJs 18, 28. — 200 — LIBER IUDICUM tem vexaretur (22-28); maritus in frusta ipsius cadaver divisum ad tribus Israél mittit (29-30), quae indignabundae, cum a Beniamitis vindictam in reos non obtinuissent, eis bellum inferunt (20, 1-18), ¢ Js 18,: 25. Akvr. 18. ivr. 1. — v. Js 24, 33. jvr. 143 Cp. 20, 4. Lcp,: 18, 3%. m cf. cp. 18, I0. n Gn 43, 23. o Gn 19, 2. p Gn 18, 4; 24, 32; 43, 24. — Cl. JO 3, Si qv. vr. 6. LNs DE TS, 13; Scp. 20, 5. — cf. Gn 19, 4. tcf. Gn 19, 5. u Gn I9, 7. v2 Rg 13, 12. x cf. Gn 19, vy Dte2 ty 14. 2th cp.-20775. acp. 20, 6. — cf. 1 Rg 11, 7. b Os 9,9; 10, 9. C cp. 20, 7. 3.0. 21, 5. — cf. Js 22, 12; 1 & Il, 7. b1 Rg 3, 20; 2 Rg 3,10; 24,2. Cech s I eee, Mc 3, 46. CONTE 1 S57 BF, 25, 35, 46. — Vv. cp. 8, Io. fp. 19, 15. gicpi 10, 22, 25; 26. ECD = 10} 29: CB I9;:30: in urbe?9Rama. 14 Transierunt ergo Iebus et coeptum carpebant iter, occubuitque eis sol iuxta /Gabaa, quae est in tribu Beniamin. 15 Diverteruntque ad eam, ut manerent ibi. Quo cum intrassent, sedebant in platea civitatis, et “nullus eos recipere voluit hospitio. 16 Et ecce apparuit homo senex revertens de agro et de opere suo vesperi, qui et ipse de “monte erat Ephraim et peregrinus habitabat in Gabaa. /Homines autem regionis illius erant filii Iemini. 17 Elevatisque oculis, vidit senex sedentem hominem cum sarcinulis suis in platea civitatis et dixit ad eum: Unde venis? et quo vadis? 18 Qui respondit ei: Profecti sumus de Bethlehem Iuda et pergimus ad locum nostrum, qui est in latere montis Ephraim, unde ieramus in Bethlehem; et nunc vadimus ad ‘domum Dei, nullusque sub tectum suum nos vult recipere; 19 habentes paleas et faenum in asinorum pabulum et panem ac vinum in meos et ancillae tuae usus et pueri, qui mecum est, "nulla re indigemus nisi hospitio. 2 Cui respondit senex: “Pax tecum sit, ego praebebo omnia, quae necessaria sunt; °tantum, quaeso, ne in platea maneas. 21 Introduxitque eum in do- mum suam et pabulum asinis praebuit; ac, postquam ?laverunt pedes suos, recepit eos in convivium. : 22 @Tllis epulantibus et post laborem itineris cibo et potu reficien- tibus corpora, venerunt viri civitatis illius, "filii Belial (id est absque iugo), et ‘circumdantes domum senis fores pulsare coeperunt cla- mantes ad dominum domus atque dicentes: ‘Educ virum, qui ingressus est domum tuam, ut abutamur eo. 23 Egressusque est ad eos senex et ait: Nolite, fratres, nolite facere “malum hoc, quia ingressus est homo hospitium meum, et cessate ab hac Ystultitia: 24 “habeo filiam virginem, et hic homo habet concubinam; educam eas ad vos, Yut humilietis eas et vestram libidinem compleatis; tantum obsecro ne scelus hoc contra naturam operemini in virum. 25 Nolebant adquie- scere sermonibus illius. Quod cernens homo eduxit ad eos concubinam suam et eis tradidit iludendam; qua cum tota nocte abusi essent dimiserunt eam mane. 26 At mulier, recedentibus tenebris, venit ad ostium domus, ubi manebat dominus suus, et ibi corruit. 27 Mane facto surrexit homo et aperuit ostium, ut coeptam expleret viam; et ecce concubina eius iacebat ante ostium, sparsis in limine manibus. 28 Cui ille putans eam quiescere loquebatur: Surge et ambulemus. Qua nihil respondente, intelligens quod erat mortua tulit eam et imposuit asino reversusque est in domum suam. 29 Quam cum esset ingressus, arripuit gladium et cadaver uxoris cum ossibus suis “in duodecim partes ac frusta concidens misit in omnes terminos Israél. 30 Quod cum vidissent singuli conclamabant: ‘Nunquam res talis facta est in Israél ex eo die quo ascenderunt patres nostri de Aegypto usque in praesens tempus; ferte sententiam et “in commune decernite quid facto opus sit. ? Egressi itaque sunt “omnes filii Israél et pariter congregati, quasi vir unus, 9de Dan usque Bersabee et terra Galaad ad Dominum in ¢Maspha. 2 Omnesque ¢anguli populorum et cunctae tribus Israél in ecclesiam populi Dei convenerunt quadringenta milia peditum “pugnatorum. 3(Nec latuit filios Beniamin, quod ascendissent filii Israél in Maspha). Interrogatusque levita maritus mulieris inter- fectae, quomodo tantum scelus perpetratum esset, 4 respondit: Veni in /Gabaa Beniamin cum uxore mea illucque diverti; 5 et ecce %ho- mines civitatis illius circumdederunt nocte domum, in qua manebam, volentes me occidere et uxorem meam incredibili furore libidinis vexantes: denique mortua est. 6”Quam arreptam in frusta concidi, misique partes in omnes terminos possessionis vestrae, quia nunquam tantum nefas et tam grande piaculum factum est in Israél. 7 Adestis omnes, filii Israél, ‘decernite quid facere debeatis. 8 Stamsque omnis populus, quasi unius hominis sermone respondit: Non recedemus in tabernacula nostra, nec suam quisquam intrabit domum, 9 sed hoc contra Gabaa in commune faciamus: 1%decem viri eligantur e centum ex omnibus tribubus Israél et centum de mille et mille de decem milibus ut comportent exercitui cibaria, et possimus pugnare contra Gabaa Beniamin et reddere ei pro scelere quod meretur. 11 Conve- me I a a in eoque perseverant donec ex tot milibus Beniamitarum sescenti dumtaxat supererint (19-48). Quibus tandem cum indulsissent, ne tribus penitus interiret, comparant uxores ex filiabus habitatorum LIBER IUDICUM 20, 1 2-37 nitque universus Israél ad civitatem quasi homo unus eadem mente unoque consilio. 12 jEt miserunt nuntios ad omnem tribum Beniamin, qui dicerent: Cur tantum nefas in vobis repertum est? 13Tradite homines de Gabaa, qui hoc flagitium perpetrarunt, ut moriantur, et “auferatur malum de Israél. Qui noluerunt fratrum suorum filiorum Israél audire man- datum; 14 sed ex cunctis urbibus, quae sortis suae erant, convenerunt in Gabaa, ut illis ferrent auxilium et contra universum populum Israél dimicarent. 15 Inventique sunt 'viginti quinque milia de Ben- iamin educentium gladium praeter habitatores Gabaa, 16 qui septin- genti erant viri fortissimi “ita sinistra ut dextra proeliantes, et sic fundis lapides ad certum iacientes ut capillum quoque possent per- eulere et nequaquam in alteram partem ictus lapidis deferretur. 17 Virorum quoque Israél absque filiis Beniamin inventa sunt “qua- dringenta milia educentium gladios et paratorum ad pugnam, 18 Qui surgentes. venerunt in ?domum Dei, hoc est in Silo, consulueruntque Deum atque dixerunt: ?Quis erit in exercitu nostro princeps certa- minis contra filios Beniamin? Quibus respondit Dominus: @ludas sit dux vester. 19 Statimque filii Israél surgentes’ mane castrametati sunt iuxta Gabaa; 2% et inde procedentes ad pugnam contra Beniamin urbem oppugnare coeperunt. 217Egressique filii Beniamin de Gabaa, occi- derunt de filiis Israél die illo viginti duo milia virorum. 22 Rursum filii Israél et fortitudine et numero confidentes in eodem loco, in quo prius certaverant, aciem direxerunt, 2%%ita tamen ut prius ascenderent et flerent coram Domino usque ad noctem consulerentque eum et dicerent: Debeo ultra procedere ad dimicandum contra filios Beniamin fratres meos, an non? Quibus ille respondit: Ascendite ad eos et inite certamen. 24Cumque filii Israél altera die contra filios Beniamin ad proelium processissent, 25eruperunt filii Beniamin de portis Gabaa, et occurrentes eis tanta in illos caede bacchati sunt, ut decem et octo milia virorum educentium gladium prosternerent. 6 Quamobrem omnes filii Israél venerunt in “domum Dei et se- dentes flebant coram Domino ieiunaveruntque die illo usque ad vesperam et obtulerunt ei holocausta atque pacificas victimas 27 et super statu suo interrogaverunt. vEo tempore ibi erat arca foederis Dei, 28 et “Phinees filius Elea- zari filii Aaron Ypraepositus domus. Consuluerunt igitur Dominum atque dixerunt: Exire ultra debemus ad pugnam contra filios Benia- min fratres nostros, an quiescere? Quibus ait Dominus: Ascendite, cras enim tradam eos in manus vestras. 29 2Posueruntque filii Israél insidias per circuitum urbis Gabaa, 30 et tertia vice sicut semel et bis contra Beniamin exercitum produ- xerunt. %1Sed et filii Beniamin audacter eruperunt de civitate et fugientes adversarios longius persecuti sunt, ita ut vulnerarent ex eis sicut primo die et secundo, et caederent per duas semitas ver- tentes terga, “quarum una ferebatur in Bethel et altera in Gabaa, atque prosternerent triginta circiter viros; 32 2putaverunt enim solito eos more cedere. Qui fugam arte simulantes inierunt consilium ut abstraherent eos de civitate et quasi fugientes ad supradictas semitas perducerent. 33 Omnes itaque filii Israél surgentes de sedibus suis tetenderunt aciem in loco, qui vocatur Baal Thamar. Insidiae quoque, quae circa urbem erant paulatim se aperire coeperunt 34 et ab occi- dentali urbis parte procedere. Sed et alia decem milia virorum de universo Israél habitatores urbis ad certamina provocabant; ingra- vatumque est bellum contra filios Beniamin, et non intellexerunt auod ‘ex omni parte illis instaret interitus. 35 Percussitque eos Do- minus in conspectu filiorum Israél, et interfecerunt ex eis in illo die viginti quinque milia et centum viros, omnes bellatores et educentes gladium. 36 Filii autem Beniamin, cum se inferiores esse_vidissent, coeperunt fugere. Quod cernentes filii Israél, dederunt eis ad fugiendum locum, ut ad praeparatas insidias devenirent, quas iuxta urbem po- suerant. 37 4Qui, cum repente de latibulis surrexissent, et Beniamin terga caedentibus daret, ingressi sunt civitatem et percusserunt eam j cf. Dt 23, 14; Js 22, 23, 16. k Dt 13, 5; 17, 2 Lcf. Nm 1, 37; 26, 4r. m cp. 3, 15. — cf. 1 Par 12, 2. nV. 2. POD. EST: @ cf: cp, 5, 23 ovr. 26. — cf. cp. 18, 323 21, 2: Gn 49, 10. 7 E535. S vr. 26-28. tcf. Gn 49, 27. vcf. Js 18, 1; 1 Re PAS Way | yes 28, 13 3%; 6; Jea3; 133 y De a 8; 18, 5,7 cf, Js +8; ‘4: BCD: 421519. S¢ef.Jsi8, 5;.6. C vr. 43. 351 * cf. Catech. R. III 7, 9 dcf. Js 8, 19. ore <2ibL j= LIBER IUDICUM 20, 38 — 21, 19 Iabes Galaad, qui bello non interfuerant (21, 1-14) ; at, cum nequidem hoc modo omnibus providerint, reliquis viris, qui nondum uxores acce- perant, facultatem dant ut inter filias Siluntinorum coniuges sibi —— gicli Js 8,720; Jct. Js 8, °25;-2A. £cp., atj 133. Js’ 15}, $2. BOVE DUM Fe Bict . NY. 353% @Vr.- 9; 15; O-wt:2285 ‘CP. 20/1. Cccp. 20, 18, 26. ict 2 Re 24, 25. CCl: Cp. Ss Ass Tv, 15. g vr. 16. BNYT.*2; bt Re Ls, Dees Tt PS. 9: Cz VE. Se RON. 215° 6 3X 294s PVr 2s Cp. 20. tes Js TB, e: m CP. 20, 47. n Dt 20, 10. ovr. 6. — cf. Jr 26, 3, 13, 19. pvr. 7. OVE 7, 7 in ore gladii. 38 Signum autem dederant filii Israél his quos in insidiis collocaverant, ut, postquam urbem cepissent, ignem accenderent, ut ascendente in altum fumo captam urbem demonstrarent. 39Quod cum cernerent filii Israél in ipso certamine positi (putaverunt enim filii Beniamin eos fugere et instantius persequebantur, caesis de exercitu eorum triginta viris) 49 et ¢viderent quasi columnam fumi de civitate conscendere; Beniamin quoque adspiciens retro, cum captam cerneret civitatem et flammas in sublime ferri, 41qui prius simulaverant fugam versa facie fortius resistebant. Quod cum vidissent filii Beniamin, in fugam versi sunt 42 et fad viam deserti ire coeperunt, illuc quoque eos adversariis persequemlibus: Sed et hi qui urbem succenderant oc- currerunt eis, 43 atque ita factum est, ut ex utraque parte ab hostibus caederentur, nec erat ulla requies morientium. Ceciderunt, atque prostrati sunt ad orientalem plagam urbis Gabaa. 44 Fuerunt autem qui in codem loco interfecti sunt decem et octo milia virorum omnes robustissimi pugnatores. 45 Quod cum vidissent qui remanserant de Beniamin fugerunt in solitudinem et pergebant ad petram, cuius voca- bulum est 7Remmon. In illa quoque fuga palantes et in diversa ten- dentes occiderunt quinque milia virorum. Et, cum ultra tenderent, persecuti sunt eos et interfecerunt etiam alia duo milia. 46Et sic factum est ut omnes, qui ceciderant de Beniamin in diversis locis, essent “viginti quinque milia pugnatores ad bella promptissimi. 47 Remanserunt itaque de omni numero Beniamin, qui evadere et fugere in solitudinem potuerunt sescenti viri; sederuntque in petra Remmon mensibus quattuor. 48 Regressi autem filii Israél, omnes reliquias civitatis a viris usque ad iumenta gladio percusserunt, cun- ctasque urbes et viculos Beniamin vorax flamma consumpsit. 21 “Juraverunt quoque filii Israél in )Maspha et dixerunt: Nullus nostrum dabit filiis Beniamin de filiabus suis uxorem. 2 Vene- runtque omnes ad “‘domum Dei in Silo et in conspectu eius sedentes usque ad vesperam levaverunt vocem et magno ululatu coeperunt flere dicentes: %Quare, Domine Deus Israél, factum est hoc malum in populo tuo, ut hodie una tribus auferretur ex nobis? Altera autem die diluculo consurgentes “exstruxerunt altare obtuleruntque ibi holo- causta et pacificas victimas et dixerunt: 5Quis non ascendit in exercitu Domini de universis tribubus Israél? @Grandi enim iuramento se con- strinxerant, cum essent in Maspha, interfici eos qui defuissent. © Duc- tique /paenitentia filii Israél super fratre suo Beniamin coeperunt dicere: Ablata est tribus una de Israél. 79Unde uxores accipient? omnes enim in commune /iuravimus non daturos nos his filias nostras. 8Idcirco dixerunt: Quis est de universis tribubus Israél, qui non ascendit ad Dominum in Maspha? Et ecce inventi sunt habitatores ‘Tabes Galaad in illo exercitu non fuisse. (9 Eo quoque tempore, cum essent in Silo, nullus ex eis ibi repertus est.) 10 Miserunt itaque decem milia viros robustissimos et praeceperunt eis: JIte et percutite habitatores Iabes Galaad in ore gladii tam uxores quam parvulos eorum. 11Et hoc erit quod observare debebitis: *Omne generis masculini et mulieres, quae cognoverunt viros, interficite; virgines autem reservate. 12 Inventaeque sunt de Iabes Galaad qua- dringentae virgines, quae nescierunt viri thorum, et adduxerunt eas ad castra in Silo in terram Chanaan. 13 Miseruntque nuntios ad filios Beniamin, qui erant in “petra Remmon et praeceperunt eis ut eos "susciperent in pace. 14 Veneruntque filii Beniamin in illo tempore, et datae sunt eis uxores de filiabus Iabes Galaad; alias autem non reppererunt, quas simili modo traderent. 5 Universusque Israél valde doluit et °egit paenitentiam super in- terfectione unius tribus ex Israél. 16 Dixeruntque maiores natu: ?Quid faciemus reliquis, qui non acceperunt uxores? Omnes in Beniamin feminae conciderunt; 17 et magna nobis cura ingentique studio pro- videndum est, ne una tribus deleatur ex Israél. 18 Filias enim nostras eis dare non possumus 4Yconstricti iuramento et maledictione, qua diximus: Maledictus qui dederit de filiabus suis uxorem Beniamin, 19 Ceperuntque consilium atque dixerunt: Ecce sollemnitas Domini est in Silo anniversaria, quae sita est ad septentrionem urbis Bethel ai SOL ae tet ee raptant (15-24). Pietas Ruth in socrum et praemia eiaDeo attributa. Ruth, cum a Noémi, quae orbata _viro et filiis, quibuscum decem annis ante peregrinata erat in Moab LIBER IUDICUM 21, 20-24 et ad orientalem plagam ‘viae, quae de Bethel tendit ad Sichimam et ad meridiem oppidi Lebona. 2° Praeceperuntque filiis Beniamin atque dixerunt: Ite et latitate in vineis; 21 cumque videritis filias Silo sad _ducendos choros ex more procedere, exite repente de vineis et rapite ex eis singuli uxores singulas et pergite in terram Beniamin. 22 Cumque venerint patres earum ac fratres et adversum vos queri coeperint atque iurgari, dicemus eis: Miseremini eorum; non enim rapuerunt eas iure bellantium atque victorum, sed rogantibus ut acci- perent non dedistis, et a vestra parte peccatum est. 23 Feceruntque filii Beniamin ut sibi fuerat imperatum; et iuxta numerum suum rapuerunt sibi de his, quae ducebant choros, uxores singulas, abie- runtque in possessionem suam ‘aedificantes urbes et habitantes in eis. 24 Filii quoque Israél reversi sunt per tribus et familias in taber- nacula sua. “In diebus illis non erat rex in Israél sed unusquisque, quod sibi rectum videbatur, hoc faciebat. tl ek oO rcf. cp. 20, 31. Fep. Tt; 34; EX.15; 20% 't Rg 18, 6e tcf. cp. 20, 48. #CdD:..17, 62> 18,135: 205. be LIBER RUTH %!N diebus unius iudicis, “quando iudices praeerant, 1 facta est !fames in terra. Abiitque homo de ¢Beth- lehem luda, ut peregrinaretur in regione moa- bitide cum uxore sua ac duobus liberis. 2 Ipse vo- cabatur Elimelech et uxor eius Noémi et duo filii alter Mahalon, et alter Chelion “ephrathaei de Bethlehem Iuda. Ingressique regionem moabitidem wenn , morabantur ibi. “Et mortuus est Elimelech maritus Noémi; iii Ae ipsa cum filiis, 4 qui acceperunt uxores moabiti- das, quarum una vocabatur Orpha, altera vero Ruth. Manseruntque ibi decem annis 5et ambo mortui sunt, Mahalon videlicet et Che- lion; remansitque mulier orbata duobus liberis ac marito. 6Et surrexit ut in patriam pergeret cum utraque nuru sua de regione moabitide; audierat enim quod respexisset Dominus populum suum et /dedisset eis escas. 7 Egressa est itaque de loco peregrinationis suae cum utraque nuru. Et iam in via revertendi posita in terram luda 8 dixit ad eas: Ite in domum matris vestrae; 9faciat vobiscum Domi- nus misericordiam, sicut fecistis cum hmortuis et mecum. 9 Det vobis invenire ‘requiem in domibus virorum, quos sortiturae estis. Et oscu- lata est eas. Quae elevata voce flere coeperunt 1% et dicere: Tecum pergemus ad populum tuum. 11 Quibus illa respondit: Revertimini, filiae meae; cur venitis mecum? num ultra habeo filios in utero meo, ut Jviros ex me sperare possitis? 12 Revertimini filiae meae, et abite; iam enim senectute confecta sum nec apta vinculo coniugali ; etiam si possem hac nocte concipere et parere filios, 13 si eos exspectare velitis donec crescant et annos pubertatis impleant, ante eritis vetule quam nubatis. Nolite, queso, filie mex; quia vestra angustia magis me premit, et “egressa est manus Domini contra me. 14 Elevata igitur voce, rursum flere coeperunt. Orpha osculata est socrum ac reversa est; Ruth adhesit socrui sue. 15 Cui dixit Noémi: En reversa est cognata tua ad populum suum et /ad deos suos: vade cum ea. 16Quae respondit: Ne adverseris mihi ut relinquam te et abeam; ™quocumque enim perrexeris pergam, et ubi morata fueris et ego pariter morabor; “populus tuus populus meus, et Deus tuus Deus meus; 17 quae te terra morientem susceperit, in ea moriar ibique locum accipiam a I-17 a Jd 2, 16. b Gn 12: 167 265.73) 43, 13 4 cv. Jd 17,7 [Rg 8, 1. d Gn 35, 19; 1 Rg 17, 12. 6’ EX: 3, 365-4, 31. Le ae 68: FILS HE ST, ES: g Js 2, 12, 14; Jd 2, 24% hvr :5; cp. 2, 20. +cCp. 3,1 j cf Gr. 385202: ADt25 5: k jd 2, 15, — cf. Jb I, P1357 39; SP 20: 92;.43:37, $7. 38;19- LJd 11, 24; 3 Rg ir, 7; Jr 48, 7, 13, 46. m cf, 2 Re 16. 27. WE CDs) 2; °TT, 12. — 213 — LIBER RUTH 1, 18 — 2, 23 (1, 1-5), patriam repetebat, nullis precibus adduci potest ut se- nescentem socrum derelinguat (1,6 -22), cum ea in Bethlehem constituitur, ibique, quia sibi spivas colligenti Booz benigne favit ox Rg 3, 17; 25, 22; 2 Rg 19, 13; 3 Rg 2, 23; 4 Rg 6, 3r etc. a. Ac 21, 14. qcf. Mt 2:, 1 2010... Le 2, ae. 26. Pctnex LS: 33, Cl belies pee t2 Rg 21, 9. — cf. cp. 2, 23. 4 CD. 3; 2, 12. bcp. 4, 21; Mt 1, 5. ccf. Dt 24, 19. QT... 105, 13% é.ck.,Jd..6,'12; Ps 128,97, 8: h-cp.%, 22. gOr 2 Re ak, 33, 485 hk vr. 19. 4 Cp..a} Tay 86, 27: jcf. 1 Rg 24, 19. 1 Ps 16, 8; 35, 8; 62, 8 etc. 13] Fo in fs. puriss. Cord. B. mvr. 2, 10; Gn 33, 15; 1 Rg I, 18. nvr. 18. % ocf. Ex 16, 36; Ez 45, 11. pvr. 14. q vr. 10. rcp. 3, 10; Gn 24, 31; Jd 17, 2; 1 15, 13; 23, 21; 2 Re 2, So eS th3. en. Scp. I, cp. 3, 93 4, 14. sepulturae. °Haec mihi faciat Dominus et haec addat, si non sola mors me et te separaverit. 18 pVidens ergo Noémi quod obstinato animo Ruth decrevisset secum pergere, adversari noluit nec ad suos ultra reditum persuadere. 19 Profectaeque sunt simul et venerunt in Bethlehem. Quibus urbem ingressis, “velox apud cunctos fama percrebruit ; dicebantque mulieres : Haec est illa Noémi. 29 Quibus ait: Ne vocetis me Noémi (id est mo chram), sed vocate me "Mara (id est amaram), quia amaritu valde replevit me Omnipotens. 21 %Egressa sum plena, et pa reduxit me Dominus. Cur ergo vocatis me Noémi, quam Dominus humiliavit, et adflixit Omnipotens? 22 Venit ergo Noémi cum Ruth moabitide nuru sua de terra peregrinationis suae, ac reversa est in Bethlehem, ‘quando primum hordea metebantur. Erat autem viro Elimelech “consanguineus, homo potens et ma- gnarum opum, nomine Booz. 2Dixitque Ruth moabitis ad socrum suam: Si iubes, vadam in agrum et “colligam spicas, quae fugerint manus metentium, dubicumque cle- mentis in “¥ patrisfamilias repperero gratiam. Cui illa respondit : Vade, filia mea. 3 Abiit itaque et colligebat spicas post terga_metentium. Accidit autem ut ager ille haberet dominum nomine Booz, qui erat de cognatione Elimelech. 4 Et ecce ipse veniebat de Bethlehem di- xitque messoribus: “Dominus vobiscum. Qui responderunt ei: Bene- dicat tibi Dominus. 5 Dixitque Booz iuveni, qui messoribus praeerat : Cuius est haec puella? 6 Cui respondit: Haec est Moabitis, /que venit cum Noémi de regione moabitide et rogavit ut spicas colligeret rema- nentes sequens messorum vestigia; 7 et de mane usque nunc stat in agro et ne ad momentum quidem domum reversa est. 8 Et ait Booz ad Ruth: Audi, filia: ne vadas in alterum agrum ad colligendum, nec recedas ab hoc loco, sed iungere puellis meis, 9 et, ubi messuerint, sequere; mandavi enim pueris meis, ut nemo molestus sit tibi; sed etiam, si sitieris, vade ad sarcinulas et bibe aquas, de quibus et pueri bibunt. 10 Quae %cadens in faciem suam et adorans super terram dixit ad eum: Unde mihi hoc, ut inve- nirem gratiam ante oculos tuos, et “nosse me dignareris peregrinam mulierem? 11 (Cui ille respondit: Nuntiata sunt mihi ‘omnia, quae feceris socrui tuae post mortem viri tui, et quod reliqueris parentes tuos et terram, in qua nata es, et veneris ad populum, quem antea nesciebas. 12j)Reddat tibi Dominus pro opere tuo, et plenam mercedem recipias a Domino Deo Israél, ‘ad quem venisti et sub cujus con- fugisti alas. 13 Quae ait: "Inveni gratiam apud oculos tuos, domine mi, qui consolatus es me et locutus es ad cor ancillae tuae, quae non sum similis unius puellarum tuarum. 14 Dixitque ad eam Booz: Quando hora vescendi fuerit, veni huc et comede panem et intinge buccellam tuam in aceto. 2 Sedit itaque ad messorum latus et congessit polentam sibl, come- ditque et saturata est et “tulit reliquias. 15 Atque inde surrexit ut spicas ex more colligeret. Praecepit autem Booz pueris suis dicens: Etiamsi vobiscum metere voluerit ne prohibeatis eam; 16et de vestris quoque manipulis proicite de industria et remanere permittite, ut absque rubore colligat, et colligentem nemo corripiat. Collegit ergo in agro usque ad vesperam ; et quae collegerat virga caedens et excutiens, invenit hordei quasi oephi mensuram, id est tres modios. 18 Quos portans reversa est in civitatem et ostendit socrui suane insuper protulit et dedit ei ?de reliquiis cibi sui, quo saturata uerat. 19 Dixitque ei socrus sua: Ubi hodie collegisti, et ubi fecisti opus? Sit benedictus @%qui misertus est tui. Indicavitque ei apud quem fuisset operata, et nomen dixit viri, quod Booz vocaretur. ® Cui re- spondit Noémi: *Benedictus sit a Domino, quoniam poe a gratiam, quam praebuerat ‘vivis, servavit et mortuis. Rursumque ait: *‘Pro- pinquus noster est homo. 21 Et Ruth, Hoc quoque, inquit, praecepit mihi, ut tandiu messoribus eius iungerer, donec omnes segetes me- terentur. 22 Cui dixit socrus: Melius est filia mea ut cum puellis eius exeas ad metendum, ne in alieno agro quispiam resistat tibi. 23 Iuncta — 214 — (2, 1-18), ab eo honeste petit ut iure propinquitatis uxor ducatur (19-3, 18). Quod, alio, qui potior erat iure recedente libenter factum est (4, 1-12). Itaque Ruth viro suo genuit Obed, ex quo natus est Isai, est itaque puellis Booz et tandiu cum eis messuit, donec hordea et triticum in horreis conderentur. Postquam autem reversa est ad socrum suam, audivit ab ea: Filia mea, quaeram tibi “requiem et providebo ut bene sit tibi. 2 Booz iste, “cuius puellis in agro iuncta es, “propinquus noster est et hac nocte aream hordei ventilat. 34%Lavare igitur et ungere et induere cultioribus vestimentis et descende in aream. Non te videat homo donec esum potumque finierit. 4 Quando autem ierit ad dor- miendum, nota locum in quo dormiat; veniesque et discooperies pallium, quo operitur a parte pedum, et proicies te et ibi iacebis: ipse autem dicet tibi quid agere debeas. 5 Quae respondit: Quidquid praeceperis faciam. 6 Descenditque in aream et fecit omnia quae sibi imperaverat socrus. 7 Cumque comedisset Booz et bibisset et ¢factus esset hilarior, issetque ad dormiendum iuxta acervum manipulorum, venit abscondite . et, discooperto pallio a pedibus eius, se proiecit. 8 Et ecce nocte iam media expavit homo et conturbatus est viditque mulierem iacentem ad pedes suos %et ait illi: Quae es? Illaque respondit: Ego sum Ruth ancilla tua: fexpande pallium tuum super famulam tuam, quia Mpropinquus es. 1° Et ille, “Benedicta, inquit, es a Domino, filia, et ipriorem misericordiam posteriore superasti, quia non es secuta iu- venes pauperes sive divites. 11 Noli ergo metuere, sed quidquid dixeris mihi faciam tibi; scit enim omnis populus, qui habitat intra portas urbis meae, /mulierem te esse virtutis. 12 Nec abnuo me propinquum, sed est ‘alius me propinquior. 13 Quiesce hac nocte et, facto mane, si te voluerit ™propinquitatis iure retinere, bene res acta est; sin autem ille noluerit, ego te absque ulla dubitatione suscipiam, ”vivit Dominus. Dormi usque mane. 14 Dormivit itaque ad pedes eius usque ad noctis abscessum. Surrexit itaque antequam homines se cognosce- rent mutuo, et dixit Booz: Cave ne quis noverit quod huc veneris; 15et rursum, Expande, inquit, pallium tuum quo operiris et tene utraque manu. Qua extendente et tenente, mensus est %sex modios hordei et posuit super eam. Quae portans ingressa est civitatem 16 et venit ad socrum suam. Quae dixit ei: Quid egisti, filia? Narravitque ei omnia quae sibi fecisset homo 17 et ait: Ecce sex modios hordei dedit mihi et ait: Nolo vacuam te reverti ad socrum tuam. 18 Dixit- que Noémi: Exspecta, filia, donec videamus quem res exitum habeat; neque enim cessabit homo nisi compleverit quod locutus est. Ascendit ergo Booz ad “portam et sedit ibi. Cumque vidisset bpropinquum praeterire, de quo prius sermo habitus est, dixit ad eum: Declina paulisper et sede hic, vocans eum nomine suo. Qui divertit et sedit. 2Tollens autem Booz decem viros de senioribus civitatis dixit ad ecs: Sedete hic. 3 Quibus sedentibus, locutus est ad propinguum: Partem agri fratris nostri Elimelech vendet Noémi, quae reversa est de regione moabitide; 44%quod audire te volui et tibi dicere coram cunctis sedentibus et maioribus natu de populo meo; ¢si vis possidere iure propinquitatis, eme et posside; sin autem displicet tibi, hoc ipsum indica mihi, ut sciam quid facere debeam ; nullus enim est propinquus, excepto te, qui prior es, et me qui secundus sum. At ille respondit: Ego agrum emam. 5 Cui dixit Booz: Quando emeris agrum de manu mulieris, Ruth quoque moabitidem, quae uxor defuncti fuit, debes accipere, fut suscites nomen propinqui tui in hereditate sua. 6 Qui respondit: 9Cedo iuri propinquitatis; neque enim posteritatem familiae meae delere debeo. Tu meo utere privi- legio, quo me libenter carere profiteor. 7 Hic autem erat mos anti- quitus in Israél inter propinquos ut, si quando alter alteri suo iuri cedebat, ut esset firma concessio, solvebat homo calceamentum suum, et dabat proximo suo; hoc erat testimonium cessionis in Israél. 8Dixit ergo propinquo suo Booz: Tolle calceamentum tuum. Quod statim solvit de pede suo. 9 At ille maioribus natu et universo populo, Te- stes vos, inquit, estis Lodie, quod possederim omnia quae fuerunt hElimelech et Chelion et Mahalon, tradente Noémi, 19 et Ruth moabi- tidem uxorem Mahalon in coniugium sumpserim, ut ‘suscitem nomen defuncti in hereditate sua, ne vocabulum eius de familia sua ac fra- LIBER RUTH 3,1 — 4, 10 acp. I, 9. 6.cD.#2 518% 23. G Cp. 2, ks 203 4. T 4. d2 Rg 12, 20; 14, 2. — cf. Dn 10, 3; Mt 6517; ev. Jd 19, 6. f Ez 16, 8. — cf. Dt 25, 5. VI. 23: .CP.:25 20. hv. cp. 2, 20. 4 CD. 158; j Pro 12,43 31, 10. LOD. Ait. mcp. 4, 5. — cf. Dt 25, 5. n Jd 8, 19; 1 Rg 14, 39; 2 Rg 4; 9; 18, 5; 4 Re 2, 2, 6; Jr A a> §."2 etc. 0 CiiicD. 23:07. OVE, AT SCP 7137 TES. 27 Res sss 18, 4, 24, 33; 19, 8; Ps 126, b cp. 3, 12. bs; Jr 385 3. C 3 Re, 217 Ss, 10.315 2g, dt Rg 20, 2. 6.2535. clare 32). 7,18. f VE 4203ep...35. 233 Dt 451 5 0. gv. Dt 25, 7-10. &.Cp. 2, 25°45 $: ivr. 5. — 215 — qui fuit pater David regis (13-22). LIBER RUTH 1. Samuelis iudicis ct prophetae historia (1, 1-7,17). Anna uxor Elcanae propter 4, 11-22 stertlitatem et aemulae suae obiurgationes inconsolabilis (1, 1-8) a Deo tribus et populo deleatur. Vos, inquam, huius rei testes estis. 11 Re- lv. vr. 1. spondit omnis populus qui erat ‘in porta et maiores natu: Nos testes mv. Gn 29 31-30, 34, 35 etc.; 4 CD. 25,20. Ver IT: xcf. 1 Rg t, 8. y LC 2, BOs 18-22]1 Par 2,4-15; Mt 1,3-6; aNm 1, 7, — cf. 61 Rg 16, II-13. LIBER sumus. Faciat Dominus hanc mulierem, quae ingreditur domum tuam, sicut Rachel et Liam, "quae “aedificaverunt domum Israél, ut sit exemplum virtutis in °Ephratha et habeat ®celebre nomen in Beti- lehem; 12 fiatque domus tua sicut domus Phares, Y7quem Thamar beperit Iudae, “de semine quod tibi dederit ‘Dominus ex hac puella. 3 Tulit itaque Booz Ruth et accepit uxorem ingressusque est ad eam, et ‘dedit illi Dominus ut conciperet et pareret filium. 14 ?Dixe- runtque mulieres ad Noémi: Benedictus Dominus, qui non est passus ut deficeret “successor familiae tuae, et “vocaretur nomen eius in Israél, 15et habeas qui consoletur animam tuam et enutriat senectutem ; de nuru enim tua natus est, quae te diligit et “multo tibi melior est quam si septem haberes filios. 16 Susceptumque Noémi puerum posuit in sinu suo et nutricis ac gerulae fungebatur officio. 17 /Vicinae autem mulieres congratulantes ei et dicentes: Natus est filius Noémi, voca- verunt nomen eius Obed. Hic est pater Isai patris David. 18 Hae sunt generationes Phares: *Phares genuit Esron, 19 Esron genuit Aram, Aram genuit Aminadab, 26 ¢@Aminadab genuit Nahasson, Nahasson genuit Salmon. 21 Salmon genuit Booz, Booz genuit Obed, 22 Obed genuit Isai, “Isai genuit David. PRIMUS SAMUELIS QUEM NOS “PRIMUM REGUM,, DICIMUS LIBER I REGUM 1, I-13 1-11] LL. in fr. 2 p. oct. Pnt. Oi; Vt. 1G; CD. 2,. 253):2. 0ac 11, 34; (Mt 2 37. bv. Js 24, 33; Jd 17, 1 ar 6, 34, 35. d cf. eer 17: RUS, 33 ge ecf. Gn 29, 31. f OF. 215 EX 23, 14° Dt 6, 36. — cf. Jd 21, 19; Le 2, 4r. es Dt 12, 5-7 Jd 20, 19. at FS:255 (2; Jr 4 Dt 12, 17, 18; 16, 11. — cf. 7,12; 26, 9. 2 Es 8, 10,12: jcf. Gn 16, 2; 20, 18. kcf. Gn 16, 4. hier. Rt 4, 15. ME CD.3;. 3 nicl. Cp. 22, 2; 2 Re:z7, 8: Pro al 6. o Gn 28, 20; Jd 11, 30. p Gn 29, 32. qvr. 28. rjd 13 ,5. — cf. Nm 6, 5. 12-18] LL. in fr. 3 p. oct. Pnt. 13] * cf. Catech. R. IV 8, 1. s Jdt 13, 6. ——— © uit vir unus de ¢Ramathaim Sophim de monte © PND: Ephraim, et nomen eius °Elcana filius Ieroham filii Eliu filii Thohu filii Suph “ephrathaeus. 2Et habuit x ; duas uxores: nomen uni Anna et nomen secundae Phenenna. @Fueruntque Phenennae filii, Annae au- Ke tem_non erant liberi. iS) 3 Et ascendebat vir ille de civitate sua, /statutis diebus, ut Yadoraret et sacrificaret Domino exer- cituum in nSilo. Erant autem ibi duo filii Heli Ophni et Phinees sacer- dotes Domini. 4 Venit ergo dies, et immolavit Elcana ‘deditque Phenennae uxori suae et cunctis filiis eius et filiabus partes; 5 Annae autem dedit par- tem unam tristis, quia Annam diligebat; /Dominus autem concluse- rat vulvam eius. 6 *Adfligebat quoque eam aemula eius et vehemen- ter angebat, in tantum ut exprobraret quod Dominus conclusisset vulvam eius. 7 Sicque faciebat per singulos annos, cum, redeunte tempore, ascenderent ad templum Domini, et sic provocabat eam. Porro illa flebat et non capiebat cibum. 8 Dixit ergo ei Elcana vir suus: Anna, cur fles? et quare non comedis? et quam ob rem adfli- gitur cor tuum? /Nunquid non ego melior tibi sum quam decem filii ? 9 Surrexit autem Anna, postquam comederat et biberat in Silo, et Heli sacerdote sedente super sellam ante postes ™templi Domini. 10 Cum esset Anna “amaro animo, oravit ad Dominum fiens largiter, 11 et “votum vovit dicens: Domine exercituum, si ?respiciens videris adflictionem famulae tuae et recordatus mei fueris nec oblitus ancil- lae tuae dederisque servae tuae sexum virilem, ¢dabo eum Domino omnibus diebus vitae eius, et Tnovacula non ascendet super caput eius. 2 Factum est autem, cum illa multiplicaret preces coram omino, ut Hel observaret os eius; (13 porro Anna loquebatur in corde suo, Stantumque labia illius movebantur, et vox penitus non audiebatur) — 216 — - 5 ee filium efflagitat (9-18), eumque impetratum (19-20), ut promissa impleat, Heli sacerdoti committit quasi mancipium et ministrum tabernaculi (21-28), sollemnesque Deo gratias agit (2, 1-10). Dum LIBER I REGUM 1, 14 — 2,9 aestimavit ergo eam Heli temulentam 14 dixitque ei: Usquequo ebria eris? Digere paulisper vinum quo mades. 15 Respondens Anna, Ne- quaquam, inquit, domine mi; nam mulier infelix nimis ego sum vi- numque et omne quod inebriare potest non bibi, sed ‘effudi animam meam in conspectu Domini. 16 Ne reputes ancillam tuam quasi unam de “filiabus Belial, quia ex multitudine doloris et maeroris mei lo- cuta sum usque in praesens. 17 Tunc Heli ait ei: “Vade in pace, et Deus Israél “det tibi petitionem tuam quam rogasti eum. 18 Et illa dixit: YUtinam inveniat ancilla tua gratiam in oculis tuis. “Et abiit mulier in viam suam et comedit, vultusque illius non sunt amplius in diversa mutati. 19 Et surrexerunt mane et adoraverunt coram Domino reversique sunt et venerunt in domum suam “Ramatha. Cognovit autem Elcana Annam uxorem suam, et Yrecordatus est eius Dominus. 29 Et factum est post circulum dierum concepit Anna et peperit filium vocavitque nomen eius Samuel, eo quod a Domino postulasset eum. 21 cAscendit autem vir eius Elcana et omnis domus eius, ut im- molaret Domino hostiam sollemnem et votum suum, 22 et Anna non ascendit; dixit enim viro suo: Non vadam donec ablactetur infans, et ducam eum, ut appareat ante conspectum Domini et ¢maneat ibi iugiter. 23 Et ¢ait ei Elcana vir suus: Fac quod bonum tibi videtur et mane donec ablactes eum: /precorque ut impleat Dominus ver- bum suum. Mansit ergo mulier et lactavit filium suum, donec amo- veret eum a lacte. 24 Et Yadduxit eum secum, postquam ablactaverat, in vitulis tribus et tribus modiis farinae et amphora vini, et adduxit eum ad "domum Domini in Silo. Puer autem erat adhuc infantulus. 25Et immolaverunt vitulum et obtulerunt puerum Heli, 26 et ait Anna: Obsecro, mi do- mine, ‘vivit anima tua, domine: ego sum illa mulier, quae Jsteti coram te hic orans Dominum. 27 Pro puero isto oravi, et Kdedit mihi Dominus petitionem meam quam postulavi eum. 28 Idcirco et ego lcommodavi eum Domino cunctis diebus, quibus fuerit commodatus Domino. “Et adoraverunt ibi Dominum. Et oravit Anna et ait: 2 1 Exsultavit cor meum in Domino:: et “exaltatum est cornu meum in Deo meo: dilatatum est os meum super inimicos meos, quia °laetata sum in salutari tuo. 2¢Non est sanctus ut est Dominus, neque enim est alius extra te, et non est fortis sicut Deus noster. 3 Nolite multiplicare loqui sublimia gloriantes: recedant vetera de ore vestro; quia Deus scientiarum Dominus est, et ipsi praeparantur cogitationes. 4¢Arcus fortium superatus est, et infirmi accincti sunt robore. 5 Repleti prius pro panibus se locayverunt, et famelici saturati sunt; €donec sterilis peperit plurimos, fet quae multos habebat filios infirmata est. 6 JDominus mortificat et vivificat, deducit ad inferos et “reducit; 7*Dominus pauperem facit et ditat, jhumiliat et sublevat; 8 kSuscitat de pulvere egenum et de stercore elevat pauperem, lut sedeat cum principibus et solium gloriae teneat. Domini enim sunt ™cardines terrae, - et posuit super eos orbem. 9”Pedes sanctorum suorum servabit, et impii in tenebris conticescent, quia °non in fortitudine sua roborabitur vir. a ear

cf. vr. 5. 6 cf. Gn 30, 22. — v. vr. 11. CVE. 3% dvr. 11, 28. — cf. cp. 2, 11, TSS 3. 3s éci. Nm ‘30; 7. f2 Rg 7, 25. qnt 72), S> fs II Ata eK Pal bape f d 18, 3E:20,. 183 _ ad as Ea, JS 18, I. 4 CD..-19;°§55.'20; Sir 27 Renin 11; 4 Rg 2, 2, 4, 6; 4, ee j Gn 18, 22; 19, 27. — cf. 18, 2Els 13 Rk vr. 17. ahs Ps 6, 9, 10. byt. 1. m Gn 24, 26, §2. 1-10] Cn _ in fr. 4 ad ll. 1] V.All. in fs. s. Ciara a Cruce oe Ant. in fs. puriss. Cord. 1-10] cf. Le I, 46-53. avr. 10; Ps 74, 12; 88,18, 25; OI, TORT; 9: a e b Ps 9, 16; 19, 6 9. ¢ ER 1s). 175 Ps as “ 88, 7-9. 4] * Catech. R. IV 15, 19. d Ps 36, 15; 45, 10; 75, 4 e Ps 112, 9; Is 54, 1 f Jr 15, 9. g Dt 32, 39; Tb 11, 17; 13, 2; bs, a iad 16, 13. — cf. 4 5; Rts 15, ie 29, 4; 48, 16; 70, Vi 3] ‘Int. (Ps 68, 33 34) in fs. s. Felic. a Can a Ma i gobs ee eli ae U8 “Ads & urs Ps Tae 3: on 2.21. b * Ant, . ie 4? p. D. 3 Adv. ki Ps: 112; -7; cf. Gn 41, 40; Dn 1 Jb 36, 7s a7 10): 17. m cf. Jb 38, 4-6; Ps 23, 2; ror, 26%) 203; "5. 2: P3120, 335:Pro 3, 26. —-..cf. Ps go, 12. ocf. cp. 17, 47, Ps 32, TICES, 25. 46, 17; — 217 — LIBER I REGUM 2, 10-36 autem pontificis filii pessime se gerentes (12 - 16) et patris nimium indulgentis consilia contemnentes iram Dei provocant, Samueli eius- que parentibus benedicitur (17-26); dumque domui Heli extrema 10] Ant. in fr. 4 per ann. pep. 7, 10; Ps 17, 14. — cf. FH Rg 22, 14. gd tS 95, 10, 13; 97, 9. rvr. 1; Lm 2, 17. — cf. Ps 88, 283 Bare ay: Scp. I, 19. 11] Ant. in fs. s. Jo. Nepom, tives 1B: ep? 34. x; 12-21] LL. in fr. 4 p. oct. Pnt. SCE Ex 297, 3; 4 Rea2;1s; ¥ LY, 315,163. 7, .225.255:3%s 22 °RQ6s3" Sts acf. Gn 6, 11. b cf. Ml 2, 8. CONTE TI CD33, 3. d Ex 28, 4; 2 Rg 6, 14; 1 Par 15, 27. — cf. Jd 8, 27; 17, 5. O.CDiiks 3. Jicp. 1, 2a. g Gn 21, I. hvr. 26; 3, 19. — cf. Jd 13, 24; Lc) xX, 80; . 2¢*40! i Ex 38, 8. jct. Ex 4). 21; JS 21, 20. Ct, se By Sas lEcli 46, 16. 27-36] LL. in ff 6 p. oct. Pnt. m Jd 13, 6; 3 Rg 13, 1. " 1X4, 27. or 28, 1; Nm 18, I, a. PCT. wCDs 13.4535. 28), TS. q Lv 2, 3, 10; 6, 16; 7, 7, 8, 34; 10, 14, 15; Nm §, 9, 10. —v. Nm 18, 8-19. r Dt 32, 35. — cf. Ac 9, 5. EBS 27,\ 21s 20, 22 °903-9; “acl. Jre1s!"9, ‘10: 30] Ant. in fs. s. Jo, Nepom. vcf. Pro 4, 8;°Ecli 1;°24;°Jo 12, 26, 4 °Os 4,°73' Ml 3,.9. y 3 Rg 2, 27. — cf. cp. 4, 11, TS." 203° 22; 18) 19. z cf. Zc 8, 4. (0.22120: 63 Rg 13, 3. COD. 34) TT ; ae Int. (Ps 131) in Ms. pro elig. Summ, Pont. — Ant. in fs. b. Jo. M. Vianney. d3 Rg 2, 35; 1 Par 29, 22. — cf. Ez 44, 15. ecp .25, 28; 3 Rg 11, 38. — Ct. Re 7.1323. f2 Rg 22, 51; Ps 17,.51. — cf. Ps 88, 21. 10 Dominum formidabunt adversarii eius, et ?super ipsos in caelis tonabit: @Dominus iudicabit fines terrae et dabit imperium regi suo et “sublimabit cornu christi sui. 11 Et abiit Elcana *Ramatha in domum suam, ‘puer autem erat minister in conspectu Domini ante faciem Heli sacerdotis. 12 Porro filii Heli “filii Belial Ynescientes Dominum 13 neque offi- cium sacerdotum ad populum, sed quicumque immolasset victimam, veniebat puer sacerdotis dum coquerentur carnes, et habebat fuscinu- lam tridentem in manu sua 14 et mittebat eam in “lebetem vel in cal- dariam aut in ollam sive in cacabum, et omne quod levabat fuscinula tollebat sacerdos sibi. Sic faciebant universo Israéli venientium in Silo. 15 Etiam, antequam adolerent adipem, veniebat puer sacerdotis et dicebat immolanti: Da mihi carnem ut coquam sacerdoti; non enim accipiam a te carnem coctam sed crudam. 16Dicebatque illi immoians: Incendatur primum iuxta morem hodie adeps, et tolle tibi quantum- cumque “desiderat anima tua. Qui respondens aiebat ei: Nequaquam; nunc enim dabis, alioquin tollam vi. 17 Erat ergo peccatum puerorum grande nimis *coram Domino, bquia retrahebant homines a sacrificio Domini. 18 cSamuel autem ministrabat ante faciem Domini, puer “accinctus ephod lineo. 19 Et tunicam parvam faciebat ei mater sua, quam ad- ferebat statutis diebus “ascendens cum viro suo ut immolaret hostiam sollemnem. 29 Et benedixit Heli Elcanae et uxori eius dixitque ei: Reddat tibi Dominus semen de muliere hac /pro faenore, quod com- modasti Domino. Et abierunt in locum suum, 21 9Visitavit ergo Do- minus Annam, et concepit et peperit tres filios et duas filias. Et “ma- gnificatus est puer Samuel apud Dominum. 22 Heli autem erat senex valde et audivit omnia quae faciebant filii sui universo Israéli, et quomodo dormiebant cum mulieribus, quae ‘observabant ad ostium tabernaculi, 23 et dixit eis: Quare fa- citis res huiuscemodi, quas ego audio, res pessimas, ab omni populo? 24 Nolite, filii mei; non enim est bona fama quam ego audio, ut transgredi faciatis populum Domini. 25 Si peccaverit vir in virum, placari ei potest Deus; si autem in Dominum peccaverit vir, quis orabit pro eo? Et non audierunt vocem patris sui, quia /voluit Do- minus occidere eos. 26 Puer autem Samuel *proficiebat atque crescebat et ’placebat tam Domino quam hominibus. 27 Venit autem ”vir Dei ad Heli et ait ad eum: Haec dicit Do- minus: “Nunquid non aperte revelatus sum domui patris tui, cum essent in Aegypto in domo Pharaonis? 28 %et elegi eum ex omnibus tribubus Israél mihi in sacerdotem, ut ascenderet ad altare meum et adoleret mihi incensum et ?portaret ephod coram me; et dedi do- mui patris tui omnia de sacrificiis filiorum Israél? 29 Quare ‘calce abiecistis victimam meam et munera mea, *quae praecepi ut offer- rentur in templo, et magis honorasti filios tuos quam me, ut come- deretis primitias omnis sacrificii Israél populi mei? 3 Propterea ait Dominus Deus Israél: *Loquens locutus sum ut domus tua et do- mus patris tui ministraret in conspectu meo usque in sempiternum; “nunc autem, dicit Dominus, absit hoc a me; sed Yquicumque glo- rificaverit me, glorificabo eum; “qui autem contemnunt me erunt ignobiles. %1¥%Ecce dies veniunt, et praecidam bracchium tuum et bracchium domus patris tui ut non sit senex in domo tua. 32 Et videbis aemulum tuum in templo in universis prosperis Israél, et 2non erit senex in domo tua omnibus diebus. %3 Veruntamen “non auferam penitus virum ex te ab altari meo; sed ut deficiant oculi tui, et tabescat anima tua, et pars magna domus tuae morietur cum ad virilem aetatem venerit. 34 °Hoc autem erit tibi signum quod ven- turum est duobus filiis tuis Ophni et Phinees: “in die uno morientur ambo. 35 4Et suscitabo mihi sacerdotem fidelem, qui iuxta cor meum et animam meam faciet, et “aedificabo ei domum fidelem, et ambu- labit coram /fchristo meo cunctis diebus. 36 Futurum est autem ut ae — 218 — pernicies denuntiatur (27-36), Samuel caelitus praedicatur futurus sacerdos atque interpres Dei et iudex super universum Israél con- stituitur (3, 1-21). Quibus tamen muneribus, saltem ordinario ministerio, LIBER I REGUM 3,1— 4,8 quicumque remanserit in domo tua veniat ut oretur pro eo et offerat nummum argenteum et tortam panis dicatque: Dimitte me, obsecru, ad unam partem sacerdotalem, ut comedam buccellam panis. Puer autem Samuel ministrahat Domino coram Heli, et “sermo Domini erat pretiosus in diebus illis: non erat visio manifesta. 2 Factum est ergo in die quadam Heli iacebat in loco suo, et Yoculi eius caligaverant, nec poterat videre. 3 ¢Lucerna Dei antequam exstin- gueretur, Samuel dormiebat in “templo Domini, ubi erat arca Dei. 4Et vocavit Dominus Samuel, qui respondens ait: Ecce ego. 5 Et cucurrit ad Heli et dixit: Ecce ego; vocasti enim me. Qui dixit: Non vocavi: revertere et dormi. Et abiit et dormivit. 6Et adiecit Dominus rursum vocare Samuelem. Consurgensque Samuel abiit ad Heli et dixit: Ecce ego, quia vocasti me. Qui respondit: Non vocavi te, fili mi: revertere et dormi. 7 Porro Samuel necdum sciebat Dominum, neque revelatus fuerat ei sermo Domini. 8 Et adiecit Dominus et vocavit adhuc Samuelem tertio, qui consurgens abiit ad Heli 9 et ait: Ecce ego, quia vocasti me. Intellexit ergo Heli quia Dominus vocaret puerum et ait ad Samuelem: Vade et dormi et, si deinceps voca- verit te, dices: Loquere, Domine, quia audit servus tuus. Abiit ergo Samuel et dormivit in loco suo. 10 Et venit Dominus et stetit et vocavit sicut vocaverat secundo: eSamuel, Samuel. Et ait Samuel: Loquere, Domine, quia audit ser- vus tuus. 41 Et dixit Dominus ad Samuelem: Ecce ego facio verbum in Israél, ‘quod quicumque audierit, tinnient ambae aures eius. 12 In die illa ‘suscitabo adversum Heli ‘Jomnia quae locutus sum super domum eius: incipiam et complebo. 13 hPraedixi enim ei quod iudi- caturus essem domum eius in aeternum propter iniquitatem, eo quod noverat tindigne agere filios suos et Jnon corripuerit eos. 14 Tdcirco iuravi domui Heli, “quod non expietur iniquitas domus eius victimis et muneribus usque in aeternum. 15 Dormivit autem Samuel usque mane aperuitque ostia domus Domini. Et Samuel timebat indicare visionem Heli. 16 Vocavit ergo Heli Samuelem et dixit: Samuel, fili mi. Qui respondens ait: Praesto sum. 17 Et interrogavit eum: Quis est sermo, quem locutus est Do- minus ad te? oro te ne celaveris me. 'Haec faciat tibi Deus et haec addat, si absconderis a me sermonem ex omnibus verbis, quae dicta sunt tibi. 18 Indicavit itaque ei Samuel universos sermones et non abscondit ab eo. Et ille respondit: ™Dominus est: quod bonum est in oculis suis faciat. 19 Crevit autem Samuel, et Dominus erat cum eo, et non cecidit ex omnibus verbis eius in terram. 20 Et cognovit universus Israél ?a Dan usque Bersabee quod fidelis Samuel propheta esset Domini. 21 Et addidit Dominus ut appareret in @Silo, quoniam revelatus fuerat Dominus Samueli in Silo, tiuxta verbum Domini. Et evenit sermo Samuelis universo Israéli. Et factum est in diebus illis, ?¢convenerunt Philisthiim in pugnam; et egressus est Israél obviam Philisthiim in proelium et castra- metatus est iuxta 9lapidem adiutorii. Porro Philisthiim venerunt in ‘Aphec 2 et instruxerunt aciem contra Israél. Inito autem certa- mmitse, terga vertit Israél Philisthaeis, et caesa sunt in illo certamine passim per agros quasi quattuor milia virorum. 3 Et reversus est populus ad castra, dixeruntque maiores natu de Israél: Quare percussit nos Dominus hodie coram Philisthiim ? dAdfe- ramus ad nos de ¢Silo arcam foederis Domini, et veniat in medium nostri, ut salvet nos de manu inimicorum nostrorum. 4Misit ergo p ee in Silo, et tulerunt inde arcam foederis Do- mini exercituum /sedentis super cherubim; erantque duo filii Heli cum arca foederis Dei, Ophni et Phinees. 5 Cumque venisset arca foederis Domini in castra, 9vociferatus est omnis Israél clamore grandi, et personuit terra. 6 Et audierunt Philisthiim vocem clamoris dixeruntque: Quaenam est haec vox clamoris magni in castris Hebraeorum? Et cognoverunt quod arca Domini venisset in castra. 7 Timueruntque Philisthiim di- centes: Venit Deus in castra; et ingemuerunt dicentes: 8 Vae nobis, 1] Ant. jn sb. a. D .2 p. Pnt. 1-20] LL. in sb. p. oct. Pnt. acf. vr. 21; Ps 73, 9; Am:8, II, 10] Ant. in sb. p. Pnt. eer Gn' 22 25.7 46,5"25 4 etc. f4 Rg at, 12; Jt 19, 3 gv. Cp. 2, 30-36. cp! 25°27236. Ex 3, icp. 2, 12, JCP. 2, 23-25. 18-20. Ret. ls 925° T45 2 Oy Pe — ck Dt 81, Hef. sRtir,37 73 mcf. 2 Rg 10, 12; bea 26; 4 Rg 20, 19; Jb 1, 2109 Ps 38, 10; Is ‘ore #YV. CD. 2, 2 ocf. cp. 9, 6; Js 21, 43; 23, 14; 3 Rg 8, 56; 4 Rg 10, to. 20] Ant. in sb. a. D. 3 P. Pnt. 2 a — v. 2 Rg 3, 10. Pa dies (eal flee = are gS rvr. I, 4 1-11] LL. in D. inj. oct. Core. av.cp. 29,1 [Chr T=! cf. ep47; 12: 15, 53 (?). bcp. 5; Cs t2,* 318; d cf;.cp, 14, 18. eJs 18, 1. frEx 25; 23052" Re:6, 2; Ps°70; 2; 98, 1. — cf. Nm 7, g Js 6, 5, 20; Jd 7, 21. — 2190 — LIBER I REGUM 4,9—5, 11 JSunctus est nonnisi post mortem tum Ophni et Phinees, qui in bello contra Philisthaeos ceciderant (4, 1-11), et ipsius Eli, qui, nuntio accepto de capta arca, repentino casu naturae cessit (12 22), nec non postquam arca, h ead t Cor 16, Rg 2, ee I3, 2 i jd 13, 1 . jvr. 2, 13. — cf. 2 — cf. Lv 26, 28, 25. k2 Rg 18, 17; 19, 8; 4 Rg TA, i F282 (Par 255 32. het. Cp, 2, 32° (Ps WF 60, 61. m cp. 2, 34; Ps 77, 64. ncf. 2 Rg 1, 2. — v. Js 7, 6; 2 Rg 15, 22. OVE. 183 CDs.T' 59s 17; Dt 63 Rg 14, 4. — cf. cp. 3, 2 q2Rgi,4 78] * cf. Catech. R. III 5, 22. {NT 43, s Gn 35, 17. CD...14,5.'35 u Os 10, 5. — cf. Ps 77, 61. vvr. II. I-12] 4) Catech. R. II 4 56. —LL - in fr. 2 in oct. Corp hr: a cp. 4, & : b cp. pedis Js 13, 3. — Vv. 1 Mc cJjJd aN Gh rce Me 10, 84; II, ach. Is 40,/4,/2. ecf. Jr 50, 2; Ez 6, 4, 6; Mic 7% f cf. Sph r, 9. ie Ex 9, 3 ane 31, 4; Ac 13, i; Dt 28, 27; Ps 77, 66. [11 icp. 6, 16; Js 13, 3; Jd 3, 3 17, kos 12; 75;:Dt-2, 15. non enim fuit tanta exsultatio heri et nudiustertius: vae nobis! Quis nos salvabit de manu deorum sublimium istorum? Hi sunt dii, qui percusserunt Aegyptum omni plaga in deserto. 9 hConfortamini et estote viri, Philisthiim: ne serviatis Hebraeis, ‘sicut et illi servierunt vobis, confortamini et bellate. 10 Pugnaverunt ergo Philisthiim, et jcaesus est Israél, et kfugit unusquisque in tabernaculum suum, et facta est plaga magna nimis, et ceciderunt de Israél triginta milia peditum, Jlet /arca Dei capta est; “duo quoque filii Heli mortui sunt, Ophni et Phinees. 12 Currens autem vir de Beniamin ex acie venit in Silo in die ilia "scissa veste et conspersus pulvere caput. 13 Cumque ille venisset, °Heli sedebat super sellam contra viam spectans; erat enim cor eius pavens pro arca Dei. Vir autem ille, postquam ingressus est, nuntiavit urbi, et ululavit omnis civitas. 14 Et audivit Heli sonitum clamoris dixitque: Quis est hic sonitus tumultus huius? At ille festinavit et venit et nuntiavit Heli. 15Heli autem erat nonaginta et octo annorum, et Poculi eius caligaverant, et videre non poterat. 16 Et dixit ad Heli: Ego sum qui veni de proelio et ego qui de acie fugi hodie. Cui ille ait: @Quid actum est, fili mi? 17 Respondens autem ille qui nuntiabat, Fugit, inquit, Israél coram Philisthiim, et ruina magna facta est in populo: insuper et duo filii tui mortui sunt, Ophni et Phinees, et arca Dei capta est. 8 Cumque ille nominasset arcam Dei, cecidit “de sella retrorsum iuxta ostium et fractis cervicibus, mortuus est; senex enim erat vir et grandaevus. Et ipse iudicavit Israél quadraginta annis. 19 Nurus autem eius uxor Phinees praegnans erat vicinaque partui; et, audito nuntio quod capta esset arca Dei et mortuus esset socer suus et vir suus, incurvavit se et peperit; irruerant enim in eam do- lores subiti. 20In ipso autem momento mortis eius dixerunt ei quae stabant circa eam: *Ne timeas, quia filium peperisti. Quae non re- spondit eis neque animadvertit. 21Et vocavit puerum ‘Ichabod dicens: “Translata est gloria de Israél, “quia capta est arca Dei et pro socero suo et pro viro suo; 22 et ait: Translata est gloria ab Israél, eo quod capta esset arca Dei. Philisthiim autem tulerunt arcam Dei et asportaverunt eam a 4jJapide adiutorii in °Azotum. 2Tuleruntque Philisthiim arcam Dei et intulerunt eam in templum Dagon et statuerunt eam iuxta ¢Dagon. %Cumue surrexissent diluculo Azotii altera die, ecce (Dagon iacebat pronus in terra ante arcam Domini; et tulerunt Dagon et restituerunt eum in locum suum. 4 Rursumque mane die altera con- surgentes invenerunt Dagon iacentem super faciem suam in terra coram arca Domini; ‘caput autem Dagon et duae palmae manuum eius abscissae erant super limen; 5 porro Dagon solus truncus reman- serat in loco suo. Propter hanc causam fnon calcant sacerdotes Dagon et omnes qui ingrediuntur templum eius super limen Dagon in Azoto usque in hodiernum diem. 6 YAdgravata est autem manus Domini su- per Azotios, et demolitus est eos et “percussit in secretiori parte natium Azotum et fines eius. Et ebullierunt villae et agri in medio regionis il- lius, et nati sunt mures, et facta est confusio mortis magnae in civitate. 7 Videntes autem viri azotii huiuscemodi plagam dixerunt: Non maneat arca Dei Israél apud nos, quoniam dura est manus eius super nos et super Dagon deum nostrum. 8 Et mittentes congregaverunt omnes ‘satrapas Philisthinorum ad se et dixerunt: Quid faciemus de arca Dei Israél? Responderuntque Gethaei: Circumducatur arca Dei Israél. Et circumduxerunt arcam Dei Israél. 9% Illis autem circumdu- centibus eam, fiebat jmanus Domini per singulas civitates interfectio- nis magnae nimis, et percutiebat viros uniuscuiusque urbis a parvo usque ad maiorem, et computrescebant prominentes extales eorum. Inieruntque Gethaei consilium et fecerunt sibi sedes pelliceas. 10 Mi- k cf. cp. 6, 17. serunt ergo arcam Dei in *Accaron. . Cumque venisset arca Dei in Accaron, exclamaverunt Accaronitae | dicentes: Adduxerunt ad nos arcam Dei Israél, ut interficiat nos et | populum nostrum. 11Miserunt itaque et congregaverunt omnes satrapas Philisthinorum, qui dixerunt: Dimittite arcam Dei Israél, et revertatur — 220 — quae Philisthaeis magnarum plagarum occasio exstiterat (5, I-!2), donis expiatoriis cumulata Israélitis reddita est (6, 1-12) et de Bethsamis, quo prius venerat (13-21), in Cariathiarim translata (7, 1). Tunc Samuel ma- LIBER I REGUM 5, 12 — 7, 2 in locum suum et non interficiat nos cum populo nostro. 12 Fiebat enim pavor mortis in singulis urbibus et gravissima valde manus Dei. Viri quoque, qui mortui non fuerant, percutiebantur in secretiori parte natium, et ‘ascendebat ululatus uniuscuiusque civitatis in caelum. Fuit er go arca Domini in regione Philisthinorum septem men- sibus, Pet vocaverunt Philistiim sacerdotes et @divinos dicentes: Quid faciemus de arca Domini? Indicate nobis quomodo remittamus ‘eam in locum suum. Qui dixerunt: % Si remittitis arcam Dei Israél, nolite dimittere eam vacuam, sed quod debetis reddite ei “pro peccato, et tunc curabimini et scietis quare “non recedat manus eius a vobis. 4Qui dixerunt: Quid est quod pro delicto reddere debeamus ei? Responderuntque illi: 5 Tuxta 2numerum provinciarum Philisthinorum @quinque anos aurens facietis et quinque mures aureos, quia plaga una fuit omnibus vobis et satrapis vestris. Facietisque similitudines anorum vestrorum et si- militudines murium, qui demoliti sunt terram, et ‘dabitis Deo Israél gloriam; si forte relevet manum suam Ja vobis et “a diis vestris et a terra vestra. 6 Quare adgravatis corda vestra, sicut adgravavit ‘Ae- gyptus et J/Pharao cor suum? *Nonne, postquam percussus est, tunc dimisit eos, et abierunt? 7 Nunc ergo arripite et facite /plaustrum novum unum et duas vaccas fetas, "quibus non est impositum iugum, iungite in plaustro et recludite vitulos earum domi. 8Tolletisque arcam Domini et ponetis in plaustro et “vasa aurea, quae exsolvistis ei °pro delicto, ponetis in capsellam ad latus eius et dimittite eam ut vadat. 9Et adspicietis, et, si quidem per viam finium suorum ascenderit contra PBethsames, ipse ‘fecit nobis hoc malum grande; sin autem minime, sciemus quia nequaquam Ymanus eius tetigit nos sed casu accidit. 10 Fecerunt ergo illi hoc modo, et tollentes duas vaccas, quae lacta- bant vitulos, iunxerunt ad plaustrum vitulosque eartim concluserunt domi 11 et posuerunt arcam Dei super plaustrum et capsellam, quae habebat mures aureos et similitudines anorum. 12 Ibant autem in di- rectum vaccae per viam, quae ducit "Bethsames, et itinere uno gra- diebantur pergentes et mugientes et non declinabant neque ad dex- tram neque ad sinistram ; sed et satrapae Philisthiim sequebantur usque ad terminos Bethsames. 13 Porro Bethsamitae metebant triticum in valle et elevantes oculos suos viderunt arcam et gavisi sunt cum vidissent. 14 Et plaustrum venit in agrum Iosue bethsamitae et stetit ibi. Erat autem ibi ‘lapis magnus, et conciderunt ligna plaustri vaccasque imposuerunt super ea holocaustum Domino. et capsellam, quae erat iuxta eam, in qua erant vasa aurea, et po- suerunt super lapidem grandem. Viri autem bethsamitae obtulerunt holocausta et immoelaverunt victimas in die illa Domino. 16Et “quin- que satrapae Philisthinorum viderunt et reversi sunt in Accaron in die illa. 17 Hi sunt autem ani aurei quos reddiderunt Philisthiim Ypro de- licto Domino: Azotus unum, Gaza unum, Ascalon unum, Geth unum, Accaron unum; 18 et mures aureos secundum numerum urbium Phi- listhiim quinque provinciarum, “ab urbe murata usque ad villam, quae erat absque muro, et usque ad YAbelmagnum, super quem posuerunt arcam Domini, quae erat usque in illum diem in agro Iosue bethsamitis. 19 #Percussit autem de viris bethsamitibus, eo quod vidissent arcam Domini, et percussit de populo septuaginta viros et quinquaginta milia plebis. Luxitque populus, eo quod Dominus percussisset plebem plaga magna. 209 Et dixerunt viri bethsamitae: “Quis poterit stare in conspectu Domini Dei sancti huius? et ad quem ascendet a nobis? 21 Miseruntque nuntios ad habitatores °Cariathiarim dicentes: Redu- xerunt Philisthiim arcam Domini: descendite et reducite eam ad vos. Venerunt ergo viri Cariathiarim et reduxerunt arcam Domini et intulerunt eam in domum @Abinadab in ?Gabaa; Eleazarum autem Slium eius sanctificaverunt, ut custodiret arcam Domini. 2Et factum est, ex qua die mansit arca Domini in Cariathiarim, multiplicati sunt dies (erat quippe iam annus vicesimus), et requievit omnis domus Israél post Dominum. 15 tLevitae autem deposuerunt arcam Dei t-cf.c Exi2, ag. 1-15] LL. in fr. 3 in oct. Corp. Che : a Dt 18, 10. — cf. Gn 41, 8; te Ay hat sei DT 1 ay Rae Sead Pyety bch? LV sp15 "565 C vr. 9. dvr. 16,. 17. écp. 5,.6,'9, 12. — cho vre17, 18. 7, 35; 10, I. ve 12, 3a VY. 4, 5. ». Dts ree 19; [21, 3. pJs 15, 10. avis 3: rvr. 9. — cf. Js 21, 16. §. Cet. ri. 78.) tcf. Nm 4, 15; 1 Par 15,2 # vr. §; Js 13, 3; FP 34d 0. VP. -35°8: 20h Dtsz;° 5 y (cf. vr. 14, 15). 19-7 8] oe in fr. 4 infr. oct. ie. Sch: |x ne ‘on; Nm 4, 15, 20; 2 Re 6, 9: & cf. 2 iRg''6, J. Be Par 13,’ 5; 6. — ci. Js. 9; HPS IBS VA. a2 Rg 6 » 3 OCs. VE. 25 P44 Par 135 5°Ss. —=. 255 4 LIBER I REGUM 7,3—8,17 gistratu tudiciali fungens populo ad Deum converso et ab hostibus li- berato diuturnam pacem comparavit (7, 2-17). 2. Initia regiae potestatis apud Israélitas (8, 1-31, 13). Cum Samuelis senesceniis 3] R. in D. 3 bd. Pnt. c Dt 6; 133 3 Re 8, 48; 1s $5; 7; Os 6,1; Jl 2, 12. — v. Dt 4 O, 2-10. J mM 35,23) J8 (24,. 14,643.-- cf. 7a 10, 16. g fp 12, 10; Jd: 2, 325 Saga 2 Ad 2y 33% 35. Par 2 eo 31 Conc. Trid. sess. VI cp. 6. gcf. 2 Par 19, 3; 30, 19; 1 Es #oTO% EC Oy 20; h dan) Mt 4, 10; Le 4, 8 — Dt. 65, 135. 16) 203 "53;\ 4: 4.cp. 10;-57;3 Js 18, 253-3d*20, jcf. 2 Rg 23, 16. [r. VS La eat & Be lcp. 31, 13; 2 Es 9, 1. — cf. dl 2, 22. etc. m Jd 10, 10. HCD. 12, 23. o cf. Ex 29, 38; Lv 23, 12; Nm 6, 14. ® Ps 98; 63" Jr 15, "2. qcp. 2, 10; Js 10, 10; Ecli 46, 19-21. — cf. 2 Rg 22, 14, 15. ¢ci.c-Gn 28, 183..31,2 483°'3S, 14; JS 4, 9; 24, 26. il OD. 4, - 55'S, /E. t Jd.3, 30; 8, 28; 11, 33. — cf. I epi u Ecli 46, 21. vvr. 6; cp. 12, 11. — cf. Jd 2, 16. PED Ts 392 84: y cf. cp. 14, 35; Jd 21, 4. a Dt 16, 18. b Ex 18, 21. ccf. Ex 23, 8; Dt 16, 19; Ps 14, 5. 4d coi 27,1 1 evr. 19, 20. — cf. Dt 17, 14; O8. 13, TO AC 23; wt. f cf, Ex 16, 8. gcp. 10, 19. — cf. Os 8, 4; 13; 10; Le. 260; I4. hv. vr. 11-18. icp. 10, 25.— v. Dt 17, 16-20. jcp. 14, 52. kv; Gnas; 6. 13 Rg 21, 7. — cf. Ez 46, 18. 3 Ait autem Samuel ad universam domum Israél dicens: ¢Si in toto corde vestro revertimini ad Dominum, “%auferte deos alienos de medio vestri, “Baalim et ‘Astaroth, et %praeparate corda vestra Domino et ‘servite ei soli, et eruet vos de manu Philisthiim. 4 Abstulerunt ergo filii Israél Baalim et Astaroth et servierunt Domino soli. 5Dixit autem Samuel: Congregate universum Israél in ‘Masphath, ut orem pro vo- bis Dominum. ® Et convenerunt in Masphath shauseruntque aquam — et “effuderunt in conspectu Domini et ‘ieiunaverunt in die illa atque dixerunt ibi: ™Peccavimus Domino. Iudicavitque Samuel filios Israél in Masphath. 7Et audierunt Philisthiim quod congregati essent filii Israél in Masphath et ascenderunt satrapae Philisthinorum ad Israél. Quod cum audissent filii Israél, timuerunt a facie Philisthinorum. & Dixe- runtque ad samuelem: “Ne cesses pro nobis clamare ad Dominum Deum nostrum, ut salvet nos de manu Philisthinorum. 9Tulit autem Samuel °agnum lactentem unum et obtulit illum holocaustum integrum Domino et ?clamavit Samuel ad Dominum pro Israél, et exaudivit eum Dominus. 109 Factum est autem, cum Samuel offerret holocaustum, Philisthiim iniere proelium contra Israél; Yintonuit autem Dominus fragore magno in die illa super Philisthiim et exterruit eos, et caesi sunt a facie Israél. 11 Egressique viri Israél de Masphath persecuti sunt Philisthaeos, et percusserunt eos usque ad locum qui erat subter Bethchar. 12'Tulit autem Samuel lapidem unum et posuit eum inter Masphath et inter Sen, et vocavit nomen loci illius *lapis adiutorii dixitque: Hucusque auxiliatus est nobis Dominus. 13 Et thumiliati sunt Philisthiim nec apposuerunt ultra ut venirent in terminos Israél; “facta est itaque manus Domini super Philisthaeos cunctis diebus Samuelis. 14 Et redditae sunt urbes, quas tulerant Philisthiim ab Israél, Israéli ab Accaron usque Geth et ter- minos suos; liberavitque Israél de manu Philisthinorum, eratque pax inter Israél et Amorrhaeum. 15 vludicabat quoque Samuel Israélem cunctis diebus vitae suae, 16 et ibat per singulos annos circuiens Bethel et Galgala et Masphath, et iudicabat Israélem in supradictis locis. 17 Revertebaturque in *Ra- matha: ibi enim erat domus eius, et ibi iudicabat Israélem. YAedi- ficavit etiam ibi altare Domino. Factum est autem, cum senuisset, Samuel “posuit filios suos iu- dices Israél. 2 Fuitque nomen filii eius primogeniti Ioél et nomen secundi Abia iudicum in Bersabee. 3 Et non ambulaverunt filii illius in viis eius, "sed declinaverunt post avaritiam °“acceperuntque munera et perverterunt iudicium. Congregati ergo universi maiores natu Israél venerunt ad Samue- lem: in @Ramatha 5Sdixeruntque ei: Ecce tu senuisti, et filii tui non ambulant in viis tuis: “constitue nobis regem, ut iudicet nos, sicut et universae habent nationes. §& Displicuit sermo in oculis Samuelis, eo quod dixissent: Da nobis regem ut iudicet nos. Et oravit Samuel ad Dominum. 7 Dixit autem Dominus ad Samuelem: Audi vocem populi in omnibus quae loquuntur tibi; ‘non enim te abiecerunt sed Ime, ne regnem super eos. 8Iuxta omnia opera sua, quae fecerunt a die qua eduxi eos de Aegypto usque ad diem hanc, sicut dereli- querunt me et servierunt diis alienis, sic faciunt etiam tibi. 9 Nunc ergo vocem eorum audi; veruntamen contestare eos et “praedic eis ius regis, qui regnaturus est super eos. 10Dixit itaque Samuel omnia verba Domini ad populum, qui petierat ase regem, 1let ait: ‘Hoc erit ius regis, qui imperaturus est vobis. JFilios vestros tollet et ponet in curribus suis facietque sibi equites et praecursores quadrigarum suarum; 12 et constituet sibi tribunos et centuriones et “aratores agrorum suorum et messores segetum et fabros armorum et curruum suorum; 13 flias quoque vestras faciet sihi unguentarias et focarias et panificas, 14 /agros quoque vestros et vineas et oliveta optima tollet et dabit servis suis. 15 Sed et segetes vestras et vinearum reditus addecimabit, ut det eunuchis et famulis suis; 16servos etiam vestros et ancillas et iuvenes optimos et asinos auferet et ponet in opere suo, 17 greges quoque vestros addecimabit, —e 2a Silii ad avaritiam declinarent, populus instanter petit ut sibi rex praeficia- tur, et, licet propheta reluctante, Saul divinitus designatur (8, 1-22). Quem in monte Ephraim vagantem (9, 1-17) et hospitio receptum (18-27) Samuel vosque eritis ei servi 18 et clamabitis in die illa a facie regis vestri, quem elegistis vobis, et "non exaudiet vos Dominus in die illa, quia petistis vobis regem. 19 Noluit autem populus audire vocem Samuelis, sed dixerunt: Nequaquam, rex enim erit super nos, 29 et “erimus nos quoque sicut omnes gentes, et iudicabit nos rex noster et egredietur ante nos et pugnabit bella nostra pro nobis. 21 Et audivit Samuel omnia verba populi et locutus est ea in auribus Domini. 22 Dixit autem Dominus ad Samuelem: °Audi vocem eorum et constitue super eos regem. Et ait Samuel ad viros Israél: Vadat unusquisque in civitatem suam. Et erat vir de Beniamin nomine “Cis filius Abiel filii Seror filii Bechorath filii Aphia filii viri Iemini fortis robore. 2 Et erat ei filius vocabulo Saul electus et “bonus, et non erat vir de filiis Israél melior illo: “ab umero et sursum eminebat super omnem populum. 3 Perierant autem asinae Cis patris Saul, et dixit Cis ad Saul filium suum: Tolle tecum unum de pueris et consurgens vade et quaere asinas. Qui, cum transissent per 42montem Ephraim ‘et per terram eSalisa et non invenissent, transierunt etiam per terram Salim, et non erant, sed et per terram Iemini, et minime reppererunt. 5 Cum autem venissent in terram Suph, dixit Saul ad puerum qui erat cum eo: Veni et revertamur, ‘ne forte dimiserit pater meus asinas et sollicitus sit pro nobis. ®Qui ait ei: Ecce 9vir Dei est in civitate hac, vir nobilis: homne quod loquitur sine ambiguitate venit; nunc ergo eamus illuc, si forte indicet nobis de via nostra propter quam venimus. 7 Dixitque Saul ad puerum suum: Ecce ibimus, ‘quid feremus ad virum Dei? panis defecit in sitarciis nostris, et sportulam non habemus ut demus homini Dei, nec quidquam aliud. 8 Rursum puer respondit Sauli et ait: Ecce inventa est in manu mea quarta pars Jstateris argenti: de- mus homini Dei ut indicet nobis viam nostram. (9 Olim in Israél sic loquebatur “unusquisque vadens consulere Deum: Venite et eamus ad 'videntem; qui enim propheta dicitur hodie, vocabatur olim /vi- dens.) 10 Et dixit Saul ad puerum suum: Optimus sermo tuus; veni, eamus. Et ierunt in civitatem, in qua erat vir Dei. 11 Cumque ascen- derent clivum civitatis, “invenerunt puellas egredientes ad haurien- dam aquam et dixerunt eis: Num hic est videns? 12 Quae respon- dentes dixerunt illis: Hic est. Ecce ante te, festina nunc; hodie enim venit in civitatem, quia “sacrificium est hodie populi in °%excelso. 13 Ingredientes urbem statim invenietis eum, antequam ascendat excel- sum ad vescendum; neque enim comesurus est populus donec ille veniat, quia ipse ?benedicit hostiae, et deinceps comedunt qui vocati sunt. Nunc ergo conscendite, quia hodie reperietis eum. 14 Et ascen- derunt in civitatem. Cumque illi ambularent in medio urbis, apparuit Samuel egrediens obviam eis, ut ascenderet in excelsum. 15 9Dominus autem ‘revela- verat auriculam Samuelis, ante unam diem quam veniret Saul, dicens: 16 Hac ipsa hora, quae nunc est, cras mittam virum ad te de terra Beniamin, et Sunges eum ducem super populum meum Israél, et sal- vabit populum meum de manu Philisthinorum, ‘quia respexi populum meum; “venit enim clamor eorum ad me. 17 Cumque adspexisset Sa- muel Saulem, Dominus dixit ei: “Ecce vir, quem dixeram tibi: iste dominabitur populo meo. 18 Accessit autem Saul ad Samuelem in medio portae et ait: Indica, oro, mihi, ubi est domus videntis. 19 Et respondit Samuel Saul di- cens: Ego sum videns; ascende ante me in excelsum, ut comedatis mecum hodie, et dimittam te mane et omnia quae sunt in corde tuo indicabo tibi; 2 ~et de asinis, quas nudiustertius perdidisti, ne sol- licitus sis, quia inventae sunt. Et cuius erunt optima quaeque Israél? nonne tibi et omni domui patris tui? 21 Respondens autem Saul ait: Nunquid non filius Iemini ego sum de “minima tribu Israél? et Ycognatio mea novissima inter omnes familias de tribu Beniamin? Quare ergo locutus es mihi sermonem istum? 22 Adsumens itaque Samuel Saulem et puerum eius introduxit eos in triclinium et dedit eis locum in capite eorum qui fuerant invitati; erant enim quasi triginta viri. 21 Dixitque Samuel coco: Da partem LIBER I REGUM 8, 18 — 9, 23 m Pro 1,28; Is 1,15; Mic 3, 4. u vr. 5. ovr. 7. — cf. Os 13, II. @Cpi. 10; 225 (84;- Sk: i Pars 33, 9, 39. b cf. cp. 8, 16. Cccp. 10, 23. GV NS 24. 43. e4 Rg 4, 42. fp. 10. 2. Dt 33, 1; Jd 13, 6; 3 Rg 13, cf. cp. 3, 19. Ur, of. 3 Rg 14, 3; 4 Rg 4, 42; FARE: 7,1, 16, 4285> Mtr 17, 26. k Gn 25, 22. ¢2 Rg 15, 27; 4 Rg 17, 13; 1 Par 29, 29; Is 30, 10 etc. — Ch. Nm 24, 42, Par<22;-7 8% 13, 925 10,9." 70; Kise Gn+24, er: 39, 67 EX-3) 16. #8'Cp;; 16,525; 20,:29; Gn 31, 54. ocp. 10, 5. — cf. 3 Rg 3, 2-4; Jr 35.20. pcf. Mt 26, 26; x Cor 10, 16. qcp. 15, 1. — cf. Ac 13, 21. f CDi. 20,13; 2 Reo7, 276— cf. CD; 203.2. $.6Di 10,3 I. FE 25.25% “act..Gn 18,25; Bx'344,-0: vici; cp. 16712. 18-10, 1] LL. in D. 3 p. Put. W VY. 3. x'ck. Jd 20,46; 2%, 6. yep. I5, 17%. —-ci. Jd 6, 15; S23 — 223 — LIBER I REGUM 9, 24 — 10, 23 inungit eique regiam dignitatem esse a Deo pluribus indiciis ostendit (10, 1-16). Ab universo tamen Israél, quantumvis sorte designatus, rex non recognoscitur (17-27), nisi post bellum ab eo contra Ammonitas labes SEX 2029.) 293 y 7, 239,333 — cf. Ez 24, 4. Get. CDt 22;'85)-2 Rearey. 25 16,202) 24s 8.36% Mt 24; 17; Ac 10, 9. acp. 9, 16; 16, 23302 Re 2; 45 : Rg 1, 34, 395, 4 Rg 9, 1, Ps 8 8, AC ¥3: 21. be. 26, 19; 2 Re 14. 16" 40; 19; 21, 3; Jr 16, 18. — v. Dt 32, 9. c Gn 35, 19, 20. dcp. 9, 3, 4 €cp. 95 §: f Gn 12, 8; 13, 4, 28, 22; 35, 1,:3)07. = cf.:.cpi.7,020. g vr. 10. hep. 13, 3, 4 $:G0. CD. +0, 12. jcf. 4 Rg 3, 15. R.Vr. 10; cp. 11, 6; 16, 13: 18% ro. — cf. Nm 11, 25; %, 10; 14, 6, 19; 15, 14. EvrtO: ce 19, 23, m Ex 4, 8 : A ee Pe 12. RAGE, 63° 9 7 72, ocp. II, 14, 15; 13, 4; I p cp. II, 15. Ocp. 13,S. TV SONT. Oy Scp. 19, 24. — cf. Mt 13, 54, 5533007, 1S. tcf. Is 54, 13; Jo 6, 45. “cp. 14, 50. vv. cp. 9, 4-6. ¥ CP. 9, 20. 17-291 3LL. dn ifr..2°pi D. 3, vy Cr. Cp. 11; TS. [Pnt. Zcp. 7, 5, 6; Jd_20, 1 a6. 8, 2 2 Rg 17, 7. — cf. cp. 32, bcp. 8 7, Jee 12, 12. éJS 24, 2. djs 7, 14, 16, 17% € VCDs 22; 10. quam dedi tibi et praecepi ut reponeres seorsum apud te. 24 Leva- vit autem cocus ‘armum et posuit ante Saul. Dixitque Samuel: Ecce quod remansit: pone ante te et comede, quia de industria servatum est tibi, quando populum vocavi. Et comedit Saul cum Samuele in die illa. 25 Et descenderunt de excelso in oppidum, et locutus est cum Saule in “solario; stravitque Saul in solario et dormivit. 26 Cumque mane surrexissent, et iam elucesceret, vocavit Samuel Saulem in solario dicens: Surge, et dimittam te. Et surrexit Saul: egressique sunt ambo, ipse videlicet et Samuel. 27 Cumque descende- rent in extrema parte civitatis, Samuel dixit ad Saul: Dic puero ut antecedat nos et transeat; tu autem subsiste paulisper, ut indicem tibi verbum Domini. | Tulit “autem Samuel lenticulam olei et effudit super caput eius et deosculatus est eum et ait: kcce unxit te Dominus super bhe- reditatem suam in principem, et liberabis populum suum de manibus inimicorum eius qui in circuitu eius sunt. Et hoc tibi signum quia unxit te Deus in principem: 3cum abieris hodie a me, invenies duos viros iuxta “sepulcrum Rachel in finibus Beniamin, in meridie, dicent- que tibi; Inventae sunt asinae, 4ad quas ieras perquirendas, et, ¢in- termissis pater tuus asinis, sollicitus est pro vobis et dicit: Quid fa- ciam de filio meo? % Cumque abieris inde et ultra transieris et veneris ad quercum Thabor, invenient te ibi tres viri ascendentes fad Deum in Bethel, unus portans tres haedos et alius tres tortas panis et alius portans lagoenam vini. 4 Cumque te salutaverint, dabunt tibi duos panes, et accipies de manu eorum. 5 Post haec venies in Ycollem Dei, ubi est “statio Philisthinorum, et, cum ingressus fueris ibi urbem, obvium habebis gregem prophetarum idescendentium de excelso, et ante eos Jpsalterium et tympanum et tibiam et citharam ipsosque prophetantes. 6 Et “insiliet in te spiritus Domini, et ‘prophetabis cum eis et mutaberis in virum alium. 7 Quando ergo evenerint ™signa haec omnia tibi, fac quaecumque invenerit manus tua, quia "Domi- nus tecum est. 8 Et descendes ante me °in Galgala (ego quippe de- scendam ad te), ?ut offeras oblationem et immoles victimas cas. aSeptem diebus exspectabis, donec veniam ad te et ostendam tibi quid facias. 9 Itaque, cum avertisset umerum suum ut abiret a Samuele, immu- tavit ei Deus cor aliud, et venerunt omnia signa haec in die illa. 10 Venerunique ad praedictum collem, et ecce cuneus prophetarum obvius ei, et “insiluit super eum spiritus Domini, et prophetavit in medio eorum. 11 Videntes autem omnes, qui noverant eum heri et nudglustertius, quod esset cum prophetis et prophetaret, dixerunt ad invicem: Quaenam res accidit filio Cis? ‘Num et Saul inter prophe- tas? 12 Responditque alius ad alterum dicens: Et ‘quis pater eorum ? ’Propterea versum est in proverbium: Num et Saul inter prophetas? 13 Cessavit autem prophetare et venit ad excelsum. 14 Dixitque “patruus Saul ad eum et ad puerum eius: Quo abistis ? Qui _responderunt: vQuaerere asinas, quas cum non repperissemus, venimus ad Samuelem. 15 Et dixit ei patruus suus: Indica mihi quid dixerit tibi Samuel. 16 Et ait Saul ad patruum suum: “Indicavit nobis quia inventae essent asinae. De sermone autem regni non indicavit ei, quem locutus fuerat ei Samuel. 17 Et convocavit Samuel populum Yad Dominum in *Maspha 18 et ait ad filios Israél: *Haec dicit Dominus Deus Israél: Ego eduxi Israél de Aegypto et erui vos de manu Aegyptiorum et de manu omnium regum qui adfligebant vos. 19 &Vos autem hodie proiecistis Deum vestrum, qui solus salvavit vos de universis malis et tribula- tionibus vestris, et dixistis: Nequaquam, sed regem constitue super nos. Nunc ergo “state coram Domino per tribus vestras et per fa- milias. 20Et ¢applicuit Samuel omnes tribus Israél, et cecidit sors tribus Beniamin; 21 et applicuit tribum Beniamin et cognationes eius, et cecidit cognatio Metri, et pervenit usque ad Saul filium Cis. renee sierunt ergo eum, et non est inventus. 22 Et econsuluerunt post nee Dominum utrumnam venturus esset illuc. Responditque Domin Ecce absconditus est domi. 2% Cucurrerunt itaque et tulerunt ja — 224 — Galaad obsidentes (11, 1-3) susceptum et feliciter absolutum (4-15). Tunc Samuel, factorum suorum reddita ratione (12, 1-5), omnesque fervido et divinitus confirmato sermone hortatus ut Deo semper adhazreant, inde; stetitque in medio populi et /altior fuit universo populo ab umero et sursum. 24 Et ait Samuel ad omnem populum: Certe videtis %quem elegit Dominus, quoniam non sit similis ili in omni populo. Et clamavit omnis populus et ait: ’Vivat rex! 25 Locutus est autem Samuel ad populum ‘legem regni et Jscripsit in libro et reposuit coram Domino; et dimisit Samuel omnem populum singulos in domum suam. 26 Sed et Saul abiit in domum suam in “Gabaa, et abiit cum eo pars exer- citus, quorum tetigerat Deus corda. 27 /Filii vero Belial dixerunt: ™Num salvare nos poterit iste? Et despexerunt eum et non attulerunt ei munera; ille vero dissimulabat se audire. Et factum est, quasi post mensem ascendit *Naas ammonites et pugnare coepit adversum !labes Galaad; dixeruntque omnes virl Iabes ad Naas: °Habeto nos foederatos, et serviemus tibi. * Et re- spondit ad eos Naas ammonites: In hoc feriam vobiscum foedus, 4ut eruam omnium vestrum oculos dextros ¢ponamque vos opprobrium in universo Israél. 3 Et dixerunt ad eum seniores Iabes: Concede nobis septem dies, ut mittamus nuntios ad universos terminos Israél et, si non fuerit qui defendat nos, egrediemur ad te. 4 Venerunt ergo nuntii in /Gabaa Saulis et locuti sunt verba haec, audiente populo; et Ylevavit omnis populus vocem suam et flevit. 5Et ecce Saul veniebat sequens boves de agro et ait: Quid habet populus quod plorat ? Et narraverunt ei verba virorum Iabes. 6Et “insilivit spi- ritus Domini in Saul, cum audisset verba haec, et iratus est furor eius nimis, 7 et adsumens utrumque bovem ‘concidit in frusta misitque in omnes terminos Israél per manum nuntiorum dicens: /Quicumque non exierit et secutus fuerit Saul et Samuel, sic fiet bobus eius. In- vasit ergo timor Domini populum, et egressi sunt “quasi vir unus. 8 Et ‘recensuit eos in ™Bezech; "fueruntque filiorum Israél trecenta milia; virorum autem Iuda triginta milia. 9 Et dixerunt nuntiis qui venerant: Sic dicetis viris, qui sunt in Iabes Galaad: Cras erit vobis °salus, cum incaluerit sol. Venerunt ergo nuntii et adnuntiaverunt viris Iabes, qui laetati sunt 19 et dixerunt: ?Mane exibimus ad vos, et facietis nobis omne quod placuerit vobis. 11 @Et factum est, cum dies crastinus venisset, constituit Saul po- pulum Tin tres partes et ingressus est media castra in vigilia matu- tina et percussit Ammon usque dum incalesceret dies; reliqui autem dispersi sunt, ita ut non relinquerentur in eis duo pariter. 12 Et ait populus ad Samuelem: Quis est iste qui dixit: *Saul num regnabit super nos? ‘Date viros, et interficiemus eos. 13 Et ait Saul: “Non occidetur quisquam in die hac, quia hodie “fecit Dominus “salutem in Israél. 14 Dixit autem Samuel ad populum: Venite, et eamus in YGalgala et innovemus ibi regnum. 15 Et perrexit omnis populus in Galgala et fecerunt ibi regem Saul *coram Domino in Galgala, et 2immolave- runt ibi victimas pacificas coram Domino. Et laetatus est ibi Saul, et cuncti viri Israél nimis. Dixit autem Samuel ad universum Israél: Ecce “audivi vocem vestram, iuxta omnia quae locuti estis ad me, et %constitui su- per vos regem. 2 Et nunc rex °graditur ante vos; %ego autem senui et incanui: porro filii mei vobiscum sunt. Itaque conversatus coram vobis ab adulescentia mea usque ad hanc diem, ecce praesto sum. 3 eLoquimini de me coram Domino et coram /christo eius, 2utrum bovem cuiusquam tulerim aut asinum, si quempiam calumniatus sum, si oppressi aliquem, si de manu cuiusquam munus accepi; et con- temnam illud hodie restituamque vobis. 4 Et dixerunt: Non es ca- lumniatus nos neque oppressisti neque tulisti de manu alicuius quip- piam. 5 Dixitque ad eos: Testis est Dominus adversum vos, et testis christus eius in die hac, quia non inveneritis “in manu mea quip- piam. Et dixerunt: Testis. 6 Et ait Samuel ad populum: ‘Dominus, qui fecit Moysen et Aaron et eduxit patres nostros de terra Aegypti: 7 nunc ergo state, ut iudi- cio contendam adversum vos coram Domino de omnibus misericor- diis Domini, quas fecit vobiscum et cum patribus vestris; 8 Jquo- LIBER I REGUM 10, 24 — 12,8 fep. 9, 2 g-2' Re 22,6: h2 Rg 16, 16; 3 Rg 1, 25, 393 4° Rg 15; 12:2 *Pak: 23} 12. icp. 8, 11-18; Dt 17, 14-20. jcf. Ex 17, 14; I 5, 23; Jb 19, 23; Jr 32, Rep. -I1, 4. b Gnu? 2 Dt 33) 18% i best m cf..cD. IT, 12. 12; 2'°RI10;52; b 31, ay; Jd -21, 28, ae 28; 3 Rg 20, 34; Ez 17, 13. = chs o 23, 32; 34; @Cp.\12; ie Fe SP gut. "Nm 16, 14; a 39,.9.- ecp. 17, 26. — 2 Rg 10, 4. fep. 10, 26. g Jd 2, 4; 21, 2. h cf. Jd 14, 6. — v. cp. 10, 6, 10. #6, Jd 19, 29, 4 Jd)-21 5," 8,- TO: k Jd 20, Left. cp, 33 15s ae ey He R nc 20, 15-17; 2 KE 24; 9. 9b] Ant. in vg. Nativ. Dini. 0 vr. 13. DP NTs 3. Gct. cp. 31," th: Fei. cp. 13, 17% Jd i% 295595 43; 1 Mc 6, 33. Scp. 10, 27. — cf. Gn 37, 8 fief,.bc. 30;.27. “2 Rg 16, 22. vcp 19, 5; Ex 14, 13. — cf. # VY... 9; [cp. 14, 45. ¥ Cp. 10;"3. Zcp. 15, 33. — cf. cp. 10, 17; EES 1s. acp. 10 I-14] ee in 3 DP. Di. 3B: a cpi’8, 9, 22: [Pnt. bcp. 10, 24; I1, 14, 15. CCk e: 8, 20; Nm.27;> 273 dcp. 8, I, 5. e Ecli 46, 22. fp. 24, 73 26, 9, 11, 16; 2 Rg I, 14, 16. — cf. cp. 10, ie g Nm 16, 15. — cf. Ex 20, 17. WRX 2%; 163 22,4; icf. Mic 6, 4. j Gn 46, 5, 6. — cf. Js 24, 4-5. BF actlch: 2 (15) — 245 -— LIBER I REGUM 12,.9 — 13, 9 officium dimisit, promissione data se precibus ad Deum et consilio semper Israéli adfuturum (6-25). Paulo post, cum deturbatis Philisthaeis, quierant in Gabaa, ingens exercitus auxilio esset (13, 1-5), Saul dispersum Israél LBs Bo lee Die LAX -3;:10> 4.14520, m cf. cp. 10, 18. n Jd 3, 7. 0 bay: a pcf. Gn 37, 36. qd Jd 10, 7; 13, 1. — cf. Jd 3, P50 2.52, [31. s Jd so: 10. — cf. Jd 3, 9. v Jd 6, 14, 32. xi Par 7, 17 (?). — cf. Jd fy yld-2r, 3,329. [63 42, 13:49. ZV. Cp. 7, 10-13. @¥e DU 335-25. bcp. 11, 1. — cf. cp. 8, 1-5. 6p. 10%-.20,°29; d cf. cp. 8, 7; 10, 19; Jd 8, 23. écp. 10, 24. fep. 9, 16,17.— cf. Os 13,11. givers 247) Dt.6, 2; Js: 24,1 14. h Lv 26, 14, 15; Dt 28, 15; Js 24, 40. i cf. cp. ih oF 13; Ex 9, 33 Dt 2, 15; °J 2, 15. jcf. vr. 9. k Ex 14, 13. bet: Pro: 20,1. mcp. 7, 9, 10. — cf. Je 5, nm PS 17,14; 27, 3. [16-18. A De p Ex 14, 31. — cf. 1 Es 10, 9. qQvr. 23, — cf. Ex 9, 28; 10, T7. Geers, yas Ir, ak Lom Sis 44, 9; Jr 10, 19; Kab 2, 18. — cf. xr Cor 8, 4. £ ci Dt .3356$7,.:38. u3 Rg 6, 13; Ps 93, 14. — cf. Rg 8, 57. v Js 7, 9; Ps 105, 8; Jr 14, 21; Bz 20,70; 14; 22. x Ex 19, 6; Dt 7, 6; 14, 2. — Choe : 2, oc ycp. 7, 8. — cf. vr. 19. $:3° Re’ 8,36; 2. Rar 6, 277 Ps 27, 11. — cf. Pro 4, 11; Jr 6:16: avr. 14; 4 Rg 17, 39, —. cf. Bic -t2;.%3; DiPt. 10.27% PS e768 2) .s, ccf. Dt 28, 36. d Js 24, 20. — cf. Nm 16, 26. 1-14] LL: in ‘fr. 4d. -D. 3 Dp. acfi. cp. 10, 23. [Pnt. 6 ct. Ac. 135-21. ANE oe TZ, 26,.23.0; CDi 45.33. Mukti SUS 2, 273 2 Es PRS Rese: ai° 1S 205 28. dvr. 153" cp. 10, 26. é cps 20; §. PNT. TOs CDi. TA, Se Ch td 3, 27. Ve VU. 9° Cp. (14, 2%. $s rt? 43 Jd-7, 122 1: Mc-11, : PCD, 845.23. kJd 6, 2; Heb 11, 38. — ct. Is 2, YO, *1O; 7°21: i.Js (13,.24-27: mcp. 10, 8. modo Iacob ingressus est in Aegyptum, et “clamaverunt patres vestri ad Dominum, et ‘misit Dominus Moysen et Aaron et “eduxit patres vestros de “Aegypto et collocavit eos in loco hoc. 9% Qui obliti sunt Domini Dei sui, et tradidit eos °in manu Sisarae ?magistri militiae Hasor et Yin manu Philisthinorum et “in manu regis Moab, et pu- gnaverunt adversum eos. 10 sPostea autem clamaverunt ad Dominum et dixerunt: Peccavimus, quia dereliquimus Dominum et ‘servivimus Baalim et Astaroth, “nunc ergo erue nos de manu inimicorum no- strorum, et serviemus tibi. 11 Et misit Dominus “Ierobaal et “Badan et YIephte et *Samuel et eruit vos de manu inimicorum vestrorum per circuitum, et “habitastis confidenter. 12 5Videntes autem quod Naas rex filiorum Ammon venisset adversum vos ¢dixistis mihi: Ne- quaquam, sed rex imperabit nobis, 4cum Dominus Deus vester re- gnaret in vobis. 13 Nunc ergo ¢praesto est rex vester, quem elegistis et petistis: fecce dedit vobis Dominus regem. 14 Si 9timueritis Dominum et ser- vieritis ei et audieritis vocem eius et non exasperaveritis os Domini, eritis et vos et rex, qui imperat vobis, sequentes Dominum Deum vestrum. 15 Si autem non audieritis vocem Domini, sed exasperave- ritis sermones eius, ‘erit manus Domini super vos et Jsuper patres vestros. 16Sed et nunc “state et videte rem istam grandem, quam facturus est Dominus in conspectu vestro. 174Nunquid non messis tritici est hodie? “Invocabo Dominum, et “dabit voces et pluvias; et scietis et videbitis quia °9grande malum feceritis vobis in conspectu Domini petentes super vos regem. 18 Et clamavit Samuel ad Dominum, et dedit Dominus voces et pluvias in illa die. 19 Et timuit omnis populus nimis Dominum et Samuelem, et dixit universus populus ad Samuelem: ¢Ora pro servis tuis ad Dominum Deum tuum, ut non moriamur; addidimus enim universis peccatis nostris malum, ut peteremus nobis regem. 29 Dixit autem Samuel ad populum: Nolite timere. Vos fecistis universum malum hoc; veruntamen ‘nolite recedere a tergo Domini, sed ser- vite Domino in omni corde vestro 21 et nolite declinare post *vana, ‘quae non proderunt vobis neque eruent vos, quia vana sunt; 22 et “non derelinquet Dominus populum suum Ypropter nomen suum magnum, quia iuravit Dominus “facere vos sibi populum. 23 Absit autem a me hoc peccatum in Dominum, Yut cessem orare pro vobis: et *docebo vos viam bonam et rectam. 24 Igitur “timete Dominum et servite ei in veritate et ex toto corde vestro; °vidistis enim ma- gnifica quae in vobis gesserit. 25 Quod si perseveraveritis in malitia, et “vos et rex vester pariter %peribitis. ] Filius “unius anni erat Saul, cum regnare coepisset; Yduobus autem annis regnavit super Israél. 2 Et elegit sibi Saul tria milia de Israél. Et erant cum Saul duo milia in “Machmas ct in monte Bethel, mille autem cum Ionatha in dGabaa Beniamin. Porro ceterum populum remisit unumquemque in tabernacula sua. 3 Et percussit Ionathas ¢stationem Philisthinorum, quae erat in /Gabaa. Quod cum audissent Philisthiim, Saul 9cecinit bucina in omni terra dicens: Audiant “Hebraei. 4 Et universus Israél audivit huiuscemodi famam: percussit Saul stationem Philisthinorum, et erexit se Israél adversus Philisthiim; clamavit ergo populus post Saul in Galgala. 5 Et Philisthiim congregati sunt ad proeliandum contra Israél tri- ginta milia curruum et sex milia equitum et reliquum vulgus ‘sicut harena, quae est in litore maris plurima. Et ascendentes castrametati sunt in Machmas ad orientem /Bethaven. 6 Quod cum vidissent viri Israél se in arto positos (adflictus enim erat populus), absconderunt se in “speluncis et in abditis, in petris quoque et in antris et in cisternis. 7 Hebraei autem transierunt Ior- danem in terram 'Gad et Galaad. Cumque adhuc esset Saul in Gal- gala, universus populus perterritus est, qui sequebatur eum. 8 Et exspectavit septem diebus “iuxta placitum Samuelis, et non venit Samuel in Galgala, dilapsusque est populus ab eo. 9% Ait ergo Saul: Adferte mihi holocaustum et pacifica. Et obtulit holocaustum. — 226 — in Galgala congregat, moraeque impatiens sacra facit; quapropter a Sa- muele graviter reprehenditur (6-14). Nihilominus, imo ipsis armis defi- cientibus (15-23), pugnaa Jonatha singulari virtutecommissa (14,1-15),non LIBER I REGUM 13, no — 14, 14 10 Cumque complesset offerens holocaustum, ecce Samuel veniebat; et egressus est Saul obviam ei ut salutaret eum. 11 Locutusque est ad eum Samuel: Quid fecisti? Respondit Saul: Quia vidi quod po- pulus dilaberetur a me, et tu non veneras iuxta placitos dies, porro Philisthiim congregati fuerant in Machmas, 12 dixi: Nunc descendent Philisthiim ad me in Galgala, et faciem Domini non placavi. Necessi- tate compulsus obtuli holocaustum. 18Dixitque Samuel ad Saul: ”Stulte egisti nec °custodisti mandata Domini Dei tui, quae praecepit tibi. Quod si non fecisses, iam nunc praeparasset Dominus regnum tuum super Israél in sempiternum; 14sed ?nequaquam regnum tuum ultra consurget. %Quaesivit Dominus sibi virum iuxta cor suum et prae- cepit ei Dominus ut esset dux super populum suum, eo quod non servaveris quae praecepit Dominus. 15 Surrexit autem Samuel et ascendit de Galgalis in "Gabaa Benia- min. Et reliqui populi ascenderunt post Saul obviam populo, qui expu- gnabant eos venientes de Galgala in Gabaa, in colle Beniamin. Et recensuit Saul populum, qui inventi fuerant cum eo, ‘quasi sescentos viros. 16Et Saul et Ionathas filius eius populusque, qui inventus fuerat cum eis, erat in ‘Gabaa Beniamin; porro Philisthiim consederant in Machmas. 17Et “egressi sunt ad praedandum de castris Philisthinorum tres cunei. Unus cuneus pergebat contra viam YEphra ad terram Sual, 18 porro alius ingrediebatur per viam “Bethoron, tertius autem ver- terat se ad iter termini imminentis valli ¥YSeboim contra desertum 19Porro *faber ferrarius non inveniebatur in omni terra Israél; caverant enim Philisthiim, ne forte facerent Hebraei gladium aut lanceam. 20 Descendebat ergo omnis Israél ad Philisthiim, ut exacueret unus- quisque vomerem suum et ligonem et securim et sarculum. 21 Retusae itaque erant acies vomerum et ligonum et tridentum et securium usque ad stimulum corrigendum. 22 Cumque venisset dies proelii, %on est inventus ensis et lancea in manu totius populi, qui erat cum Saule et Ionatha, excepto Saul et Ionatha filio eius. 23 Egressa est autem 2statio Philisthiim, ut “transcenderet in Machmas. | Et accidit quadam die ut diceret Ionathas filius Saul ad adule- scentem armigerum suum: Veni, et transeamus ad stationem Philisthinorum, quae est trans locum illum. Patri autem suo hoc ipsum non indicavit. 2 Porro Saul morabatur in extrema parte Gabaa sub malogranato, quae erat in 4Magron, et erat populus cum eo quasi bsescentorum virorum. 3 Et ¢Achias filius Achitob fratris 4Ichabod filii Phinees, qui ortus fuerat ex Heli sacerdote Domini in Silo, éportabat ephod. Sed et populus ignorabat quo isset Ionathas. 4Erant autem inter ascensus, per quos nitebatur Ionathas transire ad sta- tionem Philisthinorum, feminentes petrae ex utraque parte et, quasi in modum dentium, scopuli hinc et inde praerupti: nomen uni Boses et nomen alteri Sene; 5unus scopulus prominens ad aquilonem ex adverso Machmas et alter ad meridiem contra 9Gabaa. 6 Dixit autem Ionathas ad adulescentem armigerum suum: Veni, transeamus ad stationem “incircumcisorum horum, si forte faciat Dominus pro nobis, ‘quia, non est Domino difficile salvare vel in multis vel in paucis. Dixitque ei armiger suus: Fac omnia quae placent animi tuo, perge quo cupis, et ero tecum ubicumque volueris. 8 Et ait Ionathas: Ecce nos transimus ad viros istos. Cumque appa- ruerimus eis, 9si taliter locuti fuerint ad nos: Manete donec veniamus ad vos; stemus in loco nostro nec ascendamus ad eos. 19Si autem dixerint : Ascendite ad nos, ascendamus, /quia tradidit eos Dominus in manibus nostris: “hoc erit nobis signum. 11 Apparuit igitur uterque stationi Philisthinorum. Dixeruntque Philisthiim: En Hebraei egre- diuntur de ‘cavernis, in quibus absconditi fuerant. 12 Et locuti sunt viri de statione ad Ionatham et ad armigerum eius dixeruntque: Ascendite ad nos, et ostendemus vobis rem. Et ait Ionathas ad armi- gerum suum: Ascendamus, sequere me; ™tradidit enim Dominus eos in manus Israél. 13 Ascendit autem Ionathas manibus et pedibus reptans et armiger eius post eum. Itaque “alii cadebant ante Ionatham, alios armiger eius interficiebat sequens eum. 14 Et facta est plaga prima, qua percussit Ionathas et armiger eius, quasi viginti virorum, 8.2. RM s4,. 10; -f. Pati, 85° .2 Par’ 16; "9; OD. 18, 1%; pep. 15, 28. g (all) Ac 13, 22. — cp. 16, 1. rvr. 2. SCP. 2452. — CE. cp. 23, -13: tvr. 3; Cp. 14, 5. 4E-CD. F4,- 15. vcf, Js 18, 23. xv. Js 10, 10. y 2 Es 11, 34. zcf. 4 Rg 24, 14. — v. Jd 5, 8 acf. Jd 8 ee 14; 15:4; 6, FL3 BRee 3; Sent “14, 43°§ *sIs-10;5:28, 292 aIs ro, 28. Och. 235-25. Gtl6D. 21, 15-22; 0, 11,20: dcp. 4, 21. écp. 2, 28. Tcl. Jb: 39, 28. gitp.:¥3; 3, 16: Oe He 1h ff: S de - Dog ?. Roo ‘ i 26; ld -t4,'3: 15, 18. icir. cp. 17, 47; Jd 7, 4.75 2 Par 14; 213 -1 Me.3, 18. ji Mc 4, 30. kcf. Gn 25, 13, 14. lcp. 13, 6. — cf. Jdt 14, 12 mV. VY. 10. 2cf...GV, 26; 7, 8. — 227 — LIBER I REGUM 14, 15-41 parum ad novum regnum confirmandum contulisset, si Saul, qui iam inconsulto quodam voto et persecutionem hostium difficiliorem reddide- rat et lonathan filium morti exposuerat (16-48), in bello contra Ama- Ocp. 13, 17. pci. Nm 26, 10. q cf. Js:2, 9. rcf. Nm 27, 21. Sf. Cp.i4y: 3s écf. .. 7, 23; 2 Par 20, 23. uci. cp. 29, 4. Y VY. 115 cp. 21336, xv. Js 24, 33. y Ex 14, 30. SCO, Sak acf. Js 6, 26. 5 Ex 3, 8, 17; 13, § etc.; Ps 80, 17. — cf. Mt 3, 4; Mr I, C vr. 43. d Jd 8, 4, 5. é€cp. 13, 2. f Js 10, 12. gcp. 15, 19. h cf. Lv 3, 17; Jdt 11, 11. $ ci. cp. 9, 12, 17. jvr. 3, 18, 19. Rk cf. cp. 23, °9. CED: 23,2; Jd 20, 23. m Jd 20, 2. — cf. Js 19, 13. fi RE S55 142 ovr. 44. in media parte iugeri, quam par boum in die arare consuevit. 15 Et factum est miraculum in castris per agros; sed et omnis populus stationis eorum, °qui ierant ad praedandum, obstupuit, et conturbata est terra, et accidit ?quasi miraculum a Deo. 16 Et respexerunt speculatores Saul, qui erant in Gabaa Beniamin, et ecce multitudo Yprostrata et huc illucque diffugiens. 17 Et ait Saul populo, qui erat cum eo: Requirite et videte quis abierit ex nobis. Cumque requisissent repertum est non adesse Ionatham et armigerum eius. 18 Et ait Saul ad Achiam: "Applica arcam Dei (erat enim ibi arca Dei in die illa cum filiis Israél). 19 Cumque loqueretur Saul ad sacerdotem, tumultis magnus exortus est in castris Philisthinorum, crescebatque paulatim et clarius resonabat. Et ait Saul ad sacerdotem: Contrahe manum tuam. 2 Conclamavit ergo Saul et omnis populus, qui erat cum eo, et venerunt usque ad locum certaminis; et ecce versus fuerat gladius ‘uniuscuiusque ad proximum suum, et magna nimis. 21 Sed et Hebraei, qui fuerant cum Philisthiim heri et nudiustertius, ascenderantque cum eis in castris, “reversi sunt ut essent cum Israél, qui erant cum Saul et Ionatha. 22 Omnes quoque Israélitae, “qui se absconderant “in monte Ephraim, audientes quod fugissent Philisthaei sociaverunt se cum suis in proelio; et erant cum Saul quasi decem milia virorum. 23 YEt salvavit Dominus in die illa Israél; pugna autem pervenit usque ad *Bethaven. 24 Et viri Israél sociati sunt sibi in die illa. 4Adiuravit autem Saul populum dicens: Maledictus vir, qui come- derit panem usque ad vesperam, donec ulciscar de inimicis meis. Et non manducavit universus populus panem. 25 Omneque terrae vulgus venit in saltum, °in quo erat mel super faciem agri. 26 In- gressus est itaque populus saltum ,et apparuit fluens mel; nullusque applicuit manum ad os suum, timebat enim populus iuramentum. 27 Porro Ionathas non audierat, cum adiuraret pater eius populum, “extenditque summitatem virgae, quam habebat in manu, et intinxit in favum mellis et convertit manum suam ad os suum, et illuminati sunt oculi eius. 28 Respondensque unus de populo ait: Iureiurando constrinxit pater tuus populum dicens: Maledictus vir, qui comederit panem hodie (¢defecerat autem populus). 29 Dixitque Ionathas: Tur- bavit pater meus terram; vidistis ipsi quia illuminati sunt oculi mei, eo quod gustaverim paululum de melle isto; 3 quanto magis si come- disset populus de praeda inimicorum suorum, quam repperit? Nonne maior plaga facta fuisset in Philisthiim? 31 Percusserunt ergo in die illa Philisthaeos a ¢Machmis usque in /Aialon. Defatigatus est autem populus nimis, 32 et %versus ad praedam tulit oves et boves et vitulos, et mactaverunt in terra; comeditque populus cum sanguine. 33 Nuntiaverunt autem Sauli dicentes quod populus peccasset Domino “comedens cum sanguine. Qui ait: Prae- varicati estis. Volvite ad me iam nunc saxum grande. 34 Et dixit Saul: Dispergimini in vulgus et dicite eis ut adducat ad me unus- quisque bovem suum et arietem, et occidite super istud et vescimini, et non peccabitis Domino comedentes cum sanguine. Adduxit itaque omnis populus unusquisque bovem in manu sua usque ad noctem, et occiderunt ibi. 35 ‘Aedificavit autem Saul altare Domino; tuncque primum coepit aedificare altare Domino. 36 Et dixit Saul: Irruamus super Philisthaeos nocte et vastemus eos usque dum illucescat mane, nec relinquamus ex eis virum. Dixitque populus: Omne quod bonum videtur in oculis tuis fac. Et ait jsa- cerdos: Accedamus huc ad Deum. 37 Et “consuluit Saul Dominum: ‘Num persequar Philisthiim? si trades eos in manus Israél? Et non respondit ei in die illa. 38 Dixitque Saul: Applicate huc universos ™Mangulos populi et scitote et videte per quem acciderit catum hoc hodie. 39 ”Vivit Dominus salvator Israél, quia °si per lonatham filium meum factum est, absque retractatione morietur. Ad quod nullus contradixit ei de omni populo. 49 Et ait ad universum Israél: Separamini vos in partem unam, et ego cum Ionatha filio meo ero in parte altera. Responditque populus ad Saul: Quod bonum videtur in oculis tuis fac. 41 Et dixit Saul ad Dominum Deum Israél: Domine — 228 — _lecitas quos Dominus, Samuele internuntio, exterminare iusserat, mo- rem Dei gessisset (15, 1-3). Verum rex, quia optima pecora sibi reser- vavit et Agag regi pepercit (4-9), inoboedientia arguitur (10-23), et LIBER I REGUM 14, 42 — 15, ‘16 Deus Israél, da indicium. Quid est quod non responderis servo tuo hodie? Si in me aut in Jonatha filio meo est iniquitas haec, da ostensionem; aut, si haec iniquitas est in populo tuo, da sancti- -tatem. ?Et deprehensus est Ionathas et Saul, populus autem exivit. 42Et ait Saul: Mittite sortem inter me et inter Ionatham filium meum. Et captus est Ionathas. 4% Dixit autem Saul ad lIonatham: @Indica mihi quid jeceris. Et indicavit ei Ionathas et ait: "Gustans gustavi in summitate virgae, quae erat in manu mea, paululum mellis; et ecce ego morior. 44 Et ait Saul: *Haec faciat mihi Deus et haec addat, ‘quia morte morieris, Ionatha. 45 Dixitque populus ad Saul: “rgone lonathas morietur, qui fecit salutem hanc magnam in Israél? Hoc nefas est: “vivit Dominus, “si ceciderit capillus de capite cius in terram, quia cum Deo operatus est hodie. Liberavit ergo populus fonatham, ut non moreretur. 46 Recessitque Saul nec persecutus est Philisthiim; porro Philisthiim abierunt in loca sua. 47 Et Saul, confirmato regno super Israél, pugnabat per circuitum adversum omnes inimicos eius, contra Moab et “filios Ammon et Edom et reges ¥Soba et Philisthaeos et, quocumque se verterat, superabat. 48Congregatoque exercitu *percussit Amalec et eruit Israél de manu vastatorum eius. 49 4aFyerunt autem filii Saul Ionathas et Iessui et Melchisua, et nomina duarum filiarum eius, nomen primogenitae “Merob et nomen minoris “Michol, 59 et nomen uxoris Saul Achinoam filia Achimaas, et nomen 4principis militiae eius Abner filius Ner patruelis Saul. 51 Porro ¢Cis fuit pater Saul et Ner pater Abner filius /Abiel. 52 Erat autem bellum potens adversum Philisthaeos omnibus diebus Saul. Nam, quemcumque viderat Saul virum fortem et aptum ad proelium, Jsociabat eum sibi. | Et dixit Samuel ad Saul: 4Me misit Dominus ut ungerem te in regem super populum eius Israél; nunc ergo audi vocem Domini. 2 Haec dicit Dominus exercituum: Recensui quaecumque fecit Amalec [sraéli, “quomodo restitit ei in via, cum ascenderet de Aegypto. Nunc ergo vade et percute Amalec et “demolire universa eius: non parcas ei et non concupiscas ex rebus ipsius aliquid; ¢sed interfice a viro usque ad mulierem et parvulum atque lactentem, bovem et ovem, camelum et asinum. 4 Praecepit itaque Saul populo et recensuit eos quasi agnos: du-. centa milia peditum et decem milia virorum Iuda. 5 Cumque venisset Saul usque ad civitatem Amalec, tetendit insidias in torrente. 6 Di- xitque Saul ¢Cinaeo: Abite, recedite atque descendite ab Amalec, ne forte involvam te cum eo; /tu enim fecisti misericordiam cum ymnibus filiis Israél cum ascenderent de Aegypto. Et recessit Cinaeus de medio Amalec. 79Percussitque Saul Amalec ab ’Hevila donec venias ad *Sur, quae est e regione Aegypti. 8 Et apprenhendit JAgag regem Amalec vivum; “omne autem vulgus interfecit in ore gladii. 2IEt pepercit Saul et populus Agag et optimis gregibus ovium et armentorum et vestibus et arietibus et universis, quae pulchra erant, nec voluerunt disperdere ea; quidquid vero vile fuit et reprobum, hoc demoliti sunt. 10 Factum est autem verbum Domini ad Samuel dicens: 11™Paeni- tet me quod constituerim Saul regem, quia dereliquit me et “verba mea opere non implevit. Contristatusque est Samuel et clamavit ad Dominum tota nocte. 12 Cumque de nocte surrexisset Samuel ut iret ad Saul mane, nun- tiatum est Samuel eo quod venisset Saul in °Carmelum et erexisset sibi fornicem triumphalem et reversus transisset descendissetque in Galgala. Venit ergo Samuel ad Saul, et Saul offerebat holocaustum Domino de initiis praedarum, quae attulerat ex Amalec. 13 Et, cura venisset Samuel ad Saul, dixit ei Saul: ?Benedictus tu Domino: im- plevi verbum Domini. 14 Dixitque Samuel: Et quae est haec vox regum, quae resonat in auribus meis, et armentorum quam ego audio? 15 Et ait Saul: De Amalec adduxerunt ea; %pepercit enim populus melioribus ovibus et armentis, ut immolarentur Domino Deo tuo; reliqua vero occidimus. 16 Ait autem Samuel ad Saul: Sine me p cf. cp. 10, 20, 21; Js 7, 16-18; Ac 1, 24-26. qchi Jsc7:: to. rvr. 27. SiCD:, 3; 27 0o— Me RE 17. ft vr. 39. UV S Rt 3. 13. ; v2 Rg 14, 11; 3 Rg 1, 52; Le 21, 18; Ac 27, 34. — cf. Mt 16,303 * Le’ 12:9. S Cpe: 1%, Tks 2 Re8, 32 10, 6. 2cp. 15, 3, 7- acf. cp. 31, 2; 2 Rg 2, 8-10; t Par 8, 33; 9, 39. bcp. 18, 17, 19. GiCDs TBF -3Oe 29%. BO, 1352175 2 Rg 6, 20, 21, 23; 21, 8 etc. dcp. 17, 55; 2 Rg 2, 8; 3 Rg ect. cp. 10, 14. £23:32. fcp. 9, I. gscp, 8; It. feFL) DL an FRO D:D: p. @ cp: 9, 16° TO¢:f. CPt! bv. Ex 17,8,16; Dt 25,17-19. — cf. vr. 33. CV’ 277,: 28), 29° "Js 6,. 1575' 2t. d cfs cpa225i%9. ecp. 27, 10; Jd 1, 16. — cf. Nm 24, 21. f cf. Ex 18, 10, 19; Nm 10, 29, cD: 14, 48; Reed h Gn 2, 11; 25, 18. icp. 27: 8. — cf. Gn 16, 7; 20, + Ly Ex, 165,22. ick, Nm@ 24, 72 R cfs cde 27, 84297230, 1. lvr. 15, 21. — cf. cp. 28, 18. m vr. 35. —-cf. vr. 29; Nm 23, 19. — v. Gn 6, 6. 1 VY. 3, 9. — cf. cp. 13. 13. ocp. 25, 2; Js 15, 55. pv. Rt 2, 20. @vr. 95 27. — 229 — LIBER I REGUM 15, y— 16, II Dei nomine repudiatur (24-31), Interea Samuel, Agag interempto, a Saul discedit (32-35) et veniens Bethlehem David filium Isai natu mini- mum, secreto regem renuntiat et oleo inungit (16, 1-13). Porro David, fv. Cp. 9, 21. SCD 14, 132; f vr. 13. “vr. 15. rt 9,.7-9; 49, 8, 9; Pro 21, S5cCl 2st) 9° bs 1, 11- -13, 16, 175 J Jr 7, 22, 2 : ‘Am 5, 22; ic 6, 6-8; "Heb 10, 6-9. x Ec 4, os Os 6, 6; Mt 9, 13; 135192" Mir. 12 33- y Dt 18, 10. V0 26" Cp. 13, 74 avr. 26: Cpz 16,3. b cf. 2 Rg 12, 13. C vr. 30. wit By e225 Re. It, 10, 30, 31. gcp. 28,17, 18. — cf. 3 Rg it, tr3)Dn §, 28. hNm 23, 9. — cf. vr. 11, 353 _ Ez_24, 14. icf. Jo 5, 44; 12, 43. jvr. 25. Ror: Ja YX; 7. lcf. Lv 27, 29. — V. vr. 3, 18, m VY. 12, 21. #°Cl, Cp.iT, 19: OCD. TES ae pci. cp. 19, 24. @ ct. cp, 28, 34.28, 33 CDS 40,125 S-yr. (3d. 1-11] LL. in sb. p. D. 3 p. Pnt. for” ant ‘8 12° 20,'29. &§cp. 9,1 hep. 21, t. #3 Rez, 13. — cf. 4 Rg 9g, 18, jNm Lf, 185 $03) S37; 13. ete: Fepgiit93 23% 7] v.3 Rg 8. 30. ig be 146, 10, 11.— cf Ac 10, o ’Re 8, 39; 1 Par 28,09;.Ps Ke TOS; Aa. 8a PPO e Sy Le ap. 1, 6; Jr II, 20; 17, 10; 20, 12. — cf. Ac L, Aa: OCD. X79, 1351 Palate 2. pi Par 2, 14-16. qcp. 17 ,14. — cf. 2 Rg 13, 3; 1 Pat! 35-13 et indicabo tibi quae locutus sit Dominus ad me nocte. Dixitque ei: Loquere. 17 Et ait Samuel: Nonne, cum “parvulus esses in oculis tuis, caput in tribubus Israél factus es? unxitque te Dominus in regem super Israél 18 et misit te Dominus in viam et ait: Vade et interfice peccatores Amalec, et pugnabis contra eos usque ad internecionem eorum? 19Quare ergo non audisti vocem Domini, ‘sed versus ad praedam es et fecisti malum in oculis Domini? 2° Et ait Saul ad Samuelem: Immo ‘audivi vocem Domini et ambulavi in via. per quam misit me Dominus, et adduxi Agag regem Amalec et Amalec interfeci. 21 “Tulit autem de praeda populus oves et boves, primitias eorum quae caesa sunt, ut immolet Domino Deo suo in Galgalis. 22 Et ait Samuel: vNunquid vult Dominus holocausta et victimas, et non potius ut oboediatur voci Domini? “Melior est enim oboedien- tia quam victimae, et auscultare magis quam offerre adipem arietum ; 23 quoniam quasi peccatum Yhariolandi est repugnare, et quasi scelus idololatriae nolle adquiescere. Pro eo ergo quod “abiecisti sermonem Domini, “abiecit te Dominus ne sis rex. 24 Dixitque Saul ad Samuelem: ¥Peccavi, quia praevaricatus sum sermonem Domini et verba tua timens populum et oboediens voci eorum; 25sed nunc porta, quaeso, peccatum meum, et °revertere mecum ut adorem Dominum. 26 Et ait Samuel ad Saul: Non revertar tecum: quia @proiecisti sermonem Domini, et ¢proiecit te Dominus ne sis rex super Israél. 27 Et /conversus est Samuel ut abiret; ille autem apprehendit summitatem pallii eius, quae et scissa est. 28 Et ait ad eum Samuel: 9Scidit Dominus regnum Israél a te hodie et tradidit illud proximo tuo meliori te. 29 Porro triumphator in Israél non parcet et /’paenitudine non flectetur; neque enim homo est ut agat paenitentiam. 39 At ille ait: Peccavi, sed nunc thonora me coram senioribus populi mei et coram Israél, et Jrevertere mecum ut adorem Dominum Deum tuum. 31 Reversus ergo Samuel secutus est Saulem et adoravit Saul Dominum. 32 Dixitque Samuel: Adducite ad me Agag regem Amalec. Et oblatus est ei Agag pinguissimus et tremens. Et dixit Agag: Sicine separat amara mors? 33 Et ait Samuel: “Sicut fecit absque liberis mulieres gladius tuus, sic absque liberis erit inter mulieres mater tua. Et in frusta ‘concidit eum Samuel coram Domino in ™Galgalis 34 Abiit autem Samuel in "Ramatha; Saul vero ascendit in domum suam in °Gabaa. 25 Et ?non vidit Samuel ultra Saul usque ad diem @mortis suae. Veruntamen ‘lugebat Samuel Saulem, *quoniam Do- minum paenitebat quod constituisset eum regem super Israél. Dixitque Dominus ad Samuelem: ¢Usquequo tu luges Saul, cum ego proiecerim eum ne regnet super Israél? “Imple cornu tuum oleo et veni, ut mittam te ad %Isai bethlehemitem; ’providi enim in filiis eius mihi regem. 2 Et ait Samuel: Quomodo vadam? audiet enim Saul et interficiet me. Et ait Dominus: Vitulum de armento tolles in manu tua et dices: /Ad immolandum Domino veni. 3? Et vocabis Isai ad victimam, et ego ostendam tibi quid facias, et Yunges quemcumque monstravero tibi. 4Fecit ergo Samuel sicut locutus est ei Dominus venitque in Bethlehem, et admirati sunt seniores civi- tatis “occurrentes ei dixeruntque: ‘Pacificusne est ingressus tuus? 5 Et ait: Pacificus: ad immolandum Domino veni: /sanctificamini et venite mecum ut immolem. Sanctificavit ergo Isai et filios eius et vocavit eos ad sacrificium. 6 Cumque ingressi essent, vidit ‘Eliab et ait: Num coram Domino est christus eius? 7Et dixit Dominus ad Samuelem: Ne respicias vultum eius neque altitudinem staturae eius, quoniam abieci eum, ™nec iuxta intuitum hominis ego iudico; homo enim videt ea quae parent. “Dominus autem intuetur cor. 8 Et vocavit Isai Abinadab et adduxit eum coram Samuele. Qui dixit: Nec hunc elegit Dominus. 9 Adduxit autem Isai °Samma, de quo ait: Etiam hunc non elegit Dominus. 19 Adduxit itaque Isai ?septem filios suos cosam: Samuele, et ait Samuel ad Isai: Non elegit Dominus ex istis. 11 Dixitque Samuel ad Isai: Nunquid iam completi sunt filii? Qui respondit: @Adhuc reliquus est parvulus et pascit oves. Et ait Samuel ad Isai: — 230 — expertissimus citharoedus in aulam arcessitur ut psallens regis ani- mum exagitatum leniat (14-23); at, cum, ingruente bello contra Phili- sthaeos, a patre in castra missus ut fratres inviseret (17, 1-22), vidisset LIBER I REGUM 16, 12 — 17, 19 rMitte et adduc eum; nec enim discumbemus priusquam huc ille veniat. 12 Misit ergo et adduxit eum. Erat autem Srufus et pulcher adspectu decoraque facie. Et ait Dominus: ‘Surge, unge eum; ipse est enim. 13 Tulit ergo Samuel “cornu olei et Yunxit eum in medio fratrum eius, et directus est “spiritus Domini a die ila in David et deinceps. Surgensque Samuel abiit in Ramatha. 14 ySpiritus autem Domini recessit a Saul, et exagitabat eum spi- ritus nequam a Domino. 15 Dixeruntque servi Saul ad eum: ¢Ecce spiritus Dei malus exagitat te; 16 jubeat dominus noster, et servi tui @qui curam te sunt quaerent hominem scientem psallere cithara, ut. quando arripuerit te spiritus Domini malus, psallat manu sua et levius feras. 17 Et ait Saul ad servos suos: Providete ergo mihi ali- quem bene psallentem et adducite eum ad me. 18 Et respondens unus de pueris ait: Ecce vidi filium Isai bethlehemitem scientem psaliere et °fortissimum robore et virum bellicosum et prudentem in verbis et virum pulchrum, et “Dominus est cum eo. 19 Misit ergo Saul nuntios ad Isai dicens: Mitte ad me David filium tuum, “qui est in pascuis 20/Tulit itaque Isai asinum plenum panibus et lagoenam vini et haedum de capris unum et misit per ma- num David filii sui Sauli. 21 Et venit David ad Saul et %stetit coram eo; at iile dilexit eum nimis, et factus est eius armiger. 22Misitque Saul ad Isai dicens: Stet David in conspectu meo; invenit enim gratiam in oculis meis. 23 Igitur, quandocumque “spiritus Domini malus arripie- bat Saul, David tollebat citharam et percutiebat manu sua, et refocil- labatur Saul et levius habebat; recedebat enim ab eo spiritus malus. | 1 nerunt in 2Socho Iudae et castrametati sunt inter Socho et °Azeca in ¢finibus Dommim. 2Porro Saul et filii Israél congregati venerunt in ¢vallem terebinthi, et direxerunt aciem ad pugnandum contra Philisthiim. 3 Et Philisthiim stabant super montem ex parte hac, et Israél stabat supra montem ex altera parte, vallisque erat inter eos. 4 Et egressus est vir spurius de castris Philisthinorum nomine fGo- liath de 9Geth altitudinis sex cubitorum et palmi. 5 Et cassis aerea super caput eius, et lorica squamata induebatur; porro pondus lo- ricae eius quinque milia siclorum aeris erat. 6 Et ocreas aereas ha- bebat in cruribus, et “clipeus aereus tegebat umeros eius. 7 Hastile autem hastae eius erat quasi liciatorium texentium; ipsum autem ferrum hastae eius sescentos siclos habebat ferri; et ‘armiger eius antecedebat eum. 8 Stansque clamabat adversum phalangas Israél et dicebat eis: Quare venistis parati ad proelium? Nunquid ego non sum Philisthaeus, et vos Jservi Saul? Eligite ex vobis virum, et de- scendat ad singulare certamen; 9si quiverit pugnare mecum et percusserit me, erimus vobis servi; si autem ego praevaluero et percus- sero eum, vos servi eritis et “servietis nobis. 19Et aiebat Philisthaeus: ‘Ego exprobravi agminibus Israél hodie: Date mihi virum, et ineat mecum singulare certamen. 11 Audiens autem Saul et omnes Israélitae sermones Philisthaei huiscemodi stupebant et metuebant nimis. 12 David autem erat filius viri "ephrathaei, de quo “supra dictum est, de ?Bethlehem Juda, cui nomen erat Isai, qui habebat Yocto fi- lios, et erat vir in diebus Saul senex et grandaevus inter viros. 13Abie- runt autem tres filii eius maiores post Saul in proelium; et nomina {rium filiorum eius, qui perrexerunt ad bellum, *Eliab primogenitus et secundus Abinadab tertiusque Samma; 14 David autem erat mini- mus. Tribus ergo maioribus secutis Saulem, 15 abiit David et reversus est a Saul ‘ut pasceret gregem patris sui in Bethlehem. 16 Procedebat vero Philisthaeus mane et vespere et stabat quadra- ginta diebus. 17 Dixit autem Isai ad David filium suum: Accipe fratribus tuis ephi polentae et decem panes istos et curre in castra ad fratres tuos, 18 et “decem formellas casei has deferes ad tribunum et “fratres tuos visitabis si recte agant, et cum quibus ordinati sunt disce. 19 Saul autem et illi et omnes filii Israél in valle kerebinghi pu- gnabant adversum Philisthiim. 2Congregantes autem Philisthiim agmina sua in proelium conve- Kets 2.\Re9, 8; Ps.73,- 767%: § CDli27; 422 HC cps.9.t7i GN 13 RSs) 300 a2 Re*s,. 455,33 28° 77,705 88, 21; Ac 7, 46; 13, 22. — ch. (ep. 10; x. 11, 6. — v. Jd ae % EQ 6, 10; a t8, 12; 28, 15, 16. — cf. Rite 6, 20. — v. Bs Stes: 3 ep: 1 10; 19, 9. — cf. Jd 9, 23. avr. 21, Ng 3 RE" 10,85: 72526; Jt 7; bcp. 3, ao 19, 9. — cf. 4 Rg 3, 15. CVs Cp. '17,°32,.34-36. dp 3) 10° 18, 14,) 14. O.VES.IT Cp: 17,°8S; 534. [1O, 27-4972 £8; 3°: Rg hvr. 14, 16. 1-16] LL. in D. q p. Pant. 6°98 -50,510;(2 Es ri, 30: Parry... t3. @NT., 293 CD. 21,9. fics @iRg 2% 3937 Par-20; 4. gee S90 tp 6,197. 25, 10. JS T1223) 23*3° 2 Rg 1,20 etc; hr. 45. $ VE. AE: jcp:.8, 17. ech acp.i1 ti, Fs l vr. 25, 26, 36,45. — cf. 2 Rg 21 2th'4 Re ¥o,,.4,) 163 in NY: 58; .ep.> 16, ‘14418; Rt 4, 22%. n Rt x,° 2. — cf..Gn 35, 1 40,7 22° -SS: Bilt D9) ots ee la te qcp. 16, 10. — cf. 13-15. kb W O55; (Os ya $ cp: iB: A 16, 16. y Par’ 2, — cf. 1 [Par “Cf... Cp. =1.6, 220. .' Gn 37, 14. — 231 — LIBER I REGUM 17, 20-46 et audisset Goliath Israéli maledicentem, ad propositum certamen se para- tum et insinuat et exhibet (23-37), et sola funda armatus, sed in Dei auxi- lium confisus contra gigantem procedit illumqueprostrat et occidit (38-51). AIS.I0;..29, “Ac 2s, 1s; Zvr. 4. avr. 8. 25-360|LL. in fr. 2 p. D. gq db. b vr. 10, 36, 45. bit: ccf; Js 15}. 16; dcp. 11, 2: ev. Jd 14, 3. PDt 5; 2624s 3, to; Ps: 83u 4. — .cf 4 Rg 19, 4, 16. ‘ g vr. 25. h vr. 26, 27. icf. Lv 26, 8; Dt 20, 3; Pro 25; 1h. f cf. cp. 16, 18. k Ecli 47, 3. lvr. 10, 26. 371 _R. in D. 3 p. Punt. mcf, 2: Tm..4; 27. n Jdt 8, 34. oct. cp. .20, .135.2' Pat'22,°s8, 16. 387511 LL, in fr. 3 p. D. 4 d. nt, Dive. 2. @cp:..16, 22. T CRO 4s oT5* 2 Re 3: Be-'o: 8: 16, 9; 4 Rg 8, 13. — cf. Lc 9, 4; Mt 7,9; Ap 22, 15s. s Dt 28, 26; Ez 20355. 3 tvr. 46. — cf. Pro 30, 17. uvr. 6. 45] v. ur. 50. 20 Surrexit itaque David mane et commendavit gregem custodi et onustus abiit sicut praeceperat ei Isai. Et venit ad locum Magala et ad exercitum, qui egressus ad pugnam vociferatus erat in certamine; 21 direxerat enim aciem Israél, sed et Philisthiim ex adverso fuerant praeparati. 22 Derelinquens ergo David Yvasa quae attulerat sub manu custodis ad sarcinas, cucurrit ad locum certaminis et interrogabat si omnia recte agerentur erga fratres suos. 23Cumque adhuc ille loqueretur eis, apparuit vir ille spurius ascen- dens Goliath nomine, philisthaeus de Geth, de castris Philisthinorum; et, loquente eo, “haec eadem verba audivit David. 24 Omnes autem Israélitae, cum vidissent virum, fugerunt a facie eius timentes eum valde. 25 Et dixit unusquispiam de Israél: Num vidistis virum hunc qui ascendit? Ad exprobrandum enim Israéli ascendit. Virum ergo, qui percusserit eum, ditabit rex divitiis magnis et °filiam suam dabit ei et domum patris eius faciet absque tributo in Israél. 26 Et ait David ad viros, qui stabant secum, dicens: Quid dabitur viro qui percusserit Philisthaeum hunc et tulerit 4opprobrium de Israél¢ Quis enim est hic Philisthaeus “incircumcisus, qui exprobravit acies /Dei viventis? 27 Referebat autem ei populus eundem sermo- nem dicens: 9Haec dabuntur viro qui percusserit eum. 28 Quod cum audisset Eliab frater eius maior, loquente eo cum aliis, iratus esi contra David et ait: Quare venisti et quare dereliquisti pauculas oves illas in deserto? Ego novi superbiam tuam et nequitiam cordis tui; quia ut videres proelium descendisti. 29 Et dixit David: Quid feci? Nunquid non verbum est? 30 Et declinavit paululum ab eo ad alium dixitque “eundem sermonem, et respondit ei populus verbum sicut prius. 31Audita sunt autem verba, quae locutus est David, et adnuntiata in conspectu Saul. 32Ad quem cum fuisset adductus, locutus est ei: ‘Non concidat cor cuiusquam in eo: ego servus tuus vadam et pugnabo ad- versus Philisthaeum. 33Et ait Saul ad David: Non vales resistere Phi- listhaeo isti nec pugnare adversus eum, quia /puer es, hic autem vir bellator est ab adulescentia sua. 34Dixitque David ad Saul: *Pascebat servus tuus patris sui gregem, et veniebat leo vel ursus et tollebat arietem de medio gregis, %5 et persequebar eos et percutiebam erue- bamque de ore eorum; et illi consurgebant adversum me, et ap- prehendebam mentum eorum et suffocabam interficiebamque eos: 36 nam et leonem et ursum interfeci ego servus tuus. Erit igitur et Philisthaeus hic incircumcisus quasi unus ex eis. Nunc vadam et auferam opprobrium populi; quoniam quis est iste Philisthaeus incir- cumcisus, qui ausus est /maledicere exercitui Dei viventis? 37 Et ait David: ™Dominus qui eripuit me de manu leonis et de manu ursi, ipse me liberabit de manu Philisthaei huius. Dixit autem Saul ad David: "Vade et °Dominus tecum sit. 38 Et induit Saul David vestimentis suis et imposuit galeam aeream super caput eius et vestivit eum lorica. 39 Accinctus ergo David gla- dio eius super vestem suam coepit tentare si armatus posset ince- dere, non enim habebat consuetudinem. Dixitque David ad Saul: Non possum sic incedere, quia non usum habeo. Et deposuit ea 40 et tulit baculum suum, quem semper habebat in manibus, et elegit sibi quinque limpidissimos lapides de torrente et misit eos in peram pastoralem, quam habebat secum, et fundam manu tulit et processit adversum Philisthaeum. 41 Tbat autem Philisthaeus incedens et appropinquans adversum David, et Parmiger eius ante eum. 42 Cumque inspexisset Philisthaeus et vidisset David, despexit eum; erat enim adulescens @rufus et pul- cher adspectu. 42 Et dixit Philisthaeus ad David: Nunquid ego ‘canis sum, quod tu venis ad me cum baculo? Et maledixit Philis- thaeus David in diis suis 44 dixitque ad David: Veni ad me, et Sdabo carnes tuas ‘volatilibus caeli et bestiis terrae. 45 Dixit autem David ad Philisthaeum: Tu venis ad me cum gladio et hasta et “clipeo, ego autem venio ad te in nomine Domini exercituum, Dei agminum Israél, quibus exprobrasti 46 hodie; et dabit te Dominus in manu mea, et percutiam te et auferam caput tuum a te et ‘dabo EE a ne ee eee. es ee ee - B Fugatis itaque hostibus, et post institutam per Saulem de se et de suis in- | guisitionem (52-58), in domo Saulis iterum versatur, ubi Ionathan quidem sibi amicum conciliat, Saulis autem in se excitat invidiam (18, 1-9). Etenim LIBER I REGUM 17, 47 — 18, 47 cadavera castrorum Philisthiim hodie volatilibus caeli et bestiis terrae, “ut sciat omnis terra quia est Deus in Israél, 47 et noverit universa ecclesia haec, quia “non in gladio nec in ‘hasta salvat Dominus: Yipsius enim est bellum, et tradet vos in manus nostras. 48 Cum ergo surrexisset Philisthaeus et veniret et appropinquaret contra David, {estinavit David et cucurrit ad pugnam ex adverso Philisthaei. 49 Et misit manum suam in peram tulitque unum lapidem et funda iecit et circumducens percussit Philisthaeum in fronte; et infixus est lapis in fronte eius, et cecidit in faciem suam super terram. 50 2Praeva- luitque David adversum Philisthaeum in funda et lapide percussum- que Philisthaeum interfecit. Cumque gladium non haberet in manu, David 5! cucurrit et stetit super Philisthaeum et tulit gladium eius et “eduxit eum de vagina sua et interfecit eum praeciditque caput eius. Videntes autem Philisthiim quod mortuus esset fortissimus eorum bfugerunt. 52 Et consurgentes viri Israél et Iuda vociferati sunt et persecuti sunt Philisthaeos usque dum venirent in vallem et usque ad portas “Accaron; cecideruntque vulnerati de Philisthiim in via ¢Saraim et usque ad eGeth et usque ad Accaron. 53 Et revertentes filii Israél, postquam persecuti fuerant Philisthaeos, invaserunt castra eorum. 54Adsumens autem David /caput Philisthaei Yattulit illud in Ilerusalem; arma vero eius posuit in tabernaculo suo. 55 Eo autem tempore, quo viderat Saul David egredientem contra Philisthaeum, ait ad Abner hprincipem militiae: *De qua stirpe descendit hic adulescens, Abner? Dixitque Abner: /Vivit anima tua, rex, si novi. 56 Et ait rex: In- terroga tu cuius filius sit iste puer. 57 Cumque regressus esset David percusso Philisthaeo, tulit eum Abner et introduxit coram Saule Keaput Philisthaei habentem in manu. 58 Et ait ad eum Saul: De qua progenie es, o adulescens? Dixitque David: /Filius servi tui Isai bethlehemitae ego sum. | Et factum est, cum complesset loqui ad Saul, “anima Ionathae conglutinata est animae David, et °dilexit eum Ionathas quasi animam suam. 2°¢Tulitque eum Saul in die illa et 2non concessit ei ut reverteretur in domum patris sui. 3 Inierunt autem David et Ionathas foedus; diligebat enim eum quasi animam suam. 4 Nam exspoliavit se Ionathas tunica, qua erat indutus, et dedit eam David et reliqua vestimenta sua, usque ad gladium et arcum suum et usque ad balteum. . 5 Egrediebatur quoque David ad omnia quaecumque misisset eum Saul et ¢prudenter se agebat: posuitque eum Saul super viros belli, et acceptus erat in oculis universi populi maximeque in conspectu famulorum Saul. -6 Porro, cum reverteretur, percusso Philisthaeo, David, /egressae sunt mulieres de universis urbibus Israél cantantes chorosque ducentes in occursum Saul regis in tympanis laetitiae et in sistris. 7 Et %prae- cinebant mulieres ludentes atque dicentes: hPercussit Saul mille, et David decem milia. 8Tratus est autem Saul nimis, et displicuit in oculis eius sermo iste, dixitque: Dederunt David decem milia et mihi mille dederunt; quid ei superest, ‘nisi solum regnum? 9% Non Jrectis ergo oculis Saul adspiciebat David a die illa et deinceps. 10 Post diem autem alteram invasit “spiritus Dei malus Saul, et 'prophetabat in medio domus suae; ™David autem psallebat manu sua sicut per singulos dies. “Tenebatque Saul lanceam llet °misit eam putans quod ?configere posset David cum pariete; et declinavit David a facie eius %secundo. 127Et timuit Saul David, eo quod Dominus esset cum eo et ‘a se recessisset. 13 Amovit ergo eum Saul a se et fecit eum tribunum super mille viros; et “egrediebatur et intrabat in conspectu populi. 14Jn omnibus quoque viis suis David “prudenter agebat, et Dominus erat cum eo. 15 Vidit itaque Saul quod “prudens esset nimis et coepit cavere eum. 16Qmnis autem Israél et Iuda “diligebat David; ipse enim ingrediebatur et egrediebatur ante eos. 17 Dixitque Saul ad David: Ecce Yfilia mea maior Merob, ipsam v3 Rg 18, 36. — cf. Js 4, 54; x Os 1, 7. — cf. cp. 2, 14,6 Ps 32,16, 17: 4373 Ze 4, 6 2° Par 20. 75. 49] 'v. cp. 18, °7. 59] Ant. in sb. a. D. 4 p. Pnt. z Ecli 47, 4, 5. — ef. 1 Mc 4, 30. acp. 21, 9. — cf. 2 Rg 23, 21. b cf. Heb 11, 34. c Js 15,) 11. d Js 15, 36. év. VY. 4. ENS 597% £ CEERE 83.6, -7. hep. 14, 50; 26, 5; 2 Rg 2, 8. $i... CD. -160, 21, .22, EVE -CDiy' 1s 226; Rvr. 54 ivr. 12. acf. Gn 34, 3. A cp. HO. I 205739 “DP 135-6; cf. @ 13°20. ccp. 16, ‘ dct. cp.) 17, 35. é€ vr. 14,15,30.— cf. Dt 29, 9. int fr. ‘4-0: Di 4-2. nt. {Ex 15,207. Jd 13; 34., -— chs 2 20 Rg 1, 20. cls EX 15, 27. Acp. 21, 11; 29, 5. — cf. Ecli ii: 7: 7b] R. in D. 3 pb. Punt. icp. 15, 28. 6-18) LE. Pnt 20; c 16, 16. mv. cp. 16, 16. pa 19, 9. ‘o 19, 10. — cf. cp. 20, 33. Gey 507. Bs C...5%, 15 PNES TS. 20, S$ vr. 28; cp. 16, aes t cp. 16, 14; 28, ui oe — cf. Nin 27, 17; Dt 19; “3t, 9: 2, Re‘s, 2 ‘4 8, esi k 1H 0; 11. vvr. 5. a Gis Vi. 5. y cp. 14, 49. — cf. Gn 29, 16. LIBER I REGUM 18, 18 — 19, 15 Saul rex Davidem bis transfigere conatur, et per speciem ei filiae in uxo- rem tradendae gravi discrimini exponit (10-30), imo, ut eum inter ficiant aulicos et filium excitat (19, 1-7), satellitesque mittit non solum domum, 6 CDs 17.03, acp. 25, 28. — cf. Nm 21, 14. b cf. Gn 37, 22. GVIe 24, :25; d vr. 23; 2 Rg 7, 18. — cf. Nm 16, 9. ecf. 2 Rg 21, 8. Pict, js 18, 26;°x9, 2-0; 30-3, vr. 28. roa cp. 14, 49. 4 Ex 10, 7. — cf. Ecli 27, 26; PNELLZ: [32, 25. ReCh. Vio. 203 LVI. 295. CD, -22,-EAs m Gn 34, 12; Ex 22, 17. mCP. I4, 24. OVI: 197 216 pvr. 23. G-ct. 2° Rg-35%4. Pc: CD, 25544: SVE. 52) tvr..20. — V. cp. 19, 11. uwcp. 19, 8. — cf. 2 Rg 11, 1. VAT. 15) r-16] LL. in fr. QD. s @CDs48;. 15.83 5 ay bik! 6 cf. Gn 42, 12. cep. 28, 21; Jd 12, 3. — cf. Jd dcp. 17, 49, 50. [9 17. OCLC. 2h, 0320 %. Par tis ads f Mt 27, 4. BV: ROU3743: Keep. 16,:35;' 48,° 2, 133 CDi 23,5. 9 VeaCD,. £6, 2843 183 °16, TY, kv. cp. 16, 16. ECD. 18; 333) 26,5 33. mv, Ps. 58,1. WCIs JG 10, 2). och, Js 2, £83: Ac -9,.24,.95%2 Cor: .11,.:33: @dabo tibi uxorem; tantummodo esto vir fortis et %proeliare bella Do- mini. Saul autem reputabat dicens: ¥Non sit manus mea in eum, “sed sit super eum manus Philisthinorum. 18 Ait autem David ad Saul: dQuis ego sum, aut quae est vita mea aut cognatio patris mei in Israél, ut flam gener regis? 19 Factum est autem tempus, cum deberet dari Merob filia Saul David, data est ¢Hadrieli fmolathitae uxor. 20 gDilexit autem David “Michol filia Saul altera; et nuntiatum est Saul et placuit ei, 21 dixitque Saul: Dabo eam illi, ut fiat ei in ‘scan- dalum, et /sit super eum manus Philisthinorum. Dixitque Saul ad David: “In duabus rebus gener meus eris hodie. 22 Et mandavit Saul servis suis: Loquimini ad David clam me dicentes: Ecce places regi, et omnes servi eius diligunt te. Nunc ergo esto /gener regis. 23 Et locuti sunt servi Saul in auribus David omnia verba haec. Et ait David: Num parum videtur vobis generum esse regis? Ego autem sum vir pauper et tenuis. 24 Et renuntiaverunt servi Saul dicentes: Huiuscemodi verba locutus est David. 25 Dixit autem Saul: Sic lo- quimini ad David: Non habet rex ”'sponsalia necesse nisi tantum cen- tum praeputia Philisthinorum, “ut fiat ultio de inimicis regis. °Porro Saul cogitabat tradere David in manus Philisthinorum. 26 Cumque renuntiassent servi eius David verba, quae dixerat Saul, placuit sermo in oculis David ut fieret gener regis. 27 Et post paucos dies surgens David Pabiit cum viris, qui sub eo erant, et percussit ex Philisthiim ducentos viros et Yattulit eorum praeputia et adnumeravit ea regi, ut esset gener eius. "Dedit itaque Saul ei Michol filiam suam uxorem. 28 Et vidit Saul et intellexit quod *Dominus esset cum David. ‘Michol autem filia Saul diligebat eum. 29 Et Saul magis cad timere David; factusque est Saul inimicus David cunctis diebus. 39 “Et egressi sunt principes Philisthinorum. A principio autem egressionis eorum Yprudentius se gerebat David quam omnes servi Saul, et celebre factum est nomen eius nimis. ] Locutus est autem Saul ad Ionatham filium suum et ad omnes servos suos ut occiderent David. Porro Ionathas filius Saul @di- ligebat David valde. 2 Et indicavit Ionathas David dicens: Quaerit Saul pater meus occidere te; Te ie observa te, quaeso, mane, et manebis clam et absconderis. * Ego autem egrediens stabo iuxta patrem meum in agro ubicumque fueris; et ego loquar de te ad patrem meum et quodcumque videro nuntiabo tibi. 4Locutus est ergo Ionathas de David bona ad Saul patrem suum dixitque ad eum: Ne pecces, rex, in servum tuum David, quia non peccavit tibi, et opera eius bona sunt tibi valde. 5 Et °posuit animam suam in manu sua et 4per- cussit Philisthaeum, et ¢fecit Dominus salutem magnam universo Israéli: vidisti et laetatus es. Quare ergo /peccas in sanguine innoxio interficiens David, qui est absque culpa? 6 Quod cum audisset Saul, placatus voce Ionathae iuravit: 9Vivit Dominus, quia non occidetur. Vocavit itaque Ionathas David, et indicavit ei omnia verba haec, et introduxit Ionathas David ad Saul, et fuit ante eum sicut fuerat theri et nudiustertius. 8 Motum est autem rursum bellum, et egressus David pugnavit adversum Philisthiim ‘percussitque eos plaga magna, et fugerunt a facie eius. 9% Et factus est /Jspiritus Domini malus in Saul. Sedebat autem in domo sua et tenebat lanceam; “porro David psallebat manu sua. 10 /Nisusque est Saul configere David lancea in pariete, et declinavit David a facie Saul; lancea autem, casso vulnere, perlata est in parietem. Et David fugit et salvatus est nocte illa. 11 ™Misit ergo Saul satellites suos in domum David, “ut custodirent eum, et interficeretur mane. Quod cum adnuntiasset David Michol uxor sua dicens: Nisi salvaveris te nocte hac, cras morieris, 12 %de- posuit eum per fenestram. Porro ille abiit et aufugit atque salvatus est. 13 Tulit autem Michol statuam et posuit eam super lectum et pellem pilosam caprarum posuit ad caput eius et operuit eam vesti- mentis. 14 Misit autem Saul apparitores, qui raperent David; et re- sponsum est quod aegrotaret. 15 Rursumque misit Saul nuntios, ut viderent David, dicens: Adferte eum ad me in lecto ut occidatur. sed ad ipsum Samuelem, ad quem David apte ab uxore adiutus confuge- rat (8-24). Tandem, cum post ephimeram reconciliationem comperisset nullam a rege exspectandam resipiscentiam, icto cum lIonatha foedere LIBER I REGUM 19, 16 — 20, 19 16 Cumque venissent nuntii, inventum est simulacrum super lectum, et pellis caprarum ad caput eius. 17 Dixitque Saul ad Michol: Quare sic illusisti mihi et dimisisti inimicum meum ut fugeret? Et respondit Michol ad Saul: Quia ipse locutus est mihi: Dimitte me, alioquin interficiam te. 18 David autem fugiens salvatus est et venit ad Samuel in ?Ra- matha et nuntiavit ei omnia quae fecerat sibi Saul; et abierunt ipse et Samuel et morati sunt in Naioth. 19 Nuntiatum est autem Sauli a dicentibus: Ecce David in Naioth in ¢Ramatha. 20 Misit ergo Saul lictores ut raperent David; qui, cum vidissent cuneum prophetarum vaticinantium et Samuelem stantem super eos, ‘factus est etiam spiritus Domini in illis, et *prophetare coeperunt etiam ipsi. 21 Quod cum nuntiatum esset Sauli, misit et alios nuntios: prophetaverunt autem et illi. Et rursum misit Saul tertios nuntios, qui et ipsi prophetaverunt. Et iratus iracundia Saul 22abiit etiam ipse in Ramatha et venit usque ad cisternam magnam, quae est in Socho, et interrogavit et dixit: In quo loco sunt Samuel et David? Dictum- que est ei: Ecce in Naioth sunt in Ramatha. 23Et abiit in Naioth in Ramatha; et factus est etiam super eum spiritus Domini, et ambulabat ingrediens et ‘prophetabat usque dum veniret in Naioth in Ramatha. 24 Et “exspoliavit etiam ipse se vestimentis suis et prophetavit cum ceteris coram Samuele et cecidit nudus tota die illa et nocte; unde et exivit proverbium: *Num et Saul inter prophetas? 2 (0) Fugit autem David de Naioth, quae est in *Ramatha veniensque locutus est coram Ionatha: Quid feci? quae est iniquitas mea, et quod peccatum meum in patrem tuum, quia quaerit animam meam ? 2 Qui dixit ei: Absit, non morieris; neque enim faciet pater meus quidquam “grande vel parvum nisi prius indicaverit mihi; hunc ergo celavit me pater meus sermonem tantummodo? Nequaquam erit istud. 3 Et iuravit rursum Davidi. Et ille ait: Scit profecto pater tuus quia dinveni gratiam in oculis tuis et dicet: Nesciat hoc Ionathas, ne forte tristetur. Quinimmo ¢vivit Dominus et /vivit anima tua, quia uno tantum, ut ita dicam, gradu ego morsque dividimur. 4 Et ait Ionathas ad David: Quodcumque dixerit mihi anima tua, faciam tibi. 5 Dixit autem David ad Ionatham: Ecce 9calendae sunt crastino, et ego ex more sedere soleo iuxta regem ad vescendum; dimitte ergo me ut “abscondar in agro usque ad vesperam diei tertiae. 6 ‘Si re- spiciens requisierit me pater tuus, respondebis ei: Rogavit me David ut iret celeriter in /Bethlehem civitatem suam, quia *victimae sollemnes ibi sunt universis contribulibus suis. 7 Si dixerit: Bene, pax erit servo tuo; si autem fuerit iratus, scito quia ‘completa est malitia eius. 8 Fac ergo misericordiam in servum tuum, “quia foedus Domini me famu- lum tuum tecum inire fecisti; “si autem est iniquitas aliqua in me, tu me interfice, et ad patrem tuum ne introducas me. 9 Et ait Io- nathas: Absit hoc a te, neque enim fieri potest ut, si certe cognovero completam esse patris mei malitiam contra te, non adnuntiem tibi. 10 Responditque David ad Ionatham: Quis renuntiabit mihi, si quid forte responderit tibi pater tuus dure de me? 11 Et ait Ionathas ad David: Veni, et egrediamur foras in agrum. Cumque exissent ambo in agrum, 12 ait Ionathas ad David: Domine Deus Israél, si investi- gavero sententiam patris mei crastino vel perendie, et aliquid boni fuerit super David, et non statim misero ad te et notum tibi fecero, 13 Ohaec faciat Dominus Tonathae et haec addat. Si autem perseve- raverit patris mei malitia adversum te, ?revelabo aurem tuam et di- mittam te ut vadas in pace, et Ysit Dominus tecum, sicut fuit cum patre meo. 14 Et, si vixero, facies mihi misericordiam Domini; si vero mortuus fuero, 15 ‘non auferes misericordiam tuam a domo mea usque in sempiternum, quando eradicaverit Dominus inimicos David unumquemque de terra, auferat Ionatham de domo sua, et requirat Dominus de manu inimicorum David. 16 Pepigit ergo Ionathas foedus cum domo David; et *requisivit Dominus de manu inimicorum David. 17 Et addidit Ionathas deierare David, eo quod diligeret illum; ‘sicut enim animam suam ita diligebat eum. 18 Dixitque ad eum Io- nathas: “Cras calendae sunt, et Yrequireris; 19 “requiretur enim sessio pcp. I, 19; 10, 10-12. dcp. 1, 19. riCl. cps t0;(§;6,:-10° Nm:.24;'2; Sct. Nov t1,25;3 Jl 3; 28: tcf. cp. 18, ro. 4% 1s °20; 2%; Mc 1;°8: Rg 6, 20. VCDs T0,.( Ts F2. 1-8] LL. in fr. 6 p. D. A @Ccp; 15 19, [Put bck. Gn 31, 36. — cf. 2 CCihs 22° 153-25, 36: dv. Gn 33, 15. écp. 25, 20; 4 Rg 2, 2, 4, 6; 4, o. — v. Rt 3, 13. £ VELTSs IN Mi 0,330 5228 Aas: Os 2, 13; Am 8, 5. — cf. Ez 45, 17. hcp. 19, 2, 3. vr. 18. j CD. 16, 4. cls Cp.9,' 12: eps 28; 573. Est 7, 7, vr. 33. mV. 30,-425-Cp. 18) 6 3-35;,38: — cf. 2 Rg 21, 7. n2 Rg 14, 32. — cf. a cta:Rte i. y7. Pcp 9,35; .%*PRar’s 7 293° Jb 36, 10, 15. — cf. Jb 33, 16; dia Toe O23, 5,17; 3 Ret, 375.2 Par 22 ,11, 16. — cf. cp. 17, 37. £2 Re Oye 35 9 2. Tene Cl. COY.24. 21.27" S$ ehiicp.2s5,, 22 +Js:22,.23. BCDy., 385: Fer:3: “vr. 5. v vr. 6. % VYG-25 527% LIBER I REGUM etiam pro utriusque familia valituro (20, 1-42), in Nobe ad sacer- dotem Achimelech divertit, obtentisque ab eo panibus santificatis et gladio Goliath (43-21, 9), transmigrat ad Achis regem Geth, in- UT. 37 ep. 25,26. Z Vr. 37. ae avr. 14, 15. bvr. 42. c vr. 18. dv. Lv 11, 24-28; 15, 1-4. SVEN 34i evr. Os gcp. 26, 16; 2 Rg 12, 5. — cf. 3 Rg 2, 26: Joirg,s1ai hcp. 19, 5. tcp. 18, II; 19, Io. jvr. 7. Rvr. 22. icf. Gn: 33,3. i NT..13 t2!-sixyP, 32; Is 10, 32. b-cf. cp..14,\3;-Mr 2, 26. CCL, CD. 48; ¥. 4, $1." Ci Gatéchk? RR. Tia, 56. d Ex 25, 30; Lv 24, 5-7; Mtz2, 3, 4; Mr 2, 25, 26; Lc 6, 3, 4. e Lv 22, 3-7. — cf. Ex 19, 15. 7 ci..2 Cor 4,.7¢ 1h apa tua usque perendie. Descendes ergo festinus et venies in locum, ubi celandus es in die qua operari licet, et sedebis iuxta lapidem, cui nomen est Ezel, 2% et ego tres sagittas mittam iuxta eum et iaciam quasi exercens me ad signum. 21 Mittam quoque et puerum dicens ei: Vade et adfer mihi sagittas. 22Si dixero puero: Ecce sagittae intra te sunt, tolle eas; tu veni ad me, quia pax tibi est et nihil est mali, Yvivit Dominus. Si autem sic locutus fuero puero: *Ecce sa- gittae ultra te sunt; vade in pace, quia dimisit te Dominus. 23 4De verbo autem, quod locuti sumus ego et tu, !sit Dominus inter me et te usque in sempiternum. 24 Absconditus est ergo David in agro; et venerunt calendae, el sedit rex ad comedendum panem. 25 Cumque sedisset rex super ca- thedram suam secundum consuetudinem, quae erat iuxta parietem. surrexit Ionathas et sedit Abner ex latere Saul, “vacuusque apparuii locus David. 26 Et non est locutus Saul quidquam in die illa; cogi- tabat enim quod forte evenisset ei, ut non esset 4mundus nec puri- ficatus. 27 Cumque illuxisset dies secunda post calendas, rursus ap- paruit vacuus locus David. Dixitque.Saul ad Ionatham filium suum: Cur non venit filius Isai nec heri nec hodie ad vescendum? 28 Re- sponditque Ionathas Sauli: fRogavit me obnixe ut iret in Bethlehem 29 et ait: Dimitte me, quoniam sacrificium sollemne est in civitate: unus de fratribus meis accersivit me; nunc ergo, si inveni gratiam in oculis tuis, vadam cito et videbo fratres meos. Ob hanc causam non venit ad mensam regis. 30 Tratus autem Saul adversum Ionatham dixit ei: Fili mulieris virum ultro rapientis, nunquid ignoro quia diligis filium Isai in con- fusionem tuam et in confusionem ignominiosae matris tuae? 31 Omni- bus enim diebus, quibus filius Isai vixerit super terram, non stabilieris tu neque regnum tuum. Itaque iam nunc mitte et adduc eum ad me, Yquia filius mortis est. 32 Respondens autem Ionathas Sauli patri suo ait: “Quare morietur? Quid fecit? 33 Et ‘arripuit Saul lanceam ut percuteret eum. Et intellexit Ionathas quod /definitum esset a patre suo ut interficeret David. 34 Surrexit ergo Ionathas a mensa in ira furoris et non comedit in die calendarum secunda panem; con- tristatus est enim super David, eo quod confudisset eum pater suus. 35 Cumque illuxisset mane, venit Ionathas in agrum iuxta placitum David et puer parvulus cum eo, 36 et ait ad puerum suum: Vade et adfer mihi sagittas quas ego iacio. Cumque puer cucurrisset, iecit aliam sagittam trans puerum. 37 Venit itaque puer ad locum iaculi, quod miserat Ionathas, et clamavit Ionathas post tergum pueri et ait: “Ecce ibi est sagitta porro ultra te. 38 Clamavitque iterum Iona- thas post tergum pueri dicens: Festina velociter, ne steteris. Collegit autem puer Ionathae sagittas et attulit ad dominum suum, 39 et quid ageretur penitus ignorabat; tantummodo enim Ionathas et David rem noverant. 49 Dedit ergo Ionathas arma sua puero et dixit ei: Vade et defer in civitatem. 41 Cumque abisset puer, surrexit David de loco, qui vergebat ad austrum, et cadens pronus in terram Jadoravit tertio, et osculantes se alterutrum fleverunt pariter, David autem amplius. 42 Dixit ergo Ionathas ad David: ™Vade in pace; quaecumque iura- vimus ambo in nomine Domini dicentes: “Dominus sit inter me et te et °inter semen meum et semen tuum usque in sempiternum. 43 Et surrexit David et abiit; sed et Ionathas ingressus est civitatem. 2 Venit autem David in *Nobe ad ?Achimelech sacerdotem. Et Cobstupuit Achimelech eo quod venisset David et dixit ei: Quare- tu solus et nullus est tecum? 2Et ait David ad Achimelech sacer- dotem: Rex praecepit mihi sermonem et dixit: Nemo sciat rem propter quam missus es a me, et cuiusmodi praecepta tibi dederim; nam et pueris condixi in illum et illum locum. 3Nunc ergo, si quid habes ad manum, vel quinque panes, da mihi, aut quidquid inveneris. 4 Et respondens sacerdos ad David ait illi: Non habeo laicos panes ad manum, sed tantum ¢panem sanctum; ¢si mundi sunt pueri maxime a mulieribus? 5 Et respondit David sacerdoti et dixit ei: Equidem, si de mulieribus agitur, continuimus nos ab heri et nudiustertius, quando egrediebamur, et fuerunt fvasa puerorum sancta. Porro via — 236 — deque, ne interimatur, dementem simulans (10-15) fugit ad spelun- cam Odollam. Deinceps, post commendatos parentes suos regi Moab (22, 1-5), et postquam Saul, Doég instigante et cocperante, omnes sa- haec polluta est, sed et ipsa hodie sanctiticabitur in vasis. 6 ¥Dedit ergo ei sacerdos ’sanctificatum panem; neque enim erat ibi panis, nisi tantum panes propositionis “qui sublati fuerant a facie Domini, ut ponerentur panes calidi. 7 Erat autem ibi vir quidam de servis Saul in die illa intus in tabernaculo Domini, et nomen eius ‘Doég idumacus potentissimus pastorum Saul. 8 Dixit autem David ad Achimelech: Si habes hic ad manum hastam aut gladium? quia gladium meum et arma mea non tuli mecum; sermo enim regis urgebat. 9 Et dixit sacerdos: jJEcce hic gladius Goliath philisthaei, quem percussisti in kyalle terebinthi: est involutus pallio post ephod. Si istum vis tollere, tolle, neque enim hic est alius absque eo. Et ait David: Non est huic alter similis. da mihi eum. 10 Surrexit itaque David et fugit in die illa a facie Saul et venit ad /Achis regem Geth, 11 mDixeruntque servi Achis ad eum, cum vi- dissent David: Nunquid non iste est David rex terrae? Nonne huic cantabant per choros dicentes: "Percussit Saul mille, et David decem milia ? 120Posuit autem David sermones istos in corde suo et extimuit valde a facie Achis regis Geth 1% et ?immutavit os suum coram eis, et Ycollabebatur inter manus eorum et impingebat in ostia portae, ‘de- fluebantque salivae eius in barbam. 14 Et ait Achis ad servos suos: Vidistis hominem insanum: quare adduxistis eum ad me? 15 An de- sunt nobis furiosi, quod introduxistis istum ut fureret, me praesente? Hicine ingredietur domum meam? 2 2 Abiit ergo David inde et “fugit in speluncam ’Odollam. Quod cum audissent fratres eius et omnis domus patris eius, descen- derunt ad eum illuc. 2 Et “convenerunt ad eum omnes, qui erant in angustia constituti et oppressi aere alieno et 4amaro animo; et factus est eorum princeps, fueruntque cum eo @quasi quadringenti viri. 3 Et profectus est David inde in Maspha, quae est Moab, et dixit ad regem Moab: Maneat, oro, pater meus et mater mea vobiscum, donec sciam quid faciat mihi Deus. 4 Et reliquit eos ante faciem regis "Moab; man- seruntque apud eum cunctis diebus, quibus David fuit i in praesidio. 5 Dixitque ‘Gad propheta ad David: Noli manere in praesidio: proficiscere et vade in terram YIuda. Et profectus est David et venit in saltum Haret. 6 Et audivit Saul quod apparuisset David et viri, qui erant cum eo, Saul autem, cum maneret in Gabaa et esset in nemore quod est in Rama hastam manu tenens, cunctique servi eius circumstarent eum, Tait ad servos suos, qui adsistebant ei: Audite nunc, filii Iemini: nunquid “omnibus vobis dabit filius Isai agros et vineas et universos vos faciet tribunos et centuriones, 8 quoniam coniurastis omnes ad- versum me, et non est qui mihi renuntiet, maxime cum et filius meus ifoedus inierit cum filio Isai? Non est Iqui vicem meam doleat ex vobis, nec qui adnuntiet mihi, eo quod suscitaverit filius meus servum meum adversum me kKinsidiantem mihi usque hodie. 9 Respondens autem 'Doég idumaeus, qui adsistebat et erat primus inter servos Saul: Vidi, inquit, filium Isai in ™Nobe apud “Achimelech filium Achitob sacerdotem, 19 qui consuluit pro eo Dominum et Pcibaria dedit ei, sed et gladium Goliath philisthaei dedit illi. 11 Misit ergo rex ad accersendum Achimelech sacerdotem filium Achitob et omnem domum patris eius, sacerdotum qui erant in ™Nobe; qui universi venerunt ad regem. 12 Et ait Saul ad Achimelech: Audi, fili Achitob. Qui respondit: Praesto sum, domine. 13 Dixitque ad eum Saul: Quare coniurastis adversum me tu et filius Isai et dedisti ei panes et gla- dium et °consuluisti pro eo Deum, ut consurgeret adversum me @in- sidiator usque hodie permanens ? 14 Respondensque Achimelech regi ait: Et quis in omnibus servis tuis sicut David fidelis et "gener regis et pergens ad imperium tuum et gloriosus in domo tua? 15Num hodie coepi “pro eo consulere Deum? Absit hoc a me, ne suspicetur rex adversus servum suum rem huiuscemodi in universa domo patris mei; non enim scivit servus tuus quidquam super hoc negotio vel ‘modicum vel grande. 16 Dixitque rex: Morte morieris, Achimelech, “tu et omnis domus patris tui. 17Et ait rex Yemissariis, qui circumsta- LIBER I REGUM 21,6 — 22, It7 g Mt 12, 3. — cf. Lv 24, 9. hlLwv 24, 8. — cf. 1 Par 9, 32. icp. 22, 9, 18. — v. Ps 51, 2. jcp. 17, 51. — cf. cp. 31, 10. Repyit7 2: bet, Ps33° x EEE Os 62.) 285—7; m cf. cp. 29, 3. 4 £8,953 29,5383. 585,, 13; . Le 2, 19. [Ecli 47, 7. : Ps $3,:2 @ cf. Jr‘25, 163858, 9: f ch. Mr'os 17; Le‘9; 39. av. Ps 56, i. + Ge ah, a6: 3 Re-23,..13°.1 Par 15; Mic ¥, 15 etc: of Bar 12, 16. — cf. Jd 9, 4; dct. i 31, 6. — v. cp. 30, 6. é@cft cp. 235/134 °25,. 13. f2 Rg-24,- 11, 18, 19; 1 Par 21, 9-13, 18, 19; 29, 29; 2 Par 29, 25. gcf. cp. 23, 14; Ps 62, 1. Wt..cp. 8, 14: cp.” 18, °3. ch). cpii 23;22R: RVY. IB. Uvr. 185 cp. 21% m cp. ote mcp. 21, 2. — cf. cp. 14, 3 OCD. 23, 2, 4; 30, 8; 2 Rg s, 19, 23. — cf. Nm ry aes a pcp. 21, 6-9. 7. — Vv. Ps fr g vr. 8. f-Chs 18; 27. § V.. Vr. 10. ECDs -20;5.27°'25,-36. ucf. Dt: 24, 16. % Cie 4 Rg TO, 255: 11, 4,6; 2 Fat £2, 10; LIBER I REGUM 22, 18 — 23, 23 cerdotes quasi aemulo faventes occidi iusserat (6-23), David cum sociis transit Ceilam, eamque ab obsidentibus Philistaeis liberat (23, 1-6). Comperiens autem, cives, si in urbe permaneret, eum tradituros esse x Vr. 9. ¥ Ch, 3% Sci, cp; 2, 18. @ct> CD.: F553 6b cp. 23, 6, 9. — ch 2: Rgo25; 24; 3 Rg 2, 33. CCD. 25,7: dcf. 3 Rg 2, 26. a Js 15, 44. FVM Cp. 22,10. cicl:.Jo.2t, F278. | @ vr. 14; Js 24, 11 20, (28; écp. 19, 8. CDs 32, 26. eS Fae gcp. 30, 7. — cf. Nm 27, 21. A vr. 20. i cp. 25, 132. 2912. 22,°4:*. 30. 9.) 0, jci.. 2 Rg I5, 20. — cf. cp. kvr. 19. — cf. cp. 24, 1 lLcf. Ps 62, mcp. 26, 2; II, "Ys 15, 55; 2 Par n Jb 4, 3. — cf. Jd 9, 4, 24. acp. % er — cf. cp. 20, 31. p cp. ; 20, 8, 16, 42. — “eh 8 ; Bhs. ri qcp. 26, 1. — v. Ps 53, 2 Pel. Cpe 46.553. Svr. 12. tcf. Jd 17, 2. — v. Rt 2, 20. 48 Cla iCD. 225 bant eum: Convertimini et interficite sacerdotes Domini, nam manus eorum cum David est: scientes quod fugisset et non indicaverunt mihi. Noluerunt autem servi regis extendere manus suas in sacerdotes Domini. 18 Et ait rex ad “Doég: Convertere tu et irrue in sacerdotes. Conversusque Doég idumaeus irruit in sacerdotes et Ytrucidavit in die illa octoginta quinque viros *vestitos ephed lineo. 19 ™Nobe autem civitatem sacerdotum percussit in ore gladii, “viros et mulieres et parvulos et lactentes bovemque et asinum et ovem in ore gladii. 20 Evadens autem unus filius Achimelech filii Achitob, cuius nomen erat “Abiathar, fugit ad David 21 et adnuntiavit ei quod occidisset Saul sacerdotes Domini. 22 Et ait David ad Abiathar: Sciebam in die illa °quod, cum ibi esset Doég idumaeus, procul dubio adnuntiaret Sauli. Ego sum reus omnium animarum patris tui. 28 4Mane mecum, ne timeas; si quis quaesierit animam meam, quaeret et animam tuam, mecumgue servaberis. 2 Et adnuntiaverunt David dicentes: Ecce Philisthiim oppugnant 4Ceilam et diripiunt areas. 2 “Consuluit ergo David Dominum dicens: Num vadam et percutiam Philisthaeos istos? Et ait Dominus ad David: Vade et percuties Philisthaeos et Ceilam salvabis. 3°? Et dixerunt viri, qui erant cum David, ad eum: “Ecce nos hic in Iudaea consistentes timemus: quanto magis si ierimus in Ceilam adversum agmina Philisthinorum. 4 xursum ergo David consuluit Dominum, qui respondens ait ei: Surge et vade in Ceilam; “4ego enim tradam Philisthaeos in manu tua. 5 Abiit ergo David et viri eius in Ceilam et pugnavit adversum Philisthaeos et abegit iumenta eorum et “percussit eos plaga magna et salvavit David habitatores Ceilae. © Porro feo tempore quo fu- giebat Abiathar filius Achimelech ad David in Ceilam, ephod secum habens descenderat. 7 Nuntiatum est autem Sauli quod venisset David in Ceilam, et ait Saul: Tradidit eum Deus in manus meas: conclususque est intro- gressus urbem, in qua portae et serae sunt. 8 Et praecepit Saul omni populo ut ad pugnam descenderet in Ceilam et obsideret David et viros eius. 9 Quod cum David rescisset, quia praepararet ei Saul clam San dixit ad Abiathar sacerdotem: 9Applica ephod. 1° Et ait David: mine Deus Israél, audivit famam servus tuus quod disponat Saul venire in Ceilam, ut evertat urbem propter me. 11 Si tradent me viri Ceilae in manus egius? et si descendet Saul, sicut audivit servus tuus? Domine Deus Israél, indica servo tuo. Et ait Dominus: Descendet. 12 Dixitque David: Si tradent me viri Ceilae et viros, qui sunt mecum, in manus Saul? Et dixit Dominus: ”Tradent. 1% Surrexit ergo David et viri eius quasi ‘sescenti et egressi de Ceila Jhuc atque illuc vaga- bantur incerti. Nuntiatumque est Sauli quod fugisset David de Ceila et salvatus esset; quamobrem dissimulavit exire. 14kMorabatur autem David in deserto in locis firmissimis, man- sitque in monte ‘solitudinis “Ziph in monte opaco; quaerebat eum tamen Saul cunctis diebus, et non tradidit eum Deus in manus eius. 15 Et vidit David quod egressus esset Saul ut quaereret animam eius. Porro David erat in deserto Ziph in silva. 16 Et surrexit Ionathas filius Saul et abiit ad David im silvam et nconfortavit manus eius in Deo dixitque ei: 17 Ne timeas, neque enim inveniet te manus Saul patris mei; et tu regnabis super Israél, et ego ero tibi secundus; Osed et Saul pater meus scit hoc. 18 pPercussit ergo uterque foedus coram Domino; mansitque David in silva, Ionathas autem reversus est in domum suam. 19 dAscenderunt autem Ziphaei ad Saul in Gabaa dicentes: Nonne ecce "David latitat apud nos in locis tutissimis silvae in colle Hachila, quae est ad dexteram deserti? %® Nunc ergo, sicut desideravit anima tua ut descenderes, descende; *nostrum autem erit ut tradamus eum in manus regis. 21 Dixitque Saul: ‘Benedicti vos a Domino, “quia doluistis vicem meam. 22 Abite ergo, oro, et diligentius praeparate et curiosius agite et considerate locum ubi sit pes eius, vel quis vi- derit eum ibi; recogitat enim de me quod callide insidier ei. 23 Con- — 238 — (7-13), migrat in deserta Maon et Ziph (14-18), ibique ab angu- stiis, quibus undique premebatur, mirabiliter evadit (19-28). Postea venit Engaddi, ubi tanta magnanimitate inimicum suum tractat (24, 1-8), LIBER I REGUM 23, 24 — 24, 22 siderate et videte omnia latibula eius, in quibus absconditur, et re- vertimini ad me ad rem certam, ut vadam vobiscum. Quod si etiam in terram se abstruserit, perscrutabor eum in cunctis Ymilibus luda. 24 At illi surgentes abierunt in Ziph ante Saul. David autem et viri eius erant “in deserto Maon in campestribus ad dexteram Iesimon. 25 Ivit ergo Saul et socii eius ad quaerendum eum. Et nuntiatum est David, statimque descendit ad petram et ver- sabatur in deserto Maon. Quod cum audisset Saul, persecutus est David in deserto Maon. 26 Et ibat Saul Yad latus montis ex parte una, David autem et viri eius erant in latere montis ex parte altera. Porro David desperabat se posse evadere a facie Saul; itaque Saul et viri eius in modum coronae cingebant David et viros eius, ut caperent eos. 27 Et nuntius venit ad Saul dicens: Festina et veni, quoniam infuderunt se Philisthiim super terram. 28 *Reversus est ergo Saul desistens persequi David et perrexit in occursum Philisthi- norum. Propter hoc vocaverunt locum illum petram dividentem. Sy Ascendit ergo David inde et habitavit in locis tutissimis #En- gaddi. 2 0Cumque reversus esset Saul, postquam persecutus est Philisthaeos, nuntiaverunt ei dicentes: Ecce David in deserto est Engaddi. *%Adsumens ergo Saul ¢tria milia electorum virorum ex omni Israél, perrexit ad investigandum David et viros eius etiam super abruptissimas petras, quae solis ibicibus perviae sunt. 4Et venit ad caulas ovium, quae se offerebant vianti. Eratque ibi spelunca, quam ingressus est Saul ut purgaret ventrem; porro ¢David et viri eius in interiore parte speluncae latebant. 5 Et dixerunt servi David ad eum: Ecce dies de qua locutus est Dominus ad te: Ego tradam tibi inimicum tuum, ut facias ei sicut placuerit in oculis tuis. Surrexit ergo David et praecidit oram clamydis Saul silenter. 6 Post haec /percussit cor suum David, eo quod abscidisset oram clamydis Saul, 7dixitque ad viros suos: 9Propitius sit mihi Dominus, ne faciam hanc rem domino meo christo Domini, ut Amittam manum meam in eum, quia tchristus Domini est. 8Et confregit David viros suos sermonibus et jnon permisit eos ut consurgerent in Saul. Porro Saul exsurgens de spelunca pergebat coepto itinere. 9 Sur- rexit autem et David post eum et egressus de spelunca clamavit post tergum Saul dicens: Domine mi rex. Et respexit Saul post se, et *inclinans se David pronus in terram adoravit 10 dixitque ad Saul: Quare audis verba hominum loquentium: David quaerit malum ad- versum te? 11Ecce hodie viderunt oculi tui quod tradiderit te Dominus in manu mea in spelunca, et ‘cogitavi ut occiderem te, sed pepercit tibi oculus meus; dixi enim: Non extendam manum meam in domi- num meum, quia christus Domini est. 12 Quin potius, pater mi, vide et cognosce oram clamydis tuae in manu mea, quoniam, cum prae- scinderem summitatem clamydis tuae, nolui extendere manum meam in te. Animadverte et vide quoniam ™non est in manu mea malum neque iniquitas, neque peccavi in te; “tu autem insidiaris animae meae ut auferas eam. 13 °Judicet Dominus inter me et te et ?ulcisca- tur me Dominus ex te; manus autem mea Non sit in te. 14 Sicut et in proverbio antiquo dicitur: ¢Ab impiis egredietur impietas; manus ergo mea non sit in te. 15 Quem persequeris, rex Israél? quem_per- sequeris? *Canem mortuum persequeris et Spulicem unum. 16 Sit Dominus iudex et iudicet inter me et te et videat et ‘iudicet cau- sam meam et eruat me de manu tua. 17 Cum autem complesset David loquens sermones huiuscemodi ad Saul, dixit Saul: “Nunquid vox haec tua est, filii mi David? et Ylevavit Saul vocem suam et flevit. 18 Dixitque ad David: “Iustior tu es quam ego; tu enim tribuisti mihi bona, ego autem reddidi tibi mala. 19 Et tu indicasti hodie, quae feceris mihi, bona, quomodo tradiderit me Dominus in manum tuam, et non occideris me. 20 Quis enim, cum invenerit inimicum suum, dimittet eum in via bona? Sed ’YDominus reddat tibi vicissitudinem hanc pro eo quod hodie ope- ratus es in me. 21 Et nunc, *quia scio quod certissime regnaturus sis et habiturus in manu tua regnum Israél, 22 4iura mihi in Domino, ne °deleas semen meum post me neque auferas nomen meum de v Mic §, 2 ¥ Cp. 25, 2; JS 15, 55. V CL. CD. I 5--3e SCP. 24, 2. @ Gn 145, 72 98 25,..62:.2 Par yo eae be t, 142 sEZ+47,°1G, b cp. 23,-28. ~ Cccp. 26, 2. — cf. cp. 13, 2 dv. P$ 601 bir4t; .F. eck. cp.2263 8. f2 Rg 24, 10. 7AM aA Catech. R. Ill 5, 16. .a 26, II. ci. 2 Re 25-043. Ps 104,15. $VeVED: 12° 3. jcf. Ps 7, 4, 5 kcp. 28, 14. 10] * cf. Catech. R. III 9, ro. ih; ea m Ps 7, 4. ncp. 26, ovr. 16; Gn £6; S323 5ch 3 ee mreore Vari. 29: dt 7 ER LY pct. Rm ‘12, Oo «E2Pt2 +33. a'cl.-cD:. $15 4: r2 Rg o9, 8; 16, 9. — v. cp. 17, Si cpr 2:65.20. [43. bPS-24 48% 42,15. 1824544 Cl. Cpt 2543 30n< FBG 22, 235 Jr 50, 34 etc. CD. 20;:T7. uv cf. Gn 21, 16. x Gn 38, 26. — cf. cp. 26, 21. y Pro .25,: 22: PCD 8 300 Ze @-Cr; on 25,23; 6 cf..2°Rgi2t, 7. / / LIBER I REGUM 24, 23 — 25, 26 ut Saul iniuriae convictus, a persequendo desistat (9-23). Paulo post tamen, id est post mortuum Samuel (25, 1) et post res gestas in Carmelo, ubi David minarum spirans contra Nabal, qui petita bene- ONY. 3. acp. 28, 3; Ecli 46, 16-23. b Gn 50, 10. — cf. Nm 20, 29; ¢ cf. 3 Re 4» 34. [Dt 34, 8 A he 9. f m “ 1230-335 -3;,.305 Cp. 23, 24. zJs me 35. “ Gn 26, 13; 4 h cf. 2 Rt ang f 3 Rg 13, 23. 4 Gf. cp. 40, 14. JS B5;_13/S $ cf, tT: Parcee, 183° Mt x0, 13: EL 105. Su Rk vr. 15, 21. 1 Est 8, 17; 9, 19, 22. m cf. ve ae ; Jd 9, 28. Ase t 26; M 7 oc 8,2 Io7, 27. p cf. Jd 8, 6. OCt: Cp. 22,.2. cp. 23, 13; 27, 2. — cf. cp. cf. cp. 30, 24. (2252. Cp. 14, 325.25, Fo aipr..7, 23. Vick Jb: I IOs Ae 2,8 wet. CD, 205: 95 MTS. TS. £cp.:17,- 178 LV 25 246 acp. 30, 12. b cf. Gn 32, 16, Cw. 7, i d Ps 108, Pe: — cf. Pro 17, 13. etep. 35 £92 20) (reg RET, Fy. f 3 Rg 14, 10. gJs 15, 18; Jd 1, 14. — cf. Gn 4. 24, hvr. 41; Gn 33, 3; Rt 2, 10. $l. ‘2 Rg 14, 9. 26] V. All. in fs. s. Jo. Dam. jv. cp. 20, 3; k cf. Gn 20, 6 domo patris mei. 2Et iuravit David Sauli. Abiit ergo Saul i in domum suam, et David et viri eius ascenderunt ad ¢tutiora loca. 2 5 4Mortuus est autem Samuel; et congregatus est universus Israél, 4 et Uplanxerunt eum et sepelierunt eum in “domo sua in “Ra- matha. Consurgensque David descendit in ¢‘desertum Pharan. 2 Erat autem vir quispiam in solitudine /Maon, et possessio eius in 9Carmelo, et homo ille magnus nimis; erantque ei oves tria milia et mille caprae. Et accidit ut itonderetur grex eius in Carmelo. 3 Nomen autem viri illius erat Nabal et nomen uxoris eius Abigail. Eratque mulier illa prudentissima et speciosa; porro vir eius durus et pessimus et malitiosus. Erat autem ‘de genere Caleb. 4Cum ergo audisset David in deserto quod tonderet Nabal gregem suum, 5 misit decem iuvenes et dixit eis: Ascendite in Carmelum et venietis ad Nabal et salutabitis eum ex nomine meo pacifice et dicetis: #Sit fratribus meis et tibi pax et domui tuae pax et omnibus quaecumque habes sit pax. 7Audivi quod tonderent pastores tui qui erant nobiscum in deserto. Nunquam eis molesti fuimus, knec aliquando defuit quid- quam eis de grege omni tempore, quo fuerunt nobiscum in Carmelo. 8 Interroga pueros tuos, et indicabunt tibi. Nunc ergo inveniant pueri tui gratiam in oculis tuis; ‘in die enim bona venimus: quodcumque invenerit manus tua da servis tuis et filio tuo David. 9 Cumque venissent pueri David, locuti sunt ad Nabal omnia verba haec ex nomine David et siluerunt. 10Respondens autem Nabal pueris David ait: "Quis est David et quis est filius Isai? “Hodie increverunt servi qui fugiunt dominos suos. 11 °Tollam ergo ?panes meos et aquas meas et carnes pecorum, quae occidi tonsoribus meis, et dabo @viris quos nescio unde sint? 12 Regressi sunt itaque pueri David per viam suam et reversi venerunt et nuntiaverunt ei omnia verba quae dixerat. 13 Tunc ait David pueris suis: Accingatur unusquisque gladio suo. Et accincti sunt singuli gladiis suis, accinctusque est et David ense suo, et secuti sunt David quasi *quadringenti viri: porro ducenti sremanserunt ad sarcinas. 14 Abigail autem uxori Nabal nuntiavit unus de pueris suis dicens: Ecce David misit nuntios de deserto, ut benedicerent domino nostro, et ‘aversatus est eos. 15 Homines, isti boni satis fuerunt nobis et non molesti: “nec quidquam aliquando periit omni tempore quo fuimus conversati cum eis in deserto; 16%pro muro erant nobis tam in nocte quam in die omnibus diebus, quibus pavimus apud eos greges. 17 Quamobrem considera et recogita quid facias, quoniam “completa est malitia adversum virum tuum et adversum domum tuam, et Yipse est filius Belial, ita ut nemo possit ei loqui. 18 Festinavit igitur Abigail et tulit ducentos panes et duos utres vini et quinque arietes coctos et quinque sata 2polentae et centum ‘ligaturas uvae passae et ducentas massas caricarum et posuit super asinos 19 dixitque pueris suis: °Praecedite me; ecce ego post tergum sequar vos. Viro autem suo Nabal non indicavit. 20 Cum ergo ascen- disset asinum et descenderet ad radices montis, David et viri eius descendebant in occursum eius; quibus et illa occurrit. 21 Et ait David: Vere frustra servavi omnia, quae huius erant in deserto, et ‘non periit quidquam de cunctis quae ad eum pertinebant, et dred- didit mihi malum pro bono. 22 ¢Haec faciat Deus inimicis David et haec addat, si reliquero de omnibus, quae ad ipsum pertinent, usque mane /mingentem ad parietem. 3 Cum autem vidisset Abigail David, festinavit et 9descendit de asino et “procidit coram David super faciem suam et adoravit super terram 24 et cecidit ad pedes eius et dixit: ‘In me sit, domine mi, haec iniquitas. Loquatur, obsecro, ancilla tua in auribus tuis, et audi verba famulae tuae. 25 Ne ponat, oro, dominus meus rex cor suum super virum istum iniquum Nabal, quoniam secundum nomen suum stultus est, et stultitia est cum co; ego autem ancilla tua non vidi pueros tuos, domine mi, quos misisti. 26 Nunc ergo, domine mi, jvivit Dominus et vivit anima tua, “qui prohibuit te ne venires in — 240 — ee dictione recusata, sibi suisque exprobraverat (2-13), ab Abigail placatur, eandemque marito mortuo, ducit uxorem (14-44), persecu- tio resumitur. Denigue Saul cum a Ziphaeis accitus in deserto versa- LIBER I REGUM 25, 27 — 26, 7 - sanguinem et salvavit manum tuam tibi; et nunc /fiant sicut Nabal inimici tui et qui quaerunt domino meo malum. 27 Quapropter su- scipe "benedictionem hanc, quam attulit ancilla tua tibi domino meo, et da pueris, qui sequuntur te dominum meum. 28 Aufer iniquitatem famulae tuae ; “faciens enim faciet Dominus tibi domino meo °domum fidelem, quia ?proelia Domini, domine mi, tu proeliaris; malitia ergo non inveniatur in te omnibus diebus vitae tuae. 29 Si enim sur- rexerit aliquando homo persequens te et quaerens animam tuam, erit anima domini mei custodita, quasi in fasciculo viventium apud Do- minum Deum tuum; porro inimicorum tuorum anima ¢rotabitur, quasi in impetu et circulo fundae. 20 Cum ergo fecerit Dominus tibi domino meo omnia, quae locutus est, bona de te et constituerit te *ducem super Israél, 31 non erit tibi hoc in singultum et in scrupulum cordis domino meo, quod effuderis sanguinem innoxium aut ipse te ultus fueris; et cum benefecerit Dominus domino meo, recordaberis ancillae tuae. 32 Et ait David ad Abigail: *Benedictus Dominus Deus Israél, gui misit hodie te in occursum meum, et benedictum eloquium tuum 3%et benedicta tu, quae prohibuisti me hodie ne irem ad sanguinem et fulciscerer me manu mea; 4 alioquin, vivit Dominus Deus Israél “qui prohibuit me ne malum facerem tibi, nisi cito venisses in oc- cursum mihi, “non remansisset Nabal usque ad lucem matutinam mingens ad parietem. 325 Suscepit ergo David de manu eius omnia quae attulerat ei dixitque ei: *Vade pacifice in-domum tuam, ecce audivi vocem tuam et honoravi faciem tuam. 36 Venit autem Abigail ad Nabal, et ecce Yerat ei convivium in domo eius quasi convivium regis et cor Nabal *jucundum, erat enim ebrius nimis; et non indicavit ei verbum “pusillum aut grande usque mane, 37 Diluculo autem, cum digessisset vinum Nabal, indicavit ei uxor sua verba haec, et emortuum est cor eius intrinsecus, et factus est quasi lapis. 38 Cumque pertransissent decem dies, 2percussit Dominus Nabal et mortuus est. 39 Quod cum audisset David mortuum Nabal, ait: “Benedictus Do- minus, qui 4iudicavit causam opprobrii mei de manu Nabal et ‘servum suum custodivit a malo et malitiam Nabal /reddidit Do- minus in caput eius. Misit ergo David et Ylocutus est ad Abigail, ut sumeret eam sibi in uxorem. 40 Et venerunt pueri David ad Abigail in Carmelum et locuti sunt ad eam dicentes: David misit nos ad te, ut accipiat te sibi in uxorem. 41 Quae consurgens “adoravit prona in terram et ait: Ecce famula tua sit in ancillam, ut ‘lavet pedes servorum domini mei. 42 Et festinavit et surrexit Abigail et ascendit super asinum, et quinque puellae ierunt cum ea pedisequae eius, et secuta est nuntios David et Jfiacta est illi uxor. 43 Sed et Achinoam accepit David de ‘Jezrahel, et ‘fuit utraque uxor eius. 44 Saul autem dedit Michol filiam suam uxorem David ™Phalti filio Lais, qui erat de Gallim. Et ¢venerunt Ziphaei ad Saul in Gabaa dicentes: Ecce David absconditus est in colle Hachila, quae est ex adverso solitudinis. 2 Et surrexit Saul et descendit in bdesertum Ziph, et cum eo °tria milia virorum de electis Israél, ut quaereret David in deserto Ziph. 3 Et castrametatus est Saul in dGabaa Hachila, quae erat ex adverso solitudinis in via; David autem habitabat in deserto. Videns autem quod venisset Saul post se in desertum, 4 misit exploratores et didicit quod illuc venisset certissime. 5 Et surrexit David clam et venit ad locum ubi erat Saul; cumque vidisset locum in quo dormiebat Saul et ¢Abner filius Ner princeps militiae eius et Saulem dormientem in tentorio et reliquum vulgus per circuitum Lef.12 Re 18; 32. m cp. 30 26; wren ons 4 Rg or 9, 5. n cf, 3 Rg 2, 245. 53,. 38. 03 Rgit, 38. — cf. cp. 2, 35; 2 Rg 7, 11, 27; 3 Rg 9, 5; tar. 17, 10, mies P CY; 185 °F 7. OVOPS 825 14; ‘cf. 2 Re orl * a cHrst i TR: mien 4,8 s(n 24, 27; Ps 40, 34; 71, 18; Le x, 68. tcf. Rm 12, 19; Heb 10, 30. u Ac 26; We NSE. TT PS 82. EF, Pte 2 Re 20, 38 3? ao*)- 3 Par’ 18>: 297". 35," 2'2; o1 Par 10, 13. — ct. Dt 18, 10. pcp. 26, 10. — cf. Rt 3, 13. TS. Bi4sT; 6; ES, 2217 24, 9. q cf. rcp. scp. tcp. 16, 14; 18, 12. uvr. 6. v Ecli 46, 23. wep. 15, 28. — cf. Dn 5, 28. HIVE CD. 1E5, 3,29; 8182 19% y Os II, 9. zcp. 31, 2, 6. — cf. 3 Rg 11, 43 etc. QV Vd 24 3: b cf. Gn 18, 5. LIBER I REGUM 28, 24 — 30, 12 secum in castra adduxerat, cum suis domum remeare cogitur (29, I-11) et quia Amalecitae, eo absente, impetu in Siceleg facto, omnia diripuerant | (30, 1-16), eos adgreditur, eosque percutit, erepta recuperat et de eorum Oop. 28, iz. b 3 Rg 20, 26; 4 Rg 13, 17. cid ecp. 5, 8. ee CO Js 33,53. PCD. 48,1522. SO Ole ep. aa; tr. h cf. cp. 27, 7. 4 cf. Da -6, 5. jcp. 27, 6; 30, Z. Rkcf: cp. 14, 22. Lcf. r Par 12, 19. MV. CD. 2%, 11. nv. Cp. 20, 3. 02 Rg 3, 25; 4 Rg 19, 27; Ps 120, 8; Is 37, 28. p2 14, 17, 20; 19, 27. — 2 RE 12, 8. q-cf, x) Pat ‘12, 19, 22. rvr. I. OCD. (20, 4, 313° % Par12, 20: bcp. 27, 3. — cf. cp. 15, 3, 7- Cvr. 14. d2 Rg 3, 32. €V. CD. 25, 42, 43. fcf. Ex 17, 4; Nm 14, 10. gcf. cp. 1, 10; 22, 2; Ecli 30, i & hep. 23, 6, 9. iV. Cp. 22, 10. $x. Par 12,21. —‘ct..4 Re 5,2. Rk vr. 18. PN. OD. 08,235 27,2. mvr. 21. — Cf. cp. 25, 13. nJd 15, 19. — cf. cp. 14, 27. xerunt et ambulaverunt per totam noctem eum servi sui et mulier, et tandem, audita voce eorum, surrexit de terra et sedit super lectum. 24 Mulier autem illa habebat vitulum pascualem in domo et festina- vit et occidit eum, tollensque farinam miscuit eam et coxit azyma 25 et posuit ante Saul et ante servos eius. Qui, ne comedissent, surre- am.. ? 4Congregata sunt ergo Philisthiim universa agmina in ?Aphec; sed et Israél castrametatus est super “fontem, qui erat in @Iez- rahel. 2 Et “satrapae quidem Philisthiim incedebant in centuriis et mi- libus; David autem et viri eius erant in novissimo agmine cum /Achis. 3 9Dixeruntque principes Philisthiim ad Achis: Quid sibi volunt He- braei isti? Et ait Achis ad principes Philisthiim: Num ignoratis David, qui fuit servus Saul regis Israé] et est apud me “multis diebus vel annis, et ‘non inveni in eo quidquam ex die qua transfugit ad me usque ad diem hanc? 4 Trati sunt autem adversum eum principes Philisthiim et dixerunt ei: Revertatur vir iste et sedeat jin loco suo, in quo constituisti eum, et non descendat nobiscum in proelium, “ne fiat nobis adversarius cum proeliari coeperimus. ‘Quomodo enim liter poterit placare do- minum suum nisi in capitibus nostris? 5”Nonne iste est David cui cantabant in choris dicentes: Percussit Saul in milibus suis, et David in decem milibus suis? 6 Vocavit ergo Achis David et ait ei: ”“Vivit Dominus, quia re- ctus es tu et bonus in conspectu meo et %exitus tuus et introitus tuus mecum est in castris, et non inveni in te quidquam mali ex die, qua venisti ad me, usque in diem hanc; sed satrapis non pla- ces: 7revertere ergo et vade in pace, et non offendas oculos satra- parum Philisthiim. 8 Dixitque David ad Achis: Quid enim feci, et quid invenisti in me servo tuo a die, qua fui in conspectu tuo, usque in diem hanc, ut non veniam et pugnem contra inimicos domini mei regis? 9% Respondens autem Achis locutus est ad David: Scio quia bonus es tu in oculis meis ?sicut angelus Dei; sed principes Philis- thinorum dixerunt: Non ascendet nobiscum in proelium. 19 Igitur consurge mane Ytu et servi domuni tui, qui venerunt tecum, et, cum de nocte surrexeritis et coeperit dilucescere, pergite. 11 Surrexit itaque de nocte David ipse et viri eius, ut proficisce- rentur mane et reverterentur ad terram Philisthiim; Philisthiim autem ascenderunt in ‘Iezrahel. Cumque “venissent David et viri eius in Siceleg die tertia, bAmalecitae “impetum fecerant ex parte australi in Siceleg et percusserant Siceleg et succenderant eam igni 2 et captivas duxerant mulieres ex ea a minimo usque ad magnum et non interfecerant quemquam, sed secum duxerant et pergebant itinere suo. 3 Cum ergo venissent David et viri eius ad civitatem et invenissent eam succen- sam igni et uxores suas et filios suos et filias ductas esse captivas, 4djeyvaverunt David et populus, qui erat cum eo, voces suas et planxerunt donec deficerent in eis lacrimae. 5Siquidem et “duae uxores David captivae ductae fuerant, Achinoam iezrahelites et Abi- gail uxor Nabal Carmeli. 6 Et contristatus est David valde: ‘volebat enim eum populus lapidare, quia Yamara erat anima uniuscuiusque viri super filiis suis et filiabus; confortatus est autem David in Do- mino Deo suo 7et ait ad “Abiathar sacerdotem filium Achimelech: Applica ad me ephod. Et applicavit Abiathar ephod ad David. 8 Et fconsuluit David Dominum dicens: Persequar /latrunculos hos et comprehendam eos an non? Dixitque ei Dominus: Persequere, absque dubio enim comprehendes eos et “excuties praedam. 9 Abiit ergo David ipse et ‘sescenti viri, qui erant cum eo, et ve- nerunt usque ad torrentem Besor et lassi quidam substiterunt. 1° Per- secutus est autem David ipse et quadringenti viri; substiterant enim mducenti, qui lassi transire non poterant torrentem Besor. 11 Et inve- nerunt virum aegyptium in agro et adduxerunt eum ad David, dede- runtque ei panem ut comederet et biberet aquam, 12 sed et fragmen massae caricarum et duas ligaturas uvae passae. Quae cum comedisset, "reversus est spiritus eius et refocillatus est; non enim comederat — 244 — ——— eee spoliis partem inter suos distribuit (17-25), partemque ad seniores luda dono transmittit (26-31). Interea Philisthaei Israélis agmina disperdunt, labesitae autem cadavera Saul et filiorum honorifice condunt (31, 1-13). LIBER I REGUM 30, 13 — 31, 10 panem neque biberat aquam tribus diebus et tribus noctibus. 13 Dixit itaque ei David: Cuius és tu? vel unde? et quo pergis? Qui ait: Puer aegyptius ego sum servus viri amalecitae; dereliquit autem me dominus meus, quia aegrotare coepi nudiustertius. 14 Siquidem nos erupimus ad australem plagam ?Cerethi et contra Iudam et ad me- ridiem ¢Caleb, et Siceleg succendimus igni. 15 Dixitque ei David: Potes me ducere ad “cuneum istum? Qui ait: Iura mihi per Deum quod non occidas me et non tradas me in manus domini mei, et ego ducam te ad cuneum istum. Et iuravit ei David. 16 Qui cum duxisset eum, ecce illi Sdiscumbebant super faciem universae terrae comedentes et bibentes, et quasi festum celebrantes diem pro cuncta praeda et spoliis, quae ceperant de terra Philisthiim et de terra Iuda. 17 Et percussit eos David a vespere usque ad vesperam alterius diei, et non evasit ex eis quisquam nisi quadringenti viri adulescentes, qui ascenderant ‘camelos et fugerant. 18%Eruit ergo David omnia quae tulerant Amalecitae et duas uxores suas eruit. 19 Nec defuit quidquam a parvo usque ad magnum, tam de filiis quam de filiabus et de spoliis, et quaecumque rapuerant omnia reduxit David. 29 Et tulit universos greges et armenta et minavit ante faciem suam dixe- runtque: Haec est praeda David. 21 Venit autem David ad “ducentos viros, qui lassi substiterant nec ‘sequi potuerant David, et residere eos iusserat in torrente Besor; qui egressi sunt obviam David et populo, qui erat cum eo. Accedens autem David ad populum “salutavit eos pacifice. 22 Respondensque omnis vir pessimus et iniquus de viris, qui ierant cum David, dixit: Quia non venerunt nobiscum, non dabimus eis quidquam de praeda quam eruimus, sed sufficiat unicuique uxor sua et filii; quos cum acceperint, recedant. 23 Dixit autem David: Non sic facietis, fratres mei, de his quae tradidit nobis Dominus, et custodivit nos et dedit latrunculos, qui eruperant adversum nos, in manus nostras; 34 nec audiet vos quisquam super sermone hoc; aequa enim pars erit ¥%de- scendentis ad proelium et remanentis ad sarcinas et similiter divident. 25 Et factum est hoc ex die illa et deinceps constitutum et prae- finitum et quasi lex in Israél usque in diem hanc. 26 Venit ergo David in Siceleg et misit dona de praeda senioribus Iuda proximis suis dicens: Accipite *benedictionem de praeda hostium Domini: 27 his qui erant in Bethel et qui in “Ramoth ad meridiem et gui in @Iether 28 et qui in ¢Aroér et qui in Sephamoth et qui in fEsthamo 29 et qui in Rachal et qui in urbibus 9Ierameel et qui in urbibus ”“Ceni 2% et qui in *Arama et qui in lacu Asan et qui in Athach 31 et qui in ‘Hebron et reliquis, qui erant in his locis in qui- bus commoratus fuerat David ipse.et viri eius. 3 Philisthiim autem pugnabant adversum Israél, et fugerunt viri Israél ante faciem Philisthiim et ceciderunt interfecti in *monte Gelboé. 2 Irrueruntque Philisthiim in Saul et in filios eius et percus- serunt “Ionatham et °Abinadab et Melchisua filios Saul. 3 dTotumque pondus proelii versum est in Saul; et consecuti sunt eum viri sagittarii, et vulneratus est vehementer a sagittariis. 4 ¢Di- xitque Saul ad armigerum suum: Evagina gladium tuum et percute me, ‘ne forte veniant incircumcisi isti et interficiant me illudentes mihi. Et noluit armiger eius, (9fuerat enim nimio terrore perterritus). Arripuit itaque Saul gladium et “irruit super eum. 5 Quod cum vi- disset armiger eius, videlicet quod mortuus esset Saul, irruit etiam ipse super gladium suum et mortuus est cum eo. 6 Mortuus est ergo Saul et tres filii eius et armiger illius et universi viri eius in die illa pariter. 7 Videntes autem viri Israél, qui erant trans vallem et trans Tordanem, quod fugissent viri israélitae et quod mortuus esset Saul et filii eius, reliquerunt civitates suas et fugerunt, veneruntque Philis- thiim et habitaverunt ibi. 8 Facta autem die altera, venerunt Philisthiim ut spoliarent inter- fectos et invenerunt Saul et tres filios eius iacentes in monte Gelboé, 9 et ‘praeciderunt caput Saul et spoliaverunt eum armis et miserunt in terram Philisthinorum per circuitum, jut adnuntiaretur in “templo idolorum et in populis. 1° Et posuerunt arma eius in templo ”Asta- ovr. I. p:2 Rg 8, 183 15, 18< 20% 78233 Rg 1, 38, 44; 1 Par 18, 17. qd JS 14, 13. rcp. 13, 17. — cf. cp. 14, 38. $ck. Jd’, tr. tcf. Jd 8, 21. uvr. 8. vvr. 10. x Jd 18, 15. y cf. Nm 31, 27; Js 22, 8. z cf.2 Rg 3,173; 5,3; 17,15 ete. GN CD28 }27% 6 Gn 28, 19. — v. Jd 1, 22-26. e Dt 2, 36; Js 13, 16. f Js 15, 50. i Jd i, 17 (?). jJs 14, 13-15; Jd 1, 10; 2 Rg 2, I-4. 1-13] 1 Par 10, I-12. acp. 28, 4. — cf. 2 Rg 1, 6, B38 20, F2. ‘ b J Far8, -33; ct. Cp. 345/494 dcf. cp. 29, 9. — v. 2 Rg 1,6. ecf. Jd 9, 54. fv. Jd 14, 3. g cf. cp. 26, 9. — v. 2 Rg 1,14. hk cf. 2 Rg 1, 10. MV JOr2 A 23. — 245 — LIBER I REGUM 31, 11-13 8. Regnum David fundatur et confirmatur (1, 1-20, 26), David, accepto nuntio de Saulis et lonathae interitu, eos deflet, vindicat (1, 1-16) et elegiaco car- mine commendat (17-27); divinoque praemonitus adflatu ascendit in WIS 17; TI. o 2 Rg21,10.-cf.cp. 11, 1-11. p2 Rg 2, 4-7. qcf. 2 Rg 4532 7ci. 2 Par. 16,:14; 21, 2o:s8r Pty “5.2%. eee Pet SZ RR TF wu cf. Gn 50, 10. roth, corpus vero eius suspenderunt in muro “Bethsan. 11 °Quod cum audissent habitatores Iabes Galaad quaecumque fecerant Philisthiim Saul, 12surrexerunt ?omnes viri fortissimi et— Yambulaverunt tota nocte et tulerunt cadaver Saul et cadavera filiorum eius de muro Bethsan veneruntque Iabes Galaad et “combusserunt ea ibi. 13 Et tulerunt ossa eorum et Ssepelierunt in nemore Iabes et ‘ieiunaverunt Useptem diebus. LIBER SECUNDUS SAMUELIS QUEM NOS “SECUNDUM REGUM,, DICIMUS LIBER II REGUM 1, 1-20 r-15] LL. in D. 5 ». Pnt. av. 1 Rg 30, 17-20. bcp. 4, 10. cp. 15, 32; 1 Rg 4, 12. dcp. 14, 4 ecf. 1 Rg 4, 16. 6-10] 1 Rg 31, 1-4; 1 Par 10, 1-6. f cf. Jd 9, 54. gcf. 4 Rg 11, 12. hcp. 13:31. — cf. cp. 3, 31} ky , 29. — v. Js 7, 6. i cf. cp. ea 35; 1 Rg 31, 13. * Lcf. 1 Rg 24, 6, 10; 26, 9; 31, 4; 8 104,45. MY. LARS 190) 1 5 120 3 Chg A Os: 32. cf. cp. 3, by 1 Bata. 19; 3 Rg 2, 32, 37; pvr. 14 qcf. cp. 3, 33; 2 Par 35, 25. 718 10, 23. IO), VES. $vr..25, 27; 1 Mc 9, at. t Mic 1, 10. ucf. 1 Rg 31, 9; Am 3, 9 9.6f., Bx 15, 20330 Ti, 4e5 x Jd 14, 3; 1 Rg 18, 6. p, fej) ACTUM est autem, postquam mortuus est Saul, ut i@t|| David reverteretur %a caede Amalec et maneret in Siceleg duos dies. 2In die autem tertia apparuit bhomo veniens de castris Saul ‘veste conscissa et pulvere conspersus caput et, ut venit ad David, dcecidit super faciem suam et ‘adoravit. 3 Dixitque GAN ad eum David: Unde venis? Qui ait ad eum: De ——= castris Israél fugi. 4 Et dixit ad eum David: “Quod est Serbeal quod factum est? Indica mihi. Qui ait: Fugit populus ex proelio, et multi corruentes e populo mortui sunt; sed et Saul et Ionathas filius eius interierunt. 5 Dixitque David ad adulescentem qui nuntiabat ei: Unde scis quia mortuus est Saul et Ionathas filius eius? 6 Et ait adulescens qui nuntiabat ei: Casu veni in montem Gel- boé, et Saul incumbebat super hastam suam. Porro currus et equites appropinquabant ei, 7 et conversus post tergum suum vidensque me vocavit; cui cum respondissem: Adsum, 8 dixit mihi: Quisnam es tu? Et aio ad eum: Amalecites ego sum. 9% Et locutus est mihi: /Sta super me et interfice me, quoniam tenent me angustiae, et adhuc tota anima mea in me est. 10Stansque super eum occidi illum, scie- bam enim quod vivere non poterat post ruinam, et %tuli diadema, quod erat in capite eius, et armillam de bracchio illius et attuli ad te dominum meum huc. 11 Apprehendens autem David vestimenta sua “scidit omnesque viri qui erant cum eo, 12 et planxerunt et fleverunt et Hieiunaverunt usque ad vesperam super Saul et super Ionathan filium eius et super popu- lum Domini et super domum Israél, eo quod corruissent gladio. 13 Dixitque David ad iuvenem qui nuntiaverat ei: Unde es tu? Qui respondit: Filius hominis advenae amalecitae ego sum. 14 Et ait ad eum David: ‘Quare non timuisti mittere manum tuam, ut occideres ™christum Domini? 15”"Vocansque David unum de pueris suis ait: Accedens irrue in eum. Qui percussit illum, et mortuus est. 16 Et ait ad eum David: °Sanguis tuus super caput tuum, os enim tuum locu- tum est adversum te dicens: Ego interfeci ?christum Domini. 17 @Planxit autem David planctum huiuscemodi super Saul et super Ionathan filium eius 18 (et praecepit ut docerent filios Iuda arcum, sicut scriptum est in “libro iustorum), et ait: Considera, Israél, pro his, qui mortui sunt super excelsa tua vulnerati. 19 Incliti Israél super montes tuos interfecti sunt. 8Quomodo ceciderunt fortes? 20 ‘Nolite adnuntiare in Geth, Uneque adnuntietis in compitis Ascalonis, Yne forte laetentur filiae Philisthiim, ne exsultent filiae “incircumcisorum. — 246 — Hebron, rex luda publice consecratur (2, 1-4), laudatoriam le- gationem ad labesitas mittit (5-7) et contra Abner, qui Isboseth regem in Israél constituerat, bellum peas Quod tam fauste sibi LIBER II REGUM 1, 21 — 2, 21 21 yMontes Gelboé, nec ros nec pluvia veniant super vos, neque sint agri primitiarum; quia ibi abiectus est clipeus fortium, clipeus Saul, quasi non esset *unctus oleo. 22 A sanguine interfectorum, ab adipe fortium %sagitta Jonathae nunquam rediit retrorsum et eladius Saul non est reversus inanis. 23 Saul et Ionathas amabiles et decori in vita sua, in morte quoque non sunt divisi: baquilis velociores, “leonibus fortiores. 24 Filiae Israél, super Saul -flete, qui “vestiebat vos coccino in deliciis, €qui praebebat ornamenta aurea cultui vestro. 25/Quomodo ceciderunt fortes in proelio ? Ionathas in excelsis tuis occisus est. 26 Doleo super te, frater mi Ionatha, 9decore nimis et amabilis super amorem mulierum. Sicut mater unicum amat filium suum, ita ego te diligebam. 27 Quomodo ceciderunt robusti, et perierunt arma bellica ? Igitur post haec ¢consuluit David Dominum dicens: Num ascen- dam in unam de civitatibus Iuda? Et ait Dominus ad eum: Ascende. Dixitque David: Quo ascendam? Et respondit ei: 2In He- bron. 2 Ascendit ergo David et “duae uxores eius Achinoam iezrahe- lites et Abigail uxor Nabal Carmeli; 3 sed et ¢viros, qui erant cum eo, duxit David singulos cum domo sua; et manserunt in oppidis Hebron. 4 ¢Veneruntque viri Iuda et /unxerunt ibi David ut regnaret super domum luda. Et nuntiatum est David quod 9viri Iabes Galaad sepelissent Saul. 5 Misit ergo David nuntios ad viros Iabes Galaad dixitque ad eos: hBenedicti vos Domino, qui fecistis misericordiam hanc cum domino vestro Saul et sepelistis eum. 6 Et nunc retribuet vobis quidem Do- minus *misericordiam et veritatem, sed et ego reddam gratiam eo quod fecistis verbum istud. 7/%Confortentur manus vestrae et estote filii fortitudinis; licet enim mortuus sit dominus vester Saul, tamen me /unxit domus Iuda in regem sibi. 8 kAbner autem filius Ner ‘'!princeps exercitus Saul tulit Isboseth filium Saul et circumduxit eum per ™castra 9% regemque constituit super Galaad et super Gessuri et super Iezrahel et super Ephraim et super Beniamin et super Israél universum. 19 "Quadraginta anno- rum erat Isboseth filius Saul cum regnare coepisset super Israél, et duobus annis regnavit. Sola autem domus Iuda sequebatur David. 11 oF t fuit numerus dierum, quos commoratus est David imperans in Hebron super domum Tuda, septem annorum et sex mensium. 12 Egressusque est Abner filius Ner et pueri Isboseth filii Saul de ™castris in Gabaon. 13 Porro Ploab filius Sarviae et pueri David egressi sunt et occurrerunt eis Yiuxta piscinam Gabaon. Et, cum in unum convenissent, e regione sederunt, hi ex una parte piscinae et illi ex altera. 14 Dixitque Abner ad Ioab: Surgant pueri et ludant coram nobis. Et respondit loab: Surgant. 15 Surrexerunt ergo et transierunt numero duodecim de Beniamin ex parte Isboseth filii Saul, et duo- decim de pueris David. 16 Apprehensoque unusquisque capite com- paris sui, defixit gladium in latus contrarii, et ceciderunt simul; vocatumque est nomen loci illius ager robustorum in Gabaon. 17 Et ortum est bellum durum satis in die illa; fugatusque est Abner et viri Israél a pueris David. 18 Erant autem ibi “tres filii Sar- viae, Ioab et Abisai et Asaél; porrc Asaél cursor ‘velocissimus fuit, quasi unus de capreis quae morantur in silvis. 19Persequebatur autem Asaél Abner, et non declinavit ad dexteram neque ad sinistram omit- tens persequi Abner. 2° Respexit itaque Abner post tergum suum et ait: Tune es Asaél? Qui respondit: Ego sum. 21 Dixitque ei Abner: Vade ad dextram sive ad sinistram et apprehende unum de adule- scentibus et tolle tibi spolia eius. Noluit autem Asaél omittere quin 21) R. in D. 3 Dd. dire — Ant. in_sb. a. D. 5 p. Put. yx Rg 31,1 sci, WEF 145.1 °Re 10;*1 acf. 1 Rg 18, 4. 23] v. ur. 21. — Ant. in fs. et oct. ss: App Pet: et_ P:- ete. — v. Ps. 115,15. bch fr4y 237 Haba) 8 c ef: Jdita, 18: 1 Re-17., 34. d Jd 5, 29, 30. écf;- BZ. 16; 11. 25] VU. UNE 27, Vr. tO. 26] R. in fs. 7 Dol. B.. M. V. g vr. 23. retr) L Ee ante fr 2). D5 DP: Put. @V. I RE22,-105 30, 58; Bv3 Js "1a: -13". CV: I RE S5 4s, 43. dt Rg 27,2, 3; 30, 1. — Vv. I Par. 12, 3-22. 6:5 Mc 2,57. fvr. 7; cp. 5, 3. — cf. 1 Rg 16,13. gi Reg 31, 11-13. — cf. cp. 21, 12-14. BY Rt.2, 20, i Gn 24, 49; 47, 29; Js 2, 14. fiep. 13; 28; 1 Rg 4, 9. Reef. 1 RG 31.4550 5 0.7535 $9:52'6335: lep. 24, 2. — Vv. Gn 21;; 22. wn? CV. -JS 133-20) # Cis I Re 13,1 o'tp,' 55,.$3°.5 Re 2; 1%. pi Rg 26, 6. of. jr 41, 223 ri Par 2,16.— cf. sigh ii a Cpe 22% 343 x. Par °x2,, Pe 17,734; Ci~2,-9, dK 8, 14; Hab 3, 19. — cf. cp. 22. LIBER II REGUM 2, 22 — 8, 20 cessit (8-3, 5), ut ipse Abner in partes suas transgrederetur, (6-23) eumgue a loab invidia et fratris Asaélis ulciscendi libidine occi- sum (24-27), ut omnem de se proditionis suspicionem avertat Cpe: 355273 SOx: 205. 10s uvr. 14. — cf. Pro 17, 14. vcf. 1 Rg 31, 12. x vr. 8 (.— v. Js 13, 26). acp. 5, 10. — cf. Jo 3, 30. 2-5] «1 Par 3, 1-4. 0.CD;,.13,;.1- fe Rg 25, 42, 43. Cp. 13, 37, 39. €cp. 14, 32; 15, 8. — cf. 1 Rg 27, 8. f3 Ret, 5. 6-210] LL. in fr. 3 p. D. § Dd. Put. § cD. 25). 8,420. ect. “epi x6, 21; 927 3 ‘Re 2, 's2% eV. EF Re 27, 43. jvr. 35; 1 Rg 3, 17; 14, 4325, 22.0 Me bE ED & Ps 88, 4. — cf. 1 Rg 15, 28; mcf. Gn 43, 3. nt Rg 14, 49; 18, 28; 19, I. o1 Rg 18, 25, 27. pr Rg 25, 44. qcp. 16, 5; 17, 18; 19, 16; 3 Rg 2, 8. ri Rg 30, 26. Sv. vr. 9. icf. Par)-22,529: urgeret eum. 22 Rursumque locutus est Abner ad Asaél: Recede, noli me sequi, ne compellar confodere te in terram et levare non potero faciem meam ad loab fratrem tuum. 23 Qui audire contempsit et noluit declinare. Percussit ergo eum Abner aversa hasta ‘in inguine et transfodit, et mortuus est in eodem loco; omnesque qui transibant per locum illum, in quo ceciderat Asaél et mortuus erat, subsistebant. 24 Persequentibus autem Ioab et Abisai fugientem Abner, sol oc- cubuit; et venerunt usque ad collem aquaeductus, qui est ex adverso vallis itineris deserti in Gabaon. 25 Congregatique sunt filii Beniamin ad Abner et conglobati in unum cuneum steterunt in summitate tu- muli unius. 26 Et exclamavit Abner ad Ioab et ait: Num usque ad internecionem tuus mucro desaeviet? An ignoras quod periculosa sit desperatio? Usquequo non dicis populo ut omittat persequi fratres suos? 27 Et ait Ioab: Vivit Dominus, “si locutus fuisses mane, reces- sisset populus persequens fratrem suum. 28 Insonuit ergo Ioab bucina, et stetit omnis exercitus, nec persecuti sunt ultra Israél, neque iniere certamen. 29 Abner autem et viri eius abierunt per campestria Ytota nocte illa et transierunt Iordanem et, lustrata omni Bethoron, ve- nerunt ad “castra. 30Porro Ioab reversus, omisso Abner, congre- gavit omnem populum, et defuerunt de pueris David decem et no- vem viri, excepto Asaéle; 31servi autem David percusserunt de Be- niamin et de viris, qui erant cum Abner, trecentos sexaginta, qui et mortui sunt. %2 Tuleruntque Asaél et sepelierunt eum in sepulcro patris sui in Bethlehem. Et ambulaverunt Ytota nocte Ioab et viri, qui erant cum e0, et in ipso crepusculo pervenerunt in Hebron. 3 Facta est ergo longa concertatio inter domum Saul et inter do- mum David: David @proficiscens et semper seipso robustior, do- mus autem Saul decrescens cotidie. 2 Natique sunt filii David in Hebron, fuitque primogenitus eius ‘Amnon de °Achinoam iezrahelitide, et post eum Cheleab de Abi- gail uxore Nabal Carmeli, porro tertius Absalom filius Maacna %h- liae Tholmai @regis Gessur, 4 quartus autem /Adonias filius Haggith, et quintus Saphathia filius Abital, 5sextus quoque Iethraam de Egla uxore David: hi nati sunt David in Hebron. 6 Cum ergo esset proelium inter domum Saul et domum David, Abner filius Ner regebat domum Saul. 7 Fuerat autem Sauli concu- bina nomine 9Respha filia Aia. Dixitque Isboseth ad Abner: 8 *Quare ingressus es ad concubinam patris mei? Qui iratus nimis propter verba Isboseth ait: Nunquid ‘caput canis ego sum adversum Iudam hodie, qui fecerim misericordiam super domum Saul patris tui et super fratres et proximos eius, et non tradidi te in manus David? Et tu _requisisti in me quod argueres pro muliere hodie. 9 /Haec faciat Deus Abner et haec addat ei, nisi, *quo modo iuravit Dominus David, sic faciam cum eo 10 ut transferatur regnum de domo Saul, et elevetur thronus David super Israél et super Iudam ’a Dan usque Bersabee. L1Et non potuit respondere ei quidquam quia metuebat illum. 12 Misit ergo Abner nuntios ad David pro se dicentes: Cuius est terra? et ut loquerentur: Fac mecum amicitias, et erit manus mea tecum et reducam ad te universum Israél. 13 Qui ait: Optime, ego faciam tecum amicitias, sed unam rem peto a te dicens: ™Non vi- debis faciem meam, antequam adduxeris “Michol filiam Saul; et sic venies et videbis me. 14 Misit autem David nuntios ad Isboseth fi- lium Saul dicens: Redde °uxorem meam Michol, quam despondi mihi centum praeputiis Philisthiim. 15 Misit ergo Isboseth et tulit eam a Pviro suo Phaltiel filio Lais. 16 Sequebaturque eam vir suus plorans usque YBahurim. Et dixit ad eum Abner: Vade et revertere. Qui reversus est. t 17 Sermonem quoque intulit Abner ad tseniores Israél dicens: Tam heri quam nudiustertius quaerebatis David ut regnaret super vos. 18 Nunc ergo facite, Squoniam Dominus locutus est ad David dicens: In manu servi mei David salvabo populum meum Israél de manu Philisthiim et omnium inimicorum eius. 19 Locutus est autem Abner etiam ad ‘Beniamin. Et abiit ut loqueretur ad David in Hebron omnia quae placuerant Israél et universo Beniamin. 2 Venitque ad David — 248 — lacrimatur (28-39), sed una cum Isboseth quem dolo perem- ptum (4, 1-8) vindicaverat (9-11) honorifice sepelit (12). Tunc David regnum a cunctis tribubus Israél sibi oblatum instaurat LIBER II REGUM in Hebron cum viginti viris, et fecit David Abner et viris eius, qui venerant cum eo, convivium. 21 Et dixit Abner ad David: Surgam ut “congregem ad te dominum meum regem omnem Israél et ineam tecum foedus, et Yimperes omnibus, “sicut desiderat anima tua. Cum ergo deduxisset David Abner, et ille isset in pace, 22 statim -pueri David et loab venerunt, caesis latronibus, cum praeda magna nimis. Abner autem non erat cum David in Hebron, quia iam di- miserat eum et profectus fuerat in pace, 23 et Ioab et omnis exer- citus, qui erat cum eo, postea venerunt. : Nuntiatum est itaque Ioab a narrantibus: Venit Abner filius Ner ad regem, et dimisit eum, et abiit in pace. 24 Et ingressus est Ioab ad regem et ait: Quid fecisti? Ecce venit Abner ad te; quare dimi- sisti eum, et abiit et recessit? 25 Ignoras Abner filium Ner, quoniam ad hoc venit ad te ut deciperet te et sciret Yexitum tuum et introitum tuum et nosset omnia quae agis? 26 Egressus itaque loab a David misit nuntios post Abner et reduxit eum a cisterna Sira, ignorante David. 27*#Cumque redisset Abner in Hebron, seorsum adduxit eum Ioab ad medium portae ut loqueretur ei in dolo et percussit il- lum ibi %in inguine; et mortuus est in ultionem sanguinis Asaél fratris eius. : 28 Quod cum audisset David rem iam gestam, ait: 2Mundus ego sum et regnum meum apud Dominum usque in sempiternum a san- guine Abner filii Ner; 29 et “veniat super caput loab et super omnem domum patris eius, nec deficiat de domo lIoab ¢fluxum seminis su- stinens et ¢leprosus et tenens fusum et cadens gladio et indigens pane. 36 Igitur Ioab et Abisai frater eius interfecerunt Abner, eo quod foccidisset Asaél fratrem eorum in Gabaon in proelio. 31 Dixit autem David ad Ioab et ad omnem populum, qui erat cum eo: %Scindite vestimenta vestra et “accingimini saccis et plangite ante exsequias Abner. Porro rex David sequebatur feretrum. 32 Cumque sepelissent Abner in Hebron, ‘levavit rex David vocem suam et fle- vit super tumulum Abner; flevit autem et omnis populus. 33 Plan- gensque rex et Jlugens Abner ait: Nequaquam, ut mori solent “ignavi, ‘mortuus est Abner. 34 Manus tuae ligatae non sunt, et pedes tui non sunt compedibus adgravati; sed, sicut solent cadere coram filiis iniquitatis, sic corruisti. Congeminansque omnis populus flevit super eum. ®° Cumque venisset universa multitudo “cibum capere cum David, - Clara adhuc die, iuravit David dicens: “Haec faciat mihi Deus et haec addat, si “ante occasum solis gustavero panem vel aliud quidquam. 36 Omnisque populus audivit, et placuerunt eis cuncta quae fecit rex in conspectu totius populi. 37 Et cognovit omne vulgus et universus Israél in die illa quoniam non actum fuisset a rege ut occideretur Abner filius Ner. - 88 Dixit quoque rex ad servos suos: Num ignoratis quoniam ?prin- ceps et maximus cecidit hodie in Israél? 39 Ego autem adhuc deli- catus et unctus rex; 2porro viri isti filii Sarviae duri sunt mihi. "Re- tribuat Dominus facienti malum iuxta malitiam suam. Audivit autem Isboseth filius Saul, quod cecidisset Abner in Hebron, et “dissolutae sunt manus eius; omnisque Israél per- turbatus est. 2 Duo autem viri principes latronum erarit filio Saul: nomen uni Baana et nomen alteri Rechab filii Remmon berothitae de filiis Ben- iamin, siquidem et °Beroth reputata est in Beniamin, 3 et “fugerunt Berothitae in 4Gethaim fueruntque ibi advenae usque ad tempus illud. 4Erat autem ¢Ionathae filio Saul filius debilis pedibus; quinquen- nis enim fuit quando venit nuntius de Saul et Ionatha /ex Iezrahel; tollens itaque eum nutrix sua fugit, cumque festinaret ut fugeret, ce- cidit et claudus effectus est habuitque vocabulum 9Miphiboseth. 5 Venientes igitur filii Remmon berothitae Rechab et Baana ingressi sunt, fervente die, domum Isboseth, qui dormiebat super stratum suum meridie. Et “ostiaria domus purgans triticum obdormivit. 6Ingressi sunt 3,21 — 4, 6 uvr. 12, v3 Rg rr; 37. Dt 14, 2032 Re-2, 16; 23, 20. yv. x Rg 18, 13, 16; 29, 6. 23 Rg 2, 5, 32. — cf. cp. 20, 9. 10. @NVACp. 2:23. bcf. Ps 9, 12; Mt 27, 24. ON S5eDp; “1556s d Lv 15, 2. e Lv 14, 2. fep. 2, 23. — cf. cp. 14, 7. — v. Nm 35, 19. ef. cpi 2, 813235," 32 etc: Gn 37, 34; 3 Rg 20, 31; 4 _ Rg 19, 1 etc. it 30, 4. — v. Gn az, 16. jcf. cp. 1, 17; 2 Par 35, 25. ke (Cp. 83,82, ¥3 Ech SEG 2,356 -s a mCP. 12, 17. mvr. 9. —v. Rt 1, 17. och: cp. 1; 12, 1. Re srz73 pt Rg 26, 5, 15. qacf. cp. 16, 10; 19, 22. FCI WO Sa EES Ps 27, 4; 2 Tm 4, 14. az Es 4, 4; Is 13, 7; Jr 6, 24, bJs 9, 17; 18, 25. ccf. 1 Rg 31, 7. d2 Es 11, 33. — cf. Js 19, 45; 21, 24. TERY 20;:%,-13; 20h i Par-8. 34: 9, *40. 5-5,7) LL. in fr. 46. D. 5 ?. Put. hk cf. Ex 36, 8; Jo 18, 16, 17. — 249 — LIBER II REGUM 4, 7—5, 22 (5, 1-5), Jerusalem petit et in capta lebusaeorum arce do- mum sibi aeaificat (6-12), eoque domi (13-16) bellique prospe- ratus (17-25) arcam Dei de domo Aminadab transferre cogitat #Vs CD22, 25. jcp. 2, 29. kt Rg 19, 10, 113 23 15, (PS pale ° Si Me de Me m3 Rg 1, 29. Vv. Cp. I, 4-10. ocp. I, 14-16. pcf. Gn 9g, 5, 6. qcp. 3, 32. -3] « Par 11, 1-3. = 9, 14; Jd 9, 2. — cf. ep. Bee - "Re 18, 13. — V. Cp. 3, 25. ccp.7, 7; ¥ Par 17,*6e Ps'77; cf. Mt 2, 6. 71, 72. — dx Rg 13, 14; 25, 30. €Cp.. 3, 12; fT, 7; Pcp: 9:85 .)0. 02, 11: trad, V.. Cpi32,'45 ir Re6, 1303 Erde 3. Rg 2, Eas x Par 33 !437:29; dé. AS Ge [27. 7 CDs: 125 W850; 40,001.23 4 I, 35; 4, 20. — cf. 3 Be 1 Par II, 4-9. [12, = k Jd 19, 11. — cf. Js 15, % T 292 Pvrir9: cP 6, ss 16; 3 Rg 2, 10:3 +9, 24 etc. .— err Par Is, * 62,2 Pars. Pt Phas & & m3 Rg 9, 15, 24; II, ue 4.8 12): 20::.2 Par ea" 1§, II- 25] r Pa 14, 1-16. p3 Rg 5, 1s. q-cl.. at -Par 3, 1-9. rLe 3, 31..— cla Ze 133,42. SPL 2 242 Pero Reo. 72 ears, $V ECDs 2, Ai v cp. 23, 14; 1 Rg 22, 4, 5. X VE. 23° cp. 23e 136-8 153-8 18, 16. — cf. Js 17, 15. VV. CDi 95. ke 2 (Ise85'2%:) avr. 18. 13, 21. — cf. 4 Rg . ’ autem domum latenter adsumentes spicas tritici, et percusserunt eum ‘in inguine Rechab et Baana frater eius et fugerunt. 7 Cum autem ingressi fuissent domum, ille dormiebat super lectum suum in conclavi, et percutientes interfecerunt eum; sublatoque ca- pite eius abierunt iper viam deserti tota nocte 8 et ‘attulerunt caput Isboseth ad David in Hebron dixeruntque ad regem: Ecce caput Isboseth filii Saul inimici tui, *qui quaerebat animam tuam; et dedit eee domino meo regi ultionem hodie de Saul et de semine eius. 9 Respondens autem David Rechab et Baana fratri eius filiis Rem- mon berothitae dixit ad eos: Vivit Dominus, “qui eruit animam meam de omni angustia, 1quoniam eum, "qui adnuntiaverat mihi et dixerat: Mortuus est Saul; qui putabat se prospera nuntiare, °tenui et occidi eum in Siceleg, cui oportebat mercedem dare pro nuntio: 11 quanto magis nunc, cum homines impii interfecerunt virum in- noxium in domo sua super lectum suum, ?non quaeram sanguinem eius de manu vestra et auferam vos de terra? 12 Praecepit itaque David pueris suis, et interfecerunt eos praecidentesque manus et pe- des eorum suspenderunt eos super piscinam in Hebron; caput au- tem Isboseth tulerunt et sepelierunt in sepulcro Abner in Hebron. Et venerunt universae tribus Israél ad David in Hebron dicentes: “Ecce nos os tuum et caro tua sumus. 2 Sed et heri et nudiuster- tius, cum esset Saul rex super nos, "tu eras educens et reducens Israél; dixit autem Dominus ad te: “Tu pasces populum meum Israél et dtu eris dux super Israél. 3 Venerunt quoque et seniores Israél ad regem in Hebron, et “percussit cum eis rex David foedus in Hebron fcoram Domino, 9unxeruntque David in regem super Israél. 4Filius triginta annorum erat David cum regnare coepisset “et quadraginta annis regnavit. 5In Hebron regnavit super Iudam iseptem annis et sex mensibus, in Ierusalem autem regnavit triginta tribus annis super omnem /Israél et ludam. 6 Et abiit rex et omnes viri, qui erant cum eo, in Ierusalem “ad Iebusaeum habitatorem terrae, dictumque est David ab eis: Non ingredieris huc nisi abstuleris caecos et claudos dicentes: Non ingre- dietur David huc. 7 Cepit autem David arcem Sion, ‘haec est civitas David. 8Proposuerat enim David in die illa praemium, qui percussisset Iebusaeum et tetigisset domatum fistulas et abstulisset caecos et claudos odientes animam David. Idcirco dicitur in proverbio: Caecus et clau- dus non intrabunt in templum. 9% Habitavit autem David in arce et vocavit eam civitatem David et aedificavit per gyrum a ”Mello et intrinsecus. 10 Et ingrediebatur "proficiens atque succrescens, et Dominus °Deus exercituum erat cum eo. : 11 Misit quoque PHiram rex Tyri nuntios ad David et ligna cedrina et artifices lignorum artificesque lapidum ad parietes, et aedificaverunt domum David. 12 Et cognovit David quoniam confirmasset eum Do- minus regem super Israél et quoniarn exaltasset regnum eius super populum suum Israél. 13 dAccepit ergo David adhuc concubinas et uxores de Jerusalem, postquam venerat de Hebron; natique sunt David et alii filii et filiae, 14et haec nomina eorum qui nati sunt ei in Jerusalem: Samua et Sobab et "Nathan et *Salomon 15et Iebahar et Elisua et Nepheg -16 et Iaphia et Elisama et Elioda et Eliphaleth. 17 tAudierunt ergo Philisthiim quod “unxissent David in regem su- per Israél et ascenderunt universi ut quaererent David. Quod cum audisset David, descendit in Ypraesidium. 18 Philisthiim autem ve- nientes diffusi sunt in “valle Raphaim. 19 Et ¥consuluit David Do- minum dicens: Si ascendam ad Philisthiim? et si dabis eos in manu mea? Et dixit Dominus ad David: Ascende, quia tradens dabo Philisthiim in manu tua. 20 Venit ergo David in *Baal Pharasim et percussit eos ibi et dixit: Divisit Dominus inimicos meos coram me sicut dividuntur aquae. Propterea vocatum est nomen loci illius Baal Pharasim. 21 Et reliquerunt ibi sculptilia sua, quae tulit David et viri eius. 22 Et addiderunt adhuc Philisthiim ut ascenderent et @diffusi sunt — 250 — (6, 1-8). Quod nonnisi post aliquod tempus factum est (9-12) sollemnissimo quidem apparatu, ipsoque rege praecinente et choros ducente (13-23). At cum etiam vellet templum aedificare a Deo LIBER II REGUM 5, 23 ae, G 2 in valle Raphaim. 23 SConsuluit autem David Dominum: Si ascendam contra Philisthaeos, et tradas eos in manus meas? Qui respondit: Non ascendas contra eos, sed gyra post tergum eorum et venies ad eos ex adverso pyrorum 24 et, cum audieris sonitum gradientis in cacumine pyrorum, tunc inibis proelium, %quia tunc egredietur Dominus ante faciem tuam ut percutiat castra Philisthiim. 25 Fecit itaque David sicut praeceperat ei Dominus et percussit Philisthiim de °Gabaa usque dum venias /Gezer. Congregavit autem rursum David omnes electos ex Israél triginta milia, 2 4Surrexitque David et abiit et universus populus qui erat cum eo de °viris Iuda, ut “adducerent arcam Dei, super quam invo- catum est nomen Domini exercituum 4sedentis in cherubim super eam. 3Et imposuerunt arcam Dei super @plaustrum novum tule- runtque eam de domo /Abinadab, qui erat in Gabaa; Oza autem et Ahio filii Abinadab minabant plaustrum novum. 4 Cumque tulis- sent eam de domo /Abinadab, qui erat in Gabaa custodiens arcam Dei, Abio praecedebat arcam. 5 David autem et omnis Israél 9lu- debant coram Domino “in omnibus lignis fabrefactis et citharis et lyris et tympanis et sistris et cymbalis. 6 Postquam autem venerunt ad aream ‘Nachon, ‘/extendit Oza ma- num ad arcam Dei et tenuit eam, quoniam calcitrabant boves et declinaverunt eam. 7Iratusque est indignatione Dominus contra Ozam et “percussit eum super temeritate, ‘qui mortuus est ibi iuxta arcam Dei. 8 Contristatus est autem David, eo quod percussisset Do- minus Ozam; et vocatum est nomen loci illius percussio Ozae usque in diem hanc. 9 Et extimuit David Dominum in die illa dicens: Quomodo ingre- dietur ad me arca Domini? 1° Et noluit divertere ad se arcam Do- mini in civitatem David; sed divertit eam in domum Obededom gethaei. 11 Et habitavit arca Domini in domo Obededom gethaei tri- bus mensibus, et ™benedixit Dominus Obededom et omnem domum eius. 12 Nuntiatumque est regi David quod benedixisset Dominus Obededom et omnia eius propter arcam Dei. Abiit ergo David et adduxit arcam Dei de domo Obededom “in civitatem David cum gaudio. Et erant cum David septem chori et victima vituli. 13 Cumque transcendissent °qui portabant arcam Do- mini sex passus, ?immolabat bovem et arietem. 14 Et David saltabat totis viribus ante Dominum: porro David erat accinctus *ephod li- neo. 15 Et David et omnis domus Israél ducebant arcam testamenti Domini in iubilo et in clangore bucinae. 16 Cumque intrasset arca Domini in civitatem David, Michol filia Saul prospiciens per fenestram vidit regem David subsilientem atque saltantem coram Domino et despexit eum in corde suo. 17 Et introduxerunt arcam Domini et imposuerunt eam ‘in loco suo in medio tabernaculi, quod tetenderat ei David; et tobtulit David holocausta et pacifica coram Domino. 18 Cumque complesset offerens holocausta et pacifica, “benedixit populo in nomine Domini exerci- tuum 19 et partitus est universae multitudini Israél, tam viro quam mulieri, singulis collyridam panis unam et assaturam bubulae carnis unam et similam frixam oleo. Et Yabiit omnis populus unusquisque in domum suam. 20 Reversusque est David ut benediceret domui suae. Et egressa Michol filia Saul in occursum David ait: Quam gloriosus fuit hodie rex Israél] “discooperiens se ante ancillas servorum suorum, et nu- datus est quasi si nudetur unus de scurris. 21! Dixitque David ad Mi- chol: Ante Dominum, qui Yelegit me potius quam patrem tuum et quam omnem domum eius et praecepit mihi ut essem *dux super populum Domini in Israél, 22 et ludam et vilior fiam plus quam factus sum et ero humilis in oculis meis et cum ancillis, de qui- bus locuta es, gloriosior apparebo. 23 Igitur Michol filiae Saul “non est natus filius usque in diem mortis suae. 7 Factum est autem cum sedisset rex in domo sua, et Dominus dedis- set ei “requiem undique ab universis inimicis suis, 2dixit ad ¥Na- bv. 1 Rg 22, 10. ccf. 4 Rg 7, 6. dcf. Jd 4, 14. éJs 15, 57 (?) iJ $16; 33; 16, 3. — cf. 1 Par 20, 4. 1-11] 1 Par 13, 6-14. T*12T YL. ih If. 6 ps D. SB. Gl Patees, §, [Punt. :2 Par 15 Ad d Ex 25, 22; 1 Rg 4, 4; Ps 79, 2a ecf. 1 Rg 6, 7. fi Re 7,1. gi Rg 18, 7. hcf. Ps 150, 3-5. ici, .t Par 313, ©. Ref Nni-4,. 35: 30) Par. 15,2: kcf. t Rg 6, 19. lcf. Nm 4, 15. mt, Par. 26, 4,°'3% 12-19] 1 Par 15, 25- 16, 3. eek: 33. Rei:8; ki o cf. Nm 4,15; 7, 9; Js 3, 3: ¥, Par rs;, 2; ..25. pci, 3 Rg 8, 5. g ch. “Ex ‘15, 36; -Ps* 249," "33 ri Rg2, 18. [150,-4. Sch. ef Rar r5$-1%. of Paria} 4s PS Tat s3; Pcf. 3 Re 8, 5,62, 034 ucf. 3 Rg 8, 14, 55. — v. Nm 6, 24-27. 9 x, Par 16; 43. x vr. 14, 16. — cf. 1 Rg 19, 24. yr Rg 13, 14; 15, 28. eo Vs. GD; §;. 2 act: cp/ 21; 8: 1-29] 1 Par 17, 1-27. ro. pr. 8. @Vi5S 23; +23: : O VET 3 ch, £3, -34 Eclisazy 1 — 251 — LIBER II REGUM per Nathan prohibetur, accepta tamen promissione Dominum ei aedificaturum et stabiliturum domum in aeternum (7, 1-17): de qua re gratias agit (18-29). Nec, omnibus rebus sibi prospere %33—8,2 (oe a is iit ae d Ex 26,1 17, 78° Par 22,7 28, 2. — cf. Ac 7, 46. 4-171 LL. in fr. 6 p. D. § >. nt, e3 Rg 8, £3 Re 5,3; 8,19; 1 Par 22, 8; 28, 3. §3 Rg 8, 16. EX ‘40, .183, 19, 34% t 23, 34. Rv GD; Si2. 3 . Pnt. 1 Par 28, 4; Ps 77; 79- + Ly 26, X11 .,12° $ Ol. Par ster ait eB 8,9] R. in D, bx Rg 16, 173 m cp. 6, 21. — cf. cp. 5, 2. BCD, -§,:10;°8; 0; 245 = Rg 18, I4. o Ps 43,3; 79,9; Jr 24,6; Am I 9, 15. p4 Rg 21, 8. och, Ps 88,23. rv. Jd 2,14-16; rt Rg 12,9-11. Svr. I. — v. JS 11, 23. Eyre 270 %3 Re II, 38. — cf. EX 1,:2T?') 3 Rg2; 35. Cl. 2° Re 2,7. v3 Rg 1; 213.2; 1652Ac 13;:36. — cf. Dt 31, 16. ea) Re 8, 20°" Ps, 139, Lr: MA TOs. 2 Par 7, tas 12,13] v. vr. 8, 9. z3 Rg 5, 3, 5; 6, 1, 12; 8,19; r' Par 22,.10; 28, ©. avr. 16; Ps 88, 5, 30, 37, 38. b (all) Heb I, 5. — 1 Par 22, 10: Ps 88;°27, 28; Lc*z, 32. cPs 88, 31-33. d Pc 88, 4, 34-38. er Rg 15, 23, 26. — cf. 3 Rg , #1, 33: 34. cf. Le 1533; Heb 1, 8. cf. Gn 32, 10; Jb 9, 14. $VTS T1228 5'R Par T7, 1 jv. Ps 138, 1-5. By Par16;: 26302 Pars2,-s: Ps Cor 8, 5, 6 etc. m Dt 4, 7, 32-34; 33, 29; Ps o Dt 9, 26; 2 Es 1, 10. p vr. 13, 16, 26; Dt 26, 18. aqcf. Is 50, 5. — v. 1 Rg 9,15. rjJo 17, 17. — cf. 3 Rg 8, 26. $.cp.°23,* sre Ps: 88,29, '.30. 1-18] 1 Par 18, 1-17; Ps 509, 2. acf. 1 Par 18, 1. — v. Ps 31, 93° Pro 26,3; bNm 24, 17. cvr. 6, 14. — cf. Ps 59, ro. than prophetam: ¢Videsne quod ego habitem in domo cedrina, et arca Dei posita sit in “medio pelliuna? 3Dixitque Nathan ad regem: “Omne, quod est in corde tuo, vade, fac, quia Dominus técum est. 4 Factum est autem in illa nocte, et ecce sermo Domini ad Nathan dicens: 5 Vade et loquere ad servum meum David: Haec dicit Do- minus: /Nunquid tu aedificabis mihi domum ad habitandum? 6Neque enim habitavi in domo %ex die illa, qua eduxi filios Israél de terra Aegypti usque in diem hanc, sed ambulabam “in tabernaculo et in tentorio. 7 Per cuncta loca, ‘quae transivi cum omnibus filiis Israél, nunquid /loquens locutus sum ad unam de tribubus Israél, cui prae- cepi ut *pasceret populum meum Israél dicens: Quare non aedifica- stis mihi domum cedrinam? 8 Et nunc haec dices servo meo David: Haec dicit Dominus exercituum: 'Ego tuli te de pascuis sequentem greges, "ut esses dux super populum meum Israél, 9% et “fui tecum in omnibus ubicumque ambulasti et interfeci universos inimicos tuos a facie tua fecique tibi nomen grande iuxta nomen magnorum qui sunt in terra. 10 Et ponam locum populo meo Israél et °plantabo eum, et habitabit sub eo et ?non turbabitur amplius; %nec addent filii ini- quitatis ut adfligant eum sicut prius, 11 7ex die qua constitui iudices super populum meum Israél. Et *requiem dabo tibi ab omnibus ini- micis. tuis, praedicitque tibi Dominus ‘quod domum faciat tibi Do- minus. 12 “Cumque completi fuerint dies tui, et Ydormieris cum patri- bus tuis. “suscitabo semen tuum post te, quod egredietur de utero tuo, et Yfirmabo regnum eius. 13 Ipse aedificabit domum nomini meo, et 4stabiliam thronum regni eius usque in sempiternum. 14 Ego ero ei in patrem, et ipse erit mihi in filium. Qui ¢si inique aliquid gesseri arguam eum in virga virorum et in plagis filiorum hominum. 15 @Mi- sericordiam autem meam non auferam ab eo, ¢sicut abstuli a Saul, quem amovi a facie mea. 16/Et fidelis erit domus tua et regnum tuum usque in aeternum ante iaciem tuam, et “thronus tuus erit firmus iugiter. 17 Secundum omnia verba haec et iuxta universam visionem istam sic locutus est Nathan ad David. 18 Ingressus est autem rex David et sedit coram Domino et dixit: hQuis ego sum, Domine Deus, et quae domus mea, quia adduxisti me huc usque? 19Sed et hoc parum visum est in conspectu tuo, Domine Deus, nisi ‘loquereris etiam de domo servi tui in longinquum: ista est enim lex Adam, Domine Deus. 2 Quid ergo addere poterit adhuc David ut loquatur ad te? /Tu enim scis servum tuum, Domine Deus. 21 Propter verbum tuum et secundum cor tuum fecisti omnia magnalia haec, ita ut notum faceres servo tuo. 22 *Idcirco magnifi- catus es, Domine Deus, ‘quia non est similis tui neque est Deus extra te, in omnibus quae audivimus auribus nostris. 23 ™Quae est autem, ut populus tuus Israél, gens in terra propter quam ivit Deus ut redimeret eam sibi in populum et poneret sibi nomen “faceretque eis magnalia et horribilia super terram a facie populi tui, °quem redemisti tibi ex Aegypto, gentem et deum eius? 24”Firmasti enim tibi populum tuum Israél in populum sempiternum; et tu, Domine Deus, factus es eis in Deum. 25 Nunc ergo, Domine Deus, verbum, quod locutus es super servum tuum: et super domum eius, suscita in sempiternum et fac sicut locutus es, 26 ut magnificetur nomen tuum usque in sempiternum atque dicatur: Dominus exercituum Deus super Israél, et domus servi tui David erit stabilita coram Domino. 27 Quia tu, Domine exercituum Deus Israél, %revelasti aurem servi tui dicens: Domum aedificabo tibi; propterea invenit servus tuus cor suum ut oraret te oratione hac. 28 Nunc ergo, Domine Deus, tu es Deus, et "verba tua erunt vera; locutus es enim ad servum tuum bona haec. 29 Incipe ergo et benedic domui servi tui, ut sit in sem- piternum coram te, quia tu, Domine Deus, locutus es, et *benedi- ctione tua benedicetur domus servi tui in sempiternum. Factum est autem post haec, percussit David Philisthiim et humi- liavit eos, et tulit David “frenum tributi de manu Philisthiim. 2 Et “percussit Moazv et mensus est eos funiculo coaequans terrae; mensus est autem duos funiculos, unum ad occidendum et unum ad vivificandum ; °factusque est Moab David serviens sub tributo. — 252 — ee ee, a en a One 6 2 ae jad cuius filium successoremque legationem consolatoriam | occurrentibus (8, 1-15), immemor est foederis cum TIonatha initi (9, 1-13) necnon beneficiorum a _ rege ammonita acceptorum mittit LIBER II REGUM misericordiam. 3 Et percussit David ¢Adarezer filium Rohob regem Soba, quando profectus est ut dominaretur super flumen 9Euphraten. 4 Et, captis David ex parte eius “mille septingentis equitibus et viginti milibus — peditum, igubnervavit omnes iugales curruum, dereliquit autem ex eis centum currus. 5 JVenit quoque Syria Damasci ut praesidium ferret rape regi Soba, et percussit David de Syria viginti duo milia virorum, 6 et po- suit David praesidium in Syria Damasci, factaque est Syria David Kserviens sub tributo. ‘Servavitque Dominus David in omnibus ad quaecumque profectus est. 7 Et tulit David “arma aurea, quae habe- bant servi Adarezer, et detulit ea in Ierusalem. 8 Et de Bete et de Beroth civitatibus Adarezer tulit rex David aes multum nimis. 9 Audivit autem Thou rex “Emath quod percussisset David omne robur Adarezer, 19% et misit Thou Ioram filium suum ad regem David ut salutaret eum congratulans et gratias ageret eo quod expugnasset Adarezer et percussisset eum: hostis quippe erat Thou Adarezer. Et in manu eius erant vasa aurea et vasa argentea et vasa aerea, 11 Oquae et ipsa sanctificavit rex David Domino cum argento et auro, quae sanctificaverat de universis gentibus, quas subegerat, 12 de Syria Pet Moab et @filiis Ammon et "Philisthiim et *Amalec et de manubiis Adarezer filii Rohob regis Soba. 13 Fecit quoque sibi David nomen, cum gp Peter vee capta Syria, in ‘valle salinarum, caesis decem et octo milibus. 14 Et “posuit in Idumaea custodes statuitque praesidium, et facta est Yuniversa Idu- maea serviens David. Et servavit Dominus David in omnibus ad quaecumque profectus est. 15 Et regnavit David super omnem Israél. Faciebat quoque David iudicium et iustitiam omni populo suo. 16 Ioab autem filius Sarviae erat super exercitum; porro “Iosaphat filius Ahilud erat a commen- tariis, 17 et YSadoc filius Achitob et Achimelech filius Abiathar erant sacerdotes, et *Saraias scriba, 18 ¢Banaias autem filius Ioiadae super 6Cerethi et Phelethi, filii autem David sacerdotes erant. ) Et dixit David: Putasne est aliquis qui remanserit de domo Saul, ut “faciam cum eo misericordiam propter Jonathan? 2 Erat autem de domo Saul servus nomine ?Siba. Quem cum vocasset rex ad se, dixit ei: Tune es Siba? Et ille respondit: Ego sum servus tuus. 3 Et ait rex: Nunquid superest aliquis de domo Saul, ut faciam cum eo °misericordiam Dei? Dixitque Siba regi: 4Superest filius Ionathae debilis pedibus. 4 Ubi, inquit, est? Et Siba ad regem, Ecce, ait, in domo est @Machir filii Ammiel in Lodabar. 5 Misit ergo rex David et tulit eum de domo Machir filii Ammiel de Lodabar. 6 Cum autem venisset /Miphiboseth filius Ionathae filii Saul ad David, corruit in faciem suam et adoravit. Dixitque David: Miphiboseth. Qui re- spondit: Adsum servus tuus. 7Et ait ei David: Ne timeas, quia faciens faciam in te misericordiam propter Ionathan patrem tuum et resti- tuam tibi omnes agros Saul patris tui, et %tu comedes panem in mensa mea semper. 8 Qui adorans eum dixit: Quis ego sum servus tuus, quoniam respexisti super “canem mortuum similem mei? 9 Vo- cavit itaque rex Sibam puerum Saul et dixit ei: Omnia quaecumque fuerunt Saul et universam domum eius dedi filio domini tui. 10 Ope- rare igitur ei terram tu et filii tui et servi tui et inferes filio domini tui cibos ut alatur; Miphiboseth autem filius domini tui ‘comedet semper panem super mensam meam. Erant autem Sibae Jquindecim filii et viginti servi. 11Dixitque Siba ad regem: Sicut iussisti, domine mi rex, servo tuo, sic faciet servus tuus. Et Miphiboseth comedet super mensam meam quasi unus de filiis regis. 12 Habebat autem Miphiboseth filium parvulum nomine kKMicha; omnis vero cognatio domus Sibae serviebat Miphiboseth. 13 Porro Miphiboseth habitabat in Ierusalem, quia de mensa regis iugiter vescebatur et /erat claudus utroque pede. Factum est autem post haec, ut moreretur rex filiorum Ammon, et regnavit Hanon filius eius pro eo. 2 Dixitque David: Faciam misericordiam cum Hanon filio *Naas, sicut fecit pater eius mecum bMisit ergo David consolans eum per servos suos 8,3 — 10,2 d cf. cp. *s 16, 19. ecp. 10, 6; 1 Rg 14, 47; 3 Rg II, 23 fcp. 10, "16. — cf. Gn 15; 18; Ex 23,31; 3° BE 4; 21, 24. ef.. 1 (Par ar 4. nA Cen da FCi3 Rg 17; oo 25. R'V¥. 2) tay EVE TA. 8 Cl. ACRE TT; 1059": Par. 23; 9. — cf. Cn 4, 4. nwRg 8, 05:; 4 Re 34). 2383 5hs 10, 9; t Mc 12, 25; —= ch, 2 Par 8, (7). O34. REG Sie Bb Pars26;.206: pvr. 2. O.Cps-10, 145125 30; fVeICDAS3.:17-25. S:5: RE320. 20; fr Rg 14, 7; Ps 59, 2. — cf. Js-1S, 62; Ci. CD. 225 48° 4 Re’ 8,20. © Ga. 25). 232) 24,-.29, 375. 493 Nm 24, I 16-18] cp. 20, 23-26. — cf. I Rg 14, 47-51. x3 Rg 4, 3. ys, Par 24,73; 6: sct. 7 Par 18; 36; a3 Rg 4, 4.—cf. cp. 23, 20-23. BCs: 155. 18s 20; 7. 23 TRS 30, 14; 3 Rg 1, 38, 44. ccp. 20, 26. — cf. 3 Rg 4, 5. az Rg 18, 3; 20, 14, 15, 42. bcp. 16, 1-4; 19, 17, 29. cx Rg 20, 4} dcp. 4, 4 ecp. 17, 27. Ftp: '4; 43 bi » 43 19, 24, 25, 2054 2 Tk 7 ci: -z: ‘Par 3; 34; 9, 40. gcp. ro, 28; 3: Rg 2, .72 — cb. 4° R235, 302-0 22-30: kcp. 16, 9; 1 Rg 24, 15. — cf. 1 Rg 17, 43. ivr. 7. j.CD. 10,717. kt Par 8, 34. Lep. 4, 4.— cf. vr. 3. 1-19] 1 Par 19, I-19. I — 253 — LIBER II REGUM 10, 3 — 11, 10 (10, 1, 2). Hic tamen suspicans insidias legatos exprobrat et provocat bellum, in quo, devictis Syris eorumque cum Ammonitis societate dissoluta (3-19), omnia in Dei gloriam cessissent, nisi David, capta Cicts 1S 20. 4, dNm 13, 22; Jd 18, 28. g°P 8, 3, 5; 1 Rg 14, 47. fcf. Js 13, 11, 13. g cf. a. xz; 3,°5;3 ha Dt 2%. 6. it Rg 4, 9. — cf. 1 Mc 3, 43; . uCr 16, 13. ji Rg 3, 18. Ray Cas 7a; 3; lcf. 1 Par 19, 16. m Gn 37, 36; 1 Rg 12, 9. — cf. vr. 18; 1 Rg 14, 50. nol, x Par io, 38, ocp. 8, 6. 1-17] LL. in sb. p. D. 5 p. Pnt. a3 Re 20, 22, 26; 1 Par -20, iis 2p Rar 36; £0. becp.- £2,..26 327) 273 Dt 33%. CV. 2 RE: O5538- gt Ser; Catech. R. Ul 7, 16; jf Ale Pe 2 dcf. Mt 5, 28, 29. ect. tr ar. 3,5. fep. 23, 39. — v. Gn 10, 15; 23, 3. g Lv 15, 18. hv. Gn 18, 4. super patris interitu. Cum autem venissent servi David in terram filiorum Ammon, 3dixerunt principes fillorum Ammon ad Hanon dominum suum: Putas quod propter honorem patris tui miserit David ad te consolatores? et non ideo ut investigaret et exploraret civitatem et everteret eam misit David servos suos ad te? 4 Tulit itaque Hanon servos David rasitque dimidiam partem barbae eorum et praescidit vestes eorum medias “usque ad nates et dimisit eos. 5 Quod cum nuntiatum esset David, misit in occursum eorum, erant enim viri confusi turpiter valde, et mandavit eis David: Manete in Iericho donec crescat barba vestra, et tunc revertimini. 6 Videntes autem filii Ammon, quod iniuriam fecissent David, mi- serunt et conduxerunt mercede Syrum 4Rohob et Syrum Soba, viginti milia peditum, et a rege /Maacha mille viros et ab %Istob duodecim milia virorum. 7 Quod cum audisset David, misit Ioab et omnem exercitum bellatorum. & Egressi sunt ergo filii Ammon et direxerunt aciem ante ipsum introitum portae; Syrus autem Soba et Rohob et Istob et Maacha seorsum erant in campo. 9 Videns igitur Ioab, quod praeparatum esset adversum se proelium et ex adverso et post tergum, elegit ex omnibus electis Israél et instruxit aciem contra Syrum; 19 reliquam autem partem populi tradidit Abisai fratri suo, qui direxit aciem adversus filios Ammon. 11 Et ait Ioab: Si praevaluerint adversum me Syri, eris mihi in adiutorium; si autem filii Ammon praevaluerint adversum te, auxiliabor tibi. 12 hEsto vir fortis, et pugnemus pro populo nostro et civitate Dei nostri; /Do- minus autem faciet quod bonum est in conspectu suo. 13 Jniit itaque Ioab et populus, qui erat cum eo, certamen contra Syros; qui statim fugerunt a tacie elus. 14 Filii autem Ammon vi- dentes quia fugissent Syri fugerunt et ipsi a facie Abisai et ingressi sunt civitatem. Reversusque est Ioab a filiis Ammon et venit Ie- rusalem. 15 Videntes igitur Syri quoniam corruissent coram Israél, congregati sunt pariter; 16 misitque Adarezer et eduxit Syros, qui erant “trans fluvium et_adduxit eorum exercitum; ‘Sobach autem ™magister mi- litiae Adarezer erat princeps eorum. 17 Quod cum nuntiatum esset David, contraxit omnem Israélem et transivit Iordanem venitque in Helam. Et direxerunt aciem Syri ex adverso David et pugnaverunt contra eum; 18 fugeruntque Syri a facie Israél, et occidit David de Syris “septingentos currus et quadraginta milia equitum et Sobach principem militiae percussit, qui statim mortuus est. 19Videntes autem universi reges, qui erant in praesidio Adarezer, se victos esse ab Israél expaverunt et fugerunt quinquaginta et octo milia coram Israél. Et fecerunt pacem cum Israél et °servierunt eis, timueruntque Syri auxilium praebere ultra filiis Ammon. Factum est autem @vertente anno, eo tempore quo solent reges ad bella procedere, misit David Ioab et servos suos cum eo et universum Israél, et vastaverunt filios Ammon et obsederunt ?Rabba; David autem remansit in Jerusalem. 2 Dum haec agerentur, accidit ut surgeret David de strato suo post meridiem et deambularet in ¢solario domus regiae ¢viditque mu- jierem se lavantem ex adverso super solarium suum; erat autem mulier pulchra valde. 3 Misit ergo rex et requisivit quae esset mulier ; nuntiatumque est ei quod ipsa esset °Bethsabee filia Eliam uxor fUriae hethaei. 4 Missis itaque David nuntiis, tulit eam; quae cum ingressa esset ad illum, dormivit cum ea, statimque Ysanctificata est ab immunditia sua 5et reversa est in domum suam, concepto fetu, mittensque nuntiavit David et ait: Concepi. 6 Misit autem David ad Ioab dicens: Mitte ad me Uriam hethaeum. Misitque Ioab Uriam ad David. 7 Et venit Urias ad David. Quaesi- vitque David quam recte ageret Ioab et populus, et quo modo admi- nistraretur bellum. 8 Et dixit David ad Uriam: Vade in domum tuam et “lava pedes tuos. Et egressus est Urias de domo regis, secutusque est eum cibus regius. 9% Dormivit autem Urias ante portam domus regiae cum aliis servis domini sui et non descendit ad domum suam. 10 Nuntiatumque est David a dicentibus: Non ivit Urias in domum — 254 — een inde occasione, adulterium cum Bethsabea commisisset (11, 1-5), et mulierem, marito interempto (6-25), sibi in matrimonium copu- lasset (26-27). Pro quo duplici facinore per Natham denuntiato LIBER IIT REGUM 11 ¥1-— AZo suam. Et ait David ad Uriam: Nunquid non de via venisti? quare non descendisti in domum tuam? 11 Et ait Urias ad David: *Arca Dei et Israél et Iuda habitant in papilionibus, et dominus meus loab et Jservi domini mei super faciem terrae manent; et ego ingrediar domum meam, ut comedam et bibam et dormiam cum uxore meaP Per salutem tuam et “per salutem animae tuae non faciam rem hanc. 12 Ait ergo David ad Uriam: Mane hic etiam hodie, et cras dimittam te. Mansit Urias in Ierusalem in die illa et altera. 13 Et vocavit eum David ut comederet coram se et biberet et Jinebriavit eum; qui egressus vespere dormivit in strato suo cum servis domini sui et in domum suam non descendit. 14 Factum est ergo mane, et ™scripsit David epistulam ad Ioab misitque per manum Uriae 15scribens in epistula: Ponite Uriam ex adverso belli, ubi fortissimum est proelium, et derelinquite eum “ut percussus intereat. 16 Tgitur cum Ioab obsideret urbem, posuit Uriam in loco ubi sciebat viros esse fortissimos. 17 Egressique viri de civitate bellabant adversum Ioab, et ceciderunt de populo servorum David, et mortuus est etiam Urias hethaeus. 18Misit itaque Ioab et pinytinat David omnia verba proelii, cepitque nuntio dicens: Cum compleveris universos sermones belli ad regem, 29si eum videris indignari, et dixerit: Quare accessistis ad murum ut proeliaremini? an ignorabatis quod multa desuper ex muro tela mittantur? 21 Quis percussit Abimelech filium °lerobaal ? ?Pnonne mulier misit super eum fragmen molae de muro et interfecit eum in Thebes? quare iuxta murum accessistis? dices: Etiam servus tuus Urias hethaeus occubuit. 22 Abiit ergo nuntius et venit et narravit David omnia quae ei praeceperat Ioab. 23 Et dixit nuntius ad David: Praevaluerunt adver- sum nos viri et egressi sunt ad nos in agrum; nos autem, facto impetu, persecuti eos sumus usque ad portam civitatis. 24 Et direxe- runt iacula sagittarii ad servos tuos ex muro desuper, mortuique sunt de servis regis; quin etiam servus tuus Urias hethaeus mortuus est. 25 Et dixit David ad nuntium: Haec dices Ioab: non te frangat ista res, varius enim eventus est belli: nunc hunc et nunc illum consumit gladius. Conforta bellatores tuos adversus urbem ut de- struas eam et exhortare eos. 26 Audivit autem uxor Uriae quod mortuus esset Urias vir suus et planxit eum. 27 Transacto autem luctu, misit David et introduxit eam in domum suam, et @facta est ei uxor peperitque ei filium. Et displicuit verbum hoc, quod fecerat David, coram Domino. Misit ergo Dominus “Nathan ad David: Qui cum venisset ad eum, dixit ei: “Duo viri erant in civitate una, unus dives et alter pauper. 2 Dives habebat oves et boves plurimos valde; 3 pauper autem nihil habebat omnino praeter ovem unam parvulam, quam emerat et nutrierat, et quae creverat apud eum cum filiis eius simul, de pane illius comedens et de calice eius bibens et in sinu illius dormiens; eratque illi sicut filia. 4 Cum autem peregrinus quidam venisset ad divitem, parcens ille sumere de ovibus et de bobus suis, ut exhiberet convivium peregrino illi qui venerat ad se tulit ovem viri pauperis et praeparavit cibos homini qui venerat ad se. 5 Iratus autem indignatione David adversus hominem illum nimis dixit ad Nathan: ¢Vivit Dominus, quoniam “filius mortis est vir qui fecit hoc: 6Sovem ¢reddet in quadruplum, eo quod fecerit verbum istud et non pepercerit. 7 Dixit autem Nathan ad David: Tu es ille vir. Haec dicit Do- minus Deus Israél: 9Ego unxi te in regem super Israél et ego erui te de manu Saul Set dedi tibi domum domini tui et uxores domini tui in sinu tuo dedique tibi domum Israél et Iuda; et, si parva sunt ista, adiciam tibi multo maiora. 9 “Quare ergo contempsisti verbum Domini, tut faceres malum in conspectu_ meo? jUriam hethaeum percussisti gladio et “uxorem illius accepisti in uxorem tibi et inter- fecistieum gladio fliorum Ammon. !Quamobrem “non recedet gladius de domo tua usque in sempiternum, eco quod despexeris me et tuleris 19prae- tcp. 7, 2, 6.— cf. 1 Rg 4, 4 14, 18. jcp. 20, 6; 3 Rg 1, 33. kv. 1 Rg t, 26. Fels Gi 10;° 33,535. mt Rg 21, 8, 9. 15] * cf. Catech. R. III 7, 9 # CD, 12, 9. o Jd 6, 32; 7, 1. — v. Jd 8, 31. b Jd 9, 50-54. Qcp. 12, 9. 73 Re 15, §.°— cf. Ex’ 20, 33, 1t4: -LyV 18; 20, 1-16] LL. in D. 6 p. Put. @vr. 7, 13, 15, 25; CD. 7, 2, 4. 17; 3 Rg 1,10, 22, 34; 4,5; Par 36, 20% 2! Bar ovr20; b cf. cp. 14, 5-7; Jd 9, 8-15; 3 Rg 20, 35-41. CV, RDB, 43. dv. 1 Rg 20, 31; 26, 16. GOP EX. 22151 : Le 19, 8. — Vv. vr. 18; hs T3997 18" 1553 Rg 2, "Ci, ~3 seg 20, 40-42. gi Rg 16, 13. h Nm 15, 31. tr Rg 15, 19. PCBE KG THe t7,— ef.-3 Rg is, k cp. II, rt fe [5. hcp. -13,. 28; 2, 25 etc. a9; 18, 44;.3 Re — 255 — LIBER II REGUM BD See 86 (12, 1-14), ut reddat veluti in quadruplum damnatur. Praeter occi- sionem Adoniae de qua infra (v. 3 Rg 2, 25), puer adulterinus moritur (15-25); post bellum ammoniticum absolutum (26-31) Amnon mich JD 31,;%9;-20. nm cp. 16, 22. ocf. Mt 10, 26; 1 Tm 5, 25. 13] * cf. Catech. R. II 5, 29. Pchet Re ts, 24, q cp. 24, ys Ps 31, 5; 50, 6. - ma : TS. 2A; r Ps Mid 7. 385 Zs 043 Eli. a 13. sIs 52, 5. — cf. Ez 36, 20, 23; Rm 2, ‘2 4. tite 27. — cf. Sap 3, 16; I iA 3 Re 21, 27. vcp. 13, 31. Cl. -Cp. 45 Sh. FOr? Ch. Catech. R. II ‘5; Of. y Rt é: 3. zcf. Gn 41, 14. a Jb 1, 20 b cf. J] 2, 14; Jn 3, 9 rect. (Gn 37, $6. d Jb 7, 8-10. eMt 1, 6. jt Par 22,'9. 26-31] 1 Par 20, 1-3. CD. E135 25 cp. 17, 27; Dt 3,11; Jr 49,2. icf. Is 25, 10. 60) .233.8. S223 bar's, 2 ba Par 3,9. ci Par 2, 13. — cf. 1 Rg 16, 9; 17, 13. d Gn 18, 6. uxorem Uriae hethaei ut esset uxor tua. 11Itaque haec dicit Dominus: Ecce ego suscitabo super te malum de domo tua, et ™tollam uxores tuas in oculis tuis et dabo proximo tuo, et ndormiet cum uxoribus tuis in cculis solis huius. 12°Tu enim fecisti abscondite, ego autem faciam verbum istud in conspectu omnis Israél et in conspectu solis. 13 PEt dixit David ad Nathan: ¢Peccavi Domino. Dixitque Nathan ad David: "Dominus quoque transtulit peccatum tuum: non morieris. 14 Veruntamen, quoniam Sblasphemare fecisti inimicos Domini propter verbum hoc, ‘filius, qui natus est tibi, morte morietur. 15 Et reversus est Nathan in domum suam. Percussit quoque Dominus parvulum, quem pepererat uxor Uriae David, et desperatus est. 16 Deprecatusque est David Dominum pro parvulo, et “ieiunavit David ieiunio et ingressus seorsum Viacuit super terram. 17 Venerunt autem seniores domus eius cogentes eum ut surgeret de terra; “qui noluit nec comedit cum eis cibum. 18 Ac- cidit autem die septima ut moreretur infans. Timueruntque servi David nuntiare ei quod mortuus esset parvulus; dixerunt enim: Ecce cum parvulus adhuc viveret, oquebamur ad eum, et non audiebat vocem nostram; quanto magis, si dixerimus: Mortuus est puer, se adfliget. 19 Cum ergo David vidisset servos suos mussitantes, intellexit quod mortuus esset infantulus; dixitque ad servos suos: Num mor- tuus est puer? Qui responderunt ei: Mortuus est. 2 Surrexit ergo David de terra et Ylotus unctusque est; *cumque mutasset vestem, ingressus est domum Domini et dadoravit et venit in domum suam petivitque ut ponerent ei panem et comedit. 21 Dixerunt autem ei servi sui: Quis est sermo quem fecisti? propter infantem, cum adhuc viveret, ieiunasti et flebas; mortuo autem puero, surrexisti et come- disti panem. 22 Qui ait: Propter infantem, dum adhuc viveret, ieiu- navi et flevi; dicebam enim: Quis scit si forte donet eum mihi Dominus, et vivat infans? 23 Nunc autem, quia mortuus est, quare ieiunem? nunquid potero revocare eum amplius? °Ego vadam magis ad eum; 4ille vero non revertetur ad me. 24 Et consolatus est David Bethsabee uxorem suam ingressusque ad eam dormivit cum ea. “Quae genuit filium et vocavit nomen eius /Salomon. Et Dominus dilexit eum. 25 Misitque in manu Nathan prophetae et vocavit nomen eius amabilis Domino, eo quod dili- geret eum Dominus. 26Tgitur Ypugnabat Ioab contra "Rabbath filiorum Ammon et expu- gnabat urbem regiam. 27 Misitque Ioab nuntios ad David dicens: Dimicavi adversum Rabbath, et capienda est urbs aquarum; 28 nunc igitur congrega reliquam partem populi et obside civitatem et cape eam; ne, cum a me vastata fuerit urbs, nomini meo adscribatur victoria. — 29 Congregavit itaque David omnem populum et profectus est ad- versum Rabbath; cumque dimicasset, cepit eam. regis eorum de capite eius, pondo auri talentum, habens gemmas pretiosissimas; et impositum est super caput David. Sed et praedam civitatis asportavit multam valde. 31 Populum quoque eius adducens serravit et ‘circumegit super eos ferrata carpenta ; divisitque cultris et traduxit in typo laterum. Sic fecit universis civitatibus filiorum Ammon. Et reversus est David et omnis exercitus in Ierusalem. ] Factum est autem post haec ut “Absalom filii David sororem speciosissimam, vocabulo “Thamar, adamaret Amnon filius David, 30 Et tulit diadema — 2 et deperiret eam valde, ita ut propter amorem eius aegrotaret, quia, cum esset virgo, difficile ei videbatur ut quippiam inhoneste ageret — cum ea. 3 Erat autem Amnon amicus, nomine Ionadab filius “Semmaa — fratris David, vir prudens valde. 4 Qui dixit ad eum: Quare sic at- tenuaris macie, fili regis, per singulos dies? cur non indicas mihi? Dixitque ei Amnon: Thamar sororem fratris mei Absalom amo. 5 Cui respondit Ionadab: Cuba super lectum tuum et languorem simula; cumque venerit pater tuus ut visitet te, dic ei: Veniat, oro, Thamar soror mea, ut det mihi cibum et faciat pulmentum ut comedam de manu eius. 6 Accubuit itaque Amnon et quasi aegrotare coepit; cumque venisset rex ad visitandum eum, ait Amnon ad regem: Veniat, obsecro, Thamar soror mea, ut “faciat in oculis meis duas — 256 — eius primogenitus propter incestum cum Thamar sorore, quam dolo advo- caverat et constupraverat (13, 1-14) ab Absalom inter epulas et coram cunctis fratribus trucidatur (15-33). Additur insuper rebellio et mors LIBER II REGUM 13, 7-35 SE fet aa — A cine Den sorbitiunculas, et cibum capiam de manu eius. 7 Misit ergo David ad Thamar in domum dicens: Veni in domum Amnon fratris tui et fac ei pulmentum. 8 Venitque Thamar in domum Amnon fratris sui; ille autem iacebat. Quae tollens farinam commiscuit et liquefaciens in oculis eius coxit sorbitiunculas 9% tollensque quod coxerat effudit et posuit coram eo; et noluit comedere dixitque Amnon: ¢Eicite universos a me. Cumque eiecissent omnes, 10dixit Amnon ad Thamar: Infer cibum in conclave, ut vescar de manu tua. Tulit ergo Thamar sorbitiunculas, quas fecerat, et intulit ad Amnon fratrem suum in conclave. 11 Cumque obtulisset ei cibum, fapprehendit eam et ait: Veni, cuba mecum, soror mea. 12 Quae respondit ei: Noli, frater mi, noli JYopprimere me; /meque enim hoc fas est in Israél; noli facere ‘stultitiam hanc. 13 Ego enim ferre non potero opprobrium meum, et tu eris quasi unus de Jinsipientibus in Israél. Quin potius loquere ad regem, et non negabit me tibi. 14 Noluit autem adquiescere precibus eius, sed praevalens viribus oppressit eam et cubavit cum ea. 15 Et exosam eam habuit Amnon odio magno nimis, ita ut maius esset odium, quo oderat eam, amore quo ante dilexerat. Dixitque ei Amnon: Surge et vade. 16 Quae respondit ei: Maius est hoc malum, quod nunc agis adversum me, quam quod ante fecisti, expellens me. Et noluit audire eam; 17 sed vocato puero, qui ministrabat ei, dixit: Eice hanc a me foras et claude ostium post eam. 18 Quae induta erat “talari tunica; huiuscemodi enim filiae regis virgines vestibus u.ebantur. Ejiecit itaque eam minister illius foras clausitque fores post eam. 19 Quae /adspergens cinerem capiti suo, scissa talari tunica "impositisque manibus super caput suum, ibat ingrediens et clamans. 20 Dixit autem ei Absalom frater suus: Nunquid Amnon frater tuus concubuit tecum? Sed nunc, soror, tace: frater tuus est; neque adfligas cor tuum pro hac re. Mansit itaque Thamar contabescens in domo Absalom fratris sui. 21 Cum autem audisset rex David verba haec, contristatus est valde et °noluit contristare spiritum Amnon filii sui, quoniam diligebat eum quia primogenitus erat ei. 22 Porro non est locutus Absalom ad Amnon ?nec malum nec bonum; oderat enim Absalom Amnon, eo quod violasset Thamar sororem suam. 23 Factum est autem post tempus biennii ut 2tonderentur oves Ab- salom in Baalhasor, quae est iuxta "Ephraim; et vocavit Absalom omnes filios regis 24 venitque ad regem et ait ad eum: Ecce ton- dentur oves servi tui; veniat, oro, rex cum servis suis ad servum suum. 25 Dixitque rex ad Absalom : Noli, fili mi, noli rogare ut ve- niamus omnes et gravemus te. Cum autem cogeret eum, et noluisset ire, benedixit ei. 26 Et ait Absalom: Si non vis venire, veniat, obse- cro, nobiscum saltem Amnon frater meus. Dixitque ad eum rex: Non est necesse ut vadat tecum. 27 Coégit itaque Absalom eum et dimisit cum eo Amnon et universos filios regis. 8Feceratque Absalom convivium quasi convivium regis. 28 Praece- perat autem Absalom pueris suis dicens: Observate: cum temulentus fuerit Amnon vino, et dixero vobis : tPercutite eum et interficite, nolite timere, ego enim sum qui praecipio’ vobis: “roboramini et estote viri fortes. 29 Fecerunt ergo pueri Absalom adversum Amnon sicut praeceperat eis Absalom. Surgentesque omnes filii regis ascen- derunt singuli Ymulas suas et fugerunt. 30 Cumque adhuc pergerent in itinere, fama pervenit ad David di- cens: Percussit Absalom omnes filios regis, et non remansit ex eis | saltem unus. 31Surrexit itaque rex et “scidit vestimenta sua et 4cecidit super terram, et omnes servi illius, qui adsistebant ei, sciderunt vesti- menta sua. 32 Respondens autem @Ionadab filius Semmaa fratris Da- vid dixit: Ne aestimet dominus meus rex quod omnes pueri filii regis occisi sint; Amnon solus mortuus est, quoniam in ore Absalom erat positus ex ‘die qua oppressit Thamar sororem eius. 33 Nunc ergo 2ne ponat dominus meus rex super cor suum verbum istud dicens: Omnes regis occisi sunt, quoniam Amnon solus mortuus est. 34 bFugit autem "Absalom. Et elevavit puer speculator oculos suos et adspexit, et ecce populus multus veniebat per iter devium ex latere montis. 35 Dixit autem ecf. Gn 45, 1 f cf. Gn 39, 7-9. § oa 34, 23-Dt-2m. 14H ue "5/0, £15.20. 675,275 — cf. Ez De hase i Gn’ 34,7; Jd 19, 23; 20, 6; Jr 29, 33. Ach CD. 3) 33. k Gn 37,3; Jd 5,30; Ps 44,15. bch-E2272 30: MV. cp. I, II. 102). 39. 2ar1-* ‘cf.Catech. R. HI. $;.22. eet. 1 Res; 207) 3 Reis 6 22-23] LL. in fr. 2p. D, 6 >. Put. pb Gn 24, 50; 31, 24, 29. 19; 38, 12,43; 4: Rg 25, 4, 36. 72 Var 13, 19;: Jo 14,54 G?) q Gn 31, $ci..1. Re25,:96. tch:LV 20,559: “CD: 2, 77. tT Re"4,:9 ete. VCDs 18; 05:73'‘RE 1,733 HiMESCD; 1, II. ycp. 12, 16. ZVI. 3. acp. 19, 19. b vr. 37, 38. aa (17) LIBER II REGUM 13, 36 — 14, 23 Absalom. Hic a Gessur, quo post fratricidium perpetratum fugerat (34-39), loabo per mulierem quandam thecuitem suadente, revocatus a rege (14, 1-24), et tandem biennio post ad videndum vultum patris CVE 34: OCD. 30 3° °L' Par 3; 2: CCD 14, 23.32 80 55 ue. f Gn 24, 67; 38, 12. — cf. Gn 37, 35- @cp: 13, 39. bi) Parirr, 65): 267 205. Ama, 1; 1 McQ, 33. CCl. “pi (12). 207 ab sy Se dvr. 19. — cf. Ex 4, (3 4-21] LL. in fr. 3 pb. D. 69. Put. BOD. Loe TRS 20, ATs 25.593 f4 Rg 6, 26. [etc. PN CD la, As Acf.-cp,.3,'30; Nm 35, 19; i Dt 19, 11-13. Ate At 20, %30.° MIE 22; 94 De 20,14, k cf. Gn 45, 7. LTRS 25.124. mNm 35, 19, 21; Dt 19, 12. AV; Rt 3513. or Rg 14, 45; 3 Rg 1, 52; Le 21, 18; Ac 27, 34. —cf. Mt IO, 30. p Jd 20, 2. q cf. cp. 13, 37, 38. r Jb 14, 10-12.— cf. 1 Rg 7,6. SEZ 1S, 325) 945. Lr: tNm 35; 15; 25, 28. uv. i Rg 20, 19. Y Vt.. 203 Cp; 40;- 295.2 Re 20, 9. — cf. Zc 12, 8. 18] Ant. in fs. s. Jo. Nepom. %2x-Rg 1, 26% a hk ae Pe 20]1:* Catech. R. Pe; 47. Zvr. 18. a3 Rg 8, 66. Ded, 33; 39: Ionadab ad regem: Ecce filii regis adsunt; iuxta verbum servi tui sic factum est. 8 Cumque cessasset loqui, apparuerunt et filii regis et intrantes levaverunt vocem suam et fleverunt; sed et rex et omnes servi eius fleverunt ploratu magno nimis. 37 ¢Porro Absalom fugiens abiit ad 2Tholomai filium Ammiud regem @Gessur. Luxit ergo David filium suum cunctis diebus. 38 Absalom autem, cum fugisset et venisset in Gessur, fuit ibi tribus annis. 39 Cessavitque rex David persequi Absalom, feo quod conso- latus esset super Amnon interitu. ] Intelligens autem Ioab filius Sarviae quod %cor regis versum esset ad Absalom 2 misit “Thecuam et tulit inde mulierem sa- pientem dixitque ad eam: Lugere te simula et induere veste lugubri et “ne ungaris oleo, ut sis quasi mulier iam plurimo tempore lugens mortuum. 3 Et ingredieris ad regem et loqueris ad eum sermones huiuscemodi, 4Posuit autem Ioab verba in ore eius. 4Itaque, cum ingressa fuisset mulier thecuitis ad regem, cecidit coram eo super terram et adoravit et dixit: /Serva me, rex. 5 Et ait ad eam rex: Quid causae habes? Quae respondit: 9Heu, mulier vidua ego sum; mortuus est enim vir meus. 6 Et ancillae tuae erant duo filii, qui rixati sunt adversum se in agro, nullusque erat qui eos prohibere posset, et percussit alter alterum et interfecit eum. 7Et ecce con- surgens universa cognatio adversum ancillam tuam dicit: "Trade eum qui percussit fratrem suum, ‘ut occidamus eum pro anima fratris sui quem interfecit et Jdeleamus heredem. Et quaerunt ex- stinguere scintillam meam quae relicta est, ut non supersit viro meo nomen et “reliquiae super terram. 8 Et ait rex ad mulierem: Vade in domum tuam, et ego iubebo pro te. 9% Dixitque mulier thecuitis ad regem: /In me, domine mi rex, sit iniquitas et in domum patris mei; rex autem et thronus eius sit innocens. 10 Et ait rex: Qui con- tradixerit tibi, adduc eum ad me, et ultra non addet ut tangat te. 11 Quae ait: Recordetur rex Domini Dei sui, ut non multiplicentur mproximi sanguinis ad ulciscendum, et nequaquam interficiant filium meum. Qui ait: “Vivit Dominus, °quia non cadet de capillis filii tui super terram. 12 Dixit ergo mulier: Loquatur ancilla tua ad dominum meum re- gem verbum. Et ait: Loquere. 13 Dixitque mulier: Quare cogitasti huiuscemodi rem contra ?populum Dei et locutus est rex verbum istud, ut peccet et non reducat Yeiectum suum? 14 QOmnes morimur et ‘quasi aquae dilabimur in terram, quae non revertuntur, ‘nec vult Deus perire animam, sed retractat cogitans ‘ne penitus pereat qui abiectus est. 15 Nunc igitur veni, ut loquar ad dominum meum regem verbum hoc, praesente populo. Et dixit ancilla tua: Loquar ad regem, si quo modo faciat rex verbum ancillae suae, 16 et audi- vit rex ut liberaret ancillam suam de manu omnium qui volebant ude hereditate Dei delere me et filium meum simul. 17 Dicat ergo ancilla tua ut fiat verbum domini mei regis sicut sacrificium. YSicut enim angelus Dei, sic est dominus meus rex, ut nec benedictione nec mailedictione moveatur; unde et Dominus Deus tuus est tecum. 18 Et respondens rex dixit ad mulierem: Ne abscondas a me ver- bum quod te interrogo. Dixitque ei mulier: Loquere, domine mi rex. 19 Et ait rex: Nunquid manus Ioab tecum est in omnibus istis? — Respondit mulier et ait: “Per salutem animae tuae, domine mi rex, nec ad sinistram nec ad dexteram est ex omnibus his quae locutus est dominus meus rex; servus enim tuus Ioab Yipse praecepit mihi et ipse posuit in os ancillae tuae omnia verba haec, 29 ut verterem figuram sermonis huius, servus tuus Ioab praecepit istud; *tu autem, domine mi rex, sapiens es sicut habet sapientiam angelus Dei, ut intelligas omnia super terram. 21 Et ait rex ad Ioab: Ecce placatus feci verbum tuum; vade ergo et revoca puerum Absalom. 22 Cadensque Ioab super faciem suam in terram adoravit et ®benedixit regi. Et dixit Ioab: Hodie intellexit servus tuus quia inveni gratiam in oculis tuis, domine mi rex; feci- sti enim sermonem servi tui. 23 Surrexit ergo Ioab et abiit in Gessur et adduxit Absalom in — 258 — admissus (25-33), penitus excors et parentis humanitate abutens im- piam seditionem machinatur (15, 1-6), eam in Hebron multorum concursu consummat (7-12) patrem paucis tantum ministris et sociis LIBER II REGUM 14, 24 — 15, 19 Ierusalem. 24 Dixit autem rex: Revertatur in domum suam et “faciem meam non videat. Reversus est itaque Absalom in domum suam et faciem regis non vidit. 25 Porro sicut Absalom vir non erat pulcher in omni Israél et de- corus nimis; %a vestigio pedis usque ad verticem non erat in eo ulla macula. 26 Et quando tondebat capillum (semel autem in anno tondebatur, quia gravabat eum “caesaries), ponderabat capillos capi- tis sui ducentis siclis pondere publico. 27 Nati sunt autem /Absalom filii tres et filia una nomine Thamar elegantis formae. 28 Mansitque Absalom in Ierusalem duobus annis et faciem regis non vidit. 29 Misit itaque ad Ioab ut mitteret eum ad regem; qui noluit ve- nire ad eum. Cumque secundo misisset, et ille noluisset venire ad eum, 20 dixit servis suis: Scitis agrum loab iuxta agrum meum ha- bentem messem hordei; ite igitur et succendite eum igni. Succen- derunt ergo servi Absalom segetem igni. Et venientes servi Ioab, scissis vestibus suis, dixerunt: Succenderunt servi Absalom partem agri igni. 31Surrexitque Ioab et venit ad Absalom in domum eius et dixit: Quare succenderunt servi tui segetem meam igni? 32 Et re- spondit Absalom ad Ioab: Misi ad te obsecrans ut venires ad me, et mitterem te ad regem, et diceres ei: Quare veni de 9Gessur? Melius mihi erat ibi esse. Obsecro ergo ut videam faciem regis; *quod, si memor est iniquitatis meae, interficiat me. 33 Ingressus ita- que loab ad regem nuntiavit ei omnia; vocatusque est Absalom et intravit ad regem et adoravit super faciem terrae coram eo; toscu- latusque est rex Absalom ] 5 Igitur post haec “fecit sibi Absalom grit et equites et quin- quaginta viros, qui praecederent eum. 2 Et mane consurgens Absalom stabat iuxta Yintroitum portae et omnem virum, qui ha- bebat negotium ut veniret ad regis iudicium, vocabat Absalom ad se et dicebat: De qua civitate es tu? Qui respondens aiebat: Ex una tribu Israél ego sum servus tuus. 3 Respondebatque ei Absalom: Videntur mihi sermones tui boni et iusti; sed non est qui te audiat constitutus a rege. Dicebatque Absalom: 4 Quis me constituat iudi- cem super terram, ut ad me veniant omnes qui habent negotium, et iuste iudicem? 5Sed et, cum accederet ad eum homo ut salutarct illum, extendebat manum suam et apprehendens osculabatur eum. 6 Faciebatque hoc omni Israél venienti ad iudicium, ut audiretur a rege, et sollicitabat corda virorum Israél. 74Post quadraginta autem annos, dixit Absalom ad regem David: Vadam et reddam vota mea, quae vovi Domino, in Hebron. 8 €Vo- vens enim vovit servus tuus, /cum esset in Gessur Syriae, dicens: Si reduxerit me Dominus in Ierusalem, sacrificabo Domino. 9 Dixitque ei rex David: 9Vade in pace. Et surrexit et abiit in Hebron. 1° Misit autem Absalom exploratores in universas tribus Israél dicens: Sta- tim ut audieritis clangorem bucinae, dicite: Regnavit Absalom in Hebron. 11 Porro cum Absalom ierunt ducenti viri de Ierusalem hyocati, euntes ‘simplici corde et causam penitus ignorantes. 12 Accer- sivit quoque Absalom /Achitophel gilonitem ‘consiliarium David de civitate sua ™Gilo. Cumque immolaret victimas, facta est coniuratio ee populusque concurrens “augebatur cum Absalom. 13 Venit igitur nuntius ad David dicens: °Toto corde universus Israél sequitur Absalom. 14 Et ait David servis suis qui erant cum eo in Ierusalem: Surgite, ?fugiamus; neque enim erit nobis effugium a facie Absalom. Festinate egredi, ne forte veniens occupet nos et impellat super nos ruinam et percutiat civitatem in ore gladii. 15 Di- xeruntque servi regis ad eum: Omnia, quaecumque praeceperit do- minus noster rex, libenter exsequemur servi tui. 16 Egressus est ergo rex et universa domus eius pedibus suis; et dereliquit rex %decem mulieres concubinas ad custodiendam domum. 17 Egressusque rex et omnis Israél pedibus suis stetit procul a domo. 18 Et universi servi eius ambulabant iuxta eum, et legiones "Cerethi et Phelethi et omnes gethaei pugnatores validi sescenti viri, qui secuti eum fuerant de *Geth, pedites praecedebant regem. 19 Dixit cvr. 32. — v. Est 1, 14. d Dt 28, 35; Jb 2, 7; Is 1, 6. ecf. cp. 18, 9. f-cf. cp. 18; #8. g cp. 13, 38. hi Rg 20, 8. i Gn 29, 13; 31, 55; 33, 4; Le I5, 20 etc. tag), LE nt ft, 2. bs De 6. dp. Lage PRE 8, TX 3p SCRE 5 bv. Rt 4, 1. ¢Jd 9, 29. acl. It Re 16,. 1%. e Gn 28, 20, 21; 1 Rg 1, 11 f Cp. 13;, 38. gt Rg rt} 17. kcf..1 Re 9 13; 16, 3; 5 i cf. Gn 20455 S$ Rekee. i 12) 5 0.360. TAT j Vr. 3%3- cp) 16; 207 17-7; 24, a3: 25, Shy 11 Par 27,33. — cf. Ps 40, 10; 54, 13-15. m JS 15, 51. — cf. cp. 23, 34. RES 3; < ojd 9, p cp. Me ‘9; Ps 3,1 @'cp. 16;: 2%, 22 :-+20,+39-. rv. cp. 8, 18. SIRE 47,4 LIBER II REGUM 15, 20 — 16,9 E'Cp TB 2% eet, tT Re 23533. OV) Rio 3 e83. S Cio Att, 26, 1s » 3 Rg 2, 37; 15, 13; 4 Rg 28, 4; Oe 323 If 3%5740: etc. gets Jo. 28, or, oD 16; 23°37; 16,20; 8, 17: 20, Ae 4, 15. — Ht & fi oe dt Rg 22, 20. Rg 2, Ps e Ps 42, 3. f Ex 15, 13; Jr 25, 30. BCle CD; 22;, 207 NM 24.0843 Rg 10, 9; 2 Par 9, 8; Ps 17, 20; 21, 9; Is 62, 4. hcp. 10, 12; 1 Rg 3, 18; 4 Rg iv. bens [20, 18. 33 Rg 1, k cp. 17, Ba cps 17,1 es 14, 4; Ac 1, 2. — v. Mt n oh Ps 125, 6; Le 19, 41 etc. ols 20, 2-4. pcp. ee 4:">Bst 6, ¥2° arta, 3, 4. — cf. Ez 24, 17, 72; g cp. “6, 23; 17; 14, 23. rJs 16, 2. SV, J85956 Ecp. 19, 35. 6. CD. 10; 19; ry, x5, 16. 1 eee Oy J v cp. x cp. 16, 16: fcp; 16; 45; @'eD. -15,. 30,426 OM. CDs.:'9, 2-13. oct. 1 Re 2s, 28. dz: Par. 12; 40; Jdt 10, 5, — cf. Mic 7, 1. é.ct, Jd.5, 20: fvr. 143 cp. 17, 29; B ef; scp¢ 195, 265 27 V cp. t Pati27, 334 10, 4. f-12] LL. in fr. 6 p. D. 6 d. [Pnt. de a6, ae + 3 Rg 2, 8. — cf. x 22, 28 iv. Dt £3; °r3. m Jd 9, 24, 56, 57: 3 Rg 2, 32, mV.cCp. 1, 16, [33. 14. — cf. ocp. 9, 8; 1 Rg 24, Op) 2405 comitantibus, fugam arripere cogit (13-37), ipsumque, qui clivum Olivarum ascendens a Semei viro quodam de domo Saul acerbis sed patienter toleratis conviciis vexatur (16, 1-14), maxima iniuria | itv. 63, Rgoa,y autem rex ad ‘Ethai gethaeum: Cur venis nobiscum? Revertere et habita cum rege, quia peregrinus es et egressus es de loco tuo. 20 Heri venisti et hodie compelleris nobiscum egredi? “Ego autem vadam quo iturus sum; revertere et reduc tecum fratres tuos, et Dominus faciet tecum misericordiam et veritatem, quia ostendisti gratiam et fidem. 21 Et respondit Ethai regi dicens: “Vivit Dominus et vivit dominus meus rex, quoniam “in quocumque loco fueris, domine mi rex, sive in morte sive in vita, ibi erit servus tuus. 22 Et ait David Ethai: Veni et transi. Et transivit Ethai gethaeus et om- nes viri, qui cum eo erant, et reliqua multitudo. 23 Omnesque flebant voce magna, et universus populus transibat; rex quoque transgre- diebatur Ytorrentem *Cedron, et cunctus populus incedebat contra viam quae respicit “ad desertum. . 24 Venit autem et “Sadoc sacerdos et universi levitae cum eo “por- tantes arcam foederis Dei, et deposuerunt arcam Dei. Et ascendit ¢Abiathar donec expletus esset omnis populus, qui egressus fuerat de civitate. 25 Et dixit rex ad Sadoc: Reporta arcam Dei in urbem. Si invenero gratiam in oculis Domini, “reducet me et ostendet mihi eam et /tabernaculum suum; 26 si autem dixerit mihi: ¢Non places, praesto sum: “faciat quod bonum est coram se. 27 Et dixit rex ad Sadoc sacerdotem: O ‘videns, revertere in civitatem in pace, et Achimaas filius tuus et JIonathas filius Abiathar, “duo filii vestri, sint vobiscum. 28 Ecce ego abscondar ‘in campestribus deserti, donec veniat sermo a vobis indicans mihi. 29 Reportaverunt ergo Sadoc et Abiathar arcam Dei in Ierusalem et manserunt ibi. 30Porro David ascendebat ™clivum olivarum scandens et “flens °nudis pedibus incedens et ?operto capite; sed et omnis populus, qui erat cum eo, operto capite ascendebat plorans, 31 Nuntiatum est autem David quod et Achitophel esset in coniuratione cum Absalom. Dixitque David: ¢Infatua, quaeso, Domine, consilium Achitophel. 32Cumaque ascenderet David summitatem montis, in quo adoraturus erat Dominum, ecce occurrit ei Chusai rarachites, §scissa veste et terra pleno capite. 33 Et dixit ei David: Si veneris mecum, eris mihi ‘oneri; 34si autem in civitatem revertaris et dixeris Absalom: Servus tuus sum, rex; “sicut fui servus patris tui, sic ero servus tuus, dis- sipabis consilium Achitophel. 35 Habes autem tecum Sadoc et Abia- thar sacerdotes et omne verbum, quodcumque audieris de domo regis, Yindicabis Sadoc et Abiathar sacerdotibus. 36 Sunt autem cum eis “duo filii eorum Achimaas filius Sadoc et Ionathas filius Abiathar, et mittetis per eos ad me omne verbum quod audieritis. 37 Veniente ergo Chusai Yamico David in civitatem, “Absalom quo- que ingressus est Ierusalem. i Cumque David transisset paululum montis *verticem, apparuit >Siba puer Miphiboseth in occursum eius cum duobus asinis, qui onerati erant ducentis panibus et °centum alligaturis uvae passae et centum massis ¢palatharum et utre vini. 2 Et dixit rex Sibae: Quid sibi volunt haec? Responditque Siba: Asini edomesticis regis ut sedeant; panes et palathae ad vescendum pueris tuis; vinum autem fut bibat, si quis defecerit in deserto, 3 Et ait rex: Ubi est. filius domini tui? 9Responditque Siba regi: Remansit in Ierusalem dicens: Hodie restituet mihi domus Israél regnum patris mei. 4 Et ait rex Sibae: Tua sint omnia quae fuerunt Miphiboseth, Dixitque Siba: Oro ut inveniam gratiam coram te, domine mi rex. 5 Venit ergo rex David usque ’Bahurim, et ecce egrediabatur inde vir de cognatione domus Saul nomine ‘Semei filius Gera; procede- batque egrediens et jmaledicebat 6 mittebatque lapides contra David et contra universos servos regis David. Omnis autem populus et universi bellatores a dextro et a sinistro latere regis incedebant. 7Ita autem loquebatur Semei, eum malediceret regi: Egredere, egre- dere, vir sanguinum et 'vir Belial: §”reddidit tibi Dominus universum "sanguinem domus Saul, quoniam invasisti regnum pro eo, et dedit Dominus regnum in manu Absalom filii tui; et ecce premunt te mala tua, quoniam vir sanguinum es. 9 Dixit autem Abisai filius Sarviae regi: Quare maledicit °canis hic mortuus domino meo regi? — 260 — | publice adficit (15 - 23). ee Interea Achitophel quasi suae_ proditio- nis poenas soluturus, videns Absalom sui ipsius sprevisse consilium (17, 1-4) et Chusai sententiae adhaesisse (5-14), qui secreto Davidi LIBER II REGUM 16, 10 — 17, 14 | Pvyadam et amputabo caput eius. Lm. r 10 Et ait rex: @Quid mihi et vobis est, “tilii Sarviae? *Dimittite eum ut maledicat; ‘Dominus enim prae- - cepit ei ut malediceret David, et quis est qui-audeat dicere quare sic fecerit ? 11 Et ait rex Abisai et universis servis suis: “Ecce filius meus, qui egressus est de utero meo, quaerit animam meam; quanto magis nunc filius Iemini. Dimittite eum ut maledicat iuxta praeceptum Do- mini; 12 si forte respiciat Dominus acflictionem meam et reddat mihi Dominus bonum pro maledictione hac hodierna. 13 Ambulabat itaque David et socii eius per viam cum eo; Semei autem per iugum montis ex latere contra illum gradiebatur maledicens et mittens lapides ad- versum eum terramque spargens. 14 Venit itaque rex et universus populus cum eo lassus, et refocillati sunt ibi. 15 Absalom autem et omnis populus eius ingressi sunt lerusalem, sed et Achitophel cum eo. 16 Cum autem venisset Chusai arachites amicus David ad Absalom, locutus est ad eum: “Salve, rex! salve, rex! 17 Ad quem Absalom, Haec est, inquit, gratia tua ad amicum tuum? YQuare non ivisti cum amico tuo? 18 Responditque Chusai ad Absalom: Nequaquam, quia illius ero quem elegit Dominus et omnis hic populus et universus Israél et cum eo manebo. 19 Sed, ut et hoc inferam, cui ego serviturus sum? nonne filio regis? *Sicut parui patri tuo, ita parebo et tibi. 20 Dixit autem Absalom ad Achitcphel: “Inite consilium quid agere debeamus. 21 Et ait Achitophel ad Absalom: Ingredere ad concubinas patris tui, 29quas dimisit ad custodiendam domum, ut cum audierit ' omnis Israél quod °foedaveris patrem tuum, “roborentur tecum ma- nus eorum. 22 Tetenderunt ergo Absalom tabernaculum in ¢solario; Jingressusque est ad concubinas patris sui coram universo Israél. 23 Consilium autem Achitophel, quod dabat in diebus illis, quasi si quis consuleret Deum; sic erat omne consilium Achitophel, et 9cum esset cum David et cum esset cum Absalom. | Dixit ergo Achitophel ad Absalom: Eligam mihi duodecim milia virorum et consurgens “persequar David hac nocte 2 et irruens super eum, quippe qui blassus est et solutis manibus, percutiam eum; cumque fugerit omnis populus, qui cum eo est, Cpercutiam regem desolatum et reducam universum populum, quomodo unus homo reverti solet; unum enim virum tu quaeris, et omnis populus erit a pee: 4 Placuitque sermo eius Absalom et cunctis ¢maioribus natu sraél. 5 Ait autem Absalom: Vocate @Chusai arachiten, et audiamus quid etiam ipse dicat. 6 Cumque venisset Chusai ad Absalom, ait Absa- lom ad eum: Huiuscemodi sermonem locutus est Achitophel: facere debemus an non? quod das consilium? 7 Et dixit Chusai ad Absa- lom: Non est bonum consilium, quod dedit Achitophel hac vice. 8 Et rursum intulit Chusai: Tu nosti patrem tuum et viros, qui cum eo sunt, esse fortissimos et /amaro animo, Yveluti si ursa, raptis catulis, in saltu saeviat; sed et pater tuus vir bellator est nec mo- rabitur cum populo. 9 F orsitan nunc latitat in foveis aut in uno quo voluerit loco; et, cum ceciderit unus quilibet in principio, audiet quicumque audierit et dicet: Facta est plaga in populo qui seque- batur Absalom, #%et fortissimus quisque cuius cor est quasi leonis, NMpavore solvetur; scit enim omnis populus Israél fortem esse patrem tuum, et robustos omnes qui cum eo sunt. 11 Sed hoc mihi videtur rectum esse consilium: congregetur ad te universus Israél a ‘Dan usque Bersabee jquasi harena maris innumerabilis; et tu eris in medio eorum; 12 et irruemus super eum in quocumque loco inventus fuerit, et operiemus eum, sicut cadere solet ros super terram, et non relin- quemus de viris, qui cum eo sunt, ne unum quidem. 13 Quod si urbem aliquam fuerit ingressus, circumdabit omnis Israél civitati illi funes, et trehemus eam in torrentem, ut non. reperiatur ne calculus quidem ex ea. 14 Dixitque Absalom et omnes viri Israél: Melius est consilium Chusai arachitae consilio Achitophel. *Domini autem nutu cdissipatum est consilium Achitophel utile, ut induceret Dominus super Absalom malum. ae 1 Rg 26, 8. — v. Ex 22, ie * cf. Catech. Il 6,47: @ ChOCD; 180,22 Mi 8, 29; Jo WW 26, 6. 25Ae Scr. Ps 48;' TO". Pro-26; 4, tcf. Gn 45, 8; Jb! 1,37 "Am 4 CD; 125 ER. [3, 6 vcp. 15, 37. %2.Re 10,24; 3; Re 1; 4 Rg 11, 12 ¥ Of; Cp. /19,325% 25, 39; $ Cb 15;-34) @Ct id 20. 7% bd cp. 153776: ccf. Lv 18, 8. ey as 75 as 859, 13. 1 Rg 9, 2 fin t?, if g cp. 15, 12. 20, 3. ‘r2. — cf. FY 2,76: aPs 70, Tt. bcp. 16, 14. — cf. Dt 25, 18. ocf..3 Re 22,32. dvr. 15. ecp. 16, 16-18. f-X%_ Rye 22, 23: 30;.6; Belis6727:. ¢: Pro: 17, (123° Is: ‘59,2733 Os T3,°6 Ay, Jsu2, 11. $V. cp. 3, 10 j Goose 27.6 J@-7, 123 1 13, 5. Rg WN -CD:.28; 35; 34. — 261 — LIBER II REGUM 17, 15 — 18, 10 Javebat (15-21), intelligensque regi transeundi lordanem et tutum locum petendi temporis spatium dari, suspendio se _ interimit (22-29). Tune Absalom Israélem congregat et contra patrem, qui Icp. 15, 27, 28, 35, 36. mcp. 15, 28. HCP. 20, 19. @-cp. 15, 27; 36. p Js 15, 7; 18, 19; 3 Rg 1, 9. qv. cp. 3, 16. of Cle J8'2,,0 Svr. 15, 16. — cf. Ps 10, 2, 3. tcp. 15, 12. uci. 4 Rg 20, 1. v cf. tb 7, 15; Mt 27, 5. ert Gn 32, 2; Js 13, 26.) ‘ Ie 13; 20,9,12; 3 Rg 2, ar 2, 16, r7. LS;.32. = % Par 2, ‘13,26, east 2, 13, 18. — v. x Par 2, ect. cp. £0, '%, 2. dcp. sr 26, 29. as 9, cp. +g 31, 32; 3 cf. x Es 2, 61; ys Be 1; 63. 7. ¥0;°2; cp. 15, 23. aJd 9, 43; 1 prs II, 22; 13, 17. — ct. J b tI, 17. bcp. 15, 19. Cccp. 21, 17. dcf. x Rg 18, 7. ecfi. r Rg 29, 2 fivr. 12. 6-17] LL. sb. p. D. 6 p. Pat. gvr. 17. — cf. Js 17, 15, 18. hcp. 13, 29; 3 Rg tr, 33. $ci. cp. 14), 26. 15/Et ait Chusai Sadoc et Abiathar sacerdotibus: Hoc et hoc modo consilium dedit Achitophel Absalom et senioribus Israél, et ego tale et tale dedi consilium. 16 Nunc ergo mittite cito et nuntiate David dicentes: “Ne moreris nocte hac in campestribus deserti, sed absque dilatione “transgredere, ne forte absorbeatur rex et omnis populus qui cum eo est. 17°Ionathas autem et Achimaas stabant iuxta fontem ?Rogel. Abiit ancilla et nuntiavit eis, et illi profecti sunt ut referrent ad regem David nuntium; non enim poterant videri aut introire civitatem. 18 Vidit autem eos quidam puer et indicavit Absalom. Illi vero concito gradu ingressi sunt domum cuiusdam viri in YBahurim, qui habebat puteum in vestibulo suo, et descenderunt in eum. 19 ‘Tulit autem mulier et expandit velamen super os putei quasi siccans ptisanas,et sic latuit res. 20 Cumque venissent servi Absalom in domum, ad mulierem di- xerunt: Ubi est Achimaas et Ionathas? Et respondit eis mulier: Transierunt festinanter, gustata paululum aqua. At hi qui quaerebant, cum non repperissent, reversi sunt in Ierusalem. 21 Cumque abissent, ascenderunt illi de puteo et pergentes nuntiaverunt regi David et dixerunt: ‘Surgite et transite cito fluvium, quoniam huiuscemodi dedit consilium contra vos Achitophel. 22 Surrexit ergo David et omnis populus qui cum eo erat, et trans- ierunt Iordanem donec dilucesceret; et ne unus quidem residuus fuit qui non transisset fluvium. 23 Porro Achitophel videns quod non fuisset factum consilium suum stravit asinum suum surrexitque et abiit in domum suam et “in ci- vitatem suam; et, “disposita domo sua, *suspendio interiit, et sepultus est in sepulcro patris sui. 24 David autem venit in “castra et Absalom transivit Iordanem ipse et omnes viri Israél cum eo. 25 YAmasam vero constituit Absalom pro Ioab super exercitum. *Amasa autem erat filius viri, qui voca- batur Ietra de Iezraheli, qui ingressus est ad Abigail filiam Naas sororem Sarviae, ’quae fuit mater Ioab. 26 Et castrametatus est Israél cum Absalom in terra Galaad. 27 Cumque venisset David in castra, °Sobi filius Naas de @Rab- bath filiorcum Ammon et @Machir filius Ammihel de Lodabar et /Ber- zellai galaadites de Rogelim 28 obtulerunt ei stratoria et tapetia et vasa fictilia, frumentum et hordeum et farinam et polentam et fabam et lentem et frixum cicer 29 et mel et butyrum, oves et pingues vi- tulos, dederuntque David et populo, qui cum eo erat, ad vescendum; suspicati enim sunt populum 9fame et siti fatigari “in ‘deserto. Igitur, considerato David populo suo, constituit super eos tri- bunos et centuriones, 2%t dedit populi tertiam partem sub manu Ioab et tertiam partem sub manu Abisai filii Sarviae fratris Ioab et tertiam partem sub manu °Ethai, qui erat de Geth. Dixitque rex ad populum: Egrediar et ego vobiscum. 3°Et respondit populus: Non exibis. Sive enim fugerimus, non magnopere ad eos de nobis pertinebit ; sive media pars ceciderit e nobis, non satis curabunt, quia tu unus pro ddecem milibus computaris. Melius est igitur ut sis nobis in urbe praesidio. #Ad quos rex ait: Quod vobis videtur rectum hoc faciam. Stetit ergo rex iuxta portam; egrediebaturque populus per turmas suas “centeni et milleni. 5 Et praecepit rex loab et Abisai et Ethai dicens: Servate mihi puerum Absalom. Et fomnis populus audiebat praecipientem regem cunctis principibus pro Absalom. 6 Itaque egressus est populus in campum contra Israél, et factum est proelium in Ysaltu Ephraim. 7 Et caesus est ibi populus Israél ab exercitu David, factaque est plaga magna in die illa viginti mil- lium, 8 Fuit autem ibi proelium dispersum super faciem omnis terrae, et multo plures erant, quos saltus consumpserat de populo, quam hi quos voraverat gladius in die illa. 9 Accidit autem ut occurreret Absalom servis David sedens hmulo; cumque ingressus fuisset mulus subter condensam quercum et ma- gnam, adhaesit ‘caput eius quercui et, illo suspenso inter caelum et terram, mulus cui insiderat pertransivit. 10 Vidit autem hoc quispiam, — 262 — | pariter exercitum instruxerat movet (18, 1-4), et in proelio a loab | regis mandata contemnente | parta victoria regi et populo in amarissimum luctum vertitur transfigitur (5-15). Tanto pretio LIBER II REGUM 18,11 — 19, et nuntiavit Ioab dicens: Vidi Absalom pendere de quercu. 11 Et ait loab viro qui nuntiaverat ei: Si vidisti, quare non confodisti eum cum terra et ego dedissem tibi decem argenti siclos et unum balteum ? 12 Qui dixit ad Ioab: Si appenderes in manibus meis mille argenteos, nequaquam mitterem manum meam in filium regis; Jaudientibus enim nobis, praecepit rex tibi et Abisai et Ethai dicens: Custodite mihi puerum Absalom. 13 Sed et si fecissem contra animam meam audacter, nequaquam hoc regem latere potuisset, et tu stares ex adverso. 14 Et ait Ioab: Non sicut tu vis, sed adgrediar eum coram te. Tulit ergo tres lanceas in manu sua et infixit eas in corde Ab- salom; cumque adhuc palpitaret haerens in quercu, 15 cucurrerunt decem armigeri Ioab et percutientes interfecerunt eum. 16 Cecinit autem Ioab bucina et retinuit populum, ne persequeretur fugientem Israél, volens parcere multitudini. 17 Et tulerunt Absalom et proiecerunt eum in saltu in foveam grandem et comportaverunt super eum “acervum lapidum magnum nimis. Omnis autem Israél fugit in tabernacula sua. 18 Porro Absalom erexerat sibi, cum adhuc viveret, titulum, qui est in ™ valle regis; dixerat enim: “Non habeo filium, et hoc erit monimentum nominis mei. Vocavitque titulum nomine suo, et appellatur manus Absalom usque ad hanc diem. 19 OAchimaas autem filius Sadoc ait: Curram et nuntiabo regi quia Piudicium fecerit ei Dominus de manu inimicorum eius. 2 Ad quem Ioab dixit: Non eris nuntius in hac die, sed nuntiabis in alia; hodie nolo te nuntiare, filius enim regis est mortuus. 21 Et ait Ioab Chusi: Vade et nuntia regi quae vidisti. Adoravit Chusi Ioab et cucurrit. 22 Rursus autem Achimaas filius Sadoc dixit ad Ioab: Quid impedit si etiam ego curram post Chusi? Dixitque ei Ioab: Quid vis currere, fili mi? non eris boni nuntii baiulus. 2% Qui respondit: Quid enim si cucurrero? Et ait ei: Curre. Currens ergo Achimaas per viam %com- pendii transivit Chusi. 24 David autem ‘sedebat inter duas portas. *Speculator vero, qui erat in fastigio portae super murum, elevans oculos vidit hominem currentem solum 25et exclamans indicavit regi, dixitque rex: Si solus est, bonus est nuntius in ore eius. Properante autem illo et ac- cedente propius, 26 vidit speculator hominem alterum currentem; et vociferans in culmine ait: Apparet mihi alter homo currens solus. Dixitque rex: Et iste bonus est nuntius. 27 Speculator autem, Con- templor, ait, cursum prioris ‘quasi cursum Achimaas filii Sadoc. Et ait rex: “Vir bonus est et nuntium portans bonum venit. 28 Clamans autem Achimaas dixit ad regem: Salve, rex. Et adorans regem coram eo pronus in terram ait: “Benedictus Dominus Deus tuus, qui con- clusit homines, qui levaverunt manus suas contra dominum meum regem. 29Et ait rex: “Estne pax puero Absalom? Dixitque Achimaas: Vidi tumultum magnum cum mitteret Ioab servus tuus, 0 rex, me servum tuum; nescio aliud. 30Ad quem rex, Transi, ait, et sta hic. Cumque ille transisset et staret, *1 apparuit Chusi et veniens ait: Bo- num apporto nuntium, domine mi rex; Yiudicavit enim pro te Domi- nus hodie de manu omnium, qui surrexerunt contra te. 32Dixit autem rex ad Chusi: Estne pax puero Absalom? Cui respon- dens Chusi, *Fiant, inquit, sicut puer inimici domini mei regis et universi, qui consurgunt adversus eum in malum. 33 Contristatus _itaque rex ascendit cenaculum @portae et flevit. Et sic loquebatur vadens: YFili mi Absalom, Absalom fili mi: quis mihi tribuat ut ego moriar pro te, Absalom fili mi, fili mi Absalom? ] 9 Nuntiatum est autem Ioab quod rex fleret et lugeret filium suum, 2 et versa est victoria in luctum in die illa omni populo; audivit enim populus in die illa dici: Dolet rex super filio suo. 3 Et declinavit populus in die illa ingredi civitatem, quomodo declinare solet populus versus et fugiens de proelio. 4 Porro rex “operuit caput suum, et clamabat voce magna: ?Fili mi Absalom, Absalom fili mi, fili mi. 5 Ingressus ergo Ioab ad regem in domum dixit: Confudisti hodie vultus omnium servorum tuorum, qui salvam fecerunt animam tuam et animam filiorum tuorum et filiarum tuarum et animam uxorum tuarum et animam concubinarum tuarum. P00. §; £4,151)" Catech.: R, lll 5, 20. kJs 7, 26; 8, 29. Bop: ¥195"8 3540, 1; 22:2 Red, 10; 4 Rg 8, 21. m Gn 14, 17., 0 Cl. CD:. 14:27: ocp. 15, 36; 17, 17. pvr. 31. q (cf. Dt 34, 3.) rcp. 19, 8. — cf. 1 Rg 4, 13. $ cf. cp. 13, 34; 4 Rg 9, 17. Ect. 4 RE-9, 20, ucf. 3 Rg 1, 42: vv. Gn 14, 20. ¥'CP.,.20,09. y vr. I9. 21 Re 25,°26: avr. b cp. 24. 19, 4- .“E'5, 30. 6 085.336 — 263 — LIBER II REGUM 19, 6-32 (19-33), Tandem excitatus David (19, 1-10) lerusalem revertitur se misericors exhibens in eos qui vel Absalom adhaeserant (11-15) vel se fugientem contumeliis adfecerant (16-23), vel sibi non faverant c (cf. Gn 50, 21.) dcp. 18, 4, 24, 33. — v. Rt 4, I. év. cp. 18, 17. fv. cp. 8, 1-14. CD:. '$,°202 8; 2, cp. 15, 14. #cp. 15, 29. j1 Rg 30, 26. kcp. 5, 1. — cf. Gn 29, 14. LCP LF, 28%720,° 10. mv. Rt 1, 17. n3 Rg 2, 32. — cf. cp. 8, 16. ocf. Jd 20, x. pcp .16, 5; 3 Rg 2, 8. qcp. 9, 2, 10. — v. cp. 16, 1-4. a. scp. tne 22. 1s. 16, 5-13. P ch.ccpe'16;. Si Ex 22, 28. 16, 6. x cp. 16, 10. y cf. Mt 16, 23; Mr 8, 32. 2c. % Tz, 23; acf. 3 Rg 2, 8, 9, 37, 46. bcp. 9, 6 u cf. v cp. Kercp. 16, 175 dcp. c cp. 9, 3- ¥6,, 3. f cp. 14, 17, 20; g ci. cp: \2t,. 7. #D."0s 7; £0; 23, 23. t Rg, 29, 9 $l. CD...9): 7519, YO; 126; 4. SD. 23; 2953-3; Y kv. cp. 17, 28, 29. 6 Diligis odientes te et odio habes diligentes te, et ostendisti hodie quia non curas de ducibus tuis et de servis tuis; et vere cognovi modo quia, si Absalom viveret, et omnes nos occubuissemus, tunc placeret tibi. 7 Nunc igitur surge et procede et adloquens “satisfac servis tuis; iuro enim tibi per Dominum, quod si non exieris, ne unus quidem remansurus sit tecum nocte hac, et peius erit hoc tibi quam omnia mala, quae venerunt super te ab adulescentia tua usque in — praesens. 8 Surrexit ergo rex et dsedit in porta, et omni populo nuntiatum est quod rex sederet in porta, venitque universa multitudo coram rege. Israél autem fugit in tabernacula sua. 9 Omnis quoque populus certabat in cunctis tribubus Israé] dicens: fRex liberavit nos de manu inimicorum nostrorum, Jipse salvavit nos de manu Philisthinorum et nunc hfugit de terra propter Absalom ; 10 Absalom autem, quem unximus super nos, mortuus est in bello. Usquequo siletis et non reducitis regem? 11 Rex vero David misit ad *Sadoc et Abiathar sacerdotes dicens: Loquimini ad /maiores natu Iuda dicentes: Cur venitis novissimi ad reducendum regem in domum suam? (Sermo autem omnis Israél per- venerat ad regem in domo eius.) 12 Fratres mei vos, “os meum et caro mea vos; quare novissimi reducitis regem? 15£t ‘Amasae dicite: Nonne Kos meum et caro mea es? ™Haec faciat mihi Deus et haec addat, si non "magister militiae fueris coram_me omni tempore pro Ioab. 14 Et inclinavit cor omnium virorum Iuda, °quasi viri unius, mise - runtque ad regem dicentes: Revertere tu et omnes servi tui. 15 Et reversus est rex et venit usque ad Iordanem, et omnis luda venit usque in Galgalam, ut occurreret regi et traduceret eum Iordanem. 16 Festinavit autem ?Semei filius Gera filii Iemini de Bahurim et descendit cum viris Iuda in occursum regis David 17 cum mille viris de Beniamin; et YSiba puer de domo Saul et quindecim filii eius ac viginti servi erant cum eo, et irrumpentes lordanem ante regem 18 transierunt vada ut traducerent domum regis et facerent iuxta iussionem eius. Semei autem filius Gera prostratus coram rege, cum iam transisset Iordanem, 19 dixit ad eum: "Ne reputes mihi, domine mi, iniquitatem neque memineris ‘iniuriarum servi tui in die, qua egressus es, domine mi rex, de Jerusalem, neque ponas, rex, in corde tuo; 20 agnosco enim servus tuus peccatum meum, et idcirco hodie primus veni a omni domo Ioseph descendique in occursum domini mei regi 21 Respondens vero Abisai filius Sarviae dixit: “Nunquid pro verbis non occidetur Semei, quia Ymaledixit christo Domini? 22 Et ait David: “Quid mihi et vobis, filii Sarviae? Cur effcimini mihi hodie in Ysatan? *Ergone hodie interficietur vir in Israél? An ignoro hodie me factum regem super Israél? 2% Et ait rex Semei: Non mo- rieris. Iuravitque ei. 24>Miphiboseth quoque filius Saul descendit in occursum regis, illotis pedibus et intonsa barba; vestesque suas non laverat a die qua egres- sus fuerat rex usque ad diem reversionis eius in pace. 25 Cumque Terusalem occurrisset regi, dixit ei rex: “Quare non venisti mecum, Miphiboseth? 26 Et respondens ait: Domine mi rex, servus meus con- tempsit me. Dixique ei ego famulus tuus, ut sterneret mihi asinum, et ascendens abirem cum rege: 4%claudus enim sum servus tuus. 27 Insuper et “accusavit me servum tuum ad te dominum meum regem. Tu autem, domine mi rex, /sicut angelus Dei es, fac quod placitum est tibi. 28 Neque enim fuit domus patris mei %nisi morti obnoxia domino meo regi; “tu autem posuisti me servum tuum inter convivas mensae tuae; quid ergo habeo iustae querelae? aut quid possum ultra vociferari ad regem? 29 Ait ergo ei rex: Quid ultra loquesise fixum est quod locutus sum: ‘tu et Siba dividite possessiones. 30 Respon- ditaue Miphiboseth regi: Etiam cuncta accipiat, postquam reversus est dominus meus rex pacifice in domum suam. 31 jBerzellai quoque galaadites descendens de Rogelim traduxit regem Iordanem paratus etiam ultra fluvium prosequi eum. 32 Erat autem Berzellai galaadites senex valde, id est octogenarius; et *ipse — 264 — - prout debuerant (24-30), largiterque remunerans qui auxilium prae- _stiterant (31 41). Denique, pacatis animis Israélitarum (42, 43) novam Sebae seditionem per loabum - qui tamen dolosa Amasae occisione LIBER II REGUM 19, 33 — 20, 12 —— praebuit alimenta regi, cum moraretur in castris; fuit quippe vir dives nimis. %3 Dixit itaque rex ad Berzeilai: Veni mecum, ui re- Quiescas securus mecum in Ierusalem. 34 itt ait Berzellai ad regem: -4Quot sunt dies annorum vitae meae, ut ascendam cum rege in leru- salem? 35 "QOctogenarius sum hodie. Nunquid vigent sensus mei ad "discernendum suave aut amarum? aut delectare potest servum tuum _cibus et potus? vel audire possum ultra vocem cantorum atque can- tatricum ? Quare servus tuus sit 9°oneri domino meo regi? 36 Paululum tudine; 27sed obsecro ut revertar servus tuus et moriar in civitate mea et ?sepeliar iuxta sepulcrum patris mei et matris meae. Est autem servus tuus 2Chamaam; ipse vadat tecum, domine mi rex, et fac ei quidquid tibi bonum videtur. 38 Dixit itaque ei rex: Mecum transeat -Chamaam, et ego faciam ei quidquid tibi placuerit, et omne quod _ petieris a me impetrabis. 39 Cumque transisset universus populus et rex Iordanem, ‘osculatus est rex Berzellai et benedixit ei, et ille re- _ versus est in locum suum. 4° Transivit ergo rex in Galgalam et Cha- maam cum eo. _ Omnis autem populus Iuda straduxerat regem, et media tantum pars _adfuerat de populo Israél. 41 Itaque omnes viri Israél concurrentes ad -regem dixerunt ei: Quare te furati sunt fratres nostri viri Iuda et _traduxerunt regem et domum eius Iordanem omnesque viros David cum eor 42 Et respondit omnis vir Iuda ad viros Israél: Quia mihi ‘propior est rex. Cur irasceris super hac re? “Nunquid comedimus aliquid ex rege, aut munera nobis data sunt? 43 Et respondit vir Israél ad viros luda et ait: “Decem partibus maior ego sum apud regem, magisque ad me pertinet David quam ad te; cur fecisti mihi iniuriam, et non _mibi nuntiatum est priori, ut reducerem regem meum? “Durius autem -responderunt viri Iuda viris Israél. 1 2 Accidit quoque ut ibi esset “vir Belial nomine Seba filius Bochri vir iemineus, et cecinit bucina et ait: ’Non est nobis pars in David, neque hereditas in filio Isai. ¢Revertere in tabernacula tua, Israél. _ 2£Et separatus est omnis Israél a David secutusque est Seba filium - Bochri, viri autem Iuda adhaeserunt regi suo a Iordane usque Ierusalem. . 3 Cumque venisset rex in domum suam in Ierusalem, tulit decem _mulieres “concubinas, quas dereliquerat ad custodiendam domum, et _tradidit eas in custodiam alimenta eis praebens et non est ingressus ad eas, sed erant clausae usque in diem mortis suae in viduitate _ viventes. 41Dixit autem rex “Amasae: Convoca mihi omnes viros Iuda in diem _tertium et tu adesto praesens. 5 Abiit ergo Amasa ut convocaret -Iudam et moratus est extra placitum quod ei constituerat rex. §6 Ait autem David ad Abisai: Nunc magis adflicturus est nos Seba filius _Bochri, quam Absalom; tolle igitur ‘servos domini tui et persequere eum, ne forte inveniat civitates munitas et effugiat nos. 7 Egressi sunt ergo cum eo viri Ioab, 9Cerethi quoque et Phelethi et omnes robusti exierunt de Ierusalem ad persequendum Seba filium Bochri. 8Cumaue illi essent iuxta “lapidem grandem, qui est in Ga- _baon, Amasa veniens occurrit eis. Porro Ioab vestitus erat tunica stri- _cta ad mensuram habitus sui, et desuper accinctus gladio dependente usque ad ilia in vagina, qui fabricatus levi motu egredi poterat et percutere. 9Dixit itaque Ioab ad Amasam: ‘Salve, mi frater. Et tenuit manu dextera mentum Amasae Jquasi osculans eum. 1° Porro Amasa non observavit gladium quem habebat Ioab, *qui percussit eum in _latere et effudit intestina eius in terram, nec secundum vulnus ap- posuit et mortuus est. Ioab autem et Abisai frater eius persecuti sunt Seba filium Bochri. 11 Interea quidam viri, cum stetissent iuxta cadaver Amasae, de sociis Ioab dixerunt: Ecce qui esse voluit pro Ioab comes David. 12 Amasa autem conspersus sanguine iacebat in media via. Vidit hoc quidam vir, quod subsisteret omnis populus ad _videndum eum, et amovit Amasam de via in agrum operuitque eum =a Sak Gee ee Sees oe _procedam famulus tuus ab Iordane tecum. Non indigeo hac vicissi- ! Gn 47, 8. m cf. Ps 89, 10. nef. Dt 1, 39; Is 7, 15. ocp. 15, 33. bcf. cp. 1, 23; Gn 47, 30; 50, 27; Ex 13, 19. a3 Rg 2, 7; Jr ar, 17. PN. CD. B49) 33% SVP. BS: 41-43] cf. Jd 8, 1-3. OVE LY, Rey @ ct... 2 Re'22, 7. vcf. 3 Rg 11, 30, 31. BASSO, (213.3%; 488. av. aDt-13, 13. b 3 Rg 12, 16. CNT 233 Cp. 18, 307.2 Parra: 16, dcp. 15, 16; 16, 21, 22. - 17, 25; 19, 13. Scr"? ILS 3° Rea, BB. . 23. — Vv. cp. 8, 18. 1 Rg 6, 14. + Ps'27,..3. jcf. Mt 26, 49; Mr 14, 45; Le k 3 Rg2, 5. [22, 47. — 265 — LIBER II REGUM 20, 13 — 21, 14 etiam atque etiam exosus regi factus est - compescit, victorque exsistens (20, I-22) in regni gubernationem totus incumbit (23-26). Appendices 1. Saulis crimen in posteris punitum (21, I-14). lcf. 3 Rg 15, bie 4 Rg 15, 29 m4 Kg 19, 32; IS 37, 33; JT 0:02:24, 2; 26, 8 nm cp. tf 16. ov. 1 Rg 26, 19. Pv. Js 24, 33. q vr. 16. — cf. Ec 9, 14, 15. iV. TRE“, 10. 23-26] cp. 8,16-18; 3 Rg 4, 3-6. Sct. 3 Retxe,0e8; ECDI5; 24; 459; 12. uw cf. cp. 23, 38. acf. Nm 27, 21. bcf. 1 Rg 22, 18, 19 (?) c Js 9, 3. dJs 9 ,15, 19. ev. 1 Rg 26, 19. f cf. Nm 25, 4. gi Rg 10, 26; 11, 4. hx Rg 10, 24. #1 Rg 18, 3; 20, 8, 15, 42; 23, 8. ef. Bx 22, 22; § 2, jcp. 3, 7: 43. k cf. 1 Rg 18, 19. BN. GD':20, -345\ Ly 23, 10:88:° Dt 16, 9:ss:3- Rt 1,)'222 roRe m cf. Dt 21, 23. (12, 27. ncfi. 4 Rg 9g, 10. O:Cl. FRR St 5°13. pi Rg 31, 12. @js 17, 11. r (Js 18, 28). SCD. 245225: vestimento, ne subsisterent transeuntes propter eum. 13 Amoto ergo illo de via, transibat omnis vir sequens Ioab ad persequendum Seba filium Bochri. * 14 Porro ille transierat per omnes tribus Israél in Abelam et Beth- maacha; omnesque viri electi congregati fuerant ad eum. 15Venerunt itaque et oppugnabant eum in ‘Abela et in Bethmaacha et ™circum- dederunt munitionibus civitatem, et obsessa est urbs; omnis autem turba, quae erat cum Ioab, moliebatur destruere muros. 16 Et exclamavit mulier sapiens de civitate: Audite, audite: dicite Ioab: Appropinqua huc, et loquar tecum. 17 Qui cum accessisset ad eam, ait illi: Tu es Ioab? Et ille respondit: Ego. Ad quem sic locuta est: Audi sermones ancillae tuae. Qui respondit: Audio. 18 Rursum- que illa, Sermo, inquit, dicebatur in veteri proverbio: Qui interrogant interrogent in Abela, et sic perficiebant. 19 Nonne ego sum quae respondeo veritatem in Israél? Et tu quaeris subvertere civitatem et evertere matrem in Israél. Quare “praecipitas °hereditatem Domini? 20 Respondensque Ioab ait: Absit, absit hoc a me: non praecipito ne- que demolior: 21 non sic se habet res; sed homo de ?monte Ephraim, Seba filius Bochri cognomine, levavit manum suam contra regem David: tradite illum solum, et recedemus a civitate. Et ait mulier ad Ioab: Ecce caput eius mittetur ad te per murum. 22 Ingressa est ergo ad omnem populum et Ylocuta est eis sapienter. Qui abscissum caput Seba filii Bochri proiecerunt ad Ioab. Et ille cecinit tuba, et recesserunt ab urbe "unusquisque in tabernacula sua; loab autem reversus est Jerusalem ad regem. 23 Fuit ergo Ioab super omnem exercitum Israél, Banaias autem filius Ioiadae super Cerethaeos et Phelethaeos, 24 SAduram vero super tributa; porro Iosaphat filius Ahilud a commentariis, 25 Siva autem scriba, ‘Sadoc vero et Abiathar sacerdotes; 26“Ira autem iairites erat sacerdos David. 2 [ Facta est quoque fames in diebus David tribus annis iugiter. Et 4consuluit David oraculum Domini, dixitque Dominus: Propter Saul et domum eius sanguinum, quia Yoccidit Gabaonitas. 2 Vocatis ergo. Gabaonitis, rex dixit ad eos (porro °Gabaonitae non erant de filiis Israél, sed reliquiae Amorrhaeorum. Filii quippe Israél 4iura- verant eis, et voluit Saul percutere eos zelo, quasi pro filiis Israél et Iuda); 3 dixit ergo David ad Gabaonitas: Quid faciam vobis? et quod erit vestri piaculum, ut benedicatis “hereditati Domini? 4 Dixeruntque ei Gabaonitae: Non est nobis super argento et auro — quaestio, sed contra Saul et contra domum eius; neque volumus ut interficiatur homo de Israél. Ad quos rex ait: Quid ergo vultis ut faciam vobis? 5Qui dixerunt regi: Virum, qui attrivit nos et oppressit inique, ita delere debemus, ut ne unus quidem residuus sit de stirpe eius in cunctis finibus Israél. 6 Dentur nobis septem viri de filiis eius, ut fcrucifigamus eos Domino in 9Gabaa Saul quondam “electi Domini. Et ait rex: Ego dabo. 7 Pepercitque rex Miphiboseth filio Ionathae filii Saul propter ‘iusiurandum Domini, quod fuerat inter David et inter Ionathan filium Saul. 8 Tulit itaque rex duos filios */Respha filiae Aia, quos peperit Sauli, Armoni et Miphiboseth et quinque filios | kKMichol filiae Saul, quos genuerat Hadrieli filio Berzellai, qui fuit de | Molathi, 9 et dedit eos in manus Gabaonitarum, qui crucifixerunt eos | in monte coram Domino. Et ceciderunt hi septem simul occisi in ldiebus messis primis, incipiente messione hordei. 10™Tollens autem Respha filia Aia cilicium substravit sibi supra petram ab initio messis donec stillaret aqua super eos de caelo, et non dimisit aves “lacerare eos per diem neque bestias per noctem. 11 Et nuntiata sunt David quae fecerat Respha filia Aia concubina Saul. 12Et abiit David et tulit °ossa Saul et ossa Ionathae filii eius a viris Iabes Galaad, ?qui furati fuerant ea de platea YBethsan, in qua suspen- derant eos Philisthiim, cum interfecissent Saul in Gelboé, 12et asporta- vit inde ossa Saul et ossa Ionathae filii eius; et colligentes ossa eorum, — qui adfixi fuerant, 14sepelierunt ea cum ossibus Saul et Ionathae filii eius in terra Beniamin “in latere in sepulcro Cis patris eius; feceruntque omnia quae praeceperat rex. Et Srepropitiatus est Deus terrae post haec. — 266 — 2. Bella quibus Davidvires Philisthinorum fregit (15-22). 3. Canticum petrae, in quo post exordium (22,2-4) psalmista suas angustias terroresque describit (5-7), a quibus ostensione divini LIBER II REGUM 21, 15 — 22, 18 15 Factum est autem rursum proelium Philisthinorum adversum Israél, et descendit David et servi eius cum eo, et pugnabant contra Philisthiim. Deficiente autem David, 16Iesbibenob, qui fuit de genere fArapha, “cuius ferrum hastae trecentas uncias appendebat, et ac- cinctus erat ense novo, nisus est percutere David. 17 Praesidioque ei fuit YAbisai filius Sarviae et percussum Philisthaeum interfecit. Tunc -iuraverunt viri David dicentes: “lam non egredieris nobiscum in bel- lum, Yne exstinguas lucernam Israél. 18 Secundum quoque bellum fuit in Gob contra Philisthaeos. Tunc ercussit *Sobochai de *%Husathi Saph de stirpe ‘Arapha, de genere gigantum. 9Tertium quoque fuit bellum in Gob contra Philisthaeos, in quo percussit Adeodatus filius saltus polymitarius bethlehemites Goliath gethaeum, “cuius hastile hastae erat quasi liciatorium texentium. 20 Quartum bellum fuit in Geth, in quo vir fuit excelsus, qui senos in manibus pedibusque habebat digitos, id est viginti quattuor, et erat de origine *Arapha 21 4%et blasphemavit Israél. Percussit autem eum Jonathan filius Samaa fratris David. 22 Hi quattuor nati sunt de Arapha in Geth et ccciderunt in manu David et servorum eius. 2 Locutus est autem David “Domino verba carminis huius in die gua liberavit eum Dominus de manu omnium inimicorum suo- rum et de manu Saul, 2 et ait: /Dominus petra mea et robur meum et salvator meus; 3 Deus “fortis meus: %sperabo in eum; €éscutum meum et ‘cornu salutis meae, Yelevator meus et refugium meum. Salvator meus, de iniquitate liberabis me. 4iLaudabilem invocabo Dominum et ab inimicis meis salvus ero. 5 Quia circumdederunt me /contritiones mortis, torrentes Belial terruerunt me, 6 *funes inferni circumdederunt me, praevenerunt me laquei mortis. 7J%n tribulatione mea invocabo Dominum, et ad Deum meum clamabo, et exaudiet de “templo suo vocem meam, et clamor meus veniet ad aures eius. 8 nCommota est et contremuit terra, °fundamenta montium concussa sunt et conquassata, quoniam iratus est eis. 9 Ascendit fumus de naribus eius, et ignis de ore eius vorabit, Pcarbones succensi sunt ab eo. 10 @Inclinavit caelos et descendit, et ‘caligo sub pedibus eius. 11 Et ascendit super cherubim et volavit et lapsus est super *pennas venti. 12 Posuit ‘tenebras in circuitu suo latibulum, cribrans aquas de nubibus caelorum; 13 Prae fulgore in conspectu eius Usuccensi sunt carbones ignis. 14 vTonabit de caelo Dominus, et Excelsus dabit vocem suam; 15 misit “sagittas et dissipavit eos, fulgur et consumpsit eos; 16 et apparuerunt effusiones maris, et revelata sunt fundamenta orbis ab Yincrepatione Domini, ab *inspiratione spiritus furoris eius. 17 GMisit de excelso et adsumpsit me, et extraxit me de Yaquis multis. 18 Liberavit me ab inimico meo potentissimo et ab his qui oderant me, quoniam ¢robustiores me erant. tvr. 18, 20, 22 (. — v. Gn 14, ucf, x Rg 17, 7. [5). vcp. 23, 18. “:chi eps 1r8y 3. ycp. 22, 29; 3 Rg 11, 36; 15, ; 4 Rg 8, 19; 2 Par 21, 7; S 131,: 17% 18-22] 1 Par 20, 4-8. 27 Parrett 26° 275 3%. acp. 23, 27. — cf. 1 Par 4, 4. bv. vr. 16. — v. Dt 3, 11. oY Rg’17,°7;-1Par 20,-5:; di Rg 17, 10, 25, 26, 36, 45. a Ps 17, 1. — cf. Ex 15, 1; Jd 5,.13,1 Par 16,7. 2-51] Ps 17, 3-51. b Dt 32, 4; Jr 16, 19. CVI. 32, 47. d (all) Heb 2 “4. evr. 31. — cf. Gn 15, 2: ¥ Lee's; ‘60. g Ps 45, 8 ,12; 58, 10, 17, 18; 61, 3. — cf. Pro 18, ro. h Ps 13, 7. $¥ Par 16; 253 -Pa‘47; 2:°95, aA EtG, J Ps 59, 4; 114, 3; Jr 10, 19. k Ps 114, 3; 118, 61. — cf. Jb 36, 8. iPs °F I4; II4, 4; 119, I. — er. “Fir 2.2 MmiCl-PS-167°5; mjd 5, 4; Ps 67, 9; 76, 19; o cf. Jb 26, 11. [96, 4. PVE I: q Ps 143, 5; Is 64, 5. fF EX 320; 3024, 0855- Bet Sue 8, 12; Ps 96, 2. PSPS: 1O8y..32 t Jb 36, 29; Ps 96, 2 ss. uvYr. 9. ; v Jb 37, 4; Ps 28, 3; Is 30, 30 etc. ; x Dt 32, 23: P6.7,%ta° 96, 28s 143, 6; Hab 3, 11. SPS 1OS¢ of Nh 2; 4. z Ex 15, 8. QUES: 143, 7. b Jb 22, 11. — v. Ps 31, 6. GPs 145573 — 267 — ee ae een eee LIBER II REGUM 22, 19-48 auxilii liberatus (8-16) gratias Deo agit (17 20), eumque exaltat, qui iuxta uniuscuiusque meritum retribuens (21-30) regi David favet (31-43) eiusque hostes debellans salutem parat (44-51). a Fs' 30; 93117," 5. eNODs 5 5,26> *Fsiet::'@, as Re'.26; 23; 3 Revs. 230) pe g ch Ps 23, 4. — V. Jb 22, 30. Gn 18, 19; Pro 8, 32. Ps 118, 30, 102, j Dt 18, 13. — cf. Gn 6, 9; 17,183 JD fy tse, 3 RA, Oy ES pe kyr. 21. — cf. Mt 5, 7 1 Lv 26, 23 ss.; Pro 3, 33, 34; Ac 7, 42; Rmt, 28. mcf, EX 3,93 Ps 71, 12, 13. Meoiois 2, 1458-19: "Ly 51. o Jb 20, 3; Ps 26 Ai 4 pri | Wb 18, 3, 6. == VCD. 28,27. P ct;1s. 35, 6. qv. cp. 5, 6-9. r Dt 32, 4; Dn 4, 37; Mt 5s, 48. — cf. Ap. 15, 3. $:Ps'x3,; 2 Pro 30, 5. bye RCPS 53 iad u cf. Ps 85, 8 vi Rg 2, 4; Is 45, 5. 25993 (Psitoo, 2,6; 118, x. y Hab 3, 19. — v. cp. 2, 18. £ Dt 1390333 < 33,29; 1S:58,4. aPs 143; \2. b Ps 30, 9; Pro 4, 12. — cf. Jb 18, 7. — V. vY. 20. ccf. Mia, 3 d Ps 43, 6; 58, 2. éEx 23, 27; Ps 20; 337 fv. Jb 27, 9. gi Rg 28, 6; Pro 1, 28. — cf. WSig: 15; Mic 2, ee h4 Rg 13, 7. ils 10, a "Mic 7, TO> Zerrojss. a Dt 28, . fick chs $y 25530, 9, 43; 20, I. lcf. Ps 2, 8. — v. cp. 8, 1-14. m Is 55, 5. — cf. Ps 22, 28. n Dt 33, 29. — Ps 65, 4; 80, 15. @ Mic 7,16; 57. pvr. 3, 32. q Ps 94, 1. VRS FAS / Ss 15-452. 19 Praevenit me in die adflictionis meae et factus est Dominus firmamentum meum 20 et Yeduxit me in latitudinem : liberavit me, quia “complacui ei. 21 /Retribuet mihi Dominus secuz.dum iustitiam meam et secundum Ymunditiam manuum mearum reddet mihi; 22 hquia custodivi vias Domini et non egi ‘mpie a Deo meo; 23 iomnia enim iudicia eius in conspectu meo, et praecepi- eius non amovi a me, 24 et ero Jperfectus cum eo et custodiam me ab iniquitate mea. 25 Et restituet mihi Dominus secundum iustitiam meam, et secundum munditiam manuum mearum in conspectu 26 kCum sancto sanctus eris [oculorum suorum. et cum robusto perfectus, 27 cum electo electus eris et cum /perverso perverteris. 28 Et ™populum pauperem salvum facies, Noculisque tuis excelsos humiliabis. 29 oQuia tu lucerna mea, Domine, et tu, Domine, illuminabis tenebras meas. 30 In te enim curram accinctus, in Deo meo ?transiliam %murum. 31 Deus, "immaculata via eius, Seloquium Domini igne examinatum, tscutum est omnium sperantium in se. 32 uQuis est Deus praeter Dominum? et quis fortis praeter Deum nostrum? 33 Deus, qui Yaccinxit me fortitudine et complanavit “perfectam -viam meam 34 Ycoaequans pedes meos cervis et “super excelsa mea statuens me, 35 @docens manus meas ad proelium et componens quasi arcum aereum bracchia mea 36 Dedisti mihi clipeum salutis tuae, et mansuetudo tua multiplicavit me; 37 bdilatabis gressus meos subtus me, et non deficient tali mei; 38 persequar inimicos meos et conteram et non convertar donec consumam eos; 39 consumam eos et confringam, ut non consurgant: cadent “sub pedibus meis. 40 Accinxisti me fortitudine ad proelium, incurvasti @resistentes mihi subtus me; 41 einimicos meos dedisti mihi dorsum, odientes me, et disperdam eos. 42 fClamabunt, et non erit qui salvet, ad Dominum, et 9non exaudiet eos. 43 Delebo eos ut “pulverem terrae, tquasi lutum platearum comminuam eos atque confrin- 44 Salvabis me a Jcontradictionibus populi mei, gam custodies me in ‘caput gentium. ™Populus quem ignoro serviet mihi, 45 nfilii alieni resistent mihi, auditu auris oboedient ‘mihi; 46 filii alieni defluxerunt et °contrahentur in augustiis suis. 47 Vivit Dominus et benedictus Deus meus, et exaltabitur ?Deus fortis @salutis meae. 48 Deus, qui das vindictas mihi et “deicis populos sub me, — 268 — 4. Verba David novissima (23, 1-7). 5. Catalogus heroum, qui intres ordines distribuuntur, quorum ad primum spectant tres praestantissimi viri (8-12) ; ad alterum tres ex tri- LIBER II REGUM 22, 49 — 23, 20 49 squi educis me ab inimicis meis et a resistentibus mihi elevas me; ta viro iniquo liberabis me. 59 uPropterea confitebor tibi, Domine, in gentibus Yet nomini tuo cantabo 51 *magnificans salutes regis sui, et faciens misericordiam Ychristo suo David et semini eius *in sempiternum. Haec autem sunt verba David novissima: @Dixit David filius Isai, dixit “vir, cui constitutum est de christo Dei Iacob, egregius psaltes Israél ; 2 cSpiritus Domini locutus est per me, et sermo eius per linguam meam. 3 Dixit Deus Israél, mihi locutus est %fortis Israél dominator hominum, iustus dominator “in timore Dei, 4 fsicut lux aurorae, Yoriente sole, mane absque nubibus rutilat, et sicut pluviis germinat herba de terra. 5 Nec tanta est domus mea apud Deum, ut pactum aeternum iniret mecum firmum in omnibus atque munitum. Cuncta enim salus mea et omnis voluntas; nec est quidquam ex ea quod non germinet. 6 iPraevaricatores autem quasi spinae evellentur universi, quae non tolluntur manibus, 7 et si quis tangere voluerit eas, armabitur ferro et ligno lanceato, igneque succensae comburentur usque ad nihilum. 23 8 Haec nomina fortium David: /Sedens in cathedra sapien- tissimus princeps inter tres, ipse est quasi tenerrimus ligni vermiculus, qui octingentos interfecit impetu uno. 9% Post hunc Eleazar filius patrui eius “ahohites, inter tres fortes, qui erant cum David quando exprobraverunt Philisthiim et congregati sunt illuc in proelium. 1° Cumque ascendissent viri Israél, ipse stetit et percussit Philisthaeos, donec deficeret manus eius et obrigesceret cum gladio; fecitque Dominus salutem magnam in die illa, et populus, qui fu- gerat, reversus est ad caesorum spolia detrahenda. 11 Et post hunc Semma filius Age ‘de Arari. Et congregati sunt Philisthiim in sta- tione; erat quippe ibi ager lente plenus; cumque fugisset populus a facie Philisthiim, 12 stetit ille in medio agri et tuitus est eum percus- sitque Philisthaeos, et fecit Dominus salutem magnam. 3 Necnon et ante descenderant tres, qui erant principes inter tri- ginta et venerant tempore messis ad David in ™speluncam Odollam; castra autem Philisthinorum erant posita in “valle gigantum. IMEt David erat in °praesidio; porro ?statio Philisthinorum tunc erat in Bethlehem. 15 Desideravit ergo David et ait: O si quis mihi daret potum aquae de cisterna, quae est in Bethlehem iuxta portam! 16 Irruperunt ergo tres fortes castra Philisthinorum et hauserunt aquam de cisterna Bethlehem, quae erat iuxta portam, et attulerunt ad David. At ille noluit bibere, sed Ylibavit eam Domino 17 dicens: Propitius sit mihi Dominus ne faciam hoc. "Num sanguinem ho- minum istorum, qui profecti sunt, et animarum periculum bibam? Noluit ergo bibere: haec fecerunt tres robustissimi. __ 18 s8Abisai quoque frater Ioab filius ‘Sarviae princeps erat de tribus. Ipse est qui levavit hastam suam contra trecentos, quos interfecit. _Nominatus in tribus 19 et inter tres nobilior eratque eorum princeps; _ sed usque ad “tres primos non pervenerat. 29 Et Banaias filius Io- iadae viri fortissimi magnorum operum de “Cabseel. Ipse percussit SAP SUES. FeES-030;2% uw (all) Rm 15, 9. Bs .65;. 4. x cf. Ps 143, 10. ycf. 1 Rg 16, 12, 13; Ps 88. 21. — v. Ps 2, 2. Z.CPp. 7, 12, 133-Ps 88, 30. ack; Nm: 24, 3;.%5. b cf. cp. 7 ,8, 9; Ps 77, 70, 71. é ch Mt 22, 443 2 Pt. 27.255 dcp. 22, 3, 32, 47. e Ex 18, 21; 2 Par 19, 7, 9. fv. Ps 71, 5, 6. ; gcf. Jd 5, 31; Pro 4, 18; Ecli 50, 7; Os 6, 5. hcp. 7, 15-18; Ps 88, 30; Is 55, 3+ $V. Dt 135 23s 8-39] 1 Par 11, 10-47. Pel. t Pores) pis (27, 22 32 Rk vr. 27 (. — cf. 1 Par 27, 4). ivr. 33. — cf. 1 Rg 38, 28. WEN 4 TORge 2294a nV) CDy §, 38° OT Re; 325 4.8% peiivt Re 13) 23: Zcit Re 7-6, RL. 17) 10. Or Pan Fr, 2; tcp, 8, 18; 20, 33; 1 Par 27,5. CNIS LS, She ISS. TIS 25; — 2690 — LIBER II REGUM 23, 21 — 24, 17 ginta nobilioribus (13-23); ad tertium ceteri omnes (24-39). 6. Census populi (24, 1-10) et pestilentia inde secuta (11-15), necnon sacrificium post eius cessationem in area Areunae oblatum (16-25). y 1 Rg 22, 14. 2.0.25, 382 T Par 27,7. a (cp. 21, 19). bio Parari2 7:3; 6% bar 27:9, 10, dv: cp. 14, 2. £ yr, 9... Rg 25, 23; 1 Es 2, 22; 2 Es its 18, 28; sd Pale £ 26. jJd 12, 13, 15; 1 Par 27, 14; FED. 155.42. sJs 15, 55; 1 Rg 25, 2. ra Hae egy ‘Cp, 5-3. vcp. 4, 2. xz Rg 30, 27. — cf. cp. 20, 26°53 Par-2. 53; Vv Cp. 11, 3, 1-25] 1 Par 21, 1-28. acies Bar et; .:% b ci; 2 Par 27,.23, 24, ty Be ee So RE 2 32 ieee, N 21, 22. dvr. 15. — V. Cp. 3, 10. Pak ak ane & § ft 2. 36s Js 453, .8,: 26. g Nm 21, 32; 32, 1, 3. h Jd 18, 29 (?). i Js 19, 28; Jd 18, 28. jcf. Js 19, 29. kJs 11, 3; Jd 3, 3. bcis.Js- 1659: m ct, XsPar ag,, 34. # CE.’ 2 Par-ts. 3s o Jd 8, to. pi Rg 24, 6. Qcp. 12, 13. — cf. Ex 30, 12. TVCO TRE: L350 28; Sya5t Re 245 's: tv. 1 Rg 9, 9. git 2430; 29, 175 zo, 12. v ci. 1 Par 23,333; a Byte & ee i y 1 Par 21, 13; Ecli 2, 22. — cf. Heb 10, 31. siPs.rx8, 156. 6. Par 37, 24. » 15-25] L. in Mis. pro vitanda vr. 2 [mortal. C4 Rg 19, 35; 27P Or 32-ats Cc 13/3: ecf. 2 Par = pe 17 b] v. ur. 16. f.ch Nm 16, 22. duos leones Moab et ipse descendit et percussit leonem in media ci- sterna in diebus nivis. *1Ipse quoque interfecit virum aegyptium virum dignum spectaculo, habentem in manu hastamsItaque cum descen- disset ad eum in virga, vi extorsit hastam de manu Aegyptii, et inter- fecit eum hasta sua. 22 Haec fecit Banaias filius Ioiadae, 23 et ipse nominatus inter tres robustos, qui erant inter triginta nobiliores; veruntamen usque ad tres non pervenerat. Fecitque eum sibi David Yauricularium a secreto. 24zAsaél frater Ioab inter triginta, “Elehanan filius patrui eius de Bethlehem, 25 0Semma de Harodi, Elica de Harodi, 26°Heles de Phalti, Hira filius Acces de 4Thecua, 27 Abiezer de ¢Anathoth, Mo- bonnai de /Husathi, 28Selmon Yahohites, Maharai netophathites, 29 Heled filius Baana et ipse ‘netophathites, Ithai filius Ribai de *Ga- baath filiorum Beniamin, 329 Banaia jpharathonites, Heddai de tor- rente “Gaas, 3lAbialbon /arbathites, Azmaveth de ™Beromi, 32Eliaba de ”Salaboni. Filii Iassen Jonathan, 33 “Semma de Orori, Aiam filius Sarar arorites, 34 Eliphelet filius Aasbai filii ?Machati, YEliam filius TAchitophel gelonites, 35Hesrai de *Carmelo, Pharai de ‘Arbi, 36 Igaal filius Nathan de “Soba, Bonni de Gadi, 37 Selec de Ammoni, Naharai vberothites armiger Ioab filii Sarviae, 38 Ira iethrites, Gareb et ipse iethrites, 39 YUrias hethaeus: omnes triginta septem. ? 4 Et “addidit furor Domini irasci contra Israél, commovitque Da- vid in eis dicentem: °Vade, numera Israél et Iudam. 2 Dixit- que rex ad Ioab “principem exercitus sui: Perambula omnes tribus Israél 4a Dan usque Bersabee, et numerate populum, ut sciam nu- merum eius. 3 Dixitque Ioab regi: ‘Adaugeat Dominus Deus tuus ad populum tuum quantus nunc est, iterumque centuplicet in conspectu domini mei regis; sed quid sibi dominus meus rex vult in re huiusce- modi? 4Obtinuit autem sermo regis verba Ioab et principum exer- citus; egressusque est Ioab et principes militum a facie regis, ut numerarent populum Israél. 5 Cumque pertransissent Iordanem, ve- nerunt in /Aroér ad dexteram urbis quae est in valle Gad, et per 9lazer transierunt in Galaad et in terram inferiorem Hodsi, et ve- nerunt in “Dan silvestria. Circumeuntesque iuxta ‘Sidonem 7trans- ierunt prope Jmoenia Tyri et omnem terram “Hevaei et Chananaei veneruntque ad meridiem Iuda in Bersabee; 8 et, lustrata universa terra, adfuerunt post novem menses et viginti dies in Ierusalem. 9™Dedit ergo Ioab numerum descriptionis populi regi; et inventa sunt de Israél “octingenta milia virorum fortium, °qui educerent gla- dium, et de Iuda quingenta milia pugnatorum. 10 pPercussit autem cor David eum, postquam numeratus est po- pulus; et dixit David ad Dominum: ¢@Peccavi valde in hoc facto, sed precor Domine ut transferas iniquitatem servi tui, quia “stulte egi nimis. 11 Surrexit itaque David mane, et sermo Domini factus est ad 8Gad prophetam et ‘videntem David dicens: 12 Vade et loquere ad David: Haec dicit Dominus: Trium tibi datur optio; elige unum quod volueris ex his ut faciam tibi. 13 Cumque venisset Gad ad Da- vid, nuntiavit ei dicens: “Aut Yseptem annis veniet tibi fames in terra tua, aut tribus mensibus fugies adversarios tuos et illi te persequentur, aut certe tribus diebus erit pestilentia in terra tua. Nunc ergo de- libera et vide quem respondeam ei, qui me misit, srrmonem. 14 Di- xit autem David ad Gad: Coartor nimis; sed *melius est ut inci- dam in manus Domini (Ymultae enim misericordiae eius sunt), quam in manus *hominum. 15 4Jmmisitque Dominus pestilentiam in Israé! de mane usque ad tempus constitutum, et mortui sunt ex populo 2a Dan usque ad Bersabee septuaginta milia virorum. 16 Cumque extendisset manum suam Cangelus Domini super Ieru- salem ut %disperderet eam, misertus est Dominus super adflictione et ait angelo percutienti populum: Sufficit: nunc contine manum tuam. Erat autem angelus Domini iuxta aream ¢Areuna iebusaei. 17 Dixitque David ad Dominum, cum vidisset angelum caedentem po- pulum: /Ego sum qui peccavi, ego inique egi; isti, qui oves sunt, quid fecerunt? Vertatur, obsecro, manus tua contra me et contra domum patris mei. Bl IA pie, — 270 — 1 Regnum Salomonis (1, 1-11, 48). David, iam senuerat, et quia Adonias primogenitus suus adiuvantibus loab et Abiathar thronum arri- pere moliebatur (1, 1-10), rogatus a Bethsabee et prophetae mo- LIBER II REGUM 24, 18-25 18 Venit autem Gad ad David in die illa et dixit ei: Ascende et constitiue altare Domino in area Areuna iebusaei. 19 Et ascendit David iuxta sermonem Gad, quem praeceperat ei Dominus. 2 Con- spiciensque Areuna animadvertit regem et servos eius transire ad se; 2l et egressus adoravit regem prono vultu in terram et ait: 9Quid causae est ut veniat dominus meus rex ad servum suum? Cui David ait: Ut emam a te aream et aedificem altare Domino, et cesset in- terfectio, quae grassatur in populo. 22 Et ait Areuna ad David: Acci- piat et offerat dominus meus rex, sicut placet ei: habes boves in holocaustum et “plaustrum et iuga boum in usum lignorum. 28Omnia dedit Areuna rex regi. Dixitque Areuna ad regem: Dominus Deus tuus ‘suscipiat votum tuum. 24 Cui respondens rex ait: Nequaquam ut vis; sed emam pretio a te et non offeram Domino Deo meo holocausta gratuita. Emit ergo David aream et boves argenti siclis quinquaginta. 25 Et aedificavit ibi David altare Domino et obtulit holocausta et pacifica. Et Jpropitiatus est Dominus terrae, et cohibita est plaga ab Israél. 19-25] cf. Gn 23, 3-18. gNm 16, 48, 50. — cf. Le 1, 43. h3 Rg 19,21.— cf. 1 Rg 6,14. t Dt 33, 11. — cf. Ps 109, 4. JiCD, 28, 14s Moe hEGU Me TERTIUS SECUNDUM HEBRAEOS “PRIMUS MALACHIM ,, ree AT rex David senuerat: habebatque aetatis plurimos gahi| dies: cumque operiretur vestibus, non calefiebat. 2 Dixerunt ergo ei servi sui: Quaeramus domino nostro regi adulescentulam virginem, et stet coram rege et foveat eum dormiatque in sinu suo et ca- lefaciat dominum nostrum regem. 3 Quaesierunt igitur adulescentulam speciosam in omnibus finibus emai }) Israél et invenerunt Abisag “sunamitidem et addu- xerunt eam ad regem. 4Erat autem puella pulchra nimis dormie- batque cum rege et ministrabat ei; rex vero non cognovit eam. 5 SAdonias autem filius Haggith elevabatur dicens: Ego regnabo. ¢Fecitque sibi currus et equites et quinquaginta viros, qui currerent ante eum. §& Nec corripuit eum pater suus aliquando dicens: Quare hoc fecisti? Erat autem et ipse pulcher valde, %secundus natu post Absalom. 7 Et sermo ei cum “Ioab filio Sarviae et cum /Abiathar sacerdote, qui adiuvabant partes Adoniae. 8Sadoc vero sacerdos et 9Banaias filius Ioiadae et “Nathan propheta et ‘Semei et Rei et jrobur exercitus David non erat cum Adonia. 9 Immolatis ergo Ado- nias arietibus et vitulis et universis pinguibus iuxta lapidem Zoheleth, | qui erat vicinus “fonti Rogel, vocavit universos fratres suos filios regis et omnes viros Iuda servos regis. 10 Nathan autem prophetam et Banaiam et robustos quosque et ‘Salomonem fratrem suum non - vocavit. : 11 Dixit itaque Nathan ad Bethsabee matrem Salomonis: Num au- disti quod regnaverit Adonias filius Haggith, et dominus noster Da- vid hoc ignorat? 12 Nunc ergo veni, accipe consilium a me et salva animam tuam filiique tui Salomonis. 13 Vade et ingredere ad regem David et dic ei: Nonne tu, domine mi rex, iurasti mihi ancillae tuae dicens: “Salomon filius tuus regnabit post me et ipse sedebit in solio meo? Quare ergo regnat Adonias? 14 Et, adhuc ibi te loquente cum rege, ego veniam post te et complebo sermones tuos. Ingressa est itaque Bethsabee ad regem in cubiculum. Rex autem senuerat nimis, et Abisag sunamitis ministrabat ei. 16Inclinavit se Bethsabee et adoravit regem. Ad quam rex, Quid tibi, inquit, LIBER III REGUM 34-16 1-15] LL. in D. 7 p. Pat. aJs 19, 18; 4 Rg 4, 12. — cf. CisO;57a 4%; -¥. b2 Rg 3, 4. CeRe 1s. 3: 62 Rg 3, 3.4; 1 Par 3,2. Ge Rega, 13; 18; f2 Rg’20, 25. §2 Rg 8, 18. QR Qt 2. Ts icp. 4,38 ‘ JV. 2 KE 23, 5-39. k Js.15,.7; 2 Rg 7, 17. lL 2 ‘Rgeyx2,;243 m vr. 30. — cf. 1 Par 22, 9. — 271 — LIBER III REGUM 1 17-48 nitu permotus (11-27) Salomonem Israélitarum regem ungi iu- bet (28-37) quod ilico per Sadoc sacerdotem et Nathan prophe- tam factum est (38-40). Tune Adonias veniam impetrat (41-53); nv¥. 9, 10. ocp. 2, 10; 2 Rg 7, 12. — cf. Dt 31, 16. Pick, 2 Reo16,: 16. d vr. 8, (FO) 32. 28-40] LL. in fr. 2 ~. D.7 >. Put, T Vv. Rt 3; 13. RAE SAS) ee, t1 Par 23,1.—cf.1 Par 28,5. RE Tis OF We eee es) ie ee Be ene SR TO*:'6550, 2: C2 Reve 17° 20;"6; 2 NET S20?) Fo, 0. y 2 Par 32, 30; 33, 14. z2 Rg 15, 10; 4 Rg 9g, 13; 11, 14. acf. vr: 25. — v. 1 Rg 10, 24. bv. 1 Rg 20, 13. C vr. 47. dv, 2 Rg 8, 18. Pet, Ps 88) a5. 7 1. Par‘ap; 23: — v. Ex 30, [23-32. g2 Rg 15, 27, 36; 17, 17. h2 Rg 18, 27. 45) Ant. in sb. a. D. 7 p. Put. #1 Par. 29;.23; TEs SH kcf. Gn 47, 31. icp. 3, 6. — cf. Ps 131, 11,12. vis? 17 Quae respondens ait: Domine mi, tu iurasti per Dominum Deum tuum ancillae tuae: Salomon filius tuus regnabit post me et ipse sedebit in solio meo; 18 et ecce nunc Adonias regnat, te, domine mi rex, ignorante. 19”Mactavit boves et pinguia quaeque et arietes plurimos et vocavit omnes filios regis. Abiathar quoque sacerdotem et Ioab principem militiae; Salomonem autem servum tuum non vo- cavit. 29 Veruntamen, domine mi rex, in te oculi respiciunt totius Israél, ut indices eis quis sedere debeat in solio tuo, domine mi rex, post te. 21 Eritque, cum °dormierit dominus meus rex cum patribus suis: erimus ego et filius meus Salomon peccatores. 22 Adhuc illa loquente cum rege, Nathan propheta venit. 23 Et nuntiaverunt regi dicentes: Adest Nathan propheta. Cumque introisset in conspectu regis et adorasset eum pronus in terram, 24dixit Nathan: Domine mi rex, tu dixisti: Adonias regnet post me et ipse sedeat super thronum meum? 25Quia descendit hodie et immolavit boves et pinguia et arietes plurimos et vocavit universos filios regis et prin- cipes exercitus, Abiathar quoque sacerdotem; illisque vescentibus et bibentibus coram eo et dicentibus: PVivat rex Adonias! 26 me ser- vum tuum et Sadoc sacerdotem et Banaiam filium Ioiadae et Salo- monem famulum tuum non vocavit. 27 Nunquid a domino meo rege exivit hoc verbum, et mihi non indicasti servo tuo quis sessurus esset super thronum domini mei regis post eum? 28 Et respondit rex David dicens: Vocate ad me Bethsabee. Quae cum fuisset ingressa coram rege et stetisset ante eum, 29 iuravit rex et ait: *Vivit Dominus, qui eruit animam meam de omni angustia, 30 8quia, sicut iuravi tibi per Dominum Deum Israél dicens: Salomon filius tuus regnabit post me et ipse sedebit super solium meum pro me, ‘sic faciam hodie, %1 Summissoque Bethsabee in terram vultu adoravit regem dicens: “Vivat dominus meus David in aeternum. 32 Dixit quoque rex David: Vocate mihi Sadoc sacerdotem et Na- than prophetam et Banaiam filivm Ioiadae. Qui cum ingressi fuissent coram rege, 33 dixit ad eos: Tollite vobiscum “servos domini vestri et imponite Salomonem filium meum super “mulam meam et ducite eum in YGihon, 34 et ungat eum ibi Sadoc sacerdos et Nathan pro- pheta in regem super Israél. *Et canetis bucina atque dicetis: ®Vi- vat rex Salomon! 35 Et ascendetis post eum et veniet et sedebit super solium meum et ipse regnabit pre me, illique praecipiam ut sit dux super Israél et super Iudam. 36 Et respondit Banaias filius Ioiadae regi dicens: Amen, sic loquatur Dominus Deus domini mei regis. 27 6Quomodo fuit Dominus cum domino meo rege, sic sit cum Salo- mone “et sublimius faciat solium eius a solio domini mei regis David. 38 Descendit ergo Sadoc sacerdos et Nathan propheta et Banaias filius Ioi dae et ¢Cerethi et Phelethi, et imposuerunt Salomonem super mulam regis David et adduxerunt eum in Gihon. 39 Sumpsitque Sadoc sacerdos cornu “olei de tabernaculo et funxit Salomonem, et cecinerunt bucina, et dixit omnis populus: Vivat rex Salomon! 49 Et ascendit universa multitudo post eum et populus canentium tibiis et laetantium gaudio magno, et insonuit terra a clamore eorum. 41 Audivit autem Adonias, et omnes qui invitati fuerant ab eo: iamque convivium finitum erat; sed et Ioab, audita voce tubae, ait: Quid sibi vult clamor civitatis tumultuantis? 42 Adhuc illo loquente, 9lonathas filius Abiathar sacerdotis venit. Cui dixit Adonias: Ingre- dere, quia vir fortis es et "bona nuntians. 43 Responditque Ionathas Adoniae: Nequaquam; dominus enim noster rex David regem con- stituit Salomonem 44 misitque cum eo Sadoc sacerdotem et Nathan prophetam et Banaiam filium Ioiadae et Cerethi et Phelethi, et im- posuerunt eum super mulam regis, 45 unxeruntque eum Sadoc sacer- dos et Nathan propheta regem in Gihon, et ascenderunt inde laetantes, et insonuit civitas: haec est vox quam audistis. 46 ‘Sed et Salomon sedet super solium regni; 47 et ingressi servi regis benedixerunt do- mino nostro regi David dicentes: /Amplificet Deus nomen Salomo- nis super nomen tuum et magnificet thronum eius super thronum tuum; et “adoravit rex in lectulo suo 48 et locutus est: Benedictus Dominus Deus Israél ‘qui dedit hodie sedentem in solio meo, vi- — 272 — at, cum, mortuo David, qui Salomoni commiserat tum punitionem foab et Semei (2, 1-9), tum gratiarum redditionem Berzellai galaaditi (10-12), Abisag petisset uxorem morti traditur (13-25), de ipsius vero LIBER III REGUM 1, 49 — 2, 23 dentibus oculis meis. 49 Territi sunt ergo ei surrexerunt omnes qui invitati fuerant ab Adonia, et ivit unusquisque in viam suam. 5 Ado- eg autem timens Salomonem surrexit et abiit ™tenuitque “cornu altaris. _ 51 Et nuntiaverunt Salomoni dicentes: Ecce Adonias timens regem Salomonem tenuit cornu altaris dicens: Iuret mihi rex Salomon hodie, quod non interficiat servum suum gladio. 52 Dixitque Salo- ‘mon: Si fuerit vir bonus, °non cadet ne unus quidem capillus eius in terram; sin autem malum inventum fuerit in eo, morietur. 53 Mi- sit ergo rex Salomon et eduxit eum ab altari, et ingressus adoravit regem Salomonem, dixitque ei Salomon: Vade in domum tuam, Appropinquaverunt autem “dies David ut moreretur, praecepit- que Salomoni filio suo dicens: 2 ¥Ego ingredior viam universae terrae: “confortare et esto vir 3 et observa custodias Domini Dei tui, ut ambules in viis eius, ut custodias caeremonias eius et prae- cepta eius et iudicia et testimonia, dsicut scriptum est in lege Moysi; eut intelligas universa quae facis et quocumque te verteris; 4/ut confirmet Dominus sermones suos, quos locutus est de me dicens: 9Si custodierint filii tui vias suas et “ambulaverint coram me in ve- ritate in omni corde suo et in omni anima sua, ‘non auferetur tibi vir de solio Israél. Tu quoque nosti quae /Jfecerit mihi Ioab filius Sarviae, quae fe- cerit duobus principibus exercitus Israél, kAbner filio Ner et ‘Amasae filio Iether, quos occidit et effudit sanguinem belli in pace et posuit cruorem proelii in balteo suo, qui erat circa lumbos eius, et in calcea- mento suo, quod erat in pedibus eius. §”Facies ergo iuxta sapientiam tuam, et non “deduces canitiem eius pacifice ad inferos. 7 Sed et filiis °Berzellai galaaditis ?reddes gratiam, eruntque 2comedentes in mensa tua; “occurrerunt enim mihi quando fugiebam a facie Absalom fratris tui. 8 Habes quoque apud te Semei filium Gera filii Iemini de Bahu- rim, ‘qui maledixit mihi maledictione pessima ‘quando ibam ad castra; “sed, quia descendit mihi i in occursum cum transirem Iorda- nem, et. iuravi ei per Dominum dicens: Non te interficiam gladio. 9Tu noli pati eum esse innoxium. “Vir autem sapiens es, ut scias quae facies ei “deducesque canos eius cum sanguine ad inferos. 10 yDormivit igitur David cum (patribus suis et “sepultus est in ci- vitate David. 11 Dies autem, quibus regnavit David super Israél, 4quadraginta anni sunt: in Hebron regnavit septem annis, in Ieru- salem triginta tribus. 12 Salomon autem sedit super thronum David patris sui, et fir- pert est regnum elus nimis. 3 Et ingressus est Adonias filius Haggith ad Bethsabee matrem “yaad Quae dixit ei: °Pacificusne est ingressus tuus? Qui re- spondit: Pacificus. 14 Addiditque: Sermo mihi est ad te. Cui ait: Loquere. Et ille, 15 Tu, inquit, nosti quia 4¢meum erat regnum, et me praeposuerat omnis Israél sibi in regem; sed translatum est re- gnum et factum est fratris mei; ¢a Domino enim constitutum est ei. 16 Nunc ergo petitionem unam precor a te: /ne confundas facien meam. Quae dixit ad eum: Loquere. 17 Et ille ait: Precor ut dicas Salomoni regi (neque enim negare tibi quidquam potest) ut det mihi 9Abisag sunamitidem uxorem. 18 Et ait Bethsabee: Bene, ego loquar pro te regi. 19 Venit ergo Bethsabee ad regem Salomonem ut loqueretur ei pro Adonia; et surrexit rex in occursum eius adoravitque eam et sedit super thronum suum; positusque est thronus matri regis, “quae sedit ad dexteram eius. 29 Dixitque ei: Petitionem unam parvulam ego deprecor a te: /ne confundas faciem meam. Et dixit ei rex: Pete, mater mea; neque enim fas est ut avertam faciem tuam. 21 Quae ait: Detur Abisag sunamitis Adoniae fratri tuo uxor. 22 Re- sponditque rex Salomon ‘et dixit matri suae: Quare postulas Abisag sunamitidem Adoniae? Postula ei et regnum: ‘ipse_est enim frater meus maior me, et Jhabet Abiathar sacerdotem et Ioab filium Sar- viae. 23 IJuravit itaque rex Salomon per Dominum dicens: *Haec fa- ciat mihi Deus et haec addat, quia contra animam suam locutus est m™ Cp. 2, 28, n.EX 27, .2 ov. i Rg 14, 45; 2 Rg 14, 11. OP LL. in fr. 3b. DE? pert. | acf. Gn 47, 29. b Js 23, 14. GViK JS Be 63:75 d Dt 17, 14-20. e Dt 29, 9 EP ar: 32s. 53s es — cf. 1 Rg 18, 5, 14. 15, 30. f2Rg 7, 25- g Ps 3131, h cf. cp. 3, 6: 9, 4; Bes Bagh 3 j2 Rg 18, §, 12, ra. 2 Rg 3, 39 RIVES 32 2 Re 327 ge Rg 20, 10. WEG. MT Oey n cf. Gn Aa, ae ov. 2 Rg i pcf. Pro a oe ” Ecli 30, 6. q2 Rg 9, 7, 10. 2 Rg 17, 27-29. s2 Rg 16, 5. — cf. Ex 22, 28. ho2 RR 275 24, “u2 Rg 19,18. v cf. vr. 6. % ci. Gn 42, 38; 44, 37. WCp.. 1620s A€i2,) Sot Bae sor BCP 35.28 3.9; 243 2). RES, 77 ete; @2.RE.5, 4, $2 1 Par 20;:26, 27. Bb 4 Pario0, 23°) 9\Par ti cr Rg 16, 4. Cth cps 55.25% é 1 Par 22,9; 106:-.28; 15-9. fvr. 20. — cf. Ps 131, 10 € Oh 47:37 4. — ch. 2 RE 83°75 8: 1-] * cf. Catech. R. Ill 5, 10. BCte.2 ES"2,"67 ‘Ps 44;10;' 1095 1; Mt 25, 34. HED; st OF¢ 1 +PRar. 3o 25.5. jcp. 1, 7. RY, GRE 1, ‘7. ‘ (18) LIBER III REGUM 2, 24 — 3,4 fautoribus Abiathar et loab, alter sacerdotio privatur, alter occidi- tur, Sadoc et Bonania pro eis electis (26-35) ; Semei quoque capi*e dam- natur (36-46). Interea Salomon filiam Pharaonis ducit uxorem (3, 1); bv. RE. 33003. m cf. 1 Rg 25, 28. m2 Re 7; 11, 13: 1shar,.22..10. o2 Rg 8, 18. pb Js 21, 18; 2 Rg 23, 27; Jrt, dcp. 1, 7; i Rg 26, 16. ix. r Dt 31, 9; 1 Rg 23, 6; 2 Rg I5, 24, 29. j Sv. 1 Rg 22, 20-23. Ect. VEi 35. uv. 1 Rg 2, 27-36. Pepe, 1s Fe x (2 Rg 17, 35; 18, 2). Sep: 1-50; SX. 2.Ccf,, BX: 22,. 24. aNm 35, 33; Dt 19, 13; 21, 8, bv. Jdo9, 24. [9. reset Bash sh da Par 2%, 23, evr. 36. at Re’ 14; 50: 2 Re 2, 8; 3, 27. f2 Rg 20, 9, 10. gcp. 4, 4. At Par'29,"'22. EVE. 29. jvr. 8. k2 Rg 15, 23. l2 Rg, 16. mcf. 1 Rg 27, 2. nvr. 38. ov. 2 Rg 16, 5-14. p vr. 8. Iv. t Rg 25, 39. rer. Prov'as,'s. 1-13) LL. in fr.4 p.D.7 p. Pnt. @.V¥5\12..— Ci.s2 Bar AP x. OCP 27s Bs O, 16,245-.2 Par a CN: CD. 2% 10; ad. cpl %,) 38 év. cp. 6, 1-38. fp. 9, 15. § 22, 43. — cf. Dt 12, 3: t 6, 5; 30, 16, 20. — cf. Ps 2 80, 44. tvr. 6, 14. Adonias verbum hoc. 24Et nunc /vivit Dominus, qui firmavit me et collocavit me super solium David patris mei, et qui ™fecit mihi domum “sicut locutus est, quia hodie occidetur Adonias. 25 Misitque rex Salomon per manum °Banaiae filii Ioiadae, qui interfecit eum et mortuus est. 26 Abiathar quoque sacerdoti dixit rex: Vade in ?Anathoth ad agrum tuum, equidem vir mortis es; sed hodie te non interficiam, "quia portasti arcam Domini Dei coram David patre meo et sustinuisti laborem in omnibus in quibus la- boravit pater meus. 27 ‘Eiecit ergo Salomon Abiathar, ut non esset sacerdos Domini, ut impleretur sermo’ Domini, “quem locutus est super domum Heli in Silo. 28 Venit autem nuntius ad Ioab, quod Ioab Ydeclinasset post Ado- niam et “post Salomonem non declinasset; fugit ergo loab in taber- naculum Domini et Yapprehendit cornu altaris. 29 Nuntiatumque est regi Salomoni, quod fugisset Ioab in tabernaculum Domini, et esset iuxta altare. Misitque Salomon Banaiam, filium Ioiadae dicens: Vade, interfice eum. 30 Et venit Banaias ad tabernaculum Domini et dixit ei: Haec dicit rex: Egredere. Qui ait: Non egrediar, sed hic moriar. Renuntiavit Banaias regi sermonem dicens: Haec locutus est Ioab, et haec respondit mihi. 31 Dixitque ei rex: *Fac sicut locutus est et interfice eum et sepeli; et *amovebis sanguinem innocentem, qui effusus est a loab, a me et a domo patris mei. 32 Et %reddet Dominus sanguinem eius super caput eius, quia ‘interfecit duos viros iustos 4melioresque se et occidit eos gladio, patre meo David ignorante, “Abner filium Ner principem militiae Israél et /Amasam filium Iether principem exercitus Iuda; 3% et revertetur sanguis il- lorum in caput Ioab et in caput seminis eius in sempiternum. David autem et semini eius et domui et throno illius sit pax usque in aeternum a Domino. 34 Ascendit itaque Banaias filius Ioiadae, et ad- gressus eum interfecit; sepultusque est in domo sua in deserto.. 35 Et Yconstituit rex Banaiam filium Ioiadae pro eo super exercitum et “Sadoc sacerdotem posuit ‘pro Abiathar. %6 Misit quoque rex et vocavit JSemei dixitque ei: Aedifica tibi domum in Ierusalem et habita ibi; et non egredieris inde huc atque illuc. %7 Quacumque autem die egressus fueris et transieris *torrentem Cedron, scito te interficiendum; ‘sanguis tuus erit super caput tuum. 38 Dixitque Semei regi: Bonus sermo. Sicut locutus est dominus meus rex, sic faciet servus tuus. Habitavit itaque Semei in Ierusalem diebus multis. 39 Factum est autem post annos tres, ut fugerent servi Semei ad ™Achis filium Maacha regem Geth: nuntiatumque est Semei, quod servi eius issent in Geth. 40Et surrexit Semei et stravit asinum suum ivitque ad Achis in Geth ad requirendum servos suos et adduxit eos de Geth. 41 Nuntiatum est autem Salomoni, quod isset Semei in Geth de Ierusalem et redisset. 42 Et mittens vocavit eum dixitque illi: Nonne testificatus sum tibi per Dominum et praedixi tibi: Quacumque die egressus ieris huc et illuc, scito te esse mori- turum? Et respondisti mihi: “Bonus sermo quem audivi. 4% Quare ergo non custodisti iusiurandum Domini et praeceptum, quod prae- ceperam tibi? 44 Dixitque rex ad Semei: Tu nosti 90mne malum, cuius tibi conscium est cor tuum, quod fecisti David patri meo; Yreddidit Dominus malitiam tuam in caput tuum; 45 et rex Salomon benedictus, et “thronus David erit stabilis coram Domino usque in sempiternum. 46 Jussit itaque rex Banaiae filio Ioiadae, qui egressus percussit eum, et mortuus est. 3 4Confirmatum est igitur regnum in manu Salomonis, et Yadfinitate coniunctus est Pharaoni regi Aegypti, accepit namque filiam eius et adduxit in “civitatem David, donec compleret “aedificans domum suam et ¢domum Domini et /murum Ierusalem per circuitum. 2 Attamen 8populus immolabat in excelsis, non enim aedificatum erat templum nomini Domini usque in diem illum. 3 /Dilexit au- tem Salomon Dominum ‘ambulans in praeceptis David patris sui, excepto quod in excelsis immolabat et accendebat thymiama. 4 Abiit itaque in Gabaon ut immolaret ibi, illud quippe erat — 274 — et in Gabaon ad recte populum iudicandum sapientiam postulat (2-9). Hanc cum divitiis et gloria impetrasse (10-15), conicimus sive ex causa proposita a duabus meretricibus (16-28), sive ex ordi- jexcelsum maximum. Mille hostias in holocaustum obtulit Salomon super altare illud in Gabaon. 5 Apparuit autem 'Dominus Salomoni ™per somnium nocte dicens: Postula quod vis ut dem tibi. 6® Et ait Salomon: Tu fecisti cum servo tuo David patre meo misericordiam magnam, “sicut ambulavit in conspectu tuo in veritate et iustitia et recto corde tecum; custo- disti ei misericordiam tuam grandem et °dedisti ei filium sedentem super thronum eius, sicut est hodie. 7 Et nunc, Domine Deus, ?tu regnare fecisti servum tuum pro David patre meo. @Ego autem sum puer parvulus et ignorans “egressum et introitum meum; §8 Set servus tuus in medio est populi quem elegisti, populi infiniti, ‘qui numerari et supputari non potest prae multitudine. 9 “Dabis ergo servo tuo cor docile, ut populum tuum Viudicare possit et discer- nere inter bonum et malum. Quis enim poterit iudicare populum istum, populum tuum hunc multum? 10 Placuit ergo sermo coram Domino, quod Salomon postulasset huiuscemodi rem. 11 Et dixit Dominus Salomoni: Quia postulasti verbum hoc, et non petisti tibi dies multos nec divitias aut animas inimicorum tuorum, sed postulasti tibi sapientiam ad discernendum iudicium: 12 ecce Yfeci tibi secundum sermones tuos, et dedi tibi cor sapiens et intelligens, in tantum ut nullus ante te similis tui fuerit nec post te surrecturus sit. 13 Sed et haec, quae non postu- lasti, dedi tibi, °divitias scilicet et gloriam, ut nemo fuerit similis tui in regibus cunctis retro diebus. 14Si autem ambulaveris in viis meis et custodieris praecepta mea et mandata mea “sicut ambulavit pater tuus, “longos faciam dies tuos. 15 Igitur ¢evigilavit Salomon et intellexit quod esset somnium. Cumque venisset lerusalem, stetit coram arca foederis Domini et obtulit holocausta et fecit. victimas pacificas et grande convivium universis famulis suis. 16'T'unc venerunt duae mulieres meretrices ad regem /steterunt- que coram eo. 17 Quarum una ait: Obsecro, mi domine: ego et mulier haec habitabamus in domo una, et peperi apud eam in cu- biculo; 18 tertia autem die, postquam ego peperi, peperit et haec, et eramus simul, nullusque alius nobiscum in domo, exceptis nobis duabus. 19 Mortuus est autem filius mulieris huius nocte, dormiens quippe oppressit eum; 29 et consurgens intempestae noctis silentio tulit filium meum de latere meo ancillae tuae dormientis et colloca- vit in sinu suo, suum autem filium, qui erat mortuus, posuit in sinu meo. 21 Cumque surrexissem mane ut darem lac filio meo, ap- paruit mortuus; quem diligentius intuens clara luce deprehendi non esse meum quem genueram. 22 Responditque altera mulier: Non est ita ut dicis, sed filius tuus mortuus est, meus autem vivit. E contrario illa dicebat: Mentiris: filius quippe meus vivit, et filius tuus mortuus est. Atque in hunc modum contendebant coram rege. 23 Tunc rex ait: Haec dicit filius meus vivit et filius tuus mortuus est, et ista respondit: Non sed filius tuus mortuus est, meus autem vivit. 24 Dixit ergo rex: Adferte mihi gladium. Cumque attulissent gladium coram rege, 26 Dividite, inquit, infantem vivum in duas partes et date dimidiam partem uni et dimidiam partem alteri. 6 Dixit autem mulier, cuius filius erat vivus, ad regem (%commota sunt quippe viscera eius super filio suo): Obsecro, domine, date illi infantem vivum et nolite interficere eum. E contrario illa dicebat: Nec mihi nec tibi sit, sed dividatur. 27 Respondit rex et ait: Date huic infantem vivum, et non occidatur; haec est enim mater eius. 28 Audivit itaque omnis Israél iudicium, quod iudicasset rex, et ti- muerunt regem videntes “sapientiam Dei esse in eo ad faciendum iudicium. Erat autem rex Salomon regnans super omnem Israél. 2 Et hi principes quos habebat: %Azarias filius Sadoc sacerdotis, 3 Eliho- reph et Ahia filii Sisa scribae, 9Iosaphath filius Ahilud a commentariis, 4cBanaias filius Ioiadae super exercitum, %Sadoc autem et Abia- thar sacerdotes, 5 Azarias filius Nathan super “eos qui adsistebant regi, Zabud filius Nathan sacerdos famicus regis et Ahisar praepo- situs domus 6 et %Adoniram filius Abda super “tributa. LIBER III REGUM 3,5 — 4,6 j2 Par x, 8, 13. — cf. 1 Par 16, 39; 21, 29. STAN 9 bat Ly Frc Cpl -9,''2; SET, 9. m cf. Nm 12, 6; Mt’ 'x; 20; °2; 73,50; mCD. 2, 43 9, 4. — cf. Ps BAS 22 ocp. 1, 48. pcf. 1 Par 28, 5. oct, 1 Par 205.1% r Nm 27, 17 s Dt 7, tcp. 4, 20. — v. Gn 13, 16; 15,_5- Cl. PtO:2;6;-93: Je x, 5; WPS 7 E4, x cf. 2 Rg 14, 17; Is 7,15; Heb 5, 14. MOL. DB Je, 24,005. SCD. 4, 29-3135, 123, 10723, 24; Ec.1, 16. — v. Pro 2, 3-6. aSap 7, 11. — cf. Mt 6, 29, 33- bcp. 4, 21-24; 10, 23, 27. — cf. Pro 3, 16. CVE. -62hcps 15, ° 5: dcp; Ps''90;..26;> Bro: 3; 2% ev. Gn qt, 7. 16-28] L. in fr. 2 p. D. 4 Qdg. f Nm 27, 2. g Gn 48, 30; Ir 31, 20. —- cf. Is 49, 15. hvr. 9, 11, 12. — cf. 1 Es 7, o— Cc. ‘Cp.-2, evr. 7. [27, 35. fet. 2 Reis, 373.16, 16; Par LIBER III REGUM 4,7—5,6 nata gubernatione regni per principes vel toti rei publicae vel sin- gulis provinciis ad annonam praesertim aulae ministrandam praefectos (4, 1-28), necnon ex tis quae de ipsius encyclopaedica scientia traduntur o_o, bVids 2434332. j cf. 125 25 17y wh: Jd 127% 1 Mc 15, ‘ir, 13. Reis 4S 67. ae. het. ep: 22, 3. mNm 32, 41. n Dt 3, 4. OLDE, Bs p Dt 3, 8-10. q Gn 22, 17. 2 Par’ ie - Pct ics 21-341 Lh. in jr. § p. D. 7b. — cf. cp. 5, 8; s2 Par 9, 26; Ecli 47, 15. t Gn 15» 18; gx 23, 313.0 7, 4: Psizr, ME SOF, 2 30 2B, 10) 3s v Gn 10, 19. * 3" Par 22, 9. aa 23, 6 3 32, 37; Ex 28, ts Tic 4, 4; Zc 3, 10. — "cf. Rg 18, 31; Is 36, 6. av. 2 Rg 3, 10. bcp. 10, 26; 9 Par’ 224350, 25. — cf. Dt 18, 16. CED. 23) 022) 65 74.0-—— Ech ge, e jd 6, 3. f Ac 7, 22. — cf. Is 19, 11 £ Pro. 75°23: Be-22,:08 Ecli 47, 18. h cf. cp. 10, 6. CD. 126, 13° Par goes. 1-9| LL. in fr.6 p.D. 7 p. Pnt. .@: 2. ar35.3. b2 Rg 5, 11; y Parra. 3-11] 2 Par 2, 3-16. 6? Par 32; 8+ 28,3: dcf. Dt 33, 29; Ps 109, 2 éci. cp. .4,:24p2 Par 2259. f2:Reito;t225"% Par-ers Tr: g.2 KRe'7, 133% Par 17,°%2; 22, FO.” 25. Gin 7Habebat autem Salomon duodecim praefectos super omnem Israél, qui praebebant annonam regi et domui eius; per singu!os enim menses in anno singuli necessaria ministrabant. 8kt haec-nomina eorum: Ben- hur ‘in monte Ephraim, 9% Bendecar in Macces et in Salebim et in Bethsames et in Llon et in Bethhanan, 19Benhesed in Aruboth: ipsius erat Socho et omnis terra Epher; 11 Benabinadab, cuius omnis /Ne- phath Dor, Tapheth fitiam Salomonis habebat uxorem; 12 Bana filius Ahilud regebat “Thanac et Mageddo et universam Bethsan, quae est iuxta Sarthana subter Iezraél a Bethsan usque Abelmehula e re- gione lecmaan; 13 Bengaber in ‘Ramoth Galaad habebat ™Avoth Tair filii Manasse in Galaad: ipse praeerat in omni."regione Argob, quae est in Basan, sexaginta civitatibus magnis atque muratis, quae habebant seras aereas; 44 Ahinadab filius Addo praeerat in Manaim, 15 Achimaas in Nephthali, sed et ipse habebat Basemath filiam Sa- lomonis in coniugio; 16 Baana filius Husi in Aser et in Baloth, 17 Iosaphat filius Pharue in Issachar, 18 °Semei filius Ela in Benia- min, 19 Gaber filius Uri in terra Galaad, Pin terra Sehon regis Amor- rhaei et Og regis Basan, super omnia quae erant in illa terra. 20 Juda et Israél innumerabiles, “sicut harena maris in multitudine, %comedentes et bibentes atque laetantes. 21 sSalomon autem erat in dicione sua habens omnia regna a ‘flu- mine terrae Philisthiim usque ad terminum Aegypti Uo fferentium sibi munera et servientium ei cunctis diebus vitae eius. 22 Erat autem cibus Salomonis ‘per dies singulos triginta cori si- milae, et sexaginta cori farinae, 23 decem boves pingues et viginti boves pascuales et centum arietes, excepta venatione cervorum, ca- prearum atque bubalorum et avium altilium. 24 Ipse enim obtinebat omnem regionem, quae erat trans flumen, a Thaphsa usque ad *Gazam et cunctos reges illarum regionum, et “habebat pacem ex > omni parte in circuitu. 25 vHabitabatque Iuda et Israél absque timore ullo, “unusquisque sub vite sua et sub ficu sua 2a Dan usque Bersabee cunctis diebus Salomonis. 26 LEt habebat Salomon quadraginta milia praesaepia equorum cur- 27 Nutriebantque eos supra- — rilium et duodecim milia equestrium. dicti regis praefecti; sed et necessaria mensae regis Salomonis cum ingenti cura praebebant in tempore suo. 28 Hordeum quoque et pa- leas equorum et iumentorum deferebant in locum, ubi erat rex, iuxta constitutum sibi. 29 cDedit quoque Deus sapientiam Salomoni et prudentiam mul- tam nimis et latitudinem cordis, 4quasi harenam quae est in litore maris. 39Et praecedebat sapientia Salomonis sapientiam omnium €orientalium et /Aegyptiorum; 31 et °erat sapientior cunctis homini- bus, sapientior Ethan ezrahita et Hemam et Chalcol et Dorda filiis Mahol, et erat nominatus in universis gentibus per circuitum. %2 9Lo- cutus est quoque Salomon tria milia parabolas, et fuerunt carmina eius quinque et mille. 33 Et disputavit super lignis a cedro, quae est in Libano, usque ad hysopum quae egreditur de pariete; et disseruit de iumentis et volucribus et reptilibus et piscibus. 34 Et veniebant de cunctis populis had audiendam sapientiam Salomonis, et ab univer- sis ‘regibus terrae, qui audiebant sapientiam eius. Misit quoque ¢Hiram rex Tyri servos suos ad Salomonem; au- divit enim quod ipsum unxissent regem pro patre eius; bquia amicus fuerat Hiram David omni tempore. 2 Misit autem Salomon ad Hiram dicens: 2 Tu scis voluntatem David patris mei, et quia non potuerit aedificare domum nomini Domini Dei sui °propter bella im- minentia per circuitum, donec daret Dominus eos dsub vestigio pe- dum eius. 4¢Nunc autem requiem dedit Dominus Deus meus mihi per circuitum, et non est /satan neque occursus malus. 5 Quamob- rem cogito aedificare templum nomini Domini Dei mei, 9sicut lo- cutus est Dominus David patri meo dicens: Filius tuus, quem dabo pro te super solium tuum, ipse aedificabit domum nomini meo. 6 Praecipe igitur ut praecidant mihi servi tui cedros de Libano, et servi mei sint cum servis tuis; mercedem autem servorum tuorum a TS Die iF (29-34). Eandem insuper sapientiam loculenter ostendunt: A) Praeclara opera publica, nempe: a) templum, pro cuius aedificatione Hiram rex Tyri commodat ligna, operarios et magi- LIBER III REGUM 5, ar 6, 16 dabo tibi quamcumque petieris; scis enim quomodo non est in po- pulo meo vir qui noverit ligna caedere sicut Sidonii. *% Cum ergo audisset Hiram verba Salomonis, laetatus est valde et ait; “Bene- dictus Dominus Deus hodie qui dedit David filium sapientissimum super populum hunc plurimum. 8 Et misit Hiram ad Salomonem dicens: Audivi quaecumque man- dasti mihi: ego faciam omnem voluntatem tuam in lignis cedrinis et abiegnis. 9% Servi mei deponent ea de Libano ad mare, et ego componam ea in ratibus in mari usque ad locum quem significave- ris mihi: et applicabo ea ibi, et tu tolles ea praebebisque necessaria mihi ut detur cibus domui meae. 19 Itaque ‘Hiram dabat Salomoni ligna cedrina et ligna abiegna iuxtaomnem voluntatemeius. 11 Sa- lomon autem praebebat Hiram coros tritici viginti milia in cibum domui eius et viginti coros purissimi olei: haec tribuebat Salomon Hiram per singulos annos. 12 Dedit quoque Dominus sapientiam Sa- lomoni, /sicut locutus est ei. Et erat pax inter Hiram et Salomonem, et percusserunt ambo foedus. 13 Elegitque rex Salomon operarios de omni Israél, et erat indictio triginta milia virorum. 14 Mittebatque eos in Libanum decem milia per menses singulos vicissim, ita ut duobus mensibus essent in do- mibus suis; et “Adoniram erat super huiuscemodi indictione. 15 Fue- runtque Salomoni ‘septuaginta milia eorum qui onera portabant et octoginta milia latomorum in monte, 16absque ™praepositis qui praeerant singulis operibus numero trium milium et trecentorum "praecipientium populo et his qui faciebant opus. 17 Praecepitque rex ut “tollerent lapides sishercins lapides: pretiosos in fundamentum templi, et quadrarent eos; 18 quos dolaverunt caementarii Salomonis et caementarii Hiram. Porro ?Giblii praeparaverunt ligna et lapides ad aedificandam domum. *Factum est ergo quadringentesimo et octogesimo anno egres- sionis filiorum Israél de terra Aegypti, 2in anno quarto, mense zio (ipse est mensis secundus) regni Salomonis super Israél °aedi- ficari coepit domus Domino. 2 dDomus autem, quam aedificabat rex Salomon Domino, habebat sexaginta cubitos in longitudine et viginti cubitos in latitudine et triginta cubitos in altitudine. 3 Et porticus erat ante templum viginti cubitorum longitudinis iuxta mensuram latitudinis templi, et habe- bat decem cubitos latitudinis ante faciem templi. 4 ¢Fecitque in templo fenestras obliquas. 5/Et aedificavit super parietem templi tabulata per gyrum, in parietibus domus per circuitum templi et Yora- culi, et fecit latera in circuitu. 6 Tabulatum, quod subter erat, quin- que cubitos habebat latitudinis, et medium tabulatum sex cubitorum latitudinis, et tertium tabulatum septem habens cubitos latitudinis. Trabes autem posuit in domo per circuitum forinsecus, ut non hae- rerent muris templi. 7”Domus autem, cum aedificaretur, de lapi- dibus dolatis atque perfectis aedificata est; et malleus et securis et omne ferramentum non sunt audita in domo, cum aedificaretur. 8 Ostium lateris medii in parte erat domus dextrae, et per cocleam ascendebant in medium cenaculum, et a medio in tertium. 9% ‘Et aedificavit domum et consummavit eam, texit quoque domum la- quearibus cedrinis. 19 Et aedificavit tabulatum super omnem domum quinque cubitis altitudinis et operuit domum lignis cedrinis. 11 Et factus est sermo Domini ad Salomonem dicens: 12 Domus haec, quam aedificas, Jsi ambulaveris in praeceptis meis et iudicia mea feceris et custodieris omnia mandata mea gradiens per ea, fir- mabo sermonem meum tibi, ‘quem locutus sum ad David patrem A Cp: 10;. 9. $ci:.¥ Es’, 73°EzZ 24, a7 F-At 12, 20. J CP. $5 12; 45 29- k cp. 4, 6. i2 Par-.2, 20-22. mcp. 4, 5. CD; 9; 23- Occ. Gh 7 Fr Pat 22,2; p (Js 13, 53) Ez 27, 9 QZ PaV 2211: oes b vr. 37. ¢ACi4, 47. d2 Par 3, 3, 4. — v. Ez 40-42. 2.52.40>.16; 41, 16,26: f Bz 413. 6. g vr. 16, 19, 23, 31; CP. 7, 49; 8:63 282.2. Par 3) 1025470; 5, 7, 9. Bcp;.-§; 183 Dt 29,2550: VE: 14° AC 747s Cp. °0r-4.. = Ch. cp. 2,4. &eRg 7, 13,17. tuum, 13 /et habitabo in medio filiorum Israé] et “non derelinquam | / Ex 25, 8; 29, 45; 1 Par 22, populum meum Israél. 10. ; 14 n[gitur aedificavit Salomon domum et consummavit eam. 15 Et viper ay ar zur aedificavit parietes domus intrinsecus tabulatis cedrinis; a pavi- acs ; mento domus usque ad summitatem parietum et usque ad laquearia operuit lignis cedrinis intrinsecus; et texit °pavimentum domus ta- | °?¢f. cp. 7, 7. bulis abiegnis. 16 PAedificavitque viginti cubitorum ad posteriorem | ?2 Par 3, 8 partem templi tabulata cedrina a pavimento usque ad superiora, et LIBER III REGUM 6,17 — 7, 10 stros operum (5, I-8), et quod describitur secundum partes suas exterio- res (6, 1-13), secundum interiorem distributionem et ornatus (14-36) et secundum tempus ad opus perficiendum insumptum (37, 38); b) do- acp. 7, $0; 8-6; Ez 26, $3, oa 2 Par 3, 8; Ez 45, 3; 9; : 745% 30, 5 29,241." Careck. Ri Lika23 27. 23-27] 2 Par 3, 10-12. s Ez 37, 7-9. tcp. 8, 7; Ex 25, 20; 37, 19: 2 Par 5, 9. é cf; Ez 41, ‘24. vCD. 7, 12. “x vr, I. MCD. 3f. Ts":0, ‘10s a Pars. 4. b-cp..10, 17, 21; Is 22, 8. Cit Vr. T2. dcp." 6; 1's5,:'16. @¢p.l3y &5 4a: Pat 83x fecit interiorem domum oraculi Yin sanctum sanctorum. 17 Porro quadraginta cubitorum erat ipsum templum pro foribus oraculi. 18Et cedro omnis domus intrinsecus vestiebatur habens tornaturas et iun- cturas suas fabrefactas et caelaturas eminentes. Omnia cedrinis ta- bulis vestiebantur, nec omnino lapis apparere poterat in pariete. 19 Oraculum autem in medio domus in interiori parte fecerat, ut poneret ibi arcam foederis Domini. 2° Porro oraculum habebat vi- ginti cubitos longitudinis et viginti cubitos latitudinis et viginti cubi- tos altitudinis. Et operuit illud atque vestivit auro purissimo; sed et altare vestivit cedro. 24 Domum quoque ante oraculum operuit auro purissimo et adfixit laminas clavis aureis. 22 Nihilque erat in tem- plo quod non auro tegeretur; “sed et totum altare oraculi texit auro. 23 Et fecit in oraculo ‘duos cherubim de lignis olivarum decem cubitorum altitudinis. 24 Quinque cubitorum ala cherub una et quin- que cubitorum ala cherub altera, id est decem cubitos habentes a summitate alae unius usque ad alae alterius summitatem. 25 Decem quoque cubitorum erat cherub secundus in mensura pari, et opus unum erat in duobus cherubim, 26 id est altitudinem habebat unus cherub decem cubitorum, et similiter cherub secundus. 27 Posuitque cherubim in medio templi interioris: ‘extendebant autem alas suas cherubim et tangebat ala una parietem, et ala cherub secundi tan- gebat parietem alterum; alae autem alterae in media parte templi se invioges contingebant. 28 Texit quoque cherubim auro. 9 Et omnes parietes templi per circuitum sculpsit variis caelatu- ris ie torno; et fecit in eis cherubim et palmas et picturas varias quasi prominentes de pariete et egredientes. 30Sed et pavimentum domus texit auro intrinsecus et extrinsecus. 31 Et in ingressu oraculi fecit ostiola de lignis olivarum postesque angulorum quinque 32 et duo ostia de lignis olivarum, et sculpsit in eis picturam cherubim et palmarum species et anaglypha valde prominentia et texit ea auro et operuit tam cherubim quam palmas et cetera auro. 33 Fecitque in introitu templi postes de lignis oliva- rum quadrangulatos %4et duo ostia de lignis abiegnis altrinsecus, et “utrumque ostium duplex erat et se invicem tenens aperiebatur. 36 Et sculpsit cherubim et palmas et caelaturas valde eminentes operuitque omnia laminis aureis opere quadro ad regulam. 36 %Et aedificavit atrium interius tribus ordinibus lapidum politorum, et uno ordine lignorum cedri. 177Anno quarto fundata est domus Domini in mense zio, et in anno undecimo mense bul (ipse est mensis octavus) 38 perfecta_est domus in omni opere suo et in universis utensilibus suis: aedifica- vitque eam annis septem. 7 Domum autem suam @aedificavit Salomon tredecim annis, et ad perfectum usque perduxit. 2 Aedificavit quoque °domum saltus Libani centum cubitorum longitudinis et quinquaginta cubitorum latitudinis et triginta cubitorum altitudinis et quattuor deambulacra inter columnas cedrinas; ligna quippe cedrina exciderat in columnas. 3 Et tabulatis cedrinis vestivit totam cameram, quae quadraginta quinque columnis sustentabatur. Unus autem ordo habebat columnas quindecim 4 contra se invicem positas 5 et e regione se respicientes, aequali spatio inter columnas et super columnas quadrangulata ligna in cunctis aequalia. 6 Et °porticum columnarum fecit quinquaginta cubitorum longi- tudinis et triginta cubitorum latitudinis, et alteram porticum in facie maioris porticus et columnas et epistylia super columnas, 7 Porticum quoque solii, in qua tribunal est, fecit et dtexit lignis cedrinis a pavimento usque ad summitatem. 8 Et domuncula, in qua sedebatur ad iudicandum, erat in media porticu simili opere. Domum quogque fecit filiae Pharaonis, quam uxorem duxerat Sa- lemon, tali opere quali et hanc porticum. 9 Omnia lapidibus pretiosis, qui ad normam quandam atque men- suram tam intrinsecus quam extrinsecus serrati erant, a fundamento usque ad summitatem parietum, et extrinsecus usque ad atrium maius. 10Fundamenta autem de lapidibus pretiosis, lapidibus ma- — 278 — mus saltus Libani et domus filiae Pharaonis (7, 1-8); c) supellex ad templi usum aptata et ab artifice quodam tyrio aut ex aere, ut duae columnae, mare fusile, lavacra, lebetes et pelves aliaque vasa LIBER III REGUM 7, 11-37 gnis decem sive octo cubitorum. 11 Et desuper lapides pretiosi ae- qualis mensurae secti erant, similiterque de cedro. 12/Et atrium maius rotundum trium ordinum de lapidibus sectis et unius ordinis de dolata cedro, necnon et in atrio domus Domini interiori et in Yporticu domus. 13 Misit quoque rex Salomon et tulit “Hiram de Tyro, 14 filium mulieris viduae ‘de tribu Nephthali, patre tyrio, artificem aerarium et Jplenum sapientia et intelligentia et doctrina ad faciendum omne opus ex aere. Qui, cum venisset ad regem Salomonem, fecit omne opus eius. 15 Et finxit duas “columnas aereas, ‘decem et octo cubitorum altitudinis columnam unam, et linea duodecim cubitorum ambiebat columnam utramque. !6 Duo quoque capitella fecit, quae ponerentur super capita columnarum, fusilia ex aere; quinque cubitorum altitu- dinis capitellum unum et quinque cubitorum altitudinis capitellum alterum, 17 et quasi in modum retis et catenarum sibi invicem miro opere contextarum. Utrumque capitellum columnarum fusile erat, septena versuum retiacula in capitello uno et septena retiacula in capitello altero. 18 Et perfecit columnas et duos ordines per cir- cuitum retiaculorum singulorum, ut tegerent capitella quae erant super summitatem, malogranatorum; eodem modo fecit et capi- tello secundo. 19 Capitella autem, quae erant super capita colum- narum, quasi opere lilii fabricata erant in porticu quattuor cubito- rum. 29Et rursum alia capitella in summitate columnarum desu- per, iuxta mensuram columnae contra retiacula; malogranatorum autem ”ducenti ordines erant in circuitu capitelli secundi. 21 "Et statuit duas columnas in porticu templi. Cumque statuisset colum- nam dexteram, vocavit eam nomine [achin, similiter erexit colum- nam secundam et vocavit nomen eius Booz. 22 Et super capita co- lumnarum opus in modum lilii posuit. Perfectumque est opus co- lumnarum. 23 Fecit quoque mare °fusile decem cubitorum a labio usque ad labium, rotundum in circuitu, quinque cubitorum altitudo elus, et resticula triginta cubitorum cingebat illud per circuitum. 24 Et sculp- tura subter labiuri circuibat illud decem cubitis ambiens mare: duo ordines sculpturarum striatarum erant fusiles. 25 Et stabat super Pduodecim boves, e quibus tres respiciebant ad aquilonem et tres ad occidentem et tres ad meridiem et tres ad orientem et mare super eos desuper erat, quorum posteriora universa intrinsecus latitabant. 26 Grossitudo autem luteris trium unciarum erat, labiumque eius quasi labium calicis et folium repandi lilii. Duo milia batos capiebat. 27 Et fecit Ydecem bases aeneas, quattuor cubitorum longitudinis bases singulas et quattuor cubitorum latitudinis et trium cubitorum altitudinis. 28 Et ipsum opus basium interrasile erat, et sculpturae inter iuncturas. 29 Et inter coronulas et plectas leones et boves et cherubim, et in iuncturis similiter desuper; et subter leones et bo- ves, quasi lora ex aere dependentia. 30 Et quattuor rotae per bases singulas et axes aerei, et per quattuor partes quasi umeruli subter luterem fusiles contra se invicem respectantes. 210s quoque luteris intrinsecus erat in capitis summitate, et quod forinsecus apparebat unius cubiti erat totum rotundum; pariterque habebat unum cubitum et dimidium; in angulis autem columnarum variae caelaturae erant et media intercolumnia quadrata non rotunda. 32 Quattuor quoque rotae, quae per quattuor angulos basis erant, cohaerebant sibi subter basim: una rota habebat altitudinis cubitum et semis. 33 Tales au- tem rotae erant quales solent in curru fieri, et axes earum et radii et canthi et modioli omnia fusilia. 34. Nam et umeruli illi quattuor per singulos angulos basis unius ex ipsa basi fusiles et coniuncti erant. %5In summitate autem basis erat quaedam rotunditas dimidii cubiti, ita fabrefacta, ut luter desuper posset imponi habens caela- turas suas variasque sculpturas ex semetipsa. 36 Sculpsit quoque in tabulatis illis, quae erant ex aere, et in angulis cherubim et leones et palmas, quasi in similitudinem hominis stantis, ut non caelata sed apposita per circuitum viderentur. 27 In hunc modum fecit de- Pcp. 6,36. cf. vr. 6. 2°. Pars. 353) icf. 2 Par 2, 14. She EX 24 13-52 38 St. 15-21] 2 Par 3, 15-17. R4 Retdas, 272 r'Par’ 18°83" 2 SP 4-122 e Jr §2, 21-23. CL. VY OAs? cd Par ut, Oy aay ES; Jt'52, 23. tia Par '3so17. 23-26] 2 Par 4, 2-5. O@ BRO-16,- 09<-25; V4s 7h ar 18. 8: Jr. 23% 217. — chix 30, 18. O42 525; 20. g4 Rg 7§,/13; 2 Pat gs ta5.Jr tae B — 2790 — LIBER III REGUM 4 38 —_— 8, 16 (9-47), aut ex auro, veluti altare thymiamatis, mensa panum proposi- tionis, candelabra decem, hydriae, phialae, turibula etc., conflata (48-51). B) Religiosa exercitia et praecipue templi dedicatio, quae r2 Par 4, 6. — cf. Ex 30, 18. 40-52] 2 Par 4, 133-5, 1 s Ex 27, 3; 38, 3. t vr. 17, 18. u cf. vr. 20. VI; 23, 25; 2 Ex 27, 3; 38, 3. y S13, 27: Ss 3, 16. iG 52, 20. — cf. 1 Par 22, 3. 14. bv. Ex 37, 25-29. ccf. 2 Par 4, 8. — v. Ex 37, 10-16. d Ex 25, 30. — v. Lv 24, 5-8. é2 Par 4, 7. fv. Ex 31-38. its 27; 3 Vv. cp. 16 Ae 12) LL. in sb: .p. D: 7 9: 42 Re 8, TX) ar sit 1-9] 2 Par 5, 2-10. aNm 1, 16. b cf. 2 Rg 6, 17. ova Revs, 7. dvr. 65; Lv 23,34. — Vv. 2 Par 7, 8-10. eDt 3, 9; Js 3, 3; — cf. Nm 4, 15; Dt 31, 25; 2 Rg 15, 24°) % Par v5. 24) TS. Met. CD: 3,-4.2) Eat 1, 3: gcf. 2 Rg 6, 1 h2 Rg 6, 17. i Ex 26, 33, 34. m Ex 25, 13-15. WR 26> art 40; 20° Dtix0,. 2% ; Heb 9, 4. ORK. 34, 27, 30; Dt 4, 23: pb Ex 40, 32, 33; 2 Par 2, 13, TAS. 9, 3.2. —— Ch. EX 10,3, 12-50] 2 Par 6, 1-39. [4. gq Ps 17, 12; 96, 2. — cf. Ex 36.953 Vv 16; 2, 7.2 RE 928 s Ex 15, 17. — cf. Ps 131, 14. tvr. 55; 2 Rg 6, 18. Wie 2X; PCD. 05/E2. xv.2 Rg 7, 4-16, 25. vr 2o3 DE TS, 1T. cem bases fusura una et mensura sculpturaque consimili, 38 Fecit quoque ‘decem luteres aeneos: quadraginta batos capiebat luter unus, eratque quattuor cubitorum; singulos quoque luteres per sin- gulas, id est decem bases posuit. 39 Et constituit decem bases, quinque ad dexteram partem templi et quinque ad sinistram; mare mn posuit ad dexteram partem templi contra orientem ad me- ridiem. 40 Fecit ergo Hiram ‘lebetes et scutras et hamulas. Et perfecit omne opus regis Salomonis in templo Domini: 41! columnas duas et funiculos capitellorum super capitella columnarum duos et ‘retia- cula duo, ut operirent duos funiculos, qui erant super capita colum- narum, 42et “malogranata quadringenta in duobus retiaculis, duos versus malogranatorum in retiaculis singulis ad operiendos funiculos capitellorum, qui erant super capita columnarum; 4% et bases decem et luteres decem super bases 44et Y“mare unum et boves duodecim subter mare ‘45 et “lebetes et scutras et hamulas. Omnia vasa, quae fecit Hiram regi Salomoni in domo Domini, de aurichalco erant- 46In campestri regione Iordanis fudit ea rex in argillosa terra, inter YSochoth et *Sarthan. 47 Et posuit Salomon omnia vasa: propter multitudinem autem nimiam %non erat pon- dus aeris. 48 Fecitque Salomon omnia vasa in domo Domini: Yaltare aureum et “mensam, super quam ponerentur dpanes propositionis, auream ; 49 et “candelabra aurea, quinque ad dexteram et quinque ad sini- stram contra oraculum ex auro puro et /quasi lilii flores et lucernas desuper aureas et forcipes aureos 5% et hydrias et fuscinulas et phia- las et mortariola et Yturibula de auro purissimo. Et cardines ostio- rum domus interioris “sancti sanctorum et ostiorum domus templi ex auro erant. 51 Et perfecit omne opus, guod faciebat Salomon in domo Do- mini, et tintulit quae sanctificaverat David pater suus, argentum et aurum et vasa, reposuitque in thesauris domus Domini. 8 Tunc congregati sunt omnes maiores natu Israél cum 4principi- bus tribuum et duces familiarum filiorum Israél ad regem Salo- monem in Ierusalem, !ut deferrent arcam foederis Domini de “ci- vitate David, id est de Sion. 2 Convenitque ad regem Salomonem universus Israél in mense ethanim jn “sollemni die (ipse est mensis septimus). 3% Veneruntque cuncti senes de Israél, et “‘tulerunt arcam sacerdotes 4et portaverunt arcam Domini fet tabernaculum foederis et omnia vasa sanctuarii, quae erant in tabernaculo, et ferebant ea sacerdotes et levitae. 5 Rex autem Salomon et omnis multitudo Israél, quae convenerat ad eum, gradiebatur cum illo ante arcam, et gim- molabant oves et boves absque aestimatione et numero. 6 Et in- tulerunt sacerdotes arcam foederis Domini in ‘locum suum, jin oraculum templi in sanctum sanctorum ‘subter alas cherubim; 7siquidem cherubim expandebant alas super locum arcae et prote- gebant arcam et vectes eius desuper. 8”™Cumque eminerent vectes, et apparerent summitates eorum foris sanctuarium ante oraculum, non apparebant ultra extrinsecus; qui et fuerunt ibi usque in praesentem diem. 9%In arca autem non erat aliud nisi “duae tabulae lapideae, quas posuerat in ea Moyses in Horeb, °quando pepigit Dominus foe- dus cum filiis Israél cum egrederentur de terra Aegypti. 10 Factum est autem, cum exissent sacerdotes de sanctuario, ?ne- bula implevit domum Domini, 1! et non poterant sacerdotes stare et ministrare propter nebulam; impleverat enim gloria Doming do- mum Domini. 12Tunc ait Salomon: Dominus dixit ut dhabitaret in nebula. 13”Ae- dificans aedificavi domum in habitaculum tuum, ‘firmissimum solium tuum in sempiternum. 14 Convertitque rex faciem suam et ‘bene- dixit omni ecclesiae Israél; omnis enim ecclesia Israél stabat. 15 Et ait Salomon: uBenedictus Dominus Deus Israél, “qui locutus est ore suo ad David patrem meum, et in manibus eius perfecit dicens: 167A die qua eduxi populum meum Israél de Aegypto, non elegi civitatem de universis tribubus Israél ut aedificaretur domus et Yes- — 280 — translatione arcae praeparata (8, 1-10), illustrata ostensione gloriae divinae (11-12), et praeclara oratione Salomonis gratias Deo agen- tis qui sedem stabilem sibi eligere dignatus est (13-21), enixeque pe- LIBER III REGUM 8, 17-41 set nomen meum ibi; sed “elegi David ut esset super populum meum Israél. 17 4Voluitque David pater meus aedificare domum no- mini Domini Dei Israél, 18 et ait Dominus ad David patrem meum: Quod cogitasti in corde tuo aedificare domum nomini meo, bene fecisti hoc ipsum mente tractans; 19 “yeruntamen tu non aedificabis mihi domum sed filius tuus, qui egredietur de renibus tuis, ipse aedifi- cabit domum nomini meo. 29 Confirmavit Dominus sermonem suum quem locutus est; stetique pro David patre meo et sedi super thro- num Israél, “sicut Jocutus est Dominus; et aedificavi domum nomini Domini Dei Israél, 21 et constitui ibi locum arcae, %4in qua foedus Domini est, quod percussit cum patribus nostris quando egressi sunt de terra Aegypti. 22 eStetit autem Salomon ante altare Domini in conspectu eccle- siae Israél et fexpandit manus suas in caelum 23et ait: Domine Deus Israél, Ynon est similis tui Deus in caelo desuper et super terram deorsum, “qui custodis pactum et misericordiam servis tuis, qui ambulant coram te in toto corde suo; 24 qui custodisti servo tuo David patri meo, quae locutus es ei; ‘ore locutus es et mani- bus perfecisti, ut haec dies probat. 25 Nunc igitur, Domine Deus Israél, conserva famulo tuo David patri meo quae locutus es ei dicens: JNon auferetur de te vir coram me qui sedeat super thro- num Israél, ita tamen, si custodierint filii tui viam suam, ut am- bulent coram me sicut tu ambulasti in conspectumeo. 26 *Et nunc, Domine Deus Israél, firmentur verba tua, quae locutus es servo tuo David patri meo. 37 Ergone putandum est quod vere Deus habitet super terram? Si enim /‘caelum et caeli caelorum te capere non possunt, quanto magis domus haec quam aedificavi. 28 Sed respice ad orationem servi tui et ad preces eius, Domine Deus meus; audi hymnum et orationem, quam servus tuus orat coram te hodie, 29 “ut sint oculi tui aperti super domum hanc nocte ac die, super domum de qua dixisti: “Erit nomen meum ibi; ut exaudias orationem quam orat in loco isto ad te servus tuus; 29 ut exaudias deprecationem servi tui et populi tui Israél, quodcumque oraverint in loco isto; et exaudies in loco habitaculi tui in caelo et, cum exaudieris, pro- pitius eris. 31 Si peccaverit homo in proximum suum et °habuerit aliquod iuramentum, quo teneatur adstrictus, et venerit propter iuramentum coram altari tuo in domum tuam, 22 tu exaudies in caelo et facies et iudicabis servos tuos ?condemnans impium et reddens viam suam super caput eius iustificansque iustum et retribuens ei secundum iustitiam suam. 33 @Si fugerit populus tuus Israél inimicos suos (quia peccaturus est tibi), "et agentes paenitentiam et confitentes nomini tuo venerint et oraverint et deprecati te fuerint in domo hac, 34 exaudi in caelo, et dimitte peccatum populi tui Israél, et reduces eos in terram, quam dedisti patribus eorum. 35 sSi clausum fuerit caelum et non pluerit propter peccata eorum, et orantes in loco isto paenitentiam egerint nomini tuo, et a pec- catis suis conversi fuerint propter adflictionem suam, 36 exaudi eos in caelo, et dimitte peccata servorum tuorum et populi tui Israél, et tostende eis “viam bonam per quam ambulent, et da pluviam super terram tuam quam dedisti populo tuo in possessionem. 37Fames si oborta fuerit in terra aut pestilentia aut corruptus aér aut aerugo, aut locusta vel robigo, et adilixerit eum inimicus eius portas obsidens, omnis plaga, universa infirmitas, 38cuncta devotatio et imprecatio, quae acciderit omni homini de populo tuo Israel: si quis cognoverit plagam cordis sui et expanderit manus suas in dome hac, 39 tu exaudies in caelo, in loco habitationis tuae, et repropitiaberis et facies ut des unicuique secundum omnes vias suas, sicut videris cor eius (“quia tu nosti solus cor omnium filiorum hominum), 49 ut timeant te Ycunctis diebus quibus vivunt super faciem terrae quam dedisti patribus nostris. 41 Insuper et alienigena, qui non est de populo tuo Israél, cum évenerit de terra longinqua propter nomen tuum (audietur enim no- zr Rgst6,02322 Rg: 73.8; 1° Par 28, 4. FORE 745 Foe Var 37, 15° 2: bcp. 5, 3, 5; 2 Rg 7, 5, 12,13. Cx. Par, 28: "8; 6. dvr. 9; Dt 31, 26. ex 22-43] LL. in fs. Dom. Lauret. evr. 54; 2 Par 6, 12, 13. Pct Ex .o333¢ is; op, se: Is T5 transl. t} ? iy ESS 19342: Re 9) ats Vet 7 ot icp. 6, 12. iV¥eCcpe2; 4; 2 Re F,-*2. ha: Rey, 25. l2 Par 2. 6. — cf. Is 66, reir 23, 24; Ac 7, 49; 17, 24. 28,209] R. in fr. 2 p. D. 3 p. Pnt. — v. Ps. 45, 5. m vr. §2. — cf. 2 Par 7, 15; 2 Es 1, 6. nvr 36% eps. 9) 35 Dt £27 5; 11; 4 Rg 21, 4 etc. OCl EX 23551 Fs P Dt 745, "1. 33] R. in fs. ded. Eccl. ag Ly 26, 17: Dt 28, 255. 45- r Lv 26, 40. — cf. 2 Es 1, 9. $ cp... 573. 1; Dt 14,517: Lee 25. — cf. Lv 26, 17; Dt 28, 25. 36). v. Ur. 33. t ch Psio4. 4s 26,001: 855. 23: ur Rg 12, 23. 0 cf. Ly 26;- 164,25, 26; Dt 28; 21, 22, 37, 38, 42, 52; 2 Par 20, 9. 39] R. in fr. 2 ». D. 1 Aug. 1° Par 28,.0; Ps'7,:20: Ac‘, 24, — cf. 1 Rg 16, 7; Ps s cf. Ac’ 8, 27. — 281 — LIBER III REGUM 8, 42-66 tentis ut omnes eo venientes ac Dominum deprecantes exaudiantur (22-53), benedictione in universum populum (54-61) et sollemni victi- marum mactatione celebrata (62-66), denique a Deo secundo regi ap- a Dt 3024252) Par6,:32; b vr. 60. — cf. Js 4, 24. é*Ps'102,. 26, dv. vr. 48. 46) * cf. Catech. R. IV 14, 5 tJOi 75: 8, ).10. 3,23; Je 3 32; f Lv 26, 34, 44; Dt 28, 36, 64. aie 26, YY Ps 105, 6; Dn g, iRg “1 "3: Tt 29, 12-14. [5. jvr. 44; Dn 6, 10. — cf. Ps 5, 8; Jn 2, 4. k Ps 105, 46. 1 Dt 9, 29; 32, 9. — cf. 2 Es X, TO? Est 23,125, 26, m Dt An 20% JE isd: n cf, vr. 29. o Ex 19, 5, 6; Dt 9, 26, 29; 14, 2 » 2 Par 2, % q 2° Pat 6; x rvr. 14. — cf. 2 Rg 6, 18. S$ Js 21, 43; 23, 14. fect, Doge, 65) Fst 12), 22 u Ps 118, 36. 5; 1 Rg Vv Vr. 43. Dt 4,35, 39. — cf. cp. 18, 39. v4 ates 3. — cf. cp. 11, 4; 62-66)" 2 “Par 7, 4-10. 8, 9. — cf. 1 Es 6, aned Par4 se, beyr. 23:Lv: 23) 34. C2°Par-7,°8: dNm 34, 5; 4 Rg 24, 7. e cf. 1 Mc 4, 56; 2 Mc 2, 12. men tuum magnum et “manus tua fortis et bracchium tuum 4? ex- tentum ubique); cum venerit ergo, et oraverit in hoc loco, 4% tu exaudies in caelo, in firmamento habitaculi tui; et facies omnia pro quibus invocaverit te alienigena; but discant universi populi terra- rum nomen tuum ¢timere, sicut populus tuus Israél, et probent quia nomen tuum invocatum est super domum hanc, quam aedi- ficavi. 44 Si egressus fuerit populus tuus ad bellum contra inimicos suos, per viam quocumque miseris eos, orabunt te %contra viam civitatis, quam elegisti, et contra domum, quam aedificavi nomini tuo, 45 et exaudies in caelo orationes eorum et preces eorum et facies iudi- cium eorum. 46 Quod si peccaverint tibi (¢non est enim homo qui non peccet), et iratus tradideris eos inimicis suis, et captivi ducti fuerint Jin ter- ram inimicorum longe vel prope, 47 Jet egerint paenitentiam in corde suo in loco captivitatis, et conversi deprecati te fuerint in captivitate sua dicentes: “Peccavimus, inique egimus, impie gessimus; 4% ‘te reversi fuerint ad te in universo corde suo et tota anima sua in. terra inimicorum suorum, ad quam captivi ducti fuerint, et ora-- verint te Jcontra viam terrae suae, quam dedisti patribus eorum, et civitatis, quam elegisti, et templi, quod aedificavi nomini tuo; 49 exaudies in caelo in firmamento solii tui orationes eorum et preces eorum et facies iudicium eorum 59 et propitiaberis populo tuo, qui peccavit tibi, et omnibus iniquitatibus corum, quibus praevaricati sunt in te, et “dabis misericordiam coram eis, qui eos captivos ha- buerint, ut misereantur eis, 51 /Populus enim tuus est et hereditas tua, quos eduxisti de terra Aegypti, "de medio fornacis ferreae, 52”ut sint oculi tui aperti ad deprecationem servi tui et populi tui Israél, et exaudias eos in uni- versis, pro quibus invocaverint te; 53 tu enim separasti eos tibi in hereditatem de universis populis terrae, °sicut locutus es per Moysen olde tuum, quando eduxisti patres nostros de Aegypto, Domine eus. 54pFactum est autem, cum complesset Salomon orans Dominum omnem orationem et deprecationem hanc, surrexit de conspectu altaris Domini; Yutrumque enim genu in terram fixerat et manus expanderat in caelum. 55 Stetit ergo et “*benedixit omni ecclesiae Israél voce magna dicens: 56 Benedictus Dominus, qui dedit requiem populo suo Israél, iuxta omnia quae locutus est; 8non cecidit ne unus quidem sermo ex omnibus bonis, quae locutus est per Moysen servum suum. 57 Sit Dominus Deus noster nobiscum sicut fuit cum patribus nostris ‘non derelinquens nos neque proiciens, 58 “sed in- clinet corda nostra ad se, ut ambulemus in universis viis eius et custodiamus mandata eius et caeremonias eius et iudicia, quae- cumque mandavit patribus nostris. 59 Et sint sermones mei isti, qui- bus deprecatus sum coram Domino, appropinquantes Domino Deo nostro die ac nocte, ut faciat iudicium servo suo et populo suo Israél per singulos dies, 6 ut Ysciant omnes populi terrae quia “Do- minus ipse est Deus et non est ultra absque eo. 61 ¥Sit quoque cor nostrum perfectum cum Domino Deo nostro, ut ambulemus in decretis eius et custodiamus mandata eius sicut et hodie. 62 Tgitur *rex et omnis Israél cum eo immolabant victimas coram Domino. 638 Mactavitque Salomon hostias pacificas, quas immolavit Domino, boum viginti duo milia et ovium centum viginti milia. Et dedicaverunt templum Domini rex et filii Israél. 64 In die illa sanctificavit rex medium atrii, quod erat ante domum Domini; fecit quippe holocaustum ibi et sacrificium et adipem pa- cificorum, quoniam “altare aereum, quod erat coram Domino, minus erat et capere non poterat holocaustum et sacrificium et adipem pacificorum. 65 Fecit ergo Salomon in tempore illo °festivitatem celebrem, et omnis Israél cum eo, multitudo magna ab “introitu Emath usque ad /rivum Aegypti, coram Domino Deo nostro ¢sep- tem diebus et septem diebus, id est quattuordecim diebus. 66 Et in die octava dimisit populos; qui benedicentes regi profecti sunt in — 282 — | parente benignissime acceptata et commendata (9-19). C) Politica studia quibus et foedera confirmavit (10-14) et urbes munivit (15-19) et cives in classes quasdam distribuit (20-23) et LIBER III REGUM 9, I-27 tabernacula sua laetantes et alacri corde super omnibus bonis, quae fecerat Dominus David servo suo et Israél populo suo. Factum est autem, cum perfecisset Salomon aedificium domus Domini et %aedificium regis et 20mne quod optaverat et vo- luerat facere, 2 apparuit ei Dominus “secundo, sicut apparuerat ei in Gabaon. 3 Dixitque Dominus ad eum: Exaudivi orationem tuam et deprecationem tuam, quam deprecatus es coram me; sanctificavi domum hanc, quam aedificasti, ut 4ponerem nomen meum ibi in sempiternum; et erunt “oculi mei et cor meum ibi cunctis diebus. 4Tu quoque, si /ambulaveris coram me, J9sicut ambulavit pater tuus in simplicitate cordis et in aequitate, et feceris omnia quae praecepi tibi et legitima mea et iudicia mea servaveris, 5 ”ponam thronum regni tui super Israél in sempiternum, sicut locutus sum David patri tuo dicens: Non auferetur vir de genere tuo de solio Israél. 6‘Si autem aversione aversi fueritis vos et filii vestri non sequentes me nec custodientes mandata mea et caeremonias meas, quas proposui vobis; sed abieritis et colueritis deos alienos et ado- raveritis eos, 7 Jauferam Israél de superficie terrae quam dedi eis, et *templum quod sanctificavi nomini meo proiciam a conspectu meo, ‘eritque Israél in proverbium et in fabulam cunctis popuiis, Set ™domus haec erit in exemplum: omnis qui transierit per eam stupebit et sibilabit et dicet: “Quare fecit Dominus sic terrae huic et domui huic? 9Et respondebunt: Quia °dereliquerunt Dominum Deum suum, qui eduxit patres eorum de terra Aegypti, et secuti sunt deos alienos et adoraverunt eos et ccluerunt eos; idcirco in- duxit Dominus super eos omne malum hoc. 19 Expletis autem Yannis viginti postquam aedificaverat Salomon duas domos, id est domum Domini et domum regis 11 (Hiram rege Tyri praebente Salomoni ligna cedrina et abiegna et aurum iuxta omne quod opus habuerat), tunc dedit Salomon Hiram viginti oppida in terra Galilaeae. 12 Et egressus est Hiram de Tyro ut videret op- pida, quae dederat ei Salomon, et non placuerunt ei, 13 et ait: Hae- cine sunt civitates, quas dedisti mihi, frater? Et appellavit eas ter- ram %Chabul usque in diem hanc. 14 Misit quoque Hiram ad regem Salomonem centum viginti talenta auri. 15 Haec est summa expen- sarum, quam obtulit rex Salomon ad aedificandam domum Domini et domum suam et “Mello et murum Ierusalem et *Heser et *Ma- geddo et Gazer. 16 Pharao rex Aegypti ascendit et cepit Gazer succenditque eam igni, et “Chananaeum, qui habitabat in civitate, interfecit, et dedit eam in dotem “filiae suae uxori Salomonis. 17 Aedificavit ergo Sa- lomon Gazer et “Bethoron inferiorem 18 et Baalath et Palmyram in terra solitudinis, 19 Et omnes vicos, qui ad se pertinebant et erant absque muro, munivit, et Ycivitates curruum et civitates *equitum et quodcumque ei @placuit ut aedificaret in Ierusalem et in Libano et in omni terra potestatis suae. 20 Universum populum, qui remanserat de Amorrhaeis et Hethaeis et Pherezaeis et Hevaeis et Iebusaeis, qui non sunt de filiis Israél, 21 bhorum filios, qui remanserant in terra, °quos scilicet non po- tuerant filii Israél exterminare, fecit Salomon “tributarios usque in diem hanc. 22 ¢De filiis autem Israél non constituit Salomon servire quemquam; sed erant viri bellatores et ministri eius et principes et duces et praefecti curruum et equorum. 23 Erant autem principes super omnia opera Salomonis praepositi /quingenti quinquaginta, Iqui habebant subiectum populum, et statutis operibus imperabant. 24 hFilia autem Pharaonis ascendit de civitate David in idomum suam, quam aedificaverat ei Salomon. /Tunc aedificavit “Mello. 25 Offerebat quoque Salomon tribus vicibus per annos_singulos holocausta et pacificas victimas super altare, quod aedificaverat Domino, et adolebat thymiama coram Domino. Perfectumque est templum. _ 26Classem quoque fecit rex Salomon in ‘Asiongaber, quae est juxta Ailath in litore maris Rubri in terra Idumaeae. 27 Misitque Hiram in “classe illa servos suos viros nauticos et gnaros maris 1-9] 2 Par 7, 11-22. 1-14) LL. in D. 8 pb. Punt. 6 Cp: 7; 1342 Par 8558. b-vr. 19%.2 Par:8,.9. Cccp. 3, 5. — Vv. cp. II, 9. (3)] R. in fr. 2 p. D. 8 p. Pat. d cp. 78, 26,29: 4-Re21):4; 2 4. gcp. 11, 4, 6, 38; 14, 8; 15,5. hcp. 6, 12: 2 Rg 7, 12-16; 1 Par 22, 10. — v. cp. 2, 4. $ef, 2): Rei7, 25, .1632-Ps 88; 30, 32. j Dt 4, 26; 4 Rg 17, 23; 25,21. kJr 7, 14. — cf. Mt 23, 38. 1 Dt 28, 37. — cf. Tb 3, 4; P: 43, 14. m ef Sph 2, 15. # Dt"26, 24-20: Jr'22, 9; 9. ocp. 18, 18. 10-28} 2 Par 8, 1-18. Pl cp. 6°37,.385 7, I g cf. Jsto, ‘27: rvr. 24. —v. 2 Rg 5,9. SUS 5%; 7. t-Js. 27, 11. 4 Js'*16, °10. Y Cp, 3; 1728. €'V3>)5: 10; 50: 10,265: -2 “Par 13-34s-<0: Orel AA 20s 2720s a gcr: C:Ci |S: 28> 63% Resa, d1 Es 2, 55-58: 2.Es 7, 57-60. — cf. Js 16, 10; Jd 1, 28. é Lv’ 25; ‘39. f cf.-a-PRar 8;. 10, cp: 5,026. Cp. 3, 1; 7, 8. CD. 7; 8. PCs EE 27 — Clo 2 Res; -08 2>-Par'$2!/"s. RVENT 15. $9 22, 49; Nm 33, 35; Dt 2, m cp. 10, II. pe 283 A LIBER III REGUM observantiam sacrorum curavit (24, 25) et aerarium locupletavit (26-28). D) Fama, quae ubique terrarum de eo tam late difjusa est, ut mirabundam reginam Sabam lerusalem attraxerit (10, 1-13). 9, 28:—~ 10, 28 RCD. 102 Lt uy 4 29; I "Par 29, 4 oy 22, 24; 28, 16; (Ps 44, 9; Ecli 7, 20;) Is £3," 12. hie tas in fr 2 ~. D. 8D. B-iply2 Par 9, 112. Mt 12 eo a" II, b Ps 71, 10; Is 6 i "20; _ 27522, 23° Ye, 13; ae Jd 14, 12, Cc vr. ect) Pro. 8:°24% Le. x) 23. Peps) F g2 Par 2, 11. — cf. Sap 12, 7. h2 Rg 8, 15. — cf. Ps 71, 2 FUE. 2 j cp. 9, 27. kv. cp. 9, 28. 14-28] 2 Par 9, 13-38. lep. 14, 26. mcp..7, 2% Is-go,-8, nN CP. 22, 49. o Gn 10, 4; 1 Par 1, 7; Par 20, 365 339-" Ps 47, Brot: FO as WES CR A » 6, Io etc. 23,24] Anit. ra Nativ. Dit. Pcp. 3, 12, 13; 4.0902 =e e8. Ec 2,. 9. 26-29] 2 Par 1, oct Cpe 4.'26: Pas 05025. r Ecli 47, 20. — cf. Zc 9, 3 sd: Paros SS. $3 Paro, 28..— ef, “Dt 77, 26, cum servis Salomonis. 28 Qui, cum venissent in “Ophir, sumptum inde aurum quadringentorum vigintitalentorum detulerunt ad regem Salomonem. | Sed et “regina Saba, audita fama Salomonis in nomine Po- mini, venit “tentare eum in aenigmatibus. 2 Et ingressa leru- salem multo cum comitatu et divitiis, camelis 4portantibus aromata et aurum infinitum nimis et gemmas pretiosas, venit ad regem Sa- lomonem et locuta est ei universa quae habebat in corde suo. docuit eam Salomon omnia verba quae proposuerat; non fuit sermo qui regem posset latere, et non responderet ei. 4 Videns autem regina Saba omnem sapientiam Salomonis et domum, quam a caverat, Set cibos mensae eius et habitacula servorum et ordities ministrantium vestesque eorum et pincernas et holocausta, quae offerebat in domo Domini, non habebat ultra spiritum; 6 dixitque ad regem: Verus est sermo, quem audivi in terra mea 7 super ser- monibus tuis et super sapientia tua, et non credebam narrantibus mihi, donec ipsa veni et vidi oculis meis et probavi quod media pars mihi nuntiata non fuerit. Maior est sapientia et opera tua quam rumor quem audivi. 8 ¢Beati viri tui et beati servi tui, qui stant coram te semper et audiunt sapientiam tuam. 9 /Sit Dominus Deus tuus benedictus, cui complacuisti, et posuit te super thronum Israél, Yeo quod dilexerit Dominus Israél in wi iternum et constituit te regem “ut faceres iudicium et iustitiam. 10¢Dedit ergo regi centum viginti talenta auri et aromata multa nimis et gemmas pretiosas. Non sunt allata ultra aromata tam multa quam ea quae dedit regina Saba regi Salomoni. 11 (Sed et Jclassis Hiram, quae portabat kaurum de Ophir, attulit ex Ophir ligna thyina multa nimis et gemmas pre- tiosas, 12F ecitque rex de lignis thyinis fulcra domus Domini et do- mus regiae et citharas lyrasque cantoribus. Non sunt allata huiusce- modi ligna thyina neque visa usque in praesentem diem). 13 Rex autem Salomon dedit reginae Saba omnia quae voluit et petivit ab eo, exceptis his quae ultro obtulerat ei munere regio. Quae reversa est et abiit in terram suam cum servis suis. 14 Frat autem pondus auri, quod afferebatur Salomoni per annos singulos, sescentorum sexaginta sex talentorum auri, 15 excepto eo 3 Et. quod adferebant viri, qui super vectigalia erant, et negotiatores uni- | versique scruta vendentes et omnes reges Arabiae ducesque terrae. 16 Fecit quoque rex Salomon ducenta 'scuta de auro purissimo, sescentos auri siclos dedit in laminas scuti unius: 17 et trecentas peltas ex auro probato, trecentae minae auri unam peltam vestiebant; posuitque eas rex ”in domo saltus Libani. 18 Fecit etiam rex Salomon thronum de ebore grandem et vestivit eum auro fulvo nimis. 19 Qui habebat sex gradus, et summitas throni rotunda erat in parte posteriori, et duae manus hinc at ue inde tenentes sedile, et duo leones stabant iuxta manus singulas et duodecim leunculi stantes super sex gradus hine atque inde. ~—s est factum tale opus in universis regnis. 21 Sed et omnia vasa, quibus potabat rex Salomon, erant aurea, et universa supellex domus saltus Libani de auro purissimo; non erat argentum, nec alicuius pretii putabatur in diebus Salomonis, 22 quia "classis regis per mare cum classe Hiram semel per tres annos ibat in °Tharsis deferens inde aurum et argentum et dentes elephantorum et simias et pavos. 23 »Magnificatus est ergo rex Salomon super omnes reges terrae divitiis et sapientia. 24 Kt universa terra desiderabat vultum Salo- monis, ut audiret sapientiam eius, quam dederat Deus in corde eius. 25 Et singuli deferebant ei munera vasa argentea et aurea, vestes et arma bellica, aromata quoque et equos et mulos per annos singulos. 26 Congregavitque Salomon ¢currus et equites, et facti sunt ei mille quadringenti currus et duodecim milia equitum, et disposuit eos per civitates munitas et cum rege in Jerusalem 27 "fecitque ut tanta esset abundantia argenti in lerusalem quanta et lapidum, et cedro- rum praebuit multitudinem quasi ‘sycomoros, quae nascuntur in campestribus. 28 Et educebantur tequi Salomoni de Aegypto et de — 284 — q acai E) Abundantia denique divitiarum, aulae magnificentia et rerum omnium copia, quae undique adfluebant (14-25). Ab uxori- bus tamen ad idololatriam conversus senex a Domino recedit (11, 1-10). LIBER IIIT REGUM 10, 29 — 11, 28 | gyptum ; erat autem Adad puer parvulus. _ de Madian, venerunt in *Pharan tuleruntque secum viros de Pha- | dedit ei domum et cibos constituit et terram delegavit. _ Adad gratiam coram Pharaone valde, in tantum ut daret ei uxorem } sororem uxoris suae germanam Taphnes reginae. _soror Taphnes Genubath filium, et nutrivit eum Taphnes in domo | Pharaonis; eratque Genubath habitans apud Pharaonem cum filiis | eius. | patribus suis et mortuum esse Ioab principem militiae, dixit Pha- | raoni: Dimitte me ut vadam in terram meam. 22 Dixitque ei Pharao: ; Coa; negotiatores enim regis emebant de Coa et, statuto pretio, per- ducebant. 29 Egredicbatur autem quadriga ex Aegypto sescentis | siclis argenti, et equus centum quinquaginta. Atque in hunc modum cuncti reges “Hethaeorum et Syriae equos venundabant. | ] @Rex autem Salomon adamavit muliercs alienigenas multas, filiam quoque Pharaonis et moabitidas et ammonitidas, idumaeas et sidonias et hethaeas, 2de gentibus super quibus dixit Dominus filiis Israél: 2Non ingrediemini ad eas, neque de illis ingredientur ad vestras; certissime enim avertent corda vestra ut sequamini devs earum. His itaque copulatus est Salomon ardentissimo amore: 3 fue- - runtque ei uxores quasi reginae septingentae et concubinae trecentae; | et averterunt mulieres cor eius. 4 Cumque iam esset senex, depra- vatum est cor eius per mulieres ut sequeretur deos alienos; nec erat cor eius perfectum cum Domino Deo suo 4sicut cor David atris eius. 5Sed colebat Salomon ¢Astarthen deam Sidoniorum et oloch idolum Ammonitarum. §& Fecitque Salomon quod non pla- cuerat coram Domino, et non adimplevit ut sequeretur Dominum sicut David pater eius. 7 Tunc aedificavit Salomon fanum 2Chamos idolo Moab in monte, qui est contra Ierusalem, et “Moloch idolo fiiorum Ammon. 8 Atque in hunc modum fecit universis uxoribus suis alienigenis, quae adolebant tura et immolabant diis suis. 9Igitur iratus est Dominus Salomoni, quod aversa esset ‘mens eius a Domino Deo Israél, Jqui apparuerat ei secundo 19 et “prae- ceperat de verbo hoc ne sequeretur deos alienos, et non custodivit quae mandavit ei Dominus. 11 Dixit itaque Dominus Salomoni: Quia habuisti hoc apud te et non custodisti pactum meum et prae- cepta mea quae mandavi tibi, ‘disrumpens: scindam regnum tuum et dabo illud servo tuo. 12 ™Veruntamen in diebus tuis non faciam _ propter David patrem tuum; de manu filii tui scindam illud. 13 “Nec totum regnum auferam, sed °tribum unam dabo filio tuo propter David servum meum et Ierusalem ?quam elegi. 14 Suscitavit autem Dominus adversarium Salomoni Adad idu- maeum de semine regio, qui erat in Edom. 15¢9Cum enim esset | David in Idumaea, et ascendisset Ioab princeps militiae ad sepelien- ' dum eos qui fuerant interfecti, et occidisset omne masculinum in Idumaea (16 sex enim mensibus ibi moratus est loab et omnis Israél, donec interimeret omne masculinum in Idumaea), 17 fugit Adad ipse et viri Idumaei de servis patris eius cum eo, ut ingrederetur Ae- 18 Cumque surrexissent ran et introierunt Aegyptum ad Pharaonem regem Aegypti; ‘qui 19 Et invenit 20 Genuitque ei 21 Cumque audisset Adad in Aegypto ‘dormisse David cum Qua enim re apud me indiges, ut quaeras ire ad terram tuam? At ille respondit: Nulla, sed obsecro te ut dimittas me. 23 Suscitavit quoque ei Deus adversarium Razon filium Eliada, qui fugerat “Adarezer regem Soba dominum suum; 24 et congre- gavit contra eum viros et factus est princeps latronum “cum inter- ficeret eos David, abieruntque Damascum et habitaverunt ibi et con- stituerunt eum regem in Damasco; 25 eratque adversarius Israéli _ cunctis diebus Salomonis. Et hoc est malum Adad et odium contra | Israél; regnavitque in Syria. 26 2Jeroboam quoque filius Nabat Yephrathaeus de Sareda servus | Salomonis, cuius mater erat nomine Sarva mulier vidua, “levavit manum contra regem. 27 Et haec est causa rebellionis adversus eum, | quia *Salomon aedificavit Mello et coaequavit voraginem civitatis | David patris sui. 28 Erat autem "Ieroboam vir fortis et potens; vidensque Salomon u Jd 1, 26. Pete EL. hires bs De SB: Put. . — cf. Dt 17, 17; -Ecli 47, 21. 6 Dt 7, 2. — v. Ex 34, 16. 4l *.cf. Catech. R. Hi -7,.9: Gi0t.. CD, 85. OT. dcp. 9, 4. 6 V0; 3354)0.2,'23° 4 Re-23, 13. fv. vr. 7: g Nm 21, 29; 4 Rg 23, 13; Jr 46, 7. h Lv 18, 21; 20, 2-4; 4 Rg 23, 10; Ac 7, 43. as wine Pay ECDs Be $17 9e-% Reps 0; 2 F2-50,"'6 ivr. 31. — cf. 1 Rg 15; 28; Dn 5, 28. ; mcf. cp. 12, 16-19. ncf.2Rg 7; 15; Ps 88, 33-37: O vr. ‘32, 36. — cf. cp. 12, 20. P-Dt-125 '§ 211. G2. Ke'8,.14; 1 Par 18,123 132 Wri: x0, .§23- Dt 8 34 2, § cf.: Gn'47, 11,125 CD 2) 0. ucf. 2 Rg ro, 16. Uv teRe8 33° 10-8; 18: 26-43] LL. in fr. 4 p. D. 8 p. Put. Bony £24.32 -Par13, 40, 22 Rg 20, 21. acp. 9, 24. — cf. 2 Rg 5, 9. 6)2 Par 10,15. — 285 — -LIBER III REGUM 11, 29 — 12, 11 ab eoque punitur, suscitatis contra eum adversariis (11-43). 2. Regnorum luda et Israél synchronistica historia (Ill, 12, 14V,17, 41).— Roboam © filius et successor Salomonis, cum populi petitionem de minuen-— C CD. 12,15: 24,2 728S3293-2 Par 10, 15. d cf. 1 Rg 15;.27. é vr. 11-13. IVES 235 Cp) £2543; gcp. 14, 21. — v. Dt 12, 5. hvr. 5, 7. scf. Jd 11, 24. j2 Rg 7, 12. BVY..32: Lp.aka, 16, 37. Icp. 15, 4; 2 Rg 21, 17; 4 Rg 85:10}, 2) Parozr) 17. m cf. cp. 9, 4. #53 3, §. or Rg 2, 35; 2 Rg 7, 11, 27. Pcp. 14,25; 2 Par 12, 2, 5, 41-43] 2 Par 9, 29-31. — cf. © Moo; 22° 216,-33, 34, @CD. 2; TO: Lay.'20. rMt 1, 7. 1-16] LL. in fr. 5 ». D. 8 d. a-t94 2 Par 10, I-19. [Pat. oct.’ Jd. 9,.6, bcp. 11, 26. CCD. 11; 40. 9, 15. —v. I SCP. 4,7; 22s Re 8, 11-18. évr. 12. adulescentem bonae indolis et industrium constituerat eum praefec- tum super tributa universae domus Ioseph. 29 Factum est igitur in tempore illo, ut Ieroboam egrederetur de Ierusalem, et inveniret eum ¢Ahias silonites propheta in via opertus pallio novo; erant autem duo tantum in agro. 30 Apprehendensque Ahias pallium suum novum, quo coopertus erat, %scidit in duode- cim partes 3let ait ad Ieroboam: Tolle tibi decem scissuras; haec enim dicit Dominus Deus Israél: ¢Ecce ego scindam regnum de manu Salomonis et dabo tibi decem tribus. 322 Porro funa tribus remanebit ei propter servum meum David et Ierusalem 9civitatem, quam elegi ex omnibus tribubus Israél; 33 eo quod dereliquerit me et ‘adoraverit Astarthen deam Sidoniorum et Chamos deum Moab et ‘Moloch deum filiorum Ammon et non ambulaverit in viis meis, ut faceret iustitiam coram me et praecepta mea et iudicia sicut David pater eius. 24 Nec auferam omne regnum de manu eius, sed ducem ponam eum cunctis diebus vitae suae Jpropter David ser- vum meum quem elegi, qui custodivit mandata mea et praecepta mea; %5*aguferam autem regnum de manu filii eius et dabo tibi decem tribus; 36 filio autem eius dabo tribum unam, /ut remaneat lucerna David servo meo cunctis diebus coram me in Ierusalem, civitate quam elegi ut esset nomen meum ibi. 37 Te autem adsu- mam et regnabis super omnia quae desiderat anima tua, erisque rex super Israel. 38Si igitur audieris omnia quae praecepero tibi, et Mambulaveris in viis meis et feceris quod rectum est coram me cu- stodiens mandata mea et praecepta mea, sicut fecit David servus meus, “ero tecum et °aedificabo tibi domum fidelem, quomodo ae- dificavi David domum, et tradam tibi Israél 39 et adfligam semen David super hoc, veruntamen non cunctis diebus. 40 Voluit ergo Salomon interficere Ieroboam, qui surrexit et au- fugit in Aegyptum ad ?Sesac regem Aegypti et fuit in Aegypto usque ad mortem Salomonis. 41 Reliquum autem verborum Salomonis et omnia quae fecit, et sapientia eius, ecce universa scripta sunt in libro verborum dierum Salomonis. 42 Dies autem, quos regnavit Salomon in Ierusalem super omnem Israél, quadraginta anni sunt. 43 YDormivitque Salomon cum patri- bus suis et sepultus est in civitate David patris sui regnavitque ™Ro- boam filius eius pro eo. ] Venit autem Roboam in ¢Sichem; illuc enim congregatus erat omnis Israél ad constituendum eum regem. 2 At vero °Ieroboam filius Nabat, “cum adhuc esset in Aegypto profugus a facie regis Salomonis, audita morte eius, reversus est de Aegypto. % Miseruntque et vocaverunt eum. Venit ergo Ieroboam et omnis multitudo Israél, et locuti sunt ad Roboam dicentes: 44Pater tuus durissimum iugum imposuit nobis: tu itaque nunc imminue paululum de imperio patris tui durissimo et de iugo gravissimo, quod imposuit nobis, et serviemus tibi. 5 Qui ait eis: ¢Ite usque ad tertium diem et revertimini ad me. Cumque abisset populus, 6 iniit consilium rex Roboam cum se- nioribus, qui adsistebant coram Salomone patre eius, cum adhuc viveret, et ait: Quod datis mihi consilium ut respondeam populo huic? 7 Qui dixerunt ei: Si hodie oboedieris populo huic et servie- ris et petitioni eorum cesseris locutusque fueris ad eos verba lenia, erunt tibi servi cunctis diebus. S%Qui dereliquit censilium senum, quod dederant ei, et adhibuit adulescentes, qui nutriti fuerant cum eo et adsistebant illi, 9 dixitque ad eos: Quod mihi datis consilium ut respondeam populo huic qui dixerunt mihi: Levius fac iugum quod imposuit pater tuus super nos? 10 Et dixerunt ei iuvenes qui nutriti fuerant cum eo: Sic loqueris populo huic, qui locuti sunt ad te di- centes: Pater tuus adgravavit iugum nostrum, tu releva nos; sic loqueris ad eos: Minimus digitus meus grossior est dorso patris mei. 11 Et nunc pater meus posuit super vos iugum grave, ego autem addam super iugum vestrum; pater meus cecidit vos flagellis, ego autem caedam vos scorpionibus. — 286 — | dis oneribus durius reiceret (12, 1-15), a decem tribubus deseritur et a Deo prohibetur quominus rebelles eorumque regem ad oboedientiam redigat (16-24). leroboam vero regnum novum instaurans, erectis vitulis LIBER III REGUM 12,12 — 13, 4 | David. Et abiit Israél in tabernacula sua. die ¢’signum dicens: 12 Venit ergo Ieroboam et omnis populus ad Roboam die tertia, sicut locutus fuerat rex dicens: /Revertimini ad me die tertia. 13 Responditque rex populo dura, derelicto consilio seniorum quod ei dederant, 14 et locutus est eis secundum consilium iuvenum di- cens: Pater meus adgravavit iugum vestrum, ego autem addam iugo vestro; pater meus cecidit vos flagellis, ego autem caedam vos scorpionibus. 15 Et non adquievit rex populo, ¥quoniam aver- satus fuerat eum Dominus, ut suscitaret verbum suum, “quod locu- tus fuerat in manu Ahiae silonitae ad Ieroboam filium Nabat. 16 Videns itaque populus, quod noluisset eos audire rex, ‘respondit ei dicens: /Quae nobis pars in David? vel quae hereditas in filio Isai? Vade in tabernacula tua, Israél; nunc vide domum tuam, 17 kSuper filios autem Israél, quicumque habitabant in civitatibus Iuda, regnavit Roboam. 18 Misit ergo rex Roboam /Aduram, qui erat super tributa; et lapidavit eum omnis Israél, et mortuus est. Porro rex Roboam fe- stinus ascendit currum, et fugit in Ierusalem. 19 ”Recessitque Israél a domo David usque in praesentem diem. 20Factum est autem, cum audisset omnis Israél quod reversus esset Ieroboam, miserunt et vocaverunt eum, congregato coetu, et constituerunt eum regem super omnem Israél; nec secutus est quis- quam domum David praeter tribum Iuda solam. 21 Venit autem Roboam Ierusalem et congregavit universam do- mum Iuda et tribum Beniamin, centum octoginta milia electorum virorum bellatorum, ut pugnarent contra domum Israél et reduce- rent regnum Roboam filio Salomonis. 22 Factus est autem sermo Domini ad ”Semeiam virum Dei di- cens: 23 Loquere ad Roboam filium Salomonis regem Iuda et ad om- nem domum Iuda et Beniamin et reliquos °de populo dicens: 24 Haec dicit Dominus: Non ascendetis neque bellabitis contra fratres ve- stros filios Israél; revertatur vir in domum suam: ?a me enim factum est verbum hoc. Audierunt sermonem Domini, et reversi sunt de iti- nere, sicut eis praeceperat Dominus. 25 dAedificavit autem Ieroboam Sichem in monte Ephraim et ha- bitavit ibi: et egressus inde aedificavit "Phanuel. 26 Dixitque leroboam in corde suo: Nunc revertetur regnum ad domum David, 27 ssi ascenderit populus iste ut faciat sacrificia in domo Domini in Jerusalem; et convertetur cor populi huius ad do- minum suum Roboam regem Juda; interficientque me et revertentur ad eum. 28 7Et excogitato consilio fecit duos vitulos aureos et dixit eis: Nolite ultra ascendere in Ierusalem; “ecce dii tui, Israél, qui te eduxerunt de terra Aegypti. 29 Posuitque unum in Bethel et alte- rum in VDan. 307Et factum est verbum hoc in peccatum; ibat enim populus ad adorandum vitulum usque in Dan. 31 Et fecit Yfana in excelsis et *sacerdotes de extremis populi, qui non erant de filiis Levi. 32 Constituitque diem sollemnem in mense octavo quintadecima die mensis in similitudinem 4sollemni- tatis quae celebrabatur in Iuda. Et ascendens altare similiter fecit in Bethel, ut immolaret vitulis quos fabricatus fuerat, constituitque in Bethel Ysacerdotes excelsorum quae fecerat. 33 Et ascendit super altare, quod exstruxerat in Bethel, quintadecima die mensis octavi, quem finxerat de corde suo, et fecit sollemnitatem filiis Israél et ascendit super altare ut °adoleret incensum. Et ecce “vir Dei venit de Iuda in sermone Domini in Bethel, Ieroboam stante super altare et tus iaciente, 2°et exclama- mavit contra altare in sermone Domini et ait: Altare, altare, haec dicit Dominus: Ecce filius nascetur domui David, @Iosias nomine, et immolabit super te sacerdotes excelsorum, qui nunc in te tura succendunt, et ossa hominum super te incendet. 3 Deditque in illa Hoc erit signum quod locutus est Dominus: Ecce altare scindetur, et effundetur cinis qui in eo est. 4 Cumque audisset rex sermonem hominis Dei, quem inclamaverat contra altare in Bethel, extendit manum suam de altari dicens: PNY. Ss gvr. 24. BWCp: 21; £15 Sk; ticki: Pro-&5..% jv. 2 Rg 20, 1. RCD. 34.° 13, 32,365 Lep. 4, 6; 5, 14. m4 Rg 17, 21. 21-24] 2 Par 11, 1-4, #3.Par 12,55 7e0 Sk o efy vr. 27. pvr. 15. qcf. Jd 9, 45. "Gn 32, 21.—~ icf. Jd 8, 17% $ Dt r2, *§; 6. t4 Re 710, '208..19;. 162" 2 bar af. 25, 3%, 9; O86: oS. ns 10; 5: 13, 2..— cf. cp: {r4, CLO EX 32448" [9. D1 FS-asOs % Cp...13,°34; 14, 163 ARR T7921, ycp. 13, 32. a £37° 38; ‘@ RE 27, 35503 ail; 14, 155 135-98 a Lv 23, 33, 34; Nm 29, 12. 22, 58; bcp. 13, 2. — cf. Am 7, 13. CCD. ts, h GA Re 33-17, 6b: CD..136°33% C vr. 32. d4 Rg 23, 15-17. @Vv. Jd 6,12: — 287 — ' | aureis in Bethel et in Dan, peccare facit Israél (25-33), et ne a malo LIBER'! 1 REGUM quidem incepto desistit, etsi admonitus a Deo per prophetam 13, 5-33 verba et minas plurimis miraculis honestantem (13, 1-34). Ex quo Apprehendite eum. Et exaruit manus eius, quam extenderat contra eum, nec valuit retrahere eam ad se. 5 Altare quoque scissum est et effusus est cinis de altari iuxta signum, quod praedixerat vir Dei f Ex 8, 8; 9, 28; 10,17; Nm | in sermone Domini. §& Et ait rex ad virum Dei: /Deprecare faciem 21, 7; Ac 8, 24. Domini Dei tui et ora pro me, ut restituatur manus mea mihi. Ora- vitque vir Dei faciem Domini, et reversa est manus regis ad eum et facta est sicut prius fuerat. 7 Locutus est autem rex ad virum Dei: Veni mecum domum ut gcf. 1 Rg 9, 8; 4 Rg 5, 15. prandeas, Yet dabo tibi munera. 8 Responditque vir Dei ad regem: hNm 22, 18; 24, 13. 4Si dederis mihi mediam partem domus tuae, ‘non veniam tecum, ivr. 16, 17. nec comedam panem neque bibam aquam in loco isto; 9%sic enim mandatum est mihi in sermone Domini praecipientis: Non comedes panem neque bibes aquam nec reverteris per viam qua venisti, 9 Abiit ergo per aliam viam, et non est reversus per iter yuo venerat in Bethel. , jvr. 25. — cf. 4 Rg 23, 18. 11 /Prophetes autem quidam senex habitabat in Bethel; ad quem venerunt filii sui et narraverunt ei omnia opera quae fecerat vir Dei illa die in Bethel, et verba, quae locutus fuerat ad regem, narrave- runt patri suo. 12 Et dixit eis pater eorum: Per quam viam abiit? Ostenderunt ei filii sui viam per quam abierat vir Dei qui venerat de Iuda. !3Et ait filiis suis: Sternite mihi asinum. Qui cum stra- vissent, ascendit 14 et abiit post virum Dei et invenit eum seden- tem subtus terebinthum et ait illi: Tune es vir Dei qui venisti de 44 luda? Respondit ille: Ego sum. 15 Dixitque ad eum: Veni mecum kyr. 8, 9. domum ut comedas panem. 16 Qui ait: *Non possum reverti neque venire tecum, nec comedam panem neque bibam aquam in loco ivr. 1; Cp. 20, 35. isto, 17 quia locutus est Dominus ad me Jin sermone Domini di- cens: Non comedes pancm et non bibes aquam ibi nec reverteris per viam qua ieris. 18 Qui ait illi: Et ego propheta sum similis tui, et angelus locutus est mihi in sermone Domini dicens: Reduc eum tecum in domum tuam, ut comedat panem et bibat aquam. Fe- fellit eum 19 et reduxit secum; comedit ergo panem in domo eius et bibit aquam. 20 Cumque sederent ad mensam, factus est sermo Domini ad pro- phetam, qui reduxerat eum, 21 et exclamavit ad virum Dei, qui ve- nerat de Iuda, dicens: Haec dicit Dominus: Quia non oboediens fuisti cri Domini et non custodisti mandatum, quod praecepit tibi Dominus Deus tuus, 22 et reversus es et comedisti panem et bibisti aquam in loco, in quo praecepit tibi ne comederes panem neque biberes aquam, non inferetur cadaver tuum in sepulcrum patrum tuorum. 23 Cumque comedisset et bibisset, stravit asinum suum prophetae m cp. 20, 36. quem reduxerat. 24 Qui cum abisset, ™invenit eum leo in via et occidit. Et erat cadaver eius proiectum in itinere; asinus autem stabat iuxta illum, et leo stabat iuxta cadaver. 25 Et ecce viri transeuntes viderunt cadaver proiectum in via et leonem stantem iuxta cadaver, Vr, IT. et venerunt et divulgaverunt in civitate, in qua “prophetes ille se- nex habitabat. 26 Quod cum audisset propheta ille, qui reduxerat eum de via, ait: Vir Dei est, qui inoboediens fuit ori Domini, et tra- didit eum Dominus leoni et confregit eum et occidit iuxta verbum Domini, quod locutus est ei. 27 Dixitque ad filios suos: Sternite mihi asinum. Qui cum stra- vissent, 28 et ille abisset, invenit cadaver eius proiectum in via et asi- num et leonem stantes iuxta cadaver: non comedit leo de cadavere, nec laesit asinum. 29 Tulit ergu prophetes cadaver viri Dei et po- suit illud super asinum et reversus intulit in civitatem prophetae senis, ut plangeret eum. 30 Et posuit cadaver eius in sepulcro suo, o Jr 22, 18. et planxerunt eum: °Heu, heu, mi frater! 31 Cumque planxissent eum, dixit ad filios suos: Cum mortuus fuero, sepelite me in se- pcf. 4 Rg 23, 17, 18. pulcro in quo vir Dei sepultus est: Piuxta ossa eius ponite ossa q vr. 2. — v. 4 Rg 23, 16-19. mea; 324profecto enim veniet sermo, quem praedixit in sermone Domini contra altare, quod est in Bethel, et contra omnia fana excel- rcf. cp. 16, 24. sorum, quae sunt in urbibus *Samariae. 33 Post verba haec non est reversus Ieroboam de via sua pessima, ——_— — 288 — Jactum est ut in peccati poenam eidem adnuntietur, per Ahiam mors filii, et interitus ipsius domus regnique Israél praedicetur (14, 1-18). Tandem impius rex, cum regnasset 22 annos, moritur (19-20). Interea LIBER III REGUM 13, 34 — 14, 25 sed e contrario fecit ‘de novissimis populi sacerdotes excelsorum. - Quicumque volebat ‘implebat manum suam et fiebat sacerdos excel- sorum. 34¥Et propter hanc causam peccavit domus Ileroboam, et Veversa est et deleta de superficie terrae. ] In tempore illo aegrotavit Abia filius Ieroboam, 2 dixitque Ie- roboam uxori suae: Surge et commuta habitum, ne cognoscaris quod sis uxor Ieroboam, et vade in 4Silo, ubi est Ahias propheta, bqui locutus est mihi, quod regnaturus essem super populum hunc. 3 ¢Tolle quoque in manu tua decem panes et crustulam et vas mellis 4 vade ad illum: ipse enim indicabit tibi quid eventurum sit puero uic. 4Fecit ut dixerat uxor Ieroboam et consurgens abiit in Silo et venit in domum @Ahiae. At ille non poterat videre, quia &caliga- verant oculi eius prae senectute. 5 Dixit autem Dominus ad Ahiam: Ecce uxor leroboam ingreditur ut consulat te super filio suo, qui aegrotat: haec et haec loqueris ei. Cum ergo illa intraret et dissi- mularet se esse quae erat, Saudivit Ahias sonitum pedum eius in- troéuntis per ostium et ait: Ingredere, uxor Ieroboam; quare aliam te esse simulas? Ego autem missus sum ad te durus nuntius. 7 Vade et dic Ieroboam: Haec dicit Dominus Deus Israél: /Quia exaltavi te de medio populi et dedi te ducem super populum meum Israél 8 et Iscidi regnum domus David et dedi illud tibi, et non fuisti "si- cut servus meus David, qui custodivit mandata mea et secutus est me in toto corde suo, faciens quod placitum esset in conspectu meo; 9sed operatus es mala super omnes qui fuerunt ante te, et ‘+fe- cisti tibi deos alienos et /conflatiles, ut me ad iracundiam pro- vocares; “me autem proiecisti post corpus tuum; 19 idcirco ecce ego inducam mala super domum Ieroboam et /percutiam de Iero- -boam mingentem ad parietem et ”clausum et novissimum in Israél; et mundabo reliquias domus Ieroboam, sicut mundari solet fimus usque ad purum. 11”Qui mortui fuerint de Ieroboam in civitate, comedent eos canes; qui autem mortui fuerint in agro, vorabunt eos aves caeli: quia Dominus locutus est. 12 Tu igitur surge et vade in domum tuam, et °in ipso introitu pedum tuorum in urbem mo- rietur puer, 1% et planget eum omnis Israél et sepeliet; iste enim solus inferetur de Ieroboam in sepulcrum, quia ?inventus est super eo sermo bonus a Domino Deo Israél in domo Ieroboam. 14 2Con- stituet autem sibi Dominus regem super Israél, qui percutiet domum _Ieroboam in hac die et in hoc tempore, 15 et percutiet Dominus Deus Israél, sicut moveri solet harundo in aqua, et ‘evellet Israél de terra ‘bona hac, quam dedit patribus eorum, et ventilabit eos “trans flumen, quia fecerunt sibi “lucos ut irritarent Dominum, 16 et tradet Dominus Israél propter peccata Ieroboam, qui peccavit et Ypeccare fecit Israél. 17 Surrexit itaque uxor Ieroboam et abiit et venit in “Thersa. YCumque illa ingrederetur limen domus, puer mortuus est. 18 Et sepelierunt eum, et planxit eum omnis Israél *iuxta sermonem Do- mini, quem locutus est in manu servi sui Ahiae prophetae. 19 Reliqua autem verborum Ieroboam, “quomodo pugnaverit et quomodo regnaverit, ecce scripta sunt in libro verborum dierum re- gum Israél. 29Dies autem quibus regnavit Ieroboam viginti duo anni sunt, et dormivit cum patribus suis, regnavitque Nadab filius eius pro eo. ; 21¢cPorro Roboam filius Salomonis regnavit in %Iuda. Quadra- _ginta et unius anni erat Roboam, cum regnare coepisset; decem et septem annos regnavit in Ierusalem civitate, ¢quam elegit Dominus ut poneret nomen suum ibi ex omnibus tribubus Israél. Nomen au- tem /matris eius Naama ammanitis. 22 9Et fecit Iudas malum co- ram Domino, et “irritaverunt eum super omnibus, quae fecerant pa- tres eorum in peccatis suis quae peccaverunt; 23 aedificaverunt enim et ipsi sibi aras et ‘statuas et /lucos “super omnem collem excel- sum et subter omnem Jarborem frondosam. 24Sed et “effeminati fuerunt in terra, feceruntque omnes abominationes gentium, quas attrivit Dominus ante faciem filiorum Israél. 25”In quinto autem a Sep; 12, 3%3-4 ‘Re 23,32. tid 1735. 53 ucp. cp. 12, 30; 4 Rg 17, 21. PCD. 314,730. — cf; cp. 55, 29-30. av. Js 18, 1. bv. cp. II, 20-31. ocfs. rR gio, 728% dcp. 11, 29. ecf. Gn 27, 1. 5-13] LL. in fr. 6 pb. D..8 fh. Put. fcf. 2 Rg 12, 7, 8. 125.758: £:Cp,_ EX, 31. Be. 260 0835528: 254 6c Chi cp. 9, 4. icp. EX 2Sieo sParsrr01G Jcp. LX 34, 17. b Ex 23, 35. — cf. 2 Es 9, 26; Ps 49, 17. icp. 15, 29; 21,- 21%) ef! 4 £9, 5. m Dt 32, 36; 4 Rg 14, 26. ncp. 16, 4; 21, 24. ovr. 17. Di2e bar 137 120) 10." 3: dv. cp. 15, 27-29. ’ VCP. 12, 30; 13, 34; 16, 2, 19, 26 etc. ¥Cp. 15, 21, 33; 16, 6, 8, 15, yvr. 12. [23. SNENE3 « , av. 2 Par 13, 2-20. bicpé 2S; 28. G2=P ar: 125) 23. dcp. 12, 17. é. Cp. 31,°32,. 36: f 2. Gare 3 295% 3. Ch.4 Far 12; te 14. hv, Nm 25, 11. iv. Ex 23, 24. PVECTS. k4 Rg 16, 4. — v. Dt 12, 2,3. PAS. Gaon. JY!2) 208 m Cp. 15, 12; 22, 47. — cf. Dt 23. 77. 2) Par 12,2, 9-11: (19) — 289 — LIBER III REGUM 14, 26 — 15, 23 — Roboam, qui ab idololatria populum non averterat (21-24), a Sesac de- vincitur (25-28) eique cum Israél continuo dimicandum est (29-31). Pa- tris exempla secutus non meliorem sortem cbtinet Abia (15, 1-8). Asa ocp. II, 40. PO Cp; 15,18; qgcp. 10, 16. . ft Re 23,17. 29-31[ 2 Par 12, 15, 16. Scp. 15, 6. — cf. cp. 12, 21-24. t ch. Mt 27-9; Go" Pars 23. 2. Oct 2 Par: 23,2, Cccp. If, 4. — cf. vr. 14; cp. 8, 61. @V. ep. 11;-36: ecp. 9, 4; 14, 8. $2 Retr, 4,27; 22,9, g cp. 14, 30. hf. 2 Par 13,-22. tv. 2 Par 13, 2-20. j 2iPar-24; 2. Rk vr. 2. ba Par. t4., 3: Mcp. 14, 24; 22, 47; 4 Rg 23, 7: “act, ‘2 Par: ve. 8. 13-15] 2 Par 15, 16-18. ocp. Ex 32, 20. pcp. 22, 42. — cf. 4 Rg 12 3; 17-22 2 Par 26, 1-6. BVP. 2%, 29. uct. cp. 12, 27. vcf. 4 Rg 12, 18; “Cp, E4.. 26. 16, 8. y cp. II, 24. pictsa Par. 16,°:7. a4 Rg ts, 29. b fd 18, 29. c2 Rg 20, 14; 4 Rg 15, 29. OV. 15-1 Bs 2. évr. 17. fcp. 14, 17; 16, 6, 9. § Js 21, 14. Js 18, 26. anno regni Roboam ascendit °Sesac rex Aegypti in Ierusalem 26 et tulit thesauros domus Domini et thesauros regios et ?universa diri- puit, %cuta quoque aurea, quae fecerat Salomon; 27 pro quibus — fecit rex Roboam scuta aerea et tradidit ea in manum ducum scuta- — riorum et “eorum qui excubabant ante ostium domus regis. 28 Cum- — que ingrederetur rex in domum Domini portabant ea qui praeeundi habebant officium et postea reportabant ad armamentarium scuta-— riorum. 29 Reliqua autem sermonum Roboam et omnia quae fecit ecce scripta sunt in libro sermonum dierum regum Iuda. 3° sFuitque bellum inter Roboam et Ieroboam cunctis diebus, %1 Dormivitque Roboam cum patribus suis et sepultus est cum eis in civitate David; nomen autem matris eius Naama ammanitis. Et regnavit *Abiam filius eius pro eo. | 5 “Igitur in octavo decimo anno regni Ieroboam filii Nabat re- gnavit Abiam super Iudam. 2 Tribus annis regnavit in Ierusalem. Nomen matris eius Maacha filia “Abessalom. 3 Ambulavitque in om- nibus peccatis patris sui, quae fecerat ante eum, “nec erat cor eius perfectum cum Domino Deo suo sicut cor David patris eius. 4# Sed propter David dedit ei Dominus Deus suus 4lucernam in Ierusalem, ut suscitaret filium eius post eum et statueret Ierusalem; 5eo0 quod fecisset David rectum in oculis Domini et non declinasset ab om- nibus quae praeceperat ei cunctis diebus vitae suae, /excepto ser- mone Uriae hethaei. 6 9Attamen bellum fuit inter Roboam et Iero- boam omni tempore vitae eius. 7hReliqua autem sermonum Abiam et omnia quae fecit, nonne haec scripta sunt in libro verborum dierum regum Iuda? ‘Fuitque proelium inter Abiam et inter Ieroboam. 8 Et jJdormivit Abiam cum patribus suis, et sepelierunt eum in civitate David, regnavitque Asa filius eius pro eo. 9In anno ergo vicesimo Ieroboam regis Israél regnayit Asa rex Iuda, 19 et quadraginta et uno anno regnavit in Jerusalem. “Nomen matris eius Maacha filia Abessalom. 11 /Et fecit Asa rectum ante conspectum Domini sicut David pater eius. 12 Et abstulit “effeminatos de terra purgavitque universas ”sor- des idolorum, quae fecerant patres eius. 13 Insuper et Maacham ma- trem suam amovit, ne esset princeps in sacris Priapi et in luco eius quem consecraverat, subvertitque specum eius et confregit simulacrum turpissimum et °combussit in torrente Cedron; 14 Pexcelsa autem non abstulit. Veruntamen @%cor Asa perfectum erat cum Domino cunctis diebus suis, 15 et intulit ea, quae sanctificaverat pater suus et voverat, in domum Domini argentum et aurum et vasa. 16 sBellum autem erat inter Asa et Baasa regem Israél cunctis diebus eorum. 17 Ascendit quoque Baasa rex Israél in ludam et ae- dificavit ‘Rama, “ut non posset quispiam egredi vel ingredi de parte Asa regis luda. 18 vTollens itaque Asa omne argentum et aurum, “quod reman- serat in thesauris domus Domini et in thesauris domus regiae, dedit illud in manus servorum suorum et misit ad Benadad filium Tabre- mon filii Hezion regem Syriae, Yqui habitabat in Damasco, dicens: 19zFoedus est inter me et te et inter patrem meum et patrem tuum; ideo misi tibi munera argentum et aurum, et peto ut venias et irritum facias foedus, quod habes cum Baasa rege Israél, et rece- dat a me. 20 Adquiescens Benadad regi Asa misit principes exerci- tus sui in civitates Israél, et percusserunt “Ahion et ?Dan et °Abel - domum - Maacha et universam ?%Cenneroth, omnem scilicet terram Nephthali. 21 Quod cum audisset Baasa, “intermisit aedificare Rama et reversus est in /Thersa. 22 Rex autem Asa nuntium misit in om- nem Iudam dicens: Nemo sit excusatus. Et tulerunt lapides de Rama et ligna eius, quibus aedificaverat Baasa, et exstruxit de-eis rex Asa 9Gabaa Beniamin et ”Maspha. ; 23 Reliqua autem omnium sermonum Asa et universae fortitudines eius et cuncta, quae fecit, et civitates, quas exstruxit, nonne haec scripta sunt in libro verborum dierum regum luda? Veruntamen in —_— — 290 — | vero et removet idola et repellit Baasam (9-22), et pio losaphat auctum prosperumque regnum transmittit (23-24). In regno autem Israél Nadab suam et patris improbitatem expiat (25-32), Baasa vero impie agens in LIBER III REGUM 15, 24 — 16, 18 tempore senectutis suae doluit pedes 24et dormivit cum patribus suis et sepultus est cum eis in civitate David patris sui ‘regnavit- que Iosaphat filius eius pro eo. 25 jNadab vero filius Ieroboam regnavit super Israél anno secundo Asa regis luda, regnavitque super Israél duobus annis. 26 Et fecit quod malum est in conspectu Domini et “ambulavit in viis patris sui et in peccatis eius, quibus "peccare fecit Israél. 27 ™Insidiatus est autem ei Baasa filius Ahiae de domo Issachar et percussit eum in “Gebbethon, quae est urbs Philisthinorum; siquidem Nadab et omnis Israél obsidebant Gebbethon. 28 Interfecit ergo illum Baasa in anno tertio Asa regis Iuda et 9"regnavit pro eo. 29 Cumque re- gnasset, ?percussit omnem domum Ieroboam: non dimisit ne unam quidem animam de semine eius, donec ‘deleret eum iuxta verbum Domini, quod @ocutus fuerat in manu servi sui Ahiae silonitis 30 propter peccata Ieroboam, quae peccaverat et quibus peccare fecerat Israél, et propter delictum, quo irritaverat Dominum Deum Israél. 31 Reliqua autem sermonum Nadab et omnia, quae operatus est, nonne haec scripta sunt in libro verborum dierum regum Israél? 327’Fuitque bellum inter Asa et Baasa regem Israél cunctis diebus eorum. P15 33 sAnno tertio Asa regis Iuda regnavit Baasa filius Ahiae super omnem Israél in Thersa viginti quattuor annis, 24 et fecit malum coram Domino ‘ambulavitque in via Ieroboam et in ‘peccatis eius, quibus peccare fecit Israél. | Factus est autem sermo Domini ad @Iehu filium 2Hanani con- tra Baasa dicens: 2Pro eo quod “exaltavi te de pulvere et posui te ducem super populum meum Israél, 4tu autem ambulasti in via Ieroboam et peccare fecisti populum meum Israél, ut me irri- tares in peccatis eorum; ecce ego ‘demetam posteriora ‘Baasa et posteriora domus eius et faciam domum tuam Jsicut domum Teroboam filii Nabat. 4/”Qui mortuus fuerit de Baasa in civitate, comedent eum canes, et qui mortuus fuerit ex eo in regione come- dent eum volucres caeli. 5iReliqua autem sermonum Baasa et quaecumaue fecit et proe- lia eius nonne haec scripta sunt in libro verborum dierum regum Israél? 6 Dormivit ergo Baasa cum patribus suis supultusque est in jThersa, et regnavit Ela filius eius pro eo. 7 Cum autem in manu Iehu filii Hanani prophetae verbum Domini factum esset contra Baasa et contra domum eius et contra omne malum, quod fecerat coram Domino ad irritandum eum in operibus manuum suarum, ut fieret sicut domus Ieroboam, ob hanc causam koccidit eum, hoc est, Iehu filium Hanani prophetam. 8 Anno vicesimo sexto Asa regis Iuda regnavit Ela filius Baasa super Israél in Thersa duobus annis. 9% Et rebellavit contra eum servus suus /Zambri dux mediae partis equitum. Erat autem Ela in Thersa bibens et temulentus in domo Arsa praefecti Thersa. 10 ™Ir- ruens ergo “Zambri percussit et occidit eum anno vicesimo septimo Asa regis Iuda et regnavit pro eo. 11 Cumque regnasset et sedisset super solium eius, percussit om- nem domum Baasa et non dereliquit ex ea °mingentem ad parietem et propinquos et amicos eius. 12 Delevitque Zambri omnem domum Baasa iuxta verbum Domini ?quod locutus fuerat ad Baasa @in manu Iehu prophetae, 13 propter universa peccata Baasa et peccata Ela filii eius, qui peccaverunt et peccare fecerunt Israél "provocantes Dominum Deum Israél in vanitatibus suis. 14 Reliqua autem sermonum Ela et omnia quae fecit nonne haec scripta sunt in libro verborum dierum regum Israél? — 15 Anno vicesimo septimo Asa regis Iuda regnavit Zambri septem diebus in Thersa. Porro exercitus obsidebat *Gebbethon urbem Phi- listhinorum. 16 Cumque audisset ‘rebellasse Zambri et occidisse regem, fecit sibi regem omnis Israél Amri, qui erat princeps militiae super Israéi in die illa in castris. 17 Ascendit ergo Amri et omnis Israél cum eo de Gebbethon, et obsidebant Thersa. 18 Videns autem Zambri icp. 22, 41. jcp. 14, 20. k cf. vr. 34. ENT. 307.:CDe. 225/30) 14, 16. m Cp. 14, 14. m cp. 16, 13; JS 19, 44; 21, 23. OVYr. 33. pcp. 14, 10; 21, 22. qcp. 14, 10, 11. rvr. 16. Svr. 28. t cf. vr. 26. @:Vr.°7 3a: Par 19, 2% 20; 34. 62 Par 16, 7. ¢ cf..cp. 14, 7. dcp. 15, 34. ecf. cp. 14 ,10; 21, 21. fi VEL ts. cc p.*'5, 29. ci. cp. 14, 113.2%, 24% $2 Par 16° x jcp. 14, 17; 15, 2%. Rcp. 15, 27, 29. — cf. Os 1,4. 14 Rg 9, 31. m cf, vr. 3. n 4 Rg 15, 10, 14, 25, 30. 0 Vet RQi25, 22: pvr. 2-4. q:2' Pat-19.: 2°" 20,-34: rvr. 26; Dt 32,721. Scp. 15, 27. EVE. 9, 10. — 2901 — LIBER III REGUM 16, 19 —17, 14 filio Ela punitur (16, 1-14). Post hune regnat Zambri cui succedit Amri, qui aulam regiam in Samariam a se exstructam transfert et successorem habet Achab (15-33). Eo regnante lericho reaedificatur (34) u4 Rg 15, 25. vu cf. cp. 15, 26, 34. #.01:7ep.43; 142. y vr, 28, 29, 32. z Mic 6, 26. avr. 30. Ot. 213. Cccp. 21, 25. — cf. vr. 25. 4G ci. Ex. 34, 16: Dt 9," e Jd 18, 7. fp. 20, 25, 26. — cf. 4 Rg 3, 2°. 3078; 17,30. 54 Ro. 16; 27. 36, 99. CD. 385530. 4 Rg + FR Hee a 08 10; 9% 3°°a Par re, %; — Cre 34, 23%. Jr 17,2 iv. 4 Rg 2, 4, 18, 19-22. jJs 6, 26. a Ecli 48, 1; Jc 5, 17. b cf. Jd 12, a CCD. EB. £0, TSs 92, 143 4 Re 3, 14; §, 16. — v, Rt 3, 13. ae 18, 15. — cf. Dt 10, 8. cli 48, 2 Le 4, 25; Jc 5, 17. — cf. Ap 11, 6. 8-16] L. in fr. 3 p. D. 2 Qdg. f:Ab 20; Le 4, 26. cf. 4 Rg 4, 8 tie E53 Zo tcp. TB. 10. quod expugnanda esset civitas ingressus est “palatium et succendit se cum domo regia, et mortuus est 19 in peccatis suis quae pecca- verat faciens malum coram Domino et Yambulans in via leroboam et in peccato eius, quo fecit peccare Israél. 20 Reliqua autem sermonum Zambri et insidiarum eius et tyran- erat Bae pa haec scripta sunt in libro verborum dierum regum sraé 21 Tunc divisus est populus Israél in duas partes: media pars po- puli sequebatur Thebni filium Gineth, ut constitueret eum regem, et media pars Amri. 22 Praevaluit autem populus, qui erat cum Amri, populo, qui sequebatur Thebni filium Gineth; mortuusque est Thebni, et regnavit Amri. 23 Anno tricesimo primo Asa regis Iuda regnavit Amri super Israél duodecim annis; in Thersa regnavit sex annis, 24 emitque montem “Samariae a Somer duobus talentis argenti et aedificavit eum et vocavit nomen civitatis, quam exstruxerat, nomine Somer do- mini montis YSamariam. 25 Fecit autem #Amri malum in conspectu Domini et operatus est nequiter “super omnes qui fuerunt ante eum. 26 Ambulavitque in omni via Ieroboam filii Nabat et in pec- catis eius, quibus peccare fecerat Israél, ut Yirritaret Dominum Deum Israél in vanitatibus suis. 27 Reliqua autem sermonum Amri et proelia eius quae gessit nonne haec scripta sunt in libro verborum dierum regum Israél? 28 Dor- mivitque Amri cum patribus suis et sepultus est in Samaria, regna-. vitque Achab filius eius pro eo. 29 Achab vero filius Amri regnavit super Israél anno tricesimo octavo Asa regis Iuda. Et regnavit Achab filius Amri super Israél in Samaria viginti et duobus annis, 3%et fecit Achab filius Amri malum in conspectu Domini “super omnes qui fuerunt ante eum. 31 Nec suffecit ei ut ambularet in peccatis Ieroboam filii Nabat: 4in- super duxit uxorem Iezabel filiam Ethbaal regis *Sidoniorum, et abiit et /servivit Baai et adoravit eum 32et posuit aram Baal in Jtemplo Baal, quod aedificaverat in Samaria, 33 et plantavit “lucum. Et addidit Achab in opere suo irritans Dominum Deum Israél super omnes reges Israél, qui fuerunt ante eum 34 In diebus eius aedificavit Hiel de Bethel ‘Tericho: ’in Abiram primitivo suo fundavit eam, et in Segub novissimo suo posuit portas pao iuxta verbum Domini, jquod locutus fuerat in manu Iosue filii Nun. 17 Et ¢dixit Elias thesbites °de habitatoribus Galaad ad Achab: eVivit Dominus Deus Israél, cuius conspectu sto, ¢si erit annis his ros et pluvia, nisi iuxta oris mei verba. 2 Et factum est verbum Domini ad eum dicens: 2 Recede hinc et vade contra orientem et abscondere in torrente Carith, qui est con- tra Iordanem; 4 et ibi de torrente -bibes, corvisque praecepi ut pa- scant te ibi. 5 Abiit ergo et fecit iuxta verbum Domini. Cumque abisset, sedit in torrente Carith, qui est contra Iordanem. §& Corvi quoque deferebant ei panem et carnes mane, similiter panem et car- nes vesperi, et bibebat de torrente. 7 Post dies autem siccatus est torrens; non enim pluerat super terram. 8 Factus est ergo sermo Do- mini ad eum dicens: 9Surge et vade in /Sarephta Sidoniorum, et manebis ibi; praecepi enim ibi mulieri viduae ut pascat te. 14 Sur- rexit et abiit in Sarephta. Cumque venisset ad portam civitatis, ap- paruit ei 9mulier vidua hcolligens ligna, et vocavit eam dixitque ei: Da mihi paululum aquae in vase ut bibam. 1! Cumque illa pergeret ut adferret, clamavit post tergum eius dicens: Adfer mihi, obsecro, et buccellam panis in manu tua. 12 Quae respondit: iVivit Dominus Deus tuus, quia non habeo panem, nisi quantum pugillus capere potest farinae in hydria et paululum olei in lecytho. En colligo duo ligna ut es et faciam illum mihi et filio meo, ut comedamus et moriamur. 13 Ad quam Elias ait: Noli timere, sed vade et fac sicut dixisti; veruntamen mihi primum fac de ipsa farinula subcine- ricilum panem parvulum et adfer ad me; tibi autem et filio tuo facies postea. 14 Haec autem dicit Dominus "Deus Israél: Hydria farinae — 292 — et Elias prophetat. Hic post tres annos in quibus, invalescente fame, secus torrentem Carith commoratus erat (17, 1-8) et apud viduam sareph- tanam, cuius oleum mutltiplicaverat et filium a mortuis suscitaverat LIBER III REGUM 17, 15 — 18, 21 non deficiet, Jnec lecythus olei minuetur usque ad diem in qua Dominus daturus est pluviam super faciem terrae. 15 Quae abiit et fecit iuxta verbum Eliae, et comedit ipse et illa et domus eius; et ex illa die 16 hydria farinae non defecit, et lecythus olei non est im- minutus iuxta verbum Domini, quod locutus fuerat in manu Eliae. 17 Factum est autem post haec, aegrotavit filius mulieris matris familias, et erat languor fortissimus, ita ut non remaneret in eo ha- litus. 18 Dixit ergo ad Eliam: “Quid mihi et tibi, ‘vir Dei? Ingres- sus es ad me ut rememorarentur iniquitates meae, et interficeres filium meum? 19 Et ait ad eam Elias: Da mihi filium tuum. Tulit- que eum de sinu eius et portavit in cenaculum, ubi ipse manebat, et posuit super lectulum suum 29 et clamavit ad Dominum et dixit: Domine Deus meus, etiamne viduam, apud quam ego utcumque sustentor, adflixisti ut interficeres fillum eius? 21™Et expandit se atque mensus est super puerum tribus vicibus et clamavit ad Domi- num et ait: Domine Deus meus, revertatur, obsecro, anima pueri huius in viscera eius. 22 Et exaudivit Dominus vocem Eliae, et reversa est anima pueri intra eum et “revixit. 23 Tulitque Elias puerum et de- posuit eum de cenaculo in inferiorem domum et °tradidit matri suae et ait illi: En vivit filius tuus. 24 Dixitque mulier ad Eliam: "Nunc in isto cognovi quoniam vir Dei es tu, et verbum Domini in ore tuo verum est. | 8 4Post dies multos factum est verbum Domini ad Eliam in anno tertio dicens: Vade et ostende te Achab, ut dem pluviam super faciem terrae. 2Ivit ergo Elias ut ostenderet se Achab. Erat autem fames vehemens in Samaria. 3 Vocavitque Achab Abdiam, °dispensatorem domus suae. Abdias autem timebat Dominum valde; ‘4nam, “cum interficeret Iezabel prophetas Domini, tulit ille centum prophetas et abscondit eos quin- quagenos et quinquagenos in speluncis et pavit eos pane et aqua. 5 Dixit ergo Achab ad Abdiam: Vade in terram ad universos fontes aquarum et in cunctas valles, si forte possimus invenire herbam et salvare equos et mulos, et non penitus iumenta intereant. 6 Divise- runtque sibi regiones ut circuirent eas: Achab ibat per viam unam, et Abdias per viam alteram seorsum. 7 Cumque esset Abdias in via, Elias occurrit ei; qui cum cogno- visset eum, cecidit super faciem suam et ait: Num tu es, domine mi, Elias? 8 Cui ille respondit: Ego. Vade et dic domino tuo: Adest Elias. 9 Et ille, Quid peccavi, inquit, quoniam tradis me servum tuum in manu Achab ut interficiat me? 10 ¢Vivit Dominus Deus tuus, quia non est gens aut regnum, quo non miserit dominus meus te requirens; et, respondentibus cunctis: Non est hic, adiuravit regna singula et gentes, eo quod minime reperireris. 11 Et nunc tu dicis mihi: Vade et dic domino tuo: Adest Elias. 12 Cumque re- cessero a te, “spiritus Domini asportabit te in locum, quem ego ignoro, et ingressus nuntiabo Achab, et non inveniens te interficiet me; servus autem tuus /timet Dominum ab infantia sua. 13 Nun- quid non indicatum est tibi domino meo quid fecerim, cum interfi- ceret Iezabel prophetas Domini: quod absconderim de _ prophetis Domini centum viros quinquagenos et quinquagenos in speluncis et paverim eos pane et aqua? 14 Et nunc tu dicis: Vade et dic domino tuo: Adest Elias, ut interficiat me. 15 Et dixit Elias: 9Vivit Do- minus exercituum, ante cuius vultum sto, quia hodie apparebo ei. 16 Abiit ergo Abdias in occursum Achab et indicavit ei. Venitque Achab in occursum Eliae; 17 et, cum vidisset eum, ait: *Tune est ille ‘qui conturbas Israél? 18 Et ille ait: Non ego turbavi Israél, sed tu et domus patris. tui, jqui dereliquistis mandata Do- mini et “secuti estis Baalim. 19 Veruntamen nunc mitte et con- grega ad me universum Israél in monte 'Carmeli et prophetas Baai ™quadringentos quinquaginta prophetasque “lucorum quadringentos °qui comedunt de mensa Iezabel. 20 Misit Achab ad omnes filios Israél.et congregavit prophetas in monte Carmeli. 21 Accedens autem Elias ad omnem populum ait: Usquequo #clau- jc. 4 Rg 4, 2-4. 17-24] L. in fr. 6 p. D. 4 Qdg. Rk ct. Lie 45 (343 8,8; ly. Dt 33, 1. — cf. Mt 8, 34. m4 Rg 4, 34, 35; Ac 20, 10. 22] * cf. Catech. R. I 6,9. n cf. Heb 11 ,35. o Le 7, 15. pci. Jo 3; 2. av. cp. 17, Ie bcp. 16, 9. OVE E255E3. dcp. 17, 12. €4 Rg 2, 16; Ez‘3, 12, 14; 8 3; Ac 8, 39. f vr. 3, 4- £.CD.i2b7 eT. h cf. cp. 21, 20. $¢t..J8'7, 25; Ac 26, 20, jcp. 9, 9; 2 Par 15, 2; 24, 20. R'Cd;.-16, 31, 32. bVenJS. 16,26. NE. 22. nvr. cp. 16, 33. O Ch. 4 RE. 35523. 27-27] LL. ‘in sb. $F D. BD. Put. &ct. 4 Re 175 41. LIBER III REGUM 18, 22 — 19, 2 (9-24), ingressus ad Achab (18, 1-18) sacerdotes Baal congregat (19-24), guos ad holocaustum provocat ignemque de caelo obtinere non valentes, postquam sacrificium suum mirabiliter consummatum est, occidi iubet qJs 24, 15. — cf. Mt 6, 24. rcp. 19, 10, 14. Svr.° 30; OV. VES 38. a.cf, Mtx6, ‘9: v'cl. Ly, ro, 28; Dt 14, 2. x cf. 1 Rg 18, ro. y cf. Ex 29, 39, 41; Nm 28, 4, 5. SCD. 52O,. £0, TA. acf. Ex 24, 4; Js 4, 3-8. Gn 35, 10. — cf. Gn 32, 29; Rg 17, 34. c Gn°22,'9; Lv, 7. dct, Jd 6; 20; 2 Mc ‘1, 32. evr. 29. {vu Ex: 3; 6. § Js 4, 24; 1 Rg 17, 46. cf. Nm 16, 28. ivr. 24. — v. Lv 9, 24. jvr. 24; 2 Par 33, 13. — cf. Dn 4, 25. RU. Wt 155 0; LJd 4, 7. m cf. 4 Rg 10, 25. #.cl.. Jc. §, 17, 18. OCA Le 19, Sst pJs 17, 16. 74 Rg 35253; eS] gto se. o Ex 12, 11; 4 Rg 4, 29; 9, 1; WT x52 %, acp. 18, 40. dicatis in duas partes? YSi Dominus est Deus, sequimini eum: si au- tem Baal, sequimini illum, Et non respondit ei populus verbum. 22 Et ait rursus Elias ad populum: *Ego remansi propheta Domini solus; prophetae autem Baal *quadringenti et quinquaginta viri sunt. 23 Den- tur nobis duo boves; et illi eligant sibi bovem unum, et in frusta cae- dentes ponant super ligna; ignem autem non supponant; et ego fa- ciam bovem alterum et imponam super ligna, ignem autem non sup- ponam. #4 Invocate nomina deorum vestrorum et ego invocabo no- men Domini mei; et Deus, qui ‘exaudierit per ignem, ipse sit Deus. Respondens omnis populus ait: Optima propositio. 25 Dixit ergo Elias prophetis Baal: Eligite vobis bovem unum et facite primi, quia vos plures estis, et invocate nomina deorum ve- strorum, ignemque non supponatis. 26 Qui, cum tulissent bovem quem dederat eis, fecerunt, et invocabant nomen Baal “de mane usque ad meridiem dicentes: Baal, exaudi nos. Et non erat vox nec qui responderet. Transiliebantque altare quod fecerant. 27 Cumque esset iam meridies, illudebat illis Elias dicens: Clamate voce maiore. deus enim est et forsitan loquitur, aut in deversorio est aut in iti- nere aut certe dormit, ut excitetur. 28 Clamabant ergo voce magna et Vincidebant se iuxta ritum suum cultris et lanceolis, donee per- funderentur sanguine. 29 Postquam autem transiit meridies, et, illis *prophetantibus, ve- nerat tempus Yquo sacrificium offerri solet, nec audiebatur vox, nec aliquis respondebat, nec attendebat orantes, 30 dixit Elias omni po- pulo: Venite ad me. Et, accedente ad se populo, curavit altare bo - mini, quod @destructum fuerat, 31 et %tulit duodecim lapides, iuxta numerum tribuum filiorum Iacob, ad quem factus est sermo Domini dicens: °Israél erit nomen tuum, 32 et aedificavit de lapidibus altare in nomine Domini, fecitque aquaeductum quasi per duas aratiunculas in circuitu altaris, 33 ¢et composuit ligna divisitque per membra bovem et posuit super ligna 34et ait: Implete quattuor hydrias aqua et “fundite super holocaustum et super ligna. Rursumque dixit: Etiam secundo hoc facite. Qui cum fecissent secundo, ait: Etiam tertio idipsum facite. Feceruntque tertio %5 et currebant aquae circum altare, et fossa aquaeductus repleta est. 36 Cumque iam tempus esset ut offerretur holocaustum, accedens Elias propheta ait: Domine, /Deus Abraham et Isaac et Israél, ostende hodie quia 9tu es Deus Israél et ego servus tuus, et “iuxta prae-_ ceptum tuum feci omnia verba haec. 37 Exaudi me, Domine, exaudi me, ut discat populus iste quia tu es Dominus Deus, et tu conver- tisti cor eorum iterum. 38 ‘Cecidit autem ignis Domini et voravit holocaustum et ligna et lapides, pulverem quoque et aquam, quae erat in aquaeductu lambens. %9 Quod cum vidisset omnis populus, cecidit in faciem suam et ait: /Dominus ipse est Deus, Dominus ipse est Deus. #9 Dixitque Elias ad eos: “Apprehendite prophetas Baal, et ne unus quidem effugiat ex eis. Quos cum apprehendissent, duxit eos Elias ad ‘torrentem Cison et 4inter- fecit eos ibi, ( 41 Kt ait Elias ad Achab: Ascende, comede et bibe, quia sonus multae pluviae est. i 42 Ascendit Achab ut comederet et biberet; Elias autem ascendit in verticem Carmeli et “pronus in terram posuit faciem suam inter genua sua 4% et dixit ad puerum suum: Ascende et prospice contra mare. Qui, cum ascendisset et contemplatus esset, ait: Non est quidquam. Et rursum ait illi: Revertere septem vicibus. 44 In sep- tima autem vice %ecce nubecula parva quasi vestigium hominis ascendebat de mari. Qui ait: Ascende et dic Achab: Iunge currum tuum et descende, ne occupet te pluvia. 45 Cumque se verteret huc atque illuc, ecce caeli contenebrati sunt, et nubes et ventus, et facta est pluvia grandis. Ascendens itaque Achab abiit in ?Iezrahel; 46 Yet manus Domini facta est super Eliam, ‘accinctisque lumbis currebat ante Achab, donec veniret in Iezrahel. : 3 19 Nuntiavit autem Achab Iezabel omnia quae fecerat Elias, et quomodo “occidisset universos prophetas gladio. 2 Misitque Ie- — 204 — eS ee el (25-40), regi vero pluviam praedicit et obtinet (41-46). Quaesitus autem ad mortem fugit in montem Horeb (19, 1-8) ibique a Deo sibi apparente (9-14) mandatum accipit Hazaél et lehu in reges, Eliseum vero in-pro- LIBER III REGUM 19, 3 — 20, 7 zabel nuntium ad Eliam dicens: ¥Haec mihi faciant dii et haec ad- pant nisi hac hora cras posuero animam tuam sicut animam unius ex illis. 3 Timuit ergo Elias et surgens abiit quocumque eum ferebat vo- luntas, venitque in °Bersabee Iuda et dimisit ibi puerum suum. 4 Et perrexit in desertum viam unius diei. Cumque venisset et sederet subter unam iuniperum, %petivit animae suae ut moreretur et ait: Sufficit mihi, Domine: tolle animam meam, ¢neque enim melior sum quam patres mei. 5 Proiecitque se et obdormivit in umbra iuniperi. Et ecce angelus Domini tetigit eum et dixit illi: Surge et comede. 6 Respexit, et ecce ad caput suum subcinericius panis et vas aquae; comedit ergo et bibit et rursum obdormivit. 7 Reversusque est an- gelus Domini secundo et tetigit eum dixitque illi: Surge, comede, grandis enim tibi restat via. 8 Qui, cum surrexisset, comedit et bibit et ambulavit in fortitudine cibi illius /quadraginta diebus et qua- draginta noctibus usque ad montem Dei 9Horeb. _9Cumque venisset illuc, mansit in spelunca. Et ecce “sermo Do- mini ad eum dixitque illi: Quid hic agis, Elia? 10 At ille respondit: ‘Zelo zelatus sum pro Domino Deo exercituum, quia dereliquerunt pactum tuum filii Israél, Jaltaria tua destruxerunt, *prophetas tuos occiderunt gladio: derelictus sum ‘ego solus, et quaerunt animam meam ut auferant eam. 11 Et ait ei: Egredere et “sta in monte co- ram Domino, et ecce “Dominus transit. Et 9°spiritus grandis et fortis subvertens montes et conterens petras ante Dominum; non in spiritu Dominus, Et post spiritum ?commotio; non in commotione Dominus. 12 Et post commotionem ignis; non in igne Dominus. Et post ignem 4sibilus aurae tenuis. 13 Quod cum audisset Elias, "ope- ruit vultum suum pallio et egressus stetit in ostio speluncae; et ecce ‘vox ad eum dicens: Quid hic agis, Elia? 14 Et ille respondit: ‘Zelo zelatus sum pro Domino Deo exercituum, “quia dereliquerunt pactum tuum filii Israél, altaria tua destruxerunt, prophetas tuos oc- ciderunt gladio: derelictus sum ego solus, et quaerunt animam meam ut auferant eam. — . 15 Et ait Dominus ad eum: Vade et revertere in viam tuam per desertum in Damascum; cumque perveneris illuc, Yunges *Hazaél regem super Syriam, 16et YIehu filium Namsi unges regem super Israél, *Eliseum autem filium Saphat, qui est de Abelmehula, un- ges prophetam pro te. 17 Et erit: quicumque fugerit “gladium Ha- zaél Yoccidet eum Iehu, et quicumque fugerit gladium Iehu ¢inter- ficiet eum Eliseus. 18 4Et derelinquam mihi in Israél septem milia virorum, quorum genua non sunt incurvata ante Baal, et omne os quod non “adoravit eum osculans manus, 19 Profectus ergo inde Elias repperit Eliseum filium Saphat aran- tem in duodecim iugis boum, et ipse in duodecim iugis boum aran- tibus unus erat; cumque venisset Elias ad eum, misit /pallium suum super illum. 2 Qui statim, Yrelictis bobus, cucurrit post Eliam et ait: tOsculer, oro, patrem meum et matrem meam, et sic sequar te. Dixitque ei: Vade et revertere, quod enim meum erat feci tibi. 21 Reversus autem ab eo tulit par boum et mactavit illud et ‘in aratro boum coxit carnes et dedit populo, et comederunt; consur- gensque abiit et secutus est Eliam et Jministrabat ei. 2 Porro *Benadad rex Syriae congregavit omnem exercitum suum et triginta duos reges secum, et equos et currus et ascendens pugnabat contra “Samariam et obsidebat eam. 2 Mittens- que nuntios ad Achab regem Israél in civitatem ?ait: Haec dicit Benedad: Argentum tuum et aurum tuum meum est, et uxores tuae et filii tui optimi mei sunt. 4 Responditque rex Israél: Iuxta verbum tuum, domine mi rex, tuus sum ego. et omnia mea. 5 Re- vertentesque nuntii dixerunt: Haec dicit Benadad, qui misit nos ad te: Argentum tuum et aurum tuum et uxores tuas et filios tuos da- bis mihi. 6 Cras igitur hac eadem hora mittam servos meos ad te, et scrutabuntur domum tuam et domum servorum tuorum et ¢omne, quod eis placuerit, ponent in manibus suis et auferent. 7 Vocavit autem rex Israél omnes ¢@seniores terrae et ait: /Animadvertite et b cf. cp. 20, 10. — v. Rt 1, 18. 3-8] L. in fr. 4 0. T. Qdg. c'vy. Gn 2¥, 37. dcf. Nm 11, 15; Tb 3, 9; Jb 7, 15, 16; Jn 4, 3, ecf. 1 Mc 13; 75. 6,8] R. in fs. Corp. Christi. - 8] * cf. Conc. Trid. s. XIII ch. 8&8. —* Catech. R. Il 4, 54. f Ex 24, 18; 34, 28; Dt 9, 9, 18; Aut 4, 2%sMz+1,543735 be ver of § 5 a ee Avr. 13. t Nm 25, 11, 13. — cf. Is 49,4. Moats m II, 3. — cp. 18, 30. i 18, 22 m EX 24, 12: 34, 2. CK ES F829; 0.Bz 5, 4: p Ez 37, 7- q Jb 4, 16. cal Goa D> Gee, Na Svr. 9. t ae 10; Ps 68, 18. — cf. Ecli 46, 7. “.T,-105 Ritts 4: v-cf. -Ecli, 48, 8. - NCI: A RY 6,13; 15. y cf. 4 Rg g, 1-6. Zvr. 19-21; 4 Rg 2, 9, 15. 4 R278; 123" 33;. 3 22: bv. 4 Rg 9 et Io. ef; -O3.6;. 5. d (all) Rm 11, 4. — cf. vr. 10. e Jd 32, 37. — cf. Os 13, 2. f a& Re: 2,283 © cf; Mt -4;-20; hick, Mt 8, 21,22: Le*9, 61; 62: 4:6f.°f- Re 6) 142.0 Ra24.22. ick. 4 Re 6,. 2s. a4 Rg 6, 24; 8, 7. — cf. cp. ¥5,; 13: BD cpwe2 rar: EG,> 241 C5224, (56; 21,25: é'cp, 21, 871%. pct 4 RES, 7. —(295°— LIBER III REGUM 20, 8-33 phetam inungere (15-21). Porro Achabo, qui auxilio Dei fretus Bena- dad semel atque et devicerat (20, 1-2) eidemque anno insequente gravissimam cladem intulerat (22-26), quia ipsius vitae contra Dei vo- &cp. 19, 2 hJd 4, 10. — cf. Ex 11, 8. icf. cp. 16, 9. jvr. 28. k cf. cp. 18, 36. lvr. 13. m2 Rg rt, I. nm VY. 25. or Rg 20, 26; 4 Rg 13, 17. ONY. 4258 Chi... 18. qd vr. 23. WINE; 1S. Scp. 22, 25; 4 Rg 9, 18, 24. fV.. 2: Re3,) Sx; ar 2 Par videte quoniam insidietur nobis; misit enim ad me pro uxoribus meis et filiis et pro argento et auro, et non abnui. 8 Dixeruntque omnes maiores natu et universus populus ad eum: Non audias neque ad- quiescas illi. 9 Respondit itaque nuntiis Benadad: Dicite domino meo regi: Omnia, propter quae misisti ad me servum tuum in initio, fa- ciam, hanc autem rem facere non possum. 10 Reversique nuntii ret- tulerunt ei. Qui remisit et ait: 9%Haec faciant mihi dii et haec ad- dant, si suffecerit pulvis Samariae pugillis omnis populi “qui sequi- tur me. 11 Et respondens rex Israél ait: Dicite ei: Ne glorietur ac- cinctus aeque ut discinctus. 12 Factum est autem, cum audisset Be- madad verbum istud, ‘bibebat ipse et reges in umbraculis et ait ser- vis suis: Circumdate civitatem. Et circumdederunt eam. 13 Et ecce propheta unus accedens ad Achab regem Israél ait ei: Haec dicit Dominus: Certe vidisti omnem multitudinem hance ni- miam; ecce Jego tradam eam in manu tua hodie, “ut scias quia ego sum Dominus. 14 Et ait Achab: Per quem? Dixitque ei: Haec dicit Dominus: Per pedissequos principum provinciarum. Et ait: Quis incipiet proeliari? Et ille dixit: Tu. 15 Recensuit ergo pueros principum provinciarum, et repperit numerum ducentorum triginta duorum; et recensuit post eos populum, omnes filios Israél, septem milia. 16 Et egressi sunt meridie. Benedad autem bibebat temulentus in umbraculo suo et reges triginta duo cum eo, qui ad auxilium eius venerant. 17 Egressi sunt autem pueri principum provinciarum in prima fronte. Misit itaque Benadad, qui nuntiaverunt ei dicentes: Viri egressi sunt de Samaria; 18 et ille ait: Sive pro pace veniunt, apprehendite eos vivos; sive ut proelientur, vivos eos capite. 19 Egressi sunt ergo pueri principum provinciarum, ac reliquus exercitus sequebatur; 29 et percussit unusquisque virum qui contra se venie- bat; fugeruntque Syri, et persecutus est eos Israél. Fugit quoque Benadad rex Syriae in equo cum equitibus suis. 21 Necnon egres- sus rex Israél percussit equos et currus et percussit Syriam plaza magna. 22 lAccedens autem propheta ad regem Israél dixit ei: Vade et confortare, et scito et vide quid facias; ™sequenti enim anno rex Syriae ascendet contra te. 23 Servi vero regis Syriae dixerunt ei: Dii montium sunt dii en- rum, ideo superaverunt nos; sed melius en ut “pugnemus contra eos in campestribus et obtinebimus eos. 24Tu ergo verbum hoc fac; amove reges singulos ab exercitu tuo et pone principes pro eis 25 et instaura numerum militum, qui ceciderunt de tuis, et equos secundum equos pristinos et currus secundum currus quos ante ha- buisti, et “"pugnabimus contra eos in campestribus, et videbis quod obtinebimus eos. Credidit consilio eorum, et fecit ita. 26 Igitur, postquam annus transierat, recensuit Benadad Syros et ascendit in °Aphec ut pugnaret contra Israél, 27 Porro filii Israél recensiti sunt et, acceptis cibariis, profecti ex adverso castraque me- tati sunt contra eos, quasi duo parvi greges caprarum ; Syri autem repleverunt terram. (28 Et accedens ?unus vir Dei dixit ad regem Israél: Haec dicit Dominus: Quia dixerunt Syri: %Deus montium est Dominus et non est Deus vallium, “dabo omnem multitudinem hanc grandem in manu tua, et scietis quia ego sum Dominus). 29 Dirigebantque septem diebus ex adverso hi atque illi acies, septima autem die commissum est bellum; percusseruntque filii Israél de Syris centum milia peditum in die una. 30 Fugerunt autem qui re- manserant: in Aphec in civitatem; et cecidit murus super viginti septem milia hominum qui remanserant. Porro Benadad fugiens in- gressus est civitatem, in *cubiculum quod erat intra cubiculum. 31 Di- xeruntque ei servi sui: Ecce audivimus quod reges domus Israél clementes sint; ‘ponamus itaque saccos in lumbis nostris et funicu- los in capitibus nostris, et egrediamur ad regem Israél; forsitan salvabit animas nostras. 32 Accinxerunt saccis lumbos suos et posue- runt funiculos in capitibus suis veneruntque ad regem Israél, et di- xerunt ei: Servus tuus Benadad dicit: Vivat, oro te, anima mea. Et ille ait: Si adhuc vivit, frater meus est. 33 Quod acceperunt viri as 20906 eles luntatem pepercerat (30-34), a propheta mors violenta praedicitur (35-43), et guia avaritia ductus vineam Naboth concupiverat, immo etiam ad eam occupandam, viro innoxio per lezabelem damnato ac lapidato LIBER III REGUM 20, 34 — 21, I5 pro omine et festinantes rapuerunt verbum ex ore eius atque dixe- runt: Frater tuus Benadad. Et dixit eis: Ite et adducite eum ad me. Egressus est ergo ad eum Benadad, et “levavit eum in currum suum. 34 Qui dixit ei: “Civitates, quas tulit pater meus a patre tuo, reddam, et plateas fac tibi in YDamasco, sicut fecit pater meus in Samaria, et ego foederatus recedam a te. Pepigit ergo foedus et di- misit eum. 35 Tunc vir quidam “de filiis prophetarum dixit ad socium suum in Ysermone Domini: Percute me. At ille noluit percutere. 36 Cui ait: Quia noluisti audire vocem Domini, ecce recedes a me, et per- cutiet te leo. Cumque paululum recessisset ab eo, *invenit eum leo atque percussit 37 Sed et alterum inveniens virum dixit ad eum: Per- cute me. Qui percussit eum et vulneravit. 38 Abiit ergo propheta et occurrit regi in via et “mutavit adsper- sione pulveris os et oculos suos. 39 Cumque rex transisset, clamavit ad regem et ait: Servus tuus egressus est ad proeliandum commi- nus; cumque fugisset vir unus, adduxit eum quidam ad me et ait: Custodi virum istum; qui si lapsus fuerit, Yerit anima tua pro anima eius, aut talentum argenti appendes. 49Dum autem ego turbatus huc illucque me verterem, subito non comparuit. Et ait rex Israél ad eum: Hoc est iudicium tuum, quod ipse decrevisti. 41 At ille statim abstersit pulverem de facie sua, et cognovit eum rex Israél quod esset de prophetis. 42 Qui ait ad eum: Haec dicit Dominus: Quia di- misisti virum dignum morte de manu tua, “erit anima tua pro anima eius, et populus tuus pro populo eius, 43¢Reversus est igitur rex Israél in domum suam audire contemnens et furibundus venit in Samariam. 2 Post verba autem haec, tempore illo vinea erat Naboth 1ezrahe- litae, quae erat in @Iezrahel iuxta palatium Achab regis Sama- riae. 2 Locutus est ergo Achab ad Naboth dicens: Da mihi vineam tuam ut faciam mihi hortum holerum, quia vicina est et prope do- mum meam; daboque tibi pro ea vineam meliorem, aut, si commo- dius tibi putas, argenti pretium, quanto digna est. 3 Cui respondit Naboth: Propitius sit mihi Dominus, °ne dem hereditatem patrum meorum tibi. 4%Venit ergo Achab in doumum suam indignans et frendens super verbo, quod locutus fuerat ad eum Naboth iezrahe- lites dicens: Non dabo tibi hereditatem patrum meorum. Et proi- ciens se in lectulum suum avertit faciem suam ad parietem et non comedit panem. 5 Ingressa est autem ad eum Iezabel uxor sua dixitque ei: Quid est hoc unde anima tua contristata est? et quare non comedis pa- nem? §6 Qui respondit ei: Locutus sum Naboth iezrahelitae et dixi ei: Da mihi vineam tuam, accepta pecunia; aut, si tibi placet, dabo tibi vineam meliorem pro ea; et ille ait: Non dabo tibi vineam meam. 7 Dixit ergo ad eum Iezabel uxor eius: Grandis auctoritatis es et bene regis regnum Israél. Surge et comede panem et aequo animo esto; ego dabo tibi vineam Naboth iezrahelitae. 8 eScripsit itaque litteras ex nomine Achab et signavit eas anulo eius et misit fad maiores natu et optimates, qui erant in civitate eius et habitabant cum Naboth. 9% Litterarum autem haec erat sen- tentia: Praedicate ietunium et sedere facite Naboth inter primos populi 1%et 9%submittite duos viros “filios Belial contra eum, et falsum testimonium dicant: ‘Benedixit Deum et regem; et educite eum et lapidate sicque moriatur. 11 Fecerunt ergo cives eius maio- res natu et optimates, qui habitabant cum eo in urbe, sicut praece- perat eis Iezabel et sicut scriptum erat in litteris, quas miserat ad eos. 12 jPraedicaverunt ieiunium et sedere fecerunt Naboth inter pri- mos populi 1% et, adductis duobus viris filiis diaboli, fecerunt eos -sedere contra eum; at illi, scilicet ut viri diabolici, dixerunt contra eum testimonium coram multitudine: ‘Benedixit Naboth Deum et regem. Quamobrem “eduxerunt eum extra civitatem et lapidibus interfecerunt. 14 Miseruntque ad Iezabel dicentes: Lapidatus est Na- both et mortuus est. 15 Factum est autem, cum audisset Iezabel lapidatum Naboth et mortuum, locuta est ad Achab: Surge et posside vineam Naboth ues, ‘Ac’8; sr. wep. 15,20. Wl. CDs hl, 2A. x4 Rg 2, 3, 5, 7, 15. y cp. 13, 17, 18. schcp. 13,124: at Rg 28, 8. b cf. 4 Rg 10, 24. CCD; 22, SSs-— cl. 1 Re 15; 23. dcp. 21, 4. acp. 18, 45, 46. bcf. 1 Rg 8, 14. Cc - 25, 23; Nm 36, 7; Ex 46, 18, dcp. 20, 43. @ Cli Est. gare. ficp: 20,72 R452 3 gcf. Mt 26, 59; Ac 6, 11. Av. Dt 13, 13. — V. Vr. 13. 10] * cf. Catech. R. III 3, 29. i Ex 22, 28; Lv 24, 16. — cf. Jb 1, 5; Ac 6, 11; 23, 5. I Che 192885 4, k cf. Ac 7, 57. — v. Lv 24, 23. LIBER III REGUM 21, 16 — 22, 14 (21, 1-16), accesserat, ab Elia funus insuper ignobile sibi praenun- tiari audit (17-26); quae tamen poena ob regis paenitentiam (27-29) aliquantulum mitigatur. lamvero in Ramoth Galaad quo pseudopro- Vict, Ps:9; 33. mcp. 16, 24. ncf. 2 Rg 12, 9; Mt 21, 38. ocp. 22, 38; 4 Rg 9g, 26. pcf. cp. 18, 17. @ vt. 28: 4 RE 29, 975 23 Mec Ir, 16; Rm 7, 14. r3 Rg 16, 3. s4 Rg 9, 8. — v. cp. 14, 10. tcp. 15, 29. ucp. 16, 3, 11; 4 Rg 9, 9. vcp. 14, 16. x3 Rg og, 36. y(@2 20, 15.) ¢ci, ep. 14, 145 16, 4. av. cp. 16, 30-33. b cf. cp. 15, 12; 4 Rg 17, 12; 21, 11. c Gn 15, 16. d4 Rg 6, 30. CV. 2; BE .3,, 3k f2 Rg 12, 16. 2-35] 2 Par 18, 2-34. aCD. IS, 24; b Dt 4, 43; Js 21, 38; 4 Rg 8, BOAO, 5545. 2. Par 22; -5. c4 Rg 3,7. — cf. 1 Mc 12,23. dcp. 18, 19. e4 Rg 3, 11. fv: Rt 4,’ 3. g cf: Ze°15°18;"19: kei." Dt 33. 47>) 1 Me 7, .46. $V. CD. 17, 23 yNm 22; 18) 24) 23. iezrahelitae; qui noluit tibi adquiescere et dare eam, accepta pecu- nia; non enim vivit Naboth, sed mortuus est. 14 Quod cum audisset Achab, mortuum videlicet Naboth, surrexit, et descendebat in vi- neam Naboth iezrahelitae ut possideret eam. 17 /Factus est igitur sermo Domini ad Eliam thesbiten dicens: 18 Surge et descende in occursum Achab regis Israél, “qui est in Samaria; ecce ad vineam Naboth descendit ut possideat eam. 19 Et loqueris ad eum dicens: Haec dicit Dominus: ”Occidisti, insuper et possedisti. Et post haec addes: Haec dicit Dominus: 9In loco hoc, in quo linxerunt canes sanguinem Naboth, lambent quoque sanguinem tuum. 29 Et ait Achab ad Eliam: ?Num invenisti me inimicum tibi? Qui dixit: Inveni, Yeo quod venundatus sis ut face- res malum in conspectu Domini. 21 Ecce ego inducam super te ma- lum et "demetam posteriora tua et interficiam de Achab mingentem ad parietem et clausum et ultimum in Israél. 22 Et dabo domum tuam ssicut domum Ieroboam filii Nabat et ‘sicut domum Baasa filii Ahia, quia egisti ut me ad iracundiam provocares et “peccare fecisti Israél. 23 Sed et de Iezabel locutus est Dominus dicens: %Canes come- dent Iezabel “in agro Iezrahel. 24¥Si mortuus fuerit Achab in ci- vitate, comedent eum canes; si autem mortuus fuerit in agro, come- dent eum volucres caeli. 25Igitur “non fuit alter talis sicut Achab, qui venundatus est ut faceret malum in conspectu Domini; conci- tavit enim eum Iezabel uxor sua, 26 et abominabilis factus est, in tantum ut 4sequeretur idola, “quae fecerant Amorrhaei, quos con- sumpsit Dominus a facie filiorum Israél. 27 Itaque, cum audisset Achab sermones istos, ¢scidit vestimenta sua et %operuit cilicio carnem suam “ieiunavitque et dormivit in sacco et ambulavit demisso capite. 28 Et factus est sermo Domini ad Eliam thesbiten dicens: 29 Nonne vidisti humiliatum Achab co- ram me? Quia igitur humiliatus est mei causa, non inducam malum in diebus eius, fsed in diebus filii sui inferam malum domui eius. 2 Transierunt igitur tres anni absque bello inter Syriam et Israél. 2In anno autem tertio descendit “Iosaphat rex luda ad re- gem Israél. (% Dixitque rex Israél ad servos suos: Ignoratis quod nostra sit “Ramoth Galaad, et negligimus tollere eam de manu re- gis Syriae?) 4 Et ait ad Iosaphat: Veniesne mecum ad proeliandum in Ramoth Galaad? 5 Dixitque Iosaphat ad regem Israél: °Sicut ego sum ita et tu: populus meus et populus tuus unum sunt, et equites mei equites tui. Dixitque Iosaphat ad regem Israél: Quaere, oro te, hodie sermo- nem Domini. 6 %Congregavit ergo rex Israél prophetas, quadringen- tos circiter viros, et ait ad eos: Ire debeo in Ramoth Galaad ad bellandum an quiescere? Qui responderunt: Ascende, et dabit eam Dominus in manu regis. 7? ¢Dixit autem Iosaphat: Non est hic pro- pheta Domini quispiam, ut interrogemus per eum? 8 Et ait rex Israél ad Iosaphat: Remansit vir unus, per quem possumus interrogare Dominum; sed ego odi eum, quia non prophetat mihi bonum, sed malum, Michaeas filius Iemla. Cui Iosaphat ait: Ne loquaris ita rex. 9 Vocavit ergo rex Israél eunuchum quendam et dixit ei: Festina adducere Michaeam filium Iemla. 1! Rex autem Israél et Iosaphat rex Iuda sedebant unusquisque in solio suo vestiti cultu regio in area fiuxta ostium portae Samariae; et universi prophetae prophe- tabant in conspectu eorum. 11 Fecit quoque sibi Sedecias filius Chanaana 9%cornua ferrea et ait: Haec dicit Dominus: His “ventilabis Syriam donec deleas eam. 12 Omnesque prophetae similiter prophetabant dicentes: Ascende in Ramoth Galaad et vade prospere, et tradet Dominus in manus regis. 13 Nuntius vero, qui ierat ut vocaret Michaeam, locutus est ad eum dicens: Ecce sermones prophetarum ore uno regi bona praedi- cant; sit ergo sermo tuus similis eorum, et loquere bona. 14 Cui Michaeas ait: ‘Vivit Dominus; quia jquodcumque dixerit mihi Domi- nus hoc loquar. — 2908 — phetis fausta vaticinantibus descenderat ut bellaret contra Syriam (22-16). iuxta praedictionem Michaeae (7-28) Israél profligatur, ipse vero sagitta transfossus misere perit (24-40). losaphat tune lerusalem re- LIBER HI REGUM 22, 15-44 15 Venit itaque ad regem, et ait illi rex: Michaea, ire debemus in Ramoth Galaad ad proeliandum, an cessare? Cui ille respondit: Ascende et vade prospere, et tradet eam Dominus in manus regis. 16 Dixit autem rex ad eum: Iterum atque iterum adiuro te, ut non loquaris mihi. nisi quod verum est in nomine Domini. 17 Et ille ait: Vidi cunctum Israél dispersum in montibus “quasi oves non haben- tes pastorem, et ait Dominus: Non habent isti dominum, revertatur unusquisque in domum suam in pace. 18 Dixit ergo rex Israél ad Iosaphat: ’Nunquid non dixi tibi quia non prophetat mihi bonum sed semper malum? _ 19 Tile vero addens ait: Propterea audi sermonem Domini: ™Vidi Dominum sedentem super solium suum et “omnem exercitum caeli adsistentem ei a dextris et a sinistris, 29 et ait Dominus: Quis de- cipiet Achab regem Israél, ut ascendat et cadat in Ramoth Galaad? Et dixit unus verba huiuscemodi et alius aliter. 21 Egressus est au- -tem spiritus et stetit coram Domino et ait: Ego decipiam illum. Cui locutus est Dominus: In quo? 22 Et ille ait: Egrediar et °ero spiritus mendax in ore omnium prophetarum eius; et dixit Dominus: Decipies et praevalebis: egredere et fac ita. 23 Nunc igitur ecce de- dit Dominus spiritum mendacii in ore omnium prophetarum tuorum, qui hic sunt, et Dominus locutus est contra te malum. 24 Accessit autem Sedecias filius Chanaana et ?percussit Michaeam in maxillam et dixit: Mene ergo dimisit spiritus Domini et locutus est tibi? 25 Et ait Michaeas: Visurus es in die illa, quando ingre- dieris cubiculum intra cubiculum ut abscondaris. 26 Et ait rex Israél: Tollite Michaéam, et maneat apud Amon principem civitatis et apud Ioas filium Amelech, 27 et dicite eis: Haec dicit rex: *Mit- tite virum istum in carcerem et sustentate eum pane tribulationis et aqua angustiae, ‘donec revertar in pace. 28 Dixitque Michaéas: Si reversus fueris in pace, ‘non est locutus in me Dominus. Et ait: “Audite, populi omnes. 29 Ascendit itaque rex Israél et Iosaphat rex Iuda in Ramoth Galaad. 39 Dixit itaque rex Israél ad Iosaphat: Sume arma et ingre-- dere proelium et induere vestibus tuis. Porro “rex Israél mutavit habitum suum et ingressus est bellum. 31 Rex autem Syriae praece- perat “principibus curruum triginta duobus dicens: Non pugnabitis contra minorem et maiorem quempiam, nisi contra regem Israél so- lum. #2Cum ergo vidissent principes curruum Iosaphat, suspicati sunt quod ipse esset rex Israél, et impetu facto pugnabant contra eum. Et exclamavit Iosaphat. 33 Intellexeruntque principes curruum quod non esset rex Israél, et cessaverunt ab eo. 34 Vir autem quidam tetendit arcum in incertum sagittam dirigens et casu’ percussit regem Israél inter pulmonem et stomachum. At ille dixit aurigae suo: Verte manum tuam et eice me de exercitu, Yquia graviter vulneratus sum. 35 Commissum est ergo proelium in die illa, et rex Israél stabat in curru suo contra Syros et mortuus est vespere. Fluebat autem san- guis plagae in sinum currus. 36 Et praeco insonuit in universo exer- citu, antequam sol occumberet, dicens: Unusquisque revertatur in civifatem et in terram suam. 37 Mortuus est autem rex et perlatus est in Samariam. Sepelieruntque regem in Samaria 38 et laverunt currum in piscina Samariae, et linxerunt canes sanguinem eius, et habenas laverunt *iuxta verbum Domini quod locutus fuerat. 39 Reliqua autem sermonum Achab et universa, quae fecit ,et @do- mus eburnea, quam aedificavit, cunctarumque urbium, quas exstruxit, nonne haec scripta sunt in libro sermonum dierum regum Israél? 49 Dormivit ergo Achab cum patribus suis, et °regnavit Ochozias filius eius pro eo. 41 Tosaphat vero filius “Asa regnare coeperat super Iudam anno quarto Achab regis Israél. 42 Trigintaquinque annorum erat cum regnare coepisset, et vigintiquinque annis regnavit in Ierusalem. Nomen matris eius Azuba filia Salai. 434Et ambulavit in omni via Asa patris sui et non declinavit ex ea: fecitque quod rectum erat in conspectu Domini. 44 Veruntamen ¢excelsa non abstulit; adhuc kNm 27. 17; .Jdt 13; 25:.Mt Evt.3. m Is 6, 1; Dn 7, 9; Ap 4, 2. ncf. Dt 335.8 1b 1, 6; : Ps 102, 20, 21; eb 12, 22. > 2, 1; Dn 7, 10; o Jo 8, 44. — cf. Jd 9, 23; Is 19, 14; Ez 14, 9; 2 Th 2, 11; Ap 16, 14. pcf. Lm re 30; Mic 5, 1; Mt 5, 39; AC 23, 2. dcp. 20, 30. rcf. 2 Par 16, 10; Jdt 5, 28, 29. $f; Jd!'8,"9. tcf. Nm 16, 29; Dt 18, 22. u Mic 1, 2. v.2-Par 35 ,22. ¥ CP. CD. 40," 2, 20, 4a y cf. 2.Par 35, 23. Zcp. 21, 19. acf, Am 3, 15. b vr. 52. 41-43] 2 Par 20, 31-33. ONE. St. @er, 2 Pater 9; °3- ech, Cp..18,- 145-4 Re 135.8: LIBER III REGUM 22, 45-53 vertitur et septem annis post moritur, relicto successore loram (41-51). Ochoziae autem, qui regnavit pro patre suo Achab (52-54) et aegro- tans miserat qui Beelzebub consulerent (IV, 1, 1-3), Elias mortem vati- Pct. 2 Par wey 22 gcf. 2 Par 20, 34. nCD. th, FAL 45, 12. tcf. 2 Rg 8, 143 4B Sy ” _ 3, 20. — v. Gn 36,"31. 9¥.. Cps 05124: RN. cp. 9; 28. lv. cp. 9, 26. m2 Par 21, 1. na Rg 8, 16. 0 vr. 40. p cf. cp. 5, 26. gv. cp. 12, 30 dos 16, 32: 4 Rg 11, ‘38; Scp. 16, 30-33. Ly LOEB, 20, 35, 36. enim populus sacrificabat et adolebat incensum in excelsis. 45 /Pa- cemque habuit Iosaphat cum rege Israél. 46 Reliqua autem verborum losaphat et opera eius, quae gessit, et proelia nonne haec scripta sunt in 9libro verborum dierum regum Iuda? 47 Sed et reliquias “effeminatorum, qui remanserant in diebus Asa patris eius, abstulit de terra. 48 ‘Nec erat tunc rex constitutus in Edom. 49 Rex vero Iosaphat fecerat jclasses in mari, quae naviga- rent in “Ophir propter aurum; et ire non potuerunt, quia confractae sunt in /Asiongaber. 5° Tunc ait Ochozias filius Achab ad Iosaphat : Vadant servi mei cum servis tuis in navibus. Et noluit Iosaphat. 51 ™Dormivitque Iosaphat cum patribus suis et sepultus est cum eis in civitate David patris sui; “regnavitque Ioram filius eius pro eo. 52 Ochozias autem filius Achab °regnare coeperat super Israél in Samaria anno septimodecimo Iosaphat regis Iuda, regnavitque super Israél, duobus annis. 53 Et fecit malum in conspectu Domini et Pambulavit in via patris sui et matris suae et Yin via Ieroboam filii Nabat, qui peccare fecit Israél. 54*Servivit quoque Baal et adora- vit eum, et irritavit Dominum Deum Israél, siuxta omnia quae fece- rat pater eius. REGUM QUARTUS SECUNDUM HEBRAEOS “ MALACHIM SECUNDUS,, LIBER IV REGUM 1, 1-12 1-10] LL. in D. 9 p. Pent. 2 Cl. 25S Os25 2 oS» ‘i Ae 22, 40, a yd 3,20. 6ch. Mt 70; -26* 785 24,277 Mf 3,° 22; Le rr, 15; 18} x9. J:C4..€). g3 Rg 17,1; 21, 17. h vr. 6, 16; Is 8, 19. 4 cf. Mt to, 28°: 12, 24, 27. jek. ze 13, 4; Mt 3, 4; Mr k “3 33,1 > 9s bre 9, 1; Jd 13, 54. “Sack. Ap tt, 5. 6; r Rg 2, 10] * cf. prop. 51 M. Molinos ab Inn. XI damn. m Jb 1, 16. iJRAEVARICATUS est autem Moab in Israél, »postquam yi mortuus est Achab. | 2 Ceciditque °Ochozias per cancellos %cenaculi sui, quod habebat in Samaria, et aegrotavit; mi- sitque nuntios dicens ad eos: Ite, consulite eBeel- zebub deum Accaron, futrum vivere queam de in- firmitate mea hac. : 3 Angelus autem Domini locutus est ad Eliam Ythesbiten dicens: Surge et ascende in occursum nuntiorum regis Sa- mariae et dices ad eos: “Nunquid non est Deus in Israél, ut eatis ad consulendum Beelzebub deum Accaron? 4Quam ob rem haec dicit Dominus: De lectulo, super quem ascendisti, non descendes, sed morte morieris. Et abiit Elias. 5 Reversique sunt nuntii ad Ochoziam. Qui dixit eis: Quare reversi estis? 6 At illi responderunt ei: Vir occurrit nobis et dixit ad nos: Ite et revertimini ad regem, qui misit vos, et dicetis ei: Haec dicit Dominus: Nunquid quia non erat Deus in Israél, mittis ut consulatur ‘Beelzebub deus Accaron? Idcirco de lectulo, super quem ascendisti, non descendes, sed morte morieris. 7 Qui dixit eis: Cuius figurae et habitus est vir ille, qui occurrit vobis et locutus est verba haec? S8At illi dixerunt: /Vir pilosus et zona pel- licea_accinctus renibus. Qui ait: Elias thesbites est. 9 Misitque ad eum quinquagenarium principem_ et quinquaginta qui erant sub eo. Qui ascendit ad eum sedentique in vertice montis ait: ‘Homo Dei, rex praecepit ut descendas. 10 Respondensque Elias dixit quinquagenario: Si homo Dei sum, ‘descendat ignis de caelo et devoret te et quinquaginta tuos. Descendit itaque ignis de caelo et devoravit eum et quinquaginta qui erant cum eo. 11 Rursumque misit ad eum principem quinquagenarium alterum et quinquaginta cum eo. Qui locutus est illi: Homo Dei, haec dicit rex: Festina, descende. 12 Respondens Elias ait: Si homo Dei ego sum, descendat ignis de caelo et devoret te et quinquaginta tuos. mDescendit ergo ignis de caelo, et devoravit illum et quinquaginta eius. — 300 — _cinatur ; quod vaticinium rei exitus probavit (9-18). Interea Elias Gal- galis profectus trans lordanem rapitur in caelum, Eliseo comiti et _ministro suum ipsius duplicem spiritum impetrans (2, 1-12). Doni ac- LIBER IV REGUM 1,13 —2,:19 13Iterum misit principem quinquagenarium tertium et quinquaginta - qui erant cum eo. Qui cum venisset, curvavit genua contra Eliam et | precatus est eum et ait: Homo Dei, "noli despicere animam meam ‘| et animas servorum tuorum qui mecum sunt. 14 Ecce descendit ignis _ de caelo et devoravit duos principes quinquagenarios primos et quin- | quagenos qui cum eis erant; sed nunc obsecro ut miserearis animae -meae. 15 Locutus est autem angelus Domini ad Eliam dicens: Descen- _ de cum eo, ne timeas. Surrexit igitur et descendit cum eo ad regem 16 et locutus est ei: Haec dicit Dominus: °Quia misisti nuntios ad consulendum Beelze- bub deum Accaron, quasi non esset Deus in Israél, a quo posses interrogare sermonem, ideo de lectulo, super quem ’ascendisti, non descendes, sed morte morieris. 17 Mortuus est ergo iuxta sermonem Domini, quem locutus est Elias; et regnavit loram frater eius pro eo anno secundo Ioram filii Tosaphat regis Iudae; non enim habebat filium. 18 Reliqua autem verborum Ochoziae, quae operatus est, nonne haec scripta sunt in libro sermonum dierum regum Israél ? Factum est autem, cum “levare vellet Dominus Eliam per turbi- nem in caelum, ibant Elias et "Eliseus de °Galgalis. 2 Dixitque Elias ad Eliseum: “Sede hic, quia Dominus misit me usque in - Bethel. Cui ait Eliseus: @Vivit Dominus, et vivit anima tua: quia non derelinquam te. Cumque descendissent Bethel, 3 egressi sunt ‘filii prophetarum qui erant in Bethel ad Eliseum’ et dixerunt ei: - Nunquid nosti quia hodie Dominus tollet dominum tuum a te? Qui _ respondit: Et ego novi: silete. 4 Dixit autem Elias ad Eliseum: Sede hic, quia Dominus misit me in YIericho. Et ille ait: Vivit Dominus, et vivit anima tua; quia non derelinquam te. Cumque venissent Jericho, > accesserunt iilii prophetarum qui erant in lericho ad Eliseum et dixe- runt ei: Nunquid nosti quia Dominus hodie tollet dominum tuum a te? Et ait: Ego novi: silete. & Dixit autem ei Elias: Sede hic, - quia Dominus misit me usque ad Iordanem. Qui ait: Vivit Dominus, et vivit anima tua, quia non derelinquam te. Ierunt igitur ambo pari- ter. 7 Et quinquaginta viri de filiis prophetarum secuti sunt eos, qui et steterunt econtra longe; illi autem ambo stabant super Iordanem. 8 Tulitque Elias ’pallium suum et involvit illud et percussit aquas, iquae divisae sunt in utramque partem, et transierunt ambo per siccum. 9 Cumque transissent, Elias dixit ad Eliseum: Postula quod vis ut faciam tibi, antequam tollar a te. Dixitque Eliseus: Obsecro ut fiat in me /duplex spiritus tuus. 10 Qui respondit: Rem difficilem postulasti; attamen si videris me, quando tollar a te, erit tibi quod petisti; si autem non videris, non erit. 11 Cumque pergerent, et incedentes sermocinarentur, ecce *currus igneus et equi ignei diviserunt utrumque; et /ascendit Elias per turbinem in caelum. 12 Eliseus autem videbat et clamabat: Pater mi, pater mi! ™currus Israél et auriga eius! Et non vidit eum amplius. Apprehenditque vestimenta sua et “scidit illa in duas partes. 13 Et levavit °pallium Eliae, quod ceciderat ei. Reversusque stetit super ripam Jordanis; 14 et pallio Eliae, quod ceciderat ei, percussit aquas, et non sunt divisae; et dixit: Ubi est Deus Eliae etiam nunc? Percussitque aquas, et divisae sunt huc atque illuc, et transiit Eli- seus. 15Videntes autem ?Pfilii prophetarum, qui erant in Iericho econtra, dixerunt: Requievit Qspiritus Eliae super Eliseum. Et venientes in occursum eius adoraverunt eum proni in terram 16 dixeruntque illi: Ecce, cum servis tuis sunt quinquaginta viri for- tes, qui possunt ire et quaerere dominum tuum, ne forte tulerit eum ‘spiritus Domini et proiecerit eum in unum montium aut in unam vallium. Qui ait: Nolite mittere. 17 Coégeruntque eum, donec adquiesceret et diceret: Mittite. Et miserunt quinquaginta viros; qui, cum quaesissent tribus diebus, non invenerunt, et reversi sunt ad eum. At ille habitabat in Tericho et dixit eis: Nunquid non dixi vobis: Nolite mittere ? 19 Dixerunt quoque viri civitatis ad Eliseum: Ecce habitatio civi- tatis huius optima est, sicut tu ipse, domine, perspicis; sed aquae ncf. 1 Rg 26 21; Ps 71, 14. ovr. 3, 6 p cf. cp. 3, 13 8, 16. acf. Gn 5, 24. bv. 3 Rg 19, 19-21. ccp. 4, 38. — = Js 5, 9 hep.2m 2% 383 46;.226 Heo, 1; 3 Rg 20, 35. gcf. Js 6, 26; 3 Rg 16, 34. 3-13] LL. in fr. 2 6. D. 9 d. nt. A cf. 3 Rg 19, 19. ef. Ex. t4, 227 Js 3, 16. jcf. Dt 21, 17. kv. c U0. 11} 32 Oy atech. R. Y RE ee; — Ant. in sb. a. D. 9 p. Pnt. me 3 in fr. 57 D. 9 p. Pnt. lEcli 48, 13; 1 Mc 2, 58. — cf. Gn 5, 24. CD. 138, 14- n cf. 3 Re 11; 30. ovr. 8. 14] * cf. Catech. R. III 2, 15. PY. VP3, Q’el see: 1, 77. f Vi. 3 Re i¥8, 112. om 320 Le \ LIBER IV REGUM 2, 20 — 3, 25 cepti autem huec sunt signa: flumen ab Eliseo transmissum eius aquis pallio Eliae «ivisis (13-18), aqguae amarae sanatae (19-22), pueri illu- dentes horrendum in modum ab uarsibus lacerati (23-25), regibus luda Sch; CO. 4,48: ES 25; 25. 23-25] * cf. prop. 51 M. Moili- nos ab ud. I Hg tcf. 2 Es 13, 25. uJs 19, 26; 3 Rg 18, 19, 20. @ c{.-cp. 3; 27; f cf. 56, X52. £Cp.- 35-1: 6-28] LL. in fr. ae, Ds ; ity uf 32 9? h3 Rg 22, 5; 1 Mc 12, 23. cf. 3 Rg 22, 47. cf. Je 7, 7. k cf. 3 Rg 22, 7. 1 cf. cp. 2, 25. mcf. 3 Rg 19, 21; Jo 13, 4, 5. ncf. Ez 14, 3. 03 Re ay 6 23 Kg 18, 19. qcp. 5, 16; 3 Rg 17,3; 18,15. Tcl, PS: 24 A. sel, zs Recto, $3, 1.2 ar. 25,.2. t3 Rg 18, 46; Ez 1, 3; 3, 14, 22; 8, I; 37, 1; 40, t. ucf. vr. 25: Is 25, 2. tcf. Ex 29, 39. 40. pessimae sunt et terra sterilis. 29 At ille ait: Adferte mihi vas novum et *mittite in illud sal. Quod cum attulissent, 21 egressus ad fontem aquarum misit in illum sal et ait: Haec dicit Dominus: Sanavi aquas has, et non erit ultra in eis mors neque sterilitas. 22 Sanatae sunt fe a usque in diem hanc iuxta verbum Elisei, quod locu- us est. 23 Ascendit autem inde in Bethel. Cumque ascenderet per viam, pueri parvi egressi sunt de civitate et illudebant ei dicentes: Ascen- de, calve; ascende, calve! 24 Qui, cum respexisset, vidit eos et tma- ledixit eis in nomine Domini: egressique sunt duo ursi de saltu et laceraverunt ex eis quadraginta duos pueros. 25 Abiit autem inde in “montem Carmeli et inde reversus est in Y“Samariam. 3 Ioram vero filius Achab regnavit super Israé] in Samaria “anno decimo octavu Iosaphat regis Iudae: Regnavitque duodecim annis, 2 et fecit malum coram Domino, sed non sicut pater suus et mater; tulit enim 2%statuas Baal, “quas fecerat pater eius. 3 Veruntamen in “peccatis Ieroboam filii Nabat, @qui peccare fecit Israél, adhae- sit, nec recessit ab eis. Porro Mesa rex Moab nutriebat pecora multa et /solvebat regi Israél centum milia agnorum et centum milia arietum cum velleri- bus suis. 59Cumque mortuus fuisset Achab, praevaricatus est foe- dus, quod habebat cum rege Israél. 6 Egressus est igitur rex Iloram in die illa de Samaria et recensuit universum Israél. 7 Misitque ad Iosaphat regem Iuda dicens: Rex Moab recessit a me; veni mecum contra eum ad proelium. Qui respondit: Ascendam: Aqui meus est tuus est; populus meus populus tuus, et equi mei equi tui. 8 Dixitque: Per quam viam ascendemus? At ille respondit: Per desertum Idumaeae. 9 Perrexerunt igitur rex Israél et rex Iuda et trex Edom et cir- cuierunt per viam septem dierum; nec erat aqua exercitui et iumen- tis, quae sequebantur eos. 10 Dixitque rex Israél: Heu, heu, heu! jcongregavit nos Dominus tres reges, ut traderet in manus Moab. 11 Et ait Iosaphat: Estne hic propheta Domini, ut deprecemur Dominum per eum? Et respon- dit unus de servis regis Israél: Est hic 'Eliseus filius Saphat, "qui fundebat aquam super manus Eliae. 12 Et ait Iosaphat: Est apud eum sermo Domini. Descenditque ad eum rex Israél, et Iosaphat rex Iuda et rex Edom. 13 Dixit autem Eliseus ad regem Israél: "Quid mihi et tibi est? Vade ad °prophetas patris tui et ?matris tuae. Et ait illi rex Israél: Quare congregavit Dominus tres reges hos? ut traderet eos in manus Moab? 14 Dixitque ad eum Eliseus: %Vivit Dominus exercituum, in cuius conspectu sto, quod, si non vultum Iosaphat regis Iudae erubescerem, non attendissem quidem te, “nec respexissem. 15 Nunc autem “adducite mihi psaltem. Cumque cane- ret psaltes, ‘facta est super eum manus Domini, et ait: 16 Haec dicit Dominus: Facite alveum torrentis huius fossas et fossas: 17 haec enim dicit Dominus: Non videbitis ventum neque pluviam, et alveus iste replebitur aquis, et bibetis vos et familiae vestrae et iumenta vestra. 18 Parumque est hoc in conspectu Domini; insuper tradet etiam Moab in manus vestras. 19 Et percutietis omnem civitatem munitam et omnem urbem electam et universum lignum fructiferum succidetis, cunctosque fontes aquarum obturabitis et “omnem agrum egregium operietis lapidibus. 29 Factum est igitur mane, “quando sacrificium offerri solet, et ecce aquae venicbant per viam Edom, et repleta est terra aquis. 21 Universi autem Moabitae audientes quod ascendissent reges ut pugnarent adversum eos convocaverunt omnes qui accincti erant balteo desuper et steterunt in terminis. 22 Primoque mane surgentes et orto iam sole ex adverso aquarum viderunt Moabitae econtra aquas rubras quasi sanguinem: 23 dixeruntque: Sanguis gladii est; pugnaverunt reges contra se et caesi sunt mutuo; nunc perge ad praedam, Moab. 24 Perrexeruntque in castra Israél. Porro consu Israél percussit Moab; at illi fugerunt coram eis. Venerunt igitur qui vicerant et percusserunt Moab 25 et civitates destruxerunt et Ts PO OT Ty a a — 302 — | et Israél contra Moab proeliantibus et aqua obtenta et comparata vi- ctoria (3, 1-27). Haec etiam ostendunt: oleum viduae mirabiliter auctum (4, 1-7). filius Sunamitidi impetratus (8-17) idemque a morte repentina LIBER IV REGUM 3, 26 — 4, 26 ®omnem agrum optimum mittentes singuli lapides repleverunt et universos tontes aquarum obturaverunt et omnia ligna fructifera suc- ciderunt, ita ut Ymuri tantum fictiles remanerent; et circundata est civitas a fundibulariis et magna ex parte percussa. 26 Quod cum vidisset rex Moab, praevaluisse scilicet hostes, tulit secum septin- -gentos viros educentes gladium, ut *irrumperent ad regem Edom, 27 Arripiensque filium suum primogenitum, qui 2obtulit holocaustum super murum; et facta et non potuerunt. regnaturus erat pro eo, est indignatio magna in Israél, statimque recesserunt ab eo et reversi sunt in terram suam. Mulier autem quaedam de uxoribus prophetarum clamabat ad Eliseum dicens: Servus tuus vir meus mortuus est, et tu nosti quia servus tuus fuit timens Dominum; et “ecce creditor venit ut tollat duos filios meos ad serviendum sibi. 2Cui dixit Eliseus: Quid vis ut faciam tibi? Dic mihi, quid habes in domo tua? At illa respondit: Non habeo ancilla tua quidquam in domo mea nisi parum olei, quo ungar. 3Cui ait: Vade, pete mutuo ab omnibus vicinis tuis vasa vacua non pauca; 4et ingredere et claude ostium tuum, cum intrinsecus fueris tu et filii tui, et mitte inde in omnia vasa haec; et, cum plena fuerint, tolles. 5Ivit itaque mulier et clausit ostium super se et super filios suos: illi offerebant vasa, et illa infun- debat. 6 Cumque plena fuissent vasa, dixit ad filium suum: Adfer mihi adhuc vas. Et ille respondit: Non habeo. Stetitque oleum. 7Venit autem illa et indicavit “homini Dei. Et ille, Vade, inquit, ofa oleum et redde creditori tuo; tu autem et filii tui vivite de reliquo. 8 Facta est autem quaedam dies, et transibat Eliseus per °Sunam. _ Erat autem ibi mulier magna, quae ¢“tenuit eum ut comederet _panem; cumque frequenter inde transiret, divertebat ad eam ut come- deret panem. 9% Quae dixit ad virum suum: Animadverto quod vir Dei sanctus est iste, qui transit per nos frequenter: 10 faciamus ergo ei cenaculum parvum et ponamus ei in eo lectulum, et mensam et sellam et candelabrum, ut, cum venerit ad nos, maneat ibi. 11 Facta est ergo dies quaedam, et veniens divertit in cenaculum et requievit ibi. 12 Dixitque ad /Giezi puerum suum: Voca Suna- mitidem istam. Qui, cum vocasset eam et illa stetisset coram eo, 13 dixit ad puerum suum: Loquere ad eam: Ecce sedule in omni- bus ministrasti nobis, quid vis ut faciam tibi? Nunquid habes nego- tium et vis ut loquar regi sive %principi militiae? Quae respondit: In medio populi mei habito. 14 Et ait: Quid ergo vult ut faciam ei? Dixitque Giezi: Ne quaeras, filium enim non habet, et vir eius senex est. 15 Praecepit itaque ut vocaret eam; quae cum vocata fuisset et stetisset ante ostium, 16dixit ad eam: “In tempore isto et in hac eadem hora, si vita comes fuerit, habebis in utero filium. At illa respondit: Noli, quaeso, domine mi, vir Dei, ‘noli mentiri ancillae tuae. 17 Et concepit mulier et peperit filium in tempore et in hora eadem, qua dixerat Eliseus. 18 Crevit autem puer et, cum esset quaedam dies, et egressus isset ad patrem suum, ad messores, 19 ait patri suo: Caput meum doleo, caput meum doleo. At ille dixit puero: Tolle et duc eum ad matrem suam. 29 Qui cum tulisset et duxisset eum ad matrem suam, posuit eum illa super genua sua usque ad meridiem, et mortuus est. 21 Ascendit autem et Jcollocavit eum super lectulum hominis Dei et clausit ostium; et egressa 22 vocavit virum suum et ait: Mitte mecum, obsecro, unum de pueris et asinam, ut excurram usque ad hominem Dei et revertar. 2% Qui ait illi: Quam ob causam vadis ad eum? hodie non sunt “calendae neque sabbatum. Quae respon- dit: Vadam. 24 Stravitque asinam et praecepit puero: Mina et pro- pera, ne mihi moram facias in eundo; et hoc age quod praecipio tibi. 25 Profecta est igitur et venit ad virum Dei in lmontem Carmeli. Cumque vidisset eam vir Dei econtra, ait ad Giezi puerum suum: Ecce Sunamitis illa: 26 vade ergo in occursum eiuset dic ei: Rec- tene agitur circa te et circa virum tuum et circa filium tuum? Quae x cf. vr. 19. y (Is 16, 7;) Jr 48, 31, 36. z cf. Jd 20, 2 a Am 3, i. 77 cf. Mic ok: I-7 in fr I-I 7 Br at © aM iS a cf. Lv 25, 39-41; 1 neces hap 2; 2x38 “By: Sos E10; 3323 "Mt 18, 25. bv; Dt 3453 cJs 18. eg — cf. 1 Rg 25, 2 a Re 17, 9; Mt to, 41. J cp,.§, 20,322,923; 8, 4, 5. g2 Rg 19, 13. —cf. cp. 5, 1. hk Gn 18, 10, 14. — cf. Gn 17, 21. ivr. 28. 20] v. Mr 15, 43. j VE. 32. kcf. Nm 28, 11; 1 Rg 20, 5. Icp. 2, 25. LIBER IV REGUM 4,27—5,8 revocatus (18-38), pulmenti amaritudo per additam farinam sub- lata (38-41), panes primitiarum multiplicati (42-44), Naaman syrus vost septemplicem in aquis lordanis ablutionem a lepra mundatus 25-38] - in fr. 5 p. D. 4 Qdg. m vr. 25. nvY. “5 8, ov. 3 Rgt ? cf. Ex 7, 18; 46. 14, 10° "AC. 20; qc 10, 4. [12. TN. KRU 3; 136 Sel. co Lt, Ti: tvr. 4; Is 26, 20; Mt 6, 6. — cf, Mt 9 ,25; Mr 5, 37, 40; Le 8, byt u Rg 17, 20; Ac 9, 4 v3 Rg 17, 21. — ef. Ac 20, 10. mck: Isc 7, 28% 93 Re 17, 23; Heb 11, 35. — er. cp. 8, 1,5. FAS 0 Fa acp. 8, I. b (bt 331,33 Le 10, $93 Ac 22, « —— CE. Cp. 25 35-5 c Ez 24, 3. d cf. cp. 2, 21; Ex 15, 25. ecf. 1 Rg 9, 4 fcf. x Rg 9,7 gcf. Mt 14, 16-21; 15, 32-38; Mr 6, 37-44; 8, 4-9; Le 9, 12-17; » 5-13. 1-15] L. in fr. 2 p. D. 3 Qdg. aLc 4, 27. 6 ci. cp. 4, 13. CCD, 6,923; 24,83 Petey. ayaa) 8, 8, 9; 2 Re 9, 7- € vr. 22, 23. — cf. Jd 14, 12. fv. Gn 44, 13. ch en Bp 2; Dt 2. 39; 1 Rg 13, 2; Sap 16, 13. er 3 Rg 20, 7. PCE. Dt $3;5:2 respondit: Recte. 27 Cumque venisset ad virum Dei in ™montem, apprehendit pedes eius, et accessit Giezi ut amoveret eam. Et ait homo Dei: Dimitte illam, anima enim eius in amaritudine est, et Dominus celavit a me et non indicavit mihi. 28 Quae dixit illi: Nun- quid petivi fililum a domino meo? nunquid non dixi tibi: “Ne illu- das me? 29 Et ille ait ad Giezi: baculum meum in manu tua et vade. Si occurrerit tibi homo, non salutes eum; et, si salutaverit te quispiam, non respondeas illi; et pones baculum meum super faciem pueri. 329 Porro mater pueri ait: rVivit Dominus, et vivit anima tua, non dimittam te. Surrexit ergo et secutus est eam. 31 Giezi autem praecesserat ante eos et posuerat baculum super faciem. pueri, et non erat vox neque sensus: reversusque est in occur- sum eius, et nuntiavit ei dicens: *Non surrexit puer. 32 Ingressus est ergo Eliseus domum, et ecce puer mortuus iacebat in ports eg eius: %3ingressusque ‘clausit ostium super se et super puerum et “oravit ad Dominum. 34 Et ascendit et incubuit super puerum posuit- que os suum super os eius et oculos suos super oculos eius et manus suas super manus eius et Vincurvavit. se super eum, et calefacta est caro pueri. 35 At ille reversus deambulavit in domo semel huc atque illuc. Et ascendit et incubuit super eum, et oscitavit puer septies aperbitque oculos. 36 At ille vocavit Giezi et dixit ei: Voca Sunamitidem hanc. Quae vocata, ingressa est ad eum. Qui ait: ’Tolle filium tuum. Venit illa et corruit ad pedes eius et adoravit super terram; Ytulitque filium suum et egressa est. 38] Et Eliseus reversus est in *Galgala. @Krat autem fames in terra, et filii prophetarum “habitabant coram eo. Dixitque uni de pueris suis: “Pone ollam grandem, et coque pulmentum filiis prophetarum. 39 Et egressus est unus in agrum ut colligeret herbas agrestes; invenitque quasi vitem silvestrem et col- legit ex ea colocynthidas agri, et implevit pallium suum et reversus concidit in ollam pulmenti; nesciebat enim quid esset. 49 Infude- runt ergo sociis ut comederent. Cumque gustassent de coctione, clamaverunt dicentes: Mors in olla, vir Dei. Et non potuerunt come- dere. 41 At ille, Adferte, inquit, farinam. Cumque tulissent, %misit in ollam et ait: Infunde turbae, ut comedant. Et non fuit amplius quidquam amaritudinis in olla. 42 Vir autem quidam venit de ©Baal Salisa fdeferens viro Dei panes primitiarum viginti panes hordeaceos et frumentum novum in pera sua. At ille dixit: 9Da populo, ut comedat. 4% Responditque ei minister eius: Quantum est hoc, ut apponam centum viris? Rur- sum ille ait: Da populo, ut comedat; haec enim dicit Dominus: Comedent, et supererit. 46 Posuit itaque coram eis; qui comederunt, et superfuit iuxta verbum Domini. 5 a@Naaman Yprinceps militiae regis Syriae erat vir magnus apud dominum suum et honoratus, per illum enim dedit Dominus salu- tem Syriae; erat autem vir fortis et dives, sed leprosus. 2 Porro de Syria egressi fuerant ¢latrunculi et captivam duxerant de terra Israél puellam parvulam, quae erat in obsequio uxoris Naaman; 2 quae ait ad dominam suam: Utinam fuisset dominus meus ad prophetam, qui est in Samaria! Profecto curasset eum a lepra quam habet. 4 Ingressus est itaque Naaman ad dominum suum et nuntiavit ei dicens: Sic et sic locuta est puella de terra Israél. 5 Dixitque ei rex Syriae: Vade et mittam litteras ad regem Israél. Qui, cum profec- turus esset et “tulisset secum decem talenta argenti et sex milia aureos et decem mutatoria vestimentorum, © detulit litteras ad regem Israél in haec verba: Cum acceperis epistulam hanc, scito quod mi- serim ad te Naaman servum meum, ut cures eum a lepra sua. 7 Cumque legisset rex Israél litteras, /scidit vestimenta sua et ait: 9Nunquid Deus ego sum, ut occidere possim et vivificare, quia iste misit ad me, ut curem hominem a lepra sua? hAnimadvertite et videte quod occasiones quaerat adversum me. 8 Quod cum audisset Eliseus ‘vir Dei, scidisse videlicet regem °Accinge lumbos tuos et Ptolle - — 304 — (5, 1-19) Giezi vero in poenam avaritiae leprosus factus (20-27), fer- rea securis aguis supernatans (6, 1-7), milites syri, qui ut Eliseum caperent advenerant (8-13), obcaecati, in mediam Samariam ducti, in- LIBER IV REGUM 5, oir 6, 9 Israél vestimenta sua, misit ad eum dicens: Quare scidisti vestimenta tua? Veniat ad me et sciat esse prophetam in Israél. 9Venit ergo Naaman cum equis et curribus et stetit ad ostium domus Elisei. 19 Misitque ad eum Eliseus nuntium dicens: /Vade et lavare septies in lordane, et recipiet sanitatem caro tua, atque mundaberis. 11Iratus Naaman recedebat dicens: Putabam quod egrederetur ad me et stans invocaret nomen Domini Dei sui et tan- geret manu sua locum leprae et curaret me. 12 Nunquid non melio- res sunt “Abana et Pharphar, fluvii ‘Damasci, omnibus aquis Israél, ut laver in eis et munder? Cum ergo vertisset se et abiret indignans, 13 accesserunt ad eum servi sui et locuti sunt ei: “Pater, et si rem grandem dixisset tibi propheta, certe facere debueras; quanto magis quia nunc dixit tibi: Lavare et mundaberis. 14 Descendit et lavit in Iordane septies iuxta sermonem viri Dei, et “restituta est caro eius sicut caro pueri parvuli, et °munda- tus est. 15 Reversusque ad virum Dei cum universo comitatu suo venit et stetit coram eo et ait: Vere scio ?quod non sit alius Deus in uni- versa terra, nisi tantum in Israél. Obsecro itaque ut Yaccipias bene- dictionem a servo tuo. 16At ille respondit: *Vivit Dominus, ante quem sto, quia ‘non accipiam. Cumque vim faceret, penitus non adquievit. 17 Dixitque Naaman: Ut vis; sed, obsecro, concede mihi servo tuo, ut tollam onus duorum burdonum de terra; non enim faciet ultra servus tuus holocaustum aut victimam diis alienis, nisi Domino. 18 Hoc autem solum est, de quo depreceris Dominum pro servo tuo quando ingredietur dominus meus templum *Remmon ut adoret, et “illo innitente super manum meam: si adoravero in templo Remmon, adorante eo in eodem loco, ut ignoscat mihi Dominus servo tuo pro hac re. 19 Qui dixit ei: “Vade in pace. Abiit ergo ab eo electo terrae tempore. 20 Dixitque %Giezi puer viri Dei: Pepercit dominus meus Naaman syro isti, ut non acciperet ab eo quae attulit. Vivit Dominus, quia curram post eum et accipiam ab eo aliquid. 21Et secutus est Giezi post tergum Naaman. Quem cum vidisset ille currentem ad se, desiliit de currt' in occursum eius et ait: ’Rectene sunt omnia? 22 Et ille ait: Recte. Dominus meus misit me ad te dicens: Modo venerunt ad me duo adulescentes *de monte Ephraim ex filiis pro- pectarum da eis talentum argenti et “vestes mutatorias duplices. 3 Dixitque Naaman. ¥Melius est ut accipias duo talenta. Et coégit ° eum ligavitque duo talenta argenti in duobus saccis et duplicia ve- stimenta, et imposuit duobus pueris suis, qui et portaverunt coram eo. 24 Cumque venisset iam °vesperi, tulit de manu eorum et repo- suit in domo dimisitque viros; et abierunt. 25 Ipse autem ingressus stetit coram domino suo. Et dixit Eliseus: Unde venis, Giezi? Qui respondit: Non ivit servus tuus quoquam. 26 At ille ait: Nonne cor meum in praesenti erat, quando reversus est homo de curru suo in occursum tui? Nunc igitur accepisti argentum et accepisti vestes, ut emas oliveta et vineas et oves et boves et servos et ancillas; 27 sed et lepra Naaman adhaerebit tibi et semini tuo usque in sempiternum. Et egressus est ab eo 4leprosus quasi nix. Dixerunt autem filii prophetarum ad Eliseum: Ecce locus in quo habitamus coram te angustus est nobis. 2 Eamus usque ad Iordanem, et tollant singuli de silva materias singulas, ut aedifice- mus nobis ibi locum ad habitandum. Qui dixit: Ite. 3 Et ait unus ex illis: Veni ergo et tu cum servis tuis. Respondit: Ego veniam. 4 Et abiit cum eis. Cumque venissent ad Iordanem, caedebant ligna. 5 Accidit autem ut, cum unus materiam succidisset, caderet ferrum securis in aquam; exclamavitque ille et ait: Heu, heu, heu, domine mi, et hoc ipsum mutuo acceperam. 6 Dixit autem homo Dei: Ubi ce- cidit? At ille monstravit ei locum. °Praecidit ergo lignum et misit illuc, natavitque ferrum. 7Et ait: Tolle. Qui extendit manum et tulit illud. 8 Rex autem Syriae pugnabat contra Israél, consiliumque iniit cum servis suis dicens: In loco illo et illo ponamus insidias. 9 Misit fer NO: 9. 7: Rect, Cnt 4;"'8. bCi.c3 REET A, 13) * ef. ‘Catech, Ro Ill ‘5,'2) 8; mcp. 6, 21; 13, 15. — cf. cp. 8, 9; Jd 18, 19. tg) * CatecheR, 111229: nvr. 10. — cf. Jb 33, 25. OaLc.As 27 p cf. Dn 2, 473.3, 293°6'26..2 7. q Gn 33, 11. — cf. vr. 5. rcp. 3, 14; 3 Rg 17, 1. scf. Gn 14, 23. fel. 3 Revs, 18° Ze 12;-1 3 “CD: 7,2, 17. vr. Rez: 17. LiCD.. 4, 12s ycp. 4, 26; 9, Ir. 3 v. Js 24; 33. avr. 5. OO. 3s € (ef.42. Par 27,-3). d Ex ii 6% Nm 12, 10. — cf. cp. 15, 5 @ Wop. 2.3. 6 cp. -2, 21. (20) LIBER IV REGUM 6, 10 —.7, 2 columesque ad suum regem remissi, (14-23), pro fame adeo urbem va- stante ut matres filios suos comederent (24-29) promissa maxima Srumenti copia ab hostibus mirabiliter fugatis relinquenda (7, 1-20), 6. 27, 37: Jat 4, &: 2. S dcp. 4, 33. e2 Par 32, 7. — cf. Nm 14, :i P$i2197,. 06° Km 8, 37; 2 O 4, 4. f vr. 20. ‘ip P g 2, WE» aR aM, S 33, > 67,18 2 Mc 3, 25, 26. — c Pi 8. 10; 6, I-7. het. Gn 19, I1. ar] “* cf: Catech«R. Ik: 658. icp. 5, 13; 8, 9; Jd 18, 19. j Gn 48, 22. kPro 25; 21; Rm 12, 20. 2, Par .38; 253 Lvr. 8, 9; cD. 5, 2; 24, 2 ae" b 1] LL. in fr. 5 ». D. gd. nt. m3 Rg 20, I. n cf. Lv 26, 29; Dt 28, 53, 57; EZ-5. IO» 0:3’ Rg 22,-27; pcf..3 Rg 19,2. — v, Rt 1,17. Giz 8, -22 ta. yes ry: rcf. 3 Rg 18, 4; 21, 13; Ecli 48, 13. scf. Am 3, 6. £ ct. Jb 2, ‘6: avr. 16, 18. b vr. 17, 19. — cf. cp. 5, 18. c Ml 3, 10. — cf. Gn 7, Ir. 'mavit ad eum dicens: Salva me, domine mi rex. itaque vir Dei ad regem Israél dicens: Cave ne transeas in locum illum, quia ibi Syri in insidiis sunt. 10 Misit itaque rex Israél ad locum, quem dixerat ei vir Dei, et praeoccupavit_ eum et observavit se ibi non semel neque bis. 11 Conturbatumque est cor regis Syriae pro hac re, et, convocatis servis suis, ait: Quare non indicatis mihi quis proditor mei sit apud regem Israél? 12 Dixitque unus servorum eius: Nequaquam, do- mine mi rex, sed Eliseus propheta, qui est in Israél, indicat regi Israél omnia verba quaecumque locutus fueris in conclavi tuo. 13 Di- xitque eis: Ite et videte ubi sit, ut mittam et capiam eum. Adnun- tiaveruntque ei dicentes: Ecce in “Dothan. 14 Misit ergo illuc equos et currus et robur exercitus. Qui cum venissent nocte, circumdede- runt civitatem. 15 Consurgens autem diluculo. dminister viri Dei egressus vidit exercitum in circuitu civitatis et equos et currus, nun- tiavitque ei dicens: Heu, heu, heu, domine mi, quid faciemus? 16 At ille respondit: Noli timere, eplures enim nobiscum sunt, quam cum illis. 1% Cumque orasset Eliseus, ait: Domine., /aperi oculos huius, ut videat. Et aperuit Dominus oculos pueri, et vidit, et ecce mons ple. nus Jequorum et curruum igneorum in circuitu Elisei, 18 Hostes vero descenderunt ad eum; porro Eliseus oravit ad Dominum dicens: Percu- te, obsecro, gentem hanc caecitate. “Percussitque eos Dominus ne vi- derent iuxta verbum Elisei. 19 Dixit autem ad eos Eliseus: Non est haec via neque ista est civitas: sequimini me et ostendam vobis virum, quem quaeritis. Duxit ergo eos in Samariam. 20 Cumque in- gressi fuissent in Samariam, dixit Eliseus: Domine, aperi oculos istorum, ut videant. Aperuitque Dominus oculos eorum, et viderunt se esse in medio Samariae. 21 Dixitque rex Israél ad Eliseum, cum vidisset eos: Nunquid percutiam eos, ‘pater mi? 22 At ille ait: Non percuties neque enim cepisti eos igladio et arcu tuo, ut percutias; sed kpone panem et aquam coram eis, ut comedant et bibant et vadant ad dominum suum. 23 Appositaque est eis ciborum magna praeparatio, et comederunt et biberunt, et dimisit eos, abieruntque ad dominum suum; et ultra non venerunt. /atrones Syriae in ter- ram Israél. 24 Factum est autem post haec, congregavit ”Benadad rex Syriae universum exercitum suum et ascendit et obsidebat Samariam. 25 Factaque est fames magna in Samaria, et tandiu obsessa est, donec venundaretur caput asini octoginta argenteis, et quarta pars cabi stercoris columbarum quinque argenteis. 26 Cumque rex Israél transiret per murum, mulier Toc excla- Qui ait: Non te salvat Dominus, unde te possum salvare? de area vel de torcu- lari? Dixitque ad eam rex: Quid tibi vis? Quae respondit: 28 Mulier ista dixit mihi: Da filium fui ut comedamus eum hodie, et filium meum comedemus cras. 29”Coximus ergo filium meum et come- dimus; dixique ei die altera: Da filium tuum ut comedamus eum; quae abscondit filium suum. 30 Quod cum audisset rex, %scidit vestimenta sua, et transibat per murum; viditque omnis populus cilicium, quo vestitus erat ad carnem intrinsecus. 31 Et ait rex: ?Haec mihi faciat Deus et haec addat, si steterit caput Elisei filii Saphat super ipsum hodie. 32 Eli- seus autem sedebat in domo sua, et %senes sedebant cum eo. Prae- misit itaque virum; et antequam veniret nuntius ille, dixit ad senes: Nunquid scitis quod miserit ‘filius homicidae hic ut praecidatur caput meum? Videte ergo, cum venerit nuntius, claudite ostium et non sinatis eum introire; ecce enim sonitus pedum domini eius post eum est. 33 Adhuc illo ‘loquente eis, apparuit nuntius qui veniebat ad eum. Et ait: Ecce, stantum malum a Domino est; ‘quid am- plius exspectabo a Domino? Dixit autem Eliseus: Audite verbum Domini: haec dicit Domi- nus: In tempore hoc @cras modius similae uno statere erit, et duo modii hordei statere uno in porta Samariae. 2 Respondens °unus de ducibus, super cuius manum rex incumbebat, homini Dei ait: ¢Si Dominus fecerit, etiam cataractas in caelo, nunquid poterit esse — 306 — ) novum beneficium mulieri sunamitidi praestitum (8, 1-6), prophetia eventu comprobata de morte Benadad regis Syriae et de impio Hazaél in ipsius locum provecto (7-15). Quibus omnibus descriptis, resumi- LIBER IV REGUM 7,3—8,5 quod loqueris. Qui ait: Videbis oculis tuis et inde non comedes. 3 Quattuor ergo viri erant leprosi 4iuxta introitum portae; qui dixerunt ad invicem: Quid hic esse volumus donec moriamur? 4 Sive ingredi voluerimus civitatem, fame moriemur; sive manserimus hic, moriendum nobis est; venite ergo et transfugiamus ad castra Sy- riae. Si pepercerint nobis, vivemus; si autem occidere voluerint, nihilominus moriemur. 5 Surrexerunt ergo vesperi, ut venirent ad castra Syriae. Cumque venissent ad principium castrorum Syriae, nul- lum ibidem reppererunt. 6 Siquidem Dominus /sonitum audiri fecerat in castris Syriae Ycurruum et equorum et exercitus plurimi; dixeruntque ad invicem: Ecce mercede conduxit adversum nos rex Israél “reges Hethaeorum et Aegyptiorum, et venerunt super nos. 7 ‘Surrexerunt ergo et fu- gerunt in tenebris et dereliquerunt tentoria sua et equos et asinos in castris fugeruntque animas tantum suas salvare cupientes. 8Igitur, cum venissent leprosi illi ad principium castrorum, in- gressi sunt unum tabernaculum et comederunt et biberunt, tulerunt- que inde argentum et aurum et vestes et abierunt et absconderunt; et rursum reversi sunt ad aliud tabernaculum, et inde similiter aufe- rentes absconderunt. 9% Dixeruntque ad invicem: Non recte faci- mus; haec enim dies boni nuntii est: si tacuerimus et noluerimus nuntiare usque mane, sceleris arguemur; venite, eamus et nuntie- mus in aula regis. 10 Cumque venissent ad portam civitatis, narra- verunt eis dicentes: Ivimus ad castra Syriae et nullum ibidem reppe- rimus hominem nisi equos et asinos alligatos et fixa tentoria. 11 Jerunt ergo portarii et nuntiaverunt in palatio regis intrinse- cus. 12 Qui surrexit nocte et ait ad servos suos: Dico vobis quid fecerint nobis Syri. Sciunt quia fame laboramus, et idcirco egressi sunt de castris et latitant in agris dicentes: Cum egressi fuerint de civitate, capiemus eos vivos, et tunc civitatem ingredi poterimus. 13 Respondit autem unus servorum eius: Tollamus quinque equos qui remanserunt in urbe (quia ipsi tantum sunt in universa multitu- dine Israél, alii enim consumpti sunt), et mittentes explorare pote- rimus. 14 Adduxerunt ergo duos equos, misitque rex in castra Sy- rorum dicens: Ite et videte. 15 Qui abierunt post eos usque ad Iordanem: Ecce autem omnis via plena erat vestibus et vasis, quae proiecerant Syri cum turbarentur. Reversique nuntii indicaverunt regi. 16 Et egressus populus diripuit castra Syriae; factusque est mo- dius similae statere uno, et duo modii hordei statere uno /iuxta ver- bum Domini. 17 Porro rex *ducem illum, in cuius manu incumbebat, constituit ad portam; quem conculcavit turba in introitu portae, et mortuus est, iuxta quod locutus fuerat vir Dei, ‘quando descenderat rex ad eum. 18 Factumque est secundum sermonem viri Dei, quem dixerat regi, quando ait: Duo modii hordei statere uno erunt, et modius similae statere uno, hoc eodem tempore cras in porta Samariae; 19 quando responderat dux ille viro Dei et dixerat: Etiamsi Domi- nus fecerit cataractas in caelo, nunquid poterit fieri quod loqueris? Et dixit ei: ™Videbis oculis tuis, et inde non comedes. 29 Evenit ergo ei, sicut praedictum fuerat et conculcavit eum populus in porta, et mortuus est. Eliseus autem locutus est ad mulierem, “cuius vivere fecerat fi- lium, dicens: Surge, vade tu et domus tua et peregrinare ubi- cumque reppereris; !vocavit enim Dominus famem, et veniet super terram “septem annis. 2 Quae surrexit et fecit iuxta verbum hominis Dei; et vadens cum domo sua peregrinata est in terra Philisthiim diebus multis. 3 Cumque finiti essent anni septem, reversa est mulier de terra Philisthiim et egressa est ut Anterpellaret regem pro domo sua et pro agris suis. 4 Rex autem loquebatur cum dGiezi puero viri Dei dicens: Narra mihi omnia magnalia, quae fecit Eliseus. 5 Cumque ille narraret regi quomodo mortuum suscitasset, apparuit mulier, cuius vivificaverat filium, clamans ad regem pro domo sua et pro agris suis. Dixitque Giezi: Domine mi rex, haec est mulier, d cf. Lv 13, 46. ecf. Est 4, 14, 16. oe ©. 19, 7; 2 Rg 5, 24; Jb 2I. g cl "cp. 7. ie O, 29. i cf. Foe Beles: Pro 28, 1. Lep. 6, 32. mvr. 2. 1-10] LL. in fr. 6 b. D. 9 d. Pat. acp. 4, 35- b Ps 104, 16; Ag 1, 11. ccf. Gn 41, 27. dv. cp. 4, 12. — 307 — LIBER IV REGUM 8,6—9,5 tur regum Israél et luda historia. Narrantur itaque pii losaphat degenerum successorum, res gestae nempe loram (16-24) et Ochoziae (25-29) et domus Achabi interitus, adnitente Iehu rege Israél constituto ecf. 3 Rg rz, 24. f cp. $ 24; 8, Rg.20, Za e2* Rg ne se 17. Rg 9, 7. HCL, a Cee CE: CD. Bi 133% 163.2%; kvr. 14. SS 6 alg A mCP. 2, 17. n cf. Le 19, 41. ocp. 10, 32; 12, 1 te 7) 3 22; Am 1, 3, 4. £ydt 16, 6. pls 3, 103:-Os (135,26; Nhs, 10. — cf. Ps 136, 9; Os 10, 14. qv. 1 Rg 24, 15. ret. '3°Rg 19} +15. Svr. 10, Bh 0) ier © PS pe Gy ithe Pee 17-24] 2 Par 21, 5-10. Oy he 22, 2%. uv cf. vr. 26. x2 Rg 7, 16-20. pa Re 7,12, 135 Os :23x,; 17. 23 Rg 11, 36; 15, 4. — cf. 2 Rg 2i,. 17: acp. 3, 9. — cf. 3 Rg 22, 48. bv. 2 Rg 18, 17. ccf. Gn 27, 40. d Js 10, 29, 30. ecf. 2 Par 21, 20. f cf. 2 Par 21 17: 32,6; 25,23. 25-29] 2 Par 22, 1-7. ket. cp. 9, 29. cr. 2 Rar 23, 2. icp. 11, 1. — vr. 18. ncp. 9, 16. 1-13] LL. in sb. ». D. 9 p.Pnt. @V.- cps 45.3 bv. 3 Rg 18, "46. cz Rg 10, fr. dcp. 8, 28. e3 Rg 19, 15, 16. vr. 14. — cf. vr. 20. ect Vr, Si 2 t. cf. ‘3 Rg 19, 16; 2 Par 22, 7. et hic est filius eius quem suscitavit Eliseus. 6 Et interrogavit rex mulierem, quae narravit ei, deditque ei rex eunuchum unum dicens: Restitue ei omnia quae sua sunt et universos reditus agrorum a die nia reliquit terram usque ad praesens. 7Venit quoque Eliseus *Damascum, et ‘Benadad rex Syriae ae- grotabat. Nuntiaveruntque ei dicentes: Venit vir Dei huc. 8 Et ait rex ad YHazaél: “Tolle tecum munera et vade in occursum viri Dei et ‘consule Dominum per eum dicens: Si evadere potero de infir- mitate mea hac? 9 Ivit igitur Hazaél in occursum eius, habens se- cum munera et omnia bona Damasci onera quadraginta camelorum. Cumque stetisset coram eo, ait: /Filius tuus Benadad, rex Syriae, misit me ad te dicens: Si sanari potero de infirmitate mea hacr 10 Dixitque ei Eliseus: “Vade, dic ei: Sanaberis. Porro ostendit mihi Dominus ‘quia morte morietur. 11 Stetitque cum eo et contur- batus est ”usque ad suffusionem vultus, "flevitque vir Dei. 12 Cui Hazaél ait: Quare dominus meus flet? At ille dixit: Quia scio %quae facturus sis filiis Israél mala: civitates eorum munitas igne succen- des et iuvenes eorum interficies gladio et ?parvulos eorum elides et praegnantes divides. 13 Dixitque Hazaél: Quid enim sum servus tuus Ycanis, ut faciam rem istam magnam? Et ait Eliseus: “Ostendit mihi Dominus te regem Syriae fore. 14 Qui, cum recessisset ab Eliseo, venit ad dominum suum. Qui ait ei: Quid dixit tibi Eliseus? At ille respondit: Dixit mihi: *Recipies sanitaiem. 15 Cumque ve- nisset dies altera, tulit stragulum et infudit aquam et expandit super faciem eius. Quo mortuo, regnavit Hazaél pro eo. 16 Anno quinto ‘Ioram filii Achab regis Israél et Iosaphat regis Iuda “regnavit loram filius Iosaphat rex luda. 17 Triginta duorum annorum erat cum regnare coepisset et octo annis regnavit in Ieru- salem. 18 Ambulavitque in viis regum Israél, sicut ambulaverat do- mus Achab; “filia enim Achab erat uxor eius, et fecit quod malum est in conspectu Domini. 19*Noluit autem Dominus disperdere Iu- dam propter David servum suum, Ysicut promiserat ei ut daret illi *lucernam et filiis eius cunctis diebus. 20 In diebus eius recessit Edom, ne esset sub Iuda, et “constituit sibi regem. 21 Venitque Ioram Seira et omnes currus cum e0; et surrexit nocte percussitque Idumaeos, qui eum circumdederant, et principes curruum ; ’populus autem fugit in tabernacula sua. 22 cRe- cessit ergo Edom, ne esset sub Iuda, usque ad diem hanc. Tunc recessit et “Lobna in tempore illo. 23 Reliqua autem sermonum Ioram et universa, quae fecit, nonne haec scripta sunt in libro verborum dierum regum Iuda? 34 Et dor- mivit Ioram cum patribus suis sepultusque est cum eis in civitate David. Et regnavit /Ochozias filius eius pro eo. 25 Anno Yduodecimo Ioram filii Achab regis Israél regnavit Ocho- zias filius Ioram regis Iudae. 26/”Viginti duorum annorum erat Ochozias cum regnare coepisset, et uno anno regnavit in Ierusalem. Nomen matris eius ‘Athalia filia Amri regis Israél. 27 Et ambulavit in viis domus. Achab, et fecit quod malum est coram Domino sicut domus Achab; gener enim domus Achab fuit. 28 Abiit quoque cum loram filio Achab ad proeliandum contra jHazaél regem Syriae in *Ramoth Galaad; et vulneraverunt Syri Ioram. 29 Qui reversus est ut curaretur in Iezrahel, quia vulnera- verant eum Syri in ”™Ramoth proeliantem contra Hazaél regem Syriae. Porro "Ochozias filius Ioram rex Iuda descendit invisere Joram filium Achab in Iezrahel, quia aegrotabat ibi. Eliseus autem prophetes vocavit unum de @filiis prophetarum et ait illi: bAccinge lumbos tuos et tolle Clenticulam olei hanc in manu tua et vade in @Ramoth Galaad. 2¢Cumque veneris illuc, videbis Iehu /filium Iosaphat filii Namsi; et ingressus suscitabis eum de medio 9fratrum suorum et introduces in interius cubiculum. 3 Tenensque lenticulam olei fundes super caput eius et dices: Haec dicit Dominus: *Unxi te regem super Israél. Aperiesque ostium et fugies et non ibi subsistes. 4 Abiit ergo adulescens puer prophetae in Ramoth Galaad 5et ingressus est illuc. Ecce autem principes — 308 — | (9, 1-15). Ipse enim in lezrahel ascendens primo loram filium Achabi et Ochoziam huius nepotem (16-29), dein lezabelem cuius cadaver canes devorant, necat (30-37); filios porro Achabi ut in LIBER IV REGUM 9, 6-28 exercitus sedebant et ait: Verbum mihi ad te, o princeps. Dixitque Iehu: Ad quem ex omnibus nobis? At ille dixit: Ad te, o princeps. 6 Et surrexit et ingressus est cubiculum; at ille fudit oleum super caput eius et ait: Haec dicit Dominus Deus Israél: Unxi te regem super populum Domini Israél, 7 et percuties domum Achab domini tui, et ulciscar sanguinem servorum meorum prophetarum et san- guinem omnium servorum Domini ‘de manu Iezabel. 8 Perdamque omnem domum Achab et Jinterficiam de Achab *mingentem ad parietem et ‘clausum et novissimum in Israél. 9 Et dabo domum Achab ™sicut domum Ieroboam filii Nabat et “sicut domum Baasa filii Ahia. 19 °Jezabel quoque comedent canes in agro lezrahel, nec erit qui sepeliat eam. Aperuitque ostium et fugit. 11 Jehu autem egressus est ad servos domini sui, qui dixerunt ei: PRectene sunt omnia? quid venit Yinsanus iste ad te? Qui ait eis: Nostis hominem, et quid locutus sit. 12 At illi responderunt: Falsum est, sed. magis narra nobis. Qui ait eis: Haec et haec locu- tus est mihi, et ait: Haec dicit Dominus: Unxi te regém super Israél. 13 Festinaverunt itaque et “unusquisque tollens pallium suum po- suerunt sub pedibus eius in similitudinem tribunalis et cecinerunt tuba atque dixerunt: *Regnavit Iehu! 14 Coniuravit ergo Iehu filius Iosaphat filii Namsi contra Ioram. tPorro Ioram obsederat Ramoth Galaad ipse et omnis _Israél contra “Hazaél regem Syriae; 15 Yet reversus fuerat ut curaretur in Iezrahel propter vulnera, quia percusserant eum Syri proeliantem contra Hazaél regem Syriae. Dixitque Iehu: Si placet vobis, nemo egrediatur profugus de civitate, ne vadat et nuntiet in lezrahel. 16 Et ascendit et profectus est in Iezrahel; loram enim aegrota- bat ibi, et Ochozias rex Iuda descenderat ad visitandum loram. 17 Igitur speculator, qui stabat super turrim Iezrahel vidit globum Iehu venientis et ait: Video ego globum. Dixitque Ioram: Tolle currum et mitte in occursum eorum, et dicat vadens: Rectene sunt omnia? 18 Abiit ergo qui ascenderat currum in occursum eius et ait: Haec dicit rex: Pacatane sunt omnia? Dixitque Iehu: Quid tibi et paci? Transi et sequere me. Nuntiavit quoque speculator dicens: Venit nuntius ad eos et non revertitur. 19 Misit etiam currum equo- rum secundum; venitque ad eos et ait: Haec dicit rex: Nunquid pax est? Et ait Iehu: Quid tibi et paci? Transi et sequere me. ® Nuntiavit autem speculator dicens: Venit usque ad eos et non revertitur. Est autem “incessus quasi incessus Ylehu filii Namsi; praeceps enim graditur. 21 Et ait loram: “lunge currum. Iunxerunt- que currum eius, et “egressus est Ioram rex Israél et Ochozias rex luda singuli in curribus suis; egressique sunt in occursum Iehu et invenerunt eum in Yagro Naboth iezrahelitae. 22 Cumque vidisset Ioram Iehu, dixit: Pax est Iehu? At ille respondit: Quae pax? Adhuc ¢fornicationes Iezabel matris tuae et veneficia eius multa vi- gent. 23 Convertit autem Joram manum suam et fugiens ait ad Ocho- ziam: Insidiae, Ochozia. 24 Porro Iehu tetendit arcum manu et percussit Ioram inter sca- pulas, et egressa est sagitta per cor eius, statimque corruit in curru suo. 25 Dixitque Iehu ad Badacer 4ducem: Tolle, proice eum in agro Naboth iezrahelitae; memini enim, quando ego et tu sedentes in curru sequebamur Achab patrem huius, quod “Dominus /onus hoc levaverit super eum dicens: 26 9Si non pro sanguine Naboth et pro sanguine filiorum eius, quem vidi heri, ait Dominus, reddam tibi in “agro isto, dicit Dominus. Nunc ergo tolle et proice eum in agrum iuxta verbum Domini. 277Ochozias autem rex Iuda videns hoc fugit per viam domus horti, persecutusque est eum Iehu et ait: Etiam hunc percutite in curru suo. Et percusserunt eum in ascensu Gaver, qui est iuxta jIeblaam. Qui fugit in Mageddo et mortuus est ibi. 28 Et *“impo- suerunt eum servi eius super currum suum et tulerunt in Ierusalem sepelieruntque eum in sepulcro cum patribus suis in civitate David. icf. 3 Rg 18, 4. — v. 3 Rg 21, eee Ds ¢ 1 cD. LO; 07 $0.2 IS OP Oe ow UDt- 32: 36, m3 Rg 14, 10; 15, 29; 21, 22. m3 Rg 16, 3, 11; 21, 22. ONT -35, 365 3° Re 275342 2 'CD,. S328. q Jr 29, 26; Os 9, 7. — cf. Jo Io, 20; Ac 26, 25. rcf. Mt 21, 7, 8; Mr rz, 8. Sch: 32: Ret. 34, tcf. cp. 8, 28. ucf. 3 Rg 19, 17. vcp. 8, 29. xcf. 2 Rg 18, 27. ¥ 3 Rg 19, 17. — cf. vr. 2, 14. 23 Rg 18, 44. @.22Par 22,>7. 63 Rg 21, 1. — cf. vr. 26. E Cr, 3, Bar 2;°13; ad cl Gp.:7,; 2. é3 Re-21, 19,49. bee Ei & sae g 2 Re ot; 22: Avr. 21, 19. Ch, 2: Par 22% Oy jcp. 23, 29; Js 17, 33. Ct, CO. Las 20° 23:30:32 ‘Par 35, 24. LIBER IV REGUM 9, 19 — 10, 29 Samaria occidantur optimatibus insinuat (10, 1-11); regisque Ocho- | ziae fratres sibi in Samariam pergenti obviantes interfici iubet | (12-17). Cultum Baal etiam exterminat, interfectis eius sacerdotibus | 29-10, 7] LL. in D. 10 p. Pnt. bch. Cp.8,'253 2. Par 22, 17-39% mcf. Jr 4, 30; Ez 23, 40. nv. 3 Rg 16, 9-20. 03 Rg 16, 31. p vr. 10, 26; 3 Rg 21, 23. Cel. Ps S2cres Irs, 825 oO, 4a 16, 4; 25, 33. a3 Rg 16, 24. b cf. Est 2, 7. co ysig, 8, rt. d cf. 3 Rg 21, 21. ecp. 9, 14, 24. f cf. z Rg 3,.a9. g3 Rg 21, 19, 21, 22, 29. h cf. cp. 8, 29; 9, 16; 2 Par 2%,. £73:122,' 8. BN: PS. 90523, J8..38—_ 6-20; 14, _ 16, 18. ji Par 2, 85. kx Es ro, 19; Ez ‘17, -18.' — cf. x Par 29, 24. lcf. 3 Rg 19, ro. mcp. 9, 8; 2 Par 22, 8. "3 Re 16, $2, 32. 29Anno /undecimo Joram filii Achab regnavit Ochozias super Iudam, | | 30 venitque Iehu in Iezrahel. Porro Iezabel,-introitu eius audito, | | mdepinxit oculos suos stibio et ornavit caput suum et respexit per fenestram 31 ingredientem Iehu per portam et ait: "Nunquid pax potest esse Zambri, qui interfecit dominum suum ? 9 32 Levavitque Iehu faciem suam ad fenestram et ait: Quae: est | ista? Et inclinaverunt se ad eum duo vel tres eunuchi. At ille |. dixit eis: Praecipitate eam deorsum; et praecipitaverunt eam, adsper- susque est sanguine paries, et equorum ungulae conculcaverunt eam. 34 Cumque introgressus esset ut comederet biberetque, ait: Ite et vi- dete maledictam illam et sepelite eam, °quia filia regis est. Cum- |. que issent ut sepelirent eam, non invenerunt nisi calvariam et pedes | et summas manus. 36 Reversique nuntiaverunt ei. Et ait Iehu: te) Domini est, quem locutus est per servum suum Eliam thesbiten dicens: ?In agro Iezrahel comedent canes carnes Iezabel, 37 et erunt | carnes Jezabel Ysicut stercus super faciem terrae in agro Tezrahel, ita ut praetereuntes dicant: Haecine est illa Iezabel? 10 Erant autem Achab septuaginta filii in *Samaria. Scripsit ergo — Iehu litteras et misit in Samariam ad optimates civitatis et ad | maiores natu et ad °nutricios Achab dicens: 2Statim ut acceperitis | litteras has, qui habetis filios domini vestri et currus et equos et civitates firmas et arma, eligite meliorem et eum qui vobis pla- | cuerit de filiis domini vestri, et eum ponite super solium patris sui | et pugnate pro domo domini vestri. 4 Timuerunt illi vehementer et | dixerunt: Ecce duo reges non te hee stare coram eo, et quo- | modo nos valebimus resistere? 5 Miserunt ergo praepositi domus et | praefecti civitatis et maiores natu et nutricii ad Iehu dicentes: “Servi | tui sumus: quaecumque iusseris faciemus, nec constituemus nobis | regem: quaecumque tibi placent fac. . 4 6 Rescripsit autem eis litteras secundo dicens: Si mei estis et | oboeditis mihi, tollite capita filiorum domini vestri et venite ad me | hac eadem hora cras in Jezrahel. Porro filii regis, septuaginta viri, | apud optimates civitatis nutriebantur. 7 Cumque venissent litterae ad | eos, tulerunt filios regis et Yocciderunt septuaginta viros et posue- runt capita eorum in cophinis. et miserunt ad eum in Iezrahel. 8 Venit autem nuntius et indicavit ei dicens: Attulerunt capita filio- | rum regis. Qui respondit: Ponite ea ad duos acervos iuxta introitum | portae usque mane. 9% Cumque diluxisset egressus est, et stans dixit ad omnem populum: Iusti estis: si ego coniuravi contra dominum meum et interfeci eum, quis percussit omnes hos? 1° Videte ergo nunc quoniam /non cecidit de sermonibus Domini in terram, quos nunc locutus est Dominus super domum Achab, et Dominus fecit 9Yquod locutus est in manu servi sui Eliae. 11 Percussit igitur Tehu omnes, qui reliqui erant de domo Achab in Iezrahel, et universos optimates eius et notos et sacerdotes, donec non remanerent ex eo reliquiae. 12 Et surrexit, et venit in Samariam. Cumque venisset ad came- ram pastorum in via, 13 invenit “fratres Ochoziae regis Iuda dixit- que ad eos: Quinam estis vos? Qui responderunt: Fratres Ochoziae sumus et descendimus ad salutandos filios regis et filios inae. 14 Qui ait: Comprehendite eos vivos. Quos cum comprehendissent vivos, iugulaverunt eos in cisterna iuxta cameram, quadraginta duos viros, et non reliquit ex eis quemquam. ; 15 Cumque abisset inde, invenit ‘Ionadab filium SRechab in oc- cursum sibi et benedixit ei. Et ait ad eum: Nunquid est cor tuum rectum sicut cor meum cum corde tuo? Et ait Ionadab: Est. Si est, inquit, *da manum tuam. Qui dedit ei manum suam. At ille levavit | eum ad se in currum 16 dixitque ad eum: Veni mecum et vide | 'zelum meum pro Domino. Et impositum in curru suo 17 duxit in |_ Samariam. Et ™percussit omnes, qui reliqui fuerant de Achab in | Samaria usque ad unum, iuxta verbum Domini quod locutus est | — per Eliam. 18 Congregavit ergo Iehu omnem populum et dixit ad eos: "Achab coluit Baal parum, ego autem colam eum amplius. 19 Nunc (18-27). Attamen, quia vitulorum cultum non aufert, ipsemet cum filiis suis reprobatur et ab Hazaéle devincitur (28-36). Sequuntur faci- nora et interitus Athaliae (11, 1-16), cui in regnum succedit loas LIBER IV REGUM 10, 20 — 11,9 igitur omnes °prophetas Baal et universos servos eius et cunctos sacerdotes ipsius vocate ad me; nullus sit qui non veniat, sacrificium enim grande est mihi Baal: quicumque defuerit non vivet. Porro Tehu faciebat hoc insidiose, ut disperderet cultores Baal. 2° Et dixit: PSanctificate Ydiem sollemnem Baal. "Vocavitque 21et misit in universos terminos Israél, et venerunt cuncti servi Baal: non fuit re- siduus ne unus quidem qui non veniret. Et ingressi sunt *templum Baal, et repleta est domus Baal a summo usque ad summum. 22 Dixitque his ‘qui erant super vestes: Proferte vestimenta univer- sis servis Baal. Et protulerunt eis vestes. 23 Ingressusque Iehu et Ionadab filius Rechab templum Baal ait cultoribus Baal: Perquirite et videte, ne quis forte vobiscum sit de servis Domini, sed ut sint servi Baal soli. 24 Ingressi sunt igitur ut facerent victimas et holo- causta; Iehu autem praeparaverat sibi foris octoginta viros et dixe- rat eis: Quicumque fugerit de hominibus his, quos ego adduxero in manus vestras, “anima eius erit pro anima illius. . 25 Factum est autem, cum completum esset holocaustum, prae- cepit Iehu “militibus et ducibus suis: Ingredimini et Ypercutite eos: nullus evadat. Percusseruntque eos in ore gladii et proiecerunt mi- lites et duces et ierunt in civitatem templi Baal 26 et protulerunt éstatuam de fano Baal et combusserunt 27 et comminuerunt eam. Destruxerunt quoque “aedem Baal et fecerunt pro ea %latrinas usque in diem hanc. . 28 Delevit itaque Iehu Baal de Israél. 29 Veruntamen a °peccatis - Teroboam filii Nabat, qui peccare fecit Israél, non recessit nec de- Religuit vitulos aureos, qui erant in Bethel et in Dan. 30 Dixit autem Dominus ad Iehu: Quia studiose egisti quod rectum erat et placebat in oculis meis et omnia quae erant in corde meo fecisti contra domum Achab, éfilii tui usque ad quartam gene- rationem sedebunt super thronum Israél. 31 Porro Iehu non custodivit ut ambularet in lege Domini Dei Israél in toto corde suo; ‘non enim recessit a peccatis Ieroboam, qui Bec ane fecerat Israél. 32 In diebus illis %coepit Dominus taedere super Israél; “percus- sitque eos Hazaél in universis finibus Israél, %3a Iordane contra orientalem plagam omnem terram Galaad et Gad et Ruben et Ma- Seale ab tAroér, quae est super torrentem Arnon, et jGalaad et asan. 34 Reliqua autem verborum Iehu et universa, quae fecit, et for- titudo eius nonne haec scripta sunt in libro verborum dierum regum Israél? 35 Et dormivit Iehu cum patribus suis, sepelieruntque eum in Samaria; et “regnavit Ioachaz filius eius pro eo. 36 Dies autem, quos regnavit Iehu super Israél, viginti et octo anni sunt, in Sa- maria. | Athalia vero “mater Ochoziae videns "mortuum filium suum sur- rexit et interfecit omne semen regium. 2 Tollens autem Iosaba filia regis Ioram soror Ochoziae “Ioas filium Ochoziae furata est eum de medio filiorum regis, qui interficiebantur, et nutricem eius de triclinio et abscondit eum a facie Athaliae, ut non interficeretur. 3 Eratque cum ea sex annis clam in domo Domini; porro Athalia regnavit super terram. 4Anno autem septimo misit %Ioiada, et adsumens centuriones et milites introduxit ad se in templum Domini pepigitque cum eis foedus; et adiurans eos in domo Domini ostendit eis filium regis 5 et praecepit illis dicens: Iste est sermo quem facere debetis: 6 ter- tia pars vestrum “introéat sabbato, et observet excubias domus regis; /tertia autem pars sit ad portam Sur, et tertia pars sit ad portam, quae est post habitaculum scutariorum, et custodietis excu- bias domus Messa. 7 Duae vero partes e vobis omnes egredientes sabbato custodiant excubias domus Domini circa regem. 8 Et valla- bitis eum habentes arma in manibus vestris; si quis autem ingres- sus fuerit saeptum ten-pli interficiatur; eritisque cum rege Yintroéunte et egrediente. 9% Et fecerunt centuriones iuxta omnia quae praece- perat eis Ioiada sacerdos, et adsumentes singuli viros suos, qui in- 03 Rg 18, 19; 22, 6. rcf. Ex 32, 5. ScD. 11,18; 3 Rg x6,-32. tcp. 22, 14. “vr. 15. vcf. 3 Rg 20, 39, 42. cp. x cp. 11, 4, 6; t Rg 22, 17. VC. 3 Rg 8 18, 40. 2 Cp. 3, 2: 3 Rg: 84,23. acp. 11, 18; 3 Rg 16, 32. Sct. x Es 6, tz, Dn 2, 5; 3 29. v. 3 Rg 12, 28-31. Vv. c dv. 3 Rg 14, 16. e (all) cp. 15, 12.— cf. vr. 35; Cp. 13, Is FOS 14,335.28; 8. fvr. 209. cf. Gn 6, 6. cf. cp. 8, 123-4 Reg 19; 57. i Dt 2, 36. jcf. Am 1, 3, 4. Rep. 13, f. 1-12] LL. in fr. 2 p. D. 10 Dd. Pnt. 1-3] 2 Par 22, 10-12. acp. 8, 26, bcp. 9, 27. 6.ch.) VE. 25s CD. 32, Ts 4-20] 2 Par 23, 1-21. dvr. 9. € cf; :¥ Par 9}. 25: j Ch: 2°Par'23, 5: gel Nm. 27; 17. — 311 — LIBER IV REGUM 11, 10 — 12, r5 Ochoziae filius natu minimus (17-21). Is templum instaurat ad hoc impendens oblationes quae in eo fieri solent (12, 1-16). Bellum tamen contra Hazaélem regem Syrorum haud feliciter gerit (17-21). Narrantur eo Re $92) Par 18557, icf. 2 Rg 1, 10. beer 25, 16; 31, 18. —v. Dt 18-20. : he 10, 24; 2 Rg 16, 16; 3 Seat: 39. lcp. 23, 3. — cf. 2 Par 34, 31. m3 Rg i, 34. nv. Gn 44, 13. 02 Es 3, 28; Jr 31, 40. p cf. Js 24, 25. q2 Rg 5,3 rcp. 10, 26, 27. — cf. Jd 6,25. $cl. Dt. %2,,.2: t (vr. 4.) uvr. 6, — cf. 2 Par 23, 20. 2I- cay 15] 2 Rear 24, I-14. Vv Vr. ro CF, 5. 1-8] ti. in fr. 3 a 10 p. er 2] Ant. in sb. a. D. 10 p. Pnt acp. 14, 4; 15, 35; 3 Rg 15, 14; 22, 44. — Ch 3 3, 2, 3. bcp. 22, 4. c-cf, Ex 35,°5; 1 Patraq; 92 acl, Mr.12;. 423 Legars x: e3 Rg 4, 3 f ef. 'ep..22, a gcl.1ep 422,55. 6; Aci. 2 Par 24\:34. i3 Rg 7, 50. $, CD22 5.7% grediebantur sabbatum, cum his qui egrediebantur sabbato, vene- runt ad Ioiadam sacerdotem, 1 qui dedit eis hastas et arma regis David, quae erant in domo Domini, 1! Et steterunt singuli habentes arma in manu sua a parte texapitis dextera usque ad partem sinistram altaris et aedis circum regem. 12 Produxitque filium regis et posuit super eum ‘diadema et /testimonium, feceruntque eum regem et unxerunt et plaudentes manu dixerunt: *Vivat rex! 13 Audivit autem Athalia vocem populi currentis, et ingressa ad turbas in templum Domini 14 vidit regem stantem ‘super tribunal iuxta morem et cantores et tubas prope eum omnemque populum terrae laetantem et ™canentem tubis; et “scidit vestimenta sua cla- mavitque: Coniuratio, coniuratio! 15 Praecepit autem Ioiada centu- rionibus, qui erant super exercitum, et ait eis: Educite eam extra saepta templi, et quicumque eam secutus fuerit feriatur gladio. Di- xerat enim sacerdos: Non occidatur in templo Domini. 16 Imposue- runtque ei manus et impegerunt eam per viam 9“introitus equorum iuxta palatium, et interfecta est ibi. 17 pPepigit ergo Ioiada foedus inter Dominum et inter regem et inter populum, ut esset populus Domini, et Yinter regem et popu- lum. 18 Ingressusque est omnis populus terrae templum Baal, et "de- struxerunt Saras eius et imagines contriverunt valide; Ma quo- que sacerdotem Baal occiderunt coram altari. Et posuit sacerdos custodias in domo Domini. 19 Tulitque centuriones et *Cerethi et Phelethi legiones et omnem populum terrae; deduxeruntque regem de domo Domini et venerunt per viam uportae scutariorum in pa- latium, et sedit super thronum regum. 2 Laetatusque est omnis po- pulus terrae, et civitas conquievit; Athalia autem occisa est gladio in domo regis. 21 vSeptemque annorum erat Ioas, cum regnare coepisset. 12 Anno septimo Iehu regnavit Ioas et quadraginta annis regnavit in Ierusalem. 2 Nomen matris eius Sebia de Bersabee. Fecitque Ioas rectum coram Domino cunctis diebus quibus docuit eum Ioiada sacerdos; 3 veruntamen “excelsa non abstulit; adhuc enim populus immolabat et adolebat in excelsis incensum. 4 Dixitque Ioas ad sacerdotes: Omnem pecuniam sanctorum, ?quae illata fuerit in templum Domini a praetereuntibus, quae offertur pro pretio animae, et quam “sponte et arbitrio cordis sui inferunt in tem- plum Domini, 45accipiant illam sacerdotes iuxta ordinem suum et instaurent sartatecta domus, si quid necessarium viderint instaura- tione. §Igitur usque ad vicesimum tertium annum regis Ioas non instauraverunt sacerdotes sartatecta templi. 7 Vocavitque rex Ioas Ioiadam pontificem et sacerdotes dicens eis: Quare sartatecta non instauratis templi? Nolite ergo amplius acci- pere pecuniam iuxta ordinem vestrum; sed ad instaurationem templi reddite eam. 8 Prohibitique sunt sacerdotes ultra accipere pecuniam a populo et instaurare sartatecta domus. 9% Et tulit Ioiada pontifex 4gazophy- lacium unum aperuitque foramen desuper et posuit illud iuxta altare ad dexteram ingredientium domum Domini; mittebantque in eo sacerdotes, qui custodiebant ostia, omnem pecuniam quae deferebatur ad templum Domini. 1° Cumque viderent nimiam pecuniam esse in gazophylacio, ascendebat ¢scriba regis et pontifex, eiundeoeny ue et ‘numerabant pecuniam, quae inveniebatur in domo Domini, et dabant eam iuxta numerum atque mensuram in manu passe qui praeerant caementariis domus Domini; qui impendebant eam in fabris lignorum et in caementariis, iis qui operabantur in domo Do- mini 12 %et sartatecta faciebant, et in iis, qui caedebant saxa, et ut emerent ligna et lapides qui excidebantur ; ita ut impleretur instau- ratio domus Domini in universis quae indigebant expensa ad mu- niendam domum. 13/Veruntamen non fiebant. ex eadem pecunia ihydriae templi Domini et fuscinulae et turibula et tubae et omne vas aureum et argenteum, de pecunia quae inferebatur in templum Domini; 14iis enim qui faciebant opus dabatur, ut instauraretur templum Domini. 15 Et jnon fiebat ratio iis hominibus qui accipie- — 312 — — praeterea res gestae loachaz (13, 1-9) et loas eius filii cui tres de Syris profligatis victorias vaticinatur Eliseus (10-19) paulo ante quam ultimum obiret diem (20, 21); necnon brevis historia regnorum Ioas LIBER IV REGUM 12, 16 Joa! 13, 21 rus et decem milia peditum; — -bant pecuniam, ut distribuerent eam artificibus; sed in fide tracta- bant eam. - 16Pecuniam vero “pro delicto et pecuniam /pro peccatis non inferebant in templum Domini, “quia sacerdotum erat. 17 Tunc ascendit “Hazaél rex Syriae et pugnabat contra Geth, pepriaue eam et °direxit faciem suam ?ut ascenderet in Ierusalem. 18 Quam ob rem 4tulit loas rex Iuda omnia sanctificata, quae conse- craverant losaphat et Ioram et Ochozias patres eius reges Luda, et quae ipse obtulerat, et universum argentum, quod inveniri potuit in thesauris templi Domini et in palatio regis, misitque Hazaéli regi Syriac et recessit ab Jerusalem. 19 Reliqua autem sermonum Ioas et universa, quae fecit, nonne haec scripta sunt in libro verborum dierum regum luda? 20 Surrexerunt autem servi eius et coniuraverunt inter se percus- seruntque loas in domo *Mello in descensu Sella. 21 ‘Iosachar nam- que filius Semaath et Iozabad filius Somer servi eius percusserunt eum, et mortuus est; et sepelierunt eum cum patribus suis in civi- tate David; regnavitque “Amasias filius eius pro eo. ] Anno vicesimo tertio Ioas filii Ochoziae regis Iuda @regnavit Toachaz filius Iehu super Israél in Samaria decem et septem an- nis. 2 Et fecit malum coram Domino secutusque est peccata Iero- poam filii Nabat, 2qui peccare fecit Israél; et non declinavit ab eis. 3 cIratusque est furor Domini contra Israél et tradidit eos in manu @Hazael regis Syriae et in manu ¢Benadad filii Hazaél /cunctis diebus. 49Deprecatus est autem Ioachaz faciem Domini, et audivit eum Dominus: “vidit enim angustiam Israél, quia attriverat eos rex Syriae. 5 Et dedit Dominus ‘salvatorem Israéli, et liberatus est de manu regis Syriae; habitaveruntque filii Israél in /tabernaculis suis sicut heri et nudiustertius. 6 Veruntamen non recesserunt a pec- catis domus Ieroboam, qui peccare fecit Israél, sed in ipsis ambu- laverunt: siquidem et “lucus permansit in Samaria. 7 Et non sunt derelicti Ioachaz de populo nisi quinquaginta equites et decem cur- interfecerat enim eos rex Syriae et redegerat quasi pulverem in “tritura areae. 8 Reliqua autem sermonum Ioachaz et universa quae fecit et for- titudo eius nonne haec scripta sunt in libro sermonum dierum regum Israél P 9 Dormivitque Ioachaz cum patribus suis, et sepelierunt eum in Samaria; regnavitque Ioas filius eius pro eo. 10 Anno tricesimo septimo Ioas regis Iuda regnavit Ioas filius Toachaz super Israél in Samaria sedecim annis 11 et fecit quod ma- lum est in conspectu Domini: non declinavit ab omnibus peccatis Ieroboam filii Nabat, qui peccare fecit Israél, sed in ipsis ambulavit. 12 ™Reliqua autem sermonum Ioas et “universa quae fecit et °fortitudo eius, quomodo pugnaverit contra Amasiam regem Iuda, nonne haec scripta sunt in libro sermonum dierum regum Israél? 13 Et dormivit Ioas cum patribus suis; ?Ieroboam autem sedit super solium eius. Porro Ioas sepultus est in Samaria cum regibus Israél. 14 Eliseus autem aegrotabat infirmitate, qua et mortuus est; de- scenditque ad eum Ioas rex Israél et flebat coram eo dicebatque: qPater mi, pater mi, currus Israél et auriga eius! 15 Et ait illi Eli- seus: Adfer arcum et sagittas. Cumque attulisset ad eum arcum et sagittas, 16 dixit ad regem Israél: Pone manum tuam super arcum. Et, cum posuisset ille manum suam, superposuit Eliseus manus suas manibus regis 17 et ait: Aperi fenestram orientalem. Cumque ape- tuisset, dixit Eliseus: Iace sagittam. Et iecit. Et ait Eliseus: Sagitta salutis Domini, et sagitta salutis contra Syriam; percutiesque Sy- riam in *Aphec donec consumas eam. 18 Et ait: Tolle sagittas. Qui cum tulisset, rursum dixit ei: Percute iaculo terram. Et, cum per- cussisset tribus vicibus et stetisset, 19 iratus est vir Dei contra eum et ait: Si percussisses quinquies aut sexies sive septies, percussisses Syriam usque ad consumptionem; nunc autem ‘tribus vicibus per- cuties eam. 20 Mortuus est ergo Eliseus, et sepelierunt eum. Latrunculi au- tem de ‘Moab venerunt in terram in ipso anno. 21 Quidam autem R-LVeS 25 38; LLy 4, 24, 29. m Lv 7, 7; Nm 18, 19. ncp. 8, oe 10, 32.— cf. 3 Rg roca} ev. EC -9;. SX: Di, 2 Far 24)°23.¢2 gcp. 16, 8; 283, 3s. ye 3 Rg Ts, 78, ae @f. €D.. 24, 1%3:3 Rg 14, 26. 20-21] 2 Par 24, 25-27. x CD. ,14035- Sch 2 RY 5,9: Ecp, 2° Par 24,’ 26. $6 CDs! TA, Bs acp. 10, 35. bv. 3 Rg 14, 16. ect: Jd 23.14! dcp. 8, 12; 10, 32. — cf. 3 Rg 19, 17. OV 24035. f Vr.(22, gc Ps77,' 34: A cp. 14, 26; Ex 3, 7, 9 icf. cp. 14, 27; Jd 3, 9; 2 Es ane tee fv 25Rg 18, rz: R-3 RE-16; 33. Gcts Amot 3. m cp. 14, 15. NV.VY. 14-19, 25. Ov. cp. 14, 8-14. PCD: $4, 23 14-25] LL. in fr. 4 p. D. 10 . Put. Qcp. 2, 12. — cf. cp. 5, 13. r 3 Rg 20, 26. Svr. 25. PCpe Pi %339 73 1943-2 LIBER IV REGUM 13, 22 — 14, 23 filii Toachaz (22-25), et Amasiae, qui cum alterna fortuna pugnavit contra Idumaeos ('4, 1-7) et contra Israél (8-16), et in coniuratione con- JSossus periit (17-22). Narrantur praeterea res gestae leroboam, qui pri- “uEcli 48, 14, 15. 21] * v. cp. 2, 14. acp. 8,22. 4 cp..04;-2 75 y cf. Ex 2, 24, 25; Ly: 26) 42. ¢ EX 332, 33. @ chi.cp; 10; 333 DE; a5. 6 vr. 18, 19. — cf. Am 1, 3. 1-6] 2 Par 25, 1-4. acti. cp. 12, 13. 13,/207 Oop... 12, 3%. ccf. cp. 15, 4. — V. Cp. 12, 3. d ck. cp. 16, 43 2: Rea; 23g Eck. CD. 15519; f'Cp. 12, 20, 233 g Dt 24, 16. — cf. Jr 31, 30; Ez 18, 4, 20. h2 Par 25, 11. i2 Rg ~ A Oe jJd x ne k cf. bra I 8-14] 2 fre c 1 Par 18, 12. 16, I. ire oe 15-24. . 23, 29. d 9, 8-15. VY. 7. 0 Dt By t4:..2: Par 26, 16; .32, 253 eg 98. -2)°5; £7. pb cf. cp. 23, 29. q Js x15,.1¢. rv. 1 Rg 4, 10. s:2° Es’8,; 263 22,539. t2 Par 25, 293.90. 530 yr vst, 38; Zc i4, 20: CD. 12, 183; Sas St. V'CD.. 13; 42, ‘T4e X Vr. 23. Am I, I. — cf. Os 1, 1; 17-294. 2-Lar'i2's, 2§-26,.2. ViGE. Op, 12,91, 22. 2Ve48 10," 3. acf: cp. 9, 28. bcp. 15, 1 ccp. 16, 6; Dt 2, 8. — cf. 2 Pat:3,;. 393) 205°2. NE. 16°" CO 235.13 sepelientes hominem viderunt latrunculos et proiecerunt cadaver in sepulcro Elisei. Quod cum tetigisset ossa Elisei, “revixit homo et stetit super pedes suos. 22 Igitur YVHazaél rex Syriae adflixit Israél cunctis diebus Ioachaz; 23 et misertus est Dominus eorum et Yreversus est ad eos propter *pactum suum, quod habebat cum Abraham et Isaac et lacob, et noluit siepeveere eos neque proicere penitus usque in praesens tem-— pus. 24 Mortuus est autem Hazaél rex Syriae, et regnavit Benadad filius eius pro eo. 25 Porro Ioas filius Ioachaz tulit urbes de manu Benadad filii Hazaél, *quas tulerat de manu Ioachaz patris sui iure oe Ytribus vicibus percussit eum lIoas et reddidit civitates raél. | 4 In “anno secundo Ioas filii foachaz regis Israél regnavit >Ama- sias filius Ioas regis luda. 2 Viginti quinque annorum erat cum = regnare coepisset; viginti autem et novem annis regnavit in Ieru-— salem. Nomen matris eius Ioadan de Ierusalem. %Et fecit rectum coram Domino, veruntamen non ut David pater eius. luxta omnia quae fecit Ioas pater suus fecit, 4nisi hoc tantum quod excelsa non_abstulit; dadhuc enim populus immolabat et adolebat incen- sum in excelsis. 5eCumque obtinuisset regnum, percussit servos suos, ‘qui. in- terfecerant regem patrem suum; 6 filios autem eorum qui occiderant non occidit, iuxta quod Scriptum est in libro legis Moysi, sicut prae- cepit Dominus dicens: ’9Non morientur patres pro filiis, neque filii ence otage pro patribus; sed unusquisque in peccato suo morietur ’. 7AIpse percussit Edom in ‘valie salinarum decem milia, et apprehendit /Petram in proelio, vocavitque nomen eius kJectehel usque in praesentem diem. 8 Tunc misit Amasias nuntios ad Ioas filium Ioachaz filii Iehu regis Israél] dicens: ‘Veni et videamus nos. 9% Remisitque loas rex israé] ad Amasiam regem Iuda dicens: mCarduus Libani misit ad cedrum, quae est in Libano, dicens: Da filiam tuam filio meo uxo- rem; transieruntque bestiae saltus, quae sunt in Libano, et concul- caverunt carduum. 10 Percutiens "invaluisti super Edom, et °suble- vavit te cor tuum. Contentus esto gloria et sede in domo tua; quare provocas malum, ut cadas tu et Iudas tecum? 11 Et non adquievit Amasias. Ascenditque loas rex Israél et pyiderunt se ipse et Amasias rex luda in @Bethsames oppido Iudae. 12 Percussusque est Iuda coram {sraél, “et fugerunt unusquisque in tabernacula sua. 138 asiam vero regem Iuda filium Ioas filii Ochoziae cepit Ioas rex Israél in Bethsames et adduxit eum in Ierusalem. Et interrupit murum Ieru- ities 8a porta Ephraim usque ad ‘portam anguli quadringentis cu- itis ; 14 tulitque “omne aurum et argentum et universa vasa, quae | inventa sunt in domo Domini et in thesauris regis, et obsides, et 4 reversus est in Samariam. 15 vReliqua autem verborum Ioas, quae fecit, et fortitudo eius, qua pugnavit contra Amasiam regem Iuda, nonne haec scripta sunt in libro sermonum dierum regum Israél? 16 Dormivitque Ioas cum pa- tribus suis et sepultus est in Samaria cum regibus Israél “et regna- vit Ieroboam filius eius pro eo. 17 Vixit autem Amasias filius Ioas rex luda, postquam mortuus est Ioas filius Ioachaz regis Israél, quindecim annis. 18 Reliqua autem sermonum Amasiae nonne haec scripta sunt in libro sermonum dierum regum Iuda? 19 ¥Factaque est contra eum coniuratio in Ierusalem; at ille fugit in Lachis. Miseruntque post | eum in *Lachis et interfecerunt eum ibi, 29 et 2asportaverunt in equis, sepultusque est in Ierusalem cum patribus suis in civitate David. 21 Tulit autem universus populus Iudae Azariam annos natum sedecim, et %constituerunt eum regem pro patre eius Amasia. 22 Ipse — aedificavit CAelath et restituit eam ludae, postquam dormivit rex cum patribus suis. 23 Anno quintodecimo Amasiae filii Ioas regis Tuda 4regnavit Ieroboam filius Ioas regis Israél in Samaria quadraginta et uno anno. — 314 — a stinos fines Israél restituit (23-29), necnon historia Azariae filii Amasiae, qui principatum luda duos et quinguaginta annos obti- nuit (15, 1-7), et quo regnante, in Israél succedunt Zacharias LIBER IV REGUM 14, 24 — 15, 24 24 Et fecit quod malum est coram Domino: non recessit ab omni- bus peccatis Ieroboam filii Nabat, qui peccare fecit Israél. 25/Ipse restituit terminos Israél Yab introitu Emath usque ad mare solitudinis iuxta sermonem Domini Dei Israél, quem locutus est per servum suum ‘Ionam filium Amathi prophetam, qui erat de JGeth, quae est in Opher. 26*Vidit enim Dominus adflictionem Israél amaram nimis, et quod ‘consumpti essent usque ad clausos carcere et extremos, et non esset qui auxiliaretur Israéli. 27 Nec lo- cutus est Dominus ut deleret nomen Israél de sub caelo; sed ™sal- vavit eos in manu Ieroboam filii Ioas. 28 Reliqua autem sermonum Ieroboam et universa, quae fecit, et fortitudo eius, qua proeliatus est, et quomodo restituit “Damascum et °Emath Iudae in Israél, nonne haec scripta sunt in libro sermo- num dierum regum Israél? 29 Dormivitque Ieroboam cum patribus suis regibus Israél, et ?regnavit Zacharias filius eius pro eo. _ 5 4Anno vicesimo septimo Ieroboam regis Israél °regnavit Aza- rias filius Amasiae regis Iuda. 2°¢Sedecim annorum erat cum regnare coepisset, et quinquaginta duobus annis regnavit in Ierusa- lem. Nomen matris eius Iechelia de Ierusalem. 3 Fecitque quod erat placitum coram Domino, iuxta omnia quae fecit Amasias pater eius. 4dVeruntamen excelsa non est demolitus: adhuc populus sacrifi- cabat et adolebat incensum in excelsis. 5 Percussit autem Dominus regem, et fuit leprosus usque in diem mortis suae et ¢habitabat in domo libera seorsum. Ioathan vero filius regis gubernabat palatium et iudicabat populum terrae. 6 Reliqua autem sermonum Azariae et universa quae fecit, nonne _haec scripta sunt in libro verborum dierum regum luda? 7 Et dor- mivit Azarias cum patribus suis; sepelieruntque eum cum maioribus suis in /civitate David, et 9regnavit Ioathan filius eius pro eo. 8 Anno tricesimo octavo Azariae regis Iuda “regnavit Zacharias filius Ieroboam super Israél in Samaria sex mensibus. 9 Et fecit quod malum est coram Domino, sicut fecerant patres eius. Non recessit a peccatis Ieroboam filii Nabat, ‘qui peccare fecit Israél. 10 /Coniu- ravit autem contra eum Sellum filius Iabes “percussitque eum palam et interfecit regnavitque pro eo. 11 Reliqua autem verborum Zachariae, nonne haec scripta sunt in libro sermonum dierum regum Israél? 12 Iste est sermo Domini quem locutus est ad Iehu dicens: /Filii tui usque ad quartam gene- rationem sedebunt super thronum Israél. Factumque est ita. 13 Sellum filius Iabes regnavit tricesimo nono anno ™Azariae regis luda: regnavit autem uno mense in “Samaria; 14 et ascendit Manahem filius Gadi de °Thersa, venitque in Samariam, et per- cussit Sellum filium Iabes in Samaria, et interfecit eum regnavitque pro eo. 15 Reliqua autem verborum Sellum et coniuratio eius, per quam tetendit insidias, nonne haec scripta sunt in libro sermonum dierum regum Israél? 16 Tunc percussit Manahem ?Thapsam et omnes qui erant in ea et terminos eius de Thersa, noluerant enim aperire ei; Tet interfecit omnes praegnantes eius et scidit eas. 17 Anno tricesimo nono Azariae regis Iuda regnavit Manahem filius Gadi super Israél decem annis in Samaria. 18 Fecitque quod erat malum coram Domino, non recessit a peccatis Ieroboam filii Nabat, qui peccare fecit Israél cunctis diebus eius. 19 Veniebat *Phul rex Assyriorum in terram, et dabat Manahem Phul mille talenta ar- genti, ut esset ei in auxilium et ‘firmaret regnum eius. 29 “Indixit- que Manahem argentum super Israél cunctis potentibus et divitibus, ut daret regi Assyriorum, quinquaginta siclos argenti per singulos. Reversusque est rex Assyriorum, et non est moratus in terra. 21 Reliqua autem sermonum Manahem et universa quae fecit, nonne haec scripta sunt in libro sermonum dierum regum Israél? 22 Et dormivit Manahem cum patribus suis, regnavitque Phaceia filius eius pro eo. Anno quinquagesimo Azariae regis Iuda regnavit vPhaceia filius Manahem super Israél in Samaria biennio. 24 Et fecit quod ev. 3 Rg 14, 16. f ch icp: 20,323 (33,28. fv. 3 Re 8, 65. Av. Dt 3, 17. #Jn 1, 1. — cf. Mt 12, 39, 40. jJs 19, 13. Ex 3, 7. — cf. cp. 13. 4. by Dt 225-36; m cl. cp.-13,'5, 23. ncf. 2 Rg 8, 6; 3 Rg 11, 24; t Paktj78;- 5, 23 Pat. 8 *3. pcp. 15, 8. acf. ep. 14, 17. bcp. 14, 21. — cf. vr. 13, 30, 32, <34;~ 2 “Par ‘26, 1. ¢'2.¥ar 26; '3,. A: dv. cp. 12, 3. 5-7] 2 Par 26, 21-23. ev. Lv 13, 46. fcf. 2 Par 26, 23. vr. 32. cp. 14, 29. iv. 3 Rg 12, 26. PCL VI. Lays, 80: kcf. Am 7, 9. lcp. 10, 30. m cf. vr. 1. n3 Rg 16; 24. 0.3, Rge-14,.17;, 16, 17. pb cf, vr. 10. a3 Rg 4, 24 (?). 7M.ICD; 1, 132 $2) Par :5,:26. tefecmtras 8s. urct.. cp.°33 «8B. vvr. 9, 18, 28. LIBER IV REGUM 15, 25 — 16, 12 ultimus de stirpe Iehu, cui occiso succedit Sellum, qui et ipse a Mana- Ahem inter ficitur (8-15). Manahem primus tributum solvit regi Assyriorum (16-22) et successorem habet Placeiam (23-26) ; iste autem Phacee (27-31). x cf, Vr. 10, 2%. 30; y 3 Rg 16, 18 (?). Z Vr. 9, 24. . 16, 7, 10. — cf. x Par £2 Rg 20, T4,. 15; s 16, tp $s 19, 3 Is, es f bee 3 Rg 9, 15. aes : cp. 17,1 Ae a ry. 36 a -34 2 Par ON ite: te & jvr. 7 kvr. 3, 4. — cf. 2 Par 27, 6. L2 Par 23, 20; 27, 3 mcp. 16, 5; Js 7,12 nw cp. 16, I. 2-4] 2 Par 28, 1-4. a cf. cp. 21; 6; Ps 10s,-37),38. —v. Lv 18, 21. 6 cp. 2%, 2. — t Dt 2, 3r; x8, 9. o2cf. cp. TAS As d ¢cp.:r7; YO: Dt #2, 14, 23. els 7, a $Co: rs gcf. 2 ea 28, 5, 6. hv. cp. 14, 22. a; Re iv. 2 Par 28, 16. jv. cp. 15, 29. Reel.‘ cp. 18, 7: lcf. 3 Rg 15, 8. — v. cp. 12, 18. m Cl. 2° Par 28,32; nAmtz, 5. — cf. Is 8, 4. oAm I, 5; 9,7 pis 8, 2. erat malum coram Domino: non recessit a peccatis Ieroboam filii Nabat, qui peccare fecit Israél. 25 *Coniuravit autem adversus eum Phacee filius Romeliae dux eius et percussit eum in Samaria in Yturre domus regiae iuxta Argob et iuxta Arie, et cum eo quinqua- ginta viros de filiis Galaaditarum; et interfecit eum regnavitque pro eo. 26 Reliqua autem sermonum Phaceia et universa quae fecit, nonne haec scripta sunt in libro sermonum dierum regum Israél? 27 Anno quinquagesimo secundo Azariae regis Iuda regnavit Pha- cee filius Romeliae super Israél in Samaria viginti annis, 28 “et fecit quod erat malum coram Domino; non recessit a peccatis Iero- boam filii Nabat, qui peccare fecit Israél. 29 In diebus Phacee regis Israé] venit “Theglathphalasar rex Assur et cepit “Aion et “Abel domum Maacha et %Ianoé et ¢Cedes et ‘Asor et Galaad et 9Galilaeam et universam terram Nephthali et transtulit eos in Assyrios. 30 Coniuravit autem et tetendit insidias ”Osee filius Ela contra Phacee filium Romeliae, et percussit eum et interfecit regnavitque pro eo ‘vicesimo anno loatham filii Oziae. 31 Reliqua autem sermonum Phacee et universa quae fecit nonne haec scripta sunt in libro sermonum dierum regum Israél? 32 Anno secundo Phacee filii Romeliae regis Israél jregnavit Ioa- tham filius Oziae regis Iuda. 33 Viginti quinque annorum erat cum regnare coepisset, et sedecim annis regnavit in Ierusalem. Nomen matris eius lerusa filia Sadoc. 34 Fecitque quod erat placitum coram Domino; “iuxta omnia quae fecerat Ozias pater suus operatus est. 35 Veruntamen excelsa non abstulit: adhuc populus immolabat et adolebat incensum in excelsis. ‘Ipse aedificavit portam domus Do- mini sublimissimam. 36 Reliqua autem sermonum Ioatham et universa quae fecit, nonne haec scripta sunt in libro verborum dierum regum Iuda? 37 In die- bus illis coepit Dominus mittere in Iudam ”Rasin regem Syriae et Phacee filium Romeliae. 38 Et dormivit Ioatham cum patribus suis sepultusque est cum eis in civitate David patris sui, et “regnavit Achaz filius eius pro eo. 16 Anno decimo septimo Phacee filii Romeliae regnavit Achaz filius Ioatham regis Iuda. 2 Viginti annorum erat Achaz cum regnare coepisset et sedecim annis regnavit in Ierusalem. Non fecit quod erat placitum in conspectu Domini Dei sui, sicut David pater eius, %sed ambulavit in via regum Israél. Insuper et ¢filium suum consecravit transferens per ignem secundum idola gentium, quae dissipavit Dominus coram filiis Israél. 4°Immolabat quoque victimas et adolebat incensum in excelsis et in collibus et sub omni ligno frondoso. 5¢Tunc ascendit /Rasin rex Syriae et Phacee filius Romeliae rex Israél in Jerusalem ad proeliandum. Cumque obsiderent Achaz, ARO valuerunt superare eum. 6In tempore illo restituit Rasin rex Syriae hAilam Syriae, et eiecit Iudaeos de Aila; et Idumaei venerunt in Ailam et habitave- runt ibi usque in diem hanc. 7 tMisit autem Achaz nuntios ad /Theglathphalasar regem Assyrio- rum dicens: *Servus tuus et filius tuus ego sum: ascende et salvum me fac de manu regis Syriae et de manu regis Israél, qui consurrexerunt adversum me. 8 Et, ‘cum collegisset argentum et aurum quod in- veniri potuit in domo Domini et in thesauris regis, misit regi Assy- riorum munera. 9 "Qui et adquievit voluntati eius; ascendit enim rex Assyriorum in Damascum et "vastavit eam et transtulit habi- tatores eius °Cyrenen; Rasin autem interfecit. 10 Perrexitque rex "Achaz in occursum Theglathphalasar regi As- syriorum in Damascum. Cumque vidisset altare Damasci, misit rex Achaz ad ?Uriam sacerdotem exemplar eius et similitudinem iuxta omne opus eius. 11 Exstruxitque Urias sacerdos altare. Iuxta omnia, quae praeceperat rex Achaz de Damasco, ita fecit sacerdos Urias, donec veniret rex Achaz de Damasco.. 12 Cumque venisset — 316 — Mortuo Azaria in Juda succedit loatham (32-38), eique filius Achaz, qui ad idololatriam reficiendam multum confert (16, 1-20) et adventum solli- citat regis Assyriae, a quo non multo post, nempe regnante Osea, re- LIBER IV REGUM 16, 13 — 17, 18 rex de Damasco, vidit altare et Yveneratus est illud ascenditque et immolavit holocausta et sacrificium suum 1% et libavit libamina, et fudit sanguinem pacificorum, quae obtulerat super altare. 14 Porro raltare aereum, quod erat coram Domino, transtulit ‘de facie templi et de loco altaris et de loco templi Domini posuitque illud ex latere altaris ad aquilonem. 15 Praecepit quoque rex Achaz Uriae sacerdoti dicens: Super altare maius offer ‘holocaustum matutinum et sacrificium vesperti- num et holocaustum regis et sacrificium eius et holocaustum universi populi terrae et sacrificia eorum et libamina eorum et omnem san- guinem holocausti et universum sanguinem victimae super illud effundes; “altare vero aereum erit paratum ad voluntatem meam. 16 Fecit igitur Urias sacerdos iuxta omnia quae ‘praeceperat rex Achaz. 17 Tulit autem rex Achaz Ycaelatas bases et luterem, qui erat desuper, et “mare deposuit de bobus aereis, qui sustentabant illud, et posuit super pavimentum stratum lapide. 18 ¥Musach quoque sabbati, quod aedificaverat in templo, et ingressum regis exterius convertit in templum Domini propter regem Assyriorum. 19 Reliqua autem verborum Achaz quae fecit, nonne haec scripta sunt in *libro sermonum dierum regum Iuda? 2 Dormivitque Achaz cum patribus suis, et “sepultus est cum eis in civitate David, et bregnavit Ezechias filius eius pro eo ] 7 Anno duodecimo Achaz regis Iuda “regnavit Osee filius Ela in Samaria super Israél novem annis. 2 Fecitque malum coram Domino, sed non sicut reges Israél qui ante eum fuerant. 3 0Contra hunc ascendit °Salmanasar rex Assyriorum, et factus est ei Osee servus reddebatque illi tributa. 4 Cumque deprehendisset rex Assyriorum QOsee, quod rebellare nitens misisset nuntios ad Sua regem Aegypti, ne praestaret tributa regi Assyriorum, .sicut singulis annis solitus erat, obsedit eum et vinctum misit in carcerem. 5 Per- vagatusque est omnem terram et uscendens Samariam obsedit eam tribus annis. 64Anno autem nono Osee ¢cepit rex Assyriorum Sa- mariam et /transtulit Israél in Assyrios 9posuitque eos in Hala et in Habor iuxta fluvium ”Gozan, in civitatibus ‘Medorum. 7Factum est enim, cum peccassent filii Israél Domino Deo suo, jqui eduxerat eos de terra Aegypti, de manu Pharaonis regis Aegypti, coluerunt deos alienos. 8 Et “ambulaverunt Jiuxta ritum gentium, quas consumpserat Dominus in conspectu filiorum Israél et regum Israél, quia similiter fecerant. 9 Et offenderunt filii Israél verbis non rectis Dominum Deum suum et aedificaverunt sibi excelsa in cunctis urbibus suis, “a turre custodum usque ad civita- tem munitam. 10Feceruntque sibi “statuas et °lucos ?in omni colle sublimi et subter omne lignum nemorosum, 11 et adolebant ibi incensum super aras in morem gentium, quas transtulerat Dominus a facie eorum, feceruntque verba pessima irritantes Dominum 12 et co- luerunt immunditias, %7de quibus praecepit eis Dominus ne facerent verbum hoc. 13 Et ‘testificatus est Dominus in Israélet in Iuda *per manum omnium prophetarum et ‘videntium dicens: “Revertimini a viis vestris pessimis et custodite praecepta mea et caeremonias, iuxta omnem legem, quam praecepi patribus vestris, et Ysicut misi ad vos in manu servorum meorum prophetarum. 14 Qui non audierunt, sed “induraverunt cervicem suam iuxta cervicem patrum suorum, qui noluerunt oboedire Domino Deo suo; 15 et abiecerunt legitima eius et Ypactum, quod pepigit cum patribus eorum, et testificationes, qui- bus contestatus est eos *secutique sunt vanitates et “vane egerunt et secuti sunt gentes, quae erant per circuitum eorum, super quibus bpraeceperat Dominus eis ut non facerent sicut et illae faciebant, 16 et dereliquerunt omnia praecepta Domini Dei sui feceruntque sibi conflatiles “duos vitulos et “lucos et “adoraverunt universam mili- tiam caeli /servieruntque Baal 17 %et consecraverunt filios suos et filias suas per ignem et /divinationibus inserviebant et ‘auguriis, et itradiderunt se ut facerent malum coram Domino, ut irritarent eum. 18 Tratusque est Dominus vehementer Israéli et abstulit eos a qv. 2 Par 26, 16-19. 7.2 Par Ae 33 Scf. Ex 40, 6, 29. t Ex 29, 30°41. uvr. I4. v3 Rg 7, 27, 28, 38. “3 Rg 7, 23, 25. y (cf. Ez 46, 1, 2). zcf. 2 Par 28, 26. acf. 2 Par 28, 27. b:epr-38, 25 acf. cp. 15, 30. 3-7] cp. 18, 9-12. 6 Tb gt, 2. Cccp. 18, 9-12. — cf. Os 10, 14. 6-210] LL. in fr. 5 ~.D. 10 D. FRE: 3 d cfs: vr; 1, éetr Os 4. 16. f cf. Lv 26, 32) 33; Dt 28, 36, 64; 20, 27). 28. o. 18, 11. — ef. a Par 5,26. 2Is 37, 12. #1 Es 6, 2; Is ng, 7; 021,/2: ’ Jr 51, 11, 28; Dnoss,1e8; , ostete, jvr; 36; Lv 25, 38.,— v., Ex 20,512 k Lv 18, 3, Dt 18, 9. EVFrowOreCD, 16. 3; mcp. 18, 8. mv, Ex 23, 24, ocf. Ex 34, 13; 3 Rg 14, 23; Mic 4, 14 etc. Pcp; 16, 3: qv. Ex 20, 4. 7.2-ES 9; 30: Syr...23. tv. r Rg 9, 9. u Jr 18, 11; 25, 5; 35, 15. v VI. 23, x Dt\o, 6.72) Parvo, -8.°= ct, Dt aan 29s Aeoy, sr. y Dt 29, 25. z Dt 32, 21. — cf. 3 Rg 16, 13. G. Ff 25.5) Rm Ww, a2. 6 Ex 33,24; Dt 12, 30, 32. OVS Re t2 28. d3 Rg 14, 15, 23; 15, 133; 16, 33 ecp. 21, 3; 23, 5. — cf. Dt 4, 19. fcp. 11, 183.3 Rg 26} 32§+22, 54. gcp. 16, 3. — cf. Lv 18, 21; Ex: 23, 27, hk cf. Dt 18, ro. icf. Lv 109, 26. jv. 3 Rg 21, 203 m Me ryi26. LIBER IV REGUM 17, 19 — 18, 4 gnum Israél subvertitur (17, 1-6), populus in praevaricationum poenam (7-23) transportatur in Assyriam, terra autem traditur gentibus ido- latris, a quibus Samaritanorum genus traxit origincm (24-41). Rf. 3 Rg®try 13) 37% 12, 20: Left Vie VIIa CA pci. 2 Rg 7, 10. qd vr. 2; cp. 23, 26; 24, 3, 43 r3 Rg 21, 26. Svr. 16. t vr. 21 ux Rg 3, 11; Jr 19, 3. vIs 34, 11. — cf. Is 28, 27; Lm 2; 8; Am 7, 75 8. ¥ Cp. 24, 4. Vy vr. Tt. sv. 2 Par 33,-11-19. chias et ostendit eis "domum aromatum et aurum et argentum et pigmenta varia, unguenta quoque et domum vasorum suorum et omnia quae habere poterat in thesauris suis..Non fuit quod non monstraret eis Ezechias in domo sua et in omni potestate sua. 14 Venit autem Isaias propheta ad regem Ezechiam dixitque ei: Quid dixerunt viri isti? aut unde venerunt ad te? Cui ait Ezechias: De terra longinqua venerunt ad me, de Babylone. 15 At ille respon- dit: Quid viderunt in domo tua? Ait Ezechias: Omnia quaecumque sunt in domo mea viderunt: nihil est quod non monstraverim eis in thesauris meis. 16 Dixit itaque Isaias Ezechiae: Audi sermonem Domini: 17 Ecce dies venient, et ‘auferentur omnia, quae sunt in domo tua et quae condiderunt patres tui usque in diem hanc, in Babylonem; non re- manebit quidquam, ait Dominus. 18 *Sed et de filiis tuis, qui egre- dientur ex te, quos generabis, tollentur et “erunt eunuchi in palatio regis Babylonis. 19 Dixit Ezechias ad Isaiam: “Bonus sermo Domini quem locutus es: sit pax et veritas in diebus meis. 20 *Reliqua autem sermonum Ezechiae et omnis fortitudo eius, et quomodo fecerit Ypiscinam et aquaeductum et *introduxerit aquas in civitatem, nonne haec scripta sunt in libro sermonum dierum re- gum Iuda? 21 4Dormivitque Ezechias cum patribus suis, et regnavit Manasses filius eius pro eo. ? Duodecim annorum erat Manasses cum regnare coepisset; et quinquagintaquinque annis regnavit in Ierusalem. Nomen ma- tris eius Haphsiba. 2 Fecitque malum in conspectu Domini, “iuxta idola gentium, quas delevit Dominus a facie filiorum Israél. 3 Con- versusque est et aedificavit excelsa, Pquae dissipaverat Ezechias pater eius, et erexit aras Baal et fecit ‘lucos, “sicut fecerat Achab rex Israél, et “adoravit omnem militiam caeli et coluit eam. 4/Ex- struxitque aras in domo Domini, de qua dixit Dominus: ’ 9In Ieru- salem ponam nomen meum’. 5 /Et exstruxit altaria universae militiae caeli tin duobus atriis templi Domini 6 Jet traduxit filium suum per ignem et “hariolatus est et observavit auguria et ™fecit pytho- nes et haruspices multiplicavit, ut faceret malum coram Domino, et irritaret eum. 7 Posuit quoque “idolum luci, quem fecerat in templo Domini, °super quod locutus est Dominus ad David et ad Salomonem filium eius: In templo hoc et in Ierusalem, quam elegi de cunctis tribubus Israél, ponam nomen meum in sempiternum; 8 Pet ultra non faciam commoveri pedem Israél de terra, quam dedi patribus eorum, si tamen custodierint opere omnia, quae praecepi eis, et universam legem, quam mandavit eis servus meus Moyses. 9Tlli vero non audierunt, sed seducti sunt a Manasse, ut face- er Magee super gentes, quas contrivit Dominus a facie filiorum sraél. 10 Locutusque est Dominus in manu servorum suorum prophe- tarum dicens: 11 9Quia fecit Manasses rex Iuda abominationes istas pessimas "super omnia, quae fecerunt Amorrhaei ante eum, et ‘pec- care fecit etiam Iudam tin immunditiis suis; 12 propterea haec dicit Dominus Deus Israél: Ecce ego inducam mala super Jerusalem et Iudam, ut quicumque audierit “tinniant ambae aures eius; 1% Yet extendam super Ierusalem funiculum Samariae et pondus domus Achab et delebo Ierusalem, sicut deleri solent tabulae, et delens vertam et ducam crebrius stilum super faciem eius. 14 Dimittam vero reliquias hereditatis meae et tradam eas in manus inimicorum eius, eruntque in vastitatem et in rapinam cunctis adversariis suis. 15e0 quod fecerint malum coram me, et perseveraverint irritantes me, ex die qua egressi sunt patres eorum ex Aegypto usque ad hanc diem. . 16 Insuper et “sanguinem innoxium fudit Manasses multum nimis, donec. impleret Ierusalem usque ad os, absque peccatis suis, Yquibus peccare fecit Iudam, ut faceret malum coram Domino. 17 zReliqua autem sermonum Manasse et universa quae fecit et peccatum eius quod peccavit, nonne haec scripta sunt in libro ser- monum dierum regum Iuda? 18 Dormivitque Manasses cum patribus —— wes> effusionem iram Dei provocat (21, 1-17) et successorem habet Amon pariter malum imo peiorem (18-22). Eo vero a coniuratis occiso, losias regnare coepit (23-26), qui ob zelum domus Dei (22, 1-7) studiumque legis, LIBER IV REGUM 21, 19 — 22, 20 suis et sepultus est in horto domus suae, “in horto Oza. Et regnavit Amon filius eius pro eo. 19 Viginti duorum annorum erat Amon cum regnare coepisset; duobus quoque annis regnavit in Ierusalem. Nomen matris eius Messalemeth filia Harus de Ieteba. 29 Fecitque malum in conspectu Domini, Ysicut fecerat Manasses pater eius, #1 et ambulavit in omni via, per quam ambulaverat pater eius, servivitque °immunditiis, quibus servierat pater eius, et adoravit eas 22et 4%dereliquit Do- minum Deum patrum suorum et non ambulavit in via Domini. 23 Tetenderuntque ei insidias servi sui et interfecerunt regem in domo sua. 24 Percussit autem populus terrae omnes qui coniurave- rant contra regem Amon et constituerunt sibi regem Iosiam filium eius pro eo. 25 Reliqua autem sermonum Amon quae fecit, nonne haec scripta sunt in libro sermonum dierum regum Iuda? 26 Sepelieruntque eum in sepulcro suo fin horto Oza, et regnavit, Iosias filius eius pro eo. 2? 4Octo annorum erat Iosias cum regnare coepisset. Triginta et uno anno regnavit in Ierusalem. Nomen matris eius Idida filia Hadaia de °Besecath. 2 Fecitque “quod placitum erat coram Do- mino et ambulavit per omnes vias David patris sui: %non declinavit ad dexteram sive ad sinistram. 3 Anno autem octavo decimo regis Iosiae misit rex Saphan filium Aslia filii Messulam scribam templi Domini dicens ei: 4 Vade ad eHelciam sacerdotem magnum, ut confletur pecunia, /quae illata est in templum Domini, quam collegerunt Yianitores templi a po- pulo, 5/deturque fabris per praepositos domus Domini; qui et dis- tribuant eam his qui operantur in templo Domini ad instauranda sartatecta templi, 6 tignariis videlicet et caementariis et iis qui in- terrupta componunt; et ut emantur ligna et lapides de lapicidinis ad instaurandum templum Domini. 7 Veruntamen non supputetur eis argentum quod accipiunt, sed in potestate habeant et in fide. 8 Dixit autem Helcias pontifex ad Saphan scribam: ‘Librum legis repperi in domo Domini. Deditque Helcias volumen Saphan, qui et legit illud. -9 Venit quoque Saphan scriba ad regem et renun- tiavit ei quod praeceperat et ait: Conflaverunt servi tui pecuniam, quae reperta est in domo Domini, et dederunt ut distribueretur fabris a praefectis operum templi Domini: 19 Narravit quoque Saphan scriba regi dicens: Librum dedit mihi Helcias sacerdos. Quem cum legisset Saphan coram rege, 11 et audisset rex verba libri legis Do- mini, Jscidit vestimenta sua. 12 Ft praecepit Helciae sacerdoti et *Ahicam filio Saphan et ‘Achobor filio Micha et Saphan scribae et Asaiae servo regis di- cens: 13 Ite et consulite Dominum super me et super populo et super omni Iuda de verbis voluminis istius, quod inventum est; magna enim ”ira Domini succensa est contra nos, quia non audie- runt patres nostri verba libri huius, ut facerent omne quod scriptum est nobis. 14 Jerunt itaque Helcias sacerdos et Ahicam et Achobor et Saphan et Asaia ad Holdam prophetidem uxorem Sellum filii ”“Thecuae filii Araas °custodis vestium, quae habitabat in Ierusalem in ?secunda, locutique sunt ad eam. 15 Et illa respondit eis: Haec dicit Dominus Deus Israél: Dicite viro qui misit vos ad me: 16 Haec dicit Do- minus: Ecce ego adducam mala super locum istum et super habi- tatores eius omnia verba legis, quae legit rex Iuda, 17 %quia dere- liquerunt me et sacrificaverunt diis alienis irritantes me in cunctis operibus manum suarum, et succendetur indignatio mea in loco hoc et non exstinguetur. 18 Regi autem Juda, qui misit vos ut con- suleretis Dominum, sic dicetis: Haec dicit Dominus Deus Israél: Pro eo quod audisti verba voluminis, 19 et perterritum est cor tuum, et *humiliatus es coram Domino, auditis sermonibus contra locum istum et habitatores eius, quod videlicet fierent in “‘stuporem et in “maledictum, et Yscidisti vestimenta tua et flevisti coram me, et ego audivi, ait Dominus; 2% idcirco colligam te ad patres tuos, 18-24] 2 Par 33, 20-25. avr. 26. bv. vr. 2-6, 11. PBs ath dcp. 22, 17. — cf. 3 Rg 11, 33. 60f. A€p../ 35, £0; 12'S; 30. fvr. 18. 1-13] LL. in fr. 2 p. D. rr pb. Put. “ OV; 2 Var 34550525 b Js 15, 39. ¢ Ch cp-18,.-3. dv. Dt 5, 32. €-€f. + CD22, 20x JCD: (32 Ax ep. "12, !0: Ci. £2, 25,14, 384i $v; Dt 31, 24-263'2 Par’ 345,34. jcf. Jr 36, 24. — v. Js 7, 8. RCP. 28s 22;-4Jr° 26, 24; "30; 14; 40, §. Let. ab Pat 340-20. m Dt 29, 27. n.ci, 2 Par 34, 223 ocp. 10, 22. p Sph 1, 10. — cf. cp. 20, 4. Gieps 21; -22%,,.Dt ,20, - 269 26: 32,:21, 23. rc. Ps 50, 19; Ig 533 25: s cfs 2; Rg 2a %-20. t Lv 26, 31, 32; Jr 25, 18; 44, 22. — cf. 2 Par 29, 8; Jr 25, 9; 29, 18. u Jr 24, 9; 26, 6; 44, 22. OWE ZI. LIBER IV REGUM 23, 1-22 praesertim post Moysi librum inventum (8-14) et lectum (15-20), ob re- novatum foedus cum Deo (23, 1-3) et idololatriam penitus exstirpatam in luda (4-14), in Bethel et civitatibus Samariae (15-20), necnon ob xIs 57, 1, 2. — cf. Ps 36, 37; Sap 4, II. 1-3] 2 Par.34, 28-32 2-8] LL. in fr. 3p. “D. 11 Dp. Put. @V¥.-Dt 31,: 112, bcp. 22, 8. Cccp. 11, 14. — cf. 2 Par 6,13. a ct..cp. 11; 27, e Dt 13, 4 f ck cpl 25, . 183 0)rs2; 24; g Ecli 49, 3 Acp. 21, 3. iv. Dt 16, 21. PNT LS. RCDi22T5 13% lvr. 15. — cf. 2 Par 15, 16. mcf. 2 Par 34, 4. m3 Rg 14, 24; 15, 12; 22, 47. — v. Dt 23, 17. ocf. Ez 16, 16. b3 Rg 15, 22. qv. Ez 44, 10-14. CUS 80579343; J09. St) $45 tO, 4 git, 7. 2r. v cl..t)-Par:o, 26; 33° 28, 72° 2 Parigy: 13% 4 Cl. 2 Pare ao. 24. y cf. Jr 19, 13; 32, 29; Sph_t, Z cp. 21, §. [s. avr. 4, "6. bcf. 3 Rg it, 7. CV, -3¢Re 18,8. dcf. Nm 21, 29. ect. 8 Rg 11, 5 X 23,) 34. ts Rg 12, 28- 733: 13, 32. Vv. 3 Re 14, 1 6. é vr. 33 Rg 13, 2 k3 Rg 13, 30. 4 Re- rs; rr) 's2, ws Rg 13, 32. — Vv. 2 Par 34, > "Cl. Cp, 21,183) Ex 22,20: 3 18, 40. 02 Par 34, § pv. 2 Par 35, 1-17 q2 Par 35, 7. — v. Ex 12, 2-11; Lv 23, 5-8; Nm 9g, 2-4; Dt 16, 2-8. r2 Par 35, 18, 19. et “colligeris ad sepulcrum tuum in pace, ut non videant oculi tui omnia mala, quae inducturus sum super locum istum. 2 3 Et renuntiaverunt regi quod dixerat. Qui misit, et congregati sunt ad eum omnes senes luda et Ierusalem. 2 Ascenditque rex templum Domini et omnes viri Iuda universique, qui habitabant in Ierusalem cum eo, sacerdotes et prophetae et omnis populus a parvo usque ad magnum; 4legitque cunctis audientibus omnia verba libri foederis qui inventus est in domo Domini. 3 Stetitque rex ¢su- per gradum et %foedus percussit coram Domino, @ut ambularent post Dominum et custodirent praecepta eius et testimonia et caere- monias in omni corde et in tota anima, et suscitarent vera foederis buius, quae scripta erant in libro illo. Adquievitque populus pacto. 4Et praecepit rex Helciae pontifici et /sacerdotibus secundi or- dinis et ianitoribus, %ut proicerent de templo Domini omnia vasa, quae facta fuerant ”’Baal et in fluco et universae militiae caeli, et jcombussit ea foris Ierusalem in convalle Cedron et tulit pulverem eorum in Bethel. 5 Et delevit haruspices, quos posuerant reges Iuda ad sacrificandum in excelsis per civitates luda et in circuitu Ileru- salem, et eos qui adolebant incensum Baal et soli et lunae et duo- decim signis et “omni militiae caeli. §& Et efferri fecit lucum de domo Domini foras Ierusalem in convalle Cedron, et combussit eum _ibi et ‘redegit in pulverem et proiecit super sepulcra ™vulgi. 7 De- struxit quoque aediculas "effeminatorum, quae erant in domo Do- mini, °pro quibus mulieres texebant quasi domunculas luci. 8 Con- gregavitque omnes) sacerdotes de civitatibus Iuda et contaminavit excelsa, ubi sacrificabant sacerdotes, de ?Gabaa usque Bersabee, et destruxit aras portarum in introitu ostii Iosue principis civitatis, quod erat ad sinistram portae civitatis. %@Veruntamen non ascen- debant sacerdotes excelsorum ad altare Domini in Ierusalem, sed tantum comedebant azyma in medio fratrum suorum. 1° Contami- navit quoque ‘Topheth, quod est in Sconvalle filii Ennom, ‘ut nemo consecraret fillum suum aut filiam per ignem “Moloch. 1! Abstulit -quoque equos, quos dederant reges Iuda soli in introitu templi Do- mini iuxta Yexedram Nathan Melech eunuchi, qui erat in Pharurim; currus autem solis combussit igni. 12 Altaria quoque, quae erant Ysuper tecta cenaculi Achaz, quae fecerant reges luda, et altaria, *quae fecerat Mianasses in duobus atriis templi Domini, destruxit rex; et cucurrit inde et dispersit cinerem eorum 4in torrentem Ce- dron. 13 Excelsa quoque, quae erant in Ierusalem ad dexteram par- tem montis offensionis, quae aedificaverat Salomon rex Israél cAstaroth idolo Sidoniorum et %Chamos offensioni Moab et *Mel- chom abominationi filiorum Ammon, polluit rex. 14 Et contrivit /sta- Pugs: et succidit lucos replevitque loca eorum ossibus mortuorum. 15 JInsuper et Yaltare, quod erat in Bethel, et excelsum, quod fecerat Ieroboam filius Nabat “qui peccare fecit Israél et altare illud et excelsum destruxit atque ‘combussit et comminuit in pul- verem succenditque etiam lucum. 16 Et conversus Iosias vidit ibi sepulcra, quae erant in monte; misitque et tulit ossa de sepulcris et combussit ea super altare et polluit illud iuxta verbum Domini, jquod locutus est vir Dei qui praedixerat verba haec. 17 Et ait: Quis est titulus ille quem video? Responderuntque ei cives urbis illius: *Sepulcrum est hominis Dei, qui venit de Iuda et praedixit verba haec, quae fecisti super altare Bethel. 18 Et ait: Dimittite eum, nemo commoveat ossa eius. Et intacta manserunt ossa illius cum ossibus 'prophetae, qui venerat de Samaria. 19 Insuper et momnia fana excelsorum, quae erant in civitatibus Samariae, quae fecerant reges Israél ad irritandum Dominum, abstulit Iosias et fecit eis secun- dum omnia opera, quae fecerat in Bethel 2%et occidit universos sacerdotes excelsorum, qui erant ibi super altaria, et °combussit ossa humana super ea. Reversusque est Ierusalem 21 Pet praecepit omni populo dicens: Facite Phase Domino Deo vestro, Ysecundum quod scriptum est in libro foederis huius. 22 Nec enim factum est Phase tale a diebus Iudicum, qui iudicaverunt Israél, et omnium dierum regum Israél — 324 — celebrationem paschatis et alia plura maxime commendatur ac proba- tur (21-27); ruina vero luda propter ipsius antecessorum scelus de- creta, intuitu regis pietatis paulisper retardatur, post ipsius scilicet mor- LIBER IV REGUM 23, 23 — 24, 10 et regum Iuda, 2%sicut in octavo decimo anno regis Iosiae factum est Phase istud Domino in Ierusalem. 24 sSed et pythones et hariolos et ‘figuras idolorum et_“immun- ditias et abominationes, quae fuerant in terra luda et Ierusalem, abstulit Iosias, ut statueret Yverba legis, quae scripta sunt in libro, quem invenit Helcias sacerdos in templo Domini. 25 ySimilis illi non fuit ante eum rex, qui reverteretur ad Domi- num in omni corde suo et in tota anima sua et in universa virtute sua iuxta omnem legem Moysi, neque post eum surrexit similis illi. 26 Veruntamen *non est aversus Dominus ab ira furoris sui magni, quo iratus est furor eius contra Iudam @propter irritationes, quibus Btovocaverat eum Manasses. 27 Dixit itaque Dominus: Etiam Iludam auferam a facie mea, “sicut abstuli Israél, et proiciam civitatem hanc, quam elegi, Ierusalem %et domum de qua dixi: ¢Erit nomen meum ibi. 28 Reliqua autem sermonum Tosiae et universa, quae fecit, nonne haec scripta sunt in libro verborum dierum regum luda ? 29In diebus eius ascendit /Pharao Nechao rex Aegypti contra regem Assyriorum ad flumen Euphraten, et abiit Iosias rex in oc- cursum eius et occisus est in MMageddo, cum vidisset eum. 3° Et ’portaverunt eum servi sui mortuum de Mageddo, et pertulerunt in Ierusalem et sepelierunt eum in sepulcro suo. Tulitque populus terrae Ioachaz filium Iosiae, et unxerunt eum et constituerunt eum mae pro patre suo. 31 Viginti trium annorum erat *‘Ioachaz, cum regnare coepisset, et tribus mensibus regnavit in Ierusalem. Nomen matris eius /Amital filia Ieremiae de Lobna. 32 Et fecit malum coram Domino “iuxta omnia quae fecerant patres eius. 33 Vinxitque eum Pharao Nechao in 'Rebla, quae est in terra mEmath, ne regnaret in Ierusalem; et ti stone multam terrae cen- tum talentis argenti et talento auri. 34 Regemque constituit Pharao Nechao Eliacim filium Iosiae pro Iosia patre eius vertitque nomen eius “Joakim. Porro Ioachaz tulit et °duxit in Aegyptum, et mor- tuus est ibi. 35 2Argentum autem et aurum dedit Ioakim Pharaoni, cum indixisset terrae per singulos ut conferretur iuxta praeceptum Pharaonis; et unumquemque iuxta vires suas exegit tam argentum quam aurum de populo terrae, ut daret Pharaoni Nechao. 36 Viginti quinque annorum erat ®%loakim cum regnare coepisset; et undecim annis regnavit in Ierusalem. Nomen matris eius Zebida filia Phadaia de "Ruma. 37 Et fecit malum coram Domino, iuxta omnia quae fecerant patres eius. ed 4 “Jn diebus eius ascendit Nabuchodonosor rex Babylonis, et factus est ei Joakim servus tribus annis et rursum brevellavit contra eum. 2¢Immisitque ei Dominus latrunculos ¢Chaldaeorum et ¢latrunculos Syriae et latrunculos Moab et latrunculos filiorum Ammon, et immisit eos in Iudam ut disperderent eum, /iuxta ver- bum Domini, quod locutus fuerat per servos suos prophetas. 3Factum est autem hoc per verbum Domini contra Iudam, ut Yauferret eum coram se /propter peccata Manasse universa quae fecit 4et propter sanguinem innoxium quem effudit et implevit Terusalem cruore innocentium, et ob hanc rem noluit Dominus pro- pitiari. 5 tReliqua autem sermonum Joakim et universa quae fecit, nonne haec scripta sunt in libro sermonum dierum regum Iuda? Et jdor- mivit Ioakim cum patribus suis. . 6 Et regnavit Ioachin filius eius pro eo. 7*Et ultra non addidit rex Aegypti ut egrederetur de terra sua; tulerat enim /rex Babylonis a ™rivo Aegypti usque ad fluvium Euphraten omnia quae fuerant regis Aegypti. 8”Decem et octo annorum erat *Ioachin cum regnare coepisset, ‘et tribus mensibus regnavit in Ierusalem. Nomen matris eius Nohesta filia Elnathan de Ierusalem. 9 Et fecit malum coram Domino, Yiuxta omnia quae fecerat pater eius. 10JIn tempore illo ascenderunt servi YNabuchodonosor regis Ba- 24-34) LL. in fr. 4 p. D. 11 9. Put. ic . 21, 6. — v. Lv 19, 31. . Gn 31, 19. bem 3T,, BL, 21. v Lv 19. 33; 20;°27°" Dt' 18,13. x cp. Zhe 26) “tg. Catech. R. III 2, y cf. cp. 18, 5. [31 zcf. Dt 13, 17; Jr 4, 8 acp. 21, 11-16; 24, 3, 4; vy 15, b cp. 24, 2, 3. [4. o gkOs aks A dv. cp. 21, 4. Hits 5, II, 21; 3 Rg 8, = 29, 30] 2 Par 35, 20-24. f Jr 46, 2. § cp. 9, 27. — cf. Jd 7, 19; Zc II $0- pea 2 dot’ 36, I-4. cf. cp. 9, 2 ef. t Par 3, xS jr.'22, 18. jcp. 24, 18. kcf. cp. 24, 9, 19. Lcp. 25, 6, 20, 21; Jr 39, 5, 6; 52, 9, 10, 20, 27. mv. 3 Rg 8, 65 “cf. cD. 24, 17; -Dn 1,°7. oJjr 22, 11, 12. — cf. Ge 19, 3, 4. pvr. 33. — cf. cp. 15, 20. 36-24, 7] LL. wm fr. 5 ». D. 11 p. Pnt. 0.2; Par 36, 5. f 38'S, -$25 a 2'Par’36,.6;, Jr'.25,.1,,903 Da Tak, Diet cps. 28; 4: ct, Bar 2, 4+ dcp. 25, 4; Jr 32, 28, 29; 35, 11. — cf. Ez 19, 8. éJr' 38, 21. fcp. 20, 17; 21, 12-14. cp. 23, 27. cp. 21, 11-16; 27, 26. 42 Par: 36, 8. jcfio2 Par 29}36; Jr 22,°18,-19% 36, 30 kJr 37, 5-7. kckatJt :46,%2,-20, -24,°26. mv. Nm 34, 5. ore) LE. tee a2. Pat S n cf. 2 Par 36, 9. iF o cf. Annes x6 Jr 22; iat te 24, 13°37, 1; -Bst 2, pcp. 23, 37. qDn tq, ft. ‘-LIBER IV REGUM 24, 11 — 25, 19 tem (28-30), et post infaustum loachaz (31-37) ,et loackim seu Elia- cim regnum (24, 1-7) postque abductionem Ioachin: (8-16). Enimvero, re- gnante Sedecia (17-20), urbs capitur et cum templo diripitur ac devastatur fe Jt.24; 33 20) 5.2.70 2.305 ak "2 Par 36, I0. tcf. cp. 25. 27. 4 ch,-Jri20, 8; .28, 3. PEP; 20,175. 18.3 ey f x2 Par 36, te I $ I, 9: Dn 1 ae UE yv. 3 Rg 7 48- -50. g Jr 24, 1. act. vr. 16: Jr 52, 28. 6 Jr-24, 13°29, 2 2. — ef. 1 Rg 13, 19, 225 €cp. 25, 1 ee Par og 10; Est 2:°O;: 42; Vv. Jr 22; 24-26. e (iz 1 17, 13.) FCEOVTS Tf 17-20] 2 Pas 36, 10-13. ict. JT. 37%» 15. 525/10 ee T-Par'3,"¥s: Pai 36 tcf. cp. 23, 34; 2 Par 3 ae 18-25,131 LL. in sb. p. D. p 18-25, 21] Jr 52, CD, 23, 3%. Rcp. 23, 37. LEz 17, 18. 1-7] 2 Par 36, 17-20; Jr 309, I-7; 52, 4-11. a Jr 34,1 DB Ch. “b2 25,.32° CCEEELM +45 60510. I-27. d2 Es 3, 15. é€v. cp. 24, 2. fz Mc 16, rr. Sa cp. er 33. $f Ez t2,.°13% 8-12] Jr 39, 8-12; 52, 12-16. jcf. Jr 52, 12 kGn 21, 22; 39, 1; Jd 4, 73 2 Rg *3: 8: 24;°2:°a Par 27, ad etc. b'2 Par'.36,- 190; 28 73» 7 mcf. Os 8, 14; Am 2, 5. "2 ES 3. o2 Par 36, 20. pcp. 24, 14; Jr 40, 13-17] 2 Par 36, 18- ys Jr 52, 17-23. qcf. Jr 27, 19-22. “Ex 27, 3; 3 Rg 7, 45, 50. v3 Rg 7, 47. xcf. 3 Rg 7, 15-18; .2 Par 3, rs¢ 18-21] Jr 52, 24-27. via Par iS) 1tas 2 siiye

9. £Y:. Js £5, 55: UV... 35°14, 13% oor Js. £5,926, "8950-1, 125 % VP! 19%; cD: 44.74% fr3. y cf. Cp. 4, a4; ey. -¥- KS 25° 18: a (ep. ‘4}2). 5b cp:; 9,26; 1 Es 2,227 2s 97, 26. Cnr, 10% 4, Fk. @4 Re 10, 15; Jr 35; 2, 6. 1-4] 2 Rg 3, 2-5. @ci.°2 Rg-3, 3: 632" Rg’ 2, ‘rr c2 Rg 5, 5 5-8 cp. 14, 4-7; 2 Rg 14-16. ach cp. 14, 4; 2 Rg §;, 14. LIBER I PARALIPOMENON 3,6 —4, 23 etiam post exsilium aavidica progenie gloriabantur (17 - 24). Dein, additis quibusdam supplementis de familiis ab eodem Hesron ortis (4, 1-20) et de filiis Sela filii pariter luda (21-23), sequuntur €o Re to. 24: $i. 25 Rees 35 es CD. 24, 532 Res, 15; Ai. CD. 14, t2 Rg 5, 13. Ji 2: RE TST: 10-17] Mt 1, 7-12. 13 Rg 11, 43. W2.C1:-3 RE TAY CTs ES as Rg 8, 16. Rg 8, 24. — cf. 2 Par 11, 42092, Oe Pit, 2, Re: 12; et. 542. RETES 20, Rg 15, 7. Rg 15, 38. R Qs Pea Qhhopaan SARLRELGGEN £4 Re 23,30. 34. 17. ea SRC IRS age paak Wan ERS wb vb POS OQ ben 3 N N Lal Lal . fect Mite: . 4° Re 24, 6 WF 22; 24. Clon Re 24, 359, 4(4 Re 24,°15;.2 Par 36, 10). JUES 3, 2585.2; A Ty Bp U2. TAs 2,).2 aes NET: Yaya 5,27: , Pet S69, 2s 3°39, 8st OM AO, 13° Ag 15.3, 12, TASC a. m2 Es 3, 29. WX ESS, -2% G\ eke. ORs 25/52; e (ep, 12, 53): f cl. vr. 18; vr. 18, 39. — Js 15, 58. hcf. cp. 2, 50, 51; Gn 35, 19. ACP. 2, 24. jcf. Gn 34, 19. k cf. Gn 28, 20. A Ke at te wm Jd 2) 33: 35 05 2%. "mV. 2 ES 11, 33% oNm 13, 6; 14, 6. Dv; Jerr8. 724: qv. JS 15, 50; 21, 14. FiCTS Vee Scp. 2, 3; Gn 38, 1, 5; 46, 12; Nm 26, 20. t (cf. Gn 38, 5). et “Salomon, quattuor de /Bethsabee filia Ammiel; 6 Iebaar quoque et 9Elisama ‘et Eliphaleth et Noge et Nepheg et Iaphia 8 necnon Elisama et “Eliada et Elipheleth, novem. 9%Omnes hi filii David absque filiis ‘concubinarum; habueruntque sororem /Thamar. 10 kFilius autem Salomonis 'Roboam, cuius “Abia filius genuit "Asa; de hoc quoque natus est °Iosaphat 11 pater ?loram; qui Ioram genuit ¢Ochoziam, ex quo ortus est "Ioas, 12 et huius *Ama- sias filius genuit “Azariam; porro Azariae filius “Ioathan 13% pro- creavit VAchaz patrem “Ezechiae, dee quo natus est YManasses. 14Sed et Manasses genuit “Amon patrem @losiae; 15 filii autem Iosiae fuerunt primogenitus CIohanan, secundus ‘“loakim, tertius dSedecias, quartus @Sellum. 16/De Ioakim natus est 9lechonias et hSedecias. : 17 Filii Iechoniae fuerunt ‘Asir, JSalathiel, 18 Melchiram, Phadaia, Senneser et Iecemia, Sama et Nadabia. 19 De Phadaia orti sunt *Zo- robabel et Semei. ‘Zorobabel genuit Mosollam, Hananiam et Salomith sororem eorum, 29 Hasaban quoque et Ohol et Barachian et Hasa- dian, Iosabhesed, quinque. 21 Filius autem Hananiae Phaltias pater Ieseiae, cuius filius Raphaia; huius quoque filius Arnan, de quo natus est Obdia, cuius filius fuit Sechenias. 22 Filius Secheniae ”Semeia, cuius filii "Hattus et Iegaal et Baria et Naaria et Saphat, sex nu- mero. 23 Filius Naariae Elioénai et Ezechias et Ezricam, tres. 24 Filii Elioénai Oduia et Eliasub et Pheleia et Accub et Iohanan et Dalaia et Anani, septem. 4 4Filii Iuda “Phares, Hesron et “Charmi et Hur et Sobal. 2 4Raia vero filius Sobal genuit Iahath, de quo nati sunt Ahumai et Laad: hae cognationes °Sarathi. 3 Ista quoque stirps Etam: Iezrahel et Iesema et Iedebos; nomen quoque sororis eorum Asalelphuni. 4/Phanuel autem pater 9Gedor et Ezer pater Hosa: isti sunt filii Hur “primogeniti Ephratha patris Bethlehem. 54Assur vero patri Thecuae erant duae uxores Halaa et Naara. 6 Peperit autem ei Naara Oozam et Hepher et Themani et Ahasthari: isti sunt filii Naara; 7 porro filii Halaa Sereth, Isaar et Ethnan. 8 Cos autem genuit Anob et Soboba et cognationem Aharehel filii Arum. 9Fuit autem Iabes /inclitus prae fratribus suis, et mater eius vocavit nomen illius Iabes dicens: Quia peperi eum in dolore. 19 In- vocavit vero Iabes Deum Israél dicens: “Si benedicens benedixeris mihi et dilataveris terminos meos, et fuerit manus tua mecum, et feceris me a malitia non opprimi. Et praestitit Deus quae preca- tus est. 11 Caleb autem frater Sua genuit Mahir, qui fuit pater Esthon. 12 Porro Esthon genuit Bethrapha et Phesse et Tehinna patrem urbis Naas: hi sunt viri Recha. 13 Filii autem €Cenez ”Othoniel et Saraia; porro filii Othoniel Hathath et Maonathi, 14 Maonathi genuit Ophra; Saraia autem ge- nuit Ioab patrem “vallis artificum: ibi quippe artifices erant. 15 Filii vero °Caleb filii Iephone Hir et Ela et Naham; filii quo- que Ela Cenez. 16 Filii quoque Ialeleel ?Ziph et Zipha, Thiria et Asraél. 17 Et filii Ezra Iether et Mered et Epher et Ialon; genuitque Mariam et Sammai et Iesba patrem %Esthamo. 18 Uxor quoque eius tIudaia peperit Iared patrem Gedor et Heber patrem Socho et Icuthiel patrem Zanoé. Hi autem filii Bethiae filiae Pharaonis, quam accepit Mered. 19 Et filii uxoris Odaiae sororis Naham patris Ceila, Garmi et Esthamo, qui fuit de Machathi. 20 Filii quoque Simon Amnon et Rinna filius Hanan et Thilon. Et filii Iesi Zoheth et Ben- zoheth. 21 sFilii Sela filii Iuda Her pater Lecha et Laada pater Maresa et cognationes domus operantium byssum in domo iuramenti. 22 Et qui stare fecit solem virique ’mendacii et securus et incen- dens, qui principes fuerunt in Moab, et qui reversi sunt in Lahem: haec autem verba vetera. 23 Hi sunt figuli habitantes in plantationibus et in saepibus, apud regem in operibus eius, commoratique sunt ibi. genealogiae Simeonis, qui in media tribu luda sedes obtinuit (24-43) ; Ruben, cuius primogenita in loseph et luda transierant (5, 1-10), necnon Gad et illius dimidiae Manasse partis, quae trans lordanem 24 uFilii Simeon Namuel et Iamin, Iarib, Zara, Saul; 25 Sellum filius eius, Mapsam filius eius, Masma filius eius. 26 Filii Masma Hamuel filius eius, Zachur filius eius, Semei filius eius. 27 Filii Semei sedecim et filiae sex; Yfratres autem eius non habuerunt filios mul- : et universa cognatio “non potuit adaequare summam filiorum uda. 28 Habitaverunt autem in Bersabee et Molada et Hasarsuhal 29 et in YBala et in Asom et in *Tholad 329 et in Bathuel et in Horma et in Siceleg 31 et in Bethmarchaboth et in @Hasarsusim et in Beth- berai et in Saarim. Hae civitates eorum usque ad regem David. 32 Villae quoque eorum 2Etam et Aén, Remmon et Thochen et Asan, civitates quinque. 33 Et universi viculi eorum per circuitum civitatum istarum usque ad ¢Baal. Haec est habitatio eorum et se- dium distributio. 34 Mosobab quoque et Iemlech et Iosa filius Amasiae 35 et Ioél et Iehu filius Iosabiae filii Saraiae filii Asiel 36 et Elioénai et lacoba et Isuhaia et Asaia et Adiel et Ismiel et Banaia, 37 Ziza quoque filius Sephei filii Allon filii Idaia filii Semri filii Samaia. 38 Isti sunt nominati principes in cognationibus suis, et in domo adfinitatura suarum “2multiplicati sunt vehementer. 29 Et profecti sunt ut ingre- derentur in @Gador usque ad orientem vallis, et ut quaererent pascua gregibus suis. 49Inveneruntque pascuas uberes et valde bonas et terram latissimam et /quietam et fertilem, in qua ante habitaverant de stirpe Cham. 41 Hi ergo venerunt, quos Ysupra descripsimus no- minatim, “in diebus Ezechiae regis luda, et percusserunt taberna- cula eorum et habitatores, qui inventi fuerant ibi, et deleverunt eos usque in praesentem diem, thabitaveruntque pro eis, quoniam uber- mimas pascuas ibidem reppererunt. 2 De filiis quoque Simeon abierunt in /montem Seir viri quin- ne habentes principes Phaltiam et Naariam et Raphaiam et Oziel filios Iesi, 43 et percusserunt “reliquias, quae evadere potuerant, Amalecitarum, et habitaverunt ibi pro eis usque ad diem hanc. Filii quoque Ruben primogeniti Israél (4ipse quippe fuit primo- genitus eius; sed, cum violasset torum patris sui, data sunt primogenita eius ‘filiis Ioseph filii Israél, et non est ille reputatus in primogenitum. 2 Porro 4Tudas, qui erat fortissimus inter fratres suos, de stirpe eius °principes germinati sunt; primogenita autem reputata sunt Ioseph). 3/Filii ergo Ruben primogeniti Israél He- noch et Phallu, Esron et Charmi. 4 Filii Ioél Samia filius eius, Gog filius eius, 9Semei_filius eius, 5 Micha filius eius, Reia filius eius, Baal filius eius, 6 Beera filius elus, quem captivum duxit “Thelgathphalnasar rex Assyriorum, et fuit princeps in tribu Ruben. 7Fratres autem eius et universa co- gnatio eius, ‘quando numerabantur per familias suas, habuerunt principes Iehiel et Zachariam. § Porro Bala filius Azaz filii /Samma filii Ioél ipse habitavit in *Aroér usque ad ’Nebo et ™Beelmeon. ® Contra orientalem quoque plagam habitavit usque ad introitum eremi et flumen Euphraten; multum quippe iumentorum numerum possidebant in “terra Galaad. 10 In diebus autem Saul proeliati sunt contra °Agareos et interfecerunt illos habitaveruntque pro eis in tabernaculis eorum in omni plaga, quae respicit ad orientem Galaad. 11 Filii vero Gad e regione eorum habitaverunt in terra Basan usque ?Selcha: 12 ]Ioél in capite et Saphan secundus, Ianai autem et Saphat in Basan; 13 fratres vero eorum secundum domos cogna- tionum suarum, Michaél et Mosollam et Sebe et Iorai et Iachan et Zie et Heber, septem. 14 Hi filii Abihail filii Huri filii Iara filii Ga- | laad filii Michaél filii Iesesi filii Ieddo filii Buz. 15 Fratres quoque filii Abdiel filii Guni princeps domus in familiis suis. 16 Et habita- verunt in Galaad et in Basan et in viculis eius et in cunctis subur- banis YSaron usque ad terminos. 17 Omnes hi numerati sunt in "die- bus Ioathan regis Iuda et in Sdiebus Ieroboam regis Israél. 18 Filii Ruben et Gad et dimidiae tribus Manasse viri bellatores scuta portantes et gladios et tendentes arcum eruditique ad proelia, quadraginta quattuor milia et septingenti sexaginta ‘procedentes ad LIBER I PARALIPOMENON 4, 24 — 5, 18 uNm 26, 12, 13. — cf. Gn 46; t0;: Ex 6; 25. v cf. vr. 38. xcf. Nm 2, 4, 13; 26, 14, 22. phi a Js 19, 2-8. S$ 19, 3. 3 of $ 19, 4 acf. Js 19,6. 6 cf. Js 19, 7. ect; Js: 19; 8. d cf. vr. 27. ONE=4, 18: f cf,Jd38,47,..27. ZV. vr. 34-38. ha Rg 18, 1 ss. icf. cp. 5, 22. j Gn 38, 8. k cf. Ex 17, 14. — v. 1 Rg 14, 48; 18, 75 8F 3P,c£77 2 2. ’ a Gn 29, 32; 49, 3. 6 Gn 48, 15-22. — cf. Dt 33, 13-17 dv. ah 49, 8-10. ay 28, 4; Dt 33, 7; eh 77% 8. — cf. Mic Sint: j Gn 46, 9; Ex:-6,. 14; Nm: 26, g ft. vr. 8. k vr. 26; 2 Par 28, 20. —‘ef. 4 Rg 15, 29. ivr. 17. PiClevr. k Dt 2, PCE Js 13, 9, 16. UNm 32, 3, 38; 33, 47. mNm 32,-38;3. JS 135.17: u Js'22, 9. OVES 19;: 20S tep. Ty, 38% .27; 39. Ps 82, 7° Bar.3:.33: pjJs 12, 4; 13, 11. — cf. Dt 20: q cp. 27, 29. r4 Rg 15, 5; 32. $4 Rg 14, 16-29. ENm. 13-3. ee ' “Cp. 23, LIBER possessionem sortita erat (11-26). Quibus dictis, post accuratiorem de- I PARALIPOMENON scriptionem stirpis Levi, tum quoad genus aaroniticum (6, 1-15), tum 5, 19 — 6, 47 quoad ceteras familias (16-30) et classes levitarum (31-53), postque uu cp. 1, 31. —cf. Gn 25,15. | pugnam; 19 dimicaverunt contra Agareos; “Ituraei vero et Naphis et Nodab 20 praebuerunt eis auxilium. Traditique sunt in manus vcf. 2 Par 14, 11; 18, 31. — We2ZCD: 4:10. x Ps-21, 5,6. ycp. 4, 41. zvr. 6; 4 Rg 15, 29; 17, 6. ajd Lye b cf. Dt 2:°9° IZ 2757s fv. vr. cs Rg 17, 6; 4 Rg 19, 12; avr. 16; cp. 23, 6; Gn 46, 11; Ex 6, 16; m 26, 57- b Ex 6, 18. — cf. vr. 22. Cx 6, 20;. 15,20. dvr. 50-53; Lv 10, I, 12. 4-6, II-14 "1 Es 7, 1 € vr. 50-53. — V. Ex 6, 25. fete. 0, 12; 2 Es 11, ¥i: gy Rg 8, 17 6: Fe 155, “27, 3 3. NE 4, yates 18, II. Is 37, 12. idk ar + ae 18 (? ete 3 Re 6; 2\Par-3; ¥ 2 Parsro,n1I; 1 Es gee m cf. 2 Es 11, 11. RA RS 22, 4° 1 Esi7, i. peat Hs 18: ‘Je §2; 24 Sas 282 Es 12°26; qv. y' he: 25, 8-21; 1 Es 5, 2 fa fe 16-19] Ex 6, 16-19. SCD. Cp. 935.07. BCD. 23; 32: 21. — cf. vr. 44, 47. 20-21] vr. 41-43. v vr. 43. CCl vro Ar: y Ex 6, 24. 22-28] vr. 33-38. #7 Re ysiz, @ ef. VPI sss Po Res, Ss b cf. vr. 19, 44-47. cv. cp. 16, 4-6. dv. cp. 15, 25-16, 1; 12-17. 2 Rg 6, ecp. 15, 17, 19; 16, 41, 42; 2 Par. 5, 12 etc. fi Rg 8, 2. — cf. cr. 28. a TS.) 205 20: Pa:4g; 13.9 Sree T9e0 0S 2 ArT: 2 ES 4, ahs BCLs 15,019, 205 eorum Agarei et universi qui fuerant cum eis, quia “Deum invoca- verunt cum proeliarentur, et exaudivit eos, eo quod credidissent in eum. al Ceperuntque omnia quae possederant, camelorum quinquaginta mi- lia et ovium ducenta quinquaginta milia et asinos duo milia et animas hominum centum milia, 22 Vulnerati autem multi corruerunt; fuit enim. bellum Domini. YHabitaveruntque pro eis usque ad *transmigrationem. 23 Filii quoque dimidiae tribus Manasse possederunt terram a finibus Basan usque “Baal Hermon et °Sanir et montem Hermon; ingens quippe numerus erat. 24 Et hi fuerunt principes domus co- gnationis eorum Epher et Iesi et Eliel et Ezriel et leremia et Odoia et Iediel viri fortissimi et potentes et nominati duces in familiis suis. 25 Reliquerunt autem Deum patrum suorum et ¢fornicati sunt dpost deos populorum terrae, quos abstulit Deus coram eis. 26 Et suscitavit Deus Israél spiritum °Phul regis Assyriorum et spiritum /Thelgathphalnasar regis Assur, et transtulit Ruben et Gad et dimi- diam tribum Manasse, et adduxit eos in 9Lahela et in Habor et Ara et fluUvium ”Gozan usque ad diem hanc. 4Filii Levi Gerson, Caath et Merari. 2 °Filii Caath Amram, Isaar, Hebron et Oziel. 3 °Filii Amram Aaron, Moyses et Maria. @Filii Aaron Nadab et Abiu, Eleazar et Ithamar: 4 Eleazar genuit Phinees, et @Phinees genuit Abisue; 5Abisue vero genuit Bocci, et Bocci genuit Ozi; 6QOzi genuit Zaraiam, et Zaraias genuit /Me- raioth; 7 porro Meraioth genuit Amariam, et Amarias genuit 9Achi- tob; S8Achitob genuit Sadoc, et “Sadoc genuit Achimaas, 8 Achi- maas genuit ‘Azariam, Azarias genuit Iohanan; 1¢Iohanan genuit Azariam: jJipse est qui sacerdotio functus est in domo, “quam aedi- ficavit Salomon in Ierusalem. 11 Genuit autem Azarias ‘Amariam, et Amarias genuit Achitob; 12 Achitob genuit Sadoc, et Sadoc ge- nuit ”Sellum; 13 Sellum genuit “Helciam, et Helcias genuit Aza- riam; 14 Azarias genuit °Saraiam, et Saraias genuit ?Iosedec 15 Porro Tosedec egressus est, quando %transtulit Dominus Iudam et Ierusa- lem per manus Nabuchodonosor. 16 Filii ergo Levi Gersom, Caath et Merari. 17 Et haec nomina filiorum Gersom: *Lobni et Semei. 18 ‘Filii Caath Amram et Isaar et Hebron et Oziel. 19 “Filii Merari Moholi et Musi. 20 Hae autem cognationes Levi secundum familias eorum: %Gersom, Lobni filius eius, Iahath filius eius, Zamma_ filius eius, 21 Toah filius eius, Addo filius eius, Zara filius eius, “Iethrai filius eius. ! 22 Filii Caath Aminadab filius eius, Core filius eius, /Asir filius eius, 23 Elcana filius eius, Abiasaph filius eius, Asir filius eius, 24 Thahath filius eius, Uriel filius eius, Ozias filius eius, Saul filius eius. 25 Filii Elcana Amasai et Achimoth 26 et Elcana. Filii Elcana Sophai filius eius, Nahath filius eius, 27 Eliab filius eius, Ieroham filius eius, Elcana filius eius. 28 Filii Samuel primogenitus ¢Vasseni et Abia. 29 OF ilii autem Merari Moholi, Lobni filius eius, Semei filius eius, Oza filius eius, 30Sammaa filius eius, Haggia filius eius, Asaia filius eius. 31 Isti sunt quos constituit David super cantores domus Domini, ex quo collocata est arca, 32 et ministrabant coram taberna- culo testimonii canentes, donec aedificaret Salomon domum Domini in Ierusalem; stabant autem iuxta ordinem suum in ministerio. 33 Hi vero sunt, qui adsistebant cum filiis suis: de filiis Caath eHeman cantor filius ‘Ioél filii Samuel 34 filii Elcana filii Ieroham filii Eliel filii Thohu 35 filii Suph filii Elcana filii Mahath filii Amasai 36 filii Elcana filii Iohel filii Azariae filii Sophoniae 37 filii Thahath filii Asir filii Abiasaph filii Core 38 filii Isaar filii Caath filii Levi filii Israél. 39 Et frater eius 9Asaph, qui stabat a dextris eius, Asaph filius Barachiae filii Samaa 40 filii Michaél filii Basaiae filii Melchiae 41 filii Athanai filii Zara filii Adaia 42 filii Ethan filii Zamma filii Semei 48 filii Ieth filii Gerson filii Levi. 44 Filii autem Merari fratres eorum ad sinistram, “Ethan filius Cusi filii Abdi filii Maloch 45 filii Hasabiae filii Amasiae filii Helciae 46 filii Amasai filii Boni filii Somer 47 filii Moholi filii Musi filii Merari recensitas urbes sacerdotales et leviticas, a losue Aaronitis aliisque | familiis leviticis adsignatas (54-81), reliquarum tribuum, nempe Issa- char (7, 1-5), Beniamin (6-12), Nephthali (13), Manasse occiden- LIBER I PARALIPOMENON 6, 48 —7, 5 filii Levi. 48 Fratres quoque eorum levitae, qui ordinati sunt in cun- ctum ministerium tabernaculi domus Domini. 49iAaron vero et filii eius adolebant incensum super Jaltare holo- causti et super “altare thymiamatis in omne opus sancti sanctorum; et ut precarentur pro Israél, iuxta omnia quae praeceperat Moyses lservus Dei. 50 Hi sunt autem filii Aaron: ”Eleazar filius eius, Phinees filius eius, Abisue filius eius, 51 Bocci filius eius, Ozi filius eius, Zarahia filius eius, 52 Meraioth filius eius, Amarias filius eius, Achitob filius eius, 53 Sadoc filius eius, Achimaas filius eius. 54 Et haec habitacula eorum per vicos atque confinia, filiorum scilicet Aaron iuxta ™cognationes Caathitarum, ipsis enim sorte con- tigerant. 55 Dederunt igitur eis Hebron in terra Iuda et suburbana eius per circuitum; 56 °agros autem civitatis et villas Caleb filio Iephone. 57 Porro filiis Aaron dederunt civitates ad confugiendum, Hebron et Lobna et suburbana eius. 58 Iether quoque et Esthemo cum suburbanis suis, sed et Helon et Dabir cum suburbanis suis, 59 Asan quoque et Bethsemes et suburbana eorum. 6? De tribu autem Beniamin Gabee et suburbana eius et Almath cum suburba- nis suis, Anathoth quoaue cum suburbanis suis: omnes civitates tre- decim per cognationes suas. 61?Filiis autem Caath residuis de cognatio- ne sua dederunt ex dimidia tribu Manasse in possessionem urbes decem. 62¢Porro filiis Gersom per cognationes suas de tribu Issachar et de tri- bu Aser et de tribu Nephthali et de tribu Manasse in Basan urbes trede- cim. 63fFiliis autem Merari per cognationes suas de tribu Ruben et de tribu Gad et de tribu Zabulon dederunt sorte civitates duodecim. 64 sDederunt quoque filii Israél levitis civitates et suburbana eorum; 65 dederuntque per sortem ex tribu filiorum Iuda et ex tribu filiorum Simeon et ex tribu filiorum Beniamin ‘urbes has, quas vocaverunt nominibus suis; 66et his, qui erant de cognatione filio- rum Caath, fueruntque civitates in terminis eorum de tribu Ephraim. 67 Dederunt ergo eis urbes ad confugiendum Sichem cum suburbanis suis in monte Ephraim et Gazer cum suburbanis suis, 68“Iecmaam quo- que cum suburbanis suis et Bethoron similiter, 69necnon et Helon cum suburbanis suis et Gethremmon in eundem modum. 79 Porro ex di- midia tribu Manasse Aner et suburbana eius, Balaam et suburbana eius: his videlicet, qui de cognatione filiorum Caath reliqui erant. 71 Filiis autem Gersom de cognatione dimidiae tribus Manasse, Gaulon in Basan et suburbana eius et YAstharoth cum suburbanis suis. 72 De tribu Issachar Cedes et suburbana eius et Dabereth cum suburbanis suis 73 Ramoth quoque et suburbana eius et Anem cum suburbanis suis. 74 De tribu vero Aser Masal cum suburbanis suis et Abdon similiter, 75 Hucac quoque et suburbana eius et Rohob cum suburbanis suis. 76 Porro de tribu Nephthali Cedes in Galilaea et suburbana eius, Hamon cum suburbanis suis et Cariathiarim et suburbana eius. 77 Filiis autem Merari residuis de tribu Zabulon *7Remmono et suburbana eius et Thabor cum suburbanis suis. 78 ¥YTrans Iordanem quoque ex adverso Iericho contra orientem Iordanis de tribu Ruben Bosor in solitudine cum suburbanis suis et Iassa cum suburbanis suis, 79 Cademoth quoque et suburbana eius et Mephaat cum subur- banis suis; 8 necnon et de tribu Gad *Ramoth in Galaad et subur- bana eius et *Manaim cum suburbanis suis, 81sed et 2Hesebon cum suburbanis suis et “Iezer cum suburbanis suis. 7 Porro filii 2Issachar Thola et “Phua, Iasub et Simeron quattuor. 2 Filii Thola Ozi et Raphaia et Ieriel et Iemai et Iebsem et Samaul, principes per domos cognationum suarum. De stirpe Thola viri fortissimi numerati sunt 4in diebus David vigintiduo milia se- scenti. 3 Filii Ozi Izrahia, de quo nati sunt Michaél et Obadia et Ioél et Iesia, quinque omnes principes. 4 Cumque eis per familias et popu- los suos accincti ad proelium viri fortissimi triginta sex milia; multas enim habuerunt uxores et filios; 5 fratres quoque eorum per omnem cognationem Issachar robustissimi ad pugnandum octoginta septem milia numerati sunt. icp. 23, 13; Ex 28, 1; Lv 16, jlLv1, 7,9. [2 ss. Rk Ex, 30, 7. 2. Par 2459; 2 Es 10, 29. mv. vr. 4-8. 1:JS' 21,4, -10; o-JS.'14, ST3 5°15) 134-27 prs 57-60] Js 21, 13-19. p cf. vr. 66-70; Js 21, 5. qd vr. 71-79. rjJs 21, 7. — v. vr. 77-81. S-Js=2t, 3. tv. vr. 57-60. 66-70] Js 21, 20-26. - 59°92 523.03 Be As Yat 71-76] Js 21, 27-33. v Js 9, 10. 77-81] Js 21, 34-39. x ct. JS ro; 12. 1g: ¥ J4- 23, 32. 23 Rg 22,3, 4; 4 Rg 9, 1, 14. av. Gn 32, 2. DJS 8, F759, 37: ¢ Nn)22,. 32. a Gn 46, 13. a Jdet0<1, 2 Cr): ccf. Nm 29, 23, 24. d.2 Ke 24,. 1,-2,°-92 Ker => Gao t LIBER I PARALIPOMENON 7,6— 8,11 talis (14-19), Ephraim (20-29) atgque Aser (30-40) cognationes enume- rantur. Tandem ad Beniamin revertitur, ad cuius territorium civitas san- cta pertinebat, et ex eiusdem genealogia quaedam accuratius traduntur e Gn 46, 21; Nm 26, 38, — v. c. 8, I-40. f cf. cp. 6, 60. gcf. Nm 26, 39. Aci. ‘cp. 8, 1. j 24. — v. Nm 26, mNm 27, 1% 36, 11; Js 17; 3. nm Re-22, 82-02); o Nm 26, 35. PN. JS 10, 10, 2; q Nm 1, 10; 7, 48. rNm 13, 8, 16. iy 16,3; 2. bgS20y so UNS 7 VD IS ito or dt. x Gn 46, 17; Nm 26, 44. ace 7, 6; Gn 46, 21; Nm 26, 38. Deh CDs: 75.42% cNm 26, 40. ach cp. :9,.-12. €'cis/ Cp. 23-825 54. 6 eFilii Beniamin Bela et Bechor et Iadihel tres. 7 Filii Bela Esbon et Ozi et Oziel et Ierimoth et Urai quinque principes familiarum et ad pugnandum robustissimi; numerus autem eorum vigintiduo milia et trigintaquattuor. §& Porro filii Bechor Zamira et Ioas et Eliezer et Elioénai et Amri et Ierimoth et Abia et fAnathoth et Almath: omnes hi filii Bechor. 9 Numerati sunt autem per familias suas prin- cipes cognationum suarum ad bella fortissimi viginti milia et ducenti. 10 Porro filii Iadihel Balan, filii autem Balan Iehus et Beniamin et Aod et Chanana et Zethan et Tharsis et Ahisahar; 11 omnes hi filii Iadihel principes cognationum suarum viri fortissimi decem et septem milia et ducenti ad proelium procedentes. 12 9Sepham quoque et Hapham filii Hir et Hasim filii “Aher. 13 4Filii autem Nephthali /jIasiel et Guni et Ieser et Sellum, filii Bala. 14 Porro filius Manasse *“Esriel, concubinaque eius Syra peperit Machir patrem Galaad; 15/Machir autem accepit uxores filiis suis Happhim et Saphan et habuit sororem nomine Maacha. Nomen autem secundi Salphaad, nataeque sunt ”Salphaad filiae. 16 Et pepe- rit Maacha uxor Machir filium vocavitque nomen eius Phares; porro nomen fratris eius Sares, et filii eius Ulam et Recen. 17 Filius autem Ulam “Badan: hi sunt filii Galaad filii Machir filii Manasse. 18 Soror autem eius regina peperit virum decorum et Abiezer et Mohola. 19 Erant autem filii Semida Ahin et Sechem et Leci et Aniam. 20 OF jlii autem Ephraim Suthala, Bared filius eius, Thahath filius eius, Elada filius eius, Thahath filius eius; huius filius Zabad 21 et huius filius Suthala et huius filius Ezer et Elad; occiderunt autem eos viri Geth indigenae, quia descenderant ut invaderent possessio- nes eorum, 22 Luxit igitur Ephraim pater eorum multis diebus, et venerunt fratres eius ut consolarentur eum. 23 Ingressusque est ad uxorem suam, quae concepit et peperit filium et vocavit nomen eius Beria, eo quod in malis domus eius ortus esset. 24 Filia autem eius fuit Sara, quae aedificavit ?Bethoron inferiorem et superiorem et Ozensara; 25 porro filius eius Rapha et Reseph et Thale, de quo natus est Thaan, 26qui genuit Laadan; huius quoque filius *Ammiud, qui genuit Elisama, 27de quo ortus est Nun, qui habuit filium rIosue. 28 8Possessio autem eorum et habitatio Bethel cum filiabus suis et contra orientem Noran, ac occidentalem plagam ‘Gazer et filiae eius, Sichem quoque cum filiabus suis usque ad Aza cum filiabus eius 29 “Iuxta filios quoque Manasse “Bethsan et filias eius, Thanach et filias eius, Mageddo et filias eius, Dor et filias eius. In his habitaverunt filii Ioseph filii Israél. 30 2Filii Aser Iemna et Iesua et Iessui et Baria et Sara soror eorum. 31 Filii autem Baria Heber et Melchiel: ipse est pater Bar- saith. 32 Heber autem genuit Iephlat et Somer et Hotham et Suaa sororem eorum. 33 Filii Iephlat Phosech et Chamaal et Asoth: hi filii Iephlat; 34 porro filii Somer Ahi et Roaga et Haba et Aram; 35 filii autem Helem fratris eius Supha et Iemna et Selles et Amal. 36 Filii Supha Sue, Harnapher et Sual et Beri et Iamra, 37 Bosor et Hod et Samma et Salusa et Iethran et Bera. 38 Filii Iether Iephone et Phaspha et Ara. 39 Filii autem Olla Aree et Haniel et Resia; 40 omnes hi filii Aser principes cognationum, electi atque fortissimi duces ducum; numerus autem eorum aetatis, quae apta esset ad bellum, vigintisex milia. *4Beniamin autem genuit Bale primogenitum suum, Asbel secun- dum, °Ahara tertium, 2Nohaa quartum et Rapha quintum. 3 Fueruntque filii Baie Addar et Gera et Abiud 4 Abisue quoque et ¢Naaman et Ahoé, 5sed et Gera et 4Sephuphan et Huram. 6 Hi sunt filii Ahod principes cognationum habitantium in Gabaa, qui translati sunt in (Manahath. 7 Naaman autem et Achia et Gera ipse transtulit eos et genuit Oza et Ahiud. 8 Porro Saharaim genuit in regione Moab, postquam dimisit Husim et Bara uxores suas. 9% Genuit autem de Hodes uxore sua lobab et Sebia et Mosa et Molchom 10 Iehus quoque et Sechia et Marma: hi sunt filii eius principes in familiis suis. 11 Mehusim vero genuit (8, 1-28), et in primis Saulis maiores et posteri recensentur (29-40). Porro describuntur familiae quae ante exsilium lerusalem incolue- runt (9, 1-16), variaque ministeria quibus levitae in templo vel LIBER I PARALIPOMENON 8, 12 — 9, 20 Abitob et Elphaal. 12 Porro filii Elphaal Heber et Misaam et Samad: hic aedificavit /Ono et 2Lod et filias eius. 13 Baria autem et “Sama principes cognationum habitantium in tAialon: hi fugaverunt habitatores Geth. 14 Et Ahio et Sesac et Jerimoth 15et Zabadia et Arod et Heder, 16Michaél quoque et Iespha et Ioha filii Baria. 17 Et Zabadia et Mosollam et Hezeci et Heber. 18 Et Iesamari et Iezlia et Iobab filii /Elphaal. 19 Et Iacim et Zechri et Zabdi 2%et Elioénai et Selethai et Eliel 21 et Adaia et Baraia et Samarath filii *Semei. 22 Et Iespham et Heber et Eliel 23 et Abdon et Zechri et Hanan 24et Hanania et Aelam et Anathothia 25 et Iephdaia et Phanuel filii Sesac. 26 Et Samsari et Sohoria et Otho- lia 27 et Iersia et Elia et Zechri -filii Ieroham: 28 hi patriarchae et eenationim principes, qui habitaverunt in lerusalem. 29In Gabaon autem habitaverunt “Abigabaon, et nomen uxoris eius Maacha, 29 filiusque eius primogenitus Abdon et Sur et Cis et Baal et Nadab, 31 Gedor quoque et Ahio et “Zacher et Macelloth. 32 Et Macelloth genuit Samaa. Habitaveruntque ex adverso fratrum suorum in Ierusalem cum fratribus suis. 33 Ner autem genuit Cis, et Cis genuit Saul; porro Saul genuit °Tonathan et Melchisua et ?Abinadab et @Esbaal. 34Filius autem Iona- than Meribbaal, et "Meribbaal genuit *Micha. 35 Filii Micha Phithon et Melech et Tharaa et Ahaz. 36Et Ahaz genuit ‘Ioada, et Ioada genuit Alamath et Azmoth et Zamri; porro Zamri genuit Mosa, 37 et Mosa -genuit Banaa, cuius filius fuit “Rapha, de quo ortus est Elasa, qui genuit Asel; 38 porro Asel sex filii fuerunt his nominibus: Ezricam, Bocru, Ismahel, Saria, Obdia et Hanan: omnes hi filii Asel. 39 Filii autem Esec fratris eius Ulam primogenitus et Iehus secundus et Eliphalet tertius. 49 Fueruntque filii Ulam viri robustissimi et magno robore “tendentes arcum et muitos habentes filios ac nepotes usque -ad centum quinquaginta: omnes hi filii Beniamin. Universus ergo Israél dinumeratus est, et summa eorum scripta est in “ibro regum Israél et Iuda. °Translatique sunt in Babylo- nem propter delictum suum. 2 Qui autem habitaverunt primi in possessionibus et in urbibus suis: Israél et sacerdotes et levitae et %Nathinaei. 3 &Commorati sunt in Jerusalem de filiis Iuda et de filiis Beniamin, de filiis quoque Ephraim et Manasse: 4 Othei filius Ammiud filii Amri filii Omrai filii Bonni de filiis /Phares filii Iuda; 5 et de Siloni Asaia primoge- nitus et filii eius; ®de filiis autem Zara Iehuel et fratres eorum sescenti nonaginta. 7 Porro de filiis Beniamin Salo filius Mosollam filii Oduia filii Asana 8 et Iobania filius Ieroham et Ela filius Ozi filii Mochori et Mosollam filius Saphatiae filii Rahuel filii Iebaniae 9% et fratres eorum per fami- lias suas Ynongenti quinquagintasex: omnes hi principes cognatio- num per hdomos patrum suorum. 10 De sacerdotibus autem Iedaia, Ioiarib et Iachin; 11 Azarias quoque filius ‘Helciae filii Mosollam filii Sadoc filii Maraioth filii Achitob jJpontifex domus Dei. 12 Porro Adaias filius Ieroham filii Phassur filii Melchiae et Maasai filius Adiel filii Iezra filii Mosollam filii Mosollamith filii Emmer, 1% fratres quoque eorum principes per familias suas mille septingenti sexaginta, fortissimi robore ad fa- Peadum opus ministerii in domo Dei. 4De levitis autem Semeia filius Hassub filii Ezricam filii Ha- a de filiis Merari, 15 Bacbacar quoque carpentarius et Galal et Mathania filius Micha filii Zechri filii Asaph 16 et Obdia filius Se- meiae filii Galal filii Idithun et Barachia filius Asa filii Elcana, qui habitavit in atriis *Netophati. 17 Tanitores autem Sellum et Accub et Telmon et Ahimam, et frater eorum Sellum princeps. 18 Usque ad illud tempus ‘in porta regis ad orientem observabant per vices suas de filiis Levi; 19 Sel- lum vero filius Core filii Abiasaph filii Core cum fratribus suis et domo patris sui, hi sunt “Coritae, super opera ministerii, custodes vestibulorum tabernaculi, et familiae eorum per vices ocastrorum Domini custodientes introitum. 29 ?Phinees autem filius Eleazari erat BP ate B42 Egc6,23 g Ac’ Py “ha, 35, 38. Ch: vr; i Js 10, vat 7, 37; jvr. 12. Ril Nes lvr. 14. 29-32] cp. 9, 35-38. mci. cp. 9, 35. "Ci. CD: 9, 37. 33-38] cp. 9, 39-44.— cf. 1 Rg G; 35 (34, $k. Ocp. 10, 2; 1 Rg 31, 2. ¢ clin2: Ree; WCL.: 2 Rg 4, 4; 9, 6, Io. $2 Re 'o;:/12. B Cfi- cpl. 9,- 42% wef. Ep: 94 43% TCD. Paes 28) 265° 39,75 ;2 Par 20,34: 33, 18). — cf. cp. 5, a2), Par 16.°T1ts 36,8 ( b4 Rg 24, 15, I Ct Es. 2,:70; 73 dz Es 2, 43, 58; 7, 73 8, 17, 20; 2 Es 3, 26; 7, 60, 73: 10, 2836581, 37.21. = cfi-Js 9,233.27 FOE MCh. 24-8 57-0. g ct, 2 Es-r1;-8. heck.-2 Par 36 4j05s 10-17] 2 Es 11, 10-19. 40D 210,53) PCE. IT ZOOSK 4, I. 2 Me. 3,245:2Ac Rep. 2, 54. FES! 46,’ T, ‘22 m cf. cp. 26, I. nmcp. 12, 6; Nm 26, 58; 2 Par 20, 19. ocf. Nm 4, 18-20. pef. Nm 25, 11-13. ot mae LIBER I PARALIPOMENON 9, 21 — 10, 13 praeerant vel vacabant (17-34). 2. Historia religiosa regni davidici (9, 35-11, 36, 21) A) Historia David (9, 35-29, 30). Post re- petitum Saulis (35-44), etiam eius mors in memoriam revocatur (10, 1-12), OG... 26;.'2) 7Cl; CD;°20" 1) 2. SV, 0 RE <0, 0) 12. 2° Par 313055, 18. uvr. 16. Oct a Re 1; 6; TC. i Re6,. 5, 8. yv. Nm 1, 53. Z.Cp:' 23, 20; Lv. 6, 20,:2%. av. Ex 30, 23-25. bvr. 19. C Cp. 23, 29. d Lv 24, 5-8. — cf. 1 Rg 21, 6. 33-44] cp. 8, 29-38. Cp. 6). 303. 255.78 FES IRS, BAS. 39-44] v. cp. 8, 33-38. gcf. 2 Rg 4,4; 9, 6, 10. hcp. 8, 35. Ch. ‘Cp .18; 30. jcf. cp. 8, 37. 1-12] 1 Rg 31, 1-13. 4:2 Re 2; 8. Or Re 13,13, Ths: TOV s\ OT Rais, 33 11, — cf. Ex 17, 14. dux eorum coram Domino. 21 Porro @Zacharias filius Mosollamia ianitor portae tabernaculi testimonii. 22 Omnes hi electi in ostiarios per portas ducenti duodecim, et descripti in villis propriis, quos constituerunt "David et Samuel ‘videns ‘in fide sua, 23 tam ipsos quam filios eorum in ostiis domus Domini et in tabernaculo vicibus suis. 24 Per quattuor ventos erant ostiarii, id est ad orientem et ad occidentem et ad aquilonem et ad austrum. 25 Fratres autem eorum “in viculis morabantur et veniebant in Ysabbatis suis de tempore usque ad tempus. 26 His quattuor levitis creditus erat omnis nu- merus ianitorum, et erant super “exedras et thesauros domus Do- mini, 27 Per gyrum quoque templi Domini ¥Ymorabantur in custodiis suis ut, cum tempus fuisset, ipsi mane aperirent fores. 28 De horum genere erant et super vasa ministerii; ad numerum enim et inferebantur vasa et efferebantur. 29 De ipsis et qui credita habebant utensilia sanctuarii, praeerant *similae et vino et oleo et turi et aromatibus. 30 Filii autem sacerdotum ®unguenta ex aromatibus conficiebant. 31 Et Mathathias levites, primogenitus 2Sellum coritae, praefectus erat eorum quae in sartagine frigebantur. 32 Porro de filiis Caath fra- tribus eorum “super panes erant propositionis, ut semper novos per singula sabbata praepararent. 33 Hi sunt ¢principes cantorum per familias levitarum, qui in exedris morabantur, ut /die ac nocte iugiter suo ministerio deservirent. 34 Capita levitarum per familias suas principes manserunt in Ierusalem. 35In Gabaon autem commorati sunt pater Gabaon Iehiel et no- men uxoris eius Maacha. 36 Filius primogenitas eius Abdon et Sur et Cis et Baal et Ner et Nadab. 37 Gedor quoque et Ahio et Za- charias et Macelloth; 38 porro Macelloth genuit Samaan: isti habi- taverunt e regione fratrum suorum in Ierusalem, cum fratribus suis. 39 Ner autem genuit Cis, et Cis genuit Saul, et Saul genuit Ionathan et Melchisua et Abinadab et Esbaal. 4° Filius autem Ionathan 9Me- ribbaal, et Meribbaal genuit Micha. 41 Porro filii Micha Phithon et Melech et Tharaa et “Ahaz; 42 Ahaz autem genuit ‘Iara, et Iara genuit Alamath et Azmoth et Zamri; Zamri autem genuit Mosa; 43 Mosa vero genuit Banaa, cuius filius JRaphaia genuit Elasa, de quo ortus est Asel. 44 Porro Asel sex filios habuit his nominibus: Ezricam, Bocru, Ismahel, Saria, Obdia, Hanan: hi sunt filii Asel. 10 Philisthiim autem pugnabant contra Israél, fugeruntque viri Israél Palaestinos et ceciderunt vulnerati in monte Gelboé. 2Cum- que appropinquassent Philisthaei persequentes Saul et filios eius, percusserunt Ionathan et Abinadab et Melchisua filios Saul. 32 Et adgravatum est proelium contra Saul; inveneruntque eum sagittarii et vulneraverunt iaculis. 4 Et dixit Saul ad armigerum suum: Eva- gina gladium tuum et interfice me, ne forte veniant incircumcisi isti et illudant mihi. Noluit autem armiger eius hoc facere timore per- territus; arripuit ergo Saul ensem et irruit in eum. 5 Quod cum vi- disset armiger eius, videlicet mortuum esse Saul, irruit etiam ipse in gladium suum et mortuus est. § Interiit ergo Saul et tres filii eius, et omnis domus illius pariter concidit. 7 Quod cum vidissent viri Israél, qui habitabant in campestribus, fugerunt et, Saul ac filiis eius mortuis, dereliquerunt urbes suas et huc illucque dispersi sunt: veneruntque Philisthiim et habitaverunt in eis. 8 Die igitur altero detrahentes Philisthiim spolia caesorum invenerunt Saul et filios eius iacentes in monte Gelboé. 9 Cumque spoliassent eum et ampu- tassent caput armisque nudassent, miserunt in terram suam, ut cir- cumferretur et ostenderetur idolorum templis et populis. 1° Arma autem eius consecraverunt in fano dei sui et caput adfixerunt in tem- plo Dagon. 11 Hoc cum audissent viri Iabes Galaad, omnia scilicet quae Philisthiim fecerant super Saul, 12 consurrexerunt singuli viro- rum fortium et tulerunt cadavera Saul et filiorum eius attuleruntque ea in Iabes et %sepelierunt ossa eorum subter quercum, quae erat in Iabes, et ieiunaverunt septem diebus. . 13 Mortuus est ergo Saul propter iniquitates suas, eo quod prae- varicatus sit “mandatum Domini, quod praeceperat, et non custo- Eo ut innotescat quibus in rerum adiunctis David salutetur rex in He- bron sedemque Hierosolymis figat (13-11, 9). In confirmando au- tem regno multos habuit socios, quorum taud pauci ei adhaese- LIBER I PARALIPOMENON 10, 14 —11, 34 dierit illud; sed insuper etiam dpythonissam consuluerit, 14 ¢nec spe- raverit in "Domino ; propter quod interfecit eum et itranstulit re- gnum eius ad David filium Isai. ] ] Congregatus est igitur omnis Israél ad David in Hebron dicens: 2QOs tuum sumus et caro tua. 2 Heri quoque et nudiustertius, cum adhuc regnaret Saul, tu eras qui educebas et introducebas Israél; tibi enim dixit Dominus Deus tuus; “Tu pasces populum meum Israél et tu eris princeps super eum. 3 Venerunt ergo omnes maiores natu Israél ad regem in Hebron, et iniit David cum eis foedus coram Domino. Unxeruntque eum regem super Israél Ciuxta sermonem Domini, quem locutus est in manu Samuel. 4 Abiit quoque David et omnis Israél in Ierusalem: haec est @dJebus, ubi erant @Iebusaei habitatores terrae. 5 Dixeruntque qui habitabant in Iebus ad David: Non ingredieris huc. Porro David cepit arcem Sion, quae est civitas David, 6 dixitque : Omnis qui percusserit Iebusaeum in primis erit princeps et dux, Ascendit igitur primus Ioab filius Sarviae et /factus est princeps. 7 Habitavit autem David in arce, et idcirco appellata est civitas David. 8&8 Aedi- ficavitque urbem in circuitu a Mello usque ad gyrum; loab autem reliqua urbis exstruxit. 9 9Proficiebatque David vadens et crescens, et Dominus exercituum erat cum ec. 10 Hi principes virorum fortium David, qui adiuverunt eum ut rex fieret super omnem Israél “iuxta verbum Domini, quod locutus est ad Israél, 11 et iste numerus robustorum David: ‘Iesbaam filius jHachamoni ‘princeps inter triginta. Iste levavit hastam suam super trecentos vulneratos una vice. 12 Et post.eum “Eleazar filius patrui eius ahohites, qui erat inter tres potentes. 13 Iste fuit cum David in ‘Phesdomim, “quando Philisthiim congregati sunt ad locum illum in proelium. Et erat ager regionis illius plenus hordeo; fuge- ratque populus a facie Philisthinorum. 14 Hi steterunt in medio agri et defenderunt eum; cumque percussissent Philisthaeos, “dedit Do- minus salutem magnam populo suo, 15 Descenderunt autem tres de triginta principibus ad petram, in qua erat David, ad °speluncam Odollam, quando Philisthiim fuerant castrametati in ’pyalle Raphaim. 16 @Porro David erat in praesidio, et statio Philisthinorum in Beth- lehem. 17 Desideravit igitur David et dixit: O si quis daret mihi aquam de cisterna Bethlehem, quae est in porta! 18 Tres ergo isti per media castra Philisthinorum perrexerunt et hauserunt aquam de cisterna Bethlehem, quae erat in porta, et attulerunt ad David ut biberet. Qui noluit, sed magis libavit illam Domino 19 dicens: Absit ut in conspectu Dei mei hoc faciam et sanguinem istorum virorum bibam, quia in periculo animarum suarum attulerunt mihi aquam. Et ob hanc causam noluit bibere. Haec fecerunt tres robustissimi. 20 Abisai quoque frater Ioab ipse erat princeps trium, et ipse levavit hastam suam contra trecentos vulneratos, et ipse erat inter tres nominatissimus 21 et inter tres secundos inclitus et princeps eorum; veruntamen usque ad tres primos non pervenerat. 22rBanaias filius Ioiadae viri robustissimi, qui multa opera perpetra- rat, de *Cabseel. Ipse percussit duos Ariel Moab; et ipse descendit et interfecit leonem in media cisterna tempore nivis. 23 Et ipse percus- sit virum aegyptium, cuius statura erat quinque cubitorum, et habe- bat lanceam ut “4liciatorium texentium. Descendit igitur ad eum “cum virga et rapuit hastam, quam tenebat manu, et interfecit eum hasta sua. 24 Haec fecit Banaias filius Ioiadae; qui erat inter tres robustos nominatissimus, inter triginta primus, veruntamen ad tres usque non pervenerat. 25 VPosuit autem eum David ad auriculam suam. 26 Porro fortissimi viri in exercitu *Asahel frater Ioab, et EI- chanan, filius patrui eius de Bethlehem, 27 ¥YSammoth arorites, Hel- les phalonites, 28 Ira filius Acces thecuites, Abiezer anathothites, 29 Sobbochai husathites, *Ilai ahohites, 3 Maharai netophathites, Heled filius Baana netophathites, 31 Ethai filius Ribai de Gabaath filiorum Beniamin, Banaia pharathonites, 32 %Hurai de torrente Gaas, “Abiel arbathites, Azmoth bauramites, Bliaba salabonites, 33 filii Assem gezonites, “Ionathan filius Sage ararites, 34 Ahiam di Rg 28, 8. ecf. 1 Re 28, 6. Be ite 12, be TRE E5s 2608 £3 1-9] Agreed 1-3, 6-10. a Gn 29, 14. UZ? 24523. 6NT. 103 Cp, 145.239 YP Re--36, I, 3,12; D8 ats 15, 8 5 ee f2 Rg 8, 16. g Est 9, 4 10-41] 2 Rg 23, 8-39. Avr. ¥5 icp. 27, 2. — cf. 2 Rg 23, 8. 9 CE: Cpe 12; 18. k (cf. cp. 27, 4.) 7x1 Rg 17 m cf. 2 Ke Bs. Ti, sb2y 8-232 £0. 2 o1 Rg 22,1. pcp. 14, 9; 2 Rg 5, 18, 22. Oct. VO RETO; Ss. rcp.'27,'5;: 6. SAS-T5, 2% é cp, 20,5$3) Rg 17,75 2) Rg 21,29; TR) 17... 40: v-cf 1 Rg 22, 14;.2 Rg’ 23,23. X€D.127, <7 yict..cp.:27,-8 22 Rg 23) 25. 3 cf. 2: Re 23, 26; 27. ocf. 2 Rg 23, 28. bch. 2 Re 23;-30;:32. cick: Js:24,. 303" Jd 25-96 d cf: 2.Rg 23, 32. 6€i.:2 RE 23; 33: (22) eset? *.Y Sead LIBER I PARALIPOMENON 11, 35 — 12, 32 rant ab initio (10-46), alii in Siceleg et deinceps ante Saulis mor- tem (12, 1-22), alii demum post mortem Saulis qui venerant ut eum regem constituerent in Hebron (23-40). Eorum nomina describuntur. fect. 2c Re23, 34, gcf. 2 Rg 23, 35. h2 Rg it, 3. Cl. scp. 25°36: av. 1 Rg 27, 2-6. bcp. 8, 40. — cf. Ps 77, 9. 6 cl. Jd35352-20, ao. dvr. 29. eJs 18, 28. fCp. 11,283 29 5°%2. &Js 9, 3 hcp. 25, 18. tv..1 Rg 22, 2. PAL Ja:3, 307 AD. 9, 19 k2 Rg 2, 18. ick. Lv. 26,.8; mvV..Js. 33158 nv. Jd 3, 10. oct. 2 Rg 17, 25. PCp.2 1S, 34. Q ci. 1 Re 2s5, 6. ri Rg 209, 2-9. si Rg 29, 4. t1 Rg 30, 1; 4 Rg 4, 24. ect; Gn 23, 6:.1 Re 4,5. PCD, Ti, 13 2RS 2303,0%05 Sod. X Cp. 10, 14. $ CH: 43, 3.10; TF RF x6, 1, 3. 2 cp. 6; 8;,2 Rg 8, 17; 15, 24. avr. 2. b cf. Rg 2, 8, 9. ov. Noid 17: filius /Sachar ararites, 35 Eliphal filius Ur, 26 Hepher mecherathites, Ahia phelonites, 37 Hesro carmelites, 9Naarai filius Asbai, 38 Ioél frater Nathan, Mibahar filius Agarai, 39 Selec ammonites, Naharai berothites armiger Ioab, filii Sarviae, 4 Ira iethraeus, Gareb iethraeus, 41 Urias hethaeus, ‘Zabad filius Oholi, 42 Adina filius Siza rubeni- tes princeps Rubenitarum, et cum eo triginta, 4% Hanan filius Maa- cha et Iosaphat mathanites. 44 Ozia astarothites, Samma et Iehiel filii Hotham arorites, 45 Iedihel filius Samri, et Ioha frater eius tho- saites, 46 Eliel mahumites, et Ieribai et Iosaia filii Elnaém et Iethma moabites, Eliel et Obed et Iasiel de Masobia. 12 4Hi quoque venerunt ad David in Siceleg cum adhuc fugeret Saul filium Cis, qui erant fortissimi et egregii pugnatores 2 °ten- dentes arcum et Cutraque manu fundis saxa iacientes et dirigentes sagittas: %de fratribus Saul ex Beniamin 32 princeps Ahiezer et loas filii Samaa ¢gabaathites et Iaziel et Phallet filii Azmoth et Baracha et Iehu /anathothites, 4Samaias quoque %gabaonites fortissimus inter triginta et super triginta, Ieremias et Ieheziel et Iohanan et Iezabad gaderothites, 5 et Eluzai et Ierimuth et Baalia et Samaria et Saphatia haruphites, 6 Elcana et Iesia et “Azareel et Ioézer et Ies- baam de Carehim, 7 Ioéla quoque et Zabadia filii Ieroham de Gedor. 8 Sed et de Gaddi ‘transfugerunt ad David, cum lateret in de- serto, viri robustissimi et pugnatores optimi tenentes clipeum et hastam. JFacies eorum quasi facies leonis, et veloces “quasi capreae in montibus: 9 Ezer princeps, Obdias secundus, Eliab tertius, 1° Mas- mana quartus, Ieremias quintus, 11Ethi sextus, Eliel septimus, 12 Tohanan octavus, Elzebad nonus, 1% Ieremias decimus, Machbanai undecimus. 14 Hi de filiis Gad principes exercitus. 'Novissimus cen- tum militibus praeerat et maximus mille. 15 Isti sunt qui transierunt Iordanem mense primo, “quando inundare consuevit super ripas suas; et omnes fugaverunt, qui morabantur in vallibus ad orientalem plagam et occidentalem. 16 Venerunt autem et de Beniamin et de Iuda ad praesidium, in quo morabatur David. 17 Egressusque est David obviam eis et ait: Si pacifice venistis ad me ut auxiliemini mihi, cor meum iungatur vobis; si autem insidiamini mihi pro adversariis meis, cum ego ini- quitatem in manibus non habeam, videat Deus patrum nostrorum et iudicet. 18 "Spiritus vero induit °Amasai principem Pinter triginta, et ait: Tui sumus, o David, et tecum, fili Isai, pax. Pax tibi, et pax adiutoribus tuis; te enim adiuvat Deus tuus. Suscepit ergo eos David et constituit principes turmae. 19 Porro de Manasse transfugerunt ad David, "quando veniebat cum Philisthiim adversus Saul, ut pugnaret; et non dimicavit cum eis, quia, “inito consilio, remiserunt eum principes Philisthinorum dicentes: Periculo capitis nostri revertetur ad dominum suum Saul. 20 Quando igitur reversus est in Siceleg, transfugerunt ad eum de Manasse Ednas et Iozabad et Iedihel et Michaél et Ednas et Ioza- bad et Eliu et Salathi principes milium in Manasse. 21 Hi praebue- runt auxilium David adversus ‘latrunculos; omnes enim erant viri fortissimi, et facti sunt principes in exercitu. 22Sed et per singulos dies veniebant ad David ad auxiliandum ei usque dum fieret gran- dis numerus, quasi “exercitus Dei. 23 vIste quoque est numerus principum exercitus, qui venerunt ad David, cum esset in Hebron “ut transferrent regnum Saul ad eum Yiuxta verbum Domini: 24 filii Iuda portantes clipeum et hastam sex milia octingenti expediti ad proelium. 25 De filiis Simeon virorum fortissimorum ad pugnandum septem milia centum. 26 De filiis Levi quattuor milia sescenti. 27 Ioiada quoque princeps de stirpe Aaron et cum eo tria milia septingenti. 28 *Sadoc etiam puer egregiae in- dolis, et domus patris eius principes viginti duo. 29 De filiis autem Beniamin @fratribus Saul tria milia; “magna enim pars eorum adhuc sequebatur domum Saul. 39 Porro de filiis Ephraim viginti milia octingenti, fortissimi robore viri nominati in cognationibus suis. 31 Et ex dimidia tribu Manasse decem et octo milia, singuli “per nomina sua venerunt ut constituerent regem David. 32 De filiis quoque Is- Porro lerusalem vix occupata, David cogitat de transferenda in Sion arca foederis (13, 1-4), sed subita morte Ozae perterritus (5 - 11) eam in domo Obededom gethaei collocat. At, cum huic Deus benedixe- LIBER I PARALIPOMENON 125337 14,10 sachar viri Zeruditi, qui noverant singula tempora ad praecipiendum quid facere deberet Israél, principes ducenti. Omnis autem reliqua tribus eorum consilium sequebatur. 33 Porro de ¢Zabulon, qui egre- diebantur ad proelium et stabant in acie instructi armis bellicis, quinquaginta milia venerunt in auxilium ‘non in corde duplici. 34 Et de Nephthali principes mille, et cum eis instructi clipeo et hasta triginta et septem milia. %5 De Dan etiam praeparati ad proelium vigintiocto milia sescenti. %6 Et de 9Aser “egredientes ad pugnam et in acie provocantes quadraginta milia. 37 Trans Iordanem autem de filiis Ruben et de Gad et dimidia parte tribus Manasse instructi armis bellicis centum viginti milia. 38 Omnes isti viri bellatores expediti ad pugnandum ‘corde per- fecto venerunt in Hebron, ut constituerent.regem David super uni- versum Israél; sed et omnes reliqui ex Israél Juno corde erant ut rex fieret David. 39 Fueruntque ibi apud David tribus diebus come- dentes et bibentes; praeparaverant enim eis fratres sui. 4 Sed et qui iuxta eos erant, usque ad Issachar et Zabulon et Nephthali, ad- ferebant panes in asinis et camelis et mulis et bobus ad vescendum: kfarinam, palathas, uvam passam, vinum, oleum, boves, arietes ad omnem copiam; gaudium quippe erat in Israél. | 3 @Jniit autem consilium David cum tribunis et centurionibus et universis principibus 2 et ait ad omnem coetum Israél: Si pla- cet vobis, et a Domino Deo nostro egreditur sermo quem loquor, mittamus ad fratres nostros reliquos in universas regiones Israél et ad sacerdotes et levitas, qui habitant in suburbanis urbium, ut con- gregentur ad nos, et reducamus arcam Dei nostri ad nos; 2non enim requisivimus eam in diebus Saul. 4 Et respondit universa mul- titudo ut ita fieret; placuerat enim sermo omni populo. 5 °Congre- gavit ergo David cunctum Israél a 4Sihor Aegypti usque dum in- grediaris Emath, ut adduceret arcam Dei de ¢Cariathiarim. § Et ascendit David et omnis vir Israél ad f/collem Cariathiarim, qui est in Iuda, ut adferret inde arcam Domini Dei 9sedentis super cheru- bim, ubi invocatum est nomen eius. 7 Imposueruntque arcam Dei super plaustrum novum, de domo “Abinadad. Oza autem et frater eius minabant plaustrum. | 8 Porro David et universus Israé] ludebant coram Deo omni vir- tute “3 canticis et in ‘citharis et psalteriis et tympanis et cymbalis et tubis. 9Cum autem pervenissent ad aream /Chidon, tetendit Oza ma- num suam ut sustentaret arcam, bos quippe lasciviens paululum inclinaverat eam; 1%iratus est itaque Dominus contra Ozam, et percussit eum, “eo quod tetigisset arcam, et ‘mortuus est ibi coram Domino. 11 Contristatusque est David, eo quod divisisset Dominus Ozam; vocavitque locum illum divisio Ozae usque in praesentem diem. 12 Et timuit Deum tunc temporis dicens: Quomodo possum ad me introducere arcam Dei? 13 Et ob hanc causam non adduxit eam ad se, hoc est in civitatem David, sed avertit in domum ”“Obededom gethaei. 14 Mansit ergo arca Dei in domo Obededom tribus mensi- bus; et “benedixit Dominus domui eius et omnibus quae habebat. ] 4 Misit quoque Hiram rex Tyri nuntios ad David et ligna cedrina et artifices parietum lignorumque, ut aedificarent ei domum. 2 Cognovitque David quod confirmasset eum Dominus in regem oe Israél et sublevatum esset regnum suum super populum eius sraél. 3 Accepit quoque David alias uxores in Ierusalem genuitque fi- lios et filias. 4Et haec nomina eorum qui nati sunt ei in Ierusa- lem: “Samua et Sobad, Nathan et Salomon, 5Iebahar et Elisua et Eliphalet, 6 Noga quoque et Napheg et Iaphia, 7 Elisama et 2Baa- liada et Eliphalet. 8 cAudientes autem Philisthiim, eo quod unctus esset David in regem super universum Israél, ascenderunt omnes ut quaererent eum; quod cum audisset David, egressus est obviam eis. 9 Porro Philisthiim venientes @diffusi sunt in @valle Raphaim. 19 Consuluitque dcf. 2 Par 2, 12. éVry. 30,38: fvr. 38. — cf. Ps 11, 3. cf. 2-Re 2; io. VI; 33% ivr. 33. — cf. 3 Rg 8, 61. Wh Vio 33s kcf. 1 Rg 25, 18; 30, 12. act.“14oRg:3 rr Pek tT Re. 1a. ECL CDs TS sT6: jcf. 2 Rg 6, 6. MCL CD: 155 13°75" ° Nm aes: I Lv 10, 2. mci, 2° Par 25,24. n cf: ‘cp. 26; 4;'§2 1-16] 2 Rg 5, 11-25. 4-7] cp. 3, 5-8. acl, cp.'3;°S. bck tJs ix, 6,. 979. 7ci.. Cpi29, 2. ¥ct.-cpe20).\ 4: i NT.°36 “uv. cp. 28, 1-6. 2 CD, 23, :.25.475- cl. Dt 12, 10° fs 2I, 44; 23, 3; 2 Rg 7, 3; — v. vr. 9. eich. a Par 96}. 3; 9.8 RES, 0. Oks. 2 Pars, Fy Oo Tt. S vr. 7; 3 Rg.s, 3. acp. 29, 28. 6 cf. cp. 28, §; 29,°22,: 283 — v. 3 Rg 1, 33-39. c Nm 4, 3, 47. dcf. Nm 4, 47, 48. eaer. @ FOr 2, 2, 28: 345° 34% 1 Es 3; 8,9). f cp. 26, 29. — cf. Dt 16, 18; 2 Par ro, +8: g2 Par 20, 25, 26; 2"Es 32, 36; Am 6, 5 Aci. 2° Par 8, 4; 23, 18° 35; (si Paes 6, 28 tcp. 6, 1, 16; Ex 6, 16; Nm J cp. 26, 21. [26, 57. kcp. 15, 18; 29, 8. — cf. cp. 26521; Tcp, 6, 18; 26, 23; Ex 6, 18; Nm 3, 19. 2 Dixitque David: *Haec est domus Dei et “hoc altare in holo- caustum Israél. 2 Et praecepit ut congregarentur omnes “proselyti de terra Israél et constituit ex eis latomos ad 4%caedendos lapides et poliendos, ut aedificaretur domus Dei. 3 Ferrum quoque plurimum ad clavos ianua- rum et ad commissuras atque iuncturas praeparavit David et “aeris pondus innumerabile. 4 Ligna quoque cedrina non poterant aesti- mari, quae /Sidonii et Tyrii deportaverant ad David. 5 Et dixit Da- vid: 9Salomon filius meus puer parvulus est et delicatus, domus au- tem, quam aedificari volo Domino, talis esse debet ut in cunctis regio- nibus nominetur. Praeparabo ergo ei necessaria. Et ob hanc causam ante mortem suam omnes praeparavit impensas. 6 Vocavitque Salomonem filium suum et praecepit ei ut aedifica- ret domum Domino Deo Israél. 7 Dixitque David ad Salomonem: Filii mi, “voluntatis meae fuit ut aedificarem domum nomini Domini Dei mei, &sed factus est sermo Domini ad me dicens: ‘Multum sanguinem effudisti et plurima bella bellasti: non poteris aedificare domum nomini meo, tanto effuso sanguine coram me. 9 Filius qui nascetur tibi erit vir quietissimus; Jfaciam enim eum requiescere ab omnibus inimicis suis per circuitum, et ob hanc causam *pacificus vocabitur, et pacem et otium dabo in Israél cunctis diebus eius. 10 lIpse aedificabit domum nomini meo, et ™ipse erit mihi in filium, et ego ero illi in patrem firmaboque solium regni eius super Israél in aeternum. 11 Nunc ergo, fili mi, “sit Dominus tecum, et prosperare et aedifica domum Domino Deo tuo, sicut locutus est de te. 12 °Det quoque tibi Dominus prudentiam et sensum, ut regere possis Israél et custodire legem Domini Dei tui. 1% ?Tunc enim proficere poteris, si custodieris mandata et iudicia, quae praecepit Dominus Moysi ut doceret Israél: Yconfortare et viriliter age, ne timeas neque paveas. 14 Ecce ego “in paupertate mea praeparavi impensas domus Domini, “auri talenta centum milia et argenti mille milia talentorum, taeris vero et ferri non est pondus, vincitur enim numerus magni- tudine; ligna et lapides praeparavi ad universa impendia. 15 Habes quoque plurimos artifices latomos et caementarios pkgs ligno- rum et omnium artium ad faciendum opus prudentissimos 16 in auro et argento et aere et ferro, cuius non est numerus. Surge igitur et fac, et erit Dominus tecum. 17 Praecepit quoque David “cunctis principibus Israél, ut adiuva- rent Salomonem filium suum, 18 Cernitis, inquiens, quod Dominus Deus vester vobiscum sit et Ydederit vobis requiem per circuitum et tradiderit omnes inimicos vestros in manus vestras, et subiecta sit terra coram Domino et coram populo eius. 19 @Praebete igitur corda vestra et animas vestras, ut quaeratis Dominum Deum vestrum; et consurgite et aedificate sanctuarium Domino Deo, ut Yintroduca- tur arca foederis Domini et vasa Domino consecrata in domum, quae *aedificatur nomini Domini. ’ 2 3 Igitur David %senex et plenus dierum ¥regem constituit Salomo- nem filium suum super Israél, 2 et congregavit omnes princi- pes Israél et sacerdotes atque levitas. 3 Numeratique sunt levitae a ¢triginta annis et supra, et inventa sunt “triginta octo milia virorum. 4 Ex his electi sunt et distributi in ¢ministerium domus Domini vigintiquattuor milia; /praepositorum autem et iudicum sex milia. 5 Porro quattuor milia ianitores et toti- dem psaltae canentes Domino in organis, 9quae fecerat ad canendum. 6 Et distribuit eos David ‘per vices filiorum Levi, Gersom videli- cet et Caath et Merari. 7 JFilii Gersom Leedan et Semei. 8 *Filii Leedan princeps Iahiel et Zethan et Ioél, tres. 9 Filii Semei Salomith et Hosiel et Aran, tres: isti principes familiarum Leedan. 1° Porro filii Semei Leheth et Ziza et Iaus et Baria: isti filii Semei quattuor. 11 Erat autem Leheth prior, Ziza secundus; porro Iaus et Baria non habuerunt plurimos filios, et idcirco in una familia unaque domo computati unt. 12 /Filii Caath Amram et Isaar, Hebron et Oziel, quattuor. stributione sacerdotum in vigintiquattuor classes deque muneribus eo- rum (24, 1-19) et levitarum inferioris ordinis, gui vel sacerdotibus adsistunt (20-31) vel adnumerantur sive inter cantores - pariter LIBER I PARALIPOMENON 23, 13 — 24, 26 13 mFilii Amram Aaron et Moyses. “Separatusque est Aaron ut mi- nistraret in sancto sanctorum ipse et filii eius in sempiternum et °ado- leret incensum Domino secundum ritum suum ac Pbenediceret nomini eius in perpetuum. 14 Moysi quoque Yhominis Dei "filii adnumerati sunt in tribu Levi. 15 sFilii Moysi Gersom et Eliezer. 16 Filii Gersom ‘Subuel primus; 17 fuerunt autem filii Eliezer Rohobia primus, et non erant Eliezer filii alii; porro filii Rohobia “multiplicati sunt nimis. 18 Filii Isaar Salomith primus. 19 YFilii Hebron Ieriau primus, Amarias secundus, Iahaziel tertius, lecmaam quartus. 29 Filii Oziel Micha primus, Iesia secundus. 21 ¥Filii Merari Moholi et Musi. Filii Moholi Eleazar et Cis. 22 Mortuus est autem Eleazar, et 2non habuit filios sed _ filias; bacceperuntque eas filii Cis fratres earum. 23 ¢Filii Musi Moholi et Eder et Ierimoth, tres. 244Hi filii Levi in cognationibus et familiis suis, principes per vices et numerum capitum singulorum, qui fa- ciebant opera ministerii domus Domini “a viginti annis et supra. 5 Dixit enim David: /Requiem dedit Dominus Deus Israél populo suo et Yhabitationem Ierusalem usque in aeternum; 26 nec erit officii levitarum, “ut ultra portent tabernaculum et omnia vasa eius ad ministrandum. 27 Tuxta praecepta quoque David novissima, supputabitur numerus filiorum Levi a viginti annis et supra. 28 Et erunt sub manu filiorum Aaron in cultum domus Domini in vestibulis et in exedris et in loco purificationis et in sanctuario et in universis operibus ministerii tem- pli Domini. 29 Sacerdotes autem ‘super panes propositionis et jad similae sacrificium et ad lagana azyma et “sartaginem et /ad torren- dum et “super omne pondus atque mensuram. 29 Levitae vero ut stent “mane ad confitendum et canendum Domino, similiterque ad vesperam 31 tam in oblatione holocaustorum Domini, quam in °sab- batis et ?calendis et Ysollemnitatibus reliquis iuxta numerum et cae- remonias uniuscuiusque rei iugiter coram Domino. 32 Et *custodiant observationes tabernaculi foederis et ritum sanctuarii et Sobservatio- nem filiorum Aaron fratrum suorum, ut ministrent in domo Domini. 2 Porro filiis Aaron hae %partitiones erant: ?filii Aaron Nadab et Abiu et Eleazar et Ithamar. 2°Mortui sunt autem Nadab et Abiu ante patrem suum absque liberis, sacerdotioque functus est Eleazar et Ithamar. 2? Et 4divisit eos David, id est ¢Sadoc de filiis Eleazari et Ahimelech de filiis Ithamar, secundum vices suas et ministerium. 4 Inventique sunt multo plures filii Eleazar in principi- bus viris, quam filii Ithamar. Divisit autem eis, hoc est filiis Elea- zar principes per peeeian sedecim, et filiis Ithamar per familias et domos suas octo. 5 Porro divisit utrasque inter se familias fsortibus ; erant enim principes sanctuarii et principes Dei tam de filiis Elea- zar quam de filiis Ithamar. § Descripsitque eos Semeias filius Natha- naél scriba levites coram rege et principibus et Sadoc sacerdote et 9Ahimelech filio Abiathar, principibus quoque familiarum sacerdota- lium et leviticarum: unam domum, quae ceteris praeerat, Eleazar; et alteram domum, quae sub se habebat ceteros, Ithamar. 7 Exivit autem sors prima Ioiarib, secunda Iedei, §&tertia Harim, quarta Seorim, 9 quinta Melchia, sexta Maiman, 10%septima Accos, octava “Abia, 11 nona Iesua, decima Sechenia, 12undecima Eliasib, duodecima Iacim, 13 tertiadecima Hoppha, decimaquarta Isbaab, 14 decimaquinta Belga, decimasexta Emmer, 15 decimaseptima Hezir, decimaoctava Aphses, 16 decimanona Pheteia, vicesima Hezechiel, 17 vicesimaprima Iachin, vicesimasecunda Gamul, 18 vicesimatertia Dalaiau, vicesimaquarta Maaziau. 19 Hae vices eorum secundum ministeria sua, ut ‘ingredian- tur domum Domini, et iuxta ritum suum sub manu Aaron patris eorum, sicut praeceperat Dominus Deus Israél. 20 Porro filiorum Levi qui reliqui fuerant, de /filiis Amram erat Subaél et de filiis Subaél Iehedeia. 21 De filiis quoque *Rohobiae prin- ceps Iesias. 22Isaari vero filius Salemoth filiusque Salemoth Iahath; 23 lfiliusque eius Ieriau primus, Amarias secundus, Iahaziel tertius, lec- maam quartus. 24™Filius Oziel Micha, filius Micha Samir; 25 frater Micha lesia, filiusque Iesiae Zacharias. 26”Filii Merari Moholi et Musi. m Cp. 6,°3;3 Ex 6,20: 0 Po 6, 493 Ex 28, 1. — cf. eb 5, 4. o Ex 30, 7; Nm 16, 40; 1 Rg p Nm 6, 23; Dt 10, 8. [2, 28. q Dt 33, 1. 7ci. cp. 26, 23-25. CLES. 22° 38, 35-4 tcp. 26, 24. - 24, 21-30. vcp. 24, 23. — cf. cp. 26, 31. “Cp. 24, 24, 25. y cp. 6, 19, 29; 24, 29; Ex 6, 19. — ci. Nm 26, 58. Z CPx (24; 20: acp. 24, 28. b cf. Nm 36, 6, 8. Cccp. 24, 30; Ex 6, 19. dcf. Nm 10, 17, 21. EVI: 27522 Par P, 273 s¥: 8:3; 8. f, Vr 3 “Nm 4.33083 24. fa Cps22,) 88: Jl 20. i 2 Sar 34,3.— v. Nm 4, 5-15. iv. Lv 24, 5-8. CD. .0; 202 LY 6; 20921. Rk cp. 9 sf. 1] Lv 6 sv. Nm 3, 6-9. “Cp. 223, 26. bcp. 6.) 333 LVor16,.7, 65 Nm 26, 60. C Ly 10; 2°: Nm°3,4; 26; OF. d2° Par 8, 14. CVS }22 Re-8, 17. PEL SI. g2 Rg 8, 17. — cf. cp. 18, 16; t Re 22;°20322356; h Lc 1, 5. — cf. 2 Es 10, 3 (?). #cp. 9, 25. i CD: 23, 13. Rep. 23, 17. — cf. cp. 26, 25. bch. cp.- 23; 19. M CP. 23, 30. #iCP.% 23, 2%- —— sen LIBER I PARALIPOMENON 24, 27 — 26, 11 in vigintiquattuor classes divisos (25, 1-31) - sive inter ianitores (26, 1-19) sive denique inter thesaurarios (20-28), doctores, iudices et prae- fectos (29-32); d) de re publica tandem ordinata, nempe de exercitu OCD. 23, 22. Pcp. 23, 23. q vr. 5; cp. 25, 8; 26, 13, 14; 2) SeS TT, Fe rvr. 6. av. cp. 6, 39; 15, 19. OV. CDs 65.33% ccp. 16, 41. d cf. Ex 15, 20; 4 Rg 3, 15. ecp. 15, 16; 2 Es T4527: i chicp. 23,9; 2° Rg'a4, 123\2 Pariss, 1S. g cp. 15, 16; 2 Es 12, 27. hci. ‘Cp.'2'3; 3: #cp. 26, 13. acf. 2 Par 8, 14; 35, 15. 6 cf. vr. 14. GCP. 9;..21. dpi. 15, \18, 245°: 16,538, cp. 83, 4; 72; Re:6, 23: fcp. 16, 38. Filius Oziau Benno. 27 Filius quoque Merari Oziau et Soam et Za- chur et Hebri. 28 Porro Moholi filius Eleazar, °qui non habebat liberos. 29 Filius vero Cis Ierameel. 39 9Filii Musi Moholi, Eder et Terimoth: isti filii Levi secundum domus familiarum suarum. 31 Mi- -seruntque et ipsi sortes contra fratres suos filios Aaron coram David — rege et *Sadoc et Ahimelech et principibus familiarum sacerdotalium et leviticarum tam maiores quam minores: omnes sors aequaliter dividebat. 2 5 Igitur David et magistratus exercitus segregaverunt in ministe- rium filios “Asaph et 2Heman et ¢Idithun, qui ¢prophetarent in ¢citharis et psalteriis et cymbalis secundum numerum suum dedi- wel sibi officio servientes. 2 De filiis Asaph Zacchur et Toseph et Nathania et Asarela filii Asaph sub manu Asaph prophetantis iuxta regem. % Porro Idithun, filii Idithun Godolias, Sori Teseias et Ha- sabias et Mathathias, sex sub manu patris sui Idithun, qui in cithara prophetabat super confitentes et laudantes Dominum. rs Heman quo- que, filii Heman Bocciau, Mathaniau, Oziel, Subuel et Ierimoth, Hananias, Hanani, Eliatha, Geddelthi et Romemthiezer et Tesbacassa, Mellothi, Othir, Mahazioth: 5 omnes isti filii Heman /videntis regis in sermonibus Dei ut exaltaret cornu: deditque Deus Heman filios quattuordecim et filias tres. 6 Universi sub manu patris sui ad can- tandum in templo Domini distributi erant in %cymbalis et psalteriis et citharis in ministeria domus Domini iuxta regem, Asaph videlicet et Idithun et Heman. 7Fuit autem numerus eorum cum fratribus suis, qui erudiebant canticum Domini, cuncti doctores “ducenti octo- gintaocto. 8 Miseruntque sortes per vices suas tex aequo tam maior quam minor, doctus pariter et indoctus. 9 Egressaque est sors prima Io- seph, qui erat de Asaph; secunda Godoliae, ipsi et filiis eius et fra- tribus eius duodecim; io tertia Zachur, filiis et fratribus eius duo- decim; 11 quarta Isari, filiis et fratribus eius duodecim, 12 quinta Nathaniae, filiis et fratribus eius duodecim; 13 sexta Bocciau, filiis et fratribus eius duodecim; 14 septima Isreela, filiis et fratribus eius duodecim; 15 octava Iesaiae, filiis et fratribus eius duodecim; 16nona Mathaniae, filiis et fratribus eius duodecim; 17 decima Semeiae, filiis et fratribus eius duodecim; 18 undecima Azareel, filiis et fratribus eius duodecim; 19 duodecima 7 Hoetie filiis et fratribus eius duo- decim; 2%tertiadecima Subaél, filiis et fratribus eius duodecim; 21 quartadecima Mathathiae, filiis et fratribus eius duodecim; 22 quin- tadecima Ierimoth, filiis et fratribus eius duodecim; 23 sextadecima Hananiae, filiis et fratribus eius duodecim; 24 septimadecima Iesba- cassae, filiis et fratribus eius duodecim; 25 octavadecima Hanani, filiis et fratribus eius duodecim; 26nonadecima Mellothi, filiis et fratribus eius duodecim; 27 vicesima Eliatha, filiis et fratribus eius duodecim; 28 vicesimaprima Othir, filiis et fratribus eius duodecim; 29 vicesimasecunda Geddelthi, filiis et fratribus eius duodecim; 3° vi- cesimatertia Mahazioth, filiis et fratribus eius duodecim; "31 vice- simaquarta Romemthiezer, filiis et fratribus eius duodecim. Divisionem autem “ianitorum de Coritis 2Meselemia filius Core de filiis Asaph. 2Filii Meselemiae “Zacharias primogenitus, Ia- dihel secundus, Zabadias tertius, Iathanaél quartus, 3 Aelam quintus, Iohanan sextus, Elioénai septimus. 4 Filii autem %Obededom Se- meias primogenitus, Iozabad secundus, Ioaha tertius, Sachar quar- tus, Nathanaél quintus, 5 Ammiel sextus, Issachar septimus, Phol- lathi octavus, quia benedixit illi Dominus. 6 Semei autem filio eius nati sunt filii praefecti familiarum suarum, erant enim viri fortissimi; 7 filii ergo Semeiae Othni et Kaphaél et Obed, Elzabad, fratres eius viri fortissimi, Eliu quoque et Samachias: 8 omnes hi de filiis Obede- dom: ipsi et filii et fratres eorum fortissimi ad ministrandum sexa- ginta duo de Obededom. 9% Porro Meselemiae filii et fratres eorum robustissimi decem et octo. 1%De fHosa autem, id est de filiis Merari, Semri princeps (non enim habuerat primogenitum, et idcirco posuerat eum pater eius in principem). 11 Helcias secundus, Tabelias tertius, Zacharias quartus: omnes hi filii et fratres Hosa tredecim. in duodecim turmas distributo (27, 1-15), de principibus constitutis su- per singulas tribus Israél (16-24), de administratoribus thesaurorum re- gis et de eiusdem consiliariis 25-34): haec, inqguam, omnia illam abdica- LIBER I PARALIPOMENON 26, 12 — 27, 15 12 Hi divisi sunt in ianitores, ut semper principes custodiarum sicut et fratres eorum ministrarent in domo Domini. 138 Missae sunt ergo sortes Yex aequo et parvis et magnis per familias suas in unamquam- que portarum. 14 Cecidit ergo sors orientalis “Selemiae; porro Za- chariae filio eius viro prudentissimo et erudito sortito obtigit plaga septentrionalis; 15 Obededom vero et filiis eius ad austrum, in qua parte domus erat seniorum concilium; 16 Sephim et ‘Hosa ad occi- dentem, iuxta portam quae ducit ad viam ascensionis: custodia con- tra custodiam. 17Ad orientem vero levitae sex et ad aquilonem quattuor, per diem, atque ad meridiem similiter in die quattuor et, ubi erat concilium, bini et bini. 18 In cellulis quoque ianitorum ad occidentem quattuor in via, binique per cellulas: 19 hae sunt divisio- nes ianitorum filiorum Core et Merari. 20 Porro Achias erat super jthesauros domus Dei et vasa sancto- rum. 21*Filii Ledan filii Gersonni: de Ledan principes familiarum Ledan et Gersonni ‘Iehieli. 22 ™Filii Iehieli Zathan et Ioél fratres eius super thesauros domus Domini, 23 ”Amramitis et Isaaritis et Hebronitis et Ozihelitis. 24 °Subaél autem filius Gersom filii Moysi praepositus thesauris. 25 Fratres quoque eius ?Eliezer, cuius filius Rahabia et huius filius @Isaias et huius filius Ioram, huius quoque filius Zechri et huius filius “Selemith. 26Ipse Selemith et fratres eius super thesauros sanctorum, quae: ‘sanctificavit David rex, et principes familiarum et tribuni et centuriones et duces exercitus 27 de hellis et manubiis proeliorum, quae consecraverant ad instaura- tionem et supellectilem templi Domini. 28 Haec autem universa sanctificavit ‘Samuel videns et Saul filius Cis et Abner filius Ner et Ioab filius Sarviae: omnes qui sanctifi- caverant ea per manum Selemith et fratrum eius. 29 Isaaritis vero praeerat Chonenias et filii eius ad “opera forin- secus super Israél ad Ydocendum et iudicandum eos. 39 Porro de He- bronitis “Hasabias et fratres eius viri fortissimi mille septingenti praeerant Israél trans Iordanem contra occidentem in cunctis operibus Domini et in ministerium regis; 31 Hebronitarum autem princeps fuit YIeria secundum familias et cognationes eorum. Quadragesimo anno regni David -recensiti sunt et inventi sunt viri fortissimi in @lazer Galaad 32 fratresque eius robustioris aetatis duo milia septin- genti principes familiarum. Praeposuit autem eos David rex Rubeni- tis et Gaditis et dimidiae tribui Manasse, in omne ¢ministerium Dei et regis. . 7 7 Filii autem Israél secundum numerum suum, principes familia- rum, tribuni et centuriones et praefecti, qui ministrabant regi iuxta turmas suas ingredientes et egredientes per singulos menses in anno, vigintiquattuor milibus singuli praeerant. 2 Primae turmae in primo mense “Iesboam praeerat filius Zabdiel, et sub eo vigin- tiquattuor milia. 3 De ®filiis Phares princeps cunctorum principum in exercitu mense primo. 4Secundi mensis habebat turmam °Dudia ahohites, et post se alter nomine Macelloth, qui regebat partem exercitus vigintiquattuor milium. 5 Dux quoque turmae tertiae in mense tertio erat “Banaias filius Ioiadae sacerdos, et in divisione sua vigintiquattuor milia. §6Ipse est Banaias ¢fortissimus inter triginta et super triginta. Praeerat autem turmae ipsius Amizabad filius eius. 7 Quartus, mense quarto, /Asahel frater Ioab et Zabadias filius eius post eum, et in turma eius vigintiquattuor milia. 8 Quintus, mense quinto, princeps 9Samaoth iezerites et in turma eius vigintiquattuor milia. _ 9 Sextus, mense sexto, Hira filius Acces thecuites, et in turma eius vigintiquattuor milia. 10 Septimus, mense septimo, ‘Hel- les phallonites de filiis Ephraim, et in turma eius vigintiquattuor milia. 11 Octavus, mense octavo, /Sobochai husathites de stirpe Za- rahi, et in turma eius vigintiquattuor milia. 12 Nonus, mense nono, ‘Abiezer anathothites de filiis Iemini, et in turma eius vigintiquat- tuor milia. 13 Decimus, mense decimo, “Marai et ipse netophathi- tes de stirpe Zarahi, et in turma eius vigintiquattuor milia. 14 Unde- cimus, mense undecimo, “Banaias pharathonites de filiis Ephraim, et in turma eius vigintiquattuor milia. 15 Duodecimus, mense duo- £cp. 25, 8. Aei> VE: 3,2. icp. 16, 38. jvr. 22, 24, 26; cp. 28, 12; 1 Es 2, 69; 2 Es 10, 38. — cf. M1 3, 10, etc. e’ cp. 23, 8. tL chtp' 29.8. m cf. cp. 23, 8. WCD.-292)52- ocp. 23, 16. — cf. cp. 24, 20. P ck..cp, 23, 17. OCs CD .224,.'2T. as Dias ee & on @ s2 Rg 8, 11. — cf. Nm 31, 50. tcp. 29, 29. — v. 1 Rg 9g, 9. u2Es 11, 16. v.cp. 23, 4. — v. Dt 16, 18. LCDs 375k He y cp. 24, 23. — cf. cp. 33, 19. Z.cp. 6, 813; Nm'215 '325 Joe, 39. @ 2: Par -19;. 1% acp. 11, 11. —cf. 2 Rg 23, 8. bNm 26, 20. c¢2 Rg 23, 9. —.ef.. ep. st1, 212. d2 Rg 8, 18. € Cp. 11, 24,25; 2 Rg 23, 20-33. f chez 2r AaOe DERG 03.02 45 Biche cr. BI, 27352 Re 23, 725% A cpiry: 28. 4 Cp. FI, (27. CPM 29% 20; 437-2 Re 21, 18. Lép. 11,28. m cp. II, 30. R'CDy TI; 31. SAO: LIBER I PARALIPOMENON 27, 16 — 28, 12 tionem Davidis in manus filii Salomonis quodammodo praenuntiant. Ea. facta est post convocationem principum (28, 1-10), verborum Dei commemorationem (11-21), traditionem thesaurorum et earum re- oct. 2,Re 22.29. OCD...) 435 (36. 15, 27; Ids; 13; 3, 9. qgcp. 26, 30. P£Di245; 3 SiCD.n2 83° Be by. Gn 5. .§* 225.79. C1. CD. DL. 2.45, Os VT CDi 235 7yrt43h2 Re 24812=15. “Cp. II, 32; 2 Rg 23,31 Ce). ¥-cp.*5; 16. Z.cp. 5, 10 PV. 2RE TS, 12% bv. 2 Rg 15, 37. Cts, Ves d3 Rg 1, 7. — cf. cp. 24, 6. ecf. cp. 11, 6. — v. 4 Rg 25, a cp. 23, 2. [8. 6-V.-cp) 2'7,. 16-22. Cepia 7571-5. dv. cp. 27, 25-32. ev. cp. It, 10-46. fv.-cp. 22; 7-10. PPS: .O8 css tats, 18 60e-o7: Lm 2, 1. — cf. Ps 109, 1 hcp. 22. 8; 2 Rg 7, 5, 13. — cf. 3 Rg 5, 3. 472 - Ry. 26,10 s 58 j cp. righ 23 cp. $30? een 49, 8-10; Ps 591, s -- 68. lz Rg 16, 1. mt Re 16, 12}. 13; NV. CP. 3, 1-9; 14, 3-7; Sap Rg 7, 13, 14. CCl 7) 126022, 1s Fict. Cp. 22.713. 9] v. 3 Rg 8, 39. S01... 2° Re-8, 61. fa: Re.26, 9: Ps 7, IO; 39, 16. uv. 2 Par 15, 2 : v vr. 20; 1 Es 10, 4; Ag 2, 4. x vr. 19. — cf. Ex 25, 9, 40. y 3 Rg 6, 3; 2 Par 3, 4 decimo, °Holdai netophathites de stirpe ?Gothoniel, et in turma eius vigintiquattuor milia. 6 Porro tribubus praeerant Israél: Rubenitis dux Eliezer filius Zechri, Simeonitis dux Saphatias filius Maacha, 17 Levitis @Hasabias filius Camuel, Aaronitis “Sadoc, 18 Iuda Eliu frater David, Issachar Amri filius Michaél, 19 Zabulonitis Iesmaias filius Abdiae, Nephtha- litibus Ierimoth filius Ozriel, 2° filiis Ephraim Osee filius Ozaziu, dimidiae tribui Manasse Ioél filius Phadaiae, 21 et dimidiae tribui Manasse in Galaad Iaddo filius Zachariae, Beniamin autem [Iasiel filius Abner, 22 Dan vero Ezrihel filius Iercham: ‘shi principes filio- rum Israél. 23 Noluit autem David numerare eos a viginti annis inferius, ‘quia dixerat Dominus ut multiplicaret Israél quasi stellas caeli. 24¥Ioab filius Sarviae coeperat numerare nec complevit, “quia super hoc ira irruerat in Israél; et idcirco numerus eorum, qui fuerant recepaltl, non est relatus in fastos regis David. 25Super thesauros autem regis fuit *Azmoth filius Adiel; his autem thesauris, qui erant in urbibus et in vicis et in turribus, prae- sidebat Ionathan filius Oziae; 26 operi autem rustico et agricolis, qui exercebant terram, praeerat Ezri filius Chelub; #7 vinearumque cultoribus Semeias romathites; cellis autem vinariis Zabdias aphoni- tes; 28nam super oliveta et ficeta, quae erant in campestribus, Balanan gederites; super apothecas autem olei Ioas; 29 porro armen- tis, quae pascebantur in YSaron, praepositus fuit Setrai saronites, et super boves in vallibus Saphat filius Adli; super camelos vero Ubil ismahelites, et super asinos Iadias meronathites; 3%! super gure. aavadve Iaziz *agareus: omnes hi principes substantiae regis avid. 32 Tonathan autem patruus David consiliarius, vir prudens et lit- teratus; ipse et Iahiel filius Hachamoni erant cum filiis regis. 33 ¢Achi- tophel etiam consiliarius regis, et Chusai arachites amicus regis. 34 Post Achitophel fuit Ioiada filius °Banaiae et ¢Abiathar. ¢Prin- ceps autem exercitus regis erat Ioab. ? 8 *Convocavit igitur David omnes principes Israél, duces tribuum et °praepositos turmarum, qui ministrabant regi, tribunos quo- que et centuriones et %qui praeerant substantiae et possessionibus regis filiosque suos cum eunuchis et “potentes et robustissimos quos- que in exercitu Ierusalem. 2 Cumque surrexisset rex et stetisset, ait: Audite me, fratres mei et populus meus: /cogitavi ut aedifi- carem domum, in qua requiesceret arca foederis Domini et 9scabel- Jum pedum Dei nostri, et ad aedificandum omnia praeparavi ; 3 Deus autem dixit mihi: “Non aedificabis domum nomini meo, eo quod sis vir bellator et sanguinem fuderis. 4 Sed ‘elegit Dominus Deus Israéi me de universa domo patris mei, ut essem rex super Israél jin sempiternum; “de Iuda enim elegit principes, porro de domo luda ‘domum patris mei, et de ™filiis patris mei placuit ei ut me eligeret regem super cunctum Israél. 5 Sed et "de filiis meis (filios enim mihi multos dedit Dominus) °elegit ?Salomonem filium meum ut sederet in throno regni Domini super Israél. 6 Dixitque mihi: %Salomon filius tuus aedificabit domum meam et atria mea; ipsum enim elegi mihi in filium et ego ero ei in patrem 7 et firmabo regnum eius usque in aeternum, ‘si perseveraverit facere praecepta mea et iudicia, sicut et hodie. 8 Nunc ergo coram universo coetu Israél, audiente Deo nostro, custodite et perquirite cuncta mandata Domini Dei nostri, ut possideatis terram bonam et relinquatis eam filiis vestris post vos usque in sempiternum. 9 Tu autem, Salomon fili mi, scito Deum patris tui et servito ei Scorde perfecto et animo voluntario; ‘omnia enim corda scrutatur Dominus et universas mentium cogitationes intelligit. “Si quaesieris eum, invenies; si autem dereliqueris eum, proiciet te in aeternum. 10 Nunc ergo, quia elegit te Dominus ut aedificares domum sanctuarii, vconfortare et perfice. 11 Dedit autem David Salomoni filio suo “descriptionem Ypor- ticus et templi et cellariorum et cenaculi et cubiculorum in ady tis et domus propitiationis 12 necnon et omnium quae cogitaverat, atrio- rum quae paratae sunt ad templum aedificandum (29, 1-5), post exhor- tationem principibus factam ut opus Dei promoveant (6- 9) postque gratiarum actionem et petitionem divini auxilii (10-19). Itaque Salo- LIBER I PARALIPOMENON 28, 13 — 29, 17 rum et exedrarum per circuitum *in thesauros domus Domini et in thesauros sanctorum 18 4divisionumque sacerdotalium et °leviticarum in omnia opera domus Domini et in universa vasa ministerii templi Domini; 14aurum in pondere per singula vasa ministerii, argenti quoque pondus pro vasorum et operum diversitate, 15 sed et in °can- delabra aurea et ad lucernas eorum _aurum pro mensura uniuscu- iusque candelabri et lucernarum, similiter et in candelabra argentea et in lucernas eorum pro diversitate mensurae, pondus argenti tra- didit. 16Aurum quoque dedit in mensas propositionis pro diversitate mensarum}; similiter et argentum in alias mensas argenteas. 17 Ad fuscinulas quoque et phialas et turibula ex auro purissimo et leunculos aureos pro qualitate mensurae pondus distribuit in leunculum et leunculum; similiter et in leones argenteos diversum argenti pondus separa vit. 18 dA}tari autem, in quo adoletur incensum, aurum puris- simum dedit, ut ex ipso fieret similitudo ¢quadrigae fcherubim extendentium alas et velantium arcam foederis Domini. 19 Omnia, inquit, venerunt scripta manu Domini ad me, Y%ut intelligerem uni- versa opera exemplaris. 20 Dixit quoque David Salomoni filio suo: "Viriliter age et con- fortare et fac: ne timeas et ne paveas; Dominus enim Deus meus tecum erit et ‘non dimittet te, nec derelinquet donec perficias omne opus ministerii domus Domini. 21 Ecce Jdivisiones sacerdotum et levitarum in omne ministerium domus Domini adsistunt tibi et kpa- rati sunt, et noverunt tam principes quam populus facere omnia praecepta tua. 2 Locutusque est David rex ad omnem ecclesiam: Salomonem filium meum unum elegit Deus “adhuc puerum et tenellum; opus namque grande est; neque enim homini praeparatur habitatio, sed Deo. 2 Ego autem totis viribus meis praeparavi impensas do- mus Dei mei: aurum ad vasa aurea et argentum in argentea, aes in aenea, ferrum in ferrea, ligna ad lignea et “lapides onychinos et quasi stibinos et diversorum colorum omnemque pretiosum lapidem et marmor parium abundantissime. 3 Et super haec, quae obtuli in domum Dei mei, de peculio meo aurum et argentum do in templum Dei mei exceptis his quae praeparavi in aedem sanctam, 4 “%tria milia talenta auri de auro “Ophir et septem milia talentorum argenti pro- batissimi ad deaurandos parietes templi; 5et ubicumque opus est aurum de auro, et ubicumque opus est argentum de argento, opera fiant per manus artificum. Et, si quis ‘sponte offert, impleat manum sep hodie, et offerat quod voluerit Domino. 6 9Polliciti sunt itaque principes familiarum et proceres tribuum Israél, tribuni quoque et centuriones et hprincipes possessionum regis. 7 Dederuntque in opera domus Dei auri talenta quinque milia et ‘solidos decem milia, argenti talenta decem milia et aeris talenta decem et octo milia; ferri quoque centum milia talentorum. 8 Et apud quemcumque inventi sunt lapides, dederunt in thesauros domus Domini per manum Jlahiel Gersonitis. 9 Laetatusque est populus, cum vota sponte promitterent, quia Kkcorde toto offerebant ea Do- mino; sed et David rex laetatus est gaudio magno. 10 Et benedixit Domino coram universa multitudine et ait: "Be- nedictus es, Domine Deus Israél patris nostri, ab aeterno in aeter- num. 11™Tua est, Domine, magnificentia et potentia et gloria atque victoria, et tibi laus; cuncta enim, quae in caelo sunt et in terra, tua sunt; tuum, Domine, regnum, et tu es super omnes principes. 12”Tuae divitiae et tua est gloria; tu dominaris omnium, °in manu tua virtus et potentia, in manu tua magnitudo et imperium omnium. 13 Nunc igitur, Deus noster, confitemur tibi et laudamus nomen tuum inclitum. 14 Quis ego, et quis populus meus, ut possimus haec tibi universa promittere? Tua sunt omnia, et quae de manu tua accepimus dedimus tibi; 15 ?peregrini enim sumus coram te et adve- nae, sicut omnes patres nostri’ YDies nostri quasi umbra super terram, et nulla est mora. 16 Domine Deus noster, omnis haec copia quam paravimus, ut aedificaretur domus nomini sancto tuo, de manu ‘tua est et tua sunt omnia. 17 Scio, Deus meus, quod ‘probes corda z Mt 7, 7. — v. cp. 26, 20. acp. 24,1 bcp. 23, 6. cv. Ex 25, 31-37. Ove EX.30.- ¥: ecf. Ecli 49, 10. fv. Ex 25, 18-22; 3 Rg 6, 23-38. 2c LT; 125° Exess. 40. ANS cp: 22°23. 4-Js x, *S. j vr. 13. — V. cpp. 24-26. h ck. Ex'35; 25,26; 35, 1, 2. @cp, 23, §. — ct..3:Re-3,07 b vr. 10. ccf, Is 54,11,12; Ap 21, 19-21. d cf. cp. 22, 14. ev. 3 Rg og, 28. Fer oe Oh, 3545, 5. Bcp. 127) 1; 28) 2. hcp. 27, 25-31. i1 Es 2, 69; 8, 27 (; 2 Es 6, 40-72). jcp. 23, 8. — cf. cp. 26, 2r. kcf. 4 Rg 12,4382 Cor 9, 7 et ow: Cn. ad ll, in fr. 2 per PECL [ann. 11) R. in D. x Oct. — Ant. in sb: D. 5.:Oct: m ci.-t. cm 1, 17? -Ap-s5, 13. # cl. 3‘ Re 3, 13; 2-Par £, 125 Rm 11, 36. o2 Par 20, 6. 14] * Conc. Araus. II (an. 529) can, IT. ; bp Ps 38, 13; Heb 11,13. — v. 4; Sap 2, 53°S;°9 rcp. 28, 9; Bio 2 ee —cf.1 16, VE — 35m — LIBER I PARALIPOMENON 29, 18-30 mon, regia unctione accepta, ab omnibus rex salutatur (20-25); David autem non multo post in senectute bona moritur (26-30). B) Salomonis historia (2 Par 1, 1-8, 30). Sapientiam, quam a Deo in Gabaon scf. Pro 11, 20. 17,18] Of. in Ded. Ecel. PPS. GE. Fo “&VY.1. 2. VCP. 22, 14. CVs. 1S 22.33 WAS 4,316 z Gn 35, 14. av, 3 Rg I, 33-39. desi ik 22-2, c€3 heg 2, 35. d3 Rg 2, 12. ecp. 28, 5. — cf. 2 Paro, 8. f2 Par 1, 1. — cf. Js 3, 7. g3 Rg 3, 13; 2 Par 1, 12. — cf. Ec 2, 9. h2 Rg 5, 4, 5; 3 Rg 2, 11. $cf. Gn18, 5: 25, 8. jcp. 23, 1. Rk cp. 26, 28. — cf. 1 Rg 9, 9. BV; 2 R232, 12: m cp. 21, 9. —'v. 1 Rg 22, 5. mcf. Dn 4, 23, 25: et ‘simplicitatem diligas, unde et ego in simplicitate cordis mei laetus obtuli universa haec, et populum tuum, qui hic repertus est, vidi cum ingenti gaudio tibi offerre donaria. 18 Domine Deus Abra- ham et Isaac et Israél patrum nostrorum, custodi in aeternum hanc voluntatem cordis eorum, et semper in venerationem tui mens ista permaneat. 19 *Salomoni quoque filio meo da cor perfectum, ut cu- stodiat mandata tua, testimonia tua et caeremonias tuas et faciat universa et “aedificet aedem, Ycuius impensas paravi. 20 Praecepit autem David universae ecclesiae: “Benedicite Domino Deo nostro. Et benedixit omnis ecclesia Domino Deo patrum suo- rum, et Yinclinaverunt se et adoraverunt Deum et deinde regem. 21 Immolaveruntque victimas Domino et obtulerunt holocausta die sequenti, tauros mille, arietes mille, agnos mille cum 4libaminibus - suis et universo ritu abundantissime in omnem Israél. 22 Et come- derunt et biberunt coram Domino in die illo cum grandi laetitia. Et @unxerunt, °secundo Salomonem filium David. Unxerunt autem eum Domino in principem et °Sadoc in pontificem. 23 4Seditque Salomon super ¢solium Domini in regem pro David patre suo, et cunctis placuit, et paruit illi omnis Israél. 24 Sed et universi prin- cipes et potentes et cuncti filii regis David dederunt manum et su- biecti fuerunt Salomoni regi. 25 7Magnificavit ergo Dominus Salo- monem super omnem Israél et %dedit illi gloriam regni, qualem nullus habuit ante eum rex Israél. 26 Tgitur David filius Isai regnavit super universum Israél. 27 Et Mdies, quibus regnavit super Israél, fuerunt quadraginta anni; in Hebron regnavit septem annis et in Ierusalem annis triginta tribus. 28 Et mortuus est “in senectute bona /plenus dierum et divitiis et gloria. Et regnavit Salomon filius eius pro eo. : 29 Gesta autem David regis priora et novissima scripta sunt in libro ‘Samuelis videntis, et in libro ,Nathan prophetae atque in vo- lumine "Gad videntis, 3° universique regni eius et fortitudinis et tem- porum, “quae transierunt sub eo sive in Israél sive in cunctis regnis terrarum. LIBER IT PARALIPOMENON LIBER II PARALIPOMENON 1, 1-6 we Hw Pda iti] Ww Le | @°35°F3, Th fi Par 16, 39; 271;°29; g Ex 29, 10; Lv 10, 7; Nm 14, 10; Js 18, x etc. k2 Rg'6, 2,12; 1. Par) 13; 6, 83 1S, 3, 275-16, 1. $ Ex 27,\1,.2; 38, 1-8. 7 EX 315/94 PC, Yea recs. m 3 Rg 3, 4. HEBRAICE “ DIBRE HAIAMIM,, ONFORTATUS est ergo “Salomon filius David ®in re- gno suo, et Dominus Deus eius erat cum eo et Cmagnificavit eum in excelsum. 2 Praecepitque Salomon universo Israéli, %tribunis et centurioni- bus et ducibus et iudicibus omnis Israél et prin- cipibus familiarum 3 et abiit cum universa multi- tudine in excelsum Gabaon, fubi erat %taberna- 1 = culum foederis Dei, quod fecit Moyses famulus Dei in solitudine. 4”Arcam autem Dei adduxerat David de Cariathiarim in locum, quem praeparaverat ei et ubi fixerat illi tabernaculum, hoc est in Ierusalem. 5 Altare quoque aeneum, quod ‘fabricatus fuerat jBeseleel filius Uri filii Hur, ibi erat 4coram tabernaculo Domini; quod et requisivit Salomon et omnis ecclesia. § Ascenditque Salo- mon ad altare aeneum coram tabernaculo foederis Domini et ™obtu- lit in eo mille hostias. Salomon postulat, una cum divitiis et gloria obtinet (1, 1-17). Hoc demonstrat in primis templum, quod aedificandum suscepit, ab Hiram rege Tyriorum impetratis architecto, lignis et opera- LIBER II PARALIPOMENON 1,7—2, 14 10¢@Da mihi sapientiam et inteiligentiam, 7Ecce autem in ipsa nocte apparuit ei Tisits dicens: Postula quod vis ut dem tibi. 8 Dixitque Salomon Deo: Tu fecisti cum David patre meo misericordiam magnam et “constituisti me regem pro eo. 9% Nunc ergo, Domine Deus, *impleatur sermo tuus, quem pollicitus es David patri meo; tu enim me fecisti regem super po- pulum tuum multum, ?qui tam innumerabilis est quam pulvis terrae. ut ingrediar et egrediar coram populo tuo; quis enim potest hunc populum tuum digne, qui tam grandis est, iudicare? 11 Dixit autem Deus ad Salomonem: Quia hoc magis placuit cordi tuo, et non postulasti "divitias et sub- stantiam et gloriam neque animas eorum qui te oderant, sed nec dies vitae plurimos; petisti autem sapientiam et scientiam, ut iudi- care possis populum meum, super quem constitui te regem: 12 sa- pientia et scientia data sunt tibi, divitias autem et substantiam et gloriam dabo tibi, ‘ita ut nullus in regibus nec ante te nec post te - fuerit similis tui. 13 Venit ergo Salomon ab excelso Gabaon in Ierusalem coram ttabernaculo foederis et regnavit super Israél. 14 Congregavitque sibi currus et equites, et “facti sunt ei mille quadringenti currus et duodecim milia equitum, et fecit eos esse in Yurbibus quadriga- rum et cum rege in Jerusalem. 15*”Praebuitque rex argentum et aurum in Ierusalem Yquasi lapides et cedros quasi sycomoros quae nascuntur in campestribus multitudine magna. 16 15. $CD: 9; LO¢ ET och. 3° Res: Ty pcp. 9, 8; 3 Rg 10, 9 OVE Gn: 47. ELA VET: $3 Rg 7, 13, 14. — cf. Ex 31, 4-6. Bcte-Vvt.-7. (23) ae Cae LIBER II PARALIPOMENON 2,15 — 4,5 riis, qui cum Israélitis et advenis opus exsequuntur (2, 1-18). Idip- sum vero in singulis eius partibus perfectum (13, 1-17) pretiosis- simisque omnis generis vasis per atrium et in sanctuario distributis uvr. I0. vcf. 3 Rg 5,9 xv. Js 19, 46. NCh, Y ar-az, 2. 2V. Vr. 2. acf. Js 9, 27. 1-4] 3 Rg 6, 1-3. a Gn 22, 2, 14. beck, -2 Re 24y-2g4 15 528))-2'5,,.28. Ccir: Ws 35 3rr: dcfu wr. 83.3. Re. 6, 27. +. Par 21, ecf. 3 Rg 5, 8; 6, 9. f 3 Rg 6, 29, 32. gcf. 3 Rg 6, 16. hz Par 28, 11. 10-13] 3 Rg 6, 23-28. i Ex 40, 9. jv. Ex 26, 31; Mt. 27, 5%. 15, 16] 3 Rg 6, 75 15-20. Lcf. 3 Rg 7. 15; 4 Rg 25, 17; Jt 2535520. m3 Rg 7, 2%. om 7, 8, 12. — cf. cp. 15, 4 Re 8 8, 44; 4 Rg 16, 14. v. Ez 43, 13-17. 2-5] 3 Rg 7, 23-26. et qui scit caelare omnem sculpturam et adinvenire prudenter quod- cumque in opere necessarium est cum artificibus tuis et cum artifi- cibus domini mei David patris tui. 15 Triticum ergo et hordeum et oleum et vinum “quae pollicitus es, domine mi, mitte servis tuis. 16’¥Nos autem caedemus ligna de Libano, quot necessaria habueris, et applicabimus ea ratibus per mare in “loppe; tuum autem erit transferre ea in Jerusalem. 17 Numeravit igitur Salomon omnes viros proselytos, qui erant in terra Israél, Ypost dinumerationem quam dinumeravit David pater eius, et zinventi sunt centum quinquaginta milia et tria milia ses- centi. 18 4Fecitque ex eis septuaginta milia qui umeris onera por- tarent et octoginta milia qui lapides in montibus caederent, tria au- tem milia et sescentos praepositos operum populi. Et coepit Salomon aedificare domum Domini in Terusalem in *monte Moria, qui demonstratus fuerat David patri eius, in loco quem paraverat David in area Ornan iebusaei. 2Coepit autem aedificare mense secundo, anno quarto regni sui. 3 Et haec sunt “fundamenta quae iecit Salomon ut aedificaret do- mum Dei: longitudinis cubitos in mensura prima 4sexaginta, lati- tudinis cubitos viginti. 4 Porticum vero ante frontem, quae tende- batur in longum iuxta mensuram latitudinis domus, cubitorum viginti ; porro altitudo centum viginti cubitorum erat, et deauravit eam in- trinsecus auro mundissimo. 5 Domum quoque maiorem texit ¢tabulis ligneis abiegnis et la- minas auri obrizi adfixit per totum; ‘sculpsitque in ea palmas et quasi catenulas se invicem complectentes, 6 stravit quoque pavimen- tum templi pretiosissimo marmore decore multo. 7 Porro aurum erat probatissimum de cuius laminis texit domum et trabes eius et postes et parietes et ostia, et caelavit cherubim in parietibus. 89Fecit quoque domum sancti sanctorum: longitudinem iuxta latitudinem domus cubitorum viginti, et latitudinem similiter viginti cubitorum, et laminis aureis texit eam quasi talentis sescentis. 9 Sed et clavos fecit aureos, ita ut singuli clavi siclos quinquagenos ap- penderent. ’Cenacula quoque texit auro. 10 Fecit etiam in domo sancti sanctorum cherubim duos opere statuario et texit eos auro. 11 Alae cherubim viginti cubitis extende- bantur, ita ut una ala haberet cubitos quinque et tangeret parietem domus, et altera quinque cubitos habens alam tangeret alterius che- rub. 12 Similiter cherub alterius ala quinque habebat cubitos et tan- gebat parietem, et ala eius altera quinque cubitorum alam cherub alterius contingebat. 13 Igitur alae utriusque cherubim expansae erant et extendebantur per cubitos viginti; ipsi autem stabant erectis pe- dibus, et facies eorum erant versae ad ‘exteriorem domum. 14 jFecit quoque velum ex hyacintho, purpura, cocco et bysso et intexuit ei cherubim. 15 /Ante fores etiam templi duas columnas quae triginta et quin- que cubitos habebant altitudinis ; porro capita earum quinque cu- bitorum. 16 Necnon et quasi catenulas in oraculo, et superposuit eas capitibus aia malogranata etiam centum quae catenulis in- terposuit. 17Ipsas quoque columnas ™posuit in vestibulo templi unam a dextris et alteram a sinistris; eam quae a dextris erat vo- cavit Iachin et quae ad laevam Booz. 4 Fecit quoque “altare aeneum viginti cubitorum longitudinis et viginti cubitorum latitudinis et decem cubitorum altitudinis. 2Mare etiam fusile decem cubitis a labio usque ad labium ro- tundum per circuitum; quinque cubitus habebat altitudinis, et funi- culus triginta cubitorum ambiebat gyrum eius. boum erat subter illud, et decem cubitis quaedam extrinsecus cae- laturae quasi duobus versibus alvum maris circuibant. Boves autem erant fusiles. 4 Et ipsum mare super duodecim boves impositum erat, quorum tres respiciebant ad aquilonem et alii tres ad occiden- tem, porro tres alii meridiem et tres qui reliqui erant orientem ha- bentes mare superpositum, posteriora autem boum erant intrinsecus sub mari. 5 Porro vastitas eius habebat mensuram palmi, et labium 3 Similitudo quoque — Ne ceeec eee ree prec. eas I i instruitur et ornatur (4, 1-22), sollemniterque Deo dicatur, et, trans- lata in illud de urbe David foederis arca (5, 1-12), totum im- pletur gloria Domini (13, 14). Tunc Salomon gratias agit eo quod illius erat quasi labium calicis vel repandi lilii, 9capiebatque tria milia metretas. 6 cFecit quoque conchas decem et posuit quinque a dextris et quinque a sinistris, ut lavarent in eis omnia quae in holocaustum oblaturi erant, porro in mari sacerdotes lavabantur. 7Fecit autem et candelabra aurea decem, ¢secundum_ speciem qua iussa erant fieri, et posuit ea in templo quinque a dextris et quinque a sinistris. 8 eNecnon et mensas decem et posuit eas in templo quinque a dextris et quinque a sinistris; phialas quoque au- reas centum. 9Fecit etiam ‘atrium sacerdotum et Ybasilicam grandem et ostia in basilica, quae texit aere. 10%Porro mare posuit in latere dextro, contra orientem ad me- ridiem. 11 Fecit autem ‘Hiram lebetes et creagras et phialas, et com- plevit omne opus regis in domo Dei: 1!2hoc est columnas duas et Jepistylia et capita et quasi quaedam retiacula quae capita tege- rent super epistylia, 13 /malogranata quoque quadringenta et retiacula duo, ita ut bini ordines malogranatorum singulis retiaculis iunge- rentur, quae protegerent epistylia et capita columnarum. 14 ™Bases etiam fecit et conchas quas superposuit basibus; 15 mare unum, boves quoque duodecim sub mari; 16et lebetes et “creagras et phialas. Omnia vasa °fecit Salomoni Hiram pater eius in domo Do- mini ex aere mundissimo. 17In regione Iordanis fudit ea rex in argillosa terra inter Sochot et Saredatha. 18 ?Erat autem multitudo vasorum innumerabilis, ita ut ignoraretur pondus aeris. 19 Fecitque Salomon omnia vasa domus Dei et altare aureum et Ymensas et super eas panes propositionis, 29 candelabra quoque cum lucernis suis, “ut lucerent ante oraculum iuxta ritum, ex auro purissimo 21et florentia quaedam et lucernas et forcipes aureos: omnia de auro mundissimo facta sunt. 22 Thymiateria quoque et turibula et phialas et mortariola ex auro purissimo. Et ostia cae- Javit templi interioris, id est in sancta sanctorum, et ostia templi forinsecus aurea. Sicque completum est omne opus quod fecit Sa- lomon in domo Domini. Intulit igitur Salomon omnia “quae voverat David pater suus, argentum et aurum et universa vasa posuit in thesauris domus Dei. 2 Post quae congregavit maiores natu Israél et cunctos prin- cipes tribuum et capita familiarum de filiis Israél in Ierusalem, ut adducerent arcam foederis Domini de °civitate David, quae est Sion. 3 Venerunt itaque ad regem omnes viri Israél in die sollemni mensis septimi. 4 Cumque venissent cuncti seniorum Israél, °porta- verunt levitae arcam ‘et intulerunt eam et omnem paraturam ta- bernaculi. Porro vasa sanctuarii, quae erant in tabernaculo, “porta- verunt sacerdotes cum levitis. 6 Rex autem Salomon et universus coetus Israél] et omnes qui fuerunt congregati ante arcam immola- bant arietes et boves absque ullo numero: tanta enim erat multitudo victimarum. 7 Et intulerunt sacerdotes arcam foederis Domini in lo- cum suum, id est ad oraculum templi in sancta sanctorum subter alas cherubim, 8 ita ut cherubim expanderent alas suas super locum, in quo posita erat arca, et ipsam arcam tegerent cum vectibus suis. 9Vectium autem quibus portabatur arca, quia paululum longiores erant, ‘capita parebant ante oraculum; si vero quis paululum fuis- set extrinsecus eos videre non poterat. Fuit itaque arca ibi usque in praesentem diem. 19/fNihilque erat aliud in arca nisi duae ta- bulae, 9quas posuerat Moyses in Horeb quando legem dedit Do- minus filiis Israél egredientibus ex Aegypto. 11 Egressis autem sa- cerdotibus de sanctuario (omnes enim sacerdotes, qui ibi potuerant inveniri, sanctificati sunt, nec adhuc in illo tempore “vices et mini- steriorum ordo inter eos divisus erat), 12 tam levitae quam cantores, id est et qui ‘sub JAsaph erant et qui sub *Eman et qui sub Idi- thun, filii et fratres eorum vestiti byssinis, 4cymbalis et psalteriis et citharis concrepabant stantes ad orientalem plagam altaris, et cum eis ™sacerdotes centum viginti canentes tubis. LIBER II PARALIPOMENON 4, 6— 5, 13 13 Tgitur cunctis pa- b cf. 3 Rg 7, 26. c3 Rg 7, 38. 39. dvr. 20; 3 Rg 7, 49. — Ex 25, 31-39; 27, 20, 21. evr. 19, — cf. 3 Rg 7, 48. f3 Rg 6, 36. gcf. cp. 6, 13; 4 Rg 21, 5. h3 Rg 7, 39. 11-5, 1] Rg 7, 40-51. icf. 3 Rg 7, 13, 14. 33 Rg 7, 41. b.cf?-3 Re 7, 20, m3 Rg 7, 38, 39. WORE ET Pari ass 29°: ar SA 18; 03 Rg 7, 14. p3 Rg 7, 46. q vr. 8. TNT. 7< 2-10] 3 Rg 8, 1-9. at Par 28, 14-18. b2 Rg 6, 12. 6 Char. 9: 3 Rg 8, 3. ECD. 23598 5°30, 270: ecf. 3 Rg 8, 8. f Heb 9, 4 g Dt 10, 2, 5. — cf. cp. 6, 11. hi Par 24, 1, 5.— cf. Lez, 5. iv. 1 Par 25, 1-4. gv. ¥ Par 6. ie R.V.-%.Par: 6; ki. Paris, i >bs 150, 3-5. m cp. 7, 6; 1 Par 15, 24. —= 955 = LIBER II PARALIPOMENON 5, 14 — 6, 24 promissiones Davidi factae impletae sint (6, 1-11), et coram omni multitudine supplex Deum exorat ut propitius respiciat et fidelium preces benignus exaudiat (12-42); quam quidem precationem sibi bene 2.1. Par 16, 41% OCD. 7;.3;,— ¥.. 1 Par 16, 34. p Ex 40, 32, 33- gcp. 7, 2; 3 Rg 8, 10. — cf. Ez £0),.20, .3,),4- 1-39] 3 Rg 8, 12-5 °. 2] RR. in cons. et dedic. Eccl. acf. Ex 20, 21. Heb 12, 21. bck: Ps 134,..22. CaCps, v2; 33. Pa o7.768. di Par 28, 4 — v. 1 Rg 16. II-13. @ 2 Rg 7, 2; x Par x7, 1; 28, 2. (10)] R. in fr.2p.D.3 p. Pnt. f cf. cp. 5, 10. g.cl. 3: Rg 8, sa, 14] v. vr. To. iv. Dt 7, 9. $i: Par 32,9; 10. Rep. 7, 18; 2 Rg 7, 16. — v. 3 Rg 2, 4. IPs 131, 12. mv. cp. 2, 6. (20)] v. Ps 45, 5. mcf, vr. 40. o Ex 20, 24. pcf. Dn g, 19. a Cl. Be 225-13. 24,25) R. in fr. 3 p. D. 3 Dd. [Put. Cl. Dt 28: 78. riter et tubis, et voce et “cymbalis et organis et diversi generis mu- sicorum concinentibus et vocem in sublime tollentibus, longe so- nitus audiebatur; ita ut, cum Dominum laudare coepissent et di- cere: Confitemini Domino, °quoniam bonus, quoniam in aeternum misericordia eius, Pimpleretur domus Dei nube, 14 nec possent sacerdotes stare et mi- nistrare propter caliginem; Ycompleverat enim gloria Domini do- mum Dei. 6 Tunc Salomon ait: Dominus pollicitus est ut habitaret in caligine; 2ego autem aedificavi “?domum nomini eius, ut habitaret ibi in perpetuum. 3 Et convertit rex faciem suam et benedixit universae multitudini Israél (nam omnis turba stabat intenta) et ait: 4 Benedictus Domi- nus Deus Israél, qui quod locutus est David patri meo opere com- plevit dicens: 5A die qua eduxi populum meum de terra Aegypti, non elegi civitatem de cunctis tribubus Israél, ut aedificaretur in ea domus nomini meo neque elegi quemquam alium virum, ut esset dux in populo meo Israél, 6 “sed elegi Ierusalem ut sit nomen meum in ea et %elegi David ut constituerem eum super populum meum Israél. 7 ¢Cumque fuisset voluntatis David patris mei, ut aedificaret domum nomini Domini Dei Israél, 8 dixit Dominus ad eum: Quia haec fuit voluntas tua ut aedificares domum nomini meo, bene qui- dem fecisti huiuscemodi habere voluntatem; 9 sed non tu aedificabis domum, verum filius tuus qui egredietur de lumbis tuis, ipse aedi- ficabit domum nomini meo. 1° Complevit ergo Dominus sermonem suum quem locutus fuerat, et ego surrexi pro David patre meo et sedi super thronum Israél, sicut locutus est Dominus, et aedificavi domum nomini Domini Dei Israél 11! et posui in ea arcam, fin qua est pactum Domini quod pepigit cum filiis Israél. 12 Stetit ergo coram altari Domini ex adverso universae mul- titudinis Israel et extendit manus suas; 12 9siquidem fecerat Sa- lomon basim aeneam et posuerat eam in medio basilicae haben- tem quinque cubitos longitudinis et quinque cubitos latitudinis et tres cubitos altitudinis; stetitque super eam et deinceps, flexis genibus contra universam multitudinem Israél et palmis in cae- lum levatis, 14 ait: Domine Deus Israél, “non est similis tui Deus in caelo et in terra, ‘qui custodis pactum et misericordiam cum servis tuis; qui ambulant coram te in toto corde suo, 15 jqui praesti- tisti servo tuo David patri meo, quaecumque locutus fueras ei; et quae ore promiseras opere complesti, sicut et praesens tempus probat. 16 Nunc ergo, Domine Deus Israél, imple servo tuo patri meo David quaecumque locutus es dicens: “Non deficiet ex te vir coram me, qui sedeat super thronum Israél, ‘ita tamen si custo- dierint filii tui vias suas et ambulaverint in lege mea, sicut et tu ambulasti coram me. 17 Et nunc, Domine Deus Israél, firmetur sermo tuus, quem locutus es servo tuo David. 18 Ergone credibile est ut habitet Deus cum hominibus super terram? Si caelum et ™caeli caelorum non te capiunt, quanto magis domus ista quam aedificavi. 19Sed ad hoc tantum facta est ut respicias orationem servi tui et obsecrationem eius, Domine Deus meus, et audias preces quas fundit famulus tuus coram te, 29 "ut aperias oculos tuos super domum istam diebus ac noctibus, super locum in quo 9pollicitus es ut invocaretur nomen tuum, 21 et exaudires orationem quam servus tuus orat in eo, et exaudias preces famuli tui et populi tui Israél. Quicumque oraverit in loco isto exaudi de habitaculo tuo, id est de caelis, et ?propitiare. 22 Si peccaverit quispiam in proximum suum et @iurare contra eum paratus venerit seque maledicto constrinxerit coram altari in domo ista, 23 tu audies de caelo et facies iudicium servorum tuorum, ita ut reddas iniquo viam suam in caput proprium et ulciscaris iustum retribuens ei secundum iustitiam suam. 24rSi superatus fuerit populus tuus Israél ab inimicis (peccabunt enim tibi), et conversi egerint paenitentiam et obsecraverint nomen | probari Deus manifestat misso de caelo igne ad sacrificium comburen- dum (7, 1-3). Itaque consecratione completa, Salomon populum dimittit (4-10) ; ipse vero a Domino sibi iterum in visione apparente de divino LIBER II PARALIPOMENON 6, a eae 7,6 | tuum et fuerint deprecati in loco isto, _propitiare peccato populi tui Israél et reduc eos in terram quam _ peccatis suis, cum eos adflixeris, mitte peccata servis tuis et populi tui Israél et doce eos viam bonam, per quam ingrediantur, et da pluviam terrae quam dedisti populo - tuo quamvis | salutem et sancti tui ¢laetentur in bonis. | Domini, eo quod implesset maiestas Domini templum Domini. 25 8tu exaudies de caelo et dedisti eis et patribus eorum. 26 tSi clauso caelo pluvia non fluxerit propter peccata populi, et deprecati te fuerint in loco isto et confessi nomini tuo et conversi a 27 exaudi de caelo, Domine, et di- tuo ad possidendum. 28 uFames si orta fuerit in terra et pestilentia, aerugo et aurugo et locusta et bruchus et hostes, vastatis regionibus, portas obsede- rint civitatis, omnisque plaga et infirmitas presserit; 29si quis de _populo tuo Israél fuerit deprecatus cognoscens plagam et infirmita- tem suam et expanderit manus suas in domo hac, 39tu exaudies de caelo, de sublimi scilicet habitaculo tuo, et propitiare et redde _unicuique secundum vias suas, quas nosti eum habere in corde suo (“tu enim solus nosti corda filiorum hominum), 31 ut timeant te et -ambulent in viis tuis, cunctis diebus quibus vivunt super faciem } terrae, quam dedisti patribus nostris. 32 Externum quoque, qui non est de populo tuo Israél, si venerit | de terra longinqua propter nomen tuum magnum et propter manum tuam robustam et bracchium tuum extentum, et adoraverit in loco _ isto, 33 tu exaudies de caelo firmissimo habitaculo tuo et facies cuncta, pro quibus invocaverit te ille peregrinus; ; ut sciant omnes populi terrae nomen tuum et timeant te sicut populus tuus Israél et co- gnoscant “quia nomen tuum invocatum est super domum hanc quam aedificavi. 34Si egressus fuerit populus tuus ad bellum contra adversarios suos per viam in qua miseris eos, adorabunt te Ycontra viam, in | qua civitas haec est quam elegisti et domus quam aedificavi nomini tuo, 35 tu exaudies de caelo preces eorum et obsecrationem et ulci- scaris. 36Si autem peccaverint tibi (“neque enim est homo qui non peccet), et iratus fueris eis et tradideris hostibus, et captivos duxe- rint eos in terram longinquam, vel certe quae iuxta est, %7 et con- | versi in corde suo in terra, ad quam captivi ducti fuerant, egerint paenitentiam et deprecati te fuerint in terra captivitatis suae dicen- _ tes: Peccavimus, inique fecimus, iniuste egimus, 38 et reversi fuerint ad te in toto corde suo et in tota anima sua in terra captivitatis suae ad quam ducti sunt, adorabunt te contra viam terrae suae, _ quam dedisti patribus eorum, et urbis quam elegisti et domus quam aedificavi nomini tuo, 39 tu exaudies de caelo, hoc est de firmo ha- bitaculo tuo, preces eorum et facias iudicium et dimittas populo eccatori; 49 tu es enim Deus meus. “Aperiantur, quaeso, oculi tui, et °aures tuae intentae sint ad orationem quae fit in loco isto. 41 cNunc igitur consurge, Domine Deus, in requiem tuam tu et arca fortitudinis tuae. Sacerdotes tui, Domine Deus, 4induantur 42Domine Deus, /ne aver- ere faciem christi tui; %memento misericordiarum David servi ui. @Cumque complesset Salomon fundens preces, Yignis descendit de caelo et devoravit holocausta et victimas, et °maiestas Do- mini implevit domum. 2Nec poterant sacerdotes ingredi eonsum e et omnes filii Israél videbant descendentem ignem et gloriam Do- mini super domum et corruentes proni in terram super pavimentum stratum lapide adoraverunt et laudaverunt Dominum: Quoniam bonus, ¢quoniam in saeculum misericordia eius. 4¢Rex autem et omnis populus immolabant victimas coram Do- mino. 5 Mactavit igitur rex Salomon hostias, boum viginti duo milia, arietum centum viginti milia, et dedicavit domum Dei rex et uni- versus populus. 6 Sacerdotes autem stabant in officiis suis, et /le- vitae in organis carminum Domini, quae fecit David rex ad laudan- scf. Dn 9g, 19. — cf. Dt 28, 23, 17; 4 eCpz Fy. 334 24; 3 u cf. cp. 20, 9. 29, 30] v.. orr. 2, 37, 38: 30] v. 3 Rg 8, 28. vy <¢ Rg 16,-7: 1 Par 29; 17: Ps v BAS Ye % CP: 375.34. > Ch. Jc 2,7 y cf. Dn 6, ro. ZV. 3 Re 8, 46; 36-7, 203. Jc 3,2; 1 Jor, 8 37, 38) V. Ur. 2, 29, 30. a2 Es 1, 6, 11. — cf. vr. 20; 6 Ps 126, 2. c Ps 131, 8, 9. — cf. 1 Par 28; d cf. Is 61, 10. [2. ecf. cp. 7, 30; 2 Es#6, 25: FES TSX; ‘TO. £.Ps:331,. 1 1-16] LL. in fs. ded. Eccl. a3 Rg 8, 54. b Lv 9, 24; 3 Re -18;'38>" 2° Par 21, 26; 2- Mc 2;. ro. c Ex 40, 32;,2 Mc 2, 8. — Vv. Cp.7 5.33 3\cf. 3 Rg 8, 33. ep). s 132: Ps 135; 2. e3 Rg 8, 62, 63. feck. x Par. 15, 16. _ Dominum: wee SS LIBER II PARALIPOMENON 7,7 — 8, 11 auxilio in posterum accipiendo certior fit, dummodo divinam legem Sidelissime adimpleat (11-22). Idem etiam demonstrant res gestae Salo- monis, veluti oppida et aedificia ab eo munita et exstructa (8, 1-10), g-€p., 5, 32. 7-10]3 Rg 3, 62-66. hs Rg 8, 65; 4 Rg 14, 25; Am uk 5% t Lv 33. 36. jv. Nm 7, 10. 11-22] 2 Rg 9, 1-9. iN. Dt 127° 52 icf. cp) +6, 26; 28, mcl..CD. 12, Je n CD. 33, 7. — V. cp. 6, 40. 16] Ant. in fs. ss. Cordis J. 0:2 Rey, 12. 10.3: Res, aK: —v.cp 16. 6, pcf. Lv oe 14; Dt 28, 15. acf. Dt 29, 28. Vv. Dt 28,37: $:Dtc20, 23-26; Jr 22, 8; 9. 1-18] 3 Rg 9, 10-28. oa. Fe &.-93 4: Re-2933°33s 2s; bv. Js 1 6, 3, 5. [21 . Cp. 24,07; Dt 3, §. dv. Gn 15, 18-21. €cp..10, 18;:3 Re: 4,:6; 6, 2x? 12, 18. — cf. Js 16, 10. f3 Rg 3; 13.9 8) 9,24. Quoniam in aeternum misericordia eius; hymnos David canentes per manus suas. Porro 9sacerdotes ca- nebant tubis ante eos, cunctusque Israél stabat. 7 Sanctificavit quo- que Salomon medium atrii ante templum Domini; obtulerat enim ibi holocausta et adipes pacificorum, quia altare aeneum quod fe- cerat non poterat sustinere holocausta et sacrificia et adipes. 8 Fecit ergo Salomon sollemnitatem in tempore illo septem diebus, et omnis Israél cum eo, ecclesia magna valde “ab introitu Emath usque ad torrentem Aegypti. 9% Fecitque die octavo ‘collectam, eo quod jde- dicasset altare septem diebus et sollemnitatem celebrasset diebus septem. 10 Igitur in die vicesimotertio mensis septimi dimisit populos ad tabernacula sua laetantes atque gaudentes super bono quod fecerat Dominus Davidi et Salomoni et Israéli populo suo. 11 Complevitque Salomon domum Domini et domum regis et omnia quae disposuerat in corde suo, ut faceret in domo Domini et in domo sua, et prosperatus est. 12 Apparuit autem ei Dominus nocte et ait: Audivi orationem tuam et “elegi locum istum mihi in domum sacrificii. 13 'Si clausero caelum, et pluvia non fluxerit, et mandavero et praecepero locustae ut devoret terram et misero pestilentiam. in populum meum, 14 con- versus autem populus meus, super quos invocatum est nomen meum, ™deprecatus me fuerit et exquisierit faciem meam et egerit paeni- tentiam a viis suis pessimis, et ego exaudiam de caelo et propitius ero peccatis eorum et sanabo terram eorum. 15”Qculi quoque mei erunt aperti et aures meae erectae ad orationem eius qui in loco isto oraverit; 16 elegi enim et sanctificavi locum istum, ut sit no- men meum ibi i in sempiternum, et permaneant oculi mei et cor meum ibi cunctis diebus. 17 Tu quoque, si ambulaveris coram me, sicut ambulavit David pater tuus, et feceris iuxta omnia quae praecepi tibi et iustitias meas iudiciaque servaveris, 18 suscitabo thronum re- gni tui, sicut pollicitus sum David patri tuo dicens: 9Non auferetur de stirpe tua vir qui sit princeps in Israél. 19 ?Si autem aversi fue- ritis et dereliqueritis iustitias meas et praecepta mea, quae proposti vobis, et abeuntes servieritis diis alienis et adoraveritis eos, 2° %evel- lam vos de terra mea, quam dedi vobis, et domum hanc quam sanctificavi nomini meo proiciam a facie mea et "tradam eam in parabolam et in exemplum cunctis populis, 21 et domus ista erit in proverbium universis transeuntibus; et dicent stupentes: *Quare fecit Dominus sic terrae huic et domui huic? 22 Respondebuntque: Quia dereliquerunt Dominum Deum patrum suorum, qui eduxit eos de terra Aegypti, et apprehenderunt deos alienos et adoraverunt eos et coluerunt; idcirco venerunt super eos universa haec mala. Expletis autem viginti annis, postquam aedificavit Salomon do- mum Domini et domum suam, 2 civitates, quas dederat Hiram Salomoni, aedificavit et habitare ibi fecit filios Israél. 3 Abiit quoque in Emath Suba et obtinuit eam. 4 Et aedificavit Palmyram in deserto et alias civitates munitissimas aedificavit in Emath. 5 Exstruxitque ‘Bethoron superiorem et Bethoron inferiorem, ‘civitates muratas habentes portas et vectes et seras, 6 Balaath etiam et omnes urbes firmissimas, quae fuerunt Salomonis, cunctasque urbes quadrigarum et urbes equitum. Omnia quaecumque voluit Salomon atque disposuit wecttoavit) in Ierusalem et in Libano et in universa terra potestatis suae. 74QOmnem populum qui derelictus fuerat de Hethaeis et Amor- rhaeis et Pherezaeis et Hevaeis et Iebusaeis, qui non erant de stirpe Israél, §de filiis eorum et de posteris, quos non interfecerant filii Israél, subiugavit Salomon ¢in tributarios usque in diem hanc. 9Porro de filiis Israél non posuit ut servirent operibus regis; ipsi enim erant viri beilatores et duces primi et principes quadrigarum et equitum eius. 10 Qmnes autem principes exercitus regis Salomonis fuerunt du- centi quinquaginta, qui erudiebant populum. 11/Filiam vero Pharaonis transtulit de civitate David in domum quam aedificaverat ei; dixit enim rex: Non habitabit uxor mea in domo David regis Israél, eo quod sanctificata sit, quia ingressa est in eam arca Domini. _renovata patris instituta de sacerdotibus et levitis (12-16), ad compa- _randas divitias maritimae expeditiones (17, 18), reginae Sabae adven- tus in lerusalem (9, ach); ipsius regni denique gloria et opes (13-28). LIBER II PARALIPOMENON 8, 12 — 9, 20 et °ianitores in divisionibus suis per portam et portam: _ praeceperat David ?homo Dei. _datis regis tam sacerdotes quam levitae ex omnibus quae praecec- perat et in custodiis thesaurorum. 12 Tunc Yobtulit Salomon holocausta Domino super altare Do- mini "quod exstruxerat ante porticum, 13 tut per singulos dies offer- retur in eo, /iuxta praeceptum Moysi, in sabbatis et in calendis et in festis diebus, “ter per annum, id est in sollemnitate azymorum et in sollemnitate hebdomadarum et in sollemnitate tabernaculorum. 14Et constituit, iuxta dispositionem David patris sui, /officia sacer- dotum in ministeriis suis et “levitas in ordine suo, ut laudarent et ministrarent coram sacerdotibus “iuxta ritum uniuscuiusque diei, sic enim 15 Nec praetergressi sunt de man- 16 Omnes impensas praeparatas habuit Salomon, ex eo die quo fundavit domum Domini, usque in diem quo perfecit eam. 17 Tunc abiit Salomon in ¢Asiongaber et in ‘Ailath ad oram maris Rubri, quae est in terra Edom. 18 Misit autem ei Hiram per manus servorum suorum naves et nautas gnaros maris, et abierunt cum servis Salomonis in Ophir tuleruntque inde ‘quadringenta quin- quaginta talenta auri et attulerunt ad regem Salomonem. 9 “Regina quoque Saba, cum audisset famam Salomonis, venit ut tentaret eum in aenigmatibus in Ierusalem cum magnis opibus et camelis, qui portabant aromata et auri plurimum gemmasque pretiosas. Cumque venisset ad Salomonem, locuta est ei quaecumque erant in corde suo, 2et exposuit ei Salomon omnia quae propo- suerat, nec quidquam fuit quod non perspicuum ei fecerit. %Quae postquam vidit, sapientiam scilicet Salomonis et domum, quam aedi- ficaverat, 4necnon et cibaria mensae eius et habitacula servorum et officia ministrorum eius et vestimenta eorum, pincernas quoque et vestes eorum et victimas, quas immolabat in domo Domini, non erat prae stupore ultra in ea spiritus. % Dixitque ad regem: Verus est sermo, quem audieram in terra mea, de virtutibus et sapientia tua: 6 non credebam narrantibus, donec ipsa venissem, et vidissent oculi mei, et probassem vix medietatem sapientiae tuae mihi fuisse nar- ratam. Vicisti famam virtutibus tuis. 7 9Beati viri tui et beati servi tui, qui. adsistunt coram te omni tempore et audiunt sapientiam tuam. 8Sit Dominus Deus tuus benedictus, qui voluit te “ordinare super thronum suum regem Domini Dei tui. %Quia diligit Deus Israél ct vult servare eum in aeternum, idcirco posuit te super eum regem, ut facias iudicia atque iustitiam. 9% Dedit autem regi centum viginti talenta auri et aromata multa nimis et gemmas pretiosissimas. Non fuerunt aromata talia ut haec, quae dedit regina Saba regi Salomoni. 19Sed et servi Hiram cum servis Salomonis “attulerunt aurum de Ophir et ligna thyina et gemmas pretiosissimas, 11 de _quibus fecit rex, de lignis scilicet thyinis, /gradus in domo Domini et in domo regia, citharas quoque et psalteria cantoribus. Nunquam visa sunt in terra Iuda ligna talia. 12 Rex autem Salomon dedit re- ginae Saba cuncta quae voluit et quae postulavit, et 9multo plura quam attulerat ad eum; quae reversa abiit in terram suam cum servis suis. los annos, sescenta sexaginta sex talenta auri, quam legati diversarum gentium et negotiatores adferre consueve- ) 13 Erat autem pondus auri, quod adferebatur Salomoni per singu- 4excepta ea summa rant “’omnesque reges Arabiae et satrapae terrarum qui compor- tabant aurum et argentum Salomoni. 15 Fecit igitur rex Salomon _ducentas hastas aureas de summa sescentorum aureorum, qui in solium eburneum grande et vestivit illud auro mundissimo. singulis hastis expendebantur, 16 ‘trecenta quoque scuta aurea trecen- torum aureorum, quibus tegebantur singula scuta, posuitque ea rex in armamentario quod erat consitum nemore. 17 Fecit quoque rex 18 Sex _ quoque gradus, quibus ascendebatur ad solium, et scabellum aureum et bracchiola duo altrinsecus et duos leones stantes iuxta bracchiola, 19sed et alios duodecim leunculos stantes super sex gradus ex utraque parte: non fuit tale solium in universis regnis. 29 Omnia quoque vasa convivii regis erant aurea, et vasa domus saltus Libani i 1, 6. p.-4, 1; p! 8. A erie ° 6: jNm 28, 3, 9 es 2 oe 12. k Ex 23, 14; Dt 1 bv.-3. Par-24,-1 sq? mv. 1 ee 25, 1 sq. Dr mks ar 9, 17-23. ; Ae Es 12, 24, 36. — cf. cp. 275,24 Dt Ree q3R Ct #e.7s 8; 4 Reta; 38. Scp. 9, 10. — cf. 1 Par 9, 28. Pl Ow Urs 3% 1-12] 3 Rg 10, I-13. acl, Mt 122425 *Le 12°34: 2] Of. in fs. S. Joannae Val. 0 ci. LC. 10; 223. é'r Par’20;:23. 8] v. ur. 3. d cp: 2, 11. @Vvr. 2%; cp. 8, 18. ich: 3 RZ xO,,'T2: 2 ch. J /Rg-10;!13- 13-28] 3 Rg 10, 14-28. h Ps 67, 30; 71, 10. icf. 3 Rg 10, 17. a ea LIBER II PARALIPOMENON 9, 21 — 10, 19 Paucis de fontibus regum luda historiae delibatis (29-31), sequuntur: C) Res gestae Reboam, Abia et Asa (10, 1-16, 14). Roboam filius et successor Salomo- nis, tuvenum morem gerens ut decem tribus Israél deficiant causa est j vr. 27. Rk cp. 20, 36, 37. VE. 105200. 8; Pes 22] Ant. in Nat. Dini. m3 Rg 3, 13. ncf. cp. 1, 143 3 Rg4,' 26; Io, 26. 03 Rg 4, 21. p Gn Is, TS 3. X23, ors 05 29-31] 3 Rg 11, 41-43. $1P ar 20, 29; Po uRe T3257. u3 Rg 11, -29. U CDe 229 15350 Ss 220 x2 Rg 24, 11. — v. 1 Rg9Q, 9. y cf. 2 Rg 2, 10. 1-19] 3 Rg 12, 1-20. a3 Rg 11, 40. D.CE. SeRGTR ERs CCTs 5 RES Fe d cf. 3 (RE =125 10. ecp:-1t, 43 fv. 3 Rg 11, 29-39. gv. 2 Rg 20, f. hcf. 3 Rg 4, 6; 5, 14. ex auro purissimo. JArgentum enim in diebus illis pro nihilo repu- tabatur; 21siquidem naves regis ibant in *Tharsis cum servis Hi- ram semel in annis tribus et ‘deferebant inde aurum et argentum et ebur et simias et pavos. 22 ™Magnificatus est igitur Salomon super omnes reges terrae | prae divitiis et gloria; 2% ommesque reges terrarum desiderabant videre faciem Salomonis, ut audirent sapientiam quam dederat Deus in corde eius; 24et deferebant ei munera, vasa argentea et aurea et vestes et arma et aromata, equos et mulos per singulos annos. 25 Habuit quoque Salomon “quadraginta milia equorum in stabulis et curruum equitumque duodecim milia. Constituitque eos in urbibus quadrigarum et, ubi erat rex, in Ierusalem. 26 °Exercuit etiam potestatem super cunctos reges ?a flumine Euphrate usque ad terra Philisthinorum et usque ad terminos Aegypti. 27 ¢Tantamque copiam praebuit argenti in Ierusalem quasi lapidum, et cedrorum tan- tam multitudinem velut sycomororum, quae gignuntur in campestribus. 28 rAdducebantur autem ei equi de Aegypto cunctisque regionibus. 29 Reliqua autem operum Salomonis “priorum et novissimorum scripta sunt in verbis ‘Nathan prophetae et in libris “Ahiae silonitis, in visione quoque YAddo “videntis contra leroboam filium Nabat. 30 Regnavit autem Salomon in Ierusalem super omnem Israél qua- draginta annis 31 dormivitque cum patribus suis, et sepelierunt eum in Ycivitate David; regnavitque Roboam filius eius pro eo. . ] Profectus est autem Roboam in Sichem; illuc enim cunctus Israél convenerat ut constituerent eum regem. 2 Quod cum audisset Ieroboam filius Nabat, qui erat in Aegypto (*fugerat quippe illuc ante Salomonem), statim reversus est. Vocaveruntque eum, et venit cum universo Israél, et locuti sunt ad Roboam dicentes: 4vPater tuus durissimo iugo nos pressit; tu leviora impera patre tuo, qui nobis imposuit gravem servitutem, et paululum de onere subleva, ut serviamus tibi. 5Qui ait: Post tres dies revertimini ad me. Cumque abisset populus, 6 iniit consilium cum senibus, qui ste- terant coram patre eius Salomone dum adhuc viveret, dicens: ic datis consilii ut respondeam populo? 7 Qui dixerunt ei: °Si placueris populo huic et leniveris eos verbis clementibus, servient tibi omni tempore. tare coepit, qui cum eo nutriti fuerant et erant in comitatu illius. 9 Dixitque ad eos: Quid vopbis videtur? vel respondere quid debeo © populo huic qui dixit mihi: Subleva iugum quod imposuit nobis pater tuus? 10At illi responderunt ut iuvenes et nutriti cum eo in deliciis atque dixerunt: Sic loqueris populo, qui dixit tibi: Pater tuus adgravavit iugum nostrum, tu subleva, et sic respondebis ei: Minimus digitus meus grossior est Yumbis patris mei; 11 pater meus imposuit vobis grave iugum, et ego maius pondus apponam; ~ pater meus cecidit vos flagellis, ego vero caedam vos scorpionibus. 12 Venit ergo Ieroboam et universus populus ad Roboam die tertio, sicut praeceperat eis. 13 Responditque rex dura, derelicto consilio seniorum; 14locutusque est iuxta iuvenum voluntatem: Pater meus grave vobis imposuit iugum, quod ego gravius faciam; pater meus cecidit vos flagellis, ego vero caedam vos scorpionibus. — 15 Et non adquievit populi precibus; “erat enim voluntatis Dei ut compleretur sermo eius, ‘quem locutus fuerat per manum Ahiae silonitis ad Ieroboam filium Nabat. 16 Populus autem universus, rege duriora dicente, sic locutus est — ad eum: : . : cag INon est nobis pars in David neque hereditas in filio Isai. Revertere in tabernacula tua Israél. Tu autem pasce domum tuam David. Et abiit Israél in tabernacula sua. 17Super filios autem Israél, qui habi- tabant in civitatibus Iuda, regnavit Roboam. 18Misitque rex Roboam hAduram qui praeerat tributis, et lapidaverunt eum filii Israél, et mor- tuus est. Porro rex Roboam currum festinavit ascendere et fugit in Terusalem; 19 recessitque Israél a domo David usque ad diem hanc. 8 At ille reliquit consilium senum et cum iuvenibus trac- — — 360 — 4 G Jey. “5 | (10, 1-19), easque quominus ad oboedientiam vi redigat a Deo prohibetur | (11, 1-4). Vexatione prudens factus, urbes luda et Beniamin mu- | mit (5-12), levitas e finibus Israél expulsos suscipit (13-17) et rei LIBER II PARALIPOMENON 41/5 — 12, a ] Venit autem Roboam in Ierusalem et convocavit universam do- mum luda et Beniamin, centum octoginta milia electorum atque _bellantium, ut dimicaret contra Israél et converteret ad se regnum | suum. 2Factusque est sermo Domini ad *“Semeiam hominem Dei | dicens: 3 Loquere ad Roboam filium Salomonis regem Iuda et Ben- jamin: “4 Haec dicit Dominus: Non ascendetis neque pugnabitis contra °fratres vestros. Revertatur unusquisque in domum suam, quia mea hoc gestum est voluntate. Qui, cum audissent sermonem Domini, reversi sunt, nec perrexerunt contra Ieroboam. 5 Habitavit autem Roboam in Ierusalem et aedificavit ¢civitates muratas in Iuda. 6 Exstruxitque Bethlehem et Etam et Thecue, 7 Bethsur quoque et Socho et Odollam, 8necnon et Geth et @Ma- resa et Ziph, 9sed et Aduram et Lachis et Azeca, 19 Saraa quoque et Aialon et Hebron, quae erant in Iuda et Beniamin civitates mu- nitissimas. 11 Cumque clausisset eas muris, posuit in eis principes ciborumque horrea, hoc est olei et vini. 12 Sed et in singulis urbibus fecit armamentarium scutorum et hastarum, firmavitque eas summa diligentia et imperavit super Iudam et Beniamin. 13 Sacerdotes autem et levitae, qui erant in universo Israél, ve- nerunt ad eum de cunctis sedibus suis 14 ¢relinquentes suburbana et possessiones suas et transeuntes ad Iudam et Ierusalem, feo quod abiecisset eos Ieroboam et posteri eius, ne sacerdotio Domini fungerentur. 15 Qui constituit sibi %sacerdotes excelsorum et daemo- niorum /vitulorumque quos fecerat. 16 Sed et de cunctis tribubus israel, quicumque dederant cor suum ut quaererent Dominum Deum Israél, venerunt in Jerusalem ad immolandum victimas. suas coram Domino Deo patrum suorum. 174Et roboraverunt regnum Iuda et confirmaverunt Roboam filium Salomonis per tres annos; ambula- _verunt enim in viis David et Salomonis annis tantum tribus. 18 Duxit autem Roboam uxorem Mahalath filiam Ierimoth filii _ David, Abihail quoque filiam /Eliab filii Isai, 19 quae peperit ei filios Iehus et Somoriam et Zoom. 29 Post hanc quoque accepit mMaacha filiam Absalom, quae peperit ei “Abia et Ethai et Ziza et Salomith. 21 Amavit autem Roboam Maacha filiam Absalom super omnes uxores suas et concubinas; nam uxores decem et octo duxe- rat, concubinas autem sexaginta. Et genuit viginti octo filios et sexaginta filias. 22 °Constituit vero in capite Abiam filium Maacha ducem super omnes fratres suos; ipsum enim regem facere cogi- tabat, 23 quia sapientior fuit et potentior super omnes filios eius et in cunctis finibus Iuda et Beniamin et in universis civitatibus mu- ratis: ?praebuitque eis escas plurimas et multas petivit uxores. | 2 4Cumque roboratum fuisset regnum Roboam et °confortatum, ¢dereliquit legem Domini, et omnis Israél cum eo. 2dAnno autem quinto regni Roboam, ascendit @Sesac rex Aegypti in Ierusalem (quia peccaverant Domino) ?2cum mille ducentis cur- ribus et sexaginta milibus equitum; nec erat numerus vulgi quod venerat cum eo ex Aegypto, /Libyes scilicet et Troglodytae et Aethiopes. 4 9Cepitque civitates munitissimas in Iuda et venit usque in Ierusalem. 5"Semeias autem propheta ingressus est ad Roboam et principes Iuda, qui congregati fuerant in Ierusalem fugientes Sesac, dixitque ad eos: Haec dicit Dominus: ‘Vos reliquistis me, _ et ego reliqui vos in manu Sesac. 6 Consternatique principes /Israél _ et rex dixerunt: ‘Iustus est Dominus. 7 Cumque vidisset Dominus quod humiliati essent, factus est sermo Domini ad Semeiam dicens: ™Quia humiliati sunt, non disperdam eos daboque eis pauxillum auxilii, et non stillabit “furor meus super Ierusalem per manum Sesac. 8 Veruntamen servient ei °ut sciant distantiam servitutis meae et servitutis regni terrarum. 9% Recessit itaque Sesac rex Aegypti ab Terusalem, sublatis thesauris domus Domini et domus regis; om- niaque secum tulit et ?clipeos aureos quos fecerat Salomon, 1° pro quibus fecit rex aeneos et tradidit illos principibus scutariorum, qui custodiebant vestibulum palatii. 11 Cumque introiret rex domum Domini, veniebant scutarii et tollebant eos iterumque referebant eos ad armamentarium suum. 12 Veruntamen, quia humiliati sunt, aversa 1-4] 3 Rg 12, 21-24. @cp. %2, §, 15. bcp. 28, 8, 11. ONT. 235 CDs Os Gs ter 49. 14s GFT FR TY, Shs S dcp. 14,.9. e Nm 35, 2. CD. XS, Oo §3 Rg? 325 ,3%5, 13, 33- hv. 3 Rg 12, 28. tcp. 15, 9. Wir. @p; 12, i. 11 Rg 16, 6; 17, 13, 28. — cf. t Par.27, 18. m3 Rg 1s, 2. H:C1. CD. 133 1%; ZIRRiT4, STs o'ci. ‘Dt 27;..25-17; P Ch cps. 27 43: 2-Cp. ep. 1k, 17. bcp. 26, 16. CVa3 BE 14, 22-24: d3.Re 14, -25. 213, RE TL, 40; f cp. 16, 8; Nh 3, 9. — cf. Dn It, 43. PV. CD. 11, 28-82 Acp. 1%, 2% 3.Reiz2,.:22. Hck cp. Ts 27 7 choch: 2%; 2. LEx 9, 27. — cf. 1 Rg 3, 18. 8} *:CatéchiiR. IT 1, 13. MCl.aCD« & 14: 3. Re’ 27,29; Jc 4; 10. # CL. ED! 34,25: ocf.. Dt 28, 47, 48; Is. 26, 13. 9-11] 3 Rg 14, 26-28. — Pp ep.-9,' 15, 16; 3 Rg'to, 16, I7. — 361 — LIBER II PARALIPOMENON 12, 13 — 13, 21 publicae Abiam praeficit (18-23). Quoniam vero legem dereliquerat, a Deo punitur per manus Sesac regis Aegyptiorum (12, 1-16). Succes- sorem habet Abiam, qui verbis non valens (13, 1-12) armis conatur qcp. 19, 3. — cf. Gn 18, 24. 7-3 RE 14, 26 SiCl. Cp, 10; 3s tcf. 3 Rg 14, ay ucCp. 9, 29; I Far 29, 29. DVI. 5° 3° RE *h2,7 22 OV. Cp. 0, 295: F355 222 y cf. 3 Rg 14, 31. @2RE TS, °F, 2. bv. cp. 12, 16. ccf. cp. 11, 20, 22; 3 Rg 15,2. a3 Re 19; 7: ecp. 14, 10; Jd 30, 22; 1 Rg Ty 2. Js 18, 22. gv. Js 16, 5 SS. h2 Re 7, 12, 13, 16. i Nm 18, 19. — v. Lv 2, 13. j3 Rg 11, 26; 12, 19, 20. L(v. Jd 9, 4). mV. Dt 135523. nv. 3 Rg 12, 28. ocp. 11, 14, 15; 3 Rg 12, 31. “Pip 220715 q jr 5,-%. rcp. 2, 4. — v. Nm 28, 3-8. sv. LY 24,5538:0- tv. Ex 25, 31-39. u Ex 27, 20, 21; Lv 24, 2-4. vNm I, 53. x Nm 10, 9. y cf. Ac 5; 39. 3 ef. .J§°850. a cf. cp. 44, 28. beet. ap; Aa; 12s oct, cpa 16}, 8: dct: cps Ta, 11:..16;°9, 8. ecf. cp. P50Bs S75 e. fJs 15, 9 (?). ie Rz:-25.. 38. 3 Rg 14, 20. est ab eis ira Domini, nec deleti sunt penitus, si quidem et in Iuda Yinventa sunt opera bona. 13 rConfortatus est ergo rex Roboam in Jerusalem atque regnavit. | Quadraginta autem et unius anni erat cum regnare coepisset, et decem et septem annis regnavit in Ierusalem urbe, quam elegit Dominus, ut confirmaret nomen suum ibi, de cunctis tribubus Israél. Nomen autem matris eius Naama ammanitis. 14 Fecit autem malum et non praeparavit cor suum ut quaereret Dominum. 15‘Opera vero Roboam “prima et novissima scripta sunt fin libris “Semeiae prophetae et “Addo videntis et diligenter exposita. Pugnaveruntque adversum se Roboam et Ieroboam cunctis diebus. 16 Et dormivit Roboam cum patribus suis sepultusque est in civi- tate David; et regnavit YAbia filius eius pro eo. 3 4Anno octavo decimo regis Ieroboam regnavit °Abia super Iudam. 2 Tribus annis regnavit in Ierusalem, nomemque matris eius “Michaia filia Uriel de Gabaa. 4Et erat bellum inter Abiam et Ieroboam. 3 Cumque inisset Abia certamen et haberet bellicosissimos viros et electorum quadringenta milia, Ieroboam ¢instruxit econtra aciem octingenta milia virorum, qui et ipsi electi erant et ad bella fortissimi. 4 Stetit ergo Abia super montem /Semeron, qui erat in 9Ephraim, et ait: Audi, Ieroboam et omnis Israél: 5 Num ignoratis quod Do- minus Deus Israél, “dederit regnum David super Israél in sempi- ternum, ipsi et filiis eius, in tpactum salis? 6 Et surrexit Ieroboam filius Nabat servus Salomonis filii David Jet rebellavit contra do- minum suum, 7 congregatique sunt ad eum viri /vanissimi et ”filii Belial et praevaluerunt contra Roboam filium Salomonis. Porro Ro- boam erat rudis et corde pavido, nec potuit resistere eis. 8 Nunc ergo vos dicitis quod resistere possitis regno Domini, quod possidet per filios David, habetisque grandem populi multitudinem atque "vitulos aureos quos fecit vobis Ieroboam in deos. 9 °Et eiecistis sacerdotes Domini filios Aaron atque levitas et fecistis vobis sacer- dotes sicut omnes populi terrarum. Quicumque venerit et Pinitiaverit manum suam in tauro de bobus et in arietibus septem fit sacerdos eorum Yqui non sunt dii. 1° Noster autem Dominus Deus est, quem non relinquimus, sacerdotesque ministrant Domino de filiis Aaron, — et levitae sunt in ordine suo. 11 Holocausta quoque offerunt Domino — per singulos dies, “mane et vespere, et thymiama iuxta legis prae- — cepta confectum, et *proponuntur panes in mensa mundissima; — estque apud nos ‘candelabrum aureum et lucernae eius, “ut accen- — dantur semper ad vesperam; nos quippe) “custodimus praecepta Domini Dei nostri, quem vos reliquistis, 12 Ergo in exercitu nostro — dux Deus est et sacerdotes eius, “qui clangunt tubis et resonant contra vos. Filii Israél, Ynolite pugnare contra Dominum Deum — patrum vestrorum, quia non vobis expedit. 13 Haec illo loquente, Ieroboam retro *moliebatur insidias; cum- que ex adverso hostium staret, ignorantem Iudam suo ambiebat — exercitu. 14 Respiciensque Iudas vidit instare bellum ex adverso et post tergum et “clamavit ad Dominum, ac sacerdotes tubis canere coeperunt, 15 omnesque viri Iuda vociferati sunt; et ecce, illis cla-— mantibus °perterruit Deus Ieroboam et omnem Israél, qui stabat ex adverso Abia et Iuda. 16 Fugeruntque filii Israél Iudam, et °tra-_ didit eos Deus in manu eorum. 17 Percussit ergo eos Abia et po- ; pulus eius plaga magna, et corruerunt vulnerati ex Israél quingenta milia virorum fortium. 18 Humiliatique sunt filii Israél in tempore ; illo, et vehementissime confortati filii Iuda, %e0 quod sperassent in 19 Persecutus est autem Abia fugientem Ieroboam et ¢cepit ci- vitates eius, Bethel et filias eius et Iesana cum filiabus suis, /Ephron quoque et filias eius; 29nec valuit ultra resistere Ieroboam in die- bus Abia. 9Quem percussit Dominus et “mortuus est. 21 Tgitur Abia, confortato imperio suo, accepit uxores quattuor- decim, procreavitque vigintiduos filios et sedecim filias. — 362 — Domino Deo patrum suorum. Fy contra te homo. et luda; fugeruntque Aethiopes. } % sibi decem tribus Israél subigere; at frustra, Deo non adeo auxi- liante (13-22). Asa qui ei succedit, cum legis observantiam pro- _movisset, contra Zaram aethiopem roboratur (14, 1-15) et, suadente LIBER II PARALIPOMENON 13, 22 — 15, 14 ‘14 22 Reliqua autem sermonum Abia viarumque et operum eius scri- pta sunt diligentissime in ‘libro Addo prophetae. “Hormivit autem Abia cum patribus suis, et sepelierunt eum in civitate David; _regnavitque Asa filius eius pro eo; in cuius _diebus quievit terra annis decem. 2 Fecit autem Asa quod bonum et placitum erat in conspectu Dei sui, et subvertit altaria peregrini cultus et Yexcelsa, 3 et con- fregit “statuas 4lucosque succidit, 4et praecepit Iudae ut quaereret Dominum Deum patrum suorum et faceret legem et universa man- data, Set abstulit de cunctis urbibus Iuda aras et fana et *regnavit in pace. © Aedificavit quoque /urbes munitas in Iuda, quia quietus erat, et nulla temporibus eius bella surrexerant, 9pacem Domino largiente, 7Dixit autem Iudae: Aedificemus civitates istas et "vallemus muris et roboremus turribus et portis et seris, donec a bellis quieta sunt omnia, eo quod quaesierimus Dominum Deum patrum nostro- rum, et dederit nobis pacem per gyrum. Aedificaverunt igitur, et nullum in exstruendo impedimentum fuit. 8 Habuit autem Asa in _exercitu suo portantium scuta et hastas de luda “trecenta milia; de Beniamin vero scutariorum et sagittariorum ducenta octoginta _milia, omnes isti viri fortissimi. 9 Egressus est autem contra eos JZara aethiops cum exercitu suo, decies centena milia et curribus trecentis, et venit usque “Maresa. 10Porro Asa perrexit obviam ei et linstruxit aciem ad bellum in valle Sephata, quae est iuxta Maresa, Deum et ait: 1let ™jnvocavit Dominum "Domine, non est apud te ulla distantia, utrum in _ paucis auxilieris an in pluribus; adiuva nos, Domine Deus noster ; in te enim et ?in tuo nomine habentes fiduciam venimus contra hanc multitudinem. Domine, Deus noster tu es; non praevaleat 12 gExterruit itaque Dominus Aethiopes coram Asa 13 Et persecutus est eos Asa et . populus, qui cum eo erat, usque ‘Gerara; et ruerunt Aethiopes -usque ad internecionem, quia Domino caedente contriti sunt et _exercitu illius proeliante. Tulerunt ergo spolia multa _serunt civitates omnes per circuitum Gerarae; 14 et percus- S8grandis quippe cun- ctos terror invaserat, et diripuerunt urbes et multam praedam aspor- taverunt. 15Sed et caulas ovium destruentes tulerunt pecorum in- finitam multitudinem et camelorum reversique sunt in Ierusalem. ] 5 @Azarias autem filius Oded, facto in se spiritu Dei, 2 egressus est in occursum Asa et dixit ei: Audite me, Asa et omnis Iuda et Beniamin: “Dominus vobiscum, quia fuistis cum eo. ¢Si quaesie- _ritis eum, invenietis; ¢si autem dereliqueritis eum, derelinquet vos. _3/Transibunt autem multi dies in Israél absque Deo vero et absque _9sacerdote doctore et absque lege. 4 iCumque reversi fuerint in an- gustia sua ad Dominum Deum Israél et ‘quaesierint eum, reperient eum. 5In tempore illo non erit pax jegredienti et ingredienti, sed ter- _ rores undique in cunctis habitatoribus terrarum; © *pugnabit enim gens contra gentem et civitas contra civitatem, quia Dominus conturbabit eos in omni angustia. 7 Vos ergo confortamini et non dissolvantur ma- nus vestrae; ‘erit enim merces operi vestro. 8 Quod cum audisset Asa, verba scilicet et prophetiam Azariae filii “Oded prophetae, confortatus est et abstulit idola de omni terra luda et de Beniamin et ex “urbibus quas ceperat ?montis Ephraim. Et dedicavit altare Domini, Yauod erat ante porticum Domini. 2 Congregavitque universum Iudam et Beniamin et advenas cum eis de Epnraim et de Manasse et de Simeon; plures enim ad eum confugerant ex Israél videntes quod Dominus Deus illius esset cum Pco. ¢ 0 Cumque venissent in Ierusalem mense tertio, anno decimo- quinto regni Asa, 11immolaverunt Domino in die illa sde manu- _biis et praeda quam adduxerant, boves septingentos et arietes septem milia. 12¢Et intravit ex more ad corroborandum foedus, ut quae- rerent Dominum Deum patrum suorum in toto corde et in_tota anima sua. 13 Si quis autem, inquit, non quaesierit Dominum Deum Israél, “moriatur a minimo usque ad maximum, a viro usque ad mulierem. 14 *Iuraveruntque Domino voce magna in iubilo et in $Cp. 24, 27. 4 CD. 9, 20; 22, 25. acf. 3 Rg 15, 8. 6 cf. cp. 15, 17; 3 Rg 15, 14. CV. EX'23, 24. d Ex 34, 13. @ cf. Vr:- 9% cpy 16; 9% F VACDiAtks- 5. £ Cp. 1S,. BOy'20, 730: Rk Cp738; 5. 108. OU, 94:4. #.CD:282, .3:°%6;8. RCD. tts St IS 15,44! Pcp. 3,3. MCD: 13,- 143. EX 14; T0:,, Ps 23; 6: WV: 1 Re 14, 6; oO CP, 13} 18t pcf. 1 Rg 17, 45. qci. cp.-20;: 6. CDs, 13). £52 s Gn 10,193.:20, 1 5 2931, '6: tcp. 17, 10; 20, 29; — cf. Gn A LY eee acf. vr. 8. b-cp. 20, 14; 24; 20; Nm 24, 2; Jd 3, 10 Cp; 20, 17 dt Par 28, 9; Ig:e8> 62 Jr 29, € cp. 13, 57 rh 20. 13. fcf. Os 3, 4 & cp. re 8,9; 35, 3- — cf. Lv jJd 5 k cf. ne 24,73 Lear. tox L Js 1,26,.7,.9% m Gn 15, 4. — cf. Ps 36, 37; Agix, 63-1: Cor'1'5; 58 ge Cho WIL. ocp. 17, 2. — cf. cp. 13, 19 pv. Js 24, 33 qcp. 8, 12 7: CD; 15520. SV. CP. 14 ,13-15. tcp. 29, 10; 34, 31; 4 Rg 23, 29. 3: 2 Es 10, 2 Cp. 23, 16. v Dt 13, 6-9. LIBER II PARALIPOMENON 15, 15 —17,.9 Azaria (15, 1-7), etiam atque etiam idololatriam impugnat | et foe- dus cum Deo renovat (8-19). Tamen, cum Syros in auxilium vocas- set et in prophetam, qui eum reprehenderat, crudeliter animadvertisset 20, 30. £ 15, 13-15. | ¥ cl.) 3: R15; 3; .10- z Ex 34, 13. acf. cp. 30, 14; 4 Rg 23, 6, } cf. cp. 14, 35 5 irs. x cp. 14, 7; 16-18] 1 e-ef, ‘ep: 14, 1 63 1-6] 3 Rg 15, 17-22. act. 3 Rg 16, 3,:22. BO ct: ep. £5570: 6.3, Par 15:8, dcp. 19, 2; 3 Rg 16, 1. é€ct. Is 32, 132 5t: 0958. fcp. 14, 8-12. gc aes 4 OP cf. “Cp 13,016; to. iZc 4, 10. — cf. Pro 15, 3. PCF, 5 Re SOT: ki Rg 13, 13. EZ Ress: 16). 32. mcf. vr. 7; 1 Rg 9, 9. ncf. cp. 18, 26; Mt 14, 3. ote $3,°22; Jt 20, 2, 35,29) 26. r1-14] 3 Rg 15, 23, 24. p cf. Ecli 28 9. q Gn 50, 2; Mr 16, 1; Jo 19, 39-40. r-cl;. cp. 21,.193 Jr 34;%s: a3 Rg 5, 24. BFAD. tT. Be ccp. 15, 8. d cf. 3 Rg 12, 28. ect, ep; 32,23. FiCD S18, 26 OC. Cp. 15, 47; 20, 33; 3 Rg 22, 43. Becp. 35, 3- _ tep. 19, 8. requiem per circuitum. clangore tubae et in sonitu bucinarum 15 omnes qui erant in Iuda cum exsecratione; in omni enim corde suo iuraverunt et in tota vo- luntate quaesierunt eum et invenerunt. “Praestititque eis Dominus 16 Sed et Maacham Ymatrem Asa i augusto deposuit imperio, eo quod fecisset in *“luco simulacrum Priapi; quod omne contrivit et %in frusta comminuens combussit in torrente Cedron. 17 °Excelsa autem derelicta sunt in Israél. Attamen cor Asa erat perfectum cunctis diebus eius. 18 Eaque, quae voverat pater suus et ipse, intulit in domum Domini, argentum et aurum vasorumque diversam supellectilem. ad tricesimum quintum annum regni Asa. Anno autem “tricesimosexto regni eius, ascendit Baasa rex Israél in Iudam et muro circumdabat Rama, °ut nullus tute posset egredi et ingredi de regno Asa. 2 Protulit ergo Asa argentum et aurum de thesauris domus Domini et de thesauris regis misitque ad Benadad regem Syriae, qui habitabat in °Damasco, dicens: 3 Foedus inter me et te est, pater quoque meus et pater tuus ha- buere concordiam; quamobrem misi tibi argentum et aurum, ut, rupto foedere quod habes cum Baasa rege Israél, facias eum a me recedere. 4 Quo comperto, Benadad misit principes exercituum suo- rum ad urbes Israél; qui percusserunt Ahion et Dan et Abelmaim et universas urbes Nephthali muratas. 5 Quod cum audisset Baasa, desiit aedificare Rama et intermisit opus suum. 6Porro Asa rex adsumpsit universum Iudam, et tulerunt lapides de Rama et ligna, quae aedificationi praeparaverat Baasa, aedificavitque ex eis Gabaa et Maspha. 7In tempore illo venit ¢7Hanani propheta ad Asa regem Iuda et dixit ei: “Quia habuisti fiduciam in rege Syriae et non in Domino tuo, idcirco evasit Syriae regis exercitus de manu tua. 8Nonne /Aethio- pes et 9Libyes multo plures erant quadrigis et equitibus et multitudine nimia, “quos, cum Domino credidisses, tradidit in manu tua? 9 Oculi enim Domini contemplantur universam terram, et praebent fortitu- dinem his /qui corde perfecto credunt in eum. “Stulte igitur egisti, et propter hoc ex praesenti tempore ‘adversum te bella consurgent. 16 Tratusque Asa adversus ™videntem “iussit eum mitti °%in nervum. valde quippe super hoc fuerat indignatus, et interfecit de populo in tempore illo plurimos. 11 Qpera autem Asa prima et novissima scripta sunt in libro regum Juda et Israél. 12 Aegrotavit etiam Asa anno tricesimo nono regni sui dolore pedum vehementissimo et ?nec in infirmitate sua quaesivit Dominum, sed magis in medicorum arte confisus est, 13 dor- mivitque cum patribus suis et mortuus est anno quadragesimo primo regni sui. 14 Et sepelierunt eum in sepulcro suo, quod foderat sibi in civitate David; posueruntque eum super lectum suum 2%plenum aromatibus et unguentis meretriciis, quae erant pigmentariorum arte confecta et “combusserunt super eum ambitione nimia. 17 ?Regnavit autem Iosaphat filius eius pro eo et invaluit contra Israél. 2 Constituitaue militum numeros in cunctis urbibus luda, bquae erant vallatae muris, praesidiaque disposuit in terra Iuda et in civitatibus Ephraim, °quas ceperat Asa pater eius. 3 Et fuit Dominus cum Iosaphat, quia ambulavit in viis David patris sui primis et non speravit in Baalim, 4sed in Deo patris sui, et perrexit in praeceptis illius %et non iuxta peccata Israél. 5 Con- firmavitque Dominus regnum in manu eius, et ¢dedit omnis Iuda mu- nera Iosaphat: /factaeque sunt ei infinitae divitiae et multa gloria. 6 Cumque sumpsisset cor eius audaciam propter vias Domini, etiam Yexcelsa et lucos de Iuda abstulit. 7Tertio autem anno regni sui misit de principibus suis Benhail et Obdiam et Zachariam et Nathanaél et Michaeam, “ut docerent in civitatibus Iuda, 8 “et cum eis levitas Semeiam et Nathaniam et Zabadiam, Asaél quoque et Semiramoth et Ionathan Adoniamque et Thobiam et Thobadoniam levitas et cum eis Elisama et Ioran sa- cerdotes. 9% Docebantque populum in Iuda habentes librum legis Domini et circuibant cunctas urbes Iuda atque erudiebant populum. ex | 19 cBellum vero non fuit usque (16, 1-10), a Deo punitur et paulo post moritur (11-14), D) losaphat, loram et Ochoziae historia (17, 1-22, 12), Josaphat cultum et notitiam Dei promovet (17, 1-19), sed ab Achab seductus contra Syros, Michaea 10 jItaque factus est pavor Domini super omnia regna terrarum, quae erant per gyrum luda, nec audebant bellare contra Tosaphat. 11 Sed et Philisthaei Iosaphat *munera deferebant et vectigal argenti; Arabes quoque adducebant pecora, arietum septem milia septingenta et hircorum totidem. 12 Crevit ergo losaphat et magnificatus est usque in sublime, atque aedificavit in Iuda domos ad instar turrium urbesque muratas. 13 Et multa opera paravit in urbibus Iuda; viri quoque bellatores et robusti erant in Jerusalem, 14 quorum iste numerus per domos atque familias singulorum: in Tuda principes exercitus, Ednas dux et cum eo robustissimi viri trecenta milia. 15 Post hunc Iohanan princeps et cum eo ducenta octoginta milia. 16 Post istum quoque Amasias filius Zechri, ‘consecratus Domino, et cum eo ducenta milia viro- rum fortium. 17 Hunc sequebatur robustus ad proelia Eliada et cum eo ™tenentium arcum et clipeum ducenta milia. 18 Post istum etiam Iozabad et cum eo centum octoginta milia expeditorum militum. 19 Hi omnes erant ad manum regis, exceptis “aliis, quos posuerat in urbibus muratis in universo Iuda. ] 8 Fuit ergo Iosaphat “dives et inclitus multum et Fadfinitate con- iunctus est Achab. 2 Descenditque post annos ad eum in Sa- mariam, ad cuius adventum mactavit Achab arietes et boves plu- rimos ipsi et populo qui venerat cum eo, persuasitque illi ut ascen- deret in Ramoth Galaa 3 Dixitque Achab rex Israél ad Iosaphat regem Iuda: Veni me- cum in Ramoth Galaad. Cui ille respondit: Ut ego, et tu; sicut popu- lus tuus, sic et populus meus, tecumque erimus in bello. 4 Dixitque Iosaphat ad regem Israél: Consule, obsecro, imprae- sentiarum sermonem Domini. 3 Congregavit igitur rex Israél prophe- tarum quadringentos viros et dixit ad eos: In Ramoth Galaad ad bellandum ire debemus, an quiescere? At illi, Ascende, inquiunt, et tradet Deus in manu regis. §® Dixitque Iosaphat: “Nunquid non est hic prophetes Domini, ut ab illo etiam requiramus? 7 Et ait rex Israél ad Iosaphat: Est vir unus a quo possumus quaerere Domini voluntatem; sed ego odi eum, quia non prophetat mihi bonum, sed malum omni tempore; est autem Michaeas filius Iemla. Dixitque Iosaphat: Ne loquaris, rex, hoc modo. 8 Vocavit ergo rex Israél unum de eunuchis et dixit ei: Voca cito Michaeam filium Iemla. 9 Porro rex Israél et Iosaphat rex Iuda uterque sedebant in solio suo vestiti cultu regio; sedebant autem in area ‘4iuxta portam Sama- riae, omnesque prophetae vaticinabantur coram eis. 1% Sedecias vero filius Chanaana fecit sibi cornua ferrea et ait: Haec dicit Dominus: His ventilabis Syriam, donec conteras eam. 11 Omnesque prophetae similiter prophetabant atque dicebant: Ascende in Ramoth Galaad et prosperaberis, et tradet eos Dominus in manu regis. 12 Nuntius autem qui ierat ad vocandum Michaeam ait illi: En verba omnium prophetarum uno ore bona regi adnuntiant, quaeso ergo te ut et sermo tuus ab eis non dissentiat, loquarisque prospera. 13 Cui respondit Michaeas: ¢Vivit Dominus, ‘quia, quodcumque dixerit mihi Deus meus, hoc loquar. 14 Venit ergo ad regem. Cui rex ait: Michaea, ire debemus in Ramoth Galaad ad bellandum an quiescere? Cui ille respondit: Ascendite, cuncta enim prospera eve- nient, et tradentur hostes in manus vestras. 15 Dixitque rex: Iterum atque iterum te adiuro, ut mihi non loquaris nisi quod verum est in nomine Domini. 16 At ille ait: Vidi universum Israél dispersum in montibus 9Ysicut oves absque pastore, et dixit Dominus: Non ha- bent isti dominos: revertatur unusquisque in domum suam in pace. 17 Et ait rex Israél ad Iosaphat: Nonne dixi tibi quod non prophe- taret iste mihi quidquam boni, sed ea quae mala sunt? 18 At ille, | Idcirco, ait, audite verbum Domini: "Vidi Dominum sedentem in solio suo et omnem exercitum caeli adsistentem ei a dextris et a sinistris, 19 et dixit Dominus: Quis decipiet Achab regem Israél, ut ascendat et corruat in Ramoth Galaad? Cumque diceret_unus hoc modo et alter alio, 29 processit spiritus et stetit coram Domino et ait: Ego decipiam eum. Cui Dominus, In quo, inquit, decipies? LIBER II PARALIPOMENON 17, 10 — 18, 20 i CD.-14, 14; .20, 29. # cf:-ep.-26, 8: 2° Re: 8,72: LJjd 5; 2;°9; 2 Es’ rr, 2. mcf. 1 Par-312;°2. nvr. 2. acp. 17, 5. bcp. 21, 6; 4 Rg 8, 18. 2-34] 3 Rg 22, 2-35. c4 Rg 3, 8 dv. Rt 4, 2% re Rg 17,1 cf. Nm 22, LS; 24 Ts. g Nm 27, 17; Mt 9, 36. h3 Rg 20, 19. — cf. Jb 1, 6; 25°55 LIBER II PARALIPOMENON 18, 21 — 20, 2 guamvis dissuadente (18, 1-27), bellum suscipit (28-34), in quo Achab de- lictorum suorum poenam luit, et propter quod ipse graviter a propheta reprehenditur (19, 1-3). Reversus tamen et in legis studio perseverans £V. 3° Re 22, 22. jvr. 10. RV 3 RE 22.024, m cp: 34,8. ncf. cp. 16,.10; Jats, 28,720. o Mic 1, 3. acp. 7 34°03 Re. 165-2, Be 16, y OC CO te. T2320, 2972258138) aT) d vr. 10; cp. 24, 18; 32, 25. ecp. 12, 12; 3 Rg 14, 13. — V..-Cp. 27, 3-6. Cpe; 30, 105-1) bs 9520: A cp. 17, 7-9. tv. Js 24s 33% jcf. Dt 16, 18. Rk cp. II, 5. EDtir;: 9% PY Ot EOF bere: m Dt 32, 4, Sb 8). 32°34, 10. — cf. Gn 18, 25, Ex 18, 25s Rin O; a4. n Dt 10, ae ap 6, 8; Ecli $5,158. AC Ee, $4; Rm 2 11: Gal 2, 6; Eph 6, 9; Col WA SA a a ee te OY OCD. T9850. pv. Dt 17, 8, 9; 19, 17. q2 Rg 23, 3. r3 Rg 8, 61. t2° Par726;530," 32% U0 Par 28, to: °— cf, + Es 10, 4. a4 Rg 1,1; 3, 4 7. 6 Gn 14, 7. CNicY Re24;° 3% 21 At ille respondit: Egrediar et ‘ero spiritus mendax in ore omnium prophetarum eius. Dixitque Dominus: Decipies et praevalebis. Egre- dere et fac ita. 22 Nunc igitur, ecce Dominus dedit spiritum men- dacii in ore omnium prophetarum tuorum, et Dominus locutus est de te mala. 23 Accessit autem /Sedecias filius Chanaana et “percus- sit Michaeae maxillam et ait: Per quam viam transivit spiritus Domini a me, ut loqueretur tibi? 24 Dixitque Michaeas: Tu ipse videbis in die illo, quando ingressus fueris cubiculum de cubiculo ut abscon- daris. 25 Praecepit autem rex Israél dicens: Tollite Michaeam et ducite eum ad Amon ™principem civitatis et ad Ioas filium Amelech, 26 et dicetis: Haec dicit rex: “Mittite hunc in carcerem et date ei panis modicum et aquae pauxillum, donec revertar in pace. 27 Dixit- que Michaeas: Si reversus fueris in pace, non est locutus Dominus in me. Et ait: °Audite, omnes populi. 28 Tgitur ascenderunt rex Israél et Iosaphat rex Iuda in Ramoth Galaad. 29 Dixitque rex Israél ad Iosaphat: Mutabo habitum et sic ad pugnam vadam; tu autem induere vestibus tuis. Mutatoque rex Israél habitu venit ad bellum. 30 Rex autem Syriae praeceperat duci- bus equitatus sui dicens: Ne pugnetis contra minimum aut contra maximum, nisi contra solum regem Israél. 31 Itaque, cum vidissent principes equitatus Iosaphat, dixerunt: Rex Israél est iste. Et cir- cumdederunt eum dimicantes; at ille clamavit ad Dominum, et auxi- liatus est ei atque avertit eos ab illo. 32 Cum enim vidissent duces equitatus quod non esset rex Israél, reliquerunt eum. 3% Accidit autem ut unus e populo sagittam in incertum iaceret et percuteret regem Israél inter cervicem et scapulas. At ille aurigae suo ait: Converte manum tuam et educ me de acie, quia vulneratus sum. 34 Et finita est pugna in die illo. Porro rex Israél stabat in curru suo contra Syros usque ad vesperam et mortuus est, occidente sole. Reversus est autem Iosaphat rex Iuda in domum suam pacifice in Ierusalem. 2 Cui occurrit “Iehu filius 9Hanani videns et ait ad eum: Impio ¢praebes auxilium et his, qui oderunt Dominum, amicitia iungeris, et idcirco 4iram quidem Domini merebaris; 2 sed ebona opera inventa sunt in te, eo quod /abstuleris lucos de terra Iuda et 9praeparaveris cor tuum ut requireres Dominum Deum patrum tuorum. 4 Habitavit ergo Iosaphat in Ierusalem; “rursumque egressus est ad populum de Bersabee usque ad ‘montem Ephraim et revocavit eos ad Dominum Deum patrum suorum. 5 Constituitque /Jiudices terrae in cunctis *civitatibus Iuda munitis per singula loca. 6 Et praecipiens iudicibus, Videte, ait, quid faciatis; ‘on enim homi- nis exercetis iudicium sed Domini; et quodcumque iudicaveritis in vos redundabit. 7Sit timor Domini vobiscum et cum diligentia cuncta facite; ’non est enim apud Dominum Deum nostrum iniqui- tas "nec personarum acceptio nec cupido munerum. 8In Ierusalem quoque °%constituit Iosaphat levitas et sacerdotes et principes familiarum ex Israél, ?ut iudicium et causam Domini iudicarent habitatoribus eius. 9 Praecepitque eis dicens: @Sic agetis in timore Domini fideliter et "corde perfecto; 19omnem causam quae venerit ad vos fratrum vestrorum, qui habitant in urbibus suis, inter cognationem et cognationem, ubicumque quaestio est de lege, de mandato, de caeremoniis, de iustificationibus, ostendite eis, ut non peccent in Dominum, et ne veniat ‘ira super vos et super fra- tres vestros: sic ergo agentes, non peccabitis. 11 Amarias autem sacerdos et pontifex vester ‘in his quae ad Deum pertinent praesi- debit; porro Zabadias filius Ismahel, qui est dux in domo Iuda, super ea opera erit quae ad regis officium pertinent; habetisque magistros levitas coram vobis. “Confortamini et agite diligenter, et erit Dominus vobiscum in bonis. 2 Post haec congregati sunt @filii Moab et filii Ammon et cum eis de Ammonitis ad Iosaphat, ut pugnarent contra eum. 2 Ve- neruntque nuntii et indicaverunt Iosaphat dicentes: Venit contra te multitudo magna de his locis, quae trans mare sunt et de Syria, et ecce consistunt in 0Asasonthamar, quae est °“Engaddi. i i OM (4-11) de Moabitis et Ammonitis, auxiliante Deo, splendidam victo- riam reportat et terrorem in omnes finitimos populos infert (20, 1-29). Demum propter societatem cum Ochozia impio rege Israél classem LIBER II PARALIPOMENON 20, 3-26 3 Josaphat autem timore perterritus totum se contulit 4ad_ rogan- dum Dominum et ¢praedicavit ieiunium universo Iuda. 4 Congre- gatusque est Iudas ad deprecandum Dominum; sed et omnes de urbibus suis venerunt ad obsecrandum eum. 5 Cumque stetisset Iosaphat in medio coetu Iuda et Ierusalem in domo Domini ante atrium novum, ait: /Domine Deus patrum nostrorum, tu es Deus in caelo et “dominaris cunctis regnis gen- tium, ‘in manu tua est fortitudo et potentia, jnec quisquam tibi potest resistere. 7 Nonne tu, Deus noster, “interfecisti omnes habi- tatores terrae huius coram populo tuo Israél et dedisti eam semini lAbraham amici tui in sempiternum? §&8 Habitaveruntque in ea et exstruxerunt in illa sanctuarium nomini tuo dicentes: 9 Si irruerint super nos mala, gladius iudicii, pestilentia et fames, stabimus coram domo hac in conspectu tuo, in qua invocatum est nomen tuum, et “acon gS ad te in tribulationibus nostris, et exaudies salvosque acies. quos 9non concessisti Israél ut transirent quando egrediebantur de Aegypto, ?sed declinaverunt ab eis et non interfecerunt illos, 11 econtrario agunt, et Ynituntur eicere nos de possessione quam tradi- disti nobis. 12 Deus noster, ergo non “iudicabis eos? In nobis qui- dem non est tanta fortitudo, ut possimus huic multitudini resistere quae irruit super nos; sed, cum ignoremus quid agere debeamus, hoc solum habemus residui ut ‘oculos nostros dirigamus ad te. 13 tOmnis vero Iuda stabat coram Domino cum parvulis et uxoribus et liberis suis. 14 Frat autem Iahaziel filius Zachariae filii Banaiae filii Iehiel filii Mathaniae levites de filiis Asaph, “super quem factus est spiritus Domini in medio turbae, 15 et ait: Attendite, omnis Iuda et qui habi- tatis Ierusalem et tu rex Iosaphat: haec dicit Dominus vobis: YNolite timere nec paveatis hanc multitudinem; “non est enim vestra pugna, sed Dei. 16Cras descendetis contra eos; ascensuri enim sunt per clivum nomine Sis, et invenietis illos in summitate Ytorrentis qui est contra solitudinem Ieruel. 17*Non eritis vos qui dimicabitis; sed tantummodo confidenter state, et videbitis auxilium Domini super vos, o Iuda et Ierusalem: nolite timere nec paveatis, cras egrediemini contra eos, et “Dominus erit vobiscum. 18 Iosaphat ergo et Iuda et omnes habitatores Ierusalem °ceciderunt proni in terram coram Domino, et adoraverunt eum. 19 Porro levitae de (filiis Caath et de %filiis Core laudabant Dominum Deum Israél voce magna in excelsum. 20 Cumque mane surrexissent, egressi sunt per desertum Thecue; profectisque eis, stans Iosaphat in medio eorum dixit: Audite me, viri Iuda et omnes habitatores Ierusalem; ‘credite in Domino Deo vestro, et securi eritis; credite prophetis eius, et cuncta evenient prospera. 21 Deditque consilium populo et statuit cantores Domini, ut laudarent eum in turmis suis et antecederent exercitum ac voce consona dicerent: 9Confitemini Domino, quoniam in aeternum misericordia eius. 22 Cumque coepissent laudes canere, “vertit Dominus insidias eorum in semetipsos, filiorum scilicet Ammon et Moab et montis Seir qui egressi fuerant ut pugnarent contra Iudam, et percussi sunt. 23 Namque filii Ammon et Moab consurrexerunt adversum habitatores montis Seir, ut interficerent et delerent eos; cumque hoc opere perpetrassent, etiam in semetipsos versi *mutuis concidere vulneribus. 24 Porro Iuda, cum venisset ad speculam, quae re- spicit solitudinem, vidit procul omnem late regionem plenam cada- veribus, nec superesse quemquam qui necem potuisset evadere. 25 Venit ergo Iosaphat et omnis populus cum eo, ad detrahenda spolia mortuorum, inveneruntque inter cadavera variam supellectilem, vestes quoque et vasa pretiosissima et diripuerunt; ita ut omnia portare non possent nec per tres dies spolia auferre prae praedae magnitudine. 26 Die autem quarto congregati sunt in valle benedictionis ; etenim, quoniam ibi benedixerant Domino, vocaverunt locum illum 10 Nunc igitur ecce filii “Ammon et Mcab et mons Seir, per d cp. 19,.3: — cf. x Par 22, 109: er Es 8, 21; Jr 36, 9; Jn 3, 5. == cl, Jl 2,284 233, 28S fPESt 23,20. v. Dt 4, 39. hcf. Dn 4, 17, 25, 32. ti Par 29, 12. jv. Gn 50, 19. k Ps 43, 3. bejdt-3, 22; As rer? '8s- Jc 2523: mc. 6, 28- 30; 3 Rg 8, 33, 37. — cf. Ez 14, 21. PNY OTS B25, 23S CD. 2S TCT A. or Dt... 23: 33 45.5, 9; 5e0: pb Nm 20, 21. @. Ps 82, 5, .83: Pel. 1 -Re* 3513. SPS: 24, 25s: $2 26+ 3h722GEAGHS: f cf, Jdt 4,95" Jo 3,5; Jl, 14; 2: Mc-3,°18; 0%. Cp. 53-2. vcp. 32, 7. — cf. Dt 1, 29,30; x1Rg 17, 47. — v. Ex 14, 14. y Nm 13, 22. 17] R. etc. in vig Nativit. Dii. § Ch. Ex TZ: 33; TA; . 15, 2; 32, 8. — cf. Nm 14, 9. bcp. 29, 29, 39; Ex 4, 38} 2 Es 8, 6. G Ex 6; 16; 318. dv. 1 Par 9, 19. . €1Mc 9,33.— cf. 2 Rg 14,2. fis 7, 6. — cf. Is 28, 16. g Ps 105,1. — v. 1 Par 16, 34. i-G& cp. 84,-:83- t ch. Jd 729223 21. Rents, 20: i quam paraverat perdit (35-37). Successorem habuit Iloram qui et fratrum occisione et impio cum Athalia coniugio regnum inaugurat (21, I-6). Propterea Idumaet ab eo deficiunt (7-11) et clades totius familiae et LIBER II PARALIPOMENON 20, 27 — 21, 17 j 2Es (12; 43: kcp. 14, 14; 17, 10. Lick: cp2i47 6; Fs mses: 31-33] 3 Rg 22, 41-43. mcf. cp. 17, 6. #CP. 12,/ 14. 0. CPD. 19382. p3 Rg 16, tI, 7. 73 Rg 22, 48, 46. 7: C8: ‘CD. 05°25 S.Cf.ep) (20) 2% a3 Rg 22, 51. ig Lt oR 8 a, ict. Che 2s, 3. 5-10] 4 Rg 8, 17-22. d cf. vr. 20. ON: SMR U2 28; 305 326, 81, 33. fep. 18, 1; 4 Rg 8, 18. g2 Rg 7, 12. hv. 3 Rg 11, 36. — cf. 2 Rg i gn ey, eB LSt, '2F, ivr. 10. — cf. Gn 27, 40. j Ex 34, 16; Lv 17, 7; 10, 5. k cp. 17, 3. lcp. 14, 2-5. mv. 3 Rg 16, 31-33. NVY. 4. ovr. 18, 19. pci. 3 Rg 11, 14, 23. Wild. TO, Li aay es 36) a, rcp. 25, 23. — cf. cp. 22, 6. vallis benedictionis usque in praesentem diem. 27 Rever- susque est omnis vir Iuda et habitatores Ierusalem et Iosaphat ante eos in Jerusalem cum laetitia magna, Jeo quod dedisset eis Domi- nus gaudium de inimicis suis. 28 Ingressique sunt in Ierusalem cum psalteriis et citharis et tubis in domum Domini, 29 *Irruit autem pavor Domini super universa regna terrarum, cum audissent quod pugnasset Dominus contra inimicos Israél. 9 Quievitque regnum Iosaphat, et ’praebuit ei Deus pacem per circuitum. 31 Regnavit igitur Iosaphat super Iudam, et erat triginta quinque annorum cum regnare coepisset; viginti autem et quinque annis regnavit in lerusalem, et nomen matris eius Azuba filia Se- lahi. 32 Et ambulavit in via patris sui Asa nec declinavit ab ea faciens quae placita erant coram Domino. 33 Veruntamen ”excelsa non abstulit, et adhuc populus non direxerat cor suum ad Domi- num Deum patrum suorum. 34 Reliqua autem gestorum Iosaphat priorum et novissimorum scripta sunt in verbis °Iehu filii Hanani, ?quae digessit in libros regum Israél. 35 Post haec iniit amicitias Iosaphat rex Iuda cum Ochozia rege Israél, cuius opera fuerunt impiissima, °6 et particeps fuit ut face- rent naves, quae irent in “Tharsis, feceruntque classem in Asionga- ber. 37 Prophetavit autem Eliezer filius Dodau de Maresa ad Io- saphat dicens: *Quia habuisti foedus cum Ochozia, percussit Domi- nus opera tua: contritaeque sunt naves nec potuerunt ire in Tharsis. 2 2Dormivit autem losaphat cum patribus suis et sepultus est cum eis in civitate David; regnavitque Ioram filius eius pro eo. 2 Qui habuit fratres filios Iosaphat Azariam et Iahiel et Zacha- riam et Azariam et Michaél et Saphatiam: omnes hi filii Iosaphat regis Iuda. 3 Deditque eis pater suus multa munera argenti et auri et pensitationes cum °civitatibus munitissimis in Iuda; regnum au- tem tradidit Ioram, eo quod esset primogenitus. 4 Surrexit ergo Ioram super regnum patris sui; “cumque se con- firmasset, occidit omnes fratres suos gladio et quosdam de princi- pibus Israél. 5 ¢Trigintaduorum annorum erat Ioram, cum regnare coepisset, et octo annis regnavit in Ierusalem 6 “ambulavitque in viis regum Israél, sicut egerat domus Achab; /filia quippe Achab erat uxor eius. Et fecit malum in conspectu Domini. 7 Noluit autem Dominus disperdere domum David propter pactum %quod inierat cum eo, et quia promiserat ut daret ei “lucernam et filiis eius omni tempore. 8In diebus illis ‘rebellavit Edom, ne esset subditus Iudae, et constituit sibi regem. 9% Cumque transisset Ioram cum principibus suis et cuncto equitatu qui erat secum, surrexit nocte et percussit Edom qui se circumdederat et omnes duces equitatus eius; 10 atta- men rebellavit Edom, ne esset sub dicione Iuda usque ad hanc diem. Eo tempore et Lobna recessit ne esset sub manu illius; de- reliquerat enim Dominum Deum patrum suorum. 11 Insuper et excelsa fabricatus est in urbibus Iuda, et ffornicari fecit habitatores Terusalem et praevaricari Iudam. 12 Allatae sunt autem ei litterae ab Elia propheta, in quibus scriptum erat: Haec dicit Dominus Deus David patris tui: Quoniam non ambulasti in “viis Iosaphat patris tui et in /viis Asa regi Iuda, 13 sed incessisti per iter regum Israél et fornicari fecisti lu- dam et habitatores Ierusalem “imitatus fornicationem domus Achab, insuper et fratres tuos, domum patris tui, meliores te “occidisti; 14 ecce Dominus percutiet te plaga magna cum populo tuo et filiis et uxoribus tuis universaque substantia tua; pessimo languore uteri tui, donec °egrediantur vitalia tua paulatim per singulos dies. 16 PSuscitavit ergo Dominus contra Ioram spiritum Philisthinorum et YArabum, qui confines sunt Aethiopibus, 17 et ascenderunt in terram Juda et vastaverunt eam diripueruntque cunctam substan- tiam, quae inventa est in domo regis, insuper et filios eius et uxo- res nec remansit ei filius nisi "Ioachaz, qui minimus natu erat. 15tu autem aegrotabis . —— denuntiatur et consummata est (12-20). Etenim Ochozia eius successor cum Sratribus a lehu interficitur (22, 1-9); Athalia vero omnes filios regis trucidat, uno excepto loas, qui ereptus et in templo absconditus (10-12) LIBER II PARALIPOMENON 21, 18 —— 23, 8 18 Kt super haec omnia ‘percussit eum Dominus alvi languore insanabili. 19 Cumque diei succederet dies et temporum spatia vol- verentur, duorum annorum expletus est circuitus; et sic longa con- sumptus tabe, ita ut egereret etiam viscera sua, languore pariter et vita caruit. Mortuusque est in infirmitate pessima;et non fecit ei popu- Jus secundum morem ‘combustionis exsequias, “sicut fecerat maio- ribus eius. 20 vTrigintaduorum annorum fuit cum regnare coepisset et octo annis regnavit in Ierusalem. “Ambulavitque non recte Yet sepelie- runt eum in civitate David, veruntamen non in sepulcro regum. 2 Constituerunt autem habitatores Ierusalem Ochoziam filium eius minimum regem pro e0; omnes enim maiores natu, qui ante eum fuerant, interfecerant “latrones Arabum qui irruerant in castra. Regnavitque Ochozias filius Ioram regis Iuda. 2 bQuadragintaduorum annorum erat Ochozias, cum regnare coe- pisset, et uno anno regnavit in Ierusalem. Et nomen matris ejus Athalia ‘filia Amri. %Sed et ipse ingressus est per vias domus Achab; mater enim eius impulit eum ut impie ageret. 4 Fecit igitur malum in conspectu Domini sicut domus Achab; ipsi enim fuerunt ei consiliarii post mortem patris sui in interitum eius; 5 ambulavit- que in consiliis eorum et perrexit cum Ioram filio Achab rege Israél in bellum contra Hazaél regem Syriae in Ramoth Galaad; vulnera- veruntque Syri Ioram. 6 Qui reversus est ut curaretur in Iezrahel, multas enim plagas acceperat in supradicto certamine. Igitur Ocho- zias filius Ioram rex Iuda descendit ut inviseret Ioram filium Achab in Iezrahel aegrotantem. 7 Voluntatis quippe fuit Dei adversus Ochoziam ut veniret ad Ioram et, cum venisset, et %egrederetur cum eo adversus Iehu filium Namsi, quem unxit Dominus ut deleret domum Achab. 8/Cum ergo everteret Iehu domum Achab, invenit principes luda et filios fratrum Ochoziae, qui ministrabant ei, et interfecit illos. 99Ipsum quoque perquirens Ochoziam comprehendit latitantem in Samaria "“adductumque ad se occidit. ‘Et sepelierunt eum, eo quod esset filius Iosaphat, Jqui quaesierat Dominum in toto corde suo. Nec erat ultra spes aliqua, ut de stirpe quis regnaret Ochoziae. 10 Siquidem Athalia mater eius videns quod mortuus esset filius suus surrexit et interfecit omnem stirpem regiam domus Ioram. 11 Porro Iosabeth filia regis tulit Ioas filium Ochoziae et furata est eum de medio filiorum regis, cum interficerentur, absconditque eum cum nutrice sua in cubiculo lectulorum. Iosabeth autem, quae absconde- rat eum, erat filia regis Ioram uxor Ioiadae pontificis, soror Ocho- ziae; et idcirco Athalia non interfecit eum. 12 Fuit ergo cum eis in domo Dei absconditus sex annis, quibus regnavit Athalia super terram. 2 3 4Anno autem septimo, confortatus Ioiada adsumpsit centurio- nes, Azariam videlicet filium Ieroham et Ismahel filium Ioha- nan, Azariam quoque filium Obed et Maasiam filium Adaiae et Eli- saphat filium Zechri, et iniit cum eis foedus. 2 Qui circumeuntes Iudam congregaverunt levitas de cunctis urbibus Iuda et principes familiarum OIsraél veneruntque in Ierusalem. 3 Iniit ergo omnis multitudo pactum in domo Dei cum rege, dixitque ad eos Ioiada: Ecce filius regis regnabit °sicut locutus est Dominus super filios David. 4 Iste est ergo sermo quem facietis; 5 %tertia pars vestrum, equi veniunt ad sabbatum, sacerdotum et levitarum et ianitorum erit in portis, tertia vero pars ad domum regis et tertia ad portam quae appellatur-fundamenti; omne vero reliquum vulgus sit in atriis domus Domini, 4 nec quispiam alius ingrediatur domum Domini, nisi sacerdotes et qui ministrant de levitis; ipsi tantum- modo ingrediantur, quia sanctificati sunt. Et omne reliquum vulgus observet custodias Domini. 7 Levitae autem circumdent regem ha- bentes singuli arma sua (et si quis alius ingressus fuerit templum, in- terficiatur), sintque cum rege et intrante et egrediente. 8Fecerunt ergo levitae et universus Iuda iuxta omnia quae praeceperat Ioiada pon- tifex et adsumpserunt singuli viros, qui sub se erant, et veniebant S VEL TS: Poh Jeose,: 8. ucp. 16, 14. Cf .4 VEiaS. « cf: Jr 22; x8. VCE Chi. 245°25 2 28,29. 1-6] 4 Rg 8, 24-28. ‘9. CharT. TG. b cf. 4 Rg 8, 26. 6 C8 0D. «21,0634 Re 8,18: d4 Rg 9, 21. e3 Rg 19, 16; 4 Rg 9, 6, 7. fv. 4 Rg 10, 1I1-14. # Cl, CD. 245524. hcf. 4 Rg 9, 27. 14 Rg og, 28. JCD. 17, 4. 10-12] 4 Rg 11, 1-3. 1-21] 4 Rg 11, 4-20. a4 Rg 8, 25. 6 cf,. cp. 21, +24 CVE Cpe 65:56) Awaba sak é Cha tB Paro). 35% fWiu Par. 23, 27-20. (24) LIBER | II PARALIPOMENON 23, 9 — 24,.12 loiade auctore, se: timo aetatis suae anno ungitur rex (23, 1-11). E) De regibus luda a loas ad Ezechiam (23, 12-28, 27). Athalia gladio inte- rempta, exstirpato cultu Baal, renovatoque foedere populi cum Deo gv. 1 Par 24; :1:Ss. ADE 17, 183279, iv. 1 Rg 10, 24. j2 Es 3, 28; Jr 31 40. — cf. TI.3O. 4 Rg Rep. 38, T2. ] Dt 13, 9 mcp. 5, 5; 30, 27. ni Par 9733 6, 30,315 24, 2 o Nm 28, 2. pct. 1 Par 22. 2. qv. t Par 26, 1-19. 7 Chi4 Re 12,6,-193: 15,35. 1-41] 4 Rg 11, 21-12, 15. act. cpe-26; Ss; b vr. 16. cv. Ex 30, 12-16. dv. Nm 17, 7, 8. BIC. 225.30 Fes 3° Re rs, 15: pets t Bs ty3s per ordinem sabbati cum his qui impleverant sabbatum et egressuri erant; siquidem Ioiada pontifex non dimiserat abire 9turmas, quae sibi per singulas hebdomadas succedere consueverant. 9 Deditque Ioiada sacerdos centurionibus lanceas clipeosque et pe'tas regis Da- vid, quas consecraverat in domo Domini. 1° Constituitque omnem populum tenentium pugiones a parte templi dextra usque ad partem templi sinistram coram altari et templo per circuitum regis, 11 Et eduxerunt filium regis et imposuerunt ei diadema et /testimonium dedcruntque in manu eius tenendam legem et constituerunt eum regem. Unxit quoque illum Ioiada pontifex et filii eius; impreca- tique sunt ei atque dixerunt: ‘Vivat rex! 12 Quod cum audisset Athalia, vocem scilicet currentium atque laudantium regem, ingressa est ad populum in templum Domini. 13 Cumque vidisset regem stantem super gradum in introitu et prin- cipes turmasque circa eum omnemque populum terrae gaudentem atque clangentem tubis et diversi generis organis concinentem vo- cemque laudantium, scidit vestimenta sua et ait: Insidiae, insidiae. 14 Egressus autem loiada pontifex ad centuriones et principes exer- citus dixit eis: Educite illam extra saepta templi, et interficiatur foris gladio. Praecepitque sacerdos ne occideretur in domo Domini. 15 Et imposuerunt cervicibus eius manus; cumque intrasset Jportam equorum domus regis, interfecerunt eam ibi. 16 Pepigit autem Ioiada *foedus inter se universumque populum et regem, ut esset populus Domini. 17 Itaque ingressus est omnis populus domum Baal et destruxerunt eam et altaria ac simulacra illius confregerunt; ‘Mathan quoque sacerdotem Baal interfecerunt ante aras. 18 Constituit autem Ioiada praepositos in domo Domini sub manibus ™sacerdotum et levitarum, “quos distribuit David in domo Domini, ut offerrent holocausta Domino, °sicut scriptum est in lege Moysi, in gaudio et canticis Piuxta dispositionem David. 19 Constituit quoque dianitores in portis domus Domini, ut non in- grederetur eam immundus in omni re. 2 Adsumpsitque centuriones et fortissimos viros ac principes populi et omne vulgus terrae, et fecerunt descendere regem de domo Domini et introire "per me- dium portae superioris in domum regis, et collocaverunt eum in solio regali. 21 Laetatusque est omnis populus terrae, et urbs quievit. Porro Athalia interfecta est gladio. ? 4 Septem annorum erat Ioas cum regnare coepisset et quadra- ginta annis regnavit in Ierusalem. Nomen matris eius Sebia de Bersabee. 2 @Fecitque quod bonum est coram Domino cunctis die- bus Ioiadae sacerdotis. Accepit autem ei Ioiada uxores duas, e quibus genuit filios et filias. 4 Post quae placuit Ioas ut instauraret domum Domini. 5 Con- gregavitque sacerdotes et levitas et dixit eis: Egredimini ad civi- tates Iuda et colligite de universo °Israél pecuniam ad sartatecta templi Dei vestri per singulos annos, festinatoque hoc facite. Porro levitae egere negligentius; 6 vocavitque rex Ioiadam principem et dixit ei: Quare tibi non fuit curae ut cogeres levitas inferre de Iuda et de Ierusalem pecuniam, “quae constituta est a Moyse servo Do- mini ut inferret eam omnis multitudo Israél ¢in tabernaculum te- stimonii? 7 Athalia enim impiissima et ¢filii eius destruxerunt domum Dei et de universis ‘quae sanctificata fuerant in templo Domini or- naverunt fanum Baalim. 8 Praecepit ergo rex, et fecerunt arcam po- sueruntque eam iuxta portam domus Domini forinsecus. 9 Et 9prae- dicatum est in Juda et Ierusalem, ut deferrent singuli pretium Do- mino, quod constituit Moyses servus Dei super omnem Israél in deserto. 10Laetatique sunt cuncti principes et omnis populus, et ingressi contulerunt in arcam Domini atque miserunt ita, ut imple- retur. 11 Cumque tempus esset ut deferrent arcam coram rege per manus levitarum (videbant enim multam pecuniam), ingrediebatur scriba regis et quem primus sacerdos constituerat, effundebantque pecuniam quae erat in arca, porro arcam reportabant ad locum suum: sicque faciebant per singulos dies. Et congregata est infinita pecunia, 12 quam dederunt rex et Ioiada his qui praeerant operibus domus ; { ] a, (12-21), loas bene et pie regnum inaugurat (24, 1-14); at, mortuo loiada, a recta via deflectit et Zachariam, qui restaurandae idolola- triae cum aliis obstiterat, occidit et iram Dei provocat (15-27). Etiam LIBER II PARALIPOMENON 24, 13 — 25,9 Domini; at illi conducebant ex ea caesores lapidum et artifices operum singulorum ut instaurarent domum Domini, fabros quoque ferri et aeris, ut quod cadere coeperat fulciretur. 13 Egeruntque hi qui operabantur industrie, et “obducebatur parietum cicatrix per manus eorum, ac suscitaverunt domum Domini in statum pristinum et firmiter eam stare fecerunt. 14 Cumque complessent omnia opera, detulerunt coram rege et Ioiada reliquam partem pecuniae, de qua ifacta sunt vasa templi in ministerium et ad holocausta, phialae quoque et cetera vasa aurea et argentea; et offerebantur holocausta in domo Domini iugiter cunctis diebus Ioiadae. 15 Senuit autem Ioiada plenus dierum et mortuus est cum esset -centum triginta annorum. 16 Sepelieruntque eum in civitate David jcum regibus, eo quod fecisset bonum cum JIsraél et cum domo eius. 17 Postquam autem obiit Ioiada, ingressi sunt principes luda et adoraverunt regem, qui delenitus obsequiis eorum adquievit eis. 18 Et dereliquerunt templum Domini Dei patrum suorum servieruntque ™lu- cis et sculptilibus, et facta est “ira contra Iudam et Jerusalem propter hoc peccatum. 19 °Mittebatque eis prophetas ut reverterentur ad Do- minum, ?quos protestantes illi audire nolebant. 29 @Spiritus itaque Dei induit Zachariam ‘filium Ioiadae sacerdotem, et stetit in conspectu populi et dixit eis: Haec dicit Dominus Deus: ‘Quare transgre- dimini praeceptum Domini, quod vobis non proderit, et ‘dereliqui- stis Dominum, ut derelinqueret vos? 21 “Qui congregati adversus eum miserunt lapides iuxta regis imperium in atrio domus Domini. 22 Et non est recordatus Ioas rex misericordiae quam fecerat loiada pater illius secum, “sed interfecit filium eius. Qui, cum moreretur, ait: Videat Dominus et “requirat. 23 Cumque evolutus esset annus, Yascendit contra eum exercitus Syriae venitque in Iudam et Ierusalem et interfecit cunctos principes populi, atque universam praedam miserunt regi in Damascum. 24 Et certe, cum permodicus venisset numerus Syrorum, @tradidit Dominus in manibus eorum infinitam multitudinem, eo quod dereliquissent Dominum Deum patrum suorum; in Ioas quoque ignominiosa exercuere iudicia. ~25 Et abeuntes dimiserunt eum in Ylanguoribus magnis. Surrexerunt autem contra eum servi sui in ultionem san- guinis °filii Ioiadae sacerdotis et occiderunt eum in lectulo suo et mortuus est. %Sepelieruntque eum in civitate David, sed non in ‘sepulcris regum. 26 Insidiati vero sunt ei Zabad filius Semmaath ammanitidis et Iozabad filius Semarith moabitidis. 27 Porro filii eius ac summa pecuniae, quae adunata fuerat sub eo, et “instauratio domus Dei scripta sunt diligentius in ‘libro regum; regnavit autem Amasias filius eius pro eo. 2 Viginti quinque annorum erat Amasias cum regnare coepisset et viginti novem annis regnavit in Ierusalem. Nomen matris eius Ioaden de Ierusalem. 2Fecitque bonum in conspectu Domini, veruntamen “non in corde perfecto. 2 Cumque °roboratum sibi vi- deret imperium, iugulavit servos Cqui occiderant regem patrem suum, ‘4sed filios eorum non interfecit, sicut scriptum est in libro legis Moysi, ubi praecepit Dominus dicens: @Non occidentur patres pro filiis neque filii pro patribus suis, sed unusquisque in suo peccato morietur. 5 Congregavit igitur Amasias Iudam et constituit eos per fami- lias tribunosque et centuriones in universo Juda et Beniamin; et recensuit “a viginti annis supra invenitque /trecenta milia iuvenum, qui egrederentur ad pugnam et 9tenerent hastam et clipeum. & Mer- cede quoque conduxit de Israél centum milia robustorum centum talentis argenti. 7 Venit autem “homo Dei ad illum et ait: O rex, ne egrediatur tecum exercitus Israél; non est enim Dominus cum Israél et cunctis filiis Ephraim. 8 Quod si putas in ‘robore exercitus bella consistere, superari te faciet Deus ab hostibus; /Dei quippe est et adiuvare et in fugam convertere. 9 Dixitque Amasias ad homi- nem Dei: Quid ergo fiet de centum talentis quae dedi militibus Israél? Et respondit ei homo Dei: Habet Dominus unde tibi dare h'2 Es: 4,.7. 4cfi.'4 Rg 12: 23. POE. SRE 2, FO; - 25, ADAG tc. mv. Dt 16, 21. % CDi19, -24..10%-298,, 12,°13529, o[r-25,. 4: — cf. Mt 23, 36; ag II, 49. — V. cp. 36, I5. p2 Es 13, 15, 21. q cp. 15, 1; 20, 14; Jd 6, 34. f ch. Mt 23,25. S'creNin 45°41: f Cp=trsw 2. ucf..2 Es 9, 26: ROhi2 VEE 235 380. ee EI, STS Heb 11, 37. x Gn 9,.5: Ps 9,. 13. .cf. Le 23, 34- 9 ct..4: Rg 12, 17,18. gIs 30, 17. — cfs Lv 26,8, 36, 37. O.clCp;: 22% 8. 25-24]. 4 Rg.12, 20, 21. dick Dt 28535. cl: Vre ZT, 27: d cf.. epi 2%, -205428;: 27% evr. 12. Che 135,22 1-4] 4 Rg 14, 1-6. a Ch Vie tA. b cf. CD.21,-A- Cepi- 245526; d Dt 24, 16. — cf. Jr 31, 30; Bs, 58.520; fef. cp. 11, 13 13, 33 17; gi Parr? $Cf.;1' Re 14; 6: jcf. cp. 20, 6. — v. 1 Rg 2,4. LIBER II PARALIPOMENON 25,:t0 — 26, 10 Amasia qui Deo et prophetis obsequens optime regnare coeperat (25, 1-13), ad cultum idolorum transgressus a loachaz rege Israél devincitur et ab urbe profugus misere perit (14-28). Loco ipsius regnat Osia, qui k4 Rg 14, 7. / cps 20; 10. m cf. cp. 15, 8; 19, 4. # cl..cp. 28,23. o.c{; vr. 11. pci. JS 11 ,20. 17-24] 4 Rg 14, 8-15. ont. Jd: 9,8, xr. cp. 26, 16. SVE: Lay 15) cps 2 yar 7s u2 Es 8, 16. vx) Par: 26718. 25-26, 2] 4 Rg 14, 17-22. @ cl, Cp: 24). 25. av. 4. Rg 15,.2,-8. bcp. 5, 2. ect. cpiv24;' 2. d cf. Da 2 Bee fh US Te Fone cs @ct..4S 14,. 29. fepiet 9 16; CD. 20; “Es Ct Cp.at9, 1 53/2 Res: 2. iv. 4 Rg 14, 13. 9 2°Es 2,33; 38335. 58% k Dt 6, 11; 2 Es 9, 25. possit multo his plura. 10Separavit itaque Amasias exercitum qui venerat ad eum ex Ephraim ut reverteretur in locum suum. At illi contra Iudam vehementer irati reversi sunt in regionem suam. 11 Porro Amasias confidenter eduxit populum suum et abiit in kvallem salinarum percussitque ‘filios Seir decem milia. 12 Et alia decem milia virorum ceperunt filii Iuda et adduxerunt ad prae- ruptum cuiusdam petrae praecipitaveruntque eos de summo in prae- ceps, qui universi crepuerunt. 13 At ille exercitus, quem remiserat Amasias ne secum iret ad proelium, diffusus est in civitatibus Iuda, ma Samaria usque ad Bethoron; et, interfectis tribus milibus, diripuit praedam magnam. 14 Amasias vero, post caedem Idumaeorum et “allatos deos filio- rum Seir, statuit illos in deos sibi, et adorabat eos et illis adolebat incensum. 15Quamobrem iratus Dominus contra Amasiam misit ad illum prophetam, qui diceret ei: Cur adorasti deos °qui non libe- raverunt populum suum de manu tua? 16 Cumque haec ille loque- retur, respondit ei: Num consiliarius regis es? Quiesce, ne interfi- clam te. Discedensque propheta, Scio, inquit, quod Pcogitaverit Deus occidere te, quia fecisti hoc malum et insuper non adquievisti consilio meo. . 17 Igitur Amasias rex Iuda, inito pessimo consilio, misit ad Ioas filium Ioachaz filii Iehu regem Israél dicens: Veni, videamus nos mutuo. 18 At ille remisit nuntios dicens: @Carduus, qui est in Li- bano, misit ad cedrum Libani dicens: Da filiam tuam filio meo uxorem. Et ecce bestiae, quae erant in silva Libani, transierunt et conculcaverunt carduum. 19 Dixisti: Percussi Edom, et idcirco ‘eri- gitur cor tuum in superbiam: sede in domo tua, cur malum adversum te provocas, ut cadas et tu et Iuda tecum? 29 Noluit audire Ama- sias, eo quod Domini esset voluntas ut traderetur in manus ho- stium ‘propter deos Edom. 21 Ascendit igitur Ioas rex Israél, et mutuos sibi praebuere conspectus. Amasias autem rex luda erat in Bethsames Iuda. 22 Corruitque Iuda coram Israél et fugit in taber- nacula sua. 23 Porro Amasiam regem Iuda filium Ioas filii ‘loachaz cepit Ioas rex Israél in Bethsames et adduxit in Ierusalem destru- xitque murum eius a “porta Ephraim usque ad portam anguli, quadringentis cubitis. 24 Omne quoque aurum et argentum et universa vasa quae reppererat in domo Dei et apud *Obededom in thesauris etiam domus regiae necnon et filios obsidum reduxit in Samariam. 25 Vixit autem Amasias filius Ioas rex Iuda, postquam mortuus est Ioas filius Ioachaz rex Israél, quindecim annis. 26 Reliqua autem sermonum Amasiae priorum et novissimorum scripta sunt in libro regum Iuda et Israél. 27 Qui postquam recessit a Domino, “teten- derunt ei insidias in Ierusalem; cumque fugisset in Lachis, mise- runt et interfecerunt eum ibi. 28 Reportantesque super equos sepe- lierunt eum cum patribus suis in civitate David. . 2 6 Omnis autem populus Iuda filium eius Oziam annorum sedecim constituit regem pro Amasia patre suo. 2Ipse aedificavit Ailath et restituit eam dicioni Iuda postquam dormivit rex cum patribus suis. 3 %Sedecim annorum erat Ozias cum regnare coepisset et quinquagintaduobus annis regnavit in Ierusalem. Nomen matris eius Iechelia de Ierusalem. 4 Fecitque quod erat rectum in oculis Domini “iuxta omnia quae fecerat Amasias pater eius. © Et exquisivit Dominum “in diebus Zachariae “intelligentis et vi- dentis Deum; cumque requireret Dominum, direxit eum in omnibus. _ 6 Denique egressus est et @pugnavit contra Philisthiim et de- struxit murum Geth et murum Iabniae murumque Azoti; aedifica- vit quoque oppida in Azoto et in Philisthiim. 7 Et adiuvit eum Deus fcontra Philisthiim et contra Arabes, qui habitabant in Gurbaal, et 9%contra Ammonitas. 8”Appendebantque Ammonitae munera Oziae; et divulgatum est nomen eius usque ad introitum Aegypti propter crebras victorias. 9% Aedificavitque Ozias turres in Ierusalem super ‘portam anguli et super 'portam vallis et reliquas in eodem muri latere firmavitque eas. 10 Exstruxit etiam turres in so- litudine et “effodit cisternas plurimas, eo quod haberet multa pe- atte etiam, dum fidelis est, contra Philisthaeos et alias gentes prosperatur (26, 1-15), at more sacerdotum incensum adolere volens lepra corripi- tur (16-22); loathan autem eius filius pro eo feliciter regnat (23-27, 9), LIBER II PARALIPOMENON 26, 11 — 28, 5 cora tam in campestribus quam in eremi vastitate. Vineas quoque habuit et vinitores in montibus et in Carmelo; erat quippe homo agriculturae deditus. 11 Fuit autem exercitus bellatorum eius, qui procedebant ad proelia, sub manu Iehiel scribae Maasiaeque docto- ris et sub manu Hananiae, qui erat de ducibus regis. 12 Omnisque numerus principum per familias virorum fortium, ‘duorum milium sescentorum. 13 Et sub eis universus exercitus ltrecentorum et sep- tem milium quingentorum, qui erant apti ad bella et pro rege contra adversarios dimicabant. 14 Praeparavit quoque eis Ozias, id est cuncto exercitui, clipeos et hastas et galeas et “loricas arcusque et fundas ad iaciendos lapides. 15 Et fecit in Ierusalem diversi generis machinas, quas in turribus collocavit et in angulis murorum, ut mitterent sagittas et saxa grandia; egressumque est nomen eius procul, eo quod auxiliaretur ei Dominus et corroborasset illum. 16 Sed, cum “roboratus esset, °elevatum est cor eius in interi- tum suum, et neglexit Dominum Deum suum ?Pingressusque tem- plum Domini, adolere voluit incensum super altare thymiamatis. 17 Statimque ingressus post eum ¢Azarias sacerdos et cum e€0 sa- cerdotes Domini octoginta viri fortissimi 18 restiterunt regi atque dixerunt: “Non est tui officii, Ozia, ut adoleas incensum Domino, sed sacerdotum, ‘hoc est filiorum Aaron, qui consecrati sunt ad huiuscemodi ministerium; egredere de sanctuario, ne contempseris, quia non reputabitur tibi in gloriam hoc a Domino Deo. 19 Iratusque Ozias tenens in manu turibulum ut adoleret incensum minabatur sacerdotibus. Statimque orta est ‘lepra in fronte eius coram sacer- dotibus in domo Domini super altare thymiamatis. 2 Cumque re- spexisset eum Azarias pontifex et omnes reliqui sacerdotes, viderunt lepram in fronte eius et festinato expulerunt eum; sed et ipse per- territus acceleravit egredi, eo quod sensisset ilico’ plagam Domini. 21 Fuit igitur Ozias rex leprosus usque ad diem mortis suae et ha- bitavit in “domo separata plenus lepra, ob quam eiectus fuerat de domo Domini. Porro Ioatham filius eius rexit domum regis et iudi- cabat populum terrae. 22 Reliqua autem sermonum Oziae priorum et novissimorum scripsit vIsaias filius Amos propheta. 23 Dormivitque Ozias cum patribus suis; et sepelierunt eum in agro regalium sepulcrorum, eo quod esset leprosus; regnavitque Ioatham filius eius pro eo. 2 Vigintiquinque annorum erat Ioatham cum regnare coepisset et sedecim annis regnavit in Ierusalem. Nomen matris eius Ierusa filia Sadoc. 2 Fecitque quod rectum erat coram Domino iuxta omnia quae fecerat Ozias, pater suus, “excepto quod non est in- gressus templum Domini, et adhuc populus delinquebat. 3Ipse aedificavit portam domus Domini excelsam et in muro bOphel multa construxit. 4Urbes quoque aedificavit in montibus Iuda et in saltibus “castella et turres. 5Ipse pugnavit contra regem fiiorum Ammon et vicit eos, dederuntque ei filii Ammon in tem- pore illo centum talenta argenti et decem milia coros tritici ac to- tidem coros hordei: haec ei praebuerunt filii Ammon in anno se- cundo et tertio. 6 Corroboratusque est Ioatham, eo quod direxisset vias suas coram Domino Deo suo. 74Reliqua autem sermonum Ioatham et omnes pugnae eius et opera scripta sunt in libro regum Israél et Iuda. 8 Vigintiquinque annorum erat cum regnare coepisset et sedecim annis regnavit in Ierusalem. 9 Dormivitque Ioatham cum patribus suis, et sepelierunt eum in civitate David; et regnavit Achaz filius eius pro eo. 2 Viginti annorum erat Achaz cum regnare coepisset et sedecim annis regnavit in Terusalem. Non fecit rectum in conspectu Domini sicut David pater eius, 2 sed ambulavit in viis regum Israél. Insuper et statuas “fudit °Baalim. 3Ipse est qui adolevit incensum in %valle Benennom et élustravit filios suos in igne iuxta /fritum gentium, quas interfecit Dominus in adventu filiorum Israél. 4 Sacri- ficabat quoque et thymiama succendebat Yin excelsis et in collibus et sub omni ligny frondoso. 5 Tradiditque eum Dominus Deus eius in manu regis Syriae, qui bef. cp. 25, 5. m2 Es 4, 16. # Cisicp. 12, 22 Dé 32; oS. OCD 5732-2 Ke Ez 28, ree 8 == Cf, Cp, 255.295 Di eS Ft 4 Rg 14, ro. pcf. 4 Rg 16, 12, 13. g.t-Par6; 10; rNm 16, 40; $ Ex’ 30, 7, 8. 18,7; 19] * cf. Catech. R. II 7, 24. tcf. Ex 4, 6; Nm 12, 10; 4 Rg 5, 27. 21-23] 4 Rg 15, 5-7. u cf. Lv 13, 46; Nm 5, 2 Cal Tio eae AEN sah 1-3] 4 Rg 15, 33-35. acf. cp. 26; 16 O:CD;.. 335 14% 2) BS.3, 207 ort, c cp. 26, 10. tax dcf. 4 Rg 15, 36. 1-4] 4 Rg 16, 2-4. act. Ex 334,17. b:Jd: 2,..11. CVIs 25: dv. Js:15} 8 écp. 33, 6. — cf. Lv 18, 21 Dt 18, 9 ema (oars LIBER II PARALIPOMENON 28, 6 — 29, 4 Huius filius et successor, Achaz, quippe qui cultum omnis generis idolo- rum provexerit (28, 1-4), in manus hostium traditur, undique angu- stiis premitur, impaenitens moritur et regali sepultura privatur (5-27). kis 7, 1%. — cf. 4 Rg 16, 5, 6. #4) RQ-15; 257 26,5. 1ODe Ts. Ae k cf. Ab 1. lIs 47, 6; Ez 25, 12,15; 26,2 m Gn 18, 21; 1 Es 9, 6; Ap 1S,. 5. nvr. 12. — cf. cp. 31, 19; Nm ae oe Ola Re '6,..22°-Pro- 45, 21,225 Rm 12, 20. p Dt 34, 3; Jd 1, 16. qcf. 4 Rg 16, 7, 8. ref. bz, 16,997,187. sv. Js 15, 33-36. tcf. Nm 21, 25. wich :4 Re 25,29; 16, 7, ro. v4 Rg 16, 8, 9. “cf. cp. 28, 14. y cf. Jr 44, 17, 18. gcf,'4 Rg 16, 17. @CL CD: 20,3, 7. b cf. cp. 30, 34. ENE 3. 26,27] 4 Rg 16, 19, 20. d'cf. ‘cp. 21, 20%) 24, 25; é cf... vr.y i. T,°971G-4 sae 18;. -3. acf. 4 Rg 18, 2 bcp. 24, .20; 26, § C2). ccf. cp. 34, 2 d cf. vr. 7; cp. 28, 24. percussit eum magnamque praedam cepit de eius imperio et adduxit in Damascum. Manibus quoque regis Israél traditus est et percussus plaga grandi. 6 Occiditque *Phacee filius Romeliae de Iuda centum viginti milia in die uno, omnes viros bellatores; eo quod reliquis- sent Dominum Deum patrum suorum. 7 Eodem tempore occidit Zechri vir potens ex Ephraim Maasiam filium regis et Ezricam ducem domus eius, Elcanam quoque secundum a rege. 8 Ceperuntque filii Israél jde fratribus suis ducenta milia mulierum, puerorum et puel- larum et infinitam praedam pertuleruntque eam in Samariam. 9 Ea tempestate erat ibi propheta Domini nomine “Oded, qui egressus obviam exercitui venienti in Samariam dixit eis: Ecce Jira- tus Dominus Deus patrum vestrorum contra Iuda tradidit eos in manibus vestris et occidistis eos atrociter, “ita ut ad caelum per- tingeret vestra crudelitas. 1®Insuper filios Iuda et Jerusalem vul- tis vobis subicere in servos et ancillas, quod nequaquam facto opus est; peccastis enim super hoc Domino Deo vestro. 11 Sed au- dite consilium meum et reducite captivos quos adduxistis de fratri- bus vestris, quia magnus furor Domini imminet vobis. 12 Steterunt itaque viri de principibus filiorum Ephraim, Azarias filius Iohanan, Barachias filius Mosollamoth, Ezechias filius Sellum et Amasa filius Adali, contra eos qui veniebant de proelio 13 et dixerunt eis: Non introducetis huc captivos, ne peccemus Domino. Quare vultis adicere super peccata nostra et vetera cumulare delicta? Grande qainee pec- catum est, et ira furoris Domini imminet super Israél. 14 Dimise- runtque viri bellatores praedam et universa quae ceperant coram principibus et omni multitudine. 15 Steteruntque “viri, quos supra memoravimus, et apprehendentes captivos omnesque qui nudi erant vestierunt de spoliis; cumque vestissent eos et calceassent et °re- fecissent cibo ac potu unxissentque propter laborem et adhibuissent eis curam, quicumque ambulare non poterant et erant imbecillo cor- pore, imposuerunt eos iumentis et adduxerunt Iericho ?civitatem palmarum ad fratres eorum, ipsique reversi sunt in Samariam. 16 Tempore illo misit rex Achaz ad regem Assyriorum postulans auxilium. 17 Veneruntque Idumaei et percusserunt multos ex Iuda et ceperunt praedam magnam. 18 7Philisthiim quoque diffusi sunt per Surbes campestres et ad meridiem Iuda, ceperuntque Bethsames et Aialon et Gaderoth, ‘Socho quoque et Thamnan et Gamzo cum viculis suis, et habitaverunt in eis. 19 Humiliaverat enim Dominus Iudam propter Achaz regem Iuda, eo quod nudasset eum auxilio et contemptui habuisset Dominum. 29 Adduxitque contra eum “Thel- gathphalnasar regem Assyriorum, qui et adflixit eum et, nullo resistente, vastavit. 21 vIgitur Achaz, spoliata domo Domini et ‘domo regum ac prpaipam, dedit regi Assyriorum munera et tamen nihil ei profuit. 22 Insuper et tempore angustiae suae auxit contemptum in Do- minum. Ipse per se rex Achaz 2% immolavit diis Damasci victimas percussoribus suis et dixit: *Dii regum Syriae auxiliantur eis, quos ego placabo hostiis et aderunt mihi; cum econtrario ipsi fuerint ruinae ei et universo Israél. 24 Direptis itaque Achaz omnibus vasis domus Dei atque “confractis, clausit ianuas templi Dei et fecit sibi Oaltaria in universis angulis Ierusalem. 25In omnibus quoque urbibus Iuda exstruxit aras Cad cremandum tus; atque ad iracundiam provocavit Dominum Deum patrum suorum. 26 Reliqua autem sermonum eius et omnium operum suorum priorum et novissimorum scripta sunt in libro regum luda et Israél. 27 Dormivitque Achaz cum patribus suis, et sepelierunt eum in ci- vitate Ierusalem %neque enim receperunt eum in sepulcra regum eIsraél; regnavitque Ezechias filius eius pro eo. 2 Igitur Ezechias regnare coepit cum vigintiquinque esset anno- rum et vigintinovem annis regnavit in Ierusalem. Nomen ma- tris eius %Abia filia bZachariae. c cFecitque quod erat placitum in conspectu Domini, iuxta omnia quae fecerat David pater eius. 3Ipse anno et mense primo regni sui Yaperuit valvas domus Domini et instauravit eas. 4 Adduxitque sacerdotes atque levitas et mere. Phere a ae F) Regnum Ezechiae (29, 1-32, 33). Patris impietati haud obsequens Ezechia templum iterum aperit, expiat (20, 1-19) et pluribus a se et a populo im- molatis hostiis sollemni cultu dedicat (20.36). Curat quoque ut non modo LIBER Il PARALIPOMENON 29, 5-30 congregavit eos in plateam orientalem 5 dixitque ad eos: Audite me, levitae, et ¢sanctificamini: mundate domum Domini Dei patrum vestrorum et auferte omnem immunditiam de sanctuario. & Pecca- verunt patres nostri et fecerunt malum in conspectu Domini Dei nostri derelinquentes eum; faverterunt facies suas a tabernaculo Domini et praebuerunt dorsum, 7 9clauserunt ostia quae erant in porticu et exstinxerunt lucernas incensumque non adoleverunt et ho- locausta non obtulerunt in sanctuario Deo Israél. 8 “Concitatus est itaque furor Domini super Iudam et Ierusalem, tradiditque eos in icommotionem et in interitum et in Jsibilum, sicut ipsi cernitis oculis vestris. 9 En, corruerunt “patres nostri gladiis, filii nostri et filiae nostrae et coniuges captivae ductae sunt propter hoc scelus. 10 Nunc ergo 'placet mihi “ut ineamus foedus cum Domino Deo Israél, et avertet a nobis furorem irae suae. 11 Filii mei, nolite ne- gligere; ™vos elegit Dominus ut stetis coram eo et ministretis illi colatisque eum et cremetis ei incensum. 12 Surrexerunt ergo levitae, °Mahath filius Amasai et Ioél filius Azariae de filiis Caath, porro ?de filiis Merari Cis filius Abdi et Azarias filius Ialaleel; de filiis autem Gersom Ioah filius Zemma et Eden filius Ioah, 12 at vero de filiis %Elisaphan Samri et Iahiel; de filiis quoque "Asaph Zacharias et Mathanias, 14necnon de filiis sHeman Iahiel et Semei, sed et de filiis “Idithun Semeias et Oziel. 15 Congregaveruntque fratres suos et “sanctificati sunt et ingressi sunt iuxta mandatum regis et “imperium Domini, “ut expiarent domum Dei. 16 Sacerdotes quoque ingressi templum Domini, ut sanctificarent il- lud, extulerunt omnem immunditiam, quam intro reppererant in vestibulo domus Domini, quam tulerunt levitae et asportaverunt Yad torrentem Cedron foras. 17 Coeperunt autem prima die men- sis primi mundare, et in die octavo eiusdem mensis_ ingressi sunt porticum templi Domini expiaveruntque templum diebus octo, et in die sexta decima mensis eiusdem, quod coeperant impleve- runt. 18 Ingressi quoque sunt ad Ezechiam regem et dixerunt ei: Sanctificavimus omnem domum Domini et altare holocausti vasaque eius necnon et mensam propositionis cum omnibus vasis suis 19 cunc- tamque templi supellectilem, “quam polluerat rex Achaz in regno suo, postquam praevaricatus est; et ecce exposita sunt omnia coram altare Domini. 20 Consurgensque diluculo Ezechias rex adunavit omnes principes civitatis et ascendit in domum Domini, 21 obtuleruntque "simul tau- ros septem et arietes septem, agnos septem et hircos septem pro peccato, pro regno, pro sanctuario, pro Iuda; dixitque sacerdotibus filiis Aaron, ut offerrent super altare Domini. 22 Mactaverunt igitur tauros et susceperunt sanguinem sacerdotes et °fuderunt illum su- per altare; mactaverunt etiam arietes et illorum sanguinem super altare fuderunt immolaveruntque agnos et fuderunt super altare san- guinem; 23 applicuerunt hircos pro peccato coram rege et universa multitudine 4imposueruntque manus suas super eos 24 et immola- verunt illos sacerdotes et adsperserunt sanguinem eorum coram al- tare ’pro piaculo universi Israélis; pro omni quippe Israél praece- perat rex ut holocaustum fieret et pro peccato. 25 Constituit quoque levitas in domo Domini cum cymbalis et psalteriis et citharis /se- cundum dispositionem David regis et Gad %videntis et “Nathan prophetae; siquidem Domini praeceptum fuit per manum propheta- rum eius. 26Steteruntque levitae tenentes Jorgana David et “sa- cerdotes tubas. 27 Et iussit Ezechias ut offerrent holocausta super altare; cumque offerrentur holocausta, coeperunt 4audes canere Domino et clangere tubis atque in diversis organis, quae David rex Israél praeparaverat, concrepare. 28 Omni autem turba adorante, cantores et ii qui tenebant tubas erant in officio suo, donec comple- retur holocaustum. 29 Cumque finita esset oblatio, ™incurvatus est rex et omnes qui erant cum eo et adoraverunt. 30 Praecepitque Ezechias et principes levitis ut laudarent Dominum sermonibus ”Da- vid et Asaph videntis. Qui laudaverunt eum magna laetitia et incur- vato genu adoraverunt. @vr. 15, 343. cp. 35, 6; 1 Par 15, 12; 1 Es 6, 20. £Jr 25.27; Ez 8; 16. gcp. 28, 24. hv. cp. 24, 18. ‘ i Dt 28, 25; Is 28,19; Jr 15,9. jJr 19, 8; 25, 9, 18; 29, 18; Mic 6, 16. — cf. 3 Rg 9, 8 etc. RCD. : 28, 5570, (O82 7% UNE bat 22) 25 MMe CDS AS 6X25 n Nm 3, 6; 8, 14; 18, 2, 6. OCD BI wits. p Nm 3, 17. gi Par 15, 8. rz Par 6, 39. $1 7bar'o,..16. “uv. vr. 5. Vv Cp. 30, 12. xcf. 2 Es 13, 9. y Vr. 3 2v. 2 Rg 15$ 233 a cts cp. 29.24. DLV AS Ta. C,LW.8,-15, 19; 24; Heb'9, 21. — cf. cp. 35, II. GIEV.45:.15% c Lv +4, 26. fx Par 16, 4; 25, 6. — cf. 1 Par: 1s;. x6; § cD. S$. ta:¢r Par 23,53" 2593. V. 2@Rg9,° 9. *V.-@2 RE 12,2, jx Par 23, 5. — cf. Am 6, 5. BV tobar 15,24. PGR ED 623.518) m cf. cp. 20, 18. ncf. cp. 7, 6. Ee ve LIBER II PARALIPOMENON 29, 31 — 30, 21 in luda et Beniamin, sed et in Ephraim et Manasse, una cum paschatis, iuxta legis constitutum, celebratione, idolorum cultus eorumque luci et altaria abs stirpe tollantur et destruantur, (30, 1-31, 1) et ut sacerdo- ocp. 13, 9. — cf. Ex 28, 41. p Ex 35, 5, 22. g:cl..-Cp; 35, 2% ‘cf. cp. 30, 16, 17. — v. Nm 8, 5-19. Sv 34 30k Oy 17, t Nm 15, 5, 7, 10. acp. 35, I. b vr. 13, 15; Nm 9, 10, 11. eck. cp. 20; 173+ Bx £26, 38. dcp. 29, 34. — cf. vr. 24. OV. 2: Re 3,20: fcf. Est 3, 13, 15; 8, 10, 14; af St, $f. Bind, 2; J) 29.22 48S- ha Rg 15, 19. 29. 459 Ez 20, Ag Re ¥/ct. cp. 39,8: 4 22, 19. REX 32,03 Dt..9, 64 16, 26; Re t97,- 74: -2 Es 9, 16, 29; r9-36* 27, 23. —'ct. Ac 7.51. Lx Par 29, 24. Mcp. 29, I0. ncf. Ps 105, 46. o Ex 34, 6; Dn 9g, 9. pv. 1 Rg 7, 3. qv. vr. 6. NT. I. scf..cp. 36, 16. E vr.. 18, 21, 25. uct; cp.'20, 15. v vr. 2. %:Cp:°28) 24. VCH. CDs 816° 4 Re 2356. Zcp. 35, 11. —v. Nm 9g, 11. acf. cp. 29, 34. bic. sx Es 6, 20. eco: 35,10. Ppt ss." 2. ecf. cp. 29. 34. ENE TT 2S. gv. Ex 12, 43-49. R'cp. 19, 3: SEX 10, 26%).23, G2 1258s 6; 22. 31 Ezechias autem etiam haec addidit: °Implestis manus vestras Domino, accedite et offerte victimas et laudes in domo Domini. Obtulit ergo universa multitudo hostias et laudes et holocausta Pmente devota. 32 Porro numerus holocaustorum, quae obtulit mul- titudo, hic fuit: tauros septuaginta, arietes centum, agnos ducentos. 33 Sanctificaveruntque Domino boves sescentos et oves tria milia. 34 Sacerdotes vero pauci erant nec poterant sufficere ut pelles ho- locaustorum detraherent; unde et levitae %fratres eorum adiuverunt eos, donec impleretur opus et sanctificarentur antistites; ‘levitae quippe faciliori ritu sanctificantur quam sacerdotes. 35 Fuerunt ergo holocausta plurima, ‘adipes pacificorum et ‘libamina holocaustorum, et completus est cultus domus Domini. 36 Laetatusque est Ezechias et omnis populus, eo quod ministerium Domini esset expletum; de repente quippe hoc fieri placuerat. 3 () Misit quoque Ezechias ad omnem Israél et Iudam scripsitque epistulas ad Ephraim et Manassen, ut venirent ad domum Domini in Jerusalem et ¢facerent Phase Domino Deo Israél. 2Inito ergo consilio regis et principum et universi coetus Ieru- salem, decreverunt ut facerent Phase 9mense secundo; %non enim potuerant facere “in tempore suo, %quia sacerdotes, qui possent sufficere, sanctificati non fuerant, et populus nondum congregatus fuerat in Ierusalem. 4 Placuitque sermo regi et omni multitudini, 5 et decreverunt ut mitterent nuntios in universum Israél, “de Ber- sabee usque Dan, ut venirent et facerent Phase Domino Deo Israél in Ierusalem; multi enim non fecerant sicut lege praescriptum est. 6 /Perrexeruntque cursores cum epistulis ex regis imperio et princi- pum eius in universum Israél et Iudam, iuxta id quod rex iusserat, praedicantes: Filii Israél, 9revertimini ad Dominum Deum Abraham et Isaac et Israél, et revertetur ad reliquias quae effugerunt manum hregis Assyriorum. 7‘Nolite fieri sicut patres vestri et fratres, qui recesserunt a Domino Deo patrum suorum, qui tradidit eos /in in- teritum, ut ipsi cernitis: 8nolite “indurare cervices vestras sicut patres vestri, ‘tradite manus Domino et venite ad sanctuarium eius, quod sanctificavit in aeternum, servite Dcmino Deo patrum vestro- rum, “et avertetur a vobis ira furoris eius. 9% Si enim vos reversi fueritis ad Dominum, fratres vestri et filii “habebunt misericordiam coram dominis suis, qui illos duxerunt captivos, et revertentur in terram hanc; °pius enim et clemens est Dominus Deus vester et non avertet faciem suam a vobis, Psi reversi fueritis ad eum. 1° Igi- tur Ycursores pergebant velociter de civitate in civitatem per “ter- ram Ephraim et Manasse usque ad Zabulon, 4illis irridentibus et sub- sannantibus eos. 11Attamen ‘quidam viri ex Aser et Manasse et Zabulon adquiescentes consilio venerunt Ierusalem. 12In Iuda vero facta est manus Domini, ut daret eis cor unum ut facerent iuxta praeceptum regis et principum “verbum Domini. 13 Congregatique sunt in Ierusalem populi multi, ut facerent sol- lemnitatem azymorum in Ymense secundo, 14 et surgentes destru- xerunt “altaria, quae erant in Ierusalem, atque universa in quibus idolis adolebatur incensum subvertentes Yproiecerunt in torrentem Cedron. 152Immolaverunt autem Phase quarta decima die mensis se- cundi. *Sacerdotes quoque atque levitae tandem sanctificati obtu- lerunt holocausta in domo Domini. 16 ¢Steteruntque in ordine suo iuxta dispositionem et legem Moysi “hominis Dei; sacerdotes vero suscipiebant effundendum sanguinem de manibus ‘levitarum, 17 eo quod multa turba sanctificata non esset; et idcirco immolarent le- vitae Phase his qui non occurrerant sanctificari Domino. 18 Magna etiam pars populi ‘de Ephraim et Manasse et Issachar et Zabulon, quae sanctificata non fuerat, comedit Phase non Yiuxta quod scriptum est; et oravit pro eis Ezechias dicens: Dominus bonus, propitia- bitur 19 %cunctis qui in toto corde requirunt Dominum Deum patrum suorum, et non imputabit eis quod minus sanctificati sunt. 20 Quem exaudivit Dominus et placatus est populo. 21 Feceruntque filii Israél, qui inventi sunt in Ierusalem, ‘sol- lemnitatem azymorum septem diebus in laetitia magna laudantes tibus et levitis pristini tribuantur honores et munera nec modo iis gui lerusalem degunt, sed et ceteris omnibus (2-21). Quapropter Deus ei bene dicit et contra Sennacherib, qui maximos belli impetus in LIBER II PARALIPOMENON 30, 22 — 81, 18 Dominum per singulos dies, levitae quoque et edceitilotes per or- gana quae suo officio congruebant. 22 Et locutus est Ezechias jad cor omnium levitarum, qui habebant intelligentiam bonam super Domino; et comederunt septem diebus sollemnitatis immolantes victimas pacificorum ket laudantes Dominum Deum patrum suorum. 23 Placuitque universae multitudini ut celebrarent etiam Jalios dies septem, quod et fecerunt cum ingenti gaudio. 24 Ezechias enim rex Iuda “praebuerat multitudini mille tauros et septem milia ovium, principes vero dederant populo tauros mille et oves decem milia; sanctificata est ergo sacerdotum plurima multitudo. 25 Et hilaritate perfusa omnis turba Iuda, tam sacerdotum et levitarum quam °uni- versae frequentiae, quae venerat ex Israél, proselytorum quoque de terra Israél et habitantium in luda. 26 F actaque est grandis celebritas in Ierusalem, ?qualis a diebus Salomonis filii David regis Israél in ea urbe non fuerat. 27 Surrexerunt Yautem sacerdotes atque levitae rbenedicentes populo; et exaudita est vox eorum, pervenitque oratio in Shabitaculum sanctum caeli. 3 Cumque haec fuissent rite celebrata, egressus est omnis Israél, qui inventus fuerat in urbibus Iuda, et “fregerunt "simulacra suc- cideruntque Clucos, demoliti sunt excelsa et altaria destruxerunt non solum de universo Iuda et Beniamin, sed et de Ephraim quoque et Manasse, donec penitus everterent ; reversique sunt omnes filii Israél in possessiones et civitates suas. 2 Ezechias autem constituit d4turmas sacerdotales et leviticas per divisiones suas, unumquemque in officio proprio tam sacerdotum videlicet quam levitarum, “ad holocausta et pacifica, ut ministrarent et confiterentur canerentque in portis castrorum Domini. 3/Pars autem regis erat ut de propria eius substantia offerretur holocaustum mane semper et vespere, sabbatis quoque et calendis et sollemnitatibus ceteris, Ysicut scriptum est in lege Moysi. 4 Prae- cepit etiam populo habitantium Ierusalem ut darent “partes sacer- dotibus et levitis, ut possent vacare legi Domini. 5 Quod cum per- crebruisset in auribus multitudinis, plurimas obtulere ‘primitias filii Israél frumenti, vini et olei, mellis quoque et omnium, quae gignit humus Jdecimas obtulerunt. §6Sed et filii Israél] et Iuda, qui habi- tabant in urbibus Iuda, obtulerunt “decimas boum et ovium, deci- masque sanctorum, quae voverant Domino Deo suo; atque universa portantes fecerunt acervos plurimos. 7 Mense tertio coeperunt acer- vorum iacere fundamenta et mense septimo compleverunt eos. 8 Cumque ingressi fuissent Ezechias et principes eius, viderunt acervos et benedixerunt Domino ac populo Israél. 9 Interrogavitque Ezechias sacerdotes et levitas cur ita iacerent acervi. 19 Respondit illi Azarias sacerdos primus lde stirpe Sadoc dicens: Ex quo coe- perunt offerri primitiae in domo Domini comedimus et saturati su- mus et remanserunt plurima, “eo quod benedixerit Dominus populo suo; reliquiarum autem copia est ista quam cernis. 11 Praecepit igitur Ezechias ut praepararent “horrea in domo Domini. Quod cum fecissent, 12 intulerunt tam primitias quam de- cimas et quaecumque voverant fideliter. °9Fuit autem praefectus eo- rum Chonenias levita et ?Semei frater eius secundus, 13 post quem Iahiel et Azarias et Nahath et Asaél et Ierimoth, lozabad quoque et Eliel et Iesmachias et Mahath et Banaias, praepositi sub manibus Choneniae et Semei fratris eius ex imperio Ezechiae regis et %Aza- riae pontificis domus Dei, ad quos omnia pertinebant. 14 Core vero filius Iemna levites et ianitor orientalis portae praepositus erat iis quae sponte offerebantur Domino primitiisque et consecratis in sancta sanctorum. 15 Et sub cura eius Eden et Beniamin, Iesue et Semeias, Amarias quoque et Sechenias in ‘civitatibus sacerdotum, ut fideliter distribuerent fratribus suis partes, minoribus atque maioribus, 16 ex- ceptis maribus ab annis tribus et supra, cunctis qui ingrediebantur templum Domini; et *quidquid per singulos dies conducebat in mi- nisterio atque observationibus iuxta divisiones suas, 17 sacerdotibus per familias et levitis # a vicesimo anno et supra per ordines et tur- mas suas 18 universaeque multitudini, tam uxoribus quam liberis j ep. 32, 6; Is 40,:2 eCe ES. 8° XY: Be: foe ss: lLcf. 3 Rg 8, 65. mcf. cp. 35, 7-9. "VY. 33 CD. 29, 34. OVI? TT 18; pecf. cp. 35, 18. — v. cp. 7, 8-10. acp. 5, 5; 23, 18. rv. Nm 6, 23-27. S$ Dt :26,° 15: Is.-632, 165" Z2e-2, 13. Rg 18,4. —. cf. Dt 7, 5. X 23, 24. — v. Dt 16, 22. EVO Dt 16; 21 di Par'23, 6:24, 2 6 1. Paris 30,38. J Cl. CD: -35,-7: gv. Nm 28, 3-29, 40. hcf. 2 Es 13, 10. — v. Nm 18, 8-24. iV. Ex 23; ‘10; j2 Es. 13,' t9. hk Lv 27, 30; Dt 14, 22, ‘23,28. 1-2’ Par.6;°8: mcf. MI 3, 10 nt Par 9, 29, 33. — cf. 4 Rg 23,. 113.2) BS£0;.39: O'CE CDs 385.0842" Sal S21 03. ’-cf. cp. 29, 12, 14: q vr. 10. rv. Js 21, 9-19. §g Re 8, 59; 1 Es 3, 4; 2 Es TV C253 12). 472 & PPar+23;. 24, 27: mary Vk cua LIBER II PARALIPOMENON 31, 19 — 32, 22 sanctam civitatem paraverat (32, 1-8), regi insuper et Domino super- bissime exprobraverat (9-19), roborat et, mirum in modum destructo Assyriorum exercitu, liberat et servat (20-23). Illum praeterea sanat “Lv 25, 34. UV. VI. 13-15. x4 Rg 18, 3; 20, 3. WPS tS, 1-22] 4 Rg 18, 1-37, 30. b Ecli 48, 20. C vr. 30. ev. 2 Rg 5,9 f cp. 30, 22; Is 40, 2. aS Dt. 31, 6, A cp. 20, 15. ia Rg 6, 16. 30 37; 5, ¥2 RCD. 25,.25.20, 7 B83 CDy) 339-35 21] Ant. in fs. ss. Ang. c. m Tb 1, 21. nci. Ps 43, 16% Jerry; iho. o Tb ft, 24. 13-10; Is 36, dcp. 25, 23. — cf. Is 22, 9, 10. eorum utriusque sexus, fideliter cibi de his, quae sanctificata fuerant, praebebantur. 19Sed et filiorum Aaron “per agros et suburbana urbium singularum dispositi erant viri, “qui partes distribuerent universo sexui masculino de sacerdotibus et levitis. 20 Fecit ergo Ezechias universa quae diximus in omni Iuda, Zoperatusque est bonum et rectum et verum coram Domino Deo suo, 21lin universa cultura ministerii domus Domini iuxta legem et caeremonias volens requirere Deum suum in toto corde suo: Yfe- citque et prosperatus est. 3 Post quae et huiuscemodi %veritatem °venit Sennacherib rex Assyriorum; et ingressus Iudam obsedit civitates munitas vo- lens eas capere. 2 Quod cum vidisset Ezechias, venisse scilicet Sen- nacherib, et totum belli impetum verti contra Ierusalem, 3 inito cum principibus consilio virisque fortissimis ut obturarent capita fontium qui erant extra urbem, et, hoc omnium decernente sententia, 4 con- gregavit plurimam multitudinem, et obturaverunt cunctos fontes et ¢rivum, qui fluebat in medio terrae, dicentes: Ne veniant reges As-. syriorum, et inveniant aquarum abundantiam. 5 Aedificavit quoque agens industrie 47omnem murum qui fuerat dissipatus et exstruxit turres desuper et forinsecus alterum murum instauravitque’ €Mello in civitate David et fecit universi generis armaturam et clipeos, 6 constituitque principes bellatorum in exercitu et convocavit uni- versos in platea portae civitatis ac locutus est fad cor eorum dicens: 7 9Viriliter agite et confortamini: /nolite timere nec paveatis regem Assyriorum et universam multitudinem, quae est cum e0; ‘multo enim plures nobiscum sunt quam cum illo. 8Cum illo enim est jJbracchium carneum, “nobiscum Dominus Deus noster, qui auxi- liator est noster pugnatque pro nobis. Confortatusque est populus huiuscemodi verbis Ezechiae regis Iuda. 9Quae postquam gesta sunt, misit Sennacherib rex Assyriorum servos suos in lerusalem (ipse enim cum universo exercitu obsidebat Lachis) ad Ezechiam regem Iuda et ad omnem populum qui erat in urbe dicens: 19Haec dicit Sennacherib rex Assyriorum: In quo haben- tes fiduciam sedetis obsessi in Ierusalem? 11Num Ezechias decipit vos, ut tradat morti in fame et siti adfirmans cone Dominus Deus vester liberet vos de manu regis Assyriorum ? 12 ‘(Nunquid non iste est Eze- chias qui destruxit excelsa illius et altaria et praecepit Iuda et Ieru- salem dicens: Coram altari uno adorabitis et in ipso comburetis i incen- sum? 13An ignoratis quae ego fecerim et patres mei cunctis ter- rarum populis? Nunquid praevaluerunt dii gentium omniumque ter- rarum liberare regionem suam de manu mea? 14 Quis est de uni- versis diis gentium, quas vastaverunt patres mei, qui potuerit eruere populum suum de manu mea, ut possit etiam Deus vester eruere vos de hac manu? 15Non vos ergo decipiat Ezechias nec vana persuasione deludat, neque credatis ei. Si enim nullus potuit deus cunctarum gentium atque regnorum liberare populum suum de manu mea et de manu patrum DICOFUNG), souscqaenter nec Deus vester poterit eruere vos de manu mea. 16Sed et alia multa locuti sunt servi eius contra Dominum Deum et contra Ezechiam servum eius. 17 Epistulas quoque scripsit plenas blasphemiae in Dominum Deum Israél et locutus est adversus eum: Sicut dii gentium ceterarum non potuerunt liberare populum suum de manu mea, sic et Deus Eze- chiae eruere non poterit populum suum de manu ista. 18 Insuper et clamore magno, lingua iudaica contra populum qui sedebat in muris Jerusalem personabat ut terreret eos et caperet civitatem. 19 Locutusque est contra Deum Ierusalem, sicut adversum deos po- pulorum terrae opera manuum hominum. 20 Oraverunt igitur Ezechias rex et Isaias filius Amos prophetes adversum hanc blasphemiam ac vociferati sunt usque in caelum. 21mEt misit Dominus angelum, qui percussit omnem virum robu- stum et bellatorem et principem exercitus regis Assyriorum; rever- susque est cum "ignominia in terram suam. Cumque ingressus esset domum dei sui, °filii, qui egressi fuerant de utero eius, interfecerunt eum gladio. 22 Salvavitque Dominus Ezechiam et habitatores Ieru- a gravi infirmitate (24-26); at, cum propter elationem cordis iram Dei provocasset, corripitur et, quia paenitentiam egit, excidium ipsius domus nonnisi post eius mortem infertur (27-33). LIBER II PARALIPOMENON 32, 23 — 33, 15 salem de manu Sennacherib regis Assyriorum et de manu omnium ; et praestitit eis quietem per circuitum. 23 Multi etiam ?deferebant hostias et sacrificia Domino in Ierusalem et munera Ezechiae regi luda, qui exaltatus est post haec coram cunctis gentibus. 24 @In diebus illis aegrotavit Ezechias usque ad mortem et oravit Dominum; exaudivitque eum et dedit ei signum. 25 Sed “non, iuxta beneficia quae acceperat, retribuit; *quia elevatum est cor eius; et tfacta est contra eum ira et contra Iudam et Ierusalem. 26 “Humi- liatusque est postea, eo quod exaltatum fuisset cor eius, tam ipse quam habitatores Ierusalem; et idcirco non venit super eos ira Do- mini in diebus Ezechiae. 27 Fuit autem Ezechias dives et inclitus valde; et thesauros sibi plurimos congregavit argenti et auri et lapidis pretiosi, aromatum et armorum universi generis et “vasorum magni pretii. 28 A pothecas quoque frumenti, vini et olei et praesaepia omnium iumentorum caulasque pecorum 29 et urbes aedificavit sibi; habebat quippe gre- ges ovium et armentorum innumerabiles, eo quod dedisset ei Domi- nus substantiam multam nimis. 30 Ipse est Ezechias Yqui obturavit superiorem fontem aquarum *Gihon et avertit eas subter ad occidentem urbis David. In omni- bus operibus suis fecit prospere quae voluit. %1 Attamen in legatione principum Babylonis, “qui missi fuerant ad eum ut interrogarent de °portento quod acciderat super terram, dereliquit eum Deus, Cut tentaretur, et nota fierent omnia quae erant in corde eius. 32 Reliqua autem sermonum Ezechiae et misericordiarum eius scripta sunt 4in visione Isaiae filii Amos prophetae et @in libro regum Iuda et Israél. 33 Dormivitque Ezechias cum patribus suis, et sepelierunt eum super sepulcra filiorum David; et /celebravit eius exsequias universus Iuda et omnes habitores Terusalem ; regnavitque Manasses filius eius pro eo. 3 Duodecim annorum erat Manasses cum regnare coepisset, et quinquagintaquinque annis regnavit in Ierusalem. 2 Fecit autem malum coram Domino 4iuxta abominationes gentium, quas subvertit Dominus coram filiis Israél. %Et conversus instauravit excelsa, quae demolitus fuerat Ezechias pater eius, construxitque aras Baalim et fecit ‘lucos et ¢adoravit omnem militiam caeli et coluit eam. 4 Aedificavit quoque altaria in domo Domini, de qua dixerat Dominus: In Ierusalem erit nomen meum in aeternum. 5 Aedificavit autem ea cuncto exercitui caeli in duobus atriis domus Domini, /transireque fecit filios suos per ignem in 9valle Benen- nom. Observabat somnia, “sectabatur auguria, maleficis artibus inser- viebat, habebat secum magos et incantatores multaque mala ope- ratus est coram Domino, ut irritaret eum. 7‘Sculptile quoque et conflatile signum posuit in domo Dei de qua locutus est Deus ad David et ad Salomonem filium eius dicens: In domo hac et in Teru- salem, quam elegi de cunctis tribubus Israél, ponam nomen meum in sempiternum. 8 Et moveri non faciam pedem Israél de terra Jquam tradidi patribus eorum, ita dumtaxat si custodierint facere quae prae- cepi eis, cunctamque legem et caeremonias atque iudicia, per manum Moysi. 9 Igitur Manasses seduxit Iudam et habitatores Ierusalem, ut facerent malum super omnes gentes, quas subverterat Dominus. a facie filiorum Israél. 10 Locutusque est Dominus ad eum et ad populum illius, et attendere noluerunt. 11 /Idcirco superinduxit eis principes exercitus regis Assyriorum; ceperuntque Manassen et ™vinctum catenis atque compedibus “duxerunt in Babylonem. 12 Qui, postquam coangusta- tus est, oravit Dominum Deum suum et Yegit paenitentiam valde coram Deo patrum suorum. 13% Deprecatusque eum et Pobsecravit intente et exaudivit orationem eius reduxitque eum Ierusalem in re- gnum suum; et Ycognovit Manasses quod Dominus ipse esset Deus. 14 Post haec aedificavit murum extra civitatem David ad occi- dentem *Gihon in convalle ab introitu ‘portae piscium per circui- tum usque ad ‘Ophel et exaltavit illum vehementer constituitque principes exercitus in cunctis civitatibus Iuda munitis. 15 “Et abstulit POL CDs. 17, 5% qv. 4,Re 20, 1-11; Is 38, 1-8. 1 PA TS ge oe SV. Cp. 26,26, tcp. 19, 27°24, 182 u jr 26, 18, 19. — cf. cp. 33, 12, P-cp,. 36; 10. CLA CDs u3 ig TE Rg 20, 20. — ycp. 32, 3; 4 46-0) 1S 22.0.0 FR, cf. Ecli 48, 23 Rg 1, 33. a4 Rg 20, 12; b vr. 24. ¢ Dt. 8:3; Is 39, I. dv. Is 36-39. ev. 4 Rg 18-20. fei.sep, -16,. 1 1-9] 4 Rg 21, I-9. acp. 28, 3; 36, 14; Dt 18, 9. bcp. 30, 14; 31, 1; 4 Rg 18, cv. Dt 16, 21. [4. deh: Dtirg; 3. ecp. 6, 6; 2 Rg:7,al@% FRE 95.3. — ch. Dt 12,'5, Br. f cp. 28, 3 v. Js 15» - Dt 18, $vr. IS; 3 ge 8, 18. j2 Rg 7, 10. lcf. Dt 28, 36. mcf. cp. 36, 6. — cf. Jd 16, 21. "WCio& RE 20; 17. 0 ChAeps: 32; 26, fez Pars, 20:51 68:8, 33: q3 Rg 18, 39.—cf. Dn 4, 25. r3 Rg 1, 33. $7 ES: 3,333: 12,-303-5ph: 1; ro. FED. 245° 3% uvr. 3, 5, 7 es LIBER II PARALIPOMENON 33, 16 aR 34, 18 G) Manasses, Amon, losia et successorum eius res gestae (33, 1-36, 21). Post im- pium Manassen, qui tandem in fine vitae paenitentiam egit (33, I-20) et post Amon, paternae impietatis non paenitentiae imitatorem O cii'cp.'s2" 12; “Vr. 13, 19. yv. 1 Rg9, 9. g cf. cp. 28, 26. avr. 3. 20-25] 4 Rg 21, 19-24. b vr. 7. — cf. cp. 34, 3, 4- cCvr. 12. 1,2] 4 Rg 22, 1,2: acf. cp. 29, 2. bv. Dt 28, 14. CV. cp. 14, 3. dcf. 4 Rg 23, 6. e4 Rg 23, 20. — cf. 3 Rg 13, 2; f4 Rg 23, 15, 19. gcf. Dt 9, 21. 8-28] 4 Rg 22, 3-20. hcp. 18, 25. i2 Rg 8, 16. jcp. 33, 8. R-2.Es 2, 8. Ey ary23:.Ss mcp. 2, 2, 18; 2 Es 4, 10. deos alienos et simulacrum de domo Domini, aras quoque, quas fecerat in monte domus Domini et in Ierusalem, et proiecit omnia extra urbem. 16 Porro instauravit altare Domini et immolavit super illud victimas et pacifica et laudem, praecepitque Iudae ut serviret Domino Deo Israél. 17 VAttamen adhuc populus immolabat in excel- sis Domino Deo suo. 18 Reliqua autem gestorum Manasse et “obsecratio eius ad Deum suum, verba quoque Yvidentium, qui loquebantur ad eum in nomine Domini Dei Israél, continentur in sermonibus regum Israél. 19 Oratio quoque eius et exauditio et cuncta peccata atque contemptus, loca etiam %in quibus aedificavit excelsa et fecit lucos et statuas, antequam ageret paenitentiam, scripta sunt in sermonibus Hozai. 29 Dormivit ergo Manasses cum patribus suis, et sepelierunt eum in domo sua; regnavitque pro eo filius eius Amon. 21 Vigintiduorum annorum erat Amon cum regnare coepisset et duobus annis regnavit in Ierusalem. 22 Fecitque malum in conspectu Domini, sicut fecerat Manasses pater eius, et cunctis idolis, 2quae Manasses fuerat fabricatus, immolavit atque servivit. 23 Et non est reveritus faciem Domini, “sicut reveritus est Manasses pater eius, et multo maiora deliquit. 24 Cumque coniurassent adversus eum servi sui, interfecerunt eum in domo sua. 25 Porro reliqua is multitudo, caesis iis qui Amon percusserant, constituit regem losiam filium eius pro eo. 3 4 Octo annorum erat Iosias cum regnare coepisset et triginta et uno anno regnavit in Ierusalem. 2 “Fecitque quod erat rectum in conspectu Domini et ambulavit in viis David patris sui: !non declinavit neque ad dextram neque ad sinistram. 3QOctavo autem anno regni sui, cum adhuc esset puer, coepit quaerere Deum patris sui David et duodecimo anno, postquam ‘regnare coeperat, mundavit Iudam et Ierusalem ab excelsis et “lucis simulacrisque et sculptilious. 4 Destruxeruntque coram eo aras Baa- lim et simulacra, quae superposita fuerant, demoliti sunt, lucos etiam et sculptilia “%succidit atque comminuit et super tumulos eorum, qui eis immolare consueverant fragmenta dispersit. 5 ¢Ossa praeterea sacerdotum combussit in altaribus idolorum mundavitque ludam et Ierusalem. 6Sed et in furbibus Manasse et Ephraim et Simeon usque Nephthali cuncta subvertit. 7 Cumaue altaria dissipasset et lucos et sculptilia %contrivisset in frusta cunctaque delubra demolitus esset de universa terra Israél, reversus est in Ierusalem. 8Igitur anno octavo decimo regni sui, mundata iam terra et templo Domini, misit Saphan filium Eseliae et Maasiam “principem civitatis et Ioha filium Ioachaz ‘a commentariis ut instaurarent domum Domini Dei sui. 9% Qui venerunt ad /Helciam sacerdotem magnum, acceptamque ab eo pecuniam, quae illata fuerat in domum Domini et quam congregaverant levitae et ianitores de Manasse et Ephraim et universis reliquiis Israél, ab omni quoque Iuda et Beniamin et habitatoribus Ierusalem, 1% tradiderunt in manibus eorum, qui prae- erant operariis in domo Domini, ut instaurarent templum et infirma quaeque sarcirent. 11 At illi dederunt eam artificibus et caementariis, ut emerent lapides de lapicidinis et ligna ad commissuras aedificii et kad contignationem domorum, quas destruxerant reges luda. 12Qui fideliter cuncta faciebant. Erant autem praepositi operantium Iahath et Abdias de filiis Merari, Zacharias et Mosollam de filiis Caath, qui urgebant opus: ‘omnes levitae scientes organis canere. 13 Super eos vero, “qui ad diversos usus onera portabant, erant scribae et magistri de levitis ianitores. 14 Cumque efferrent pecuniam, quae illata fuerat in templum Domini repperit Helcias sacerdos librum legis Domini per manum Moysi 15et ait ad Saphan scribam: Librum legis inveni in domo Domini. Et tradidit ei. 16 At ille intulit volumen ad regem et nun- tiavit ei dicens: Omnia quae dedisti in manu servorum tuorum ecce complentur: 17 argentum quod repertum est in domo Domini con- flaverunt, datumque est praefectis artificum et diversa opera fabri- cantium. 18 Praeterea tradidit mihi Helcias sacerdos hunc librum. — 380 — _ (21-25), losias regnat et totis viribus idololatriam impugnat (34, 1-7) le- gisque obsequium, praesertim post librum Moysi inventum (8-18), pro- | movet auferens abominationes de cunctis regionibus Israél (19-33) et ma- LIBER II PARALIPOMENON 34, 19 — 35, S s 5 _ templi, quod aedificavit Salomon filius David rex Israél ; Quem cum rege praesente recitasset 19 audissetque ille verba legis, "scidit vestimenta sua 29 et praecepit Helciae et Ahicam filio Saphan et Abdon filio Micha, Saphan quoque scribae et Asae servo regis dicens: 21 Ite et orate Dominum pro me et pro reliquiis Israél et Iuda super universis sermonibus libri istius, qui repertus est; %ma- gnus enim furor Domini stillavit super nos, eo quod non custodie- rint patres nostri verba Domini, ut facerent omnia quae scripta sunt in isto volumine. 22 Abiit ergo Helcias et hi qui simul a rege missi fuerant ad Oldam prophetidem uxorem Sellum filii Thecuath filii Hasra custo- dis vestium, quae habitabat in Ierusalem in secunda, et locuti sunt ei verba quae supra narravimus. 23 At illa respondit eis: Haec dicit Dominus Deus Israél: Dicite viro qui misit vos ad me: 24 Haec dicit Dominus: Ecce ego inducam mala super locum istum et super habitatores eius ?cunctaque maledicta quae scripta sunt in libro hoc, quem legerunt coram rege Iuda; 25 quia dereliquerunt me et Ysacrificaverunt diis alienis, ut me ad iracundiam provocarent in cunctis operibus manuum suarum; idcirco stillabit furor meus super Jocum istum et non exstinguetur. 26Ad regem autem Iuda, qui misit vos pro Domino deprecando, sic loquimini: Haec dicit Domi- nus Deus Israél: Quoniam audisti verba voluminis, 27 atque emolli- tum est cor tuum, et *humiliatus es in conspectu Dei super his quae dicta sunt contra locum hunc et habitatores Ierusalem, reveri- tusque faciem meam scidisti vestimenta tua et flevisti coram me, ego quoque exaudivi te, dicit Dominus. 28 Iam enim colligam te ad patres tuos, et infereris in sepulcrum tuum in pace; nec videbunt oculi tui omne malum, quod ego inducturus sum super locum istum ¢ super habitatores eius. Rettulerunt itaque regi cuncta quae ixerat. 29 At ille, convocatis universis maioribus natu Iuda et Ierusalem, 30 ascendit in domum Domini, unaque omnes viri luda et habita- tores Ierusalem, sacerdotes et levitae et cunctus populus a minimo usque ad maximum. Quibus audientibus, in domo Domini legit rex omnia verba voluminis 321 et stans in tribunali suo ‘percussit foe- dus coram Domino, ut ambularet post eum et custodiret praecepta et testimonia et iustificationes eius in toto corde suo et in tota anima sua faceretque quae scripta sunt in volumine illo quod legerat. 32 Adiuravit quoque super hoc omnes qui reperti fuerant in lerusa- lem et Beniamin; et fecerunt habitatores lerusalem iuxta pactum Domini Dei patrum suorum. 33 Abstulit ergo Iosias “cunctas abo- minationes de universis regionibus filiorum Israél et fecit omnes qui residui erant in Israél servire Domino Deo suo. Cunctis diebus eius non recesserunt a Domino Deo patrum suorum. 3 5 “Fecit autem Iosias in Ierusalem Phase Domino, quod immo- latum est bquarta decima die mensis primi. 2 Et constituit sacerdotes in officiis suis “hortatusque est eos ut ministrarent in domo Domini. 3 Levitis quoque, 4ad quorum eruditionem omnis Israél sanctificabatur Domino, locutus est: Ponite arcam in sanctuario €nequa- quam enim eam ultra portabitis. Nunc autem ministrate Domino Deo vestro et populo eius Israél 4et praeparate vos ‘per domos et cognationes vestras in divisionibus singulorum, 9sicut praecepit David rex Israél, et "descripsit Salomon filius eius. 5 Et ministrate in sanctuario *per familias turmasque leviticas 6 et Jsanctificati im- molate Phase; fratres etiam vestros, ut possint iuxta verba quae locutus est Dominus in manu Moysi facere, praeparate. 7 *Dedit praeterea Iosias omni populo, qui ibi fuerat inventus in sollemnitate Phase, agnos et haedos de gregibus et, reliqui pecoris triginta milia, boum quoque tria milia: ‘haec de regis universa substantia, 8 Duces quoque eius sponte qu uod voverant obtulerunt, tam populo quam sacer- dotibus et levitis. Porro ™Helcias et Zacharias et Lahiel principes domus Domini dederunt sacerdotibus ad faciendum Phase pecora commixtim duo milia sescenta et boves trecentos. 9 Chonenias autem et Semeias, etiam Nathanaél fratres eius necnon Hasabias et Iehiel VN IAS87, (Os ocp. 12, 7. p Lv 26, 14-39; Dt 28, 15-68. qcp. 28, 3, 4, 25. rcp. 33, 12. 28-32] 4 Rg 23, 1-3. $cp. 6, 13; 4 Rg 11, 14. — cf. cp. 30, 16. tcp. 15, 12. — cf. Js 24, 25, #Cp..28, 33.335.2- a4 Rg 23, 21-23. b Ex 12, 6; Es 6, 19. CcCp..29, 1%: dcp. 17, 9; 2 Es 8, 7, 9. — i oo L5, 3° 30; 23s) kev, 10; t Bea 10; 2 Es 7, 20% MI phably Rie e1 Par 23, 26. fz Par.’9;:9: gv. 1 Par 23-26. hcp: 8,754: icf. 1 Es 6, 18 JV. Cp. 29, 5. Rk cp. 30, 24. Lot ep. 31; 3- mCP. 34, 9, 14. Sega & — 381 — LIBER II PARALIPOMENON 35, 10 — 36, 9 gna cum sollemnitate paschale festum agens (35, 1-19). Attamen occiditur in bello contra Nechao regem Aegyptiorum suscepto, et a leremia cum universo populo amarissime comploratur (20-26). Ipsius successores fue- n cp. 30, 16. o1 Es 6, 18. ;j pcp. 30, 15; 1 Es 6, 20, qv. cp. 29, 22. rcf. cp. 29, 34. s Ex 12, 8, 9; Dt 16, 7. tcf. 1 Rg 2, 13-35. uve y Par 25, 1. vv. 1 Rg 9g, 9. xv. 1 Par 9, 17-29; 26, I-19. ¥ Vv. Cp. 30, 21. 24 Rg 23, 22, 23. — cf. cp. 30,526, a4 Rg 23, 29, 30. bIs 10, 9. — cf. Jr 46, 2. ccf. 2 Rg 2, 20-23. d Jd 5, 19. Ci. ere 22,34. fick, ZC-a9; 31. g Lm 4, 20. — cf. 2 Rg 1, 17; JT cA 2p LOy EDs We Resto. Ss TeRS 2, ‘65512 Es 7, 67. — cf. Mt 9, 23. 1-4] 4 Rg 23, 30-34. a Dt 22, 19. bMt 1, 11. c4 Rg 23, 36, 37. ad4 Re a4, -X. ech. Cp; 33. 32 fcf. 4 Rg 24, 6; Jr 22, 18, 19; 36, 30. g4 Rg 24, 13; 1 Es 1, 7; Dn I, 2; 5, 2. — cf. vr. ro, 18. 9,10] 4 Rg 24, 8-17. ——— et Iozabad principes levitarum dederunt ceteris levitis ad celebrandum Phase quinque milia pecorum et boves quingentos. 10 Praeparatumque est ministerium, et “steterunt sacerdotes in officio suo, Ylevitae quoque in turmis iuxta regis imperium. 11 2Et immolatum est Phase; Yadsperseruntque sacerdotes manu sua sangui- nem, et “levitae detraxerunt pelles holocaustorum 12 et separave- runt ea ut darent per domos et familias singulorum, et offerrentur Domino, sicut scriptum est in libro Moysi; de bobus quoque fece- runt similiter. 13 %Kt assaverunt Phase super ignem, iuxta quod in lege scriptum est; pacificas vero hostias ‘coxerunt in lebetibus et cacabis et ollis et festinato distribuerunt universae plebi. 14 Sibi autem et sacerdotibus postea paraverunt; nam in oblatione holocau- storum et adipum usque ad noctem sacerdotes fuerunt occupati; unde levitae sibi et sacerdotibus filiis Aaron paraverunt novissimis. 15 Porro cantores filii Asaph stabant in ordine suo, “iuxta praecep- tum David et Asaph et Heman et Idithun Yprophetarum regis, vjanitores vero per portas singulas observabant, ita ut nec puncto quidem discederent a ministerio; quamobrem et fratres eorum levitae paraverunt eis cibos. 16 Omnis igitur cultura Domini rite completa est in die illa, ut facerent Phase et offerrent holocausta super altare Domini, iuxta praeceptum regis Iosiae. 17 Feceruntque filii Israél, qui reperti fuerant ibi, Phase in tempore illo et Ysollemnita- tem azymorum septem diebus. 18 *Non fuit Phase simile huic in Israél a diebus Samuelis prophetae; sed nec quisquam de cunctis regibus Israél fecit Phase sicut Iosias sacerdotibus et levitis et omni ludae et Israél, qui repertus fuerat, et habitantibus in Ierusalem. 19 Octavo- decimo anno regni Iosiae hoc Phase celebratum est. 20 ¢Postquam instauraverat Iosias templum, ascendit Nechao rex Aegypti ad pugnandum in °Charcamis iuxta Euphraten. Et proces- sit in occursum eius Iosias. 21 At ille, missis ad eum nuntiis, ait: CQuid mihi et tibi est rex Iuda? Non adversum te hodie venio, sed contra aliam pugno domum, ad quam me Deus festinato ire praecepit: desine adversum Deum facere qui mecum est, ne inter- ficiat te. 22 Noluit Iosias reverti; sed praeparavit contra eum bellum, nec adquievit sermonibus Nechao ex ore Dei; verum perrexit ut dimicaret in campo @Mageddo. 23 Ibique vulneratus a sagittariis dixit pueris suis: @Educite me de proelio, quia oppido vulneratus sum. 24Qui transtulerunt eum de curru in alterum currum, qui sequebatur eum more regio, et asportaverunt eum /in Ierusalem; mortuusque est et sepultus in mausoleo patrum suorum; et univer- sus Iuda et Ierusalem luxerunt eum; 25 9leremias maxime, cuius homnes cantores atque cantatrices usque in praesentem diem lamen- tationes super Iosiam replicant, et quasi lex obtinuit in Israél: ecce scriptum fertur in lamentationibus. 26 Reliqua autem sermonum Iosiae et misericordiarum eius, quae lege praecepta sunt Domini, 27 opera quoque illius prima et novis- sima scripta sunt in libro regum Iuda et Israél. 2 3 Tulit ergo populus terrae Ioachaz filium Iosiae et constituit regem pro patre suo in Ierusalem. 2 Vigintitrium annorum erat Ioachaz cum regnare coepisset et tribus mensibus regnavit in Ierusalem. % Amovit autem eum rex Aegypti, cum venisset in leru- salem, et “condemnavit terram centum talentis argenti et talento auri. 4Constituitque pro eo regem EFliakim fratrem eius super Iudam et Ierusalem et vertit nomen eius Ioakim, ipsum vero Ioachaz tulit secum et abduxit in Aegyptum. 5 cVigintiquinque annorum erat Ioakim, cum regnare coepisset, et undecim annis regnavit in Ierusalem; fecitque malum coram Domino Deo suo. 6 4Contra hunc ascendit Nabuchodonosor rex Chal- daeorum et ¢vinctum catenis /duxit in Babylonem, 7 9%ad quam et vasa Domini transtulit et posuit ea in templo suo. 8 Reliqua autem verborum Ioakim et abominationum eius, quas operatus est, et quae inventa sunt in eo, continentur in libro regum Tuda et Israél. Regnavit autem Ioachin filius eius pro eo. 9Octo annorum erat Ioachin cum regnare coepisset et tribus — 382 — — runt loachaz in Aegyptum abducius (36, 1-4). loakim in huius locum suf- Jectus et Babylonem translatus (5-8), Ioachin (9-10) et Sedecia, quo regnan- te, templum evertitur, populusque in servitutem abducitur (11-23). LIBER II PARALIPOMENON 36, 10-23 mensibus ac decem diebus regnavit in Ierusalem; tecitque malum in conspectu Domini. 10Cumque anni circulus ’ volveretur, misit Nabuchodonosor rex qui adduxerunt “eum in Babylonem, asportatis simul pretiosissimis vasis domus Domini; regem vero constituit ‘Se- deciam patruum eius super Iudam et Terusalem. 11 Viginti et unius anni erat Sedecias cum regnare coepisset, et undecim annis regnavit in Ierusalem. 12 Fecitque malum in oculis Domini Dei sui, nec erubuit faciem JIeremiae prophetae loquentis ad se ex ore Domini. 13 *A rege quoque Nabuchodonosor recessit, qui adiuraverat eum per Deum, et Jinduravit cervicem suam et cor ut non reverteretur ad Dominum Deum Israél. 14 Sed et universi prin- cipes sacerdotum et populus praevaricati sunt inique iuxta universas abominationes gentium, et polluerunt domum Domini, quam sancti- ficaverat sibi in Ierusalem. 15”Mittebat autem Dominus Deus patrum suorum ad illos per manum nuntiorum suorum de nocte consurgens et cotidie commonens, eo quod parceret populo et habitaculo suo. 16 "At illi subsannabant nuntios Dei et °parvipendebant sermones eius illudebantque prophetis, ?donec ascenderet furor Domini in populum eius, et esset nulla curatio. 17 Adduxit enim super eos regem Chaldaeorum et interfecit iuvenes eorum gladio in domo san- ctuarii sui; non est misertus adulescentis et virginis et senis nec decrepiti quidem, sed omnes tradidit in manibus eius. 18 QUniversa- que vasa domus Domini tam maiora quam minora et thesauros templi et regis et principum transtulit in Babylonem. 19 "Incenderunt hostes domum Dei, destruxeruntque murum Ierusalem, universas tur- res combusserunt et quidquid pretiosum fuerat, demoliti sunt. 29 Si quis evaserat gladium, ‘ductus in Babylonem ‘servivit regi et filiis eius, donec imperaret rex Persarum, 2let compleretur “sermo Domini ex ore Ieremiae, et Ycelebraret terra sabbata sua; cunctis enim die- bus desolationis “egit sabbatum, usque dum complerentur septua- ginta anni. 22 Anno autem primo Cyri regis Persarum Yad explendum sermo- nem Domini, quem locutus fuerat per os Ieremiae, “suscitavit Domi- nus spiritum Cyri regis Persarum, qui iussit praedicari in universo regno suo etiam per scripturam dicens: 23 Haec dicit Cyrus rex Persarum: Omnia regna terrae dedit mihi Dominus Deus caeli, et ipse praecepit mihi ut aedificarem ei domum in Ierusalem, quae est in Iudaea. Quis ex vobis est in omni populo eius? Sit Dominus Deus suus cum eo, et ascendat. h Jr 22, 24-30. $ Jr 37, 1. — ci. 4 Rg 24, 17, 22. 11-13] 4 Rg 24, 18-20; Jr 52, seas IN eo J 21) 3273-39, 12-22: 32; 1-5; 37, 6-10; 38, 2 R852), 34 Bz, FS) 18. LV. CD. $30,..8% m Jr. 7, 13; 25; °25,°3,74;. 26, By 30;. 39; aH 15: Pi 4. — Gt 5 SY eee ai 5,12, 74% ie: 20, 10- 2: 5152's ocf. Pro 1-257 30: pcf. 1 Es 5, 12. 17-20] 4 Rg 25, 1-7. — Dt 28, 49; 1 Es 9, 7. q4 Rg 25, 13-15. — cf. vr. 7, Io. r4 Rg 25,9 $4 nd oe Tr. t Jrv2 u Jr 29, Se. — v. Jr 25, 9-12. ba 26, 44; 38,43. cf. Da re tv 25 mS. 22-23] 1 Es 1, 1-3; 6, 3. y Je. 25, 12, 33; :29,,10; 33, 10, II, 14. zIs 44, 28. LIBER PRIMUS ESDRAE a||N anno primo Cyri regis Persarum, ut compleretur fi; ¢verbum Domini ex ore Ieremiae, suscitavit Domi- nus spiritum Cyri regis Persarum, et btraduxit vocem in omni regno suo etiam per scripturam dicens: 2 Haec dicit “Cyrus rex Persarum: Omnia regna terrae dedit mihi Dominus Deus caeli, et ipse praecepit mihi ut aedificarem ei domum in a =| Ierusalem, quae est in Iudaea. 3Quis est in vobis de universo populo eius? Sit Deus illius cum ipso: ascendat in Ierusalem, quae est in Iudaea, et aedificet domum Domini Dei Israél: 4ipse est Deus qui est in Ierusalem. 4Et omnes reliqui in LIBER I ESDRAE i, 3-4 T=2'|-2. Par 36, 22, "23. at 25,.42; 135-29; 10; biCp2 $313. cls 44, 28. — cf. Is 45, 1, 13. d Dn 6, 26. LIBER I ESDRAE 1,5 — 2, 59 1. De templo aedificato et moribus restitutis ab Esdra (1, 1-10, 44), Temporea Deo iam constituto (1-4) ludaei, ducibus Zorobabele et losua, cum sacerdotibus, levitis et Nathinaeis revertuntur ut templum iterum aedificent (5-2, 70). evr. 1. — cf. Ph 2, 13. fcf. cp..4, 4; Jr 38, 4. cp. 5, 14; 6, 5. ha Rg 24, 13; 2 Par 36, 7. icp. 4, 7- jcp. 5, 14. ; bef.: cp.¢8,227; 2% Par 28,:27% 1-70] 2 Es 7, 6-73. a4 Rg 24, 14-10; 25, II; 2 Par 36, 20. Bb cps'3)) 29832 2 Par 3, 417-295 Beatie, 13; Ag 1, 12. 143 Ze 4, : Ca es 7 oe West’ 2,5. 6. Gch: 8,713,750; 2S. ecf. vr. 7. 36-39] 1 Par 24, 7-18. x Par:9, 9,.2@ g.ci; 2. Bs 10, 93-02, -8: Ve. x Part 6,40; oir Par o./37- 25. #op:.-8;. 20;h-a Par ‘9, (2; Es ry, 3: k2Esu1, 3. — cf. 3 Rg 9,21. Ucf. 1. Par 9, t cunctis locis ubicumque habitant adiuvent eum viri de loco suo argento et auro et substantia et pecoribus, excepto quod voluntarie offerunt templo Dei, quod est in Jerusalem. - 5 Et surrexerunt principes patrum de Iuda et Beniamin et sacer- dotes et levitae, et “omnis cuius Deus suscitavit spiritum, ut ascen- derent ad aedificandum templum Domini, quod erat in Ierusalem. 6 Universique qui erant in circuitu /adiuverunt manus eorum in vasis argenteis et aureis, in substantia et iumentis, in supellectili, exceptis his quae sponte obtulerant. 79Rex quoque Cyrus protulit vasa templi Domini, “quae tulerat Nabuchodonosor de Ierusalem, et posuerat ea in templo dei sui. 8 Protulit autem ea Cyrus rex Persarum per manum ‘Mithridatis filii Gazabar et adnumeravit ea JSassabasar principi Iuda. 9% Et hic est numerus eorum: /phialae aureae triginta, phialae argenteae mille, cultri vigintinovem, scyphi aurei triginta, 1scyphi argentei secundi quadringenti decem, vasa alia mille. 11 Omnia vasa aurea et argentea quinque milia quadringenta. Universa tulit Sassabasar, cum his qui ascendebant de transmigratione Babylonis in Ierusalem. Hi sunt autem provinciae filii, qui ascenderunt de captivitate, *quam transtulerat Nabuchodonosor rex Babylonis in Babylonem, et reversi sunt in Ierusalem et Iudam, unusquisque in civitatem suam. 2Qui venerunt cum °Zorobabel, Iosue, Nehemia, Saraia, Rahelaia, “Mardochai, Belsan, Mesphar, Beguai, Rehum, Baana. Numerus virorum populi Israél: 3 dfilii Pharos duo milia centum septuagintaduo, 4 filii Sephatia trecenti septuagintaduo, 5 filii Area septingenti septuagintaquinque, 6 filii Phahath Moab, filiorum Iosue foab, duo milia octingenti duodecim “ filii Aelam mille ducenti quin- quagintaquattuor, 8 filii Zethua nongenti quadragintaquinque, 9 filii Za- chai septingenti sexaginta, 1° filii Bani sescenti quadragintaduo, 1+ filii Bebai sescenti vigintitres, 1% filii Azgad mille ducenti vigintiduo, 1% fi- lii Adonicam sescenti sexagintasex, 14 filii Beguai duo milia quinqua- gintasex, 15filii Adin quadringenti quinquagintaquattuor, 16filii Ather, qui erant ex Ezechia, nonagintaocto, 17 filii Besai trecenti vigintitres 18 filii Iora centum duodecim, 19 filii Hasum ducenti vigintitres, 20 filii Gebbar nonagintaquinque, 2! filii Bethlehem centum viginti- tres, 22 viri Netupha quinquagintasex, 23 viri Anathoth centum My 2 tiocto, 24filii Azmaveth quadragintaduo, 25filii Cariathiarim, Cephi et Beroth septingenti quadragintatres, 26 filii Rama et Gabaa sescenti viginti unus, 27 viri Machmas centum vigintiduo, 28 viri Bethel et Hai ducenti vigintitres, 29 filii Nebo quinquagintaduo, 39 filii Megbis centum quinquagintasex, 31 filii Aelam ¢alterius mille ducenti quin- quagintaquattuor, 32 filii Harim trecenti viginti, 33 filii Lod, Hadid et Ono septingenti vigintiquinque, %4 filii Iericho trecenti quadragin- taquinque, ' 35 filii Senaa tria milia sescenti triginta. 36 Sacerdotes: filii Iadaia in domo Iosue nongenti septuagintatres, 37 filii Emmer mille quinquagintaduo, 38 /filii Pheshur mille ducenti quadragintaseptem, 39 filii Harim mille decem et septem. 40 Levitae: filii 9Iosue et Cedmihel filiorum Odoviae septuagin- taquattuor. 41 Cantores: filii “Asaph centum vigintiocto. 42 ‘Filii ianitorum: filii Sellum, filii Ater, filii Telmon, filii Accub, filii Hatita, filii Sobai: universi centum trigintanovem. 43 jNathinaei: filii Siha, filii Hasupha, filii Tabbaoth, 44 filii Ceros, filii Siaa, filii Phadon, 45 filii Lebana, filii Hagaba, filii Accub, 46 filii Hagab, filii Semlai, filii Hanan, 47 filii Gaddel, filii Gaber, filii Raaia, 48 filii Rasin, filii Necoda, filii Gazam, 49 filii Aza, filii Phasea, filii Besee, 59 filii Asena, filii Munim, filii Nephusim, 5! filii Bacbuc, filii Hacupha, filii Harhur, 52 filii Besluth, filii Mahida, filii Harsa, 5$filii Bercos, filii Sisara, filii Thema, 54 filii Nasia, filii Hatipha. 55 KFilii servorum Salomonis: filii Sotai, filii Sophereth, filii Pharuda, 56 filii Tala, filii Dercon, filii Geddel, 57 filii Saphatia, filii Hatil, filii Pho- chereth, qui erant de Asebaim, filii Ami. 58 Omnes Nathinaei et filii servorum Salomonis trecenti nonagintaduo. 59 Et hi qui ascenderunt de Thelmala, Thelharsa, Cherub et Adon et ‘Emer, et non potuerunt indicare domum patrum suorum Ab eo tamen exstruendo post festum tabernaculorum (3, 1-6), paene ia- ctis fundamentis (7-13), a Samaritanis et a gentibus, quae lerusa- lem commorantur impediuntur (4, I-5), et quominus urbem reficiant LIBER I ESDRAE 2, 60 — 4, 2 et semen suum, utrum ex Israél essent: 69 filii Dalaia, filii Tobia, filii Necoda, sescenti quinquagintaduo. 61 Et de filiis sacerdotum: filii Hobia, filii Accos, filii Berzellai, qui accepit de filiabus ™Berzellai Galaaditis uxorem et vocatus est nomine eorum. 62 Hi quaesierunt scripturam genealogiae suae et non invenerunt, “et eiecti sunt de sacerdotio. 63 Et dixit °Athersatha eis ut non comederent de sancto sanctorum, donec surgeret sacer- gy vk atque perfectus. 647Omnis multitudo quasi unus, quadragintaduo milia trecenti sexaginta, 65 exceptis servis eorum et ancillis, qui erant septem milia trecenti trigintaseptem, et in ipsis Scantores atque cantatrices ducenti. 66 Equi eorum septingenti trigintasex, muli eorum ducenti quadragin- taquinque, 67 cameli eorum quadringenti trigintaquinque, asini eorum sex milia septingenti viginti. 68 “Et de principibus patrum, cum ingrederentur templum Domini, quod est in Ierusalem, sponte obtulerunt in domum Dei ad exstruen- dam eam in loco suo. 69 Secundum vires suas, dederunt impensas operis, auri solidos “sexaginta milia et mille, argenti mnas quinque milia et vestes sacerdotales centum. 70 Habitaverunt ergo sacerdotes et levitae et de populo et can- tores et ianitores et Nathinaei in urbibus suis, universusque Israél in civitatibus suis. aJamque venerat mensis septimus, et erant filii Israél in civita- tibus suis. Congregatus est ergo populus quasi’ vir unus in Ieru- salem. 2 Et surrexit °Iosue filius Iosedec et fratres eius sacerdotes et ©Zorobabel filius %Salathiel et fratres eius et aedificaverunt altare Dei Israél, ut offerrent in eo holocautomata, ¢sicut scriptum est in lege Moysi fyiri Dei. 3 Collocaverunt autem altare Dei super bases suas, deterrentibus eos per circuitum Ypopulis terrarum, = Xobtulerunt su- per illud holocaustum Domino mane et vespere. 4*Feceruntque sol- lemnitatem tabernaculorum, Jsicut scriptum est, et Tholocaustum diebus singulis per ordinem, secundum praeceptum opus diei in die suo. 5 Et post haec holocaustum iuge, tam in calendis quam “in universis sollemnitatibus Domini, quae erant consecratae, et in omni- bus in quibus ultro. offerebatur munus Domino. 6A primo die mensis septimi coeperunt offerre holocaustum Do- mino. Porro templum Dei nondum fundatum erat. 7 Dederunt autem pecunias latomis et caementariis; °cibum quoque et potum et oleum Sidoniis Tyriisque, ?ut deferrent ligna cedrina de Libano ad mare Ioppe, Ziuxta quod praeceperat Cyrus rex Persarum eis. 8 Anno autem secundo adventus eorum ad templum Dei in leru- salem mense secundo, coeperunt "Zorobabel filius Salathiel et Iosue filius Losedec et reliqui de fratribus eorum sacerdotes et levitae et omnes, qui venerant de captivitate in Ierusalem, et ‘constituerunt levitas a viginti annis et supra, tut urgerent opus Domini. 9 Ste- titque Iosue et filii eius et fratres eius, Cedmihel et filii eius et filii Iuda quasi vir unus, ut instarent super eos qui faciebant opus in templo Dei: “filii Henadad et filii eorum et fratres eorum levitae. 10 Fundato igitur a caementariis templo Domini, steterunt sacer- dotes in ornatu suo cum tubis, et levitae filii Asaph in cymbalis, ut laudarent Deum Vper manus David regis Israél. 11 Et *concine- - bant in hymnis et confessione Domino: YQuoniam bonus, quoniam in aeternum misericordia eius super Israél. Omnis quoque populus vociferabatur clamore magno in laudando Dominum, eo quod fundatum esset templum Domini. 12 Plurimi etiam de sacerdotibus et levitis et principes patrum et “seniores, qui viderant templum prius, cum fundatum esset, et hoc templum in oculis eorum, flzbant voce magna; et multi vocife- rantes in laetitia elevabant vocem. 13 Nec poterat quisquam agno- scere vocem clamoris laetantium et vocem fletus populi; commixtim enim populus vociferabatur clamore magno, et vox audiebatur procul. 4 Audierunt autem “hostes Iudae et Beniamin, quia filii captivitatis aedificarent templum Domino Deo Israél, 2 et accedentes ad Zo- robabel et ad principes patrum dixerunt eis: Aedificemus vobiscum, m2 RE 17,°27;. 19, 32. ich; Nm ‘3, to. 02 Es 7, 65, 70. — cf. 2 Es 8, fo EO 4he PD LY" .22;;..2,°1O2-95,- 36. qv. Ex ‘28, 30; Nm 27, 21. 6 I eas ee Es 7, 66, 67. $v. 2: Par: 352 2's. t2 Es 7, 70-72. uct. 2°Eso, 72. U 248s 9, 73. a@2 Es 7, 73; 8, £; 62 Es 12, 1, 7. — cf. Ag 1, 1, 12, 14; 2, 2,49 Ze 3, 3393) O28). 9k cMt 1, rig Le’ 3, 929; \-= "Nv, cp dt j i.) T7: Mt, t 12° bess; eDirra. 5. 6; [27 f Dt 33, 1 ee. CDi. 4h: 4. Ex 29, 38; Nm 28, 3,°4. 4 Zc 14, 16. — v. 2 Es 8, 14-17. PEX 23, 26; EV 293; 44. iv. Nm 29, 12-38. mv. Nm 28, 11-15; 1 Rg 20, nNm 29, 39. [5. 0.3, KZ, 546,93 2 Par 2, 10; ip 2: Par--2,.:56; Opes. Sy 436;.:3: PCD S25 25 AY Se VERE es Sit Part’ 33,-24; tiz Par.23;5 4 u2 Es 10, I0. wr Parvo. 31% ine OSS 5 rs: KCl. Ue Re 18, 7, cf. 2 Es 12; 34. YI Pariyo: 34.413 2 Pars. E357 3 PS 1092 BAG. 25:3, av. vr. 7, 10. (25) LIBER I ESDRAE 4, B= 5, 4 variis machinationibus apud Assuerum et Artaxerxem prohibiti sunt (6-24). Templi tamen aedificatio resumitur anno II° Darii, qui, post repertum pristinum Cyri decretum (5, 1-17), satrapis praecipit ut Iu- b4 Rg 17, 24, 32, 33. C4 Rg 19, 37. k cf. 4 Rg 18, 26. bef.4 Re 17, 245 30) Bi% 1G. Cp. 55202 6, 6. siisedr; re Orch. Wri Pcp. 5, 3, 9. qd vr. 20; CDP. 7, 24. rcf. 2 Es 8, 8. s3 Rg 4, 21; Ps 71, 8. — cf. Gn 15. TOe” Jets, 7as tvr. 13. — cf. cp. 7, 24. SVT $3 CD. 6; 22,174; 2S. a Ag tI, ft. OL t,t. ccp. 3, 2. ach cp. 6,724. eco. 6; 6;°T3. i ae ae quia ita ut vos quaerimus Deum vestrum: ecce nos immolavimus victimas %a diebus “Asorhaddan regis Assur, “qui adduxit nos huc. 3 Et dixit eis Zorobabel et Iosue et reliqui principes patrum Israél: Non est vobis et nobis ut aedificemus domum Deo nostro; sed nos ipsi soli aedificabimus Domino Deo nostro, /sicut praecepit nobis Cyrus rex Persarum. 4Factum est igitur ut %populus terrae impediret manus populi Iudae et turbaret eos in aedificando. 5 Con- duxerunt autem adversus eos consiliatores, ut destruerent consilium eorum omnibus diebus Cyri regis Persarum et “”usque ad regnum Darii regis Persarum. 6In regno autem ‘Assueri, in principio regni eius scripserunt accusationem adversus habitatores Iudae et Ierusalem. 7 Et in diebus Artaxerxis scripsit Beselam, JMithridates et Thabeel et reliqui, qui erant in consilio eorum, ad Artaxerxem regem Persarum. Epistula autem accusationis scripta erat “syriace, et legebatur sermone syro. 8 Reum Beelteem et Samsai scriba scripserunt epistulam unam de Ierusalem Artaxerxi regi huiuscemodi: 9% Reum Beelteem et Samsai scriba et reliqui consiliatores eorum, 'Dinaei et ™Aphar- sathachaei, Terphalaei, Apharsaei, Erchuaei, Babylonii, Susanechaei, Dievi et “Aelamitae 1% et ceteri de gentibus, quas transtulit °Ase- naphar magnus et gloriosus et habitare eas fecit in civitatibus Sa- mariae et in reliquis regionibus trans flumen in pace. 11 (Hoc est exemplar epistulae quam miserunt ad eum:) Artaxerxi regi servi tui, viri, qui sunt trans fluvium, salutem dicunt. 12 Notum sit regi quia Iudaei, qui ascenderunt a te ad nos, venerunt in Ierusalem civitatem rebellem et pessimam, quam aedificant exstruentes ?muros elus et parietes componentes. 13 Nunc igitur notum sit regi, quia, si civitas illa aedificata fuerit et muri eius instaurati, %tributum et vectigal et annuos reditus non dabunt; et usque ad reges haec noxa perveniet. 14 Nos autem memores salis, quod in palatio comedimus, et quia laesiones regis videre nefas ducimus, idcirco misimus et nuntiavimus regi, 15 ut recenseas in libris historiarum patrum tuorum et invenies scriptum in commentariis et scies quoniam urbs illa urbs rebellis est et nocens regibus et provinciis, et bella concitantur in ea ex diebus antiquis; quamobrem et civitas ipsa destructa est. 16 Nuntiamus nos regi, quoniam, si civitas illa aedificata fuerit et muri ipsius instaurati, possessionem trans fluvium non habebis. 17 Verbum misit rex ad Reum Beelteem et Samsai scribam et ad reliquos, qui erant in consilio eorum, habitatores Samariae et ceteris trans fluvium salutem dicens et pacem. 18 Accusatio, quam misistis ad nos “manifeste lecta est coram me, 19et a me prae- ceptum est, et recensuerunt inveneruntque quoniam civitas illa a diebus antiquis adversum reges rebellat, et seditiones et proelia concitantur in ea; 29nam et reges fortissimi fuerunt in Ierusalem, Squi et dominati sunt omni regioni quae trans fluvium est, ‘tribu- tum quoque et vectigal et reditus accipiebant. 21 Nunc ergo audite sententiam: Prohibeatis viros illos ut urbs illa non aedificetur, donec si forte a me iussum fuerit. 22 Videte ne negligenter hoc impleatis et paulatim crescat malum contra reges. 23 Itaque exemplum edicti Artaxerxis' regis lectum est, coram Reum Beelteem et Samsai scriba et consiliariis eorum. Et abierunt festini in Ierusalem ad Iudaeos et prohibuerunt eos in bracchio et robore. 24Tunc intermissum est opus domus Domini in Ierusalem et non fiebat usque ad annum secundum regni “Darii regis Persarum. Prophetaverunt autem *Aggaeus propheta et Zacharias filius Addo prophetantes ad Iudaeos, qui erant in Iudaea et Ierusalem, in nomine Dei Israél. 2 Tunc surrexerunt °Zorobabel filius Salathiel et Iosue filius Iosedec et coeperunt aedificare templum Dei in Ieru- salem; et 4cum eis prophetae Dei adiuvantes eos. 3In ipso autem tempore venit ad eos “Thathanai, qui erat dux trans flumen, et Stharbuzanai et consiliarii eorum sicque dixerunt eis: ‘Quis dedit vobis consilium ut domum hance aedificaretis et muros eius instauraretis? 4Ad quod respondimus eis quae essent daeis aedificantibus auxilio adsint (6, 1-12). Quod factum est, ita ut anno VI° eiusdem Darii regis, filii Israél templum dedicent et consecrent, primumque Pascha quam solemnissime celebrent (13 - 22). LIBER I ESDRAE 5, 5 —6,'23 nomina hominum auctorum aedificationis illius. 59%Oculus autem Dei eorum factus est super senes Iudaeorum, et non potuerunt inhi- bere eos. Placuitque ut res ad Darium referretur, et tunc satisface- rent adversus accusationem illam. 6 Exemplar epistulae quam misit Thathanai dux regionis trans flumen et Stharbuzanai et consiliatores eius “Arphasachaei, qui erant trans flumen, ad Darium regem. 7Sermo, quem miserant ei, sic scriptus erat: Dario regi pax omnis. 8 Notum sit regi isse nos ad Iudaeam provinciam, ad domum Dei magni, quae aedificatur lapide impolito, et ligna ponuntur in parietibus, opusque illud dili- genter exstruitur et crescit in manibus eorum. 9 Interrogavimus ergo senes illos et ita diximus eis: ‘Quis dedit vobis potestatem ut do- mum hanc aedificaretis et muros hos instauraretis? 19Sed et no- mina eorum quaesivimus ab eis, ut nuntiaremus tibi; scripsimusque nomina eorum virorum qui sunt principes in eis. 11 Huiuscemodi autem sermonem responderunt nobis dicentes: Nos sumus servi Dei caeli et terrae et aedificamus templum, quod erat exstructum ante hos annos multos, quodque /Jrex Israél magnus aedificaverat et ex- struxerat. 12/’Postquam autem ad iracundiam provocaverunt patres nostri Deum caeli, ™tradidit eos in manus Nabuchodonosor regis Babylonis chaldaei. Domum quoque hanc destruxit et populum eius transtulit in Babylonem. 13”"Anno autem primo Cyri regis Baby- lonis Cyrus rex proposuit edictum ut domus Dei haec aedificaretur. 14 0Nam et vasa templi Dei aurea et argentea, quae Nabuchodonosor tulerat de templo, quod erat in Ierusalem, et asportaverat ea in templum Babylonis, protulit Cyrus rex de templo Babylonis, et data sunt ?Sassabasar vocabulo, quem et principem constituit 15 dixitque ei: Haec vasa tolle et vade et pone ea in templo, quod est in Ie- rusalem, et domus Dei aedificetur in loco suo. 16 Tunc itaque Sas- sabasar ille venit et %posuit fundamenta templi Dei in Ierusalem; et ex eo tempore usque nunc aedificatur et “necdum completum est. 17 Nunc ergo, si videtur regi bonum, ‘recenseat in bibliotheca regis, quae est in Babylone, utrumnam a Cyro rege iussum fuerit ut aedificaretur domus Dei in Ierusalem, et voluntatem regis super hac re mittat ad nos. Tunc Darius rex praecepit, et ‘recensuerunt in bibliotheca libro- rum, qui erant repositi in Babylone, 2 et inventum est in “Ecba- tanis, quod est castrum in “Medena provincia, volumen unum, talisque scriptus erat in eo commentarius: 3 Anno primo Cyri regis Cyrus rex decrevit ut domus Dei aedi- ficaretur, quae est in Ierusalem, in loco ubi immolent hostias, et ut ponant fundamenta supportantia altitudinem cubitorum sexaginta et latitudinem cubitorum sexaginta, 4 “ordines de lapidibus impolitis tres, et sic ordines de lignis novis; sumptus autem de domo regis dabuntur. 5Sed Yet vasa templi Dei aurea et argentea, quae Nabu- chodonosor tulerat de templo Ierusalem et attulerat ea in Babylonem, reddantur et referantur in templum in Ierusalem in locum suum, quae et posita sunt in templo Dei. 6 Nunc ergo, “Thathanai dux regionis quae est trans flumen, Stharbuzanai et consiliarii vestri Apharsachaei, qui estis trans flumen, procul recedite ab illis 7 et dimittite fieri templum Dei illud a duce Iudaeorum et a senioribus eorum, ut domum Dei illam aedificent in loco suo. 8 Sed “et a me praeceptum est quid oporteat fieri a presbyteris Iudaeorum illis ut aedificetur domus Dei; scilicet ut de arca regis, id est de tributis quae dantur de regione trans flumen, studiose sumptus dentur viris illis, ne impediatur opus. 9 Quod si necesse fuerit, et vitulos et agnos et haedos in holocaustum Deo caeli, frumentum, sal, vinum et oleum, secundum ritum sacerdotum qui sunt in Jerusalem, detur eis per singulos dies, ne sit in aliquo querimonia, 19 et offerant oblationes Deo caeli Yorentque pro vita regis et filiorum eius. 11 A me ergo positum est decretum, ut omnis homo, qui hanc mutaverit iussio- nem, °tollatur lignum de domo ipsius et erigatur et configatur in eo, 4domus autem eius publicetur. 12 Deus autem, equi habi- tare fecit nomen suum ibi, dissipet omnia regna et populum, qui g Ps 32, 18. — cf. Dt 11, 12; 3 Rg 8, 29. hcf. cp. 45 9- $V NE. 8s 43 Re 6, 1. l 2ePar.36,, 56,.1 7. m4 Rg 24, 2. — v. 4 Rg 25, 8-11. Ok © a eae Ocp. 1,7, 8; 6,5. "DP Cp. 1,58. Hel. Vt.~2 5. CD. 2, 2 etc. qcp. 3, 8, 10. Ch. CD. 63-75. eC Ge te 2; eps 's, 27. u2 Mc 9, 3. vcf. 4 Rg 17, 6. x3 Rg 6, 36. MCPs 15° 7, Os Sa das scp: 53:3; 6. @Cpi 7, 133° 2i- b jr 29, 7. — cf. 1 Tm 2, 2. ccf. Est 7, 9, 10. @Dn 2, $3 :3, 29. e3 Rg 9, 3. LIBER I ESDRAE 6, 13 — 7, 20 Regnante Artaxerxe, etiam Esdras impetrat facultatem captivos in pa- triam reducendi (7, 1-10). Itaqgue, opibus et cuiuscumque generis do- nariis undique collectis (11-28) congregatisque ex populo et sacer- J cp. §, 2,2. VES ECD. 45: BS. Seeks vr. 12. — cf. cp. 4, 5, 24. ECO. 9, fs j Est 5, 7: kNm 7, 10; 3 Rg 8, 63; 2 Par 79:50 Eck, cpi8)..35. ms Par a4, ¥35:2' Par 3§,) s. { Parw23,.0 Nm 3, 6; 8, 9, 24. p 6. 2 2 Par, 45,. 11. s2 Es 9, 2; 10, 28. — cf. cp. 9, I £iCD.-9; Tle wER 12, 15% 13; 63. 2- Par 30, 21; 35, 17. vcp. 7, 27. — cf. Pro 21, 1. ycp. 5, 1. — Jdt 1, 5. 1-5] 1 Par 6, 4-14. G2 S402, ot (Par 6; t4. CNT TI. ke, 27°: 2 BS 8,.3574, 2 Es 2. 8, 18. — cf. cp. 5,5. ev. cp. 8, I-14 f cp. 8, 15-19. gcp. 8, 17,20. — cf. cp. 2,43. hv. vr. 6. ro) R. in fs. s. Vincentii a P. r.). ivr. 25. — cf. Dt 33, 10; 2 Par 17, 7: Ml.2,.7;: Mt 13, 2, 3. — v. 2 Es 8, 1-8. jEz 26; 7; Dn 2, 37. kv. vr. 6. mvr. 15, 28; cp. 8, 25. — cf. ES. 2 5kas n2 Par 6, 2. — cf. Ps 134, 21. OCh. CO.23) 28. pi Par 29, 6, 9. qv. Nm 15, 4-13. 7: DE 12515, 225 extenderit manum suam, ut repugnet et dissipet domum Dei illam quae est in lerusalem. Ego Darius statui decretum, quod studiose impleri volo. 13 Igitur Thathanai dux regionis trans flumen et Stharbuzanai et consiliarii eius, secundum quod praeceperat Darius rex, sic diligenter exsecuti sunt. 14/Seniores autem Iudaeorum aedificabant et prospe- rabantur, iuxta prophetiam Aggaei prophetae et Zachariae filii Addo; et aedificaverunt et construxerunt, iubente Deo Israél et %iubente Cyro et "Dario et ‘Artaxerxe regibus Persarum, 15 et compleverunt domum Dei istam usque ad diem tertium /mensis adar, qui est annus sextus regni Darii regis. 16 Fecerunt autem filii Israél sacerdotes et levitae et yeligui filio- rum transmigrationis “dedicationem domus Dei in gaudio 17 et ob- tulerunt in dedicationem domus Dei vitulos centum, arietes ducentos, agnos quadringentos, "hircos caprarum pro peccato totius Israél duo- decim, iuxta numerum tribuum Israél. 18 Et statuerunt sacerdotes in Mordinibus suis et levitas in ™vicibus suis super opera Dei in Ieru- salem, “sicut scriptum est in libro Moysi. 19 Fecerunt autem filii Israél transmigrationis Pascha ?quarta- decima die mensis primi. 2° %Purificati enim fuerant sacerdotes: et levitae quasi unus: omnes mundi ‘fad immolandum pascha universis filiis transmigrationis et fratribus suis sacerdotibus et sibi. 21 Et co- mederunt filii Israél, qui reversi fuerant de transmigratione, et omnes qui se separaverant a ‘coinquinatione gentium terrae ad eos ut quae- rerent Dominum Deum Israél. 22 Et fecerunt sollemnitatem azymo- rum “septem diebus in laetitia, quoniam laetificaverat eos Dominus et Yconverterat cor Yregis Assur ad eos, ut adiuvaret manus eorum in opere domus Domini Dei Israél. 7 Post haec autem verba, in %regno Artaxerxis regis Persarum, Esdras filius 0Saraiae filii Azariae filii Helciae 2filii Sellum filii Sadoc filii Achitob 3filii Amariae filii Azariae filii Maraioth 4filii Zarahiae filii Ozi filii Bocci 5 filii Abisue filii Phinees filii Eleazar filii Aaron sa- cerdotis ab initio, © ipse Esdras ascendit de Babylone, et ipse ¢scriba velox in lege Moysi, quam Dominus Deus dedit Israél. Et dedit ei rex, %4secundum manum Domini Dei eius super eum, omnem peti- tionem eius. 7 Et “ascenderunt de filiis Israél et de filiis sacerdotum et fde filiis levitarum et de cantoribus et de ianitoribus et de 9Na- thinaeis in Ierusalem; anno septimo Artaxerxis regis. 8 Et venerunt in Ierusalem mense quinto, ipse est annus septimus regis. 9% Quia in primo die mensis primi coepit ascendere de Babylone et in primo die mensis quinti venit in Ierusalem, “iuxta manum Dei sui bonam super se. 10Esdras enim paravit cor suum, ut investigaret legem Domini et faceret et ‘doceret in Israél praeceptum et iudicium. 11 Hoc est autem exemplar epistulae edicti, quod dedit rex Ar- taxerxes Esdrae sacerdoti, scribae erudito in sermonibus et praeceptis Domini et caeremoniis eius in Israél: 12 Artaxerxes jrex. regum Esdrae sacerdoti, “scribae legis Dei caeli doctissimo, salutem. 13 /’A me decretum est ut cuicumque pla- cuerit in regno meo de populo Israél et de sacerdotibus eius et de levitis ire in Ierusalem tecum vadat. 114A facie enim regis et Mseptem consiliatorum eius missus es, ut visites Iudaeam et Ierusa- lem in lege Dei tui, quae est in manu tua, 15 et ut feras argentum et aurum quod rex et consiliatores eius sponte obtulerunt Deo Israél “cuius in Jerusalem tabernaculum est. 16°Et omne argentum et aurum, quodcumque inveneris in universa provincia Babylonis et populus ?offerre voluerit, et de sacerdotibus quae sponte obtulerint domui Dei sui quae est in Ierusalem, 17 libere accipe et studiose eme de hac pecunia vitulos, arietes, agnos et %sacrificia et libamina eorum et ‘offer ea super altare templi Dei vestri, quod est in Ie- rusalem. 18 Sed et, si quid tibi et fratribus tuis placuerit de reliquo argento et auro ut faciatis iuxta voluntatem Dei vestri, facite. 19Vasa quoque, quae dantur tibi in ministerium domus Dei tui, trade in con- spectu Dei in Ierusalem. 29Sed et cetera quibus opus fuerit in domum Dei tui, quantumcumque necesse est ut expendas, dabitur de thesauro — 388 — _ dotibus plurimis, ex levitis et Nathinaeis nonnullis (8, 1-20), Ierusalem | ascendit (21-30), et non modo templi splendorem promovet (31-36), | sed bonos mores praeterea instaurat. Etenim ad legis constitutum ma- LIBER I ESDRAE 7, 21 — 8, 23 ean cere Bo a et de fisco regis 21 et a me. Ego Artaxerxes rex statui atque decrevi omnibus custodibus arcae publicae, qui sunt trans flumen, ut quod- cumque petierit a vobis Esdras sacerdos, scriba legis Dei caeli, absque mora detis 22 usque ad argenti talenta centum et usque ad frumenti coros centum et usque ad vini batos centum et usque ad batos olei centum, sal vero absque mensura. 23 Omne quod ad ritum Dei caeli pertinet tribuatur diligenter in domo Dei caeli, ne forte irascatur contra regnum regis et filiorum eius. 24 Vobis quoque notum faci- mus de universis sacerdotibus et levitis et cantoribus et ianitoribus, Nathinaeis et ministris domus Dei huius, ut ‘vectigal et tributum et annonas non habeatis potestatem imponendi super eos. 25Tu autem, Esdra, secundum sapientiam Dei tui, quae est in manu tua, ‘constitue iudices et praesides, ut iudicent omni populo, qui est trans flumen, his videlicet qui noverunt legem Dei tui; “sed et imperitos docete libere. 26 Et omnis qui non fecerit legem Dei tui et legem regis diligenter, iudicium erit de eo sive in mortem sive in exsilium sive in condemnationem substantiae eius vel certe in carcerem. 27 vBenedictus Dominus Deus patrum nostrorum, “qui dedit hoc in corde regis ut glorificaret domum Domini, quae est in Ierusalem, 28 Yet in me inclinavit misericordiam suam coram rege et consilia- toribus eius et universis principibus regis potentibus. Et ego confor- tatus manu Domini Dei mei, quae erat in me, congregavi de Israél principes qui ascenderent mecum. *Hi sunt ergo principes familiarum et genealogia eorum qui ascenderunt mecum in regno Artaxerxis regis de Babylone: 2de filiis Phinees Gersom, de filiis Ithamar Daniel, de filiis David bHattus, de filiis “Secheniae filiis 7Pharos Zacharias, et cum eo numerati sunt viri centum quinquaginta; 4 de filiis ePhahath Moab Elioénai filius Zarehe, et cum eo ducenti viri: 5de filiis Secheniae filius Ezechiel, et cum eo trecenti viri; §de filiis Adan Abed filius Ionathan, et cum eo quinquaginta viri; 7 de filiis Alam Isaias filius Athaliae, et cum eo septuaginta viri; 8de filiis Saphatiae Zebedia filius Michaél, et cum eo octoginta viri; 9 de filiis Ioab Obedia filius Iahiel, et cum eo ducenti decem et octo viri; 1%de filiis Selomith tilius Iosphiae, et cum eo centum sexaginta viri; 11/de filiis Bebai Zacharias filius Bebai, et cum eo vigintiocto viri; 12 de filiis Azgad fohanan filius Eccetan, et cum eo centum et decem viri; 13 de filiis Adonicam, qui erant novissimi, et haec nomina eorum: Elipheleth et [ehiel et Samaias, et cum eis sexaginta viri; 14de filiis Begui Uthai et Zachur, et cum eis septuaginta viri. 15 Congregavi autem eos ad fluvium, qui decurrit ad 9Ahava, et mansimus ibi tribus diebus, quaesivique in populo et in sacer- dotibus de filiis Levi “et non inveni ibi. 16 Itaque misi Eliezer et Ariel et Semeiam et Elnathan et Iarib et alterum Elnathan et Nathan et Zachariam et ‘Mosollam principes et Ioiarib et Elnathan sapientes. 17 Et misi eos ad Eddo, qui est primus in Chasphiae loco, et posui in ore eorum verba quae loquerentur ad Eddo et fratres eius jNa- thinaeos in loco Chasphiae, ut adduceret nobis ministros domus Dei nostri. 18 Et adduxerunt nobis “per manum Dei nostri bonam super nos virum doctissimum de filiis ‘Moholi filii Levi filii Israél et Sa- rabiam et filios eius et fratres eius decem et octo 19 et ™Hasabiam et cum eo Isaiam “de filiis Merari fratresque eius et filios eius viginti 20 oet de Nathinaeis, quos dederat David et principes ad ministe- ria levitarum, Nathinaeos ducentos viginti. Omnes hi suis nominibus vocabantur. 21 PEt praedicavi ibi ieiunium iuxta fluvium qAhava, ut adflige- remur coram Domino Deo nostro et "peteremus ab eo viam rectam nobis et filiis nostris, universaeque substantiae nostrae. 22 Erubui enim petere a rege auxilium et equites, qui defenderent. nos ab ini- mico in via, quia dixeramus regi: *Manus Dei nostri est super ‘omnes qui quaerunt eum in bonitate, et imperium eius et fortitudo eius et furor super omnes qui derelinquunt eum. 23 Ieiunavimus autem et rogavimus Deum nostrum per hoc, et evenit nobis pro- SCp. 4, 13, 20. ¢ Ex 18, 21, 22; Dt 16, 18. uv. vr. I0. v1 Par 29, 10. £00246, 22; y cp. 9, 9. a.ep.' 7, 3,6, -9% br Par’ 24,, 3524 écicx Par 3,22. Cp. 2 3s 6D 9,762.20; 30; tO. Sa. ay Soph Se - Cp. 7, 7. icp. 10, jcp. 2, 43. RV..cp.-¥, 6. ir Par: 6itzro0; m2 Es 12, 24. ni Par 6, 1, 16. OCD. As se. LY Par 9.i2 PM. 2: Par.'20,. 3. OvVows; 5x: 7 Gh PS. 5; 9 $v. cp. 7; 6. Pefs2 Par 15; .2 LIBER I ESDRAE trimonia cum gentibus non toleranda praedicat, populique peccatum coram Deo deflens et divinam misericordiam implorans (9, 1-15), sa- 8,24 — 9, 11 cerdotes, levitas, plerosque de populo ad paenitentiam provocat et ut spere. 24 Et separavi de principibus sacerdotum duodecim, Sarabiam et Hasabiam et cum eis de fratribus eorum decem, 25 appendique uCcD. 7, 15, 16. eis Y“argentum et aurum et vasa consecrata domus Dei nostri, quae VV.-CPp. 7; 14. ¥'cl, Cp.21;.05L2. aay. 29,6, SAV 22; 2,.3. acf. cp. 10, 6. bets cpt 2340," 21; ccl. cp. 7,0. OV: Cp. 77.0. C20 Ss 2; fT. | ey Fe Oa ee ee G2 Es 12," 16. 1) See eh Ox, Shae Y. #H:ED, 25 iT PCP Cp Bi) IF LDC; 28. LEst 3, 12; 8, 9; 9, 3; Dn 3, 2, 3.27; O, 2, 3. aci. cp. 6, 21; 2 Es 9, 2 Drei? RK Fo; 29, 30. cv. Ex 13, Ss; @CD. 340,52: 49 Bs 13, 23; a, — cf, Ex 34, 16; Nt PY Le Es 10, 3e: — v. vr. II, 12. € V;\-Dt 75.6. f Ps 105, 35. — cf. 2 Cor 6, 14. gNm 14, 6. -- v. Js 7, 6 HCD. 10:23 18.66, 2,.\5. i Ex 29, 39, 41. 33 Rg 8, 22. ect. “Dnug. 3328, LeisrPs) 375" 8: MNT; 713, 153 CDiskO, COsAOs 2°Par. 24, 18: vcl..'2- Par. 28,9: Ap 28s, o Ps 105, 6; Dn 9, 5, 6. p Dn 9, 7, 8. GU. 3, 14, XS. 7:18 °92) 23! SPsr12. 4s t cfz.:2., Es. 9, 6. ucp. 7, 28. vcf. Is 5, 5. xv. LV 18,224; 25: obtulerat rex et Yconsiliatores eius et principes eius universusque Israél eorum qui inventi fuerant. 267Et appendi in manibus eorum argenti talenta sescenta quinquaginta et vasa argentea centum, auri centum talenta 27 et crateres aureos viginti, qui habebant solidos millenos, et vasa aeris fulgentis optimi duo pulchra ut aurum. 28 Et dixi eis: ¥Vos sancti Domini: et *vasa sancta et argentum et aurum quod sponte oblatum est Domino Deo patrum nostrorum, 29 vigi- late et custodite,donec appendatis coram principibus sacerdotum et levitarum et ducibus familiarum Israél in Ierusalem in “thesaurum domus Domini. 29 Susceperunt autem sacerdotes et levitae »pondus argenti et auri et vasorum, ut deferrent Ierusalem in domum Dei nostri. 31 Promovimus ergo a flumine Ahava “duodecimo die mensis primi, ut pergeremus Ierusalem: et 4manus Dei nostri fuit super nos et liberavit nos de manu inimici et insidiatoris in via. 32 ¢Et venimus Ierusalem et mansimus ibi tribus diebus. 33 Die autem guarta appensum est argentum et aurum et vasa in domo Dei nostri per manum /Meremoth filii Uriae sacerdotis et cum eo Eleazar filius Phinees, cumque eis %lozabed filius Iosue et Noadaia filius hBennoi levitae, 34 iuxta numerum ot t pandas omnium ; descriptumque est omne pondus in tempore illo. 35 ‘Sed et qui venerant de captivi- tate filii transmigrationis Serie holocautomata Deo Israél jvi- tulos duodecim pro omni populo Israél, arietes nonagintasex, agnos septuagintaseptem, hircos pro peccato duodecim; omnia in holo- caustum Domino. 36*Dederunt autem edicta regis ‘satrapis, qui erant de conspectu regis et ducibus trans flumen, et elevaverunt populum et domum Dei. 9 Postquam autem haec completa sunt, accesserunt ad me principes dicentes: %Non est separatus populus Israél, sacerdotes et le- vitae a populis terrarum et 2abominationibus eorum, °Chananaei videlicet et Hethaei et Pherezaei et Iebusaei et Ammonitarum et Moabitarum et Aegyptiorum et Amorrhaeorum; 2 %tulerunt enim de filiabus eorum sibi et filiis suis et “commiscuerunt ‘semen sanctum cum populis terrarum; manus etiam principum et magistratuum fuit in nn ahi ites hac prima. 3 Cumque audissem sermonem istum, Yscidi pallium meum et tunicam et evelli capillos capitis mei et barbae et sedi maerens. 4Convenerunt autem ad me omnes hkqui timebant verbum Dei Israél, pro transgressione eorum qui de captivitate venerant, et ego sedebam tristis usque ad ‘sacrificium vespertinum. vespertino surrexi de adflictione mea et, scisso pallio et tunica, cur- vavi genua mea et Jexpandi manus meas ad Dominum Deum meum Set dixi: Deus meus, kconfundor et erubesco levare faciem meam ad te, quoniam iniquitates nostrae ‘multiplicatae sunt super caput nostrum, et ”delicta nostra ™creverunt usque ad caelum 7% diebus patrum nostrorum. Sed et nos ipsi peccavimus graviter usque ad diem hanc, et in iniquitatibus nostris traditi sumus ipsi et reges nostri et sacerdotes nostri in manum regum terrarum et in gladium et es captivitatem et in rapinam et in ?confusionem vultus, sicut et die hac. 5 Et in sacrificio ) 8 Et nunc quasi parum et ad momentum facta est depre- catio nostra apud Dominum Deum nostrum, ut dimitterentur nobis — Greliquiae, et daretur nobis "paxillus in loco sancto eius, et illu- minaret oculos nostros Deus noster et daret nobis vitam modicam > in servitute nostra. 9¢Quia servi sumus, et in servitute nostra non > dereliquit nos Deus noster; sed “inclinavit super nos misericordiam — coram rege Persarum, ut daret nobis vitam et sublimaret domum > Dei nostri et exstrueret solitudines eius et daret nobis Ysaepem in — Iuda et Ierusalem. haec? quia dereliquimus mandata tua, servorum tuorum prophetarum dicens: Terra, ad quam vos ingredi- mini ut possideatis eam, “terra immunda est, iuxta immunditiam -——- 4300 (-— 10 Et nunc quid dicemus, Deus noster, post — 11 quae praecipisti in manu | a Hs ; uxores alienigenas dimittant, inducit (10, 1-14). Huic operi qui prae- sint (15-17) et quorum huiuscemodi matrimonia dissoluta sint re- censentur (18-44). ete terrae et “heredes habeatis filios vestros usque in saeculum. _ post omnia quae venerunt super nos in operibus nostris pessimis et iniquitate nostra et dedisti nobis salutem sicut est hodie, ) _converteremur et irrita faceremus mandata tua, 2neque matrimonia | populorum ceterarumque terrarum, abominationibus eorum qui re- pleverunt eam ab ore usque ad os in Ycoinquinatione sua. 12 Nunc ergo filias vestras ne detis filiis eorum et filias eorum ne accipiatis filiis vestris et non quaeratis pacem eorum et prosperitatem eorum usque in aeternum, ut confortemini et comedatis quae bona sunt 13 Et in °delicto nostro magno, quia tu, “Deus noster, liberasti nos de 14 ut non iungeremus cum populis abominationum istarum. ¢Nunquid iratus ¢3 nobis usque ad consummationem, ne dimitteres nobis reliquias ad salutem? _licti sumus, qui salvaremur sicut die hac. Ecce coram te sumus in _delicto nostro; 2non enim stari potest coram te super hoc. 15 Domine Deus Israél, fiustus es tu, quoniam dere- @ic ergo orante Esdra et implorante eo et flente et Yiacente fante templum Dei, collectus est ad eum de Israél coetus gran- dis nimis virorum et mulierum et puerorum, et flevit populus fletu multo. 2 Et respondit Sechenias filius Iehiel de filiis Aelam et dixit | Esdrae: %Nos praevaricati sumus in Deum nostrum et duximus _uxores alienigenas de populis terrae; et nunc, si est paenitentia in Israél super hoc, 3% ¢percutiamus foedus cum Domino Deo nostro, ut proiciamus universas uxores et feos qui de his nati sunt: iuxta voluntatem Domini et Yeorum qui timent praeceptum Domini Dei nostri, "secundum legem fiat. 4 Surge: tuum est decernere, nosque erimus tecum: ‘confortare et fac. 5 Surrexit ergo Esdras et adiuravit principes sacerdotum et levitarum et omnem Israél, ut facerent se- cundum verbum hoc; et Jiuraverunt. 6 Et surrexit Esdras ‘ante _domum Dei et abiit ad “cubiculum “Iohanan filii °Eliasib et ingres- sus est illuc: 9panem non comedit et aquam non bibit; lugebat enim _ transgressionem eorum qui venerant de captivitate. 7Et missa est vox in Iuda et in Ierusalem, omnibus filiis trans- migrationis, ut congregarentur in Ierusalem; 8et omnis qui non _ venerit in tribus diebus iuxta consilium principum et seniorum, au- feretur universa substantia eius, et ipse abicietur de coetu transmi- grationis. 9 Convenerunt igitur omnes viri Iuda et Beniamin in Ieru- salem tribus diebus, ipse est mensis nonus, vicesimo die mensis, et sedit omnis populus in platea domus Dei, trementes pro peccato et @pluviis. 1° Et surrexit Esdras sacerdos et dixit ad eos: Vos trans- gressi estis et duxistis uxores alienigenas, ut adderetis super de- lictum Israél. 11 Et nunc ‘date confessionem Domino Deo patrum vestrorum et facite placitum eius et ‘separamini a populis terrae et ab uxoribus alienigenis. 12 Et respondit universa multitudo dixitque voce magna: Iuxta verbum tuum ad nos sic fiat. 13 Veruntamen quia populus multus est et tempus pluviae, et non sustinemus stare foris, et opus non est diei unius vel duorum, vehementer quippe peccavimus in sermone isto, 14 constituantur principes in universa multitudine, et omnes in civitatibus nostris qui duxerunt uxores alienigenas veniant in ‘temporibus statutis, et cum his seniores per civitatem et civitatem et iudices eius, “donec avertatur ira Dei nostria nobis super peccato hoc. 15 Igitur Ionathan filius Azahel et laasia filius Thecue steterunt super hoc, et “Mesollam et *Sebethai levites adiuverunt eos: 16 fe- ceruntque sic filii transmigrationis. Et abierunt Esdras sacerdos et viri principes familiarum in domos patrum suorum et omnes per nomina sua, et sederunt in die primo mensis decimi ut quaererent rem. 17 Et consummati sunt omnes viri qui duxerant uxores alie- nigenas, usque ad diem primam mensis primi. 18 Et inventi sunt de filiis sacerdotum qui duxerant uxores alie- nigenas: de filiis YIosue filii Iosedec et fratres eius Maasia et Elie- zer et Jarib et Godolia; 1%et *dederunt manus suas, ut eicerent uxores suas et pro delicto suo “arietem de ovibus offerrent; 20 Yet de filiis Emmer Hanani et Zebedia; 21 et de filiis Harim Maasia et Elia et Semeia et Iehiel et Ozias; 22 et de filiis Pheshur Elioénai, Maasia, Ismaél, Nathanaél, Iozabed et Elasa; 23 et de filiis levitarum LIBER I ESDRAE 9, 12 — 10, 23 YVe-Cp.; 6, 21. SVai vEgsas Dt 9502314. acf. Pro 12, 22. bvr. 6, 7. c¢ Jb. 11;.9;° Ps i162; ro. dv. vr. 2. é-cf. Dt -9,.8. f2-Es 9, 33: Ps 128, 137; Jr ve Ps Steaiel BY eco ryan Be g Ps 129, 3. a2 Es 1, 4; 5. Dt 9.38. Gci.2 Rar.20,. 9; A ACDs:.9,42¢ €:2. Par. 45.37%, PCR Ve 4as & cp. 9, 4. fesD to7s 12543: i1 Par 28, 10. — cf. 2 Par 16, rr $52y 95,52 T2813, 25. tre T. 23. Osi 37 38% 2 Dt 9, 18. acf:'1 Rg 12, 18, ICL Ss 7esBOz SVE. 3. 2 Es 73 03%: u.2° Par 20; 1034330, -$71—..cf. Nm 25, 4 vcp. 8, 16. X 2 Beiter, 2 Gs y Cp. 3, 2. Sw Ve. 4. KE 10x. 15. a Lv 6, 6. 20-43] cp. 2, 3-41. Bch, “er: -33)) LIBER I ESDRAE 10, 24-44 — 2. De urbe Jerusalem restaurata et de foedere cum Deo restituto (2 Esd 1, 1-12, 42). Nehemia in Susis castro a rege, cui pincernae munere fungitur, petit et obtinet facultatem in Palaestinam proficiscendi et civitatis sanctae c (vr. 21). d cf. vr. 29. ecf. vr. 3. reg et nse et mp ipse * Calita, erm Tuda se 2 precornet et de cantoribus Eliasih: et de ianitoribus Sellum et Telem et Uri; 25 et ex Israél de filiis Pharos Remeia et Iezia et Melchia Miamin et Eliezer et Melchia et Banea; 26 et de filiis Aelam Mathania, Zacha- rias et Iehiel et Abdi et Ierimoth et Elia; 27 et de filiis Zethua Elioénai, — Eliasib, Mathania et Ierimuth et Zabad et Aziza; 28 et de filiis Bebai Iohanan, Hanania, Zabbai, Athalai; 2%et de filiis Bani Mosollam et Melluch et Adaia, Iasub et Saal et Ramoth; 3%et de filiis Phahath Moab Edna et Chalal, Banaias et Maasias, Mathanias, Beseleel, Bennui et Manasse; let de filiis “Herem Eliezer, losue, Melchias, Semeias, Simeon, 32 Beniamin, Maloch, Samarias; 33 et de filiis Hasom Ma- thanai, Mathatha, Zabad, Eliphelet, Iermai, Manasse, Semei; 34 de filiis “Bani Maaddi, Amram et Uel, 35 Baneas et Badaias, Cheliau, 36 Vania, Marimuth et Eliasib, 37 Mathanias, Mathanai et Iasi 38 et Bani et Bennui, Semei 39 et Salmias et Nathan et Adaias 40 et Mech- nedebai, Sisai, Sarai, 41Ezrel et Selemiau, Semeria, 42 Sellum, Amaria, Ioseph; 43% de filiis Nebo Iehiel, Mathathias, Zabad, Za- bina, Ieddu et Ioél et Banaia. 44 Omnes hi acceperant uxores alienigenas; et fuerunt ex eis mu- lieres quae pepererant filios. LIBER NEHEMIAE QUI ET “ESDRAE SECUNDUS,, DICITUR LIBER II ESDRAE 1, I-21 acp. 10, I. OLE Pore ot. MC: 3, $4: CLD. asks d¥Est 1, 2, 5; 2, 3, 5; Dn 8, 2 etc. €CD. 9.2 f' Cp. 258% gcp. 2, 13; 4 Rg 25, 10; 2 Par 4. Lcp. 4, 14; 9, 32; Dn 9, 4. — cf." Dr7; a1. 61 R. in fs. Orat. DNJC. mDn 9, 18. — cf. 3 Rg 8, 29; 2 Par 6,.40; Ps rao,.@. nt Es 10, 1; Dn 9g, 20. O-cfz.'Ps-10s: 6. p Dn 9g, 5. q Dt 18, 15. rLv 26, 33; Dt 28, 64. —v. Dt (47-25-29. s Lv 26, 39, 42; Dt 4, 29-31; ERBA 2Nehemiae filii Helchiae. simo, et ego eram in %Susis castro. 2 Et venit ¢Hanani unus de fratribus meis, ipse et viri ex Iuda; et interrogavi eos de Iudaeis, qui remanse- dixerunt mihi: Qui remanserunt et relicti sunt de eo captivitate ibi in provincia, in /adflictione magna sunt et in opprobrio; et %murus Ierusalem dissipatus est et "portae eius combustae sunt igni. 3 4 Cumque audissem verba huiuscemodi, ‘sedi et flevi et luxi die- bus multis: ieiunabam et orabam ante faciem Dei caeli. 5 Et dixi: Quaeso, Domine /Deus caeli ‘fortis, magne atque terribilis, qui custodis pactum et misericordiam cum his qui te diligunt et custo- diunt mandata tua, §fiant aures tuae auscultantes et oculi tui aperti, ut audias orationem servi tui, quam ego oro coram te hodie, nocte et die, pro filiis Israél servis tuis; “et confiteor pro peccatis filiorum — Israél, quibus peccaverunt tibi. °9Ego et domus patris mei peccavi- mus, 7 Pvanitate seducti sumus et non custodivimus mandatum tuum et caeremonias et iudicia, {quae praecepisti Moysi famulo tuo. 8 Me- mento verbi, quod mandasti Moysi servo tuo dicens: Cum transgressi fueritis, "ego dispergam vos in populos; 9% ¥%et si revertamini ad me et custodiatis praecepta mea et faciatis ea, ‘etiam si abducti fueritis ad extrema caeli, inde congregabo vos et reducam in “locum quem elegi, ut habitaret nomen meum ibi. 10 VEt ipsi servi tui et populus tuus, quos redemisti in fortitu- dine tua magna et in manu tua valida. 11 Obsecro, Domine, “sit auris tua attendens ad orationem servi tui et ad orationem servorum Et factum est in mense ?casleu, anno vice- rant et supererant de captivitate, et Ierusalem. 3Et instaurandae (1, 1-2, 10). Eo ubi pervenit Iudaeis persuadet ut dis- sipatos muros reficiant (11-20), et ut singulae familiae singulas par- tes murorum cum turribus ac portis aedificandas suscipiant (3, 1-31). LIBER II ESDRAE 2, oo 3, 6 : 7 j My a a tuorum, qui volunt timere nomen tuum. Et dirige servum tuum hodie, et da ei misericordiam ante virum hunc. Ego enim eram Ypincerna regis. Factum est autem in mense “nisan, %anno vicesimo °Artaxer- xis regis et vinum erat ante eum, et 4levavi vinum et dedi regi. Et eram quasi languidus ante faciem eius. 2 Dixitque mihi rex: Quare vultus tuus tristis est, cum te aegrotum non videam? non est | hoc frustra; sed ¢malum, nescio quod, in corde tuo est. Et timui valde ac nimis ?et dixi regi: ‘Rex, in aeternum vive! Quare non maereat / vultus meus, quia Ycivitas domus sepulcrorum patris mei deserta est, et portae eius combustae sunt igni? 4 Et ait mihi rex: Pro qua re postulas? Kt oravi “Deum caeli 5et dixi ad regem: Si videtur regi bonum, et si placet servus tuus ante faciem tuam, ut mittas me in Judaeam ad civitatem sepulcri patris mei, et aedificabo eam. 6 Dixitque mihi rex et ‘regina quae sedebat iuxta eum: Usque ad ' quod tempus erit iter tuum et quando reverteris? Et placuit ante vultum regis et misit me. JEt constitui ei tempus. 7 Et dixi regi: Si regi videtur bonum, epistulas det mihi ‘ad duces regionis trans flumen, ut traducant me donec veniam in Iudaeam; $8et epistulam _ad Asaph custodem saltus regis, ut det mihi ligna ut tegere possim portas ”turris domus et muros civitatis et domum quam ingressus fuero. Et dedit mihi rex °iuxta manum Dei mei bonam mecum. 9 Et veni ad duces regionis trans flumen deditque eis epistulas re- gis. Miserat autem rex mecum principes militum et equites. 10 Et audierunt ?Sanaballat horonites et YTobias servus amma- nites et contristati sunt adflictione magna quod venisset homo qui quaereret prosperitatem filiorum Israél. 11rEt veni Ierusalem et eram ibi tribus diebus. 12 Et surrexi nocte ego et viri pauci mecum, et non indicavi cuiquam quid Deus dedisset in corde meo ut facerem in Ierusalem, et iumentum non erat mecum, nisi animal cui sedebam. 13 Et egressus sum per Spor- tam vallis nocte et ante fontem draconis et ad ‘portam ster- coris; et considerabam murum Ierusalem “dissipatum et Yportas eius consumptas igni. 14 Et transivi ad “portam fontis et ad Yaquae- ductum regis, et non erat locus iumento cui sedebam ut transiret. 15 Et ascendi *per torrentem nocte et considerabam murum et reversus veni ad portam vallis et redii. 16 Magistratus autem nesciebant quo abissem aut quid ego face- rem; sed et Iudaeis et sacerdotibus et optimatibus et magistratibus et reliquis qui faciebant opus, usque ad id loci nihil indicaveram. 17 Et dixi eis: Vos nostis adflictionem in qua sumus, @quia Ierusa- lem deserta est, et portae eius consumptae sunt igni: venite, et.aedi- ficemus muros Ierusalem et non simus ultra “opprobrium. 18 Et indi- cavi eis “manum Dei mei, quod esset bona mecum, et verba regis quae locutus esset mihi et aio: Surgamus et aedificemus. Et %con- fortatae sunt manus eorum in bono. 19 Audierunt autem Sanaballat horonites et Tobias servus amma- nites et °Gosem arabs. et /subsannaverunt nos et despexerunt dixe- runtque: Quae est haec res quam facitis? 9nunquid contra regem vos rebellatis? 29 Et reddidi eis sermonem dixique ad eos: ”Deus caeli ipse nos iuvat, et nos servi eius sumus. Surgamus et aedifice- mus; vobis autem ‘non est pars et iustitia et memoria in Jerusalem. Et surrexit %Eliasib sacerdos magnus et fratres eius sacerdotes, et aedificaverunt Sportam gregis: ipsi sanctificaverunt eam et “statuerunt valvas eius et usque ad “turrim centum cubitorum sanctificaverunt eam, usque ad “turrim Hananeel. 2 Et iuxta eum - aedificaverunt /viri Iericho; et iuxta eum aedificavit. Zachur filius Amri. 39Portam autem piscium aedificaverunt filii Asnaa; ipsi Mexerunt eam et statuerunt valvas eius et seras et vectes. Et iuxta eos aedificavit *Marimuth filius Uriae filii Accus. 4 Et iuxta eum aedificavit JMosollam filius Barachiae filii Mesezebel. Et iuxta eos aedificavit Sadoc filius Baana. 5 Et iuxta eos aedificaverunt 'The- cueni; optimates autem eorum non supposuerunt colla sua in opere Domini sui. 6 Et portam veterem aedificaverunt Ioiada filius Pha- ¥ Che cpi.22%; Gniigop's; a Ex 12,2. OCDE wR ILA: c:r Es9. 7, Gch. CD. 1, EP: @ Pro ‘55/233 } 3 Bet, 303s, 43. 5,’ 28; 6, 21. — cf.Bar 1, 11. PVE. 334° 275° CDs Ey, ae NTs 203° Cp. 1,4, $3 2e ESV St 12; Dn 2, 18. $icf. Ps °44,¥0; FOL. CD. bi LAs obser Op lr Es 8, 36. mck Bc,2, 08, 6. RCDs 9:2: ovr. 18. — v..1 Es;7, 6. PNG 205.0). As. 2, 7; 6, X52; S58 2s SASHES 2%: q cp. 13, 4. rp ds 8.33% i272. Par 26; "9. 13, 14; 12, 31. “Cp. I, 3: 17. : 15; ¥.4. Rg: 20,.°20. 12'S: ,Pars3. 23. 40; 2 2aRo TR. 25. @Nvr. 13; 135 Cp.21, 3. bcp. X,.3%. PS 435, 2k Gee 45 fr 24, 9; Ez §,, 14.055: 8254 cvr. 8. sch 27 RS 2, (7 ecf. cp. 6, 6. PCD. .4, 25, E944. 04. cp, "6; 6: hvr. 4. icf. Ep: B12; G VE;326¢ SE? Cp. £2, 10° 13; 4, 7,° 283 b v¥s3285 Cp524.397 Jo. 5, 2. CiCDs. Gyebe, oF, 1s d (cp. 12, 38). CCD: 224-38 Ir ar, 38% 20 14, f1Es2, 34. 10. 33; 2 Pat 33, 24; Io. PUT 2 1 8; 8,33. IVE: 30°-1 ES 8,10; lvr. 27. — cf. 2 Rg 14, 2. m cp. T2, 39. ame BOG LIBER II ESDRAE 3,7—4,4 Itaque, licet hine gentes finitimae non modo operariis irrideant (4. 1-3), sed etiam aperta vi eos deturbare conentur (4-23) ; inde vero usuris a divitibus oppressi pauperes tumultum faciant (5, 1-5), Nehemias, gui mCP. 2, 7, 9. OCl CD. 15 -S7. pvr. 12. Qcp. 12; 37. rvr. 9. Scp. 2): 135-1842 Par'26} "9. BN. VERE 6 CD. 25: 235 512299 v jr 6, XCD. 2; 14; 12, 36. y cf. Lv 13, 4; Jo 9, 7, 11. 24 Rg 25, 4. acp. 12, 36. 63 Rg 2, 10; Ac 2, 29. CaiR2520.590%. 18.22, Ek. d cf. 4 Rg 14, 13; 2 Par 26, 9. evr. I. f vr. 33°% Es 8,°33: 4h 20:29, Jt 32, St i33s08s ($7, 275738, 6, 23, 383-39, 14. — cf. cp. $s Rep. 8, 14:3) POs 32,86. lvr. 5. A RET Tole Par 235° 35% r 31, 40. nvr. 4. O-CL CDs 12) AACE TS 4 ee DY, Vt. 2X: @ vt. 7; Cp. 2, 10, rQ. bch Ems, 218. c Ps 122, 3, 4. — cf. cp. 6, 13. d Ps.7, 17:78, 18 sea et Mosollam filius Besodia; ipsi texerunt eam et statuerunt valvas eius et seras et vectes. 7 Et iuxta eos aedificaverunt Meltias gabaonites et Iadon meronathites, viri de Gabaon et Maspha, pro “duce qui erat in regione trans flumen. 8 Et iuxta eum aedificavit Eziel filius Araia aurifex. Et iuxta eum aedificavit Ananias filius pigmentarii, et dimiserunt Ierusalem usque ad °murum plateae latioris. 9% Et iuxta eum aedificavit Raphaia filius Hur ?princeps vici Ierusalem. 10 Et iuxta eum aedificavit Iedaia filius Haromaph contra domum suam. Et iuxta eum aedificavit Hattus filius Haseboniae. 11 Mediam partem vici aedificavit Melchias filius Herem et Hasub filius Phahath Moab et @%turrim furnorum. 12 Et iuxta eum aedificavit Sellum filius Alohes "princeps mediae partis vici Ierusalem ipse et filiae eius. 13 Et Sportam vallis aedificavit Hanun et habitatores Zanoé; ipsi aedificaverunt eam et ‘statuerunt valvas eius et seras et vectes et mille cubitos in muro usque ad “portam sterquilinii. 14 Et por- tam sterquilinii aedificavit Melchias filius Rechab princeps vici vBethacharam; ipse aedificavit eam et statuit valvas eius et seras et vectes. 15 Et *portam fontis aedificavit Sellum filius Cholhoza, princeps pagi Maspha; ipse aedificavit eam et texit et statuit valvas eius et seras et vectes et muros Ypiscinae Siloé, in *hortum regis et usque ad “gradus qui descendunt de civitate David. 16 Post eum aedificavit Nehemias filius Azboc princeps dimidiae partis vici Beth- sur, usque contra Ysepulcrum David et usque ad “piscinam quae grandi opere constructa est, et usque ad domum fortium. 17Post eum aedificaverunt levitae, Rehum filius Benni; post eum aedifi- cavit Hasebias princeps dimidiae partis vici Ceilae in vico suo. 18 Post eum aedificaverunt fratres eorum, Bavai filius Enadad, princeps dimi- diae partis Ceilae. 19 Et aedificavit iuxta eum Azer filius Iosue prin- ceps Maspha, mensuram secundam contra ¢ascensum firmissimi an- guli. 20 Post eum in monte aedificavit Baruch filius Zachai mensuram secundam, ab “¢angulo usque ad portam domus °Eliasib sacerdotis magni. 21 Post eum aedificavit /Merimuth filius Uriae filii Haccus mensuram secundam, a porta domus Eliasib donec extenderetur domus Eliasib; 22et post eum aedificaverunt sacerdotes viri de campestribus Iordanis. 23 Post eum aedificavit Beniamin et Hasub contra domum suam; et post eum aedificavit Azarias filius Maasiae filii Ananiae contra domum suam. 24 Post eum aedificavit Bennui filius Henadad mensuram secundam, a domo Azariae usque ad ¢flexuram et usque ad angulum. 25 Phalel filius Ozi contra flexu- ram et 9turrim quae eminet de domo regis excelsa, id est in “atrio carceris. Post eum Phadaia filius Pharos. 26 iNathinaei autem habi- tabant in JOphel usque contra “portam aquarum ad orientem et turrim quae prominebat. 27 Post eum aedificaverunt ’Thecueni mensuram secundam e regione, a turre magna et eminente usque ad murum templi. 28Sursum autem a ™porta equorum aedifica- verunt sacerdotes, unusquisque contra domum suam. 29 Post eos aedificavit Sadoc filius Emmer contra domum suam; et post eum aedificavit Semaia filius Secheniae custos portae orientalis. 30 Post eum aedificavit Hanania filius Selemiae et Hanun filius Seleph se- xtus mensuram secundam. Post eum aedihcavit ”Mosollam filius Bara- chiae contra °gazophylacium suum. Post eum aedificavit Melchias filius aurificis usque ad domum Nathinaeorum et scruta vendentium, contra portam iudicialem et usque ad cenaculum anguli; 31 et inter cenaculum anguli in ?porta gregis aedificaverunt aurifices et negotiatores. Factum est autem, cum audisset *Sanaballat quod aedificaremus murum iratus est valde et motus nimis subsannavit ludaeos 2et dixit coram fratribus suis et frequentia Samaritanorum: Quid TIudaei faciunt imbecilles? num dimittent eos gentes? num sacrifica- bunt et complebunt in una die? nunquid aedificare poterunt lapides de acervis pulveris qui combusti sunt? 3Sed et Tobias ammanites proximus eius ait: Aedificent: °si ascenderit vulpes, transiliet murum eorum lapideum. 4cAudi, Deus noster, quia facti sumus despectui; 4%converte a —— prioribus viriliter obstiterat, divitum compescit avaritiam (6-19), et superatis insidiis, quas sibi non modo externi, sed vel domestici hostes moliuntur, maxima alacritate murum perfecit (6, 1-19). Praeterea, urbe LIBER II ESDRAE 4, 5 —5, 10 opprobrium super caput eorum, et da eos in es SeaiotieN in terra | captivitatis. 5 ¢Ne operias iniquitatem eorum, et peccatum eorum coram facie tua non deleatur, quia irriserunt aedificantes. 6 Itaque aedificavimus murum et coniunximus totum usque ad partem dimi- | diam, et provocatum est cor populi ad operandum. 7Factum est autem, cum audisset Sanaballat et Tobias et Ara- bes et Ammanitae et Azotii quod obducta esset /cicatrix muri lerusalem et quod coepissent interrupta concludi, irati sunt nimis; 8 Jet congregati sunt omnes pariter, ut venirent et pugnarent contra Jerusalem et molirentur insidias. 9 Et oravimus Deum nostrum et posuimus custodes super murum die ac nocte contra eos. 10 Dixit autem Judas: Debilitata est fortitudo portantis, et humus nimia est et nos non poterimus aedificare murum. 1! Et dixerunt hostes nostri: Nesciant et ignorent, donec veniamus in medium eorum et interfi- clamus eos et cessare faciamus opus. 12 Factum est autem, venien- tibus Iudaeis, qui habitabant iuxta eos, et dicentibus nobis per de- cem vices ex omnibus locis quibus venerant ad nos, 1%statui in loco post murum per circuitum populum in ordinem cum gladiis suis et lanceis et arcubus. 14 Et perspexi atque surrexi @t aio ad optimates et magistratus et ad reliquam partem vulgi: “Nolite ti- mere a facie eorum: ‘Domini magni et terribilis mementote et /pu- gnate pro fratribus vestris, filiis vestris et filiabus vestris et uxoribus vestris et domibus vestris. 15 Factum est autem, cum audissent inimici nostri nuntiatum esse nobis, dissipavit Deus consilium eorum. Et reversi sumus omnes ad muros, unusquisque ad opus suum. 16Et factum est a die illa, media pars iuvenum eorum faciebat opus, et media parata erat ad bellum, et lanceae et scuta et arcus et loricae et principes post eos in omni domo Iuda 17 aedificantium in muro et portan- tium onera et imponentium: una manu sua faciebat opus et altera tenebat gladium; 18 aedificantium enim unusquisque gladio erat ac- cinctus renes, et aedificabant et clangebant bucina iuxta me. 19 Et dixi ad ‘optimates et ad magistratus et ad reliquam partem vulgi: Opus grande est et latum, et nos separati sumus in muro, procul alter ab altero. 2%In loco quocumque audieritis clangorem tubae, illuc concurrite ad nos; ™Deus noster pugnabit pro nobis. 21 Et nos ipsi faciamus opus: et media pars nostrum teneat lanceas ab ascensu aurorae donec egrediantur astra. 22 In tempore quoque illo dixi populo: Unusquisque cum puero suo maneat in medio Ieru- salem, et sint nobis vices per noctem et diem ad operandum. 23 Ego autem et fratres mei et pueri mei et custodes, qui erant post me, non deponebamus vestimenta nostra; unusquisque tantum nudabatur ad ™baptismum. Et factus est %clamor populi et uxorum eius magnus Yadversus fratres suos Iudaeos. 2 Et erant qui dicerent: Filii nostri et filiae nostrae multae sunt nimis: accipiamus pro pretio eorum frumentum et comedamus et vivamus. 3Et erant qui,dicerent: Agros nostros et vineas et domos nostras opponamus et accipiamus frumentum in fame. 4 Et alii dicebant: Mutuo sumamus pecunias “in tributa regis demusque agros nostros et vineas. 54Et nunc, sicut carnes fratrum nostrorum, sic carnes nostrae sunt, et, sicut filii eorum, ita et filii nostri. Ecce nos subiugamus filios nostros et filias nostras in ser- vitutem, et de filiabus nostris sunt famulae, nec habemus unde possint redimi: et agros nostros et vineas nostras alii possident. 6 Et iratus sum nimis, cum audissem clamorem eorum secundum verba haec. 7 Cogitavitque cor meum mecum et increpavi optima- tes et magistratus et dixi eis: °Usurasne singuli a fratribus ve- stris exigitis ? Et congregavi adversum eos contionem magnam 8 et dixi eis: Nos, ut scitis, fredemimus fratres nostros Iudaeos, qui venditi fuerant gentibus secundum possibilitatem nostram; et vos igitur vendetis fratres vestros, et redimemus eos? Et siluerunt, nec invenerunt quid responderent. 9 Dixique ad eos: Non est bona res quam facitis; quare non 9in timore Dei nostri ambulatis, “ne exprobretur nobis a gentibus inimicis nostris? 19 Et ego et fratres € Ps68,.27, 28: 108, 14, 15; Jr 38, 23. f2"Par 24; Y3: gv. Ps 82, 3-5. hcf. Nm 14, 9; Dt 1, 209. $Ch.24, $2 DE7] Ss -10;. £7. j2 Rg’ Io. 12. — cf. 1 Mc 3, Az Tt) (Cor sG. Jr. Met. Ip 2S, 122 bvreiP4; m Ex 14, 14, 25; Dt 1, 303.3; 29:°0.20;-420 S233 10: n Jdt 12, 7. -— cf. Mr 7, 4 UCL EX <3, 0021945 WL¥'25;,. 35, 373 Be foe er Esa, 135 202% o47 — ch. Gn 47, 13-22. d cf. = OT hugs: LE 252-305" 4 Rg T% eofe Ex 225625%,LY, 25, 36;. Ps py Ooi Waa OY Aa Sea oy pe f Lv 25, 48, 49. g Lv 25, 36. kicp.-4, 4. — cf. 2 Re 12, ra. 305 “= LIBER II ESDRAE 5, Li 6, 16 mcp. 8, 6. — cf. Dt 27, 15; 1 Par 16, 36; Ps 105, 48. n (Vv. oe 8, 9). ecg of : 16 3, 8. rvr. 9. scf. 2 Rg 9, 7, 10; 3 Rg 18, 19. fvr. 17. CDi SES, LAs 220 Ske acp. 2, 10, 19; 4, I, 7. b cf. vr. 6. COP. Chl s 71533 dt Par-85 13; e.cf.. t Esa: 22. fep. 2, 19. g Jr 36, 5. hf. Ez 13, x7, 22 icf. Nm 18, 7, 22. j cpt 13, 29..— Cf..cp. 4, 45S. Rich, Ez 33,37; lLx.Mec 14, 27. Mm Cp. 2,10; 4; 1,49. communita et singularum portarum custodibus constitutis (7, 1-3), Nehemiae cordi est ut in civitatem pro incolarum numero spatiosio- rem aliunde cives arcessat, inventumque catalogum eorum qui, duce mei et pueri mei commodavimus plurimis pecuniam et frumentum; non repetamus in commune istud: aes alienum concedamus quod debetur nobis. 11 Reddite eis hodie agros suos et vineas suas et oliveta sua et domos suas; quin potius et centesimam pecuniae, irumenti, vini et olei, quam exigere soletis ab eis, date pro illis. 12 Et dixerunt: Reddemus et ‘ab eis nihil quaeremus, sical e fa- ciemus ut loqueris. Et vocavi sacerdotes et Jadiuravi eos, “ut fa- cerent iuxta quod dixeram. 13 Ansuper lexcussi sinum meum et : Sic excutiat Deus omnem virum, qui non compleverit verbum istud, de domo sua et de laboribus suis; sic excutiatur et vacuus fiat. mEt dixit universa multitudo: Amen. Et laudaverunt Deum. Fecit ergo populus sicut erat dictum. 14A die autem illa, qua praeceperat rex mihi ut essem “dux in terra luda, ab anno °vicesimo usque ad annum ?Ptricesimumsecun- dum Artaxerxis regis, per annos duodecim, ego et fratres mei Yan- nonas, quae ducibus debebantur, non comedimus. 15 Duces autem primi, qui fuerant ante me, gravaverunt populum et acceperunt ab eis in pane et vino et pecunia, cotidie siclos quadraginta; sed et ministri eorum depresserunt populum. Ego autem non feci ita "prop- ter timorem Dei; 16 quin potius in opere muri aedificavi et agrum non emi, et omnes pueri mei congregati ad opus erant. 17 Iudaei quoque et magistratus, centum quinquaginta viri, et qui veniebant ad nos de gentibus, quae in circuitu nostro sunt, *in mensa mea erant. 18 Parabatur autem mihi per dies singulos bos unus, arietes sex electi, exceptis volatilibus; et inter dies decem vina diversa et alia multa tribuebam. Insuper et tannonas ducatus mei non quae- sivi; valde enim attenuatus erat populus. 19“Memento mei, Deus meus, in bonum, secundum omnia quae feci populo huic. Factum est autem, cum audisset *Sanaballat et Tobias et >Gos- sem arabs et ceteri inimici nostri, quod aedificassem ego murum, et non esset in ipso residua interruptio (Cusque ad tempus autem, illud valvas non posueram in portis), 2 miserunt Sanaballat et Gos- sem ad me dicentes: Veni et percutiamus foedus pariter %in viculis, in campo Ono. Ipsi autem cogitabant ut facerent mihi malum. ? Misi ergo ad eos nuntios dicens: Opus grande ego facio et non possum descendere, ne forte negligatur cum venero et descendero ad vos. 4 Miserunt autem ad me secundum verbum hoc per quattuor vices, et respondi eis iuxta sermonem priorem. 5Et misit ad me Sana- ballat iuxta verbum prius quinta vice puerum suum, et epistulam habebat in manu sua scriptam hoc modo: 6¢In gentibus auditum est, et Gossem dixit quod tu et /Iudaei cogitetis rebellare, et prop- terea aedifices murum et levare te velis super eos regem; propter quam causam 7 et prophetas posueris, qui praedicent de te in Teru- salem dicentes: Rex in Iudaea est. Auditurus est rex verba haec; idcirco nunc veni, ut ineamus consilium pariter. 8 Et misi ad eos dicens: Non est factum secundum verba haec, quae tu loqueris; de corde enim tuo tu componis haec. 9% Omnes enim hi terrebant nos cogitantes quod cessarent manus nostrae ab opere et quiesce- remus; quam ob causam magis confortavi manus meas. 10 Et ingressus sum domum Semaiae filii Dalaiae filii 9Metabeel — secreto. Qui ait: Tractemus nobiscum in domo Dei, in medio templi, et claudamus portas aedis; quia venturi sunt ut interficiant te et | nocte venturi sunt ad occidendum te. 11 Et dixi: Num quisquam similis mei fugit? Et quis, ut ego, ingredietur templum et vivet? Non ingrediar. 12 Et intellexi quod Deus non misisset eum, quasi vaticinans locutus esset ad me, et Tobias et Sanaballat con- duxissent eum; 1% acceperat enim pretium, ut territus facerem et ipeccarem, et haberent malum quod exprobrarent mihi. 14 /Me- mento mei, Domine, pro Tobia et Sanaballat, iuxta opera eorum talia sed et *Noadiae prophetae et ceterorum prophetarum qui ter- rebant me. 15 Completus est autem murus vicesimoquinto die mensis ‘elul quinquagintaduobus diebus. 16Factum est ergo, ™cum audissent omnes inimici nostri, ut timerent universae gentes, quae erant in Zorobabele, reverterant de servitute, in commentarium suum refert (4-73). Porro in rem religiosam instaurandam totus incumbit, sibi auxilium praebente Esdra sacerdote et scriba. Qui a festo tabernacu- LIBER II ESDRAE 6,17 — 7, 59 circuitu nostro, et conciderent intra semetipsos “et scirent quod a Deo factum esset opus hoc. 17 Sed et in diebus illis, multae optimatum LIudaeorum epistulae mittebantur ad Tobiam et a Tobia veniebant ad eos: 18 multi enim erant in Iudaea habentes iuramentum eius, quia gener erat Seche- niae filii °Area, et Iohanan filius eius acceperat filiam ?Mosollam filii Barachiae; 19sed et laudabant eum coram me, et verba mea nuntiabant ei; et Tobias mittebat epistulas ut terreret me. 7 Postquam autem aedificatus est murus, et “posui valvas, et re- censui ianitores et cantores et levitas, 2 praecepi 0Hanani fratri meo et Hananiae principi domus de Ierusalem, ipse enim quasi vir ¢yerax et timens Deum plus ceteris videbatur, 3et dixi eis: Non aperiantur portae Jerusalem usque ad calorem solis. Cumque adhuc adsisterent, clausae portae sunt et oppilatae; et posui custodes de habitatoribus Ierusalem, singulos per vices suas et unumquemque contra domum suam. 4 Civitas autem erat lata nimis et grandis, et populus parvus in medio eius, et non erant domus aedificatae. 5 Deus autem dedit in corde meo, et congregavi optimates et magistratus et vulgus, ut recenserem eos; et inveni librum census deorum qui ascenderant primum, et inventum est scriptum in eo: §& Isti filii provinciae, qui ascenderunt de captivitate migrantium, quos transtulerat Nabucho- donosor rex Babyionis, et reversi sunt in Ierusalem et in Iudaeam, unusquisque in civitatem suam; 7 qui venerunt cum Zorobabel, Iosue, Nehemias, ¢Azarias, Raamias, Nahamani, /Mardochaeus, Bel- sam, Mespharath, Begoai, Nahum, Baana. Numerus virorum populi Israél: 8 filii Pharos duo milia centum septuagintaduo, 9 filii Saphatia trecenti septuagintaduo, 1° filii Area sescenti quinquagintaduo, 11 flii Phahath Moab, filiorum Iosue et Ioab, duo milia octingenti decem et octo, 12 filii 9Aelam mille du- centi quinquaginta quattuor, 18 filii Zethua octingenti quadraginta quinque, 14 filii Zachai septingenti sexaginta, 15 filii *Bannui se- scenti quadragintaocto, 16 filii Bebai sescenti vigintiocto, 17 filii Azgad duo milia trecenti vigintiduo, 18 filii Adonicam sescenti sexagintaseptem, 49 filii Beguai duo milia sexagintaseptem, 29 filii Adin sescenti quinquagintaquinque, 2! filii Ater filii Hezeciae nona- gitaocto, 22 filii Hasem trecenti vigintiocto, 2% filii Besai trecenti vigintiquattuor, 24 filii ‘Hareph centum duodecim, 25 filii {Gabaon nonagintaquinque 26 filii Bethlehem et Netupha centum octoginta- octo, 27 viri Anathoth centum vigintiocto, 28 viri /Bethazmoth qua- dragintaduo, 29 viri ™Cariathiarim, Cephira et Beroth septingenti quadragintatres, 29 viri Rama et Geba sescenti vigintiunus, 3! viri Machmas centum vigintiduo, 32 viri Bethel et Hai centum viginti- tres, 33 viri Nebo alterius quinquagintaduo, 34 viri “Aelam alterius mille ducenti quinquagintaquattuor, 35 filii Harem trecenti viginti, 36 filii Iericho trecenti quadragintaquinque, 37 filii Lod, Hadid et Ono septingenti vigintiunus, 38 filii Senaa tria milia nongenti tri- ginta. 39 Sacerdotes: filii °Idaia in domo Iosue nongenti septuaginta- tres, 40 filii ?9Emmer mille quinquagintaduo, 41 filii 7Phashur mille ducenti quadragintaseptem, 42 filii "Arem mille decem et septem. Levitae: 43 filii Iosue et Cedmihel filiorum 44 *Oduiae septuaginta- quattuor. Cantores: 45 filii Asaph centum quadragintaocto. 46 Iani- tores: filii Sellum, filii Ater, filii Telmon, filii Accub, filii Hatita, filii Sobai centum trigintaocto. 47 Nathinaei: filii Soha, filii Hasupha, filii Tebbaoth, 48 filii Ceros, filii *Siaa, filii Phadon, filii Lebana, filii “Hagaba, filii Selmai, 49 filii Hanan, filii Geddel, filii Gaher, 50 filii Raaia, filii Rasin, filii Necoda, 51 filii Gezem, filii Aza, filii Phasea, 52 filii Besai, filii Mu- nim, filii “Nephussim, 58 filii Bacbuc, filii Hacupha, filii Harhur, 54 filii 7Besloth, filii Mahida, filii Harsa, 55 filii Bercos, filii Sisara, filii Thema, 56 filii Nasia, filii Hatipha. 57 Filii servorum Salomonis: filii Sothai, filii Sophereth, filii YPharida, 58 filii Iahala, filii Darcon, filii Ieddel, 59 filii Saphatia, filii Hatil, filii Phochereth, qui erat ncf. Ps 125, 2 o1 Es 2; 5. pr Es 8, 16. acf. cp. 6, 1; Ecli 49, 15. otp. 4, 4. Gch Cp. 53," ¥3. OES ®, 22: 6-73] 1 Es 2, 1-70. e cf. I 2°23 Est 2; 2); fcf. 1 Es 2 5 (4) BR Oh: Ver sa. hci. 1 Es 2, ro. $ of. TvEs:2, 27. jefe 1 Es 2, 20. Gtr Eso, 24. mclit Es:a, 25. "Cf. VI. 12. o1 Par 9, 10; 24, 7. p 1. Par.9;'12% 24, Ta: gi Paro; 12: §$ 1 >Par 2428, $ Cf} 2 Es 2)':403:3)'9 tcf. 1 Es 2, 44. “uch. t. Es 2, 46. » Cle TES: 2, 50. © Cts T 165.9) §2. y ci. Es 2,55. Sane LIBER II ESDRAE 7, 60 — 8, 13 lorum rite agendo sumens principium, legem coram universo populo, quem convocaverat, magna animorum commotione perlegit (8, I-18) ; eiusque ab alienigenis aversionem confirmat (9, 1-3); deinde, longa Sci. 1.8 2, §7% at Es 2, 59. bict: Bs 2,59; cr Es 2, 63. dvr. 70; cp. 8, 9; 10, I. ecf. 1 Es 2, 69. Ei E33, 3s B5.vr. 3,26. CV t's 7; 6) dv. Dt 31, 10-13. e Lv 23, 24. | fs oe Sak oe VE sks hv. cp. 5, 13; 4 Ps 133, 2 r Tm 2, 8. jv. 2 Par’ 20, 18. tcl.cp.. oO} @ mV. 2-Par 35, 3 NCP. 9, 3. Ocp. 10, 1. — cf. cp. 7, 65, 70; 1-Es. 2, 63. pcp. 12, 26. q vr. #3 "Lv pot 24; Nm 29, 1 P:Cl< Cc 3; 10] Com. in I 4 OT. Spbr. $ Ez 9;.19, 22% Lm 3, 41. — cf. ortus ex Sabaim filio “Amon: 60 omnes Nathinaei et filii servorum Salomonis trecenti nonagintaduo. 61¢Hi sunt autem qui ascenderunt de Thelmela, Thelharsa, Cherub, “Addon et Emmer, et non potuerunt indicare. fomum pa- trum suorum et semen suum, utrum ex Israél essent: 62 filii Dalaia, filii Tobia, filii Necoda, sescenti quadragintaduo; 63 et de sacer- dotibus filii Habia, filii Accos, filii Berzellai, qui _accepit de filiabus Berzellai galaaditis uxorem et vocatus est nomine eorum. 64 Hi quaesierunt scripturam suam in censu et non invenerunt, et eiecti sunt de sacerdotio. 65 ¢Dixitque ¢Athersatha eis, ut non mandu- carent de sanctis sanctorum, donec staret sacerdos doctus et eruditus. 66 Omnis multitudo quasi vir unus quadragintaduo milia trecenti sexaginta, 7 absque servis et ancillis eorum, qui erant septem milia trecenti trigintaseptem ; et inter eos cantores et cantatrices ducenti quadraginta quinque. 68 Equi eorum septingenti trigintasex, muli eorum ducenti quadragintaquinque, 69 cameli eorum quadringenti trigintaquinque, asini sex milia septingenti viginti. Hucusque refertur quid in commentario scriptum fuerit; exin Nehemiae historia texitur. 70 Nonnulli autem de principibus familiarum dederunt in opus: Athersatha dedit in thesaurum auri drachmas mille, phialas quinqua- ginta, tunicas sacerdotales quingentas triginta. 71 Et de ay: familiarum dederunt in thesaurum operis auri drachmas viginti et argenti mnas duo milia ducentas. 72 Et quod dedit reliquus omit lus auri drachmas viginti milia et argenti mnas duo milia et tunicas sacerdotales “sexagintaseptem. 73 Habitaverunt autem sacerdotes et levitae et ianitores et can- tores et reliquum vulgus et Nathinaei et omnis Israél in civitatibus suis. aEt venerat mensis septimus, filii autem Israél erant in civita- tibus suis; congregatusque est omnis populus quasi vir unus ad plateam, quae est ante “~portam aquarum, et dixerunt °Esdrae scribae ut adferret librum legis Moysi, quam praeceperat Dominus Israéli. 2 4Attulit ergo Esdras sacerdos legem coram multitudine vi- rorum et mulierum cunctisque qui poterant intelligere “in die prima mensis septimi; 3/et legit in eo aperte in platea, quae erat Yante portam aquarum, de mane usque ad mediam diem in conspectu virorum et mulierum et sapientium, et aures omnis populi erant erectae ad librum. 4 Stetit autem Esdras scriba super gradum ligneum, quem fecerat ad loquendum; et steterunt iuxta eum Mathathias et Semeia et Ania et Uria et Helcia et Maasia ad dexteram eius, et ad sinistram Phadaia, Misaél et Melchia et Hasum et Hasbadana, Zacharia et Mosollam. 5Et aperuit Esdras librum coram omni populo (super universum quippe populum eminebat), et, cum aperuisset eum, stetit omnis populus. 6 Et benedixit Esdras Domino Deo magno et re- spondit omnis populus: “Amen, amen, ‘elevans manus suas. Et jincurvati sunt et adoraverunt Deum proni in terram. 7 /Porro Iosue et Bani et Serebia, Iamin, Accub, Septhai, Odia, Maasia, Ce- lita, Azarias, Iozabed, Hanan, Phalaia, levitae “silentium faciebant in populo ad audiendam legem. ”Populus autem stabat in gradu suo. 8 Et legerunt in libro legis Dei distincte et aperte ad intelli- gendum; et intellexerunt cum legeretur. 9 Dixit autem Nehemias (ipse est °Athersatha) et Esdras ?sa- cerdos et scriba et levitae interpretantes universo populo: Dies sanctificatus est Domino Deo nostro: nolite lugere et ‘nolite flere ; flebat enim omnis populus, cum audiret verba legis. 10 Et dixit eis: Ite, comedite pinguia et bibite mulsum et ‘mittite partes his qui non praeparaverunt sibi, quia sanctus dies Domini est; et nolite contristari, gaudium etenim Domini est fortitudo nostra. 11 Levitae autem silentium faciebant in omni populo, dicentes: Tacete quia dies sanctus est, et nolite dolere. 12 Abiit itaque omnis populus, ut come- tvr. 7, 8. deret et biberet et mitteret partes et faceret laetitiam magnam, quia ‘intellexerant verba quae docuerat eos. 3 Et in die secundo congregati sunt principes familiarum universi eit 3908 —s oratione a levitis facta, qua misericordia Dei celebratur, populi vero malitia describitur, ad paenitentiam cunctos adstantes provocat (4-35), cohortaturque ut foedus cum Deo feriant (36, 37) ; eoque publice icto et a LIBER II ESDRAE 8,14 — 9, 18 populi, sacerdotes. et levitae ad Esdram scribam, ut interpretaretur eis verba legis. 4 t invenerunt scriptum in lege praecepisse Do- minum in manu “Moys, “ut habitent filii Israél in tabernaculis in die sollemni, mense septimo, 15et Yut praedicent et divulgent vo- cem in universis urbibus suis et *in lerusalem dicentes: Egredi- mini in montem et adferte Yfrondes olivae et frondes ligni pulcher- rimi, frondes myrti et ramos palmarum et frondes ligni nemorosi, ut fiant tabernacula, sicut scriptum est. 16 Et egressus est populus, et attulerunt feceruntque sibi tabernacula_unusquisque “in domate suo et in atriis suis et in atriis domus Dei et in platea “portae aquarum et in platea “portae Ephraim. 17 Fecit ergo universa ec- clesia eorum, qui redierant de captivitate, tabernacula, et habitave- runt in tabernaculis. “Non enim fecerant a diebus Iosue filii Nun taliter filii Israél usque ad diem illum; et fuit daetitia magna ni- mis. 18 ¢Legit autem in libro legis Dei per dies singulos, a die primo usque ad diem novissimum; et fecerunt sollemnitatem septem diebus et in /die octavo collectam iuxta ritum. In die autem vicesimo quarto “mensis huius, convenerunt filii Israél in Yieiunio et in “saccis, et “humus super eos. 2 &Et sepa- ratum est semen filiorum Israél ab omni filio alienigena; et stete- runt et confitebantur peccata sua et iniquitates patrum suorum. 3 Et consurrexerunt ad standum et legerunt in volumine legis Domini Dei sui quater in die, et quater confitebantur et adorabant Domi- num Deum suum. 4 Surrexerunt autem super gradum levitarum 9Iosue et Bani et Cedmihel, Sabania, Bonni, Sarebias, bani et Chanani et clamaverunt voce magna ad Dominum Deum suum. 5 Et dixerunt levitae Iosue et Cedmihel, Bonni, Hasebnia, Serebia, Odaia, Sebnia, Phathahia: Surgite, benedicite Domino Deo vestro ab aeterno usque in aeter- num, et “benedicant nomini gloriae tuae excelso in omni benedi- ctione et laude. 6‘’Tu ipse, Domine, solus; tu /fecisti caelum et lcaelum caelorum et ™omnem exercitum eorum, “terram et uni- versa quae in ea sunt, maria et omnia quae in eis sunt; et tu vivificas omnia haec, et exercitus caeli te adorat. 7 Tu ipse, Do- mine Deus, °qui elegisti Abram et eduxisti eum de ?igne Chal- daeorum et %posuisti nomen eius Abraham. $%7Et invenisti cor eius fidele coram te et *percussisti cum eo foedus, ut dares ei ter- ram Chananaei, Hethaei et Amorrahaei et Pherezaei et Iebusaei et Gergesaei, ut dares semini eius; et “implesti verba tua, quoniam iustus es. 9 Et Yvidisti adflictionem patrum nostrorum in Aegypto, “clamo- remque eorum audisti super mare Rubrum. 1°¥YEt dedisti signa atque portenta in Pharaone et in universis servis eius et in omni populo terrae illius; cognovisti enim *quia superbe egerant contra eos; et %fecisti tibi nomen, sicut et in hac die, 11 %et mare divi- sisti ante eos, et transierunt per medium maris in sicco; persecu- tores autem eorum proiecisti in profundum, quasi lapidem in aquas validas. 12 4Et in columna nubis ductor eorum fuisti per diem et in columna ignis per noctem, ut appareret eis via per quam ingredie- bantur. 13¢Ad montem quoque Sinai descendisti et flocutus es cum eis de caelo et dedisti eis Yiudicia recta et legem veritatis, caere- monias et praecepta bona. 14/Et sabbatum sanctificatum tuum ostendisti eis et mandata et caeremonias et legem praecepisti eis in manu Moysi servi tui. 15*Panem quoque de caelo dedisti eis in fame eorum et Jaquam de petra eduxisti eis sitientibus et “dixisti eis ut ingrederentur et possiderent terram, super quam levasti ma- num tuam ut traderes eis. 16Tpsi vero et patres nostri superbe egerunt et Jinduraverunt cervices suas et non audierunt mandata tua 17et noluerunt audire et "non sunt recordati mirabililum tuorum quae feceras eis. Et in- duraverunt cervices suas et “dederunt caput, ut converterentur ad servitutem suam quasi per contentionem. Tu autem, Deus propitius, %lemens et misericors, longanimis et multae miserationis, non de- reliquisti eos, 18 et quidem %cum fecissent sibi vitulum conflatilem LY 23,°34, 40, 446 ULV 23,4 x Dt 16, 16. y ch: Lv 23,-40. Sv. ¥: Re oy 28: Evie 1,.32°Cp.37.26: ie te, 39; 4 Rg 14, 13; 2 ar 25, 26. ia: :. Rg 8 ue tee Sia et as at «J 8, 1 Es 3, 4 d cf. ? gs 20,25 eDt 2110;,11. f Lv 23, 36; Nm 29, 35. GCis: C8; 2. bcf. 1 Rg 7, 6. 6, 2&2 -10,251. fcp. 8, 7, 8 gcf. cp. 8, 7. h cf. 1 Par 29, 13. av. 2 Rg 19, 15. mer. PS: 380-7 ov. Gn It, 31. pcf. Gn 11, 31. q Gn 17, 5. 7, Gh Ts416, S'Gherz 7. Seto: twe EX .13¢°5. Ch. IsP2's5 14: 17, 7-9. 6 1S163).22 $149 212 32,52652Dn 9. 15. — cf. Ex 9, 16. PEs L4, 21, 22, 07,228: ' Psy ye, ry’; ea] R. #2. D: 5, ote. Ant. in fs. s. Andr. Ap. CEX 15; 5.20. d Wr. 193: ExX.133- 28, 22° -Nm t4,! 144° 1.Cor 10;- I. ¢ EX 19; -20; fv. Ex 20, 1-17. hte 8, 9: — cf. Rm 7, 12. Ex 16, 23; 20, 8-11. — cf. Gn 2 he 533 Ez 20, 12,°20. i (all) 31. — cf. Ex 16, 14, is: Bs 77s 253; 104, 40; T ‘Cor gop m 20, 10; Ps 77, j Ex 17, 6 15-17; 104, 41; I Cor 10, 4. k Dt 1, 8. ivr. 29. — cf. Ex 32, 9; Dt31, 2759:Par:30,8; Ac 7, 5z,etc. m Ps 77, II, 42, 43. nNm 14, 4. ovr. 31; Ex 34, 6; Nm 145 18; 7) at. fee LIBER II ESDRAE 9, 16 — 10,5 Nehemia, optimatibus et plerisque de populo subscripto (38-10, 27), omnes sollemniter spondent se velle mandatis Dei obsequi, iis maxime quae de vitandis conubiis illicitis, de sabbatis, de annis sabbaticis, de oblatio- qvr. 36; Ps 78, 41, 58. — cf Heb 3, 15. TNE 295° 353" PS TGR 45, SV. VY. -12% tIs 63, 1. — cf. Nm 11,17,25. u cf. Ex 19, 35. — V. vr. I5. v Dt 2, -7. w Dt 8, 4; 29, 5. LViONM 23,.22, $1. yv. Nm 21, 33-35. gGn 15, 5; 22, 27: av. Js 1-12. b Ps 43,3. 4 ¢ Dt 13) 5¢"6; "tor 4s*20,” Zor 9 IE, & 3 dvr. 35. — cf. Nm 13, 20, 27; Dt 8, 7; 8;. Ez 20,°6 e Dt 6, 11. {Dt-32 8 VP. 353,408.87 & ei 2, 1%, 123, £2420,’ 27, + Ps 49, 17. — cf. 3 Rg 14, 9. 33 Rg 18, 4; 19, 10; 2 Par 24; 20,27; Mt 28;.<97;\3Ac 7, 52. lv. vr. 30 mv 1) in fs. Ss. ac. n 2tras: Ps ‘10S,, AEs <4 de 45. pid 2,0; 3,°9, ‘15, etc, @ JA.3, 5055. 1%%_30; 4).15./$, $25 — v. Jd 2, 19. \ Ink 18> 27] Int. Ss 32 App. Phil. et x Jr 7, 25, 26; 44, 4-6. 4 cf. ‘Ac 13, 18: 2 Vr.. 26; 30; 342" "4 RT 7D a> 63 Pt. iz; 26... 212 2-Pt-4, a: hee oe Pp c1 Es og, 7. — cf. Is 42, 24. d vr. 19, 27. Jr 4502 75> $3410, 285 Lm, 22. VI. LPs €p.i1, 25; a3 2a; DE 25 ati h4 Rg 17, 3. iv. 1 Es 9, 15; Dn 9, 5, 7. 7 Ps 105, 6; Dn 9g, 5. 1 Dt 28, 47. mvr. 25. nt Es 9, 9. o Dt 28, 33, 51. p4 Rg 23, 3; 2 Par 29, 10; 34, 31; 1 Es 10, 3. — cf. sp TO):20% Uict.. cp, 10, 1: acp. 9, 38. OV. cp? 8s 6: CCHF T,.O 2-27] cp. 12, 2-21, et dixissent: Iste est Deus tuus, qui eduxit te de Aegypto, %fece- runtque blasphemias magnas. 19 Tu autem in ‘misericordiis tuis multis non dimisisti eos in deserto. *Columna nubis non recessit ab eis per diem, ut duceret eos in viam, et columna ignis per noctem, ut ostenderet eis iter per quod ingrederentur, 2° ‘et spiritum tuum bonum dedisti, qui doceret eos, et “manna tuum non prohibuisti ab ore eorum et aquam dedisti eis in siti. 21 %Quadraginta annis pavisti eos in deserto, nihilque eis defuit, “vestimenta eorum non inveteraverunt, et pedes eorum non sunt attriti. 22 Et dedisti eis regna et populos, et partitus es eis sortes; et “possederunt terram Sehon et terram regis Hesebon Yet terram Og regis Basan. 23 2Et multiplicasti filios eorum sicut stellas caeli et adduxisti eos ad ter- ram, de qua dixeras patribus eorum ut ingrederentur et possiderent. 24aEt venerunt filii et possederunt terram; et “humiliasti coram eis habitatores terrae, Chananaeos, et dedisti eos in manu eorum et reges eorum et populos terrae, ut facerent eis sicut placebat illis. 25 Ceperunt itaque Curbes munitas et 4humum pinguem et posse- derunt “domos plenas cunctis bonis, cisternas ab aliis fabricatas, vineas et oliveta et ligna pomifera multa, et comederunt et saturati sunt et ‘impinguati sunt et abundaverunt deliciis in %bonitate tua magna. 26/Provocaverunt autem te ad iracundiam et recesserunt a te et ‘proiecerunt legem tuam post terga sua et Jprophetas tuos occiderunt, qui ‘contestabantur eos ut reverterentur ad te, ™fece- runtque blasphemias grandes. 27”Et dedisti eos in manu hostium suorum, et adflixerunt eos. Et °in tempore tribulationis suae clama- verunt ad te, et tu de caelo audisti et secundum miserationes tuas multas dedisti eis salvatores, qui salvarent eos de manu hostium suorum. 28 Yumque requievissent, reversi sunt ut facerent malum in conspectu tuo, et dereliquisti eos in manu inimicorum suorum, et possederunt eos. Conversique sunt et clamaverunt ad te; tu autem de caelo exaudisti et “liberasti eos in misericordiis tuis multis temporibus. 29 sEt contestatus es eos ut reverterentur ad legem tuam; ipsi vero ‘superbe egerunt et non audierunt mandata tua et in iudiciis tuis peccaverunt, “quae faciet homo et vivet in eis, et tdederunt umerum recedentem et “cervicem suam induraverunt, nec audierunt. 30 Et Yprotraxisti super eos annos multos et *con- testatus es eos “in spiritu tuo per manum prophetarum tuorum, Yet non audierunt, “et tradidisti eos in manu populorum terrarum, 31 4In misericordiis autem tuis plurimis ¢non fecisti eos in consum- ptionem nec dereliquisti eos, fquoniam Deus miserationum et cle- mens es tu. 32 Nunc itaque, Deus noster 9magne, fortis et terribilis, custo- diens pactum et misericordiam, ne avertas a facie tua omnem laborem qui invenit nos, reges nostros et principes nostros et sacerdotes nostros et prophetas nostros et patres nostros et omnem populum tuum “a die- bus regis Assur usque in diem hanc. %3 Et tu tiustus es in omnibus quae venerunt super nos, quia veritatem fecisti, /nos autem impie egi- mus. 34 Reges nostri, principes nostri, sacerdotes nostri et patres nostri non fecerunt legem tuam et non attenderunt mandata tua et testimo- nia tua, quae testificatus es in eis. 35 Et ipsi in regnis suis et “in boni- tate tua multa, quam dederas eis, et in terra latissima et pingui, quam tradideras in conspectu eorum, non servierunt tibi nec reversi sunt a studiis suis pessimis. 36 Ecce "nos ipsi hodie servi sumus, et terra, quam dedisti patribus nostris, ut comederent panem eius et quae bona sunt eius, et nos ipsi servi sumus in ea. 37 °Et fruges eius - multiplicantur regibus, quos posuisti super nos propter peccata nostra, et corporibus nostris dominantur et iumentis nostris secundum volun- tatem suam; et in tribulatione magna sumus. 4 38 Super omnibus ergo his ?nos ipsi percutimus foedus et scri- bimus, et %signant principes nostri, lewitae nostri et sacerdotes nostri. aSignatores autem fuerunt: Nehemias ?Athersatha ¢filius Hache- lai et Sedecias, 2Saraias, Azarias, Ieremias, 3Pheshur, Amarias, Melchias, 4 Hattus, Sebenia, Melluch, 5 Harem, Merimuth, Obdias, Pee et a ee ee nibus et primitiis statuta sunt (28-29). Quibus peractis, rem politicam reficiendam curat et ad augendum lerusalem incolarum numerum sta- LIBER II ESDRAE tuit ut totius populi decima pars civitatem sanctam inhabitet (11, 1-3), 10,6— 11,8 6 dDaniel, Genthon, Baruch, 7 Mosollam, Abia, Miamin, 8 Maazia, | d1 Es 8, 2. Belgai, Semeia: hi sacerdotes. 9% Porro levitae ¢Iosue filius Azaniae, | e1 Es 2, 40. Bennui de filiis /Henadad, Cedmihel 1% et fratres eorum Sebenia, | f1 Es 3, 9. Odaia, Celita, Phalaia, Hanan, 11 Micha, Rohob, Hasebia, 12 Zachur, Serebia, Sabania, 13 Odaia, Bani, Baninu; 14 capita populi 9Pharos, Phahath Moab, Aelam, Zethu, Bani, 15 Bonni, Azgad, Bebai, 16 Ado- nia, Begoai, Adin, 17 Ater, Hezecia, Azur, 18 Odaia, Hasum, Besai, 19 Hareph, Anathoth, Nebai, 2 Megphias, Mosollam, Hazir, 21 Me- sizabel, Sadoc, Ieddua, 22 Pheltia, Hanan, Anaia, 2% Osee, Hanania, Hasub, 24 Alohes, Phalea, Sobec, 25 Rehum, Hasebna, Maasia, 26 Echaia, Hanan, Anan, 27 Melluch, Haran, Baana. 28 Et reliqui de populo, sacerdotes, levitae, ianitores et cantores, Nathinaei et ‘omnes qui se separaverunt de populis terrarum ad legem Dei, uxores eorum, filii eorum et filiae eorum, 29 omnes qui poterant sapere, Jspondentes pro fratribus suis, optimates eorum et qui venie- bant ad pollicendum et iurandum, “ut ambularent in lege Dei, quam dederat in manu Moysi servi Dei, ut facerent et custodirent universa mandata Domini Dei nostri et iudicia eius et caeremonias eius, 30 /et ut non daremus filias nostras populo terrae et filias eorum non acciperemus filiis nostris. %1%Populi quoque terrae, qui impor- tant venalia et omnia ad usum per diem sabbati “ut vendant, non accipiemus ab eis in sabbato et in die sanctificato. Et °dimittemus annum septimum et ?exactionem universae manus. 32 Et statuemus super nos praecepta, ut demus 2tertiam partem sicli per annum ad ‘opus domus Dei nostri, 33"ad panes propositionis et Sad sacrifi- clum sempiternum et in holocaustum sempiternum in sabbatis, in calendis, in sollemnitatibus et in sanctificatis et pro peccato, ut exo- retur pro Israél, et in omnem usum domus Dei nostri. 34 tSortes ergo misimus “super oblationem lignorum inter sacer- dotes et levitas et populum, ut inferrentur in domum Dei nostri per domos patrum nostrorum, per tempora, a temporibus anni usque ad annum, ut arderent super altare Domini Dei nostri, Ysicut scrip- tum est in lege Moysi, 35 “et ut adferremus primogenita terrae nostrae et primitiva universi tructus omnis ligni ab anno in annum in domo Domini, %6et primitiva filiorum nostrorum et pecorum nostrorum, Ysicut scriptum est in lege, et primitiva boum nostrorum et ovium nostrarum, ut offerrentur in domo Dei nostri sacerdotibus, qui mini- strant in domo Dei nostri, 37et primitias ciborum nostrorum et libaminum nostrorum et poma omnis ligni, vindemiae quoque et olei adferemus sacerdotibus ad %gazophylacium Dei nostri, et deci- mam partem terrae nostrae levitis. Ipsi levitae %decimas accipient ex omnibus civitatibus operum nostrorum. 38 Erit autem sacerdos filius Aaron cum levitis in “decimis levitarum, et levitae offerent decimam partem decimae suae in domo Dei nostri ad gazophylacium in domum thesauri; 39ad gazophylacium enim 4deportabunt filii Israél et filii Levi primitias frumenti, vini et olei, et ibi erunt vasa sanctificata et sacerdotes et cantores et ianitores et ministri; et @non dimittemus domum Dei nostri. | “Habitaverunt autem principes populi in Ierusalem; reliqua vero plebs °misit sortem, ut tollerent unam partem de decem, qui habitaturi essent in Ierusalem ¢civitate sancta, novem vero partes in civitatibus. 2 Benedixit autem populus omnibus viris, ¢qui se sponte obtulerant ut habitarent in Ierusalem. 3 Hi sunt itaque principes provinciae qui habitaverunt in Ierusalem; et in civitatibus Iuda ehabitavit autem unusquisque in possessione sua, in urbibus suis, Israél, sacerdotes, levitae, /Nathinaei et 9filii servorum Salomonis. 4 Et in Ierusalem habitaverunt de filiis Iuda et de filiis Beniamin. De filiis Tuda Athaias filius Aziam filii Zachariae filii Amariae filii Saphathiae filii Malaleel; de filiis “Phares 5 Maasia filius Baruch, filius Cholhoza, filius Hazia, filius Adaia, filius Ioiarib, filius Zachariae, filius Silonitis: 6 omnes hi filii Phares, qui habitaverunt in Ierusa- lem, quadringenti sexagintaocto viri fortes. 7Hi sunt autem filii Benia- min: Sellum filius Mosollam, filius Ioéd, filius Phadaia, filius Colaia, filius Masia, filius Etheel, filius Isaia; 8%et post eum Gebbai, Sellai ZV PS282: OR 23°50. EES OLY 285.4. o> Dt 25,°f) 2. -— cf. cp, 5; 22: qcf. Mt 17, 24. f2 Par '2,"'4.°— cf; x. Par 9, 32. — v. Lv 24, 5-9. sv. Nm 28-29. £ Of 60, SEr ats ucp. 13, 13. — cf. Is 40, 16. v Lv 6, 12. x Ex 23, 19; 34, 26; Lv 19, 23,242: Nmer8, 12: Dt:26>2. TEX 13502, 12; 13; EV. 27,18 2975 Nm '26, 15, 576. SVG ea Pes NM TS) 20 are ES;s: 29 x Mt. 29,, 4 @-¥\*Pat*9;726; 32° Par {31,, tx, b Nm 18, 21. c1 Par 26, 20. — v. vr. 37. a cf ¥in3; 2228 7 Dthits Ons 2 Par 31) 12; ch, CD. 18x Tks @Cios1+ Par oe BF bcp. 10, 34. CNT 183 ISL ASy B82. 7 Mt 4, 5; 27, 53. d cf. td Sore Par 17, £0. 3-19] 1 Par 9, 2-34. évr. 20. ft BS! o:..43; pcp.37, 57; % Es.2, 5s. hcf. Gn 28, 29. (26) — 401 — LIBER II ESDRAE 11, 9 — 12, 24 arreptaque occasione, et familias lerusalem incolentes (4-24) et civitates a filiis luda et Beniamin occupatas (25-36) et sacerdotes et levitas, qui vel cum Zorobabele vel cum Nehemia reversi sunt, recenset (12, 1-26), i j t Es 8, 33. t Par.26,) 29. hep. °22,08, 246 mv. VY. I. nvr. 3. ocp. 3, 26. pr Es: 6,°8,:'93 “F} 26.7° UZ Cpiti2, Ay, 2-Par gr. x16. r 5 ?’ Cr. 27 ;/ 25. uJjs 15, 31. vJs 15, 8. ~-18 UB) Bs y cp. 6, 2461 Par 8,13, OT MS 2,405 26 b vr. 47. — v. 1 Par 3, 19. OND. 106 — VAIsz 823.0%. cli zx Par) 23; 28: Js 4, £55. 2057 9 "Sx 49T m 1-7] vr. 12-21; cp. 10, 2-8. dt ‘Par-24;. ‘10: Let, 3 C?). é fvr. 24; cp. 11, 17. — cf. 2 h CD:.10, 0; ‘tEs"2, 46: Pare et £3. cf. vr. 24. cp. 3, I, 20; 13, 4, 7» ivr. 26. TNS. FO. PT. k Cr To 8u0> ae. lv. 1 Par 9, 14-16. mcp. 10, 9; 1 Es 2, 40. WNT... 245 CD. 1X7 17. — ick. 2 0 d Eat. 3.04» t. Par..2's,2 Par 8, x4. vr, 36. nongenti vigintiocto, 9%et Ioél filius Zechri praepositus eorum, et Iudas filius Senua super civitatem secundus. 10 Et de sacerdotibus Idaia filius Ioarib, Iachin, 11 Saraia filius Helciae, filius Mosollam, filius Sadoc, filius Meraioth, filius Achitob princeps domus Dei. 12 Et fratres eorum facientes opera templi octin- genti vigintiduo. Et Adaia filius Ieroham, filius Phelelia, filius Amsi, filius Zachariae, filius Pheshur filius Melchiae, 13 et fratres eius, prin- cipes patrum, ducenti quadragintaduo; et Amassai filius Azreel, fi- lius Ahazi, filius Mosollamoth, filius Emmer, 14 et fratres eorum po- tentes nimis centum vigintiocto, et praepositus eorum Zabdiel filius potentium. 15 Kt de levitis Semeia filius Hasub, filius Azaricam, filius Hasa- bia, filius Boni; 16et Sabathai et ‘Iozabed jsuper omnia opera quae erant forinsecus in domo Dei a principibus levitarum: 17 et ‘Mathania filius Micha, filius Zebedei, filius Asaph princeps ad lau- dandum et ad confitendum in oratione, et Becbecia secundus de fratribus eius, et Abda filius Samua, filius Galal, filius Idithun: 18 omnes levitae in civitate sancta ducenti octogintaquattuor. 19 Et ianitores Accub, Telmon et fratres eorum, qui custodiebant ostia, centum septuagintaduo. 20 Et "reliqui ex Israél sacerdotes et levitae in universis civi- tatibus Iuda, unusquisque in possessione sua. 21 °Et Nathinaei, qui habitabant in Ophel et Siaha et Gaspha de Nathinaeis. 22Et episcopus levitarum in Ierusalem Azzi filius Bani, filius Hasabiae, filius Matha- niae, filius Michae. De filiis Asaph cantores in ministerio domus Dei. 23 pPraeceptum quippe regis super eos erat, et ordo in canto- ribus %per dies singulos. 24 Et Phathahia filius Mesezebel de filiis Zara filii Iuda “in manu regis iuxta omne verbum populi. 25 Et in domibus per omnes regiones eorum de filiis Iuda habitaverunt in 8Cariatharbe et in ‘filiabus eius et in Dibon et in filiabus eius et in Cabseel et in viculis eius 26 et in Iesue et in Molada et in Beth- phaleth 27 et in Hasersual et in Bersabee et in filiabus eius 28 et in uSiceleg et in Mochona et in filiabus eius 29 et in Remmon et in Saraa et in Ierimuth, 3 Zanoa, Odollam et in villis earum, Lachis et regionibus eius et Azeca et filiabus eius. Et manserunt in Ber- sabee usque ad vallem Ennom. 31 Filii autem Beniamin a Geba, Mechmas et Hai et “Bethel et filiabus eius; 32 Anathoth, Nob, Ana- nia, 33 Asor, Rama, Gethaim, 34 Hadid, Seboim et Neballat, Lod 35et YOno, valle artificum. 36 Et de levitis portiones Iudae et Beniamin. H 2 @Hi sunt autem sacerdotes et levitae qui ascenderunt cum 2Zo- robabel filio Salathiel et “Iosue: Saraia, Ieremias, Esdras, 2Ama- ria, Melluch, Hattus, %Sebenias, Rheum, Merimuth, 4 Addo, Gen- thon, 2Abia, 5 Miamin, Madia, Belga, 6 Semeia et Ioiarib, Idaia, Sellum, Amoc, Helcias, 7 Idaia: isti principes sacerdotum et fratres eorum in diebus Iosue. 8 Porro levitae “Iesua, Bennui, Cedmihel, Sarebia, Iuda, Mathanias super hymnos, ipsi et fratres eorum; 9 et Becbecia atque Hanni et fratres eorum, unusquisque in 9officio suo. 10Tosue autem genuit Ioacim, et Ioacim genuit “Eliasib, et Eliasib pesut Ioiada, let Ioiada genuit Ionathan, et Ionathan genuit eddoa. 12iJIn diebus autem Ioacim erant sacerdotes et principes fami- liarum Saraiae Maraia, Ieremiae Hanania, 13 Esdrae Mosollam, Amariae Iohanan, 14 Milicho Ionathan, Sebeniae Ioseph, 15 Haram Edna, Maraioth Helci, 16 Adaiae Zacharia, Genthon Mosollam, 17 Abiae Zechri, Miamin et Moadiae Phelti, 18 Belgae Sammua, Semaiae Ionathan, 19Ioiarib Mathanai, Iodaiae Azzi, 2° Sellai Celai, Amoc Heber, 21 Helciae Hasebia, Idaiae Nathanaél. 22 Le- vitae in diebus JEliasib et Ioiada et Iohanan et Ieddoa scripti prin- cipes familiarum et sacerdotes in regno Darii *persae; 2% filii Levi principes familiarum scripti in Jibro verborum dierum et usque ad dies Ionathan filii Eliasib. 24 Et principes levitarum Hasebia, Serebia et ™Iosue filius Cedmihel et fratres eorum per vices suas, mut laudarent et confiterentur °iuxta praeceptum David ?viri Dei, et — 402 —: et dedicaiionem murorum victimis et choris celebratam describit (27-42). Brevis appendix (12,43-13,31) refert quomodo Esdra et Nehemia res ad culium oertinentes apte ordinaverint et ab alienigenis populum sepa- LIBER Il ESDRAE 12, 255= 13, 7 _ Yobservarent aeque per ordinem. 25 ”Mathania et Becbecia, Obedia, | Mosoilam, Telmon, Accub custodes portarum et ‘vestibulorum ante -portas: 26hi in diebus ‘Ioacim filii Iosue filii “Iosedec et in diebus | Nehemiae ducis et Esdrae sacerdotis scribaeque. 2/ vin dedicatione autem muri Ierusalem requisierunt levitas de omnibus locis suis, ut adducerent eos in Ierusalem et facerent dedi- cationem et laetitiam in actione gratiarum et cantico et “in cymba- lis, psalteriis et citharis. 28 Congregati sunt autem filii cantorum de Ycampestribus circa Ierusalem et de villis Nethuphati 29 et de domo Galgal et de regionibus Geba et Azmaveth, quoniam villas aedifica- verunt sibi cantores in circuitu Jerusalem. 30 Et *mundati sunt sacerdotes et levitae, et mundaverunt popu- lum et portas et murum. 21 Ascendere autem feci principes Iuda super murum et statui duos magnos choros laudantium. Et “ierunt ad dexteram super murum ad Yportam sterquilinii. 32 Et ivit post eos Osaias et media pars principum Iuda 3% et Azarias, Esdras et Mosollam, Iudas et Beniamin et Semeia et Ieremias; 324 et de filiis sacerdotum “in tubis Zacharias filius Ionathan, filius Semeiae, filius Mathaniae, filius Michaiae, filius Zechur, filius Asaph 35 et fratres eius Semeia et Azareel, Malalai, Galalai, Maai, Nathanaél et Iudas et Hanani in %vasis cantici David ¢viri Dei; et Esdras scriba ante eos in /Jporta fontis. 36Et contra eos ascenderunt in gradibus civitatis David in Yascensu muri super domum David et usque ad Xportam aquarum ad orientem. 37 Et ‘chorus secundus gratias referentium ibat ex adverso, et ego post eum et media pars populi super murum et super /turrim furnorum et usque “ad murum latissimum 38 et super /portam Ephraim et super ™portam antiquam et super “portam piscium et °turrim Hananeel et turrim Emath et usque ad Pportam gregis, et steterunt in Yporta custodiae; 329 steteruntque duo chori lau- dantium in domo Dei, et ego et dimidia pars magistratuum mecum. 40 Et sacerdotes Eliachim, Maasia, Miamin, Michea, Elioénai, Zacha- ria, Hanania in tubis; 4let Maasia et Semeia et Eleazar et Azzi et Iohanan et Melchia et Aelam et Ezer. Et clare cecinerunt canto- res et Iezraia praepositus. 42 Et immolaverunt in die illa victimas magnas et laetati sunt; Deus enim laetificaverat eos laetitia magna; sed et uxores eorum et liberi gavisi sunt, et audita est laetitia leru- salem procul. 43rRecensuerunt quoque in die illa viros super gazophylacia thesauri ad libamina et ad primitias et ad decimas, ut introferrent per eos principes civitatis in decore gratiarum actionis, sacerdotes et levitas; quia laetificatus est Iuda in sacerdotibus et levitis adstan- tibus. 44Et custodierunt observationem Dei sui et observationem expiationis et cantores et ianitores ‘iuxta praeceptum David et Salo- monis filii eius; 45 quia in diebus David et ‘Asaph ab exordio erant principes constituti cantorum in carmine laudantium et confitentium Deo. 46 Et omnis Israél in diebus Zorobabel et in diebus Nehemiae dabant partes cantoribus et ianitoribus “per dies singulos; et Vsan- ctificabant levitas, et “levitae sanctificabant filios Aaron. | In die autem illo “ectum est in volumine Moysi, audiente po- pulo, et inventum est scriptum in eo, quod !non debeant introire Ammonites et Moabites in ecclesiam Dei usque in aeternum; 2e0 quod non occurrerint filiis Israél cum pane et aqua et “conduxerint adversum eos Balaam ad maledicendum eis, et convertit Deus noster maledictionem in benedictionem. 3 Factum est autem, cum audissent legem, “separaverunt “omnem alienigenam ab Israél. 4Et super hoc erat /Eliasib sacerdos, qui %fuerat praepositus in gazophylacio domus Dei nostri et proximus ”Tobiae. 5 Fecit ergo sibi gazophylacium grande, et ibi erant ante eum reponentes munera et tus et vasa et decimam frumenti, vini et olei, ‘partes levitarum et cantorum et ianitorum et primitias sacerdotales. 6 In omnibus autem his non fui in Ierusalem, quia Janno tricesimosecundo Artaxerxis regis *“Babylonis veni ad regem et in fine dierum rogavi regem. 7 Et veni in Ierusalem et intellexi malum, quod fecerat Eliasib To- OCEeyr. 92° 1-884, 035 fCO.utt, 17,19. ci, 2 Pat’ $..14. St. tear.26; ts: t vr. 10. ucp. 8, 9. — cf. 1 Par 6, 14, ae v Nm 7, 10. ¢V..x Parersete, yYcp. 3, 22. 2 Cp. 13, 22; 30. acf. vr. 38. Diep. 27 wae) 35. ONa& Prats; 224, dy. te Par. 234.5. evr. 24. f Cp) °2,°°243"* 35 2S: €p: 3; <18. hcp. 3, 26; 8, 1, 3, 16. icf. vr. 31. 4 CDi ,2 TI. qv. cp. 3, 256 rcp. 13, §, 12, 13. — cf. 2 Par CTU SS Gilgh SV, 4 Par 253: 26. ty Par 25, 13.2 Par.29-30: af Il; 233 2 Pargyx,<16. v Nm 18, 21, 24. x cp. 10, 38, 39. — v. Nm 128, 26-28. acp. 8, 3, 8, 9, 18; 9, 3. — che DE : 32,23: er rae 4ORE 23,2: b:V, 7 Dt 2357 3-8. cNm; 22, 5, 6: dv. ‘cpio, 2. ecf. Ex 12, 28; Nm rt, 4. fF N1.228¥ Cp..3,-.1,20; 12,10. sc. cp. 12, 44. cp. 2, 10. iNm 18, 22, 24. icp. 5, 14. Rctos. Es*6,-22. LIBER II ESDRAE 13, 8-31 raverint (43-1, 3), necnon quomodo Nehemia a Babylone, quo revocatus Juerat a rege Artaxerxe, in ludaeam reversus populum ad legis obser- vationem iterum revocaverit (4-31), Eyres: m2: Par’ 209, 95:36, 183 ncp. 10, 37; 2 Par 31, 4. — ck. Mil 358. Ocp. I2, 28,929, p vr. 17, 25. Gct. ‘epsio, ¥- cf. \cpicro, 2 ee 12-14; SCisiaePar 31, 125.33; tcp. 7, 2. — cf. 1 Cor-4, 2 Al ae 29]. UNL. 22," 352 -Cp. Ss. 204 vcf. Ex’ 20, IO. %V. cp. 10, 3x3 yvr. 21. 2 Vr. LI. act, Mt 12>. bv. Js 17, 19- 23, CLV 23)! 32. ONY. 183 € Cp. £27130; iV. V0. X4; 315 cp. 2, 19. gi Es 9; 2; a 10. Cf. Ch ay 9%: icf. vena: 2 Eso, 2 tee Ree kt Es 10, 5. — cf. cp. 10, 20, 30. Lv. 3 Rg 3, 1. m3 Rg 3, 23/612) Pars, 2; ncf. 2 Rg 12, 24. o3 Rg 11, t, 4. PIAESs210;°2} CCp.i 12; 10,-2%,, 22. FV 4, 7. Cp. By ¥F RSs al Fz! S'CD,. 2,070) TO. v cp. 10, 40. 1 ES 10, 14: VV LAS 23's Cp, Bao. in D. 5 Spbr. [v. vr. biae, ‘ut faceret ei thesaurum in vestibulis domus Dei. 8 Et malum mihi visum est valde, et proieci vasa domus Tobiae foras de ga- zophylacio 9 praecepique, et ™emundaverunt gazophylacia; et ret- tuli ibi vasa domus Dei, sacrificium et thus. 10 Et cognovi quod “partes levitarum non fuissent datae, et fu- gisset unusquisque °in regionem suam de levitis et cantoribus et de his qui ministrabant; 11 et egi causam adversus magistratus et dixi: ¢Quare dereliquimus domum Dei? Et congregavi eos et feci stare in stationibus suis. 12Et omnis Iuda apportabat "decimam frumenti, vini et olei in horrea. 13 Et Sconstituimus super horrea Selemiam sacerdotem et Sadoc scribam et Phadaiam de levitis et iuxta eos Hanan filium Zachur, filium Mathaniae, tquoniam fideles comprobati sunt; et ipsis creditae sunt partes fratrum suorum. 14uMemento mei, Deus meus, pro hoc; et ne deleas miserationes meas quas feci in domo Dei mei et in caeremoniis eius. 15In diebus illis vidi in Iuda calcantes torcularia Yin sabbato, portantes acervos et onerantes super asinos vinum et uvas et ficus et omne onus “et inferentes in Ierusalem die sabbati; et Yconte- status sum, ut in die, qua vendere liceret, venderent. 16Et Tyrii habitaverunt in ea inferentes pisces et omnia venalia, et vendebant in sabbatis filiis Iuda in Ierusalem. 17?Et obiurgavi optimates Iuda et dixi eis: Quae est haec res mala quam vos facitis, et “profanatis diem sabbati? 18 SNunquid non haec fecerunt patres nostri, et ad- duxit Deus noster super nos omne malum hoc et super civitatem hanc? Et vos additis iracundiam super Israél violando sabbatum. 19 Factum est autem, “cum quievissent portae Ierusalem in die sab- bati, dixi, et clauserunt ianuas, et praecepi ut non aperirent eas usque post sabbatum, et de pueris meis constitui super portas ut nullus inferret onus in die sabbati. 2 Et manserunt negotiatores et vendentes universa venalia foris Ierusalem semel et bis. 21 4Et contestatus sum eos et dixi eis: Quare manetis ex adverso muri? Si secundo hoc feceritis, manum mittam in vos. Itaque ex tempore illo non venerunt in sabbato. 22 Dixi quoque levitis, ut mundaren- tur et venirent ad custodiendas portas et sanctificandam diem sab- bati. Et ‘pro hoc ergo memento mei, Deus meus, et parce mihi secundum multitudinem miserationum tuarum. 23 Sed et in diebus illis vidi Iudaeos %ducentes uxores “azoti- das, ‘ammonitidas et moabitidas, 24 et filii eorum ex media parte loquebantur azotice et nesciebant loqui iudaice et loquebantur iuxta linguam Populi et populi. 25 Et jobiurgavi eos et maledixi. Et ce- cidi ex eis viros et decalvavi eos et “adiuravi in Deo, ut non darent filias suas filiis eorum et non acciperent de filiabus eorum filiis suis et sibimetipsis, dicens: 26 /N unquid non in huiuscemodi re peccavit Sa- lomon rex Israél? Et ™certe in gentibus multis non erat rex similis ei et “dilectus Deo suo erat, et posuit eum Deus regem super omnem Israél; °et ipsum ergo duxerunt ad peccatum mulieres alienigenae. 27 Nunquid et nos inoboedientes faciemus omne malum grande hoc, Put praevaricemur in Deo nostro et ducamus uxores peregrinas? 28 De filiis autem @Ioiada filii "Eliasib sacerdotis magni, gener erat sSanaballat horonites, quem fugavia me. 29 ‘Recordare, Domine Deus meus, adversum eos qui polluunt sacerdotium “iusque sacerdotale et leviticum. 30 Tgitur mundavi eos ab omnibus alienigenis et constitui ordines sacerdotum et levitarum, unumquemque in ministerio suo let in voblatione lignorum 7in temporibus constitutis et in primitivis. YMe- mento mei, Deus meus, in bonum. Amen. — 404 — — Pelee tC BPA E ~ Hlopras ex tribu et civitate Nephthali, quae est in i; superioribus Galilaeae supra’ Naasson, post viam quae ducit ad occidentem in sinistro habens civi- tatem Sephet, 2cum captus esset in diebus @Sal- manasar regis Assyriorum, in captivitate tamen positus °viam veritatis non deseruit; ?ita ut om- nia, quae habere poterat, cotidie concaptivis fra- —_—=_ 1) tribus, qui erant ex eius genere, impertiret. 4Cum- que esset i1unior omnibus in tribu Nephthali, nihil tamen puerile gessit in opere. 5 Denique, cum irent omnes ad vitulos aureos, Cquos Ieroboam fecerat rex Israél, hic solus fugiebat consortia om- nium; sed %pergebat in Ierusalem ad templum Domini et ibi ado- rabat Dominum Deum Israél, “omnia primitiva sua et fdecimas suas fideliter offerens; 7 ita ut in %tertio anno proselytis et advenis mi- nistraret omnem decimationem. 8 Haec et his similia secundum le- gem Dei puerulus observabat. 9Cum vero factus esset vir, “accepit uxorem Annam ‘de tribu sua genuitque ex ea fillum Jnomen suum imponens ei. 10 Quem ab infantia *timere Deum docuit et abstinere ab omni peccato. 11 Tgitur cum per capitivitatem devenisset cum uxore sua et filio in civitatem 'Niniven cum omni tribu sua, 12cum omnes ederent Mex cibis gentilium, iste custodivit animam suam et “nunquam con- taminatus est in escis eorum. 13 Et quoniam memor fuit Domini in toto corde suo, dedit illi Deus gratiam in conspectu Salmanasar regis, 14 et dedit illi pote- statem quocumque vellet ire, habens libertatem quaecumque facere voluisset. 15 Pergebat ergo ad omnes, qui erant in captivitate, et monita salutis dabat eis. 16 Cum autem venisset in 9Rages civita- tem ?Medorum, et ex his quibus Yhonoratus fuerat a rege habuisset Tdecem talenta argenti, 17 et cum in multa turba generis sui Ga- belum egentem videret, qui erat ex tribu eius, sub chirographo dedit ili memoratum pondus argenti. 18 Post multum vero temporis, mortuo Salmanasar rege, ®*cum regnaret Sennacherib filius eius pro eo, et filios Israél exosos habe- ret in conspectu suo, 19 Tobias cotidie pergebat per omnem cogna- tionem suam et consolabatur eos dividebatque unicuique prout po- terat de facultatibus suis. 2*Esurientes alebat nudisque vestimenta praebebat et “mortuis atque occisis sepulturam sollicitus exhibebat. 21 YDenique, cum reversus esset rex Sennacherib fugiens a Iudaea pla- gam, quam circa eum fecerat Deus “propter blasphemiam suam, et ira- tus multos occideret ex filiis Israél. Tobias scpeliebat corpora eorum. 22 At, ubl nunuatum est regl, iussit eum occidi et tulit omnem substantiam eius. 23 Tobias vero cum filio suo et cum uxore fugiens nudus latuit, quia multi diligebant eum. 24vPost dies vero quadraginta quinque occiderunt regem filii ipsius; 25 et reversus est Tobias in domum suam, omnisque facultas eius restituta est ei. 2 Post haec vero, cum esset dies festus Domini, et %factum esset prandium bonum in domo Tobiae, 2 dixit filio suo: 2Vade et adduc aliquos de tribu nostra timentes Deum, ut epulentur nobiscum. 3 Cumque abisset, reversus nuntiavit ei unum ex filiis Israél iugula- tum iacere in platea. Statimque exsiliens de accubitu suo relinquens prandium, ieiunus pervenit ad corpus, 4 tollensque illud portavit ad domum suam occulte, ut, dum sol occubuisset, caute sepeliret eum. LIBER TOBIAE 1 1—2, 4 1-14] LL. in D 3 Spbr. a4 Rg 17, 3; 18, 9-11. b Ps 118, 30. c 3 Rg 12, 28-30. dv. Dt 16, 16. ev. Ex 23, IQ. 6] * cf. Conc. Trid. s. XXV cp. 12 de Ref. f lw 297,530; Dt\44,°22:2 qi 14, 28, 29. ep; 2; Is tcf. Nm 36, 6, 7. jck. Loter6t. k Pro 3, 7. — cf. 2 Tm 3, 15. aap 10, aK. m ihZ 4, 13; US YQ, 3- a fat ir2)ae4Dni1,:/8; 10, 148. 1 Cor ocp. 4, 21. — Jdt 1, 9. Gn 10, 2; 4 Rg 17, 6; 18, Ir. — cf. cp. 9, 5. gq Sap 10, 10, II. rcp. 4, 21. — v. Ex 38, 24, 25. 8.4: Re 18, 13. top. 4, 273 ‘Jb. 91, '27;-193- Is 58, 70 Chi Bb: 95s iS5,¢200. ucp. 2, 7, 8; 8, 14. — cf. Ecli 38, 16. v + Rg 19, 35. 36; Ecli 48, 24; S 37,.36;%3 Me 8,29)" FS, 22. x4 Rg 18, 13; Ec]i 48, 20; Is 30,18, 20; 2EUMC. Fe Als ¥4/ES 39; 37;_2 Par 32, 21; Is'37,:38; 2 Me 8, 19. 1-18] LL. in fr. 2 p. D. 3 Spor. acf. Dt 16, 9-11. bv. Ecli 9, 22. — 205 — LIBER TOBIAE 2,5 — 3, 16 Tobiae et Sarae in Deum pietas et fiducia (1, 1-3, 25) eorumque solacium et praemium (4, 1-14, 17). Tobias exsul in Assyria a lege Dei non recedit, concaptivis subvenit (/, 1-2, 18) et, quamvis aerumnis vexatus, non amittit substinentiam oes Gn st. 54. d Am 8, 10. — cf. 1 Mc Tt, 41. ON: CPi, 20: JiCDe-%523e.285 cli an 26ar: frcf. Ac 5, 29. Op; 65.95 (1350 45 7 chi Jost e318 RAD" 15/3226 Ubi 1402 3% m Jb 6, 23, 26; 13, 4; 19, 2 n Jb 12, 4; Sap 5, 3. o Jb 4, 6. 8, 5. — cf. Ac 3, 25. q 2 Mc 7, 4st Heb, i137. Mee a5; Heb 12, 2. rt Mc 10 19-3, 6] LL oes 5.0. L...3 Spor. S3Dt 22,02: ticf.’ Jb'2, 9;' Ecli rz, 25, CD? L20. aEc 7, 8. bi. £33 35: Ps 227856737: ¢ Ps 24, 10. 3] v. or. 15 3 Ant. in MS a. D. 3 Spbr. ad Pss. Paenit. et ad praep. ad Ms. d Ecli 23, ES Re ron 8. 18. + Va, Dt -28,. 215, f cf. Nm 11, ie L¢.16, 73 Rg 19 ae f. 15. 13: 3 Rg 19, 4 G "Jb i: 15; Ecli - 17; Si02 Cor 1, oan, € lv. cp. 6, 14. mcp. 6, 14; 8, 3. mcl. ES 2, 14. 02 Rg 18, 33; 3 Rg 17, 19. — cf. Jdt 9, 1. pep. r1,17; Is 54,8; Hab 3,2 qSap 11, 245 Cis? 13 3, 47; Is’ 52, 13] Cp. in me ‘ss. Redempt, — R. in s. ss. nom. J. et in D. 5 Spor. Ft VIO. 5 Cumque occultasset corpus, “manducavit panem cum luctu et tre- more §& memorans illum sermonem, quem dixit Dominus per Amos prophetam : ’dDies festi vestri convertentur in lamentationem et luctum’. 7Cum vero sol occubuisset, abiit et ¢sepelivit eum. 8 Ar- guebant autem eum omnes proximi eius dicentes: Iam huius rei causa /interfici iussus es et vix effugisti mortis Yimperium; et ite- rum sepelis mortuos? 9Sed Tobias “plus timens Deum quam regem rapiebat corpora occisorum et occultabat in domo sua et mediis noctibus sepeliebat ea. 10 Contigit autem ut quadam die fatigatus a sepultura, veniens in domum suam iactasset se iuxta parietem et obdormisset, 11 et ex nido hirundinum dormienti illi calida stercora inciderent super oculos eius ‘fieretque caecus. 12 Hanc autem tentationem ideo per- misit Dominus evenire illi, ut pposteria daretur exemplum patientiae eius, Jsicut et sancti Iob. 3.Nam, cum ab infantia sua semper Deum timuerit et mandata eius custodierit, *non est contristatus contra Deum quod plaga caecitatis evenerit ei; 14sed immobilis in Dei timore permansit /agens gratias Deo omnibus diebus vitae suae. 15 Nam sicut beato Iob “insultabant reges, ita isti parentes et cognati eius “irridebant vitam eius dicentes: 16 °Ubi est spes tua, pro qua elemosynas et sepulturas faciebas? 17 Tobias vero incre- pabat eos dicens: Nolite ita loqui; 18 quoniam ?filii sanctorum su- mus et %vitam illam exspectamus, quam Deus daturus est his qui "fidem suam nunquam mutant ab eo. 19 Anna vero uxor eius ibat ad opus textrinum cotidie et de labore manuum suarum victum, quem consequi poterat, deferebat. 20 Unde factum est ut haedum caprarum accipiens, detulisset domi: 21 cuius cum vocem balantis vir eius audisset, dixit: Videte, ne forte furtivus sit; reddite eum dominis suis, quia snon licet nobis aut edere ex furto aliquid aut contingere. 22Ad haec ‘uxor eius irata respondit: Manifeste vana facta est spes tua et Yelemosynae tuae modo apparuerunt. 23Atque his et aliis huiuscemodi verbis ex- probrabat ei. Tunc Tobias “ingemuit et coepit orare cum lacrimis 2 dicens: bTustus es, Domine, et omnia iudicia tua iusta sunt, et “omnes viae tuae misericordia et veritas et iudicium., 3 Et nunc, Domine, memor esto mei et %ne vindictam sumas de pencalils meis neque reminiscaris delicta mea vel parentum meorum. 4 °Quoniam non oboedivimus praeceptis tuis, ideo traditi sumus in direptionem et captivitatem et mortem et in fabulam et in improperium omnibus nationibus, in quibus dispersisti nos. 5 Et nunc, Domine, magna iudicia tua, quia non egimus secundum praecepta tua et non ambu- lavimus sinceriter coram te. 6 Et nunc, Domine, secundum volun- tatem tuam fac mecum et Spraecipe in pace 9recipi spiritum meum; hexpedit enim mihi mori magis quam _vivere. 7iKadem itaque die contigit ut JSara filia Raguelis, in “Rages civitate Medorum, et i audiret improperium ab una ex ancillis patris sui; 8 quoniam ‘tradita fuerat septem Viris, et ™daemonium nomine Asmodaeus occiderat eos, mox ut ingressi fuissent ad eam. 9 Ergo, cum pro culpa sua increparet puellam, respondit ei dicens: Amplius ex te non videamus filium aut filiam super terram, inter- fectrix virorum tuorum. 10”Nunquid et occidere me vis, sicut iam occidisti septem viros? Ad hanc vocem perrexit in °superius cubi- culum domus suae et tribus diebus et tribus noctibus non mandu- cavit neque bibit, 11 sed in oratione persistens cum lacrimis depre- cabatur Deum, ut ab isto improperio liberaret eam. 12 Factum est autem die tertia, dum compleret orationem, bene- dicens Dominum 13 dixit: Benedictum est nomen tuum, Deus pa- trum nostrorum, ?qui, cum iratus fueris, misericordiam facies et Yin tempore tribulationis peccata dimittis his qui invocant te. 14 Ad te, Domine, faciem meam converto, ad te oculos meos dirigo. 15 Peto, Domine, ut de vinculo improperii huius absolvas me, aut certe ‘de- super terram eripias me. 16 Tu scis, Domine, quia nunquam con- cupivi virum et mundam servavi animam meam ab omni concupi- — 406 — (19-3, 6). Quapropter Deus eum una cum Sara, quae contumeliis affecta (7-10) divinum auxilium expetierat (11-23), mittens angelum suum exau- dit (24,25). Etenim Tobiae filio edocto a patre (4, 1-23), at nescienti quo- LIBER TOBIAE 3, 17— 5, 6 17 Nunquam cum ‘ludentibus miscui me neque cum his qui in levitate ambulant participem me praebui. 18 Virum autem cum timore tuo non cum libidine mea consensi suscipere. 19 Et, aut ego indigna fui illis, aut “ili forsitan me non fuerunt digni, quia forsitan viro alii conservasti me. 20“Non est enim in hominis potestate consilium tuum. 21 Hoc autem pro certo habet omnis qui te colit, quod vita eius, “si in probatione fuerit, coronabitur; si autem in tribulatione fuerit, liberabitur et, si in correptione fuerit, ad misericordiam tuam venire licebit. 22*Non enim delectaris in perditionibus nostris; quia Ypost tempestatem tranquillum facis et post lacrimationem et fl2ztum exsultationem infundis. 23 Sit nomen tuum, Deus Israél, benedictum in saecula. 24 2Jn illo tempore exauditae sunt preces amborum in conspectu gloriae summi Dei, 25et ¢missus est angelus Domini sanctus ?Ra- phaél, “ut curaret eos ambos, quorum uno tempore @sunt orationes in conspectu Domini recitatae. Igitur, cum Tobias putaret “orationem suam exaudiri ut mori potuisset, vocavit ad se Tobiam filium suum 2 dixitque ei: Audi, fili mi, verba oris mei, et ea in corde tuo quasi fundamentum con- strue. % Cum acceperit Deus animam meam, corpus meum sepeli, et bhonorem habebis matri tuae omnibus diebus vitae eius; 4 ¢memor enim esse debes quae et quanta pericula passa sit propter te in utero suo. 5Cum autem et ipsa compleverit tempus vitae suae, dsepelias eam circa me. 6 Omnibus autem diebus vitae tuae “in mente habeto Deum, et cave ne aliquando peccato consentias et praetermittas praecepta Do- mini Dei nostri. 7/Ex substantia tua fac elemosynam, et 9noli aver- tere faciem tuam ab ullo paupere; ita enim fiet ut "nec a te aver- tatur facies Domini. 8 *Quomodo potueris, ita esto misericors. 9Si multum tibi fuerit, abundanter tribue; Jsi exiguum tibi fuerit, etiam exiguum libenter impertiri stude. 10*Praemium enim bonum tibi thesaurizas in die necessitatis; 11 /quoniam elemosyna ab omni peccato et a morte liberat et non patietur animam ire in te- nebras. 12™Fiducia magna erit coram summo Deo elemosyna omni- bus facientibus eam. 13 ”Attende tibi, fili mi, ab omni fornicatione et, praeter uxorem tuam, nunquam patiaris crimen scire. 14 CSuper- biam nunquam in tuo sensu aut in tuo verbo dominari permittas; Pin ipsa enim initium sumpsit omnis perditio. 15 @Quicumque tibi aliquid operatus fuerit statim ei mercedem restitue, et merces mer- cennarii tui apud te omnino non remaneat. 167Quod ab alio oderis fieri tibi, vide ne tu aliquando alteri facias. 178’Panem tuum cum esurientibus et egenis comede et de vestimentis tuis nudos tege. 18 ’Panem tuum et vinum tuum super sepulturam iusti constitue et “noli ex eo manducare et bibere cum peccatoribus, 19 “Consilium sem- per a sapiente perquire. 20 “Omni tempore benedic Deum, et Ypete ab eo ut vias tuas dirigat, et omnia consilia tua in ipso permaneant. 21 Indico etiam tibi, fili mi, *dedisse me decem talenta argenti, dum adhuc infantulus esses, Gabelo in Rages civitate Medorum, et chirographum eius apud me habeo. 22 Et ideo perquire quomodo ad eum pervenias et recipias ab eo supra memoratum pondus argenti et restituas ei chirographum suum. 23 Noli timere, fili mi: *pauperem quidem vitam gerimus, sed multa bona habebimus, si timuerimus Deum et recesserimus ab omni peccato et fecerimus bene. 5 Tunc respondit Tobias patri suo et dixit: Omnia quaecumque praecepisti mihi faciam, pater. 2 Quomodo autem pecuniam hanc requiram, ignoro. Ille me nescit, et ego eum ignoro; quod signum dabo ei? Sed neque viam, per quam pergatur illuc, aliquando co- gnovi. * Tunc pater suus respondit illi et dixit: *@Chirographum qui- dem illius penes me habeo; quod dum illi ostenderis, statim resti- tuet. 4Sed perge nunc et inquire tibi aliquem fidelem virum, qui eat tecum, salva mercede sua, ut, dum adhuc vivo, recipias eam. 5Tunc egressus Tobias invenit iuvenem splendidum stantem praecinctum et quasi paratum ad ambulandum. 6 Et ignorans quod scentia. sJr 15, 17. — cf. Ex 32, 6; 1 Cor 10, 7. tet. ‘ep.77, 112% ‘CD.9s T2; Jb 15,88, 4; Sap 9, 13. vJc 1, 12. — cf. Rm 8, 28. a2)" Cateck: Ri Til ‘3; 30. x Sap 1, 13. — cf. Sap 2, 23. ¥ PS .03,. 195, 748, $: Prose, Io. § ci? Dn 6; 20, 27. 24,25] R. etc. in fs. s. Raph. aet, LC 3;-26: Larch. OCD: Sa. 59,12, 8: OCpP.2 8,535 EL ESS @ cp. 12). 123 Ap? 8x5. @ V3..cpt' 376. 2] * cf. Catech. R. Il, 18, 23; WIT, $522; ] * cf. Catech. R. Ill, 549. b'ex 20> 12° Dt 5,6; Beli 3. emt 8; 21% 6] v. ur. 23. ? i Dt.255.7,.05 Pro's; 94273 Ecli oy I; 7,10; 14, 13; LC 14,13. f Cil 4, 4. Mt 5, 7; Le.6, 37; Je 2,:13. i Ecli 35, 10-12. — cf. 1 Cor 16, pea San ON aaa» Rs oe 9 OF Mito; 42%: Lc 21,°:2. k Ecli 29, 15; Mt 10, 2x3; Le EQS Saeny Tm 6, 19. +e 12, 9; Ecli 3, 33; 29, 15; NA: eae ; m Pro 19, 17; Ecli 35, 13. n Ac 15, 29; I Cor 6, 9; 1 Th o cf. Ecli 3, 20. [4. 3, etc. 5-3] * Catech, R. III 7, 4. p Gn 3, 5; Ecli ro, 15. q Lv 19, 13; Dt 24, 14, 15. rMt 7, 12; Le 6, 31. — cf. Ecli 31, 18. sIs 58, 7; Ez 18, 7, 16; Mt 25, 35, 36; Le 14, 13. — cf. Jb 3I, 17-19. £ct. Beli: 30; 183) Jr46,-7. “ Ecli 12, 13;-33,:2, v Pro.39, 20:_Ecli 32, 24. © ¢p. 2;° 14: Echt 37. 77%0- aa R. in D. 3 Spbr yes: 24,°4) TIB, 5: S.CDxclg) LOpaT ye 15,16] * cf. Catech. R.1II 8,'10. 23] R. in D. 3 Spbr. @ OMGLI, 22% ; & Bs} err ar; 2) 3° -Ecli-ro, ‘23, a4 cfz Rms; 27352 Tm 6, acp. 9, 3. ig t6 ora nt. et. R. ete. in Ise's. Raph. arch. — 407 — LIBER TOBIAE 5,7 — 6) rg 8 VE. CCP 13 175 Ay 22 di: Es 6; 242 Jdtea;'1;..2 Me 9, 3. 11-13] ut sug. vr. 5. ECe Ch 2, 13° Jd*6; 1258S v5] * cf. Catech. 8,.10; Dt 28, 37+ 1b53, — cf. 2, 11-15 etc. te “Jd 3.9, 153 4,72 em ay; ISi04, 1494. e Nm 21, 26. f Ps 5, 7; 44, 8: 118, 104, 128. i; Ps 105, at 42. 4 Rg 17, 6; 18, IO-12. 42. Par 33, FI-13; $J6-:4,' 3S. evel, icp... 72528. BV VEER LY: 26cm 14, 6. suo et in clipeis suis et in curribus suis et in equitibus suis non ferro pugnando sed precibus sanctis orando deiecit. 14Sic erunt universi hostes Israél, si perseveraveritis in hoc opere quod coepis- tis. 15 Ad hanc igitur exhortationem eius deprecantes Vominum permanebant in conspectu Domini, 16 ita ut %etiam hi qui offerebant Domino holocausta, praecincti ciliciis offerrent sacrificia Domino, et Terat cinis super capita eorum. 17 Et ex toto corde suo omnes ora- bant Deum, ut visitaret populum suum Israél. 5 Nuntiatumque est Holoferni principi militiae Assyriorum, quod filii Israél pracpaparent. se ad resistendum ac “montium itinera conclusissent; 2et furore nimio exarsit in iracundia magna voca- vitque omnes principes Moab et duces Ammon 32et dixit eis: Di- cite mihi quis sit populus iste, qui montana obsidet, aut quae et quales et quantae sint civitates eorum, quae etiam sit virtus eorum, aut quae sit multitudo eorum, vel quis rex militiae illorum; 4et quare, prae omnibus qui habitant in oriente, isti contempserunt nos et “non exierunt obviam nobis, ut susciperent nos cum pace? 5Tunc °’Achior dux omnium filiorum Ammon respondens ait: Si digneris audire, domine mi, dicam veritatem in conspectu tuo de populo isto, qui in montanis habitat, et non egredietur verbum falsum ex ore meo. 64Populus iste ex progenie Chaldaeorum est. 7 Hic primum ¢in Miesopotamia habitavit, /quoniam noluerunt sequi deos patrum suorum, qui erant in terra Chaldaeorum. 8 Deserentes itaque caeremonias patrum suorum, quae in multitudine deorum erant, 9 unum 9Deum caeli coluerunt, qui et praecepit eis ut exirent inde et habitarent in “Charan. Cumque operuisset omnem terram ‘fames, Jdescenderunt in Aegyptum illicque per /‘quadringentos annos sic ”multiplicati sunt, ut dinumerari eorum non posset exer- citus. 10 Cumque "gravaret eos rex Aegypti atque in aedificationibus urbium suarum in luto et latere subiugasset eos, Yclamaverunt ad Dominum suum, et Ppercussit totam terram Aegypti plagis variis. 11 gdCumque eiecissent eos Aegyptii a se, et cessasset plaga ab eis, et iterum eos vellent capere et ad suum servitium revocare, 12 rfu- gientibus his Deus caeli mare aperuit, ita ut hinc inde aquae quasi murus solidarentur, et isti pede sicco fundum maris perambulando transirent. 13 8In quo loco, dum innumerabilis exercitus Aegyptio- rum eos persequeretur, ita aquis coopertus est, ‘ut non remaneret vel unus qui factum posteris nuntiaret. 14 Egressi vero mare Ru- brum “deserta Sina montis occupaverunt, Vin quibus nunquam homo habitare potuit, vel filius hominis requievit. amari obdulcati sunt eis ad bibendum, et Yper annos quadraginta annonam de caelo consecuti sunt. 16 Ubicumque ingressi sunt “sine arcu et sagitta et absque scuto et gladio, Deus eorum pugnavit pro eis et vicit. 17 Et “non fuit qui insultaret populo isti, nisi quando recessit a cultu Domini Dei sui. 18 Quotiescumque autem, praeter ipsum Deum suum, alterum coluerunt, bdati sunt in praedam et in gladium et in opprobrium, 19 eQuotiescumque autem paenituerunt se recessisse a cultura Dei sui, dedit eis Deus caeli virtutem resis- tendi. 204Denique Chananaeum regem et Iebusaeum et Pherezaeum et Hethaeum et Hevaeum et Amorrhae et omnes potentes in ‘He- sebon prostraverunt et terras eorum et civitates eorum ipsi possede- — runt. 21 Et, usque dum non peccarent in conspectu Dei sui, erant cum — illis bona; 7Deus enim illorum odit iniquitatem. 22 Nam et ante hos annos cum recessissent a via, quam dederat illis Deus ut am- bularent in ea, %Yexterminati sunt proeliis a multis nationibus; et plurimi eorum heaptivi abducti sunt in terram non suam. 23 ‘Nuper autem reversi ad Dominum Deum suum ex. Jdispersione, qua di- spersi fuerant, adunati sunt et ascenderunt montana haec omnia, et iterum possident Terusalem, ubi sunt sancta eorum. 24 Nunc ergo, mi domine, perquire: si est aliqua iniquitas eorum in conspectu Dei eorum, ascendamus ad illos, quoniam *tradens tradet illos Deus eorum tibi, et subiugati erunt sub iugo potentiae tuae; 25 /si vero non est offensio populi huius coram Deo suo, 15 <]]lic fontes © ee ee — 416 — nosor potentiae testem constituere et tandem cum ipsis hostibus per- dere (26-6, 7). Quod ubi factum est, Achior in Bethuliam adducitur et, omnibus quae sibi occurrerant narratis, benigne excipitur (8-21). Porro ™non poterimus resistere illis, quoniam Deus eorum defendet illos, et erimus in opprobrium universae terrae. 26 Et factum est, cum cessasset loqui Achior verba haec, irati sunt omnes magnates Holofernis et cogitabant interficere eum di- centes ad alterutrum: 27 Quis est iste, qui filios Israél posse dicat resistere regi Nabuchodonosor et exercitibus eius, homines inermes et sine virtute et sine peritia artis pugnae? 28 Ut ergo agnoscat Achior quoniam fallit nos, ascendamus in montana, et, cum capti fuerint po- tentes eorum, tunc cum eisdem gladio transverberabitur, 29 ut sciat omnis gens quoniam “Nabuchodonosor deus terrae est, et praeter ip- cum alius non est. Factum est autem cum cessassent loqui, indignatus Holofernes vehementer dixit ad *Achior: 2Quoniam prophetasti nobis di- cens quod gens Israél °defendatur a Deo suo, ut ostendam tibi quoniam “non est deus nisi Nabuchodonosor, 34%cum percusserimus eos omnes sicut hominem unum, tunc et ipse cum illis Assyriorum gladio interibis, et omnis Israél tecum perditione disperiet, 4 et pro- babis quoniam ¢Nabuchodonosor dominus sit universae terrae. Tunc- que gladius militiae meae transiet per latera tua, et confixus cades inter vulneratos Israél et non respirabis ultra donec extermineris cum illis. 5 Porro autem, si prophetiam tuam veram existimas, non fconcidat vultus tuus, et pallor, qui faciem tuam obtinet, abscedat a te, si verba mea haec putas impleri non posse. 6 Ut autem no- veris quia simul cum illis haec experieris, ecce ex hac hora illorum populo sociaberis ut, dum dignas mei gladii poenas exceperint, ipse simul ultioni subiaceas. 7Tunc MHolofernes praecepit servis suis, ut comprehenderent Achior et perducerent eum in Bethuliam et traderent eum in manus filiorum Israél. 8 Et accipientes eum servi Holofernis profecti sunt per campestria; sed, cum appropinquassent ad montana, exierunt contra eos fundibularii. 9% Illi autem divertentes a latere montis li- gaverunt Achior ad arborem manibus et pedibus; et sic vinctum resti- bus dimiserunt eum et reversi sunt ad dominum suum. 10 Porro filii Israél descendentes de Bethulia venerunt ad eum; quem solventes duxerunt ad Bethuliam; atque in medium populi illum statuentes percunctati sunt quid rerum esset, quod illum vin- ctum Assyrii reliquissent. 11Jn diebus illis erant illic 9%principes "“Ozias filius Micha de tribu Simeon et Charmi qui et Gothoniel. 12In medio itaque ‘seniorum et in conspectu omnium Achior dixit jomnia, quae locutus ipse fuerat ab Holoferne interrogatus; et qualiter populus Holofernis voluisset propter hoc verbum interficere eum, 13 et quemadmodum ipse Holofernes iratus iusserit eum Israé- litis hac de causa tradi, ut, dum vicerit filios Israél, tunc et ipsum Achior diversis iubeat interire suppliciis, propter hoc quod dixisset: kDeus caeli defensor eorum est. 14 Cumque Achior universa haec exposuisset, omnis populus ceci- dit in faciem adorantes Dominum et communi lamentatione et fletu unanimes preces suas Domino effuderunt 15 dicentes: Domine 'Deus caeli et terrae, intuere superbiam eorum et respice ad nostram humi- | litatem et faciem sanctorum tuorum attende et ostende quoniam non ‘derelinquis praesumentes de te et ™praesumentes de se et de sua virtute gloriantes humilias. 16 Finito itaque fletu, et per totam diem oratione populorum completa, consolati sunt Achior 17 dicentes: Deus patrum nostrorum, cuius tu virtutem praedicasti, ipse tibi hanc dabit vicissitudinem, ut eorum magis tu interitum videas. 18"Cum vero Dominus Deus noster dederit hanc libertatem servis suis, sit et tecum Deus in medio nostri, ut sicut placuerit tibi, ita cum tuis omnibus converseris nobiscum. 19 Tunc Ozias, finito consilio, susce- pit eum in domum suam et fecit ei cenam magnam, 2° et, vocatis omnibus presbyteris, simul expleto ieiunio refecerunt. 21 Postea vero convocatus est omnis populus, et per totam noctem intra ecclesiam oraverunt petentes auxilium a Deo Israél. LIBER IUDITH 5, 26 — 6, 21 m Rm 8, 31. — cf. Est 6, 13. RY. CD:.3, 135 Osea, SY. co. 8; 3. bcp. 5, 25. ccf. cp. 3, 13. dcp. 5, 28. — cf. 3 Rg 22, 26, 27, ecf. cp. 5, 29. fcf. Gn 4, 6. Chi? bate 24.14 °* Dns £aee 5: cp. 7, 30; 8, 3. icp. 8, 9; 13, 12. Jcp. 5, 5-25. kep. 5, 8. 15) 0. CONTOR TO. LPs 21, 6; 14, 3 etc. — cf. cp. 9, 17. Mm ViCp: 2,4: mcp. 14, 6. — cf. Dt 23, 3; 2.Es 13, I. (27) —AlT— LIBER IUDITH 7,1 — 8,3 Holofernes urbem obsidet (7, 1-5) et, interciso aquaeducto fontibus- que diligenter custoditis, eo obsessos artat (6 21), ut Ozia populo tu- multuanti deditionem urbis intra dies quinque promittere cogatur och. Cp. 2,7 bcp. 3, 8. CV. CD. Ay §- dcp. 4, 16; 9, 1.— v. Js 7, 6. ecp. 4, 6. PEz 251%, 26. g Gn _16, 5; 31, 53; Ex 5, 21; 1 Rg 24, 12. RGD. B59. ivi Dt 4-26. 19] * cf, Catech. a IV 14, 11. 10) V. in D. 3 Spbr. 7 Ps 105, 6; Dn g, 8. Rkcf. 2 Rg 23, 14; Jl 2,373, Ps 78, 9, 10. LPs 113,2.—cf.Nm 14, 13-16. mcp. 8, 9. wef. TRI, 3. r-rr] LL. in fr. 3 p. D. 4 Spbr. acp. 16, °8. bicl-Cp,.-9, 2% CRt 3,22: 45:23: 2° Re st. 0: dcf. 4 Rg 5, 18, 19. 7 Holofernes autem altera die praecepit exercitibus suis, ut ascen- derent contra Bethuliam. 2 Erant autem pedites bellatorum cen- tum viginti milia et equites “vigintiduo milia, praeter praeparationes virorum illorum, quos occupaverat captivitas, et abducti fuerant de provinciis et urbibus universae iuventutis. %@Ommnes paraverunt se pariter ad pugnam contra filios Israél, et venerunt per crepidinem montis usque ad apicem, qui respicit super °Dothain, a loco qui dicitur Belma usque ad Chelmon qui est contra Esdrelon. 4 Filii autem Israél, ut viderunt multitudinem illorum, prostraverunt se super terram °mittentes cinerem super capita sua, unanimes orantes ut Deus Israél misericordiam suam ostenderet super populum suum. 5 Et adsumentes arma sua bellica 4sederunt per loca, quae ad angusti itineris tramitem dirigunt inter montosa, et erant custodientes ea tota die et nocte. ) 6 Porro Holofernes, dum circuit per gyrum, repperit quod fons, qui influebat, aquaeductum illorum a parte australi extra civitatem dirigeret; et incidi praecepit aquaeductum illorum. 7 Erant tamen non longe a muris fontes, ex quibus furtim videbantur haurire aquam ad refocillandum potius quam ad potandum. §8 Sed filii Ammon et Moab accesserunt ad Holofernem dicentes: Filii Israél non in lancea nec in sagitta confidunt, sed montes defendunt illos, et muniunt illos colles in praecipitio constituti. 9 Ut ergo sine congressione pugnae possis superare eos, pone custodes fontium, ut non hauriant aquam ex eis, et sine gladio interficies eos; vel certe fatigati tra- dent civitatem suam, quam putant in montibus positam superari non posse. 10 Et placuerunt verba haec coram Holoferne et coram satel- litibus eius, et constituit per gvrum centenarios per singulos fontes. 11 Cumque ista custodia per dies viginti fuisset expleta, defecerunt cisternae et collectiones aquarum omnibus habitantibus Bethuliam, ita ut non esset intra civitatem unde satiarentur vel una die, quon- iam Jad mensuram dabatur populis aqua cotidie. 12 Tunc ad Oziam congregati omnes viri feminaeque, iuvenes et parvuli, omnes simul una voce 13 dixerunt: 9Iudicet Deus inter nos et te, quoniam fecisti in nos mala nolens loqui pacifice cum Assy- riis; et propter hoc vendidit nos Deus in manibus eorum. 14 Et ideo non est qui adiuvet, cum prosternamur ante oculos eorum in siti et perditione magna. 15 Et nunc congregate universos, qui in civitate sunt, ut sponte tradamus nos omnes populo Holofernis. 16 Melius est enim ut captivi benedicamus Dominum viventes, quam moriamur et simus opprobrium omni carni, cum viderimus uxores nostras et infantes nostros mori ante oculos nostros. 17 ‘Contesta- mur hodie caelum et terram et Deum patrum nostrorum, qui ulci- scitur nos secundum peccata nostra, ut iam tradatis civitatem in manu militiae Holofernis, et sit finis noster brevis in ore gladii, qui longior efficitur in ariditate sitis. 18 Et cum haec dixissent, factus est fletus et ululatus magnus in ecclesia ab omnibus, et per multas horas una vece clamaverunt ad Deum dicentes: 19 /Peccavimus cum patribus nostris, iniuste egimus, iniquitatem fecimus. 20*Tu, quia pius es, miserere nostri, aut in tuo flagello vindica iniquitates nostras, et noli tradere confitentes te populo qui ignorat te, 21 4ut non dicant inter gentes: Ubi est Deus eorum? 22 Et, cum. fatigati his clamoribus et his fletibus lassati siluissent, 23 exsurgens Ozias infusus lacrimis dixit: Aequo animo estote, fra- tres, et hos ™quinque dies exspectemus a Domino misericordiam. 24 Forsitan enim indignationem suam abscindet et dabit gloriam nomini suo. 25”Si autem, transactis quinque diebus, non venerit adiutorium, faciemus haec verba quae locuti estis. Et factum est, cum audisset haec verba Iudith vidua, *quae erat filia Merari filii Idox filii Ioseph filii Oziae filii Elai filii Iammor filii Gedeon filii Raphaim filii Achitob filii Melchiae filii Enan filii Nathaniae filii Salathiel filii Simeon °filii Ruben, 2 et vir eius fuit Manasses, qui mortuus est “in diebus messis hordeaceae; 3 insta- bat enim super alligantes manipulos in campo, et “venit aestus super caput eius, et mortuus est in Bethulia civitate sua et sepultus — 418 — (22-25). ludith (8, 1-8) vero civium consultum, quippe quod Deo iniuriosum, improbat (9-20) principibusque suadet ut illum placa- tum sibi ad inimicorum castra exeunti propitium impetrent (28-34). LIBER IUDITH 8,4—9, 2 est illic cum patribus suis. 4 Erat autem Iudith relicta eius vidua jam annis tribus et mensibus sex. 5 Et in “superioribus domus suae fecit sibi secretum cubiculum, ‘in quo cum puellis suis clausa mora- batur. 6 Et habens Ysuper lumbos suos cilicium, “ieiunabat omnibus diebus vitae suae praeter ‘sabbata et neomenias et festa domus Israél. 7 Erat autem eleganti adspectu nimis; cui vir suus reliquerat divitias multas et familiam copiosam ac possessiones armentis boum et gre- gibus ovium plenas. 8 Et erat haec in omnibus famosissima, quoniam timebat Dominum valde, nec erat qui loqueretur de illa verbum malum. 9 Haec itaque, cum audisset quoniam Ozias promisisset ‘quod, transacto quinto die, traderet civitatem, misit ad presbyteros Chabri et Charmi. 1° Et venerunt ad illam, et dixit illis: Quod est hoc verbum, in quo consensit Ozias, ut tradat civitatem Assyriis, si intra quinque dies non venerit vobis adiutorium? 11Et qui estis vos, “qui tentatis Dominum? 12 Non est iste sermo, qui misericor- diam provocet, sed potius qui iram excitet et furorem accendat. 13 Posuistis vos tempus miserationis Domini, et in arbitrium vestrum diem constituistis ei. 14Sed quia /patiens Dominus est, in hoc ipso paeniteamus, et indulgentiam eius fusis lacrimis postulemus; 15”non enim quasi homo sic Deus comminabitur neque sicut filius hominis ad iracundiam inflammabitur. 16 Et ideo humiliemus illi animas no- stras, et in spiritu constituti humiliato servientes illi 17 dicamus flentes Domino, ut “secundum voluntatem suam sic faciat nobiscum misericordiam suam; ut sicut conturbatum est cor nostrum in su- perbia eorum, ita etiam de nostra humilitate gloriemur; 18 quoniam non sumus secuti peccata patrum nostrorum, qui dereliquerunt Deum suum et adoraverunt deos alienos. 19 Pro quo scelere 9dati sunt in gladium et in rapinam et in confusionem inimicis suis; nos autem alterum Deum nescimus praeter ipsum. 29 ?Exspectemus humiles consolationem eius, et exquiret sanguinem nostrum de adflictionibus inimicorum nostrorum, et humiliabit omnes gentes quaecumque in- surgunt contra nos, et faciet illas sine honore Dominus Deus noster. 21 Et nunc, fratres, quoniam vos estis presbyteri in populo Dei, et ex vobis pendet anima illorum, ad eloquium vestrum corda eorum erigite, ut memores sint quia %tentati sunt patres nostri, ut proba- rentur si vere colerent Deum suum. 22 Memores esse debent "quo- modo pater noster Abraham tentatus est et per multas tribulationes probatus *Dei amicus effectus est. 23Sic ‘Isaac, sic “Iacob, sic vMoyses et “omnes qui placuerunt Deo, per multas tribulationes tran- sierunt fideles. 24 Illi autem, “qui tentationes non susceperunt cum timore Domini et impatientiam suam et improperium murmurationis suae contra Dominum protulerunt, 25 Yexterminati sunt ab extermi- natore et %a serpentibus perierunt. 26 Et nos ergo non ulciscamur nos pro his quae patimur, 27 sed reputantes peccatis nostris haec ipsa supplicia minora esse, flagella Domini, quibus quasi servi cor- ripimur, 2ad emendationem et non ad perditionem nostram eve- nisse credamus. 28 Et dixerunt illi 2Ozias et presbyteri: Omnia quae locuta es vera sunt, et non est in sermonibus tuis ulla reprehensio. 29 Nunc ergo ora pro nobis, “quoniam mulier sancta es et timens Deum. 30 Et dixit illis Iudith: Sicut, quod potui loqui, Dei esse cognoscitis, 31 ita quod facere disposui probate, si ex Deo est, et orate ut fir- mum faciat Deus consilium meum. 32 4Stabitis vos ad portam nocte ista, et ego exeam cum “abra mea; et orate ut, /sicut dixistis, in diebus quinque respiciat Dominus populum suum Israél. 33 Vos autem nolo ut scrutemini actum meum, et, usque dum renuntiem vobis, nihil aliud fiat nisi oratio pro me ad Dominum Deum no- strum. 34 Et dixit ad eam Ozias princeps Iuda: 9Vade in pace, et kDominus sit tecum in ultionem inimicorum nostrorum, Et rever- tentes abierunt. Quibus abscedentibus, Iudith ingressa est oratorium suum et in- duens se cilicio “posuit cinerem super caput suum et prosternens se Domino clamabat ad Dominum dicens: 2 Domine Deus patris ev. 1 Rg 9g. 25. fchak Lot S, 5, ef; -Cpe 12, 9; 2°°Re 15°92 » 35. ick! i £23, 145 jv. Cp. 7, 23-25. kMt 4, 7. — cf. Ac 15, 10. LPs 102,°8. mcf. Nm 23, 19; 1 Rg 15, 29. 14, 16] v. vr. 19, 20. ncf. 1 Mc 3, 60. oc. cp. RES. 16,20] R. in D. 4 Spbr. p cf. Lm 3, 26. g Dt 13, 3; Jc 1, 2-12. — cf. “1D. 125. Fae Ecli 2521, 7 ‘Gn*32, ‘t-20; 1 Mc 2,’§2. $v, 2c Par'20, 7. é£Gn 25, 21. u Gn 28, 7 etc. v cf. Heb 11, 24-28. w cf. TH T9, 13. x Nm 11, 13 14, 10-523 (20, 4-6; 21, 5. yi Wnt 22, 33; _T4, 20, 37: #Nm: 21, 6; Sap 26, 53. 2° Ger TO, 9. acf. Rm 8, 28. 6 cf. vr. 9. ¢ ci. Je §; 10; d cf. cp. 10, 6. éCp. 10,52; §;. cp.cz3, 288 iq76, 8 26. firey. 7, 23,28. — “ch. ep.” 12; 10. gi Rg 17, 37. hCD. 13, 134: — £80cDt of 3; 31, 3. QCD. 4s 365.9). 4 — 419 — LIBER IUDITH 9, 7— 10, 12 Itaque ferventi oratione obtestata ut deiciendo hostes per manus fe- minae Deus se omnipotentem exhibeat (9, 1- 9), omnibusque ad opus necessariis comparatis, ex urbe egreditur (10, 1-10) et ad Holofernem ve- b cheepe By. 7 c Gn 34, 25, 26. — cf. Gn 49, -7. d en SA, 28, aCe ecf, Ps 73, 1@% Js' 42, 22,523; 44, 7. f Ps 113, 3; 134, 6; Sap 12,-28. g ci. Is 46, 10, 1%. h Ex 14, 9, 24. icf. Ps 19, 8. — cf. 1 Rg 17, ae 47. J EX 14, 19. h Ex 14, 25-28. 1 Ez 39, 9. mcp. 16, 3; Ps 45, 10; 2 Mc 12, 28. 10,11] R. in D. 4 Spor. nv. Ex 27, 2. ocp. 13, 19; 16, 7. — cf. Jd 4,9, 21; 5, 20: 9, By p11 Rg 14, 6. — cf. 2 Par 14, Il; Ca, . o Le teen: 16, 17) R. in D. 4 Spbr. scl: chit. 15: A : 10] Int. (Ps. 70, 2) in Mis. pro vit. mortal. t'Is 27520, u Dt 3, 24: Ps 85, 8; 88, 7. 1-4] 1 L. in fr. 4 p. D. 4 Spbr. acp. 6, 5; 9, 2-19. DEP. Bus Ge ccp. 16, 9. — cf. cp. 8, 6. dcp. ‘16, 103, Est 2, 12; Cn s, 5. — cf. Is 3, 18-23. ecf. Ex 34, 29. ict. z Re 25, 18; gcp. 8, 32. MONT. TA TP. icp. 15, 10. jv. cp. 13, 26. 11-20] 2 L. et 3 L. tn fr. 4 BD. D. 4 Spor. RCD. a, 3. mei 'Simeon, °qui dedisti illi gladium in defensionem alienigenarum, qui violatores exstiterunt.in coinquinatione sua et denudaverunt fe- mur virginis in confusionem, 3 et %dedisti mulieres illorum in prae- dam et filias illorum in captivitatem et omnem praedam in divisio- nem servis tuis, qui zelaverunt zelum tuum: subveni, quaeso te, Domine Deus meus, mihi viduae. 4¢Tu enim fecisti priora et illa post illa cogitasti, et hoc factum est quod ipse voluisti. 5 9O0mnes enim viae tuae paratae sunt, et tua iudicia in tua providentia posuisti. 6 Respice castra Assyriorum nunc, sicut “tunc castra Aegyptio- rum videre dignatus es, quando post servos tuos armati currebant tconfidentes in quadrigis et in equitatu suo et in multitudine bel- latorum. 7 Sed adspexisti super castra eorum, et jtenebrae fatigave- runt eos. 8*Tenuit pedes eorum abyssus, et aquae operuerunt eos. 9Sic fiant et isti, Domine, qui confidunt in multitudine sua et in curribus suis et in ‘contis et in scutis et in sagittis suis et in lan- ceis gloriantur, 1et nesciunt quia tu ipse es Deus noster, ™qui conteris bella ab initio, et Dominus nomen est tibi. 11 Erige brac- chium tuum sicut ab initio et allide virtutem illorum in virtute tua; cadat virtus eorum in iracundia tua, qui promittunt se violare sancta tua et polluere tabernaculum nominis tui et deicere gladio suo "cornu altaris tui. 12 Fac, Domine, ut gladio proprio eius superbia amputetur. 13 Capiatur laqueo oculorum suorum in me; et percuties eum ex labiis caritatis meae. 14Da mihi in animo constantiam ut contemnam illum, et virtutem ut evertam illum. 15 Erit enim hoc memoriale nominis tui, °cum manus feminae deiecerit eum. 16 Non enim in multitudine est virtus tua, Domine, neque Yin equorum vi- ribus voluntas tua est, "nec superbi ab initio placuerunt tibi; sed humilium et mansuetorum semper tibi placuit deprecatio. 17 Deus caelorum, creator aquarum et Dominus totius creaturae, exaudi me miseram deprecantem et de tua misericordia ‘praesu- mentem. 18 Memento, Domine, testamenti tui et da verbum in ore meo et in corde meo consilium corrobora, ut domus tua in sancti- ficatione tua permaneat, 19%et ‘omnes gentes agnoscant quia tu es Deus, et non est “alius praeter te. | Factum est autem, cum cessasset clamare ad Dominum, sur- rexit de “loco, in quo iacuerat prostrata ad Dominum, 2 voca- vitque abram suam et descendens in domum suam abstulit a sc bcilicium et °exsuit se vestimentis viduitatis suae 3 et lavit corpus suum et ¢unxit se myro optimo et discriminavit crinem capitis sui et imposuit mitram super caput suum et induit se vestimentis iucun- ditatis suae induitque sandalia pedibus suis adsumpsitque dextraliola et lilia et inaures et annulos et omnibus ornamentis suis ornavit se. 4 Cui etiam Dominus contulit splendorem, quoniam omnis ista com- positio non ex libidine sed ex virtute pendebat; et ideo Dominus hanc in illam pulchritudinem ampliavit, ut incomparabili decore omnium oculis appareret. 5 Imposuit itaque abrae suae fascoperam vini et vas olei et polentam et palathas et panes et caseum et pro- fecta est. 6 Cumque venissent ad portam civitatis, invenerunt %exspectan- tem Oziam et presbyteros civitatis. 7 Qui, cum vidissent eam, stu- pentes mirati sunt nimis “pulchritudinem eius; 8&8 nihil tamen inter- rogantes eam dimiserunt transire dicentes: Deus patrum nostrorum det tibi gratiam, et omne consilium tui cordis sua virtute corroboret, ut ‘glorietur super te Ierusalem, et sit nomen tuum in numero sanctorum et iustorum. 9 /JEt dixerunt hi, qui illic erant, omnes una voce: Fiat, fiat. 19 Judith vero orans Dominum transivit per portas ipsa et abra eius. 11 Factum est autem, cum descenderet montem circa ortum diei, occurrerunt ei *exploratores Assyriorum et tenuerunt eam dicentes: Unde venis aut quo vadis? 12 Quae respondit: Filia sum Hebraeo- rum; ideo ego fugi a facie eorum, quoniam futurum agnovi quod dentur vobis in depraedationem, pro eo quod contemnentes vos no- luerunt ultro tradere seipsos, ut invenirent misericordiam in con- ——— oS — 420 — niens (11-20) narrat cur a suis effugerit (11, 1-20), sicque eum adlicit ut inter alia plura facultatem obtineat singulis noctibus cum abra de ca- stris egrediendi (12, 1-9). Quarto itaque die cum invitata ad cenam, quam LIBER IUDITH 10, 13 — 12,3 spectu vestro. 13 Hac de causa cogitavi mecum dicens: Vadam ad faciem principis Holofernis, ut indicem illi secreta illorum et osten- dam illi quo aditu possit obtinere eos, ita ut non cadat vir unus de exercitu eius. 14 Et, cum audissent viri illi verba eius, considera- bant faciem eius; et erat in oculis eorum ‘stupor, quoniam pulchri- tudinem eius mirabantur nimis. 15 Et dixerunt ad eam: Conservasti animam tuam, eo quod tale repperisti consilium, ut descenderes ad dominum nostrum. 16 Hoc autem scias quoniam, cum steteris in conspectu eius, bene tibi faciet, et eris gratissima in corde eius. Muxemntane illam ad tabernaculum Holofernis adnuntiantes eam. 17 Cumque intrasset ante faciem eius, statim ™captus est in suis oculis Holofernes. 18 Dixeruntque ad eum satellites eius: Quis con- temnat populum Hebraeorum, gui tam decoras mulieres habent, ut non pro his merito pugnare contra eos debeamus? 19 Videns itaque Iudith Holofernem sedentem in “conopeo, quod erat ex purpura et auro et smaragdo et lapidibus pretiosis intextum, 29 et, cum in fa- ciem eius intendisset, °adoravit eum prosternens se super terram; et elevaverunt eam servi Holofernis, iubente domino suo. Tunc Holofernes dixit ei: Aequo animo esto et noli pavere in corde tuo 2quoniam ego nunquam nocui viro qui voluit servire Nabuchodonosor regi; 2 populus autem tuus, si non contempsisset me, ’non levassem lanceam meam super eum. 3%Nunc autem dic mihi qua ex causa recessisti ab illis, et placuit tibi ut venires ad nos? 4Et dixit illi Iudith: Sume verba ancillae tuae, quoniam si se- cutus fueris verba ancillae tuae, perfectam rem faciet Dominus te- cum. 5°¢Vivit enim Nabuchodonosor rex terrae, et vivit virtus eius, quae est in te ad correptionem omnium animarum errantium, quon- iam non solum homines serviunt illi per te, %sed et bestiae agri obtemperant il. 6 Nuntiatur enim animi tui industria universis gen- {ibus, et indicatum est omni saeculo, quoniam ¢tu solus bonus et potens es in omni regno eius, et disciplina tua omnibus provinciis praedicatur. 7 Nec hoc latet /quod locutus est Achior, nec illud ignoratur %quod ei iusseris evenire; 8constat enim Deum nostrum sic peccatis offensum, ut mandaverit per prophetas suos ad populum, quod tradat eum pro peccatis suis. 9 Et, quoniam Asciunt se offen- disse Deum suum filii Israél, tremor tuus super ipsos est. 10 Insu- per etiam fames invasit eos, et ‘ab ariditate aquae iam inter mor- tuos computantur: 11 denique hoc ordinant, /ut interficiant pecora sua et “bibant sanguinem eorum, 12et lsancta Domini Dei sui, quae praecepit Deus non contingi, in frumento, vino et oleo, haec cogitaverunt impendere et volunt consumere, quae nec manibus de- berent contingere. Ergo quoniam haec faciunt, certum est quod in perditionem dabuntur: 1% quod ego ancilla tua cognoscens fugi ab illis, et *"“misit me Dominus haec ipsa nuntiare tibi. 14 Ego enim, ancilla tua, Deum colo etiam nunc apud te, et exiet ancilla tua et orabo Deum, 15et dicet mihi quando eis reddat peccatum suum, et veniens nuntiabo tibi, ita ut ego adducam te per mediam Ieru- salem, et habebis omnem populum Israél "sicut oves quibus non est pastor; et °non latrabit vel unus canis contra te, 16 quoniam haec mihi dicta sunt per providentiam Dei. 17 Et quoniam iratus est illis Deus, haec ipsa missa sum nuntiare tibi. 18 Piacuerunt autem omnia verba haec coram Holoferne et coram pueris eius ,et mirabantur sapientiam eius et dicebant alter ad al- terum: tudine et in sensu verborum. 29 Et dixit ad illam Holofernes: Bene fecit Deus, qui misit te ante populum, ut des illum tu in mani- bus nostris. 2! Et quoniam bona est promissio tua, si fecerit mihi hoc Deus tuus, Yerit et Deus meus, et tu in domo Nabuchodonosor magna eris, et nomen tuum nominabitur in universa terra. Tunc iussit eam introire ubi repositi erant %thesauri eius et iussit illic manere eam et constituit quid daretur illi de convivio suo. 2 Cui respondit Iudith et dixit: Nunc non potero manducare ex his quae mihi praecipis tribui, ne venlat super me offensio; ex his autem, “quae mii detuli, manducabo. 3 Cui Holofernes ait: Si 19 Non est talis mulier super terram in adspectu, in ?pulchri- - lv. vr. 4, 7, 18. m Cp: 3658; 22. #4 CD:...%3,;.40;- 29% o-cf. ep. £3530. CEE OCD: ° 35-82, (59. 62 Rg 23, 18. rsst'e Re t4, 27. rop. 51 M. Molinos. I damn. L173 Dn) 2; 38: ye on ¢ 4-17) *¢ ab Inn. d Bar 3, 16, é ci: Le’ 22,' 28. fcp. §, 5-25. gcp. 6, 2-6. AVS Dt 33;-29. $a cp. 3; %4,,.17; 16, 3. jcf. 1 Rg 14, 32, 33. Rk cf, Ly £7, 10. 1 Lv 22, 1-16; Nm 18, 8-19. — cf. r Rg 14, 31-33. mvr. 17. n3 Rg 22,17. — Vv. Nm 27,17. o Ex 11, 9% Js 10; 2k. pcp. 10, 7, 18. q Rt iz, 16°" Dab, 26. —=) cf. CP..33 13; 654m. av. Cp. F55 T4s ANKE eEst: 14,17; Dp..4, 8. — cf. I "Ac 10, Cccp. 10,5. — 42I — LIBER IUDITH 12, 4 — 13, 19 Holofernes servis suis fecerat, venisset, et sola cum duce temulento relingue- retur (10-20), capta occasione, pugione de lectulo pendente caput Holofernis amputat traditumque abrae in Bethuliam adfert (13, 1-21). Magno gaudio dv. 1 Rg 1, 26. ecf. cp. 10, 8. PVT: X 1Cp. 145. 05s gcf. Ps 118, 148. h2 Es 4, 23. — cf. Mr 7, 4. icp. 7, 6, 7, 10. 1cp. 9, 14. RCt.-9 Re 177 123°5;'35- posto) Lb. in: fr. 75. 9. D. 4 Spor. Ucf. cp. 7, 23: mcf. Est 1, 12, 15. n cf. Ecli 9, 7. OCcp. 10, 173; 16,8, 2X. pcf. vr. 2. qcp. 13, 2. — cf. Ecli 10, 2. 1-11] LL. 2 et 3 in fr. 5 p. D. 4 Spbr. a cp. 12, 20. — cf. Ecli31, 30-41. b cf. 1 Rg 1, 13. c3 Rg 9, 3; 4 Rg 19, 34. a-9:-ep:. 8; 3X. ecf. r Rg 17, 51; Mc 7, 47; 2 Mc 15, 30. f vr. 10, 19. CP. 10, §# 12; 2. Ck cb, 12, ‘Ss. icp. 12, 7. jcp. 8, 34. kcp. 8, 9, 28. — cf. cp. 8, 32. 18,20] v. Ecli 24, 26. bct.. Lv'36; 7518; defecerint tibi ista quae tecum detulisti, quid faciemus tibi? 4 Et dixit Iudith: ¢Vivit anima tua, domine meus, quoniam non expen- det omnia haec ancilla tua, ‘donec faciat Deus in manu mea haec quae cogitavi. Et induxerunt illam servi eius in /tabernaculum quod praeceperat. 5 Et petiit, dum introiret, ut daretur ei copia Ynocte et ante lucem egrediendi foras ad orationem et deprecandi Dominum. 6 Et praecepit cubiculariis suis, ut, sicut placeret illi, exiret et in- troiret ad adorandum Deum suum per triduum. 7 Et exibat noctibus in vallem Bethuliae et “baptizabat se in ‘fonte aquae. 8 Et, ut ascen- debat, orabat Dominum Deum Israél, jut dirigeret viam eius ad liberationem populi sui. 9 Et introiens munda manebat in taberna- culo, usque dum acciperet escam suam in “vespere. 10 Et factum est, in ‘quarto die Holofernes fecit cenam servis suis et dixit ad Vagao eunuchum suum: Vade et suade Hebraeam illam ut sponte consentiat habitare mecum. 11” Foedum est enim apud Assyrios, si femina irrideat virum agendo ut immunis ab eo transeat. 12 Tunc introivit Vagao: ad Iudith et dixit: Non vereatur bona puella introire ad dominum meum, ut honorificetur ante faciem eius. ut manducet cum eo et bibat vinum in iucunditate. 13 Cui Iudith respondit: Quae ego sum, ut contradicam domino meo? 14 Omne, quod erit ante oculos eius bonum et optimum, faciam; quidquid autem illi placuerit, hoc mihi erit optimum omnibus diebus vitae meae. 15 Et surrexit et ornavit se vestimento suo et ingressa stetit ante faciem eius. 16”"Cor autem Holofernis concussum est, °erat enim ardens in concupiscentia eius, 17 et dixit ad eam Holofernes: Bibe nunc et accumbe in iucunditate, quoniam invenisti gratiam coram me. 18 Et dixit Iudith: Bibam, domine, quoniam magnificata est anima mea hodie prae omnibus diebus meis. 19 Et accepit et manducavit et bibit coram ipso, ?ea quae paraverat illi ancilla eius. 20 Et iucundus factus est Holofernes ad eam %ibitque vinum mul- tum nimis, quantum nunquam biberat in vita sua. | Ut autem sero factum est, festinaverunt servi illius ad hospitia sua; et conclusit Vagao ostia cubiculi et abiit. 2 Erant autem omnes fatigati a vino; %eratque Iudith sola in cubiculo. 4 Porro Holofernes iacebat in lecto “nimia ebrietate sopitus. 5 Dixitque Iudith puellae suae ut staret foris ante cubiculum et observaret. § Stetitque Iudith ante lectum orans cum lacrimis et %la- biorum motu in silentio 7 dicens: Confirma me, Domine Deus Israél, et respice in hac hora ad opera manuum mearum, ut, “sicut promi- sisti, Ierusalem civitatem tuam erigas, et hoc, quod credens per te posse fieri cogitavi, perficiam. 8 Et, cum haec dixisset, accessit ad columnam, quae erat ad caput lectuli eius, et pugionem eius, qui in ea ligatus pendebat, exsolvit. 9 Cumque evaginasset illum, apprehen- dit comam capitis eius et ait: ?Confirma me, Domine Deus, in hac hora. 10Et percussit bis in cervicem eius et abscidit caput eius et abstulit /conopeum eius a columnis et evolvit corpus eius truncum. 11 Et post pusillum exivit et tradidit caput Holofernis ancillae suae et iussit ut mitteret illud in 9peram suam. 12 Et exierunt duae “se- cundum consuetudinem suam quasi ad orationem et transierunt castra et gyrantes ‘vallem venerunt ad portam civitatis. 13 Et dixit Iudith a longe custodibus murorum: Aperite portas. quoniam jnobiscum est Deus, qui fecit virtutem in Israél. 14Et factum est, cum audissent viri vocem eius, vocaverunt “presbyteros civitatis, 15et concurrerunt ad eam omnes, a minimo usque ad maximum, quoniam sperabant eam iam non esse venturam. 16 Et ac- cendentes luminaria congyraverunt circa eam universi; illa autem a- scendens in eminentiorem locum iussit fieri silentium. Cumque omnes tacuissent, 17 dixit Iudith: Laudate Dominum Deum nostrum, qu non deseruit sperantes in se 18et in me ancilla sua adimplevit misericordiam suam ’quam promisit domui Israél et interfecit in manu mea hostem populi sui hac nocte. 19 Et proferens de pera caput Holofernis ostendit illis dicens: Ecce caput Holofernis principis militiae Assyriorum, et ecce conopeum illius, in quo recumbebat in = A22: -—— excepta, ut irruant repente in Assyrios cives hortatur (22-31), qui oriente sole caput Holofernis suspendunt muris et magno cum strepitu impetum | faciunt (14, 1-7). Interea hostes comperiunt ducem suum per mulierem LIBER IUDITH 13, 20 — 14, 16 —_— ebrietate sua, ubi “per manum feminae percussit illum Dominus Deus noster. 2° “Vivit autem ipse Dominus, quoniam 2°custodivit me angelus eius et hinc euntem et ibi commorantem et inde huc revertentem, et non permisit me Dominus ancillam suam coinqui- nari, sed sine pollutione peccati revocavit me vobis gaudentem in victoria 7, in evasione mea et in liberatione vestra. 1’ pConfitemini illi omnes, quoniam bonus, quoniam in saeculum misericordia eius’. 22 Universi autem adorantes Dominum dixerunt ad eam: Benedixit te Dominus in virtute sua, quia per te ad nihilum redegit inimicos nostros. 23 Porro Ozias @princeps populi Israél dixit ad eam: "Benedicta es tu, filia, a Domino Deo excelso, prae omnibus mulieribus super terram. 24 Benedictus Dominus qui creavit caelum et terram, qui te direxit in vulnera capitis principis inimicorum nostrorum; 25 quia hodie nomen tuum ita magnificavit, ut non recedat laus tua de ore hominum, qui memores fuerint virtutis Domini in aeternum, pro quibus non perpecisti animae tuae propter angustias et tribulationem generis tui, sed subvenisti ruinae ante conspectum Dei nostri. 26 Et Sdixit omnis populus: Fiat, fiat. 27 Porro Achior vocatus venit et dixit ei Iudith: Deus Israél, cui tu ‘testimonium dedisti, quod ulciscatur se de inimicis suis, ipse caput omnium increduJorum incidit hac nocte in manu mea. 28 Et, ut probes quia ita est, ecce caput Holofernis, qui in contemptu su- perbiae suae Deum Israél contempsit et tibi interitum minabatur dicens: “Cum captus fuerit populus Israél, gladio perforari praeci- piam latera tua. 29Videns autem Achior caput Holofernis, angu- stiatus prae pavore cecidit in faciem suam super terram et aestuavit anima eius. 29 Postea vero quam resumpto spiritu recreatus est, procidit ad pedes eius et adoravit eam et dixit: 31”Benedicta tu a Deo tuo in omni tabernaculo Iacob, quoniam in omni gente, quae audierit nomen tuum, magnificabitur super te Deus Israél. { Dixit autem Iudith ad omnem populum: Audite me, fratres: Asuspendite caput hoc super muros nostros. 2 Et erit, cum ex- ierit sol, accipiat unusquisque arma sua et exite cum impetu, non ut descendatis deorsum, sed quasi impetum facientes. 3Tunc ex- ploratores necesse erit ut fugiant, ad principem suum excitandum ad pugnam. 4Cumque duces eorum cucurrerint ad tabernaculum Holofernis et invenerint eum truncum in suo sanguine volutatum, bdecidet super eos timor. 5 Cumque cognoveritis fugere eos, ite post illos securi, quoniam Dominus conteret eos sub pedibus vestris. 6Tunc Achior videns virtutem, quam fecit Deus Israél, relicto gentilitatis ritu, credidit Deo et “circumcidit carnem praeputii sui et dappositus est ad populum Israél, et omnis successio generis eius usque in hodiernum diem. 7 Mox autem ut ortus est dies, suspenderunt super muros caput Holofernis, accepitque. unusquisque vir arma sua, et egressi sunt cum grandi strepitu et ululatu. 8 Quod videntes exploratores ad ta- bernaculum Holofernis cucurrerunt. 9% Porro hi, qui in tabernaculo erant, venientes et ante ingressum cubiculi perstrepentes excitandi gratia inquietudinem arte moliebantur, ut non ab excitantibus, sed a sonantibus Holofernes evigilaret. 19 Nullus enim audebat cubiculum virtutis Assyriorum pulsando aut intrando aperire. 11 Sed, cum ve- nissent eius duces ac tribuni et universi maiores exercitus regis As- _ syriorum, dixerunt cubiculariis: 12 Intrate et excitate illum, quoniam egressi mures de cavernis suis ausi sunt provocare nos ad proelium. 13 Tunc ingressus Vagao cubiculum eius stetit ante cortinam et plausum fecit manibus suis, suspicabatur enim illum cum Iudith dormire; 14sed cum nullum motum iacentis sensu aurium caperet, accessit proximans ad cortinam et elevans eam vidensque cadaver absque capite Holofernis in suo sanguine tabefactum iacere super terram exclamavit voce magna cum fletu et /scidit vestimenta sua. 15 Et ingressus 9tabernaculum Iudith non invenit eam et exsiliit foras ad populum 16 et dixit: Una mulier hebraea fecit confusionem mv. ti 9, 15; 15, 7. — cf. Jd 20k R. in fs. ss. Ang. cust. n ve £X:23, 207" RUZ13% 1b 3; Dn 10, 15. 2 bb 10, II. 2 & Ps 135, 1; 105, 1; 106, 1. — cf. 2 Par 5 13; — 252 22-25] in pbbr 22-25] L. in fs. ; dol. BMV. qa cf. cp. Sit a att i fc ae 7 ae ¥6, 9°. 15, 32° — cf. 1 Par 6, 36; Ps 40, I4. by. Cp. 5, 5-25. “cp. 5, 28; 6, 4-6. v vr... 23. acf. 2 Mc 15, 35. bch. cp. 15; 1-2. c Gn 17, 23; Ex 12, 48. — cf. Dt (239.33! 2. Hews a, 12. d cf. Gn 49, 32; Dt 32, 50; Ac 13, 36. , eich. 2 Re rae o47y fv. Gn 37, 29. iV. CP./22,. 4% — 423 — LIBER IUDITH 14, 17 — 16,9 occisum (8-18), trementesque fugam arripiunt et a filiis Israél insequen- tibus et magna praeda rclicta, penitus profligantur (15, 1-4). ludith au- tem ab loachim summo pontifice et populo laudibus et Holofernis spoliis BeDtcrt, 25, 1-12] LL. in fr. 6 p. D. 4 Spbr. a.cf;' 4. Rg -% 73) 2 Pat.1g,°%5¢ TAt 3 25 Dich: Jd: 7,24. cock. cp. 2,10) 20. G:ct:€p.. 4;.S. 10] R. etc. in fss. BMV. et Sctar. ecp. 2, 8. PLD381O; 93 13, 26. gcf. Ex 15, 20-21. @ck EX 45,71-3d.5, 2. b Ps 150, 4, 5. — cf. cp. 3, 10. Ps 95, 1; 97, 1; Is 42, 10. POS Le TF ay 3 cp: 9; 10; Ps 45220; 2, Mc L228. e Ps 67, 5. Poe Seas, 7, 8. Vv. cp. 2, 12-17; Is 49, 12. eV Cp. 42, Tt, icf. 4 Rg 19, 24. CVE. AESS gciag Re 8, 12. 7] v. vr. 16. kcf. 2 Rg 3, 33, 34. lcf. Jd 4, 9. — v. cp. 9, 15; 13, 79. mci. Bar 3, 26. ncp. 8, I. O:CP. 10, 17; vTs 16: PCD. “10525235 in domo regis Nabuchodonosor: ecce enim Holofernes iacet in terra et caput eius non est in illo. 17 Quod cum audissent principes vir- tutis Assyriorum, sciderunt omnes vestimenta_ sua; et “intolerabilis timor et tremor cecidit super eos, et turbati sunt animi eorum valde, 18 et factus est clamor incomparabilis in medio castrorum eorum. j 5 Cumque omnis exercitus decollatum Holofernem audisset, “fugit mens et consilium ab eis, et solo tremore et metu agitati fugae praesidium sumunt, 2 ita ut nulius loqueretur cum proximo suo, sed inclinato capite, relictis omnibus, evadere festinabant Hebraeos, quos armatos super se venire audiebant, fugientes per vias camporum et semitas collium. 3 Videntes itaque filii Israél fugientes, secuti sunt illos descenderuntque clangentes tubis et ululantes post ipsos. 4 Et quoniam Assyrii non adunati in fugam ibant praecipites, filii autem Israél uno agmine persequentes, debilitabant omnes quos invenire potuissent. 5 bMisit itaque Ozias nuntios per omnes civitates et regiones Israél. 6 Omnis itaque regio omnisque urbs electam iuventutem ar- ‘matam misit post eos, et persecuti sunt eos in ore gladii, quousque pervenirent ad extremitatem finium suorum. 7 Reliqui autem, qui erant in Bethulia, ingressi sunt castra Assyriorum et “praedam, quam fugientes Assyrii reliquerant, abstulerunt et onustati sunt valde. 8 Hi vero qui victores reversi sunt ad Bethuliam, omnia quae erant illorum attulerunt secum, ita ut non esset numerus in pecoribus et iumentis et universis mobilibus eorum, ut a minimo usque ad ma- ximum omnes divites fierent depraedationibus eorum. 9dloachim autem summus pontifex de Ierusalem venit in Be- thuliam cum universis presbyteris suis, ut videret Iudith. 1 Quae cum exisset ad illum, benedixerunt eam omnes una voce dicentes: €Tu gloria Ierusalem, tu laetitia Israél, tu honorificentia populi nostri. 11 Quia fecisti viriliter, et confortatum est cor tuum, eo quod castitatem amaveris et post virum tuum alterum nescieris, ideo et manus Domini confortavit te, et ideo eris benedicta in aeternum. 12 Et /dixit omnis populus: Fiat, fiat. 13 Per dies autem triginta vix collecta sunt spolia Assyriorum a populo Israél. 14 Porro autem universa, quae Holofernis peculiaria fuisse probata sunt, dederunt Iudith in auro et argento et vestibus et gemmis et omni supellectili, et tradita sunt omnia illi a populo. 15 Et omnes populi gaudebant cum Ymulieribus et virginibus et iuve- nibus in organis et citharis. | Tunc “cantavit canticum hoc Domino Iudith dicens: 2Incipite Domino in °tympanis, cantate Domino in cymbalis, Cmodulamini illi psalmum novum, exaltate et invocate nomen eius. 3 dDominus conterens bella. (Dominus nomen est illi. 4 Qui posuit castra sua in medio populi sui, ut /eriperet nos de manu omnium inimicorum nostrorum. 5 9Venit Assur ex montibus ab aquilone hin multitudine fortitudinis suae, tcuius multitudo obturavit torrentes, et equi eorum cooperuerunt valles. 6 JDixit se incensurum fines meos et iuvenes meos occisurusn gladio, infantes meos dare in praedam et virgines in captivitatem. 7 Dominus autem omnipotens nocuit eum et *tradidit eum in ‘manus feminae et confodit eum. §™Non enim cecidit potens eorum a iuvenibus, nec filii Titan percusserunt eum, nec “excelsi cigantes opposuerunt se illi: sed Iudith filia Merari in °specie faciei suae dissolvit eum. §PExuit enim se vestimento viduitatis, sraél. et induit se vestimento laetitiae in exsultatione filiorum — 424 —- _honestata (9'-15), Dei potentiam contra innumerabiles hostes per mulierem ostensam carmine triumphali celebrat (16, 1-21). Tantum autem facinus etiam post ludith mortem quotannis memorandum constitutum est (22-31). 10 Unxit faciem suam unguento et colligavit cincinnos suos mitra, accepit stolam novam ad decipiendum illum. 11 dSandalia eius rapuerunt oculos eius, pulchritudo eius captivam fecit animam eius. rAmputavit pugione cervicem eius. 12 Horruerunt Persae constantiam eius, et Medi audaciam eius. 13 Tunc ‘ululaverunt castra Assyriorum quando apparuerunt humiles mei ‘arescentes in siti. 14 vFilii puellarum Ycompunxerunt eos, et sicut pueros fugientes occiderunt eos. Perierunt in proelio a facie Domini Dei mei. 157Hymnum cantemus Domino; | hymnum novum cantemus Deo nostro. 16 Adonai Domine, Ymagnus es tu et praeclarus in virtute tua, et quem superare nemo potest. 17 Tibi serviat omnis creatura tua; *quia dixisti, et facta sunt; %pisisti spiritum tuum, et creata sunt; et non est qui resistat voci tuae. 18 Montes a fundamentis movebuntur cum aquis, petrae sicut cera liquescent ante faciem tuam; 19 dqui autem timent te magni erunt apud te per omnia. 20 €Vae genti insurgenti super genus meum! fDominus enim omnipotens vindicabit in eis, in die iudicii visitabit illes. 21 9Dabit enim ignem et vermes in carnes eorum, ut urantur et sentiant usque in sempiternum. 22 Et factum est post haec, omnis populus post victoriam venit in Ierusalem adorare Dominum; et mox, "ut purificati sunt, obtu- lerunt omnes holocausta et vota et repromissiones suas. 23 Porro Iudith universa vasa bellica Holofernis, ‘quae dedit illi populus, et jconopeum, quod ipsa sustulerat de cubili ipsius, “obtulit in ana- thema oblivionis. 24 Erat autem populus iucundus secundum faciem sanctorum; et per tres menses gaudium huius victoriae celebratum est cum Iudith. 25 Post dies autem illos unusquisque rediit in domum suam, et Iudith magna facta est in Bethulia et praeclarior erat universae ter- rae Israél. 26 Erat etiam virtuti castitas adiuncta, ita ut non cogno- _ sceret virum omnibus diebus vitae suae, ex quo defunctus est Manas- ses vir eius. 27 Erat autem, diebus festis, procedens cum magna gloria. 28 Mansit autem in domo viri sui annos centum quinque, et dimisit abram suam liberam et defuncta est ac sepulta ‘cum viro suo in Bethulia. 29 ™Luxitque illam omnis populus diebus septem. 30 In omni autem spatio vitae eius non fuit qui perturbaret Israél, et post mortem eius annis multis. 31"Dies autem victoriae huius festivitatis ab Hebraeis in numero sanctorum dierum accipitur et colitur a Iudaeis ex illo tempore usque in praesentem diem. LIBER IUDITH 16, 10-31 qcp. 10, 17; 12, 16. — v. Cn Fae rcp. 13; 9. 30. $-CPi--E4y-- E2185 Ev. cp. 11, 10. uv. Cp. 5, 27. — (cf. 1 Rg 17, g7%ita Par-20}.15). vcp. 15, 4, 5. 15-21] Cn. ad ll, in fr. 4. 15] Ant. in Sxg. LV ZIWESOSPA } 20-7, AS 42 10 y Ex. 15, It. f 16] R. in D. 4 Spbr. et Ant. in sb. praec. zcp. 9, 4; Gn 1r, 3; Ps 32, 9. a Ps 103, 30. b Est 13, 9,11. — v.Gn 50, 19. C.4e 22) 8. 163 3Ps.906,/ $5, is 64, 1. — cf. Ps 67, 3. d Ps 102, 13. ecw: 2. 8. S CEQ 24.08 49. g Ecli 7, 16: Is 66, 24; Mr 9g, 43, 45, 47, 48. h Nm 19, 11; 31,19. — cf. Nm co ie ke 22-31] LL. in sb. p. D. 4 Spor. icp. 15, 14. jcp. 13, 10. Ret. -t Reet. 03) :32, 10: cf. Gn.23, 193. TD ¥4,. 22. mcf. Gn 50, 10; 1 Rg 31. 13; Eeli:22, 12. act. Est 9,. 23273) 16, 22. egret 0. SP L, BoE Ror Lekaieed of tae LIBER ESTHER 1, 1-20 1-9] LL. in D. 5 Spbr. at Es 4, 25 bcp. 8, 9; 9, 30.— cf. Dn 6, 1. c3 Rg, 46. 3,0] v. > Pe 53 4. dv. 2 Es1,t. ecp. 2, 18. — cf. Gn 40, 20; 3 Rg 3, 15; Mr 6, 21. rem ¥,°75.8. gcf. Es 23, 41; Am 6, 4. Act; JOt6;-25;2 Rg 13, 28. icp. 7, 9. J Cp. 52, 25506, 8. bed. 2) 275368. m cf, Jde 22; 31: mIs 44, 25: 47, 10; Jr 10, 7; 50, 35; Dn 2, 12; 5, 15; Mt oe One BOs als pt Es 7, 14. q4 Rg 25, 19. — cf. 2°Rg 14, aa, 62> iC. s,.4° 2 Es:oyee: scp. 83.8; Duce. Ss, 12, 2 Col 3, tay. 2. tcf. Eph. 8; 22,24, 33; 76: 2 Prise; 125 cf. Gn 3,1 ZS |~ diebus 7Assueri, qui regnavit ab India usque 1, Aethiopiam super centum viginti septem provin- cias, quando ¢sedit in solio regni sui, ?Susan civitas regni eius exordium fuit. 3 Tertio igitur anno imperii sui, fecit ‘grande convivium cunctis principibus et pueris suis fortissimis Persarum et Medorum inclitis et praefectis provinciarum coram se, 4ut ostenderet divitias gloriae regni sui, ac magnitudinem atque iactantiam potentiae suae, multo tempore, cen- tum videlicet et octoginta diebus. 5 Cumque implerentur dies con- vivii, invitavit omnem populum, qui inventus est in Susan a maximo usque ad minimum; et iussit septem diebus convivium praeparari in vestibulo /horti et nemoris, quod regio cultu et manu consitum erat. 6 Et pendebant ex omni parte tentoria aérii coloris et carbasini ac hyacinthini sustentata funibus byssinis atque purpureis, qui ebur- neis circulis inserti erant et columnis marmoreis fulciebantur. 9Le- ctuli quoque aurei et argentei super pavimentum smaragdino et pario stratum lapide dispositi erant, quod mira varietate pictura decora- bat. ‘7 Bibebant autem, qui invitati erant aureis poculis et aliis atque aliis vasis cibi inferebantur. Vinum quoque, ut magnificentia regia dignum erat, abundans et praecipuum ponebatur. §& Nec erat qui nolentes cogeret ad bibendum, sed, sicut rex statuerat praepo- nens mensis singulos de principibus suis, ut sumeret unusquisque quod vellet. 9 Vasthi quoque regina fecit convivium feminarum in palatio, ubi a aegerus manere consueverat. 10 Itaque die septimo, “cum rex esset hilarior et post nimiam potationem incaluisset mero, praecepit Maumam et Bazatha et ‘Har- bona et jBagatha et Abgatha et Zethar et Charchas, septem eunuchis, qui in conspectu eius ministrabant, 11 ut introducerent reginam Vasthi coram rege, 'posito super caput eius diademate, ut ostende- ret cunctis populis et principibus pulchritudinem illius: erat enim pulchra valde. 12 Quae renuit et ad regis imperium, quod per eunu- chos mandaverat, venire “contempsit. Unde iratus rex et nimio furore succensus 13 interrogavit "sapien- tes, qui ex more regio semper ei aderant et illorum faciebat cuncta consilio scientium leges ac iura maiorum (14erant autem primi et proximi Charsena et Sethar et Admatha et Tharsis et Mares et Marsana et "Mamuchan, ?septem duces Persarum atque Medorum, @qui videbant faciem regis, et primi post eum residere soliti erant), 15 cui sententiae Vasthi regina subiaceret, quae Assueri regis impe- rium, quod per eunuchos mandaverat, facere noluisset. 16 Respon- ditque Mamuchan, audiente rege atque principibus: Non solum re- gem laesit regina Vasthi, sed et omnes populos et principes, qui sunt in cunctis provinciis regis Assueri. 17 Egredietur enim sermo reginae ad omnes mulieres, ut contemnant viros suos et dicant: Rex Assuerus iussit ut regina Vasthi intraret ad eum et illa noluit; 18 atque hoc exemplo omnes principum coniuges Persarum atque Medorum parvipendent imperia maritorum; unde regis iusta est indignatio. 19*Si tibi placet, egrediatur edictum a facie tua et scri- batur iuxta legem Persarum atque Medorum, ‘quam praeteriri illici- tum est, ut nequaquam ultra Vasthi ingrediatur ad regem, sed regnum illius altera, quae melior est illa, accipiat; 2° et hoc in omne (quod latissimum est) provinciarum tuarum divulgetur imperium, et ‘cunctae uxores, tam maiorum quam minorum, deferant maritis suis honorem. — 426 — 4; Ate aes 2 | Esther in reginam adsumpta populum suum liberat (1, 1-10,3), Ad convivium princi- pibus et populo paratum Assuerus advocat Vasthi reginam (1-11), in eius- que locum sibi detrectantis et ideo repudiatae (12-22) Esther adsumit in- LIBER ESTHER 1, 21 — 2, 20 21 Placuit consilium eius regi et principibus, fecitque rex iuxta consilium Mamuchan; 22 et misit epistulas “ad universas provincias regni sui, ut quaeque gens audire et legere poterat, diversis linguis et litteris, esse viros principes ac maiores in domibus suis, et hoc per cunctos populos divulgari. His ita gestis, %postquam regis Assueri indignatio deferbuerat, recordatus est Vasthi, et quae tecisset vel quae passa esset. 2 Dixe- runtque pueri regis ac ministri eius: Quaerantur regi puellae virgi- nes ac speciosae, 3et mitiantur qui considerent per universas pro- vincias puellas speciosas et virgines et adducant eas ad civitatem Susan et tradant eas in domum feminarum sub manu oEgei eunuchi, qui est praepositus et custos mulierum regiarum ; et accipiant “mun- dum muliebrem et cetera ad usus necessaria. 4 Et quaecumque inter omnes oculis regis placuerit, ipsa regnet pro Vasthi. Placuit sermo regi; et ita, ut suggesserant, iussit fieri. 5 Erat vir iudaeus in Susan civitate vocabulo ¢Mardochaeus, filius lair filii “Semei filii /Cis de stirpe Iemini, 6 qui translatus fuerat de Ierusalem Yeo tempore quo Iechoniam regem Iuda Nabuchodono- sor rex Babylonis transtulerat. 7 Qui fuit nutritius filiae “fratris sui Edissae, quae altero nomine vocabatur Esther, et utrumque parentem amiserat: pulchra nimis et decora facie. Mortuisque patre eius ac matre, Mardochaeus sibi eam adoptavit i in filiam. 8 Cumque percrebruisset regis imperium, et iuxta mandatum illius multae pulchrae virgines adducerentur Susan et ‘Egeo traderentur eunucho, Esther quoque inter ceteras puellas ei tradita est, ut ser- varetur in numero feminarum. 9% Quae placuit ei et invenit gratiam in conspectu illius, et praecepit eunucho ut acceleraret mundum muliebrem et traderet ei /partes suas et septem puellas speciosissi- mas de domo regis, et tam ipsam quam pedisequas eius ornaret atque excoleret. 10Quae ‘noluit indicare ei populum et patriam suam; Mardochaeus enim praeceperat ei, ut de hac re omnino reti- ceret. 11 Qui deambulabat cotidie ante vestibulum domus, in qua electae virgines servabantur, curam agens salutis Esther et scire volens quid ei accideret. 12 Cum autem venisset tempus singularum per ordinem puellarum, ut intrarent ad regem, expletis omnibus quae ad cultum muliebrem pertinebant, mensis duodecimus vertebatur; ita dumtaxat, ut sex mensibus oleo ungerentur myrrhino et aliis sex quibusdam pigmentis et aromatibus uterentur. 13 Ingredientesque ad regem quidquid postu- lassent ad ornatum pertinens accipiebant et, ut eis placuerat, com- positae de triclinio feminarum ad regis cubiculum transibant. 14 Et quae intraverat vespere egrediebatur mane, atque inde in secundas aedes deducebatur, quae sub manu Susagazi eunuchi erant, qui con- cubinis regis praesidebat; nec habebat potestatem ad regem ultra redeundi, nisi voluisset rex et eam venire iussisset ex nomine. 15 Evoluto autem tempore per ordinem, instabat dies quo Esther mfilia Abihail fratris Mardochaei, quam sibi adoptaverat in filiam, deberet intrare ad regem. Quae non quaesivit muliebrem cultum, sed quaecumque voluit "Egeus eunuchus custos virginum, haec ei ad ornatum dedit; erat enim formosa valde et incredibili pulchritu- dine: omnium oculis gratiosa et amabilis videbatur. 16 Ducta est itaque ad cubiculum regis Assueri mense decimo, qui vocatur te- beth, septimo anno regni eius. 17 Et adamavit eam rex plus quam omnes mulieres, habuitque gratiam et misericordiam coram eo super omnes mulieres, et posuit °diadema regni in capite eius fecitque eam regnare in loco Vasthi 18 et iussit convivium praeparari per- magnificum cunctis principibus et servis suis, pro Pconiunctione et nuptiis Esther et dedit requiem universis provinciis ac dona largitus est Yiuxta magnificentiam principalem. 19 Cumque “secundo quaererentur virgines et congregarentur Mar- dochaeus manebat ad ianuam regis, 29necdum prodiderat Esther patriam et populum suum ‘iuxta mandatum eius; quidquid enim ille praecipiebat observabat Esther et ita cuncta faciebat, ut eo tempore solita erat, quo eam parvulam “nutriebat. UCD. 3, 325 38;793 acf. cp. 7, 10. b vr. 8, 15. C vr: 9, 12. 5-11] LL. x et 2 in fr. 2 ». D. 5 Spor. di Es 2, 2 (?),. — v. cp. It, €2 Rg 16, 58; 3 Rg 2, 8, 36-48 ha: Rg 9, 1; 84, $2; ar 33. Scp. 11, 4; 4 Rg 24, 14, 15; 2 Par 36,10, 20% o5r 247 T° 29, I, 2. hy. vr. 15. ivr. 3. jc& BRge irs; 5 Lvr.2z0. — cf. cp. 7, 2-4. Peele) 3 LD. te eee se... Dos Spor. Mm Nt. 7; CD. 9,220. WYT. 33 OVE CD: Ts (Se pcf. Dt 7, 3. id CDec3,. 7. Md Pe he Svr. 21; cp. 3, 2, 33 5, 9, 13; 6, 10;*%2. tf vr. 10. “vr. 7. — 427 — LIBER ESTHER 2,21 — 4,7 ter puellas, quae ei of feruntur (2, 1-18). Mardochaeus vero reginae patruus stans ad portam palatii detectam coniurationem regi manifestat (19-23) ; sed, cum renuat genuflectere coram Aman, eius in se et in gentem suam 21-23] cp. 12, I-4. Vil. CDi. I 10s Os +e *. cl icons) Gist, a: to, 2: 1 Es Pies ye 1-7] LL. in fr. 3 ». D. 5 Spbr. acp. 5S, II. PINT SIO? CD68, 39-6800; .242 27 Rg 15, 8. — cf. cp. 16, 10, 14. CCUG S19; Of. Cp..13,. 84; e Dn 3, 19. fep. 9, 24, 26. px Es-6, 15, BCD. 155.2: scl. tEBs 4, 12,1133 Ac 16, 20, 21. -— cf. Sap. 2, 15. jep. 8, 2. — cf. Gn 41, 42; 1 Mc 6, 15. ae ChE OES, ks 9, 24. m cp. 8, 9. #.Cl. Chet; 82: ov. 1 Es 8, 36. pcp. 8, 8,10.— cf. 3 Rg 21, 8. qv. cp. 13, I-7. rcp. 8, 10. — cf. 2 Par 30, 6. SCD. Fy Os Oy Bake tcp. 8, 12. — cf. cp. 9, 1. ucp. 8, Il. — Vv. Cp. 13, I-7. vvr. 13. Larry Bier. 1-17] LL. in fr. 4p. D. § Spbr. Ne een CCH By ot bcp. 14, 2. — v. Jdt 4, ro. cv. Gn 27, 34. d Ac 16, 4. evr. 36: CD. 9, 3zs f Dn 9, 3. — cf. Is 58, 5. £ CD. 2,9. 21 Ko igitur tempore quo Mardochaeus ad regis ianuam morabatur, irati sunt “Bagathan et Thares, duo eunuchi regis, qui ianitores erdant et in primo palatii limine praesidebant, volueruntque insurgere in re- gem et occidere eum. 22 Quod Mardochaeum non latuit, statimque nuntiavit reginae Esther, et illa regi ex nomine Mardochaei, qui ad se rem detulerat. 23 Quaesitum est et inventum, et appensus est uter- que eorum in patibulo, “mandatumque est historiis et annalibus tra- - ditum coram rege. 3 Post haec rex Assuerus %exaltavit Aman filium Amadathi, qui erat de stirpe “Agag, et posuit solium eius super omnes prin- cipes quos habebat. 2 Cunctique servi regis, qui in foribus palatii versabantur, flectebant genua et adorabant Aman; sic enim praece- perat eis imperator. Solus Mardochaeus “non flectebat genu neque adorabat eum. 3 Cui dixerunt pueri regis, qui ad fores palatii prae- sidebant: Cur praeter ceteros non observas mandatum regis? 4 Cum- que hoc crebrius dicerent, et ille nollet audire, nuntiaverunt Aman scire cupientes utrum perseveraret in sententia; dixerat enim eis %se esse Iudaeum. pag 5 Quod cum audisset Aman et experimento probasset quod Mar- dochaeus non flecteret sibi genu nec se adoraret, “iratus est valde € et pro nihilo duxit in unum Mardochaeum mittere manus suas; au- dierat enim quod esset gentis iudaeae, magisque voluit omnem Iu- daeorum, qui erant in regno Assueri, perdere nationem. ; 7Mense primo, cuius vocabulum est nisan, anno duodecimo regni Assueri, missa est sors in urnam, quae hebraice dicitur /phur, coram Aman, quo die et quo mense gens Iudaeorum deberet inter- fici; et exivit mensis duodecimus %qui vocatur adar. §8 Dixitque Aman regi Assuero: “Est populus per omnes provincias regni tui dispersus et a se mutuo separatus, ‘novis utens legibus et caere- moniis insuper et regis scita contemnens; et optime nosti quod non expediat regno tuo ut insolescat per licentiam. 9 Si tibi placet, decerne ut pereat, et decem milia talentorum appendam arcariis gazae tuae. 10 /Tulit ergo rex anulum, quo utebatur, de manu sua et dedit eum Aman filio Amadathi “de progenie Agag, "hosti Iu- daeorum; 11dixitque ad eum: Argentum, quod tu polliceris, tuum sit; de populo age quod tibi placet. 12™Vocatique sunt scribae regis. mense primo nisan, tertia- decima die eiusdem mensis, et “scriptum est, ut iusserat Aman, ad cmnes °satrapas regis et iudices provinciarum diversarumque gen- tium, ut quaeque gens legere poterat et audire pro varietate lin- guarum, Pex nomine regis Assueri. Et @itterae signatae ipsius anulo, 13 missae sunt per cursores regis ad universas. provincias, ut “occi- derent atque delerent omnes Iudaeos a puero usque ad senem, par- vulos et mulieres ‘uno die, hoc est tertiodecimo mensis duodecimi qui vocatur adar, et “bona eorum diriperent. 14Summa autem epistularum haec fuit, ut omnes provinciae scirent et pararent se ad praedictam diem. 15 %Festinabant cursores, qui missi erant, regis imperium explere. Statimque in Susan pependit “edictum, rege et Aman celebrante convivium, et cunctis Iudaeis, qui in urbe erant, flentibus. Quae cum audisset Mardochaeus, “scidit vestimenta sua et indu- tus est sacco °spargens cinerem capiti; et in platea mediae ci- vitatis “voce magna clamabat ostendens amaritudinem animi sui, 2et hoc heiulatu usque ad fores palatii gradiens; non enim erat licitum indutum sacco aulam regis intrare. %In omnibus quoque provinciis, oppidis ac locis, ad quae crudele regis “dogma perve- nerat, planctus ingens erat apud Iudaeos, “ieiunium, ululatus et fletus, /sacco et cinere multis pro strato utentibus. 4 Ingressae autem sunt Ypuellae Esther et eunuchi nuntiaveruntque ei. Quod audiens consternata est et vestem misit, ut, ablato sacco, induerent eum: quam accipere noluit. 5 Accitoque Athach eunucho, quem rex ministrum ei dederat, praecepit ei ut iret ad Mardochaeum et disceret ab eo cur hoc faceret. 6 Egressusque Athach ivit ad Mardochaeum stantem in platea civitatis ante ostium palatii. 7 Qui — 428 — concitat iram (3, 1-15). Metu perculsus ad neptem recurrit eique sua- det ut sibi et populo suo salutem intercedat (4, 1-16). Itaque, in- vocato Dei auxilio (17), Esther ad regem venit eumque cum Amano _indicavit ei omnia quae acciderant, quo modo “Aman promisisset, ut in thesauros regis pro Iudaeorum nece inferret argentum; 8 exem- plar quoque edicti, quod *pendebat in Susan, dedit ei ut reginae _ostenderet et moneret eam ut intraret ad regem et deprecaretur eum | pro populo suo. 9 Regressus Athach nuntiavit Esther omnia quae Mardochaeus dixerat. 10Quae respondit ei et iussit ut diceret Mardochaeo: 11 Omnes servi regis et cunctae, quae sub dicione eius sunt, norunt provinciae, quod sive vir sive mulier non vocatus /interius atrium regis intraverit, absque ulla cunctatione statim interficiatur, nisi “forte rex auream virgam ad eum tetenderit pro signo clementiae, atque ita possit vivere. Ego igitur quomodo ad regem intrare potero, quae triginta iam diebus non sum vocata ad eum? 12 Quod cum audisset Mardochaeus, 13 rursum mandavit Esther dicens: Ne putes quod animam tuam tantum liberes, quia in domo regis es, prae cunctis Iudaeis; 14si enim nunc silueris, per aliam occasionem liberabuntur ludaei, et tu et domus patris tui peribitis. Et ‘quis novit utrum idcirco ad regnum veneris, ut in tali tempore parareris? 15 Rursumque Esther haec Mardochaeo verba mandavit: 16 Vade et congrega omnes Iudaeos, quos in Susan reppereris, et orate pro me. Non comedatis et non bibatis ™tribus diebus et tribus noctibus, et ego cum ancillis meis similiter ieiunabo; et tunc ingrediar ad regem contra "legem faciens non vocata tradensque me morti et periculo. 17 [vit itaque Mardochaeus, et fecit omnia quae ei Esther prae- ceperat. 5 Die autem tertio “induta est Esther regalibus vestimentis et stetit in °atrio domus regiae, quod erat interius contra basilicam regis. At ille sedebat super solium suum in consistorio palatii contra ostium domus. 2 Cumque vidisset Esther reginam stantem, ¢placuit oculis eius et %extendit contra eam virgam auream, quam tenebat manu. Quae accedens osculata est summitatem virgae eius, 3dixitque ad eam rex: Quid vis, Esther regina? quae est petitio tua? °Etiam si dimidiam partem regni petieris, dabitur tibi. 4 At illa respondit: TSi regi placet, obsecro ut venias ad me hodie et Aman tecum ad convivium quod paravi. 5 Statimque rex, Vocate, inquit, cito Aman ut Esther oboediat voluntati. Venerunt itaque rex et Aman ad convivium, quod eis regina pa- raverat. 6 9Dixitque ei rex, postquam vinum biberat abundanter: tQuid petis ut detur tibi, et pro qua re postulas? °Etiam si dimi- diam partem regni mei petieris, impetrabis. 7 Cui respondit Esther: Petitio mea et preces sunt istae: 8 ‘si inveni in conspectu regis gra- tiam, et si regi placet ut det mihi quod postulo et meam impleat petitionem, veniat rex et Aman ad /convivium quod paravi eis, et cras aperiam regi voluntatem meam. 9Egressus est itaque illo die Aman “laetus et alacer. Cumque vidisset Mardochaeum. 'sedentem ante fores palatii, et “non solum non adsurrexisse sibi, sed nec motum quidem de loco sessionis suae, indignatus est valde 19 et, dissimulata ira, reversus in domum suam convocavit ad se amicos suos et "Zares uxorem suam_ 1let expo- suit illis magnitudinem divitiarum suarum °filiorumque turbam et Pquanta eum gloria super omnes principes et servos suos rex ele- vasset. 12 Et post haec ait: Regina quoque Esther Ynullum alium | vocavit ad convivium cum rege, praeter me, apud quam etiam cras ' cum rege pransurus sum; 18 et, cum haec omnia habeam, nihil me | habere puto, quandiu videro Mardochaeum Iudaeum sedentem ante fores regias. 14 Responderuntque ei Zares uxor eius et ceteri amici: tlube parari excelsam trabem habentem altitudinis quinquaginta cubitos, et dic mane regi ut appendatur super eam Mardochaeus; et sic ibis cum rege laetus ad convivium. Placuit ei consilium et iussit excelsam parari crucem. Noctem illam duxit rex insomnem iussitque sibi adferri “historias et annales priorum temporum. Quae cum, illo praesente, legeren- tur, 2 ventum est ad illum locum, ubi scriptum erat quomodo nun- tiasset Mardochaeus Yinsidias Bagathan et Thares eunuchorum re- LIBER ESTHER 4,n—6,2 hcp. 3, 9. $C 3, 1S jcp. 5, 1. — cf. cp. 6, 4. R CDi. 5,2:27 854s é-cf, Gn 4857; Cl: ED, 8 4. MULL: OV. cp. 13, 8-18, 1-14) LL. in fr. 5 ».D. 5 Spbr. Tt, @hCp. TS: 4-19; @ Gf ep. 4; 16. bcp. 4, 11. — cf. cp. 6, 4. ¢ cl;Cp: 4, 9. eps 4, F1;.8, 4: ecp. 7, 2. — cf. Mr 6, 23. Peps t.19; £ ep. 2,3, ANE. 3s Cp. 7; 2: 9, 12% CD. 7, 238, 5. icp. 6, 14. k3 Rg 8, 66. PCDe 25.1905 CDs 3,558: 2. CD. 6,83: ocp. 9, 7-10. ? CD, 3; 1%: qvr. 4. rcp. 6, 4; 7, 9, 10. — cf. cp. 8, 7; 9, 13, 25. 1-13] LL. fr. 6 p. D. 5 Spor. @ CD. 25323 10, 2: bcp. 2, 21-23. — 429 — LIBER ESTHER 6,3 —8,4 eef.ccp;, 12,-5. OCD. eR 5, ok: ecp. 5, 14. fvr. 7,9, 1%. gcp. SS — cf. Gn 41, 42, 43; UN 5, 29. Act. 3 Rg 1, 33. opera, 24, 2, 17; jvr. 8. EV.ACp..\'2;.. 19. mv. 2 Rg 15, 30. ncp. 5, 10, 14. ov. Jdt 5, 25. pcp. 5, 8. 1-10] LL. in sb. p. D. 5 Spbr. acp. 5, 6; 9, 12. 5 cps $5.3,16% c-cp. §,>8. dcp. 3, 9, 13. é€v. cp. 3, 10. ficoe 1, $2 gcp. I, 10. Ys CO.c5, Tas ScD. 2523. PiChey aioe, £0; Pro 2k Ecli 27, 28, 29; Dn 6 becki cpheag: x. acf. 1 Es 6, 11. bv. Chie 7, 6. & cp. 45, 10. Ss, bo: ney ad cenandum semet et bis invitat (5, 1-8). Aman inflatus et Mardo- chaeo etiam atque etiam iratus, de eo suspendendo cogitat (9-14) ; at, sic Deo disponente, invitus eum honorat (6, 1-14) et a regina accusatur quod gem Assuerum iugulare cupientium. %Quod cum audisset rex ait: Quid pro hac fide honoris ac praemii Mardochaeus consecutus est? Dixerunt ei servi illius ac ministri: Nihil omnino mercedis accepit. 4 Statimque rex, Quis est, inquit, in atrio? Aman quippe 4interius atrium domus regiae intraverat, ut suggereret regi et iuberet Mar- dochaeum ¢adfigi patibulo, quod ei fuerat praeparatum. 5 Responde- runt pueri: Aman stat in atrio. Dixitque rex: Ingrediatur. 6 Cumque esset ingressus, ait illi: Quid debet fieri viro, quem frex honorare desiderat? Cogitans autem in corde suo Aman et reputans quod nullum alium rex nisi se vellet honorare 7 respondit: Homo quem rex honorare cupit $8debet Yindui vestibus regiis et timponi super equum, qui de sella regis est, et accipere ‘regium diadema super caput suum, 9% et primus de regiis principibus ac ty- rannis teneat equum eius et per plateam civitatis incedens clamet et dicat: Sic honorabitur quemcumque voluerit rex honorare. 1° Di- xitque ei rex: Festina et, sumpta /stola et equo, fac, ut locutus es, Mardochaeo iudaeo, 'qui sedet ante fores palatii. Cave ne quid- quam de his quae locutus es praetermittas. 11 Tulit itaque Aman stolam et equum, indutumque Mardochaeum in platea civitatis et impositum equo praecedebat atque clamabat: Hoc honore condignus est quemcumque rex voluerit honorare. 12 Reversusque est Mardochaeus ad ianuam palatii, et Aman fe- stinavit ire in domum suam lugens et “operto capite. 13 Narravitque ~Zares uxori suae et amicis omnia quae evenissent sibi. Cui respon- derunt sapientes, quos habebat in consilio, et uxor eius: Si de se- mine Iudaeorum est Mardochaeus, ante quem cadere coepisti, °non poteris ei resistere, sed cades in conspectu eius. 14 Adhuc illis loquentibus, venerunt eunuchi regis et cito eum fad convivium, quod regina paraverat, pergere compulerunt. 7 Intravit itaque rex et Aman, ut biberent cum regina. 2 @Dixitque ei rex etiam secunda die, postquam vino incaluerat: Quae est petitio tua, Esther, ut detur tibi, et quid vis fieri? “Etiam si dimi- diam partem regni mei petieris, impetrabis. 3 Ad quem illa respon- dit: °Si inveni gratiam in oculis tuis, 0 rex, et si tibi placet, dona mihi animam meam, pro qua rogo, et populum meum pro quo ob- secro. 44Traditi enim sumus ego et populus meus, ut conteramur, iugulemur et pereamus. Atque utinam in servos et famulas vende- remur: esset tolerabile malum et gemens tacerem; nunc autem ho- stis noster est cuius crudelitas redundat in regem. rex Assuerus ait: Quis est iste et cuius potentiae, ut haec audeat facere? 6 Dixitque Esther: ¢Hostis et inimicus noster pessimus iste est Aman. Quod ille audiens ilico obstupuit vultum regis ac reginae ferre non sustinens. 7 Rex autem iratus surrexit et de loco convivii intravit fin hor- tum arboribus consitum. Aman quoque surrexit ut rogaret Esther reginam pro anima sua; intellexit enim a rege sibi paratum malum. 8 Qui cum reversus esset de horto nemoribus consito et intrasset convivii locum, repperit Aman super lectulum corruisse in quo iace- bat Esther et ait: Etiam reginam vult opprimere, me praesente, in domo mea. Necdum verbum de ore regis exierat, et statim ope- ruerunt faciem eius. 9 Dixitque 9Harbona unus de eunuchis qui stabant in ministerio regis: En “lignum, quod paraverat Mardo- chaeo, ‘qui locutus est pro rege, stat in domo Aman habens altitu- dinis quinquaginta cubitos. Cui dixit rex: Appendite eum in eo. 10 /Su- spensus est itaque Aman in patibulo, quod paraverat Mardochaeo, et ‘regis ira quievit. Die illo %dedit rex Assuerus Esther reginae domum Aman Yad- versarii Iudaeorum, et Mardochaeus ingressus est ante faciem regis: confessa est enim ei Esther quod esset patruus suus. 2 ¢Tu- litque rex anulum, quem ab Aman recipi iusserat, et tradidit Mar- dochaeo. Esther autem constituit Mardochaeum super domum suam. 3 Nec his contenta procidit ad pedes regis flevitque et locuta ad eum oravit ut malitiam Aman agagitae et machinationes eius pessi- mas, quas excogitaverat contra Iudaeos, iuberet irritas fieri. 4 At 5 Respondensque - aes se et gentem suam perdere vult (7, 1-6). Ideo fit ut ipse ligno su- spendatur, Mardochaeus vero in eius locum succedat (7-8, 2), et a rege obtineat ut Iudaei de inimicis suis ulciscantur eo ipso die quo ex ia- _sandatha et Delphon et Esphatha relatus est. ille ex more “sceptrum aureum protendit manu,:quo signum clemen- tiae monstrabatur. Illaque consurgens stetit ante eum ‘Set ait: Si placet regi, et si inveni gratiam in oculis eius, et deprecatio mea non ei videtur esse contraria, obsecro ut novis epistulis veteres Aman litterae insidiatoris et hostis ludaeorum, quibus eos in cunctis regis provinciis perire praeceperat, corrigantur. 6 Quomodo enim po- tero sustinere /necem et interfectionem populi mei? 7 Responditque rex Assuerus Esther reginae et Mardochaeo iu- daeo: $Domum Aman concessi Esther et ipsum iussi adfigi cruci, quia ausus est manum mittere in Iudaeos. 8 Scribite ergo Iudaeis sicut vobis placet regis nomine, "signantes litteras anulo meo. Haec enim consuetudo erat, ut epistulis, quae ex regis nomine mittebantur et wave anulo signatae erant, ‘nemo auderet contradicere. 9 jAccitisque scribis et librariis regis (erat autem tempus tertii mensis, qui appellatur ‘siban, vicesima et tertia die illius) scriptae sunt ”epistulae, ut Mardochaeus voluerat, ad Iudaeos et ad principes procuratoresque et iudices qui “centum viginti septem provinciis ab India usque ad Aethiopiam praesidebant, °provinciae atque provin- ciae, populo et populo, iuxta linguas et litteras suas, et Iudaeis, prout legere poterant et audire. 19 Ipsaeque epistulae, ?quae regis nomine mittebantur, Yanulo ipsius obsignatae sunt et missae per veredarios, qui per omnes provincias discurrentes ‘veteres litteras novis nuntiis praevenirent. 11 Quibus imperavit rex ut ‘convenirent Tudaeos per singulas civitates et in unum praeciperent congregari, ut starent pro animabus suis et ‘omnes inimicos suos cum coniu- gibus ac liberis et universis domibus interficerent atque delerent et Uspolia eorum diriperent. 12 Et constituta est per omnes provincias una _ultionis dies, id est tertiadecima mensis duodecimi adar. 13 USummaque epistulae haec fuit, ut in omnibus terris ac populis, qui regis Assueri subiacebant imperio, notum fieret paratos esse Iudaeos ad capiendam vindictam de hostibus suis. 14 Egressique sunt veredarii celeres nuntia perferentes, et edictum regis pependit in Susan. 15 Mardochaeus autem de palatio et de conspectu regis egrediens fulgebat *vestibus regiis, hyacinthinis videlicet et aériis, coronain auream portans in capite et amictus serico pallio atque purpureo. Omnisque “civitas exsultavit atque laetata est. 16Iudaeis autem “nova lux oriri visa est, gaudium, honor et tripudium. 17 Apud omnes populos, urbes atque provincias, quocumque regis iussa veniebant, mira exsultatio, epulae atque convivia et “festus dies, in tan- tum ut plures alterius gentis et sectae, eorum religioni et caere- moniis iungerentur; °grandis enim cunctos iudaici nominis terror invaserat. Igitur duodecimi mensis, quem adar vocari ante iam diximus, “tertiadecima die, quando cunctis Iudaeis interfectio parabatur, et hostes eorum inhiabant sanguini, versa vice Iudaei superiores esse coeperunt et se de adversariis vindicare, 2 %Congregatique sunt per singulas civitates, oppida et loca, ut extenderent manum contra inimicos et persecutores suos; nullusque ausus est resistere, °eo quod omnes populos magnitudinis eorum formido penetrarat. 3 ‘Nam et provinciarum iudices et duces et procuratores omnisque dignitas, quae singulis locis ac operibus praeerat, extollebant Iudaeos timore Mardochaei, 4 quem principem esse palatit et plurimum posse cogno- verant. Fama quoque nominis eius @crescebat cotidie et per cuncto- rum ora volitabat. 5 Itaque percusserunt Iudaei inimicos suos plaga magna et occi- derunt eos “reddentes eis quod sibi paraverant facere; “6 in tantum ut etiam in Susan quingentos viros interficerent extra fdecem filios Aman agagitae Yhostis Iudaeorum, quorum ista sunt nomina: 7 Phar- 8et Phoratha et Adalia et Ari- datha %et Phermestha et Arisai et Aridai et Iezatha. 19 Quos cum occidissent, “praedas de substantiis eorum tangere noluerunt. 11 Statimque numerus eorum qui occisi erant in Susan ad regem 12 Qui dixit reginae: In urbe Susan interfecerunt Iudaei LIBER ESTHER 8,5 —9,;13 NSiCrsPS OO,1%. 12° d¢p.. 4; 21 F¢%s, 2 ecp. 5, §5°9, 3 fcf. cp. 7, 4. TA) eee AVI. 10; Cp; 3, -¥4: Pel-Cp. ais ACB 33 E22 1 Bar 1, 8. mv. cp. 16, rt Og ae ocp. I, 22 19; Dn 6, 8,512, 15: I-24. > 3, 12. 8 CO; 3.12, -E3: q vr. 8. 7:0p3 73.12% S'ED: 95.25 ES 82607 8z Ech.-cp. $5 337 75.6%. ucf. cp. 9, 10, 15,-16. v cfi.cp. 33:14: x cr: ‘Gn. 41, 42:° Dn 5, 29. y cf. cp. 3, 15. — v. Pro 11,10. T11, 4° Pro T3550. acDp. 9, 193.22. 6b cp..9, 27. ccp. 9, 2. — cf. Gn 15, 16; Ex tS, 14, 15; Dt rije@s5.a08s 104, 3 avr. 17; cp. 8, 12. — cf. 2 Mc 15, 37. b vr: 15,, 160; 183 ep ower. CMe CO. 407 @ i323 *Re 3, Y? x Par’ t1,. 9. ect... Ex 21, 23227: fvr.-33, 14. — ‘be cp. 5, Eke iV: -Cpii3.. 10. Ack. Cp. 8, 1x — 43I — / j /| , / LIBER ESTHER 9,.13 — 10, 2 ctis ab Amano sortibus delendi forent (3-17). Quod summo gaudio He- | braeorum factum est in Susa et provinciis (9, 1-16) et, ne memoria intereat, dies festus Purim instituitur quotannis celebrandus (17-32). #cp. 5, 6; 7, 2. jcf. Dt 21, 23; Gal 3, 13. kcf. 2 Mc 15, 37. LSE AT0; mcf. cp. 8, It. nVY. 21. o Dt 3, 5; Ez 38, 11; Zc 2, 4. p 2 Es 8, 10, 12. q cf. vr. 29. rcf. cp. 16, 21; Jdt 16, 31. SV. Cp. 3, 10. tcp. 3, 7. ucp. 7, 9, 10; 8, 3, 7. v cf. Ps 7, 16, etc. “vr. 32. y cf. Is 56 ,3, 6; Ze stake gvr. 21. acf. vr. 20. bcp. 4, 3. c vr. 26. @Is 1%; 33¢424, 15. quingentos viros et alios decem, filios Aman. Quantam putas eos exercere caedem in universis provinciis? Quid ultra postulas et quid vis, ut fieri iubeam? 18 Cui illa respondit: Si regi placet, detur po- testas Iudaeis, ut sicut fecerunt hodie in Susan, sic et ‘cras faciant, et decem filii Aman Jin patibulis suspendantur. 14 Praecepitque rex ut ita fieret. Statimque in Susan pependit edictum, et decem filii Aman suspensi sunt. 15 *Congregatis Iudaeis quartadecima die men- sis adar, interfecti sunt in Susan trecenti viri, Mec eorum ab illis direpta substantia est. 16 Sed et per omnes provincias, quae dicioni regis subiacebant, pro animabus suis steterunt Iudaei, interfectis hostibus ac persecu- toribus suis, in tantum ut septuaginta quinque milia occisorum im- plerentur, et "nullus de substantiis eorum quidquam contingeret. 17 Dies autem tertiusdecimus mensis adar, primus apud omnes interfectionis fuit, et quartadecima die caedere desierunt. Quem con- stituerunt esse sollemnem, ut in eo omni tempore deinceps vacarent epulis, gaudio atque conviviis. 18 At hi qui in urbe Susan caedem exercuerant, tertiodecimo et quartodecimo die eiusdem mensis in caede versati sunt; quintodecimo autem die “percutere desierunt. Et idcirco eundem diem constituerunt sollemnem epularum atque laetitiae. 19 Hi vero Iudaei, qui in °oppidis non muratis ac villis morabantur, quartumdecimum diem mensis adar conviviorum et gaudii decreverunt, ita ut exsultent in eo et ?mittant sibi mutuo partes epularum et ciborum. 20 dScripsit itaque Mardochaeus omnia haec et litteris compre- hensa misit ad Iudaeos, qui in omnibus regis provinciis morabantur, tam in vicino positis quam procul, 21*ut quartamdecimam et quin- tamdecimam diem mensis adar pro festis susciperent et, revertente semper anno, sollemni celebrarent honore 22 (quia in ipsis diebus se ulti sunt Iudaei de inimicis suis, et luctus atque tristitia in hila- ritatem gaudiumque conversa sunt); essentque dies isti epularum atque laetitiae, et mitterent sibi invicem ciborum partes et pauperibus munuscula largirentur. 23 Susceperuntque Iudaei in sollemnem ritum cuncta quae eo tempore facere coeperant, et quae Mardochaeus lit- teris facienda mandaverat. 24Aman enim filius Amadathi stirpis Agag, ‘hostis et adversarius Iudaeorum, cogitavit contra eos malum, ut occideret illos atque deleret; et ‘misit phur, quod nostra lingua vertitur in sortem. 25 Et postea ingressa est Esther ad regem obsecrans ut “conatus eius litteris regis irriti fierent, et malum, quod contra Iudaeos cogitaverat, Yreverteretur in caput eius. Denique et ipsum et filios eius adfixerant cruci. 26 Atque ex illo tempore dies isti appellati sunt phurim, id est sortium, eo quod phur, id est sors, in urnam missa fuerit. Et “cuncta, quae gesta sunt, epi- stulae, id est libri huius volumine continentur; 27 quaeque sustinue- runt, et quae deinceps immutata sunt, susceperunt Iudaei super se et semen suum, et super Ycunctos qui religioni eorum voluerunt co- pulari ut nulli liceat *duos hos dies absque sollemnitate transigere; quos scriptura testatur, et certa expetunt tempora, annis sibi iugiter succedentibus. 28 Isti sunt dies quos nulla unquam delebit oblivio, et per singulas generationes cunctae in toto orbe provinciae celebra- bunt; nec est ulla civitas in qua dies phurim, id est sortium, non observentur a Iudaeis et ab eorum progenie, quae his caere- moniis obligata est. 29 Scripseruntque Esther regina filia Abihail et Mardochaeus iu- daeus etiam %secundam epistulam, ut omni studio dies ista sollem- nis sanciretur in posterum. 30Et miserunt ad omnes Iudaeos, qui in centum viginti septem provinciis regis Assueri versabantur, ut haberent pacem et susciperent veritatem 31 observantes dies sor- tium et suo tempore cum gaudio celebrarent: sicut constituerant Mardochaeus et Esther, et illi observanda susceperunt a se et a se- mine suo, Yieiunia et clamores et sortium dies 32 ¢%et omnia quae libri huius, qui vocatur Esther, historia continentur. 10 Rex vero Assuerus omnem terram et “cunctas maris insulas fecit tributarias; 2 cuius fortitudo et imperium et dignitas atque — 432 — Additamenta deuterocanonica (10, 4-16,24). A) Quasi totius libri prooemium, interpretatio somnii Mardochaei (10, 4-11, 1), immo ipsius somnii de- scriptio (2-12). B) Denuntiatio eunuchorum qui coniuraverant in regem sublimitas, °qua exaltavit Mardochaeum, scripta sunt in libris Me- dorum atque Persarum, %et quomodo Mardochaeus iudaici generis dsecundus a rege Assuero fuerit et magnus apud Iudaeos et ac- ceptabilis plebi fratrum suorum, °quaerens bona populo suo et lo- quens ea quae ad pacem seminis sul pertinerent. Quae habentur in hebraeo plena fide expressi. Haec autem, quae sequuntur, scripta repperi in editione vulgata, quae Graecorum lingua et litteris continentur; et interim post finem libri hoc capitulum ferebatur; quod iuxta consuetu- dinem nostram obelo, id est veru praenotavimus. 4 Dixitque Mardochaeus: A Deo facta sunt ista. sum somnii, /quod videram, haec eadem significantis, nec eorum quidquam irritum fuit. 6 9Parvus fons, qui crevit in fluvium et in lucem solemque conversus est et in aquas plurimas redundavit, Esther est, quam rex accepit uxorem et voluit esse reginam; 7 duo autem dracones ego sum et Aman; 8 gentes, quae convenerant, hi sunt qui conati sunt ‘delere nomen Iudaeorum; 9% gens autem mea Israél est, quae clamavit ad Dominum et salvum fecit Dominus populum suum liberavitque nos ab omnibus malis et /fecit signa magna atque portenta inter gentes, 10*%et duas sortes esse prae- cepit, unam populi Dei et alteram cunctarum gentium. 11 Venitque utraque sors in statutum ex illo iam tempore diem coram Deo uni- versis gentibus. 12 Et recordatus est Dominus populi sui ac miser- tus est "hereditatis suae. “Et observabuntur dies isti in mense adar, quartadecima et quintadecima die eiusdem mensis, cum omni stu- dio et gaudio in unum coetum populi congregati, in cunctas dein- ceps generationes populi Israél. Anno quarto, regnantibus *Ptolemaeo et Cleopatra, attulerunt Dosithaeus, qui se sacerdotem et levitici generis ferebat, et Pto- lemaeus filius eius “!hanc epistulam phurim, quam dixerunt inter- pretatum esse Lysimachum Ptolemaei filium in Ierusalem. Hoc quoque principium erat in editione vulgata, quod nec in hebraeo, nec apud ullum fertur interpretum. 2cAnno secundo, regnante Artaxerxe maximo, prima die mensis nisan 4%vidit somnium ¢@Mardochaeus filius Iairi filii Semei filii Cis de tribu Beniamin, %homo iudaeus, qui habitabat in urbe /Su- sis, vir magnus et inter primos aulae. 4Erat autem de eo numero captivorum, %quos transtulerat Nabuchodonosor rex Babylonis de Ierusalem cum Iechonia rege Iuda. 5 Et hoc eius somnium fuit: apparuerunt voces et tumultus et tonitrua et terraemotus et con- turbatio super terram; ‘Set ecce "duo dracones magni paratique contra se in proelium. 7 Ad quorum clamorem cunctae concitatae sunt nationes, ut pugnarent contra ‘gentem iustorum. 8 Fuitque dies illa Jtenebrarum et discriminis, tribulationis et angustiae, et ingens formido super terram.. 9 Conturbataque est gens iustorum timentium mala sua et praeparata ad mortem, 1% clamaveruntque ad Deum; et, illis vociferantibus, fons parvus crevit in ‘fluvium maximum et in aquas plurimas redundavit; 11”lux et sol ortus est, et “humiles exaltati sunt et devoraverunt inclitos. 12 Quod cum vidisset Mardochaeus et surrexisset de strato, co- gitabat quid Deus facere vellet; et fixum habebat in animo scire cupiens quid significaret somnium. Morabatur autem eo tempore in aula regis cum Bagatha et Thara eunuchis regis, qui ianitores erant palatii. 2 Cumque in- tellexisset cogitationes eorum et curas diligentius pervidisset, di- dicit quod conarentur in regem Artaxerxem manus mittere et nun- tiavit super eo regi. 3 Qui, de utroque habita quaestione, confessos iussit duci ad mortem. 4 Rex autem quod gestum erat scripsit in commentariis; sed et Mardochaeus rei memoriam litteris tradidit. 5 Praecepitque ei rex ut in aula palatii moraretur, %datis ei pro de- latione muneribus. 6 Aman vero filius Amadathi bbugaeus erat glo- riosissimus coram rege et “voluit nocere Mardochaeo et populo eius pro duobus eunuchis regis qui fuerant interfecti. LIBER ESTHER 10, 3 —- 12,6 5 Recordatus G60. 83, 35 38; GtU.-4, 235°C, 1%; 4 @. 13, 3; 2 Par 28, 7. — cf. n 41, 40. 6 Cl. 2 bs 2, 10; Ps:r27, 8.0; F Vi CPLTY, 5-72. 2 Cp;--Lt, 10: hcp. 11, 6. #€f, Ps- 82, ‘5. jcf. Dt 4, 32,34. — v. Ex 7,3. Rcf. cp. 3, 73 9, 24. Icp. 13, 15; 14, 9: Jb 31, 2. mcp. 9, 15, 21, 28. art Mc I, 19; 10, 51, 55, 57; ELS Seve 15; EF; BS. b cf. cp. 9, 20, 26. C\Cf.Cp. 2). 26, 10> dcp. 2," §, écp. 10, 5. FY 2 BS. Bd gv. cp. 2, 6; 4 Rg 24, 15. hcp. 10, 7. icf. Sap 10, 15. — cf. Ex 19, jcf. Jl 2, 2; Sphi zpos lcp. 10, 6. mcf. Sap 5, 6. #8 t Rero,o8; Ibs, 11;3-E2 2%; r6e Lesa, 53). 1-4] cp. 2, 21-23; 6, 2. a cf. cp. 6, 3. 6 cf. cp. 3, 5 16; 10% é cf cp.43,: 6: (28) ome A332 LIBER ESTHER 13, 1 — 14,4 Assuerum (12, 1-6). C) Ad cp. 3, 14: exemplar epistulae qua rex, insti- gante Amano, iussit omnes ludaeos interfici die XIV mensis adar (13, 1-7). D) Ad cp. 4, 17: deprecationes, quas cum Mardochaeus (8-18) A:cp. 343% t= CL CD. 43 2 Ss ecf. Jdt 2, 3. dv. cp. 16, 8. evr. 6; cp. 16, 11. — cf. cp. 50:53. Hep: ..3; 8. gcp. 16, rr. — cf. Gn 45, 8; 2 Par 2,413;:2 Mec 21,<3%% Act. cp; 3, 13. sb. praec. 9-11] Int. (Ps 118, 1) in D. 21 _ b. Put. j2 Par 20, 6. b.Vs X29;) Be m Jdt 16, 17. — v. Gn 50, 29. 2 CD. T4, 28% 0:ct. Rm:9;'3. OED.*3;. 2 qa Gn 31, 42; Ps 46, 10. rjl 2, 17. s Dt 32, 9; 3 Rg 8, 51. — v. cp. 10, 12. 17] v. UF. 9. 176] v. Jl 2, 17. t Dt o,, 26. WC. 30,38, 23. v cp. 14, 9. — Ps 6, 6. Wet. ch. 4. Be 61 Es,9,.3. ccf. Jdtco;. x. Dt Estor4: ccf. Jats, 1. d Ps 118, 109. — v. Jd 12, 3. e Dt 4, 20, 34; 32, 9; Jl 2, ro, 20. f cf. Js 24, 2, 3; Jdt 5, 7, 8. gv. cp. 10, 12. CHa 2, 08, 2as 04 URES. g Sty 32. OY. 1 ‘BS O¢)25. Hucusque prooemium. Quae sequuntur, in eo loco posita erant, ubi scriptum est in volumine: 4Et diripuerunt bona vel substantias eorum. Quae in sola vulgata editione rep- perimus. Epistulae autem hoc exemplar fuit: 3 “Rex maximus Artaxerxes “ab India usque Aethiopiam centum viginti septem provinciarum principibus et ducibus, qui eius imperio subiecti sunt, salutem. 2 Cum plurimis gentibus imperarem et ‘universum orbem meae dicioni subiugassem, volui nequaquam abuti potentiae magnitudine, sed clementia et lenitate gubernare su- biectos, ut absque ullo terrore vitam silentio transigentes, Yoptata cunctis mortalibus pace fruerentur. % Quaerente autem me a consi- liariis meis quomodo posset hoc impleri, unus, qui sapientia et fide ceteros praecellebat et erat %post regem secundus, Aman nomine, 4indicavit mihi in toto orbe terrarum /populum esse dispersum, qui novis uteretur legibus et contra omnium gentium consuetudinem faciens regum iussa contemneret et universarum concordiam natio- num sua dissensione violaret. 5Quod cum didicissemus videntes unam gentem rebellem adversus omne hominum genus perversis uti legibus nostrisque iussionibus contraire et turbare subiectarum nobis provinciarum pacem atque concordiam, iussimus ut quoscumque Aman, qui omnibus provinciis praepositus est et secundus a rege et quem Ypatris loco colimus, monstraverit cum coniugibus ac liberis deleantur ab inimicis suis, nullusque eorum misereatur, “quartade- cima die duodecimi mensis adar anni praesentis; 7 ut nefarii ho- mines uno die ad inferos descendentes, reddant imperio nostro pa- cem, quam turbaverant. . Hucusque exemplar epistulae. Quae sequuntur, post eum lo- cum scripta repperi, ubi legitur: *Pergensque Mardochaeus fecit omnia quae ei mandaverat Esther. Nec tamen habentur in hebraico, et apud nullum penitus feruntur interpretum. 8 Mardochaeus autem deprecatus est Dominum memor omnium operum eius, 9%et dixit: /Domine, Domine rex omnipotens, Jin di- cione enim tua cuncta sunt posita, et ’non est qui possit tuae resi- stere voluntati, si decreveris salvare Israél. 1° Tu fecisti caelum et terram et quidquid caeli ambitu continetur. 11 Dominus omnium es, "nec est qui resistat maiestati tuae. 12 Cuncta nosti et scis quia non pro superbia et contumelia et aliqua gloriae cupiditate fecerim hoc, “ut non adorarem Aman superbissimum (13 °libenter enim pro sa- lute Israél etiam vestigia pedum eius deosculari paratus essem); 14sed Ptimui ne honorem Dei mei transferrem ad hominem et ne quemquam adorarem, excepto Deo meo. 15 Et nunc, Domine rex, Weus Abraham, "miserere populi tui, quia volunt nos inimici nostri perdere et *hereditatem tuam delere. 16*Ne despicias partem tuam quam redemisti tibi de Aegypto. 17 Exaudi deprecationem meam, et propitius esto sorti et funiculo tuo; et “converte luctum nostrum in gaudium, ut viventes laudemus nomen tuum, Domine, et Yne claudas ora te canentium. 18 Omnis quoque Israél pari mente et obse- cratione clamavit ad Dominum, eo quod eis certa mors impenderet.. | 4 Esther quoque regina confugit ad Dominum pavens periculum quod imminebat; 2cumque deposuisset vestes regias, fletibus et luctui apta indumenta suscepit et pro unguentis variis cinere et stercore implevit caput et corpus suum humiliavit ieiuniis; omniaque ek in quibus antea laetari consueverat, °crinium laceratione com- plevit. 3 Et deprecabatur Dominum Deum Israél dicens: “Domine mi, qui rex noster es solus, adiuva me solitariam et cuius praeter te nullus est auxiliator alius. 44¢Periculum meum in manibus meis est. 5 Audivi a patre meo quod tu, Domine, tulisses Israél de cun- ctis gentibus et /patres nostros.ex omnibus retro maioribus suis, ut possideres %hereditatem sempiternam; fecistique eis sicut locutus es. 6 Peccavimus in conspectu tuo, et idcirco “tradidisti nos in ma- nus inimicorum nostrorum; 7coluimus enim deos eorum. ‘lustus Some a ne a a i tum, antequam ad regem ingrediatur, Esther ad Dominum faciunt ut misereatur populi sui et eruat eum ab imminenti discrimine (14, 1-19). E) Ad cp. 4, 8-14: monitum Mardochaei ad Esther (15, 1-3). LIBER ESTHER 14, 8 — 15, 19 es, Domine. 8 Et nunc non eis sufficit quod durissima nos oppri- munt servitute; sed /robur manuum suarum idolorum potentiae de- putantes 9%volunt tua mutare promissa et delere hereditatem tuam et claudere “ora laudantium te atque exstinguere gloriam templi et altaris tui, 19 ut aperiant ora gentium et laudent idolorum fortitu- dinem et lpraedicent carnalem regem in sempiternum. 11 Ne tradas, Domine, sceptrum tuum “his qui non sunt, ne ri- deant ad ruinam nostram; sed “converte consilium eorum super eos et eum, qui in nos coepit saevire, disperde. 12 Memento, Do- mine, et ostende te nobis in tempore tribulationis nostrae et da mihi fiduciam, Domine °rex deorum et universae potestatis. 13 Tri- bue sermonem compositum in ore meo in ?conspectu leonis et %transfer cor illius in odium hostis nostri, ut et ipse pereat et ce- teri qui ei consentiunt. 14 Nos autem libera manu tua et adiuva me nullum aliud auxilium habentem nisi te, Domine, qui habes omnium scientiam 15et ‘nosti quia oderim gloriam iniquorum et detester cubile incircumcisorum et omnis alienigenae. 16 Tu scis necessitatem meam, quod abominer signum superbiae et gloriae meae, ‘quod est su- per caput meum in diebus ostentationis meae, et detester illud ‘quasi pannum menstruatae et non portem in diebus silentii mei, 17 et quod “non comederim in mensa Aman, nec mihi placuerit convi- vium regis et non Ybiberim vinum libaminum, 18 et nunquam lae- tata sit ancilla tua, ex quo huc translata sum usque in praesentem diem, nisi in te, Domine Deus Abraham. 19 Deus fortis super omnes, exaudi vocem eorum, qui nullam aliam spem habent, et libera nos de manu iniquorum et erue me a timore meo. Haec quoque addita repperi in editione vulgata: | Et mandavit ei (haud dubium quin esset Mardochaeus) ut “in- grederetur ad regem et rogaret pro populo suo et pro patria sua. 2 Memorare, inquit, dierum humilitatis tuae, 9quomodo nutrita sis in manu mea, quia Aman ‘secundus a rege “locutus est contra nos in mortem, ?et tu invoca Dominum et loquere regi pro nobis et libera nos de morte. Necnon et ista quae subdita sunt: 4Die autem tertio deposuit ¢vestimenta ornatus sui et circum- data est gloria sua. 5 Cumque regio fulgeret habitu et invocasset omnium rectorem et salvatorem Deum, adsumpsit duas famulas, § et super unam quidem innitebatur, quasi /prae deliciis et nimia tene- ritudine corpus suum ferre non sustinens; 7 altera autem famularum sequebatur dominam defluentia in humum indumenta sustentans. 8 Ipsa autem roseo colore vultum perfusa et gratis ac nitentibus oculis tristem celabat animum et Ynimio timore contractum. 9 Ingressa igi- tur cuncta per ordinem ostia stetit contra regem, ubi ille residebat super solium regni sui indutus vestibus regiis auroque fulgens et pretiosis lapidibus eratque terribilis adspectu. 1 Cumque elevasset faciem et ardentibus oculis furorem pectoris indicasset, regina cor- ruit et, in pallorem colore mutato, lassum super ancillulam reclina- vit caput. ; 11 AConvertitque Deus spiritum regis in mansuetudinem, et festi- nus ac metuens exsilivit de solio et sustentans eam ulnis suis, donec rediret ad se, his verbis blandiebatur: 12 Quid habes, Esther? Ego sum ‘frater tuus: noli metuere. 13 Non morieris; non enim pro te, sed pro omnibus /Jhaec lex constituta est: 14 accede igitur et “tange sceptrum. 15 Cumque illa reticeret, tulit auream virgam et posuit super collum eius et osculatus est eam et ait: Cur mihi non lo- queris? 16Quae respondit: Vidi te, domine, ‘quasi angelum Dei, et conturbatum est cor meum prae timore gloriae tuae. 17 Valde enim mirabilis es, domine, et facies tua plena est gratiarum. Cum- que loqueretur rursus corruit et paene exanimata est. 19 Rex autem turbabatur, et omnes ministri eius consolabantur eam. Exemplar %pistulae regis Artaxerxis, quam pro Iudaeis ad totas regni sui provincias misit; quod et ipsum in hebraico volumine non habetur. jcf. x Par 29, 24; 1.Es 10, 19. Kicps- 24, 17. biel. Jdt53, 13. 11-13] Of. in D.22 p. Pnt. et R. in D. 4 Spor. mcf. 1 Cor 8, 4. WCI OPS 34; 18 o Ps 94, 3. bck; (Pro.19; £23 728Em: 4, 17: qcf. Pro 21, 6. f Cp. 13; 12. SCreico. 2. 27. £18" 30;-22° 64, 6: UNS Jat. 12542: v Dtr32,: 38. acp. 4, 3. Lisonrancr. c Vi eps 135-3. dcp. 3, 8. 3) R. in fs. App. BMV, Imm. 4-19] COs.§, 1, 2. é¢h- Cpe 14} 2 fof. Dt: 28; °33. ef} cp;.4, 11. h cf. Pro 21, 2. #cfz Pro: 7, 4; Gh 4; 9.etc. PCT: 4511. Rk cf. cp:-8, 4. BPef:"Gn :335 Fo: 1 Rg 20; 93:2 34;.17,°40; 19, 27. av. cp. 3, 9. —=QhSSac LIBER ESTHER 16, 1-24 F) Ad cp. 5, 1-3 : congressus Esther cum rege (4-19). G) Ad cp. 8, 11-13): exemplar alterius epistulae ab Assuero missae, ut priorum effectum mitiget bcp. 13; 8 CV; CD. 3,\%35 13; 1-7 dvr. 14. — cf. cp. 3, I. eV. Cp. ts, 6. 7 VP CpY29,) 3; gv. cp. 12, 16. hDn 14, 4; 2 Mc 5, 4. s I, icf. 1 ¢° Ie gees, jv. cp..13, 1-7. Rk cp. 7; 10. bCp,!!98 20% m cf. cp. 8, 13; 1 Es 7, 25, 26. Wel. cp. O73: ocf. cp. 9, 21; Jdt 16, 30. pcf. Dn 3, 29. qcf. Jr 4, 25; 32, :433,E2z)24, x3. et ludaeos vel servet vel facultatem eis concedat ut se defendant (16, 1-24). 16 bRex magnus Artaxerxes ab India usque Aethiopiam centum viginti septem provinciarum ducibus ac principibus, qui nostrae iussioni oboediunt, salutem dicit. i 2 Multi bonitate principum et honore, qui in eos collatus est, abusi sunt in superbiam; et non solum subiectos regibus nituntur opprimere, sed datam sibi gloriam non ferentes in ipsos qui dede- runt moliuntur insidias. 4 Nec contenti sunt gratias non agere be- neficiis et humanitatis in se iura violare, sed Dei quoque cuncta cernentis arbitrantur se posse fugere sententiam. 5 Et in tantum ve- saniae proruperunt, ut eos, qui credita sibi officia diligenter obser- vant et ita cuncta agunt ut omnium laude digni sint, mendaciorum cuniculis conentur subvertere, dum .aures principum simplices et ex sua natura alios aestimantes callida fraude decipiunt. 7 Quae res et ex veteribus probatur historiis et ex his quae geruntur cotidie, quomodo malis quorundam suggestionibus regum studia depraventur. ® Unde providendum est paci omnium provinciarum: 9% nec putare debetis, “si diversa iubeamus, ex animi nostri venire levitate, sed pro qualitate et necessitate temporum, ut rei publicae poscit utilitas, ferre sententiam. : 10 Et ut manifestius quod dicimus intelligatis, Aman filius Ama- dathi et animo et 4gente Macedo alienusque a Persarum sanguine et pietatem nostram sua crudelitate commaculans peregrinus a nobis susceptus est 11 et tantam in se expertus humanitatem, ut ¢pater no- ster vocaretur et adoraretur ab omnibus /post regem secundus. 12Qui in tantum arrogantiae tumorem sublatus est, 9ut regno privare nos niteretur et spiritu. 13. Nam Mardochaeum, cuius fide et beneficiis vivimus, et consortem regni nostri Esther cum omni gente sua novis quibusdam atque inauditis machinis expetivit in mortem 14 hoc co- gitans, ut, illis interfectis, insidiaretur nostrae solitudini et regnum Per- sarum transferret in Macedonas. 15 Nos autem, a pessimo mortalium Iudaeos neci destinatos, in nulla penitus culpa repperimus, sed e contrario iustis utentes legibus 16 et filios altissimi et maximi sem- perque /viventis Dei, ‘cuius beneficio et patribus nostris et nobis regnum est traditum et usque hodie custoditur. 17 Unde Jeas lit- teras, quas sub nomine nostro ille direxerat, sciatis esse irritas; 18 pro quo scelere ante portas huius urbis, id est Susan, et “ipse qui machinatus est et ‘omnis cognatio eius pendet in patibulis, non nobis sed Deo reddente ei quod meruit. 19™Hfoc autem edictum, quod nunc mittimus, in cunctis urbibus proponatur, ut liceat Iudaeis uti legibus suis. 29”Quibus debetis esse adminiculo ut eos, qui se ad necem eorum paraverant, possint interficere tertiadecima die mensis duodecimi, qui vocatur adar; 21 hanc enim diem Deus omnipotens maeroris et luctus, eis vertit in gaudium. 22 Unde et vos %inter ceteros festos dies hanc habetote diem, et celebrate eam cum omni laetitia, ut et in posterum cogno- scatur 23 omnes qui fideliter Persis oboediunt dignam pro fide reci- pere mercedem; qui autem insidiantur regno eorum perire pro sce- lere. 24”?Omnis autem provincia et civitas, quae noluerit sollemni- tatis huius esse particeps, gladio et igne pereat, et sic deleatur, ut non solum hominibus, Ysed etiam bestiis invia sit in sempiternum, pro exemplo contemptus et inoboedientiae. ED E Rae GDB fen @e\IR erat in terra *Hus nomine PIob, et erat vir @ Pse4|' ille ‘simplex et rectus ac “timens Deum et ¢re- H cedens a malo. 2Natique sunt ei septem filii et tres filiae. 3Et fuit possessio eius septem milia ovium et tria milia camelorum, quingenta quoque iuga boum et quingentae asinae ac familia multa nimis: eratque vir ille magnus inter omnes Torien- —— tales. 4Et ibant filii eius et faciebant convivium per aonids unusquisque in die suo. Et mittentes vocabant tres so- rores suas, ut comederent et biberent cum eis. 5 Cumque in orbem transissent dies convivii, mittebat ad eos Iob et 9sanctificabat illos consurgensque diluculo “offerebat holocausta pro. singulis; dicebat enim: Ne forte peccaverint filii mei et ‘benedixerint Deo in cordi- bus suis. Sic faciebat Iob cunctis diebus. 6 Quadam autem die, cum venissent /filii Dei ut adsisterent coram Domino, adfuit inter eos etiam /Satan. 7 Cui dixit Dominus: Unde venis? Qui respondens ait: ™Circuivi terram et perambulavi eam. 8 Dixitque Dominus ad eum: Nunquid “considerasti °servum meum Iob, quod non sit ei similis in terra, homo simplex et rectus ac. timens Deum et recedens a malo? 9 Cui respondens Satan ait: Nunquid Iob Pfrustra timet Deum? 19Nonne tu @vallasti eum ac domum eius universamque substantiam per circuitum: operibus ma- nuum eius “benedixisti, et possessio eius crevit in terra? 11Sed Sextende paululum manum tuam et ‘tange cuncta quae possidet, nisi in faciem ‘benedixerit tibi. 12 Dixit ergo Dominus ad Satan: Ecce universa, quae habet, in manu tua sunt; tantum in eum ne extendas manum tuam. Egressusque est Satan a facie Domini. 13 Cum autem quadam die filii et filiae eius comederent et bibe- rent vinum in domo fratris sui primogeniti, 14 nuntius venit ad Iob, qui diceret: Boves arabant et asinae pascebantur iuxta eos, 15 et irruerunt “Sabaei tuleruntque omnia et pueros percusserunt gladio, Vet evasi ego solus ut nuntiarem tibi. 16 Cumque adhuc ille loqueretur, venit alter et dixit: 7Ignis Dei cecidit e caelo et tactas oves puerosque consumpsit, et Yeffugi ego solus ut nuntiarem tibi. 17 Sed, et illo adhuc loquente, venit alius et dixit: ¥Chaldaei fecerunt 2tres turmas et invaserunt camelos et tulerunt eos, necnon et pueros percusserunt gladio, et “ego fugi solus ut nuntiarem tibi. 18 Adhuc loquebatur ille, et ecce alius intravit et dixit: Filiis tuis et filiabus vescentibus et bibentibus vinum in domo fratris sui primogeniti, 19 repente ventus vehemens irruit a regione °deserti et concussit quattuor angulos domus, quae corruens oppressit liberos tuos, et mortui sunt, et Yeffugi ego solus ut nuntiarem tibi. 20 Tunc surrexit Iob et ¢scidit dvestimenta sua et, @tonso ca- pite, /corruens in terram adoravit 21 et dixit: 9Nudus egressus sum de utero matris meae et nudus “"revertar illuc. Dominus ‘dedit, Do- minus abstulit; sicut Domino placuit, ita factum est: ‘sit nomen Domini benedictum. 22 In omnibus his non peccavit Iob labiis suis neque stultum quid contra Deum locutus est. Factum est autem, cum quadam die @venissent filii Dei et sta- rent coram Domino, venisset quoque Satan inter eos et staret in conspectu eius, 2ut diceret Dominus ad Satan: Unde venis? Qui LIBER IOB pA I— 2, 2 r-11] LL. in D. 1 Spbr.. T) Of: tn D. 255: 0, Pre, aGn 22,:21% Jr 2§;- 20; Lm 4, b Ez 14, 14, 20; Boh Biss 4s Aulinans hk 6.Vr, 8° CD. °2;.:3..<— i CL-cps 9, 20, 21. dcp. 4, 6; Pro 16, 6. CCl CD; 26, 20h be as tds fv. Jd 6, 3 51 * cf. Catech. R. II 8, 23. gi Rg 16, 5. Acf. cp. 42, 8; Gn 8, 20. #CD. 2,°5. 2 9tRE1215310;5733 6-8] cp. 2, 1-3. jcp. 38; 7; re 2 Pee DP 92. = ch: 3 Rg 22, 19-22; Ps lef. 1 Par 7h Ng Sah A cc bags Aen Fe 245 40 CAP 1220). 10: mcp. 2, 2. — cf. Zc I, 10, 11; I oe 3 8 ann a a: 2, Rg. 7; 53 pa o.Ps'92; 13: qcp. 30, 2. — cf. Ps 3, 3; 4 . Ps 127, 1, 2. - if S$ cp. 2. 5. Bep,/to¢/21% 18353, 4 121] ™ Catech. R. IV 15; 8. 13-22] LL. in fr. 2 ».D. 1 Spor. “cp. 6, 19; Gn 10, 7, 28 (?); 25, 3 (?). — v. 3 Rg 10, f. Any F 16, 17, 19 Rg 1, 12. — ‘cf. Gn 19, 24; S$ 10, 7 etc. y Gn 11, 28; 4 Rg 24, 2; Dn I, 4.ete. zcf. Jd 7. 16:9, 433; 2 Rg xr, Pie a 18, 2. avr. 4, 1 b Is 21, : ‘Jr 4, 11; Os 13, 15. cv. Gn 37, 30, 34. dt Es 9, 3. eJr 7, 29. — cf. Is 15, 2; 22, ZEUS CD. 2:50. [12. ich. B Pt s76 gEc 5, 14. — cf. Ps 48, 18; Echt 11,.20:/.1 Tm 6, 7. kGn. 36+ EG 12: sig CE feet Oe oh t4, 1 Cor 4, 7; Je i, 17. jPs 112, 2; Dna ge, — cf. Eph 5, 20: i Pes, 22] Ani. in sb..a D. pe. Vv. CD. = Io. bcp.: 2. I-13] LL. oon 3 bp. D. 1 Spbr. acp. tI, 6. — 48ee— LIBER IOB 2,3 — 3, 19 Protasis historica (1, 1-2, 13). Quia lob erat vir simplex et rectus (1-5), a Satan, Deo permittente, impetitur in facultatibus suis (6-22) et in in- columttate sua (2, I-10), ei relicta uxore quae dicteriis lacessat. 6 cp; ty ks Cc vr. 9. — cf. cp. 27, 5, 6. d €p..105. 37: €.cl.Lic. 85-43; J CDatt, 17. gcp. 1, itt. Act: x-Cor 6; 5; 74-V5-CD.- 15 Ts i Ex 9, 9; Lv 13, 18. — cf. Dt (80, Boa £Dt 28,.'38* Is 51:6. kcp. 19, 17. — cf. Tb 2, 22. l vr. % 10] R. in D. 1 Bf 8 — Ant. in sb. a. D. 1 Spor. mcf. Ps 73, 18. nel, EA 2, 4: ocp. 1, 22. — cf. Ps 38, 1; Jc > 10,481. pcf. Pro 17, 17. : qv. Gn 36, 15; 1 Pari, 45; Jr 49, 7; Bar 22, 23; Ab 8. PON 28 es) Part." 32, sJs 15, 41 tcf. Rm 12, 15, 16. uv. Gn 37, 29. vv. Js 7, 6; 2 Es 9, 1; Jdt 4, 16°: Est 4, 12334,.2) LM. 4, 10; EZ 27,'30. colt Or ae oe Ce ycf. Gn 20, 10; 1 Rg 31, 13; Jdt 16, 29; Ecli 22, 13. 1-16] LL. in fr. 4 p. D. 1 Spor. aPs 77, 2: Mt 5,:2. b cf. cp. 10, 18, 19; Tb 3, 6. oo : Ecli 23, 19; Jr 20, 14-18. 3] * cf. Catech. R. III 5, 8. CCp. 10, 21, 222 29,° 92: 94, 17; 28, 3; 34, 22; 38, 17; Ps 22, 4; Is 9, 2; Mt 4, 16; Le 1, 79 etc. dcp. 40, 20. ecp. 41, 9. fcp. 10, 18, 19. g Gn 30,-3; 50, 23; Is 66, 12. AYs.§8; 12; EZ,36, 20. iEc 6, 3. — cf. 1 Cor 15, 8. jv.-18, 57 20. k cp. 17,16. Be op, ab ale respondens ait: Circuivi terram et perambulavi eam. 3 Et dixit Do- minus ad Satan: Nunquid considerasti servum meum lob, quod non sit ei similis in terra, °vir simplex et rectus ac timens Deum et recedens a malo et “adhuc retinens innocentiam? Tu autem com- movisti me adversus eum, ut adfligerem eum “frustra. 4 Cui respon- dens Satan ait: Pellem pro pelle, et “cuncta, quae habet homo, dabit pro anima sua. 5 Alioquin /mitte manum tuam et tange os eius et carnem; et tunc videbis quod in faciem 9benedicat tibi. 6 Dixit ergo Dominus ad Satan: “Ecce in manu tua est, veruntamen animam illius serva. 7 Egressus igitur Satan a facie Domini percussit Iob ‘ulcere pes- simo Ja planta pedis usque ad verticem eius; 8 qui testa saniem rade- bat sedens in sterquilinio. 9 Dixit autem illi *uxor sua: Adhuc tu /permanes in simplici- tate tua? Benedic Deo et morere. 1 Qui ait ad illam: Quasi una de “stultis mulieribus locuta es: "si bona suscepimus de manu Dei, mala quare non suscipiamus? In omnibus his °non peccavit Iob labiis suis. 11 Tgitur audientes tres Pamici Iob omne malum quod accidisset ei, venerunt singuli de loco suo, Eliphaz %themanites et Baldad rsuhites et Sophar ‘naamathites. Condixerant enim ut pariter ve- nientes ‘visitarent eum et consolarentur. 12 Cumque elevassent procul oculos suos, non cognoverunt eum et exclamantes plorave- runt, “scissisque vestibus sparserunt “pulverem super caput suum in caelum 13 et “sederunt cum eo in terra Yseptem diebus et septem noctibus, et nemo loquebatur ei verbum; videbant enim dolorem esse vehementem. Post haec “aperuit Iob os suum et maledixit diei suo 2 et lo- cutus est: 3 bPereat dies in qua natus sum, et nox in qua dictum est: Conceptus est homo. 4 Dies ille vertatur in tenebras: non requirat eum Deus desuper, et non illustretur lumine: 5 obscurent eum ¢tenebrae et umbra mortis; occupet eum caligo, et involvatur amaritudine. 6 Noctem illam tenebrosus turbo possideat; non computetur in diebus anni nec numeretur in mensibus. 7 Sit nox illa solitaria nec laude digna; 8 maledicant ei qui maledicunt diei, qui parati sunt suscitare “leviathan. 9 Obtenebrentur stellae caligine eius, exspectet lucem et non videat, nec “ortum surgentis aurorae; 10 quia non conclusit ostia ventris, qui portavit me, nec abstulit mala ab oculis meis. 11 Quare non in vulva /mortuus sum? Egressus ex utero non statim perii? 12 Quare Yexceptus genibus? cur lactatus uberibus? 13 Nunc enim dormiens silerem et somno meo requiescerem 14 cum regibus et consulibus terrae, qui “aedificant sibi solitudines, 15 aut cum principibus qui possident aurum, et replent domos suas argento; 16 aut sicut ‘abortivum absconditum non subsisterem, vel qui concepti non viderunt lucem. 17 Ibi impii cessaverunt a Jtumultu et ibi *requieverunt fessi robore; 18 et quondam vincti pariter sine molestia non audierunt vocem /exactoris. 19 Parvus et magnus ibi sunt, et servus liber a domino suo. 1, Causa inquiritur cur in hac vita iusti nonnunquam malis obruantur (3,1-31,40 Adven- tantibus amicis, lob effundit amaritudinem cordis sui maledicens diei na- tivitatis suae (3, 1-26). Ei respondet Eliphaz adserens mala praesentia 20 Quare misero data est lux, et vita his “qui in amaritudine animae sunt? [saurum., 21Qui . expectant mortem, et non venit, quasi °effodientes the- 22 gaudentque vehementer cum invenerint sepulcrum. 23 Viro, cuius Pabscondita est via, et circumdedit eum Deus tenebris ? 24 @Antequam comedam suspiro, et tanquam inundantes aquae sic “rugitus meus; 25 squia timor, quem timebam, evenit mihi, et quod verebar accidit. 26 Nonne dissimulavi? nonne silui? nonne quievi? Et venit super me indignatio. Respondens autem Eliphaz themanites dixit: 2 Si coeperimus loqui tibi, forsitan moleste accipies ; sed conceptum sermonem tenere quis poterit ? 3 Ecce docuisti multos et manus lassas roborasti, 4 vacillantes confirmaverunt sermones tui et Ugenua trementia coniortasti. 5 Nunc autem venit super te plaga, et defecisti; tetigit te, et conturbatus es. 6 CUbi est timor tuus, fortitudo tua, patientia tua et perfectio viarum tuarum ? 7 Recordare, obsecro te, 4quis unquam innocens periit ? aut quando recti deleti sunt? 8 Quin potius vidi eos, qui “operaniur iniquitatem et seminant dolores et metunt eos, [ptos. 9/flante Deo, perisse et Yspiritu irae eius esse consum- 10 Rugitus leonis et vox leaenae et "dentes catulorum leonum 11tigris periit,eo quod non haberet praedam,[contriti sunt; et catuli leonis dissipati sunt. 12 Porro ad me dictum est verbum absconditum. et quasi furtive suscepit auris mea ‘venas susurri eius. 13 In horrore Jvisionis nocturnae, quando solet sopor occupare homines, 14navor tenuit me et tremor, et omnia ossa mea perterrita sunt, 15et cum spiritus, me praesente, transiret, inhorruerunt pili 16Stetit quidam, cuius non agnoscebam vultum, [carnis meae. kimago coram oculis meis, et "vocem quasi aurae lenis au- 17™Nunquid homo Dei comparatione iustificabitur? [divi: aut factore suo purior erit vir? 18 "Ecce qui serviunt ei non sunt stabiles, et in angelis suis repperit pravitatem ; 19 quanto magis hi, qui habitant domos Pluteas, qui terrenum habent fundamentum, Yconsumentur velut a tinea: 20 rde mane usque ad vesperam succidentur et, quia nullus intelligit, in aeternum peribunt. 21 Qui autem reliqui fuerint, auferentur ex eis: ‘morientur, et non in sapientia. 5 1 Voca ergo, si est qui tibi respondeat, et ad aliquem “sanctorum convertere. 2 Vere stultum interficit iracundia, et parvulum occidit invidia. 3 bEgo vidi stultum firma radice, et maledixi pulchritudini eius statim. 4cLonge fient filii eius a salute, et Zconterentur in porta, et non erit qui eruat; 5 cuius messem famelicus comedet, et ipsum rapiet armatus, et bibent sitientes divitias eius. 6 Nihil in terra sine causa fit, et de humo non oritur dolor; Thomo @nascitur ad laborem, et avis ad volatum. 8 Quamobrem ego deprecabor Dominum, et ad Deum ponam eloquium meum, [mero; 9 qui /facit magna et inscrutabilia et mirabilia absque nu- LIBER IOB 3, 20 — 5, 9 m Pro 31, 6. — cf. cp. 10, 1; r Rg x, 10; 4 Rg 4, 27. nAp 9g, 6. o Pro 2, 4. Pcp. 19, ‘gf Is 40, 27; Lm 3, 7,93 » 6. 24-26] x i D. Spor. qPs ‘e 3: 79, 6; IOI, 10. TES. 47 8. sci. Pfo 16, 2743 1-18 LL. in fr. 5 p. D. 1 Spor. @V5iCpy 250,18, 2T; Db is°35, 35. Eclijas,22..-—.cf. Heb’ 12, 12; c Tb 2, 16. — v. cp. 1, I Acie Ps036, -25 - Edit 2.0%2.5— v. Jo 9, 2 e Os 8, 7; 10, 13. — cf. Ps 7, TS) PLO! 22, 8° SC a oe Gal 6, 8 f. Sapissl, 21 37 1seo; 33. £ Ex rs. 83. Ps: %7,71 6... User, Ase Ve 2, 10: h.Ps §7, 7. — Ch. cp. 29,575 P 8. icp. 26, 14. PCP. 33,5182! Gite, ft 15) 22; t Rg°?28,°6; Is (29; 10. 15] v. cp. 9, 17. k Nm 12, 8. Pai Re vot 12. WECP.19, 12; 16, 4; 15, 14-16; 25,145 2P9 1295.33 142; 2. cf Cepsege , i2. # CD. 15;-153225, 5. O.21Pt 254 3 Ju 6, Pcp. 10, 9; 33, 6; Sap 9. 15; 2. Cor 4, 73: 53 hee chs 64, 8 d.Gp..13;°28 -icls -§0,'0. cf: Ps 80. 631s" 48, “t2 Ct TS Sek tep. 36;-12¢>Pio:s, 29200; 42. — cf. Os 4, 6. acp. 15, 15; Ps 88, 6. b Jr 12, 2, 3. — cf. Ps 36, 35, 36; 72, 18-20. crs £38) FSS. d Pro 22, 22. — cf. Js 20, 4; Aan $12: e Gn 3, 17-19. T ep. 9," 10% (39. $3 Ps: 36, 6; 7218" 2oMe ts ars Rm II, 33; Ap 15; 3 a ae LIBER IOB 5, 10 — 6, 15 semper in poenam et ad mensuram peccatorum immitti (4, 1-21); ideo ad visionem Dei provocans, lob exhortatur ut ad Deum iustum iudi- cem confugiat (5, 1-16) sicque correptus novam felicitatem obtineat gcp. 36, 37; Ps 64, 10, 11; 146, 8; Jr 5, 24; 14, 22; Ac 14, oF — cf. Ps 103, 10, 13; tS, 45: h2 Rg 2, 7, 8. — cf. Est 11, S72 Pe aig, 7y Lo’ t, §2, PRS so) pron Cf, 22R8 4 4 Ecli 10, 16; Is 8, 10; Dn 4, 34. j (all) 1 Cor 3,19. — cf. Ps 9, 56,) 192 fo I2, 25; Dt 28, 29. — cf. BuSOn Fors Jr 335578: m Ps 34, 10. 18] * Catech. R. IV 2. is n Ps 106, 42. — cf. Ps 62, 12. o Ps 93, 12; Pro 3, 12. — cf. Oa SN he 2. sea PPro. 3, ve; Hebrtas ss: Ap 3, 19. qIs 30, 26; 61, 1; Os 6, 1. ® Dt 32): 30: Th i ee de Oe 2. — cf. cp. 9, 23. — v. I Rg 2, 6. Fe. Pro’ 6,267) 30, 15,18, 22: Am 1, 6, 9, 11 etc. t Bs'33) 16° 90,73; 2) Cor’ x0, 13. u Ps 90, 10. — cf. Pro 24, 16. v Ps 32, 19; 36, 19; Jr_39, 18. wef. Ps 56, 5; 63, 4; Ecli 18, or ;) Rt, 3; Jt Oo; 7. x P3360; 27. y Pro 31, 25. — cf. Mt 6, 34. zIs 11, 8, 9; 35, 9; 65, 25: Ez 34, 25; Os 2, 18. acf. cp. 21, 9. bcp. 21, 8; Ps hy ee ak CPs 47526, acp. 42; (76; “Gn 49508 59, 29; Pro 9, 11; 10, 27. — cf. Ps 54, 24; Is 38, 10. ct. Ps Tro, 2. 1-13] LL. in fr. 6 ». D. 1+ Spor. 2] R. in fr. 2 p. D. 1 Spor. act; Das, 27. b cf. Pro 27, 3. c Ps 37, 2. — ef. cp. 16, 13; 34, 6 dPs 87, 17. ect, Nm tz, 25% 3. Re! 1044. FAs, 38,12. ts: ir0;,2%. ncf. Is 30. 14. Is 40; 30; Bar,.4, 32: Hab 3, 3. 13] v. Cp. 3, 24-26. jcp. 19, 14, 15. — cf. Pro 19, %. kcf. Ps 37% 283 40, 10: 10 qui dat Ypluviam super faciem terrae, et irrigat aquis universa; 11 gui “ponit humiles in sublime, et maerentes erigit sospitate; 12 iqui dissipat cogitationes malignorum, _ he possint implere manus eorum quod coeperant; 13 jqui apprehendit sapientes in astutia eorum, et consilium pravorum dissipat. 14 Per diem incurrent tenebras et, quasi in nocte, sic \palpabunt in meridie. 15 Porro ™salvum faciet egenum a gladio oris eorum, et de manu violenti pauperem, 16 et erit egeno spes; “iniquitas autem contrahet os suum. 17 OBeatus homo qui corripitur a Deo; Pincrepationem ergo Domini ne reprobes, 18 quia ipse vulnerat et %medetur, rpercutit et manus eius sanabunt. 19 sIn sex tribulationibus ‘liberabit te, et in septima non “tanget te malum; 20 vIn fame eruet te de morte et in bello de manu gladii; 21 wa flagello linguae “absconderis et non timebis calamitatem, cum venerit; 22 vin vastitate et fame ridebis et *bestias terrae non formidabis; 23 sed cum lapidibus regionum pactum tuum, et bestiae terrae pacificae erunt tibi, 24 ct scies quod “pacem habeat tabernaculum tuum, et visitans speciem tuam non peccabis; 25 scies quoque, quoniam ?multiplex erit semen tuum, et progenies tua quasi “herba terrae. 26 Ingredieris in 4”abundantia sepulcrum, sicut infertur acervus tritici in tempore suo. 27 Ecce hoc, ut “investigavimus, ita est; quod auditum mente pertracta. Respondens autem Iob dixit: 2 Utinam “appenderentur peccata mea, quibus iram merui, et calamitas, quam patior, in statera. 3 Quasi harena maris haec gravior appareret, unde et verba mea dolore sunt plena; 4 quia °sagittae Domini in me sunt, quarum indignatio ebibit spiritum meum, et %terrores Domini militant contra me. 5 Nunquid rugiet onager, cum habuerit herbam? aut mugiet bos, cum ante praesaepe plenum steterit? 6 Aut poterit comedi insulsum, quod non est sale conditum ? aut potest aliquis gustare, quod gustatum adfert mortem? 7 Quae prius nolebat tangere anima mea, nunc prae angustia cibi mei sunt. 8 Quis det ut veniat petitio mea, et quod exspecto tribuat mihi Deus? 9 Et qui coepit “ipse me conterat, solvat manum suam et /succidat me? 10 Et 9haec mihi sit consolatio, ut adfligens me dolore “non nec contradicam sermonibus ‘Sancti. [parcat, 11 Quae est enim fortitudo mea, ut sustineam ? aut quis finis meus, ut patienter agam? 12 Nec fortitudo lapidum fortitudo mea, nec caro mea aenea est. 13 Ecce non est auxilium mihi in me, et Jnecessarii quoque mei recesserunt a me. 14 Qui tollit ab amico suo misericordiam, timorem Domini derelinquit. 15 kFratres mei praeterierunt me — 440 — (17-27). Ei reponens lob questus editos excusat, eo quod dolores quibus ad fi- citur humanas vires superent (6, 1-12), et quia ab omnibus suis relictus vi- deatur (13-20) et qui advenerint vanis increpationibus lacessant (21-30), LIBER IOB 6, 16 — 7, 17 sicut torrens, qui raptim transit in convallibus. 16 (Qui timent pruinam, irruet super eos nix. 17 Tempore, quo fuerint dissipati, peribunt et, ut incaluerit, solventur de loco suo. 18 Involutae sunt semitae gressuum corum, ambulabunt in ”vacuum et peribunt. 19 Considerate semitas “Thema, itinera °Saba, et exspectate paulisper. 20 pConfusi sunt, quia speravi; venerunt quoque usque ad me, et pudore cooperti sunt. 21Nunc venistis; et modo videntes plagam meam, timetis. 22 Nunquid dixi: Adferte mihi et de substantia vestra donate mihi? 23 vel: Liberate me de manu hostis, et de manu 2robustorum eruite me? 24 Docete me, et ego tacebo; et, si quid forte ignoravi, instruite me. 25 Quare detraxistis sermonibus veritatis, cum e vobis nullus sit, qui possit arguere me? 26 Ad increpandum tantum eloquia concinnatis et in "ventum verba profertis. 27.Super pupillum irruitis et subvertere nitimini amicum vestrum. 28 Veruntamen quod coepistis explete; praebete aurem et videte an mentiar; 29 respondete, obsecro, absque contentione - et loquentes id, quod iustum est, iudicate. 30 Et non invenietis in lingua mea iniquitatem, nec in faucibus meis stultitia personabit. 7 1 @Militia est vita hominis super terram, et, sicut dies mercennarii, “dies eius. 2 Sicut servus desiderat “umbram, et sicut ¢mercennarius praestolatur finem “operis sui, 3 sic et ego habui menses vacuos et /noctes laboriosas enumeravi mihi. 4 9Si dormiero, dicam: Quando consurgam ? Et rursum exspectabo vesperam, et replebor doloribus usque ad tenebras. 5 Induta est caro mea “putredine, et sordibus ‘pulveris cutis mea aruit et contracta est. 6 Dies mei jvelocius transierunt ‘quam a texente tela succi- et consumpti sunt absque ulla spe. [ditur, 7 Memento quia /ventus est vita mea, et non revertetur oculus meus ut videat bona. 8 ™Nec adspiciet me visus hominis; oculi tui in me, et “non subsistam. 9 oSicut consumitur nubes et pertransit, Psic qui descenderit ad Yinferos non ascendet 10 nec revertetur ultra in domum suam, neque Scognoscet eum amplius locus eius. 11 Quapropter et ego ‘non parcam ori meo; loquar in tribulatione spiritus mei, “confabulabor cum Yamaritudine animae meae. 12 Nunquid “mare ego sum aut cetus, quia circumdedisti me carcere ? 13 Si dixero: Consolabitur me lectulus meus, et relevabor loquens mecum in strato meo; 14 terrebis me per somnia, et per visiones horrore concuties. 15 Quamobrem “elegit suspendium anima mea, et mortem Yossa mea. 16 zDesperavi: nequaquam ultra iam vivam, @parce mihi, nihil enim sunt dies mei. 17 Quid est homo, quia magnificas eum ? lv. cp. 20, 24. mt. Gnez, 2; Jr 4.423% gon 75," 56" r Par te 30" ks 2t, 14; Jr 25, 23. ocp. I,.15. — v. 3 Rg 10, 1. pis 1, 29; Jr 14, 3. Och 1S.020:'' 27, 13. 25-30] R. in O. 1 Spor. 7NS AT 20. 1)" Catech. RB. AV- 15, 45 14% 1-12] LL. in sb. p. D. 1 Spbr. 6.ch ope r4, 6:° P38 38, .5; éGn 2, 17,4, 6;' Je 6, 4 dcp. 14, 6 €*CT.. AsV" 193-15; f cf. cpd 36,417: gcf. Dt 28, 67. 72 R. in D. 1 Spor. de tA: TY. éOf..cp..2,, 8, 12. jcp. 9» 25. Rcr. Is’ a8; 12. 8] R. in off. Df. FS. 77, 89: mcp. 20, 9, — cf. cp. 8, 18; Ps. 36, 36. nf Che V0. 215: Pses8iere. 0 cp. 30, 153 Sap 29.45 23; 2 Rg 12, 23; 14, 14. Scp. 20, 91; Ps 102, 16..— cf. t Ps 39, 10. # CD. IO, 1 vcp. 24.295; Rg -1,) 10; Is zcp. 8, 21; 10, 1. — cf. 3 Rg ben: 146858 Ps Be 5. 17] Ant. in fs. ss. Cord. J. — 441 — concludit quaerens a Deo cur tantis et incessantibus malis in eum LIBER IOB animadvertat (7, 1-21). Tune accedit Baldad qui acerbe increpat 7,18 — 9, 6 lob et exemplis et auctoritate sententiam iam ab Eliphaz propo- ccf. Ex 7, 23. aut quid “apponis erga eum cor tuum? d Ps 16, 3. 18 dVijsitas eum diluculo et subito @probas illum. e Ps ro, 5, 6. 19 Usquequo non parcis mihi, Fete BE 355. 95. 1827s: Bs Lit 34 32s kDn. 12, 2 icf. cp. 8, 5; Pro 1, 28. j ef. vr. 8. BCD, 2, CET. 63 Rg 19, 11. — cf. cp. 15, 2. Cccp. 34, 10, 12. — cf. Gn 18, 25;. Dt"32,'4; 2: Par 193.7; 1 Es 9, 15; Ps 9, 5,9; Dn 9, 14; Rm 3, 5. dcp. 1, 5, 18, 19. — Vv. cp. 4, 10, II; 5, 4- 6tt.ep: 5, 8: 11, 133 etc. fick. Pro 3,33; ecircpii2: 124 Je seat. hDt 4, 32; 32, 7. — cf. ep. TS28; #CD. 14, 23.17, 7; 1 Par. 20, 15; Bs zorzirzst 108,.433g% 143, 4; Ec 7, 1; Sap 2, 5. VEX 2,43. k cf. Ps 36, 2;-128, 6: b ViPS Oo.) 28. mcp. II, 20; 18, 14; Pro ro, 29.73; “we nSap 5, 15; Is 59, 5, 6. Ocp. ‘27; 38; ’ cp. 7, 8; fo, qc.f cp. 34, 24; 1 Rg 2, 7, 8; Ps 112, 7. rcfi. cp. 9,)'22: $Ps"125, :26 t Ps 34, 26; 131, 18. — cf. cp. Ps ‘108, 29> Le“53)t9: 1-17] LL. in D. 2 Spbr. acp. 25, 4. — Vv. cp. 4, 17-19. b Jr 2, 29. — cf. cp. 10, 2; Ps T42.,2° Rin’ 4:.'26;.. cocl, Bec ,- 13%. 2000 4< a cf: €p,. 12, 13: ec. EX. 7,. 333:+32,9. fis 2, 19, 2% 2, 33; Ag22, 7, 22; Heb 12, 26. gcp. 26, 11; Ps 74; 4. nec dimittis me ut glutiam salivam meam? 20 Peccavi: quid faciam tibi, o /custos hominum? Quare 2posuisti me contrarium tibi, et factus sum mihimetipsi gravis? 21 Cur non tollis peccatum meum? et quare non aufers iniquitatem meam? Ecce nunc “in pulvere dormiam; et, si mane ‘me quaesieris, non subsistam. Respondens autem %Baldad suhites dixit: 2 Usquequo loqueris talia, et spiritus multiplex sermones oris tui? 3 CNunquid Deus supplantat iudicium, aut Omnipotens subvertit quod iustum est? 4 Etiam 4si filii tui peccaverunt ei, et dimisit eos in manu iniquitatis suae, 5 tu tamen, si diluculo consurrexeris ad Deum et Omnipotentem ¢fueris deprecatus, 6 si mundus et rectus incesseris, statim evigilabit ad te et ‘pacatum reddet habitaculum iustitiae tuae; 7in tantum ut, si priora tua fuerint parva, et Ynovissima tua multiplicentur nimis. 8 hInterroga enim generationem pristinam et diligenter investiga patrum memoriam 9 (hesterni quippe sumus, et ignoramus, quoniam sicut ‘umbra dies nostri sunt super terram), 10 et ipsi docebunt te, loquentur tibi et de corde suo proferent eloquia: 11 Nunquid virere potest Jscirpus absque umore, aut crescere carectum sine aqua? 12 Cum adhuc sit in flore, nec carpatur manu, kKante omnes herbas arescit. 13 Sic viae omnium ‘qui obliviscuntur Deum, ™et spes hypocritae peribit. 14 Non ei placebit vecordia sua, et “sicut tela aranearum fiducia eius. 15 Innitetur super °domum suam, et non stabit; fulciet eam, et non consurget. 16 Umectus videtur antequam veniat sol, et in ortu suo germen eius egredietur. 17 Super acervum petrarum radices eius densabuntur, et inter lapides commorabitur. 18 Si absorbuerit eum de loco suo, negabit eum et dicet: ?Non novi te. 19 Haec est enim laetitia viae eius, ut rursum @de terra alii germmentur. 20Deus "non proiciet simplicem, nec porriget manum malignis, 21 donec Simpleatur risu os tuum, et labia tua iubilo. 22 Qui oderunt te ‘induentur confusione, et tabernaculum impiorum non subsistet. Et respondens Iob ait: 2 Vere scio quod ita sit, et quod non iustificetur homo “compositus Deo. 3 Si voluerit “contendere cum eo, non poterit ei respondere unum pro mille. 4 dSapiens corde est et fortis robore. eQuis restitit ei et pacem habuit? 5 Qui transtulit montes, et nescierunt hi quos subvertit in furore suo; 6 qui /commovet terram de loco suo, et %columnae eius concutiuntur; — 442 — sitam illustrat (8, 1-22). Ipsi quoque Iob respondit adseverans nul- lum quidem apud Deum esse iustum, nec se cum Deo contendere velle LIBER IOB 9, 7—10, 3 (9, 1-21); at, cum nec soli nec semper impii adfligantur, et quanquam 10 7 qui praecipit soli, et non oritur, et stellas claudit quasi sub signaculo; 8 hqui extendit caelos solus et graditur super fluctus maris; 9 qui ‘facit /Arcturum et Oriona et Hyadas et interiora austri, 10 qui facit ‘magna et incomprehensibilia et mirabilia, quorum non est numerus. 11 Si venerit ad me, ‘non videbo eum; si abierit, non intelligam; 12 si repente interroget, quis respondebit ei? vel “quis dicere potest: Cur ita facis? 13 Deus, ™cuius irae nemo resistere potest, et sub quo curvantur qui portant orbem; 14 oquantus ergo sum ego, ut Prespondeam ei et loquar verbis meis cum eo? 15 Qui, Yetiam si habuero quippiam iustum, non respondebo, sed meum iudicem "deprecabor. 16 Et, cum invocantem exaudierit me, non credo quod audierit vocem meam. 17 In turbine enim conteret me, et multiplicabit vulnera mea, etiam sine causa. 18 Non concedit requiescere spiritum meum, et implet me amaritudinibus. 19 Si fortitudo quaeritur, ‘robustissimus est; [cere; si aequitas iudicii, “nemo audet pro me testimonium di- 20 vsi justificare me voluero, “0s meum condemnabit me; si innocentem ostendero, pravum me comprobabit. 21 Etiam si Ysimplex fuero, hoc ipsum ignorabit anima mea, et *taedebit me vitae meae. 22 Unum est quod locutus sum: et “innocentem et impium ipse consumit. 23 Si >flagellat, occidat semel et non de poenis innocentum rideat. 24 cTerra data est in manus impii, ‘vultum iudicum eius operit. @Quod si non ille est, quis ergo est? 25 eDies mei velociores fuerunt ‘cursore: fugerunt et non viderunt bonum, 26 pertransierunt quasi 9naves poma portantes, sicut “aquila volans ad escam. 27 Cum dixero: Nequaquam ita loquar, commuto faciem meam et dolore torqueor. 28 Verebar omnia opera mea sciens ‘quod non parceres delinquenti. 29 Si autem et sic impius sum, quare frustra laboravi? 30 Si lotus fuero quasi aquis nivis, et jfulserint velut mundissimae manus meae, 31 tamen sordibus intinges me, et “abominabuntur me vestimenta mea. 32 Neque enim viro, qui similis mei est, respondebo, nec qui ‘mecum in iudicio ex aequo possit audiri. 33 Non est qui utrumque valeat arguere et ponere manum suam in ambobus. 34 mAuferat a me “virgam suam, et °pavor eius non me terreat. 35 Loquar et non timebo eum, neque enim possum metuens respondere. 1¢Taedet animam meam vitae meae; dimittam adversum me Y2eloquium meum, loquar “in amaritudine animae meae. 2 Dicam Deo: Noli me condemnare: Indica mihi cur me ita iudices. 3 dNunquid bonum tibi videtur, si calumnieris me, k cp. 26, 7; Ps 103,:2; Is..40, 926. JE UIO. (12s See a ee 12, 1. — cf. Gn 1, 6, etc. i Gn 1, 16. jcp. 38, 31, 32; Am 5, 8. kv. cp. 5, 9. é cps! 233 87 9: m Ec 8, 4; Is 45, 9; Dn 4, 32. — cf. Jr 18; 67 Rinso..20; nNh 1, 6. — cf. Jdt 16, 17: Est 13, 11; Ps 75, 8; Sap ; j ocp. 15, 16. — cf. 2 Rg 7, 18. 17, 18] R. in fs. ss. col. Flagel. DNIC. $ cpit2, 3:.— cficp: 34, 6. betes we: 4. u Jr 49, 19. v.Echi: 75 5% LiED.. 285,016; 2 Rg .s, .%63-"Le 19, 22. a Mary oe Pe: 38 scp.’ 75°16. BUC 6x02) 236) 2 37, 30 Ve 34, 9. 2h. cp. b Is 10, — cf. cp. 5, 18. ccf. cp. 10, 3. d tis cp: 24, 25. ecp. 7, 6. ict a. Par. 30, 6: Sap $93" Ir Le SPM Bi es Is 12, 2. — v. Pro 30, 19. Hab 1, 8. — cf. cp. 39, 30. # Cp: ‘10, 14. jJr 2, 22. — v. cp. 22, 30. Bcpe7195219%. 303.10; t Ec'65, 207'"Rm‘ 9, 20. m Ps 38, 11. WCDis Sty O° Ps.t88,733¢Pro 10; 13°" Is ‘10 24. OOF, “eps t3y"2 5 G3, 7). gota LE. .2- et 34n.:0f,. Df. @clcps 75162 94 213 Nm rr, 15; 3 Rg 19, 4. CD. 323,12 CVECD! 7, 281s cps 13,59 et A LIBER IOB 10, 4 — 11, 12 CLD. 84, 45>. on 25°72 Ps t497 8; Is 64, 8. fef..cp. 9,24. Ke Jo 8, 15. 1 Rg 16, 7. 5-7] U. Cp. 14, 13. icp. 36, 26. — cf. Ps 89, 4: 2 Pt 3, 9. HCL. -CDsul4, (26. k cf. cp. 2,3,9.— V. Cp. 33,9. £ Dt 32,397: Sap/16, 25°71: 48, 8] v. vr. 20. [13. m Ps 118, 73: 138, 13. ncp. 33, 6. — cf. cp. 4, 19. ee. 84,5; “Gn 2, F7'3549; Ps O25 2427 Ee S27: pcf. Ec 11, 5: Sap 7,542,253 Mc 7, 22. q Le 19, 44. — cf. Lv 26, 16; Pro 19, 23; Ecli 34, 6. rath Eh BRIM gy Scp. 9, 15. — V. Cp. 34, iPs 36, 1. — cf. cp. Pg "26. u Os 5 Pe Ae J: — cf. Is 38, v ee ie’ 18-22] 9 L. in of. Dj. PCs Se TPs ITO, Td. y Ab 16. SVCD 14,11. oer R. in D. 1 Spor. @V. Cp. (7, °26. Dcp.. 0 27% Ps 38,13; OCl. ip. 201-33; 2 RE -i2, 23. dv. cp. 9, 5. WEN. 2 1 Bee b Pro’ 10; 29e 00s; a2. ccp. 10. 7. — cf. cp. 9, 21. d ve icp)<33i2 9: ecf. Nm 12, 6, — v. cp. 38,1. Es sO. '8. w Ci. 3. COTY 4,4 kcp. 5,9; 8,7; Ecli 43. 30-36; Rmsts,. 63. $5CD,. ABs) F255 TsO, Ot raed: 24. PVACPs Of VIAIOLM AIS 14. R-cDi 9, 12: 143, 8858 iPs 5,4; 38,6; toa; try. WES 945, 29 C3, 18. nv. Cp. 39, 5-8. ipse omnino iustus non sit, neque adeo impius sibi esse videatur (22-35), ut Dei miserationem sperare non possit, divinam severitatem avertere satagit (10, 1-22); sed Sophar eum exprobrat loquacitatis et [ et opprimas me “opus manuum tuarum, et /consilium impiorum adiuves? 4 Nunquid Yoculi carnei tibi sunt, : aut, sicut videt homo, et “tu 'videbis? 5 Nunquid sicut dies hominis dies tui, et ‘anni tui sicut humana sunt tempora, 6 ut /quaeras iniquitatem meam, et peccatum meum scruteris ? 7 Et *scias quia nihil impium fecerim, cum ‘sit nemo, qui de manu tua possit eruere. 8 Manus tuae fecerunt me, et plasmaverunt me totum in circuitu; et sic repente praecipitas me? $ Memento, quaeso, quod sicut “lutum feceris me, et in °pulverem reduces me. 10 PNonne sicut lac mulsisti me, et sicut caseum me coagulasti? 11 Pelle et carnibus vestisti me, ossibus et nervis compegisti me, 12 vitam et misericordiam tribuisti mihi, et 2visitatio tua custodivit spiritum meum. 13 Licet haec celes in corde tuo, tamen scio quia universorum memineris. 14 Si peccavi, et ad horam pepercisti mihi, cur ab iniquitate mea mundum me esse non pateris? 15 Et, si impius fuero, "vae mihi est; et, ssi iustus, ‘non levabo caput, saturatus adflictione et 16Et propter superbiam quasi “leaenam capies me, _ [miseria. reversusque mirabiliter me crucias. 17 Instauras “testes tuos contra me, et multiplicas iram tuam adversum me. et poenae militant in me. 18 -Quare de vulva eduxisti me? qui utinam consumptus essem, ne oculus me videret. 19 yFuissem quasi non essem, de utero translatus ad tumulum. 20 folium, quod vento rapitur, ostendis potentiam et °stipulam siccam persequeris; [tuam, 26 dscribis enim contra me amaritudines, et “consumere me vis peccatis adulescentiae meae. 27 fPosuisti in nervo pedem meum, et observasti omnes semitas meas, et vestigia pedum meorum considerasti, 8 9qui, quasi putredo consumendus sum, et quasi vestimentum quod comeditur a tinea. 1 Homo 2natus de miiiere, “brevi vivens tempore ¢repletur 2¢Qui quasi flos egreditur et conteritur, [multis miseriis. et fugit velut umbra, et /nunquam in eodem statu permanet. 3 Et dignum ducis super huiuscemodi Yaperire oculos tuos, et ‘adducere eum tecum in iudicium ? 4iQuis potest facere mundum de immundo conceptum semine ? Nonne tu qui solus es ? [est : 5 Breves dies hominis sunt: jnumerus mensium eius apud te constituisti terminos eius, qui praeteriri non poterunt. oon BAG) iectionem (23-28), humanae naturae infinitam miseriam (14, 1-6), bre- vitatem catis suis Deus parcere velit (16-22). Nova hic disceptatio instruitur vitae et eius irremeabilem cursum (7-15) obtestaturque ut pec- -LIBER IOB 14, 6 — 15, 16 i” 6 KRecede paululum ab eo ut quiescat, donec optata veniat, /sicut mercennarii, dies eius. 7mLignum habet spem, si praecisum fuerit: rursum virescit et rami eius pullulant. 8 Si senuerit in terra radix eius, et in pulvere emortuus fuerit truncus illius, 9 ad odorem aquae germinabit et faciet comam, quasi cum primum plantatum est. 10 Homo vero, cum mortuus fuerit et nudatus atque consumptus, “ubi, quaeso, est? 11 0Quomodo si recedant aquae de mari, et fluvius vacuefactus arescat; 12 sic homo, ?cum dormierit, non resurget, %Ydonec atteratur non evigilabit nec * consurget de somno suo. [caelum ; 13 Quis mihi hoc tribuat, ut in Sinferno protegas me et ‘abscondas me, “donec pertranseat furor tuus, et constituas mihi tempus, in quo recorderis mei? 14 vPutasne mortuus homo rursum vivat? Cunctis diebus, quibus nunc “milito, exspecto, donec veniat “immutatio mea. 15 YVocabis me, et ego respondebo tibi; “operi manuum tuarum porriges dexteram. 164Ty quidem gressus meos dinumerasti, sed parce peccatis meis. 17 bSignasti quasi in sacculo delicta mea, sed curasti iniquitatem meam. 18 Mons cadens defluit, et “saxum transfertur de loco suo; 19]apides excavant aquae, et alluvione paulatim terra con- et hominem ergo similiter perdes. [sumitur ; 20 Roborasti eum paululum, ut in perpetuum transiret ; immutabis faciem eius et emittes eum. 21 Sive nobiles fuerint filii eius sive ignobiles, ¢non intelliget; 22 attamen ‘caro eius, dum vivet, dolebit, et anima illius super semetipso lugebit. espondens autem 2Eliphaz themanites dixit: 2 Nunquid "sapiens respondebit quasi “in ventum loquens, et implebit ardore stomachum suum ? 3 Arguis verbis eum, qui non est aequalis tibi, et loqueris quod tibi non expedit. 4 Quantum in te est evacuasti timorem, et tulisti preces coram Deo. 5 @Docuit enim iniquitas tua os tuum, et imitaris linguam blasphemantium. 6 ¢Condemnabit te os tuum et non ego, et labia tua respondebunt tibi. 7 Nunquid primus homo tu natus es et fante colles formatus? 8 Nunquid 9consilium Dei audisti, et inferior te erit eius sapientia ? 9 Quid nosti quod ignoremus? quid intelligis quod nesciamus ? 10 7Et senes et antiqui sunt in nobis, multo vetustiores quam patres tui. 11 Nunquid grande est ut Jconsoletur te Deus? Sed *verba tua prava hoc prohibent. 12 Quid te elevat cor tuum. et quasi magna cogitans attonitos habes oculos? 13 Quid tumet ‘contra Deum spiritus tuus, ut proferas de ore tuo huiuscemodi sermones ? 14 Quid est homo ut ”immaculatus sit, et ut iustus appareat ™natus de muliere? 15 OF cce inter sanctos eius nemo immutabilis, et caeli non sunt mundi in conspectu eius. 16 Quanto magis abominabilis et Pinutilis homo, Rep. 7, 19; 10, 20. Lop. 7, 1;°1s-20, 2 = rs 2% ro }-1st §6,49,, 4° 7] TOF. i ras s. Jo. Damasc. ncp. 20, 7. — cf. Zc x, §. O2(Re 14; ta* Ps ae Pi Ts 19, 5. — cf. cpu pcp. 7, 10. —c ‘Dp. ee 25. q Dt 11, 21. — cf. | Se Pel Se L's, 2 Pct. 38-82 BI. 13] R. in D. 1 Spbr. $V. (CDs. 27,133 tects Psi268,5% 30, zi. ucf. Is 20, 23. v cf. cp. 19, 25, 26. wep. 7, I. MEIC 1S, ST: WEDGE 3; +22: Sve cp. YO: 3. OChe 34,21) eres) 2 Chea Pind: bck; Dt. 32. 34;..Bz 18, 22; 13H! ita. c¢ cpe"18,4. Lx “TH. Us 2. OO) | aT eR OE ST d Mt 12, 34. ecp. 9, 20; 2 Rg 1, 163° Mt 1% G75 Be Lor 22. f cf... Ps. 89, 2y; Pro Bins. gcp. 11, 7; Sap 9, 13; Jr 23. 18: Rm 11, 34: x4 Con 211. — cf. Gn 1, 26; 3, 22. k'cDi: £2, 33) F3, 82 iclicp. 12, 12: 32, G % = CE CH aloes Os ij Ps 93, 19. Rk’ Psy rr 3. lcfieep.sar,) 4. 14-16] cp. 25, 4-6. MCD. .14,°4:-Ps 132 3:..Pro@o, of Ke. 7p ais Jorr, 8dr WEN ICD:. TA, 1. ocp. 4, 18, 19. — cf. Ecli 17, 30; Mr 10, 18. p Ps 13, 3 bh he LIBER IOB 16, £7: 16/94 et dum Eliphaz lob arguit rebellionis, insolentiae ct superbiae (15, 1-13), declarat impios semper internis cruciatibus adfligi (14-24) eosque vindex Dei iustitia exagitare (25-35); lob pari vehementia con- q . 34, 72° hielo Ps ram; ro 10, 285. 26,6. rss 25, Bo JL 3, 27. s Pro 28, 1. — cf. Gn 4, 14; ASSIS" EN" 26096.) Dt a8, 65, 66: Sap 17, 4, 17. A ek eas nm aa u cf; Sap 17, 2-20. v'cf. Is 23; 515. 2Ez: e529. x Pro 1, 19; Is 59, 7. — cf. D 6 n 3, 0, yIs 3, 16. — cf. Ps 74, 6. zPs 72, 7. — cf. Dt 32, 15; Ps" 16,70, aSph 3, 6. Pet ep? Shis, 4s Ccp64i0s 18 12,42 De bea S. dcp. 22, 16: Ec 7, 18. — cf. Psi's4; 24; TOT, 24. €.Ps'57, 10. J 5aDs8: 11,018. gcf. cp. 20, 26. hk Ps 7, 15; Is 59, 4. — cf. Os rO;\ (62. OCI: COs 12, 3. bch ep. 8 $2: c4 Rg 19, 21; Ps 21, 8; 108, 2507 Edlinga,stoesrg) 83> Ts 397 "age ae 18, 16; Lm 2, 15; t 27, 39. act, cp. 6: 3% 9,38. 8] Ant. iv fs. 7 dol. BMV. — VE Or. 78. em 7s; 714; f2Ps 194. 763) 36-128) rxr, 520: Lm 2, 16; Ac 7. 54. 11] R.infs. ss. col. Flag. DNJC. | Ay 255-24: 34, 22. Is $6, 62: Ismi3, :30; (Mic 3,5. —cf. 3 Rg 22, 24; Ac 23,2. 12-14] Of. in eod. fs. i Bar 4, 25. jLm 3, 12. — cf. cp. 7, 20. k (Jr 50, 29). ¢ Lim's.) te: mCP. 27, 22. #.cf Limo; 1X) I Wqui bibit quasi aquam iniquitatem ? 17 Ostendam tibi, audi me; quod vidi narrabo tibi. 18 Sapientes confitentur et non abscondunt patres suos: 19 quibus solis data est terra, et “non transivit alienus per 20 Cunctis diebus suis impius superbit, {eos. et numerus annorum incertus est tyrannidis cius. 21 sSonitus terroris semper in auribus illius; et, “cum pax sit, ille semper insidias suspicatur. 22 ¢Non credit quod reverti possit de tenebris ad lucem circumspectans undique gladium. 23 Cum se moverit ad quaerendum panem, novit quod paratus sit in manu eius tenebrarum dies. 24 Terrebit eum tribulatio, et angustia vallabit eum, sicut regem qui praeparatur ad proelium. 25 vTetendit enim adversus Deum manum suam et contra Omnipotentem roboratus est, 26 cucurrit adversus eum Yerecto collo et pingui cervice armatus est, 27 operuit faciem eius crassitudo, et de lateribus eius arvina dependet. 28 Habitavit in “civitatibus desolatis et in domibus desertis, quae in tumulos sunt redactae. 29 Non ditabitur, nec perseverabit substantia eius, nec °mittet in terra radicem suam. 30 Non recedet de tenebris; ramos eius arefaciet flamma, et “auferetur spiritu oris sui. 31 Non credet frustra errore deceptus, quod aliquo pretio redimendus sit. [arescent. 32dAntequam dies eius impleantur peribit et manus eius 33 eLaedetur, quasi vinea in primo flore, botrus eius, et quasi oliva proiciens florem suum. 34 /Congregatio enim hypocritae sterilis, | et Zignis devorabit tabernacula eorum, qui munera liben- 35%Concepit dolorem et peperit iniauitatem, [ter accipiunt. et uterus eius praeparat dolos. Respondens autem Iob dixit: 2 Audivi frequenter “talia: consolatores onerosi omnes vos 3 Nunquid habebunt finem °verba ventosa? [estis. aut aliquid tibi molestum est, si loquaris? 4 Poteram et ego similia vestri loqui; atque utinam esset anima vestra pro anima mea! 5 Consolarer et ego vos sermonibus et “moverem caput meum super vos, 6 roborarem vos ore meo et moverem labia mea quasi parcens vobis. | 7Sed quid agam? Si Yocutus fuero, non quiescet dolor meus | et, si tacuero, non recedet a me. | 8 Nunc autem oppressit me dolor meus, et in nihilum redacti sunt omnes artus mei. 9 eRugae meae testimonium dicunt contra me, et suscitatur falsiloquus adversus faciem meam contradi- 10 Collegit furorem suum in me [cens mihi. et comminans mihi /infremuit contra me dentibus suis; hostis meus terribilibus oculis me intuitus est. 11 9Aperuerunt super me ora sua, et exprobrantes “percusserunt maxillam meam, ‘ satiati sunt poenis meis. 12 Conclusit me Deus apud iniquum et manibus impiorum me tradidit. 13 Ego ille quondam opulentus repente contritus sum: ttenuit cervicem meam, confregit me et Jposuit me sibi quasi in signum. : 14 KCircumdedit me lanceis suis, ‘convulneravit lumbos meos — ™non pepercit et “effudit in terra viscera mea. queritur, quod sui consolatores semper eadem recoquentes (16, 1-6), ad suam ipsius miseriam animum non advertant (7-17) ; ideo Deo iudici et testi in paucis qui supersunt diebus confidit (18-17,3) amicos vero tanquam iudi- LIBER IOB 16, 15 — 18,8 [7 [ 15 eConcidit me vulnere super vulnus, irruit in me quasi gigas. 16 ySaccum consul super cutem meam et Yoperui cinere carnem meam, 17 Facies mea intumuit a fletu, et "palpebrae meae caligaverunt. 18 Haec passus sum “absque iniquitate manus meae, cum haberem mundas ad Deum preces. 19’Terra, ne operias sanguinem meum, “neque inveniat in te locum latendi clamor meus; 20 ecce enim Yin caelo testis meus, et “conscius meus in excelsis. 21 Verbosi amici mei, ad Deum stillat oculus meus; 22 atque Yutinam sic iudicaretur vir cum Deo, quomodo iudicatur filius hominis cum collega suo! 23 Ecce enim breves anni transeunt, et semitam, *per quam non revertar, ambulo. 1 Spiritus meus attenuabitur, dies mei breviabuntur, et “solum mihi superest sepulcrum: 2>non peccavi, et in amaritudinibus moratur oculus meus, 3 Libera me, Domine, et “pone me iuxta te, et cuiusvis manus pugnet contra me. 4dCor ecrum, ionge fecisti a disciplina; propterea non exaltabuntur. 5 Praedam pollicetur sociis, et oculi filiorum eius deficient. 6 /Posuit me quasi in proverbium vulgi, et 9exemplum sum coram eis. 7 hCaligavit ab indignatione oculus meus, et membra mea quasi in nihilum redacta sunt. § ‘Stupebunt iusti super hoc, et innocens contra hypocritam suscitabitur. 9 et tenebit iustus viam suam et jmundis manibus addet fortitudinem. 10 Igitur omnes vos convertimini et venite, et non i inveniam in vobis ullum sapientem. 11 [Dies mei transierunt, cogitationes meae dissipatae sunt torquentes cor meum. 12 ™Noctem verterunt in diem, et rursum post tenebras spero lucem. 13 Si sustinuero, “infernus "domus mea est, et in tenebris stravi lectulum meum. 14 pPutredini dixi: Pater meus es; dmater mea et soror mea, vermibus. 15rUbi est ergo nunc praestolatio mea? et patientiam meam quis considerat ? 16 In profundissimum sinfernum descendent omnia mea. Putasne saltem ibi erit requies mihi? Respondens autem @Baldad suhites dixit: 2 Usque ad quem finem verba iactabitis? Intelligite prius, et sic loquamur. 3 Quare reputati sumus ut %iumenta et “sorduimus coram vobis? 4 dQui perdis animam tuam in furore tuo, enunquid propter te derelinquetur terra, et transferentur rupes de loco suo? 5 JNonne lux impii exstinguetur, nec splendebit flamma ignis eius? 6 Lux obtenebrescet in tabernaculo illius; et lucerna, quae super eum est, exstinguetur. 7 9Artabuntur gressus virtutis eius, et *praecipitabit eum consilium suum. 8 ‘Immisit enim in rete pedes suos, et in maculis eius ambulat. Ocp. 2,73 Ps 63, 27; Jr 8, 18. p Gn 37, 34; 3 Rg 21, 27; Ps 34, 13; 68, a 71 Vin’ fs. OR B. M. V. R. Parase. er yim '* Prop. 49 M. Molinos nn. XI damn, — Ant. ut (18-291 OF, in vig. s. Laur. Sct "1s 53, — Vv. cp. 33, 9. tIs 26, 21; en yy Ee ucf. Gn 4, 10. v Ps 88, 38; Rm 1, 9 Heb 11, 4. CPS’ £12; 5. ycp. 9, 32, 33. 9. — cf. ZV. cp. ex sah : tH ‘ie off. Df. aPs 48, 12. Dt. 6) 9 ete: 3] Ant. in fr. of. T. Pass. eds’ 50,782. Rms; Fx. dcf.. Mt 11, 25. ecp. 11, 20; Ps 87, 10; Jr 14, 16; Bar 2, 18. f cp, 3% 9; Dt 28, 37; Ps 43, 4. gNm 5, 273; 3 Re 9, 8; . Par , 20; Ez 5, 15; Nh 3, 6. h Ps 6, 8. — cf. cp. 16, 17. iIs 52, 14. jPs 83, 8 . — cf. Pro 3, ki Cor 3, 18, 1 m 12, 26. 7; vis78, 2It lcp. 9, 25. VEC. CD ITs 17. (ON SCP, 225 13. oEc 12, 5. PCD. 13628: 2t;*26: acf. cp..25, 6; Ecli 19, 3 rPs 38, 8. G-Cp; 25° 8E* 85%; BD cp. 125. 7483209 Ps 72,/23. ccp. 16, 2, 3 ete. d Ecli 1, 28; 30,10. — cf. Ecli 27.28. ecp. 14, 18. Pp 22s E73 Pros 135,03. 20; 20; 24, 10. — cf. vr. 18; Ps 17, 29; 72, 18-20. gcf. Ps 118, 32. ECL. CDi S573. 4 Ps 9, 16; (10), 19 34 8 te ae 7; 140, 10. — cf. s 6 (29) — 449 — LIBER IOB 18, 9 — 19, 21 jcp. 15,:20-24;.27, 20; Lv 26, 36; rea! bi Tot 6 46, 5.— Cho Mititas. 7 k ls 8, “fr 22° 14,160. L.cps'8;. 23 1; “20; Pro: 16; 28. mv. Ps 10;. 73. Ez 18, 22. nOs 9, 16; Am 2,9; MI 4, 1-etc, o Ps 33, 17;_Pro 10, 7; Sap 9, 5. — cf. Ecli 30, 4; 41, 14. pcp. 10, 21, 22; Pro 2, 22. — Gr <2 BE 2. - 35. qIs 14, 22. rcp. 21, 306 Ps.36, 13 517250, 27. — cf. 1 Rg 26, 10. #J0°2,:20;. Jt 9,:33 10,25; 2 Th 1, 8. 2,3] R. in fs.ss.col. Flag. DNJC. a Gn 31, 7; Nm 14, 22. 6b Ps 34, 26. C-Ps-39: 17. 6] v. ur. 2, 3. dcp. 6, 2 cep. so, 2 ‘a bs G8. 421m: $s. fLm 3, Mes He ‘Os 2, 6. Rei. Cp: 29; 14, 25. i Lm. §; 76. 11] U. UF. .2, 3 jJcp. 14, 7. kcp. 13, 24; 33, 10. lIs 51, 23. — cf. 2 Rg 12, 31; t*Par':20,- 3% m Ps 68, 9. — cf. cp. 6, 12. WES: 30; 12° 87, 0,20. 13-14] R. in D. Palm. 6 cp, 6;°13°° 2s 37, 12. Ve vr. 19. 74] R. in hada the p Gn 17, 27; Mt ro, 36. 15] Com. in fs. s. Alexii. WC. 25 Os rf cp. 30, 1. — cf. 4 Rg 2, 23. 19b] v. ur. 14. s Ecli 6, ye — cf. Ps 40, 10; 54, 14, 20-27] 3 L. Ds off. Df. t Ps Jor, 6. — cf. Lm 4, 8. arL* cf. Catech. R. IV" 9, 12. ces prorsus recusat (4-16). In erroneae sententiae subsidium tunc subvenit Baldad qui impiorum ruinam, ait, iuxta Dei consilia, ad eorum proge- niem extensuram fore (18, 1-21) ; sed lob de amicorum opp robriis conque- [ 9 Tenebitur planta illius laqueo, et exardescet contra eum sitis. 10 Abscondita est in terra pedica eius, et decipula illius super semitam. 11 JUndique terrebunt eum formidines et involvent pedes 12 kAttenuetur fame robur eius, Leius. et inedia invadat costas illius. 13 Devoret pulchritudinem cutis eius, consumat bracchia illius primogenita mors. 14 /Avellatur de tabernaculo suo fiducia eius, et calcet super eum, quasi rex interitus. 15 Habitent in tabernaculo illius socii eius, qui non est; madspergatur in tabernaculo eius sulphur. 16 Deorsum “radices eius siccentur ; sursum autem atteratur messis eius. 17 OMemoria illius pereat de terra, et non celebretur nomen eius in plateis. 18 pExpellet eum de luce in tenebras et de orbe transferet eum. 19 Non erit semen eius neque progenies in populo suo, nec ullae reliquiae in regionibus eius. 207In die eius stupebunt novissimi, et primos invadet horror. 21 Haec sunt ergo tabernacula iniqui, et iste locus eius *qui ignorat Deum. Respondens autem Iob dixit: 2 Usquequo adfligitis animam meam et atteritis me sermonibus? 3En @decies confunditis me, et non erubescitis opprimentes me. 4Nempe, et si ignoravi, mecum erit ignorantia mea. [meis. 5¢cAt vos contra me erigimini, et arguitis me opprobriis 6Saltem nunc intelligite quia Deus dnon aequo iudicio adflixe- et flagellis suis me cinxerit. [rit me, 7 ¢Ecce clamabo vim patiens, et nemo audiet; vociferabor, et non est qui iudicet. 8 /Semitam meam circumsaepsit, et transire non possum ; et in calle meo tenebras posuit. 9 9Spoliavit me Bloria mea et abstulit “coronam de capite meo. 10 iDestruxit me undique, et pereo, et quasi evulsae arbori abstulit spem meam. 11 Tratus Jest contra me furor eius, et sic me habuit quasi hostem suum. 12 Simul venerunt latrones eius et ‘fecerunt sibi viam per me et obsederunt in gyro tabernaculum meum. 13 ™Fratres meos longe fecit a me, et “noti mei quasi alieni recesserunt a me. 14 °Dereliquerunt me propinqui mei, et qui me noverant obliti sunt mei. 15 PInquilini domus meae et ancillae meae sicut alienum ha- et quasi peregrinus fui in oculis eorum. [buerunt me, 16 Servum meum vocavi, et non respondit; ore proprio deprecabar illum. 17 dHalitum meum exhorruit uxor mea, et orabam filios uteri mei. 18 rStulti quoque despiciebant me et, cum ab eis recessissem, detrahebant mihi. 19 Abominati sunt me quondam consiliarii mei, et, §quem maxime diligebam, aversatus est me. 20 tPelli meae, consumptis carnibus, adhaesit os meum, et derelicta sunt tantummodo labia circa dentes meos. 21 Miseremini mei, miseremini mei saltem vos, amici mei, — 450 — ae stus (19, 1-5), eos obtestatur, ut animadvertentes ipsum nullatenus or- dinaria lege tractari (6-20), sui misereantur (21, 22): porro nihil ex eis exspectans, redemptori se committit (23-29). Ei Sophar denuo decla- LIBER IOB 19, 22 — 20, 26 2 quia “manus Domini tetigit me. 22 Quare “persequimini me sicut Deus et “carnibus meis saturamini ? 23 Quis mihi tribuat ut scribantur sermones mei? Quis mihi det Yut exarentur in libro ¢stilo ferreo, 24 et plumbi lamina vel celte sculpantur in silice? 25 ¢Scio enim quod Yredemptor meus vivit, et in novissimo die °de terra surrecturus sum. 26 Et 4rursum circumdabor pelle mea et in carne mea ¢videbo Deum meum. 27 Quem visurus sum ego ipse, et oculi mei conspecturi sunt, et non alius: reposita est haec spes mea in sinu meo. 28 Quare ergo nunc dicitis: /Persequamur eum et radicem verbi inveniamus contra eum? 29 Fugite ergo a facie gladii, [iudicium. quoniam ultor iniquitatum gladius est, et 9scitote esse Respondens autem “Sophar naamathites dixit: 2 Idcirco cogitationes meae variae succedunt sibi, et mens in diversa rapitur. 3 Doctrinam, qua me arguis, audiam, et spiritus intelligentiae meae respondebit mihi. 4 Hoe scio a principio, 2ex quo positus est homo super terram, PH uod laus impiorum brevis sit, gaudium hypocritae ad instar puncti. 6 eSi prem usque ad caelum superbia eius, et caput eius nubes tetigerit, 7 quasi /sterquilinium in fine perdetur, et qui eum viderant dicent: 9Ubi est? 8 kVelut somnium avolans non invenietur, transiet sicut visio nocturna; 9ioculus, qui eum viderat, Jnon videbit, neque ultra intuebitur eum locus suus. 10 KFilii eius atterentur egestate, et ‘manus illius reddent ei dolorem suum. 11 Ossa eius implebuntur ™vitiis adulescentiae eius et “cum eo in pulvere dormient. 12 Cum enim °dulce fuerit in ore eius malum, abscondet illud ?sub lingua sua. 13Parcet illi, et non derelinquet illud et celabit in gutture suo. 14 gPanis eius in utero illius vertetur in fel “aspidum in- 15 Divitias, quas devoravit, evomet, [trinsecus. et de ventre illius extrahet eas Deus. 16 sCaput aspidum suget, et occidet eum lingua viperae. 17Non videat rivulos fluminis, ‘torrentes “me'lis et butyri. 18 vLuet quae fecit omnia, nec tamen consumetur; iuxta multitudinem adinventionum suarum sic et sustine- 19 Quoniam confringens nudavit pauperes, [bit. domum rapuit et non aedificavit eam, 20 *nec est satiatus venter eius; et, Yum habuerit quae concupierat, possidere non po- 21 2non remansit de cibo eius; [terit : et propterea nihil permanebit de bonis eius. 22 aCum satiatus fuerit, artabitur, aestuabit, et omnis dolor irruet super eum. 23 Utinam impleatur venter eius, ut Semittat in eum iram furoris sui, et pluat super illum bellum suum. 24 cFugiet arma ferrea et irruet in ¢arcum aereum : 25 eeductus et egrediens de vagina sua et fulgurans in amaritudine sua; vadent et venient super eum horribiles. 26 Omnes tenebrae absconditae sunt in occultis eius; “cp. I, IT; Rt. 1e%32tPs'er, 37 3; Is 53, 4 v cf. 435° “2 275 ; £'cp.131; ri $0,725 A; ge tise 3 2 £D.. 3%; 38; ig 30, 8. g.Jr 17,2. vr; 25-27] Ph 3; 202 TE 2912. fcr oa tm tra: bIs 41, hes ob 14; 44, 6 24; 49, s 14..-> cf. G 48, 16; bs 12s 63, hres 106, 42. acf. Ps 2, 4; Pro 1, 26-28, b Ps rr8, 165: Pro 4,.r,. 2. ccf. Ps 2, 2: Mi’2, ‘7. d Ps 39;/9°3 178, 38% -ecf. cp. 8, 5, 6; MI! 3, 7 EJs. 24,:65° 34, £ Ch. If, Ya; ts: hk Ex 23, 22. #cp 27,10; Ps 36,4; Is 58. ra. yep. 10, 15; Le 21, 28. — cr. cp. 10, 15 Lep. 33, 26; "Ps 49, 14, 15; Is m BS 45, 14; Hegel 14, 18. —- n Pro 4, 1B. O93: E5;'283-137, 6%: Pro. 6,-76; af 9 23; (334: 123 I ¢ 4, TO} BoP s715 p cf. Ga 18 dcp. 17, 9; Ps B7, (22,1253. 24, 4: 25,,6. cf. cn. 0. 20. 2] ey eT . off. 5 vuln. DNIC. a Ps 31, =). 453. LIBER IOB 23, 4 — 24, 17 immisit, eumque ad paenitentiam hortatur (21-30). lob autem respon- dens ad Deum, quippe qui omniscius sit, se refert (23, 1-17) suoque ingenio explicat cur in praesenti vita pauperes ab impiis vexentur b cf. Ps 9, 8, 9; Is 57, 15; Ac 17,527. ccf. Cp. 9; 343 15,20, ia dcp. 9, 41; 35, 14. ePs 1, 6; 138, 3-4; Jo 10, 14. — cf. Mt 25, 12. — v. cp. 31, 4. f Ps 16, 3; 25, 2; 65, 10; 738 23; Pro'17,'3; Zc 13,9; Ml 3, 30.0 2t 2,72 Apo s, 26. df. fe 1, 12. i s 16, 5. Ps' 30, ‘9; 118, 145 Pro 4,23. > cf. Le 2, 19. # Gn 50, 19; Ts 14, 27. sb 42, 2; Ps 113, 3; 134, 6; ce 3-3, RAC. 20,7. icf: Ps 23, 15. mcf. cp. 22, Il. acf. cp. 22, 13, 14. bcf. Mt 24, 36. cJs 2,.12; 13, 6, 9; Jl 1,25; 2, 1,.2; Am 5, 18: dcf. Dt 27, 17; Sap 2, 10-12. — v. Dt 19, 14. ecf. 2 Rg 12, 2-5. fcf. 1 Rg 12, 2.— v. cp. 22,9. oie 2, 7. — cf. Is 10, 2. h Ps 75, 10; Sph 2, 3. «2. 0,252 ay Te: j Ps 103, 23. k cf. Is 1, 7; Mic 6, 15. — cf. 2 oF 6. m 2; lcf. 3 Rg 21, 19. m cp. 22, 6. — cf. Dt 24, 13. 2M. A; So. eh eis 90,05 Heb 11, 38. ocf. Is 58, 7. pcf. Mt 12, 2. ¢gCn-1,°7. rcf. Mic 6, 15. s Jr 51, 52; Ez 30, 24. EBC: 22,34: u jo 3, 19, 20. — cf. cp. 21, Tao: Pro 2, 3%. RM N37 ERS Eph Stee vcf. Ps (10), 8. x Pro 7, 9. y Ecli 23, 25 sqq.; Dn 13, 20. — cf. cp. 22, 13. z Mt 24, 43; Le 12,39. et veniam usque ad °solium eius? 4 Ponam coram eo iudicium et os meum replebo increpationibus; 5 ut sciam verba, quae mihi respondeat, et intelligam quid loquatur mihi. 6 ¢Nolo multa fortitudine contendat mecum, nec magnitudinis suae mole me premat. 7 Proponat aequitatem contra me, et perveniat ad victoriam iudicium meum. 84Si ad orientem iero, non apparet; si ad occidentem, non intelligam eum; 9 si ad sinistram, quid agam? non apprehendam eum; si me vertam ad dexteram, non videbo illum. 10 €Ipse vero scit viam meam et /probavit me quasi aurum, quod per ignem transit. 11 9Vestigia eius secutus est pes meus, viam eius custodivi et non declinavi ex ea. 124A mandatis labiorum eius non recessi et in sinu meo abscondi verba oris eius. 13 iIpse enim solus est, et nemo avertere potest cogitationem et anima eius Jquodcumque voluit hoc fecit. [eius, 14 Cum expleverit in me voluntatem suam, et alia multa similia praesto sunt ei; 15 et idcirco a facie eius turbatus sum et considerans eum timore sollicitor. 16 Deus /mollivit cor meum, et Omnipotens conturbavit me. 17™Non enim perii propter imminentes tenebras, nec faciem meam operuit caligo. 2 4 14Ab Omnipotente non sunt abscondita tempora; qui autem noverunt eum ignorant ‘dies illius. 2 Alii %terminos transtulerunt, diripuerunt greges et paverunt eos, 3 €asinum pupillorum abegerunt et abstulerunt pro /pignore bovem viduae, 4 9subverterunt pauperum viam, et oppresserunt pariter ”“mansuetos terrae. 5 Alii, ‘quasi onagri in deserto, Jegrediuntur ad opus suum: vigilantes ad praedam praeparant panem liberis, 6 kagrum non suum demetunt et ‘vineam eius, quem vi oppresserint, vindemiant; 7™nudos dimittunt homines indumenta tollentes, quibus non est operimentum in frigore, 8 quos imbres montium rigant, et non habentes velamen “amplexantur lapides; 39 vim fecerunt depraedantes pupillos et vulgum pauperem spoliaverunt, 10 Onudis et incedentibus absque vestitu et esurientibus tulerunt spicas, 11 inter acervos eorum %meridiati sunt, Tqui calcatis torcularibus sitiunt; 12 de civitatibus fecerunt viros gemere, et Sanima vulneratorum clamavit; et ‘Deus inultum abire non patitur. 13 Ipsi fuerunt “rebelles lumini, nescierunt vias eius nec reversi sunt per semitas eius. 14 vMane primo consurgit homicida, interficit egenum et pauperem; per noctem vero erit quasi fur. 15 7Oculus adulteri observat caliginem Ydicens: Non me videbit oculus, et operiet vultum suum. 16 2Perfodit in tenebris domos, sicut in die condixerant sibi; et ignoraverunt lucem. 17 Si subito apparuerit aurora, —ee (24, 1-12) et cur impii tantorum scelerum rei non semper debitas poe- nas luant (13-25); deinde, postquam Baldad, enarravit tum Dei ma- gnitudinem cum hominis humilitatem (25, 1-6), lob respondit et, LIBER IOB 24, 18 — 27,4 2 2 27 @arbitrantur umbram mortis; et sic in tenebris, quasi in luce, ambulant. 18 bLevis est super faciem aquae; maledicta sit pars eius in terra, nec ambulet per viam vinearum. 19 cAd nimium calorem transeat ab aquis nivium, et usque ad inferos peccatum illius. 20 eObliviscatur eius misericordia, /dulcedo illius vermes; non sit in recordatione, sed conteratur quasi lignum in- 21 Pavit enim sterilem, quae non parit, | fructuosum. et viduae bene non fecit. 22 Detraxit fortes in fortitudine sua, et, cum steterit, non credet vitae suae. 23 9Dedit ei Deus locum paenitentiae, et ille “abutitur eo in superbiam; toculi autem eius sunt in viis illius. 24 /Elevati sunt ad modicum et non subsistent, et humiliabuntur sicut omnia et auferentur, et sicut summitates spicarum /conterentur. 25 Quod si non est ita, quis me potest arguere esse mentitum, et ponere ante Deum verba mea? Respondens autem @Baldad suhites dixit: 2 Potestas et terror apud eum est, qui facit concordiam in sublimibus suis. 3 Nunquid est numerus ?militum eius, et “super quem non surget lumen illius? 4 dNunquid iustificari potest homo comparatus Deo, aut apparere “mundus /fnatus de muliere? 5 9Ecce luna etiam non splendet, et stellae non sunt mundae in conspectu eius: 6 quanto magis homo putredo, et filius hominis “vermis! Respondens autem Iob dixit: 2 4Cuius adiutor es? nunquid imbecillis ? et sustentas bracchium eius qui non est fortis? 3 Cui dedisti consilium forsitan illi, qui non habet sapien- et prudentiam tuam ostendisti plurimam. [tiam, 4 Quem docere voluisti? nonne eum qui fecit spiramentum ? 5 Ecce gigantes gemunt sub aquis, et qui habitant cum eis; 6 dnudus est “infernus coram illo, et nullum est operimentum /perditioni. 7 Qui Yextendit aquilonem super “vacuum, et appendit terram super nihilum; 8 qui ‘ligat aquas in nubibus suis, ut non erumpant pariter deorsum; 9 qui tenet vultum solii sui, et Jexpandit super illud nebulam suam. 10 ’Terminum circumdedit aquis, usque dum finiantur lux et tenebrae. 11 ™Columnae caeli contremiscunt et pavent ad nutum eius; 12 "in fortitudine illius repente maria congregata sunt, et prudentia eius percussit superbum. 13 OSpiritus eius ornavit caelos, et obstetricante manu eius, eductus est ?coluber tortuo- 14 7Ecce haec ex parte dicta sunt "viarum eius; [sus. et, cum vix parvam stillam sermonis eius audierimus, quis poterit tonitruum magnitudinis illius intueri? a@Addidit quoque Iob adsumens parabolam suam et dixit: 2 Vivit Deus, qui 2abstulit iudicium meum, et Omnipotens, “qui ad amaritudinem adduxit animam 3 Quia, donec superest halitus in me, [meam, et “spiritus Dei in naribus meis, 4 enon loquentur labia mea /iniquitatem, nec lingua mea meditabitur mendacium. | @cp. 29, I. -—— V. G05, 1s) 5). 20: 6 cf. Gn 49, 4; Os 10, 7. eek. Mts; 22 >-183:'9. act. Mt 22, 13. eOs 1, 6. #CES PEO. 10, -7.2 eRm'2, 465; -Ap 2, 2%. Wei Ex.8} 15. P5533 33595 > Pert 2555 3 Ch ie oe: Vs 36, 10, 35, 36. ECparlAy 2 acp. 2, It. 6 Js spor ss Ni oi3352 . Moire, 29; Mt’26#'53-2Lc 25.13;-Ap 9, 47. pe MS) Abe GENE, OEY: ecp. 14, 4 ffv¥ecp. tay FE x cp. 15, 15. — cf: cp. 4, 18 cp. 4, 19; 5, 16. Ps oa). 931s qte* rat @ ci. ‘Cp? 3357. o Ges 7: AC 37, 25. ¢ Pro_9, 18. — cf. Am 9, 3: d Ps 138, 7-12; Pro 15,11; Heb 4, 13. GN. COo 21-13%) IS: TAL fcp. 28; 22: Ps 89,: 22.°-—ef. PES 422 EEL ch ateck, Ri fh 4,8, 2 mcp. 9, 6. — cf. Ps 103, 32; Nh 1, 5. nis §1, 153.31, 35+ 13 MEAL in sb soo aL: o-Ps 32,6. DAS 27,3, is qg Ecli 43, 36. — cf. Ecli 18, 2. SCic cps 4,12. 1-13] LL. in fr. 2 p. D. 2 Spor. ¢ Nm 23, 7. cp. 34, 5. eck. Rt 1,-20:+4 Rg 4, 27. dcp. 33, 4. — ef. Gn 2, 7. @ Psra'3s°T4. PCh. 43: 7, — €55 = LIBER IOB 27, 5 — 28, 15 celebrata Dei magnificentia ubique manifesta (26, 1-14), duo- bus sermontbus disputationi, quae tamen insoluta remanet, finem imponit. In priori innocentiam suam denuo praedicat (27, 1-10), £ CD.3473,.9..-+ Cfcp. 13,:238. — V, Cp. 33; 9. Acf. Ecli 14, 1-2; Ac 23, ¥3 , 24, 16; r Cor 4, 4. SVi Cp: 8,'-33% j Mt 16, 26. — cf. Le 12, 20. k Sap 15, 8. LPs 17,42; Pro 1, 28; 15, 29; Is.z,. 05; Jn ii, 225 84,7823 Ez 8, 18; Mic 3, 4; Zc 7, 13. — cf. cp. 35, 12. — V. Ps 65, 18-20. mcf. 2 Mc 9, 13. ncf. Dn 13, 22. @'¥.. CD: 225.26: pcp. 20, 29. — cf. cp. 18, 21; 3 @.cp.’ 6; 23;:45, 20, “rD : “Os 9, 13, 16. — Cf: Cp.eZh, 19: Ps 77, 64. uZc 9, 3. — cf. cp. 22, 243 3 Rg 10, 27; Sap 7, 9. OV SOE TO..1 3422s wef. Pro 22, 16; Ec 2, 26. xcp. 8, 14, 15. yIs 1, 8; Lm 2, 6. z Ps 48, 18; 75, 6. — cf. Ecli 5, I. act. Le 16, 23: bls 8, 7. — v. cp. 22, 11. wich. Lc ra; °20; 1° This: 3: d Ex 17, 10. e (Lm 2, 15; Ez 25, 6; Nh 8, IO). fcf. 2 Par 29, 8; Jr 25, 9; 49, 17; Ez 27, 36; Sph 2, 15. — cf. Pro 1, 26. d Ps 103, 14. evr. 16; Ex 24, 10; 28, 18. — cf. Lm 4, 7. fvr. 20. — cf. Pro 16, 16; Ec 7,_24;_ Bar 3, 14-38. 12-28] LL. in fr. 3 gp. Diva Spor. § Ys Ps 26, 13. h Gn 49, 25. $-Pro. 3, 143-8, 20,22, 192526, 16; Sap 7, 7-11. — cf. Ph 3, 8. — Vv. Ps z8,. 37, 28 5 Absit a me, ut iustos vos esse iudicem; donec deficiam, non recedam Yab innocentia mea. 6 Tustificationem meam, quam coepi tenere, non deseram ; neque enim /“reprehendit me cor meum in omni vita mea. 7 Sit ut impius inimicus meus, et adversarius meus quasi iniquus. 8 iQuae est enim spes hypocritae, Jsi avare rapiat, Ket non liberet Deus animam eius : 9’Nunquid Deus audiet clamorem eius, “cum venerit super 10 Aut poterit in Omnipotente °delectari, [eum ”angustia? et invocare Deum omni tempore? 11 Docebo vos per manum Dei quae Omnipotens habeat, nec abscondam. 12 Ecce vos omnes nostis, et quid sine causa vana loqui- 13 pHaec est pars hominis impii apud Deum, [mini? et hereditas Yviolentorum, quam ab Omnipotente susci- 14rsj multiplicati fuerint filii eius, in ¢gladio erunt, [pient: et nepotes eius non saturabuntur pane; 15 qui reliqui fuerint ex eo sepelientur in interitu, et ‘viduae illius non plorabunt. 16 Si “comportaverit quasi terram argentum et sicut lutum praeparaverit vestimenta, 17 Upraeparabit quidem, sed iustus vestietur illis, et “argentum innocens dividet. 18 Aedificavit sicut tinea domum suam, et Ysicut custos fecit umbraculum. 19 zDives, cum dormierit, nihil secum auferet; “aperiet oculos suos et nihil inveniet. 20 Apprehendet eum, 2quasi aqua, inopia, nocte opprimet eum tempestas. 21 Tollet eum %ventus urens et auferet, et velut turbo rapiet eum de loco suo. 22 Et mittet super eum, et non parcet; de manu eius fugiens fugiet; 23 yore super eum manus suas et /sibilabit super illum intuens locum eius. 1 Habet argentum venarum suarum principia, et auro locus est, “in quo conflatur. 2 OFerrum de terra tollitur, et lapis solutus calore in aes vertitur. 3 Tempus posuit tenebris, et universorum finem ipse consi- lapidem quoque caliginis et °umbram mortis. [derat, 4 Dividit torrens a populo peregrinante eos, quos oblitus est pes egentis hominis, et invios. 5 Terra, 4de qua oriebatur panis, in loco suo igni sub- 6 Locus ¢sapphiri lapides eius, versa est, et glaebae illius aurum, 7 Semitam ignoravit avis, nec intuitus est eam oculus vulturis. 8 Non calcaverunt eam filii institorum, nec pertransivit per eam leaena. 9 Ad silicem extendit manum suam, subvertit a radicibus montes. 10 Jn petris rivos excidit, et omne pretiosum vidit oculus eius. 11 Profunda quoque fluviorum scrutatus est et abscondita in lucem produxit. 12 fSapientia vero ubi invenitur ? et quis est locus intelligentiae? 13 Nescit homo pretium eius, nec invenitur Yin terra suaviter viventium. 14 hAbyssus dicit: Non est in me, et mare loquitur: Non est mecum. 15iNon dabitur aurum obrizum pro ea. er _amicis autem veram sapientiam deesse ostendit (11-23), illam nempe | sapientiam, quae non natura et arte comparatur (28, 1-11), sed ab omnibus timentibus Deum caelitus conceditur (12-28). In altero ele- LIBER IOB 28, 16 — 29, 21 29. nec appendetur argentum in commutatione eius; 16 non conferetur tinctis Indiae coloribus nec Jlapidi sardonycho pretiosissimo vel ksapphiro, 17 non adaequabitur ei aurum vel vitrum, nec commutabuntur pro ea vasa auri. 18 /Excelsa et eminentia non memorabuntur comparatione trahitur autem sapientia de occultis. _Leius; 19 Non adaequabitur ei "topazius de Aethiopia, nec tincturae mundissimae componetur. 20 "Unde ergo sapientia venit? et quis est locus intelligentiae ? 21 Abscondita est ab oculis omnium viventium, volucres quoque caeli latet. 22 oPerditio et mors dixerunt: Auribus nostris audivimus 23 Deus intelligit viam eius [famam eius. et ?ipse novit locum illius; 24 dipse enim fines mundi intuetur et omnia, quae sub caelo sunt, respicit. 25 Qui fecit ventis *pondus et aquas appendit in mensura. 26 sQuando ponebat pluviis legem et viam procellis sonantibus, 27 tunc vidit illam et enarravit et praeparavit et investigavit. 28 Et dixit homini: Ecce ‘timor Domini, ipsa est sapientia, et “recedere a malo intelligentia. saddidtt quoque Job adsumens parabolam suam et dixit: 2 Quis mihi tribuat, ut sim iuxta menses pristinos, secundum dies, bquibus Deus custodiebat me, 3 Cquando splendebat lucerna eius super caput meum, et ad lumen eius ambulabam in tenebris? 4 Sicut fui in diebus adulescentiae meae, quando secreto Deus erat in tabernaculo meo; 5 quando erat Omnipotens mecum, et “in circuitu meo pueri mei; 6 quando /lavabam pedes meos Ybutyro, et “petra fundebat mihi rivos olei; 7 quando procedebam ‘ad portam civitatis, et in platea parabant cathedram mihi? 8 Videbant me Jiuvenes et abscondebantur, et senes adsurgentes stabant; 9 lprincipes cessabant loqui et “digitum superponebant ori suo; 10 yocem suam cohibebant duces, et “lingua eorum gutturi suo adhaerebat; 11 auris audiens beatificabat me, et oculus videns testimonium reddebat mihi. 12 Eo quod °liberassem pauperem vociferantem et pupillum cui non esset adiutor, 13 Phenedictio perituri super me veniebat, et Yor viduae consolatus sum. 14rTustitia indutus sum et vestivi me, sicut vestimento et ‘diademate, iudicio meo. 15 ‘Oculus fui caeco et pes claudo, 16 “pater eram pauperum, et Ycausam, quam nesciebam, diligentissime investigabam. 17 Conterebam molas iniqui et de dentibus illius auferebam praedam 18 vdicebamque: In “nidulo meo moriar et %icut palma multiplicabo dies; 19 bradix mea aperta est secus aquas, et ros morabitur in messione mea; 20 gloria mea semper innovabitur, et Carcus meus in manu mea 4instaurabitur. 21 Qui me audiebant exspectabant sententiam, jcf. aya, 12. kvr. 6. t-<#..Pro 24, 732 Ecli. 6,221 m Ex 28,17; 39, 10; Ez 28,13. NTs) T25 'T4e ov. cp. 26, 6. 23-28] Pro 8, 22-31. pb Pro 2, ig Sap 7; 1s; ‘Ecli-x; ¥°. Jers, : 5. qcf. Pro 4s as Bar 3¢38 9328 Zc 4, 10. fF SapZIT; 223,13 40;, 12. $ cp. 38; 253 Pro..3,' 26. 28] * Catech. R. III 1, 9. ED 4, 62 Ps 110, 10; Froc1 73 3s. 735%, 302 Belt, 26, 34. — cf. Ec 12, 13. u Pro 3, 7: 14, 16; 16, 16. acp. 27, I. — Vv. Nm 284 74 bcp. 1, 10. — cf. Ps 126, 1. oo 18, 6. — cf. 2 Rg 21, pir S$ 17, 29. d Pro 3, 32. nos xe 126. 3% 22% ‘ek. Gn 4 49,1 (4. 2 oe t $2, $3, 24> 38: Ses0a8 80, 17. a: I, 43 32, .213::Ps-126;. 63 ro sf s Vv. Lv 8-10] L wb a. s..J0, B, deoRi LSap 8, 10-12. mv. cp. 21, §;: Pro 30, 22; Ecli 5, 14. nEz 3, 26. — cf. Ps 21, 16; 136, 6; Lm 4,4 aPs 91, 12: Jr 22: 3. — cf. Pro 21. 13. 12-13] Of. in fs. s. Petri ae 13] Of. in fs. s. Froke R. Pcp. 31, 20. @ ct. Rt 2, 20% r Ps: 13%, 9% Is 50, .57 2061, G20) — cf. Is 11, 5; Eph 6, pai I «Thy, S47 ™ 33. 9 1436) FORGES: Be qo. ant. Ss mh: Sy QC. 3s Be eo clat Ds 1g, z Nm 24, 21; a 49, 16: Ab. nh [H a Pst, 3. ab 2,9. o 14, 9. — cf. cp. 18, 16. Nn 49, 24. d cf. Is 40, 31. ma eat LIBER IOB 29, 22 — 30, 24 giaco quodam modulo, sua pristina prosperitate (29, 1-10), et in pauperes misericordia (11-17) honoribusque, quibus fruebatur, decantatis (18-25), describit statum in quo nunc tabescit et in quo sibi a quogue vilissimo de- ects: Dt:.32)2* (33° ees Cnea 14: 18-655 0, 17:2 en, 2s Am 7, 16; Mic 2, 11. p:Bs. 318, Lar, g Pro! £6,°183Jr ‘5, 243° 20-50; t; Jc 3,.7.--—— cf. Dt 11, x4. h Pro 16, 15. $cp. 15, 24. @V CD» 1245 bcp. 19, 18. — cf. cp. 29, 8; 32, 6. cSph 1, 15. d cf. 1 Rg 13, 6. 6 cp..6375. Fick tp. 2879. g Ps 68, 13; Lm 3, 14, 63. hv. cp. 17, 6. i Ps 87, 9. j Nm 12, 14; Is 50, 6; Mt 26, 67:727.° 30: RCD: *T9, 12% Lm 3, 9. m Ps 72, 21. n Sap 2, 3. — cf. cp. 7, 9. owt. cp. to,'192Ps ix, 25, 16% POT; Epl7y 3% a: qcp. 33, 19; Ps 21, 5; Is 38, rcf.cp. 19, 22. [13. $ cf; Sap..28:.10° x Cora, a3. fen. 42, 6. — cf..Gn 128, 275 Ecli 10, 9, etc. “cD. 19; 7. OCs. 62, to. wPs ror, 18. 2 CE Cpe 29 20. y Ec 12, 5; Rm 5, 22; Heb 9, 27. z Ps 48, 12. — cf. ep. 3, 19. OCl Sap ig, Ja oe 6b Ps. 34, 143 Belin? 38% Km 12} 0 5ue Thy cIs 59, 9; Jr 8, r 5314, I9. d Jr 4,19; Lm 2,11; Hab 3,16. 30 et intenti tacebant ad consilium meum, 22 verbis meis addere nihil audebant, et super illos ¢stillabat elogquium meum; 23 exspectabant me sicut pluviam, et Jos suum aperiebant %quasi ad imbrem serotinum. 24 Si quando ridebam ad eos, non credebant, et “lux vultus mei non cadebat in terram; 25 si voluissem ire ad eos, sedebam primus; cumque sederem ‘quasi rex, circumstante exercitu, eram tamen maerentium consolator. 1 Nunc autem “derident me Yiuniores tempore, quorum non dignabar patres ponere cum canibus 2 quorum virtus manuum mihi erat pro nihilo ~ et vita ipsa putabantur indigni; 3 egestate et fame steriles, qui rodebant in solitudine squalentes “calamitate et miseria 4 et mandebant herbas et arborum cortices, et radix iuniperorum erat cibus eorum; 5 qui de convallibus ista rapientes, cum singula repperissent, ad ea cum clamore currebant; 6 din desertis habitabant torrentium et in cavernis terrae vel super glaream; 7 equi inter huiuscemodi laetabantur, et esse sub sentibus delicias computabant: 8 filii stultorum et ignobilium- et fin terra penitus non parentes. 9 Nunc Yin eorum canticum versus sum et factus sum eis in “proverbium; 10 ighominantur me et longe fugiunt a me et faciem meam /conspuere non verentur. 11 Pharetram enim suam aperuit et adflixit me, et frenum posuit in os meum. ; 12 Ad dexteram orientis calamitates meae ilico surrexerunt; pedes meos subverterunt, et oppresserunt quasi fluctibus 13 [Dissipaverunt itinera mea, [semitis suis. insidiati sunt mihi et praevaluerunt, et non fuit qui ferret auxilium. 14 Quasi rupto muro et aperta ianua irruerunt super me et ad meas miserias devoluti sunt. 15 ™Redactus sum in nihilum; Nabstulisti, quasi ventus, desiderium meum, et velut nubes pertransiit salus mea. 16 Nunc autem in memetipso °marcescit anima mea, et possident me dies adflictionis; 17 Pnocte 4os meum perforatur doloribus, et “qui me comedunt non dormiunt: 18 in multitudine eorum consumitur vestimentum meum, et quasi capitio tunicae succinxerunt me. 19 sComparatus sum luto et ‘adsimilatus sum favillae et cineri. 20 uClamo ad te, et non exaudis me; sto, et non respicis me. 21 VMutatus es mihi in crudelem et in duritia manus tuae adversaris mihi. 22 wElevasti me, et “quasi super ventum ponens elisisti 23 vyScio quia morti trades me, [me valide. 2ubi constituta est domus omni viventi. 24aVeruntamen non ad consumptionem eorum emittis ma- et, si corruerint, ipse salvabis. [num tuam; 25 bFlebam quondam super eo, qui adflictus erat et compatiebatur anima mea pauperi. 26 cExspectabam bona, et venerunt mihi mala; praestolabar lucem, et eruperunt tenebrae. 27 dInteriora mea efferbuerunt absque ulla requie, egis mei; specto (30, 1-10), omni destituto auxilio (11-15) totque malis oppresso, nulla spes relinquitur (16-31) ; quamvis nunquam vel libidinibus (31, I-10), vel iniustitiis in proximos et praesertim in pauperes (9-23), vel avari- 31 epraevenerunt me dies adflictionis. 28 /Maerens incedebam sine furore, consurgens in turba clamabam. 29 9Frater fui draconum et socius struthionum. 30 Cutis mea “denigrata est super me, et “ossa mea aruerunt prae caumate. 31 Versa est in luctum ‘cithara mea, et ‘organum meum in vocem iflentium. 1 Pepigi foedus cum 4oculis meis, ut ne cogitarem quidem de virgine. 2 (Quam enim partem haberet in me Deus desuper, et hereditatem Omnipotens de excelsis? 3 CNunquid non perditio est iniquo, et alienatio operantibus iniustitiam ? 4 dNonne ipse considerat vias meas et cunctos gressus meos dinumerat ? 5 Si ambulavi in vanitate, et festinavit in dolo pes meus, 6 Cappendat me in statera iusta, et sciat Deus simplicita- 7 Si declinavit gressus meus de via, [tem meam. et si secutum est oculos meos cor meum, et si manibus meis adhaesit “macula, 8 iseram, et alius comedat, et progenies mea eradicetur. 9 Si deceptum est cor meum super muliere, et si Jad ostium amici mei insidiatus sum, 10 scortum alterius sit uxor mea, ket super illam incurventur alii. 11 /Hoc enim nefas est et iniquitas maxima; 12 mignis est usque ad perditionem devorans et omnia eradicans genimina. 13 Si contempsi subire iudicium cum servo meo et ancilla mea, cum disceptarent adversum me: 14 quid enim faciam, cum surrexerit ad iudicandum Deus? et, °cum quaesierit, quid respondebo illi? 15 pNunquid non in utero fecit me, qui et illum operatus est ? et formavit me in vulva unus? 16 dSi negavi, quod volebant, pauperibus, et oculos viduae exspectare feci, 17 si comedi buccellam meam solus, et non comedit pupillus ex ea (18 squia ab infantia mea crevit mecum miseratio et de utero matris meae egressa est mecum); 19 si despexi ‘pereuntem, eo quod “non habuerit indumentum, et absque operimento pauperem; 20 si non Ybenedixerunt mihi latera eius, et de velleribus ovium mearum calefactus est; 21 si levavi super “pupillum manum meam, etiam cum viderem me “in porta superiorem, 22 umerus meus a iunctura sua cadat, et bracchium meum cum suis ossibus confringatur. 23 Semper enim, quasi tumentes super me fluctus, timui Deum, et Ypondus eius ferre non potui. 24 2Si putavi aurum robur meum, et “obrizo dixi: Fiducia mea; 25 bsi laetatus sum super multis divitiis meis, et “quia plurima repperit manus mea; 26 dsj vidi solem cum fulgeret et “lunam incedentem clare, 27 et laetatum est in abscondito cor meum, et fosculatus sum manum meam ore meo: 28 9quae est iniquitas maxima, et “negatio contra Deum altissimum. 29 iSi gavisus sum ad ruinam eius, qui me oderat, et exsultavi, quod invenisset eum malum; 30 non enim dedi ad peccandum guttur meum, LIBER IOB 30, 28 — 31, 30 e€2 Rg 22, 6. f Ps 37, 7; 41, 10; 42, 2. g Mic 1, 3 chy sis’ 23, 255 4, 13; JY 50, 39. h Ps 118, 82; Lm 4, 8. — cf. Pro 17, 22; Nh 2, 10. 31,30) R. in fr. 2 p.D. 1 Spor. 1 Ps rot, 3. jLm 5, 15; Ps 137, 2; Am 8, 10. — cf. Ps 29, 12. hcp: 2%, 12. 1-(8] LL. in fr. 4 p.D. 2 Spbr. a Ecli 9, 5, 8. — cf. Ps 39, 5; 1x8, 3973. Ech 4254924 clseaa; 15; Mt 5, 28; r Jo 2, 16. Dec Ps 33.42. Mt o. 8+ 5. Cor 6, 19. c Pro Pe 255. Ecliv9,33, °5:. Mt 5, 28. 4 chi °145 516+ 23, 107 33, 321; Bay. 25s. 2 Par-16, oc .2s. 138; SEW 829%) 155 37 Eli 1s, 20; Jr 16, 17; 32, 10; Amg, CESCp: TF, B55 i Lv 26,16; Dt 28, 30, 38; Mic , 6,15; Ag 1,6.— cf. Jo 4,37. Pcl Ae. D4, 75. Richy 2 Rei a2 st: iat lvr. 28. — cf. Gn 16, 10; Lv 20,.:103: Dt }22;:22: mv. Pro 6, 27-29; Ecli 9, 8, 9. n cf. Sap 6, 6. o (Ps 16, 3). pcp. 34, 19: Pro 22, 2; Sap 6, 8; 7, 6; Ml 2, 10; Eph 6, 9. Ochecps-22, 7,-95720,;3 12. r Th 4, 17. — cf. Is 58, 7; Ez 18, 7, 16; Mt 25, 25. Siicli-T, 16: tcp. 29, 13. — cf. Is 58, 7. “CD. 24, 7, 10. VLPs 20, 13; Dt weaera wcf. cp. 22, 9. X VLiCDsh 2955-7 4 .CE2) Core. ny, 2 Cp. 13, If. aPs 51, 9; Mr 10, 24. — cf. Ecli 31, 8. bef Ean '§: 53 °Col. 4,5. 6 Ps 51, 9; 61, 11. — cf. Ecli ph ets ae cael Mira eae a a e Dt 4, 19. — cf. Dt 17, 3; 4 Rg 23,;75,.11, Sap.13, 2; Ez 8.16: fv. Jr 44, 17-19. £3 Re 19, 18. j Pro-24,172 -Ecli:8,. 8. —-cf. Ba 23, ‘4, Ys.2; 4°53; Pro 25, 21; Mt 5, 44; Lc 6, 27; Rin 2, 143 4: Pt.3t0; it aa LIBER IOB 31, 31 — 32, 19 tiae, vel idolatriae, vel odio inimicorum, vel hypocrisi (24-34), indul- serit, et de hoc ipsum Deum testem invocat et iudicem (35-40). 2. Intervenientibus Eliu et Deo, centroversia dirimitur (32,1-42,6). Elia (32, 1-6), qui kcf. 1 Rg 25, 11. j2)”. Mt 26, 26. efi Gn Toy 2, 9; 4Jd 418)<20; ar; Mt 2s; 35; Rm. 197 235 D133 .2: m Pro 28, 1 Cp. 23, 3-7- @ Cf: Cp." 19, Fs: f Cl Pro. 3,.:3%: 6, 20-224 scf. 2 Rg 21, 16, 19. tict..icp.: 23; "8:'a4,- 12, 1808784 u Jr 22, 13; 5, 4. — cf. Le 10, ze 2 Tm 2; 6 v cf. Gn 3, 18; 4, 12. 40] Ant, in fs. ss. spin. Cor. av. Cp. 33, 9. 6 Gn 22,.:223 *Jr,.25, 123. Cccp. 13, 18; 27, 6; 34, 5; 25, 2. — cf. cp. 4, 17; 9, 20; 40, 8. dcp. 22, 5. — v. cp. 15, 6. e Ecli 7, 15; 32, 4, 13. f cf. Ecli 32, 9-11. cf. cp. 29, 8. hcp. 12, 12. icp. 20, 3. icp. 33, 43.35, 11; 38, 36; Gn 2. 7; é Rg 3, 12 4, 29; Pro 2, 6°. 30c.426r Darr 173) 2, ¥0, 21°" Je: 2; 5: kcf. Ps 118, 9; Sap 4, 8; Is 65,203. (ME tres 1Ps 38, 4; Jr 20, 9. — cf. cp. 4, 2 m Mt 9,.17- — cf. Jo 7, 38. # cf. :Ecli: ‘19,’ 10. ut expeterem maledicens animam eius; 31 si non dixerunt viri tabernaculi mei: jQuis det de carnibus eius, ut saturemur? 32 kForis non mansit peregrinus; . ostium meum viatori patuit. 33 Si ‘abscondi, “quasi homo, peccatum meum et celavi in sinu meo iniquitatem meam; 34 Osi expavi ad multitudinem nimiam, et despectio propinquorum terruit me; et non magis tacui, nec egressus sum ostium. 35 PQuis mihi tribuat auditorem, ut desiderium meum audiat Omnipotens, et Wlibrum scribat ipse, qui iudicat, 36 yt in umero meo portem illum, et “circumdem illum quasi coronam mihi? 37 Per singulos gradus meos pronuntiabo illum, et quasi principi offeram eum. 38 sSi adversum me terra mea clamat, et cum ipsa sulci eius deflent; 39 tsi fructus eius comedi absque pecunia, et Y“animam agricolarum eius adflixi; 40 pro frumento oriatur mihi tribulus, et pro hordeo spina. Finita sunt verba Iob. 3 7 Omiserunt autem tres viri isti respondere Iob, eo quod iustus sibi videretur. 2 Et iratus indignatusque est Eliu filius Bara- chel °buzites de cognatione Ram. Iratus est autem adversum Iob, Ceo quod iustum se esse diceret coram Deo; 2porro adversum amicos eius indignatus est, eo = non invenissent responsionem rationabilem, sed tantummodo %condemnassent Iob. 4Igitur Eliu exspectavit Iob loquentem, eo quod ¢seniores essent qui loqueban- tur. 5Cum autem vidisset quod tres respondere non potuissent. age est vehementer. § Respondensque Eliu filius Barachel buzi- tes dixit: fIunior sum tempore, vos autem antiquiores; [sententiam idcirco demisso capite %veritus sum vobis indicare meam 7 hSperabam enim quod aetas prolixior loqueretur, et annorum multitudo doceret sapientiam; 8 sed, ut video, ‘spiritus est in hominibus, et Jinspiratio Omnipotentis dat intelligentiam. 9 kNon sunt longaevi sapientes, ~ nec senes intelligunt iudicium. 10 Jdeo dicam: Audite me, ostendam vobis etiam ego meam sapientiam. Exspectavi enim sermones vestros, audivi prudentiam vestram : donec disceptaremini sermonibus, 12 et donec putabam vos aliquid dicere, considerabam ; sed, ut video, non est qui possit arguere Iob, et respondere ex vobis sermonibus eius. 13 Ne forte dicatis: Invenimus sapientiam ; Deus proiecit eum, non homo. 14 Nihil locutus est mihi; : et ego non secundum sermones vestros respondebo illi. 15 Extimuerunt, nec responderunt ultra abstuleruntque a se eloquia. 16 Quoniam igitur exspectavi, et non sunt locuti, steterunt nec ultra responderunt; 17 respondebo et ego partem meam et ostendam scientiam meam. 18 Plenus sum enim sermonibus, et ‘coartat me spiritus uteri mei. 19 En venter meus ™quasi mustum absque spiraculo, quod lagunculas novas "disrumpit. — 460 — tres amicos insipientiae et irreverentiae in Deum obiurgaverat (7-22), ad lob conversus, eius audaciam carpit (33, 1-13) eumque docet Deum multifariam docere homines eosque a pravis viis avertere, per visiones LIBER IOB 32, 20 — 33, 28 33 20 Loquar et respirabo paululum, aperiam labia mea et respondebo. 21 0Non accipiam personam viri et Deum homini non aequabo. 22 Nescio enim quandiu subsistam, et si post modicum tollat me factor meus. 1 Audi igitur, Iob, eloquia mea et omnes sermones meos ausculta. 2 Ecce ®aperui os meum, loquatur lingua mea in faucibus meis. 3 Simplici corde meo sermones mei et sententiam puram labia mea loquentur. 4 bSpiritus Dei fecit me, et °spiraculum Omnipotentis vivificavit me. 5 dSi potes, responde mihi et adversus faciem meam consiste. 6 ¢Ecce, et me sicut et te fecit Deus, -et de eodem /luto ego quoque formatus sum; 7 veruntamen miraculum meum non te terreat, et eloquentia mea non sit tibi gravis. 8 Dixisti ergo in auribus meis, et vocem verborum tuorum audivi: 9 9Mundus sum ego et absque delicto, immaculatus et non est iniquitas in me. 10 Quia querelas in me repperit, ideo “arbitratus est me inimicum sibi. 11 iPosuit in nervo pedes meos, Jcustodivit omnes semitas meas. 12 Hoc est ergo, in quo non es iustificatus. Respondebo tibi, quia maior sit Deus homine. 13 /Adversum eum contendis, quod non ad omnia verba responderit tibi? 14 Semel loquitur Deus et secundo idipsum non repetit. 15 ”Per somnium, in visione nocturna, quando irruit sopor super homines, et dormiunt in le- 16 OTunc aperit aures virorum ~ [ctulo. et erudiens eos instruit disciplina, 17 ut avertat hominem ab his, quae facit, et liberet eum de superbia, 18 eruens animam eius a corruptione et vitam illius, ut non transeat in gladium. 19 Increpat quoque per dolorem in lectulo, et omnia Yossa eius marcescere facit; 20 rabominabilis ei fit in vita sua panis, et animae illius cibus ante desiderabilis; 21 tabescet caro eius, et ossa, quae tecta fuerant, *&nudabuntur; 22 appropinquavit ‘corruptioni anima eius, et vita illius “mortiferis. 23 Si fuerit pro eo Yangelus loquens, “unus de milibus. ut adnuntiet hominis aequitatem, 24 miserebitur eius et dicet: Libera eum, ut non descendat in corruptionem; inveni in Yquo ei propitier. 25 Consumpta est caro eius a suppliciis; @revertatur ad dies adulescentiae suae. 26 @Deprecabitur Deum, et placabilis ei erit, et Ovidebit faciem eius in iubilo, et “reddet homini iustitiam suam. 27 Respiciet homines et dicet: %Peccavi et vere deliqui et, ut eram dignus, non recepi. 28 Liberavit @animam suam, ne /pergeret in interitum, sed vivens lucem videret. OVEN 16,55; GiCpy SL, }'Ps 132, 63 103, 36; ¢ cp. 32; 8; Gn 2; 73° PS: 10; 33 30. — cf. Ez 37, 5, 9; Ac 17,25, WNT 32: Cp BE; E58: fV-0-Cp. .4, 119. CCD 10: fF; :-¥2, 4% ey) YB 3°76, 48; 27,5, 6; (29, 14;'32, 1; 34, 84 hcp. 13, 24; 19, Il. icp. 13, 27. — v. 2 Par 16,10. I VaCDis ga, 4. Ech. 13,:33.31,,383 40, 4.—-ct. Is 45, 9; Jr 18, 6; Rm 9,20. m Ps 61, 12. — cf. Ps 94, 8. . — cf. t Rg 3, 4, 6. mira, 6 Dni2, id. ols 50, 5. — cf. cp. 36, 10, 5; 2 Rg 9, 15; 1, Par,:17, a6? PS 15,:7, 11; Lean; 33; ROD: 4; — v. ’cf. Is 1, 20. q cp. 30,.17. VCD. (3-24: 65°75" Psytog.- 28. =_ $cf. cp. 19, 20;°Ré2 Es 28: vr. 24, 28. “2 Rg 24, 16, 17; Ps 77, 40. vo Gn 48; ?16; Ex. 23. 263:¥Ps 3, 8; Is 63,9.— cf. MI 3,1. *% Ec: 7% 26; Cn 5, 10. — cf. Ecli 6, y Ps 48, 8, 9. se, 4. Res," 145 Ps: 102, 5: GV. Cp. 22, 27. & Ps: 16/215! eck; 2 Rg raji13s Tic’ss5, 27-24: e000, OF ad Ps to0s,. 6. éve'vr. 18° Is.38, 17% fivt: 22, 2A, — 461 — LIBER IOB 33, 29 — 34, 29 nempe nocturnas (14-18), per aerumnas (19-22) et per nuntios (23-33). Resumens deinde quaedam ab Iob prolata verba, ea quasi blasphema reprehendit (34, I-9) et contra illa iustitiam Dei demonstrat cum ex ¢ cf. Cp. 5,10. APS 853033: 802,74. ivr. 5. j Ps 33, 12. @ cp: 12, 32% 01 Th’ Ss; 21, 32. CV. Cp. 33,9 dcp. 27, 2. — ‘cf. vr..12; cp. & Vv. cp. 15, 10. hk Ps 49, 18. — cf. Ps 1, 1. icp. 9, 22, 23, 30, 31: 10, 15; CE RE 353. ef. Ml 3,14. 7 ck. Gn 6, 9; ee Rkcp. 36, 23; Gn 18, 25; Dt 32, 4; 2 Par rg,°7; 'Ps'ot, 16; Rm 9g, 14. UPs 61, 13; Pro 24, 12; Ecli 2,°83; Mt 16, 273 ‘Rm‘?,; 67-7 Cor 15387 2-Cor-s,°10° £ Ft 4, 5; Ap 22, 12. MIE 17, 103 32, 197° Ez oe 20. n cf. vr. 5. — v. cp. 8, ov. cp. 38, 4-7. pcp. 7, 15. qa Ps 103, 29. — cf. Ps 143. 4. rv. cp. 10, 9. scf. Mt 5, 6. + Ex 22, 28. “Dt 10, 17; 2 Par 19, 7; Sap 6, 7,.8; Ecli 355 285 Ac Ke 343 Rm 2. 13° Gal 2 6; Eph 6,203" Col':3; 25; Yo Ptr sy. v Ecli 35, 12. W'CD: 31,183 Pro 22,2: B COS Vs 313: y Ex 11, 4. — cf. cp. 27, 20, Lm 4, 6. z Dn 2, 34; 8, 25. — cf. 2 Me 9, 5. acf. Ecli 15, 20. bv. cp. 31, 4; Pro 5, 21. ch. 9Ps.:238, 32; Am 6, S543; Heb 4, 13. dv. cp. 3, 5. ecp. 14. f Ps 2, 4 75, 4; 2 Mc 12, 28. £vi- cp. 8), 19: A-Pro 12,. 7. aE RET TT. jPs 27, 5; Is 5, 12, k Ps 9, 13; Jc 5, 4. — cf. Gn 4,203 TS. ze oe ia FO uae eb mIs 50, 9; itm’ 8,:33,: Sa. 29Ecce haec omnia operatur Deus %tribus vicibus per singulos, 30 hut revocet animas eorum a corruptione et illuminet luce viventium. = 31 Attende, lob, et audi me et tace, dum ego loquor. 52 «Si autem habes quod loquaris, responde mihi: loquere; volo enim te apparere iustum. 33 Quod si non habes, Jaudi me: tace, et docebo te sapientiam. 3 4 Pronuntians itaque Eliu etiam haec locutus est: 2 Audite, sapientes verba mea et, eruditi, auscultate me. 3 4Auris enim verba probat, et guttur escas gustu diiudicat. 4 bTudicium eligamus nobis, ~ et inter nos videamus quid sit melius. 5 Quia dixit Iob: “Iustus sum, et 4Deus subvertit iudicium meum. 6 In iudicando enim me “mendacium est, /violenta sagitta mea absque ullo peccato. 7 Quis est vir, ut est Iob, qui 9bibit subsannationem quasi 8 Qui graditur cum operantibus iniquitatem [aquam ? tet ambulat cum viris impiis? [eo. 9 ‘Dixit enim: Non placebit vir Deo, etiam si Jcucurrerit cum 10 Tdeo, viri cordati, audite me: Absit a Deo impietas, ket ab Omnipotente iniquitas. 11 ‘Opus enim hominis reddet ei et ™iuxta vias singulorum restituet eis. 12 Vere enim Deus non condemnabit frustra, ™ec Omnipotens subvertet iudicium. 13 Quem constituit alium super terram? aut quem posuit super °orbem, quem fabricatus est? 14 Si Pdirexerit ad eum cor suum, Yspiritum illius et flatum ad se trahet. 15 Deficiet omnis caro simul, et “homo in cinerem revertetur. 16 Si habes ergo intellectum, audi quod dicitur, et ausculta vocem eloquii mei. 17 sNunquid qui non amat iudicium sanari potest? et quomodo tu eum, qui iustus est, in tantum condem- 18 (Qui dicit regi: Apostata, [nas? qui vocat duces impios, 19 Uqui non accipit personas principum Ynec cognovit tyrannum, cum disceptaret contra paupe- Wopus enim manuum eius sunt universi. rem; 20 .Ac:165" 25. k.Psi94,: 127 Is 28, °26;' Jor x, 1 Ps 31, 9. [o. m™ Cp. 27, 9; Pro 15, 29. — cf. JO'9, 32; Je 4, 3. ncp. 19, 7; 23, 8, 9. OC. Cp. 3; 155° E58; rere: pcf. Nm 16, 29; Ps 88, 33. @CD; 345,35; 38,45: 42, 3: avcf. P8797, 2% b cp. 35, 10. CAD 'I5, 3, 43) 16,255°75 719; 2. 2:cp. 47: "16; e Sap ‘12,° 16; ‘Belt-34, xo. SPS 785. Tay PS: PSH33U7T6sea PE 357.122 1 Rg 2, 6-8; Ps 112, 7, 8. — Cio’ Psat. 12°" Bar: 6,52; Ps 74) 39. jcf. Gm 42, 21. k Ps 106, 10. hCD. -33;..50. mA 18, HEY, # Is: 35..30;5720. y, LIBER IOB 36, 12 — 37, 11 et quare aliquando miseri a Deo derelicti videantur (9-16). Tandem virtutem medicinalem tribulationum ex eo desumit quia memoriam peccatorum et humilitatem et timorem Dei inducunt (36, 1-2/). Quam 0 Os 4, 6. OP PS.'52,: Os qa Ps 54, 24, Sap 5, 15. r Dt 23, 17; 3 Rg 14, 24; 15, 12522,: 475 Os 4, 24: SPS A LO5 92," T2) FRE TOs: PS 18, 67; 25. u Ps 17, 19; 30, 9; 117, 5. v Ps 22, 5; 35, 9- w cf. cp.33,8-11; 34,5Sqq. 37. x Ps 146, 5. y Ps 24, 9; 93, 12. zIs 40, 13, 14; Rm 11, 34; 1 Cor 2, 16. acf. cp. 34, 10. Oct. cps Ps or 67" Led, 465 Ap 15, 3. c¢ Rm 1, 2. cf. 1 Tm 6, 16. di Cor 13, 12, 13. — cf. 2 Cor e Ps 144, 3. [(3, 18. f cf. cp. 37, 5; Ps 138, 6. g Ps 80, Ss 101, °27, 28: sia 89, 2; 101, 27, 28. cp. '§; fo: ‘Ps 146, 8; Pros, 20. #Ps 17, 12; 103, 3. — cf. Ex _ 16, 10; Mt 17, §; Aci, 9. jcf. cp. 37, 3. kcf. Gn 7, 9; Ex 9, 24 etc. lLcf. Ps 146, 8; Ec 11, 3; Ecli 43, 24; Is 5, 6. m cf. Ex ro, 22; Mt 27, 45. act. cp. 38; 2° Ps 67, 34: bcp. 36, 30, 32. écp.. 38, 13. — cf. Is 22,538. dcp. 40, 4; Ps 17, 14; 67, 34. — v. Ps 28, 3-9. eV..Cp, 5:9, Cp. 986; :20.°- € Ps st47, 163. '148; 8: 7) * cf. can. 7 Conc. Milev. II. hk Dn 12, 9. — cf. cp. 14, 17. icp. 38, 40; Ps 103. 22. jcp. 9, 9. — cf. Is 21, 1. kcp. 9, 9; 38, 31; Am 5, 8. PES TAs. TL 7. mcp. 38, 29, 30. nPs 147, 17-18. 37 12 sj autem non audierint, transibunt per gladium et °consumentur in stultitia. 13 pSimulatores et callidi provocant iram Dei neque clamabunt cum vincti fuerint. 14 qMorietur in tempestate anima eorum, et vita eorum inter ‘effeminatos. 15 sEripiet de angustia sua pauperem et ‘revelabit in tribulatione aurem eius. 16 Tgitur “salvabit te de ore angusto latissime, et non habente fundamentum subter se; ’ requies autem “mensae tuae erit plena pinguedine. 17 Causa tua, quasi impii, iudicata est: causam ludiciumque recipies. 18 Non te ergo superet ira, ut aliquem opprimas; nec multitudo donorum inclinet te. 19 Depone magnitudinem tuam absque tribulatione et omnes robustos fortitudine. 20 Ne protrahas noctem, ut ascendant populi pro eis. 21 Cave ne declines ad iniquitatem; hanc enim coepisti sequi post miseriam. 22 Ecce “Deus excelsus in fortitudine sua, et nullus Yei similis in legislatoribus. 23 eQuis poterit scrutari vias eius? aut quis potest ei dicere: ®Operatus es iniquitatem ? 24 Memento quod ignores “opus eius, de quo cecinerunt viri. 25 cOmnes homines vident eum, dynusquisque intuetur procul. 26 Ecce, (Deus magnus /vincens scientiam nostram; Mumerus annorum eius inaestimabilis. 27 hQui aufert stillas pluviae et effundit imbres ad instar gurgitum, 28 qui de nubibus fluunt, quae praetexunt cuncta desuper. 29 Si voluerit extendere nubes ‘quasi tentorium suum 30 et fulgurare Jlumine suo desuper, cardines quoque maris operiet. 31 kPer haec enim iudicat populos et ‘dat escas multis mortalibus. 32™In manibus abscondit lucem et praecipit ei ut rursus adveniat. 33 Adnuntiat de ea amico suo, quod possessio eius sit et ad eam possit ascendere. 1 Super hoc expavit cor meum et emotum est de loco suo. 2 Audite auditionem in “terrore vocis eius et sonum de ore illius procedentem. 3 Subter omnes caelos ipse considerat, et lumen illius super °terminos terrae. 4 Post eum rugiet sonitus, tonabit voce magnitudinis suae; et non investigabitur, cum audita fuerit vox eius. 5 @Tonabit Deus in voce sua mirabiliter, equi facit magna et /inscrutabilia, 6 9qui praecipit nivi, ut descendat in terram, et hiemis pluviis et imbri fortitudinis suae; 7 qui in manu omnium hominum “signat, ut noverint singuli opera sua. 8 Ingredietur bestia ‘latibulum et in antro suo morabitur. 9 Ab Jinterioribus egredietur tempestas, et ab “Arcturo “frigus. 10 Flante Deo, concrescit ™gelu, et rursum latissimae “funduntur aquae. 11 Frumentum desiderat nubes, - ee eo ea animi dispositionem in Iob ut inducat, ad divinam sapientiam et poten- tiam provocat (22-37, 14); eique ostendit quomodo cuncta Deo subesse oporteat (15-24). Tandem Deus ipse intervenit et argumenta Eliu com- LIBER IOB 37, 12 — 38, 20 38 et nubes spargunt lumen suum. [bernantis duxerit, 12 Quae lustrant per circuitum, °quocumque eas voluntas gu- ad omne quod praeceperit illis super faciem ?orbis ter- 13 dsive in una tribu, sive in terra sua, [rarum: sive in quocumque loco misericordiae suae eas “iusserit 14 Ausculta haec, Iob, [inveniri. sta, et considera mirabilia Dei: - 15 Nunquid scis quando praeceperit Deus pluviis, ut ostenderent lucem nubium eius? 16 Nunquid nosti semitas nubium magnas, et ‘perfectas scientias ? 17 Nonne vestimenta tua calida sunt, cum perflata fuerit terra austro? 18 ?Ty forsitan cum eo fabricatus es caelos, qui solidissimi, quasi aere, fusi sunt. 19 Ostende nobis quid dicamus illi; “nos quippe involvimur tenebris. 20 Quis narrabit ei quae loquor ? Etiam si locutus fuerit homo, devorabitur. 21 At nunc non vident lucem: subito aér cogetur in nubes, et ventus transiens fugabit eas. 22 Ab aquilone aurum venit, .et ad Deum formidulosa laudatio. 23 Digne eum invenire “non possumus: “magnus fortitudine _. et Yiudicio et iustitia, et enarrari non potest. 24 Tdeo *timebunt eum viri, [esse sapientes. et non audebunt contemplari omnes, qui “sibi videntur @Respondens autem Dominus Iob °de turbine dixit: 2 Quis est iste involvens sententias sermonibus imperitis? 3 CAccinge, sicut vir, lumbos tuos; interrogabo te et responde mihi. 4 Ubi eras quando 2ponebam fundamenta terrae Indica mihi, si habes intelligentiam. 5 ¢Quis posuit mensuras eius, si nosti? vel quis tetendit super eam lineam ? 6 Super quo bases illius solidatae sunt? aut quis demisit lapidem angularem eius, 7 fcum me laudarent simul astra matutina, et iubilarent omnes filii Dei? 8 Quis %conclusit ostiis mare, quando erumpebat quasi de vulva procedens, 9cum ponerem nubem vestimentum eius, et caligine illud, quasi pannis infantiae, obvolverem? 10 Circumdedi illud terminis meis et posui vectem et ostia 11 et "dixi: Usque huc venies et non procedes amplius et hic ‘confringes tumentes fluctus tuos. 12 Nunquid post ortum tuum Jpraecepisti diluculo et ostendisti aurorae locum suum? 13 Et tenuisti concutiens ‘extrema terrae et “excussisti impios ex ea? 14 Restituetur ut lutum signaculum, et stabit sicut vestimentum: 15 auferetur ab impiis “lux sua, et °bracchium excelsum confringetur. 16 Nunquid ?ingressus es profunda maris et in novissimis abyssi deambulasti ? 17 Nunquid Yapertae sunt tibi portae mortis, et ostia tenebrosa vidisti? 18 Nunquid considerasti latitudinem terrae? Indica mihi, si nosti, omnia. 19 In qua via lux habitet, et tenebrarum quis locus sit; 20 ut ducas unumquodque ad terminos suos et intelligas "semitas domus eius. o Ps 148, 8; Sap 19, 6. — cf. Ps 64, 10. bck: ‘Pro. 8,32. qAm 4, 7. FA.S Re wy Be 187455 Scp. 36, 4. — cf. 1 Rg 2, 3. EIs 42, 53.44, 24. — cf. Gn 7,26. uIs 60, 2. — cf. Eph 4, 18, v1 Tm 6, 16. x cp. 36, ‘5. y» Ps 98, 4. zcf. Mt 1o, 28. act.” Pro 26, §; 12% Is*§,'‘2t: Mt*rz, 25; 1 Cor! 1/726. 1-20] LL. in fr. 5 ». D. 2 Spbr. acp. 40, 6. — cf. cp. 13, 22. bcp. 37, 2. — cf. Ex 19, 18; 3) Re" 8) to. Cccp. 40, 2; 3 Rg 18, 46; Jr 1, ry. d Ps 103, 5. — cf. Pro 30, 4; Is 40, 12-14. — v. Pro 8, 24-29. é cf. Sap’ 11,° 21. f cf. 2 Es 9,6; Ps 18, 2-5; 248; 3° Pro 8; 293. Is; 14, 323 Scp,.-26, 10; Gnj1,.9;3; Ps..39: 7: 103,)9; Jr 5, 28. hcf. Ps 103, 9; Mt 8, 16. i Ps 88, ro. iPS 73, 265. Dae" S$, 2s. Bp. 37, °3s m cl. 2 ES°s;, 83; ncp. 18, 5. — cf. Mt 6, 23. — Vv. Cp. 24, 13-17. o Ps 9, 15; 36, 17; Ez 30, 21, 22 p Ps 76, 20. aPs 9, 15; 106, 18: :—- cf. Is 38, 10; Mt 16, 18. — v. Ap 15.25. ecp. 24, I3. (30) LIBER IOB 38, 21 — 39, 12 plet ac perficit enumerans plura quae humanae intelligentiae impervia sunt in ipso naturali rerum ordine, nec modo in prima creatione (38, 1-11) aut in ipsa ordinaria procreatarum rerum gubernatione (12-38), immo § cf. Ps:124, 7. EJs 10, 113 Ecli 39;' 35; Is 28; 17; 30,30; Ez 13,11,13; 38, 20° “Ap 16, 27. ucp 28, 26. Vict. Jdt §; t4:' Sap 12,3: *% FS 106,35; y2 Rg 23, 4. z Ps 146, 8, Jr 14, 22. a Ps 147, 16, 17. PiCheCDs S97; TO; ccp. 9, 9; Am §, 8. d Jr 31, 35. Cp, 22 at E f Ps 148, 8. &cp. 35, 8; Ps 50, 8. hcf. Ps 18, 2. icp. 4, 11; Ps 103, 21. jcp. 37, 8. k Ps 16, 12. LPs 146, 9; Le 12, 24. — cf. Mt 6, 26. m cf. Ps 103, 21, 27; 144, 15; I, 20. ar Rg 24, 3 (; Ps 103, 18). b Ps 28, 9. — cf. Jr 14, 5. ccf. r Rg 4, 19. ACD.424,.53)5r 2;, 24. e Ps 106, 34; Jr 17, 6. — cf. Dt 20, 23; Jd 9, 45. fitl. CD, 3.83 gv. Nm 23, 22. Pro i4,- 4° ts 3, $: 39 21 Sciebas tunc quod nasciturus esses et numerum dierum tuorum noveras? 22 Nunquid ingressus es *thesauros nivis aut thesauros grandinis adspexisti, 23 quae praeparavi in ‘tempus hostis, in diem pugnae 24 Per quam viam spargitur lux, Let bellir dividitur aestus super terram? 25 Quis dedit vehementissimo imbri cursum, et “viam sonantis tonitrui, 26 ut plueret super Yterram absque homine in deserto, ubi nullus mortalium commoratur, 27 Sut impleret inviam et desolatam et Yproduceret herbas virentes ? 28 zQuis est pluviae pater, vel quis genuit stillas roris? 29 De cuius utero egressa est @glacies, et gelu de caelo quis genuit? 30 In similitudinem lapidis aquae durantur, et “superficies abyssi constringitur. 31 Nunquid coniungere valebis micantes stellas °Pleiadas aut gyrum Arcturi poteris dissipare ? 32 Nunquid producis luciferum in tempore suo et vesperum super filios terrae consurgere facis? 33 Nunquid nosti ¢ordinem caeli et pones rationem eius in terra? 34 Nunquid elevabis in nebula vocem tuam, et “impetus aquarum operiet te? 35 fNunquid mittes fulgura, et ibunt, et revertentia dicent tibi: Adsumus? 36 9Quis posuit in visceribus hominis sapientiam, vel quis dedit gallo intelligentiam ? 37 Quis enarrabit caelorum rationem, et *concentum caeli quis dormire faciet? 38 Quando fundebatur pulvis in terra, et glaebae compingebantur ? 39 Nunquid capies leaenae praedam, et animam ‘catulorum eius implebis, 40 quando /cubant in antris, et in *specubus insidiantur ? 41 Quis praeparat ‘corvo escam suam, [non habeant cibos? quando pulli eius ™clamant ad Deum vagantes, eo quod -1 Nunquid nosti tempus partus “ibicum in petris, vel parturientes °cervas observasti ? 2 Dinumerasti menses conceptus earum et scisti tempus partus earum ? 3 cIncurvantur ad fetum et pariunt et rugitus emittunt. 4 Separantur filii earum, et pergunt ad pastum; egrediuntur, et non revertuntur ad eas. 5 Quis dimisit onagrum liberum, et vincula eius quis solvit? 6 Cui dedi in 4solitudine domum et tabernacula eius in terra ¢salsuginis. 7 Contemnit multitudinem civitatis; fclamorem exactoris non audit. 8 Circumspicit montes pascuae suae, et virentia quaeque perquirit. 9 Nunquid volet Yrhinoceros servire tibi aut morabitur ad “praesaepe tuum ? 10 Nunquid alligabis rhinocerota ad arandum loro tuo, aut confringet glaebas vallium post te? 11 Nunquid fiduciam habebis in magna fortitudine eius, et derelinques ei labores tuos? 12 Nunquid credes illi quod sementem reddat tibi, et aream tuam congreget ? a _in vivendi etiam ratione animalium ex. gr. leaenae et corvi (39-41), ibi- | cis, onagri et rhinocerotis (39, 1-12), struthionis (13-18) et equi (19-25), _accipitris et aquilae (26-30). Quibus lob commotus hine fatetur se incon- LIBER IOB 39, 13 — 40, 13 13 Penna ‘struthionis similis est pennis /herodii et laccipitris. 14 Quando derelinquit ova sua in terra, tu forsitan in pulvere calefacies ea? 15 Obliviscitur quod pes conculcet ea, aut bestia agri conterat. 16 ™Duratur ad filios suos, quasi non sint sui; frustra laboravit, nullo timore cogente. 17%Privavit enim eam Deus sapientia, nec dedit illi intelligentiam. 18 Cum tempus fuerit, in altum alas erigit ; deridet equum et ascensorem eius. 19 Nunquid praebebis equo fortitudinem, aut circumdabis collo eius hinnitum ? 20 Nunquid suscitabis eum quasi locustas ? °Gloria narium eius terror ; “1 terram ungula todit, exsultat audacter, in Poccursum pergit armatis, 22 contemnit pavorem, nec cedit gladio, 23super ipsum sonabit pharetra, vibrabit hasta a clipeus ; 24 fervens et tremens sorbet terram, nec reputat tubae sonare clangorem. 25 Ubi audierit Ybucinam, dicit: Vah, procul odoratur bellum, exhortationem ducum et ululatum exercitus. 26 Nunquid per sapientiam tuam plumescit accipiter, expandens suas ad austrum? 27 Nunquid ad praeceptum tuum elevabitur aquila, et “in arduis ponet nidum suum? 28 In petris manet et in praeruptis silicibus commoratur atque inaccessis rupibus; 29 inde contemplatur escam, et de longe oculi eius prospiciunt. 30 Pulli eius lambent sanguinem, et, Subicumque cadaver fuerit, statim adest. 31 Et adiecit Dominus et locutus est ad ‘lob: 32 Nunquid qui ‘contendit cum Deo, “tam facile conquiescit ? Utique qui arguit Deum debet respondere el. 33 Respondens autem Iob Domino dixit: 34 VQui leviter locutus sum, respondere quid possum ? *Manum meam ponam super os meum. 35 YUnum locutus sum, quod utinam non dixissem! et alterum, quibus ultra non addam. @Respondens autem Dominus Iob de turbine dixit: 2 bAccinge sicut vir lumbos tuos; ¢interrogabo te, et indica mihi. 3 Nunquid irritum facies iudicium meum et 4condemnabis me, ut tu iustificeris ? 4 Et, ¢si habes fbracchium sicut Deus,et, si voce simili tonas 5 9circumda tibi decorem et in sublime erigere, et esto gloriosus et speciosis induere vestibus ; 6 disperge superbos in furore tuo et respiciens omnem /arrogantem humilia, 7 respice cunctos superbos et confunde eos, et ‘contere impios in loco suo, 8 jabsconde eos in 4pulvere simul, et facies eorum demerge in foveam, 9 et ego confitebor quod ™salvare te possit dextera tua. 10 Ecce behemoth, quem feci tecum, faenum, “quasi bos, comedet. 11 Fortitudo eius in lumbis eius, et virtus illius in umbilico ventris eius; 12 stringit caudam suam quasi cedrum, nervi testiculorum eius perplexi sunt, 13 ossa eius velut fistulae aeris, cartilago illius quasi laminae ferreae. 4() 4 Lv 11,16; Is 135425 Lm 433: PIV -1%,.-19°-PS 1033 17. tar. 26; Lv 11, -16: mLm 4, 3 #:° Cl (Ch 38: kr. oJjr 8, 16. Pick. Jr 3; 6% q cf. he 10, 9; Jr 4, 19; Am rcf. Nm 24, 21; Jr 49, 16; Ab 4; Hab 2, 9. s Mt 24, 28; Le 17, 37. — cf. CD: 0,20. bV3ICD. 33, 13. WEIS 45: 9: v'ci:’ cp. 142;°6° 1 Es*9,.7.6. Cpt 274: $320, 93 Jd 18;<% — cf. Ps 38, ro. Vice 33, 14; Ps 61,11 rerzr) ‘LLS et <2: in’ fez . 2 Spor. acp;.38, T D.NitCDs,. 3843. ec cp. 42, 4. d cf. Ez 18, 25. — V. cp. 39.2% 6 Ps'88; +845 Is 53.50 03.7. 52" fv. cp. 37, 5. ct) PS o3;. 35 OF pi 1035-1. hcf. Dn 4,34.— v. Is 2, 11-17. iIs 63, 3 Pp is25-ro; UCDie2 2s 1205 m Ps 97,'1; Is 59, 16; 63,:5 nN. 22; 451s. 13, -7. LIBER IOB 40, 14 — 41, 19 siderate locutum esse (31-35), inde vero increpatur quod vix Deum non condemnaverit (40, 1-9), et, ut plenius suam imbecillitatem comprehendat duo animalia describuntur, behemoth (10-19) et leviatham, quae Deus qui- ocf. Pro 8, 22. pep. 26, 14. q (cf. Ps 103, 26). fCt. EEO. T 176 SED. 2.287" 18 37). 2. tcf. 4 Rg 19, 28; Is 37, 29. MEX 23, 6) Dt 15; x7. @N. Cp; 35,7; Rm 1z,-35: 6b Dt 10, 14; Ps 23, 1; 49, 12. Cc vr. 14. dcf: ‘Sap:rt, £9: ePs 17, 9. Fp. 25; 26. gvr. 8. 4] 14 Ipse est °principium ?viarum Dei: qui fecit eum applicabit gladium eius. 15 Huic montes herbas ferunt; omnes bestiae agri Yludent ibi. 16 Sub umbra dormit, in secreto calami et in locis umentibus; 17 protegunt umbrae umbram eius; circumdabunt eum salices torrentis. 18 Ecce absorbebit fluvium, et non mirabitur, et habet fiduciam quod influat Iordanis in os eius. 197Jn oculis eius quasi hamo capiet eum, et in sudibus perforabit nares eius. 20 An extrahere poteris ‘leviathan hamo, et fune ligabis linguam eius? 21 Nunquid pones ‘circulum in naribus eius aut armilla perforabis maxillam eius? 22 Nunquid multiplicabit ad te preces aut loquetur tibi mollia? 23 Nunquid feriet tecum pactum, et accipies eum “servum sempiternum ? 24 Nunquid illudes ei quasi avi, aut ligabis eum ancillis tuis? 25 Concident eum amici? divident illum negotiatores ? 26 Nunquid implebis sagenas pelle eius, et gurgustium piscium capite illius? 27 Pone super eum manum tuam; memento belli, nec ultra addas loqui. 28 Ecce spes eius frustrabitur eum, et videntibus cunctis praecipitabitur. 1 Non quasi crudelis suscitabo eum; quis enim resistere potest vultui meo? 2 4Quis ante dedit mihi, ut reddam ei? ‘Omnia, quae sub caelo sunt, mea sunt. 3 Non parcam ei et verbis potentibus et ad deprecandum compositis. 4 Quis revelabit faciem indumenti eius? et in medium oris eius quis intrabit? 5 Portas vultus eius quis aperiet ? Per gyrum dentium eius formido. 6 Corpus illius quasi scuta fusilia, compactum squamis se prementibus. [eas. 7 Una uni coniungitur, et ne spiraculum quidem incedit per 8 ¢Una alteri adhaerebit, et tenentes se nequaquam sepa- 9 Sternutatio eius splendor ignis, [rabuntur. et oculi eius ut palpebrae diluculi. 4 10 dDe ore eius lampades procedunt, sicut taedae ignis accensae. 11 De naribus eius procedit fumus, sicut ollae succensae atque ferventis. 12 eHalitus eius prunas ardere facit, et flamma de ore eius egreditur. 13 fIn collo eius morabitur fortitudo, et faciem eius praecedit egestas. 14 Membra carnium eius 9cohaerentia sibi: mittet contra eum fulmina et ad locum alium non fe- 15 Cor eius indurabitur tanquam lapis [rentur. et stringetur quasi malleatoris incus. 16 Cum sublatus fuerit, timebunt angeli, et territi purgabuntur. 17 Cum apprehenderit eum gladius, subsistere non poterit neque hasta neque thorax; 18 reputabit enim quasi paleas ferrum et quasi lignum putridum aes. 19 Non fugabit eum vir sagittarius; { ee ie | demcreavit, homo autem gubernare nequit (20-41, 25). Porro lob adducitur ad suam ignorantiam profitendam et Dei sapientiam exaltandam (42, I-6). Accedit epilogus historicus, guo ultimus rei exitus narratur (7-16). —_—— LIBER IOB 41, 20 — 42, 16 in stipulam versi sunt ei lapides fundae. 20 Quasi stipulam aestimabit malleum et deridebit vibrantem hastam. 21 Sub ipso erunt radii solis, et sternet sibi aurum quasi lutum. 22 Fervescere faciet, quasi ollam, profundum mare et ponet quasi cum unguenta bulliunt. 23 Post eum lucebit semita; aestimabit abyssum quasi senescentem. 24 Non est super terram potestas, quae comparetur ei, qui factus est ut nullum timeret. 25 Omne sublime videt: ipse est rex super universos filios superbiae. Respondens autem Iob Domino dixit: 2 Scio quia “omnia potes, et nulla te latet cogitatio. 3 OQuis est iste qui celat consilium absque scientia ? Ideo “insipienter locutus sum, et 4quae ultra modum excederent scientiam meam. 4 Audi, et ego loquar; einterrogabo te, et responde mihi. 5 Auditu auris audivi te; nunc autem oculus meus videt te. 6 Idcirco ipse me reprehendo, et ago paenitentiam in /favilla et cinere. 7 Postquam autem locutus est Dominus verba haec ad Iob, dixit ad Eliphaz %themanitem: Iratus est furor meus in te et in duos amicos tuos, quoniam non estis locuti coram me rectum, sicut servus meus Iob. &Sumite ergo vobis “septem tauros et septem arietes et ite ad servum meum Job et ‘offerte holocaustum pro vobis; Iob autem servus meus /Jorabit pro vobis. *Faciem eius suscipiam, ut non vobis imputetur stultitia; neque enim locuti estis ad me recta, sicut servus meus Iob. 9 Abierunt ergo /Eliphaz themanites et Baldad suhites et Sophar naamathites, et fecerunt sicut locutus fuerat Domi- nus ad eos, et suscepit Dominus faciem Iob. 10 Dominus quoque “conversus est ad paenitentiam Iob, cum oraret ille pro amicis suis, et addidit Dominus omnia, quaecumque fuerant Iob, “duplicia. 11 Venerunt autem ad eum omnes @fratres sui et universae sorores suae et cuncti, qui noverant eum prius, et comederunt cum eo panem in domo eius et moverunt super eum caput et ?consolati sunt eum super omni malo, quod intulerat Do- minus super eum, et dederunt ei unusquisque Yovem unam et ‘inau- rem auream unam. 12 Dominus autem benedixit *novissimis Iob magis quam princi- pio eius, et facta sunt ei ‘quattuordecim milia ovium et sex milia camelorum et mille iuga boum et mille asinae, 13 et fuerunt ei Useptem filii et tres filiae, 14 et vocavit nomen unius diem et nomen secundae cassiam et nomen tertiae cornu stibii. 15 Non sunt autem inventae mulieres speciosae sicut filiae Iob in universa terra; deditque eis pater suus hereditatem Vinter fratres earum. 16 Vixit autem Iob post haec centum quadraginta annis, et “vidit filios suos et filios filiorum suorum usque ad quartam generationem; et mortuus est senex et “plenus dierum. 42 25] * Catech. R. IV 14,7. 1-6] 3 L. in fr. 6 p. D. 2 Spor. @ cp. / 237°"'53;.-Gn° 183 114% Ps yey 5; Jr 32, ht eae 4) * cf. prop. 44 M. Molinos a Inn, £7 damn. bcp 238, 2: CCP. 34, 35; 35, 16. d Ps 39, 6; 138, 6. — cf. Pro 25; 27. 6. CPs 3851307 40,7. f cp. 30, 19; Gn 18, 27. — v. Cp. 2,286 7-16] LL. in sb. p. D. 2 Spbr. £Vicpl-45'3. 8] cf. Catech. R. III 2, 13. hNm 23, 1; 1 Par 15, 26. es b Pa jEz 14, 14. — cf. Gn 20, 7; Y Reza; 294 Je svetOsrsvJo 5, 10. RMI 1, 9. b Csi 25)i1 Bee m Ecli 11, 13. WCDer05. 61.18) 40s, BOE, 22: ocp. 19, 13. DCN Fan st he qcf. Gn 33, 19; Js 24, 32. r Gn 24, 22. scp. 8, 7. — cf. Ez 36, 11. EGiNE. EON Cp 5 38 “cp. I, 2. vcf. Nm 27, 1-8. w Gn 50, 22; Tb 9, 11. — cf. Ps 127,76 3.01S 3 pilxo: xv. Gn 25, 8. — v. cp. 5, 26. feos al eae LIBER PSALMORUM 1, i 3, 4 Ad mt. in Dd. et Psch. (1, 2), in cm. Cf. (1-3) et Mm. (2, 3); in fs. Corp. Ch., de spin. or. (3), et SS. Omn. (6). 1; 2].* ofi Ceteck: R. HI,2,12; a Pro 4, 14, 15. LIV 15, 10. b Jn 2, 16. [106, 32. c Ps 25, 4; Jr 15, 175 —=ictaks d Ps 111, 1; 118, 2. — cf. Ecli 43,2. [22. ePs 118, 35, 47, 92; Rm 7, / Ps 118, 97; Dt.6; 73: Js23, 62: g Jr 17, 8; Ez 19,10.— cf.Nm 24, 6. — v. Ps g1, 13-16. h Ez 47, 12. icf. Gn 39, 3, 23; Ps 127, 1, 2. 7N, JD.21,,28; Sap $;° 15 kSap 5, 1. — cf. Le 21, 36; lef. Ez 13, 9. [Eph 6, 13: m Ps 36, 18; Jb 23, 10; Nmr, 7. — cf. Ps 138, 2-13; Jo 10, ra; 2 Dm. 2;°7T0. * cf. § v. decreti commiss. pont. de re bibl. o Mai 1910. Ad mt. in Dd. (11) in Parasc. (2) in cm. Mm. et Cf. (6) et in Psch. (8). a (all) Ac 4, 25, 26.— Ps 45, 7; Ap 11, 18. — cf. Ps 101, -5. 6 Ap 19, 19. ¢Ps 17, 51; 19, 7. — cf. Ps 44, 8; 88, 21. — v. Jo 1, 41. d Jr 2, 20; 5, 5. ect. Leo; ta. f Ps 10, 5. — cf. Is 40, 22. g Ps 36, 13; 58, 9; Pro 1, 26; Sap 4, 18. h Ap 6,'16, 17. — v. Is 34, 1-17. 6] 2 Catech. R. IV 11, 8. $VciRs47,:3} Heb-12,<22% PO. PS: 93,°2°' Fe ae son, £8: k Ps 77, 54; Sap9, 8. = [24, 23. I (all) Ac 13, 33; Heb 1, 5; 5, 5,.— cf. MP's, 22; £788 acPtot. 37; 8. J07S,5.9. 8] * Catech. R. I 10, 16. mect. Ps a2, 82 DA. 92343526 9, 10; Ap I, 20. n (all) Ap 2, 27; 12, 5; 19, 15. oO FS: 30,°84: cr £0, 21 p Sap 1, 1; 6, 2-6. gq Heb 12, 28. — cf. Ph 2, 12. rcf{. Mt 28, 6. Svr. 5: PPs-335-9; 83; 133: Pro 16, 20; Is)30,. 205 32.27, 7222 Cor z; 9 etc. Ad mt. in Dd. (7), in off. de Pass. etc. (2) in cm. Cf. 4, 5) et Mm. (5), et in Psch. ). — in ritu exorcismor. 2-35-71) “Cateck RAV 1375 3. @2 Rg rs,.12, 13: b 2 Rg 18, 31,32. — v. Ps 58, 2. c Ps 70, 11. — cf. 2 Rg 16, 8. d Ps 27, 7; 118, 14. — cf. Gn cS) Es LIBER PS .Agisiene #@2|EATUS vir, qui non “abiit in °consilio impiorum et in via peccatorum non stetit et in cathedra pestilentiae non sedit; 2 sed 4in lege Domini @voluntas eius, et in ‘lege eius meditabitur die ac nocte. 3Et Yerit tanquam lignum, quod plantatum est secus decursus aquarum, quod fructum suum dabit in tempore suo, et “folium eius non defluet, et ‘omnia quaecumque faciet prosperabuntur. 4 Non sic impii, non sic; sed jtanquam pulvis, quem proicit ventus a facie terrae. 5 Ideo “non resurgent impii in iudicio, meque peccatores in concilio iustorum; 6 quoniam ”novit Dominus viam iustorum, et iter impiorum peribit. 1 aQuare fremuerunt gentes, et populi meditati sunt inania ? 2 Adstiterunt reges terrae, et Oprincipes convenerunt in unum adversus Dominum et adversus °Christum eius. 3 dDirumpamus vincula eorum et “proiciamus a nobis iugum ipsorum. 4 /Qui habitat in caelis J%irridebit eos, et Dominus subsannabit eos. 5 Tunc loquetur ad eos in “ira sua et in furore suo conturbabit eos. 6 Ego autem ‘constitutus sum rex ab eo super JSion *montem praedicans praeceptum eius. [sanctum eius, 7 Dominus dixit ad me: /Filius meus es tu: ego hodie genui te. 8 Postula a me, et dabo tibi gentes hereditatem tuam et ™possessionem tuam terminos terrae. 9 ”Reges eos in virga ferrea et °tanquam vas figuli confringes eos. 10 Et Pnunc, reges, intelligite: erudimini, qui iudicatis terram. 11 @Servite Domino in timore, et *exsultate ei cum tremore. 12 Apprehendite disciplinam, nequando irascatur Dominus, et pereatis de via iusta, — 13 cum Sexarserit in brevi ira eius. tBeati omnes qui confidunt in eo! Psalmus David, cum fugeret a facie Absalom filii sui. 2 Domine, 2quid multiplicati sunt qui tribulant me? multi 2insurgunt adversum me: 3 multi dicunt animae meae: ¢Non est salus ipsi in Deo eius. 4 Tu autem, Domine, “susceptor meus es, — 470 — et Liber I: Pss. 1-40. 1. Pii beati, impii miseri esse dicuntur. — 2. Po- puli et reges ut Messiam revereantur monentur. — 3. David a Deo opem flagitat. — 4. Hostes ad paenitentiam, amicos ad cultum Dei in- LIBER PSALMORUM 3,4— 6, 2 4 gloria mea et °exaltans caput meum. 5 /Voce mea ad Dominum clamavi, et exaudivit me 2%de monte sancto suo. 6 4Ego dormivi et soporatus sum et exsurrexi, quia Dominus suscepit me. 7*Non timebo milia populi Jcircumdantis me. kExsurge, Domine, salvum me fac, Deus meus; 8 quoniam tu percussisti omnes adversantes mihi sine ldentes peccatorum contrivisti. [causa, 9 ™Domini est salus, et super populum tuum benedictio tua. @In finem, in °carminibus. Psalmus David. 2 Cum invocarem exaudivit me Deus “iustitiae meae, in tribulatione @dilatasti mihi. éMiserere mei et exaudi orationem meam. 3 Filii hominum, usquequo gravi corde ? ut quid diligitis /vanitatem et 9quaeritis mendacium ? 4 Et scitote quoniam /mirificavit Dominus sanctum suum; Dominus exaudiet me, cum clamavero ad eum. 5 i[rascimini, et nolite peccare ; [compungimini. jJquae dicitis in cordibus vestris “in cubilibus vestris 6 Sacrificate ‘sacrificium iustitiae et ™sperate in Domino. Multi dicunt: Quis ostendit nobis bona? 7 Signatum est super nos “lumen vultus tui, Domine; _ dedisti laetitiam in corde meo. 8 OA fructu frumenti, vini et olei sui multiplicati sunt. 9 In pace in idipsum ?dormiam et requiescam, 10 quoniam tu, Domine, Ysingulariter in spe constituisti me. In finem, pro ea quae hereditatem consequitur. Psalmus David. 2 Verba mea auribus percipe, Domine; intellige clamorem meum. 3 Intende voci orationis meae, “rex meus et Deus meus. 4 Quoniam ad te orabo, Domine, ?mane exaudies vocem meam. 5 Mane adstabo tibi, et videbo: quoniam non Deus volens iniquitatem tu es; 6 neque habitabit iuxta te malignus, ‘neque permanebunt iniusti ante oculos tuos. 7 @Qdisti omnes qui operantur iniquitatem, perdes omnes qui loquuntur mendacium: évirum sanguinum et dolosum abominabitur Dominus. 8 Ego autem in multitudine misericordiae tuae ‘introibo in domum tuam; adorabo ad %templum sanctum tuum in timore tuo. 9h%Domine, deduc me in iustitia tua, propter inimicos meos dirige in conspectu tuo viam meam. 16 Quoniam non est in ore eorum veritas; cor eor'um vanum 11 ‘sepulcrum patens est guttur eorum; [est ; inguis suis dolose agebant: iudica illos, Deus: mdecidant a cogitationibus suis; secundum multitudinem impietatum eorum expelle eos, quoniam irritaverunt te, Domine. 12 Et “laetentur omnes qui sperant in te: in aeternum exsultabunt, et habitabis in eis. Et °gloriabuntur in te omnes qui diligunt nomen tuum, 13 quoniam Ptu benedices iusto. Domine, ut Yscuto bonae voluntatis tuae coronasti nos. In finem, in carminibus. Psalmus David, pro “octava. 2 b-Domine, ne in furore tuo arguas me eel Jou re) 152 fJr'2*3, g Ps 2, 6; 14, 23142, 3 etc, BPS:A, 0. Cf. Lv 26, 6; Jb 18, 19%: F1013,.24, 45634, 45, 20, 4s dick... 3 Rg 203. 12% ks 9, 7: 9 20; (10), 12; Nm LPs 57,7; Jb29,16. | [10,35. m Ps 36, 39; 61, 8; Jr3, 23 etc. Ad mt. in sb. s. (9); ss. SS. Omn. etc. (4), Corp. h. (8), 5] * Caiech, R. re Op -12: z (all) Eph 4, 26. 7s 76, "7. k cf. Ps 15, 7. — v. Ps 41, 9. i Ps"\s0: 27 Bt 33, "To: m Ps 36, 3; 61 9. n Ps 31, 16; 06;-8-705' 4.8. 20: 118, nay — cf. Nm 2B oe ojl2 ol * Catech. Das | kp age & pcf. Lv 26, 6. — v. Ps 3, 6. q@ (cf. Lv 28,78? 19; 26, 3-6: Dt 33, 28). Ad mt. in cm. Cf. (12-13) et m. et in off. ss. spin. Cor. (3). — ad ll. in fr. 2 (3, 9) et in off. Df. 3] V. All. in. D. 1 b Pht. 2-4] Int et Cm. in T. Adv. a Ps 83, 4. b Ps 56, 9; 58, 17; 62, 7; 76, 5; 87, 14; 91, 3; 118, 148; 2397, 6. — cf. Lv 6. 12; Nm 28, 4; Sap_16, 28; Dn 6, To 3-4] Of. ee. é p. Pnt. et fr. 5] e losicse R Sv 19 58: Bs IycSt.74,: 42 2 +Jdti 5628; 19. -—“cf. Ha tT, 33. aap 34, 98 Mt 7, 237. Ap: 23; p]*Catech. ®: TT 0, 7 31V 25, 8% e Ps 54, 24; 58, 5; 138, 19. 3] Of. in fs. transl. Domus 1. All. in fs. s. Alexii. (BS. 13 cw Ecli 52 4x10. SPS 202183127, (2; 79,43 ISN 2° Jn 2, 8, etc. h Ps 22,3; 26, 21. ir Es 8. or. —v. Ps 24, 4. j (all) Rm 3, 13. — Ps 13, 3. — cf. Jr 5, 16. BPS tad | 83, Ps 1335 13; Ecli 10, 23. @ cf... Psi-34, 23.102, 4. Ad mt. hg 7 dol. BMV. (4), et in o f. (5,6). — ad cmpl. in fr. 2 (5). — in pro- ces. T. mort. et pest. a Ps 11, 1. — cf. r Par 15, 20. DES. 27.22" Ir 10, 24: — A4A7I"— LIBER PSALMORUM 6,3 — 8,2 pat * Catech. Ri dVi1623 5073 Bro 3 R. in D. 2 . Epiph. c 4 3. \Ik, 2a 98 Zor 18s 4G. 8. — v. Heb I2, 5-11. d Ps 29,33 40,5; 102,3 3146, 3; Jr 17, 14. — cf. Os 6, 1,2 etc. 30, 3, 4] Gr. in Ms. pro infir. et in fe pb. D. 3 Odg. fcf. Jo 12, 27. g Ps 12, 1-3; 89, 4] poke in fr. hes D. Pass. 29, 10; o7 EE-13§. p2T3; od S 38, 18, ian 17, 265 OF Sea tees 17. — v. Gn 37, 35. 7] Popa, Trid.Sess. XIV cp. 4. * Catech. R. Il 5, 23; IV 14, 22. i Ps 37, 9; 68, 4; Jr 45, 3 Ram ¥2: LPS 80," 106-3 7,.2 B70 I) 103 17, 7; LM 2, II; 5, 7. m Ps 118, 115; 138, 19; Mt 7, 233°35, 43; Lc 13,:29: Ps 3, 5- f. 3 Re 8, OLS 54, 2.—C 39. 70) . in fs. ster SONIC. p Ps 34, 4; 39, 1 rH) Ce. EE Dor OdE Ad mt. in off. Df. (2). — ad av. Ps 10,2. [cmpl. in fr. 2. 21 V: All. in D. 2 p. Punt. — Cm, in sb. QT. Qdg. h cf. Dn 8,6, 7. [19; Dn12,2. Eat II; 21, 26. — cf. Is 26. j $03.2 Is33, 10. —V. PS 3,7. 0] R. in Ir. 3 mai. hebd. k Ps” 9, 9; 57, 12; 109, 6; Gn 18, 25, As 3, 13. Ps 25) 25.34, 24342, r.— ‘cf. 9, 10] v. vr. 8. Ps gv ax 27. Par 28, 9; 23, 10; vba 23, n Mis. v i remis. pec. pet. Nh 1, q Dt 32,41, aa fe gsisita\ "PS. 16; 33. 36, Xa; Is ig, es $Ps 17, 15; 375°3; Jb 6,. 4. tcf. Eph 6, 16. u Jb Jb 15, 355, ; 7 oy Ay. 59, 4 s 8,73 Ri 4.0) a'r 6,\7% Pro M es Ec 10, cli Exp 29; Jr 18, 20, 22. — cf. Ps 9, 1 x Ps 93, 26) 140; -10;''3 ce 32%: Pro. §, 22,3° 28,' 10; Ecli 27, 28; Dn 6, 24 yz Rg 25, 39; Est 7, 10; 9, 3 Ps 9,72, [[25; Ez17, 19. Ad mt. % Da. (2); in fss. ss. Cord. Bp SS. eh “ansSe nom. sc. (2) et Trans}. Dat 6, a), in cm. oI. et Cf. (2, 6) et Sctar., in fss. ss. Spin, ‘er (Os SS. rege * et SS.Omn. (6,7). — in bapt. adult. aPs 80, 1 Ir 4, 26. — Cm. in fr. 2 p. vitat. — 5. Confidens se exauditum iri, precatur ut sibi tandem templum Dei pateat. — 6. Paenitent. |. Rogat ut morbo et peccatis liberetur : exau- ditus hostibus insultat. — 7. Falso accusatus, insontem se clamat, Deo- 2 neque in ira tua ecorripias me. 3 Miserere mei, Domine, quoniam infirmus sum; dsana me, Domine, quoniam ¢conturbata sunt ossa mea, 4et anima mea /turbata est valde; sed tu, Domine, 5 Convertere, Domine, et eripe animam meam, [9usquequo? salvum me fac propter misericordiam tuam. 6 Quoniam “non est in morte qui memor sit tui; in ‘inferno autem quis confitebitur tibi? 7 ebseere) in gemitu meo, Klavabo per singulas noctes lectum meum, lacrimis meis stratum meum rigabo. 8 'Turbatus est a furore oculus meus, inveteravi inter omnes inimicos meos. 9mDiscedite a me omnes qui operamini iniquitatem, quoniam “exaudivit Dominus vocem fletus mei. 10 oBxaudivit Dominus deprecationem meam; Dominus orationem meam suscepit. 11?Erubescant et conturbentur vehementer omnes inimici mei; convertantur et erubescant valde velociter. Psalmus David, quem cantavit Domino pro verbis Chusi filii Iemini. 2 Domine Deus meus, “in te speravi: bsalvum me fac ex omnibus persequentibus me et libera 3¢ne quando rapiat %ut leo animam meam, [me; dum non est qui redimat neque qui salvum faciat. 4 Domine Deus meus, ¢si feci istud, fsi est iniquitas in manibus meis, 5 si Yreddidi retribuentibus mihi mala, decidam merito ab inimicis meis inanis; 6 ’persequatur i inimicus animam meam et comprehendat et conculcet in terra vitam meam et gloriam meam tin pulverem deducat. 7 Exsurge, Domine, in ira tua et Jexaltare in finibus inimicorum meorum et Camere, Domine Deus meus, in praecepto quod mandasti, 8 et synagoga populorum circumdabit te: et propter hanc in altum regredere. 9kDominus iudicat populos; liudica me, Domine, secundum iustitiam meam et secundum innocentiam meam super me. 10 Consumetur nequitia peccatorum; et diriges iustum, Mscrutans “corda et renes Deus. 11 Tustum adiutorium meum a Domino, . qui salvos facit rectos corde. 12 Deus iudex %iustus, fortis et patiens, nunquid Pirascitur per singulos dies? 13 Nisi conversi fueritis, Ygladium suum vibrabit, ‘arcum suum tetendit et paravit illum. 14 Ft in eo paravit vasa mortis; 8sagittas suas ‘ardentibus effecit. 15 Ecce parturiit iniustitiam, Uconcepit dolorem et peperit iniquitatem. 16 VLacum aperuit et effodit eum et incidit in foveam quam fecit. 17 ®Convertetur dolor eius in caput eius, et in Yverticem ipsius iniquitas eius descendet. 18 z2Confitebor Domino secundum iustitiam eius, et psallam nomini Domini altissimi. In finem, pro “torcularibus. Psalmus David. fin yniversa terra! 2Domine Dominus noster, quam admirabile est (nomen tuum, quoniam Celevata est magnificentia tua yay caelos. 2] v. Ps 148, 13; Is 12, 4. — cf. Is 6, 2 c Ps rr2, 4. ae tis 6 6, 3. — 472 — <4 que pro iustitia facienda laudes pollicetur. — 8. Dei magnitudinem prae- dicat. — 9 (10). De contritis hostibus Deum laudat et ad laudandum in- vitat (2-13), atque ut ipse contra eos (14-21) et contra gentes vicinas LIBER PSALMORUM 8, 3 — (10),4 3 dEx ore infantium et lactentium perfecisti laudem propter inimicos tuos, ut destruas inimicum et ultorem. 4 Quoniam videbo caelos tuos, “opera /digitorum tuorum, lunam et stellas 9quae tu fundasti. 5 AQuid est homo, quod tmemor es eius? aut filius hominis, quoniam jvisitas eum? 6 Minuisti eum paulo minus ab angelis, kgloria et honore coronasti eum 7 et ‘constituisti eum super “opera manuum tuarum, 8 "omnia subiecisti sub pedibus eius, oves et boves universas, insuper et pecora campi, [maris. 9 volucres caeli et pisces maris qui perambulant semitas 10°Domine Dominus noster, sage admirabile est nomen [tuum in universa terra! In finem, pro occultis filii. Psalmus David. 2 Confitebor tibi, Domine, in toto corde meo; @narrabo omnia mirabilia tua. 3 bLaetabor et exsultabo in te, psallam nomini tuo, CAltissime, 4In convertendo inimicum meum retrorsum infirmabuntur et peribunt a facie tua. 5 Quoniam fecisti iudicium meum et causam meam, sedisti super thronum, aqui iudicas iustitiam. 6 eIncrepasti gentes, et periit impius : fnomen eorum delesti in aeternum et in saeculum saeculi. 7 Inimici defecerunt frameae in finem, et civitates eorum destruxisti: periit memoria eorum cum 8 et 9Dominus in aeternum permanet: [sonitu ; paravit in iudicio thronum suum; 9 et ipse “iudicabit orbem terrae in aequitate, iudicabit populos in iustitia. 10 Et factus est Dominus refugium pauperi, adiutor in ‘opportunitatibus, in tribulatione. 11 Et Jsperent in te qui noverunt nomen tuum, quoniam non dereliquisti quaerentes ‘te. Domine. 12 Psallite Domino *qui habitat in Sion, adnuntiate inter gentes studia eius; 13 quoniam /requirens sanguinem eorum recordatus est, non est oblitus clamorem pauperum. 14 Miserere mei, Domine: vide humilitatem meam de inimi- 15 qui exaltas me de ™portis mortis, [cis meis, ut “adnuntiem omnes laudationes tuas in portis °filiae Sion: 16 Pexsultabo in salutari tuo. @Infixae sunt gentes in interitu quem fecerunt ; in laqueo isto, quem absconderunt, comprehensus est pes 17 Cognoscetur Dominus iudicia faciens; [eorum, in operibus manuum suarum comprehensus est peccator. 18 sConvertantur peccatores in infernum, omnes gentes quae ‘obliviscuntur Deum. 19 Quoniam non in finem oblivio erit pauperis, Upatientia pauperum non peribit in finem. 20 vExsurge, Domine; non confortetur homo; iudicentur gentes in conspectu tuo. 21 Constitue, Domine, legislatorem super eos, “ut sciant gentes quoniam homines sunt. (| ()) 1 ¥Ut quid, Domine, recessisti longe, despicis in *opportunitatibus, in tribulatione? 2 Dum superbit impius, incenditur pauper: @omprehenduntur in consiliis quibus cogitant. 3 Quoniam blaudatur peccator in desideriis animae suae. et iniquus benedicitur. 4 Exacerbavit Dominum peccator; 3] Int. in fs. ss. Innoc. otal) Mt 21, 16.,— cf. Sap ro, MCU 8%,./255.1 Cor x, 27. ore 18, 2, f Ex 8, 19; 31, 18; {ge II, 20. — cf. Ps IOI, 2 4. Gs I, 16. (all) ae 2, 6-8. — cf. Ps pe 3 3 Jb 8, 17; 25, 6. icf. Gn 8 [Jdt 4,17,, etc. i Ps 64, to: 79, 15; Gn 50, 23; 4] Int. (Ps ites 2) in fs. Alois. G., Of. in vg. s. Jo. B. k Ps 20, At 50, 6. 1 Gn 1, 26, 28; Sap 9, 2. mv. Ps 76, 12. nt sal) 1 Cor 15, 27. — igh Mt 7. 26, ‘Os: Eph: 7, she 2. Ad mt. in Dd. (5,20, [ro], 1; 'F2): 2,3] Cm. in D. 1 I p. etc. a Ps 25, 7; 74, 2 its au "95,3; 104, 5; 144, §. b Ps 30, 8 344, 16. 3) els..57;:75'. Ps. 58; te ra 7, 18. — v. Ps 82, 4] v. vr, 20. f Ps 33, 17; Bie 14; 29, 20: 32, 26. — cf. Pro 10, 7; Ecli IO, 203 41, 14. g Ps ror, 13, 27; 144, 13; Lm 5, 19. rie 95, 10, 13; 97, 9; Is 42, ; Ac 17,31.— v. Ps 57, na 1 Pe" (10), . 36, 39; Jr 14, 8 ro] v. vr. 10, 11) Gr? in D. Shtg. j Ps 90, 14. 11] R. in fs. ss. nom. J. [etr. 11, 73] vee an fr. 3. D; Pass: k Ps "73, 2; 75, 3. — v. Ps 67. P75. 1995 73,) 14. 1 Gn 4, 10; 9, 5. — cf. Ps (10), 4, 13. — v. 3 Rg 21, 17-19. mPs°106, .16, 88-7 -1s-738, | Los Mt 16, 18. — v. Jb 38, 1 # Ps 2%) 2335 39,080. 0.4 Rg''19,' 20; Is: 377 82: P Ps 19, 6; 20, 2; 34, 9; 1 Rg qv. Ps 7, 16. [v. Jb 18, 8. rPs 34, 7, 8; Ecli 17, 29. — sIs 14, 15-17. — cf. Gn 3, 19. t Ps 49, 223: Jb 8, 13; Ig 51, 13. u Pro 23, 18; 24, 14. — cf. Pro Io, 28. 19,20] ¥. vr. 10, IT. 20] Gr. " D. 3 QOdg. v Ps 81, 8. — v. Ps 3, xcf. Ps 58, 14. — cf. P's, i. @Raerats a. 82, 20;..34, 225,137, 22; 43, 24; 7O, 12. — cf. Jb 4 cls Psi7, ¥5, 026; b Pro 28, 4. <1 ag LIBER PSALMORUM ((10), 1-11) exsurgat et pauperes ulciscatur obsecrat (12-16). — 10. Se suosque, qui Deo fidunt, securos; impios vero perituros adfirmat. — 11. Periculo grassante, auxilium et solacium, quod implorat, obtinet. Cvr. 13. — v. Ps 9, 13. @Ps323,. 2; Di 135 04 €Ps 12,45. 7:Ps.13,°5:3 4. 5: 162° , 8 etc. — cf. Ap 18, 7. g (all) Rm 3, 14. — Ps 13, 3. h Ps 139, 4; Jb 20, 12. — cf. Ca ay 25. ga my 12; 63, 5. — cf. Hab ja Pro 9, 11-13. — v. Ps 36, £232, k Ps 16, 12.— cf. Jb 38, 39,40. 1 Ps 7, 3; 58, 4; Mic 7, 2 mect..Wech 1250123 VE. $3. PS°72, 135; 93973: JP 22, 12st ace HCl 23,-25,: 20:18 29, 15; Ez 8, 12; 9, 9. — cf. vr. Ty Ps 57, II; Sph 1, 12. 12] V. All. in fs. s. Pt. Clav. ov. Ps Ba ~ Mic 5, 9 q Ps 9, 13, 19. VI. 4. 14] v. vr. 12; Ps 0, 5. —Gr. in S . 4 Qdg. s Ps 67, 6 - T45, 9: Os 14, 4. — Koad, 257 4rd, te, tv. Ps 36, 17 ucf. Ps 36, 46; v Ps 98, 1; Ex 10; Dn / ele a c; TPR AD TY. BS, 144, 13; 145, 10. x , 20. 17] Of. in fs. s. Jos. Calas. yci. i Par 29, 18. z Ps 81, 3. — cf. Is 1, 17. a Ps g, 20. Is 41, rs: 18; i: 10, 6, 26; 1 Tm — cf. Ps Ad mt. in Dd. (8), in S55, Fas rcg et ss. Rdmpt. (5),7 dol. BMV. et: ss. spin. Cor. etc. (2); in in cm. M. et fss. Ang. (8 in ritu exorcism. a Ps:7,2;12, 63:24, 2.; 55, 24; etc. b cf. 1 Rg 23504; 207 1941 23° 26; 19,20; 1Mc2,28; Mt24, 16. cPs 7, 13; 36, 14. — cf. Jr9, d Ps 63, 5. 3: e Ps 17, 7: Is. 38,-495:66,2%5 2% Hab 2, 20; Mic 1, 2. f Ps 2,4; 102,19; 113, 3 (bis); Is 66, a Mt 5,34; 23,22 etc, g Ps 32, 13, th Pro IS» 3; 32, hTb El; e os cf P: Pro 14, 343 Rm 6, 23 i Ps 139,11; Gn 19, 24; Ez 38, j Ps 74, 9. [22 ks 325. 83, 36, 28°. 48, 38° 98, 4; 145, 9; Is 61, Ad “or in fr. 3 (8). aPs°6, f; 1; Mic 7, 2. — ef. Ps £3,:0=3e c Ps 40, 7; 143, 8; Pro 23, 7 ad eli 29,49: é Pore. s £%9 428% {765 f Dn 7, 8; Ap ts tet: Ps 16, 10; 73) eck; Sap vis Beli iS, 3 secundum multitudinem irae suae “non quaeret: 5 ¢non est Deus in conspectu eius, inquinatae sunt viae illius in omni tempore, ‘auferuntur iudicia tua a facie eius, omnium inimicorum suorum dominabitur. 6 Dixit enim in corde suo: /Non movebor a generatione in generationem, sine malo. 7 9Cuius maledictione os plenum est et amaritudine et Asub lingua eius labor et dolor. [dolo: 8 Sedet ‘in insidiis cum divitibus, in occultis ut interficiat innocentem, 9 JOculi eius in pauperem respiciunt, Insidiatur in abscondito, “quasi leo in spelunca sua: insidiatur ut rapiat pauperem; rapere pauperem dum attrahit eum. 10 In laqueo suo humiliabit eum, ™inclinabit se et cadet, cum dominatus fuerit pauperum. 11 Dixit enim in corde suo: "Oblitus est Deus, avertit faciem suam, ne videat in finem. 12 OFxsurge, Domine Deus, ?exaltetur manus tua, Yne obliviscaris pauperum. 13 Propter quid irritavit impius Deum? dixit enim in corde suo: "Non requiret. 14 Vides, quoniam tu laborem et dolorem consideras, ut tradas eos in manus tuas. Tibi derclictus est pauper; Sorphano tu eris adiutor. 15 tContere bracchium peccatoris et maligni: Uquaeretur peccatum illius et non invenietur. 16 VDominus regnabit in aeternum et in saeculum saeculi; ®peribitis, gentes, de terra illius. 17 Desiderium pauperum exaudivit Dominus, Ypraeparationem cordis eorum audivit auris tua: 18 2judicare pupillo et humili, ut non “apponat ultra magnificare se homo super terram. | In finem. Psalmus David. 2 4In Domino confido: quomodo dicitis animae meae: bTransmigra in montem sicut passer ? 3 Quoniam ecce peccatores cintenderunt arcum; paraverunt sagittas suas in pharetra, ut 4sagittent in obscuro rectos corde. 4 Quoniam quae perfecisti destruxerunt; iustus autem quid fecit? 5 eDominus in templo sancto suo, Dominus, fin caelo sedes eius. Oculi eius in pauperem respiciunt, palpebrae eius Yinterrogant filios hominum. 6 Dominus interrogat iustum et impium; Aqui autem diligit iniquitatem odit animam suam. 7 Pluet super peccatores laqueos; tignis et sulphur et spiritus procellarum /pars calicis 8 Quoniam iustus Dominus et “iustitias dilexit; [eorum. aequitatem vidit vultus eius. | In finem, %pro octava. Psalmus David. 2Salvum me fac, Domine; quoniam defecit sanctus, quoniam diminutae sunt veritates a filiis hominum. 3 cVana locuti sunt unusquisque ad proximum suum; @abia dolosa in corde, et corde locuti sunt. [gniloquam, 4 eDisperdat Dominus universa labia dolosa et linguam fma- 5 qui dixerunt: Linguam nostram magnificabimus, labia nostra a nobis sunt: %quis noster dominus est? — 474 — — 12. A morte imminenti ereptus laetus gratias agit. — 13. Questus quod impii ubique grassentur, a Deo, quem se vidisse putat in medio populi, expetit salutem. — 14. Contubernales Dei quales esse oporteat LIBER PSALMORUM 14}6 =! 4473 6 hPropter miseriam inopum et gemitum pauperum, ‘nunc exsurgam, dicit Dominus: __ ponam in salutari, fiducialiter agam in eo. 7 JEloquia Domini eloquia casta; argentum igne examinatum, probatum terrae, purgatum 8 Tu, Domine servabis nos [septuplum. et custodies nos a generatione hac in aeternum. 9In circuitu impii ambulant secundum altitudinem tuam multiplicasti filios hominum. ] In finem. Psalmus David. @Usquequo, Domine, Yoblivisceris me in finem? usquequo “avertis faciem tuam a me? 2 Quandiu “ponam consilia in anima mea, dolorem in corde meo per diem? 3 Usquequo exaltabitur inimicus meus super me? 4 €Respice et exaudi me, Domine Deus meus: fillumina oculos meos, ne unquam Yobdormiam in morte; 5 ’ne quando dicat inimicus meus: Praevalui adversus eum. Qui tribulant me exsultabunt, ‘si motus fuero; 6 ego autem in misericordia tua speravi: exsultabit cor meum in salutari tuo. Cantabo Domino qui bona /tribuit mihi et psallam nomini Domini altissimi. | In finem. Psalmus David. Dixit “insipiens in corde suo: “Non est Deus. ¢Corrupti sunt et abominabiles facti sunt in studiis suis: ; don est qui faciat bonum, non est usque ad unum. 2 eDominus de caelo prospexit super filios hominum, ut videat si est intelligens aut frequirens Deum. 3 Omnes declinaverunt, simul Yinutiles facti sunt: Anon est qui faciat bonum, non est usque ad unum. 4Sepulcrum patens est guttur eorum, linguis suis dolose agebant, jvenenum aspidum sub labiis eorum, Iquorum os maledictione et amaritudine plenum est; ™mvyeloces pedes eorum ad effundendum sanguinem. Contritio et infelicitas in viis eorum, et viam pacis non cognoverunt: "on est timor Dei ante oculos eorum. 4 oNonne cognoscent omnes qui operantur iniquitatem, qui ?devorant plebem meam sicut escam panis? 5 Dominum non invocaverunt, illic trepidaverunt timore, @ubi non erat timor. 6 Quoniam Dominus “in generatione iusta est, consilium inopis confudistis, Squoniam Dominus spes eius est. 7 Quis dabit ex Sion salutare Israél ? Cum ‘faverterit Dominus captivitatem plebis suae, exsultabit Iacob, et laetabitur Israél. ] Psalmus David. Domine, quis habitabit in ¢tabernaculo tuo, aut guis requiescet in monte sancto tuo? 2 cQui ingreditur sine macula et %operatur iustitiam, 3 qui loquitur veritatem in corde suo, qui non fegit dolum in lingua sua nec fecit proximo suo malum et Yopprobrium non accepit adversus proximos suos. Acf. Ps (10), 12. #Is 33, 10. 71 * cf. Catech. R. II 8, 33. J Ps 17, 31; 18, 8, 9; 118, 140; Pro 30, 5. 8] Cm. in fr. 6 p. D. 2 Qdg. Ad mt. in fss. Orat. DNIC., ss. col. Flag., 7 dol. BMV. (5,6). — ad cmpl. in fr. 3.— in ritu exorcism, [— Ap 6, ro. aPs 78, 5; 88, 47; Hab 1, 2. b Ps (10), 12; 41, 10; 73, 19, 23%:..bm ‘§,::20. ¢ Ps 43, 24; 87, 15; Hab 1, 2. 2] * Catech. R. Il 5, 24. d cf. Ps 76, 7. , 3-6] R. in D. Pas. € Ps-5, 2; 128) 257. f Ps 18, 9; 1 Es 9, 8; Pro 29, 13% Ecli 34,:20;,cBar.iz, 142): Eph 1,18.— cf. 1 Rg 14,27. gv. Ps 75,6. [bene mor. etc. 4, 5] Int. Mss.v. ad postul. gr. Ps 24, 3; Dt 32); 27. 6] Int. in D. 1 p. Pnt. 6c] Cm. in D. 2 p. Pnt. J Ps 9,°153:118,:27. Ad mt. in fr. 2 (2). 1-7] Ps 52, 1-6. a Jb 2, 10; Sap 13, 1. — cf. Jr 6 Ps (10), 5. [45 22. CGH 6,5). Dr. 125 S21! dv.vr.3. [50.—cf. Ps 32,13. éewseror,.205 Is 63). 55; Lme3, fio) Par’ 1a> 2% t0,\3. g Jb 15, 16. aA ; * Catech. R. Ill 6,15; IV 14, (all) Rm 3, 10-12. — Gn 6, 3] Rm 3, 13-18. [12; Ec 7, 21 tv. Ps 5, 11. jv. Ps 139, 4. ty.-Ps (ro), 7. mv. Pro 1, 16; Is 59, 7, 8. WN; PS 35:2. ocf. Is 1, 3. — v. vr. 1. ‘ pNm 14, 9; Pro 30, 14; Mic 3, 3. — cf. Ps 26, 2. — v. Ps 43. ES 78x 63.7003 29} 25; 6: 9757. 51 * Catech. R. III 3, 28. qPs 52, 6 sv "ZO -¥%.; 36: Pro: 28,13. Sap: -lgy 250: —ri Gk. 70, 5. 7) Cm. in fr. 2 p. D. 3 Qdg. ERS, 84562 ( ol2 S058 eA; 110.30), "fs, 239,25; OS 6,11; Jl 3,T. Ad mt. in 2 fr. et in sb. s. (1), in fss. ss. Ang., SS. Omn. et ss. spin. Cor. (2,1) in cm. Mm. et Cf. (2). E-5] Ps 23, 3-5; Is 33, 14-16. 1,2] Cm. in fr. 3 p. D. 3 Qdg. 1-4] * Catech. R. III 9,20; 3,12. bvV2Ps 2, °6. c Pro 28, 18. — cf. ease 27. Jo 1, 47; Col 3, 9 f Lv 19, 16. — cf. Ps 33, 13-15. g Ex 23, 1. — cf. Pro 30, to. eae — LIBER PSALMORUM 14, 4 —— 16, I4 dicit. — 15. Justus petit ut piorum studiosus et pravorum osor evadat, deque gratias agit, quod sit a morte excitandus et perpetua felicitate donandus. — 16. Obsecrat ne ab hostibus opprimatur et vindictam in eos hk cf. Est 3, 2. — v. Ps 100, 3. cae $2, \25t LY: 25. 20" Ot aa. - Ez ¥8, 8:22; 12; Lc6,'3§- jEx 23, 8; Dt 16, 19. — cf. Pro 7,\ 23’. k Pro 10, 25, — v. Ps (10), 6 Ad mt. in sb. s. (9); in fs. Corp. Ch. (4), in cm. Mm (3), ad cmpl. in fr. 2 et in ritu (PR) de clerico (5). 1] Catech. i Ax IS. a Ex 15, 2; Is 25, 1; 2 Mc 14, of. ei Ca es 49, 7-13; 72, bce. Ex barat De #7, 62 OF Ptla, ©. c (Ex 23, 13. —) cf. Eph 5,3 4] Catech. R. IV 6, 12. d Ps 72,26; 118,57; 141,6; Nm 18,20; Jr 10, 16; Lm. 3 24.— e Ps22,5;Apr14,10. [cf. Dt32,9. fi vr. vr. 8 et as S 17, 5, 14; Mic 2, 5. get. (Le'ro, 42; .Col2,' 123 j Ps-7, 10. qe fs. s. Bontf. M. 7,81 vs ee 2p. D: 2 QOdg etc. 8,6] R. in fs. ss. Rdmpt. etc. l (ail) Ac 2, 25-28. m Ps 108, 313; 109, 5; 120, 5; nv. Ps to), {r4t, 5. 0, 10] Ant. in fs. ss. Sind. 0. P8132 ,.6° 39) 12, 13 etc. — cf. 1 T 5, p (all) Ac 2, ai; par, ,13; Jb 33, 24, 25. — cf. Ecli 25, 4; Os 3, 145.1. Pt7s, £80) @.4. g (all) oh 13; 35: 7, Ps: 86, 28: 16; 102, a £ Catech. R. I's, 11] R. in D. 2 p. Bpiph.s Cm. in fr.4 b. D. rcf. Bar 3, 13, 2° s Mt 7, 14. [Ps 62, 6. t Ps 20, 7; 35, 9; 64,, 5. —V. Ad mt. in 2 fr. (6) et in fss. Orat. et ss. col. Flag. (9, 12) et s. Laur. M. (3). a Ps 61, 23, 41,7. OF, Jr 4, b cf. Sap I, 6-8. [16. CiPS8:25: FP 48,09. d Ps 138, 1; Jr 12, 3. — v. Jb 2] v. ur. 8. [23, 10. ecf. Gn 46, 2; 1 Rg m5, 16; Jb ~ 12-16; 33, 14, 15; Is 29, : Dn 2, 19; Ac 16, 9 etc 3] "int. etc. in fs. s. Laur. M. Ps 65, 10-12; Sap 3, 6: Zc 13, o.—cf. M1 3,2, 3. [118, 133. g Jb 32, 12. — cf. Ps 43, 19; 5] Of. in Ms, pro ge ie etc. 6] Int. in fr. 3 p 3 QOdg. Cm. in D. 22 p. kh Ps 30, 3; 87, 3. 7] V. ad mt. in fr. 2. 4: Psrgo; .22% 8] v. vr. 6. — Gr. owe 5’. D. 1 Qdr. etc. — V. ad cmpl. 7 Ps 138, 21. [v. Ps 62, 8. k Dt 23, Ae) Pro: 7;:23:Zc ‘2, 8. 1 Ps 35, 8; 56,2; 60,5; 62, 7; 90, 4; bi 325.51, 0002 phe. — cf. Mt aon, 37 etc. m cf. 1 Rg 23, 26 n Ps118, 70; Is6, 10; Mt13,15; Ac 28, 27. — cf. Dt 32, 15. o Ps (10), 9. — cf. Ez 32, 2. pcf. Ps (10), 8,9. gitet; Is x6,-'s). rv. vi. 8. I I 9 OPropter hoc laetatum est cor meum, 4 Ad nihilum deductus est in conspectu eius malignus; timentes autem Dominum glorificat. Qui jurat proximo suo et non decipit, 5 qui ‘pecuniam suam non dedit ad usuram, et Jmunera super innocentem non accepit: qui facit haec non *movebitur in aeternum. Tituli inscriptio ipsi David. Conserva me, Domine, quoniam speravi in te. 2 Dixi Domino: *Deus meus es tu, quoniam bonorum meorum non eges. 3 OSanctis, qui sunt in terra eius, mirificavit omnes voluntates meas in eis. 4 Multiplicatae sunt infirmitates eorum, postea acceleraverunt. Non congregabo conventicula eorum de sanguinibus; nec memor ero nominum eorum per labia mea. 5 Dominus “pars hereditatis meae et ¢calicis ries tu es qui restitues hereditatem meam 6 /Funes ceciderunt mihi in 9praeclaris; etenim hereditas mea praeclara est mihi. 7 Benedicam Dominum, "qui tribuit mihi intellectum; insuper et ‘usque ad noctem increpuerunt me jrenes mei. 8 /Providebam Dominum in conspectu meo semper, quoniam a ™dextris est mihi, "ne commovear. [in spe. et exsultavit lingua mea, insuper et caro mea requiescet 10 Quoniam ?non derelinques animam meam in inferno nec dabis sanctum tuum videre corruptionem. 11 rNotas mihi fecisti *vias vitae, tadimplebis me laetitia cum vultu tuo, delectationes in dextera tua usque in finem. Oratio David. Exaudi, Domine, iustitiam meam; dintende deprecationem meam, auribus percipe orationem meam °non in labiis dolosis. 2 ¢De vultu tuo iudicium meum prodeat, oculi tui videant aequitates. 3 @Probasti cor meum et @visitasti nocte; figne me examinasti, et non est inventa in me iniquitas. 4 Ut non loquatur os meum opera hominum, propter verba labiorum tuorum ego custodivi vias duras. 5 9Perfice gressus meos in semitis tuis, ut non moveantur vestigia mea. 6 Ego clamavi, quoniam exaudisti me, Deus; hinclina aurem tuam mihi et exaudi verba mea; [te. 7 imirifica misericordias tuas, qui salvos facis sperantes in 8A Jjresistentibus dexterae tuae *custodi me ut pupillam oculi: lsub umbra alarum tuarum protege me 9a facie impiorum qui me adflixerunt. Inimici mei animam meam ™circumdederunt, 10 nadipem suum concluserunt, os eorum locutum est superbiam; 11 proicientes me nunc circumdederunt me, oculos suos statuerunt declinare in terram. 12 Susceperunt me 9sicut leo paratus ad praedam, _ et sicut catulus leonis habitans in abditis. © 13 Exsurge, Domine; praeveni eum et supplanta eum, eripe animam meam @ab impio, frameam tuam 14 ab ‘inimicis manus tuae; Domine, a paucis de terra divide eos in vita eorum; { De ftacitat —1%. Invocato Deo, terrores describit (2-7), quibus, ipso mirum _ in modum auxiliante exsolutus est (8-16); ideo gratias agit (17-20), Deum- | que laudibus effert, qui iuxta uniuscuiusque meritum retribuens (21-30), LIBER PSALMORUM 16, 15 — 17, 26 ape Nee tt ne ee ee ee de absconditis tuis adimpletus est venter eorum, saturati sunt filiis et dimiserunt reliquias suas parvulis 15 Ego autem in iustitia ‘apparebo conspectui tuo, [suis. Usatiabor cum apparuerit gloria tua. ] In finem. Puero Domini David, qui locutus est Domino verba cantici huius, in die qua eripuit eum Dominus de manu omnium inimicorum eius et de manu Saul, et dixit: 2 Diligam te, Domine, fortitudo mea. [liberator meus. 3¢Dominus firmamentum meum et refugium meum et Deus meus adiutor meus, et “sperabo in eum; eprotector meus et %cornu salutis meae et susceptor meus. 4 Laudans invocabo Dominum, et ab inimicis mei salvus 5 eCircumdederunt me dolores mortis, [ero. et torrentes iniquitatis conturbaverunt me, 6 fdolores inferni circumdederunt me, praeoccupaverunt me laquei mortis. 7 9In tribulatione mea invocavi Dominum et ad Deum meum clamavi; et exaudivit de ’templo sancto tuo vocem meam, et clamor meus in conspectu eius introivit in aures eius. 8 iCommota est et contremuit terra, fundamenta montium conturbata sunt et commota sunt, quoniam iratus est eis. 9 jAscendit fumus in ira eius, et ignis a facie eius exarsit, carbones succensi sunt ab eo. 10 kInclinavit caelos et descendit, et ™caligo sub pedibus eius. 11 Et “ascendit super cherubim et volavit; °volavit super pennas ventorum. 12 Et Pposuit tenebras latibulum suum, in circuitu eius Ytabernaculum eius, tenebrosa aqua in nubibus aéris. 13 Prae fulgore in conspectu eius nubes transierunt, "grando et carbones ignis. 14 Et Sintonuit de caelo Dominus, et Altissimus ‘dedit vocem suam, grando et carbones 15 et misit “sagittas suas et dissipavit eos, [ignis ; fulgura multiplicavit et conturbavit eos. 16 Et Yapparuerunt fontes aquarum, et revelata sunt “fundamenta orbis terrarum ab “increpatione tua, Domine, ab inspiratione spiritus irae tuae. 17 Misit de summo et accepit me et Yadsumpsit me de aquis multis. 18 Eripuit me de inimicis meis fortissimis et ab his qui oderunt me, quoniam confortati sunt super me. 19 Praevenerunt me in die adflictionis meae, et factus est Dominus protector meus 20 et eduxit me in 4latitudinem, salvum me fecit, quoniam voluit me. 21 Et ¢retribuet mihi Dominus secundum iustitiam meam, et secundum °puritatem manuum mearum retribuet mihi; 22 quia °custodivi vias Domini nec impie gessi a Deo meo ; 23 quoniam ¢omnia iudicia eius in conspectu meo. et iustitias eius non reppuli a me. 24 Et ero “immaculatus cum en et observabo me ab iniquitate mea. 25 Et retribuet mihi Dominus secundum iustitiam meam et secundum puritatem manuum mearum in conspectu oculorum eius. [eris 26 fCum sancto sanctus eris et cum viro innocente innocens Bs 62, 33 Da 12) 2. “uPs 15, 11. — cf. Is 26, 19; Ad mt. in fr. 2 (2,21, 47). 2-51] 2 Rg 22, 2-51. 2,3] R. etc. in D. 2 p. Epiph. a’Ps 45,1; 70, 3. [ete. b (all) Heb 0 13. c vr. 30; Gn 15 [Ph 4, 13. dt Rg 2, 1; tes: 69) oe f. 41 -¥. Ps 17g, 12;°73 Ch e Ps 54, 5; 87, 18; 114,3; 117, II, 12. — cf. Ps TI, 13,17. 5] Ant. in fs. ss. col. Flag. 5-S] Int. in Sptg. ies Pro 13, 14; 14, 27; 2 Tm 26..— v. Gn 37, 35. Ps 8, 2950808; (A 100) Be; 5 eres Pa EIA se a; 3] Tné in cL maj. hv. Ps 10 8] Int. (Ps >, 15) in fs. Me E. 4. Ps 28, 83:76, 193 113, 7. —— cf. Ps 103, 32; Jd 5, 4; Jr 10, 10. jis 30, 27. — cf. Ez 38, 18. k Ps 14 1 Ex hae Pe Is 64, 1. — v. Gn £Ty 7% mv, Ex: 19). 93:20; 21, nm Ps 67, 34; 98, 1; Is 19, 1; o Ps 103, 3. [Ez 1, 4. pcf. Is 50, 3. q Jb 36, 29. — cf. Ps 96, 2. rcf. Ps 148, 7. s Ps 103, 7; 1 Rg 7, 10; Ecli 46, 20. — cf. Ps 76, 18. al Of. in fre: 2 2. Pack ec tIs 30, 30. — v. Ps 02347-94596, 183 ory 6: 32, 42; Sap 5, 22; 6h, Tig, ZC Opel Y-Cl. (EX 345; 21 55 185 28s w cf; Ps:23, 2; 135, 6. 16] v. vr. I4. * Ps 103, 7; Is 50, 2; Nh 1, 4. — cf. Ps 105, 9; Ex 15. 8; Mt 8, 26. [68, 3. cf, Ex 2, 10. +i V,teS 62,2; 17] Gr. in fs. s. Fel. a Cant. 18,10] v. 062 337° Rm: 5, F2. 19] Ant. in fs. ss. col. Flag. 19,20] Int. in D. 2 p. Pnt. zvr. 37; Ps 4, 2; 30, 9: 117, Jb 5; Pro 4, 12. — Vv. 36, Phyl a Ps\¥;-93. 1 Rg. 24, 20:.26, 13; b Jb 22, 30. [3 Rg 7, 32. 2rb] v. vr. 17. c cf. 3 Rg 14, 63> Pro 8; 32. d Ps 118, 30, 102. — "cf. Dt 17, 19. ePs 14, 2. — cf. Gn 17, 1 fcf. Mic 2, 7; Mt 5, 7. — Ane £ LIBER PSALMORUM 17, 27 — 18, 6 servo suo favebit (31-43), eius vero hostes debellans salutem parabit (44-51). — 18. Deum cum creatione rerum tum revelatione sese mani- Sestantem extollit ab eoque veniam suorum delictorum petit. — 19. Re- Ecli 39, 29; he Be! > Se Rin hv. Jb 22, 29. [x, 28. 28] Of. in Ms. contra oa et belli. 201 V . in Dd ad m 33 Rg 11, 36; 15, _ 4 Rg 8, 19. — cf g 2I, 17. —V. Jb 18, 36: k cf. Is Pf 16; Eph 6, 16. 1Dt 32, 4; Dn 4, 34; Mt 5, ncf. Ps 85, 8. 93)0% in fs. s. Jo. D. — V. in or Rg 2, a4 Is 45, 5. — cf. Eph 6, p2 Rg 2, 18; Hab 3 gs ae q Dt S4, | i a Is 58, 18 Cehig. 35 35, 36] * Cateck. R:.1Y,.2 §;-19. r Ps Pansy 36] R. et v in Jos. —V. All. in fs. s. z ‘ben. s Ps 70, 20-21; 118, 71. tcf. Ps 4, 2; Gn 26, 22. —v. vr.°20) ; 38, 39] Tr. in fs. s. Jo. Dam. uct. Ly 26, 7; v vr. 49; Lm 3, 62. 2 EBX 623, 27, x Pro 1, 28. — v. Jb 27, 9 9 Pst, 4. — cf. 4,Rg 33, 7 zIs 10, 6; Mic 7, 10; Zc 10, 5. a2 Rg 3, 13; 19,'9; 20, 1. — b cf. Ps 2,8.— v. 2 Rg 8,1-14. cIs 55, 5. — cf. Ps ai y+a8. d Ps 65, 3; 80, 16. — cf. Dt 33, 29. 48, 49) Int. in fr. 4 p. D. Pass. — v. Ps 142, 9, 10. e Ps 46, 4; 143, 2. — cf. Is 4s, f Ps 58, 2. [r. g (all) Rm 15, 9. 50] eee in fr. 2. — v. h Ps 65, 2, Lor. 38, 39. eg 543 ro. feck. Ps 38, 36; 2 Rei'7,.12, ete lo Ad mt. in Dd. (4), Nativ. (6) et Asc. Dini (7), in cm. Ap. a et nee wh et "fss. ss. Cord. e ss. Ang. — ad prm., in a ea 88, 8; 96, 6. — cf. Sap 13, 4, 6: Mm I, 19, 20. 2] Int. in D. 4 Adv. 6 (all) Rm 1o, 18. i 43, 6] Ans in - Imm. Conc. 27 et cum electo electus eris et cum perverso perverteris. 28 kQuoniam tu populum humilem salvum facies, et ‘oculos superborum humiliabis; 29 quoniam tu illuminas /lucernam meam, Domine; Deus meus, illumina tenebras meas; 30 quoniam “in te eripiar a tentatione et in Deo meo transgrediar murum. 31 Deus meus, ‘impolluta via eius, meloquia Domini igne examinata : protector est omnium sperantium in se. 32 Quoniam “quis deus praeter Dominum ? aut quis deus praeter Deum nostrum ? 33 Deus, qui °praecinxit me virtute et posuit immaculatam viam meam, 34 qui Pperfecit pedes meos tanquam cervorum et super Yexcelsa statuens me, 35 rqui docet manus meas ad proelium, et posuisti, ut arcum aereum, bracchia mea 36 et dedisti mihi protectionem salutis tuae, et dextera tua suscepit me; et ‘disciplina tua correxit me in finem et disciplina tua ipsa me docebit. 37 tDilatasti gressus meos subtus me, et non sunt infirmata vestigia mea. 38 uPersequar inimicos meos et comprehendam illos et non convertar donec deficiant. 39 Confringam illos nec poterunt stare, cadent subtus pedes meos. 40 Et praecinxisti me virtute ad bellum et supplantasti Yinsurgentes in me subtus me. 41 Et “inimicos meos dedisti mihi dorsum et odientes me disperdidisti. 42 «Clamaverunt, nec erat qui salvos faceret; ad Dominum, nec exaudivit eos. 43 Et comminuam eos Yut pulverem ante faciem venti, ut *lutum platearum delebo eos, 44 Eripies me de “contradictionibus populi; ’constitues me in caput gentium. 45 cPopulus, quem non cognovi, servivit mihi, in auditu auris obvedivit mihi, 46 dfjlii alieni mentiti sunt mihi, filii alieni inveterati sunt et claudicaverunt a semitis suis. 47 Vivit Dominus, et benedictus Deus meus et exaltetur Deus salutis meae: 48 Deus qui das vindictas mihi et ¢subdis populos sub me; liberator meus de inimicis meis iracundis, 49 fet ab insurgentibus in me exaltabis me, a viro iniquo eripies me. 50 9Propterea confitebor tibi in nationibus, Domine, et ‘nomini tuo psalmum dicam: 51 magnificans ‘salutes regis eius et faciens misericordiam ichristo suo, kDavid et semini eius usque in saeculum. | In finem. Psalmus David. 2 @Caeli enarrant gloriam Dei, et opera manuum eius adnuntiat firmamentum. 3 Dies diei eructat verbum, et nox nocti indicat scientiam. [voces eorum. 4 Non sunt loquelae neque sermones, quorum non audiantur bIn omnem terram exivit sonus eorum, et in fines orbis 6 In sole posuit tabernaculum suum; [terrae verba eorum. et Cipse tanquam sponsus procedens de thalamo suo, | gi in bellum proficiscenti populus fausta et de hostibus victoriam in Do- | mino ominatur. — 20. Victoriam adeptus, populus gratias agit alias- | gue denuo victorias a Deo invocat. — 21. Conqueritur servus Det LIBER PSALMORUM 18, 7 — 20, 10 I 2 dexsultavit ut gigas ad currendam viam. 7¢A summo caelo egressio eius, et occursus eius usque ad summum eius, nec est qui se abscondat a calore eius. 8 /Lex Domini immaculata %convertens animas; htestimonium Domini ‘fidele /sapientiam praestans par- 9 Iustitiae Domini rectae 4aetificantes corda; [vulis. praeceptum Domini lucidum ™milluminans oculos. 10 Timor Domini sanctus permanens in saeculum saeculi, jiudicia Domini “vera, iustificata in semetipsa, 11 Odesiderabilia super aurum et lapidem pretiosum multum et ?dulciora super mel et favum. 12 Etenim servus tuus custodit ea: Gin custodiendis illis retributio multa. 13 rDelicta quis intelligit? Ab occultis meis *munda me 14 et ab alienis “parce servo tuo. uSi mei non fuerint dominati, tunc Yimmaculatus ero et emundabor a delicto maximo. 15 Et “erunt ut complaceant eloquia oris mei, et meditatio cordis mei in conspectu tuo semper. Domine, adiutor meus et Yredemptor meus. In finem. Psalmus David. 2 a@Exaudiat te Dominus in die tribulationis, bprotegat te nomen Dei Iacob. 3 ¢Mittat tibi auxilium de sancto et de Sion tueatur te; 4¢memor sit omnis sacrificii tui, et holocaustum tuum pingue fiat. 5 ¢Tribuat tibi secundum cor tuum et omne consilium tuum confirmet. 6 /Laetabimur in salutari tuo et in nomine Dei nostri magnificabimur. 7 Impleat Dominus omnes petitiones tuas. Nunc cognovi quoniam salvum fecit Dominus christum exaudiet illum 9de caelo sancto suo, [suum : hin potentatibus salus dexterae eius. 8 ‘Hi in curribus, et hi in equis; jnos autem in nomine Domini Dei nostri invocabimus. 9 Ipsi obligati sunt et ceciderunt, nos autem surreximus et erecti sumus. 10 Domine, salvum fac “regem et exaudi nos in die qua invocaverimus te. In finem. Psalmus David. 2 Domine, in virtute tua laetabitur rex, et “super salutare tuum exsultabit vehementer. 3 bDesiderium cordis eius tribuisti ei et voluntate labiorum eius non fraudasti eum. 4 Quoniam °praevenisti eum in benedictionibus dulcedinis, posuisti in capite eius dcoronam de lapide pretioso. 5 Vitam petiit a te, et ¢tribuisti ei, longitudinem dierum in saeculum et in saeculum saeculi. 6 fMagna est gloria eius in salutari tuo, gloriam et magnum decorem Yimpones super eum, 7 quoniam “dabis eum in benedictionem in saeculum saeculi, aetificabis eum in gaudio cum vultu tuo. 8 Quoniam rex sperat in Domino et in misericordia Altissimi non /commovebitur. 9kInveniatur manus tua omnibus inimicis tuis; dextera tua inveniat omnes qui te oderunt. 10 7Pones eos ut clibanum ignis in tempore vultus tui: dcf. Jd 5 eEc 1, 5 eli 434 St Jestg Bt. 8] inl . te - d. 2 Qdg. Rm Vv. D2 1 ay 8-12] WGaleah. R. III 1, # 10. g Ps 22, 3. — cf. 2 Tm 16. h Ps 24, L075 025-834 He a 16. i Ps 110, 8. —v.Ps 77,5. ~~ oF 21; i oar [Put. (-12 in D. 3 2. Ck OD. 9] * Conc. VIE ‘oecum. can. tr. i Ps 118, 50. mv. Ps 12, 4. [Ps r10, 8. nm Ps 118, 142, 151, 160. — cf. 0. Ps..338)'54,.:72, 27,4025 5650 3s: 13-2558, 20, 193 Sap 9, . Jb 28, 12-19. p Ps 118, 103: Pro 16, 24; Ez : 4.38 ane Ecli 24,27. (24,14. q ch. Ps 118, 112; Pro 23, 18; 1;] * Conc. Trid. Sess. 7 Cp. 5. 13, 14] Gr. in fr. 3 p.D. 3 Bae: — Cm. ie NL ce Ny es g. tcf. (Gn 20, 6; 1 Rg 25,33, 34, 4 PS. T18,. 133 Rm: 6,::12, + v Ps 14, 2. — 17,24. racks x Ps 103, 34. . 15] Int. tn fr. 6... D. t "Ode. y Lm 3, 58. — v. Jb 19, 25. 4s _ in fr. 2 (2), in fss. Corp. - (4) et ss. Rampt. — in bi infirm. et in qcq. trib. a ch: Ps 76, 3; Gn’ 355-3 b cf. Pro 18, ro. c Ps 40, 4. -- v. 2 Par 20, 8-12. 3] V.All. in Mis. pro Spons. et Saepe in prec. CR. et PR.). dcf. Ac 10, 4. e Ps 20, 3; 36, 4; 54, 23 6] Cm. in & SD Ds A Ode. 8] v. Ps 08, 3. tIs 31, 1; 36, 9. — cf. i 33, T7 Ze 10; §; 2 -Mc.8 j Dt 20, 1; Pro 21, 31. — cf. 1 Rg 17,.45; 2 Par'32,°8, @] V. ad prec. fri. Rk. Ps"20,1' 2549, "8 Ad mt. in fr, 2 (2), in fss. Asc. (14) et ae spin. Cor. (4) et in cm. M.(4) et Cf. (5,6, 4). ex vrr. 2-6] “plura cm et pr. 2] V. All. in D. 5 ».P [Ss. av. Ps 9g, 1 b Ps 19, 5, 7; 36, 4 3 fae in fs. s. Elis. reg. Por- Gr. in fs. S. tan. K. 4] % Catach RykV 19443 v. Ecli 45, 14. — R. in fs. aod. GPS 58.253. [Imm. ePs 60, 7; 90. 16: Dt 6:23: 3 Rg 3, 14; Pro 3, 1, 2, 16; Eeli: 1572, 6] »v. i 4. — V. in Transf. f Ps 8, [Dit. OCR. mb, ae [34, 26. f# cha Gn: 12, 3;,-1s 19, .24;' Ez #Ps. 455-8. — Vv. Ps-15; 214 jw Ps= (20), 4. o cf. Is 10, 10. — cf. Sap 3, 1 1 Ps 82, 14; Is 31, 9; Ml 4, 1 — cf. 2 Rg 12, 31. —4901— i, LIBER PSALMORUM 20, Iti — 21, 26 se plane angustiis versanti, solum relinqui sed omnia a Deo sperans obsecrat, ut sibi in quas enumerat, adsit (1-22); vitae autem ite- rum datus, divinas laudes toto mundo praedicandas proponit (23-32). -- m Ps 17, 9; 49, 3; Ecli 21, 10; Is 26, 11. — cf. 20, 26; nIs 26, 11. Dn 7, 10. oct. Ps:33,'1 73.36; 285 108) 033 Jb 18, 16; Is 14, 20-22; Os 9, 16. i PSc2, es q (Ps 7, 13. — cf. Ps 10, 3). 14] Ant. et V. in Dd. Ad mt. in Parasc. ip cnie et in fs. ss. Cord. ad 6 on ke in rit. prm. in fr. exorcis. ex vrr. 2-22] plura in maj. hebd. a (all) Mt 27, 46; Mr 15, 34. i vif 12. Ps 37,0% Jb-824: Is 59,11). a s 87, 2; Jb 40, 26; Lm 3, 8. — cf. TS, 57> @:Dt 30, 235) Jrr7, Bai F¥2 Jas 3;:9: WClUES 20, 25:90, fs" AR 40,29, — v. Ps 24, 2, 3, 20. h Jb 25, 6; Is 41, 14. [33, 4 Ps 68, 9, 20, 21; 108, 25; i jcf. Mt 27, 39-44; Mr 15, 29. k Ps 108, 25. — cf. Ps a3, 24; 4 R 10,20: Fol '2; 19° 33, m 2, 15, € 1 Gal ip Me 27 16-18 cf. m Ps 17, 20. n Ps 70, 5, 6; Is 46, 1. — Sap 2, a 90, I4. 0. Ps.°x39,: 7 pvr. 2. — v. Ps (10), 1 q Ps 196, 12; 4 Rg 14, 26; Is 63, 5. ris 34, 7— cf. Am 4, 1 $.2$' 34; eT 5 Lim *3, 16+" 3,46. er 2; ss — cf. Is 7, 5; PRs A yi (Ps 72,1) in fs. s. Franc. u cf. Le 22, 44. — v. Ps 67, 4. vcf. Jb 23, 16; Nb 2, 10. — ae [Tee tet fe w cf. Pro. 37, 2 x Lm 4, 4. i Ps 67, 43 Jo. Jb 19, 28. — Vv. 20, 10. y vr, 21 zPs 67, 18 aMt 27, 35 etc. — cf. Zc 12, bwyeri«8: Lc 23,38. c (all) Mt eh 35 etc. so Tms Se "22. v. Ps ae: (cf. — 231 Rin in D. 4 >. Psch.—v.Mt. 22; Jo dong 6, 26. i Gall) "Fieb F132; SiLOTy jcf. Mt 28, 10: Rm 8, 29 75} Gr. in fs. Ss. 3°; a Cap. ] in fs. s. Jo. B. La Salle Ps pe 20. m 9, 13. — cf. Is 53, 3 Hiab Lae ie Ovr. 23, 25, 32; Ps 34, 18; m Se 21 In ™Dominus in ira sua conturbabit eos, et “devorabit eos 11 °Fructum eorum de terra perdes, [ignis. et semen eorum a filiis hominum,_ 12 quoniam declinaverunt in te mala, Pcogitaverunt consilia quae non potuerunt stabilire. 13 Quoniam pones eos dorsum; in @reliquiis tuis praeparabis vultum eorum. 14 Exaltare, Domine, in virtute tua, cantabimus et psallemus virtutes tuas. finem pro susceptione matutina. Psalmus David. 2 4Deus, Deus meus, respice in me, quare me dereliquisti? bLonge a salute mea verba ¢delictorum meorum. 3 Deus meus, %clamabo per diem, et non exaudies, et nocte, et non ad insipientiam mihi. 4 Tu autem in sancto habitas, ¢laus Israél. 5 In te speraverunt patres nostri, speraverunt et liberasti eos ; 6 ad te /clamaverunt et salvi facti sunt, in te Ysperaverunt et non sunt confusi. 7 Ego autem sum /'vermis et non homo, iopprobrium hominum et abiectio plebis. 8 Omnes videntes me /deriserunt me, locuti sunt labiis et *moverunt caput: 9 /Speravit in Domino, eripiat eum, msalyum faciat eum, quoniam vult eum. 10 Quoniam tu es qui extraxisti me de ventre, spes mea ab uberibus matris meae. 11 In te proiectus sum ex utero, de ventre matris meae °Deus meus es tu; 12 Pne discesseris a me, quoniam tribulatio proxima est, quoniam @2non est qui adiuvet. 13 Circumdederunt me ‘vituli multi, tauri pingues obsederunt me, 14 saperuerunt super me os suum, sicut leo rapiens et rugiens. 15 ¢Sicut aqua effusus sum, et dispersa sunt omnia ossa mea: factum est cor meum “tanquam cera liquescens in medio — 16 wAruit tanquam testa virtus mea, {ventris mei. et “lingua mea adhaesit faucibus meis, et in pulverem mortis deduxisti me. 17 Quoniam circumdederunt me Ycanes multi, concilium malignantium “obsedit me, “foderunt manus meas et pedes meos. 18 Dinumeraverunt omnia ossa mea, ipsi vero °consideraverunt et inspexerunt me. 19 cDiviserunt sibi vestimenta mea et super vestem meam miserunt sortem. 20 Tu autem, Domine, ¢ne elongaveris auxilium tuum a me; ead defensionem meam conspice. 21 Erue a framea, Deus, animam meam, et fde manu canis unicam meam; 22 salva me Yex ore leonis, et a cornibus “unicornium humilitatem meam. 23 iNarrabo nomen tuum /fratribus meis: in medio ecclesiae laudabo te. 24 /Qui timetis Dominum laudate eum; universum semen Iacob, glorificate eum: 25 timeat eum omne semen Israél, quoniam ”non sprevit neque despexit deprecationem pau- nec avertit faciem suam a me [peris ; et, "cum clamarem ad eum, exaudivit me. 26 oApud te laus mea in ecclesia magna, Pyota mea reddam in conspectu timentium eum. Oe a pe th 22. Beneficia a Deo accepta celebrat, cuius opera semper tutum se fuisse | et fore dicit. — 28. Ad templum Dei omnium dominatoris quibusnam ascendere liceat declarat. — 24. Protestatus suam in Deo fiduciam LIBER PSALMORUM 21, 27 — 24, 4 ee ee eS tee” a” I 27 9Edent pauperes et saturabuntur et laudabunt Dominum qui requirunt eum; Tyivent corda eorum in saeculum saeculi. [terrae, 28 Reminiscentur et convertentur ad Dominum ‘universi fines et ‘adorabunt in conspectu eius universae familiae gen- 29 quoniam “Domini est regnum. [tium ; et ipse dominabitur gentium. 30 Manducaverunt et adoraverunt omnes “pingues terrae. “in conspectu eius cadent omnes qui descendunt in ter- 31 Yet anima mea illi vivet, [ram ; et *semen meum serviet ipsi. 32 Adnuntiabitur Domino “generatio ventura, et adnuntiabunt caeli iustitiam eius bpopulo qui nascetur, quem fecit Dominus. 2 - Psalmus David. Dominus “regit me, et nihil mihi deerit; 2 Cin loco pascuae ibi me collocavit, super aquam refectionis educavit me, 3 danimam meam convertit, édeduxit me super fsemitas iustitiae propter nomen suum. 4 Nam, et 9si ambulavero in medio “umbrae mortis, tinon timebo mala, quoniam tu mecum es: jvirga tua et baculus tuus, ipsa me consolata sunt. 5 kParasti in conspectu meo mensam, adversus eos qui tri- limpinguasti in oleo caput meum, [bulant me: et ™calix meus inebrians quam praeclarus est! [meae, 6 Et “misericordia tua subsequetur me omnibus diebus vitae et ut °inhabitem in domo Domini in longitudinem dierum., ? Prima sabbati. Psalmus David. ¢Domini est terra et plenitudo eius, orbis terrarum et universi qui habitant in eo. 2 Quia ipse “super maria fundavit eum et super flumina praeparavit eum. 3 Quis ascendet in montem Domini? aut quis stabit in loco sancto eius? 4¢Innocens manibus et 4mundo corde, qui non accepit in vano animam suam nec iuravit in dolo proximo suo. 5 “Hic accipiet fbenedictionem a Domino et misericordiam a Deo salutari suo. 6 Haec est %generatio quaerentium eum, Xquaerentium faciem Dei Iacob. 7 +Attollite portas, principes, vestras, et elevamini, portae aeternales, et introibit rex gloriae. 8 Quis est iste frex gloriae ? Dominus fortis et potens, Dominus Kpotens in proelio. 9 Attollite portas, principes, vestras, et elevamini, portae aeternales, et introibit rex gloriae? 10 Quis est iste jrex gloriae? ‘Dominus virtutum ipse est rex gloriae. ? In finem. Psalmus David. 2Ad te, Domine, levavi animam meam, Deus meus: 2in te °confido: “non erubescam, 3 dneque irrideant me inimici mei. Etenim ¢universi qui sustinent te non confundentur: 4 confundantur omnes iniqua agentes supervacue. fVias tuas, Domine, demonstra mihi, q Is 25,6; 55,1; 65,13.— cf. Lv 27] V. in bened. mensae. [7, 16. r Ps 68, 33. — v. Jo 6, 52. £Ps 2,8: 47,11; 64,6; 66,8.— cf. Ps 71, 8- “11; 85,9; Is 40,6, t Ps65,4; 85,9;95, 7-9. Lete. u Ab 21. —cf. "Ps 46, 8, 9; Zc v cf. Ps 44,13; Is 25,6. [14,9. x Ph 2, 10. — cf. Jo 5, 25. y cf. Ez 18, 27, z Is 53, 10. a Ps 47, 14; 79, 18. 6 Ps ror, 19. — cf. Ps 77, 6-8. Ad mt. in fss, Corp. Ch. et ss. spin. Cor. (5) et in ‘off. Df. (2). —ad prm. in fr. 5 (2) et ad prec. T. penur. et f. Lad sxt. 1,2] Cm in sb. p. D.4Qdg.—V. rh tCatechic Re IV 17; 2;-8. a Ps 77, 52; 79, 2; Is 40, 10, 11; Jr 23, 4; 31, 10 Ez 34, £I+16,, 23° /JO 10; 1250)" 1 Pt Bi 9StS.08s Biz, -T b Ps 33, Io, 11.— cf. Mt 6, Ss: c Ez 34, 14. — cf. Jo 10, 9. ach Pats, 3 e. Ps5,:0% oe a4 142, 10 etc. f Pre 4 12; 4) Gr. in ‘ite go perce, et ad g Pro 137,7, [postul. gr. b. mor. 46) V. im fs. s. Elis. vid. — v. kv. Jb 3, 5. [Gal 6, 14. 4 cf, hx 3, Tk, 123 1s ase ee v.- Psr26ai. Fiat 143 Se 34. 9, 9; Sap 2, 7; Le 7, 46. m Ps Tee) 28 Ou Pk Ola tt. o Ps 26, 4. — cf. Ps $3, 455 se mt. in Circ. in fss. ss. Cord. 9), ss. Rdmpt. (Ps 43, 5), iy mE SS.Omn. (6); in cm. . Cf. (5, 6),Sctar.,in ded. eccl. — ad prm. in fr. 2 (4). — in ritu de cler. fac. in ord. sepel. parvulos ve in ben. mulieris p. part. (5, 6). 1] ae Catech. R. IV. Ep 14: 1,21 Rit D. 2 oe B a (all) t Cor 10, 26. — ‘ 49, 12; Ex 9, 29; 1b B 5; Lv 25, f Gn 33, w1.— cf. Gn 22, r7, 18. Ps 13, 6. — cf. Rm 2, 28, 29. Ps 26, 8; 104, 4: Ls 40, 3, Hee 6: OO 5S Bs. AsOO, Qs m. in fr. 2 p. D. Pass. Ad mt. in off. Df. (7), et in fs. ss. col. Flag. (19).— ad prm. 1-3] R. mm D. 2 p.Epiph. —Of. 1-4] Int, etc. in D. 1 Adv, aPs.85.\4;.1425 83 Lm... 41. bv. Ps to, 3 a oh ta iy Loe aCe Bil of d cf, Ps 12,. 5. “fs AS, 233 Dn 3, 40, 95; Rm I, 20. cf. 'Jr.39, 18. 1¥. on Itin. cler. 33: 142, 8. fe Ps‘; 03 26,12, 85, II; £18, 12, — 481 — £ LIBER PSALMORUM 24, 5 — 25, 12 (1-3), eum rogat, ut, qui bonus est in iustos (4-15) et in eos qui paeni- tentiam agunt (16-19), sibi quoque auxilio sit (20, 21). — 25. Rogat etiam ne se innocentem in improborum numero habeat. — 26. Quamquam g Ps 85, 11; Ecli 37, 19. h Ps 88, 50; Ps 102, 1 6] Int. im Ms. T. belli, in D. 2 Qdg. eos i Jb 13, 26, 20, rr; Jr 3, 35. j- Beli 23% 3. BV. ES OOS 4. Et, 124. PS 34, 84°, Provasvae. — cf. Ps 72, 24. m Tb 3, 2; Os 14, 10. aca 14;. Dn. 93:19: 11] V. in fs. ss. nom. Jesu. o Rm 5, 20. bck, -Proviz, 1335 107 26% OV. ES 1112: rv. Ps 36, 9. 15,16] Ant. in D. 3 Qdg. SS: L709, 15122). 2}. 24 .140,38. — cf. 2 Par 20, 12. t Ps 30, 4. “Ps 68, 17; ad 118, 53. 17,18] Gr., Tr. Co, oe 2) et Int. in frr. OT. vct...2: Re 165,33. wPs 34, 19; Jo 15,.25. — FS 6S, §: 2 V.- VE 2. yv. Ps 1209, 8. 22] v. vr. 6. — R. in prec. frl. Ad ie. in fr. 4 (3). av. 1] Of. in fs. s. Mich de S. 6 vr. 11; Pro Ae; 13; Pro 19,1. é eh. Ps t7, 3 ve d Ps 16,3; 138, 23. — cf. Ps 7. 10. — v. Pro 17, 3 OVOPS ¥, rie es, 2a. 51 * cf. Catech. R. J ro, 2. j-Ps 03\.'3 6,7] Cm. in fr. 4 p. D. Pass. BP.-PS. 9.) 2. 8] Ant. in cons. eccl. of Ps 26, 4. 7 Ps oy SS ol] V. et R. tn T. Pass. k cf. 23, @ Dt 16, 19; hee rr] v. v7. lite & 3s rr reg vy. ‘in fs-7 $5. Rdmpt. Be sxt. et ad nn. — Int. in fr. 2 p. D. 2 Odg. et in Ms. pro Pe- tv: PS a6, 8s [regr. we PS er, ax. et semitas tuas edoce me, 5 Idirige me in veritate tua et doce me, quia tu es Deus salvator meus, et te sustinui tota die. 6 Reminiscere miserationum tuarum, Domine, et misericordiarum tuarum, "quae a saeculo sunt. 7 ‘Delicta iuventutis meae et /ignorantias meas ne memineris, secundum misericordiam tuam memento mei tu, propter bonitatem tuam. Domine. 8 kDulcis et rectus Dominus; propter hoc egem dabit delinquentibus in via. 9 Diriget mansuetos in iudicio, docebit mites vias suas. 10 ™Universae viae Domini misericordia et veritas requirentibus testamentum eius et testimonia eius. 11 ”Propter nomen tuum, Domine, propitiaberis peccato meo; multum est enim. 12 Quis est homo qui timet Dominum? “legem statuit ei in via quam elegit. 13 Anima eius ?in bonis demorabitur, et Ysemen eius "hereditabit terram. 14 Firmamentum est Dominus timentibus eum; et testamentum ipsius ut manifestetur illis. 15 sOculi mei semper ad Dominum, quoniam ipse ‘evellet de laqueo pedes meos. 16 uRespice in me et miserere mei; quia unicus et pauper sum ego. 17 Tribulationes cordis mei multiplicatae sunt: de necessitatibus meis erue me. 18 VVide humilitatem meam et laborem meum et dimitte universa delicta mea. 19 Respice inimicos meos, quoniam multiplicati sunt et “odio iniquo oderunt me. 20 Custodi animam meam et erue me; *non erubescam, quoniam speravi in te. 21 Innocentes et recti adhaeserunt mihi, quia sustinui te. 22 yLibera, Deus, Israél ex omnibus tribulationibus suis. 2 In finem. Psalmus David. 2Tudica me, Domine, quoniam ego "in innocentia mea ingres- et in Domino sperans non infirmabor. [sus sum, 24¢Proba me, Domine, et tenta me, ure renes meos et cor meum. 3 Quoniam misericordia tua ante oculos meos est, et complacui in veritate tua: 4 non sedi cum concilio vanitatis et cum iniqua gerentibus non introibo, 5 odivi /ecclesiam malignantium et cum impiis non sedebo, 6 9lavabo inter innocentes manus meas et circumdabo altare tuum, Domine; Tut audiam vocem laudis et “enarrem universa mirabilia tua. 8 Domine, ‘dilexi decorem domus tuae et jlocum habitationis gloriae tuae. 9 Ne perdas cum impiis, Deus, animam meam, et cum viris sanguinum vitam meam 10 in quorum manibus iniquitates sunt, dextera eorum repleta est kmuneribus. 11 Ego autem in innocentia mea ingressus sum: redime me et miserere mei. 12 Pes meus stetit ‘in directo, in ™ecclesiis benedicam te, Domine. — 482 — | se acunctis periculis evasisse fatetur (1-3), tamen expetit ut inhabitare in | templo possit (4-6) et ne Deus, adversantibus omnibus, sibi adversetur | (7-14). — 27. In augustiis positus ad Deum se animo convertit et exaudiri LIBER PSALMORUM 26, 1 — 27,9 2 ¥ 7 salmus David, “priusquam liniretur. Dominus Yilluminatio mea et salus mea: “quem timebo? Dominus protector vitae meae: a quo trepidabo? 2 Dum appropiant super me nocentes, ut “edant carnes meas. Qui tribulant me inimici mei, ipsi infirmati sunt et ceciderunt. 3 eSi consistant adversum me castra, non timebit cor meum. Si exsurgat adversum me proelium, in hoc ego sperabo. 4/Unam petii a Domino, hanc requiram, [meae, Yut inhabitem in domo Domini omnibus diebus vitae ut videam voluptatem Domini et visitem templum eius. 5 Quoniam abscondit me in tabernaculo suo “in die malorum, protexit me in abscondito tabernaculi sui. ‘In petra exaltavit me; et nunc Jexaltavit caput meum super inimicos meos. Circuivi et immolavi in tabernaculo eius *hostiam vocifera- lcantabo et psalmum dicam Domino. [tionis, 7 Exaudi, Domine, vocem meam, qua clamavi ad te, miserere mei et exaudi me. 8 Tibi dixit cor meum, Mexquisivit te facies mea: faciem tuam, Domine, requiram. 9”™Ne avertas faciem tuam a me, ne declines in ira a servo tuo; adiutor meus esto: ne derelinquas me neque despicias me, Deus salutaris meus. 10 Quoniam °pater meus et mater mea dereliquerunt me, Dominus autem Padsumpsit me. 11 qLegem pone mihi, Domine, in via tua et dirige me in Tsemitam rectam propter inimicos meos. 12 Ne tradideris me in animas tribulantium me, quoniam sinsurrexerunt in me testes iniqui, et mentita est iniquitas sibi. 13 Credo videre bona Domini in ‘terra viventium 14 uExspecta Dominum, “viriliter age, et confortetur cor tuum, et %sustine Dominum. salmus ipsi David. Ad te, Domine, clamabo: Deus meus, ne 4sileas a me; [lacum. ne quando taceas a me, et adsimilabor descendentibus in 2 CExaudi, Domine, vocem deprecationis meae, dum oro ad te, dum dextollo manus meas ad “templum sanctum tuum. 3/Ne simul trahas me cum peccatoribus et cum operantibus iniquitatem ne perdas me; Iqui loquuntur pacem cum proximo suo, mala autem in cordibus eorum. 4 hDa illis secundum opera eorum © et secundum nequitiam adinventionum ipsorum. iSecundum opera manuum eorum tribue illis, jredde retributionem eorum ipsis. 5 Quoniam “non intellexerunt opera Domini et in opera manuum eius; destrues illos et non aedificabis eos. 6Benedictus Dominus, quoniam exaudivit vocem deprecationis 7/Dominus adiutor meus et protector meus: [meae. in ipso speravit cor meum, et adiutus sum, et refloruit caro mea; et ex voluntate mea confitebor ei. 8 Dominus fortitudo plebis suae, et protector salvationum christi sui est. [tati tuae 9Salvum fac populum tuum, Domine, et ™benedic “heredi- et “rege eos et ?extolle illos usque in aeternum. Ad mt. in sb. s. et off. Df. (73). — ad trt. in fr. 2 1] * Catech. R. III 2, 27. av.2Rg2,4 Pig: 5 Is 60, 20; aic’y 8. ee $ c Ps 22, 4; 55, 5, 11; 117, 6; Is 12, 2 Rr: dg m 8, 31. Ty ive te a D. Pat ke 3 in js biteoee ‘s. osep d jb b 19, 22; -Mic#3; 63 TZcurs; v. Ps gw! [ ha Fg fet Slee Be 1637374743 3] Gr. in Ph transl. Dom. ie te Cin. etc. —V. All. in el. aC. I; 22, 6; 41, §; 60, 5; seer Oke Cc 2, 37. h Ps 30, 21. — cf. Ps 90, 1; Is i Ps 39, 3. [4, 6 ik yh se 193. Col 3 Soh Tk, in D. inf. “oct ya etc. a Catech. m Ps 23,6; ak ep. “Dt 4,209. n Ps 68, 18; ld SEAS Vas 9] R. in fr. 2 p. D. 2 pd. Epiph 10b] v. Jr. 21, 7. ae, Ke trt ols 63, 16. — cf. BS 9a p cf.Is 49,15; pF c $53 q Ps 88, 19. — v. Is 40, 11. 7 Ps 25; '12*-Pro: 33<6" Is 26, 7. — cf. Ps 142, 10; Is 40;°3% Mt 3, 3, etc. Palm. etc. 12] Cm. etc. in fr. 6 et sb.aD. pt 24; 4; 85, Ir etc. t Ps RL Cleis sR. 21; aS! t 26, 59, 60 etc. u Ps 51, 7;_114, 9; 141, 6; Jb 28,133 Is 38;, 11: Ex «20, 26° 32.23: [Pro 20, 22. v Ps 36, 34; SI, a II4, 93 14) Int. in fr. 3 DP: Pass. x Pro 20, 22. — v. Ps 36,2255 Dt 31, 7; Js 1, 6; 9, 1 Ad mt in Orat. DNJC. et off. ss, Cord. J. (7). — ad trt. in a Ps 34,223 82, 2; 108,2. [fr.2. b Ps 29, 4; 87, 4, 5; 142, 7; Pro Ty} v.ure-7. 1,jt2 3 Bar 3P271% ¢ Ps 30, 23; 129, 2; pie. 7. ars 62,5; 118,48; ¥2* TAO, -Lm2, 1933, 4r° Q Tm 2, Ps 137, 2. — ch gcRg8s, 29, 2 Par £ 34, 3 Abi Dn 6 ancesth, Ps 5, 8 li 5, 19. f Ps 25, 9. — cf. Gn 19, 23-32. g Ps 54, 22; 61, 3 Pro 26, 25; Ecli 12, 15; r 9, Rick. le: 507, 29; 51, we 136, 8; 2 Tm 4, 14. LPs ats ef 3: 30, 3, 4; 39, 18, 7] (cr .. r. 6 ~.D dg. — All. f ws pro tt —v. Pi 114, 9] Int. zs . 6 p. Pnt. etc. 8 Y. in hymn. «Te Deum» et mv. Ps 28, 11. [in i n Dt 9, 29; 32, 9; 3 Rg 8 le 5? OCs PS: 77,2715; 12% etc. pis 63, 9 f. LIBER PSALMORUM 28, 1 — 30, 5 efflagitat. —28.Piosad Deum colendum hortatur, cuius potentiam descri- bit. — 29. Exauditus a Deo, penes quem est vita et mors et a quo derelictus iterum adsumptus est, gratias agit. —30.Cum rogasset ut a periculis eva- | Ad. mt. in Epiph. (1, 2) et Transf. (9); ad Ul. fr. 2 (3, Ir). — im bened. campanae (3). et bapt. adul. s 81, 6. — cf. Ps 88, 7. 2] V. in fs. ss. Nom. Isms LS ORs 7% 6b Ps 95, "97-6. — cf. Ps 67, 35. ech: Ps -27)62 d Jb 37, 4, 5. é Ps 67, 34. — v. Ps 45, 7 f Ps 103, 16; Jd 9, ie Is 2, sD Ps 113, 4, 6. etc. Dt 3, 9). j Nm 13,2 Lcf. Jb 39, Pg 9] v. Ps aire 10) m cf. Ps 6 ( oh 6,17 (?). 10, 11] i in NIC. regis. : (10), I . h 5 7,3 Sey Ts 40, 29. > Ps 27, 9; Nm 6, 24-26; Ph 4, 7. Ad mt. in fr. 2 (2), in sb. s. 4 in Asc, (2), ae ss. Cord. (22), in fs. ss. col. Flag. a2 2 Re s, Fin’. Fiseasces >... 2] V. in off. Imm. Conc. BMV. 2,3] a. in fr. 4 eS i 2-4] G . in fr. 4p. b Ps 24, 3; 34, 19, ct 37, 173 Li . Pass. Ecli 23, 3. — 12, 5; cv. Ps 6,3 Lm 2, 17. aM, 2S 35) 110. ¢.V. Ps. 27,1.-— cf. Ps £13,:%7. 51 Vz pe mt, in fr. 2. : f Ps 96, 12. cf. Is 54, 7-9 2 14, 14. — cf. Ez 18, $2,334 II [Cor 4, 17, 18 ic Di 3; 225) 0S 27, r4°" 52 og 29, 18; Pro 1, 32 v. Ps (10), 6 m Ps 103, 20. — cf. Dt ert, Ege Bp, ti n cf, 2 24 ,10 hog B's, ~— — cf. Ps 15, 10. os 11) Ini. a € 6 et sb. p. Cin. F244... 07... 3; r Jo 16, 20. hays | Jb 30, 31; Lm 5, 15. s Ps 56, 9. — cf. Gn 409, 6 Ad mt, in fs. 7 dol. BMV. (11). ad § xt. in fr. 2 (2), et ritu “pencggs 2-4] Ps 70, 2] V. in fit “Te Deum. aDn pe 2,3] All. in D. :§ Put. b a "Ps 385, as iG P32, "26, 3] Gr. in DJS 3, 4] ig in i —- gg in fs. manif. M. Imm. a s. numis. eIs25;'4% Jr x6, 26; d Ps 22, 3. €Ps24, x5. 2 Psalmus David in consummatione tabernaculi. *Adferte Domino, filii Dei, adferte Domino filios arietum, : 2 badferte Domino gloriam et honorem, adferte Domino gloriam nomini eius: _adorate Dominum in atrio sancto eius. : 3 Vox Domini “super aquas, Deus maiestatis 4intonuit; Dominus super aquas multas, 4 Vox Domini “in virtute, vox Domini in magnificentia, 5 vox Domini confringentis cedros. Et confringet Dominus /cedros Libani 6 et comminuet eas tanquam 9vitulum Libani, et “dilectus quemadmodum filius unicornium. 7 Vox Domini intercidentis flammam ignis, 8 vox Domini concutientis desertum, et commovebit Dominus desertum iCades. ® Vox Domini praeparantis ‘cervos, et revelabit condensa, et in templo eius omnes dicent gloriam. 10 Dominus “diluvium inhabitare facit, et sedebit Dominus “rex in aeternum; 11 Dominus °virtutem populo suo dabit, Dominus ?benedicet populo suo in pace. 2 Psalmus cantici in *dedicatione domus David. 2 Exaltabo te, Domine, quoniam suscepisti me, nec ?delectasti inimicos meos super me. 3 Domine Deus meus, clamavi ad te et °sanasti me, 4 Domine, eduxisti ab 4inferno animam meam, salvasti me a ¢descendentibus in lacum. 5 Psallite Domino, sancti eius ; et /confitemini memoriae sanctitatis eius. 6 Quoniam Jira in indignatione eius, et “vita in voluntate eius. iAd vesperum demorabitur fletus, et ad matutinum laetitia ; [aeternum. 7ego autem dixi in jabundantia mea: ’Non movebor in 8 Domine, in voluntate tua praestitisti decori meo virtutem ; mavertisti faciem tuam a me, et factus sum “conturbatus. 9 Ad te, Domine, clamabo et ad Deum meum deprecabor. 10 Quae utilitas in sanguine meo, dum °descendo in corruptio- PNunquid confitebitur tibi pulvis, [nem ? aut adnuntiabit veritatem tuam? 11 gAudivit Dominus et misertus est mei, Dominus factus est adiutor meus. 12 rConvertisti planctum meum in gaudium mihi, conscidisti saccum meum et circumdedisti me laetitia, 13 ut cantet tibi *gloria mea, et non compungar. Domine Deus meus, in aeternum confitebor tibi. 3 In finem. Psalmus David, pro ecstasi. @ 2In te, Domine, speravi, non confundar in aeternum: %n iustitia tua libera me. 3 bInclina ad me aurem tuam, accelera ut eruas me, esto mihi in Deum protectorem et in domum refugii, ut salvum me facias: 4 quoniam Cfortitudo mea et refugium meum es tu et 2propter nomen tuum deduces me et enutries me. 5 eEduces me de laqueo hoc quem absconderunt mihi, quoniam tu es protector meus. | Infelici impiorum condicione proposita, ad iustitiam fideles provocat. LIBER PSALMORUM 30, 6 — 31, 5 ‘ 6 /In manus tuas commendo epititum meum: : redemisti me, Domine Deus veritatis. 7 Odisti Yobservantes vanitates supervacue; ego autem in Domino speravi. 8 Exsultabo et laetabor in misericordia tua, quoniam respexisti humilitatem meam, salvasti de necessitatibus animam meam 9 nec “conclusisti me in manibus inimici; statuisti in ‘loco spatioso pedes meos. 10 Miserere mei, Domine, /quoniam tribulor; ‘ kconturbatus est in ira oculus meus, anima mea et ven- ; 11 (Quoniam defecit in dolore vita mea, [ter meus. 4 et anni mei in gemitibus; 7 infirmata est in paupertate virtus mea, j et “ossa mea conturbata sunt. 12 Super omnes inimicos meos “factus sum opprobrium, et vicinis meis valde, et timor notis meis: qui videbant me ?foras fugerunt a me. 13 @Oblivioni datus sum, tanquam mortuus a corde; factus sum tanquam “vas perditum. 14 Quoniam audivi vituperationem multorum commorantium in eo dum ‘convenirent simul adversum me [in circuitu: “accipere animam meam consiliati sunt. 15 Ego autem in te speravi, Domine; dixi: Deus meus es tu; 16in manibus tuis sortes meae. Eripe me de manu inimicorum meorum et a persequenti- + _ 17 J]lustra faciem tuam super servum tuum, [bus me. P salvum me fac in misericordia tua. 18 7Domine, non confundar, quoniam invocavi te. Erubescant impii et deducantur in infernum; 19 Ymuta fiant labia dolosa, [et in abusione. quae loquuntur adversus iustum iniquitatem, in superbia 29¢Quam magna multitudo dulcedinis tuae, Domine, q quam abscondisti timentibus te! Perfecisti eis qui sperant in te, in conspectu filiorum hominum. [hominum, 21 bAbscondes eos in abscondito faciei tuae a conturbatione proteges eos in tabernaculo tuo a contradictione linguarum. 22 Benedictus Dominus, quoniam mirificavit misericor- ; diam suam mihi in @civitate munita. 23 ¢Ego autem dixi in excessu mentis meae: roiectus sum a facie oculorum tuorum; ideo exaudisti vocem orationis meae, dum clamarem ad 24 Diligite Dominum, omnes 9sancti eius, [te. i quoniam veritatem requiret Dominus et *retribuet abundanter facientibus superbiam. 25 iViriliter agite, et confortetur cor vestrum, omnes Jqui speratis in Domino. Ivsi David intellectus. i . 3 “Beati, quorum °remissae sunt iniquitates et quorum tecta sunt peccata. 2 Beatus vir, cui non ‘imputavit Dominus peccatum, i Mec est in spiritu eius dolus. a 3 Quoniam tacui, “inveteraverunt o3s2 mea, j dum clamarem tota die. 4 Quoniam die ac nocte fgravata est super me manus tua, conversus sum in aerumna mea, dum configitur spina. 5 9Delictum meum cognitum tibi feci et iniustitiam meam non abscondi. Dixi: ”Confitebor adversum me iniustitiam meam Domino, et tu remisisti impietatem peccati mei. f (all Le 23, 46. — cf. Ac 7 ] Rbr. ad compl. [59 ig ere 9. — cf. Dt 32, 21; Jr 7,8] Int. in fr. 4 p. D. dg. 8] Int. in fs. b. tn P Dosa — V. All. in Mis. pro qcq. necess. hef. Dt 32, 30. tv. Ps 17, 20, 10, 11) Int. in he % p. D. Pas. — Tr. in Ms. pro inf. jLm 1, ae; kv. Ps 6 1-141 zB ;. fs. ss. col. Flag. lcf. Jr 20, 18. m Ps 6,3: 31.5; 37,43 59, 19. ‘eS a, Pe IOI, 43 30,) 30. 1 3, 14: 78. 4; 79, t ci. Ib 19, 23, 14.— V. Ps 68, bce Mt 26. 56 etc. hats @ciwPs 87,6;Ec 6; 4; rIs 30, 14: Jr 19, 10, te Ecli PEt 75, Seay 285 48, 38. — cf. Rm 9, 21 r 20, 10, t S42, vias ke? qe 27, I. — Vv. 2 Rg 17, I 761 O A bp D. 1 5,31 ar Ms. Fe uP etc. UPS 4.6: .35;, Te, 100, 25. 705 4; 88, 16; 138, 135; Nm 6, 25, 17, 18] Cm. in Shig. et Ms. pro inf. ser. 17.20] V. in prec. ad postul. x Jr 17, 18. — cf. Ecli 2, 11. yr Rg 2, 9 zcf. Ju rs. 20] K. in fr. 2 £. Epiph. Or. in fs. Cord. J. euch. — Cm. in fs. s. Franc. Car. @.cfevls369,.'43. 1 Cor, 2, ,9. bv. Ps 26, 5. 22] V. a. in fs. s. Fel. a C. dcf. 1 ded e Ps haat} a aoe 2 Rg 15,14. fJn 2, g Ps 29, § hDt 32, 41. iv. Ps 26, 14. j Ps 32,18; 146, rr; Is 49, 23. Ad mt. fs. SS. Ce (rr). — ad nn. in fr. 1] * Catecn. R. iv cP ie a es Bey 4, 7, 8. — cf. Ps bat ie 34, 7; Is 38, 17; Mic 7, 18, 19. @.cf.)2 Rg 19, 19; 2 Cor S339. @ Sph 3, I3; c =, 47. ¢ Pro 17, 22. — v. Ps 30; It j cf. ard 7,33 1 Rg 5, 6, 12 s I, a: b 33, 27: Pro 28, gi te £2.18. 38 I Jo 1,9. ig fe ateok il 5, 34. Is 65, 24. LIBER PSALMORUM 31, 6 — 33,3 -- 32. Ut laudes divinas promoveat (1-5), mirabile mundi opificium et providentiam, qua omnia gubernantur, enarrat (9-22). — 33. Adhorta- tur ad Dominum pie colendum (2-4), quoniam ipse ab omnibus malis i Ps 29, 5. — cf. Heb 4, 16. jis 55, 6. k cf. PS 17, 5,17; 41,8; 68, 2-3. 15,16; 123,5; 143,7; Jb 22,11; 27,20; Is 28,2; 30,28; Lm 3, iv. Psoo,1,sq. _ [54; Jn2,4. m Ps118, 34, 73; Pros,i1.— cf. Ps 24, 12. n Tb 6,17; Pro26,3, — cf. Jb A ETOOR he ss. $5 ;tapay ? a Pro 13,21; Eee [17,7. 7 IS 33,9; 63,13; FrO1I9,20; Jr 11] ey et p: ae ip et cm, Ss. r Ps 32,1; 63,11; 67,4; 96,11,12. sPs 7, 11; 35, 11; 63, 11; 96, rz, etc. — cf. Ac 8, 21. Ad mt. in cm. Mm. — ad nn. 1n- fh 3 Cr); : av. Ps 31,11. 5 cf. Ecli 15,9. as jh ae etc. in fss. Ss. ers 1,9; 70,22; 91,4; 143,9, 3,2] k in D.1 >. Pasch. [150,3. d Ps 30, 4; 95, 13 97, 1; 143, 9; 149, 1; Jdt 16, 2, 15; Is 42, 10; Ap 5, 9; 14, 3 etc. ecf. Dt 32, 4; Dn 4, 34; Ap f Ps 10, 8; Mt 23) 23. ey 5,6] Int, in D. 2 p. Psch. O1V. in fs. ss. Trin. —v. vr. 12. g Ps (103, 24;) 118, 64; Is 6, 3; 11, 9; Hab 3, 3. 6] * Catech. R. I 2, 23. hk Gn 1, 6, 7; Jdt 16, 7; Sapo, , 1; Heb 11, 3. — cf. Jot, 3. icf. Jb 26, 13. jPs 77, 13; 103, $3 Ex 15, 8. — cf. Jb 38, 8; Ecli 39, 22. 8] Cm. in fs. s. Emigdi. k Ps 66, 8. [147, 15, 18. 1Ps 148, 5; Gn 1, 3. — cf. Ps mIs 19, 3; Ler, 51. — cf. 2 Rg 15, 34; 17, 14; 2 Es 4, 15; Tb 5,12; Pro 21,30; Is 8,10. n Jb23, 13; Pro1g, 21; Is 46, 10. o Ps 143,15; Dt 4,9, 8; 33, 29. 12] Gr. in Ms. de Sp. S. — v. Is 10, 25. [cf. Ex 19, 5. D Ps 64, 5; Dt 7, 6; 37,9 =a a Ps 6s, 7; 2 Par 16, 9: 28, 24, — v. Ps 10, 5. [2c 2,13 r3 Re 8, 39; 43, 49; Is 63, 15; g cf. Ps-48, 7: 3 Re-Be7 4s, t Ps 146, 10; Pro 21, 31; Ostz, 7. — cf. Ps 19, 8; Am 2, 15 vcf. Ac 12, If. x Ps 38,10,11: 36,139,253 110, 5; Jb 5, 20; Le1,58. [s Jos. 26,37] Int. (Ps 79, 3 in fs. Patr, HPS 34, 35° YOR, 33, 2D, a3 Is 8, 17. — cf. Ps 61, 2. sPs 113, 9-21. aPs 30, 7, 8. — v. Jo 16, 22. 22] V. Jn hymn. «Te Deum» et in prec. frl. Ad mt. in cm. Ap. (18) et Mm, (0), in fss. ss. Cord. J. (9). SS. Omn. (10, 16), ss. Ang. (8) ad cmpl. in & 4 (8) et bcf.1 Rg2z,10. [p. Pant. etc. 2] Rbr. ad sxt. — Gr. in D. 2 2] * Catech. R. III 3, 6. 2-4] Vv. in ben. mensae. c Ps 43, 9. — cf. Eph 5, 20; 1 Ssh { 1° Cow -1,°35; dIs 45, 26.— cf. Jr 9, 23, 243 6 Pro hac ‘orabit ad te omnis sanctus jin tempore opportuno, veruntamen in “diluvio aquarum multarum ad eum non approximabunt. L 7!Tu es refugium meum a tribulatione quae circumdedit me: exsultatio mea, erue me a circumdantibus me. 8 ™Intellectum tibi dabo et instruam te in via hac qua gra- firmabo super te oculos meos [dieris, §”Nolite fieri sicut equus et mulus, quibus non est intellectus: in “camo et freno maxillas eorum constringe, qui non ap- 10 PMulta flagella peccatoris; [proximant ad te. Ysperantem autem in Domino misericordia circumdabit. 11 rLaetamini in Domino et exsultate, iusti, et gloriamini, omnes ¢recti corde. 3 Psalmus David. 2F xsultate, iusti, in Domino: °rectos decet collaudatio. 2 Confitemini Domino in “cithara; in psalterio decem chordarum psallite illi; 3 cantate ei 4canticum novum, bene psallite ei in vociferatione. 4 Quia rectum est verbum Domini, et “omnia opera eius in fide: 5 /diligit misericordiam et iudicium, 9misericordia Domini plena est terra. 6 *Verbo Domini caeli firmati sunt, et ‘spiritu oris eius omnis virtus eorum. 7 jCongregans sicut in utre aquas maris, ponens in thesauris abyssos. 8 kTimeat Dominum omnis terra; ab eo autem commoveantur omnes inhabitantes orbem. 9 (Quoniam ipse dixit, et facta sunt; ipse mandavit, et creata sunt. 10 Dominus “dissipat consilia gentium, reprobat autem cogitationes populorum et reprobat consilia principum; 11 "consilium autem Domini in aeternum manet: cogitationes cordis eius in generatione et generationem. 12 OBeata gens, cuius est Dominus Deus eius, Ppopulus, quem elegit in hereditatem sibi. 13 @De caelo respexit Dominus: vidit omnes filios hominum. 14rDe praeparato habitaculo suo respexit super omnes, 15 qui finxit sigillatim cordaeorum, [qui habitant terram, qui intelligit omnia opera eorum. 16 sNon salvatur rex per multam virtutem, et gigas non salvabitur in multitudine virtutis suae: 17 tfallax equus ad salutem. in abundantia autem virtutis suae non salvabitur. 18 Ecce “oculi Domini super metuentes eum, et in eis qui sperant super misericordia eius; 19 yt Yeruat a morte animas eorum et “alat eos in fame. 20 Anima nostra Ysustinet Dominum, @quoniam adiutor et protector noster est; 21 quia in eo laetabitur cor nostrum. et in nomine sancto eius speravimus. [speravimus in te. 22 Fiat misericordia tua, Domine, super nos, quemadmodum 3 Davidi, ¢cum immutavit vultum suum coram °Achimelech et dimisit eum et abiit. 2 Benedicam Dominum ‘in omni tempore, semper laus eius in ore meo. 3 4In Domino laudabitur anima mea; audiant mansueti et laetentur. tustos (5-11), qui vere tales sunt, custodit (12-13), impios autem di- sperdit (16-22). — 34. Ut Deus, arreptis armis, hostes dissipet et con- | terat in eosque mala convertat quae aliis inferre velint (1-10); ab LIBER PSALMORUM 33, 4 — 34, 10 3 4 ¢Magnificate Dominum mecum, et exaltemus nomen eius in idipsum. 5 /Exquisivi Dominum, et exaudivit me et ex omnibus tribulationibus meis eripuit me. 6 9Accedite ad eum et illuminamini, et facies vestrae non confundentur, 7 6 es clamavit, et Dominus exaudivit eum de omnibus tribulationibus eius salvavit eum. 8 as eante: angelus Domini in circuitu timentium eum ket eripiet eos. 9 ‘Gustate et videte quoniam ™suavis est Dominus: “beatus vir qui sperat in eo. 10 Timete Dominum, omnes sancti eius, quoniam °non est inopia timentibus eum. 11 Divites eguerunt et esurierunt, inquirentes autem Dominum non minuentur omni bono. 12 PVenite, filii, audite me, timorem Domini docebo vos. 13 dQuis est homo qui vult vitam, diligit dies videre bonos? 14 rProhibe linguam tuam a malo, et labia tua ne loquantur dolum; 15 sdiverte a malo et fac bonum, tinquire pacem et persequere eam. 16 “Oculi Domini super iustos, Yet aures eius in preces eorum; 17 Zyyltus autem Domini super facientes mala, ut Yperdat de terra memoriam eorum. 18 Clamaverunt iusti, et Dominus exaudivit eos et ex omnibus tribulationibus eorum liberavit eos. 19 zJuxta est Dominus iis, qui “tribulato sunt corde, et humiles spiritu salvabit. 20 bMultae tribulationes iustorum, et “de omnibus his liberabit eos Dominus. 21 Custodit Dominus omnia ossa eorum, dynum ex his non conteretur. 22 eMors peccatorum pessima, et qui oderunt iustum delinquent. 23 fRedimet Dominus animas servorum suorum, et non delinquent omnes qui sperant in eo. Ipsi David. “Iudica, Domine, nocentes me, bexpugna impugnantes me; 2 apprehende arma et “scutum et exsurge in adiutorium mihi; 3 effunde frameam et conclude adversus eos qui perse- dic animae meae: Salus tua ego sum. [quuntur me: 4¢dConfundantur et revereantur quaerentes animam meam; favertantur retrorsum et confundantur cogitantes mihi 5 /Fiant tanquam pulvis ante faciem venti, [mala. et angelus Domini coartans eos; 6 9fiat via illorum tinebrae et lubricum, et angelus Domini persequens eos. 7 Quoniam “gratis ‘absconderunt mihi interitum laquei sui, supervacue exprobraverunt animam meam. 8 jVeniat illi laqueus quem ignorat, et captio, quam abscondit, apprehendat eum, et in laqueum cadat in ipsum. 9kAnima autem mea exsultabit in Domino et delectabitur super salutari suo. 10 ‘(Omnia ossa mea dicent: Domine, “quis similis tibi, Neripiens inopem de manu fortiorum eius, egenum et pauperem a diripientibus eum ? 4] Ant. et V. in fs. ss. nom. J. ev. Ps 34, 27; Lc 1, 46. $2 Par ae 2. ree Mt 7, 7 etc. pak Eph vr. ze 18> Ae: Ecli 21,6.—cf. icf. Dn 3, 95. [2 Rg 22, z. j Ps 90,11; Gn 32):1,:2; Ex 23, 20. — cf. Js 5; 13, 14; 4 Rg ee oe cy 17, 10; Ac 12, 15; nt. Heb 1 is . B Of. ‘in D. 143 p: Lge a od. pes sag K oe IF; 2 6, oi r Pt, 2,23. ce 99, 4. rs we 3 » 135 3, 39 5; 83,13; Jr z. cli 34, 14, 19. is: Te] Int. m Gr. in fs. s. Cy- riact. — Gr. in fs. SS. Omn. pms $ peas ae ro 10, 3. — 137. Gr. Se vy ‘Ss. Phil. N. etc. — cf. rit. cons. virginum, et re yey pecc. (PR. s 65, 16. — cf. Pro I, 8. f fay T5P bh 37270-12: r Ps 14,3; 38, 2; 140,3,4; Pro £3; Fait I; 21, athe Ecii 23% €4,-5,/22. m. in Rh ‘t2,. 18 u cf. Sap i — v. Ps 32,18. v vr. 5,7; Pro 1s5,29.— Jog, t. x Lv 17,10; Jr 44,11; Am 9g, y Ps bree! 153 Pro 10, 7. caiie™ Ps Lin fis. Mm. 18] * Catech. R.IV 16,5. —Int. 28S 42°35 °2S 718° 66, 2.— cf. Ps 144,18; 148, 14; Dt 4,7. 18,19] Gr. in cm. Mm. a Ps 50, 19; 108, 17; 146,3.— ji 2,'13; Le 15, 17-24; be sh Sea 5. [18, 13, 14. 20,12] Int. in fs. ss. Relig. et in fss. Mn. Cvr. §, 23. — cf. Ac 12, 11. Yao. Fs:tx5, 150 EviJo 40;36. d cf. r Rg 14,45, Mt 10,30.— e Pro 24, 19; Sap 3, 19. — cf. Ps 7, 15, 16; 36, 36, 38. {nc Psv24y 22: Ad mt. in fr. 3 (1, 17, 23). — in ritu exorcism. cIs 49, 25; Lm 3, 58. 1-2] V, UF. 13 1-3] Int. in fr. 2 maj. hebd. b cf. Ex 14, 25 2] Ror. in fs. ss. Lanc. et Clav. cef.. Bs pris 90, 5; Eph 6,16. oe IS aoe Sy -8] cf. Ps &, 23° “a8 108, 6-15. vr. 26; Ps 6, I ; 30,15 2°70, £33 ee, 37, 18: 128;. 5;.- Jr e Ps 128, [195% £5 ry x ve V. in Rts T. belli. aie Jr 0, 1, 4. Y 23, 12. Sve. 19. — v. Ps 68, 5. + Ps % 16: 139, 6. —- cf. Ps kIs 61, 10; Hab 3, 35 “Le “3, 47. — Vv. Ps 9g, 1 1 Ps 50, I0. m Ps 70,19; 76,14; 82, 2; 85, 8; 88, 7-9; 112, $3 Ex 15,11. #% PSi 41, 12; Jb 36 5) £85 — 487 — / ] LIBER PSALMORUM 34, 11 — 35, 12 lis vero, qui se iniuste accusant sibique irrident (11-18), ne unquam vin- catur vehementer exorat (19-28). — 35. Malitiae impiorum (2-5) boni- tatem et fidelitatem Dei, qua iustos prosequitur, opponit (6-10) eumque ov. Ps 26, 12. 13 * Jr 18, 20. — cf. Jo 10, q (jb 31, 29; up 12, 15). (32. rPs 68, 11, 13] Gr. in py 1.3 maj. hebd., Tr. oe hoa et Of. in fs. s. Jos. s Ps foni on Nm 29, 7. tv. Ps 78, 12. uct. Jr 18, 18. vy Ps. 36, 123 [322;-203/7JD* 16, 10; Lm 2, 16; Ac 7, 54. wPs 21, 21, 22. * Ps 21; 26. 9 yaa 4s 2255. z Ps 24,19; 37,20; 118, 78, 86. a (all) Jo 15, 25. — Ps 68, 5. 5 Pro 6, 13; 10,10; Ecli 27,25. cls 57, 14. — v. Ps 21, 14. ENE. 25; Bs 39, 16; 69, 4; Lm 221'V : 7 Gr. et 6 p. D. Pess. ¢ “3 fab 1, "bs —v, Vv. © 43, 2 29, 1. 23] Gr. in ot 2 maj. hebd. gPs 7,9 » LO tea 2 Rg 17,1 4. 261 Cm. ut sup. jv. +s. kv. Ps 3 TPs £98 hs ‘te: §<. Pro.26, 16. StS,’ Tawi, m Ps 281 533 rt mt. in fr. 3 — Uv. Ps 23, 24 n Ps 50, ibs 96,8, 2S, 24s h 36. 193; Lm 2, OF Ad ll. M9 Pt 5 (6). av. b (all pan 33 ses. — cf. Gn 20, ccf. Dt 29, ro. [11 d ch. Ps tt, °35°%s8,) 43. ecf. Jr 4, 22. f Mic 2, 1. — cf. Pro 4, 16. Ts’ 68; 2: +88) 3,08S§ 100, 2x5 307; “33 sre: 9 etc. LPs or 6: ‘Rm ‘Tr, °33: in ben. Mee m Lc 12, 24. cf. 8-10] Tr. in fs. Chass yi eich. pra > Ir. — v. Rt 2, 12. s 64, 5; Is 25, 6; Jr 31, I2-14. 25. pPs 45 5; Ap 22, 1. — cf. Ps 22, 10] Sp in ig ge ae it * cf. Catech. R, > 9. 10] V. in ben. Fe apt. RR.). qJr 2, 13, Jo 4, 10, 14; 5, 26. im Cf, Tie £0, 173 01, 9; Ac 26, We Be 4h ‘ re 225.116: cf. Ps 135 HLS 7,122. 6, 9. 108, 4, 5; Pro 17, |3 110Surgentes testes iniqui, quae ignorabam, interrogabant me; _ 12 Pretribuebant mihi mala pro bonis, sterilitatem animae 13Eg0 autem, cum mihi molesti essent, ”induebar cilicio, [meae. shumiliabam in ieiunio animam meam, et oratio mea ‘in sinu meo convertetur. 14Quasi proximum et quasi fratrem nostrum sic complacebam, quasi lugens et contristatus sic humiliabar. 15 Et adversum me laetati sunt et “convenerunt, congregata sunt super me flagella et ignoravi. Dissipati sunt nec compuncti, tentaverunt me, subsannaverunt me subsannatione, vfrenduerunt super me dentibus suis. 17 Domine, quando respicies? Restitue animam meam a malignitate eorum, a leonibus unicam meam. 18 *Confitebor tibi i in ecclesia magna, in populo gravi laudabo te. 19 yNon supergaudeant mihi *qui adversantur mihi inique, @qui oderunt me gratis et “adnuunt oculis. 20 Quoniam mihi quidem pacifice loquebantur, et in iracundia terrae loquentes dolos cogitabant; 21 et Cdilataverunt super me os suum, dixerunt: Euge, euge, viderunt oculi nostri. 22 eVidisti, Domine: ne sileas; Domine, ne discedas a me. 23 /Exsurge et intende iudicio meo: Deus meus et Dominus meus, in causam meam. 24 9Tudica me secundum iustitiam tuam, Domine Deus meus, et non supergaudeant mihi. 25 Non dicant in cordibus suis: Euge euge, animae nostrae, nec dicant: *Devoravimus eum. [meis ; 26‘Erubescant et revereantur simul qui gratulantur malis jinduantur confusione et reverentia qui *magna loquun- tur super me. 27 [Exsultent et laetentur qui volunt iustitiam meam; et dicant semper: ™Magnificetur Dominus, qui volunt pacem servi eius. 28 Et “lingua mea meditabitur iustitiam tuam, tota die laudem tuam. In finem. “Servo Domini ipsi David. 2 Dixit iniustus ut delinquat in semetipso, bnon est timor Dei ante oculos eius; 3 Cquoniam dolose egit in conspectu eius, ut inveniatur iniquitas eius ad odium. 4 @Verba oris eius iniquitas et doilus: €noluit intelligere ut bene ageret. 5 fIniquitatem meditatus est in cubili suo, adstitit Yomni* viae non bonae, hmalitiam autem non 6 Domine, ‘in caelo misericordia tua, . [odivit. et veritas tua usque ad nubes. 7 SIustitia tua sicut montes Dei, liudicia tua abyssus muita: homines et ”iumenta salvabis, Domine. 8 Quemadmodum multiplicasti misericordiam tuam, Deus: filii autem hominum “in tegmine alarum tuarum spera-_ 9 Inebriabuntur ab °ubertate domus tuae, {bunt. _ et Ptorrente voluptatis tuae potabis eos; 10 quoniam apud te est %fons vitae, et “in lumine tuo videbimus lumen. 11 sPraetende misericordiam tuam scientibus te et iustitiam tuam his ‘qui recto sunt corde. 12 Non veniat mihi pes superbiae. Ml rogat ut semper iustos de manibus eruat impiorum (11-13). — 36. Plu- | rimis exemplis sententiam propositam illustrat, non esse nempe a pietate | discedendum, eo quod impii floreant; nam tempore suo impii plagas, LIBER PSALMORUM 35, 13 — 36, 28 |eoco |3 et manus peccatoris non moveat me. 13 Ibi ceciderunt qui “operantur iniquitatem, expulsi sunt “nec potuerunt stare. Psalmus ipsi David. 4Noli aemulari in malignantibus, neque 2zelaveris facientes iniquitatem; 2 quoniam °tanquam faenum velociter arescent et quemadmodum holera herbarum cito decident. 3 @Spera in Domino et fac bonitatem et “inhabita terram ¢t pasceris in divitiis eius. 4 fDelectare in Domino, et 9dabit tibi petitiones cordis tui; 5 trevela Domino viam tuam et spera in eo, et ipse fasint 6 et ‘educet quasi lumen iustitiam tuam et iudicium tuum tanquam /meridiem. 7 ‘Subditus esto Domino et ora eum; noli aemulari in eo “qui prosperatur in via sua, in homine faciente iniustitias. 8 Desine ab ira et derelinque furorem, noli aemulari ut maligneris. 9°Quoniam qui malignantur exterminabuntur, sustinentes autem Dominum Pipsi hereditabunt terram. 10 Et Yadhuc pusillum et non erit peccator, et quaeres locum eius et non invenies; 11 “mansueti autem hereditabunt terram et delectabuntur in *multitudine pacis. 12 ¢Observabit peccator iustum et “stridebit super eum dentibus suis. 13 Dominus autem Virridebit eum, quoniam prospicit quod veniet “dies eius. 14 Gladium evaginaverunt peccatores, Yintenderunt arcum suum, ut deiciant pauperem et inopem, ut trucident rectos corde; 15 gladius eorum intret in corda ipsorum, et *arcus eorum confringatur. 16 @Melius est modicum iusto super divitias peccatorum mul- 17 quoniam “bracchia peccatorum conterentur. [tas; confirmat autem iustos Dominus. 18 CNovit Dominus dies immaculatorum, et hereditas eorum in aeternum erit; 19 non confundentur in tempore malo et “in diebus famis saturabuntur. 20 5 Quia peccatores peribunt ; [tati, inimici vero Domini, mox ut honorificati fuerint et exal- édeficientes quemadmodum fumus deficient. 21 /Mutuabitur peccator et non solvet, Jjustus autem miseretur et tribuet. 22 Quia benedicentes ei “hereditabunt terram, maledicentes autem ei disperibunt. 23 fApud | Dominum gressus hominis dirigentur, et viam eius volet; 24 cum Jjceciderit non collidetur, quia ‘Dominus supponit manum suam. 25 Junior fui, etenim senui, et non vidi iustum derelictum, nec semen eius ™quaerens panem. 26 Tota die “miseretur et commodat, et semen illius in benedictione erit. 27 ODeclina a malo et fac bonum et inhabita in saeculum saeculi; 28 quia Dominus 2amat iudicium et non derelinquet sanctos suos: in aeternum conservabuntur; iniusti punientur. “Ps 93, 4. Py. hCPsar pes): Ad mt. in fr. 3 (1, 17, 37). avr. 7, 8. b Ps 72, 3 Pro 3, 31; 23, 17; 24, I, 19. — cf. Ec'10, 4. é Ps or, 8; 10I,-§; 102, 15; 128, 6; Jb 14,2; Ecli 14,18; Is ih '273 40, §-8.— ch. Jb 27, 13-23; Jc 1, 10, 11. — Vv. jlv. Mic. &, 8. [Ps 89, 6. Ps 61,9; 113, 9-11; Pro 3,5; e535 2: Bcly cy 6; 32,28: oNhs 25; 29; Lv 26, 5; P=o0 if fb 22, af ets 58, 14. — Ph Coes Ps 19. 5, x — cf. Ts 26, A Pre 36, 33) Pts, 9: Ps 118, 26. — v. Ps 54, os. 4 Ecli 32, 20; Is 58, 8, 10: Os 6; 5; Mic 7, 9. we ch Ps 90, TiS TIT! PID URS Bf ¢ Ps 67, 2, Ea; m Jr oe ce. 255. 73 ‘Hab n Ps 4, 5. — cf. Eph 4, 26, 31. Ovr. 2, 22. P Ps 44,133: Fro 23, ar: iSap, I, 29; Is §7, rT; — -v. vr. TT} 22s (99,734) q vr. 36; ay 2, oe Is 41, 12. r (all). Mts +8 soe II} 29. s $ VI. 373 rr3s'T65* Pro’'3; 2. — cf. Is 22, 17. tSap 3, 17; 18. — cf. Sap 2, 12-20. — Vv. VY. 32. uv. Ps 34, 16. vv. Ps 2, 4: xv. Jb 18, 20. Pas y, 133" 30;-t5. 2 4. sine TS, 16° 26,-8:51%, We mPSs of, Lt: trim’ 6s: 6; pes (10), 515 "Jb 38, 15° SHz 21, R mh Che in ie. s. Jo. Dam. E.VePs T.' 6 dvr. 25; Pro 10, 3. — v. Ps 54 TG. e Ps 67, 3% 191 Py Sas 5, 15:3 Os 13. 3 2irdur’ itech. Io4 Ir 8, To f cf. Ecli 8, 15; 29, 2, 4-9. gvr. 26. Av. vr 9. Ps 39, 3: 128,.53 3 Re_3, 0; PCO 116; (95.26, 24° Jr 10, 255 — cf. 2, Les, 24] Gr. in cm. M. j Pro 24, 16; Mic 7, 8. —cf. Ps 90, 12; 2 Cor 4, 9 b chs Beli ay; rz mi Me2; 161. — v. Ps 33, 10, If. mPro 19, 3. — cf. Ps 108, 50% JO. Behe. 33 PESHTTE, 75, (6: Dt e Se zeros Ecli 29, 1; i St 42% Ov. Us ah 28] V. All. as "fs. 7 ss. Fund. py. Ps to;"3 LIBER PSALMORUM 36, 29 — 37, 18 7 iusti vero praemia accipient. — 37. Paenitent. 3. Ut iustitiae Dei severita- tem mitiget enarrat quot malis cum corpore (2-8) tum animo (9-13) adfligatur, atque enixe rogat ne hostes de suo ipsius interitu laetentur ONE. 20508 20; 10? E10 2522. 30, 31) Int.'Gr., V. in cm. Ss: VChy PLO Bs 92°10; 25, 132s $s Psi30,:05 E28; rr; Dt; 6; Is-352,° 97% Jr -3%,. 337 he m7, °22¢ t Ps (10), 9. — v. vr. 12. u Ps 33,\23; 2 Pt 2; 9) —‘cf. sy 108, 31. 34] V~. ad mt. in KE v vr. 6; Ps 26, 14. w Ps 51, 75500; 8° x Ps 72, 18-20; p 3 a° Pro 13: 7; Ecli 16, 6: Jr 1252-35 Ez 31, 3-16; Dn 4, sf 8, 17-20. — cf. 1 Mc 2,63. y vr. 10; Jb 20, 36; Eso 24,22. a a S 102, 16; Jb ‘7; 10. 37) v. Ps r2r, 3. zIs 3, 10, — cf. Gn 39, 8, 9; AL AAs? E20 235.99 ,:0S. GES 92, 1074 103,.°355 Pro2; 22; 24, 20; Sap 3: 16. ee 29), 16. 3 (2, Sy. in Pa- Ad mt. in end et fs. ss. col. Flag. rasc. (13 3). ges 89 69, Zz. Pa a 1. Par 16, 4. Vv cI “ Em 3, 13, — v. Ps v. Ps [7, 14. aie Ceitke "R.IV 14, 8. > é icon G 38, 13. — v. Ps 30, 11. ay 39, 10:4 Es 9, 6; Lm, ras $Jr: 30,29, °83. 7,8) R. in D. Pass. j Ps 41, 10; 42, 2; Jb 30, 28. kIs 59, 11; Bar 6, 31. 1 Pro 15, 30. — v. Ps 6, 8. mcf. Jb 19, 13-20. — v. Ps 68, 12,13] v. vr. 7,8 [o. n Ps 87, 9, 19; Pro 19, 7. — cf. Mt 27, 55 etc. oPs 70. Io, 11. — cf. Mt 22, 15 etc. 14) -* -ef. :Catech. Ri IV’ 14;°8; b Ps 38, 3, 10; Is 53, 7; Dn3, 30; 10, 15; ': Pt 2, 23.— cf. Mr 14, 60, 61; 1s, 4, 5 etc. qa cf. 2 Rg 16, 6- 10. r Ps 38, ete, Rg 18, 12. s cf. sie 17. — v. Ps 29, 2 # Ps 93, 18. uPs 34, 26; 54, a 72, 8; I 2,3; Ap 13 18] V. in Js. ss, SS. ‘ol. Flag. OP. 54) (15; < FS8.90;: 10. 3 et semen impiorum peribit. 29 Tusti autem hereditabunt terram et inhabitabunt in saeculum saeculi super eam. 307Qs iusti meditabitur sapientiam, et lingua eius loquetur iudicium ; 31 slex Dei eius in corde ipsius, et non supplantabuntur gressus eius. 32 tConsiderat peccator iustum et quaerit mortificare eum; 33 “Dominus autem non derelinquet eum in manibus eius nec damnabit eum cum iudicabitur illi. 34 VExspecta Dominum et custodi viam eius, et exaltabit te, ut hereditate capias terram: “cum perierint peccatores, videbis. 35 “Vidi impium superexaltatum et elevatum sicut cedros Li- 36 et transivi, et Yecce non erat; [bani; et quaesivi eum et non est inventus locus eius. 37 zCustodi innocentiam et vide aequitatem, quoniam sunt reliquiae homini pacifico ; 38 Giniusti autem disperibunt simul, reliquiae impiorum interibunt. 39 bSalus autem iustorum a Domino, et protector eorum in “tempore tribulationis; 40 et adiuvabit eos Dominus et 4liberabit eos, et “eruet eos a peccatoribus et salvabit eos, quia speraverunt in eo. Psalmus David, “in rememorationem de sabbato. 2 ’-Domine, ne in furore tuo arguas me neque in ira tua corripias me. 3 Quoniam “sagittae tuae infixae sunt mihi, et @confirmasti super me manum tuam., 4 Non est sanitas in carne mea a facie irae tuae, ‘non est pax ossibus meis a facie peccatorum meorum. 5 Quoniam JYiniquitates meae supergressae sunt caput meum, et “sicut onus grave gravatae sunt super me, 6 ‘putruerunt et corruptae sunt cicatrices meae a facie insi- pientiae meae; 7 miser factus sum ‘et curvatus sum usque in finem, tota die /contristatus ingrediebar. 8 Quoniam lumbi mei impleti sunt illusionibus, et non est sanitas in carne mea, 9 adflictus sum et humiliatus sum nimis, krugiebam a gemitu cordis mei. 10 Domine, ante te omne desiderium meum, et gemitus meus a te non est absconditus. 11 Cor meum conturbatum est, dereliquit me virtus mea, et lumen oculorum meorum et ipsum non est mecum. 12mAmici mei et proximi mei adversum me appropinquave- runt et steterunt; et qui iuxta me erant nde longe steterunt, 13 et “vim faciebant qui quaerebant animam meam, et qui inquirebant mala mihi locuti sunt vanitates et dolos tota die meditabantur. 14 Ego autem tanquam surdus non audiebam, et ?sicut mutus non aperiens os suum. 15 Et factus sum sicut homo non audiens et Ynon habens in ore suo redargutiones. 16 Quoniam “in te, Domine, speravi: tu exaudies me, Domine Deus meus. 17 Quia dixi: *Nequando supergaudeant mihi inimici mei, et, ‘dum commoventur pedes mei, super me “magna lo- 18 Quoniam ego in flagella paratus sum, » [cuti sunt. et dolor meus in conspectu meo semper. — 490 — is (14-18) neve ipse divino auxilio destituatur (19-23). — 38. Diuturnum si- lentium (1-4) abrumpens, Deum rogat ne vita privetur (5-7), sed, remissis peccatis, sanitati reddatur (8-14). — 39. Eos beatos appellat LIBER PSALMORUM 37, 19 — 39, 8 3 3 19 Quoniam iniquitatem meam adnuntiabo et cogitabo pro peccato meo. 20 Inimici autem mei vivunt et confirmati sunt super me, et multiplicati sunt qui oderunt me inique. 21 yQui retribuunt mala pro bonis detrahebant mihi, quoniam *sequebar bonitatem. 22 Ne derelinquas me, Domine; Deus meus, ne discesseris a me. 23 bIntende in adiutorium meum, Domine Deus salutis meae. In finem, ipsi *Idithun. Canticum David. 2 Dixi: °Custodiam vias meas, ut non delinquam in lingua @posui ori meo custodiam, [mea : cum consisteret peccator adversum me. 3 eObmutui et humiliatus sum et silui a bonis, et dolor meus renovatus est. 4/Concaluit cor meum intra me, et in meditatione mea exardescet ignis. [finem meum 5 9Locutus sum in lingua mea: Notum fac mihi, Domine, et numerum dierum meorum quis est, ut sciam ‘quid desit 6 Ecce /mensurabiles posuisti dies meos, {mihi. et ‘substantia mea tanquam nihilum ante te; jveruntamen universa vanitas omnis homo vivens. 7 Veruntamen /in imagine pertransit homo; sed et frustra conturbatur, mthesaurizat et ignorat cui congregabit ea. 8 Et nunc quae est exspectatio mea? Nonne Dominus? Et substantia mea apud te est. 9 Ab omnibus iniquitatibus meis erue me, Nopprobrium insipienti dedisti me. 10 OObmutui et non aperui os meum, quoniam tu fecisti. 11 pPAmove a me plagas tuas: 12 a fortitudine manus tuae %ego defeci in increpationibus, propter iniquitatem corripuisti hominem, et “tabescere fecisti sicut araneam animam eius; 8veruntamen vane conturbatur omnis homo. 13¢Exaudi orationem meam, Domine, et deprecationem meam, auribus percipe lacrimas meas. Ne sileas, quoniam “advena ego sum apud te et Yperegrinus sicut omnes patres mei. 14 *Remitte mihi ut refrigerer priusquam abeam et Yamplius non ero. In finem. Psalmus ipsi David. ? cExspectans exspectavi Dominum, et intendit mihi et exaudivit preces meas et eduxit me de “lacu miseriae et de “luto faecis et statuit super petram pedes meos et direxit gressus meos 4et immisit in os meum /canticum novum, carmen Deo nostro. 9Videbunt multi et timebunt et sperabunt in Domino. 5 }Beatus vir cuius est nomen Domini spes eius, tet non respexit in vanitates et insanias falsas. 6 Multa fecisti tu, Domine Deus meus, Jmirabilia tua ; et kcogitationibus tuis non est qui similis sit tibi: ‘Adnuntiavi et locutus sum, multiplicati sunt super nu- 7™§Sacrificium et oblationem noluisti, [merum. "aures autem perfecisti mihi; °holocaustum et pro peccato non postulasti, 8 tunc dixi: ?Ecce venio, Zin capite libri scriptum est de me; PN PSeZ152 8s gE Ps'a4 12, 2 ch: Mts, 10: 22,23} Unt: in fro-4 o.-Dio2 av. Ps (£6), 25 bN2 Ps\'39; 14. = oa by be ‘3 Ckr)a-2 [25;a5-2. 76, I; ¥Pat 16,48: a] V. “oO a s. Jo. Nepom. b3 Rg 2, 4; 4 Rg 10, 21. cJb 2, 10. — cf. Ecli 22, 33; Jc 3, 3-10. d Ps 140, 3. — v. Ps 33, 14. ev. Ps 37, 14. 4]. V. All. in fs. s. Phil. N. et Jo. M. Vianney. J Jr 20, 9. — cf. Jb 32, 18,19; Ps 89, 12; Ior, 24° Jb '6;) 1%. 5 BXLO: 20° (34,259 ide — eS — cf. Ps 93, oy td ¥47 12": t "€or 7, BIS Jc m Bs ay 11; Le 12, 20. — cf. Ecetz,’ 38, .10,. 205726545, 8*,-6; (Jt. 875° 2% 9]? v. Ps 40, 5 7,9. — cf t: 26, 39. P Jp Pay om 5 qc S 79, : r (Jb 4, 19; 13, 28; Is 50, 9; Svr. 6 8); Dm 3.-20: 51 13] V. All. in fs. "s. B. Jos. La- UV 25, 94°, 1 Par 20, 152.8s TLS, 193 Heb Ti 132 -*k EE 3; Ir. — cf. Gn 47, 9 v Jb 7, 16, 19; Jl 2, 7. x Th’ 10," 20, 22. y Ib 7, 8, 21; 14,-10-12; 20, 9. ac. mt. in Parasc. (15), in off. (14). — ad gs in fr. 2 this 5 10]). Li29, 4:55. a Ps 26 14; 38, 34.77, &D s 2-4] Of. in D. 15 pb. b Ps 33, Oe ae 13. D. 2 p. [Epip g Ps St, cies se ar get Bt Vv Ps 2, gi 33 5] Gr. in fs. Si Boe Jos. ire. #'vi Ps200,.:3. j Ps 9,2; Ex 15,11; Jb 5,9, etc. Bs: 91426 $38,~-6: 41s; §5, 8. lL ¢Ps.138,"1 8; 50, Lis 88, 32; 1 Rg 15, 22. — 66, 3; Jr 6, 20. — v. Pro 33, 3-0] Tr. in "fs. SS. sbaacgaee n Is..50,-§. — Vi JB:33}'2 orci. I Lv. 14,4. ‘ete, ’ Zc 2, 10. gq Le 24,44.— cf. 4 Rg 22,13. — 491 — LIBER PSALMORUM 39, 9 — 41, 4 gui Dro confidunt (2-4), eique pro sacrificiis oboedientiam profert (5-11) et, protectione expetita, laudes tribuit (12-18). — 40. Precatus pro iis qui miseris benefaciunt (2-4) et pro se, cui hostes et falsi amici r Ps 118, 16, 24, 35, 92. — cf. Jo 4, 34; 8, 29. SN: PsisGy) 3a t-Ps: ar, 26: u Ps 118, 13. — cf. Ac 20, 20, PAS 32,922. [27. St) 9 Ps 7183 $2. Ps. 56;'45. 60,4871 84, 222 88, 15; Pro 20, 28. — v. Ps 35, y Ps 114, 3. iz: acf. Ps 37, 11. o Ps 68, 5. — cf. Ps 37, 5. CPS 37,;317.-72, 320, 14-18] Ps 69, 2-6. 14] v. Ps 38, 13. 14,15} Of in D. 16 p. Put. ete. AViGP2 OVID 34,4, 202: 70, 13. OVE PS 34,222, °25. fv. Ps 34, 27. g PS 85,13 108, 22. h Sap 6, 8. — cf. 1 Pt 5, 7. 18] v. ur._5. — R. in_ fs. ss. ¢Ps27,7; Eclis1,2. [Famil. j Dn 9, 19. Ad mt. in off. Pass. etc. (6) et Di... — ad sxt. in fr. 3 TS); Pe'30, 9%, tee, She lect 3] R. in prec. p. Litanias. GPs 36, 12. GN ORE LS. 41 V.in visit. inf. CRR.). e Ps 4, 2. [irt. in Dd. etc. 5] Gr.in D.1 p. Pnt. — V.ad f Ps 146, 3. — cf. 2 Par 30, 20. — v. Ps 6, 3. g Ps t%, 3}. 143,,8. f 2] OIF IT, 19. 10] V. in Cen. Dii. Jd 19, 13 14, 19; JF 9, 4; 20, 10; Mic 7, 5. Mt ro, 36; Ac 1, 17.—cf. 2 Rg 15,12; 16,23. j (all) Jo 13, 18. — cf. Dn rr, rz] V.in sb. s. [26. RE ray eh Te, ae 72} V. 1m fs. Imm. Concpt. chi 2 Re FG. 28. Oe 135 °%. Ps 70, §. Ad mt. in fr. 3 in fs. Corb. Ch. (5), 7 dol. BMV. (4) in off. Df. (3) in bapt. adul. etc. aPs 43, b 1 Par 6, 37 [6: Jo 7, 37. c Ps 142, 6. — Jl 1. 20; x ki d Ps 62, 2; Jo 7, 37. — cf. Ps 84,3; 142.6: Is 42,17; 55,1. 3] Int. in fs. s. Cath. Flis. e Ps 83, 3; Jo 3, 10; Jr 10, 10; 23, 36; 1 Tm 4, 10 etc. — v. Mt 16, 16 f Ps 26, 4; 83, 8. — cf. Ez 23, £7398, ss g Ps 79, 6; ror, 10; Lm 2, 18. 4 4 9rut facerem voluntatem tuam, Deus meus, volui, et ‘legem tuam in medio cordis mei. 10 Adnuntiavi iustitiam tuam in ‘ecclesia magna, “ecce labia mea non prohibebo: *Domine, tu scisti. 11 Tustitiam tuam non abscondi in corde meo; veritatem tuam et salutare tuum dixi: [concilio multo. non abscondi misericordiam tuam et veritatem tuam a 12 Tu autem, Domine, ne longe facias miserationes tuas a me; *misericordia tua et veritas tua semper susceperunt me. 13Quoniam Ycircumdederunt me mala quorum non est numerus, “comprehenderunt me iniquitates meae, et non potui ut bmultiplicatae sunt super capillos capitis mei, [viderem ; et “cor meum dereliquit me. 14 Complaceat tibi, Domine. ut eruas me; Domine, ad adiuvandum me respice. 15 dConfundantur et revereantur simul, qui quaerunt animam meam, ut auferant eam. Convertantur retrorsum et revereantur, qui volunt mihi mala, ; [ge, euge: 16 Ferant confestim confusionem suam, @qui dicunt mihi: Eu- 17 Exsultent et laetentur super te omnes quaerentes te, et fdicant semper: Magnificetur Dominus, qui diligunt 18 Ego autem Ymendicus sum et pauper; [salutare tuum, 4Dominus sollicitus est mei. ‘Adiutor meus et protector meus tu 6s, Deus meus, ne tardaveris. In finem. Psalmus ipsi David. 2 aBeatus qui intelligit super egenum et pauperem: bin die mala liberabit eum Dominus. 3 Dominus conservet eum et vivificet eum et beatum faciat eum in terra et “non tradat eum in animam inimicorum eius. 4 dDominus opem ferat illi super lectum doloris eius: universum stratum eius versasti in infirmitate eius. 5 Ego dixi: Domine, miserere mei, fsana animam meam, quia peccavi tibi. 6 Inimici mei dixerunt mala mihi: Quando morietur et peribit nomen eius? 7 Et, si ingrediebatur ut videret, 9vana loquebatur; cor eius ccngregavit iniquitatem sipi, egrediebatur foras et loquebatur 8in idipsum. Adversum me susurrabant omnes inimici mei, adversum me cogitabant mala mihi. 9 Verbum iniquum constituerunt adversum me: hNunquid qui dormit non adiciet ut resurgat? 10 Etenim homo pacis meae, in quo speravi, [tationem. jqui edebat panes meos, magnificavit super me supplan- 11Tu autem, Domine, miserere mei et resuscita me, et re- 12 In hoc cognovi quoniam /voluisti me, [tribuam eis. quoniam non gaudebit inimicus meus super me. . 13 Me autem propter “innocentiam suscepisti et ™confirmasti me in conspectu tuo °in aeternum. 14 FBeredictus Dominus Deus Israél. a saeculo et usque in saeculum. Fiat, fiat. In finem. @Intellectus bfiliis Core. 2 COuemadmodum desiderat cervus ad fontes aquarum, ita desiderat anima mea ad te, Deus. 3 dSitivit anima mea ad @Deum fortem vivum: quando veniam et fapparebo ante faciem Dei? 4 9Fuerunt mihi lacrimae meae panes die ac nocte, — 492 — insidiantur, tempus ulciscendi invocat (5-14). Liber Il: Pss 41-71. — 41, 42. Domus Dei recordatus, ingemiscit (2-6) et meliorem sortem sperans Deum precatur (7-12), qui suam causam LIBER PSALMORUM 41, 5 — 43, 12 dum “dicitur mihi cotidie: Ubi est Deus tuus? 5 Haec recordatus sum et ‘effudi in me animam meam, quoniam transibo in locum tabernaculi admirabilis, usque ad Jdomum Dei, in voce exsultationis et confessionis, sonus ‘epulantis. 6 ™Quare tristis es, anima mea, et quare conturbas me? Spera in Deo, quoniam adhuc confitebor illi: salutare vultus mei 7et Deus meus. Ad meipsum anima mea conturbata est; [a monte modico. propterea memor ero tui “de terra Tordanis et °Hermoniim, 8 Abyssus abyssum invocat in voce cataractarum tuarum; Pomnia excelsa tua et %fluctus tui super me transierunt. 9In die *mandavit Dominus misericordiam suam, et ¢nocte apud me oratio Deo vitae meae. [canticum eius; 10 Dicam Deo: Susceptor meus es; ‘quare oblitus es mei? et quare “contristatus incedo, dum adfligit me inimicus? 11 Dum confringuntur ossa mea, exprobraverunt mihi qui tribulant me inimici mei, Ydum dicunt mihi per singulos dies: Ubi est Deus tuus? 12 1491 5 tIs 49, 14. —c Mt 27, 46. #.v.iPs 37, vv. vr. 4. BV vr. Ad mt. in fs. Corp, Ch. et orat. DNJC.—ad Il. in fr. 35) et sb. s. — in ord. Ms. — in rit. coms. alt. et eccl. (4) et in ai reconc. (PR). [24, 16. S 7,9; 25, Pett;+~cf. rRe -7] Int. etc. in D. et T. Pass. S$ 30, 4. c Ps 43, 10, 23; 59 I; 107,12.— v. Pp dv. Ps 41, _- e ct® Psi 56; ; a? 5 8, v5 Of. j 4] Cm. in Sxg. — in fs. s. Stan. K. NM Ps 4,''6, 32. ne & or 73» S 78, 39-46. Ad nn. in fr. 3 (8, 9). av. Ps 41, I. O'Ps 77,3: Ex 10,225:)302126; 27 etc.; Jd 6, 13. — v. Dt 6, 20-23. cick, Is’ $3.10. dis 725 543 79s 9; Ex 23, 31; 7 cl 20;. 125:2 Pari2o; cli 10, 18-20. pi Exit, 17: S38 345 ay Os. 8, 9; ge 36. pe: iDt 4, 373 ‘ar oe: i Ps 73 i] Ant. in "fs. ss. Rdmpt. s-PSaat S90 lv. Dt Sia 17. m Ps 14. n cf, Gan: ¥0;-0¢° LE TIA 7s ov. Ps 34, 4. 8,09] Gr. in . 23 p. Pnt. et Ms. DY. PE 33, 2 [pro qcq. necess. q Ps 88, 39. — v. Ps 42, 2. r Ps 59, 12. — cf. Jd 4, i 2 Rg 5, 24. [8 412. $Lv126; 173 Dt 28,25; Js ai; tv. vr. 22. — cf. Ps 13, 45°73, 14; Is 49, 2 seed <<, Sian LIBER PSALMORUM definiat (42, 1-5). — 43. Recordans beneficia patribus praestita (2-6), in’ Deum, tot ingruentibus malis fidit,— 44. Vates, post celebratam pulchri- tudinem et potentiam regis (2-10), ipsius sponsae ingressum in intimas “Ps: 1055: 273ev. 26)! 335: Dt 4, 27; (28, 64; Is.'52, 13; Zz 20, 233 36, 24. — cf. Jo 7, 15; Oi Es oir 15, 13. — cf. Dt 32, 30; 254. *% Ps 38, 9; 78,4; 79,7; 88,42; 118, 22; 3 Rg 9, 7, 8; Jr 20, 7.—cf.2 Es 2, 17; Dn 9g, 16. y cf. Jo 124» 9. — v. Jb 17, 6 sv. J + Ss a Ps 68, : Jr 7, 19. — cf. Bar 7 TG* - 6. bDn 9g, oon a 31, 157, JD.23,: 11). Vv e Ps 87, 10; 142, 6; 3 Rg 8, 22, Ww Sac -aePar 6, 29; Bi Il, & Be 3, 10. £ r- etc. z¥s 10), 13. — Cc Seer Bar 6, 34; Ez 34, 16. Heb 4, 13. — v. Ps 7, 10. +o0 oC 42. — cf. Jo 2, 35; 13. — v. Ps 7, 10. ical) Rim 8, 36. — vr. 12; Ps ; Jr 1S, 15. jv. i¢ Fa, 23,58) 63 77) 65. 23-26] Int. in ’Sxg. et Ms. cont. ivr. 10. [paganos. m Ps 12, 1. — Vv. Jb 13, 24. mPs x38, 25. yg Jat 4.8 : : Est 14 26] ‘Gp in fr, 3 ’?. *D. 4 Odg. etc. horas et in prec. belli etc. — v. Ps oO, ir ocf. Nm 10, 35, 36. Ad mt. nsf 4, (3.18), in Nat. ae Transf. Dini 0; 3) etc. in cm. (17,18) et Sctar. (5). — ‘P rit. cons. eccl. et alt. (8). dcf. Cn 5, 10-16. ecf. Le 4, 22. — v. Is 61, 1-3. — Ant. ad ben. novi mil. f Ex 32, 27. [(PR). gcf. Is 49, 2; Heb 4, 12; Ap tT, 163 19) I5. 3 4] In rit. ben. et coron. Regis hf. Ps ES 8; Is 9, 6. icf. Ps 2, 6] Ant. in a: gifts Cord. J, j (all) Heb 1, 8, 9. — Ps 92, 2. — cf. 2 Rg ox 233 k cf. Ps 66, 5; 95, 10; 109, 2 8] Catech. R. af 3 os II 3 3, 8 lcf. Ps (10), 8 m Ps 2, 2; Is 6 61, 1; Dn 9, 24; Ac 4, 26, 27; — cf. Ac 10, 38. ncf. Ps 103, 15; Is 61, 3. — o cf. 3 Rg 3, 13. [v. Ps 22, p Pro 7, 17; Jo 19, 39. — cf. “Be ¥x} R 73 KS 22, 39; Am 3, I5. 10] Int. in fs. BMV. de cons. PCs \PS6i00, 11;°3 Re 2,‘ Tos 3 Sv. vr. 15. Es 2, 6 t cf. Gn 2, 24; Lc 9, 62; Ph3, 13. FI, 725 Or; Gn THs u Ps 94, 7; Is 54, 5, 6. v.Ps 71, If. {a,-3% w cf. Ps 67;:'36: 72; (103. 3 Re xcf. Ps 118, 58; Jb 11, ro. a8 be pen in fs. puriss. cordis y cf. Cn ck ; Ap 19, 7; 11, 9. £01.22. Pt 8) 4. acf. Ez 16, 10-13. et “in gentibus dispersisti nos; 13 vvendidisti populum tuum sine pretio, et non fuit multitudo in commutationibus eorum; 14 Zposuisti nos opprobrium vicinis nostris, subsannationem et derisum his qui sunt in circuitu no- 15 Yposuisti nos in similitudinem gentibus, [stro ; *commotionem capitis in populis; 16 tota die verecundia mea contra me est et %confusio faciei meae cooperuit me 17 a voce exprobrantis et obloquentis, a facie inimici et persequentis. 18 bHaec omnia venerunt super nos, nec obliti sumus te et inique non egimus in testamento tuo, 19 et non recessit retro cor nostrum, et °declinasti semitas nostras a via tua; 20 quoniam humiliasti nos in loco adflictionis, et cooperuit nos 4umbra mortis. 21 Si obliti sumus nomen Dei nostri et “si expandimus manus nostras ad /deum alienum, 22 nonne Deus Yrequiret ista? Ipse enim “novit abscondita cordis. ‘Quoniam propter te mortificamur tota die ; aestimati sumus sicut oves occisionis. 23 jExsurge, quare obdormis, Domine? exsurge et /ne repellas in finem. 24 Quare ™faciem tuam avertis, oblivisceris inopiae nostrae et tribulationis nostrae? 25 Quoniam “humiliata est in pulvere anima nostra, conglutinatus est in terra venter noster. 26 ORxsurge, Domine, adiuva nos et redime nos propter nomen tuum. ‘14 In finem, “pro iis qui commutabuntur. °Filiis Core ad intel- lectum. Canticum pro dilecto. 2 Eructavit cor meum verbum bonum, dico ego opera mea regi: lingua mea calamus scribae °velociter scribentis. 3 dSpeciosus forma prae filiis hominum, édiffusa est gratia in labiis tuis; propterea benedixit te Deus in aeternum. 4 fAccingere 9gladio tuo super femur tuum, “potentissime: 5 specie tua et pulchritudine tua intende, prospere procede et regna propter veritatem et mansuetudinem et iustitiam, et deducet te mirabiliter dextera tua. 6 iSagittae tuae acutae, _populi sub te cadent in corda inimi- 7 jsedes tua, Deus, i in saeculum saeculi, {corum regis, kyirga directionis virga regni tui. 8 'Dilexisti iustitiam et odisti iniquitatem; propterea “unxit te Deus Deus tuus "oleo laetitiae, prae °consortibus tuis. [eburneis, 3 PMyrrha et gutta et casia a vestimentis tuis, ¢a domibus ex quibus delectaverunt te 10 filiae regum in honore tuo. rAdstitit regina a dextris tuis in vestitu deaurato, Scircumdata varietate. 11 Audi, filia, et vide et inclina aurem tuam; et ‘obliviscere populum tuum et domum patris tui; 12 et concupiscet rex decorem tuum, quoniam ipse est “Dominus Deus tuus, et Yadorabunt eum 1% et filiae Tyri in “muneribus, ®yultum tuum deprecabuntur omnes divites plebis. 14 Omnis gloria eius Yfiliae regis “ab intus, din fimbriis aureis, 15 circumamicta varietatibus. a 7 ee | aedes (11-15) et eius posteritatem enarrat (16-18). — 45. In maximis quo- | gue periculis (2-4) ad Deum, qui in medio Israél habitat (5-8), laudandum _invitat (9-12). — 46. Divinam potentiam hostibus subiectis manifestam LIBER PSALMORUM 44, 16 — 47,6 4 4 4 ! Adducentur regi virgines post eam, proximae eius adferentur tibi; 16 adferentur in laetitia et exsultatione, adducentur in templum regis. 17 Pro patribus tuis nati sunt tibi filii; constitues eos “principes super omnem terram. [tionem: 18 CMemores erunt nominis tui in omni generatione et genera- propterea populi confitebuntur tibi in aeternum et in sae- culum saeculi. In finem, @filiis Core, "pro arcanis. Psalmus. 2 cDeus noster refugium et virtus, adiutor in tribulationibus quae invenerunt nos nimis. 3 Propterea non timebimus dum “turbabitur terra, et “transferentur montes in cor maris. 4 /Sonuerunt et turbatae sunt aquae eorum, conturbati sunt montes in fortitudine eius. 5 9Fluminis impetus “laetificat civitatem Dei: sanctificavit ‘tabernaculum suum Altissimus. 6 jDeus in medio eius: non commovebitur; adiuvabit eam Deus mane diluculo. 7 /Conturbatae sunt gentes, et inclinata sunt regna, mdedit vocem suam, mota est terra. 8 "Dominus virtutum nobiscum, susceptor noster Deus Iacob. 9 °Venite et videte opera Domini, quae posuit prodigia super terram: 10 Pauferens bella usque ad finem terrae: Yarcum conteret et confringet arma et scuta comburet 11 rVacate et videte quoniam ego sum Deus: [igni. Sexaltabor in gentibus et exaltabor in terra. 12 (Dominus virtutum nobiscum, susceptor noster Deus Iacob. In finem, pro @filiis Core. Psalmus. 2 Omnes gentes, “plaudite manibus, iubilate Deo in voce exsultationis: 3 quoniam Dominus excelsus, ¢terribilis, drex magnus super omnem terram. 4 eSubiecit populos nobis et gentes ‘sub pedibus nostris: 5 elegit nobis Yhereditatem suam; Aspeciem Iacob quam dilexit. 6 7Ascendit Deus in iubilo, et Dominus in voce tubae. 7 Psallite Deo nostro, psallite, psallite regi nostro, psallite; 8 quoniam Jrex omnis terrae Deus, “psallite sapienter. 9 'Regnabit Deus “super gentes; Deus sedet super sedem sanctam suam. 10 Principes populorum congregati sunt cum Deo Abraham, *quoniam dii fortes terrae vehementer elevati sunt. Psalmus cantici @filiis Core, secunda sabbati. 2 (Magnus Dominus et laudabilis nimis, in “civitate Dei nostri, in ¢monte sancto eius. 3 Fundatur ¢exsultatione universae terrae mons Sion, latera aquilonis, /civitas regis magni. 4 Deus in domibus eius cognoscetur cum suscipiet eam. 5 Quoniam ecce Yreges terrae congregati sunt, convenerunt 6 Ipsi videntes sic admirati sunt, [in unum. 15] Ant. in fs. B. Mariae de Socos. 17, 18] Gr. etc. in fss. Ap. 6x Pt 2, 0}: Apt, 0638, 13 20; OF20. 3 18] Ant. in fs, ss. nom. J. ad. MI 1x, es mt. in fr. 4 (2) in Epiph. Diii. (5) in fss. ss. Cord. J. (5), ss. Rdmpt., 7 dol. BMV. 2), in cm, Mm. et Sctar. (6), in ded. eccl etc. et in prec. T. belli (10). OV. PS 45,82 b cf. 1 Par 15, 20, 2] V. in proc. pro qcq. necess. cv. Ps 17, 3; 36, 39. d:cho-Ps.17, 8: e Ez 27, 26. — cf. Mt 17, 19; 21s 127s te Cor. ER 4: fick. BS oats 43 g Ps 35, 9; 64, 10; Ez 47, 1; Jl 3, 18. — cf. Is 8, 6; 12, 2: 335-212 AD 122, its: 2. h Ps 47, 2, 3, 9; 86, 4; 100, 8. — cf. Is 60, 14. [Sctar. 5, 6] Gr. etc. in fss. BMV. et ] Ant. in cons. eccl. etc. t Ps 42, 3; 83, 2. [9. IV. DU 230-14" ‘Is \t2,.6: Os 11, Ps 2, 1. — cf. Hab 3, 12. m Ps 17, 14; 28,4; 67, 34; 75, 9; Jr 25,30; Jb'a:a1; 3, 163 _wvr.12; 2 Par13,12; 20,17.— o Ps 65, 5, 16. [cf. Nm 14, 9. p Jdt 16, 3; Is 2, 4; Os 2, 18; Mic 4, 3; Zc 8, ro. q Ps 36, 15; 75, 4; 1 Rg 2, 4. ~~ cf, E239, 9; Nh 2,, 13; 10b] Ant. in a s. Elis. reg. Port. r.cf. Ex 14, °13. S189, Tl. 225 8739 3t. TO. tv. vr. 8. Ad ll. in fr. 2 (2). — Ad mt. in Epiph.(7,8). Asc. (6), fs. ss. Trin, et cm. Ap. (10). eG t; ' 4 TI, 12° 39. S52: 2, 6] 4 Catech. R. I WT. 2, 3] Int. etc. in D. 7 p. Pnt. c Ps 65, 5; 75, 8; 88, 8; 95, 4; Berg, tis Dt aa 0522s 5; 9, 32; Ecli 1, 8; Dn 9, 4. — cf. 2 Par 20, 29. & Ps" 1645. 19;,..Ml ‘1; ta: 3] v. Ps 94, 3. ev. Ps 17, 48. xr f Ps 8, 8; 17, 39.— cf. Ps 100, Ps 2, 8; Is 19, 25.— cf. 1 Pt MI'r, 2. EY, S04. 6] Of etc. in Asc. Diii. iPs 67, 19. — v. 2 Rg 6, 15; t Par 16, 31: 9] V. All. in D. inf. oct. Asc. wm PS: 77, TT IS 40,9, (35: ncf. Ps 88, 19. Ad mt. in fr.4 (1), in Nat. Ditt (10), Put. et fs. ss. Trin., in cm. Sctar., in ded. eccl. et in tied Abatis (10). [ @Qrs4i,4; 45,1. 43, 31, b Ps 95,4; 144, 3; 146,5; Ecli 2] V. All. in D. 8 p. Pnt. — v. 3. — cf. Is 2, 3 Mic 4, I. e Lm 2, 15. — cf. Ez 20, 6. fMts5,35. gcf.2Rg r1o,6-19. —>-495>-- / LIBER PSALMORUM 47, 7 — 48, 21 celebrat. — 47. Ab hostibus mirabiliter territis lerusalem liberata (2-9),, d populum cohortatur ad Dei laudes celebrandas (10-15). — 48. Non divitiis, quae contra mortem non valent (6-15), sed iustitiae fidendum est (16-21). h cf. Ex I5, 15. ¢v. I8°13,'3: j Ez 27, 26. — cf. 3 4 22, 49. k3 Rg 22, 48; Jn 1 13 Rg 9g, 28; 10 223 “is 2°16 . | EG Ez 27, 28). nPs 39, 12. 10] Ant. in fs. pot Rdmpt. etc. 10, 11] Int. et Gr. in fs. Purif. BMV. et in D. 8 pb. Punt. 11] *Catech. R. I 2, 6. —Ant. in fs. ss. nom. J. 0: Ps 132,33: MI £, té; pv. Ps 21, 28; q gr , 8. 13] Ant. in cons. eccl. ¥-PS"221,.-9: s Ps tor, 19. — cf. Ps 77, 4-6. tIs 25, 9. — v. Ps 94, 7 uPs 22, I-4. Ad mt. in fr. 4 (4, 17). am. Ps ‘4x; 2: 5 Ps 49, 7; 77, 1; Dt 32, 1; Jb 34; 23 18 45123) 54; BS BRR : yal Be 3] *V. in R. D. 1 Adv. c Pro 1, 20. — cf. Pro 24, 7. sad 7% 2; Nm 21, 27; Mt 13, sy Ps 26,4; ¥ PS..98, 33. zg Ps 32, 16,:%7: h Ps 51, 9; Pro rr, 28; Mr 10, 24. — cf. Jb 31, 24. oct. Lv 25, 48, 49. cf. Mt 16, 26; “Sieb 10, 4:5. 2 Pet, 25: kv. Ps 15, 10.— cf. Ps 88, 49. lEc 2, 14, 16 m Ec 6, 2; Ecli 11, 20; 14, 4, 5. — v. Ps 38, 7 MVY. 21. ocf. Ps 81, 6. p Ec 3, 18, 19; 2 Pt 2, 12. — cf, Dn 4, 22. q Jb 21, bs 33%, US. T4, sX 25 rcf. Jb 18, 14. scf. Sap 3, 7-8; MI 4, 3; Le 22, 30; 1 Cor 6, 2. — v. Sap 4, 16-5, 24. # Ps 15, 10; 29, 4; 55. 1 ; 85, X35 202, 43 I14, 8; I 25-27; Dn 3, 88; ja 2, rhs 13, 14. — cf. Dn 12, 9% uPs 72, 24. — cf. Gn s, 24. v cf. 21, 7-15. w Jo “i 31°°27.:19: ‘Ecli zt, 20; 7. ct. Ec 5, 12-16; e iF 19-31 “i (10), x Dt 20.ro; Lc 't2, vGR 15 z Ps cera. Xt 8, 12. — cf. Ps 35, 10; 55, 13; Jb 33, 30. avr. 13. hconturbati sunt, commoti sunt: 7 tremor apprehendit eos; ibi ‘dolores ut parturientis. 8 In spiritu vehementi jconteres Mmaves Tharsis. 9 Sicut audivimus, sic vidimus, in civitate Domini virtutum, in civitate Dei nostri. ™Deus fundavit eam in aeternum. [tui. 10 ”Suscepimus, Deus, misericordiam tuam in medio templi 11 Secundum °nomen tuum, Deus, sic et laus tua in ?fines Iustitia plena est dextera tua. [terrae. 12 Q].aetetur mons Sion, et exsultent filiae Iudae propter iudicia tua, Domine. 13 Circumdate Sion et complectimini eam, narrate ‘in turribus eius; 14nonite corda vestra in virtute eius et distribuite domos eius, ut Senarretis in progenie altera. 15 Quoniam thic est Deus Deus noster in aeternum et in saeculum saeculi; ipse “reget nos in saecula. 4 In finem, @filiis Core, Psalmus. 2 bAudite haec, omnes gentes; auribus percipite, omnes qui ‘abitatis orbem; 3 quique terrigenae et filii hominum, simul in unum dives et pauper. 4QOs meum loquetur “sapientiam, et meditatio cordis mei prudentiam. 5 Inclinabo in 4parabolam aurem meam, apériam in psalterio propositionem meam. 6 eCur timebo in /die mala? iniquitas calcanei mei circumdabit me, 7 qui %confidunt in virtute sua et in ’multitudine divitiarum suarum gloriantur. 8iFrater non redimit, tedimet homo: jnon dabit Deo placationem suam 9 et pretium redemptionis animae suae. Et laborabit in aeternum, 1° et vivet adhuc in finem, 11knon videbit interitum, cum /viderit sapientes mo- Simul insipiens et stultus peribunt [rientes. et “relinquent alienis divitias suas, 12 et sepulcra eorum domus illorum in aeternum, tabernacula eorum in progenie et progerie; vocaverunt nomina sua in terris suis. 13 Et homo, °cum in honore esset, non intellexit: Pcomparatus est iumentis insipientibus, et similis factus 14 @Haec via illorum scandalum ipsis ; [est illis. et postea in ore suo complacebunt. 15 rSicut oves in inferno positi sunt: ‘mors depascet eos: et dominabuntur eorum iusti in matutino, et auxilium eorum veterascet in inferno a gloria eorum; 16 yveruntamen *Deus redimet animam meam de manu inferi, “cum acceperit me. 17 UNe timueris cum dives factus fuerit homo, et cum multiplicata fuerit gloria domus eius: 18 “quoniam, cum interierit, non sumet omnia, neque descendet cum eo gloria eius. 19 Quia Zanima eius in vita ipsius benedicetur, confitebitur tibi cum benefeceris ei. 20 yIntroibit usque in progenies patrum suorum, et usque in aeternum “non videbit lumen. 21 @Homo, cum in honore esset, non intellexit, [est illis. bcomparatus est iumentis insipientibus, et similis factus i a 4 CE ee eee Se LS aretses > ogy — 49. Deum iudicantem gentes (1-6) atque arguentem eos qui vel ex- terna tantum sacrificia faciunt (7-15) vel legem ore non opere observant (16-21), utrosqgue etiam minitantem inducit (22, 23). — 5V. Pasnitent. 4. Ad LIBER PSALMORUM 49, 1 — 50, 7 ‘« - 4 >, ee Peay 4 5 Psalmus “Asaph. bDeus deorum Dominus locutus est et vocavit terram Ca solis ortu usque ad occasum. 2 Ex Sion %species decoris eius: 3 ¢Deus manifeste veniet, Deus noster, et /non silebit. 9Iznis in conspectu eius exardescet, et in circuitu eius tempestas valida. 4hAdvocabit caelum desursum et terram, discernere populum suum. 5 iCongregate illi Jsanctos eius, lqui ordinant testamentum eius super sacrificia, 6 Et “adnuntiabunt caeli iustitiam eius, quoniam ”Deus iudex est. 7 °Audi, populus meus, et loquar, Israél et testificabor tibi, PDeus Deus tuus ego sum, 8 dnon in sacrificiis tuis arguam te, holocausta autem tua in conspectu meo sunt semper ; 9 non accipiam de domo tua vitulos neque de gregibus tuis hircos; 10 quoniam meae sunt omnes ferae silvarum, iumenta in montibus et boves; 11 fcognovi omnia volatilia caeli, et pulchritudo agri mecum est. 12 Si esuriero, non dicam tibi, 8meus est enim orbis terrae et plenitudo eius. 13 Nunquid manducabo carnes taurorum ? aut sanguinem hircorum potabo? 14 t]mmola Deo sacrificium laudis et “redde Altissimo vota tua 15 et Yinvoca me in die tribulationis: Weruam te, et “honorificabis me. 16 Peccatori autem dixit Deus: YQuare tu enarras iustitias et adsumis testamentum meum per os tuum? [meas ? 17 Tu vero odisti disciplinam et *proiecisti sermones meos retrorsum. 18 Si videbas furem, “currebas cum eo et cum adulteris portionem tuam Pomel as, 19 Qs tuum abundavit malitia, et Slingua tua concinnabat dolos; 20 sedens adversus fratrem tuum loquebaris et adversus filium matris tuae ponebas scandalum. 21 Haec fecisti, et °tacui: existimasti inique quod ero tui similis: darguam te et statuam contra faciem tuam. 22 Intelligite haec “qui obliviscimini Deum; fnequando rapiat, et non sit qui eripiat. 23 9Sacrificium laudis honorificabit me, et Aillic iter quo ‘ostendam illi salutare Dei. In finem. Psalmus David, 2 ¢cum venit ad eum Nathan prophe- ta, quando intravit ad Bethsabee. [tuam ; 3 bMiserere mei, Deus, secundum magnam misericordiam et secundum Cmultitudinem miserationum tuarum dele 4eAmplius lava me ab iniquitate mea [iniquitatem meam. et a fpeccato meo munda me; 5 Iquoniam iniquitatem meam ego cognosco, et peccatum meum contra me est semper. 6 Tibi soli peccavi et malum ‘coram te fec1, jut iustificeris in sermonibus tuis et vincas cum iudicaris. 7 Ecce enim Jin iniquitatibus conceptus sum, et in peccatis concepit me mater mea. Ad mt. (1,22) et ad ll. (1, 14,22) in fr. 4 [39; 2 Par 29, 30. aPs 72, 13°73, I.—v. 1 Par 6, 6 Dt 10, 17; Is 2 22, 22. c¢ Ps i112, 3 2,31 Gh HV. in T. Adv. etc. ‘Im 2, 15; eae 12. [8-16. pS ble aie pie 2.—v. Ps 17, f Is 6. Ex 19, 16; 2 “ 4 10-12. g Ps 96, 3.— cf. Lv ro, 2; Nm h Dt 4, 26; 31, 29; 32, 2; Is Bard. MUC.O. Is 2, i Mt 13,047; 24, 31. 5] v. vr. 2. n Ps’ 57, 12% 74, 8; Feli 2 355 Is. o Ps 77, 1; 80, 9; Am 3, 13; p Ex 20, 2. 1c. 1728 qcf. Is 1, 11. — v. Ps 39, 7 rch. Be r2,-6. sv. Ps Bs t vr. 4 s 26, 6;° 68, -3%,' 32% eo ITS, 17; Heb 13555: 14, 3; Rm 72, 1. 14] Ant. in fs, ss. Rdmpt. "et V. 3 Ost 34, 75, "Dt 33, 21; wt Vie 151 be Catech. ie Ill 3, 6 ;1V “ ul) ae ahs Pie 6)’ * : Colecks R. il 1, 26. s 80, 8; Zc 13, 9. — cf. Ps w Ps 90, rs. (76, 3° 100,;6, Sep: o's Para S24. y cf. Mt 23, 3-28; Rm 2, 22-23. 32 Rg 14, 9; 2 Es 9, 2 acf.Pro 29,24; Rm 1,32; Eph eee T AT RIN -55,.22)) rt Pt 4,4. b cf. Ps 8t74; cls 42, 14; 57, 11.— cf. Ec 8, d cf. 5, I. {11, Ecli 5,4 ev. Psg, 18. [rs,—cf $753 f Dt 3? 99; Jb 10, 7; Sap 16, 23] V. ad mt. in fr. 4. vr. 14, 15 cf. Gal 6, 16 i Ps 90, 16. Ad mt. in fr. 4(21).— ad ll. a. Sptg. ad D, Palm, etc. in ben. campanae, prim. lap, et con- a2Rgi2,1. [secr. alt.(9). PS. dy 2: in fr. 3 p. D. 2 Qdg. ab 38 43, 283 Me 22; Ac 3; 19; $M 9 Is , 16; a 4,14; Ac 1 rig aia? RB. 5 9, OF. Th a ; Heb “rat fo 1, She atech. es, 7,9. £au Ke 1S. 50, I2. 4. 61* onc. Trid. ain XIV, cp. A.GN.-20,. 051,39 92, 2 Rg 12, ¥3 jr 14, 7,20.— cf. 1 Cor ¢cf. Le rs,' 18,27: (8, 12: 14,22. j (all) Rm 3, 4. — Ecli 18, 1. Rm 5, 12, 19; Eph 2, 3. — cf -Pst.§9547 1Gn 8,, (a1 Jb 143 4} 15, 34: — 497 — LIBER PSALMORUM misericordiam Dei sibi conciliandam peecata et infirmitatem suam fa- tetur (3-9) rogatque ut, delictis purgatus et laetitia impletus, debitas gra- . 50, 8 — 52, 6 tias rependere possit (10-21). — 51. lis qui peccant interitum (3-7), m (Jb 38, 36). 8 Ecce enim veritatem dilexisti, egg 4, 4 . mincerta et occulta sapientiae tuae manifestasti mihi. 19, 183 eb 9 2 wees 9 Adsperges me "hysopo, et mundabor; ols 1 t x8. =o Ap i, 14. lavabis me, et °super nivem dealbabor. ps Sirsad eames ag ih 10 Auditui meo dabis gaudium et laetitiam, 7 Cpt aie VV. “in prec. frit. ad et exsultabunt ?ossa humiliata. q cf. Jr Se ay prm. rPs 23° ye it gt Ge Ac 15, be Rg 10, 9; Ecli 6, 37; Ne 7° tEz It, 195 36,26.— cf. Eph 4 23-25 “PS 21, 2: ee 1 Rg 16, 14; fe 13, 333.17; 20; 24,:203 13 « Catech. R. 60; 2. VI C Beat 13. — cf. Rm 8, 9; tale Coben. R. 44 16353. 2: Ps:2%, 23; foe f, 15-17] R. in p. D.z Pass. ais 4 4. — cf. See 9. 8:vi PS/34, 28. acf. 1 Jor, 9. 17] V. in initio off. 18,19] * Catech. R. II 4, 60; » 34, > 7 23. b Ps 39, 7. — cf. Bs 9, 8-13. Camb 39, 40. — v. Ps 33,19. dcf. Ps 68, 36; 121, 6. — cf. ecf. Dng, nD. [Ps 146, 2. 21] Cm. - 10 p. Pnt. et fr. 5 p. cin i Ps 4,6. Dt 33,19; MI 3,3 g Lv 6, 22, Ad prm. fr. 4. aPs 32, .¥) is t Rg 22, 9-18. 6 Ch 1s"s; 21, 22 d Ps 49, 19. ecf. Ps 56, 5. fer Jeo," 49s. g Pro’ 2,3. h Jb 18, 17, 18; Pro 2, 22. #¥, Ps-26; 33: j Ps 90, 8. — v. Ps 39, 4. kv. Ps 48, é lJb x11, 16; Os 14,.7. — cf. Ps I, 35 5 08s 13, 14; 127, 3; Pro r0] oP (Ps rrt; rs fs. s. Jac. eM. —V. n fs. s. Leo- chi a 2 Int. in vg. “AD. [nardi. oR. “i fs. ss. nom, J. pig“ 53, 8. Ne 29, 5; 4983 78, 2; 149, 9; x 16, cli 24, 56,00 cf. Ps 134, 3; Is 4, 3 Ad prm. in fr. 4. a Ps87. 3. 1-6a] Ps 13, 1-5. 4] * Catech. R. IV 12, 3 6 Lv 26, 17; Pro 28, 1. — cf. Sap 17, 17-18. — v. Ps 13,5. 11 dAverte faciem tuam a peccatis meis et omnes iniquitates meas dele; 12 rcor mundum crea in me, Deus, et ‘spiritum rectum innova in visceribus meis; 13 Une proicias me a facie tua et “spiritum sanctum tuum ne auferas a me; 14 redde mihi laetitiam salutaris tui et spiritu principali confirma me. 15 *Docebo iniquos vias tuas, et impii ad te convertentur. 16 Libera me de Ysanguinibus, Deus Deus salutis meae, et *exsultabit lingua mea “iustitiam tuam. 17 Domine, labia mea aperies, et os meum adnuntiabit laudem tuam. 18 bQuoniam, si voluisses sacrificium, dedissem utique: holocaustis non delectaberis. 19 Sacrificium Deo “spiritus contribulatus: _cor contritum et humiliatum, Deus, non despicies. 20 dBenigne fac, Domine ,in bona voluntate tua Sion, ut aedificentur muri Jerusalem. 21 Tunc acceptabis /sacrificium iustitiae, oblationes et %holo- tunc imponent super altare tuum vitulos. [causta ; 5 In finem. “Intellectus David, 2 %cum venit Doég idumaeus et nuntiavit Sauli: ’ Venit David in domum Achimelech ’. 3 cQuid gloriaris in malitia, qui potens es in iniquitate ? 4 Tota die “iniustitiam cogitavit lingua tua; €sicut novacula acuta fecisti dolum. 5 Dilexisti malitiam super benignitatem ; finiquitatem magis quam loqui aequitatem. 6 Dilexisti omnia verba praecipitationis, lingua dolosa. 7 9Propterea Deus destruet te in finem, hevellet te et emigrabit te de tabernaculo tuo et radicem tuam de ‘terra viventium. 8 /Videbunt iusti et timebunt et super eum ridebunt et dicent: 9 Ecce homo qui non posuit Deum adiutorem suum, sed *speravit i in multitudine divitiarum suarum et praevaluit in vanitate sua. 10 Ego autem, sicut loliva fructifera i in domo Dei, speravi in misericordia Dei in aeternum et in saeculum 11 Confitebor tibi in saeculum, quia fecisti; [saeculi. et exspectabo nomen tuum, ”quoniam bonum est, in conspectu “sanctorum tuorum. 5 In finem, “pro maéleth intelligentiae, David. Dixit insipiens in corde suo: Non est Deus. 2 Corrupti sunt et abominabiles facti sunt in iniquitati- non est qui faciat bonum. [bus: 3 Deus de caelo prospexit super filios hominum, ut videat si est intelligens aut requirens Deum. 4 Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt: non est qui faciat bonum, non est usque ad unum. 5 Nonne scient omnes qui operantur iniquitatem, qui devorant plebem meam ut cibum panis? &Deum non dillic trepidaverunt timore, ubi non erat timor, [invocaverunt, — aos — iustis prosperitatem praenuntiat (8-11). — 52. Malorum impietas et clades idcirco illata describuntur. — 5%. Hostes cum adversario suo con- gregatos (3-5) Deum rogat ut compescat, certusque se exauditum iri gra- LIBER PSALMORUM 52, 7— 54, 21 quoniam Deus “dissipavit ossa eorum qui hominibus confusi sunt, quoniam Deus sprevit eos. [placent ; 7 Quis dabit ex Sion salutare Israél? Cum converterit Deus captivitatem plebis suae, exsultabit Iacob, et laetabitur Israél. 5 In finem, in carminibus, *Intellectus David, 2 cum venissent Ziphaei et dixissent ad Saul: ’Nonne David absconditus est apud nos?’ 3 Deus, “in nomine tuo salvum me fac et in virtute tua iudica me. 4 Deus, Zexaudi orationem meam, auribus percipe verba oris mei. 5 ¢Quoniam /alieni insurrexerunt adversum me, et fortes Yquaesierunt animam meam, et non “proposuerunt Deum ante conspectum suum. 6 Ecce enim Deus ‘adiuvat me, et Dominus susceptor est animae meae. 7 Averte mala inimicis meis et Jin veritate tua *disperde illos. 8 Voluntarie sacrificabo tibi et confitebor nomini tuo, Domine, ‘quoniam bonum est; 9 quoniam ex omni tribulatione eripuisti me, et “super inimicos meos despexit oculus meus. e In finem, in “carminibus. "Intellectus David. 2 cExaudi, Deus, orationem meam et ne despexeris deprecationem meam; 3 intende mihi et exaudi me. Contristatus sum in exercitatione mea et conturbatus sum 44 voce inimici et a tribulatione peccatoris; quoniam declinaverunt in me iniquitates et 2in ira mo- 5 Cor meum conturbatum est in me, [lesti erant mihi, et ‘formido mortis cecidit super me; 6 ftimor et tremor venerunt super me, et contexerunt me tenebrae; [et requiescam. 7 et dixi: 9Quis dabit mihi pennas sicut columbae, et volabo 8 hEcce elogavi fugiens et mansi in solitudine. 9 Exspectabam eum qui salvum me fecit a pusillanimitate spiritus et tempestate. 10 Praecipita, Domine, ‘divide linguas eorum; quoniam/vidi iniquitatem et contradictionem in civitate. 11 Die ac nocte circumdabit eam super muros eius iniquitas, et labor in medio eius 12 et iniustitia; et *non defecit de plateis eius usura et dolus. [utique; 13 Quoniam, si inimicus meus maledixisset mihi, sustinuissem et, si is qui oderat me super me ‘magna locutus fuisset, abscondissem me forsitan ab eo: 14™ty vero homo “unanimis, dux meus et notus meus, 15 qui simul mecum dulces capiebas cibos, in °9domo Dei ambulavimus cum consensu. [ventes, 16 Veniat mors super illos, et Pdescendant Yin infernum vi- quoniam nequitiae in habitaculis eorum, in medio eorum. 17 Ego autem ad Deum clamavi, et Dominus salvabit me. 18 rVespere et ‘mane et ‘meridie narrabo et adnuntiabo, et exaudiet vocem meam. 19 Redimet in pace animam meam ab his qui appropinquant quoniam inter “multos erant mecum. mihi, 20 Exaudiet Deus et humiliabit illos, Yqui est ante saecula. *Non enim est illis commutatio, et non timuerunt Deum. 21 Extendit manum suam in retribuendo. Contaminaverunt testamentum eius. 5 c Ps 140, 7; Jr 8, 1, 2; Ez 6,5. Ad mt. in Parasc. etc. (5), in sb. s. (6); ad prm. in Dd. a Spig. ad D. Palm. — ad trt tm fr. 4 (16). — in ben. cam- an.; in ritu Exorcis. a Ps 51, ti. b 1 Rg 23, 19; 26, 1. 3] V.in R. in off. Df. ch. Eh 44.6: 6, 7] Int. in D. 9 p. Pnt. iPs 117, 7, 7. jcf. Ps 88, 50. k Ps 142, 12. tPs siz m PS 91,12; 111, 83 127,47: Ad trt. in fr. 4. GPS £.chs- S455. AS Ch sins & ‘ ge % CES.5, 25 53,.4;, 00, ‘15. '65,5._9. 2, 3] Int. et Of. in Mis. pro in- r. etc, 3b, 4] Tr. in fs. s. Jo. Leonardi. dct. 2. Re. 16, 758 acho. Ps 34, 20. CZ -9,5.185,.— Ch. PS 37 SG I2@y, 3. i ' 5,6] Int. (Ps 68, 2) in fs. Orat. OT .cPs 6; 2. [DNJC. f Jb. 22 ,.670Is 27, 35422207, 78: pes PS:t0, 13 18. 603:85 Chuijrso; 2: 8] v. Mt 2 19. # cf, “Gn 21, :9. j cio Jr. .6,°7; 220, 48. Rk cf. Ps (10), 7, 8. EG. PS!-37, 17 m cf. 2 Rg 15,12; 16, 23; Mic 7, 5. — v. Ps 40, 10. n cf. Ph 2} 20. a Psraiz ts. p Nm _16, 30, 33; Pro 1, 12. 7 PS T40,°23 AC 3; 1: 20, 35730: — cf. Dn 6, 10. 17] v. ur. 3. — Ant. in fs. ss. Rdmbpt. fr. 5, p. Cin. vv. Ps tor, 28. xcl. Jr-13,-23: — 459°—— LIBER PSALMORUM 54, 22 — 56, 11 tias agit (6-9). — 54. Exsul (1-8) inimico cuidam, qui urbem perturbave- rat (9-15), male precatur (16-24). — 55. Etsi confidit a Deo defendi, rogat ut hostes sui abscindantur seque laudes persoluturum promittit. PVPs oy, 335 Reli, 125769 29, 26 P . — cf. Pro 2, 16; 5, 3. zcf. Ps 56, 53 4T 0,73. aPs 36, 5; Pro 16, 3; Mt 6, 25; LC 12.29% arbre. ge 23] * Catech. R. Iv Re ST EE op — Gr. in D. 3 p. Punt. — v. vr. 17-20. 6 Ps 111, 6. — cf. Ps (10), 6. cvr. 16; Ps 58, 11. d Ps 68, 16; 93, 13. e’Ps''5, 7;. 58, 3. f Pro 10, 27; Jr 17, 11. — cf. Ps 101, 25. — v. Jb 15, 32. S'V.Ps 10,23: Ad mt. in of. de Pass. (3) et in fs. 7 dol. BMV. (6). — ad sxt. in fr. 4 (5). @Ps 2§) 1% 56, *xé 6 cf. x Rg 21, 10, 1137 22, ri c Ps'56,' 2% d Ps 56, 4. — cf. Am 2, 7. 2] v. ur. 0. 2, 3] Int. in fr. 2 p. D. Pass. é€ Ps 54, 19. fvr. 11. —v. Ps ro, 2. vr. 11. — cf. Is 12, 2; 51, 12. Avr. 11; Ps 117,6.—v. Ps 26, t Gn 6,5; Mt9,4; Mr7,21. [r. 6b] v. ur. 3. 7 Ps'7/ 7. Rk Ps 2, 9. icf. Jb 31, 4 saqq.; Ecli 15, 20. 91_Gr, in fr.2 p. D. 3 Odg. — V. in fr. 4. m (M1 3, 16). # Pscror;' 3% 26.1 82. 11] Int. in fr. 5 p. D. 3 Qdg. r3] 0. Rms, 32. d Ps 48, 16; 114, 8; Jb 33, 30. q Ps 114, 9. rcf. Ps 48, 20. Ad mt. in off. vt. Pass. et fs. 7 dol. BMV, (5). — ad sxt. in r. 4. — in ben. campan. ars 'S7.k. 61 Rg 22, r. — cf. Ps rqr, x. cPs 55, 2. — v. Ps 4, 2. 2] Gr. in fr. 4 Cin. d Ps 90, 1, 2. — v. Ps 16, 8. e (Is 26, 20). f Gn 14, 18; Nm 24, 16; Lc 1, a. Bs 143; 5s.7. —reche Psi rz, f Ps 55, 2. {17; Ecli 51, 34. 4] v. vr. 2. 4,5] v. 1 Rg 17, 37; Dn 6, 22. i Fs 39, 12; 42, $. 3Ps 57, 7. Riel. Pro ‘30,: Ta. LPs 58, 8; 63, 4; Pro 12, 18. — cf. Ps 51, 4; Jr, 8. m Ps 107, 6. — cf. Ps 112, 4. nm Ps 34, 7;_118, 110; 139, 6; 141, 43. Ecli:27,.°293) Jr-28, 20, 22: Oct. Is.2, 29gui5 07 65h265 5: PPPs 7;.163\ Jr 18, 20: 8-12] Ps 107, 2-6. qPs 111, 7. t'el. Jd Ss; 22° scf, Ps 62, 7; Sap 16,.28. ro}-0. Pser5"'23: Evi Ps’ 35; 6: 22 divisi sunt ab ira vultus eius, et appropinquavit cor illius; Ymolliti sunt sermones eius super oleum, et *ipsi sunt ia- 23aJacta super Dominum curam tuam, et ipse te eautriet; [cula. ‘non dabit in aeternum fluctuationem iusto. 24 Tu vero, Deus, “deduces eos in “puteum interitus: €viri sanguinum et dolosi ‘non dimidiabunt dies suos; ego autem Ysperabo in te, Domine. 5 In finem, pro populo qui a sanctis longe factus est. David in — tituli inscriptionem, cum tenuerunt eum allophyli in Geth. 2 cMiserere mei, Deus, quoniam %conculcavit me homo, tota die impugnans tribulavit me. 3 Conculcaverunt me inimici mei tota die; quoniam multi bellantes adversum me. 4 Ab altitudine diei timebo, fego vero in te sperabo. 5 9In Deo laudabo sermones meos, in Deo speravi: “non timebo quid faciat mihi caro. 6 Tota die verba mea exsecrabantur, adversum me omnes ‘cogitationes eorum in malum. 7 Inhabitabunt et abscondent, ipsi calcaneum meum observabunt. Sicut sustinuerunt animam meam, 8 pro nihilo salvos facies in ira populos confringes. [illos, Deus, 9 ‘vitam meam adnuntiavi tibi; posuisti lacrimas meas in conspectu tuo, ™sicut et in pro- 10 Tunc convertentur inimici frei retrorsum: [missione tua. Nin quacumque die invocavero te, ecce cognovi quoniam Deus meus es. 11 In Deo laudabo verbum, in Domino laudabo sermonem; in Deo speravi: non timebo quid faciat mihi homo. 12 OIn me sunt, Deus vota tua, quae reddam, laudationes tibi; 13 quoniam Peripuisti animam meam de morte et pedes meos de lapsu, ut @placeam coram Deo in lumine viventium. 5 In finem, %ne disperdas. David in tituli inscriptionem, %cum fugeret a facie Saul in speluncam. 2 CMiserere mei, Deus, miserere mei; quoniam in te confidit anima mea,’ et 4in umbra alarum tuarum sperabo @donec transeat ini- 3 Clamabo ad Deum /altissimum, [quitas. Deum qui benefecit mihi. 4 9Misit de caelo et liberavit me, dedit in opprobrium “conculcantes me. *Misit Deus misericordiam suam et veritatem suam 5 et eripuit animam meam de medio catulorum /leonum; dormivi conturbatus. Filii hominum, “dentes eorum arma et sagittae, et Jingua eorum gladius acutus. 6 ™FExaltare super caelos, Deus, et in omnem terram gloria tua. 7”Laqueum paraverunt pedibus meis et °incurvaverunt animam meam; Pfoderunt ante faciem meam foveam et inciderunt in eam. ; 8 gParatum cor meum, Deus, paratum cor meum: cantabo et psalmum dicam. 9rExsurge, gloria mea; exsurge, psalterium et cithara: exsurgam ‘diluculo. 10 Confitebor tibi in populis, Domine, et psalmum dicam tibi in gentibus; 11 tquoniam magnificata est usque ad caelos misericordia tua, — 500 — — 56. Expetens manifestationem divinam (2-6), se ad laudes Dei cele- brandas excitat (7-12). — 57. It aemulos sibi insidiantes (2-6) a Deo iusto poenam exspectat (7-12). — 58. Inimicos undique more canum LIBER PSALMORUM 56, 12 — 58, 15 5) 5) et usque ad nubes veritas tua. 12 Exaltare super caelos, Deus, et super omnem terram gloria tua. In finem, ne disperdas. David in tituli inscriptionem. 2 cSi vere utique iustitiam loquimini, recta iudicate, filii hominum, 3 etenim in corde iniquitates operamini in terra, iniustitias manus vestrae concinnant. 4 dAlienati sunt peccatores a vulva, erraverunt ab utero, “‘locuti sunt falsa. 5/Furor illis secundum similitudinem serpentis, sicut aspidis surdae et obturantis aures suas, 6 9quae non exaudiet vocem incantantium et venefici incantantis sapienter. 7 Deus “conteret dentes eorum in ore ipsorum, tmolas leonum confringet Dominus. 8 jJAd nihilum devenient tanquam aqua decurrens, kintendit arcum suum donec infirmentur. 9 Sicut cera, quae fluit, auferentur, Msupercecidit ignis, et non viderunt solem. 10”Priusquam intelligerent spinae vestrae °rhamnum, sicut viventes, sic in ira absorbet eos. 11 pLaetabitur iustus cum viderit vindictam, @manus suas lavabit in sanguine peccatoris. 12 Et dicet homo: Si utique est fructus iusto, utique est Deus iudicans eos in terra. In finem, %ne disperdas. David in tituli inscriptionem, ¢quando misit Saul et custodivit domum eius, ut eum interficeret. 2 dEripe me de inimicis meis, Deus meus, et €ab insurgentibus in me libera me. 3 Eripe me de Joperantibus iniquitatem et de 9viris sanguinum salva me. 4 Quia ecce “ceperunt animam meam, irruerunt in me fortes: 5 neque iniquitas mea neque peccatum meum, Domine; sine iniquitate cucurri et direxi: 6 jexsurge in occursum meum et vide, et tu, “Domine Deus virtutum, Deus Israél, intende ad visitandas omnes gentes: non miserearis omnibus qui operantur iniquitatem. 7 Convertentur ad vesperam et famem patientur ut canes et circuibunt civitatem. 8 Ecce loquentur in ore suo, et ™gladius in labiis eorum; quoniam quis audivit? 9 Et tu, Domine, “deridebis eos, ad nihilum deduces omnes gentes. 10 Fortitudinem meam ad te custodiam, °quia, Deus, susceptor meus es. 11 Deus meus, misericordia eius ?praeveniet me; 12 Deus ostendet mihi super inimicos meos. Ne occidas eos, nequando obliviscantur populi mei: disperge illos in virtute tua et depone eos, protector meus Domine; 13 @delictum oris eorum, sermonem labiorum ipsorum; et comprehendantur in superbia sua. Et ‘de exsecratione et mendacio adnuntiabuntur 14 in con- in ira consummationis, et non erunt; [summatione, et 8scient quia Deus dominabitur Iacob et finium terrae. 15 Convertentur ad vesperam et famem patientur ut canes et circuibunt civitatem. Ad sxt. in fr. 4. OES 35; Ts 66. -¥: ccf. Ps’ 81, 2-4. dv. Ps 50, 7; Gn 8, 21; Sap I2, 10. 6:PS) 115502, f Ps 139, 4. — cf. Dt 32, 33. g Jr 8, 17. — cf. Ec 10, 11; Ecli 12, 13. ete 3,8: Jb 30,17; Lm: 3,26: i Jb 4, 10. — cf. Jb 20, 17. j 14, 10, 11. — cf. Js 7, 5; Ps 93, y. Jb 2 ie os sPs 7 9, 12; 66, 5; 81, I; 3: 23 Gn 18, ah "19, 29; TI, BS; Ecli 36 Ss — ef, P (10), 11. — v. Ps 9, 9. Admt. in Parasc. (2, 4). — ad mn, in bel 4 (10). aPs 56, b aig 57, a t Rg ro, rr. ad Ps 142, 9. — cf. Ps 17, 49. 2] V. All. in D. 9D. _ et T. mee Of. si fr 4b. D. Pass. 2, 31 vv. or es in fr. off. e Ps 3,2 J 17,40, 49; Lm 3, 62. TA3 93; 4: iP ah 24: ae (10), 9, Io. PS7,'4,. 5. Chor’ Rg on, er. iv. Ps 43, 23. k Ps 79, 5; 83, 9. — v. Ps. 23, TOs BVT ATE: mv. Ps 56, 5. 7 Ps 2, 4336, f3) Pro't,” 26: 11] * Conc. Araus. II (an. 5209) ovr. 17. [can. 14. p Ps 20, 4. 12] v. Ecli 36, 12; Ps 55, 6. qv. Pro 12, 13. rPs 35, 4 SPs 93. 29" $2) 10% Di 3.088 PeMC4, Er? EMC 12,° 27: — 5oI — LIBER PSALMORUM 58, 16 — 61, 2 allatrantes (2-8) Deum sperat puniturum (11-14) et ab iis se liberatum iri (15-18). — 59. Contra Idumaeos (3-6) a Deo semper fideli (7-11) auxilium postulat (12-14). — 60. Spem domum redeundi longamque vi- t Ps 108, 10; Jb 15, 23. 17] V. All. in fs. s. Jo. a Cap. 48s 19 35'S" 00; 2. vv. PS 37.7: 18] R. in fr. 4 p.D. 2 p. Epiph. “vr. If. Ad nn. ei 4. a Ps 44, 1; 79, 1. b'P3.75: 3°" Se> x. i6tc, ¢ ch. Dt.3%; 20: d 2 Rg 8) 2, 833. 10;.13; 18. evr. 12; Ps 70, 20. — v. Ps 42, 2. fis 24, 19; Jr 8, 4] Tr. in Sag. — OH. in fs. $. Emigdi. Li Par 7,4. Ps 70, 20, i Jb 21, 20. — v. Jr 25, 15. j AS: 17, 22, k( $228 EI;i.%25,1%3¢.8)- 6-1 1 s 107, 7-13. 6b] v. vr. 4. 6,7] Gr. in fs. ut s. 1 Ps 88, 36; Pigs 4,8 mcf. Js n (Gn a Pe "3 18; Js 17, 7). o Gn 33, 17; fs 13, 27. b Js 13, 31. sR hee ice 8, Ss Bye Rey rPar 28, 4: een is 18: 2 Rg 8, 14; Is of’ ia" Rg 8, 1). WNT = 13; y Ps 43, 10. sicf..Ps 145,53 aNm 24, 18. — cf. Ps 117, 16. b Ps 43, 6. Ad mt. in cm. Ap. (5) et fss. ss. Rdmpt. et SS.Omn. (4-6). — ad cmpt. in fr. 4. aPs 54, 2, 3. b Is 33, 16. @ Ps; 61;. 8; d Ps 70, 3; Pro 18,10; Jl 3,16. 4] V. in itin. cler. et saepe in prec.. (R. et J: ri Yn ra thi 1: 5,6] mee in fs. * Tiwioies Val. fv. Ps 16, 8. 6] Ant. in comm. Summ. Pont. es Ps 20, 5. — cf. 4 Rg 20, 6. 2 Rg 7, 13-16. #v.. PS 30,° 12. 9] V. ad prm. in fr. off. giv. (Psid9; 14: Ad mt. in fr. 5 (8). aPs 38, 1. 16 ‘Ipsi dispergentur ad manducandum; si vero non fuerint saturati, et murmurabunt. 17 Ego autem cantabo fortitudinem tuam et exsultabo mane misericordiam tuam: quia factus es “susceptor meus et refugium meum “in die tribulationis meae, 18 Adiutor meus, tibi psallam, quia Deus susceptor meus es. *Deus meus, misericordia mea. 5 In finem. 2Pro his qui immutabuntur, in tituli inscriptionem ipsi David, “in doctrinam, 24%cum succendit Mesopotamiam Syriae et Sobal, et convertit Ioab et percussit Idumaeam in valle salinarum duodecim milia. 3 Deus, “reppulisti nos et dextruxisti nos, iratus es et misertus es nobis. 4/Commovisti terram et conturbasti eam; 9sana contritiones eius, quia commota est. 5 AOstendisti populo tuo dura, ipotasti nos Jvino compunctionis. 6 Dedisti metuentibus te *significationem, ut fugiant a facie arcus, ut liberentur dilecti tui: 7salvum fac dextera tua et exaudi me. 8 Deus locutus est in 'sancto suo: Laetabor et ™partibor “Sichimam et convallem °"tabernaculorum metibor. 9 Meus est ?Galaad, et meus est Manasses, et Ephraim ‘fortitudo capitis mei, *Iuda rex meus, 10 (Moab olla spei meae: in Idumaeam extendam calceamentum meum, mihi Valienigenae subditi sunt. 11 Quis deducet me in civitatem munitam? quis deducet me usque in Idumaeam? 12 Nonne tu, Deus, qui “reppulisti nos? et Ynon egredieris, Deus, in virtutibus nostris? 13 Da nobis auxilium de tribulatione, quia *vana salus hominis. 14a]n Deo faciemus virtutem, et ipse ad nihilum deducet tribulantes nos. 6 In finem, in hymnis David. 2 aExaudi, Deus, deprecationem meam, intende orationi meae. 3 A finibus terrae ad te clamavi, dum anxiaretur cor meum; bin petra exaltasti me. Deduxisti me, 4 “quia factus es spes mea, Murris fortitudinis a facie inimici. 5 ¢Inhabitabo in tabernaculo tuo in saecula; protegar in fvelamento alarum tuarum. 6 Quoniam tu, Deus meus, exaudisti orationem meam, dedisti hereditatem timentibus nomen tuum. 7 9Dies super dies regis adicies ; hannos eius usque in diem ieee ore et generationis. 8 Permanet in aeternum in conspectu tmisericordiam et veritatem eius wets ‘requiret ? 9 Sic psalmum dicam nomini tuo in saeculum saeculi, ut reddam vota mea de die in diem. 6 In finem, pro %Idithun. Psalmus David. 2 Nonne Deo subiecta erit anima mea? ab ipso enim salutare meum; — 502 — tam obtinendi exprimit. — 61. In manus Dei se tradens et una cum iustis adiuvari cupiens (2-9), impiis iustum iudicium minatur (10-13). — 62. Exsul laudibus Dei, a quo nunquam relinquendus est, LIBER PSALMORUM 61, 3 — 63, 6 3nam et Yipse Deus meus et salutaris meus: susceptor meus, “non movebor amplius. 4 Quousque irruitis in hominem? interficitis universi vos, tanquam dparieti inclinato et maceriae depulsae? 5 Veruntamen pretium meum cogitaverunt repellere: cucurri in siti; €ore suo benedicebant et corde suo maledicebant. 6 Veruntamen ‘Deo subiecta esto, anima mea, quoniam ab ipso patientia mea. 7 Quia ipse Deus meus et salvator meus, adiutor meus: non emigrabo. 8In Deo 9salutare meum et gloria mea; Deus auxilii mei, et 'spes mea in Deo est. 9 iSperate in eo, omnis congregatio populi; jeffundite coram illo corda vestra; Deus adiutor noster in aeternum. 10*Veruntamen vani filii hominum, lmendaces filii hominum in stateris, ut decipiant ipsi de vanitate in idipsum. 11 Nolite ™sperare in iniquitate, et rapinas nolite concupiscere ; Ndivitiae si adfluant, nolite cor apponere. 12 OSemel locutus est Deus; duo haec audivi: Pquia potestas Dei est, 13 et %tibi, Domine, misericordia ; quia “tu reddes unicuique iuxta opera sua. 6 Psalmus David, “cum esset in deserto Idumaeae. 2 Deus Deus meus, ad te de luce vigilo. eSitivit in te anima mea; quam multipliciter tibi caro mea, 3 in terra 4deserta et invia et inaquosa, sic in sancto apparui tibi, ut viderem virtutem tuam et gloriam tuam. 4 Quoniam /melior est misericordia tua super vitas, labia mea laudabunt te. 5 9Sic benedicam te in vita mea et “in nomine tuo ‘levabo manus meas. 6 Sicut adipe et pinguedine /repleatur anima mea, et labiis exsultationis laudabit os meum. 7Si memor fui tui ‘super stratum meum, in ™matutinis meditabor in te, 8 quia fuisti adiutor meus, et in “velamento alarum tuarum exsultabo. 9 oAdhaesit anima mea post te; me suscepit dextera tua. 10Ipsi vero in vanum quaesierunt animam meam, introibunt in Pinferiora terrae, 11 @tradentur in manus gladii, partes vulpium erunt. 12 Rex vero laetabitur in Deo; laudabuntur omnes qui iurant in eo, quia *obstructum est os tloquentium iniqua. 6 In finem. Psalmus David. 2 aExaudi, Deus, orationem meam cum deprecor ; a timore inimici eripe animam meam. 3 Protexisti me a °conventu malignantium, a multitudine operantium iniquitatem. 4 Quia °exacuerunt ut gladium linguas suas; dintenderunt arcum rem amaram, 5 ut sagittent “in occultis immaculatum: 6 fsubito sagittabunt eum et Ynon timebunt. Firmaverunt sibi srrmonem nequam, b Ps 94, 1. — cf. Ps 17, 3. cv. Ps (10), 6. ad ch. Is*30," 53; 6. VIEPS 29,3 4: b 2 oiler PR gv. Ps pe 9. 8] V. All. in fs. s. Jo. Leonardi. h Aes “ nh iv. 6, 3. [Ecli 14, 16. 0 ® Cate R. IV 3, 4. — v. ji Rg 1,15; Lm 2, 19. — cf. Ps pot ;: i =. 6; 93, 11. — cf. Is Jb. be rt Dn 5, 27. — cf. Ps TDS +51; °Rm. 3;. 4. m Is 30, 12, — v. Pro 1, 10-19. aie 48, +, JO EX, 24; Sa - : ic 12, 1sj 1 sip : Caltch: "RO UI per ‘A WV 0 Jb 33, 14; 39, 35. Py Fas t Pole Valent. Cn ry Ap 19;:1. [855) can. 2. g Ps 85, 5; 102, 8; 114, 5; Dn 9, 9. 4 rjJb 4, X13, PTO .24;, L3s.eC8 16, 15; Rm 2, 6-11 etc. Ad ll. in Dd (5) etc. et in ben. tobal. et vas. (P. R.). az Rg 23, 14; 24, 1. — (cf. 2 Rg 19, 14; qo a: ee. 2] Of. in D. b Ps 77, 34; Js "36, 9. c Ps -47,* 2% 83, 3 a-Ps 342; 6; $ 32, ; e Ps 133, 2. — cf. Ps 16, 15 225-6; fcf. Ps 68, 17. g Ps 103, 333 144, 2; 145, 2 i? v. UP. % eS 10,52, iv. Ps 27, 2 PPS5O4;° 65. Jf 31,146 one Is 32, 18. — Vv. Ps 35, LPs 4, 5, 76, 3; 149, s Is 26, Pp 9. [9. m Vv: Psi 415 7% V5PS: 165.8 0.Ps'\72,,7' 283" Dtv4jaa sete; nS fas Js 22, 5. — cf. 1 Cor ody * Catech, R. IV 15, 19. — Ant. in off. Df. p Ps 87.7: 138,15; Ecli 14,45; Ez 26, 20; 31, 14; Eph 4,9 q Fcli 26, 27. 7.Dt65..%45 1S A> aie 65, 16. 12] * Catech. a. rs. $s Ps 106, 42; “4 5, 16. — cf. t Ps 40, 6-9. [Rm 3, 19. Ad mt. in cm, Ap. (10), in of. sae (4-5) etc. — ad ll. i aay: a By 54,2 3! Int. in cm. Ap. et Mm. TP. S259 525) 5. cJr 9, 3. — v. Ps 56, 5. d Ps 10, 3. — cf. Ps 110, 2-4. ERS Gro), 8-104 . v. Ps 67, are ccf. Js 7, 19; $42, 12. [2r. d Ps 144, 6; Ex 34, 10; Dt 10, se bi 46; 80, 16. — cf. Dt jPs ¥) 78: 85, 4] Ant. in cons. oly {Pi RA, — Int et V. in Epiph. etc. pee 16, Re 45- 9. i cf. le ee PS 518,73. Ay 73. s eV, JS 8; 140% ig hey 8,9] Oj. aay 3 p. Psch. etc. mcf. Dt 30, 20; Jo 11, 25. 64 6 narraverunt ut absconderent laqueos, dixerunt: “Quis videbit eos? 7 Scrutati sunt iniquitates, ‘defecerunt scrutantes scrutinio : accedet homo ad cor altum, 8 Jet exaltabitur Deus. Sagittae parvulorum factae sunt plagae eorum, ‘et infirmatae sunt contra eos linguae eorum. [homo : 1Conturbati sunt omnes qui videbant eos, 1° et timuit omnis et “adnuntiaverunt opera Dei et facta eius Nintellexerunt. 11 oOLaetabitur iustus in Domino et sperabit in eo, et laudabuntur omnes recti corde. In finem. Psalmus David, canticum Ieremiae et Ezechielis po- pulo transmigrationis, cum inciperent exire. 2 Te decet hymnus, Deus, in Sion, et tibi “reddetur votum in Ierusalem. 3 Exaudi orationem meam, ¥ad te omnis caro veniet. 4 cVerba iniquorum praevaluerunt super nos, et impietatibus nostris 2tu propitiaberis. 5 ¢Beatus quem elegisti et adsumpsisti : finhabitabit in atriis tuis. 9Replebimur in bonis domus tuae; sanctum est templum tuum, 6 mirabile in aequitate. Exaudi nos, Deus, salutaris noster, spes “omnium finium terrae et in mari longe. 7 Praeparans montes in virtute tua, taccinctus potentia ; 8 qui /conturbas profundum maris, sonum fluctuum eius. 'Turbabuntur gentes, 9 et timebunt qui habitant terminos a exitus matutini et vespere delectabis. [signis tuis; 10 ™Visitasti terram et “inebriasti eam, multiplicasti locupletare eam. °Flumen Dei repletum est aquis, Pparasti cibum illorum, quoniam ita est praeparatio eius, 11 Rivos eius inebria, multiplica genimina eius; din stillicidiis eius laetabitur germinans. 12 Benedices coronae anni benignitatis tuae, et "campi tui replebuntur ubertate. 13 Pinguescent Sspeciosa deserti, et texsultatione colle; accingentur. 14 Induti sunt arietes ovium, et valles abundabunt frumento; “clamabunt, etenim hymnum dicent. In finem. Canticum psalmi “resurrectionis. bTubilate Deo, omnis terra, 2 psalmum dicite nomini eius, Cdate gloriam laudi eius; 3 Dicite Deo: 4Quam terribilia sunt opera tua, Domine! In multitudine virtutis tuae ¢mentientur tibi inimici tui. 4/Omnis terra adoret te et psallat tibi, psalmum dicat nomini tuo. 5 9Venite et videte opera Dei, hterribilis in consiliis super filios hominum. | 6 ‘Qui convertit mare in aridam, jin flumine pertransibunt pede: ibi laetabimur i in ipso, 7k qui dominatur in virtute sua in aeternum. Wculi eius super gentes respiciunt, qui exasperant non exaltentur in semetipsis. 8 Benedicite, gentes, Deum nostrum et auditam facite vocem laudis eius; 9 ™qui posuit animam meam ad vitam et non dedit in commotionem pedes meos. creat et fecunditatem praebet. — 65. Deum laudat qui perpetuo populum suum tuetur (I-12) eique vota offert et gratias agit (13-20). — 66. Gen- tium ad Deum conversio expetitur et de ef fectu secuto gratiae aguntur, — LIBER PSALMORUM 65, 10 — 67, 10 10”Quoniam probasti nos, Deus, gne nos examinasti °sicut examinatur argentum. 11 pInduxisti nos in laqueum, posuisti tribulationes in dorso nostro, 12 dimposuisti homines super capita nostra; ‘transivimus per ignem et aquam, et ‘eduxisti nos in refrigerium. 13 ‘Introibo in domum tuam in holocaustis, ' “reddam tibi vota mea, 14 Yquae distinxerunt labia mea, et locutum est os meum in tribulatione mea: 15 holocausta medullata offeram tibi cum incenso arietum, offeram tibi boves cum hircis. : 16 @Venite, audite, et narrabo, omnes qui timetis Deum, quanta fecit animae meae. 17 Ad ipsum ore meo clamavi _ et exaltavi sub lingua mea. 18 yIniquitatem si adspexi in corde meo, non exaudiet Dominus. 19 Propterea “exaudivit Deus et attendit voci deprecationis meae. 20 Benedictus Deus, qui non amovit orationem meam et misericordiam suam a me. 6 In finem, %in hymnis. Psalmus cantici David. 2 bDeus misereatur nostri et benedicat nobis, ‘illuminet vultum suum super nos et misereatur nostri. 3 Ut cognoscamus in terra 4viam tuam, in omnibus gentibus ¢salutare tuum. 4 fConfiteantur tibi populi, Deus, confiteantur tibi populi omnes. 5 Laetentur et exsultent gentes quoniam Yiudicas populos in aequitate et gentes in terra dirigis. 6 tConfiteantur tibi populi. Deus. confiteantur tibi populi omnes. 7*Terra dedit fructum suum. Benedicat nos Deus Deus noster, 8 benedicat nos Deus, et Jmetuant eum “omnes fines terrae. 6 7 In finem. Psalmus cantici ipsi David. 2 aExsurgat Deus, et °dissipentur inimici eius, et fugiant qui oderunt eum a facie eius. 3 cSicut deficit fumus, deficiant; sicut %fluit cera a facie ignis, sic pereant peccatores a facie Dei, 4 et “iusti epulentur et exsultent in conspectu Dei et delectentur in laetitia. 5 Cantate Deo, fpsalmum dicite nomini eius, Yiter facite ei qui “ascendit super occasum: ‘Dominus exsultate in conspectu eius. [nomen illi: Turbabuntur a facie eius, ' 6ijpatris orphanorum et 4iudicis viduarum: Deus in loco sancto suo. 7 Deus, qui “inhabitare facit unius moris in domo, “qui educit vinctos in fortitudine, ; similiter eos qui °exasperant, qui habitant in sepulcris. 8 Deus, cum egredereris in conspectu populi tui, %cum pertransires in deserto, ; N 9 terra mota est, etenim caeli distillaverunt a facie Dei Sinai, a facie Dei Israél. 10 rPluviam voluntariam segregabis, Deus, hereditati tuae: et infirmata est; tu vero perfecisti eam. m Pro 27, 21; Sap 3, 6. — ef. Ps 16, 3. — v. Jb 23, ro. oPro 17, 3. pLm 1, 13; Ez 12, 13. — ef. 33°73; qcf. Is 26, 13; 51, 23. 12] Ant. in fs. s. Jo. Ne sions. ris 43, 2. — cf. Dt 4, 20; 3 Rg 8, 51; Dn 3, 17; Zc 133, £94 't- Coe g5-25; $ cf. P8127, %47,, 18.29 Pe t Ps 42, 4; 99, 4. [32, 6. uv. Ps 49, 14. wf. Jd-12z, 30,' 35. %vt..5. — ci. Mr 5, 19; Ie 8; 39. 16] Int. in_vg. Imm. Concpt. a Gr. in fs. s. Mich. zcf. Jb 27, 9; Pro 28, 9; Is 1, 15, 59, 2; Jo 9, 31; Jc 4, 7. CB ig ip 7 Oe Oe Ad ll. in fr. 3 (2). — in ben. campan. in prec. ad postul. Seren, a Ps 60, 1. bv. Nm 6, 24-26. 2-4] Int. in Ms. pro Fidei prop. CVE PS’ 30, 17. ‘dcf, Ac 18, 25. G°PS 97,7°22..LC. 2; (303 ‘AC 28" 26:° Ft 2 tr, EPS'T16;. Tr. BNLTES S9.°T2. hvr. é: 6-8] Gr. ut sup. vr. 2-4. $ Ps'64, 207 :84,:.133 (LV. 26 4: EZ-34, 27:. ZC 8, 12.— cf. Os 2,22; 1 Mc 14, 8: Ac 14,16. 9%, 81].R. in fs. ss. Trin. a Psi32, RNGES Al, 20; Ad mt. in fr. 5 (1, 21,27) et in fs. Pnt., in ben. Abbatis (29, 30), et ritu exorcis. a Nm 10, 35. — cf. Is 33, 3. 2] Ant. in cons. eccl. (P. R.). b cf. Ps 88, 113 91, ro. éviPs 736,20. ‘ d Ps 23}. 15%'.963 97 Micuz,<4. — cf. Dt 4, 24. ev. Ps 31, 11. 4] V. in fs. SS. Omn. etc. 5] Ant. in fs. ss. nom. J. f Ps 65, 4. fu A023 « 157,.1 84 O24 BO; h cf. vr. 34. t Ps 82, 19; Ex 15, 3. j Ps (10), 14; 145, 9. 6-7] Int. in D. 11 p. Pnt. S 145, 9; Dt ro, 18. m Ps 132, 1. — cf. Ecli 25, 2. #2 Ps. 106, 10, 14; 145,73. Ac Ti. Peto, 26. oPs 65, 7. — cf. Nm 14, 29; Heb 3, 17. p Ex 3, 21; Jd 4, 14; Hab 3, D370 4, 3- 8,0] Int. in fr. 4 OT. Pnt. q Ex 19, 16-18. — v. Jd 5,4,5. rcf. Dt 11, 11-14. LIBER PSALMORUM 67, 11 — 68, 3 67. Dum post relatam victoriam arca foederis in templum reducitur, psaltes virtutes Dei enarrat Sion inhabitantis et inde populum protegen- tis (2-24) ; solemnemque pompam describit precesque effundit (25-36). — ay, All. in fs. s. Fel. a C. cf. ie a4 20. — v. Ps 64,10. ey in fs. s. Franc. R. tct. Ps 22 10. Wis 52, 7; er (cf. Ex 15, 20; I v.(Ps Poy ’s. — cf. Nm 31, 8; Js 10, 5, 19. — Vv. Js x cf. Jd 5 [12, 7-24). y (cf. Gh 49, 14; Jd 5, 16). zcf. Os pf X25 s11, 381. aJjd 9, 48. b (vr. 23. — v. Nm 21 Bo "ee er 135 Me a ch. : rue 3, a eb bi n 7, 10; Mt 26, 53. i % Catech. RT 7500. é (all) = 4, 8. — cf. Ac x; 0; s 46, fJd §. 12, — ‘cf. Col cf. Caelest. I epivk. ~re Semipel. cp. 12. fo. TCR to pame died Wee Wie arp a “s 29, 45, 46; Ap 21, 3. — f. Jo 14, 23. 20]V. in itin. cler. ¢ (Is 53, 4; Mt 11, 28). — cf. jv. Dt 32, 39 [x phi te k Ps 109, 5; Ecli 36, Hab 1Nm 21, 33. “ts, 13. mv. Am 9, 2-4. nPs 57, 11. — cf. Dt 32, 42. o cf. 3 Rg 21, 19; 22, nee 14. pci, Ps 23, Z 93 2 aS 6, 13, TIPE 15,10; S137,.2, Sena Par''t3; 8 s Ex 15, 20; Jd 11, 34. — v. vr. 27] R. in D. 4p. Pnt L132. 27-26] in cons. alt., eccl., et tv. Ps21,26. [coem.reconc. (2). u cf. Pro S, 6; Is 485 °%. v1 Rg og, 21. bak ¢ Ff 18. yv. 29] * of Catech. Rat oh 29, 30] Of. in Pnt. Ant. in ritu Confirm. V.in celeb. Matr. oh. SE8::7T; LOTS. irae r a 10, 27; 2 hed 32, 2 [Sph 3, 10. éPs 86, 4:;Is 28; 98 45;°12; f Ps 87, 14; 118, 148. —ef. Ps g Ps 101, 23. [43, 21. 42; 34) 34) Cm. « Asc. Diit. Dt 33, 2 34.3512. ra r. [27;2Eso,6. 4 Ps 148, 4; Dtro, 14; 3 Rg 8, i. Ps 45, 7, — cf. Ps 76, 18. m Ps ae 6; 56, 113 107, 5. n (Vv. Boe 36] Of. toms in cm. et fssSs.— o cf. Ex 395% . LV.ad mt. in fr. 5. pv. Ps iy Tz. pro vit. mort. arty vr. 18. 2,3] V. All. in fs. ss. col. Flag. b vr. 15,16; Lm _ 3,54.—v. ¥y 3] R. in fs. Orat. DN. 31, 6 c Ps 39, 3. — cf. Ps 129, 1 d (Ps 123,’ §). 11 Animalia tua habitabunt in ea; 8parasti in dulcedine tua pauperi, Deus. 12 Dominus dabit ‘verbum “evangelizantibus virtute multa. 13 VRex virtutum dilecti, dilecti et speciei domus @dividere spolia. 14 Si dormiatis inter medios ¥cleros, pennae *columbae deargentatae, et posteriora dorsi eius in pallore auri. 15 Dum discernit caelestis reges super eam, nive dealbabuntur in ?Selmon. 16 Mons Dei mons “pinguis, mons coagulatus, mons pinguis. 17 Ut quid suspicamini montes coagulatos? Mons, “in quo beneplacitum esi Deo habitare in eo; etenim Dominus habitabit in finem. 18 dCurrus Dei decem milibus multiplex, milia laetantium ; Dominus in eis in Sina in sancto. 19 cAscendisti in altum, /cepisti captivitatem, accepisti dona in hominibus, etenim Ynon credentes hinhabitare Dominum Deum. 20 Benedictus Dominus die cotidie! ‘Prosperum iter faciet nobis Deus salutarium nostrorum. 21 Deus noster Deus salvos faciendi, et Domini Domini exitus mortis. 22 Veruntamen Deus “confringet capita inimicorum suorum, verticem capilli perambulantium in delictis suis. 23 Dixit Dominus: ’Ex Basan convertam, ™convertam in profundum maris; 24 nyt intingatur pes tuus in sanguine, “lingua canum tuorum ex inimicis, ab ipso. 25 Viderunt ingressus tuos, Deus, Pingressus Dei mei regis mei, qui est in sancto. 26 Praevenerunt “principes coniuncti psallentibus, in medio “iuvencularum tympanistriarum. 27In tecclesiis benedicite Deo Domino de “fontibus Israél. 28 Tbi Beniamin Yadulescentulus in mentis excessu, principes luda duces eorum, principes “Zabulon, principes Nephthali. 29 yManda, Deus, virtuti tuae, confirma hoc, Deus, quod operatus es in nobis. 30 A templo tuo in Ierusalem tibi *offerent reges munera. 31 Increpa %feras harundinis ; congregatio btaurorum in vaccis populorum ut Cexcludant eos qui probati sunt argento: dissipa gentes quae bella volunt. 32 Venient legati %ex Aegypto, eAethiopia /praeveniet manus eius Deo. 33 9Regna terrae, cantate Deo, psallite Domino. Psallite Deo, 34 hqui ascendit super ‘caelum caeli ad ecce Jdabit voci suae vocem virtutis. [orientem : 35 Date gloriam Deo: super Israél magnificentia eius et virtus eius in ”nubibus. 36 Mirabilis Deus in °sanctis suis; Deus Israél ipse dabit virtutem et fortitudinem plebi suae. Benedictus Deus. In finem, “pro iis qui commutabuntur. David. 2Salvum me fac, Deus, quoniam bintraverunt aquae usque ad animam meam. 3 Infixus sum in ¢limo profundi, et non est substantia; veni in altitudinem maris, et ¢tempestas demersit me. — 506 — 68. Tribulationum mari demersus, vates timet ne sua ipsius sorte iusti turbentur (2-13) ; ut autem cito de malis eripiatur gravitatem malorum suorum proponit (14-22) exoratque ut hostibus poena, iustis autem lae- LIBER PSALMORUM 68, 4-33 4 ¢Laboravi clamans, /raucae factae sunt fauces meae, 9defecerunt oculi mei, dum spero in Deum meum. [igratis; 5 hMultiplicati sunt super capillos capitis mei ‘qui oderunt me- contortati sunt ‘qui persecuti sunt me inimici mei iniuste; quae non rapui, tunc exsolvebam. 6 Deus, tu scis insipientiam meam, et delicta mea a te non sunt abscondita. {virtutum. 7™Non erubescant in me qui exspectant te, Domine, Domine. Non confundantur super me qui quaerunt te, Deus Israél. 8 Quoniam “propter te sustinui opprobrium, operuit contusio faciem meam, 9 Cextraneus factus sum fratribus meis et peregrinus filiis matris meae; 10 quoniam ?zelus domus tuae comedit me, et Yopprobria exprobrantium tibi ceciderunt super me. 11 Et operui in “ieiunio animam meam, et factum est in opprobrium mihi; 12 et posui vestimentum meum cilicium et factus sum illis in parabolam. 13 Adversum me loquebantur ‘qui sedebant in porta, et “in me psallebant Yqui bibebant vinum. 14 wEgo vero orationem meam ad te, Domine: “tempus beneplaciti, Deus: in Ymultitudine misericordiae tuae exaudi me in veritate salutis tuae. 15 Eripe me de luto, ut non infigar; “ibera me ab iis, qui oderunt me, et de profundis aqua- 16 6Non me demergat tempestas aquae, [rum. neque absorbeat me profundum, neque urgeat super me “puteus os suum. [tua; 17 Exaudi me, Domine, quoniam 4benigna est misericordia secundum multitudinem miserationum tuarum /respice 18 et Ine avertas faciem tuam a puero tuo; [in me quoniam tribulor, “velociter exaudi me. 19 Intende animae meae et libera eam, propter inimicos meos eripe me. 20 Tu scis ‘improperium meum et confusionem meam et reverentiam meam; 21 in conspectu tuo sunt omnes qui tribulant me. Improperium exspectavit cor meum et miseriam, et Jsustinui qui simul contristaretur, et non fuit, et “qui consolaretur, et non inveni. 22 Et dederunt in escam meam /fel et in siti mea ™potaverunt me aceto. 23 Fiat mensa eorum coram ipsis in laqueum et °in retributiones et in scandalum; 24 Pobscurentur oculi eorum ne videant, et Ydorsum eorum semper incurva; 25 effunde super eos iram tuam, et furor irae tuae comprehendat eos. 26 rFiat habitatio eorum deserta, et in tabernaculis eorum non sit qui inhabitet; 27 quoniam *quem tu percussisti tpersecuti sunt et “super dolorem vulnerum meorum addiderunt. 28 tAppone iniquitatem super iniquitatem eorum, et non intrent in iustitiam tuam; ~ 29 «deleantur de libro viventium et cum iustis “non scribantur. 30 Ego sum pauper et dolens, salus tua, Deus, suscepit me. 31 YLaudabo nomen Dei cum cantico et magnificabo eum in laude; 32 zet placebit Deo super vitulum novellum, cornua pro- * aVideant pauperes et laetentur, [ducentem et ungulas. ePs 6, 7. pCl,. Ps 21536. Ps 118, 82,' 123; Dt 28, .32; A Ps 39, 13. [Is 38, 14. 4 (all) Jo 15, 25. [16r. jcf. Ps 34, 7, 19; 108, 3; 118, LPs 24, 19; 344 19; 37, 20. 51] * Catech. R. JV 14, 12. mcf: Psi24, 3. 7-10] R. in fr. mai. hebd. nm Jr 15, 15. — v. Ps 43, 22. o Ps 30, 12; 37, 12; 87, 9, 19; 79,).135, Cny 3,95; Jour, ILs1:9, :20. ro] * Catech. R. Ill 2, 29. p (all) Jo 2, 17. — cf. Ps 118, q (all) Rm 15, 3. — cf. Ps 88, r Ps 34, 13. [42, 51, 52. scf. Dt 28, 37. — v. Jb 17,6 tcf. Dt 16, 18. — v. Rt 4, 1. 13, 14] Cm. in fr. 3 mai. hebd. u Jb 30, 9; Lm 3, 14, 63. ris 22, 13; Am 6, 6. wv. Ps 108, 4. xIs 49, 8. y Ecli 51, 4. .vrie3. —— cf. Jr .38,. 6. aPs 143, 7. bicfa.vri.3), c Ps 54, 24. — Nm 16, 32. 17) Ant. ad ben. Ciner. d Ps 62,:.4: 108, 22. 6 2.PS* 1055 45. fv. Ps 24, 16. 17,18] Tr. in fs. Orat. DNJC. gv. Ps 26, 9. ; 18] Gr. in fr. 4 mai. hebd. hk Ps 101, 3; 142, 7. — cf. Ps 69, 6. 18, 19] R. in D. Pass. vr. 11, 12. — cf. Heb 12, 2. — v. Ps 21, 7. 21,22] Gr. Cm. Ant. Cp. etc. in fss. ss. Cordis J. et in off. AE Pass. as 3 j Psitax, §; Ecli 51, z0s $s 63, 5; Jr 15, 5. — cf. Mt 20, 37-40. Rick 2Kicw4; 1° Limes iti kos lLJb 20, 14; Mt 27, 34. — cf. 40: 95.353. 23) 25. m Mt. /27;.48;.; Lo<23,%363 290 19, 29. — cf. Mr 15, 23. n (all) Rm 11, 9, 10. — v. Ps o (cf. 1 Ths, 3). [34, 4-8. pls 6, 10. — cf. 2 Cor 3, 14, q cf. 2, 10. [15. rf (all) Ac 1, 20. — cf. Mt 23, SIs 53, 4. [38; Le 13, 35. 4, 5. w Ps 138, 16; Ex 32, 33; Ap f,, En. At 3. MCh. 1s-42 3° E27, 23.9% L170; 20; Heb 12, 23. — cf. Ps 30] c. Ur 21, 22. [86, 6. 30, 311 Cm. in. fs. s. Jos. a C. 31) V. ad mt. in fr. 5. y Ps 60, 9. zPs 39, 7; 50, 18, 19. — V. Ps 49, 9-15. GPSL ar, 277539504. 33; 34] UV. I NEg 2, 7, LIBER PSALMORUM 68, 34 — 70, 17 titia concedatur (23-37). — 69. Addita invocatione repetitur Psalmus 39, 15-18. — 70. Jam senescens psaltes fiduciam in Deum protestatur b cf. Ps 67, 7 c Ps 95, 11; Is 44, 13; 49, 13. ani Ps 148, 1-13; Dn 3, dc. Is 44, 26. — v. Ps 50, 20. ePs 1o1, 29; Is 65, 9. — cf. Ps 36, 29. Ad mt. in Cena Diii (4), in fs. ss. Trin. — post Litanias. in vt cart — ad cmpl. in Pe aPs 37, 1 : Ps 30, 3. — cf. Mt 8, 25. — v. Ps 68, 18. 3] v. Jr 17, 17, 18. 66] Gr. in fr. 2 p. D. 2 Qdg. ¢ V." VE." 2. Ad mt. in Cen. Diii (4). — ad rig Ay in fr. 5. Sraats 10, 15, 23; Jr 35, 6,10, 13] . ‘ym ae pte 7.52 in fr. 5 PD. 2 nt, 6 Dn 9, 16. 2 62s '60,'43) J) 37 26; d Ps 139, 2 4,5] i. ‘2 p. D. Pass, e Pro 3, §; 22, 19; ‘Ecli 34, 16; Jr 14, 8; 17, 7. — cf. Tm ue fv. Ps on het 11; Ecli 50, 24; Is 4 5,6] Gr. i he S. Alois. G. g Ps 4, 4; Is 8, 18. ci; 2 Cor 4 6, ey Ps 2 71V Al. in a = Jo. Leon. Avr, oa 24; Ps 39, 4, 6; 50, I 8] Vin in prec. ad eda — Int. in fr. 6 OT. Pnt 8,9] R. in fr. 5 p. “D. 2p. E- i vr. 18. [piph. jv. Ps 37, 13 £0,772) R. in yt 2 p. D. Pass. kPs 82, 4, 5. — cf. Ps 40, »_9. liv Ps ¢ro)s, x 2}. 0. Ure ai $i m vr. 24. — Vv. n Ps 86, 46; 108, 29; Jb 8, 22. — cf. Est Oy,.2% ovr. 24; Ps 69, 3 p cf. Jb 15, 15. qv. vr. 8. Ps 34, 4, 26. 16-18] Cm. in Ms. ad postul, Ht ges? moriendi, et in D. 16 a v. P35 65, 16. (1-12), petitque, ut tot periculis servatus illaesus (13-21), potentias quo- quaerite Deum, et vivet anima vestra. 34 Quoniam exaudivit pauperes Dominus et Svinctus suos non despexit. 35 cLaudent illum caeli et terra, mare et omnia reptilia in eis. 36 Quoniam @Deus salvam faciet Sion, et aedificabuntur civitates Iuda, et inhabitabunt ibi et hereditate adquirent eam; 37 eet semen servorum eius possidebit eam, et qui diligunt nomen eius habitabunt in ea. 6 In finem. Psalmus David in *rememorationem, quod salvum fecerit eum Dominus. 2 Deus, in adiutorium meum intende; Domine, ad adiuvandum me ?festina. 3 Confundantur et revereantur qui quaerunt animam meam, 4avertantur retrorsum et erubescant qui volunt mihi mala, avertantur statim erubescentes qui dicunt mihi: Euge, 5 Exsultent et laetentur in te omnes qui quaerunt te, [euge! et dicant semper: Magnificetur Dominus, qui diligunt sa- lutare tuum. 6 Ego vero egenus et pauper sum: Deus, adiuva me; [ris. 7adiutor meus et liberator meus es tu: “Domine, ne more- 7 Psalmus David, filiorum *Ionadab et priorum captivorum. In te, Domine, speravi, non confundar in aeternum. 2 >In iustitia tua libera me et eripe me, inclina ad me aurem tuam et salva me. 3 Esto mihi in Deum protectorem et in “locum munitum, ut salvum me facias; -quoniam firmamentum meum et refugium meum es tu. 4dDeus meus, eripe me de manu peccatoris et de manu contra legem agentis et iniqui: 5 quoniam tu es patientia mea, Domine; éDomine, spes mea a iuventute mea. 6 fIn te confirmatus sum ex utero: de ventre matris meae tu es protector meus; in te cantatio mea semper. 7 Tanquam 9prodigium factus sum mulltis, et tu adiutor fortis. 8 hRepleatur os meum laude, ut cantem gloriam tuam, tota die magnitudinem tuam. 9 iNe proicias me in tempore senectutis ; cum defecerit virtus mea, ne derelinquas me. 10 Quia dixerunt inimici mei mihi, et Jqui custodiebant animam meam kconsilium fecerunt in unum 11 dicentes: Deus dereliquit persequimini et comprehendite eum, [eum: quia non est qui eripiat. 12 Deus, ‘ne elongeris a me, Deus meus, in auxilium meum respice. 13 ™Confundantur et deficiant detrahentes animae meae, Noperiantur confusione et pudore °qui quaerunt mala 14 Ego autem ?semper sperabo [mihi. et adiciam super omnem laudem tuam, 15 90s meum adnuntiabit iustitiam tuam, tota die salutare tuum, — quoniam non cognovi litteraturam. 16 Introibo in potentias Domini; Domine, memorabor iustitiae tuae solius. 17 Deus, docuisti me a iuventute mea, et usque nunc pronuntiabo mirabilia tua; — 508 — a a que Dei et consummatam victoriam celebrare possit (22-24), — 71. Re- gi pacificum prosperumque regnum ominatur (2-11), unde iustitia in LIBER PSALMORUM pauperes sempiternaque subditorum prosperitas effluat (12-17). 70, 18 — 72, 2 _ 18 et Tusque in senectam et senium, Deus, ne derelinquas me, | “Is 46, 4. donec adnuntiem ‘tbracchium tuum generationi omni quae | { p; 5, I 19 u We crass 8 54~ ¥. potentiam tuam et “iustitiam tuam, (ventura est, | 4 Ps 35) 7, [Le 1, 49. Deus, usque in altissima, quae fecisti, Ymagnalia. v Ps 125, 2, 3; 1 Rg 12, 24; Deus, wquis similis tibi? w Ex 15, 11. — v. Ps 34, to. 7 7 20 zQuantas ostendisti mihi tribulationes multas et malas! et Yconversus vivificasti me et de *abyssis terrae iterum reduxisti me; 21 multiplicasti magnificentiam tuam et conversus consolatus es me. 22 Nam et “ego confitebor tibi in vasis psalmi veritatem tuam, psallam tibi in cithara, °sanctus Israél. [Deus; 23 Exsultabunt labia mea cum cantavero tibi, et anima mea quam ¢redemisti. 24 Sed et “lingua mea tota die meditabitur iustitiam tuam, cum econfusi et reveriti fuerint qui quaerunt mala mihi. Psalmus in *Salomonem. 2 Deus, %iudicium tuum regi da, et iustitiam tuam filio regis; Cjudicare populum tuum in iustitia et pauperes tuos in iudicio. 3 Suscipiant montes 4pacem populo, et colles iustitiam: 4iudicabit pauperes populi et “salvos faciet filios pauperum et humiliabit calumnia- 5 et /permanebit cum sole [torem; et ante lunam in 9generatione et generationem. 6 Descendet sicut “pluvia in ‘vellus et sicut sstillicidia stillantia super terram. 7kOrietur in diebus eius iustitia et Jabundantia pacis, ™donec auferatur luna. 8 Et dominabitur “a mari usque ad mare et a flumine usque ad terminos orbis terrarum. ® Coram illo °procident ?Aethiopes, et inimici eius %terram lingent; 10 reges “Tharsis et insulae tmunera offerent, reges “Arabum et “Saba dona adducent; 11 et “adorabunt eum omnes reges terrae, omnes gentes servient ei. 12 Quia liberabit pauperem a potente, et pauperem cui non erat adiutor. 13 Parcet pauperi et inopi et animas pauperum salvas faciet ; 14 ex usuris et iniquitate redimet animas eorum, et honorabile nomen eorum coram illo. 15 Et vivet et “dabitur ei de auro Arabiae; et adorabunt de ipso semper, tota die benedicent ei, 16 Et erit firmamentum in terra in summis montium ; superextolletur super Libanum fructus eius et Yflorebunt de civitate sicut faenum terrae. 17 zSit nomen eius benedictum in saecula, ante solem permanet nomen eius; et “benedicentur in ipso omnes tribus terrae, omnes gentes magnificabunt eum. 18¢Benedictus Dominus, Deus Israél, qui facit mirabilia solus. 19 Et benedictum nomen maiestatis eius in aeternum, et “replebitur maiestate eius omnis terra. /Fiat, fiat. 20 4Defecerunt ‘laudes David filii Iesse. Psalmus 2Asaph. ®Quam bonus Israél Deus, his qui recto sunt “corde! 2 dMei autem paene moti sunt pedes, x Ps'59; 3 [rr. — cf. Os 6,3. y Ps 84,7; 118,50; 137,73 142, zcf.Ps 68,2,3.— v. 1Rg 2,6. OV. P3'32;°2: b Ps 77, 41; 23] v. ur. 8. 23,24) KR. it fr: 5 P:2D Dp. €.C£=P3'34, 23% Lipiph: dvr. 8, 155 as 34, 28. evr. 13 [50, 29; 51, 15. 88,19; Is 60, 9; Jr Ad mt. in Nativ. (6), (10) et Cen. Dii 12) et in of. ss. Cord. J. (2)..— ad a Ps 126, 1. [Lprm. in fr. 5. b cf. 1 Par 22, 12; Jo 5, 22,27. cls. 87; 2,33- "— cf. Ps os PRS dcf. Ps 84, 9-143 Ss 32 17. 3] R. in fr. 3 Dd. 1 Adv. — € VE 12. a inh vr. 18. fvr. 17; Ps 88, 38. — cf. Dt LY, 215 “|r-33,. 20-26; ha 88, re LC’ x, 33- 2 Rg 23 43 Os 6 Epiph. ig 32, 2. — cf. (“3 10; Is 6-8] syibe in T. Adv. [4s, 8 k cf. Is 45, 8. m cf. Jr 33, 20. [2,14 n Ps 88, 26; Zc 9, 10. Ste 79, 9-12. — v. Ex 23, 31. OPS "21; 30; p Ps 73, 14. q ls 49 23; M 10, 11] Ant. abe: s Epiph. Dii. r 3 Rg ro, 22; Ez 38,13. [60,9. Ss § 96 ti Ts AEOTOLT 25. Shoes tv s 67, 30. — cf. t 2, 13. ucf. Gn Io, v7 3 Rg ro, ‘ v Gn 10, 28; Is 43, 3; 60, 6 w Ps 2, 8, PH 33; 13, 13; 418 49, 7, 2 12-10] Gr. in fs. § Bi. Cl. Rg 10, 10. y Jb 5, 25. [38. $ 103, 31. — cf. Ps 88, 37, pie Is 9, 9, 7; Rm 15, 12. a Gn 12, 33 x 8, 281.22, 182 b cf, Le 1, 48 c Dn 2, 20. any Ps 40, 14. 18] G. . D. inf. oct. Epiph. 18, 19] R. in fs. ss. Trin. et ss. Cordis J. — v. Tb Mab & F dPs 76, 15; 85, 10; 135, 4; 138, 143 Ex ie ng Ecli 50, 24; — Vv. eNm 14, 21; in 6° 33 Hab 2, 14. — cf. Ps 8, 2, 10. f Ps 40, 14. WCE FORS ce i (Ps se r* a t). Ad mt. in Cen. Dit (8) et fs. ss. col. Flag. (14) etc. — ad trt. av. Ps 49, I. [in fr. 5 (1). b cf. 2 Rg 7,23.—-v. Ps 99,5; 1-3] ¥. UF. 24. Sap 12, 1. 63, II; 93, o Ps 23,4335, I23 T5 etc.; 8. 5; d Ps 93, 18. — cf. Ps 37, 17. LIBER PSALMORUM 72, 3 — 73,4 Liber Ill: Pss. 72-88, — 72. Quamvis felicitas impiorum tanta aliquando videatur ut piis offendiculo sit (1-14), eam tamen fallacem esse a Deo cognovit et ostendit (15-18). — 73. Pius Israélita templum dirutum et e Jb 21, 7; us 12, 1 sqq.; Hab q oY —-“cf. Ps 36, 1; EBcli ta jc 2%, 9, ¢-cf.’ Jb 275;: 26) h cf. Ps 108, 18. ficf.. Jb 15; 29; Is.17, 4 jcf. 2 Pt 2, 18; Ju 16. — v. Ps 373 T7. ‘ kis 3, 8. — cf. Ps 11, 4; Ecli 13, 28. EPs (x0), 15; 93, 7..— v..Jb 22,° 13. m MI 3, 14. — V. 13, gal Ant. in HE ol SS. SGordis J. Vr: ay. "Ps 25 Pier ; S 37, I S 53, 4 C 3, 19. — cf. Heb 12, 5. re 8,27. SPs 36, ‘35; t (Ps 34, 6). ucf. Nm 16, 21. v Sap. 4, 19 7. b 30, 8; Is 29 8. y Gr. in fs. s. Jo. ttle elas rhe 1 Mc 2, 24. y Ps 48, 13, 21; 4b II, 12; 18, 3. — cf. Ec aa 18, 19. 2 Ps 24, 8, 9; 24] Int. in hy ty Jo. Dam. et Gr. in D. Palm. 6.Ci.; PS..405 12, are — Ps e 4 bPs 15, 2. — cf. As 25,26] Tr. in fs. 2 iw a he 261 V vA + fs. s. Franc. Car. els 1, 28; Os 7 7, 13. f Ps 105, 493 Ex 34, 15; Nm fT | ok BE 28] v. ur. 25, 20; Jr 12, 3. — Int. in fs. s. Tharsicii. — V. in fs. ss. Cordis J. ay c 4, 8. — cf. Heb 10, 22. C53. 67 29t0 3, 4. $.PS_9,°2. Ad mt. et in Cen, Ne (22). —ad sxt. in bie 5 (2) 2] V. in prec penuriae et f., in ben. Abbatis etc. (PR.). aPs 41, I. b Ps:40; (1s cv. Ps 42, d Ps 79, 5. Lae § Is 64, 9. ePs 78, 13; 99, 3; Jr 23, 1. ch, Pso4\" 7. fvr. 18, 22. eux ts rs, oe Dt 33, 6. — cf. s h Ps sat 6: “Is 63, 9. 4 (Is 63, 17); Jr. 10,:163° §3, 19. j Ps 131, 13. — v. Ps 67, 17. kLm 2, 7 paene effusi sunt gressus mei; 3 ¢quia zelavi super iniquos pacem peccatorum videns; 4 /quia non est respectus morti eorum, et firmamentum in plaga eorum; — 5 in labore hominum non sunt et cum hominibus non 9flagellabuntur. 6 Ideo tenuit eos superbia, hoperti sunt iniquitate et impietate sua. 7 Prodiit quasi ex ‘adipe iniquitas eorum, transierunt in adfectum cordis; 8 Cogitaverunt et locuti sunt nequitiam, Jiniquitatem in excelso locuti sunt; 9 kposuerunt in caelum os suum, et lingua eorum transivit in terra. 10 Tdeo convertetur populus meus hic, et dies pleni invenientur in eis. 11 Et dixerunt: ‘Quomodo scit Deus, et si est scientia in Excelso? 12 Ecce i ipsi peccatores et abundantes in saeculo obtinuerunt divitias. 13 Et dixi: "Ergo sine causa “iustificavi cor meum et Slavi inter innocentes manus meas 14 et Pfui flagellatus tota die, et Ycastigatio mea in matutinis. 15 Si dicebam: Narrabo sic, ecce nationem filiorum tuorum reprobavi. 16 Existimabam ut cognoscerem hoc, Ylabor est ante me, 17 donec intrem in sanctuarium Dei, et intelligam in ‘novissimis eorum. 18 Veruntamen ‘propter dolos posuisti eis; deiecisti eos dum allevarentur. 19 Quomodo facti sunt in desolationem, “subito defecerunt; Yperierunt propter iniquitatem suam 20 Velut “somnium surgentium, Domine, in civitate tua imaginem ipsorum ad nihilum rediges. 21 Quia inflammatum est cor meum, et “renes mei commutati sunt; 22 et ego ad nihilum redactus sum et nescivi, 23 ut Yiumentum factus sum apud Hs et ego semper tecum. 24 Tenuisti manum dexteram meam et “in voluntate tua deduxisti me, et cum gloria %suscepisti me. 25 bQuid enim mihi est in caelo? et a te quid volui super terram? 26 cDefecit caro mea et cor meum, Deus cordis mei, et 2pars mea Deus in aeternum. 27 Quia ecce “qui elongant se a te peribunt; perdidisti omnes /qui.fornicantur abs te. 28 Mihi autem Yadhaerere Deo bonum est, ponere in Domino Deo “spem meam, ut ‘adnuntiem omnes praedicationes tuas in portis filiae Sion. 7 3 @Intellectus Asaph. Ut quid, Deus °reppulisti in finem, diratus est furor tuus super “oves pascuae tuae? 2fMemor esto congregationis tuae, Y7quam possedisti ab ini- hredemisti ‘virgam hereditatis tuae, [tio ; jmons Sion, in quo habitasti in eo. 3 Leva manus tuas in superbias eorum in finem. ‘Quanta malignatus est inimicus in sancto! 4 Et gloriati sunt qui oderunt te in medio sollemnitatis tuae, — 510 — populum derelictum conqueritur (1-11), revocatisque mirabilibus Dei (12-17), precatur ut Ditus memor foederis sui hostes compescat (18-23). — 74. Propheta, ut a male faciendo absterreat, iudicium Dei instare LIBER PSALMORUM 73, ¢ — 74, 77 if tposuerunt signa sua, signa; 5 et non cognoverunt sicut in exitu super summum. "Quasi in silva lignorum securibus 6 exciderunt °ianuas eius, in idipsum in securi et ascia deiecerunt eam. 7 PIncenderunt igni sanctuarium tuum, Yin terra polluerunt tabernaculum nominis tui. 8 rDixerunt in corde suo cognatio eorum simul: Quiescere faciamus omnes dies festos Dei a terra. 9 sSigna nostra non vidimus; ‘iam non est propheta, et nos non cognoscet amplius. 10 Usquequo, Deus, “improperabit inimicus? irritat adversarius nomen tuum in finem? 11 Ut quid Yavertis manum tuam et dexteram tuam de medio sinu tuo in finem? 12 Deus autem “rex noster ante saecula operatus est salutem in medio terrae. 13 Tu “confirmasti in virtute tua mare, Ycontribulasti capita draconum in aquis; 14 tu confregisti capita *draconis, dedisti eum escam populis ¢Aethiopum; 15 ty Odirupisti fontes et torrentes, tu °siccasti fluvios Ethan. 16 Tuus est dies et tua est nox, tu%fabricatus es auroram et solem; 17 tu &fecisti omnes terminos terrae, faestatem et ver tu plasmasti ea; 18 9memor esto huius: inimicus improperavit Domino, et populus “insipiens incitavit nomen tuum. 19*Ne tradas bestiis animas confitentes tibi et animas Jpauperum tuorum ne obliviscaris in finem. 20 Respice in ‘testamentum tuum, quia repleti sunt “qui obscurati sunt terrae domibus ini- 21 Ne avertatur humilis factus confusus; [quitatum. “pauper et inops laudabunt nomen tuum. 22 Exsurge, Deus, °iudica causam tuam; Pmemor esto improperiorum tuorum, eorum quae ab insipiente sunt tota die. 23 Ne obliviscaris voces inimicorum tuorum; superbia eorum, qui te oderunt, ascendit semper. In finem, ¢ne corrumpas. Psalmus cantici >Asaph. 2 Confitebimur tibi, Deus, confitebimur et invocabimus nomen tuum; Cnarrabimus mirabilia tua, 3 %cum accepero tempus, ego iustitias iudicabo. 4 eLiquefacta est terra et omnes qui habitant in ea; ego confirmavi fcolumnas eius. 5 Dixi iniquis: 9Nolite inique agere, et delinquentibus: Nolite exaltare cornu; 6 Mnolite extollere in altum cornu vestrum, nolite loqui adversus Deum iniquitatem. 7 Quia neque ab oriente neque ab occidente neque a ‘desertis montibus, 8 quoniam /Deus iudex est: "hunc humiliat et hunc exaltat: 9 quia “calix in manu Domini vini meri, plenus mixto, et inclinavit ex hoc in hoc; veruntamen faex eius non est °bibent omnes peccateres terrae. {exinanita ; 10 Ego autem adnuntiabo in saeculum; cantabo Deo Iacob; 11 Pet omnia cornua peccatorum confringam, et Yexaltabuntur cornua iusti. cf. 1 Mer, 57. mNm 2, 2. n cf. Jr 46, 22. oLm 2, 9. — (v. 3 Rg 6, 29). P4 Re 25, 9. — cf. Ps 78, 1; mM 2, 2. (2,12; 4, 38. a Ps 78, 1; 88, 40. — cf. 1 Mc rcf. (Ps 82, 5;) Lm x, 7. scf. vr. 4; Ecli 36, 6. Fick) 1 Reiss 22 Par 15, a Is 3,2; J; 5,31; Lm 2,9; AG 26; Dn 3, 38; Os 3,4; Am8, Fr-135, 1 Me 4, 46: 6.99: 14, 41. uvr. 18, 22; Ps 78, 12; 88, v Lm 2, 3. [s35°03,'3, 43 wPs 43, 5. 12) Vz “iN. in fs. ss. Rdmpt. Eh pl OS aa Te 3 yIs (27, 1;) 51, 9; Ez 29, 3; 32, 2 etc. — cf. Ps 90, 13. ZV Jb 40, 20. aPs 71, 9. [6. b Ps 77, 15; 104, 41.— Ex 17, cv. Js 3, 13-17; 4, 22, 23. d Ps 103, 19; 135, 7, 8. — v. Gn 1, 14-16. e Dt 32, 8. — cf. Ac 17, 26. Ps 38, 9; Dt 32, 6, 21; Ecli , Vv i Dy [50, 28. 6 Ps 78,2. 7Ps 9, t9. -——. ch; Ps 67, tr. 20, 19] Int. et Gr. in D. 13 pb. nt. etc. lPs 105, 45; Gn 17, 7, 8; Lv 26, 44, 45; Jr 33, 21. mcf. 1 Mc ft, 56. 21] V. All. in fs. s. Jo. B. de Rossi. n Ps 85, 1, 5-10; Bar 2, 18. 22] v. vr. 20, 19. o cl. ir Reza, 15. pvr. 2, 18. Ad mt. in Cen. Diii (5, 6) in cm. Ap. (11) et fs. ss. Rdmpt. — ad nn. in fr. 5 (2). a (Ps 56, 1; 57, 1). D:PS*Ag. 5: cv. -Ps 9, 2 dcf. Ex 32 a T: ea e (Is 24, 19). fJb 9, 6. — cf. x Rg 2, 8. £ NI. 1OsGZc, zr, “21. 34; Dn 8, 19; I b Cee Biche PS 03.3.4. icf. Js 1, 4. v.. Ps: 49; 6. 1 Rg 2, 7; Jb 5,11; Dn 2, 21. — v. Lc 1, 52. m cf, Jb 21, 20. nm Ps 10, 7; Jr 25, 15; 51, pi Ez 23, 31, 33, 35. — cf. Ps 59, 5. o Jr 25, 15-29; Jr 51, 17; Ab 16; 3,11.— cf. Is 19, 14. rr] Ant. in comm. Summ. Pont. b Jr 48, 25. @¥r) 57 Ps 88, 18, .25:ox;' x; LTT, 0: F Re sy: LIBER PSALMORUM 75, 1 — 76, 19 praedicat. — 75. Ob cladem a Deo hostibus mirum in modum illatam (1-9) summae gratiae persolvuntur (10-13). — 76. Ut semper (2-4) sic nunc instante calamitate (5-10) animum in Deum erigit, pristina eius mira- Ad mt. in Cen. Di (0, 10), sb. s. (3) et Transf. (5, 6). — ad a (Ps 4, J [nn. in fr. 5. b Ps 49, 1 : ¢ Ps tas ng [schisma etc. r. in Ms. ad tollendum 3 ba 14, 18). €F$ 9,12: 73, 2; 13%5.13% Jl TES A£5,,10, L3e07;:245 g Hab 3, 6. — v. Dt 33. 15. h Ps 12, 4; 4 Rg 19, 35; Jr 31, 39; 3, 18. £cf, EX 285525 22, jv. Ps 46, 3 axe 199 $n? 2 ded 20, 6; Sap 9, ca “O}. in D a dig sapoh 20, 29, 30. — cf. Hab ack: *Ps Pi 8, 9; Is 2, 19. nis 11 ate o (cf. Bx 9, 16) py. Ps 49, 34 908) m. in D. 17 p. Pnt. s 67, Parts cc: rae [3. s Ml 1, 14. — v. vr. 8; Peak’ Ad mt. in Cen. Diii (3). — ad cmpl. in fr. 6 (2). a Ps 38, 1; 6 Ps 49, 1. CRS 35:8. d Ps 43° 7.— cf. Ps 19, é Ps 142, 6; 2 Par 6, 12; OLsiTs ae LPs ry ‘s; 118, 54, 62. — cf. Gn 24, 63. mPs 78, 5; 84, 6. — cf. Ps S49, I5. 10] * Catech. R. IV 9, 9. 10,77), Int. in fs. s. if een o cf. Hab 3 [can. 15. | * Cone Aral. IT (an. 520) p vr. 4; Ps 104, 5. — cf. Dt 4, a Ps 8, 8, he ; 63, 10; 3 7; 89, "$s 94, 9; C'32y 45 Ecli “cd rss Hab 3, 2. — cf. Nm 14, 22. 7 CT. 18, 12). 4, aid ibs 10. — v. Ps 34, 10; 14- ay R. in fs." $8. st ¢ Ex 15, 11. — v. 18. 15,16] Gr. in Ms. T. “palli et in D.Qng.—V.in fs. ss. Rdmpt. u Ps 105, 8. [Dt 9, 29. vo Ps 73, 23 775383 Ex 15,35; x Ps 113,3; Ex 14,21; pes 3,16. I7-10] R. in D. 4 d. 17-21] in ben. pe a, ycf. Ps 17, 14; 67, 34. gv. Ps ia ES: aPs 10 79) Int: Bs 83, 2) in bse nian [Dii. s 17, 8 % 7 7 In finem, in “laudibus. Psalmus Asaph, canticum ad Assyrios. 2¢Notus in Iudaea Deus; in Israél magnum nomen eius. = 3 Et factus est in pace locus eius, et “habitatio eius in Sion. 4 Ibi fconfregit potentias arcuum, scutum, gladium et bellum. 5 luminans tu mirabiliter a Ymontibus aeternis. 6 Turbati sunt omnes insipientes corde; hdormierunt somnum suum et nihil invenerunt omnes viri divitiarum in manibus suis. 7 Ab increpatione tua, Deus Iacob, dormitaverunt ‘qui ascenderunt equos. 8 jTu terribilis es, et *quis resistet tibi? ex tunc ira tua. 9 De caelo auditum fecisti iudicium: terra tremuit et quievit, 1°9™cum exsurgeret in iudicium ut salvos faceret omnes “mansuetos terrae. Deus, 11 Quoniam °cogitatio hominis confitebitur tibi, et reliquiae cogitationis diem festum agent tibi. 12 pVovete et reddite Domino Deo vestro omnes qui in circuitu eius Yadfertis munera, fterribili 13 et ei qui aufert spiritum principum, sterribili apud reges terrae. In finem, pro @Idithun. Psalmus Asaph. 2¢Voce mea ad Dominum clamavi, voce mea ad Deum, et intendit mihi. 8 dIn die tribulationis meae Deum exquisivi; émanibus meis /nocte contra eum, et non sum deceptus: Jrenuit consolari anima mea. 4hMemor fui Dei et delectatus sum et exercitatus sum et defecit spiritus meus. 5 iAnticipaverunt vigilias oculi mei; Jturbatus sum et non sum locutus. 6 Cogitavi *dies antiquos et annos aeternos in mente habui 7 et ‘meditatus sum nocte cum corde meo et exercitabar et scopebam spiritum meum. 8 ™Nunquid in aeternum proiciet Deus? aut non apponet ut complacitior sit adhuc ? 9 aut in finem misericordiam suam abscindet a generatione 10 aut “obliviscetur misereri Deus? [in generationem ? aut °continebit in ira sua misericordias suas? 11 Et dixi: Nunc coepi; haec mutatio dexterae Excelsi. 12 pMemor fui Yoperum Domini, quia memor ero ab initio mirabilium tuorum 13 et meditabor in omnibus foperibus tuis et in radinventionibus tuis exercebor. 14 Deus, in sancto via tua: 8quis Deus magnus sicut Deus noster? 15 Tu es Deus ‘qui facis mirabilia : tnotam fecisti in populis virtutem tuam; 16 vredemisti in bracchio tuo populum tuum, filios Iacob et Ioseph. 17 “Viderunt te aquae, Deus; viderunt te aquae et timuerunt, et turbatae sunt abyssi, 18 multitudo sonitus aquarum; Yvyocem dederunt nubes, etenim “sagittae tuae transeunt; 19 @vox tonitrui tui in rota; billuxerunt coruscationes tuae orbi terrae, “commota est et contremuit terra. — 512 — cula recordans (11-21). — 77. Antiquae historiae utilitatem vates proponit (1-12), ostenditque quomodo Israélitae divina beneficia parvipenderint, LIBER PSALMORUM tum ea quibus in deserto aucti erant, ubi tentantes Deum (13-20) manna 76, 20 — 77, 25 20 dIn mari via tua, et semitae tuae in aquis multis, d cf. Sap. 14, 3; Is 43,16; Hab et “vestigia tua non cognoscentur. 304 gt in D. 4 Qdg. (3, 15. 21 /Deduxisti sicut oves populum tuum in manu Moysi et fPs 77 vod 7. 99,4; EX 12, [Aaron. : Ts 63, 11, 12: OS 12, 13. 17 2Intellectus Asaph. bAttendite ,popule meus, legem meam, inclinate aurem vestram in vetba oris mei. 2 CAperiam in parabolis os meum, loquar propositiones ab initio, 3 dquanta audivimus et cognovimus ea, et “patres nostri narraverunt nobis. 4 Non sunt occultata a filiis eorum in generatione altera, narrantes laudes Domini et virtutes eius et mirabilia eius quae fecit. 5 Et suscitavit 9testimonium in *Iacob et legem posuit in Israél, quanta mandavit patribus nostris nota facere ea filiis suis: 6 ut cognoscat ‘generatio altera; filii qui nascentur et exsurgent et narrabunt filiis suis, 7 ut ponant in Deo spem suam et non obliviscantur Joperum Dei et ‘mandata eius exquirant; 8 ne fiant, sicut patres eorum, ngeneratio prava et exasperans: generatio quae non °direxit cor suum, et non est creditus cum Deo spiritus eius. 9 Filii Ephrem intendentes et mittentes arcum Pconversi sunt in die belli, 10 dnon custodierunt testamentum Dei et in lege eius noluerunt ambulare 11 ret obliti sunt benefactorum eius et S‘mirabilium eius, quae ostendit eis. 12 Coram patribus eorum ‘fecit mirabilia in terra Aegypti, in “campo Taneos: 13 Vinterrupit mare et perduxit eos et “statuit aquas quasi in utre 14 et Ydeduxit eos in nube diei et tota nocte in illuminatione ignis; 15 zinterrupit petram in eremo et adaquavit eos velut in abysso multa 16 et eduxit aquam de petra et deduxit tanquam flumina aquas. 17 Et apposuerunt adhuc peccare ei, in “4iram excitaverunt Excelsum in inaquoso 18 et Stentaverunt Deum in cordibus suis, ut peterent escas animabus suis, 19 et male locuti sunt de Deo. Dixerunt: Nunquid °poterit Deus 4parare mensam in deserto 7? 20 Quoniam “percussit petram, et fluxerunt aquae, et torrentes inundaverunt. Nunquid et panem poterit dare aut parare mensam populo suo? 21 Tdeo audivit Dominus et distulit, - et /ignis accensus est in Jacob, et ira ascendit in Israél ; 22 quia 9non crediderunt in Deo nec speraverunt in salutari eius. 23 Et mandavit nubibus desuper et “ianuas caeli aperuit 24 et ‘pluit illis manna ad manducandum © et Jjpanem caeli dedit eis. 25 Panem angelorum manducavit homo, Ad ag ad Bes 6 (5, 12, 23-24, 1-2] R. Pe D. 4 QOdg. bcf. Is 51, 4. — v. Ps 48, 2 c (all) Mt 13, 35. — Mt 5, 2; Ac 8, 35; 10,40.—v.P te Ye ecf. Ex ¥2,.26,.27%.13, 5; I4; Dt 4, 9, as 6, 7 2071-23, 10: 38. 45.64.73 J) 1s. PVE CPY 132) gPs 18, 8. — fi Ps 80, 6; 118, 2; 121 hk Ps 147, 19. ct Ps 76, 16. ivr. 4; Ps ror, 19. jPs 76, 13. 1 Ps 104, 45. mcf. 4 Rg 17, 14-19; 2 Par 30,75 °B2 20; 18. n Ex 32, 9; 33, 3; Dt-o, Ld $2,293 32, °S5..67 JUS, 2 ovr. 37. — cf. Ps-72, 1. p vr. 57. — cf. 1 Par 7, 21,22. Och 4°Re 39.4 r¥; Ps 105; 28; Dt 8; 2 SVP. 4. tvr. 43. — v. Ex 7-12. uvr. 43; Nm. 13, 237 Is 19, II, 133 30, 4; Ez 30, 14. VES T35, 13, 2 ER T4; 2i; 33: =tS y Sap 18, 3. ek > he ae S:VE.20°: Ps 104, if By: 106, 35; 113,8: Ex 17, 6; Nm 20, a: Dt 8, 15;. Sap, 13, 4: Ps' 73, 35. avr. 40, 56; tes 9, 7; Is 63, 10; Lm 3, 42; Heb 3, 16. b vr. 41, 56; 3° 94, 9; 105,14; x .16,. 3§"Dt.65 36@: 3Cor 10, 9. — cf. Is 7, 12. oNth{r1; 4) 23'S: dct; Psi 22; §: evr. 15, 16. 20] V. ad mt. in fr. 6. — v Sap, I9, 5-7 jNm 11, 1. — cf. Ps 78, 5; Ecli 16, 7; Nh 1 g vt,’ 8, 32,37. er “Nm L4, II. 23-25] Of. in frr. 4 p. Psch. et 3 dD. Put. : yr Gn 7, rr; Is 24, 18; Ml 3: 35x iv. Ex 16, 4, yt 15. 24] »v. Dt 29, § 24,25] Cm. , fs. s. Alois. G. et V. in fs. Corp. Ch. j Ps 104, 40; + s 9, 15; Sap ee o — cf. Jo 6, 31; 1 Cor ean e 20. — cf. Tb 12, 10. Ze * oon Trid. sess. XIII cp. 8 (33) LIBER PSALMORUM 77, 26-54 quidem et coturnices obtinuerant (21-28) sed etiam puniti fuerant et, quia eos suae pravitatis non paenituerat, in deserto perierant (29-40); tui ea quae concessa sunt in exitu de Aegypto (41-52) et in terra Chanaan mcf. vr. 29. WNW Tig. 32. oct..Gn; 13, 16; bet Gh..22; 17. q Ex 16, 16; Nm 11, 31. r Nm 11, 19, 20. - 29, 30] Cm. in D. Qng. sNm Il, 4, 34... $Nm 11, 33. — cf. Jb 20, 20-23. uls ro, 16. vv. Nm 14; 16; 17. ON. NI. 22% yNm 14. 23, 35; 26, 64, 65. — v. Dt 2, 14. 2522, -95 Sap. 16, 6, SER OS Begs QCt.: Fe 7, 25, 35) . mt fs. ss. Rdmpt. Vi>Ps FO 16s 1S 41, ta: 54,5. C.18°:20; 93655 2.-335" Sts lt £558, As: $7511 evr. 8. — cf. Os 7, 14; Ac 8, 21. f Ex 34, 6. — cf. Nm 14, 20. g Jr 31, 34; Dn 9g, 24. h cf. Ps 102, 14; Jb 10, 9. i Gn 6, 3. jJb 7, 7. — cf. Jb 10, 21, 22; form des hvr. 1} 56; Ps 105, 33; 106, 11; Is 63, 10. — cf. Nm 14, 22: Eph: 4, 30. ly. vr. 18. mV. PS 70; 22. nJd 8, 34. 43-51] Ps 104, 27-36. o Ex 7, 3. — cf. Ps 105, 21; Ac 7, 36. 5 eis ee av. Ex 7, 17-24. rv. Ex 8, 21-24. sv. Ex 8, 2-14. cf. 3.Re 8,37; 2 Par 6,:28; 1d, &; 25-25. uv. Ex 10, 12-15. vv. Ex 9, 23-15. cf, T Me¢s6;034:: Lc 7.2 y v. Ex 9, 19-21. SEX 30, 24. Gch. hz 525788: . 2 Re 34,726: Sap 18, 15, 16. b Ex 9, 15. — v. Ps 9, 3-6. c Ex A, 29- — cf. Ps 104, 36; 134, 6; 135, 10. d (cf. Gn 49, 3). ePs 104, 23, 27: 106, 22. — cf. Gn 10, LEV OSES 96.02% gcf. Ex 14, 22. 53) Int. in fr. 6. Psch. hk Ex 14,27, 28; 15, 10.. SCE TS, PF is LT. Os. 57) 13. — v. Ps 67, 17. 7.ct. PS 43h 4. EPs 43, 3. cibaria misit eis in ”abundantia. 26”Transtulit austrum de caelo et induxit in viriute sua africum 27 et pluit super eos “sicut pulverem carnes et Ysicut harenam maris volatilia pennata; 28 et Yeciderunt in medio castrorum eorum, circa tabernacula eorum. 29 Et "manducaverunt et saturati sunt nimis, et ‘desiderium eorum attulit eis; 30 non sunt fraudati a desiderio suo. ‘Adhuc escae eorum erant in ore ipsorum, 31 et ira Dei ascendit super eos et occidit “~pingues eorum et electos Israél impedivit. 32 In omnibus his “peccaverunt adhuc et “non crediderunt in mirabilibus eius, 23 et Ydefecerunt in vanitate dies eorum, et anni eorum cum festinatione. °4 Cum occideret eos, *quaerebant eum et revertebantur et ¢diluculo veniebant ad eum; 35 et rememorati sunt, quia Deus adiutor est eorum, et Deus excelsus bredemptor eorum est. 36 Et dilexerunt eum in ore suo et lingua sua “mentiti sunt ei; 37 €cor autem eorum non erat rectum cum eo, nec fideles habiti sunt in testamento eius. 38 Ipse autem est /misericors et Ypropitius fiet peccatis eorum et non disperdet eos et abundavit ut averteret iram suam et non accendit omnem iram suam 39 et "recordatus est quia ‘caro sunt, jspiritus vadens et non rediens. 40 Quoties *exacerbaverunt eum in deserto, in iram concitaverunt eum in inaquoso! 41 Et conversi sunt et ‘tentaverunt Deum et “sanctum Israél exacerbaverunt! 42 Non sunt recordati manus eius, die qua redemit eos de manu tribulantis. 43 Sicut posuit in Aegypto °signa sua et prodigia sua in Pcampo Taneos, 44 et Yconvertit in sanguinem flumina eorum et imbres eorum, ne biberent, 45 misit in eos "coenomyiam, et comedit eos, et ‘ranam, et disperdidit eos, 46 et dedit ‘aerugini fructus eorum et labores eorum “locustae 47 et occidit in Y’grandine vineas eorum et “moros eorum in pruina 48 et tradidit Ygrandini iumenta eorum et possessionem eorum “igni, 43 misit in eos iram indignationis suae, indignationem et iram et tribulationem, immissiones per “angelos malos, 50 viam fecit semitae irae suae, non pepercit a morte animabus eorum et “iumenta eorum in morte conclusit 51 et percussit omne primogenitum in terra Aegypti. dprimitias omnis laboris eorum in tabernaculis Cham, 52 et abstulit sicut oves populum suum et /perduxit eos tanquam gregem in deserto 5° et 9deduxit eos in spe, et non timuerunt, et “inimicos eorum operuit mare. 54 Et induxit eos in ‘montem sanctificationis suae, montem quem adquisivit Jdextera eius, et leiecit a facie eorum gentes — 514 — | (53-56), ubi idololatriae studentes iram Dei provocaverunt (57-64). Con- _cludit exhortans ut ad Deum et ad politicam unitatem redeant (65-72). _—%8. Videns civitatem sanctam dirutam, Deum orat ut in hostes iam iram LIBER PSALMORUM 77, 55 — 78, rr 7 et “sorte divisit eis terram in funiculo distributionis 55 et habitare fecit in tabernaculis eorum tribus Israél. 56 Et “tentaverunt et °exacerbaverunt Deum excelsum et testimonia eius non custodierunt 57et averterunt se et non servaverunt pactum, quemadmodum conversi sunt in ?arcum pravum, [patres eorum: 58 din iram concitaverunt eum in ‘collibus suis et in ‘sculptilibus suis ad ‘aemulationem eum provoca- 59 Audivit Deus et “sprevit [verunt. et ad nihilum redegit valde Israél 60 Yet reppulit tabernaculum Silo, - tabernaculum suum, ubi habitavit in hominibus, 61 et tradidit in captivitatem virtutem eorum ~ et “pulchritudinem eorum in manus inimici §2 et Yconclusit in gladio populum suum et hereditatem suam sprevit. 63 Tuvenes eorum comedit ignis, et “virgines eorum non sunt lamentatae; 64 bsacerdotes eorum in gladio ceciderunt, et “viduae eorum non plorabantur. 65 Et Yexcitatus est tanquam dormiens Dominus, tanquam potens crapulatus a vino, 66 et “percussit inimicos suos in posteriora, opprobrium sempiternum dedit illis. 67 Et reppulit tabernaculum /Ioseph et tribum Ephraim non elegit, 68 sed Yelegit tribum Iuda, montem Sion, quem “dilexit. 69 Et ‘aedificavit sicut unicornium sanctificium suum in terra, quam fundavit in saecula, 70 et Jelegit David servum suum et sustulit eum de “gregibus ovium, de post fetantes accepit eum, 71 Ipascere Iacob servum suum et Israél “hereditatem 72 Et pavit eos in “innocentia cordis sui, [suam. et in °intellectibus manuum suarum deduxit eos. Psalmus Asaph. Deus, venerunt °gentes in Chereditatem tuam, ¢polluerunt templum sanctum tuum, @posuerunt Ierusalem in pomorum custodiam; 2posuerunt /morticina servorum tuorum escas volatilibus caeli, Icarnes "sanctorum tuorum bestiis terrae; 3 feffuderunt sanguinem eorum tanquam aquam in circuitu et jnon erat qui sepeliret. {Ierusalem, 4 kFacti sumus opprobrium vicinis nostris, subsannatio et illusio his qui in circuitu nostro sunt. 5 [Usquequo, Domine, irasceris in finem? ~— maccendetur velut ignis “zelus tuus ? 6 OF ffunde iram tuam in gentes, quae te ?non noverunt, et in regna, quae 2nomen tuum non invocaverunt; . __? quia comederunt Iacob et locum eius desolaverunt. 8rNe memineris iniquitatum nostrarum antiquarum; tcito anticipent nos misericordiae tuae, quia ‘pauperes facti sumus nimis. 9 “Adiuva nos, Deus salutaris noster, et propter gloriam nominis tui, Domine, libera nos et “propitius esto peccatis nostris “propter nomen tuum; 10 Yne forte dicant in gentibus: Ubi est Deus eorum? et “nnotescat in nationibus coram oculis nostris ultio sanguinis servorum tuorum qui effusus est. 11 Introéat in conspectu tuo Sgemitus compeditorum, secundum magnitudinem “bracchii tui posside filios mor- tificatorum mJs 14, 2; 23, 11. — cf. Ps 134.2124" 035;.22, 22° AGTH nvr. 18. [19. ovr. 17,40; Dt 9, 22; Jd 2,12. pOs 7, 16. q Dt 31, 29; 32, 16, 21, 22. KL 26, 30; .Dt.is 3°" PL, (7; IZ. 31. oz 20; 28. $s Dt-7, 25;-\83, 53; tNm 25, 11. — cf. Ps 78, 5. uvr. 62; Ps 105, 40. vi Rg 4, 11; Jr 7, 11-14; 26, 6.—c 518,. 7: x1 Mc 2, 12. — cf. x Rg 4,22. ¥ Ch. 1 Rela 0d zcf. Ps 78, 5; 88, 47. arct;: Jre7}.334.>" + bx Rg 4, 11, 18: c Jb 27, 15. — ci. Jr 16, 4-8: 225 «Os dv. Ps 43, 23. emPs:ig9%"1 53 f Ps 79, 2: 80, 6. — cf. vr. 9. gi Par 28, 4. 68] V. ad mt. in fr. 6. h Ps 86, 3. — cf. Ps 67, 17. iv. 2 Rg 6 sqq. Ad mt. am 6 (9). — in ord. ad Synodum (9, 10), in prec. a Ps ag, 1. [T. belli (6). 68°63, 183° 9re Sr2-8 12" Lin. 1, 6 Vv..PsS 73, 2% 10; Le 21, 24. d Ez 25, 3. — v. Ps 73, 7. 2] Cm. in vg. ss. Sim. et Ju. et in fss. plur. Mm. — v. vr. 3, eel... Ist re 78" [ro. fv Dt 28, 26 g (all) 1 Mc 7, 17. — Dt 28, 26. — cf. Ps 73, 19. BN: PS: 5%. UT: 3] R. et Tr. in fs. ss. Innoc. iSph 1, 17; 1 Mc 7, 16. j Jr 14, 16. — cf. 4 Rg 9g, 10; Ras 17214 4,9: Daphte Sok Dee S : Jr 24,9; Ez 5, 14; Dn 9g, 16. ok Ress eaupk. R. IV 1.62). FEN. LPs 73, 1; 79, 5; 84, 6; Is 6, m.PS 77,°2%: 88,2472 LM 2 se n Sphr, 18; 3,8.—cf. Ps 77, 58. o (all) Jr ro, 25.— cf. Ecli 36, p 2 Thr, [2; Eph 3, 8 q Ps 13, 5. — cf. Nm 14, 9. ris 64 » 9. 8-11] V. etc. in T. tribul. et 8, 9] v. Ps 102, 10. [paenit. © b\* Conc. Araus. II (an. 529) s° Ps rape 9 [can. 14. toch Psy §8, 7-43 “2 Par t4, 11. g-11) Tr. in Ms. c. paganos. 9b] V. in fs. ss. nom. J. vv. Ps 64, 4; Le 18, 13. £EPS 208 39394; BE 3 Fr A, FF: y Ps 41, 4; 113, 2 (bis); Jl 2, 17. — v. Ex 42, 12. 10] Gr. ut sup. vr. 2. — v. Ap. » 9. 10-12] Int. in cm. Mm. c Ps 70, 18. — sr -— LIBER PSALMORUM 78, 12 — 80, 7 suam vertat et populum exaudiat. — 19. Vates queritur quod populum quasi vineam hostes vastentur (2-14), postulatque a Deo auxilium (15-20). — 80. /sraélem, quem vates ad exitum de Aegypto celebrandum incitat @cf.'-Ps* 236, 7. e Gn 4, I5, ha Lv 26, 21, 28; Pro:6, 31° Ecli-7;35240/58; f Ps 34, 13; 128, 7; Is £5 6, rk Kae. AE 8 i Le 6, 38 ‘+ Ps:'73710. h Ps 99, 3 $:Is 43,° 27. Ad trt. in fr. 6 (3). e Ps 99; 67° 80, 6. £Ps-08, x2 A gig 23; F Reo 4;.2 Rg 6 Ae — v. Is 37, 16. gY. ae Pine giv in Ms. c. paganos. v. Nm 2 +i -24. tcf. Ps 43, 2 jvr. 8, 20; Pe 84, 5; Jr 31,18; Lm’ §,): 2% 1Nm 6, 25. — v..Ps 4, 7 mv. Ps 58, 6. nPs 73, 1; 78, 5. oPs 41, 4; 126, 2. — cf. Ps IOI, 10; 3 Rg 22',.29: I 9, py. Bs 43, 14. [15. Qvr. 4. 7 vr. 15; Is 5, 193.297, 23.38 2; 20%: 47,. 10% Bar 49. §; 6; Os 10, 1. — cf. Mt 21, 33; Jo Seat 22. ¥ of, Ps. 7%,. 8. wv. Ps 88, 41, 42; Is 5, 5; Jr 2. 9, 9; «Jb 21,20; Lm Feo CE. JE S306 15,16]:ut sup. vr. 3. —V. off. s. Joseph. zIs 63, 15.. @clourhe 3. 0s bck; “Js 33; °%2. c Ps 75, 7. — cf. Ps 38, 12. d Ps 88, 22; Ic 1, 66; Ac 11, f Ps 70, 20. 19,20] R. in D. 4 Adv. BE: 4,33, ¢35, 20] Tr. pa ss. nom, J. — Gr. . sb, . Ad T. Adv. et in prec. frl. Corp. t . (7). = in prec 4 Oe OR. in D. 1% or 2-6] Int. in fr. 4 OT. 6 VER SiS. 7, 33 3, 3,41 K . in fs. ss. ros. BMV. Lv. ‘23, 24; 235;°Nm (10, 10;) 29, 1; 1 Mc 10, 34. iEs 121, °4. —— cf, Ps 77,. 5. ] R. in D. 3 Qdg. S 70, es: 77, 67; 79, 2 tcf, Dt 28, 49. i Is 9, 4; 10, 27. jE ds a ae o a v. — V. ad nn, 12 et Yredde vicinis nostris ‘septuplum in /sinu eorum Jimproperium ipsorum, quod exprobraverunt tibi, Do- 13 Nos autem, populus tuus et oves pascuae tuae, [mine. confitebimur tibi in saeculum, in generationem et generationem fadnuntiabimus — tuam. 7 9 In finem, pro iis qui commutabuntur. Testimonium °Asaph, psalmus. 2 cQui regis Israél intende, qui deducis ¢velut ovem ¢Ioseph; qui Isedes super cherubim 9manifestare 3 coram “Ephraim, Beniamin et Manasse: texcita potentiam tuam et veni, ut salvos facias nos. 4 Deus, converte nos et Jostende faciem tuam,. et salvi erimus, 5”Domine Deus virtutum. "Quousque irasceris super orationem servi tui? 6 cibabis nos °pane lacrimarum et potum dabis nobis in lacrimis in mensura? 7 PPosuisti nos in contradictionem vicinis nostris, et inimici nostri subsannaverunt nos. 8 Deus virtutum, @Yconverte nos et ostende faciem tuam, et salvi erimus. 9rVineam de Aegypto transtulisti Seiecisti gentes et plantasti eam; 10 dux itineris fuisti in conspectu eius, plantasti radices eius, et timplevit terram. 11 Operuit montes umbra eius, et arbusta eius cedros Dei. i“ 12uExtendit palmites suos usque ad mare et usque ad flumen propagines eius. 13 Ut quid “destruxisti maceriam eius, et vindemiant eam omnes qui “praetergrediuntur viam. 14 Exterminavit eam, Yaper de silva, et singularis ferus depastus est eam. 15 Deus virtutum, convertere, *respice de caelo et vide et visita vineam istam 16 et @perfice eam quam plantavit dextera tua, et super filium hominis quem confirmasti tibi. 17 bIncensa igni et suffossa, ab “increpatione vultus tui peribunt. 18 dFiat manus tua super @virum dexterae tuae et super filium hominis quem confirmasti tibi; 19 et non discedimus a te; fvivificabis nos, et nomen tuum invocabimus, 20 9Domine Deus virtutum ,converte nos et ostende faciem tuam, et salvi erimus. 8 In finem. @Pro torcularibus. Psalmus ipsi 0Asaph. 2 Exsultate Deo adiutori nostro, Cjubilate Deo Iacob. 3 Sumite psalmum et date ¢tympanum, psalterium iucundum cum cithara; 4 bucinate in ¢neomenia tuba, in insigni die sollemnitatis vestrae; 5 quia praeceptum in Israél est, et iudicium Deo Iacob ; 6 ftestimonium in 9Ioseph posuit illud, cum exiret de terra Aegypti. hLinguam quam non noverat audivit, 7 idivertit ab Joneribus dorsum eius, manus eius in cophino servierunt. ‘hake tied ieee: — 56 (2-7), Deum semper protexisse ait, nec unquam ab illo recessisse, | nisi ut paenitentem artius ad se traheret (8-17). — 81. Deus iniustos LIBER PSALMORUM iudices arguens et minitans inducitur. — 82. Ut hostes Deus foederatos 80, 8 — 82, 13 8 /In tribulatione invocasti me, et liberavi te; lv. Ps 49, 15. — cf. Ex 2, 23; Mexaudivi te in abscondito tempestatis, tr Fe Pp mprobavi te apud aquam contradictionis. oe a tae ee 9 °Audi, populus meus, et contestabor te; ov. Ps 49, 7. : Israél, si audieris me, 19 non erit in te deus ?recens, 9-1 rH v. Be’: 23, 20. neque adorabis deum alienum. pe a ty Lae po bs ZN} Dt 11 @Ego enim sum Dominus Deus tuus q Ex 20, 2: Dt 5 é id b] ’ > , ° 8 82 © qui eduxi te de terra Aegypti: ‘dilata os tuum et implebo illud. 12 Et non audivit populus meus vocem meam, _ et Israél &non intendit mihi; 13 et tdimisi eos secundum desideria cordis eorum: ibunt in adinventionibus suis. 14 uSi populus meus audisset me, Israél “si in viis meis ambulasset, 15 pro nihilo forsitan inimicos eorum humiliassem et super tribulantes eos “misissem manum meam. 16 Inimici Domini Ymentiti sunt ei, et erit tempus eorum in saecula; 17 et cibavit eos ex *adipe frumenti et 2de petra melle saturavit eos. Psalmus *Asaph. Deus bstetit in synagoga °deorum; in medio autem 4deos diiudicat. 2 Usquequo iudicatis iniquitatem et @facies peccatorum sumitis ? 3 fTudicate egeno et pupillo, humilem et pauperem iustificate ; 4 Jeripite pauperem et egenum, de manu peccatoris liberate. 5 kNescierunt neque intellexerunt, tin tenebris ambulant; SJmovebuntur omnia fundamenta terrae. 6 [Ego dixi: Dii estis et filii Excelsi omnes; 7™vyos autem sicut homines moriemini et sicut unus de principibus cadetis. 8 Surge, Deus, iudica terram; quoniam tu hereditabis in omnibus gentibus. anticum psalmi ¢Asaph 2 Deus, °quis similis erit tibi? cNe taceas neque compescaris, Deus: 3 quoniam ecce inimici tui ¢sonuerunt, et qui oderunt te “extulerunt caput, 4super populum tuum /malignaverunt consilium et cogitaverunt adversus sanctos tuos. 5 Dixerunt: 9Venite et disperdamus eos de gente, et non memoretur nomen Israél ultra; 6 quoniam cogitaverunt unanimiter, simul adversum te testamentum disposuerunt, 7 tabernacula “Idumaeorum et ‘Ismahelitae, Moab et JAgareni, 8 *Gebal et Ammon et sliding: malienigenae cum habitantibus "Tyrum. 9 Etenim °Assur venit cum illis, facti sunt in adiutorium Pfiliis Lot. r Ps 118, 131. — cf. Jb 29, 23. sPro 1, 25, 30. — cf. Ex 32, re Dt's2- 153-78; t Jb 8, ig at OF Ex 21, a3; Mie ‘4, 5; Ac 7, 42; 14, 16; I, 14, 26. uw Dt 5, 29; 32, 29; Is 48, 18. v Ps 94,11; Dt 5,33; Bar3,13. x cf. Am 1, 8. 3. — cf. Dt 33, 29. zPs 147, 14; Nm 18, 12; Dt pede ot ri Int. etc. in fs. Corp. Ch. et fr. 2 p. Pnt a Dt 32, 13. ee 1 Rg 14,25; Jb 20, 6; Ez 16, 19. Ad sxt. in fr. 6. @e&s 49, I. I Fs vie. 21, 2Ga+ tack: 1 Rg y Ps 17, 46; 65, c vr. 28, fh 2 am 19, 5, 6. dv. Ps 57, 1 e Pro 18, 5. se te. Dt 16, 19. ff Ps (10); 18; Dt 1, 17; Is 1, 17. — cf. Ps 40, 2. g Jb 29, 12. — cf. Pro 24, 1 ce Is 1, 3; Mic # Pro 2, 13. — cf. #633: 3, 19, 20; ote 4, 17-19. Haus 4. — vr. a es. jo.io, 34, R. 1 2, 8. 6] os 48,12; > 21, 32; Ez 31, 14. — v. Ez 28, 2-10. o Ps 2, 8. — cf. Ap £1.35. Ad mt. in fr. 6 (2). EmePsr27. 2 ad cif Ps 2; sr. e Jd 8, 28. fcf. Ps 21, 17; 2 Es 4, 8. g Jr 48, 2. — cf. Js 7, 9; Est < 62° Jr 22, 20, h Ps 130, 7. — V. 2 Par 20,10, bt . Gn 25, 12-16. tx Par 5, 10; Bar 3, on k 3 Re 5, 18; Ez 27, 9 lx Rg 15, 2 m Ps 59, 10; 86, 4; 107, 10. —v. (2 Rg 8, 1). n Ez 27, 3. — cf. Am 1, 9. 10 Fac illis sicut Madian et Sisarae, » Dt 2, 9, 19 sicut ‘Iabin in torrente Cison. PEPE 85.02. OoN- 8: 00:4 11 Disperierunt in *Endor, ‘a re ae facti sunt ut “stercus terrae. ts 17, 11; t Rg 28, 7 12 Pone principes eorum sicut YOreb et Zeb, uSph 1, 7. — v. Jb 20, 7. et “Zebee et Salmana omnes principes eorum han 7,25; 8, * = S 10, 26. 13qui dixerunt : 7Hereditate possideamus sanctuarium Dei. | x cf. 2 Par ris 11. LIBER PSALMORUM 82, 4 84, II disperdat et ideo solus Dfius agnoscatur, vates rogat. — 88. In tem- plum, quod super omnia diligit, sperat se reversurum, idque a Deo ef- Jlagitat. — 84. Deus exoratur ut, populo, quem ex exsilio reduxerat, yi Rg 25, 29. s Ps 34,5; Jb. 13; 2353-21, 183 Is 17, 13; 40, 24 — cf. Ps 1,4. a cf. Is 9, 18. —v. Is ro, 16-19. Jb 9, 17. 17] *Calech. R.AV"%6;-2. d Ps 58, 14: Dn rEx 6, 2, 3: jr 16, 2 38, Am9g , 6. a’ 1 Ps 9, 3: 17, 14: 96, 9; 98, 2; Ad mt. in fss. Corp. Ch., ss. Cord. (12), Transf, (71). Rdmpt. (10) et “ ded. eccl. ~— ad sxt. in fr. 6 (5). — in prec. ad Ms., in pty prim, 2 et cons. alt. * Catech. R. I 13, 12. ; 5:3, 25 60,:.4. b Ps 41, I. d Ps 42, 3; 131, 5, 7 e Ps 41, 2, 3. — cf. Bs 62 2, 3] Of. in "fs. s. Clarae a C, 36) Cm. in fs. s. Phil. N. etc. ccf. 26, 4. §Ps 72,°26;\118, 81; 142, 7.-— gv. Ps 41, 3. cf. Ec 5, 19 4,5] Cm. in D. 3 Qdg. at iv. Ps 64, 5 jPs ar, 5, 12; 42, 5. Bs fe % 123. 1+. Prova, 282 mEz 34, 26. n (Jl 2, 23) ocf. Pro 4, 18; Is 40, 31; 2 pv. Ps 41, 3. [Cor 3, 18. qv. Ps 58 ‘6. 354. OK $i Sap s, 3 17. — v. Ps 10, Gr. in D. 5 ‘. Put. etc. $Ps°79, 15. 10, ms "Int. in D. 14 p. Pnt. t Ps 36, 16; Pro 15, 16, £6, 8; u Ps 26, 4. 11] Gr. in fs. s. Peregr. te v cf. xr Par 26,19. [1; Ml 142). w (Is 60, 19, 20. — v. rat“ cf. Caleck. R. Il he “Cf. Palisa) go, os v Ps 14, 2; Pro 2, 13] V. in "prec. ad repell. a4 SPs 23192, Je7er7, Fi Ad mt. in Nativ. Di (12) ete.. fs off. fg bP ill J, (13). = ad in fr 2-3), in o arv. BMV. ad - prm, — in ‘pra ‘aep. ad Ms. in rit. ben. popul. et agr. a Ps 41, I. 2] v. vr. 8. 2,3] Of. in D. 3 Adv bv. Ps 13, 7. éPs: 37. dPs 77, 38. — cf. Ps ros, 23; Ex 32, Nery Dt 13,17; Jn-3,9. ev. Ps7 j Ps 76, 3. 78, 5; 88, 47. gv 79; 7, 8] Of. in D. 2 Adv. etc. VV. in ord Ms. Side Penney: etc. h Ps 89, 1 8] Gr. in a6 * Or. Adv. etc. icf. Heb 2, 2! Int. in fs. oi Gerv. et Prot. hg gig 8: etd ro. — cf. Ag mv. Ps 40, 5 ; 7.62%. E2ex6, ro) V. All. in on + Petri Cl. nm Ps 144, 18; Is 46, 13. 8 8 14 Deus meus, Ypone illos ut rotam et *sicut stipulam ante faciem venti. 15 aSicut ignis qui comburit silvam et sicut flamma comburens montes, 16 ita persequeris illos %in tempestate tua et in ira tua turbabis e0s. 17 CImple facies eorum ignominia, et quaerent nomen tuum, Domine. 18 Krubescant et conturbentur in saeculum saeculi et confundantur et pereant 19 et Icognoscant quia nomen tibi ‘Dominus; tu solus /Altissimus in omni terra. In finem. ¢Pro torcularibus ?filiis Core. Psalmus. 7 Quam dilecta “tabernacula tua, Domine virtutum! 3 eConcupiscit et deficit anima mea in atria Domini; cor meum et caro mea exsultaverunt in Deum 9vivum. 4 Etenim passer invenit sibi domum, et turtur nidum sibi, ubi ponat pullos suos. Altaria tua, Domine virtutum, “rex meus et Deus meus. 5 ‘Beati qui habitant in domo tua, Domine: in saecula saeculorum /laudabunt te. 6 Beatus vir cuius est auxilium abs te, lascensiones in corde suo disposuit 7in valle lacrimarum, in loco quem posuit. 8 Etenim ™benedictionem dabit “legislator ; %ibunt de virtute in virtutem, Pyidebitur Deus deorum in Sion. 9 ZDomine Deus virtutum, exaudi orationem meain, auribus percipe, Deus Iacob. 10 ‘Protector noster, Sadspice, Deus, et respice in faciem christi tui. 11 ‘Quia melior est dies una in atriis tuis super milia ; “elegi vabiectus esse in domo Dei mei, magis quam habitare in tabernaculis peccatorum. 12 wQuia misericordiam et veritatem diligit Deus, gratiam et gloriam dabit Dominus. 13 =Non privabit bonis eos qui Yambulant in innocentia. Domine virtutum, *beatus homo qui sperat in te. In finem, @filiis Core. Psalmus. 2 Benedixisti, Domine, terram tuam, bavertisti captivitatem Iacob; 3 cremisisti iniquitatem plebis tuae, operuisti omnia peccata eorum; 4 dmitigasti omnem iram tuam, avertisti ab ira indignationis tuae. 5 eConverte nos, Deus salutaris noster, et averte iram tuam a nobis. 6 /Nunquid in aeternum irasceris nobis? aut extendes iram tuam a generatione in generationem ? 7 Deus, tu 9conversus vivificabis nos, et plebs tua “laetabitur in te; 8 ostende nobis, Domine, misericordiam tuam et salutare tuum da nobis. 9 ‘Audiam quid loquatur in me Dominus Deus, quoniam loquetur pacem in plebem suam et super ™sanctos suos et in eos qui convertuntur ad cor. 10 Veruntamen “prope timentes eum salutare ipsius, ut °inhabitet gloria in terra nostra. 11 PMisericordia et veritas obviaverunt sibi, Yustitia et pax osculatae sunt. a ae — 518 — a misericordiam ostendat et promissiones adimpleat. — 85. Psaltes Deum, quippe qui misericors et potens est, precatur, ut sibi auxilium praebeat, eique gratias pollicetur. — 86. Sion et incolis eius gloriam et gaudium LIBER PSALMORUM 84, 12 — 87,3 12 Veritas de terra orta est, et “iustitia de caelo prospexit. 13 Etenim *Dominus dabit benignitatem, et ‘terra nostra dabit fructum suum. 14 uJustitia ante eum ambulabit, et ponet in via gressus suos. 8 @Oratio ipsi David. | ‘Inclina, Domine, aurem tuam et exaudi me, quoniam “inops et pauper sum ego. 2 Custodi animam meam, 2quoniam sanctus sum; salvum fac servum tuum, Deus meus, ¢sperantem in te. 3 /Miserere mei, Domine, quoniam ad te clamavi tota die; 4 laetifica animam servi tui, quoniam Yad te, Domine, animam meam levavi; 5quoniam tu, Domine, suavis et mitis et multae misericordiae omnibus invocantibus te: 6 iguribus percipe, Domine, orationem meam et intende voci deprecationis meae. 7JIn die tribulationis meae clamavi ad te, “quia exau- 8 Non est similis tui in diis, Domine, [disti me. et ”non est secundum opera tua. 9”Omnes gentes, quascumque fecisti, venient et adorabunt coram te, Domine, et glorificabunt nomen tuum; 1° quoniam °magnus es tu et ?faciens mirabilia %tu es Deus solus. 11 rDeduc me, Domine, in via tua, et ingrediar in veritate tua; laetetur cor meum, ut timeat nomen tuum. 12 Confitebor tibi, Domine Deus meus, in toto corde meo et glorificabo nomen tuum in aeternum; 13 8quia misericordia tua magna est super me, et ‘eruisti animam meam ex inferno inferiori. 14 Deus, “iniqui insurrexerunt super me, et synagoga potentium quaesierunt animam meam et non proposuerunt te in conspectu suo. 15 Et tu, Domine Deus, “miserator et misericors, patiens et multae misericordiae et verax, 16 wrespice in me et miserere mei; da imperium tuum “puero tuo et salvum fac Yfilium ancillae tuae, 17 fac mecum signum in “bonum, ut videant qui oderunt me et confundantur, quoniam tu, Domine, adiuvisti me et consolatus es me. “Filiis Core. Psalmus cantici. oF uindamenta eius in “montibus sanctis; ; 2 ddiligit Dominus portas Sion super omnia tabernacula 3 *gloriosa dicta sunt de te /civitas Dei. [Iacob : 4 Memor ero 9Rahab et Babylonis “scientium me: ecce alienigenae et *Tyrus et populus jAethiopum, hi fuerunt illic. 5 Nunquid Sion dicet : Hote et homo natus est in ea, et ipse ‘fundavit eam Altissimus? 6 Dominus ™narrabit in scripturis populorum et principum, horum qui fuerunt in ea. 7 Sicut laetantium omnium habitatio est in te. 86 Canticum psalmi, @filiis Core, in finem, pro maheleth ad re- spondendum. “Intellectus 4Eman ezrahitae. 2 Domine ¢Deus salutis meae, fin die clamavi et nocte co- 3 Jintret in conspectu tuo oratio mea, [ram te; 87 r Ps 6, ie Is 45) 8. Sct. 13] ”. Mas 1 Adv. etc. — V. in prec T. penuriae et f. t Lv 25, 19. — v. Ps 66, 7. u Ps 88, 15; Is 52, 12; 58, 8. Ad mt. in Epiph. (8) et fs. ss. Cord. J.(5).— ad cmpl. in fr. 6.— in praep. ad Ms. et ben. a (cf. Ps 71, 20). [campan. b.Ps 30, 3; 87, 3. ex 1-4] Int. in D. 15 p. Pnt. c Ps 39, 18; 108, 22 2] Gr. in fr. 6 OT, Qdg. — V. pequenter in prec. d cf. Ps Xs: 21-27. — v. Ps 493 ev. Ps1o f vr. 16; ae 3,5) Int. in hdl, iw le tke 8, 9: i Ps” 6205120, 23 "—'v. Ps 54, 2 j Fs 70, 3.— Ch. P$463S2 <3. k Ps 16, 6. 1 ot Ps 88, 7? 04, 337X 2S, TI 6, 7. — v. Ps 34, 10. t 3, 24. , i Ps 65, 4. — cf. Ps 64, 3; Is 10" 935°Z20-24, cits ae 15, 4 7] v. Ur. 12, 13; » 57. ex 9-10] Ant., En Fo ss. nom. J. etc. s 76, 14. a Dt 6, in fr. 6 ?. D. Ps scf. vr. 5. [ t Ps 29, a — cf. Ps 87, 7; Ez 1s Es 53) 5- f26, 20. 13] in fr. 2 mai. hebd. vvr. 5; Ps 102, 8; 110, 4; Nm 4; 129, 7; Ex 34, 6; Nm 14; 18342.Es.9; 17: Ecli‘2, £3: Jn 4, 2. — v. Ps 61, 13. Vv. Ps 24, 10. x Sap 9, 5. — v. Ps 115, 16. y cf. Jd 6, 17) Int. an 6 p. D. 3 Qdg. z2 Es 5, 193. 13, 31. Ad _ mt. in Cue, Epiph. (5). Teens. ate s. ss. Cord. J. a = ark et of. BMV. in fr. 6. — in ben. fin aif .» cons. alt. etc, S AI, I b Is 28, CMe PSI47 2 ig = sont 16. — ef. Is 14, 32, d Ps 77, a 8 sqq. — Vv. i 54 » 5- 5 (Ps $8 11. — cf. Is 30, C3 1 Ps gs: 11. — cf. Jo 10, 14. +.Ps 82,8, jcf. Is 37, 9. — v. Ps 67, 33; t Ps 7,9; Is 14, 32. — cf. Is 53 * Catech.R.I 10,21. [28,16. m cf. Ps 68, 20. Ad mt. in Parasc. (8, 9), in fs. dol. BMV. et ed. eccl, — [ad cwighs in < (3). om i 26, Aa 4;°3 is 117, a . All. i 34,3 2g Pf, fe in if, or "Ode. jPs"2i, pi “te ee 7. 2 Par 30, 27; Si 5] R. R. ot Gr. in is ‘Or. DNIC. LIBER PSALMORUM ominatur. — 87.Vates malis obrutus et morti proximus (2-7) Deum invo- cat ut, qui humilium precibus delectatur, sibi subveniat (8-19). — 88. Deum 87, 4 — 88, 14 Sidelem (2-5) dicunt ipsius magnitudo et benignitas(6-19);quapropter rogat | h Ps 30, 3; 85, 1 hinclina aurem tuam ad precem meam; AES 98, 18: b 33,22. BR ia 4 quia repleta est malis anima mea, jv. Ps $27, et ‘vita mea inferno appropinquavit. 57] # ap tye 3 s. ete, 5 Aestimatus sum cum /descendentibus in lacum, [4iber ; * cf. Catech. R. 1 6, e feat 3,19; Rm -6;..6, m vr. 13. — cf. Ps 30, EY mcf. Ps 85, 13. — V. 8 62, 10; Jn 2, 4. OVE. €3:3. Ps 142, 3° Em '3;: 6. geet fought 22. pb cf: Ps 8] Ant. el Tr. in fs. ss. col. Flag. q Ps 41, rvr.19; Ps 37,12.— v. Ps 68, ; Le 23, 49. s ” 30 10. f (cf... Jr 33-2). “Lm 3, 7. vv. Ps 9, Bi wv. Ps 4 x cf. Ps é ’: “ty 38, 18; Bar ¥y cf. Ps 88, 6. [2, 17. zvr. 6; Ec 6, Yee « Filly fe a Ps 29, 3. 14] vy ‘in prec. ad prm. b Ps 118, 147, 148. — cf. Jdt 12, 5; Sap 16, 28 etc. — v. Be. $5145.05. c Ps 29, 8. — v. Ps 12, 1. 16] V. in fs. Ss. Famil. — v. 17] v. v7.8. [Mt 8, 20. d Jb 6, as % 34 ev. Ps fcf. Ps 68. Hy 230 5; 143, Ps 84, 3 7; Lm 3, 54. Vv. vr. 9. 19] vr. vr. 8. Ad mt. in Nativ. (27) et Transf. Ditt (13, 14).— ad ae in a Ps 31, 1. 6 (15) b3 Re 4, 31; 1 Par 2,6.—c 1 Par 6, 29; 25, 17. C vr. 3, 15, 25, 29, 34, 50; Ps SF, TEP OG. 2, 35 100, i: 2) wv. vr. 6. oN 2,6, 05534; 50; Ps:87, 235 v. Ps 35, 6. [118, 90. ve. 29, 35, 40. gvr. 20; 3 Rg 8, 16. — cf. Is -16; 1 . 55,33 Jv 33, 17-22; _Ac 2,30. $ vr. 39, 7; Is 9, 7; Jt 33,.17. : 3 fosee CT. 12, 34 3. jvr. 30, 38; Is 9, 7;Le 1, 32, k Ps 18, 2; 49, 6; 96, 6. — cf. vr. 8; 5,15: —c I, m vr. 9. — cf. Ps 85, ncf. 2 Th 10, ro. ov. Ps 46, 3. pcf. Ps 102, 20, 21. — v. Ex qv. Lc tr, 49. Crs, 33; r cf. 38, Ir. — v. Mt 8, 26; scf. Ex 14, 30. [14, 32. tIs 51, 9. — cf. Is 30, 7. — (v. Ps 86, 4). “ux Par 29, 11. — V. Ps 23, 1 12] * Catech. R. I 2, 20. — Of. in Nat. “Ahi 3 b 26, 7. d 4, 6; Jr 46, 18. ’ v. 3,9. z Ps 97, 8. : [etc. (P. R.). 14, aA Ant, in consecr. Episc. 88 factus sum sicut homo sine adiutorio, 6 inter mortuos sicut vulnerati dormientes in sepulcris, quorum ™non es me- et ipsi de manu tua repulsi sunt. [mor amplius, 7Posuerunt me in lacu inferiori, in °tenebrosis et in umbra mortis. 8 Super me ?confirmatus est furor tuus, et Yomnes fluctus tuos induxisti super me. 9 rLonge fecisti notos meos a me; posuerunt me *abominationem sibi: ‘traditus sum et “non egrediebar, 10 Voculi mei languerunt prae inopia: clamavi ad te, Domine, tota die, Wexpandi ad te manus meas. 11 rNunquid mortuis facies mirabilia ? aut medici suscitabunt et confitebuntur tibi? 12 Nunquid narrabit aliquis in sepulcro misericordiam tuam, et veritatem tuam in perditione ? 13 Nunquid cognoscentur in tenebris Ymirabilia tua, et iustitia tua in terra “oblivionis? 14 Et Hy 2 dad te, Domine, clamavi, mane oratio mea praeveniet te. 15 Ut tan Domine, repellis orationem meam, Cavertis faciem tuam a me? 16 Pauper sum ego et in laboribus a iuventute mea; exaltatus autem humiliatus sum et conturbatus. 17In me transierunt irae tuae, et “terrores tui conturbaverunt me; 18 ¢circumdederunt me /sicut aqua 9tota die, circumdederunt me simul. 19 hEjongasti a me amicum et proximum et notos meos a miseria. @Jntellectus “Ethan ezrahitae. : ¢Misericordias Domini in aeternum cantabo ; in generationem et generationem adnuntiabo dveritatem tuam in ore meo. 3 Quoniam dixisti: “In aeternum misericordia aedificabitur in praeparabitur veritas tua in eis. [caelis, 4 Disposut / ftestamentum Jelectis meis, iuravi David servo meo: 5 ‘Usque in aeternum praeparabo semen tuum et jaedificabo in generationem et generationem sedem 6 kConfitebuntur caeli mirabilia tua, Domine, [tuam. etenim veritatem tuam in lecclesia sanctorum. 7 Quoniam "quis in nubibus aequabitur Domino ? Similis erit Deo in filiis Dei 8 Deus, qui "glorificatur in consilio sanctorum, magnus et °terribilis super omnes ?qui in circuitu eius ° Domine Deus virtutum, quis similis tibi? {sunt. @Potens es, Domine, et veritas tua in circuitu tuo. 109rTy dominaris potestati maris, motum autem fluctuum eius tu mitigas. 11 Tu *humiliasti, sicut vulneratum, ‘superbum, in bracchio virtutis tuae dispersisti inimicos tuos. 12 vwTui sunt caeli, et tua est terra; orbem terrae et plenitudinem eius tu *fundasti, 13 Waquilonem et mare tu creasti, *Thabor et “Hermon in nomine tuo “exsultabunt. 14 Tuum bracchium cum potentia, firmetur manus tua, et exaltetur dextera tua. | ut, quomodo electum suum confortavit (20-26) eique regnum aeternum pro- | misit (27-34) iureiurando (35-38), in tanta animorum deiectione et ho- | stium iactantia (39-46) populo quogue suo auxilium praestet (47-52). LIBER PSALMORUM 88, 15-47 15 aJustitia et iudicium praeparatio sedis tuae, bmisericordia et veritas praecedent faciem tuam. 16 Beatus populus qui scit “iubilationem ; Domine, in Qumine vultus tui ambulabunt 17 et “in nomine tuo exsultabunt tota die et in iustitia tua /exaltabuntur. 18 Quoniam 9gloria virtutis eorum tu es, et in beneplacito tuo hexaltabitur cornu nostrum; 19 quia Domini est 4adsumptio nostra et Jsancti Israél 20 ’Tunc locutus es in visione sanctis tuis [regis nostri. et dixisti: Posui adiutorium in ™potente et exaltavi “electum de plebe mea. 21 OInveni David servum meum, oleo sancto meo unxi eum; 22 Pmanus enim mea auxiliabitur ei, et bracchium meum confortabit eum. 23 nihil proficiet inimicus in eo, et @filius iniquitatis non apponet nocere ei. 24 Et Tconcidam a facie ipsius inimicos eius et odientes eum in fugam convertam. 25 Et veritas mea et misericordia mea cum ipso, et in nomine meo sexaltabitur cornu eius; 26 et ‘ponam in mari manum eius et in fluminibus dexteram eius. 27 Ipse invocabit me: “Pater meus es tu, Deus meus et susceptor salutis meae; 28 et ego Yprimogenitum ponam illum, Wexcelsum prae regibus terrae. 29 ZIn aeternum servabo illi misericordiam meam et Ytestamentum meum fidele ipsi; 39 Zet ponam in saeculum saeculi semen eius et thronum eius sicut @dies caeli. 31 Si autem dereliquerint filii eius legem meam et in iudiciis meis non ambulaverint; 32 si iustitias meas profanaverint et mandata mea non custodierint, 33 visitabo in °virga iniquitates eorum et in verberibus peccata eorum; 34 dmisericordiam autem meam non dispergam ab eo neque nocebo in veritate mea 35 neque profanabo testamentum meum et quae procedunt de labiis meis non faciam irrita. 36 Semel iuravi in sancto meo, si David /mentiar: 37 9semen eius in aeternum manebit, 38 et thronus eius “sicut sol in conspectu. meo et sicut luna perfecta in aeternum, et ‘testis in caelo fidelis. 39 Tu vero Jreppulisti et despexisti, distulisti *christum tuum, 40 levertisti testamentum servi tui, ™profanasti in terra sanctuarium eius, 41 ndestruxisti omnes saepes eius, posuisti firmamentum eius formidinem. 42 Diripuerunt eum omnes transeuntes viam, factus est °opprobrium vicinis suis. 43 pExaltasti dexteram deprimentium eum, laetificasti omnes inimicos eius, 44 avertisti adiutorium gladii eius et non es auxiliatus ei in bello. 45 Destruxisti eum ab emundatione et sedem eius in terram collisisti, 46 dminorasti dies temporis eius, Tperfudisti eum confusione. 47 sUsquequo Domine, avertis in finem? aPs 96, 2. 15] v. vr. 12, vr. 3. is 8 Ps 30; 37: Sa, a "Ps 70, 22. CE: +2 ve 4-16. 20-21] R. ath in cm. Ss. mcf. 2 Rg 17, 10. nvr. 4; Ecli 47, 24. o (all) Ac 13, 21. — 1 Rg 16, 12, 13. — cf. 1 Rg 13, 14. ’Ps 79, 18: Pro 8,14; Ec 7,20. 23] V.in prec. p. litanias maior. acf. 2 Rg 7, 10. rcf. 2 Rg 7, 9. — v. Ps 2, 9. 23] Of. in cm. Ss. Svr.18; Ps 131,17; 1 Rg 2,10. ty. Ps 7x, 8. 27-301 Tr. in fs. DNJIC. regis. Rg 7, 14. rfl a of Be Bie bgt. 9; Heb 1x, PY 8, 29; Col ¥ 15; Heb 28] v. Ecli 45, 4 4: [1, 6. yv. vr. 4. SV. vr. 53° IS 66" 32; a Ecli 45, 19; Bar I, 11. — cf. Ps 71, 17; 101, 28. o cf: Lv 26,-14* Dt 28, 15. 31-38] 2 Rg 7, 14-16. ccf. Is 10, 5. — v. Jb 21, 9. 34, 35) * Catech. IV 9, 12. d cf. Bati 47,243 ¥. 33, 21. 36-38] Cm. in cm. Ss. e Ps 59, 8; Am 4, 2 fcf. Heb 6, 18. vr. 30. vo Ps: 31, §;. 17. icf. Gn 9, 13. — v. Jb 16, 20. j Ps 43, 10-25. Rewe.:2,, $2. lcf. Lm 2, 1-12. mv. Ps 73,7 nv. Ps 79, 13. 42-44) Cm. in fs. ss. col. Flag. ovr. $1. — v. Ps 43, 14; 68, I oO. Lm 2, 17. — cf. Ps 29, 2 @ Gf. Ps $3; 24:° ror, :2S. r Ps 70, 13; 108, 29. sPs 12. 1; Is 6, 11. — v. Ps 84, 6 LIBER PSALMORUM 88, 48 — 90, 5 Liber IV: Pss. 89-105, — 89. Aeternus Deus (1-6), cuius ira tot in Israél interierunt (7-12), rogatur ut reliquiis misericordiam exhibeat (13-17), — 90. Deum iustos a periculis eripientem glorificat, eoque iuvante, $25 775.03 2078, — cf. Dt 4, 24; oe 22; ‘B je 16. at 38, D 2, 75588) Ps. 14, . oer Ecli 40, II; 41, §; Rm 5, With Le 42, ud "Heb Ties xcf. Sap 1, 1; Ecli 38, 22. — Vv. Ps.2%, Ms. yLm 5, 1. — v. Ps 73, 18, 22. 2 Pst 9S,ua 2. ac. 2° Par 12; 3. b (cf. Ps 55, 7). C Vr. 21, 39. dv. Ps 40, 14. Ad ll. in dr. 5 (1). aPs 16, b Dt 33% ‘s Js 14,16; 1Es 3,2 c Ps 9, 10; 93, 22. — cf. Ps 17, 3: 45, 2; 70, 3. ete. 1] Ve in fs. ss. Rdmpt. — v. oF Ge in D. arets Pnt. — Int. in fr. 3 p. D. 1 Qdg. ie 25. — cf. Dt 33, 15; 15, 7. e Ps 92, 2; 101, 45° Hab 1, 12, — Vv. Jb 26, 36. f (cf. Gn 3,19; Ec 1,43 12,7). g2 Pt 3, 8. — cf. Ecli 18, 8. A ct. yk st. 6; mm fe 9: m cf. Is 38, 12; Jc ARO & n Jr 16,17; Os 7,2 Heb 4, 13. —cf. Ps 108,15; Ecli 15, 20. ocf. Nm 14, p cf. Gn 47,93 “tb 14,05 Be 22, q Ps 38,1 (x. ae 2 Re $68 Ecli> = $: Is 65, 20. cf. jst 14; 10. u (v. Ps 38, 5). y Ps. 6. 618-63. 19, xv. Ps 73, 10, TI. 13] Gr. in D. 6 pb. Pnt. etc. — V.in prec. fri. be Dt 32, 36: Jn 3 14) V. ad ll. in fr. 2 Ps 84, 7 a cf. ae T4,. 34: 76,17] V. ad prm. b: Hab: 3,22. ¢ cf. 18:26, 125 165, 9-23. Ad mt, in ded. eccl.— ad cmpl. in Dd. —in cons. alt. (1). 1-7, 11-16] Tr. etc. in D.1 Qdg. a Ps 120, 5. — cf. Is 25, 4 5 Ps 58, 17, 18. C.vr.-9..— Vv. Ps;to, 2. ad Ps 118, t10; 123, 7; 230, 6: 140, 9: Pro '..5. —'cf.1Tm ecf. 3 Rg 8, 7. (6, 9. t 2, 12. — v. Ps 16, 8. Ps. 56,. 24 Vides Bay 3s icf. Jb 5, 19-23; Pro 3, 23-26; Pon's, 8: LIS. Bo. texardescet sicut ignis ira tua? 48 “Memorare quae mea substantia; nunquid enim vane constituisti Omnes filios hominum? 49 vQuis est homo qui vivet et non “videbit mortem ? ®eruet animam suam de manu inferi? 50 Ubi sunt misericordiae tuae antiquae, Domine, sicut iurasti David in veritate tua? 51 YMemor esto, Domine, opprobrii servorum tuorum, quod continui in *sinu meo, 4multarum gentium; 52 quod exprobraverunt inimici tui, Domine, quod exprobraverunt bcommutationem ¢christi tui. 53 dBenedictus Dominus in aeternum. Fiat, fiat! 8 @ratio Moysi “hominis Dei. [tionem. Domine, “refugium factus es nobis a generatione in genera- 24Priusquam montes fierent, aut formaretur terra et €a saeculo et usque in saeculum tu es Deus. Lorbis. 3 Ne avertas hominem in humilitatem, et dixisti: /Convertimini, filii hominum. 4 Quoniam 9mille anni ante oculos tuos tanquam “dies hesterna, quae praeteriit, et ‘custodia in 5 quae pro nihilo habentur, eorum anni erunt: [nocte: 6 mane Jsicut herba transeat; ‘mane floreat et transeat; mvyespere decidat, induret et arescat. 7 Quia defecimus in ira tua et in furore tuo turbati sumus. 8 »Posuisti iniquitates nostras in conspectu tuo, saeculum nostrum in illuminatione vultus tui. 9 Quoniam omnes dies nostri defecerunt, et °in ira tua defecimus: Panni nostri Ysicut aranea meditabuntur; 10 rdies annorum nostrorum in ipsis *septuaginta anni, si autem ‘in potentatibus octoginta anni, et amplius eorum labor et dolor; quoniam supervenit mansuetudo, et corripiemur. 11 Quis novit potestatem irae tuae, et prae timore tuo iram tuam 12 dinumerare ? uDexteram tuam sic notam fac, et eruditos corde in sapientia. 13 VConvertere, Domine; “usquequo ? et Ydeprecabilis esto super servos tuos. 14 Repleti sumus mane misericordia tua [stris. et *exsultavimus et delectati sumus omnibus diebus no- 15 Laetati sumus “pro diebus quibus nos humiliasti, annis quibus vidimus mala. 16 Respice in servos tuos et in 2opera tua et dirige filios eorum. ; 17 Et sit splendor Domini Dei nostri super nos; et Copera manuum nostrarum dirige super nos et opus manuum nostrarum dirige. 9 Laus cantici David. Qui habitat in adiutorio Altissimi, in ¢protectione Dei caeli commorabitur. 2 Dicet Domino: °Susceptor meus es tu et refugium meum, Deus meus: “sperabo in eum. 3 Quoniam ipse liberavit me de 4laqueo venantium et a verbo aspero. 4 Scapulis suis ¢obumbrabit tibi, et ‘sub pennis eius Ysperabis. 5 ’Scuto circumdabit te veritas eius, tnon timebis a /timore nocturno, — 522 — ST sperat sibi nihil nocere posse. — 91. Bonitate Dei, quam stulti non | intelligunt, quia interdum impios florere vident, sancti crescunt et exsultant. — 92. Deum eiusque legis praestantiam extollit. — 93. Quia LIBER PSALMORUM 90, 6 — 92,1 9 92 6 a sagitta volante in die, a negotio perambulante in tenebris, ab incursu et daemonio meridiano. 7 Cadent a latere tuo ‘mille, et decem milia a dextris tuis; ad te autem non appropinquabit; 8 lyeruntamen oculis tuis considerabis et ™retributionem peccatorum videbis. $ Quoniam tu es, Domine, spes mea; Naltissimum posuisti refugium tuum. 10 oNon accedet ad te malum, et ?flagellum non appropinquabit tabernaculo tuo. 11 @Quoniam angelis suis mandavit de te, ut custodiant te in omnibus viis tuis. 12 In manibus portabunt te, ne forte “offendas ad lapidem pedem tuum. 13 sSuper aspidem et basiliscum ambulabis et ‘conculcabis leonem et draconem. 14 vQuoniam in me speravit, liberabo eum, protegam eum, quoniam cognovit nomen meum. 15 vClamabit ad me, et ego exaudiam eum; Zcum ipso sum in tribulatione, eripiam eum et Yglorificabo eum. 16 2Longitudine dierum replebo eum et “ostendam illi salutare meum. Psalmus cantici, in die sabbati. 2 a@Bonum est confiteri Domino et psallere nomini tuo, °Altissime. 3 Ad adnuntiandum “mane misericordiam tuam et veritatem tuam per noctem 4 in ¢decachordo psalterio, cum cantico, in cithara. > Quia delectasti me, Domine, in ¢factura tua, et in operibus manuum tuarum exsultabo. 6 /Quam magnificata sunt opera tua, Domine! __9Nimis profundae factae sunt “cogitationes tuae. 77Vir insipiens non cognoscet, et stultus non intelliget haec. 8 jCum exorti fuerint peccatores ‘sicut faenum, et apparuerint omnes ”qui operantur iniquitatem, ut intereant in saeculum saeculi; 3”tu autem Altissimus in aeternum. Domine; 10 \quoniam ecce inimici tui, Domine, Squoniam ecce inimici tui peribunt, et ?dispergentur omnes qui operantur iniquitatem. 11 Et exaltabitur sicut Yunicornis "cornu meum, et Ssenectus mea in misericordia uberi. 12 Et tdespexit oculus meus inimicos meos, et in insurgentibus in me malignantibus audiet auris mea. i3 “Justus ut palma florebit, sicut Ycedrus Libani multiplicabitur. 14 Plantati in domo Domini, in “atriis domus Dei nostri florebunt. 15 Adhuc multiplicabuntur in Ysenecta uberi et bene patientes erunt: 16 yt adnuntient *quoniam rectus Dominus Deus noster, et non est iniquitas in eo. Laus cantici ipsi David, in “die ante sabbatum, quando fun- data est terra. ->Dominus regnavit, ¢decorem indutus est: ; dindutus est Dominus fortitudinem et praecinxit se. ¢Etenim firmavit orbem terrae, qui non commovebitur. kcf. Lv 26, 8; Dt 32, 30; 2 Rg 2%; tr: ¢Ps 51, 8; Ml yg, 5. mPs 36, 34-36. nm Ps 70, 2. o Pro 12, 21; Ecli 33, 1. p cf. Ex 12,23.— v. Ps 37,18. 11) * Catech. R. IV 9, 4. q (all) Mt 4, 6; Le 4, ro, 11. — Ps 33, 8; Ex 23, 20; Is 63, 9. — cf. Zc 3, 7. 11-13] Ant. R., Gr., in fs. ss. Ang. c. — V. in Qdg. et in Itin. cler. — Gr. in fs. Fugae DN. in Aegyp. —Tr. in Ms. pro peregr. r Pro 3, 23. — cf. Ps 36, 24. scf. Mr 16, 18; Le 10, 19; Ac 28, 5. tcf. Ps 73, 13; Dn 6, 22. u Ps 9, 11. — cf. Pro 8, 17. v Jb 12, 4; 22, 27; Is 58, 9; xv. Ps 49, 15. (Jr 33, 3. yz Rg 2, 30; Jo 12, 26. 2 Pro 3, 16 etc. — v. Ps 20, 5. a Ps 49, 23. —cf. Ps 117, 14,21. Ad ll. in sb. (6).— in cons. alt. aPs 146,.1. — cf. Ps 70, 23. b cf. Ps 56, 3; Gn 14, 10. 2-4] Of. in Sptg. — Gr. in sb. ?. D. 2 Qa. etc. — R. in D. 4 &; Psch. ccf. Ps 118, 147, 148. — v. Ps dv. Ps 32, 2. [§; 5. ev..Ps 76, 12. f Ps 103, 24; 110, 2; Is 55, 9; P15, 3. gcf. Ps 35, 7; Sap 17, 1; Rm hv. Ps 39, 6. T1339. icf. Sap 13, 1, sqq. Cie IS 37, 295 ki MeO, 3% iv. Ps 36, 2; 80,..6. m Ps 93, 4; 124, 5. nPs 9, 8; 101, 13, 27. ocf. Nh yg, 2. b Ps 67, 2; 93, 23. qcf. Ps 77, 69; Is 34, 7. f ViPS. 3433 X15 £Ps 22, 6 bv Bs: 53.0; uu Ps ¥: 35514 10; Pro 11, 28. — cf. Nm 24, 6; Ecli 24, 17-19; Os 14, 5-8. 13,14] V., Of. etc. in cm. et prop. Ss DSS: KY v Ps 83,3.— v.Ecli 24,17; 50 & PS 00, 35188 ,2 20%, 2935.20 134, 2: y cf. Gers, 15:25; 8; Jd'8, 32. & DG3325 24: 34, 10. — cf. Rm 9, 14. ; Ad ll. in Dd. (1) et ad prm. in Dd. a Sptg. ad D. Palm. acf. Ps gr,r. & Ps 95; 10; 96; %3.'98;- 1: Ex 15, 18; Is 52, 7. — v. 1 Par 165-4. 1,2] V. All. etc. in Nat. Dit. — V.in Dd. et fs. ss. Sind. etc. € PS) 103;.°4. dIs 51, 9. — cf. Ps 64, 7. ecf. Ps 95, 10. — §23 — LIBER PSALMORUM etiam occultae machinationes malorum Deo iudici apertae sunt, satius est ei confidere qui pios semper tuetur et adiuvat. — 94. Invitantur 92, 2 — 94, 3 omnes ad Deum creatorem et pastorem ney poenis quoque {Ps 44, 7 2/Parata sedes tua ex tunc, 9a saeculo tu es. g Ps 89, 2: Hab 1, hcf. Ps 97, 8; a 3, 10. pPe ce 8. hel & PES I — cf. Ap. 19 za as Conc. Trid. sess. V's in decr. de invoc. SS. V. et Inv. in of. ded. foc lcf. 1 Par 16, 29. — v. 2 Par 7, 1 Ad mt. Parasc. (21). — ad prm, in sb. (2). acf. Ps 92, 1. 6 Dt 32;:35; 43; Ecli:28, r; Is 32,43 jr sr, 56; Nh 1,2; Rm 1,2] v. 1s 65, 2 z. {12, 19. ccf. Ps re d Gn 18, 25. — v. Ps 57, 12. ecf. Jb 20, 5. f Ps 30, wr ne 15 g Ps 91, 8, tad, 5; 140, 4, 93 Is he hcf. Is 10, 2. — v. Ex 22, 21, 22; s:Ps (10), 11+ -63, 6:72. 32°°Jb -t 33; 3 Ecli 16, 16; Sphi, 12. j Pro 8, 5. — cf. Ps OI, 7. 1 Ex 4, 11; Pro sf 12. — cf. Sap 13, 3, 4, 9 mPs 9, 6. 10] v. lt 55.0 Si rob] * MA Bond.) Milev. II can. 4. o (all) x Cor 3, 20. p Ps 61, 10. Ryo 9 a a, a ae we S54: Jo 5,17. 12] Of. in i. " ‘Pheest. cf. Ps 84, 4 8, 6. bcti Pet 7," 26" ‘562 9. “i Rg 12, 22; Rm 1%; 3; eet, & 293 3 Re 8, 51: 2 Es s 42, 3, I, 10. ycf. Ps rr, 6. e Ps: 323513; aPs 37, 17. — cf. Ps 72, 2. b cf. Ps 12, # rs c Chea) Cort: aoe R WV - 8. — Ant. in fs. ss. Cord. rs hn 3. — cf. Ap 2, ecf. Mt 23,4 f Mt 27, 1. — cf. Pro 17, 15; Dn 13, 53.- g Ps 9, 10. — v Ps. 89, 1 hv. Ps 7, 17. i Ps 67, 2; 88, 11; 91, 10. sag ad mt. in fs. pak. 6, 7). — in consecr. alt 1] V. All. in D. 14 p. Put. 95, 4; 1 ita ns 1 2, a, e Ps 85, 8; 95, 4; 96, 9; 2 Par 2, 5. 3 Elevaverunt flumina, Domine, elevaverunt flumina “vocem suam,> elevaverunt flumina fluctus suos. 4 A vocibus aquarum multarum mirabiles elationes maris; tmirabilis in altis Dominus. 5 /Testimonia tua credibilia facta sunt nimis: {dierum. idomum tuam decet sanctitudo, Domine, in longitudinem 9 Psalmus ipsi David, ¢quarta sabbati. Deus °ultionum Dominus, Deus ultionum libere egit. 2 cExaltare %qui iudicas terram, redde retributionem superbis. 3 €Usquequo peccatores, Domine, usquequo peccatores gloriabuntur ? 4 Effabuntur et floquentur iniquitatem, loquentur omnes 9qui operantur iniustitiam ? 5 Populum tuum, Domine, humiliaverunt et hereditatem tuam vexaverunt, 6 kyiduam et advenam interfecerunt et pupillos occiderunt 7 et dixerunt: ‘Non videbit Dominus, nec intelliget Deus Iacob. 8 Intelligite, jinsipientes in populo, et, stulti, aliquando sapite. 9/Qui plantavit aurem non audiet? aut qui finxit oculum non considerat? 10 ™Qui corripit gentes non arguet ? “qui docet hominem scientiam ? 110oDominus scit cogitationes hominum, quoniam ?vanae sunt. 12 gBeatus homo quem tu erudieris, Domine, et de lege tua docueris eum; 13 ut Tmitiges ei a 8diebus malis, donec fodiatur peccatori tfovea; 14 quia “non repellet Dominus plebem suam et Vhereditatem suam non derelinquet. 15 "Quoadusque iustitia convertatur in iudicium, — et qui iuxta illam omnes qui recto sunt corde. 16 vQuis consurget mihi adversus malignantes ? aut quis stabit mecum adversus operantes iniquitatem ? 17 2Nisi quia Dominus adiuvit me, paulo minus habitasset in inferno anima mea. 18 Si dicebam: *Motus est pes meus, bmisericordia tua, Domine, adiuvabat me. 13cSecundum multitudinem dolorum meorum in corde meo, consolationes tuae laetificaverunt animam meam. 20 Nunquid adhaeret tibi ¢sedes iniquitatis, equi fingis laborem in praecepto? 21 Captabunt in animam iusti et /sanguinem innocentem condemnabunt. 22 Et 9factus est mihi Dominus in refugium et Deus meus in adiutorium spei meae 23 et “reddet illis iniquitatem ipsorum et in malitia eorum disperdet eos; tdisperdet illos Dominus Deus noster. 9 Laus cantici ipsi David. Venite, exsultemus Domino, . @jubilemus Deo ?salutari nostro; 2 Cpraeoccupemus faciem eius in confessione et in psalmis iubilemus ei. 3 Quoniam Deus %magnus Dominus et rex magnus super “omnes deos. — 524 — in refragantes propositis. — 95. Vates omnes invitat ad Deum in gentibus nuntiandum, quem creaturae quoque ratione carentes lau- dant. — 96. ludicium Dei, quasi tempestatem supervenientem, in gen- LIBER PSALMORUM 94, 42> 96, 6 95 9 4 Quia in manu eius sunt omnes fines terrae, et altitudines montium ipsius sunt; 5 quoniam ipsius est mare, et /ipse fecit illud, et siccam manus eius formaverunt. 6 Venite, adoremus et 9procidamus et ploremus ante Dominum “qui fecit nos; 7 quia tipse est Dominus Deus noster, et nos populus /pascuae eius et oves manus eius. 8 'Hodie, si ™vocem eius audieritis, nolite “obdurare corda vestra sicut in °irritatione, secundum diem ?tentationis in deserto; 9ubi @%tentaverunt me patres vestri, probaverunt me et *viderunt opera mea. 10 sQuadraginta annis ‘offensus fui generationi illi et dixi: Semper hi errant corde; 11 et isti non cognoverunt “vias meas; ut Yjuravi in ira mea: Si introibunt in “requiem meam. Canticum ipsi David, *quando domus aedificabatur post capti- vitatem. bCantate Domino canticum novum, cantate Domino omnis terra; 2 cantate Domino et benedicite nomini eius, adnuntiate de die in diem salutare eius. 3 cAdnuntiate inter gentes gloriam eius, ~ in omnibus populis mirabilia eius. 4 Quoniam ¢magnus Dominus et laudabilis nimis, terribilis est super omnes /deos; 5 quoniam Yomnes dii gentium daemonia, Dominus autem "caelos fecit. 6 Confessio et pulchritudo in conspectu eius, sanctimonia et magnificentia in ‘sanctificatione eius. 7 jAdferte Domino, ’patriae gentium, adferte Domino gloriam et honorem; 8 adferte Domino gloriam nomini eius, tollite “hostias et introite in “atria eius. 9 Adorate Dominum in atrio sancto eius; °commoveatur a facie eius universa terra; 10 dicite in gentibus, quia ?Dominus regnavit, etenim correxit orbem terrae, qui non commovebitur; Yiudicabit populos in aequitate. 11 rLaetentur caeli, et %exsultet terra, tcommoveatur mare et plenitudo eius; 12 “gaudebunt campi et omnia quae in eis sunt. Tunc Yexsultabunt omnia ligna silvarum 13 a facie Domini, quia venit, quoniam “venit iudicare terram. YIudicabit orbem terrae in aequitate et populos in veritate sua. Huic David, quando terra eius restituta est. 2Dominus regnavit, "exsultet terra, laetentur Cinsulae multae. 2 dNubes et caligo in circuitu eius, justitia et iudicium correctio sedis eius. 3 /Ignis ante ipsum praecedet, et inflammabit in circuitu inimicos eius. 4 9Tlluxerunt fulgura eius orbi terrae, __vidit et "commota est terra.. 5iMontes Jsicut cera fluxerunt a facie Domini, a facie ‘Domini omnis terra. 6 mAdnuntiaverunt caeli iustitiam eius: f Gn 1, 9, 10; Jn 1x, 9. 6, 7] Int. in sb. T. Spor. [10. g Gn 24,52; 2 Par 6,13; Dn6, Paes: 33 32% 14; 149, 2; 2 6: I, 15; 35, 10. 7k Cateck. R. iii Hp. Ei i PS 47, 15; 99, 3. j Jo 10, 21> 28. — v. Ps 73, 1. 3; 7-11, 15; 4, 7. — Ecli 5, 8; Is 55, 6. x P mh isa Shoal , 13. — cf. Pro 28, 14. o (N sNm 14, 34. — cf. Dt 2, 14. tcf. Dt 9, 7. ucf. Ps 80, 14. Siu Nm 14, 28-30; Dt 1, 34,35. x Ex 33,14; Dt 12, 9; Heb 4, 3. Ad mt. in Nativ. et Circ. (12, 19), in Epiph. (9); in fss. ss. om. et Cord. J. (2), Imm. Conc. (6, 3) et ss. Ang., in transl. Dom. l. (8, 9), in cm. Sctar. — ad ll. in fr. 3 (2). —in prec. pro gr. act. av. i ‘o a4, big) (omar = 50,5293, 33. 1,2] Cm. in D. 5 . Pics. YT, 3) UaPS 80, 3, 4. (32, 3. b&b Ps 97,.1; 149, 1. — v. Ps ccf. Is ag 60, 6. 3-3) Tr. in Ms. proFid. propag. $47, 2; 144, 3; Ex 15, 11; 2 ev. Ps 46, 3. [Rg 22, 4, etc. fv. Ps 94, 3. gx Cor 10, 20. — cf. Ps -105, B27: Lyi27; 7; 1s-41,: 29. he Ps. 10%; 9622363, 15; Is 44, 20. — cf. Jr 10, 11, 12. 6] Int. et Of. in fs. s. Laur. m. icf. Is 60, 13. 7'C.i Psi 38,1, 2. i Ps 21,. 28:3 7-9] Ui. ut vr. 3-5. 8,9] Cm. in D. 18 p. Pnt. etc. mcf. Ps 67, 30; 71, 10. n Ps 83, 3; 99,4.— cf. 3 Rg7, AO-PS'G8.. 1 ETS, we 12. All. in fs. Inv. s. Cruc. et 10] V.in comm, de Cruc. — v.Is pv. Ps 92, 1. [9, 6. qd Vr. 13. — V. PS 9, 9. ris 49, 13. — v. Ps 68, 35. 11, 13] Of. in Nativ. Dit. s Ps 96, 1. # Ps 97, 7. “Cr. 15. 38. TX: v cf. Is 55: ¥2. x cf. Ps 97,9; 109,6.— v.Is rr y Ac 17, 31.—v.vr.10. [1-9. Ad mt, in Epiph. (7), Asc. (9) et Transf. (11), in fss. ss. Cord. J. et ss. Ang. (7,8) SS. Omn. (10), Imm. Conc. (12), in cm. Ap. (10) et Sctar. — ad ll. in av. Ps 92 rf Ur. 4 (1). 1] V. AU. in D. 3 p. Epiph. ¢ v..Ps.74; to. e Ps 88, 15 f cf. Hab 3, 3-6. — v. Ps 20, 10. 3] *‘V. in fs. s. Elis. reg. Port. , Big 76, 19. Ps 95, 9; Is 6, Jd 5, : Is 4, I, 3. — cf. Nh jv. mPs 49, 6. 3 6] Ant. ut sup. vr. 3. [ LIBER PSALMORUM 96, 7 — 99, 2 tium confusionem et sanctorum laetitiam adumbrat. — 972. Creaturae omnes exhortatur ut Deum celebrent protectorem et iudicem. — 98. Ut Deus in Sion rite colatur, sanctorum exempla proponuntur. — 9%, Va- a nIs 40,5; 64,18. ma Ps 96, 3. ols 42, 17: 44, Jr 10, 14; Bar 8, 38." ef x 20/2: Dt m.F Catech. R. 57 3, Ant. in transl. Dom. yi p (all) Heb 1, 6. q Ps 47,11. — cf. Ph 4, 4, 5 7Vs Ps $2746. SPs 94, 3; 95, 4. t Pro 8, 135, Am 5. 15; Rm 12, 7 an v. Ps 33, 15. u Ps 36, 28; 130, 3,5; 144,20; a bs 8; Ecli 31, 30. — Dna mae: a: 13, 44, 60; Ac 12, 11. x Ps 111, 4; 117, 27; Pro 4, 18. — cf. Jb 11, 17; Is 58, 8; yv. Ps “ I. 60, 1-3. 6:Ps 29,5 Ad mt. in fr. 5, in Nativ. (2), in fs. ss. Cord. J. (3) et ri Sctar. — ad li. = =. 1] * Catech.R. 1 6, hi. in D. 16 pd. Pate -— - Ant. in transl. Dom. laur. aPs 95, 1. — v. Ps 6 Ps117,16; Ex1s,6; of hy t, Sa. Ac'2,33.>— cf. Jb 40, 4, 9. 1,2] Ini. in D. 4. Psch. cls 49, 6; 52,10; Le 2, 30,31. 2] Ant. in fs. Imm. Conc. d Ps 95, 3. — cf. Le 2, 31. e Rm 3, 25, 26. f bes 49, 6; 52, 10: Le 3, 6. — * , 4) Cm., V., et Gr. in Nativ. # Nm 1ro,10; 1 Par15,24. [Dfi. F cf. 2 Par 15, 14. LPs os, 11. — cf. Ps 23, 1. m Is BS, 12° ay 25, 6. — cf. Ps A [92, 3. Rb] ee ci rs s. Elis. reg. Port. Ad mt. in Asc. Diii (2) et cm. Ap. (7). — ad ll. in fr. 6 (5). a Ps 92,1. — cf. Is 24, 23: bv. Ps 79, 2. 4, 7. ¢.Ps 212, 4..—> V,. Ps'82, £0. 3) R. in "fs. ss. nom. J. d Ps 110, 9; Dt 28, 58; Is $7, €5¢5.Cp3 40. — cf. Ps ; ev. Ps 10, f cf. Is 9, 7. {2; Is 25,1 , ¥ 106, 32; a2 28; Ex 15, Orr Psrrss I Par 2g, 2° Is 60, 13; ¥9i 55 ¥ Ez 73,7. iv. Lv 8, 1-30. [Ps 115,13. jr Rg 7, 9;Ecli 46, 19. ey ki. REX 17. UE: 22,329 33,223 Nm 16, 48; 1 Rg 12, 18. — cf. Jr LEx 33,9; Nmi2,5. [15,1 mcf. Ps 65, 18. nNm 14, 20. Aen 32, 35; Nm 235 1-9; 20, Dt £47. Ser. Ps 131,°9. Ad mt. in sb. (2). — ad Ul. in Dd . (2). — In prec. pro gr. acf. Be eae a aS: bv. Ps ey I] V. sin ‘et Of. in Ms. pro Fidei prop. et 3 D. inf. oct. Epiph. --- Tr. in Qng. éct. Psa, 42. 9 9 9 , et “viderunt omnes populi gloriam eius. 7 oConfundantur omnes qui adorant sculptilia, et qui gloriantur in simulacris suis’: Padorate eum, omnes angeli eius. 8 Audivit et Ylaetata est Sion, et exsultaverunt filiae Iudae propter iudicia tua, Domine; 9 quoniam tu Dominus “altissimus super omnem terram, nimis exaltatus es super ‘omnes deos. 16 Qui diligitis Dominum, ‘odite malum; “custodit Dominus animas sanctorum suorum: Yde manu peccatoris liberabit eos. 11 Lux orta est iusto, et rectis corde laetitia. 12 yLaetamini, iusti, in Domino et *confitemini memoriae sanctificationis eius. Psalmus ipsi David. *Cantate Domino canticum novum, quia mirabilia fecit : salvavit sibi ’dextera eius, et bracchium sanctum eius. 2¢Notum fecit Dominus salutare suum, din conspectu gentium revelavit ¢iustitiam suam. 3 Recordatus est misericordiae suae et veritatis suae domui Israél: 9viderunt omnes termini terrae salutare Dei nostri. 4 hTubilate Deo, omnis terra, cantate et exsultate et psallite. 5 Psallite Domino in cithara, in cithara et voce psalmi, 6 in tubis ductilibus et voce tubae Jcorneae: iubilate in conspectu regis Domini. 7 'Moveatur mare et plenitudo eius, orbis terrarum et qui habitant in eo. 8 Flumina ™plaudent manu simul, "montes exsultabunt 9a conspectu Domini, quoniam °venit iudicare terram. Iudicabit orbem terrarum in iustitia et populos in aequitate. Psalmus ipsi David. 2Dominus regnavit, irascantur populi; bqui sedet super cherubim, moveatur terra. 2 Dominus in Sion magnus et °excelsus super omnes populos. , Confiteantur nomini tuo magno, ¢quoniam terribile et 4et honor regis “iudicium diligit. [sanctum est, Tu parasti directiones, fiudicium et iustitiam in Iacob tu fecisti. 5 9Exaltate Dominum Deum nostrum et adorate *scabellum pedum eius, quoniam sanctum est. 6 ‘Moyses et Aaron in sacerdotibus eius, et Samuel inter eos Fqui invocant nomen eius: kinvocabant Dominum, et ipse exaudiebat eos, 7 lin columna nubis loquebatur ad eos. mCustodiebant testimonia eius et praeceptuin quod dedit illis. 8 Domine Deus noster, tu exaudiebas eos; Deus, tu “propitius fuisti eis et °ulciscens in omnes adinventiones eorum. 3 PExaltate Dominum Deum nostrum et adorate in Ymonte sancto eius, quoniam sanctus Dominus Deus noster. Psalmus “in confessione. 2 bIubilate Deo, omnis terra, | Cservite Domino in laetitia, a oe. ae 526 — i tes omnes ad Det laudes et cultum cohortatur. — 100. Cupiens malorum vitare contagium, cum iustis habitare vult, et ab impiis abstinere.. — 101. Paenitent. Y. Suis Dfio explanatis aerumnis (2-6), conqueritur se ab LIBER PSALMORUM 99, 3 —101, 19 100 10 dintroite in conspectu eius in exsultatione. 3 Scitote quoniam eDominus ipse est Deus; ipse /fecit nos et Ynon ipsi nos, Apopulus eius et oves pascuae eius. 4iIntroite portas eius in confessione, Jatria eius in hymnis, confitemini illi: laudate nomen eius, 5 quoniam ‘suavis est Dominus, in aeternum misericordia eius et usque in generationem et generationem veritas eius. Psalmus ipsi David. @Misericordiam et iudicium cantabo: tibi, Domine, psallam 2et Yintelligam in “via immaculata: quando 4venies ad me? €Perambulabam in innocentia cordis mei, in medio domus 3 Non /proponebam ante oculos meos rem iniustam, [meae. 9facientes praevaricationes odivi, non adhaesit mihi 4’cor declinantem a me malignum tnon cognoscebam, [pravum, 5 jdetrahentem secreto proximo suo, hunc persequebar, Kksuperbo oculo et insatiabili corde, cum hoc non edebam; 6 oculi mei ad fideles terrae, ut sedeant mecum; ambulans in via immaculata, hic mihi ministrabat; 7non habitabit in medio domus meae qui facit superbiam, lqui loquitur iniqua non direxit in conspectu oculorum meorum. 8 In matutino ”interficiebam omnes peccatores terrae, ut disperderem de “civitate Domini omnes operantes iniquitatem. Oratio pauperis, cum “anxius fuerit et. in conspectu Domini beffuderit precem suam. 2 ¢Domine, exaudi orationem meam, et clamor meus 4ad te veniat. 3 eNon avertas faciem tuam a me; fin quacumque die tribulor Yinclina ad me aurem tuam; in quacumque die invocavero te “velociter exaudi me. 4 Quia defecerunt ‘sicut fumus dies mei, et Jossa mea sicut cremium aruerunt. 5 Percussus sum “ut faenum, et /aruit cor meum, quia ”“oblitus sum comedere panem meum. 6 A voce gemitus mei adhaesit “os meum carni meae. 7 Similis factus sum 9°pellicano solitudinis, factus sum sicut Pnycticorax in domicilio, 8 dvigilavi et factus sum sicut passer solitarius in tecto. 9 Tota die exprobrabant mihi inimici mei, et “qui laudabant me adversum me ‘iurabant. 10 Quia scinerem tanquam panem manducabam, et ‘tpotum meum cum fletu miscebam, 11 q facie irae et indignationis tuae, quia elevans “allisi- 12 VDies mei sicut umbra declinaverunt, [sti me. et ego “sicut faenum arui. 13 Tu autem, Domine, in aeternum Ypermanes, et *memoriale tuum in generationem et generationem. 14 ¢Tu exsurgens misereberis Sion, quia tempus miserendi eius, quia bvenit tempus: 15 quoniam placuerunt servis tuis “lapides eius, et terrae eius miserebuntur; 16 et “%imebunt gentes nomen tuum, Domine, et omnes reges terrae gloriam tuam; 17 quia eaedificavit Dominus Sion et /videbitur in gloria sua. 18 9Respexit in orationem humilium et non sprevit precem eorum. 19 /Scribantur haec in ‘generatione altera. dv. Ps 94, 2. €3 Rg 18, 39. ah Antt. in fs. ss. nom. V. t 32. yO IS 39) 23: Eph 2,10, ict Z 29, 3. —v. Ps 94, 6. By x2: Zo - 16. — cf. Ez icf. Ps 65,13. [34, 31. i 95, 8. PS 24,583 -92,° 1s 308; Eo PIS, 68; 134, 3; 2 Par 5 16-5 a 3, 11; Sap 12, Jr 33, : Nh r, Ts: 1 Me 4, 24. Ad ll. re = 4 (753). av. Ps b cf. Ba ay Dt 29, c vr. 6. — cf. Ps 118, I; ea d Ex 20, a4; Jo 14, 23. [20. €3 Rg 9g, 4. fors “Soy 5. — cf. Pro 20, 8. fet: Shane 40 Sin, XFS 104; 138, —c Pro 20, 26; + Corde 11. — v. Ps 96, 10. h Pro 11, ae 17, 20, i cf. 2205.0, 33.) Mt srt Catech. R. III 9, 8 j Pro 4, 24; 30, 10; Sap 1, 11; Ecli 28, 28. k Ps 17, 28; 130, 2; Pro 6, 17; 2T At 302 33: Ecli 23. 45; Is 1 (Pro 13, 5). ETS 5 & m Pro 26. — cf. vr. se Sy] = Catech. R. Ill 6 nv. Ps 45, 5. — cf. cf 52, Ad mt. in sb. (2, 3). a Ps 60, 3. b Ps 141, - — v. Ps 41, 5. c Ps 39, 1 d Ps 17 1 Rg 2) °Vs ye in ite: ie: Gf et D. oft Pnt. — V. saepius ante hus vobsscum ». 273 4:OF. in Ms. pro remis. pec. 2. 8bar: Of. ev. Ps 26, 9. PVPS 27,9: 5 Ps por 3 Se 70. 2. icf. ie — v. Ps 36 2 [Ps 30; fn 13. — cf. P vr. 12. — V. Ps 36, pe 31 m Ps 106, 18. —c.1R 2 Rg 12, 17; so Passe 43 eet in fr. 4 mai. [hebd a o (Lv 11, 18; is 34. 41° i TS, Les Lm 3, 28; Sph 2, » (Lv 11, 17). q Ps 76, 5. r (el. 2c Re 26° 9); sLm 3, 16. — cf. Ps 79, 6. ey iy? ] Cm. - fr. 4 mai. hebd. S 4I, 4. u Tb 30, 22. ; Ps 108, 23; 143, 4; Jb 8,9; 14, a5 Sap 2,5; Jr 6,4; Bar 3,3. VE VP. §: y vr. 27; Pso, 8. [8; Os 12,5 “Pserg4p-rge Ex 3,7153 16°26. a Ecli 20) 15; IS 314, 2" 60, ‘Io: Psr5o: 26; 68, 36. 14) v. ur. 2-5. [2. —cf. Is 40, 2. b Jr is, 32; 29, 10; oes 19; 9, eee ie 4,2 a : nd : 16] ye I wt ‘indo tre p. Pant. 16. 17] Gr. in Od Epee. et aes sah 7 — cf. Ps 8 S 18] * Catech. RIV 9,7 g2Rgr, 6,11. [10, rr. k Dt 31, 19; Rm 15, 4; 1 Cor iPs 47, 14. — cf. Ps 77, 4-6. LIBER PSALMORUM 101, 20 — 102, 20 omnibus derelictum ira Dei consumi (7-12), at sperat se cum ginthus Sion veneraturum nec penitus populum sanctum periturum (24-29) — 102. Misericordiam, qua Deus sciens fragilitatem nostram peccata = jcf. Is 43, 1. — v. Ps 21, 32. lcf. Is 63, 15. — v. Ps 13, 3. m Ps 78, 11. nv. Pe 21, 23: ols 45, 14; Zc 8, 22. — cf. Ps Cpe for fe bPs 88, 46. q cf. Ps re 24; Is 38, 10. rv. Ps 89, [48, x s (all) Heb I, 10-12. — cf. a t Is 5 35. 4; 51, 6; Mt 24, 35; t ted 7, 10-12; Ap 20, II. — cf. Heb 12, 27. -|- “Vr. 13 v (Ecli> 14, 4 Ser 33,8 x Nm 2 mn 28 tC. Catech. III 2 yv. Ps 68, 3 3°Ps: 11#5"2: 1 Jo 2, 17. Ad mt. in Asc. (9) et fs. ss. Ang. (20, 21). - ad cmpl. in sb. - in prec. pro fs. orf (cf. 2). avr. 22; 1] V. All. in rs, 5. Re h. arch. I, 3]. Gr. in fs. BMV. salus infirm. 15] VV. in g ad prm. * Catech, ; 5] sel in Js. 85 ‘Cord. Je r. a .€ : A b Dt 6, 12; 8, 5 (a7, 8. c Ex a 2, ao cf. Mt 9 v. h cf. Caelest. I apie. ‘adv. Ne cp. 12. d Ps 146, 3 Ex 15, 26; Is 53, 5. — cf. Mt 8; 17. 41,0. 7.— Vz. "Ps 48, 16. v. US 53, 3 oh 2 tm 4. 8 C23, 2S. gPst1 it E pert vp cm. Min. Is 40, 31. iPs 145, 7 j (Ex_33, Ta). — cf. Ps 24. 4. Bcf. Ps: 97,20. regia: 8] V. in ie: ss. Cord. J. shee 57, 16; Jr 3, 5, 12; ic 7, 18. vee 20, 44. 10] Tr. in fr. 4 Cin. etc. — V. Saepius in prec. ois 55, 9. —v. Ps 35, 6. QV OT9 6775 ek, $0. rcf. Is 38, 17; Mic 7, 19. Lm 3, sJl 2, 18; Ml 3, 17. — cf. Le 15, 11-24. tJo°1t, 11. ef, Heb 4, ts. u Ps 77, 39. [15; a 10, 9. v Gn 3, 19; Jb 10,95. 3 Sap 9; x1 Pt 24, 25. — v. Ps 36, V.Vic JO: 2a, -23. Is: 40; 6-8. zi a S 40, 7. Ps 36, 36; Jb 7. ro. bLc 1, 50. — v. Ps 24 17] v: in fs. ss. Cord. ie c Ex ae, a. dvpt 9. c cf. Xm 15, 39, 40. fv: ae x. hee f. 20-22] saepe saepius iz ri) Ms. ss. pe 5 eae 3 hk Ps 148, 2; ‘Dn <: MS ae 12.—v. Ps 85,15; 144. 8. 102 et ‘populus qui creabitur laudabit Dominum. | 20 Quia ‘prospexit de excelso sancto suo, Dominus de caelo in terram adspexit, 21 ut audiret ™gemitus compeditorum, | ut solveret filios interemptorum; 22 ut "adnuntient in Sion nomen Domini et laudem eius in Terusalem, 23 in “conveniendo populos in unum, et reges ut serviant Domino. 24 Respondit ei in via virtutis suae: PPaucitatem dierum meorum nuntia mihi, 25 Qne revoces me in dimidio dierum_meorum. ‘In generationem et generationem anni tui. 26 sInitio tu, Domine, terram fundasti, et opera manuum tuarum sunt caeli: 27 tipsi peribunt, “tu autem permanes, et omnes “sicut vestimentum veterascent, et sicut opertorium mutabis eos, et mutabuntur; 28 tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient. 29 vFilii servorum tuorum habitabunt, et “semen eorum in saeculum dirigetur. Ipsi David. 4Benedic, anima mea, Domino, et omnia quae intra me sunt nomini sancto eius. 2 Benedic, anima mea, Domino, et ’noli oblivisci omnes retributiones eius, 3 ¢qui propitiatur omnibus iniquitatibus tuis, @qui sanat omnes infirmitates tuas, 4 equi redimit de interitu vitam tuam, Tqui coronat te in misericordia et miserationibus, 5 Iqui replet in bonis desiderium tuum: renovabitur ut “aquilae iuventus tua. 6 Faciens misericordias Dominus. et 4iudicium omnibus iniuriam patientibus. 7 Notas fecit jvias suas Moysi, filiis Israél ‘voluntates suas. 8 ™Miserator et misericors Dominus, longanimis et multum misericors. "Non in perpetuum irascetur neque in aeternum comminabitur. 10 ONon secundum peccata nostra fecit nobis neque secundum iniquitates nostras retribuit nobis. 11 PQuoniam, secundum altitudinem caeli a terra, corroboravit misericordiam suam super ?timentes se. 12 rQuantum distat ortus ab occidente, longe fecit a nobis iniquitates nostras. 13 sQuomodo miseretur pater filiorum, misertus est Dominus timentibus se; 14 quoniam tipse cognovit figmentum nostrum, trecordatus est quoniam “pulvis sumus. 15 7Homo, sicut faenum dies eius, tanquam “flos agri sic efflorebit. 16 Quoniam ¢spiritus pertransibit in illo et non subsistet. et on cognoscet amplius locum suum. 17 bMisericordia autem Domini ab aeterno et usque in aeternum super timentes eum; et Ciustitia illius in filios filiorum, 8 dhis qui servant testamentum eius et €memores sunt mandatorum ipsius ad faciendum ea. 19 Dominus in caelo paravit sedem suam, et 9regnum ipsius omnibus dominabitur. 20 hBenedicite Domino, omnes angeli eius, — 528 — ; - scit (1-14), ad celebrandum omnes excitat (15-22). — 103. Vates ex crea- tione universa, nempe ex luce et firmamento (1-4), ex stabilitate terrae, | discretione et divisione aquarum (5-18), ex luna et sole (19-33), ex LIBER PSALMORUM 102, 21 — 103, 25 103 potentes virtute, ‘facientes verbum illius, ad audiedam vocem sermonum eius; 21 benedicite Domino, omnes jvirtutes eius, Iministri eius qui facitis voluntatem eius; 22. mbenedicite Domino, omnia opera eius, in omni loco dominationis eius: “benedic, anima mea, Domino. Ipsi David. *Benedic, anima mea, Domino: Domine Deus meus, "magnificatus es vehementer. Confessionem et °decorem induisti damictus lumine sicut vestimento, fextendens caelum sicut pellem. 3/Qui tegis aquis superiora eius, Jqui ponis nubem ascensum tuum, qui “ambulas super pennas ventorum, 4iqui facis angelos tuos spiritus et jministros tuos ignem urentem; 5 kqui fundasti terram super stabilitatem suam: ‘non inclinabitur in saeculum saeculi. 6 mAbyssus sicut vestimentum amictus eius; super montes stabunt aquae. 7 Ab “increpatione tua fugient, a °voce tonitrui tui formidabunt. 8 Ascendunt montes, et descendunt campi in locum quem fundasti eis; 9 Pterminum posuisti quem non transgredientur. neque convertentur operire terram. 10 @Qui emittis fontes in convallibus, inter medium montium pertransibunt aquae; 11 potabunt omnes bestiae agri, exspectabunt onagri in siti sua. 12 Super ea volucres caeli habitabunt, de medio petrarum dabunt voces. 13 rRigans montes de Ssuperioribus suis, de fructu operum tuorum satiabitur terra 14 tproducens faenum iumentis et herbam servituti hominum; ut “educas panem de terra, 15et Yvinum laetificet cor hominis; ut “exhilaret faciem in oleo, et Ypanis cor hominis confirmet. 16 Saturabuntur ligna campi, et *cedri Libani quas “plantavit; 17 illic passeres nidificabunt ; vherodii domus dux est eorum; 18 montes excelsi cervis, petra refugium “%herinaciis. 19 ¢Fecit lunam in tempora, fsol cognovit occasum suum, 20 9Posuisti tenebras, et facta est nox, in ipsa pertransibunt omnes bestiae silvae: 21 hcatuli leonum rugientes, ut rapiant et ‘quaerant a Deo escam sibi. 22 Ortus est sol et congregati sunt et in Jcubilibus suis collocabuntur. 23 Exibit homo ad Fopus suum et ad operationem suam usque ad vesperum. 24 Quam magnificata sunt opera tua, Domine! Omnia in ‘sapientia fecisti: impleta est terra possessione tua. 25 Hoc mare magnum et spatiosum manibus, illic ™reptilia, quorum non est numerus, #Ps 148, 8; Dn 7, 10. — cf. Mt 6, 10. jPs 148, 3; Dn 3, 6. 1 Ps 103, 4; Dn 7, 10; Heb 1, 14. m Ps 144, 10; Dn 3, 57. % VE. I, 26 Ad mt. in fs. Pnt. (30), et Trans}. is Ne em ap) Pr nt (1,2). — ad sxt. in sb. eG — in ben. telegraphi 3; @ vr. 35; Ps 102, 1, 2, 22. bv. 2 7, 22, c Ps 92, 1. — cf. Jb dct... Jr 43, 32: A Ps 17, 11. § (all) Heb 1, 7. — cf. Ps 148, 8+ 266. ¢. j Ps 102, 20. kv. Ps 23, 2. 1 Ps 118, 90; Ec 1, 4: mGn 1, 2. — cf. Gn 7, 19; Am 5, 8. # Ps 17, 16; Is '50,.2: — cf. Ps 105, 9; Mt 8, 26; Mr 4, 39 o Ps 17, 14. — cf. 26, II S, 205 “row 22: acf. Ps 73, 15; 77, 16; 148, 6. 7’ Psi246,; 8% Jrr4, 22, > v. Ps Ss To ‘ [64, 10. 13] . in proces. ad pet. pluv. e€ C 13-15] Cm. in D. 12 ». Pnt. # Ps 146, 8, 9; Gn 1x, 29, 30; 3, 18; Dt zz, 25; Jb 383-27. — cf. Ps 135, 25. 14, 15} V. in Te Corp. Ch. ; Jd 9, 9. 5; Lv 22, 26. zv. Jd 9, 15; Ps 148, 9. acf. Nm 24, 6. b Ew 41,/ 30. CV. FD 26. ¥- d@ Ly 11,2 5h Pra 30,2266 e Gn 1, 14; Ecli 43, 6-8. — cf. Ps 73, 16. fct, Ys" 186.7: j Jb 37, 8. kcf. Gn 3, 19 1 Pro 3, 19. m Ps 68, 35; Ecli 43: 27. » (34) LIBER PSALMORUM 103, 26 — 104, 21 cunctis animantibus, quae omnia creator alit conservatque (24-30), ar- gumentum ad Deum laudandum sumit (31-35). — 104. Populus invitatur ad laudandum Deum qui Israél dilexit (1-7) eumque non oblitus foede- ¥ 40, 20) o cf. b 40, IS. 27-29 * Catech. R. IV ba Fb at 144, 15, 16; Jb 36, 31. cf. Mt 6, 26. Ps 29, 8. — v. Dt 31, 27. s Ps 145, 4. — V. Jb 34, 14,15. tv. Gn 3, a9: Sap 2; ;.3 uv. Jb 33, 30] V. etc. ji, Pnt. et invoc. pir, S. 30, 31] = in vg. Pnt. v Ps 72, x cis lett “31; Pro 8, 30. y Am 9, 5. — cf. Hab 3, 10. sa Saar 143, 5; Ex 19, 18; Ecli I aPs “te ry —v. Ps 145, 2 b Po 18) 15. ccf. Is 13, 9. — v. Ps 36, 38. — cf. Ps 112, 2; OV. NEAT, 113, 18. Ad mt in sb. (8, 25, 37). aPs 105, 1; 106, I; 110, If, 118. I etc 1] V.' Al. in D. 19 p. Pnt. 1-15] 1 Par 16, 8-22. b Ps 98, 6; 115, 13, 17. — cf. Gn 4, 26. 5.4) It S, x 25 Od 3, 4] Int. in 4 Qdg. et fr. of sph d Ps 23, 2 26 e Ps 76,2. abs Ps 71, 18. 5] ve ° fs. rte BMV.as. 4x 6, 6: 7; 4: [nuin. vr. 42. ms Pa Ps 105, 5. — cf. Ps best * a Catech. R. III 1, rt. ils 26, 9. jvr. 42; Ps 105, 45; I10, 5: Lv 26, 426° Le. 13272; 1Dt 7, 9. m Gn 17, 2. — v. Gn 22, 15-18. n Gn 26, 3. o Gn 28, 13, 143; 35, II, 12. p Gn 12, 7; 15, 18. acf. Ps 77, 54; Lm §, 2 r Gn 34, 30; Dt.7, 7; 26, 5. s cf. Heb rr, 9. tats Gni'35}i5. Gn 125 <1 7s: 2051 3,59. v Gn 20, 6, 7; 2 Rg tr, 14; 1 Par 16, 22. — ef. n 26, I1. x Gn 41, 4 Rg 8, 1. — cf. ra: ie — cf. Ps 145, 7 g Gn 41, 40-44; 42, 6. 21] V. in fs. s. Joseph. 104 animalia pusilla cum magnis; 26illic naves pertransibunt; "draco iste quem formasti °ad illudendum ei: 27 omnia a te Pexspectant, ut des illis escam in tempore. 28 gDante te illis, colligent; aperiente te manum tuam, omnia implebuntur bonitate; 29 ravertente autem te faciem, turbabuntur: Sauferes spiritum eorum, et deficient et in ‘pulverem suum revertentur. 30 uEmittes spiritum tuum, et creabuntur, et renovabis faciem terrae. 31 Sit gloria Domini in saeculum; Zlaetabitur Dominus in operibus suis. 32 yQui respicit terram et facit eam tremere, @qui tangit montes et fumigant. 33 «Cantabo Domino in vita mea, psallam Deo meo quandiu sum. 34 bTucundum sit ei eloquium meum; ego vero delectabor in Domino. 35 ‘Deficiant peccatores a terra, et iniqui, ita ut non sint. 4Benedic, anima mea, Domino. @Alleluia. 1 bConfitemini Domino et invocate nomen eius, ‘adnuntiate inter gentes opera eius. 2 Cantate ei et psallite ei, narrate omnia mirabilia eius. 3 Laudamini in nomine sancto eius; laetetur cor quaerentium Dominum. 4dQuaerite Dominum et confirmamini, quaerite faciem eius semper. 5 eMementote mirabilium eius quae fecit, prodigia eius et /iudicia oris eius. 6 Semen 2Abraham servi eius, filii Iacob “electi eius. 7 Ipse Dominus Deus noster: in universa terra ijudicia eius. 8 jMemor fuit in saeculum testamenti sui, verbi, quod mandavit in ‘mille generationes, §™quod disposuit ad Abraham, et “iuramenti sui ad Isaac; 10 et °statuit illud Iacob in praeceptum, et Israél in testamentum aeternum 11 dicens: Tibi dabo terram Chanaan @funiculum hereditatis vestrae. 12 Cum essent "numero brevi, paucissimi et incolae eius, 13 et 8pertransierunt de gente in gentem et de. regno ad populum alterum. 14 ¢Non reliquit hominem nocere eis, et “corripuit pro eis reges: 15 vNolite tangere christos meos et in prophetis meis nolite malignari. 16 Et “vocavit famem super terram et omne “Yfirmamentum panis contrivit. 17 Confitemini Domino, quoniam bonus, quoniam in saeculum misericordia eius. 2 cQuis loquetur potentias Domini, auditas faciet omnes laudes eius? 3 Beati qui custodiunt iudicium et %faciunt iustitiam in omni tempore. 4 ¢Memento nostri, Domine, in beneplacito populi tui; visita nos in salutari tuo, 5 ad videndum in bonitate /electorum tuorum, ad laetandum in laetitia gentis tuae, ut lauderis cum hereditate tua. 6 9Peccavimus cum patribus nostris, iniuste egimus, iniquitatem fecimus. h Gn 46, 6: Ac 7, 15. 3 Ac 13, 17. jvr. 27; Ps 105, 22. — cf. Ps k Ex 1,7; Dt 26, 5. [77, 51. lcf. Ex 9, 12; Rmur, 8. — v. Ex 1, 8-14. m Ex 1, 10; Ac 7, 19. # ISX 35480. 4, 32. oNmi16; 363 229,55. 27-36] Ps 78, 43-51. pv. Ex 3-12. 27] V., Gr. et Ant. ut s. vr. 5. q Ex 10, 21-23; Sap 17, 2. | # EX 7,:20-25. SEX, 2%! EEX 8;°3;, 6: u Ex 8, 24. w ES S217. x. Ex..9;':2'3; v Ex 93253 zcf. Jl 1, 4; 2,25. — v. Ex 10, 12-15. a@ Ex 12, 29; Sap 18, 12. 5 (cf. Gn 49, 3). CX 12535536: PLEX 12, 33: e-Ex 15, 16. f Ex 13, 21. — cf. Jb 36, 29; S 4, 5. g Ps 77, 18: Kh Ps i749, 1775) Ex: 16, -1325Nm TY, 3%; i Ps 77, 24-26; Ex 16. 14, 15; ‘Es (9,15. cf. Jo 6,31. FPs 79, 25 lt cfi {Ps''62,: 33 mvr. 8,9; EX 2} 24 avr. 6; Gn 15, 14. 42] V. ad mt. in sb. 43) Int. in sb. in Albis. ocf. Is 35, 10. — v. Ex 15, I-21. p Js 24,13.— cf, Ps 77, $4/ 55. J 38. -q Dt 6, 10. — cf. Jo 4, ry Dt 4, I, 40. SIPS 99 no 2 Ad mt, in sb. (8, 51, 44). av. Ps 104, I. 6 Ps x06,. 13 1EFF EPG 1s Par 16, 34; Jdt 133 21: Jr33. rz; -Dn-3,.892 12Me%4):24. 1-4] Tr. in D. 2 Qdg. eels Eecy, 163 (EClicrSi24.. 27-43; 29, 35. deci. *Ps14..2. écf.. Ps*r18; 132: ‘ G1. SPS 79, 79, 20. — B.S tn frr. Adv. et in fs. ss. Rdmpt. 46, 5] Ant. in sb. p. D. 1 Adv. f Ps 104. 43. g°3 Rg 8. 473° 1 Es: 9, 6; °2: Es : 1, 6, 7; 9,19; Jdt 7, 19; Jr3, 25 +543520. Lm'3;:424 Bar 2, B2' Dn-9; So 6jv. Jdt 4, 1-3. LIBER PSALMORUM 105, 7-39 105. Misericordiam Dei magnam esse ostendunt defectiones, quibus Israél in Aegypto (I-12), in peregrinatione per desertum (13-33), nec-— non in terra Chanaan, tempore praesertim ludicum (34-46), iram hvr. 13, 21. PUX 3A, 13, 12% 'jEz 20, 9, 14. 1 Ex 9, 16. m Nh 1, Ng — cf. es 16; 103 nPs “is. oa Ex 14, 21. — cf. Ps 50, 2; 51, 10. oSap 19, 7; Is 63, 13. p Ex 14, 30; Let, 71. q Ps 106, 2. FEL 14,285 15,: 5: $ EX:14,3% ; tv. Ex 15, I-21. ucf. Ex 15, 22-24; 16, 2; 17, 2: Is 17, 10. — V. Vr. 21. vv. Ps 32, 20. x ci... Ps 106, Il. y Nm 11, 4; 1 Cor 10, 6. SEX. 09; 2° Ps 99; 18; 433 eM a Ps 77, 29. bv. Nm 16, 1-3. c Nm 16, 31, 32; Dt 11, 6. d Nm 16, 35. — cf. Nm1t, 1 e Ex 32, 4; Dt 9, 16; Ac 7,41. fJs 2, 11. — cf. Sap 12, 24; m I, as. 20] * Catech. R. III 2, 18. ove 7, 133 Pe oe IT PU 32 Is 17, 10. —v. Jr 2, 32. Le ae i i Dt 10, 21. — cf. Ps 77, 43. § Ps 104, 23, 27 k Ex s3, a De 93°53) 143° Ez IPs 10 [20, 8 “> 6 Nm ae 30) Dt 32, rin. 44, S 94, ce —v. Gn ae FY. PS 435. 22. sNm 25, 3; Os 9, 10. tIs 8, 19. u Nm 2 30] v. Nae iy’ 46 48; 25, 8. vcf. Gn 15, 6 > Nm 25, 10-13. z\v. Nm 20, 12, 13; Dt'1, 37. y Ps 77, 40; 106,11; Is 63, 10. z (Nm 20, 10). “ee 21, 27-36. — ef. Dt 7, £, 12 }.582; oes As. 24; Nm 334 $93. Dt, ca. Me 5 6. — cf. 1 Es 9, 2; q 12, £2, 08 5402.7: 33; Dt 7, 16; Js 23, ae ea 2, 33208D 14,) 13: f4 Re'16, 3: Is $7, §; Ez 16, 20°30; 20. im 22, de ja 1 Cor 10, 20. 9. 0-2; icf. Jr 7, Se $18 24,5330: 2M 7 Patres nostri in Aegypto non intellexerunt niixaliilia tua, tnon fuerunt memores multitudinis misericordiae tuae, et lirritaverunt ascendentes in mare, mare Rubrum. 8 Et salvavit eos Jjpropter nomen suum, ut ‘notam faceret potentiam suam. 9 Et increpuit “mare Rubrum, et “exsiccatum est, et °deduxit eos in abyssis sicut in deserto 10 et Psalvavit eos de manu odientium et 9redemit eos de manu inimici 11 et Toperuit aqua tribulantes eos: unus ex eis non remansit. 12 Et Scrediderunt verbis eius et ‘laudaverunt laudem eius. 13 Cito fecerunt, “obliti sunt operum eius et non Ysustinuerunt “consilium eius 14 et Yconcupierunt concupiscentiam in deserto et *tentaverunt Deum in inaquoso. 15 Et @dedit eis petitionem ipsorum et misit saturitatem in animas eorum. ; 16 Et virritaverunt Moysen in castris, Aaron sanctum Domini. 17 cAperta est terra et deglutivit Dathan, et operuit super congregationem Abiron; . 18 et 4exarsit ignis in synagoga eorum, flamma combussit peccatores. 19 Et fecerunt vitulum in Horeb et adoraverunt sculptile 20 et /mutaverunt gloriam suam in similitudinem vituli_ 21 9Qbliti sunt Deum "qui salvavit eos, [comedentis faenum. gu ui fecit ‘magnalia in Aegypto, mirabilia in /terra Cham, terribilia in mari Rubro. 23 Et dixit ut disperderet eos, si non Moyses ‘electus eius ™stetisset in confractione in conspectu eius, ut averteret iram eius, ne disperderet eos; : 24 et “pro nihilo habuerunt terram desiderabilem, °non crediderunt verbo eius 25 et Pmurmuraverunt in tabernaculis suis, non exaudierunt vocem Domini. 26 Et Yelevavit manum suam super eos, ut prosterneret eos in deserto 27 et ut deiceret semen eorum in nationibus, et "dispergeret eos in regionibus. ! 28 Et Sinitiati sunt Beelphegor . 7 et comederunt sacrificia tmortuorum 29 et irritaverunt eum in adinventionibus suis, et multiplicata est in eis ruina. 30 Et “stetit Phinees et placavit, et cessavit quassatio. 31 Et Yreputatum est ei in iustitiam in generationem et generationem usque in sempiternum. 32 Et irritaverunt eum ad aquas contradictionis, et vexatus est Moyses propter eos; 33 quia Yexacerbaverunt spiritum eius, et *distinxit in labiis suis. 34 aNon disperdiderunt gentes, quas ?dixit Dominus illis; 35 et “Ccommixti sunt inter gentes : et didicerunt opera eorum 36 et 4servierunt sculptilibus eorum, { et factum est illis ¢in scandalum; 7 37 et Simmolaverunt filios suos et filias suas 9daemoniis | 38 et *effuderunt sanguinem innocentem, sanguinem filiorum suorum et filiarum suarum, quas sacrificaverunt sculptilibus Chanaan. Et ‘infecta est terra in sanguinibus 39 et contaminata est in operibus eorum, et Jfornicati sunt in adinventionibus suis. “ipsius provocavit. Nova igitur protectio speranda ab eo est (47-58). Liber v: Pss. 106-150. — 106. Ut bonitas Dei exaltetur ab iis, qui ab eo servati sunt, vates enarrat mala quibus iter in deserto facientes LIBER PSALMORUM 105, 40 — 106, 20 106 40 Et *iratus est furore Dominus in 'populum suum et abominatus est hereditatem suam — 41 et “tradidit eos in manus gentium; et dominati sunt eorum “qui oderunt eos, 42 et tribulaverunt eos inimici eorum, et humiliati sunt sub manibus eorum. 43 OSaepe liberavit eos; ipsi autem exacerbaverunt eum in ?consilio suo et %humiliati sunt in iniquitatibus suis. 44 Et vidit, cum tribularentur, et ‘audivit orationem eorum 45 et 8&memor fuit testamenti sui, [suae, et ‘paenituit eum “secundum multitudinem misericordiae 46 et Ydedit eos in misericordias in conspectu omnium qui 47 Salvos nos fac, Domine Deus noster, [ceperant eos. et “congrega nos de nationibus; ut confiteamur nomini sancto tuo et gloriemur in laude tua. 48 yBenedictus Dominus Deus Israél a saeculo et usque in saeculum: et dicet omnis populus: Fiat, fiat. @Alleluia. 1 bConfitemini Domino, quoniam bonus, quoniam in saeculum misericordia eius. 2 Dicant “qui redempti sunt a Domino, quos redemit de manu inimici et de “regionibus “congregavit eos 3 a solis ortu et occasu, ab aquilone et mari. 4 fErraverunt in solitudine, in inaquoso, viam 9civitatis habitaculi non invenerunt, 5 esurientes et sitientes, anima eorum in ipsis defecit. 6 Et *clamaverunt ad Dominum cum tribularentur, et de necessitatibus eorum eripuit eos 7et deduxit eos in viam ‘rectam, ut irent in jJcivitatem habitationis. 8 |Confiteantur Domino misericordiae eius, et mirabilia eius filiis hominum, § quia “satiavit animam inanem et “animam esurientem satiavit bonis. 10 oSedentes in tenebris et ?umbra mortis, @vinctos in mendicitate et ferro, 11 quia “exacerbaverunt eloquia Dei et ‘consilium Altissimi irritaverunt, 12 et humiliatum est in laboribus cor eorum, infirmati sunt, ‘nec fuit qui adiuvaret. 13 Et clamaverunt ad Dominum cum tribularentur, et de necessitatibus eorum liberavit eos 14 et “eduxit eos de tenebris et umbra mortis et “vincula eorum disrupit. 15 *Confiteantur Domino misericordiae eius, et mirabilia eius filiis hominum, 16 quia Ycontrivit portas aereas et vectes ferreos confregit. 17 Suscepit eos de via iniquitatis eorum; propter iniustitias enim suas humiliati sunt. 18 Hey EA © - Ps 44, a 25; Eph 1, 22% ior rs o tits; 29: $ 10, 24. — Ps 8, 8. 2] Ant. in Ee ss. Rdmpt. 14. — cf. Ps 3 rag ty a. Ant. in Natio. icf. x Cor 6, 2. dw Bs mi l (all) Heb 7, 21: Ps 131, 4] * Catech. R. ll 5, 15. Ant. etc. in His et pr. Ss. m Ps 131, 1 Rg 15, 29. n (all) Heb oh 6; 7, 13, 21. — ZC 4 ass Heb 7, 24. — cf. abet * Catech. Ru lI 3,.7;-11 475. o Gn 14, 4 04 pv. Ps15. 8.q Ps 2, 9; 88, 24. rIs 2, 4; Jl 3, 12; Mic 4, 3.— v. Ps 7, 9 etc. ra). TG. Ez 39, 17-19; Ap 195 a7, écf. Ps 67, a Eel a ucf. Jd 7, 5,6 Ha 3, 1: vcf. Ph 2, 9 Ad vsp. in Dd. (2), in Nativ. (9), in fs. Corp. Ch. (4, 5), ss. Cordis (4,9) et nom. J. @ Ps 104, 1 [(9, ro) etc. 5 Ps 137, t. c Ps 149, 1. — v. Ps 21, 26. d Ps 91, 6; 103, 24; 138, 143 Ap 15, 3. [Ps 111, 1. ePs 118, 45; hae deta ee ak el Pcaech. a Ps he ee Py S gcf. Ex 12, 2457 4) hep 5 Conc rid. Me ditt cp. — V. in heated: mensae. $e: Ps 85, 15. ; icf. Ps 33, 10,11; Mt 6, 31-33. jv. Ps 104, 8. —*. Ps 32, 30. 'Dn 4, 34; Ap 15, 3 m Ps F ig nis Mt 5, 18. och 4 a 10. — Ps 118, 142. pci. Mt 1, 21; Le'z, Pa Sara's: y oy. s 9 CI, 4 Dt 4, 6 "Tb 28 abby Ey 73 10; Ecli i oy — cf. Ecli s: in D. f; Aug. [25, 16. sJo 7, 17. — cf. Pro 13, 15. Ad usp. in Dd. (1), in Nativ. a Ps 104, ft. [Dini (4) tc, 5 Ps 145,1 [15; ™ 113, 13; 127,1,4} 4 78 25, ] saepe in cm, et pr. Ss. et tu, Domine, fecisti eam. 28 oMaledicent illi, et tu benedices: _ qui insurgunt in me confundantur,. Pservus autem tuus laetabitur. 29 gInduantur qui detrahunt mihi pudore, et operiantur sicut diploide confusione sua. 30 Confitebor Domino nimis in ore meo et Tin medio multorum laudabo eum; 31 quia adstitit 8a dextris pauperis, ut salvam faceret a persequentibus animam meam. Psalmus David. @Dixit Dominus Domino meo: bSede a dextris meis, ¢donec ponam inimicos tuos dscabellum pedum tuorum. 2 eVirgam virtutis tuae emittet Dominus /ex Sion: 9dominare in medio inimicorum tuorum. 3 Tecum principium in die "virtutis tuae, tin splendoribus sanctorum; ex utero Jante luciferum genui te. 4 iTuravit Dominus, et “non paenitebit eum: [sedech. "Tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem °Melchi- 5 Dominus ?a dextris tuis Yconfregit in die irae suae reges; 6 rjudicabit in naticnibus, *implebit ruinas, tconquassabit capita in terra multorum. 7 De torrente in via bibet; vpropterea exaltabit caput. :| 10 | | 0 @Alleluia 1 bConfitebor tibi, Domine, in toto corile meo, in °consilio iustorum et congregatione. 2dMagna opera Domini, €exquisita in omnes voluntates eius: 3 confessio et magnificentia opus eius, et /iustitia eius manet in saeculum saeculi. 4 9Memoriam fecit mirabilium suorum hmisericors et miserator Dominus: 5 4escam dedit timentibus se, jmemor erit in saeculum testamenti sui. 6 Virtutem operum suorum adnuntiabit populo suo, 7 ut det illis hereditatem gentium, ‘Opera manuum eius veritas et iudicium, 8 fidelia omnia mandata eius, "confirmata in saeculum saeculi, °facta in veritate et aequitate. 9 PRedemptionem misit populo suo, mandavit in aeternum testamentum suum: dsanctum et terribile nomen eius. 10 rInitium sapientiae timor Domini, 8intellectus bonus omnibus facientibus eum. Laudatio eius manet in saeculum saeculi. @Alleluia. Reversionis “Aggaei et Zachariae. 1 cBeatus vir qui timet Dominum, din mandatis eius volet nimis: 2 epotens in terra erit semen eius, generatio rectorum benedicetur ; 3 fgloria et divitiae in domo eius, et iustitia eius manet in saeculum saeculi. 4hExortum est in tenebris lumen rectis, II] . a’? I; : pha ad ik. pa imisericors et miserator et iustus. ; ap. 9; 5 i mi 11,21 20,7. 1 "Ps 36, 6. i hes eget homo ae miseretur et err v. Pro 3, 16. . in Trans ni. g >! ¥ro; $s. Se Steet of 8. — v. Ps 96, rr. 4] v. 2 Cor 4, 6. 719 S$ IIO, 4. j Ps 36, 6; 96, 11.— cf. Pe ie: S$: 5] * Catch! ae Of ae. Paes & 2 | impii non item. — 112. Deus, cui omnia cordi sunt, quique pauperes | et miseros ditat et beatos reddit, laudandus est. — 113. Miracula in | exitu de Aegypto patrata enarrantur (1-8) ; Deoque, non inanibus vero LIBER PSALMORUM 111, 6 — 113, 9 disponet sermones suos in iudicio; 6 quia “in aeternum non commovebitur. 7 In memoria aeterna erit iustus, ab auditione mala “non timebit. “Paratum cor eius sperare in Domino: 8 confirmatum est cor eius, °non commovebitur Pdonec despiciat inimicos suos. 9 @Dispersit, dedit pauperibus, iustitia eius manet in saeculum saeculi, ‘cornu eius exaltabitur in gloria. 10 Peccator videbit et irascetur, Sdentibus suis fremet et tabescet: tdesiderium peccatorum peribit. : | i2 2A}leluia ‘ 1 bLaudate, pueri, Dominum; laudate nomen Domini 7 2 cSit nomen Domini benedictum ex hoc nunc et usque in saeculum. 3A “solis ortu usque ad occasum laudabile nomen Domini. 4 ¢Kxcelsus super omnes gentes Dominus, a et /super _caelos gloria eius. | 5 9Quis sicut Dominus Deus noster, Aqui i in altis habitat 6 et humilia respicit in caelo et in terra? _ 7Suscitans a terra inopem et de stercore erigens pauperem, 4 8 ut Jcollocet eum cum principibus, cum principibus po- 9 Qui habitare facit sterilem in domo [puli sui. matrem filiorum laetantem. $ 1] 3 @Alleluia. i 1JIn Yexitu Israél de PONY SY . domus Iacob de “populo barbaro , 2 facta est Iudaea “sanctificatio eius, : Israél potestas eius. 3 ¢Mare vidit et fugit, 4 fIordanis conversus est retrorsum: hs 4 9montes exsultaverunt ut arietes, i et colles sicut agni ovium. 5 Quid est tibi, mare, quod fugisti? et tu, Iordanis, quia conversus es retrorsum ? 6 montes, exsultastis sicut arietes ? ; et, colles, sicut agni ovium? y 7A facie Domini ‘mota est terra, a facie Dei Iacob; 8 qui convertit jpetram in stagna aquarum et rupem in fontes aquarum. 1 !Non nobis, Domine, non nobis; sed nomini tuo da gloriam 2 super misericordia tua et veritate tua. Nequando dicant gentes: ™Ubi est Deus eorum? ; = 3”Deus autem noster in caelo: °omnia quaecumque voluit ui 4Simulacra gentium argentum et aurum, [fecit. fd Popera manuum hominum. 590s habent et non loquentur, ; Toculos habent et non videbunt, 6 aures habent et non audient, . nares habent et non odorabunt, * 7 manus habent et non palpabunt, pedes habent et non ambulabunt, non clamabunt in gutture suo.. 8 sSimiles illis fiant qui faciunt ea, et omnes qui confidunt in eis. 9 Dominus Israél speravit in Domino: tadiutor eorum et protector eorum est. i) 2. f Pro 5, 16. 23. — cf. Ps 126, 5. 1 cf. ro He 7: ls DE gas m Pro : 3 nPs 56, 8; 11, 7. oPs se ze — cf. Ecli 22, 19. p Ps g (all “ Cor 9, 9. 9] _Gr., V. etc. in fs. s. Laur. . et plurim. Ss. — V. in ben. mensae. rv. Ps 74, 11. s cio Ps 34; 1679 Mt: 8,227 Le 13, 28. — Vv. 16, 10. Ad usp. in Dd.(2), in fs. ss. nom. 3) etc. — in ord. sepel. a Ps 104, tr. [parv, (2). 1] V. All. in fs. ss. Innoc. et sb. 6 Ps 134, 1; Dn 3, 85. [p. Pschk. T, AF St. 4" 82 (ss. * 97 ratr. et Rufinae Mm. etc. c Dn 2, 20. — v. Jb 1, 21; Ps 2V.. saepiss. occurrens. [40,14 i+ d Ps 49, 1; Is 59, 19; Ir. — cf. Ps 47, 11. FS, 68579: 1939" %6: f-Ps 8, 2: 55 6, 12; 148, i. gv. Ps 34, 5-7], Gr. Bie, OT. Spbr. et V. | Nae Sh Pj Bee Jos cL hk Dt 33, 27. — cf. Ps 10, § 4 Ps 10, 6; 137, 6. jcf. Ps rap 23. — v. Ps 566, ay [Lo ‘aap ag ie cm. Ap. et f yy. Li Squad 1Rg 1,20.— cf. Ex ol] v. ur. rr. EX;21 3 Is’ $42. Ad vsp. in Dd. (3 bis) a Ps 104, I. b Ex or set All. ae 21 p. Pnt. et in Ms. ad postul. grat. b. mor. c (Ps 80, 9. — cf. Gn 42, 23). dPs 77, 68, 69. — cf. Ex I5, oy BR 8. ce Ex 14 ,21, 22.— v. Ps 76,17. f cf. Js 3, 13-16. Sis gs 17, 8; Ex 19; 18. cf. Hap -3 <3. + Ps 67, 9; 95, 9. j Ps 106, 35; Ex 17, 6: Nm 20, 11; Is 48,21.— v. Ps 77, 16 lick. Is 48, 115;2x 46, 223: Dn3, 43: 9, 18, 19. cf, AG 22, 23. 1] V. in gratiar. act. pd. nv. PS 10; §:° [32% Jnr, 14. o Ps 134, 6; Jdt 9, 4; Dn 4, 4-8] sist 134, 15-18. — cf. Bar p Dt x ee 4 Rg 19, 18; Dn 14, 4; Ac 19, 26. — v. ‘Sap 13, 11-16; Is 44, 10-20; Jr 10, 3-5. q Sap 13, 17; Bar 6, 7; Hab 2, r Sap 15, 15. [ro. sef.. Dt. 27, :%5;:Sap 14, 8: Is 44, 9. tcf. Ps 117, 2-4; 134, 19, 20. uPs 32, 20. saa ¥ Oe: LIBER PSALMORUM 113, 10 — 117, 3 idolis, gloria tribuenda est (1-8 bis), ab eoque solo sperandum auxilium (9-18). — 114. Post grave discrimen, Deo auxiliante, superatum quies facta est. — 115. Gratias et vota Deo reddit de quodam superato pe-— ht 21, 24; 102, II, 13 V. All. in D. 22 Spat et Gn fe. s. Jo B. Lasalle. x Ecli 10, 23. — v. Ps 111, 1. y r 31, 34. — cf. Sab fe 7. tera; 2oRg 24, 3 av. Rt.2, 20: O-PS 120, (20 4237-83148, i 145, 6; Gn 1, I; 14, 19; c Ap 14, 7. — cf. Jr 5. dis 38° 18; Bar 2, 17. — cf. Ecli 14, 13,17. — v. Ps 6,6. e Ecli 17, 25. — v. Ps 103, 35. Ad vsp. in fr. 2 (2) et in o ‘ ‘ (Df. és bPs 27,35 CiEs $5. TO<° 317,955 Oct nr s-30,.. 3: ev. Ps1 4] R. in js. ss. nom. J. }Ps 98, 162-104, £7). 145).13,17; 117, ee Ch Gn 4, 26. — v..Ps 19, 7. ee Ps:-855..75. Ps 118, 1375, 128, 4; 4 AW Ex 9, 27; 1 Es 9, 15; 2 8, 33: te 1; Dng, 7 iv. Ps ae T3< i Ps 141, 7. 1 Jr 6, 16. — cf. Mt 11, 39. m Ps 12, n Dn 3, 88. — v. Ps 48, 16. 0Ps°26, 13:i-—— cf. Ps §§, 13. Ad vsp, in fr. 2. (14); in Cen. Dis (13) etc. in cm. Ap. (16. 17) et Mm. — in praep. ad av. Ps 104, 1. [Ms. 10, 11] Calech. Keil a; 42 Wi y Gall a Cor'4, 13; {9,7 : ee 15, 16. d PS 30, 2 h e Ps 61 is! Rm 35,14: fet: 2 Par 32, 2 ee P 2; 5. 12, 13) * Catech. R. Il 5, 63. — in ord. Ms. i? rs'x5; 35 1 Cor 10, 16. v. Ps 114, 4 iv. Ps.114, 4. [6, ro. j Sap 2, 16. — cf. Ps 9, 13: Ap 15) V. rag Aig — R. et V. in Ap. et Mm. TP. kv. Ps 50, 5. [Ps 118, 125; se 7 ; Sap 8, i: Ps 11 16° 17] V. in fs. te Cord. J. Of: in fs. s. Jo Berchm. m Ps 85, 16; Sap 9, 5. — cf. Ot Ge) ae nv. Ps 106, oa ov. Ps 49, 17] Ant. in fs. ss. nom. J. pv. Ps or, 14. Ad ll. in fr. i tod etc.; ad prm. in off. p. av. Ps 104, “9 5 (all) Rm 15, rr. 1,2\Tr. in sb. s. etc. —Cm. in Ms. pro Fidei prop. ¢ PS 162, :¥12 dc. Ps 99, 5; 145, 7 Ad ll. in Dd. a Sptg. ad D. Palm.; ad prm. in Dd. a Ps 104, Ts b vr. 29. — v. Ps 99, 5. 1] V. All. in sb. by etc. c Ps 134, 19; Dn 3, 83, 84. — cf. Ps 113, 9-11. Py 2) Vent l2d. 10 Domus Aaron speravit in Domino; adiutor eorum et protector eorum est. 11 “Qui timent Dominum speraverunt in Domino; adiutor eorum et protector eorum est. 12 Dominus memor fuit nostri et benedixit nobis, “benedixit domui Israél, benedixit domui Aaron. 13 Benedixit omnibus qui timent Dominum, Ypusillis cum maioribus. [vestros: 14 zAdiciat Dominus super vos, super vos et super filios 15 4benedicti vos a Domino, °qui fecit caelum et terram. 16 Caelum caeli Domino; °terram autem dedit filiis ho- 17 Non mortui laudabunt te, Domine, [minum. neque omnes qui descendunt in infernum ; 18 ésed nos, qui vivimus, benedicimus Domino ex hoc nunc et usque in saeculum. @Alleluia. 1 bDilexi, quoniam Cexaudiet Dominus vocem orationis meae, 2 quia “inclinavit aurem suam mihi, et in diebus meis invocabo. 3 €Circumdederunt me dolores mortis, et pericula inferni invenerunt me; tribulationem et dolorem inveni 4 et ‘nomen Domini invocavi: O Domine, libera animam meam. 5 9Misericors Dominus et “iustus et Deus noster ‘miseretur. 6 Custodiens parvulos Dominus; jhumiliatus sum, et liberavit me. 7 Convertere, anima mea, in ‘requiem tuam, quia Dominus ™benefecit tibi, 8 quia “eripuit animam meam de morte, oculos meos a lacrimis, pedes meos a lapsu. 9 Placebo Domino °in regione vivorum. 114°, aAlleluia. 10 Credidi, °propter quod locutus sum; ego autem humiliatus sum nimis. Ego dixi 4in excessu meo: ©Omnis homo mendax. 12 /Quid retribuam Domino pro omnibus quae retribuit mihi? 13 9Calicem salutaris accipiam et "nomen Domini invoca- 14 ‘Vota mea Domino reddam coram omni ae ee eius; [bo 15 pretiosa in conspectu Domini mors Jsanctorum eius. 16Q Domine, quia ego *servus tuus, ego ‘servus tuus et filius ancillae tuae. mDirupisti vincula mea: 17 "tibi sacrificabo hostiam laudis, et °nomen Domini invocabo. 18 PVota mea Domino reddam in conspectu omnis populi eius 19 in atriis domus Domini, in medio tui, Ierusalem. 115 aAlleluia. 1 bLaudate Dominum, omnes gentes, laudate eum, omnes populi. 2 Quoniam ‘confirmata est super nos misericordia eius, et 2veritas Domini manet in aeternum. 116 @Alleluia. 1 bConfitemini Domino, quoniam bonus, quoniam in saeculum misericordia eius; 2 cdicat nunc Israél, quoniam bonus, quoniam in saeculum misericordia eius; 3 dicat nunc domus Aaron, quoniam in saeculum misericordia eius: 117 : riculo. — 116. Deus ab omnibus laudandus. — 117. Divinae bonitati lau- | dibus persolutis (1-4), psaltes a Dito, a quo semper adiutus est (5-9), SEER ane 117, 4 — 118, 12 | de novo periculo obtinet salutem (10-18), atque, invitis hostibus, ut tém- 4 dicant nunc qui timent Dominum, quoniam in saeculum misericordia eius. 5 ¢De tribulatione invocavi Dominum, et exaudivit me @in latitudine Dominus. 6 Dominus mihi adiutor, 9non timebo quid faciat mihi homo; 7 Dominus mihi adiutor, het ego despiciam inimicos meos. 8iBonum est confidere in Domino, Jquam confidere in homine ; 9 bonum est sperare in Domino, quam sperare in princi- 10 ‘Omnes gentes circuierunt me, [pibus. et in nomine Domini quia ultus sum in eos. 11 Circumdantes circumdederunt me, et in nomine Domini quia ultus sum in eos; 12 mcircumdederunt me sicut apes et exarserunt sicut “ignis in spinis, et in nomine Domini quia ultus sum in eos. 13 OImpulsus eversus sum ut caderem, et Dominus suscepit me. 14 pFortitudo mea et laus mea Dominus, et factus est mihi in salutem. 15 Vox exsultationis et salutis in tabernaculis iustorum. 16 @Dextera Domini fecit virtutem, dextera Domini exaltavit me, dextera Domini fecit virtutem. 17rNon moriar, sed vivam et ¢narrabo opera Domini. 18 tCastigans castigavit me Dominus et morti non tradi- 19 “Aperite mihi portas iustitiae: [dit me. ingressus in eas confitebor Domino. 20 Haec porta Domini, Viusti intrabunt in eam. 21 Confitebor tibi, quoniam “exaudisti me et factus es mihi in salutem. 22 “Lapidem, quem reprobaverunt aedificantes, hic factus est Yin caput anguli: 23a Domino factum est istud et est mirabile in oculis nostris. 24 aHaec est dies quam fecit Dominus: bexsultemus et laetemur in ea. 25O Domine, “salvum me fac; o Domine, bene prosperare. 26 dBenedictus qui venit in nomine Domini: ¢benediximus vobis de domo Domini. 27 Deus Dominus et /illuxit nobis: constituite diem sollemnem in condensis, usque ad 9cornu 28 Deus meus es tu et confitebor tibi; [altaris. Deus meus es tu, et ”exaltabo te: confitebor tibi, quoniam exaudisti me et factus es mihi in salutem. 29 iConfitemini Domino, quoniam bonus, quoniam in saeculum miisericordia eius. @.Ps: ita; F. 1h25: 34 ev. Ps 17, 20. f (all) Heb 13, 6. — Ps 53, 6. gPs 55, 11. — cf. Is 51, 12; Jr 1, 8; Rm 8, 31. hy. Ps §3, 9. av 9. $ Ps 145, 3.—= cf. Ps'39,.5; 61, 8, 0] Gr. in D. 14 ?p. Pnt. etc. 1 PS -445,°2, 3: — Che Jr 17, 5; 1 Ps 21,13. — cf. 1 Es 4, 9,10. m Dt 1, 44; Is 7, 18. n Is 33, 12. ‘Mik Ps 57, 9, 10. ocf. Ps 139, : pv. Ex 15 § q Ex ts, Le T [v. vr.24. 16] V. Mii. in D> 4 p. Psch. — 16,17] Of.in fs. s. Cruc. et in rcf. Hab1,12. [D. 3 eeey sPs'9, 2; 72, 28; 106, 22. — Cf, 2Fs 6. 6. : tcf? Jr*30,rr 2: Cér-8: 19,22] Int. in fs. s. Ritae a ass. ulIs 26, 2. — cf. Ps 23, 7, 9. v Ap 21, 27; 22, 14. — cf. Is w Ps 114, I. 35, 5. x.(ali) Mt 21, As ete? © Pr, 7. — cf. Is 16; Ac 4, 113 na 9, 33; Eph 2403/E Pt 2, zal %. ad ben. prim, bap. AP. 22, 23) v. UF. 24. xe c 8, 23} '0.0F. 26; Eph 2, aS, 14. a cf. eo te 2-2 Oto, 2% b Ap 24] Py. re Gr. in Psch. Ae 93/JO:12,13);.J8 3%, 7- d (all) Mt 21, 9; 23, bg etc. a9 27] v. ur. 24 in sb. n Albis: Gr. in Wath. et R. ie 128, 8. [in Circ. Dini. f Ps 17, 29; 96, 11. — cf. Est SO 16e Tt. PE 2: 6. In Dd. ad horas: 1-32 ad prm. (1); 33-80 ad trt. (35); 81- i Sieh Se Ger 7): aos “176 ad mn. (132). 1) ~ Ueoulk, R. IV 72, Pst > a Ps ro4, 1. — cf. Ps 83, 13. 6 Pro 11, 20; 13, 6. — cf. Ps 100, 2, 6. c Ps 127, 1. — cf. Gn 17, 1 d cf. Ps / aAlleluia. Ale bh ePs 18, at cf. Ps 77, § 1 Beati ?immaculati in via, qui ‘ambulant in lege Domini. f vr. 10; bt 4, ra 4 cas 15,2 2 Beati qui “scrutantur ¢testimonia eius, fin toto corde exquirunt g “ 1 J0 33°97 3 f 3 9 t it t b ] [ re ™m™ ou peregr. etc. non enim qui Yoperantur iniquitatem in viis eius ambulaverunt. [eum; | % v, Ps 36, 23. tin. cleric. 4Tu mandasti mandata tua custodiri nimis. 5] * Catech. R "12, ae _5%Utinam dirigantur viae meae ad custodiendas iustificationes tuas ! i an $0. a ae Jo 2, 28. _ , §*Tunc non confundar, cum perspexero in jomnibus mandatis tuis. ye v. oF. 27 7 Confitebor tibi in directi di d didici 4iudi - 62, 106; oniitebor i in directione cor is, in eo quo idici ‘iudicia iusti UveEe:%627:%06; Rx 27s 21t 94573. o A tiae tuae. m Ps 37, ae , 18. . ; ° : je : NE, 2.) = Chia “Met, 3. Iustificationes tuas sgtagigy: non me ™derelinquas usquequaque. 10] v. Ps 85, 11. —R. in D. 4 et [nes tuos. | ocf. vr. 21, 118. [p. rats. 9%In quo corrigit adulescentior viam suam? In custodiendo sermo- . 10 In “toto corde meo exquisivi te: ne °repellas me a mandatis tuis. 11 ?TIn corde meo abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi. 12 Benedictus es, Domine; %doce me iustificationes tuas. p Lc 2, 19, 51. — cf.Tb 4, 6. Ir] V. Ur. 3r. [v. Ps 36, 31. 12] v. ur. 10. qd vr. 26. 64, 68; 108, 124, 135, 171; Psrq42, 10.-v. Ps 24,4, 5. =e Sa9 LIBER PSALMORUM 118, 13-54 plum ingredi possit et dies festos agere enixe rogat (19-29). — 118. Peat) mus est didacticus et, ut dicunt, alphabeticus. Vates enim omnes homines ad legem observandam docet eamque testimonium (vr. 2, 14, 22, 24, 31, 12, 15) or in D. eee: et in fr. 6e oo. D. Pass, r Ps oo rey — cf. Dt 6, 7. S vr. 111, 162. — cf. Rm 7,223 tv. Ps 18, 11. # Ps 24; '4. Uvr. 24, 47, w vr. 61, 83. [2, 3. re 14. 22,24] Cm. in fr. : QT. oe dvr. 16r. —— ct. 23] Gr. et Int. in phe S. toe te, é vr. 15» 27; 78, 97. fvr. 1 g at 28. 23] Ant. 3 fs. Orat. DNJIC. h vr. 37, 40, 50, 88, 107, 149. 4, 156, 159; Ps 142, It. AB; Vv. Ur. 17. ivr. 42, 58, 65, 76, 116, 170. #Ci. PS .36, .5- 26) v. ur. 18, eee & MV. VT. 23 34) Gr. in fs. b. Joannae V. mvr. 110. 32] Of. in fs. s. Phil. N. — V. in fs. puriss. Cord. BM v. 03 Re 4, 29; Js 60, §; 2 Cor 13. 33; gi '* Cutech. R R. Ill $2: 2. p vr. 73, 125,144.169.— € PR Aa ais aR Pro 2, 6; Sat [7, 7; Jc, 5. 35 5-52) * Catech. R. Vv i? 13; S 24, 5. Lr, 5- ae. 112; 3 Rg 8, 58. —c s 39. B71 R Rir.ad trt.in D. (140, 4. « WoCTE2 $5.2) Lm.6; . 10; Heb 13, 5. ucf. Pro 23, 5; Is 33 v Ps 24, 12. — cf. Sy Re % vr. 20. y cf. vr. 149, 156. zvr. 77. — cf. Ps 105, 4 a Pro 27, It. 42] v. a. 12. 431 * Catech. R. 4V 15, 35. vr. 74, 81, 114,147. — cf. Ps g Bre a, 12. — v. Ps 17, 10. d vr. 46) Ant. + inte s. Jo. Nepom, — V. All. etc. in fs. s. gs a et s. Luciae. — v. 46,47] Int. in fs. s. "Fr. Win. (Bs 116) et decoll. s. Jo. B. Ps 91) et in cm. Virg. et M. t 10, 18-20; Ac 26, 1, 2 j Rm z. 1x0, g vr. 16; Rm 7 47, 48 48) Of. in hb. ~ Odg. etc. Ps 27, 2. 49,50] Cm. in Ms. pro qcq. ne- cessitate, in D.20 p.Pnt. etc. ivr: 41-43. 7 Ps 18,40: Jr2ks,:.2 16. — cf. 1 Mc 12, 9; Rm 15, 4 lvr. 25. — v. Ps 70. 20, 2. m vr. y+ 78, 122. — cf. Ps 122, nvr.1 Ti (Ps 43, 19; Oe 52, 53) Gr. in fs. M. o (cf. 2 Es 13, 25). ots, dus pvr. 19. — v. Ps 38, 13. 70, 77, 92, 143, [174. 13 In labiis meis “pronuntiavi omnia iudicia oris tui. [divitiis. 14 In via testimoniorum tuorum ‘delectatus sum, ‘sicut in omnibus 15In mandatis tuis exercebor et considerabo “vias tuas; 16in iustificationibus tuis Benionets: “non obliviscar sermones tuos. — ime. 17 Retribue servo tuo, vivifica me, et custodiam sermones tuos. 18 Revela oculos meos, et considerabo mirabilia de lege tua. 19 yIncola ego sum in terra, ‘non abscondas a me mandata tua. 20 ¢Concupivit anima mea desiderare iustificationes tuas in omni tempore. se 1 Increpasti superbos: Ymaledicti qui declinant a mandatis tuis. 22 Aufer a me - Copprobrium et contemptum, quia testimonia tua exquisivi. 23 Etenim sederunt “principes et adversum me loquebantur; servus autem tuus “exercebatur in iustificationibus tuis. 24.Nam et testimonia tua /meditatio mea est et consilium meum iustificationes tuae. Daleth [tuum. 25 9Adhaesit pavimento anima mea; /vivifica me ‘secundum verbum 267Vias meas enuntiavi, et exaudisti me; ‘doce me iustificationes tuas; 27 viam iustificationum tuarum instrue me, libus tuis. 28 Dormitavit anima mea prae taedio; confirma me in verbis tuis. 29 Viam iniquitatis amove a me, et de lege tua miserere mei. 30 Viam veritatis elegi; iudicia tua non sum oblitus. 31 Adhaesi testimoniis tuis, Domine, noli me “confundere. 32 Viam mandatorum tuorum cucurri, cum °dilatasti cor meum. et ™exercebor in mirabi- e 33 Legem pone mihi, Domine, viam iustificationum tuarum, et ex- quiram eam semper. 34 pDa mihi intellectum, et scrutabor legem tuam et custodiam il- lam in ¢toto corde meo. 35 rDeduc me in semitam mandatorum tuorum, quia ipsam volui. 36 sInclina cor meum in testimonia tua et ‘non in avaritiam. 37 uAverte oculos meos, ne videant vanitatem; in via tua vivifica me. 38 vStatue servo tuo eloquium tuum in timore tuo. - {iucunda. 39 Amputa opprobrium meum quod suspicatus sum, quia iudicia tua 40 Ecce “concupivi mandata tna Yin aequitate tua vivifica me. au 42 Et *veniat super me misericordia tua, Domine; salutare tuum se- cundum eloquium tuum. 42 Et “respondebo exprobrantibus mihi verbum, quia speravi in ser- monibus tuis. 43 Et ne auferas de ore meo verbum veritatis usquequaque, quia in iudiciis tuis “supersperavi. 44 Et ak legem tuam semper, in saeculum et in saeculum saeculi 45 Et ambulabam in “latitudine, quia mandata tua 4exquisivi. 46 Et loquebar de testimoniis tuis in “conspectu regum et /non con- 47 Et 9meditabar in mandatis tuis, quae dilexi. {fundebar. 48 Et “levavi manus meas ad mandata tua, quae dilexi, et exer- cebar in iustificationibus tuis. Zain 49 Memor esto ‘verbi tui servo tuo, in quo mihi spem dedisti. 50 Haec jme consolata est in humilitate mea, quia eloquium tuum lyivificavit me. 51 Faber inique agebant usquequaque, a lege autem tua non nde- clinavi. 52 agnor fui iudiciorum tuorum a saeculo, Domine, et consolatus 53 oDefectio { tenuit me, pro peccatoribus derelinquentibus legem tuam. 54 Cantabiles mihi erant iustificationes tuae in loco Pperegrinatio- nis meae. — 540 - 36, 40 etc.), mandatum (vr. 4, 6, 10, 15, 19, 21 etc.), iudicium (vr. 7, | 13, 30, 39, 43, 52 etc.), verbum (vr. 25, 28, 43, 74, 81, 101 etc.), iustifi- | cationem (vr. 5, 8, 12, 16, 20 etc.), sermonem (vr. 9, 16, 17, 43, 130), | 55 @Memor fui nocte nominis tui, Domine, et custodivi legem tuam. 956 Haec facta est mihi, quia ones tuas exquisivi. et } 57 8Portio mea, Domine, dixi custodire legem tuam. 58 ‘Deprecatus sum faciem tuam in toto corde meo, miserere mei “secundum eloquium tuum. ‘| 59 UCogitavi vias meas et converti pedes meos in testimonia tua. 60 Paratus sum et non sum turbatus, ut custodiam mandata tua. | 61 7Funes agalng circumplexi sunt me, et legem tuam Ynon sum : 7 oblitus. 62 zMedia nocte surgebam ad confitendum tibi super iudicia iusti- a ficationis tuae. | 63 Particeps ego sum omnium timentium te et custodientium man- ata tua. 64 bMisericordia tua, Domine, plena est terra; iustificationes tuas x Teth [°doce me. | ®5 Bonitatem fecisti cum servo tuo, Domine, secundum verbum tuum. 66 dBonitatem et disciplinam et scientiam doce me, quia mandatis * tuis credidi. | 67 ae geared fhumiliarer ego deliqui, propterea eloquium tuum cu- ca stodivi. 7 68 9Bonus es tu et in bonitate tua doce me iustificationes tuas. | 69 *Multiplicata est super me iniquitas superborum; ego autem in toto eS corde meo scrutabor mandata tua. _ 70 iCoagulatum est sicut lac cor eorum; ego vero legem tuam medi- | tatus sum. | 71jBonum mihi quia humiliasti me, ut discam iustificationes tuas. 72 Bonum mihi lex oris tui beri milia auri et argenti. | 73™Manus tuae fecerunt me et plasmaverunt me; “da mihi intelle- j ctum et discam mandata tua. 74 Qui timent te videbunt me et °laetabuntur, quia ?in verba tua a supersperavi. 15 aprons, coming, quia aequitas iudicia tua, et in veritate tua hu- ti me: 769F iat misericordia tua ut consoletur me, secundum eloquium tuum : | servo tuo. | 77'Veniant mihi miserationes tuae et vivam, quia lex tua meditatio 7 mea est. a 78 sConfundantur ‘superbi, quia iniuste iniquitatem fecerunt in me; ego autem “exercebor in mandatis tuis. 79 vConvertantur mihi timentes te et qui noverunt testimonia tua. ; 80 Fiat cor meum “immaculatum in iustificationibus tuis, ut non 1 ae Caph : [confundar. | 81 ’Defecit in salutare tuum anima mea, et in verbum tuum super- ic speravi. a 82 zDefecerunt oculi mei in eloquium tuum dicentes: ®Quando con- z solaberis me? |} 83 Quia °factus sum sicut Cuter in pruina; iustificationes tuas @non | sum oblitus. 84 eQuot sunt dies servi tui? ‘quando facies de persequentibus me : iudicium ? 85 Narraverunt mihi iniqui fabulationes, sed non ut lex tua. [me. | 87 Paulo minus consummaverunt me in terra; ego autem non dereli- qui mandata tua. 88 Secundum misericordiam tuam vivifica me, et custodiam testi- | Lamed {[monia oris tui. | 892In aeternum, Domine, verbum tuum permanet in caelo. | 9%%In generationem et generationem veritas tua; jfundasti terram et permanet. | §1™Ordinatione tua perseverat dies, quoniam omnia serviunt tibi. 92 Nisi quod lex tua meditatio mea est, tunc forte periissem in humilitate mea. LIBER PSALMORUM 118, 55-92 86 Omnia mandata tua veritas; Yinique persecuti sunt me, adiuva . Vv ss Vin tug et f vr. 22, 100. $v. Ps £5538): tcf. Ps 44, 13. “Vr. 25. v chi Le rs: x9. “vr. 110.:— cf. Jb 36; ‘8; Pro §,. 22; y vr. 16, 83. aa. o° 41, 9; Ac 16,25, 62] V. a ‘mt. in Dd. b Ps 32, 5. — cf. Sap 11, 24; ‘Ecit 18, 12. % $ 6Ur e125 dcf. Ph 1, 9; Jey, s. ecf.Jr $1548, 993 Heb 12, 5-11. iV 5.18: 265 :76%2 28; 30% fvt. 71, 75, 107. £%e 105, 1. vr. 78. RViIPS 165.10; jcf. vr. 67. lvr. 14, 127. — v. Ps 18, 11: Pro 8, 90. FOR VEU. 37 : m Jb e, hi Sap 7 1. — v. Ps 731 4 Bi de,3 R. Vv 12, 13. — D2 9R 718. MNVY. 34. o Ps 33, 3; 38,27; 68,33; 106. p Ps 129, 4. —V. Vr. 43. 42 75] Int. pro nec Virg. nec M. acf. Ps 108, 21. rch: Lm 3, 22. sPs 2 4, 4- 78, Bol m.in Ms. pro Virg. et Pvt. Si [Af. VI... 23: v ci. Jr 25, 19, 80] Ant. etc. in fs. s. Caeciliae. “vr. I. — zt vr. WETS: Oa; 81)Cm., in "ahs. c. paganos et in D..21 p. Pnt Zvr. 123. — Vv. "Ps 68, 4. acf. Ps 93, 19. db cf. A 30, o.: Lm 4, 8. ¢ ci. Mt 9,.:17. dvr. 91, 93, 141. e Ps 38, 5. 84] v. vr. 81. Ap 6,-10. — cf: Zc 2:12: 85[ Unt. in fs.2s: Justini M. red v. A Be 81 78; 34, 19. Sol * Cee Re: iV TI, §2 89-90] Rbr. ad sxt. in Dd. k 1s 40, 8; Mt 24, 25; Le 21, 333-1 Pt 1, 23, 2§o°c— ela jcf. Ps 148, ‘6. EPS 7034" i 1, 43 m cf. Jr out * Cale. °R. 1 Vix 32; 23: — 541 — LIBER PSALMORUM 118, 93-132 eloquium (vr. 11, 38, 41, 59, 58, 67 etc.), viam (vr. 1, 3, 14, 27, 32, 33, 37, _151 etc.), esse dicit; ideoqgue eam summis laudibus extollit, congerens guamplurimas sententias nullo quidem inter se evidenti idearum nexu nvr. 83. oDn 5. 23; Ac 27, 23. pvr. 45. 05, 6] Int. pro una M. et in fs. s. M. Magd. 77Cis PS:33).20. rivy. ¥13) $8" 2° scf. Dt 4, 6 tcl: MeGreis. 6 er.. 2T NY 3; -¥4, 1S: Mech. JD'12, 12% Eclix6::3'5 383-0. — Vv. 32, 7-9; Sap 8, 10. © POs 1554 8 Fa 140, tof ae — cf. y Ps 18, 11; vr. 14, 72; Zvr. 128. Ecli 23, 37. — of. Ecli 24, 27. avr. 130; Pro 6, 23. — cf. Ps 3s 9; we — 4; Ecli 32, Pt es * Synod VIII oecum, 989 5 2 Es ro, 107] Of. in oi: 6 et sb. p. Cine. cvr. 67, 71. [res. d vr. 25. e Am 4,.5.— cf. Ps 18, 15; 49, ivr. 14, 162; 112] * Conc. i vr. oe ine rO)22° otc. Heb Ir, 26. n Ps 30 113-115] R. in fr. 3 p. D. Pass. 15, 16. rid. cP Vi cp. TI. p PS 3;..4;, 37.-3: OV. FS$ 6,405 rT. 3X5" BOS, Bsa 2, 20. — v. Ps 24, 3. 116] in ben Abe. et cons. Virg. (PR). scf. Jb 4. 14; Hab 3, 16. 126] v. vr. 75. r21, 122] Cm. ut s. ur. 95. r2rb] Vv. Ur. 12 tv. Jb 17, 3 uvr. 51. v vr. 82. — cf. vr. 166. 124] v. uF. 137 SAPS TI ke: wae1* Cilech R. IV 12, — v. ur. 107. y vr. 34. z cf. pe IOI, 14. avr. 72; Ps 18, 11; 128] v. vr. 21. b vr. 104. 13. Pro 8, 10. cvr. 18, 27. dvr. 105; Ps 18, Heb 3, 6; Ap 93 In aeternum “non obliviscar iustificationes tuas, quia in ipsis vivi- ficasti me. 94°Tuus sum ego, salvum me fac, quoniam Piustificationes tuas exquisivi. 95 Me exspectaverunt peccatores ut perderent me, testimonia tua in- tellexi. 96 Omnis consummationis vidi finem, Matum mandatum tuum ni- Mem [mis. 97 Quomodo rdilexi legem tuam, Domine; tota die meditatio mea est. 98 Super inimicos meos %prudentem me fecisti mandato tuo, quia in aeternum mihi est. 29 ‘Super omnes docentes me intellexi, quia “testimonia tua medita- tio mea est. 100 Super senes intellexi, quia mandata tua quaesivi. 101 2Ab omni via mala prohibui pedes meos, ut custodiam verba tua. 102 A iudiciis tuis non declinavi, quia tu legem posuisti mihi. 103yQuam dulcia faucibus meis eloquia tua! super mel ori meo. [tatis. 104 A mandatis tuis intellexi; oe 2odivi omnem viam iniqui- un 105 GLucerna pedibus meis verbum tuum et lumen semitis meis. 106>Turavi et statui custodire iudicia iustitiae tuae. [verbum tuum. 107 CHumiliatus sum usquequaque; Domine, 4vivifica me secundum 108 She ce oris mei beneplacita fac, Domine, et iudicia tua oce me 109 fAnima sey in manibus meis semper, et legem tuam non sum oblitus. 110 Posuerunt peccatores Ylaqueum mihi, et de mandatis tuis non erravi. 111 hHereditate adquisivi testimonia tua in aeternum, quia ‘exsultatio cordis mei sunt. 112 jInclinavi cor meum ad /faciendas iustificationes tuas in aeter- num ™propter retributionem. amech 113 »Iniquos odio habui et “legem tuam dilexi. 114 pAdiutor et susceptor meus es tu, et in verbum tuum superspe- 115 @Declinate a me, maligni, et scrutabor mandata Dei mei. [ravi. 116 Suscipe me secundum eloquium tuum et vivam, et "non con- fundas me ab exspectatione mea. : ; , 117 Adiuva me, et salvus ero et meditabor in iustificationibus tuis semper. HOE 118 Sprevisti omnes discedentes a iudiciis tuis, quia iniusta cogi- tatio eorum. 119 Praevaricantes reputavi omnes peccatores terrae; ideo dilexi testi- monia tua. 120 sConfige timore tuo carnes meas; a iudiciis enim tuis timui. Ain 121 Feci iudicium et iustitiam; non tradas me calumniantibus me. 122 tSuscipe servum tuum in bonum; non calumnientur me “superbi. 123 UOculi mei defecerunt in salutare tuum et in eloquium iustitiae tuae. 124 Fac cum servo tuo secundum misericordiam tuam et iustifica- tiones tuas doce me. 125 Servus tuus sum ego; ¥da mihi intellectum, ut sciam testimonia 126 Tempus faciendi, Domine; dissipaverunt legem tuam. [tua. 127 Tdeo dilexi mandata tua “super aurum et topazion; : 128 propterea ad omnia mandata tua dirigebar, 90mnem viam ini- quam odio habui. Phe 129 cMirabilia testimonia tua, ideo scrutata est ea anima mea. _ [vulis. 130 Declaratio serrmonum tuorum 4illuminat et @intellectum dat par- e pag mee A "4. — cf.Sap | 131/Qs meum aperui et attraxi spiritum, quia 9mandata tua deside- es 80, 11; Jb 29, 23 rabam. - E Sere ae 4 cf. Ps 41, 2 132 hAdspice in meet miserere mei secundum iudicium diligentium i Ps 24, 16. nomen tuum. — 542 — _colligatas easque distribuens vigintaduobus strophis octonarum sen- tentiarum, quarum unaquaeque in textu originali, in quo strophae seriem litterarum in alphabeto hebraicarum sequuntur, eadem lit- 133 1Gressus meos dirige secundum eloquium tuum, et non Jdomi- netur mei omnis iniustitia. 134 KRedime me a calumniis hominum, ut custodiam mandata tua. } 135 /Faciem tuam illumina super servum tuum et doce me iustifica- tiones tuas. 136 ™Exitus aquarum deduxerunt oculi mei, quia “non custodierunt Sade [legem tuam. 137 OTustus es, Domine, et ?rectum iudicium tuum. 138 Mandasti diustitiam testimonia tua et veritatem tuam nimis, [mei. 139 rTabescere me fecit zelus meus, quia obliti sunt verba tua inimici 140sTonitum eloquium tuum vehementer, et servus tuus ‘dilexit illud. 141 Adulescentulus sum ego et contemptus; iustificationes tuas “non sum oblitus. 142 Justitia tua iustitia in aeternum, et lex tua Uveritas. Lest. 143 Tribulatio et angustia invenerunt me; mandata tua meditatio mea 144 Aequitas testimonia tua in aeternum; “intellectum da mihi et Cobh [vivam. 145 Clamavi in Ytoto corde meo, exaudi me, Domine, iustificationes tuas requiram. 146 Clamavi ad te, salvum me fac, ut custodiam mandata tua. 147 Praeveni in *maturitate et clamavi, quia in verba tua supersperavi. 148 @Praevenerunt oculi mei ad te diluculo, ut meditarer eloquia tua. 149 Vocem meam audi secundum misericordiam tuam, Domine, et se- cundum iudicium tuum °vivifica me. 150 Appropinquaverunt persequentes me iniquitati, a lege autem tua longe facti sunt. 151 cPrope es tu, Domine, et omnes viae tuae veritas. 152 Initio cognovi de testimoniis tuis, quia in aeternum @fundasti ea. Res Loblitus. 153 Vide “‘humilitatem meam et eripe me, quia /legem tuam non sum 154 yTudica iudicium meum et redime me, “propter eloquium tuum vivifica me. 155 ‘Longe a peccatoribus salus, quia iustificationes tuas non exqui- sierunt. 156 jMisericordiae tuae multae, Domine; secundum iudicium tuum vivifica me. 157 Multi qui persequuntur me et tribulant me; a testimoniis tuis non ™declinavi. 158 Vidi praevaricantes et “tabescebam, quia eloquia tua non custo- dierunt. 159 Vide quoniam °mandata tua dilexi, Domine; in misericordia tua vivifica me. 160 Principium verborum tuorum Pveritas, in aeternum omnia iudi- Sin [cia iustitiae tuae. 161 @Principes persecuti sunt me “gratis, et a verbis tuis formidavit cor meum. 162 sLaetabor ego super eloquia tua, ‘sicut qui invenit spolia multa. | 163Tniquitatem odio habui et abominatus sum, legem autem tuam dilexi. 164 uSepties in die laudem dixi tibi super iudicia iustitiae tuae. —165vPax multa diligentibus legem tuam, et non est illis “scandalum. 166 yExspectabam salutare tuum, Domine, et mandata tua dilexi. 167 Custodivit anima mea testimonia tua et dilexit ea vehementer. 168 Servavi mandata tua et testimonia tua, quia omnes viae meae Tau [in conspectu tuo. 169 dAppropinquet deprecatio mea in conspectu tuo, Domine; Yiuxta : eloquium tuum ¢da mihi intellectum. 170 @Intret postulatio mea in conspectu tuo, secundum eloquium fl tuum eripe me. | 171 eEructabunt labia mea hymnum, cum fdocueris me iustificationes tuas. 172 Pronuntiabit lingua mea eloquium tuum, quia omnia mandata 4 tua aequitas. _ 173 Fiat manus tua ut salvet me, quoniam 9mandata tua elegi. 174hConcupivi salutare tuum, Domine, et ‘lex tua meditatio mea est. LIBER PSALMORUM 118, 133-174 icf. Pro 20, ahs Mi Ps 16, 5. 133] V.All. in “ peregrin. — Of. in sb. p. 3 Odg. j Ps 18, 14. — Vv. Rin — 12 k cf. Le I,o74. LPs 30,237: 66,. 2:5 20; Nm 6, 25. Mt ARNO; -T.:18%. 4, obs 48. — cf. Ez 9, 4; Ps 3, 13" nvr. 158. ov. Ps 114, 5. b Ps 18, 9, aa crs eS 76, 4, 8, — cf. Ps 4, 137] Int. in iy 21 g vr.-75, Bas — 24 s 18, 8-10. rvr. 158. — v. Ps 68. ro. SNE PS ia 272 évr. 97. “vr. 83. vvr. 151, 160; Jo 17, 16. — cf, Ps. 18,: 203 220, 143] pi in fs. Orat. SONIC. Xx vr. 145] Ror. ad mn. in Dd. — v. PSO, 10; y vr. a 10; Sap 8, 21. 2 (vr. 62). av. Ps 76, 5. —v. Ps 5) 4y 5 148] V. in Dd. ad mt. b vr. 25. c Ps 33, 19; 144, 18; Dt 4, 7; Jt223;.23; Ac 39.28. 1531 ee in ir 6 ‘OT. Adv. Age . All. in fs._s. Stanisl. K. f. Mt 5, T8ce7 Pte 16252 ach Jb 36, 15. frr. 61; 83; 199: gre 34,734 VI. 25% ijJb 5, 4 j2 Rg 24, 14. — v. Ex 22, 27. EPS 23570 3. mvr. §1. 2 Ps 138, 21. — cf. vr. 136. Ovr. 97. pvr. 142. qd vr. 23. — cf. 1 Rg 26, 18. 161, 162] * Catech. R. IV 16, 12.—Cm. in fs. s. Luciae M. et in Ms. pro M. non Virg. fF Ss; 68) 75; Scf. vr.i-14,'72, 127. — Vv..Ps te & & tz Rg 30, 16; Is 9, 3. — cf. t_13, %& Chic. PS.§44 18. v Ps 36, 11: Pro 3, 2. — cf. Is 32,17; 48,22: 54,13; 57.21. x Proms, °23:; 1sJo.2,-r0: -—+-cf. ME. 13% 47. v vr. 174: Gn 49, 18. 166-168] Tr. in fs. s. Joannae V. 2.Ps°5138; 3,<43 Pro. 5,21. Cf. Ny E7, ni. acf. vr. 145. b vr. 65. CV Vio 3 re dPs 340, 2. — v. cf. Ecli 35, . — cf. Pro 1, 29. =i §43— LIBER PSALMORUM 118, 175 — 123, 2 tera exorditur, — 119-133: Psalmi graduales. — 119. Ab hominibus litigio- sis, quibuscum versatur, vates liberationem postulat. — 120. Auxilium a Deo et iugem protectionem exspectat. — 121. Qui ascendunt lerusalem j Is §3; 6; Mt -x0,°6;°%: Pt o 25.— cf. Mt 18,12; td 15,4 lvr. 83. Ad vsp. in fr. 2 (1) in off. Df. (8), in Cena pi etc. 7). --- ad trt. in off. p. BMV. — in ben. novae eccl. a Is 30, 29. — cf. Ex 34, 24; 3 Rg 12, 27. — * Ps 119-133. b Ps 3, 5 3: Jaa 1,2] Gr. ‘in D. HM Pnt. etc. ccf. Ecli 1s ub a (cist Res; 27% 2'5,°22 etry. AS 3° 35 73, 45 55 7 43 ph 3, 6; Jb 3, ze 7 ‘Phx, as pe ti; Pro-3$; 22. (23. Gn 25, 13; Curia; aes i eri =) fr 25 10;"40,-28° 7] 2 Catech. R. Ill 5, 16, 78. — v. Ml 2, 6. a. usp. in fr.2 (2) et in off. Df. Ks — ad mt. in at Dini N. pate tri. in off. p. BMV. — in ben. novae eccl. P3322, <. 5 Ps 86, 1; 132, 3. — cf. Jr3, 23, — v. Ps 47, 2. cPs 123, 8. — cf. Ps 19, 3- d Ps 65, 9; Pro 3, 23, 26. — cf. 2.9. ePs or 3; 126, 1; Nm 6, 14; 7, 20. — cf. Is 27, 3. — Ps 96, i If 3 Re 8, poe 26, '27.' j Psi60;) ©, beg 49, 10; Ap 7 4 Re ‘ 18- hae rat 8, 3; a 18 1a Re’ - = of. “40g a7 17; =. 8] TRS in 5 og AbD. Re “P. R.). Ad vsp. in fr. 2 (1), cm. Sctar. etc. — ad trt. in of. p. BMV. — in rs prim. sy foe consecr. oct Ps 25, & altaris etc. 1] V. All. in Ms. te ego etc. — Gr. in D. 4 Qdg. et 18 p. Pnt bIs 2, Rie Mic 4. 2220 By 2%. cPs Si Dt 16, TO. Reo, eas. Fe, {Ps 77,5 10 etc. g Dt 17,8 x RE tS, 2: 3 Rg 7, OE pi 19, 8. hk cf. Ps 50, 20; 10% 6] * cf. Conc. Tid. k "VIII decr. de libr. delectu etc. 7] Gr. in Ms. pro pace etc. 7h 2 vr.I.—V.in prec. frl. etc. s Ps 47, 13 8] Gr ‘in a s. Irenaei. Awe 1 Rg 25, 6. 0] Ant. in transl. Domus. 1. l cf. 2 Es 2, 10; Est 10, 3. Ad vsp. in Sag Cr. 3): sxt. in off wif — in = ben. ejusdem imag. @.Ps 220, 2. wet Pog 140, 8. — v. Ps 2 1-3) Tr. in S C) Odg. 89, 4.30, S$: 108: 102-373. 3 (bis): Is_ 40, 7 2 Mc 3; 39; Mt 5, 34e 2,3] Int. im fr. po D. 1 QOdg. et ad prm. Jl ORs eo 4: 175 Vivet anima. mea et laudabit te, et iudicia tua adiuvabunt me. 176 Erravi sicut ovis quae periit; quaere servum tuum, quia iean- data tua non sum oblitus. | | 9 ¢Canticum graduum. bAd Dominum cum tribularer clamavi, et exaudivit me. 2 cDomine, libera animam meam a labiis iniquis et a lingua dolosa. [sam ? 3 Quid ¢detur tibi, aut quid apponatur tibi ad linguam dolo- | 4eSagittae potentis acutae cum /carbonibus desolatoriis. 5 9Heu mihi, quia incolatus meus prolongatus est! Habitavi cum habitantibus "Cedar; 6 multum incola fuit 7 Cum his qui oderunt pacem eram pacificus; {anima mea. cum loquebar illis, impugnabant me gratis. | 2 0 Canticum graduum. 1 4Levavi oculos meos in “montes, unde veniet auxilium mihi. 2 cAuxilium meum a Domino, qui fecit caelum et terram. 3 @Non det in commotionem pedem tuum neque dormitet qui custodit te. 4 Ecce non fdormitabit neque dormiet qui custodit Israél. 5 Dominus custodit te, Dominus 9protectio tua super manum dexteram tuam. 6 Fer diem “sol non ‘uret te, neque luna per noctem. 7 Dominus custodit te ab omni malo; custodiat animam tuam Dominus. 8 Dominus custodiat jintroitum tuum et exitum tina’, ex hoc nunc et usque in saeculum. | 2 | Canticum graduum. 1 cLaetatus sum in his quae dicta sunt mihi: 6In domum Domini ibimus: 2 stantes erant pedes nostri in atriis tuis, Ierusalem. 3 Ierusalem, quae Caedificatur ut civitas, cuius participatio eius 4in idipsum. 4 Illuc enim ascenderunt tribus, tribus Domini, ftestimonium | ad confitendum nomini Domini. [Israél, 5 Quia illic sederunt 9sedes in iudicio, sedes super domum David: 6 trogate quae ad pacem sunt Ierusalem et abundantia diligentibus te. 7 Fiat pax in virtute tua et abundantia in ‘turribus tuis. [de te. | 8 Propter fratres meos et proximos meos loquebar /pacem 9 Propter domum Domini Dei nostri ‘quaesivi bona tibi. | 2 2 Canticum graduum. 1 4Ad te levavi oculos meos, qui habitas in catia: 2 Ecce sicut Coculi servorum in manibus dominorum suo-— sicut Zoculi ancillae in manibus dominae suae; {rum, ita oculi nostri ad Dominum Deum nostrum donec misereatur nostri. 3 Miserere nostri, Domine, miserere nostri, quia multum repleti sumus fdespectione ; 4 quia multum repleta est anima nostra, Yopprobrium “abundantibus et despectio ‘superbis. | 2 3 entice graduum. @Nisi quia Dominus erat in nobis, dicat nunc Israél, 2 nisi quia Dominus erat in nobis; see ‘ P48 15; Ecli 33,3 22. dPs a. e Bar 2, 13. 3] * * < Te eee 7 $2 ,5r : , 19. cf. Is 32, an ote Am 6, 1. tv. Ps 118 Ad vsp. in fr. 3 (8). — ad sxt. in off. . ae: a Ps 93, or 6 Ps 128, 1. - oreo S44 oor eam laudant eique bona adprecantur. — 122. Psaltes Deo confidit et ‘| petit ut ab irridentibus liberetur. — 123. Deo soli adiutori gratiae agun- | tur. — 124. Deus oppressos protegit. — 125. Actis gratiis de fine captivi- LIBER PSALMORUM 123, 3 — 127, 2 124 125 126 127 cum exsurgerent homines in nos, 3 forte vivos edeglutissent cum irasceretur furor eorum in nos, | [nos; 4 forsitan 4aqua absorbuisset nos. 5 Torrentem pertransivit anima nostra; forsitan pertransisset anima nostra aquam intolerabilem. 6 ¢Benedictus Dominus, qui non dedit nos in captionem den- tibus eorum. 7 Anima nostra ‘sicut passer erepta est de laqueo venan- laqueus contritus est, et nos liberati sumus, [tium ; 8 9Adiutorium nostrum in nomine Domini, qui fecit caelum et terram. Canticum graduum. 4Qui confidunt in Domino, sicut mons Sion: [salem. ’non commovebitur in aeternum, qui habitat 2 in Ieru- Montes in circuitu eius; et Dominus in circuitu populi sui, ex hoc nunc et usque in saeculum. {tem iustorum, 3Quia non relinquet “Dominus dvirgam peccatorum super ¢sor- ut non /extendant iusti ad iniquitatem manus suas. 4 *Benefac, Domine, bonis et hrectis corde; 5 ideclinantes autem in obligationes, jJadducet Dominus cum “operantibus iniquitatem. ‘Pax super Israél! Canticum graduum. 2In convertendo Dominus captivitatem Sion, facti sumus sicut consolati. 2 Tunc °repletum est gaudio os nostrum, et lingua nostra exsultatione; tunc °dicent inter gentes: agnificavit Dominus facere cum eis. 3 Magnificavit Dominus facere nobiscum, facti sumus laetantes. 4 ¢Converte, Domine, captivitatem nostram sicut torrens in austro. 5/Qui seminant in lacrimis, in exsultatione metent. 6 9Euntes ibant et flebant mittentes semina sua. hVenientes autem venient cum exsultatione portantes manipulos suos. Canticum graduum @Salomonis Nisi Dominus aedificaverit domum, bin vanum laboraverunt qui aedificant eam. Nisi Dominus ¢custodierit civitatem, frustra vigilat qui custodit eam. 2 Vanum est vobis ante lucem surgere, surgite postquam sederitis, dqui manducatis panem doloris, ‘cum dederit dilectis suis somnum. 3 Ecce Shereditas Domini filii, Ymerces "fructus ventris. 4 Sicut ‘sagittae in manu potentis, ita filii excussorum. 5 jBeatus vir, qui implevit desiderium suum ex ipsis: mon confundetur, cum loquetur inimicis suis in porta. Canticum graduum. “Beati omnes qui timent Dominum, bqui ambulant in viis eius. f 2 cLabores manuum tuarum quia manducabis, cPs 34, 25; Pro 1, 12. d Ps 41, 8; 68, 3; Is 8, 8. — v. Pa oe ecf, Ps 21, 14; Jdt 16, 2-4. 7] wi in fs. ss. Innoc. et in fss. m. — V. All. in fs. s. EP et. os f-EA ro 6, §. —c S 90, 3. 7,8) Gr. in fs. ss. Inn. " ete. g Ps 120, 2. J. etc. 8] V. in Ord. Ms. in fs. ss. nom. Ad iets iz i Fae — ad sxt. a Ps ey 1,2] Gr. g ‘D. 4 QOdg et in at- mtv. ded. ecc 5 Ps 92, 13 aetgg : Jl 3, 20. — cf. Pro 10, 30. dis tA: 8: "Nh I, 15. Cla‘ Pro. 2, 1S, j Ch. ME 7,235 2487. RKO PS ox, 8, TO%0S, 23 PP Se l2 90: Gal 6, 16. Ad vsp. in fr. 3 (3) et in_cm. Ag (6 _— ad ae. in off. p. a Os 6, It. — v. Ps 13, 7. b Jb 8, 2tr. re Ps> 113, 2° .Cbis). 2, 21. — cf. Ez 36, 36. — weabs 70, 19. €V. J0°29, 124; 30; 3. f ¥ Es 6,%22° eset 9s. Mt 5,5; 36, 26; '20°.Gal. 6,\93° Jc. §, 2 + Cl, ‘Ag 2, 3-1 5,6] Tr. in We Plier. Mm. et g Je 50, 4. (Ss. Is 35, 10. ONS TS 2S 2. Ad vsp. in fr. 4 (1) et in cm. Sctar. — ad nn. in off. A — in ben. prim. lap. a Ps re ee Catech. R. IV 13, 6 . bch t ORE 3, 9- Les es" Jour, 3-6; 1 oe uh, San cv. Ps 120 2)] Invit. Py ‘Da. QOdg. Gm Rory; 19.4 ct. Fc 5, 16. ect. Mr 4, 26-29. ich, 6a. $3.38: Go 30, 18. — v. Ps 128, 3, 4 : Dt 28, 4. — cf. Ps 131, 113 Leer; 42. iv. Ps 119, 4. i Ecli 30, 2-5. !cf. Is 29, 21; Am 5, 10 Ad vsp. . A 4 (1) et in fs. Corp. ch. (3). — ad nn. in off. p. Si — in ben. pere- grin. p. reditum (4). OV; PS -3XY, I; b Ps 1, 1,, 22 218,.2. onctyPs 8, é2; ree, 2] * Catech. R. IV 13, 12. — v. Ps 39, 18. — Ant. in fs. s. Isidori agric. cIs 3, ro. — cf. Ps 108, 11; Ag he (35) ~~ $45 -- LIBER PSALMORUM 127,64 180% tatis (1-3), vates rogat ut liberatio perficiatur (4, 5). — 126. Quidguid a Deo non est vanum est. — 12%. Piis domestica et diuturna felicitas pro- mittitur. — 128. lis gui persequuntur Israél psaltes mala imprecatur. — | 3] Gr. in Ms. pro sponsis. d Ps126,3; Dt 28, 4 Pro 5,18. e Ez 19, 10. — (cf. Gn 49, 22). f Ps 143, 12. — cf. Ps 51, 10. 4.5lin yf ee ritus Confirm. (PR). 4-6] Tr. et Cm in Ms. pro spon- sis. er 133, 3. — cf. Pro 10, 22. PScr9;.23% Pci. Ps r27 0: j Pro 17, 6. — cf. Zc 8 a Lv. Ps. 124, 5. [v. ead 16. Ad vsp. in o° ? hig —ad cmpl. in off. p 1-4] Tr. Pap te [3 etc. act; Ex 1, .1q¢SJd 67 8, 242 4, b 1s 47, 12: Jr 22, 21; Os2, 15. oP sri 23; Sh d cf. 2 se oh pn ercto as 51, 3] Ant. a fe yo Col? Flag. f cf. -4; 6. v. Ps 34, 4 Rg 19, ho Is 37, 27. — V. Ps 36, 2. ViPS 34" 32. PRED 4. 1Ps 117, 26. Ad vsp. in 4 (1)), in off. et reuse ). 12 Nat. Dit fs. ss. Cord. J. et ss. Rimi (7). — ad cmpl. in off. p. V. — in praep. ad Ms et bon. cam pan. a Ps 68, 3; Lm 3, 55; Jp 2, re 1,2] Of. et-V. Ali. <% ea Put. — v. Jb 7, 7, 8. 1-4] Tr. in Sptg. a 4 Ms. pro remis. zerge b Ps he : 2 Par 6, 40. cPs 13 d cf. PS bo. 8: 142,. 2; Ib 9, 3 ‘: 3. 4] Int. in D. at i e-Ps 75, 8: Nh 1x ene “hs Ap 6, 17. — cf. Ps 142, i ee 7; Is 55, 7; Dn 9, 9; Rm “sues '™ s 85, 15. g Ps a ype 8, A736, .2. Ps 118, 74, 81. — v. Ps 32, OEP Sus, a 5. [20. 1 PSI? 30,73. lEcli 5, é. Is 5 m Ps 110, 9; ce es 768: Tb 2, 14. — cf. Mt 1, 21. — v. Ps 24, 22. Ad tsp. “ fr. BAY (1).— ad cnzpl. in of. p acf. Ps 137, 6; Vis 7,28. b cf. 2 Rg 6, 22, Tb 4, 14. — Ps 100, 5. ect. lr 4s;s: Rm pa 136: Me b 42, Ey Ad usp. in s 4 (13), in Nat. Dit etc. (rr) et in cm. CP. 1] V. All. in fs. s. Urbani P. nt Y, Par, 295 aye b cf. Ps 49, 14. €NPI5S. d2 Rg 7, 2 e Pro 6, fit Parj22, 37 %s-Ac 9;).463 g Gn 35. 19; 1 Rg 17, 12. -- Cli RE Isso Reo, 20, Rect. t Res, 3: "ie 15, 9, 60. 128 129 130 131] beatus es et bene tibi erit. 3 dUxor tua sicut @vitis abundans in lateribus domus tuae; filii tui, Tsicut novellae olivarum, i in circuitu mensae tuae. 4 Ecce sic benedicetur homo qui timet Dominum. 5 9Benedicat tibi Dominus “ex Sion, et videas ‘bona Ierusalem omnibus diebus vitae tuae 6 et videas /filios filiorum tuorum, /pacem super Israél. Canticum graduum. Saepe “expugnaverunt me a Yiuventute mea, Cdicat nunc Israéi: 2 saepe expugnaverunt me a iuventute mea; etenim “non potuerunt mihi. 3 eSupra dorsum meum /fabricaverunt peccatores, prolongaverunt iniquitatem suam. 4 Dominus iustus concidit cervices peccatorum. 5 9Confundantur et convertantur retrorsum omnes qui ode- 6 fiant “sicut faenum tectorum, [runt Sion, quod priusquam evellatur exaruit; 7 de quo non implevit manum suam qui metit, et ‘sinum suum qui manipulos colligit. 8 Et non dixerunt qui praeteribant: /Benedictio Domini super 'benediximus vobis in nomine Domini. [vos: Canticum graduum. aDe profundis clamavi ad te, Domine: Domine, exaudi vocem meam; bfiant aures tuae intendentes in °vocem deprecationis 3 dSi iniquitates observaveris, Domine, [meae. Domine, quis sustinebit ? 4 Quia ‘/apud te propitiatio est, et propter legem tuam 9sustinui te, Domine; ‘sustinuit anima mea in verbo eius; 5 speravit anima mea in Domino. $iA custodia matutina usque ad noctem jsperet Israél in 7 quia apud Dominum misericordia, Domino; et copiosa apud eum ”redemptio, 8 et ipse “redimet Israél ex omnibus iniquitatibus eius. Canticum graduum David. Domine, @non est exaltatum cor meum, neque Yelati sunt oculi mei; neque ambulavi in “magnis neque in @mirabilibus super me. 2 Si non humiliter sentiebam, sed exaltavi animam meam; sicut “ablactatus est super matre sua, ita retributio in anima mea. 3 /Speret Israél in Domino ex hoc nunc et usque in saeculum. Canticum graduum. Memento, Domine, David et omnis ¢mansuetudinis eius; 2 sicut iuravit Domino, ’votum vovit “Deo Iacob: 3 dj introiero in tabernaculum domus meae, si ascendero in lectum strati mei, 4 ¢si dedero somnum oculis meis et palpebris meis dormita- 5 et requiem temporibus meis, [tionem fdonec inveniam locum Domino; tabernaculum Deo 6 Ecce audivimus eam in 9Ephrata, [Iacob. invenimus eam in ’campis silvae. 129. Paenitent. 6. Jn abysso malorum demersus redemptionem efflagitat. — 130. Suam humilitatem ostentat. — 181. Cupiens arcam Dei in Sion re- ducere (1-9), a Dito petit ut illuc degat et regnum davidicum confirmet, — LIBER PSALMORUM 131, 7 — 134, 10 13 13 [34 7 4introibimus in tabernaculum eius, adorabimus in loco Jubi steterunt pedes eius. 8 ‘Surge, Domine, in “requiem tuam, tu et arca sanctificationis tuae: 9 "sacerdotes tui °induantur iustitiam, et Psancti tui exsultent. 10 Propter David servum tuum @non avertas faciem ‘christi tui. 1lsTuravit Dominus David veritatem et ‘non frustrabitur “De fructu ventris tui ponam super sedem tuam. [eam: 12 vSi custodierint filii tui testamentum meum et testimonia mea haec quae docebo eos, et filii eorum usque in saeculum “sedebunt super sedem 13 Quoniam Yelegit Dominus Sion, [tuam. elegit eam in habitationem sibi; 14 haec *requies mea in saeculum saeculi: hic “habitabo, quoniam elegi eam. 15 Viduam eius benedicens benedicam, bpauperes eius saturabo panibus; 16 sacerdotes eius induam salutari, et sancti eius exsultatione exsultabunt. 17 Tuc producam cornu David, paravi “lucernam christo meo; 18 inimicos eius “induam confusione; super ipsum autem efflorebit sanctificatio mea. Canticum graduum David. [unum ! 4Ecce quam bonum et quam iucundum habitare “fratres in 2eSicut unguentum in %capite, quod descendit in barbam, quod descendit “in oram vestimenti eius; [barbam Aaron, 3 sicut ‘ros 9Hermon, qui descendit in *montem Sion; quoniam illic ‘mandavit Dominus benedictionem et vitam usque in saeculum. Canticum graduum. Ecce nunc benedicite Dominum, omnes 4servi Domini; bqui statis in domo Domini, in atriis domus Dei nostri. 2In noctibus Cextollite manus vestras in 4sancta, et benedicite Dominum. 3 €Benedicat te Dominus ex Sion, fqui fecit caelum et terram. aAlleluia. bLaudate nomen Domini, laudate, servi, Dominum: 2 ¢qui statis in domo Domini, 4in atriis domus Dei nostri. 3 Laudate Dominum, quia ¢bonus Dominus; psallite nomini eius, quoniam /suave; 4 quoniam YIacob elegit sibi Dominus, Israél in *possessionem sibi. 5 Quia ego cognovi quod ‘magnus est Dominus, _ et Deus noster prae omnibus diis: 6 Jjomnia quaecumque voluit Dominus fecit, in caelo, in terra, in mari et in omnibus abyssis; 7 leducens nubes ab extremo terrae fulgura in ™pluviam fecit; qui producit ventos de “thesauris suis. 8 oQui percussit primogenita Aegypti Pab homine usque ad pecus; 9 et Umisit signa et prodigia in medio tui, Aegypte, in Pharaonem et in omnes servos eius. 10 Qui percussit. gentes multas et occidit reges fortes: dy. 2 Rye‘21, 17. 7] ‘Vz. in transl. Domus Laur. #Ps 5, 8. ict. nvr. 16. 15. 9] V. in prec. fri. 5 . in cm. Mm. T. P. a Be A v3 Rg 2, 4. x3 Rg 8, 25. — cf. Jb 36, 7. y Ps 25, 8; 73, 2; 77, 68; 3 Bg 2. F 4Ps Cc 2, 20 [67, 17. CPS 88,525; 9 Re 2, 1, 29, 21. — cf. Le 1, 69. ecf. Lc 13, 17. — v. Jb 8, 22. - Ad vsp. in fr. 5 (1). — in cons. Episc. (2,3) et ben. Abbat. acf. Pro 18, 19: Ec 4, 9. 1] Ant. in fs. 7 ss. Fund. — V. in R. etc. in fss. plur. Mm, 1, 2] Gr. in D. 22 Fs Pat. —V. All. we Be s. Alphonsi. b 67, 7; Ecli 25, 2. — cf. Gn 13, c Ex 30,25,30. (8; Heb13,1. oy atech. R. II 3f.45t8. d Ex 29, 7; Lv 8, 22. e Ex 28, 32,33; 39,24. [(P.R.). 3] Ant. in ritu de tond. barba f Pro 19,12; Os 14,6; Mic 5, 7. g Dt 3,9; 4, 48. h Ps 47, 2. [Ps 42, 8. Py ees Lars: ot "38 Si oy, Ad cmpl. in Dd. a-PSet34; J. b Dt "163,83: £8, 73 “i> Pati2B; 20> ¥sPar 20, FT; ; ,5.—2 CN. ES 27% S134, 2. d Ps 62, 3; 150, 2. e Ps 127, 5. — cf. Nm 6, 24. 3] V. All. in Ms. pro sponsts. tv: Psixt3) 7S. Ad vsp. in fr. 3 (1,2). a Ps 104, 1. — 2. Ps 145, I. b Ps 112, 13.1133, 13° Dn 3; 85. C.PS8PE33, 1. dv. Psg1,1 4. [ pace. 3] Of. in D. Qdg. et Ms pro ev. Ps 99, 5. f Ps 146, 1. — cf. Ps 51, ae i Ps 85, 8; 88, 7; 94, 3. AES 213.3 (bis); Sap 12, 18; Dn 4, 32; Jn 1, 14 6] v. ur. 3 EU. 10,, 837851, 16, m cf. 2554 25,- 26°77, 30m, 26° Zc 10, I n 984-22. o Ps 77, 51. — v. Ex 12, 29. PGs. IT: 80; 3,781: 62 q Dt 6, 22; jr 395 20. ee EG soe LIBER PSALMORUM 134, 11 — 135, 20 132. Celebrat fidelium communionem. — 183. Ad Deum etiam nocte cele- brandum exhortatur.— 134. Deum, quem celebrant res creatae (1-7) et mi- racula in egressu Israél de Agypto (10-13) laudandum esse, idola autem 10-12] Ps 135, 17-22. r Dt 29, 7. — v. Nm 21, 21-26. As Nm 21, 33-35. tv. Js 12, 7-24. “ Dt 29, 8. — v. Ps 77, pf DES TOT} 139.Dx 3} 153 II, 5. x Dt 32, 36, 43. 14) R. in cm. Mm. T. P. yv. Ps 89, 13. 15-20] Ps 113, 4 (bis)-11. z Jr 10, 14; Bar 6, 24; Hab 2, 19. @Ps 117, 2-4; Dn 3, 83, 84. b cf. Ps 127, 5. C.PSiT3x, 23," 43 Ad vsp. in fr. 5 (1, 22), a Ps 104, 1. bv. Ps 105, 1 ev. a», Par. 16; 41. d Dt 50, 194 e Dn 4, 352 Mc 15, 23. — v. Sivan; s fyv.ePs, 32,:6. g Pro 3, 19; Jr 10, 12; 51, 15. — cf. Ps 103, 24. hIs 42, 5; _ 24. iv. Ps 23 a I, ot "Ecli 43, I-I1. 1 Ps 77, 51; 134, 8-10. MBVSL29E 1+ Nr get 3) n Dt 4, 34. — cf. Ex 15, 12,13. oPs 77, 13; Ex 14, 21. Dp Ex 14, 22. q Ex 14, 27. — cf. Ps 77, 53. Y 5 15:42 Ps.26: 327% 17-22] Ps 134, 10-12. Dt 8, 15. — cf. 135 11 rSehon regem Amorrhaeorum et 8Og regem Basan et ‘omnia regna Chanaan; 12 et “dedit terram eorum hereditatem, hereditatem Israél populo suo. 13 Domine, “nomen tuum in aeternum; Domine, memoriale tuum in generationem et generatio- 14 fQuia iudicabit Dominus populum suum [nem. et Yin servis suis deprecabitur. 15 5 Ecce, Domine, tu ¢cognovisti omnia, novissima et anti- tu formasti me et posuisti super me manum tuam. [qua; 6 ‘Mirabilis facta est scientia tua ex me; confortata est, et non potero ad eam. 7 9Quo ibo a spiritu tuo? et “quo a facie tua fugiam? 8 ‘Si ascendero in caelum, tu illic es; jsi descendero in infernum, ades. 9 Si sumpsero pennas meas diluculo et habitavero in extremis maris, 10 etenim illuc ‘manus tua deducet me, et tenebit me dextera tua. 11 Et dixi: ”Forsitan tenebrae conculcabunt me, et nox illuminatio mea in deliciis meis; 12 quia “tenebrae non obscurabuntur a te, et nox sicut dies illuminabitur; sicut tenebrae eius, ita et lumen eius. 13 Quia tu °possedisti renes meos, Psuscepisti me de utero matris meae. 14 Confitebor tibi, quia terribiliter magnificatus es; Ymirabilia opera tua, et anima mea cognoscit nimis. 15 rNon est occultatum os meum a te quod fecisti in occulto, et substantia mea %in inferioribus terrae. 16 Imperfectum meum viderunt oculi tui, et 4in libro tuo omnes scribentur; dies formabuntur, et nemo in eis. 17 Mihi autem nimis honorificati sunt “amici tui, Deus; nimis confortatus est principatus eorum. 18 Dinumerabo eos, et “super harenam multiplicabuntur ; exsurrexi et adhuc sum tecum. 19 Si Yoccideris, Deus, peccatores, 2viri sanguinum, @declinate a me; 20 quia dicitis in cogitatione: baccipient in vanitate civitates tuas. 21 cNonne qui oderunt te, Domine, oderam, et Ysuper inimicos tuos tabescebam ? 22 Perfecto odio oderam illos, et inimici facti sunt mihi. 23 ¢Proba me, Deus, et scito cor meum; interroga me et cognosce semitas meas 24 et vide, si via iniquitatis in me est, et ‘deduc me in 9via aeterna. In finem. Psalmus David. 2 aEripe me, Domine; ab homine malo, ba viro iniquo eripe me. 3 Qui cogitaverunt iniquitates in corde, Ctota die constituebant proelia; 4 dacuerunt linguas suas @sicut serpentis; Jvenenum aspidum 9sub labiis eorum. 5 Custodi me, Domine, de manu peccatoris et ab hominibus iniquis eripe me, Aqui cogitaverunt supplantare gressus meos; 6 tabsconderunt superbi laqueum mihi et funes extenderunt in laqueum; iuxta iter scandalum posuerunt mihi. 7 jDixi Domino: Deus meus es tu; lexaudi, Domine, vocem deprecationis meae. 8 Domine Domine, ™virtus salutis meae, obumbrasti super caput meum in die belli. r | d ; rogat ut calumniatores coérceat (2-4); ex hostium autem insidiis libe- | _ ratus (5-9), eos increpat (10-14). — 140. Periculis abreptus psaltes expo- scit auxilium. — 141. Quolibet destitutus auxilio liberationem implorat. LIBER PSALMORUM 139, 9 — 142, 1 ‘140 14] 142 9 Ne tradas me, Domine, a desiderio meo peccatori; cogitaverunt contra me, "ne derelinquas me, ne forte 10 Caput circuitus eorum, [exaltentur. labor labiorum ipsorum operiet eos. 11 Cadent super eos ?carbones, in ignem deicies eos, in miseriis non subsistent. 12 Vir linguosus non dirigetur in terra, virum iniustum mala capient in interitu. 13 Cognovi quia ¢faciet Dominus iudicium inopis et vindictam pauperum. 14 Veruntamen ‘iusti confitebuntur nomini tuo, et *habitabunt recti cum vultu tuo. Psalmus David. Domine, clamavi ad te, exaudi me, intende voci meae, cum clamavero ad te. 2 Dirigatur “oratio mea sicut incensum in conspectu tuo; belevatio manuum mearum ‘sacrificium vespertinum. 3 Pone, Domine, “custodiam ori meo et “ostium circumstantiae labiis meis. 4f/Non declines cor meum in verba malitiae, ad Yexcusandas excusationes in peccatis cum hominibus “operantibus iniquitatem, et ‘non communicabo cum electis eorum. 5 iCorripiet me iustus in misericordia et increpabit me, Koleum autem peccatoris non impinguet caput meum, Tquoniam adhuc et oratio mea in beneplacitis eorum. 6™mAbsorpti sunt iuncti petrae iudices eorum, audient verba mea, quoniam potuerunt. 7 Sicut crassitudo terrae erupta est super terram, “dissipata sunt ossa nostra secus infernum. 8 Quia °"ad te, Domine Domine, oculi mei, Pin te speravi, non auferas animam meam. 9 Custodi me %a laqueo quem statuerunt mihi, et a scandalis operantium iniquitatem. 107Cadent in retiaculo eius peccatores: Ssingulariter sum ego donec transeam. 1 aJntellectus David, ®cum esset in spelunca, oratio. 2c¢Voce mea ad Dominum clamavi, voce mea ad Dominum @deprecatus sum. 3 e¢Effundo in conspectu eius orationem meam, et tribulationem meam ante ipsum pronuntio. 4 In /deficiendo ex me spiritum meum, et tu cognovisti semitas meas. In via hac qua ambulabam Yabsconderunt laqueum mihi. 5 hConsiderabam ad ‘dexteram et videbam, et Jnon erat qui cognosceret me. kPeriit fuga a me; et non est qui /requirat animam meam. 6 Clamavi ad te, Domine; dixi: Tu es ™spes mea, ™portio mea in °terra viventium. [nimis. 7PIntende ad deprecationem meam, quia %humiliatus sum rLibera me a persequentibus me, quia ‘confortati sunt 8tEduc de custodia animam meam, [super me. ad confitendum nomini tuo: me exspectant iusti donec retribuas mihi. Psalmus David, quando persequebatur eum Absalom filius @Domine, exaudi orationem meam, [eius. auribus percipe obsecrationem meam in °veritate tua, exaudi me in tua iustitia. nis 14, 21. ocf. Pro 12, 13; 18, 7. — Vv. Ps? 7) %6237. # Ps to, F527) 9, 235 34 ereh. Rm 12, 20. qa Ps 9, 5; 3 Rg 8, 45, 49, 59; Pro.22, 23: Hf. P3163 cis s Ps 15, 11. — cf. Mt 5, 8. Ad vsp. in fr. 6 (1), in Cena Dat ete bs. a@ Ps 87, 3;°Le £,(10;“Ap: 5,°8% . 3, 4. — cf. Ac 10, 4, 31. 24% Catech:.R, £V «2, %.iVi0d usp. per annum. —Gr. in D. 19 b. Punt. etc. — R. in cons. eccl. 2-4] In Ord. Ms. ad incens. al- tarts. 3! V.in fs. s. Jo Nepom, rie Ba eo CVs EX 20,'30- 47: : ad. Ps’ 38, ‘T::Pto° 16; 1* *Echt-23% 3; ant af, * PSS, 18. eEcli 28, 28, 29; Mic 7, 5. — ficiePs 118; 36: cf fb 41, 5 4] * Catech. R. IV 14, 15. cf. -Gn"3." 125-23. vy. ‘9? PS 93,°%". ¢ (cf.Par 23,56): Per Lv" t9,, 175 BroO.9;. 8%, £9: 25: 25, 12; 27, 6; Ec 7, ¢: Gal 6, 1. BL Catech! Ri TTT“, %21. Rel. Ps. 32,-.2. lv. Ps 108, 4. m (cf 2 Par 2 §.° 32). na Ps 52, 6. — cf. Ez 37, 1. o Ps 24, 15. p % Ps ‘ro; 2. q Ps 139, 9. f cl? P37, 16: Jr*s0; 4. S$ CL LCYAs, 30: Ad vsp. in fr. 6 (8), in Cena Dit etc. (5). — ad mt. in rat. Dni N. a.Ps' 3¥, §: Ar; & 27. weete: b cf. Ps 56, 1; 1 Rg 24, 4. CRS. 3}. 5 a -PS§320" 9: 3] * Catech: Re iv: 37-4. e Ps ror, 1. — cf. Is 26, 16. — fv. Ps 76, 4. ivi Ps 41, 5. 5 Fs 430, ' 6. , cf: Ps°68)) 21-3 Ech as1; 103 i Ps 15, 8 FEUORS 30,012: k Jb 11,20; Jr 25,35: Am 2,14. l Pro 29, ro. — cf. 1 Rg 20, 1. MEV PSET3. 0%, 96-0: n-PS 75,°5. ovc Ps: 26, 13% BBS ts. py: 7] Ant. in fs. ss. col. Flag. qaPs 78, 8. £ES09 5 28 30, "16: s Ps. 17, 18. tIs 42, 7. — cf. Ps 142, 11. Ad ll. in fr. 6 (9). GESHT 30, 7. 61 Jo 1, 9. — cf. Ps 30, 2. LIBER PSALMORUM 142, 2 — 143, 14 — 142. Paenitent. 7. /n gravi periculo constitutus ad Deum confugit (1-6), ut liberationem obtineat et ut sibi viam qua ambulet demonstret (7-10). — 143. Deo benedicit ab eoque petit, ut potentiam suam in hostes manifestans ¢ cf. Jb 14,3; Jr 2,9, 35; Nh, 3. 2] * cf. Conc, Milev: Il can, 7. — Oratio in exequtis adult. d Ps 129, 3; 3 Rg 8, 46; Jb og, 2, 20, 15, 14; 25, 4; EC 7, 97: BO? 3s Rin 3s execs or 4, 4., 3,4] Antt. in Parasc. ev. Ps 87, 4-7. f Lm 3, 6. — cf. Ps 87, 5, 6. ig 76, 4. ES 80. Rh, Ft. Fae i Ps 76, 13; 110, 2. jv: Jb 11,13; Ps 87, 10; 2 Mc pg © 8 PS52g) Tr 85,4) #Ps 58.2: \241, +7. 9; ri Gr. in D. Pass. — Of. in r. 2 mai. hebd. wet Vs’ £73, "2. v2 Es 9,20; Sapit, 6°24 f. GS) 2.3154 3 y Is 26, 10. — cf. Ps 26, rr. $.PS.22, 37) 24,32 %30n 43:52 35, av. Ps 70, 20. [25. ay 24, 17; Ps 141, 8. Crs $3, 7. dv. B3 IIs, 16. Ad usp. in sb. (1, 15). 11 * Catech. R. IV 15, 19. —V. All. in fs. s. Jo. Dam. aPs ‘17, ‘35. ier, ht 1, 2] in ben. novi militis (P. R.). 6 Ps 58, 10, 11, 18; Jn 2, 2] Ant. in fs. ss. Rdmpt. © PS" 39; 33290, 3. dPs 17, 48. évi Ps*8; §? fEc 1, 2. — cf. Rm 8, 20. — v. Ps 38, 6. g Ps ror, 12; 108, 23; Jb 8,9; 14, 2. h Ps 17, 10. — cf. Is 64, 1. # Ps 103, 32. — cf. Ex 19, 18; , Am 9, 5. $V. PS.27q LB RV Ps 274075 yer: 1H; m Ps 17, 65, 46. 2.Ps 11, 3. — cf. Is 44, 20. o cf. Ps Ne fight Gn 14, 22; Dt 32, 40; Is 62, 8. p Ps 32, 2, 3. — cf. Ps 149, 1. g Ps 27. §1. v cf. Ps 937,23. s Ip ir,..23. 123% 4230s: oF 225 fict..Zc' 9. 2§). ucf. Dt 28, 52; Am 4, 3. 2 Et “non intres in iudicium cum servo tuo, @quia non iustificabitur in conspectu tuo omnis vivens; 3 quia persecutus est inimicus animam meam, ¢humiliavit in terra vitam meam, fcollocavit me in obscuris sicut mortuos saeculi; 4 et Yanxiatus est super me spiritus meus, in me turbatum est cor meum. 54Memor fui dierum antiquorum, - imeditatus sum in omnibus operibus tuis, in factis manuum tuarum meditabar. 6 jExpandi manus meas ad te; lanima mea “sicut terra sine aqua tibi. 7 Velociter exaudi me, Domine: °defecit spiritus meus: ?non avertas faciem tuam a me, et similis ero Ydescendentibus in lacum. 8 Auditam fac mihi mane misericordiam tuam, quia in te speravi; Tnotam fac mihi viam in qua ambulem, quia *ad te levavi animam meam. 9 ¢Eripe me de inimicis meis. Domine, ad te confugi. | 10 “Doce me facere voluntatem tuam, quia Deus meus es tu; Vspiritus tuus bonus “deducet me in Yterram rectam. 11zPropter nomen tuum, Domine, “vivificabis me in aequitate beduces de tribulatione animam meam [tua, 12 et in misericordia tua °disperdes inimicos meos et perdes omnes qui tribulant animam meam; quoniam 4ego servus tuus sum. l 4 3 Psalmus David adversus Goliath. Benedictus Dominus Deus meus @qui docet manus mea ad proelium, et digitos meos ad bellum. 2 bMisericordia mea et ‘refugium meum, susceptor meus et liberator meus, protector meus; et in ipso speravi, qui 4subdit populum meum sub me. 3 Domine, quid est homo, quia innotuisti ei? aut filius hominis, quia reputas eum? 4 fHomo vanitati similis factus est; Idies eius sicut umbra praetereunt. 5 Domine, “inclina caelos tuos et descende, ftange montes et fumigabunt, 6 fulgura coruscationem et dissipabis eos, Jemitte sagittas tuas et conturbabis eos, 7 kemitte manum tuam de alto, eripe me et libera me de aquis multis, Ide manu “filiorum alienorum, 8 quorum os “locutum est vanitatem, et °dextera eorum dextera iniquitatis. 9 Deus, ?canticum novum cantabo tibi, in psalterio decachordo psallam tibi. 10 @Qui das salutem regibus, qui redemisti David servum tuum de gladio maligno, 11 eripe me et erue me de manu filiorum alienorum, quorum os locutum est vanitatem, et dextera eorum dextera iniquitatis; 12 quorum filii sicut novellae *plantationes in iuventute sua; filiae eorum compositae, circumornatae ‘ut similitudo tem- 13promptuaria eorum plena, eructantia ex hoc in illud, [pli; oves eorum fetosae, abundantes in egressibus suis, - _ 14 boves eorum crassae; “non est ruina maceriae neque transitus, 4 ee | eos in secundis rebus deturbet (11-15). — 144. Deum celebraturus, ipsius enarrat potentiam (1-7), misericordiam, regni gloriam (8-14) benigni- | tatemque in diligentes se (15-21). — 145. Non in principibus, sed soli i aed 144 145 neque “clamor in plateis eorum. 15Beatum dixerunt populum cui haec sunt: Ybeatus populus cuius Dominus Deus eius. “Laudatio ipsi David. bExaltabo te, Deus meus “rex, et benedicam nomini tuo in saeculum et in saeculum sae- 2 per singulos dies benedicam tibi [culi; et “audabo nomen tuum in saeculum et in saeculum 3 (Magnus Dominus et laudabilis nimis, [saeculi. _ et /magnitudinis eius non est finis. 4 9Generatio et generatio laudabit opera tua, et potentiam tuam pronuntiabunt; 5 hmagnificentiam gloriae sanctitatis tuae loquentur et ‘mirabilia tua narrabunt 6 et virtutem terribilium tuorum dicent et magnitudinem tuam narrabunt; 7jmemoriam abundantiae suavitatis tuae eructabunt et iustitia tua exsultabunt. 8 kMiserator et misericors Dominus, patiens et multum misericors, °‘suavis Dominus universis, et ™miserationes eius super omnia opera eius. 10”Confiteantur tibi, Domine, omnia opera tua, et °sancti tui benedicant tibi. 11 Gloriam regni tui dicent et potentiam tuam loquentur, 12 Put notam faciant filiis hominum %potentiam tuam et “gloriam magnificentiae regni tui. 13 sRegnum tuum regnum omnitm saeculorum, et dominatio tua in omni generatione et generationem. ‘Fidelis Dominus in omnibus verbis suis; et sanctus in omnibus operibus suis; 14 uallevat Dominus omnes qui corruunt et Yerigit omnes elisos. 15 2Qculi omnium in te sperant, Domine, et Ytu das escam illorum in tempore opportuno, 16 zaperis tu manum tuam et imples omne animal bene- 17 2Justus Dominus in omnibus viis suis [dictione. et sanctus in omnibus operibus suis. 18 bPrope est Dominus omnibus invocantibus eum, © omnibus invocantibus eum in ¢veritate. 19 Voluntatem timentium se @faciet et “deprecationem eorum exaudiet et salvos faciet eos. 20/Custodit Dominus omnes diligentes se et omnes peccatores disperdet. 21 Laudationem Domini loquetur os meum, et 29benedicat omnis caro nomini sancto eius in saeculum et in saeculum saeculi. oAlleluia, bAggaei et Zachariae. 2 Lauda, anima mea, Dominum: ‘laudabo Dominum in vita mea, dpsallam Deo meo quandiu fuero. €Nolite confidere in principibus, 3 fin filiis hominum, in quibus 2non est salus. 4hExibit spiritus eius et revertetur in terram suam; in illa die peribunt omnes cogitationes eorum. 5 iBeatus cuius Deus Iacob adiutor eius, jspes eius in Domino Deo ipsius, 6 lqui fecit caelum et terram, mare et omnia quae in eis sunt. 7mQui custodit veritatem in saeculum, LIBER PSALMORUM 143, 15 — 145, 7 t ro, 11) Int. etc. GAS 24s. Fetes 2 44H" Fz: x Dt 33,.29. y Ps 32, 18; 145, 5. Ad usp. in sb. (3, 9, 43) et in fs. SS. Lind. A Ns 3) j Se 97, 0. 1] V. All. in fs. ss. nom. J. fy, Ps 14, :2. 2] V. in hymno «Te Deum ». é Ps 47, 2. 3]_R. in fss. ss. Trin. et ss. Cord. J ord. J. fief. (1 Par 29,11); Jb 11, 7-9; (Is 40, 28). gis 38, 19. — cf. Is 12, 4. AVY. 12. ¢v. Os 9, 2. icf. Is 63, 12. kv. Ps 85, 5, 15; Ps 102, 8. Lv. Ps 99, 5. m Ecli 18, 12. -— cf. Sap 6, 8. n Ps 192, 22; Dn 3, 57. — cf. cf. Ps 18, 2. 10] V. in ben. mensae. in cm. et fs. o cf. Ps 139, 9, 16. [Mm. p Ps 104, 1, 2. qvr.4; Ps:1s0, 25 Dt 3, 24: rvr. 5. 3 8; 101, 13. —- v. Ps (10), 16. 13] Ant. in fs. ss. Red. Ovr. 174 ucf. Ps 36, 17, 24. v Ps 145, 8. x cf. Ps 103, 233 1720. 15] * Catech. R. IV 13,11. — in prec. T. penuriae et famis. 15, 16] Gr. in fs. Corp. Ch., in D. 20 p. Pnt. et fr. 5 ~. D.3 Oe, — V. in ben. mensae. 16] * Catech. R. I 2,6.— V.in ben. animal. (R. R.). y Ps 103, 27; 110, 5; 135,25; 146, 9. — cf. Mt 6, 31-33; Ac 14, 19. z Ps 103, 28. av. Dt 32, 4. b cf. Ps 29, 33 33,19; 118,151; Dt 4, 72 Ecli 2,142; Ac 47, 29. 18] Gr. in D. 4g Adv. etc. C€jO 4, 23, 24. d Pro 10, 24. — cf. Jo 9, 31; {Jo 3, 33; "22. é Ps 30, 23. — cf. Ex 22, 23. f Ps 96, 10; Dn 14 37. 21] v. vr. 18. — Ant. in fs. ss. g cf. Ps 150, 6. [nom. J. Ad ll. in fr. 4 (1) et in prec. off. Df. — in ben. campanae. av. Ps 134, 1. 6 Psrrr,r. {fr. 6p. Pnt. 1] Of. in D. 3 p. Psch. et in ¢ Ps 62, 5; 103, 33; 344, 2. — Ps 6, 6. d Ps 103, 33. e Ps 117, 9. f Ps 117, 8. — cf. Is 2, 22; Jr Ps 59, 11; 107, 13. 37,5. Ps 103, 29; 1 Mc 2, 63. — cf. Ec 12, 7. — v. yb 10,9; , 34, 14, 15. . icf. Ps 143, 15. — v. Ecli 2, rr. i Ps 118, 116. — v. Ps 2, 13. lJr 1, 9. — v. Ps 113, 15. mCt. PS°99,°§; 116, 2. aaa) Sec Deo fidendum est. — 146. Deus celebrandus, qui dispersos congregat, congregatos suscipit eosque nutrit. — 147. Deum instaurantem lerusa- lem, reducentem ver, legem manifestantem vates celebrat. — 148. Crea- LIBER PSALMORUM 145, 8 — 148, 2 n Ps 102, 6. o Ps 103, 27; 106, 9; 144, I5. pI Is 61, 1. — cf. Ps 67, 7 as 20, 18} “Mt 0, 30; 3x, 55; 0 9, 7. r Ps 144, 14. — cf. Ps 146, 6. g's PS" 10.58 tcf. Ex 22, ak Dt to, 18, 19. — v. Ps (x0), 14. u Ps 67, 6. v cf. Ps 146, 6. MPS 02, 53 98, 1 etc — v. Ps (10), 1 Ad ll. in fr. 5 ie in ben. cam- panae et ae ad pet. plu- av. Ps 134, 1 [viam (8). bPs or, cPs as. — cf. Ps 32, 1. d Ps 50, 20; Io1, 17. e Dt 39, 3; Is a oa net » TB s 4018.63. 25. Ps 33, r9. i 34, 16. — cf. Le 10, 34. cf. Gn 15, Na iIs 40, 26; Bar 5] + Simb. ‘fid. Corie: Polet. XI Bare — v.14 Par 16,25; Yb 9, mH ‘Nh a; 3: m Is 40, 28. 75 Bais ; ncf. Ps 145, 7-95, li 10, 17. o Ex 15, 21. — cf. Ps 94, 1, 2. » 1. Part 35} 06. he Jb 5, ie 5, 24: : Jris eae 0] * Catech. R. IV 13, 11. $V. Ps 170 3y52 7%. 2 tv. Jb 38, 4r. — cf. Lei? 24. u Ps 32,16,17.—cf. Pro 21, 31. v Ps 149, 4 xcf. Ps 19, 8. — v. Ps 33, 18. Ad ll. in fr. 6 (12), in fs. Corp. Ch. (14), in cm. Sctar. et ded. eccl. —- in cons. altaris, jr ben. campan. et in vate av. Ps 134, 1 [repell. tem 12,13] Of. in fss. Patr. s. Joseph. 12,14] V. All. in Ms. pro pace 13] v. Cn ceo etc. 6b 2 Es.7, r-3. c Ex 34, 24; Pro 16, 7; Is 60, d Ps 80,17; Dt 32, 14. [17,18. ecf. Ps 131, 15. by te Ps 32, 9; 148, 5, 8. 3 (Ex Me, 14. — cf. Jb 38, 29). i Jb 37, 9, 10; Ecli 43, 22. jvr. 15. — cf. 37, 12. — V. Ps 32, 9; 106, 20. IPs 77, 15; Ecli 17. 10s" par 3, 37. Baty gehts: Rm 9, sof © Catech. 38 TT I, et Day Fs FF" TO} 15. — ef. cf. Rm 3, 2 mM 3, 2 OV. PSs. 25a. B Ad ll. in Dd. (1), in bened. campanae et ord. sepel. par- av. Ps 134, 1 “Lvulos p12}. 1,2] Gr. etc. in fs. et off. ss. Angelis. b cf. vr. 7. — v. Ps 68, 34. Rig? rT, 80; 2 2, 1%: 2) V. All. in D. 2 Epiph. 146 147 148 "facit iudicium iniuriam patientibus, °dat escam esurientibus. PDominus solvit compeditos, 8 dDominus illuminat caecos, rDominus erigit elisos, sDominus diligit iustos, 9*Dominus custodit advenas: “pupillum et viduam suscipiet et “vias peccatorum disperdet. 10 tRegnabit Dominus in saecula; Deus tuus, Sion, in generationem et generationem. @Alleluia. Laudate Dominum, quoniam bonus est psalmus, Deo nostro sit “iucunda decoraque laudatio. 2 dAedificans Ierusalem Dominus, ¢dispersiones Israélis congregabit, 3 qui /sanat contritos corde et Yalligat contritiones eorum, 4kqui numerat multitudinem stellarum et ‘omnibus eis nomina vocat. 5 /Magnus Dominus noster et ‘magna virtus eius, et “sapientiae eius non est numerus. 6 "Suscipiens mansuetos Dominus, humilians autem peccatores usque ad terram. 7 OPraecinite Domino in confessione, psallite Deo nostro in ?cithara, 8 qui operit caelum nubibus et parat terrae Ypluviam, rqui producit in montibus faenum et herbam servituti hominum, 9 squi dat iumentis escam ipsorum et ‘pullis corvorum invocantibus eum. 10 Non in “fortitudine equi voluntatem habebit, nec in tibiis viri beneplacitum erit ei. 11 vBeneplacitum est Domino super timentes eum, et in eis qui “sperant super misericordia eius. @Alleluia. 12 Lauda, Ierusalem, Dominum, lauda Deum tuum, Sion; 13 quoniam °confortavit seras portarum tuarum, benedixit filiis tuis in te. 14 Qui °posuit fines tuos pacem et 4adipe frumenti ¢satiat te, 15 fqui emittit eloquium suum terrae: velociter currit sermo eius, 16 9qui dat nivem sicut lanam, Anebulam sicut cinerem spargit, 17 imittit crystallum suam sicut buccellas, ante faciem frigoris eius quis sustinebit ? 18 jEmittet verbum suum et liquefaciet ea, flabit spiritus eius et fluent aquae. 19 Qui adnuntiat verbum suum Iacob, liustitias et iudicia sua Israél. 20 ™Non fecit taliter omni nationi et "iudicia sua non manifestavit eis. Alleluia. @Alleluia. Laudate Dominum ?de caelis, laudate eum “in excelsis. _ 2 Laudate eum omnes angeli eius; aa ee | turae omnes (1-12) Deum laudent ipsiusque maiestatem exaltent (13-14). | — 149. Israél Deum regem et ducem post victoriam exaltare iubetur. — 150. In omnibus et ubique Deus est celebrandus. LIBER PSALMORUM 148, 3 — 150, 6 149 150 laudate eum omnes “virtutes eius. 3 ¢Laudate eum, sol et luna, laudate eum, omnes stellae et lumen. 4 Laudate eum, /caeli caelorum, et Yaquae omnes, quae super caelos sunt, 5 Alaudent nomen Domini. Quia ipse dixit et facta sunt, ipse mandavit et creata sunt. 6 iStatuit ea in aeternum et in saeculum saeculi jpraeceptum posuit et /non praeteribit. 7 Laudate Dominum, "de terra “dracones et omnes abyssi, 8 Cjgnis, grando, Pnix, glacies, Yspiritus procellarum, Tquae faciunt verbum eius, 9 8montes et omnes colles, tligna fructifera et omnes “cedri, 10 Ubestiae et universa pecora, serpentes et “volucres pennatae, 11 reges terrae et Yomnes populi, principes et omnes iudices terrae. 12 Tuvenes et virgines, senes cum iunioribus laudent nomen 13 quia exaltatum est nomen eius solius; 14 dconfessio eius super caelum et terram, et Lexaltavit cornu populi sui. ¢Hymnus omnibus sanctis eius, filiis Israél, populo 4appropinquanti sibi. @Alleluia. @Alleluia. Cantate Dominum °canticum novum, laus eius in “ecclesia sanctorum. 2 dLaetetur Israél in eo qui fecit eum, et filii Sion exsultent ‘in rege suo: 3 Laudent nomen eius in 9choro, in "tympano et ‘psalterio psallant ei. 4 Quia *beneplacitum est Domino in populo suo, et ‘exaltabit mansuetos in salutem. 5 Exsultabunt sancti in gloria, m™aetabuntur in “cubilibus suis. 6 oF xaltationes Dei in gutture eorum, et gladii ?ancipites in manibus eorum: Tad faciendam vindictam in nationibus, increpationes in populis, 8ad Yalligandos reges eorum in compedibus et nobiles eorum in manicis ferreis; 9 ut faciant in eis iudicium “conscriptum: 8gloria haec est omnibus sanctis eius. Alleluia. aAlleluia. Laudate Dominum in 2sanctis eius, laudate eum in ‘firmamento virtutis eius; 2 laudate eum in 4Vvirtutibus eius, laudate eum secundum multitudinem €magnitudinis eius; 3laudate eum in sono /tubae, laudate eum in 9psalterio et cithara;. 4laudate eum in “tympano et choro, laudate eum in chordis et ‘organo; 5 laudate eum in Jcymbalis benesonantibus, laudate eum in cymbalis iubilationis: 6 lomnis spiritus laudet Dominum. Alleluia. [ Domini. “mv. Jb 35, 10. ‘o] v. dv. Ps 102, 20, 21. é Dn 3, 62, 63. Tet. 2 Cor nyt 2. — v. Ps 67, Ein a Be Dn 3, 60. (34. Or." i Ps 32, 6, 9. [42, 24. jPs 118, 90, O13 10; 36, 25. — cf. Mt fu. Ps, 111, 10. [6, 33. cf. cp. 6, II; ICL 24% 33; 4; 18, 9; 20, 13; 28, 19. — 1€ GE, re 14, 23. 14, 15; ? Mc $. 7. pe. ; 4b 17; Ps 9, Sap 4, 19; Edi 41, 14. — an cp. 2,22. qvr. 9. — cf. Mt 7 cr 3,743.8, 18” Ps 235-43 S 33, 15, I scf. Mt ro, 26: 1 Tm $35 tcp. 6, 13; Ps 34, 19; Ecli 27, 25. WV. 315 Ch. 83,284) BAC AWS 5, 10; Ecli 21, 26; Jo 4,103 v Ps 36, 30. p 22,1. * Ecli 3, 33; 7, 36;_1 Pt 4, 8. cf. e- Corr 23, °9; Je. 5} 26: ycp. 19, 29; 26, 3. ZV. cp. 6, 32. avr. 8; cp. 12, 23; 14, 33. — cf. Ecli 20, 33. bcp. 18, 7. te 5 18, 11. — cf. alt 8,9; cli 8, 2 -haos = ~~, Ir, 18, 19; Sap 3, 5. — 19, 23. ech. ak , 16, 18. f cf. }. 332285; to. g Ec 5,2; ol 20, 8. — cf. Mt FS 5 ae <- C32 4 #cp. 8, 19. — cl. cp. 16, 16. icf. Os 4, 6. k Gn 24, 35; 26, 12; Dt 8, 18; Ecli 11, 24. — cf. Ps 126, Ij 227, . 1-6. pie 2, - pry cl. cD. 5345.03 wae 66, vt Heb 10 27. — cf. p 15, 21; Ecli 40, 13. n 0 D3. 5. — cf. cp. I, 26, 27. A rs. 19; Mt 5, 6; 1 Jos, pe th at, 18: Ps I, 43 Rep 5» 15; Ecli 40 13. 26, 275 @cp. 13. 3; Ps..28.. 85.224, 2, —cf. Mt 1243 5. (0 E18, 2; SCD. 3, 2; 4, 10; 9, IT; 14, 27. Et vecordi locuta est: 17 cAquae furtivae dulciores sunt,” et “panis absconditus suavior. 18 Et ignoravit quod ibi sint gigantes, et in profundis inferni convivae eius. 10 @Parabolae Salomonis. 1 OF ilius sapiens Jaetificat patrem, Cfilius vero stultus maestitia 2st matris suae. 2 dNihil proderunt thesauri impietatis, €justitia vero liberabit a morte. 3/Non adfliget Dominus fame animam iusti, et Yinsidias impiorum subvertet. 4 hEgestatem operata est manus remissa, ‘manus autem fortium divitias parat. jQui nititur mendaciis, hic pascit ventos, idem autem ipse sequitur aves volantes. 5 “Qui congregat in messe filius sapiens est, qui autem stertit aestate /filius confusionis. 6 ™Benedictio Domini super caput iusti, Nos autem impiorum operit iniquitas. 7 OMemoria iusti cum laudibus, et ?nomen impiorum putrescet. 8 @Sapiens corde praecepta suscipit, stultus caeditur labiis. 9rQui ambulat simpliciter ambulat confidenter, qui autem depravat vias suas *‘manifestus erit. 10 fQui adnuit oculo dabit dolorem, et stultus labiis verberabitur. 11 “Vena vitae Yos iusti, et “os impiorum operit iniquitatem. 12 Odium suscitat rixas, et “universa delicta operit caritas. 13 In labiis sapientis invenitur sapientia, et Yvirga in dorso eius *qui indiget corde. 14 aSapientes abscondunt scientiam, bos autem stulti confusioni proximum est. 15 cSubstantia divitis urbs fortitudinis eius, pavor pauperum egestas eorum. 16 @Opus iusti ad vitam, €fructus autem impii ad peccatum. 17 fVia vitae custodienti disciplinam, qui autem increpationes relinquit errat, 18 Abscondunt odium labia mendacia, qui profert contumeliam insipiens est. 19 9Jn multiloquio non deerit peccatum, Aqui autem moderatur labia sua prudentissimus est. 20 ‘Argentum electum lingua iusti, cor autem impiorum pro nihilo. 21 Labia iusti erudiunt plurimos, qui autem indocti sunt in cordis egestate jmorientur. 22 kKBenedictio Domini divites facit, nec sociabitur eis adflictio. 23 [Quasi per risum stultus operatur scelus, sapientia autem est viro prudentia. 24 mQuod timet impius "veniet super eum, Odesiderium suum iustis dabitur. 25 pQuasi tempestas transiens non erit impius. diustus autem quasi fundamentum sempiternum. 26 rSicut acetum dentibus et fumus oculis, sic piger his qui miserunt eum. 27 Timor Domini apponet dies, Ts RET a teen Pee Th Ee Se ae tes, sunt promiscua nec certo oraine inter se disposita ; iuxta alios vero, ita se exhibent ut priora (10, 1-15, 33), quae secundum parallelismum antitheticum disponuntur, discrimen tillustrent inter hominem pium et PROVERBIORUM LIBER et ‘anni impiorum breviabuntur. 28 uExspectatio iustorum laetitia, UVspes autem impiorum peribit. 29 Fortitudo simplicis “via Domini et “pavor his qui operantur malum. 30 yIustus in aeternum non commovebitur, @impii autem non habitabunt super terram. 31 4Qs iusti parturiet sapientiam, lingua pravorum peribit. 32 bLabia iusti considerant placita, et os impiorum perversa. | | 1 eStatera dolosa abominatio est apud Dominum, et “_pondus aequum voluntas eius. 2 ¢Ubi fuerit superbia, ibi erit et contumelia; ubi autem est humilitas, ibi et sapientia. 3 dSimplicitas iustorum diriget eos, et “supplantatio perversorum vastabit illos. 4fNon proderunt divitiae in die ultionis, Jiustitia autem liberabit a morte. 5 /Tustitia simplicis diriget viam eius, et in impietate sua corruet impius. 6 Tustitia rectorum liberabit eos, et ‘in insidiis suis capientur iniqui. 7 Mortuo homine impio, /nulla erit ultra spes, et ‘exspectatio sollicitorum peribit. 8™Tustus de angustia liberatus est, et “tradetur impius pro eo. 9 Simulator ore decipit amicum suum, iusti autem liberabuntur scientia. 10 PIn bonis iustorum exsultabit civitas, et in perditione impiorum erit laudatio. 11 Benedictione iustorum exaltabitur civitas et Yore impiorum “subvertetur. 12 sQui despicit amicum suum indigens corde est, vir autem prudens tacebit. 13 (Qui ambulat fraudulenter revelat arcana, qui autem fidelis est animi celat amici commissum. 14 “Ubi non est gubernator populus corruet, Vsalus autem ubi multa consilia. 15 Adfligetur malo qui fidem facit pro extraneo, qui autem cavet laqueos securus erit. 16 yMulier gratiosa inveniet gloriam, et *robusti habebunt divitias. 17 @Benefacit animae suae vir misericors, qui autem crudelis est etiam propinquos abicit. 18 bImpius facit opus instabile, seminanti autem iustitiam merces fidelis. 19 dClementia praeparat vitam, et “sectatio malorum mortem. 20 fAbominabile Domino 9cor pravum, _ et “voluntas eius in iis ‘qui simpliciter ambulant. 21 jManus in manu non erit innocens malus: semen autem iustorum salvabitur. 22 Circulus aureus “in naribus suis lmulier pulchra et fatua. 23 Desiderium iustorum omne bonum est, ™praestolatio impiorum furor. 24 nAlii dividunt propria et ditiores fiunt; alii rapiunt non sua et semper in egestate sunt. 25 OAnima, quae benedicit, ?impinguabitur; et Yqui inebriat ipse quoque inebriabitur. 26 Qui abscondit frumenta "maledicetur in populis, sbenedictio autem super caput ‘vendentium. 27 Bene consurgit diluculo qui quaerit bona tv. Jb 15, 32, 33; Ps 54, 24. ub ne Leet; ee ' vy Ps*t1t, 10%. Sap: 3, .113,/18459, 5-7. — v. Jb 8, 13; 18 14. w cf. cp. 3, 26; Ps 24, 12-14; 14, 10. “cp. 21, 15. — cf. Le 23, 30. WT. 265 FS LES. 0, Sah ee Zvr. II. — V. Cp. 2, 22. acp. 8, 7; Ps 36, 30. 3161 V.All. in'fs. 3. Jo. Nepom. b cf. Ec ro, 12; Eph 4, 29. Cccp. 2, 12. @ Cp ..16, BI ;.-20; 10,2233 Os:2, écp. 19, 3; Ps 51, 7. 7» cf. cp. ro, 3; Gn’ 7, ‘4. cp. 28, 18. icp. 26, 27. — v. Ps 7, 15-17. J CD.il0, 28% Sap. 2438305, IBS LV= 4b 8, 83, 14; mvr. 6. — cf, cp. 21, 18; Is BY 2. nm st 7, 9; Is 43, 5; Dn 6, 24; 1%, 672 ocp. 29, 5. — cf. cp. 28, 23. pcp. 28, 12; Est 8, 15. — cf. cp. 28, 28; 29, 2. q ctPs (16), 7. ? Of, ep. 4, Te 29, 8. §cp. 14, 21. — cf. Mt 7, 1. EER. 89 19; Lv 1 bes iar cf. cli 27,17, 24; Jr 6, 28; 9,4. 13] Gr. in fs. s. Jo. Nepom, u“cp. 15, 22; 20, 18; 24, 6. —.- et. Ke 16, 16. v Sap 6, 26. REESCD. .0; sh; 10 Tava y of? ep. 315 30% ocr. Mt TT. ¥2:; acf. Mt 5, 7; 25, 34-40. & cp.;.20,. 16;. Sap .3, ,.2E: c vr. 25; Os r0,.12; 2 Cor 0, 6; Gal 6, 8, 9. —cf. Je 3, 18. d cf. cp. 10, 16. iA ecp. 19, 29. — cf. Rm 6, 23; Gal 6, 8 PCD." 125 225° ES, 19s 4b. 2k. act. cp. 17, 20. 2-2, Par 20; ° 07: icp. 13, 6; Ps rr8, 1. j cps 16;¢§3* Eclixo, 17. hoof. Gns 243.475 1S) 3; 2857 2 46, “22, lcf. cp. 31, 30. mRm 2, 8, 9. #CD. 13/..75728,. $75 3 PS.136 42F, 26; 112, 9. — cf. cp. 19, 17; Mt 19, 20. ov. 2 Cor 9, 6-11. Pcp. 13, 4. qct. Mt 7, 2: 26] * Catech. R. Ill 8, 14. tno 565 rash, PROVERBIORUM LIBER 11, 28 — 12, 27 impium ; cetera (16, 1-22, lo) exhortationes coitineant ad Deum rite colendum ; utraque vero in capita distribuantur. Hanc analysim, prout valet, et quasi argumentorum enumerationem, proponimus. lamvero “cp. §, 22. — v. Ps 7, 17. v Ps 51, 9,10.— cf. Jb 31, 24; Ps 48, 7; Ecli 5, ro. x Jr'17,'7, 8; Os 14, 6. — Vv. SI, 3; 91, 13. £ ae oe oy Bore. 2S;- 16; ath cp. 15, 4. — V. cp. 3,38; 6b Dn 12, 3; 2 2 ae, — Vv. Cor 9, 19-22 OV 25,795 *2 Pt 4, 18. — ef. L0:23% 3% @ C0 13; 8? 35,-5: bcp. 5, 12; 15, 10; 29, 1; Ec! TO,! 5 228} 72 el epi is: C55, Se. CCl: cps Begs. d vr. 12; cp. 10, 25. — cf. Eph 2 17. e Ecli 26, 1, 16. — v. cp. 37, fog Cor’ 22, 7: 10. 145, 30; Gell 422,- 5; gcf. cp Hab 3, 16. hcf. cp. 10, § +; lef. Ps 36, 35. m cf. Cp.°16,- 25s sot Art *W cls cpt 27,937: o Ecli 10, 30. — cf. cp. 15, 16, 17: 26, 6; ‘Waa. 5. P&B. 27, 23. — cf. Dt 25, 4; cli 7,24. qcf. Sap-2, 10-12. rcp. 28,19; ek 20, 30; 40,18. Sv. cp. 6, tcp. 18, 7. — cf. Ps 58. 13: 63, 9; Mt 12, 37. “CP. 21, 23. — V. Cp. 13, 3. Cp. 55-95%, 14, T4; 18, 20. wep. 19, 17; Is 3, 10. — cf. Jb ; Rm 6 — cl. cp. 14, 12: 16, 25. 15] Ant. in fs. BMV. de b. cons. ¥.cf. 6D, 293.27. cv. cp. 4; 22. dcp. 19, 9. — cf. Ps 51, 4-6. 2ecp. 3, 29. f Ps 90, 10; Ecli 33, 1. — cf.1 Pt 35-48 5 2 ree 2,59; ecf. Ap. 22, 15. — v. cp. 6, 17. hef. cp. 11. 1. 4 ch cpi.-235 | 1653s 5a tag Arr. hefstep 284; 27: Rcp. 10, 4; 13, 4 ict. Gn 40, FSi SoRS~O, aks m Cp: 45) 5182 29; 22 MBcH3S: 19-25. nIs 50, 4. — cf. cp. 16, 24: Ecli 40, 21; Le 1, 44. 12 Uqui autem investigator malorum est opprimetur ab eis. 28 vQui confidit in divitiis suis corruet, Zjusti autem quasi virens folium germinabunt. 29 yQui conturbat domum suam “possidebit ventos, et qui stultus est serviet sapienti. 30 Fructus iusti @lignum vitae, et qui suscipit animas sapiens est. 31 cSi iustus in terra recipit, quanto magis impius et peccator! 1aQui diligit disciplinam diligit scientiam, bqui autem odit increpationes insipiens est. 2 Qui bonus est Chauriet gratiam a Domino, qui autem confidit in cogitationibus suis impie agit. 3 Non roborabitur homo ex impietate, et ¢radix iustorum non commovebitur. 4 ¢Mulier diligens corona est viro suo, et %putredo in ossibus eius quae Xconfusione res dignas 5 iCogitationes iustorum iudicia, [gerit. et consilia impiorum fraudulenta. 6 Verba impiorum /insidiantur sanguini, kos iustorum liberabit eos. 7 Verte impios, et non erunt; mdomus autem iustorum permanebit. 8 Doctrina sua noscetur vir, qui autem vanus et excors est “patebit contemptui. 3 °Melior est pauper et sufficiens sibi, quam gloriosus et indigens pane. 10 PNovit iustus iumentorum suorum animas, @viscera autem impiorum crudelia. 11 7Qui operatur terram suam satiabitur panibus, Squi autem sectatur otium stultissimus est. Qui suavis est in vini demorationibus in suis munitionibus relinquit contumeliam. 12 Desiderium impii munimentum est pessimorum, radix autem iustorum proficiet. 13 tPropter peccata Jabiorum ruina proximat malo, “effugiet autem iustus de angustia. 14 De fructu oris sui unusquisque replebitur bonis, et “iuxta opera manuum suarum retribuetur ei. 15 Via stulti recta in oculis eius, qui autem sapiens est audit consilia. 16 vF atuus statim indicat iram suam, qui autem dissimulat iniuriam callidus est. 17 2Qui quod novit loquitur index iustitiae est, @qui autem mentitur testis est fraudulentus. 18 Est qui promittit et °quasi gladio pungitur conscientiae, lingua autem sapientium “sanitas est. 19 Labium veritatis firmum erit in perpetuum, dqui autem testis est repentinus concinnat linguam men- 20 eDolus in corde cogitantium mala; [{dacii. qui autem pacis ineunt consilia, sequitur eos gaudium. 21fNon contristabit iustum quidquid ei acciderit, impii autem replebuntur malo. 22 9Abominatio est Domino labia mendacia, Aqui autem fideliter agunt placent ei. 23 iHomo /versutus celat scientiam, et cor insipientium provocat stultitiam. 24 kManus fortium dominabitur, » quae autem: remissa est /tributis serviet. 25. ™Maeror in corde viri humiliabit illum, et ™sermone bono laetificabitur. 26 Qui negligit damnum propter amicum iustus est, iter autem impiorum decipiet eos. 27 Non inveniet fraudulentus lucrum, — ‘566 — iustus et impius inter se vel generatim conferuntur (10, 1-32) vel quoad fructus, quos sibi comparant: a) cum tustitiam vel iniustiiiam erga proximos suos exercent (cf. cp. 11, 1-31); b) cum vitam domesticam PROVERBIORUM LIBER 12, 28 — 14,4 et substantia hominis erit auri pretium. 28 OIn semita iustitiae vita, ° iter autem devium ducit ad mortem. | 3 1 Filius sapiens doctrina patris, qui autem illusor est non audit cum arguitur. 2 cDe fructu oris sui homo satiabitur bonis, danima autem praevaricatorum iniqua. 3 ¢Qui custodit os suum custodit animam suam, fqui autem inconsideratus est ad loquendum sentiet mala. 49Vult et non vult piger, hanima autem operantium ‘impinguabitur. 5 Verbum mendax iustus detestabitur, impius autem confundit et confundetur. 6 /Tustitia custodit “innocentis viam, impietas autem peccatorem supplantat. 7 /Est quasi dives, cum nihil habeat, et “est quasi pauper, cum in multis divitiis sit. 8 ”Redemptio animae viri divitiae suae, qui autem pauper est °increpationem non sustinet. 9 PLux iustorum laetificat; Mucerna autem impiorum exstinguetur. 107Inter superbos semper iurgia sunt, qui autem agunt omnia cum consilio reguntur sapientia. 11 sSubstantia festinata minuetur, quae autem paulatim colligitur manu multiplicabitur. 12 ‘Spes, quae differtur, adfligit animam; “lignum vitae desiderium veniens. 13 Qui detrahit alicui rei ipse se in futurum obligat, qui autem timet praeceptum in pace versabitur. Animae dolosae errant in peccatis, iusti autem misericordes sunt et miserantur. 14 VLex sapientis “fons vitae, ut declinet a ruina mortis. 15 YDoctrina bona dabit *gratiam, in itinere contemptorum vorago. 16 4Astutus omnia agit cum consilio, bqui autem fatuus est aperit stultitiam. 17 Nuntius impii cadet in malum, Clegatus autem fidelis sanitas. 18 dEgestas et ignominia ei qui deserit disciplinam, equi autem adquiescit arguenti glorificabitur. 19 /Desiderium, si compleatur, delectat animam ; detestantur stulti eos qui fugiunt mala. 20 9Qui cum sapientibus graditur sapiens erit, amicus stultorum similis efficietur. 21 hPeccatores persequitur malum, et ‘iustis retribuentur bona. 22 jBonus relinquit heredes filios et nepotes, et kcustoditur iusto substantia peccatoris. 23 Multi cibi in novalibus patrum, et aliis congregantur absque iudicio. 24 (Qui parcit virgae odit. filium suum, qui autem diligit illum instanter erudit, 25 Justus comedit et replet animam suam, venter autem impiorum insaturabilis. ] 4 1 aSapiens mulier Yaedificat domum suam, insipiens exstructam quoque manibus ¢destruet. 2 dAmbulans recto itinere et timens Deum despicitur ab eo qui infami graditur via. 3 In ore stulti ¢virga superbiae, flabia autem sapientium custodiunt eos. 4 9Ubi non sunt boves praesaepe vacuum est [bovis. ubi autem plurimae ‘segetes ibi manifesta est fortitudo Ov. cp. I0, 2. acp. 10, 1. — cf. cp. 17, 6, 2F2195. b Ch. Vrs. Ski “Reta; oe: CCDe.. 52} : 1435 183.20) @ Ch. ep. 22, 323 19636, ECR 28.25 Doe, Oi CDT? 13, 18; cli +8, 29, 305 | 252 f cpz. 18927520, m9: cf. 5, 13. cp. 6, 9. — cf. cp. 21, 25. CD. OL. 355: 125 TES 525;-49 Bop. 1, 26; 12, 24. Pep. a1, 37. $6: k cf. CD,.1T, 20¢ tcp. 11, 24. — cf. Le 12, 21; m cf ite “ye 033 ; . 2” Gore6,. 25 ic 2, 53. AD 4, 1% Cie. EC 75 ESL O Ci NEL, pb cf. Jb 29, 3 qd cp. 24,20; Jb 318. §,'Oer3Re 17: — cf. cp. 21, 4. yr cf. cp. 28, 25. SCD. 20; -203478r 20.02 25 Ect cp 3; 28° “vr. 19. — V. cp. 3, 18. vcp. 14. 27. — cf. Ps 17, 6; 2 Em *2; 26. tv. cp. 10, Ir. y cf. Le 2, 52. — v. Ps 110, 10. S Cpr 3y 4. "225° 21Gb, Gh, Te. 23% 15:48. 20; Sah 5 cf. Ec ro, 3. Cccp. 25, 13. — cf. cp. 14, 5. d cf. cp... 15h Sf.-32. ecp. 12, 1. — cf. cp. 15, 5. fvr. 12. gEcli 6, 35, 36; 8, 9, 10; 9, 21. — cf. Che cls: h “ie 13,1, 2. — cf. Ecli 22, Po ag Ps 1 peo ae icf. ep ae Rcp. 28 8. — cf. Ps 36, 26; Ecli 44, Lt, lcp. 22, 16; 28, 10; Ecli 14, 4 ai tor, Jb PE Pie 8 Paice Gy Arya 4 2 2, 26; 94D. AO; 119; jr 17, 10. mcp. 19, 48; 22, 15; 23, 13, 14; 29, 15; Ecli 7, 25; 30, I, 8-13. — Vv. ety ee acf. cp. 9, I p46} LI. ge ie 453. D.1 Aug. dcp. 19,1; 28, 6: Sap 2, 10-20. — cf. Jb 12, 4; Jo 15, 18, 19. e On. Jk XS; 18. fep. 12, 6. yet. cp. 10, 4. — 567 — PROVERBIORUM LIBER 14, 5-35 et socialem rite vel perperam degunt (cf. cp. 12, 1-28); ¢c) cum bo- nis sive corporis sive animi utuntur aut abutuntur; d) cum bene vel male se gerunt in mutuis relationibus, quae inter sapientes et stul- keep. 12, 17. — cf. Ex 23, 1 ivr. 25. — Vv. cp. 6, 19. jcf. Jo 18, 18. ocp. 15, 14: rt fo Sap 6, 13. — cf. Ps 14, 10. ket, Cp. -10,./23. mcf. 1 Rg 1, 10. ncf. cp. 3, 33; 11, 18; 15, 25; b 8, 15; 28. O.CPp, .12,..75 Ps gatas & pep. 16, 25; Ecil 21, 11. — cf. Mt 7, 13. — v. cp. 12, 15. qacf. cp. 5, 5; Rm 6, 21. —v. cp. 7, 27. f40i4,.9..--.Ct. Ke 2; 28 LG; 25. SEDAM, 32% OB 2, st — cf. COLA 12) A} Sep. & 7. Pcl. cp. 22; \ Basis 3, 10. uv. cp. I, 4. Cl. Cp. 22, $4 2a, 2 w cf. cD. 3, 7. — V. jb 28, 28; Ps 33, 15. eOt. Vr, -20. y cf. Gn 42, 6; 1 Rg 2, 36. zZcp. 19, 4. 7. — cf. cp. 27, 10. acf. Ecli 6, 8-10; 13, 25. OCD, 255 339, c Ps 40, 2. — v. Dt 14, 29. d cf. 2 Cor 9, 10. ev. Sap 5, 6-13. fep. 3, 3; Sap 3, 9. gcf. cp. 10, 4. AcChoR £3,°20) -Jr 19," 2¥. i vr..5. jcp. 18, 10. kcf. cp. 1, 33; 18,10; Jb 3, 16. 1 So) ea of YR a, VE m Ec 12, 13. — V. Cp. 10, 11; a ee ncp. 29, 12; Ecli 10, 3. — cf. 3 Rg 4, 20, 21. 0 cp. 16,732; 19, 11..— cf. vr, 17.3: Ec.7, 0, 103 Je 1,20. pef. cp. 4, 22 Qcp. 12, 4. — ef. Ecli 30, 26. a. s & J s. a 34 Mt 25, AAS. as 22, Pia * cf. Catech. x A uA: 23. 2 an: 19, 17. — cf. ? ucf. Jb 21, 16-18. v Ps 15, tri r6,51§5"'22, 4} 2 f. N Cor 1, 9; 5, 8 —c 23, 10. — v. Jb 19, 25-27. x CD. 10, v6 Sit cli 21, 29. 33] v. Gn 34] * Pde ‘XIV Encycl. 1 Nov. y tf Chas: 23.°°°S7, 23. z cf. cp. 16, 13; 22, 11. — V. Gn 41, 37, 38; 24, 45-47. 5 Testis fidelis non mentitur, __ tprofert autem mendacium dolosus testis. 6 sQuaerit derisor sapientiam et non invenit, Kdoctrina prudentium facilis. 7 Vade contra virum stultum, et nescit labia prudentiae. 8 Sapientia callidi est intelligere viam suam, et imprudentia stultorum errans. 9 'Stultus illudet peccatum, et inter iustos morabitur gratia. 10 Cor, quod novit “amaritudinem animae suae, in gaudio eius non miscebitur extraneus. 11 "Domus impiorum delebitur, otabernacula vero iustorum germinabunt. 12 pEst via, quae videtur homini iusta, @novissima autem eius deducunt ad mortem. 13 rRisus dolore miscebitur, et extrema gaudii luctus occupat. 14 8Vijis suis replebitur stultus, et ‘super eum erit vir bonus. 15 “Innocens credit omni verbo, astutus considerat gressus suos. Filio doloso nihil erit boni, servo autem sapienti prosperi erunt actus et dirigetur via 16 Sapiens timet et “declinat a malo, [eius. stultus transilit et confidit. 17 7Jmpatiens operabitur stultitiam, et vir versutus odiosus est. 18 Possidebunt parvuli stultitiam, et exspectabunt astuti scientiam. 19 vIacebunt mali ante bonos, et impii ante portas iustorum. 20 zEtiam proximo suo pauper odiosus erit, @amici vero divitum multi. 21 bQui despicit proximum suum peccat, ui autem miseretur pauperis °beatus erit. ui credit in Domino misericordiam diligit. 22 ¢Krrant qui operantur malum; Smisericordia et veritas praeparant bona. 23 9In omni opere erit abundantia, ubi autem verba sunt plurima ibi frequenter egestas. 24%Corona sapientium divitiae eorum, fatuitas stultorum imprudentia. 25 Liberat animas testis fidelis, et ‘profert mendacia versipellis. 26 jIn timore Domini “fiducia fortitudinis, et /filiis eius erit spes. 27 Timor Domini "fons -vitae, ut declinent a ruina mortis. 28 In multitudine populi dignitas Tegis, et in paucitate plebis ignominia principis. 29 oQui patiens est multa gubernatur_prudentia, qui autem impatiens est exaltat stultitiam suam. 30 pVita carnium sanitas cordis, @putredo ossium invidia. 31 rQui calumniatur egentem exprobrat *factori eius, thonorat autem eum qui. miseretur pauperis. 32 In malitia sua expelletur impius, Usperat autem iustus in morte sua. 33 2In corde prudentis requiescit sapientia, et indoctos quosque erudiet. 84 Justitia elevat gentem, Ymiseros autem facit populos peccatum. 35 zAcceptus est regi minister intelligens, — 568 — tos (cf. cp. 14, 1, 3, 9, 18, 19), inter divites et pauperes (cf. vr. 20, 21, 31), inter dominos et servos intercedunt ; e) denique cum agitur de vartis vitae momentis et praesertim de divino servitio (cf. cp. 15, 1-33). PROVERBIORUM LIBER 15, 1-30 iracundiam eius inutilis sustinebit. | 5 1 ¢Responsio mollis frangit iram, ‘bsermo durus suscitat furorem. 2 Lingua sapientium ornat scientiam, Cos fatuorum ebullit stultitiam. 8 “In omni loco oculi Domini contemplantur bonos et malos. 4 ¢Lingua placabilis /lignum vitae, Jquae autem immoderata est hconteret spiritum. 5 ‘Stultus irridet disciplinam patris sui, Jqui autem custodit increpationes astutior fiet. In abundanti iustitia virtus maxima est, ‘ cogitationes autem impiorum eradicabuntur. 6 Domus iusti plurima fortitudo, et in fructibus impii conturbatio. 7 kLabia sapientium disseminabunt scientiam, cor stultorum dissimile erit. 8 'Victimae impiorum abominabiles Domino, ™yota iustorum _placabilia. 8 ”Abominatio est Domino via impii, qui sequitur iustitiam diligitur ab eo. 10 Doctrina mala deserenti viam vitae, Pqui increpationes odit morietur. 11 @Infernus et perditio coram Domino, quanto magis ’corda filiorum hominum! 12 sNon amat pestilens eum qui se corripit, nec ad sapientes graditur. 13 ‘Cor gaudens exhilarat faciem, “in maerore animi deicitur spiritus. 14 vCor sapientis quaerit doctrinam, et os stultorum pascitur imperitia. 15 Omnes dies pauperis mali, Wsecura mens quasi iuge convivium. 16 7Melius est parum cum timore Domini, quam thesauri magni et insatiabiles. 17 Melius est vocari ad holera cum caritate, quam ad Yvitulum saginatum cum odio. 18 “Vir iracundus ¢provocat rixas, bqui patiens est mitigat suscitatas. 19 cIter pigrorum quasi saepes “spinarum, via iustorum absque offendiculo. 20 fFilius sapiens laetificat patrem, et stultus homo despicit matrem suam. 21 9Stultitia gaudium stulto, et vir prudens dirigit gressus suos. 22 iDissipantur cogitationes ubi non est consilium, ubi vero sunt plures consiliarii confirmantur. 23 Laetatur homo in sententia oris sui, et Jsermo opportunus est optimus. : 24 lSemita vitae super eruditum, ut declinet de inferno novissimo. 25 Domum “superborum demolietur Dominus et “firmos faciet terminos °viduae. 26 pPAbominatio Domini cogitationes malae, et Ypurus sermo pulcherrimus firmabitur ab eo. : 27rConturbat domum suam Squi sectatur avaritiam, : tqui autem odit munera vivet. uPer misericordiam et fidem purgantur peccata, Uper timorem autem Domini declinat omnis a malo. 28 “Mens iusti meditatur oboedientiam, 7os impiorum redundat malis. { 29 VLonge est Dominus ab impiis et “orationes iustorum exaudiet. 39 Lux oculorum Jaetificat animam, bfama bona impinguat ossa. avr. 18; ee 6, 5. — cf. cp. 25, 15. — d 8, 1-3. bv. 1 Rg Ad ‘ro- 1357-5 RUT 2: 13-16. c Ec 10, 14. — cf. Pe 28; cp. 59, 233-283; s1G) 18; 18 dcp. 5, 21; 2 Par sf 9; Jb 14, 16; 31, 4; 34, 21; Ps 33, 16, 17: cli 17, 133 Jr 16, 5 oO 325, 1A9iNOC4 4h, cp. 12; 18: Edi 36, 25. fv. cp. 3, 18. GD. HEE. 4- 44 65, 14. tcp. 13, I. HCEe CDe. 124 TE 3e 28> 8] * cf. Caleck, R. II ’ 34. a's 21, 27; Gn 4,5: uC 4, 17; C. 15. i; 11-15. — cf. cp Dest, 3: 28, 9; Is 61, 8; 66, 3; Jr6, 20; a r+ 23; Am 5, 22; Mic n VY. ‘Sap 14, 9. ocp. 20°> 2t, 2h. t Tm’ 6, bt ai hee: cp. II, 19. p Ecli 19, 5. — cf. vr. 5.— Vv. CO... 33,°%, GC. F7)) 202° '207 (x? Ecli- 42, 18. — v. 26, 6. Ce. 17, 35 2 Par 6, 30; leciy 3, 22; Sap 1, Jrie?, fe! 0 2, 25. —v. Batre eh sAm 5, 10. — V. cp, 12, I. § VP. $8 cp: ue 22. — cf. Ecli 17, 30 70; “CD. 12, 25; 20; Ecli 30, 25; 38, I9. vecp. 14, 6; 19, 25; Ecli PLL wvr. 13; cp. 17, 22. —C 30, 27 * ep, 16. "8; 17, 1; Ps 36; 16; 83, 11; Ec 4, 6. — cf. 1 Tm ¥ ot. Le ts, 23% Zcp. 26, 21; 29, 22; Ecli 28, 11. — cf. cp. 16, 28. 4,¢p.i-16,_ 283, 28,. 25. ovr. 1 6 Cp: 22, 13: -— cf. cp. ard,, 4 dcp. 24, 30, 31, — cf. Jr 18, e Is 26, 7 ]r5. J cp. 10. 33° 270373 § cD. 10, 23 cf. Eph 5, 15 icp. 11, 14. — cf. cp. 20, 18. jcp. 25, 1 1144 Eey33, 73 bechia2e, On 75 ch. 18: $0, 4: le 9; ¥9: 2 ucte SP 3/1406; Col” eae ee mcf. cp. 29, 23. # cf. Cp. 23,.-10. ocf. Ps 67, 9; 145. 9. pcp. 6, 16, 18. qcp. 16, 24. rcp. II, 29. hse f 5; 24,°25. scp. 1,19.— Is 5, U7 hE. tcp. J. 233 Ps 14, 5.— cf. Ex 23, 8; Ecli 20, 31. “CD. 16, 6; Dn 4,i 246 iy Ecli 7, 40. re26,140. oe ‘'y Pt 3, 12. —— Va VE. 23 y cf. Jb 5, 4;_Ps 17,42; 36, 16; TxG, “TSS: IS 7: 785 2 vr. 8; S$ 233; 6263: $040,235 Cc 5, 1 16. S37, Li. . bcp. 22, 1. — cf. Ecli 26, 16. = PROVERBIORUM LIBER 15, 31 — 16, 28 Aliis vero proverbiis (16, 1-22, 16), non modo iuxta antitheticum, sed plerumque iuxta synonymicum parallelismum compositis, auctor virtutes quae sequuntur, ut Deus digne serviatur, colendas inculcat: CVvr. §$ Cpe. TO; 12.95% 2224 act.icp.°6; 23. eef.-cp. 8, .33% f cf. cp. 8, 36. Mah cp. 9, 8; 19, 25. Cp. at, 7: cli 1, 34. Cp.’ 18, G2, 93 cp. 19, 21. — cf. Ecli I- un °EL. in $b. p. D. 1 Aug. abe = 7, 16. — cI. Mt 10, ly, 2tCor3,:'§ ce. 3, 7 etc [12 dcf. cp. 12, 15. — V. ep. 30, €-cf. Cp. :21, 2; 24;:52.52 93 9 Rg 16, 7. fy. bs 36, 5. : a 11, 36. — cf. Ecli 39, 36. Jb 21, 30. — cf. Ex 9, 1 icp. 6, uP: 17; 8533. Lo r6575, sh — cf. cp. 28, 20. Cc fo. 28. icky cp.'r§, °8 ne rb 625 0c Pi. 4s 24s Lead, 41. — V. Cp. 15, 27. ncp. 14, 16. — cf. vr. 173 Jb 28, 28. och HGn) 264 283° 3%, 247 33,4: 20. ails ue ao 17, 10; Jr 39. 12° Dit; pv. cp. 15, tb (a) Jer cf. Caelest. 1 epistole adv. Semipel. cp. 8; et Conc. Araus. II can. 4. q cp. ie St 21; age 34 Tb 4, 20 ae JEG o 8, f 2 Cor 3,5, s ean 2132 rcf. 3 3, Sct. ‘ep. 22, f-oNng 6, tcp. 25. Bie one Chat cp. "3. Is: 20;285. 25, si 29, 14; Edi 10;. I Is 16, 5. OCD TAs - 35% 225 EPs vcp. 19, 12: 40, 2, % CI... ¢ y cf. b 29, 24. zcp. 19, 12. — cf. Ps 71, 6 — v. Jb 26, 23 acp. 8, 10, 11, 19. — cf. ep. 2. JAS. TO. 20, b vr. 6. € tf. ep: 19,“ F0" CP. EI, 23.25, 333016 4580 > cf. Ecli 10, 15. ecp. 29, 23; Is.57, 15. fv. Ex 15, 9 g vr. 24; cp. 15, 36. Bhcpen2 850350 Ps. 25.135". 39 0056 JS'30,. Sy “Jn 17, 775 ‘ivr. 20, 24. jv. cp. 10, II. Lcf.-cp.:14;' 33% Ps 36;:30; ci 20,8190 ,b1t 12,34, W ofp. 225 25>-Ps 18 seas Ez 3, 3. ; nvr. 21; cp. 15, 26. — cf. Ecli OCD. 2523 917) 23% [40, 21. pv. cp. 14, 12. qcp. 10, 4. — cf. Ecli 31, 4. rcf. Ec 6.7 , scf. cp. 6, ae 14; 19. ucp. 6, 14, 19; 15, 18. 4 vcp. 17, 9; 26, 20, 22; Ecli 16 $1 cAuris, quae audit 4increpationes vitae, in medio sapientium commorabitur. 32 eQui abicit disciplinam /despicit animam suam qui autem adquiescit increpationibus 9possessor est cor- 33 Timor Domini disciplina sapientiae, . [dis. et ‘gloriam praecedit humilitas. 1 @Hominis est animam praeparare, et “Domini gubernare linguam. 2 Omnes ¢viae hominis 2patent oculis eius: €spirituum ponderator est Dominus. 3 7Revela Domino opera tua, et dirigentur cogitationes tuae. 4 9Universa propter ‘semetipsum operatus est Dominus, himpium quoque ad diem malum. 5 ‘Abominatio Domini est omnis arrogans, etiamsi jmanus ad manum fuerit, non est innocens. i Tnitium viae bonae facere iustitiam, | laccepta est autem apud Deum magis quam immolare 6 ™Misericordia et veritate redimitur iniquitas, [hostias. et in “timore Domini declinatur a malo. 7 Cum placuerint Domino viae hominis, *inimicos quoque eius convertet ad pacem. 8 PMelius est parum cum iustitia, quam multi fructus cum iniquitate. 9¢Cor hominis disponit viam suam, sed Domini est dirigere gressus eius. 10 rDivinatio in labiis regis, in iudicio non errabit os eius. 11 sPondus et statera iudicia Domini sunt, et opera eius omnes lapides sacculi. 12 Abominabiles regi qui agunt impie, quoniam “4iustitia firmatur solium. 13 uVoluntas regum labia iusta, qui recta loquitur diligetur. 14 vIndignatio regis nuntii mortis, et “vir sapiens placabit eam. 15JIn Vhilaritate vultus regis vita, et clementia eius quasi *imber serotinus. 16 aPosside sapientiam, quia auro melior est, et adquire prudentiam, quia pretiosior est argento. 17 Semita iustorum °declinat mala, Ccustos animae suae servat viam suam. 18 dContritionem praecedit superbia, et ante ruinam exaltatur spiritus. 19 €Melius est humiliari cum mitibus, quam /dividere spolia cum superbis. 20 9Eruditus in verbo reperiet bona, et ‘qui sperat in Domino beatus est. 21 Qui sapiens est corde appellabitur prudens, et ‘qui dulcis eloquio maiora percipict. 22 jFons vitae eruditio possidentis, doctrina stultorum fatuitas. 23 lCor sapientis erudiet os eius, et labiis eius addet gratiam. 24mFavus mellis “composita verba, Odulcedo animae sanitas ossium. 25 pEst via, quae videtur homini recta, et novissima eius ducunt ad mortem. 26 gAnima laborantis laborat sibi, quia ‘compulit eum os suum. 27 sVir impius fodit malum, et in labiis eius tignis ardescit. 28 “Homo perversus suscitat lites, et Yverbosus separat principes. a) fiduciam in Deum, a quo mundum et omnia quae in €0 sunt disponi et gubernari credimus (cf. cp. 16, 1-4, 9, 20, 23); b) moderationem pruden- tiam (cf.cp.17, 4,7, 24, 27) et studium pacis obtinendae (cf. vr. 9, 15, 23); PROVERBIORUM LIBER 16, 29 — 17, 26 ee ee ee 29 “Vir iniquus Ylactat amicum suum, et ducit eum per viam non bonam. 30 Qui attonitis oculis *cogitat prava, mordens labia sua perficit malum. 31 2Corona Pdignitatis senectus, Cquae in viis iustitiae reperietur. 32 dMelior est @patiens viro forti, et qui dominatur animo suo expugnatore urbium. 33 fSortes mittuntur in sinum, sed %a Domino temperantur. 17 1 4Melior est buccella sicca cum gaudio, quam domus plena ?victimis cum iurgio. 2cServus sapiens dominabitur @filiis stultis et “inter fratres hereditatem dividet. 3 /Sicut igne probatur argentum et aurum camino, ita 9corda probat Dominus. 4 Malus oboedit linguae iniquae, et fallax obtemperat labiis mendacibus. 5 AQui despicit pauperem exprobrat factori eius, et ‘qui ruina laetatur alterius non erit impunitus. 6 ijCorona senum “filii filiorum, et ‘gloria filiorum patres eorum. 7™™Non decent stultum “verba composita, nec principem °labium mentiens. 8 pPGemma gratissima exspectatio praestolantis, quocumaue se vertit, prudenter intelligit. 9 7Qui celat delictum quaerit amicitias, rqui “altero sermone repetit separat foederatos. 10 Plus proficit correptio apud prudentem, quam centum plagae apud stultum. 11 Semper iurgia quaerit malus, tangelus autem crudelis mittetur contra eum. 12 Expedit magis “ursae occurrere, raptis fetibus, Yquam fatuo confidenti in stultitia sua. 13 Qui reddit mala pro bonis Ynon recedet malum de domo eius. 14 Qui dimittit aquam caput est iurgiorum, et, “antequam patiatur contumeliam, iudicium deserit. 15 aQui iustificat impium et qui condemnat iustum abominabilis est uterque apud Deum. 16 Quid prodest stulto habere divitias, Ccum sapientiam emere non possit ? Qui altam facit domum suam quaerit ruinam, et qui evitat discere incidet in mala. -17¢Qmni tempore diligit qui amicus est, et frater in angustiis comprobatur. 18 Stultus homo plaudet manibus, cum spoponderit pro amico suo. 19 /Qui meditatur discordias diligit rixas, et Iqui exaltat ostium quaerit ruinam. 20 hQui perversi cordis est non inveniet bonum, et qui vertit linguam incidet in malum. 21 Natus est stultus in ignominiam suam, sed tnec pater in fatuo laetabitur. 22 jAnimus gaudens aetatem floridam facit, kspiritus tristis ‘exsiccat ossa. 23 ™Munera de sinu impius accipit, ut ™pervertat semitas iudicii. 24 0In facie prudentis lucet sapientia, oculi stultorum in finibus terrae. 25 Ira patris filius stultus et ?dolor Imatris, quae genuit eum. 26 Non est bonum damnum inferre iusto, nec percutere principem qui recta iudicat. « cf, ,Eéli 17, :20}- 14: ¥ Cp. £3 103: 24, 28. ZV. CD: 2: Da. a cf. cp. 17, 6. b cp. 20, 29. hepa 2 Mc 6, 23. at eo , 2. — cf. Sap 4, cli ery 6-9. ake 9, 18; Sap 6, x. écp. 14, 29. —ict, cp. 19, II; fcp. 18, 18; Is 7, 14. [25, 28. g cf. Ac ay 24, 26: a cpr ins: 16, 17; 16% 3 bef. cps 7,214. ccf. Ecli 10, 28. Vio? te t25e5 Che IO¢ Si €-CL. 2 Rg 16, 4. fep. 27, 21; Ps 6s, ro. gcf. 15, II: 1 Par :20,87 40D 2, 13; Ps 2§, 2; 65, 10; Sap oc 65 ? Relig’ 1523 Jr “29,- ok c 13, 9; Ml 3, 3. keep. 14, 31. — cf. Ecli 4, 3, Shas 7} aay 8 Cor, 27, a. #Jb 31, ‘ti ‘Ab 12. — cf. cp. es ober 7,38; Rm 12,15. j cp. k Ps Ung nae Cho LD TA, 4b Se Jb 42, 16; Ps 126, 3, 4; Ph l Ecii 3, 13. ,1 mcp. 26, 7 cf. as 32, 6. oc , 287 2 Eclisase 4: Shenae 18, 162 I0, 63: :2.%;,)-14)% con 10, 12. — ef. Ecli od, 27. rcp. 19, 28; Ecli 19, 7 scf. Ecli 28, 16, 42, 1 tcf. 3. RE° 2, io. u2 Rg 17, 8; Os 13, 8 Celi ep. 27s x Ps 36, 12; 108, 4, 5. — cf. CD. 20-,22- o-Ps ee 52 Jt 1s. 19-23; Mt 5, 39. y Bo 23, 12. — cf. 2 Rg 12, Z (cf. cp. 25, 8; Mt 5, 255 40). Bs 24,24; Is 5, 23. cf. CLIT," 33; 5b.Ex 23, 7: fs oe 21. — cf. Vr. 26; Cp: Ca.. Cp) 23, 33: Edi 6, 21: dcp. 18, 24; Ecli 6, 7, ro: 12, 8,9. — cf. cp. 27, 10; Rt I, 16; Jb 6,14.—v. 2Rg 16, 5. ecp. 6, 1; II, 15; 20, 16. — cf. Ecli 29, 20. fep. 15, 18: 16, 28. g vr. 16.—cl. ep: rt, °F a9. 23, h cf. Ecli 6, 37 7 Mt 6)°29% “Lc II, 34. tcp. 10, 3; a2 £35, RCH 2235 3. 1 Se cp. Is, ate cp. 12, ee; cli 30, 24, 25. — cf. Ps 21, 163 l cf. cp. 8. m cf. ce 12, 3; Ps 14, 5. — v. Ex. 23, 8. n Ecli 20, 31. — cf. Mic 3, rr; a, 3- oEc 8, 1. — cf. cp. 4, 8, 9; Ee.2, 83,24; Ech ao, 26. Pcp. 10, 1; 29, 15. @56D..423,+25s Bed cen Ga Oe PROVERBIORUM LIBER 17, 27 —19, 4 c) animorum unitatem (cf. cp. 18, 1, 6, 7, 18), moderationem linguae (cf. vr. 2, 4, 7, 18, 20, 21), fidelitatem (ef. vr. 1, 8, 22) aliasque virtutes civi- les (cf. vr. 5, 12, 24); a) humilitatem (cf. cp. 19, 1,22) et mansuetudinem scp. qT, t Jb. 13, §; Ecli 20, 5. 10, 19; Ecli 1, 30. cf. Jc 9. acf. Ju 19. bcp. 13, 16. — cf. 12, 23; 13, 16;'15, 2; Ec 10, 3. Ott: Sap 16,715. dcp. 20, 5. ie 21, 16. — cf. Jo 4, 14; feb 2 24, 2 a ane Lv 19, 15; I, 7 P 2. g ct Dn 13, 53. ae cp.17, 15. cf. cp. 15, I $40). EO, c341 5126 SL3135 35-8 63,9; 139, 10; Ec 10, 12; _ Ecli 20, 20. jcp. 26, 22; Ecli 28, 22. — cf. cp. 16, 28. kcp. 20, 27. — cf. Ecli 28, 21. * ef. oT h: 3 10.24 Peto Cp: 10, 4 228, 24. m Ps 60, 4; 70, 3. — cf. Ps 19, INS, 34: 10] v.. Ps $114.3. MV. CP. 10, 15. ocp. 11, 2; 16, 18; Ecli 10,15. pep. 15, 33. + cf. Mt 23, 12. q Ecli 11, 8. rcp. 21, 14; (17, 8). — cf. Gn 32, 20; 43, 11; 1 Rg 25, 27. $f, cps 16-33% Hep.02; (14s (88; 2p 4) gi u Ecli 37, 21. — cf. cp. 4, 23; 12, 435 vcf. Mt 12, 36, 37. wep. 12, 4; 42), — v. cp. 31, 10-31; Ecli Hah, 1; 26, i} 3 36, 26. x Ecli 26, 3. — cf. Gn 2, 18. y cf. Ecli 26, 16-10. — v. ep. i 8, 35. cp. 19, ft: 4 hen 9 ym tg 39 "Chiedh. R. II 8, 22. oop. 22, ay Ecli 13, 4. — cf. C 2, 3), 9: ecp. 17, 17. acp. 28, 6. — cf. cp. 12, 9. b cp. 14,.2;.20, 7; Ps 25, 1, II. ccf. cp. 16, 30. d cf. cp. 28. 20; 29, 20. ecf. cp. 11, £ eF.® 15-8; Ta gvr. 7; cp. 14, 20. — cf. Ecli ¥3;. 25. 3. 21; Lm 3, 39; Ap 18 19 27 sQui moderatur sermones suos doctus et prudens est, et pretiosi spiritus vir eruditus. 28 tStultus quoque, si tacuerit, sapiens reputabitur et, si compresserit labia sua, intelligens. 1 Occasiones quaerit qui vult recedere ab amico; ?omni tempore erit exprobrabilis. 2 Non recipit stultus verba prudentiae, nisi ea dixeris quae versantur in corde eius. 3Impium, cum in profundum venerit peccatorum, SS nternnitd sed sequitur eum ignominia et opprobrium. 4dAqua profunda verba ex ore viri, et “torrens redundans fons sapientiae. 5 /Accipere personam impii non est bonum, ut 9declines a veritate iudicii. 6 hLabia stulti miscent se rixis, et os eius iurgia provocat. 74Qs stulti contritio eius, et labia ipsius ruina’ animae eius. 8 iVerba bilinguis quasi simplicia et ipsa perveniunt usque ad kinteriora ventris. Pigrum deicit timor, Yanimae autem effeminatorum esurient. 3 /Qui mollis et dissolutus est in opere suo frater est sua opera dissipantis. 10™Turris fortissima nomen Domini, ad ipsum currit iustus et exaltabitur. 11 "Substantia divitis urbs roboris eius, et quasi murus validus circumdans eum. 12 oAntequam conteratur, exaltatur cor hominis, et, Pantequam glorificetur, humiliatur. 13 qui prius respondet quam audiat, stultum se esse demonstrat et confusione dignum. 14 Spiritus viri sustentat imbecillitatem suam, spiritum vero ad irascendum facilem quis poterit susti- 15 Cor prudens possidebit scientiam, {nere? et auris sapientium quaerit doctrinam. 16*Donum hominis dilatat viam_eius et ante principes spatium ei facit. 17 Justus prior est accusator sui, venit amicus eius et investigabit eum. 18 Contradictiones comprimit sors, et inter potentes quoque diiudicat. 19 Frater, qui adiuvatur a fratre, quasi civitas firma, et iudicia quasi vectes urbium. 20 ¢De fructu oris viri replebitur venter eius, et genimina labiorum ipsius saturabunt eum. 21 “Mors et vita in manu linguae, vqui diligunt eam comedent fructus eius. 22 wQui invenit mulierem bonam invenit “bonum, et Yhauriet iucunditatem *a Domino. “Qui expellit mulierem bonam expellit bonum, qui autem tenet adulteram stultus est et impius. 23 bCum obsecrationibus loquetur pauper, et dives effabitur rigide. 24 cVir amabilis ad societatem magis amicus erit, quam frater. 1 @Melior est pauper, qui ambulat in simplicitate sua, quam dives °torquens labia sua et insipiens. 2 Ubi non est scientia animae, non est bonum, et qui 4festinus est pedibus offendet. 3 Stultitia hominis “supplantat gressus eius, et /contra Deum fervet animo suo. 4 9Divitiae addunt amicos plurimos, a paupere autem et hi, quos habuit, separantur. set C2 a a Pa aoe ates : zc re Ear x + eet ee Sa = ih I am > 20 6 jJMulti colunt personam potentis et “amici sunt dona tribuentis. 7/Fratres hominis pauperis oderunt eum, insuper et “amici procul recesserunt ab eo. Qui tantum verba sectatur nihil habebit; 8 “qui autem possessor est mentis diligit animam suam, et custos prudentiae °inveniet bona. 9 PpFalsus testis non erit impunitus, et qui loquitur mendacia peribit. 10 @Non decent stultum deliciae, "nec servum dominari principibus. 11 sDoctrina viri per patientiam noscitur, et gloria eius est iniqua praetergredi. 12 tSicut fremitus leonis ita et regis ira, et “sicut ros super herbam ita et hilaritas eius. 13 vDolor patris filius stultus, et “tecta iugiter perstillantia litigiosa mulier. 14 yDomus et divitiae dantur a parentibus, “a Domino autem proprie uxor prudens. 15 4Pigredo immittit 29soporem, et “anima dissoluta esuriet. 16 dQui custodit mandatum custodit animam suam, qui autem negligit viam suam mortificabitur. 17 ¢Faeneratur Domino qui miseretur pauperis, et fvicissitudinem suam reddet ei. 18 9Erudi filium tuum, ne desperes; had interfectionem autem eius ne ponas animam tuam. 19 Qui impatiens est sustinebit damnum, et, cum rapuerit, aliud apponet. 20 Audi consilium et suscipe disciplinam, ut sis sapiens in novissimis tuis. 21 iMultae cogitationes in corde viri, voluntas autem Domini permanebit. 22 Homo indigens misericors est, et melior est pauper quam vir mendax. 23 Timor Domini Jad vitam, et lin plenitudine commorabitur mags Mie visitatione pes- 24nAbscondit piger manum suam 9%sub ascella, [sima. nec ad os suum applicat eam. 25 pPestilente flagellato stultus sapientior erit ; si autem %Ycorripueris sapientem, intelliget disciplinam. 26 "Qui adfligit patrem et fugat matrem ignominiosus est et infelix. 27 8Non cesses, fili, audire doctrinam nec ignores sermones scientiae. 28 Testis iniquus ‘deridet iudicium, et os impiorum devorat iniquitatem. 29 Parata sunt derisoribus iudicia, et “mallei percutientes stultorum corporibus. 1 aLuxuriosa res vinum et tumultuosa ebrietas: bquicumque his delectatur non erit sapiens. 2 ¢Sicut rugitus leonis ita et terror regis: qui provocat eum @peccat in animam suam. 3 Honor est homini “qui separat se a contentionibus; omnes autem stulti miscentur contumeiliis. 4/Propter frigus piger arare noluit; Jmendicabit ergo aestate, et non dabitur illi. 5 hSicut aqua profunda sic consilium i in corde viri, 4sed homo sapiens exhauriet illud. 6 Multi homines /misericordes vocantur, kvirum autem fidelem quis inveniet ? 7 Justus, ‘qui ambulat in simplicitate sua, (ef. vr. 1-3, 6, 7, 11 etc.) ; e) temperantiam in cibis et potibus (cf. cp. 20, 1; PROVERBIORUM 21,17) prudentiam in actionibus et in verbis (cf. vr. 2, 5, 15; cp. 21, 1, 2, LIBER 1, 23, 30, 31), iustitiam in Deum et proximum (cf. vr. 8, 10, 17, 23 ; cp. 21, 19, 5 — 20, 7 5 Testis falsus non erit impunitus, hcf. cp. 12, 19; 21, 28. — v. et ‘qui mendacia loquitur non effugiet. Dt 19; 16-19. icf. Dn 13, 61. — v. ep. 6, 19. jcp. 29, 26; Ec 4, 10. — cf. Cp. 24, 23. k (cp. 17, 8). lcf. vr. 4. m cf. Ps $7, 12; Ecli 13, 5 prct;'cp. 15; 32. ocp. 16, 20. pv. vr. 5. qcp. 29, 1. rcp. 30, 22; Ec 10, 6, 7. SV. Cp. 14, 29. 87, 9, 19; écp. 20, 2. —. cf..cp.. 16, 14, 15; 28, 15; Est 15; 9, 10. u Ps 132, 3% Ecli a4. Is.78.: 43 Os 14) 6: Mic 5, 7. vcp. 10, 1; 1 23) 26. Cc x cp. 27, 16; Ecli 26, 3. — cf. y cf. 2 Cor 12, 14. ‘Tep. 31, 9. zcp. 18, 22; Ecli 26, 3, (17, 18); 4 19. av. cp. 6, 9-11. b Jb 4, 13. Cc CP..I0;,45 20, 4, 133,23, 23. ae ¢ 13, 33 16, 17; Dt 4, Mi c 10, 28, ecf. cp. 14, eg 2250; 28,27. - 40, 23 IIT, 5, 9; Ec “i; L 56-93 10, 42; Heb 6, oa —v. Dt 15, 7-10; Mt 25, fo; 2 Cor 9, 6- fc. Bcli.35, er Le 6, 38. — v. cp. 12, 1 § cb. 13, 24; Eph 6 tcf. cp. 23, 13; Teli eek Z. 20] Ant. in fs. BMV. de b. cons. icp. 16, 1, 9. — cf. Jr 44, 29. —v. Ps 325550) 324 eg 105: 16; 731, 20. m Lv 26, 16. — cf. Jb 10, 12. .Y Pe 15. — cf. cp. 15, 19; ty) (of. Mt 26, 23; Mr 14, a) PP. 1%) 30s - 315. 1X5 ck m 5, ae g Ecli 10 — cf. cp. 9, 8. 26] * Catech. _R. HT 5, 20. rcp. Ys, 20: Ecli. 3; 24,71 S.c&uJ6. 1, 22 a a 16; 34, 7. — cf. cp. 29] * Conc. Valent. “ucp. 10, 13; 26, 3 a cp. 23, 29-35; Os 4, Gn 9, 21: 19, 33, 33 Sap 2, Ey a Oy 239i) t0,:23 15228; ph 18. b cp. rig 4, 8. fiche 3 Rg rr, 4. Cv. cp. dcp. 4 ci. Ecli 19; 4, 6. cf 1 Rg2, 25.— Vv. cp. 8, 36. ecf. cp..17, 14. i Mt 25, 26. — cf. vr. 13; cp. 10, 4; - 24; 21, 25; 24,30; 26, 13, 16. Le 1s AS: — cf. cp. 6, rr. hcp. 18 i cp. 28, i? — cf. cp. 27, 19. Gtt. Chz 252 240* Mt 62+ she 18) rr. Rk cp. 28, 20. — ef. Ps rr, 2. lv. cp. 19, I Att: 855) PROVERBIORUM LIBER 20, 8 — 21, 9 in Dt 5, 9, 103°7,9.— cf. 3 Rg 15,4; PS 30,27-Ad bly 2 2(bcll LB, 303. dln33,490,cals wz Re rs, 3. o cf. vr. 26; cp. 16, 10; 25, 5; Ps 100, 6. p3 Rg 8, 46; 2 Par 3, 36; Ec O,(eacrtech $53: 2% Jo'x, 3s. — cf. cp. 30, 12. qd vr. 23. — V. cp. II, I. rcp. 22, 6. — cf. Mt 7, 16. SCP. 15, 31; 25, 12. — cf. Ps 93, 9. “Of, EX 4-11; Ps: 93% 0: wef. cp. 62 43-10% “pr to; ies 322153 Bm 02, ux. mel. VT. yas wep. 12, II. tet. bch +26; . 285 <3 70a: v Jb 28, 19. 3 Che Cpe 3} ZARA: acp. 27, 13. — cf. cp. 6, 1; ecf. cp. 11, 14; 1s, 22° f. ve 14s he gcf. cp. 11, 13; 25, 9; Ecli 27, hy Pees e hcf. cp. 13, 3; Rm 16, 18. 20] * v. cp. 19, 26. $ Cp. 30; 17, 172*ExX 27?-172P Lv _ 20, 9; Ecli 3, 18; Mt_1s, 4. jcf. cp. 31, 18. — v. 2 Rg 21, 17; Jb 18, 5. lef. cp. 23, §. — Vv. cp. 13, II. MCD. 24, 29. — cf. cp. 17, 133 n Ps 26, 14. — cf. Dt 32, 35. 23] * Catech. R. III 8, 9. ovr. 10; cp. 16, 11; Mic 6, rr. bv. cp. 11, 1. q cf. cp. 21, 30. — v. cp. 16, 9. cf, © Rg2t; 6; 23, 48, 9. seel. Be sh 4S tvr. 8. — cf. Mt 3, 12. u (Is 28,27.— cf.2 Rg 12,31). Se{.92 Cor. 4, rt. vef. Sph 1, 12. ycp. 18, 8. z cp. 16, 12. —cf. 3 Rg 12, 16. acp. 16, 31. b.cp.* Is* §3;;* §. acf. r Es 6, 22; Est 14, 313. bcp. 4, 12. — cf. cp. 12, 15. ccp. 16, 2; 24, 12. — cf. Le 16, 15; 1 Cor 4, 4. —v. 1 & 10, 7. di Rg 15, 22; Os 6, 6. — v. Cp. F155 8. . ev. cp. 6, 17; Ps 100, 5; Ecli 23, 5. feck. .. cf. eps, 26,6. q 2 Pt.28 173*3t 105 "ct Jd 9, 28-38. rcp. 15, I, 4; 16, 14. — cf. Ec 10, 4. ‘ae 8): 23):7. Rg 98, "24: 426, t cf. Jd 14,°8; x Rg 14; 25. uci. vr. 27. v Ecli- £33127 27225: WCp. 12, 18: —*cl. cp. 395 5: 24,28.-—— v. Ps 34,22; 56,5. * ci.cp.228; a0 WV Chex 22726893 2 Ecli 22, 6. — cf. Rm 12, 5. oP 25; 15, 13; 17, 22; cli 2s, 17; 30, 24. 2r) * Catech."R-IV.14, 18. 6 (all) Rm 12, 20. — cp. 24, Clink 6, 22° — v. Ex 23, 4, 5. ccf. Ps 10, 7; 139, 11. — cf. Rim 32, (27; d cf. 1 Rg 24,,.20; 26, 23, hag 7, 4; Ecli 19, 5. 27] * Catech. R. I 2, 10. eee CAE yin wel. I ‘Re £2,527. bcp. 19, 10. dc . 27, 8; Ps 8 cee? . Nm: 233 387 Dt 23,;°53!-2 Re £65.-Fas fee 33, 25. Ps 31, 9. het. Eeli::33,- 2'§.-=*v: ‘cp., 20, 130 19/529 icf. 2 Rg ‘6. 10: 4 Rg 18, 39; Ecli 8,13; Le 23. 9. jv. Mt 16, 4% 2t;i24<2F. RB Ves (12: epi. 12,154 URMisS, 16. — cf. vr. 16. — v. cp. Os 7s 6] * cf. Catech. IV ra. 8. bef. cp) -25,- 13; mcf: cp. 19, 28;.Jb 15,51 PROVERBIORUM LIBER 26, 7 — 27, 11 27) monita contineant : a) de iis, qui nullam merentur (cf. cp. 26, 1, 3-10) aestimationem, et praeterea de insensatis (cf. vr. 11, 12), de pigris (cf. vr. 12-16) et de perversis (cf. vr. 18-28); b) de superbia, ira, iactantia, “cp. 17, 7; Ecli 20, 22. ocf. Mt 7, 6. pcf. cp. 23, 35. g (all) 2 Pt 2, 22. — cf. Ecli 4, 30. 31. fet. Bx. 8:25. SoS CD) 20, 20s 1S S, 2b ta Rie oe 22. — V. Vr. 5. tcp. 22, 13. — cf. Ec 12, §. acl. Cp: 6; 9,: 10. vcp. 19, 24. — cf. cp. 24, 33. wcf. vr. 5, 12. x cf. vr. 25; cp. 6, 16. — v. Jb 5, 19. MACE CDs EF, £2; zcf. Ps 10, 3; Is 50, rr. a Ecli 28, 12. b cp.16,28; 22,10; Ecli 28,15. c Ecli 22, 30; 28, 12. dcp. 15, 18; 29, 22. ecp. 18, 8. fcf. Mt 23, 27% Le tr, ‘30. PCE cOp.. 28) igs hk Ecli 12, 10, 11; 27, 26; Jr 280. 9, Sey Be eee, icf. vr. 16. j Ec 10, 8; Sap rz, 17; Ecli 27, 28-30. — ct. cp. 18, 10; Dn 6, 24. — v. Ps 7, 16. beet Ps’ 545° 72. aLc 12; 19; 20; Jea, 8, £2: 52 Cor 10, 12, 18. ty: re 26, 12; 29, 20; Jo 8, 54; 2 Cor) 12," tT: c Ecli 22, 17,18. — Ecli 21,19. acl.-cp. 12, x6; é'cf; ‘cp. 28, 23. fv. Ps 140, 5. bay 2 Rg 20, 9,10; Mt 26, 49. A cf. cp. 25, 16. # Jb 6, 7; Le 15, 16. jcp. 26, 2. k cf. Ecli 29, 28-31; 36, 28. — Vrs ¥O;"2. bef... Ps .22,-5. m Ecli 37, 6. — cf. cp. 17, 17. nef. 3 Rg 12, 6-8; 2 Par ro, 6-8. — v. 3 Rg 2, 7. o cf. Ecli 6, 7, 10. 9] Catech. R. IV 7, 2. pcf. cp. 18, 24. qcp. 6, 6 FCP. 23, 24; 29, FS s Ps 118, 42. — cf. cp. 26, 16; Ps 126; $2 27 7 Quomodo pulchras frustra habet claudus tibias, sic “indecens est in ore stultorum parabola. 8 oSicut qui mittit lapidem in acervum Mercurii, ita Pqui tribuit insipienti honorem. 8 Quomodo si spina nascatur in manu temulenti, sic parabola in ore stultorum. 10 Judicium determinat causas, et qui imponit stulto silentium iras mitigat. 11 Sicut Ycanis, qui revertitur ad vomitum suum, gic Timprudens qui iterat stultitiam suam. 12 sVidisti hominem sapientem sibi videri? magis illo spem habebit insipiens. 13 tDicit piger: Leo est in via, et leaena in itineribus. 14 Sicut ostium vertitur in cardine suo, “ita piger in lectulo suo. 15 vAbscondit piger manum sub ascella sua et laborat si ad os suum eam converterit. 16 wSapientior sibi piger videtur Zseptem viris Yloquentibus sententias. 17 Sicut qui apprehendit auribus canem, sic qui transit impatiens et commiscetur rixae alterius. 18 Sicut *noxius est qui mittit sagittas et lanceas in mortem, 19 ita vir, qui fraudulenter nocet amico suo et, cum fuerit deprehensus, dicit: Ludens feci. 20¢Cum defecerint ligna exstinguetur ignis, 4 et Ssussurrone subtracto, iurgia conquiescent. ; 21 cSicut carbones ad prunas et ligna ad ignem, sic 4homo iracundus suscitat rixas. 22 eVerba sussurronis quasi simplicia, et ipsa perveniunt ad intima ventris. 23 fQuomodo si argento Ysordido ornare velis vas fictile, sic labia tumentia cum pessimo corde sociata. 24 Labiis suis intelligitur inimicus, cum in corde tractaverit dolos; 25 hquando submiserit vocem suam, ne credideris ei, quoniam ‘septem nequitiae sunt in corde illius. 26 Qui operit odium fraudulenter, revelabitur malitia eius in consilio. 27 jQui fodit foveam incidet in eam, et qui volvit lapidem revertetur ad eum. 28 Lingua fallax non amat veritatem, et ‘os lubricum operatur ruinas. 1 @Ne glorieris in crastinum ignorans quid superventura pa- 2 bLaudet te alienus et non os tuum, [riat dies. extraneus et non labia tua. 3 cGrave est saxum et onerosa harena, sed 4ira stulti utroque gravior. 4Tra non habet misericordiam nec erumpens furor, et impetum concitati ferre quis poterit? 5 ¢Melior est manifesta correptio quam amor absconditus. 6 /Meliora sunt vulnera diligentis quam %fraudulenta oscula odientis. 7Anima saturata calcabit favum, et ‘anima esuriens etiam amarum pro dulci sumet. 8 jSicut avis. transmigrans de nido suo, ksic vir qui derelinquit locum suum. 3 Unguento et variis odoribus delectatur cor, et bonis amici consiliis anima dulcoratur. 10™Amicum tuum et “amicum patris tui ne dimiseris, et °domum fratris tui ne ingrediaris in die adflictionis PMelior est vicinus iuxta, quam frater procul. [tuae. 11 @Stude sapientiae, fili mi, et “laetifica cor meum, ut possis *exprobranti respondere sermonem. — 580 — | ete. (27, 1-22). His adduntur exhortationes quaedam ad vilicos (23-27); ; c) de iniustitiis (cf. cp. 28, 3, 5 etc.), quae maxime ab iis, qui praesunt, in eos, qui humiliores sunt, perpetrantur (cf. vr. 2, 16, 17, 28); d) de PROVERBIORUM LIBER 27, 12 — 28, 15 28 12 tAstutus videns malum absconditus est, Uparvuli transeuntes sustinuerunt dispendia. 13 vTolle vestimentum eius qui spopondit pro extraneo, et pro alienis aufer ei pignus. 14 Qui benedicit proximo suo voce grandi de nocte consurgens maledicenti similis erit. 15wTecta perstillantia i in die frigoris et litigiosa mulier compa- 16 qui retinet eam, “quasi qui ventum teneat, [rantur; et oleum dexterae suae vocabit. 17 Ferrum ferro exacuitur, et homo exacuit faciem amici sui. 18 yQui servat ficum comedet fructus eius, “et qui custos est domini sui glorificabitur. 19 Quomodo in aquis “resplendent vultus prospicientium, sic “corda hominum manifesta sunt prudentibus. 20 cInfernus et perditio Nunquam implentur, similiter et ‘oculi hominum insatiabiles. 21 /Quomodo probatur in conflatorio argentum et in fornace 9sic probatur homo ore laudantis. [aurum, *Cor iniqui inquirit mala, cor autem rectum inquirit scientiam. - 22 4Si contuderis stultum in pila quasi Jptisanas, feriente de- non auferetur ab eo stultitia eius. [super pilo, 23 kDiligenter agnosce vultum pecoris tui, tuosque greges considera ; 24 non enim habebis iugiter potestatem, sed corona tribuetur in generationem et generationem. 25 mAperta sunt prata, et apparuerunt herbae virentes, et collecta sunt faena de montibus. 26 "Agni ad vestimentum tuum, et °haedi ad agri pretium. 27 "Sufficiat tibi lac caprarum in cibos tuos et in necessaria domus tuae et ad victum ancillis tuis. 1¢Fygit impius, nemine persequente ; biustus autem quasi leo confidens absque terrore erit. 2 Propter peccata terrae multi Sprincipes eius; et propter hominis sapientiam et horum scientiam, quae dicuntur, vita ducis longior erit. 3 @Vir pauper calumnians pauperes similis est imbri vehementi, in quo paratur fames. 4 Qui derelinquunt legem elaudant impium, qui custodiunt ‘/succenduntur contra eum. 5 Viri mali non cogitant iudicium, qui autem inquirunt Dominum hanimadvertunt omnia. 6 iMelior est pauper jambulans in simplicitate sua, quam dives “in pravis itineribus. T Qui custodit le pcm filius sapiens est, qui autem ‘comissatores pascit confundit patrem suum. 8 Qui coacervat divitias ™usuris et faenore ‘liberali in pauperes congregat eas. 9 Qui declinat aures suas ne audiat legem, oratio eius erit exsecrabilis. 10 Qui decipit iustos in via mala ?in interitu suo corruet, et Ysimplices possidebunt bona eius. 11 Sapiens ‘sibi videtur vir dives, &pauper autem prudens scrutabitur eum. 12 tIn exsultatione iustorum multa gloria est, “regnantibus impiis ruinae hominum. 13 eQui abscondit scelera sua non dirigetur, qui autem confessus fuerit et reliquerit ea misericordiam 14 Beatus homo Yqui semper est pavidus, [consequetur. @qui vero mentis est durae corruet in malum. 15 aLeo rugiens et Sursus esuriens Hép.$F2,1 3. Ret cp. 14, 16. “uv. cp. I, v CP. 20, 6 “cf. Cp: 22; 265 27; 25, 26; Ecli 8, 16. wep. 19, 13. — cf. cp. 21, 9; 25, 24. x-cf. Eli an; 2, yor Cor’s,:83°0,- 975 2 Tm.2, 6. 2 icf.. Mt (25.2%. 18b] v. cp. 28, 20. acf. Ecli 34, 3. bcp. 20, 5. — cf. Sap 7, 20. Cccp. 15, 11. — v. Jb 2 dcp. 30, 15, 16; Is 5, 14: Hab c 6, Teh, "Edi ty *y: "Jr 2, 303 Ss 3 j2 Rg 17, 19. kcp. 12, 10; Ecli 7, 24. — cf. a 10, » Sy Ac 20, 28; 1 l cf. Sr Some 5;) 1 Tm 6, 7. m Ci. FS. 84; 6, 8. n cf. - 29, 28:130..313 1;0m 6, o cf. Gin 33, 19. a Gn 4, 14; re 3a 17, 36; -Ps 52, ap 17, 10. — cb i 3> cl. 3 Rg 16, 8-28; 4 Rg 15, 15. dcp. 14, 31. — cf. Mt 18, 28. ée Ps (10), 3; Rm 1, 32. Tai 3 Re 18, 18, 21; 2 Es 13, 11, 15; Mt 3, 7; 14, 4; Eph gP3 31, 7. — cf. Jo 33 39, 40. Pe 118, 99, 100; c 8, 5.ia f.oJO 95 °E7; 1 Cor 2, 14; Jc “J "§: 1 Jo 2, 20, 27. icp. 19, I. of, Cp.) 12/9: jvr. 18. — cf. cp. 31,235 10, 9. ket. Keli-23.14) JO.ts 8: heft. ep. 23, 204529," 35 m Ex 22, 25; Lv 25), 30. nc 13, 22; Ec 2, 26. — v. Jb 27, Nh 17. 0. Cp, 15. $5: 22, 2732PS spe a, hie a 1s) ee 15, 8 01 * Catech. R 2% pat cp. 26,-27. es Ps '+16, qicp: °2, 22,3 +33,.22. — ¢f.ave, 8; cp. 22, T6;5cli ta) As FCDe 2 6y..5,72 6; Sct. Cp. 20, 5. tcp. 29, 2. one xl CD; TY sckO;, 21. uvr. 28.— cf.vr.15; Ec 10, 6. vc. Jb'3r;,: 33; Ps 31, 3.— Vv. 1 Jo 1, 8-10. 6 Ps 132, °$; ‘Eclix20, 4; it: JO 2) 9. — cf. Ecli 4, 2 y cp. 23. 17; Is 66, 2; Ecli 18, 27; Ph 2, 12. — ef. Ecli §; so aP€ x, Be av. Ps 94, 8; Ecli 3, 27. acp. 19, 12; 20, 2. — cf. Sph 3, 3- bcf. 4 Rg 2, 24; Ecli 25, 24. — 581 — PROVERBIORUM LIBER 28, 16 ae! 29, 18 duritia (cf. cp. 29, 1 etc.), qua impii perseverant in opere malo, et quae continetur plerumque defectu correptionis (cf. vr. 15, 17, 19, 21), necnon de iis rebus quae vel nocent vel conferunt societati. c Ecli 4, 35. — cf. Ex 1, 14, 16, 22:3 Rg 12, 10, 82364D¢4, 18, 21; Sap 6, 26; Mt 2, 16. ONG Chic 05532). é ci. Gn 4,42, :%4; EX 21, 14. fv. vr. 6. f Te Cpe & Py © Seay Y Tae Anta es CE 16; 20, 30 Rep: 6. 11: 10, 4, 12, 174 24 33, 34. 20] Cp. in fs. s. Joseph. tcp. 20, 6 : ENY, 224 CDws 3. 33° 23: aoe PINT DINOS Os SC CD: 20,- 21° Ech at7's; 24, 23. — cf. cp. 19, 0 CD. 20,-§. pcf. Mr 7, 11-73. gcf. Ecli 34, 25-27. rcp. 15, 18. S:Cp..:36,).203'29;°25% tec aes 3-5. Jae-16? 2 COE Fs; I u cp. 11, 24. — cf. Dt 15, 20; Ecli 29, 14; 2 Cor 9, 6-9. — Vv. cp. 19, 17. v cf. Ecli 4, 3-8. “Vr. 12; Cp. 29, 2. — cf. cp. 221) 2. ycf. 3 Rg 18, 4. acp. 15, 10. — cf. 1 Rg 2, 25. — v. cp. I, 44777. bcp. 1, 27; 6, 13; Ec 9, 12. — cf. 1 Rg 4, 11. eS. II, 10; 28, 12, 28. — cf. st 8, 15. d cf. Est 3, 15. 6 cl. GD. 10,1 = 2S, 202 97, °Et. 28, 7. f.ct.“ep., §)-10) 6/26. hat ‘De as y4; Bo: , cf. vr. 14; 2 Par 9, 8; Ecli Let: *c:9; 22: MeO ES 15; tats Ps $4, 27. n Jb 29,16; Ps 40, 2. — ‘cI. Ecli 4, 9. ocf. cp. 28, 27. . II, 11. — cf. cp. 14, 1} cli 28, 16, 17. qgcf. Mt 11, 16-19. r cf. Ec 4, 6. scf. Gn 4, 5, 8. t Ps 141, 5. — cf. Ex 4, 19 etc. ucf. cp. 12, 16, 23; 14, 33; 25, 28; Ecli 21, 29. v cf. Ecli 20, 7. wEcli ro, 2. * Cie Cp:"'225°2 3 y Ps 13, 3. — v. Jb 25, 3. £Cl PS oes a. acf. vr. 4; Ecli 10, 1. — v. cp. 16; «22, bcp. 22, 15; Ecli 22, 6; 30, 1. == ' cf. ¢p.2%3)\243 23 ,08s 214s c Ecli 30, 8. 10, 13 27; 25. [o1, 12. $ 36, 34-36; 57, 11; 90, 8; 1 Rg 3, 11. — cf 2 Par 15, 3; 1 Mc 4, 46. — v. Ps 73, 9. Koto Jre12,7ahs hk Le 11328; Jo 13,17; Jc 1,25. 29 Cprinceps impius super populum pauperem. 16 Dux 4indigens prudentia multos opprimet per calumniam; _ _qui autem odit avaritiam, longi fient dies eius. 17 ¢Hominem, qui calumniatur animae sanguinem, si usque ad lacum fugerit, nemo sustinet. 18 fQui ambulat simpliciter salvus erit, qui perversis graditur viis concidet semel. 19 9Qui operatur terram suam satiabitur panibus, qui autem sectatur otium replebitur egestate. 20 ‘Vir fidelis multum laudabitur, JQui autem festinat ditari non erit innocens. 21 kKQui cognoscit in iudicio faciem non bene facit: iste et pro buccella panis deserit veritatem. 22 Vir qui festinat ditari et aliis invidet ignorat quod “egestas superveniet ei. 23 Qui corripit hominem gratiam postea inveniet apud eum, magis quam ille °qui per linguae blandimenta decipit. 24 pQui subtrahit aliquid a patre suo et a matre et dicit hoc non esse peccatum, Yparticeps homicidae est. 25 Qui se iactat et dilatat “iurgia concitat, 8qui vero sperat in Domino sanabitur. 26 ‘Qui confidit in corde suo stultus est, qui autem graditur sapienter ipse salvabitur. 27 uQui dat pauperi non indigebit, Vqui despicit deprecantem sustinebit penuriam. 28 zCum surrexerint impii, abscondentur homines; cum illi perierint, multiplicabuntur iusti. 1 Viro, *qui corripientem dura cervice contemnit, brepentinus ei superveniet interitus, et eum sanitas non 2cIn multiplicatione iustorum laetabitur vulgus; [sequetur. cum 4impii sumpserint principatum, gemet populus. 3 Vir, “qui amat sapientiam, laetificat patrem suum, fqui autem nutrit scorta 2%perdet substantiam. 4 Rex iustus “erigit terram, ivir avarus destruet eam. 5 j/Homo, qui blandis fictisque sermonibus loquitur amico suo, krete expandit gressibus eius. 6 Peccantem virum iniquum Jinvolvet laqueus, et “iustus laudabit atque gaudebit. 7”Novit iustus causam pauperum, °impius ignorat scientiam. 8 pHomines pestilentes dissipant civitatem, sapientes vero avertunt furorem. . ¥ @Vir sapiens, si cum stulto contenderit, sive irascatur sive rideat, non inveniet "requiem. 10 Viri sanguinum Soderunt simplicem, iusti autem ‘quaerunt animam eius. 11 vTotum spiritum suum profert stultus, Vsapiens differt et -reservat in posterum, 12 wPrinceps, qui libenter audit verba mendacii, omnes ministros habet impios. 13 «Pauper et creditor obviaverunt sibi, utriusque Yilluminator est Dominus. 14 Rex, *qui iudicat in veritate pauperes, 4thronus eius in aeternum firmabitur. 15 bVirga atque correptio tribuit sapientiam, [matrem suam. puer autem, Cqui dimittitur voluntati suae, “confundit 16 In multiplicatione impiorum multiplicabuntur scelera, et iusti ruinas eorum videbunt. 17 Erudi filium tuum, et refrigerabit te et dabit delicias animae tuae. 18/Cum prophetia defecerit, 9dissipabitur populus; hqui vero custodit legem beatus est. — 582 — ferent ion Adee (unter ele war er vake. & nt ot a mere ep . “eos ee as ba a fe a RT ri AE See SAP Tas Pe ee ee a ee es a ces a , i Verba Agur (30, 1-33), Descripta hominis insipientia comparate ad Deum (1-6), sententiae nonnullae traduntur peculiari quodam numerorum ar- tificio contextae (7-33). PROVERBIORUM LIBER 29, 19 — 30, 18 19 iServus verbis non potest erudiri. quia quod dicis intelligit et respondere contemnit. 20 JVidisti hominem velocem ad loquendum? stultitia magis speranda est quam illius correptio. 21 Qui delicate a pueritia nutrit servum suum, postea sentiet eum contumacem. 22kVir iracundus provocat rixas, et ‘qui ad indignandum facilis est erit ad peccandum pro- 23 mSuperbum sequitur humilitas, [clivior. et “humilem spiritu suscipiet gloria. 24 oQui cum fure participat ?odit animam suam, @adiurantem audit et non indicat. 25 rQui timet hominem cito corruet, Squi sperat in Domino sublevabitur. 26 ‘Multi requirunt faciem principis, et “iudicium a Domino egreditur singulorum. 27 vAbominantur iusti virum impium, et abominantur impii eos qui in recta sunt via. 28 7Verbum custodiens filius extra perditionem erit. 3 Verba congregantis filii vomentis. ¢Visio, quam locutus est vir, cum quo est Deus, et qui, Deo secum morante, con- fortatus ait: 2 6Stultissimus sum virorum, et sapientia hominum non est mecum. 3 Non didici sapientiam et non novi “scientiam sanctorum. 4 dQuis ascendit in caelum atque descendit? €quis continuit spiritum in manibus suis? fquis colligavit aquas quasi in vestimento? quis suscitavit omnes terminos terrae? Jquod nomen est eius, et quod nomen filii eius, si nosti? 5 hOmnis sermo Dei ignitus clipeus est sperantibus in se; 6 ine addas quidquam verbis illius, et arguaris inveniarisque mendax. 7 Duo rogavi te ne deneges mihi Jantequam moriar: 8 vanitatem et verba mendacia longe fac a me; kmendicitatem et divitias ne dederis mihi: ltribue tantum victui meo necessaria ; 9 ne forte "satiatus illiciar “ad negandum et. dicam: °Quis est Dominus? aut Pegestate compulsus furer et %periurem nomen Dei 10 "Ne accuses servum ad dominum suum, [mei. 8ne forte maledicat tibi et corruas. 11 Generatio, ‘quae patri suo maledicit et quae matri suae non benedicit, 12 generatio, “quae sibi munda videtur et tamen non est lota a sordibus suis, 13 generatio, Ycuius excelsi sunt oculi, et palpebrae eius in alta surrectae, 14 generatio, quae pro dentibus wgladios habet et commandit “molaribus suis, ut Ycomedat inopes de terra et pauperes ex hominibus. 15 Sanguisugae duae sunt filiae dicentes: Adfer, adfer ; ria sunt insaturabilia, et quartum quod nunquam dicit: Sufficit: 16 dinfernus et %0s vulvae, et terra, quae non satiatur aqua; ignis vero nunquam dicit: Sufficit. 17 Oculum, oui “subsannat patrem et qui @despicit partum matris suae, ceffodiant eum /corvi de torrentibus, et %comedant eum filii aquilae ? 18 Tria sunt difficilia mihi, icf. Ecli 33, 25- 28. jEc 5, 1; Ecli 4, 34; Jc 1, 19. — cf. cp. 26, 12. Ricp..5; 18; 26;,2%% lLepia Je i620: M CDi LX; 231 Th} 18%. 17, 10; 18, 12; 2 Rg 22, 28; Ecli 10, 17; Mt 23, 12; Jc 4, 6, 10; Er Pt's,' 5,’ 6. pa 15, 33; ae ie 29. Ps 49; 18, of, ChB) + 36% 1s; 32526. 2% Ecli -ig, 4. qcf. Jd 17,2. — v. Lv 5,1 Ag Pe 12, 4 "cf. Gn 12,12, 13: 20; 2, FF: 76,°7; Jo 12, 42, 43. S$ cp. x0, Pipe 28, 25. Ay ABs 6. S 49, 4; 1 Cor 4, 4, 5. — 6f.. Ps 530, 16; 0 Cr Sap 22° 285 Belg, 272 Cor 6, 14, 15. XCD. 7,23. Mt 19, 17. acp. 31, 1. — cf. Nm 24, 2-4. 5.26; bivs Ps: 48, It: ccp. 9, 10. d Jo 3, 13. — cf Ecli 1, 2 e Jb 38, 4-11; Ps 103, 3-6. — Ci, 1S 40; 082: f cf. Jb 26, 8. gei, Ap,tr9, 1a h Ae Li, 22 395-37) 28.00%) rH8; 40. iDt 4; 2; 12, 32. — cf. Ap 8, a R in D. 1 Aug. j Gn 28. 3] * Catech. R.IV 4, 3: 13.10. 2 Ecli 40, 29. — cf. 1 jen 6. 6. 1 Gn 28,20; Mt 6, 11,34; 1 Cor Ope Siok M 8. MADt28..12:, 31, 205 32-255. Es 9, 25. "— cf. vr. 22. ride 24, 27; Ecli 27 0 % Ss At. — cf. $b 21, 14. bcPs ® 1 30 — cf. Ecli 27, 1. qlIs 8, rcf. Ps Ae 3° "100;25% sEc 7. 22. — cf. Edi ar, Gi tcp. 20, 20. — cf. vr. ne Ecli 3, 11. — v. Ex 21, uch Ep. 20) 92 5 rs be Mt 235-272 FE, 18; dcp. 6,°17% 0 Is2, ee Ba Ps x cf. Jb 29, Vive Ps. 13; “~ res 5; Iswpa2. zvr. 18, 21. 29. — cf. cp. 6, 16; Am 1, Ly av. cp. 27 : cf. Gn aS 2 Ecli 26, 15. 71 * Catech.-R. Tl 5, 20. Cclo vr 1b: Gn. 9, 38% f cl¥.Jrv16;. 45 gcf. rt Rg 17, 44; 3 Rg 14, Hag 2, Mcio,: 15. PROVERBIORUM LIBER 30, 19 — 31, 19 Verba Lamuelis (31, 1-9) de iis quae praesertim regibus sunt facienda vel vitanda. Carmen de muliere forti ( 31), cuius fidelitatem, sollertiam et praeclaras Se harry re ee eee hk Sap 5, 10, 11; Jr 12, 26. #v. vr. 15, 18. Ch. ep. '9, 27; Beli 33. 24. k Jl 2, 10; Am 8, 8. icp. 19, 10; Ec 10, 6,:7. mcf. vr. 9. mcf, Dt 21, 15-17. Oct. Is $4, F562, 4. pGn 16, 3. qcp. 6, 6-8. — cf. cp. 10, 5. VIN XT, SPS 165, 28. s cf. ee 6, 7. bef. Jl 2; (9, 8)%25; uLv 11, 20. — cf. Lv 11, 27. vv. vr. 15, 18, 21. — cf. ep. 6, 16. x Jd 18, 19; Sap 8. 12; Mic 7, 16. ents Vig Jb 21, 5. av. cp. 30, I. 6 Is 49, 15. — cf. 2 Me 7, 27. Oct Re x, 12,: 29. dcp. 5,9. — cf. Dt 17, 17; 3 Rg 11, 1. ecp. 20, 1; Ec ro, 16; Os 7, 5. — cf. 1 Rg 16, 9; 20, 16. f cf. Ecli 31, 38-40: Is 5, 22, 23. gcf. Mt 27, 34. h cf. Ps 103, 15; Ecli 40, 20. 4 Jb 29, 12, 15, 16. — ef. Is 17. . — ef, cp. 16, 10; 20, 8. lJr 22, 16. — cf. Is x, 17. mvr. 20; eet: 72383 8S, 3. mcp. 12, 4; Rt 3, 11. — cf. Cper8, 223 °%9\\ 145) 26) Bava Mc’, 2r. 10-31] cf. Ecli 26, 1-3, 16-24. 10-31] L. et LL. etc. in cm. Sctar. o Ecli 7, 21. — cf. Jb 28, 18. OCS. VEYOe 32.23. 24; qcf. cp. 20, 13. r Le 12, 42. — cf. Ps rro, 5. Sch. vr. 283 tcf. cp. 20, 20; Jo 18, 5, 6; Jr 25, 10. wef. cp..19,° 177 22} 9; Ecli°y, 36; Rm 12, 13; Eph 4, 28. 31 Ve et quartum penitus ignoro: 19 hviam aquilae in caelo, viam colubri super petram, ‘viam navis in medio mari et viam-viri in adulescentia. 29 Talis est et via mulieris adulterae, jquae comedit et tergens os suum dicit: Non sum operata malum. 21 Per tria *movetur terra et quartum non potest sustinere: 22 Iper servum, cum regnaverit, per stultum, "cum saturatus fuerit cibo, 23 per “odiosam mulierem, cum °in matrimonio fuerit adsum- et per Pancillam, cum fuerit heres dominae suae. [pta, 24 Quattuor sunt minima terrae et ipsa sunt sapientiora sa- 5 @formicae populus infirmus, ’ [pientibus : qui praeparat in messe cibum sibi, 26 rlepusculus plebs invalida, qui collocat in petra cubile suum, 27sregem locusta non habet et egreditur universa per ‘turmas 28ustellio manibus nititur et moratur in aedibus regis. [suas 29 Tria sunt quae bene gradiuntur, . et quartum quod incedit feliciter: 30 leo fortissimus bestiarum Yad nullius pavebit occursum, 31 gallus succinctus lumbos et aries, nec est rex qui resistat ei. 32 Est qui stultus apparuit, postquam elevatus est in sublime; | si enim intellexisset, 7ori suo imposuisset manum. 33 Qui autem fortiter premit ubera ad eliciendum lac exprimit et qui vehementer emungit elicit sanguinem, [butyrum, et qui provocat iras producit discordias. rba Lamuelis regis. 2Visio qua erudivit eum mater sua: 2 Quid, dilecte mi, quid, °dilecte uteri mei, quid, “dilecte votorum meorum? 3 @Ne dederis mulieribus substantiam tuam et divitias tuas ad delendos reges. 4 ¢Noli regibus, o Lamuel, noli regibus dare vinum, quia nullum secretum est ubi regnat ebrietas; 5 et ne forte bibant et obliviscantur iudiciorum et /mutent causam filiorum pauperis. 6 9Date siceram maerentibus et vinum his qui amaro sunt animo: 7 bibant et “obliviscantur egestatis suae et doloris sui non recordentur amplius. 8 ‘Aperi os tuum muto, et causis omnium filiorum qui pertranseunt: 9 Aperi os tuum, Jdecerne quod iustum est et liudica ™inopem et pauperem. 10”Mulierem fortem quis inveniet? as Procul et de ultimis finibus °pretium eius. 11 Confidit in ea cor viri sui, et spoliis non indigebit; 12 reddet ei bonum et non malum omnibus diebus vitae 13 Pquaesivit lanam et linum {suae; et operata est consilio manuum suarum; 14 facta est quasi navis institoris, de longe portans panem suum, 15 et We nocte surrexit *deditque praedam domesticis suis et cibaria ancillis suis; 16 consideravit agrum et emit eum, de fructu manuum suarum plantavit vineam. 17 sAccinxit fortitudine lumbos suos et roboravit bracchium suum; 18 pustavit et vidit quia bona est negotiatio eius, ‘non exstinguetur in nocte lucerna eius. 19uManum suam misit ad fortia, aida re virtutes ab omnibus praedicandas vates commendat. PROVERBIORUM I, Rerum humanarum vanitas (1,1-7,1). Demonstratio desumitur: 1) ex gene- LIBER rali consideratione (1-11). 2) ex sua ipsius auctoris experientia, qua no- 31, 20-31 et digiti eius apprehenderunt fusum; 20) Tr. et V. ee in bn Ss. Vine. 20 manum suam aperuit Vinopi oe P. iy Jo. B. de R et palmas suas extendit ad pauperem, el) en ae ee 21 non timebit domui suae a frigoribus nivis; : omnes enim domestici eius vestiti sunt duplicibus. 22 *Stragulatam vestem fecit sibi, x cf. cp. 7, 16. Ybyssus et *purpura indumentum eius; y Gn 41, 42; Ap 19, 8, 14. 23 Gnobilis in portis vir eius, quando sederit cum senatoribus | #Jb 8, 26. 24 bSindonem fecit et vendidit [terrae. | a Rt 4, 1, 2; Jb 29, 7; Ps 126, et cingulum tradidit Chananaeo; fi 25 ¢fortitudo et decor indumentum eius, b Jd an 12; Is 3, 23. — cf. Ac et 4ridebit in die novissimo. é cf! VE, 17; Jb 29, 14; Ps 92, 26 eOs suum aperuit sapientiae, - 4: Is Us, d cf. nt, che: "Ps 58, 9. 3. et lex clementiae in lingua eius; ect. tt 3. 27 consideravit semitas domus suae et /panem otiosa non comedit. fcf. 2 Th 3, 9, 10. 28 Surrexerunt filii eius et beatissimam praedicaverunt, vir eius et laudavit eam. 29 9Multae filiae congregaverunt divitias, g Cn 6, 8. tu supergressa es universas. 20] R. in fs. Matern. BMV. 30 hFallax gratia et vana est pulchritudo, hcp. 11, 22; 1 Tm 2, 9. ¢mulier timens Dominum ipsa laudabitur. icp. 11, 16. 31 Date ei de /fructu manuum suarum, jAc 9, 36; 1 Tm 2, 10. et laudent eam in portis opera eius. roe mest Peel A QUI AB HEBRAEIS “ COHELETH,, APPELLATUR LIBER ECCLESIASTES 112+33 AalERBA °Ecclesiastae filii David "regis Ierusalem. 1-17] LL. in D. 2 Aug. 2 cVanitas vanitatum, dixit Ecclesiastes ; | @vr. 12; cp. 7, 28; 12, 8, 9. vanitas vanitatum, et 2omnia vanitas. ag a : ep. 12.23, 3 eQuid habet amplius homo de universo labore | dcf. cp. 7, 20; Ps 143, 4; Rm suo quo laborat sub sole? 8, 20. — abs ne 38, 6. 47Generatio praeterit, et generatio advenit; je. Pata Bal eee ’ 4, 2 cli 14, 19. 9terra autem in aeternum stat. [vertitur; gs x 103, 5 218, 90. = 5 ’AOritur sol et occidit et ad locum suum re- | ‘cf. Ps 18, 6, 7. Teiaue renascens &‘gyrat per meridiem et fiectitur ad | icf. cp. 11, 5; Jo 3, 8 Lustrans universa in circuitu pergit spiritus [aquilonem. et in circulos suos revertitur. 7 ‘Omnia flumina intrant in mare, et mare non redundat; j Ecli 40, 11. ad locum unde exeunt flumina revertuntur, ut iterum fluant. [mone. bs 8, 17; Ecli 43, 29. — cf. 8Cunctae res difficiles: ‘non potest eas homo explicare ser- $ 105, 2. Non saturatur oculus visu, nec auris auditu impletur. mcp. 4, 8; Pro 27, 20. — ef. 9 "Quid est quod fuit? Ipsum quod futurum est. Is 11, 3. 6 — Quid est quod factum est? Ipsum quod faciendum est. - a Pi TSO IOs Sw ae 10 Nihil sub sole novum, ; nec valet quisquam dicere: Ecce hoc recens est; ‘iam enim praecessit in saeculis quae fuerunt ante nos. ocp. 3, 15. 11 PNon est priorum memoria; pep. 2. 16. — cp. Sap 2, 4. — sed nec eorum quidem, quae postea futura sunt, Vv. Cp. 9, 5. erit recordatio apud eos qui futuri sunt in novissimo. — 585 — LIBER ECCLESIASTES vit huius mundi rerum inquisitionem (12-18) et fruitionem, ipsas queque delicias sapienter comparatas omnino esse caducas (2, I-11); sapientia 1,12 — 2,17 autem, quanquam stultitiae praestat (12-17), item copia divitiarum et qd vr. 17; cp. 7.25; 8, 9. — cf. ns € 33; Sap 7, 17; Ecli rep. 3 : s1,25-- ef Ga ax 16% cli 40, I Ss. Tf Wine Bera) o Feme’ Baa & camies & ME Yar he 4; 0, 9. tcf. cp. 7. The @cl.cEcliv 6 23 vcp. 2, 9. — cf. 3 Rg 3, 12, 13; 4, 30; 10, 7, 23. wvr. 13. — cf. cp. 2, 3, 123 7, 24-26. XV. vr. 14. y cf..cp,-42, 12% Ect 23,15: 1-11) LL. in fr. 2 p. D. 2 Aug. a'Sap'2,-6, ac 12,. 40 b: chi. Prov ra, 53: C\Pro'20, 5. "Si, 4-9: aden. fy 7; 73-26; ev. 3 Rg 7, t-12. PCaB rT: GUN 45.23.75, TOs. 86: ie: ES 25,8. SG TAs 34: 15, 35 ici. % RE 4; 22,1230 13. Rg.o, 28 3:30,,00}, 14,0287. mcf. 3 Rg 4, 21; 10, 15. n'3, Re 20}.14)..m vei rs 2 19, 8. ocf. 2 Rg ro, 35; 2 Par 35. 25. D.-3 -REu105-233-1-Par. 29,25. ne, cp. 11,°9; Sap: 2,.8; Ecli 18, 30; Lm 3, sy: Cp. Se 24; Si t8:-9, o SV..Cp..I, Ba. EN CD UBL, £36 ucp. I, 17; 7, 26. vcp. 8, 1; Pro 17, 24. “vr. 16; cp. 6, 8; Ps 48, rr. — cf. cp. 3, 19; 9, 2) 3- y cf. vr. 16. gcp.-%,atn;. Sap-2, 43 .Recliv44, oa = v. cp. 9, 5- av. vr. 14. 12 Ego Ecclesiastes fui rex Israél in Ierusalem 13 et Yproposui in animo meo quaerere et investigare sapienter de omnibus.quae fiunt sub sole. rHanc occupationem pessimam dedit Deus filiis hominum, ut occuparentur in ea. 14 Vidi cuncta quae fiunt sub sole, et ecce *universa vanitas et adflictio spiritus. 15 tPerversi difficile corriguntur, et “stultorum infinitus est numerus. 16 Locutus sum in corde meo dicens: Ecce magnus effectus sum et Ypraecessi omnes sapientia qui fuerunt ante me in Ie- et mens mea contemplata est multa sapienter, [rusalem ; et didici 17 “dedique cor meum ut scirem prudentiam atque doctrinam erroresque et stultitiam et neue quod in his quoque esset “labor et adflictio spiritus; 18e0 quod Yin multa sapientia multa sit ogy cmAt): et qui addit scientiam addit et laborem. ~ 1 aDixi ego in corde meo: Vadam et adfluam deliciis et fruar et vidi quod hoc quoque esset vanitas. [bonis ; 2 DRisum reputavi errorem et gaudio dixi: Quid frustra deciperis? 3 ¢Cogitavi in corde meo abstrahere a vino carnem meam, dut animum meum transferrem ad sapientiam devitarem- donec viderem quid esset utile filiis hominum, [que stultitiam, quo facto opus est sub sole numero dierum vitae suae. 4 Magnificavi opera mea, aedificavi mihi domos et plantavi /vineas, 5 feci Jhortos et pomaria et consevi ea cuncti generis arboribus 6 et exstruxi mihi piscinas aquarum, ut irrigarem “silvam lignorum germinantium; 7 possedi ‘servos et ancillas multamque familiam habui, jarmenta quoque et magnos ovium greges, ultra omnes qui fuerunt ante me in Ierusalem; 8 coacervavi mihi argentum et ‘aurum et substantias “regum ac ™provinciarum; feci mihi °cantores et cantatrices et delicias filiorum hominum, scyphos et urceos in ministerio ad vina fundenda, 9 et Psupergressus sum opibus omnes qui ante me fuerunt in sapientia quoque perseveravit mecum. [Ierusalem : 10 Et omnia, @quae desideraverunt oculi mei, non negavi eis nec prohibui cor meum, quin omni voluptate frueretur et oblectaret se in his quae praeparaveram ; ; et hanc "ratus sum partem meam si uterer labore meo. 11 Cumque me convertissem ad universa opera, quae fecerant et ad labores in quibus frustra sudaveram, [manus meae. vidi in omnibus ¢vanitatem et adflictionem animi et nihil ‘permanere sub sole. 12 vTransivi ad contemplandam sapientiam erroresque et stultitiam. [suum ? Quid est, inquam, homo, ut sequi possit regem factorem 13 Et vidi quod tantum praecederet sapientia stultitiam, quantum differt lux a tenebris. 14 vSapientis oculi in capite eius, stultus in tenebris ambulat; et didici quod 7unus utriusque esset interitus. [erit, 15Et dixi in corde meo: ¥YSi unus, et stulti et meus, occasus quid mihi prodest quod maiorem sapientiae dedi operam ? Locutusque cum mente mea, animadverti quod hoc quoque esset vanitas. {[petuum, 16 Non enim erit memoria sapientis similiter ut stulti in per- et *futura tempora oblivione cuncta pariter operient: @moritur doctus similiter ut indoctus. 17 Et idcirco taeduit me vitae meae. : | opes minime sunt anxie expetendae (18-23), cum satis sit bonis a Deo da- tis ut quisque fruatur (24-26). Ceterum suum cuique rei tempus est divini- LIBER ECCLESIASTES 19¢quem ignoro utrum sapiens an stultus futurus sit [post me, et dominabitur in laboribus meis, quibus desudavi et sol- et est quidquam tam vanum? [licitus fui: 20 Unde cessavi renuntiavitque cor meum ultra laborare sub sole; 21 nam, cum alius laboret in sapientia et doctrina et sollici- homini otioso quaesita dimittit: {tudine, et hoc ergo vanitas et magnum malum. 22 dQuid enim proderit homini de universo labore suo et “adflictione spiritus, qua sub sole cruciatus est ? 23 fCuncti dies eius doloribus et aerumnis pleni sunt, nec per noctem mente requiescit : et hoc nonne vanitas est? 24 9Nonne melius est *comedere et bibere et ostendere animae suae bona de laboribus suis? Et thoc de manu Dei est. 25 Quis ita devorabit et deliciis adfluet ut ego? 26 Homini bono in conspectu suo dedit Deus sapientiam et scientiam et laetitiam; peccatori autem dedit Jadflictionem et 'curam superfiuam, ut addat et congreget et tradat ei qui placuit Deo; sed et "hoc vanitas est et cassa sollicitudo mentis. 1 Omnia tempus habent, et “suis spatiis transeunt universa sub caelo. 2 Tempus nascendi et tempus ?moriendi, tempus plantandi et tempus evellendi quod plantatum est, 3 tempus occidendi et tempus sanandi, tempus destruendi et tempus aedificandi, 4 tempus °flendi et tempus ridendi, tempus plangendi et tempus 4saltandi, 5 tempus ¢spargendi lapides et tempus /colligendi, tempus amplexandi et tempus Ylonge fieri ab amplexibus, 6 tempus adquirendi et tempus “perdendi, tempus custodiendi et tempus ‘abiciendi, 7 tempus scindendi et tempus consuendi, tempus ‘tacendi et tempus loquendi, 8 tempus dilectionis et tempus /odii, tempus ™belli et tempus pacis. 9”Quid habet amplius homo de labore suo? 10 Vidi adflictionem, quam °dedit Deus filiis hominum, ut distendantur in ea. 11 pCuncta fecit bona in tempore suo et mundum tradidit disputationi eorum, ut {non inveniat homo opus, quod operatus est Deus ab initio usque ad finem. 12 Et cognovi quod ‘non esset melius nisi laetari - et *‘facere bene in vita sua; 13 tomnis enim homo qui comedit et bibit et videt bonum de labore suo, hoc “donum Dei est. 14 Didici quod omnia opera, quae fecit Deus, perseverent in perpetuum; Ynon possumus eis quidquam addere nec auferre, quae fecit Deus ut timeatur. 15 wQuod factum est ipsum permanet, quae futura sunt iam fuerunt, et Deus instaurat quod abiit. 16 “Vidi sub sole in loco iudicii impietatem et in loco iustitiae iniquitatem 17 et dixi in corde meo: Iustum et 2impium iudicabit Deus, tus praestitutum (3, 1-11), ideoque consentaneum est Dei voluntati obsequi 2,18 — 3,17 videntem mala universa esse sub sole, et cuncta vanitatem et adflictionem spiritus. 18 Rursus detestatus sum omnem industriam meam, bqua sub sole studiosissime laboravi habiturus heredem | 4 cf. cp. 1, 3. ect. Ps 38,'7>' 48,:313° Ech rr, 20:' Le-12, 20, dy. cp. 1, 3. é cf. ep. 45) r4: {Jb s, 7; 14,1. SCDA3, 12,723, 22; 5, 28, 8, 1§./—“cf.:Sap 2, 7;" Ph. 3, re trl mb, 07. Aci cep. 9; 74.c 22, 19; .1,Cor , 15, 32. 4CLi Cp. 3,148 385 7S jJb 32, 8; Sap 3, 9; Ecli 1, 10; Jo 7, 17. L of. JD.27,:70 27 > PrOvks 2225 23; th MV. Cp. I, 14. Tat ladcls. 1h : 3p. D. 2 Aug. @Nr.2%7° “cp. .8,. 6; b Heb 9g, 27. — cf. vr. 20; Jb 14, 5 €tC. é cf. 1°Mc’ 1,*28;' Rm" tz, 15, dcf. 2 Rg 6, 14. — v. att ee 2,25; 20. ff Is 8; 2: cfouJ] 2, 26 wef ich 29, 13; Mt 10, 30. $ ef, Pro. tt, @4< j Pro 13, 3; Ecli 18, 193): 26s 9. 8, 22; 32, 4; Am ; 13. fb cf., Ps21383 21,222 .Le€14;. 26. mcf. Mt 10, 34; Le 12, 51. BV. CD. Vind ov. Gn 3, 17-19. pcp. 7, 30; Ecli 39, 21, 39. — cf. Gn 1, 31. gep: 8, 172612) §. —. cf. Pro 25°) (2: r CENVI, 22. $ P9033, TS 36. 3s: ED CD 2242 #:€f. €D. 2,, 2457S, 19; Ecli-.rr, 14. 14] * Conc. Valent. (an. 853) can. 3. v Ecli 18, 5. — cf. Jc 1, 17. wef. cp. 1, 9. xcp. 4, 1. — cf. cp. 5, 7. 2cp..12, 14;' Mt 16,.27: 2°Cor 5, ro, —.¥. Rm 2, O-113-2 Th 1, 6-10. — 587 — LIBER ECCLESIASTES 3, 18 — 5, 3 (12-15), nec putandum est in praesenti vita omnia secundum iustitiam Jieri (16-22). 3) Cum ex calamitatibus quibus omnes (4, 1-17), reges non excepti premimur qui quandoque gratiam populi amittunt (13-16), Deum FWA equip odin oo Page «A « S b cf. Ps 48, 13, 21; 72, 23. é€ cp. 12, 7:'Gn 2, 7; 3, 20; Ps 102, 14; Sap 2, 35 Ecli’ 10, g 17, I, 2340; 11 at as d Sap 2, 2. — cf. cp. 12, 7. é Vi ‘cDs.2, 24, se CD., 2, 30. 3 75110, 3%. Big Vict r.4 6. D. 2 Aug. acp. 9, if bcp. 5, 7; Jb 3 cPs 68, 21; te. 25:0, 27, 21; Nh 3, 7. dcp. 7, 2. — v. Jb 3, r1-26. ev. cp. 6, 3 fcf. Dn 6, 4. gv. cp. I, 14. h Pro 6, re — cf. Pro 28, r9. icf. Is 9,..2 jct. Ps + 163 Pro iss er, 50503509, 2. k cf. cp. x, if — v. Pro 27, 20; 1 Jo 2, 16 l cf. eee 2, 18; Ps.938,° 73 236; cli 11, II; 14, 4. fs a Pil x4 ncf. Gn 25°r8F Pe ry, tz side 10, I. o Pro 18, 1 & ck 2 Re th. a qcf. cp. 9, 15, 16; Pro 10, 1; 26, rcf. Gn 41, 14-43; 3 Rg rr, Ir, 12; 4 Rg 25, 27-30. SV Cps 2): 4s P's. AU 7% be oe tba Es ucf. Gn 28, 17. v1 Rg 15, 22. — v. Pro 1s, 8. 1-13] LL. in fr. 5 p. D. 2 Aug. cf. Pro 29, 20; Ecli 4, 34; i°'%9) ‘b cf. Ecli 7, 15; Mt 6, 7. ccp. 10, 14; Pro ro, 19. — cf. b. at, 42:2 Bell.) 255780, 18. d Nm 30, 3; Jb 22, 27. e Dt 23, 21, 23; Ps 49, 14. 7 Pe 6S) 53,58: “285 22, et “tempus omnis rei tunc erit. 18 Dixi in corde meo de filiis hominum, ut probaret eos Deus et ostenderet similes esse "bestiis. 19 Tdcirco unus interitus est hominis et iumentorum, et aequa utriusque conditio. Sicut moritur homo, sic et illa moriuntur: [plius : similiter snirant omnia, et nihil habet homo iumento am- cuncta subiacent vanitati, 2%t omnia pergunt ad unum locum: cde terra facta sunt et in terram pariter revertuntur. 2: dQuis novit si spiritus filiorum Adam ascendat sursum, et si spiritus iumentorum descendat deorsum? 22 Et deprehendi nihil esse melius, quam laetari hominem in et ‘hanc esse partem illius. Lopere suo, Quis enim eum adducet ut Ypost se futard cognoscat?: 4 1cVerti me ad alia et vidi calumnias, quae sub sole geruntur, et lacrimas innocentium et “neminem consolatorem, nec posse resistere eorum violentiae cunctorum auxilio 2 etdlaudavi magis mortuos quam viventes [destitutos ; 3 et efeliciorem utroque iudicavi qui necdum natus est nec vidit mala quae sub sole fiunt. 4 Rursum contemplatus sum omnes labores hominum et industrias animadverti /patere invidiae proximi; et in hoc ergo 9vanitas et cura superflua est. 5 Stultus “complicat manus suas et ‘comedit carnes suas dicens: 6 /Melior est pugillus cum requie, quam plena utraque manus cum labore et adflictione 7 Cousiderans repperi et aliam vanitatem sub sole. 8 Unus est et secundum non habet, non filium, non fra- et tamen laborare non cessat, {trem, knec satiantur oculi eius divitiis, nec recogitat dicens: ‘Cui laboro et fraudo animam meam In hoc quoque *”vanitas est et adflictio pessima. [bonis? 9 ”Melius est ergo duos esse simul quam unum; °habent enim emolumentum societatis suae. 10 Si_unus ceciderit, ab altero fulcietur. Vae soli, quia, cum ceciderit, non habet sublevantem se. 11 PEt, si dormierint duo, fovebuntur mutuo: unus quomodo calefiet ? 12 Et, si quispiam praevaluerit contra unum, duo resistunt ei; funiculus triplex difficile rumpitur. 13 Melior est puer pauper et sapiens rege sene et stulto, qui nescit praevidere in posterum: 14rquod de carcere catenisque interdum quis egrediatur ad et alius natus in regno inopia consumatur. [regnum ; 15 Vidi cunctos viventes qui ambulant sub sole cum adulescente secundo, qui consurget pro eo. 16 Infinitus numerus est populi omnium qui fuerunt ante eum, et qui postea futuri sunt non laetabuntur in eo; sed et hoc %vanitas et adflictio spiritus. 17 tCustodi pedem tuum ingrediens “domum Dei, et appropinqua ut audias. vMulto enim melior est oboedientia quam stultorum victimae, qui nesciunt quid faciunt mali. 5 1aNe temere quid loquaris, neque cor tuum sit velox ad proferendum sermonem co- Deus enim in caelo, et tu super terram; [ram Deo. bidcirco sint pauci sermones tui. 2 Multas curas sequuntur somnia, et ‘in multis sermonibus invenietur stultitia. 3 4Si quid vovisti Deo, *ne moreris reddere ; displicet enim ei infidelis et stulta promissio ; fsed quodcumque voveris redde; — 588 — | in hoc imitantes, cui debitus cultus a creaturis nonnunquam negatur (17-5, 8) ; tum a sollicitudinibus, quae bona temporalia in causam laboris | et adflictionis (9-16) saepe convertunt. Concluditur utendum esse bonis a LIBER ECCLESIASTES 5, A 6,8 4 9multoque melius est non vovere, _ hquam post votum promissa non reddere. 5 Ne dederis os tuum ut peccare facias carnem tuam; neque dicas coram ‘angelo: JNon est providentia; ne forte iratus Deus contra sermones tuos dissipet cuncta opera manuum tuarum. 6 KUbi multa sunt somnia plurimae sunt vanitates et sermones innumeri; ‘tu vero Deum time. 7mSi videris calumnias egenorum et violenta iudicia et subverti iustitiam in provincia, “non mireris super hoc quia °excelso excelsior est alius, [negotio ; et super hos quoque eminentiores sunt alii; 8 et insuper universae terrae rex imperat scrvienti. 9 pAvarus non implebitur pecunia, et %qui amat divitias fructum non capiet ex eis. Et hoc ergo vanitas. 10rUbi multae sunt opes, multi et qui comedunt eas. _[suis? Et quid prodest possessori, nisi quod cernit divitias oculis 11sDulcis est somnus operanti, sive parum sive multum come- tsaturitas autem divitis non sinit eum dormire. [dat; 12 uEst et alia infirmitas pessima, quam vidi sub sole: divitiae conservatae in malum domini sui. 13 Pereunt enim in adflictione pessima: generavit filium qui in summa egestate erit. 14 vSicut egressus est nudus de utero matris suae, sic revertetur et “nihil auferet secum de labore suo. 15 Miserabilis prorsus infirmitas: quomodo venit, sic revertetur. ¥Quid ergo prodest ei quod “laboravit in ventum ? 16 Cunctis diebus vitae suae “comedit in tenebris et in curis multis et in aerumna atque tristitia. [bat, 17Hoc itaque visum est mihi bonum, ®ut comedat quis et bi- et fruatur laetitia ex labore suo, quo laboravit ipse sub numero dierum vitae suae quos dedit ei Deus; [sole, et Chaec est pars illius. 18 Et omni homini, %cui dedit Deus divitias, atque “substantiam ‘potestatemque ei tribuit, ut comedat ex eis et fruatur parte sua et laetetur de labore suo: %hoc est donum Dei. 19 Non enim satis recordabitur dierum vitae suae, eo quod Deus occupet deliciis cor eius. 1 4Fst et aliud malum quod vidi sub sole, et quidem frequens apud homines: 2 vir, Scui dedit Deus divitias et substantiam et honorem, et ‘nihil deest animae suae, ex omnibus quae desiderat; nec tribuit ei potestatem Deus ut comedat ex eo, sed “homo extraneus vorabit illud: hoc vanitas et miseria magna est. 3 Si genuerit quispiam centum liberos et vixerit multos annos et /plures dies aetatis habuerit, et anima illius non utatur bonis substantiae suae Asepulturaque careat; de hoc ego pronuntio, quod ‘melior illo sit abortivus. 4 jFrustra enim venit et pergit ad tenebras, et oblivione delebitur nomen eius. 5 Non vidit solem neque cognovit distantiam boni et mali. 6 Etiam si duobus milibus annis vixerit et *non fuerit perfruitus bonis, nonne ad unum locum properant omnia? 7 ‘Omnis labor hominis in ore eius; sed anima eius non implebitur. 8 mQuid habet amplius sapiens a stulto? et quid pauper, nisi ut pergat illuc ubi est vita? gcf. Pro 20, 25; Ac 5, 4. hef. Dt 23, 21; Mt 5, 33. icf. Ml 2, 7; 1 Cor 11, 10; Ap I, 20. — v. Lv 5, 6-8. 22-26). j (Lv 4, 2; Nm 15, k Ecli 34, 5. — cf. Is 29, 8. Lcp. 12, 13; Dt 6, 2; 10, 12; pe Siler mCP. 3, 16; 4, I. nef. 1 Pt 4, 12; Ecli rx, 22. oct, Ps 11, 6; Sap 6, 6; Eph » 9. 9] * Catech. R. III 10, 12; IV 13; 73; ook Ps 51, 9; Pro 28, 22. — v. Pro 27, 20. q Por 28, 8; Ecli 14, 4. — cf. Le 12,20: rcf. Pro 14, 20; 19, 4, 6; Ecli- 6, 10; 37, 5. $ Ecli 31, 24. — cf. Sap 8, 7. tcf. Ecli 31, 30; 37, 34. ucp. 6, 1. vz Tm 6; 7. — cf. Sap 7, 6. Vv — Vv. t, 27%. wJb 27, 19; Ps 48, 18; Ecli II, 20. x Ecli T4;3S: yp. 3, 3. A z cf. Pro rr, 29; Ecli 34, 2. acf. Ps 126, 2; Ecli 14, 10. bv. cp. 2, 24. CNV.< CD. 2, 10. dcp. 6, 2. — cf. cp. 2, 24. 4: Part. ff. fcficn..6, i; gJb 1, 21; Ecli rr, 14. — V. cp. 3, 13. acp. 15, 12. — ef. Ecli 30. 18-21. t-9] LL. in fr. 6 p. D. 2 Aug. Bb ep. 5, 29;: Eclisres 18-202 — cf cp. 5, 18, 19 ech. JD 28, 7-83. ; 4 cf: cp. $4253 te $2,,20. ecp. 2, 18, 19.— cf. Ecli 14,4. f Gn 47, 8, 9. Piers or. 6, h Is 14, 20: Jr 8, 2; 22, 19. — . cf. 4 Rg 9, 35. i cf. 3, 16; r Cor 15, 80. jcf. Sap 2, 3, 4. AVE. 3. Lcf. Pso 16, 26. MECH: CO. 2... 18: BS - LIBER ECCLESIASTES 6, 9 — 7, 26 Deo datis, nec vires sim pendewiias in aliorum tantum utilitatem (6, 1-7 )). ll, Praecepta ad tranquillam vitam agendam (7, 2-12,8).1) /n omnibus rebus est id, guod propositum est, respiciendum ex eoque omnia iudicanda (2-12). mcp. 11, 9. — cf. Pro 23, 5. OV.€p: ¥,, 24. p Jb 9, 32; is i6: 15; 45; 9..-- cf. 1 Cor 10,°22 1-14] LL. in sb. p. D. 2 Ang. sy 25, 17; Ecli i 3, 22. — cf. Sap 9,:16; Rm 12, 3, 16. ec 83. F343 ra v. Ps’ IOI, 12. OD. 27-282" %, 92" avr 22 Ts Ecli 41, 1§, 16. — cf. Cn Te! Cli 98: OCDE A PAD 3, OO CliY BO, 87 30 Bet, ee Els OD 12-25 ; se 19, 45 Sap 3, 1; Ap fore "Ely #385530: g Pro: 25, 23. — ef. 2 Cor 7,10. hk Pro 25, 23. — cf. Ecli 7, 26; 2 Cor 7, 10. $Pro: 28; 18° 13; 375/320 29. 6. Ps 5. —v. 140, jEcli 21, oe Ricf. Jl 23-5. bot, Is's4, 14. 91 * cf. Catech. R. 1V 17, 1 mv. Pro 14, 29. i Provrd, mai £6, 32% Jo x; nae ‘Eph 4, 26. pcf. Ecli 39, 40. Wecp; 6, is? 17, ® ier 10, 19; Pro 13, 8; Ecli Sif. Pro -3,).2, 18558236: bethicps 3.222: Wek) cpr, rss Isvas Fy: v cf. cp. 3, 4, 22; Dt 28; 47. wEcli 33, 15. — cf. Ecli 39, 39, 40. SCF. CDi. 3,42 Bs 7B, kas ycp. 9, 9. zcp. 8, os Ps Re $217 33 acp. 8, b cf. Bia: 30; a 48 Rm 12, 3. ccf. Pro 10. 27. — v. Jb 15, 32, 33; 22, 26. PACD ETEA6. é€v. cp. 9, 16, ae Cone. Miley. II can. * Catech. R. IV 14 73 7 Re 8. 46; 2 Par 6, 36; te 0,40: -15, 14; 25, 4° Pro a 9: Ecli 7. 5 BR OGy Te Ouls , Shy 30,10: ef. (Gal 6.\:% $Ci. Rist. 238 PIR TAR. Rtb 28, 12, 20: — cf. 1 Tm 6, 16. BCD) 31, 273225 32. 9”Melius est videre quod cupias, quam desiderare quod ne-— sed et °hoc vanitas est et praesumptio spiritus. [scias; 10 Qui futurus est, iam vocatum est nomen eius; et scitur quod homo sit et ?non possit contra fortiorem se in iudicio contendere. 11 Verba sunt plurima multamque in disputando habentia va- | 7 1 aQuid necesse est homini maiora se quaerere, [nitatem. cum ignoret quid conducat sibi in vita sua, numero dierum peregrinationis suae et tempore “quod velut umbra praeterit? [sole sit? Aut quis ei poterit indicare “quid post eum futurum sub 2 dMelius est nomen bonum quam unguenta pretiosa, et “dies mortis die nativitatis. 3 /Melius est ire ad domum luctus quam ad domum convivii; in illa enim finis cunctorum admonetur hominum, et 9vivens cogitat quid futurum sit. 4 Melior est ira risu, quia per "tristitiam vultus corrigitur animus delinquentis. ° Cor sapientium ubi tristitia est, et cor stultorum ubi laetitia. 6 iMelius est a sapiente corripi, quam stultorum adulatione decipi; 7 quia /sicut *sonitus spinarum ardentium sub olla, sic risus stulti; sed et hoc vanitas. 8 lCalumnia conturbat sapientem et perdet robur cordis illius. 9 Melior est finis orationis quam principium, ™melior est patiens arrogante. 10”Ne sis velox ad irascendum, quia °ira in sinu stulti requiescit. 11 PNe dicas: Quid putas causae est quod priora tempora meliora fuere quam nunc sunt? stulta enim est huiuscemodi interrogatio. 12 Utilior est sapientia cum divitiis et magis prodest @videntibus solem. 13 Sicut enim protegit sapientia, sic "protegit pecunia; hoc autem plus habet eruditio et sapientia, 8quod vitam tribuunt possessori suo. 14 Considera ‘opera Dei, quod “nemo possit corrigere quem ille despexerit. 15 ein die bona fruere bonis et malam diem praecave; wsicut enim hanc, sic et illam fecit Deus, 7yt non inveniat homo contra eum iustas querimonias. 16 Haec quoque vidi in diebus Yvanitatis meae, “iustus perit in iustitia sua, et impius @multo vivit tempore in malitia sua. 17 Noli esse iustus multum neque Oplus sapias quam necesse est, ne obstupescas. 18 Ne impie agas multum et noli esse stultus, Cne moriaris in tempore non tuo. 19 Bonum est te sustentare iustum; sed et ab illo 4ne subtrahas manum tuam; quia qui timet Deum nihil negligit. [vitatis ; 20 eSapientia confortavit sapientem super decem principes ci- 21 ‘non est enim homo iustus in terra qui faciat bonum et non peccet. {cor tuum, 22 Sed et cunctis sermonibus qui dicuntur ne accommodes ne forte audias Yservum tuum maledicentem tibi; [alliis. 23 scit enim conscientia tua quia et tu “crebro maledixisti 24Cuncta tentavi in sapientia. ‘Dixi: Sapiens efficiar, et ipsa longius recessit a me 25 multo magis quam erat; et Jalta profunditas, *quis inveniet eam ? 26 [Lustravi universa animo meo, ut scirem et considerarem. ¥ 3 Qui hoc modo se gesserit in adversis etiam solacium et laudemconsequetur (13-8, 1). 2) Regi Deo obsequendum in omnibus est; scire enim debemus, LIBER ECCLESIASTES quae Yaqueus venatorum est, et sagena cor eius, vincula sunt manus illius. Qui placet Deo effugiet illam; qui autem ‘peccator est capietur ab illa. 28 Ecce hoc inveni, dixit *Ecclesiastes, unum et alterum, ut invenirem rationem, 29 quam adhuc quaerit anima mea, et non inveni. tVirum de mille unum repperi; Umulierem ex omnibus non inveni. 30 Solummodo hoc inveni, quod “fecerit Deus hominem re- et ipse se infinitis miscuerit quaestionibus. [ctum, Quis talis ut sapiens est? et quis cognovit solutionem verbi? 1 aSapientia hominis lucet in vultu eius, et potentissimus faciem illius commutabit. 2 “Ego os regis observo et praecepta iuramenti Dei. ¢Ne festines recedere a facie eius neque permaneas in opere malo, quia 2omne quod voluerit faciet. 4 Et sermo illius potestate plenus est, €nec dicere ei quisquam potest: Quare ita facis? 5 Qui custodit praeceptum non experietur quidquam mali. fTempus et -responsionem cor sapientis intelligit. 6 yOmni negotio tempus est et opportunitas, et multa hominis adflictio, 7 ”quia ignorat praeterita et futura nullo scire potest nuntio. 8 Non est in hominis potestate ‘prohibere spiritum nec habet potestatem in die mortis, jnec sinitur quiescere ingruente bello, neque salvabit impietas impium. 9 KOmnia haec consideravi et dedi cor meum in cunctis operibus quae fiunt sub sole. Interdum dominatur homo homini in malum suum. 10 Vidi impios sepultos, qui etiam, cum adhuc viverent, in loco sancto erant © et laudabantur in civitate quasi iustorum operum. Sed et hoc vanitas est. 11 Etenim, “quia non profertur cito contra malos sententia, mabsque timore ullo filii hominum perpetrant mala. 12 oAttamen peccator ex eo quod centies facit malum et per patientiam sustentatur, Pego cognovi quod @Yerit bonum “timentibus Deum, qui verentur faciem eius. 13 sNon sit bonum impio, nec prolongentur dies eius, sed quasi ‘tumbra transeant qui non timent faciem Do- 14 Est et alia vanitas quae fit super terram: [mini. sunt iusti, “quibus mala proveniunt quasi opera egerint impiorum; et sunt impli, Yqui ita securi sunt quasi iustorum facta habeant. Sed et hoc vanissimum iudico. [sub sole, 15 Laudavi igitur laetitiam; quod “non esset homini bonum nisi quod Ycomederet et biberet atque gauderet et hoc solum secum auferret de labore suo in diebus vitae suae, quos dedit ei Deus sub sole. 16 Et apposui cor meum ut scirem sapientiam et intelligerem “distentionem quae versatur in terra. 2Fst homo qui diebus et noctibus somnum non capit oculis. 17 Et intellexi quod omnium operum Dei [sub sole; bnullam possit homo invenire rationem eorum, quae fiunt quamvis in hac vita plerumque eadem sors contingat iusto et iniusto, 7, 27 —8, 17 et quaererem sapientiam et “rationem : mvr. 28. et ut cognoscerem impietatem stulti et errorem impru- 5 27 et “inveni °amariorem morte ?mulierem, [dentium ; nae P5389 pv. Pro 2, 16. q Pro 7, 12. — cf. Pro 23, 28; Jt 342: r Pro 22, 14. — cf. Sap 8, 21. SV+OD. *Py ¥: iE vEs 36: u Jb 33, 23. — cf. vr. 21; Ecli 6, 6 v3 Rg 11, 4. — cf. Pro 31, 10. *% Cp. 3,:11. — cf.. Gn°1, 27,31. acp. 2, 14; Pro 17, 24. — cf. Pro 4, 8, 9; Sap 7, 10; Ecli 19, 26; Ac 6, 15. b Pro 24, 21. — cf. Ex 24, 7. e*ch. Cp:-26; 43 Ecli-rr; 32. dJdt 9, 4; Pro 113, 3 (bis); Jn 1, 14 etc. eSap 12, 12; Dn 4, 32. — cf Is 45, 9; Jr 18, 9. — v. Jb gin k 2 {VPro'28;-s. cp. 3, 1, 17. — cf. Gal 6, ro. CD35 223.7, 1 IOs TH. icf. Jb 14, 5. jcf. Sap 2, 1 .— v. Dt 20, 5-8. k cf. cp. 1, 13. l.2 Es 11, 1; Mt 24, 15. m cf. Jb 35, 15; Ps 49. 21; Ecli 5, 4; 2 Mc 6, 13; Rm 2, 4, 5; 2 Pt 3, 9. net-Jr 44, 16, 17: oIs 65, 20. — cf. Sap 4, 8, 9. — v. Ps 72, 18-28. Dep. 7, 15. vee be 12, 25; Is 3,10; ‘Jr 22, 15; Dn 8, 30. aio & gy 12, 19, 20; Pro 1, 33; Mt 25, 34. sIs 3, 11. — cf. r Es 8, 22; Rm 8, 28. tcp. 7, 1; Sap.2, 5. =-v.' Jb 9. ub if 7, 16. — cf. Jdt 8, 23, Cc ¥V. Cp. 2, 24. er. 3° RE 4,20. Bt, 15435035 205 a.cf..Ps 326, 2. b cf. Pro 25, 2. — V. cp. 3, II. — Rie LIBER ECCLESIASTES| 9, 22-10; x divinum instare iudicium (2-14), nos autem ordinem a Deo statutam nec intelligere nec mutare posse (9, I-12). 3) Sapientia quaerenda sem- per est, quae fortitudini praestat, etsi non semper ab omnibus aeque 6-1. PS. 72 U16. + ie ae g 6. t 33,3: ap 3, I; 7,1 c cf. Bei = Sg: ¥ Cora; é d Jd 9, 22; Ez 21, 3. — v. cp. Abs eZc 5, 3. — ccf. Ml 3, 5. fin. S28: g Jb 7, 6 Acf. Jb 14, 21. icp. Bi: (Psi 30; 38° 87, 6, 12% ghee 26, 14. jcp. 2, 1; 8, 1§; 11, 9. — Vv. cp. 2, 24. kcf. Ap 3,4 LPs). 22/08). m Pro 5, 18. ncp. 7, 16. OV) CPai2,, <1: ? Pro 22, 29; Ecli 14 id cf. Rm af 1r;. Gal 6, 10; Col 3, 23. acf. vr. 5. a Ps 6, 6; 113, 17; Bar 2, 17, 18. rcp. 4, I, cf. Pro 3, 5; rh ee Fe fs Ses 10, 26. s Am 2, 14,15. —'cf. Rm 9,16. t2 Par’ 20; .053:Jt'O, 28 <10, 28. Ui. 3 OR a3 4. v cf. cp. 7; Le.12,.40. w Lec 21, 35. — ef. Pro Pe Ke ¥s24,. &7. x cf. Pro 29, 6; Ez 12, 13; Os 7, 12; Le 21, 34, 35; 1 Th 5, 3. y cf. Jdt 1-15. Zz i 13, 27; 26, 26. — cf. Mr dict sep..4) 13. b vr. 18. — cf. 2 Rg 20, 22. ¢cp.7, 20; Pro 16, 323, 21,:22' 24, 5; Sap 6, 1. dcf. Js 7, 1-9. Scl.-cp.: 2," Te. 9 10 ' et quanto plus laboraverit ad quaerendum, tanto minus inveniat : etiam si dixerit sapiens se nosse, non poterit reperire. 1 Omnia haec tractavi in corde meo, ut curiose intelligerem; 4sunt iusti atque sapientes, et opera eorum Yin manu Dei; et tamen °nescit homo utrum amore an odio dignus sit. 2 Sed omnia in futurum servantur incerta, eo quod universa Zaeque eveniant iusto et impio, bono et malo, mundo et immundo, immolanti victimas et sacrificia contemnenti. Sicut bonus, sic et peccator; ut periurus, ita et ille qui verum deierat. 3 Hoc est pessimum inter omnia, quae sub sole fiunt, quia eadem cunctis eveniunt. [temptu i in vita sua, ‘Unde et corda filiorum hominum implentur malitia et con- et post haec ad inferos deducentur. 4 Nemo est qui semper vivat, et %qui huius rei habeat fidu- melior est canis vivus leone mortuo. [ciam ; 5 Viventes enim sciunt se esse morituros; hmortui vero nihil noverunt amplius nec habent ultra quia ‘oblivioni tradita est memoria eorum. [mercedem, 6 Amor quoque et odium et invidiae simul perierunt; nec habent partem in hoc saeculo et in opere quod sub sole geritur. 7 Vade ergo et Jcomede in laetitia panem tuum et bibe cum gaudio vinum tuum, quia Deo placent 8 kOmni tempore sint vestimenta tua candida, [opera tua. et Joleum de capite tuo non deficiat. 9™Perfruere vita cum uxore quam diligis, cunctis diebus vitae instabilitatis tuae, qui dati sunt tibi sub sole omni tempore yanitatis tuae; haec est enim °pars in vita et in labore tuo, quo laboras sub sole. 10 PQuodcumque facere potest manus tua, instanter operare, quia nec opus nec ratio nec sapientia nec scientia erunt apud inferos, quo tu properas. 11 rVerti me ad aliud et vidi sub sole *nec velocium esse cur- tnec fortium bellum, nec sapientium panem, [sum, nec doctorum divitias, nec artificum gratiam; tempus “casumque in omnibus. 12 vNescit homo finem suum; -sed “sicut pisces capiuntur hamo, et sicut aves laqueo comprehenduntur, sic “capiuntur homines in tempore malo, cum eis extemplo supervenerit. 13Hanc quoque sub sole vidi sapientiam et probavi maximam: 14 Ycivitas parva, et pauci in ea viri; venit contra eam rex magnus et vallavit eam exstruxitque munitiones per gyrum, et perfecta est obsi- 15 —~ LIBER ECCLESIASTES 14,.46—d2pi4 dedecet,a pigritia et dicteriis (16-20). Virtutes vero exercendae sunt, ma- xime misericordia (11, 1-6), temperantia (7-10) et pietas in Deum (12, 1-8). Epilogus contionem commendat et resumit (9-14). pcf. Nm 15, 39; Jb 31, 7 qcp. 6, 9. r Ecli 7, 40. ce Lima; a bck. cp.-11; °8. ccf. Am 5, 13; Mic 2, 3; Eph Sy 202.:6,) 234 dcf. Gn 47, 9; 2 Rg 19, 35; gcf.Gn 27,1; 48, 10; 1 Rg 3,2. kh cf. Jr 25, 10; Ap 18, 22. icf. cp. 2, 8. jcf. Pro 26, 13. 0 Cf. Jb 37,: 13; -30; 23. lcf. 2 Par 35, 25; Jr 9, 17; Mt 9, 23. mcf. Is 30, 14 n Ps (89, 3) 103, "i — v. cp. & 20; 34, I $, 2%. bet t St 145709 S55 26> 2c C 17, 25. — v. Gn - qd cp. i 2 Vix CPs XZ ,.- I Cp. 1, -10; Sa Re42'32:39.Pro: x, << 22,59; 18. —' cf. Heb 4; dz "ks 9, 8; Is 22, 23. x Pro. £;''6: 6. y Ps 79), 23 Ex 34, 23; Jo ro, iz, zcf. 3 Rg 4, 32, 33. ai: Ta te. I 12, 4, 34; 17. ay Ecly I, 20. — © "Bro Sir F. i. 29; Ecli 11, 28; Ac 17, 31; Rm 2, 16; 4, 10; £2; 14, 193% Cor’ 4y:54 Pt.a): 8) &— cf, Cones 22: Gn 18, 25: Ps 57, 12. — v. Mt £6,027 12 et in bono sit cor tuum in diebus iuventutis tuae; et Pambula in viis cordis tui et Yin intuitu oculorum tuorum, {iudicium. et ‘scito qucd pro omnibus his “8adducet te Deus in 10 Aufer iram a corde tuo et ‘amove malitiam a carne tua; “adulescentia enim et voluptas vana sunt. 1 Memento creatoris tui “in diebus iuventutis tuae, vantequam veniat ‘tempus adflictionis, [cent; et appropinquent anni %de quibus dicas: Non mihi pla- fantequam 2 tenebrescat sol et lumen et luna et stellae, et revertantur nubes post pluviam; 3 quando commovebuntur custodes domus, et /nutabunt viri fortissimi, et otiosae erunt molentes in minuto numero, et 9tenebrescent videntes per foramina, 4 et claudent ostia in platea “in humilitate vocis molentis, et consurgent ad vocem volucris, et obsurdescent omnes ‘filiae carminis. 5 Excelsa quoque timebunt et Jformidabunt in via. Florebit amygdalus, impinguabitur locusta,et dissipabitur cap- quoniam ibit homo in *domum aeternitatis suae, [paris, et circuibunt in platea /plangentes. 6 Antequam rumpatur funiculus argenteus, et recurrat vitta aurea, et ™conteratur hydria super fon- et confringatur rota super cisternam, [tem, 7 et “revertatur pulvis in terram suam unde erat, et °spiritus redeat ad Deum, ?qui dedit illum. 8 7Vanitas vanitatum, dixit "Ecclesiastes, et omnia vanitas. 9 Cumque esset *sapientissimus Ecclesiastes, docuit populum et enarravit quae fecerat et investigans composuit ‘parabolas multas. 10 Quaesivit verba utilia et conscripsit sermones rectissimos ac veritate plenos. 11 “Verba sapientium sicut stimuli et quasi “clavi in altum defixi, quae per magistrorum consilium *data sunt a Ypastore 12 His amplius, fili mi, ne requiras. [uno. Faciendi “plures libros nullus est finis, 4frequensque meditatio carnis adflictio est. 13 Finem loquendi pariter omnes audiamus. bDeum time et mandata eius observa; hoc est enim omnis homo; 14 et cuncta quae fiunt Cadducet Deus in iudicium pro omni errato, sive bonum sive malum illud sit. 1994+ NF Letom St citing +O Ringe SALOMONIS CANTICUM ‘CANTICORUM QUOD HEBRAICE DICITUR “SIR HASIRIM,, SCULETUR me osculo oris sui, quia °meliora sunt ‘ubera tua vino, 2 cfragrantia unguentis optimis. @Olum effusum nomen tuum; [me: ideo adulescentulae dilexerunt te. 3 °Trahe fpost te curremus in odorem unguentorum 9Introduxit me rex in cellaria sua; {tuorum. hexsultabimus et laetabimur in te memores uberum tuorum super vinum. Recti diligunt te. 4 Nigra sum, sed ‘formosa, /filiae Jerusalem, sicut ‘tabernacula Cedar, sicut pelles Salomonis. 5 Nolite me considerare quod fusca sim, quia decoloravit me sol. ™Filii matris meae pugnaverunt contra me, posuerunt me “custodem in °vineis, vineam meam non custodivi. 6 Indica mihi ?quem diligit anima mea, ubi %pascas, ubi "cubes in meridie, ne vagari incipiam post greges *sodalium tuorum. 7 Si ignoras te, o ‘pulcherrima inter mulieres, egredere et abi post vestigia gregum et pasce haedos tuos iuxta tabernacula pastorum. 8 “Equitatui meo in curribus Pharaonis adsimilavi te, amica 9 vPulchrae sunt genae tuae sicut turturis, [mea. collum tuum sicut monilia. 10 Murenulas aureas faciemus tibi vermiculatas argento. 11 Dum esset rex in “accubitu suo, Ynardus mea dedit odorem suum. 12 Fasciculus *myrrhae dilectus meus mihi, inter ubera mea commorabitur. 13 Botrus “cypri dilectus meus mihi in vineis 0Engaddi. 14 cEcce tu pulchra es, ¢amica mea. ecce tu pulchra es; “oculi tui columbarum. 15 Ecce tu pulcher es, fdilecte mi, et %decorus: lectulus noster floridus, 16 Gigna domorum nostrarum “cedrina, aquearia nostra cupressina. 1 Ego flos campi et @lilium convallium. 2 Sicut lilium inter spinas, sic “amica mea inter filias. 3Sicut malus inter ligna silvarum, sic “dilectus meus inter fi- @Sub umbra illius, quem desideraveram, sedi, [lios. et fructus eius dulcis gutturi meo. 4 /Introduxit me in cellam vinariam, ordinavit in me caritatem. 5 Fulcite me floribus, stipate me malis, 9quia amore langueo. 6 hLaeva eius sub capite meo, CANTICUM CANTICORUM fo I— 2, 6 a3 Rg 4, 32. rer 7) LL: ete: Hm. Jss3\, NOt Des Bs: et Adsump. BMV. hy: 10. “Ie 7. £26: BOf12,..83 pay in fs. ss. nom. J. — v. § 709, 20 aah Ec. 7; 2. ecf. Os 11, 4; Jo 6, 44; 12, a f Ps 118, 32. — cf. 2 Cor 2, 14. g Ps 44, 15, 16. — ‘ch: cp. 2, 43 0 14, 2; Eph 2, 6. icp. 2, 14 KD? 27 2 Sp.'3,-, TO. RSS, Sea67e, 43 be-23,128 1Ps 119,°5 mcf. Ps 68, n Jb 27, 18; Tie 277 18. QED. 3, 27,32. pv. cp. 3, I-4. qcp. 2, 16;.6, 3. — cf. Ts 22, f=3), (12 -34,24,. 185 fiat. AS 43,5205 It 38, a2. SCD Bees cps; 9: r7 wotete Par’ rs r0s. 17: vcf. cp. §,.13. —.vV.. Ez -16, 10-14. 11] ut s. ur. 3, 2. MeL cvire 3. ¥2',/:3, S 44, 9, = ci. 36. 29, ta) nt. in fs. ss. spin. oe et s. Tharsicit M. acp. 5, 1 bx Rg ie 1°. 22 Par 20,..2: y cp. rule 13, 14. — cf. Mr 14, to) ex I- eich be ‘Th etc. om BR B et Sctarum. als 35, 1 1 14, 5. — cf. cp. bv. cp. PSxe3.. ar hx bn "ts. Patroc. s. Jos. 3] Cm. in fs. puriss. C. BMV. — Int. (1 Rg 2, 1) in fs.’ s. M. Al. ccp. I, I dIs 25, 4; 4,5) R. 4; 322 ss. Cord. J. — vv ecf. Ap bt 2. [cp. 7, ro. FED. 4, fe a 6) leg = cm. Sctarum. 7505 ~ CANTICUM CANTICORUM 2,7—4,2 Sponsa, id est Ecclesia, divinum sponsus exspectat (1-7), eoque ad- ventante gaudet et semper se fruituram sperat (8-2, 7). Dein in labo- rem, cui addicta est, incumbens (8-17) solitudine fatigatur, et cum per icp. 3, 5; id o7&, 4, cp. 8, 4. * $h-14] Di ut so 0F. F. Wet. ISs2,°-7: Ovr. 7, 17; - 4, 7, 3; 9; 14.2 Be? SP NUE — cf. Ps i 34; Hab 3, 19. pb Jd 5, 28; Pro 7, 6 qgvr. 13. 7 cl. Jira; 11-13] Tr. in of s. Marg. deC.; Ant. in cm. ae et in cons. v cp. 7, 12. “Vr. 10. he igh ¥ CD. $). 23 — cf. cp. 4. z Ps $4» 7,8: Jr 48, 28; 4ou6i a ohig v. "Ds 79, 20. By: is 4.08 526, 33. cEX 13; 4;:Lm 5, 18. O95: VEH.IS; ecp. 6, 2; 7, 10. | Cm. in fs. s. Fel. a Cant. fcp. 4, 5; 6, 3. gc . 4, 6. — cf. Gn 3, 8. h Jr 6, 4. — v. Ps ror, 12. fia 9. — cf. 1 Par 12, 1 ee in fs. s. M. Magd. a 26, 9. Rca: Rae f Cp. $5.0. — cf. Jo 2-5) L. ut sup. et in sg ’s. ee: a Cort. etc. O0iS;.1: ecp. 5, 7 46] Ant in fs. Tharsiciti M. — v. cp. 2, 16 et cp. 7, 10. fcf. Jb 27, 6 £ cp. 8; (2. h cf. Os 2, 5. iv. cp. 2, 7. jv. cp. 1, 4. Lv... ep. :2;. 9. mcp. 8, 5.— cp. 6, 9; Is 60, 8. ncp. 4, 6, 14; Ps 44, 9; Pro 7, 197° Mt. 2, 11; Jo 19, 30. 7-4,1a] L. in "fs. ss. spin. Cor p2Rg 23, 8 8::3 Par T1i"10. q Ps 44, 4. r Ps 90, 5. oT Tale Bs S657 a. © Cop. 7 - Ant. in fss. Ss. J PS ds ee S 3, 16, 173 ucf. Pro ate 9; Sap 5- vcf. Is 62, av. CD...Y; ex 1-12) 1 L. po "fs. puriss. Cord. BMV 1-16) LL. in die 4 Oct. Adsump. et in fs. BMV. = Consol. etc. bcp. 1, 14; §, 12. cPs 44, Pa dcp. — cf. cp. 7, §. ecp. e “x et dextera illius amplexabitur me. 7 Adiuro vos, /filiae Ierusalem, per ‘capreas cervosque camporum ~ {usque ipsa velit. ™ne suscitetis neque evigilare faciatis dilectam, quoad- 8 Vox dilecti mei: ecce iste venit “saliens in montibus, transiliens colles. 9 Similis est dilectus meus °capreae hinnuloque cervorum. En ipse stat post parietem nostrum Prespiciens per fenestras, prospiciens per cancellos. 10 En dilectus meus loquitur mihi: et veni. qSurge, propera, amica mea, columba mea, formosa mea, 11 Tam enim hiems transiit, timber abiit et recessit, 12 sflores apparuerunt in terra nostra, tempus putationis advenit, tvox turturis audita est in terra nostra, 13 “ficus protulit grossos suos, Yvineae florentes dederunt odorem suum. “Surge, amica mea, speciosa mea, et veni, 14 Ycolumba mea, in 2foraminibus petrae, in caverna maceriae, ostende mihi faciem tuam, “sonet vox tua in auribus meis: vox enim tua dulcis, et facies tua °decora. 15 Capite nobis “vulpes parvulas, quae demoliuntur vineas; nam %vinea nostra floruit. 16 eDilectus meus mihi, et ego illi, ‘qui pascitur inter lilia, 17 donec Yadspiret dies, et hinclinentur umbrae. Revertere; similis esto, dilecte mi, ‘capreae hinnuloque cervorum super montes Bether. 3 1 In lectulo meo “per noctes quaesivi bquem diligit anima Cquaesivi illum et non inveni. [mea ; 2 Surgam et circuibo civitatem %per vicos et plateas, quaeram quem diligit anima mea: quaesivi illum et non inveni. 3 Invenerunt me &vigiles qui custodiunt civitatem. Num quem diligit anima mea vidistis ? 4 Paululum cum pertransissem eos, inveni quem diligit anima mea, ftenui eum, nec dimittam, donec Yintroducam illum in domum matris meae et in cubiculum “genetricis meae. 5 tAdiuro vos, /filiae Ierusalem, : ‘per capreas cervosque camporum, [velit. ne suscitetis neque evigilare faciatis dilectam, donec ipsa 6 mQuae est ista quae ascendit per desertum sicut virgula fumi ex aromatibus "myrrhae et turis et universi pulveris pigmentarii? {simis Israél. 7 En lectulum Salomonis °sexaginta ?fortes ambiunt ex fortis- omnes tenentes Ygladios et ad bella doctissimi: uniuscuiusque ensis super femur suum propter "timores §9Ferculum fecit sibi rex Salomon de lignis Libani: [nocturnos. 10 columnas eius fecit argenteas, reclinatorium aureum, ascensum purpureum; media caritate constravit, propter *filias Ierusalem. 11 Egredimini et videte, tfiliae Sion, regem Salomonem in diademate, “quo coronavit illum mater sua in “die desponsationis illius et in die laetitiae cordis eius. 4 1 2Quam pulchra es, amica mea, quam pulchra es! bOculi tui columbarum, absque eo quod “intrinsecus latet. @Capilli tui sicut greges caprarum quae ascenderunt de monte Galaad. 2 eDentes tui sicut greges tonsarum quae ascenderunt de lavacro; omnes gemellis fetibus et sterilis non est inter eas. ai PS OP Os ee Se ee aes ay ee | noctis tenebras sponsum quaereret et inveniret (3, 1-5), cum eo suas lau- io tea CANTICUM des extollente (4, 1-5, 1) ad locum nuptialis convivii adducitur. Postea CANTICORUM tamen, quia sopita non statim sponso advocanti occurrerat, denuo et non 4,3—5,7 : 3 Sicut /vitta coccinea labia tua, et %eloquium tuum dulce. fcf. Js 2, 18. hSicut fragmen mali punici, ita genae tuae, Pa) pe absque eo quod intrinsecus latet. a Gates 4 iSicut turris David collum tuum, icf. cp. 7, 4 quae aedificata est cum Jpropugnaculis: kmille clipei pendent ex ea, ‘omnis armatura fortium. 5™Duo ubera tua sicut duo “hinnuli capreae gemelli, qui pascuntur in liliis. 6 PDonec adspiret dies, et inclinentur umbrae, vadam ad montem @myrrhae et ad collem turis. 7rTota pulchra es, amica mea, et ‘macula non est in te. 8 Veni de ‘Libano, “sponsa mea, veni de Libano, veni, coronaberis; de capite Amana, de vertice YSanir et Hermon, de cubilibus leonum, de montibus pardorum. 9 Vulnerasti cor meum, “soror mea sponsa ; vulnerasti cor meum in uno oculorum tuorum et in uno crine colli tui. 10 ¥Quam pulchrae sunt mammae tuae, soror mea sponsa ! Pulchriora sunt ubera tua vino, et odor unguentorum tuorum super omnia aromata, 11 bfavus distillans “labia tua, sponsa, mel et lac sub lingua tua; et odor vestimentorum tuorum ¢sicut odor turis. 12 Hortus conclusus soror mea sponsa, hortus conclusus, %fons ¢signatus. 13 Emissiones tuae / paradisus malorum punicorum cum 9Ypomorum fructibus, *cypri cum ‘nardo. 14 Nardus et crocus, fistula et cinnamomum cum universis lignis Libani; kmyrrha et ‘aloé cum omnibus primis unguentis. 15 Fons hortorum, puteus “aquarum viventium, quae fluunt impetu de Libano. 16 Surge, aquilo, et veni, auster, perfla “hortum meum, et fluant aromata illius. 5 1 @Veniat dilectus meus in hortum suum et Scomedat fructum pomorum suorum. Veni in hortum meum, soror mea sponsa, messui “myrrham meam cum aromatibus meis, comedi 4favum cum melle meo, eébibi vinum meum cum lacte meo. Comedite, famici, et bibite et inebriamini, carissimi. 2 Ego dormio, et cor meum vigilat. Vox dilecti mei %pulsantis : Aperi mihi, soror mea, amica mea, columba mea, immaculata mea, quia i meum plenum est rore, cincinni mei guttis noctium. 3 ‘Expoliavi me tunica mea, quomodo induar illa? jLavi pedes meos, quomodo inquinabo illos? 4 Dilectus meus misit manum suam per foramen, et *venter meus intremuit ad tactum eius. 5 Surrexi ut aperirem dilecto meo. Manus meae ‘stillaverunt myrrham, et digiti mei pleni myrrha probatissima. 6 Pessulum ostii mei aperui dilecto meo; at ille declinaverat atque transierat. Anima mea “liquefacta est, ut “locutus est; °quaesivi et non inveni illum; Pyocavi, et non respondit mihi. 7 Invenerunt me Icustodes, qui circumeunt civitatem, percusserunt me et vulneraverunt me; tulerunt “pallium meum mihi custodes murorum. jcf. 2 Es a 19. k cf. Ez 27, 10, 11. l cf. 2) Rg 1, 21: mcp. 7, 3. — cf. cp. 8,10; Pro Ast ey & 66] Ant. in off. de Pass. q vr. 14. — cf. cp. 3, 6 sin, Pe ‘= DY 2.— cf. ‘Ps 44, 14; Eph 81%. “e. ae . c St, Ciao len: a! 33- acti Is 62, 3; Sap 8 O:Dt207F Par Ss, se te ae i b Pro 24, — cf. Pro 5, 3 rr: KR: i 7 3 bp. Psch. c Os 14, 6 ,7. — cf. Gn 27,27. def. Pro.5,518, 28. écf.-Gn 209; 3; Dn: 6,237: f Bea... §: CD.29, 13. Acp. I, 13. i cp. i; 11. j Ex 30, 23. kcp.g; Gy Provy;, 17; LJo 19, 39. war 3,23. ruck. Ja.4; 10; ;7, 35. RET OD. 8, Tr 6, 2. @xt. Cp."6; 7. bcp: 7, 13. ex 1-6] 2 L. ut ‘sup. cp. 4,. 1 € CE svre 55.33% CDu. > Pro 4, 3. qacf. Gn 30, 13; Le 1, 48. rv. cp. 3, 6. Z go) * v. ur. 3. — R. in fs. transl. Dom. Laur. $:0p.-9; -42% eclita Re 2; 123 23,30. ucf. 3 Rg 1, 3; 4 Rg 4, 12. acl; Jd-23,*a2,. 6 (Gn é?: 2; 2 Rg 17,) 24). icp. 4, 8. — v.3 Rg 4, 33. jcf. Jr 48, 45. 13 11, 24; 4 Rg 5, 12; Is 9 etc mIs 35, ay * cp. 5, 15. nv. Js 19, 26. OCD 4,53. , ay Ant. in fs. ss. spin. Cor. 8 sAdiuro vos, filiae Ierusalem, si inveneritis dilectum meum, | ut nuntietis ei, quia ‘amore langueo. S%Qualis est dilectus tuus ex dilecto, o “~pulcherrima mulierum ? Qualis est dilectus tuus ex dilecto, quia sic adiurasti nos? 10 “Dilectus meus candidus et “rubicundus; “electus ex mi- il Caput eius aurum optimum. {libus. - yComae eius sicut elatae palmarum, nigrae quasi corvus. 12 zOculi eius sicut columbae super rivulos aquarum, quae lacte sunt lotae et resident iuxta fluenta plenissima. 13 aGenae illius sicut “areolae aromatum consitae a pigmen- Labia eius ‘lilia distillantia myrrham primam, tariis. 14 Manus illius tornatiles aureae, plenae %hyacinthis. Venter eius eburneus, distinctus “sapphiris. 15 Crura illius columnae marmoreae, quae fundatae sunt super bases aureas. tSpecies eius ut Libani, electus ut cedri, 16 9guttur illius suavissimum, et totus desiderabilis. Talis est dilectus meus et ipse est amicus meus, filiae Ierusalem. 17 Quo abiit dilectus tuus, o "pulcherrima mulierum ? quo declinavit dilectus tuus, et quaeremus eum tecum? 6 1 Dilectus meus descendit in “hortum suum ad Yareolam aro- ut ¢pascatur in hortis et lilia @colligat. [matum, 2 ¢Ego dilecto meo, et dilectus meus mihi, qui pascitur inter lilia. 3 /Pulchra es, amica mea, suavis et %decora sicut *Ierusalem, terribilis ut castrorum acies ordinata. 4 Averte oculos tuos a me, quia ipsi me avolare fecerunt. iCapilli tui sicut grex caprarum quae apparuerunt de Galaad. 5 jDentes tui sicut grex ovium quae ascenderunt de lavacro, omnes gemellis fetibus, et sterilis non est in eis. 6/Sicut cortex mali punici, sic genae tuae, absque occultis 7 mSexaginta sunt “reginae, et octoginta concubinae, tuis. et °adulescentularum non est numerus; 8 Puna est columba mea, perfecta mea, una est matris suae, electa genetrici suae. qViderunt eam filiae et beatissimam praedicaverunt, reginae et concubinae et laudaverunt eam. - ¥rQuae est ista, quae progreditur quasi aurora consurgens, pulchra ut luna, electa ut sol, terribilis ut castrorum acies ordinata? 10 Descendi in hortum nucum, ut viderem poma convallium et *inspicerem si floruisset vinea, et germinassent mala punica. {Aminadab. 11 Nescivi: anima mea conturbavit me propter ‘quadrigas 12 Revertere, revertere, “Sulamitis, revertere, reveretere, ut intueamur te. 7 1 Quid videbis in Sulamite, nisi “choros °castrorum ? Quam pulchri sunt gressus tui in “calceamentis, @filia princi- Iuncturae femorum tuorum sicut monilia [pis ! quae fabricata sunt manu artificis; , 2 umbilicus tuus crater tornatilis nunquam indigens poculis; venter tuus sicut acervus tritici vallatus 4liliis; 3 fduo ubera tua sicut duo hinnuli, gemelli capreae; 4 9collum tuum sicut turris eburnea ; hoculi tui sicut piscinae in ‘Hesebon, quae sunt in porta filiae smultitudinis ; nasus tuus sicut turris Libani, quae respicit contra "Dama- 5™caput tuum ut ”Carmelus, [scum ; et °comae capitis tui sicut purpura regis vincta canalibus. Ee if adsistunt (7, 1-12). Denique, repetitis a sponso laudibus (7, 1-9), sponsa cum eo in hortum descendit, rogat ut ipse sibi sit frater et magister, votique compos eique innixa in caelestem thalamum dis Slo id (8, 5-14). CANTICUM CANTICORUM 7,6—8, 14 6 PQuam pulchra es et quam “%decora, carissima, in deliciis! 7 Statura tua adsimilata est rpalmae, et ubera tua botris. 8 Dixi: Ascendam in palmam et apprehendam fructus eius; et erunt ubera tua sicut *botri vineae, et odor oris tui sicut malorum. _ 9 ¢Guttur tuum sicut vinum optimum, udignum dilecto meo ad potandum, labiisque et dentibus illius ad ruminandum. 16 “Ego dilecto meo, et ad me conversio eius. 1 tVeni, dilecte mi, egrediamur in agrum, commoremur in villis, 12 mane surgamus ad vineas, vyideamus si floruit vinea, si *flores fructus parturiunt, si floruerunt mala punica; ibi dabo tibi ubera mea. 13 aMandragorae dederunt odorem. In portis nostris omnia poma: bnova et vetera, dilecte mi, servavi tibi. & 1 Quis mihi det te fratrem meum sugentem ubera matris meae, ut inveniam te foris et deoscuier te, et iam me nemo despiciat ? 2 Apprehendam te et “ducam in domum matris meae; ibi me docebis, et dabo tibi poculum ex vino condito et mustum malorum granatorum meorum. 3 cLaeva eius sub capite meo, et dextera illius amplexabitur me. 4 dAdiuro, vos, filiae Ierusalem, [velit. ne suscitetis neque evigilare faciatis dilectam, donec ipsa 5 eQuae est ista, quae ascendit de deserto deliciis adfluens, i innixa super dilectum suum ? Sub arbore malo. suscitavi te, ibi corrupta est mater tua, ibi violata est genetrix tua. 6 Pone me ut /signaculum super cor tuum, ut Ysignaculum super bracchium tuum, quia “fortis est ut mors dilectio, tdura sicut infernus aemulatio lampades eius lampades ignis atque flammarum. 7 Aquae multae non potuerunt exstinguere caritatem, nec flumina obruent illam. Si dederit homo omnem substantiam domus suae, pro dilectione quasi nihil despiciet eam. 8 Soror nostra parva et ubera non nope. Lest ? quid faciemus sorori nostrae in die quando “alloquenda 9 Si murus est, aedificemus super eum propugnacula argentea ; si ostium est, compingamus illud 'tabulis cedrinis. 10™Ego murus, et “ubera mea sicut turris, ex quo facta sum coram eo quasi pacem reperiens. 11 Vinea fuit pacifico in ea quae habet populos; °tradidit eam ?custodibus ; vir adfert pro fructu eius 7mille argenteos. 12 Vinea mea coram me est. Mille tui pacifici, et ducenti his "qui custodiunt fructus 13 sQuae habitas in hortis, ‘amici auscultant. [eius. uFac me audire vocem tuam. 14 Fuge, dilecte mi, et Yadsimilare capreae hinnuloque cervorum super “montes aromatum. Co: I,9t5, 16. dcp. 1,)153 fi 14. t ci,*cp.. §, 16; uiteis Pro-23'3 34). rs 2 S626; Tr. et Ant. ts fs. s. Fran- netics a5 vuln. et s. Marg. ae:C; MCh: CDs. a, 10; 4,18. V Cp. '0,, 10. Aitcs 8 Pee NE es a Gn 30, 1r4. b cf. Mt 13, 52. 1-7] LL. 2 et 3 in fs. s. M. Magd. — v. ty 7. acp. 3, 4 5 vi"Fro *9;*3, §. © -Ecli 173) ¥35°337 10. — cf. Ecli 40, 1; 1 Cor 15, 47. —*v. Gn: 2, 9. +8 bcp. ro, 1. ccf. 2 Mc 7, 27. d cf. Jb 10, 10;> Ec’ 1x,- 52% 2 Mc 7, 22. g cf. Ex II, She 6: 34a. 7-14) L. in fs. ss. Thom. Aq. et Phil 7, 8) R, in fs. s. Elisabeth reg. Ant. in fs. BMV. de b. cons. Aa Bs $..9, 127 2,29. —~ el: ers, 75 Eeli.s§r, :18;-10> Jc ; ae scp. 8, 5. — cf. 3 Rg 3, 11; Jb 28, 15-19; Ps 18, 11; Pro 3, . 14, 15; 8, 11; 15, 16 j Bar 3, 30. — cf. 2 Par 1, 15; Ecli 47, 20. k cf. Pro 4, 22. Fer Beli. 4,°r3. m cf. vr. 26; cp. 6.13: Bar 4, 2. 11)V. in fs. BMV. de b. cons. m3 Rg 3. 13; Ps 33, 11; Pro 3, 16. — cf. Ecli 51, 36; 1 Tm 4, 8. o Ecli 24, 24. — cf. cp. 8, 7. ? Ch, cp. <6, 25:4#ECcH 20, 133: 41, 17; Ac 20, 10. a V..Vr. 27. rcp. 6, 18. — cf. 2 Cor 10, 18. scf. Ecli 51. 30; Eph 6, 20. 15] * Greg. XVI encyadl. 15 Aug. 1832 adv. Indiffer. etc. t Jb. 12,203. Pro’. 16; 493)20, 24; Jr 10, 13: Dn 5, 23; Ac 17, 28. — cf. Tb 4, 20; 2 Cor u Ex 4, 12. 0 Cf; EX 128; 31,1386: 18 291020. vic; 3 Re 4, 29° Ee: 39937 yvr. 29. 2 ci 3 Re-4, 33. acf. Pro 27, 19. bcp. 8, 5; 14, 2. — cf. Pro 8, 30. 21b] V. in R. in fr. 6 p. Pnt. wore UCD. 13! 7 fef, Joost 19. v. r Cor 12, 4-11. CE. CD:-20, 21. f vr. 24. Belcepe tas h cf. Heb 4, 12. 2376]).¥. Ur. 21. 4cp.. ¥;:6. — cf. Jo 16, 27. iY-COF:2, ro. kx Cor 15, 28. — cf. Ac 17, 28; Heb 4, 13. } cf) cp: 8:32 Pro 3,tocli-r, 10: ‘ mcf. Pro 2, 9;.Ecli 24, 5. — 605 — LIBER SAPIENTIAE 7, 26 — 8, 20 contungt (7-14); eamque obtinuisse una cum gratia de ea digne disse- rendi (15-21) testatur. Sapientiam idcirco describit iuxta ipsius attri- buta, qualitates et fructus (22-8, 1), additgue eam a se expetitam fuisse WNT. 22) npr Ap 21, ‘27. o cf. Heb 256-266] a etc. in fs. Pur. ete: MV. gt Oat Fid. Conc. Tolet. I (an. 675 26 4 V. "all sa Transf. DNJIC. pcf. Jo 14, 9; 2 Cor 4, 4; Col tS. qvr. 22. r Ps ror, 28; Jc 1, 17. s Ps 103, 30. — cf. Ap 21, 5. beyri: ta — Ch BK3 3051 £7 Je Bali 4 uEcli 4, 15. vcf. Jo 14, 16. xcf. Mt 17, 5. y vr. 19. acp Bly Be YA ja bees ao Vat. s. III cp. tr. — * Catech. R. i 12, 22; ii =H 16. — Ant. in die 17 Doris. bcf. Rg 3, 7, 9; Ecli 47, 14. ccf. vr. 9, 18; Ecli T5i°2 dcf. cp. 9, 4; Jo1, ft. ecf. Pro 8, 30. f i V. in P. in fs. s. Luciae Vie — v. Ps 118, 46. fcf. Pro 8, 22-31. gcf. cp. 7, 8, 9; Pro 8, 18. ACD. 7, 2%. icf. Ecli 31, 34; 37, 34. Por. °$ tRe 26.''4, Bcf. Dn..2421: AC a, 7. lef. vr. 2, 9- rit L. in ye b. Iohannae de m cf. 2 Re $3. ncf. 3 Rg 3, 28; 4, 34; Jb 29, 7-11. ocf. Ecli 4, 7 pcf. 3 Rg 3, 16-28. rr, 12] Ant. in fs. s. Jo. Nepom —Cm., in " s. Laur. a Brund. qv. Jb 29, 9 7 Ch. ivri) SP. s Ps rr1, 7; Ecli 15,6; Is 56,5. t3 Rg 4, 21, 24. — cf. cp. 6, £5 RLO.8, £55 ucf. Mr 6, 20. v cf. vr. 18; Pro 3, 17;. Ps 50, 14. CE NEN IT3; P03; 18. y cf. vr. 2, 9. 8 Cis-1670 325 et ideo “nihil inquinatum in eam incurrit; 26 Ocandor est enim lucis aeternae et speculum sine macula Dei maiestatis et Pimago bonitatis illius. 27 Et, cum sit una, Yomnia potest et “in se permanens “omnia innovat et per nationes in animas sanctas se transfert, ‘amicos Dei et prophetas constituit. 28 uNeminem enim diligit Deus nisi eum “qui cum sapientia inhabitat. 29 Est enim haec speciosior sole et super omnem “dispositionem stellarum, luci comparata, invenitur prior; 30 illi enim succedit nox, sapientiam autem non vincit malitia. 8 1 cAttingit ergo a fine usque ad finem fortiter et disponit omnia suaviter. 2 UHanc amavi et exquisivi a iuventute mea et quaesivi “sponsam mihi eam adsumere et amator factus sum formae illius. 3 Generositatem illius glorificat ¢contubernium habens Dei; sed et “©omnium Dominus dilexit illam. 4 /Doctrix enim est disciplinae Dei et electrix operum illius. 5 Et si divitiae appetuntur in vita, Iquid sapientia Jocupletius, “quae operatur omnia? 6 Si autem sensus operatur, quis horum quae sunt magis quam illa est artifex? 7 Et si iustitiam quis diligit, labores huius magnas habent virtutes; ‘sobrietatem enim et prudentiam docet et iustitiam et virtu- quibus utilius nihil est in vita hominibus. {[tem, 8 Et, si multitudinem scientiae desiderat quis, 'scit praeterita et de futuris aestimat, scit versutias sermonum et /dissolutiones argumentorum, signa et monstra scit, antequam fiant, et Xeventus temporum et saeculorum. 9 [Proposui ergo hanc adducere mihi ad convivendum sciens quoniam mecum communicabit de bonis, et erit “allocutio cogitationis et taedii mei. 10 nHabebo propter hanc claritatem ad turbas et honorem apud seniores %juvenis, 11 et acutus inveniar in iudicio et in conspectu potentium admirabilis ero, et facies principum mirabuntur me, 12 dtacentem me sustinebunt et loquentem me respicient et, sermocinante me plura, manus ori suo imponent. 13 Praeterea Thabebo per hanc immortalitatem {linquam. et ‘memoriam aeternam his, qui post me futuri sunt, re- 14 tDisponam populos, et nationes mihi erunt subditae, 15 Utimebunt me audientes reges horrendi; in multitudine videbor bonus et in bello fortis. 16 Intrans in domum meam conquiescam cum illa; non enim habet amaritudinem conversatio illius, Ynec taedium convictus illius, sed laetitiam et gaudium. 17 Haec cogitans apud me et commemorans in corde meo, Zquoniam immortalitas est in cognatione sapientiae, 18 et in amicitia illius delectatio bona, et in operibus manuum illius honestas sine defectione, et in certamine loquelae illius sapientia, et praeclaritas in communicatione sermonum ipsius, circuibam quaerens, ut Ymihi illam adsumerem. 19 Puer autem eram ingeniosus et sortitus sum animam bo- 20 Et, *cum essem magis bonus, (nam. veni ad corpus incoinquinatum. — 606 — cum nosset ipsam a Deo ortam omnia bona vel continere vel superare, eamque praesertim regibus perutilem esse (2-21). Petitionis autem mo- dulus ad aedificationem nostram in sequentibus repetit (9, 1-19). 10 21 Et, ut scivi_ quoniam aliter non possem esse “continens, nisi Deus det ; (et “hoc ipsum erat sapientiae, scire cuius esset hoc do- adii Dominum et ¢deprecatus sum illum [num) et dixi ex totis praecordiis meis: 1 *Deus patrum meorum et Domine misericordiae, qui fecisti omnia verbo tuo 2 et sapientia tua constituisti hominem, dyt dominaretur creaturae, quae a te facta est; 3 eut disponat orbem terrarum in aequitate et iustitia et in directione cordis iudicium iudicet; 4 fda mihi 9sedium tuarum “adsistricem sapientiam et noli me reprobare a ‘pueris tuis, 5 quoniam Jservus tuus sum ego et filius ancillae tuae, khomo infirmus et exigui temporis et ‘minor ad intellectum iudicii et legum. 6 ™Nam, et si quis erit consummatus inter filios hominum, si ab illo abfuerit sapientia tua, in nihilum computabitur, 7 Tu “elegisti me regem populo tuo et iudicem °filiorum tuorum et Pfiliarum 8 et @dixisti me aedificare templum in “monte sancto tuo et in ‘civitate habitationis tuae altare, tsimilitudinem tabernaculi sancti tui, quod praeparasti ab * et “tecum sapientia tua, quae novit opera tua, [initio ; quae et Yadfuit tunc, cum orbem terrarum ‘faceres, et sciebat quid esset placitum oculis tuis et quid directum in praeceptis tuis. [tuae, 10 aay Bae be kcf. cp. 16, 3, 4 - Been. a Pro 3, 12. — en. 16, i ncf. Ex 14, 4, 18. I] 8 Sapientiam enim praetereuntes : non tantum in hoc lapsi sunt ut ignorarent bona, sed et insipientiae suae reliquerunt hominibus memoriam, ut in his quae peccaverunt nec latere potuissent. 9 Sapientia autem hos qui se observant a doloribus liberavit. 10 sHaec profugum irae fratris iustum deduxit per vias rectas et ‘ostendit illi regnum Dei et dedit illi “scientiam sanctorum, : vhonestavit illum in laboribus et complevit labores illius, | 11 zijn fraude circumvenientium illum adfuit illi et Yhonestum fecit illum, 12 2custodivit illum ad inimicis et a seductoribus tutavit illum et %certamen forte dedit illi, ut vinceret et sciret “quoniam omnium potentior est sapientia. 13 ¢Haec venditum iustum non dereliquit, sed 4a peccatoribus liberavit eum édescenditque cum illo in foveam 14 fet in vinculis non dereliquit illum donec adferret illi sceptrum regni et potentiam adversus eos qui eum deprimebant, et mendaces ostendit qui maculaverunt illum, et dedit illi claritatem aeternam. 15 Haec 9populum iustum et semen sine querela hliberavit a ‘nationibus, quae illum deprimebant. 16 jIntravit in animam “servi Dei et 4stetit contra reges horrendos in portentis et signis 17 et reddidit iustis “mercedem laborum suorum et deduxit illos in via mirabili et “fuit illis in velamento diei et in luce stellarum per 18 Otranstulit illos per mare Rubrum noctem ; et transvexit illos per aquam nimiam; . 19 Pinimicos autem illorum demersit in mare et ab altitudine inferorum eduxit illos. @Ideo iusti tulerunt spolia impiorum 20 et "decantaverunt, Domine, nomen sanctum tuum et victricem manum tuam laudaverunt pariter; 21 quoniam sapientia aperuit 0s mutorum et ‘linguas infantium fecit “disertas. 1 Direxit opera eorum in manibus *prophetae sancti. 2 bIter fecerunt per deserta, quae non habitabantur, et “in locis desertis fixerunt casas; 3 dsteterunt contra hostes et de inimicis se vindicaverunt; 4 sitierunt et invocaverunt te, et data est illis aqua de petra altissima, et requies sitis de /lapide duro. [ctione potus sui, 59Per quae enim. poenas passi sunt inimici illorum a defe- et in eis, cum abundarent, filii Israél laetati sunt, 6 per haec, cum illis deessent, bene cum illis actum est. 7 Nam pro fonte quidem sempiterni fluminis hhumanum sanguinem dedisti_ iniustis. 8iQui cum minuerentur in traductione infantium occisorum, dedisti illis abundantem aquam insperate 9 ostendens per sitim, quae tunc fuit, quemadmodum tuos et jadversarios illorum necares. [exaltares 10kCum enim tentati sunt, et quidem cum misericordia disciplinam accipientes, scierunt, quemadmodum cum ira iudicati impii tormenta 11Hos quidem tanquam pater ™monens probasti; [paterentur. nillos autem tanquam durus rex interrogans condemnasti. 12 Absentes enim et praesentes similiter torquebantur. 13 Duplex enim illos acceperat taedium, et gemitus cum memoria praeteritorum. — 608 — ee | ; quos de servitute aegyptiaca liberavit et in desertum perduxit (15-11, 4), | vel circa Aegyptios (5-12, 2) et Chananacos, qucs percussit et quibus #, nihilominus misericordiam suam ostendit, dans tempus paenitentiae et LIBER SAPIENTIAE 11, 14 — 12, 12 12 14 Cum enim audirent per sua tormenta bene secum agi, °commemorati sunt Dominum admirantes in finem exitus. 15 PQuem enim in expositione prava proiectum deriserunt, in finem eventus mirati sunt non similiter iustis sitientes. 16 Pro cogitationibus autem Yinsensatis iniquitatis illorum, ‘quod quidam errantes colebant mutos serpentes et bestias supervacuas, {ctam; sjmmisisti illis multitudinem mutorum animalium in vindi- 17 ut scirent, quia ‘per quae peccat quis, per haec et tor- 18Non enim impossibilis erat omnipotens manus tua, [quetur. quae creavit orbem terrarum ex “materia invisa, Yimmittere illis multitudinem ursorum aut audaces leones 19 aut novi generis “ira plenas ignotas bestias aut Yvaporem ignium spirantes aut fumi odorem proferentes aut horrendas ab oculis scintillas emittentes; 20 quarum non solum laesura poterat illos *exterminare, sed et adspectus per timorem occidere. 21 Sed et sine his “uno spiritu poterant occidi, ’persecutionem passi ab ipsis factis suis et dispersi per spiritum virtutis tuae; sed “omnia in mensura et numero et pondere disposuisti; 22 multum enim valere tibi soli supererat semper ; et ¢virtuti bracchii tui quis resistet ? 23 Quoniam tanquam momentum staterae, sic est ante te orbis terrarum, et ‘tanquam gutta roris antelucani, quae descendit in 24 Sed Imisereris omnium, quia omnia potes, [terram. et hdissimulas peccata hominum propter paenitentiam. 25 iDiligis enim omnia quae sunt et nihil odisti eorum quae fecisti, . nec enim odiens aliquid constituisti aut fecisti. 26 Quomodo autem posset aliquid permanere nisi tu voluisses ? aut, quod a te Jvocatum non esset, conservaretur ? 27 Parcis autem omnibus, ‘quoniam tua sunt, Domine, qui amas animas. 1¢Q quam bonus et suavis est, Domine, spiritus tuus ?in 2 Tdeoque eos °qui exerrant partibus corripis {omnibus ! et, 4de quibus peccant admones et _alloqueris, ut, @relicta malitia, credant in te, Domine. 3 Illos enim antiquos finhabitatores terrae sanctae tuae, 9quos exhorruisti, 4 quoniam odibilia opera tibi faciebant per medicamina et sacrificia iniusta; 5 et filiorum suorum /necatores sine misericordia et comestores viscerum hominum et devoratores sanguinis a medio sacramento tuo 6 et auctores parentes animarum inauxiliatarum, iperdere voluisti per manus parentum nostrorum ; 7 ut dignam perciperent peregrinationem puerorum Dei, jquae tibi omnium carior est terra. 8 Sed et his tanquam hominibus /pepercisti et ™misisti antecessores exercitus tui vespas. ut illos *paulatim exterminarent. ~ 9 Non quia impotens eras in bello subicere impios iustis aut °bestiis saevis aut ?verbo duro simul exterminare; 10 sed partibus iudicans Ydabas locum paenitentiae, non ignorans quoniam "nequam est natio eorum, et naturalis malitia ipsorum, et quoniam non poterat mutari cogitatio illorum in per- 11 sSemen enim erat maledictum ab initio [petuum. tnec timens aliquem veniam dabas peccatis illorum. 12 uQuis enim dicet tibi: Quid fecisti? aut quis stabit contra iudicium tuum ? aut quis in conspectu tuo veniet vindex iniquorum hominum ? ocf. cp. 16, 8; .Ex 8, 8, 19 pcp. 18, 5; Ex 2, 3. @cp. £2; 23; ‘Rin 1; f CPs'%24:245..25, 18. 21, 22. sly 36, 22; Dt 32, 24. — cf. 8, 17. a cp. 16, 1. ra pone fi 6; Pro 26, 27; Ecli s ih 7; Is 33, 1; Hab 2, 8; Mt §, 52. — V. Cp. 12, 23, 27. 18] * cf. Rosmini prop. 19 damn. ucf. Gn. 1, 2. ve. cp. 12, 83'b<) 16:52. 8936: EC 20; 30% Jr 8, 17. x cD. 16, 5. y cf. Jb 41. 10, .12% zcf. Am 9, 9; Lc 20, 18. a Jb 4, 8; Is 30, 33. bcp. 14; 31. — cf. Ac 28, 4. c Jb 28, 25; colt t, 2 Is 40, 12. — cf. Dn sy Par 20, 6; Ps tos) 8 Nh 1, 6. — cf. Is 40, 26. e Is 40, 15. ff. Os 6, 43-13, 3. gCD..32, 10; Ps .144,.9; Ecli, 2, rn 4 18, 4 12. hcp. 32,2, 10; 30; Rm 2, “, 27, See - Aen Ecl 23- a Int. (es 56) in fr. 4 Cin. et in pro rem. pecc. évr. 27; Ps 144, 9. — cf. Mt ? fo) 10, ai ict, Isat, 4; Kim a:.47. 27] * Catech. Re I 2F+27. ax 2 — cf. Ez 18, 23; lcp. 12, fa ps he p.19 Ekkardi damn 27) * cf. prop. : a Jo. He. aPstr 1] VLAN ¢ in fr. 6 OF. Put. etc, — Ant. in fs. Corp. Ch. b cf. ep, ry. 7%.Nm -16, 2%. ccp. 6, 9. Ces 16. — V. vr. 23. Are. II, 24. fa M ve poe . a 12, 29; 18, 10-12. cp. 14, 23; Ps 105, 37, 38: Is 57, 5. — v. Le 18, 21. iNm 33, 51-56; Dt 20, 17. j ch Dt 15. 082. Ui. ‘ep. £1,577. wes 23,.28%,.Dt_7, 20°4)5. 24. eke 23, -30- Dt y ree 38 0 Cl, "Ch. IP. 1s, pcf. Nm 16, 45. qcf. Rm 2, 4. — v. cp. 11, 24; Jb 24, 23; Ap 2, 21. ci, Cp..3; 12: scf. Gn 9, 25; Ecli 41, 12: bch Le fay 24. u Jb 9, 12; Ec 8, 4; Is 45, 9; Dn 4, 32. —- ‘cf. Jr 18, 6; Rm 9g, 20. (39) — 609 — LIBER SAPIENTIAE 12, 13 — 13,9 modum ad notitiam veri Dei perveniendi (3-27). At divinae scientiae stul- titiam praetulerunt illi qui ex magnitudine et pulchritudine rerum crea-— tarum non valuerunt pervenire ad ipsarum auctoris notitiam (13, 1-9), vcf. Dt 32, 39. xcp. 6, 8. — cf. 1 Pt 5,7 y cf. Gn 18, 25; Jb 10, 2, 3. Scfl. cp. II, 24,27. Oct. Ex §,°23 ‘4° Rg’ 18,35. 18] * Catech. R. I 2, 11. b:cf. Ps 2%3; 3 Chis); ‘£34; 63 Dn 4, 32; Jn 1, 14. pile: Mt 5, 44, 45; Le 6, 35, 36. dcf. cp. 11, 24. cvr. 10. — cf. Rm 9, 22-24. a 7,8; 13, 27. ~t; REED, £ fab i, 125° 2. Mies 6,23. cf. Mt 5, r 7, 2. icf. vr. 27. — Vv. 11, 27. Sect 2eDs, T4yet Ts Ev. cp. 16,22. mcf. Ps 105, 20; Rm 1, 23. "VV. VY. 23- min Pe be 28; 9, 275 10, 7, 16; 22 pep. ‘4 "16. —.idt. Ex £2? g Ex 14, 28. — cf.1 T 2, 16. 1-15, 19] cf. Rm 1, 19-32. a Jr 10, 8, 14. — cf. 4 Rg 17, 5; Eph 4, 17 1-10] iL. in fr. 6 p. D. 3 Aug. 60t. AC IA, 17. d cf. Ex 3, 14; Apr, 4, 8. ecf. Dt 4, 19; 17, 3; Jb 31, 26-28. : f'cf: Ps 8, 4; 'Ecli*43;-10: gcf. Rm 1, 20. hf. Ac 17, 27. I3 aut quis tibi imputabit, si perierint nationes quas tu fe- 13 VNon enim est alius Deus quam tu, [cisti? “cui cura est de omnibus, ut ostendas quoniam non iniuste iudicas iudicium. 14 Neque rex neque tyrannus in conspectu tuo inquirent de his quos perdidisti. 15 Cum ergo sis iustus, iuste omnia disponis; ipsum quoque, qui non debet puniri, condemnare Yexterum aestimas a tua virtute. 16 Virtus enim tua iustitiae initium est, [cere facis. et ob hoc, *quod omnium Dominus es, omnibus te par- 17 4Virtutem enim ostendis tu, qui non crederis esse in virtute consummatus, et horum, qui te nesciunt, audaciam traducis. 18 Tu autem, dominator virtutis, cum tranquillitate iudicas et cum magna reverentia disponis nos: bsubest enim tibi, cum volueris, posse. 19 cDocuisti autem populum tuum per talia opera, ouoniam oportet iustum esse et humanum; et bonae spei fecisti filios tuos, quoniam iudicans ¢das locum in peccatis paenitentiae. 20 «Si enim inimicos servorum tuorum et debitos morti cum tanta cruciasti attentione dans tempus et locum, per quae possent mutari a malitia; 21 cum quanta diligentia iudicasti filios tuos, quorum parentibus iuramenta et conventiones dedisti bo- 22 9Cum ergo das nobis disciplinam, [narum promissionum! inimicos nostros multipliciter flagellas, ut bonitatem tuam cogitemus “iudicantes et, cum de nobis iudicatur, speremus misericordiam tuam. 23 Unde et ‘illis, qui in vita sua insensate et iniuste vixerunt, jper , quae coluerunt, ‘dedisti summa tormenta. 24 Etenim in erroris via diutius erraverunt, [vacua, ™deos aestimantes haec, quae in animalibus sunt super- infantium insensatorum more viventes. [dedisti. **Propter hoc, tanquam pueris insensatis, iudicium in derisum 26 Qui autem ludibriis et increpationibus non sunt corre- dignum Dei iudicium experti sunt. 27 In quibus enim patientes indignabantur, [rentur, "per haec, quos putabant deos, in ipsis, cum extermina- videntes °%illum, ?quem olim negabant se nosse, ~ verum Deum agnoverunt; [illos. @propter quod et finis condemnationis eorum venit super 1 4Vani autem sunt omnes homines, bin quibus non subest scientia Dei; [qui est, et “de his, quae videntur bona, non potuerunt intelligere deum neque operibus attendentes a: 2sed aut ignem aut spiritum aut tatum aérem aut ¢gyrum stellarum aut nimiam aquam aut solem et rectores orbis terrarum deos putaverunt. {lunam 3 Quorum si ‘specie delectati, deos putaverunt, sciant quanto his dominator eorum speciosior est; speciei enim generator haec omnia constituit. 4 Aut, si virtutem et opera eorum mirati sunt, dintelligant ab illis, quoniam qui haec fecit fortior est 5a magnitudine enim speciei et creaturae illis ; cognoscibiliter poterit creator horum videri. 6 Sed tamen adhuc in his minor est querela, [invenire. et hi enim fortasse errant, hDeum quaerentes et volentes 7 Etenim, cum in operibus illius conversentur, inquirunt et persuasum habent quoniam bona sunt quae videntur. 8 Iterum autem nec his debet ignosci. [culum, 9Si enim tantum potuerunt scire, ut possent aestimare sae- quomodo huius Dominum non facilius invenerunt? overunt quis esset artifex; — 610 — oe te a | sed auxilium speraverunt a manuum suarum figmentis (10-19). Quae licet | interdum utilia sint, ut quidem rates a Noé parata, quae, favente Deo, | suum servavit auctorem (14,1-7), maledictionem e contra inducunt in eos LIBER SAPIENTIAE 13, 10 — 14, 15 14 10 Infelices autem sunt, et inter ‘mortuos spes illorum est, qui appellaverunt deos Jopera manuum hominum, laurum et argentum, artis inventionem et ™similitudines ani- aut lapidem inutilem opus manus antiquae. {malium i1 "Aut, si quis artifex faber de silva lignum rectum secuerit, et huius docte eradat omnem corticem [sationem vitae, et arte sua usus diligenter fabricet °vas utile in conver- 12 Preliquiis autem eius operis ad praeparationem escae abu- 13 et reliquum horum, quod ad nullos usus facit, [tatur, lignum curvum et vorticibus plenum sculpat diligenter per vacuitatem suam et per scientiam suae artis figuret illud et adsimilet illud imagini hominis - 14 gut alicui ex Yanimalibus illud comparet fperliniens rubrica et rubicundum faciens fuco colorem illius et omnem maculam, quae in illo est, perliniens 15 et faciat ei dignam habitationem et in pariete ponens illud et ‘confirmans ferro, 16 “ne forte cadat; . prospiciens illi, sciens quoniam “non potest adiuvare se: imago enim est et opus est illi adiutorium. 17 “Et de substantia sua et de filiis suis et de nuptiis votum faciens inquirit. Non erubescit loqui cum illo, qui sine anima est: 18 et pro sanitate quidem infirmum deprecatur [vocat. et pro vita rogat mortuum et in adiutorium inutilem in- 19 Et pro itinere petit ab eo, Yqui ambulare non potest; et de adquirendo et de operando et de omnium rerum petit ab eo qui in omnibus est inutilis. [eventu 1 Iterum alius navigare cogitans et per feros fluctus iter facere incipiens ligno portante se “fragilius lignum invocat. 2Tilud enim cupiditas adquirendi excogitavit, et Sartifex sapientia fabricavit sua. 3 Tua autem, Pater, providentia gubernat; Cquoniam dedisti et in mari viam et inter fluctus semitam firmissimam 4 ostendens quoniam potens es ex omnibus salvare, etiam si sine arte aliquis adeat mare. 5 Sed, ut non essent vacua sapientiae tuae opera, propter hoc etiam et %exiguo ligno credunt homines ani- et transeuntes mare per ratem liberati sunt. [mas suas, 6 Sed et ab initio, “cum perirent superbi gigantes, spes orbis terrarum fad ratem confugiens [gubernata. remisit saeculo semen nativitatis, 9quae manu tua erat 7 Benedictum est enim lignum, per quod fit iustitia; 8 per manus autem quod fit idolum maledictum est et ipsum, et "qui fecit illud; quia ille quidem operatus est, __tillud autem, cum esset fragile, deus cognominatus est. 9 JSimiliter autem odio sunt Deo impius et impietas eius; 10 etenim quod factum est cum illo, qui fecit, tormenta patietur. 11 Propter hoc et Jin idolis nationum non erit respectus, quoniam creaturae Dei in odium factae sunt et in tentationem animabus hominum et “in muscipulam pedibus insipientium. 12 "Jnitium enim fornicationis est °exquisitio idolorum, et ?adinventio illorum corruptio vitae est; 13 neque enim erant ab initio ¢neque erunt in perpetuum. 14 Supervacuitas enim hominum haec advenit in orbem terra- et ideo brevis illorum finis est inventus. {rum, 15 Acerbo enim luctu dolens pater cito sibi rapti filii fecit imaginem PCh, CDs 185. S537 f Dt 4, 28; Bar 6, 4, 51. — v. Ps 113, 4 (bis). lIs 40, 18, 19, 25. — cf. Ac 54, 20) mci. Dt 4, 16-18. n cf. Is 40, 20; 44, 10-17; Jr 2, 27; 10, 3-5. o Bar 6, 58. — cf. 2 Tm 2, 20, 22. bis 44, 15, 16. qcf. cp. 11, 16. Cl, Je22, 140 Ex 23¢243 scf. Is 46, 7. ycp. 15, 15. — cf. Ps 113, 7 dis): Jr 10, 5. é éf;*Jn 48. bcp. 7, 21; 8, 5. — cf. Pro 3, 30. 3] Of. in fs. BMV. div. Prov. matris. ccf. Ps 76, 20. — v. Ps 106, 23°30. d cf. cp. 10, 4. eEcli 16, 8; Bar 3, 26-28. — cf. Gn 6, 4. fv. Gn 7, 1. gcf. Gn 7, 7, 18. hk Lv 19, 4; Dt 27, 15. — cf. CD; °15;0;° Ps 273," 8: icf. Rm 1, 23. SES 4, Fo Pts, 93 Mt 7,23; Ap 21, 8. — cf. Ps 113, 8 (bis); Bar 6, 3. LEX 12,3272 Nm. 33. 4°.73t..30, IX, £5; 45, £25 40; 29. ae ¥3) 4%: MOV. 21 JO52,) 33. PS 105; 36. — v. Ex 23, 32. n Dtr31, 16; Jd 2: ° 173 Is" z; 21; Ez 16, 8, 15; Os 2, 5. — cf, Ex 34, 15; Rm 1, 23, 24. 0 clcp.'2§, 5: Ps 72;.27- Pet. vt. 27; F Ptr: 4: Gch. 1s. 25 38° Os. 22390 — 611 — LIBER SAPIENTIAE qutea colunt (8-11). Idola enim, quae crassae cuiusdam ignorantiae sun fructus (12-20), rectis moribus magnopere officiunt (21-31), bonisquec 14, 16 — 15,7 veri Dei cognitione nexis privant (15,1-3) ; tis vero, qui ea faciunt et colunt et illum, qui tunc quasi homo mortuus fuerat, nunc tanquam deum colere coepit Bb. rcf. vr. 23. et constituit inter servos suos “sacra et sacrificia. scf. Dn 3, 4-6; 1 Mc 1, 43, 50. t Ecli 38, 28. # Cl. Cp. 18,°4 Dil. Beans, 4. Sch. Vr; tt: y cf. vr. 16. zcf. Is 42, 8. acl. Je:6;-74. bcp. 12, §; Is $7, $3 Jr 19, 4 aes Kae T:) €.Cr..Vr. 18} Mth 3 S047 dcf. 2 Mc 6, 4. a; Cor -82,92%: eRm 1, 28-31; ¥ Lm: 15° 0,20, Gal 5, 19-21; fcf. Rm gcf. cp. 1; 265. Dex 16, 29. Act. Exsa3, 13°: Ps. 153038 Os * 2. BF, BS 18,20. $-cf. VF. Tas pve jt. § Ott icf. Bar 6,34; ficlisaair4- mcf, Ex 17, ‘18. mcp. 11, 20; Ac 28, 4. — cf. Nm 32, 23. 1-8] LL. in sb. p. D. 3 Aug. v. Ex 34, 6. b cf. Is 63, 19. ect: Jo '%7* 3: Heb 11.26. acl ..2p, 3, 25. ecf. cp. 14, 20; Ac 17, 29. 5 AC ace 5 Pat oe Pls CI. ‘CDA, -t2° vr. 173 Cp. 13, 10. FCl. VE Ts. ae cp. 14, 8: g == v.18: 44, -II he. Ecli $3, 13." 38,7 34%.93 Is 29, 16; v5 9; 64,8; jr 18, 4, 6. . Rm 9, 20-24. 15 16 Deinde, interveniente tempore, convalescente iniqua con- hic error tanquam lex custoditus est, [suetudine, et *tyrannorum imperio colebantur figmenta. 17 Et hos, quos in palam homines honorare non poterant, propter hoc quod longe essent, e longinquo figura eorum allata, evidentem imaginem regis, quem honorare volebant, fecerunt, ut illum qui aberat, tanquam praesentem colerent sua 18 Provexit autem ad horum culturam [sollicitudine. et hos qui ignorabant artificis eximia diligentia. 19 Tlle enim volens placere illi, qui se adsumpsit, telaboravit arte sua, ut similitudinem in melius figuraret. 20 4Multitudo autem hominum, abducta per speciem operis, eum, “qui ante tempus tanquam homo honoratus fuerat, nunc deum aestimaverunt. 21 Et haec fuit vitae humanae “deceptio, quoniam aut adfectui Yaut regibus deservientes homines 2incommunicabile nomen lapidibus et lignis imposuerunt. 22 Et non suffecerat errasse eos circa Dei sciéntiam, sed et in magno viventes inscientiae bello “tot et tam magna mala pacem appellant. 23 bAut enim filios suos sacrificantes aut obscura sacrificia facientes - aut 4insaniae plenas vigilias habentes, 24 neque vitam neque nuptias mundas iam custodiunt, sed alius alium per invidiam occidit aut adulterans contristat; 25 et omnia commixta sunt: sanguis, homicidium, furtum et fictio, corruptio et infidelitas, turbatio et periurium, tumultus bonorum, 6/Dei immemoratio, animarum inquinatio, Jnativitatis immutatio, nuptiarum inconstantia, inordinatio moechiae et impudicitiae. 27 kAInfandorum enim idolorum cultura iomnis mali causa est et initium et finis. 28 Aut enim, dum laetantur, insaniunt aut certe /vaticinantur falsa aut vivunt iniuste aut peierant cito. 29 Deum enim confidunt in idolis, quae sine anima sunt, lmale iurantes noceri se non sperant. 39 Utraque ergo illis evenient digne, quoniam male senserunt de Deo attendentes idolis et ™iuraverunt iniuste in dolo contemnentes iustitiam. 31 Non enim iuratorum virtus, sed “peccantium poena perambulat semper iniustorum praevaricationem, 1aTy autem, Deus noster, suavis et verus es, patiens et in misericordia disponens omnia. 2 Etenim, si peccaverimus, ?tui sumus scientes magnitudinem tuam; [computati. et, si non peccaverimus, scimus quoniam apud te sumus 3 cNosse enim te, consummata iustitia est, tatis. et dscire iustitiam et virtutem tuam radix est immortali- 4 ¢Non enim in errorem indixit nos hominum malae artis excogitatio, nec umbra /picturae labor sine fructu, effigies sculpta per varios colores, 5 Icuius adspectus insensato dat concupiscentiam, . et diligit *mortuae imaginis effigiem isine anima. 6 Malorum amatores digni sunt qui spem habeant in talibus, © et Jqui faciunt illos et qui diligunt et qui colunt. 7 kSed et figulus mollem terram premens laboriose — 612 — derisum comparant et perniciem (7-19). Aegyptii namque qui bestias adorabant puniti sunt, Israél autem cui animalia usui erant, etiam de _ serpentibus, quibus vulnerabatur, a Deo medelum obtinuit (16, 1-14); LIBER SAPIENTIAE 15, 8 — 16,8 16 fingit ad usus nostros unumquodque vas; et de eodem luto fingit, quae munda sunt in usum, vasa et similiter quae his sunt contraria; ‘horum autem vasorum quis sit usus iudex est figulus. 8 Et ™cum labore vano deum fingit de eodem luto ille, qui paulo ante de terra factus fuerat, et post pusillum “reducit se unde acceptus est, Orepetitus animae ?debitum quam habebat. 9Sed cura est illi, non quia laboraturus est, nec quoniam brevis illi vita est; sed concertatur aurificibus et Yargentariis; sed et aerarios imitatur et gloriam praefert, quoniam res supervacuas fingit. 10 rCinis est enim cor eius, et terra *supervacua spes illius, et ‘luto vilior vita eius; 11 quoniam ignoravit qui se finxit et qui inspiravit illi animam, quae operatur, et qui “insufflavit ei spiritum vitalem. 12 Sed et aestimaverunt lusum esse vitam nostram et conversationem vitae Ycompositam ad lucrum et oportere undecumque, “eliam ex malo, adquirere. 13 Hic enim scit se super omnes delinquere, Yqui ex terrae materia fragilia vasa et sculptilia fingit. 14 QOmnes enim insipientes et infelices supra modum animae sunt inimici populi tui et imperantes illi; [superbi 15 quoniam “omnia idola nationum deos aestimaverunt, quibus “neque oculorum usus est ad videndum neque nares ad percipiendum spiritum neque aures ad audiendum neque digiti manuum ad tractandum, sed et “pedes eorum pigri ad ambulandum. 16 Homo enim fecit illos, et qui spiritum @mutuatus est, is finxit illos. Nemo enim sibi similem homo poterit deum fingere. 17 Cum enim sit mortalis, @mortuum fingit manibus iniquis. Melior enim est ipse his quos colit, quia ipse quidem vixit, cum esset mortalis, illi autem 18 9Sed et animalia miserrima colunt; [nunquam. insensata enim comparata his, illis sunt deteriora. [spicere; 19Sed nec adspectu aliquis ex his animalibus bona potest con- heffugerunt autem Dei laudem et benedictionem eius. 1 Propter haec et per his similia “passi sunt digne tormenta et per multitudinem bestiarum exterminati sunt. 2 Pro quibus tormentis bene disposuisti populum tuum, quibus dedisti concupiscentiam delectamenti sui novum bescam parans eis ortygometram: [saporem, 3 ut illi quidem concupiscentes escam, propter ea quae illis ostensa et) missa sunt etiam °a necessaria concupiscentia averterentur. Hi autem 4in brevi inopes facti novam gustaverunt escam. 4 Oportebat enim illis sine excusatione quidem supervenire interitum exercentibus tyrannidem; ehis autem tantum ostendere quemadmodum inimici eorum exterminabantur. 5 Etenim, cum illis fsupervenit saeva bestiarum ira, Jmorsibus perversorum colubrorum exterminabantur; 6 sed non in perpetuum ira tua permansit, sed ’ad correptionem in brevi turbati sunt _ [legis tuae. 4signum habentes salutis ad commemorationem mandati 7 Qui enim conversus est, jnon per hoc quod videbat sana- sed per te ‘omnium salvatorem. [batur, 8 In hoc autem “ostendisti inimicis nostris, quia tu es qui liberas ab omni malo. 9Tllos enim “locustarum et °muscarum occiderunt morsus, - lef. 2 Tm 2, 20. MVr. 13. nv. Gn 3, 19; Ec 12, 7. ocf. Jb 27, 8: Le 12, 20. pvr. 16. q@ef. “Aci ro, \24: ris 44, 20. Sci. Eph 2, 12; 1 Thea, 42 tcf. Jb 30, 19. # Vs_Gni 252%. ViGl Cas 433. x cf. Ac:19, 24, .25 yvr. 8: — cf. Dt 4, 16. zcf. cp. 13, 17-19. a Ps 113, 5-7 (bis); Bar 6, 18. 6 chav. 6: “tab 2, 19. CH. CD. Loh 102 x Jr piols. d vr. 8 €cp: 13; 11-16 f ck 1: Cor'8; i; gcp. 11, 16; 12, 24. — cf. Dn 14, 22. Ack. ‘Gw 30293155 3 7a; a cp. II, 16, 17: 12, 23, 27. — cf. vr. 02: EXx8; 2) 29/24, 6 cf. ep. is T2. — v. Ex 16, 13; Nm II, cp i ChE 853-377 oe d Ex 16, 3. Ch ep. BT 819: f Che Cpa tay - 15 gv. Nm 21, 6. Acp. 11, 11. — cf. Tb 12, 13; ETO TF, 242: ae 21, 8, 9. — cf. Jo 3, 14, ict? 4 Reg 18. 4. $2, Pme4. 210: m vr. 18. — cf. cp. 11, 14. n Ap 9, 7. — v. Ex 10, 14-17. o Ex 8, 24; Ps 77, 45. — 613 — LIBER SAPIENTIAE 16, 10 — 17, 3 Aegyptii pluvia et grandine sunt castigati (15-19), Israélitis contra manna pluit de caelo (20-29); Aegyptii, qui peccata sua occultare posse putabant, maximo terrore perculsi et spissis tenebris adflicti sunt (17, 1-20), Israé- | pvr. 5; Nm 21, 6. qvr. 6. 7. fr Ac : deh 3, 23. .Heb.. g: 2: 4 P'4, 2 oe vr. 6: Ps 77, 34; Os 5, 1 tcf. Pro 18, 35 S ucf. Is 1, 6. vcf. Ex 15, 26; Ps 106, 20; Mt 8, s Dti'432; 39. — cf. at cst 19. VI Rg 2. 6.— Vv. z Ps 9, Si 106, 18. — So “Mt » 45.85, 13. : 8 8. GLB 3, (2° Ps eres; Eisen cf. 1 By alg Re ane 5, 2. — cf. 4 Rg 18, 35; Dn 3, 15. ev. Dt 4, 34. fv. Ex 9, 23. af cp. 19, i9. — cf. Ex 9, 24. Ch Vr. 243 Jd25,020; icp. 19, 20. jvr. 18. — cf. cp. 11; 14; Ex 8, 8, 19. 25. — cf. Tb 12. aot © Cateck R. Il 45 Ant. V. etc. in fs. Corp. ‘Ch. — Cm, in D. 13 p. Pnt. n.Ps 77, 24; 104, 40; Jo 6, 31. o Ex 16, 13, 14; Nm Tr>:'7. ee = 16; 3%° > Nm‘ -f1,° 83 Pi a 33/305 THe rcf. cp. 19, 20. $cf, Exi0,.35;..37% tects ovr. 193 Ex: 953 24. 17; cp. 19, 6. 5, 28, 21; Ecli 39, 30. u cf. vr. v cf. cp. xcf. cp. 19, 18. y Dt 4, 37; 10, 15. scl: -Pro:9, §: Jr 15, 16.1—— oN; Dt 8, 3. avr. 22. 6 Ex 16, 21. ccf. Ps 56, 9; 62, 7. — v. Ps a8 21. e Le 6, 35. — cf. cp. 14, 26. {ct.cp..S,.35- a Ex 6, 6: 1] I. Seale a: be D. 1 Aug. bch. PS 91, 63.75 Rin 81433. COL Che Ep aes Se d cf. vr..17; cp. 18, 43. Ex 10, 22, 23. ecf. Jb 24, 15-17; Is 29, 15. fcp.: 18,27; 17 et non est inventa sanitas animae illorum, quia digni erant ab huiusmodi exterminari. [dentes; 10 Filios autem tuos Pnec draconum venenatorum vicerunt misericordia enim tua adveniens Ysanabat illos. 11 In memoria enim *sermonum tuorum %examinabantur et velociter salvabantur, ne ‘in altam incidentes oblivionem non possent tuo uti adiutorio. 12 Etenim neque herba neque “malagma sanavit eos; sed tuus, Domine, sermo, “qui sanat omnia. 13 Tu es enim, Domine, “qui vitae et mortis habes potestatem et Ydeducis ad *portas mortis et “reducis. 14 Homo autem occidit quidem per malitiam, et, °cum exierit spiritus, non revertetur, nec revocabit animam quae recepta est. 15 Sed tuam manum “effugere impossibile est; 16¢negantes enim te nosse impii eéper fortitudinem bracchii tui flagellati sunt, novis aquis et /grandinibus et pluviis persecutionem passi et per ignem consumpti. 17 Quod enim mirabile erat, in aqua, quae omnia exstinguit, 9plus ignis valebat, hyindex est enim orbis iustorum. 18 Quodam enim tempore mansuetabatur ignis, ine comburerentur quae ad impios missa erant animalia, jsed ut ipsi videntes scirent quoniam Dei iudicio patiun- 19 et quodam tempore in aqua {tur persecutionem ; supra virtutem ignis exardescebat undique, ut Jiniquae terrae nationem exterminaret. 20 Pro quibus “angelorum esca nutrivisti populum tuum et paratum “panem de caelo °praestitisti illis sine labore, Pomne delectamentum in se habentem et omnis saporis sua- 21 Substantia enim tua ¢dulcedinem tuam, [vitatem. quam in filios habes, ostendebat et deserviens uniuscuiusque voluntati, ad quod quisque volebat, convertebatur. 22 rNix autem et glacies sustinebant vim ignis, et non tabesce- ut scirent quoniam fructus inimicorum [bant: texterminabat ignis ardens in grandine et pluvia coru- 23 Hic autem iterum, ut nutrirentur iusti scans. etiam suae virtutis oblitus est. 24 uCreatura enim tibi Factori deserviens Vexardescit in tormentum adversus iniustos et lenior fit ad benefaciendum pro his qui in te confidunt. 25 Propter hoc et tunc “in omnia transfigurata omnium nutrici gratiae tuae deserviebat, ad voluntatem eorum qui a te desiderabant; 26 ut scirent filii tui, Y%quos dilexisti, Domine, *quoniam non nativitatis fructus pascunt homines, sed sermo tuus hos, qui in te crediderint, conservat. 27 Quod enim “ab igne non poterat exterminari, >statim ab exiguo radio solis calefactum tabescebat, 23 ut notum omnibus esset quoniam oportet Cpraevenire solem ad benedictionem tuam et ad ortum lucis “te adorare. 29 eIngrati enim spes /tanquam hibernalis glacies tabescet et disperiet tanquam aqua supervacua. 1 7Magna sunt enim iudicia tua, Domine, et %inenarrabilia verba tua; propter hoc Cindisciplinatae animae erraverunt. 2 Dum enim persuasum habent iniqui posse dominari nationi dvinculis tenebrarum et longae noctis compediti, [sanctae, inclusi sub tectis, fugitivi perpetuae providentiae iacuerunt, 3 Et, dum @putant se latere in obscuris peccatis, | [horrende "tenebroso oblivionis velamento dispersi sunt /paventes es — 614 — ore litis autem lux fulgidissima resplenduit (18, 1-4) ; Aegyptii volentes filios Hebraeorum occidere una eademque nocte omnes primogenitos suos ami- serunt, Hebraeorum vero filii servati sunt (5-19) et si aliquando, cum . LIBER SAPIENTIAE 17, | lem 18, 5 et cum admiratione nimia perturbati. 4Neque enim quae continebat illos spelunca sine timore custo- quoniam 9Ysonitus descendens pertubabat illos, [diebat, | et personae tristes illis apparentes pavorem illis praesta- | 5Et ignis quidem nulia vis poterat illis lumen praebere, [bant. | ec siderum limpidae flammae | - jlluminare poterant illam noctem horrendam. 7 6 iApparebat autem illis subitaneus ignis timore plenus, sf et timore perculsi illius, quae non videbatur, faciei aestimabant deteriora esse quae videbantur. ai 7jEt magicae artis appositi erant derisus, | et 4Sapientiae gloriae correptio cum contumelia. 8 Tili enim, qui promittebant timores et perturbationes expel- lere se ab anima languente, hi cum derisu pleni timore languebant. 3 Nam, etsi nihil illos ex monstris perturbabat, ™transitu animalium et serpentium sibilatione commoti tremebundi peribant et aérem, quem nulla ratione quis effugere posset, negantes se videre. [nationis ; 10 Cum sit enim timida nequitia, °dat testimonium condem- Psemper enim praesumit saeva Yperturbata conscientia. 11 rNihil enim est timor nisi proditio cogitationis auxilio- 12 Et, dum ab intus minor est exspectatio, [rum. maiorem computat inscientiam eius causae, de qua tormentum praestat. 13 T}li autem, qui impotentem vere noctem et ab infimis et ab altissimis inferis supervenientem, -eundem somnum dormientes, 14 aliquando monstrorum exagitabantur timore, aliquando animae deficiebant traductione; subitaneus enim illis et insperatus timor supervenerat. 15 Deinde, si quisquam ex illis decidisset, Scustodiebatur in carcere sine ferro reclusus. 16 Si enim rusticus quis erat aut pastor aut agri laborum operarius preoccupatus esset, ineffugibilem sustinebat necessitatem ; . 17 una enim ‘catena tenebrarum omnes erant colligati. Sive “spiritus sibilans, aut inter spissos arborum ramos avium sonus suavis, aut vis aquae decurrentis nimium, 18 aut sonus validus praecipitatarum petrarum, aut ludentium animalium cursus invisus, aut mugientium valida bestiarum vox, aut resonans de altissimis montibus echo deficientes faciebant illos prae timore. 19 V0mnis enim orbis terrarum limpido illuminabatur lumine, et non impeditis operibus continebatur. 20 «Solis autem illis superposita erat gravis nox, imago tenebrarum, Yquae superventura illis erat; ipsi ergo sibi erant graviores tenebris. | 8 1 aSanctis autem tuis “maxima erat lux, [debant. et horum quidem vocem audiebant, sed figuram non vi- Et, quia non et ipsi eadem passi erant, magnificabant te, Cet qui ante laesi erant, quia non laedebantur, gratias et, ut esset differentia, donum petebant. [agebant 3 Propter quod 4ignis ardentem columnam ducem habuerunt ignotae viae, et solem sine laesura boni hospitii praestitisti. 4 Digni quidem illi carere luce et pati “carcerem tenebrarum, qui /inclusos custodiebant filios tuos, ~ Iper quos incipiebat incorruptum legis “lumen ‘saeculo 5jCum cogitarent iustorum occidere infantes, [dari. et ‘uno exposito filio et liberato, in traductionem illorum, gvr. 10. — cf. Jb 15, 21-24. Ah cf. Ex 32, 7, 8. # Dt 28, 65-67. jcp. 18, 13. — v. Ex 7, 11. Cf Ex 8) 1855 of ari m.Vi.cep.:16, 1. a cf. Gn 4, 14; Pro 28, 1. — v. q vr. 4. r cf. Feli 40, 2. Scp. 18, 4. — cf. Ex 10, 23. tvr. 2. — cf. cp. 18, 4. # cf. Lv 26, 36; Ps 52, -6: vv. Ex 10, 24. LEX, 10; 23: 9 cf:- Jb- £8, 183) 2" PES, ¥ 7: Ju 13. a Ex ro, 6. — cf. cp. 10, 15. 6 Ex 10, 23. o Ex’ rz, 8; ¥2; 33, +36: €¥.. BX-13, 33} 245 9402 897, 14; 104, 39. ecp. 17, 17. — cf. cp. °17,. 2. fcke Exii6 &: 4 ef. Jo 4,227. Rm 3, 2. Ps 118, 105;. Pro 6, 23. — . cf. Ps 18, 9; 1 iru ag. icf. Is 2, 3, 5; Mic 4, 3,.2% Sep. PRS: BX 16s 22: cp. 11, 182*Ex' 2, 32:8: — 615 — LIBER SAPIENTIAE peregrinarentur in deserto, iram Dei experti sunt, eam sustulerunt non- nisi ad tempus (20-25) ; Israélitae mare Rubrum sicco pede transierunt, Aegyptii in eo misere periere; hi animantium molestia cruciati sunt, illi 18, 6 — 19,3 MCL EER 125 205 mcp. 10, 19. — v. Ex 14, 27. o Ex 11, 4; 12, 12, 29. — cf. Vie 14g 3 Se Osh. Wr Oy Gok oes eee a 33, I. act; Ex 14; 13: rv. Ex 12, 21-28. scf.'2 Par) 30; 273; Mt -26, 40. bi. EX 37;140: uv. Ex 12. 29. v cf. Nm 33, 4 MOr eS 104,50. VCD. 617, Fao. EX ge 2k. Ex 4, a 23; a 26, nla! 6 14, "r5) WP (Pe 92), ae in Adv, et in T. Nat. D a Ex 12, 20. b cf. Ps 147, 1S, 18. CCL : Apr, 26; , 16; kB eo 38, g Ecli 40, 6, 7. Cp. 17, 3, 4. ivr. 25. jNm 16, 41. 42. lNm 16. 46, 47. 21] R. in tie. OF: mNm 16, 5; Ps 98, 6. — cf. cp. 10, 16; Nm 12, 7. — V. ES 14,31, WV. BX 32. 13: ov. Nm 16, 48. 24)R. in i 4 25s 14,20. inci. Ps 105, 9 Gp. 5, 1.7 OAS'63,:73: shh Ps°76,; 21: 77,82; 1s 63; a ct. "Ps rr3;) 4 ry v. Ex 15, 1-18. 5. Ex<8, 16; PEX 8:02, 3, 6: u cf. cp. 16, 2. — v. Ex 16, 13. vy Nm II, 31. xcf. Ps 76:28, 19 y vi Ex 1,-13-14, 16, 22. zcf. Gn 19, 4-8; Jd 19. 15, 16. @ct: Gn: 41 56> EX 1, 11. bch: Mt 10; 14,15. ¢ Gn 45, 17-20; 47, 5, 6. @ef. cps: £7;. 22 18, 43 Bx £0; 2 3. Vin(on, 10,~1T- f'ep: 86; 63-2. Pt 2:47. gck. Ech s4005 22- h ep: 16; 17 i Cpe 10 25, i ciecpi163.225-27e7ER 16,374. 20.0] Ch. E7238 ee IN ECCLESIASTICUM PROLOGUS IN ECCLESIASTICUM IESU FILII SIRACH acf. Le 24, 44. B08. Lec 2:3; 3830 JOS; 25 19553, 173.20; AG. 2%,- 405422, 2% 26, 14. cL, 225° 28): LIBER ECCLESIASTICI 1, 1-9 BCCLES AS ian ac dP ts: Loe 3: 9; 4, 29; Base ap 8, 2 bc 24, 145, . Pe Sy aa slag 9 Sa P49 JO. Fick. I- oh | L. in D. 586, 1] Ant. in sb. a. D: ae @ct. cp. 18, 8: Ps 138. 18; Is 40, 12; jr Se. 22; dc. Pro 30, 4. ecp. 24, 5, 14; Pro 3, 19; 8, 22, 23. — cf. Col 1, 15, 16. f Bar 3, 12. — cf. cp. 24, 5; Jr 2, 13; Jo 4, 10, 14. g vr: 25; Sap 3, 15; 15, 3. — cf. 38, 4, 37. h cf. Ps 46, 3; Dn 9, 4. 9] * Catech. R. I 9, 2. #cf. vr. 4. PROLOGUS. ULTORUM nobis et magnorum per “legem et prophetas aliosque, | M qui secuti sunt illos, sapientia demonstrata est, in quibus opor- | tet laudare Israél doctrinae et sapientiae causa, quia non so- | lum ipsos loquentes necesse est esse peritos, sed etiam extraneos — posse et dicentes et scribentes doctissimos fieri. : Avus meus Iesus, postquam se amplius dedit ad diligentiam le- | ctionis legis et prophetarum et aliorum librorum, qui nobis a paren- | tibus nostris traditi sunt, voluit et ipse scribere aliquid horum quae }| ad doctrinam et sapientiam pertinent, ut desiderantes discere et | illorum periti facti magis magisque attendant animo et confirmentur | ad legitimam vitam. . Hortor itaque venire vos cum benevolentia et attentiori studio | lectionem facere et veniam habere in illis, in quibus videmur se- | quentes imaginem 5 apientiae deficere in verborum compositione. | Nam deficiunt verba °hebraica, quando fuerint translata ad alteram | linguam; non autem solum haec, sed et ipsa lex et prophetae cete- | raque aliorum librorum non parvam habent differentiam quando in- | ter se dicuntur. | Nam in octavo et tricesimo anno temporibus Ptolemaei cEver- | getis regis, postquam perveni in in Aegyptum et, cum multum tem- | poris ibi fuissem, inveni ibi libros relictos non parvae neque con- | temnendae doctrinae. Itaque bonum et necessarium putavi et ipse aliquam addere diligentiam et laborem interpretandi librum istum | et multa vigilia attuli doctrinam in spatio temporis ad illa, quae ad finem ducunt, librum istum dare et illis, qui volunt animum | intendere et discere quemadmodum oporteat instituere mores, qui | secundum legem Domini proposuerint vitam agere. éx1||MNIS %sapientia a Domino Deo est . et “cum illo fuit semper et est ante aevum. -2ceHarenam maris et pluviae guttas et dies saeculi quis dinumeravit ? dAltitudinem caeli et latitudinem terrae et profundum abyssi quis dimensus est? 3Sapientiam Dei @praecedentem omnia quis ——— 4Prior omnium creata est sapientia,[investigavit ? et intellectus prudentiae ab aevo. 5 fFons sapientiae verbum Dei in excelsis, et ingressus illius mandata aeterna. 6 9Radix sapientiae cui revelata est? et astutias illius quis agnovit? 7 Disciplina sapientiae cui revelata est et manifestata? et multiplicationem ingressus illius quis intellexit? 8 Unus est altissimus, creator omnipotens et rex potens et “metuendus nimis, _ sedens super thronum illius et dominans, Deus. 9 iIpse creavit illam in Spiritu sancto — 618 — 1. Collectanea sententiarum quae vel sapientiam commendant vel describunt (1, 1-43, 37). | Post interpretis prologum et exordium, quo origo sapientiae ipsiusque _| cum timore Dei relatio enarratur (1, 1-40), praecepta de omni virtutum et LIBER ECCLESIASTICI 1, Io-— 2, 2 et vidit et Jdinumeravit et mensus est. 10 Ft “effudit illam super omnia opera sua et ‘Super omnem carnem secundum datum suum et ™praebuit illam diligentibus se. 11”Timor Domini gloria et gloriatio et laetitia et °corona exsultationis. 12 pTimor Domini delectabit cor et dabit laetitiam et gaudium et dlongitudinem dierum. 13 Timenti Dominum bene erit in extremis ‘et in “die defunctionis suae benedicetur. 14 Dilectio Dei honorabilis sapientia ; 15quibus autem apparuerit in visu diligunt eam in visione et in agnitione magnalium suorum. 16 s[nitium sapientiae timor Domini, et cum fidelibus “in vulva concreatus est, 7, cum electis feminis graditur et cum iustis et fidelibus agnoscitur. ; \ 17 Timor Domini scientiae religiositas. y 18 Religiositas custodiet et iustificabit cor, iucunditatem atque gaudium dabit. 19 Timenti Dominum bene erit et in diebus consummationis illius benedicetur. 20 “Plenitudo sapientiae est timere Deum, et Yplenitudo a fructibus illius. 21 7Qmnem domum illius implebit a generationibus, 5 et receptacula a thesauris illius. eA 22 yCorona sapientiae timor Domini replens pacem et salutis fructum; 23 et vidit et *dinumeravit eam: utraque autem sunt dona Dei. 24aScientiam et intellectum prudentiae sapientia compartietur et Ogloriam tenentium se exaltat. ‘ 25 CRadix sapientiae est timere Dominum, f et rami illius longaevi. 26 In thesauris sapientiae intellectus et scientiae religiositas, - Gexsecratio autem peccatoribus sapientia. | 27 cTimor Domini expellit peccatum ; 28 fnam qui sine timore est non poterit iustificari; . Jiracundia enim animositatis illius subversio illius est. 23 Usque in tempus “sustinebit patiens, et postea redditio iucunditatis. 30 7Bonus sensus usque in tempus abscondet verba illius, et labia multorum enarrabunt sensum illius. 31 In thesauris sapientiae significatio disciplinae, 32 jexsecratio autem peccatori cultura Dei. ; 33 IFilii, concupiscens sapientiam conserva iustitiam, 3 et Deus praebebit illam tibi. : 34 mSapientia enim et disciplina timor Domini, e et quod beneplacitum est illi 35 fides et mansuetudo, et adimplebit thesauros illius. 36 Ne sis incredibilis timori Domini, | et ne accesseris ad illum nduplici corde. a 37 Ne fueris hypocrita in conspectu hominum et non scandalizeris in labiis tuis. i 38 cAttende in illis, ne forte cadas 3 et adducas animae tuae inhonorationem, 339 Pet revelet Deus absconsa tua et Yin medio synagogae elidat te; 40 quoniam “‘accessisti maligne ad Dominum, : et cor tuum plenum est dolo et fallacia. : ? - 1 Fili, Yaccedens ad servitutem Dei sta in iustitia et timore, et praepara animam tuam ad tentationem. 2 Deprime cor tuum et sustine, inclina aurem tuam et suscipe verba intellectus “ce 43; st 28, 25; Sap 11,21; kf. Bro 3, 19; Sap 7, 24; 8; 1. Pen 2X7 i$: mEc 2, 26. — cf. vr. 33; Sap 10, 27. cl. .9r; 25% .€f.:€D.. 21,29; Ps, 36, -3925s 57, 2. : #4, 15) dt: CPs 83)in Fes: Foss. Gs $.ur: 34; Cp. 19;'18) Jb 27; 28; Ps'210; 10; Pro‘1,: 93 6," 10. tJb 31, 18. — cf. Ps 57, 4; Sap 12, 10. ucf. Ec 12, 13. — v. vr. 16. v cf. Pro 8, 18, 1 xv. Sap 7, 11. — cf. cp. 51, 36. 22-40] LL. in fr. 2 ».D. 4Aug. 22] V. in fs. BMV. de b. cons. wD, 41, 13: Zvr. 9. @cis cp; 88. § b Pro 4, 8. — cf. 1 Rg 2, 30. G vr..6. d Jo 3, 20. — cf. v ge 27] * Conc. Trid. s. VI cp. 6. eek cp. 7, 40. — v. Gn 39, 9 Lol -epe.38 527. Bas ro 29, 22: Mt 5, 22. chs Cp i3 3-93 Ps-36.10 #cp: 20, 7. —.cf. cp: 95. 153. Pro 10, 19; 17, 27; Je 1, 19. jvr. 26. lep. 21, 14. — cf. vr. ro. m vr. 16; Pro 15, 33. n ch, Je. 14-854, 8. oct, Mt .23,: 42: pr Cor 4, § q Pro 5, 14. — cf. Pro 26, 26. rSap 1, 1-4. eof. Ac 23; 10, a2 Tm 3, 12; 1 Pt 4, 12. — ov a Peis 13; Pro 3,:17+: Mt #63 iE: in fr. 3 p. D. 4 Aug. cate — 619 — officiorum genere proponuntur, nempe: 1. De apparatu ad verum Dei servitium et praesertim de fiducia in bonitate divina habenda (2, 1-22). — 2. De filiorum officiis erga parentes (3, 1-18). — 3. De moderatione LIBER ECCLESIASTICI 2,3— 3, 11 icf. Is 28, 16. c.f. -Jb-2"r0; d Pro 17, 13; Sap 3, 5, 6: 1 Pt I, 7; 4, 12. ecf. Tb 12, at f Ps 36, 3. — cf. Ps 54, 23; Mt 6, 25; 2 Ftis, 2 g cf. cp, 3, 20; hcp. 16, 1§; §1, 30. — v. Jb 34, II. scf. Eph 5, 14. f-Ps. 36, 25%. 9 Mea. 65 Ps 85, 15; Jn 4, 2. m cf. cp. §1, 14. ncp. 3, 28; 3 Rg 18, 21 — cf. is 28, 6, 10; Mt 6, 24. °: 41, 4. — cf. Heb ro, 36; c I, 3, 4. p Pro 28, 6. q Jo 14, 15, 21, 23. — cf. 1 Jo ca r jb x, 273 Jo 8; 229. scf. Ps 118, 974, 103. ta Rey 3; @Par..29,: $; 30 19. — cf. Pro 16, 1, 9. , # Heb 10, 31. — cf. 2 Rg 24, 14° “Dn.w3: 23. vecp. 18,4, 127 ‘Sap ' ¥r. 24. 1-23] LL. in fr. 4 p. D. 4 Aug. @Vr.9; cp. 7, 29. — v. Ex 20, 13; Dts, 36. bcf. Mt 6, 20; 1 Tm 6, 19. €¥) Ex 20.512; d Mt 21, 28-31. 6 Ex 20, 12; Dt 5, 16; Mt rs, 4; Mr 7, 10; Eph 6, 2. fcf. Gn 9, 25-27; 27, 27, 29; 49, 2-27. et One festines in tempore obductionis. 3 Sustine sustentationes Dei, coniungere Deo et sustine, ut crescat in novissimo vita tua. — 4cOmne quod tibi applicitum fuerit accipe et in dolore su- et in humilitate tua patientiam habe; [stine 5 ¢quoniam in igne probatur aurum et argentum, ¢homines vero receptibiles in camino humiliationis. 6 /Crede Deo, et recuperabit te, et dirige viam tuam et spera in illum: serva timorem illius et in illo veterasce. 7 Metuentes Dominum, 9sustinete misericordiam eius et non deflectatis ab illo, ne cadatis. 8 Qui timetis Dominum credite illi, et “non evacuabitur merces vestra. 9 Qui timetis Dominum sperate in illum, _ et in oblectationem veniet vobis misericordia. 10 ‘Qui timetis Dominum diligite illum, et illuminabuntur corda vestra. 11 Respicite, filii, nationes hominum et scitote quia Jnullus speravit in Domino et confusus est. 12 Quis enim permansit in mandatis eius et derelictus est? kaut quis invocavit eum, et despexit illum? 13 (Quoniam pius et misericors est Deus et “remittet in die tribulationis peccata et protector est omnibus exquirentibus se in veritate. 14 Vae duplici corde et labiis scelestis et manibus malefacien- et peccatori terram “ingredienti duabus viis! {tibus 15 Vae dissolutis corde, qui non credunt Deo, et ideo non protegentur ab eo! 16 Vae his qui °perdiderunt sustinentiam, [pravas! et qui dereliquerunt vias rectas et diverterunt in ?vias 17 et quid facient, cum inspicere coeperit Dominus ? 18 Qui timent Dominum non erunt incredibiles verbo illius, et qui diligunt illum ¢conservabunt viam illius. 19 Qui timent Dominum ‘inquirent quae beneplacita sunt ei, et qui diligunt eum @replebuntur lege ipsius. 20 Qui timent Dominum ‘praeparabunt corda sua et in conspectu illius sanctificabunt animas suas. 21 Qui timent Dominum custodiunt mandata illius et patientiam habebunt usque ad inspectionem illius 22 dicentes: Si paenitentiam non egerimus, “incidemus in manus Domini et non in manus hominum. 23 vSecundum enim magnitudinem ipsius, sic et misericordia illius cum ipso est. 1 Filii sapientiae ecclesia iustorum, et natio illorum oboedientia et dilectio. 2 @Judicium patris audite, filii, et sic facite ut salvi sitis. . 3 Deus enim honoravit patrem in filiis, et iudicium matris exquirens firmavit in filios. 4 Qui diligit Deum exorabit pro peccatis et continebit se ab illis et in oratione dierum exaudietur. 5 Et, sicut °qui thesaurizat, ita et qui honorificat matrem 6qui honorat patrem suum iucundabitur in filiis [suam; et in die orationis suae exaudietur. 7 Qui honorat patrem suum °vita vivet longiore, et qui oboedit patri refrigerabit matrem. 8 Qui timet Dominum honorat parentes et quasi dominis serviet his qui se genuerunt. 94In opere et sermone et omni patientia “honora patrem 10 ut superveniat tibi benedictio ab eo, [tuum et benedictio illius in novissimo maneat. 11 /Benedictio patris firmat domos filiorum, maledictio autem matris eradicat fundamenta. — 620 — | in omnibus habenda, praecipue in investigatione veritatis ( 9-32). — \ 4. De elemosynae fructibus, de officiis erga egenos, deque ratione qua cum LIBER ECCLESIASTICI | ipsis est agendum (3, 33-4, 11). — 5. De cautelis circa pudorem ma- 3,12 — 4,7 12 9Ne glorieris in contumelia patris tui, gcf. Gn 9, 22. non enim est tibi gloria eius confusio. 13 AGloria enim hominis ex honore patris sui, h Pro 17, 6. et ‘dedecus filii pater sine honore. icp. 41, 10. 14 Fjli, Jsuscipe senectam patris tui iv. Mt 15, 4-6. et ‘non contristes eum in vita illius 15 let, si defecerit sensu, veniam da et ”ne spernas eum in virtute tua; elemosyna enim patris non erit in oblivione; 6”nam pro peccato matris restituetur tibi bonum, 17 et in iustitia °aedificabitur tibi, et in die tribulationis commemorabitur tui, et sicut in sereno glacies solventur peccata tua. 18 qQuam malae famae est qui derelinquit patrem ! Et ‘est maledictus a Deo qui exasperat matrem. ' 19 Fili, in mansuetudine opera tua perfice, et super hominum gloriam diligeris. 20 sQuanto magnus es, humilia te in omnibus et coram Deo invenies gratiam 21 quoniam magna potentia Dei solius, et ab humilibus honoratur. 22 tAltiora te ne quaesieris et fortiora te ne scrutatus fueris; sed, “quae praecepit tibi Deus, illa cogita semper et Yin pluribus operibus eius ne fueris curiosus; 23 non est enim tibi necessarium ea quae abscondita sunt videre oculis tuis. 24 In supervacuis rebus noli scrutari multipliciter, et in pluribus operibus eius non eris curiosus; 25 plurima enim super sensum hominum ostensa sunt tibi; 26 multos quoque supplantavit suspicio illorum et in vanitate detinuit sensus illorum. 27 wCor durum habebit male in novissimo, et qui amat periculum in illo peribit. 23 Cor “ingrediens duas vias non habebit successus, et pravus corde in illis scandalizabitur. 29 Cor nequam gravabitur in doloribus, et Ypeccator adiciet ad peccandum. 30 2Synagogae superborum non erit sanitas, frutex enim peccati radicabitur in illis et non intelligetur. 31 Cor sapientis intelligitur in sapientia, et auris bona audiet cum omni concupiscentia sapientiam. 32 Sapiens cor et intelligibile abstinebit se a peccatis et in operibus iustitiae successus habebit. 33 Tynem ardentem exstinguit aqua, et 7elemosyna resistit peccatis ; 34 Let Deus prospector est eius qui reddit gratiam, meminit eius in posterum, Cet in tempore casus sui inveniet firmamentum. 1 aF ili, elemosynam pauperis ne defraudes et oculos tuos ne transvertas a paupere. 2 Animam esurientem ne despexeris et non exasperes pauperem in inopia sua. 3 Cor inopis ne adflixeris et non “protrahas datum angustianti. 4 cCRogationem contribulati ne abicias et don avertas faciem tuam ab egeno. 5 Ab inope ne avertas oculos tuos propter iram et non relinquas quaerentibus tibi retro maledicere ; 6 fmaledicentis enim tibi in amaritudine animae, exaudietur deprecatio illius; exaudiet autem eum qui fecit illum. 7 Congregationi pauperum adfabilem te facito k cf. vr. 18; Pro 19, 26. bef. Pro 23,°22. mcf. Pro 30, 11, 17. ncf. Dt 25, 9 OiCh. EH, vo, °&. qd oe 30, I1, 17. — cf. Pro 19, 26. r cf. Pro 28, 24. Sct. Ph 2, 3° Jc”, 6. te: anePt 5, 5. 22-34] LL. in 5p. D. 4 Aug. t Pro 25, 2 fe 9, 8. = s 130, 1; Rm 12, 3, 1 ucf. Dt 29, 29. vict. 2. Th 33-212 w Pro 28, 14; Rm 2, 5. — V. Ex 4, 21. eur Ch. 2, 14. ycp. 5, 5, 7) 8; Ts 30, I. Zk. 0). 510, 13; Lb 4,2 32] Ant. in fs. BMV. de b. cons. 33] Vv. cp. 290, 15. — * Catech. RK. 1V ‘24523: acp. 7, 36; 29, 15; 35, 4; Ps 40, 1, 2; Pro 10, 12; Dn 4, 24:° Mts, 73. £6485 — b cf. Mt 6, 3, c cf. cp. 40, as ‘Ps 36, oe 2 ih 13% Tb” Yas hi c 14,1 ’ I- 1) LEn 2 ro 6»? 4 Aug. 1) Gr.in fs. $. £0. te tae R : b Pro 3. 28. — cf. Lv 10, 13. ccp. 7. 12. — cf. Pro 17, 5. @ VE 3; 1D, 4,57 é C&.. Dtv25, to. fep. 21, 6; 35, 16, Ri Ex 22, 23, 24; Jb 34, 28; Jc 5, 4 —' cf. Pro Tes; — 621 — LIBER ECCLESIASTICI 4,8 — 5,3 lum sive in agendo (12-22) sive in abstinendo ab opere (23-36). — 6. De peccato vitando et de commisso peccato expiando antequam ira Dei exar- descat (5, 1-10). — 7. De bono usu linguae comparando et faciendo, seu de gcp. 6, 35; 8, 9. — cf. Sap. 8, 10. he2Cor.'o.27;. i Jb 29, 12; Jr 22, 3. — cf. Pro 2 4 jcp. 7 26322, 36. 10) * Catech. R. III 5, 2 k cf. Jb 29, 14, 16; Jc x, 27. PLe.6, 35. m cf. Is 49, 15. ncp. 6,.28. o Pro 3, 18; Sap 7, 10; 8, 17. p Pro 8, 17, 34; Sap 6, 15. — cf. cp. 14, 24; 32, 18. Ochs 2 Re ‘rs; 22. r>ap 7, 28. ect, Sap iz) 32 t Sap 3, 8; Dn o Sage Cor 6,-4 MCI. PTO: T5333 Wor..CD, 125 4% w Heb 12, 11 “Cp. 14, 23; 38, 10; Ps 24, 14. 23-26] LL. in sb. p: D. 4 Aug. y cf. Eph 5, on ol 4, 5. — v. Ee 3, 1-8 Z Cp. 20, 24; 4t, 10; 42, 1-8. @v.cp. 41, 21-2 bcp. 42, 1. — cf. vr. 27. Ctl. Lv 19; 27 d Pro 28, 13; Jc 5, 16. — cf. x é€ cp. g, 22: 19, 8. — cf. Gal f Lc 13, 24; 1 Tm 6, 12. — Vv. 7 ‘Cor. 6; 25. g cf. cp. 5, 13; 18, 19; Pro 29, icf. Eph 6, j Ac 20, 35. Beg Mt 10, 8. @'vr. 105 CDi: $2). 8558 8 OL, TE: Pro 10,2: -2%,* 63° x, Tm’ 6, 17. — ‘ef. Jb 31, 24. 1-14] LL. in D.-5 Aug bcp. 11, 26. — cf. 95 + Re 4 e 19. ¢vr. 10; Jb.27, 19; Pro 1, 43 Ez 7, 19; Sph 1, 18. — cf. Mt 16, 26. dGn 4, 7 et 9presbytero humilia animam tuam et magnato humilia caput tuum. 8Declina pauperi “sine tristitia aurem ‘tuam et redde debitum | et responde illi pacifica in mansuetudine. [tuum 9 iLibera eum, qui iniuriam patitur, de manu superbi et non /acide feras in anima tua. 10 kIn iudicando esto pupillis misericors ut pater ; et pro viro matri illorum; | il let eris tu velut filius Altissimi oboediens, ‘| et miserebitur tui ™magis quam mater. 12 Sapientia filiis suis vitam inspirat et "suscipit inquirentes se et praeibit in via iustitiae ; 13 Cet qui illam diligit diligit vitam, . et Pqui vigilaverint ad illam complectentur placorem eius. — 14 Qui tenuerint illam vitam hereditabunt, et quo introibit benedicet Deus. 15 Qui serviunt ei Yobsequentes erunt sancto, et "eos qui ‘diligunt illam diligit Deus. 16 Qui audit illam ‘iudicabit gentes, et qui intuetur illam “permanebit confidens. | 17 Si crediderit ei, hereditabit illam, ( et erunt in confirmatione creaturae illius; . 18 quoniam Yin tentatione ambulat cum eo et in primis eligit eum. 19 wTimorem et metum et probationem inducet super illum, et cruciabit illum in tribulatione doctrinae suae, donec tentet eum in cogitationibus suis, et credat animae 20Et firmabit illum et iter adducet directum ad illum __[illius. — et laetificabit illum 21 et *denudabit absconsa sua illi, | et thesaurizabit super illum scientiam et intellectum iu- 22 Si autem oberraverit, derelinquet eum [stitiae. et tradet eum in manus inimici sui. 23 Fili, Yconserva tempus et devita a malo. 24 Pro anima tua ne confundaris dicere verum; 25 zest enim confusio adducens peccatum, et est %confusio adducens gloriam et gratiam. 26 ONe accipias faciem adversus faciem tuam nec adversus animam tuam mendacium. 27 Ne reverearis proximum tuum in casu suo, 28 nec retineas verbum in tempore salutis. Non abscondas sapientiam tuam in decore suo; 29 in lingua enim sapientia dignoscitur, et sensus et scientia et doctrina in verbo sensati, et firmamentum in operibus iustitiae. 30 Non contradicas verbo veritatis ullo modo et de mendacio ineruditionis tuae confundere. 31 dNon confundaris confiteri peccata tua et ne subicias te omni homini pro peccato. 32 Noli resistere contra faciem potentis, nec coneris contra ictum fluvii. 33 /Pro iustitia agonizare pro anima tua et usque ad mortem certa pro iustitia, et Deus expugnabit pro te inimicos tuos. 34 9Noli citatus esse in lingua tua et inutilis et remissus in operibus tuis.. 35 ANoli esse sicut leo in domo tua fevertens domesticos tuos et opprimens subiectos tibi. 36 jNon sit porrecta manus tua ad accipiendum et ad dandum collecta. 5 1 @Noli attendere ad _possessiones iniquas et ne dixeris: bEst mihi sufficiens vita ; enihil enim proderit in tempore vindictae et obductionis. 2 4dNe sequaris in fortitudine tua concupiscentiam cordis tui, 3 et ne dixeris: Quomodo potui? ” — 622 — : Dsninimoda sinceritate in verbis (11-18). — 8. De vera amicitia, de iis sci- | licet a quibus ipsa adhorret(6,1-14), deque iis quibus agnoscitur et com- | mendatur (5-13) necnon de ipsius commodis (14-17). Deinde, nonnul- LIBER ECCLESIASTICI 5, 4 — 6, 16 7 aut quis me subiciet propter facta mea? 4 Deus enim vindicans vindicabit. 3 4 fNe dixeris: Peccavi, et quid mihi accidit triste ? Altissimus enim est %patiens redditor. k 5 ’De propitiato peccato noli esse sine metu. i neque adicias peccatum super peccatum k 6 et ne dicas: J/Miseratio Domini magna est, . multitudinis peccatorum meorum miserebitur ; 7 lmisericordia enim et ira ab illo cito proximant, et ”in peccatores respicit ira illius. 8”™Non tardes converti ad Dominum et ne differas de die in diem; 9 °subito enim veniet ira illius et in tempore vindictae disperdet te. 10 PNoli anxius esse in @divitiis iniustis ; non enim proderunt tibi in die obductionis et vindictae. I1rNon yentiles te in omnem ventum et non eas in omnem sic enim omnis peccator probatur i in ‘duplici lingua. [viam : 12 Esto firmus in via Domini et in veritate sensus tui et scien- et prosequatur te verbum pacis et iustitiae. [ tia ; 13 t*Esto mansuetus ad audiendum verbum, ut intelligas, et “cum sapientia proferas responsum verum. 14 Si est tibi intellectus, responde proximo; sin autem, Ysit manus tua super os tuum. ne capiaris in verbo indisciplinato et confundaris. 15 Honor et gloria in sermone sensati; lingua vero imprudentis subversio est ipsius. 16 Non appelleris “susurro, et lingua tua ne capiaris et confundaris; 17 super furem enim est confusio et paenitentia, et denotatio pessima super Ybilinguem; susurratori autem odium et inimicitia et contumelia. 18 zJustifica pusillum et magnum similiter. 6 1 Noli fieri pro amico inimicus proximo; improperium enim et contumeliam malus hereditabit, et omnis peccator invidus et %bilinguis. 2 \Non te extollas in cogitatione animae tuae velut taurus, Cne forte elidatur virtus tua per stultitiam, 3 det folia tua comedat et fructus tuos perdat, et relinquaris velut ‘lignum aridum in eremo. 4 Anima enim nequam disperdet qui se habet, et Jin gaudium inimicis dat illum et deducet in sortem impiorum. 59Verbum dulce multiplicat amicos et mitigat inimicos, et lingua eucharis in bono homine abundat. 6 Multi pacifici sint tibi, et *consiliarius sit tibi unus de mille. [cile credas ei; 8 kest enim amicus secundum tempus suum, et ‘non permanebit in die tribulationis; 9 et est amicus mqui convertitur ad inimicitiam, et est amicus qui odium et rixam et convicia denudabit. 10 Est autem amicus socius mensae, et non permanebit i in die necessitatis. 11 Amicus, si permanserit fixus, erit tibi quasi coaequalis et in domesticis tuis fiducialiter aget. 12 Si humiliaverit se contra te, et a facie tua absconderit se, unanimem habebis amicitiam bonam. 13 Ab inimicis tuis separare et ab amicis tuis attende. 14 oAmicus fidelis protectio fortis; } Pqui autem invenit illum invenit thesaurum. 15 Amico fideli nulla est comparatio, [nitatem fidei illius. et non est digna ponderatio auri et argenti contra bo- 16 Amicus fidelis medicamentum vitae et immortalitatis, 7iSi possides amicum, in tentatione posside eum et /Jne fa- OPS £3,-63 Dap: 2, 5i. fef. Ps 49, 16-21; Ec 8, 11; iA, X73 2 Mc 6, t2: g Py Be 243 i 2, 10: Rm 2, t hich Pro me 143 ja SER eS ; Ay 4, 4 : 61 PCateck. "R. I 11, 12. jIs 55, a — cf. Ex 34, 7. bcp. 36; 2232; 425%420,55,..0; m cf. Pal ca oT, 8] * Catech. R. II 2 35. ncf. Ps 94, 8; Is 55, 6 orcs -I8: 47k tree hi gaye "bh Be53 2 e Th 1x I, pvr. 1; re 14, 43 Pa is 4, r cf. Ebb 4s: 34: Ba 13, 9 $Vvr.. 17; cp. 6, 13°28, ‘15; .Pro 18, 8. —cé: Jc I, t cp. 4,34; Pro 29, 20; Jc 1,19. u cf. cp. 18, 19. v cf. Sap 8, 12. — v. Jb 21, 5. wef. Mt 12, 35. X CP. 21, 31; 28, 15: Pro 26, 22; Rm 1, 29; 2 Cor 12, 20. 17) * Catech. R. III 8, 22. yvr. Il. SV. LN 19, 5s EF COS §, 21: 6-cf. Pro 3, 75 12, 15% ne 12; Is 5, 21; Rm 12, 16; Ph 2, ccf. Ps: 2. 3,4. [3. dcf. Dn 4, I1, 30. els 56, 3. fcp. 18, 31. g.ch. Cp. 20,33; FrO-15. 1; 3S; rhe | ACT CDu'37) 47-325 Ec 7, 20. cpl 32; 8, Oy 10 tg aa cf. cp. 22, 28; Le 22, 28. pei Mic’ 7%: 5. kcp. 37, 4. — cf. Ps 40, 10; ’ Pyo'I4, 20%" 10, 247. Cpi,%3,,25. mcp. 37. 2. — cf. Jb 19, 19; Bs. eseniray x15. ncp. 37, 5. — cf. Ec 5, 10. o Pro 17, 17; 18, 24. — cf. 2 Rg 15, 37; 16, 15, 16. $ ch icp: 2'§;.. 122 — 623 — LIBER ECCLESIASTICI lis interiectis de studio et labore quibus sapientia comparanda est (18-37), sequuntur praecepta morum cum generalia tum specialia, scilicet de ca- 6,17— 7,8 vendis peccatis in genere(7.1-3)necnon de ambitione et mendacio(4-13) ; et qui metuunt Dominum invenient illum. 17 Qui timet Deum aeque habebit amicitiam bonam, qcf. Am 3, 3. @quoniam secundum illum erit amicus illius. r Pro 22, 6; Lm 3, 27. 18 rF ili, a iuventute tua excipe doctrinam et usque ad canos invenies sapientiam. pie: 5,.7; 19 sQuasi is qui arat et seminat, accede ad eam et sustine bonos fructus illius. tcf. cp. 51, 35; Sap 6, 13, 14. 20 tIn opere enim ipsius exiguum laborabis ucf. Pro 8, 18; Sap 7, 14. et “cito edes de generationibus illius. v Pro 24, 7. — cf. cp. 24, 7; 21 \Quam aspera est nimium sapientia indoctis hominibus! I, 22, 29; 5, 12; 17, 16, et non permanebit in illa excors. Po aS 16; Ze ta, i 22 Quasi lapidis virtus probatio erit in illis, ycf. Pro 1. 7. et Ynon demorabuntur proicere illam. “° Sapientia enim doctrinae secundum nomen est eius, zcf. Ec 1, 15. et *non est multis manifesta; av. Pro 4 4- 6. quibus autem cognita est, 7permanet usque ad tig b cf. Su 24 bAudi, fili, et accipe consilium intellectus [tum Dei 24] Ant. int fs. BMV. de b. cons. et ne abicias consilium meum. ccf. vr. 30. 25 eInice pedem tuum in compedes illius dcf. Pro tr, 9. et in “torques illius collum tuum. ecp. 51, 34. — cf. Mt 11, 29. 26 eSubice umerum tuum et porta illam fcp. 4, 9; cp. 22, 16. et ne /acedieris vinculis eius. gcf. Dt 6, 5; Pro 4, s. 27 9In omni animo tuo accede ad illam et in omni virtute tua conserva vias eius. hcp. 4, 12; Pro 2, 4, 5: Sap 6, 28 *Investiga illam, et manifestabitur tibi, i ee - Jr 29, 13. et continens factus ‘ne derelinquas eam; sir On 1h Peet Me, 29 jin novissimis enim invenies requiem in ea, a 4, 20. oT ca eae, et ‘convertetur tibi in oblectationem. MVE. 25. 30 Et erunt tibi "compedes eius in protectionem fortitudinis et torques illius in stolam gloriae; [et bases virtutis, n Pro 4, 9; Sap 5, 17. 31 mdecor enim vitae est in illa, et vincula illius alligatura salutaris. Gen. t, 94s 35m 32 OStolam gloriae indues eam pcp. 1, 12: Pro 4, 9. et Pcoronam gratulationis superpones tibi. 33 Fili, si attenderis mihi, disces et, si accomodaveris animum tuum, sapiens eris. 34 Si inclinaveris aurem tuam, excipies doctrinam et, si dilexeris audire, sapiens eris. oe 8, 9; 39, 4. — cf. Jb 35 @In eke intr eM padi heap. prudentium sta y tae et sapientiae illorum ex corde coniungere, 290 CAR Rats $: SCR: Be ut omnem narrationem Dei possis audire, rcl. cp. 9, 9: 39, 3. et *proverbia laudis non effugiant a te; scf. cp. 37, 15. 36 Set, si videris sensatum, evigila ad eum, t Pro 8, 34. et ‘gradus ostiorum illius exterat pes tuus. u Ps 1, 2. — cf. Pro 2, 3-6. 37 uCogitatum tuum habe in praeceptis Dei et in mandatis illius maxime adsiduus esto; v Ps 50, 12. — cf. r Th 3, 13; et Vipse dabit tibi cor, c 5, 8. et concupiscentia sapientiae dabitur tibi. 1-15] LL. in fr. 2 p. D. 5 Ant. 7 1 “Non facere mala, et non te apprehendent; a 7 7; Rao, ee 2 bdiscede ab iniquo, et deficient mala abs te. SDs bl il Beg oe 3 cFili, non semines mala in sulcis iniustitiae c Jb 4, 8; Pro 22, et non metes ea 4in septuplum. ie cf. $s 10, 12; §: 0 6,8 . 4 ¢Noli quaerere a domino ducatum, ae ee eee neque a rege cathedram honoris. e Gai 5, 26. — cf. 1 Tm 3, 1. 5/Non te iustifices ante Deum, quoniam agnitor cordis ipse est 4) Ant. in fs. s. Jo. '‘Nepom. et 9penes RF fe noli velle videri sapiens. *. ol “ os 7 25, M wo: Jo 6 Noli quaerere fieri iudex, : Ec 7, 17, 21: Le 18, i: nisi valeas virtute irrumpere iniquitates; : 9, 2; t Jo th ¢* ‘ne forte extimescas faciem potentis gErO far 6. -- cf. cp. 6, 2. et ponas scandalum in aequitate tua. pe ; Re a2. 2 -7 ‘Non pecces in multitudinem civitatis * nec te immittas in populum jcf. cp. 3, 29. 8 neque alliges Jduplicia peccata, lef. cp. 12, 7. Inec enim in uno eris immunis. — 624 — \ de of ficiis hominumcommuanibus (14-20), de of ficiis patrisfamilias (21-40), ea nempe quae ipse habet erga uxorem (cf. vr. 21, 28), servos et filios (vr, 22-27), parentes (vr. 29-30), Deum (vr, 31-35), pauperes (3-39). LIBER ECCLESIASTICI 9 Noli esse pusillanimis in animo tuo, 10 exorare et “facere elemosynam ne despicias. 11 ONe dicas: In multitudine munerum meorum respiciet Deus et, offerente me Deo altissimo, munera mea suscipiet. 12 PNon irrideas hominem in amaritudine animae; Yest enim qui humiliat et exaltat, circumspector Deus, 13 "Noli arare mendacium adversus fratrem tuum neque in amicum similiter facias. 14 Noli velle mentiri omne mendacium ; adsiduitas enim illius non est bona. 15 sNoli verbosus esse in multitudine presbyterorum et ‘non “iteres verbum in oratione tua. 16 VNon oderis laboriosa opera et “rusticationem creatam ab Altissimo. 17 Non te reputes in multitudine indisciplinatorum : 18 memento irae, quoniam non tardabit. 19 ¥YHumilia valde spiritum tuum ; quoniam vindicta carnis impli “ignis et vermis. 20 Noli praevaricari in amicum pecuniam differentem “4neque fratrem carissimum auro spreveris. 21 DNoli ‘discedere a muliere sensata et bona, quam sortitus es in timore Domini; dgratia enim verecundiae illius super aurum. 22 eNon laedas servum in veritate foperantem neque mercennarium dantem animam suam. 23 9Servus sensatus sit tibi dilectus quasi anima tua, hnon defraudes illum libertate neque inopem derelinquas 24 #Pecora tibi sunt? Attende illis, illum. et, si sunt utilia, perseverent apud te. 25 Filii tibi sunt? /Erudi illos et curva illos a pueritia illorum. 26 kFiliae tibi sunt? Serva corpus illarum et non ostendas hilarem faciem tuam ad illas. 27 Trade filiam, et 4grande opus feceris, et homini sensato da illam. 28 mMulier si est tibi secundum animam tuam, non proicias et odibili non credas te. [illam In toto corde tuo 29 “honora patrem tuum et °gemitus matris tuae ne obliviscaris : 30 memento, quoniam nisi per illos natus non fuisses, et retribue illis quomodo et illi tibi. 31 pIn tota anima tua time Dominum et Ysacerdotes illius sanctifica ; 32 rin omni virtute tua dilige eum qui te fecit et ministros eius ne derelinquas ; 33 Honora Deum ex tota anima tua et Shonorifica sacerdotes et propurga te cum bracchiis. 34 7Da illis partem, sicut mandatum est tibi, “prinitiarum et purgationis et de negligentia tua purga te “cum paucis. 35 Datum bracchiorum tuorum et 4sacrificium sanctificationis offeres Domino et initia sanctorum; 36 et pauperi *porrige manum tuam, ut perficiatur @propitiatio et bbenedictio tua. 37 Gratia dati in conspectu omnis viventis, et “mortuo non prohibeas gratiam; 38 Inon desis. plorantibus in consolatione et “cum lugentibus ambula; 39 Jnon te pigeat visitare infirmum, ex his enim in dilectione firmaberis. 40 9In omnibus operibus tuis memorare novissima tua et in aeternum non peccabis. 1 aNon litiges cum homine potente, ne forte incidas in manus illius. 7,9—8,1 mULc 18, 1. nTb 4, 7. — V. ocp. 34, ax 35, 4s Sead, Pro 15, 8; 2I, iS 23. bcf. cp. 4, 3, ‘i Pro” 17, 5. gi Rg 2, 7. rch, Os -t0, "13. “he 2; 9-13. ace mg 20, 8. uC §, 2 eek Ps 135, I- ey Nit 26, 443 2° Cor 12; Em 20,30; Pro 24,27; 28, 19. M2, 15; 3, 19, 23. x cf. Ps 49 ,18. VL: Cp, 28; 2155-2 Pe s::.63 z Jdt 16, 17; Is 66, 24; Mr g, 43. 4h. ep... 6, Fas 6 Pro 12, 4; 18, 22. — cf. cp. 25, If; 26, I- c Dt 24, 1. — cf. ‘vr. 28. dcp. 26, 29; Pro. 3%, 10; év. Cp. 33, 3 Fel cep,'-34; > Lv 19,13. E cp. va Ex 2:3, : Di ite ¥2;.13..— r 34s 8-16 ict. BS 12, 10; 27, 23, 25] * Catech. R. II 8, 23. jcp. 30, 8-13. — cf. Pro 29, 15, 17. kcf. cp. 42, 9-11. 21 Cor 7, 38; Heb 13, 4 m VY. 28, eat "R. in fs. 7 dol ies A n cf. cp. 3, 2-9; 23, 18. —— Vv. Ex 20, 12. Get. Th 4..3. a} 2. Me 942 4 q cf. = 23, 433% ‘Tm 5, oe 18. — v. Dt 12, 19. Ssh Citeck. ROWE 52 748 sv. LV..47, 132: t Ex 29, 27; Lv 7, 32, 8, 25; 9, 1255 Nm 16, 183"'Dt" 16, 3-5. ucf. Pro 3, 9 v ¥. Lv 7; 4- oe x Chy Lv 12, 18 58.45.28. seer Ly 4, 352ee 366] v. ur. 28. — 2 Rg 2, 5; Tb 4, 18; 2 Mc 43. d cf. "cp. 37, 16. ede 30, 25; Rm 12, 13, 15. — ag OMe ak {Mt 25, 35; Le 10, 33, 34. so heck. R. 16, 1; lll 6, a os fe 8, 6; 38, g Cp. 1, 27; 18, 24; - 3 21; Dt 32, 29. — cf. Is 47. ms "Lm 1, 9. ect, cp: 28, 10. (40) — 625 — LIBER ECCLESIASTICI 8,2—9%9 Subsequuntur monita de quibusdam cavendis in conversatione proximi, scilicet de non litigando (8, 1-5), de non spernendis miseris (6-12), de tis qui non sunt arguendi vel consulendi (13-22); de quibusdam bef, Pro 10) 15;:18, 3r. ccp. 31, 6. — cf. Ec 10, 19. oa. cp. 20 ,31; Dt 16, 19. - 9, 25. rte 5 Vic LOS CD; 28; 12,428.13 AL; PLO .20,° 20,, 254 sacs Oi Us BCD, 07 255 h2 Cor 2, 6; Gal 6, 1, 2. — ct: De 25,7 tfc: as, 21. j Lv 19, l cf. Tb’ 4 ge Ic 6, 3. mv. Jb 31. 29. ‘MCD. 9, 21; 37, 183 39) 2, 3 — cf. Jb 8, 8; ie ie ocf. cp. 6, 35; 37, 12; Pro 13, 20. p Col 4, 6; rt Pt 3, 15. — cf. 1 Rg 25, 36; Pro 26, 4. q cf. cp. 28, 26. rcf. cp. 29, 4, 9, 10. Scp. 29, 19. — cf. Pro 22, 26. Bick.) Pro::6 443, 083 a2r 8S? 23, T835:20) 36; 27, 33. u Pro 22, 24. — cf. cp. 28, 10, II. v cf. Gn 4, 8 wef. cp. 9, 14. x Pro 25, 9. ycp. 19, 8. — cf. cp. 21, 29. a Dt 13, 6; 28, 54, 56. bcp. 25, 30. — cf. Pro 31. 3. CCE P1009 5) ¥Os 234 d Mt 5, 28; Jb 21, 1. — cf. cp. 19, 2; Gn 34, I, 2. 2 Cts; Pra-7> 8. ta. 8] *Catechi “Ri TH 3;:22 Acf. cp. 41, 25. #cp. 25; 28:41, 27; Jb-ax, 1; Pro 6, 25. jcp. 19, 2. — cf. 2 Rg 11, 2; 3 Rg 11, 1-8; Jdt 12, 16; Dn 13, 8, 56. kei. x Cor 7:0) 2 bNon contendas cum viro locuplete, ne forte contra te constituat litem tibi; 3 Cmultos enim perdidit aurum et argentum, et usque ad “cor regum extendit et convertit. 4 Non litiges cum “homine linguato et non strues in ignem illius ligna, 5 non communices homini Yindocto, ne male de progenie tua loquatur. [properes ei, 6 Ne despicias hominem /avertentem se a peccato neque im- tmemento quoniam omnes in correptione sumus. 7/Ne spernas hominem in sua senectute, letenim ex nobis senescunt. 8 ™Noli de mortuo inimico tuo gaudere [venire. sciens quoniam omnes morimur et in gaudium nolumus 9”Ne despicias narrationem presbyterorum sapientium . et °in proverbiis eorum conversare; 10 ab ipsis enim disces sapientiam et doctrinam intellectus et servire magnatis sine querela. 11 Non te praetereat narratio seniorum, ipsi enim didicerunt a patribus suis; 12 quoniam ab ipsis disces intellectum et in tempore necessitatis ?dare responsum. 13 Non incendas carbones peccatorum arguens eos et Yne incendaris flamma ignis peccatorum illorum. 14 Ne contra faciem stes contumeliosi, ne sedeat quasi insidiator ori tuo. 15 Noli faenerari homini fortiori te; rquod, si faeneraveris, quasi perditum habe. 16 8Non spondeas super virtutem tuam ; tquod, si spoponderis, quasi restituens cogita. 17 Non iudices contra iudicem, quoniam secundum quod iustum est iudicat. 184Cum audace non eas in via, ne forte gravet mala sua in te; ipse enim secundum voluntatem suam vadit, et simul cum stultitia illius peries. 19 Cum iracundo non facias rixam et “cum audace non eas in desertum; quoniam quasi nihil est ante illum sanguis, et, ubi non est adiutorium, elidet te. 20*”Cum fatuis consilium non habeas; non enim poterunt diligere nisi quae eis placent. 21 «Coram extraneo ne facias consilium ; nescis enim quid pariet. 22 yNon omni homini cor tuum manifestes, ne forte inferat tibi gratiam falsam et convicietur tibi. 9 1 Non zeles *mulierem sinus tui, ne ostendat super te malitiam doctrinae nequam. 2 ’Non des mulieri potestatem animae tuae, ne ingrediatur in virtutem tuam, et confundaris: 3Cne respicias mulierem multivolam, ne forte incidas in laqueos illius; 4 cum saltatrice ne assiduus sis nec audias illam, ne forte pereas in efficacia illius ; 5 dyirginem ne conspicias, ne forte scandalizeris “in decore illius ; 6 ne des fornicariis animam tuam in ullo, fne perdas te et hereditatem tuam; 7 noli circumspicere Yin vicis civitatis, nec oberraveris in plateis illius; 8 haverte faciem tuam a muliere compta et ne ‘circumspicias speciem alienam. 94Propter speciem mulieris multi perierunt, et ex hoc concupiscentia *quasi ignis exardescit. — 626 — servandis in conversatione cum uxoribus, cum feminis (9, 1-13), cum amicis (14, 15) cumque aliorum hominum classibus (14-25). Veniunt praeterea quaedam de rei publicae regimine (10, 1-5), de malis et damnis LIBER ECCLESIASTICI 9, 10 — 10, 15 10 Omnis mulier, quae est fornicaria, quasi stercus in via conculcabitur. 11 Speciem mulieris alienae multi admirati reprobi facti sunt, colloquium enim illius ‘quasi ignis exardescit. i2™Cum “aliena muliere ne sedeas omnino ’ nec accumbas cum ea super cubitum 13 ¢et non alterceris cum illa in vino, ne forte declinet cor tuum in illam et sanguine tuo labaris in perditionem. 14 pNe derelinquas amicum antiquum; novus enim non erit similis illi. 15 Vinum novum amicus novus: veterascet, et %cum suavitate bibes illud. 16 7Non zeles gloriam et opes peccatoris ; non enim scis quae futura sit illius subversio. 17 Non placeat tibi iniuria iniustorum sciens *quoniam usque ad inferos non placebit impius. 18 Longe abesto ab homine potestatem habente occidendi et ‘non suspicaberis timorem mortis; 19 et, “si accesseris ad illum, noli aliquid committere, ne forte auferat vitam tuam. 20 Communionem mortis scito, quoniam in medio laqueorum et super dolentium arma ambulabis. [ingredieris 2! Secundum virtutem tuam cave te a proximo tuo et “cum sapientibus et prudentibus tracta. 22 ¢Viri iusti sint tibi convivae, et Yin timore Dei sit tibi gloriatio, _ 23 et in sensu sit tibi cogitatus Dei, et “omnis enarratio tua in praeceptis Altissimi. 24 In manu artificum opera laudabuntur, et princeps populi in sapientia sermonis sui, in sensu vero seniorum verbum. 25 Terribilis est in civitate sua “homo linguosus, et >temerarius in verbo suo odibilis erit. 10 1 aJudex sapiens iudicabit populum suum, et oprincipatus sensati stabilis erit. 2 cSecundum iudicem populi sic et ministri elus, et, qualis rector est civitatis, tales et inhabitantes in ea. 3 dRex insipiens perdet populum suum, et “civitates inhabitabuntur per sensum potentium. 4fIn manu Dei potestas terrae, et utilem rectorem suscitabit in tempus super illam. 5In manu Dei prosperitas hominis, et Ysuper faciem scribae imponet honorem suum. 6 ‘Omnis iniuriae proximi ne memineris et nihil agas in operibus iniuriae. 7 iOdibilis coram Deo est et hominibus superbia, et exsecrabilis omnis iniquitas gentium. 8 jRegnum a gente in gentem transfertur propter iniustitias et iniurias et contumelias et diversos dolos. 8 kKAvaro autem nihil est scelestius. Quid superbit “terra et cinis? 10 Nihil est iniquius quam amare pecuniam ; hic enim et animam suam venalem habet, mMquoniam in vita sua proiecit intima sua. 11 Omnis potentatus brevis vita; languor prolixior gravat medicum, 12 brevem languorem praecidit medicus; sic et “rex hodie est et cras morietur: | 13 cum enim morietur homo, % ' Ohereditabit serpentes et bestias et vermes. 14 Tnitium superbiae hominis Papostatare a Deo; 15 quoniam ab eo, qui fecit illum, recessit cor eius, @quoniam initium omnis peccati est superbia. Oe ell oli ay pe ree er el a 1 Jb 31, 12; Pro 6, 27-29. mcf. cp. 41, 27. nm Pro 2, 16. ocf. Pro 20, 1. ’cf. Pro 27, 10. act: LC-5, 30; r Ps 36, &, 2:. 72, 2; 19. cf, Jd'9, 35; 2 Rg 15, 10. sicf, Pro 13, oi, tcf. Pro 19, 12: 20, 2. u'Gt.: Proves: i> S. v cp. 6, 38; 8, 9; 27, 13;.Tb 4, 193 Pro 13; 20. HCD. 37,21 b 2:2, ao 23] Oj.’ in fs. s. Jac. deM. ycp. I, 11; 10, 25. — cf. cp. 25, 8; (Tb 9, 12). SPS. to 2. acp. 8, 4 bcp. 20.. 5; 37, 23. 1-16] LL. in fr. 3 p. D. 5 Aug. €ft, Sap. 3,4: 5 Pro, 16, 12;..20, 28; 25; 5; ccf. Pro 20. 12. dcp. 47, 28; 3 Rg 12, 6-16. e Pro 14, 28; 20, 4. fiv. 1-Par’ 20,12. gcp. 38, 25. — cf. 1 Es 7, 5 kcf. Lv 19, 18; Pro 20, 22; Mt) s3.-22 oT 8 527 22: iv. Est 16, 2-4. j Jb 12, 23; Dn 4, 14; Mt 21, 43. -- Vv. Jr 18, 7-10; 27, 5-8. kr Tm 6, ro. 2 17, 31; Gn 3, 19; 18, 27; ap: 2,'3;.1.Mc 2, 5% 63. — ch Siver224 ty 33. 6. mcf. 2 Par 21, 19. Ci. ¥ Mc: 275633 oo ge 14; Is 14, 11; 1 Mc # cf. Catech. R. JI 5, 7 ish ch: Calc “eee alae Jo 2, 16. — 627 — LIBER ECCLESIASTICI 10, 16 — 11, 10 superbiae, quam Deus cum in nationibus tum in individuis prae ceteris vitiis castigat (6-22); de vero honore, qui nonnisi cum timore Dei re potest (23-34), de eterna rerum specie et de modestia (11, 1-10), de ¢ci. Pro18;.. £2; SNT: 235: JD: 32, 2405 Es 106,40. tPs 74, 8: 146, 6. — v. Le Tee ui Rg 2, 8: Jb 36, 7. v Ps 43, 3; 79, 9, 10. xcf. Dt 31, 45 PS) 435/33 79340, LO. aS FS) 19, y cp. 41, 14; Dt 32. 26. — v. Ps 9,0, 34+33,37: 2 ch. wh. QO: cf. Ec -7,-30. 6 Ch cp--89;..2%; bcp. (1, 0s we Re a sos es {71 ;- Ti -C1. OD. 23, 352-08 ©, 24: oct.:.1 Rg 3;.30. dcp. 9, 22. -— cf. Jr 9, 23, 24. Claep, £3. 39-203, Je 2;-9;73- fcp. 25, 13. — cf. Jdt 16, g Pro 17; 2 hk Pro 9, 8; 19, 25. — cf. 2 Rg 12,778. tLe 17, 10. — cf. Tb 13, 6. jv. Pro 12.9. & Vv. Por-8,. 36° 26... Uvex 2st 2h TI) Row Js. $7 Vine. oF, acp. 39. — cf. Gn 41, 8 oe Dn Be AB Oise: ee ete b cf. 1 Rg 16, 7° s Corie: 10. ccf. Jd 14, 18; Ps 18, 11; 118, 103%> Pro 16, 34+296.. 23. rie peel We eae Be ecf. Dn 4, 30; Ac 12, 21, 22. f- PS 2838.71 4, g.Ps.112,..7;, 8.—ef., Ps, 77, 70, 71. & J\d''16,° 27, 36; 1° R: Est 7, 10. — cf. J Dn, 22. é cf. » aa. xa fo 7, “st Ac as, 6, 7 Pro 18, 13 re 30% 147; 248: k:1 Tm 6 9g. II Qui tenuerit Ulam adimplebitur maledictis, et “subvertet eum in finem. 16 Propterea *exhonoravit Dominus conventus malorum et destruxit eos usque in finem; 17 tsedes ducum superborum destruxit Deus et “sedere fecit mites pro eis; 18 Yradices gentium superbarum arefecit Deus et plantavit humiles ex ipsis gentibus; 19“terras gentium evertit Dominus et perdidit eas usque ad fundamentum; 20 arefecit ex ipsis et disperdidit eos et Ycessare fecit memoriam eorum a terra; 21 memoriam superborum perdidit Deus et reliquit memoriam humilium sensu. 22 -Non est creata hominibus superbia, neque iracundia nationi mulierum. 23 dSemen hominum Yhonorabitur hoc, quod timet Deum; semen autem hoc exhonorabitur, quod praeterit mandata 24Tn medio fratrum rector ilorum in honore, [Domini. et “qui timent Dominum erunt in oculis illius: 25 dgloria divitum honoratorum et pauperum timor Dei 26 €Noli despicere hominem iustum pauperem [est. et noli magnificare virum peccatorem divitem. 27 Magnus et iudex et potens est in honore et fnon est maior illo qui timet Deum. 28 9Servo sensato liberi servient, et “vir prudens et disciplinatus non murmurabit corre- _ et inscius non honorabitur. {ptus, 29 iNoli extollere te in faciendo opere tuo et noli cunctari in tempore angustiae. 30 JMelior est qui operatur et abundat in omnibus, quam qui gloriatur et eget pane. 31 Fili, in mansuetudine serva animam tuam et da illi honorem secundum meritum suum. 32 kPeccantem in animam suam quis iustificabit? et quis honorificabit exhonorantem animam suam? 33 (Pauper gloriatur per disciplinam et timorem suum, et est homo qui honorificatur propter substantiam suam ; 34qui autem gloriatur in paupertate, quanto magis in substan- et qui gloriatur in substantia paupertatem vereatur. [tia ; 1 Sapientia humiliati exaltabit caput illius et “in medio magnatorum consedere illum faciet. 2 bNon laudes virum in specie sua neque spernas hominem in visu suo. 3 Brevis in volatilibus est apis, et “initium dulcoris habet fructus illius. 4 “In vestitu ne glorieris unquam enec in die honoris tui extollaris; /quoniam mirabilia opera Altissimi solius, et gloriosa et absconsa et invisa opera illius. 5 Multi tyranni sederunt in throno, et Yinsuspicabilis portavit diadema; 6 multi potentes oppressi sunt valide, _ et gloriosi traditi sunt in manus alterorum. 7 iPriusquam interroges, ne vituperes quemquam, et, cum interrogaveris, corripe iuste. 8 iPriusquam audias, ne respondeas verbum, et in medio sermonum ne adicias loqui. 9 De ea re, quae te non molestat, ne certeris et in iudicio peccantium ne consistas. 10 Fili, ne in multis sint actus tui, et, “si dives fueris, non eris immunis a delicto. Si enim secutus fueris, non apprehendes et non effugies, si praecucurreris. — 628 — | ratione gua Deus bona et mala tum corporis tum animae distribuit (11-30), de cautelis pro contubernio, a quo caute arcendus est dolosus, LIBER ECCLESIASTICI 12 et nunc manducabo de bonis meis solus; 29 et nescit quod tempus praeteriet, et mors appropinquet, et “relinquat omnia aliis et morietur. 21 Sta in Ytestamento tuo et in illo colloquere et in opere mandatorum tuorum veterasce. 22 Ne manseris in operibus peccatorum, confide autem in Deo et mane in loco tuo; 23 vfacile est enim in oculis Dei subito honestare paupe- 24 2Benedictio Dei in mercedem iusti festinat, [rem. et in hora veloci processus illius fructificat. [bona ? 25 Ne dicas: Quid est mihi opus, et quae erunt mihi ex hoc 26 Ne dicas: “Sufficiens mihi sum et quid ex hoc pessi- 27 bIn die bonorum ne immemor sis malorum [mabor? et in die malorum ne immemor sis bonorum ; 28 quoniam facile est coram Deo in die obitus Cretribuere unicuique secundum vias suas. 29 dMalitia horae oblivionem facit luxuriae magnae, et “in fine hominis denudatio operum illius. 30 Ante mortem ne laudes hominem quemquam, fquoniam in filiis suis agnoscitur vir. 31 Non omnem hominem inducas in domum tuam; multae enim sunt insidiae dolosi. 32 Sicut enim eructant praecordia fetentium, et Ysicut perdix inducitur in caveam, et ut caprea in laqueum, sic et cor superborum, et sicut prospector videns casum proximi sui. 33 KBona enim in mala convertens insidiatur _et in electis imponet maculam. 344A scintilla una augetur ignis, et ab uno doloso augetur sanguis; jhomo vero peccator sanguini insidiatur. °5 kAttende tibi a pestifero, fabricat enim mala; ne forte inducat super te subsannationem in perpetuum. 36 Admitte ad te alienigenam, et subvertet te in turbine et abalienabit te a tuis propriis. 1 Si benefeceris, “scito cui feceris, et erit gratia in bonis tuis multa. 2 )Benefac iusto et Cinvenies retributionem magnam. ' et, 4si non ab ipso, certe a Domino; 3 non est enim ei bene qui adsiduus est in malis et “elemosynas non danti; quoniam et fAltissimus odio habet peccatores et misertus est paenitentibus. . *Da misericordi et ne suscipias peccatorem, et impiis et peccatoribus reddet vindictam custodiens eos in diem vindictae. 5 Da bono et non receperis peccatorem; _machinator malorum, extraneus et ignotus (31-36); de servandis quando 11, 11 — 12, 5 11 Est homo laborans et festinans at dolens i impius, icf. Ps 126, 2; Ec 4, 8; 9, 11 et tanto magis non abundabit. 12 Est homo marcidus egens recuperatione, plus deficiens virtute et abundans paupertate; 13 et ™oculus Dei respexit illum in bono \ mcf. Jb 4 et erexit eum ab humilitate ipsius et exaltavit caput eius, 131 V. All in js. s. Jo. @ Cap. et mirati sunt in illo multi et honoraverunt Deum. 14 Bona et mala, vita et mors, paupertas et °honestas a Deo | Jb r, 21; 2, 10. — ef. ae x, 15Sapientia et disciplina et scientia legis apud Deum, [sunt. 18; Pro 22, 2; Jc ay dilectio et ?viae bonorum apud ipsum. Wt. 0. 33595, SF: | Sap 10, 16 Error et tenebrae peccatoribus concreata sunt; p Ps 118, 5. qui autem exsultant in malis consenescunt in malo. q Jb 20, rr. 17rDatio Dei permanet iustis, r Rm rr, 29. et profectus illius successus habebit in aeternum. 18 sEst qui locupletatur parce agendo, SCP. 31, 3. et haec est pars mercedis illius 19in/eo quod dicit: ‘Inveni requiem mihi fvr..26:;—— ¢f. Le 12, 19, 20. “CPD. Id, 4, 15. — V. Ps 38, 7; AS TE CEC: 5. Td 6 C25 -20; v EX 105: 5; MG. §;-7. = Ck.. Bs 727-33 Pro 235.29. y.cf: ep. 18, 26. z Pro 10, 22. — cf. Ps 126, 1 2; Mt 25, 34. aVE- 16. cp, bcp. 18, 25: Sy fs Be 23.8; ECDs, 17), 10). Lc 168.4 56 B12, 4. d:ef;. Sap, 5,>8. éct, cp:.%, 133" 4b: 42,'12: fief? Pro} 20,29: g-ct. Jr's) 26,226: ket: Js: So 20; 234 HiChi JC: -3% 45 Fc Pro 1; 11. kcf. Pro 6, 12-14. aMt 7, 6; Peg 6, 10. — cf. Le - 27;,.3 °. 6 cf. Mt = 41. Fiat ge S Fer F 6 Mt.6, ay Be-6;. 33. ecf. Tb 4, 7 f vr. q Ps‘ 5,95 20, 6; 73 TA, 30: gcf. Tb 4. 18: Mt 5, 43-48. Sap — 629 — ’ LIBER ECCLESIASTICI 12, 6 — 13, 14 proximo benefacimus (12, 1-7), de tis quae amicum verum et falsum manifestant (8-19), de ratione habenda in familiari commercio, quod cum inaequalibus vel nullum vel cautum habendum est (13, 1-18), cum 351 * Catech. R. Il 5, 35. cp. 6, 7, 10; Pro 17, 17. — cf. cp. 23, 28. — v. 2 Rg 16, 5. i cf. Pro 26,25; Jr 12, 6 lep. 19° 23. — cf. Mt 6, 16. m cf. Ps (10), 10 ncp. 14, I 6 cf} °F s*'57, 6: c-70} Me Gy pcf. cp. 21, rre"-Jr 2s ErOve 350 33- @ cf:*Pre*s}'3:"'6, rcf. cp. 27, 26; Ps 27, 3; 54, 22°: Pro 26, 94, :252 Jr 05:8; Mt..22,: 75. Sci jriars: OF ge oie plop 13, 7. — cf. Ps 40, 10; m u cf. Bs 7 9; Ps‘21, 8;, Lm CES Ge 0 cf. CD. (33,431: 1-12] LL. in fr. 4. a Aug. ect. ¢p.9,72; 92,25; FT0 33, S53) 22. écf. Pro 18, 23. ccf. Pro 19, 7. Och Pro.2'3,. 3% ecp. 12, 19; Jb 16, 4; Is 37, 22; Jr 18, 16. — v. Mt 27, 39. : f Leb. 26, 33).335 41,38. 2 cfi-ep: 27. 25% Brovas) 17 Acf. 1 Rg 18, 18. 4.cf; Pro: 255 6; 4: jcf. cp. 7, 53. 32, 9-13. 13 6 benefac humili et non dederis i impio, prohibe panes illi dari, ne in ipsis potentior te sit; 7nam duplicia mala invenies in omnibus bonis quaecumque | quoniam et /Altissimus odio habet peccatores [feceris illi: | et impiis reddet vindictam. 8 :Non agnoscetur in bonis amicus, et non abscondetur in malis inimicus. 9 In bonis viri inimici illius in tristitia, et in malitia illius amicus agnitus ‘est. 10 iNon credas inimico tuo in aeternum, sicut enim aeramentum aeruginat nequitia illius ; 11 et, ‘si humiliatus vadat ™curvus, adice animum tuum et custodi te ab illo. 12 Non statuas illum penes te, nec sedeat ad dexteram tuam, ne forte conversus in locum tuum inquirat cathedram tuam, et in novissimo agnoscas verba mea et in sermonibus meis “stimuleris. 13 OQuis miserebitur incantatori a serpente percusso et omnibus qui appropiant bestiis ? et Psic qui comitatur cum viro iniquo et obvolutus est in peccatis eius. 14 Una hora tecum permanebit; si autem declinaveris, non supportabit. 15 @In labiis suis “indulcat inimicus et in corde suo insidiatur, ut subvertat te in foveam. 16 8—n oculis suis lacrimatur inimicus et, si invenerit tempus, non satiabitur sanguine, 17 et, si incurrerint tibi mala, invenies eum illic priorem. 18 In oculis suis lacrimatur inimicus et quasi adiuvans ‘suffodiet plantas tuas. 19 uCaput suum movebit et plaudet manu et multa susurrans Vcommutabit vultum suum. 1 Qui tetigerit picem inquinabitur ab ea, et “qui communicaverit superbo induet superbiam. 2 Pondus super se tollet qui honestiori se communicat, et ditiori te ne socius fueris. 3 Quid communicabit cacabus ad ollam? quando enim se colliserint, confringetur. 4 >Dives iniuste egit et fremet, pauper autem laesus tacebit. ~ 5 Si largitus fueris, adsumet te et, “si non habueris, derelinquet te. 6 Si habes, convivet tecum et evacuabit te, et ipse non dolebit super te. 7 Si necessarius illi fueris, supplantabit te et subridens spem dabit narrans tibi bona et dicet: Quid opus est tibi? 8 Et 4confundet te in cibis suis, donec te exinaniat bis et ter, et in novissimo deridebit te et postea videns derelinquet te et “caput suum movebit ad te. 9 Humiliare Deo et exspecta manus eius; 10 attende, ne seductus in stultitiam humilieris. 11 Noli esse humilis in sapientia tua, ne humiliatus in stultitiam seducaris. 12 9Advocatus a potentiore discede, hex hoc enim magis te advocabit. 13 {Ne improbus sis, ne impingaris | et ne longe sis ab eo, ne eas in oblivionem. 14 jNe retineas ex aequo loqui cum illo nec credas multis verbis illius; ex multa enim loquela tentabit te SwOSG > - aequalibus vero colendum est utpote natura ipsa et popolari aestima- tione commendatum (19-32) ; de vera hominis beatitudine (14, 1, 2) deque avari stultitia (3-10) et prudenti temporalium bonorum usu (11-21). LIBER ECCLESIASTICI 13, 15 — 14, 17 ey 14 et subridens interrogabit te de absconditis tuis. 15 Jmmitis animus illius conservabit verba tua et non parcet de malitia et de vinculis. 16 Cave tibi et attende diligenter auditui tuo, quoniam cum subversione tua ambulas; 17 audiens vero illa quasi in somnis vide et vigilabis. 18 ‘(Omni vita tua dilige Deum et invoca illum in salute 19 ™Qmne animal diligit simile sibi, [tua. sic et “omnis homo proximum sibi; 20 omnis caro ad similem sibi coniungetur, * et omnis homo simili sui sociabitur. 21 oSi communicabit lupus agno aliquando, Psic peccator iusto. 22 Quae communicatio sancto homini ad canem? aut quae pars diviti ad pauperem ? 23 Venatio leonis Yonager in eremo, sic et *pascua divitum sunt pauperes; 24 et sicut abominatio est superbo humilitas, sic et exsecratio divitis pauper. 25 sDives commotus confirmatur ab amicis suis, ‘humilis autem, cum ceciderit, expelletur et a notis. 26 Diviti decepto multi recuperatores: locutus est superba et iustificaverunt illum; 27 humilis deceptus est, insuper et arguitur; “locutus est sensate, et non est datus ei locus. 28 vDives locutus est, et omnes tacuerunt et “verbum iilius usque ad nubes perducent; 29 pauper locutus est, et dicunt: Quis est hic? et, si offenderit, subvertent illum. 30 JBona est substantia, cui non est peccatum in conscientia, et nequissima paupertas in ore impii. 31 zCor hominis immutat faciem illius sive in bona sive in 32 Vestigium cordis boni et faciem bonam [mala. difficile invenies et cum labore. 1 aBeatus vir, qui non est lapsus verbo ex ore suo et non est °stimulatus in tristitia delicti; 2 felix qui non habuit animi sui tristitiam et “non excidit a spe sua. 3 dViro cupido et tenaci sine ratione est substantia, et homini ¢livido ad quid aurum? 4 /Qui acervat ex animo suo iniuste 9aliis congregat, et “in bonis illius alius luxuriabitur. 5 Qui sibi nequam est cui alii bonus erit? et ‘non iucundabitur in bonis suis. 6 Qui sibi invidet, nihil est illo nequius, et jhaec redditio est malitiae illius; 7 et, si bene fecerit, ignoranter et non volens facit et in novissimo manifestat malitiam suam. 8 Nequam est oculus “lividi | et avertens faciem suam et /despiciens animam suam. 9 ™Insatiabilis oculus cupidi in parte iniquitatis non satiabitur, donec consumat arefaciens animam suam. 10”Qculus malus ad mala et non satiabitur pane, °sed indigens et in tristitia erit super mensam suam. 11Fili, si habes, Pbenefac tecum et 2Deo dignas oblationes 12 Memor esto quoniam ‘mors non tardat, (offer. et &testamentum inferorum, quia demonstratum est tibi; testamentum enim huius mundi ‘morte morietur. 13 Ante mortem “benefac amico tuo et “secundum vires tuas exporrigens da pauperi. 142@Non defrauderis a Ydie bono, et particula boni doni non te praetereat. 15 zNonne aliis relinques dolores et “labores tuos in divisione 16 Da et accipe et iustifica animam tuam: [sortis ? 17 bante obitum tuum operare iustitiam; bepe: 75° 327 Dt Oy. $3" Ait 24, 37-40. mcf. cp. 27, 10. nels cp. 18; 13. o cf. Mt 7. 15. b Pro 29, 27; Sap 3, 12-20; 2 Cor 6, 14, 15. ick. jr 2, 245.038, Ae Pp 3, 14, 15; Am 2, 7; oy scf. Pro 19, 4. tcp. 6, 8; Pro 14, 20. u CP. 10, 26; 26, 26; Ec 9, 10. v cf. Jb 29, 9. w cf. Ps ‘72, 9. x cf. Mt 13, 55-57; Mr 6, 2, 3. y cf. Pro 14, 24; Jr 17, 112. zcp. 26, 4; Pro 15, 13. — cf. cp. 12, 19. a@cp. 19, 17; 25, 11. — cf. Je x eae bcp. 12, 12.— cf. Ac 2, 37. 6 Cit JO 37.47: d ch, Bc, 8: evr. 8. f cp. 5, ro. — cf. Pro rr, 4, 28. 8 VP -155. cp. 13,7202 iPro 24 22°° 22 360% 25, 8, 10; Be 4: 21; 5, 12-15; etc. — v. Ps 36, 7. k Ec 6, 2. tcf. Ec s, 18. jcf. Sap xz, 17. kvr. 3. — cf. cp. 31, 14. ZIs 58, 7. mEc 5, 9. — v. Pro 23, 4, 5; 97. "20, Dt 15) 97 Mt 6,.23°":20, 216" Mr 7, 22. ocf. Pro 23, 6, 7. Pp Ec 3, 22; 5, 17. — cf. r Tm ‘s 4, 3 . dcp. 7, 33; 25, 6-15. — v. Pro pap fo De at. Ect Gn 2) spa a Yo, u Pro 3, 27, 28. FG 4. 1; Tbh 4,470 Lert6. ‘0: LC. 2, 24; 3). 37, 283. 9; 7-9; 3, I. y cf. Est 9, 18. ZVr. 4. ect. \Ec:S, rg. 5 Ecli 9, ro. — cf. ¢ S17, 25. — v. Ps 113, 17; ar27527. — 631 — LIBER ECCLESIASTICI 14, 18 — 15, 18 Altera interposita commendatione sapientiae, descriptaque via ad eam perveniendi (22-25) et fructu inde sumendo (26-15, 10), proponuntur monita quaedam de auctore peccati, qui non est Deus sed liberum homi- Cel Je76;' 27. dv. Is 40, 6. Ecux, 4: gi Cor 3, 12. — cf. 1 Jo 2, 17. ] 6, 8: Ap TA, 13; $Ps1)02: icf. Pro 8, 34; Cn 2, 9% Je x, 25. — cf. cp. 21, 26. mt Es 9, 8. — v. Is 22, 23. 26,27). Rin fs._ eats, s. tos: n Sap 10, 17. — cf. cp. 34. 19; CD ae as 4, Ot a8 Ai i 4 8 Cop. Gi fs. s. Jo. A Z- om - HM IS. $. JO. . bcf. Is 66. . , ccf. Sap 8, 2. d Jo 6, 27. — cf. Pro 9, 5; Is $5.1 ecf. Jo 4, 10, 14; 7, 38, 39. 3] Cp. in cm. M. — Cm. 2 ive. Ss. Stan. K. —v. cp. 45, 9; 0 6, 12. 3, 4,6) Int. (Ps 104) in fr. 3 b. Psch. f Sap. 8, ro-x5. 6; © 5% £.¢f. Pro Ss r9%5 Sab! e604, 5. m Sap:3, 23. Ps >) 26. =~ oh Ps 39) x, (SCAN Feit iain ak eae Dcf. vr. 27. q Gn1, 26, 27. ref, Gn: 2, 16, 27. scf. Gn 16, 6. Dt 30, 15, 19; Jr 21, 8. — ct..'cn. 7-6: o 2,. 17°; Dt rte tbh Js 24, 15: ’ Rm 2, 15 quoniam non est apud inferos invenire “cibum. 18 (Omnis caro sicut faenum veterascet et sicut folium fructificans in arbore viridi. 19 Alia generantur, et alia deiciuntur; sic generatio @carnis et sanguinis /alia finitur, et alia na- 20 9Omne opus corruptibile in fine deficiet, [scitur. et "qui illud operatur ibit cum illo; 21 et omne opus electum iustificabitur, _ et qui operatur illud honorabitur in illo. 22 i(Beatus vir qui in sapientia morabitur et qui in iustitia sua meditabitur et in sensu cogitabit circumspectionem Dei; [intelligens, 23 qui excogitat vias illius in corde suo et in absconditis suis vadens post illam quasi investigator et in viis illius consistens; 24 Iqui respicit per fenestras illius et in ianuis illius audiens, 5 qui requiescit iuxta domum illius et in parietibus illius “figens palum, statuet casulam suam ad manus illius, et requiescent in casula illius bona per aevum. 26 Statuet filios suos sub tegmine illius, et sub ramis eius morabitur. 27”Protegetur sub tegmine illius a fervore, et in gloria eius requiescet. 1 “Qui timet Deum faciet bona, et qui continens est iustitiae apprehendet illam, 2 et obviabit illi °quasi mater honorificata et “quasi mulier a virginitate suscipiet illum. 3 ¢Cibabit illum pane vitae et intellectus et ‘aqua sapientiae salutaris potabit illum et firmabitur in illo et non flectetur 4 et continebit illum et non confundetur: et Jexaltabit illum apud proximos suos 5 et Jin medio ecclesiae aperiet os eius et adimplebit illum spiritu sapientiae et intellectus et *stola gloriae vestiet illum; 6 ‘jucunditatem et exsultationem thesaurizabit super illum et Jnomine aeterno hereditabit illum, 7 'Homines stulti non apprehendent illam, et homines sensati obviabunt illi; Homines stulti non videbunt eam, longe enim abest a superbia et dolo. 8 Viri mendaces non erunt illius memores, et viri veraces invenientur in illa et successum habebunt usque ad ”inspectionem Dei. 9 Non est speciosa laus in ore peccatoris, 10 quoniam a Deo profecta est sapientia. Sapientiae enim Dei adstabit laus, et in ore fideli abundabit, et Dominator dabit eam illi. 11 ONon dixeris: Per Deum abest; quae enim odit ne feceris. 12 Non dicas: PIlle me implanavit; non enim necessarii sunt ei homines impii. 13 Omne exsecramentum erroris odit Dominus, et non erit amabile timentibus eum. 14 Deus Yab initio constituit hominem et reliquit illum in *manu consilii sui, 15 adiecit mandata et praecepta sua: 16 si volueris mandata servare, conservabunt te, et in perpetuum fidem placitam facere. 17 tApposuit tibi aquam et ignem: ad quod volueris porrige manum tuam; 18 ante hominem vita et mors, bonum et malum: quod placuerit ei dabitur illi; — 632 — nis arbitrium (11-22) et de vindici peccatorum poena, quam a Deo pro- | cedere plura probant exempla (16, 1-11) divinaque attributa insinuant (12-23). Deinde, post enarratam totius universi creationem (24-31), LIBER ECCLESIASTICI 15, 19 — 16, 25 19 quoniam multa sapientia Dei, et fortis in potentia videns omnes sine intermissione. 20 “uQculi Domini ad timentes eum, et Vipse agnoscit omnem operam hominis. 21 @Nemini mandavit impie agere et nemini dedit spatium peccandi; [et inutilium. 22non enim concupiscit multitudinem filiorum infidelium 16 1 Ne iucunderis in filiis impiis, si multiplicentur, nec oblecteris super ipsos, si non est timor Dei in illis. 2 ’Non credas vitae illorum et ne respexeris in labores eorum. 3 ¢Melior est enim unus timens Deum, quam mille filii impii; 4 et utile est mori sine filiis, quam relinquere filios impios. 5 Ab uno sensato inhabitabitur patria, 4ribus impiorum deseretur. 6 ¢Multa talia vidit oculus meus, et fortiora horum audivit auris mea. 7/In synagoga peccantium exardebit ignis, et in gente incredibili exardescet ira. 8 Non exoraverunt pro peccatis suis Yantiqui gigantes, qui destructi sunt confidentes suae virtuti; 9 et “non pepercit peregrinationi Lot, et ‘exsecratus est eos prae superbia verbi illorum. 10 Non misertus est illis gentem totam perdens et extollentem se in peccatis suis. 11 Et Jsicut *sescenta milia peditum, qui congregati sunt in duritia cordis sui; et, si unus fuisset cervicatus, mirum si fuisset immunis. 12 TMisericordia enim et ira est cum illo: potens exoratio et effundens iram. 13 Secundum misericordiam suam, sic correptio illius: ™Mhominem secundum opera sua iudicat. _14 Non effugiet in rapina peccator, et non retardabit sufferentia misericordiam facientis. 15 ”Qmnis misericordia faciet locum °unicuique secundum meritum operum suorum et secundum intellectum peregrinationis ipsius. 16 Non dicas: ?A Deo abscondar, et ex summo quis mei memorabitur ? 17In populo magno non agnoscar; quae est enim anima mea in tam immensa creatura ? 18 @Ecce caelum et ‘caeli caelorum, abyssus et universa terra et quae in eis sunt, in conspectu illius commovebuntur; 19 8montes simul et colles et ‘fundamenta terrae, cum conspexerit illa Deus, tremore concutientur. 20 Et in omnibus his insensatum est cor, et “omne cor intelligitur ab illo. 21 VEt vias illius quis intelligit et “procellam, quam nec oculus videbit hominis ? 22 yNam plurima illius opera sunt in absconsis. Sed opera iustitiae eius quis enuntiabit, aut quis sustinebit ? Longe enim est testamentum a quibusdam, et *interrogatio omnium in consummatione est. 23 Qui minoratur corde cogitat inania, et vir imprudens et errans cogitat stulta. 24 a@Audi me, fili, et disce disciplinam sensus et in verbis meis attende in corde tuo, 25 et dicam in aequitate disciplinam et scrutabor enarrare sapientiam, et in verbis meis attende in corde tuo, et dico in aequitate spiritus virtutes, quas posuit Deus in opera sua ab initio, et in veritate enuntio scientiam eius. ucp. 17, 16; 34, 19; Ps 33,16. —— Vi PSi32. th. eo. 17, 133 we 27, 28; 24. — cf. Jb 34, 21; 2 6G 7.5 9S30,-@. cf VP. 12; a Pro 17, 21; 19, 13. — cf. cp. 22, 3. o'cf: Pro 16,727. coef. Sap%,2. d Ps 20, 9-11: Pro 2, 22. ev. Ps 36, 35. fcp: 21, 10..— cf. Ps 77, 21. —v. Nm 11, 1; 16, 1-35. giGn: 6.43. Sap 14; 6* Bar. .3,; 26-28. hk Gn 19, 24, 25. 4 Ez 16, 49, 50. jNm 14, 23-35: 15, 51; 26, 64. RNs EKG 2;. 39: PCD: 283.7. sch. 1s 5539. mvr. 15. — cf. cp. 2, 8; §1, Sen Vi JD 34, 32. n (cf. Mt 10, 42). ocp. 2, 8; 51, 38; Rm 2, 6. Pcp. 23, 28,.2763:Jb232, 24; 24, X05. P3803. 95 238, 75.2829, 15, ot ‘A 23, 23, 24; Ez og, 9; Dn 13, 20. q. Mic..t,.3°°43°3- Pt 35'9..%0. Pr. Dtero. 147-4 Reco 7, sPs 17, 8: 403.92: §Isi:24, x8, 4 cf...cp. 23,.28. v-cf.aRm -3£, 33. x cf. Jb 38; 25:. Jo. 3.8. y cp. 43, 36; Dt 29, 29. — cf. Pro s552. $Te 12.41; a Pro 4, 20. LIBER ECCLESIASTICI 16, 26 — 17, 27 hominis formationem et dotationem (17, 1-9), post descriptam Hebraeo- rum gentis electionem (9-15) et omnium populorum gubernatricem rationem (16-20), postque adhortationem ad paenitentiam, ad perfectio- 6 Gn 1, 4-10. 6h) CD: 42; 27. d Ps 148, 6. — cf. cp. 42, 24. e Gn 1, 29-31. tGn x, 25. £cD. 40. 11. — v. Ec 3, 20. a Gn 2, 7. — v. Sap 7, 1. bcp. 40, 11; 41, 13. Cccp. 2, 23. d Gn 3, 19. e Jb 14, 15; Ps 89, 10. f Gn 1, 26, 28; Sap 9, 2, 3. g Gn 9, 2; Ps 8, 6-8; Jc 3, 7. h Gn 2, 18. tet): cp. E, £0; j-cf..r Jo. $, 20; 1 Gn 2, 17. — v. cp. 15, 18. mcf. Lv 18, 5. ncf. Dt 5, 2-3. o Ps 147, 19. Pp Dt 4, 13,°12. qv. Ex 20, 1-11. rv. Ex 20, 12-17. SV. CP. 15, 20. tcf. Dn 10, 13, 20; Rm 73, 1. u Ex 19, 5; Dt 7, 6; 32,93 Is 19, 25; Jr 10,.16; 2 Mc 1x, 2 16] v. Mt 13, 43. v cp. 15, 20; 34. 18; Ps 33, 16. — v. Ps 32, 18. x Rm 3, 3. ycp. 29, 15; Tb 4, 7. zcf. cp. 49, 13; Jr 22, 24. a Dt 32, 10; Ps 16, 8; Pro 7, 2. 6 cf. Pro 11, 31; Rm 2, 6. cPs 7, 17; Jr 23, 19; Jb 3, 4, 7; 15. @cf. At’s,\t9%"'3- Pt 3-0: é Jt’ 3,312; Ez_x14,+6. JCD. 2z, :%. gcf. 1 Cor 7, 20. hk Ps 6, 6; 113, 18; Is 38, 18, 19; Bar 2, 17. 17 26 In iudicio Dei opera eius ab initio, et ab institutione ipsorum “distinxit partes ilorum, a et initia eorum in gentibus suis. ~ ; 27 cOrnavit in aeternum opera illorum; nec esurierunt nec laboraverunt et %non destiterunt ab operibus suis; 28 unusquisque proximum sibi non angustiabit usque in aeter- 29 Non sis incredibilis verbo illius. [num. 30 €Post haec Deus in terram respexit et implevit illam bonis suis, 31 fanima omnis vitalis denuntiavit ante faciem ipsius, et Jin ipsam iterum reversio illorum. 1 @Deus creavit de terra hominem et “secundum imaginem suam fecit illum 2 det iterum convertit illum in ipsam et secundum se vestivit illum virtute; 3 €numerum dierum et tempus dedit illi et /dedit illi potestatem eorum, quae sunt super terram; 4 9posuit timorem illius super omnem carnem, et dominatus est bestiarum et volatilium. 5 ACreavit ex ipso adiutorium simile sibi; consilium et linguam et oculos et aures et cor dedit illis et ‘disciplina intellectus replevit illos; [excogitandi 6 creavit illis scientiam spiritus, Jsensu implevit cor illorum et ‘mala et bona ostendit illis; 7 posuit oculum suum super corda illorum, ostendere illis magnalia operum suorum, 8 ut nomen sanctificationis collaudent, et gloriari in mirabilibus illius, ut magnalia enarrent operum eius. 9 Addidit illis disciplinam et “legem vitae hereditavit illos, 10 ntestamentum aeternum constituit cum illis et °iustitiam et iudicia sua ostendit illis. 11 Et magnalia honoris eius vidit oculus illorum, et honorem vocis audierunt aures illorum. Et dixit illis: YAttendite ab omni iniquo; 12 ret mandavit illis unicuique de proximo suo. 13 sViae illorum coram ipso sunt semper, non sunt absconsae ab oculis ipsius. 14 ¢tIn unamquamque gentem praeposuit rectorem, 15 et pars Dei Israél facta est manifesta, | 16 et omnia opera illorum velut sol in conspectu Dei, ‘ et Yoculi eius sine intermissione inspicientes in viis eorum. | 17 Non sunt absconsa testamenta per iniquitatem illorum | et omnes iniquitates eorum in conspectu Dei. 18 ¥Elemosyna viri quasi *signaculum cum ipso, et gratiam hominis “quasi pupillam conservabit. 19 Et postea resurget et %retribuet illis retributionem unicuique “in caput ipsorum et convertet in interiores partes terrae. 20 dPaenitentibus autem dedit viam iustitiae et confirmavit deficientes sustinere et destinavit illis sortem veritatis. 21 eConvertere ad Dominum et relinque peccata tua, 22 fprecare ante faciem Domini et minue offendicula; 23 revertere ad Dominum et avertere ab iniustitia tua et nimis odito exsecrationem 24 et cognosce iustitias et iudicia Dei Prep at et 9sta in sorte propositionis et orationis altissimi Dei. 25 In partes vade saeculi sancti cum vivis et “dantibus confessionem Deo. 26 Non demoreris in errore impiorum: ante mortem confitere ; a mortuo, quasi nihil, perit confessio. 27 Confiteberis vivens, vivus et sanus confiteberis a Re ee a ee ae ee ee 2 — 634 — "nem vitae (24-27) et ad humilitatem (28-22), ad quam in nobismetipsis | fovendam maxime confert divinae magnitudinis nostraeque vilitatis con- _ sideratio (18, 1-14); praecepta et monita veniunt de elemosyna danda LIBER ECCLESIASTICI 17, 28 — 18, 27 et laudabis Deum et gloriaberis in miserationibus illius. 28 iQuam magna misericordia Domini, et propitiatio illius convertentibus ad se! 29 Nec enim omnia possunt esse in hominibus, quoniam non est immortalis filius hominis, et Jin vanitate malitiae placuerunt. 30 kKQuid lucidius sole? et “hic deficiet ; aut quid nequius quam quod excogitavit “caro et sanguis ? 31Virtutem altitudinis caeli ipse conspicit, [et hoc arguetur. et omnes homines “terra et cinis. 1 Qui vivit in aeternum “creavit omnia simul. Deus solus iustificabitur et manet invictus rex in aeter- 2 6Quis sufficit enarrare opera illius? [num, 3 cQuis enim investigabit magnalia eius? 3 4 dVirtutem autem magnitudinis eius quis enuntiabit? aut quis adiciet enarrare misericordiam eius ? 5 Non est minuere neque adicere, . nec est invenire magnalia Dei: 6 fcum consummaverit homo, tunc incipiet, et, cum quieverit, aporiabitur. 7 JQuid est homo, et quae est gratia illius? et quid est bonum, aut quid nequam illius? 8 Numerus dierum hominum, ut multum centum anni. ‘quasi gutta aquae maris deputati sunt, et, sicut calculus harenae, sic exigui anni in die aevi. 9 iPropter hoc patiens est Deus in illis et effundit super eos misericordiam suam. 10 ‘Vidit praesumptionem cordis eorum, quoniam mala est, et cognovit subversionem illorum, quoniam nequam est. 11 ™Jdeo adimplevit propitiationem suam in illis et ostendit eis viam aequitatis. 12 "Miseratio hominis circa proximum suum, °misericordia autem Dei super omnem carnem. 13 pQui misericordiam habet docet et erudit Yquasi pastor gregem suum. 14rMiseretur excipientis doctrinam miserationis et ‘qui festinat in iudiciis eius. 15 Fili, “in bonis non des querelam et “in omni dato non des tristitiam verbi mali. 16 Nonne ardorem refrigerabit ros? Vsic et verbum melius quam datum. 17 Nonne ecce verbum super datum bonum? sed 7utraque cum homine iustificato. 18 yStultus acriter improperabit, et datus indisciplinati tabescere facit oculos. 19 Ante iudicium para iustitiam tibi et, “antequam loquaris, disce. 20 Ante languorem “adhibe medicinam et Oante iudicium interroga teipsum et in conspectu Dei invenies propitiationem. 21 Ante languorem “humilia te et in tempore infirmitatis ostende conversationem tuam. 22 dNon impediaris orare semper et ne verearis usque ad mortem iustificari, €quoniam merces Dei manet in aeternum. 23 Ante orationem praepara animam tuam et noli esse quasi homo qui tentat Deum. 24 {Memento irae in die consummationis et tempus retributionis in conversatione faciei. 25 JMemento paupertatis in tempore abundantiae et necessitatum paupertatis in die divitiarum. 26 hA mane usque ad vesperam immutabitur tempus, et haec omnia citata in oculis Dei. 27 #Homo sapiens in omnibus metuet i Pss02;< 2&7 Is. -55,°'9- jcf. Gn 8, 2r. Rect Fooass oe 16; UGE AC. 23.04 5, mM 26, 27°) 1 Cor 2s. 507 Gal 1; 36 ete. ncp. 10, 9; Gn 18, 27. av. Gat. ¥,' 37, b ch rcp, 425237; Jb 26, 4. € Cpt2437..20-36; .Ps t05;, .2. d cf. cp. 2, 23; Sap 11. 24. écp. 42, 21, 22. — cf. Jb 5, 9: 37, 23; Ps 144, 3; 146, 5S: Is 40, 28. fc Be t7. 10. BID 94,27. i Chi JB-22513.2°85, 620.72 PS Pe 2. hcf. Ps 89, ro. 4 Ps 89, 4; 2 Pt 3, 8. — cf. cp. I, 2. jie 18,°%. — cf. cp.335, 27; Sap Lf, 249 "12? 10:72" Pt:3; 9. 1Gn 8, 21. mRm 5, 20. — cf. 1 Tm 1, eee ncp. 13, 19. T2; 03) int, (Ps 1).in-fs..$. Jo: Cant. oPs 144, 9; Sap 11, 24. pcf. Mt 11, 29. 718,40); 112 Je 3h, 103-,J0%5 10, bo 7 Mt'6, 14: Le 6;.37,. 38. SRE CD:.-32,. 14. Ech cn.-42,°28. Wil. KCDs 1203 -IGY 43;. 28: v cf. cp. 2, 15..i6; wef: Rm:-15,.42. ¥ cp. 20, ¥4,. 15. s cfs cps, 24. @.ef:-€p;,"38,- 1, 4k 5 efi: Saf 637 vs. 2,Con-r3, £98, 4%: ¢ cfz-ep; 7, 19611 Pew 6c d Lc. 18, 1; 21,36; Rm 12,12; Eph:6; 18;°Col:4, ‘2; 1-Th §; 17. 22] * Conc. Trid. s. VI cp. 10. 22, 3] Ant. in fs. Orat. DNIC. e2 Cor 4, 17. agit Catech. RK. 1V-25 27. fep. 7, 18. — cf. cp. 7, 40. £ CP.sI1,527. Ack icps 11. 23. # Pro 28, 14. LIBER ECCLESIASTICI 18, 28 — 19, 25 (15-18), de prudentia in agendo (19-33), de ebrietate vitanda (19, 1-3) de- levitate cordis (4-6), de usu malo (7-12) vel bono linguae (13-18), de hone- state (19-21), de hypocrisi (22-27), de correptione proximi et de correpti Rb. eerOuiss S76: lcf. Ec 2, 10; Rm 13, 14; 1 Pt 7 Youas & mcp. 6, 4. n (cf. Pro 23, 20, 21). a Pro 2%, 0973223631, bcp. 27, 4. — cf. Le 16, 10. c Pro 7, 26; Os 4, 11. — cf. cp. 9, 5,9; Gn 19, 33; 3 Rg 11, 1-4; Pro 20, 1; 31, 3-5; Dn 13, 56. é'ct; Is 51,8. evr. 16. — cf. Js 9, 15-19; 22, II. f-cp. 10, 32:.Fro 8:36, g Pro 12, 1; 15, 10. — ef. cp. 2%, 93 °32,04al. hk Pro 21, 23. — cf. Pro 25, 237; Ec: 3, 4:56.38) 4 icf. cp. 41, 28; Pro 17, 9. jcp. 8, 22. a cht -cpi:47°313* Pio: 28; 13% m cf. Jb 32. 19. cl. cp; 28. 277% o Lv 19, 17; Mt 18, 15;. Le 17, 33 “Gak-O:n3. pvr. 4. gicf.acp. 14, ibs, Je 385.22 r Mt 18, 15. 18] * cf. Catech. R. II 5, 8. $Scp. I, 11, 16, 17. — Ps r10o, 10; Pro 9, 10. tcf. Jr 4, 22; 3 Cor 14, 20. ucp. 25. 13. — cf. cp. 10, 23; 23, 37- vcf. cp. 12, 115 Mt*6;"26: x cp. 20, 27. — cf. 2 Rg 13, 28. 19 et in diebus delictorum attendet ab inertia. | 28 Qmnis astutus agnoscit sapientiam _et invenienti eam dabit confessionem. *9 JSensati in verbis et ipsi sapienter egerunt et intellexerunt veritatem et iustitiam et impleverunt proverbia et iudicia. 30 Post concupiscentias tuas non eas _ _ et a voluntate tua avertere. : 31 Si praestes animae tuae concupiscentias eius, ™faciet te in gaudium inimicis tuis. 32 "Ne oblecteris in turbis nec in modicis; adsidua enim est commissio illorum. 33 Ne fueris mediocris in contentione ex faenore, et est tibi nihil in sacculo; eris enim invidus vitae tuae. 1 “Operarius ebriosus non locupletabitur, et qui spernit modica paulatim decidet. 2cVinum et mulieres apostatare faciunt sapientes et arguent 3 et qui se iungit fornicariis erit nequam: [sensatos, © ¢putredo et vermes hereditabunt illum, [anima eius. et extolletur in exemplum maius, et tolletur de numero 4 Qui credit cito levis corde est et minorabitur, et ‘qui delinquit in animam suam insuper habebitur. 5 Qui gaudet iniquitate denotabitur, et %qui odit correptionem minuetur vita, et “qui odit loquacitatem exstinguit malitiam. 6 Qui peccat in animam suam paenitebit, et qui iucundatur in malitia denotabitur. 7 Ne iteres verbum nequam et durum et non minoraberis, 8 jamico et inimico noli narrare sensum tuum et, 'si est tibi delictum, noli denudare; ; 9 audiet enim te et custodiet te et quasi defendens peccatum odiet te et sic aderit tibi semper. 10 Audisti verbum adversus proximum tuum? commoriatur in fidens quoniam non te "dirumpet. [te 11”A facie verbi parturit fatuus tanquam gemitus partus infantis. 12 Sagitta infixa femori carnis, sic verbum in corde stulti. : 13 0Corripe amicum, ne forte non intellexerit et dicat: Non — aut, si fecerit, ne iterum addat facere. [feci; 14 Corripe proximum, ne forte non dixerit, et, si dixerit, ne forte iteret. 15 Corripe amicum, saepe enim fit commissio, 16 Pet non omni verbo credas. Est qui labitur lingua, sed non ex animo; 17 dquis est enim qui non deliquerit in lingua sua ? ‘Corripe proximum antequam commineris, 18 et da locum timori Altissimi. Quia ‘omnis sapientia timor Dei et in illa timere Deum, et in omni sapientia dispositio legis. 19 tEt non est sapientia nequitiae disciplina, et non est cogitatus peccatorum prudentia. 20 Est nequitia et in ipsa exsecratio, et est insipiens qui minuitur sapientia, [in timore, 21uMelior est homo qui minuitur sapientia et deficiens sensu quam qui abundat sensu et transgreditur legem Altissimi. — 22 Est sollertia certa et ipsa iniqua, 23 et est qui emittit verbum certum enarrans veritatem. vEst qui nequiter humiliat se, et interiora eius plena sunt dolo, 24 et est qui se nimium submittit a multa humilitate, et est qui inclinat faciem suam et fingit se non videre quod ignoratum est; 25 et, “si ab imbecillitate virium vetetur peccare, —— paenitentia, de iudicio et de silentio, de successu variorum vario, de inopia et falsa verecundia, de mendacio et veracitate, seu de stultorum et sapientium inter se comparatione (28-20, 33), de peccatis in ge- LIBER ECCLESIASTICI 19, 26 — 20, 29 20 si invenerit tempus malefaciendi, malefaciet. 26 vEx visu cognoscitur vir, et “ab occursu faciei cognoscitur sensatus. 27 Amictus corporis et @risus dentium et “ingressus hominis enuntiant de illo. 28 Est correptio mendax in ira contumeliosi, et “est iudicium quod non probatur esse bonum, et 4est tacens et ipse est prudens. 1 Quam bonum est arguere, quam irasci, et “confitentem in oratione non prohibere! 2 bConcupiscentia spadonis devirginabit iuvenculam : 3 sic qui facit per vim iudicium iniquum. 4cQuam bonum est correptum manifestare paenitentiam ! sic enim effugies voluntarium peccatum. 5 4Est tacens qui invenitur sapiens, et “est odibilis qui procax est ad loquendum; 6 fest tacens non habens sensum loquelae, et Yest tacens sciens tempus aptum. 7 hHomo sapiens tacebit usque ad tempus, ascivus autem et imprudens non servabunt tempus. 8 iQui multis utitur verbis laedet animam suam, et “qui potestatem sibi sumit iniuste odietur. 9 Est processio in malis viro indisciplinato, et est inventio in detrimentum. 10 Est datum quod non est utile, et est datum cuius retributio duplex. — 111Est propter gloriam minoratio, et “est qui ab humilitate levabit caput. 12 Est qui multa redimat modico pretio et restituens ea in septuplum. 13 Sapiens in verbis seipsum amabilem facit, gratiae autem fatuorum effundentur. 14 oPatus insipientis non erit utilis tibi, Poculi enim illius septemplices sunt. 15 @Exigua dabit et multa improperabit, et “apertio oris illius inflammatio est. 16 Hodie faeneratur quis et cras expetit: odibilis est homo huiusmodi. 17 Fatuo non erit amicus, et non erit gratia bonis illius; 18 8qui enim edunt panem illius falsae linguae sunt. Quoties et quanti irridebunt eum! 19 Neque enim quod habendum erat directo sensu distribuit, similiter et quod non erat habendum. 20 Lapsus falsae linguae quasi qui in pavimento cadens; tsic casus malorum festinanter veniet. 21 Homo acharis quasi fabula vana, in ore indisciplinatorum adsidua erit. 22 uEx ore fatui reprobabitur parabola, Ynon enim dicit illam in tempore suo. 23 wEst qui vetatur peccare prae inopia et in requie sua stimulabitur. 24 Est qui perdet animam suam prae confusione et ab imprudenti persona perdet eam; personae autem acceptione perdet se. 25 Est qui prae confusione promittit amico, et lucratus est eum inimicum gratis. 26 yYOpprobrium nequam in homine mendacium, et in ore indisciplinatorum adsidue erit. 27 Potior fur, quam adsiduitas viri mendacis, @perditionem autem ambo hereditabunt. 28 Mores hominum mendacium sine honore, et confusio illorum cum ipsis sine intermissione. 29 aSapiens in verbis producet seipsum, y cp. 13, 31. — cf. Is 3, 9. ZS ETO 17,24. @ eb, ‘cp: 21, 233° Ec y, 7. bef." 18/3, 16. pie E440 5°) IEA nee 20, 5, 6, 7; Am §, 13. éct: dcp. a Pro 28, 13. — cf. cp. 19, 8. 5 cf. cp. 30, 21. c Mt 21, 29. — cf. Pro 9, 8; 19, 25. a 19, 28; , Prov 10,. 19°! ,27, 28. €cp. 9, 25; 37, 23. f cf. Pro 24, 7. B Pre. 25,23; 25, (5; Be 3°75 Am 5, 13. — cf. vr. 223; cp. 18, 19. keep. 1, 30. — cf: cp. 32, 6; Pro 29, II. évr. 22. j Pro“10, ‘t9° "ef... (83 2° LEO NIU S227, 18, 24. PsP 02125075 Lc ty s2, Say aay i aaa ay Seas & Rf icp. . 6} -5::5 21,19 P37, 26% ocp. 18, 18. Def. cp, 14,79. acp: 18, 1§; 41, 28. — cf. cp. 35, II. y (cr. Mt 6," 2): § Ps 40, 10: Jo 23,208; t Pro 12, 13; 18, 7. — cf. Bar 3.25. ucf. Pro 26, 7, 9. v vr. 63 cp.. 22, 6..— Pro: 15; 23% wep. 19, 25. x ef: CD. 4.25. ycp. 7, 14. — cf. cp. 25, 4; Proves: 17.289: 1 Cor 6, 10; Ap $-F9353*7; ar3i8. acf. Gn 41, 39, 40. — 637 — LIBER ECCLESIASTICI 20, 30 — 21, 28 nere (21, 1-4) et praesertim de superbia sollicite vitanda (5-12). Porro discrimine inter sapientem et insipientem studiis (13-16), corde (17-18), sermone (19-21), gestibus et actionibus utriusque illustrato (22-31), 6: cDp.75 36; VRLO. 1211s .2aero: Cccp. Me Ni —v. Ex 23, 8; Dt d cf. ‘a an 10. ecp. 41, 17. — cf. Mt 25, 26. f CDiz 210; yan3. gcp. ae 18. ne Ch. rs. ris s1.5 isl Woh ene é es 5 £ A Kee 5, 5. —~ cf: oO 5, 14, b cf. ‘cp. 122135 PtO23 5 Sau C Ch. «Gp. Sen ite 2 tus oe ad cf, Ez: 13; 18, at e Jd 3, 16; Pros, 4 f cf. Pro 16, 18. — v. 3 Rg12, 4.15520 Par 10,,14 8s; gcp. 4, 6; Ex 3, 93 22, 23; Jb 34, 28; Ps 33, 6. Jin 19, 5; 3%, 2%; Prod3cuts i cf Is ott 8. jJr 22, 13; Mic 3, 10. — cf. Pro 24, 27; Hab #: ZIs 1, 31; Ml 4, 1. — cf. Gn 19, 24; Mt 13, 30; 1 Cor 3, £32" 75 mv. Ps 20, ncf. Pro tg eet 16, :25;7-Mt 7, 13. ocp. I, 22. — Pro g, 10. b Pro 1, 7 Qcp. 19, 21, 22. 28; Jr 4, 22. — ci. Ec zs KCl. Ci. aes. Heb fa: %5> Jc a an engin is 9 cp. 24, 35-47; Pro 1 766) Aue ie fs, GUY ee B. cons, t Pro 10, 11; ep 33‘ 36' 4: £0; ucf. cp. 33, v cf. Ps 30, an ‘Jr 2, 13; 48, 38. 0.01, CDi 32, ° 73 Pro 27, 22; Bar 6, iba a ee: y cf. Ez 23, 35. z cf. P- 22,.%%. 183, Pro: 27573. ac 14%. Bro (144 23; 194; bees 10, 12. — cf. Eph 4, 29. bcp. 15, 5; Jb 29, 7-23; Sap 8, 10-12. Bt igo 6, 30; 2 Rg 3, 34; Ac 16, 24 dEc 7, 7 eEc 7, 4, 5: f ef. Pro 4, 9 CCS CHC 7 5,0: 33361 2M: §) 8s: hk cf. cp. 14, 24. 26-31] L., 1 L. et 3 in fs. s. Jo Nepom. icp. 28, 29. 21 et homo prudens placebit magnatis. 30 OQui operatur terram suam inaltabit acervum frugum, et qui operatur iustitiam ipse exaltabitur, qui vero placet magnatis effugiet iniquitatem. 31 cXenia et dona excaecant oculos iudicum, et ¢quasi mutus in ore avertit correptiones eorum. 32 *Sapientia absconsa et /thesaurus invisus, quae utilitas in IMelior est qui celat insipientiam suam, Lutrisque ? quam homo qui abscondit sapientiam suam. 1 Fili, peccasti? ¢non adicias iterum, sed et de pristinis deprecare, ut tibi dimittantur. 2 bQuasi a facie colubri fuge peccata et, si accesseris ad illa, suscipient te. 3 cDentes leonis dentes eius 4interficientes animas hominum, 4 quasi “romphaea bis acuta omnis iniquitas, plagae illius non est sanitas. 5 Obiur, carpal et iniuriae annullabunt substantiam, t /domus, quae nimis locuples est, annullabitur superbia: a substantia superbi eradicabitur. : 6 9Deprecatio pauperis ex ore usque ad aures eius perveniet, et iudicium festinato adveniet illi. 7 'Qui odit correptionem vestigium est peccatoris, et qui timet Deum ‘convertetur ad cor suum. 8 Notus a longe potens lingua audaci, __ et sensatus scit labi se ab ipso. 9 Qui aedificat domum suam impendiis alienis, quasi qui colligit lapides suos in hieme. 10 ‘Stuppa collecta synagoga peccantium, et ™consummatio illorum flamma ignis. 11 "Via _peccantium complanata lapidibus, et in fine illorum inferi et tenebrae et poenae. 12 Qui custodit iustitiam continebit sensum eius. 13 oConsummatio timoris Dei sapientia et sensus. 14 pNon erudietur qui non est sapiens in bono; 15 dest autem sapientia quae abundat in malo, et non est sensus ubi est "amaritudo. 16 sScientia sapientis tanquam inundatio abundabit, et consilium illius sicut ‘fons vitae permanet. 17 uCor fatui quasi “vas confractum et “omnem sapientiam non tenebit. 18 Verbum sapiens quodcumque audierit scius, laudabit et ad se adiciet; audivit luxuriosus, et displicebit illi, et Yproiciet illud post dorsum suum. 19 zNarratio fatui quasi sarcina in via; nam “in labiis sensati invenietur gratia. 20 6Os prudentis quaeritur in ecclesia, et verba illius cogitabunt in cordibus suis. 21 Tanquam domus exterminata, sic fatuo sapientia, et scientia insensati inenarrabilia verba. 22 ecCompedes in pedibus stulto doctrina, et quasi vincula manuum super manum dextram. 23 dFatuus in risu exaltat vocem suam, évir autem sapiens vix tacite ridebit. 24 /Ornamentum aureum prudenti doctrina et quasi bracchiale in bracchio dextro. 25 9Pes fatui facilis in domum proximi, et homo peritus confundetur a persona potentis. 26 AStultus a fenestra respiciet in domum, vir autem eruditus foris stabit. 27 Stultitia hominis auscultare per ostium, et prudens gravabitur contumelia. 28 Labia imprudentium stulta narrabunt, verba autem prudentium ‘statera ponderabuntur. hominis male morati et impii pluribus sententiis vilitate insuper exhi- bita, atque modo quo cum eo agendum est indicato (22, 1-23); enar- _ratis praeterea quae, inter amicos vel cavenda vel praestanda sunt LIBER ECCLESIASTICI 21, 29 — 22, 29 ZZ 29 jIn ore fatuorum cor illorum, let in corde sapientium os illorum. 30 Dum maledicit impius “diabolum, maledicit ipse animam suam. 31 nSusurro coinquinabit animam suam et in omnibus odietur, et qui cum eo manserit odiosus erit: tacitus et sensatus honorabitur. Jn lapide luteo lapidatus est piger ; et omnes loquentur super adspernationem illius. 2 De stercore boum lapidatus est piger; et omnis qui tetigerit eum excutiet manus. 3 ¢Confusio patris est de filio indisciplinato ; filia autem in deminoratione fiet. 4 bFilia prudens hereditas viro suo; nam “quae confundit in contumeliam fit genitoris. 5 Patrem et virum %confundit audax, et ab impiis non minorabitur; ab utrisque autem inhonorabitur. 6 (Musica in luctu ‘importuna narratio; 9flagella et doctrina in omni tempcre sapientia. 7hQui docet.fatuum, quasi qui conglutinat testam. 8iQui narrat verbum non audienti, quasi qui excitat dormientem de gravi somno. 9 Cum dormiente loquitur qui enarrat stulto sapientiam ; et in fine narrationis dicit: Quis est hic? 10 jSupra mortuum plora, defecit enim lux eius; et supra fatuum plora, deficit enim sensus. 11 IModicum plora supra mortuum, quoniam ™requievit ; 12 nequissimi enim nequissima vita super mortem fatui. 13 Luctus mortui septem dies, fatui autem et impii omnes dies vitae illorum. 14 Cum stulto ne multum loquaris et °cum insensato ne abieris, 15 Pserva te ab illo, ut non molestiam habeas et non coinquinaberis peccato illius. 16 Defiecte ab illo et invenies requiem et non Yacediaberis in stultitia illius. 17rSuper plumbum quid gravabitur? et quod illi aliud nomen quam fatuus? 18 sHarenam et salem et massam ferri facilius est ferre, quam hominem imprudentem et fatuum et impium. 19_oramentum ligneum colligatum in fundamento aedificii non sic et ‘cor confirmatum in cogitatione consilii. [dissolvetur, 20Cogitatus sensati in omni tempore metu non depravabi- 21Sicut pali in excelsis et caementa sine impensa posita_ [tur. contra faciem venti non permanebunt; 22 sic et cor timidum in cogitatione stulti contra impetum timoris non resistet. 23 Sicut cor trepidum in cogitatione fatui omni tempore non sic et qui in praeceptis Dei permanet semper. [metuet; 24 Pungens oculum deducit lacrimas, et qui pungit cor profert sensum. 25 Mittens lapidem in volatilia “deiciet illa ; Vsic et qui conviciatur amico dissolvit amicitiam. 26 Ad amicum etsi produxeris gladium, - non desperes; est enim regressus. Ad amicum 27 si aperueris os triste, - non timeas; est enim concordatio: excepto “convitio et improperio et superbia et Ymysterii reve- in his omnibus effugiet amicus. [latione et plaga dolosa: 28 2Fidem posside cum amico in paupertate illius, ut et in bonis illius Jaeteris. 29 @In tempore tribulationis illius permane illi fidelis. ut et in hereditate illius coheres sis. jcf. cp. 8, 22. ¥ Pro*10,° 14: 14)-33 5. 30;.73- mSap 2, 24; Mt 4, 5; Ap £24.-9s nep. 5, 16. a Pro 10, 13 17, 21, 253; 19, 133 29; 15% 6 Pro 18, 22; 31, 10. 6 ci. €p. 425.10, 21. d cf. Pro 12, 4. e Pro 25, 20. f ¢£.cp+'20722% CD. 303.170.1029; rs Vr. 14336 21,°3 75) Pro o}-97 — cf. Pro 27, 22. Pcl Cp.2377 65 Pro - 23,0. t 9.0; 55795. jcp. 38, 16. — cf. Jr 22, ro. lep. 38, 18. — cf. Gn 50, 10; vat 16, 29. m Ap 14, 13. ovr. 7. — cf. Pro 14, 7. p Pro 13, 20. GC 755123 — Cl. cp. 13,1. rcp. 4, 9. s Pro 27, 3. — cf. cp. 21, 19. ¢ Pro :1rr7; ‘8. ucf. Dt 28,-26; Jr 7, 33; Zc x vr. 25. y Cp. 27, 17, 24: 42, 1. — ef. iPro? £15 35°20, 19. zcf. cp. 6, 7-10; 12, 8, 9; Pro ToL 7? 2a tOds * Gite Le. 227-28, 20. LIBER ECCLESIASTICI 22, 30 — 23, 23 (24-32), interponitur Siracidis precatio ad Deum (23, 1-6), necnon exhortatio cum ad vitia linguae (7-20) tum ad peccata praesertim carnis cavenda, indicatis ial tribus hominum classibus, quae iis b.cfii Ps 140;,'-35 Protas, ts @-V0) 45) cp. §1, .14:/Sap 145.3 1s 63,6. :—— ‘ch. Eb 3; "96 3. aes PME GSE, a BA Ri bi s28 Bee D2 1 AUS Dees 245) 9. 36] v. ur. ©. c Ps 12, 5. — v. Ps 29. 2. d vr. 4-6] R. in D. 1 Aug. ecfi. Pro 6, 16, 17. — v. Ps 100; 'S° Pro.. 3%, 45 9] * Catech. R. III 3, 19. FOR NEES ICDs 27. 155° EX-20, ; Mt §, 34, Ss. oe Ex720; 9, Aci. cp. 28, az. icf. 2 Rg 12, 10. jv. Lv 5, 4-6. LLv 19, 12; Mt 5, 33. MN CDi- Ie 28387, 5. n LV 24, 16. OchintePt 2, 22 P.cp. 3, 2-9; 7, 29. — v. Ex 20, 12. ore 3 Rg Ag 4: Jb 3, 1-3; Jr 14; Ju 2g vor 2 Te SCD. 25, 2, 9; 26, 5, 28. — v. Pro 6, 16. : 30 Ante ignem camini vapor et fumus ignis inaltatur, sic et ante sanguinem maledicta et contumeliae et minae. 31 Amicum salutare non confundar, _ a facie illius non me abscondam ~ et, si mala mihi evenerint per illum, sustinebo: 32 omnis qui audiet cavebit se ab eo. 33 bQuis dabit ori meo custodiam, et super labia mea signaculum certum, — ut non cadam ab ipsis, et lingua mea perdat me? 23 1 ¢Domine pater et dominator vitae meae, ne derelinquas me in consilio eorum, nec sinas me cadere in illis. 21 Quis superponet in cogitatu meo flagella et in corde meo doctrinam sapientiae, ut ignorationibus eorum non parcant mihi, et non appareant delicta eorum, 3 et ne adincrescant °ignorantiae meae, et multiplicentur delicta mea, et peccata mea abundent, et incidam in conspectu adversariorum meorum, et “gaudeat super me inimicus meus? 4 7Domine pater et Deus vitae meae, ne derelinquas me in cogitatu illorum. 5 °Extollentiam oculorum meorum ne dederis mihi, et omne desiderium averte a me. 6 Aufer a me ventris concupiscentias, et concubitus concupiscentiae ne apprehendant me, et animae irreverenti et infrunitae ne tradas me. 7 Doctrinam oris audite, filii; et qui custodierit illam non periet labiis nec scandalizabitur in operibus nequissimis. 8 In vanitate sua apprehenditur peccator, et superbus et maledicus scandalizabitur in illis. 9 /Iurationi non adsuescat os tuum; multi enim casus in illa. 10 9Nominatio vero Dei non sit adsidua in ore tuo, et nominibus sanctorum non admiscearis, : quoniam non eris immunis ab eis. (nuitur, 11 Sicut enim servus interrogatus adsidue ha livore non mi- sic omnis iurans et nominans in toto a peccato non pur- 12 Vir multum iurans implebitur iniquitate, ({gabitur. et ‘non discedet a domo illius plaga. 13 Et jsi frustraverit, delictum illius super ipsum erit; et, 4si dissimulaverit, delinquit dupliciter; 14 et, si in vacuum iuraverit, "non iustificabitur ; replebitur enim retributione domus illius. 15 "Fst et alia loquela contraria morti: non inveniatur in hereditate Iacob. 16 Etenim a misericordibus omnia haec auferentur, et °in delictis non volutabuntur. 17 Indisciplinatae loquelae non adsuescat os tuum; est enim in illa verbum peccati. 18 PMemento patris et matris tuae, in medio enim magnatorum consistis ; 19 ne forte obliviscatur te Deus in conspectu illorum, et adsiduitate tua infatuatus improperium patiaris, et Ymaluisses non nasci et diem nativitatis tuae maledicas. — 20 Homo ‘adsuetus in verbis improperii in omnibus diebus suis non erudietur. 21 sDuo genera abundant in peccatis, et tertium adducit iram et perditionem. 22 Anima calida quasi ignis ardens non exstinguetur, donec aliquid glutiat, 23 et homo nequam in ore carnis suae non desinet, donec incendat ignem. — 640 — . sy a + _ noxtis tudulgent (21-38), Sequitur magni ificum quoddam sawtentige enco- 1 _ mium, quo ipsa sapientia suam a Deo originem describit et declarat 4 (24, 1-16), suam incomparabilem praestantiam ef fert (17-23), locupletantes LIBER ECCLESIASTICI 23, 24 — 24, 16 24 24 Homini fornicario tomnis panis dulcis: non fatigabitur transgrediens usque ad finem. 25 Omnis homo qui transgreditur lectum suum Ycontemnens in animam suam et dicens: YQuis me videt ? 26 tenebrae circumdant me, et parietes cooperiunt me, et nemo circumspicit me: quem vereor? *delictorum meorum non memorabitur Altissimus ; 27 et non intelligit quoniam “omnia videt oculus illius, quoniam expellit a se timorem Dei huiusmodi hominis et oculi hominum timentes illum ; [timor, 23 et non cognovit quoniam oculi Domini multo plus lucidiores sunt super solem, . Ycircumspicientes omnes vias hominum et zprofundum abyssi et hominum 4corda intuentes in absconditas partes. 29Domino enim Deo, antequam crearentur, omnia sunt agnita ; sic et bpost perfectum respicit omnia. 30 ¢Hic in plateis civitatis vindicabitur et quasi “pullus equinus fugabitur et, ubi non speravit, apprehendetur [rem Domini. 31 et erit dedecus omnibus, eo quod non intellexerit timo- 32 Sic et mulier omnis relinquens virum suum et statuens hereditatem ex alieno matrimonio; 33 primo enim in ¢lege Altissimi /incredibilis fuit, secundo in virum suum deliquit, tertio in adulterio fornicata est et ex alio viro filios statuit sibi. 34 9Haec in ecclesiam adducetur et “in filios eius respicietur ; 35 inon tradent filii eius radices, et rami eius non dabunt fructum; 36 derelinquet in maledictum memoriam eius, et dedecus illius non delebitur. 37 Et agnoscent qui derelicti sunt, quoniam Jnihil melius est quam timor Dei, et “nihil dulcius quam respicere in mandatis Domini. 38 Gloria magna est sequi Dominum ; Nongitudo enim dierum adsumetur ab eo. a Sapientia laudabit animam suam et in Deo honorabitur et in medio populi sui gloriabitur 2 et in ecclesiis Altissimi aperiet os suum — et in conspectu virtutis illius gloriabitur 3 %t in medio populi sui exaltabitur et in plenitudine sancta admirabitur 4 et in multitudine electorum habebit laudem et inter benedictos benedicetur dicens: [creaturam ; 5 bDEgo ex ore Altissimi prodivi, °primogenita ante omnem 6 ego feci in caelis ut oriretur lumen indeficiens et sicut nebula texi omnem terram. 7 Ego in altissimis habitavi, et 4thronus meus in columna nubis. 8 eGyrum caeli circuivi sola et profundum abyssi penetravi, in fluctibus maris ambulavi 9 et in omni terra steti et in omni populo 10 et in omni gente primatum habui 11 et omnium excellentium et humilium corda virtute calcavi fet in his omnibus requiem quaesivi et in hereditate Domini morabor. 12 Tunc praecepit et dixit mihi 9Creator omnium, et *qui creavit me requievit in tabernaculo meo 12 et dixit mihi: ‘In Iacob inhabita et in Israél hereditare et in Jelectis meis mitte radices. 14 /Ab initio et ante saecula creata sum et usque ad futurum saeculum non desinam et “in habitatione sancta coram ipso ministravi. wep. 16, t Pro 9, 17. — cf. Pro 20, 17: 30, 20 uct. Lv 20. to; Dt’ 22; 22; Ez 16, 40; Jo 8, 5. vJb 24, 15. — cf. Ps (10), 11; ‘Is 209; 15°) Dni R3i 20; 16; Ps 93, 7. “£:V. ep... 25%207-2 Mc 7: 35% 9; 53-2 $,°:2 CDs 1520; Pro 5,21. Jrar6, 17; Heb 4, 13. FO: 370225) 22s va. jr. 8. ev. Ex 20, 14; Lv 18, 20; Dt a2. 32 PV 50024636 3-18 >. 16.9 20: 41; 42. Sap- 10, | 7. v. Gn 38, 24: Jo 8, 3. Acf. Sap 3, 16-19. tcp. 40, 15. — cf. Jb 18, 16 Sap 3, 16; 4, 3, 6. 25, 14; 40, 26. Ps 118, 103 jcp. 19, 27; Rk cf. cp. 24, 27: t Cpe 52) 25: i 3, 2, 16-etc. 1-47] Pro 8, 1- 1-13] L.in fs. Biv. div. Prov. matris. a Pro 1, 20. 5 Pro 2, 6. — cf. cp. 1, §; Sap “7, 25. ccp. 1, 4. —— cf. Col 1, 15. 5-321 F., LL., Cpp. etc. in plur. fs. BMV. . in die 17 Dbris. 7] Ant. in sb. a. D. 2 Aug. Ack Pst 9) 208 6704S: 885. 72 ect. Jb 22, ha. fcp. 1, ro. — cf. 2 Cor 6, 16. & 25 MOST) 248 7, 23%. 135) 14. h cf. Col 2, 9. 4 Ci. Bar, 3.376 jDt 7, 6 ENT SS CDist. As Pro. 8, 22,23; Pct HEX 353: 35) 4i. (41) — 641 — suos fructus enarrat (24-31) suamque ad revelationem et ad legem mosai-— ; a a nee cam relationem illustrat (32-47). Quod encomium tres sententiae exci- | 24, 15-46 piunt numerorum artificio distinctae de tribus bonis, de tribus malis et |, 8 ef03 RE 7 Ax oct. .Cpi-36,28 5. P S28 1,38. pvr. 13. q cis Dt aie. rcf. Ex 19, 6; Dt 32, 9. het $0,,. 3% ae d 9, 15; Ps a Ns 3, Fic Bs 4 Z Pui ry: 182255 435 ez $9; 285 3k5 3s u CP. 50, II. ie x Cp. 39; 475. 50,8. y Ex 30, 23; Pro 7, 17; Cn 4, 2 Ex 30; 23, Cn, -33s ee 12: Est 2, 12; Mt-2}-21:* Jo 76, 18 rit gel be in fs. BMV. regina b cf. Jd 9, 13; Jo 15, 1. 23] R. in D. 3 p. Psch. ccf. Pro 8, 10 dv. cp. 11, 14. éSap 7) 12. fcf. Sap 7, 16. 25,20). 0. DT .28 te 26] * Catech. R: III 10, 9 £ Pro: 23:245-0,. 4. §: 195555:2 — cf. Mt 11, 28. hep. 23, 37. — cf. Ps 18, 11, 118, 103; Pro 16, 24; 24, 13. tGfPro.:913 S$. pel Jo 4, 23. lDn 12, 3. mcf. Lv 18, 5; Gal 3, 12. n Ex 24, Dta, t. 20, 1." 3; 33, 43 Jo 1, 17. o Ps 18, r: FAI ABOY 4) 20, p2 Rg 7, x 13: Ps 88, 30. acl. (ep. 2ars 26. r Gn 2, 11. §:Gn 2, 34. tcf. Nm 28, 26. ujJo 3, 15. — cf. Js 4, 19. v Gn 2, 13. met Rm tr 33. 42] Ant. in fs. BMV. boni Pa- stor. Maitris. y cf. Ex 47, 1-8. 44) Of. in fs. s. Iren. Ep. M. Fit. Esc2t.- 23: acf. cp. 46, 1-50. 6 Jl 2, 28; Ac2, 18. 15 ”Et sic in Sion firmata sum et in civitate sanctificata similiter °requievi, et in Ierusalem potestas mea. 16 Et Pradicavi in populo Zhonorificato, et “in parte Dei mei hereditas illius, et in plenitudine sanctorum detentio mea. 17 Quasi ‘cedrus exaltata sum in *Libano et quasi “cupressus in “monte Sion, 18 quasi palma exaltata sum in Cades et quasi “plantatio rosae in Tericho, 19 quasi oliva speciosa in campis et quasi platanus exaltata sum iuxta aquam in plateis, 20 sicut Ycinnamomum et balsamum aromatizans odorem dedi, quasi *myrrha electa dedi suavitatem odoris; 21 et quasi storax et galbanus et ungula et gutta et quasi “libanus non incisus vaporavi habitationem | et quasi balsamum non mixtum odor meus. {meam. 22 Ego quasi terebinthus extendi ramos meos, et rami mei honoris et gratiae. 23 Ego quasi bvitis fructificavi suavitatem odoris, et ‘flores mei fructus honoris et “honestatis. 24 Ego emater pulchrae dilectionis et timoris et agnitionis et | 25/In me gratia omnis viae et veritatis, [sanctae spei. | in me omnis spes vitae et virtutis. 26 vTransite ad me, omnes qui concupiscitis me, et a generationibus meis implemini; 27 spiritus enim meus “super mel dulcis, et hereditas mea super mel et favum. 28 Memoria mea in generationes saeculorum. 29 (Qui edunt me adhuc esurient, et Jqui bibunt me adhuc sitient. 80 Qui audit me non confundetur, et qui operantur in me non peccabunt; 31 (qui elucidant me vitam aeternam habebunt. 32 Haec omnia “liber vitae et testamentum Altissimi et agnitio veritatis. 33 nLegem mandavit Moyses in praeceptis iustitiarum, et hereditatem domui Iacob et Israél promissiones. 34Posuit David °puero suo excitare regem ex ipso fortissimum, et Pin throno honoris sedentem in sempiternum. 35 (Qui implet quasi *Phison sapientiam et sicut *Tigris in diebus ‘novorum, 36 qui adimplet quasi Euphrates sensum, qui multiplicat quasi “Iordanis in tempore messis, 37 qui mittit disciplinam sicut lucem et adsistens quasi “Gehon in die vindemiae. 38 Qui perficit primus scire ipsam, et infirmior non investigabit eam. 39 7A mari enim abundavit cogitatio eius, et consilium illius ab abysso magna. 40 Ego sapientia effudi flumina, 41 ego quasi trames aquae immensae de fluvio, ego quasi fluvii dioryx et sicut aquaeductus exivi de pa- 42 Dixi: Rigabo hortum meum plantationum {radiso. et inebriabo prati mei fructum. 43 vEt ecce factus est mihi trames abundans, et fluvius meus appropinquavit ad mare; 44 quoniam doctrinam quasi antelucanum illumino omnibus et *enarrabo illam usque ad longinquum. 45 aPenetrabo omnes inferiores partes terrae et inspiciam omnes dormientes et illuminabo omnes sperantes in Domino. 46 bAdhuc doctrinam quasi prophetiam effundam et relinquam illam quaerentibus sapientiam — 642 — de decem iucundis (25, I-16). Hinc auctor transit ad mulierem nequam, _veluti pessimum malum, vituperandam (17-36), et ad mulierem bonam | econtra laudandam (26, 1-4) ipsiusque, postquam mulieres nequam vitare LIBER ECCLESIASTICI 24, 47 — 25, 34 25 et non desinam in progenies illorum usque in aevum 47 ¢Videte quoniam non soli mihi laboravi, {sanctum, sed omnibus exquirentibus veritatem. 1 @Jn tribus placitum est spiritui meo, quae sunt probata coram Deo et hominibus; 2 beoncordia fratrum et “amor proximorum et “vir et mulier bene sibi consentientes. 3 ¢Tres species odivit anima mea, et adgravor valde animae illorum: 4 pauperem superbum, /‘divitem mendacem, Ysenem fatuum et insensatum. 5 AQuae in iuventute tua non congregasti quomodo in senectute tua invenies ? 6 (Quam speciosum canitiei iudicium et presbyteris cognoscere consilium ! 7 Quam speciosa veteranis sapientia, et gloriosis intellectus et consilium ! 8 Corona senum multa peritia, et gloria illorum timor Dei. 9 /Novem insuspicabilia cordis magnificavi, et decimum dicam in lingua hominibus: 10 ‘homo qui iucundatur in filiis, vivens et videns subversionem inimicorum suorum, 11 ™beatus qui habitat cum muliere sensata, et °qui lingua sua non est lapsus, et qui non servivit indignis se, 12 dheatus qui invenit amicum verum, et “qui enarrat iustitiam auri audienti, 13 squam magnus qui invenit sapientiam et scientiam ! tsed non est super timentem Dominum ; 14 utimor Dei super omnia se superposuit. 15 vBeatus homo, cui donatum est habere timorem Dei! qui tenet illum, cui adsimilabitur ? 16 “Timor Dei initium dilectionis eius; fidei autem initium adglutinandum est ei. 17 Omnis plaga tristitia cordis est, et Yomnis malitia nequitia mulieris. 18 Et omnem plagam et non plagam videbit cordis, 19 et omnem nequitiam et non nequitiam mulieris, 20 et omnem obductum et non obductum odientium, 1 et “omnem vindictam et non vindictam inimicorum. 22 Non est caput nequius super caput colubri, 23 et °non est ira super iram mulieris. >Commorari leoni et draconi placebit, quam habitare cum muliere nequam. 24 Nequitia mulieris immutat faciem eius [cum ostendit. et Cobcaecat vultum suum tanquam ursus et quasi 4%sac- In medio proximorum eius 25 ingemuit vir eius et audiens suspiravit modicum, 26 ¢Brevis omnis malitia super malitiam mulieris: fsors peccatorum cadat super illam. 37 9Sicut ascensus “harenosus in pedibus veterani, sic mulier linguata homini quieto. 28 Ne respicias in mulieris speciem et non concupiscas mulierem in specie. 29 Mulieris ira et irreverentia et confusio magna. 30 iMulier, si primatum habeat, contraria est viro suo. 31 Cor humile et facies tristis et plaga cordis mulier nequam ; 32 jmanus debiles et genua dissoluta mulier, quae non beatificat virum suum. 331A muliere initium factum est peccati, et ™per illam omnes morimur. 34 "Non des aquae tuae exitum nec modicum nec mulieri nequam veniam prodeundi. ot Cnn in je "s. Iren. Ep. M. a Pro 6, 16. 5 Ps 67, 7; 132, 1; Rm 12, 10; eb 13, 1. cv. Lv 19, 18. d cf. cp. 26, 1-3. ecfi-cp. 23, 21. f Pro 17, 7. ¢ tcf. Dn''r3" '8), Acf. Pro 6, 6-11; 22, 6. # Sap 4, 8. — cf. Jb 32, 7; Pro 16, 31. j Pro 6, 16. Pro 23, 15, 24-25. — cf. 3 Jo 4. mcf. Pro 24, 17. ooh 7 24 5°26 "523° Pra 13. A> cf. Pro 19, 14. 11] tad etc. in fs. s.Jo. Nepom. OCD. I4, 1; 19, 16,.37; Ps 14, z, a cp:*6, *'r4; TS. ret. cp. 22, 7:48. S103", 43° Say iz é cp. .10,°:27. TE Jat ae 19. ~ WE. 26: «Cop, +42, 7, 27. 19); Es z Ps 63, 2. — cf. cp. 2, 22; 2 R & 24, 14. avr. 29. b cf. Pro 19, 13; 21, 9, 19; 25, 24; 27, 15. ccf. Gn 4, 6 dcf. Ap 6, 1 evr. 17. beh cp: 6,4 Pro 21. 19. cp. 9, 8, 9. — cf. cp. 42, 12. icp. 9, 2. — cf. Gn 3, 16. jcf. Jb. 4, 3, 4: Is 35, 3; Ez 7, 17; Heb 12, 12. 1 Gn 3, 6; Ps 50, 7: 1 Tm 2,14. mcf. Rm 5, 12. ncf. Pro 17, 14. LIBER ECCLESIASTICI 25, 35 — 27, 6 lussit earumque varias classes aistinxit (5-15), virtutes enumerat et extollit (16-24). Deinde post quaedam de variis vitae statibus (25-28), cupiditatem damnat (27, 1-4), tentationis utilitatem extollit (5-8), iusti ocf. Gn 2, 24. pv. Dt:24, 1 rs 2 ae alee Adi OS 6 183222. 5 Pro 31, 10. Pro'12.-4¢ ccp. 36, 26; Pro 18, 22; 19,14. dcp. 30, 23. — cf. Pro 15, 1 e Pro 6, 16. — cf. cp. 25, 1, 2. f cf. Ac 19, 23-40. g Dt 8: 15. — cf. Ez 2, 6. A cf. Pro 7. 10-12. i (Pro 6, 25). jcp. 42, 11. Lct.-Pro:s,- rs7:18% 9, 17. m cf. Ez 16, 25. # V¥. "13 cp. 36, 244. oh SrraB, 29. — cf. x Cor 11, 7. o Pro 15, 30. — ~ cf. "Pro )' 22; 33. *hcf. Mt 12; 34-37; ‘ie 6, 43. $V. Jb 29, 14; Eph 6, 14. Sap 18, 24. Sap 3, 18. — cf. Ml 3, 17. m cf. cp. 13, 19. ect. Jo 3,:21; 14, 23. Ovr. 31; cp. 28, 27. — cf. cp. ie ieee Pk b Gn 4, 17. qg cf. cp. 23.08. eT COi-4. 23 DC 3507 Jicp.79," 27. tcf. Pro 2, 14. PSF VS cp. 23,5 07° 1 53 i Cpr" F3ah6; 'T2’. ovis’ 24% *ept? ae. 127742, °° 1" Pro 11, 13. — cf. cp. 19, 10: ‘Pro 20, 19. x cf. Pro 20, 19. y Pro 6, 5. — cf. Ps 123, 7. UVE. TF. CD...245 °26;"-2 acf. cp. 6, 14. b Ps 34, 19; Pro 6, 133 30, 10; — cf. Pro 16, an ae 1 ae Ps 5 4, 22. — cf. ro 26, 24-26; Mi 22, '18;.16: a -Psets. 4. 6V..Ps.7, 19° Ee.16: 3: f Pro’26; 27: v.. Ps 7} 16: g Ps.o¢ 16; 34, 74 8 hcp. 28, 27. sof. PS 4s ge a Dt 32, 35. — cs x 19, z% Pro 20, 22; 24, bMt 6. 14; BE ei 7. Mr 11, 25°: Rm 32, ve. cv. Mt 18; 23-35; Jc 2; 13. d cfs Mt 6; x2. LIBER ECCLESIASTICI 28, 5 ‘a 29, 4 nis et susurrationis vitium cohiberi potest (15-30). Additis praeterea plurimis de mutui merito, periculis et utilitate (2U, 1-18), de fideiussione (19-27), de frugalitate et de vitio quorundam qui ab hospitio in hospi- ECD. F407 438, 22. PCE ER 23h, 821-105-170: €P+:3§., 3314 4: 2, 22; B 17; Nm 15, pt ey 14, 4; Ps 24, ro 15, 18. — cf. cp. 8, 19; By 6, 14, 19; 16, 205 20; 22, j Pro 26, 20, 21. — cf. cp. 8, 4. Ucf.) Pre'x§,.43 18, 225: Je.3, 210, mcp. 5,16; 21, 31; Pro 26, 22; Rm 1, 29; 2 Se I2, 20. # Pro 8, 13. — cf. 1 Tm 3, 8 ocf 1 Es 4, 12-24; Pro 29, 8. pcf. Sap 5. r. ars LL. 2 et 3 in fs. s. Jo. epom. — v. Cp. 21, 26. qacf. Pro 18, 8; 26, 22. 7 cl Je 3,8 sef, je: 3;-2 Ecf: Mt: 1230, ucp. 8, 13. — cf. Ps 124, 3 vcf. Pro 22, 14; Rm 1, 24, 27 wef. Jc 3, 6 FCP. 31, 35 36 SF, BAT $e: y cf. Os 13, 7 tcf. cp. 22, 33; 36, 27. 28-20 Cid. etc. im fs. s. Jo. Nepom. aPs 38, 2. — cf. cp. 22, 33; Ps ge Pro 16, 1. oo: 33 2 . Pro 13, 3: 25.38. aDt 15, 8. — cf. Pro 19, 17. — v. Ps 36, 26. 6 (Pro 31, 20). ccf. Mt 7, 12. — Vv. ihe! aby 22, 2 ; Dt 15, 8 t 5, Le , 35. —'cf. Lv 25: et ecf. cp. 8, 15; Ps 36, 21. 29 5 Ipse, cum caro sit, reservat iram et propitiationem petit a quis exorabit pro delictis illius? [Deo: 6 (Memento novissimorum et desine inimicari; 7 tabitudo enim et mors imminent in mandatis eius. 8 fMemorare timorem Dei et non irascaris proximo. 9 Memorare testamentum Altissimi et despice %ignoran- 10 hAbstine te a lite et minues peccata; [tiam proximi. 1lihomo enim iracundus incendit litem, et vir peccator turbabit amicos et in medio pacem habentium immittet inimicitiam. 12 jSecundum enim ligna silvae sic ignis exardescit, et secundum virtutem hominis sic iracundia illius erit, et secundum substantiam suam exaltabit iram suam. 13 Certamen festinatum incendit ignem, et lis festinans effundit sanguinem, et lingua testificans adducit mortem. 14 ISi sufflaveris in scintillam, quasi ignis exardebit, - et, si exspueris super illam, exstinguetur: utraque ex ore proficiscuntur. 15 ™Susurro et “bilinguis maledictus, multos enim turbabit pacem habentes. 16 Lingua tertia multos commovit et dispersit illos de gente in gentem, 17 Ocivitates muratas divitum destruxit et domos magnatorum effodit, 18 yirtutes populorum concidit et gentes fortes dissolvit, 19 lingua tertia mulieres viratas eiecit et Pprivavit illas laboribus suis. 20 Qui respicit illam non habebit requiem nec habebit amicum in quo requiescat. 21 Flagelli plaga livorem facit, Yplaga autem linguae comminuet ossa. 22 Multi ceciderunt in ore gladii, ‘sed non sic quasi qui interierunt per linguam suam. 23 Beatus, qui tectus est a lingua nequam, qui in iracundiam illius non transivit, et *qui non attraxit iugum illius et in vinculis eius non est ligatus; 24 tiugum enim illius iugum ferreum est et vinculum illius vinculum aereum est; 25 mors illius mors nequissima, et utilis potius infernus quam illa. 26 Perseverantia illius non permanebit, sed obtinebit vias iniustorum, “et in flamma sua non comburet iustos. 27 \Qui relinquunt Deum incident in illam et “exardebit in illis et non exstinguetur et immittetur in illos “quasi leo et Yquasi pardus laedet illos. 28 eSaepi aures tuas spinis, linguam nequam noli audire et “ori tuo facito ostia et seras. 29 Aurum tuum et argentum tuum confla et verbis tuis facito bstateram et “frenos ori tuo rectos 30 et attende, ne forte labaris in lingua et cadas in conspvectu inimicorum insidiantium tibi, et sit casus tuus insanabilis in mortem. 1 aQui facit misericordiam faeneratur proximo suo: et qui praevalet manu Cmandata servat. 2 dFaenerare proximo tuo in tempore necessitatis illius et iterum redde proximo in tempore suo. 3 Confirma verbum et fideliter age cum illo, et in omni tempore invenies quod tibi necessarium est. 4 ¢Multi quasi inventionem aestimaverunt faenus, | tium migrant (28-35), nonnulla circa institutionem vitae familiaris, nempe circa liberorum educationem (30, 1-13), circa corporis et ani- mi sanitatem (14-21), cuius multum interest fuga tristitiae (22-27), LIBER ECCLESIASTICI 29, « — 30, 2 30 et praestiterunt molestiam his qui se adiuverunt: 5 donec accipiant, osculantur manus dantis et in promissionibus humiliant vocem suam; 6 et in tempore redditionis postulabit tempus et loquetur verba taedii et murmurationum et tempus 7 Si autem potuerit reddere, adversabitur, [causabitur. solidi vix reddet dimidium et computabit illud ‘quasi inventionem; 8 sin autem, fraudabit illum pecunia sua et possidebit illum inimicum gratis 9 et convicia et maledicta reddet illi et pro honore et beneficio reddet illi contumeliam. 10 Multi non causa nequitiae non faenerati sunt, sed fraudari gratis timuerunt; 11 yeruntamen super humilem animo fortior esto et pro elemosyna non trahas illum; 12 kpropter mandatum adsume pauperem, et ‘propter inopiam eius ne dimittas eum vacuum. 13 jPerde pecuniam propter fratrem et amicum tuum, et ‘non abscondas illam sub lapide in perditionem. 14 Pone thesaurum tuum in praeceptis Altissimi, et ™proderit tibi magis quam aurum. 15 Conclude elemosynam in corde pauperis, et °haec pro te exorabit ab omni malo; 16-18 super scutum potentis et super lanceam adversus inimicum tuum pugnabit. 19 pVir bonus fidem facit pro proximo suo, et qui perdiderit confusionem derelinquet sibi. 20 Gratiam fideiussoris ne obliviscaris, ddedit enim pro te ‘animam suam. 21 Repromissorem fugit peccator et immundus. 22 Bona repromissoris sibi adscribit peccator et ingratus sensu derelinquet liberantem se. 23 Vir repromittit de proximo suo, et, cum perdiderit reverentiam, derelinquetur ab eo. 24 sRepromissio nequissima multos perdidit dirigentes et commovit illos quasi fluctus maris: 25 Viros potentes gyrans migrare fecit, et vagati sunt in gentibus alienis. 26 Peccator transgrediens mandatum Domini incidet in promissionem nequam; et qui conatur multa agere incidet in iudicium. 27 Recupera proximum secundum virtutem tuam et attende tibi ne incidas. 28 tInitium vitae hominis aqua et panis et vestimentum et domus protegens turpitudinem. 29 uMelior est victus pauperis sub tegmine asserum, quam epulae splendidae in peregre sine domicilio. 30 VMinimum pro magno placeat tibi, et improperium peregrinationis non audies. 31 2Vita nequam hospitandi ¥de domo in domum, et ubi hospitabitur non fiducialiter aget nec aperiet os; 32 hospitabitur et pascet et potabit ingratos et ad haec amara audiet: 33 Transi, hospes, et orna mensam et quae in manu habes, ciba ceteros; 34 zexi a facie honoris amicorum meorum, necessitudine domus meae hospitio mihi factus est frater. 35 Gravia haec homini habenti sensum, correptio domus et 2improperium faeneratoris. 1 aQui diligit filium suum adsiduat illi flagella, _ ut laetetur in novissimo suo, et non palpet proximorum 2 qui docet filium suum 2%laudabitur in illo, [ostia ; et in medio domesticorum in illo gloriabitur; PME. hs g cp. 4, 3. ht Lv fo;"107"23,"22 *Dt- 15; 8: eee Yi & cp: 4, 1-3; _Dt=15. 13..— ‘ck 90.83, @: Mr 22,, 3. j Ec 3, 6. icp. 20, 32. — cf. Mt 6, 19; Lt 32, 33; JC S38. mm Dt. 25% 10; Pro 28, 27: — cf. Mt 19, 21. — v. 1 Tm 6, 17-19. mcp. 17, 18, 19; Tb 4, 7, 11, 22) -— Ch Ee TT, 15] R. in dee: p. D. 1 Qdg. ocp. 40, 24; Tb 12, 9; Pro 16, 6; Dn 4, 23. — v. cp. 3, 33. p vr. 23; cp. 8, 16. — cf. Pro , 1-5. 2k PLO Ey. FS 77 28S 22-90: rcf. Mr 12, 44; Le 8, 43; 21,4 s Pro 6. 1, 2; 11, 15. — cf. cp. 8, rg. tcp. 39, 31. — cf. Pro 27, 27; t Tm 6, 8. uCP. 40, 30. v Pro 27, 26-27. x cl.-cp;. 363: 28% 4. Loe. 10,7. s¢ck, Ibe 14; 9): acf. cp. 31, 42; Pro 22, 7; Mt 8, 28 LBA 28; ° 3 @.cp..7.:26; Pro 13. 24%.23'-13; 29, 15, 17. — cf. cp. 42, 5. b Pro 29, 17. — cf. cp. 42, 5: LIBER ECCLESIASTICI 30, 3 — 31, 7 circa studium et possessionem divitiarum (31, 1-11), circa ea quae con- vivam decent (12-29), circa usum vini, quod moderate, non in damnum mentis et corporis, sumendum est (30-42), circa symposia seu circa mo- cv. Dt 4, 9. d cf. 3 Rg 1, 48. ecf. Ps 126, 3-5. icf. 33. Re 2; 88; gro 27, 10. — cf. 3 Rg 2, 7. hk Pro 209, 15. # Pro 1, 10: 16, 29; 24, 28. jcf. Jr 31, 29; Ez 18, 2. kcp. 7, 25. — cf. Pro 22, 6. 1 Pro 17, 21. nt cf. Ec §, 12. # CL.-CD, 4X5 3,°43 bb 306. sBSe JO 583: 5 38, te tid: Jn cas ;- o cf. Ec 6, 1-7. p Tb 4, 18. — cf. Dt 26, 14. q Dn 14, 6. | r Ps 113. 6 (bis). $ S¢f.. Bc:6,°2) 3. # cf. cp.20, 23 Is '§6, 3. “CD.. 38,212) Pro: 12,35 ts, 13; 17, 22. vep. 26, 4. — cf. Pro 17, 22; Ee3,: ¥2. tcp. 25, 17; Pip #270as 3 37. 22; 25, 20. x cp. 38, 19; Pro 15, 13; 2 Cor 7, 10. v Pro 14, 30. — cf. Ec rr, 10. 2 Pro 15, 15. — cf. Ec 8, 15; 9, 7° 4.¢1,-bG.5; 12; 1 Tm 6) 93416. Diy. CD. 21, 84. abe Pei 18,.19.— (cf. Mt 13, I2). det. 22; 40% ecf. Pro 16, 26. fcf. Pro 28, 20; 1 Tm 6, 9. gcp. I, 22; 27, 1. — cf. Pro 30, 9. hcp. 8, 3. — cf. Eph 5, 5; Col 3. 5. 3 Cqui docet filium suum in zelum mittit inimicum, et in medio amicorum gloriabitur in illo. 4 Mortuus est pater eius et quasi non est mortuus, dsimilem enim reliquit sibi post se. 5 *In vita sua vidit et laetatus est in illo, in obitu suo non est contristatus nec confusus est coram inimicis; 6 freliquit enim defensorem domus contra inimicos et Yamicis reddentem gratiam. 7 Pro animabus filiorum colligabit vulnera sua, et super omnem vocem turbabuntur viscera eius. 8 Equus indomitus evadit durus, _ et “filius remissus evadet praeceps. 9 ‘Lacta filium et paventem te faciet, lude cum eo et contristabit te. 19 Non corrideas illi, ne doleas, et in novissimo Jobstupescent dentes tui. 11 Non des illi potestatem in iuventute et ne despicias cogitatus illius. 12 kCurva cervicem eius in iuventute, et tunde latera eius dum infans est, ; ne forte induret et non credat tibi, et ‘erit tibi dolor ani- © 13 Doce filium tuum et operare in illo, [mae. — ne in turpitudinem illius offendas. 14™mMelior est pauper sanus et fortis viribus, quam dives imbecillis et flagellatus malitia. | 15 Salus animae in sanctitate iustitiae melior est omni auro — et corpus validum, quam census immensus. [et argento, | 16 Non est census super censum salutis corporis, et non est oblectamentum super cordis gaudium. 17 ”Melior est mors, quam vita amara, et requies aeterna, quam languor perseverans. 18 OBona abscondita in ore clauso quasi Pappositiones epularum circumpositae sepulcro. 19 Quid proderit libatio idolo ? nec enim Ymanducabit nec odorabit ; 20 ssic qui effugatur a Domino portans mercedes iniqui- | 21 videns oculis et ingemiscens_ . [tatis; — tsicut spado complectens virginem et suspirans. a 22 wTristitiam non des animae tuae et non adfligas temetipsum in consilio tuo. 23 vIucunditas cordis haec est vita hominis et thesaurus sine defectione sanctitatis, et exsultatio viri est longaevitas. 24 Miserere animae tuae placens Deo et contine, [repelle a te; congrega cor tuum in sanctitate eius et “tristitiam longe 25 45 45, 9} 18, 6: Rm 9, 20, 21. uEc 7, 15; Is 45, 7 Y' CD47, 25. 16,177) v. eee ig, F x cf. Sap 6, 15. y Is 24, ee Mic 7, 1. — cf. Lv 9, 10; Dt 24, 21: zJs 5, 2; 63, 3; Mt 21, 33. acp. 24, 47. b Ps 2, 10; Sap 6, 2. ccp. 32, 26. — cf. Le 15, 32. ack? Ps 122, "2 144; ¥5. ect. 4 Rg 20,1; Is. 38) 2. 7 e& Pro 26, 3: gcf. Pro 29, 19. ACh. CPA 5.82 cli ExT6246%, 2° Ths, 1Y, 12: 4 ci.” Pro 26; 19; . — cf. Eph 6, 9: m cf. Phi 12. #. Dt 23. 25, 16: a.Pro 27, 16. 6 Jr 29. 8. éct. Pro 27,9. ad cf. Jb x4, 4 — 651 — LIBER ECCLESIASTICI 34, 5 — 35, 6 dentiae (9-20). Sequuntur nonnulla de sacrificiis Deo ingratis (21-31) et de iis quae ei placent, inter quae primum locum obtinet praecepto- rum observatio (35, 1-5); sacrificia vero externa rite offerenda sunt 7 dw Peaks fois ©” es oF. tet Ge: He f Nm 12, 6. — cf. Gn 28, 12; S965 43; 177 F BESS: 33,..853- Ji-2, 283° MG ae-40; 2, 12 etc. — v. Nm 12, 6 gcp. 36, 22. kh cf. cp. 51, 18. iv. cp. 51, 12-17. 7 Cet. Is 38,16). bC8 se PS 23). 45 Tes ee Be Pro 85\.23-25; 28,-13°2"Et 3, Bae mv. Ps 70, 5. ncp. 15, 20etc. — v. Ps 32, 4$0633;-1 ocf. Is 4, 6. en Qs eps ta, 47. Ov. Ps 12,4: Bard: 12. @cp: 3%,. 24° Pro: 2%, 27.— Vv. Pro 15, 8 r Dt 24, 15. — cf. Tb 4, 15. scf. Pro 28, 24. tcf. Gn 3, 19. 8 :CD.7,, 223240:4, 15..-~ We Dt 24, I4. PVM £9, Ir, 12. wef. Pro 26, rr. x cf. Is 58, 35 y cf. Heb 6, 4-6. — v. 2 Pt 2, 20-22. OVe LORE 54°29") PS co. 18. 19; ay 4, 175 Isr, 11-18: Os 6, 6; Am 5, 21-24. bcp. 38, rr. — v. Lv 2, x. e * Es 33; Dn 4, 24: Heb dct. Is 66,223 \Jri95933726 83 e ix 23, 15; 34, 20; Dt 16, 16. 35 et a mendace quid verum dicetur? 5 eDivinatio erroris et auguria mendacia et somnia malefacientium vanitas est; 6 et, sicut parturientis, cor tuum phantasias patitur. INisi ab Altissimo fuerit emissa visitatio, ne dederis in illis cor tuum; 7 multos enim errare fecerunt somnia, et exciderunt sperantes in illis. 8 Sine mendacio consummabitur verbum legis, et sapientia in ore fidelis complanabitur. 9 Qui non est tentatus quid scit? 9Vir in multis expertus cogitabit multa, et qui multa didicit enarrabit intellectum. 10 Qui non est expertus pauca recognoscit, qui autem in multis factus est multiplicat malitiam. 11 Qui tentatus non est qualia scit? qui implanatus est abundabit nequitia. 12 AMulta vidi errando et plurimas verborum consuetudines. 13 Aliquoties usque ad mortem periclitatus sum horum et ‘liberatus sum gratia Dei. [causa 14 j$piritus timentium Deum quaeritur, et in respectu illius benedicetur. 15 Spes enim illorum in salvantem illos, et oculi Dei in diligentes se. 16 (Qui timet Dominum nihil trepidabit et non pavebit, quoniam "ipse est spes eius. 17 Timentis Dominum beata est anima eius. 18 Ad quem respicit? et quis est fortitudo eius? 19 ™Oculi Domini super timentes eum: protector potentiae, firmamentum virtutis, °tegimen ardoris et umbraculum meridiani, 29 deprecatio offensionis et adiutorium casus, exaltans animam et Pilluminans oculos, dans sanitatem et vitam et benedictionem. 21 ¢dImmolantis ex iniquo oblatio est maculata, et non sunt beneplacitae subsannationes iniustorum, 22 Dominus solus sustinentibus se in via veritatis et iusti- | 23 Dona i iniquorum non probat Altissimus {tiae. | nec respicit in oblationes iniquorum H nec in multitudine sacrificiorum eorum propitiabitur pec- — 24 Qui offert sacrificium ex substantia pauperum, catis. quasi qui victimat filium in conspectu patris sui. 25 rPanis egentium vita pauperum est, qui defraudat illum homo sanguinis est; [suum ; 26 squi aufert ‘in sudore panem, quasi qui occidit proximum 27 “qui effundit sanguinem et qui fraudem facit mercen- “8 Unus aedificans et unus destruens. {nario fratres sunt. quid prodest illis, nisi labor? 29 Unus orans et unus maledicens, cuius vocem exaudiet Deus? 30 vQui baptizatur a mortuo et “iterum tangit eum, quid proficit lavatio illius? [ciens, 31 sic homo qui “ieiunat in peccatis suis et Yiterum eadem fa- quid proficit humiliando se? orationem illius quis exau- 1 Qui conservat legem multiplicat oblationem: [diet ? 2 dsacrificium salutare est attendere mandatis et discedere ab omni iniquitate 3 et propitiationem litare sacrificii super iniustitias, et deprecatio pro peccatis recedere ab iniustitia ; 4 retribuet gratiam qui offert °similaginem, et “qui facit misericordiam offert sacrificium. 5 Beneplacitum est Domino recedere ab iniquitate, et Zdeprecatio pro peccatis recedere ab iniustitia. 6 €Non apparebis ante conspectum Domini vacuus: pom 652 ane a (6 14). Cum autem sciat preces pauperum et humilium Deo acceptas LIBER ECCLESIASTICI esse (15-26), Siracides postulat ut populi dispersi Deus misereatur (36, 1-19). Accedunt instructiones quaedam, quarum prima est de de- 35, 7 — 36, 14 7 haec enim omnia propter mandatum Dei fiunt. 8 Oblatio iusti impinguat altare, et odor suavitatis est in conspectu Altissimi. f Sp: 38, Ir; 50, 17. — v. Gn 9 9Sacrificium iusti acceptum est, oe eee B90 3Sy IZA et "memoriam eius non obliviscetur Dominus. 1 cf. cp. 39, ‘33. 10 ‘Bono animo gloriam redde Deo i (vr. 12). et Jnon minuas primitias manuum tuarum ; icp. ts hs. Eas ke Ex 23, 19. 11 kin omni dato hilarem fac vultum tuum k2 Cor 9, 7; fi re ee et in exsultatione sanctifica ‘decimas tuas, cp. 18, 15; 20, 15;, 43,28 12 mda Altissimo secundum datum eius 1 “ay Ex 15, 2. et in bono oculo adinventionem facito manuum tuarum; | jy op a4 t2. ct. Th 4 13quoniam Dominus retribuens est et septies tantum red- | Pro 19, 17. — cf. 2 Cor - 8. 149Noli offerre munera ?prava, non enim suscipiet illa. [det tibi. | o cp. 34, 21; Gn 4, 5; Pro ar, 15 Et noli inspicere sacrificium iniustum. » dhina 7 ‘Dt os Naot q@Quoniam Dominus iudex est, et "non est apud illum gloria | q Ps 49, 6;'74, 8. — v. Ps 57, 16non accipiet Dominus personam in pauperem, [ personae, 12. ‘ et Sdeprecationem laesi exaudiet. r Dt ro, 17 2 Fats rex 7; Jb 3 17 ‘Non despiciet preces pupilli See is an é Gal aprile oF a nec viduam, si effundat loquelam gemitus: 25; ee + 18 nonne lacrimae viduae ad maxillam descendunt, sv. Ex 22, ah et exclamatio eius super deducentem eas? tv. Ex 22, 22. 19 A maxilla enim ascendunt usque ad caelum, et Dominus exauditor non delectabitur in illis. 20 Qui adorat Deum in oblectatione suscipietur, et deprecatio illius usque ad nubes propinquabit. 21 uOratio humiliantis se nubes penetrabit, ucf. Lm et donec propinquet non consolabitur 21] * Catch: RW 7, ,1.— R. et “non discedet donec Altissimus adspiciat. § tt Gabo b65 Beds. 22Et Dominus “non elongabit, sed iudicabit iustos et faciet iu- | x2 Pt 3, 9. et Fortissimus Ynon habebit in illis patientiam, [dicium, | » cf. cp. 18, 9. ut @contribulet dorsum ipsorum zcf. Dt 33, 11. 23 et gentibus reddet vindictam, donec tollat plenitudinem su- et “sceptra iniquorum contribulet ; {[perborum | als 14, 5. 24 bdonec reddat hominibus secundum actus suos bv. Jb 34, 11. et secundum opera Adae et secundum praesumptionem 25 donec iudicet iudicium plebis suae [illius ; et oblectabit iustos misericordia sua. 26 eSpeciosa misericordia Dei in tempore tribulationis, cIs 49, 13. dquasi nubes pluviae in tempore siccitatis. d Os 6, 3. ’ 3 6 1 Miserere nostri, Deus omnium, et respice nos $453 32. 0 80: or. Ode et ostende nobis lucem miserationum tuarum 2 ct %immitte timorem tuum super gentes, quae non exquisie- ut cognoscant quia non est Deus nisi tu [runt te, et Oenarrent magnalia tua. 3 cAlleva manum tuam super gentes alienas, ut videant potentiam tuam. 4 Sicut enim in conspectu eorum dsanctificatus es in nobis, sic in conspectu nostro magnificaberis in eis; 5 cut cognoscant te, sicut et nos cognovimus quoniam non est Deus praeter te, Domine. 6 Innova signa et immuta mirabilia, 7 Jglorifica manum et bracchium dextrum, 8 Yexcita furorem et effunde iram, 9 tolle adversarium et adflige inimicum. 10 kFestina tempus et ‘memento finis, ut enarrent mirabilia tua. 11 In ira flammae devoretur qui salvatur, et qui pessimant plebem tuam inveniant perditionem. 12 iContere caput principum inimicorum dicentium: *Non est alius praeter nos. 13 1Congrega omnes tribus Iacob, reereb.'t7-10)] L. in ar de prop. Fid. 1-16] Cn in sb. (1) ad ll. 8 Cf: Ex*23, 27: y Party4, 27. bck. 2 Mcy3,: 34: cJr 10, 25. — cf. Ps 78, 6. d EZ- 20; 41; °28,--25: po 23° 38, 23; 39, i’ —~ of. Jt 36, 213 6, els 4, 24; 3 eg 8, 43, 60; 4 Rg 19, a0. — cf. Mt 27, 54. f cf. Dt 5, 1 gcf. Ps 78, :: TO. 225: ro] v. ur. ig 7. & cf; “Dt 32,.38: i cf. on 44, Me Sap 18, 22° Lec I, 73. jPs 6. 22; 109, 6; Hab 3, 13. T2 hs n D. 1 Ocbris. k cf. Is a 8. 10: EPs 106;: 2; is 40,«113 Jr -3; 18; Am 9, 14, etc. — cf. cp. 49;.:305..J0_ 12s Sl. $2: mut cognoscant quia non est Deus nisi tu he bes 2. 5. et enarrent magnalia tua, et "hereditabis eos sicut ab initio. | (Jp ry ‘9: Bar 2, 15: Dn 140Miserere plebi tuae, super quam invocatum est nomen tuum, 18, 19. — v. 2 Mc 8, 1 LIBER ECCLESIASTICI 36, 15 — 37, 14 lectu faciendo in cibis et verbis (20-22), in nuptiis et coniugio (23-28), in sodalibus et amicis, in consiliariis et intimis (37, /-21) et in candi- datis sapientiae (23-29); secunda de curando corpore est, quod, si p Ex 4, 22; Jr 31,.9. act: jdt 'S;:23; 0 2. Par 6, 40. ES IGE. ae. AS Ts 66, 1. "of. cp. 24, 15. sIs 43, 15. — cf. Ex 19, 6; Dt 76:05" F4, 2 ete! tcp. 44, 3. — cf. Jr 23, 2 en 51,-12;- Ps: 36,.2¢. I8“40, 18]. aed in fr. 3 p. D. 3 Adv. Int. (Ps 121), i: D. 18 p. Pnt. et in Ms. pro pace. vv. Nm 6, 23-27. w3 Rg 8, 60. x Jb 12, 11; 34, 3. y cp. 26, 16, $cp. 26, 1, 3.— cf. Pro 18, 22- b cf. Jr y, ccf. cp. 38, m3 d cf. cp. 29, 28; Pro 27, 8. acf. Pro 20, 6. bcp. 6, 9. — cf. Ps 54, 13-15. C cp: '6;..63- Jb:.10, 20. dcp. 6, 8. — cf. Jb 19, 19. ecp. 6, Io. f cf Pro 27, 10: £cto2 Rg 17; % h cf. Pro 16, 29; Jb 19,19. icf. Pro 20, 14. 37 et Israél, ?quem coaequasti primogenito tuo. 15 Miserere Ycivitati sanctificationis tuae, Ierusalem, ‘civitati requiei tuae. ~ 16 Reple Sion inenarrabilibus verbis tuis et gloria tua populum tuum. 17 Da testimonium his, *qui ab initio creaturae tuae sunt, et suscita ‘praedicationes, quas locuti sunt in nomine tuo prophetae priores. 18 Da mercedem “sustinentibus te, ‘ut prophetae tui fideles inveniantur, et exaudi orationes servorum tuorum, 19 secundum Ubenedictionem Aaron de populo Eye, et dirige nos in viam iustitiae, et sciant omnes, qui habitant terram, quia tu es Deus conspector saeculorum. 20 Omnem escam manducabit venter, et est cibus cibo melior. 21 2Fauces contingunt cibum ferae, et cor sensatum verba mendacia. 22 Cor pravum dabit tristitiam, et homo peritus resistet illi. 23 QOmnem masculum excipiet mulier, et est filia melior filia. 24 ySpecies mulieris exhilarat faciem viri sui, {siderium. et super omnem concupiscentiam hominis superducit de- 25Si est lingua curationis, est et mitigationis et misericordiae ; non est vir illius secundum filios hominum. 26 Qui possidet mulierem bonam inchoat possessionem, ¢adiutorium secundum illum est et “columna ut requies. 27 cUbi non est saepes diripietur possessio, et ubi non est mulier ingemiscit egens. 28 Quis credit ei 4qui non habet nidum et deflectens ubicumque obscuraverit, guasi succinctus latro exsiliens de civitate in civitatem? 1 7Omnis amicus dicet: Et ego amicitiam copulavi? sed est amicus solo nomine amicus. bNonne tristitia inest usque ad mortem ? 2 cSodalis autem et amicus ad inimicitiam convertentur. 30 praesumptio nequissima, unde creata es cooperire aridam malitia et dolositate illius? 4 Sodalis amico coniucundatur in oblectationibus, et din tempore tribulationis adversarius erit. 5 Sodalis amico condolet causa ventris et contra hostem accipiet scutum. 6 Non obliviscaris amici tui in animo tuo et non immemor sis illius in opibus tuis. 7 9Noli consiliari cum eo, qui tibi insidiatur, et a zelantibus te absconde consilium. 8 Omnis consiliarius prodit consilium, sed est consiliarius in semetipso. 9A consiliario serva animam tuam, prius scito quae sit illius necessitas, et ipse enim animo suo cogitabit, 10 tne forte mittat sudem in terram et dicat tibi: _ et stet e contrario videre quid tibi eveniat. 12 Cum viro irreligioso tracta de sanctitate et cum iniusto de iustitia et cum muliere de ea quae aemulatur, cum timido de bello, cum negotiatore de traiectione, [agendis, icum emptore de venditione, cum viro livido de gratiis 13 cum impio de pietate, cum inhonesto de honestate, cum operario agrario de omni opere, 4 cum operario annuali de consummatione anni, cum servo pigro de multa operatione. 11 Bona est [via tua, + Se aM MES Aree Nat ge Oi sanum, iuvat temperantia (30-34); si infirmum, medicus, medicina et oratio ad Deum (38, I-15); si defunctum, honorant obsequia et luctus, qui moderatus esse oportet (16-24) ; tertia demum versatur circa scien- LIBER ECCLESIASTICI1 37, 15 — 38, 12 38 Non attendas his in omni consilio ; 15 sed ‘cum viro sancto adsiduus esto, quemcumque cognoveris observantem timorem Dei, 16 cuius anima est secundum animam tuam et qui, cum titubaveris in tenebris, mcondolebit tibi. 17 *Cor boni consilii statue tecum ; non est enim tibi aliud pluris illo. 18 Anima viri sancti enuntiat aliquando vera quam septem °circumspectores sedentes in excelso ad spe- 19 Et in his omnibus deprecare Altissimum, {culandum. ut dirigat in veritate viam tuam. 20 Ante omnia opera verbum verax praecedat te, et Yante omnem actum consilium stabile. 21 Verbum nequam immutabit cor, "ex quo partes quattuor bonum et malum, vita et mors; Loriuntur : et ‘dominatrix illorum est adsidua lingua. Est vir astutus multorum eruditor et ‘animae suae inutilis est. 22Vir peritus multos erudivit et “animae suae suavis est. 23 VQui sophistice loquitur odibilis est, in omni re defraudabitur. 24 Non est illi data a Domino gratia, omni enim sapientia defraudatus est. ’ 25 Est sapiens animae suae sapiens, et fructus sensus illius laudabilis : 26 tyir sapiens plebem suam erudit, et fructus sensus illius fideles ‘sunt; 27 vir sapiens implebitur benedictionibus, et videntes illum laudabunt. 28 yVita viri in numero dierum; _ &dies autem Israél innumerabiles sunt. 29 aSapiens in populo hereditabit honorem, et “nomen illius erit vivens in aeternum. 30 Fili, in vita tua tenta animam tuam et, si fuerit nequam, non des illi potestatem ; 31 non enim omnia omnibus expediunt, et non omni animae omne genus placet. 32 @Noli avidus esse in omni epulatione et non te effundas super omnem escam; 33 ein multis enim escis erit infirmitas, et aviditas appropinquabit usque ad choleram. 34 fPropter crapulam multi obierunt; qui autem abstinens est adiciet vitam. 1 aHonora medicum propter necessitatem, etenim Yillum creavit Altissimus; 2a Deo est enim omnis medela, et a rege accipiet donationem. 3 Disciplina medici exaltabit caput illius, et in conspectu magnatorum collaudabitur. 4 °Altissimus creavit de terra medicamenta, et vir prudens non abhorrebit illa. 5 dNonne a ligno indulcata est aqua amara? 6 Ad agnitionem hominum virtus illorum; et dedit hominibus scientiam Altissimus honorari in mi- 7e¢In his curans mitigabit dolorem, [rabilibus suis. et unguentarius faciet pigmenta suavitatis et unctiones conficiet sanitatis, et non consummabuntur opera eius; 8 pax enim Dei super faciem terrae. 9 Fili, in tua infirmitate ne despicias te ipsum, sed fora Dominum, et ipse curabit te. 10 gAverte a delicto et dirige manus et “ab omni delicto munda cor tuum. [tionem 11Da ‘suavitatem et memoriam Jsimilaginis et impingua obla- et da locum medico, 12 *etenim illum Dominus creavit; lL cf. cp. 6, 36; 8, 9; 9, 21; 39, te mcf. cp. 7, 17] Ant. in ab BMV. de cons. 4. Cl; CD. 32, 27: ocf. 2 Rg 13, 34; 18, 24; 4 Rg 9, 17. p Tb 4, 20. — cf. Ps 24, 5 qcp. 32, 24; Tb 4, 19. vi * 15, 18; Dt 30, 19. — cf. r 0 4, 23. s Pro: 38;. 20> Mi 12, 37:.-Je iS: 7a. § ct, Mt.23, 3; -1€or'o. 275 — v. Rm 2, 16-23. 4% CD. 25, 12. a Cle Coy 05.255 "205 5s x Pro 15, 7. — cf. cp. 20, 32, 33. y Ps 38, 6. — cf. cp. 41. 16; Jb 14, 5. 3 Ch Ch. 44. 1B: @P104-35535% bcp. 39, 13. — ef. Ps 110, 10; FT 3. or €or 6;-12 5 10,23. dcp. 31, 20. ecp. 31, 23, 25. eH Hf — cf. Ec 5, 11; a cf. ve it 9, 10. Ore 12. 4] * Catech. R. IV 16, 14. c Gn 1, 29: 9. 3. — cf. 4 Rg 20, 4-7; Ez 47, 12. d Ex 15, 23-25; 4 Rg 2, 19-22. Pela he 22. 46, 1852515.8; ¥ef1s-48.52, Ap Mt 9, 2; jos Rae: Os 2%: cp. 35, °§: —cf. Ps 50, 4-12. iv. cp. 35, 8. icp. 35, 4. — v. Lv 2, 1, 2, 9. Vr. T. — 655 — LIBER ECCLESIASTICI 38, 13-38 tiarum et mechanicharum artium discrimen et usum (25-39). Post quae et post descriptam viam, qua homo ad sapientiam perveniat (39, 1-7) et Sructus quos ex ipsa capessere valeat (8-16) auctor divinas perfectiones lcf. Jb 4, 7-9. MCL. JOS: F435 mCP. 22, 10. 0 TD. 2.24393 245222 Oo ci cp. 22, 21: Gel iT Th ave: rcp. 30, 25. — cf. Pro 15, 13; 17,22: $ Prosts; 237427. 22, Pro 12, 25; 15, 13. — cf. 2 Cor 7, 10. “CD. 30. 22. vcp. 7, 40; 18, 24. — cf. Is 47, 7. x Jb 7,9; Sap 2, 1. — cf. 2 Rg 12, 22. ycp. 41, §. — v. Gn 3, 19. £:Cl, VC AT 3-48; av. 2 Rg 12, 20-23. 6 cf. 2 Cor z,. 20. ccf. Sap 14. 19. @d ci: Is 44, 12. e (Sph 3, 17). fv. Sap 15, 7; Jr 18, 3. g cf. cp. 39, 11. kcf: cp. 39, 2. et non discedat a te, quia opera ejus sunt necessaria. 13 Est enim tempus quando in manus illorum incurras; 14 ipsi vero Dominum deprecabuntur, ut dirigat requiem et sanitatem propter conversationem illorum. [eorum 15 Qui delinquit in conspectu eius, qui fecit eum, Mincidet in manus medici. 1¢ Fili, “in mortuum produc lacrimas et quasi dira passus incipe plorare et “secundum iudicium contege corpus illius et "non despicias sepulturam illius. 17 Propter delaturam autem amare fer luctum illius Puno die et Yconsolare propter tristitiam 18 et “fac luctum secundum meritum eius uno die vel duobus propter detractionem; 19 sq tristitia enim festinat mors et cooperit virtutem, et ‘tristitia cordis flectit cervicem. 2© In abductione permanet tristitia, et substantia inopis secundum cor eius. 21 uNe dederis in tristitia cor tuum, sed repelle eam a te et “memento novissimorum. 22 Noli oblivisci, “neque enim est conversio; ‘ et huic nihil proderis et te ipsum pessimabis. 23 yMemor esto iudicii mei, sic enim erit et tuum: “mihi heri, et tibi hodie. 24 47n requie mortui requiescere fac memoriam eius et consolare illum in exitu spiritus sui. 25 bSapientia scribae in tempore vacuitatis, et qui minoratur actu sapientiam percipiet. Qua sapientia replebitur 26 qui tenet aratrum, et qui gloriatur in iaculo? Stimulo boves agitat et conversatur in operibus eorum, et enarratio eius in filiis taurorum; 27 cor suum dabit ad versandos sulcos ct vigilia eius in sagina vaccarum. 28 Sic omnis faber et architectus, qui noctem tanquam diem transigit; qui sculpit signacula sculptilia, et adsiduitas eius variat picturam: cor suum dabit in similitudinem picturae et vigilia sua perficiet opus. [opus ferri: 29 dSic faber ferrarius sedens iuxta incudem et considerans vapor ignis uret carnes eius, et in calore fornacis concertatur; 30 vox mallei “innovat aurem eius, et contra similitudinem vasis oculus eius. 31 Cor suum dabit in consummationem operum et vigilia sua ornabit in perfectionem. 32 /Sic figulus sedens ad opus suum, convertens pedibus suis rotam, qui in sollicitudine positus est semper propter opus suum, et in numero est omnis operatio eius. 33 In bracchio suo formabit lutum et ante pedes suos curvabit virtutem suam; 34 cor suum dabit ut consummet linitionem, et vigilia sua mundabit fornacem. 35 Omnes hi in manibus suis speraverunt, et unusquisque in arte sua sapiens est; 36 sine his omnibus non aedificatur civitas, 37 et non inhabitabunt nec inambulabunt et in ecclesiam non transilient, 38 super sellam iudicis non sedebunt et testamentum iudicii non intelligent Yneque palam facient disciplinam et iudicium et ?in parabolis non invenientur; ] f : § f iy E et praesertim potentiam, bonitatem et iustitiam, qua bona bonis, | mala autem malis comparantur, enarrat (17-37) atque ad eas cele- | brandas omnes invitat (38-41). His autem perfectionibus hominum LIBER ECCLESIASTICI 38, 39 — 39, 30 Ss cea lee) dete 2:4 a tated Oe 39 39 sed creaturam aevi confirmabunt, et deprecatio illorum in operatione artis, accomodantes animam suam et conquirentes in lege Altissimi. 1 aSapientiam omnium antiquorum exquiret sapiens et “in prophetis vacabit, 2 Cnarrationem virorum nominatorum conservabit et 4in versutias parabolarum simul introibit, 3 ¢occulta proverbiorum exquiret et Jin absconditis parabolarum conversabitur, 4 ¥’in medio magnatorum ministrabit et in conspectu praesidis apparebit ; 5 in terram alienigenarum gentium pertransiet ; 4bona enim et mala in hominibus tentabit. 6 Cor suum tradet jad vigilandum diluculo ad Dominum qui et ‘in conspectu Altissimi deprecabitur, [fecit illum % et ipse tanquam imbres mittet eloquia sapientiae suae et in oratione confitebitur Domino, 10 et ipse diriget consilium eius et disciplinam et °in absconditis suis consiliabitur; 11 Pipse palam faciet disciplinam doctrinae suae et Zin lege testamenti Domini gloriabitur ; : 12 ‘collaudabunt multi sapientiam eius, et usque in saeculum non delebitur; 13 snon recedet memoria eius, et ‘nomen eius requiretur a generatione in generationem. 14 Sapientiam eius enarrabunt gentes, et laudem eius enuntiabit ecclesia. 15 Si permanserit, nomen derelinquet plus quam mille, et, si requieverit, proderit illi. 16 Adhuc “consiliabor ut enarrem ; ut furore enim repletus sum. 17In voce dicit: Obaudite me, divini fence: et “quasi rosa plantata super rivos aquarum fructificate, 18 quasi “libanus odorem suavitatis habete. 19 Florete flores Yquasi lilium et date odorem et frondete in gratiam et collaudate canticum et benedicite Dominum in operibus suis, 20 date nomini eius magnificentiam et confitemini illi in «voce labiorum vestrorum acf. Jb 12, 1-14) LL. oa Sah. Doct. pee 44, 33 46, 1 of. Ze Y Pee . 8, 9. d ch cp. 38, “38. , 35. — cf. Ps 50, 8. , 6. — cf. Sap 8, 8. £ Vi cp. II, I. kel. cp. .34,;42. PCr. se F543. 75 29 Tvl. CD.292, ‘FS, 6-14) L. in cm. Doct. : rs H - : 6) Cp. in cm. M. et Cf. 7 aperiet os suum in oratione Matis, MVS div. Fast. d et ™pro delictis suis deprecabitur ; Matris. : 8 si enim Dominus magnus voluerit, l Sap 2.7: oe 21; Je 1, 5. — “spiritu intelligentiae replebit illum, mectacpiht ge: BkotiseiMt 5 ae ncp. 18, 29. — cf. Jc 1, 5. gct. Jt 977324: F.6D: AG, “£5: Scf.sepi3 5; 9. tcp. 37, 29; 44, 14. uvr. 38. in fs. ss. Ros. 8. — cf. Ps 176] Ant. etc. BMV vcp. 24, 18; 50, I, 3. x cf. ep: 34; ate. et cp. in fs. ss. Ros. yep. 8; Os Cg) Sf. in ig Py et Mm. 20] V. in fs..s. Vince. a P. etc. et in canticis labiorum et citharis z Ps 98, 4-6; 146, 7. et sic dicetis in confessione: 21 aQpera Domini universa bona valde: a se 3 “ re The a 3. 22 bin verbo eius stetit aqua sicut congeries, b cf. Gn 1, 6-10; Ex 14, 22; Js et in sermone oris illius sicut exceptoria aquarum ; 3, 13-16. — v..Ps 32, 7. 23 quoniam in praecepto ipsius placor fit, et non est minoratio in salute ipsius. 24 cOpera omnis carnis coram illo, ccf. Heb 4, 13. — V. cp. IS, et Mon est quidquam absconditum ab oculis eius; dSant 8. 25 a saeculo usque in saeculum respicit, et nihil est mirabile in conspectu eius. 26 ¢Non est dicere: Quid est hoc? aut quid est istud? omnia enim in tempore suo quaerentur. 27 Benedictio illius ‘quasi fluvius inundavit: 28 quomodo cataclysmus aridam inebriavit, [tabit. sic ira ipsius gentes, quae non exquisierunt cum, heredi- ecf. Pro 16, 4; Is 29, 19; 45, ' 9; Rm 9g, 20. fcf. cp. 24, 35-37. 29 Quomodo Yconvertit aquas in siccitatem et siccata est terra, | g Ex 14, 21; (Ps 106. 34; Jr et /viae illius viis illorum directae sunt, Res sic peccatoribus offensiones in ira eius. 30 Bona bonis creata sunt ab initio, (42) — 657 — LIBER ECCLESIASTICI 39, 31 — 40, 17 vitae aerumnas, quas peccatum in mundum induxit (40, 1-11), op- ponit adfirmans omnes quidem homines eas stinere, impios vero eisdem cruciari insuper et torqueri (12-16). indiscriminatim su- j (cp. 40. 9, 10); Sap 16, 24. Rk cf. cp. 29. 28; Pro 27. 27. — Sap. 5; .26: Lcf. Rm 8, 28; 1 Tm 4, 4 mcf. Sap 14, 11; 16, 24. NVI. 35; Cp..40, 9, 10. — cf. Ex -9, 233 ‘Ps.10,.7; 148:;°8: Jn t,c4okas Oo ch Ez '6)-13; Pcl. Ex 9%.18) 2492" Js. “To, *Er, Ps 17, 131.77, 47; Sap 5, 22, 6. q Dt 28, 20; 2 Rg 24, 13; Pro 10, 3. 4 Lv 26. 26; Nm -14, 32;4-Dt 28; 2143-30) 29-18, EZ 7,385. Rg 13, 24; 26, 25. — cf. cp. 26, 10. u Ex 22, 343 v. a8, Pa 33;. Dt 32, 25; sap I w Ps 48, 8. — cf. Ps 147, aJb 5,7; 7. 1; 14, 1; Ec 1,3, 13; 2, 23 6 cf. vr. AT; cD. a Rae Ge? > ORD Ke Sap?.7;: Ee Cx. "San $9.<-52'- JO. 05,25, 18.12; dcf. Sap 7, 6. — v. Ex 11, 5. é:cf.. 6.7 34,72, -3 3° Sap 28, 77) f ict. Is209, -8;, gcf. Gn 7, 23%°Ex' 9, 25. hcp. 7, 3; Gn 4, 24; Ps 78, 2; ' icp. 39, 35, 36. j (cp. 39, 30). Gn: 6.133 -7;- 38. atte I; cp. 4%, 13. — v. Gn n Be x n, OCD... 20, $1. Ex.23, 8. D'ch Dah, Lbs; qcf. Pro 10, 25. rect. Dt 15 ¢97-38,.72;.. eck. Joo1;.'183 $3.37; 6, 46. f Ps tos, 2. cf. cp. 16; 22% h Jb 26, 14. . ty. Gn it. 7s 1-15] LL. in cm. CP. 1] Catech. R. III 5. 8. — cf. ib. T 2 12. — Ant. in fs. Ss. Jouchim. “Cp. 30, 13 6 cf. cp. 47,10-12; 3 Rg 4, 32: 1: Par 15. Oes2 bar’ 7, 6; 38. T53. 3° BS: 10,24: .2: Es x2, 35;_Eph 5, 19. CCl. ECA ab: dcf. Pro 4, 8. e Ab 16; Sap 2, 4. 44 17In conspectu eius “commovebuntur montes, et in voluntate eius adspirabit °notus. 18 PVox tonitrui eius verberabit terram, {tempestas aquilonis et congregatio spiritus. 19 Et, sicut avis deponens ad sedendum, adspergit nivem, et, "sicut locusta demergens, descensus eius; 28 pulchritudinem candoris eius admirabitur oculus, et super imbrem eius expavescet cor. 21 sGelu sicut salem effundet super terram, et, dum gelaverit, fiet tanquam cacumina tribuli. 22 tFrigidus ventus aquilo flavit, et gelavit crystallus ab aqua; . super omnem congregationem aquarum requiescet, et sicut lorica induet se aquis; 23 et devorabit montes et exuret desertum, et exstinguet viride sicut igne. 24 Medicina omnium in festinatione nebulae, et “ros obvians ab ardore venienti humilem efficiet eum. 25 In sermone eius siluit ventus et cogitatione sua “placavit abyssum, et plantavit in illa Dominus insulas. 26 Qui navigant mare enarrent pericula eius, et audientes auribus nostris admirabimur. 27 2T]lic praeclara opera et mirabilia, varia bestiarum genera et omnium pecorum et creatura 28 Propter ipsum doriiit iatus est itineris finis, [beluarum. et Yin sermone eius composita sunt omnia. 29 Multa dicemus et @deficiemus in verbis, consummatio autem sermonum: ?Ipse est in omnibus. 30 Gloriantes ad quid valebimus ? Cipse enim Omnipotens super omnia opera sua. 31 éTerribilis Dominus et magnus vehementer, et mirabilis potentia ipsius. 32 Glorificantes Dominum quantumcumque potueritis; supervalebit enim adhuc, et admirabilis magnificentia eius; 33 benedicentes Dominum exaltate illum quantum potestis; maior enim est omni laude. 34 Exaltantes eum replemini virtute; ne laboretis, non enim comprehendetis. 35 eQuis videbit eum et /enarrabit? et quis magnificabit eum, sicut est ab initio? 36 YMulta abscondita sunt maiora his, Apauca enim vidimus operum eius. 377Qmnia autem Dominus fecit et pie agentibus dedit sapientiam. 1 Laudemus viros. gloriosos, et parentes nostros in generatione sua. 2 Multam gloriam fecit Dominus, magnificentia sua a saeculo. 3 Dominantes in potestatibus suis homines magni virtute et prudentia sua praediti, nuntiantes “in prophetis dignitatem prophetarum 4 et imperantes in praesenti populo et virtute prudentiae populis sanctissima verba; 5 “in peritia sua requirentes modos musicos et narrantes carmina scripturarum; § homines divites in virtute, “pulchritudinis studium habentes, pacificantes in domibus suis. 7dOmnes isti in generationibus gentis suae gloriam adepti et in diebus suis habentur in laudibus. [sunt 8 Qui de illis nati sunt reliquerunt nomen narrandi laudes eorum. 9 eEt sunt quorum non est memoria: a TTS PN TI eRe ry — 662 — Universim et praevie ad viros illustres laudandos invitat (44, 1-15); deinde nominatim eos recensens ex aevo praemosaico laudat Henoch et Noé LIBER ECCLESIASTICI 145 (16-19), Abraham, Isaac et lacob (20-27) ; tempore Moysi Moysem ipsum 44, 10 — 45, 12 fperierunt quasi qui non fuerint; f Sap 2, 2. et nati sunt quasi non nati, et filii ipsorum cum ipsis. 10 Sed illi Yviri misericordiae sunt, | ae quorum pietates non defuerunt; 10- my L: in oct. $s. Ap. Pt. 11 hCum semine eorum permanent bona, _ 12 hereditas sancta nepotes eorum, et tin testamentis stetit semen eorum, 13 jet filii eorum propter illos usque in aeternum manent; semen eorum et “gloria eorum non derelinquetur. 14 [Corpora ipsorum in pace sepulta sunt, et nomen eorum vivit in generationem et generationem. 15 mSapientiam ipsorum narrent populi, et laudem eorum nuntiet ecclesia. 16 "Enoch placuit Deo et translatus est in paradisum, ut det gentibus paenitentiam. 17 ONoé inventus est perfectus iustus et in tempore iracundiae factus est reconciliatio 18 Pideo dimissum est reliquum terrae, cum factum est di- 19 @testamenta saeculi posita sunt apud illum, {luvium ; ne deleri_possit diluvio omnis caro. 20rAbraham magnus pater multidinis gentium, et non est inventus similis ili in gloria, qui conservavit legem Excelsi et fuit in testamento cum illo. 21 sIn carne eius stare fecit testamentum, et tin tentatione inventus est fidelis; 22 uideo iureiurando dedit illi gloriam in gente sua, crescere illum “quasi terrae cumulum 23 et Zut stellas exaltare semen eius et hereditare illos a mari usque ad mare - et Ya flumine usque ad terminos terrae. [eius : 242Et in Isaac eodem modo fecit propter Abraham patrem 25 benedictionem omnium gentium dedit illi Dominus et “testamentum confirmavit super caput Iacob. 26 Agnovit-eum in benedictionibus suis et dedit illi heredi- et divisit illi partem “in tribubus duodecim [tatem 27 et conservavit illi homines misericordiae dinvenientes gratiam in oculis omnis carnis. 1 aDilectus Deo et hominibus Moyses, bcuius memoria in benedictione est: 2 similem illum fecit in gloria sanctorum et magnificavit eum in timore inimicorum et “in verbis suis monstra placavit; 3 dglorificavit illum in conspectu regum et iussit illi coram populo suo et fostendit illi gloriam 4 in fide et %enitate ipsius sanctum fecit illum [suam; et elegit eum ex omni carne ; 5raudivit enim eum et vocem ipsius, et ‘induxit illum in nubem Set jdedit illi coram praecepta et “legem vitae et discipli- ldocere Iacob testamentum suum et iudicia sua Israél, [nae, 7m~Excelsum fecit Aaron fratrem eius et similem sibi de tribu Levi: 8 statuit ei "testamentum aeternum et °dedit illi sacerdotium gentis et beatificavit illum in 9 et circumcinxit eum zona gloriae [gloria et induit eum ?stolam gloriae et coronavit eum in vasis virtutis. ; 10 @Circumpedes et ‘femoralia et Sumerale posuit ei et cinxit illum ‘tintinnabulis aureis plurimis in gyro 11 “dare sonitum in incessu suo, auditum facere sonitum in templo in memoriam filiis gentis suae. 12 vStolam sanctam auro et hyacintho et purpura, opus textile viri sapientis, iudicio et veritate praediti: 10,13] V. in fs. ss. 7 Fund. hk Pro 13, 22. — v. bs TES) 2. ied ipa Ra aa ie ae jcf. cp. 36, k Pro 10, 7; gon 4, I. — cf. CD. 345-28 ; TA Vs All. et Ant. in cm. Mm. ue — re in cons. eccl. — . 1s 65, Lef. Gn sera a Sap. 6i 35%-Le as 20 5 MCD. 39, 12-14 15] V. All. jin gn ss. 7 Fund. 15, 14) Int. (Ps 32) in cm. Mm. etc. , 22, 24; Heb 11, 5. — cf. Sap D 4, ex 16-45, 30] L cm. CP. o Gn 6, 8, 9; 7, I. pt Pt 3, 2072 Pt'2, $7 q Gn 9, II, 19. rit Mc 2, 52. — v. Gn 12, 2; U5 5¢5is. 17; 45. 5- Pr. ‘ . et Cop. etc. in s Gn 17, 10, 13. t Gn 22,1, 12; 1 Mc 2, 52; Gal 3, 0; Heb*ris 17: uv. Gn 22, 16-18; 26, 3. v (v. Gn 13, 16; Nm 23, 10). xv. Gn 15, 15. y Gn 15,18; Ex 23, Pee ie 4% ee 3 Boer pri on 26, 3-5. 25-45, 9) L. in vg. unius Ap, a Gn 27, 28, 29; 28, 14. b Gn 32, 8, 9. c Gn 49, 2 d Ex 11, 3. @ cf: Ex 33; tz; Nm 12,292 1-6] L. et Cp. in fs. s. ‘Jos. et in cm. Ab. b cf. cp. 46, 14; 1 Mc 3, 7 c Ex 8, 31; 9, 33; 19, 18, 19. 3] aR in ord. ad recip. regem d Sap 10, "16. — cf. Nm 32, 33. ee ety 6,7 193° F0, 274 Dt 6, fEx 33, 23 233 34, 6. g Nm h Ex ab ne - 1r; Nm 12,8. i Ex_24, 18. pM. ExXe33oTls DtiSsi4: 34010. kv. Lv 18, 5. — cf. Dt 30, 19. Fer. Dts, aS mv. Ex 4, 14-16. ncf. Ex 40, 13; Nm 25, 13 ov. Ex 28, 1-3. PCD... 50512. q Ex 28, 2; Sap 18, 24. 7 1x28, -42. s Ex 28, 4. t Fx 28, 33, 34. ux 28, 35. v Ex 28,-15-30. LIBER ECCLESIASTICI 45, ee 46, 6 (45, 1-6), Aaron eius fratrem pontificali decore et auctoritate cl, a rum (7-27), et Phinees Eleazari filium et ideo Aaronis nepotem (28- 31), losuem et Caleb, qui Deo oboedientes soli repromissionem ad 14] V. in Gr. in fs. BMV. Reg. SS. Omn. xSap 18, 24; Bar 5, 2. — v. Ex 28, 36-38. 9 ChALC'54; (20: 14] Gr. etc. in fs. ss. spin. Cor. z Ex 28, 45: 40, 12, 13. av. Ex 29, 38, 42; Nm 28, 4,6 bNm 3, 3; Jd.17. 5, 12; 3 Reg 13, 33. — cf. Ex 29, 9, 24. d Ex 45 ¥2,. 33°) Nmi9s;:33;: LFS, 5 e Ps 88, 30; Bar 1, 11. — cf. Dty1, sr Ps ror, 18: f (v. Nm 6, 23-27). gNm 17, 5; 1 Rg 2, 28. ih Lv 16, 24. i Dt 17, 9-11; 21, 5. j Dt 33, ro. — v. Lv Io, 11; 5 UE rey ov. Nm 16, f, ss. lv. Nm 16, 23-35. mcf. Nm 17, 8. nav. Nm 18, 11-13. OV.-LY 95.31, 32; 23; 20; Nm 6, 20 p cf. 1 Cor rae $8 q Nm 18, 20; Dt 10, 9. #:-Cf ci Ninw2s, £1=13%. Ps.105, 30; Ml-2, 4, 5; 1 Mecho, 26, 54. st Me 2, 54. bef. 5 Rye 2.126, 3s: uv. 2 Rg 7, 12-16. VPs-7%5:'FO74nAC. 135 22% t 4,22. — cf. a Ex 17, 9; Nm 27, 18; Dt 34. Ofi2 (Mci2i‘s5: Jo 12, 7 etc. bcp. 39, 1. — cf. t 18, 15. C-6r.. Mt ¥, 237 d (cp. 47, 24). ev. Js 6-12. fv. Js 8, 18-26. g Js 10, 12-14. A cf. vr. 19, 6] Of. etc. in fss. ss. Jo. a Cap. et Laur. a Brund. Js 10, 8-11. 46 13 torto cocco opus artificis, gemmis pretiosis figuratis in ligatura auri et opere lapidarii sculptis, in memoriam secundum numerum tribuum Israél. 14 Corona aurea super mitram eius expressa Ysigno sanctitatis et gloria honoris, opus virtutis et desideria oculorum ornata. 15Sic pulchra ante ipsum non fuerunt talia usque ad originem. 16 Non est indutus illa alienigena aliquis, sed tantum *filii ipsius soli et nepotes eius per omne 17 aSacrificia ipsius consumpta sunt igne cotidie. [tempus. 18 b/Complevit Moyses manus eius, et unxit illum oleo sancto. 19 Factum est illi in testamentum aeternum et %semini eius, fungi sacerdotio et habere laudem [sicut dies caeli, et /glorificare populum suum in nomine eius. 20 9Ipsum elegit ab omni vivente offerre sacrificium Deo, incensum et bonum pderens, in memoriam placare "pro populo suo; 21 et ‘dedit illi in praeceptis suis potestatem in testamentis iudiciorum : /docere Iacob testimonia et in lege sua lucem dare Israél. 22 Quia “contra illum steterunt alieni, et propter invidiam circumdederunt illum hemines in deserto, qui erant cum Dathan et Abiron, et congregatio Core in iracundia. 23 'Vidit Dominus Deus, et non placuit illi, et consumpti sunt in impetu iracundiae. 24 Fecit illis monstra, et consumpsit illos in flamma ignis. 25 Et ™addidit Aaron gloriam et dedit illi hereditatem et "primitias frugum terrae divisit illi, 26 Onanem ipsis in primis paravit in satietatem ; nam et ?sacrificia Domini edent, quae dedit illi et semini eius. 27 eCeterum in terra gentes non hereditabit, et pars non est illi in gente; ipse est enim pars eius et hereditas. 28 rPhinees filius Eleazari tertius in gloria est, imitando eum in timore Domini, 29 et stare in reverentia gentis; in bonitate et alacritate animae suae placuit Deo pro 30 SIdeo statuit illi testamentum pacis, [Israél. principem sanctorum et gentis suae, ut ‘sit illi et semini eius sacerdotii dignitas in aeternum. 31 Et “testamentum David regi filio Iesse de tribu Iuda, hereditas ipsi et semini elus: ut daret sapientiam in cor nostrum, iudicare gentem suam in iustitia, ne abolerentur bona ipsorum ; et gloriam ipsorum in gentem eorum aeternam fecit. 1 Fortis in bello Iesus Nave successor Movsi in prophetis, qui fuit magnus secundum nomen suum, 2 maximus Cin salutem 4electorum Dei, expugnare insurgentes hostes, ut consequeretur hereditatem Israél. 3 eQuam gloriam adeptus est /in tollendo manus suas et iactando contra civitates romphaeas! 4 Quis ante illum sic restitit ? nam hostes ipse Dominus perduxit. 5 9An non in iracundia eius impeditus est sol, et una dies facta est quasi duo? 6 kInvocavit Altissimum potentem in oppugnando inimicos undique, et ‘audivit illum magnus et sanctus Deus in saxis grandinis virtutis valde fortis. peva 664 sons sunt (46, 1-12); ex Iudicibus Samuelem Deo dilectum et ab homini- bus probatum (13-23); sub aetate Regum Nathan et David (47, 1-13) necnon Salomonem potentia, sapientia et divitiis conspicuum, qui ’ LIBER ECCLESIASTICI 46, 7 — 47,9 47 7 Impetum fecit contra gentem hostilem et Jin descensu perdidit contrarios, 8 ut cognoscant gentes potentiam eius, quia contra Deum pugnare non est facile. Et “secutus est a tergo potentis, 9 et in diebus Moysi misericordiam fecit ipse et 'Caleb filius Iephone, stare contra hostem et prohibere gentem a peccatis et perfringere murmur malitiae. 10 Et ipsi duo constituti, a periculo liberati sunt a numero ™sescentorum milium peditum, "inducere illos in hereditatem, in terram °quae manat lac et mel. 11 PEt dedit Dominus ipsi Caleb fortitudinem, et usque in senectutem permansit illi virtus; ut ascenderet in excelsum terrae locum, et semen ipsius obtinuit hereditatem, 12 ut viderent omnes filii Israél, quia bonum est Yobsequi sancto Deo. 13 Et iudices singuli suo nomine, Tquorum non est corruptum cor, qui non aversi sunt a Domino, 14 ut ssit memoria illorum in benedictione, et tossa eorum pullulent de loco suo, 15 et nomen eorum permaneat in aeternum, permanens ad filios illorum, sanctorum virorum gloria. 16 uDilectus a Domino Deo suo Samuel Ypropheta Domini “renovavit imperium et Yunxit principes in gente sua. 17 2In lege Domini congregationem iudicavit, et ¢vidit Deus Iacob, et Yin fide sua probatus est propheta 18 et cognitus est in verbis suis fidelis, quia vidit Deum | 19 Et “invocavit Dominum omnipotentem, [lucis. in Zoppugnando hostes circumstantes undique in oblatione agni inviolati. 20 Et eintonuit de caelo Dominus et in sonitu magno auditam fecit vocem suam, [thiim; 2let Scontrivit principes 7Tyriorum et omnes duces Philis_ 22 et ante tempus finis vitae suae et saeculi htestimonium praebuit in conspectu Domini et christi; pecunias et usque ad calceamenta ab omni carne non accepit, et non accusavit illum homo; 23 et ‘post hoc dormivit et Jnotum fecit regi et ostendit illi finem vitae suae et exaltavit vocem suam de terra in prophetia, delere impietatem gentis. 1 Post haec surrexit “Nathan propheta in diebus David, 2 et quasi °adeps separatus a carne, Csic David a filiis Israél. 3 4Cum leonibus lusit quasi cum agnis et in ursis similiter fecit sicut in agnis ovium. In iuventute sua 4 @nunquid non occidit gigantem et abstulit opprobrium de gente? [ Goliae ; 5In tollendo manum saxo fundae deiecit exsultationem 6 nam /invocavit Dominum omnipotentem et dedit in dextera eius tollere hominem fortem in bello et exaltare cornu gentis suae. 7 9Sic in decem milibus glorificavit eum et laudavit eum in benedictionibus Domini, in offerendo illi coronam gloriae; 8 tcontrivit enim inimicos undique, et ‘exstirpavit Philisthiim contrarios usque in hodiernum Jcontrivit cornu ipsorum usque in aeternum. [diem, 9In omni opere dedit confessionem Sancto et Excelso in verbo gloriae; jJs 10, 7. Rk S14;. 82-93 p< 1 Mc 2, 56. — v. Nm 14, -9. mv. Nm 1, 46. nNm 14, 38; 26, 65. o Ex 3, 8. pb Js 14, 6-14. qa Js 14, 8, 9, 14 GEC nId 226; s cf. cp. 4§, 13 -32oMel3,-¥ t py. 40,7. 12°" Is‘ 66, ‘a4: fe Tel Vv. Cb Ont. $8 fs. 88.7 Fund. acl Jr 75.7 t Re 30, £3 -26521 cf. r Rg 12, 3 sqq. ; Ps 98, 6. ez Re 73-9, 207 °12; 78. fr Rg 7, 13. gcf. Ps 82, 8. kv. 1 Rg 12, 3-S. tx Rg 25, - 48, x5. 7/1 Rg 28, 11-20. I; 28, 3. — cf. cp. av. 2 Rg 7, §-17; 12, I-15. 6b Lv 3, 3 cv. 1 Rg 16, 11-13. dv. 1 Rg 17, 34-36. ev. r Rg 17, 49-51. 46] ¥. 1 Rg 18, 7 f cf. cp. 46. 6, 19 git Rg 18, 7. hv. 2 Rg 5, 6-10, I-14; 10, 7, 19. 17; :253. 2 jcf. Dn 8, 8. 9, 10] Ant. in {SSO OC 8 Fe — 665 — LIBER ECCLESIASTICI 47, 1i0— 48, 6 tamen amore mulierum captum in posteros suos indignationem Dei con- citavit (14-25); ideo Roboam eius filius ob insipientiam suam, una cum leroboamo, qui peccare fecit Israél, vituperatur (26-31). Laudat k cf. cp. 44, 5. — v. 2 Rg 23, lcp. 50, 20; 30-32; 25, TAN DANO. Os Pirar 16: 6572s; I-7. m2 Rg 12, 13. n Ps 88, 25. 02 Rg 7, 122169" Ps1195-“s1; 88, 27°SS. ’3 Rg-2, 12. @3 Rg 5,7. — cl. 3 Rg 3; 212; 4, 31. (cla 3 REOVE 72 13") ARE TO, 34. $3 Re 4, 24, 253-5, 4. ‘tv. 3 Rg, 5S. uz Rg 9, 3. v3 Rg 4, 29, 30. — cf. Sap 8, Io. ee cp. 24, 35-27. — cf. Pro I 3 y (cf. cp. 39, 3). 23. Re 4, 343.20,.-2. '— ch. Is 16, 29. a(2 Rg 12, 25). — cf. 1 Rg b aa v. 3 Rg 4, 31, 34. c3 Rg 10, 22, 27. — cf. Sap 7, 9; Bar 3, 30. d3 Rg 11, 1-13. — cf. Pro Sty3 ecf. Sap 3, 16-18. f3 Re 22, 15-27. — v..3 Bg IT, Qa: g2 Rg 7, 15; Ps 88, 34-38. A387 Recri 13 a Ps 88, 20. 33 Rg 11, 43. 23 Rg 12, 6-16. — cf. cp. 10, 3. m 3 Rg 12. 28-30. n4 Rg 17, 6-8, 18. 1] V. All. in fs. b. Jo. M. Vian- e€ ney. aMl 4, 5; t Mc 2, 58. 5:3 Re 27,1; Jes, 17 c3 Rg 18, 40 (?). ON S38 BREST F Fo LC. 4.225% e3 Rg 18, 38; 4 Rg 1, 10, 12 $3 Rg 17, 21, 22. £N. 3 Rg 21, 10,520 2 Par'33, 12-15. 48 10 kde omni corde suo laudavit Dominum et dilexit Deum, qui fecit illum et dedit illi contra inimicos potentiam. 11 /Et stare fecit cantores contra altare et in sono eorum dulces fecit modos 12 et dedit in celebrationibus decus et ornavit tempora usque ad consummationem vitae, ut laudarent nomen sanctum Domini et amplificarent mane Dei sanctitatem. 13 ™Dominus purgavit peccata ipsius et “exaltavit in aeternum cornu eius et °dedit illi testamentum regni et sedem gloriae in Israél. 14 pPost ipsum surrexit @filius sensatus, et “propter illum deiecit omnem potentiam inimicorum. 15 sSalomon imperavit in diebus pacis, cui subiecit Deus omnes hostes, tut conderet domum in nomine suo et pararet sanctitatem in “sempiternum. vVQuemadmodum eruditus es in iuventute tua 16 et *impletus es quasi flumen sapientia, et terram retexit anima tua, 17 et replesti in Ycomparationibus aenigmata ! “Ad insulas longe divulgatum est nomen tuum, et %dilectus es in pace tua. 18 bIn cantilenis et proverbiis et comparationibus et interpretationibus miratae sunt terrae, 19 et in nomine Domini Dei, cui est cognomen Deus Israél. 20 ccollegisti quasi aurichalcum aurum et ut plumbum complesti argentum. 21 Et 4inclinasti femora tua mulieribus, potestatem habuisti in corpore tuo; 22 dedisti maculam in gloria tua et profanasti semen tuum, einducere iracundiam ad liberos tuos et incitari stultitiam tuam, 23 ut ffaceres imperium bipartitum, et ex Ephraim imperare imperium durum. 24 9Deus autem non derelinquet misericordiam suam et non corrumpet nec delebit opera sua, 'neque perdet a stirpe nepotes ‘electi sui et semen eius, qui diligit Dominum, non corrumpet; 25 dedit autem reliquum Iacob et David de ipsa stirpe. 26 Et jfinem habuit Salomon cum patribus suis, 27 et dereliquit post se de semine suo, gentis stultitiam 38 ‘et imminutum a prudentia, Roboam, qui avertit gentem consilio suo, 29 et Ieroboam filium Nabat, qui peccare fecit Israél et dedit viam peccandi Ephraim. Et plurima redundaverunt peccata ipsorum: © 30 valde “averterunt illos a terra sua. 31 Et quaesivit omnes nequitias, usque dum perveniret ad illos defensio, et ab omnibus peccatis liberavit eos. 1 Et ¢surrexit Elias propheta quasi ignis, et verbum ipsius quasi facula ardebat. 2 Qui induxit in illos famem, et irritantes illum invidia sua °pauci facti sunt; non enim poterant sustinere praecepta Domini. 3 7Verbo Domini continuit caelum et deiecit de caelo ignem 4 Sic amplificatus est Elias in mirabilibus suis. [ter. Et quis potest similiter sic gloriari tibi? 5 fqui sustulisti mortuum ab inferis, de sorte mortis in verbo Domini Dei; 6 9qui deiecisti reges ad perniciem et confregisti facile potentiam ipsorum | —- 666 — vero Eliam zelo aestuantem (48, 1-12), Eliseum duplici Eliae spi- ritu repletum (13-18), Ezechiam regem cum Isaia propheta, gui tempore Sennacherib floruere (19-28), pariter losiam regem et leremiam, qui LIBER ECCLESIASTICI 48, 7 — 49,5 ty tayo eee } 49 et “gloriosos.de lecto suo, 7 tqui audis in Sina iudicium _ et in Horeb iudicia defensionis, 8 jqui ungis reges ad paenitentiam et prophetas facis successores post te, 9 qui receptus es in turbine ignis, in curru equorum igneorum; 19 qui scriptus es in iudiciis temporum lenire iracundiam Domini, lconciliare cor patris ad filium et restituere tribus Iacob ? 11 Beati sunt qui te viderunt et in amicitia tua decorati sunt! 12 Nam nos vita vivimus tantum, post mortem autem non erit tale nomen nostrum. 13 Elias quidem “in turbine tectus est, et “in Eliseo completus est spiritus eius: in diebus suis °non pertimuit principem, et potentia nemo vicit illum. 14 Nec superavit illum verbum aliquod, et ?mortuum prophetavit corpus eius: 15 in vita sua fecit monstra et in morte mirabilia operatus est. 16 dIn omnibus istis non paenituit populus, et non recesserunt a peccatis suis, usque dum “eiecti sunt de terra sua et ‘dispersi sunt in omnem terram, 17et ‘relicta est gens perpauca, et princeps in domo Da- 18 Quidam ipsorum fecerunt quod placeret Deo, [vid. alii autem multa commiserunt peccata. 19 Ezechias “munivit civitatem suam et Vinduxit in medium ipsius aquam et fodit ferro rupem et aedificavit ad aquam puteum. 20 vIn diebus ipsius ascendit Sennacherib et misit Rabsacen et sustulit manum suam contra illos et extulit manum suam in Sion et “superbus factus est potentia sua. 21@Tunc mota sunt corda et manus ipsorum, et Sdoluerunt quasi parturientes mulieres 22 cet invocaverunt Dominum misericordem et expandentes manus suas extulerunt ad caelum, et sanctus Dominus Deus audivit cito vocem ipsorum: 3 don est commemoratus peccatorum illorum neque dedit illos i inimicis suis, sed purgavit eos in manu Isaiae sancti prophetae. 24 eDeiecit castra Assyriorum et contrivit illos angelus Do- 25 fnam fecit Ezechias quod placuit Deo, [mini; et fortiter ivit in via David patris sui, quam mandavit illi Isaias propheta magnus et fidelis in conspectu Dei. 26 9In diebus ipsius retro rediit sol, et addidit regi vitam, 27 spiritu_magno vidit ultima, et ?consolatus est lugentes in Sion. Usque in sempiternum 28 ‘ostendit futura et abscondita antequam evenirent. 1 Memoria “Iosiae "in compositionem odoris facta opus pigmentarii. 2 In omni ore quasi mel indulcabitur eius memoria et “ut musica in convivio vini. 3 eIpse est directus divinitus in paenitentiam gentis et /tulit abominationes impietatis 4et %gubernavit ad Dominum cor ipsius et in diebus peccatorum corroboravit pietatem. 5 Praeter David et Ezechiam et Iosiam, homnes peccatum commiserunt; ha Reger, 4, 16, 17; 2 Par 22; d 15, IQ. tv. 3 Rg 19, 8-18. j3 Rg 19, 15, 16, 19. k4 Rg 2,°x13-2 Mc 2,:58. IMI 4, 6; Let, 17. to b] Ant. in ters "lis. reg.P. m cf. cp. 36, 13; Mt 19, 28. n4 Rg 2, 9, 15. 04 Rg 3, 13, 14; 6, 16. p4 Rg 13, 21. — cf. cp 49, 18. gv. 2 Par 36, 15, 16, r4 Rg 15, 29; 18, 11, 12. Sich J0i7s 395 “Joxt, mex Pt 1 Ie Ist, 6; Rm.9,;20, u2 Par 32, 5.—cf. Is 22, 10. uv 4 Rg 20, 20; 2 Par 32, 30. — cf. Nh 3, 14. AS 22,23?) y 4 Rg 18, 13, 17; Is 36, 1, 2. zcf. 4 Rg 18, 23, 24; Is 36, 8, 9. a4 Rg 19, 1-3. bv. Is 13, 8. cv. 4 Rg 19, 15-20; Is 37, 15. 4 15.37,..22-35. €4Rgtro9, 35; Tbr, 21; 36; 1 Mc 7, 41; 2 Mc 10. #4 Rg 18, 3-7; 2 Par 29, 2; Is 38, 3. £4 ‘Regi20) 10, 223. Is 38,. ‘8. kv. Is 40, 1; 61, 2. ils 42,9; 46, 10; 48, 5. @ A Re .22)..0,123.,2- Par,g4;-2) 2. b.cf. Ex 30, 34, 35. ccf. Ps 18, 11; 118, 103. dcp. 32, 7. — cf. cp: ao, 20, 21. ev. 4 Rg 23, 3; 2 Par 34, 31- 33. % wd 53. G45 8. Par $4: -3, nal y: ay in fss. s. Alph. de i.Jo. M. Viahies. » 23. ek $ Rg fie ha 43; 4 Rg — 667 — LIBER ECCLESIASTICI 49, 6 — 50, 15 4 urbis excidium praedixit et lamentatus est (49, 1-9); similiter laudan- tur Ezechiel cui 12 prophetis minoribus, Zorobabel cum lesu et Nehe- mia (10-15), quibus tamen praestare dicuntur Henoch, loseph, Seth, tci.4 Re. 165-7. } ch..4 Re 25; 11; 2 Par 36, re. k Jr 21,10; 34,2; 37, 8; 38, 23. lJr 37, 14; 38, 6. m Jr 1, 5. — cf. Gal 1, 15. n Jr 1, 10; 2 Cor 10, 4. OT? a 4S TS: DBZ, 13, 112-38; 9; 22: Ql 2 345. 12°. 36, 8-12. rcp. 46, 14; Is 66, 14. Sit Par:3):29;1-Es 3,:2° Ag 1, © PRE, Pear t Ag 2, 24. — cf. Cn 8, 6; Jr 22° 28. uv. 1 Es 3, 8-11. v Ag 2, 7-10. Sale A) ae ee GM 0 File y 2 Ez 3, 1-31. — cf. 2 Es 2, 17; 7, I. 2:V GR S, 24. a Gn 41, 42-45. b cf. Gn 37, 5. ccf: Goede. 1 ss. a’Gne'§0,°24; Ez:°33, "2935 Js 4, 32. cf. cp. 48, 14; 4 Rg 13, 21. 4, 25; 6, I. ] Cm. in fs. s. Alph. de L. x blesse,. 7) CP. b cf. Ap 2, 28; 21, 16. 6, 8] Ant. in fs. s. Elis. reg. P. Oct..2 Rg 23, 4; dcp. 43, 12; °Gn'9,- 12: €cp. 24, 18; 39, 17. 8] R.in fs. app. BMV.Imm. ei». fcp. 39, 19; Os 14, 6. Refs cp. 24,255 i Se Ore h Lv 16, 12, 13. icp. 24, 19: Jr 11, 16. Jcp. 24, 17. lcf. cp. 45, 9.— v. Sap 18,24. Mm CD. 24,17; PS OY; 13214 00) 6 nam relinquerunt legem Altissimi reges Iuda _. et contempserunt timorem Dei; 7 idederunt enim regnum suum aliis _ _ et gloriam suam alienigenae genti, | 8 Jincenderunt electam sanctitatis civitatem, et desertas fecerunt vias ipsius *in manu Ieremiae; 9 nam /male tractaverunt illum, ™qui a ventre matris consecratus est propheta "Nevertere et cruere et perdere et iterum aedificare et renovare. 10 oF zechiel, qui vidit conspectum gloriae, quam ostendit illi in curru cherubim; 11 nam commemoratus est ?inimicorum in imbre Wbenefacere illis qui ostenderunt rectas vias. 12 Et "duodecim prophetarum ossa pullulent de loco suo; nam corroboraverunt Iacob et redemerunt se in fide virtutis. 13 Quomodo amplificemus *Zorobabel ? nam et ‘ipse quasi signum in dextera manu; 14 sic et Iesum filium Iosedec, “qui in diebus suis aedificaverunt domum et exaltaverunt templum sanctum Domino Yparatum in gloriam sempiternam. 15 Et “Nehemias in memoriam multi temporis, Yqui erexit nobis muros eversos et stare fecit portas et qui erexit domos nostras. [seras, 16 Nemo natus est in terra qualis *Henoch, nam et ipse receptus est a terra, 17 neque ut Ioseph, qui natus est homo princeps fratrum, °firmamentum gentis, rector fratrum, stabilimentum populi; — 18det ossa ipsius visitata sunt et post mortem propheta- | 19/Seth et 9Sem apud homines gloriam adepti sunt, [verunt. et ?super omnem animam in origine Adam. 1 Simon @Oniae filius sacerdos magnus, qui in vita sua suffulsit domum et in diebus suis corroboravit templum. 2 Templi etiam altitudo ab ipso fundata est, duplex aedificatio, et excelsi parietes templi. 3 In diebus ipsius emanaverunt putei aquarum et quasi mare adimpleti sunt supra modum. 4 Qui curavit gentem suam et liberavit eam a perditione, 5 qui praevaluit amplificare civitatem, qui adeptus est gloriam in conversatione gentis et ingressum domus et atrii amplificavit. 6 bQuasi stella matutina in medio nebulae - et quasi luna plena in diebus suis lucet 7 et “quasi sol refulgens, sic ille effulsit in templo Dei; 8 quasi 4arcus refulgens inter nebulas gloriae et “quasi flos rosarum in diebus vernis et /quasi lilia, quae sunt in transitu aquae, et 2quasi tus redolens in diebus aestatis, 9 quasi ignis effulgens, et “tus ardens in igne; quasi vas auri solidum ornatum omni lapide pretioso, 11 quasi oliva pullulans et Jcupressus in altitudinem se extol- in accipiendo ipsum ‘stolam gloriae [lens, et vestiri eum in consummationem virtutis, 12 in ascensu altaris sancti gloriam dedit sanctitatis amictum; - 13 in accipiendo autem partes de manu sacerdotum et ipse stans iuxta aram, et circa illum corona fratrum: mquasi plantatio cedri in monte Libano, 14 sic circa illum steterunt quasi rami palmae et omnes filii Aaron in gloria sua, 15 oblatio autem Domini in manibus ipsorum coram omni synagoga Israél, << A668 = = 4 _ Sem et imprimis Adam (16-19). Coronidis gratia laudatur sacerdos Si- _mon Oniae filius, qui Siracidis tempore vixisse creditur (50, 1-23). Epilogus (50, 24-51, 88). Omnes homines auctor cohortatur ut Deo gratias LIBER ECCLESIASTICI 50, 16 — 51, 12 Ow ee eee et consummatione fungens in ara amplificare oblationem 16 porrexit manum suam in libatione {excelsi regis, et “libavit de “sanguine uvae, 17 Peffudit in fundamento altaris Yodorem divinum excelso principi. 18 Tunc exclamaverunt filii Aaron, Tin tubis ‘productilibus sonuerunt et Sauditam fecerunt vocem magnam in memoriam coram 19 Tunc omnis populus simul properaverunt [Deo. et ceciderunt in faciem super terram adorare Dominum Deum suum et dare preces omnipotenti Deo excelso; 20 vet amplificaverunt psallentes in vocibus suis, et in magna domo auctus est sonus suavitatis plenus; 21 et rogavit populus Dominum excelsum in prece, usque dum perfectus est honor Domini, et munus suum 22 Tunc descendens manus suas extulit [perfecerunt. in omnem congregationem filiorum Israél. vdare’gloriam Deo a labiis suis, et in nomine ipsius glo- 23 et iteravit orationem suam [riari; volens ostendere virtutem Dei. 24 Et nunc orate Deum omnium, “qui magna fecit in omni terra, Yqui auxit dies nostros a ventre matris nostrae et fecit nobiscum secundum suam misericordiam. 25 Det nobis iucunditatem cordis [ternos; et fieri pacem in diebus nostris in Israél per dies sempi- 26 credere Israél nobiscum esse Dei misericordiam, ut liberet nos in diebus suis. 27 Duas gentes odit anima mea, tertia autem non est gens quam oderim: 28 zqui sedent in monte Seir et °Philisthiim et “stultus populus qui habitat in @Sichimis. 29 Doctrinam sapientiae et disciplinae scripsit in codice isto Jesus filius Sirach ierosolymita, €qui renovavit sapientiam de corde suo. 30 /Beatus qui in istis versatur bonis; qui ponit illa in corde suo sapiens erit semper; 31 si enim haec fecerit, ad omnia valebit, quia 9lux Dei vestigium eius est. @Oratio Iesu filii Sirach. ’Confitebor tibi, Domine rex, et collaudabo te Deum salvatorem meum. 2 Confitebor nomini tuo, “quoniam adiutor et protector factus es. mihi 3 det liberasti corpus meum a perditione, ¢a laqueo linguae et a labiis operantium mendacium, [iniquae et in conspectu adstantium factus es mihi adiutor 4 et liberasti. me, /secundum multitudinem misericordiae no- a Yrugientibus praeparatis ad escam, [minis tui, 5 de manibus quaerentium animam meam et de portis tribulationum, quae circumdederunt me, 6 ha pressura flammae, quae circumdedit me, et in medio ignis non sum aestuatus; 7 ide altitudine ventris inferi et Ja lingua coinquinata et a verbo mendacii, a rege iniquo et a lingua iniusta. 8 Laudabit usque ad mortem anima mea Dominum, 9 et ‘vita mea appropinquans erat in inferno deorsum. 10 ™Circumdederunt me undique, et “non erat qui adiuvaret, °respiciens eram ad adiutorium hominum, et non erat. 11 Memoratus sum misericordiae tuae, Domine, et operationis tuae quae a saeculo sunt, 12 quoniam eruis ?sustinentes te, Domine, nNm 15, 5; 28, 7. o Gn 49, 11; Dt 32; 14; 1 Mc 134. ci. Ex 20, 42; Lt 8 15: qcf. Nm 15, 7. — Vv. cp. 35,8. r Nm 10, 10; 2 Par 7, 6. s Nm 10, 2. Pett Par 16,3142 “CD..47, IT. vcf. cp. 34, 19. — v. Nm 6, 22-26. & Pa71; 285) Fl-3,-27- wy Ps ante. ire F076: 25lin cmm. de pace ad ll. et ad vsp. oPS ¥36;°8 (2): a Dt 2, 12. — cf. Ez 35, 2 ss. b cf. 2 Es 13, 23-25. — v. Ez 25, 15-17. o4, £17, 24. —v. Jo 4, 20, 22. d Gn 12, 6; 36, 8, 9; Jd 9, 7; 3 Rg 12, 25 etc. é Cv. ep. 18, 20), fcf. Ap 1, 3.- €.Ci. 18.3). 3: acf. Dt 32, 1 sqq.; 2 Rg 22,2 b Ps 137, 1, 2. i 1-17] L. et LL. in fs. 5. Laur. M. et in cm. Sctar. c Ps 27, 7; 39, 18. 2b] V. in fs. Patr. s. Joseph. 3] v. Le 1, 54. é:vr.. 262.356; 4:""s2 evr.'75)'Ps'§0,+3% 210;'2: f cf. Ps 68, 14. g Ps 8%. 24008252356. hPs 16, 3; 65, 10-12. — cf. Dn 3, 50. $3025 3: INT Sees) 53 7> EPs‘$7,° 4°" 93, 17: 106, 18. mt Ps 117, 10-12. HES) 21. 12; -106,. 32: oPs 141, 5. — cf._Ps 68, 21. D2 0s. LO 3,773: pcp. 36, 18. — cf. cp. 2, 11, 12. agant atque serviant (24-31) ; ipse autem Deum celebrat a quo ex mul- | LIBER ECCLESIASTICI | 7. sribulationibus liberatus est (51, 1-17), suoque studio ad sapientiam 51, 13-38 adsequendam descripto, ut omnes similiter faciant invitat (18-38). 13] Ant. in fs. transl. alm. Do- mus 13, 14] Cp. in cm. Virg. M. g-cf. Ps. 2, 7; 109, 1. —4Nuep. 25; 3} 4 ¥ ch: Sf 2; 23. 14] V. in fs. Patr. s. Jos. 15] R. in fs. ss. nom. J. $ VPs 13: 16,17] Gr. in fs. s. Marg. deC. 17-25] L. in fs. s. Loh. Berchm. tcp. 34, 12. ucf. 3 Rg 3, 6-9; Sap 7, 7. v Ps 5; 8; 27, 2 27,528,314 19. S$. UI. 17-25. xcf. Pro 4. 6, 8. y Sap 7, 15; Is 50, 4. — cf. Ex’4, rr Eph 6,2 30] Int. (Ps 38) et a in fs. $: Te: Nepom. 3:Pro'8,°$5' 9, 4-3 a Pro 9, 4, §. — cf. Is 55, 5 bcp. 6, 26. — cf. Mt 11, 29. Cit 20) 14ss te; d cf. cp. 6, 20. — Sap 6,13, 17. ecf. Pro 4, 7. fcf. Sap 7, 11, 14: Pro 8, 11 £5.39 3 %8 f. Jb 2, 8; 15h. —* cf, aac rts chs Eee et liberas eos de manibus gentium. 13 Exaltasti super terram habitationem meam, et pro morte defluente deprecatus sum. 14 Invocavi Dominum ¢patrem Domini mei, ut "non derelinquat me in die tribulationis meae et in tempore superborum sine adiutorio. 15 Laudabo nomen tuum adsidue et collaudabo illud in confessione, et exaudita est oratio mea, 16 set liberasti me de perditione et eripuisti me de tempore iniquo; 17 propterea confitebor et laudem dicam tibi et benedicam nomini Domini. _ 18 Cum adhuc iunior essem, ‘priusquam oberrarem, ¢Uquaesivi sapientiam palam in oratione mea: 19 vante templum postulabam pro illa et usque in novissimis inquiram eam, et effloruit tanquam praecox uva. 20 Laetatum est cor meum in ea, ambulavit pes meus iter rectum, a iuventute mea investigabam eam. 21 Inclinavi modice aurem meam et excepi illam, 2 multam inveni in meipso sapientiam et multum pro- 23 danti mihi sapientiam dabo gloriam. {feci in ea: 24 Consiliatus sum enim ut facerem illam, zelatus sum bonum et non confundar. 25 Colluctata est anima mea in illa, et in faciendo eam confirmatus sum ; 26 manus meas extendi in altum et insipientiam eius luxi; 27 animam meam direxi ad illam, et in agnitione inveni eam, 28 possedi cum ipsa cor ab initio, “propter hoc non derelinquar; 29 venter meus conturbatus est quaerendo illam. propterea bonam possidebo possessionem. 30 yDedit mihi Dominus linguam mercedem meam, et in ipsa laudabo eum. 31 :Appropiate ad me, indocti, et congregate vos in domum disciplinae. 32 Quid pert te retardatis? et quid dicitis in his? @Animae vestrae sitiunt vehementer. 33 Aperui os meum et locutus sum: Comparate vobis sine argento 34 bet collum vestrum subicite iugo, et suscipiat anima vestra disciplinam ; ‘in proximo est enim invenire eam. 35 Videte oculis vestris, quia ¢modicum laboravi . et inveni mihi multam requiem. 36 eAdsumite disciplinam in multo numero argenti et ‘copiosum aurum possidete in ea; 37 laetetur anima vestra in misericordia eius, et non confundemini in laude ipsius; 38 Zoperamini opus vestrum ante tempus, et ’dabit vobis mercedem vestram in tempore suo. — 670 soar BIBLIORUM SACRORUM sire ORNS ee oer ta Soh oases penetude akin aren ae é ; “2647 Jeait mikp Deminde. okay th eee Meine sim ae ae EE Ne a ato a me, ui a a ud rae rebrndatie? et: : Apia westrad Sitiine a3 Actaernt as nveurt ef Ine Compnraw Sabis sine “#8 AG column veghtany § eh Sie Oy proxies a Videt uculisa ake - A Aen tte eee. ° feabiast $3 g¢tctir abil Pavel ¢ 8 daiperamiat PROPHETAE MAIORES ET MINORES PRIMUS ET ALTER LIBER MACHABAEORUM ET -NOVUM TESTAMENTUM ee Ny pee sr Pena rviesspeclain Tole ea uth pron ts ap phar emeiableneh or) ater ee , 1 r re IM 79 Pe ee I natpet men . » , j d EERO Med ey Aerie So oy PME iitsto SIsaiae filii Amos, quam vidit super Iudam et Ierusalem “in diebus “Oziae, “loathan, fAchaz et 9Ezechiae, regum luda. 2 hAudite, caeli, et auribus percipe, ‘terra, quo- niam Dominus jocutus est: JFilios enutrivi et exaltavi, ipsi autem spreverunt me. 3 *Cognovit bos possessorem suum, et asinus praesaepe domini ——e sui; Israél autem me non cognovit, et populus meus non oregrmalyy 4Vae genti peccatrici, populo gravi iniquitate, Msemini nequam, filiis sceleratis. Dereliquerunt Dominum, “blasphe- maverunt %sanctum Israél, ?abalienati sunt retrorsum. 5 aSuper quo percutiam vos ultra addentes praevaricationem? Omne caput langui- dum, et "“omne cor maerens. 8A planta pedis usque ad verticem non est in eo sanitas: vulnus et livor et plaga tumens ‘non est cir- cumligata nec curata medicamine neque fota oleo. 7“Terra vestra deserta, civitates vestrae succensae igni, regionem vestram coram vobis alieni devorant, et desolabitur sicut in vastitate hostili. 8 Et derelinquetur “filia Sion ut 7umbraculum in vinea et sicut tugurium in Ycucumerario et sicut civitas quae vastatur. 9 *Nisi Dominus exer- cituum “reliquisset nobis semen, quasi Sodoma fuissemus et quasi ¢Gomorrha similes essemus. 10 Audite verbum Domini, principes Sodomorum; percipite auri- bus legem Dei nostri, populus Gomorrhae: 114Quo mihi multitudi- nem victimarum vestrarum? dicit Dominus: Plenus sum: ¢holocausta arietum et adipem pinguium et sanguinem vitulorum et agnorum et hircorum nolui. 12/Cum veniretis ante conspectum meum quis quae- sivit haec de manibus vestris, ut Yambularetis in atriis meis? 15 *Ne offeratis ultra sacrificium frustra: incensum abominatio est mihi; tneomeniam et sabbatum et /festivitates alias non feram; iniqui sunt coetus vestri; 14 Icalendas vestras et sollemnitates vestras odivit anima mea, facta sunt mihi molesta, laboravi sustinens. 15 Et, cum ™Mextenderitis manus vestras, avertam oculos meos a vobis; et, cum Nmultiplicaveritis orationem, °non exaudiam; ?manus enim vestrae sanguine plenae sunt. 16 dLavamini, mundi estote, auferte malum cogitationum vestra- rum ab oculis meis, “quiescite agere perverse, 17 Sdiscite benefacere, quaerite iudicium, subvenite oppresso, iudicate pupillo, defendite vi- duam 18 et venite et targuite me, dicit Dominus. Si fuerint peccata vestra ut coccinum, “quasi nix dealbabuntur; et, si fuerint rubra quasi vermiculus, velut lana alba erunt. 19 VSi volueritis et audieritis me, bona terrae comedetis; 29 quod, si nolueritis et me ad iracundiam provocaveritis, “gladius devorabit vos, “quia os Domini locutum est. 21 Quomodo Yfacta est meretrix civitas fidelis, 2plena iudicii? Iu- stitia habitavit in ea, nunc autem “homicidae. 22 bArgentum tuum versum est in scoriam, vinum tuum mixtum est aqua, 23 eprincipes tui infideles socii furum. Omnes 4diligunt munera, sequuntur retri- Beene épupillo non iudicant, et causa viduae non ingreditur ad os. 24 Propter hoc ait !Dominus Deus exercituum fortis Israél: Heu, consolabor super hostibus meis et “vindicabor de inimicis meis 25 et fconvertam manum meam ad te et excoquam ad purum /scoriam tuam et auferam omne stannum tuum 26 et restituam iudices tuos, ut fuerunt prius, et consiliarios tuos sicut antiquitus. Post haec !vo- caberis civitas iusti, urbs fidelis; 27 Sion in iudicio redimetur, et reducent eam in iustitia; .28 et xconteret scelestos et peccatores simul PROPHETIA: ISAIAE PROPHETIA ISAIAE E, 1-28 1-9] L.in D.1 Adv. acp. 6,1. CO. 2 Te55 20S 20: x CLC: cOs 1, 1. d cf.4Rg 15,1, 7.—v. 2 Par26. e Mic 1, 1. — v. 4 Rg 15, 32-38. PCP ates; TO, &2: 14, 28. — Vv. 4 Rg 16; 2 Par 28, [29-32. £ Xe Cpi3751° 39,8; 4Rg 20; 2Par q9t.39, 1: jr 2, — cf. Dt 4 Mic’r; 2; 6,72. 4, 26. PCE Dt 32, 6, 10, 15; Bar 4,8 k Pro 6. 6; r8, 7.— cf. Jr2, 32. I cp. 5,13; s 8r, 5: Jr4,22,; Os 41. in fr. 3D. D. 1 Nbr. [2,9. m Mt 3, 7. n CD. 5,.24; 31,.1 etc. OVi,. CD. -Bi¢ ‘ p cp. 31, 6; Ex 34, 5. [Ex 21,14. qJrs,8. — cf. cp. 9,13; Jr2, 30; Lm .5;-17. 6] Ant. in fss. ss. 5 vuln. DN. S$ Psi37; 4. [et 7 dol. BMV. # Che JE48; (22 a.Ch.. 5: 6: 6, 12 ,.12*. Lv.26; 16. v cp. 10, $7) S226 Le 20: x Jb 27,1 m 2, 6. [9, 9. y Bar z (all) Rm. 9, 29. — Lm 3, 22. @ CD.-10):12, 22. Pa Lm 4.6. b cp. 13,19; Gn 19, 24, 25; Dt 6 .DU'sa7. 330 Ire ea Ie. | Fags 10. — cf. cp. 66, 3. — V... Retr, 22; 0 ¥5,28. e Jr 6, 20. — cf. 6,6; Am 5, 21, 22; Mic 6, 6-8. Pe Ba oy eee f Ez 23, 17; be 23.— ci. Ps 41, ft Rg 2 Jr\v4,.%2 “ta, 6; 1 Mc 10, 34. i Nm28.11%3 Par 23; - 375 Jat ex 12-162 LV 323,736 ‘ae A "MI 1, Io. 154 nies: Ie .1V 7,2. (6,33. Rg 8, 22; Bait 10o.—ci. Jo a rir,%i: Z27, 13.— cf. Mt 6,7. 0 aes 28; big 4. i 25. q cf. jX 2, 22; f Che: SS.572 "cf. 1 Pt 3, Il. sJr 7, 3-6; 22,3.—cf. vr. 23. t cf. cp.. 43, 26. [Ap 7, a: uPs 50, 9. — cf. cp. 44, v Lv 25, 18, 19; Dt 28, 3. w Lv 16, 25; Pr 2 20 Pay 12 ¥ Vl.2 cp. 24,3. - cf. Nm 23, i109. y Jr 2, 20. — cf. Ex sey 16; re Jr 31, 24. [Ez 16, 8, 15 a Mt 23, 37. — cf. Jr 19, 4 5 cf. 6, 30; Lm 44, 1; Ez 22, % a = Catech. R eT o.2 C38 652 , d Mic 3, eH 3. — cf. ‘Ex e Jr 5, 28.— cf. vs 19S LOOP AO? fcp. 3,1; 10,33 etc. [49, ZA: n Ao 49, 26; 60, 16. eae f:. Dé 327) °4t: Jr 4G; icp. 5, 25; Amt, 8. [M! 3, Zz jvr. 22. — cf. Ez 22139520; Peps 60; 14% 62. 3: — ef. Se i m cp. 46, 3° Jr 22,3 4. n Jb 31, 3; Ps x, Give Irate — 675 — PROPHETIA ISAIAE 1, 29 — 3, 12 1. Pars prior (1, 1-39, 8). Vaticinia tempore Oziae et loathan (1 1-6, 13). Post descrip am politicam et moralem Israélitarum condicionem (1, 1-31) occurrit vati nium de luda, qui, gentibus ad montem Sion ascendentibus (2, 1-5), o Js 24,20; Ps 72,27; Os 7.13. PCP. 42, 17; 44,11.— cf. Os 4. qcp. 85. 35 tg 16. [19. rict. jr8, 17, 8 sJd 16: s Sbcli 21, 10. — cf. tcp. 66, 2 [cp. 43, 17. 1-9] LL. a fr. 3 p. D. law’ @Ccpe:2, 33 13, ma 20, Pete, ei a , ‘Or. A 2-5 in a Z 3] R. in cons. 4 eels au etc. —v. Zc 14 2,3] R. in aseer. “BUY. Imm. 6b cf. Pp: ght 4, 133 25, 6. GWE 3:37 a 56, 7. ogg 5. c 8 20-23. 3b] an Ant. in “fs. 7 dal BMV. Wl. in Adv. 3c] PR ats Pig 3 Py etc. € cp. 27, 13; Je Sos-8 50, 5. Pi 8 51,. 4. Tec 24, 47; o 22. co iat 42, 1. — cf. Jl 3, 12. ct. Jia} x0: [18; 9, 10. OM... °91 ES 95, 8: ai Os 2. jcp. 60, 1-3; Bar 4, 2. — ct. k ci. Mic matt [ ‘ph 5, 8. Ucf. 1 Rg 6; 1; 4 T} 2; m (cf. 4 Rg 16 op mCD. 39, 2. —C Dt ie a ocp. 30, 16. — cf. Dt 17, 16; Mic 5, 10. p vr. 18, 20; cp.10. 10.11: Jr 2, 38, 7x0 Os 8, 11; Ac 16, 16. q Jr 1, 16. — v. cp. 44,.9-17. 7 Cp. 5,15. [Ap 6, 15, 16. $vr. 19, 21. — cf. Sph tk FiCall): 2: Th ir-'-9: CO: 5. Tss Ps LS Cond Mic vvr. 17. [2. 2 at Mi wv.cf. Jb 40, 6-8. ty 31; Ml Zc 11, 2. —V. ©: Is. VEZ 27.° 6° Zeit, 2: Z'ci. Cp: 20,49: 47, 76. acf. cp. 30, 25; 2 Par 26, 9; 27, 3, 4; Sph x, 16. 5 (cp. 60, 9); 3 Re 10, 22; 2 Cc cp. 33, [Par 20, 37; Jn re d vr. 8: r 10, II, 15. — cf. Tb 14, 8; Sap 14, 13. é vr. 10; cp. 7, 19. - cf. 1 Rs 13, 6; Os 10, 8; aS 633: 0; f Ps 75, 9, 10; ; ApS. Cp. 30, vg 3n ap cf. Ez 8 i Lv 11, 19; "St 14 jvr. 10, 19. — cf. Ex yee We k Ps 145, 2, 3. Ue 4, 14. ee Sap 2, 2, 3; cf. z-11] LL. in fr. 40. D. ‘Ady. a@cp. 1, 24 b Lv 26, 26; Ps 104, 163 Ez r4. 13. — cf. Dt 28, 20, 48. €4°Rg-24,.14; Ez 17, 13, 14. dct. Ps 93°90 ¢ Lin. 239. ecf. Dt 18, 10; Dn’ 4,7: f Ec 10, 16. — cf. vr. 12. gv. Mic -: 3- -6. - cf. cp. 4, I iv. Ps 72, 9, 49. — cf. cp. 1, ro. j Gn 13, 13; 18, 20; Ez 46, 48, Z . Rm 6, 23. k Os 13, 9. — cf. Rm 6, 23 ¢ Dt. 12,.253 Ps.36,.373 Ec 8, 12; Dn 3, 30. — cf. cp. 32, Jin Ve Dt 28, 1-4. et °qui dereliquerunt Dominum consumentur. 29 ?Confundentur enim ab idolis, quibus sacrificaverunt, et erubescetis super Yhortis, quos elegeratis, %o cum fueritis "velut quercus, defluentibus foliis, et velut hortus absque aqua. 31 Et erit fortitudo vestra “ut favilla stupa et opus vestrum quasi scintilla; et succendetur utrumque simul, ‘non erit qui exstinguat. 4 2 Verbum quod vidit ¢Isaias filius Aivies super Iuda et Terusalem, 2 Et erit in novissimis diebus praeparatus "mons domus Domini in vertice montium et elevabitur super colles, et “fluent ad mn omnes gentes, 3et 4ibunt populi multi et dicent: °Venite et ascen- damus ad montem Domini et ad domum Dei Iacob, et docebit r vias suas, et ambulabimus in semitis eius, quia fde Sion exibit lex et verbum Domini de Ierusalem. 4 Et 9iudicabit gentes et arg populos multos; et *conflabunt gladios suos in vomeres et lance: as suas in falces. ‘Non levabit gens contra gentem gladium, nec exerc buntur ultra ad proelium. 5 Domus Iacob, venite et ambulemus in lumine Domini. 6 Protest cisti enim populum tuum, domum Iacob, quia repleti sunt ut olim et augures habuerunt /ut Philisthiim et ™pueris alienis adhaeserunt. 7”Repleta est terra argento et auro, et non est finis thesaurorum eius ; Set °repleta est terra eius equis, et innumerabiles quadriga 4 eius; et ?repleta est terra eius idolis: opus manuum suarum ado- raverunt, quod fecerunt digiti eorum. 9 Et ‘incurvavit se homo, et humiliatus est vir: ne ergo dimittas eis. 19 *Ingredere in petram et abscondere in fossa humo ‘a facie timoris Domini et a gloria maie-— statis eius. 11 “Oculi sublimes hominis humiliati sunt, et incurvabitur ; altitudo virorum; Yexaltabitur autem Dominus solus in die illa. 12 Quia “dies Domini exercituum super omnem superbum et excel-— sum et super omnem arrogantem, et humiliabitur; 13 et super omnes | *cedros Libani sublimes et erectas et super omnes Yquercus Basan | 14et super omnes *montes excelsos et super omnes colles elevatos | 15 et super omnem “turrim excelsam et super omnem murum muni- | tum 16et super omnes !naves Tharsis et super omne, quod visu pulchrum est; 17 et incurvabitur sublimitas hominum, et humiliabitur altitudo virorum, et °elevabitur Dominus solus in die illa, 18 et Gidola | penitus conterentur, 19 et “introibunt in speluncas petrarum et in vo- ragines terrae a facie formidinis Domini et a gloria maiestatis eius, fcum surrexerit percutere terram. 20 In die illa %proiciet homo idola argenti sui et simulacra auri sui, quae fecerat sibi ut adoraret, “tal- pas et ‘vespertiliones, 21 Jet ingredietur scissuras petrarum et in ca- vernas saxorum a facie formidinis Domini et a gloria maiestatis eius, cum surrexerit percutere terram. 22 (Quiescite ergo ab homine, ™cuius | sniritus in naribus eius est, quia excelsus reputatus est ipse. Ecce enim dominator 2Dominus exercituum auferet a Ierusalem et a Iuda validum et fortem, omne ¥robur panis et omne robur aquae, 2¢fortem et virum bellatorem, iudicem et 2prophetam et ¢hario- lum et senem, 3 principem super quinquaginta et honorabilem vultu et Gonsiiiarion et sapientem de architectis et prudentem eloquii my- stici ; 4 et dabo ‘pueros principes eorum, et effeminati dominabuntur eis; 5et Yirruet populus, vir ad virum et unusquisque ad proximum suum: tumultuabitur puer contra senem, et ignobilis contra nobilem ; 6 happrehendet enim vir fratrem suum domesticum patris sui: Ve- stimentum tibi est, princeps esto noster, ruina autem haec sub manu | tua. 7 Respondebit in die illa dicens: Non sum medicus, et in domo mea non est panis neque vestimentum: nolite constituere me prin- cipem populi. 8 Ruit enim Ierusalem et Iudas concidit, quia 4ingua eorum et adinventiones eorum contra Dominum, ut provocarent ocu-— los maiestatis eius. 9 Agnitio vultus eorum respondit eis, et peccatum | suum jquasi Sodoma praedicaverunt nec absconderunt. Vae animae. eorum, “quoniam reddita sunt eis mala. 10 !Dicite iusto quoniam | bene, "quoniam fructum adinventionum suarum comedet. 11 ™Vae im-~ pio in malum: °retributio enim manuum eius fiet ei. 12 ?Populum meum exactores sui spoliaverunt, et /‘mulieres dominatae sunt eis. — 676 — = cabitur a Deo puniente praeprimis eos qui causa sunt perversionis po- puli, principes scilicet et mulieres (6-4, 1), reliquiis vero Iudaeorum misericordiam reservante (2-6). Ut autem Deus iustificetur proponitur PROPHETIA ISAIAE 3: 13 Bj xa So ment ye ae ‘| commolitis? dicit Dominus Deus exercituum. Fea Soe” oe Pee a | minalia et periscelidas et murenulas et olfactoriola et inaures ; anulos et 9gemmas in fronte pendentes et linteamina et acus 23 et specula et sindones et °vittas et theristra. | spanti crine 9calvitium, et pro fascia pectorali “cilicium. _rimi quoque viri tui gladio cadent et fortes tui in proelio, 26 et imae- _rebunt atque lugebunt portae eius, et desolata in terra Jsedebit. bus eius; vos enim depasti estis ‘vineam, Popule meus, “qui te beatum dicunt, ipsi te decipiunt et viam gres- suum tuorum dissipant. 13rStat ad iudicandum Dominus et stat ad iudicandos populos. 14 Dominus ad iudicium veniet cum ‘senibus populi sui et principi- et “rapina pauperis in domo vestra. 15 Quare Yatteritis populum meum et facies pauperum 16 Et dixit Dominus: Pro eo quod elevatae sunt “filiae Sion et ambulaverunt extento collo et nutibus oculorum ibant et plaudebant, ambulabant pedibus suis et composito gradu incedebant; 17 Ydecalvabit Dominus verticem filia- rum Sion, et Dominus crinem earum nudabit. 18 Jn die illa auferet Dominus ornamentum calceamentorum et “lunulas 19 et torques et monilia et armillas et @mitras 29 et diccri et 22 et mutatoria et palliola 24 Et erit pro 4suavi odore fetor, et pro ©zona /funiculus, et pro cri- 25 Pulcher- Et “apprehendent septem mulieres virum unum in die illa di- centes: Panem nostrum comedemus et vestimentis nostris ope- -riemur: tantummodo Pinvocetur nomen tuum super nos, “aufer oppro- _brium nostrum. 2In die illa erit 4germen Domini in magnificentia et gloria et fructus terrae sublimis, et exsultatio his @qui salvati fuerint de Israél. | 3Et erit, omnis qui relictus fuerit in Sion et residuus in Teru- salem fsanctus vocabitur, omnis qui 9scriptus est in vita in lerusa- lem. 4Si “abluerit Dominus sordes filiarum Sion et isanguinem Ie- rusalem laverit de medio eius in spiritu iudicii et Jspiritu ardoris. 5 Et creabit Dominus super omnem locum montis Sion et_ubi invo- - catus est, knubem per diem et fumum et splendorem ignis flammantis in nocte; super omnem enim gloriam protectio. 6 Et ‘tabernaculum erit in umbraculum diei ab aestu et in securitatem et absconsionem a turbine et a pluvia. 1 Cantabo dilecto meo canticum patruelis mei vineae suae: @Vinea facta est dilecto meo in cornu filio olei. 2Et saepivit eam et lapides elegit ex illa et plantavit eam electam et aedificavit turrim in medio eius et torcular exstruxit in ea et exspectavit ut faceret uvas, et fecit labruscas. 3 Nunc ergo, habitatores Jerusalem et viri Iuda, iudicate inter me et vineam meam. 4 4%Quid est quod debui ultra facere vineae meae et non feci ei? “An quod exspectavi ut faceret uvas, et fecit labru- scas? 5Et nunc ostendam vobis quid ego faciam vineae meae: au- feram Tsaepem eius, et erit in direptionem; %diruam maceriam eius, et “erit in conculcationem, et ponam eam desertam; non putabitur et non fodietur, et ascendent tyvepres et spinae, et inubibus mandabo ne pluant super eam imbrem. 7 /Vinea enim Domini exercituum do- mus Israél est, et "vir Iuda germen eius deléctabile: et exspectavi ut faceret iudicium, et ecce iniquitas; et iustitiam, et ecce clamor. 8 Vae, qui “coniungitis domum ad domum et agrum agro copu- latis usque ad terminum loci! Nunquid habitabitis vos soli in medio terrae? 9%In auribus meis sunt haec, dicit Dominus exercituum, nisi domus multae desertae fuerint, grandes et pulchrae absque habita- . tore. 19°Decem enim iugera vinearum facient "lagunculam unam, et triginta modii sementis facient modios tres. 11 Vae, qui Yconsurgitis mane ad ebrietatem sectandam et potan- dum usque ad vesperam, ut vino aestuetis! 127Cithara et lyra et tym- panum et tibia et vinum in conviviis vestris, et opus Domini non respi- citis nec opera manuum eius consideratis. 13Propterea captivus ductus est populus meus, quia ‘non habuit scientiam, et “nobiles eius inte- rierunt fame, et multitudo eius siti exaruit. 14 Propterea Ydilatavit infernus animam suam et aperuit “os suum absque ullo termino; et descendent fortes eius et populus eius et sublimes gloriosique eius iP-s Ml os q Lm 2,14; Ez 13,10; Mic 3, 5. rcp. 2, 4; Ps 7, 7-9, Os 4, 1 32; Ps a. Dt $34; om 3, to." — cf. Ecli 13, 24. $s 9 wet. Pro x seus 1 Tm 2, 9. y cf. 1 Cor r On-34;. 28 . ( * 8, 2%,: 2 9, 26; 4, 18. tt. =o 24, b2720,.0%) 42: €cp. 62, 3; re 3, 5- d cf. Est 2, 12. e Jr 2, 32. f cf. cp. 22, 12. BCD; 18 26! 224.125 FY 7656: 47, 5; Ez.7, 18; 27, 31; Am 8, ps Mic 1, 16. — cf. Jb 1 Gh ih, 34; 2 Rg 21, 10; Lm i Jr 14, 2 2; Lm bak: 2:50. gps 47, ; Jb 2,.13;. bm 2,10; — cf. Jn 3, 6. I- 6i Prph. in sb. s. et ah Put. +5, a th in fr. 5 p. D. 1 Adv. oa m 6, re Ac 15, 17. € Gn; 20,..24. 0% Re 1,8, 6: d Jt 23, 5; 33, 15. — cf. cp. eae ya fA 2 C 28 20; Heb 12, 23. — cf. Ex 32, 32; Ps 68, 29 h Ez 38, 25; Jl Sails ~ ef. Zc s o MY 3, 12925003) .07. k Ex 13. 213 40, 32, 36. icp. 25, 4. — v. Ps 26, 5. 1,2) Tr. p. Prph. 8 in sb. s. A? 3, 14; 27, 2; Ps 79, 9; Mr 12, 19. — ch yee Pa 9 12, 103. Ez 15,:23°O8 93: 40. B1Av.r 2). ari bJr 2, -2%. ccf. Mt 21, x9 etc. d cf. Jr 2, 5, 31; Mic. 6, 2. 4. 3) *V. in «Improperiis » in Pa- rasc. ech, { Dt. 3a, -6:, Mti3;4803;.21;, f-cf. Jr 5, ¥0; 43. fis 28 2 9 gi3 88, 41, 42; Pro (24,45. i cf. cp. . 23.1 25.) Gn 3; 28. f ChB Re 7.) Tera) 22: Lcf. cp. 3,14.— v.Ps 79, 9-12. 71 Vs. UF) te 2. ede La 15, 1, 5. — cf. Gn 49, 10; Cia. TAs TP aT 28, A. 8] * Cottck R. IM 10; 533, 1V 13 wiok Mic 2, 2; Hab 2, 6. ocf. Lv 26, 20; Ag 1, 6, 2, 16. pef. Ez 45, 11. q vr. 22. — cf. Pro 23, 29, 30; Ee.10, 165:‘Ecli 3x, 30; Ac rAm 6, 5, 6; 8, 3. [2, 15 ONTO! CD. 10, 127 Ps*27-5 — Ci.cp. 22, rr; 26, 3. Pent, 4° Os 4.6% #CEEDt 32)°24; “Lm '4;'25:-7,)8; v Hab 2, 5. w cf. Pro 30, 35,. 18: — 677 — PROPHETIA ISAIAE 5,15 — 7,1 (5, 1, 2) et explicatur parabola de vinea (3-30). Describitur denique visio, gua propheta muneris sui auctoritatem et fructum illustrat (6, 1-13). 2. Vatioinia tempore Achaz, seu liber de Emmanuele (7, 1-12, 6). Achaz perterritum ¥ Cp. 2,9. Zcp. 2, 11,17; acp. 7, 21. y cp. 2, It. 33, §- b ct. Jd 6, 3. 18] * cf. Catech. R. Il 5, 14. c Pro 5, 22. ses hag ; Jr -1,15.—cf.Sap Zz 12. Po OIE AS on ee « Catech. R. tir Out tv 12, 4. [Am 5, 7. cp. 32, 5. — cf. Ecli r1, 33; cf. at 125 Mt 6.23 -Sh¢ E: g Pro i 7: Rm 12, 16. — cf. 37, 24. Avr. i Bl Pasi a bas Lh fae hey © eee j Ecli TI; 33; Zep. 47, 15) Jl 2, 5;.Nh 1, ro. m Th 13,1 [— cf. Ex ts, 7. cp. oe Ocp. I, 4. D4 Re32, 15, 17. @ cd. 10, 4: Ez6, 14. ial Jr 4, 24. — cf. Ps 45, 43 ab scf. 4 Rg 9, 37, Jr 36, PEDO, 229-295 21s; TO; r CDi U4, 92s “133 22 v Ze 10, 8. — cf. cp. 7, 18: +? 10, 3; Dt 28, 40. — cf. rs, 15, 17; Bar 4, 15. ¥YV. Cp. 10, 28-32. 4, 7, 49, 19. dv. 4 Rg 18, 13-14. fJr 4, 23. — cf. Lm Ae 1-12] LL. in 4; yh Trin. et fr. 6~. D. tr 1-5] R. et rey ay t Nbr. etc. acp. I, 1; 2 Par.26, 26-21. on 12, i — cf. 3 Rg 22, IQ. ai? ¢ 8. cf. Dn 7, 20. ch. Catech, R. II 4, 57. — d. et in fs. ss. R mpt. pal ord. Ms. et in hymn. « Te Deum ». dcf. Jr 22, 29; Ez 21, 27; Le I, 2. Bis — cf. Ps 8,2 eNm 14,21; Ps 71,19; Hab ; I cf. Ps 96, 4: Le " 3 gam 9, 7} ph 2, is Ap 15, 8. — cf. Ex 19 24, 18; Nm 16, 43; 3 Re 8, 10, 11; Ez 10, 4. icf. Ex 33 3520. a fi Jd 6, 22; jcf. Jr 1, 6; Sph 3, 9. [13, 22; lcf. 33,17: Jr 10, 10. — cf. Zc 9.9: Mt 25, 34, 40; Lc 5, 8. 6,7) Cm. in fs. s. Jo. Nepom. #0 oh ip 9; Dn 10, 19. — cf. Zc 3, 4 9 ay ¥ef.'C etiam. R. 10,4 n 26. Pp (all) Mt 13;. ¥4, 253 0Jo. 33% 40; Ac 28, on ae 4 14; my 5, 21; Ez 12, 2; Mr 4, ae re 10; Rm’ II, 8; Cae ol ei Catch R. IV ae as £ qa cf. Dt 29.4. T2S:78, §; 18,47. scf. cp. 1, 7; 27, 10. — v. Lv tcp. 10, 23. [16, 31, 32. ucf.cp. 10, 22. v cf. go: xI 9. : 1-15] ‘EL. es “sb. wd 3? 7. @cp. b4 Re 16, 37510, 3 ad eum, 15et *incurvabitur homo, et humiliabitur vir, et Yoculi su- blimium deprimentur, 16 et *exaltabitur Dominus exercituum in iudi- : cio, et Deus sanctus sanctificabitur in iustitia. 17 Et “pascentur agni op ordinem suum, et deserta in ubertatem~ versa Yadvenae co- medent. 18 Vae, qui trahitis iniquitatem in °funiculis vanitatis et quasi vin- culum plaustri peccatum; 19 qui dicitis: ¢Festinet et cito veniat opus eius, ut videamus; et appropiet et veniat ccnsilium sancti Israél, et | Scns illud ! 20 Vae, “qui dicitis malum bonum et bonum malum, ponentes tene-_ bras lucem et lucem tenebras, /ponentes amarum in dulce et dulce — in amarum! 21 Vae, equt sapientes estis in oculis vestris et coram vobismet- | ipsis prudentes ! 22 Vae, qui “potentes estis ad bibendum vinum et viri fortes ad — miscendam ebrietatem, 23 ‘qui iustificatis impium pro muneribus et iustitiam iusti aufertis ab eo! 24 Propter hoc, ‘sicut devorat stipulam lingua ignis, et calor flam-— Me mae exurit, sic “radix eorum quasi favilla erit, et germen eorum |_ ut pulvis ascendet ; Nabiecerunt enim legem Domini exercituum et | eloquium sancti Israél °blasphemaverunt; 25 ideo Piratus est furor | Domini in populum suum, et %extendit manum suam super eum et percussit eum et "conturbati sunt montes, et facta sunt morticina eorum ‘quasi stercus in medio platearum. ‘In his omnibus non est aversus furor eius, sed adhuc manus eius extenta. 26 Et “elevabit signum in nationibus procul et Ysibilabit ad eum de “finibus terrae, et ecce Yfestinus velociter veniet. 27 Non est deficiens neque labo- rans in eo, non dormitabit neque dormiet, neque solvetur cingulum renum eius, nec *rumpetur corrigia calceamenti eius. 28 Sa. gittae elus acutae, et omnes arcus eius extenti, ungulae equorum eius ut silex, et rotae eius "quasi impetus tempestatis, 29 crugitus eius ut | leonis: rugiet ut catuli leonum et frendet et dtenebit praedam et amplexabitur, et non erit qui eruat. 30 Et sonabit super eum in die illa sicut sonitus maris: @Adspiciemus in terram,.et ecce tenebrae tribulationis, et flux obtenebrata est in caligine eius. In anno, quo mortuus est %rex Ozias, vidi Dominum sedentem super solium excelsum et elevatum, et ea, quae sub ipso erant, re- plebant templum. 2°Seraphim stabant super illud: sex alae uni et sex alae alteri: duabus velabant faciem eius et duabus velabant pedes | eius et duabus volabant, et clamabant alter ad alterum et dice- bant: @Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus exercituum: “plena est omnis terra gloria eius. 4 Et fcommota sunt 9superliminaria car- dinum a voce clamantis, et "domus repleta est fumo. 5 Et dixi: *Vae mihi, quia tacui, quia vir Jpollutus labiis ego sum et in medio populi pattute labia habentis ego habito et regem Dominum exercituum vidi oculis meis. SEt volavit ad me unus de seraphim et in manu eius cal- culus, quem forcipe tulerat de altari, 7et tetigit os meum et dixit: Ecce Mtetigit hoc labia tua, et nauferetur iniquitas tua, et peccatum tuum mundabitur. 8 Et audivi vocem Domini dicentis: Quem mittam? et quis ibit Onobis? Et dixi: Ecce ego, mitte me. 9 Et dixit: Vade et dices populo huic: ?Audite audientes et nolite intelli ere et videte visionem et nolite cognoscere. 10 %Excaeca cor populi uius et aures eius adgrava et oculos eius claude, ne forte videat oculis suis et auri- bus suis audiat et corde suo intelligat et convertatur, et sanem eum. 11 Et dixi: “Usquequo, Domine? Et dixit: Donec desolentur civi- tates absque habitatore, et domus sine homine, et terra relinquetur deserta, 12 et longe faciet Dominus homines, et multiplicabitur quae derelicta fuerat ‘in medio terrae, 13 “et adhuc in ea decimatio, et convertetur et erit in ostensionem sicut terebinthus et sicut quercus, “quae expandit ramos suos. “Semen sanctum erit id quod steterit in ea. Et factum est in diebus ®Achaz filii Ioathan filii Oziae regis Iuda, ascendit Rasin rex Syriae, et Phacee filius Romeliae rex Israél in Ierusalem ad proeliandum contra eam, et non potuerunt — 678 — 0b foedus a regibus Israélitarum et Syrorum initum Isaias iubet ponere _metum eique incredulo praedicit et Virginem Emmanuelem parituram | (1-17) et poenam regi inferendam (18-25). Hoc novo vaticinio confir- PROPHETIA ISAIAE 7,2—8, 10 — | ginta et quinque anni, et desinet Ephraim esse populus; _debellare eam. Syria super ¢Ephraim. Et commotum est cor eius et cor populi eius | malum Ephraim et filius Romeliae dicentes: | et suscitemus eum et avellamus eum ad nos et ponamus regem in et vocabitur nomen eius ‘Emmanuel: 2 Et nuntiaverunt domui David dicentes: “Requievit sicut moventur ligna silvarum a facie venti. 3 Et dixit Dominus ad Isaiam: Egredere in occursum Achaz tu et “qui derelictus est Iasub fillus tuus ad extremum /aquae- ductus piscinae superioris in via agri fullonis, 4et dices ad eum: 9Vide ut sileas: noli timere, et cor tuum ne formidet a duabus caudis *titionum fumigantium istorum, in ira furoris Rasin regis Sy- riae et filii Romeliae; 5eo quod consilium inierit contra te Syria in 6 Ascendamus ad Iudam medio eius filium Tabeel. 7 Haec dicit Dominus Deus: ‘Non stabit et non erit istud, 8sed caput Syriae Damascus et jcaput Damasci Rasin, et ladhuc sexa- 9 et caput Ephraim Samaria, et caput Samariae filius Romeliae. “Si non cre- dideritis, non permanebitis. 10 Et adiecit Dominus loqui ad Achaz dicens: 11 Pete tibi Nsignum a Domino Deo tuo in profundum inferni sive in excelsum supra. 12 Et dixit Achaz: Non petam et non °tentabo Dominum. 13 Et dixit: Audite ergo, domus David: nunquid parum vobis est molestos esse hominibus, quia Pmolesti estis et Deo meo? 149Propter hoc dabit Dominus ipse vobis signum. "Ecce 8virgo concipiet et pariet filium, 15 ubutyrum et mel comedet, ut sciat reprobare malum et eligere bonum; 16 quia, Yantequam sciat puer reprobare malum et eligere bonum, “derelinquetur terra, quam tu detestaris a facie duorum regum suorum. 17 ¥YAdducet Dominus super te et super populum tuum et super domum patris tui dies, qui non venerunt a diebus *separationis Ephraim a luda, cum rege Assyriorum. 18 Et erit in die illa, “sibilabit Dominus muscae, quae est in extremo fluminum Aegypti, et api, quae est terra Assur, 19 et ve- nient et requiescent omnes in torrentibus vallium et in °cavernis petra- rum et in omnibus frutetis et in universis foraminibus. 20cIn die illa 4radet Dominus‘in “novacula conducta in his, qui trans /flumen sunt, in rege Assyriorum caput et pilos pedum et barbam universam. 21 Et Yerit in die illa, nutriet homo vaccam boum et duas oves 22 et prae ubertate lactis comedet "butyrum; butyrum enim et mel mandu- cabit omnis qui relictus fuerit in medio terrae. 23 Et erit in die illa, omnis locus, ubi fuerint mille vites mille argenteis, in ‘spinas et in vepres erunt. 42 jCum sagittis et arcu ingredientur illuc, vepres enim et spinae erunt in universa terra. 25/Et omnes montes, qui in sar- culo sarientur, non veniet illuc terror spinarum et veprium, et erit in pascua bovis et in conculcationem pecoris. Et dixit Dominus ad me: Sume tibi librum grandem et ascribe in eo stilo hominis: Velociter spolia detrahe, cito praedare. 2 Et adhibui mihi °testes fideles, (Uriam sacerdotem et Zachariam filium Barachiae, 3 et accessi ad prophetissam et concepit et peperit filium. Et dixit Dominus ad me: 4Voca nomen eius: accelera spolia detrahere, festina praedari; ‘4quia, “antequam sciat puer vocare patrem suum et matrem suam, auferetur fortitudo /Damasci et spolia Samariae coram rege Assyriorum. 5 Et adiecit Dominus loqui ad me adhuc dicens: 6 Pro eo quod abiecit populus iste aquas 9Siloé, quae vadunt cum silentio, et ad- sumpsit magis ‘Rasin et filium Romeliae, 7 propter hoc ecce Domi- nus jadducet super eos Kaquas ‘fluminis fortes et multas, regem As- syriorum et omnem gloriam eius, et ™ascendet super omnes rivos eius et fluet super universas ripas eius Set ibit per Iudam “inun- dans et transiens °usque ad collum veniet. PEt erit extensio alarum eius implens latitudinem @terrae tuae, o "Emmanuel. 9 Congregamini, populi, et vincimini; et audite, universae procul terrae: confortamini et vincimini; accingite vos et vincimini: 1 sinite consilium, et dissipabitur; loquimini verbum, et ‘non fiet, quia no- biscum Deus. co Cef.cpy, 8342). d Os 4, 17; 5,9 e (cf. cp. 8, 18). fep. 36, 2; uke sti 17. gcp. 36, 15. — cf. Ex 14, 13. A cf. Am 4, 11; Ze 3, 2. écp. 8, 10. jcf. 3 Rg 11, 24. Uctiicp._ 26, 143427, 16; 88,55 Jr 28, 16; "3: 4. mcf. 2 Par 20, 20, 10- 13] IL. et in fs. Adnunt. etc. BMV. et L. in fr. 4 QT. Adv. a1 Rg 24 34) 4 Rg 19, 29; 20, » 9; 12 0.ck Ps..77, 18; , 7; Ac 5, a, Cp. 43, 24. 6; 15, 10. FP 37 30; ew. 7 8. ac * Catech. R. 4,4.—* cf. Pit VI brev. c. lsenbiehl. — RR. etc. in Adv. e ek BMV. r (all) Mt 1, 43 Ler; s Gn 24, 43; Cn 6 Te “ist 34. tcp. 8, 8, 10. uvr. 22. v cf. cp. 8, 4 [16, 9. x cp. 6, 12. —- cf. 4 Rg 15, 29; ycp. 8, 7. — cf. 2 Par 28, 20. ihe 2, 19; Jr 13, 4; 16, 16. 24, I. — Vv. Rg 18, 13- ve (?); 2 Par 28, 20-22. d Ex 5, I. ecf. cp. 10, 5, f cp. 8, 73 It, 5: Gn 31, 21; Jr 2, 18 Gn 15, 18. cf. cp. 5, 17. vr. 15. jet fd gear i. So, 1%, kde acp. 3, 8. b cf. cp. 43, 1 c4 Rg 16, Seg hr, 15, 16. dct. Os: 1, 4, 65.9. ecf. cp. 7, 16. fcp. 6, 8, 9; 4 Rg 16, 9. £4 Rg 15, 2 Chi Ss 2, 9; Ga icp. ee 4. jcf. Jr 51, 42, 55. k a oS. 9. 15; Le 13, 4; Jo 20. m cf. jr 46, 8. ncf. Dn 11, 9. ocp. 30, 28. p cf. cp. 36, 1; Jr 48, 40. q cf. cp. et S 9, 3. cp. 7,14. §:Pro’21, ‘30. ee 2 CD. 94,279. Ac 5, 39. ECDS- 7527 PROPHETIA ISAIAE 8, 11 — 9,17 mat simulque docet Deum, a quo, non a superstitiosa consultatione, libe- ratio pendet, solum timendum esse (8, 1-22). Sequitur praedictorum amplificatio et quattuor strophis ostenditur Israél poenam meruisse. wcf. vr. 8; Mt 1, 23; Rm 8,31. v cf. 8. » a Moty.:29. 2 CP. 29, 23. — ef. Nm 20, 12; a Ez 11, 16. [Ez 20, 41. 5 cp. 28, 16; Mt11,6; 21,44; Lc 2, 34; 20, 18; Jo 9, 39; Rm cK sae Cor 1,235 Pte,.77 8) ccf. cp. 28, 13. [Ap 22, IO. @ Die 8, 567 59. 0. me et. ax hig se 32, 20; Mic 7, 7; 17] y tie ri fr. 2. D. 1 Adv. fep 54, 8. a « € 9, 23 ne od z Cail) Heb 2, fe anc ¢2r, 37. Ave 3; cp. 7, e. 19, 3; pe debe 6; 235 24; m cf. Le 16, 29 {11- “14. n cf. Ps 118, 105, 143. oci. Ap 16, 9, 11. Pcp. 5, 30. a Nh 1, 8. — cf. Jr-13, 16. 1) I te Nativ. oe 6, 5, gh 2 Kar 10, 4. b ean Mt4: 185° % ccf. Nin 34, 12; Js 13, 27. d1 Mc 5, 15. (2)] Ant. mai. in die 21 Dor. ; Eph 5, 8, 14. 36. i Ps 118, T6r. — cf. 1 Rg 30,16. jcf. Jd 5, 30. OCD; 10, 27° 14,25. {r, Ni Ecp. 10,5, 24; 14,5; 30, 31; m cp. 10, 26; Ps 82, 10. — Vv. ceree 9. [7, 19-25; 8, ee Cc 2, Ir. — cf. cp. 7, 14. 6] * Cateck, R. I 3, 6. — Int. in 2 Ms. (Ps 92) et 3 Ms. (Ps 97) Nativ. Dii. 6,7] RR. etc. in Adv, et fss. [BMV. pcf. Jo 3, 16. acf. Mt 28, 18; xr Corrs, 25. f CD..22, 22. [18: SCP. 20, 29352 HS Oo. 32°" Jr 42. er 63, 16. — cf. . ; 22% t 32, 18. r4. ucf. Mic S, §¢: Ze 9, 16> *e v Ps\2, 8: 71, 11. — cf. Gn 49, I0. x Ps 71, 3; Le 2, 14. — cf. cp. os 13. yLe 1, 32, 33. — cf. 2: Rg 7, er 23,5. [43;106, ‘2 ii 32; 4 Rg 19, 31. — 2, 18;° Zc YX,’ 24. ben 4,353, 8; 3” 47; One's; %2, 13; 6, 4, 1 3 Re 10, 53h : “Par 24, 28: fer: amy Ye [Lc 19, 4. ecf. 2 Par fy fvr. 17, 21: cn. oF 26° 3.47 fo Ex 6, 6: Dia. aa Jee ee el; Jr 15, 7; Ag 18. — cf. d 3.15; 4, 3 ete, icf. cp. 10, 3% jop. 19, 15; Dt 28, wi cf. cf. cp. 10, 17. [ Icp. 3, 2, 3. mcf. cp. 28, 7; Ez 13, 9, 10; 2% V.CD.3, 12. ] Mic 3, 5. OC“ Ps 146, "16> 23% OVE; 125-215 Cp, 20; 8. 11 Haec enim ait Dominus ad me, sicut in manu forti erudivit — me, “ne irem in via populi huius, dicens: 12 Non dicatis: *Coniuratio; omnia enim quae loquitur populus iste coniuratio est; et vtimorem q eius ne timeatis neque paveatis. 13 Dominum exercituum ipsum *san- ctificate, ipse pavor vester et ipse terror vester; 14 et erit vobis in sanctificationem, in blapidem autem offensionis et in petram scan . duabus domibus Israél, in laqueum et in ruinam habitantibus Ieru-— salem. 15 Et coffendent ex eis plurimi et cadent et conterentur et irre- tientur et capientur. 16 Liga testimonium, %signa legem in discipulis meis. 17 Et %ex- spectabo Dominum, qui /abscondit faciem suam a domo Iacob, et — praestolabor eum, 18 9Ecce ego et *pueri mei, quos dedit mihi Do- minus, in signum et in portentum Israél a Domino exercituum, qui habitat in monte Sion. 19 Et cum dixerint ad vos: Quaerite a ‘pythonibus et a_divinis qui Jstrident in incantationibus suis, *nunquid non populus a Deo suo requiret, pro vivis a ‘mortuis? 20™Ad legem magis et ad testimo- | nium ! Quod si non dixerint iuxta verbum hoc, “non erit eis matu- tina lux. 21 Et transibit per eam, corruet et esuriet et, cum esurierit, | irascetur et ’maledicet regi suo et Deo suo et suspiciet sursum 22 et | Pad terram intuebitur, et ecce tribulatio et tenebrae, dissolutio et an- | gustia et Ycaligo persequens, et non poterit avolare de angustia sua. Primo tempore “alleviata est terra Zabulon et terra Nephthali, | et nove adgravata est ‘via maris trans Iordanem dGalilaeae | gentium. 2 Populus, “qui ambulabat in tenebris, vidit lucem ma- | gnam, habitantibus in Wewane umbrae mortis lux orta est eis. 3 9Mul- tiplicasti gentem et non magnificasti laetitiam. Laetabuntur coram te, sicut "qui laetantur in messe, sicut ‘exsultant victores, capta praeda, jquando dividunt spolia. 4*Iugum enim oneris eius et 'virgam umeri eius et sceptrum exactoris eius superasti ”sicut in die Madian. 5”Quia omnis violenta praedatio cum tumultu, et vestimentum mixtum sanguine erit in combustionem et cibus ignis. 6 °Parvulus enim natus est nobis et ?filius datus est nobis, et factus est Yprin- cipatus ‘super umerum eius, et vocabitur nomen eius admirabilis, consiliarius, *Deus fortis, ‘pater futuri saeculi, “princeps pacis. 7 ’Mul- | tiplicabitur eius imperium, et “pacis non erit finis; Ysuper solium David et super regnum eius sedebit, ut confirmet illud et *corro- boret in iudicio et iustitia amodo et usque in sempiternum. ®Zelus Domini exercituum faciet hoc. 8 Verbum misit Dominus in Iacob, et cecidit in Israél. 9 Et sciet omnis populus bEphraim et habitantes Samariam, in superbia et magnitudine cordis dicentes: 10 Lateres ceciderunt, sed quadris lapidibus aedificabimus “sycomoros succiderunt, sed cedros immutabimus. 11 Et elevabit Dominus hostes Rasin super eum et inimicos eius in tumultum vertet: 12 dSyriam ab oriente et @Philisthiim ab occidente, . et devorabunt Israél toto ore. ‘In omnibus his non est aversus furor eius, sed adhuc %manus eius extenta. 13 Et populus “non est reversus ad percutientem se et Dominum exercituum non inquisierunt. 14 Et tdisperdet Dominus ab Israél jcaput et caudam, incurvantem et refrenantem “die una. 15 (Longaevus et honorabilis ipse est caput, et ™propheta docens mendacium i ipse est cauda. 16 "Et erunt qui beatificant populum istum seducentes, et qui beatificantur praecipitati. 17 Propter hoc super adulescentulis eius °non laetabitur Dominus et pupillorum eius et viduarum non miserebitur, quia omnis hypocrita est et nequam, et universum os locutum est stultitiam. ‘In omnibus his ?non est aversus furor eius, — 680 — eamgue futuram esse gravissimam (9, 1-10, 4). Sed Assur quoque, qui superbia elatus munere suo adversus Israél abusus est, poenam susci- _piet (5-15), ipsiusque ruina in bonum luda cedet (16-34). In bonum sed adhuc manus eius extenta. [bit, 18 Succensa est enim quasi dignis impietas, veprem et spinam vora- et succendetur in densitate saltus et convolvetur superbia 19 Jn ira Domini exercituum conturbata est terra, {fumi, et Terit populus quasi esca ignis: ‘vir fratri suo non parcet. 20 Et ‘declinabit ad dexteram et esuriet, et comedet ad sinistram et “non saturabitur: Yunusquisque carnem bracchii sui vorabit, *Manasses Ephraim et Ephraim Manassen, simul ipsi Y¥contra 21 In omnibus his non est aversus furor eius, {[Iudam. sed adhuc manus eius extenta. | | 1 ¢Vae, qui condunt leges iniquas et scribentes °iniustitiam scripse- 2 Cyt opprimerent in iudicio pauperes [runt, et vim facerent causae humilium populi mei, ut essent viduae praeda eorum, et pupillos diriperent ! 3 dQuid facietis in edie visitationis et calamitatis /de longe venien- ad cuius confugietis auxilium ? [tis P et ubi derelinquetis gloriam vestram, 4 ne incurvemini sub vinculo et cum interfectis cadatis? Super omnibus his Ynon est aversus furor eius, sed adhuc “manus eius extenta. 5 Vae Assur, ‘virga furoris mei et baculus ipse est, in manu eorum indignatio mea. 6 Ad gentem fallacem mittam eum et /contra populum furoris mei mandabo illi, ut auferat *spolia et diripiat prae- dam et “ponat illum in conculcationem quasi lutum platearum. 7™]pse autem non sic arbitrabitur, et cor eius non ita existimabit; sed ad conterendum erit cor eius et ad internecionem gentium non paucarum. 8 Dicet enim: 9 "Nunquid non principes mei simul °reges sunt? ?nunquid non ut %Charcamis sic "Calano? et ut *Arphad sic tEmath? “nunquid non ut Damascus sic Samaria? 19 Quomodo in- venit manus mea Yregna idoli, sic et simulacra eorum de Ierusalem et de Samaria. 11 Nunquid non @sicut feci Samariae et idolis eius, sic faciam Ierusalem et Ysimulacris eius? 12 Et erit, “cum impleverit Dominus cuncta “opera sua in monte Sion et in Ierusalem, °visitabo super fructum magnifici cordis regis Assur et super gloriam altitudinis oculorum eius; 1% ¢dixit enim: In fortitudine manus meae feci et in sapientia mea intellexi et abstuli terminos populorum et principes eorum depraedatus sum et detraxi quasi potens in sublimi residentes, 14 et invenit quasi nidum manus mea fortitudinem populorum et, sicut colliguntur ova quae derelicta sunt, sic universam terram ego congregavi, et non fuit qui moveret pennam et aperiret os et ganniret. 15 4Nunquid gloriabitur securis contra eum qui secat in ea? aut exaltabitur serra contra eum a quo trahitur? Quomodo si elevetur °virga contra elevantem se, et exal- tetur baculus, qui utique lignum est. 16 Propter hoc mittet dominator Dominus exercituum in /pinguibus eius tenuitatem, et subtus gloriam eius %succensa ardebit quasi com- | bustio ignis, 17 et “erit lumen Israél in igne, et sanctus eius in flamma, et “succendetur et devorabitur spina eius et vepres in /Jdie una. 18 Ft gloria “saltus eius et carmeli eius ab anima usque ad car- nem consumetur, et erit terrore profugus, 19 et reliquiae ligni saltus eius prae paucitate numerabuntur et puer scribet eos. 20 Et erit in ‘die illa, non adiciet residuum Israél, et hi qui fu- gerint de domo Iacob “inniti super eo qui percutit eos; sed °%inni- tetur super Dominum sanctum Israél in veritate. 21 Reliquiae con- vertentur, reliquiae, inquam, Iacob ad ?Deum fortem. 22 aSi enim fuerit populus tuus, Israél, "quasi harena maris, *re- liquiae convertentur ex eo; ‘consummatio abbreviata inundabit iusti- tiam. 23 %“Consummationem enim et abbreviationem Dominus Deus exercituum faciet Yin medio omnis terrae. 24 Propter hoc haec dicit Dominus Deus exercituum: 7Noli ti- mere, populus meus Yhabitator Sion, ab Assur: in virga percutiet te et baculum suum levabit super te in via “Aegypti; 25 adhuc enim PROPHETIA ISAIAE 9, 18 — 10, 25 QCD. 33, 11; Ps 82, 15. — cf. C3," 8 rcp. 24, 6. scf. Mic 7, 5. be. 8, 21. uLv 26, 26. — cf. Mic 6, 14. vcp. 49, 26. — cf. Zc 11, 9. — v. Dt 28, 53-57. xcf. 4 Rg 15, 14. 30. y 0 a ek II, 13. — Vv. 2 Par 28, acf. Mic 2,. 1. b jr 8, ccp. 5, 23. — cf. Sap: 2, 10: Mic 3, 1-4. dcf..Os 9, 5. eJr 5, 28; Os 9, 7. — cf. Le 19, 44. f:ck.) Capes; 36. cp." 5,25; 9, 12,37, 33, CDs5a 26e eG. TA. 5,6] * cf. Catech. R. III 5, 15. tvr. 15, 24; Cp. 9, 4; 14, 5.—— cf. cp. 7, 20; Jr 50, 23; Mic 5, I. jci. cp. 47,6; Zc ft, 15. Pe 4 Rg 18, 14-16. a ag m cf, Mic A; ata ncf. cp. 36, 8; 4 Rg 18, 24. o cf. 4 Re 25, 28. — cf. Ez 26, v7 * no oy 7. p4 19, 12, 13. qcf. Gn 10, 10; Am 6, 2. r2 Rg 35, 20; Jr 46, 2. $4 Rg 18, 34. tcp. 11, 11; 36, 19; Am 6, 2; reg» alt 3 ucf. 4 Rg 16, 9; 17, 6. v3 Rg 18, 34. — cf. cp. 7, 8. xcf. cp. 36, 18-20; 4 Rg 19, 17, 18. ¥y cp. ‘2,8. zcf. cp. 29, 4, 5; 30, 18; 4 Rg 19, 31. acf. cp. 5, 12, 19 bv. cp. 37, 36 CCP. 37, 23-25; 4 Rg 19, 22-24. dcf. cp. 29, 16; 45, 9; Rm 9, 17. @vr. 5, 24. 3.PS .77...3%+ a 93, 7. gci. cp. 30, 33- h Dt 4, 24. — cf. Jr 5, 14, Ab 10. 17] Ant. in fs. s. Jo. Nepom. ich 27, 4. — cf. cp. 9, 18, Nh re to jcf. cp. 9, 14; 4 Rg 19, 35. Rkvr. 34. — cf. cp. 2, 13. EVES S9S Cp. PEs: mcDp. 4, 2. ncf. 4 Rg 16, 7; 2, Par, 28, 20, 04 Rg 19, 14, 15. [21. pcp. 9, 6. q (all) Rm 9, 27, 28. rcp. 48,19; Gn 22,17; 32, 12. sor 48, 19; Gn 22, 173; 32, 12. tcf. 32 —' cf. Jd 315;. 27; op.°6, 13; Je st, 4; J! 2, +) 2G Gy ok “ucp. 28, 22. — cf. Lm 4, 18; z 7,2; Dno9, 27; Sph 1, 18. — 681 — PROPHETIA ISAIAE vero omnium Messias orietur ex Iesse (11, 1-10), et quoniam in eo omnes reliquiae Israél salutem gloriamque adipiscentur (11-16), propheta mu- nus ipsius et beneficia cantico effert (12, 1-6). aie comet a ¢ Ayers, Fz 10, 26 — 12, 2 acp. 14, 24-27; 26, 20.— cf.cp. cp ata Or rr, 36. Cr7eus. C4 KE IQ, 35. dv. cp. 9, 4; Jd 7, 25. e Ex 14, 27, 28. f cf. Ex 14, 30. 4R 18, I4. ri mpagadng tig Nh rt, aS Ace Sig : tap Es 2, 28 £14, 2 € Rg 13, 2, 232256. 35; lt Rg 13, 16. i cp. 1, 8: 37, 22. Jd 7, 19. — v. cp. 37, 36. soa 18. 2 ct. Ez 31,3, Am 2¢:9: CODA Beas ae 1-10] LL. in D. 2 Adv. gad 10; Ps 71, 20; Ecli 45, Ac Z ay. ce te: in fr. 6 hs Adv. et 2 L. ut th if Cccp. 42,3; Mr 1, 10; Le 3, 3] Ant. in fss5$) teh: Cor. act. O 9,784. €cl. EC. 1,+8; fp: 32} 123Ps Sits, 2, ft ‘12-14. 5 bs 75, 10; Sp Ps 2, 9. — cf. i if icp. 30, 28; Jb 4, 9; 2Th 2, 8. j Ps 138, 109. 5] v. ur. 1, 2. rane in fs. BMV. k cf. Eph 6, 1 [de Consol. lep. 65, 25. — cf. 2,28. m cp. 59, §; Pro 23, 32. ncp. 65, 25. Pe 77.4 18. ocp. 57, 13; ES bp Hab 2, 14. RR in in tie: etc. 10] Ait. mai. u die 19 Dbr. — q le Rm 35, 12. . 49, 22.— cf. vr.12; cn.5, he is 42,4; Mt12,21. [26. tcp. 10, 20. [ro. “cp. 27, 13; Mic:7, 12; Zc ro, vJr 44, r I 3 Ez 29,14; 30, 14. a v. Gn 10, 6-12). n 10, a I ‘Es Re eae fe SF 25; 49, 34-39; Dn 8, 2. z Gnir, t. [v. cp. 10, 9. at Mc 12, 25; 1 Par 18, 3. — bcp. 24, 15; 41, 1; 49, I; 51, 5; Est ro, 1. 12] Ant. in sb. pd. D. 2 Adv. ccp. 56, 8; Jr 30, 3. — cf. Zc oh OF Fe & Be Le [10, 6-10. ecf.2 Mc, 27; Jo 77:38: fcf. cp. 45, 22. g Ez 37, 16-22. — cf. cp. 9, 20; jet 3 18, 50, 4. S$ §9,10.— cf. 2 Rg 8,2,14. mv. 2 Rg 12, 26-31. oy TS, 2. —'cf. Zc 10, Il. o Zc 2, 9. — cf. cp. 19, 16; 30, pv. cp. 7, 20. 32 a cp. 19, 23. — cf. cp. 35, 8. r Ex 14, 29: Mic 7, 15. 1-6) L. et 1 L., Cop. etc. in fss. re Cord. J. et ss. Rdmpt. {2 6). Spe. in fr. 2 (1) ad aPs po 7 — cf. cp. 51, 12 OEX 18,22: Pstre irae @paululum modicumque, et “consummabitur indignatio et furor meus super scelus eorum, 26 et “suscitabit super eum Dominus exercituum flagellum iuxta plagam %Madian in petra Oreb et “virgam suam su- per mare et levabit eam /in via Aegypti. 27 Et erit in die illa, au- feretur Yonus eius de umero tuo et “iugum eius de collo tuo et com- — putrescet iugum a facie olei. 28 Veniet in ‘Aiath, transibit in /Magron, apud Machmas com- mendabit vasa sua. 29 Transierunt cursim, 'Gaba sedes nostra, ob- stupuit "Rama, "Gabaath Saulis fugit. 3®Hinni voce tua, filia °Gallim, attende ?Laisa, paupercula YAnathoth, 31 Migravit Medemena; ha- bitatores Gabim, confortamini. 32 Adhuc dies est, ut in "Nobe stetur, Sagitabit manum suam super montem “filiae Sion, collem Ierusalem. 33 Ecce dominator Dominus exercituum “confringet lagunculam in terrore, et excelsi statura succidentur, et sublimes humiliabuntur, 34 et subvertentur Y“condensa saltus ferro, et “%Libanus cum excelsis cadet. | ] 1Et %egredietur virga de radice "Iesse, et flos de radice eius ascendet, 2 et requiescet super eum “spiritus Domini: spiritus sapientiae et intellectus, spiritus consilii et fortitudinis, spiritus scientiae et pietatis, 3 et replebit eum spiritus timoris Domini. ¢Non secundum ¢visionem oculorum iudicabit neque secundum auditum aurium arguet, 4 sed fiudicabit in iustitia pauperes et arguet in aequitate pro Imansuetis terrae et *percutiet terram virga oris sui et ‘spiritu labiorum suorum /interficiet impium, 5 et erit iustitia cingulum lumborum eius, et ‘fides cinctorium renum eius. 6 'Habitabit lupus cum agno, et pardus cum haedo accubabit; vitulus et leo et ovis simul morabuntur, et puer parvulus minabit eos; 7 vitulus et ursus pascentur, simul requiescent catuli eorum, et leo quasi bos comedet paleas. 8 Et delectabitur infans ab ubere super foramine aspidis, et in caverna “reguli qui ablactatus fuerit manum suam mittet. 9”Non nocebunt et non occident in universo monte °sancto meo, Pquia repleta est terra scientia Domini, sicut aquae maris ope- rientes. 10 Jn die illa Yradix >Tesse, qui stat in “signum populorum, ‘ipsum gentes deprecabuntur, et erit sepulcrum eius gloriosum. 11 Et erit ‘in die illa, adiciet Dominus secundo manum suam ad possidendum residuum populi sui, quod relinquetur ab “Assyriis et ab Aegypto et a ’Phetros et ab tAethiopia et ab YAelam et a *Sen- naar et ab “Emath et ab ®insulis maris. 12 Et “levabit signum in na- tiones et 4congregabit @profugos Israél et ‘dispersos Iuda colliget a quattuor plagis terrae, 13 et Yauferetur zelus Ephraim, et hostes Iuda peribunt; “Ephraim non aemulabitur Iudam, et Iudas non pugnabit contra Ephraim. 14 Et ‘volabunt in umeros Philisthiim per mare, simul praedabuntur /filios orientis, ‘—Idumaea et Moab praeceptum manus eorum, et "filii Ammon oboedientes erunt. 15 Et desolabit Dominus nlinguam maris Aegypti et %levabit manum suam super Pflumen in fortitudine spiritus sui et percutiet eum in septem rivis, ita ut transeant per eum calceati. 16 Et erit Yvia residuo populo meo, qui relinquetur ab Assyriis, “sicut fuit Israéli in die illa, qua ascen- dit de terra Aegypti. i Et dices in die illa: Confitebor tibi, Domine, quoniam iratus ‘es mihi; conversus est furor tuus, et consolatus es me. 2 Ecce Deus salvator meus, fiducialiter agam et “non timebo, quia ?fortitudo mea et laus mea Dominus, ~— elt fe ed OY | eal el iat Pg oy aE be so -~- 682 — 3. Onera contra gentes (13, 1-27, 13). Onus Babylonis. Deus per congregatum exercitum terrore orbem concutit, cives in fugam convertit et excidit (13, 1-22). Quare liberati filii Israél ipsius ruinam epinicio cele- PROPHETIA ISAIAE 12, 3 — 14,8 et factus est mihi.in salutem. 3 CHaurietis aquas in gaudio de fontibus salvatoris. 4 dt dicetis in die illa €Confitemini Domino et invocate nomen eius, Mnotas facite in populis adinventiones eius, mementote quoniam excelsum est nomen eius. 5 9Cantate Domino, quoniam magnifice fecit, adnuntiate hoc in universa terra. 6 4Exsulta et lauda, habitatio Sion, quia magnus in ‘medio tui Jsanctus Israél. 13 ¢Onus °Babylonis, quod vidit Isaias fillus Amos. 2 Super mon- . tem caliginosum ‘levate signum, seraltate vocem, levate ma- num, et ingrediantur portas duces. 3 Ego mandavi dsanctificatis meis et vocavi fortes meos in ira mea exsultantes in gloria mea. 4 Vox multitudinis in montibus quasi Po pune frequentium, vox sonitus regum gentium “congregatarum. /Dominus exercituum prae- cepit militiae belli 5 9venientibus de terra procul, a sumpnsyate caeli; Dominus et hvasa furoris eius, ut disperdat omnem terram. 6 ‘Ulu- late, quia prope est jJdies Domini; quasi vastitas a Domino veniet. 7 Propter hoc “omnes manus dissolventur, et omne cor hominis /con- tabescet 8 et conteretur. ”Torsiones et dolores tenebunt, “quasi par- turiens dolebunt, unusquisque ad proximum suum stupebit, facies combustae vultus eorum. 9 Ecce Jdies Domini veniet, crudelis et in- dignationis plenus et irae furorisque, ad ?ponendam terram in soli- tudinem et %peccatores eius conterendos de ea. 197Quoniam stellae caeli et splendor earum non expandent lumen suum, ‘obtenebratus est sol in ortu suo, et ‘luna non splendebit in lumine suo. 11 Et visitabo super orbis mala et contra impios iniquitatem eorum, et maiesoere. jagiam superbiam infidelium et arrogantiam fortium hu- miliabo. 12 Pretiosor erit vir auro, et homo mundo Vobrizo. 13 Super hoc rie il turbabo, et movebitur terra de loco suo propter indi- gnationem Domini exercituum et propter diem irae furoris eius. 14 Et erit quasi damula fugiens et quasi ovis, et non erit qui con- greget: Yunusquisque ad populum suum convertetur, et singuli ad terram suam fugient. 15 Omnis qui inventus fuerit occidetur, et omnis aui supervenerit cadet in gladio; 16 2infantes eorum allidentur in oculis eorum, diripientur domus eorum, et uxores eorum viola- buntur. 17 Ecce %ego suscitabo super eos Medos, qui argentum non quaerant nec aurum velint, 18 sed sagittis parvulos interficient et lactantibus uteris non miserebuntur, et super filios non parcet oculus eorum. 19 Et erit Babylon illa °‘gloriosa in regnis, inclita superbia Chaldaeorum, 4sicut subvertit Dominus Sodomam et Gomorrham. 20 €Non habitabitur usque in finem et non fundabitur usque ad ge- nerationem et generationem, /nec ponet ibi tentoria Arabs, 9nec pa- stores requiescent ibi. 21 Sed “requiescent ibi bestiae, et replebuntur domus eorum ‘draconibus, et babitabunt ibi struthiones, et jpilosi saltabunt ibi, 22 et respondebunt ibi wulae in aedibus eius, et sire- nes in delubris voluptatis. I Prope est ut veniat tempus eius, et dies eius non elongabun- tur. “Miserebitur enim Dominus Iacob et Yeliget adhuc de Israél et °requiescere eos faciet super humum suam; 4Zadiungetur advena ad eos et adhaerebit domui Iacob. 2 Et “tenebunt eos populi et ad- ducent eos in locum suum, et /possidebit eos domus Israél super terram Domini 9in servos et ancillas, et “erunt capientes eos qui se ceperant et “subicient exactores suos. 3 Et erit in die illa, cum /Srequiem dederit tibi Deus a labore tuo et a concussione tua et a servitute dura, qua ante servisti, 4su- mes “parabolam istam contra regem Babylonis et dices: Quomodo cessavit exactor, quievit tributum ? [tium, 5 Contrivit Dominus baculum impiorum, virgam dominan- 6 ™caedentem populos in indignatione plaga insanabili, subicientem in furore gentes, persequentem crudeliter. 7 Conquievit et "siluit omnis terra, °gavisa est et exsultavit; 8 Pabietes quoque laetatae sunt super te et %cedri Libani. ccf. Ps 45, 5; Zc 13, 1; Jo 4, 13, 14; 7, 37, 3 @COs. T1,:/22; é.1 Par’ 16, 8:.-Ps: 104, °'1. fcf. Ps 144, 5, 6. g Ex 15,1; Ps i 6] Gr. tn fs. ss. ord. J. euchar. hcp. 54, 1. — v. Sph 3, 14. $Ps 45, 5; Os 11, 9. — 'v. Dt 23, 14. jep. 5, 245 * 14, bt eh 47- acp. 14, 15, b vr. 3: cp. 14, 4; Vv. am ea§t. Peg i in fr. 2p. D. 2 Adv. c cp. d cf. }; a ts, Jl a, R. — Uv. i cp. 14, 313 15, 2, 3, 8; 16, 7; ir Si; 8: E2120,7 2: ee 2, 12: Jr 46, 10; ‘Jl x, we‘ ph » ve k Jr 6, 24: | OF ae iy adie ee Lep. 19, 1; Ez 15, 14, 15; Js 17> Dt 2.35; nCP. 21, 33 26, Jr 4, Ps475 98 Ecli 48, 21; 317 6, 24; Mic “ 9% 10; Jo POSSE? Da ih ov. Lm 4, b Jr 50, 3; 51, 29. et: Ps 103, 35. Hel. MepB4j 235345. Aeron: Mt 24, 2 §$hiz 34,7; l 2, 10, 34; 3.°35; Mt 24, 29 etc. £ep.':34,- 256 $e Cp. 25 yp BIGUL- v2 — §: Jb 28, 155° 3%, 24: x Ag 2, fp 50, A 51, 9.— cf. 3 Rg 6. » 3 pe 136, 9; Nh 3, 18. acp. 21, 9; Jr 51, 11, 28; Dn 5, 26, 31. b Jr 50, 14, 29; SI, 3. ccf. CD. 47, 5. dcp. 1, 9; Gn 19, 24; Dt 29, 23% Ecli 10, 19; Jr Ags 18; 50, 40; Am 4, IT; c Jr 51, 37, 7, 433 Bar 4, 234. Sph 1-15] LL. A" 7 et D. y ihidy. 1] R. in D. acp. 60, 10; 3P5 10r, ¥47° ZC 1, bcf. cp. 44, 5. [17. c2 Par. 36, a AY 2 ns 2, 2 66: 35°20 8, 22,23. f cp. 45, 14. g cp. 61, 5S. h 1735/18. 2 cp. 60, 14. jcf. Ss 93, 13; Hab 3, 16. k Mic 2, 4; Hab 2, 6. Ect: cp: 9; 43 Jr 48, 39; mcf. Je 50, 23. n Hab 2, 20. OCD. 44, 23; 49, 13; 55, 12 pcf. Ez 31, 16. Q cp. 2, 13; 37, 24. PROPHETIA ISAIAE 14, 9 — 15,4 brant eiusdemque magnitudini praesentem abiectionem opponunt (14, 1-21), quam vero non esse temporaneam turamentum Dei manifestat (22-27). — Onus Philisthaeae, cui, gaudio prohibito de infortunio luda, de sua ruina ct: Bz’ 37°22: Sep. 26; 2: tcl. Jr Sx, 40; ucf. Ez 32, t8, 19. v Ecli 10, 13. w cf. cp. 24. 21; 34,.4¢ Mti24, 29; Le 10, Fe "Ap Pek 9, I. x cf. Jb.38,*7. 13] * Catech. a Ae 15, 16. y ci. Cp. 47, 7, 9. z (all) Mt 11, 23. — Jr 51, 53; m 9, 3 ath 2 Beis sro. a Dn 3, ag" 23 Hab 2; 9; 2 ns yr eh Ps - 4 3: Ez 28, 14-16. EG ha 4, oe Nh 24, 16: Ps —v. Mr a c He A 3 23°) Le. £0, 15 ae 25, ik 30, 23 T 50, m4 cp. a 3: Jr 22, 19. tcf. Jbi18 ir975Psi20;.26° T3+ UF TOV.10i-9. 108, jcf. Ex 20, 5; Mt 23, 33. k Jr 51, 62. Jb 18, 19. — cf. Gn 21, 43. m cp. 34, 11; Sph 2, 44. #cf. Ps 32, 11; Pro 19, 21. Ocp. 37, 36. Pcp. 10, 27. — cf. cp. 9, 4 acp. 9, 12, 17. — cf. Dt 4, 34. r 2 Par 20, 6; Jb 9, 13; Bd f 30; Ac 5, 3 39. — cf. cp. 8,1 s Dn 4, 32. t 4 Rg 16, 20; 2 Par 28, 27. “uv. CD. 13, I vcf..2 Rg r,-20. wEx 15, 14. — cf. Js gis; 2-6; Jd 3, 3; cp. Am f, 6, 8. x cf. cp. 10, 24. ¥y cp. 30, 6. zcf. cp. 29, Bi Sph 3, 1 acf. Jr 47 biChi 14; 6... et. It 49; 2 OCD. 24,°12, dvr. 29. CCl.) CD20; 1; PPS 580i 2. FOL. 28, Ip. g cf. cp. 37, 32. 17. — cf. cp. 6 Jr 48, a7; : ag kt 8-11; Am ph 2, 8-11. cNm Yee 28: Dts, 265 "18 t34y x. cp. 3, 243 yi 48, 37; Ez 7,18. rk 1S Ex a dormisti, non ascendet qui succidat nos. ; 9rInfernus subter conturbatus est in occursum adventus tui, suscitavit tibi *gigantes. Omnes tprincipes terrae surrexerunt de soliis suis, omnes principes nationum. 10 Universi respondebunt et dicent tibi: et tu vulneratus es sicut et nos, nostri similis effectus es; ' 11 “detracta est ad inferos superbia tua, concidit cadaver tuum; Vsubter te sternetur tinea, et operimentum tuum erunt vermes. 12 “Quomodo cecidisti de caelo Lucifer, “qui mane oriebaris ? corruisti in terram, qui vulnerabas gentes? 13 Yqui dicebas in corde tuo: “In caelum conscendam, super astra Dei “exaltabo solium meum; sedebo in monte testamenti, in lateribus aquilonis; - 14ascendam super altitudinem nubium, ¢similis ero dAltissimo? 15 ¢Veruntamen ad infernum detraheris in profundum laci. 16 Qui te viderint, ad te inclinabuntur teque prospicient : Nunquid iste est /vir, qui conturbavit terram, qui concussit regna, 17 qui posuit orbem desertum et urbes eius destruxit, 9vinctis eius non aperuit carcerem? {sua; 18 Omnes reges gentium universi dormierunt in gloria, vir in domo ' 19 tu autem proiectus es de sepulcro tuo, quasi stirps inutilis, pollutus et obvolutus cum his qui interfecti sunt gladio, et descenderunt ad fundamenta laci, quasi cadaver putridum. 20 Non habebis consortium neque cum eis in sepultura; tu enim terram tuam disperdidisti, tu populum tuum occidisti. iNon vocabitur in aeternum semen pessimorum. 21 Praeparate filios eius occisioni in iniquitate patrum suorum; non consurgent nec hereditabunt terram neque implebunt faciem orbis civitatum. 22 Et consurgam super eos, dicit Dominus exercituum, et perdam Babylonis nomen et Kreliquias et 'germen et progeniem, dicit Do- minus 23 et ponam eam in possessionem "ericii et in paludes aqua- rum .et scopabo eam in scopa terens, dicit Dominus exercituum. 24Turavit Dominus exercituum dicens : Si non, "ut putavi, ita erit, et, quomodo mente tractavi, 25 sic eveniet, °ut conteram Assy- rium in terra mea et in montibus meis conculcem eum, et auferetur ab eis Piugum eius, et onus illius ab umero eorum tolletur. 26 Hoc consilium, quod cogitavi super omnem terram, et haec est Ymanus extenta super universas gentes. 27 "Dominus enim exercituum de- crevit, et quis poterit infirmare? et manus eius extenta, et *quis avertet eam? 28 In anno quo ‘mortuus est rex Achaz, factum est tonus istud: 29 Ne laeteris, “Philisthaea omnis tu, quoniam “comminuta est virga percussoris tui; de radice enim colubri egredietur Yregulus, et semen eius absorbens volucrem. 30 Et pascentur primogeniti *pauperum, et pauperes fiducialiter requiescent ; et interire faciam in fame radicem tuam et @rcliquias tuas interficiam. 31 bUlula, “porta; clama, civitas, prostrata est @Philisthaea omnis; fab aquilone enim fumus veniet, et non est qui effugiet agmen eius. 32 Et quid respondebitur nuntiis gentis ? Quia Dominus /fundavit Sion, et Jin ipso sperabunt pauperes populi eius. 2Onus Moab. Quia nocte vastata est “Ar Moab, EOS quia nocte vastatus est 2murus Moab, conticuit. 2Ascendit domus et ¢Dibon ad excelsa in planctum, super *Nabo et super Medaba Moab ululavit; in cunctis capitibus eius 9calvitium, et omnis barba radetur. 37In triviis eius accincti sunt tsacco, super jtecta eius et in plateis eius omnis ululatus descendit in fletum. 4 Clamabit *Hesebon et Eleale, usque /Iasa audita est vox eorum: super hoc expediti Moab ululabunt, . : luctus imperatur (28-32). — Onus Moab, quem undequaque vastatum propheta exhortatur ut Sioni subsit eique refraganti iudicium prae- nuntiat (15, 1-16, 14). — Onus Damasci, cui ob inita adversus Israél foe- PROPHETIA ISAIAE 15,'5: — 17, 12 a |} bunt. de nido avolantes, sic erunt filiae Moab in “transcensu Arnon. anima eius ululabit sibi. 5™Cor meum ad Moab clamabit, vectes eius usque ad Segor vitulam conternantem; per “ascensum enim Luith flens ascendet, et in via Oronaim clamorem contritionis leva- 6 oAquae enim Nemrim desertae erunt, quia aruit herba, de- fecit germen, viror omnis interiit. 7 Secundum magnitudinem operis et visitatio eorum; ad torrentem salicum ducent eos. 8 Quoniam circuivit clamor terminum Moab, usque ad ?Gallim ululatus eius, et usque ad puteum Elim clamor eius. 9% Quia aquae @Dibon repletae sunt sanguine: ponam enim super Dibon additamenta, his "qui fu- gerint de Moab leonem et reliquiis terrae. ] @Emitte agnum, Domine, dominatorem terrae de °Petra de- serti ad montem filiae Sion. 2 Et erit, sicut avis fugiens et ee ni consilium, coge concilium, pone quasi noctem umbram tuam in me- ridie, absconde fugientes et vagos ne prodas. 44%Habitabunt apud te profugi mei; Moab esto latibulum eorum a facie vastatoris; finitus est enim pulvis, consummatus est miser, defecit qui conculcabat terram. 5 Et /praeparabitur in misericordia solium, et sedebit super illud in | veritate in tabernaculo David iudicans et quaerens iudicium et velociter — reddens quod iustum est. § JAudivimus superbiam Moab, superbus est valde: superbia. eius et arrogantia eius et indignatio eius plus quam -fortitudo eius. 7Idcirco ululabit Moab ad Moab, “universus ululabit: his qui laetantur super ‘muros cocti lateris loquimini plagas suas. 8 Quoniam suburbana /Hesebon deserta sunt, et *vineam Sabama do- mini gentium exciderunt; flagella eius usque ad Iazer pervenerunt, er- raverunt in deserto; propagines eius relictae sunt, transierunt mare. 9/Super hoc plorabo in fletu Iazer vineam Sabama, inebriabo te lacrima mea, Hesebon et Eleale, “quoniam super vindemiam tuam et super messem tuam “vox calcantium irruit. 10 Et °auferetur lae- titia et exsultatio de Carmelo, et Yin vineis non exsultabit neque iubilabit. YVinum in torculari non calcabit qui calcare consueverat, vocem calcantium abstuli. 11 Super hoc “venter meus ad Moab quasi cithara sonabit, et viscera mea ad ‘murum cocti lateris. 12 Et erit, cum apparuerit quod laboravit Moab super excelsis suis, ingre- dietur ad sancta sua, ut obsecret, et non valebit. 13 Hoc verbum quod locutus est Dominus ad Moab ‘tex tunc. 14 Et nunc locutus est Dominus dicens: In tribus annis, “quasi anni mercennarii, Yauferetur gloria Moab super omni populo multo, et relinquetur “parvus et modicus; nequaquam multus. i 7 «Onus “Damasci. Ecce Damascus desinet esse civitas, et erit sicut Cacervus lapidum in ruina. 2 Derelictae civitates ¢Aroér gregibus erunt et requiescent ibi, et “non erit qui exterreat. 3 Et cessabit adiu- torium ab /Ephraim et regnum a 2Damasco, et reliquiae Syriae sicut hgloria filiorum Israél erunt, dicit Dominus exercituum. 4 Et erit in die illa, ‘attenuabitur gloria Iacob et Jpinguedo carnis eius marcescet. 5 Et erit “sicut congregans in messe quod restiterit, et bracchium eius spicas leget; et erit sicut quaerens spicas in ‘valle Ra- phaim. 6 Et ™relinquetur in eo sicut racemus et sicut excussio oleae duarum vel trium olivarum in summitate rami, sive quattuor aut quin- que in cacuminibus eius fructus eius, dicit Dominus Deus Israél. 7 In die illa inclinabitur homo ad factorem suum, et oculi eius ad san- ctum Israél respicient, 8 %et non inclinabitur ad altaria quae fecerunt manus eius, et quae operati sunt digiti eius non respiciet, ?lucos et delubra. 94In die illa erunt civitates fortitudinis eius derelictae sicut ara- tra et segetes, quae derelictae sunt a facie filiorum Israél, et eris de- serta. 197Quia oblita es Dei salvatoris tui et “fortis adiutoris tui non es recordata, propterea plantabis plantationem fidelem et germen alienum seminabis; 11in die plantationis tuae labrusca, et mane semen tuum florebit; ablata est messis in die hereditatis et dolebit graviter. 12 tVae multitudini populorum multorum, ut multitudo maris so- nantis! et tumultus turbarum sicut sonitus aquarum multarum; mcp. 16, 9-11; Jr 48, 36. n Jr 48, 5. ocf. Nm 32, 36. b (Ez 47, 10). | qd vr. 2. rcoaeRge 17; 25; Jt sop 17% a (4 Rg 3, 4). 1-8 LL. in fr. 4». D. 2 Adv. t 1] RR. etc. in. Adv. et fs. exspect. part. BMV. Rg 14, 7. oD. 42,21; 4 é Jd: rt,. 78. @ chia Re '22;,. 3: €V.CD; 16, F: Sev ad Ro in D.:2: Add. Ms del 1, 2; Dn 7, 14, 27; i C 4, 7; LC I, 33. g Jr 48, 29-31; Sph 2, 8-10. hep. 15, 3, 4. ivr. 11. (— cf. cp. 15, 1; 16, 17). j Nm 21, 25; Dt 2, 26; Js 21, k Jr 48, 32. [39. cil vep.-.28, '§: mcf. Jr 4, 19; Am 2, 2. ye g ep. 63,33 5 30. —._cf. rcp. 15, 5; Jr 4, 19; 48, 36. cp. 5, 2. Scp. 15, 2. — cf. Nm 22, 41; 33. 3%as oS; tv. Am 2, 1-3. “cD. 21, 16. — cf. Jb 7, 13:14, v Jr 48, 13. [6. #Ofep.. 10; 22% 4. V.5€D.;.13, 1: bcp. 7, 8; Zc 9, 1. — v. Jr 49, 23, 27; Am r1, 3. 5 5 a 78559", d Dt 2, 36; Js 13, 25. e Mic 4, 4; Nh 2, 11. — ef. Jr 7, 33- fcps.7, 8; a7. § cP. 7,16; 8, 4 cf. x Rg 4, 21 cf. Sph 2, rt. 8 72, 7. RAS OS. ts Wess 3. LJs 15, 8; 2 Rg 5,18; (23, 13). m cp. 24, 13. — cf. cp. 65, 8. ncp. 2, 17, 18. — cf. Os 8. 14. o Mic §, 12, 13. p Ez 34, 13. — v. Dt 16, 21. @-cf.. cp. 27, 10;:E2 355-4: fo PS ton. 2° Jr is. 39," 32> Os 8, 14. — | Dt ‘32,- 18: S:cf. cp; 26, ¢. Vi Jr..2, 32. Fiviecep: 28642. — 685 — PROPHETIA ISAIAE 17, 13 — 19, 21 dera excidium per hostes, ipsos quoque proxime perituros, minatur) (17, 1-14). — Onus Aethiopiae, quam increpat ob nimium de Assyriis t morem (18, 1-7).— Onus Aegypti, qui, etsi calamitatum, quas ei praedicit, j ZV. cp. 7 36. acf. cp. 8, 8; DCA S Cop: 30. 4: dct. Ex '2,:3. evr. 7. ih Bam 23S 4 Rg 19,9 PctKepss;.:26:. gPs:-10;55) Ach: Ez 31, 3; 19743: 4 Ps.67, 39, 32.-— cf..2 nate. 45, SVE 3 2 ae cp. 25, 3. -13] LL. in fr. . 2 Adv. ral or ent IS. ‘at tuce DNIC. in te hi GN Cp. 33; b cf. Jl 3,1 c cp. 66, 15: Dt 33, 26,27: Ps 17, II; 103, 3. — cf. Mt t 26, 64; Ap 1, 7. d Jr 43, 12. — cf. Jr 50, 2. éecp. 13, 7. — cf. Is 2, 11. Lo Jd 7, 22. Mt 24, 7. ‘ BAS cp. 44, 27. — cf. Jr i icp. 8 3 z'30,; tere: 4 co. 20, 4; Jr 46, 13, 26; Ez 29, 19 lJb 14, ‘Ir. Ez 32, 2. MCD. 37, 25. mcf. Nm 11, - ocf. Ez 27, PCD. 30, 4; Nin 13,23; Ps.77, 12; Jr 43, 7, 8. — cf. cp. 50, 2; sJr 2, 10; 44. 1; 14, 19; 30, 13, 16; Os 9, 6. — cf. We 12, 24 25. ae Bes 3: 14, 38. — cf. Zc en. 20, 10. — cf. cp. 6, 10; Rm rr, 8. vcf. 3 Rg 22, 22; Ps 74, 9. Bic. Cp; 24, 20; 2y, 9: ¥y cp. 9, 14. 3 Jr-s0, 37; 51, 30; Nh 3, 13. — cf. Ez 30, 13. acp. 10, 23. — cf. cp. 14, 15. b cf. Ex 14, 25. : C vr. 21. .< Sph 3, 9 5, ee ‘Jr 12,16. ic. ‘Gn at, 45; Jr 43, 13. 19- -15] L. ut sup. vr. 1. cf. 55,37. cf. Gn 28, 18. 20b-22] L. ut sup. et in sb. T. Adv. 21,20] R. et Of. DNIJC, in Eegypt. Rkcf. vr. 25. in fs. fugae 13 Usonabunt populi sicut sonitus aquarum inundantium, et Yincre- pabit eum et fugiet procul et “rapietur sicut pulvis montium a facie venti et sicut turbo coram tempestate. 16¥%In tempore vespere et ecce turbatio, in ‘matutino et non subsistet. Haec est pars eorum qui vastaverunt nos, et sors diripientium nos. ] Vae terra “cymbalo alarum, quae est trans flumina >Aethio- piae, 2qui “mittit in mare legatos et in vasis 4papyri super aquas. Ite, angeli veloces, ad “gentem convulsam et dilaceratam, ad popu- lum terribilem, post quem non est alius, ad gentem exspectantem et conculcatam, cuius diripuerunt flumina terram eius. 3 Omnes ha- bitatores orbis qui moramini in terra, cum /elevatum fuerit signum in montibus, videbitis et clangorem tubae audietis. 4 Quia haec.dicit Dominus ad me: Quiescam et Yconsiderabo in loco meo, sicut meridiana lux clara est et sicut nubes roris in die mes- sis. 54Ante messem enim totus effloruit et immatura perfectio ger- minabit, et praecidentur ramusculi eius falcibus, et quae derelicta fuerint abscindentur et excutientur ‘et relinquentur simul avibus montium et bestiis terrae, et aestate perpetua erunt super eum vo- lucres, et omnes bestiae terrae super illum hiemabunt. 74In tempore illo deferetur munus Domino exercituum a Jpopulo divulso et dilacerato, a “populo terribili, post quem non fuit alius, a gente exspectante, euasectents et conculcata, cuius diripuerunt flu- mina terram eius, ad locum ‘nominis Domini exercituum ”montem Sion. | 9 2Onus “Aegypti. Ecce Dominus “ascendet super nubem levem et ingredietur Aegyptum, et commovebuntur dsimulacra Aegypti a facie eius, et “cor Aegypti tabescet in medio eius. 2 Et concurrere fa- ciam Aegyptios adversus Aegyptios, et /pugnabit vir contra fratrem suum, et vir contra amicum suum, civitas adversus civitatem, Jregnum adversus regnum. 3 Et dirumpetur spiritus Aegypti in visceribus eius, et “consilium eius praecipitabo, et interrogabunt simulacra sua et divi- nos suos et ‘pythones et hariolos, 4et /tradam Aegyptum in manu kdominorum crudelium, et rex fortis dominabitur eorum, ait Dominus Deus exercituum. 5 Et larescet aqua de mari, et fluvius desolabitur atque siccabitur, Set deficient flumina, “attenuabuntur et siccabuntur rivi aggerum, calamus et iuncus marcescet. 7 Nudabitur alveus rivi a fonte suo, et omnis sementis irrigua siccabitur, arescet et non erit. 8 Et maerebunt “piscatores, et lugebunt omnes mittentes in flumen hamum, et expandentes rete super faciem aquarum emarcescent. $ Confundentur °qui operabantur linum, pectentes et texentes subtilia. 10 Et erunt irrigua eius flaccentia, omnes qui faciebant lacunas ad capiendos pisces. 11 Stulti principes 9Taneos, sapientes consiliarii Pharaonis %dederunt consilium insipiens. Quomodo dicetis Pharaoni: Filius sapientium ego, filius regum antiquorum? 12 Ubi nunc sunt ‘sapientes tui? Adnuntient tibi et indicent quid cogitaverit Dominus ~ exercituum super Aegyptum, 13 Stulti facti sunt principes Taneos, emarcuerunt principes ‘Mempheos, deceperunt Aegyptum tangulum populorum eius. “Dominus miscuit in medio eius Yspiritum verti- ginis, et errare fecerunt Aegyptum in omni opere suo, “sicut errat ebrius et vomens. 15 Et non erit Aegypto opus quod faciat Ycaput et caudam, incurvantem et refrenantem. 16 In die illa erit Aegyptus quasi mulieres, et stupebunt et timebunt a facie %commotionis manus Domini exercituum, quam ipse movebit super eam. 17 vEt erit terra Iuda Aegypto in pavorem: omnis qui illius fuerit recordatus pavebit a facie consilii Domini exercituum, quod ipse cogitavit su- per eam. 18 cIn die illa erunt ¢quinque civitates in terra Aegypti “loquentes lingua Chanaan et iurantes per Dominum exercituum, /civitas solis vocabitur una. 19 In die illa erit 9altare Domini in medio terrae Aegypti et "titu- lus Domini iuxta terminum eius. 29 Erit in signum et in testimo- nium Domino exercituum in terra Aegypti; clamabunt enim ad Do- minum a facie tribulantis, et Jmittet eis salvatorem et propugnatorem qui liberet eos. 21 Et kcognoscetur Dominus ab Aegypto, et cogno- — 686 — | fructus erit verus Dei cultus, decretamtamensciatturpem per Assyrios cla- _ dem (19, 1-20, 6). — Onus deserti maris, seu dramatica de Babylonis ever- sione descriptio (21, 1-10).— Onus Duma(1I-12).— Onus Arabiae (13-17). — scent Aegyptii Dominum in die illa et ‘colent eum in hostiis et in muneribus et vota vovebunt Domino et solvent. 22 Et ™percutiet Dominus Aegyptum plaga et sanabit eam, et revertentur ad Domi- num, et placabitur eis et sanabit eos. 23 In die illa erit via de Aegypto in Assyrios; et intrabit Assy- rius Aegyptum et Aegyptius in Assyrios, et “servient Aegyptii Assur. 24In die illa erit Israél tertius Aegyptio et Assyrio; °benedictio in ?medio terrae, 25cui benedixit Dominus exercituum dicens: Be- nedictus Ypopulus meus Aegypti, et “opus manuum mearum Assy- rio; shereditas autem mea Israél. () In anno quo ingressus est 9Tharthan in 2Azotum, cum mi- sisset eum Sargon rex Assyriorum et pugnasset contra Azotum et cepisset eam, 2in tempore illo locutus est Dominus in manu Isaiae filii Amos dicens: Vade et solve saccum de lumbis tuis et Ccalceamenta tua tolle de pedibus tuis. Et fecit sic vadens ¢nudus et discalceatus. 3 Et dixit Dominus: Sicut ambulavit servus meus Isaias nu- dus et discalceatus, trium annorum ¢signum et portentum erit su- per Aegyptum et super fAethiopiam; 4sic minabit Yrex Assyriorum captivitatem Aegypti et transmigrationem Aethiopiae iuvenum et senum, tnudam et discalceatam, discoopertis natibus ad ignomi- niam Aegypti. 5‘Et timebunt et confundentur ab Aethiopia spe sua et ab Aegypto gloria sua. 6 Et dicet habitator Jinsulae huius in die illa: Ecce haec erat spes nostra, ‘ad quos confugimus in auxilium, ut liberarent nos a facie regis Assyriorum; et quomodo effugere po- terimus nos? 2 2Onus deserti ?maris. “Sicut turbines ab africo veniunt, de deserto venit, de terra horribili. 2 Visio dura nuntiata est mihi: qui in- credulus est infideliter agit, et qui depopulator est ¢vastat. Ascende, fAelam; obside, 9Mede; omnem gemitum eius cessare feci, 3% Propte- rea hrepleti sunt lumbi mei dolore, ‘angustia possedit me sicut angu- ata parturientis, corrui cum audirem, conturbatus sum cum viderem. 4jEmarcuit cor meum, tenebrae stupefecerunt me. Babylon dilecta mea posita est mihi in miraculum. 5/Pone mensam, contemplare in specula comedentes et bibentes: surgite, principes, ”arripite cli- peum. 6 Haec enim dixit mihi Dominus: "Vade et pone speculatorem, et quodcumaque viderit adnuntiet. 7 Et vidit currum duorum equitum, ascensorem asini et ascensorem cameli; et contemplatus est diligenter multo intuitu. 8 Et clamavit leo: "Super speculam Domini ego sum stans iugiter per diem et super custodiam meam ego sum stans totis noctibus. 9% Ecce iste venit ascensor vir bigae equitum et ?respondit et dixit: %Cecidit, cecidit Babylon, et romnia sculptilia deorum eius contrita sunt in terram. 1° *Tritura mea et filii areae meae, quae audivi a Domino exercituum Deo Israél, adnuntiavi vobis. 11 ‘Onus “Duma. Ad me clamat ex YSeir: Custos, quid de nocte? custos, quid de nocte? 12 Dixit custos: Venit mane et “nox; si quae- ritis, Yquaerite, convertimini, venite. 3Onus in “Arabia. In saltu ad vesperam dormietis in semitis “Dedanim. 14 Occurrentes sitienti ferte aquam, qui habitatis terram baustri; cum panibus occurrite fugienti; 15a facie enim gladiorum fugerunt, a facie gladii imminentis, a facie arcus extenti, a facie gra- vis proelii. 16 Quoniam haec dicit Dominus ad me: Adhuc in uno anno, quasi in anno mercennarii ,et auferetur omnis gloria @Cedar. 17 Et reliquiae numeri sagittariorum fortium de filiis Cedar imminuentur; ¢Dominus enim Deus Israél locutus est. 2 *Onus >vallis visionis. Quidnam quoque tibi est, quia ascen- disti et tu omnis “in tecta? 2 Clamoris plena urbs frequens, aj i- vitas exsultans, interfecti tui “non interfecti gladio nec mortui in bello. %/Cuncti principes tui fugerunt simul dureque ligati unti omnes, qui inventi sunt, vincti sunt pariter, procul fugerunt. 4 Pro- pterea dixi: Recedite a me, %amare flebo: nolite incumbere ut con- solemini me super hyastitate filiae populi mei; 5 ‘dies enim inter- PROPHETIA ISAIAE 19, 22 —- 22, 5 1 Zc 14, 16, 18. — cf. cp. 2, 2. m Jr 46, 25, 26. 23] v. cp. 11, 16. ea ri 3, 9). F it: 28 Se Gn 12, 2,3. ree | (25)] R. x D. "r Nor. et {si Ss. dmpt. Oct..O5:2., 24. rcp. 20, 23. i 9% 3."Re"8: ‘sx Jr-10; 04, 37. Mic 1, 8. — cf. 1 Rg 19, 24; 2 Rg 6, 20. ecf. cp. 8, 18. poe: 18, 2. Le 19). 43 cf. cp. 41, 2 . icp. 30, 3, 5. — cf. cp. 37,9. jct: cp. t4, 29, $1; Jt'47;°7 lick: cpy 37; 6; av. cp. 13, I. b Jrus1,. 36, 42: C cps .328: Jb 3, io: 13, 24; Os dcp. 34. 4 “ 1% 13, 15; 9, 16°-633,. ‘1. Che 4. v. ce. 13;,27: ncf. Ps 37, 8; Nh 2, ro. tv. B. ¥3, .8: jcf. Dt 8, 66, 67. lL Jr 51, 39,57. — cf. Dn 5, 1. m (cf. 2 Rg I. 21. —) cf. 5, 30. n cf. JES... 02 o’Hab “2. x. p cf. Hab 2 q (all) AD. 14, 4s 18, 23 50, 23 5138 7 Cp: 406: I. : s Jr 51, 33; Am 2, 3. — cf. cp. 25, 10; Mic 4, 13. EVICD IZA u Gn 25, 45 r Par 1,130. Ut: D2. Acc Oh, ELAS. :2 x cL. Jb 36, 20; Am 5, 8 y cf. Ps 36, 36. * ae 10, 15; Jr 25,.24;-1 Mc 16; Gal 1, °¥7. pica 25,35. 2 Par-t,.325.— cf: 3825.24; 49,8; Ez 25, 13; 29, 25,20; 38,.. 13: 6 (Gn 25, 14; Jb 6, 19). CV. cp. 16, 14 Ee dcp. 60, 7; Gr 25,133 Jr-2, 10; 49, 28. — v. Ps r19, 5. ecp. I, 20. Wel vane X pias | b vr. 5. — cf. Jl 3, 12, 14. cep; 15; °-3; <2: 43, 13. icf. Ez 33,42, > i ¥: ct. ai dnt. in ie 7 dol. BMV. ae nee Jr 8, Ir, 4cf.cp. say PROPHETIA ISAIAE 22, 6 — 23, 15 Onus vallis visionis, clade adflictae, humanis destitutae auxiliis et irae / Dei obnoxiae (22, 1-14), in cuius vaticinii confirmationem mortem Sobnae propheta denuntiat (15-25). — Onus Tyri, cuius tamen vastitatis imman PCP. . 80, 6) -73,.2 icf Jr 49, 35. — V. cp. 11, II. MsClHEP 47 ee INS 28s 49 107.1223, 20; Nh 3, 5 etc. 23 Re 7°25 ,10,: 79 ovr. 10. — cf. 2 Par 32, 5. pcf. 2 Es 4, I q cf. cp. us F Cl. jE. 33, $:2. Par 32, re Ecli 48, 19. F hes Patel «Pani Se 3; 4. Rg 20, {Ora Par 32, 3, Re Ecli 48, 19. Diet. Jig? LC ees song’ Mic 1, 16. yr 4,8. aps Rg 3, 31. sick. Ps 68, a (all) 1 oy ae 32. — cf. cp. Dep § 12; ene 6-8; Le 12,19. s 6 Oe cp. 27, 9; 1 Rg 3, 14. ack vr. 13. ecp. 36, 3; 37, + 4 Rg 18, 18; 26, 37; 19, 2. fve-vr.o273°C2:-Par 26,21). §2 Par 16, 14. Mt 27. 60. i Jr 10, 18; 16, 13. jJr 22, 26. k cf. cp. 36, 9. 21] Ant. in fs. BMV. de Cons. 1 Gn 45, 8; Est 13, 6; 16, 11. m Ap 3, 7. — cf. Mt 16, 19. n cp. r2] ‘Ant. mai. in die 20 Dbr. beg D2; gk s 9, 8; Ecli 4, 24. — cf. os 33. 20: CY why Riad Oj osm & Be SE qcf. Ap 3, 21. - T'EZ 18, 3 scf. vr. te OY. Che L3;2, b cf. Jr 25, 22; 27, 2, 3. — V. Ez 26, 2-28; 28, 2-24; JI 2, 4-8; Am 1. 9. 10; Ze 9, 2-4. ce vr. 14: 3 Reg to, 22. d cf. Ez 27, 3 e cf. cp. Fesey: £ Jr 286% Ga pd Compe eres shat 5. — V. rn ie & her 20, 6. — cf. Gn ro, 5. WI. 4,12; —~ v. Gn fo, 38. n Ap 18, 23. ocf. Ez 26. 16. pcf. Ez 28, 7. re ee 2B i Cl. ez 14-255 15, 22, scf. Nm 13, 30; Js 5.1. — Gn 10, I5. PZ 28s 871.22. ucf. Ez 26, 11; vcp. 47, 29, 18. 1; 48,14. Riel, Jri38, 11, $2020; 320; ‘23 Et figam illum ?paxillum in loco fideli, et erit Yin solium gloriae fectionis et jconculcationis et fletuum Domino Des exercituum bvalle visionis, scrutans murum et magnificus super montem. 6 Et ‘Aelam sumpsit pharetram, currum hominis. equitis, et parietem nudavit clipeus. 7? Et erunt electae valles tuae plenae quadri a- rum, et equites ponent sedes suas in porta. 8 Et ™revelabitur operi- mentum ludae, et videbis in die illa “armamentarium domus sal- tus. 9 Et °scissuras civitatis David videbitis, quia multiplicatae e ant Et ?congregastis aquas @piscinae inferioris 1%et domos Ie em numerastis et "destruxistis domos ad *muniendum murum 11 et lacum fecistis inter ‘duos muros ad aquam piscinae veteris, et “non suspe- xistis ad eum, qui fecerat eam, et operatorem eius de longe non vidi- stis. 12 Et Yvocabit Dominus Deus exercituum in die illa ad fletum et ad planctum, ad “calvitium et ad Ycingulum sacci; 1% et ecce gau- dium et laetitia; occidere vitulos et iugulare arietes, comedere car- nes et *bibere vinum. *%Comedamus et bibamus, cras enim moriemur. 14 Et Orevelata est in auribus meis vox Domini exercituum: °Si di- mittetur iniquitas haec vobis, 4?donec moriamini, dicit Dominus Deus exercituum. 15 Haec dicit Dominus Deus exercituum: Vade, ingredere ad eum qui habitat in tabernaculo, ad ¢Sobnam /praepositum templi et dices ad eum: 16 Quid tu hic, aut quasi quis hic? quia 9excidisti tibi hic sepulcrum, “excidisti in excelso memoriale diligenter, in petra tabernaculum tibi. 17 Ecce Dominus ‘asportari te faciet, sicut aspor- tatur gallus gallinaceus, et quasi amictum sic sublevabit te. 18 Co- ronans coronabit te tribulatione, quasi pilam mittet te in terram latam et spatiosam; /Jibi morieris et ibi erit “currus gloriae tuae, ignominia domus domini tui. 19 Et expellam te de statione tua et de ministerio tuo deponam te. t erit in die illa, vocabo servum meum Eliacim filium Helciae 2! et induam illum tunica tua et cingulo tuo confortabo eum et potestatem tuam dabo in manu eius; et erit quasi ‘pater habitantibus Ierusalem et domui Iuda. 22Et ™dabo clavem domus David "super umerum eius; et Caperiet, et non erit qui claudat; et claudet, et non erit qui aperiat. domui patris eius. 24 Et “suspendent super eum omnem gloriam do- mus patris eius; vasorum diversa genera, omne vas parvulum, a vasis craterarum usque ad omne vas musicorum. 25 In die illa, dicit Dominus exercituum, auferetur Spaxillus, qui fixus fuerat in loco fi- deli, et frangetur et cadet et peribit quod pependerat in eo, quia Dominus locutus est. 2 @Onus >Tyri. Ululate, “naves maris, quia “vastata est domus unde venire consueverant; /de terra Cethim revelatum est eis. 2 Tacete, qui habitatis in Yinsula; negotiatores "Sidonis transfretantes mare repleverunt te. 3In aquis multis semen Nili, messis fluminis fruges eius; et facta est tnegotiatio gentium. 4 Erubesce, Sidon! ait enim mare, J/fortitudo maris dicens: Non parturivi et non peperi et non enu- trivi iuvenes nec ad incrementum perduxi virgines. 5 Cum auditum fuerit in Aegypto, dolebunt cum audierint de Tyro. 6 Transite maria, ululate, qui habitatis in Jinsula. 7 Nunquid non vestra haec est, quae gloriabatur "a diebus pristinis in antiquitate sua? Ducent eam pedes sui longe ad peregrinandum. §& Quis cogitavit hoc super Ty- rum quondam coronatam, “cuius negotiatores oprincipes, institores eius incliti terrae? 9% Dominus exercituum cogitavit hoc, Put detra- heret superbiam omnis gloriae et ad ignominiam deduceret univer- sos inclitos terrae. 1° Transi terram tuam quasi flumen, filia maris: @non est cingulum ultra tibi. 117Manum suam extendit super mare, conturbavit regna. Dominus mandavit adversus *Chanaan, ut conte- reret fortes eius 12 et dixit: Non adicies ultra ut glorieris calum- niam sustinens virgo filia ‘Sidonis; in Cethim consurgens transfreta; ibi quoque non erit requies tibi. 13 “Ecce terra YChaldaeorum, talis populus non fuit, Assur fundavit eam; in captivitatem traduxerunt robustos eius, suffoderunt domos eius, posuerunt eam in ruinam. 14 Ululate, naves maris, quia devastata est fortitudo vestra. 15 Et erit, in die illa in oblivione eris, o Tyre, “septuaginta annis, — 683:— aver niear tras (23, 1-14) septuaginta annis post cessabit (15-18). Quae vatici- nia particularia excipiunt et resumunt cum praedictio de universali iudicio et de totius orbis eversione (24, 1-23), tum canticum triumphale PROPHETIA ISAIAE 23, 16 — 25, 3 E sicut dies regis unius. Post septuaginta autem annos erit Tyro quasi canticum meretricis : 16 Sume “citharam, circui civitatem, meretrix oblivioni tradita; bene cane, frequenta canticum, ut memoria tui sit. 17 Et erit, post septuaginta annos visitabit Dominus Tyrum et re- ducet eam ad mercedes suas, et Zrursum fornicabitur cum _ universis regnis terrae super faciem terrae, 18 et Yerunt negotiationes eius et mercedes eius “sanctificatae Domino, non condentur neque reponen- tur, quia his qui habitaverint coram Domino erit negotiatio eius, ut manducent in saturitatem et vestiantur usque ad vetustatem. Ecce Dominus “dissipabit terram et nudabit eam et adfliget faciem eius et disperget habitatores eius. 2 Et Perit sicut popu- lus sic sacerdos, et sicut servus sic dominus eius, sicut ancilla sic domina eius, “sicut emens sic ille qui vendit, dsicut faenerator sic is qui mutuum accipit, sicut qui repetit sic qui debet. % *Dissipa- tione dissipabitur terra et direptione praedabitur, ‘Dominus enim locutus est verbum hoc. 49Luxit et defluxit terra et infirmata est: defluxit orbis, infirmata est altitudo populi terrae. 5 Et terra “infecta est. ab habitatoribus suis, quia ‘transgressi sunt leges, mutaverunt ius, dissipaverunt foedus sempiternum. 6 Propter hoc /maledictio vo- rabit terram, et peccabunt habitatores eius, lideoque insanient cul- tores eius, et relinquentur homines pauci. 7mQLuxit vindemia, infir- mata est vitis, ingemuerunt omnes qui laetabantur corde; 8 ”ces- savit gaudium tympanorum, quievit sonitus laetantium, conticuit dulcedo citharae, %°cum cantico non bibent vinum, amara erit potio bibentibus illam. 19 ?Attrita est civitas vanitatis, %clausa est omnis domus, nullo introéunte. 11*Clamor erit super vino in pla- teis, ®deserta est omnis laetitia, translatum est gaudium terrae. 12 Re- licta est in urbe solitudo, et calamitas opprimet portas. 13 Quia haec erunt in medio terrae, in medio populorum, ‘quomodo si pau- cae olivae, quae remanserunt, excutiantur ex olea, et racemi cum fuerit finita vindemia. 14 Hi levabunt vocem suam atque laudabunt; cum glorificatus fuerit Dominus, hinnient de mari. 15 Propter hoc in re glorificate Dominum, “in insulis maris nomen Domini Dei sraé 16 vA finibus terrae laudes audivimus, gloriam “iusti. Et dixi: Secretum meum mihi, secretum meum mihi. Vae mihi! Ypraevari- cantes praevaricati sunt et praevaricatione transgressorum praevari- cati sunt. 17*Formido et fovea et laqueus super te, qui habitator es terrae. 18 Et erit, *qui fugerit a voce formidinis cadet in foveam, et qui se explicaverit de fovea tenebitur laqueo; quia "cataractae de excelsis apertae sunt et °concutientur fundamenta terrae. 19 Confra- ctione confringetur terra, contritione conteretur terra, commotione commovebitur terra, 2% agitatione agitabitur terra %sicut ebrius et auferetur quasi tabernaculum unius noctis, et gravabit eam “iniquitas sua, et corruet et non adiciet ut resurgat. 21 Et erit, in die illa fvisitabit Dominus super gmilitiam caeli in excelso et Asuper reges terrae qui sunt super terram, gabuntur in congregatione unius fascis in lacum et claudentur ibi in carcere et Jpost multos dies visitabuntur. 23 Et ‘erubescet luna, et confundetur sol, ‘cum regnaverit Dominus exercituum in monte Sion et in Ierusalem et in conspectu senum suorum fuerit glorificatus. 2 1 Domine, *Deus meus es tu; bexaltabo te et confitebor nomini tuo, quoniam Cfecisti mirabilia cogitationes antiquas fideles. Amen. 2 Quia posuisti civitatem in 4tumulum, 22 et tcongre- | y Cp. 5; 32% I, 2» 28. — cf. Mic 4, 13. 36; Zc 14, 20. z Ap 17, a Lv 27, b Ez 28, acp. 13, 9. — cf. Rm 8, 21% 1-10) LL. in fr. 6 ». D. 2 Adv. 20, b Os 4, 9. — cf. Lm 4, 16. — Vv. Cp. 3, I-3. ecf. Ez 7, 12, 13; 1 Cor 7, 29, d cf. Jr 15, 10. [30. evr. 1, fv. cp. 1, 20. & cp. 33, 9. — cf. cp. 16, 8; Jr 4, 28; 12, 4; Os 4, 3; Nh 1, a, §. ag 3552365 4PS 205,: 383)-Je bey "cp. 236, «8; ioc 5, $4: ae Nm 5, 22; Ps 108, 18, m cf fi, j ray a ° — cf. Am 8, 10; 1 aa, IY Sh o cf. Ain x 5, 6. p cf. cp. 34, #¥. qgcp. 23, 1 Pvr: 92: Ps ta4.. 18! Jr; 415 Seb. Jr 487 332h hor, 23. $cp.27, 6. —-ef.Ecli'93; 10; Mic 7, t TE ei as @ eat 16] v. 2 Rg 14, 18. v cf. vr. 14. ¢ ct. cp. 26, 2; $0, es a ycp. 21, 3; 33, 1 : zJr 43, 44. — cf. Jb 20, 24: Me S.uno. Le 27.20; 0. Cis Sap.8,c2 re Ov5 Gp7i irk 8) ie c Ecli 16, 19. -— cf. Ps 17, 8. dicf. ep.. 19, 145°202 9: eck wrsis,6: if CDig TOs 22s 03s. TE Rs Eph 6, 12. nh Ps 75, 13. — cf. cp. 10, 12; Ap 19, 18-21. i Mic 4, 11, 12. — cf. Mt 13, 3, 40-42 j Ez 38, 8 RCD. -¥3, 10;.. $0, 26;. 60,. 19, FO. oe °24; 29 1 Ps 98, 1, 3; Mic 4, 7.—c Ap 21, 23. — Vv. 1-12] LL. in sb. p. D. 2 Adv. i J Qos ts. 2s) PS £5572 urbem fortem in ruinam, bcf. Ps 106, 32. domum alienorum, ut non sit civitas E cf. cp. 37, 26. et in sempiternum non aedificetur. ee 9, 11. — cf. cp. 17, 15 Jr 3 eSuper hoc laudabit te populus fortis, é me Tasty 7. civitas gentium robustarum timebit te; (44) — 689 — PROPHETIA ISAIAE 25, 4 — 26, 21 de debellatis hostibus (25, 1-12) et gratiarum actionis et laudis eorum gui salutem, auxilium Deo praebente, consecuturi sunt (26, I-19). Israél | interea Dfium patienter exspectet (20, 21), se in pristinam restituena fep.-14, 32; Jr 16, 19; Nh i, nga Ch OD. 08; &cp. 4, 6; 32, 2. heck, 2'-Par’ 32, 18. icp. 32, 2. — cf. Jr 51, 39. CE. ML 395-35 SG.c- eC AEA, 176: KeCp.: 2, 24.3% 35-05 24, 25s lcf. Ps 2, ee i! 6. mci. 2 81 * Catech. 3° ‘I r2,h¢25° 1V % ay I i ase ve — cf. Os ce ve o (all) pie 7, f.. — Le 6, 21. Cf. CD. 30:10 p Mic 6, 16. — cf. Cp. 37, 4. qv. cp. t, oe: r Ps 47, 9g] Ant. in “at ie “Rdmpt. et in fs exspect. part. BMV. Scp. 26, 8; 33, 2. —cf. Gn 49, 18; Ps 27, 14. tPs:.9,°. 367 36) 4 “CD. 41, 15, 2 ‘Re 12, 31. — cf cp. 27,:10. OVO CDS): Ir. Sit CD.26., 12. y cf. cp. 16, 14. 4 cf; cp: 27 Pol gets L. ‘in fs. ss. Cord. J. 1-14] LL. in D. 3 Adv. 1,2] Ant. in D. 2 Adv. LErI8: d Ps 117, 19, 2 2,4] Ant. in fone eccl. €cp. 30, 29. FED. 25, 327.32, 39; cS Cpt: 25. 4; 1 Rg 2, 9; = 23; ; BM y. “aig ’Pastoris Matris. Rt 2°Par..33, 1 Lv. Ps 72, 5-8. m Mic 5, 9 n cl. cp. : o Mic 7, 16. anaes Cp. 52, 265 p Ps ad 10. — cf. 33 4Fa. 12] ois Tsc55. a qcp. as MIG & 13] » Caltech. R. np 14, rcf. 4 16, 3, 4 Z SPS 16; 4 Rg 18, 4-6. oe I4, 9. AG vr. 19. cp. 9, 3). vcf. cp. 54, 2, 3. “wep. 28, 19; Jr 2, 27; Os 6, x. — cf. 3, 9. — V. cp. 37, I-4. 17] RC atech. Ri Tog; B x Ap 12, 2. — v. cp. 13, 8. y cf. Mic 4,10: 2 cf. Ez 37, 1-14; Dn 12, 2; Os 13. td ‘Ap 20, 12. eres 91; 27, 16; b cf. Os 14, 6. c4 Rg a, 33; Mt 6, 6. dcp. 2, Io. — cf, Sph 2, Bi . ecp. 10, 25. — cf. c aa ei Ps 56.3), Pp. 54, 7 2r] Ant. et V.in Adv. in exspect. partus BMV. etc. tags 3. — cf. ae n 4, "10; 20, ET, 22, “ f 4 /quia factus es fortitudo pauperi, ahd fortitudo egeno in tribulatione sua, Ispes a turbine, umbraculum ab aestu ; Aspiritus enim robustorum, quasi turbo impellens parietem. 5 iSicut aestus in siti, tumultum alienorum humiliabis et, quasi calore sub nube torrente, propaginem fortium marcescere facies. 6 Et Jfaciet Dominus exercituum omnibus populis kin monte hoc convivium 'pinguium, convivium vindemiae, pinguium medullatorum, vindemiae defaecatae. 7 Et praecipitabit in monte isto faciem vin- culi colligati super omnes populos et ™telam quam orditus est super omnes nationes. 8 ”Praecipitabit mortem in sempiternum et auferet Dominus Deus lacrimam ab omni facie et ?opprobrium populi sui aeirk: de universa terra, quia Dominus locutus est. 9 Et dicet in ie rEcce Deus noster iste, °exspectavimus eum, et salvabit nos; iste Dominus, sustinuimus eum, texsultabimus et laetabimur in salutari eius. 10 Quia requiescet manus Domini in monte isto, et “triturabitur “Moab sub eo, sicuti teruntur paleae in plau- llet *extendet manus suas sub eo, sicut extendit natans ad natan- et Yhumiliabit gloriam eius cum allisione manuum eius; [dum, 12 et munimenta sublimium murorum tuorum concident et humiliabuntur et detrahentur in terram usque ad pulverem. 2 In die illa *cantabitur canticum istud in terra Iuda: Urbs fortitudinis nostrae Sion; bsalvator ponetur in ea “murus et antemurale. 2 dAperite portas, et ingrediatur gens iusta custodiens veritatem. 3 Vetus error abiit, servabis pacem: pacem, quia in te speravi- 4 Sperastis in Domino in saeculis aeternis, [mus. in Domino Deo @forti in perpetuum. [miliabit ; 5 Quia incurvabit habitantes in excelso, fcivitatem sublimem hu- humiliabit eam usque ad terram, detrahet eam usque ad pul- 6Conculcabit eam pes, pedes Ypauperis, gressus egenorum. [verem. 7Semita iusti recta est, rectus callis iusti ad ambulandum 8 Et in semita iudiciorum tuorum, Domine, sustinuimus te; nomen tuum et memoriale tuum in desiderio animae. 9 Anima mea desideravit te in nocte, sed et spiritu meo in praecordiis meis de mane vigilabo ad te. jiCum feceris iudicia tuain terra iustitiam discent habitatores orbis. 10 KMisereamur i impio, et non discet iustitiam : [mini. in terra sanctorum iniqua gessit et non videbit gloriam Do- 11 Domine, ‘exaltetur manus tua, et "non videant: "videant et confundantur zelantes populi, et °ignis hostes tuos devoret. 12 Do- mine, dabis Ypacem nobis, omnia enim opera nostra operatus es nobis; 13 Domine Deus noster, “possederunt nos domini absque te; tantum in te recordemur nominis tui. 14 Morientes non vivant, ‘gi- gantes non resurgant; propterea visitasti et contrivisti eos et perdi- disti omnem memoriam eorum. 15 “Indulsisti genti, Domine, indul- sisti genti; nunquid glorificatus es? Yelongasti omnes terminos terrae. 16 Domine, in vangustia requisierunt te, in tribulatione murmuris doctrina tua eis. zSicut quae concipit, cum appropinquaverit ad partum, dolens clamat in doloribus suis, sic facti sumus a facie tua, Domine. 18 YConcepimus et quasi parturivimus et peperimus spiritum. Salutes non fecimus in terra; ideo non ceciderunt habitatores terrae. 19 zVivent mortui tui, interfecti mei resurgent. Expergiscimini et lau- date, qui habitatis in pulvere, quia bros lucis ros tuus, et terram gigantum detrahes in ruinam. 20 Vade, populus meus, Sintra in cubicula tua, claude ostia tua super te, Yabscondere “modicum ad momentum, /donec pertranseat indignatio. 21 9Ecce enim Dominus egredietur de loco suo, ut visitet [stro, eee’ Ce cp. 24, ES — cf iniquitatem habitatoris terrae contra eum; et "revelabit terra sangui- Jb 16, nem suum et non operiet ultra interfectos suos. gloriam, futurum vineam vere benedictam (27, 1-5), et, sublata ubique terrarum idololatria, novum populum sanctum constituendum (6-13). PROPHETIA ISAIAE 4. Vaticinia tempore Ezechiae (28, 1-39, 8). Vae contra Samariam, cuius pra- 27, 1 — 28, 17 2 In die illa visitabit Dominus in %gladio suo duro et grandi | @cf. Jr 47, 6 et forti super “Leviathan °serpentem vectem et super Levia- | } Jb 3, 8; 40, 20. — cf. Dn 7, than serpentem tortuosum et occidet cetum qui in mari est. 3 ib 4 Ap 13, Fy Pec, 9. 2 In die illa 42vinea meri &cantabit ei: : ers - ie ly nib 3 Ego Dominus qui servo eam, repente propinabo ei; ne forte visitetur contra eam, nocte et die servo eam. 4 Indignatio non est mihi. /Quis dabit me spinam et veprem? In proelio gradiar super eam, succendam eam pariter. 5 An potius tenebit fortitudinem meam? Faciet pacem mihi, pacem faciet mihi. 6 9Qui ingrediuntur impetu ad Iacob, hflorebit et germinabit Israél, et ‘implebunt faciem orbis semine. 7 iNunquid kiuxta plagam per- cutientis se percussit eum? aut lsicut occidit interfectos eius, sic occisus est? 8”JIn mensura contra mensuram, cum abiecta fuerit, iudicabis eam; ”meditatus est in spiritu suo duro per diem aestus. 9 Idcirco super hoc °dimittetur iniquitas domui Iacob et iste omnis fructus, ut auferatur peccatum eius, ?cum posuerit omnes lapides altaris sicut lapides cineris allisos, non stabunt @luci et delubra. 10 Civitas enim munita desolata erit, speciosa relinquetur et dimit- tetur quasi desertum, ibi pascetur vitulus et ibi accubabit et con- sumet summitates eius. 11In siccitate messes illius conterentur; mulieres venientes et docentes eam, ‘non est enim populus sapiens; propterea non miserebitur eius qui fecit eum, et qui formavit eum non parcet ei. 12 Kt erit, in die illa percutiet Dominus ‘ab alveo fluminis usque ad torrentem Aegypti, et vos congregabimini unus et unus, filii sraé i3 Et erit, in die illa “clangetur in tuba magna, et “venient qui perditi fuerant de terra Assyriorum, et qui eiecti erant in terra Aegy- pti et “adorabunt Dominum in monte sancto in Ierusalem. 2 Vae coronae superbiae, “ebriis Ephraim et flori decidenti gloriae exsultationis eius, qui erant in vertice vallis pinguis- simae errantes a vino. 2 Ecce validus et fortis Dominus sicut ‘im- petus grandinis, turbo confringens, dsicut impetus aquarum multarum inundantium et emissarum super terram spatiosam. 3 Pedibus con- culcabitur “corona superbiae ebriorum Ephraim. 4 Et erit flos deci- dens gloriae exsultationis eius, qui est super verticem vallis pin- guium, /quasi temporaneum ante maturitatem autumni, quod, cum adspexerit videns, statim, ut manu tenuerit, devorabit illud. 59In die illa erit Dominus exercituum corona gloriae et sertum exsultationis residuo populi sui 6 “et spiritus iudicii sedenti super iudi- cium et fortitudo revertentibus de bello ad portam. 7iVerum hi quoque prae vino nescierunt et prae /Jebrietate erraverunt; sacerdos et ‘pro- pheta nescierunt prae ebrietate, absorpti sunt a vino, erraverunt in ebrietate, nescierunt videntem, ignoraverunt iudicium. 8 Omnes enim mensae repletae sunt vomitu sordiumque, ita ut non esset ultra locus. ~9mQuem docebit scientiam? et quem intelligere faciet audi- tum? ablactatos a lacte, avulsos ab uberibus. 19 Quia: “manda re- manda, manda remanda, exspecta reexspecta, exspecta_ reexspecta, modicum ibi modicum ibi. 11 In loquela enim labii et lingua altera loquetur ad populum istum, 12cui dixit: ?Haec est requies mea, reficite lassum; et hoc est meum refrigerium, et noluerunt audire. 13 Et erit eis verbum Domini: Manda remanda, manda remanda, exspecta reexspecta, exspecta reexspecta, modicum ibi modicum ibi: ut Yvadant et cadant retrorsum et conterantur et illaqueentur et capiantur. 14 Propter, hoc audite verbum Domini, viri ‘illusores, qui domi- namini super populum meum qui est in Ierusalem. 15 Dixistis enim: sPercussimus foedus cum morte et cum inferno fecimus pactum. ‘Flagellum inundans, cum transierit, non veniet super nos, quia “po- suimus mendacium spem nostram et mendacio protecti sumus. 16 Idcirco haec dicit Dominus Deus: %Ecce ego mittam in funda- mentis “Sion lapidem, “lapidem probatum, angularem, pretiosum, *in fundamento fundatum; qui crediderit 2non festinet. 17 Et ponam in cl. cp. 26,. Xs TC. tp. "10; 34: it CPi 52°38 st 4 AE. cf. p, 37, 31; 65, 9; Os 4, si Ps 79, 10; Dan 2, 35. 4 OS 6; >, na cf. Jr 18, atech. %: IV 14, 2 0.cl. 6p. 22, 14; pcf.4 Rg 18, 4. qv. Dt 16, 21. rcp. . es 17,9 14, 19. Ez 6;'9; ds? 4 14; Mic 5, s Dt i 28. — Vv. cp. 30, 16-18. # Gn 15, 18. — cf. 2 Par 8, 26. u Le 25, 9. — cf. Mt 24, 31; Ap rr, an vcp. II, 123° Jr 73%; 365° DMlic®7, 12 %. cf. cp: 2, 2: ; ar LE in fr. 2-9. DD. 38 gcf,.Os'9, *s. b cf. ay ’s, city 6, 4-6. ccf. Ez 38. ad vr,.15; 28. oat ct’ Cp=8 0°78 17, 12, 13; Jr 47, 2; Ez 1, 24; Ap i, 15. evr. I. apes % 10; Mic 7, 11. — cf. Jr 3] °y. in fs. ss. spin. Coron. i Os 4, 11. UCDi-9; 457% 56;20,-2 25 9] *'Catech. R. TIT. 1,23: m Jr 6, 10. #-VY. 13. o (all) 1 Cor 14, 21. — cf. cp. 33, 19; Jr 5, 15. — Vv. cp. 5, 26-29. f. Jr 6, 16 pcp. 30, 15. — ch Jr 6, 16; Mt 11, 28, 29 Jr S. H. 16] * Catech. R. i fF; © 32: v (all) Rm 9, 3 t 2: . 6; Zc 2; 9. — el. Pk ii6. 22 Mt 22, 42; Ac 4, 11; Eph 2, 20- ce x cp. y cf. Feli “6, 2a LOLS. 33. Fel. Ch. 33.6; 2"Cor's. 21. acti, Ech 2,°2. — 601 eat PROPHETIA ISAIAE 28, 18 — 29, 17 vos mores lerusalem cives imitantes nec verba prophetarum audiunt, | nec angulari lapide, in quo tantum est salus, innituntur (28, 1-29). Vae | contra lerusalem,.cui vexatio tandem intellectum dabit (29, 1-14). | b vr. 2; cp. 32) 103: Ex: 23 40%, c vr. d cf. écp. Wine df cp. 50, 4 26, 16. — cf. Ps 118, 67. Flct. 2- Res 203.1 Par a4; £3). £e- Js 10, 10-14. L a Rg 6, 25; 1 Par 14, 16. — icf. ab i, 5. jvr. 14 EGE cp. IO, 22, 23. MPS 77.1, 23 Pro 1,812 ncf. cp. §5, 10, II. WPCC Do 280218; pb Jr 32, 19. — cf. cp. 9, 6. avr. 7, 8; no 43, 135 b cf. 2 Rg 5. 9. €Cho@: Re 2s, 2: Bz 4) 290-Le 19, 43. dcp. 37, 33; Ez 21,.223 26, 8. OCh: Cpl 2; hit? FV. cp.'8, “19. g cp. 17, 13; Ps 17, 43. khcf. cp. 17, 14; 37, 36; 4 Rg 19, 35. scl; 3: Rei165 1k, 22. ECEOCD, 5.1258 Ps 17, 8-16. BO. AD. 2; :t07-OC (Fass. MCP. 30, 30. : a zc 12; 9. — v. Mic 4, II-13. . Jb 4 ocp. 17, 14. — cf. 20, 8; Mic. 12:33 4; “Hab.3; 6: p-cl. Ps 72;-20: q Hab 1, 5 r (all) Rm 11, 8. — cp. 6, 10; 19, 14. scp. 8, 16. — cf. Dn 12, 4. Tt, 6 “ally Mt re: 3° ny Mir cE Gflep. 2, 156K v Hab Ae. v, cp. x tails. Cory, 255.55: 40,: 7 RM 2, 203 24, 2 15] * cf. Catec Vick Ch. SO, 'f> Ez x1; 3. Ez 82 12) 3 cl: Jb. 25,225: Sap 17, av. Ps (10), 11. bcp. 10, 15; 45. 9: 64, 8; Jr 18, 4. 6. —_cf. Ecli 33, 13, 14; 39, 26; Rm 9, 20. pondere iudicium et iustitiam in mensura, et °subvertet grando spem mendacii, et protectionem aquae inundabunt. 18 Et delebitur foedus vestrum cum morte, et pactum vestrum cum. inferno non stabit; ‘flagellum imundans cum transierit, eritis ei in conculcationem. 19 Quandocumque pertransierit, tollet’ vos; quoniam %mane diluculo pertransibit in die et in nocte, et “tantummodo sola vexatio intel- lectum dabit auditui. 2 Coangustatum est enim stratum, ita ut alter decidat, et pallium breve utrumque operire non potest. 21 Sicut enim in ‘monte divisionum stabit Dominus, sicut 9in valle quae est in “Gabaon irascetur, ut faciat ‘opus suum, alienum o opus eius ; ut operetur opus suum, peregrinum est opus eius ab eo. Et nunc nolite jilludere, ne forte constringantur vincula vestra; ‘consumma- tionem enim et abbreviationem audivi a Domino Deo exercituum super universam terram. 23 ™Auribus percipite et audite vocem meam, attendite et audite eloguium meum. 24 Nunquid tota die arabit arans ut serat? pro- scindet et sariet humum suam? 25”"Nonne, cum adaequaverit fa- ciem eius, seret gith et cyminum sparget? et ponet triticum per ordi- nem et hordeum et milium et viciam in finibus suis? 26 Et °erudiet illum in iudicio, Deus suus docebit illum. 27 Non enim in serris tri- turabitur gith, nec rota plaustri super cyminge circuibit, sed in virga excutietur gith, et cyminum in baculo; 28 panis autem com- minuetur. Verum non in perpetuum triturans ace illum, neque vexabit eum rota plaustri, nec ungulis suis comminuet eum. 29 Et hoc a Domino Deo exercituum exivit, ut ?mirabile faceret consilium et magnificaret iustitiam. 1 Vae “Ariel, Ariel civitas, "quam expugnavit David. Additus est annus ad annum, sollemnitates evolutae sunt. 2 Et circum-— vallabo Ariel, et erit tristis et maerens et erit mihi quasi ariel. 3 Et circumdabo quasi sphaeram in circuitu tuo et iaciam contra te daggerem et munimenta ponam in obsidionem tuam. 4 ¢Humiliaberis, de terra loqueris, et de humo audietur eloquium tuum; et erit quasi ipythonis de terra vox tua, et de humo eloquium tuum mus- sitabit; 5et erit sicut %pulvis tenuis multitudo ventilantium te, et sicut favilla pertransiens multitudo eorum "qui contra te praeva- luerunt: § ‘eritque Ae rice confestim; a Domino exercituum Jvisi- tabitur in tonitruo et ‘commotione terrae et voce magna turbinis et tempestatis et mflammae ignis devorantis. 7 Et "erit °sicut somnium visionis nocturnae multitudo omnium gentium, quae dimicaverunt contra Ariel, et omnes qui militaverunt et obsederunt et praeva- luerunt adversus eam. 8 Et Psicut somniat esuriens et comedit, cum autem fuerit expergefactus, vacua est anima eius; et sicut somniat - sitiens et bibit et, postquam fuerit expergefactus, lassus adhuc sitit et anima eius vacua est; sic erit multitudo omnium gentium quae dimicaverunt contra montem Sion. 9 @Obstupescite et admiramini, fluctuate et vacillate, inebriamini et non a vino, movemini et non ab ebrietate. 1° Quoniam ‘*miscuit vobis Dominus spiritum soporis, claudet oculos vestros, prophetas et principes vestros, qui vident visiones, operiet. 11 Et erit vobis visio Omnium sicut verba libri ‘signati, quem cum dederint scienti litteras dicent: Lege istum, et respondebit: Non possum, signatus est enim. 12 Et dabitur liber nescienti litteras diceturque ei: Lege, et respondebit: Nescio litteras. ‘ 13 Et dixit Dominus: Eo quod ‘appropinquat “populus iste ore suo et labiis suis glorificat me, cor autem eius longe est a me, et timuerunt me a IN hominum et doctrinis; 14 ideo ecce ego Yad- dam, ut admirationem faciam populo huic miraculo grandi et stu- pendo; “peribit enim sapientia a sapientibus eius, et intellectus pru- dentium eius abscondetur. 15Vae Yqui profundi estis corde, ut a Domino abscondatis con- silium; quorum sunt in tenebris opera, et @dicunt: Quis videt nos? et quis novit nos? 16 Perversa est haec vestra cogitatio, quasi si blutum contra figulum cogitet, et dicat opus factori suo: Non fecisti me, et figmentum dicat fictori suo: Non intelligis. 17 Nonne adhuc -- 692 — - Vae contra populi seductores, qui suae prudentiae innixi non in Deum, sed in Aegyptios, quibuscum foedera clanculum inierant, con. fidunt et | populum a via salutis avertunt (29, 15-30, 33), a Deo nempe, gui PROPHETIA ISAIAE 29, 18 — 30, 22 ON ey in modico et in brevi “convertetur Libanus in carmel, et carmel in saltum reputabitur? 18 Et audient in die illa ¢surdi verba “libri, et ‘de tenebris et caligine oculi caecorum videbunt. 19 Et %addent mites in Domino laetitiam, et pauperes homines in sancto Israél exsultabunt; 2° quoniam defecit qui praevalebat, consummatus est hillusor, et succisi sunt omnes qui vigilabant super iniquitatem, 21 qui peccare faciebant homines in verbo et ‘arguentem in porta supplan- tabant et declinaverunt frustra a iusto. 22 Propter hoc haec dicit Dominus ad domum Iacob, Jqui redemit Abraham: Non modo confundetur Iacob, nec modo vultus eius eru- bescet; 23 sed cum viderit filios suos, “opera manuum mearum, in medio sui sanctificantes nomen meum, et Jsanctificabunt sanctum Iacob et Deum Israél praedicabunt, 24 et scient “errantes spiritu intellectum, et mussitatores discent legem. 3 Vae, filii “desertores, dicit Dominus, 2ut facerctis consilium et non ex me et ordiremini telam et non per spiritum meum, Cyt adderetis peccatum super peccatum; 2 4%qui ambulatis ut descen- datis in Aegyptum et “0s meum non interrogastis sperantes auxilium in fortitudine Pharaonis et habentes fiduciam in umbra Aegypti! 37Et erit vobis fortitudo Pharaonis in confusionem, et fiducia um- brae Aegypti in ignominiam. 4 Erant enim in 9Tani principes tui, et ‘nuntii tui usque ad ‘Hanes pervenerunt. 5 Omnes confusi sunt super /populo, qui eis prodesse non potuit; non fuerunt in auxilium et in aliquam utilitatem, sed in confusionem et in opprobrium. 6kOnus liumentorum austri. In terra tribulationis et angustiae leaena et leo ex eis, vipera et “regulus volans, portantes super ume- ros iumentorum divitias suas et super gibbum camelorum thesauros suos ad populum qui eis prodesse non poterit. 7 °Aegyptus enim frustra et vane auxiliabitur; ideo clamavi super hoc: ?Superbia tan- tum est, quiesce. 8 Nunc ergo ingressus scribe ei super buxum et in libro diligenter exara illud, et ‘erit in die novissimo in testimo- nium usque in aeternum. 9 ¢Populus enim ad iracundiam provocans est, et filii mendaces, filii ‘nolentes audire legem Dei, 19“qui dicunt vyidentibus: “Nolite videre, et adspicientibus: Nolite adspicere nobis ea quae recta sunt: loquimini nobis Yplacentia, videte nobis errores: 11 auferte a me viam, declinate a me semitam, cesset a facie nostra sanctus Israél. 12 Propterea haec dicit sanctus Israél: Pro eo quod reprobastis verbum hoc et sperastis in calumnia et in tumultu et innixi estis super eo, 13 propterea erit vobis iniquitas haec “sicut interruptio cadens et requisita in muro excelso, quoniam subito, dum non spe- ratur, veniet contritio eius. 14 Et comminuetur "sicut conteritur la- goena figuli contritione pervalida, et non invenietur de fragmentis eius testa, in qua portetur igniculus de incendio aut hauriatur parum aquae de fovea. : 15 Quia haec dicit Dominus Deus sanctus Israél: °Si revertamini et dquiescatis, salvi eritis; in silentio et in spe erit fortitudo vestra. Et no- luistis 16 et dixistis: Nequaquam, sed “ad equos fugiemus; ‘fideo fugie- tis; et super veloces ascendemus, ideo velociores erunt qui persequentur vos. 17 9Mille homines a facie terroris unius, et a facie terroris quin- que fugietis, donec “relinquamini quasi malus navis in vertice montis et quasi signum super collem. 18‘Propterea exspectat Dominus ut misereatur vestri, et ideo exaltabitur parcens vobis, quia Deus iu- dicii Dominus: ‘beati omnes qui exspectant eum. 19 Populus enim ‘Sion habitabit in Ierusalem; 'plorans nequaquam plorabis, miserans miserebitur tui, “ad vocem clamoris tui, statim ut audierit, respondebit tibi. 29 Et dabit vobis Dominus panem “ar- tum et aquam brevem et °non faciet avolare a te ultra doctorem tuum, et erunt oculi tui videntes praeceptorem tuum, 2! et aures tuae audient verbum post tergum monentis: Haec est %via: ambulate in ea et Tnon declinetis neque ad dexteram neque ad sinistram. 23 Et contaminabis ‘laminas sculptilium argenti tui et vestimentum confla- tilis auri tui et ‘disperges ea sicut “immunditiam menstruatae. Egre- Cccp. 32, 15. — cf. Ps 106, 33, 35. @ cf. cp. 32, 3; 35, 5; Mt 11,5. évr. 12. f cf. cp, 35, 5; Mt rr, 5. gcp. 61,1.— cf. cp. 14, 30, 32. hcp. 28, 14, 22. #Am 5, 10. — cf. Ps 126, 5. { chiucp.wS 1.2% 59,225; 45, £13; 60,.28; Dt 32, ei eRn LAG. , 3; Mt.1s, 31. Se. Sue os Mi Aba pail Coke & Gu pe m Mt 15, 31; Lc 1, 68; Ac 13, 17. ncf. cp. 28, 7. act, ep. 2, 23 4; b cf. cp. 29, 15. c Ecli 3, 29; 5, 5S. @ Seenats I; 36, 6. ect. Ex 4, 16; 7,:13° Je°1§}"ro. i cke vin 74. Cpe 20, 53.36, 02: Jr 2 36; gy, Cp. 16; 14. hcf. Ez 17, 15. icf. Jr 43, 7. fOls Vrs we: Ft: 2, 36, RBRVS cp: 13, f. Lcf. cp. 51, 9; Ps 67, 31. mcf. Dt 8, 15. wCD. 14, 29. ocp. 36, 6. Peto cp. 515-9; Jr 46, \27. qcp. 8, 1; Hab 2, 2. — cf. Ap £; Bo. feos Dt.3't5)'26; S vr. I. Ecp. 5, 24. uAm 2, 12.— cf. Am 7,12.13. vv. 2 Rg 9 % Je rr) 23: Am & 12 y cf. 3 Rg 22, 13. — v. Jr 28, 1-11; Ez 13, 8-16. £ch.cp: §; 20. a Ez 13, 13. — cf. Ps 6, 4. 6 Ps 25/9. €. CB, 31:63, Osi ta. 2) dcp. 7, 4. — cf. Ex 14 14. éecp. 31, I, 3. — cf. Os 14, 4. ick cps 66,32. eiy 26, -17,1 367 Dt 425 30) hcf. 4 Rg 19, 1-3; Ecli 48, 21. $ cE. CpyvIG, 'T2. 18-29] LL. in fr. 3 ». D. 3 Adv. iV. Je 17« 6. 29] R. in D. 2 Adv. RB cpstras 32. Lich ép.-25;,° 8. mcp. 58, 9. wn (cf. ee 293° 2) Ps: 126,72. — cf. Ez 4, 10, 11. O GEACD) 37, 2-6, 21. pcf. Jr 31, 33, 34. gnp. $F, 8. — Cl. BC 6,.:7, r Dt é: Fa328,..%4; Pro“; 27: scf. Bar 6, 7, 50. ae 2,;20° 27; 95 33; 7. — ch. S 14, 4, 2. ucp. 64,6; Lv 26, 3-5: Dt 28, 12> Est 14, 16: PROPHETIA ISAIAE 30, 23 — 32, 10 solus ab hostibus, maxime ab Assyriis, liberare valet (31, 1-9). Porro eorum stultitiam reprobans veri Dei potentiam illustrat et ab eo vi- ctoriam exspectat (32, 1-9), cui tamen praeibit poena praesertim in WCl.- COs 92,5203 PS 143; 13034. # ci. v Si tee y cf. Ps 64, 14. zv. Gn 45, 6. @ Jl 3, 18. — cf. cp. 33, 21; Ps bcp. 2; 15. — cf. cp. 32, 19. 26] Ant. in fs. ss. 5 vuln. DNIJC. i cp. Sf 29. gti Nk wo 16: 11 Rg 10, 5; 3 Rg r, 40. #8. CD.'2, 3. Cp. 26, 4. o Ps 17. 14. pcp. 29, 6. qcp. 28, 2. — cf. Js ro, 11. rcp. 9, 4; 10, 5. Sox 1's, ) £5 bch cp) BF55 430. 406: #4 Rg 23, 10; Jr 7, 31; 19. 6, II-13. EZ 247 9,10. x Jb 4, 8; Sap rz, 21. — cf. Ps17,.03 E2720; 748. @.Cp. 30,°2,. 16; 36,.7. b Ps 19, 8. — cf. cp. 30, 16: 36, 9. @ehcp: 22. XT: dcp. I, 4; 5, 19, 24; 10, 20. het t 6. — cf. Ps 93,, 8-11. fcf. Nm 23, 19. ao. CD.:24, tA. A Ps 93, 4. eae ie 28,2. Jef: Jr 27 Rkcf. Jr 25, 30; Os 11, 10; Jl 35,303 Alix, 28 3.78. lcf. cp. 42, 13. m Dt 32, 11. — cf. Ps go, 4; Mt 23, 37. Cf. "CD, 4303-1 §: OCD; 15° 4. P:Cp..2, 20%: 30; 22. Cp. 37, 36. im 1, 1. — cf. Gn 49, 15: Pro 12, 24. scf. cp. 30, 30; Dt 32, 30, 31. 3 4% Ps 20, 9; MI 4, x. acp. 16, 5; Ps 71, 2-4; Jr 23 5. — V. Cp. 11, 2-4. bcp. 4, 6; 25,-4: Ccp. 33, 21. d cf. cp. 6, 10; 29, 10; 30, ro. é.Cp. 35,..0: fcp. 5, 20. gcf. 1 Rg 24, 14. h cf. cp. 3, 14, 15. i Pro 29, 4. j Mic*2. rT; 2; dere, dices ei. 23 “Et dabitur “pluvia semini tuo, ubicumque seminave- ris in terra; et panis frugum terrae erit uberrimus et pinguis; Ypascetur in possessione tua in die illo agnus spatiose, 24 et *tauri tui et pulli asinorum, qui operantur terram, commixtum migma comedent sicut in area ventilatum est. 25¢Et erunt super omnem montem excelsum et super omnem collem elevatum rivi currentium aquarum in die interfectionis multorum, cum ceciderint turres. 26 ¢Et erit lux lunae sicut lux solis, et lux solis erit semptempliciter sicut lux septem die- rum, in die qua “alligaverit Dominus ¢vulnus populi sui et percus- suram plagae eius sanaverit. 27 Ecce nomen Domini venit de longinquo: fardens furor eius et gravis ad portandum, labia eius repleta sunt indignatione, et lingua eius quasi ignis devorans; 28 9spiritus eius velut torrens inundans husque ad medium colli ad perdendas gentes in nihilum, et ‘frenum erroris, quod erat in maxillis populorum. 29 /Canticum erit vobis sicut nox sanctificatae sollemnitatis, et laetitia cordis ‘sicut qui pergit cum tibia, ut intret in ’"montem Domini ad “fortem Israél. 30 Et °auditam faciet Dominus gloriam vocis suae et terrorem bracchii sui ostendet in comminatione furoris et ?flamma ignis devorantis: Yallidet in turbine et in lapide grandinis. 31A voce enim Domini pavebit Assur virga "percussus. 32 Et erit transitus virgae fundatus, quam requiescere faciet Dominus super eum in *tympanis et citharis, et in ‘bellis praecipuis expugnabit eos. 33 Praeparata est enim ab- heri Topheth, a rege praeparata, profunda et dilatata. “Nutrimenta eius ignis et ligna multa, Yflatus Domini sicut torrens sulphuris suc- cendens eam. Vae “qui descendunt in Aegyptum ad auxilium in equis spe- rantes et “habentes fiduciam super quadrigis, quia multae sunt, et super equitibus, quia praevalidi nimis, et “non sunt confisi super sanctum Israél et Dominum non requisierunt! 2 ¢Ipse autem sapiens adduxit malum et /verba sua non abstulit, et %consurget contra do- mum pessimorum et contra auxilium “operantium iniquitatem. 3 ‘Ae- yptus homo et non Deus, et equi eorum Jcaro et non spiritus; et hae inclinabit manum suam, et corruet auxiliator, et cadet cui praestatur auxilium, simulque omnes consummentur. 4Quia haec dicit Dominus ad me: *Quomodo si rugiat leo et catulus leonis super praedam suam et, cum occurrerit ei multitudo pastorum. a voce eorum non formidabit et a multitudine eorum non pavebit; sic descendet Dominus exercituum ut proelietur super montem Sion et super collem eius. 5”Sicut aves volantes sic proteget Dominus exercituum Jerusalem protegens et liberans, transiens et salvans. 6 ™Convertimini, sicut in °profundum recesseratis, filii Israél; 7 in die enim illa Pabiciet vir idola argenti sui et idola auri sui, quae fece- runt vobis manus vestrae in peccatum, 8 %et cadet Assur in gladio non viri, et gladius non hominis vorabit eum, et fugiet non a facie gladii, et iuvenes eius “vectigales erunt, 9 et *fortitudo eius a terrore transibit, et pavebunt fugientes principes eius: dixit Dominus, cuius ‘ignis est in Sion et “caminus eius in Ierusalem. 3 2 @Ecce in iustitia regnabit rex, et principes in iudicio praee- runt. 2 Et erit vir sicut qui absconditur a vento et celat se a tempestate, “sicut rivi aquarum in siti et umbra petrae prominentis in terra deserta. 34Non caligabunt oculi videntium, et aures audien- tium diligenter auscultabunt, 4et cor stultorum intelliget scientiam, et ‘lingua balborum velociter loquetur et plane. 5 Non /vocabitur ultra is qui insipiens est princeps, neque fraudulentus appellabitur maior; §& 9stultus enim fatua loquetur, et cor eius faciet iniquitatem, ut perficiat simulationem et loquatur ad Dominum fraudulenter et hvacuam faciat animam esurientis et potum sitienti auferat. 7 ‘Frau- dulenti vasa pessima sunt, Jipse enim cogitationes concinnavit ad per- dendos mites in sermone mendaci, cum loqueretur pauper iudicium; 8 princeps vero ea, quae digna sunt principe, cogitabit et ipse super duces stabit. 9kMulieres ‘opulentae, surgite et audite vocem meam; filiae confidentes, percipite auribus eloquium meum. 1° Post dies enim et mulieres luxuriantes (10-20). Vae contra Assur, qui tandem vastabitur (33, 1-6); Sion autem sub rege iusto secura erit (7-22) et victi hostis dividet spolia (23, 24). Quorum iudiciorum particularium quasi in PROPHETIA ISAIAE 32, 11 — 34, x annum vos conturbabiminj confidentes; consummata est enim vin- demia, collectio ultra non veniet. 11 Obstupescite, opulentae; con- turbamini, confidentes; ”exsuite vos et confundimini, Naccingite lumbos vestros. 12 Super ubera plangite, super regione desiderabili, super vinea fertili, 1% ?Super humum populi mei spinae et vepres ascendent, Yquanto magis super omnes domos gaudii civitatis exsul- tantis! 14 Domus enim dimissa est, multitudo urbis relicta est, te- nebrae et palpatio factae sunt super speluncas usque in aeternum, gaudium onagrorum, pascua gregum; 15 donec effundatur super nos spiritus de excelso. Et erit ‘desertum in carmel, et carmel in saltum reputabitur, 16 et habitabit in solitudine iudicium, et iustitia in carmel sedébit, 17 et erit “opus iustitiae pax, et cultus iustitiae si- lentium et securitas usque in sempiternum. 18 Et Ysedebit populus meus in pulchritudine pacis et in tabernaculis fiduciae et in requie opulenta. 19 *Grando autem in descensione saltus, et Yhumilitate hu- miliabitur civitas. 2° *Beati, qui seminatis super omnes aquas, immit- tentes pedem bovis et asini. 7Vae qui praedaris! nonne et ipse praedaberis? et qui sper- nis! nonne et ipse sperneris? Cum consummaveris depraeda- tionem, depraedaberis; cum fatigatus desieris contemnere, c contemneris. 2 Domine, miserere nostri, ’te enim exspectavimus; esto bracchium nostrum in mane et salus nostra in tempore tribulationis. 3cA voce angeli fugerunt populi, et ab exaltatione tua dispersae sunt gentes. 4¢dkt congregabuntur spolia vestra sicut colligitur bruchus, velut cum fossae plenae fuerint de eo. 5 “Magnificatus est Dominus, quo- niam habitavit in excelso, implevit Sion iudicio et iustitia. 6 Et erit fides in temporibus tuis; divitiae salutis sapientia et scientia; %timor Domini ipse est thesaurus eius. 7Ecce videntes clamabunt foris, hangeli pacis amare flebunt. 8 iDissipatae sunt viae, cessavit transiens per semitam, Jirritum fa- ctum est pactum, proiecit civitates, non reputavit homines. 9 *Luxit et elanguit terra, confusus est Libanus et obsorduit, et factus est 'Saron sicut desertum, et concussa est Basan et Carmelus. 10™Nunc consurgam, dicit Dominus, nunc exaltabor, nunc suble- vabor. 11"Concipietis ardorem, parietis stipulam ; spiritus vester ut °ignis vorabit vos. 12 Et erunt populi quasi de incendio cinis: Pspinae congregatae igni comburentur. 13 dAudite, qui longe estis, quae fecerim, et cognoscite, vicini, fortitudinem meam. 14 Conterriti sunt in Sion peccatores, possedit tremor hypocritas. Quis poterit habitare de vobis cum igne devo- rante? ‘quis habitabit ex vobis cum ardoribus sempiternis? 15 SQui ambulat in iustitiis et loquitur veritatem, qui proicit avaritiam ex calumnia et excutit manus suas ab omni munere, qui obturat aures suas, ne audiat sanguinem, et claudit oculos suos, ne videat malum. 16Iste in excelsis habitabit, munimenta saxorum sublimitas eius; Upanis ei datus est, aquae eius fideles sunt. 17”Regem in decore suo videbunt oculi eius, “cernent terram de longe. 18 Cor tuum me- ditabitur timorem. YUbi est litteratus? ubi legis verba ponderans? ubi doctor parvulorum? 19#Populum impudentem non videbis, po- pulum alti sermonis, ita ut non _ possis intelligere disertitudinem linguae eius, in quo nulla est sapientia. -29 Respice Sion civitatem sollemnitatis nostrae, Yoculi tui videbunt Terusalem habitationem opu- lentam, tabernaculum quod nequaquam transferri poterit; nec aufe- rentur clavi eius in sempiternum, et omnes funiculi eius non rumpen- tur, 21 quia solummodo ibi magnificus est Dominus noster: locus flu- viorum, rivi latissimi et patentes; non transibit per eum navis remi- gum, neque trieris magna transgredietur eum. 22 Dominus enim djyudex noster, Dominus “legifer noster, /Dominus rex noster, ipse sal- vabit nos. 23 Laxati sunt funiculi tui et non praevalebunt; sic erit ma- lus tuus ut dilatare signum non queas. Tunc 9dividentur spolia praeda- rum multarum; claudi diripient rapinam. 24 Nec dicet vicinus: *Elan- gui. Populus qui habitat in ea, auferetur ab eo iniquitas. 3 4 1 4Accedite, gentes, et audite; et, populi, attendite: baudiat terra et plenitudo eius, orbis et omne germen eius. $CP« 1; ey'Cp.- 627.8" mci. cp. 47, ao Se ncf. Jr 4, . ocf. cp. on a, Pcp. 7, 23; 34, 13; Os 9, 6 @ Cl. CD, 245) EXsrB2< :5L2; a4, 44, 3 Ez 36, 25; 39, 29; “jl 2, 28. tcp. 35, I, 2. — cf. cp. 29, 17. 18. — cf. cp. 1, 27; Ps 71, 4; 118, 165 v cp 33, 20. — cf. Jr 25, 37. 18 eC aloch. eT Bax pes ©’ Cp: 23,25 27: y cp. 26, 5. z Ec 11, 1. — cf. cp. 30, 23. @ CD; 22,2. — cf. cp. 79; 14: Cat. r 30, 19; Ez 39, ~s. ex I- -17] LL. in fr. 5 p. D..3 Adv. (1)jIn ord. Ms., bcp." 2539; 26, ; ¢ cp. 57, 13; Ps.9, 6, 7; 67, 3; 103, 7. — cf. 4 19;-7. dvr. 23. — cf. 4 Rg 7, 16. écf, Nir 3,.38. fep. 2, 83,727; 5,15, 26. gv. Pro 9, 10; Ecli 40, 28. in preci . etc. hk ef; ep:, “) 22° SCE Jat §36. jcf. vr. 1.— v. Rcp. 24, 4. pigs t lcp. 35, 2 m Ps 11, 6. — cf. cp. 10, 26. ncf. cp. 59, 4; Ps 7, 15. a 9, 18; 10, 16, 17. — cf. S 79, 17. o-Ps 1175-32. qcp. 49, I. 4 Rg 18, 37. 4 Rg 18, 14-17. Nh I, 4-5. rcf. cp. 66, 15, 16; Heb 12, 29. s Ps 14, 2-6; 23, 3-5. #'Ps.2.18,° 3°97 (Pro 23, -§3 UCP. 30, 23-25. — cf, cp: 32, 1; Zc 9, 9. £ Ch CD:094:-25°4. y ct. r Cor 12°20; zcf. 4 es 19, 32, 33. @cp.:28 vor Dtos8);40: Jr: §; 15; Ez ee 5,8: es 2°58. cc S 45, 5: Ez me 22)" Catech. Rel 8. — Ant. in fr. 5 p. D. is dd, oa Ant. maior in die 23 Dbr. d Jc e cf. ja 8, 23: T ReAr3) a fief. Gn 49, 27; Jd 5, Ps 40 gcf.'c pS S31” Celer R. 1 TIS 2) A cp. 1, 25, 26; Jr sc, 20. t Zc 3, 9. — V. Cp. 40, 2. @ Ps 48, 2./.— cf. Jb 3; mm) 23 AIC. 1, 2. bcp. t,-2;. Dt. 323.2; Jr O79 PROPHETIA ISAIAE sollemnem recapitulationem iudicium universale denuo describit, sumpta Edomitarum sorte in typum condemnationis malorum (34, 1-17), terra 34, 2 — 35, 2 vero iustorum in typum restaurationis (35, 1-10). Tandem, in confir- 2 Quia indignatio Domini super omnes gentes, et furor super universam militiam eorum ; ect. Js 6; 2%, Cinterfecit eos et dedit eos in occisionem. @ chs iep iit, 19. e Jl 2, 20; Am 4, Io. f cf. Ez 39, 4 cp. 13, 10;. Jl 2, 3%; 3, 255 Mt 24, 29; Ac 2; 20; Ap‘.6, 13, 14. — cf. cp. 14, 12; Ps 102;; 263: Heb. x iri 22: Acf. cp. 40, 22; Ps 103, 2 iv. cp. 63, 1-6; Jr 49, 7-22; Ab 1-21; MI 1, 2-4. jJr 46, 16. — cf. 2 Rg 1, 22 ocp. 63, 1. — cf. Jr 46, 10; Sph I, 7. lcep. 47, 1. — cf. Jr 51, 40. m Nm 23, 22. n Ps 21, 13. — cf. Am 4, I. O-CDR 350° OT, 2% 635.46)iRSs £36) F8-LC 217425 p cf. Gn 19,:24; Dt_29,,:23. qcp. 66, 24. ref Api 14s 125.18; 28579393 s Ml 1, 4. tcp. 14, 23; Sph 2, 14. — cf. Ap 18, @. u4 Rg 21, 13; Lm 2, 8. — Am 7, 7, 9. v cf. cp. 24, 10. * Cp. 32, 13: \ cp. 13,28, -220- Mic-4:' 83M t8) £ ci: -Ap:-18,: 3: a Dt 14, 13. b cf. Ps 77, 55. acp. 55, 12, 13. oe Cp;'-32, TS. eee oh in D. 4 Adv. aes be 335 Gn''s;35.. — cf, 2] reer ro js. BMV. de monte Carm. eCn 7, 5 f cp. 33, 9. &cp. 40, §. 3 3 Interfecti eorum “proicientur, et de cadaveribus eorum “ascendet fetor, ftabescent montes a sanguine eorum, 4 et tabescet Jomnis militia caelorum, et “complicabuntur, sicut liber, caeli, , et omnis militia eorum defluet, sicut defluit folium de vinea et de ficu. 5 Quoniam inebriatus est in caelo gladius meus: ecce super ‘Idumaeam descendet et super populum interfectionis meae ad iudicium. 6 jGladius Domini repletus est sanguine, incrassatus est adipe, de sanguine agnorum et hircorum, de sanguine medullatorum arietum; kyictima enim Domini in Bosra, et interfectio magna in terra Edom. 7Et ‘descendent “unicornes cum eis, et "tauri cum potentibus; inebriabitur terra eorum sanguine, et humus eorum adipe pinguium, 8 quia °dies ultionis Domini, annus retributionum iudicii Sion. 9 PEt convertentur torrentes eius in picem et humus eius in sulphur, et erit terra eius in picem ardentem. oa 10 WNocte et die non exstinguetur, in "sempiternum ascendet fumus eius, 8a generatione in generationem desolabitur, in saecula saeculorum non erit transiens per eam. 11 Et ‘possidebunt illam onocrotalus et ericius, ibis et corvus habitabunt in ea, et “extendetur super eam mensura, ut *redigatur ad nihilum, et perpendiculum in desolationem. 12 Nobiles eius non erunt ibi; regem potius invocabunt, et omnes principes eius erunt in nihilum. 13 Et “orientur in domibus eius spinae et urticae, et paliurus in munitionibus eius, et erit Ycubile draconum et pascua struthionum, 14 et “occurrent daemonia onocentauris, et pilosus clamabit alter ad alterum; ibi cubavit lamia et invenit sibi requiem, 15 ibi habuit foveam ericius et enutrivit catulos et circumfodit et fovit in umbra eius, illuc congregati sunt ¢milvi alter ad alterum. 16 Requirite diligenter in libro Domini et legite: unum ex eis non defuit, alter alterum non quaesivit; quia, quod ex ore meo procedit, ille mandavit, et spiritus eius ipse congregavit ea. 17 bEt ipse misit eis sortem, et manus eius divisit eam illis in mensuram; usque in aeternum possidebunt eam, in generationem et generationem habitabunt in ea. 1 a|_aetabitur deserta et invia, et Sexsultabit solitudo et florebit quasi lilium. 2 Germinans germinabit et exsultabit laetabunda et laudans. @Gloria Libani data est ei, édecor Carmeli et /Saron; Jipsi videbunt gloriam Domini ee ee eee es ee itn ‘ 3 | mationem veluti praedictorum, quaedam de invasione Sennacherib et de Ezechiae per Deum liberatione narrantur. Auctor enim ostendit Sen- nacherib Deum verum multis conviciantem blasphemiis, ut Israél terreret PROPHETIA ISAIAE 35, 3 — 36, 15 | homo, intrabit in manum eius et perforabit eam: et decorem Dei nostri. 3 %Confortate manus dissolutas et genua debilia roborate; 4 dicite pusillanimis : Confortamini et nolite timere; tecce Deus vester ultionem adducet retributionis: Deus ipse veniet et salvabit vos. 5 /Tunc aperientur oculi caecorum, et Xaures surdorum patebunt; 6 tunc saliet sicut cervus claudus, et aperta erit lingua mutorum ; lquia scissae sunt in deserto aquae, et torrentes in solitudine. 7mEt quae erat arida erit in stagnum, et sitiens in fontes aquarum. In cubilibus, “in quibus prius dracones habitabant, orietur viror calami et iunci. 8 OKt erit ibi semita et via, et via sancta vocabitur; non transibit per eam pollutus; et haec erit vobis directa via, ita ut Ystulti non errent per eam. 9 Non erit ibi leo, et mala bestia non ascendet per eam nec inv enietur ibi; et ambulabunt qui liberati fuerint, 10 et “redempti a Domino convertentur et ‘venient in Sion cum laude, et ‘laetitia sempiterna super caput eorum; Ugaudium et laetitiam obtinebunt, et fugiet dolor et gemitus. 3 Et factum est in quarto decimo anno regis Ezechiae, ascen- dit *Sennacherib rex Assyriorum super omnes civitates Iuda munitas et cepit eas. 2 0Et misit rex Assyriorum Rabsacen de {Lachis in Ierusalem ad regem Ezechiam in manu gravi, et stetit in ¢aquae- ductu piscinae superioris in via agri fullonis. 3 Et egressus est ad eum °Eliacim filius Helciae, qui erat super domum, et Sobna scriba et Ioahe filius Asaph a commentariis. _4£Et dixit ad eos Rabsaces: Dicite Ezechiae: Haec dicit ‘rex magnus, rex Assyriorum: Quae est ista fiducia qua confidis? 5 Aut quo consilio vel fortitudine rebellare disponis? super quem habes fiduciam, quia recessistia.me? 6 9Ecce confidis super baculum arun- dineum confractum istum, super Aegyptum; cui, si innixus fuerit sic Pharao rex Aegypti omnibus qui confidunt in eo. 7 Quod si responderis mihi: In Domino Deo nostro confidimus; nonne ipse est ’cuius abstulit Ezechias excelsa et altaria et dixit Tudae et Ierusalem: Coram altari isto adorabitis? 8 Et nunc trade te domino meo regi Assyriorum, et dabo tibi duo milia equorum, nec poteris ex te praebere ascensores eorum. 9 Et quomodo sustinebis faciem tjudicis unius loci ex servis domini mei minoribus? Quod si jconfidis in Aegypto, in quadrigis et in equitibus, 1et nunc nunquid sine Domino ascendi ad terram istam, ut dispederem eam? 'Dominus dixit ad me: Ascende super terram istam.et disperde eam. 11 Et dixit Eliacim et Sobna et Ioahe ad Rabsacen: Loquere ad servos tuos ™syra lingua, intelligimus enim; ne loquaris ad nos iu- daice in auribus populi, qui est super murum. 12 Et dixit ad eos Rabsaces: Nunquid ad dominum tuum et ad te misit me dominus meus, ut loquerer omnia verba ista? et non potius ad viros qui se- dent in muro, ut comedant stercora sua et bibant urinam pedum suorum vobiscum? 13 Et stetit Rabsaces et clamavit voce magna iudaice et dixit: Audite verba "regis magni regis Assyriorum. 14Haec dicit rex: Non seducat vos °Ezechias, quia non poterit eruere vos; 15et non vobis tribuat fiduciam Ezechias super Domino dicens: Eruens liberabit nos Dominus, non dabitur civitas ista in manu regis Pai Ant. etc. T. Adv. (all) Heb 12 72.

43,:29% 44, 3, 4; Jt 31, 9; Jo 7, 38,- 39. mcp. 48, 21; 49, 10. — cf. Dt 8,25; WVs CD. ¥3;5.-2T. ocp. 40, 3. — cf. cp. 62, 10 £cp. 43, 19;. Jt 37,9 7: Cp. {52, “Es fart err sprs 64, 12 . 48, 20; 55, 12; Ps 125. 6. 19) V. in cm. ge et Mm. TP. t cp. 6s, 100 nore CD. 225,483 AD: 3, £7; 21). 4. UCD. $1, 33 60, 20. 1-22] 4 Rg 18, eae 17-37. acf..2 Par 32 b2 Par 33, 9: Ecli 48, 20. ¢ Js 10, 3, 31, 34; 15, 39. dcp. 7, 3. 6 CDi 22%) FS, 20, 2:1. fvr. 13. — cf. cp. 10, 8, 9-11. g Ez 29, 6, 7. — cf. cp. 30, 2, $54 Li 4,° 29. ha Rg 18, 4. — cf. Dt 12, 2-5. 10, 8. 20, 5; 30, 3. 7; 31, I. siete cp: icf. cp. i-cfscp. 10, 5, 6; MOBS 498 Di-2, 4. nvr. 4. oct: 2. Par..32., 6-8. PROPHETIA ISAIAE 36, 16 — 37, 23 (36, 1-22), Ezechiam autem enixe etiam per Isaiam prophetam Deum deprecantem ut sibi esset auxilio (37, 1-20); illum insuper mirabili et ingenti strage oppressum, in fugam conversum et tandem occisum; regem pcf. 3 Rg 4, 25; Mic 4, 4; Zc K Seay 6 oe q4 Rg 18, 11. rcf: Cp. 10; 103.37, x2. SCD. 37, 13. t Jr 49, 23. u4 Rg 16, 24. Ci, 4 Rg r7;.6 eich: Z Par 32,10. yvr. 3. — cf. cp. 33, 73 Ecli 48,221: 1-33] 4 Rg 19, 1-37; 2 Par 32, 20-23. acl. Gn 37, 20:50) Re (x, rt: Jr 36, 34;. Mt 26, 65. OV. CD45 8 Cs cp. 22; 8. Ach cep. ct8\03 508137013. ecf. vr. 28, 29. fick: x Re 7; 83: Jrog7,' 33°46, 3° ere ser6: £ CD. 2.9. h cf. cp. 19, 14. ivr. 9. jvr. 38. LJs 10, 30; 15, 42; mv. cp. 36, 2. mcp. 18, I, 2; 20, 5. 1 Par 6, 57. acl. icp..36:)-34. Pcp. 36, 18, 19. q4 Rg 17, 6 r(Gn 11, 31, 32). R v Ecli 48, 22. x Ex cee 22: rR 4; 40° 248 6, 2; Ps 79, 2 e ; “ z 10,1; Dn 4 55 y Jr 32, 37; Ac 4, 24. — cf. Jr 10; -E1: z cf. 2 Par 6, 40; Bar 2, 16; Dn 9, 18. 2° Par 32,19 6b Nh 3,109. rage Cp. 10, 13, 14. Jr. 2; ¥1° 26,20. d cf. cp. 40, 5. ecf. Mic 4, 13. Peeps; 8. g Jb 16, 5; Ps 21, 8; 108 13 Ecli 12, 19 etc. — v. Mt 2 39. mLachis. Assyriorum. 16 Nolite audire Ezechiam. Haec enim dicit rex Assy- riorum: Facite mecum benedictionem et egredimini ad me et ?co- medite unusquisque vineam suam et ee ee ficum suam et bi- bite unusquisque aquam cisternae suae, Ydonec veniam et tollam vos ad terram, quae est ut terra vestra, terram frumenti et vini, terram panum et vinearum. 18 Nec conturbet vos Ezechias dicens: Dominus liberabit nos. "N unquid liberaverunt dii gentium unusquisque terram suam de manu regis Assyriorum? 19 sUbi est deus ‘Emath et Arphad? ubi est deus “Sepharvaim? *nunquid liberaverunt Sama- riam de manu mea? 20%2Quis est ex omnibus diis terrarum istarum qui eruerit terram suam de manu mea, ut eruat Dominus Ierusalem de manu mea? 21 Et siluerunt et non responderunt ei verbum; mandaverat enim rex dicens: Ne respondeatis ei. 22 Et Yingressus est Eliacim filius Helciae, qui erat super domum, et Sobna scriba et Ioahe filius Asaph a commentariis ad Ezechiam scissis vestibus et nuntiaverunt ei verba Rabsacis. 3 Et factum est, cum audisset rex Ezechias, “scidit vestimenta sua et obvolutus est sacco et intravit in domum Domini 2 et misit Eliacim, qui erat super domum, et Sobnam scribam et seniores de sacerdotibus opertos saccis ad °Isaiam filium Amos prophetam, 3et dixerunt ad eum: Haec dicit Ezechias: °Dies tribulationis et correptionis et blasphemiae dies haec, ¢quia venerunt filii usque ad partum, et virtus non est pariendi. 4°Si quo modo audiat Dominus Deus tuus verba Rabsacis, quem misit rex Assyriorum dominus suus ad blasphemandum Deum viventem et exprobrandum sermonibus, quos audivit Dominus Deus tuus; ‘leva ergo orationem pro Yreliquiis quae repertae sunt. 5 Et venerunt servi regis Ezechiae ad Isaiam. §& Et dixit ad eos Isaias: Haec dicetis domino vestro: Haec dicit Dominus: Ne ti- meas a facie verborum_ quae audisti, quibus blasphemaverunt pueri regis Assyriorum me. 7 Ecce “ego dabo ei spiritum, et audiet ‘nun- tium et revertetur ad terram suam, et Jcorruere eum faciam gladio in terra sua. 8 Reversus est autem Rabsaces et invenit regem Assyriorum proe- liantem adversus ‘Lobnam; audierat enim quia profectus esset de 9Et audivit de Tharaca rege "Aethiopiae dicentes: Egres- sus est ut pugnet contra te. Quod cum audisset, misit nuntios ad Ezechiam dicens: 10 Haec dicetis Ezechiae regi Iudae loquentes: °Non te decipiat Deus tuus, in quo tu confidis dicens: Non dabitur Icrusalem in manu regis Assyriorum. 11 Ecce tu audisti omnia quae fecerunt reges Ass syriorum omnibus terris quas subverterunt; et tu poteris liberari? 12 2Nunquid eruerunt eos dii gentium,, quos subver- terunt patres mei, 7%Gozam et "Haram et Reseph et filios Eden, qui erant in Thalassar? 13 Ubi est rex *Emath et rex tArphad et rex urbis “Sepharvaim, Ana et Ava? 14Et tulit Ezechias libros de manu nuntiorum et legit eos et ascendit in domum Domini et expandit eos Ezechias coram Domino 15 et Yoravit Ezechias ad Dominum dicens: 16 Domine exercituum Deus Israél, “qui sedes super cherubim, tu es Deus solus omnium regnorum terrae, Ytu fecisti caelum et terram. 17 zInclina Domine, aurem tuam et audi: aperi, Domine, oculos tuos et vide et audi 4o9mnia verba Sennacherib, quae misit ad blasphemandum Deum viventem. 18 Vere enim, Domine, desertas fecerunt !reges Assyriorum terras et regiones earum 19 et dederunt deos earum igni; “non enim erant dii, sed opens manuum hominum, lignum et lapis, et commi- nuerunt eos. Et nunc, Domine Deus noster, salva nos de manu eius, et ~2- Pt 7r.°13)-34. PROPHETIA ISAIAE 38, 13 — 40, 10 sauros ostenderet, graviter reprehenditur et et poena in suos posteros” inferenda multatur (39, 1-8). ] Pars altera (40, 1-66, 24). - 1. De liberatione per verum Dike obtinendam (40, 1-48, 22). Post-— icf. 63°95 95. 6s52° Cores.c#s 2 PET, 13.94; As re Ps 72, 14. . in fs. s. colum. NIC. o Jb 10, 16. p Lm 3) oe Ps 37, 4 qcf.Jr: 8, fog Ne $9 i. — cf. Ez 7, 16; s Ps 68. me 118, 146, 15] Ant. on es _ mai. hebd. fict; Heb 7 Ke 156] * Conc. Trid. XIV cp. 4 et can. 5. <* Caleek. tie ee Ape 175] De O%e 10% Ecli_ 17, 26; Bar 2, 17, a x Ecli 17, ap, 3 y Dt 4, 9; 6 Aye Ps 77, 4-6. z cf. Hab ah tot acf. 4 Rg 20, s. b2 Re 20,:9,:8: 1-8] 4 Rg 20, 12-19. 4.2 Par 325° 31%: bcf. 4 Rg 18, 15, 16. ect. ; Par '32,..28% d Jr 8, 19. v4 Rela, 13. — ¥, 4. BESS. f Da 1, “3. 'g2 Par 32, 26. @cp. 51, 12; 57, 18; Ecli 48, 27. — cf. Cie as. 1-8] 2 L, in Nativ. Dai. 1] Ant. in fr. 5 9. D. 4 Adv. 6:08);2" ‘r4: c(2 Par 36; -223:4fr. asia); i Lm 4, 22 @. cp. 33,24; Zc 3, 3] Ant. in fr. 3 pd. Ex. - 2 Jr 16, ¥7;\ 18; ly II. cf. J cay Mt 3, 3; Mra: 3e°Le 3, ; Jo Hi ye g Mi 3, 1. — cf. cp. §7, 14. tcp. 62, 19; Os 67, 5. 4] Ant. in T. Adv. -— V. in itiner. Cler. et ben. Peregr. _ et Viae ferreae. t (all) Le 3, 5. — Bar 5, 7. — B. 2 Adv. cl.7 cp, 49; f3°- Ze 7. 5] Cm. in Natio. Dat jcp. 35, 2. — cf. Le 3, 6. eco. 58, 8:60, 1: "MI 4. 2 lL Ez 20, 48. m cp. I, 20. n (all) x Pt 1, 24..'282 ; F522. cf. Jb 14, oe 36, 2; 80, G3 -r0O1,. 32: Eli T45°18*: Jc-2,-1o. o (all) Jc Pre GR pPs 118, 89: Mt 24, 38° ‘Lc Ch Me i t 15°23;2 eae § q cf. cp. 59, 20. 20:3: 6. 9,10] R. in fr. 4. D. Zale. ee §2, 7. 59, 16, 17. — cf. Le ae v. ZC 14, §-9. hen. 62, 11. — cf. Ap 22, +h 'praecisa est velut a texente vita mea; dum adhuc ordirer, succidit me. : De ™mane usque ad vesperam finies me. [mea; 13 "Sperabam usque ad mane; °quasi leo sic ?contrivit omnia ossa de mane usque ad vesperam finies me. 14 Sicut @pullus hirundinis sic clamabo, rmeditabor ut columba, Sattenuati sunt oculi mei suspicientes in excelsum. Domine, vim patior, ‘responde pro me. 15 Quid dicam, aut quid respondebit mihi, cum ipse fecerit ? Recogitaho tibi omnes annos meos in amaritudine animae meae. 6 Domine, si sic vivitur, et in talibus vita spiritus mei, orine me et vivificabis me. 17 Ecce in pace amaritudo mea amarissima ; tu autem eruisti animam meam, ut non periret, “proiecisti post tergum tuum omnia peccata mea. 18 vQuia non infernus confitebitur tibi, neque mors laudabit te: non exspectabunt qui descendunt in lacum veritatem tuam. 19 zVivens, vivens ipse confitebitur tibi, sicut et ego hodie; ’pater filiis notam faciet veritatem tuam. 20Domine salvum me fac, et “psalmos nostros: cantabimus cunctis diebus vitae nostrae “in domo Domini. 21 LEt iussit Isaias ut tollerent massam de ficis et cataplasmarent super vulnus, et sanaretur. 22 Et dixit Ezechias: Quod erit signum quia ascendam i in domum Domini? 3 9 In tempore illo %misit Merodach Baladan filius Baladan, rex Babylonis, libros et munera ad Ezechiam; audierat enim quod aegrotasset et convaluisset. 2 Laetatus est autem super eis Ezechias et ostendit eis cellam aromatum et Yargenti et auri et odoramentorum et unguenti optimi et omnes apothecas supellectilis suae et universa quae inventa sunt in thesauris eius. ‘Non fuit verbum quod non ostenderet eis Ezechias in domo sua et in omni potestate sua. 3 Introivit autem Isaias propheta ad Ezechiam regem et dixit ei: Quid dixerunt viri isti et unde venerunt ad te? Et dixit Ezechias? aDe terra longinqua venerunt ad me, de Babylone. 4 Et dixit: Quid viderunt in domo tua? Et dixit Ezechias: Omnia quae in domo mea — sunt viderunt; non fuit res quam non ostenderim eis in thesauris ~ meis. 5 Et dixit Isaias ad Ezechiam: Audi verbum Domini exercituum: — 6 Ecce dies venient, et auferentur omnia, quae in domo tua sunt et quae thesaurizaverunt patres tui usque ad diem hanc, in Babylonem: non relinquetur quidquam, dicit Dominus. 7°Et de filiis tuis, qui exibunt de te, quos genueris, tollent, et erunt eunuchi in palatio re- gis Babylonis. 8 9Et dixit Ezechias ad Isaiam: Bonum verbum Do- | at quod locutus est. Et dixit: Fiat tantum pax et veritas in die- bus meis. 40) @Consolamini, consolamini, popule meus, dicit Deus vester. — 2 ’Loquimini ad cor Ierusalem et advocate eam, quoniam “com- — pleta est malitia eius, 4dimissa est iniquitas illius, suscepit de manu — Domini ¢duplicia pro omnibus peccatis suis. 37Vox clamantis in deserto: 9Parate viam Domini, “rectas facite ! in solitudine semitas Dei nostri. 4*Omnis vallis exaltabitur, et omnis mons et collis humiliabityr, et erunt prava in directa, et aspera in vias planas, Set Jrevelabitur “gloria Domini, et lvidebit omnis caro pariter ”quod os Domini locutum est. 6 Vox dicentis: Clama. Et dixi: Quid clamabo? "Omnis caro faenum, et omnis gloria eius quasi flos agri. 7 Exsiccatum est fae- — num, et cecidit flos, quia spiritus Domini sufflavit in eo. Vere faenum est populus; 8 °exsiccatum est faenum et cecidit flos; ?verbum autem Domini nostri manet in aeternum. ®qSuper montem excelsum ascende, tu "qui evangelizas Sion; exalta in fortitudine vocem tuam, qui evangelizas Ierusalem; exalta, noli timere, dic civitatibus Iuda: sEcce Deus vester, 1% ecce Domi- : nus Deus in fortitudine veniet, et bracchium eius dominabitur: tecce — 700 — guam Diitum populum suum liberare posse et velle ostendit et ideo ad fiduciam in eo habendam incitavit (40, 1-81), propheta, gloriam Cyri in exemplum adfert et demonstrat Israél, quamquam vermem et paene PROPHETIA ISAIAE 40, 11 — 41, 13 merces eius cum eo, et opus illius coram illo. 11 ”Sicut pastor gre- gem suum pascet, “in bracchio suo congregabit agnos et “in sinu suo levabit, fetas ipse portabit. 2 vOuis mensus est pugillo aquas et caelos palmo ponderavit? quis appendit tribus digitis molem terrae et *libravit in pondere montes et colles in statera? 13 4Quis adiuvit spiritum Domini, aut quis consiliarius eius fuit et ostendit illi ? 14Cum quo iniit consi- lium, et instruxit eum et docuit eum semitam iustitiae et Oerudivit eum scientiam et viam prudentiae ostendit illi? 15 °Ecce gentes quasi stilla situlae et dquasi momentum staterae reputatae sunt; ecce “in- sulae quasi soo exiguus. 16Et Libanus non sufficiet ad succen- dendum; et /animalia eius non sufficient ad holocaustum. 17 9Omnes gentes, quasi non sint, sic sunt coram eo, et quasi nihi- lum et inane reputatae sunt ei. 18 Cui ergo similem fecistis Deum ‘aut quam imaginem ponetis ei? 19 SNunquid sculptile conflavit faber aut aurifex auro figuravit illud, et laminis argenteis argentarius? 20*Forte lignum et imputribile elegit ; artifex sapiens quaerit quomodo sta- tuat simulacrum, quod non moveatur. 21 /Nunquid non scitis? nun- quid non audistis? nunquid non adnuntiatum est vobis ab initio? nunquid non intellexistis fundamenta terrae? 22 Qui sedet super gyrum terrae, et habitatores eius sunt “quasi locustae; “qui ex- tendit velut nihilum caelos et expandit eos sicut tabernaculum ad inhabitandum; 23 qui dat secretorum scrutatores quasi non sint, iu- dices terrae velut inane fecit. 24 Et quidem neque plantatus neque satus neque radicatus in terra truncus eorum; repente flavit in eos, et aruerunt, et ?turbo quasi stipulam auferet cos. . 25 Et dcui adsimilastis me et adaequastis? dicit "sanctus. 26 Le- vate in excelsum oculos vestros et videte quis creavit haec, *‘qui educit in numero militiam eorum et omnes ex nomine vocat; prae multitudine fortitudinis et roboris virtutisque eius neque unum reli- quum fuit. 27 Quare dicis, Iacob, et loqueris, Israél: ‘*Abscondita est via mea a Domino, et “a Deo meo iudicium meum transivit? 28 Nun- quid nescis, aut non audisti? Deus sempiternus Dominus, qui crea- vit terminos terrae, non deficiet, neque laborabit, “nec est investi- gatio sapientiae eius. 29 Qui dat lasso virtutem et his qui non sunt fortitudinem et robur multiplicat. 30 Deficient pueri et laborabunt, et iuvenes in infirmitate cadent; 31 qui autem sperant in Domino mutabunt fortitudinem, adsument pennas Ysicut aquilae, current et non laborabunt, ambulabunt et non deficient. #Taceant ad me Pinsulae, et gentes mutent fortitudinem: °acce- dant et tunc loquantur, simul ad iudicium propinquemus. 24Quis suscitavit ab oriente iustum, vocavit eum ut sequeretur se? *Dabit in conspectu eius gentes et reges obtinebit, dabit quasi pulverem gladio eius, fsicut stipulam vento raptam. arcui eius. 3 Persequetur eos, transibit in pace, semita in pedibus eius non apparebit. 4 9Quis haec operatus est et fecit "vocans generationes ab exordio? ‘Ego Dominus, primus et novissimus ego sum. 5 Viderunt insulae et timue- runt, extrema terrae. obstupuerunt, appropinquaverunt et accesserunt. 6 Unusquisque proximo suo auxiliabitur et fratri suo dicet : Confortare. 7iConfortavit faber aerarius percutiens malleo eum, qui cudebat tunc temporis dicens: Glutino bonum est; et “confortavit eum clavis, lut non moveretur. 8Et tu, “Israél “serve meus, Iacob, quem elegi, semen Abraham Samici mei; 9% in quo apprehendi te ab extremis terrae et a Plongin- quis eius Yvocavi te et dixi tibi: Servus meus es tu, elegi te et non abieci te. 10*Ne timeas, quia ego tecum sum; ne declines, quia ego Deus tuus; confortavi te et auxiliatus sum tibi, et suscepit te ®dex- tera iusti mei. 11 ‘%Ecce confundentur et erubescent omnes qui pu- gnant adversum te; “erunt quasi non sint et peribunt viri qui con- tradicunt tibi. 12 ’Quaeres eos et non invenies viros rebelles tuos; erunt quasi non sint et veluti consumptio homines bellantes adver- sum te. 13 7Quia ego Dominus Deus tuus apprehendens manum tuam dicensque tibi: YNe timeas, ego adiuvi te. u Ez 34 23; Mic 5, 4; a Iti 9. Je 10,35; 275,75; Ac wa ie in fs. BMV. div. Pa- ene Matis. (18, 12. . 403322 66, 12. — cf. Mt Nm 11, bag 28,25. sis “Pro 30, 4; Sap 12] v. Dn 3, 54, 55. [11, 21 zcf.2 Mco, 8. a (all) Rm 11, 34-7 df 23,38. —cf. Sap 9, 13; 1 Cor 2, 16. 6:-Jb.21, 22. Cap 11,23. ca 29, 5 AY; he fick. "Ps 50, 10. (cp. 41,12. Ps 61, 10; Dn 4, 32. — cf. vr. AEE Ac 17, 29.— V. Cp. 44, tcf. Os 13, Cais: 46, 5-7. 18] * Cattth. R. HT 2:70: j Sap 13, 11-16; Jr 10, 3-5. Jr 10, 3. — cf. cp. 44, 14. lvr. 28. — cf. Ac 14, 15; Rm I, 19, 20. mcf. Nm 13, 33. crs 52; 13;:90.9, 8s Ps 163;.2 Cp. 34, 4. -V. Cp. 45, 12. oe Jb 12537 LGlY, St. S72 pep. 41, 2. — cf. Ps 82, 14. q vr. 18. r-Jb 6,10; Bar:4, 22; Hab’3;- 5. Scp. 48, 13; Ps 146, 4; Bar 3, 35. tcf. cp. 49, 14. %.cf. CD:\40, +4 #3, °7:, Km Tr, 33. 31) Ant. in cm. Mm. * CI; ‘Cp: 49). ‘23. y cf. x to, 42 Ps ‘102; °5: a cf. Hab 2, 20; Sap 1, 7; Zc 2, 1-4] 3 L. in D.'5 Adv. [13. 1] v. Mt 12, 78. bv. cp. T2,-17: cc: cp. 45, 20. dvr. 25. — cf. cp. 46, 11; 48, 14, is — cf. cp. 45, e ecf. 2 Par 36, 23. f cp. 40. 24; 47, 14. ChVE. 26: cf. Sap 11, 26; Rm 4, 17. ep 43,10, TS 44, 6348512; t 32,39; Apr, 8,17: 22,18. jcp. 40, 19. — Vv. cp. 44, 10 k Jr 36, 4. sqq. l cp. 49; 20; es 13, 15. — cf. Bar 6, 25, 2 8-16] LL. in fr. 2 p. D. 4 Adv. mCP. 42, 19; 44, 4 2, a2;\ fr 30: 105-46, 29, 2 m ED. 43, 105 Dt'7, 6; 10, 15; 14125) PS 104, 6; 134, 4. ch 3-Pt 2, 9: 02 Par'20, 7; Jdt 8, 22: Dn 3, Pcp. 43, 6 [35; Jc 2, 23. q cp. 42, cp. 43, I; 50, 9 Ci. Ps 47; 11. tcf. cp. 45, 25. —.v. 1 Rg 2, “CP. 40, 17. 20. v Ps 36, 10, 36. — v. Jb 20, -9. x Cf. cD: y cf. Dt os 6: Mt?.24;.27; Jb 16, 33. — 701 -— PROPHETIA ISAIAE 41, 14 — 42, 14 mortuum, a Deo liberatum iri (41, 1-20), quod quidem ipsi soli, non diis gentium, antequam fiat perspicuum est (21-29). Deinde de Cyro ad eius antitypum, nempe ad servum Dei provocans ipsum 2CH\ AF, kee. 14] v. Mic 4, 8, 9. a cf. 25, 6032S. 31547- bcp. 54, So Cl. Ps 77,135--— Vv. Cp. 43, 14. ECD. 12, 6; , dcp. 25, 10; Mic 4, 13. — cf. 2 Rg 12, 13. ; €Ci, CD: 2, 4. fJe 15, 7. — cf. Ps. 43,65 Jr Jp CO TORRE TE Se ty ch.vr 2. cp. 45, 26. iLm 5, 4. — cf. cp. 44, 3. jcp. 35, 6, 7; 43,19; 48, 21. 1 Ps 106, 35. — cf. cp. 49, 9. mcp. 35, I, 2; 55, 12, 13. ncp. 60, 13. o Jb 12, 9. pb cf. vr. 26; cp. 43, 9; 44, 7; 45, 21; 46, Io. q Jr 10, 5. — cf. cp. 45, 7; Bar Jim nOh. PS £938, 42% Singace Scp. 44, 9. — cf. Jr 50, 3. ENE 2 ucp. 46, 10. — cf. vr. 22. vcp. 40, 9; 52, 7. — cf. Mt 23, 34. ¥V. VY. 21-24. Vick. VP. 12. ¢ cf, Ps: 95,: 5. ul) ot 18, ae cp. 41, 5; 49, 3-0; 52, 13; 53,12; , BS 4-28; GC 3 5; AC 3, 20% 4).273.¢ 2:2; 7; 1-13] LL. in fr. 3 p. D. 4 Adv. Cop. 43,10; Mtg, .153'57,-S; Le :23; 35. GCP. 41, 242 6t 0% Cr. Cpe 24 2: 41 v. Mt 21, 5. « CD SR ES3) FS) 33, RO: . — cf. CD. 22503 I MteFe, 2% icp. 44, 24; 45, 12, 18; Zc 12, j Ac’27,-25; ya Rk cp. as 6).4v. kdli 24, 5,6. — V. in Tr. in fs. s. Emigdi. lcp. 49. 6, 8. — cf. cp. 60, 3. —v. Lc 2, 32; Jor, 9; 8,12. 81-0, CP. 22; "22. m cp. 61, 1; Le 41,19. — cf.cp. 35, 5; 49,9; Heb 2, 14, 15. WAC +I, FRE Zs be ccf. Ps 33, 3; Jr 9, 23, 24; 1 Cor 1). 32% 2°Cor' fo;" t7; a Jr 50, 2; 51, 44; Bar 6, 40; n 14, 21. — cf. cp. 21, 9. Ovr. 7: cp. 455.20: ccf. Sap 13,216; Bar 6;,.26: d cf. fr 48, 7; Os 10, 5, 6. @ ci. Dt 2, - 313 +32, 4e154Gal: a, f-Ps 70; 22. 129. gv. CD. 44, 9-20. hcp. 44, 15. tv. Cp. 45, 20; Jr 10, §. — cf. Ps 113, 7 (bis). Ci; Sapers 23s; 8] * cf. Catech. R. IV 10, 6. mCP. 44, 6; 45, 5, 14, 18, 21. mcp. 42, 9. — cf. cp. 41, 26. Ocp. 44, 26, 28; Jb 23, 13; Ps 32, 11; Pro 19, 21. — cf. Ac 4, 28; Heb 6, 17. pjr 12, 9. — Vv. cp. 41, 2. q.cf. Nm 23, 19. 12] * Catech. R. IV 14, 9. ah 5 51, 5. — cf. cp. 56, 1; Ps s cf. cp. 59 59,9. : 13] Antt. in T. Adv.; Cm. in fs. BMV. salus inf. — v. ch. 66, 13, 14. tcf. Jl 2, 35; Ab r7. LES Bags, cae Riese Mo acf. Jr 48, 18. bcp. 3, 26; Lm 2, 10; Jn 3, 6. c Ps 136, 8. — cf. cp. 43, 14. dcp. 23, 13; 48, 14. evr. 8; Dt 28, 56; Jr 6, 2. — cf.vr.5; cp.13,19; Est 15, 6. fJd x6, 21. — cf. Ex 11, 5; Mt 24, 41. g’cp; 20; 3: Jr 23, 28, ,26j3bm 1, 8, 9; Nh 3, 5 hv. cp. 43, 14. a4 48, 2. — v. Jr 10, 16. he (:. JESS, B48. cf. vr.1; cp.13,19; Sph 2,15. m c£...ep..Veniet super te malum, et nescies ortum eius, et irruet super te calamitas, quam non poteris expiare, veniet super te repente miseria, quam nescies. 12°Sta cum 4incantatoribus tuis et cum multitudine maleficiorum tuorum, in quibus laborasti ab adulescentia tua, si forte quid prosit tibi aut si possis fieri fortior. 13 Defecisti in multitudine consiliorum tuorum. @Stent et salvent te augures caeli, qui contemplabantur sidera et supputabant menses, ut ex eis adnuntiarent ventura tibi. 14/Ecce facti sunt quasi stipula, Jignis combussit eos, non liberabunt animam suam de manu flam- mae, non sunt prunae quibus calefiant, nec focus ut sedeant ad eum. 15Sic facta sunt tibi in quibuscumque laboraveras; negotia- tores tui ab adulescentia tua unusquisque in via sua erraverunt, non est qui salvet te. 4 Audite haec, domus Iacob, qui *vocamini nomine Israél et®de aquis Iuda existis, “qui iuratis in nomine Domini et Dei Israél recordamini non in veritate neque in iustitia. 2¢De civitate enim — 706 — ae adhaereant eiusque bonitati attendentes (12-19) a vecordia abhorreant, ne in interitum, qui imptis instat, ipsi quoque incurrant (20-22). 2. Servus Dei patiens et triumphans (49, 1-57, 21). Servo Dei, conquerenti se PROPHETIA ISAIAE 48, 3 — 49, 11 - sum in oculis Domini, et Deus meus factus est fortitudo mea. sancta vocati sunt et “super Deum Israél constabiliti sunt, ‘Dominus exercituum nomen eius. 3 9Priora ex tunc adnuntiavi, et ex ore meo exierunt, et audita feci ea; repente operatus sum, et venerunt. 4“Scivi enim quia durus es tu, et mervus ferreus cervix tua, et frons tua aerea. 5 Praedixi tibi ex tunc; antequam venirent indicavi tibi, ne forte diceres: ‘Idola mea fecerunt haec, et sculptilia mea et conflatilia mandaverunt ista. 6 Quae audisti, vide omnia; vos autem, num adnuntiastis ? jAudita feci tibi nova ex tunc, et conservata sunt quae nescis. 7 Nunc creata sunt et non ex tunc et ante diem, et non audisti ea, ne forte dicas: Ecce ego cognovi ea. 8 Neque audisti neque cognovisti neque ex tunc aperta est auris tua; scio enim quia Beacuaricans praevarica- beris, et “transgressorem ex utero vocavi te. 9 /Propter nomen meum longe faciam furorem meum et laude mea infrenabo te, ne intereas, 10 Ecce excoxi te, sed ™non quasi argentum; “"elegi te in camino paupertatis, 11 oPropter me, propter me faciam, ut non blasphemer, et Pgloriam meam alteri non dabo. 12 Audi me, Iacob et Israél quem ego voco: Yego ipse, ego primus et ego novissimus. 13 Manus quoque mea "fundavit terram, et dextera mea mensa est caelos; ‘ego vocabo eos, et stabunt simul. 14 Congregamini, omnes vos, et audite: tquis de eis adnuntiavit haec? Dominus dilexit eum, “faciet voluntatem suam in Babylone et bracchium suum in YChaldaeis. 15 7Ego, ego locutus sum et vo- cavi eum, adduxi eum, et directa est via eius. _ 16 Accedite ad me et audite hoc: Non a principio in abscondito locutus sum, ex tempore antequam fieret ibi eram; et Ynunc Domi- nus Deus misit me, et spiritus eius. 17 2Waec dicit Dominus “redemptor tuus sanctus Israél: Ego Do- minus Deus tuus docens te utilia, gubernans te in via, qua ambulas. 18 bUtinam attendisses mandata mea! facta fuisset sicut flumen pax tua, et iustitia tua sicut gurgites maris; 19 det fuisset quasi harena semen tuum, et stirps uteri tui ut lapilli eius; non interisset et non fuisset attritum nomen eius a facie mea. 20 ¢Keredimini de Babylone, fugite a Chaldaeis, fin voce exsulta- tionis adnuntiate; auditum facite hoc et efferte illud usque ad ex- trema terrae, dicite: 9Redemit Dominus servum suum Iacob. 21!"Non sitierunt in deserto, cum educeret eos; ‘aquam de petra produxit eis et scidit petram, et fluxerunt aquae. 224Non est pax impiis, dicit Dominus. 4 Audite, 2insulae, et attendite, populi 9de longe: “Dominus ab utero vocavit me, de ventre matris meae recordatus est nominis mei 24et posuit os meum quasi gladium acutum, “in umbra manus suae protexit me et posuit me sicut sagittam electam, in pharetra sua abscondit me 3 et dixit mihi: /Servus meus es tu, Israél, 9quia in te gloriabor. 4”Et ego dixi: In vacuum laboravi, sine causa et vane fortitudinem meam consumpsi; ergo 4jiudicilum meum cum Do- mino, et jopus meum cum Deo meo. 5 Et nunc, dicit Dominus “formans me ex utero servum sibi, ut reducam Iacob ad eum, et Israél non congregabitur, et a t dixit: Parum est ut sis mihi servus ad suscitandas tribus Iacob et faeces Israél convertendas; “ecce dedi te in ™lucem gentium, 2°ut sis salus mea usque ad extremum terrae. 7 Haec dicit Dominus ?redemptor Israél sanctus eius ad %ontemp- tibilem animam, ad abominatam gentem, ad servum dominorum: rReges videbunt, et consurgent principes et adorabunt propter Do- minum, quia fidelis est, et sanctum Israél qui elegit ‘te. 8 Haec dicit Dominus: ‘In tempore placito exaudivi te et in die salutis auxiliatus sum tui et servavi te et “dedi te in foedus populi, ut suscitares terram et “possideres hereditates dissipatas, 97ut diceres his qui vincti sunt: Exite, et his qui in tenebris: Revelamini. ¥Su- per vias pascentur, et in omnibus planis pascua eorum. 10 zNon esu- rient neque sitient, et non percutiet eos aestus et sol, %quia mise- rator eorum breget eos et Cad fontes aquarum potabit eos. 11 4Et ecf. Mic 3, 11. ROD 874A. & vr. 5; cp. 41, 26. h cf. Ex 32, 9; Jr 5, 3. iv. Jr 44, 15, 17. jJr "By: arf cp. 43, I kcf. Ps 57, 4. ay MgB Mi 3,6 m cf. 1 t 1, 7. ncf. Dt 4, 20; 3 Rg 8, 51; Ps 65, 10. Ocp. 43, 25; Ps 24, 11; Bar 1, 14; X20, 9;:-30,.21; Da 9g, Pcp. 42, [19. q cp. oe. Ne CD. 41, & tP.s 51, 13. — cf. Ps tor, 25; eb 1, I0. $C). 405.-.20. & Ct... cp. 48:26: “OD. AY). -23 - 40 F485 vcp. 23, 13; 47, I. XV. CD. 45, 1-3. Zcp. 61, 1. acp. 49, 7. b Dt 5, 29; 32, 29; Ps 80, 14; Bar 3,..13% Ic IQ, 42. Cccp. 66, 12. dcp. 10, 22; Gn 22, 17; Os 1, 10. @cp. §2; -¥r* 55> 13°) Jr50,..8: 51, 6, 4; Zc , 6, 7; 2 Cor 6, Ap 20] tie’ (Ps an in D. 5 p. Psch. f cf. cp. 35, 19; $219 EP. 4 44, i= — cf. Ex 19, 4-6. 8, cf. cp. 35, 73 ‘gt, 284 neal s. ‘ Ost. icp. 43, 19; Ex 17, 6: Nm icp. 57, 213 59, 8. — cf. cp. 66 “a ’ av. cp. Il. ex 1-7] L pres in fs. s. Jo. B. bcp. 33, 13. cv. Cp. 44, rit af, 4; 6s 6, 5. — cf. Heb zr; 16. 2] “Of. ‘tn ? s. Laur. a Br. a 16. — cf. Dt 33, 3; ap Pe I. fep. 41, 8; 44, 21; Le, faa Es A m4 cp. 65, 23. — v. cp. 50, 6-8; 53, 10-12 icf. 3 Rg 19, ro jcf. cp. 61, 8 vr. ne I cp. ‘ky m Gail” "Ac. 13, 47. — cp. 42, 6. — cf. cp. 60, 6Lc.2; 323 Jo 1, 9. — cf. Jr I, 5. o Jo ir, eriettes th tose pcp. 48, 17. qacp. 53, 3. — cf. cp. 50, 26) ;. rvr. 23. s cf. cp. a. Serbo 3y 35: t (all) 2 oe 2. — Ps 68, 14 — cf. ic 19. 8) E.-a'sb, >. D. 4 Odg “ucp. 42, 6. v cp. 61, x: xX Cp. 42, 7. y cf. cp. 41, 18. 2 (ail) Ap 7, 16. — cf. cp. 35. acf. cp. 43, 20. (7. 5 Ap 7, Ab — v. cp. 40, II. 6 Jre'32... 9. d cf. cp. 40. 4. PROPHETIA ISAIAE 49, Iz2— 51, 2 Frusta laborasse, Ditus praedicit per ipsum liberandas fore univer- sas gentes (49, 1-13); Sioni aeque desolationem suam deflenti et populi undique accurrentes promittuntur (14-26) et peccatorum venia, quam écp. 43, 5; Ps 106,2,3; Ez 37, 253 £0 8,75 Le7rs5" 20: fv. cp. 44, 23. 13] R. in fr. 2 9. D. 1 Adv. gcp. 40, I. 14-16] * Catech. R. 67 Acf. cp. 40, 27; 54, 6; 62, jet 3 cp. et? rs Ps 26, 10; bai Vc 15] a of isms Trid. s. XVUT. decret... de omn. ad Conc. in- vitandis. -— Gr. in fs. BMV. div. Prov. matris. k Jr 31, 20. 1Cn 8, 6; Ap 13, 16. mcf. Zc I, 18-21. _acp. 60, 4; Bar 4, po 5, 5 oNm 14, 21. — v. Ez 5, ie $-cl.: Jr 43; 1; cp. 61. rcp. 54, 1. — cf. Zc 10, ran $ cf. cp. 54, 2, 3. tcp. 11, 10, 12. ucf. cp. 66, 20. vcf. cp. 40, 11; -Le 15, 5. Lien; 60.16, Soe Ee Tithe 4. ¥ cp. 60, 14. z Ps 71, 9. — cf. Mic 7, 17. acp. 50, 7; Ps 24, 3; Dn 3, 40; Jie 2,26; fi mos: Ph Cr: I, 20. 2X, 22. ap ARTS < — ¢t Mt 12, 29; cp. 51, Te: a 9%: wes ‘Zc II, 9. is a 6. — cf. Sap 135 9: pt. fir be aks — cf. cp. 52, 6. gcp. 43, 3. — v. Ex 20, 2. a Dt 24, 1. {2:3 bcp. 54, 6; Jr 3, 8. — cf. Os ccf. 4 Rg 4, 1; Mt 18, 25. - cp. 52, 3. - 59, 2. fe . cp. 42, cp. 59, I; CD. 44, 27. i Ex 14, 21. — cf. cp. 19, 5, 6; , Ps 17, 16; 103, 7; 105, 3; As Js 3, 16 [Nh 1, 4. 18-23. Nm 11, 23. en Mt 7, 28, 29; Jr 4, 28 6, 19. cf. Ex 4, .41;-Sap: 7, Ecli of Mt 11,28, 21, 30. Pp Ps 30. 7. —1RggQ, 15. 5-10] L. in fr. 2 mats. mee 1¢: Jo 14, ie Ph 2, * 10 41C 6 29. SY cp. 53, 26, 67. 68; Ts Sie ie as ger Ant. et V. in "fs. S. ts Flag. NIC. 6b) Ant. in fr. 2 mai. hebd. 6,7] L. br. ad prm. T. Pass. 7] Ant. in D. Palm. S$ cp. 49,, 23; Ps 24, 3; Dn 3, 40. ; Heb t Ez 3. 8,9. — cf. Jr 1, 18; Le u Rm 8, 33, 34. [9, 51. vcp. 41. I0. £CD,. $y, 8: Jl 23.428. ycp. 42, 16. — cf. Mic 7, 8. zcf. Jo 9, 39. avr 1-8] TL. in fr. 3 p. D. 4 Adv. et in fs. ss. Rdmpt. B-cf; cp: 6s, 1. ccf. cp. 48, 1. d Rm 4, 1. e Ez 33, 24. — ef. Ac 7, § ponam omnes montes meos in viam, et semitae meae exaltabuntur. 12 ¢Kcce isti de longe venient, et ecce illi ab aquilone et mari, et isti de terra australi, 13 fLaudate, caeli, et exsulta, terra, iubilate, montes, laudem, quia 9consolatus est Dominus populum suum et pauperum suorum miserebitur. 14Et dixit Sion: *Dereliquit me Dominus, et Dominus oblitus est mei. 15 ‘Nunquid oblivisci potest mulier infantem suum, jut non misereatur filio uteri sui? Et si illa oblita fuerit, “ego tamen non obliviscar tui. 16 Ecce 4in manibus meis descripsi te, muri tui coram oculis meis semper. 17™Venerunt structores tui, destruentes te et dissipantes a te exibunt. 18 "Leva in circuitu oculos tuos et vide, omnes isti congregati sunt, venerunt tibi. °Vivo ego, dicit Dominus, quia omnibus his velut ornamento vestieris et ?circumdabis tibi eos quasi sponsa; 19 @quia deserta tua et solitudines tuae et terra ruinae tuae nunc angusta ‘erunt prae habitatoribus, et _longe fugabuntur qui absorbebant te. 20Adhuc dicent in auribus tuis filii sterilitatis tuae: Angustus est mihi locus, fac spatium mihi ut habitem. 21 Et dices in corde tuo: Quis genuit mihi istos? ego sterilis et non pariens, trasmi- grata et captiva; et istos quis enutrivit? ego destituta et sola; et isti ubi erant? 22 Haec dicit Dominus Deus: Ecce levabo ad gentes manum meam et ad populos ‘exaltabo signum meum, et “adferent filios ah in ulnis et Yfilias tuas super umeros portabunt. 23 “Et erunt nutritii tui, et reginae nutrices tuae, Yvultu in terram demisso i rabunt te et *pulverem pedum tuorum lingent. Et scies quia ego Dominus, super quo “non confundentur qui exspectant eum. 24 bNunquid tolletur a forti , prada? aut quod captum fuerit a ro- busto salvum esse poterit? Quia haec dicit Dominus: Equidem et captivitas a forti tolletur, et quod ablatum fuerit a robusto sal- vabitur; °eos vero qui iudicaverunt te ego iudicabo et filios tuos ego salvabo 26 et %cibabo hostes tuos carnibus suis, et quasi musto sanguine suo inebriabuntur; et /sciet omnis caro quia Yego Domi- nus salvans te et redemptor ‘tuus fortis Iacob. 5 Haec dicit Dominus: Quis est hic “liber repudii matris vestrae, quo °dimisi eam? aut °quis est creditor meus, cui dyendidi vos? ¢Ecce in iniquitatibus vestris venditi estis, et in sceleribus vestris di- misi matrem vestram. 2 Quia veni, et non erat vir; /vocavi, et non erat qui audiret. Nunquid Yabbreviata et parvula facta est manus mea, ut non possim redimere? aut non est in me virtus ad liberandum? Ecce in Mincrepatione mea ‘desertum faciam mare, jponam flumina in siccum; “computrescent pisces sine aqua et morientur in siti. 34In- ~ duam caelos tenebris et saccum ponam operimentum eorum. 4Dominus “dedit "mihi linguam eruditam, ut sciam_ sustentare eum °qui lassus_ est verbo. Erigit mane, mane erigit mihi aurem, ut audiam quasi magistrum. 5?Dominus Deus aperuit mihi aurem, Yego autem non contradico; retrorsum non abii. 6 "Corpus meum dedi percutientibus et genas meas vellentibus; faciem meam non averti ab increpantibus et conspuentibus in me. 7 Dominus Deus auxiliator meus, ideo *non sum confusus, ‘ideo posui faciem meam ut petram durissimam et scio quoniam non confundar. 8 “Iuxta est qui iustificat me, quis contradicet mihi? Stemus simul, quis est ad- versarius meus? accedat ad me. 9%¥%Ecce Dominus Deus auxiliator meus, quis est qui condemnet me? Ecce omnes “quasi vestimentum conterentur, tinea comedet eos. 10 Quis ex vobis timens Dominum, audiens ¥vocem servi sui? Qui ambulavit in tenebris, et non est lumen ei, speret in nomine Domini et innitatur super Deum suum. 11 Ecce vos omnes accen- dentes ignem accincti flammis, ambulate in lumine ignis vestri et in flammis quas succendistis: *de manu mea factum est hoc vobis, in doloribus dormietis. 5] 4Audite me, qui sequimini quod iustum est et °quaeritis Do- minum; attendite ad petram Cunde excisi estis et ad cavernam laci de qua praecisi estis; 2 4attendite ad Abraham patrem vestrum et ad Saram, quae peperit vos; quia “unum vocavi eum et benedixi — 708 — ee era le I oboedientia sua servus Dei promeruit, largienda (50, I-11). Ideo propheta populum ad fiduciam in Ditum (51, 1-11), qui, sicut in antiguis, poten- tiam suam ostendet, et consolationem adferet (12-16); Sionem vero PROPHETIA ISAIAE 51, 3 — 52, s ei et multiplicavi eum. %/Consolabitur ergo Dominus Sion et con- solabitur omnes ruinas eius et ponet desertum eius quasi delicias et solitudinem eius %quasi hortum Domini. “Gaudium et laetitia inve- nietur in ea, gratiarum actio et vox laudis. 4iAttendite ad me, popule meus et tribus mea; me audite Jquia lex a me exiet, et iudicium meum in lucem populorum requiescet. 3kPrope est iustus meus, egressus est salvator meus, et bracchia mea populos iudicabunt, me Jinsulae exspectabunt et bracchium meum sustinebunt. §”Levate in caelum oculos vestros et videte sub terra deorsum; “quia caeli sicut fumus liquescent, et terra sicut vestimentum atteretur, et habitatores eius sicut haec interibunt, °sa- lus autem mea in sempiternum erit, et iustitia mea non deficiet. 7pAudite me, qui scitis iustum: Ypopulus meus, lex mea in corde eorum; ‘nolite timere opprobrium hominum et blasphemias eorum ne metuatis; 8 ssicut enim vestimentum sic comedet eos ver- mis, et sicut lanam sic devorabit eos tinea; salus autem mea in sempiternum erit, et iustitia mea in generationes generationum. 9¢Consurge, consurge, “induere fortitudinem, “bracchium Do- ‘mini: consurge “sicut in diebus antiquis, in generationibus saeculo- rum. Nunquid non tu percussisti Ysuperbum, vulnerasti *draconem ? 10 ¢Nunquid non tu siccasti mare, aquam abyssi vehementis, °qui posuisti profundum maris viam, ut transirent liberati? 11°Et nunc qui redempti sunt a Domino, revertentur et venient in Sion laudan- tes, et laetitia sempiterna super capita eorum, gaudium et laetitiam tenebunt, fugiet dolor et gemitus. 12 dEgo, ego ipse consolabor vos. @Quis tu, ut timeres ab homine mortali et a filio hominis, qui ‘quasi faenum ita arescet? 13 9Et obli- tus es Domini factoris tui, qui tetendit caelos et ‘fundavit terram, et formidasti iugiter tota die a facie furoris eius Jqui te tribulabat et paraverat ad perdendum. Ubi nunc est furor tribulantis? 14 Cito veniet “gradiens ad aperiendum et non interficiet usque ad interne- cionem nec deficiet panis eius. 15 Ego autem sum Dominus Deus tuus, ‘qui conturbo mare, et intumescunt fluctus eius; Dominus exer- cituum nomen meum. 16 ™Posui verba mea in ore tuo et “in umbra manus meae protexi te, ut °plantes caelos et fundes terram et dicas ad Sion: Populus meus es tu. 17 pElevare, elevare, consurge, Ierusalem, Yquae bibisti de manu Domini calicem irae eius; usque ad “fundum calicis soporis bibisti et potasti usque ad faeces. 18 8Non est qui sustentet eam ex omnibus filiis quos genuit, et non est qui apprehendat manum eius ex omni- bus filiis quos enutrivit. 19*Duo sunt quae occurrerunt tibi; “quis contristabitur super te? Vastitas et Ycontritio et fames et gladius; quis consolabitur te? 29 “Filii tui proiecti sunt, dormierunt in capite. omnium viarum sicut “oryx illaqueatus, pleni indignatione Domini, increpatione Dei tui. 21 Idcirco audi hoc, Ypaupercula et ebria non a vino. 22 Haec dicit dominator tuus, Dominus et Deus tuus, *qui pu- gnabit pro populo suo: Ecce tuli de manu tua calicem soporis, fun- dum calicis indignationis meae; non adicies ut bibas illum ultra. 23 @Et ponam illum in manu eorum qui te humiliaverunt et °dixerunt animae tuae: Incurvare, ut transeamus; et °posuisti ut terram corpus tuum et quasi viam transeuntibus. 5? «Consurge, consurge, induere fortitudine tua, Sion: Oinduere vestimentis gloriae tuae, Ierusalem ‘civitas sancti, ¢quia non adiciet ultra ut pertranseat per te incircumcisus et immundus. 2 &@Ex- cutere de pulvere, consurge, sede, Ierusalem, ‘solve vincula colli tui, captiva filia Sion: %Quia haec dicit Dominus: 9Gratis venun- dati estis et “sine argento redimemini. 4Quia haec dicit Dominus Deus: ‘In Aegyptum descendit po- pulus meus in principio, ut colonus esset ibi, et Assur absque ulla causa calumniatus est eum. 5Et nunc quid mihi est hic, dicit Do- minus, quoniam ablatus est populus meus gratis? Dominatores eius inique agunt, dicit Dominus, et Jiugiter tota die nomen meum Dla- NR. 125 CD. 41,) £5. ZG.1,.77- £,158:2,..10,.15: %3, I0..:1:2128, 33, 3%. 9; U), 2,.3. Acp. 35, 10; Jr 33, 10, 11. iPs 77, 1. Jcp. 2, 3. Rep. 46, 13. bv. cp. 42, 4; 51, 5. mcp. 40, 26. m Ps 101, 27. — cf. Mt 24, 35: 2 PC 3) 3O-D AD 2Ley ts ocf. Ps ror, 28, 29. 6b] Ant. in fs. ss. Rdmpt. pvr. 1. qd Ps 36, 31. rcp. 41, 14.—\cf. Mt 5,11, 12; Scp. 50,9; Jh 13, 28. [10, 22. tvr. 17; cp, 52, 1; Ps 67. 2. 9] Ant. in fr. 3 p. D. 4 Adv. u cf. Ps 92, 1. v Cp. 40, 10; 52, 10; §3, 13; Lc I, §I. 15¢°7: x Ps 43, 2. — cf. Ex 14, 14; y Ps 88, 11. — cf. cp. 30, 7. z Ez 29, 3; 32, 2. — cf. Ps 73, a Ex 4, 21, 22. — cf. cp. 44, 27; 105, 9. bcp. 43, 16; Ps 76, 19. c cp. 35, 10. dcp. 40, 1; 66, 13. é cp..8; 12, 133 12,°2; “PS §5; ee 1y 8s We Mc 3% 62% 2a Cc 7, 29. — v. Mt 10, 28. fv. cp. 40, 6. cp. 17, 10; Dt 32, 18. tcp. 48, 13 jcf. cp. 14, 4-6. Rcp. 61. 1; Ze 9, 11 LJr 31, 35 mCP. 59, 21. — cf. cp. §0, 4. ncp. 49, 2. — cf. Dt 33, 3, o cf. vr. 13. [Sap 3, I. PV. vr. 9. @.Jb 2%,, 20% "Jr :25, 3153: Bz.23. 33.— cf. Ps 59, 5;_74,9; Mt 26. 42° Le 22, 42; ‘JO .X18,_13% “vr. 22. [Ap 14, 10. S$cp. 59, 66; 63, 3, 5. — cf. cp. 3, 2; 02, 5; Jr 5, 31. icp. 47, 9. u jr 15, 5. — cf. Nh 3, 7. v Lm 3, 4 3, 10: ycp. 54, It. z Jr 50, 34. — cf. cp. 49, 25. a Jr 25, 17, 26, 28. Ps 109, I. 1] * Catech. R. I 13, 4. @ cpii§1,%0, 27% 1,2] Ant. in fr. 5 ». D. 3 Adv. 1-6] 3 L. in Nativ. Diit. 6 Bar 5 1. — cf. Ex 28, 2, 40. v. ZC 3, 4, 5. ccp. 48, 2; 2 Es 11; 1. oe 35, 8; 60, 21; Jl 3, 17; p 21, 27. — cf. Sap 7, 25. eci. cp. §1, 23. * jcf. cp. 49, 25. gcp. 45, 13; 50, 1. — cf. Bar 4, 0. hcef. 1 Ptr, 18. i Gn 46, 6. j (all) Rm 2, 24. -- cf. Ez 36, 20, 23. — 7Oo9O — PROPHETIA ISAIAE 52, 6 — 54, 9 ad resumendas vestes laetitiae (17-52, 6) et ad excipiendos cum gaudio legatos messianicam redemptionem adnuntiantes excitat (7-12). Cuius redemptionts fructus ipse, postquam humiliationes et passiones si- lcf. cp. 49, 7] Cm. etc. ini $F s. Franc. Ass. R. in fs. ss. Cyvilli et M. m (all) Rm 10, ae —_— ae Tot 5, m Cp. 40, 9. > PP: V;. cp. 56, 10: aa, 6; Zz 3,17. 9Cf 3. CD.:.33,:17, 225% Co 13; se Heat ys deal Ke Tacx WAY So Ap 42,4. 7 cp. 48, 20. Scp. 58, 12. fcp. 40, 1; 51,.3; 12353, 1. u CD. 40, 10; 51,9; 53,1. _ [30. vcp 48, 6; Ps 97, 13; Le 2, x (all) 2 Cor 6, 17. — cf. Ap 18, 4. — V. cp. 48, 20. yv. 1 Es 1, ¥ EY: Scf: ey [2 33 @ Mic’ 2;-142 apt Ex? +h 19. 5 cp. 58, 8 CVeCD:42; > d cp. 49,5; 53,12.—cf. Mic s, 4. 14, 4 Ant. in fs. ss. Lanc et et CP. 835 .°25..33 [Clav. » 0, 17. 15] in R. in fr. 4 p. D. 1 Adv. etc. — v. ch. TT, TO. cp. 49, 7, 23. h a) Rm x5, 21. — cp. 65,1; Rm 16, 25. a Cai) Moca 12, “38; Rm ro, 16. 1-10] LL. 1 et 2 in fs. ss. 5 Vuln. 1-12] L. in fr. 4 mai. hebd. et LL. etc. in fs. 7 dol. BMV. et ss. spin. Cor., etc. Oy, cp. $7, 10: “Cope g 2 see, 4] R. in Cena Dni, in fs. s. Cord. J. etc. dco. i1,/%. ecp. 52 f cp. 49, 7. — cf. Ps 21, >; Sap a. 15; Mr 9g, 12. g cf 01. 10, Il. [24 t (all) Mt 8, 17. — cf. Pen t Ps 68, 27. — cf. vr. 10. ays Rm4,25. k (all) 1 Pt 2, 24. l (all) r Pt 2, 25. — cf. Ot v. Mt To, 6. 6] V. in % ; : 6-8] * Catech. R. I 3, 8; 5,7, 12. n Mt 26, 63: Mr 46k: o (all) Ac 8 32. — Mt § Ae SG 7b] Ant. in Cena Dai. i in sb. s.et fs. ss. Cord. J.- v. ur. § etc. pjJor,29. 8] in R. in sb. s. scf. Mt 27, 57, 60. t (all) x Pt 2, 22. — cf. Heb u cf. vr. 4. U4, 153 3. x Jo 3, 5. vcp. vr. 6. — v. Mt 2 8. a 66, 22; y cf. cp. 44, 2 11] v. ur. 7. Poor 5,21; Ph3,8. z Ac 13, 39; R acf.1r f 6 (all) Pt 2, 126] Ant. in hy ;. Sind. Jot. 38: ccp. 52, 13. — cf. Ph 2, 9. d cf. Mt 12, 29; Col 2, Is. e (all) Mr 15,28: Le22,37, f Ls f Le 23. 34; Rm 8, 34; Heb 7, ane Gal 4; 27. —cf.Le23, 29. ty 25°37} 88, 30. sphematur. §6/Propter hoc sciet populus meus nomen meum in die illa, quia ego ipse qui loquebar ecce adsum. 7™Quam pulchri super montes pedes “adnuntiantis et praedicantis pacem, adnuntiantis bonum, praedicantis salutem, dicentis Sion: *Regnabit Deus tuus! 8 Vox ?speculatorum tuorum: levaverunt vo- cem, simul laudabunt, quia Yoculo ad oculum videbunt cum conver- terit Dominus Sion. 9 "Gaudete et laudate simul, Sdeserta Ierusalem, ‘quia consolatus est Dominus populum suum, redemit Ierusalem. 10 Paravit Dominus “bracchium sanctum suum in oculis omnium gentium, et Y“videbunt omnes fines terrae salutare Dei nostri. 11 zRecedite, recedite, exite inde, pollutum nolite tangere, exite de medio eius, mundamini qui fertis Yvasa Domini. 12 Quoniam “non in tumultu exibitis nec in fuga properabitis; %praecedet enim vos Dominus, et °congregabit vos Deus Israél. 13 Ecce intelliget °servus meus, %exaltabitur et elevabitur et su- blimis erit valde. 14 Sicut obstupuerunt super te multi, sic “inglorius erit inter viros adspectus eius, et forma eius inter filios hominum. 15 fIste adsperget gentes multas, Ysuper ipsum continebunt reges os suum, quia "quibus non est narratum de eo viderunt, et qui non au- dierunt contemplati sunt. 53 @Quis credidit auditui nostro? et “bracchium Domini cui reve- latum est? 2Et “ascendet sicut virgultum coram eo et 4sicut radix de terra sitienti. “Non est species ei neque decor, et vidimus eum, et non erat adspectus, et desideravimus eum; 3 /fdespectum, et novissimum virorum, virum dolorum et scientem infirmitatem, et quasi absconditus vultus eius et despectus, unde Ynec reputavimus eum. 4/Vere languores nostros ipse tulit et dolores nostros ipse portavit, et nos putavimus eum quasi leprosum et *percussum a Deo et humiliatum. 5JIpse autem vulneratus est propter iniquitates no- stras, attritus est propter scelera nostra, ciseipling pacis nostrae super eum, et livore eius sanati sumus. 6 /Omnes nos quasi oves erravimus, unusquisque in viam suam declinavit, et ™posuit Domi- nus in eo iniquitatem omnium nostrum. 7 Oblatus est quia ipse vo- luit et “non aperuit os suum, sicut ovis ad occisionem ducetur, et Pquasi agnus coram tondente se obmutescet et non aperiet os suum. 8 De angustia et de iudicio sublatus est. Generationem eius quis enarrabit? quia abscissus est de terra viventium; ”propter scelus populi mei percussi eum. 9 Et dabit impios pro sepultura et ‘divitem pro morte sua, ‘eo quod iniquitatem non fecerit, neque dolus fuerit in ore eius. 10 Et “Dominus voluit conterere eum in infirmitate. YSi posuerit pro peccato animam suam, “videbit semen longaevum, et Yvyoluntas Domini in manu eius dirigetur. 11 Pro eo quod laboravit anima eius, videbit et saturabitur. In scientia sua “iustificabit ipse @ustus servus meus multos et Yiniquitates eorum ipse portabit. 12cIdeo dispertiam ei plurimos, et ¢fortium dividet spolia, pro eo quod tradidit in mortem animam suam et “cum sceleratis reputatus est, et ipse peccata multorum tulit et /pro transgressoribus rogavit. 5 4 «Lauda, sterilis quae non paris, decanta laudem et hinni quae non pariebas; °quoniam multi filii “desertae magis quam eius quae habet virum, dicit Dominus. 24%Dilata locum tentorii tui et pelles tabernaculorum tuorum extende, ne parcas, longos fac funi- culos tuos et clavos tuos consolida. 3¢Ad dexteram enim et ad lae- vam penetrabis et semen tuum gentes hereditabit et civitates desertas Rg2.5. ccf.cp. 62,4. | inhabitabit. 4 Noli timere quia non confunderis neque erubesces; non 2, 3 5] * Catech. IV 11, 12. enim te pudebit, quia confusionis adulescentiae tuae oblivisceris et op- ot oo eat aa a Pepe probrii 9viduitatis tuae non recordaberis amplius. 5 hQuia dominabitur Pm 45. 17; Sph 3, rr. — cf, | tui qui fecit te, Dominus exercituum nomen eius, et iredemptor tuus cp. 60, 15; 62, 4. sanctus Israél Deus omnis terrae vocabitur. 6 “Quia ut mulierem dere- i: aoe S i hiteasis lictam et maerentem spiritu vocavit te Dominus, et luxorem ab adu- io. az. fe. PES Bios eae 4,9, | lescentia abiectam dixit Deus tuus. 7™Ad punctum in modico dere- lcep. 50, 1. —c ge re liqui te et in miserationibus magnis congregabo te. 8 In momento 4 Rd bg Te — cf. Lm 3, 32; indignationis abscondi faciem meam parumper a te et “in misericordia to: eT R. in D. ; Bony tc 7, 33. sempiterna misertus sum tui. dixit redemptor tuus Dominus. , oGn 8, 21: 9, 11, 15. 9Sicvt in diebus Noé istud mihi est. °cui iuravi ne inducerem — 710 — gnificavit, quas servus Dei perpessurus erit (13-53, 12), accuratius enarrans, hinc Sioni miserae novam Sion opponit Deo dilectam, inex- PROPHETIA ISAIAE pugnabilem, ad quam omnes quaerentes Ditum convenient (54, 1-55, 5) - 54, 10 — 56, 9 aquas Noé ultra supra terram; sic iuravi ut non irascar tibi et non increpem te. 1° Montes enim commovebuntur, et colles contremi- | »Nm 25, 12 scent; misericordia autem mea non recedet a te, et ?foedus pacis meae non movebitur, dixit miserator tuus Dominus. 11 @Paupercula, tempestate convulsa absque ulla consolatione, ecce rego sternam per ordinem lapides tuos et *fundabo te in sapphiris 12 et ponam aspidem propugnacula tua et portas tuas in lapides desiderabiles, tuniversos filios tuos “doctos a Domino et Ymul- titudinem pacis filiis tuis, 14 et in iustitia fundaberis. Recede procul a calumnia, quia non timebis, et a pavore, quia non appropinquabit tibi. 15”Ecce accola veniet qui non erat mecum, advena quondam tuus adiungetur tibi. 16 Ecce ego creavi fabrum ‘sufflantem in igne prunas et proferentem vas in opus suum et ego creavi interfectorem ad disperdendum. 17Omne vas quod fictum est contra te non diri- getur, et omnem linguam resistentem tibi in iudicio iudicabis. Haec est hereditas servorum Domini et Yiustitia eorum apud me, dicit Dominus. 5 “Omnes sitientes, venite ad aquas, et qui non habetis argen- tum properate, emite et comedite; venite, emite absque ar- gento et Cabsque ulla commutatione vinum et lac. 2 dQuare appen- ditis argentum non in panibus et laborem vestrum non in saturitate? Audite, audientes me, et comedite bonum, et delectabitur in crassi- tudine anima vestra. 3 Inclinate aurem vestram et venite ad me, eaudite, et vivet anima vestra, et /feriam vobiscum pactum sempi- ternum, 9misericordias David fideles. 4 Ecce testem populis dedi eum, “ducem ac praeceptorem gentibus. 5iEcce gentem quam ne- sciebas vocabis, et gentes quae te non cognoverunt ad te current propter Dominum Deum tuum et sanctum Israél, quia J/glorificavit te. 6 *Quaerite Dominum ‘dum inveniri potest, invocate eum dum prope est. 7™Derelinquat impius viam suam, et vir iniquus cogita- tiones suas et revertatur ad Dominum, et miserebitur pea et ad Deum nostrum, quoniam ™multus est ad ignoscendum. 8 Non enim cogitationes A npg cogitationes vestrae, neque viae vestrae viae meae, dicit Dominus. 9 Quia, °sicut exaltantur caeli a terra, sic exaltatae sunt viae meae a viis vestris, et Pcogitationes meae a cogitationibus vestris. 10 Et quomodo descendit imber et nix de caelo et illuc ultra non revertitur, sed inebriat terram et infundit eam et germinare eam facit et %7dat semen serenti et panem comedenti; 11 "sic erit verbum meum quod egredietur de ore meo: non revertetur ad me vacuum, sed *faciet quaecumque volui et prosperabitur in his ad quae misi illud. 12 ¢Quia in laetitia egrediemini et in pace deducemini; “montes et colles cantabunt coram vobis laudem, et omnia ligna regionis tplaudent manu. 13 Pro saliunca ascendet abies, et pro urtica crescet myrtus, et erit Dominus nominatus in signum aeternum, quod non auferetur. 5 Haec dicit Dominus: Custodite iudicium et facite iustitiam, quia “iuxta est salus mea ut veniat, et iustitia mea ut reveletur. 2 Beatus vir qui facit hoc, et filius hominis qui apprehendet istud bcustodiens sabbatum: ne polluat illud, custodiens manus suas_ne faciat omne malum. 3 Et non dicat cfilius advenae, qui adhaeret Do- mino dicens: Separatione dividet me Dominus a populo suo; et non dicat eunuchus: ¢Ecce ego ¢lignum aridum. 4 Quia haec dicit Dominus feunuchis: Qui 9custodierint sabbata mea et elegerint quae ego volui et tenuerint foedus meum, 5dabo eis in "domo mea et in muris meis ocum et nomen melius a filiis et filiabus: jnomen sem- piternum dabo eis, quod non peribit. SEt *filios advenae, qui adhaerent Domino, ut colant eum et diligant nomen eius, ut sint ei in servos, omnem custodientem sab- batum ne polluat, illud et tenentem foedus meum, 7 /adducam eos in ™montem sanctum meum et laetificabo eos “in domo orationis meae; “holocausta eorum et victimae eorum placebunt mihi super altari mes quia ?domus mea domus orationis vocabitur cunctis po- pulis. 8 Ait Dominus Deus, %qui semencoat dispersos Israél: "Adhuc congregabo ad eum congregatos eius. 9% *Omnes bestiae agri, venite ad devorandum, universae bestiae saltus. ; Ez 34, 25; 26. — cf. Ml 2, 5. (y * Ap 21, 28-21. : ed eH ss. Famil. pS M. Jos. t (all) Jo 6, 4s. pe 31, 33, 34: Heb 8, 10, 11. cf. P % 7% Ps -rr8i E65. pee . — cf. Rm 5. 9e. ie bhg: ‘ Pee" in sb. Ss. ycp. 45, 25, 2 1] Catech. R. II 2, o. acp. 44, 3: Jo 7, 37; Ap 22, 17. — cf. Mt 5, 6. 1-4) 7 L. in Epiph. "Dini. — L. in fs. BMV. on grat. nh. 1] ae (Ps 77) in sb. p. St Odg. — v. 193%, fags Ant. in F Adv. +Fro 9, 4, 5, JCil SI, 32, ° ccf. Mt ro, 8; Ac 8, 20. 42 Z 0 6, 27. — cf. Le 10, 42. TO 4, 4. j ep. 61, 8; Jr 31, 31-34; 32, ee 37, 2 26. — cf. cp. 54, 8: [13, 34. g Ps 88, 3-536, 37. — cf. Ac Dn 9, 35; KGr5, 2c ACS, a35 “AD i 14; 19, 10. — cf. cp. ben aay 15; Le: 8.3777 23: cor be 23; 60, 9. — cf. Ac . — v. 2 Par ie Ra: i 29, ys Mt 6-11] L. in f 4 1, 6] v. vr. 1. in Odg. LPs 31, 6; 94, 8; Am § mcp. I, 16-18; Ez 18,:213,°27: 71 Cpe. ad sxt. in dg. (32, 11. nm Ps 129, 4, 7; Ecli 5, 6. o Ps 102, 11. p Ps o1, 6. — cf. Sap 17, 1; acf.2Corg,1ro. [Rmrr, 33. r Ez 12, 25. — cf. Mt 5, 18. scp. 40, 8. — cf. Mt 13, 8. bP. 35, 10. — cf. cp. 48, 20, #5 BT. cb ae in D. 2 Adv. “cp. 44; 243 Ps 148, 9; Dn3, fa. Pe ; (75. x cp. 73] V. in rg ss. * Condi .y. av. cp. 46, 13. 1b] v. cp. 54, 9, TO. Be 4; cp. 58, 13 ccp. 14, I. pare ‘Dt 23, 7, 8. d Ecli 6, 3. — cf. Ez 17, 24; 20, 47; Dn 4, 14, 15. e cf. Ecli 30,21. 4, 6] * cf. "Chieth: R. III 4, 2. f Sap 3, 14. — cf. Mt 19, 12. Wri 2: cf. r Tm 3, 15; Ap 3, 12. icf. 2 Rg 18, 18; Jo 1, 12. jcf.2 Tm 2, 19. Rk vr. 3. l cp. 65, 1. wd mi 19, 24, 25. mCP. 2, 23 7] Of. yy ‘A "> Funih —v. 7 - Rm 15, 16 ’ Gil, Mtr tr, 17. — cf. 3 Rg 8, 50; I C 7, 37- oe cp) rr, 2. r Jo 10,16. — v. Eph 2, rr-16. sJr fe 3 Ez 34) = — cf. Lv 26, ;*Dt 32; ne 711 — PROPHETIA ISAIAE 56, 10 — 58, 7 et in qua populus Deo fidelis congregabitur (6-56, 8) ; inde impios osten- dit bestiarum praedam, gentesque idolatras a Deo reiciendas (9-57, 21). 3. Regni messianici descriptio (58, 1-66, 24). Postquam significavit civibus novi Rep 2152 Ass Ih 6; 192-2 3527. — ci. Mt 15, 14; 23, 16, 24. cl. Ph 3; 2% v Ez 34, 2, 3. wel. ar 23, 7. ycp. 57, 17; Jr 6, 13-15. 3 ci? cps 28/7. @ ch: :cp)’:22, .13 se Pré9235 35" Sap 2, 6-8; Le 12, 19; x Cor 15, 32. aPs 1, 2; Mic 7: 2: of ches — cf. Jb 4, 20. ccf. 4 22, 20; Sap 4, 10, II. d Sap 3, 3; Dn 12, 13. — cf. ge yds Bie kB C230: f Sap 3, 16; Mt 12, 39; Mr 8, 38. — cf. Jo 8, 41, 42. ABS 34, 21. ch cps aya: icf. 3 Rg 14, 23; 4 Rg 16, 4: t 25 20; 3; 6: j Ez 16, -20, 2%. & cf. '4 Re'i23; ros: Jeege, 35: i 3.Rg 14, 23; Ez 16, 16, 24. mcf. Ez 23, 17, 41. n Ez 16, 25. — cf. Os 1, 2. o Ez 16, 26, 28, 29. — cf. 4 Re Par, 25; 18, 42. [16, 7, 8. cf cio i$2, 1425: 23. r Ps 77, 36. SCpy 425° F432 Ps 40, Ft: ¢ JPete,| 22. u Ps $¢ 9. — cf. Nm 14, 30. vcf. Mt 5, 4. ih-35 47. xcp. 11, 9; 56, 7; 65, I1, 25; ycp. 62, 10. — cf. Jr 18, 15; I, 21. : zDn 3, 93; Mic 6, 6. — ef. CCT. CD, 423.3: -PS 137, d Ps 302; 67 : £854 Se Bat ee ie B02 ee Ok toy tcp. 25, 8; 61, 3; Mt 5, 5; Le j Heb 13, 15. (6, 21. k cf. Eph 2, 17. — cf. Ac 2. 39. l Zc 6, 15. — cf. Eph 2, 13, 19. mJu 13. — cf. b be ee i 49, 23. {t2;;%2. mcp. 48, 22; 59, 8. — cf. Jr 1-9] L. in fr. 6 p. Cin. 1] Int. (Ps 67, 34, 35) in fs. s. Franc de Hieronymo. — cp. ad ll. in Qdg. a Lv 25, 9. — cf. } 258s b Mic 3, 8. — cf. Ez 23, 36. 2] Ant. in sb. a. D. 1 dg. ccf. Mt 13, 20; Mr 6, 20. cp. 29, 13. eZc fe 5,6. — cf. Ml 3, 14, Cc f cf. Ecli 34, 31. §v. 2 Es 5, 1-8. a cf. cp. 1, 15. #Mt 6, 15. — cf. Zc 7, 5. jcf. Mic 6, 6. kLv 16, 29. lcf. Mt 6, 16. mcf. Jc 1, 27. nv. 2 Es 5, 10-12. s. Pet.Clav: 6-10] L. in fs. o Lc 4, 19. — cf. Ex 21, 2; Lv 25, 39, te pPivr..10; Ez 18, 7, 16. — cf. Mt 25, 35, 36. — v. Le 3, 11. 10 ‘Speculatores eius caeci omnes nescierunt universi, “canes muti non valentes latrare, videntes vana, dormientes et amantes somuuia, il vet canes impudentissimi nescierunt saturitatem, *ipsi pastores ignoraverunt intelligentiam, omnes in viam suam deciinaverunt, Yunus- quisque ad avaritiam suam, a summo usque ad novissimum. *Venite, sumamus vinum et impleamur ebrietate, et %erit sicut hodie sic et cras et multo amplius. 57 2Justus perit, et non est qui recogitet in corde suo; et viri misericordiae colliguntur, quia non est qui intelligat, °a facie enim malitiae collectus est iustus. 2¢Veniat pax, requiescat “in cu- bili suo qui ambulavit in directione sua. 3 Vos autem accedite huc, filii auguratricis, /semen adulteri et fornicariae. 4Super quem lusistis? super quem Jdilatastis os et eiecistis linguam? Nunquid non vos /filii scelesti, semen mendax, 5 qui consolamini in diis ‘subter omne lignum frondosum; /Jimmo- lantes parvulos in torrentibus subter eminentes petras? In partibus Ktorrentis pars tua, haec est sors tua, et ipsis effudisti libamen, ob- tulisti sacrificium, Nunquid super his non indignabor? 7 /Super mon- tem excelsum et sublimen posuisti ™cubile tuum et illuc ascendi- sti, ut immolares hostias, 8et post ostium et retro postem posuisti memoriale tuum; “quia iuxta me discooperuisti et suscepisti adul- terum, dilatasti cubile tuum et pepigisti cum eis foedus, dilexisti stratum eorum manu aperta 9 et ornasti te regi unguento et multipli- casti pigmenta tua. °Misisti legatos tuos procul et humiliata es usque ad inferos. 1°In multitudine viae tuae laborasti; ?non dixisti; Quie- scam. Vitam manus tuae invenisti; propterea non rogasti,. 11 4Pro quo sollicita timuisti, "quia mentita es et mei non es recordata neque cogitasti in corde tuo? quia s‘ego tacens et quasi non videns, et mei oblita es. 12 Ego adnuntiabo iustitiam tuam; et opera tua non pro- derunt tibi. 13 %Cum clamaveris, liberent te congregati tui, et omnes eos auferet ventus, tollet aura. “Qui autem fiduciam habet mei Yhe- reditabit terram et possidebit “montem sanctum meum. Et dicam: YViam facite, praebete iter, declinate de semita, au- ferte offendicula de via populi mei. ; 15 Quia haec dicit *Excelsus et Sublimis habitans aeternitatem et “sanctum nomen eius, in excelso et in sancto habitans et cum 2con trito et humili spiritu, ut vivificet spiritum humilium et ¢vivificet cor contritorum: 164Non enim in sempiternum litigabo neque usque ad finem irascar, quia ¢spiritus a facie mea egredietur, et flatus ego faciam. 17 Propter iniquitatem /avaritiae eius iratus sum et percussi eum, Yabscondi a te faciem meam et indignatus sum, et abiit vagus in via cordis sui, 18 Vias eius vidi et *sanavi eum et reduxi eum et freddidi consolationes ipsi et lugentibus eius. 19JCreavi fructum labiorum pacem, ‘pacem ei ‘qui longe est et qui prope, dixit Do- minus; et ™sanavi eum. 29”Impii autem quasi mare fervens, quod. quiescere non potest, et redundant fluctus eius in conculcationem et lutum. 21 Non est pax impiis, dicit Dominus Deus. 5 & 4Clama, ne cesses, quasi tuba exalta vocem tuam et %adnuntia populo meo scelera eorum et domui Iacob peccata eorum 2 Me etenim de die in diem quaerunt et ¢scire vias meas volunt quasi gens quae iustitiam fecerit et iudicium Dei sui non dereliquerit: Rogant me iudicia iustitiae, 4appropinquare Deo volunt. Ces is. 3 e¢Quare ieiunavimus, et non. adspexisti; humiliavimus animas nostras, et nescisti? ‘Ecce in die ieiunii vestri invenitur voluntas vestra, et JYomnes debitores vestros repetitis. 4 Ecce ad lites et con- tentiones ieiunatis et *percutitis pugno impie. *Nolite ieiunare sicut usque ad hanc diem, ut audiatur in excelso clamor vester, 5 iNun- quid tale est ieiunium quod elegi, per diem “adfligere hominem ani- mam suam? ‘nunquid contorquere quasi circulum caput suum et saccum et cinerem sternere? nunquid istud vocabis ieiunium et diem acceptabilem Domino? elegi: "dissolve colligationes impietatis, “solve fasciculos deprimentes, dimitte eos qui confracti sunt liberos et omne onus dirumpe? 7 Pfrange esurienti panem tuum,et egenos vagosque induc in domum tuam: 6™Nonne hoc est magis ieiunium quod — 7i2 — _ regni veram, non apparentem iustitiam, tanquam germanae paeniten- tiaefructum requiri (58,I-59,21), auctor agit cum de novae Sionis gloria, ad quam luce divina refulgentem (60, I, 2) gentes adfluunt, dona de- = et loqui quod non prodest; - | animam adflictam repleveris, “orietur in tenebris lux tua et tenebrae | tuae erunt sicut meridies. 11 Et requiem tibi dabit Dominus semper et cum videris nudum, operi eum et %carnem tuam ne despexeris ? 8rTunc erumpet quasi mane lumen tuum, et ‘sanitas tua citius orie- tur, et ‘anteibit faciem tuam iustitia tua, et “gloria Domini colliget b te; 9 Ytunc invocabis, et Dominus exaudiet; clamabis, et dicet: Ecce adsum. Si abstuleris de medio tui catenam et desieris extendere digitum 10”cum effuderis esurienti animam tuam et implebit splendoribus animam tuam et Yossa tua liberabit ; et eris quasi hortus irriguus et sicut fons aquarum, cuius non deficient. aquae. 12 Et aedificabuntur in te deserta saeculorum, fundamenta generationis et ge- nerationis suscitabis, et vocaberis aedificator saepium avertens semitas in quietem. 13 Si averteris a sabbato pedem tuum facere voluntatem tuam in die sancto meo et vocaveris sabbatum delicatum et sanctum Domini gloriosum et glorificaveris eum, dum non facis vias tuas, et *non invenitur voluntas tua, ut loquaris serrmonem; 1!4tunc delectabe- ris super Domino, et 4sustollam te super altitudines terrae, et cibabo te hereditate Iacob patris tui; fos enim Domini locutum est. 59 Ecce “non est abbreviata manus Domini, ut salvare nequeat, neque adgravata est auris eius, ut non exaudiat. 2 Sed Yiniqui- tates vestrae diviserunt inter vos et Deum vestrum, et peccata vestra Cabsconderunt faciem eius a vobis, ne exaudiret. %%Manus enim vestrae pollutae sunt sanguine, et digiti vestri iniquitate, labia vestra locuta sunt mendacium, et lingua vestra iniquitatem fatur, 4 ¢non est qui invocet iustitiam, neque est qui iudicet vere, sed confidunt in nihilo et loquuntur vanitates, fconceperunt laborem et pepererunt iniquitatem, 5 ova aspidum ruperunt et telas araneae texuerunt. Qui comederit de ovis eorum morietur, et quod confotum est erumpet in Yregulum, &Telae eorum non erunt in vestimentum, neque ope- rientur operibus suis; opera 2orum opera inutilia, et ‘opus iniquitatis in manibus eorum. 7/Pedes eorum ad malum currunt et festinant ut effundant sanguinem innocentem, cogitationes eorum cogitationes inutiles, vastitas et contritio in viis eorum. 8 Viam pacis nescierunt, et non est iudicium in gressibus eorum; semitae eorum incurvatae sunt eis; ‘omnis qui calcat in eis ignorat pacem. 9%Propter hoc melongatum est iudicium a nobis, et non apprehendet nos iustitia. nExspectavimus lucem, et ecce tenebrae; splendorem, et in tenebris ambulavimus, 19 °palpavimus sicut caeci parietem et quasi absque oculis attrectavimus, impegimus meridie quasi in tenebris, in caligino- sis quasi mortui. 11 @Rugiemus quasi ursi omnes et “quasi columbae meditantes gememus, *exspectavimus iudicium, et non est; salutem, et elongata est a nobis. 12 ‘*Multiplicatae sunt enim iniquitates no- strae coram te, et peccata nostra responderunt nobis, quia “scelera nostra nobiscum, et iniquitates nostras cognovimus, 1% peccare et *mentiri contra Dominum, et aversi sumus ne iremus post tergum Dei nostri, ut “loqueremur calumniam et transgressionem; Yconcepi- mus et locuti sumus de corde verba mendacii. 14 Et “conversum est retrorsum iudicium, et iustitia longe stetit, quia corruit in platea veritas, et aequitas non potuit ingredi, 15 et facta est veritas in obli- vionem, et “qui recessit a malo praedae patuit. Et vidit Dominus et >malum apparuit in oculis eius, quia non est iudicium, 16 Et vidit quia ‘non est vir, et aporiatus est, quia @non est qui occurrat, et salvavit sibi bracchium suum, et iustitia eius ipsa. confirmavit eum. 17 eJndutus est iustitia ut lorica, et /galea salutis in capite eius, in- dutus est vestimentis ultionis et opertus est quasi pallio 9zeli. 18 hSi- cut ad vindictam quasi ad retributionem indignationis hostibus suis et vicissitudinem inimicis suis; ‘insulis vicem reddet. 19 jEt timebunt qui ab occidente nomen Domini, et qui ab ortu solis gloriam eius, lcum venerit quasi fluvius violentus quem spiritus Domini cogit. 20mEt venerit Sion “redemptor, et eis qui redeunt ab iniquitate in Iacob, dicit Dominus. 21 °Hoc foedus meum cum eis, dicit Dominus: Spiritus meus qui est in te, et Pverba mea %quae posui in ore tuo non recedent de ore tuo et de ore seminis tui et de ore seminis semi- nis tui, dicit Dominus, amodo et usque in sempiternum. PROPHETIA ISAIAE 58, 8 — 59, 21 . All, Page s. Jo. B. de R. R. in D. 1 _Qdg. Ex in "td s. Hieron. Aem. ~ ie vr. 10; 60, 1; Ps 36, 6; MI 4, 7. — cf. vr. 10; Jl 11, 17. 8-14] * cf. Catech. R. III 4, 10. sJr op ays, aos >; Ps 84, 14. ran atech, R. oP 2: Pa 9] Ant. in sb. a D. 1 Qadg. 96] L. in sb. p. Cin v cp. 30, 19; Ps go, rs; Jr 33, w vr. 7; [Mt s, a x Ps rr] y cf. cp. 66, 14. SJE Sisk 2% acp. 5, 5, 6; 61, 4; 65, 21. — Cif 5 6, 14; 2 Es 4, 6. a ee, 56, re 4. — Vv. 2 Es 33, at % “Catech. R. III 4, 2, 70. po Ecli 32, 20. — cf. nt. Sint 80) in fs. s. Leo- [nardia P.M. € Gl. vt 3 xs d Dt 32, 13; Am 4, 13; Mic1, eJr 50, 19. f cp. 1, 20. acp. $0.33 Lars rr,29, I-4] in "fs. b bateons b cf. cp. 50, 1; Jr ae. 6. CEE cps .835°T7; 54, g> "Pro I, 28. — v. Dt 31, 17. depicts 15. e cf. vr. I fvr. 1 tb ag, 35; FS 9s. 15: — cf. cp. 54, II. go. 11, 8. nig 8, as j Calls’ Rin 4h ¥52272iJb 15, 26; Pro 1, 16; 6, 18. lcp. 48, 22; 66, 24. m cf. vr. II, 14. n cp. 60, 2; Jr 13, 16. o Dt 28, 29; Jb 5, 14; 12, 25; Lm 4, I2. — V. cp. 42, 18-20. p cf. 1 Cor 4, 9 qcf. 2 Rg 17, 8; Pro 17, 12; rcp. 38, 14. {Os 13, 8. 5-cl. VE. Ae cp. 46, 13. tjr 5 u cf. Shari 32, 23; Dn 13, 52. 60. JE a os eye 25 y vr. 4. aE. 92 ap 2, 12-20. oct. Cb, 61, 8; Ps to, 8. ccp. §1, 18; 63, Clade ad Ch JT. 275. 102 ecf. cp. 61, 10; Ap 19, II-17. — Vv. Sap 5, 18-20; Eph 6. fxr Ths,8 [13-17. aed cp. %, 73,63, 15. cp. 66, 6; Jr 51, 56. — cf. icf. cp. 41, fi 5. cp. 63, 4. jci. Ps 132, 3; Mt 8, 11. ch. cp, .309 27, 28. m (all) Rm 11, 26, 27. — cf. CD. 37 27.40, On 2; 32: #CD. 43, 14; Le 24, 21. — cf. Ps ph Re £20. .7::8: o Jr 31. 31: Heb 8, ro: ro, 16, 21] J int. (Ps 111) in fs. s. Clem. bcp. 51, 16. — cf. Dt 4, 10. q Jr 1, 9. PROPHETIA ISAIAE 60,1 — 61,8 ferunt, aedificia murosque deiectos erigunt (3-17) et cui ipse Daus sanctitatem confert et exsultationem (18-22); tum de Messia qui acf. Eph 5, 14. — v. ‘LD 33); 13 sqq. , : 1-6] L. et 2 L. in Epiph. Dii. b-ep: 2;.5: UTransf. Dini. T5°31'-RK, in Epiph. et ccp. 40, 5; 58, 8.. 2] Ant. R. br. etc. in T. Adv. d Bar 4, 36; 5, 5. — cf. 5 42, : 49, 6; Pro:.4)7F8342LeGe Kee 21, 14. : See tg Catech. zg LV rT; F2, 4! v. CH Sit: ecp. 49, 18. vr. 9; cp. 66, 20. — cf. sp. ov 5° cpwel, 5. [42, 5. etc. CE.- Jd. 6) <5:97 34: #Gn 25, 4. [Dii. 6b] Ant., V., R., Gr. in Epiph. Jcp. 43, 3; 3 Rg 10, 1; Ps 71, kci. Mt 2, 1-11. [1o. lv. cp. 21, 16. 7] Ant. in Transl. alm. Dom. l. m Gn 25, 13; 28, 9; 36, 3. — ere z- Mos$"2 5:59," 35. nmcp. 56, 7. — oAg2,8 pOs 11, 11. — cf. Gn 8, 9 Qcp. 42, 4; SI, §. F C6pe- 2,5 [s. Svr. 43 cp. 14, 2. — cf. cp. 43, i ee [ct. 1 Mc 3, 36. “CD..45, I, 13:.Zc. 6, 15. — v.ci..cp. 14, I. £ CDs $4557 10% y cp. 45, 1. — cf. Ap. 21, 25,26. Z vr. 5. acf.Jr 12).075 Ag 2,23; Zc 14, bcp. 35,2; Cn5,15. [17-19. Cccp. 41, 19; 55, 13. d ci. Ps 98, 5; 131, 7; Ez 43,7. 13). v..ur. 7. ecf. cp. 14, 1, 2: Zc 8, 23. 14] Ant. in die 6 p. Epiph. PCD. 49, 25. 5 Ch YS: 72579; 24; ES 131, 2, §. mV.CD. §2, 7 OC Co 58.3. pcp. 11,9 q cf. cp. 26, 1. Cy: 61; 1i3".62..7. Spy 3. 90. sZc 14, 6, 7; Ap 21, 23; 22, 5. — cf. cp. 24, 23; 30, 26. tv. MI 4, 2. uw CP. 35, 10; 65, 19; Ap 21, 4. Pep. $2,135 Jrsz.35 Se xcp. 57, 13; Ps 36, 1. — v. Ez $9.25. [x Cor 3, 9. ycp. 61, 3. — cf. Jo Ts: sae se zv.cp. 64, 8 I . 3, 31. a.cf, Mic 4,°7; Ze 225:8; Mi a (all) Le 4, 18, 19. — cp. 11, as Ay 1; 48, 16; Mt 12, 18. 1] * Catech. R. I 3, 7. — Of. in fs. s. Franc. de Hier. — LY. tats: Ss. Pets Cl: [27. bYD5 2, 2; 44, 8. — cf. Jo 2, 20, c Mt t1, 5. — cf. Mr 1, 38. d Ps 146, 3. — cf. Ps 33, 19. ECO. 5; 355.52, 33. F3 148, Ff. — cf. 3 19, 16. f cp. 63, 4. — cf. Lv 25, 10. cp. 34, 8. Mt 5, 5. (18; Jr 31, 13. ivr. 10. — cf. cp. 28, 5; 57, j Ps 44, 8; Heb'r, 9. lcp. — cf. cp. 49, 8. ocp. 14, LP ar Ve Ce: q cp. 60, §, 11. 8. — cf. cp. 59, 14. urbem sanctam restituens ei dona duplicia confert eamque quasi 60 “Surge, illuminare, Ierusalem, quia venit “lumen tuum, et ¢glo- ria Domini super te orta est. 2 Quia ecce tenebrae operient terram, et caligo populos; super te autem orietur Dominus, et gloria eius in -te videbitur. 3 Et ¢4ambulabunt gentes in lumine tuo, et reges in splendore ortus tui. 4 €Leva in circuitu oculos tuos et vide: omnes isti congregati sunt, venerunt tibi; /filii tui de longe venient, et filiae tuae de latere surgent. 5 Tunc videbis et adflues, mirabitur et dilatabitur cor tuum, quando conversa fuerit ad te multitudo maris, 9fortitudo gentium venerit tibi, © “inundatio camelorum operiet te, dromedarii ‘Madian et Epha; omnes de /Saba venient “aurum et tus deferentes et laudem Domino adnuntiantes. 7 Omne pecus 'Ce- dar congregabitur tibi, arietes *"Nabaioth ministrabunt tibi, "offeren- tur super placabili altari meo, et °>domum maiestatis meae glorificabo. 8 Qui sunt isti, qui ut nubes volant et ?quasi columbae ad fenestras suas? 94Me enim insulae exspectant, et "naves maris in principio, ut Sadducam filios tuos de longe, argentum eorum et aurum eorum cum eis nomini Domini Dei tui et sancto Israél, quia ‘glorificavit te. 10 Et “aedificabunt “filii peregrinorum muros tuos, et reges eorum ministrabunt tibi; 7in indignatione enim mea percussi te et in recon- ciliatione mea misertus sum tui. 11 Et Yaperientur portae tuae iugiter, die ac nocte non claudentur, ut adferatur ad te “fortitudo gentium, et reges earum adducantur. 124Gens enim et regnum, quod non servierit tibi, peribit, et gentes solitudine vastabuntur. 13 bGloria Libani ad te veniet, “abies et buxus et pinus simul ad or- nandum locum sanctificationis meae, et 4locum pedum meorum glori- ficabo. 14 ¢Et venient ad te curvi filii eorum qui humiliaverunt te, et fadorabunt vestigia pedum tuorum omnes qui detrahebant tibi, et 9vo- cabunt te civitatem Domini Sion sancti Israél. 15”Pro eo quod fuisti derelicta et odio habita, et non erat qui per te transiret, ponam te in superbiam saeculorum, gaudium in generationem et generationem; 16 et jsuges lac gentium et mamilla regum lactaberis et scies quia ‘ego Dominus salvans te et redemptor tuus, ”’fortis Iacob. 17 Pro aere adferam aurum et pro ferro adferam argentum et pro lignis aes et pro lapidibus ferrum et ponam visitationem tuam “pacem et °praepositos tuos iustitiam. 18 Non audietur ultra iniquitas in terra tua, vastitas et contritio in terminis tuis; et Yoccupabit salus muros tuos, et “por- tas tuas laudatio. 19 Non erit tibi amplius sol ad lucendum per diem, nec splendor lunae illuminabit te; sed erit tibi Dominus tin lucem sempiternam, et Deus tuus in gloriam tuam. 29 Non occidet ultra sol tuus, et luna tua non minuetur, quia erit tibi Dominus in lucem sempi- ternam, et “complebuntur dies luctus tui. 21 Populus autem tuus omnes iusti, “in perpetuum hereditabunt terram, ¥germen plantationis meae, “opus manus meae ad glorificandum. 22 4Minimus erit in mille, et parvulus in gentem fortissimam. Ego Dominus, in tempore eius subito faciam istud. 61 @Spiritus Domini super me, eo quod °unxerit Dominus me, °ad adnuntiandum ¢mansuetis misit me, ut mederer contritis corde et @praedicarem captivis indulgentiam et clausis apertionem, 2 /ut praedicarem annum placabilem Domino et 9diem ultionis Deo nostro ut %consolarer omnes lugentes, 3 ut ponerem lugentibus Sion et ‘da- rem eis coronam pro cinere, Joleum gaudii pro luctu, pallium laudis pro spiritu maeroris et ‘vocabuntur in ea fortes iustitiae plantatio Domini "ad glorificandum. 4Et “aedificabunt deserta a saeculo et ruinas antiquas erigent et instaurabunt civitates desertas, dissipatas in generationem et generationem. 5 Et °stabunt alieni et pascent pecora vestra, et filii peregrinorum agricolae et vinitores vestri erunt; 6 Pyos autem sacerdotes Domini vocabimini, ministri Dei nostri, dicetur vobis; @fortitudinem gentium comedetis et in gloria earum superbietis. 7*Pro confusione vestra duplici et rubore laudabunt partem suam; propter hoc in terra sua %duplicia possidebunt, lae- titia sempiterna erit eis. 8*Quia ego Dominus diligens iudicium et 60, 21. — cf. Mt 15, 13. mJo1s, 8; Phi, rr. mcp. 58, 12° Am 9, 14. 1. — cf. cp. 60 10. ey Pt it! A — cf. cp. 66, 21: Jl 1, 9; 2, 17. v. rcp. 40, 2. — cf. Sph 3, 19; Zc 9, 12. scf. Jo 42, 10, 11. ? Ps 10, sisi io i ar aD APTA re sponsam decorat (61, I-11). Quam quidem gloriam, quasi incitamen- tum ad Sion adfluentium, iterum proponit et extollit (62, 1-.2), et, proposito Messia sanguine adsperso (63, 1-6), ad gratias agendas PROPHETIA ISAIAE 61, 9 — 63, 14 A I RG a ET, te A odio habens rapinam in holocausto et “dabo opus eorum in veritate et “foedus perpetuum feriam eis. 9 Et scient in gentibus semen eorum et germen eorum in medio populorum. Omnes qui viderint eos cogno- scent illos, quia isti sunt semen, cui benedixit Dominus. 10 . $1, Ove Ve Mt 6, 1, 6. 161 *:Catech.. RoTI1, §,' 6; -1V 0, 2. — v. Ps 105, 47. hv. cp. 43, 14. scp. 6, 10. — cf. Jo 12, 40. i Ps 89, 13. bet. DRG 235-20. m Ps 78,1, Jr 51,51; Lm 1, to. ncf. Jr 14, aPs 17, 10; 143, 5. bcf. Mt_1, 10; Ac 7, 56. 1-11] LL. in fr. 5 p. D. 4 Adv. ¢ vr. 3; -Jd.5,.§; Ps 96,:5;-Mic 1, 4; Hab 3, 10 d cf. Js 2, 9, 10. CCE EN Thy T3 7.15%. 2%. ]:* Catech. R. IV 11, 16. [20. (all) x Cor 2, 9. — cf. Ps 30, jcp. 8, 17; 54, 8. Lep. 43, 22; a 8] * v. cp. 63, 16. m cp. 63, 16; Dt 32, 6 [2r. n cD. 45,9; Jr 18,6; Rm 9, 20, OCD. 20323) 45; TE; 160,2h. p cf. cp. 57, 16; Ps: 73) 15° 2. q Ps _ 78, ri2° Es 1, 35°32, scf. Os 2, 12. — v. Jr 22, 5. ~ 63, 11; Ag 1, 9. — cf. 4 g 25, 9; 2 Par 36, 19; Ps 73, 7; 78, 1; Mt 23, 38. “LMI, -7;°tO; 13% vcp. 42, 14. — cf. Zc 1, 12. a (all) Rm 10, 20. — cf. Eph ‘ 2, 12, AES. ; Cf. Cd. 20,25 3 2c 284; 10. Ls Soar Araus. II (an. 529) can, 3. c Pro 1, 24; Rm 10, 21. 2] R. in fs. s. Andr. Ap. dcf. Jr 33:27; 735242 Bar. 3,742. ecp. I, 29; 66, 17. — cf. cp. 57, 5, 6. fep. 66, 17; 1 Mc 1, 47. — cf. Lv 11, 7; 2 Me 6, -18. — 18, 9. — cf. Pro 30, 2. ACD. I, 31; 9, 18. Sef. Jr 16, 277° 27,%2; 7S £0; 3. (16, 18. k Ps 78, 12; Le 6, 38. — cf. Jr 1 Ex 20, 5. — cf. Mt 23, 35. mcf. Ez-20, 27, 28. OCl. Cp; 6; 13; Gn 18, 26. pcf. cp. 27, 6; 37, 31. tJr 50, «Or... CD.. §¥i24 uvcf. Js 24, 20. ¥vr. 25; cp. 57, 13; Jl 3, 17. y Ez 23, 41; Dn 14, 13, 17, 20. — cf. 1 Cor 10, 21. z (cf. Gn 30, 12). acp. 66, 4; Pro 1, 24; Jr 7,13. bcp. 66, 4. CCl. Cp. $5,. XP Sa2l,.2 7 animal in campo descendens ¢spiritus Domini ductor eius fuit. Sic | adduxisti populum tuum, ut faceres tibi nomen gloriae. 15 4Attende © de caelo et vide de *habitaculo sancto tuo et gloriae tuae. Ubi est — fzelus tuus et fortitudo tua, multitudo viscerum tuorum et misera- tionum tuarum? Super me continuerunt se. 16 9Tu enim pater noster, et Abraham nescivit nos, et Israél ignoravit nos; tu Domine, pater noster “redemptor’ noster, a saeculo nomen tuum. mus te? JConvertere propter servos tuos, tribus hereditatis tuae. 18 (Quasi nihilum possederunt populum sanctum tuum, ”hostes nostri conculcaverunt sanctificationem tuam. 19"Facti sumus quasi in prin- — cipio, cum non dominareris nostri, neque invocaretur nomen tuum r+ super nos. 6 4 defiuerent ! 2Sicut exustio ignis tabescerent, aquae arderent igni, %ut notum fieret nomen tuum inimicis tuis, a facie tua gentes turbarentur. 3¢Cum feceris mirabilia, non sustinebimus. Descendisti, et a facie tua “montes defluxerunt. 4/A saeculo non audierunt neque auribus per- ceperunt; oculus non vidit, Deus, absque te, quae praeparasti ex- spectantibus te. 5 Occurristi laetanti et facienti iustitiam, in viis tuis recordabuntur tui. Ecce tu iratus es, et peccavimus. In ipsis fuimus semper et salvabimur §& 9et facti sumus ut immundus omnes nos, et quasi pannus menstruatae universae iustitiae nostrae, et *cecidimus quasi folium universi, et iniquitates nostrae quasi ventus abstulerunt nos. ?JNon est qui invocet nomen tuum, qui consurgat et teneat te. '‘Abscondisti faciem tuam a nobis et allisisti nos in manu iniquitatis nostrae. 8 ™Et tunc, Domine, pater noster es tu, “nos vero lutum; et fictor noster tu, et Popera manuum tuarum omnes nos, 9 Ne irasca- ris, Domine, satis et @ne ultra memineris iniquitatis nostrae, ecce, respice, populus tuus omnes nos. 10*Civitas sancti tui ‘facta est deserta, Sion deserta facta est, Ierusalem desolata est. 11 *Domus sanctificationis nostrae et gloriae nostrae, ubi laudaverunt te patres nostri, facta est in exustionem ignis, et “omnia desiderabilia nostra versa sunt in ruinas. 12 YNunquid super his continebis te, Domine, tacebis et adfliges nos vehementer ? 5 @Quaesierunt me qui ante non interrogabant, invenerunt qui non quaesierunt me. Dixi: Ecce ego, ecce ego ad gentem, quae non invocabat nomen meum, 24Expandi manus meas tota die ad populum incredulum, ¢qui graditur in via non bona post co- gitationes suas; %populus, qui ad iracundiam provocat me ante fa- ciem meam semper, /qui immolant in hortis et sacrificant super la- teres, 4 qui habitant in sepulcris et in delubris idolorum dormiunt, Jqui comedunt carnem suillam et ius profanum in vasis eorum, 5 qui dicunt: Recede a me, non appropinques mihi, quia immundus es. “Isti fumus erunt in furore meo, ignis ardens tota die. 6 Ecce iscriptum est coram me: Jnon tacebo, sed “reddam et retribuam in sinum eorum 7 iniquitates vestras et ‘iniquitates patrum vestrorum simul, dicit Dominus, qui ™sacrificaverunt super montes et "super colles exprobraverunt mihi; et remetiar opus eorum primum in sinu eorum. 8 Haec dicit Dominus: “Quomodo si inveniatur granum in botro et dicatur: Ne dissipes illud, quoniam benedictio est; °sic faciam propter servos meos, ut non disperdam totum. 9% Et Peducam de Iacob semen et de Iuda possidentem montes meos; et hereditabunt eam @electi mei, et servi mei habitabunt ibi. 1°*Et erunt campestria in caulas gregum, et S‘vallis Achor in ‘cubile armentorum populo meo “qui requisierunt me. 11 Et vos, qui Ydereliquistis Dominum, qui obliti estis 7montem sanctum meum, qui Yponitis *Fortunae mensam et libatis super eam; 12 numerabo vos in gladio, et omnes in caede corruetis. Pro eo quod vocavi, et non respondistis; locutus sum, et non audistis et °faciebatis malum in oculis meis et quae nolui elegistis, 13 propter hoc haec dicit Dominus Deus: °Ecce servi mei comedent, et vos esurietis; ecce servi mei bibent, et vos sitietis; redempte ..@ saeculo nome 17 Quare’errare nos fecisti, Domine, de viis tuis, ‘indurasti cor nostrum, ne timere- — °Utinam dirumperes caelos et descenderes! a °facie tua montes — IT RELIES TLE SUERTE OR i — 716 — (8-10), sed, reservatis in impios poenis (11-16), fidelibus omnimoda bona praeparasse (17-25). Epilogi instar propheta dicit Deum, qui nonnisi _ad cordis intima respicit (66, 1-4), piis largiri solacium (5-14), ma- PROPHETIA ISAIAE 65, 14 — 66, 16 -cordis et prae contritione spiritus ululabitis | vestrum “in iuramentum Telectis meis, et interficiet te Dominus Deus | et 9servos suos vocabit nomine alio, super terram benedicetur in Deo amen, et qui iurat in terra iurabit | in Deo amen; ‘quia oblivioni traditae sunt angustiae priores, et quia absconditae sunt ab oculis meis. 14 ecce Pyare mei laetabuntur, et vos confundemini; ecce servi mei laudabunt prae exsultatione cordis, et vos clamabitis prae dolore 15 et dimittetis nomen 16in quo "qui benedictus est 17 jEcce enim ego creo caelos novos et terram novam; et non erunt in memoria priora et non ascen- dent super cor. 18 Sed lgaudebitis et exsultabitis usque in sempi- | ternum in his quae ego creo. Quia ecce ego creo Ierusalem exsulta- tionem et populum eius gaudium. 19 Et "exsultabo in Ierusalem et gaudebo in populo meo, et “non audietur in eo ultra vox fletus et vox clamoris. 29°Non erit ibi amplius infans dierum et senex qui non impleat dies suos, quoniam *puer centum annorum morietur, et Ypeccator centum annorum maledictus erit. 2! Et ‘aedificabunt domos et habitabunt et *plantabunt vineas et comedent fructus ea- rum. 22 Non aedificabunt, et alius habitabit; non plantabunt, et alius comedet; ‘secundum enim dies ligni erunt dies populi mei, et opera manuum eorum inveterabunt. 23 “Electi mei non laborabunt frustra “neque generabunt in conturbatione, “quia semen benedicto- rum Domini est, et nepotes eorum cum eis. 24 Eritque antequam clament, ego exaudiam ; Yadhuc illis loquentibus, ego audiam. 25 #Lu- pus et agnus pascentur simul, leo et bos comedent paleas, et %ser- penti pulvis panis eius. 2Non nocebunt neque occident in omni “monte sancto meo, dicit Dominus. 6 6 @Haec dicit Dominus: Caelum sedes mea, terra autem scabellum pedum meorum. Quae est ista domus, quam aedificabitis mihi? Et quis est iste locus quietis meae? 2 (Omnia haec manus mea fecit, et facta sunt universa ista, dicit Dominus. “Ad quem autem respiciam, ni- si ad pauperculum et contritum spiritu et trementem sermones meos? 3/Qui immolat bovem %quasi qui interficiat virum, qui mactat cus quasi qui excerebret canem, qui offert oblationem quasi qui sanguinem suillum offerat, qui recordatur turis quasi qui benedicat idolo. ‘Haec omnia elegerunt an viis suis, et in abominationibus suis anima eorum delectata est. 4/Unde et ego eligam illusiones eorum et quae timebant adducam eis, ‘quia vocavi, et non erat qui respon- deret; locutus sum, et non audierunt; mfpoerunkaue malum in oculis meis et quae nolui elegerunt. 5 Audite verbum Domini, qui tremitis ad verbum eius. Dixerunt fratres vestri odientes vos et “abicientes propter nomen meum: 9Glo- rificetur Dominus, et videbimus in laetitia vestra; ipsi autem con- fundentur. 6 Vox populi de civitate, vox de templo, vox Domini Preddentis retributionem inimicis suis. 7@Antequam parturiret pe- perit, antequam veniret partus eius peperit masculum. 8 Quis audi- vit unquam tale? et quis vidit huic simile? Nunquid parturiet terra in die una, aut parietur gens simul, quia parturivit et peperit Sion filios suos? 9% Nunquid ego, qui alios parere facio, ipse non pariam? dicit Dominus; si ego, qui generationem ceteris tribuo, sterilis ero? ait Dominus Deus tuus. 10rLaetamini cum Ierusalem et exsultate in ea, omnes qui dili- gitis eam; gaudete cum ea gaudio, universi qui lugetis super eam, 11 ut sugatis et repleamini ab ubere consolationis eius, ut mulgeatis et deliciis adfluatis ab omnimoda gloria eius. 12 Quia haec dicit Dominus: Ecce ego declinabo super eam ‘quasi fluvium pacis et quasi torrentem inundantem gloriam gentium, “quam sugetis; Yad ubera portabimini, et super genua blandientur vobis. 13 Quomodo, si cui mater blandiatur, ita 7ego consolabor vos, et in Ierusalem consolabimini. 14 Videbitis, et ¥gaudebit cor vestrum, et “ossa vestra quasi herba germinabunt, et “cognoscetur manus Do- mini servis eius, et indignabitur inimicis suis. 15 Quia ecce bDominus in igne veniet, et quasi turbo quadrigae eius reddere in ingigna> tione furorem suum et dincrepationem suam in flamma ignis; 16 quia in igne Dominus diiudicabit et in gladio suo ad omnem carnem, et Oct. Ps §, 12; Le 6,.28. e cf ot 28, 37); Jr 260, 22% Zc f vr [8, 13. ts %. 2. Jr 4, 2. — v. ol 17. icf. cp. 43, 18, jcp. 66, 22; 2 Pt 2.. EgP AD rh ae l cf. He Shoe nt, Sis aa) in fs. s. Bonij. m cp. 4 5; 66, nm cp. 25, 8; 355 is RAB 21, 4. oct. Zc 8, 4. p Sap 4, 16. — cf. Pro 3, 1 q Ec 8, 1 rcp. 28, 4 — cf. Dt 28, 30. Scp. 62, 8; Jr 31, 5; Amo,14. tv. Ps 91, 12-14. ucf. cp. 49, 4. 23] v. ur. 19. — Gr in fs. ss. v cf. Dt 28, a1. [7 Fundat. ae Re 9. — v. Ps 113, 12-15; t 24] * Caltech, 7 CRD of ieee Sane. Y 6p. SG "Lor. <5, 29. — cf. Dn oo eg A [9, 21. a Gn 3, 14; Mic 7, 17. bcp. 11, 9. C vr. 11. a (all) Ac 7, 49, 50. — cf. 3 Rg 8, Ac 17, 24. ——- V. Mt 5 b cf. Mi 3 34, 353 ccf. 1 Par 29, 14; re +s) a Jr dcp. §7, 15. — v. Ps 33, 19. e-Mt—§,=33--Le-4)-18. Pos epsit, Oz gcf. Lv 17, 4 hv. cp. 65, 4 i jr 7, 24. jcf. cp. 20, 16. lv. cp. 65, 12. mcf. Jr 7, 31. 5-16] LL. in fr. 6 p. D. 4 Adv. 6 0320 5, 19. — cf. Sap 2, 17. 59, 18; 65, 6; Ps 78, 12. Cp, 13; 8: f nm cf. ocp. pcp. g ct. 19 Ps 121, Py, V. ih tn fs. Ss. Bovis. F — Ant. in fr. 5 Dp. Ads. ro. 11] Int. (Ps Ra a D. 4 s Tb 13, 18. [Qdg. F210. USS 70. tcf. cp. 48, 18. ucp. 49, 23; 60, 16. vcf. cp. 40, 11. 13, 14] R. in D. 2 Adv. ¥ CD. 40; 83. §25,.12.'— cf. cp. 35; ro. 9 ¥ Jo FG, 22°. 14] v. vr. 10. mE pS Ecli Ao. 14; 49. : 27. 2 eb P.. Ce Ap =] ii, ccp. 19, 1. — v. Hab 3, 8 d jr 4, 13; Nh 1, 3. — cf. cp. 33, 14. — 717 — PROPHETIA ISAIAE 66, 17-24 lis poenam parare (15-17), ad Sion innumeras gentes sibi fideles addu- cere, cadaveritbus hostium extra muros relictis (18-24). Exordium, quo de vocatione (Jr 1, 1-10) et missione prophetae (11-19) agitur. ect: ch. ‘65,375. fv. cp. 65, 4. § cp. 2522.59, 45; 2OVSLCcTAS LO; hcf. Mt 28, 19. o Gn 10, 5. pcp. 52, 15. — cf. Rm 15, 20, 21. acf. cp. 49, 22; Bar 5, 6; Sph — v. cp. 60, 3-7. } 10. rct. Rm 15, 16. scp. 61, 6; Ex 190, 6. — cf. 1 Pt a 9; Ap tr, 6. tv. cp. 65, 17. ae p2 10. — cf. Ps 88, 30. vc C 14; 16: wPs 85, 9. — cf. Ps 65, 4. x Mr 9, 43. — cf. Ecli 7, 109. ycp. 34, 10. — cf. Ap 21, 8 multiplicabuntur interfecti a Domino, 17 qui sanctificabantur et mun- dos se putabant in hortis post ianuam intrinsecus, ‘qui comedebant carnem suillam et abominationem et murem: simul consumentur, dicit Dominus. 18 Ego autem opera eorum et cogitationes eorum venio Yut congregem cum “omnibus gentibus et linguis, et venient et videbunt gloriam meam. 19 Et ponam in eis signum et mittam ex eis ‘qui salvati fuerint ad gentes jin mare, in ‘Africam et ™Lydiam tendentes sagittam, “in Italiam et Graeciam, ad “insulas longe, ad eos ?qui non audierunt de me et non viderunt gloriam meam. Et adnuntiabunt gloriam meam gentibus 2et %adducent omnes fratres vestros de cunctis gentibus "donum Domino in equis et in quadri- gis et in lecticis et in mulis et in carrucis ad montem sanctum meum lIerusalem, dicit Dominus, quomodo si inferant filii Israél munus in vase mundo in domum Domini. 21 8Et adsumam ex eis in sacerdotes et levitas, dicit Dominus. 22 Quia sicut ‘caeli novi et terra nova, quae ego facio stare coram me, dicit Dominus, sic “stabit semen vestrum. 23 VEt erit mensis ex mense et sabbatum ex sabbato; *veniet omnis caro ut adoret coram facie mea, dicit Dominus. 24 Et egredientur et videbunt cadavera virorum, qui praevaricati sunt in me: “vermis eorum non morietur, Yet ignis eorum non exstinguetur; et erunt usque ad satietatem visionis omni carni. -PROPHETIA JEREMIAE PROPHETIA [EREMIAE — L, 1-15 acp. ce 21; 25;-49% 2s 7 ‘y 21; 28. 1-19] LL. in D. Pass. et in fs. bv. 4 Rg 22, 1-23, 30. C.Cp. 2544. d cf. cp. 25, 1; 36, 1.— Vv. 4 Rg 23, 34-24, 6. écp. 39, 2. — v. 4 Rg 24, 17 25, 7. fv. Re 25, 8-11. 4-10] L. etc. in vg. et fs. s. Jo. B. 49, I. cet 49, 9. — cf. Is 44. 2; ck, Gal’, Ys. tcf. Is 49, 6; Ac 9, 15. — Vv. _ Cp. 25, 15-29, 46-51. y ct, Ex: 4, 10;. 1s’ 6;' §=8. tcl. 3. Re 3.09; mvr. 17. — cf Ez 2, 7. uz Ps 117, 6; Is 8, 12, 13. —cf. Ez 2, 6; 3,°9; — v.-Mt.10, 28. (35.42. OCp. TS, 20:°20, 11... — ef, Ex » cf. Ez 2, 93 acf. Is 6, 7; Dn_10, 16. 7 cp. 5, 14. — cf. Ez 4, 12, 15, ONES. {16; Dt 18, 18. tcp. 18, 7; 31, 28; 45, 4; Ecli 49, 9. — cf. 2 Cor 10, 4, 5. “cp. 24, 3. — cf. Am 7, 8; pe i vcp. 31, 28. — cf. Bar 2, 9; Dn _9, 14; 13, 55, 59. BiCl. EZ 22,008? 3a. 3. ¥.CD. 4,6; O57,.29*" 10, 22. — Cl. tps 3; 09, 88" 152 26°97. £:Cp, 49322: 18 74. 3Y, acf. cp: 25, 9. bcf. cp. 39, 3; 43, 10. géllERBA Ieremiae filii Helciae de sacerdotibus, qui fuerunt in “Anathoth in terra Beniamin. 2 Quod factum est verbum Domini ad eum in °diebus Iosiae, filii Amon regis Iuda, in ¢tertio decimo anno regni eius. 3 Et factum est in diebus 4loakim filii Iosiae regis Iuda, usque ad consummationem undecimi anni ¢Sedeciae filii Iosiae regis Iuda, fusque ad transmigrationem Ierusalem, in mense quinto. 4Et factum est verbum Domini ad me dicens: 5 9Priusquam te formarem in utero, novi te; et antequam exires de vulva, “sanctificavi te et ‘prophetam in gentibus dedi te. 6 Et dixi: A a a, Domine Deus! ecce Jnescio loqui, quia spuer ego sum. 7 Et dixit Dominus ad me: Noli dicere: Puer sum; quoniam ad omnia quae mittam te ibis et Muniversa quaecumque mandavero tibi loqueris. 8 "Ne timeas a facie corum, °quia tecum ego sum ut eruam te, dicit Dominus? 9?Et misit Dominus manum suam et 4%tetigit os meum et dixit Dominus ad me: “Ecce dedi verba mea in ore tuo; 1% ecce constitui te hodie Ssuper gentes et super regna, ‘ut evellas et destruas et disperdas et dissipes et aeédifices et plantes. 11 Et factum est verbum Domini ad me dicens: “Quid tu vides, Ieremia? Et dixi: Virgam vigilantem ego video. 12 Et dixit Do- minus ad me: Bene vidisti, quia “vigilabo ego super verbo meo, ut faciam illud. 13 Et factum est verbum Domini secundo ad me dicens: Quid tu vides? Et dixi: Ollam succensam ego video et faciem eius a facie Yaquilonis. 14 Et dixit Dominus ad me: *Ab aquilone pandetur malum super omnes habitatores terrae; 15 quia ecce “ego convocabo omnes cognationes regnorum aquilonis, ait Dominus, et venient et Sponent unusquisque solium suum in introitu portarum TIerusalem et super omnes muros eius in circuitu et super universas urbes — 718 — en ee eee 1. Reprobatur luda (2, 1-17, 27). 1. Gausae ipsius reprobationis (2, 1-11, 23). Prima causa | est infidelitas populi, qui idolorum servitutem, licet sibi omnia | mala nullum autem commodum attulerit, semper in deliciis habuit PROPHETIA IEREMIAE I, 16 — 2, 27 Iuda, 16et ‘loquar iudicia mea cum eis super omnem malitiam eorum, “qui dereliquerunt me et ¢libaverunt diis alienis et ‘adorave- runt opus Manuum suarum. 17Tu ergo Yaccinge lumbos tuos et surge et "loquere ad eos omnia quae ego praecipio tibi. Ne formides a facie eorum, ‘nec enim timere te faciam vultum eorum. 184Ego quippe dedi te hodie lin civitatem munitam et in ™columnam ferream et in “murum aereum super omnem terram regibus Iuda, principibus eius et sacerdotibus et populo terrae. 19 Et bellabunt adversum te et non praevalebunt, quia °ego tecum sum, ait Dominus, ut liberem te. Et factum est verbum Domini ad me dicens: 2 Vade et clama in auribus Ierusalem dicens: Haec dicit Dominus: Recordatus sum tui miserans ?adulescentiam tuam et caritatem 2°desponsationis - tuae, “quando secuta es me in deserto, in terra quae non seminatur. 3 dSanctus Israél Domino, ¢primitiae frugum eius: omnes qui devo- rant eum delinquunt; 2mala venient super eos, dicit Dominus. 4 Audite verhum Domini, domus Iacob, et omnes cognationes domus Israél. 5 Haec dicit Dominus: hQuid invenerunt patres vestri in me iniquitatis, quia elongaverunt a me et tambulaverunt post jvanitatem et vani facti sunt? 6 Et non dixerunt: ‘Ubi est Dominus qui.ascendere nos fecit de terra Aegypti, “qui traduxit nos per desertum, per terram inhabitabilem et inviam, per terram sitis et imaginem mortis, per terram in qua non ambulavit vir neque ha- bitavit homo? 7 Et “induxi vos in terram carmeli, ut comederetis fructum eius et optima illius; et ingressi °contaminastis Pterram meam et hereditatem meam posuistis in abominationem. 8 Sacerdotes non dixerunt: Ubi est Dominus? et %tenentes legem nescierunt me, et “pastores praevaricati sunt in me, et %‘prophetae prophetaverunt in Baal et ‘idola secuti sunt. 9 Propterea “adhuc iudicio contendam vobiscum, ait Dominus et Ycum filiis vestris disceptabo. 19% Transite ad insulas “Cethim et videte et in ¥Cedar mittite et considerate ve- hementer et videte si factum est huiuscemodi: 11 si mutavit gens deos suos, et certe 2ipsi non sunt dii; populus vero meus ?mutavit gloriam suam in idolum. 12 cObstupescite, caeli, super hoc, et, portae eius, desolamini vehementer, dicit Dominus. 13 Duo enim mala fecit populus meus: ¢me dereliquerunt ¢fontem aquae vivae et foderunt sibi cisternas, cisternas dissipatas quae continere non valent aquas. 14 fNunquid servus est Israél aut vernaculus? Quare ergo factus est in praedam? 15 9Super. eum rugierunt leones et dederunt vocem suam, posuerunt terram eius in solitudinem, civitates eius exustae sunt, et “non est qui habitet in eis. 16Filii quoque Mempheos et ‘Taph- nes constupraverunt te usque ad verticem. 17 JNunquid non istud fa- ctum est tibi, quia dereliquisti Dominum Deum tuum eo tempore ‘quo ducebat te per viam? 18™”Et nunc quid tibi vis in via Aegypti, ut bibas aquam turbidam? et "quid tibi cum via Assyriorum, ut bibas aquam °fluminis? 19 PArguet te malitia tua, et Yaversio tua increpabit te. Scito et vide, quia malum et Tamarum est ‘reliquisse te Dominum Deum tuum et non esse timorem mei apud te, dicit Dominus Deus exercituum. 2A saeculo ‘confregisti iugum meum, rupisti vincula mea et dixisti: “Non serviam. %In omni enim colle sublimi et sub omni ligno frondoso tu “prosternebaris meretrix. 21 YEgo autem pian- tavi te vineam electam, omne semen verum; *quomodo ergo conversa es mihi in pravum, vinea aliena? 22 Si laveris te nitro et multipli- caveris tibi herbam borith, bmaculata es in iniquitate tua coram me, dicit Dominus Deus. 23 ¢Quomodo dicis: Non sum polluta, post Baalim non ambulavi? Vide vias tuas in @convalle, scito quid feceris : cursor levis explicans vias suas. 24¢Onager adsuetus in solitudine in desiderio animae suae attraxit ventum amoris sui; nullus avertet eam; omnes qui quaerunt eam non deficient; in menstruis eius in- venient eam; 25prohibe pedem tuum a nuditate et guttur tuum a siti. Et /dixisti: Desperavi, nequaquam faciam; Yadamavi quippe alienos et post eos ambulabo. 26 Quomodo confunditur fur quando -deprehenditur, hsic confusi sunt domus Israél, ipsi et reges eorum, principes et sacerdotes et prophetae eorum 27 dicentes ‘ligno: Pater € CD, A; [etc. dcp. Ve Ae: 22, 9; 4 Rg 22,17 é€cp. 7, 9; 44, 3. f cp. 25;\6, 7;-Is'2, 8° Ac 7; o g cf. Rg. 18, 46; 1 Pt t,'3 n rol L. in fe sort s. Jo. Akvr. 7; cp. i vr. g.— cf. Pots "49, 37: jcf. Ez 3, 8,9. icf. Is: 50, 7; m Ap 3, x9. — cf. Gal 2, 9. mcp. 15, 2 ovr. 8. eet Ac 18, 9, 10. acp. 3,4.— cf. cp. 1,6; Ex 16, 6b Ez 16, 60. Wi AAP 2, 4. [8. ¢.Dt; 2577°.8,,2 d Ex 28, 36. uh Ex 39 5, 6. e cf. Ex A 295 Jc, 1,-18. CD. L243 -I 0, 730 Ex 175, -12, 13. — cf. Gn 12. 3. a Lc Bae 10. ‘ > Is 5, 4; Mic 6, 3. — t 32 » 4. ia Rg 17, 15; is Pea hee jfieps to, 1532 19; 1 Cor t Hab 2, 18 lLIs 63, 11-13; Os 13, a5 $3 Oo. ncf. Dt 8, 7-10. o Ps 105, 39. — cf. Lv 18, 24, pv. Lv 25 23. [25. qcf. MI 2, 7: Rm 2, 20. SCE. CD55: SOpe 237.15. —. chicm 5} Zt, 8 Ch. VES. uvr. 35. — cf. Ez 17, 20; 20, v Ex 20, 5, 6. [35, 36. x Is 23, 1. — v. Gn io, 4. y cp. 49, 28. — v. Is 21, 16. y cf. Mic 4, 5 a cp:.-16; 20% Dt\32;213 Is-37, 19. — cf. 1 Cor 8, 7. b Ps 105, 20. — Rm 1, 23. ex 72-32] LL. in a Palm. 6EDt37;. 17. Iso, dco. 77,233 Bar A 123. Jn 2, G. ef: Jo: 4; 103. 7, 37: e Ps 35, 10. — cf. Jo 4, 10. f cf. Ex 4, 22. gcp. 4, 7;_5, 6; 49, 19; Iss, 29. — CI. z 19, » 7 hep. 9, Oa cit” cp? “46, 190; icp. 44,1; 46,14; Ez 30, 16, 18. LCDnt, 18. — cf. Os 13, 9. lvr. 6. m vr. 36; Is 30, 1, 2; 18] R.in fs. fuede DN. ecdcepon: 01. OS 7-11. o Gn 31, 21; Is 7; 20% 8 9. ee 5, 5. — ¢ Eo 8 4, 20. 7 Pa 0 * Cutech. % iy itp pia 4, X8: SVEe at Sis tcp. 5, 5; 30, 8 cl VE 31. wcp. 3,6; 17, 2; Is's7,' §3-Ez » 13. —_V t32,.2% “cp. 33-127 Is 528; y cp. 32, 41; Ex 15, 17; Ps 43, 9; 4S 5, 2. sang 5. I-4. — ef. Bea 32. a cf. "Ib 9, 3 é b cf. cp. wt Cvr. 35. 2 CP. 7,: 31,,.324,.19,, 2, 6. ecp. 14, 6: s 8, 9. — cf. Ecli 13, 23. ECD. £3,082 TS .59 20. § cD. 3, 13; Dt 32, 16. Ch Cp; 48,27. icp. 3,9. PROPHETIA IEREMIAE 2; 28 — 3, 18 (2, 1-28), et in ea perseveravit, quamvis Deus multimodis eum ad se allicere studeret paratus quoque ipsum adhuc résumere (29-3, 5). Alia causa est populi impaenitens cor ad cuius eruditionem nihil {e 32, 33. — cf. cp. 18, 17. J 3,93 10, 9, 10; Sap 13, 17, 18; Is 26, 16; 44, 17. m cf. Dt 32, 37, 38; Jd 10, 24. mcp. II, 12, 13. — cf. Is 45, 20; Bar 6, 36. oJjbo, 2. Pet. As" te 15397 Fas Qcp. 14,.32512 Es 9; 26; 48 3% 20; Mt 23.34-37; 1 Th 2,15. rvr. 6. — cf. Dt 32, 5, 6 Set. 18: :3,"28-24; 6% 26: g2] Cm. et V. in fs. BMV. de Cons. t Op. 35° 28s) £35257 98 eset 32% 18% Ps T06,6202 IS 13033 U7; 10; Be 22, 1273s s; 47 Po 705, 38% CL. Bx 2o*. 28 35] Catech. R. IV 14, 5. xvr. 9; Is 43, 26. — cf. Ps 142, 3. ACh, Pro 282" 19 1-Jo FBS 76. zIs 30, 3. a2 aS oi, tases ¢ f Ez 16, 25. — cf. Gn 38, 14; 4.Pro 7, 10 Cp. 5,25: 0, 12°) DEUS. -24. —wt ch, CDs BAG ode ict. Am 4» 7, _ jci. cp. 0, 15; EZ 3, 7 bets Lora si i182 uwcp. I, 2. OV. CP. 2, 20. b.ci., BZ. 16; ae: 37. 4, a4 Rg 17, 18-20. — cf. Is 1, > 9. rIs 50, 1. — cf. Mt 19, 7; Mr Io, 4. — Dt 24, 1-4. u 7 Wee v Ez 16, §1, 52. # vr. 183 -ep.. 16,.153- 235 83% 8. — v.. cp. I, 13. y cf. Pro 28, 13. — v. Dt 30, I-10. c vr. 22; Os:2 388 fia 26 Be d Os 2, 19, 20. — cf. Is 51, 6; 2, 5. ecp. 23, 4; Ez 34, 23. — cf. h cf. Ez 48. 35. ils 2, 2, 3; 56, 7. jIs 60, 9. Lcf. cp. 7. 243 9, 14; 11. 8 etc.. —- cf. Dt Me ; Is 65. 2. mcp. §0, 4: 18 rr, 13; Ez 37, 2t;-4245 Os-t;- 4%: meus es tu; et lapidi: Tu me genuisti. /Verterunt ad me tergum — et non faciem et ‘in tempore adflictionis suae dicent: Surge et li- bera nos. 28”Ubi sunt dii tui quos fecisti tibi? Surgant et “liberent te in tempore adflictionis tuae; secundum numerum quippe civitatum tuarum erant dii tui, Iuda. 29 0Quid vultis mecum iudicio contendere? Omnes dereliquistis me, dicit Dominus. 32° Frustra P?percussi filios vestros, disciplinam non receperunt. “Devoravit gladius vester prophetas vestros: quasi leo vastator 31 generatio vestra. Videte verbum Domini: "Nunquid solitudo factus sum Israéli aut terra serotina? Quare ergo dixit populus meus: Recessimus, non veniemus ultra ad te? 32% Nunquid — obliviscetur virgo ‘ornamenti sui, aut sponsa fasciae pectoralis suae? ‘populus vero meus oblitus est mei diebus innumeris. 33 Quid ui- teris bonum ostendere viam tuam ad quaerendam dilectionem, quae insuper et malitias tuas docuisti vias tuas, 34 et in alis tuis inventus est “sanguis animarum pauperum et innocentum? Y%Non in fossis in- veni eos, sed in omnibus quae supra memoravi. %5 Et dixisti: Abs- que peccato et innocens ego sum, et propterea avertatur furor tuus a me. “Ecce ego iudicio contendam tecum, eo quod dixeris: Non pec- cavi. 36*Quam vilis facta es nimis iterans vias tuas! et ab Aegypt confunderis, sicut confusa es ab Assur; 37 nam et ab ista egredieri et “manus tuae erunt super caput tuum, quoniam obtrivit Dominus confidentiam tuam, et nihil habebis prosperum in ea. Vulgo dicitur: ¢Si dimiserit vir uxorem suam. et recedens ab eo duxerit virum alterum, nunquid revertetur ad eam ultra? nunquid non polluta et contaminata erit mulier illa? Tu autem °fornicata es cum amatoribus multis; tamen °revertere ad me, dicit Dominus, et ego suscipiam te. 2 Leva oculos tuos 4in directum et vide “ubi non prostrata sis. /In viis sedebas %exspectans eos quasi latro in solitu- dine, et polluisti terram in fornicationibus tuis et in malitiis tuis. 3hQuam ob rem prohibitae sunt stillae pluviarum, et ‘serotinus imber non fuit. Frons mulieris meretricis facta est tibi, /noluisti eru- bescere. 4 Ergo saltem amodo !'voca me: Pater meus, dux virgini- tatis meae tu es; 5 ™nunquid irasceris in perpetuum aut perseverabis in finem? Ecce locuta es et fecisti mala et potuisti. 6 Et dixit Dominus ad me in diebus “Iosiae regis: Nunquid vi- disti quae fecerit aversatrix Israél? Abiit sibimet “super omnem montem excelsum et sub omni ligno frondoso et fornicata est ibi. 7Et dixi, cum fecisset haec omnia: Ad me revertere, et non est reversa. Et vidit praevaricatrix ’soror eius luda, 8 quia, pro eo quod moechata esset aversatrix Israél, Ydimisissem eam et dedissem ei “li- bellum repudii, et non timuit praevaricatrix Iuda ‘soror eius, sed abiit et fornicata est etiam ipsa 9% et facilitate fornicationis suae con- taminavit terram et moechata est cum 4apide et ligno et in omnibus his non est reversa ad me praevaricatrix soror eius “luda in toto corde suo, sed in mendacio, ait Dominus. 11 Et dixit Do- minus ad me: VJustificavit animam suam aversatrix Israé] compara- tione praevaricatricis Iudae. 12 Vade et clama sermones istos contra taquilonem et dices: YRevertere aversatrix Israél, ait Dominus, et non avertam faciem meam a vobis, *quia sanctus ego sum, dicit Dominus, et “non irascar in perpetuum. 13 Veruntamen scito iniqui- tatem tuam, quia “in Dominum Deum tuum praevaricata es et di- spersisti vias tuas alienis “sub omni ligno frondoso et vocem meam non audisti, ait Dominus. 14 °¢Convertimini, filii revertentes, dicit Dominus, quia ego “vir vester; et adsumam vos unum de civitate et duos de cognatione et introducam vos in Sion 15 et dabo vobis pa- stores iuxta cor meum, et /pascent vos scientia et doctrina. 16 9Cum- que multiplicati fueritis et creveritis in terra in diebus illis, ait Do- minus, non dicent ultra: Arca testamenti Domini, neque ascendet super cor, neque recordabuntur illius, nec visitabitur nec fiet ultra. 17In tempore illo *vocabunt Ierusalem solium Domini, et ‘congre- gabuntur ad eam omnes gentes jin nomine Domini in Ierusalem et non ambulabunt post pravitatem cordis sui pessimi. 18™Jn diebus illis ibit domus Iuda ad domum Israél, et venient — 720 — Die | ' | contulit Israélis reprobatio (6-11), nec exhortationes ut Israél memor salutis messianicae e via sua mala revertatur (12-4, 2). Quapropter ludam poena adficiet, quae ceu turbo ab aquilone eum percellat (3-22) PROPHETIA IEREMIAE 3, 19 — 4, 26 simul "de terra aquilonis ad °terram quam dedi patribus vestris. 19 Ego autem dixi: Quomodo ponam te in filios et tribuam tibi ter- ram desiderabilem, Phereditatem praeclaram exercituum gentium? Et dixi: ¢Patrem vocabis me et post me ingredi non cessabis. 24 "Sed, quomodo si contemnat mulier amatorem suum, sic contempsit me domus Israél, dicit Dominus. 2! *Vox in viis audita est ploratus et _ululatus filiorum Israél, quoniam iniquam fecerunt viam suam, ‘obliti _ sunt Domini Dei sui. - aversiones vestras. “Ecce nos venimus ad te; tu enim es Dominus 22 uConvertimini, filii revertentes, et Ysanabo Deus noster. 23 Vere mendaces erant Ycolles et multitudo montium; vere in Domino Deo nostro ¢salus Israél. 24 *Confusio comedit labo- rem patrum nostrorum ab adulescentia nostra, greges eorum et armenta ecorum, filios eorum et filias eorum. 25 0Dormiemus in con- fusione nostra, et operiet nos ignominia nostra, quoniam Domino Deo nostro “peccavimus nos et patres nostri 4ab adulescentia nostra usque ad diem hanc et non audivimus vocem Domini Dei nostri. Si reverteris, Israél, ait Dominus, “ad me convertere; si abstu- leris offendicula tua a facie mea, "non commoveberis. 2 ¢Et iura- bis. Vivit Dominus in veritate et in iudicio et in iustitia, et “bene- dicent eum gentes ipsumque laudabunt. 3 Haec enim dicit Dominus viro Iuda et Terusalem: ¢€Novate vobis novale et /nolite serere super spinas. 4 9Circumcidimini Domino et auuferte praeputia cordium vestrorum, viri Iuda et habitatores Ieru- salem, “ne forte egrediatur ut ignis indignatio mea et succendatur, et non sit qui exstinguat ‘propter malitiam cogitationum vestrarum. 5 Adnuntiate in Iuda et in Ierusalem auditum facite, loquimini et jcanite tuba in terra, clamate fortiter et dicite: “Congregamini et ingrediamur ™civitates munitas. 6 ”Levate signum in Sion, conforta- mini, nolite stare, °quia malum ego adduco ab aquilone et contritio- nem magnam. 7PAscendit leo de cubili suo, et praedo gentium se levavit: egressus est de loco suo, ut Yponat terram tuam in solitu- dinem; civitates tuae vastabuntur remanentes "absque habitatore. 8 Super hoc accingite vos ciliciis, plangite et ululate, quia ‘non est aversa ira furoris Domini a nobis. 9 Et erit in die illa, dicit Dominus: Peribit cor regis, et cor prin- cipum, et obstupescent sacerdotes, et prophetae consternabuntur. 10 Et dixi: Heu, heu, heu, Domine Deus, Yergone decepisti populum istum et Ierusalem dicens: Pax erit vobis, et ecce pervenit gladius usque ad animam? 11JIn tempore illo dicetur populo huic et Ieru- salem: YVentus urens in viis, quae sunt in deserto viae filiae populi mei, non ad ventilandum et ad purgandum. 12 Spiritus plenus ex his veniet mihi, et nunc ego “*loquar iudicia mea cum eis. 13 Ecce “quasi nubes ascendet et quasi tempestas lcurrus eius, ¢°velociores aquilis equi illius. Vae nobis, ¢quoniam vastati sumus. 14 ¢Lava a malitia cor tuum, Ierusalem, ut salva fias; usqueque morabuntur in te cogitationes noxiae? 15 Vox enim /adnuntiantis a Dan et notum facientis idolum de 9monte Ephraim. 16 Dicite gentibus: Ecce audi- tum est in Ierusalem custodes venire "de*terra longinqua et dare super civitates Iuda vocem suam; 17 quasi custodes agrorum ‘facti sunt super eam in gyro, quia me ad iracundiam provocavit, dicit Dominus. 18 /Viae tuae et cogitationes tuae ‘fecerunt haec tibi; ista malitia tua, quia “amara, quia tetigit cor tuum. 19”Ventrem meum, ventrem meum doleo, sensus cordis mei tur- bati sunt in me, non tacebo, quoniam °vocem bucinae audivit anima mea, clamorem proelii. 29 P?Contritio super contritionem vocata est, et vastata est omnis terra, Yrepente vastata sunt tabernacula mea, subito pelles meae. 21 Usquequo videbo fugientem, audiam vocem bu- cinae? 22 Quia *stultus populus meus me non cognovit: filii insipientes sunt et vecordes; *sapientes. sunt ut faciant mala, bene autem facere nescierunt. 23 Adspexi terram, et ecce ‘vacua erat et nihili; et “caelos, et non erat lux in eis. 24 Vidi Y“montes, et ecce movebantur; et omnes colles conturbati sunt. 25 ¥%Intuitus sum, et non erat homo, et Zomne volatile caeli recessit. 26 Adspexi, et ecce %Carmelus de- nvr. 12. ocp. 7, 7; Am g, 15. pb cf. Ez 20, qvr. 4. — cf. Is 63, 16. i Yr B:- ep; 5, kts SCD. 34, 9; 50, 4.— cf. Is 22, EV ACD, 2,32. [12. UE. £6 T4s Ze 3. v cp, 30; 7; Is:5§7, 18:.Os 6, x Os 6, 1. f2*\ 475: y vr. 21. — cf. Ps 120, 1, 2. Fic fae Ea act. Dt 28, 18, 33,.°$33 5 Jb 8, 22; 1 Es g, 6. 2S 9 Fig ES. 22.53. dcp. 32, 30. a ji 2, 12. [s. b cf. 3 Rg 14, — v. Ps 14, c Dt 6, 13. * epi 2, a d is 65s, 16. — v. Ps 71, e Os 10, 12. — cf. Pro oe 23. fuck, Mt 14; 7a 22% g Dt 10, 16; Rm 2, 28, 29. — cf. cp. 9, 26; Dt 30, 6. hep. 21, 12; Am 6,. 0; icp. 4, 43 23, 2, 22; 26, 3; Dt 25,°20%.03 2;710; 0s 9. 15. jcf. cp. 6, 1; Os 5, 8 “mil 20%, icp. 8, 14. mCP. 34, 7. 7 Ch. CH.750, 24° S15. 30) 27 OV Cp. Wy TA, AAs pcp. 2, 15, 3 3p: 38; hip 19; 50, 17. — cf. Is 5, 26- 29. qcp. 6, 8. r vr. 29; cp. 26, 9; 33, 10; 34 ade 18; Is 5, 9; 6, Bo es sp. 6, 26; cy 22, ie freer. © aes i m2, 10; Ez 7,;18%. Jl. 1,43. Nm 25, 4; Ps 77, 49. — "4 13, 9, 13. tke y Os 13, 35. — cf. cp. 51, I a cf. Ez 38, 9. 61s 5, 28. c2 Rg 1, 23; Lm 4, 19. — cf.. dcp. 9, 19. [Hab 1, “4 e Ps 50, 4, 9; Is 1, 16; Jc 4,8 fcp. 8, 16. gv. i eat 33 GD33:55,.% é coir, 15376, 3. "ys as jcf. Ps 106, 17. I-4. Uep. 448, TF. m Cp. 2, 19. nep. 48, 36; Is 16, 11; Lm 1, 20; Hab 3, 16. — cf. cp. 9. ocp. 42,14; 49, 2. [1; Is 22, 4. pcf. Ez 7, 26. q cp. oh + 49, 2 ise Rae 83°75 Dt 32, 28: Ps ad is 5°3°27, 25; Os 4, pie Ps 36, °3;-Is 3, 16,17: Rm 16, 19. tGn 1, 2. — cf. Is 34, 11. “uIs 5, 30. (oayto. at 26, 27. 6 a7i Ke ke. 3 ~p.D.1 Nor. acf. Lv 26, 33, 34. (46) —_— 721 PROPHETIA IEREMIAE 4,27 — 5, 25 terribilis, indubia, indeprecabilis (23-31). Quoniam vero omnes, re ct 7 via relicta (5, 1-9) despectisque prophetis (10-19), Deum coégerunt ut servorum suorum verba confirmans saeviret (20-29); cur ‘ bv. vr. 8. Cccp. §, 10, 18; 30, 11; 46, 28; 2 Es 9, 21; Ez 11, 13. — cf. REO: 32,°4; Os"4, 3; Jl, 10. els 50, 3. fcf. Nm 23, 19. gv. vr. 7. Ack; 1861; °10 icf. 4 Rg 9, 30. JiCDs 30, 1450 mM. 2; 2S 30 ee 23; 1222 ees 6, 24. — v. Is 13, 8. § 87, 109 Is Fy x5: Brrr) 17. — v. Ps 43, 21. aAm 8, 12. — cf. 2 Par 16,9. dcp. bcf. Gn 18, 13-32. — Le 11, ret) ahd Ay [42. dcf. Tt 1, 16. ecp. 7, 9; Lv 19, 12. fv. cp. 2, 30. se 7, 28+ 17, 23; 35,13; Sph Is 48. 4; Ez 3, 8. [3, 2. icp. 15, 7; Is 9, 13; Ag 2, 18. Visi CD aye 22’ lef. Mic 3, 1. mcf. cp. 2, 8. n Mic 3, 1. — cf. Ez 23.29, yk 6, 28. ae a 203 4 2; 37"106,° 34° Os 13, 7, 8 [r1s, 16. op y FER 8 5 : Sap tS: gon. ass t Os 13, 7. “CD. ¥4, 177 30, 183° Is §9, 12. UCD, 2;° 19; x cf. vr. x. [9; Gal 4, 8 y Ex 23, Ie 247: 2 Par 13, a? Coleck. II 7, 10. 2 vr. oy aie 2s ad b Tb 6 b 6. e) Beir. 9. — cf. Ez EZ 227 TT. [23, 20. dcp. 13, 27. — cf. cp. 50, If. é vr. 29; cp. 9, 9; Os 4, 14, € f cf. cp. 39, 8. [Rm 2, 2. hen 18; aoe a 37: 6: Ap I m Dt 28, ee Hab 1, 6. — cf, mcp. 4,1 af 6, 22. [cep. 1, 15. ols $3, 2 pcf. Is 5, "38. d.Bs-'s’, ae a" be? rLv 26, t 28, SE, ‘33, c52i scf. Os 8, tvr. 10. $.CD5513;: 225 26; 10;,:3I% 22,8, 3 Dt 29, 24, 25; 3 Rg 9, > 9. vcp. 17, 4: Dt 4, 27, 28;.28, x VY. 4. Dt 32, 6; Is 6,9, ro. t 29, 4; Mt 13, 13, 14; Mr 8, 18. z.cf. cp. 10, 7. [o. a Jb 26, 10; 38, 10, 11; Ps 103, b cf. cp. 51, 55; Ps 45, 3 ccf. cp. 6, 28. dcf. Sph 1x, 6. e Dt aa, 34: 28, 1a: Jb sero Ps 146, 8: Jl 2, 23; Ac 14, 16. — cf. Bar 6, 52. J Co.. 3.33 Oe 22y atin sertus, et omnes urbes eius destructae sunt ¥a facie Domini et a irae furoris eius. 27 Haec enim dicit Dominus: Deserta erit omnis terra, °sed tz consummationem non faciam, 28 ¢Lugebit terra, et “maerebunt desuper, eo quod locutus sum. Cogitavi, et /non paenituit me, nec aversus sum ab eo. 29A voce equitis et mittentis sagittam fugit omnis civitas; ingressi sunt ardua et ascenderunt rupes, universae urbes derelictae sunt, et Ynon habitat in eis homo. 3 Tu autem, vastata, quid facies? Cum vestieris te coccino, “cum ornata fueris monili aureo et ‘pinxeris stibio oculos tuos, frustra componeris; Jcontempserunt te amatores tui, animam tuam quacrent. 31 Vocem . enim quasi parturientis audivi, angustias ut puerperae; vox filiae | Sion intermorientis “expandentisque manus suas: Vae mihi, quia 7 defecit anima mea propter interfectos! 5 2Circuite vias Ierusalem et adspicite et considerate et quaerite ia in plateis eius, 2an inveniatis virum facientem iudicium et quae- | rentem fidem; et propitius ero ei. 2 Quod si etiam, Vivit Dominus, — dixerint, et choc falso iurabunt. 3 Domine, oculi tui respiciunt fidem ;_ fpercussisti eos, et non doluerunt; attrivisti eos, et 9renuerunt ac-— cipere disciplinam; “induraverunt "facies suas supra petram et ino- luerunt reverti. 4Ego autem dixi: Forsitan pauperes sunt et stulti jignorantes viam Domini, Hudicium Dei sui. 5Ibo igitur ad ™opti- mates et loquar eis; “ipsi enim cognoverunt viam Domini, iudicium — Dei sui, et °ecce magis hi simul ?confregerunt iugum, ruperunt vin- — cula. éaldcirco, percussit eos ‘leo de silva, ‘lupus ad vesperam va- stavit eos, ‘pardus vigilans super civitates eorum: omnis qui egressus fuerit ex eis capietur, “quia multiplicatae sunt praevaricationes eorum, — confortatae sunt Yaversiones eorum. 7*Super quo propitius tibi esse — potero? Filii tui dereliquerunt me et Yiurant in his qui non sunt dii. *Saturavi eos, et moechati sunt et %in domo meretricis luxuria-_ bantur. 8 Equi amatores et emissarii facti sunt: Cunusquisque ad | uxorem proximi sui “hinniebat. 9% ¢Nunquid super his non visitabo, 1 dicit Dominus, et in gente tali non ulciscetur anima mea? } 10/Ascendite muros eius et dissipate, %consummationem alee nolite facere, auferte propagines eius, quia non sunt Domini. 11 1Prae- varicatione enim praevaricata est in me domus Israél et domus Iuda, ait Dominus. 12 Negaverunt Dominum et dixerunt: Non est ipse, ‘neque veniet super nos malum, /gladium et famem non videbimus. 13 Prophetae fuerunt in ventum locuti, et responsum non fuit in eis; haec ergo evenient illis. 14 Haec dicit Dominus Deus exercituum: Quia locuti estis verbum istud, “ecce ego do verba mea in ore tuo Jin ignem et populum istum in ligna, et vorabit eos. 15 “Ecce ego adducam super vos gentem "de longinquo, domus Israél, ait Dominus, gentem robustam, gentem antiquam, gentem °cuius ignorabis linguam nec intelliges quid Joquatur, 16 PPharetra eius quasi Ysepulcrum patens, universi fortes. 17 Et "co- medet segetes tuas et panem tuum; devorabit filios tuos et filias tuas; comedet gregem tuum et armenta tua, comedet vineam tuam et ficum tuam et conteret ‘urbes munitas tuas, in quibus tu habes fiduciam, gla- dio. 18 Veruntamen in diebus illis, ait Dominus, ‘non faciam vos in con- summationem. 19 Quod si dixeritis: “Quare fecit nobis Dominus Deus noster haec omnia? dices ad eos: Sicut dereiiquistis me et servistis deo alieno in terra vestra, sic “servietis alienis in terra non yestra. 20 Adnuntiate hoc domui Iacob et auditum facite in Iuda dicen- tes: 21 Audi, popule stulte, qui non habes cor: Yqui habentes oculos non videtis et aures et non auditis. 22*Me ergo non timebitis, ait Dominus, et a facie mea non dolebitis? qui posui harenam “termi- num mari, praeceptum sempiternum, quod non praeteribit ; et com- movebuntur et non poterunt et Se ceenacanl fluctus eius et non transibunt illud? 23¢Populo autem huic factum est cor incredulum et exasperans; recesserunt et abierunt 24¢et non dixerunt in corde suo: Metuamus Dominum Deum nostrum, qui dat nobis pluviam temporaneam et serotinam in tempore suo, plenitudinem annuae messis custodientem nobis. 25 /Iniquitates vestrae declinaverunt haec, ee a | omnes pseudoprophetis et sacerdotibus impiis adhaesissent et ideo _imminentem calamitatem meruissent (6, 1-8), nunc fugere rogantur, si possint, ante hostem qui nemini parcet (9-15) et in Iuda, sicut in PROPHETIA IEREMIAE 5, 26 — 6, 24 B Ypeccata vestra prohibuerunt bonum a vobis, 26 quia taventi sunt ‘In populo meo impii “insidiantes quasi aucupes, laqueos ponentes et pedicas ad capiendos viros. 27 Sicut decipula plena avibus, sic -domus eorum plenae dolo: ideo magnificati sunt et ditati, 28 tin- 'crassati sunt et impinguati et praeterierunt sermones meos pessime. jCausam viduae non iudicaverunt, causam pupilli non direxerunt et iudicium pauperum non iudicaverunt. 29 Nunquid super his non _visitabo, dicit Dominus, aut super gentem huiuscemodi non _ ulci- scetur anima mea? _ 30Stupor et ’mirabilia facta sunt in terra: 31 ”"prophetae prophe- | tabant mendacium, et %sacerdotes applaudebant manibus suis, et - Ppopulus meus dilexit talia. Quid igitur fiet in novissimo eius? Confortamini, “filii Beniamin, in medio Ierusalem et in ’Thecua, eclangite bucina et: super Bethacarem levate vexillum, quia ma- lum visum est ¢ab aquilone, et conte magna, 2 eSpeciosae et deli- catae adsimilavi /filiam Sion. 3 Ad eam venient pastores et greges eorum, 9fixerunt in ea tentoria in circuitu, pascet unusquisque eos qui sub manu sua sunt. 4 *Sanctificate super eam bellum, consurgite, | et ascendamus ‘in meridie: vae nobis, quia ideclinavit dies, quia | longiores factae sunt umbrae vesperi! 5 Surgite, et ascendamus in “nocte et dissipemus domos eius. 6 Quia haec dicit Dominus exercituum: /Caedite lignum eius et ™fundite circa Ierusalem aggerem. Haec est civitas ™visitationis, omnis °calumnia in medio eius. 7 Sicut frigidam fecit cisterna aquam | suam, sic frigidam fecit malitiam suam; Piniquitas et vastitas audietur in ea, coram me semper infirmitas et plaga. 8Erudire, Ierusalem, ne forte %recedat anima mea a te, ne forte "ponam te desertam, terram inhabitabilem. 9 Haec dicit Dominus exercituum: SUsque ad racemum colligent quasi in vinea reliquias Israél. Converte manum tuam quasi vinde- miator ad cartallum. 1*’Cui loquar et quem contestabor ut audiat? “Ecce incircumcisae aures eorum et “audire non possunt; ecce Yver- bum Domini factum est eis in opprobrium, et non suscipient illud. 11 Idcirco furore Domini plenus sum, *laboravi sustinens. ?Effunde super parvulum foris et super consilium iuvenum simul; vir enim cum muliere capietur, senex cum pleno dierum. 12 0Et ‘transibunt domus eorum ad alteros, agri et uxores pariter, quia extendam manum meam super habitantes terram, dicit Dominus; 13a minore quippe usque ad maiorem, omnes davaritiae student, eet a propheta usque ad sacerdotem cuncti faciunt dolum. 14 Et curabant contri- tionem filiae populi mei cum ignominia dicentes: ‘Pax, pax, Yet non e- rat pax. 15 Confusi sunt, quia abominationem fecerunt; quin potius *eontusione non sunt. confusi et erubescere nescierunt. Quamobrem ca- dent inter ruentes; ‘in tempore visitationis suae corruent, dicit Do- minus. 16 Haec dicit Dominus: State super vias et videte et interrogate de Jsemitis antiquis, quae sit via bona, et ambulate in ea et /inve- nietis refrigerium animabus vestris, Et dixerunt : ™Non ambulabimus. 17”Et constitui super vos speculatores: °Audite vocem tubae. Et dixerunt: ?Non audiemus. 18 Ideo Yaudite, gentes, et cognosce, con- gregatio, quanta ego faciam eis. 19 Audi, terra: Ecce ego adducam mala super populum istum, "fructum cogitationum eius, quia verba mea non audierunt et legem meam proiecerunt. 20 sUt quid mihi ‘tus de “Saba adfertis et Ycalamum suave olentem de terra longinqua? *Holocautomata vestra non sunt accepta, et victimae vestrae non placuerunt mihi. 21 Propterea haec dicit Dominus: Ecce ego Ydabo in populum istum ruinas; et ruent in eis patres et filii simul, vicinus et proximus peribunt. 22 Haec dicit Dominus: *Ecce populus venit de terra aquilonis, et gens magna consurget a finibus terrae. 23 Sagittam et scutum arripiet, Scrudelis est et non miserebitur, “vox eius quasi mare so- nabit, et super equos ascendent praeparati quasi vir ad proelium adversum te, filia Sion. 24 Audivimus famam eius, @dissolutae sunt manus nostrae, tribulatio apprehendit nos, “dolores ut parturientem. cf. Is 5 4 Ps Cio), 9, 20 10; He 1,34, 26-28] cf. Catech. R. TH 8, 20. i Dt 31, 303 igs 15; Ps 46, 10. —'cf.v i. 4 Cf,’ cD, 6; 2213; *Is 2, 23% lyv.vr.9. Zc 7, 10. m Os 6, 10. mcp. 6, 13; 14, 14; 20, 6; 23, 295) 27,1 10, 25; CEz 113; 6; Sap 14, 28. — cf. cp. 2, o Lc 6, 26. — cf. Is 30, 10. p cf. Mic 25-15 JOS; 30s acf. Jd 1, 21. by. 2 Rg 14, 2 5 c cp e 53 Gs 5, 8; Jl.2, 5 d2 Es 4. €v. cp. I. 14. tis aus hock: Dt 28, 56. cp. 4, 17. hcp. 22, 7; Jl 3, 9. — cf. cp. j ‘ [12535 $3){27- 4-Leao, sa F245: 38: lcf. Dt 20, 20. m4 Rg 19, 32; Is 37, 33; e 26, 8; Le 19, 43. cf. n Lc 19, 44. 37, 33. 0 Ofs Ezey, 23: pcp. 20, 8. — cf. Ps 54, 10; $I, 5, 6; Ez 7, LY} 12'3. q Ez 3 18. cf. Os ee oF £V.C ae scf. Lv ie Yor. Dt) 34, Sr: rere 9. “uC X 3 vcp. 7, 26; "jo 8 x cp. 20, 8. [ y cf. Mic 3, 8. ZCDp. 20, =o acp. 9, Dt 32.25: Dy 2, 13-15 ob. "6, 10-12. [21 6 Dt 28, 30. ccf. cp. 31, 34; 42, 1; 44, 12; Bar 1,4; Jn 3, 5; 1 Mc 5,45. dIs 56, 5 ea Pa Gy 2 Cor 2, 14. EL); £A;.133 23; “g Mic 3, IX. =2:ViED. 5, 3% fcp. 4,10; 14, 13; $3, ta: Ez | £3,.10, 16; Mic 3, 5. — cf. Jo 14, 27. gis 48, 22; 57,' 28; Ez 7,125 —cf. 1 x kcp. 8, 12. — cf. cp. 3, 3 icf. vr. 6. yep. 7 ep — cf. Is 8, 20; MI ee o Le ‘r6, 29; Lc E8, 12; 35 28, sw MC II, 29. — cf. Ps ca fs Ecli 6, 29 ats .58;.tx: iam Sef: cp. 4, 19. p cf. cp. 42, 133 44, 16. Lz;2. q Dt 32,1; Is ‘1, yay a iy r Pro 1, 31. — cf. Gal 6 s Igstz, Bre t Is 43, 23; 60, 6. # Vi.3. RE 10, 1. vIs 43, 24. SCH. Oe, 22% .14, Fae Isz, 11; Am 5,22.— v.Pro 15,8. y Ez 3, 20. 22-24] cp. 50, 41-43. war oa , 15. — cf. cp. 4, 6; t 28, 49; Bar 4, 15. @ CO. 37,02 bv. Is 13, 15-18. C18, $7.82 > 13. fCp. 33. 4: 49, 24; Oa een —v.2 Rg 4, 1; Ez 7, 77. ecp. 4, 31. — v. Is 13, 8 PROPHETIA IEREMIAE 6, 25 — 7, 27 argentum reprobum, quod Dftus proicit, terribile iudicium exercebit (16-30). Neque eis fas erit in templo confidere, cum notum sit Silo vastatum fuisse (7, 1-15), aut in sacrifictis, quae, Deum utpote ab idola- fcf. Lm 5, 9 £:CD..25,: 345: £22 73330,.—=1f. Lm 3, 16; Mics; ro etc. h Am 8, 10; Zc 12, 10. icp. 9, 7. jap. 5,15; ds a, 2g. ri 9, 4. — cf. Pro. 20, 19. Z 22, 18, 20. — cf. Is 1, 25. n cf. Is ‘1, 25. ocp. 2, 16; is: Bx. 220 TEE 323; 19, 20. — cf. Sap 3, 6. @ep. 20,°.2. bcp. 18,11; 26,13; Is 1, 16-18. c Mic 3, 11. — cf. Am 5, 14. dcf. vr. 8 ecf. Mt 3, 9. F Cpz 22535 gkx 22, 20, 21; Dt 24, 14. — cp. §;/28. hen. 13/302: 236 63 Dt>6, ere. CDS 3-188 ‘Am 07.115. j Os 4, ‘> 2. Reps $25 LV 265 (22% 10D 8, my mcp. 19, 4; 44, 3; Dt 28, 64; ht e) .34; 34,15; Bar 2, 26. (ail) Ni 27, 13: —-:207, 122. pis qJs 18, ‘Jd 18;31;° Tr Re hs. rDt 12; Si 2% scn. 26, 6; Ps 77, 60.— v. 1 Rg 4, 3-12. tvr. 25; cp. 35, 17; 2 Par 36, 50, 2; 65, I v3. Rg 9, 7. — cf. Ez 7, 20; x4 Rg 17, 6, 23. [24, 21. y Ps 77, 67, OS 4, 17; 5, 3» 93 ’ A rip jai 4 Sp. ‘1zf TAS Tay Yt Tsk, eS. ~- ae BPx3210" Dt 9, 14; rifo sy 16, aOs 7, 4. bep. 44. 17, 1 ecp. 4 Rg 23, 13. dcp. 19, 13. é€cp. 11, 17:'32, 20; Dti3a4n6, 225.3 Re ta, 93 16, 25: 2-Par 34,25; “ 8, 17; 16, 26. &cp. 51, 51; Ps 43, 16, 17; Bar FOES aut, Acp. 36, 29;-42,:183,46, 63 2 i Fat -345. 985 Lm A, 82. Hohe oe 20s lv. cp. 6, m Os 6, ac iain Lv 1, 1-17. ncp. Xt, » ie 73 Ex 35, 26220; » 3- bp Dt 5, 33. d.cp:. 42,6; Dt 4, 405 Tyo ge 3° 2 as 6, 20; 7, 23; 11, 8; Ps8 Ps ‘cp. Kae & ee Re ee 80, 13; Bar 1, 22; Os 4, 16. tcp. 2, 19; 8, §3 15, 6; 32,33. u Bar 1, 19. v 2 Par 36, 15; 16. TCD. 41,- Fs scp. 6, 76; 22 Par 30, 8. — cf. Ex 32, 9. CO. 10. 37; Dien: -r}. 77, 25 /Nolite exire ad agros et in via ne ambuletis, quoniam gladius inimici, pavor in circuitu. 26 Filia populi mei, accingere cilicio et Yconspergere cinere, Muctum unigeniti fac tibi, planctum amarum, quia repente veniet vastator super nos. 27 Probatorem dedi te in populo meo robustum, et scies et ‘probabis viam eorum. 28 /Omnes isti principes declinantes, ‘ambulantes fraudulenter, “aes et ferrum; universi corrupti sunt. 29 Defecit sufflatorium, in igne consumptum est ™plumbum; frustra conflavit conflator, malitiae enim eorum non sunt consumptae. 30 °Argentum reprobum vocate eos, quia Dominus proiecit illos Verbum quod factum est ad Ieremiam a Domino dicens: 2 4Sta ' in porta domus Domini et praedica ibi verbum istud et dic: Audite verbum Domini, omnis Iuda, qui ingredimini per portas has ut adoretis Dominum. 3 Haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: “Bonas facite vias vestras et studia vestra, et °habitabo vobiscum in loco isto. 4 4Nolite confidere in verbis mendacii dicentes: Templum Domini, templum Domini, templum Domini est! 5 Quoniam si bene direxeritis vias vestras et studia vestra, si feceritis iudicilum inter virum et proxi- mum eius, 6 fadvenae et pupillo et viduae non feceritis calumniam nec sanguinem innocentem effuderitis in loco bas, et 9%post deos alienos non ambulaveritis in malum vobismetipsis, 7 habitabo vobi- scum in loco isto, in terra, quam dedi patribus vestris a saeculo et usque in saeculum. 8 Ecce vos confiditis vobis in sermonibus men- dacii, qui non proderunt vobis: 9%*furari, occidere, adulterari, jiurare mendaciter, ‘libare Baalim et “ire post deos alienos, quos ignoratis; 10 et venistis et stetistis coram me in domo hac, “in qua invocatum est nomen meum, et dixistis: Liberati sumus, eo quod fecerimus omnes abominationes istas. 11 Nunquid ergo °spelunca latronum facta est Pdomus ista, in qua invocatum est nomen meum in oculis vestris? Ego, ego sum, ego vidi, dicit Dominus. 12 Ite ad dlocum meum in Silo, "ubi habitavit nomen meum a principio, et ‘videte quae fecerim ei propter malitiam populi mei Israél. 13 Et nunc, quia fecistis omnia opera haec, dicit Dominus, et 4ocutus sum ad vos mane consurgens et loquens, et non audistis, et “vocavi vos, et non respondistis; 14faciam domui huic, in qua invocatum est nomen meum et in qua vos habetis fiduciam, et loco, quem dedi vobis et patribus vestris, sicut feci Silo, 15 Yet proiciam vos a facie mea #sicut proieci omnes fratres vestros, universum semen ¥Ephraim. 16 Tu ergo, “noli orare pro populo hoc nec adsumas pro eis lau- dem et orationem et non obsistas mihi, quia non exaudiam te. 17 Nonne vides quid isti faciunt in civitatibus Iuda et in plateis Ierusalem? 18 Filii colligunt ligna, et patres succendunt ignem, et *mulieres conspergunt adipem, ut ?faciant placentas reginae caeli et “bent diis alienis et ¢me ad iracundiam provocent. 19 /Nunquid me ad iracundiam provocant? dicit Domus; nonne semetipsos 9in confusionem vultus sui? 2Ideo haec dicit Dominus Deus: *Ecce furor meus et indignatio mea conflatur super locum istum, super viros et super iumenta et super lignum regionis et super fruges terrae; et ‘succendetur et non exstinguetur. ra Haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: 'Holocautomata vestra addite victimis vestris et comedite carnes; 22 quia non sum locutus cum patribus vestris et non praecepi eis in die, qua eduxi eos de terra Aegypti, de verbo “holocautomatum et victimarum; 23sed hoc verbum praecepi eis dicens: *Audite vocem meam, et ero vobis Deus, et vos eritis mihi populus, et ?ambulate in omni via quam mandavi vobis, Yut bene sit vobis. 247Et non audierunt nec inclinaverunt aurem suam, sed “abierunt in voluntatibus et in pravitate cordis sui mali ‘factique sunt retrorsum et non in ante 25a die qua egressi sunt patres eorum de terra Aegypti usque ad diem hanc. Et Ymisi ad vos omnes servos meos prophetas per diem Tconsurgens diluculo et mittens; 26et Ynon audierunt me nec in- clinaverunt aurem suam, sed zinduraverunt cervicem suam et @peius operati sunt.quam patres eorum. 27 Et %loqueris ad eos omnia verba — 724 — ne i ds i tris oblata (16-19), tamquam polluta et illegitima respicit et respuit (20-28), et ideo nequibunt perniciem avertere (29-8, 3). Eo minus in lege gloriari poterunt, propter quam maius potius incurrent suppli- PROPHETIA IEREMIAE 7, 28 — 8, 19 haec, et non audient te; et °vocabis eos, et non respondebunt tibi; 28 et dices ad eos: Haec est gens quae non audivit vocem Domini Dei sui nec recepit disciplinam. ¢Periit fides et ablata est de ore eorum. 29 /Tonde capillum tuum et proice et 9sume “in directum planctum, quia proiecit Dominus et reliquit generationem furoris sui; 3 quia “fecerunt filii Iuda malum in oculis meis, dicit Dominus, Jposuerunt offendicula sua in domo, ‘in qua invocatum est nomen meum, ut polluerent eam, let aedificaverunt excelsa "Topheth, quae est in *valle filii Ennom, ut °incenderent filios suos et filias suas igni, ?quae non praecepi nec cogitavi in corde meo. 32 GIdeo ecce dies venient, dicit Dominus, et non dicetur am- plius Topheth et vallis filii Ennom, sed vallis interfectionis ; et "sepelient in Topheth, eo quod non sit locus. %3 Et ‘erit morti- cinum populi huius in cibos volucribus caeli et bestiis terrae, et ‘non erit qui abigat. 34 Et “quiescere faciam de urbibus Iuda et de plateis Ierusalem vocem gaudii et vocem laetitiae, “vocem sponsi et vocem sponsae; “in desolationem enim erit terra. In illo tempore, ait Dominus, 4eicient ossa regum Iuda et ossa principum eius et ossa sacerdotum et ossa prophetarum et ossa eorum, qui habitaverunt Ierusalem, de sepulcris suis, 2 et %expan- dent ea ad solem et lunam et omnem militiam caeli, quae dilexe- runt et quibus servierunt et post quae ambulaverunt et quae quae- sierunt et adoraverunt: “non colligentur et non sepelientur, “in ster- quilinium super faciem terrae erunt. 3°Et eligent magis mortem quam vitam omnes qui residui fuerint de cognatione hac pessima fin universis locis quae derelicta sunt, Yad quae eieci eos, dicit Domi- nus exercituum. 4 Et dices ad eos: Haec dicit Dominus: *Nunquid qui cadit non resurget? et qui aversus est non revertetur? 5 Quare ergo aversus est populus iste in Ierusalem ‘aversione contentiosa? JApprehende- runt mendacium et noluerunt reverti. 6 /Attendi et ascultavi: nemo quod bonum est loquitur, nullus est qui agat paenitentiam super peccato suo dicens: Quid feci? Omnes conversi_ sunt ad cursum |} suum, “quasi equus impetu vadens ad proelium. 7”Milvus in caelo | cognovit tempus suum, °turtur et ?hirundo et ciconia custodierunt | tempus adventus sui; populus autem meus non cognovit iudicium Domini. 8 Quomodo dicitis: ¢Sapientes nos sumus, et lex Domini nobiscum est? vere mendacium operatus est stilus mendax scriba- rum! 9%7Confusi sunt sapientes, perterriti et *‘capti sunt; verbum enim Domini proiecerunt, et sapientia nulla est in eis. 10 Propterea dabo mulieres eorum exteris, agros eorum heredibus, quia a minimo usque ad maximum ‘omnes avaritiam sequuntur, a propheta usque ad sacerdotem cuncti faciunt mendacium. 11 Et sa- nabant “contritionem filiae populi mei ad ignominiam dicentes: Pax, pax, cum non esset pax. 12%Confusi sunt, quia abominationem fe- cerunt; quinimmo confusione non sunt confusi et erubescere nescie- runt. “Idcirco cadent inter corruentes: in tempore visitationis suae corruent, dicit Dominus. 13 yCongregans congregabo eos, ait Dominus; *non est uva in vitibus, et ®non sunt ficus in ficulnea, °folium defluxit, et dedi eis quae praetergressa sunt. 14 Quare sedemus? °Convenite, et ingredia- mur civitatem munitam et sileamus ibi, quia Dominus Deus noster silere nos fecit et 4potum dedit nobis aquam fellis, peccavimus enim Domino. 15 ¢Exspectavimus pacem, et non erat bonum; tempus medelae, et ecce formido. 16/A Dan auditus est 9fremitus equorum eius, a voce hinnituum “pugnatorum eius ‘commota est omnis terra, et venerunt et Jdevoraverunt terram et plenitudinem eius, urbem et habitatores eius. 17 Quia ‘ecce ego mittam vobis serpentes regulos, mquibus non est incantatio, et “mordebunt vos, ait Dominus. 18 Dolor meus super dolorem, °in me cor meum maerens. 19 Ecce vox clamoris filiae populi mei de terra longinqua: Nunquid Domi- nus non est in Sion? aut Yrex eius non est in ea? Quare ergo me ad iracundiam concitaverunt in sculptilibus suis et in "vanitatibus € ct; vr, +23. dv.cp. 5, 1 e'cp, 05. SIs: ary 2: ‘cl, jb I, 20. cf. Ez 19,1; Am 3} *13 Cp. 3 2% fa Bi 4, 25, 26. jcp. 32, 34; Ez 5, 11. — cf. cp. 19, 5; 4 Rg 21, 4, 7; 1 lv. vr. 10. [Mc 1, 47-50. 31-33] cp. 19, 5-7. ma Rg 23, 10; Is 31, 33. nJs 15, 18. o Lv 18, 21. — cf. Ps 105, 38. pcp. 32, 35. — cf. Lv 18, 21; q cp. 19, 6. Pc Dts 71731. rcp. 10, 11. — cf. Ez 6, 5. 50:4; 20," 7; (34, ZO Dt 28, 26; 1 Rg 17, 44, 46; Ps 78, 2; Is 18, 6. t2 Rg 21, 10. — cf. Is 17, 2; Mic 4, 4. — v. Ecli 22, 25. uw (all) Bar 2, 23. — cp. 16, 9; 2%, ‘t0<4Tb 2,'62 18:24,°7,28: Am 8, 10; Ap 18, 22. — cf. Ez 262:13 7 Gs 2, ¢ Os 2,12; Mic 7,13; Zc 7, 14; Mt 23, 38. — v. cp. 22, 5. a Bar 2, 24. 6 Dt 4, 19; 4 Rg 21, 35 23, 5. — cf. Jb 31, 26-28; Ez 8, 16. ecp. 25, 33; Ez 29, 5. . «22%, 267°45,958 33s e cf, ib 3is022i> 95-15, .1675iAp 9, O. fep. 23, 3, 8; 29, 14, 18; 32, g Dn 6, f {37; Dnog, 7. eclssRmoirz31, # Cf. cp. 35, 22. # , EDO) 0. E2-Pt¢, f;.2. mv. Jb 39, 19-25. ncf. Is 1, 3. — V. cp. 4, 22. oCn 2, 12. pis 38, 14. acf. Rm 2, 17, 18. rct.. 2 Cor: B20 20. sJb 5, 13. 10-12] cp. 6, 13-14. bch. ES $6; (203. S 95 25. 19; Am ial: ie abe €cp. 14,193. B24, 28. =2£ f cp. 4,15. ib 30, 26. 54 39, 20 6d S54 292 icp. 49, 21; $1, 29; Ps 59, 4. icp. 10, 25. — cf. cp. 47; 2. lcf. Lv 22, 23; Dt 32, 24; Sap m Ps 57, 6. [rr5-16. 2zcf. Nm 2r, 6. 0 cp.*4,200; As 1,-5.7 Lm 27273, 22 $28,°273- Ea 3.555; ols 39, 3. q Mic 4, 9. rcp. 10, 8: 4. 22; 16. 19; 51, 18. — v. Dt 32, 21. Se PROPHETIA IEREMIAE 8, 20 — 9, 26 cium (4-12). Rebus sic stantibus (13-22), propheta malitiam populi deplo- rans et poenam videns necessariam (9, 1-16) lamentatrices vocat, quae hine terrae desolationem et incolarum dispersionem et stragem complo-— Svr. If; cp. 14,17; Is 22,4 etc. tcp. 46, 11; 51, 8. — cf. Gn 37, 25. TOR. tn: Dz Pass: @cp. 335. 173-Lm I, 16. — cf. 2 Rg i, 19. bcf..cp. :§, 7, 851239: 50% Ome, c Ps 63, 4. — cf. cp, 7, 28. [4. gvr. 8; a 6, 28. — cf, Pro 20, 19. Kictcpts, 5; 2 Ry Be sh jcp. 6, 27. hcp. 18, 18. — cf. Ba S6: a EPs: 3%, 4; I19, m vr. ti Bs 27, ae Me ETEK) & 5; Ecli 12, 15; Mic 6, 12. ncp. 5, 9, “Fi 1 2, 22. — cf. cp. o Ps 64, 13; 12, %45223 4010, P vr. 123. Jl 1,.10,: 20. dcp. 4, 25; 12, 4. ris 25, 2. — cf. cp. 26, 18 SCP. 10, 22; 49, 33; 51, 37. tcp. 34, 22; 44, 2, ucp. 2, 15. v CD. 32; 18:7 Ps 110675435408 EA, - 10, cf. Dt 32, 29; Bar 3, a x cp ick Bt 33, 15; Ps 88, 31-33. BCD:.-7, 24. acp. 23, 15. — cf. Dt 29, 18; S79, 6; nag 3. FS: by. oF 8, cf. cp. 7, 9; 19, 4; 44, 3- ZS, 28 oe (ra. ee fcf. 2 Par 35, 25. gAm 5, 16. — cf. Mt 9, 23; Mr 5, 38. vr. I? Cp. 14, 195 icp. % 13. TOlo Sl S09, Lcp. 6, 11; Dt 32, 25; Lm 1, 20. m Cp. .7;°33. — cf. Ez 29,5. nv. cp. 8, ocf. Lv 23, 22; Jb 5, 26. p Pro 3;°§}'27,°303 - Ee '9, “Fr: Ecli 9, 22; 10, 25. g.ct, Fs" 33,.3, 9° TS ac" 36: 3 Cor 1, 31; 2 Cor 10, 17. rIs 45, 25. — cf. Mic 6, 8. s cf. Is 24, 2r. E-cis. Cp, .25,. 87-26. ucp. 25, 23; 49, 32. — cf. Lv 19, 27; 21, §. alienis? 20 Transiit messis, finita est aestas, et nos salvati non sumus. 21 sSuper contritione filiae populi mei contritus sum et contristatus, — stupor obtinuit me. 22 Nunquid ‘resina non est in Galaad? aut me- dicus non est ibi? Quare igitur non est obducta cicatrix filiae po- — puli mei? 9 2Quis dabit capiti meo aquam et oculis meis fontem lacrimarum, © et plorabo die ; ac nocte interfectos filiae populi mei? 2 Quis dabit me in solitudine deversorium viatorum, et derelin- quam populum meum et recedam ab eis? quia “omnes adulteri sunt coetus praevaricatorum. 3 cEt extenderunt linguam suam quasi arcum | mendacii et non veritatis; confortati sunt in terra, quia de malo ad malum egressi sunt et dme non cognoverunt, dicit Dominus. 4 ¢Unus- quisque se a proximo suo custodiat et in omni fratre suo non habeat fiduciam, quia omnis frater Jsupplantans supplantabit, et omnis amicus 9fraudulenter incedet, 5et vir fratrem suum deridebit, et ve- ritatem non loquentur; docuerunt enim linguam suam loqui men- dacium, ut inique agerent laboraverunt. © Habitatio tua in medio doli; “in dolo renuerunt scire me, dicit Dominus. 7 Propterea haec dicit Dominus exercituum: ‘Ecce ego conflabo et jprobabo eos; quid enim aliud faciam a facie filiae populi mei? 8 kSagitta vulnerans lingua eorum, ‘dolum locuta est; ™in ore suo pacem cum amico suo loquitur et occulte ponit ei insidias. 9 ™Nun- quid super his non visitabo, dicit Dominus, aut in gente huiusmodi non ulciscetur anima mea? 10 Super montes adsumam fietum ac lamentum et super °speciosa deserti planctum, ?quoniam incensa sunt, eo quod non sit vir per- transiens, et non audierunt vocem possidentis ; a Yvolucre caeli usque ad pecora transmigraverunt et recesserunt. ul rkt dabo Ierusalem in acervos harenae et ‘cubilia draconum, et tcivitates Iuda dabo in de- solationem, “eo quod non sit habitator. 12 vQuis est vir sapiens qui intelligat hoc, et ad quem Verve oris Domini fiat, ut adnuntiet istud, quare “perierit terra et exusta sit Guast desertum, eo quod non sit qui pertranseat ? 3Et dixit Dominus: YQuia dereliquerunt legem meam, quam dedi eis, et non audierunt vocem meam et non ambulaverunt in ea 14zet abierunt post pravitatem cordis sui et post Baalim, quod di- dicerunt a patribus suis. 15 Tdcirco haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: ¢Ecce ego cibabo populum istum absinthio et !potum dabo eis aquam fellis. 16cEt dispergam eos in gentibus, 4quas non noverunt ipsi et patres — eorum, et “mittam post eos gladium, donec consumantur. 17 Haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: /Contemplamini et vocate lamentatrices, et veniant, et ad eas, quae sapientes sunt, mittite, et properent; 18 festinent et Yadsumant super nos lamentum, Ndeducant oculi nostri lacrimas, et palpebrae nostrae defluant aquis. 19 Quia vox lamentationis audita est de Sion: *Quomodo vastati sumus et confusi vehementer! quia dereliquimus terram, quoniam — deiecta sunt tabernacula nostra. 20 Audite ergo, mulieres, verbum Domini et adsumant aures vestrae sermonem oris eius, et docete filias vestras lamentum, et unaquaeque proximam suam planctum, stras ingressa est domos nostras, ‘disperdere parvulos deforis, iuvenes de plateis. ** Loquere: Haec dicit Dominus: Et ™cadet morticinum hominis "quasi stercus super faciem regionis et °quasi faenum post tergum metentis, et non est qui colligat. 23 Haec dicit Dominus: ?Non glorietur sapiens in sapientia sua; et non glorietur fortis in fortitudine sua, et non glorietur dives in divitiis suis; 249%sed in hoc glorietur qui gloriatur scire et nosse me, quia ego sum Dominus qui facio misericordiam et iudicium et iustitiam in terra; “haec enim placent mihi, ait Dominus. 25 Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et *visitabo super omnem qui circumcisum habet praeputium, 26*tsuper Aegyptum et super Iuda et super Edom et super filios Ammon et super Moab et super omnes, qui “attonsi sunt in comam habitantes in deserto; quia omnes 21 jquia ascendit mors per fenestras no- — ames BS FP ae IT Re LL Re — 726 — rent (17-22), indeque in eos lugeant, qui vel humanis auxiliis confisi (23-26), vel idolis, quae contemptu solummodo digna sunt, nixi (10, 1-16) semperque rebelles, in exsilium pellentur, ubi tandem aliquando, stul- gentes habent praeputium, omnis autem domus Israél Vincircumcisi sunt corde. 10 Audite verbum, quod locutus est Dominus super vos, domus Israél. 2 Haec dicit Dominus: Iuxta vias gentium nolite discere et %a signis caeli nolite metuere quae timent gentes, 3 quia leges populorum vanae sunt, “quia lignum de saltu praecidit opus manus artificis in ascia, 4%argento et auro decoravit illud, ¢clavis et mal- leis compegit, ut non dissolvatur; 5in similitudinem palmae fabri- cata sunt et fnon loquentur, Yportata tolientur, quia incedere non eBrenh inolite ergo timere ea, quia ‘nec male possunt facere nec ene. 6jNon est similis tui, Domine; magnus es tu, et magnum no- men tuum in fortitudine. 7/’Quis non timebit te, o Rex gentium? tuum est enim decus: inter cunctos sapientes gentium et in universis regnis eorum nullus est similis tui. 8”Pariter insipientes et fatui probabuntur, doctrina vanitatis eorum lignum est. 9”Argentum in- volutum de °Tharsis adfertur, et aurum de ?Ophaz, Yopus artificis et manus aerarii, "hyacinthus et purpura indumentum eorum; opus artificum universa haec. 19’Dominus autem Deus verus est, ipse ‘Deus vivens et “rex sempiternus. MAb indignatione eius commove- bitur terra, et non sustinebunt gentes comminationem eius. : 11 Sic ergo dicetis eis: “Dii, qui caelos et terram non fecerunt, Ypereant de terra et de his quae sub caelo sunt! 122Qui facit terram in fortitudine sua, praeparat orbem in sa- pientia sua et prudentia sua “*extendit caelos. 134Ad vocem suam dat multitudinem aquarum in caelo et Yelevat nebulas ab extremi- tatibus terrae, “fulgura in pluviam facit et educit ventum de “%the- sauris suis. 14 eStultus factus est omnis homo a scientia, fconfusus est artifex omnis in sculptili, quoniam falsum est quod conflavit, et non est spiritus in eis. 159Vana sunt, et opus risu dignum; in tempore visitationis suae peribunt. 16 ”Non est his similis pars Iacob; qui enim formavit omnia ipse est, et ‘Israél virga hereditatis eius: jJDominus exercituum nomen illi. 17 Congrega de terra confusionem tuam, quae habitas in obsi- dione; 18 quia haec dicit Dominus: 'Ecce ego longe proiciam habi- tatores terrae in hac vice et ”tribulabo eos ita ut inveniantur. 19 Vae mihi super contritione mea, ™pessima plaga mea; ego autem dixi: Plane haec infirmitas mea est, et portabo illam. 29 °Ta- bernaculum meum vastatum est, omnes funiculi mei dirupti sunt; filii mei exierunt a me et ?non subsistunt. Non est qui extendat ultra tentorium meum et erigat pelles meas. 21 Quia ‘stulte egerunt pastores et Dominum non quaesierunt; propterea non intellexerunt, et Somnis grex eorum dispersus est. 22 Vox auditionis ecce venit, et commotio magna de terra aqui- lonis, ut ‘ponat civitates Iuda solitudinem et habitaculum draconum. 23 Scio, Domine, quia “non est hominis via eius, nec viri est ut ambulet et dirigat gressus suos. 24¥%Corripe me, Domine, verunta- men in iudicio et non in furore tuo, ne forte ad nihilum redigas me. 25 *Effunde indignationem tuam super gentes, quae non cogno- verunt te, et super provincias, quae nomen tuum non invocaverunt, Yquia comederunt Iacob et devoraverunt eum et consumpserunt illum et decus eius dissipaverunt. ] ] Verbum quod factum est a Domino ad Ieremiam dicens: 2 ¢Au- dite verba pace huius et loquimini ad viros Iuda et habita- tores Ierusalem, 3% et dices ad eos: Haec dicit Dominus Deus Israél: bMaledictus vir qui non audierit verba pacti huius, 4 quod praecepi patribus vestris in die qua °eduxi eos de terra Aegypti, ¢de fornace ferrea dicens: @Audite vocem meam et facite omnia quae praecipio vobis et feritis mihi in populum, et ego ero vobis in Deum, 5 9ut suscitem iuramentum, quod iuravi patribus vestris, "daturum me eis terram fluentem lacte et melle, sicut est dies haec. Et respondi et dixi: ‘Amen, Domine. 6 Et dixit Dominus ad me: /Vociferare omnia verba haec in ci- vitatibus Iuda et foris Ierusalem dicens: Audite verba pacti huius PROPHETIA IEREMIAE 10, x — 11, 6 v Dt 10,16; Ez 44,7: Ac 7,51; Rm 2, 28, 29. — cf. cp. 4, 4; 6, 10; Lv 26, 41; Dt 30, 6. a Bar 6, 66. b cf. Is 44, 9. cIs 40, 20; 44, 13-15; 45, 20; Sup 135-11. dIs 40, 19. els 41, 7. f Ps 113, 5 (bis); Hab 2, 18. g Ps 113, 7 (bis); Is 46, 7. — cf. Sap 13, 15; h Bar 6, 15. “ ay, 23. — cf. Is 45, 7; Bar , OS. jcp. 49, 19: Ez 25, 11; Ps 85, Lcp. 5, 22; Apts, 4. [8-10. mvr. 14, 21. —~ cf. Is 41, 29, Be 103! 2 nis 40, 19. o Gn 10, 4. — V. 3 Rg 10, 22. 2 (Dn 10, 5). . qvr. 3, 4; Ps 113, 4 (bis). r Bar 6, 12. s Dt 32, 4; Ps 30, 6.-— cf. Jo 575433" 2 I, 9. t Ps 41, 3; Dt 5, 26; Js 3, 10. Mt é — Vv. 16, 16 uv. Ps (10) 16, 28. vv. Ps 17, 8 x cf. Ps 95, 5. yvr. 15; cp. 46, 25; Sap 14, tf Is, 18; Zc%3, 2. 12-16] cp. 51, 15-19. s Gn'1,°1, 6 9: Ps '103,.5 24; Pro 3; 19; Is 45, 18. a Jb 9, 8. b cf, Jb “38, 34; Ps 103, 6, 7. CES 334, ds d Jb 38, 22. evr. 8; Sap 13, 11. — cf. Rm %,.22¢ fis 42, 17; 45, 16. £ cD. 2, Ss cf. Dt 4, 20; Ps 15,5. icf. Dt 32, 9; Zc 2, 12. fp. 31, 38; 32, 18; 46, 18; o, 34; Is 47, 4 etc. lcf. 1 Rg 25, 29. — v. cp. 16, m Dt 28, 20; Sphr, 17. (13. "CD. 14, 17; 30, 12; Nh 3, 19. ocp. 4, 20. — cf. Is 54, 2. pcp. 31, 15. @-CD. 73, iF S34 a> rvr. 8. s Ez 34, 5, 6 tv.cp. 9, II u Pro 16, I, 9; 20, 24; Sap 7, 16; Dn 5, 23. — cf. Tb 4, 20; C76, Wi,-¥23 24] v. Jb 13, -20,.21. v cp. 30, 11; 46, 28; 6, 2; 37, 2. — cf. Ps 142, 2; Is 27, 8; x Ps 78, 6, 7. {Hab 1, 12. y cp. 8, 16; 30, 16; Ps 13, 4. avr. 6, 8. — cf. 4 Rg 23, 3.— Vv. cp. 17, 24-26. 5b Dt 27, 26; Gal 33-10. 6-BZ 12,°4%,- $2. ad Dt 4, 20;..3 Re 8; -23. EcCD.y Fo 5232 f Ex 19, 5; Lv 26, 12; Dt 27, 9. g Dt 8, 18; 9, 5; Ps 104. 8-10. cp. 32, 22. — v. Ex 3, 8; Nm 46,73: scp. 28, 6; 2 Es 5, 13; 8, 9; _ 1 Cor 14, 16. Fle CD. 1Oy02. PROPHETIA IEREMIAE 11, 7 — 12, 8 titiam suam agnoscentes, se ad Deum convertent (17-25). Denique causis quae tantam ruinam adduxerunt additur foedus violatum, (Il, 1-13) quod, ut Anathothitis accidit, plenum interitum adducet (14-23). lcp. 7, 25. — v. 2 Par 36, 15. Mm VY. 4. NCDe 75.28% 1 75. -233.2925 23 OED. 7. 24s PNT..:2 q Ez 22, 25. — cf. Is 8, 12. rick. Ps 77,8; Ez 20; 18 s Dt 31, 16, 20. ivr. 14; Pro x, 28; Is 1, 15; Ez:8, 187°Mic 3-42 Ze 7, 13. ucp. 2, 28. — cf. Dt 32, 37, 38. vcf. Jd 6, 25-32. xcp.-7, 16, 14, 11. — cf. Heb 10, 26; 1 Jo 5, 16. y vr. II. wet. Ez) 165225. ex 15-12, 11] LL. in fr. 3 mai. heb. Wis ta. 6 Ag: 2,1. c Pro 2, 14. — cf. Pro 10, 23. d Ps 51, 10. — cf. Os 14, 7. ecf. Rm 11, 17-20. PRD. 223 19 56> 2 . in fr. 3 mai. hebd. Op — cf. Ap 5. 6. 19,20] Cpp. ad ll. in T. Pass. — R. in Cen. Diii. — v. Sap 2 iis icp. 18, 18; Lm 3, 60, j-Ps 82,5: Sap .2, 20; IS-saae: EVa PS 265713; 20] Ant. ad sxt. in D. Palm. mcp. 17, 10; 20, 12. — v. Ps 7, 10. tv. 1 Re 16; 7 CCP. CIS FS Oke 1h530- +S RO. 1, Y.:—' CIS et Tee gcp. 12, 6. — cf. Mt 13, 57; Jo 7, 5. ris 30, 10; Am 2, 12. S.Cpy 20, 707 4Dt 28 70: tcp. 38, 9. CD. 23, 12. ai Es 9. 15; Ps 50, 6; Lm 1, : 18 Dp: 9.07 . b Jb 12. 6; Hab r, 13; M1 3,5. —v.Jb 21, 7-15; Ps 72, 3-12. Cth Is 21.2. d cf. Is 29, 13. ercp. c18, 15: PRs 2£38,:.2;-2: f Jb 23. 10; Ps 16, 3. ef:2 Pt 2,:22, h cf. cp. 6, 4. ijJc 5, 5. Jcp. 4, 28; 9, 10; 23, 10; Os 4, 3. — cf. Rm 8, 22. mcp. 4, 25; 7, 20. MCD. 49, 19; 50, 44; Zc 11, 3. — cf. Js 3, 15. ocp. 9. 4. — cf. cp. 11, 19, 21. p cf. Pro 26, 25; Ecli 12, ro. 7) Int. (Ps An in fs. s. Ben. Jos. Labre; et Gr. in fs. s.. Alexii. _ 9-11) R. in Parasc. q Is 19, 25. et facite illa, 7 quia contestans contestatus sum patres vestros in die qua eduxi eos de terra Aegypti usque ad diem hanc; ‘mane con- surgens contestatus sum et dixi: ™Audite vocem meam; %8™*et non audierunt nec inclinaverunt aurem suam, sed Yabierunt unusquisque in pravitate cordis sui mali; et induxi super eos ?omnia verba pacti huius, quod praecepi ut facerent, et non fecerunt. 9 Et dixit Dominus ad me: @Inventa est coniuratio in viris Iuda et in habitatoribus Ierusalem. 1 Reversi sunt ad “iniquitates patrum suorum priores, qui noluerunt audire verba mea. Et hi ergo abie- runt post deos alienos, ut servirent eis; ‘irritum fecerunt domus Israél et domus Iuda pactum meum, quod pepigi cum patribus eorum. 11 Quam ob rem haec dicit Dominus: Ecce ego inducam super eos mala, de quibus exire non poterunt; et ‘clamabunt ad me, et non exaudiam eos. 12 Et ibunt civitates Iuda et habitatores Ieru- salem et “clamabunt ad deos quibus libant, et non salvabunt eos in tempore adflictionis eorum. 13 Secundum numerum enim civitatum tuarum erant dii tui, Iuda; et secundum numerum viarum Ierusa- lem posuisti aras confusionis, Yaras ad libandum Baalim. 14“Ty ergo noli orare pro populo hoc et ne adsumas pro eis laudem et orationem, Yquia non exaudiam in tempore clamoris eorum ad me, in tempore adflictionis eorum. 152Quid est, quod dilectus meus in domo mea fecit “scelera muita? “Nunquid carnes sanctae auferent a te malitias tuas, “in qui- bus gloriata es? 164Olivam uberem, pulchram, fructiferam, speciosam, vocavit Dominus nomen tuum; ad vocem loqueins grandis exarsit ignis in ea, et “combusta sunt fruteta eius. 17 Et Dominus exerci- tuum, qui /plantavit te, locutus est super te malum pro malis domus spe et domus Juda, quae fecerunt sibi %ad irritandum me libantes aalim. 18 Tu autem, Domine, demonstrasti mihi, et cognovi; tunc osten- disti mihi studia eorum. 19Et “ego quasi agnus mansuetus, qui por- tatur ad victimam, et non cognovi, quia ‘cogitaverunt super me con- silia dicentes: Mittamus tignum in panem eius et jeradamus eum de ‘terra viventium et nomen eius non memoretur amplius. 20Tu autem, Domine Sabaoth, qui iudicas iuste et ™probas re- nes et “corda, °videam ultionem tuam ex eis; tibi enim revelavi cau- sam meam. 21 Propterea haec dicit Dominus ad viros ?Anathoth, %qui quae- runt animam tuam et dicunt: "Non prophetabis in nomine Domini et non morieris in manibus nostris: 22 %Propterea haec dicit Domi- nus exercituum: Ecce ego visitabo super eos: iuvenes morientur in gladio, filii eorum et filiae eorum morientur in tfame, 23 et reliquiae non erunt ex eis; inducam enim malum super viros Anathoth, “annum visitationis eorum. | 2 2Tustus quidem tu es, Domine, si disputem tecum; veruntamen iusta loquar ad te. °Quare via impiorum prosperatur? bene est omnibus “qui praevaricantur et inique agunt. 2 Plantasti eos et radi- cem miserunt: proficiunt et faciunt fructum; ¢prope es tu ori eorum et longe a renibus eorum. 3°Et tu, Domine, nosti me, vidisti me et fprobasti cor meum tecum; %congrega eos quasi gregem ad _ victi- mam et "sanctifica eos ‘in die occisionis. 4 Usquequo /lugebit terra, et herba omnis regionis siccabitur 4propter malitiam habitantium in ea? ™Consumptum est animal et volucre, quoniam dixerunt: Non videbit novissima nostra. 5 Si cum peditibus currens laborasti, quomodo contendere poteris cum equis? cum autem in terra pacis securus fueris, quid facies in "su- perbia Iordanis? 6 Nam et °fratres tui et domus patris tui etiam ipsi pugnaverunt adversum te et clamaverunt post te plena voce. ?Ne cre- das eis, cum locuti fuerint tibi bona. 7 Reliqui domum meam, dimisi %hereditatem meam, dedi dilectam animam meam in manu inimicorum eius. 8 Facta est mihi hereditas mea quasi leo in silva; dedit contra me vocem, ideo odivi eam. ; | j — 7238 — 2. Reprobatio ultima (12, 1-17, 27). Prophetae quuerenti cur impii rebus se- ree so i hemos 2 nunquid avis tincta per totum? 8Venite, congregamini, omnes bestiae terrae, properate ad devorandum, 10 ‘Pastores multi demoliti sunt vineam meam, 2 Uconculcaverunt partem meam, [nis. dederunt portionem meam desiderabilem in desertum solitudi- Ji Posuerunt eam in dissipationem, luxitque super me; desolatione desolata est omnis terra, quia “nullus est qui recogitet corde. 12 Super omnes vias deserti venerunt vastatores, quia gladius Domini devorabit ab extremo terrae usque ad “non est pax universae carni. [extremum eius; 13 ySeminaverunt triticum et spinas messuerunt, hereditatem ac- ceperunt, et non eis proderit ; confundemini a fructibus vestris “propter iram furoris Domini. 14 aHaec dicit Dominus adversum omnes vicinos meos pessimos, equi tangunt hereditatem, “quam distribui populo meo Israél:, Ecce ego extilam eos de terra sua et domum Iuda evellam de medio eorum. 15 Et cum evulsero eos, *convertar et miserebor eorum et por sa eos, virum ad hereditatem suam et virum in terram suam. 16 Et erit: si eruditi didicerint vias populi mei, Yut iurent in nomine meo: Vivit Dominus, sicut docuerunt populum meum iurare in Baal, haedificabuntur in medio populi mei. 17‘Quod si non audierint, evellam gentem illam evulsione et perditione, ait Dominus. i Haec dicit Dominus ad me: Vade et posside tibi “lumbare li- neum et pones illud super lumbos tuos et in aquam non inferes illud. 2 Et possedi lumbare iuxta verbum Domini et posui circa lumbos meos. 3 Et factus est sermo Domini ad me secundo dicens: 4 Tolle lumbare quod possedisti, quod est circa lumbos tuos, et surgens bvyade ad Euphraten et absconde ibi illud in °foramine petrae. 5 Et abii et abscondi illud in Euphrate sicut praeceperat mihi Dominus. 6 Et factum est, post dies plurimos dixit Dominus ad me: Surge, vade ad Euphraten et tolle inde lumbare, quod praecepi tibi ut absconderes illud ibi. 7 Et abii ad Euphraten et fodi et tuli lumbare de loco ubi absconderam illud, et ecce 4computruerat lumbare, ita ut ¢nulli usui aptum esset. 8 Et factum est verbum Domini ad me dicens: 9% Haec dicit Do- minus: Sic putrescere faciam Jsuperbiam Iuda et superbiam Ierusa- lem multam, 10 populum istum pessimum, 9qui nolunt audire verba mea et ambulant in pravitate cordis sui “abieruntque post deos alienos, ut servirent eis et adorarent eos: et erunt sicut lumbare istud, quod nulli usui aptum est. 11Sicut enim adhaeret lumbare ad lumbos viri, sic adglutinavi mihi omnem domum Israél et omnem domum Iuda, dicit Dominus, ‘ut essent mihi in populum et fin no- men et in laudem et in gloriam, et non audierunt. 12 Dices ergo ad eos sermonem istum: Haec dicit Dominus Deus Israél: “Omnis laguncula implebitur vino. _Et dicent ad te: Nunquid ignoramus quia omnis laguncula im- plebitur vino? 13 Et dices ad eos: Haec dicit Dominus: ™Ecce ego implebo. omnes habitatores terrae huius et “reges, qui sedent de stirpe David super thronum eius, et %acerdotes et prophetas et omnes habitatores Ierusalem ebrietate, 14 Pet dispergam eos virum a fratre suo et patres et filios pariter, ait Dominus. Non parcam et non concedam neque miserebor, ut non disperdam eos. 15 Audite et auribus percipite, nolite elevari, quia Dominus lo- cutus est. 16 Date Domino Deo vestro gloriam, ‘antequam contene- brescat, et antequam offendant pedes vestri ad montes caliginosos. Exspectabitis lucem, et ponet eam in Sumbram mortis et in ‘caligi- nem. 17 Quod si hoc non audieritis, in abscondito plorabit anima mea | a facie superbiae; “plorans plorabit et deducet oculus meus lacri- mam, quia captus est grex Domini. _ 18 Dic regi et dominatrici: Humiliamini, sedete, quoniam de- cundis utantur (12, 1-4) Ditus declarat populum impium in manus PROPHETIA IEREMIAE hostium traditurum, ut tandem ad bonam frugem perveniat (5-17), 12, 9 — 13, 18 9 Nunquid "avis discolor hereditas mea mihi? PRI scp. 7, 33; Is 56, 9. — cf. Ez 39, 17; Ap 19, 17. tcp. 2, 8; 6, 3. — cf. cp. 5,10. ulIs 63, 18. vIs 57, I. x Cf. ds, 48.22% $95:2% ycf. Lv 26, 16; Dt 28, 38; Os 83-95 Mic 6, ts; Ag I, 6. zcp. 4, 8, 26; 25, 37, 38; 30, 24; 49, 37; 51, 45; Lm 1, 12), 4,.02% a.6p...2, 3. b cf. Ps ee 7.—v. Ez 25, II. COCs 2, dcp. 3, 18 e Mic 7; To. Zc x, 3 fcp. 24, g Dt 6, 13; Is20%" tS" (65; 16 — cf. cp. 4; hcp. 24, 6. — cf. 1 Pt 2, § icf. Is 60, 12. a Lv 16, 4. — cf. Ac 21, 11. b cf. cp. 51, 63. c cp. 16,°16; Is°7,.19% dcf. cp. 18. 4: ect. Ez ‘t's, “ge 5% f Lv 26, 19. — cf. Ez 30, 6. gcp. 11, 8. hcp. 9} G3 16; Er, 12. icf. Ex 19. J cp. 33, 9; lcf. cp. 48, 1 Dt 26, 18, 19. Son 3, 20. mcf. cp. 25, 15-18; Is 51, Ez 23, 33. ncp. 17, 20; 19, 3; ocf. cp. 18, 18. pcf. cp. 19, 10, II. 17; 22.33 iis 5, 30;.8, 22; Am feiJo-11. 103, 12,335: 16, 29 Woes. P 18; 14, 17 etc.; Lm vrcp7 2226; 4 Rg 24,.%2: PROPHETIA IEREMIAE 13, 19 — 14, 21 idque iubetur duobus symbolis, lumbarinempe (13, 1-11) et laguncula (12-17) adumbrare. Porro propheta regem et populum ut resipiscant exorat (18-27) ; at, conversus ad Deum ut eorum misereatur (14, 1-12), ne post Js fe 4, 9; Sap 5, 17; Lm wel, i 6, cp. Tr, ae 14; 6, 22. av. Is 13. 8. bcf. Dt-28; 24; Lm res. cv. cp. §, 19. d vr. 26; Is 47, 2, 3; eres 8; Ez 16. ars Nh 3 5. — cf. MV. Cp. 2, 20. B55. OCD. 1.57540, OLmt; 4. cIs 3, 26. — cf. Lm 2, 8. dcf. 1 Rg 5, 12. ecf. 2 Rg 15. 30 f op. 373. sil GEE oe h Jb 39, 1; Ps 28, 9. $ep, 2° jDn ? -I 7-9] L. in Ms. pro qcq. nec. UNT. 26 Seta, 15. mcp. 5, 6; Is 59, 12. BVT 205'E5: 50: 6 O£D..17, 13; $0, 2; F3:90;-5; Ecli 34, 16; 1 Me 4, 30. pcf. Sap 5, 15. qcf. Is 59, 5) Cp. ad creel, GRA LER. 200 AG ABicd 35-7 SCpaTSatOs Dt 6.18, 28,10; — cf. Eph 3, 15. Ps 118, 127; u Os 8, 13; 9, 9. vcf. Ex 32, 10; Dt 9, 14. — VM. CD. Se WOs..11 kA. x.cf. Cp. 22, 10; 30,.16. 4.¢D. 6, 20°: 7; 21; fs 7, 17343; Ml r, 10. — cf. Ps 39, 7; Is 58, 3. $:C0-0.:. 56°94. 102 29, Bo 88% Ba -hBar'2, 25% ec FAs AT -etee acp. 5, 12; Lv 16, 6. — cf. cp. 4, 10; 6, 14 b:V. Cp. 8% 313420,° 22. ccp. 23; 2To -27, 262. Dts PB; 207. Lm-2;) 14% Se var OF. NS U9; B53 34S5. d Ez 13, 7. — cf. cp: 27. 9. ecp. 23, 26. — cf. cp. 29, 8 fcp. 23, 30-32 ‘cl VI 2s. cf. cp. 23, 34, bcp. 8,25. 2s “78, . jv. cp. 9, 18. BV. Gp. "6s 1k: 2*) mCP. 10, 19; 30, 12. Se OF Ay ly 6 O-cf, icp. 23, 34. PV. cp. 15; 14. qim 5, 22. — cf. Lv 26, 11. 19,20] R. in D. 1 Nbr. ae i A 18. per. Bs sud 6; Dng, 5s, 8. gh 7. scendit de capite vestro “corona gloriae vestrae. 19 yCivitates austri clausae sunt, et non est qui aperiat. Translata est omnis luda trans- migratione perfecta. 20 Levate oculos vestros et videte qui winitis ab aquilone: ubi est grex, qui datus est tibi, pecus inclitum tuum? 2! Quid dices cum visitaverit te? tu enim docuisti eos adversum te et erudisti in caput tuum. ¥Nunquid non dolores apprehendent te quasi mulierem parturientem? 22¢Quod si dixeris in corde tuo: Quare venerunt mihi haec? Propter multitudinem iniquitatis tuae 4revelata sunt ve- recundiora tua, pollutae sunt plantae tuae. 3 ¢Si mutare potest Aethiops pellem suam, aut pardus varietates suas, et vos poteritis benefacere, cum didiceritis malum. 24 Et disseminabo eos 9%quasi stipulam, quae vento raptatur in deserto. 25 “Haec sors tua, parsque mensurae tuae a me, dicit Dominus, quia ‘oblita es mei et confisa es in mendacio. 26 Unde et ego jnudavi femora tua contra faciem tuam, et apparuit ignominia tua, 27 ‘/adulteria tua et hinnitus tuus, scelus fornicationis tuae. ”Super colles in agro vidi abominationes tuas. Vae tibi, Ierusalem, non "mundaberis post me? usquequo adhuc? l Quod factum est verbum Domini ad Ieremiam de sermonibus dsiccitatis. 2 bLuxit Iudaea, et “portae eius corruerunt et obscu- ratae sunt in terra, et %lamor Ierusalem ascendit; 3 maiores mise- runt minores suos ad aquam: venerunt ad hauriendum, non inve- nerunt aquam, reportaverunt vasa sua vacua; confusi sunt et adflicti ct Coperuerunt capita sua. 4 Propter terrae vastitatem, /quia non venit pluvia in terram 9%confusi sunt agricolae, operuerunt capita sua. — > Nam et /cerva in agro peperit et reliquit, quia non erat herba. 6 Et ‘onagri steterunt in rupibus, traxerunt ventum quasi dracones, defecerunt oculi eorum, quia non erat herba. 7 /Si iniquitates nostrae responderint nobis: Domine, fac 'propter nomen tuum; quon ™multae sunt aversiones nostrae: "tibi peccavimus. 8 °Exspectatio Israél salvator eius in tempore tribulationis, quare quasi colonus futurus es in terra et ?quasi viator declinans ad manendum? 9 Quare futurus es velut vir vagus, Yut fortis qui non potest salvare? ‘Tu autem in nobis es, Domine, et *nomen tuum invocatum est super nos, ‘ne derelinquas nos. 10 Haec dicit Dominus populo huic qui dilexit movere pedes | suos et non quievit et Domino non placuit: “Nunc recordabitur ini- | quitatum eorum et visitabit peccata eorum. 11 Et dixit Dominus ad me: num. et fame et peste consumam eos. 13 Et dixi: A a a, vobis, sed pacem veram dabit vobis in loco isto. nus ad me: °Falso prophetae vaticinantur in nomine meo; “non misi eos et non praecepi eis neque locutus sum ad eos. Visionem men- dacem et @divinationem et fraudulentiam et ¢seductionem cordis sui prophetant vobis. 15 fIdcirco haec dicit Dominus de prophetis, qui prophetant in nomine meo, quos ego non misi, dicentes: 9Gladius et fames non erit in terra hac: "In gladio et fame consumentur rophetae illi, 16 et populi, quibus ood etant, erunt proiecti in viis Ierusalem prae fame et gladio, et ‘non erit qui sepeliat eos, ipsi et uxores eorum, filii et filiae eorum; et effundam super eos malum suum. 1!7Et dices ad eos verbum istud: /Deducant oculi mei lacrimam per noctem et diem et non taceant, quoniam ‘contritione magna contrita est virgo filia po- puli mei, ™plaga pessima vehementer. 18 "Si egressus fuero ad agros, ecce occisi gladio, et, si introiero in civitatem, ecce attenuati fame; *propheta quoque et sacerdos abierunt in ?terram quam ignorabant. 19 @Nunquid proiciens abiecisti Iudam? aut Sion abominata est anima tua? Quare ergo percussisti nos ‘ita ut nulla sit sanitas? *Ex- spectavimus eck, et non est bonum; et tempus curationis, et ecce turbatio. tCognovimus, Domine, impietates nostras, iniquitates patrum nostrorum, quia “peccavimus tibi. 2! Ne des nos in oppro- Noli orare pro populo isto “in bo- | 12 Cum ieiunaverint, non exaudiam preces eorum et, ¥si obtu- | lerint holocautomata et victimas, non suscipiam ea, quoniam *gladio | Domine Deus! | prophetae dicunt eis: Non videbitis gladium, et fames non erit in | 14 Et dixit Domi- | Eee decuutinac tad ote anion pods siP +e s binam quidem et ternam deprecationem exauditur (13-15, 9); tristemque Deus consolatur (10-14), et exhortatur ut suo viriliter munere fun- gatur (15-21) eumque constituit velut conspicuum futurae populi sortis PROPHETIA IEREMIAE 14, 22 — 16, 6 brium Ypropter nomen tuum, neque facias nobis contumeliam solii gloriae tuae; “recordare, ne irritum facias foedus tuum nobiscum. 22 yNunquid sunt in sculptilibus gentium qui pluant, aut caeli pos- sunt dare imbres? Nonne tu es Dominus Deus noster, quem exspe- ctavimus? “Tu enim fecisti omnia haec. | Et dixit Dominus ad me: @Si steterit “Moyses et “Samuel 2coram me, “non est anima mea ad populum istum; eice illos a facie mea, et egrediantur. 2 Quod si dixerint ad te: Quo egrediemur? dices ad eos: Haec dicit Dominus: /Qui ad mortem ad mortem, et qui ad gladium ad gladium, et qui ad famem ad famem, et qui ad ca- ptivitatem ad captivitatem. 3 Et 9visitabo super eos quattuor species, dicit Dominus: gladium ad occisionem et canes ad lacerandum et kyvolatilia caeli et bestias terrae ad devorandum et dissipandum; 4%et dabo eos in fervorem universis regnis terrae propter /Manas- sen filium Ezechiae regis Iuda, super omnibus quae fecit in leru- salem. 5 Quis enim miserebitur tui, Ierusalem, aut quis contrista- bitur pro te, aut quis ibit ad rogandum pro pace tua? 6™Tu reli- quisti me, dicit Dominus, “retrorsum abisti, et extendam manum meam super te et interficiam te; laboravi rogans. 7 Et °dispergam eos ventilabro in portis terrae; interfeci et disperdidi populum meum, et tamen ?a viis suis non sunt reversi. 8 Multiplicatae sunt mihi viduae eius super Yharenam maris, induxi eis super matrem adu- lescentis vastatorem ‘meridie, misi super civitates repente terrorem, 9 Sinfirmata est quae peperit septem, defecit anima eius, ‘occidit ei sol cum adhuc esset dies, confusa est et erubuit; et residuos eius in gladium dabo in conspectu inimicorum eorum, ait Dominus. 10uVae mihi, mater mea, quare genuisti me virum rixae, virum discordiae in universa terra? YNon faeneravi, nec faeneravit mihi - quisquam; omnes maledicunt mihi. 11 Dicit Dominus: Si non reliquiae tuae in bonum, si non occurri tibi in tempore adflictionis et in tem- pore tribulationis adversus inimicum. 12 Nunquid foederabitur ferrum ferro “ab aquilone et aes? 1% ¥Divitias tuas et thesauros tuos *in di- reptionem dabo gratis in omnibus peccatis tuis et in omnibus ter- minis tuis. 14 Et adducam inimicos tuos de “terra, quam nescis, bquia ignis succensus est in furore meo; super vos ardebit. 15¢Tu scis, Domine, 2recordare mei et visita me et “tuere me ab his qui persequuntur me, noli in patientia tua suscipere me, /scito quoniam sustinui 9propter te opprobrium; 16 inventi sunt sermones tui, et “comedi eos, et ‘factum est mihi verbum tuum in gaudium et in laetitiam cordis mei, /quoniam invocatum est nomen tuum super me, Domine Deus exercituum. 17 Non sedi in concilio ludentium et gloriatus sum a facie manus tuae, ™solus sedebam, quoniam comminatione replesti me. 11 Quare factus est dolor meus perpetuus, et “plaga mea desperabilis renuit curari? Facta est mihi quasi mendacium aquarum infidelium. 19 Propter hoc haec dicit Dominus: °Si converteris, convertam te et ante faciem meam stabis; et, si separaveris pretiosum a vili, ?quasi os meum eris: convertentur ipsi ad te, et tu non converteris ad eos. 20 Et dabo te populo huic in 2murum aereum, fortem, et bellabunt adversum te et “non praevalebunt, *quia ego tecum sum ut salvem te et eruam te, dicit Dominus, 2! et liberabo te de manu pessimorum et redimam te de manu “fortium. | Et factum est verbum Domini ad me dicens: 2 Non accipies uxorem, et non erunt tibi filii et filiae in loco isto, 3 quia haec dicit Dominus super filios et filias, qui generantur in loco isto, et super matres eorum, quae genuerunt eos, et super patres eorum, de quorum stirpe sunt nati in terra hac: 4%Mortibus aegrotationum morientur, “non plangentur et non sepelientur; ¢in sterquilinium super faciem terrae erunt et %gladio et fame consumentur, et erit cadaver eorum in escam volatilibus caeli et bestiis terrae. 5 Haec enim dicit Dominus: @Ne ingrediaris domum convivii neque vadas ad plangendum neque consoleris eos, quia Pabstuli pacem meam a populo isto, dicit Dominus, misericordiam et mise- rationes; 6et morientur grandes et parvi in terra ista, “non sepe- UivY. 7. x Lv 26, 42; Ps 105, 45. y cf. cp. 10, 13; Jb 28, 26; 38, 26285 Bart6,%5§2::-(Zc-Fr0, one ee zJb 12, 9; Is 66, 2. a Ps 98, 6. — cf. Ez 14, 14. bcf. Ps 105, 23. — v. Ex 32, II-13. oud. IRE 9.685 °6, 7; 53; 233 15, 11;. Ecii 46, 16. dcp. 35, 19. ect. vr. 29. SiGp. 24,323.43; 113, Ez 5,09: 6, E12 127%" ZC {TF 1St0: gct. Ez: 14,°21. :—. v.. Lv. 26, 16-31. h Dt 28, 26. — cf. Ap 6, 8. CD. 24, 9; 29, 18; 34, 17; 2 Par 29, 8; Ez 23, 46. — v. it. .28, 35, JQlicd. RG 25g" 2. 1155 16, 17; 23, 26; 24, 3, 4. LIs 51, 19. — cf. Nh 3, 7. m Dt 32, 15. NV. CD. 7, 24. ols 41, 16. — cf cp. 51, 2; Ps 43, 6; Am 9, 9; Mt 3, 12; Cr 8, ‘i7. Pcp. 5, 3; Js 9,.13;. Am 4, 6, 8-11; Ag 2, 18. q Gn 22, 17; Ps 138, 18. 3, 3. v Ex 22, 25; Ps 14, 5; Is 24,2. % Cp-«t.7 ia: ¥.Cp. 17,..3- SIPS 24.3.7 F 3s QE. CeO i 10s 36,133. Tobi; 22,28, Dt 28,36. Bat) 32.929 5 LM. 4,01 L GcDad2n 3. Oct 3 Jd.16;. 28. CCl. CD.. Fs; 20: frep. 17, 163 Ps 66, 8. E23.0 Ws FTAD: 10, 9, 10.4 cf. Sap 16, 26. iPs 118, 14, 111, 162. — cf. , Ex 3, 3. jcp, 14, 9; Gn 48, 16; Nm 6, 27; 2 Par 7, 14. — cf. Is 63, 19. — v. 2 Mc 8, 13. BPS: Th 112 53 4; mPs 10%: ,/7; Lm 3, 2%. ncf. Cp. 30, 12, 15h —:cfa-ep: 14, 19. ocp. 3, 14; Os 14, 2, 3. — cf. See pcf. Ex 4, 15, 16. q-cloep.al,. 78s 53 29; ? CD. E,: 19. Sepear 6-207 272 21] V. in fs. s. Laur. M. #Is 13, 11; 25, 4, 5; 29, 5. OV. .Cpears, "2: DED 422,18. 19%°25, 33: CN: Cpizd,4 2; dv.icp. 14, 12: ecp. 7, 33. — v. Dt 28, 26. av. Ez 24, 16-23. bcf. Nm 6, 26. cv. Vr. 4. a 58 PROPHETIA IEREMIAE 16, 7 — 17, 12 symbolum (16, 1-9), eumque iubet scelera, quorum causa exsilium de- cretum est (10-13), ostendere et futuram praedicare liberationem (14-18). Tandem tantae poenae causae iterum proponuntur, idololatria nempe d Lv 19, 28; Dt 14, 1. ee” I, 20. — v. Is 3, 24. f Ez 24, oy St, cf. Dt 26, 14; Tb r 4,17; Pro 31, 6, 7; Os 9, 4. 2 CDs 7in848212 835 10° Bate 733. — cf. Lm 5, 14, 15. hcf. 1 Mc 2, 28. 10-13] cp. 9, 12-15. $Cp. §; Fo. 71. Ch. .3, 195-34, 105 lcep. 7, 24-26. CD: 10; ES; 22,4 26%; 19782, 17,18. — v. Dt 4, 26-28; 28, 64, 65. ocf. Ez 20, 32. 14-16] Catech. R. III 2, r. 14, 15] cp. 23, 7, 8 ? cp. 4, .2. qQ cp. 3, 12, 18. — cf. Is 43, 5, 6. rcp. 24, 6; 30, 3; 32, 37; Bar 2134. scf. Ez 12, 13; Am 4, 2; Hab I, 15. tcp. 13, 4; Is'7, ro. u cp. 32,19; 2 Par 16, 9; Jb34. 21; Pro 5,21; Ecli 23, 28 etc. vcf. Ps 50, 11; 89, &; Os 7, 2. xIs 65, 6, 7. ¥.cp..17,. 1831s" 40, 2. 67,9. zcf. Is 65, 4. —v. Ez 43, 7-9. a2 Rg 22, 2, 3; Ps 27, 7; 8, 38, 4; 4S 25, 4. bcp. 17, 17. Cl. 18:2} 25135 LCS, 42.2 GCD.%2, Se tO; 1S: ecp. 2, 11. — cf. 1 Cor 8, 4. f cp. 33, 2; Ex 6, 3; Ps 82, 19; Am 9, 6. a cf. cpi saz: 19, 24. oe 3, 3: 7, 3. — cf. 2 Cor J 3. “SA 27:22:25 1274, é€cp. 19, 5. Ja 3, 7. — Vv. Dt 16, 21. § cD. 2, 20. — cf. Is 1, 29. hcp. 15, 13. lv. Dt_32, 22. 36. 5-10) L. in fr. 5 p. D. 2 Qdg. m2 Par 32, 8; Ps 117, 8; 145, 2.3%, ncp. 48, 6. ocp. 29, 32; Jb 20, 17; Ps 33, £3. > Dt 29, 23; Jb 30, 6. @ Ps 2, 13;.33,.9% 3055+ 8h 133 145, 5; Pro 16, 20. — efi. vr. ®. 7 Ps 70, §: Pro 22, 19; aes $25 I, 3; Ez 47, 12. I tcp. 24, % ucf. Ps 63, 7. veep. 11, 20; 1 Rg 16. 7; 1 Par 28, 9; Ps 7, 10; Rm 8, 27. — cf. Ps 25, 2. * Cp. 32, 19; 34, 11; Ps 61, 13; Pro 24, 12; Ecli pd ee ds m 2, y cf. 2 Rg 26, 20. 3 -Pro-.13,. 223-22; 26% 98, 8s Ec 2, 18. — cf. Ps 38, 7. acf. Ps 38, 7; 54, 24. b 12, 20. eos de omni monte et de omni colle et ‘de cavernis lientur neque plangentur et %non se incident, neque ¢calvitium fiet pro eis, 7 et non /frangent inter eos lugenti panem ad consolandum super mortuo, et non dabunt eis potum calicis ad consolandum super patre suo et matre. 8 Et domum convivii non ingrediaris, ut sedeas cum eis et comedas et bibas. ®Quia haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: Ecce 9ego auferam de loco isto in oculis vestris et in diebus vestris vocem gaudii et vocem laetitiae, "vocem sponsi et vocem sponsae. 10 Et, cum adnuntiaveris populo huic omnia verba haec, et di- xerint tibi: ‘Quare locutus est Dominus super nos omne malum grande istud? quae iniquitas nostra? et quod ‘peccatum nostrum, quod peccavimus Domino Deo nostro? 11 dices ad eos: jQuia de- reliquerunt me patres vestri, ait Dominus, et abierunt post deos alienos et servierunt eis et adoraverunt eos et me dereliquerunt et legem meam non custodierunt; 12sed et ‘vos peius operati estis quam patres vestri: ecce enim ambulat unusquisque post pravitatem cordis sui mali, ut me non audiat. 13 Et ™eiciam vos de terra hac in terram, “quam ignoratis vos et patres vestri, et °servietis ibi diis alienis die ac nocte, qui non dabunt vobis requiem. 14Propterea ecce dies veniunt, dicit Dominus, et non dicetur ultra: ?Vivit Dominus, qui eduxit filios Israél de terra Aegypti; 15sed: Vivit Dominus, qui eduxit filios Israél %de terra aquilonis et de universis terris, ad quas eieci eos, et "reducam eos in terram suam quam dedi patribus eorum. 16 Ecce ego mittam piscatores multos, dicit Dominus, et Spisca- buntur eos; et post haec mittam eis multos venatores, et venabuntur trarum ; 17 quia “oculi mei super omnes vias eorum, “non sunt absconditae a facie mea, et non fuit occultata iniquitas eorum ab oculis meis, Wet *reddam primum Yduplices iniquitates et peccata eorum; quia contaminaverunt terram meam in morticinis idolorum suorum et “abominationibus suis impleverunt hereditatem meam. 19 2Domine, fortitudo mea et robur meum et refugium meum in die tribulationis, “ad te gentes venient ab extremis terrae et dicent: Vere mendacium possederunt patres nostri, 2vanitatem quae eis non profuit. 20Nunquid faciet sibi homo deos, et “ipsi non sunt dii? 21Tdcirco ecce ego ostendam eis per vicem hanc, ostendam eis manum meam et virtutem meam, et scient /quia nomen mihi Do- minus. 17 @Peccatum Iuda scriptum est °stilo ferreo in ungue adamantino exaratum super “latitudinem cordis eorum et in “cornibus ararum eorum. 2 Cum recordati fuerint filii eorum “ararum suarum et /luco- rum suorum Ylignorumque frondentium in montibus excelsis 3sa- crificantes in agro, “fortitudinem tuam et omnes thesauros tuos in direptionem dabo, excelsa tua propter peccata in universis finibus tuis. 4 Et relinqueris sola ab hereditate tua, quam dedi tibi, et ‘ser- vire te faciam inimicis tuis in Jterra quam ignoras, ‘quoniam ignem succendisti in furore meo, usque in aeternum ardebit. ’ 5 Haec dicit Dominus: Maledictus homo ”qui confidit in homine et ponit carnem bracchium suum, et a Domino recedit cor eius. 6"Erit enim quasi myricae in deserto, et °non videbit cum venerit bonum; sed habitabit in siccitate in deserto, in ?terra salsuginis et inhabitabili. 7 @Benedictus vir qui confidit in Domino, et "erit Dominus fidu- cia eius, Set Serit quasi lignum quod transplantatur super aquas, quod ad humorem mittit radices suas et non timebit cum venerit aestus, et erit folium eius viride et in ‘tempore siccitatis non erit sol- licitum nec aliquando desinet facere fructum. 9 “Pravum est cor om- nium et inscrutabile, quis cognoscet illud? 10 Ego Dominus scrutans cor et probans renes; “qui do unicuique iuxta viam suam et iuxta fructum adinventionum suarum. see ss Sa ek 11 yPerdix fovit quae non peperit; *fecit divitias et non in iudicio, 4in dimidio dierum suorum derelinquet eas et Pin: novissimo suo erit insipiens. 12 Solium gloriae altitudinis a principio, locus sancti- secu’ |) eam (19-17, 4), vana fiducia in hominibus (5-18) legisque violatio (19-27). 2. Reprobatio confirmatur ct perficitur (18, 1-45,5). Denuo symbolis certam futu- ram esse poenam propheta ostendens, populi contra Deum et Dihum PROPHETIA IEREMIAE 17, rz'— 18; 14 ficationis nostrae. 13 °Exspectatio Israél Domine, 4omnes qui te de- relinquunt confundentur, recedentes a te “in terra scribentur, quo- niam /dereliquerunt 9venam aquarum viventium, Dominum. 14hSana me, Domine, et sanabor, salvum me fac, et salvus ero, iquoniam laus mea tu es. 15/Ecce ipsi dicunt ad me: Ubi est verbum Domini? veniat. 16 Et ego non sum turbatus te pastorem sequens et “diem hominis non desideravi, ‘tu scis. Quod egressum est de labiis meis, rectum in conspectu tuo fuit. 17 Non sis tu mihi formidini, “spes mea tu in die adflictionis; 18 "confundantur qui me persequuntur, et non confundar ego; paveant illi, et non paveam ego; °induc super eos diem adflictionis et ?duplici contritione con- tere eos. 19 Haec dicit Dominus ad me: Vade et sta in porta filiorum po- puli, per quam ingrediuntur Yreges Iuda et egrediuntur, et in cunctis portis Ierusalem, 2% et dices ad eos: Audite verbum Domini, reges Tuda et omnis Iuda cunctique habitatores Ierusalem, qui ingredimini per portas istas. 21 Haec dicit Dominus: *Custodite animas vestras et nolite *por- tare pondera in die sabbati nec inferatis per portas Ierusalem 22 et nolite eicere onera de domibus vestris in die sabbati et ‘omne opus non facietis: “sanctificate diem sabbati, sicut praecepi patribus vestris. 23 Et “non audierunt nec inclinaverunt aurem suam; sed “indurave- runt cervicem suam, ne audirent me et Yne acciperent disciplinam. 24 Et erit, *si audieritis me, dicit Dominus, ut non inferatis onera per portas civitatis huius in die sabbati, et si sanctificaveritis diem sabbati, ne faciatis in eo omne opus, 25 ingredientur per portas. -civitatis huius reges et principes sedentes super solium David et ascendentes in curribus et equis, ipsi et principes eorum, viri Iuda et habitatores Ierusalem, et habitabitur civitas haec in sempiternum, 26 et venient %de civitatibus Iuda et de circuitu Ierusalem et de terra Beniamin et °de campestribus et de montuosis et ab austro °portantes holocaustum et victimam et sacrificium et tus et inferent oblationem in domum Domini. 27 Si autem non audieritis me, ut 4sanctificetis diem sabbati et ne portetis onus et ne inferatis per portas Ierusalem in die sabbati, ¢succendam ignem in portis eius, et /devorabit domos Ierusalem et 9non exstinguetur. ] Verbum quod factum est ad Ieremiam a Domino dicens: 2Surge et descende in “domum figuli et ibi audies verba mea. 3 Et de- scendi in domum figuli, et ecce ipse °faciebat opus super rotam. 4Et Cdissipatum est vas, quod ipse faciebat e luto manibus suis, dconversusque fecit illud vas alterum, sicut placuerat in oculis eius ut faceret. : 5 Et factum est verbum Domini ad me dicens: 6 Nunquid sicut figulus iste, “non potero vobis facere, domus Israél, ait Dominus? a fsicut lutum in manu figuli, sic vos in manu mea domus raél. 7 Repente loquar adversum gentem et adversus regnum, 9ut era- dicem et destruam et disperdam illud. 8 ”Si paenitentiam egerit gens illa a malo suo, quod locutus sum adversus eam, ‘agam et ego pae- nitentiam super malo quod cogitavi ut facerem ei. 9 Et subito loquar de gente et de regno, ut aedificem et plantem illud. 1Si fecerit malum in oculis meis, ut non audiat vocem meam, jpaenitentiam agam super bono, quod locutus sum ut facerem ei. 11 Nunc ergo dic viro Iuda et habitatoribus Ierusalem dicens: Haec dicit Dominus: Ecce ego fingo contra vos malum et cogito contra vos cogitationem: ‘revertatur unusquisque a via sua mala et “dirigite vias vestras et studia vestra. 12 Qui dixerunt: ™Despe- ravimus; post cogitationes enim nostras ibimus et unusquisque pra- vitatem cordis sui mali faciemus. 13 Tdeo haec dicit Dominus: PInterrogate gentes, quis audivit %talia horribilia, quae fecit nimis virgo Israél ? 14 Nunquid deficiet de petra agri nix Libani? aut evelli possunt aquae erumpentes frigidae et defluentes? cv. cp. 14, 8. — cf. Is 49, 23- d Ps e 27; Is 1, 28 13-18] 1 L. in fr. 4 mai. hebd, L. tn fr. 6 p. D. Pass. et Cop. in T. Pass. ecf. Jo 8, 6. f Cpe 2°162>25 13. A Cp. in frr. ad trt. gcp. 2, 13; Ps 35, 10. — cf. Jo 4 4, 10, 14. bh Ps’ 6, 2;°Os 6," 2,2. #Dt 10, 21; Ps 21, 4. — cf. , i 52° UE, i As.S7fo.-a Pt" 5, "4. kcf. Am 5, 18. FED: TS j,205s- 9S 233225) Ps a5: 10; 138, 5. mcp. 16, 19. : 17,18) R. et Ant. in D. Palm. (18)] Ant. in fs. s. Thars. M. n Ps 30, 18; 34, 4, 6;-39, IS. o cf. cp. 11, 20. — cf. Ps 34,8. b cf. cp. 16, 18. OV. CPE 135523. 21] * Catech. R. II 4, 3. T DATS 3 1S 23 nt F s cf. 4 Se ie x v. 2 Es 13, 15-19. tcf. Nm 15, 32-36. 4. EBX23, 122° 3 E253 2 38-365 225 58, 13; Ez 20, 12, 20. — Vv. x 20, 8, 11; Dt 5, 12-15. vcp. 7, 24, 26; 11, 8. — v.cp 34, *h x ¢f2''Par's0,°S* Ae 7, °51. ¥3; Cp. 5, 3. S:epi225-4. @ CD32, 44; 33, 83.°— cfi*Zc YO OVS. T5522, 33; 40; c Ly"9, 32:32, 294° 2. ‘Par 337 16. — ef: Cp: °41;2 5; Bar’: 6, 10. dv. vr. 22. é6Cp. 7, 20; 21%, 14; 50, 32; Os S,-34; Am &, 34} 275: fcp. 39, 8; 52, 14; 4 Rg 25,9. gcp. 7, 20. @ CD: s20...%.. —— cf. 1. Par 4,523: 6 Ecli 38, 32. CCl cep. 13,27. dcf. Rm g, 21. eIs 45, 9; Sap 15. 7. — v. Rm 9, 20-24. f Jb 10, 9; Ecli 33,13; Is 64, 8. gcp. I, 10; 42, 10. BAS 85.7332 By ek ar: 4 CDs 265.3528 35-19; JG 2,483 22, 15; Jn 3, 10. — cf. Gn , jv. Gn 6, 6. Lop. 25, 5; 35, 15; 4 Rg 17. De ae hs ek caer, 146,483; 36,: 3. . — cf. cp. 6, 1 5 See A 6. aq; 9, 18;°4%; : a 250, 18s 7c. c : D- 5; 30. : : 136-23] LL. 2 et 3 in fr. 4 mai. hebd. ee PROPHETIA IEREMIAE 18, 15 — 19, 15 pervicaciam illustrat (18,1-17), illumque ostendit insidias quoque in pro- phetam moliri(18-23).Symbolo vero a vase confracto desumpto sors populi adum- brat (19, I-15), quam quidem Phassur futura mors adhuc magis perspicuam | 1No: CDE 2521351325 Scp. 6, 16. tict. ls 287, 14: “cp. 19, 8; 25, 9, 11, 18; 49, 13; 50, 13; 51, 37; 2 ar 29;..8;' Lm: 2,° 353 v Sph 2, 15. — cf. Mt 27, 39. x Jb 16, 4;,..Ps:21,, 8; 108; 25; Lnt72= 55; y Gn 41, 27; Ex 10, 13; Jb 27, 21: OS 735.15 2)nd, (o. 2. D. Pass. 18] V. in fs. ss. col. Flag. DNJC. cp. 11, 19. — cf. Ps 34. 15, 16; Sap 2, 10 sqq Ch. Cp, 2,8; §. 255 03) wee BZ 7626" Min 2.9) dcp. 9, 3, 8; Jb 5, 21. — cf. Ps 30, 21. 19,20] R. in D. Palm. 20a] Ant. in D. et T. Pass. e Ps 34, 12. f-Ps.-7. 16: 86, 7. 206] Of. in fs. 7 dol. BMV. etc. — Cp. in T. Pass. ee 2-68. 935214. h Ps 108, 9, 10. icp. 9, 21 f:Cl ep... 20°. t6 kv. Ps 139, 6 14. m2 Es 4, 5; Ps 108, 14, 15. CC). 218,22. 64 Rg 19, 2; 23, 1. — cf. cp. 26529. C vr. 62 ep. 39,1312 JS 15,205 dcp. 11, jcp._7, 9; 44, R m Dt 17, 3. dcf. Lv 26, 17. qcf. Ps 78, 2. — v. cp. 7, 33. rcf. cp. 49, 17. — Vv. cp. 18, 16. sSph 2, 15. ‘t Lv 26, 29; Dt 28, 53; Lm 4, 10; ‘Bar 2."3¢-Ez75,:20. — cf. 4 Rg 6, 26-30. u Dt 28, 53, 55, 57. uvcf. cp. 51, 63, 64. ha: aa a y Ps 2, 9; Is 30, 14; Lm 4, 2. s,cl. -Pro.6; 245; OVE CDs%,” $2. 5 cf. 4 Rg 23, 10; Is 30, 33. ccp. 32, 29; 4 Rg 23, 12. dSph 1, 5. — cf. Dt 4, 19; Ac 7, 42. ecp. 7, 18; 44, 17, 18. fv S35 &.cp. 26, 2, —.cf. 2 Par 30,.s. hcp. 7, 26; 2 Par 30, 8. Ep. 28% 3. 15 Quia ‘oblitus est mei populus meus frustra libantes el impingentes in viis suis, in *semitis saeculi, ut ambularent per eas “in itinere non trito, 16 ut fieret terra eorum “in desolationem et in sibilum sempiternum; [suum. Yomnis qui praeterierit per eam obstupescet et “movebit caput 17 ySicut ventus urens *dispergam eos coram inimico; “dorsum et non faciem ostendam eis in die perditionis eorum. 18 Et dixerunt: Venite, et cogitemus contra leremiam cogita- tiones; “non enim peribit lex a sacerdote, neque consilium a Sapiente, nec sermo a propheta. @Venite, et percutiamus eum lingua et non attendamus ad universos sermones eius. 19 Attende, Domine, ad me et audi vocem adversariorum meorum. 2 ¢Nunquid redditur pro bono malum, quia /foderunt foveam animae meae? 9Recordare quod steterim in conspectu tuo, ut loquerer pro eis bonum et averterem indignationem tuam ab eis. 21 Propterea “da filios eorum in famem et deduc eos in manus gladii, fiant uxores eorum absque liberis et viduae, et viri earum interficiantur morte, 4iuvenes eorum confodiantur gladio in proelio, 22 Jaudiatur clamor de domibus eorum; adduces enim super eos latronem repente, quia foderunt foveam ut caperent me et “iaqueos absconderunt pedibus meis. 23/’Tu autem, Domine, scis omne consilium eorum adversum me in mortem; “ne propi- tieris iniquitati eorum, et peccatum eorum a facie tua non deleatur, fiant corruentes in conspectu tuo, in tempore furoris tui abutere eis. ] Haec dicit Dominus: Vade et accipe “lagunculam: figuli testeam a Ysenioribus populi et a senioribus sacerdotum 2 et egredere ad ¢vallem filii Ennom, quae est iuxta introitum portae fictilis, et 4praedicabis ibi verba, quae ego loquar ad te, 3 et dices: ¢Audite verbum Domini, /reges Iuda et habitatores Ierusalem: haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: 9Ecce ego inducam adflictionem super locum istum, ita ut omnis qui audierit illam “tinniant aures eius, 4%teo quod dereliquerint me et alienum fecerint locum istum et Jlibaverunt in eo diis alienis, quos nescierunt ipsi et patres eorum et reges Iuda, et “repleverunt locum istum sanguine innocentum Set ‘aedificaverunt excelsa Baalim ad comburendos filios suos igni in holocaustum Baalim: “quae non praecepi nec locutus sum nec ascenderunt in cor meum. 6 ™Propterea ecce dies veniunt, dicit Dominus, et non vocabitur am- plius locus iste Topheth et vallis filii Ennom, sed vallis occisionis, 7et °dissipabo consilium Iuda et Ierusalem in loco isto et ?subver- tam eos gladio in conspectu inimicorum suorum et in manu quae- rentium animas eorum et %dabo cadavera eorum escam volatilibus caeli et bestiis terrae 8 "et ponam civitatem hanc in stuporem et in sibilum; ‘omnis qui praeterierit per eam obstupescet et sibilabit super universa plaga eius; 9 et ‘cibabo eos carnibus filiorum suorum et carnibus filiarum suarum et unusquisque carnem amici sui co- medet in Vobsidione et in angustia, in qua concludent eos inimici eorum et qui quaerunt animas eorum. 10 Et Yconteres “lagunculam in oculis virorum, qui ibunt tecum, 11 et dices ad eos: Haec dicit Dominus exercituum: Ysic conteram populum istum et civitatem istam, sicut conteritur vas figuli, *quod non potest ultra instaurari; et in *Topheth sepelientur, eo quod non sit alius locus ad sepelien- dum. 12 Sic faciam loco huic, ait Dominus, et habitatoribus eius et ponam civitatem istam “sicut Topheth. 1% Et erunt domus Ierusalem et domus regum Iuda “sicut locus Topheth immundae, omnes do- mus in quarum domatibus 4sacrificaverunt omni militiae caeli et élibaverunt libamina diis alienis. 14 Venit autem Ieremias de Topheth, ‘quo miserat eum Dominus ad prophetandunm, et 9stetit in atrio domus Domini et dixit ad omnem populum: 15 Haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: Ecce ego indu- cam super civitatem hanc et super omnes urbes eius, universa mala quae locutus sum adversum eam, "quoniam induraverunt cervicem suam fut non audirent sermones meos. — 734 — exprimit (20, 1-6). Interea leremiam conquerentem de inutilitate et diffi- cultatibus in munere suo obeundo, ita ut mori optaret (7-18), Deus iubet PROPHETIA IEREMIAE 20, 1 — 21,8 versus eum et consequamur ultionem ex eo. Sedeciae regi nuntiare ipsius in manus Nobuchodonosor traditionem 20 ‘Et audivit ¢Phassur filius *Emmer sacerdos, qui constitutus erat “princeps in domo Domini, Ieremiam prophetantem ser- mones istos 2et percussit Phassur Ieremiam prophetam et misit eum in 2nervum, quod erat “in porta Beniamin superiori in domo Domini. 3 Cumque illuxisset in crastinum, eduxit Phassur Ieremiam de nervo, et dixit ad eum Ieremias: Non Phassur vocavit Dominus nomen tuum, sed /pavorem undique. 4 Quia haec dicit Dominus: Ecce ego dabo te in pavorem, te et omnes amicos tuos, et corruent gladio inimicorum suorum, et oculi tui videbunt, et omnem Iudam dabo in manum regis Babylonis, et traducet eos in Babylonem et percutiet eos gladio. 5 Et 9%dabo uni- versam substantiam civitatis huius et omnem laborem eius, omneque pretium et cunctos thesauros regum Iuda dabo in manu inimicorum eorum, et diripient eos et tollent et ducent in Babylonem; &tu autem, Phassur, et omnes habitatores domus tuae ibitis in captivi- tatem et in Babylonem venies et ibi morieris ibique sepelieris tu et omnes amici tui, quibus “prophetasti mendacium. 7 4Seduxisti me, Domine, et seductus sum; /fortior me fuisti et invaluisti, factus sum in derisum tota die, omnes subsannant me. 8 Quia iam olim loquor vociferans ‘iniquitatem et vastitatem clamito; et “factus est mihi sermo Domini in opprobrium et in derisum tota die. 9% Et dixi: Non recordabor eius neque loquar ultra in nomine illius, et “factus est in corde meo quasi ignis exaestuans claususque in ossibus meis, et °defeci ferre non sustinens. 19 PAudivi enim con- tumelias multorum et %terrorem in circuitu: Persequimini, et ‘per- sequantur eum: ab omnibus viris *qui erant pacifici mei et custo- dientes latus meum: ‘si quo modo decipiatur, et praevaleamus ad- 11uDominus autem mecum est, quasi bellator fortis; idcirco qui persequuntur me ca- dent et infirmi erunt, Yconfundentur vehementer, quia non intelle- xerunt Zopprobrium sempiternum, quod nunquam delebitur. 12 Et tu, Domine exercituum probator iusti, Y’qui vides renes et cor, vi- deam, quaeso, ultionem tuam ex eis; tibi enim revelavi causam meam. 13 zCantate Domino, laudate Dominum, quia liberavit animam pau- peris de manu malorum. 14aMaledicta dies in qua natus sum; dies, in qua peperit me mater mea, non sit benedicta. 15 Maledictus vir qui adnuntiavit patri meo dicens: Natus est tibi puer masculus, et quasi gaudio laetificavit eum: 16sit homo ille ut sunt ‘civitates, quas subvertit Dominus, et non paenituit eum; ¢audiat clamorem mane et ululatum in tempore meridiano. 17 €Qui non me interfecit a vulva, ut fieret mihi mater mea sepulcrum, et vulva eius conceptus aeternus. 18 fQuare de vulva egressus sum, Yut viderem laborem et dolorem, et ”consu- merentur in confusione dies mei? 2 Verbum quod factum est ad Ieremiam a Domino, quando misit ad eum rex Sedecias @Phassur filium ®Melchiae et “Sophoniam filium ¢Maasiae sacerdotem dicens: 2 @Interroga pro nobis Dominum quia /Nabuchodonosor rex Babylonis proeliatur adversum nos; si forte faciat Dominus nobiscum secundum Yomnia mirabilia sua, et recedat a nobis. 4 e 3 Et dixit Ieremias ad eos: Sic dicetis Sedeciae: 4 Haec dicit Do- ' minus Deus Israél: "Ecce ego convertam vasa belli, quae in mani- bus vestris sunt, et quibus vos pugnatis adversum regem Babylonis et Chaldaeos, qui obsident vos in circuitu murorum; et ‘congregabo ea in medio civitatis huius 5et debellabo ego vos jin manu extenta et in bracchio forti et 4in furore et in indignatione et in ira grandi 6et percutiam habitatores civitatis huius, homines et bestiae pesti- lentia magna morientur. 7 Et post haec, ait Dominus, “dabo Sede- ciam regem Iuda et servos eius et populum eius et qui derelicti sunt in civitate hac a peste et gladio et fame in manu Nabucho- donosor regis Babylonis et in manu inimicorum eorum et in manu quaerentium animam eorum, et percutiet eos in ore gladii et “non flectetur neque parcet nec miserebitur. 8 Et ad populum hunc dices: @ cpa {1; 38) 734rs Pat ofr? — ‘cf. 1 Es 2, 38: 61 Par 24, 14; 1 Es 2, 37. ccf. cp. 29, 26. dcp. 29, 26; Jb 13, 27; 33, 11. — cf. 2 Par 16, 10. 6. cp .37'22" EZ_o, 2. fhcf.:6, 25; Lm-2, 22. gcf.\42Re.20, 2721s 39, 6. — v. 4 Rg 24, 12-16; 25, 13-17. Rk vicepi 25, 38+ 14, 14; icf. Ez 14, 9. — v. cp. 1, 7. J Ps 43, 14; 68, 12; 78, 4; ee 3, 14; Dn 9, 16. — cf. Sap » 3. l cp. 6, '7. mcp. 6, 10. ” jb 32, 18, to; Ps 38 ag — cf. Lv 24, 32. ‘ O-cpz6; 11: 10-12] Ant. et RR. in D. Palm. et in mai. hebd. pb Ps 30, 14. q cf: PS 3.4; °15; ‘26. Vi Fép.= 6)" 2.53 Scp. 38, 22; Ps 40, 10; 54, 14, f.. cp. 9, 4. + PSS 202 . 17, 18. — v. Ps 34, 4-8. x CD. 23, 40. Vo Cp. 32, 20° 17, 10. #' cf) Ps: 34, 9, 10; 108, 30, 31. acp. 15, 10; Jb 3, 1-10; 10, 18; Ecli 23, 19. — cf. 1 Me 26 7. b cf. = 16, 21. c Gn 19, 25; Is 13, 9. d cf. cp. 18, 22. ecf. Jb 3, 10, 11; 10, 19. f.ck Ji-3)2s0: rcs Lm 35"J,./2. cf. Ps 30, 11. a.¥2 €p...20, _¥. bcp. 38, 1. — cf. cp. 20, 1. C cp. 29,25; 37, 3; 4 Rg 25,18. dcp. 35, 4; 2 Par 35, 8. fcf. 4 Rg 25, + g Ps 104, 2, 5. Acf. cp. 32,°53:37,.20; A) eo Ce oe PCR. 2%, $3. $4) 17, 273 EX 6, 6; Dt 4. 34; 5, 15; Ex 20, 33. lep. 32, 27; Dt 29, 28. MCD. 244, 21; (37; 16, 305-58; 52, 9. # Dt.28>. 503. 2° Par 368 127 Ez 5, 11. — cf. Is 47, 7. ig. amar ft me — Ss ik PROPHETIA IEREMIAE 21, 9 — 22, 24 (21,1-7), populo vero nullam patere viam salutis nisi dando manus victas Chaldaeis (8-14). Deinde monens ex observatione foederis pendere salutem domus regiae et regni (22, 1-5), sortem denuntiat Sellum, Ioakim et Iechonia re- o Dt 30, 15, 19. PCD. 38,24. Dt: 30) 15, 20; och 15, 18. qgcp. 38, 2. — cf. cp. ti CDi 37,242 13: Scp. 39, 18; 45, 5. tcp. Fah Ds oe Rees Coolie Y= ee fe St Z 14, 8. — cf. Am 9, 4. “CD. 39, 16. — cf. cp. 14, 132; Ps 33,,15,, 26. vvr. 7; ah: 32, 28, 29; 34, 2 38, 18, 23; 2 Par 36, 19. Bene 29>. 3° Ze 7, 9. — cf. cp. 22. 16. ycp. 4, 4. — cf. cp. 7. 20. zvr. 10. — cf. Ps 124, 2; Is 22, 1. — vy Ez 13, 8 acf. cp. 49, 4. bcp. 9, 25. CPI6 (1 ate S53, 36; dcp. 17, 27; Ez 20, 47. @ Cp. 235 32: bcp. 13, 13; 29, Le +2 CLO Ss a1; a Os 83-45 Is I, 17. d Ecli 4, 9 e Lv 19, 33. fvr. 17. — cf. cp. 26, 15 . & cp. 17, 24, 25. Acp. 49, 13; Gn 22, 16. — ~ Heb 6, 13. — v. cp. 51, oy 7, 343 25, 11, 18; 44, ws ; Is 64, 10; i 5, 14; Os 25 12; t 23,38 Re jvr. 20, 23.— cf. 3 7, 2-5. biG: Dik, Bs mcp. 6, na Rg 19, 23; Is 37, 2 OLD 555493 wt 29, 8 -26; 3 9, 8, 9. Pcp. 1,163 9,::4. qcf. 2 Par 35, 24, 25. fvr. Il. sci. 4 Rg 13, 34;.2 Par 36, 4; Ex 19, 4. t Hab 2, 12. — v. Is 5, 18-23. u cf. Mic 3, 10; Ecli 21, 09. vcf. Lv 19, 13; 25, 3: 40; Dt 24, 14, 15; Jc x Ez 23, 14. — o's Sap 13, 14. y Ec 8, 12; Is 3, 10. — cf. 94 Rg 23, 25. z Pro 31, 9. — cf. Is 1, 17. dvr. 3. — cf. cp. 26. 15. ecf. cp. 23. 10 f cp. 16, 4- ae Ps 77, 64. — cf. 2 Mc 5, 10. Lo cp. 34, 5; 3 Rg 13, 30. cf. we 34, 5. icp. 8, 2; 36, 30. — cf. Is 14, j (Nm 27, 12; Dt 32, 49). Lel.-tn, 3; ft. MCD. 3, 25. a Ps 320-323. ocp. . — cf. Ez 34, 10. Pcp. 3, 25. qvr. 6. — cf. Ez 17, 4. rcp. 245° 13 28'— Vv, Is 13, 8. sIs 49, 18;:Ez 5, 11. °Haec dicit Dominus: ?Ecce ego do coram vobis viam vitae et viam mortis. 9 Qui habitaverit in urbe hac Ymorietur gladio et fame et peste, qui autem egressus fuerit et "transfugerit ad Chaldaeos, qui obsident vos, vivet ‘et Serit ei anima sua quasi spolium, 10 ?Posui enim faciem meam super civitatem hanc “in malum et non in bonum, ait Dominus: Yin manu regis Babylonis dabitur, et exuret eam igni. 11 Et domui regis luda: Audite verbum Domini, 12 domus David: haec dicit Dominus: *Iudicate mane iudicium et eruite vil oppressum de manu calumniantis, Yne forte egrediatur ut ignis indignatio mea et succendatur, et non sit qui exstinguat propter malitiam studiorum vestrorum. 13 Ecce ego ad te, *habitatricem vallis solidae atque cam- pestris ait Dominus, qui dicitis: “Quis percutiet nos? et quis ingre- dietur domos nostras? 14 Et >visitabo super vos Ciuxta fructum stu- diorum vestrorum, dicit Dominus, et d4succendam ignem in saltu eius, et devorabit omnia in circuitu eius. 2 Haec dicit Dominus: Descende in domum regis Iuda et lo- queris ibi verbum hoc 2 et dices: ¢Audi verbum Domini, brex Iuda, qui sedes super solium David, tu et servi tui et populus tuus, qui ingredimini per portas istas, 3haec dicit Dominus: °Facite iu- dicium et iustitiam et “liberate vi oppressum de manu calumniatoris et “advenam et pupillum et viduam nolite contristare neque oppri- matis inique et /sanguinem innocentem ne effundatis in loco isto. 49Si enim facientes feceritis verbum istud, ingredientur per portas domus huius reges sedentes de genere David super thronum elus et ascendentes currus et equos, ipsi et servi et populus eorum. 5 Quod si non audieritis verba haec, “in memetipso iuravi, dicit Dominus, quia iin solitudinem erit domus haec. 6 Quia haec dicit Dominus super domum regis Iuda: Galaad tu mihi, caput /Libani, si non posuero te solitudinem, ‘urbes inhabita- biles, ‘et ™sanctificabo super te interficientem virum et arma eius, et “succident electas cedros tuas et praecipitabunt in ignem, et pertransibunt gentes multae per civitatem hanc, et dicet unusquisquc proximo suo: °Quare fecit Dominus sic civitati huic grandi? 9 et re- spondebunt: ?Eo quod dereliquerint pactum Domini Dei sui et ado- raverint deos alienos et servierint eis. 10 dNolite flere mortuum neque lugeatis super eum fletu; rplangite eum qui egreditur, quia non revertetur ultra nec videbit terram na-— tivitatis suae. 11 Quia haec dicit Dominus ad Sellum filium Iosiae regem Iuda, qui regnavit pro Iosia patre suo, Squi egressus est de loco isto: Non revertetur huc amplius, 12 sed in loco, ad quem transtuli eum, ibi morietur et terram istam non videbit amplius. 13 tVae qui aedificat domum suam “in iniustitia et cenacula sua non in iudicio, Yamicum suum opprimet frustra et mercedem eius — non reddet ei, cula spatiosa, qui aperit sibi fenestras et facit laquearia cedrina gitque “sinopide! 15 Nunquid regnabis quoniam confers te 14 qui dicit: Aedificabo mihi domum latam et cena- ro? Pater tuus nunquid non comedit et bibit et Yfecit iudicium et iusti- . tiam tunc, cum bene erat ei, 16 judicavit causam pauperis et egeni in bonum suum, nunquid non ideo @quia comnoyit me? dicit Domi- — nus. 17 ’Tui vero oculj et “cor ad avaritiam et Yad sanguinem innocen- tem fundendum et ad calumniam et “ad cursum mali operis. 18 Propterea hacc dicit Dominus ad Ioakim filium Iosiae regem — Iuda: JNon plangent eum: 9Vae, frater, et. vae, soror! non concre- — pabunt ei: "Vae, domine, et vae, inclite! lietur putrefactus et proiectus extra portas Ierusalem. 20 Ascende Libanum et clama et in Basan da vocem tuam et clama Jad transeuntes, quia contriti sunt omnes ‘amatores tui. Glee m ec | cutus sum ad te in abundantia tua, et dixisti: Non audiam: est via tua ab “adulescentia tua, quia non audisti vocem meam. 22 0Omnes pastores tuos pascet ventus, et amatores tui in_captivi- tatem ibunt, et ?tunc confunderis et erubesces ab omni malitia tua. 23 Quae sedes in ¢Libano et nidificas in cedris, quomodo congemuisti, cum venissent tibi dolores "quasi dolores parturientis! 248Vivo ego, 19 ‘Sepultura asini sepe- — eg 736 Sates gum luda ('6-30), promittit pro pastoribus qui gregeim disperdunt a Deo suscitandos pastores iustos ac praecipue germen David (23, 1-8) monetque ut omnes a pseudoprophetis, gui caeci caecos ducunt (9-15) et PROPHETIA IEREMIAE 22, 25— 23, 20 dicit Dominus, quia, si fuerit ‘Iechonias filius Ioakim: regis Iuda “vanulus in manu dextera mea, inde evelam eum 25 et Ydabo te in manu quaerentium animam tuam et in manu “quorum tu tormidas faciem et Yin manu Nabuchodonosor regis Babyionis et in manu Chaldaeorum 26et mittam te et *matrem tuam, quae genuit te, in terram alienam, in qua nati non estis, “ibique moriemini; 27 %et in terram, ad quam ipsi levant animam suam ut revertantur illuc, non revertentur. ’ 28 Nunquid vas fictile atque contritum vir iste Iechonias? nun- quid “vas absque omn: voluptate? Quare abiecti sunt ipse et semen eius et proiecti in terram ¢quam ignoraverunt? 29 ¢Terra, terra, terra, audi sermonem Domini. 39 Haec dicit Dominus: Scribe virum istum /sterilem, virum, qui in diebus suis non prosperabitur; %nec enim erit de semine eius vir “qui sedeat super solium David et potestatem habeat ultra in luda. 2 3 @Vae pastoribus qui disperdunt et dilacerant gregem pascuae meae, dicit Dominus; ideo haec dicit Dominus Deus Israél ad pastores qui pascunt populum meum: Vos dispersistis gregem meum et eiecistis eos et non visitastis eos: ecce ego visitabo super vos “malitiam studiorum vestrorum, ait Dominus. 3¢Et ego congre- gabo reliquias gregis mei de Zomnibus terris, ad quas eiecero eos illuc, et convertam eos ad rura sua, et “crescent et multiplicabuntur, 4et /suscitabo super eos pastores, et pascent eos: non formidabunt ultra et non pavebunt, et nullus quaeretur ex numero, dicit Do- minus. . 5 Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et %suscitabo David germen _iustum; et “regnabit rex et sapiens erit et ‘faciet iudicium et iusti- tiam in terra. In diebus illis salvabitur Iuda, et /Israél habitabit confidenter, et hoc est nomen quod vocabunt eum: 'Dominus iustus noster. 7Propter hoc ecce dies veniunt, dicit Dominus, et non dicent ultra: Vivit Dominus, qui eduxit filios Israél de terra Aegypti, 8 sed: Vivit Dominus, qui eduxit et adduxit semen domus Israél "de terra aquilonis et de “cunctis terris, ad quas eieceram eos illuc, et habi- tabunt in terra sua. 9 Ad prophetas: °Contritum est cor meum in medio mei, ?con- tremuerunt omnia ossa mea, factus sum quasi vir ebrius et quasi homo madidus a vino a facie Domini et a facie verborum sanctorum eius; 10 4%quia adulteris repleta est terra, quia a facie “maledictionis Sluxit terra, ‘arefacta sunt arva deserti, “factus est cursus eorum | malus, et fortitudo eorum dissimilis. 11 VPropheta namque et sacerdos polluti sunt, et “in domo mea inveni malum eorum, ait Dominus; 12 idcirco Yvia eorum erit quasi lubricum “in tenebris; impellentur enim et corruent in ea; adferam enim super eos mala, “annum vi- sitationis eorum, ait Dominus. 13 b0Et in prophetis “Samariae vidi fatuitatem: %prophetabant in Baal et decipiebant populum meum Israél; 14 et /in prophetis Ieru- salem vidi similitudinem adulterantium et iter mendacii, et %confor- taverunt manus pessimorum, ut non converteretur unusquisque a malitia sua, “facti sunt mihi omnes ut Sodoma, et habitatores eius quasi Gomorrha. iu 15 Propterea haec dicit Dominus exercituum ad prophetas: tEcce ego cibabo eos absinthio et jpotabo eos felle; a prophetis enim Ieru- salem egressa est pollutio super omnem terram. 16 Haec dicit Dominus exercituum: Nolite audire verba 'prophe- tarum, qui prophetant vobis et ”decipiunt vos, visionem_ cordis sui loquuntur non de ore Domini: 17dicunt his qui blasphemant me: Locutus est Dominus: “pax erit vobis; et omni qui ambulat in °pravitate cordis sui dixerunt: Non veniet super vos malum. 18 Quis enim adfuit in consilio Domini et vidit et audivit sermonem eius? quis consideravit verbum illius et audivit ? 19ri-cce turbo dominicae indignationis egredietur, et tempestas erumpens “super caput impiorum veniet, 29 ‘non revertetur furor Do- mini, usque dum faciat et usque dum compleat cogitationem cordis Ecpa24, | 3. u3 Rg 21, 8; Ecli'49, 13; Ag v Cp. 24, 20. (2324s % Cp. 395 37. y 4 Rg 24, .15: 2 Par 36, 10. — Cl.icp; 16, 13: zcf. 4 Rg 24, 8. als 22, 18. bcp. 44, 14. ccf. cp. 48, 38; Ps 30, 13; Ecli 27, 173 Os 8, 3. a CDs: £8)" Va. ele Dt.-32,:37°18 8,35 340 f0 Mic 1, 2. PCr TEAL 3, 17 jet 3; das £ &. 36, 30. Cf. 2. Re 7, r2,.33, 26- QCD. 705 3020, 28: 23,225 35 34, 36; Is 56, 11; Ez 13, 3; 34, 23 Ze. 11, s%7« el. . IG, 12, 13: DANY..'22°7 6D. 4,74. ccp. 29, 14; 32, 37; Dt 30, 3; b 13, §; Ez 20, 34, 41; 37, 2I.—c » o 106, 2; peu 36, 13. — v. Ex 34, 11, 16. aef.-cp. 8; 3. ecf. Gn 1, 28. Fc, 3, 15. — 5 Si ce hee 1 ¥ 5; cp. 33, 14-10. 5,6] Cop ad trt. et sxt. in Adv. gIs 4, 2; 11, 1. — Vv. 2 Rg 7.12. hcp. 30, 9; Is_32, 1; Ez 37, 24; Os 3, 5;_Mt2, 2; Ler, _ 32; 19, 38; Jo 1, 49. iDn 9, 24; Rm 3, 25, 26. — cf. 2 Rg 8, 15. jcp. 32, 37; Dt 33, 28; Ez 28, 26. — cf. Zc-r4;T1: lcf. Ml 4, 2; Rm 10, 4; 1 Cor 7, 8] cp. 16, 14, 15. [z, 30. mM CD. 3513s #CD.. 8: 3: o Ez 6, 9. — cf. cp. 4, 19, 20. o] Ant. in Cen. Diit. b Ps 6, 3; 30, 11; Hab 3, 16. qcp. 5, 7, 8; 9, 2. r Ps (10), 7; Os 4, 2, 3- S'Cps, 123° 4; §. Cis; 510; 22); u cf. Cp.j22, 17. vcf. vr. 33, 34; Sph 3, 4. — we: SD." Git. XCD. 7, 30; 32, 34; Ez 8, 16; 23, 39. 12; 45 ‘y Ps 34, 6. z Pro 4, 19: Jo 12, 35. — cf. ps; 13, 16. GCN TI, 23; bia 2° 14; eis: 7,9 Ez 16, 46. dcp. 2, 8. . <: CNP es 37. 13as.9, 165° Mic fv. cp. 29, 21-23. Ez 13, 22. — cf. Ps 63, 6. Is. 3:9; 107 43,195, ef. ‘Dt icp. ‘9, Is. — cf. Dt 29, 18; Ps [79, 6; Pro 5, 4. Bok Ce & Pe Me mvr. 21, 26; Nm 16, 28; Ez 5h: gp LS fy n Zc 10, 2. — Vv. cp. 6, 14. OCD. 35:172 7..24:2 ‘1. pcp. 5, 12; Am 9, 10; Mic 3, | q Is 40 13, — cf. vr. 22. FCN. 20. 23; San §. 24. [3.9 cf. ECH, 27.39: Tl Bo 4s Sob tcp. 30. 24. — cf. Is 55, rr. (47) aaa ft Scams PROPHETIA IEREMIAE 23, 21 — 24,9 sua auctoritate semetipsos mittunt, caveant (16-22), illorum somnia vati- cintis legitimorum prophetarum non permisceant (23-32) atque eis irri-— deant (33-40). Quibus omnibus de reprobationis causis praemissis, iam | 271." Catechs Rid 7a “CD. 14, 14; 27, 15. —cf. cp. he Sat O Che WE 38. BU es sgt & oe ENR Hy 2 vPi 22 epr 2 §, is. acf. Ps 93, 7, 9. — cf. Ps 138, 8-13; Am-9, 2,35; AC 27, 27. + 24] * Catech. R. I 2,6; 1V 9, i. b-cf,. Ps\-258, 8: -Sapere77tis 6, 1; Ac 7, 49. ; CV CDi §5-3 ts d che: Ze. 10 2° ccf. ep. 14, 14. fvr. 11. £30357; S98; a, Act. Nm 12, 6 icf. Le’ 3, x7. jcf. Dn 2, 34, 45: Os 6, 5; eet 4; 38: ‘ SUZ. 65 CL ep.t Tht SY Dt 18, 20. mEZ.13, 10; .Mic 3, 5. EVE. (F3; OVY,.2%, — V.-Cp. 14, 14. PIN b. Tz 304 j6-3-2 2. q Ml 1, 1. — cf. Lm 2, 14. rcf. Os 4, 6. icf Mt 15, 6. ECpe 40, FO; “Ps: et, 3. “Cp. 20, hts acf, Am 8, 1, 2. 564 Rg 24, 15; 2 Par 36, ro. c Mt 1, 11. — cf. cp. 22, 18, dcp. 29, 2; 4 Rg 24, 12, 14. CCl, 1SaByta- fcp. 29, 17. — cf. vr. 8. Leps Ua rk, hs. hcp. 29, 20. icf. Am 9, 4. Jcp. 12, 15; 16, 15; 29, 10; See as Ss Zcp. 12, 16; 31, 28. — cf. ep. 1 270S.AM-O2°3 s: Mm cp. 32, 39; Dt 30, 6; Bar 2, 325.0% -2E,. FO, 207736- 26.79 7. # Cp. 30, 22; 31, 1, 33; 32, 38. Af ae Mn ee BS pcp. 29, 17. — cf. vr. 2. Cepe 21,35 rv. CPP. 43-44. Scp. 29, 18. — cf. cp. 49, 13. sui: in novissimis diebus intelligetis consilium eius. 21¥%Non mitte- bam prophetas, et ipsi currebant; non loquebar ad eos, et ipsi pro- phetabant. 22 Si stetissent in consilio meo et nota fecissent verba mea populo meo, Yavertissem utique eos a via sua mala et a “cogi- tationibus suis pessimis. 23 ¢Putasne Deus e vicino ego sum, dicit Dominus, et non Deus de longe? 24Si occultabitur vir in absconditis, et ego non videbo eum? dicit Dominus; °nunquid non caelum et terram ego impleo? dicit Dominus. 25 Audivi quae dixerunt prophetae °prophetantes in nomine meo mendacium atque dicentes: 4Somniavi, somniavi. 26 Us- quequo istud est “in corde /prophetarum vaticinantium mendacium et prophetantium seductiones cordis sui? 27 qui volunt facere ut obliviscatur populus meus nominis mei propter somnia eorum, quae narrat unusquisque ad proximum suum, sicut %obliti sunt patres eorum nominis mei propter Baal. 28”Propheta qui habet somnium narret somnium, et qui habet sermonem meum loquatur sermonem meum vere. ‘Quid paleis ad triticum? dicit Dominus; 29 nunquid non verba mea sunt quasi ignis, dicit Dominus, et /quasi malleus con- terens petram? 30/Propterea ecce ego ad prophetas, ait Dominus, qui furantur verba mea unusquisque a proximo suo; 31 ecce ego ad prophetas, ait Dominus, qui adsumunt linguas suas et aiunt: Dicit Dominus; 32ecce ego ad ™prophetas somniantes mendacium, ait Dominus, qui narravcrunt ea et "seduxerunt populum meum in mendacio suo et in miraculis suis, °cum ego non misissem eos nec mandassem eis, qui nihil profuerunt populo huic, dicit Dominus. 33 PSi igitur interrogaverit te populus iste vel propheta aut sacerdos dicens: Quod est Yonus Domini? dices ad eos: Ves estis onus; ‘proiciam quippe vos, dicit Dominus. 34 Et propheta et sacerdos et populus qui dicit: Onus Domini, visitabo super virum illum et super domum eius; 35 haec dicetis unusquisque ad proximum et ad fratrem suum: Quid respondit Dominus? et quid locutus est Domi- nus? 36Et onus Domini ultra non memorabitur; quia onus erit unicuique sermo suus, et *pervertistis verba ‘Dei viventis Domini exercituum, Dei nostri. 37 Haec dices ad prophetam: Quid respondit tibi Dominus? et quid locutus est Dominus? 38 Si autem onus Do- mini dixeritis, propter hoc haec dicit Dominus: Quia dixistis sermo- nem istum: onus Domini; et misi ad vos dicens: Nolite dicere onus Domini. 39 Propterea ecce ego tollam vos portans et derelinquam vos et civitatem, quam dedi vobis et patribus vestris a facie mea, 4% et “dabo vos in opprobrium sempiternum et in ignominiam aeternam, quae nun- quam oblivione delebitur. 2 Ostendit mihi Dominus, et ecce “duo calathi pleni ficis positi ante templum Domini, postquam transtulit !Nabuchodonosor rex Babylonis ‘Iechoniam filium Ioakim regem Iuda et %principes eius et fabrum et inclusorem de Ierusalem et adduxit eos in Baby- lonem. 2Calathus unus ficus bonas habebat nimis, ut ¢solent ficus esse primi temporis; et calathus unus /ficus habebat malas nimis, quae comedi non poterant, eo quod essent malae. 3 Et dixit Dominus ad me: 9Quid tu vides, Ieremia? Et dixi: Ficus, ficus bonas, bonas valde; et malas, malas valde, quae comedi non possunt, eo quod sint malae. 4 Et factum est verbum Domini ad me dicens: 5 Haec dicit Do- minus Deus Israél: Sicut ficus hae bonae, sic cognoscam transmi- grationem Juda, “quam emisi de loco isto in terram Chaldaeorum, in bonum. §&‘Et ponam oculos meos super eos ad placandum et jreducam eos in terram hanc et Jaedificabo eos et non destruam et plantabo eos et non evellam. 7™Et dabo eis cor ut sciant me, quia ego sum Dominus; et “erunt mihi in populum, et ego ero eis in Deum, quia °revertentur acl me in toto corde suo. 8 Et Psicut ficus pessimae, quae comedi non possunt, eo quod sint malae, haec dicit Dominus, sic dabo %Sedeciam regem Iuda et principes eius et reliquos de Ierusalem, qui remanserunt in urbe hac et ‘qui habitant in terra Aegypti, 9% et *dabo eos in vexationem de captivitate agitur, atque duobus calathis ficorum sors adumbratur cum captivorum qui salvandi, tum eorum qui e medio tollenai sunt (24, 1-10), atque, duratione captivatis definita (25, 1-14), allegorice iu- PROPHETIA IEREMIAE 24, 10 — 25, 29 adflictionemque omnibus regnis terrae, in ‘opprobrium et in “para- bolam et in proverbium et Vin maledictionem in universis locis, ad quae eieci eos. 1°9Et mittam in eis “gladium et famem et pestem, donec consumantur de terra, quam dedi eis et patribus eorum. 2 Verbum, quod factum est ad Ieremiam de omni populo Iuda in “anno quarto Joakim filii Iosiae regis luda (ipse est annus primus Nabuchodonosor regis Babylonis), quod locutus est lere- mias propheta ad omnem populum Iuda et ad universos habitatores Ierusalem dicens: 2A tertiodecimo anno Iosiae filii Amon regis Iuda usque ad diem hanc, iste tertius et vicesimus annus, factum est verbum Domini ad me, et “locutus sum ad vos de nocte con- surgens et loquens, et “non audistis. 4Et misit Dominus ad vos omnes servos suos prophetas consurgens diluculo mittensque, et non audistis neque inclinastis aures vestras ut audiretis, 5cum di- ceret: “Revertimini unusquisque a via sua mala et /a pessimis cogi- tationibus vestris et habitabitis in terra, quam dedit Dominus vobis et patribus vestris a saeculo et usque in saeculum, et 9nolite ire post deos alienos, ut serviatis eis adoretisque eos, “neque me ad: iracundiam provocetis in operibus manuum vestrarum, et non adfli- gam vos. 7 Et non audistis me, dicit Dominus, ut me ad iracundiam provocaretis in operibus manuum vestrarum in malum vestrum. 8‘Propterea haec dicit Dominus exercituum: Pro eo quod non audistis verba mea, %ecce ego mittam et adsumam universas co- gnationes aquilonis, ait Dominus, et Nabuchodonosor regem Baby- lonis Jservum meum et /adducam eos super terram istam et super habitatores eius et super omnes nationes, quae in circuitu illius sunt, et interficiam eos et ponam eos ”in stuporem et in sibilum et in solitudines sempiternas 1° ”perdamque ex eis vocem gaudii et vocem laetitiae, vocem sponsi et vocem sponsae, °vocem molaé et ?lu- men lucernae, 11 et erit universa terra haec in solitudinem et in stu- porem, et %ervient omnes gentes istae regi Babylonis “septuaginta an- nis. 12 Cumque impleti fuerint septuaginta anni, *visitabo super regem Babylonis et super gentem illam, dicit Dominus, iniquitatem eorum et super terram Chaldaeorum et “ponam illam in solitudines sempiternas 13 et adducam super terram illam omnia verba mea, quae locutus sum contra eam, omne quod scriptum est “in libro isto, quaecumque prophetavit Ieremias adversum omnes gentes, 14 quia Vservierunt eis, cum essent gentes multae et reges magni, et “reddam eis secun- dum opera eorum et secundum facta manuum suarum. 15 Quia sic dicit Dominus exercituum Deus Israél: ¥Sume calicem vini furoris huius de manu mea et “propinabis de illo cunctis gen- tibus, ad quas ego mittam te. 16 Et bibent et turbabuntur et insa- nient %a facie gladii, quem ego mittam inter eos. 17 Et accepi cali- cem de manu Domini et °propinavi cunctis gentibus, ad quas misit me Dominus, 18 °Jerusalem et civitatibus Iuda et regibus eius et principibus eius, ut 4darem eos in solitudinem et in stuporem et in sibilum et in maledictionem, sicut est dies ista; 19 @Pharaoni regi Aegypti et servis eius et principibus eius et omni populo eius 29 et universis generaliter cunctis regibus ‘terrae Ausitidis et cunctis re- gibus 9terrae Philisthiim et Ascaloni et Gazae et Accaron et reliquiis Azoti 21 et ‘Idumaeae et {Moab et filiis ‘Ammon 22 et cunctis re- gibus ™Tyri et universis regibus Sidonis et regibus terrae insularum, qui sunt trans “mare, 23 et °Dedan et ?Thema et 2Buz et universis, qui ‘attonsi sunt in comam, 24 et cunctis Sregibus Arabiae et cunctis regibus occidentis qui habitant in deserto, 25et cunctis regibus Zambri et cunctis regibus ‘Elam et cunctis regibus “Medorum, 26 cunctis quoque regibus Yaquilonis de prope et de longe, unicuique contra fratrem suum, et omnibus regnis terrae, quae super faciem eius sunt; et rex “Sesach bibet post eos. 27 Et dices ad eos: Haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: YBibite et inebriamini et vemite et cadite neque surgatis %a facie gladii, quem ego mittam inter vos. 28 Cumque noluerint accipere calicem de manu tua, ut bibant, dices ad eos: Haec dicit Dominus exercituum: %Bibentes bibetis; 29 quia ecce in civitate, in qua in- t'v.-Ez 5; 14. bi. Dt. 26-377" F Lar 200 v cp. 25, 18; 26, 6; 4 Rg 22, 19. MCHC TA. 12 BO.-1 a, @cp. 1; 33.36, 1; 45,1; 46, 2. — ci. 4 Rg 24, 1; Dn zg, 1. bcp. 1, 2. CED. 7, 2433: 3852 99.85 268 29, 19; 35, 15; 2 Par 36, 15. GY. Coe EO, &5. ecp. 18, 11; 35, 15. — cf. Jn 3, a f-cpi 23, 22. § cp. 5 eb A bemey oe t GE). Cpi- 32; >30; i Bar 6, 1. jcp. 27, 6; 43, 10. —_cf. Is 44, 28; 45, 1. — v. Ez 29, HCD. 7, 34; 16, 9 OB. 12, 4; Ap 18, 22; pb Ap 18, 23 qe oe 28, 14. — Vv. cp. 27, PCS. 202. 104\'2 Par 36, 27,22: 1 Es 1, 1; Dng, 2. — cf. Is 23, 15; Zc I, 12;.7, 35. Beis $20.cSO SAS Te 2a, 20, 02c Is 13, 19. — cf. cp. 29, 10. tIs 13, 20-22. “Vv. cpp. 46-51 ee 27, 7; 50, 9, 41; 51, 27, 26. Cp. 50,255 9x, GO 24.—- ch. Ps 136, 8 ¥ CDs.49) 123°: §1, 33 Fb 27,20: Ps 59, 5; 74, 9; Is 51, 17: Lm 4, 21; Ap 14, 10. — cf. €6.. 34, 23 5 EX-23;) 3827: zcf. Hab 2, 16. acf. cp. 47, 6. 6 ci. Ts" §i,:22, 232 "Es oa A ate he sre dvr. 9, 11. — v. cp. 18, 16. écp. 45, 25. fet bin re" ban 4eer cp. 47, I, 4, 5. Ot. 18° 3O.%, i cp..9,. 26. ——'V. CD. 49, 7, 22; Ets Cp. 49,2: 6. m Cp. 47,4; 48 23;.8;.2% WICD) 405,23 ocn. 49, 8. — v. Is 21, 13. p Gn 25, 15; Jb 6, 19. qd ch, yb 92.1%, 6. rcp. 9, 26; 49, 32. $°2*-Part 9} 24. tIs 11, rr. —— Vv. cp. 49. 34-39. ucf. 4 Rg 17, 6 vcp. 50, 9. wp. Wet, AY. y Ab 16: Hab 2, 16. — cf. cp. 48, 26. ect. yre-16: acp. 49, 12. bcf. Ez 9, 6. tea 5 Maca PROPHETIA IEREMIAE 25, 30 — 26, 18 dicium universarum gentium describitur (15-38). Haec tamen vaticinia sacerdotes et pseudoprophetae aegre ferentes captum leremiam ad mor- tem damnant (26, 1-11), gui tamen ad suam missionem provocans, quomi- c Pro 11, 31; Am 3, 2; Ab 16, == Che f° PU ary. 2 Ez 38, 21. é€Os 12; 103° Jl'S 163 Am ‘1, 2. 1D 51, 14. — cf. Jd 9, 27; Is g:Is 3) 1450 084,565 ct, Is 66; 56° 113.2: Acf. cp. 23, 19; 30, 23. scp. 6, 22. jcf. cp. 7, 33. Zv. cp. 16, 4: mcp. 8, 2; Ez 29, §. — Vv. cp. PK ees nop. 4, 8; Zc 11,2; — v. Is rs. ‘ ov. oy 23, 3 pcp. 6, 26. acf. Am 2, 14. P.Cie 1643938; SV, CDi £2, X39. tcp. 4, 7. — cf. Jb 38, 40. ucp. 46, 16; 50, 16. @Cpar. it; 64 Rg 23, 36; 2 Par 36, 5. ecp. z 2° 10,.24> 26,22 d cf. Ez 3, 10. eDt 4, 2; 12, 32. — cf. Ac 20, 27. fep. 36, 3. gvr. 13, 19; Ps 105, 45. — v. Cp. Tes: hcp. 4, 4. i Lv 26, 14; Dt 28, 15. NS CD. 285-4; Feps' 7) 12> Tht RE a asd. mV. CD. 24, 9. mCP. 23, 33. ocf. Mr 14, 58; Ac 6. 14. pvr .6. qv. Cp. 4, 7 rcp. 36, ro. sci: ep. .38 a: Ac 6; °%3: tcf. Dt 18, 20. VLD, 7,3: v Dt 30, 2. xvVr. 3, 19. y Js 9, 25. — cf. Mt 27, 24. gvr. 8. a cf. vr. tr, 6b cf. Ac 5, 24. ect. eb; 19): 2. d Mic 1, r. vocatum est nomen meum, ego incipiam adfligere, et vos quasi in- nocentes et immunes eritis? “Non eritis immunes; “gladium enim ego voco super omnes habitatores terrae, dicit Dominus exercituum. 30 Et tu prophetabis ad eos omnia verba haec et dices ad illos: *Dominus de excelso rugiet et de habitaculo sancto suo dabit vocem suam: rugiens rugiet super decorem suum, /celeuma quasi calcan- tium concinetur adversus omnes habitatores terrae. %1 Pervenit so- nitus usque ad extrema terrae, quia Yiudicium Domino cum genti- bus; iudicatur ipse cum omni carne. Impios tradidi gladio, dicit Dominus. | 32 Haec dicit Dominus exercituum: Ecce adflictio egredietur de gente in gentem, et “turbo magnus egredietur ‘a summitatibus ter- rae, 33 jet erunt interfecti Domini in die illa a summo terrae usque ad summum eius; /non plangentur et “non colligentur neque sepe- lientur, in sterquilinium super faciem terrae iacebunt. 34 ”Ululate, Opastores, et clamate et Padspergite vos cinere, optimates gregis, quia completi sunt dies vestri, ut interficiamini, et dissipationes vestrae, et cadetis quasi vasa pretiosa. 35 Et Yperibit fuga a pastoribus et sal- vatio ab optimatibus gregis. 36 Vox clamoris pastorum et ululatus optimatum gregis, quia vastavit Dominus pascua eorum. 37 Et ‘conti- cuerunt arva pacis *a facie irae furoris Domini. 38 ‘Dereliquit quasi leo umbraculum suum, quia facta est terra eorum in desolationem “a facie irae columbae et a facie irae furoris Domini. ? 2In principio regni °Ioakim filii Iosiae regis Iuda factum est verbum istud a Domino dicens: 2 Haec dicit Dominus: °Sta in atrio domus Domini et loqueris ad omnes civitates Iuda, de quibus veniunt ut adorent in domo Domini, “universos sermones, quos ego mandavi tibi ut loquaris ad eos: *noli subtrahere verbum, 3 fsi forte audiant et convertantur unusquisque a via sua mala, et IJpaeniteat me mali quod cogito facere eis "propter malitiam stu- diorum eorum. 4Et dices ad eos: Haec dicit Dominus: ‘Si non audieritis me, ut ambuletis in lege mea, quam dedi vobis; 5 ut audiatis sermones servorum meorum prophetarum, quos ego misi ad vos de nocte consurgens et dirigens, et non audistis, 6 ‘dabo domum istam sicut Silo et urbem hanc dabo in ™maledictionem cunctis gentibus terrae. 7"Et audierunt sacerdotes et prophetae et omnis populus Iere- miam loquentem verba haec in domo Domini. 8 Cumque complesset feremias loquens omnia, quae praeceperat ei Dominus ut loqueretur ad universum populum, apprehenderunt eum sacerdotes et prophetae et omnis populus dicens: Morte moriatur. 9% °Quare prophetavit in | nomine Domini dicens: ?Sicut Silo erit domus haec, et urbs ista | desolabitur, %eo quod non sit habitator? Et congregatus est omnis | populus adversus Ieremiam in domo Domini. Et audierunt ‘principes Iuda verba haec et ascenderunt de domo regis in domum Domini et sederunt in introitu portae domus Domini novae. 1! Et locuti sunt sacerdotes et prophetae ad principes et ad omnem po- pulum ‘dicentes: ‘Iudicium mortis est viro huic, quia prophesavit adversus civitatem istam, sicut audistis auribus vestris. 12 Et ait Ieremias ad omnes principes et ad universum populum dicens: Do- minus misit me ut prophetarem ad domum istam et ad civitatem hance omnia verba quae audistis. 13 Nunc ergo “bonas facite vias vestras et studia vestra et Vaudite vocem Domini Dei vestri, et “paenitebit Dominum mali; quod locutus est adversum vos. 14 ¥Ego autem ecce in manibus vestris sum, facite mihi quod bonum et re- ctum est in oculis vestris. 15 Veruntamen scitote et cognoscite quod, si occideritis me, sanguinem innocentem tradetis contra vosmetipsos et contra civitatem istam et habitatores eius; in veritate enim misit me Dominus ad vos, ut loquerer in auribus vestris omnia verba haec. 16 Et dixerunt principes et omnis populus ad @sacerdotes et ad prophetas; *Non est viro huic iudicium mortis, quia in nomine Do- mini Dei nostri locutus est ad nos. 17 SSurrexerunt ergo viri de ¢se- nioribus terrae et dixerunt ad omnem coetum populi loquentes: 18 @Michaeas de Morasthi fuit propheta in diebus Ezechiae regis — 740 — Me nus Uriae sortem incurreret, obtinuit (12-24) ; sed cum perseveraret sym- bolo quoque vinculorum in praedicanda abductione populi indeprecabili (27, 1-22) eamque morte Hananiae sibi contradicentis confirmaret (28, PROPHETIA IEREMIAE 26, 19 — 27, 21 Tuda et ait ad omnem populum Iuda dicens: Haec dicit Dominus exercituum: ’ &Sion quasi ager arabitur, et lerusalem in acervum la- pidum erit, et mons domus in excelsa silvarum’. 19 Nunquid morte condemnavit eum Ezechias rex Iuda et omnis Iuda? /nunquid non timuerunt Dominum et deprecati sunt faciem Domini, et 9paenituit Dominum mali quod locutus fuerat adversum eos? “Itaque nos fa- cimus malum grande contra animas nostras. 20 Fuit quoque vir prophetans in nomine Domini, Urias filius Semei de ‘Cariathiarim, et prophetavit adversus civitatem istam et adversus terram hanc iuxta omnia verba Ieremiae. 21 Et audivit Jrex Ioakim ct omnes potentes et principes eius verba haec et quaesivit rex interficere eum, et audivit Urias et timuit fugitque et ingressus est Aegyptum. 22 Et misit rex Ioakim viros in Aegyptum, /Elnathan filium ™Acho- bor et viros cum eo in Aegyptum, 23 et eduxerunt Uriam de Ae- _gypto et adduxerunt eum ad regem Ioakim, et "percussit eum gladio et proiecit cadaver eius in sepulcris vulgi ignobilis. 24 Igitur manus °Ahicam filii Saphan fuit cum Ieremia, ut non traderetur in manus ponuli, et interficerent eum. 2 7 @In principio regni Ioakim filii Iosiae regis Iuda factum est ver- bum istud ad Ieremiam a Domino dicens: 2 Haec dicit Dominus ad me: Fac tibi vincula et “catenas et pones eas in collo tuo 3 et mit- tes eas ad regem %Edom et ad regem Moab et ad regem filiorum Am- mon et ad regem Tyri et ad regem Sidonis in manu nuntiorum, qui ve- nerunt Ierusafem ad ¢Sedeciam regem Iuda, 4et praecipies eis ut ad do- minos suos loquantur: Haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: Haec dicetis ad dominos vestros: 5 fego feci terram et homines et iu- menta, quae sunt super faciem terrae, %in fortitudine mea magna et in bracchio meo extento et “dedi eam ei qui placuit in oculis meis, 6 *Et nunc itaque ego dedi omnes terras istas in manu Nabuchodonosor regis Babylonis /servi mei; insuper et "bestias agri dedi ei, ut serviant illi, 7 Met servient ei omnes gentes et “filio eius et filio filii eius, ?donec ve- niat tempus terrae eius et ipsius; et Yservient ei gentes multae et reges magni, 8 "Gens autem et regnum, quod non servierit Nabuchodonosor regi Babylonis, et quicumque non ‘curvaverit collum suum sub iugo re- gis Babylonis, ‘in gladio et in fame et in peste visitabo super gentem il- lam, ait Dominus, donec consumam eos in manu eius. 9 Vos ergo “no- lite audire prophetas vestros et divinos et somniatores et Yaugures et maleficos, qui dicunt vobis: Non servietis regi Babylonis; 19 quia #mendacium prophetant vobis, ut longe vos faciant de terra vestra et eiciant vos, et pereatis. 11 “Porro gens quae subiecerit cervicem suam sub iugo regis Babylonis et servierit ei, dimittam eam in terra sua, di- cit Dominus, et colet eam et habitabit in ea. 12 Et ad YSedeciam regem Iuda locutus sum secundum omnia verba haec dicens: *Subicite colia vestra sub iugo regis Babylonis et servite ei et populo eius et vivetis. 13 4Quare moriemini tu et populus tuus gladio et fame et peste, sicut locutus est Dominus ad gentem, quae servire noluerit regi Babylonis? 14 Nolite audire verba prophetarum dicentium vobis: Non servietis re- gi Babylonis; quia mendacium ipsi loquuntur vobis, 15 quia non misi eos, ait Dominus, et ipsi prophetant in nomine meo mendaciter, ut ei- ciant vos, et pereatis tam vos quam prophetae qui vaticinantur vobis. 16 Et ad sacerdotes et ad populum istum locutus sum dicens: Haec di- cit Dominus: Nolite audire verba prophetarum vestrorum, qui pro- phetant vobis dicentes: Ecce vasa Domini revertentur de Babylone nunc cito; mendacium enim prophetant vobis. 17 YNolite ergo audire eos, sed servite regi Babylonis, ut vivatis: quare “datur haec civitas in solitudinem? 18 Et, si prophetae sunt, et est verbum Domini in eis, doccurrant Domino exercituum, ut “non veniant vasa, quae derelicta fuerant in domo Domini et in domo regis Iuda et in Jerusalem, in Ba- bylonem, 19 /Quia haec dicit Dominus exercituum ad columnas et ad mare et ad bases et ad reliqua vasorum, quae remanserunt in civitate hac, 29 quae non tulit Nabuchodonosor rex Babylonis, %cum_ trans- ferret Iechoniam filium Ioakim regem Iuda de Ierusalem in Babylo- nem et omnes optimates Juda et Jerusalem. 21 Quia haec dicit Dominus exercituum Deus Israél ad_ vasa, é Mic 3; 5, 12. “f-cf,:2 Pari 32; 26. £NT. 23, 33: cpl 18 6: Ex #2: 14; 2 Rg 24, 16. — cf. 3 Rg 1S,0. ils AC. 39 7js 9, 17; 1 Rg 6, 22 etc. jvr.t. Pcp: 36, 82,25. m4 Rg 22, 12, 14. Ci Siep.122,: 2175+ 2 Beg; 26; Mt 21, 35; 23, 37: 04 Rg 22, 12. @€D.°26, (1.82: bcp. 3 Rg 22, 11; Ez 7, 23. cep. 28, 10, 12, 13. — cf. Lv 26, 13. dcp. 25, 21%, 22. €vr. 12, 20; cp. 28, 1. — cf. oc eee EPS LPS UTES AS 45.222. es, Cp. -215* Ss h Ps 113, 16; Dn 4, 14. §cf. Ez 30, 21, 25. cp. 25, 9, 14. lLep. 28. 14; Jdt 11, 5; Bar 3, ‘16; Dn 2, 38. mcf. Dn 2, 37, 38; Hab 2, 5. NCD. §2, 31. oDn 5, 1, 30. Pv. cp. 25, 12. qv. cD. 25, 14. rv. Bar 2, 22. Svr. 1%, 12. — cf. cp. 30, 8. tvr. 13. — V. Cp. 14, 132 uvr. 16: cp. 29, 8, 9. — cf. CD: 54, .84. pct: Dt 18;,.10574s, 225.6 Wcp. 14, 14; 29, 9. — cf. ep. 23, 21. — Vv. cp. 5, 3, x Bar 2. 21. — cf. vr. 2, 8. ycp. 28, 1. — cf. cp. 27, I. 3vr. 17. — cf. cp. 38, 17. avr. 8; cp. 42, 17; Ez 18, 31. 5 bcp. 28, 3: 4 Re 24, 13: 2 Par 36, 7, 10, 18. CV. CD. 7, 34- d cf. fs 59, 16. e Dn 1, 2. fep. 4 Rg 25, 13. g4 Rg 24, 14, 15: Mt #, 21, I2. — cp. 24, I. — 741 — PROPHETIA IEREMIAE 27, 22 — 29, 10 1-17), immo cum ad eos qui exsules erant in Babylonia litteras daret exhortans ut quieti viverent, neve pseudoprophetis, qui falso libera- tionem imminentem dictitabant (29, 1-15) et quibus gravem poenam Acp. 52, 17; 20,21} 4-Rgi2s, 13; 2° Par: 36, 18. $i1CD7.49); Ss j2 Par 36, 23:' 22 sa, S10 cf. cp. 29, 10. bg Es.1,. 7, 8; 5,. 149 2, -49- Vf... 4 Rg 24, 13, 14. — cf. cp. 20. ich. CDi: 22, 20,282; 20577, 720. jcp. 11, 5; 3 Rg 1, 36. lcf. cp. 26, 18. m Dt 18, 22. — v. cp. 6, 14. SPO. 1277/2. Och. 3: Re -azsizt: 1 deaf SAR ee, 2 ¢ Cp.:27;;7- y Dt 28, 48. SCD. 27 e se. icf. cp. 25,°21: €:V.- tp 25.2.6: vcp. 29, 32; Dt 18, 29. — cf. Z Cp. 29, 32: Dt 13, 1, 2. — cf. D LTS, 20: acf. Bar 6, 1. 2-83) 1% CCl CD; 28,332 OCD..24, 2: 4 Re -d4; 2%) Ad: ecp. 34, 19. — cf. Is 56, 3-5. f2 Par 34, 8. 8-1-Par’ 6; 13: Avr. 28. icf. 1 Es 6, ro: Bar 1, 11; 1 wae 9; 235% Ov. Cp. 25, It. ’ cf. cp. 25, 12. Qcp. 33, 14. — cf. cp. 24, 6. quae derelicta sunt in domo Domini et in domo regis Iuda et Ie- rusalem: 22/In Babylonem transferentur ‘et ibi erunt Jusque ad diem visitationis suae, dicit Dominus, et. ‘adferri faciam ea et re- stitui in loco isto. > ? Et factum est in anno illo, in principio regni ¢Sedeciae regis Iuda, in anno quarto; in mense quinto dixit ad me ?Hananias filius “Azur propheta de %Gabaon in domo Domini coram sacerdo- tibus et omni populo dicens: 2 Haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: ¢Contrivi iugum regis Babylonis. 3/Adhuc %duo anni dierum, et ego referri faciam ad locum istum omnia vasa domus Domini, hkquae tulit Nabuchodonosor rex Babylonis de loco isto et transtulit ea in Babylonem. 4Et ‘Iechoniam filium Ioakim regem Iuda et omnem transmigrationem Iuda, qui ingressi sunt in Babylonem, ego convertam ad locum istum, ait Dominus; conteram enim iugum regis Babylonis. 5 Et dixit Ieremias propheta ad Hananiam prophe- tam in oculis sacerdotum et in oculis omnis populi, qui stabat in domo Domini, ®et ait Ieremias propheta: /Amen ! sic faciat Dominus: suscitet Dominus verba tua quae prophetasti, ut referantur vasa. in domum Domini et omnis transmigratio de Babylone ad locum istum. 7 Veruntamen audi verbum hoc, quod ego loquor in auribus tuis et in auribus universi populi: 8 /Prophetae, qui fuerunt ante me et ante te ab initio et prophetaverunt super terras multas et super regna magna de proelio et de adflictione et de fame, 9 ™propheta qui vaticinatus est pacem, cum venerit verbum eius, scietur propheta, quem misit Dominus in veritate. 1°Et tulit Hananias propheta “catenam de collo Ieremiae prophetae et confregit eam; Jet ait Hananias in conspectu omnis populi dicens : °Haec dicit Dominus: ?Sic confringam iugum Nabuchodonosor regis Babylonis post duos Yannos dierum de collo 7omnium gentium. 12 Et abiit Ieremias propheta in viam suam, et factum est verbum Domini ad IJeremiam, postquam confregit Hananias propheta catenam de collo Ieremiae prophetae, dicens: 13 Vade et dices Hananiae: Haec dicit Dominus: Catenas ligneas contrivisti et facies pro eis catenas ferreas. 14 Quia haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: rIugum ferreum posui super collum ‘cunctarum gentium istarum, tut serviant Nabuchodonosor regi Babylonis, et servient ei, insuper Uet bestias terrae dedi ei. 15Et dixit Ieremias propheta ad Hananiam prophetam: Audi, Hanania; Ynon misit te Dominus, et “tu confi- dere fecisti populum istum in mendacio. 16 YIdcirco haec dicit Do- minus: Ecce ego mittam te a facie terrae: hoc anno morieris, *ad- versum enim Dominum locutus es. 17 Et mortuus est Hananias pro- pheta in anno illo mense septimo. 2 Et haec sunt verba “libri, quem misit Ieremias propheta de Ierusalem ad reliquias °seniorum transmigrationis et ad °sacer- dotes et ad prophetas et ad omnem populum, quem traduxerat Na- buchodonosor de Iervsalem in Babylonem, @JJechonias rex et domina et “eunuchi et principes Iuda et Ierusa- lem et faber et inclusor de Ierusalem, 32 in manu Elasa filii /Saphan et Gamariae filii 7Helciae, quos misit Sedecias rex luda ad Nabu- chodonosor regem Babylonis in Babylonem, dicens: 4 Haec dicit Dominus exercituum Deus Israél omni transmigrationi, quam trans- tuli de Ierusalem in Babylonem, 5/“Aedificate domos et habitate et plantate hortos et comedite fructum corum, §&accipite uxores et generate filios et filias et date filiis vestris uxores et filias vestras date viris, et pariant filios et filias, et multiplicamini ibi et nolite esse pauci numero 7et quaerite pacem civitatis, ad quam transmi- grare vos feci, et ‘orate pro ea ad Dominum, quia in pace illius erit pax vobis. 8 Haec enim dicit Dominus exercituum Deus Israél: jNon vos seducant prophetae vestri, qui sunt in medio vestrum, et ‘divini vestri, et ne attendatis ad somnia vestra, quae vos som- niatis, 9% quia ™falso ipsi prophetant vobis in nomine meo, et "non misi eos, dicit Dominus. 10 Quia haec dicit Dominus: Cum coeperint impleri in Babylone °septuaginta anni, Pvisitabo vos et Ysuscitabo super vos verbum meum 2 postquam egressus est — 742 — ee ee Deus immissurus erat, crederent (16-23); poputus contra prophetam iterum excitatur (24-29); at frusta, nam, Deo interveniente, ipse |} Semeias turpiter interimitur (30-32). Pro vanis autem promissio- PROPHETIA IEREMIAE 29, II — 30, 6 _bonum, ut reducam vos ad locum istum. 1!17Ego enim scio cogita- tiones, quas ego cogito super vos, ait Dominus, cogitationes pacis et non adflictionis, *ut dem vobis tinem et patientiam. 12 ‘Et invo- cabitis me et ibitis et orabitis me, et ego exaudiam vos. 13 “Quae- retis me et invenietis, cum quaesieritis me in toto corde vestro. 14 Et inveniar a vobis, ait Dominus, et Yreducam captivitatem ve- stram et Ycongregabo vos de universis gentibus et de Ycunctis locis ad quae expuli vos, dicit Dominus, et reverti vos faciam de loco, ad quem transmigrare vos feci, 15 quia dixistis: Suscitavit nobis Dominus prophetas in Babylone. 16 Quia haec dicit Dominus ad *regem, qui sedet super solium David, et ad omnem populum habitatorem urbis huius, ad fratres vestros qui non sunt egressi vobiscum in transmigrationem, 17 haec dicit Dominus exercituum: Ecce mittam in eos “gladium et famem et pestem et ponam eos quasi ?ficus malas, quae comedi non pos- sunt, eo quod pessimae sint; 18 et persequar eos in gladio et in fame et in pestilentia et “dabo eos in vexationem universis regnis terrae, in maledictionem et in stuporem et in sibilum et in oppro- brium 4cunctis gentibus, ad quas ego eieci eos, 19%e0 quod non audierint verba mea, dicit Dominus, quae misi ad eos “per servos meos prophetas de nocte consurgens et mittens; et non audistis, dicit Dominus. 20 Vos ergo audite verbum Domini, omnis transmigratio, ‘quam emisi de Ierusalem in Babylonem. 21 Haec dicit Dominus exercituum Deus Israél ad Achab filium Coliae et ad Sedeciam filium Maasiae, %qui prophetant vobis in nomine meo mendaciter: Ecce ego tradam eos in manus Nabucho- donosor regis Babylonis, et percutiet eos in oculis vestris; 22 et “ad- sumetur ex eis maledictio omni transmigrationi Iuda, quae est in Babylone, dicentium: Ponat te Dominus sicut Sedeciam et sicut Achab, ‘quos frixit rex Babylonis in igne; 23 pro eo quod fecerint stultitiam in Israél et /moechati sunt in uxores amicorum suorum et locuti sunt verbum in nomine meo mendaciter, quod non man- davi eis. ‘Ego sum iudex et testis, dicit Dominus. 24Et ad ™Semeiam nehelamiten dices: 25 Haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: Pro eo quod misisti in nomine tuo libros ad omnem populum, qui est in Ierusalem, et ad “Sophoniam filium OMaasiae sacerdotem et ad universos sacerdotes dicens: 26 Dominus -dedit te sacerdotem pro Ploiade sacerdote, ut sis 27dux in domo Do- mini super omnem "virum arreptitium et prophetantem, ut mittas eum ‘in nervum et in carcerem; 27 et nunc quare non increpasti Ieremiam tanathothiten, qui prophetat vobis? 28 Quia super hoc misit in Babylonem ad nos dicens: Longum est: “aedificate domos et habitate et plantate hortos et comedite fructus eorum. 29 *Legit one Sophonias sacerdos librum istum in auribus Ieremiae pro- phetae. 30 zEt factum est verbum Domini ad Ieremiam dicens: 31 Mitte ad omnem transmigrationem dicens: Haec dicit Dominus ad YSe- meiam nehelamiten: Pro eo quod prophetavit vobis Semeias, et *ego non mist eum, et fecit vos confidere in mendacio, 32 idcirco haec dicit Dominus: Ecce ego visitabo super Semeiam nehelamiten et super semen eius: non erit ei vir sedens in medio populi huius, et @non videbit bonum quod ego faciam populo meo, ait Dominus, quia bpraevaricationem locutus est adversus Dominum. () Hoc verbum quod factum est ad Ieremiam a Domino dicens: 2 Haec dicit Dominus Deus Israél dicens: “Scribe tibi omnia verba, quae locutus sum ad te in libro; 3 ecce enim dies veniunt, dicit Dominus, et “convertam conversionem populi mei @Israél et Iuda, ait Dominus, et €convertam eos ad terram, quam dedi patribus eorum, et possidebunt eam. 4 §t haec verba, quae locutus est Dominus ad Israél et ad Iudam: 5 Quoniam haec dicit Dominus: Vocem terroris audivimus: formido et non est pax. &Interrogate et videte si generat masculus; /quare ergo vidi omnis viri manum super lumbum suum quasi parturientis, rt, FE) [nts (Ps 84) it. D239: Punt rcf. Is.5§, 8-11. yer £ cp.st, a: cp. 33, 3; Dn 9g, 3. r3)* Cetechi:R. 1L.5,.27. W2°>Pae1 6125: Sap 6, 33; Is 55, 6; Os 2, 5. — v. Lv 26, 41, 42; Dt 4, 29; 30, 1-3. @N. Cp..- 14. “12% %24,- 10. 5 cp. 24, 2, 8. ccp. 18, 16; 42, 18; Bar 2, 4; $5 - — cf. cp. 11, 21-23: t 18, 19. — Vv. cp. 24, 9. dcp. 8, 3. CN» CPt? $524 fcp. 24, § gvr. 9. — cf. cp. 14, 14. Av. cp. 24, 9. ick ‘Dnt 37x6; JCD. Pee ed: LMI 3, 5. — cf. Dt 13, 10: 17, 78 MV. 31, 32. WNT 20. GD,.27, 13825. 24 aA Rg 25, 18. ocp. 35. 4. hia Ke-at. 4,.:153..2 Par 22° %15 355 TCR)? a CL --Ch.'20,.-%: r cf..:Os' 9; °7. SICP;; 20,2 ECPI TS. 32, uvr. §. be 452 CD H295 1 CAP ee ass 18, xX vr. I, 20. yvr. 24. Zvr. 9. — V. cp. §, 31. avi. cp. 17; 6. bcp. 28, 16. ach. 36;': 45. Hab~9s ‘25 6 Hab’ 7, 3% Jl %3;. x2 eve. r83Scp. 20,-14¢ .3% 23); 32, 44; 33. 7, 11, 36; Ez 39, BStc AM Ox 143 als. 17,84; ‘¥3; Os. ré tz: E-GO. 5125 1185 146,85 153, 235° 538 Bar 2, 34; Ez 20, 42. fcf. cp. 4, 31; 6, 24; 31. 10. — v. Is 13, 8 eesdbe (: * Gina PROPHETIA IEREMIAE 30, 7 — 31, 10 nibus quibus pseudopropketae populum seducunt leremias iussus a Deo Israélitis promittit et adventum novi David, et Ditum sanaturum vulnera populi (30, I-17), et templum cum urbe reaedificandum impiosque coér- A ivasar:'S — cf, dn 6. . 27/425 Sphex, Dr at2a. cf. re 16;* 38; fy 231203 Is 10,27; Nht, Ts: EN ACD! 2955 53% m EZ 34, 27. n Ez 34, 23; 37, 24; Os 3, 5 — cf. Le 1, 69, 70; Ac 13, 22, 23, — V. Cp. 23, 5. OCD. 42) 31546; 27, 285718 ay. 13,4; 43,53 4453 pis 41, 8 QV ep: 35.18: £CD; 3%; 2; scp. 46, 28. — cf. Am 9, 8 tv. ©. & a7. “cp. 10, 24; Ps x17, 18..— cf. : Cor 6, 9. OV: cp: 85, 18. xCDp. 10, 19; ycp. 46, 11. — cf. Ez 30, 21. ¥ Cp..-22,°2@25) Lm. 15:2; 293 .-—- tf. cp. 4, 30. a Jb 13, 24; 19, 11; bcp. 5, 6. 4. Foe» alae aa te kiséisearwae es d cf. Ez 23,22. [cp. 10, 25. 6.1833, °k. pes 33, 6. — cf. cp. 8, 22. 2 YS 6s 62, 4, 12; Mic 4, 6; Sph 35.295 icp. 31, 10. — cf. Am 9, 11. — V.- VIS. j Dt 13, 16. (70% Si, 22. Rep. 31, 12, 13; 33, 11: Is 35, i Ez 36, to, 37; Zc ro, mci As -¥;.°26: * CD. 25, 12. — cf. Ac 7, 7. ocf. vr .9; Gn 49, 10. bNm 16, 5. qcp. 49, 19. — cf. Hab 5, 4 he 24, 7; 31. 2, 33; 32, 38; v 26, 12; Ez 11, 20. Scp. 23, 19. — cf. cp. 25, 32. écp. 23, 20. — cf. 6. FE: “Vv. CD. 12, 13. Te Le @ V0. 33¢4¢pi' 24; 7 Ez 17.30. — cf. 2 Cor 6, Boer Lv 26,:12. oa b cf. cp. 30, 10; Ps aut o. s 14, 2%: Is 63," 10; [Lm 91.0... Un 27, @eoProa, 22; 2, tt, 72.26%. in fs. S. phen a Jesu inf. cDt 7, 8; 7% 3} Is 43; 4; 63, 93. Jo 3, 16. d Os 11, ay 44. ecf. Ps 38. fo: fvr. 28; i 33,7 Is 61, VESTS Ex 18,20; Jdir, 34, 21. 24. - cf. = Jl 2,325 ocp. 23, 3. ag “ 20, 34. pcp. 3, 8 av. cp. 6, 22. ris 35, 5, 6. sinc Ae 4. — cf. 1 Es 3,333 us 35, Ta 43. : 3 é, 17. 18. — cf. Ps 88, 27. — v. Dt 32, 6. xcf. Ex 4. 22: Ps 88. 28. to. 11] R. in D. 1 Adv. y cf. Is 42, 12. [ storis matris. 106] Ant. in fs. BMV. div. Pa- et Yconversae sunt universae facies in auruginem? 7 Vae, "quia magna dies illa, ‘nec est similis eius, tempusque tribulationis est lacob, et ex ipso salvabitur. 8 Et erit, in die illa, ait Dominus exercituum, conteram /iugum eius de collo tuo et vincula eius dirumpam et “non dominabuntur ei amplius alieni; 9% sed servient Domino Deo suo et David regi suo, quem. suscitabo eis. 10Tu ergo °ne timeas, Yserve meus Iacob, ait Dominus, neque paveas, Israél, quia ecce ego salvabo te de terra longinqua et Ysemen tuum de terra captivitatis eorum, et revertetur lacob et quiescet et cunctis adfluet bonis, et non erit quem formidet ; 11 sguoniam tecum ego sum, ait Dominus, ut salvem te. Faciam enim consummationem in cunctis gentibus, in quibus dispersi te; te autem ‘non faciam in consummationem, sed “castigabo te in iudicio, ut non videaris tibi innoxius. 12 Quia haec dicit Dominus: *Insanabilis fractura tua, “pessima plaga tua; 13non est qui iudicet iudicium tuum ad alligandum, cu- rationum utilitas non est tibi. 14 #Omnes amatores tui obliti sunt tui teque non quaerent; *plaga enim inimici percussi te castigatione crudeli: °propter multitudinem iniquitatis tuae dura facta sunt pec- cata tua. 15 Quid clamas super contritione tua? insanabilis est dolor tuus; propter multitudinem iniquitatis tuae et propter dura peccata tua feci haec tibi. 16 Propterea omnes “qui comedunt te devorabun- tur, et Yuniversi hostes tui in captivitatem ducentur, et €qui te va- stant vastabuntur, cunctosque praedatores tuos dabo in praedam : 17fobducam enim cicatricem tibi et %9a vulneribus tuis sanabo te. dicit Dominus. Quia "eiectam vocaverunt te, Sion; haec est quae non habebat requirentem. 18 Haec dicit Dominus: Ecce ‘ego convertam conversionem ta- bernaculorum Iacob et tectis eius miserebor, et aedificabitur civitas jin excelso suo, et templum iuxta ordinem suum fundabitur, 1% et kegredietur de eis laus voxque ludentium; et ‘multiplicabo eos, et non minuentur; et glorificabo eos, et non attenuabuntur; 2° et Merunt filii eius sicut a principio, et coétus eius coram me perma- nebit, et “visitabo adversum omnes qui tribulant eum; 21 et erit dux eius ex eo, et °princeps de medio eius producetur; et Pappli- cabo eum, et accedet ad me. {Quis enim iste est qui applicet cor suum ut appropinquet mihi? ait Dominus. 227Et eritis mihi in po- pulum et ego ero vobis in Deum. 23 sEcce turbo Domini, furor egrediens, procella ruens; in ca- pite impiorum conquiescet. 24*Non avertet “iram indignationis Do- minus, donec faciat et compleat cogitationem cordis sui; Yin novis- simo dierum intelligetis ea. 3 In tempore illo, dicit Dominus, ero Deus universis cognationibus — Israél, et 2ipsi erunt mihi in populum. 2 Haec dicit Dominus: Invenit gratiam in deserto populus, qui remanserat a gladio; ¥vadet ad requiem suam Israél. % Longe Do- minus apparuit mihi. CEt in caritate perpetua dilexi te; ideo %attraxi te ¢miserans, 4 /rursumque aedificabo te, et aedificaberis, virgo Israél: Yadhuc ornaberis tympanis tuis et egredieris in choro ludentium, 5 hadhuc plantabis vineas in montibus Samariae, plantabunt plan- tantes et donec tempus veniat, non vindemiabunt; §& quia erit dies, in qua clamabunt custodes in jmonte Ephraim: kSurgite, et ascen- damus in Sion ad Dominum Deum nostrum. 7Quia haec dicit Dominus: ‘Exsultate in laetitia, Iacob, et hin- nite contra “caput gentium; personate et canite et dicite: "Salva, Domine, populum tuum, reliquias Israél. 8 Ecce °ego adducam eos Pde terra aquilonis et congregabo eos Yab extremis terrae; inter quos erunt ’caecus et claudus, praegnans et pariens simul, coctus magnus revertentium huc. 9 *In fletu venient, et in misericordia reducam eos et tadducam eos per torrentes aquarum “in via recta, et non imnin- gent in ea, quia %factus sum Israéli pater, et Ephraim *primogenitus meus est. 10 Audite verbum Domini, gentes et adnuntiate in Yinsulis, quae procul sunt, et dicite: Qui dispersit Israé] congregabit eum et cu- ee ie ee cendos (13-24). Id autem etiam Ephraim saluti profecturum adfirmat, nam et ipse adunabitur et adducetur (31, 1-14), ltaqgue Rachel, quae filios abductos defleverat, iam a fletu desistit (15-22), luda vero et PROPHETIA IEREMIAE 31, 11-37 stodiet eum “sicut pastor gregem suum. 11 ¢Redemit enim Dominus Iacob et liberavit eum ’de manu potentioris, 12 “et venient et lauda- bunt in monte Sion et “confluent ¢ad bona Domini /super frumento et vino et oleo et fetu pecorum et armentorum, Yeritque anima eo- rum quasi hortus irriguus, et “ultra non esurient. 18 ¢Tunc laetabitur virgo in choro, iuvenes et senes simul; et Jconvertam luctum eorum in gaudium et consolabor eos et laetificabo a dolore suo 14 /et ine- briabo animam sacerdctum pinguedine, et populus meus bonis meis adimplebitur, ait Dominus. 15 Haec dicit Dominus: ™Vox in excelso audita est lamentationis, luctus et fletus “Rachel plorantis filios suos et °nolentis consolari super eis, ?quia non sunt. 16 Haec dicit Dominus: Quiescat vox tua a ploratu, et oculi tui a lacrimis, quia est merces operi tuo, ait Dominus, et %revertentur de terra inimici, 17 et “est spes novissimis tuis, ait Dominus, et re- vertentur filii ad terminos suos. 18 Audiens audivi *Ephraim trans- migrantem: Castigasti me, et eruditus sum quasi iuvenculus indo- mitus; ‘converte me, et convertar, quia tu Dominus Deus meus. 19 Postquam enim “convertisti me, egi paenitentiam et, postquam ostendisti mihi, %percussi femur meum. *Confusus sum et erubui, quoniam sustinui opprobrium adulescentiae meae. 29 YSi filius hono- rabilis mihi Ephraim, si puer delicatus, quia ex quo locutus sum de eo, “adhuc recordabor eius. Idcirco %conturbata sunt viscera mea super eum, miserans miserebor eius, ait Dominus. 21 Statue tibi speculam, pone tibi amaritudines, "dirige cor tuum in viam rectam, “in qua ambulasti; revertere, virgo Israél, revertere ad civitates tuas istas. 22 4%Usquequo deliciis dissolveris, filia vaga? Quia ¢creavit Dominus novum super terram, femina circumdabit virum. 23 Haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: Adhuc dicent verbum istud in terra Iuda in urbibus eius, /cum convertero captivi- tatem eorum: /Benedicat tibi Dominus, "pulchritudo iustitiae, ‘mons sanctus; 24 Jet habitabunt in eo Iudas et omnes civitates eius simul agricolac et minantes greges, 25 quia Jincbriavi animam lassam et omnem animam esurientem saturavi; 26 ideo quasi de somno susci- tatus sum et vidi, et somnus meus dulcis mihi. 27™Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et “seminabo domum Israél et domum Iuda semine hominum et semine iumentorum. 28 Et, sicut vigilavi super eos, ?ut evellerem et demolirer et dissiparem et disperderem et adfligerem, sic vigilabo super eos, Yut aedificem et plantem, ait Dominus. 29*In diebus illis non dicent ultra: Patres comederunt uvam acerbam, et dentes filiorum obstupuerunt; 3° ssed unusquisque in iniquitate sua morietur: omnis homo qui comederit uvam acerbam, obstupescent dentes eius. 31¢*Ecce dies venient, dicit Dominus, et feriam domui Israél et domui Iuda “foedus novum, 32 non secundum pactum, quod pepigi cum patribus eorum in die qua Yapprehendi manum eorum, ut edu- cerem eos de terra Aegypti, pactum quod irritum fecerunt, et ego deminatus sum eorum, dicit Dominus; 33sed “hoc erit pactum, ‘guod feriam cum domo Israél post dies illos, dicit Dominus: Ydabo legem meam in visceribus eorum et in corde eorum scribam eam et “ero eis in Deum, et ipsi erunt mihi in populum, 34 et “non do- cebit ultra vir proximum suum, et vir fratrem suum dicens: Cognosce Dominum; %omnes enim cognoscent me a minimo eorum usque ad maximum, ait Dominus; °quia propitiabor iniquitati eorum et peccati eorum non memorabor amplius. 35 Haec dicit Dominus, %qui dat solem in lumine diei, ordinem lunae et stellarum in lumine noctis, “qui turbat mare, et sonant fluctus eius: Dominus exercituum nomen illi. 36 9Si defecerint leges istae coram me, dicit Dominus, tunc et semen Israél deficiet, “ut non sit gens coram me cunctis diebus. 37 Haec dicit Dominus: Si mensurari potuerint caeli investigari fundamenta terrae deorsum, et ‘ego abiciam semen Jsraél, propter omnia quae fecerunt, dicit Dominus. sursum ct universum z Ecli 18, 13; Is 40, 11; Mic 2, as 43,1; 44,23; 48,20. [12. 11,12] v. Is 19, 20. — R. in fr. 2 ’. D. 1 Nor. 6 cf. Is 409,- 24,25: ccf. cp. 30, 19. GAs 23.221 Mic. 4, x. e Os 3 Lv fcf. Dt 395: 3934Z26.0 44. £18.58, “Iie hh Is 35, 10. ivr 4. j3s 61, 2, 3; Bar 4,.23. — cf. Jo 16, 20. 41. °VE, 255 As. 5; ,2- 15-23) LL. in fs. ss. Jini. m (all) Mt 2, 18. — cp. 3, 21. n Gn 35, 19, 20; 48, f; 1 Rg o Gn 37, 35; Ps 76,3. [19,2,3. Pcp. 10, 20; 49, 10. a1 Esz, 5; Ost, 11. rcp. 29, II. § ch. vt. 63 OS: 105104 Fi 18] * Cateck. R. IV 9, 12. t Ps 79, 4: Lm 5, 21. u Dt 30, I, 2. 2 Ez 21, 12. —cf. cp. 30. 6: Jd {1rs. 8. y cf. vr. 9. zcf. Is 49, 15. acf. Cn 5, 4; Is 16, 11; Os 11; 8. 21] v. cp. 2, 18; Is 14, 1 b cf. Is 57. 14; 62. 10. 216,22] R. in D. 4 Adv. ccp. 50, 4, 5. d ef? ep. 2° 233 353 é cf: Is 42,0348, - 39. J V¥i-Cp; 30; 3. cc. Ps ‘rar, 6; ° 9: tIs 1, 26. iDn 9, 16, 20; Zc 8, 3. Jcp. 33, 13. 1 Ps 35, 9. — cf. Mt 11, 28. mCP. 9, 25. #i6x°36, 11; Os.2, 232 2-30, 9; ocp. 44. 27. — cf. cd. 32. 42. 28] R. tn fs. BMV. div. Pasto- ris matris. p cf. vr. 40. — V. cp. a 10. Q vr. 4. — V. cp. 24, 6. r Ex 18, 2, 3. — cf. Lm 5. 7. s Ex 3, 18: 4, 18. — cf. Dt 24, r6: Jo..6, 21,"24° 31-34] (all) Heb 8, 8-12. rap Seth 23, 3052.0 2; 6: CE. Dt. 1, *sx- vIs 54, 5; 62, 4. 5. x (all) Heb 10, 16. — cp. 32, 40:5 EZ, 39, 265 Rin I1..8 7% y Ps 36, 31; 2 Cor 3, 3. — ef. Ts 54, 13. 8 vr..2' Os, 2, 233':Zc..8; 83-23, AG t0..432 Rm; ta; 275 c (all) Heb ro, 17. — Is 43. 25. n 1, 16. — cf. Gn 8, 22. e:5s Sr, ‘rs. fV.-CpVi10,516. g Rm rr. 1, 2. — cf. Jb 28, 26; Ps 148, 6 36, 37] cp. 33. 20-26. Brct. 2p.248,. 3% *#Rm 1; ¥. = Ga> PROPHETIA IEREMIAE 31, 38 — 32, 27 Ephraim perfectiori foedere et nunquam violando copulantur (23-40). Quam quidem liberationem et aeternum foedus symbolice propheta, empto agro a patruele, iubetur exprimere (32, 1-15), quod symbolum $Y 27. 3% ia Es-3, ty 52e:382 Zorg: iro: ma Rg 14, ie n Ez 40, t G BWrxrGs32 252; — cf. Ap 11, 1. ocf. cp. 7, 31, 32. — v. 4 Rg 2320s pv. 2 Rg 15, 23. Q. 2 Pate 3515: PES 6357 Pee Py scp. 24, 6. — cf. vr. 28. acl. Cp. 37, §,:21;:39, 1j78 51900 4, 4 Rg-25, 1, 2. b cf. cp. 52, 12; 4 Rg 25, 8. Cccp. 37, 5; 4 Rg 25, 1, 2. Ext. Boiss se, 34, 5° Baa 20: 38, 6, 28; 39, 14. — cf. 2 Es 3, 14. € vr. 25, 36, 43; CP. 21, 7, 10; 27; 0; 34,'2537,. 10; 38, 3. 1. 34,03 CEL CD) Ba, OP Es Ane & Pe KD cp. 39, 7; 52, Il. ACD. 27, 22. $f.:0D;2 1.14" 33,55 jcp. 35, 4 (?). ivr. 25. MCDAT; 15°29, 273-45 OT, the n Ly 25, 25,49.— cf. Rt 4, 4. OVE 2: p Gn 23, 16; Zc 11, 12. — ro) Ramen & te Yah ef OchovE aa: rTb 7, 16; Est: 3;: 12: SVISASs tcp. 36, 4, 8, 10; 14, 26, 32; 43, 3,6; 45; t, 2; Bar 5, 2, 30> Cp. 781; §. BO. AS Bee, : UVt,) 2: = ad SW Yonah, wis 39.36: SCPa 2%, 53529, +S: @vr. 27; Jb 42, 2; Zc 8, 6; Mt 14, 36; 19, 26; t,.3i057 v. Gn 18, 14. 6 Ex 20, 6; 34, 73 ut S307 ° 70. € Vs. CD: 10; 16; rol sCatech. Rice 2° s: fis 28, 29. — cf. 1 Tm 6, 16. WTC c L051 72 h Rm 2, 6. — v. cp. 17, 10. i Ps 134, 9. j2 Rg 7, 23. — v. 2 Es g, 10. CEX::6; 6°. Dt 4,°34° 1: Par ‘17, a oi mith: ts; Dt 265 8. n Dt 26, 15. — Vv. Ex 3, 8. 02 Es 9, 26, 27. — cp. 11, 8; Dn 9g, 10-14. Pcp. 33, 4; 1 Mc 6, 20, $1. — pe 67"6: 38 jEcce dies veniunt, dicit Dominus, et aedificabitur civitas Do- mino a Aurre Hananeel usque ad “portam anguli 39 et exibit ultra norma mensurae in conspectu eius super-collem Gareb et cir- cuibit Goatha 4° et omnem °vallem cadaverum et cineris et univer- sam regionem mortis usque ad ?torrentem Cedron et usque ad an- gulum Yportae equorum orientalis, sanctum Domini, *non evelle- tur et non destruetur ultra in perpetuum. 3 Verbum quod factum est ad Ieremiam a Domino @in anno de- cimo Sedeciae regis Iuda. Ipse est annus decimus octavus Na- buchodonosor. 2 Tunc exercitus regis Babylonis obsidebat Ierusalem, © et Ieremias propheta “erat clausus in atrio carceris, qui erat in domo regis Iuda. 3 Clauserat enim eum Sedecias rex Iuda dicens: Quare vaticinaris dicens: Haec dicit Dominus: “Ecce ego dabo civitatem istam in manus regis Babylonis, et capiet eam, 4et Sedecias rex Iuda non effugiet de manu Chaldaeorum, ‘sed tradetur in manus regis Babylonis, et loquetur os eius cum ore illius, et oculi eius ocu- los illius videbunt, 5et Yin Babylonem ducet Sedeciam, et ibi erit Adonec visitem eum, ait Dominus; ‘si autem dimicaveritis adversum Chaldaeos, nihil prosperum habebitis ? 6 Et dixit Ieremias: Factum est verbum Domini ad me dicens: 7 Ecce Hanameel filius jSellum patruelis tuus veniet ad te dicens: ‘Eme tibi agrum meum, qui est in ™Anathoth, “tibi enim competit ex propinquitate ut emas. 8 Et venit ad me Hanameel filius patrui mei secundum verbum Domini ad °vestibulum carceris et ait ad me: Posside agrum meum qui est in Anathoth, in terra Beniamin, quia tibi competit hereditas, et tu abe ay iy es ut possideas. Intellexi autem quod verbum Domini esset et emi agrum ab Hanameel filio patrui mei, qui est in Anathoth, et ?appendi ei argentum septem stateres et decem argenteos. 19 Et 4scripsi in libro et “signavi et Sadhibui testes et appendi argentum in statera 11 et accepi librum possessionis signatum et stipulationes et rata et signa forinsecus 12 et dedi librum possessionis ‘Baruch filio Neri filii Maasiae in ocu- lis Hanameel patruelis mei, in oculis “testium, qui scripti erant in libro emptionis et in oculis omnium Iudaeorum qui sedebant in vatrio carceris, 13 et praecepi Baruch coram eis dicens: 14 Haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: Sume libros istos, librum emptionis hunc signatum et librum hunc qui apertus est, et pone illos in vase fictili, ut permanere possint diebus multis. 15 Haec enim dicit Dominus exercituum Deus Israél: Adhuc pos- sidebuntur domus et “agri et vineae in terra ista. 16 Et oravi ad Dominum, postquam tradidi librum_ possessionis Baruch filio Neri, dicens: 17 Heu heu heu, Domine Deus! ecce Ytu fecisti caelum et terram “in fortitudine tua magna et in bracchio tuo extento; @non erit tibi diffcile omne verbum, 18 qui facis misericor- diam in milibus et reddis iniquitatem patrum ‘in sinum filiorum eorum post eos; “fortissime, magne et potens, “Dominus exercituum nomen tibi, 19 fmagnus consilio et incomprehensibilis cogitatu, %cuius oculi aperti sunt super omnes vias filiorum Adam, ut “reddas uni- cuique secundum vias suas et secundum fructum adinventionum eius, 20 ‘qui posuisti signa et portenta in terra Aegypti usque ad diem hanc et in Israél et in hominibus et /fecisti tibi nomen, sicut est dies haec, 21 let eduxisti populum tuum Israél de terra Aegypti in signis et in por- tentis et “in manu robusta et in bracchio extento et in terrore magno 22 et dedisti eis terram hanc, “quam iurasti patribus eorum ut dares eis, . terram fluentem lacte et melle; 2% et ingressi sunt et possederunt eam et °non oboedierunt voci tuae et in lege tua non ambulaverunt; omnia quae mandasti eis ut facerent non fecerunt, et evenerunt eis omnia mala haec. 24 Ecce ?munitiones exstructae sunt adversum ci- qv. vr. 3 vitatem ut capiatur, et Yurbs data est in manus Chaldaeorum, qui rvr. 36..— Vv. cp. 14,12 proeliantur adversus eam, ‘a facie gladii et famis et pestilentiae, et — quaecumque locutus es acciderunt, ut tu ipse cernis; 25 et tu dicis S054. mihi, Domine Deus: *Eme agrum argento et tadhibe testes, cum urbs eVE. 10,44 data sit in manus Chaldaeorum? 26 Et factum est verbum Domini ad Ieremiam dicens: 27 Ecce ee eS ei Sciscitanti (16-25) Deus ipse exponit atque illustrut (26-44). lisdem in adiunctis constitutus (33, 1-5) novum vaticinium Ieremias profert de urbe restauranda et de gaudio subsequenti (6-13), cum nempe Davidi PROPHETIA IEREMIAE 32, 28 — 33, 10 ego Dominus “Deus universae carnis; Ynunquid mihi difficile erit omne verbum? 28 Propterea haec dicit Dominus: “Ecce ego tradam civitatem istam in manus Chaldaeorum et in manus regis Babylonis et capient eam. 29 Et venient Chaldaei proeliantes adversum urbem hanc et Ysuccendent eam igni et comburent eam et *domos, in qua- rum domatibus sacrificabant Baal et libabant diis alienis libamina “ad irritandum me. 3 Erant enim filii Israél et filii Iuda iugiter facientes malum in oculis meis ab adulescentia sua, filii Israél, qui usque nunc “exacerbant me in opere manuum suarum, dicit Dominus. 31 Quia in furore et in indignatione mea facta est mihi civitas haec a die, qua aedificaverunt eam, usque ad diem istam, qua “auferetur de conspectu meo, 32 propter malitiam filiorum Israél et filiorum Iuda, quam fecerunt ad iracundiam me provocantes “ipsi et reges eorum, principes eorum et sacerdotes eorum et prophetae eorum, viri Iuda et habitatores Ierusalem; 33 et /verterunt ad me terga et non fa- cies, cum docerem eos diluculo et erudirem, et nollent audire, %ut acci- perent disciplinam; 34 “et posuerunt idola sua in domo in qua invoca- -tum est nomen meum, ut polluerent eam; 35 ‘et aedificaverunt excelsa Baal, quae sunt in valle filii Ennom, nut initiarent filios suos et filias suas Moloch, ‘quod non mandavi eis, nec ascendit in cor meum ut facerent abominationem hanc et ”in peccatum deducerent Iudam. 36 Et nunc propter ista haec dicit Dominus Deus Israél ad civi- tatem hanc, de qua vos dicitis quod “tradetur in manus regis Baby- lonis in gladio et in fame et in peste; 37 °Ecce ego congregabo eos de Puniversis terris, ad quas eieci eos 4in furore meo et in ira mea et in indignatione grandi, et *reducam eos ad locum istum et sha- bitare eos faciam confidenter; 38 ‘et erunt mihi in populum, et ego ero eis in Deum 39 et “dabo eis cor unum et viam unam, ut ti- meant me universis diebus, et “bene sit eis et filiis eorum post eos. 40 Et *feriam eis pactum sempiternum et non desinam eis benefa- cere et Ytimorem meum dabo in corde eorum, ut non recedant a me, 41 et laetabor super eis, cum bene eis fecero, et “plantabo eos in terra ista in veritate, in toto corde meo et in tota anima mea. 42 Quia haec dicit Dominus: bSicut adduxi super populum istum omne malum hoc grande, sic adducam super eos omne bonum, quod ego loquor ad eos; 43 et “possidebuntur agri in terra ista, ¢de qua vos dicitis quod deserta sit, eo quod non remanserit homo et iumentum, et data sit in manus Chaldaeorum. 44 ¢Agri ementur pe- cunia et scribentur in libro, et imprimetur signum, et testis adhi- bebitur fin terra Beniamin et in circuitu Ierusalem, in civitatibus Iuda et in civitatibus montanis et in civitatibus campestribus et in civitatibus quae ad austrum sunt, quia %convertam captivitatem eo- rum, ait Dominus. 3 Et factum est verbum Domini ad Ieremiam secundo, cum adhuc clausus esset in @atrio carceris, dicens: 2 Haec dicit /Do- minus, qui facturus est et formaturus illud et paraturus. “Dominus nomen eius: %34Clama ad me, et exaudiam te et “adnuntiabo tibi grandia et firma, quae nescis. 4Quia haec dicit Dominus Deus Tsraél ad fdomos urbis huius et ad domos regis Iuda, quae destructae sunt, et ad %munitiones et ad gladium 5 venientium, “ut dimicent cum Chaldaeis et impleant eas cadaveribus hominum, quos percussi ‘in furore meo et in indi- gnatione mea Jabscondens faciem meam a civitate hac propter omnem malitiam eorum: §&Ecce ‘ego obducam eis cicatricem et sanitatem et curabo eos et revelabo illis deprecationem pacis et veritatis 7 et M™convertam conversionem Iuda et conversionem Ierusalem et “aedi- ficabo eos %sicut a principio 8et Pemundabo illos ab omni ini- quitate sua in qua peccaverunt mihi et %propitius ero cunctis iniqui- tatibus eorum, in quibus deliquerunt mihi et spreverunt me; 9 et rerit mihi in nomen et in gaudium et in laudem et in exsultationem cunctis gentibus terrae, quae audierint omnia bona, quae ego factu- rus sum eis, et *pavebunt et turbabuntur in universis bonis et in omni pace, quam ego faciam eis. 19 Haec dicit Dominus: Adhuc audietur in loco isto, ‘quem vos uNm 16, 22 vv. vr. 17. SVs VT. 3: ey Pak Le iV. Cp..t2 E10. ZV. CD. cEQU 28% av.cp. 7, 18. BGs 3,25: ERI Meps 2506, .- 73 @ 4° Re 23, 27; -24. 23 2y :26: e cp. fcp. 2, 27. — cf .Ez 8.16. — Vii CD. 7, 4H AS5_ 6 V.° €D:, S03. cp. 7. 30; 23, 1%), 4-Rg.ar, 4, S: £ VCR. 75531 20, $5 ig 4 Rg er 3; 21, 6. — Vv. ny 7s. 2F. lep. 7, 31. mcf. 3 Rg 16, 19 8 NY: 33 eCpaarysrOy 32,53: 0. VAC. 23,53 504S 114-822 Pz TT ae 75 fCp. 3; - 3s O-Cp.°21 Sy eDti 20, 28: r-cp; 14, 4S Sep. 24, a 33, z0, Dt 33, 28; Ez 34, 25; Os 2, 18. hi HCD, 243 72-152 11,49 ° 36427; ¥ Ch. 150,05; Ps. 88;'34y, 15.55, 3: ae or Ez 16, 60. VV. cp. z Is 62, 5: laeh %. 17. — cf. Dt 28, 63. av. cp. 24, 6. 6 ef. sep: 41, 28: CNES 25% dcp. 33, 10. é cf. Vr. 7=10: PV SCD. 17,20: &cp. 29, 4; 30, 3; 33, 7. O:V5* De 325-2, 9: b cf. Is 37, 26. Octo Cir 16; te Bz 6,54" Ps 82,.19; Am 9, 6 d.cpxy'20, '§23° Bs 90,2534 Is SO, Os els 48, 6. Pct. 58: 272%." 50. CD. 395234 *< FT IMC"6; 202 SF: ep. ars. es a CDs: 32.5: i Ez 22, 20. a Dt st. 29, 18: 8; 103, 29. Lep. 80,099; . 7, 34 ex Parx6, 343 ess 84 Ps 105, £5. 106, 15: Iscr2. 4. PNT. 72 CD. 30, 3. £797) Lm §;)2 7. acf. Ez 36, rr. 6-cf. cp. 31, 243.505 19;--18 65, 10; Ez 34, 14, 15. EN SCO. 29; 20532. 44. dcf. Lv 27, 32. écl.J0s10;-3: 14-16] cp. 23, §. 6. 14-16] R. in D. 1 Ady. fiep. 29; 10. a OS CY Be ae yes a hcp. 32, 37. — cf. Ez 48, 35. $2.R¢g 7, 12. 13: 3: Re 2s} 9, 5; Ps 88, 4, 5. i Ps 88, 5. — cf. Is 66, 21. 20-26] cp. 31, 36-37. lvr. 25. — cf. Is 54, 9. m Gn 8, 22; Ps 71, 6. ncf. Ps 88, 35. o.Gn. &S. 83499 177.-— cls 10; 24° O97. 7, ONT. 520: Ng 93. 19. — cf. Gn §, 22. qv". 7, 11. — V. Cp. 20, 3; 32, 44. 6.CP;.39, E3835 4 7 Re SS rr bcp. 1, 15. — cf. cp. 51. 28. ca Rg-25,.2. Ov. Cp. 21, 10;. 33, 3; 26. ecp. 32, 4. — cf..cp. §2, 11; 2.52, 313. fcf_.cp.. $8, 17, 203’ 39, .4,,:%. SCC Ch. -§2, FI. 4: Rg’g1, 12; 2. Par-22, 59} Kéti-cp; 22, 18. dicitis esse desertum, eo quod non sit homo nec iumentum in civi- tatibus Iuda et foris Ierusalem, quae desolatae sunt “absque homine et absque habitatore et absque pecore, 11 vox gaudii et vox laetitiae, Yyox sponsi et vox sponsae, vox dicentium: *Confitemini Domino exercituum, quoniam bonus Dominus, quoniam in aeternum misericordia eius; : et portantium vota in domum Domini; ¥reducam enim conversio- nem terrae *sicut a principio, dicit Dominus. 12 Haec dicit Dominus exercituum: *Adhuc erit in loco isto de- serto absque homine et absque iumento. et in cunctis civitatibus eius habitaculum pastorum accubantium gregum. 18 €In civitatibus montuosis et in civitatibus campestribus et in civitatibus, quae ad austrum sunt, et in terra Beniamin et in circuitu lerusalem et in civitatibus luda adhuc transibunt greges ad manum numerantis, ait Dominus. 14 Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et /suscitabo verbum bonum, quod locutus sum ad domum Israél et ad domum Iuda. 15In die- bus illis et in tempore illo 9germinare faciam David germen iustitiae, et faciet iudicium et iustitiam in terra; 16in diebus illis salvabitur Iuda, et “Ierusalem habitabit confidenter, et hoc est nomen quod vocabunt eum: ‘Dominus iustus noster. 17 Quia haec dicit Dominus: Non interibit de David vir, qui se- deat super thronum domus Israél, 18 fet de sacerdotibus et de le- vitis non interibit vir a facie mea, qui offerat holocautomata et in- cendat sacrificium et caedat victimas omnibus diebus. 19 Et factum est verbum Domini ad Ieremiam dicens: 2° Haec dicit Dominus: /Si irritum potest fieri pactum meum cum die, et pactum meum cum nocte, ”ut non sit dies et nox in tempore suo, 21%et pactum meum irritum esse poterit cum David servo meo, ut non sit ex eo filius qui regnet in throno eius, et levitae et sacerdotes | ministri mei. 22 °Sicuti enumerari non possunt stellae caeli et metiri harena maris, sic multiplicabo semen David servi mei et levitas mi- nistros meos. 23 Et factum est verbum Domini ad Ieremiam dicens: 24 Nun- quid non vidisti quid populus hic locutus sit dicens: Duae cogna- tiones, quas elegerat Dominus, abiectae sunt et populum meum de- spexerunt, eo quod non sit ultra gens coram eis? 25 Haec dicit Dominus: ?Si pactum meum inter diem et noctem, et leges caelo et terrae non posui, 26 equidem et semen Iacob et David servi mei proiciam, ut non adsumam de semine eius principes seminis Abraham, Isaac et Iacob; ¢reducam enim conversionem eorum et | miserebor eis. 3 4 Verbum quod factum est ad Ieremiam a Domino, quando @Na- que regna terrae, quae erant sub potestate manus eius, et omnes populi bellabant contra Ierusalem et contra omnes urbes eius, dicens: 2 Haec dicit Dominus Deus Israél: Vade et loquere ad °Sedeciam regem Iuda et dices ad eum: Haec dicit Dominus: 2Ecce ego tra- dam civitatem hanc in manus regis Babylonis, et succendet eam igni, 3 et tu non effugies de manu eius, sed comprehensione capieris et in manu eius traderis, et oculi tui oculos regis Babylonis vide- bunt, et os eius cum ore tuo loquetur, et Babylonem introibis. 4 Atta- men audi verbum Domini, Sedecia rex Iuda: fHaec dicit Dominus ad te: YNon morieris in gladio, 5sed in pace morieris, et secundum Acombustiones patrum tuorum, regum priorum qui fuerunt ante te, sic comburent te et, ‘Vae domine, plangent te; quia verbum ego locutus sum, dicit Dominus. 6 Et locutus est Ieremias propheta ad Sedeciam regem Iuda uni- versa verba haec in Jerusalem. 7 Et-exercitus regis Babylonis /pu- gnabat contra Jerusalem et contra omnes civitates luda, quae reliquae erant, contra 'Lachis et contra “Azecha; "hae enim supererant de civitatibus Iuda °urbes munitae. 8 Verbum quod factum est ad Ieremiam a Domino, postquam Ppercussit rex Sedecias foedus cum omni populo in Ierusalem prac- buchodenosor rex Babylonis et omnis exercitus eius Ouniversa- - shied diate eee ee rr ES “Lal Lee violantes (34, I-11) iram Dei non sint veriti provocare (12-22). Tan- tam pervicaciam propheta illustrat tum proposito exemplo Rechabi- tarum (35, 1-11), quorum oboedientiam praeceptis patris sui oppo- PROPHETIA IEREMIAE 34, g — 35, 11 dicans 9% @ut dimitteret unusquisque servum suum et unusquisque ancillam suam hebraeum et hebraeam liberos "et nequaquam domi- narentur eis, id. est in iudaeo et fratre suo. 10 Audierunt ergo omnes principes et universus populus, qui inierant pactum, ut dimitteret unusquisque servum suum et unusquisque anciliam suam liberos et ultra non dominarentur eis, audierunt igitur et dimiserunt; 11 et conversi sunt deinceps et retraxerunt servos et ancillas suas, quos dimi- serant liberos, et subiugaverunt in famulos et famulas. 12 Et factum est verbum Domini ad Ieremiam a Domino dicens: 13 Haec dicit Dominus Deus Israél: Ego percussi foedus cum patri- bus vestris in die ‘qua eduxi eos de terra Aegypti, de domo ser- vitutis, dicens: 14’ *Cum completi fuerint septem anni, dimittat unus- quisque fratrem suum hebraeum, qui venditus est ei: et serviet tibi sex annis, et dimittes eum a te liberum’; et “non audierunt patres vestri me nec inclinaverunt aurem suam. 15 Et conversi estis vos hodie et fecistis quod rectum est in oculis meis, ut “praedicaretis libertatem unusquisque ad amicum suum; et “inistis pactum in con- spectu meo in domo, Yin qua invocatum est nomen meum super eam, 16et reversi estis et *commaculastis nomen meum et 2redu- xistis unusquisque servum suum et unusquisque ancillam suam, quos dimiseratis, ut essent liberi et suae potestatis, et subiugastis eos, ut sint vobis servi et ancillae. 17 Propterea haec dicit Dominus: Vos non audistis me, ut "prae- dicaretis libertatem unusquisque fratri suo et unusquisque amico suo; becce ego praedico vobis libertatem, ait Dominus, “ad gladium, ad pestem et ad famem et %dabo vos in commotionem cunctis regnis terrae 18 et dabo viros, qui praevaricantur foedus meum et non obser- vaverunt verba foederis, quibus adsensi sunt in conspectu meo, vitu- lum, quem conciderunt in duas partes et °transierunt inter divisio- nes eius, 19 principes Iuda et principes Ierusalem, feunuchi et sacer- dotes et omnis populus terrae, qui °transierunt inter divisiones vituli, 20 et Jdabo eos in manus inimicorum suorum et in manus quaeren- tium animam eorum, et “erit morticinum eorum in escam volatilibus caeli et bestiis terrae, 21 et iSedeciam regem Iuda et principes eius dabo in manus inimicorum suorum, et in manus quacrentium animas eorum, et in manus exercituum regis Babylonis, /qui recesserunt a vobis. 22 Ecce /ego praecipio, dicit Dominus: et ™reducam eos in civitatem hanc, et proeliabuntur adversus eam et capient eam et "incendent igni, et civitates Iuda dabo in solitudinem, °eo quod non sit habitator. 3 Verbum quod factum est ad Ieremiam a Domino in diebus @Toakim filii Iosiae regis Iuda dicens: 2 Vade ad domum °Re- chabitarum et loquere eis, et introduces eos in domum Domini, in unam exedram thesaurorum, et dabis eis bibere vinum. 3 Et adsumpsi fezoniam filium Ieremiae filii Habsaniae et fratres eius et omnes filios eius et universam domum Rechabitarum 4 et introduxi eos in domum Domini ad gazophylacium filiorum Hanan filii Iegedeliae @hominis Dei, quod erat iuxta gazophylacium principum super the- saurum ¢Maasiae filii /Sellum, qui erat 9custos vestibuli, 5 et posui coram filiis domus Rechabitarum scyphos plenos vino et calices et dixi ad eos: Bibite vinum. 6 Qui responderunt: Non bibemus vinum, quia “Ionadab filius Rcechab pater noster praecepit nobis dicens: Non bibetis vinum vos et filii vestri usque in sempiternum 7 et domum non aedificabitis et sementem non seretis et vineas non plantabitis nec habebitis, sed in tabernaculis habitabitis cunctis die- bus vestris, tut vivatis diebus multis super faciem terrae in qua vos peregrinamini. 8 Oboedivimus ergo voci Ionadab filii Rechab patris nostri in omnibus, quae praecepit nobis, ita ut non biberemus vinum cunctis diebus nostris nos et mulieres nostrae, filii et filiae nostrae, %et non aedificaremus domos ad habitandum et vineam et agrum et sementem non habuimus, 1%sed habitavimus in tabernaculis et oboedientes fuimus iuxta omnia, quae praecepit nobis Ionadab pater noster. 114Cum autem ascendisset Nabuchodonosor rex Babylonis ad terram nostram diximus: Venite et ingrediamur Ierusalem a facie qv. Lv 25, 39-46. ?'Cl:.:2 Es: 's,-8, S$ Ex 20, 2. BEX" 22,27 Dt ¥5,.12: MCD. 7224, 267. 11, 82 25, 4; 35, 15; 44, 5. v vr. 9. — cf. Is 61, 1 vr. 1735- Ex 2%; 2; Jov- 25,10. — ct. Is 61, 1. y vr. 8. — cf. 4 Rg 23, 3. 3 Lv -18;-22% .19,-%2 MI 1; avr. If. 17, 23; 6cf. Mt 9, £3. CV. CDs £4). 12; dv.cp. 15, 4 4; Gab. 6,96 Je. 2; é@cf.-Gn:. 18; 10, 19. fcp. 29, 2 gv. Cp. 32,225. hv. cp. 7,. 33. £456 NE. Wo Va-CDnc2 ky, % oe. OD. 37; lIs 10, 6. m Cp. 37,7, 8; 38,3: 5-11. Ecli 49, 8 acp. : bs Par. 2,:-ss. cr Pare9, 26, 33 rg Act sD 233;53. €cp. 21, 1; 29, 25; 37, 3 fcp.-32,.7 a g4 Rg 12, 9 8, 6-8] * cf. Cétech? "Rk. UI ‘eaekOs h4 Rg 10, 15-23. Eph6,.25.3¢ HCE 15X20; 12; jcp. 46, 2; 4 Rg 24, x. — cf. Vises i PROPHETIA IEREMIAE 35, 12 — 36, 15 nit inoboedientiae Israélitarum erga Dfium (12-19), tum allatis re- centioris historiae eventibus, nempe persecutione in semetipsum vel cum, regnante loakim, volumen vaticiniorum suorum igni traditum, ipse la Rg 24, 2. MC VE. 7; WV OCDS 55.3 OV: KD. 2S, Se32 Par.36;- 15,26: PV. Cp. 25, 4-7. qacp. 7, 3; 18, 11; 4 Rg 17, 13. PS OD eos SN. Cp 234s TAs tcp. 7, 13. — cf. Is 50, 2. w:vr. 6. CAH Cp LTS; acp. 25, 1; 45, 1. — cf. vr. 9. | Je: Cag AST ey ae) OF A Pa) a Pe ht A w 5, I, 2. . — cf. cp. 51, 60. OVescp.s5. TS aro TCR: 1,2}. 28.025 3 , 12. JCD. 51, 59. cp. 32, 2; 33, 13 39, 15. m cf. vr. 9. nvr. 3. O'cCis-Vee k. pvr. 22. a:ct.- 2° Par 20;.3. T-Cf. Cp. 45, 2% SED. 26,1242 40; S32. Yar 34, 8) iS, 38.. tcf. 4 Rg 18, 18. “cp. 26, 10. cp..4%, 2¢ 4 Re 23. V Cpa 26;: 22. 2 cp: 28; 1. FEEDS 33751237 235 2905 1 exercitus Chaldaeorum et a facie 'exercitus Syriae et *mansimus in Ierusalem. 12 Et factum est verbum Domini ad Ieremiam dicens: 13 Haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: Vade et dic viris Iuda et habitatoribus Ierusalem: Nunquid “non recipietis disciplinam, ut oboediatis verbis meis? dicit Dominus. 14 Praevaluerunt sermones Ionadab filii Rechab, quos praecepit filiis suis ut non biberent vinum, et non biberunt usque ad diem hanc, quia oboedierunt praecepto patris sui; ego autem locutus sum ad vos °de mane consurgens et loquens, et non oboedistis mihi. 15 ?Misique ad vos omnes servos meos prophetas consurgens diluculo mittensque et dicens: %Conver-_ timini unusquisqué a via sua -pessima et bona facite studia vestra et "nolite sequi deos alienos neque colatis eos, et habitabitis in terra, quam dedi vobis et patribus vestris; et non inclinastis aurem vestram neque audistis me. 16 Firmaverunt igitur filii Ionadab filii Rechab praeceptum patris sui, quod praeceperat eis; populus autem iste non oboedivit mihi. 17 Tdcirco haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: Ecce ego adducam super Iuda_ et super omnes habitatores Ierusalem univer- sam adflictionem, quam locutus sum adversum illos, ‘eo quod locu- tus sum ad illos, et non audierunt; vocavi illos, et non responderunt mihi. 18 Domui autem Rechabitarum dixit Ieremias: Haec dicit Do- minus exercituum Deus Israél: Pro eo quod oboedistis praecepto Ionadab patris vestri et custodistis omnia mandata eius et fecistis universa quae praecepit vobis, 19 propterea haec dicit Dominus exer- cituum Deus Israél: Non deficiet vir de stirpe “Ionadab filii Rechab Ystans in conspectu meo cunctis diebus. Et factum est in “anno quarto Ioakim filii Iosiae regis Iuda, factum est verbum hoc ad Ieremiam a Domino dicens: 2 Tolle byolumen libri et “scribes in eo omnia verba, quae locutus sum tibi adversum Israél et “Iudam et “adversum omnes gentes /a die, qua locutus sum ad te ex diebus Iosiae usque ad diem hanc, 3 9si forte, audiente domo Iuda universa mala quae ego cogito facere eis, revertatur unusquisque a via sua pessima, et /“propitius ero iniqui- tati et peccato eorum. 4 Vocavit ergo Ieremias ‘Baruch filium /Neriae, et scripsit Baruch ex ore Ieremiae omnes sermones Domini, quos locutus est ad eum, in volumine libri, 5 et praecepit Ieremias 'Baruch dicens: Ego clau- sus sum nec valeo ingredi domum Domini. 6 Ingredere ergo tu et lege de volumine, in quo scripsisti ex ore meo verba Domini, audiente populo in domo Domini “in die ieiunii, insuper et audiente universo Iuda, qui veniunt de civitatibus suis; leges eis, 7”si forte cadat oratio eorum in conspectu Domini, et revertatur unusquisque a via sua pessima, quoniam magnus furor et indignatio est, quam locutus est Dominus adversus populum hunc. 8 Et fecit Baruch filius Neriae iuxta omnia, quae praeceperat ei Jeremias propheta, legens ex volu- mine sermones Domini in domo Domini. 9 Factum est autem %in anno quinto Ioakim filii Iosiae regis Iuda, Pin mense nono, @praedicaverunt ieiunium in conspectu Domini omni populo in Ierusalem et universae multitudini, quae confluxerat de civitatibus Iuda in Ierusalem. 19 Legitque Baruch ex volumine sermones Ieremiae in domo Domini, "in gazophylacio Gamariae filii 8Saphan ‘scribae, in vestibulo superiori, “in introitu portae novae domus Domini, audiente omni populo. 1! Cumque audisset Michaeas, filius Gamariae filii Saphan omnes sermones Domini ex libro 12 de- scendit in domum regis ad gazophylacium scribae, et ecce ibi omnes principes sedebant, YElisama scriba et “Dalaias filius Semeiae et Elnathan filius ’Achobor et Gamarias filius Saphan et Sedecias filius zHananiae et universi principes 1% et nuntiavit eis Michaeas omnia verba quae audivit, legente Baruch ex volumine in auribus populi. 14 Miserunt itaque omnes principes ad Baruch Iudi filium Nathaniae filii @Selemiae filii Chusi dicentes: Volumen, ex quo legisti, audiente populo, sume in manu tua et veni. Tulit ergo Baruch filius Neriae volumen in manu sua et venit ad eos, 15 et dixerunt ad eum: Sede ae .ee ie Oe ee ‘ws. vero cum Baruch ad mortem quaesitus est (36, 1-32); vel cum, Sedecia rege, quia praedixerat Chaldaeos reversuros, in durissimum carce- rem iniectus est; a quo, etsi ereptus (37, 1-15), et precibus Abdemelech PROPHETIA IEREMIAE . : et lege haec in auribus nostris. Et legit Baruch in auribus eorum. 16 Tgitur, cum audissent omnia verba, obstupuerunt unusquisque ad proximum suum et dixerunt ad Baruch: °Nuntiare debemus regi omnes sermones istos. 17 Et interrogaverunt eum dicentes: Indica nobis quomodo scripsisti omnes sermones istos ex ore eius. 18 Dixit autem eis Baruch: Ex ore suo loquebatur quasi legens ad me omnes sermones istos, et “ego scribebam in volumine atramento. 19 Et dixerunt principes ad Baruch: Vade et abscondere tu et Ieremias, et nemo sciat ubi sitis. 29 Et ingressi sunt ad regem in atrium; porro volumen commendaverunt in ¢gazophylacio Elisamae scribae et nuntiaverunt, audiente rege, omnes sermones. 21 Misitque rex Iudi ut sumeret volumen, qui tollens illud de gazophylacio Eli- samae scribae legit, audiente rege et universis principibus qui stabant circa regem. 22 Rex autem sedebat ¢in domo hiemali /in mense nono, et posita erat arula coram eo plena prunis. 23 Cumque legisset Iudi tres pagellas vel quattuor, scidit illud scalpello scribae et proiecit in ignem qui erat super arulam, donec consumeretur omne volumen igni qui erat in arula. 249Et non timuerunt neque “sciderunt vesti- menta sua rex et omnes servi eius, qui audierunt universos sermo- nes istos. 25 Veruntamen ‘Elnathan et Dalaias et Gamarias contra- dixerunt regi, ne combureret librum, et non audivit eos. 26 Et prae- cepit rex Ieremiel filio /Amelech et Saraiae filio Ezriel et 'Selemiae, filio Abdeel, ut comprehenderent “Baruch scribam et Ieremiam pro- phetam. Abscondit autem eos Dominus. 27 Et factum est verbum Domini ad Ieremiam prophetam, post- quam combusserat rex volumen et sermones, quos scripserat Baruch ex ore Ieremiae, dicens: 28 Rursum tolle volumen aliud et scribe in eo omnes sermones priores, qui erant in primo volumine, quod com- bussit Ioakim rex Iuda, 29 et ad Ioakim regem Iuda dices: Haec dicit Dominus: “Tu combussisti volumen illud dicens: Quare scrip- sisti in eo adnuntians: Festinus °veniet rex Babylonis et vastabit ter- ram hanc et ?cessare faciet ex illa hominem et iumentum? 30 Propterea haec dicit Dominus contra Joakim regem Iuda: YNon erit ex eo "qui sedeat super solium David, et 8cadaver eius tproi- cietur ad aestum per diem et ad gelu per noctem, 31 “et visitabo contra eum et contra semen eius et contra servos eius iniquitates ‘suas et adducam super eos et super habitatores Ierusalem et super viros Iuda omne malum, quod locutus sum ad eos, et non audierunt. 32]Jeremias autem tulit volumen aliud et dedit illud “Baruch filio Neriae scribae, qui “scripsit in eo ex ore Ieremiae omnes sermones libri, quem combusserat Ioakim rex Iuda igni; et insuper additi sunt ser- mones multo plures quam antea fuerant. 3 7 aE t regnavit rex Sedecias filius Iosiae pro °Iechonia filio Ioakim, “quem constituit regem Nabuchodonosor rex Babylonis in terra Iuda, 2 4%et non oboedivit ipse et servi eius et populus terrae, verbis Domini, quae locutus est in manu JIeremiae prophetae. 3 Et misit rex Sedecias €Iuchal filium ‘Selemiae et 9Sophoniam filium ’Maasiae sacerdotem ad Jeremiam prophetam dicens: ‘Ora pro nobis Domi- num Deum nostrum. 4Jeremias autem libere ambulabat in medio populi, ‘non enim miserant eum in custodiam carceris. Igitur exer- citus Pharaonis egressus est de Aegypto, et audientes ”Chaldaei, qui obsidebant Jerusalem, huiuscemodi nuntium “recesserunt ab Terusalem. 5 Et factum est verbum Domini ad Ieremiam prophetam dicens: 6 Haec dicit Dominus Deus Israél: Sic dicetis regi Iuda, °qui misit vos ad me interrogandum: PEcce exercitus Pharaonis, qui egressus est vobis in auxilium, Yrevertetur in terram suam in Aegyptum; 7 et fredient Chaldaei et bellabunt contra civitatem hanc et capient eam et succendent eam igni. 8 Haec dicit Dominus: Nolite decipere animas vestras dicentes: Euntes abibunt et recedent a nobis Chaldaei; quia non abibunt; %8sed, et si percusseritis omnem exercitum Chaldaeorum, qui proelian- tur adversum vos, et derelicti fuerint ex eis aliqui ‘vulnerati, singuli de tentorio suo consurgent et incendent civitatem hanc igni. 36, 16 — 37,9 bvr. 20. C vr. 32. — cf. Rm 16, 22. d Vr.°12 eAm 3, 1S. fvr.9; 1 Mc 1, 57, 62. — cf. §O.5T0;.,.22 gécf. vr. 16. Aci. 4 Rg 27. 11. —v. Js 7, 6. 4 WP. 12’. jcp. 38, 6. — cf. 3 Rg 22, 26: (Sph 1, 8). ivr. 14 m VY. 4. — V. Cp. 45, I-3. ncf. cp. 26, 9. ocf. cp. 25, 9-11. ?cf. cp. 7, '207"9, gd cf..Cp. 223; 30: fT Cl.. CB. 22k. 24. 43 $ Cf. cp. 22,. 16. ¢ci. Bar 32, 25. u'Ol..Cps 1, 16. Io. vv. Vr. 4. x vr; 18, acp *§2;' 154 Re 24, 17% 2 Par Gl. BZ 487,233. av. 2-Par 36, 12-14: @.CP: Cp...28. 21. fiVEe'T 32" Cp; 38; oi: £My, CD; al, -1- Av. cp. 35, 4. #cp. 42, 2. — cf. cp. 21. 2: Is BYse-4 JO OD; 32,22 2h Is Pick) Bz 97. 25; MECD. 532, 21 NANI. FI2s CP. 34, 213. Ovr. 3. 6 ci. iz 20, 2. 6. oLniias 17: €p.34, 22. scf. ‘cp. 214 °4. tcf. cp. 51,:4; Lar. 49: —— 51: — PROPHETIA IEREMIAE> 37, 10 — 38, 16 deductus a cisterna luto plena, in quam ut fame et sorde periret fue- rat immissus (16-38, 13), libertatem plenam non est adsecutus, sed in vestibulo carceris mansit donec urbs a Chaldaeis est capta (14-28). wvr. 5. vcp. I, 1; 32, 8. — cf._Js- 48; 28. yo 8) EA ot RI, SCD. 20; 2%: 38,73. LC f4,. 20> BVESS° cp. 38, I. acf. cp. 21, 9; 38, 19; 39, 9; 2:25. : bcp. 36, 12. eel. Bt 255 2% ae ai, 238. dct. Heb 11, 36. év. cp. 38, ‘6-14. fcp. 38, 16. &cp. 21, 7, 190; 32, 3; 34, 21. iets cp. 28, 2) 28,007: Hel. eps 38,126; jcf. cp. 38, 28. lv.‘CDp. 32, 2. mcp. 38, 9; 52, 6. — cf. Ez 4, 10, 16. ncp. 38, 28. a cf. cp. 37, 3 bv. cp. 20, : c cp. 21, 1. — cf. cp. 20, I. dcp. 21, 9. — cf. oy 17, 18. ecp. 27, 12; Bar 2. 21. fvr. 20; cp. 40. 9. &cp. 21, 10; 32, 3. hcp. 26, a: icp. 6. 24. -~ cf. Am 7, 10. jv. vr. 24-28. RCp 739 ta S62 OS iis t 21, 35. iv. cp. 36, 26. MV. CD..32, 2. nvr. It, 13. o cf. Gn 39,248 — cf. Ecli 49. Lm 3, 53; Zc 9. pct. Ps 68, 15. " gcp. 39, 16. rc. Ac 8;. 2%: SEN. 20°95 37,> 82 Cf Cp. .k44.20, ucf. cp. 37, 20. 10 Ergo, “cum recessisset exercitus Chaldaeorum ab Ierusalem pro- pter exercitum Pharaonis, 11 egressus est leremias de Ierusalem, ut iret in “terram Beniamin et Tdivideret ibi possessionem in conspectu civium, 12 Cumque pervenisset ad Yportam Beniamin, erat ibi custos portae per vices nomine Ierias filius *Selemiae filii Hananiae et apprehendit Ieremiam prophetam dicens: Ad Chaldaeos profugis. 13 Et respondit leremias: Falsum est, non fugio ad Chaldaeos. Et non audivit eum, sed comprehendit Terias leremiam et adduxit eum ad %principes; 14 quam ob rem irati °principes contra leremiam ¢caesum eum miserunt in carcerem, qui erat in domo Ionathan scribae; ipse enim praepositus erat super carcerem. 15 €Jtaque ingres- sus est Ieremias in domum laci et in ergastulum et sedit ibi Iere- mias diebus multis. 16 Mittens autem Sedecias rex tulit eum et inter- rogavit eum in domo sua /abscondite et dixit: Putasne, est sermo a Domino? Et dixit Ieremias: Est. Et ait: 9In manus regis- Babylonis traderis. 17 Et dixit Ieremias ad regem Sedeciam: Quid peccavi tibi et servis tuis et populo tuo, quia misisti me in domum carceris? 18hUbi sunt prophetae vestri, qui prophetabant vobis et dicebant: Non veniet rex Babylonis super vos et super terram hanc? 19 Nunc ergo audi, obsecro, domine mi rex: tvaleat deprecatio mea in con- spectu tuo, e et Jne me remittas in domum Jonathan scribae, ne moriar ibi. 20 Praecepit ergo rex Sedecias ut traderetur leremias in ‘vesti- bulo carceris et daretur ei torta panis cotidie, excepto pulmento, ™donec consumerentur omnes panes de civitate; et “mansit leremias in vestibulo carceris. Audivit autém Saphatias filius Mathan et Gedelias filius Phas- sur et “Iuchal filius Selemiae et ’Phassur filius “Melchiae ser- mones, quos Ieremias loquebatur ad omnem populum dicens: 2 Haec dicit Dominus: ¢Quicumque manserit in civitate hac morietur gladio et fame et peste; “qui autem profugerit ad Chaldaeos /vivet et erit anima eius sospes et vivens. 3 Haec dicit Dominus: #Tradendo tradetur civitas haec in manu exercitus regis Babylonis et capiet eam. 4 Et dixerunt principes regi: *Rogamus ut occidatur homo iste; de industria enim ‘dissolvit manus virorum bellantium, qui remanserunt in civitate hac, et manus universi populi loquens ad eos iuxta verba haec; siquidem homo iste non quaerit pacem populo huic, sed malum. 5 Et dixit rex Sede-. cias: Ecce ipse in manibus vestris est; nec enim fas est regem vobis quidquam negare. § Tulerunt ergo Teremiam et ‘proiecerunt eum in lacum Melchiae filii Amelech, qui erat in ”vestibulo carceris, et sub- miserunt Ieremiam “funibus in °lacum, in quo non erat aqua sed lutum; descendit itaque Ieremias ?in caenum. 7 Audivit autem %Abdemelech ‘aethiops vir eunuchus, qui erat in domo regis, quod misissent Ieremiam in lacum. Porro rex sede- bat in &¢porta Beniamin, 8 et egressus est Abdemelech de domo regis et locutus est ad regem dicens: Domine mi rex, male fecerunt viri isti omnia quaecumque perpetrarunt contra Ieremiam prophetam mittentes eum in lacum, ut moriatur ibi ‘fame: “non sunt enini panes ultra in civitate. 1° Praecepit itaque rex YAbdemelech aethiopi dicens: Tolle tecum hinc triginta viros et leva Ieremiam prophetam de lacu, antequam moriatur. 11 Adsumptis ergo Abdemelech secum viris ingressus est domum regis, quae erat sub cellario, et tulit inde veteres pannos et antiqua, quae computruerant, et submisit ea ad Ieremiam in lacum per Yfuniculos. 12 Dixitque Abdemelech aethiops ad Ieremiam: Pone veteres pannos et haec scissa et putrida, sub cubito manuum tuarum et super funes. Fecit ergo Ieremias sic: 13 et extraxerunt Ieremiam funibus et eduxerunt eum de lacu; mansit autem Ieremias in “vestibulo carceris. 14 Et misit rex Sedecias et tulit ad se leremiam prophetam ad ostium tertium, quod erat in domo Domini; et dixit rex ad tt we Intennoas ego te sermonem, ne abscondas a me aliquid. 15 Dixi autem Jleremias ad Sedeciam: Si adnuntiavero tibi, nunquid or interficies me? et, si consilium dedero tibi, non me audies? 16 Iura- vit ergo rex Sedecias Ieremiae Yclam dicens: #Vivit Dominus, aqui Matin Postquam dictum est quid mali, advenientibus Chaldaeis, regi urbi, populo, contigerit (39, 1-10) ; econtra quid boni acciderit cum leremiae, qui liber- tatem adeptus est (11-14), tum Abdemelech, cui promissa est salus (15-18), —— fecit nobis animam hanc, si occidero te et si tradidero te in manus byirorum istorum, qui quaerunt animam tuam. 17 Et dixit Jeremias ad Sedeciam: Haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: °Si profectus exieris ad %principes regis Babylonis, évivet anima tua, et civitas haec non succendetur igni, et salvus eris tu et domus tua; 18si autem non exieris ad principes regis Baby- lonis, /tradetur civitas haec in manus Chaldaeorum, et succendent eam igni, et tu non effugies de manu eorum. 19 Et dixit rex Sedecias ad leremiam: Sollicitus sum propter Iu- daeos, %qui transfugerunt ad Chaldaeos; ne forte tradar in manus eorum, et “illudant mihi. 2° Respondit autem Ieremias: Non te tra- dent. Audi, quaeso, vocem Domini, quam ego loquor ad te, et ‘bene tibi erit, et. vivet anima tua. 21 Quod, si nolueris Jegredi, iste est sermo quem ostendit mihi Dominus: 22 Ecce omnes mulieres, quae remanserunt in domo regis Iuda, educentur ad principes regis Baby- lonis et ipsae dicent: Seduxerunt te et ‘praevaluerunt adversum te myiri pacifici tui, demerserunt in caeno et in lubrico pedes tuos et recesserunt a te. 23 Et omnes uxores tuae et "filii tui educentur ad Chaldaeos, et °non effugies manus eorum, sed ?in manu regis Baby- lonis capieris, et civitatem hanc comburet igni. 24 Dixit ergo Sedecias ad IJeremiam: Nullus sciat verba haec, et non morieris. 25Si autem audierint %principes, quia locutus sum tecum, et venerint ad te et dixerint tibi: Indica nobis quid locutus sis cum rege, ne celes nos, et non te interficiemus, et quid locutus est tecum rex, 26dices ad eos: “Prostravi ego preces meas coram rege, ne me reduci iuberet in domum Jonathan et ibi morerer. 27 Venerunt ergo omnes principes ad leremiam et interrogaverunt eum, et locutus est eis iuxta omnia verba, quae praeceperat ei rex, et cessaverunt ab eo, nihil enim fuerat auditum. 28 sMansit vero Ie- remias in vestibulo carceris usque ad diem, quo capta est Ierusalem. 3 Et factum est ut caperetur Ierusalem. 1¢Anno nono Sedeciae regis luda mense decimo venit Nabuchodonosor rex Babylonis et omnis exercitus eius ad Ierusalem et obsidebant eam. 2 Undecimo autem anno Sedeciae mense quarto, quinta mensis aperta est civitas, 2 et ingressi sunt omnes 2principes regis Babylonis et °sederunt in porta media: Neregel, Sereser, Semegarnabu, Sarsachim, ¢Rabsares, Neregel, Sereser, Rebmag et omnes reliqui principes regis Baby- lonis. 4 Cumque vidisset eos Sedecias rex Iuda et omnes viri bel- latores, fugerunt et egressi sunt nocte de civitate per viam horti regis et per portam quae erat inter duos muros et egressi sunt ad viam deserti. 5 Persecutus est autem eos exercitus Chal- daeorum, et comprehenderunt Sedeciam ¢in campo solitudinis ierichon- | tinae et fcaptum adduxerunt ad Nabuchodonosor regem Babylonis in 9Reblatha, quae est in terra Emath; et “locutus est ad eum iudicia. 6 Et ‘occidit rex Babylonis filios Sedeciae in Reblatha in oculis eius et omnes nobiles Iuda occidit rex Babylonis, 7 joculos quoque Sedeciae eruit et vinxit eum compedibus, ut duceretur in Babylonem. 8’Domum quoque regis et domum vulgi succenderunt Chaldaei igni et “murum [Ierusalem subverterunt. 9 Et reliquias populi, qui remanserant in civitate, et perfugas, "qui transfugerant ad eum, et superfluos vulgi, qui remanserant, transtulit °Nabuzardan Pmagister militum in Babylonem. 1° Et de plebe pauperum, qui nihil penitus habebant, Ydimisit Nabuzardan magister militum in terra Iuda et dedit eis vineas et cisternas in die illa. 11 Praeceperat autem Nabuchodonosor rex Babylonis de Ieremia Nabuzardan ma- gistro militum dicens: 12*Tolle illum et pone super eum oculos tuos nihilque ei mali facias, sed, ut voluerit, sic facias ei. 13 Misit ergo Nabuzardan princeps militiae, et Nabusezban et *Rabsares et Neregel et Sereser et Rebmag et omnes optimates regis Babylonis 4 miserunt et tulerunt Ieremiam de ‘vestibulo carceris et tradiderunt eum “Godoliae filio Y“Ahicam filii “Saphan, ut intraret in domum et Yhabitaret in populo. 15 Ad Ieremiam autem factus fuerat sermo Domini, *cum clausus esset in vestibulo carceris, dicens: 16 Vade et dic *Abdemelech ae- PROPHETIA IEREMIAE 38, 17 — 39, 16 by. vr. 4-6. _ OVE. 0, 23s: — chs: -27,454, 13; 4 Rg 24, 12. dcp. 39, 3- ect. cp. 34, 4, 5. fv. cp. 21, 10. gv. cp. 37, 12. Acie x Re-s1, 2. ivr. 2; Cp. 40, 9. $v. 25 —— cl. cp. 27, 12,133 AR 2A;..52: 1 Ps ao, 10; Ab 7. — cf. Mic i 7s 5. mcp. 20, 10; Jb 19, 13, 14, 19. — cf. cp. 6, 14. mCP. 39, 6; 41, 10; 43, 6. OCP. 32, 4; 34, 3. pcp. 21, 10. @ ch. Vr. Ss. ciel. CPs. 3 719. Scp. 37, 20. — V. Cp. 32, 2. 1-10] cp. §2, 4-16; 4 Rg 25, I-I2. @ef! ept 32; ©. 6 cp. 38; 17, 18,: 22; O08 Ce T5318... dvr. 13; 4 Rg 18, 17. eJs §, 10. St: 98i7; 376-27 ee 4 Rg 23, 33- cp. 4, 12. — cf. Ez 17, 15. ck. €D.. 52, TO. j chy iu 34, 45 Beer2i' Xa 14 Rg.25, 9; Ez 16, 41. — cf. cp. 5, 10. — V. Cp. 21, 10-14; 17, 27 m2 Es 1, 3. — ef. Ps 79, 13; Is 5, 5 cf. cp. ‘ox, fe Toe to Bis FPA ocp. 40, I. p Gn 37, 36. g cp. 40, 7. rcp. 40. 4. err. ay tcp. 38, 28. — Vv. cp. 32, 2. ucp. 43, 6. — V. cp. 40. 5-9, 11-16; 4%, 1-4. 6; 4 Rg 25, 22-25. v4 Rg 22, 12. wa Re -22, 3. ycp. 40. 6. ecp. 36, 5;. 38, 13. GA Cp. 38,7. (48) rere: X Tagua PROPHETIA IEREMIAE historia narratur ludaeorum, gui, Godolia praefecto, in Palaestina re- manserant (40, 1-12), quique, postguam Godolia ab Ismaéle ammonita dolo peremptus est (13-41, 3), et Ismaél suae ipsius iniquitatis fructu a 39, 17 — 41, 3 Oe PDnro; 12. Cep. 21, 10. citep, 14) -1 5: d-cp.<22, 25. CCl. JD: §; -207-"°Ps 32°19 236: 40. 7 ep; 235.95. 45, Bs g ci. Ps. 24, 3: 36; 40. \Cpen30, 14: b Js 18, 25. Se TAO; BS) , Dt 20; 24):28.2 - 44, 3, 23; Dt 29, 25. — v. Dn 9g, 10-12. < CP. -39;-32% . SGH 13,40" a0 eel si Av. cp. 39, 14. Ha” 3p Otter Ee ROL Hep $2554; lop. 41, 6; Js 18, 26; Jd 20, 1; 1 Re7, SP 20; 2751 Me 3. 453 Mm CD. 37, 12; 39, I4. “% CP. 39. 10. 7-9] 4 Rg 25, 22-24. ovr. §. Pcp. 39, 10; 4 Rg 25, 12. qd vr. 14-16. — v. cp. 41, I-3. ENE 135-155 10 ep eae bis 42, I, SiCD. 42521. tcp. 38, 20. cf, Vr.°12, vcf. Nm 22, 1; 2 Rg 8, 2. eer Re ix, ¢:. 12. zak y Gn 36, 8. Bi CASCps 2435-8 a cf. vr. 10. O-vr..8, 15, 16. Gps 4p TE? 42; oh GUL Cp.. 41510, oC Cp,..42, 2. a4 Rg 23, 25. bcp. 40, 8, 14. ECp. 40,5: Vv. cp. 40, 6, 8, 10. ech. Ps40, 20: er Rg 13,.28} 263% Mc 116; 16, & Cp. 40, 5. thiopi dicens: Haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: Ecce ego inducam sermones meos super civitatem hanc “in malum et non in bonum, et erunt in conspectu tuo in die illa; 17 et liberabo te in die illa, ait Dominus, et non traderis in manus virorum, ¢quos tu formidas; 18sed ¢eruens liberabo te, et gladio non cades, sed /erit tibi anima tua in salutem, %quia in me habuisti fiduciam, ait Do- minus. 4() Sermo qui factus est ad Ieremiam a Domino, %postquam di- missus est a Nabuzardan magistro militiae de 9Rama, quando tulit eum °vinctum catenis in medio omnium, qui migrabant de leru- salem et Iuda et ducebantur in Babylonem. 2 Tollens ergo princeps militiae Ieremiam dixit ad eum: “Dominus Deus tuus locutus est malum hoc super locum istum et adduxit et fecit Dominus sicut locutus est, ¢quia peccastis Domino et non audistis vocem eius; et factus est vobis sermo hic. 4 Nunc ergo ecce solvi te hodie de ca- tenis, quae sunt in manibus tuis; /si placet tibi, ut venias mecum in Babylonem, veni, et ponam oculos meos super te; si autem displicet tibi venire mecum in Babylonem, reside: Yecce omnis terra in con- spectu tuo est: quod elegeris, et, quo placuerit tibi ut vadas, illuc perge 5et mecum noli venire, sed habita apud “Godoliam filium Ahicam filii Saphan, ‘quem praeposuit rex Babylonis civitatibus Iuda; habita ergo cum eo in medio populi; vel, quocumque placue- rit tibi ut vadas, vade. Dedit quoque ei magister militiae Jcibaria et munuscula et dimisit eum. 6 Venit autem Ieremias ad Godoliam filium Ahicam in 'Masphath et habitavit cum eo “in medio populi, "qui relictus fuerat in terra. 7Cumque audissent omnes principes exercitus, qui dispersi fue- rant per regiones, ipsi et socii eorum, quod °praefecisset rex Baby- lonis Godoliam filium Ahicam terrae et quod commendasset ei viros et mulieres et parvulos et ?de pauperibus terrae, qui non fuerant translati in Babylonem, §8venerunt ad Godoliam in Masphath et WIsmahel filius Nathaniae et *Iohanan et Jonathan filii Caree et Sareas filius Thanehumeth et filii Ophi, qui erant de Netophathi, et ‘Iezonias filius Maachathi, ipsi et viri eorum. 9% Et iuravit eis Go- dolias filius Ahicam filii Saphan et comitibus eorum dicens: Nolite timere servire Chaldaeis; habitate in terra et servite regi Babylonis, et ‘bene erit vobis. 19 Ecce ego habito in Masphath, ut respondeam praecepto Chaldaeorum, qui mittuntur ad nos; vos autem “colligite vindemiam et messem et oleum et condite in vasis vestris et manete in urbibus vestris, quas tenetis. 11 Sed et omnes Iudaei, qui erant in “Moab et in filiis 7Ammon et in YIdumaea et in universis regio- nibus, audito quod dedisset rex Babylonis reliquias in Iudaea et quod praeposuisset super eos Godoliam filium Ahicam filii Saphan, 12 zreversi sunt: inquam, omnes Iudaei de universis locis, ad quae profugerant, et venerunt in terram Iuda ad Godoliam in Masphath et “collegerunt vinum et messem multam nimis. 13 bJohanan autem filius Caree et “omnes principes exercitus, qui dispersi fuerant in regionibus, venerunt ad Godoliam in Masphath 14et dixerunt ei: Scito quod Baalis rex %filiorum Ammon misit Ismahel filium Nathaniae percutere animam tuam. Et non credidit eis Godolias filius Ahicam. 15 ]Johanan autem filius Caree dixit ad Godoliam seorsum in Masphath loquens: Ibo et percutiam Ismahel filium Nathaniae, nullo sciente, ne interficiat animam tuam, et dis- sipentur omnes Iudaei, qui congregati sunt ad te, et “peribunt reliquiae Iuda. 16 Et ait Godolias filius Ahicam ad Iohanan filium Caree: Noli facere verbum hoc; falsum enim tu loqueris de Ismahel. 4] 2Et factum est in mense septimo venit °Ismahel filius Natha- niae filii Elisama de semine regali, et optimates regis et decem viri cum eo ad °Godoliam filium Ahicam in @Masphath et comede- runt ibi panes simul in Masphath. 2/Surrexit autem Ismahel filius Nathaniae et decem viri, qui cum eo erant, et percusserunt Godo- liam filium Ahicam filii Saphan gladio et interfecerunt eum, 9quem praefecerat rex Babylonis terrae; 2 omnes quoque Iudaeos, qui erant cum Godolia in Masphath, et Chaldaeos, qui reperti sunt ibi, et 74 lohanan eiusque sociis est fraudatus (4-15), 0b metum Chaldaeorum non modo in Aegvptum fugere. statuunt (16-18), quamvis leremia, quem _ promittentes se Deo oboedituros esse (42, 1-6) interrogaverant, ab hoc viros bellatores percussit Ismahel. 4Secundo autem die, postquam occiderat Godoliam, nullo adhuc sciente, 5 venerunt viri de ’Sichem et de *Silo et de JSamaria, octoginta viri, /rasi barba et ™scissis ve- stibus et “squalentes, et munera et tus habebant in manu, ut offer- rent in domo Domini. 6 Egressus ergo Ismahel filius Nathaniae in oc- cursum eorum de °Masphath incedens et ?plorans ibat. Cum autem occurrisset eis, dixit ad eos: Venite ad Godoliam filium Ahicam. 7Qui cum venissent ad medium civitatis, Yinterfecit eos Ismahel filius Nathaniae circa medium laci, ipse et viri qui erant cum eo. 8 Decem autem viri reperti sunt inter eos, qui dixerunt ad Ismahel: Noli occidere nos, quia habemus thesauros in agro frumenti et hor- dei et olei et mellis; et cessavit et non interfecit eos cum fratribus suis. 9 Lacus autem, in quem proiecerat Ismahel omnia cadavera vi- rorum, quos percussit propter Godoliam, ipse est quem fecit “rex Asa propter Baasa regem Israél; ipsum replevit Ismahel filius Na- thaniae occisis. 1° Et captivas duxit Ismahel omnes reliquias populi, qui erant in Masphath, ‘filias regis et universum populum, qui re- manserat in Masphath, quos commendaverat ‘Nabuzardan princeps militiae Godoliae filio Ahicam; et cepit eos Ismahel filius Nathaniae et abiit ut transiret ad “filios Ammon. 11 Audivit autem VIohanan filius Caree, et omnes principes bel- latorum, qui erant cum eo, omne malum, quod fecerat Ismahel filius Nathaniae, 12 et, adsumptis universis viris, profecti sunt ut bellarent adversum Ismahel filium Nathaniae et invenerunt eum ad Taquas multas quae sunt in YGabaon. 13Cumque vidisset omnis populus, qui erat cum Ismahel Iohanan filium Caree et universos principes bel- latorum, qui erant cum eo, laetati sunt; 14 et reversus est “omnis populus, quem ceperat Ismahel in Masphath, reversusque abiit ad Iohanan filium Caree. 15 Ismahel autem filius Nathaniae fugit cum octo viris a facie Iohanan et abiit ad filios Ammon. 16 Tulit ergo Iohanan filius Caree et omnes principes bellatorum, qui erant cum eo, universas reliquias vulgi, quas reduxerat ab Ismahel filio Nathaniae de Masphath, postquam percussit Godoliam filium Ahicam: fortes viros ad proelium et “mulieres et pueros et eunuchos, quos reduxerat de Gabaon. 17 Et abierunt et sederunt pe- regrinantes in bChamaam, quae est iuxta °Bethlehem, @ut pergerent et introirent Aegyptum 18a facie Chaldaeorum: etimebant enim eos, quia percusserat Ismahel filius Nathaniae Godoliam filium Ahicam, . fquem praeposuerat rex Babylonis i in terra Iuda. 2 Et %accesserunt omnes principes bellatorum et Iohanan filius Caree et Iezonias filius “Osaiae et reliquum vulgus °a parvo usque ad magnum 2dixeruntque ad Ieremiam prophetam: %Cadat oratio nostra in conspectu tuo, et “ora pro nobis ad Dominum Deum tuum pro universis freliquiis istis, %quia derelicti sumus pauci de pluribus, sicut oculi tui nos intuentur; 3et “adnuntiet nobis Domi- nus Deus tuus viam, per quam pergamus, et verbum, quod facia- mus. 4 Dixit autem ad eos Ieremias propheta: Audivi. Ecce ego oro ad Dominum Deum vestrum secundum verba vestra; ‘omne verbum quodcumque responderit mihi indicabo vobis nec celabo vos quid- quam. 5 Et illi dixerunt ad Ieremiam: /Sit Dominus inter nos “testis veritatis et fidei, ‘si non iuxta omne verbum, “in quo miserit te Dominus Deus tuus ad nos, sic faciemus; sive. bonum est sive malum, voci Domini Dei nostri, ad quem mittimus te, oboediemus, "ut bene sit nobis, cum audierimus vocem Domini Dei nostri. 7°0Cum autem completi essent decem dies, factum est verbum Domini ad Ieremiam, 8 vocavitque PIohanan filium Caree et omnes principes bellatorum, qui erant cum eo, et universum populum a minimo usque ad magnum 9Yet dixit ad eos: Haec dicit Dominus Deus Israél, Yad quem misistis me, ut prosternerem preces vestras in conspectu eius: 19Si quiescentes manseritis in terra hac, ‘aedi- ficabo vos et non destruam, plantabo et non evellam, ‘iam enim placatus sum super malo quod feci vobis. 114Nolite timere a facie regis Babylonis, quem vos pavidi formidatis; “nolite metuere eum, dicit Dominus, quia vobiscum sum ego, ut salvos vos faciam et PROPHETIA IEREMIAE 41, 4 — 42, 11 hJs 17,7 ijs 18,1 33 Rg 16 24. — Vv. cp. 23, 13. PCh. Cp.h8 5373 Le to, 277 Dt 14, Peds 5552 mcp. 36, 24. ncp. 17, 26. — cf. 4 Rg 25, 9. ocp. 40, 6, 8, Io. Def? Ech= 12, Vo. qgcf. 1 Mc°7, 19. fa Reins’ =t6, 29°" 2 Par ro 6: SV, Cp. 38,523, t Giz Cpe 403-7. “el ep? to, 14. UN. cD. 40, 13: # Cl) 2 Re «2' 204 #359, 3) 17: ENT TO,. 16: acp. 40, 7. bcf. 2 Rg 19, 37, 38. Ger. Mit 2" I, 14. — v. Gn 35. 19. Ot; Cp, Ate Ths 4309 €ct--cp) 422013 EN. 25 CD. 40,95. ex 1-12] L. in Ms. T. belli. @.V. Cp. 40, 13s Ax. Ets b cp. 43, 2. Cccp. 31, 34; fey 12. 6, 13, Bar t dv. cp. 36, 7. Our 20 “tepr' s77 73" ¥2, 119%: (Je .§ 26. fcf. cp. 40, 15; Is 37, 4. cl. Lv*265°32>" "Dir28s 52 Rar 2, 13, 29; Dn 3, .37 — Cpt 3474-19) 7r-Es 8, ar 3, 18. — cf. Nm 22, 18. icf. 3M 31, 50. kf: Ap ¥, 5, 3, %4. t Jd 12,10 m vr. 21. CD) ae @ ef. Biz 4; 16: As eae Os — cf. cp. —cf. 1 Rg ON8. 2; °S% rv. cp. 24, 6. Sof. cp. 28,58; écp. 41, 3x8. UCD; 13052 FO; 41s at: 26, 3, 13, 19 — cf. Rm 8, resale ives PROPHETIA IEREMIAE 42, I2— 44, 2 consilio averteret (7-22), sed ea pertinacia suae sententiae adhae- rent ut ipsum vatem cum Baruch secum abstrahant (43, 1-7). Illo ingressis leremias Aegyptum a Nabuchodonosor vastatum iri symbo- cl. a Es 1, 2%. x cp. 43, 4. — cf. cp. 44, 16, 17. ycp. 41, 17. — cf. Dt 28, 68 scp. 4, 19. BiCL-CD 37. 20. bop. 44,322 Bz 6.222041, 17; Le'9, 51. — cf. vr. 19: Dt 17, 16. CCD: 44, 276 nN ep 4a 12-14. d Ez 11, 8. évr. 22; cy. 44, 12. — cf. ep. 20,3952 38: fcf. cp. 29, 17, 18. — vr. 22: Cp.) 27; 13. ¢Lm*2, 22. AY. Cp. 7; 20. jv. cp. 18, 16. TCH; 44, 85/22. lcp. 43. 2. — cf. vr. 14-16. Ch ead Oe ae A NY. Bs ovr. 3. ae eT. §. q vr. 16, 17. acp. 42, 1. bv. cp. 40, 8, 13. ceh Is .%3,. :2¢-M i dcp. 42, 19. €V.. CD. 325-423 icf. cp. $8. 2%: £:Cl. (CD, 40; FLEVS: Acp. 44, 20. — Vv. cp. 41, 16. icf. cp. 38, 23; 41, 10. 2Cp. 39, 10; 40, 7. EV. CD, 39, 3a: m4 Rg 25, 26. — cf. cp. 4r, T9742 TAL WCOD...2, 163 (44, 7 "'46. Sacks 30, 14. — cf. Nm 13, 22; Ps 79. y23 1S 395 Tis. ——, Ve de 30, 4. OV: CD. 25.9. Peclocp...%, rs: Qcp. 44, 13: 4%. 13. PNSCOs 15, 2, SiC CD., 175 3%: tcp. 46, 25; Ez 30, 13. — cf. Is219,, 2. u.Gf, Cp. 48; 27. WC; ES: £03,. 2; 18:40; 22. C1. ES 23, 24: © (cf..Gn. At, 458% Is.:x0,;18). acp. 46, 14, Ex 14, 2. bcp. 43, 7-9;_ 46, 14. ¢ Cp. :.46, Tas 1s-16, “13. dvr. 15; Ez 29, 143 30, 14. — A goes (HG fe amb oe eruam de manu eius, 12 et dabo vobis misericordias et miserebor vestri et habitare vos faciam in terra vestra. 1° 7Si autem dixcritis vos: Non habitabimus in terra ista nec audiemus vocem Domini Dei nostri 14 dicentes: Nequaquam, Ysed ad terram Aegypti perge- mus, ubi non videbimus bellum et *clangorem tubae non audiemus et 4famem non sustinebimus et ibi habitabimus; 15 propter hoc nunc audite verbum Domini, reliquiae Iuda. Haec dicit Dominus exerci- tuum Deus Israél: %Si posueritis faciem vestram, ut ingrediamini Aegyptum, et intraveritis, “ut ibi habitetis, 16 4gladius, quem vos for- midatis, ibi comprehendet vos in terra Aegypti; et fames, pro qua estis solliciti, adhaerebit vobis in Aegypto, “et ibi moriemini. 17 Om- nesque viri, qui posuerunt faciem suam ut ingrediantur Aegyptum, ut habitent ibi, /morientur gladio et fame et peste; 9nullus de eis remanebit nec effugiet a facie mali, quod ego adferam super eos. 18 Quia haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: "Sicut conflatus est furor meus et indignatio mea super habitatores Ierusalem, sic conflabitur indignatio mea super vos, cum ingressi fueritis Aegyptum, et ‘eritis in iusiurandum et in stuporem et Jin maledictum et in op- probrium et nequaquam ultra videbitis locum istum. 19 Verbum Do- mini super vos, reliquiae Iuda: ‘Nolite intrare Aegyptum. ”Scientes scietis, quia obtestatus sum vos hodie, 20 quia decepistis animas vestras. “Vos enim misistis me ad Dominum Deum nostrum di- centes: Ora pro nobis ad Dominum Deum nostrum, et “iuxta omnia | quaecumque dixerit tibi Dominus Deus noster, sic adnuntia nobis, | et faciemus. 21 Et adnuntiavi vobis hodie, et non audistis vocem | Domini Dei vestri super universis, ?pro quibus misit me ad vos. 22 @Nunc ergo scientes scietis quia gladio et fame et peste morie- mini in loco, ad quem voluistis intrare ut habitaretis ibi. 4 Factum est autem, cum complesset Ieremias loquens ad popu- lum universos sermones Domini Dei eorum, pro quibus miserat eum Dominus Deus eorum ad illos, omnia verba haec, 2 dixit Aza- rias filius ®Osaiae et OIohanau filius Caree et “omnes viri superbi dicentes ad Ileremiam: Mendacium tu loqueris, non misit te Domi- nus Deus noster dicens: 4Ne ingrediamini Aegyptum ut habitetis illic; %sed ¢Baruch filius Neriae /incitat te adversum nos, ut tradat nos in manus Chaldaeorum, ut interficiat nos et traduci faciat in Babylonem. 4 Et non audivit Iohanan filius Caree et omnes principes bellatorum et universus populus vocem Domini, ut manerent in | terra Iuda. 59Sed tollens Iohanan filius Caree et universi principes | bellatorum universos reliquiarum Iuda, qui reversi fuerant de cunctis gentibus, ad quas fuerant ante dispersi, ut habitarent in terra Iuda, 6 hviros et mulieres et parvulos et ‘filias regis et omnem animam, jquam reliquerat Nabuzardan princeps militiae cum /Godolia filio Ahicam filii Saphan, et Ieremiam prophetam et “Baruch filium Ne- riae, 7et ingressi sunt terram Aegypti, quia non oboedierunt voci Domini, et venerunt usque ad ™Taphnis. 8Et factus est sermo Domini ad Ieremiam in Taphnis dicens: 9Sume lapides grandes in manu tua et abscondes eos in crypta, quae est sub muro latericio in porta domus Pharaonis in Taphnis, cernentibus viris iudaeis, 1%et dices ad eos: Haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: Ecce ego mittam et adsumam Nabuchodonosor regem Babylonis °“servum meum et ?ponam thronum eius super lapides istos, quos abscondi, et statuet solium suum super eos 11 @veniensque percutiet terram Aegypti, “”quos in mortem in mortem et quos in captivitatem in captivitatem et quos in gladium in gladium, 12 et succendet ignem ‘in delubris deorum Aegypti et comburet ea et “captivos ducet illos et Yamicietur terra Aegypti sicut amicitur pa- stor pallio suo et egredietur inde in pace 1% et conteret “statuas Ydomus solis, quae sunt in terra Aegypti, et *delubra deorum Aegypti comburet igni. 4 4 Verbum quod factum est per Ieremiam ad omnes Iudaeos, qui habitabant in terra Aegypti habitantes in *Magdalo et in “Taph- nis et in “Memphis et in terra @Phatures, dicens: 2 Haec dicit Do- minus exercituum Deus Israél: Vos vidistis omne malum istud, — 756 — _ lice praedicit (8-13), Israélitis autem pristinas calamitates in memo- riam revocans (44, 1-6) monet ut ab idolis se avertant (7-14), eisque nolentibus plenum interitum minatur (15-28) suorumque verborum PROPHETIA IEREMIAE 44, 3-24 quod adduxi super Ierusalem et super omnes urbes Iuda; et “ecce desertae sunt hodie, et non est in eis habitator, %propter malitiam quam fecerunt, /ut me ad iracundiam provocarent et Yirent ut sacri- ficarent et “colerent deos alienos, quos nesciebant et illi et vos et patres vestri. 4tEt misi ad vos omnes servos meos prophetas de nocte consurgens mittensque et dicens: Nolite facere verbum abomi- nationis huiuscemodi, quam odivi. 5 Et Jnon audierunt nec inclina- verunt aurem suam, ut converterentur a malis suis et non sacrifica- rent diis alienis. 6 Et ‘conflata est indignatio mea et furor meus et succensa est in civitatibus Iuda et in plateis Ierusalem, et ”versae sunt in solitudinem et vastitatem secundum diem hanc. 7Et nunc haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: Quare vos facitis malum grande hoc “contra animas vestras, ut intereat ex vobis °vir et mulier, ?parvulus et lactens de medio Iudae, nec relinquatur vobis quidquam residuum, 8 ¢provocantes me in operibus manuum vestrarum sacrificando diis alienis in terra Aegypti, in quam ingressi estis, ut habitetis ibi et dispereatis et sitis “in maledictio- nem et in opprobrium cunctis gentibus terrae? 9% Nunquid obliti estis mala patrum vestrorum et ‘mala regum Iuda et ‘mala uxorum eius et mala vestra et “mala uxorum vestrarum, quae fecerunt in terra Iuda et in regionibus lerusalem? 19 Non sunt mundati usque ad diem hanc; et “non timuerunt et non ambulaverunt in lege Domini et in praeceptis meis, quae dedi coram vobis et coram patribus vestris. 11 JTdeo haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: *Ecce ego ponam faciem meam in vobis in malum et disperdam omnem Iu- dam 12et adsumam reliquias Iudae, qui “posuerunt facies suas ut ingrederentur terram Aegypti et habitarent ibi, et . “Te 34 Rg 23, 29. — cf. Dn 11, II-I Ss icf. cp. 47, 2; Is 8, 7, '8; Dn £3510; M2 32-3, nNh 3, 2. — cf. Jd 5, 22. 0 Ez 27, 10. p Is-13, 6,937 JE r2%5% Gop, 50;-15. PES P24. ac vr.-14;. Dt 32,749 °"s 34, tcf. Ez 39, 317h:193 Sphra 7 “vr. 6. VU ceps 8, 4a: 52; 8: Gn.a7, 2:5 11] * Catech. R. IV. x6, 3. ¥ Of (Bz 30.-4 7. y cf. Is 34,: 4. 2 vr. 6. a Nh 2, 5. oo. 43, 10, 11; 44, 30. —.cf. S19; 43° EZ 20) 20. GVECD.*44,. 1: @cle Viens ea. é vr. 10. f Lv 26, 37. lieres: Audite verbum Domini, “omnis Iuda, qui estis in terra Ae- gypti. 25 Haec inquit Dominus exercituum Deus Israél dicens: ©Vos et uxores vestrae locuti estis ore vestro et manibus vestris imple- stis dicentes: Faciamus vota nostra, quae vovimus, /ut sacrificemus reginae caeli et libemus ei libamina. Implestis vota vestra et opere / perpetrastis ea. , 73 26 Ideo audite verbum Domini, omnis Iuda, qui habitatis in terra Aegypti: 9Ecce ego iuravi in nomine meo magno, ait Dominus, “quia nequaquam ultra vocabitur nomen meum ex ore omnis viri iudaei idicentis: Vivit Dominus Deus in omni terra Aegypti. 27 /Ecce ego vigilabo super eos in malum et non in bonum; et ‘consumentur omnes viri luda, qui sunt in terra Aegypti, gladio et fame, donec penitus consumantur. 28™Et qui fugerint gladium, revertentur de terra | Aegypti in terram Iuda “viri pauci; et °scient omnes reliquiae Iuda — ingredientium terram Aegypti, ut habitent ibi, cuius sermo compleatur, | meus an illorum. 29 Et hoc vobis signum, ait Dominus, quod visitem | ego super vos in loco isto, ut sciatis Pquia vere complebuntur sermones — mei contra vos in malum. , , 30 Haec dicit Dominus: Ecce ego 9%tradam Pharaonem Ephree — regem Aegypti ‘in manu inimicorum eius et in manu quaerentium animam illius, sicut tradidi ‘Sedeciam regem Iuda in manu Nabu- — chodonosor regis Babylonis inimici sui et quaerentis animam eius. | 4 5 Verbum quod locutus est Ieremias propheta ad @Baruch filium | Neriae, cum scripsisset verba haec in libro ex ore Ieremiae | Canno quarto Ioakim filii Iosiae regis Iuda, dicens: 2 Haec dicit Dominus Deus Israél ad te, Baruch. 3 Dixisti: ?Vae misero mihi, quoniam addidit Dominus dolorem dolori meo; “laboravi in gemitu meo et /requiem non inveni. 4 Haec dicit Dominus: Sic dices ad eum: YEcce quos aedificavi ego destruo et quos plantavi ego evello et universam terram hanc; 5et “tu quaeris tibi grandia? Noli quae- rere, quia ecce ‘ego adducam malum super omnem carnem, ait Do- minus, et Jdabo tibi animam tuam in salutem in omnibus locis ad quaecumque perrexeris. 4 Quod factum est verbum Domini ad Ieremiam prophetam @con- tra gentes: 2ad Aegyptum, Yadversum exercitum Pharaonis Nechao regis Aegypti, qui erat iuxta fluvium Euphraten in Char- camis, quem percussit Nabuchodonosor rex Babylonis “in quarto anno Ioakim filii Iosiae regis Iuda: %4Praeparate scutum et clipeum et procedite ad bellum, 4 “iungite equos et ascendite, equites; state in galeis, polite lanceas, induite vos loricis. 5 Quid igitur? vidi ipsos pavidos et terga vertentes fortes eorum caesos; 9fugerunt cozciti nec respexerunt! “terror undique, ait Dominus. & ‘Non fugiat velox nec salvari se putet fortis! jad aquilonem iuxta flumen Euphraten victi sunt et ruerunt. 7 Quis est iste, ‘qui quasi flumen ascendit, et veluti fluviorum intumescunt gurgites eius? 8 Aegyptus ™fluminis instar ascendit, et velut flumina movebuntur fluctus eius, et dicet: Ascendens operiam terram, perdam civitatem et habitatores eius. 9”Ascendite equos et exsultate in curribus, et procedant fortes, Ae- thiopia et °Libyes tenentes scutum et Lydii arripientes et iacientes sagittas. 10pDies autem ille Domini Dei exercituum @dies ultionis, Tut sumat vindictam de inimicis suis: *devorabit gladius et satura- bitur et inebriabitur sanguine eorum; ‘victima enim Domini Dei exer- cituum in “terra aquilonis iuxta flumen Euphraten. 11 ¥Ascende in Galaad et tolle resinam, virgo filia Aegypti; frustra multiplicas medi- camina, “sanitas non erit tibi. 12 ¥Audierunt gentes ignominiam tuam et ululatus tuus replevit terram, “quia fortis impegit in fortem, et @ambo pariter conciderunt. 13 Verbum quod locutus est Dominus ad Ieremiam prophetam, super eo quod °venturus esset Nabuchodonosor rex Babylonis et percussurus terram Aegypti: 14 Adnuntiate Aegypto et auditum fa- cite in “Magdalo, et resonet in Memphis, et in @Taphnis dicite: Sta et praepara te, quia “devorabit gladius ea quae per circuitum tuum sunt. 15 Quare computruit fortis tuus? non stetit, quoniam Dominus subvertit eum. 16 Multiplicavit ruentes, ‘ceciditque vir ad proximum ad Euphratem conteretur (46, 1-12), regnum vero a Nabuchodonosor proxime subicietur et severiori iudicio quam luda punietur (13-28). 2. Con- tra Philisthaeos, qui penitus sunt exterminandi (47, 1-7). 3. Contra Moab PROPHETIA IEREMIAE 46, 7 == 48, 11 suum, et dicent: Surge, et revertamur ad populum nostrum et ad terram nativitatis nostrae 9a facie gladii columbae. 17 ”Vocate nomen Pharaonis regis Aegypti: Tumultum adduxit tempus. 18 Vivo ego, inquit Rex, /Dominus exercituum nomen eius, quoniam, sicut 'Thabor in montibus et sicut ”"Carmelus in mari, veniet. 19 "Vasa transmigrationis fac tibi, habitatrix filia Aegypti; quia °Memphis in solitudinem erit et deseretur et ?inhabitabilis erit. 20 ¢Vitula elegans atque formosa Aegyptus! stimulator "ab aqui- lone veniet ei. 2! Mercennarii quoque eius, qui versabantur in me- dio eius quasi vituli saginati, versi sunt et fugerunt simul nec stare potuerunt, quia dies interfectionis eorum venit super eos, ‘tempus visitationis eorum. 22 “Vox eius quasi aeris sonabit; quoniam cum exercitu sproperabunt, et cum securibus venient ei vquasi caedentes ligna. Succiderunt saltum eius, ait Dominus, qui supputari non pepe *multiplicati sunt super locustas, et non est eis numerus. 4Confusa est filia Aegypti et tradita in manu populi aquilonis. 25 Dixit Dominus exercituum Deus Israél: YEcce ego visitabo super tumultum Alexandriae et super Pharaonem et super Aegyptum et “super deos eius et super reges eius et super Pharaonem et super eos qui confidunt in eo, 26 et %dabo eos in manu quaerentium ani- mam eorum et in manu Nabuchodonosor regis Babylonis et in ma- nus servorum eius, et “post haec habitabitur “sicut diebus pristinis, ait Dominus. 27Et &tu ne timeas, serve meus Iacob, et ne paveas, Israél, quia ecce ego salvum te faciam de longinquo, et semen tuum de terra captivitatis tuae; et revertetur Jacob et requiescet et prosperabitur, et non erit qui exterreat eum. 28 Et tu noli timere, serve meus Iacob, ait Dominus, quia tecum ego sum, quia ego consumam cunctas gentes ad quas eieci te; ‘te vero non consumam, sed 9castigabo te in iudicio nec quasi innocenti parcam tibi. 4 7 Quod factum est verbum Domini ad Jeremiam prophetam 2con- tra Palaestinos, antequam percuteret Pharao “Gazam. 2 Haec dicit Dominus: °Ecce aquae ascendunt ¢ab aquilone et “erunt quasi torrens inundans et operient terram et plenitudinem eius, urbem et habitatores eius. Clamabunt homines et ululabunt omnes habitatores terrae 3/a strepitu pompae armorum et bellatorum eius, a %commo- tione quadrigarum eius et multitudine rotarum illius. hNon respe- xerunt patres filios manibus dissolutis, 4pro adventu diei in quo vastabuntur omnes *Philisthiim, et dissipabitur iTyrus et Sidon cum omnibus reliquis auxiliis suis; depopulatus est enim Dominus Pa- laestinos, /reliquias insulae Cappadociae. 5™Venit calvitium super Gazam, conticuit "Ascalon et 9reliquiae vallis earum: usquequo con- cideris? 6©”0Q mucro Domini, usquequo non quiesces? Ingredere in vaginam tuam, refrigerare et sile. 7 %Quomodo quiescet, cum Domi- nus praeceperit ei adversus Ascalonem et adversus *maritimas eius regiones ‘ibique condixerit illi? 4 “Ad Moab haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: Vae super "Nabo, quoniam vastata est et confusa; capta est °Ca- riathaim %confusa est fortis ettremuit! 2 Non est ultra exsultatio in Moab contra °Hesebon; cogitaverunt malum: /Venite et disper- damus eam Yde gente. Ergo silens conticesces, sequeturque te gla- dius. 3Vox clamoris de "Oronaim vastitas et contritio naga : 4icon- trita est Moab; adnuntiate clamorem parvulis eius. 5 jPer ascensum enim Luith plorans ascendet in fletu, quoniam in descensu Oronaim hostes ululatum contritionis audierunt : 6 Fugite, salvate animas ves- tras et /eritis quasi myricae in deserto; 7”pro eo enim quod ha- buisti fiduciam in munitionibus tuis et in thesauris tuis, tu quoque capieris, et nibit °Chamos in transmigrationem, sacerdotes eius et principes eius simul; 8 et veniet praedo ad omnem urbem, et urbs nulla salvabitur; et peribunt valles, et dissipabuntur Icampestria ; quoniam dixit Dominus: 9% Date florem Moab, quia florens egredie- tur; et "civitates eius desertae erunt et inhabitabiles. 10 *Maledictus qui facit ‘opus Domini fraudulenter, et maledictus qui prohibet gla- dium suum a sanguine. !! Fertilis fuit Moab ab adulescentia sua het, 25, 38; 50, 16. Is es tA iv. cp. jcp. 10, a "48, 57°61 ;°S75045 7, 4; 48, 2. 174 3, 6. m3 Rg 18, 42, 44. Weel SZ 12, 33:°294-12% vicls 1s.14,.6 “cl. Ja’63°S* 7x 12 yv. cp. 25, 16, 19. z Ez 30, 14, 16; Nh 3, 8. @cb. 43, 12: Sap 14, £17 -Zc os ee bcp. 44, 30; Ez 30, 4; 32, 11 c Ex 29, 13, 14. — v. Is 19, 22-25. dIs 51, € cp. 30, ee LE, ds Ase ae ST Cp.t8s 2p; “BOF x8 £'cp.210,. 24, @icpl 2g f2702s Ez--25Fi 571236; $5 2, 5. — cf. Is a 29-31. b Am 1, 6, 7; Sph 2 CC. Cp. 46, yi 3 i 8, aS 28, 2. exp: 46, 6, 10, 20, 24. ect. cp ; , 16 fep. 8, 16 g Nh 3, 2. hcp. 46, 5. ivr. I. — cf. Sph 2, 4, 5 3 Jl-3, 4. —-v. cp. 25, lef. as: 233 Am 9 j % Amt mcf. cp. 16, 6; 48, Be Is 3, 24; ZC 9, 5. ncp. 25, 20. — ef. Jd 1, 18. ocf. Is 14, 30. pb Dt 32, 41; Ez 21, 3-5. — cf. ¥ -Par: 2%, 38,<1 % get. Ez 24, 75.8 r cf. Sph 2, 5. " § Mic 6, 9. acp. 25, 21; 4 Rg 21, 2. —_Vv. Sy ie: 16; Ez Pg inet Am 2, 1-3; Sph 2, 8, 9. bvr. 22; Nm 32, 3. c vr. 23: Nm 32, 37; JS 13, 19; Bz. 2s" 0. VI... £20. 1:29: e vr. 34 45; 4 49, 3; Nm 32, $155.4: 7; Id cp. 31, 36. § Ps 82, 5. — cf. cp. 11, 19. Z Is 15, 5. — cf. vr. ae i cf. Is 25, oe jIs15, 5 l cf. 5 17, 6 mcp. 49. 4. ncf. Is 46, 2. — cf. cp. 49. 3. o Nm 21, 29; Jd 11, 24: 3 Re pcp. 6, 26. it 1; 7. q vr. at IS 13329,249; 285. cf. Dt 3. 10. rct.vr. 28. Toy Pe. Cone. Trid. s. XXII, De observ. in celeb. Ms. sJd 5, 23. — cf. r Rg 15, 3, es 2: Re 20, 42. tc Coe 15, 58. ae PROPHETIA IEREMIAE 48, 12 -45 et ipsius civitates, quae utpote idololatria dedit.e vastabuntur (48, 1-15), | Tanti exitii immanitatem in tot delictorum poenam vicinos exhor- tatur ut plangant (16-30), immo propheta ipse flentibus sociatur uSph 1, 12. v cf. Nm 21, 29; Is 16, r4. wef. 4 Rg 17,.21-23; Os 10, 6. gcf.3: Rg. 125- 29. MCl.. MES 20. SVT: B,- TS) 205 es Leaks acp. 50, 27. bv. cp. 46, 18. € . 18:6, 4°" 84,78, d cf. Is 47,1. e Nm.21,.307 Is rs, 2. fcf. 1 Rg 4, 13, 16; Nh 2, 1. g Dt 2, 36; Is 13, 9. A cf. Is 15, 4, 5; 16, 7. #Is 16, 2. VE. TS. “vr. 8. m Nm 21, 23; Is 15, 4. n Js 13, 18. ovr. 18. Mey 2h e vie os gq ci.cNmve33;.467 E2°6:* 84, ¥ cf? Ig. 737 175% Par se 87 25, 9. $ vr. 4143 Am 2, 2 tcp. 49, 13, 22; 1; AM 255025 “Cl. Ps 7475; °¥r: » ch, E230; 21% Ps 39, 7%: % Of. Cp.28; 272. $x. 30% Isia9, Is 34, 6; 63. 14. y vr. 423 dato SVE: 39. ache be 25, 8: Sph 2, 8. 5 cf. cp. 2, 26. c Che-rg, d Ps 54, 7, 8; Cn 2, 14. — ef. s°26,°2; els 16, 6; Sph 2, 8-10. — cf. vr. 14. [IS TR. Sr Ge, eras m’ 42, 325 HAV. NTS. OVE. 35. 5: cf. Is 15,2;'16, 12: Ez 20, 29. 7 Cp. 47 219° Is.2G, 18: #1818, 2, 3, SOE. cp. a ,%5. sip 3: Lm 2, 10. =v. cp 4, 10S Op. 22% 28. Ochi vr. 6. x vr. 26. x Cp. 49, 22. — cf. Dt 28, 49;. 21. — cf. Is 13, 7, 8. €VE. op. 6, 24. dvr. 26; cp. §0. 29. 6-18 :245537, 18. Lm .3;.a7).— cf. cp. 49, 4: Am 5, 19. } cl. CD. -NE7223. gcf. Nm 14, 9. et “requievit in faecibus suis, nec transfusus est de vase in vas et in trasmigrationem non abiit; idcirco permansit gustus eius in eo, et odor elus non est immutatus. = 12 Propterea ecce dies veniunt, dicit Dominus, et mittam ei or- dinatores et stratores laguncularum; et sternent eum et vasa eius exhaurient et lagunculas eorum collident. 13 Et Yconfundetur Moab a Chamos, sicut “confusa est domus Israél a Bethel, in qua habebat fiduciam. 14 ¥YQuomodo dicitis: Fortes sumus et viri robusti ad proe- liandum? 152Vastata est Moab, et civitates illius succiderunt, et electi iuvenes eius “descenderunt in occisionem, “ait rex, Dominus exercituum nomen eius. 16 Prope est interitus Moab ut veniat, et malum eius velociter accurret nimis. 17 Consolamini eum omnes qui estis in circuitu eius; et universi, qui scitis nomen eius, dicite: “Quo- modo confracta est virga fortis, baculus gloriosus? 18 @Descende de gloria et sede in siti, habitatio filiae “Dibon, quoniam vastator Moab ascendit ad te, dissipavit munitiones tuas. 19/In via sta et prospice, habitatio 9Aroér: interroga fugientem et ei qui evasit dic: Quid accidit? 29 Confusus est Moab, quoniam victus est. *Ululate et clamate, adnuntiate in ‘Arnon, quoniam /vyastata est Moab. 21 Et iudicium venit ad terram ‘campestrem super Helon et super “Iasa et super “Mephaath 22 et super °Dibon et super ?Nabo et super do- mum @Deblathaim 23 et super Cariathaim et super Bethgamul et super "Bethmaon 24 et super *Carioth et super ‘Bosra et super omnes civitates terrae Moab, quae longe et quae prope sunt. 25 Abscissum est “cornu Moab, et Vbracchium eius contritum est, ait Dominus. 26 ZInebriate eum, Yquoniam contra Dominum erectus est, et allidet manum Moab in vomitu suo, et “erit in derisum etiam ipse. 27 4Fuit enim in derisum tibi Israél, \quasi inter fures repperisses eum; propter verba ergo tua, quae adversum illum locutus es, captivus duceris. 28 cRelinquite civitates et habitate in petra, habitatores Moab, et estote 4quasi columba nidificans in summo ore foraminis. 29 ¢Audi- vimus superbiam Moab, superbus est valde; sublimitatem eius et | arrogantiam et superbiam et altitudinem cordis eius. 30 Ego scio, ait Dominus, iactantiam eius et quod non sit iuxta eam virtus eius, nec iuxta quod poterat conata sit facere. 31 /Ideo super Moab heiu- labo et ad Moab universam clamabo, ad viros muri fictilis lamentantes. 32 De planctu 9Iazer plorabo tibi, “vinea ‘Sabama, Jpro- pagines tuae transierunt mare, usque ad mare Iazer pervenerunt; super messem tuam et vindemiam tuam praedo irruit, 33 /ablata est laetitia et exsultatio de carmelo et de terra Moab, et vinum de tor- cularibus sustuli, nequaquam calcator uvae solitum celeuma can- tabit. 34™”De clamore “Hesebon usque Eleale et Jasa dederunt vo- cem suam, a Segor usque ad °Oronaim vitula conternante, aquae quoque Nemrim pessimae erunt. 35 Et auferam de Moab, ait Do- minus, offerentem in Pexcelsis et sacrificantem diis eius. 36 Propterea %or meum ad Moab quasi tibiae resonabit, et cor meum ad viros muri fictilis dabit sonitum tibiarum; quia plus fecit quam potuit, idcirco perierunt. 377Omne enim caput calvitium, et omnis barba rasa erit, ‘in cunctis manibus colligatio, et ‘super omne dorsum ci- licium. 38 Super omnia tecta Moab et in plateis eius omnis planctus, quoniam contrivi Moab sicut “vas inutile, ait Dominus. 39 Quomodo victa est, et ululaverunt? Yquomodo deiecit cervicem Moab, ct con- fusus est? *Eritque Moab in derisum et in exemplum omnibus in circuitu suo. 40 Haec dicit Dominus: ¥Ecce quasi aquila volabit et *extendet alas suas ad Moab. hensae sunt, et °erit cor fortium Moab in die illa sicut cor mulieris parturientis. 42 Et cessabit Moab esse populus, @quoniam contra Do- minum gloriatus est. 43 ¢Pavor et fovea et laqueus super te, o ha- bitator Moab, dicit Dominus. 44 Qui fugerit a facie pavoris cadet in foveam, et qui conscenderit de fovea capietur laqueo; fadducam enim super Moab annum visitationis eorum, ait Dominus. 45 9In umbra Hesebon steterunt de laqueo fugientes, quia 41 Capta est “Carioth, et munitiones compre- — 760 — TEE NERS I EOE OR CRONE I TTR GIN! MT EE Pm SORT I RE mab rah See Pars ——— Be ate minis lacrimisque de interitu paulo feliciora omina permiscens (31-47). 4. Contra Ammon, cui tamen post dispersionem spes re- deundi est (49, 1-6). 5. Contra Edom et contra eius munitiones, quae ab PROPHETIA JEREMIAE 48, 46 — 49, 24 i ot ee — ia ae 2 Oe ee | | 49 _gamus in proelium. -altitudinem collis: _detraham te, dicit Dominus. eos parvuli | 21A voce ruinae eorum ‘commota est terra, clamor in mari Rubro hignis egressus est de Hesebon, et flamma de medio Seon et devorabit partem Moab et verticem filiorum ‘tumultus. 46 Vae tibi, Moab, periisti, popule Chamos, quia comprehensi sunt filii tui et filiae tuae in captivitatem. ’ aT JEt convertam captivitatem Moab in novissimis diebus, ait Do- minus. Hucusque iudicia Moab. @Ad filios Ammon haec dicit Dominus: Nunquid non filii sunt Israél, aut heres non est ei? Cur igitur hereditate possedit CMelchom Gad, et populus eius in urbibus eius habitavit? 2 Ideo ecce dies veniunt, dicit Dominus, et auditum faciam super dRabbath | filiorum Ammon ¢fremitum. proelii, 'Yfiliaeque eius igni succendentur, et Mpossidebit Israél possessores et erit in ‘tumulum dissipata, suos, ait Dominus. 3 Ulula, iHesebon, quoniam vastata est Hai; _clamate, filiae Rabbath, jaccingite vos ciliciis, plangite et circuite per saepes, quoniam Melchom Kin transmigrationem ducetur, sacerdotes eius et principes eius simul. 4 Quid gloriaris in vallibus? Defluxit | omng tua, [filia delicata, ™quae confidebas in thesauris tuis et di- | cebas: “Quis veniet ad me? 5 Ecce °ego inducam super te terrorem, ait Dominus Deus exercituum, ab omnibus qui sunt in circuitu tuo; | et dispergemini singuli a conspectu vestro, nec erit qui congreget _ fugientes. 6 Et Ppost haec reverti faciam captivos filiorum Ammon, ait Dominus. 74Ad Idumaeam haec dicit Dominus exercituum: Nunquid non ‘ultra est sapientia in "Theman? ‘periit consilium a filiis, inutilis facta est sapientia eorum. 58 ‘Fugite et terga vertite, descendite in vora- ginem, habitatores “Dedan, quoniam perditionem Esau adduxi super eum, “tempus visitationis eius. 9 7Si vindemiatores venissent super te, non reliquissent Yracemum? si fures in nocte, rapuissent quod sufficeret sibi. 19*Ego vero discooperui Esau, arevelavi abscondita eius, et celari non poterit: vastatum est semen eius et fratres eius et vicini eius et 9non erit. 1! ¢Relinque pupillos tuos, ego faciam a iver, et viduae tuae in me sperabunt. 12 Quia haec dicit Dominus: Ecce quibus non erat iudicium, ut biberent calicem, bibentes bibent, et tu quasi innocens relinqueris? Non eris innocens, sed bibens bibes, 13 Quia “per memetipsum iuravi, dicit Dominus, quod /in solitudinem et in opprobrium et in deser- tum et in maledictionem erit 7Bosra, et omnes civitates eius erunt in solitudines sempiternas. 14 Auditum audivi a Domino, et legatus ad gentes missus est: ’Congregamini et venite contra eam, et consur- 15 Ecce enim parvulum dedi te in gentibus, con- temptibilem inter homines; 16 arrogantia tua decepit te, et superbia cordis tui, qui habitas in cavernis petrae et apprehendere niteris ‘cum exaltaveris quasi aquila nidum tuum, inde 17 jEt erit Idumaea deserta: “omnis qui transibit per eam ‘stupebit et sibilabit super omnes plagas eius; 18 msicut subversa est Sodoma et Gomorrha et “vicinae eius, ait Dominus: °non habitabit ibi vir, et non incolet eam filius hominis. 19 Ecce quasi ?leo ascendet de Yuperbia Jordanis ad pulchritudinem robustam, quia subito currere faciam eum ad illam. Et "quis erit electus, quem praeponam ei? *quis enim similis mei? et quis susti- nebit me? et quis est iste pastor, qui resistat vultui meo? 2° Pro- _pterea audite consilium Domini, quod iniit de Edom, et cogitationes uSi non deiecerint regis, nisi dissipaverint cum eis habitaculum eorum. eius quas cogitavit de habitatoribus *Theman : auditus est vocis eius. 22 Ecce quasi aquila ascendet et avolabit et expandet alas suas super Bosran; et Yerit cor fortium Idumaeae in hkNm 21, 28, 29. # (Nm 24, 17). — cf. Cn 7, 4. jcf. cp. 46, 27; 49, 39. Pee 9, 26; 25, 21. — cf. Ez , 28; 25, 2; Am 1, 13-15. ee "Sph 2, 8-11. ccf. 3 Rg 11, 5, 33; 4 Rg 23, 13. At i, 15. diz 23 207.98, S$: Amat, ta. €cp. 4, 19; 42, 14 fils 25, II. — cf. cp. 9, II; 51, 4Y Mc 5, 5-8. . Is T4, BS 54, 35 “Ab ey. icp. 48, 2. icp. 48, 37. — v. cp. 4, 8. Rep. 48, 7. Oks ISAT. Te 5] R. in 7% 5S. "ol. Flag. DNIC. o cf. cp. 48, 43. — es vr. 39; cp. 48, 47. Cp. 9; 26202521; is Z1,-21; 34; '§3 Amer BY 2: Ab x. — cf. Ps 136, ki Lm 4, e MI 1, 2. — v. Ez 25, 12, rvr. 20; og 2, ru; Baris, bo 5 235 Al Sor Is 19, 11-13; Ab 7. évr. 30. CD. 255.23: Is22> 33, Rep. 50; 429% 3%. poet cp. 46, ais —- Fr Dt 24, 21. y cf. fas, z MI 1; 3. a Ab 6. PepsI0, 40% 31, 150 18 195 54: Bct. bs) Cro) at4, 18; 67. 6. a@cp: 25, 15, 28. cf. Ab 16. @év. cp. 22, 15 fp. 18, 16. ays cp. 44, 12: Dt 2 cp. 48, 24. MEP ea et cp. 50, 13. bia Vio 32: [DNIC. 17b] Ant. in fs. ss. 4.) ere mcp. 50, 40. — v. Is-1, 9; 13. 19. cf. cp. 19, 8: Gn 14, 2; Dt $0,° 23° Os" 2, VT. 33. —=W..Cp.. 4,..7- 19-21] cp. 50, 44-46. pv. cp. 2, 15; 4, 7; 5, 6. q cp. 124 85 50, * ZC 15-3. 4 cli 24, 36. rcp. 30, 21. s cf. Bo. 19. — V. cp. 10, 6. ty. ‘ ucp. 20, 45. v cp. 1 iT 50, 46. — cf. Ez 26, 15. 7 48, 40, 41. — cf. Dt 28, ‘fp "48, 41. — cf. MI 1, 3, 4. die illa *quasi cor mulieris parturientis. Zvr. 24. — V. cp. 6, 24. 23 4Ad Damascum. Confusa est “Emath et ‘Arphad, quia auditum | ¢!s 17.1; Am tr, 3. " : da - ne Lo F ¥ 63 Rg 8, 65; Zc 9, 2 pessimum audierunt, “turbati sunt in mari; prae sollicitudine quie- | ¢j, y0, 9. } seere non potuit. 24 Dissoluta est Damascus, versa est in fugam, | dIs 57, 20; Zc 9, 4 PROPHETIA IEREMIAE 49, 25 — 50, 14 hostibus, quasi a leone furente diripientur (7-22). 6. Contra Damascum et reliquas Syriae urbes (23-27). 7. Contra Arabes, quos hostes spoliabunt (28-33). 8. Contra Aelam (34-34).9. Contra Babylonem et terram Chaldaeo- é cls vr.°20% Cp. 46:, S. fcp. 6, 24. —‘v. Is 13, 8: g cf.cps 335 9: ep. §0, 30; 51, 4. : fAm 1, 4. — cf. cp. 17. 27. #3 Rg 15, 18; 20,: 1° 4 Re 6, 24; 8, 7; 13. 3. Lep..2;2102 As217 265 60,7; m Js II, 10. NY. “4,53 %5 ols 11, 14; Ez 25, 4, 10. — V. p Ps 119, 5; Cn 1. 5. — cf. cp. 4. 20. ME? APS (0.95, rvr. 8. svr. 28. — cf. Jd 18, 7, 27. a OY AR SMe Fae oO Wei EZ 38; 12: vvr. 36. #.CD. 032205 25; 23. ycp. 9, II. 2 vr. 18. @£LD: 23,25; Gncls, Uses eke Pico t. 22° ie oe eee ee ue. b4 Rg 24, 17, 18. GxGl ASs2 7, 0; acf.scpet, 17 aA). OF UF: e-cf. op. 6} 26: fCpi£¥2) 523. gcf. vr. 6; cp. 48. 47. — cf. XC. ZO), bef. cp. 51, 59, 60. vr: 9, 413 Cp. 1, 143 $1, 48. WPF 13, 233. CD. i49, shSa, 20; $8.29 3: 1S 83,49. dcp. $1; 6a. — cy. Ps. tga, 78. Jcp. 9, 9. eae 37, 16-19. — V. cp. 3, 18, MCD; 3,.OL~ 3h x Ont ek Beet, Ps425;6 nOs 3, 5. O0fs CDs 31, «2%: Pcl. As-2, 3. GV. CD. 32, 40; rvr. 17; Is 53, 6. — cf. Mt 18, t22 Le PSs di Svr. 17; Zc 10, 2. — v. Ez 34, 1-6. FIs 65, 10. — cf. Ez 34, 14, 15. é'Ccpts2, 235.36; 16; wel Cpe 40, ‘2,4’. Ses iia ia eA ¥¥. cp. 24, 6"T7, 33 Zcp. 51, 6, 45. — Vv. aV-2p; 25, 4. BNr. 3; AT™ .cp...25,. 26: CCr&ep, 25,12: dci.4km 1, 21; 4, y fans + @ Cp. 53 443: vr. 39. Sep cp. 49, 17. — v.-cp. 18, 16. Avr. 0; eps $7, txt" Ivar a, ivr. 29. — cf. cp. 51, 2. Is 48, 20. 21; Mic Dees tremor apprehendit eam, angustia et ‘dolores tenuerunt eam quasi parturientem. 25 Quomodo dereliquerunt 9civitatem laudabilem, ur- bem laetitiae? 26 “Ideo cadent iuvenes eius in plateis eius, et omnes viri proelii conticescent in die illa, ait Dominus exercituum. 27 Et isuccendam ignem in muro Damasci, et devorabit moenia /Benadad. 28 Ad ‘Cedar et ad regna ”Asor, quae percussit Nabuchodono- sor rex Babylonis, haec dicit Dominus: "Surgite et ascendite ad Cedar et vastate filios °orientis. 29 ?Tabernacula eorum et greges eorum capient; pelles eorum et omnia vasa eorum et camelos eorum tollent sibi et vocabunt super eos ¢formidinem in circuitu. 3 "Fugite, abite vehementer, in voraginibus sedete, qui habitatis Asor, ait Domi- nus; iniit enim contra vos Nabuchodonosor rex Babylonis consilium et cogitavit adversum vos cogitationes. 31 *Consurgite et ascendite ad centem quietam et ‘habitantem confidenter, ait Dominus; non ostia nec vectes eis: soli habitant. 32 “Et erunt cameli eorum in direptionem, et multitudo iumentorum in praedam; et Ydispergam eos in omnem ventum, “qui sunt attonsi in comam, et ex omni confinio eorum addu- cam interitum super eos, ait Dominus. 33 Et erit Asor in Yhabitacu- lum draconum deserta usque in aeternum: “non manebit ibi vir, nec incolet eam filius hominis. 34 Quod factum est verbum Domini ad Ieremiam prophetam adver- sus *“Aclam in principio regni 0Sedeciae regis Iuda dicens: 35 Haec dicit Dominus exercituum: Ecce ego °confringam arcum Aelam et summam fortitudinem eorum 36et inducam super Aelam quattuor ventos a quattuor plagis caeli et ventilabo eos in omnes ventos istos, et non erit gens, ad quam non perveniant profugi Aelam. 37 Et dpavere faciam Aelam coram inimicis suis et in conspectu quaeren- tium animam eorum et “adducam super eos malum, /iram furoris mei, dicit Dominus, et mittam post eos gladium, donec consumam eos, 38et ponam solium meum in Aelam et perdam inde reges et principes, ait Dominus. 39 9In novissimis autem diebus reverti faciam captivos Aelam, dicit Dominus, 50) Verbum quod locutus est Dominus de *Babylone et de terra Chaldaeorum in manu Yleremiae prophetae: 2 Adnuntiate in gentibus et auditum facite; Clevate signum, praedicate et nolite celare, dicite: “Capta est Babylon, “‘confusus est Bel, victus est Me- rodach, fccnfusa sunt sculptilia eius, superata sunt idola eorum. 3 Quoniam Yascendit contra eam gens ab aquilone, "quae ponet terram eius in solitudinem, et ‘non erit qui habitet in ea Jab homine usque ~ ad pecus; et moti sunt et abierunt. 4In diebus illis et in tempore illo, ait Dominus, ‘venient filii Israél ipsi et filii Iuda simul, “ambu- lantes et flentes properabunt et "Dominum Deum suum quaerent, 5 %in Sion interrogabunt viam, huc facies eorum; ?venient et Yappo- DEniay ad Dominum foedere sempiterno, quod nulla oblivione dele- itur. seduxerunt eos feceruntque vagari in montibus; de monte in collem transierunt, obliti sunt ‘cubilis sui; 7¥”“omnes qui invenerunt come- derunt eos, et Vhostes eorum dixerunt: Non peccavimus, pro eo quod “peccaverunt Domino decori iustitiae et Yexspectationi patrum eorum Domino. 8 zRecedite de medio Babylonis et de terra Chaldaeorum egre- dimini, et estote quasi haedi ante gregem. 9 Quoniam ecce ego suscito et “adducam in Babylonem congregationem gentium magnarum de terra Paquilonis, et praeparabuntur adversus eam, et inde capietur; sagitta eius, quasi viri fortis interfectoris, non revertetur vacua. 10 cEt erit Chaldaea in praedam: omnes vastantes eam replebuntur, ait Dominus. 11! Quoniam 4exsultatis et magna loquimini diripientes hereditatem meam, quoniam effusi estis sicut vituli super herbam et mugistis sicut tauri, 12 confusa est mater vestra nimis, et adaequata pulveri quae genuit vos; ecce novissima erit in gentibus, “deserta, invia et arens. 13/Ab ira Domini non habitabitur, sed %redigetur tota in solitudinem; omnis qui transibit per Babylonem stupebit et sibilabit super universis plagis eius. 14 *Praeparamini contra Babylo- nem per circuitum fomnes qui tenditis arcum, debellate eam, non a 6rGrex perditus factus est populus meus, *pastores eorum | — 762 — rum. Vates medias in res arreptus exercitum ab aquilone advcnientem — ‘ ad thesauros eius, qui diripientur. et arescent, 39™Propterea habitabunt dracones cum faunis ficariis, et habitabunt 17 rGrex dispersus Israél; *leones eiecerunt eum. ‘Primus “come- dit eum rex Assur, iste novissimus exossavit eum %Nabuchodonosor rex Babylonis. 18 Propterea haec dicit Dominus exercituum Deus Israél: Ecce ego visitabo regem Babylonis et terram eius, sicut “visitavi regem Assur, 19 Yet reducam Israél ad habitaculum suum, et pascetur *Car- melum et Basan et in monte Ephraim et Galaad saturabitur anima eius. 29In diebus illis et in tempore illo, ait Dominus, “quaeretur iniquitas Israél et non erit, et peccatum Iuda et non invenietur, quoniam propitius ero eis quos reliquero. 21 Super terram dominantium ascende et super habitatores eius visita, “dissipa et interfice quae post eos sunt, ait Dominus, et fac | iuxta omnia quae praecepi tibi. 22 dVox belli in terra et contritio magna. 23¢Quomodo confractus est et contritus malleus universae terrae ? quomodo /versa est in desertum 9Babylon in gentibus? 24 hIllaqueavi te, et capta es, Babylon, et nesciebas ; inventa es et apprehensa, quoniam Dominum provocasti. 25 Aperuit Dominus thesaurum suum et protulit vasa Jirae suae, quoniam opus est Domino Deo exercituum, in terra Chal- 26 Venite ad eam ab extremis finibus, [daeorum. aperite ut exeant qui conculcent eam, 'tollite de via lapides et redigite in acervos et interficiie eam, nec sit quidquam reliquum. 27 Dissipate universos fortes eius, "descendant in occisionem. nVae eis, quia venit dies eorum, tempus visitationis eorum! 28 Vox °fugientium et eorum qui evaserunt de terra Babylonis, ut ?adnuntient in Sion ultionem Domini Dei nostri, @ultio- nem templi eius. 29 Adnuntiate in Babylonem plurimis, omnibus, ‘qui tendunt ar- consistite adversus eam per gyrum, et nullus evadat; [cum; sreddite ei secundum opus suum; iuxta omnia quae fecit ‘facite illi, quia ‘contra Dominum erecta est, adversum sanctum Israél. 30uJdcirco cadent iuvenes eius in plateis eius, et omnes viri bel- latores eius conticescent in die illa, ait Dominus. 31 Ecce ego ad te, Ysuperbe, dicit Dominus Deus exercituum, quia venit dies tuus, tempus visitationis tuae. 32 Et cadet super- bus et corruet, et non erit qui suscitet eum; et Ysuccendam ignem in urbibus eius, et devorabit omnia in circuitu eius. 33 Haec dicit Dominus exercituum: Calumniam sustinent filii Israél, et filii Iuda simul; omnes qui ceperunt eos tenent, *nolunt dimittere eos. 344Redemptor eorum fortis, 2 Dominus exercituum nomen eius, ¢judicio defendet causam eorum, ut exterreat terram et commo- veat habitatores Babylonis. 35 Gladius ad Chaldaeos, ait Dominus, et ad habitatores Babylonis et ad %principes et ad sapientes eius; 36 sladius ad “divinos eius, qui stulti erunt; gladius ad ffortes illius, qui timebunt; 37 gladius ad equos eius et ad currus eius et ad Yomne vulgus, quod. est in medio eius, et “erunt quasi mulieres; igladius 38 iSiccitas super aquas eius erit, Iquia terra sculptilium est, et in portentis gloriantur. in ea struthiones, et non inhabitabitur ultra usque in sempiternum, nec exstruetur usque ad generationem et generationem. 49 "Sicut subvertit Dominus Sodomam et Gomorrham ct vicinas eius, ait Domi- ‘nus, °non habitabit ibi vir, et non incolet eam filius hominis. 41 PEcce populus venit ab aquilone, et gens magna et Yreges multi consur- gent a finibus terrae. 42Arcum et scutum apprehendent, crudeles sunt adnuntiat, qui urbe vastata, Israélem liberaturus est (50, 1-20) ; interem- PROPHETIA TEREMIAE ptis vero Babyloniis, ulciscetur templum ac populum (21-34); ingentique 50, 15-42 ‘parcatis iaculis, jquia Domino peccavit; 15 /clamate adversus eam, | jcf. vr. 7. ubique dedit manum, ”ceciderunt fundamenta eius, destructi sunt | / cf. Js 6. ee Pe muri eius, quoniam “ultio Domini est; ultionem accipite de ea, | fep. 36) ‘4bo sr, 6 it. —. Di Osicut fecit, facite ei. 16 Disperdite satorem de Babylone et tenen- 32, 230-8 ety oke tem falcem in tempore messis: a facie gladii columbae @unusquisque | 9 vr. 29; cp. 51, 56; Ap 18, 6. ad populum suum convertetur, et singuli ad terram suam fugient. Pcp. 25, 38; 46, 16. q cf. oe oe 9. — v. Is 13, 14. PV VE $.cp.2, 153. 4,7; §..63 1815;20 FA Re 17, 65 By Fs) uCD. 51, 34. v4 Rg 24, 10, 14. — v. 4 Rg 25, I-II. x IS 10, 12; 34, 24,°25< —-ch. Ts2'4d-27. y Ez 34, 13, 14. z Mic 7, 14. acf. Ps (10) 15. — v. Is 40, 2. bIs 33, 24. — V. Cp. 31, 34. c vr. 26; cp. 33; 80-— ef. cp. 51, 3. d cp.<§iy § O1S.70,°5 1465. frss .19,. &: lick? narra tcl cp z 6 —v. & 22 sv. &@. 4. > velop 6 4, fis.¢ =p. 25, 25- z, = Da 5, 3-—_ G2. @ wD, 42 > is 37. 28. = Ga zo, 3; 1 Par tr. 6 av. Wr. 14. bw. qm &, 26: sc. 25: 5 13. <= Cwr. =2= cp 5B, 45. dep. 50. 5 13.2 e€qp. 50. 37- — Is re. 36 § Is 47, 1% ets 25. 2- L= 2. 9. — ci. Nh 3 1 ket. J t. 12-28: 9, 25: S@ . - & cD. 50, 24. jr. Is 21, ro. ici Ji 3, 13, Mt 13, 30: Ap 4, 15. cD. 50, 17 Str. 24. ocp. so, 54 Pcp. so, 38. — ch. wr. 13. gel. om. 9. 1; 2. 2; Is 13. a rv. - Fs —- 3. 4: Na 2, ax, zr. icf. gat = vr. a co. 28. .) wet co. se. 27. 5 34. 7 = 25, a i. oe. tech. we. ss: ES 5, & ev. Ly 2& 51, 3: 5cp. so. 12. cD. 50, -0. é€qm. so. 2. — v. E gt evr. 34. — ci. 1 Es zr >. Sct. cp. 31. 22- Is 2, 2. = >: av. vr. 6 s¥. CR FE. 5. jc. Mt 2 6 + ive. 52. — ch. @ SO 2 wci. Ap 18, 20. — vr. E as |! = ss @ ci. vr. 24. aa 24, 23 scm 7. ro- Ps 43. 26, 2P- im xz, ro; Ps 735. Sop. 50. 15. E 59. 38- NS 12. 5 vr, 33. cw. 23. 28. — 765 — aupenermes 20s mans eacbenec tebe | PROPHETIA IEREMIAE 51, 58 — 52, 21 confirmandi causa, proponitur insuper a propheta symbolicaactio (59-64). Epilogi ‘nstar narratur urbis a Nabuchodonosor occupatio (52,1-6), Se- deciae et principum captivitas (7-11), spoliatio et destructio templi (12-14) dv. cp. 46, 18. 6 NESAG Cps=§O7 152 fect Ish 72 g Hab 2, 13. — cf. Ecli 14, 20. Avr. 64. ef.“ ep. 242; 12 :."Bar- 174. } CD. 36, 4%¢-Bar-r,.1-. ici. cp. 28; 5°82;<4-01- mcf. cp. 36, 2. nv. vr. 1-58; cp. 50, 1-46. O'VE-- 26; Pcp. 50, 3. Get ep. "50,4393: Ba re4. 8: vef. Chi. 10, 10, TY; Ap..16).25. SOD. 013,34. t vr. 58. 1-27] 4 Rg 24, 28-25, 21. OA Ree 23239. vaccn...22, 13-17. 4-16] cp. 39, 1-10. b'cpst 34h xi C-Nts- 26; 27% dcf. Ez 12, 13. € cp. 32, 5. f Cf. CBee dy 85 icp. 39, 9. - 27; $928, .95-. 395. Os 6, 41. mci. cp..37, 13% mc. 27, 19. — v. 2 Par 4. 12- o 2 Par 4, 2, 10. [15. PN.CD. 2:75. 22% gq 4 Rg 25, 14. r3 Rg 7. 50; 4 Rg 25, 15. $3 Re 7, 49. bb x! 285 298 372076. u3 Rg 7, 25, 44. v3 Rg 13, 47; 1 Par 22, 3, 14. somnum sempiternum et non expergiscentur, ait 7Rex: Dominus exer- cituum nomen eius. 58 Haec dicit Dominus exercituum: @Murus Babylonis ille latis- simus suffossione suffodietur, et /portae eius excelsae igni comburen- tur, et Ylabores populorum ad nihilum, et gentium in ignem erunt het disperibunt. 59 Verbum quod praecepit Ieremias propheta ‘Saraiae filio #Neriae filii Maasiae, cum pergeret cum Sedecia rege in Babylonem “in anno quarto regni eius; Saraias autem erat princeps prophetiae. 69 Et ™scripsit Ieremias omne malum, quod venturum erat super Babylo- nem in libro uno, “omnia verba haec, quae scripta sunt contra Babylonem. 61 Et dixit Ieremias ad Saraiam: Cum veneris in Ba- bylonem et videris et legeris omnia verba haec, 62 dices: Domine, tu locutus es contra locum istum, °ut disperderes eum, ?ne sit qui in eo habitet ab homine usque ad pecus, et ut sit perpetua solitudo. 63 Cumque compleveris legere librum istum, ‘ligabis ad eum lapi- dem et proicies illum in medium S‘Euphraten 64 et dices: Sic sub- mergetur Babylon et non consurget a facie adflictionis, quam ego adduco super eam et ‘dissolvetur. Hucusque verba Ieremiae. 5 Filius viginti et unius anni erat Sedecias cum regnare coepis- — set et undecim annis regnavit in lerusalem. Et nomen matris eius Amital filia Ieremiae de Lobna. 2 Et fecit malum in oculis Do- mini “iuxta omnia quae fecerat Ioakim, 3 quoniam furor Domini erat in Ierusalem et in Iuda, usquequo proiceret eos a facie sua; et re- cessit Sedecias a rege Babylonis. 4 %Factum est autem in anno nono regni eius in mense decimo, decima mensis, venit Nabuchodonosor rex Babylonis ipse et omnis exercitus eius adversus Ierusalem, et obsederunt eam et aedificaverunt contra eam munitiones in circuitu, 5et fuit civitas obsessa usque ad undecimum annum regis Sede- ciae. § Mense autem quarto, nona mensis obtinuit fames civitatem, et non erant alimenta populo terrae, 7et dirupta est civitas, et omnes viri bellatores eius fugerunt exieruntque de civitate nocte, per viam portae, quae est inter duos muros et ducit ad hortum regis, Chaldaeis obsidentibus urbem in gyro, et abierunt per viam quae ducit in eremum. §8 Persecutus est autem Chaldaeorum exerci- tus regem et apprehenderunt Sedeciam in deserto, quod est iuxta Iericho, et omnis comitatus eius diffugit ab eo. 9 Cumque compre- hendissent regem, adduxerunt eum ad regem Babylonis, in ¢Re- blatha, quae est in terra Emath, et locutus est ad eum iudicia, 1° Et iugulavit rex Babylonis filius Sedeciae in oculis eius, sed et omnes principes Iuda occidit in Reblatha. 11 Et 4oculos Sedeciae eruit et vinxit eum compedibus et @adduxit eum rex Babylonis in Babylonem et fposuit eum in domo carceris usque ad diem mortis eius. 129In mense autem quinto, “decima mensis, ipse est annus ‘nonus decimus Nabuchodonosor regis Babylonis, venit Nabuzardan /prin- ceps militiae, qui stabat coram rege Babylonis, in Ierusalem 1% et lincendit domum Domini et domum regis et omnes domos Ierusalem et omnem domum magnam igni combussit, 14 et totum murum Ie- rusalem per circuitum destruxit cunctus exercitus Chaldaeorum, qui erat cum magistro militiae. 15 De pauperibus autem populi et de reliquo vulgo, quod remanserat in civitate, et de ™perfugis, qui trans- fugerant ad regem Babylonis, et ceteros de multitudine transtulit Nabuzardan princeps militiae. 16 De pauperibus vero terrae reliquit Nabuzardan princeps militiae vinitores et agricolas. 17Columnas quoque aereas, quae erant in domo Domini, et bases et °mare aeneum, quod erat in domo Domini, confregerunt Chaldaei et ?tulerunt omne aes eorum in Babylonem, 18 Yet lebetes et creagras et psalteria et phialas et mortariola et omnia vasa aerea, quae in ministerio fuerant, tulerunt, 19 "et hydrias et thymiamateria et urceos et pelves et *candelabra et mortaria et ‘cyathos, quotquot aurea aurea, et quotquot argentea argentea, tulit magister militiae ; 20 et columnas duas et mare unum et “vitulos duodecim aereos, qui erant sub basibus quas fecerat rex Salomon in domo Domini: Ynon erat pondus aeris omnium horum vasorum. 21 De columnis autem, as 766 nana populique in Babylonem abductio (15-30), necnon, quasi argumentum Juturae liberationis, lechoniae exaltatio (31-34). Elegia 1 (1, 1-22). Jerusalem vastatam et maerentem propheta (1-11), PROPHETIA IEREMIAE 52, 22-34 decem et octo cubiti altitudinis erant in columna una, et “funiculus duodecim cubitorum circuibat eam; porro grossitudo eius quattuor digitorum, et intrinsecus cava erat. 22 Et capitella super utramque aerea: altitudo capitelli unius Yquinque cubitorum, et retiacula et malogranata super coronam in circuitu omnia aerea; similiter co- lumnae secundae et malogranata. 23 Et fuerunt malogranata nona- ginta sex dependentia, et omnia malogranata centum retiaculis cir- cumdabantur, 24 Et tulit magister militiae *Saraiam sacerdotem pri- mum et ®Sophoniam sacerdotem secundum et tres custodes vestibuli 25et de civitate tulit eunuchum unum, qui erat praepositus super viros bellatores, et %septem viros de his qui videbant faciem regis, qui inventi sunt in civitate, et “scribam principem militum, qui pro- babat tyrones, et sexaginta viros de populo terrae, qui inventi sunt in medio civitatis. 26 Tulit autem eos Nabuzardan magister militiae et duxit eos ad regem Babylonis in @Reblatha, 27 et percussit eos rex Babylonis et interfecit eos in Reblatha in terra Emath, et ¢trans- latus est Iuda de terra sua. 28Iste est populus, quem transtulit Nabuchodonosor /in anno septimo, Iudaeos tria milia et viginti tres, 29 Jin anno octavo decimo Nabuchodonosor de Ierusalem animas octin- gentas trigintaduas; 3in anno vicesimotertio Nabuchodonosor trans- tulit Nabuzardan magister militiae animas Iudaeorum septingentas ee ere Omnes ergo animae, quattuor milia sescentae. 1Et factum est in tricesimoseptimo anno transmigrationis Ioa- | chin regis luda duodecimo mense vicesimaquinta mensis, elevavit Evil- merodach rex Babylonis ipso anno regni sui "caput Ioachin regis luda et eduxit eum de domo carceris. 32 Et locutus est cum eo bona et posuit thronum eius super thronos ‘regum, qui erant post se in Ba- bylone, 33 et mutavit vestimenta carceris eius, et comedebat panem, coram eo semper cunctis diebus vitae suae, 4 et jcibaria eius, cibaria perpetua dabantur ei a rege Babylonis statuta per singulos dies, usque ad diem mortis suae cunctis diebus vitae eius. THRENI ID EST Ierusalem deserta est, sedit Ieremias propheta fiens et planxit lamentatione hac in Ierusalem et amaro animo suspirans et | heiulans dixit: EF’ factum est, postquam in captivitatem redactus est Israél, et Aleph uomopo “sedet sola civitas plena populo! Facta est quasi “vidua domina gentium, princeps “provinciarum facta est ¢sub tributo. Beth 2 ePlorans ploravit i in nocte, et lacrimae eius in ma- xillis eius, [eius: Jnon est qui consoletur eam %ex omnibus caris homnes amici eius spreverunt eam et facti sunt himel [ei inimici. 3 iMigravit Iudas propter adflictionem et multitudinem servitutis, jhabitavit inter gentes ec invenit requiem: omnes tions isagpapagie eius apprehenderunt eam inter angustias. *3 Rg 7, 15. y 3 Rg 7, 16. — cf. 4 Rg 25, 17. £ClOt Par Ga Ts. t 32 Cio tps 29,-283 Biel. DSt 1i.21 3 Pe: Gof. 1, Mes, 42.8. dvr. 9, 10. é.Lm..t, .3- f Cl. nt Rey 245 32, TA. Bch. vr. 12. 31-34] 4 Rg 25, 27-30. Acp. 37, I. — V. cp. 22, 24-30. r4-Cl, CD. 2723 peficpr Ao, S$} LAMENTATIONES JEREMIAE PROPHETAE LAMENTATIONES IEREMIAE 1, 1-3 tal oe: in “sr 5 in Cen. Diii. tw Dy tet Ant.a: 2D; oe ue 7,3 ; belts; A Bis x. 12, — cf. Is 54; ee cp. ch 16; 1 Es 4, 20; Ec df. Is 31, e€X%.2-2, 8] 1. et CPP (25525 i> 18) in fs. 7. dol. BMV. Ps06,26 xf 9} F} 135.37: 68, 21; Ec 4, 1; Nh A EO IT 22,22: 30,24. Jr 4 30. — v. Ez 23, 22-26. 4 Jr=$1 527. j cf.cp-_2,. 9j7 Ly. 26, -333.. Dt 28, 65. 1 Jr 45, 3. — 767 — LAMENTATIONES IEREMIAE 1, 4-19 immo tpsa urbs, per prosopopoeiam in medium adducta, deflent et la- mentantur (12-22). Llegia Il (2, 1-22) Deus, quasi hostis, civitatem destruens describitur m Jr 14, 2; 1 Mct, 27. BNE CDs 25 ovr. II. pef. Dt 28. 13, 44; Is g. 14. 15 o-3e- 32, 2% r Jr 30, 14, 15; Dn g, 16. $ Vr. 282-2) Pak?3604782920- cf. Dt 28; 4, 8. — v. Jr 52, 28-30. yet. Jr Pt50: uvr. 10, 11; Is 64, 11. vecp..2, 17; Jr 46, 26. x cf. Lv 26, 34; Ps 74, 8. y Zc 13,1. — cf. Lv 26, 34, 43. 8 0V%o)1 7). als 47, 2; Jt 13, 22, 26. — cf. Bz: 16,~37-; b cf. Dt 32, 29; Ecli 7, 40; Is 47, 7- OVEE ob] Ant. in D. Pass. dcf. Jr 48, 26, 42. evr. 7. fPs 78, 1; Jr st, 51; Is 63, 18; Ez 44, 7-9. gcf. Dt 23, 3; 2 Es 13, 1-3. kp. 2, st 4, 4. — cf. Jr 38, jcp. 3, 19. 12] Gr. in fs. ss. Cordis J. — V. et R. etc. in fs. 7 dol. BMV. et in sb. s. Eat 20: Ps 79, 13. — cf. Mt 27, 39. mcf. cp. 2, 13; Dn 9, 12; Ez o Ez 12,:33{ 7; 205 — a. Ps 9. 16. 136] V. in fs. 7 dol. BMV. qcp. 3, 11. — v. Jr 8, 18. Ket. 18°63; 25.3. $4t 0, 23° 13, TY: €'v9i 72, 22. 16,18] R. in Farase. Wise. TEs Ib Ay Sts v (vr. 8). w vr. Jr 12, r. — cf. Bar 1,15. ¥:1 RE: 12}. 14,18: yvr. 5. — cf. Dt 28, 41. cf. vr. 2. Daleth 4mViae Sion lugent, eo quod “non sint qui veniant ad sollemnitatem; omnes portae eius destructae, sacerdotes eius °gementes, Virgines eius squalidae, et ipsa oppressa amaritudine. , He 5 Facti sunt hostes eius in capite, Yinimici eius locupletati sunt, , quia Dominus locutus est super eam *propter multitudinem ini-— qguitatum elus, . sparvuli eius ducti sunt in captivitatem ante faciem tribulantis. Vau 6 Et egressus est a filia Sion omnis decor eius, _ facti sunt principes eius velut arietes ‘non invenientes pascua et abierunt absque fortitudine ante faciem subsequentis. Zain 7 Recordata est Ierusalem dierum adflictionis suae et praevaricationis, “omnium desirabilium suorum, quae habuerat a Ydiebus antiquis, cum caderet populus eius in manu hostili, et non esset auxiliator: viderunt eam hostes et “deriserunt sabbata eius. Heth 8 yPeccatum peccavit Ierusalem, propterea “instabilis facta est, omnes qui glorificabant eam spreverunt illam, quia ¢viderunt ipsa autem gemens conversa est retrorsum. Lignominiam eius, Teth ® Sordes eius in pedibus eius, nec recordata est finis sui, deposita est vehementer non habens consolatorem. : Vide, Domine, adflictionem meam, 4quoniam erectus est inimicus. Io ‘ 10 Manum suam misit hostis ad omnia ¢desiderabilia eius, quia vidit /gentes ingressas sanctuarium suum, 9de quibus praeceperas ne intrarent in ecclesiam tuam. Caph 11 Omnis populus eius gemens et quaerens panem, dederunt pretiosa quaeque pro ‘cibo ad refocillandam animam., SVide, Domine, et considera quoniam facta sum vilis! Lamed 12Q vos omnes ‘qui transitis per viam, attendite et videte msi est dolor sicut dolor meus; quoniam vindemiavit me, ut locutus est Dominus “in die irae furoris sui. Mem 13 De excelso °misit ignem in ossibus meis et erudivit me, Pexpandit rete pedibus meis, convertit me retrorsum, Yposuit me desolatam tota maerore confectam. un j 14 Vigilavit iugum iniquitatum mearum, in manu eius convolutae sunt et impositae collo meo; infirmata est virtus mea; dedit me Dominus in manu. de qua non potero surgere. “* Samech 15 Abstulit omnes magnificos meos Dominus de medio mei, vocavit adversum me tempus ut conteret electos meos. rTorcular calcavit Dominus virgini filiae luda. in 16 Idcirco ego *plorans , et oculus meus deducens aquas; _ tquia longe factus est a me consolator convertens animam meam, facti sunt filii mei perditi, quoniam invaluit inimicus. Phe 17 uExpandit Sion manus suas, non est qui consoletur eam, 4 Mandavit Dominus adversum Iacob in circuitu eius hostes eius; facta est Ierusalem “quasi polluta menstruis inter eos. Sade 18 Justus est Dominus, quia “os eius ad iracundiam provocavi. Audite, obsecro, universi populi, et videte dolorem meum: — Yvirgines meae et iuvenes mei abierunt in captivitatem. Coph 19 2Vocavi amicos meos. et ipsi deceperunt me; — 7638 — — (1-10) et suum ipsius dolorem vates exprimit (11-12); cum vero non _tniuste Deum egisse agnoscat, tpsiusque misericordiam recogitet (13-17), _ Sionem exhortatur ut eum continuis precibus in miserum populum ad | | sacerdotes mei et senes mei in urbe consumpti sunt, quia quaesicrunt “cibum sibi ut refocillarent animam suam. es 20 bVide, Domine quoniam tribulor, “conturbatus est venter meus, subversum est cor meum in memetipsa, quoniam amaritudine @Foris interficit gladius, et nem mors similis est. [plena sum. in 21 Audierunt, quia ingemisco ego, et @non est qui consoletur me omnes inimici mei audierunt malum meun, /laetati sunt quoniam adduxisti diem pavpete tones) fient similes mei. [tu fecisti; au 22 gIngrediatur omne malum eorum coram te. et vindemia eos, “sicut vindemiasti me propter omnes iniquitates multi enim gemitus mei et fees meen maerens. [meas : ep Quomodo obtexit “caligine in furore suo Dominus filiam Sion; bproiecit de caelo in terram inclitam Israél, et non est recordatus Sacenet pein suorum in die furoris sui. et 2 4Praecipitavit Dominus, “nec pepercit, omnia speciosa Iacob, fdestruxit in furore suo munitiones virginis Iuda et deiecit in terram; Ypolluit regnum et principes eius. Ghimel 3 Confregit Min j ira furoris sui omne ‘cornu Israél, avertit retrorsum dexteram suam a facie inimici et Jsuccendit in Iacob quasi ignem flammae devorantis in gyro. Daleth [hostis, 4 Tetendit arcum suum “quasi inimicus, firmavit dexteram suam "quasi et occidit omne quod pulchrum erat visu in tabernaculo filiae effudit quasi ignem indignationem suam. [Sion ; He 5 Factus est Dominus velut inimicus, praecipitavit Israél; praecipitavit omnia moenia eius, dissipavit munitiones eius, et replevit in filia Iuda humiliatum et humiliatam. Vau [lum suum. 6 Et dissipavit quasi hortum tentorium suum, demolitus est tabernacu- °Oblivioni tradidit Dominus in Sion festivitatem et sabbatum et in opprobrium et in indignationem furoris sui regem et sacer- Zain [dotem. 7 ?Reppulit Dominus altare suum, maledixit sanctificationi suae, %tradidit in manu inimici muros turrium eius; vocem dederunt in domo Domini sicut in ‘die sollemni. Heth 8 sCogitavit Dominus dissipare ‘murum filiae Sion, “tetendit funiculum suum et non avertit manum suam a perdi- Yluxitque antemurale et murus pariter dissipatus est. [tione ; Teth 9 Defixae sunt in terra portae eius, perdidit et “contrivit vectes eius; Yregem eius et principes eius in gentibus: non est lex, et *prophetae eius non invest visionem a Domino. 0 10 @Sederunt in terra, conticuerunt senes filiae Sion, bconsperserunt cinere capita sua, eaccincti sunt ciliciis, abiecerunt in terram capita sua virgines Ierusalem. ap 11 @Defecerunt prae lacrimis oculi mei, “conturbata sunt viscera mea, feffusum est in terra iecur meum super contritione filiae populi 9Icum deficeret parvulus et lactens “in plateis oppidi. [mei, Lamed 12 Matribus suis dixerunt: ‘Ubi est triticum et vinum? cum deficerent quasi vulnerati in plateis civitatis, cum exhalarent animas suas in sinu matrum suarum. em 13 §Cui comparabo te vel cui adsimilabo te, filia Ierusalem ? LAMENTATIONES IEREMIAE 1, 20 — 2, 13 avr. If. b vr. iG es 19. Cccp. 2, Ib 30, 27; Ps 30, 10; dDt s ay " 9, 21; Ez7, 15. € vr. 2, 2r] At. - fr. 4 mai hebd. Ech. cb, 3764.74, 2%; JB 505.11. g Ps 108, 14. Avy. 123 cp. 2, 20: ijr 8, 18. @’ct;: CP... 35: 44. b cf. Mt 11, 23. — v. Is 14,15. cx. Par 28, 25° Ps ‘98... dvr. 5. @vr. 17, 21; cp. 3, 43. — cf. Ez 9, 10. fvr. 5; Ps 79, 13; 88, 41; Jr 39, 8. — cl. 4 Rg 25, 9 ats 43, 28. hep: <5 oT — v. Jr 12, 13. iz Rg | Ps a 5: “88, 47; Is 42, 25. ze os + 72 4335-48 '5.'28. r soi Jr “ant fe. @cp. Ide is i, Is; pcf. Ps 88, 49; Ez 24, 21. act, Dt'32;..30: NI. +22. sk. je 3 2, 8-15) L Neal 5 ia Pouake. tvr. 18. uv. 4 Rg 21, 13. vcp. I, 4. ef: Jr 14, 2 x Jr 51, 30; Nh 3, x3. yck.. O8:°35 4 z Ps 73, 9 a Jb a C00 154.207 4702 S52 bv. it 6 26; Ez 27, 30. cJr 4, : ste 37; E27, 18; Am 8, d cf; vr. 18; Cp. 3, 487 Ss°17; Ps “a ecp. ri V, ay "fs. 7 dol. BMV. II 4d ae (Ps 112) in fs. s. Hier. Po “Tb 16, 14. gvr. 19. — cf. 44, 7- hcf. Is sr, 20 $9 CD, Py 18. fChe Cbs ty 12. cp. 4, 4; Jr (49) — 769 — LAMENTATIONES IEREMIAE 2, 14 — 3, 12 indulgentiam inducat (18-22). . Elegia Ill (3, 1-66). Captivi in Babylonia calamitates, quas perpessi sunt, recogitant et paene desperant (I-18); at, cum recordentur Drum ho- Lcf, 2 Rg.'s,; 20; Ez726;. 3: m Jr 5, 31; 14, 14; 23, 13; 33, 34. ncf. Is 58, 1. o Ps 97, 8; Is 55, 12: Ez 25,6. p Jr 18, 16; 50, 13. — v. 2 Par 29, 8. qv. Ecli 13, 8. $A. PS 47,5535 Bz 16, 24: Scp. 3, 46; Ps 21, 14. t cf. 16, -10;,Ac 7, §4..° ucf:. Ps. 34, 25; 136, 9: ro I, ¥3. ucf. Ps 34, 21. x LC 2,: 6, yv.Lv 26,14-45; Dt 28,15-68. scp. 1, 7; Jr.46, 26. @Vr.:2- 25! Cp. 3; 43. b cf. Ps 29, 2; 37, 17. Ger. vr. 33. 78] V. in sb. s. dv. vr. 11. e Ps 41, 4. S cf. Ps 76, 3. g Ps 76, 5; 118, 148. hk Ps 21, 15; 69, 9; 141, 3. — Cc * f. 1 Rg i, 1 icf. 1 Rg 7, 6. J Cl. ES Of, -§. (S50 Wi. 3 038: CVE NE. 11, 32, 40s mcp. 4, I. mcp. I, 12, 22. ocp. 4,10. — cf. Dt 28, 53-57. —v. Jr 19, 9. : 2 cf. cp. 4).13. qcf. 2.Par 36, 17; Is 51, 20; Jt G6, tt. rcp. 3, 43. SVP. 7. £-ve‘jri6,.25".'20, 3: u Jr 42, 17; 44, 14. acf. Jr 20, 28, z-9] 3 L. in Parasce. 5 Ps 2, 9. o.ck: Is-sgo5.Jra, 23; dcp. 5, 10. — cf. cp. 4, 8; Jb 3 Oo. els 38, 13. — Jr 50, 17. f cf. Jb 19. 12. .x 19; Dt 29, 18. Ps 142, 3. $cf. Jb 16, 125. r9,.8. jPs 87, 9. Ae 19,. 7; 30, 203: Ps ax, 3; 2 F 9,10] R. in D. Palm. mv. Os 13, 8. #acf. Jb ro, 16; Is 38, 13; Jr 4, 7. oJb 16, 13. OCP... 13: qcp. 2, 4. cui exaequabo te et consolabor te, virgo filia Sion? Magna est enim /velut mare contritio tua, quis medebitur tui? Nun 14 ™Prophetae tui viderunt tibi falsa et stulta [carent; "nec aperiebant iniquitatem tuam, ut te ad paenitentiam provo- mviderunt autem tibi adsumptiones falsas et eiectiones. Samech 15 oPlauserunt super te manibus omnes transeuntes per viam, Psibilaverunt et Ymoverunt caput suum super filiam lerusalem, Haecine est urbs, dicentes, *perfecti decoris, gaudium universae Phe [terrae? 16 sAperuerunt super te os suum omnes inimici tui, sibilaverunt et ‘fremuerunt dentibus et dixerunt: “Devorabimus; en ista est dies, quam exspectabamus, invenimus, “vidimus. Ain 17 ge pupilla oculi tui. op 19 Consurge, Ylauda in nocte in principio vigiliarum, heffunde ‘sicut aquam cor tuum ante conspectum Domini Jleva ad eum manus tuas pro anima parvulorum tuorum, Iqui defecerunt in fame ”in oe omnium compitorum. es 20 Vide, Domine, et considera quem “vindemiaveris ita. [palmae ? °Ergone comedent mulieres fructum suum, parvulos ad mensuram PSi occiditur in sanctuario — sacerdos et propheta? in 21 @Iacuerunt in terra foris puer et senex, virgines meae et iuvenes mei ceciderunt in gladio, rinterfecisti in die furoris a percussisti nec misertus es. au 22 Vocasti quasi ad *diem sollemnem, qui ‘terrerent me de circuitu, et “non fuit in die furoris Domini qui effugeret et relinqueretur; — quos educavi et enutrivi, pir oe ie meus consumpsit eos. ep aE go vir videns paupertatem meam in >virga indignationis eius; 2me minavit et “adduxit a ae et non in lucem, -%tantum in me vertit et ase manum suam tota die. {dVetustam fecit pellem meam . or hy meam, ¢contrivit ossa mea, 5 ‘aedificavit in gyro meo o tcumdesit me 9fclle et labore; e 6 hin tenebrosis collocavit me, quasi mortuos sempiternos. himel ; 7 iCircumaedificavit adversum me, jut non egrediar; adgravavit com- Ghimel -[pedem meum, 8 sed et, cum clamavero et rogavero, exclusit orationem meam, Ghimel 8 conclusit vias meas apiniows quali semitas meas subvertit. et : 10 "Ursus insidians factus est mihi, *leo in absconditis, et 11 semitas meas subvertit ¥ enon iteeit me, ?posuit me desolatam, alet 12 ¢tetendit arcum suum et posuit me quasi signum ad sagittam. © — 770 — mines punire non ad ruinam sed ad ipsorum utilitatem et salutem, in spem redeunt (19-39) suaque peccata, quae utiqgue Dhus severe castiga- vit, humiliter confitentes, (40-54), auxilium et solacium in tantis neces- LAMENTATIONES IEREMIAE 3, 13-44 He 13 rMisit in renibus meis filias pharetrae suae, He 14sfactus sum in derisum omni populo meo, ‘canticum eorum tota He die, 15 “replevit me amaritudinibus, inebriavit me Yabsinthio. Vau 16 Et fregit ad numerum dentes meos, Ycibavit me cinere, Vau 17 et repulsa est a pace anima mea, oblitus sum bonorum, Vau 18 et dixi: Periit finis meus, et spes mea a Domino. Zain 19 zRecordare paupertatis et transgressionis meae, absinthii et @fellis, Zain 20 memoria memor ero et “tabescet in me anima mea; Zain 21 haec recolens in corde meo, “ideo sperabo. Heth 22 dMisericordiae Domini, quia non sumus consumpti, quia non defe- ie ts Heth [cerunt miserationes eius. 23 eNovi diluculo, multa est fides tua. Heth. 24 Pars mea Dominus, dixit anima mea; propterea exspectabo ; Teth {eum. 25 9Bonus est Dominus sperantibus in eum, animae quaerenti illum, 26 hbonum est praestolari eee at salutare Dei, 27 thonum est viro cum wah coin ijugum ab adulescentia sua. 28 jSedebit solitarius et tacebit, Fees levavit super se, 29 Iponet in pulvere os suum forte sit spes, 30 mdabit percutienti se ogstiliaris saturabitur opprobriis ; Caph 31 ®quia, non repellet in sempiternum Dominus, Caph . 32 Oquia, si abiecit, et ?miserebitur ¢secundum multitudinem mise- ; _. . Caph [ricordiarum suarum ; 33 rnon enim humiliavit ex corde suo, et ‘abiecit filios hominum, , Lamed ; 24 ut contereret sub pedibus suis omnes ‘vinctos terrae, E inigiiitas Lux, Reabes 35 vyt declinaret iudicium viri in conspectu vultus Altissimi Lame | 36 ut perverteret hominem in iudicio suo, Dominus ignoravit. Mem 37 vQuis est iste qui dixit ut fieret, Domino non iubente? M em 38 @Ex ore Altissimi non egredientur nec mala nec bona? Mem 39 yQuid murmuravit homo vivens, vir pro peccatis suis P Nun 40 Scrutemur vias nostras et quaeramus et “revertamur ad Dominum, Nun 41 aleyemus corda nostra men manibus ad Dominum in caelos. un 42 DNos inique egimus et “ad iracundiam provocavimus; idcirco Samech {tu inexorabilis es. 43 Operuisti in furore et ¢percussisti nos, occidisti nec pepercisti, Samech _ 44 eopposuisti nubem tibi, ne transeat oratio, r Jb 6, 4; Ps 37, 3. 14] v. oe 10. sv. Jr pk ¢ vr. 63: Jb a 9; Ps 68, 13. 15] v. ur. 9. 10. — Ant, in fs. 7 dol. BMV, x y Ch. VS 201, ¥0. Scitech? -15° 12}: 20. avr. 5. 20] v. r Cor 11, 25. 6 Ps: 38, ‘Fa: ecf. Ps 41, 6,°f22. 42,5. d2 Es 9, 31; Ml 44, 12, 18; Ha 22-30] I Ay in sb. S. ejb 7,1 f Ps 15, 5; 72, 26. , 6. — cf. Jr I, 2s 25] Vv. Ur. 32, gcf. Ps 129, ‘6 + 30, 18. hk cf. Mic 7, 7 icf. Ecli 51,34; Mt 11, 29. — v. Pro 22, jcp. 2, 10; Jb 2, 13; Is 3, 26. icf. Jb 42, 6. m cf. Is 50,6; Mt 5, 39; 26, 67. n Ps 102, 9; Is 67, 16. — cf. Sap 11, 24-27. ocf. Is 54, 8,05 22 Mex 7x33: p Ps 102, 8. q Ps 105 32, 33] 5 "(Ps 88) in fs. ss. ey é "Mc 6, 163 7, 33; Heb ta. 07. 10. scf. Heb r2, rr. tcf. Ps 106, 10 ucf. Hab 1, 1 o cf... Ps 32,9. xcf. Is 41, 23; 45, 7; Am 3, 6; Sph 1, 12. y Pro 19, 3. Jia, 125" 73. a Ps 24, 1; 85; 4; 142, 8. 6b Dn 5. — v. Ps 105, 6. ees 4 ur 56; Is 63, 10. dcp. 2, 2; 17, 2%. evr. 8. — cf. Jr 2, 27, 28. LAMENTATIONES IEREMIAE 3,43 — 4,7 sitatibus efflagitant (55-66). Elegia IV (4, 1-22). Maximae calamitates (1-5) cum gravissimis peccatis, in quorum poenam immissae sunt, comparantur (6-16), ut inde appareat fict. 1: Cora rs: £ cp. 2, 76. hk ls 24, 17; Jr 48, 43. ils 51, 19. jep. 1,16. — v. Jr 9, 13 13,17. PESiTS Sa = 1963, 025. mcf. Ps 10, 3. 2v. Ps 34,197 68,5 ocf. Jr 37, 16: 38, 6, 8, Io. 53] v. Ur. 9, 10. pcf. Dn 6, 17 54] Ant. in Ug 2 mai. hebd: q Ps 68, 2; Jn 2, a r Ps 87, 5: Feria ny II. s Ps 129, Bo 55] Ant. in D. Pa at tcf. Ps 129, 2 ucf. Jc 4 Eis 57. 58] R. in D. Palm. vv. Js tr 58] Sas in D. et T. Pass. — 4 Lad 10, Ts, xef. 1 Rg 24, 1 S 34, y Psr6 2s. is tes we Jb 19, 25. 2 Ps.24, 22, 23: 59,58] v. ur. 9, 10; Jr 20, IT, 2: OV. Jtr tt. 10. ae Pe 62] Ant. in fr. 2 mai. hebd. c Ps 3, 2 23 27, 40, 49; 58, 2. d Ps 138 év. vr. Pei fop Heart 4 225'Ps 2237; 8 — v. Jr 11, 20. g Ps 27, 4. — cf. 2 Tm 4, 14. "ef. Acf. Dt 25, 19; Jr ro, 11. oc Is x, 22: Jr-6;Q07 Ezi23, 18. ¥-Oliain capite omnium platearum. Beth 2 Filii Sion incliti et amicti auro primo, quomodo reputati sunt °in vasa testea, opus manuum figuli: Ghimel 3 Sed et lamiae nudaverunt mammam, lactaverunt catulos suos; filia populi mei crudelis quasi struthio ir deserto. aleth 4 dAdhaesit lingua lactentis ad palatum eius in siti, éparvuli petierunt panem, et non erat qui frangeret eis. He 5 9Qui vescebantur voluptuose interierunt in viis, qui nutriebantur in croceis amplexati sunt stercora. Vau § 9Et maior effecta est iniquitas filiae populi mei hpeccato Sodomorum, iquae subversa est in momento, et Jnon ceperunt in ea Manus, Zain 7 Candidiores Mazaraei eius nive, nitidiores lacte, PVs (eo ee a illas a Deo esse nec humanis auxiliis arcendas (17-19). In fine Idumaeis vates mala imprecatur (21, 22). Elegia V (5, 1-22). Universus populus acerba mala quibus opprimitur dial rubicundiores ebore antiquo, sapphiro pulchriores. Heth [in plateis; 8™Denigrata est super carbones facies eorum, et non sunt cogniti adhaesit cutis eorum ossibus, aruit et facta est quasi lignum. Teth ® Melius fuit occisis gladio quam interfectis fame, quoniam isti extabuerunt consumpti a sterilitate terrae. Iod 10”™Manus mulierum °misericordium ?coxerunt filios suos; @facti sunt cibus earum in contritione filiae populi mei. Caph 11 rComplevit Dominus furorem suum, effudit siram indignationis suae et succendit ignem in Sion et devoravit fundamenta eius. Lamed 12 Non crediderunt reges terrae et universi habitatores orbis, quoniam ingrederetur hostis et inimicus per portas Ierusalem, Mem 13 propter peccata ‘prophetarum eius et iniquitates sacerdotum eius, qui effuderunt in medio a sanguinem iustorum. un 14 uFrraverunt caeci in plateis, Ypolluti sunt in sanguine; cumque non possent, tenuerunt lacinias suas. Samech 15 “Recedite, polluti, clamaverunt eis; recedite, abite, nolite tangere ; ijurgati quippe sunt et commoti, ‘dixerunt inter gentes: Non addet Phe [ultra ut habitet in eis. 16 ¥Facies Domini divisit eos, non addet ut respiciat eos; *facies sacerdotum non erubuerunt neque “senum miserti sunt. Ain [nostrum vanum, 17Cum adhuc subsisteremus, °defecerunt oculi nostri “ad auxilium cum respiceremus attenti git ie quae salvare non poterat. ade 18 dLubricaverunt vestigia nostra in itinere platearum nostrarum ; appropinquavit finis noster, completi sunt dies nostri, “quia venit Coph [finis noster. 19 fVelociores fuerunt persecutores nostri aquilis caeli; super montes persecuti sunt nos, in deserto insidiati sunt nobis. es 20 9Spiritus oris nostri *christus dominus, tcaptus est in peccatis no- cui diximus: JIn umbra tua vivemus in gentibus. [stris., in 21 'Gaude et laetare, filia Edom, quae habitas in “terra Hus! ad te quoque perveniet nealix, °inebriabcris atque nudaberis. hau [migret te. 22 pCompleta est iniquitas tua, filia Sion, Mon addet ultra ut trans- rVisitavit iniquitatem tuam, filia Edom; discooperuit peccata tua. Oratio Ieremiae prophetae. 1 4Recordare, Domine, quid acciderit nobis; bintuere et respice opprobrium nostrum. 2 cHereditas nostra versa est ad alienos, domus nostrae ad extraneos; 3 pupilli facti sumus absque patre, matres nostrae quasi viduae ; 4aquam nostram pecunia bibimus, ligna nostra pretio comparavimus, 5 dcervicibus nostris minabamur, €lassis non dabatur requies. 6 fAegypto 9dedimus manum et Assyriis, ut saturaremur pane. 7 APatres nostri peccaverunt et non sunt, fet nos iniquitates eorum portavimus. 8 iServi dominati sunt nostri, non fuit qui redimeret de manu eorum. LAMENTATIONES IEREMIAE 4,8—5,8 m cp. Jb 30, 3¢ — cf. ‘Fa 3. Hy Is 13, 8; Nh 2, 10. . RCP. 25 20. —-—V.-JF 6. 0 ct. 3 Rg 2, hh Is 49, in. ocf. 4 Rg 6 q Dt 28, 57. Si, Jr 19, 9. --- v. Bar 273. rjr 7, 20; Ez 5, 13. — cf. Dt 3%, 22: "Jr Ss 14. Cia A SR 13. Bets-cp "2: 23, 21. 20. — v. Jr §, 31: ucf. Is 59, ro. vcf, Nm 19, 16. cle CVs CASE TF, 2. ¥icps'2, 17. Sek. Is: 24,. 2. €p. 5; re — cf. Dt 28, s0: s 47, 6. b cf. ©; 75° 487,82. 123% c Ez 29, 2, 6. — cf. Jr 37, 6. dep. 3; $2: E€EZ 7, 2; 3) 6; Am 8,. 2; fJr 4, 13. — cf. 2 Rg 1, 23; Hab 1, 8. § cf. Gn 2, 7. Cpiissi93i2 Rg 25) 55..6y) Jr $, 3, iT, bbe Ta, -V$it' 1 9,. 26> (30; je Jd 9, 15; Bar 1, 12; Ez T520;5-X75 bck. cp. x, 21: Ps 136,.7; Ez 35, 15. m Jb 1, 1. — cf. Jr 25, 20 Ex 20,’ 5. aPs 88, 1-11] $L. ated: Ss: bcp. 3, cPs 104, tie dcf. Js 10, 24. eJr 45, 3. F.ch:0s, 22, 1. gi Par 29, 24. h I4, 30; ZC 41,, .S. x 20, 5s i Jr 31, 29; Ez 18, 2, 3. jcf. Pro aq, LF, 22% —- cf. eat |). Taam LAMENTATIONES. (1-14), atque praeprimis divini cultus templique eversionem lamentatus IEREMIAE (15-18) ad precationis remedium se convertit (19-22). 5, 9-22 1, Populi pacnitentis precatio (Bar 1, 1-3, 8). Post historicam introductionem lcf. Jr 6, 25. 9/In animabus nostris adferebamus panem nobis a facie gladii in deserto. MV. cp. 4, 8. 10™Pellis nostra quasi clibanus exusta est, nef. Dt 21,14; Jd°19; 24; ‘Ez 22; 103 ocf. 4 Rg 25, 19, 21. Pcp. 4, 16. — cp. Lv 19, 32. q (cf. Jd 16, 21). f ct..- JS ..9, 27. scf. Is 24, 8. tcf. Jr 16, 9; 25,10; Am 8,10. Pro 4, 93 Sap 5, 17; Jr 13, 18. — cf. cp. 1, 1. v Jr 13, 18; Ez 3, 15. EN VEDoie Abe wells: 34, 13. zPs 9, 8; 101, 13, 27. a Ps 12, I; 41, 10; 73, 19, 23. 21] * Conc. Trid. VI, cp. 5. * Catech. R. Yi fee be 3t, 18. — cf. Pa 79, 4, 8, c Be 14, 19. PROPHETIA BARUCH PROPHETIA BARUCH L tert i 32, 12; 36, 4; 45, 2 r $1, 59. cf. 4 Rg 25, 8, Vv. 4 24, I0- eo hoe 4 255° 93> 2° ES “2; 85 cf. }: 51, 59-64. gvr. 9; Jr 24, 1. — cf. 4 Rg 34,.6;. 32, FSi. h Jr 42, 1. — cf. 4 Rg 23, 2 pas 15, 16; 1 Cor 16, 1-4 Pet. ¥ 1G, 273-2 Cor 8, ¢. ‘et. x ‘Par. -6: x3. mM 4 Re Bn r¢°°2° Par-36, 10. nEst 8 ocf. 4 “Re 24, 17; Cel. Jrok 263-42 scf. 1 Es 6, 10; Jr 29, 7; 1 Mc | Ee — cf. ': Tm 2, 1,2. tcf. 4 Rg 24, 1; 25, 1; 1 Es I, 7: Jr 28, 143 49, 28; Dn 2, 1 ete. a facie tempestatum famis. 11 Mulieres in Sion “humiliaverunt, et virgines in civitatibus luda; 12 Oprincipes manu suspensi sunt, . Pfacies senum non erubuerunt ; 13 Gadulescentibus impudice abusi ‘sunt, et “pueri in ligno corruerunt; 14 senes defecerunt de portis, iuvenes ‘de choro psallentium. 15 Defecit gaudium cordis nostri, tversus est in luctum chorus noster, 16 cecidit “corona capitis nostri; vae nobis, quia peccavimus! 17 Propterea “maestum factum est cor nostrum; ideo “contenebrati sunt oculi nostri 18 propter montem Sion, quia disperiit, Yvulpes.ambulaverunt in eo. 192Ty autem, Domine, in aeternum permanebis, solium tuum in generationem et generationem, 20 aQuare in perpetuum oblivisceris nostri, derelinques nos in longitudine dierum? 21 bConverte nos, Domine, ad te, et convertemur; innova dies nostros, sicut a principio; 22 ¢sed proiciens repulisti nos, iratus es contra nos vehementer. tir haec verba libri, quae scripsit @Baruch filius 2Ne- — i|| riae filii Maasiae filii Sedeciae filii Sedei filii Hel- ciae in Babylonia 2in anno quinto in ¢septimo © die mensis, in %tempore quo ceperunt Chaldaei — Ierusalem et “succenderunt eam igni. 3/Et legit | Baruch verba libri huius ad aures 9Iechoniae fii Ioakim regis Iuda et ad aures universi populi ve- nientis ad librum 4et ad aures potentium filio- rum regum et ad aures presbyterorum et ad aures populi, ha mi- nimo usque ad maximum eorum, omnium habitantium in Babylonia ad flumen Sodi. 5 Qui audientes plorabant et ieiunabant et orabant in conspectu Domini 6 et ‘collegerunt pecuniam, jsecundum quod potuit uniuscuiusque manus, 7 et miserunt in Jerusalem ad Ioakim filium ‘Helciae filii Salom sacerdotem et ad sacerdotes et ad omnem populum, qui inventi sunt cum eo in Jerusalem, ® cum acciperet mva- sa templi Domini, quae ablata fuerant de templo, revocare in terram Tuda decima die mensis "sivan, vasa argentea, quae fecit “Sedecias fi- lius Iosiae rex Iuda, 9 posteaquam cepisset Nabuchodonosor rex Ba- bylonis ?Iechoniam ‘et principes et cunctos potentes et populum ter- rae, ab Ierusalem et duxit eos vinctos in Babylonem. Et dixerunt: ¢Ecce misimus ad vos pecunias, de quibus emite icles et tus et facite manna et offerte pro peccato ad aram Domini Dei nostri 1! set orate pro vita ‘Nabuchodonosor regis an, i ae 774. eee ns Se ae Be a te (1-14), exsules a confessione exorsi peccatorum (15-22), quibus Deum ut poenas, quas praedixerat, infligeret, provocaverunt (2, 1-10), di- vinam misericordiam enixe invocant (11-20) atque poenarum iustitiam PROPHETIA BARUCH 1, 12 — 2, 20 ‘genus ipsius. ' Babylonis et pro vita “Baltassar filii eius, ut sint dies eorum Ysicut dies caeli super terram, 12et ut det Dominus virtutem nobis et 7jlluminet oculos nostros, ut vivamus Ysub umbra Nabuchodonosor regis Babylonis et sub umbra Baltassar filii eius et serviamus eis multis diebus et inveniamus gratiam in conspectu eorum. 13% 7Et pro nobis ipsis orate ad Dominum Deum nostrum, quia: peccavimus Domino Deo nostro, et non est aversus furor eius a nobis usque in hunc diem, 14 et legite “librum istum, quem misimus ad vos recitari in templo Domini Yin die sollemni et in die opportuno, 15 et dicetis: ¢Domino Deo nostro iustitia, nobis*autem 4%confusio faciei no- strae, sicut est dies haec omni Iuda et habitantibus in Ierusalem, 16 regibus nostris et principibus nostris et sacerdotibus nostris et prophetis nostris et patribus nostris. 17 ¢Peccavimus ante Dominum Deum nostrum et non credidimus diffidentes in eum 18 et non fuimus subiectibiles illi et ‘non audivimus vocem Domini Dei nostri, ut ambularemus in mandatis eius, quae dedit nobis. 199A die, qua eduxit patres nostros de terra Aegypti, usque ad diem hanc eramus incredibiles ad Dominum Deum nostrum et dissipati recessimus, ne audiremus vocem ipsius, 29%et adhaeserunt nobis multa mala et tmaledictiones, quae constituit Dominus Moysi servo suo, qui eduxit patres nostros de terra Aegypti dare nobis terram /fluentem lac et mel, sicut hodierna die. 21 Et non audivimus vocem Domini Dei nostri secundum omnia verba prophetarum, /quos misit ad nos, 22 et Mabivimus unusquisque in sensum cordis nostri maligni operari diis alienis facientes mala ante oculos Domini Dei nostri. “Propter quod statuit Dominus Deus noster verbum suum, quod locutus est ad nos et ad iudices nostros, qui iudicaverunt Israél, et ad reges nostros et ad principes nostros et ad omnem Israél et Iuda; 2 %ut adduceret Dominus super nos mala magna, quae non sunt facta sub caelo quemadmodum facta sunt in Jerusalem, secun- dum quae scripta sunt “in lege Moysi, ° ¢ut manducaret homo carnes filii sui et carnes filiae suae. 4 Et dedit eos “sub manu regum omnium, qui sunt in circuitu nostro, ‘in improperium et 9in desolationem in omnibus populis, in quibus nos dispersit Dominus, 5 et “facti sumus subtus et non supra, quia peccavimus Domino Deo nostro non obau- diendo voci ipsius. 6iDomino Deo nostro iustitia, nobis autem et patribus nostris confusio faciei, sicut est dies haec; 7 quia locutus est Dominus su- per nos Jjomnia mala haec, quae venerunt super nos, 8 et non sumus _deprecati faciem Domini Dei nostri, ut reverteremur unusquisque nostrum a viis nostris pessimis. 9”Et vigilavit Dominus in malis et adduxit ea super nos, “quia iustus est Dominus in omnibus ope- ribus suis, quae mandavit nobis, 1%et °non audivimus vocem ipsius, ut iremus in praeceptis Domini, quae dedit ante faciem nostram. 11 ?Et nunc, Domine Deus Israél, qui eduxisti populum tuum de terra Aegypti in manu valida et in signis et in prodigiis et in vir- tute tua magna et in bracchio excelso et @fecisti tibi nomen, sicut est dies iste, 12 *peccavimus, impie egimus, inique gessimus, Do- mine Deus noster, in omnibus iustitiis tuis. 13 %Avertatur ira tua a nobis, quia ‘derelicti sumus pauci inter gentes, ubi dispersisti nos. 14uExaudi, Domine, preces nostras et orationes nostras et educ nos Ypropter te et da nobis invenire gratiam ante faciem eorum, qui nos abduxerunt; 15 ut sciat omnis terra, quia tu es Dominus Deus noster, et “quia nomen tuum invocatum est super Israél et stuper 16 yRespice Domine, de domo sancta tua in nos et Zinclina aurem tuam et exaudi nos. 17 Aperi oculos tuos et vide, @quia non mortui, qui sunt in inferno, quorum spiritus acceptus est a visceribus suis, dabunt honorem et iustificationem Domino; anima quae tristis est super magnitudine mali et incedit curva et infirma, et oculi deficientes, et anima esuriens dat tibi gloriam et iustitiam Domino. 19°Quia non secundum iustitias patrum nostro- rum nos fundimus preces et petimus misericordiam ante conspectum tuum, Domine Deus noster; 29sed quia misisti iram tuam et furo- rem tuum super nos, sicut locutus es in manu puerorum tuorum wet. Dn \§;: 8}. 22°73 *2;:'S;: ¥. v Ps 88, 30; Ecli 45, 19. — cf. Dt zr, 21; ¢ Re 1,333, oe 2, 3; Ps 71, 5. z %%, Es .0..8: Ps 12.4%, 0134; 20. y cf. Jd.9..15; Lm 4, 20; Ez bp et Oe 6 7 ee a Sct; Jc. §, 176. Hel, VES, 3. db cf. Os 9, - 15-2, 20] cf. Dn 9, 4-19. ccp. 2, 6. — v. 2 Es 9, 32-34. dcp. 2; 6; Jr 7, 19..— cf. 2 Par:-32,° 21°" Ps'43; 16. eDn 9, 5. f cp.. 2,. 26°: Dro, .6,-20. 2 Cf: aie 9s. 962 Jr'7,- 25; hep. 2,7; 3, 43 4, 28, 29. i Dn PF 11. — cf. Jr 44, 22. — v. Dt 28, 15-68. Ex 3, 8 Ly..2 Par36;..158. m Is 65, 2; Jr 7, 24. jv. aDn 9g, 12, ¥3. 6b Ez 5, 9; Dn g, 12. — v. ep. d jr 19, 9; Lm 4, 10; Ez 5, Y f. 4 Rg 9g, 28, 29. — Vv. ig 29. ecp. 4 Rg 24, 2. fcp. 3, 8; Jr 29, 18. — cf. Dt 28, 37. se 23; Jr 44, 6, 22. h Dt 28, 13, 43. — ci. Jr 7, 24. sivi ep: "I, TS. jv. cp. 1, 20. Dn \o, 13. mQDn 9, 14. — v. Jr i, 12. nv. 1 Es 9g, 15. ocp. 1, 18. sDn 9g, 16. t Ps 122, 3, 4. — cf. vr. 29, — v. Dt 28, uDn 9g, 17. v Ps 24, 11; Dn 9, 19. — v. IS’ 48," F¥. x Ecli 36, 14; Jr 14, 9; Dn og, 19. y Dt 26, 15; 3 Rg 8, 28, 29; Is 63, 15. — cf. Ze 2, 43. 24 Rg 19, 16: Ps 30, 3; 85, 1; Is 37. 17: Dn g, 18. 16] R. in D. 1 Nor. et fs. ss. Rdmpt. a Ecli 17, 26, 27; Is 38, 18; Ps 65°63'29).10; 87, 113: 733,T7. bJdt 4, 8; Ps 34, 13; 73, 21. cf. Lv 16, 29, 31; Nm 29, 7; Dn 4, 29-31; 30, 1, 2. cDn 9g, 18. ct 3 ied PROPHETIA BARUCH 2, 21 — 3, 20 agnoscentes (21-29) sperant fore ut Deus placatus promissiones suas © adimpleat (30-35) praeterttorum peccatorum praesentis paenitentiae intuitu miseratus (3, 1-8). O Jc 29.1112 38.2. ev. Jr'27, 8-10: .. } Je 7, 34: 16. 9. — cf. Lm 5, Id. Bc. vree 4. RN. Je<8,1% 2 #CfE ‘Jr? 56: Fo: JJr 9, 16; 14, x12..— cf. Jr 24, TO; 34, 17. MNES IZ. =- cl: Dt 4, 252375 28, 15 sqq. #.V. Ex 32, 93.,Dt.32, 27. - o Lv 26, 39-42: Dt 30, 1, 2.— rd Ber ot 0 ae Peter Dt 30, 6. —' cf? Di29,*4. q jr 24, 7. .cla Jes, 21; 7D 230," 3,53. JE 26,25 6-36 S512 20,42 £4F 3, 30: 320m: tILm 4, 22. — ci. Gn 9, 11. 2] in R. fr. 4 Cin. aPs 28, 10; Lm 5, r9. — v. Ps tor, 12, 34. b'chS-Ve. roo TR PL 3556) 6 VereCp. TP, 20: ad'cl. cp; 2, 20. ecf. Jr 18, 16 etc. — v. op. 2,4. Eck Ze 8, 133 Galozzit3s gcf. Rm8,’3; 2: Corrsa2r, hy. Pro 2, 1, 2; 4, 20-22 etc. 9-38] Proph. in sb. s. et vg. Pnt. §cf. vr. 4. j Ps 27, 1; 87 4, 5; 142, 7. — cf. vr. 19. LEcli 15:5, Jr-2, cf. Jo 4, 10, 14 r 27, rcf. Jb 49, 24. fvr. 27. — cf. vr. 36. prophetarum dicens: 21’ 4Sic dicit Dominus: Inclinate umerum ve- strum et cervicem vestram et opera facite regi Babylonis, et sedebitis in terra, quam dedi patribus vestris. 22 “Quod si-non audieritis vocem Domini Dei vestri, operari regi Babyloniae, defectionem vestram fa-— ciam de civitatibus luda et a foris lerusalem 23 et /auferam a vobis vocem iucunditatis et vocem gaudii et vocem sponsi et vocem sponsae, et erit Jomnis terra sine vestigio ab inhabitantibus eam. 24 Et non audierunt' vocem tuam, ut operarentur regi Babylonis, et statuisti verba tua, quae locutus es in manibus puerorum tuorum propheta- rum, ut Mtransferrentur ossasregum nostrorum et ossa patrum no- strorum de loco suo; 25 et tecce proiecta sunt in calore solis et in gelu — noctis, et mortui sunt in doloribus pessimis, Jin fame et in gladio — et in emissione. 26 Et posuisti templum, ‘in quo invocatum est no- men tuum in ipso, sicut haec dies, propter iniquitatem domus Israél et domus Iuda, 27 et fecisti in nebis, Domine Deus noster, secundum omnem bonitatem tuam et secundum omnem miserationem tuam illam magnam, 28sicut locutus es in manu pueri tui Moysi in die qua praecepisti ei scribere legem tuam coram filiis Israél 29 dicens. ™Si non audieritis vocem meam, multitudo haec magna convertetur in minimam inter gentes, quo ego eos dispergam; me non audiet populus, populus “est enim dura cervice. oEt convertetur ad cor suum in terra captivitatis suae, 31 et ?scient quia ego sum Dominus Deus eorum, et %dabo eis cor, et intelligent; aures, et audient 32et laudabunt me in terra captivitatis suae et memores erunt nominis mei 3% et avertent se a dorso suo duro et a malignitatibus suis, quia reminiscentur viam patrum suorum, qui peccaverunt in me. 34 Et ‘revocabo illos in terram, quam iuravi pa- tribus eorum, Abraham, Isaac et Ilacob; et dominabuntur eis, et multiplicabo eos, et non minorabuntur; 25 et sstatuam illis testamen- tum alterum sempiternum, ut sim illis in Deum, et ipsi erunt mihi in populum, et ‘non movebo amplius populum meum, filios Israél, a terra quam dedi illis. Et nunc, Domine omnipotens Deus Israél, anima in angustiis, et spiritus anxius clamat ad te. 2 Audi Domine et miserere, quia Deus es misericors; et miserere nostri, quia peccavimus ante te: 3 quia “tu sedes in sempiternum, et nos peribimus in aevum? 4 Do- mine omnipotens Deus Israél, audi nunc orationem °mortuorum Israél ect filiorum ipsorum, qui peccaverunt ante te et non audierunt vocem Domini Dei sui, et “adglutinata sunt nobis mala. 5 Noli me- minisse iniquitatum patrum nostrorum, sed memento manus tuae et — nominis tui in tempore isto, quia tu es Dominus Deus noster et laudabimus te, Domine, 7 quia propter hoc dedisti timorem tuum in cordibus nostris, et ut invocemus nomen tuum et laudemus te in captivitate nostra, quia ¢convertimur ab iniquitate patrum nostrorum, qui peccaverunt ante te. 8 Et ecce nos in captivitate nostra sumus hodie, qua nos dispersisti “in improperium et in /maledictum et in Ipeccatum, secundum omnes iniquitates patrum nostrorum, qui re- cesserunt a te, Domine Deus noster. 9 *Audi, Israél, mandata vitae, auribus percipe, ut scias pruden- tiam. 10 Quid est, Israél, quod in terra inimicorum es, 11 inveterasti in terra aliena, ‘coinquinatus es cum mortuis, deputatus es cum jdescendentibus in infernum, 12 /dereliquisti fontem sapientiae? 13™Nam, si in via Dei ambulasses, habitasses utique in pace sem- piterna. 14”Disce ubi sit prudentia, ubi sit virtus, ubi sit intellectus, ut scias simul ubi sit °longiturnitas vitae et victus, ubi sit lumen ocu- lorum et pax. 15 pQuis invenit locum eius, et 16 Ubi sunt principes gentium, et qui dominantur %super ias, quae sunt super terram? 17 rqui in avibus caeli ludunt, 18 qui ar- gentum thesaurizant et aurum, in quo confidunt homines, et non est finis adquisitionis eorum? qui argentum fabricant et. solliciti sunt, nec est inventio operum illorum 19 Exterminati sunt et ad inferos descenderunt, et alii loco eorum surrexerunt! 20 Iuvenes. vi- derunt lumen et habitaverunt super terram; ‘viam autem. discipli- 30 quia scio quod — quis intravit in thesauros eius ? — 776 — \ i a NL A TE TY PT RT PORES a 2, Sermo coasolatorius (3,9-5,9). Celebratis laudibus sapientiae, quacum omnia bona sunt (9-15), ideoque multo pretiosior divitiis (15-19), quaeque ipsis impervia sapientibus (20-29) humanis subsidiis comparari nequit (30-32), PROPHETIA BARUCH 3, 21 — 4, 24 nae ignoraverunt 21 neque intellexerunt semitas eius, neque filii eo- rum susceperunt eam: a facie ipsorum longe facta est. 22 Non est audita in terra Chanaan neque visa est in “Theman; 23 *filii quoque Agar qui exquirunt prudentiam quae de terra est, negotiatores *Merrhae et “Theman et fabulatores et exquisitores prudentiae et in- telligentiae; viam autem sapientiae nescierunt neque commemorati sunt semitas eius. 240 Israél, quam magna est domus Dei, et ingens locus posses- sionis eius! 25 Magnus est et non habet finem, excelsus et immensus. 26 ¥Ibi fuerunt gigantes nominati illi, qui ab initio fuerunt, statura magna, scientes bellum. 27 Non hos elegit Dominus, *neque viam ‘discipinae invenerunt, propterea perierunt; 28 %et, quoniam non ha- buerunt sapientiam, interierunt propter suam insipientiam. 29 (Quis ascendit in caelum et accepit eam et eduxit eam de nubibus? 30 Quis transfretavit mare et invenit illam et attulit illam super aurum electum? 31 Non est qui possit scire vias eius neque qui exquirat semitas eius? 324sed qui scit universa novit eam et adinvenit eam prudentia sua, qui praeparavit terram in aeterno tem- pore et replevit eam pecudibus et quadrupedibus; 33 qui emittit lumen et vadit et vocavit illud et oboedit illi in tremore. 34 Stellae autem dederunt lumen in custodiis suis et laetatae sunt, 35 ¢vocatae sunt et dixerunt: Adsumus, et luxerunt ei cum iucunditate qui fecit ilas, 36 Hic est Deus noster, et non aestimabitur alius adver- sus eum; 37 /hic adinvenit omnem viam disciplinae et 9tradidit illam Iacob puero suo et Israél dilecto suo. 38 "Post haec in terris visus est et cum hominibus conversatus est. Hic liber mandatorum Dei et lex, quae est in aeternum; *omnes qui tenent eam pervenient ad vitam, qui autem dereliquerunt eam in mortem. 2 Convertere, Iacob, et apprehende eam, ambula per viam “ad splendorem eius contra lumen eius; 3 4ne tradas alteri ih gee tuam et dignitatem tuam genti alienae. 4 ¢Beati sumus, Israél, quia quae Deo placent manifesta sunt nobis. 5 Animacquior esto, populus Dei, memorabilis Israél: 6 9venundati estis gentibus non in perditionem; sed, propter quod in ira ad ira- cundiam provocastis Deum, traditi estis adversariis; 7 "exacerbastis enim eum, qui fecit vos, Deum aeternum, ‘timmoiantes daemoniis et non Deo; §8 obliti enim estis Deum, /qui nutrivit vos, et contristastis nutricem vestram Ierusalem. 9 Vidit enim iracundiam a Deo venientem vobis et dixit: Audite, keonfines Sion, adduxit enim mihi Deus luctum magnum; 19 vidi enim captivitatem populi mei, filiorum meorum et filiarum, quam superduxit illis Aeternus; 11 nutrivi enim illos cum iucunditate, ‘di- misi autem illos cum fletu et luctu. 12.Nemo gaudeat super me myiduam et desolatam; a multis derelicta sum propter peccata filio- rum meorum, “quia declinaverunt a lege Dei. 13 Iustitias autem ipsius nescierunt nec ambulaverunt per vias mandatorum Dei neque per semitas veritatis eius cum iustitia ingressi sunt. 14 Veniant con- fines Sion et memorenttr captivitatem filiorum et filiarum mearum, quam superduxit illis Aeternus; 15 ?adduxit enim super illos gentem de longinquo, gentem improbam et alterius linguae, 16 %qui non sunt reveriti senem neque puerorum miserti sunt et abduxerunt dile- ctos viduae et a filiis unicam desolaverunt. 17 Ego autem quid possum adiuvare vos? 18’Qui enim adduxit super vos mala, ipse vos eripiet de manibus inimicorum vestrorum. 19 Ambulate, filii, ambulate; ego enim derelicta sum sola. 20 &Exsui me stola pacis, tindui autem me sacco obsecrationis et “clamabo ad Altissimum in diebus meis. 21 vAnimaequiores estote, filii, clamate ad Dominum, et eripiet vos de manu principum inimicorum. 22 Ego enim speravi in aeternum salutem vestram, et venit mihi gaudium a “sancto super misericor- dia, quae veniet vobis ab aeterno salutari nostro. 23 ¥Emisi enim vos cum luctu et ploratu; “reducet autem vos mihi Dominus cum audio et iucunditate in sempiternum; 24 sicut enim viderunt vicinae Sion captivitatem vestram a Deo, sic videbunt et in celeritate sa- u Gn 36, 15; Jr 49, 7. — v. Jb ; It 2, ‘ v Ps 82, 7. — cf. 1 Par 5, ro. x Gn 6, 4; Sap 14,6. — ct. Nm 13, 23, 34. 9 cf. r Re 16; 7-103. 23Cor rf, 27-29. Z Vr. 20. acf. Ecli ro, 8. b vr. 15. — cf. Dt 30, 12, 13; Rm 1o, 6, 7. ccf. Sap 7, 9. — v. Jb 28, 15-19. d Jd 28, 23-27. ccf. Jb 38, 35; Ps 146, 4; Is 4@, 26; 48, 13. f cf. vr. 20. hy 147, 19. yacf. Pro 8, 12, 31; Sap 1, 7; Ecli_24. 13. : 38. 271 R. in fs. ss. Famil. J. M.J. acf: Dt 30; 19; Ecli 24, 32: b cf. Is 2, 5; 60, 1, 3. — cf. Eph 8 ph §, 5. ccf. Ps 118, 105; Pro 6, 23; Sap 5, 6. d cf. Mt 21, 43. e Dt 4, 8, 32-27. — cf. Dt 33, #9; /-Psrg2Ac32. f cf. Sap 9, 18. gJd 2, 14. — cf. Is 50, 1 sq.; 82, 3; Rm 7, 14. kh Ps 77. 58. i Dt a2: 17; Ps 105, 37. — cf. r Cor 10, 20. jIs 1, 2. — cf. Dt 32, 13-15. 8] v. Dt 20, §. kvr. 14, 24. — cf. Jr 22, 20. & Ve. 23. m Je st, 5; Lm r, 1, 7. — cf. s 47, &, #7 Jb 34, 27 ovr. 9 bp Jr §, 15-17; 6, 22, 23. — ¥. Dt 28. 49, 50; Is 5, 26-30. qef. 2 Par 36. 17: 47, rvr. 29; Jr 32. 42: Mie 7, 9. eek 6b Soi Le E-Jdt*9, > Est '14,°2¢ "Jn 3, 6. WES £74, 3; 4° TIO, 2: v vr. 5, 27, 30. x Jb 6, 10; Is 40, 25; Hab 3,3. y Jr 31, 13. 2 Ch. VEE OF ts: wes). Biomed PROPHETIA BARUCH 4,25 —6,14 sed a Deo tantum, prout Israélitis factum est, confertur (32-4, 4); insuper calamitatum ratione descripta (5-16), propheta certum dicit auxilium, Sinem malorum (17-29), hostium punitionem et lerusalem gloriam (30-5, 9). acf. Js 10, 24; Ps 109; 1; Is 5I, §3- ey b vr. 21, 30. ccf. Ex 3, 15; Is 26, 8. dvr. 18. ev. Is 35, 10; 50, I1, 12; 65, 18 etc. fcp. 5, 4. — cf. Is 43, 1; 45. 3, 4. Is 2, 12. — cf. Ps 136, 7. che rests: § Jr 50, 13, 23. jcf. Is 13, 20-22; Jr 51, 37. — v. Jr 50, 35-38. Is 34, 14. — cf. Jr 50, 39. mcp. 5, 5; Is 60, 4. G6] 9.62. $5. Six. - nZc 8, 7. — v. Is 43, 5; 49, I2; 00, 4. als 52, 1. — cf. cp. 4, 20; Est IS, 4, 5. b cf. Z S9,' 175 62): £62 3° Th ; Ecli 45, 14. dv. cp. 4, 30. cl. Fs a2. X : 7. 5] Cm. in D. 2 Adv. fep. 4, 36, 37; Is 49, 18; 60, 4. gcf. Is 49, 22; 66, 20. hcf. Mt 8, 12; 13, 38. #cf. Is 40, 4; 49, 11. icf. Is ar, :t908288, 23: acti: Jr. 29, 1f% 62 Par 36, 12-17. — cf. Jr 28, 8, 9. och. Jr 25. %3* 26701 dcf. Gn 15, 16; Jb 42, 16. ecf. 2 Mc 2, 25. — v. Sap 133, 10; 'Ps_ 113, ‘4° (bis): f.vr. 26; Is 46, 7; Jr 10, 5. g.ct.s2. Mc..2, 2. 6)70."Dii37, 6. hv. Ex 23, 20. #vr. 50, 70. — cf. Is 30, 22: _ Hab 2, 19. EPs 133, 5 (bis). lech vr. 32. mcf. Mt 6, 19; Jc 5, 2. nvr. 71. ovr. 16. ~ ci. Jd 6, 31x. lutem vestram a Deo, quae superveniet vobis cum honore magno et splendore aeterno. 25 Filii, patienter sustinete iram quae supervenit vobis; persecutus est enim te inimicus tuus, sed cito videbis perdi- tionem ipsius et “super cervices ipsius ascendes. 26 Delicati mei ambulaverunt vias asperas; ducti sunt enim ut grex direptus ab inimicis. 27 \Animaequiores estote, filii, et proclamate ad Dominum; erit enim “memoria vestra ab eo qui-duxit vos. 28 Sicut enim fuit sensus vester ut erraretis a Deo, decies tantum iterum convertentes requiretis eum; 29 ¢qui enim induxit vobis mala, ipse “rursum addu- | cet vobis sempiternam iucunditatem cum salute vestra. 30 bAnimaequior esto, Ierusalem; exhortatur enim te ‘qui te no- minavit. 31 9Nocentes peribunt qui te vexaverunt, et qui gratulati sunt in tua ruina punientur. 32 *Civitates quibus servierunt filii tui — punientur, et quae accepit filios tuos; 33sicut enim gavisa est in tua ruina et laetata est in casu tuo, sic contristabitur tin sua deso- latione, 34 et jJamputabitur exsultatio multitudinis eius et gaudimo- nium eius erit in luctum; 35 ignis enim superveniet ei ab Aeterno — in longiturnis diebus, et habitabitur a ‘daemoniis in multitudine | temporis. | 36 ™Circumspice, Ierusalem, ad orientem et vide iucunditatem a Deo tibi venientem. 37 Ecce enim “veniunt filii tui, quos dimisisti dispersos, veniunt collecti ab oriente usque ad occidentem in verbo — sancti gaudentes in honorem Dei .7 aExsue te, Ierusalem, stola luctus et vexationis tuae et indue te decore et honore eius, quae a Deo tibi est, sempiternae gloriae. 2 Circumdabit te Deus diploide iustitiae et °imponet mitram capiti honoris aeterni; % Deus enim ostendet splendorem suum in te, Omni — qui sub caelo est. 4%Nominabitur enim tibi nomen tuum a Deo in sempiternum: Pax iustitiae et honor pietatis. 5 Exsurge, Ierusalem, et sta in excelso et /circumspice ad orien- tem et vide collectos filios tuos ab oriente sole usque ad occidentem in verbo sancti, gaudentes Dei memoria. § Exierunt enim abs te pedibus ducti ab inimicis, Yadducet autem illos Dominus ad te portatos in honore sicut “filios regni; 7 ‘constituit enim Deus humiliare omnem montem excelsum et rupes perennes et convalles replere in aequali- tatem terrae, ut ambulet Israél diligenter in honorem Dei; 8/obum- | braverunt autem et silvae et omne lignum suavitatis Israél ex man- — dato Dei; 9%adducet enim Deus Israél cum iucunditate in lumine maiestatis suae cum misericordia et iustitia, quae est ex ipso. Exemplar ¢epistulae, quam misit Ieremias ad abducendos captivos in Babyloniam a rege Babyloniorum, ut adnuntiaret illis secun- dum_quod praeceptum est illi a Deo. 1 Propter peccata, quae peccastis ante Deum, abducemini in Ba- byloniam captivi a Nabuchodonosor rege Babyloniorum. 2 Ingressi itaque in Babylonem eritis ibi °annis plurimis et temporibus longis — usque ad %generationes septem; post hoc autem educam vos inde > cum pace. 3 Nunc autem videbitis in Babylonia ¢deos aureos et argen- | teos et lapideos et ligneos fin umeris portari ostentantes metum | gentibus. 4 Videte ergo, ne et vos 9similes efficiamini factis alienis et metuatis et metus vos capiat in ipsis. 5 Visa itaque turba de retro et ab ante adorantes dicite in cordibus vestris: Te oportet adorari, | Domine. 6 Angelus enim meus vobiscum est; ipse autem exquiram | animas vestras. | 7Nam lingua ipsorum polita a fabro, apse inargentata falsa sunt et jnon possunt loqui. 8 Et sicut virgini amanti ornamenta, ita accepto auro fabricati sunt. 9% Coronas certe aureas habent super capita sua dii illorum, unde subtrahunt sacerdotes ab | eis aurum et argentum et erogant illud in semetipsos; 19 %dant autem | et ex ipso prostitutis et meretrices ornant ‘et iterum, cum receperint illud a meretricibus, ornant deos suos. 11 Hi autem non liberantur ab ™gerugine et tinea. 12 Opertis autem illis veste “purpurea, exter- gunt faciem ipsorum propter °pulverem domus, qui est plurimus inter eos. 13Sceptrum autem habet ut homo, sicut iudex regionis, ?qui in se peccantem non interficit; 14 habet etiam in manu gladium et etiam ‘inaurata et — 778 — Appendix. Fpistula, in qua Iudaeis captivis, ut ab idololatria deterreantur, idola vilissima esse dicuntur (6, 1-15), insensibilia (16-28), a suis sacerdo- | tibus spoliari (29-39) immo ab ipsis idololatris nonnisi ratione libidinis PROPHETIA BARUCH 6, 15-50 | pentes “neque infirmo neque mendicanti aliquid impertiunt; securim, se autem de bello et %a latronibus non liberat; "unde vobis notum sit quia non sunt dii; 15 non ergo timueritis eos. Sicut enim “vas hominis confractum inutile efficitur, tales sunt et dii illorum. 16 Constitutis illis in domo, oculi eorum pleni sunt ‘pul- vere a pedibus introéuntium, !7et, sicut alicui qui regem offendit -circumsaeptae sunt ianuae aut sicut ad sepulcrum adductum mortuum, ita tutantur sacerdotes ostia clausuris et seris, “ne a latronibus exspo- lientur. 18Lucernas accendunt illis et quidem multas, ex quibus Ynullam videre possunt; “sunt autem sicut trabes in domo. 19 Corda vero eorum dicunt elingere serpentes, qui de terra sunt, dum comedunt eos et vestimentum ipsorum, et non sentiunt. 2 Nigrae fiunt facies eorum a fumo, qui in domo fit; 2lsupra corpus eorum et supra caput eorum volant noctuae et hirundines et aves, etiam similiter et cattae. 22 Unde sciatis quia non sunt dii; ne ergo timueritis eos. 23 Aurum etiam, quod habent, ad speciem est; nisi aliquis exter- serit aeruginem, non fulgebunt; neque enim, dum conflarentur, sen- tiebant. 24 Ex omni pretio empta sunt Yin quibus spiritus non inest -jpsis. 25 Sine pedibus, “in umeris portantur ostentantes ignobilitatem suam hominibus; “confundantur etiam qui colunt ea. 26 Propterea bsi ceciderint in terram, a semetipsis non consurgunt; neque, si ¢quis eum statuerit rectum, per semetipsum stabit; sed %sicut mor- tuis munera eorum illis apponentur. 27 Hostias illorum vendunt sacerdotes ipsorum et abutuntur; similiter et mulieres eorum a e sacrificiis eorum /fetae et menstruatae contingunt. Scientes itaque ex his quia non sunt dii, ne timeatis eos. 29 Unde enim vocantur dii? Quia mulieres apponunt diis argen- teis et aureis et ligneis, 3et in domibus eorum sacerdotes sedent Shabentes tunicas scissas et capita et barbam rasam, quorum "’ca- pita nuda sunt; °1 rugiunt autem clamantes contra deos suos, sicut in cena mortui. 32 4Vestimenta eorum auferunt sacerdotes et vestiunt uxores suas et filios suos; 33 neque, si quid mali patiuntur ab aliquo neque si quid boni, poterunt retribuere, ‘neque regem constituere possunt “neque auferre; %4similiter neque dare divitias possunt Meque malum retribuere. “Si quis illis votum voverit et non red- diderit, neque hoc “requirunt; 35 °hominem a morte non liberant neque infirmum a potentiori eripiunt, 36 hominem caecum ad visum non restituunt, ?de necessitate hominem non liberabunt, 37 ¢viduae non miserebuntur neque orphanis benefacient. 38™Lapidibus de monte similes sunt dii illorum, lignei et lapidei et aurei et argentei; ‘qui autem colunt ea confundentur. 39 ‘Quomodo ergo aestimandum est aut dicendum illos esse deos? 40 Adhuc enim ipsis Chaldaeis non honorantibus ea, qui, cum audierint mutum non posse loqui, offerunt illud ad “Bel postulantes ab eo loqui, 41 quasi possint sentire qui non habent motum. Et ipsi, cum intellexerint, relinquent ea; sensum enim non habent ipsi dii illorum. 42 Mulieres autem circumdatae funibus Yin viis sedent succendentes ossa olivarum. 43 Cum autem aliqua ex ipsis attracta ab aliquo transeunte dormierit cum eo, proximae suae exprobrat, quod ea non sit digna habita sicut ipsa neque funis eius diruptus sit. 44 Omnia autem, quae illis fiunt, falsa sunt; quomodo aestiman- dum aut dicendum est illos esse deos? 45 wA fabris autem et ab aurificibus facta sunt: nihil aliud erunt, nisi id quod volunt esse sacerdotes. 46 Artifices etiam ipsi, qui ea faciunt, non sunt multi temporis; nunquid ergo possunt ea, quae fabricata sunt ab ipsis, esse dii? 47 Reliquerunt autem “falsa et Yop- probrium postea futuris. 48 Nam, cum supervenerit illis proelium et mala, cogitant sacerdotes apud se, ubi se abscondant cum illis. 49Quo- modo ergo sentiri debeant quoniam dii sunt, qui nec de bello se libe- rant neque de malis se eripiunt ? 50 Nam cum sint lignea, *inaurata et inargentata, scietur postea quia @falsa sunt ab universis gentibus et aide quae manifesta sunt quia non sunt dii, sed °opera manuum hominum, et nullum Dei q vr. 17, 56, 57. rvr. 22, 28, 64, 68, 71. ef, “Eclt 21, 37, tvr. 12. uvr. 56, 57. v Ps 113, § (bis); Sap 15, 15. % vr. $4. ¥ Ps £34,217: a. 300 Sa Fad 2, 19. S$ Vr. 3: 1s46, 7°" T¥"%6, §. avr. 38; Ps 96, 7; Is 42, 17; 44, 9: Jr 10, 14. bSap 13, 15, 16. — cf. 1 Rg 5, 3, 4. cls 40, 20. dvr. 31. — cf. Tb 4, 18. ecf. Dt 14, 28, 29. f cf. Lv 12, 2-4; 15, 19-23. Bie dove 10, 62: 23> 50. BCis LY 27, 53) E2445, 20: £Ch« Vk. 10, 57. jvr. §2, 65; Jb 26, 7. — cf. 1 Kg 2, 8; Ps 74, 8; Jr 27; 5S; PCr,.}f 17,. 10; 32; TO. m Sap 14, 29. — cf. Dt 23, 21. n 2°Par24,22: Ps 9, 33 etc. ocf. Ps 145, 8; Is 29, 18. pcf. Dt 32, 37, 38; Jd 10, 4; . 3 28. qv. Ps 145, 9. rcf. Hab 2, 19. vr... 25 3% Bsio6, 7; Is 42, 17; Jr fo, a4. tvr. 44. ; uv, 1s.46..1: Dnir4)2ti vcf. Gn 38, 14; Jr 3, 2. w Is 40, 19. — v. Is 44, 12-17; Jr 10, 3-9. x cf. Is 44, 20. Y NE 72% ZV. VY. 7. @IiPatO, (142 SI, 378s b Jr 2, 11; 16, 20. — cf. x Cor $57 cSap 13, 10. — v. Ps 113. 4 (bis). mast asa PROPHETIA BARUCH 6, 51-72 honore persequi (40-44) eaque tam impotentia, ut merito habeantar omnibus rebus inutiliora (45-66) meritoque comparanda formidinibus avium quae in cucumerariis collocantur (67-72). ad vr. 33. — cf. 1 Rg 2, 10; 15 23; 16,1; 2 Rg 7, 14; 3 Rg 14, 14; Jb 36, 7; Pro 8,5. ect. bi. 26; 3; Dt 17,, 14: Jr 5; 2430, 138 LA se2. fvr. 63. gvr. 18. $39. 2. jv. Sap 13, 16. 2 Sap. 13, 13:° —~< cf. 20, 21. 2 Ras PEC eC 25.13. ncf. Ps 148, 8. ORLA TO 3.3. pvr. 53. QV.-Vr. 34-37. PVE. cay 1S. 5 Is gt, 23;. ft 10, Ss. jr 10, 2. — cf. Le 21, 23. vvr. 12. X vr. 14. VEE 47: PROPHETIA EZECHIELIS PROPHETIA EZECHIELIS 1, 1-9 acf. vr. 3; Nm 4, 3. DCH. 3,35, 23; 10, 25,-26,-22; 43;- _, LEvg. 1-12] LL. in D. 1 Nor. et cm. ochke Mt-3;2167 Jo 3 *sxt: Ac 7, 56:10, 123 AD.O;LIFs dcp. 8, 3; 40, 2. — cf. cp.11, ag° Nym*32,"6. ecf. cp. 8, 1. — Vv. cp. 20, I. fa Rg 24, 12,15. — cf. cp. 17, 12; 19, 8533: 23; 40, I. Be. §; 20008, 15°65, 23; 37,55 40, 1.— cf. 3 Rg 18, 46; 4 Rg Avr. 1; Ecli 49, 10. L3, 15. Jt 23, 19; 25, 32; 30, 23. — jJriz, 14 cf. cp. 3, 12 lvr. 27; ‘cp. 8572 Habra, ah mv. Ap 4, 6-8. nm cp.10, 14, 21. 0 cp. 10, 21. opus cum illis. 51 Unde ergo notum est quia non sunt dii, sed opera manuum hominum, et nullum Dei opus in ipsis est. 52 dRegem regioni non suscitant ‘neque pluviam hominibus dabunt, 53 fiudicium quoque non discernent neque regiones liberabunt ab iniu- ria quia nihil possunt, sicut corniculae inter medium caeli et terrae; 54 etenim, cum inciderit ignis in domum deorum ligneorum, argenteo- rum et aureorum, sacerdotes quidem ipsorum fugient et liberabuntur; ipsi vero Ysicut trabes in medio comburentur; 55regi autem et bello non resistent. Quomodo ergo aestimandum est aut recipiendum quia dii sunt ? 56Non a furibus neque a latronibus se liberabunt dii lignei et lapidei et inaurati et inargentati; quibus hi, qui fortiores sunt, 57 aurum et argentum et ‘vestimentum, quo operti sunt, auferent illis et abibunt Jnec sibi auxilium ferent. 58Itaque melius est esse regem ostentantem virtutem suam aut /vas in domo utile, in quo gloriabitur qui possidet illud, vel ostium in domo, quod custodit quae in ipsa sunt, quam falsi dii. 59 Sol quidem et luna ac sidera, cum sint splendida et emissa ad utilitates, “obaudiunt; 6 similiter et fulgur, cum apparuerit, perspicuum est; “idipsum autem et °spi- ritus in omni regione spirat, 6let nubes, quibus cum imperatum fuerit a Deo perambulare universum orbem, perficiunt quod impera- tum est eis; 62 ignis etiam missus desuper, ut consumat montes et silvas, facit quod praeceptum est ei: haec autem neque speciebus neque virtutibus, uni eorum similia sunt. 6% Unde neque existiman- dum est neque dicendum illos esse deos, quando ?non possunt neque iudicium iudicare, Yneque quidquam facere hominibus. 4 *Scientes itaque quia non sunt dii, ne ergo timueritis eos. 65 sNeque enim regibus maledicent neque benedicent, 6 ‘signa etiam in caelo gentibus non ostendunt, neque ut sol lucebunt neque illuminabunt ut luna. 67 Bestiae meliores sunt illis, quae possunt fugere sub tectum ac prodesse sibi. 68 Nullo itaque modo nobis est manifestum quia sunt dii; propter quod ne timeatis eos. 69 Nam, sicut in “cucumerario formido nihil custodit, ita sunt dii illorum lignei et argentei et inaurati. 7° Eodem modo et in horto spina alba, supra quam omnis avis sedet; similiter et mortuo proiecto in tenebris similes sunt dii illorum lignei et inaurati et inargentati. 71A UVpurpura quoque et murice, quae supra illos tineant, “scietis itaque quia non sunt dii; ipsi etiam postremo comeduntur et erunt Yopprobrium in regione. 72 Melior est homo iustus, qui non habet simulacra, nam erit longe ab opprobriis. factum est in @tricesimo anno, in quarto in quinta mensis, cum essem in medio captivorum iuxta bfluvium Chobar, aperti sunt caeli, et vidi ¢vi- siones Dei. 2In quinta mensis, ipse est “annus quintus transmigrationis fregis Ioachin, % factum i est verbum Domini ad Ezechielem filium Buzi sacerdotem in terra Chaldaeorum secus flumen Reena} Chobar, et facta est super eum ibi 9manus Do- mini. 4Et “vidi, et ecce ‘ventus turbinis veniebat ab Jaquilone, et nubes magna, et ignis involvens, et ‘splendor in circuitu eius; et de medio eius quasi species “electri, id est de medio ignis; 5et in medio eius similitudo "quattuor animalium, et hic adspectus eorum, similitudo hominis in eis. §& °Quattuor facies uni, et quattuor pen- nae uni; 7pedes eorum pedes recti, et planta pedis eorum quasi — 780 — Intreductio (1, 1-3, 21). Propheta, symbolica visione descripta (1-28), voca- tionem suam atque missionem ad populum rebellem adnuntiat (2, 1-8) et per manducatum volumen tristibus vaticiniis refertum se dura esse PROPHETIA EZECHIELIS 1,8—2,9 planta pedis vituli, et scintillae ?quasi adspectus aeris candentis, 8 4Et manus hominis sub pennis eorum "in quattuor partibus, et facies et pennas per quattuor partes habebant. 9%Iunctaeque erant pennae eorum alterius ad alterum; non revertebantur, cum incederent, sed unumquodque ante faciem suam gradiebatur. 19Similitudo autem vul- tus eorum, ‘facies hominis et facies leonis a dextris ipsorum quattuor, facies autem bovis a sinistris ipsorum quattuor, et facies aquilae de- super ipsorum quattuor. 11 Facies eorum et pennae eorum extentae desuper; duae pennae singulorum iungebantur et “duae tegebant corpora eorum. 12 Et unumquodque eorum coram facie sua ambula- bat; Yubi erat impetus spiritus, illuc gradiebantur nec revertebantur cum ambularent. 13 Et similitudo animalium, adspectus corum “quasi carbonum ignis ardentium et quasi adspectus lampadarum; haec erat visio discurrens in medio animalium, splendor ignis et de igne fulgur egrediens. 14 Et animalia *ibant et revertebantur “in similitudinem ful- guris coruscantis. 15Cumque adspicerem animalia, apparuit Prota una super terram iuxta animalia habens quattuor facies. 16 Et °adspectus rotarum et opus earum quasi visio maris; et “una similitudo ipsarum quattuor; et adspectus earum et opera quasi sit rota in medio rotae. 17¢Per quattuor partes earum euntes ibant et non revertebantur cum ambularent, 18 Statura quoque erat rotis et altitudo et horribilis ad- spectus, et ‘totum corpus oculis plenum in circuitu ipsarum quattuor. 199Cumque ambularent animalia, ambulabant pariter et rotae iuxta ea; et, “cum elevarentur animalia de terra, elevabantur simul et rotae; 207quocumque ibat spiritus, illuc, eunte spiritu, et rotae pariter eleva- bantur sequentes eum; spiritus enim vitae erat in rotis. 21Cum eunti- bus ibant et cum stantibus stabant; et cum elevatis a terra pariter ele- vabantur et rotae sequentes ea, quia spiritus vitae erat in rotis. 22 Et jsimilitudo super capita animalium firmamenti, quasi adspectus lcry- stalli horribilis et extenti super capita eorum desuper; 2%sub firma- mento autem pennae eorum “rectae alterius ad alterum; unumquod- que “duabus alis velabat corpus suum, et alterum similiter velabatur. 24Et audicbam °sonum alarum ?quasi sonum aquarum multarum, Yquasi sonum sublimis Dei: cum ambuiarent, quasi sonus erat multitu- dinis, “ut sonus castrorum; cumque starent, demittebantur pennae eo- rum. 25 Nam, cum fieret vox super firmamentum, quod erat super ca- put eorum, stabant et submittebant alas suas; 2%et super firmamen- tum, quod erat imminens capiti eorum, quasi adspectus lapidis *sapphiri tsimilitudo throni, et super similitudinem throni “similitudo quasi -adspectus hominis desuper. 27 Et vidi quasi speciem Velectri, velut adspectum ignis, intrinsecus eius per circuitum: a lumbis eius et desuper et a lumbis eius usque deorsum vidi quasi speciem ignis splendentis in circuitu: 28 velut adspectum “arcus, cum fuerit in nube in die pluviae, hic erat adspectus splendoris per gyrum. Haec visio similitudinis *gloriae Domini. Ht vidi et °cecidi in faciem meam et audivi vocem loquentis. Et dixit ad me: °Fili hominis, ¢sta super pedes tuos, et loquar tecum. 2 ¢Et ingressus est in me spiritus, postquam locutus est mihi, et statuit me supra pedes meos; et audivi loquentem ad me et dicentem: Fili hominis, mitto ego te ad filios Israél, ad ‘gentes apostatrices quae recesserunt a me; Yipsi et patres eorum praevari- cati sunt pactum meum usque ad diem hanc; et filii "dura facie et indomabili corde sunt, ad quos ego mitto te, et dices ad eos: Haec dicit Dominus Deus: 5‘Si forte vel ipsi audiant et si forte quiescant, quoniam jdomus exasperans est, et ‘scient quia propheta fuerit in medio eorum. 6Tu ergo, fili hominis, “ne timeas eos neque sermones eorum metuas, quoniam increduli et subversores sunt tecum, et cum °scorpionibus habitas. Verba eorum ne timeas et vultus eorum ne formides, quia domus exasperans est. 7 Loqueris ergo verba mea ad eos, ?si forte audiant et quiescant; quoniam irritatores sunt. 8Tu autem, fili hominis, audi quaecumque loquor ad te et noli | esse Yexasperans, sicut domus exasperatrix est; aperi os tuum et Tcomede quaecumque ego do tibi. 9% Et vidi, et ecce *manus missa al. pcp. 40, 3; Ap 1, 15; 2, 18. aicp. £0, 8, 21. PNT. SHeCps- 10, 34. SCH, LO;122. évr. §. 4 10-14] L. in fs. Evg. roc) * Conc. Vienn. (an.1311 sq.). definit. c. errores Jo. P. livi. uvr. 23. — cf. Is 6, 2. v cp. 10, 17. * cl, PS 103,.A- y vr. 4. — cf Ps: 96,'3, 4. $ ¢i.cLc 4.10. a Dn 10, 6. — cf. Mt 24, 27; Ge 395. 94; bcp. 10, 9. — cf. Dn 7, 9. cct. Dn to, dcp. 10, 10. evr. 8, 9; cp. 10, Il. fcp. 10, 12. — cf. Ap 4, 8. gcp. 10, 16. A cf. cp.-10, 193. ‘BI, 22% #cp. 10, 17. 4 ch. vr.. 255, 263-36D. 110;01- def, Ap 4,26. m vr. 7. nvr. II. ocp. 10, 5. pcp. 43, 2; Is 28, 2. — cf. Ap Be” TS. qcf. Ps 28, 3, 4; 67, 34. r Dn 16, 6; Ap 12, 6. s Ex 24, 10. tcp. 10, 1. — cf. 3 Rg 22, 19. wz Da 8, 15. — cf. Ap I, 13. YN. Vio 4s *x Gn 9, 13. — cf. Ap 4, 3; Apea, 29: cp. 3, 1, 3y-4.-29° 285 40.3 16°!'s,¥-etée.; sDn 8, 17 -eKtc. d Dn 10, It. ecp. 3, 24; II, §. fiet.wr. Sa 8% ' 2-9] LL. in fr. 2 p. D. 1 Nor. Cp.. 20; 133:18, 22. h cf. cp. 3, 7. — cf. CDs 3.273 £VE.. Js jvv. 6, 8; cp. 3, 26; 12. 2: 24. Mic 7, 4. ocf. Ecli 26, to. p vr. ;: Cp.:3:, 24s acti. 18 1§0.<5. r Ap 10, 9. — cf. cp. 3, I, 3. scp. 8; 3; Dn 10, 10; Ap ro, 2. — 781 — PROPHETIA EZECHIELIS 3, I-27 relaturum declarat (9-3, 1). Quapropter, ut tam difficile munus adim- pleat, a Deo, pro quo legatione fungitur, instruitur et roboratur atque poenae denuntiantur in eos qui ei contradixerint (2-21). | t Jr 36. 2. — cf. cp. 3, 1. “AD S..1. 1-12] LL. in fr. 3 p. D. 1 Nor. av. cp. 2, I. OCI CD. 25 es c Jr 15, 16; Ap 10, 9, 10. dPs 18. rr; 118, 103.'**-Ucf. Pro 16, 24. els 33, 19; Jr 5, 15. — v. Dt 28, 49. icf. Mt-12,.22) 23. he Jo 15, 20. hci. cp. 2, 4. Is 50. 7. — cf. Jr 1, 18. jcp.: 2, 6. bcp. 334 2,382,: 27, 30; Mm VY. 27. BODs! 2,5) Fe OVT.. 143 op. 8, SER Oe aAs 43. §. — Cl. Cp. 37, I. 12] Ant. in fs. ded. ecci. pcf. cp. 1, 24. qcp. I, 5, 15. CVO RE. 32. SVCD: F535 eee as a u Jb 2,13; Ps 136,1: Lm 2,10. vef. Gn 50,802) .F Re ato 34s dt 16, 29; Ecli “Pain Ce x AST, 65 Jv 8; 18; Das. r7. y cf. Jr 42, 7. zJr 6, 17; Os 9, 8. — cf Heb 13, 17. 17-19] cp. 33, 7-9. a Gn 2, 17. bcp. 18, 4, 18; Jr 31, 30. — cf. Jo 7, 22, 24. C vr. 20; cp. 33, 63 34, 10. — cf. cp. 18, 13; Ap 18, 6; 20, 26. — v. Gn og, 5. dcf. 1 Tm 4, 6. €cp. 14, 14, 20. fy. os 18, 24. ge: 6,223. hvr. 18. sv Cp: FT; 3. C0, 65.22, 405 jcf. ftp. 8,.@; $7) 1: mV. CD.. 2, 1X nvr. 15. pcp. 4, 8. ON. .CD. 359) 6. PCL. Cp. 24, 273.26; 08s: Svr. 15. ad me, in qua erat ‘involutus liber, et expandit illum coram me, qui erat scriptus “intus et foris, et scriptae erant in eo lamentatio- nes et carmen et vae. Et dixit ad me: ®Fili hominis, quodcumque inveneris comede; bcomede volumen istud et vadens loquere ad filios Israél. 2 Et aperui os meum, et cibavit me volumine illo 3 et dixit ad me: Fili hominis, venter tuus comedet, et viscera tua complebuntur volumine isto quod ego do tibi. Et °comedi illud, et factum est in ore meo dsicut mel dulce. 4Et dixit ad me: Fili hominis, vade ad domum Israél et loque- ris verba mea ad eos. 5 Non enim ad @populum profundi sermonis et ignotae linguae, tu mitteris ad domum Israél; 6 neque ad popu- los multos profundi sermonis et ignotae linguae, quorum non possis audire sermones; et, /si ad illos mittereris, ipsi audirent te; 7 9do- mus autem Israél nolunt audire te, quia nolunt audire me; omnis quippe domus Israél “attrita fronte est et duro corde. 8 ‘Ecce dedi + faciem tuam valentiorem faciebus eorum et frontem tuam duriorem frontibus eorum: 9% ut adamantem et ut silicem dedi faciem tuam; jne timeas eos neque metuas a facie eorum, quia domus exaspe- rans est. . 10 Et dixit ad me: Fili hominis, omnes sermones meos, ree ego loquor ad te, adsume in corde tuo et auribus tuis audi Met vade, ingredere ad transmigrationem, ad /filios populi tui et loque- ris ad eos et dices eis: ™Haec dicit Dominus Deus: “Si forte au- diant et quiescant. 12 Et °adsumpsit me spiritus, et audivi post me Pyocem commotionis magnae: Benedicta gloria Domini de loco suo: 13 et Yvyocem alarum animalium percutientium alteram ad alteram et vocem rotarum sequentium animalia et vocem commotionis ma- gnae. 14rSpiritus quoque levavit me et adsumpsit me, et abii ama- rus in indignatione spiritus mei, ‘manus enim Domini erat mecum confortans me. 15 Et veni ad transmigrationem, ad acervum no- varum frugum, ad eos qui habitabant iuxta ‘flumen Chobar, et sedi ubi illi sedebant, et “mansi ibi *septem diebus *maerens in medio eorum. 16yCum autem pertransissent septem dies, factum est verbum Domini ad me dicens: !7 Fili hominis, *speculatorem dedi te domui Israél, et audies de ore meo verbum et adnuntiabis eis ex me: 18 Si, — dicente me ad impium: *Morte morieris, non adnuntiaveris ei neque — locutus fueris, ut avertatur a via sua impia et vivat, ipse impius °i iniquitate sua morietur, “sanguinem autem eius de manu tua requi- ram. 19 Si autem tu adnuntiaveris impio, et ille non fuerit conversus ab impietate sua et a via sua impia, ipse quidem in iniquitate sua | ~ morietur, 2tu autem “animam tuam liberasti. 20 /Sed, et si conversus iustus a iustitia sua fuerit et fecerit ini- quitatem, %ponam offendiculum coram eo; ipse morietur, quia non adnuntiasti ei; in peccato suo morietur, et non erunt in memoria iustitiae eius, quas fecit, “sanguinem vero eius de manu tua requi- ram. 21Si autem tu adnuntiaveris iusto, ut. non peccet iustus et ille non peccaverit, vivens vivet, quia adnuntiasti ei, et tu animam tuam liberasti. 22 Et facta est super me ‘manus Domini, et dixit ad me: JSur- gens egredere in campum, et ibi loquar tecum. 23 Et surgens egres- sus sum in campum, et ecce ibi ™gloria Domini stabat quasi gloria, quam vidi iuxta “fluvium Chobar, et cecidi in faciem meam. t Cingressus est in me spiritus et statuit me super pedes meos et locutus est mihi et dixit ad me: Ingredere et includere in medio domus tuae. 25 Et tu, fili hominis, ecce ?data sunt super te vincula et liga- bunt te in eis, et non egredieris de medio eorum. 26 Et linguam tuam adhaerere faciam palato tuo, et eris mutus nec quasi vir obiurgans, quia 2domus exasperans est. 27 Cum autem locutus fuero tibi, Tape- riam os tuum, et dices ad eos. *Haec dicit Dominus Deus: Qui audit audiat, et qui quiescit quiescat, quia domus exasperans est. — 782 — eam obsidionem et aedificabis ¢munitiones et comportabis “aggerem et dabis contra eam castra et pones arietes in gyro. 3 Et tu sume tibi sartaginem ferream et pones eam in murum ferreum inter te et inter civitatem et /obfirmabis faciem tuam ad eam, et erit in obsi- dionem, et %circumdabis eam: ’signum est domui Israél. 4Et tu dormies super latus tuum sinistrum et pones iniquitates domus Israél super eo numero dierum, quibus dormies super illud, et ‘adsumes iniquitatem eorum; 5 ego autem dedi tibi jannos iniqui- tatis eorum numero dierum /trecentos et nonaginta dies, et portabis Miniquitatem domus Israél. 6 Et, cum compleveris haec, dormies su- per latus tuum dexterum secundo et adsumes “iniquitatem domus luda quadraginta diebus; diem pro anno, diem, inquam, pro anno dedi tibi. 7 °Et ad obsidionem Ierusalem convertes faciem tuam, et Pbracchium tuum erit extentum, et prophetabis adversus eam. 8 Ecce 4circumdedi te vinculis, et non te convertes a latere tuo in latus aliud, donec *compleas dies obsidionis tuae. 9 Et tu sume tibi fru- mentum et hordeum et fabam et lentem et milium et viciam, et mittes ea in vas unum et facies tibi *panes numero dierum quibus dormies super latus tuum, ‘trecentis et nonaginta diebus comedes illud, 19 Cibus autem tuus, quo vesceris, erit in pondere viginti sta- teres in die; a tempore usque ad tempus comedes illud. 11 Et aquam in mensura bibes sextam partem hin, a tempore usque ad tempus bibes illud. 12 Et quasi subcinericium hordeaceum “comedes illud et stercore, quod egreditur de homine, operies illud Yin oculis eorum. 13 Et dixit Ganinnas Sic comedent filii Israél *panem suum pollutum inter gentes, ad quas eiciam eos. 14 Et dixi: YA a a, Do- mine Deus, ecce anima mea non est polluta, et *morticinum et la- ceratum a bestiis ¢non comedi ab infantia mea usque DUNC, et °non est ingressa in 0S Meum omnis caro immunda. 15 Et dixit ad me: Ecce dedi tibi fimum boum pro stercoribus humanis et facies panem tuum in eo. 16 Et dixit ad me: °Fili homi- nis, ecce ego ¢conteram baculum panis in Ierusalem, et &comedent panem in pondere et in sollicitudine et aquam in mensura et in an- gustia bibent, 17 ut, deficientibus pane et aqua, corruat unusquisque ad fratrem suum, et. fcontabescant in iniquitatibus suis. Et tu, @fili hominis, sume tibi gladium acutum radentem pilos et adsumes eum et 2duces per caput tuum et PS barbam tuam et adsumes tibi stateram ponderis et divides eos. *°Tertiam partem igni combures in medio civitatis, iuxta ¢completionem dierum obsi- dionis, et adsumes tertiam partem et concides gladio in circuitu eius, ¢tertiam vero aliam disperges in ventum, et /gladium nudabo post eos, %et Ysumes inde parvum numerum et ligabis eos in sum- mitate pallii tui, 4 het ex eis rursum tolles et proicies eos in medio ignis et combures eos igni, et ex eo egredietur ignis in omnem do- mum Israél. 5 Haec dicit Dominus Deus: ‘Ista est Ierusalem. 4In medio gen- tium posui eam et in circuitu eius terras, § et contempsit iudicia mea, ut “plus esset impia quam gentes, et praecepta mea ultra quam terrae quae in circuitu eius sunt; iudicia enim mea proiece- runt et in praeceptis meis non ambulaverunt. 7Idcirco haec dicit Dominus Deus: ‘Quia superastis gentes quae in circuitu vestro sunt “et in praeceptis meis non ambulastis et iu- dicia mea non fecistis et iuxta iudicia gentium, quae in circuitu ve- stro sunt, non estis operati, 8 ideo haec dicit Dominus Deus: Ecce Mego ad te et ipse “ego faciam in medio tui iudicia ?in oculis gen- tium 9%et faciam in te, %quod non feci et quibus similia ultra non maitiom., propter omnes abominationes tuas. 10Tdeo "patres comedent filios in medio tui, et filii comedent patres suos, et *faciam in te iudicia et tyentilabo universas reliquias tuas in omnem ventum. 11 Idcirco “vivo ego, dicit Dominus Deus, nisi Ypro eo quod sanctum meum violasti in omnibus offensionibus tuis et in cunctis 1. Divina ludicia (3, 22-32, 32). 1. Contra ludaeos (3, 22-24,27). Mandato divino obsecu- PROPHETIA | tus (22-27) propheta symbolice docet urbem obsidendam (4, 1-3), cives vero EZECHIELIS omnibus necessariis destituendos esse (J-14). Insuper combusta coma, 4,1—5,11 Et tu, @fili hominis, 8sume tibi laterem et pones eum coram te | ¢@V. cp. 2, 1. et describes in eo civitatem Ierusalem. 2 Et Cordinabis adversus . hits : Ha erie 93 Cp. 2F,i22%f2 hp: 17, 75 Hab I, 10. — cf. N5rt; 15 f Lv 17, 10. — cf. Le 9, sr. Is 29, 3 : c pia: 4, 27. — cf. is 8, 18; icf. Lv 16, 22: jcf. Nm 14, 34. ivr. 9. m cf. cp. 23, 4. 9, 10. RCE. CP. 235-11, b2. Ts 53, I, 32. OV. CP. 21; 2. pis 52, ro. q cp. 3, 25. rcf. cp. 5, 2..-— v. 4 Rg 25, 1-3; Jr 39, I, 2; 52, 4, 6. $C. 3 ‘Re 22, 27. étvr. 16. — cf. Jr 37, 21. WY. Ctl 26; T4500 & OY. Cp, 32, 1.3. x Os 9, 3. — cf. y CP. 20, 49. Zcp. 44, 31. — cf. Lv 7, 24. or. Tb 1, 12; Dn xy, 8; t; Ac fo 14 bet. Lv 7 38; te 65, 4 cvr. I. dcp. §, 16; 14, 13; Lv 26, aGs Ps 104, 16; Is 3, 1. — cf. 103, 15. évr. 10. — cf. cp. 12, 19. f cp. 24, 23; 33, 10; Lv 26, 39. — cf. cp. 6, 9. avr. cp. 2, I 6 cf; cp. .,<3; “44, 203 iy’ 23, 5. Poa vi. 6. cp sf dv. cp. 4, 8. ecf. vr. 10. 7 VE. 32% Cpe ize rg Dn 1. 8 — cf. Jr 9, 16. 428 Jr 40, 6. cf. Jr 42, 18; 44, 14. SiCE.u V0, AS2P. Ay Es 7:1. CD: 38, 12, kv. cp. 16, 47, 48. LCle tte ak, Les mcp. 16, 47. —— V. cp. II, 12. #V. Cp. 13, 8 ONT: 10°C. 11; OF 14, ar; 26; 41; pcp. 22, 16. ah a Re at, 42, 13° 2-13; Bar 2, 24 19, 9 Lm 1, no,i2. ie ee S vr. tcp. i. TA, Gs koe 20 sae ae 15; 36, 19; Lv 26, 33: Jr 9, £05°55, 6; 20 2,'6; 7, 34s 36, 14, 36, etc. PROPHETIA EZECHIELIS 5,12 — 7,8 quam sibimet raserat, paucis tantum pilis relictis (5, 1-4), iudici | lerusalem incumbens declarat (5-17). Praedicit praeterea ruinam cuius- cumgue loct ubi idololatria floruerat (6, 1-7), civibus nonnullis spe , j Sep. 7, 43 8. 465.9, 30 ¥ cf. (VES 23 ens 6,22, 2827 }r £5,$2¢ zcf. Dt 28, 65; Am 9, 4. acp. 6, 12. 7, 8; 8, 18; 20, 8; 21.17; Lm 4, 11. — cf. cp. 39, 25. bcp. 16, 42: 24, 13. cieps 36; 25,26: 38, 49, dcp. 6, 6. — v. Jr 22, 5. €cp. 22, 4; 2 Es 2, 17; Ps 78, 4; Jr 24, 9. [Ne $76: €cp. 14; 8; 2. Pars7,.26- Acf. cp. 14, 21. $CDs: 25, 27 j Dt 32, 23, 24. EV. OD. 4,716: mcp. 14, 15; 33, 27; 34, 25; Dt 32, 24. — cf. 4 Rg 17, 25. wzcp. 38, 22. AV. CD. .2,.%. bcp. 13, 17; 20, 46; 21, 2; 25, 2; 28, 21; 29, 2; 35, 2; 38, 2. — cf. cp. 4, 3, 7; Lv 17, 105. Jr2d¢ 20. » 17. ecp. 36, 4, 6. f Lv 26, 30. — v. 2 Par rq, 5. § vt. £3. cf. 4 Rg 23, 14, 16. icf. vr. 14. jcp. 12, 20. — cf. Is 27, 10. Gh. 00.73, & mcDp. 7, 4; II, 10, 12; 13, 9. 14, 21, 23; 14, 8; 15, 7; 16, 62 etc. — v. cp. 20, 38; Ex 7, 5; Os 2, 20. mcp. 12, 16; 14, 22. oct. cp. §, 16. bY. Cp. 5, 10. q cp. 16, 61; 20, 43; 36, 31. — cf. Lv 26, 39, 40. VY. VI. 7. vcf. cp. 14, 23, Nm 23, 19. *cf.-¢p. 22, -¥4,: 493 -35..6 WY Vi Cp. §, 12. zcf..cp. 7, 15S. av. cp. §, 13. b vr. 7. d cf. cp. 20, 28. 2Os 4, 13. fIs §7, 5; Jr 2, 20. cp.. 16; 19; 20;.28;) Gn-8;-23. cp. 25, 7; 13, 16; 35, 3; Is ken. i. 8 8 icp. 15, 8; 33, 28. } cl. Nm 33, 46, 47; Jr 48, 22. ™m 6 GE. Wr aees. lcf. vr. 6. Vv. Vr. °7. 1-13] LL. in fr. 4 9. D. + Nbr. avV.cp.<3. f: 5 vr. 2; Lm 4, 18; Am 8, 2. — cf. Is ro, 23. OVe-VEsS: dv. cp. 18, 30. evr. 9. — V. cp. §, II. fcp. 9, 10; 11, 21; 16, 43; 22, gcp. 6, 7. [3r. Av. vr. 2. ivr. 10. jSph 1.14,15.— cf. cp. 12, 23. icp. 9, 8; 14, 19; 20, 8,13; 21, STs 9950 22" 46,86, MVY. 3; CD. 5, 13. WY. VE. 3° °CD. 38-30: abominationibus tuis, ego quoque confringam, et “non parcet oculus meus, et non miserebor. 12 ¥Tertia pars tui peste morietur et fame consumetur in medio tui, et tertia pars tui in gladio cadet in cir- cuitu tuo, tertiam vero partem tuam “in omnem ventum dispergam et gladium evaginabo post eos 13 et “complebo furorem meum et | — brequiescere faciam indignationem meam in eis et consolabor, et | scient, quia “ego Dominus locutus sum in zelo meo, cum implevero | indignationem meam in eis, 14 et dabo te 4in desertum et in “oppro- brium /gentibus, quae in circuitu tuo sunt, in conspectu omnis prae- tereuntis 15 et eris opprobrium et blasphemia, %exemplum et stupor in gentibus, quae in circuitu tuo sunt, “cum fecero in te iudicia in furore et in indignatione et in ‘increpationibus irae. 16 Ego Dominus locutus sum, quando misero Jsagittas famis pessimas in eos, quae erunt mortiferae, et quas mittam, ut disperdam vos, et famem con- gregabo super vos et 'conteram in vobis baculum panis 17 et im- mittam in vos famem et ”bestias pessimas usque ad internecionem, et pestilentia et “sanguis transibunt per te, et gladium inducam super te: ego Dominus locutus sum. 6: Et factus est sermo Domini ad me dicens: 2 @Fili hominis, °pone faciem tuam ad °montes Israél et ¢prophetabis ad eos 3 et di- ces: Montes Israél, audite verbum Domini Dei: Haec dicit Dominus Deus “montibus et collibus, rupibus et vallibus: Ecce ego inducam super vos gladium et /disperdam excelsa vestra 4et demoliar aras vestras et confringentur simulacra vestra et %deiciam interfectos ve- stros ante idola vestra 5 et dabo cadavera filiorum Israél ante faciem simulacrorum vestrorum, et “dispergam ossa vestra circum aras vestras, 6 ijn omnibus habitationibus vestris jurbes desertae erunt, et “excelsa demolientur et dissipabuntur, et interibunt arae vestrae et confrin- entur, et cessabunt idola vestra, et conterentur delubra vestra, et elebuntur opera vestra, 7et cadet interfectus in medio vestri, et Mscietis quia ego sum Dominus; 8 et “relinquam in vobis eos °qui fugerint gladium in gentibus, ?cum dispersero vos in terris, 9 %t re- cordabuntur mei liberati vestri in gentibus, ad quas captivi ducti sunt, quia "contrivi cor eorum *fornicans et recedens a me et oculos eorum fornicantes post idola sua; et ‘displicebunt sibimet super malis, quae fecerunt in universis abominationibus suis, 1 et “scient, aus <= Dominus “non frustra locutus sum, ut facerem eis ma- um hoc. - 11 Haec dicit Dominus Deus: *Percute manuum tuam et allide pedem tuum et dic heu ad omnes abominationes malorum domus Israél, Yquia gladio, fame et peste ruituri sunt. 12Qui longe est peste morietur, qui autem prope gladio corruet, et qui relictus fuerit et obsessus fame morietur, et “complebo indignationem meam in eis. 13 Et scietis quia ego Dominus, “cum fuerint interfecti vestri in medio idolorum vestrorum, in circuitu ararum vestrarum, 4in omni colle excelso et in cunctis summitatibus montium et /subtus omne lignum nemorosum et subtus universam quercum frondosam, locum ubi accenderunt Ytura redolentia universis idolis suis. 14 Et *exten- dam manum meam super eos et ‘faciam terram desolatam et desti- tutam a deserto /Deblatha ‘in omnibus habitationibus eorum: et ™scient quia ego Dominus. ; ; Et factus est sermo Domini ad me dicens: 2 Et tu, @fili hominis, haec dicit Dominus Deus terrae Israél: Finis venit, venit finis super quattuor plagas terrae. 3 Nunc finis super te, et “immittam furorem meum in te et 4iudicabo te iuxta vias tuas et ponam contra te omnes abominationes tuas, 4 et non parcet oculus meus super te, et non miserebor; sed fvias tuas ponam super te et abominatio- nes tuae in medio tui erunt, et 9scietis quia ego Dominus. 5 Haec dicit Dominus Deus: Adflictio una, adflictio ecce venit. 6 hFinis venit, venit finis, evigilavit adversum te, ecce venit: 7 ve- nit ‘contritio super te, qui habitas in terra: Jvenit tempus, prope est dies occisionis et non gloriae montium. 8 Nunc de propinquo ffun- dam iram meam super te et ™complebo furorem meum in te et Niudicabo te iuxta vias tuas et imponam tibi omnia scelera tua, conversionis relicta (8-14); iudicium vero proxime et inexorabiliter | venturum lugubri carmine vates adnuntians (7, 1-27), ipsiusque descrip- | tionem adgressus, in urbem ac in templum translatus est, (8, 1-4), PROPHETIA EZECHIELIS 7,9— 8, 11 %et "non parcet oculus meus, nec miserebor; sed vias tuas imponam tibi, et abominationes tuae in medio tui erunt, et scietis quia ego sum Dominus percutiens. 19P?Ecce dies, ecce venit; egressa est dcontritio, floruit "virga, germinavit superbia, 11 Siniquitas surrexit in virga impietatis; ‘non ex eis et non ex populo neque ex sonitu corum, et “non erit requies in eis. 12 °Venit tempus, appropinquavit dies: “qui emit non laetetur, et qui vendit non lugeat, Yquia ira super omnem populum eius; 13 %quia qui vendit ad id quod vendidit non revertetur, et adhuc in viventibus vita eorum: visio enim ad omnem multitudinem eius non regredietur, et vir in iniquitate vitae suae non confortabitur. 14 Canite tuba, praeparentur omnes, et non est qui vadat ad proelium; ira enim mea super universum populum eius. 15 4Gladius foris, et pestis et fames intrinsecus: qui in agro est gladio morietur, et qui in civitate pestilentia et fame devorabuntur, 16 cet salvabuntur qui fugerint ex eis, et ¢erunt in montibus quasi columbae convallium omnes trepidi, unusquisgue in iniquitate sua. 17 ¢Qmnes manus dissolventur, et omnia genua fluent aquis, 18 et faccingent se ciliciis, et %operiet eos formido, et in omni facie con- fusio, et in “universis capitibus eorum calvitium. 19 Argentum eorum foras proicietur, et aurum in sterquilinium erit; ‘argentum eorum et aurum eorum non valebit liberare eos in die furoris Domini; animam suam non saturabunt, et ventres eorum non implebuntur, Jquia scan- dalum iniquitatis eorum factum est, 2%et ‘ornamentum monilium suorum in superbiam posuerunt et imagines abominationum suarum et simulacrorum fecerunt ex eo; propter hoc “dedi eis illud in im- munditiam. 21 Et “dabo illud in manus alienorum ad diripiendum et °impiis terrae in praedam, et contaminabunt illud, 22 et avertam faciem meam ab eis, et violabunt arcanum meum, et introibunt in illud emissarii et contaminabunt illud. - 23 PFac conclusionem, Yquoniam terra plena est iudicio sanguinum, -et civitas plena iniquitate. 24 Et adducam “pessimos de gentibus, et possidebunt domos eorum, et *quiescere faciam superbiam potentium et possidebunt sanctuaria eorum. 25 Angustia superveniente, ‘requi- rent pacem, et non erit, 26 “conturbatio super conturbationem veniet, et auditus super auditum, et Yquaerent visionem de propheta, et “lex peribit a sacerdote, et Yconsilium a senioribus. 27 Rex lugebit, et princeps induetur maerore, et manus populi terrae conturbabuntur; “secundum viam eorum faciam eis et secundum iudicia eorum iudi- cabo eos, et “scient quia ego Dominus. Et %factum est, in anno sexto in sexto mense in quinta mensis bego sedebam in domo mea, et °senes Iuda sedebant coram me,. et cecidit ibi super me 2manus Domini Dei, 2 et vidi, et ecce simi- litudo quasi adspectus ignis, ab adspectu lumborum eius et deorsum ignis, et a lumbis eius et sursum ‘quasi adspectus splendoris, ut visio electri. % Et %emissa similiitudo manus “apprehendit me in cin- cinno capitis mei, et ‘elevavit me spiritus jinter terram et caelum et ‘adduxit me in Ierusalem in ™visione Dei iuxta “ostium interius, quod respiciebat ad aquilonem, °ubi erat statutum idolum zeli ad provocandam aemulationem. 4 Et ecce ibi %gloria Dei Israél, secun- dum visionem quam videram in "campo. 5 Et dixit ad me: Fili ho- minis, ‘leva oculos tuos ad viam aquilonis. Et levavi oculos me¢os . ad viam aquilonis, et ecce ab aquilone portae ‘altaris idolum zeli in ipso introitu. 6 Et dixit ad me: Fili hominis, putasne, “vides tu quid isti faciunt, “abominationes magnas, quas domus Israél facit hic, “ut procul recedam a sanctuario meo? Et adhuc conversus videbis abo- minationes maiores. 7 Et introduxit me ad ostium atrii, et vidi, et ecce foramen unum in pariete, 8%et dixit ad me: Fili hominis, Yfode parietem. Et, cum fodissem parietem, apparuit ostium unum. 9 Et dixit ad me: Ingre- dere et vide abominationes pessimas quas isti faciunt hic. 19 Et in- gressus vidi, et ecce “omnis similitudo ?reptilium et animalium, abo- minatio et universa idola domus Israél °depicta erant in pariete in circuitu per totum, Jlet “septuaginta viri de “%senioribus domus Israél, et Iezonias filius ¢Saphan stabat in medio eorum stantium Ove 3%: PCE 14.1. ©. 54; Sct: 18°10, 9; 10. Bcf: cp. -175: 13% uct. vr. 24 v vr. t: x cf, Is'24, 23 1% Cor 7; 29; 30. y vr. 14. g.cf.-Lv 25, 24. act: tp. "6; 127° Lm 1,°205:-Dt 6 cp. °6, 8. ach. IS 38; 74° é cp.-21, °7; 18 '13¥ 73 Jr6, 24. f Jr 4, 8; 6, 26; Lm 2, 10; Am 8, I0. Ps 54, 5. ES 3): 24, ’ i Pro Jf 4: Ecli 5, 1, 10; Sph I, 18. jcp. 14, 3. — cf. 1 Tm 6, 10. ket.ccps.%6.-57. Gl. CD. 95.72 245.2% BCP. 225°'93) 237546; “855275 28,°7. ovr. 24. pef. Jr 27, 2. qcp. 8, 17; 9, 9; 11, 6. — cf. ‘Jr 6, 7. W.cl. VfF..2¢;. Hab_t,.6, 13. cp. 30, 63° 33, 25. —-ck. VE. rt. tet Jr 6, 14; 8, 15; Is 48, 22; 1 Th 5, 3. @cr, Jr 4,20. VCl.’ cp. 20, 1, 3: P3374, 95 x cf. Jr. 18, 18; Ml 2;°7. y cf. 3 Rg 12, 6; Dn 13, 5. 2 cf. vr. 4. @v:.cp, 6,°% aci.-cp. 1%, 2% 20,-1. Bcis 4: RE '6, 32. Cv; Tl, 122) Cp:.0,- O32 %agees h Dn 14, 35. EVE CO.°35- 12s TY,.2. Ect, 2 Cor 13,°2,'4: cp. 40, 2. "¥.- CD. 1, X- mvY. 14. o vr. 5 63. Cp. Sta: bcf. Dt 32, 16, 21. qvr. cp. 2, I. f CPs 3;323% $V, Cps—2, Ie teva vf. (16. “cts Cp. 47,6. @? Ve CD. §, 11. x cf. cp. 10, 18, ro. Heke Opin 225s. gv. Ez 20, 4. a Lv rr, 30. — ci. Rm 1, 23. b cf. = 23, 14. ccf. Ex 24, 1; Nm rr, 16. dv. vr. 1. e2 Par 34, 8. (50) et vidit idolum zeli deamque Thamnuz et solem adorari (5 18); sex PROPHETIA P| EZECHIELIS viros armatos, Deo tiubente, signatis servatisque innocentibus, in ce- | 8,12 —10, 7 teros animadvertere (9, I-11); prunas ignitas super civitatem a scriba \ . ante picturas, et unusquisque habebat turibulum in manu sua, et fcf. cp. 6, 13. fyapor nebulae de ture consurgebat. ; 12 Kt dixit ad me: Certe vides, fili hominis, quae seniores domus cf. vr..7. Israel faciunt Yin tenebris, unusquisque ih abscondito. “cubiculi sui; 8 CL. VE Is. 29; 25. 3:40, 23,1. 20; 43> 5; 45,19; 46, 1; 3 Re 6, 36. #:-Jl 2,.17; 1 Mce:7, 36; Mt.23, 03 Re 6; 12. pvr. 5; cD. 40, 47; Ex 40, 6, — cf. cp. 9, 2. qecp. It, 1. A 25296 “ah ees is Ch IPB; 12% $V, CDiiS AUS tBy 39. CSC). 9; 23 v Jr 7, 18, 19. — cf. cp. 20, 28. © Chk ra: V9 Char STs z Pro x, 28; Is 7, 15; Mic 3,4. ajr 20, 2. — cf. 4 Rg 15, 35. bcf. Jr rt, 14. Cccp. 10, 2, 6, 7. — cf. Dn 10, eit eae ee 8 d cf. cp. 8, 16. €.V. Cp.ta, i. fcp. 10; 4, 18; 46, 2; 4%, 3: SAPD 3,17; 2,3; 9,45 eee 22, 4. — cf. Ex hy i iS % 6, 2709 “Tm 2.10: Ap 13,206. 17. Acf. Ps 118, 136,.158. £cl. VE. 2; Vs CO. Sark. ict: 2? Par’ 36) 17: mcf. Ap 9, 4. ncf. Jr 25, 29. ocp..8, II, 12. Pcp. 7, 20-22. qgcp. 11, 13. — cf. Nm 14, 5. IVC ae Ss Sv. 2 Par 36, 14-16. $V:.cb. 7; 23. ucp. 8, 12. — v. Ps (10), 11. VVwiCp. Sy Br. OV; Cp. 755-4: y vr. 2. “@ef.-cp. 1, 22. bv. cp. 1, 26. e:cr.- Colt, 41 6, xx. «eel. ISG, 48 » 19. — V. #V. CD. 9, 3: O:Cix CD.143, - 2. pcp. 1,24. ON. CD. 94 205 Oks way mee dicunt enim: *Non videt Dominus nos, dereliquit Dominus terram. 13 Et dixit ad me: Adhuc conversus /videbis abominationes maiores, quas isti faciunt. 14 Et introduxit me per ‘ostium portae domus Do- mini, quod respiciebat ad aquilonem, et ecce ibi mulieres sedebant plangentes Adonidem. 15 Et dixit ad me: Certe vidisti, fili hominis; adhuc conversus videbis abominationes maiores his. 16 Et introduxit me in atrium domus Domini interius, et ecce in ostio templi Do- mini “inter vestibulum et faltare quasi @viginti quinque viri ‘dorsa habentes contra templum Domini et facies ad orientem et *adorabant ad ortum solis. 17 Et dixit ad me: Certe vidisti, fili hominis; nun- quid leve est hoc domui Iuda, ut facerent ‘abominationes istas, quas fecerunt hic, quia “replentes terram iniquitate conversi sunt Yad irritandum me? Et ecce applicant ramum ad nares suas. 18 Ergo et “ego faciam in furore: “non parcet oculus meus nec miserebor et, cum clamaverint ad aures meas voce magna, non exaudiam eos. Et clamavit in auribus meis voce magna dicens: Appropinqua- verunt visitationes urbis, et unusquisque vas interfectionis habet in manu sua 2 Et ecce sex viri veniebant de via “portae superioris, quae respicit ad Yaquilonem, et uniuscuiusque vas interitus in manu eius; vir quoque unus in medio eorum ¢vestitus erat lineis, et atra- mentarium scriptoris ad renes eius; et ingressi sunt et steterunt iuxta Zaltare aereum. 3 Et gloria Domini Israél adsumpta est de cherub, quae erat super eum ad /limen domus; et vocavit virum, qui indutus erat lineis et atramentarium scriptoris habebat in lumbis suis, 4 et dixit Dominus ad eum: Transi per mediam civitatem, in medio Ierusalem, et Isigna thau super frontes virorum “gementium et dolentium super cunctis abominationibus quae fiunt in medio eius. 5 Et tillis dixit, audiente me: Transite per civitatem sequentes eum et percutite, jnon parcat oculus vester neque misereamini: 6 Senem, adulescen- tulum et virginem, parvulum et mulieres, interficite usque ad inter- necionem; ”"omnem autem, super quem videritis thau, ne occidatis, et “a sanctuario meo incipite..Coeperunt ergo a °viris senioribus, qui erant ante faciem domus. 7 Et dixit ad eos: ?Contaminate do- mum et implete atria interfectis, egredimini! Et egressi sunt et per- cutiebant eos qui erant in civitate. 8 Et, caede completa, remansi ego Yruique super faciem meam et clamans aio: Heu heu heu, Domine Deus! ergone disperdes omnes reliquias Israél ‘effundens furorem tuum super Ierusalem? 9% Et dixit ad me: *Iniquitas domus Israél et Iuda magna est nimis valde, et ‘repleta est terra sanguinibus, et civitas repleta est aversione; dixerunt enim: “Dereliquit Dominus terram et Dominus non videt. 1° Igitur et “meus non parcet oculus neque miserebor; “viam eorum super caput eorum reddam. 1! Et ecce vir, Yqui erat indutus lineis, qui habebat atramentarium in dorso suo, respondit verbum dicens: Feci sicut praecepisti mihi. — Et vidi, et ecce “in firmamento, quod erat super caput cheru- bim, .°quasi lapis sapphirus, quasi species similitudinis ¢solii apparuit super ea. 2 Et dixit ad dyirum, qui indutus erat lineis, et ait: Ingredere in medio @rotarum, quae sunt subtus cherubim, et imple manum tuam /prunis ignis, quae sunt inter cherubim, et 9effunde super civitatem. Ingressusque est in *conspectu meo. 3 Che- rubim autem ‘stabant a dextris domus, cum ingrederetur vir, et jnubes implevit ‘atrium interius, 4et elevata est ™gloria Domini desuper cherub ad “limen domus, et repleta est domus nube, et atrium repletum est splendore gloriae Domini, 5 et ?sonitus alarum cherubim audiebatur usque ad atrium exterius quasi vox Dei omnipotentis loquentis. ©Cumaque praecepisset viro, ¢qui indutus erat lineis, dicens: "Sume ignem de medio rotarum quae sunt inter cherubim, ingressus ille stetit iuxta rotam: 7 et extendit cherub manum de medio cherubim ad ignem, qui erat inter cherubim a RR TST NE MM ‘ ASE TF A RE ora | spargi (10, 1-7) gloriamque Dei e templo egressam super cherubim _ constare (8-22), Deum vero iubere ut ipse principibus interitum nun- tiet (11, 1-12), sibique perterrito unius principis improvisa morte pro- PROPHETIA EZECHIELIS 10; 8 — ih'18 _cipiens egressus est, vitae erat in eis. | cherubim essent. | et *similitudo manus hominis sub alis eorum, et sumpsit et dedit in manus eius qui indutus erat lineis. Qui ac- 8et apparuit in cherubim similitudo ‘manus hominis subtus pennas eorum. 9 tEt vidi, et ecce quattuor rotae iuxta cherubim; rota una iuxta cherub unum et rota alia juxta cherub unum; “species autem rota- rum erat “quasi visio lapidis chrysolithi; 19 et Yadspectus earum simili- tudo una quattuor, quasi sit rota in medio rotae. 11 “Cumque ambula- _ rent, in quattuor partes grad-ebantur et “non revertebantur ambulan- tes; sed ad locum ad quem ire declinabat, quae prima erat, sequebantur et ceterae nec convertebantur. 12 Et *omne corpus earum et colla et manus et pennae et circuli plena erant oculis in circuitu quattuor rota- rum. 13 Et rotas istas vocavit volubiles, audiente me. 14 “Quattuor au- - tem facies habebat unum: facies una facies cherub, et ’facies secunda “facies hominis, et in tertio facies leonis, et in quarto facies aquilae. 15 dEt elevata sunt cherubim (ipsum est “animal quod videram juxta /fluvium Chobar). 169Cumque ambularent cherubim, ibant pariter et rotae iuxta ea; et, cum elevarent cherubim alas suas, ut _exaltarentur de terra, non residebant rotae, sed et ipsae iuxta erant. 17 }Stantibus illis, stabant et cum elevatis elevabantur; spiritus enim 18 Et egressa est ‘gloria Domini a Jlimine templi et ‘stetit super cherubim.. 19Et ™elevantia cherubim alas suas exaltata sunt a terra ™coram me, et, illis egredientibus, rotae - quoque subsecutae sunt, et stetit in introitu °portae domus Domini orientalis, et ?gloria Dei Israél erat super ea. 29 @Ipsum est animal, fquod vidi subter Deum Israél iuxta fluvium Chobar, et intellexi quia 21 rQuattuor vultus uni, et quattuor alae uni, 22 tet simiiitudo vul- tuum ¢€orum ipsi vultus quos videram iuxta fluvium.Chobar, et intuitus eorum et impetus singulorum “ante faciem suam ingredi. | Et “elevavit me spiritus et introduxit me ad "portam domus Do- mini orientalem, quae respicit ad solis ortum, et ecce in introitu portae ‘viginti quinque viri, et vidi in medio eorum Iezoniam @filium Azur et ¢Pheltiam filium Banaiae principes populi. 2 Dixitque ad me: /Fili hominis, hi sunt viri qui cogitant iniquitatem et tractant consilium pessimum in urbe ista 3 9dicentes: Nonne dudum aedifi- catae sunt domus? “haec est lebes, nos autem carnes. 4Tdcirco vaticinare de eis, vaticinare, fili hominis. 5 Et ‘irruit in me spiritus Domini et dixit ad me: Loquere: Haec dicit Dominus: Sic locuti estis, domus Israél, et fcogitationes cordis vestri ego novi. 6 Plurimos occidistis in urbe hac et ‘implestis vias eius interfectis. 7 Propterea haec dicit Dominus Deus: Interfecti vestri, quos po- suistis in medio eius, “hi sunt carnes, et haec est lebes; et educam vos de medio eius. 8&”Gladium metuistis, et gladium inducam super vos, ait Dominus Deus, %et eiciam vos de medio eius °daboque vos in manu hostium et ?faciam in vobis iudicia. 10 YGladio cadetis, in finibus Israél iudicabo vos, et ‘scietis quia ego Dominus. 11 *Haec non erit vobis in lebetem, et vos non eritis in medio eius in carnes; in finibus Israél iudicabo vos, 12 et "scietissquia ego Dominus, quia tin praeceptis meis non ambulastis et iudicia mea non fecistis, “sed iuxta iudicia gentium, quae in circuitu vestro sunt, estis operati. 13 vEt factum est, cum prophetarem, “Pheltias filius Banaiae mor- tuus est, et Ycecidi in faciem meam clamans voce magna et dixi: ee heu, Domine Deus, *consummationem tu facis reliquiarum sraél ! 14Et factum est verbum Domini ad me dicens: 15 Fili hominis, fratres tui, fratres tui, viri propinqui tui et omnis domus Israél, universi quibus dixerunt habitatores Ierusalem: *%Longe recedite a Domino, nobis data est terra in possessionem. 16 Propterea haec dicit Dominus Deus: Quia longe feci eos in gentibus et quia dispersi eos in terris, 2ero eis in sanctificationem modicam in terris ad quas venerunt. : 17 Propterea loquere: Haec dicit Dominus Deus: °Congregabo vos de populis et adunabo de terris, in quibus dispersi estis, daboque vobis humum Israél. 18 Et ingredientur illuc et Yauferent omnes OR VEL eEs ep. 1,82 8 3s bel. Cp, a0 U5: “CD. I, 16. vcf. Dn 10, 6. BOO .c, 3,4.9,5°%7. y cf. vr. 11. £Cl; cp. 2, 28. Pars spss ate ks tS écf. vr. 4; cp. 43, 2. Ch. VEX Be 2D .-.9 3: VE A. Mcp. II, 22. “VY. 2. ocp. II, I. — V. Cp. 43, I. pvr. 15. — V. Cp. 2, I. Svr. 8. § Gh, cp; %,. 0. “cp. I, 9. — cf. vr. - OVE 2420 D2 35-422 -8;° 3. bcp. 10, 19. — V. cp. 43, I. gcf, Jr 29, 28. WE. 92 Cp. 24, 35:0 $V. cp. 2, 2. jcp. 20, 32; 38, 10. — cf. Is 29, IS. icfcp.y,. 73:25; 7. MY. 3. n Jr 42, 16. Pp v.. cp.. §, 0 CD: .7,°21% q Jr 39, 6. 25. iN: tp. 6.7, a 8, 10. — Vv. 4 Re 25, 18, ado ae ly ucf. cp. 8, 10, 14, 16. vcf. Ac 5, 5. “VY. Xs y cp. 9, 8. gel. cp..20, 27; Jt.4 a7 ids Ss. 30, (224 acf. « Rg 26, 19. b cf. cp. 57. 26, 28; Ap 21, 22. Cccp. 20, 41; 28, 25; 34, 13; 36, 24; 37, 21. — cf. cp. 38, 8° 30, 27; Isersry- 2%. @ CD. 375.23: an = PROPHETIA EZECHIELIS 11, 19 — 12, 25 mittere reliquiarum Israél conversionem (13-21). In se reversus et in Chal- 7 daeam abductus, postquam omnia quae viderat enarravit (22-25), duplici actione, cuius symbolum populo explicat, loquitur de Sedeciae et populi | ecp. 5, Ir. f Jr 32, 39; Bar 2, 3. -— cf. cp. m8; 31, ‘Ac’ 4,°32. gcp. 36, 20. — cf. cp. 18, 31; Ps so, 125 Jr 3x5. 35; Rict. (ZC. 7812. icf. 36, 26; 2 Cor 3, 3. ig 104, 45. CD. 145:21353642823%) 25,07: X20;745; Lv 26; °12,.—.%, IN CDi Fe 4: acp., 10, 19. PCD gq Zc 14, 4. — cf. cp. 43, 2. £vr. I. — V. Cp. 3, 12. SV Cp. Iyeht., tre rs av. cp. 2, 5. 6Je:.§ 21; “Mt 13, -¥45-44-0iP 8, 18. — cf. Is 6, 9. 10. ccf. Jr 46, 19. def. cp. 17,26. €CD:..4, 125,23, 63.3%. .20) 253 It. PC TE 30; 2) r gk. gp. Bg 25.5 48 52, 7. hk cf. cp. 8, 8. Jr 39, 4: ivr. 11. —V. Cp. 4, 3. ed 18; 37; 7. Cl: V8. 35 Me NTg8. # cf. cp. 17, 12; 24, 19; 37, 18. ocf. cp. 21, 25. — v. 2 Par 36, If-13. pvf. 6; cp. 24, 24. q cf. 24, 22, 24. rcf. 4 Rg 25, 4. Scf. vr. 5. Pet. vrie6, #CD. 17, 20; 32, 3. — cf. cp. ro; 8. Jr “16; “16 5"Os' 9, “'y2¢ Am 4, 2; Hab 1, i- vcp. 17, 20. — cf. 4 Rg 25, 7; r e 4, 5, 52, II. PR ff eae Ah Oe xcp. 5, 10. — 4 Rg 25, 5. OD, 188s ZV. cp. 6, 7. acp. 6, 8, 9; 14, 22. bv. cp. 6, 7. Gls Cp. 4)210, 123 2ak. 26. dcp. 4,10,16. —- cf. Dt 28,65. E-Ch. 6D: 32 383. Ze 7, Ta: F.CD3 8, 8583: gcp. 6, 6. mcf. cp, 16, 41; 18, 2, 3. PONT 2722 2. Ax jct..cp. 7, 9,. 12. - 33,523. —-ch. cp. 13, 667: m vr. 28; Is 55, 11. ~~? BUS CD: 25" S450 offensiones “cunctasque abominationes eius de illa. 19 Et /dabo eis cor unum et 9spiritum novum tribuam in visceribus eorum et “au- feram cor lapideum de carne eorum et ‘dabo eis cor carneum, 29 jut in praeceptis meis ambulent et iudicia mea custodiant faciantque ea, et ‘sint mihi in populum, et ego sim eis in Deum. 21 Quorum cor post offendicula et abominationes suas ambulat, “horum viam in capite suo ponam, dicit Dominus Deus. 22Et °elevaverunt cherubim alas suas, et rotae cum eis, et ?gloria Dei Israél erat super ea. 23 Et ascendit gloria Domini de medio civitatis Ystetitque super montem qui est ad orientem urbis, 24 et ‘spiritus levavit me adduxitque in Chaldaeam ad transmigrationem ‘in visione in spiritu Dei; et sublata est a me visio, quam videram, 25 et locutus sum ad transmigrationem omnia verba Domini quae ostenderat mihi. i Et factus est sermo Domini ad me dicens: 2 Fili hominis, in medio “domus exasperantis tu habitas, °qui oculos habent ad videndum et non vident et aures ad audiendum et non audiunt, quia domus exasperans est. , 3 Tu ergo, fili hominis, ‘fac tibi vasa transmigrationis et transmi- grabis per diem coram eis; transmigrabis autem de 4loco tuo ad locum alterum “in conspectu eorum, /si forte adspiciant, quia domus exasperans est; 4 et efferes foras vasa tua quasi vasa transmigrantis per diem in conspectu eorum; tu autem egredieris 9vespere coram eis, sicut egreditur migrans. 5 Ante oculos eorum /perfode tibi pa- rietem et egredieris per eum, in conspectu eorum in umeris por- taberis, in caligine effereris, faciem tuam velabis et non videbis ter- ram, quia ‘portentum dedi te domui Israél. 7/Feci ergo sicut prae- ceperat mihi Dominus: ‘vasa mea protuli quasi vasa transmigrantis per diem et vespere perfodi mihi parietem manu et in caligine egres- sus sum in umeris portatus in conspectu eorum. 8 Et factus est sermo Domini mane ad me dicens: 9 Fili hominis, nunquid non dixerunt ad te domus Israél, “domus exasperans: "Quid tu facis? 10 Dic ad eos: Haec dicit Dominus Deus: Super °ducem onus istud, qui est in Ierusalem, et super omnem domum Israél, quae est in medio eorum. 11 Dic: PEgo portentum vestrum: @quomodo feci, sic fiet illis; in transmigrationem et in captivitatem ibunt. 12°Et dux, qui est in medio eorum, in umeris portabitur, in caligine egredietur, *parietem perfodient, ut educant eum, ‘facies eius operietur, ut non videat oculo terram, 1% et “extendam rete meum super eum, et capietur in sagena mea,-et Yadducam eum in Babylonem in terram Chaldaeorum, et “ipsam non videbit ibique morietur. 14 omnes, qui circa eum sunt, praesidium eius et agmina eius, “disper- gam in omnem ventum et Ygladium evaginabo post eos. 15 Et *scient quia ego Dominus, quando dispersero illos in gentibus et dissemi- navero eos in terris. 16¢Et relinquam ex eis viros paucos a gladio et fame et pestilentia, ut enarrent omnia scelera eorum in gentibus, ad quas ingredientur, et “scient quia ego Dominus. 17 Et factus est sermo Domini ad me dicens: 18 Fili hominis, Cpanem tuum in conturbatione comede, sed et aquam tuam in fe- stinatione et maerore bibe, 19 et dices ad populum terrae: Haec dicit Dominus Deus ad eos qui habitant in Ierusalem in terra Israél: dPanem suum in sollicitudine comedent et aquam suam in desola- tione bibent; ut ¢desoletur terra a multitudine sua /propter iniqui- tatem omnium qui habitant in ea. 2 Et %civitates, quae nunc habi- tantur, desolatae erunt, terraque deserta, et °scietis quia ego Dominus. 21 Et factus est sermo Domini ad me dicens: 22 Fili hominis, hquod est proverbium istud vobis in terra Israél dicentium: longum differentur dies, et peribit omnis visio? 23 ideo dic ad eos: Haec dicit Dominus Deus: Quiescere faciam proverbium istud neque vulgo dicetur ultra in Israél; et loquere ad eos, Jquod appropinqua- verint dies et sermo omnis visionis; 24’non enim erit ultra omnis visio cassa, neque divinatio ambigua in medio filiorum Israél; 25 quia ego Dominus loquar, et, ™quodcumque locutus fuero, verbum fiet et non prolongabitur amplius; sed in diebus vestris, “domus exaspe- rans, loquar verbum et faciam illud, dicit Dominus Deus. — 788 — captivitate (12, I-28), cuius causas inguirens, duas esse dicit, corruptio- nem nempe eorum qui praesunt sive pseudoprophetarum (13, 1-16), sive guarumdam feminarum populo lucri gratia illudentium (17-23), sive prae- PROPHETIA EZECHIELIS 12, 26 — 14, 4 26 Et factus est sermo Domini ad me dicens: 27 Fili hominis, ecce domus Israél dicentium: °Visio, quam hic videt, ?in dies multos et in tempora longa iste prophetat; 28 propterea dic ad eos: Haec dicit Dominus Deus: Non prolongabitur ultra omnis sermo meus: verbum, quod locutus fuero, complebitur, dicit Dominus Deus. ] Et factus est serrmo Domini ad me dicens: 2 ¢Fili hominis, va- ticinare ad prophetas Israél, qui prophetant, et dices “prophe- tantibus de corde suo: Audite verbum Domini: * Haec dicit Dominus Deus: ¢Vae prophetis insipientibus, %qui sequuntur spiritum suum et nihil vident! 4 Quasi vulpes in desertis prophetae tui, Israél, erant. 5 ¢Non ascendistis ex adverso neque opposuistis murum pro domo Israél, fut staretis in proelio in die Domini. § 9Vident vana et divi- nant mendacium dicentes: Ait Dominus, “cum Dominus non miserit eos, et perseveraverunt confirmare sermonem, 7? Nunquid non visio- ‘nem cassam vidistis et divinationem mendacem locuti estis et dicitis: Ait Dominus, cum ego non sim locutus? 8 Propterea haec dicit Dominus Deus: Quia locuti estis vana et vidistis mendacium, ideo ecce ‘ego ad vos, dicit Dominus Deus. -9Et erit manus mea super prophetas, jJqui vident vana et divinant mendacium: in consilio populi mei non erunt et in scriptura domus Israél non scribentur ‘nec in terram Israél ingredientur, et ™scietis quia ego Dominus Deus. 19Eo quod deceperint populum meum dicentes: “Pax, et non est pax, et ipse aedificabat parietem, illi autem “liniebant eum luto absque paleis; 11 dic ad eos, qui liniunt absque temperatura, quod casurus sit; erit enim ?imber inundans et Yabo lapides praegrandes desuper irruentes et ventum procellae dissipantem. 12 Siquidem écce cecidit paries; nunquid non dicetur vobis: Ubi est litura quam linistis? 13 Propterea haec dicit Dominus Deus: Et erumpere faciam spi- ritum tempestatum in indignatione mea, et imber inundans in furore meo erit, et lapides grandes in ira in consumptionem, 14 et destruam parietem, quem linistis absque temperamento, et adaequabo eum ' terrae, et “revelabitur fundamentum eius, et cadet, et consumetur in medio eius, et ‘scietis quia ego sum Dominus. 15 Et complebo in- dignationem meam in pariete et in his, qui liniunt eum absque tem- peramento, dicamque vobis: Non est paries, et non sunt qui liniunt eum, 16 Prophetae Israél qui prophetant ad Jerusalem et vident ei tvisionem pacis, et non est pax, ait Dominus Deus. 17 Et tu, fili hominis, “pone faciem tuam contra filias populi tui, quae prophetant de corde suo, et vaticinare super eas 18 et dic: Haec dicit Dominus Deus: Vae quae consuunt Ypulvillos sub omni cubito manus et faciunt cervicalia sub capite universae aetatis ad Zcapiendas animas et, cum caperent animas populi mei, vivificabant animas eorum 19 et violabant me ad populum meum propter pu- gillum hordei et “fragmen panis, ut Yinterficerent animas, quae non moriuntur, et vivificarent animas, quae non vivunt, mentientes po- pulo meo credenti mendaciis! 20 Propter hoc haec dicit Dominus Deus: Ecce ego ad pulvillos vestros, quibus vos capitis animas volantes, et dirumpam eos de bracchiis vestris et dimittam animas, quas vos capitis, animas ad volandum, 2let dirumpam cervicalia vestra et “liberabo populum meum de manu vestra, neque erunt ultra in manibus vestris ad praedandum, et %scietis quia ego Dominus. 22 ¢Pro eo quod maerere fecistis cor iusti mendaciter, quem ego non contristavi, et /confor- tastis manus impii, ut Ynon reverteretur a via sua mala et viveret; 23 kpropterea vana non videbitis et divinationes non divinabitis am- plius, et eruam populum meum de manu vestra, et ¢scietis quia ego Dominus. Et venerunt ad me viri “seniorum Israél et sederunt coram me. 2 Et factus est sermo Domini ad me dicens: 3 Fili hominis, viri isti posuerunt immunditias suas in cordibus suis et Yscandalum ini- quitatis suae statuerunt contra faciem suam: Cnunquid interrogatus respondebo eis? ‘4 Propter hoc loquere eis et dices ad eos: Haec dicit Dominus Deus: Homo, homo de domo Israél qui posuerit immundi- ocp. vr. 22. pcp. 38, 8; Dn 8, 26. — cf. Hab: 2, 3, 1-14) LL. in fr. 5 p. D. 2 Nor. av. cp. 2, I. Bb Vr. 17; Jre23) 16, 26. c Os > 7 d cf. bt 18.482) Jro1;. o; eep. 22; 407 Ps-105; 23. ficp.. 227-30. GNI. 233. CD. 12, 245 24,789; 22, 28éF Jets, Gr. hk cf. Dt 18, 20. — v. Jr 14, 14; 28, 21. tcp. 5,8; 21,3; 28,22; 29,3; Ce a ae tae | : “Ch... 20 S5..34,..5 j1 Es 2, 59, 62; Ps 68, 29..-— — cf. 2 Es 7, 5; Ps 86, 6; Is AS 33-Dn 12, -Té Ech 20, 35. mv. cp. 6, 7. vr. 16; Jr 6, 14; Mic 3, 5. ocp. 22, 28. — cf. Le 6, 49. Pcp. 32, 22; 38-322 18-28; 2 17. — cf. : r Mic 1,. 6. $V. -VE5u9;,41- évr. 10. 1VE cdi; 6,62; 14, 8 efc. v. cl. Ex 15.207. 30: 4, 42. eRe 72, 14. BVP 2. y vr. 20, 21. 2 Pro 6.) 1G. a Pro 28, 11. OC, eC ars 3 C.ck psi 34. 20s GV." VE. Or 343 ecf. Jr 28, 16. f Jr 23, 14. — cf. Ps 63, 6. v, cp. 18, 21. vr. 6, 7, 9; CP. 12, 24. WV. CD; £20,..%. 5.Cp. 4° 193 44, 1B Cccp. 20, 3, 31; 4 Rg 3, 13. PROPHETIA EZECHIELIS 14, 5 — 15,8 sertim seniorum (14, 1-14); et peccata ipsius populi, quae tanta sunt ut nullus, ne iustissimt quidem viri poenam decretam mitigare potuerint (15-23). Hancpoenam tribus parabolis enarrat, parabolascilicet: a) deligno | OEE VE. é-cf> a This2, 8, 035 fIs 1, 4. — cf. Os g, tro. gcf. cp. 18, 30, Ww N ° hcp. 17, 17. — cf. Lv 17, 10; Jr 44, 11. icp. 5, 15; Dt 28, 37. jf. Lovit0r3;-s; 6. kv. cp. 6; 7. Fct.3 Rg 22, 23. mcf. cp. 14, 10; 3, 35, 49. SD. 3 Fes 2ae Ov. cp. II, 20. Pit "Sy e 17, 20; 18, 24; 2 ar 3 4. 9. ucp. 28, 3; Dn 1, 17; 9, 23. U:J0iF, 1. xcp. 3, 19. — cf. Gn 7, 1; Jb 42;28,'9: .Dns2, 18: ycp. 5; 17. S cp. 0; 65) 125.720. OV. Cie 3°91 16248; bcp. 6, 14. Cccp. 21, 3, 4, 9; 29, 8; Lv 26, 23. cf. Jr 47, 6, 7. evr. 14. fep. 38, 22. — cf. 2 Rg 24,15. £v. cp. 7, 8. hep. 5, 17; Ap 6, 8. — cf. cp. 76 ive 73. YC, 6; 8: 22, rao mCP. 20, 43. mcf. cp. 16, 54. ci. cp."6, 20. 1-16] LL. in fr. 6 ». D. x Nbr. av. vr. 6. b cf. Is 22, 23, 24. etl: Jers, 6. d cf. vr. 6. Se). tp. 27,6: Ps 90,8; Iss, I. — V cp, 19, 10-14. fv.cp .14, 8. — cf. Lv 17, 10 iS. 4 Rg tag v. cp. icp. 6, as tias suas in corde suo et scandalum iniquitatis suae statuerit contra faciem suam et venerit ad prophetam interrogans per eum me, 4ego Dominus respondebo ei in multitudine immunditiarum suarum, 5eut capiatur domus Israél in corde suo, quo frecesserunt a me in cun- | ctis idolis suis. 6 Propterea dic ad domum Israél: Haec dicit Dominus Deus: gConvertimini et recedite ab idolis vestris . ab_universis contami- nationibus vestris avertite facies vestras, 7 quia homo, homo de domo Israél et de proselytis, quicumque advena fuerit in Israél, si alienatus fuerit a me et posuerit idola sua in corde suo et scanda- lum iniquitatis suae statuerit contra faciem suam et venerit ad pro- phetam, ut interroget per eum me; ego Dominus respondebo ei per me Set “ponam faciem meam super hominem illum et faciam eum in ‘exemplum et in proverbium et jdisperdam eum de medio populi mei, et “scietis quia ego Dominus. 9 Et propheta, cum erraverit et locutus fuerit verbum, ‘ego Do- minus decepi prophetam illum et extendam manum meam super illum et delebo eum de medio populi mei Israél, 10Et ™portabunt iniquitatem suam: iuxta iniquitatem interrogantis sic iniquitas pro- phetae erit, 11 ut non erret ultra domus Israél a me neque ™polluatur in universis praevaricationibus suis, sed °sint mihi in populum, et ego sim eis in Deum, ait Dominus exercituum. 2Et factus est sermo Domini ad me dicens: 1% Fili hominis, terra, cum peccaverit mihi, ut ?praevaricetur praevaricans, extendam manum meam super eam et ¢conteram virgam panis eius et immittam in eam famem et "interficiam de ea hominem et iumentum, 14 et, 8si fuerint tres viri isti in medio eius, ‘Noé, “Daniel et Y*Iob, i Ay iustitia sua “liberabunt animas suas, ait Dominus exercituum. 5 Quod si et Ybestias pessimas induxero super terram, ut vastem eam, et fuerit invia, eo quod non sit pertransiens propter bestias, si fuerint in ea, “vivo ego, dicit Dominus Deus, quia nec filios nec filias liberabunt, sed ipsi soli liberabuntur; “terra autem desolabitur. 17 Vel, si gladium induxero super terram illam et dixero gladio: Transi per terram, et “interfecero de ea hominem et iumentum, 18 et dtres viri isti fuerint in medio eius, vivo ego, dicit Dominus Deus, non liberabunt filios neque filias, sed ipsi soli liberabuntur. 19 Si autem et pestilentiam immisero super terram illam et 9effudero in- dignationem meam super eam in sanguine, ut auferam ex ea homi- nem et iumentum, 20 et Noé et Daniel et Iob fuerint in medio eius, vivo ego, dicit Dominus Deus, quia filium et filiam non liberabunt, sed ipsi iustitia sua liberabunt animas suas. 21 Quoniam haec dicit Dominus Deus: Quod hsi quattuor iudicia mea pessima, ‘gladium et j/famem ac bestias malas et pestilentiam immisero in Jerusalem, ut interficiam de ea hominem et pecus, 22 tamen ‘relinquetur in ea salvatio educentium filios et filias: ecce ipsi ingredientur ad vos, et ™videbitis viam eorum et adinventiones eorum et "consolabimini super malo, quod induxi in Ierusalem in omnibus quae importavi super eam, 2% et consolabuntur vos, cum videritis viam eorum et adinventiones eorum et cognoscetis quod °non frustra fecerim omnia quae feci in ea, ait Dominus Deus. — t Et factus est sermo Domini ad me dicens: 2 Fili hominis, quid fiet de “igno vitis ex omnibus lignis nemorum, quae sunt inter ligna silvarum? 3 Nunquid tolletur de ea lignum, ut fiat opus, aut tne bde ea paxillus, ut dependeat in eo quodcumque vas? 4 cEcce igni datum est in escam, utramque partem eius consumpsit ignis, et medietas eius redacta est in favillam. Nunquid utile erit ad opus? 54¢4Etiam cum esset integrum non erat aptum ad opus, quanto magis, cum illud ignis devoraverit et combusserit: nihil ex eo fiet-operis. , 6 Propterea haec dicit Dominus Deus: eQuomodo lignum vitis inter ligna silvarum, quod dedi igni ad devorandum, sic tradam habitatores Ierusalem. 7Et fponam faciem meam in eos: 9de igne egredientur, et ignis consumet eos, et 'scietis, quia ego Dominus, cum posuero faciem meam in eos 8 et ‘dedero terram inviam et de- ea aaa | vitis (15, 1-8); b) de virgine abiectissima (16, 1-5), quae, quamquam a Deo in sponsam adsumpta (6-14), sua venustate confisa etiam atque etiam for- _ nicata est (15-23), ipsis suis donis undequaque conquisitis amasiis (24-34). solatam, eo quod Jpraevaricatores exstiterint, dicit Dominus Deus. i Et factus est sermo Domini ad me dicens: 2 Fili hominis, *no- tas fac Ierusalem abominationes suas 3 et dices: Haec dicit Do- minum Deus Jerusalem: Radix tua et generatio tua de "terra Chanaan, pater tuus amorrhaeus, et mater tua %cethaea. 4Et quando nata es, “in die ortus tui, non est praecisus umbilicus tuus, et aqua non es lota in salutem nec sale salita nec involuta pannis.. 5 Non pepercit super te oculus, ut faceret tibi unum de his, misertus tui, /sed pro- iecta es super faciem terrae in abiectione animae tuae, in die qua nata es. 6 Transiens autem per te vidi te conculcari Yin sanguine tuo et dixi tibi, cum esses in sanguine tuo: Vive. Dixi, inquam, tibi: In sanguine tuo vive. 7 Multiplicatam ‘quasi germen, agri dedi te, et multiplicata es et grandis effecta et ingressa es et ‘pervenisti ad jJmundum muliebrem: ubera tua intumuerunt, et pilus tuus germi- navit, et eras "nuda et confusione plena. 8 Et transivi per te et vidi te, et ecce tempus tuum, tempus amantium. Et ‘expandi amictum meum super te et operui ignominiam tuam et iuravi tibi et ™ingres- sus sum pactum tecum, ait Dominus Deus, et “facta es mihi 9 et lavi te aqua et emundavi sanguinem tuum ex te et °unxi te oleo 10 et Pvestivi te discoloribus et .calceavi te ianthino et cinxi te bysso et indui te subtilibus 1! et ornavi te ornamento et dedi Yarmillas in manibus tuis et torquem circa collum tuum 12 et dedi inaurem super os tuum et circulos auribus tuis et "coronam decoris in capite tuo, 13 et ornata es auro et argento et vestita es bysso et *polymito et . multicoloribus, ‘similam et mel et oleum comedisti et “decora facta es vehementer nimis et profecisti in regnum, 14 et Yegressum est nomen tuum in gentes propter speciem tuam, quia perfecta eras in decore meo, quem pcosueram super te, dicit Dominus Deus. 15 Et habens fiduciam in pulchritudine tua “fornicata es in nomine tuo et Yexposuisti fornicationem tuam omni transeunti, ut eius fieres, 16 et sumens de vestimentis tuis fecisti tibi excelsa hinc inde con- suta et fornicata es super eis, sicut non est factum neque futurum est, 17 et *tulisti vasa decoris tui de auro meo. atque argenta meo, “quae dedi tibi, et fecisti tibi imagines masculinas et fornicata es in eis 18 et sumpsisti vestimenta tua Omulticoloria et operui- sti illas et. oleum meum et thymiama meum posuisti coram eis 19et panem meum, quem dedi tibi, ‘similam et oleum et mel, quibus enutrivi te, posuisti in conspectu eorum in odorem suavi- tatis, et factum est, ait Dominus Deus, 2%et %tulisti filios tuos et filias tuas, quas generasti mihi, et eéimmolasti eis ad devorandum. Nunquid parva est fornicatio tua? 21 Immolasti filios meos et dedisti illos consecrans eis. 22 Et post omnes abominationes tuas et forni- cationes non es recordata /dierum adulescentiae tuae, %quando eras nuda et confusione plena conculcata in sanguine tuo. 23 Et accidit post. omnem malitiam tuam (vae vae tibi! ait Dominus Deus), 24 et aedificasti tibi lupanar et fecisti tibi prostibulum in cunctis plateis: 25 ad omne caput viae aedificasti signum prostitutionis tuae et abo- minabilem fecisti ‘decorem tuum et divisisti pedes tuos omni tran- seunti et multiplicasti fornicationes tuas 26 et fornicata es cum /filiis Aegypti, vicinis tuis *“magnarum carnium, et /multiplicasti fornicatio- nem tuam ad “irritandum me. 27 Ecce ego extendam manum meam super te et auferam iustificationem tuam et “dabo te in animas odientium te °filiarum Palaestinarum, quae erubescunt in via tua scelerata. 28 Et fornicata es in Pfiliis Assyriorum, eo quod necdum fueris expleta, et, postquam fornicata es, nec sic es satiata 29 et multiplicasti fornicationem tuam in %terra Chanaan cum ‘Chaldaeis et nec sic satiata es. 30In quo mundabo cor tuum, ait Dominus Deus, cum facias omnia haec opera mulieris meretricis et procacis? 31 squia fabricasti lupanar tuum in capite omnis viae et excelsum tuum fecisti in omni platea, ‘nec facta es quasi meretrix fastidio augens pretium, 3%sed quasi mulier adultera, quae super virum suum inducit alienos. 33 Omnibus meretricibus- dantur mercedes; tu autem dedisti mercedes cunctis amatoribus tuis et dona donabas eis, ut intrarent ad te undique ad fornicandum fecum. 34 Factumque PROPHETIA EZECHIELIS 16, 1-34 jN.: CD. 4y.X3. SCpi,207)42'-23, 3. at 29: Dn 13, 56. — cf. Os be. z — ¢ Gn 15, 16. hg & 27,4 ecf. Os 2, 3. fcf. Dt 32, 10. g vr. 22. Act, Ex «,. 2. $08.) UY. £2, (23; jcp. 23, 40; Est 2, 3, 9 R vr. 22, 39; Cp. 23, 39. LRt 3, 9. — cf. Jr 2, 2. mvr. 60. — cf. Ex 24, 7, 8. mCP. 23, 4. — Vv. Ex 19, 5. o Rt 3, 3. — cf. Ps 22, 5. p vr. 13, 18. — cf. cp. 26, 16; 27, 7; Ex 26, 36. q cf. cp. 23, 42; Gn 24. 22, 30, de rcf. cp. 23, 42. Sivr. s20. tvr. 19. — cf. Dt 32, 14. “cf. vr. 28. vLm 2, 15. 14] * Catech. R. IV 15, 12. £'CG 2028. 3, 8, FI, ES aod ee WES ate ke SIE 2, 20 Sy ty Gs 20; ye OA J Y Cl. Vr: 23. 2 ef.. cp. 7,:20; 23. 14. a cp. 23, 41. 19, 20] 2: vr. Iq. b cf. Os cep. 6, 5. d cf. vr. 36. ecp. 23, 37. — cf. cp. 20, 31. fvr. 43, 60; cp. +23, 3, 19. —- 1s. Os 2, g vr. 6, 7. hk vr. 31. — cf. Is 575. 7a; Irve, 20; 3, 2 icf. vr. 14. — 23, 19-21. — cf. cp. 20, k &. cp. 23, 20. lyr. 29; op 23; 4, 10- m Jr 7, 18, 19. 2 Cl, WE. S%. ovr. §7. — cf. 2 Re a, pcp. 23, 12; Jr 2, 18, ee Ne 4 Rg 16, 7-18: 2 Par 28, ra “21. qv. vr. 3. — cf. op. Ris oh 7rcf. Is 39, 1-8. Cp... 235 15-16. S vr. 24. t.cis ¥¥..33, 34- ctf OL PROPHETIA EZECHIELIS 16, 35-63 guaeque tandem, ab iis, quibuscum insanierat, ad pristinam ignominiam redacta (35-52), a Deo foederis sui memore iterum infinita mise- ratione suscipitur (53-63); c) parabola de duabus aquilis et de ucf. vr.31, 41; Os 8, 9. $ cp: ° 23; 22. acp. 23, 10, 29; Os 2, 10; Ap . — cf. vr. 39. RCo Lm. 8, 38, 40] * cf. Catech. R. III 7, 8. ¢ cp: 23,.45; Lv 20,10; Dt-22} Py ie wR: 1, Fl 38 b, . in fs. ss. col. Flag. pure. d cf. cp.<18; 107'23;5-39, 45% € vr. 25, 25. fica. 23" 76; 4 v7. Ir, 12. — cf. r Mc 2, 9. hvr. 7, 22. # vr. 37; Cp. 23, 46. jcp. 23, 47. — cf. Js 7. 24, 25. 14 Rg 25,9; Jr 39, 8; 52, 13. mv.cp. 5, 8. n cl. CD. 23, 27, AS: o cf. vr. 33, 34. pcp. 5, 13; 24, 13. 42] v. vr. 386). qd vr. 22, 60. £V..CDi 7, 4: §-cf, Cpe °42,522* 18,3, 3 tcf. vr. 46. “vr. 3. v vr. 45. € V0; §1;°33, $$. — cl. cps, 43°93: vcf. Gn 14, 15. ZCp. 5, 7. avr. 48. 51, 52; cp. 5, 6. — cf. 4 Rg 21, 9; 2 Par 33, 9; {rca tOr ats bcp. §:: 11+ 14, 36, £8, 20; Tf. 16, 19; 18, 3; 20, 3, 33; 4S 49,18; Sph 2, 9. ccf. Mt 10, 15; 11, 24. 491 * cf. Catech. R. Ill 7, 10. d Ecli 16, 9. ev. Gn 13, 10. fv. Gn 13, 13. gv. ae 19, 24. (— cf. Gn 18, 21). hvr. 46, 47. $.VT. 52; i a ee jv. cp. 32, 24. —-cf. Mt 12, Ay: EV. (CD; 32;. 24. mcf. cp. 29, 14; 39, 25; Sph ey ME ee Lo o TG; 22,0244 6-11. S$ Vr. 27. Rel. 2p...28, 24,26, CD." 33,38; v cf. cp. 17, 15, 16, 18, 19. ON AN 12654222 Ps (80552453) 2 Mc 1, 2. MMT. 22,43; 2 Jr 32, 40; 50, S. av. cp. 6, 9. & vr. 50. ccf. vr. 45, 46. acf. Is 54, x. ev. cp. 6, 7. { ci: cp. 29, 21; Rm 3, 19. est in te contra consuetudinem mulierum in fornicationibus tuis, et post te non erit fornicatio; in eo enim, quod “dedisti mercedes et mer- cedes non accepisti, factum est in te contrarium, 35 Propterea, meretrix, audi verbum Domini: 36 Haec dicit Do- minus Deus: Quia effusum est aes tuum, et revelata est igno- minia tua in fornicationibus tuis super amatores tuos et super idola abominationum tuarum, Yin sanguine filiorum tuorum, quos dedisti eis; 37 ecce *ego congregabo omnes amatores tuos, qui- bus commixta es, et omnes, Yquos dilexisti, cum universis quos oderas et *congregabo eos super te undique et ®nudabo ignomi- niam tuam coram eis, et %videbunt omnem turpitudinem tuam, 38 et Ciudicabo te iudiciis adulterarum et ‘effundentium sanguinem et dabo te in sanguinem furoris et zeli 39 et dabo te in manus eorum, et destruent “lupanar tuum et demolientur prostibulum tuum et /de- nudabunt te vestimentis tuis et auferent 9vasa decoris tui et dere- linquent te “nudam plenamque ignominia 4 et ‘adducent super te multitudinem et /lapidabunt te lapidibus et trucidabunt te gladiis suis 4let ‘comburent domos tuas igni et ”facient in te iudicia in oculis mulierum plurimarum. Et “desines fornicari et °mercedes ultra non dabis, 42 et Prequiescet indignatio mea in te, et auferetur zelus meus a te, et quiescam nec irascar amplius, 43 e0 quod non fueris recordata Ydierum adulescentiae tuae et provocasti me in omnibus his; quapropter et ego “vias tuas in capite tuo dedi, ait Dominus Deus, et non feci iuxta scelera tua in omnibus abominationibus tuis. 44 Ecce omnis, ®qui dicit vulgo proverbium, in te adsumet illud di- cens: Sicut mater, ita et filia eius. 45 Filia matris tuae es tu, quae proiecit virum suum et filios suos, et soror ‘sororum tuarum es tu, quae proiecerunt viros suos et filios suos: “mater vestra cethaea, et pater vester amorrhaeus, 46et Ysoror tua maior “Samaria, ipsa et filiae eius, Yquae habitant ad sinistram tuam, soror autem tua minor te, quae habitat a dextris tuis, Sodoma et filiae eius. 47Sed “nec in viis earum ambulasti neque secundum scelera earum fecisti pau- xillum. minus; paene %sceleratiora fecisti illis in omnibus viis tuis. 48 bVivo ego, dicit Dominus Deus, quia non fecit °Sodoma soror tua, ipsa et filiae eius, sicut fecisti tu et filiae tuae. 49 Ecce haec fuit iniquitas Sodomae sororis tuae, 4superbia, ¢saturitas panis et abundantia et otium ipsius et filiarum eius, et manum egeno et pau- peri non porrigebant 5 et elevatae sunt et /fecerunt abominationes coram me, et Yabstuli eas sicut vidisti. 51 Et “Samaria dimidium peccatorum tuorum non peccavit, sed vicisti eas sceleribus tuis et ‘iustificasti sorores tuas in omnibus abo- minationibus tuis quas operata es. 52 Ergo et tu Jporta confusionem tuam, quae vicisti sorores tuas peccatis tuis sceleratius agens ab eis; iustificatae sunt enim a te. Ergo et tu confundere et porta igno- miniam tuam, quae iustificasti sorores tuas. 53 Et ™convertam re- stituens eas conversione Sodomorum cum filiabus suis et conversione Samariae et filiarum eius et convertam reversionem tuam in medio earum, 54ut “portes ignominiam tuam et °confundaris in omnibus quae fecisti Pconsolans eas. 55 Et soror tua Sodoma et filiae eius revertentur ad antiquitatem suam, et Samaria et filiae eius rever- tentur ad antiquitatem suam, et tu et filiae tuae revertemini ad an- tiquitatem vestram. 56 Non fuit autem Sodoma soror tua audita in ore tuo Yin die superbiae tuae, 57 antequam revelaretur malitia tua, sicut "hoc tempore in opprobrium filiarum Syriae et cunctarum in circuitu tuo @filiarum Palaestinarum, ‘quae ambiunt te per gyrum. 58 uScelus tuum et ignominiam tuam tu portasti, ait Dominus Deus. 59 Quia haec dicit Dominus Deus: Et faciam tibi, sicut Ydespe- xisti iuramentum, ut irritum faceres pactum, 69 et “recordabor ego pacti mei tecum Yin diebus adulescentiae tuae et *suscitabo tibi pa- ctum sempiternum. 6! Et recordaberis viarum tuarum et °confun- deris, cum receperis °sorores tuas te maiores cum minoribus tuis, et dabo eas tibi in @filias, sed non ex pacto tuo, 62 et suscitabo ego pactum meum tecum, et ¢@scies. quia ego Dominus, © ut recorderis et confundaris, et ‘non sit tibi ultra aperire os prae confusione tua, vinea, qua politica Israélis apostasia (17, 1-21) tandem aliquando ces- satura (22-24) adumbratur. Ne autem Israélitae mala, quidus subsunt et ea quae ventura sunt, sibi occurrere putent ob patrum peccata, exem- PROPHETIA EZECHIELIS Wet ——¥8;'4 cum 9placatus tibi fuero in omnibus quae fecisti, ait Dominus Deus. Et factum est verbum Domini ad me dicens: 2 “Fili hominis, bpropone aenigma et narra parabolam ad domum Israél $3 et dices: Haec dicit Dominus Deus: °Aquila grandis 4magnarum alarum, longo membrorum ductu, plena plumis et varietate ¢venit ad Li- banum et tulit medullam cedri, 4/summitatem frondium eius avulsit et transportavit eam in terram Chanaan, in urbe negotiatorum posuit illam. 5 Et tulit de semine terrae et 2posuit illud in terra pro semine, ut “firmaret radicem super aquas multas, in superficie posuit illud. 6 Cumque germinasset, crevit in ‘vineam latiorem /Jhumili statura, respicientibus ramis eius ad eam, et radices eius sub illa erant; facta est ergo vinea et fructificavit in palmites et emisit propagines. 7Et ‘facta est aquila altera grandis magnis alis multisque plumis, et ecce vined ista, quasi mittens radices suas ad eam, palmites suos extendit ad illam, “ut irrigaret eam de areolis germinis sui. &In terra bona super aquas multas plantata est, ut faciat frondes et portet fructum, ut sit in vineam grandem. 9 Dic: Haec dicit Domi- nus Deus: Ergone prosperabitur? nonne radices eius evellet et fructus eius distringet et siccabit omnes palmites germinis eius et arescet et non in bracchio grandi neque in populo multo, ut evelleret eam radicitus? 10Ecce plantata est; ergone prosperabitur? ™nonne, cum tetigerit eam ventus urens, siccabitur et in areis germinis sui arescet ? 11 Et factum est verbum Domini ad me dicens: 12 Dic ad °%do- mum exasperantem: ?Nescitis quid ista significent? Dic: Ecce venit Grex Babylonis in Ierusalem et adsumet regem et principes eius et adducet eos ad semetipsum in Babylonem, 1% et ‘tollet de semine regni *ferietque cum eo foedus et ab eo accipiet iusiurandum; sed et ‘fortes terrae tollet, 14 ut sit regnum “humile et non elevetur, sed custodiat pactum eius et servet illud. 15 %Qui recedens ab eo misit nuntios 7ad Aegyptum, ut daret sibi equos et populum multum. YNunquid prosperabitur vel consequetur salutem qui fecit haec? et “qui dissolvit pactum nunquid effugiet? 16 Vivo ego, dicit Dominus Deus, quoniam ®in loco regis, qui constituit eum regem, cuius fecit irritum iuramentum et solvit pactum, quod habebat cum eo, in medio Babylonis morietur. 17 Et non in exercitu grandi neque in populo multo faciet contra eum °Pharao proelium, in iactu ¢aggeris et in exstructione vallorum, ut interficiat animas multas. 18 Spreverat enim iuramentum, ut solveret foedus, et ecce “dedit manum suam et, cum omnia haec fecerit, non effugiet. 19 Propterea haec dicit Dominus Deus: Vivo ego, quoniam iura- mentum quod sprevit et foedus quod praevaricatus est fponam in caput eius. 2°0Et %expandam super eum rete meum, et comprehen- detur in sagena mea, et “adducam eum in Babylonem et tiudicabo — eum ibi in Jpraevaricatione qua despexit me; 21 et omnes profugi eius cum umniverso agmine suo gladio cadent; residui autem Jin omnem ventum dispergentur, et scietis quia ego Dominus locu- tus sum. 22 Haec dicit Dominus Deus: Et “sumam ego de medulla cedri sublimis et ponam °de vertice ramorum eius tenerum, distringam et Pplantabo super montem excelsum et eminentem. 23 9In monte sublimi Israél plantabo illud, et crumpet in germen et faciet fructum et erit in cedrum magnam, et *habitabunt sub ea omnes volucres, et universum volatile sub umbra frondium eius nidificabit, 24 et scient omnia ligna regionis quia ego Dominus humiliavi lignum sublime et exaltavi lignum humile et ‘siccavi lignum viride et frondere feci lignum:aridum. “Ego Dominus locutus sum et feci. Is Et. factus est sermo Domini ad me dicens: 2 Quid est, *quod inter vos parabolam vertitis in proverbium istud in terra Israel dicentes: “Patres comederunt uvam acerbam, et dentes filiorum ob- stupescunt? 3 Vivo ego, dicit Dominus Deus, 4si erit ultra vobis pa- rabola haec in proverbium in Israél. 4 Ecce “omnes animae meae sunt, ut anima natris ita et anima filii mea est: fanima quae pec- caverit ipsa morietur. gcf. Ps 78,-9; Dn 9,°19;° Lec 18, 13. RS ee ie b Jd 14, 12. — cf. cp. 20, 49; 24, 3. : cJr 48, 40; 49, 22. — cf. Dt 28, 49. yritg. 6 cis Jri22, 23. fvr. 22: Cp. 31513;%4, FC. v. Dt 8, 7-9. cf.ws 44, \4. BEp.£15,56. $l. Visi43 bof. “vrs. 15: WCLACD. 31, As mcp. 19, 12. — ci. Oz 13, 15. OM CBs 35, p cf. cp. 12, 9-11. a4 Rg 24, 10, 15. PeRS 24, v7. SYP. ue 26. 18: 9 Parties ase £4 Rg 24, 14, 15. uci. V%:6} CP. 20, 14. W CIVVER FS CD.- 233427 24 Ae 2Ase1 OF 23 Par 363.13 7 ot -37, Bi’ MA 7%. Os —=; Cle. 18.3 S55 Ten se 36, 6, 9. » cf. vr. 9, 10. zcp. 16, 59. — cf. vr. 13. av.cp. 16, 48. Pel. OD: 12,735 Be Cp. £2, ‘13; °s32,*8? h cf. cp. 20, 35. icf. cp. 20, 35; Ve CD: s¥4,h%3% LVayCD,: 5; 10. MCD. ZS T7,232> 26, S.ct4a 20: 10; 30,125 34.24; 39, Sor 38, 22. Cf. * vr. *24; "VI. 3. O vr. 4. pet. “Ps 27-6 qQcp. 20, 40: 34, =4. fr CD. 31, 65° Dn a.t2 Mere, 22. $ Ch. Caer 267 25" bep: 20, 47° 2 Cte 23, BF. ucp. 36, 36. — cf. vr. 21; cp. 34, 24; 37, 14. acp. 22, 14. — V. vr. 21. 1-9] L. in fr. 5 p. D. 1 Qadr. 6 Jr 31, 29, 30. CN... CD. LO. Ads dvr. 20; Jr 31, 29. — cf. Ex 30.5; 4] * Conc. Araus. II (an. 529) can. 1. — * Catech. R. III 2) 32. ev. Sap 11, 27. fvr. 20. — cf. Gn 18, 253; 44, r2%.PKO 27, 15, om 1993 PROPHETIA EZECHIELIS 18, 5 — 19, 2 plis declarat sua quemque peccata expiare (18, 1-20); quod si peccator paenitentiam agendo se redimit, contra peccatis indulgendo iustus ipse perniciem incurrit (21-32). Tandem sortem cum regum, qui leonibus com- vr. 19. VI. II, V§s Cp. 22, O45345,125; meme CF; Is. 65,9. vr. 15; Lv 18, 20; Jr 5, 8. — 60h. SD, 2%, E90, j Lv 18, 109. Vet. Cp. °22, :20. mvr. 16. “NT. 125 cp. 33505; 251282520. steal “a 16, nae , pis 58, 7, 10; Mt 25, 35, 36. 8] * Catech. R. III 8, 11. qvr. 17. — % Cp.22,.12 37Ly 25, 35-37; S 14, 5. r Dt 1, 16; Zc 8, 16. S$Vr. 17. é cl. Ps: 24, 2-33 23,4, 5: WNT, SIO AES Cp. 20s as Am 5, 6. vv. cp. 16, 38. xcf. vr. 6. a@cp. 22, 12. bv. cp. 3, 18. 6.6D..334..45 2oVi 20}. 9). Ea dvr. 28. evr. 6. fvr. 7, 8. vr. 9. Vv. vr. 9. $cf. cp. 3,. 18. j Ex 20, §. — cf. vr. 2. id ghee Rae } aly 1 mvr. 4. 20-28] L. in fr. 6 OT. Qdg. nv. 4 Rg 14, 6. ols 3, 10, 11; Rm 2, 8. pv. vr. 27. 21, 22] Scft Catech: R: 11'¢. 7, 9, 18, 29, 3I. qvr. 5, 19. 7 Vr. 9, 27. SCP. 33, 16. $-v¥.-g2*ep 33; res es riggs * 325. 10% El mMjage, 6; 2 Pt 3, 9. — cf. Ech II, 14. u vr. 26; CD. 3, 203.33, 12, 13, 18; Ecli 26, 27. Vicfi'2 Pt 20,047. “Vv. Cp. 14, 13. yvr. 29; Cp. 33, 17, 20. Z vr. 24. 27, 30] * Catech. R. Il 5, 2; CVl. 270% (CDs (33. TA, OSs cae aks 16-18; 55, 7; Jr 18, 8. Ovr. 5. eee cf. Mt 20, 15. cp. 7, 3, 8; 33, 20; 36, 19.— cf. aR. 39, 24. 30] * Conc. Trid. s. XIV, cp. 1. icf. cp. 14, 6; Os r4, 1. Jat 3¢. 1.24; 46.3, 35 ME S. a3 Le 4-43, ff. Ie. $5 °8: 7 31] * Conc. Trid. s. XIV, cp. 4. mcf. cp. 20, 7. mV. CD. II, 19. pv. vr. 23. qcf. cp. 14, 6; Os 14, 7. 1-14] LL. in sb. p. D. + Nor. @'cp, 226.5193. -49, . 2 <3; -28, It; 32, 2; Am 5, 1. — cf. b cf. Gn 49, 9. 7,29 5 Et vir, si fuerit iustus et 9fecerit iudicium et iustitiam, 6 *in montibus non comederit et oculos suos non levaverit ad idola domus Israel et ‘uxorem proximi sui non violaverit et ad mulierem jmen- struatam non accesserit? 7 ‘et hominem non contristaverit, ™pignus debitori reddiderit, “per vim nihil rapuerit, °panem suum esurienti dederit et nudum operuerit vestimento, 8 %ad usuram non commo- daverit et-"amplius non acceperit, ab iniquitate averterit manum suam et iudicium verum fecerit inter virum et virum, 9% Sin praeceptis meis ambulaverit et iudicia mea custodierit, ut faciat veritatem, ‘hic iustus est, “vita vivet, ait Dominus Deus. 1 Quod si genuerit filium latronem Yeffundentem sanguinem et fecerit unum de istis 11 et haec quidem omnia non facientem, sed “in montibus comedentem et uxorem proximi sui polluentem, 12 Yegenum et pauperem contri- stantem, rapientem rapinas, pignus non reddentem et ad idola le- vantem oculos suos, *abominationem facientem, 13 4ad usuram dan- tem et amplius accipientem, nunquid vivet? Non vivet. Cum universa haec detestanda fecerit, “morte morietur, “sanguis eius in ipso erit. 14 Quod si genuerit filium, qui videns omnia peccata patris sui, quae fecit, timuerit et 2non fecerit simile eis: 15 ¢super montes non come- derit et oculos suos non levaverit ad idola domus Israél et uxorem proximi sui non violaverit 16 fet virum non contristaverit, pignus non retinuerit et rapinam non rapuerit, panem suum esurienti dederit et nudum operuerit vestimento, 17a pauperis iniuria averterit manum suam, usuram et superabundantiam non acceperit, iudicia mea fecerit, Yin praeceptis meis ambulaverit, hic non morietur in iniquitate patris sui, sed "vita vivet. 18 Pater eius, quia calumniatus est et vim fecit fratri et malum operatus est in medio populi sui, ecce ‘mortuus est in iniquitate sua. 19 Et dicitis: /Quare non portavit filius iniquitatem patris? Videlicet, quia filius ‘iudicium et iustitiam operatus est, omnia praecepta mea custodivit et fecit illa, vivet vita: 20”anima quae peccaverit ipsa morietur, “filius non portabit iniquitatem patris, et pater non portabit iniquitatem filii: °iustitia iusti super eum erit, et impietas impii erit super eum. 21 pSi autem impius egerit paenitentiam ab omnibus peccatis suis, quae operatus est, et custodierit omnia praecepta mea et fecerit Yiudi- cium et iustitiam, "vita vivet et non morietur; 22 *omnium iniqui- tatum eius, quas operatus est, non recordabor; in iustitia sua, quam operatus est, vivet. 23 ¢*Nunquid voluntatis meae est mors impii? dicit Dominus Deus, et non ut convertatur a viis suis et vivat? 24uSi autem averterit se iustus a iustitia sua et fecerit iniquita- tem secundum omnes abominationes, quas operari solet impius, nun- | — quid vivet? “Omnes iustitiae eius, quas fecerat, non recordabuntur; in “praevaricatione, qua praevaricatus est, et in peccato suo, quod peccavit, in ipsis morietur. 25 Et dixistis: “Non est aequa via Do- mini. Audite ergo, domus Israél: Nunquid via mea non est aequa, et non magis viae vestrae pravae sunt? 26*Cum enim averterit se | iustus a iustitia sua et fecerit iniquitatem, morietur in eis, in iniu- — stitia quam operatus est morietur. 27 Et, “cum averterit se impius ab impietate sua, quam operatus est, et fecerit Siudicium et iustitiam, ‘ipse animam suam vivificabit; 28 considerans enim et “avertens se ab omnibus iniquitatibus suis, quas operatus est, @vita vivet et non morietur. 29Etdicunt filii Israél: fNon est aequa via Domini. 9Nunquid viae meae non sunt aequae, domus Israél, et non magis viae vestrae pravae? 3 Idcirco “unum- quemque iuxta vias suas iudicabo, domus Israél, ait Dominus Deus. iConvertimini et jagite paenitentiam ab omnibus iniquitatibus ve- stris, et ‘non erit vobis in ruinam iniquitas; 31 ™proicite a vobis omnes praevaricationes vestras, in quibus praevaricati estis, et “facite vobis cor novum et spiritum novum, et °quare moriemini, domus Israél? 32 PQuia nolo mortem morientis, dicit Dominus Deus, ?rever- timini et vivite. yeas! ] Et tu 2adsume planctum super principes Israél 2 et dices: Quare mater tua Yleaena inter leones cubavit, in medio leunculorum enutrivit catulos suos? —7o4°—— Cy ora ake eee arcaiin parantur (19, 1-9), tum populi, vineae quondam electae, vates lamenta- tur (10-14). Porro interroguntibus senioribus Deus per prophetam faci- nora ab Israélitis in Aegypto (20, 1-9), in deserto (10-26) et in terra PROPHETIA EZECHIELIS 19, 3 — 20, 16 3 Et eduxit unum de leunculis suis, et Cleo factus est et ¢didicit capere praedam hominemque comedere. 4 Et audicrunt de eo gentes et “non absque vuinerivus suis cepe- et fadduxerunt eum Jin catenis in terra Aegypti. [runt eum 5 Quae cum vidisset, quoniam infirmata est et periit exspectatio Atulit unum de leunculis suis, leonem constituit eurn, [eius, 6 qui incedebat inter leones et factus est leo et didicit praedam capere et homines devorare, 7 didicit viduas facere et civitates eorum in desertum adducere, | et desolata est terra et plenitudo eius a voce rugitus illius. 8S Et ‘convenerunt adversus eum gentes undique de provinciis et Jexpanderunt super eum rete suum, Jin vulneribus earum 9 et miserunt eum in caveam, _{captus est, ™in catenis adduxerunt eum ad regem Babylonis miseruntque eum in carcerem, ne audiretur vox eius ultra super “montes Israél. [est ; 10 Mater tua quasi vinea in sanguine tuo super aquam plantata Pfructus eius et frondes eius creverunt %ex aquis multis, 11 et factae sunt ei virgae solidae in sceptra dominantium, et exaltata est statura eius inter frondes, et vidit altitudinem suam in multitudine palmitum suorum, 12 et Tevulsa est in ira in terramque proiecta, et ventus urens siccavit fructum eius; [dit eam; marcuerunt et arefactae sunt virgae roboris eius, ignis come- 13et nunc transplantata est in desertum, in terra invia et sitienti, 14 et tegressus est ignis de virga ramorum eius, qui fructum eius comedit, et “non fuit in ea virga fortis, sceptrum dominantium. vPlanctus est, et erit in planctum. ? Et factum est, in anno 4septimo, in quinto, in decima mensis venerunt viri de bsenioribus Israél, ut interrogarent Dominum, et “sederunt coram me. 2 Et factus est sermo Domini ad me dicens: 32 4Fili hominis, lo- quere senioribus Israél et dices ad eos: Haec dicit Dominus Deus: Nunquid ad interrogandum me vos venistis? “Vivo ego, quia non respondebo vobis, ait Dominus Deus. 4 9Si iudicas e0s, si iudicas. fili hominis, “abominationes patrum eorum, ostende eis. 5 Et dices ad eos: Haec dicit Dominus Deus: ‘In die qua elegi Israél et jle- vavi manum meam pro stirpe domus Iacob et ‘apparui eis in terra Aegypti et levavi manum meam pro eis dicens: Ego Dominus Deus vester; 6in die illa levavi manum meam pro eis, ™ut educerem eos de terra Aegypti, in terram, quam provideram eis, fluentem lacte et melle, “quae est egregia inter omnes terras. 7 Et dixi ad eos: °Unusquisque offensiones Poculorum suorum abiciat, et in idolis Aegypti nolite pollui: tego Dominus Deus vester. 8 sEt irritaverunt me nolueruntque me audire, unusquisque abominationes ‘oculorum suorum non proiecit, nec idola Aegypti reliquerunt. Et dixi, ut Uef- funderem indignationem meam super eos et implerem iram meam in eis, in medio terrae Aegypti, 9 Yet feci propter nomen meum, “yt non violaretur coram gentibus, in quarum medio erant, et inter quas apparui eis ut educerem eos de terra Aegypti. 10 vEieci ergo eos de terra Aegypti et eduxi eos in desertum 11 et *dedi eis prae- cepta mea et iudicia mea ostendi eis, ¢quae faciens homo bvivet in eis; 12 insuper et “sabbata mea dedi eis, ut essent signum inter me et eos, et %scirent quia ego Dominus sanctificans eos. 13 Et ¢irrita- verunt me domus Israél in deserto, in praeceptis meis non ambula- verunt et iudicia mea proiecerunt, “quae faciens homo vivet in eis, et /sabbata mea violaverunt vehementer. Dixi ergo, ut effunderem furorem meum super eos in deserto et consumerem eos. 14 Et feci propter nomen meum, ne violaretur coram gentibus, de quibus eieci eos in conspectu earum. 15. 9F go igitur levavi manum meam _ super eos in deserto, ’ne inducerem eos in terram, quam dedi eis, ifluen- tem lacte et melle, praecipuam terrarum omnium; 16 jquia iudicia ¢ cf. cp2'22}) 25; 32, dcf. cp. 22, 25, 27; Nh, 12, ecf. vr. 8. fcf. 4 Rg 23, 33, 34; Jr 22, 12 Il, P gcf. 2 Par 33, 11. ha Rg 23, 34, 36. écf. 2 Par 36, 6. TEL. CD, 88, 13, E Cl. Wt; 4. mcf. Jr 22, 26, 27. SY. CD.. 6.295 OV; cp. 17,-6: pcf. Ps 79, % 10. acf. Dt 8, rcp. 17, 10. — cf. Os 13, 15. scf. Os 2, 3. — v. 4 Rg 24, 12-16. tcf. 4 Rg 24, 20. — v. cp. 17, 15-19. Wel Hyr. 521,212. OV: VR 1. €¢f. €p. t,: 25 8/5524, t: 26, I; 29, I, 17; 30, 20; 31, 1; 32, 1,175 33, 21; 40, I. b v. cp. 8, C Cp. 14, 1 dv. cp. 2, 14 € vr. 33. — v. cp. 16, 48. fvr. 31; cp. 14, 3..— cf. cp. 7, 26:3 CD: 22, -22 23, 3 cp. 16, 2; “22. 3. iv. Ex 6 7 jvr. 15, 23, 28, 42; cp. 36, 7: 47,14. —=cel. , 14, 22. Sct. Ex. 3,.31354,:313246, 4 m vr. 15. — v. Ex 3, 8. nvr. 15. — cf. Jr 3, 19; Zc 7, 14. ocf. vr: 8s cp. 18 5°33. P cf. vr. 24; acf. vr. 18: Lv 183 3; rvr. 19. — v. Ex 20, 2. S$ vr. 21. tvr. 21. — v. cp. 7, 8. “vr. 21. — V. Cp. 5, 13. v vr. 14; Ps 105, 8. “vr. 22; Ex 20, 9. — cf. Is 48, Ir. 4 cf. Ex 13, 18, 20. 3 Dt. 4, 81, — th, 3 Es 9, 13, cai ins i47: 19. avr. 21; Lv 18, 2 Es 9, 29: Ecli Is, 16; nie 19, 17; Rm 10, 3 Gal’ 3% Pe. — v. cp. 18, 18, 4, 12] ie) Catech. R. Tr A, 2 ccf. vr. 13, 16, 20. — v. Ex 8, 11; Dt 5, 12-15. dcp. 37, 8. — cf. Lv 21, 8, 15, 22° 22,.9, 16. evr. 21; cD. 2, 3; Dt 22940; f vr. 16, 21, 243 CD. 22,30. 233 ae =~ Nap cp. 44, 24; Am 2, i vr. . 6, 23 y Ps 94, 11. — v. Nim 14, 28- i vr. 6. — v. Ex 3, 8 [30. j V. Vv. 13. 24. TO] YD, -UF7s 12. eh heme PROPHETIA EZECHIELIS 20, 17-44 promissionis versantibus perpetrata (27-29) enarrat, ut inde ostendat eos, quia semper rebetles et idololatriae dediti fuerunt , merito in deserta gentium dispergi (30-38) gentemque mundam et fidelem eorum icf. vr. 24; Nm 15, 39. mv. Cp. §, II. #:CD-- 11, 145 ovr. 21. — cf. cp. 2, 3. bct. Is'24- 1452. Pt re28, get. vr. 7s Taw 18s $s rvr. 5. — v. Ex 20, 2. s Dt 5, 32, 33. 20} US OFS Tas a fie dy Fae Le uvr. 12. — cf. Gn 9, 12; 17. ZY: vvr. 8. wWvr. 14. — cf. vr. 44. ZANTE: y Dt 28, 64. 2th. vis 30: Mich. VE. 53%. Ov. ep...6,: 7. CNG VE. S. d.ct.-cpa:6, (3. €.cf: .cp..8, 27. f cf. vr. 40. g ct. aveaw. h Ps 103, 39. tcf. cp. 16, 20; 23, 37. jvr. 26. Lv. cp. 14, 3. mV. VY. 3. 8 CD. BI TS: B8szito; ocf. Tx 44, 17. b Dt 4, 28; 4 Rg 19, 18; Dn 5. 4; Ap 9, 20. qv. cp. 16, 48. AP Jr % 5. scf. vr, 8;2234 91>: ont £ct,. Jn .378 & uch, vrt1e33 Osta? ra: vcf. cp. 17, 20. xcf, Dt.§;:2. vv. Nm 14, 20-23, 28-30. 2 iv 47, 32. acp. 34, 17, 20, 22. — cf. Mt 55, *92, 33. Bcf. -vr.535. cep. “133-9. dvr. 42, 44; cp. 22, 16; 23, 49; 24, 24; Ex 7, 5etc. — v. cp. 6, 7. e Jd 10. 14; Ps 80, 13; Ac 7, 42; Rm 1, 24, 28. f cp $9) °95°435°9: 36, 23; Jr 44, 25» 26. fa 175'32..'— Cf. cp..28, 14: S$ 57, 7. hcp. 39. 25. icf. MI 3, 4. vr. 34. v. cp. 11, 17. m cp. 36, 23: 39, 27. — cf. ep. 28, 22; 38, 16, 23; Nm 20, 42° Is’ 8, 23: Ecli%36)%4: mv. VI. 5. ov. cp. 6, 9. — cf. cp. mea proiecerunt et in praeceptis meis non ambulaverunt et sabbata mea violaverunt, ‘post idola enim cor eorum gradiebatur. 17Et ™peper- cit oculus meus super eos, ut non interficerem-eos, “nec consumpsi eos in deserto. 18 Dixi autem ad °filios eorum in solitudine: ?In prae- ceptis, patrum vestrorum nolite incedere nec iudicia eorum custodiatis nec “in idolis eorum polluamini: 19*ego Dominus Deus vester. #In praeceptis meis ambulate, iudicia mea custodite et facite ea 2% et tsabbata mea sanctificate, ut sint “signum inter me et vos, et sciatis quia ego sum Dominus Deus vester. 21 Et exacerbaverunt me filii, “in praeceptis meis non ambulaverunt et iudicia mea non custodie- runt ut facerent ea, “quae cum fecerit homo vivet in eis, et sabbata mea violaverunt. Et comminatus sum ut YVeffunderem furorem meum super eos et implerem iram meam in eis in deserto. 22 Averti autem manum meam, et “feci propter nomen meum, “ut non violaretur coram gentibus, de quibus eieci eos in oculis earum, 23 Iterum We- vavi manum meam in eos in solitudine, ut dispergerem illos in na- tiones et ventilarem in terras, 24e0 quod iudicia mea non fecissent et praecepta mea reprobassent, et sabbata mea violassent et post idola patrum suorum fuissent oculi eorum. 25 Ergo et ego dedi eis praecepta non bona et iudicia in quibus non vivent, 26et ¢pollui eos in muneribus suis, cum offerrent omne quod aperit vulvam propter delicta sua, et °scient quia ego Dominus. 27 Quam ob rem loquere ad domum Israél, fili hominis, et dices ad eos: Haec dicit Dominus Deus: Adhuc et in hoc blasphemaverunt me patres vestri, cum sprevissent me contemnentes, 28 et induxissem eos in terram super quam ‘levavi manum meam ut darem eis: viderunt 40mnem collem excelsum et omne lignum nemorosum et immolaverunt ibi victimas suas et “dederunt ibi irritationem oblationis suae et posuerunt ibi fodorem suavitatis suae et libaverunt libationes suas. 29 Et dixi ad eos: Quid est %excelsum, ad quod vos ingredimini? et vocatum est nomen eius excelsum usque ad hanc diem. 30 Propterea dic ad domum Israél: Haec dicit Dominus Deus: hCerte in via patrum vestrorum vos polluimini et post offendicula eorum ‘vos fornicamini 31 et in oblatione donorum vestrorum, cum itraducitis filios vestros per ignem, vos polluimini in omnibus idolis vestris usque hodie; et ‘ego respondebo vobis, domus Israél? Vivo ego, dicit Dominus Deus, “quia non respondebo vobis, 32 neque "cogitatio mentis vestrae fiet dicentium: °Erimus sicut gentes et sicut cognationes terrae, ut ®colamus ligna et lapides. 33 9Vivo ego, dicit Dominus Deus, quoniam ‘in manu forti et in bracchio extento et %in furore effuso regnabo super vos 34 tet educam vos de popu- lis et congregabo vos de terris, in quibus dispersi estis; in manu valida et in bracchio extento et in furore effuso, regnabo super vos 35 et “adducam vos in desertum populorum et Yiudicabor vobiscum ibi “facie ad faciem. 36YSicut iudicio contendi adversum patres vestros in deserto terrae Aegypti, sic iudicabo vos, dicit Dominus Deus, 37 et *subiciam vos sceptro meo et inducam vos in vinculis foederis 38 et%eligam de vobis transgressores et impios et %de terra incolatus eorum educam eos, et “in terram Israél non ingredientur; et %scietis quia ego Dominus. 39 Et vos, domus Israél, haec dicit Dominus Deus: ¢Singuli post idola vestra ambulate et servite eis. Quod si et in hoc non audieritis me et nomen meum sanctum pollueritis ultra in muneribus vestris et in idolis vestris, 49 9in monte sancto meo, in monte excelso Israél, ait Dominus Deus, ibi serviet mihi *”omnis domus Israél: omnes, inquam, in terra in qua placebunt mihi, et tibi quaeram primitias vestras et initium decimarum vestrarum, in omnibus sanctificationibus vestris. 41 In odorem suavitatis suscipiam vos, cum Jeduxero vos de populis et ‘congregavero vos de terris in quas dispersi estis, et ™sanctificabor in vobis in oculis nationum, 42 et scietis, quia ego Dominus, cum induxero vos ad terram Israél, in terram pro qua “levavi manum meam, ut darem eam patribus vestris, 43 et °recordabimini ibi viarum vestrarum et omnium scelerum vestrorum, quibus polluti estis in eis, et displicebitis vobis in con- spectu vestro in omnibus malitiis vestris quas fecistis 44 et scietis ee ee ee saat loco eligi aut creari (39-44). Itaque populi rebellis iudicium parabola incen- dii saltus meridiani describitur (45-49), adnuntiaturque Deus gladium in lerusalem immissurus (21, 1-17), regem nempe Nabuchodonosor qui urbem PROPHETIA EZECHIELIS 20, 45 — 21, 26 quia ego Dominus, ?cum benefecero vobis propter nomen meum et @non secundum vias vestras malas neque secundum scelera vestra pessima, domus Israél, ait Dominus Deus. 45 Et factus est sermo Domini ad me dicens: 46 Fili hominis, fpone faciem tuam contra viam austri et ‘stilla ad africum et pro- pheta ad saltum agri meridiani 47 et dices saltui meridiano: Audi verbum Domini. Haec dicit Dominus Deus: Ecce tego succendam in te ignem et “comburam in te omne lignum viride et omne lignum aridum, non exstinguetur flamma succensionis, et comburetur in ea Vomnis facies ab austro usque ad aquilonem, 48 et *videbit universa caro, Yquia ego Dominus succendi eam, nec exstinguetur. 49 Et dixi: 2A a a, Domine Deus! ipsi dicunt de me: *Nunquid non per para- bolas loquitur iste? Et factus est sermo Domini ad me dicens: 2 Fili hominis, pone faciem tuam ad Jerusalem et °stilla ad sanctuaria et propheta contra humum Israél 3et dices terrae Israél: Haec dicit Dominus Deus: Ecce “ego ad te et ciciam %gladium meum de vagina sua et €occidam in te iustum et impium. 4Pro eo autem quod occidi in te iustum et impium, idcirco egredietur gladius meus de vagina sua. ad fomnem carnem ab austro usque ad aquilonem, 5 Yut sciat omnis caro quia ego Dominus eduxi gladium meum de vagina sua “irre- vocabilem. 64Et tu, fili hominis, ingemisce in contritione lumborum et in amaritudinibus ingemisce Jcoram eis; 7 *cumque dixerint ad te: Quare tu gemis? dices: Pro auditu, quia venit et ‘tabescet omne cor, et Mdissolventur universae manus et infirmabitur omnis spiritus, et per cuncta genua fluent aquae; “ecce venit et fiet, ait Dominus Deus. 8 Et factus est sermo Domini ad me dicens: 9% Fili hominis, pro- pheta et dices: Haec dicit Dominus Deus: Loquere: Gladius, gla- dius exacutus est et limatus: 19 ut caedat victimas exacutus est, Put splendeat limatus est; qui moves sceptrum filii mei succidisti omne lignum. 11 Et dedi eum ad levigandum, ut teneatur manu; iste exa- cutus est gladius, et iste limatus est, Yut sit in manu interficientis. 12rClama et ulula, fili hominis, quia hic factus est in populo meo, hic in cunctis ducibus Israél qui fugerant gladio traditi sunt cum populo meo, idcirco Splaude super femur, 13 quia probatus est, et hoc cum sceptrum subverterit et non erit, dicit Dominus Deus. 14Tu ergo, fili hominis, propheta et ‘percute manu ad manum, et duplicetur gladius ac triplicetur gladius interfectorum. Hic est gladius occisionis magnae, qui obstupescere eos facit 15 et corde ta- bescere et multiplicat ruinas. In omnibus portis eorum dedi contur- bationem gladii acuti et limati ad fulgendum, “amicti ad caedem. 16 Exacuere, vade ad dexteram sive ad sinistram, quocumque faciei tuae est appetitus. 17 Quin et ego Yplaudam manu ad manum et Zimplebo indignationem meam: Yego Dominus locutus sum. 18 Et factus est sermo Domini ad me dicens: 19 Et tu, fili ho- minis, pone tibi duas vias, ut “veniat gladius regis Babylonis: de terra una egredientur ambae, et manu capiet coniecturam, in capite viae civitatis coniciet. 20 Viam pones, 7ut veniat gladius ad Rabbath filiorum Ammon et ad Iudam in Ierusalem munitissima; 21 stetit enim rex Babylonis in bivio, °in capite duarum viarum divinationem quaerens, commiscens sagittas; interrogavit °idola, exta consuluit. 22 Ad dexteram eius facta est divinatio super Ierusalem, ¢ut ponat arietes, ut aperiat os in caede, ut elevet vocem in ululatu, ut ponat arietes contra portas, Cut comportet aggerem, ut aedificet munitiones. 23 Eritque quasi consulens frustra oraculum in oculis eorum et sab- batorum otium imitans, ipse autem recordabitur iniquitatis ad ca- piendum. 24 Idcirco haec dicit Dominus Deus: Pro eo quod recordati estis iniquitatis vestrae et revelastis praevaricationes vestras, et apparue- runt peccata vestra in omnibus cogitationibus vestris; pro eo, inquam, quod recordati estis, /manu capiemini. ; 25 Tu autem, profane, impie dux Israél, cuius venit dies in tem- pb cf. vr. 9, 14, 22. qcf. Ps 102, 10. Cp; 6.2 Scp. 21, 2; Am 7, 16; Mic 2, 6. ref Is: §§% io) 41. Er 28): Ta “ti. Cp.?21, 33° L6°23.,31a— VesCpe 1724. v cis ep. 21, 4 zis 49, 5. 9 ct. Pa 27,9; Is-30;‘33% ZV. cp. 4, 14. @ tf. ‘ép::17, 2% 24, 4. 1-15) LE. in D. 2 Nbr acp. 6, 2. bv. cp. 20, 46. OVe CD; 13;, 8: d Jr 47, 6. — cf. Dt 32, 41, 42. éck*cp: 20° 47; Jb 9,_22. jock? cps 20%; 47% gcfi. cp. 20, 48. A cf. vr. 30. icf. cp...6; 11> 127 18. GNACDAI 25 53 < Rich. (Cp. -¥2,9- bels Ex: 1s2384* Js 25 554 bs at, t5;>Nh'2;.to ee SP eS ncp. 39, 8. OrGio NEO TS.c28- ? Dt 32, 41. q.cf. ‘vr. =19. vict: vr.6. sJr 31, 19. — ch J} 15, 8. fiver. 17: ep, 6, 1125, Lm\25°25. ~— cf. cp;22, 13; .Nm.34, 10; Jb 27, 23. “chi vre 10, v vr. 14. 4 V8.cp: $5423: VV. CD. 17, 21;%24: Zvr. If. @v. cp. 25, 1-5; Jr 49, 1-6; Am 1, 13-15. 6 Ab 14. — cf. Mt 22, 9. ect, Ga3z; 29. d Cp: 4, 25-:26,. 9: €V.-Cps 45. 23 f-cf lep: 27, 20. pore iniquitatis praefinita, 26 haec dicit Dominus Deus: Aufer cida- e997 — PROPHETIA EZECHIELIS 21, 27 — 22, 26 cidari et corona privabit usque ad Messiae tempora (18-27), Ammo- nitas autem in aeternum destruet (28-32). Nec tantam perniciem sine causa esse lerusalem peccata ostendunt, quae veluti scorias ignis consumet gcf. cp. 17,.24;.Ps.74,8;:Eeli Io, 17. — v. Mt 22, 12; Le r FREI ae hk Gn 49, 10; Jo 1, 49. — cf. AD: 17. 14; § cf. cp. 25, 5, 6; Sph 2, 8. — ee Cg ef. vr, 0)" To. tcf vr 8. mv. Cp. 13, 6. MV. 25. OV... CDs «7,68: # Cpe 22,20, 224 qcf. Jb 16, 19; Is 26, 21. rcp. 25, 10. Svr. 17. — V. Cp. 21, 24. ON5 CD.:2;-2: bv. cp. 20, 4. CCf.- Cp. 16,:38:. 23, 37s 2e0G: 33r. 25c° 4 "Rete r, 16... ¥. Cha 9. 33). dcp. 16, 2; 20, 4. €cp. 21, 25, 29. f V¥..cp. §)-143 cf. Is 1, 23; Mic 3, 9, ro. AVE. 223; 29. : cf. Dt 27, 16; Mic 7, 6; Eph 6, 2. —- V. Bx-20,. 32, PEX 4s) 21, 92. icf. vr. 26. 8] * cf. Catech. R. Ill 4, 2. WY. Ch 205 EZ. n Lv 19, 16. — cf. 1 Rg 22, g. Ovr. cp. 18, 6. ? cf. cp.. 16, 43. qLv 18, 7, 8; 20, rr. — cf. 1 Cor 5, 1. 7.Ci2 eps. 18, Geist, 2%. $s Lv 18, 15; 20, 12. — cf. Ar Pel 2 t Lv. 18, 93), 20;.17. u Dt 27, 25. UV..Cp. 18.2553 x CP. 23, 35. — v. Jr 2, 32. y Nm 24, 10. — cf. cp. 21, 1¢ 17; 27, 23. S vr, 23: av. vr. 2. b cf. cp. 21, 7. CV. CD. 17,424. dv. cp. §, 10. ecp. 24, 11. — cf. vr. 21, 22. fcp. 5, 8 ee cD: 20, 38. GAS. 1) oT: TIGe6; sonar: 4, I. oes 6, 28. jis 1, 25. Lop. 21, 31. — cf. Ml 3, 3. MV. VY. 2-4. ocf. cp. 34, 26. — v. 3 Rg 8. 35, 36. pv. Jr 11, 9. - 19, 3.1 Pt.5,8. 7.VEi. 29: scf. Mic bs $8. 3), 26] * cf. Conc. Trid s. XIV dc Ref. press: tcf. MI 2, 8. uSph 3, 4. — cf. vr. 8. vcf. cp. 44, 23. — Lv 10, 10. rim, tolle coronam: nonne haec est quae %humilem sublevavit et su- blimem humiliavit? 27 Iniquitatem, iniquitatem, iniquitatem ponam eam; et hoc non factum est, “donec veniret -cuius est iudicium, et tradam ei. _ 28 Et tu, fili hominis, propheta et dic: Haec dicit Dominus Deus ‘ad filios Ammon et ad opprobrium eorum, et dices: /Mucro, mucro, ‘evagina te ad occidendum, Jima te, ut interficias et fulgeas; 29 cum | tibi. viderentur vana et divinarentur mendacia, ut dareris super colla vulneratorum impiorum, "quorum venit dies in tempore iniqui- tatis praefinita. 30 Revertere ad vaginam tuam, in loco in quo creatus es; in terra nativitatis tuae iudicabo te 31et °effundam super te indignationem meam Pin igne furoris mei, sufflabo in te daboque te in manus hominum insipientium et fabricantium interitum:; 32 igni eris cibus, ¢sanguis tuus erit in medio terrae, oblivioni traderis,: quia “ego Dominus locutus sum. 2 Et factum est verbum Domini ad me dicens: 2 Et tu, @fili ho- minis, “nonne iudicas, nonne iudicas ‘civitatem sanguinum? 3et dostendes ei omnes abominationes suas et dices: Haec dicit .Dominus Deus: ¢Civitas effundens sanguinem in medio sui, ut ve- niat tempus eius, et quae fecit idola contra semetipsam, ut pollue- retur. 4In sanguine tuo, qui a te effusus est, deliquisti et in idolis tuis, quae fecisti, polluta es et appropinquare fecisti dies tuos et adduxisti tempus gnnorum tuorum: propterea dedi te /opprobrium gentibus et irrisionem universis terris. 5 Quae iuxta sunt et quae procul a te triumphabunt de te, sordida, nobilis, grandis interitu. § Ecce 9principes Israél singuli in bracchio suo fuerunt in te, “ad effundendum sanguinem. 7*Patrem et matrem contumeliis adfecerunt in te, Jadvenam calumniati sunt in medio tui, pupillum et viduam contristaverunt apud te, 8 /sanctuaria mea sprevisti et ™sabbata mea polluisti. 9”Viri detractores fuerunt in te ad effundendum sanguinem et °super montes comederunt in te, ?scelus operati sunt in medio tui. 10¢Verecundiora patris discooperuerunt in te, “immunditiam men- struatae humiliaverunt in te, 11 et unusquisque in uxorem proximi sui operatus est abominationem, et *socer nurum suam polluit nefa- rie, ‘frater sororem suam filiam patris sui oppressit in te, 12 “munera acceperunt apud te ad effundendum sanguinem, Yusuram et supera- bundantiam accepisti et avare proximos tuos calumniabaris *meique — oblita es, ait Dominus Deus. 13 Ecce Ycomplosi manus meas super ‘avaritiam tuam, quam fecisti, et super “sanguinem, qui effusus est — in medio tui. 14 °Nunquid sustinebit cor tuum, aut praevalebunt manus tuae in diebus quos ego faciam tibi? °“Ego Dominus locutus — sum et faciam 15 4et dispergam te in nationes et ventilabo te in ter- ras et “deficere faciam immunditiam tuam a te 16 et possidebo te /in conspectu gentium, et %scies quia ego Dominus. 17 Et factum est verbum Domini ad me dicens: 18 Fili hominis, — +versa est mihi domus Israél in scoriam, tomnes isti aes et Jstan- num et ferrum et plumbum in medio fornacis scoria argenti facti sunt. : 19 Propterea haec dicit Dominus Deus: Eo quod versi estis omnes — in scoriam, propterea ecce ego congregabo vos in medio Ierusalem — 20 congregatione argenti et aeris et stanni et ferri et plumbi in medio fornacis, ‘ut succendam in ea ignem ad conflandum; sic congregabo in furore meo et in ira mea et requiescam et conflabo vos 21 et con- gregabo vos et succendam vos in igne furoris mei et conflabimini in medio eius. 22 Ut conflatur argentum in medio fornacis, sic eritis — in medio eius, et scietis quia ego Dominus, ™cum effuderim indigna- tionem meam super vos. 23 Et factum est verbum Domini ad me dicens: 24Fili hominis, — dic ei: "Tu es terra immunda et °non compluta in die furoris. 25 pConiuratio prophetarum in medio eius: 4sicut leo rugiens ‘ra- piensque praedam animas devoraverunt, *opes et pretium accepe- runt, viduas eius multiplicaverunt in medio illius. 26 ‘Sacerdotes — eius contempserunt legem meam et “polluerunt sanctuaria mea, Yinter sanctum et profanum non habuerunt distantiam et inter pollutum et ae re (22, 1-22) quaeque in civibus cuiuslibet ordinis inveniuntur (23-31). Hoc iterum ostendit parabola duarum sororum, nempe Oollae propter suas Sornicationes in Assyriorum potestatem traditae (23, 1-10), et Oolibae, PROPHETIA EZECHIELIS 22, 27 — 23, 25 pa. be mundum non intellexerunt et “a sabbatis meis averterunt oculos suos et Ycoinquinabar in medio eorum. 27 Principes eius in medio illius quasi lupi “rapientes praedam %ad effundendum sanguinem et ad perdendas animas et Cavare ad sectanda lucra. 28 4Prophetae autem eius “liniebant eos absque temperamento videntes vana et divinan- tes eis mendacium, dicentes: Haec dicit Dominus Deus, cum Do- minus non sit locutus. 29 Populi terrae fcalumniabantur calumniam et rapiebant violenter, egenum et pauperem adfligebant et advenam opprimebant calumnia absque iudicio. 39 9Et quaesivi de eis virum, qui interponeret saepem et “staret oppositus contra me pro terra, ne dissiparem eam, et non inveni. 3! Et ‘effudi super eos indigna- tionem meam, in igne irae meae consumpsi eos, Jviam eorum in caput eorum reddidi, ait Dominus Deus. 2 Et factus est sermo Domini ad me dicens: 2 4Fili hominis, bduae mulieres filiae matris unius fuerunt 3 et °fornicatae sunt in ¢Aegypto, “in adulescentia sua fornicatae sunt, ibi subacta sunt ubera earum, et fractae sunt mammae pubertatis earum. 4 Nomina autem earum: Oolla maior et Ooliba soror eius minor, et ‘habui eas, et Ypepererunt filios et filias. Porro earum nomina: “Samaria Oolla et Ierusalem Ooliba. 5‘Fornicata est igitur super me Oolla et jin- sanivit in amatores suos, in Assyrios propinquantes, §& vestitos hya- cintho, “principes et magistratus, iuvenes cupidinis, “universos equi- tes ascensores equorum. 7 Et dedit fornicationes suas super eos electos, filios Assyriorum universos, et in omnibus, in quos insanivit, in im- munditiis eorum polluta est. S8Insuper et fornicationes suas, quas habuerat in Aegypto, non reliquit; nam et-illi dormierunt cum ea in adulescentia eius et illi confregerunt ubera pubertatis eius et effu- derunt fornicationem suam super eam. 9% Propterea °tradidi eam in manus amatorum suorum, in manus filiorum Assur, super quorum insanivit libidine. 10Ipsi %discooperuerunt ignominiam eius, “filios et filias eius tulerunt et ipsam occiderunt gladio; et *factae sunt famosae mulieres, et ‘iudicia perpetraverunt in ea. 11 “Quod cum vidisset soror eius Ooliba, Yplus quam illa insa- nivit libidine et fornicationem suam super fornicationem sororis suae 12 Zad filios Assyriorum praebuit impudenter, ducibus et mazgistrati- bus ad se venientibus indutis veste varia, equitibus, qui vectabantur equis, et adulescentibus forma cunctis egregia. 13 Et vidi quod pol- luta esset: via una ambarum, 14 et Yauxit fornicationes suas. Cumque vidisset viros *depictos in pariete, 2imagines ?Chaldaeorum expres- sas coloribus 15 et accinctos balteis renes et tiaras tinctas in capiti- bus eorum, formam ducum omnium, similitudinem filiorum Babylonis terraeque Chaldaeorum, in qua orti sunt, 16 Cinsanivit super eos con- cupiscentia oculorum suorum et @misit nuntios ad eos in Chaldaeam. |.17Cumque venissent ad eam filii Babylonis ¢ad cubile mammarum, polluerunt eam stupris suis, et polluta est ab eis, et /saturata est anima eius ab illis, 18 denudavit quoque fornicationes suas et discoo- peruit ignominiam suam, et recessit anima mea ab ea, sicut reces- serat anima mea a sorore eius; 19 multiplicavit enim fornicationes suas Yrecordans dies adulescentiae suae, quibus “fornicata est in terra Aegypti, 2% et insanivit libidine super concubitum eorum, ‘quorum carnes sunt ut carnes asinorum, et Jsicut fluxus equorum fluxus eorum. 21 Et visitasti scelus adulescentiae tuae, quando subacta sunt in Aegypto ubera tua, et confractae sunt mammae pubertatis tuae. 22 Propterea, Ooliba, haec dicit Dominus Deus: Ecce ego susci- tabo omnes amatores tuos contra te, de quibus satiata est anima tua, et *congregabo eos adversum te in circuitu, 23 filios Babylonis et universos Chaldaeos, nobiles tyrannosque et principes, omnes filios Assyriorum, ‘iuvenes forma egregia, duces et magistratus uni- versos, principes principum et nominatos ascensores equorum; 24 et venient super te instructi curru et rota, multitudo populorum; ™lo- rica et clipeo et galea armabuntur contra te undique, et “dabo coram eis iudicium, et °%iudicabunt te iudiciis suis, 5et ponam zelum meum in te, Pquem exercent tecum in furore; nasum tuum et aures tuas praecident et quae remanserint gladio concident, ipsi @filios x cf. Jr 17;'22, 24,27: y Vv. cp. 36, 20. 8 VES obs. MIC. 4,352. SOW 3. ° 8. — cf. Mt 7, 15. 26. — cf. Ex 32, 10; Sie dr sy hk cp._13, 5. SC Varys, 1-3. § ef. uvr. var. EN. CD. 7» .4- av. cp. 2, 1. b cf. cp. 16, 45, 46. d.cf. yr. 8, 19,. 27. . cp. 16, 22.— cf. cp. 16, 7. Mm VY. 23. ncecp. 38, 15. — cf. Is 5. 28. ocf. 4 Rg 15, 29. — v. 4 Rg 17, 4-6, 23; 18, 9-11. pcf. Os 2, 5. q vr. 29. — v. cp. 16, 37. rvr; 25. $:cl. CD. 36,84. tv. cp. 5, 8. 2 35: 83:9. v Jr 3, 11. — Vv. cp. 16, 47. x vr. 7; cp. 16, 28. y Vv. Vr. 19. zcf. cp. 8, 10. 4 th..€p.- 16, 27: bcp. 16, 29. — cf. 4 Rg 20, £2, .23 ;-Gy, ¥3- CUTS 6; 12; $20: dcf. vr. 40; Is 57, 9. 6:Cfs -VEe4 355 18/§7,..75 8: fvr. 22, 28. — cf. cp. 17, 15. Ec vr. 3. —— Vv. cp. 16, 22. cp. 16, 26. i cf. %. 16, 26. j.ci. Lb 6, £9; ° Jr's, 8. kecp. 16, 37. lyr. 6, 12. mcf. 4 Rg 19, 32. ncf.cp. 9, 5, 6. o4 Rg 25, 6. p vr. 29. q vr. 10. eae 4. gare PROPHETIA EZECHIELIS 23, 26 — 24, 6 quae misera sororis sorte nullatenus edocta adhuc maiora flagitia admi- sit (11-21) et a Chaldaeis eadem immo graviori ratione punitur (22-35) ; utriusque autem facinora vates graviter reprehendit, utramque iudican- . Jrs29,.22;-Dnvs, 6. scp. 16, 39. — cf. Os 2, 3. tcp. 16, 41. — cf. vr. 48. Gis CD. 175; TS. r cf vcp. 16, 37. CINt5 lee Wy Bee + ¥y vr. 25. S-cp.: 16,-7,.:22,'.29 avr. 10; cp. 16, 37. b cp. 6, 9. — v. Ex 34, 15. €'CD, VE. 94: 10. Och. Jr. 25515. els 51. 17. — cf. Ap 14, 10. Pete-cp. 55.44, 88. oat ¥S,. 13. hcp. 22, 12. — v. Jr 2, 33. 13 Rg 14, 9. jct.-vr.- 49: cp. 14. 403 (16,758. ECD.20, (465 22,19), mcf. Is 58, 1; Mic 3, 8. ncf. cp. 16, 38. OC Cp. 22,25 pcp.>246,. 20,2438. qvr. 4. GN ORs Be hae 38] * cf. Catech. R. Ill q, 2. SN. Cp? 20, :F3. tcp. 44, 7. ucp. 5, 11. — cf. 4 Rg 21, 4. — v. Jr 23, 11. v cf. vr. 16, Is 57, 9. xcf. 4 Rg 9, 30; Jr 4, 30. Cl. .CD. 10, 1, 4. $’cp: X06, 7: avr. 17, — cf. Est 1, 6. bcp. 16, 18. — cf. Pro 7, 17. c cf. 8 d cf. ect. f cf. vr. 24. — v. cp. 16, 38. gcp. 16, 40, 41. — cf. Js 7, 24525: hcp. 7, 21. tcp. 24, 21. — Vv. 2 Par 36, 17. j2 Par 36, 19. Lchovres29 30 ¢p...16,: 41s mcf. vr. 35. ncp. 20, 28. 61. Cp: 20; 1. bcp. 20, 49. — cf. cp. 17, 2. ec. Gp: 2515, 8; 3,.26: dcp. 11, 3, 7, 11; 4 Rg 4, 38. ev. 1 Rg 9g, 24. f cp. 22,:2; Nh 3,¢2. tuos et filias tuas capient, et “novissimum tuum devorabitur igni, 26et ‘denudabunt te vestimentis tuis et tollent vasa gloriae tuae. 27et trequiescere faciam scelus tuum de te et fornicationem tuam de terra Aegypti, “nec levabis oculos tuos ad eos et Aegypti non recordaberis amplius. 28 Quia haec dicit Dominus Deus: Ecce ego tradam te in manus eorum, quos odisti, in manus “de quibus satiata est anima tua. 29 Et Yagent tecum in odio et tollent omnes labores tuos et @dimit- tent te nudam et ignominia plenam, et “revelabitur ignominia for- nicationum tuarum, scelus tuum et fornicationes tuae. 30 Fecerunt haec tibi, quia °fornicata es post gentes, inter quas polluta es in idolis earum. elus in manu tua. | 32 Haec dicit Dominus Deus: ¢Calicem sororis tuae bibes profun- dum et latum: /eris in derisum et in subsannationem, quae est capacissima, 33 Jebrietate et dolore repleberis, calice maeroris et tri- stitiae, calice sororis tuae Samariae, 34et bibes illum et epotabis usque ad faeces et fragmenta eius devorabis et ubera tua lacerabis, quia ego locutus sum, ait Dominus Deus. _ 35 Propterea haec dicit Dominus Deus: Quia “oblita es mei, et ‘proiecisti me post corpus tuum, tu quoque /Jporta scelus tuum et fornicationes tuas. 36 Et ait Dominus ad me dicens: Fili hominis, nunquid 4iudicas Oollam et Oolibam et “adnuntias eis scelera earum? 37 quia ™adul- teratae sunt, et °sanguis in manibus earum, et cum idolis suis for- nicatae sunt, insuper et Pfilios suos, Yquos genuerunt mihi, obtule- runt eis ad devorandum. 38 Sed et hoc fecerunt mihi: "polluerunt sanctuarium meum in die illa et ssabbata mea profanaverunt; 39 cum- que immolarent filios suos idolis suis et ingrederentur sanctuarium meum in die illa ‘ut polluerent illud, etiam “haec fecerunt in medio domus meae: 49miserunt ad viros venientes de longe, Yad quos nuntium miserant, itaque ecce venerunt; quibus te lavisti et *circum- linisti stibio oculos tuos et Yornata es *mundo muliebri, 4! sedisti in “lecto pulcherrimo, et mensa ornata est ante te, %thymiama meum et “unguentum meum posuisti super eam, 42 et 4vox multi- tudinis exsultantis erat in ea, et in viris, qui de multitudine hominum adducebantur et veniebant de deserto, @posuerunt armillas in mani- bus eorum et coronas speciosas in capitibus eorum. 43 Et dixi ei, quae attrita est in adulteriis: Nunc fornicabitur in fornicatione sua etiam haec, 44 et ingressi sunt ad eam quasi ad mulierem meretri- cem. Sic ingrediebantur ad Oollam et Oolibam mulieres nefarias. 45 Viri ergo iusti sunt; ‘hi iudicabunt eas iudicio adulterarum et iudicio effundentium sanguinem, quia adulterae sunt, et sanguis in manibus earum, 46 Haec enim dicit Dominus Deus: 9Adduc ad eas multitudinem et trade eas in tumultum et “in rapinam, 47 et lapidentur lapidibus populorum et confodiantur gladiis eorum, ‘filios et filias earum in- terficient et jdomos earum igne succendent. 48 Et ‘auferam scelus de terra, et discent omnes mulieres, ne faciant secundum scelus ea- rum. 49 Et dabunt scelus vestrum super vos, et ™peccata idolorum vestrorum portabitis et “scietis quia ego Dominus Deus. 2 4 Et factum est verbum Domini ad me @in anno nono, in mense decimo, decima die mensis dicens: nomen diei huius, in qua confirmatus est rex Babylonis adversum Ierusalem hodie. 3 Et dices per proverbium ad °domum irritatri- cem parabolam et loqueris ad eos: Haec dicit Dominus Deus: Pone dollam, pone, inquam, et mitte in eam aquam, ‘4congere frusta eius in eam, omnem partem bonam, “femur et armum, electa et ossibus plena; 5 pinguissimum pecus adsume, compone quoque strues 9ssium sub ea; efferbuit coctio eius, et discocta sunt ossa illius in medio eius. 6 Propterea haec dicit Dominus Deus: /‘Vae civitati sanguinum, ollae, cuius robigo in ea est, et robigo eius non exivit de ea! Per nartes et per partes suas eice eam, non cecidit super eam sors. 31In via sororis tuae ambulasti, et °dabo %calicem — 2 Fili hominis, scribe tibi | Perera FEO PPT — 800 — dam docet (36-49). Demum diem quo omnia haec acciderint adnotat (24, I-14) atyue fata urbis describit prohibitus tamen quominus luctum agat (15-24) aut contribulibus suis quidquam dicat (25-27). PROPHETIA EZECHIELIS 24, t— 25, 10 79Sanguis enim eius in medio eius est, super “limpidissimam pe- tram ‘eitudit illum; non effudit illum super terram, ut possit operiri pulvere: 8ut superinducerem indignationem meam et vindicta ulci- scerer, dedi sanguinem eius super petram limpidissimam, ne operi- retur. 9Propterea haec dicit Dominus Deus: Vae civitati sanguinum, Jcuius ego grandem faciam pyram! 10 Congere ossa, quae igne suc- cendam; consumentur carnes, et coquetur universa compositio, et ossa tabescent. 11 Pone quoque eam super prunas vacuam, ut inca- lescat et liquefiat aes eius et ‘confletur in medio eius inquinamen- tum eius et consumatur robigo eius. 12™Multo labore sudatum est, et non exivit de ea nimia robigo eius neque per ignem. 13 Immun- ditia tua exsecrabilis, quia mundare te volui, et “non es mundata a sordibus tuis; sed nec mundaberis prius, donec °quiescere faciam indignationem meam in te. 142Ego Dominus locutus sum. Veniet, et faciam; non transeam Ynec parcam nec placabor; ‘iuxta vias tuas et iuxta adinventiones tuas iudicabo te, dicit Dominus. 15 Et factum est verbum Domini ad me dicens: 16 Fili hominis, ecce ego tollo a te *desiderabile oculorum tuorum in plaga, et non planges neque plorabis, neque fluent lacrimae tuae. 17 ‘Ingemisce tacens, mortuorum luctum non facies, “corona tua circumligata. sit tibi, et Ycalceamenta tua erunt in pedibus tuis; “nec amictu ora velabis nec Ycibos lugentium comedes. 18 Locutus sum ergo ad populum mane, et *mortua est uxor mea vespere; “fecique mane sicut praeceperat mihi. 19 Et %dixit ad me populus:Quare non indi- cas nobis quid ista significent quae tu facis? 20Et dixi ad eos: Sermo Domini factus est ad me dicens: 21 Loquere domui Israél: Haec dicit Dominus Deus: °Ecce ego polluam sanctuarium meum, superbiam imperii vestri et %desiderabile oculorum vestrorum et super quo pavet anima vestra; ¢filii vestri et filiae vestrae, quas reliquistis, gladio cadent. 22 Et /facietis sicut feci: ora amictu non velabitis et cibos lugentium non comedetis, 2% coronas habebitis in capitibus vestris et calceamenta in pedibus; non plangetis neque flebitis, sed %tabescetis in iniquitatibus vestris et unusquisque ge- met ad fratrem suum. 24 /Eritque Ezechiel vobis in portentum: iuxta omnia quae fecit facietis, cum venerit istud, et ‘scietis quia ego Dominus Deus. 25 Et tu, fili hominis, ecce in die qua tollam ab eis fortitudinem eorum et gaudium dignitatis et Jdesiderium oculorum eorum, super quo requiescunt animae eorum, filios et filias eorum 2§in die illa, cum venerit fugiens ad te ut adnuntiet tibi; 27 in die, inquam, iila ‘ape- rietur os tuum cum eo qui fugit, et loqueris et non silebis ultra erisque eis in portentum, et scietis quia ego Dominus. 2 Et factus est sermo Domini ad me dicens: 2 Fili hominis, ¢pone faciem tuam contra ?filios Ammon et prophetabis de eis 3 et dices filiis Ammon: Audite verbum Domini Dei. Haec dicit Domi- nus Deus: Pro eo quod dixisti: “Euge, euge super %sanctuarium meum, quia pollutum est, et super terram Israél, quoniam desolata est, et super domum Iuda, quoniam ducti sunt in captivitatem; 4idcirco ego tradam te ¢filiis orientalibus in hereditatem, et collo- cabunt /caulas suas in te et ponent in te tentoria sua, ipsi comedent fruges tuas et ipsi bibent lac tuum; 5 daboque 9Rabbath in habita- culum camelorum et filios Ammon in cubile pecorum, et scietis quia ego Dominus. 6 Quia haec dicit Dominus Deus: Pro eo quod “plausisti manu et percussisti pede et fgavisa es jex toto adfectu super terram Israél, Tidcirco ecce ‘ego extendam manum meam super te et ™tradam te in direptionem gentium et interficiam te de populis et perdam de terris et conteram, et scies quia ego Dominus. 8 Haec dicit Dominus Deus: Pro eo quod dixerunt "Moab et Seir: PEcce sicut omnes gentes domus Iuda; $9 idcirco ecce ego aperiam umerum Moab de civitatibus, de civitatibus, inquam, eius et de finibus eius, inclitas terrae @Bethiesimoth et ‘Beelmeon et sCariathaim, 1 ‘filiis orientis cum filiis Ammon, et dabo eam in cf. Is 26; ar. A cp. 26, 4, 14. ict.:Ly 7, 13; Dt 12, 16, 24; TS 24), PCh7Is 30,..33: HCD, 22, 18" mcf. Jr 2, 22. nis 22, 14. OCDp..'5;. 13; 16, 42. pcf. 1 Rg 15, 29. — v.° ep. I7, 24: QV: CDs: $5375 Se 23, 45. — cf. cp. 20, 44; C556 Svr. 21, 25; 3 Rg 20, 6. — cf. VI. YOs0 2) Mc T5 £8; tvr. 22, 23. — cf. Lv 10, 6. zu cf. Jdt ro, 3. @ Gf 1S! 20, 2. x VES 22% y Dt 26, 14; Pro 31, 6; Os 9, a@cCp. 12, 7; 37, 7. ONE CE 12,93 IA 22. @¢&:-cp: 7, 203: Jeo 24. dvr. 16. é€ cp. 23, 47. — Vv. 2 Par 36, 17. ivr. 17s. cp. 12, “Ya. — cf. dw 13, 45; Mic 3, 7. & cp. 4, 17. Avr. 27. — v. cp. 4, 3. £V;. CH. 26; 38. POD... 33,:2%. Icp. 29, 21.— cf. cp. 3, 26, 27. @ Vo Cpr 36.59; bcp. 21, 20, 28. — v. Jr 4g. 1-6. CIs 226; 26.0 3 S246 a d cf.icp..7,. 20-22. é vr,.o1om. Ig x2 5-843, Fr'49; 28: g2 Rg it, 1; 12, 26. — v. ep. hi Ps.97) 8* Is. §§,\ 12¢Eim’ 3, aS. =~ Ch. cp...6, F1: iSph 2, 8, 10. — cf. 2 Rg r, 20. EVES 18° “ep.,.36; 5. lvr. 13, 16. — v. cp. 6, 14. mcf. vr. 43 Cp. 7, 21 tv. Is 15, 1-9; it 48, I-47. OV. Vr. 12. bv. Jr 25, 17-26. oe Cee ome oe PT rare s. sv. Jr 48, 1. tvr. 4. (51) — Sor —- PROPHETIA EZECHIELIS 25, 11 — 26, 21 Contra gentes (25, 1-32, 32). Breviter poenis in Ammonitas (25, 1-7), in Moabitas (8-11), in Idumaeos (12-14), in Philisthaeos adnuntiatis (15- 17), prolixius Tyri excidium describitur (26, 1-6), nominanturque ho- MCD. 21,042. vv. cp. 20, 38. Hive. 3; Cp. $2, 295%38Si 2, 8} 2 Par 28,37: Psi3156.77-1s 34, 5, 6; Am 1, 11, 12. — Jr 49, 7-22; Ab 1, 21. yvr. 15. Zv. vr. 7, 16. a(t Par 1, 45; Am 1, 12). bcp. 27, 15, 20; 38, 13; Gn TO; 375. AS) 21: a8: cAm 9, 11, 12; Ab 18; 1 Mc 53.30. 2: MC:10;416, 172 d cf. vr. 17. eG EG & PF f Jr 25, 20; 47, 1; Jl 3, 4; Am 1, 6; Sph 2, 4. — v. Is 14, 29-31. evr. 6, 13. — Vv. cp. 6, 14. BV. VE. 3, 13; t (v. 1 Rg 30, 14). fcCD. 5,15. lcf. vr. 14. a@ cf. cp./70,. 3. bv. Is 23, 1-18. b Ve CD: 25.3. "30.2. cfc. 13.8. ect. ep. 32. 33 Ir 34, 1: fvr. 19. -— cf. Lm 2, 13. gvr. 14; cp. 24, 7. A cp. 47, 10. (8 VeCDs EF, 215 jv. cp. 20, 38. lcf. cp. 29, 18. mv. Jr, 14. nz Es 7, 12; Dn 2, 37. ovr. 6 pcp. re 2 hE CATO: 43 qcf. Js 8, 18. AR | 8 Foe es Ne Choate Be Shs Bt 1355 3% EV.5CD. 275). 52-24. “vr. 4. v cf. Is 24, 8; Jr 7, 34; 16,-9- Xcel. Is: 6. y90 938-36, yvr. 4, 5. 2VES SS36D. aa ate acp. 27, 27. — cf. cp. 31, 16; Jr 51, 52. - 27, 35. reat oy 2, 2x-73) Jn 3536. d cf. Sa 8. éecf. cp. 16, 10. f cp. 27, 35;_32, 10. es 352263" Lm: 2, 103;:3, :28. Vv. CP. 19, I; 27, 2, 32. — cf. , Ap 18,’9. $.cf: 13-23; 4. j Cp. 32, 23. ivr. 3; cp. 27, 34. —- cf. Ps » 2, 3. mcf. Is 14, 13-15. —v. Mt rr. 23: MCP. 31, 14, 16; 32, 18, 24. i 32, 23,-27, 32; 25:80, 34" s hereditatem, “ut non sit ultra memoria filiorum Ammon in genti- bus, 11 et in Moab faciam iudicia, et Yscient quia ego Dominus. 12 Haec dicit Dominus Deus: Pro eo quod fecit “Idumaea ultio- nem, Yut se vindicaret de filiis Iuda peccavitque delinquens et vin- dictam expetivit de eis, 13 idcirco haec dicit Dominus Deus: *Exten- dam manum meam super Idumaeam et auferam de ea hominem et iu- mentum, et faciamr eam desertam “ab austro, et qui sunt in Dedan gladio cadent, 14 et dabo ultionem meam super Idumaeam “per ma- num populi mei Israél, et facient in Edom iuxta iram meam et furo- rem meum et 4scient vindictam meam, dicit Dominus Deus. 15 Haec dicit Dominus Deus: Pro eo quod &fecerunt/Palaestini vindictam, et ulti se sunt %toto animo interficientes et implentes inimicitias veteres, 16 propterea haec dicit Dominus Deus: Ecce “ego extendam manum meam super Palaestinos et interficiam ‘interfecto- res et perdam reliquias maritimae regionis 17 faciamque in eis ultio- nes magnas Jarguens in furore, et ‘scient quia ego Dominus, cum dedero vindictam meam super eos. ? Et factum est, in *undecimo anno prima mensis factus est sermo Domini ad me dicens: 2 Fili hominis, pro eo quod dixit. “Tyrus de Ierusalem: °Euge, confractae sunt portae populorum, con- versa est ad me, implebor, deserta est; 3% propterea haec dicit Do- minus Deus: Ecce “ego super te, Tyre, et “ascendere faciam ad te gentes multas, /sicut ascendit mare fluctuans, 4 et dissipabunt muros Tyri et destruent turres eius, et radam pulverem eius de ea et dabo eam in Ylimpidissimam petram. 5 Siccatio sagenarum erit in medio maris, quia tego locutus sum, ait Dominus Deus, et erit in direptio- nem gentibus; §& filiae quoque eius, quae sunt in agro, gladio inter- ficientur et Jscient quia ego Dominus. — 7 Quia haec dicit Dominus Deus: Ecce ‘ego adducam ad Tyrum Nabuchodonosor regem Babylonis ab aquilone, “regem regum cum equis et curribus et equitibus et coetu populoque magno. §8 °Filias tuas, quae sunt in agro, gladio interficiet et ?circumdabit te muni- tionibus et comportabit aggerem in gyro et %elevabit contra te cli- peum 9Y%et ‘vineas et arietes temperabit in muros tuos et turres tuas destruet in armatura sua; 10 inundatione equorum eius operiet te pulvis eorum, a sonitu equitum et rotarum et curruum movebun- tur muri tui, cum ingressus fuerit portas tuas quasi per introitum urbis dissipatae; 11 ungulis equorum suorum conculcabit omnes pla- teas tuas, populum tuum gladio caedet, et 8statuae tuae nobiles in terram corruent. 12 Vastabunt ‘opes tuas, diripient negotiationes tuas et destruent muros tuos et domos tuas praeclaras subvertent © et lapides tuos et ligna tua et “pulverem tuum in medio aquarum ponent. 13 Et Yquiescere faciam multitudinem canticorum tuorum, et *sonitus cithararum tuarum non audietur amplius, 14 et dabo te in Ylimpidissimam petram, siccatio sagenarum eris nec aedificaberis ultra, quia *ego locutus sum, ait Dominus Deus. 15 Haec dicit Dominus Deus Tyro: Nunquid non %a sonitu rui- nae tuae et gemitu interfectorum tuorum, cum occisi fuerint in medio tui, %Sommovebuntur insulae? 16 Et “descendent de sedibus suis omnes dprincipes maris et auferent exsuvias suas et @vestimenta sua varia abicient et /induentur stupore, Yin terra sedebunt et attoniti super repentino casu tuo admirabuntur: 17 et “adsumentes super te lamen- tum dicent tibi: Quomodo peristi, quae habitas in mari, urbs inclita, ‘quae fuisti fortis in mari cum habitatoribus tuis, jquos formidabant universi! 18 Nunc stupebunt naves in die pavoris tui, et turbabuntur insulae in mari, eo quod nullus egrediatur ex te. 19 Quia haec dicit Dominus Deus: Cum dedero te urbem deso- Jatam, sicut civitates quae non habitantur, et ‘adduxero super te abyssum et operuerint te aquae multae, 29 et ™detraxero te cum his "qui descendunt in lacum ad populum sempiternum et collocavero te in terra novissima, sicut solitudines veteres cum his qui deducuntur in lacum, ut non habiteris; porro cum dedero gloriam °in terra viven- Ce ee ee o. rx: : ations : : 2: ’ Sg pcp. , 7, ae 28, 19. — cf. Ps | tium, 2! in nihilum redigam te, et non eris et ?requisita non invenieris 36, 10, 36. ultra in sempiternum, dicit Dominus Deus. — 802 — Se Stes qui, omnibus mirantibus insulis, urbem nobilissimam diruant (7- 21). Quam ruinam imagine navis magnifice instructae (27, 1-11), mer- cibus et opibus undequaque conquisitis onustae (12-25) et subito naufra- 2 Et factum est verbum Domini ad me dicens: 2 Tu ergo, fili hominis, “adsume super Tyrum lamentum 3 et dices Tyro, quae habitat 4in introitu maris, “negotiationi populorum ad insulas multas: Haec dicit Dominus Deus: O Tyre, tu dixisti: %Perfecti decoris ego sum ‘4et “in corde maris sita. Finitimi tui, qui te aedificaverunt, impleverunt decorem tuum; Sabietibus de /Sanir exstruxerunt te cum omnibus tabulatis maris, 2cedrum de Libano tulerunt ut face- rent tibi malum, &“quercus de Basan dolaverunt in remos tuos et transtra tua fecerunt tibi ex ebore indico et praetoriola de ‘insulis Italiae; 7 byssus varia de Aegypto texta est tibi in velum ut pone- retur in malo, “hyacinthus et purpura de insulis Elisa facta sunt operimentum tuum; §&8habitatores Sidonis et ‘Aradii fuerunt remi- ges tui; ™sapientes tui, Tyre, facti sunt “gubernatores tui; 9% senes °Giblii et prudentes eius habuerunt ?nautas ad ministerium variae supellectilis tuae; omnes naves maris et nautae earum fuerunt in populo negotiationis tuae; 10Persae et Lydii et @Libyes erant in exercitu tuo viri bellatores tui; ‘clipeum et galeam suspenderunt in te pro ornatu tuo; 11 filii Aradii cum exercitu tuo erant super muros tuos in circuitu, sed et Pigmaei, qui erant in turribus tuis, pharetras suas suspenderunt in muris tuis per gyrum, ipsi *‘compleverunt_pul- chritudinem tuam; dine cunctarum divitiarum, argento, ferro, stanno plumboque, re- pleverunt nundinas tuas; 13 YGraecia, *Thubal et Mosoch ipsi insti- tores tui; Ymancipia et vasa aerea advexerunt populo tuo; 14de domo Thogorma equos et equites et mulos adduxerunt ad. aforum tuum; 15filii 0Dedan negotiatores tui; insulae multae negotiatio manus tuae; dentes eburneos et hebeninos commutaverunt in pretio tuo; 16 Syrus negotiator tuus propter multitudinem operum tuorum; Cgemmam et %purpuram et scutulata et byssum et sericum et chodchod proposuerunt in mercatu tuo; 17 Juda et terra Israél ipsi institores tui in ¢frumento primo; balsamum et /mel et oleum et Jresinam proposuerunt in nundinis tuis; 18 Damascenus negotiator tuus in multitudine operum tuorum, in multitudine diversarum opum, in vino pingui, in lanis coloris optimi; 19 Dan et Graecia et Mosel in nundinis tuis proposuerunt ferrum fabrefactum, stacte et 4calamus in negotiatione tua; 29 Dedan institores tui in tapetibus ad sedendum; 21‘Arabia et universi principes JCedar, ipsi negotia- tores manus tuae, cum agnis et arietibus et haedis venerunt ad te negotiatores tui; 22 venditores ‘Saba et Reema ipsi negotiatores tui cum universis “primis aromatibus et lapide pretioso et auro, quod proposuerunt in mercatu tuo; 23 "Haran et Chene et °Eden negotia- tores tui; Saba, Assur et Chelmad venditores tui; 24 ipsi negotiatores tui multifariam involucris hyacinthi et ?polymitorum gazarumque pretiosarum, quae obvolutae et adstrictae erant funibus; cedros quo- que habebant in negotiationibus tuis; 25 dnaves maris principes tui in negotiatione tua; et repleta es 'et glorificata nimis “in corde maris. 26In aquis multis adduxerunt te remiges tui, ‘ventus auster con- trivit te in corde maris. 27 Divitiae tuae et thesauri tui et multiplex instrumentum tuum, ‘nautae tui et gubernatores tui, qui tenebant supellectilem tuam et populo tuo praeerant, viri quoque bellatores tul, qui erant in te, cum universa multitudine tua, quae est in medio tui, cadent in corde maris “in die ruinae tuae. 28 A sonitu clamoris gubernatorum tuorum conturbabuntur classes, 29et “descendent de na- vibus suis omnes qui tenebant remum, nautae et universi guberna- tores maris in terra stabunt 23% et heiulabunt super te voce magna et clamabunt amare et “superiacent pulverem capitibus suis et ci- mere conspergentur 31 et Yradent super te calvitium et ‘accingentur ciliciis et plorabunt te in amaritudine animae ploratu amarissimo 32 et “adsument super te carmen lugubre et plangent te: @Quae est ut Tyrus, quae obmutuit in medio maris, 3% quae in exitu negotia- tionum tuarum de mari Y%implesti populos multos, in multitudine di- vitiarum tuarum et populorum tuorum ditasti reges terrae? 34 nunc Ccontrita es a mari, in profundis aquarum opes tuae et omnis mul- 12 tCarthaginenses “negotiatores tui a multitu-. PROPHETIA EZECEIELIS 27, 1-34 @ VY..32. — V. CD; 19, 1; 26, 77. Of. 18:23, .% £ Ch. 38.23, 3. dcp. 28,.12, —. cf. wre 113,.0s 9, 13 é€vr. 25, 27 f Dt 3, 9 scl, E05 35, Vi AG c2e 2 SLC MES tcf. (Gn 10. 4); Nin, 24, 243 (Is 66, 19 ZV. CDs 16; TO Rvr. 24 1 Gn 10, 18 Mm VY. 27, 29. n3 Rg 5, 18; Ps 82, 8 oO VY. 27. Pcp. 538,, 5. qcp. 30, 5. — cf. Is 66, 19; r 40, 9. rcf. 2 Rg 8, 7; Cn 4, 4 S-cfi, VES"3: # (vre 25: cp. 38, 13..— Ve 3 Rg 10, 22). “NT. 16, 18; v (Gn 10, st Ts 66,°19; Zc Gora: & tp. $2, 26; 38, 3) 40, 7; Ga IO, 2. y Ap 18, 13. zcp. 38, 6: Gn 10, 3. avr. 12,16, 173,219: 6 Gn 10, 7. — Vv. cp. 25, 13. Seloep: 28728 VI. 7. ev. 3 Rg 5.9, 1 to cp. 20, 8. Sak Ix’ 3}28. EY. G37, 25; Jr-8, 23. h Ex 30, 235 Cn 4% 143,.18343, 2 Gn It, 31; 4 Rg 19, 12. 6 Is. 37, 125 2 pvr. 7. PPS ACF FASC. (cf? v¥.-12). r VY. 4. $ cf. Ps.47, 8; Jr: 38327 £6 5223145 tvr. 8, 9. uv. Cp. 26, 15 v pp. 26, 16. — cf. Ap 18, 17, 18. a 2, 10; Mic 1, 10; Ap 18, BY . 7 18; Is 3,24; Jr.16:°6; 47, ZV. cp. “39, 1 acf. Ap 18, 18. bcf. Ap 18, 15, 19. é.cf.ep. 263-59. — 803 — PROPHETIA EZECHIELIS 27, 35 — 29, 3 gio perditae (26-27), describit, omnesque ut plangant invitat (28-36). Nec modo urbis sed principis quoque Tyri, cuius superbia deprimenda est (28, I-10), poenam promeritum vates denuntiat (15 19). Deinde post dcp. 26, 15, 16. CCD. 265216532. 10; es £8. 33: gel. Je ir8,2 1663310)" G2 Sp 2,285; hcp. 26, 21; 28, 109. @V. CD; 2. 1. 6 cf. vr. 12. EVE, 82 Ap 18.3 dvr. 9. — cf. cp. 29, 3, 9; Is £4,°¥35'47, 9; Spm 2,497 3 Me 15,3:5- ecp. 27, 4. fIs 31, 3. — cf. Os 11, 9. vr. 6, 9. ECE VT 0S 3 LC OM ae i? 14,14: Dn 17-9 J ZC 9, 3. Lef.eps ‘75 2, MN. 10% CD. 30, Il, L225 31,2. WCDI 40). TEs oct. vr. 17. pcf. cp. 32, 18-20. gc, vr.:2. £ CD. 335X853 (3H, 195. 285 2ayas $i¥5 CDs: 17, 32; FV. CDe 203. I. “CD. 27, 3. 13] * Catech. R. I 13, 4. vcp. 31, 8, 9. —- v. Is §1, 3. ¥ ch. ep, 2.7) 36) y Ex 28, 17, 18; 39, Yo, II; PD 4, 3; 21, 19, 20. s Ex 28, 17; $9 10; Jb 28, 19. a Gn 2, 12; Jb 28, 17 6 Ex 24, 10; cf. Lm 4, Cvr. 15: d Ex 25, 20; 3 Rg 8, 7. € CDi; 17; 23% 20, 40. pur ve? s. VP. 3558. Clcyr. 7 28, 6, 17. — lep. 26, 21; 27, 36. mv. cp. 6, 2. av. Is 23, 2% ov. cp. 13, 8. Pcp. 39, 13. — cf. Ex 14, 4, 17, x8. qv. cp. 20, 38. i VTS. 265 CD. 80, “4k. Scf. cp. 20,. 41. Ecp.. 38, 22. MCE CD: 1637283 vcf. Nm 33, 55; Js 23, 13. €NVS Cp. I, 17. Hicps, 36; .28.° "395.95. z Jr 23, 6; 32, 27. — cf. 3 Rg 4, 25; 4 Rg 18, 31. acf. cp. 20, 1. Oly. ‘cp. 6,22." ecp. 32, 2. dy. Is to, 1. | et foramina tua ‘in die, qua conditus es, praeparata sunt. titudo tua, quae erat in medio tui, ceciderunt; 35 ¢universi habita- tores insularum “obstupuerunt super te, et reges earum omnes tem- pestate perculsi mutaverunt vultus, 36/negotiatores populorum Jsibi- laverunt super te; “ad nihilum deducta es et non eris usque in perpetuum. ys Et factus est sermo Domini ad me dicens: 2 4Fili hominis, dic principi Tyri: Haec dicit Dominus Deus: °Eo quod ele- vatum est cor tuum, et 4%dixisti: Deus ego sum et in cathedra Dei sedi “in corde maris, /cum sis homo et non Deus, et %dedisti cor tuum quasi cor Dei; 3“ecce sapientior es tu ‘Daniele, omne secretum non est absconditum a te, 4in sapientia et prudentia tua /fecisti tibi for- titudinem et adquisisti aurum et argentum in thesauris tuis, 5 in multitudine sapientiae tuae et in negotiatione tua multiplicasti tibi fortitudinem, et elevatum est cor tuum in robore tuo. 6 Propterea haec dicit Dominus Deus: Eo quod elevatum est cor - : tuum quasi cor Dei, 7 /idcirco ecce ego adducam super te “alienos robustissimos gentium, et ™nudabunt gladios suos super pulchritu- dinem sapientiae tuae et °polluent decorem tuum, § interficient et Pdetrahent te, et morieris in interitu. occisorum in corde maris. 9Nunquid @dicens loqueris: Deus ego sum coram interficientibus te, cum sis homo et non Deus, in manu occidentium te? 1°*Morte incircumcisorum morieris in manu alienorum, quia *ego locutus sum, ait Dominus Deus, 11 Et factus est sermo Domini ad me dicens: Fili hominis, “leva planctum super regem Tyri 12 et dices ei: Haec dicit Dominus Deus: Tu signaculum similitudinis, plenus sapientia et “perfectus decore; 13 Vin deliciis paradisi Dei fuisti, “omnis lapis pretiosus operimentum tuum, sardius, *topazius et iaspis, chrysolithus et “onyx et beryllus, Ssapphirus et carbunculus et smaragdus; aurum opus rey A = dcherub extentus et protegens, et posui te fin monte sancto Dei, in medio lapidum ignitorum ambulasti 15 perfectus in viis tuis a die conditionis tuae, donec inventa est iniquitas in te. 16In multitudine Megotiationis tuae repleta sunt interiora tua iniquitate, et peccasti; et eieci te de monte Dei et perdidi te, o cherub protegens, de medio lapidum ignitorum. 179Et elevatum est cor tuum, “in decore tuo, perdidisti sapientiam tuam in decore tuo, in terram proieci te, ante faciem regum dedi te, ut cernerent te; 18in multitudine ini- quitatum tuarum et iniquitate negotiationis tuae polluisti sanctifica- tionem tuam; ‘producam ergo ignem, de medio tui, qui comedat te, et dabo te in cinerem super terram Jin conspectu omnium videntium te. 19 Omnes qui viderint te in gentibus obstupescent super te; 'ni- hili factus es et non eris in perpetuum. 20 Et factus est sermo Domini ad me dicens: 21 Fili hominis, ™pone faciem tuam contra "Sidonem et prophetabis de ea 22 et dices: Haec dicit Dominus Deus: Ecce %ego ad te, Sidon, et ?glo- rificabor in medio tui; et %scient quia ego Dominus, *cum fecero in ea iudicia et 8sanctificatus fuero in ea 23 et immittam ei ‘pestilen- tiam et sanguinem in plateis eius, et corruent interfecti in medio eius gladio “per circuitum et scient quia ego Dominus. erit ultra domui Israél Yoffendiculum amaritudinis et spina dolorem inferens undique per circuitum eorum qui adversantur eis, et scient quia ego Dominus Deus. 25 Haec dicit Dominus Deus: Quando “congregavero domum Israél de populis, in quibus dispersi sunt, sanctificabor in eis coram gentibus et Yhabitabunt in terra sua, quam dedi servo meo Iacob, 26 et habitabunt. in ea séecuri et aedificabunt domos et plantabunt vineas et “habitabunt confidenter cum fecero iudicia in omnibus qui adversantur eis per circuitum, et scient quia ego Dominus Deus eorum., . 2 In anno @decimo, decimo mense, undecima die mensis factum est verbum Domini ad me dicens: 2 Fili hominis, \pone faciem tuam contra °Pharaonem regem Aegypti et prophetabis de eo et dde Aegypto ‘universa. 3% Loquere et dices: Haec dicit Dominus ee ee 24 Et non. — 804 — or te 3 eH Ns eh. breve de Sidone vaticinium (20-26), de Aegyptiorum interitu plura ora- cula profert et primo in Pharaonem invehit, quem Deus humiliabit (29, 1-10) et per Nabuchodonosor una cum exercitu suo ad nihilum peri Peat SO DES cath 5 Sea Deus: Ecce “ego ad te, Pharao rex Aegypti, /draco magne, qui cubas in medio fluminum tuorum et "dicis: Meus est fluvius, et ego feci memetipsum. 4 Et ‘ponam frenum in maxillis tuis et adgluti- nabo pisces fluminum tuorum squamis tuis, et extraham te de medio fluminum tuorum, et universi pisces tui squamis tuis adhaerebunt. 5 Et jproiciam te in desertum et omnes pisces fluminis tui; ‘super faciem terrae cades, ™non colligeris neque congregaberis; bestiis terrae et volatilibus caeli dedi te ad devorandum; et "scient omnes habitatores Aegypti quia ego Dominus, pro eo quod fuisti °baculus harundineus domui Israél; 7 quando apprehenderunt te manu, et confractus es et lacerasti omnem umerum eorum et, innitentibus eis super te, comminutus es et dissolvisti omnes renes eorum. 8 Propterea haec dicit Domiinus Deus: Ecce Yego adducam super te gladium et interficiam de te hominem et iumentum, 9 et erit terra Aegypti in desertum et in solitudinem, et scient quia ego Dominus. Pro eo quod ‘dixeris: Fluvius meus est et ego feci eum; 19 idcirco ecce ego ad te et ‘ad flumina tua daboque terram Aegypti in soli- tudines, gladio dissipatam a “turre Syenes usque ad terminos Ae- thiopiae. 11 ¥%Non pertransibit eam pes hominis neque pes iumenti gradietur in ea, et non habitabitur quadraginta annis. 12 *Daboque terram Aegypti desertam in medio terrarum desertarum et civitates eius in medio urbium subversarum, et erunt desolatae quadraginta annis, et Ydispergam Aegyptios in nationes et ventilabo eos in terras. 13 Quia haec dicit Dominus Deus: Post finem quadraginta anno- rum *congregabo Aegyptum de populis, in quibus dispersi fuerant, 14 et Yreducam captivitatem Aegypti et collocabo eos in “terra Pha- thures, in terra nativitatis suae, et erunt ibi in Cregnum humile. 15 Inter cetera regna erit humillima et non elevabitur ultra super nationes; et 4imminuam eos, ne imperent gentibus, 16 “neque erunt ultra domui Israél in confidentia docentes iniquitatem, ut fugiant et sequantur eos, et /scient quia ego Dominus Deus. 17 Et factum est, in 9vicesimo et septimo anno, in primo, in una mensis factum est verbum Domini ad me dicens: . 18 “Fili hominis, Nabuchodonosor rex Babylonis ‘servire fecit exercitum suum servi- tute magna adversus Tyrum, omne caput decalvatum et omnis ume- rus depilatus est, et merces non est reddita ei neque exercitui eius de Tyro pro servitute qua servivit mihi adversus eam. 19 Propterea haec dicit Dominus Deus: Ecce jego dabo Nabu- chodonosor regem Babylonis in terra Aegypti, et ‘accipiet multitu- dinem eius et depraedabitur manubia3 eius et diripiet spolia eius. et erit merces exercitui illius 29 et operi quo servivit adversus eam. “Dedi ei terram Aegypti, pro eo quod laboraverit mihi, ait Domi- nus Deus. 21 In die illo =pullulabit cornu domui Israél, et °tibi dabo aper- tum os in medio eorum, et Pscient quia ego Dominus. 3 Et factum est verbum Domini ad me dicens: 2 Fili hominis, propheta et dic: Haec dicit Dominus Deus: @Ululate: Vae vae diei. 3 Quia iuxta est dies et appropinquat; %dies Domini, @dies nubis, tempus gentium erit. 4 Et veniet ¢gladius in Aegyptum, et “erit pavor in /Aethiopia, cum ceciderint vulnerati in Aegypto, et Yablata fuerit multitudo illius, et destructa fundamenta eius. 5 Aethiopia et "Libya et Lydi et omne reliquum vulgus et Chub et filii terrae foederis cum eis gladio cadent. ; 6 Haec dicit Dominus Deus: Et ‘corruent fulcientes Aegyptum, et jdestruetur superbia imperii eius, a ‘turre Syenes gladio cadent in ea, ait Dominus Deus exercituum, 7et ™dissipabuntur in medio terrarum desolatarum, et urbes eius in medio civitatum desertarum erunt; Set "scient quia ego Dominus, cum °dedero ignem in Ae- gypto, et attriti fuerint omnes auxiliatores eius. 9In die illo Pegre- dientur nuntii a facie mea in trieribus ad conterendam Aethiopiae confidentiam; et erit pavor in eis in die Aegypti, quia absque du- bio veniet. J : le 10 Haec dicit Dominus Deus: 9Cessare faciam multitudinem Ae- gypti in manu Nabuchodonosor regis Babylonis. 11 ‘Ipse et populus PROPHETIA EZECHIELIS 29, 4 — 30, rr év.cp. 13, 8. fep. 32, 2. — cf. Ps 43, 83; 24; 1S O7,:35--S1,09» ct; 32.8. vr. 9 tcp. 38, 4; 4 Rg 19, 28. — cf. . CP. 19, 9; 2 Lar 33, Ir. fcl.ep; 33, 4, &. lLJr 9, 22. m cf. Is 14, 19; Jr-8, 23 25494. nv. Cp. 20, 38. 04 Re 18, 21. — cf. Is 30, 2, go Li a 57, dcf. cp. 17, 17; Is 20, 5; 30. $:°$,'7; 30 3, 365°37;'6 QV. cp. 1& Gs rvr. 3. — cf. cp. 28, 2. SYvr. 3. — Vv. cp. 13; 8 tcf. cp.s30; ¥2: # cf: cpi30;"'6. UCP. 32, 13. — cf. cp. 35, 7. £:Cp.- 30; 7. ycp. 30, 23, 26. — cf. Jr 46, 19. zcf. Is 19, 22-25: Jr 46, 26. a cf. ep. 39, 25. 5 cp. 30,142 Jr 44,52, 45.55 —v. Is rz, 11. 6cp. 57, 6; 14. @ ¢ef:. icp? 30, 23. é ct: 18°30;"2, 73% 36, 4)°63° hin ect cp. hv. cp. 2, 1. bef; cp, 26,77: PCD; 30; 10; 32, 1S7. NAb e3, lcp. 30, 4. — cf. cp. 30, 10. mt. (3 43,.3- na Ps 131, 17. — cf. Le 1, 60. OCP. 24, 27; 33, 22. — cf. ep. 16. 6 Oss D5 CD. -20,) 38% av. Is 13, 6. POS9, FFs, JVtp ASG es ts Spiee7. cp. 34, 125 Fi 2; 23 Sphte crs; dcp. 29, 8. , ct: 1S, 23,3; fcp. 38, 5; Is 43, 3. zcp. 29, 19. — cf. vr. ro. Av. cp. 27, 10. icf. cp. 32,21, jvr. 18. — cf. cp. 33, 28. lep. 29, 10. m cp. 29, 12. ncp. 29, 6. —- Vv. cp. 20, 38. ocf. cp. 28, 18. 6 cf, "Is: 18, 1, °2. qvr. 4. — Vv. Is 19, 4, 23. INS CD. 28, 7; i Bagct PROPHETIA EZECHIELIS 30, 12 — 31, 13 rediget (17-21). Quod vaticinium clarius explicans propheta ostendit re- gem Babylonis posthac advenientem ut comminuat vires Aegypti (30, 1-26) sortemque sortis Assyriae non dissimilem infligat. Etenim, ut Assyria Scp. 28, 7. tIs 19, 5, 6. — cf. cp. 29, 10. C1. CD. 29,3 vcf. Is-19, 4. Be RD Gy Mak Do : 13] Cp. in fs. fugae DNJC: in Aegypt. y Jr 10, 11; 43, 12; 46, 25; Ze £472. zIs 19, 13; Jr 2, 106. acf. cp. 29, 15; Zc 10, II. b cf. Is 19, 16. ccp. 29, 14. — v. Is 11, It. d Jr 2, 16; 43, 7-9; 44, 1; 46, 14. — cf. Is 30, 4. évr. 19. f Jr 46, 25; Nb 3, 8. cv s 13, 8. Gn 41, 45. — cf. Is 19, 18; r 43, 13. idl’ Jr 15, 9; Am 8, 9. jvr. 6. ver. 14. MV. CD. 20, 38. NV. Cp. 20, I. ocf. Jr 48, 25. pcf. Jr 30, 13: 46, 11. aN. cp: 13, 8. iNT. 20; CD. 29,42. Sch. VP do. tcf. vr. 8. —-v. cp. 21, 3. u Jb 24, 12; Jr 26, 15; 51, 52. v cf. vr. 8. @ Cl. CD20. YOR) 30; 42: 32.°123 Ucf. vr. 2. mcf. Am 2, 9. ncp. 28. 13; Is 51, 3. — cf. Vs 10,- 18. ovr. 16. — cf. Is 14, 8. ®Gh. NP 3s qcp. 17,-3. — cf. vr. 3, 4. r Dn 5, 20. — cf. Is ro, 12. $v. Cp: 28). 9. fck..cp; -34,: $< u CD. 32, 4. eius cum eo fortissimi gentium adducentur ad disperdendam terram et %evaginabunt gladios suos super Aegyptum et implebunt terram interfectis. 12 Et ‘faciam “alveos fluminum aridos et tradam terram in manus Vpessimorum et dissipabo terram et plenitudinem eius manu alienorum. “Ego Dominus locutus sum. 13 Haec dicit Dominus Deus: Et Ydisperdam simulacra et cessare faciam idola de *Memphis, et “dux de terra Aegypti non erit amplius, et Sdabo terrorem in terra Aegypti 14 et disperdam terram ¢Phathures et dabo ignem in %Taphnis et ¢faciam iudicia in Alexandria 15 et effundam indignationem meam super Pelusium, robur Aegypti, et in- terficiam multitudinem Alexandriae 16 et dabo ignem in Aegy- pto. 9Quasi parturiens dolebit Pelusium, et Alexandria erit dissipata, et in Memphis angustiae cotidianae. 17 Iuvenes *Heliopoleos et Bu- basti gladio cadent, et ipsae captivae ducentur, 18 et in Taphnis ‘ni- grescet dies, cum contrivero ibi sceptra Aegypti, et defecerit in ea Jsuperbia potentiae eius; ipsam nubes operiet, filiae autem eius in captivitatem ducentur; 1% et Jiudicia faciam in Aegypto, et ™scient quia ego Dominus. 20 Et factum est, in “undecimo anno, in primo mense, in septima mensis factum est verbum Domini ad me dicens: 21 Fili hominis, °bracchium Pharaonis regis Aegypti confregi, et ?ecce non est obvo- lutum ut restitueretur ei sanitas, ut ligaretur pannis et fasciaretur linteolis, ut, recepto robore, posset tenere gladium. 22 Propterea haec dicit Dominus Deus: Ecce %ego ad Pharaonem regem Aegypti et comminuam bracchium eius forte, sed confractum, et deiciam gladium de manu eius 23 et ‘dispergam Aegyptum in gentibus et ventilabo eos in terris 24et 8confortabo bracchia regis Babylonis ‘daboque gladium meum in manu eius et confringam bracchia Pharaonis, et “gement gemitibus interfecti coram facie eius. 25 Et confortabo bracchia regis Babylonis, et bracchia Pharaonis concident; et scient quia ego Dominus. cum Ydedero gladium meum in manu regis Babylonis, et extenderit eum super terram Aegypti. 26 Et ‘dispergam Aegyptum in nationes et ventilabo eos in terras, et ™scient quia ego Dominus. Et factum est, in anno undecimo, tertio mense, una mensis factum est verbum Domini ad me dicens: 2 Fili hominis, dic -Pharaoni regi Aegypti et *populo eius: °Cui similis factus es in ma- gnitudine tua? 3 Ecce “Assur, quasi 4cedrus in @Libano, pulcher ramis et /frondibus nemorosus %excelsusque altitudine, et inter condensas frondes elevatum est cacumen eius. 4 Aquae nutrierunt illum, abys- sus exaltavit illum, “flumina eius manabant in circuitu radicum eius, et frivos suos emisit ad universa ligna regionis. 5 Propterea elevata est altitudo eius super omnia ligna regionis, et multiplicata sunt arbusta eius, et elevati sunt rami eius prae Jaquis multis. 6 Cumque extendisset umbram suam, “in ramis eius fecerunt nidos omnia vo- latilia caeli, et sub frondibus eius genuerunt omnes bestiae saltuum, et sub umbraculo illius habitabat coetus gentium plurimarum. 7 Erat- que 'pulcherrimus in magnitudine sua et in dilatatione arbustorum suorum, erat enim radix illius iuxta aquas multas. 8™Cedri non fuerunt altiores illo in “paradiso Dei, abietes non adaequaverunt summitatem eius, et platani non fuerunt aequae frondibus illius, omne lignum paradisi Dei non est adsimilatum illi et pulchritudini eius. 9 Quoniam speciosum feci eum et multis condensisque frondi- bus, et aemulata sunt eum °omnia ligna voluptatis, quae erant in paradiso Dei. 10 Propterea haec dicit Dominus Deus: Pro eo quod ®sublimatus est in altitudine et dedit Ysummitatem suam virentem atque con- densam, et “elevatum est cor eius in altitudine sua, 11 tradidi eum in manu fortissimi gentium, faciens faciet ei; iuxta impietatem eius eieci eum. 12 Et succident eum @alieni et crudelissimi nationum et *proi- cient eum super montes, et in cunctis convallibus corruent rami eius et confringentur arbusta eius in universis rupibus terrae, et recedent de umbraculo cius omnes populi terrae et relinquent eum. 13 “In ruina eius habitaverunt omnia volatilia caeli, et in ramis eius fuerunt — 806 — ee * So < ier iad quasi cedrus sublimis (31, 1-9) succisa est (10-18); ita Pharao velut draco ex aquis deductus, stupentibus caelo et terra, a rege Chaldaeorum vorabitur (32, 1-16), ad inferos deducetur (17-21) ibique cum iis qui PROPHETIA EZECHIELIS universae bestiae regionis. 14Quam ob rem “non elevabuntur in altitudine sua omnia ligna aquarum nec ponent sublimitatem suam inter nemorosa atque frondosa nec stabunt in sublimtitate sua omnia quae irrigantur aquis, quia omnes traditi sunt in mortem “ad terram Seeman in medio filiorum hominum, ad eos “qui descendunt in acum. 15 Haec dicit Dominus Deus: In die, quando @descendit ad infe- ros, induxi luctum, operui eum abysso et prohibui flumina eius et coércui aquas multas; contristatus est super eum ?Libanus, et omnia ligna agri concussa sunt. 16¢A sonitu ruinae eius 4commovi gentes, cum deducerem eum ad infernum cum his qui descendebant in la- cum, et consolata sunt in terra infima omnia ligna voluptatis egregia atque praeclara in Libano, universa quae irrigabantur aquis; 17 nam et ipsi cum eo descendent in infernum ad interfectos gladio, et fbracchium uniuscuiusque 9sedebit sub umbraculo eius in medio nationum. 18 Cui adsimilatus es, o inclite atque sublimis inter ligna voluptatis? ‘Ecce deductus es cum lignis voluptatis ad terram ulti- mam, /in medio incircumcisorum dormies, cum eis qui interfecti sunt gladio: ipse est Pharao et omnis multitudo eius, dicit Domi- nus Deus. 3 Et factum est, “ 635.38; (1B. € CD. 20, 3. ff Ch AS -18, -2% ee Jr 46," 8. VioeCD Ea; ESae 17720; icf. cp. 26, 9. Sills CDS 20.2.5: CO. 29, F- Lick. $i. 12’ Wey. is) re OT 22283 24, °29e0Mr: 23;-295. 25- Cf: 18. 't4.¥2. Ocf Ex'10, 213. 15°53.30: £ cp. 26, 16% -27,..35. acf; Gni3, 24; 4. Par 21, 116; rcp. 26, 16. — cf. Dt 28, 66. sick. ‘cp: 20;; °8;.-19;, .— ‘Vv.-gt 6, 26 tN. cp. 31, 2 WN ED. 28-7 9. Cp.s20; ts ‘Ci Cp Ea, 80: ¥ cp. 20; 38. zvr. 18. — cf. Jr 9, 17. @vr. I. — V. cp. 20, I. b vr. 2 ; Cp; °30, 6, 8. § 28, FO? O91,. 182 ae. — 807 — PROPHETIA EZECHIELIS 32, 23 — 33, 13 dum viverent, potentes fuerunt, consolabitur (22-32). 2, Vaticinia consolatoria (33, 1-48.. 1. Regoum Israél restituendum (33, 1-39, 29). Prae pri- mis propheta docet iustum merceuem ovtenturum esse si perseveraverit tcf. vr. 24-30. mIs 14, 15. WV. VI. 25, 26. — Ovr. 24-27. — Cf. vr. 32. Pcp. 26, 20. — v. Ps 26, 13. qcf. vr. 22, 26, 29, 30. fIS 28) 1153 E,.22 Jr 49, 34-39. & vr. 20. évr. 18. — v. cp. 31, 14. 695-255 1,.50% Cio 3 Gress 36, 7; 39, 26; 44. cp. 34. 39. cf. Is 30, 33. “V0. 22. ¥V. Cp. 27, 13. 54. 2Gu 35 tee 16: 10: acl. 1. Mc 13,28. 29. 6 cp. 28,:10; 32, 18. CV. GH. '25, 12-14. ay. Jer 155.2 5, 9. e (cp. 28, 21; Is 23; %2.C8)): fGen. 32, 16: Ev. rot Pine § ae cf. vr. 10. ivr. 21, 27. — cp. 31, 18. 1-11 LL, in fr. 2 p. D. 2 Nbr. oe 12; 27, $03 :GD..3) ES se bv. cp. 14, 17. c Jr 6, 17. —'cf. Is 21, 8. d cf. Mic 7) A ecf. Am 3, 6 fvr. 6; cp. 18, 13. — v. ep. 3, 18. £ ef. Cb. 1S. -26. Act. cp. 3, 18. 7-9] cp. 3, 17-19. oe cp. 4, 17. : tf. Ob.:37, i 349, 14. m1} * Calech. it’s, 9. = Ant. in fr ‘ et in recon: paenit P. )—v. Jl 2, 1 v. cp. 16, 48 t1 Tm 2, 4-6. sc ep. :%8,.23 nvr. 2 oct. cp. 13, 183: 18.24: 12 b) * Catech. R. II 5, 30. — Ant. in fs. boni Latr. cf. 2 Pas:7, :14. 22, 6. — Vv. 13. — ct. ‘Assur et omnis multitudo eius, in circuitu illius sepulcra eius, omnes interiecti et qui ceciderunt gladio, 23 quorum data sunt se- pulcra in "'novissimis laci, et facta est multitudo eius “per gyrum sepulcri eius, universi interfecti cadentesque gladio, °qui dederant quondam formidinem Pin terra viventium. 24 @Ibi *Aelam et omnis multitudo eius per gyrum sepulcri sui, Somnes hi interfecti ruen- tesque gladio, ‘qui descenderunt incircumcisi ad terram ultimam, qui posuerunt terrorem suum in terra viventium et “portaverunt igno- miniam suam cum his qui descendunt in lacum. 25 *In medio inter- fectorum posuerunt cubile eius in universis populis eius, *in circuitu eius sepulcrum illius, omnes hi incircumcisi interfectique gladio; dederunt enim terrorem suum in terra viventium et Yportaverunt ignominiam suam cum his qui descendunt in lacum; in medio in- terfectorum positi sunt. 26 Ibi Mosoch et Thubal et omnis multitudo eius: in circuitu eius sepulcra illius; omnes hi incircumcisi interfe- ctique et cadentes gladio, quia dederunt formidinem suam in terra viventium. 27 Et ‘non dormient cum fortibus cadentibusque et incir- cumcisis, qui descenderunt ad infernum “cum armis suis et posue- runt gladios suos sub capitibus suis, et fuerunt iniquitates eorum in ossibus eorum, quia terror fortium facti sunt in terra viventium; 28 et tu ergo bin medio incircumcisorum contereris et dormies cum interfectis gladio. 29 Ibi “Idumaea et reges eius et omnes duces eius, qui dati sunt cum exercitu suo cum interfectis gladio et qui cum incircumcisis dormierunt et cum his qui descendunt in lacum. 3 Ibi 4principes aquilonis omnes et universi ‘venatores, qui deducti sunt cum interfectis, paventes et in sua fortitudine confusi, qui dormie- runt incircumcisi cum interfectis gladio et portaverunt confusionem suam cum his qui descendunt in lacum. 431 Vidit eos Pharao et fconsolatus est super Yuniversa multitudine sua, quae interfecta est gladio: Pharao et omnis exercitus eius, ait Dominus Deus; 32 “quia dedi terrorem meum in terra viventium, et dormivit in medio in- circumcisorum cum ‘interfectis gladio Pharao et omnis multitudo cius, ait Dominus Deus. 3 Et factum est verbum Domini ad me dicens: 2 Fili hominis, loquere ad ¢filios populi tui et dices ad eos: Terra, bcum in- duxero super eam gladium, et tulerit populus terrae virum unum de novissimis suis et “constituerit eum super se 4speculatorem, 3 et ille viderit gladium venientem super terram et cecinerit bucina et adnuntiaverit populo; 4audiens autem quisquis ille est sonitum bu- cinae et non se observaverit, veneritque gladius et tulerit eum, /san- guis ipsius super caput eius erit. 5 9Sonum bucinae audivit et non se observavit, sanguis eius in ipso erit; si autem se custodierit, animam suam salvabit. § “Quod si speculator viderit gladium venien- tem, et non insonuerit bucina, et populus se non custodierit, vene- ritque gladius et tulerit de eis animam, ille quidem in iniquitate sua captus est, sanguinem autem eius de manu speculatoris requiram. 7Et tu, fili hominis, speculatorem dedi te domui Israél; audiens ergo ex ore meo sermonem adnuntiabis eis ex me. 8 Si, me dicente ad impium: Impie, morte morieris, non fueris locutus, ‘ut se custo- diat impius a via sua, ipse impius in iniquitate sua morietur, san- guinem autem eius de manu tua requiram; 9%si autem, adnuntiante te ad impium ut a viis suis convertatur, non fuerit conversus a via sua, ipse in iniquitate sua morietur, porro tu animam tuam liberasti. 10 Tu ergo, fili hominis, dic ad domum Israél: Sic locuti estis dicentes : Tniquitates nostrae et peccata nostra super nos sunt, et fin ipsis nos tabescimus: jquomodo ergo vivere poterimus? 11 Dic ad eos: *Vivo ego, dicit Dominus Deus, ’olo mortem impii, sed ut convertatur impius a via sua et vivat. ‘Convertimini, convertimini a viis vestris pessimis et ™quare moriemini, domus Israél ? 12 Tu itaque, fili hominis, dic ad "filios populi tui: °Tustitia iusti non liberabit eum in quacumque die peccaverit, et ?impietas impii non nocebit ei in quacumque_ die conversus fuerit ab impietate sua, et iustus non poterit vivere in iustitia sua in quacumque die pec- caverit. 13 Etiamsi dixero iusto quod vita vivat. et confisus in — 808 — rere wea ise a Rhy, (1-9), similiter peccatorem si paenitentiam egerit (10-20); pravi vero et impii a terra sancta debent arceri, licet filtt sint Abrahae (21-33). Pariter pastores de se tantum sollicitos reiciendos esse (34, 1-10); 'judicium et iustitiam fecit, vita vivet. iustitia sua fecerit iniquitatem, Yomnes iustitiae eius oblivioni tra- dentur, et in iniquitate sua quam operatus est, in ipsa morietur. 14rSi autem dixero impio: *Morte morieris, ‘et egerit paenitentiam a peccato suo feceritque iudicium et iustitiam ‘5et “pignus re- stituerit ille impius *rapinamque reddiderit, “in mandatis vitae am- bulaverit nec fecerit quidquam iniustum, vita vivet et non morie- tur: 16% omnia peccata eius, quae peccavit, non imputabuntur ei, 17 Et dixerunt filii populi tui: Non est aequi ponderis via Domini, et ipsorum via iniusta est. 18aCum enim recesserit iustus a iustitia sua feceritque iniquitates, morietur in eis; 19 %et, cum recesserit impius ab impietate sua fece- ritque iudicium et iustitiam, vivet in eis. 2° Et dicitis: “Non est recta via Domini. 7Unumquemque iuxta vias suas iudicabo de vobis, domus Israél. 21 Et factum est, in duodecimo anno, in decimo mense, in quinta mensis ¢transmigrationis nostrae venit ad me /qui fugerat de Ieru- salem dicens: 9Vastata est civitas. 22"“Manus autem Domini facta fuerat ad me vespere, antequam veniret qui fugerat, ‘aperuitque os meum, donec veniret ad me mane, et, aperto ore meo, non silui amplius. 23 Et factum est verbum Domini ad me dicens: 24 Fili hominis, jqui habitant in ruinosis his super humum Israél loquentes aiunt: JUnus erat Abraham et hereditate possedit terram; ™nos autem multi sumus: nobis data est terra in possessionem. 25 Idcirco dices ad eos: Haec dicit Dominus Deus: "Qui in san- guine comeditis et °oculos vestros levatis ad immunditias vestras. et Psanguinem funditis, nunquid terram hereditate possidebitis? 26 4Ste- tistis in gladiis vestris, *fecistis abominationes et unusquisque uxorem proximi sui polluit, et terram hereditate possidebitis? 27 Haec dices ad eos: Sic dicit Dominus Deus: *Vivo ego, quia tqui in ruinosis habitant “gladio cadent, et qui in agro est bestiis tradetur ad devorandum, qui autem in Upraesidiis et speluncis sunt peste morientur. 28 Et *dabo terram in solitudinem et in desertum, et Ydeficiet superba fortitudo eius et desolabuntur *montes Israél, eo quod nullus sit qui-per eos transeat, 29 et ¢scient quia ego Dominus, cum dedero terram eorum desolatam et desertam propter universas abominationes suas, quas operati sunt. 30 Et tu, fili hominis, °filii populi tui, qui loquuntur de te iuxta muros et in ostiis domorum et dicunt unus ad alterum, vir ad pro- ximum suum, loquentes: Venite, et audiamus quis sit sermo egre- diens a Domino, 31 et veniunt ad te, quasi si ingrediatur populus, et sedent coram te, populus meus, et Zaudiunt sermones tuos et non faciunt eos, quia “in canticum oris sui vertunt illos, et favaritiam suam sequitur cor eorum, °2 et es eis quasi carmen musicum, quod suavi 2dulcique sono canitur, et “audiunt verba tua et non faciunt ea; 33 et, cum venerit ‘quod praedictum est (ecce enim venit), tunc | Iscient quod prophetes fuerit inter eos. 3 Et factum est verbum Domini ad me dicens: 2 Fili hominis, propheta de pastoribus Israél, propheta et dices pastoribus. Haec dicit Dominus Deus: %Vae pastoribus Israél, qui pascebant semetipsos! “Nonne greges a pastoribus pascuntur? 34Lac comede- batis et “lanis operiebamini et quod crassum erat occidebatis, gre- gem autem meum non pascebatis; 4/fquod infirmum fuit non conso- lidastis et quod aegrotum non sanastis, quod confractum est non alligastis et 29quod abiectum est non reduxistis et quod perierat non Gusesistts, sed *cum austeritate imperabatis eis et cum potentia. Et ‘dispersae sunt oves meae, eo quod non esset pastor, et ffactae sunt in devorationem omnium bestiarum agri et dispersae sunt. 6 Erraverunt greges mei in cunctis montibus et in universo colle excelso, et super omnem faciem terrae dispersi sunt greges mei, et ™on erat qui requireret, non erat, inquam, qui requireret. 7 Pro- pterea, pastores, audite verbum Domini: 8 Vivo ego, dicit Dominus Deus, quia, pro eo quod facti sunt “greges mei in rapinam, et oves meae in devorationem omnium bestiarum agri, eo quod non esset PROPHETIA EZECHIELIS 33, 14 — 34, 8 qcf. vr. 12 fp, 3}. 18: scf. Gn 2, 17. tepy. 183. 27; Jr518; 78, ucp. 18, 7 « Lv 6, 2, F 5.— cf. Le 19, 8. SVg CD. 20,- BE wep. -28,°22: S vf. 20;-cp; .%8; 25,29. re vr. 42, 13. — Vv. cp. 18, 26. bcp. 18, 27. — cf. vr. 11, 12. Cvr. 17; cp. 18, 25, 29. dcp. 18, 30; Ecli r5, 18; Rm 2, 6. €cp. 40, I. fcp. 24, 26. gcp. 40, 1. — cf. cp. 26, 2. — v. 4 Rg 22, 2-11. hcp. 1, 33. — cf. cp. 24, 26, Slay #CD. 3; 27; 2¢/52r. ivr. 27. lIs sr, 2. — cf. Ac 7, 5. mci. Mt 3, 9; Le 3, 8. nef. Gn 9, 4; Le 3, 17. ocp. 18, 6. pv. 2a. 9% cp. a cf. G 27, 40. a» Se Sioa fv. cp. 16. 48. eV". 24. Cl. CD. (92s (Th: 2t. def: 1. Re 93, 29. xcp. 6, 14; 15, 8. — cf. cp. 35, 3, 9; Jr 44, 2, 6, 22. v cf. cp. 7, 24; 30, 6 2 ep, 6.3. uv. cp. 20, 38. b vr. 2. ccf. Mt 19, 22. — v. cp. 8, 1. Vi "Is" 58; "2; e cf. 30, 9; Lm 3, 14. Pel. We 22-13: ie x Rg 16, 17: hcf. Mt 7, 26; Le 6, 49. icf. vr. 29. jcp. . — cf. Zc 2, 2 Cc 9. 1-12] an in fr. 3 p. D. 2 Nor. wir 23> bs b cf. vr. 8; Ju 12. eck. 2 Cor't2,°34. d Zc:11, 16. eZc 11, 4, §. — cf. Mic 3, 2, 3; Jo 10, 10. fict: Vt236, "9%? cc Mt 18, 12; Le 15, 4. p Ex’r, 13, 44. — ‘cf. x Pt 5. 3. #3 Rg 22, 17; Mt 9, 36. © Pek Ie: $0; 7; 17. 6] v. Jr 3r, 28. et: vr. 113: Jo-10,, 22: 8b) R. in fs. BMV. div. Past. Matris. 8] * cf. Catech. R. Il 7, 4. mv. cp. 16, 48. ncf. vr. 22. PROPHETIA EZECHIFLIS 34, 9 — 35, 9 quorum loco Deus gregi olim disperso et a se congregato (11-22) suscitabit genuinum pastorem (23-25), eumque, postquam pacis foe- dus cum grege inierit, in terra benedictionis constituet (26-31). Sequi- 10-16] L. in fr. 2 p. L. + Qdg. o cf. cp.113528: p cf. Heb 13, 17.— V.cp. 3, 18. gd ch: Ze ry, 8: ged n'y Gee ae SEC, CD. 13, 20. 11-13] RR. ut s. vr. 6. tcf. Lc 19, 10; Jo 10, 11, — cf. Mic 4, 6, 7. , BCP. 30, 2; Ji 2,°2:Sph #,*1s. vv. CD. II, 17. x ok 6, 2. — cf. cp. 17, 23. y Ps 22, 2. — cf. Jo 10, 9. 1s 49518)" jr 43; 22. acf, vr. 23; Is 40, 11. 15} v. ur. II-13. 15,16] Cm. in fs. s. Petri Clav. Le 19, 10. — cf. vr. 4. c Mic 4 6; Sph 3, 16. d cf. vr. 20. C vr. 20, 22. — cf. cp. 20, 38; Mt 25, 32, 33. f cf. cp. 32, 14. g Dt 33, 17; 3 Re 22, 11; Dn 8, 4; 1 Mc 7, 46. A cf. vr. 4. 22] Ant. ut sup. vr. 6. icf. vr. 8. / CP: 39; 22,: 24; Sri 3, A585728,. 4, 5; Mic 5, 4; 7,14. —. cf. Vr. IS: JO 16..3%,.1pe k Jo 21, 15-17. — cf. Mt 2, 6. bet. ia Re 5,12: PS 97 -70892. — Vv. Cp. 37, 24. 25. mV. CD. 37, 27; Ex 29, 45; Lv 76,542: WN. CDS 29285 acp. 37, 26. —v. Is 54, Io. b Lv 26, 6; Os 2. 18. — cf. Is 35, 9. — v. Is 12; 6-9. qacp. 38, 8, 14. Yr Ghi.232)9 18.70, 24720 O13. s Lv 26, 4. — cf. cp. 22, 24. t MI 3, ro. “CD. 36,30. LY" 26) 45 vcp. 38, 8, 14; 39, 26. xv. cp. 20, 38. y Lv 26, 13. — cf. Jr 30, 8. 2cf. vr. 8. avr. 25. bcp. 38, 8, 14. cls 60, 21; 61, 3. dcp. 33, 29. ecp. 36, 6; 39, 26. — cf. cp. 32, 24, PP8.936 B5> 7895335 99s 341550 10, 16. @NV..CD:0; 2. O'Cp:. 96. 32° Is 20 cree Am ¥,. 12% Mi I, 4. — v. Jr 40, -22. ccp. 25, 8; Gn 32, 6. —.cf. b o. dv. cp. 13, 8 é€v. cp. 6, 14. f Ab 10. — cf. cp. 33, 28. g.cfy. IS.27:.10:- 29,610, # ct.2PS.:136, 7°, Am. 3. \vTr, #Ab 13. 7'CD.: 21,25. lv. cp. 16, 48. mcf. Gn 9, 6; Mt 26, 52; Ap 53,10; evr... 3. Ocp. 29, II. D Ch. Cp: 133 Jet 3% @.CD.:.3%5, 89,283, 625.20, 2, ’ VI. 3, 4. pastor; neque enim quaesierunt pastores mei gregem meum, sed pascebant pastores semetipsos et greges meos non pascebant; 9 pro- pterea, pastores, audite verbum Domini: 10 Haec dicit Dominus Deus: Ecce °ego ipse super pastores, ?requiram gregem meum de manu eorum et Ycessare faciam eos, ut ultra non pascant gregem, “nec pa- scant amplius pastores semetipsos, et ‘liberabo gregem meum de ore | eorum, et non erit ultra eis in escam. 11 Quia haec dicit Dominus Deus: Ecce tego ipse requiram oves meas et visitabo eas: 12sicut visitat pastor gregem suum in die quando fuerit in medio ovium suarum dissipatarum, sic visitabo oves meas et liberabo eas de omnibus locis, in quibus dispersae fuerant in “die nubis et caliginis, 1% et educam eas de populis et Ycongregabo eas de terris et inducam eas in terram suam et pascam eas in “montibus IJsraél, in rivis et in cunctis sedibus terrae; 14 Yin pascuis uberrimis pascam eas, et in montibus excelsis Israél erunt pascua earum :. *ibi requiescent in herbis virentibus et in pascuis pin- guibus pascentur super montes Israél. 154Ego pascam oves meas et ego eas accubare faciam, dicit Dominus Deus. 16 2Quod perierat requiram et “quod abiectum erat reducam et quod confractum fuerat alligabo et quod infirmum fuerat consolidabo et %quod pingue et forte custodiam et pascam illas in iudicio. 17 Vos autem, greges mei, haec dicit Dominus Deus: Ecce ego iudico inter pecus et pecus, arietum et hircorum. 18 Nonne satis vobis erat pascua bona depasci? insuper et reliquias pascuarum vestrarum conculcastis pedibus vestris et, cum @purissimam aquam biberetis, reliquam pedibus vestris tur- babatis, 19 et oves meae his, quae conculcata pedibus vestris fuerant, pascebantur et, quae pedes vestri turbaverant, haec bibebant. 20 Propterea haec dicit Dominus Deus. ad vos: ‘Ecce ego ipse iudico inter pecus pingue et macilentum: 21 pro eo quod lateribus et umeris impingebatis et %cornibus vestris ventilabatis “omnia in- firma pecora, donec dispergerentur foras, 22 ‘salvabo gregem meum, et non erit ultra in rapinam, et iudicabo inter pecus et pecus 23 jet suscitabo super eas pastorem unum ‘qui pascat eas, ‘servum meum David; ipse pascet eas et ipse erit eis in pastorem; 24 ™ego autem Dominus ero eis in Deum, et servus meus David princeps in medio eorum: “eco Dominus locutus sum. 25 °Et faciam cum eis pactum pacis et ?cessare faciam bestias pessimas de terra, et qui habitant in deserto Ysecuri dormient in saltibus, 26 et ponam eos in circuitu collis mei “benedictionem et ‘deducam imbrem in tempore suo, ‘pluviae benedictionis erunt. 27 ¥%Et dabit lignum agri fructum suum, et terra dabit germen suum, et YVerunt in terra sua absque timore et scient cuia ego Dominus cum contrivero catenas iugi eorum et eruero eos de manu imperantium sibi. 28 Et *non erunt ultra in rapinam in gentibus, @neque bestiae terrae devorabunt eos: sed %ha- bitabunt confidenter absque ullo terrore. 29 Et suscitabo eis “germen nominatum, et “non erunt ultra imminuti fame in terra ¢neque por- tabunt ultra opprobrium gentium 3et scient quia ego Dominus Deus eorum cum eis, et ipsi populus meus domus Israél, ait Dominus Deus. 31/Vos autem, greges mei, greges pascuae meae, homines estis, et ego Dominus Deus vester, dicit Dominus Deus. 3 Et factus est sermo Domini ad me dicens: 2 Fili hominis, “pone faciem tuam °adversum °montem Seir et prophetabis de eo et dices illi: % Haec dicit Dominus Deus: Ecce 4ego ad te, mons Seir, et “extendam manum meam super te et /dabo te desolatum atque desertum. 49Urbes tuas demoliar, et tu desertus eris et scies quia ego Dominus. 5 Eo quod /fueris inimicus sempiternus et con- cluseris filios Israél in manus gladii fin tempore adflictionis eorum, in tempore iniquitatis extremae; 6 propterea, ‘vivo ego, dicit Domi- nus Deus, quoniam sanguini tradam te, et sanguis te persequetur et, *™cum sanguinem oderis, sanguis persequetur te. 7"Et dabo mon- tem Seir desolatum atque desertum et °auferam de eo euntem et redeuntem 8 et Pimplebo montes eius occisorum suorum: in collibus tuis et in vallibus tuis atque in torrentibus Yinterfecti gladio cadent. 9rIn solitudines sempiternas tradam te, et civitates tuae non habi- — 810 — tur vaticinium contra Edomitas, qui vastatione obnoxii erunt una cum ceteris Israél vicinis, eo quod terram sanctam usurpaverint (35, 1-15) ; quique eo humiliandi sunt (36, 1-6), quo Israél exaltandus (7-15). PROPHETIA EZECHIELIS 35, 10 — 36, 23 tabuntur, et ‘scietis quia ego Dominus Deus. 19 Eo quod dixeris: t‘Duae gentes et duae terrae meae erunt, et “hereditate possidebo eas, cum *Dominus esset ibi; 11 propterea, vivo ego, dicit Dominus Deus, quia *faciam iuxta iram tuam et secundum zelum tuum, quem fecisti odio habens eos, et notus efficiar per eos, cum te iudicavero, 12 et scies quia Yego Dominus audivi universa opprobria tua, quae locutus es de *montibus Israél dicens: Deserti nobis %ad devoran- dum dati sunt. 13 Et Yinsurrexistis super me ore vestro et deroga- stis adversum me verba vestra: ego audivi. 14 Haec dicit Dominus Deus: “Laetante universa terra, in solitu- dinem te redigam; 15sicuti %gavisus es super hereditatem domus Israél, eo quod fuerit dissipata, sic faciam tibi; dissipatus eris, “mons Seir et /Idumaea omnis; et scient quia ego Dominus. 3 Tu autem, fili hominis, propheta super montes Israél et dices: @Montes Israél, audite verbum Domini. 2 Haec dicit Dominus Deus: Eo quod ®°dixerit inimicus de vobis: °Euge, %altitudines sem- piternae in hereditatem datae sunt nobis; 3 propterea vaticinare et dic: Haec dicit Dominus Deus: Pro eo quod @desolati estis et con- culcati per circuitum et facti in hereditatem reliquis gentibus et fascendistis super labium linguae et opprobrium populi; 4 propterea, montes Israél, audite verbum Domini Dei. Haec dicit Dominus Deus 9montibus et collibus, “torrentibus vallibusque et desertis, parietinis et urbibus derelictis, quae ‘depopulatae sunt et Jsubsannatae a re- liquis gentibus per circuitum. 5 Propterea haec dicit Dominus Deus: Quoniam Jin igne eli mei locutus sum de reliquis gentibus et “de Idumaea universa, quae dederunt terram meam sibi in hereditatem cum gaudio et “toto corde et ex animo et eiecerunt eam ut vastarent; ~ § idcirco vatici- nare super humum Israél et dices °montibus et collibus, iugis et vallibus: Haec dicit Dominus Deus: Ecce ego in zelo meo et in furore meo locutus sum, eo quod confusionem gentium sustinueritis ; 7idcirco haec dicit Dominus Deus: Ego ?levavi manum meam, ut zentes, quae in circuitu vestro sunt, ipsae confusionem suam portent. &Vos autem, Zmontes Israél, ‘ramos vestros germinetis et fructum vestrum adferatis populo meo Israél, ‘prope enim est ut veniat. 9Quia tecce ego ad vos et convertar ad vos, et “arabimini et acci- pietis sementem, 1%et “multiplicabo in vobis homines omnemque domum Israél, et habitabuntur “civitates, et ruinosa instaurabuntur, 11 et replebo vos Yhominibus, et iumentis et multiplicabuntur et cre- scent, et habitare vos faciam sicut *a principio *bcnisque donabo maioribus quam habuistis ab initio, et scietis quia ego Dominus; 12 et adducam super vos homines, populum meum Israél, et °here- ditate possidebunt te, et eris eis in hereditatem et non addes ultra ut absque eis sis. 13 Haec dicit Dominus Deus: Pro eo quod dicunt de vobis: ¢De- voratrix hominum es et suffocans gentem tuam, 14 propterea homi- nes non comedes amplius et gentem tuam non necabis ultra, ait Dominus Deus; 15nec auditam faciam in te amplius confusionem gentium, et opprobrium populorum nequaquam portabis et gentem tuam non amittes amplius, ait Dominus Deus. 16 Et factum est verbum Domini ad me dicens: 17 Fili hominis, domus Israél habitaverunt in humo sua et @polluerunt eam in viis suis et in studiis suis; fiuxta immunditiam menstruatae facta est via eorum coram me. 18 Et Yeffudi indignationem meam super eos "pro sanguine, quem fuderunt super terram, et ‘in idolis suis polluerunt eam. 19 Et dispersi eos in gentes, et jventilati sunt in terras, iuxta vias eorum et adinventiones eorum iudicavi eos, 2% et ingressi sunt ad gentes ad quas introierunt et ™polluerunt nomen sanctum meum, cum diceretur de eis: Populus Domini iste est, et de terra eius egressi sunt. 21 Et “peperci nomini sancto meo, quod polluerat domus Israél in gentibus ad quas ingressi sunt. 22¥dcirco dices domui Israél: Haec dicit Dominus Deus: °Non propter vos ego faciam, domus Israél, sed propter nomen sanctum meum, quod polluistis in gentibus ad quas intrastis. 23 PEt sanctifi- $ vr. 1§. — V. cp. 20, 38. écf. cp. 37, 22. % cf... p> 36; 24 3578; Ps *B2gir2. ye 48, 35. . vr. 15; Mt 7, 2. — v. Ab 15. y vr. 13. — cf. 4 Rg 19,. 4, 28. 2:46. CEy. 6; 421. acf. vr. 10. b ci .2’Re' 23 3. ect. Is 6S. (33,14; 2 cp. 36, $3. Ps°136;%: é€vr. 2. j 4s. 38; -832% Mc §3 '3.2-—.ee Mr..3,.8: avr. 4, 8; Mic 6, 12. — v. cp. 5. 23.42. vr. S$5ep73 5; ee ¥2. EVAcpses 3 j--VGe2: d Dt 32, 13. é cfi.cp6, 3, 4. fe: lim, 23 45,-376. § Xr. 67 ;Ch0;. 3: h cf. Is 57, 5, 6. tcf. cp. 7, 21. cl. Cp. §, tA PS 785*45 Dn 9, 16. Ecgose 133" Sph ta, los Sere — cf; Dt 4, 24;: Heb’ 10, 27. m cp. 35, 15. ncp. 25, 6 ON: CD. 325/24; 2 Viiepl.i20) 28. ORY Pee o 8] R. in fr. 3 p. D. 1 Adv. iV .:CD. 17 25¢ scp. 12, 23. — cf. Is 56, 1. ECr:. “CD. 48; 0 ucf. vr. 34, 35. v.Vr. 37; CD. 37, 26; Jr 30; 19: — cf. Os 1, Io. x cf. Vr. 33, 35. y Jr3z, 27. — cfs Je 33,22. 2'CD. £05" 55; 3: 14, 9; 24, 8: Ps.'78; 7: ev. Lv 18, 25. lv. cp. 18, 30. 20] * Catech. R. IV 10, 9g. mVY. 22; Cp. 22, 26. — cf. Is 52, 5; Rm 2, 24. Wi cis: CD. 20;/9;. Is.48, 253.48, Ir; Un 3, 34. ovr. 32. — cf. Dt 9. 5. ant L. et Int: CPs’ 33) a fr. p. D. 4 QOdv. — 811 — PROPHETIA EZECHIELIS 36, 24 — 37, 16 Hine nomen Dei iam ab Israél pollutum (16-21), tantis miserationibus nova luce in gentibus effulgebit (22-38). Hanc Israélis restaurationem, narrata visione campi ossibus pleni, quae tubente Deo, carne et spiritu q@cf. cp. 30, 19, 26; 38, 23; 39; 7, 21. — V. cp. 6, 7. rep. II, 17. SN APSA}; 322 tcp. 31 ¥2,° 2%, 251." atech. R. II 2, 42. - Ant. in ord. bapt. Adult. wcf. Mr 16, 16; Jo % s 25-27] R. in fs. ss. Cord. J. vcf. Is 52, 15; Heb 10, 22. zIs 4, 4. — cf. vr. 17. ae Pt 2 Jr 33, 8. 26] * Catech. K. IV 14, 9. @vV. cp. II, 19, 20. Och. 15°46: 20° :Zc 7,42. ccp. 37, 14. — cf. Ps 50. 12. 2 ¥s ‘CD. 12, 19,20. V,.. CD; 43,220. cp. 37, 23. — cf. Mt 4, ar. #jl 2,19... — cf. Osi2,canjpox JCP. 34, 29. icp. 30, 27. mv.cp. 6, 9. VY. 22. 0 ci. Wr. 25:3 pvr. 9, 10. qacf. vr. 9. / ot, Cp. i, 9; 18 ST, 32 area: set. Peclts,. 2% 0%. SCD take, 24% “Vv. VI. 10. 9 cf. Mic 2, 12. @ Cline har 35; 7: ¥y Vv. cp. 6; 7. av.c Parte Si 2 1-14] Prph. in sb. s. et vg. Pnt. beet. cp. 3, 12 Cp. 3, 22, 23. ack: ‘r-Cor 15535. ecf. Jo 5, 21. — v. Dt 32, 39. fives ep b: a ee Jo 5, 28; Rm 4, 17. cf. Gn 2, 7. — Vv. Jb 33:.4; Ac 17, 25. 6] * Catech. R. I 9, 8. icf. vr. 8. jv. cp. 20, 38. Fep: 12,'°7: 24,18. mcf. 3 Rg 19, It. # ct, vr. Ss. GONG; S. 1t,. 4: ABs. pv. vr. §. — cf. Ap 11, II. g cf. cp. 33, 10; Is 49, 14. cf. Is 26, 19; Os 13, 14. SVE. 23, 253 CP.236,224. tcp. 36, 27. — cf. vr. 9. uv. CD. 17, 24. vcf. Nm 17, 2. xcf. Ze 10, 6 y 2 Par 11, 12, BS, 20s. 25.0: 40, 22,.x8. cabo nomen meum magnum, quod pollutum est inter gentes, quod polluistis in medio earum, ut sciant gentes quia ego Dominus, ait Dominus exercituum, cum sanctificatus fuero in vobis coram eis. 24rTollam quippe vos de gentibus et Scongregabo vos de universis terris et ‘adducam vos in terram vestram 25 “et Yeffundam super vos aquam mundam, et “mundabimini ab omnibus inquinamentis vestris, et Yab universis idolis vestris *mundabo vos 26et ¢dabo vobis cor novum et spiritum novum ponam in medio vestri et auferam Ycor lapideum de carne vestra et dabo vobis cor carneum 27 et ¢spiritum meum ponam in medio vestri et %faciam, ut in praeceptis meis am- buletis et *iudicia mea custodiatis et operemini. 28 Et ‘habitabitis in terra, quam dedi patribus vestris, et %eritis mihi in populum, et ego ero vobis in Deum 2%et “salvabo vos ex universis inquinamentis vestris et ‘vocabo frumentum et multiplicabo illud et non imponam vobis famem 3%et /multiplicabo fructum ligni et genimina agri, ut non portetis ultra opprobrium famis in gentibus, %1 et ™recordabi- mini viarum vestrarum pessimarum studiorumque non bonorum, et displicebunt vobis iniquitates vestrae et scelera vestra. 32 "Non pro- pter vos ego faciam, ait Dominus Deus; notum sit vobis; confun- dimini et erubescite super viis vestris, domus Israél. 33 Haec dicit Dominus Deus: In die, qua °mundavero vos ex omnibus iniquitatibus vestris et Pinhabitari fecero urbes et instaura- vero ruinosa, 34 et terra deserta Yfuerit exculta, quae quondam erat desolata in oculis omnis viatoris, %5dicent: Terra illa inculta facta est ut *hortus voluptatis, et civitates desertae et destitutae atque suffossae munitae sederunt. 36 Et Sscient gentes quaecumque dere- lictae fuerint in circuitu vestro, quia ego Dominus ‘aedificavi dissi- pata plantavique inculta: ego Dominus locutus sim et fecerim. 7 Haec dicit Dominus Deus: Adhuc in hoc invenient me domus Israél, ut faciam eis: “Multiplicabo eos sicut Ygregem hominum, 38 ut gregem sanctum, ut “gregem Jerusalem in sollemnitatibus eius: sic erunt civitates desertae plenae “gregibus hominum et Yscient quia ego Dominus. 37 ¢Facta est super me manus Domini et 2eduxit me in spiritu Domini et dimisit me in medio “campi, qui erat plenus ossibus, 2 et circumduxit me per ea in gyro; erant autem multa valde super faciem campi siccaque vehementer._ % Et dixit ad me: Fili, hominis, Tputasne “vivent ossa ista? Et dixi: Domine Deus, tu nosti. *E ad me: /Vaticinare de ossibus istis et dices eis: YOssa arida, audite ver- bum Domini, 5 Haec dicit Dominus Deus ossibus his: Ecce “ego intro- mittam in vos spiritum, et vivetis, 6 et ‘dabo super vos nervos et succre- scere faciam super vos carnes et superextendam in vobis cutem et dabo vobis spiritum, et vivetis et /scietis quia ego Dominus. 7 Et 'prophetavi sicut praeceperat mihi; factus est autem sonitus, prophetante me, et ecce ™commotio, et accesserunt ossa ad ossa, unumquodque ad iunctu- ' ram suam, 8 Et vidi, et ecce super ea nervi et carnes ascenderunt, et extenta est in eis cutis desuper. Et "spiritum non habebant, 9 Et dixit ad me: Vaticinare ad spiritum, vaticinare, fili hominis, et di- ces ad spiritum: Haec dicit Dominus Deus: A °quattuor ventis veni, spiritus, et ?insuffla super interfectos istos, et reviviscant. 10 Et pro- phetavi sicut praeceperat mihi, et ingressus est in ea spiritus, et vixe- runt steteruntque super pedes suos, exercitus grandis nimis valde. 11 Et dixit ad me: Fili hominis, ossa haec universa domus Israél est. Ipsi dicunt: Aruerunt ossa nostra, et {periit spes nostra, et abscissi sumus. 12 Propterea vaticinare et dices ad eos: Haec dicit Dominus Deus: Ecce tego aperiam tumulos vestros et educam vos de sepulcris vestris, populus meus, et *inducam vos in terram Israél; 13 et scietis quia ego Dominus, cum aperuero sepulcra vestra et eduxero vos de tumulis vestris, popule meus, 14 et tdedero spiritum meum in vobis, et vixeritis, et requiescere vos faciam super humum vestram, et scietis quia “ego Dominus locutus sum et feci, ait Do- minus Deus. ; 15 Et factus est sermo Domini ad me dicens: 16Et tu, fili ho- minis, tsume tibi lignum unum et scribe super illud: *Iudae et #fi- Et dixit — 812 — donantur, propheta insinuat (37, 1-14); pariterque unionem inter Israél et luda duorum lignorum parabola exprimit (15-28) ; de Gog vero et de po- pulis contra Israél colligatis ipsumque quietum adgredientibus (38, 1-13) PROPHETIA EZECHIELIS 37, 17 — 38, 15 ‘Cdabo sanctificationem meam liorum Israél sociorum eius; et tolle lignum alterum et scribe super illud: Joseph ligno *Ephraim et cunctae domui Israél sociorumque eius, 17 et¢adiunge ilia unum ad alterum tibi in lignum unum, et erunt “in unionem in manu tua. 18 Cum autem dixerint ad te dfilii popull tui loquentes: “Nonne indicas nobis quid in his tibi velis? 9 loqueris ad eos: Haec dicit Dominus Deus: Ecce ego adsumam flignum Ioseph, quod est in manu Ephraim, et tribus Israél, quae sunt ei adiunctae, et Ydabo eas pariter cum ligno Iuda et faciam eas in lignum unum, et erunt unum in manu eius. 29 Erunt autem ligna super quae scripseris in manu tua “in oculis eorum. 21 Et dices ad eos: Haec dicit Dominus Deus: Ecce ego adsumam filios Israél de medio nationum, ad quas abierunt, et ‘congregabo eos un- dique et adducam eos ad humum suam 22 et jfaciam eos in gentem unam in terra, in ‘montibus Israél, “et rex unus erit omnibus impe- rans, et non erunt ultra “duae gentes nec dividentur amplius in . duo regna 23 neque polluentur ultra in idolis suis et abominationi- bus suis et cunctis iniquitatibus suis; et ?salvos eos faciam de uni- versis sedibus, in quibus peccaverunt, et emundabo eos, et @%crunt mihi populus, et ego ero eis Deus, 24 et Tservus meus David *rex super eos, et ‘pastor unus erit omnium eorum: “In iudiciis meis ambulabunt et mandata mea custodient et facient ea. 25 Et Vhabita- bunt super terram, quam dedi servo meo lacob, in qua _ habita- verunt patres vestri, et habitabunt super eam ipsi et filii eorum et filii filiorum eorum “usque in sempiternum, et ¥YDavid servus meus princeps eorum in perpetuum. 26 Et percutiam illis foedus pacis, “pactum sempiternum erit eis, et fundabo eos et multiplicabo et din medio eorum in perpetuum, 27 et ferit tabernaculum meum in eis, et ero eis Deus, et ipsi erunt mihi populus, 28 et/scient gentes quia %ego Dominus sanctificator Israél, cum fuerit sanctificatio mea in medio eorum in perpetuum. 3 Et factus est sermo Domini ad me dicens: 2 Fili hominis, pone faciem tuam contra Gog, terram °Magog, principem capitis @Mosoch et Thubal, et vaticinare de eo 2et dices ad eum: Haec dicit Dominus Deus: Ecce °ego ad te, Gog, principem capitis Mo- soch et Thubal, 4et fcircumagam te et Yponam frenum in maxillis tuis et educam te et omnem “exercitum tuum, equos et equites vestitos loricis universos, multitudinem magnam, hastam et clipeum arripientium: et gladium. 5/‘Persae, Aethiopes et Libyes cum eis, omnes scutati et galeati, 6 %Gomer et universa agmina eius, ‘domus Thogorma, “latera aquilonis et totum robur eius populique multi tecum. 7”Praepara et instrue te et omnem multitudinem tuam, quae coacervata est ad te, et esto eis in praeceptum. 8 °Post ?dies multos visitaberis, in @novissimo annorum venies ad terram, quae reversa est a gladio et "congregata est de populis multis ad *montes Israél, qui fuerunt deserti iugiter: haec de populis educta est, et *habita- bunt in ea confidenter universi. 9 Ascendens autem “quasi tempestas venies et Yquasi nubes, ut operias terram tu et omnia agmina tua et populi multi tecum. 10 Haec dicit Dominus Deus: In die illa ascendent sermones super cor tuum, et “cogitabis cogitationem pessimam 11!et dices: Ascendam 2d Yterram absque muro, veniam ad quiescentes habitan- tesque secure (hi omnes habitant sine muro, vectes et portae non sunt eis), 12 ut diripias spolia et invadas praedam, ut inferas ma- num tuam super eos, “qui deserti fuerant et postea restituti, et super populum qui est congregatus ex gentibus, qui possidere coepit et esse habitator “umbilici terrae. 13 “Saba et °“Dedan et @negotiatores Tharsis et “omnes leones eius dicent tibi: Nunquid ad sumenda spolia tu venis? Ecce ad diripiendam praedam congregasti multitu- dinem tuam, ut tollas argentum et aurum et auferas supellectilem ataue substantiam et diripias manubias infinitas. 14 Propterea_vati- cinare, fili hominis, et dices ad ‘Gog: Haec dicit Dominus Deus: Nunquid non in die illo, cum %habitaverit populus meus Israél con- fidenter, scies? 15 Et venies de loco tuo a “lateribus aquilonis tu et ‘populi multi tecum, jJascensores equorum universi, coetus magnus a Gn 48, 13, 14, 19. — cf. Os 5, 3, 5- a cf. vr. 22, 24. bch Is 45, ¥3. edi. ep, 25, 10: 4a.¥: Ch 43,2. OV.g COs 177325" 245. 20; fef. vr. 16. 2Gk. Wr. 1%. RV. CD} B45:-3% icp. 28, 25; 36, 24. — v. cp. . — cf. cp. 35, 10; Jr 3, 18; 50, 4. iv: cp. 6, 22 ; C1, VE. 24,253 Che 34, 23. ncf. cp. 35, 10. 0 cp: Ff; 18." dcp. 36, 29. q cp. 34, 34; Ex 29, 45; 2 Cor 25.165 “Ap 4%," 3. ¢-—-5 Vea II, 20. PLP? 34; 23. Sve J¥?23, 35 tcf. Jo 10, 6. “cp. 36, 23% . U'Cp..28, 25%'.18 4, ak JP 3,786. x Is 60, 21; Jl 3, 20; Amo, 15. ycf. Jo 12, 34. . — cf. Os 2, 19; ads 58, 3:; 64, 8: Jrv32% 40: bcp. 36, 10. cvr. 28. — cf. cp. 43, 7. — V. cp. 11, 16. &Visis 72; 0. eLv 26, 11; Ap 21, 3. — cf. Jo 1, 14. 7. Cps 30;°23: 38,4238 OV)- Chi. 20;, 22: QV. cp. 6; 2. bcp. 39, 1, 11; Ap 20, 8 ccp. 39. 6; Gn 10,2; Ap 20, 8. 4 cp. 27; 135 32. .26. é€v. cp. 13, 8. f cp. 39, 2. cp. 29, 4. cf. vrs tS. ; icp. 27, 10. j Gn 10, 2. lop. 27, 14; Gn 10, 3. mvr. 16; Cp. 39, 2. — cf. cp. 2, 30. n cf. Is 8,9, 10. 6 Cp; 2.27. q.cf. vr. 16; Ap 20, 7. FCA CD, Lis. 17. $vircps 6742. tyr. 11, 1343. €p...34,°7253" 27; 28; 39, 26. — cf. Ya 18, 27; Jr 49, 31. ucf. Is 28, 2. v vr. 26, — cf. Jr 4, 13. Et 9 Pag ob agen ate ke ae y cl. Ze 25:4,.8- zcf. vr. 8. af," ¢p.. 5.5: 7, 24. Dep. 29222: ols 24, 22. Cp: 25; 193. 297 ‘Ss d (cp. 27, 12). — cf. 3 Rg 10, 22 ecf. cp: 19; 23132): 2.2/PS. 16i22. SNE." 2, Bae BOs gvr. 8, £1. Vr. 6*:.Cp. "30; -2. ici. vr..6, 9, 22. jcp. 23, 6. — 8r3 — PROPHETIA EZECHIELIS 38, 16 —_— 39, 19 victoriam promittit, Deumque ostendit eos compescentem et in eorum strage se tanqguam solum universorum Dihum glorificantem (14-23). Strages autem in montibus Israél futura ita exaggeratur (39, 1-20). EVE 8, mcf. vr. 8. nvr. 23: Ecli 36, 4. — cf. cp. 39, I3. — V. Cp. 20, 4I. Och Je-ON 23." 23. Pcp. Ps 17, 93.18 303229; ON. CD. Sin BS: r cf. or dee 7 Agi2, FA8sqAp 16, 18. €clivOs74, 3: tit 42 243 Nh uJjr 25, 29. — cl. Ecli 39, 28-34. cf. Jd: 7;°22. SCLC. SEF, 20. ycp. 14, 19. £cp;' 55°27: @cp. 13, 11, 13. — cis Ex g, 24; Js 10, 11. 6 Ps 10, 7; 139, 11. — cf. Gn P 20, 9. cvr. 6, 9. dcp. 36, 23; 37, 28; 39, 21. £N. Cp.-20,. 38; f cf. 73,3: gcf. cp. 38, 21. Acp. 38, 6, 9, 22. #vr. 17. — cl. 1 Rg 17, 44, 46. IN. Ch S55. 28. k cf. cp. 28, 18; 30, 8; 14, 16; = meth 242 3h: .£Oy # CD. 27, 3, 6, 7, 18. OCP. 20, 39. pcf. vr. 22. Qcp. 37, 28. — cf. Ly 21, 8, 15 etc. 7Cp. 21, 7. $2Cls CPi 38, 27. tcf. Ps 45. ro: Is 2, 4; 9, 53 Os 2, 18. eof 2r Re 17i* 40k v Jdt 9, 9; Am 4, 2. ¢ Zc 2,9. — cf: Is"33, 2%. x cp. 38, 2. SVP. TS. aci.Nm 35; 34; Dtao1,523. bvr. 14. dcf. Ap 19, 17. evr. 4. — cf. Jr 12, 9. fIs 56, 6. gcf. Is 34, 6; Jr 46, 10; Sph ee Acf. Ap 19, 18. et ‘exercitus vehemens, 16et ascendes super populum meum Israél quasi nubes, ut operias terram. In “novissimis diebus eris, et addu- (am te super terram meam, ut sciant gentes me, cum “sanctificatus fuero in te in oculis eorum, o Gog. 17 Haec dicit Dominus Deus: Tu ergo ®ille es, de quo locutus sum in diebus antiquis in manu servorum meorum prophetarum Israél, qui prophetaverunt in diebus illorum temporum, ut adduce- rem te super eos. _ 18 Et erit in die illa, in die adventus Gog super terram Israél, ait Dominus Deus, ®ascendet indignatio mea in furore meo 19 @et in zelo mec, in igne irae meae locutus sum. Quia in die illa erit "commotio magna super terram Israél, 2 et *commovebuntur a facie mea pisces maris et volucres caeli et bestiae agri et omne reptile quod movetur super humum cunctique homines qui sunt super fa- ciem terrae, et ‘subvertentur montes, et cadent saepes, et omnis murus corruet in terram. 21 Et “convocabo adversus eum in cunctis montibus meis gladium, ait Dominus Deus, Ygladius uniuscuiusque in fratrem suum dirigetur, 22 et “iudicabo eum Ypeste et “sanguine et 4jmbre vehementi et lapidibus immensis, “ignem et sulphur piuam super eum et super ‘exercitum eius et super populos multos, qui sunt cum eo, 2% et magnificabor et sanctificabor et “notus ero in oculis multarum gentium, et ¢scient quia ego Dominus. Tu autem, fili hominis, “vaticinare adversum Gog et dices: Haec dicit Dominus Deus: Ecce ego super te, Gog, principem capitis “Mosoch et °Thubal 2et circumagam te et educam te et ascendere te faciam de 4lateribus aquilonis et adducam te super Smontes Israél 3et percutiam arcum tuum in manu sinistra tua et fsagittas tuas de manu dextera tua deiciam. 4 9Super montes Israél cades tu et omnia “agmina tua et populi tui qui sunt tecum. ‘Feris, avibus, omnique volatili et bestiis terrae dedi te ad devorandum, 5super faciem agri cades, j/quia ego locutus sum, ait Dominus Deus, Set “immittam ignem in “Magog et in his, qui “habitant in "insulis confidenter, et scient quia ego Dominus. 7 Et nomen san- ctum meum notum faciam in medio populi mei Israél et °non pol- luam nomen sanctum meum amplius, et ?scient gentes quia ego YDominus sanctus Israél. 8”Ecce venit et factum est, ait Dominus Deus: haec est dies *de qua locutus sum. 9% Et egredientur habita- tores de civitatibus Israél et ‘succendent et comburent arma, cli- peum et hastas, arcum et sagittas et “baculos manuum et Y“contos et succendent ea igni septem annis 1%et non portabunt ligna de regionibus neque succident de saltibus, quoniam arma succendent igni et “depraedabuntur eos quibus praedae fuerant et diripient vasta- tores suos, ait Dominus Deus. 11 Et erit, in die illa dabo ’Gog locum nominatum sepulcrum in Israél, vallem viatorum ad orientem maris, quae obstupescere faciet praetereuntes; et sepelient ibi Gog et omnem multitudinem eius, et vocabitur ‘vallis multitudinis Gog, 12 et sepelient eos do- mus Israél, ut “mundent terram septem mensibus. 13 Sepeliet autem eum omnis populus terrae; et crit eis nominata dies, in qua glori- ficatus sum, ait Dominus Deus. 14 Et viros iugiter constituent lustran- tes terram, qui sepeliant et requirant eos qui remanserant super faciem terrae, ut emundent eam; post menses autem septem quae- rere incipient 15 et circuibunt peragrantes terram, cumque viderint os hominis, statuent iuxta illud titulum, donec sepeliant illud pollin- ctores in valle multitudinis Gog; 16 nomen autem civitatis Amona, et mundabunt terram. 17 Tu ergo, fili hominis, haec dicit Dominus Deus, ‘dic %omni volucri et universis avibus @cunctisque bestiis agri: fConvenite, pro- perate, concurrite undique ad %victimam meam, quam ego immolo vobis, victimam grandem super montes Israél, ut comedatis carnem et bibatis sanguinem. 18*Carnes fortium comedetis et sanguinem principum terrae bibetis, arietum et agnorum et hircorum taurorum- que et altilium et pinguium omnium, 19 et comedetis adipem in saturitatem et bibetis sanguinem in ebrietatem, de victima quam — 814 — i ~~ oe LL ——. \ \ \ —_— ut luculenter appareat quae sit agendi ratio Dei in populum suum et in ipsius hostes (21-29). 2. Regnum Israél constituitur (40, 1-48, 25). Templum Dei reaedificatum pro- ego immolabo vobis. 29Et saturabimini super mensam meam de equo et equite forti, et de universis viris bellatoribus, ait Dominus Deus. 21 Et ‘ponam gloriam meam in gentibus, et videbunt omnes gentes /iudicium meum, quod fecerim, et manum meam, quam posue- rim super eos, 22 et ‘scient domus Israél quia ego Dominus Deus corum a die illa et deinceps, 23 et ™scient gentes queniam in iniqui- tate sua capta sit domus Israél, eo quod dereliquerint me, et “ab- sconderim faciem meam ab eis et tradiderim eos in manus hostium, et ceciderint in gladio universi. 24 °Iuxta immunditiam eorum et scelus feci eis et ?abscondi faciem meam ab illis. 25 Propterea haec dicit Dominus Deus: YNunc reducam captivi- tatem Iacob et miserebor “omnis domus Israél et Sadsumam zelum pro nomine sancto meo. 26Et ‘portabunt confusionem suam et omnem praevaricationem qua praevaricati sunt in me, cum “habitave- rint in terra sua confidenter “neminem formidantes; 27 et *reduxero eos de populis et congregavero de terris inimicorum suorum et Ysanctificatus fuero in eis, in oculis gentium plurimarum, 28 et “scient quia ego Dominus Deus eorum, eo quod transtulerim eos in nationes et congregaverim eos super terram suam et non derelique- rim quemquam ex eis ibi 2%et ¢non abscondam ultra faciem meam ab eis, eo quod Yeffuderim spiritum meum super omnem domum Israél, ait Dominus Deus. 4() 2In vicesimo quinto anno °transmigrationis nostrae, in exordio anni, decima mensis, “quartodecimo anno postquam percussa est civitas, in ipsa hac die facta est super me “manus Domini et adduxit me illuc. 2In ¢visionibus Dei adduxit me in terram_ Israél et dimisit me super /montem excelsum nimis, super quem erat quasi aedificium civitatis vergentis ad austrum, 3 et introduxit me illuc, et ecce Yvir, cuius erat species *quasi species aeris, et ‘funiculus lineus in manu eius, et jcalamus mensurae in manu eius; stabat autem in porta 4 et locutus est ad me idem vir: Fili hominis, vide oculis tuis et auribus tuis audi et pone cor tuum in omnia quae ego ostendam tibi, quia ut ostendantur tibi adductus es huc; “adnuntia omnia quae tu vides domui Israél. 5 Et ecce “murus forinsecus in circuitu domus undique, et in manu viri calamus mensurae %sex cubitorum et palmo; et mensus est lati- tudinem aedificii calamo uno, altitudinem quoque calamo uno. © Et venit ad ?portam quae respiciebat viam orientalem et Yascendit per gradus eius et mensus est limen portae calamo uno latitudinem, id est limen unum calamo uno in latitudine, 7 et *thalamum uno calamo in longum et uno calamo in latum, et inter thalamos quinque cubi- tos, 8 et limen portae iuxta vestibulum portae intrinsecus calamo uno. 9Et mensus est vestibulum portae octo cubitorum et *frontem eius duobus cubitis, vestibulum autem portae erat intrinsecus; 14 porro thalami portae ad viam orientalem tres hinc et tres inde, mensura una trium, et ‘mensura una frontium ex utraque parte; 11 et mensus est latitudinem liminis portae “decem cubitorum et longitudinem por- tae tredecim cubitorum 12 et marginem ante thalamos cubiti unius, et cubitus unus finis utrinque, thalami autem sex cubitorum erant hinc et inde; 13 et mensus est portam a tecto thalami usque ad tectum eius latitudinem viginti quinque cubitorum, ostium contra ostium. 14 Et fecit frontes per sexaginta cubitos, et ad frontem atrium portae ‘undique per circuitum, 15 et ante faciem portae, quae pertingebat usque ad faciem vestibuli portae interioris, quinquaginta cubitos; 16 et vfenestras obliquas in thalamis et in frontibus eorum, quae erant intra portam undique per circuitum similiter autem erant et in vestibulis fenestrae per gyrum intrinsecus, et ante frontes “pictura palmarum. 17 Et eduxit me ad Yatrium exterius, et ecce *gazophylacia et pavimentum stratum lapide in a‘rio per circuitum; “triginta gazo- phylacia in circuitu pavimenti, 18 et pavimentum in fronte portarum secundum longitudinem portarum erat inferius; 19 et mensus est latitudinem a facie portae inferioris usque ad frontem atrii interioris extrinsecus centum cubitos ad orientem et ad aquilonem. 29 ¢Portam PROPHETIA EZECHIELIS 39, 20 — 40, 20 ivr. 7, 13. — cf. cp. 28, 22; 37, 28; 38, 23. — v. cp. 36, 23. Petr Bx 97:43 ET Jl 2, 27. — v. vr. 20, 3 mv. Dt 29, 24-28. n Dt pt 18; 32, 20 etc. ocf. Lv 26, 25. PV cp. 18, 30. q cf. cp. 16, 53; 29, 14. — v. Jr 30, 3. %:CD; 20, 40, $cf. cp. 20, 9. — v. cp. 5, 13. EV: Cp. "Ars 2: vcp. 41, 16. — cf. 3 Rg 6, 1. xcp. 41, 18. — cf. vr. 26. ycp. 42, 1. — cf. Ap 11, 2. Zvr. 38, 44-46; cp. 41, 10. — Virqg Re: 23.0 3. acp. 41, 6. — cf. cp. 45, 5. Orel.) > Par7333 ccp. 4, 1. — cf. vr. 6. — 815 — PROPHETIA EZECHIELIS 40, 21-49 phetae ostenditur (40, 1-4), qui eius atrium exterius (5-27) et interius (28-46), sanctuarti vestibulum (47-49), ipsumque sanctuarium, nempe sanctum et sancta sanctorum (41, 1-4), cum aedisiciis templo adiacentibus Meyer. 15. C15 VT. 13. Gk. NY...56. gcf: vr. 6. hvr. 28. i VT. 27. PEL VO Vs: kvr. 28. het vr, i6; mv. p cf. «.a.Par 4, 6. . VP. 42. . cp. 460, 2. — v. 3; 4- ge, EA ice LV danas - 42, 13; 46, 20. — v. Lv 5, 1-6. » WF. 39,40, 2) vr. <38. Ly 1, ) EX’ 46; 2535.3 Moss a9. av 3, S23 ccf, vr: 27, 38. dz Par 6, 31, 32. NM: 86 °S3s¢0l . Par.o, 123 4a cf. €p;.:44, 8, 14-16; 48, Tx. ag. » 35. f cf. Nm 3, 31. — v. Nm 18, 5. quoque, quae respiciebat viam aquilonis atrii exterioris, mensus est tam in longitudine quam in latitudine 21 et thalamos eius tres hinc et tres inde et frontem eius et vestibulum eius secundum mensu- ram portae prioris, ¢quinquaginta cubitorum longitudinem eius et latitudinem ¢vigintiquinque cubitorum; 22/fenestrae autem eius et vestibulum et sculpturae secundum mensuram portae, quae respicie- ' bat ad orientem, et %septem graduum erat ascensus eius, et vesti- bulum ante eam. 23 Et porta “atrii interioris contra portam aquilo- nis et orientalem, et ‘mensus est a porta usque ad portam /centum cubitos, 24et eduxit me ad viam australem, et ecce porta quae respiciebat ad austrum, et “mensus est frontem eius et vestibulum eius iuxta mensuras superiores, 25 et fenestras eius et vestibula in circuitu sicut fenestras ceteras, quinquaginta cubitorum longitudine et latitu- dine vigintiquinque cubitorum; i ad eam, et vestibulum ante fores eius, et ‘caelatae palmae erant una hinc et altera inde in fronte eius. 27 Et porta atrii interioris in via australi, et mensus est a porta usque ad portam in via australi cen- tum cubitos, 28 et introduxit me in atrium interius ad portam austra- lem et mensus est portam iuxta mensuras superiores; 29 “thalamum eius et frontem eius et vestibulum eius eisdem mensuris et “fenestras cius et vestibulum eius in circuitu quinquaginta cubitos longitudinis et latitudinis vigintiquinque cubitos; 3%et vestibulum per gyrum longitudine vigintiquinque cubitorum et latitudine quinque cubito- rum, %1et vestibulum eius ad atrium exterius, et palmas eius in fronte, et °octo gradus erant quibus ascendebatur per eam. 32 Et introduxit me in atrium interius per viam orientalem et ?mensus est portam secundum mensuras superiores, 3%thalamum eius et frontem eius et vestibulum eius sicut supra, et fenestras eius et vestibula eius in circuitu longitudine quinquaginta cubitorum et lati- tudine vigintiquinque cubitorum, 34 et @vestibulum eius, id est atrii exterioris, et palmae caelatae in fronte eius hinc et inde, et in octo gradibus ascensus eius. 35 Et introduxit me ad *portam quae respi- ciebat ad aquilonem et mensus est secundum mensuras superiores. thalamum éius et frontem eius et vestibulum eius et fenestras cius per circuitum longitudine quinquaginta cubitorum et latitudine vigin- tiquinque cubitorum, 37 et vestibulum eius respiciebat ad atrium ex- terius, et caelatura palmarum in fronte eius hinc et inde, et in octo gradibus ascensus éius. 38 Et per “singula gazophylacia ostium in fron- tibus portarum, ibi lavabant holocaustum. 39 Et in vestibulo portae tduae mensae hinc et duae mensae inde, ut immoletur super eas “holo- caustum et “pro peccato et “pro delicto; #9 et ad latus exterius, quod ascendit ad ostium portae quae pergit ad aquilonem, duae mensae, et ad latus alterum ante vestibulum portae duae mensae, 41 Yquattuor mensae hinc et quattuor mensae inde; per latera portae octo men- sae erant, “super quas immolabant. 42 Quattuor autem mensae ad holocaustum de lapidibus quadris exstructae, longitudine cubiti unius et dimidii et latitudine cubiti unius et dimidii et altitudine cubiti unius, super quas ponant vasa “in quibus immolatur °holocaustum et victima. 43 Et labia earum palmi unius reflexa intrinsecus per circui- tum; super mensas autem carnes oblationis. 44 Et extra portam in- teriorem °gazophylacia ¢cantorum in atrio interiori, quod erat in latere portae respicientis ad aquilonem et facies eorum contra viam austra- lem, una ex latere portae orientalis, quae respiciebat ad viam aquilonis. 5 Et dixit ad me: Hoc est gazophylacium, quod respicit viam meridianam; sacerdotum erit qui excubant in custodiis templi; erit qui excubant ad ministerium altaris. Isti sunt 9filii Sadoc, qui haccedunt de filiis Levi ad Dominum ut ministrent ei. 47 Et mensus est atrium longitudine centum cubitorum et latitudine tcentum cu- bitorum per quadrum et /altare ante faciem templi 48 et introduxit me in !vestibulum templi et mensus est vestibulum quinque cubitis hinc et quinque cubitis inde et latitudinem portae trium cubitorum hinc et trium cubitorum inde; 49 ™longitudinem autem vestibuli , viginti cubitorum et latitudinem undecim cubitorum, et octo gradi- 26 et in gradibus septem ascendebatur {6 porro gazophylacium, quod respicit ad viam aquilonis, sacerdotum | &CP. 43, 19; 44, 15. — cf. 3 Re 2, 35; 1 Par 6, 8, 53, 24, 3, 6. ACP. 42, 13; 45, 9. $v. Cp. 41, 13-15. Fcle cp. 8) 965243, -¥39; .Ex 140; 29° Mt 2%, 35: ECO: 41, 258,. 26, m3 Rg 6, 3. i ee oe ee PL ee twee ee Sy | (5-15) necnon cum sanctuarii ornamentis, veluti cherubim et palmis in parietibus caelatis, cum supellectile, ceu altaribus, mensis et ostiis (16- 26), cumque gazophylaciis in atriis dispositis (42, I-14) spatiisque quibus PROPHETIA EZECHIELIS 41, 1 — 42,3 SECIS SRO ace ONIN a been ee PLR a oe bus ascendebatur ad eam. Et “columnae erant in frontibus una hinc et altera inde. 4 Et introduxit me in *templum et mensus est frontes sex cubitos latitudinis hinc et sex cubitos latitudinis inde, latitudinem taber- naculi, 2et latitudo portae decem cubitorum erat, et iatera portae quinque cubitis hinc et quinque cubitis inde; et mensus est longitudi- nem eius “quadraginta cubitorum et latitudinem 4@viginti cubitorum. 3 Et “introgressus intrinsecus mensus est in fronte portae duos cubitos et portam sex cubitorum et latitudinem portae septem cubitorum 4et mensus est ‘longitudinem eius viginti cubitorum et latitudinem | eius viginti cubitorum ante faciem 9%templi et dixit ad me: Hoc est Asanctum sanctorum. 5Et mensus est parietem domus sex cubi- torum et latitudinem ‘lateris quattuor cubitorum, undique per circui- tum domus. § Latera autem, latus ad latus bis trigintatria; et erant eminentia, quae ingrederentur per parietem domus, in lateribus per circuitum, ut continerent et /non attingerent parietem templi; 7 et platea erat in rotundum ascendens sursum per cochleam et in ce- naculum templi deferebat per gyrum. Idcirco latius erat templum in superioribus; et ™sic de inferioribus ascendebatur ad superiora in medium. 8 Et vidi in domo altitudinem per circuitum fundata latera ad mensuram calami, “sex cubitorum spatio; 9%et latitudinem per parietem lateris forinsecus quinque cubitorum, et erat interior domus in lateribus domus. 1° Et inter °gazophylacia latitudinem Pviginti cu- bitorum in circuitu domus undique. 11 Et ostium lateris ad oratio- _hem, ostium unum ad viam aquilonis, et ostium unum ad viam australem, et latitudinem loci ad orationem quinque cubitorum in circuitu. 12 Et aedificium, quod erat separatum versumqué ad viam 8respicientem ad mare, latitudinis septuaginta cubitorum; paries autem aedificii quinque cubitorum latitudinis per circuitum et lon- gitudo eius nonaginta cubitorum. 13 Et mensus est domus longitu- dinem ‘centum cubitorum et quod separatum erat aedificium, et parietes eius longitudinis centum cubitorum; 14 latitudo autem ante faciem domus et eius, quod erat separatum contra orientem, centum cubitorum. 15 Et mensus est longitudinem “aedificii contra faciem -eius, quod erat separatum ad dorsum, Yethecas ex utraque parte centum cubitorum. Et templum interius et vestibula atrii, 16 “limina et Yfenestras obliquas et ethecas in circuitu per tres partes contra uniuscuiusque limen stratumque ligno per gyrum in circuitu; terra autem usque ad fenestras, et fenestrae clausae super ostia; 17 et usque ad domum interiorem et forinsecus per omnem parietem in circuitu intrinsecus et forinsecus ad mensuram. 18 Et fabrefacta “cherubim et “%palmae, et palma inter cherub et cherub, duasque facies habebat cherub, 19 faciem hominis iuxta palmam ex hac parte et faciem leonis iuxta palmam ex alia parte, expres- sam per omnem domum in circuitu. 26 De terra usque ad superiora portae cherubim et palmae caelatae erant in pariete templi. 21Limen quadrangulum et facies ‘sanctuarii adspectus contra adspectum. 22 @Altaris lignei trium cubitorum altitudo et longitudo eius duorum cubitorum, et anguli eius et longitudo eius et parietes eius lignei. Et locutus est ad me: @Haec est mensa coram Domino. 28 Et fduo ostia erant in %templo et in sanctuario, 24 et in duobus ostiis ex utraque parte “bina erant ostiola, quae in se invicem plicabantur; bina enim ostia erant ex utraque parte ostiorum. 25 Et caelata erant in ipsis ostiis templi cherubim, et sculpturae palmarum, sicut in parie- tibus, quoqaue expressae erant; quam ob rem et ‘grossiora erant ligna in Jvestibuli fronte forinsecus. 26 Super quae fenestrae obliquae, et similitudo palmarum hirc atque inde in umerulis vestibuli secundum latera domus latitudinemque parietum. 4 2 Et eduxit me in “atrium exterius per °viam ducentem ad aqui- lonem et introduxit me in gazophylacium, quod erat contra separatum aedificium et contra aedem vergentem: ad aquilonem. 2In facie longitudinis 4centum cubitos ostii aquilonis et latitudinis quinquaginta cubitos, 3 contra /viginti cubitos atrii interioris et con- tra %9pavimentum stratum lapide atrii exterioris, ubi erat "porticus %:3 Rg-7, 2: 1-9] LL. in fr. 5 ». D. 2 Nbr. @Vr. 21, 23; cp. 43; 8. b vr. 3; cp. 40, 9. m3 Rg 6, 8. Biel. Cp: 40, 5° 43; 23: Ov. Cp. 40, 17. Pcp. 42, 3. C0: Vr. §. rcp. 42, I, 10, 13. — Vv. vr. 13-15. scf. cp. 48, 3-8; Nm 25, 5; Jo 14. cp. 40, 47. BUT. 53° Cp, 42; FP: v (cp. 42, 3, 5). eis 4, 6. y vr. 26; cp. 40, 16, 25. — cf. 3 Reg 6, 4. Z'Nr.- 20, 25; 3° Rg’ 6,: 29, 32, 35; 7, 36. acp. 40, 16, 22, 26etc.; 2 Par 5. bef ep. 1, 10; 10, IY: CV. VY. 4. d Ap 8, 3. — v. Ex 30, t. ds? 44; 16. — cf. cp. 23, 4133 eh Fy ee & fv. 3 Rg 6, 31-33. MELE cf. 3 Rg 6, 34. i3 Rg 7. 6. Jcp. 40, 48. acp. 40, 17. bcp. 40, 20. » 10, 13} Cp. 41, ¥2,.r5°%ete. TCD: AI; 23. ecf. vr. 8: y AGE EOS cp. 40, 17. Cf. VF. $3. CD. 433. B5.796) (52) — 817 — PROPHETIA EZECHIELIS 42, i 43, II aedificia sacra a profano loco arcebantur, diligenter describuntur (15-20), mensuris omnibus datis. Porro ad novi cultus instaurationem procedens, agit cum de novi templi inauguratione, in quo Deus pollicetur se in ae- écf. cp. 46, jcf. vr. 11. 19. icf. vr. 10, 12. M CLaNY. 2s CD. 402s 28.) Oe ch, ep. 91, .93, 14. cp. 44, 5; 46, 19 cf. VF Vv. €p. 40, 17. Cle VES a. bict: Lv 6, 16, 26% 420,083" 24, 9. ucp. 40, 46 v Nm 18, Be cf. cp. 40, 40. * CD44, 107 2LV 65.23% yV. Cp. 43, 1 2 Cf. Cp: 40, 13% acp. 40, 5. — ef. 1 Mc 9, 54. 6 cf. cp. 45, 2; Ap 21, 16 ccf. cp. 23; 43, 44, 235 48, 15. r-1] LL. in fr. 6 p. D. 2 Nbr. avr. 4; cp. 10, 19; P50 1540) 6; 42, 15: 44, I. b cf. cp. 10, x4, 19; II, 23. — Vv. cp. 2, Cccp. 1, 24: LE 28, 2. — cf. Ap a2, I2; aa dcf. cp. 10, 4; Ap 18, 1. é€v. cp. 1, 28. PF Clv eps 955%, 85-~$: Vv. cp. I, 4-28. WeeCiss or T. $CDp. 44, 2. — 36; 3 Rg 8, eY.-Op;.3, 12:3 iv.cp;. 8; 16. MCT, S25. 22. ncp. 40, 3; 47, 3 cf. Ex 40, 32- 1O-11$ Is Gaze 8, .#3 - ocf. 1 Par 28, a Bs 39852 s* 131, 7; Is 60, 13; Jr 3, 17; Lm 2, 1. pve cp. 37,465.28. qcf. vr. 8. — v. cp. 20, 39; 9, 7. iVe Cpz 16, 335 SCE cp... SPS 275 4 Re 16, 10-16; 21, 4, 7. tcf. cp. 42, 20. iuncta porticui triplici. 4 Et ‘ante gazophylacia deambulatio decem cubitorum latitudinis ad interiora respiciens /viae cubiti unius, et ostia eorum ad aquilonem, 4ubi erant gazophylacia in superioribus humiliora, quia supportabant porticus quae ex illis eminebant de in- ferioribus et de mediis aedificii. 6 Tristega enim erant et non habe- bant columnas sicut erant columnae atriorum; propterea cminebant de inferioribus et de mediis a terra cubitis quinquaginta. 7Et pe- ribolus exterior secundum gazophylacia, quae erant in via atrii exte- rioris ante gazophylacia, “longitudo eius quinquaginta cubitorum, 8 quia longitudo erat gazophylaciorum atrii exterioris quinquaginta cubitorum, et longitudo ante faciem “templi “centum cubitorum. 9 Et erat subter gazophylacia haec ?introitus ab oriente ingredien- tium in ea de atrio exteriori 1%in latitudine @%periboli atrii, quod erat contra viam orientalem, in faciem aedificii separati, et erant ante aedificium *gazophylacia. 11 Et via ante faciem eorum iuxta si- militudinem gazophylaciorum, quae erant in via aquilonis. Secun- dum longitudinem eorum sic et latitudo eorum et omnis introitus eorum et similitudines et ostia eorum. 12 Secundum ostia gazophy- laciorum, quae erant in via respiciente ad notum; ostium in capite viae, quae via erat ante vestibulum separatum per viam orientalem ingredientibus. 13 Et dixit ad me: Gazophylacia aquilonis et gazophylacia austri, quae sunt ante aedificium separatum, haec sunt gazophylacia sancta, in quibus tvescuntur “sacerdotes qui appropinquant ad Dominum in sancta sanctorum; ibi ponent Ysancta sanctorum oblationem pro peccato et pro delicto, locus enim sanctus est. gressi fuerint sacerdotes, non egredientur de sanctis in atrium exte- rius; et “ibi reponent vestimenta sua, in quibus ministrant, quia san- ae" sunt vestienturque vestimentis aliis et sic procedent ad populum. 15 Cumque complesset mensuras domus interioris, eduxit me per viam Yportae, quae respiciebat ad viam orientalem, et mensus est eam undique per circuitum. 16 Mensus est autem contra ventum orientalem *calamo mensurae quingentos calamos in calamo men- surae per circuitum; 17 et mensus est contra ventum _aquilonis quin- gentos calamos in calamo mensurae per gyrum; 18et ad ventum australem mensus est quingentos calamos in —— mensurae per circuitum; 19 et ad ventum occidentalem mensus est quingentos ca- lamos in calamo mensurae. 20 Per quattuor ventos mensus est %mu- rum eius, undique per circuitum Ylongitudinem quingentorum cubito- rum et latitudinem quingentorum cubitorum Cdividentem inter san- ctuarium et vulgi locum. 4 3 Et duxit me ad “portam, quae respiciebat ad viam orientalem, 2 et ecce bgloria Dei Israél ingrediebatur per viam orientalem, et “vox erat ei quasi vox aquarum multarum, et “terra splendebat a maiestate eius. 3 Et vidi ¢visionem, secundum speciem quam videram, fquando venit ut disperderet civitatem, et species secundum Yad- spectum quem videram iuxta “fluvium Chobar, et cecidi super faciem meam. 4 Et ‘maiestas Domini ingressa est templum per viam portae, quae respiciebat ad orientem; 5 et Jelevavit me spiritus et introduxit me in /atrium interius, et ecce repleta erat gloria Domini domus. 6 Et “audivi loquentem ad me de domo, et “vir qui stabat iuxta me 7 dixit ad me: Fili hominis, °locus solii mei et “locus vestigiorum pedum meorum, ?ubi habito in medio filiorum Israél in aeternum, Yet non polluent ultra domus Israé! nomen sanctum meum, ipsi et reges eorum tin fornicationibus suis et in ruinis regum suorum et . in excelsis. 8 sQui fabricati sunt limen suum iuxta limen meum et postes suos iuxta postes meos, et ‘murus erat inter me et eos, et @polluerunt nomen sanctum meum in abominationibus, quas fecerunt ; propter quod consumpsi eos in ira mea. 9 Nunc ergo repellant procul fornicationem suam et ruinas regum suorum a me, et habitabo in medio eorum semper. 10Tu autem, fili hominis, ostende domui Israél templum, et confundantur ab iniquitatibus suis et metiantur fabricam 1! et eru- bescant ex omnibus quae fecerunt. Figuram domus et fabricae eius, 14 Cum autem in-— SE eee — 818 — eo ternum mansurum atque populum fidelem exauditurum (43, 1-12), tum de altaris holocausti consecratione (13-27) et de iis quae vel ad sanctitatem templi conferunt, vel utpote immunda ab eo arcenda sunt PROPHETIA EZECHIELIS 43, 12 — 44, 11 exitus et introitus et omnem descriptionem eius et universa prae- cepta eius cunctumque ordinem eius et omnes leges eius ostende eis, et scribes “in oculis eorum, ut custodiant omnes descriptiones eius et praecepta illius et faciant ea. 12 Ista est lex domus in summitate ‘montis: “omnis finis eius in circuitu sanctum sanctorum est; haec est ergo lex domus. 13 Istae autem mensurae Yaltaris in %cubito verissimo, qui habebat cubitum et palmum; in sinu eius erat cubi- tus, et cubitus in latitudine, et definitio eius usque ad labium eius, et in circuitu palmus unus; haec quoque erat fossa altaris; 14 et de sinu terrae usque ad “crepidinem novissimam duo cubiti et latitudo cubiti unius, et a crepidine minore usque ad crepidinem maiorem quattuor cubiti, et latitudo cubiti unius; 15 ipse autem Yariel quat- tuor cubitorum, et ab ariel usque ad sursum cornua quattuor; 16 et ariel duodecim cubitorum in longitudine per duodecim cubi- tos latitudinis, 4quadrangulatum aequis lateribus, 17 et crepido quat- tuordecim cubitorum longitudinis per quattuordecim cubitos latitu- dinis in quattuor angulis eius, et corona in circuitu eius dimidii cubiti, et sinus eius unius cubiti per circuitum; °gradus autem eius versi ad orientem. 18 Et dixit ad me: Fili hominis, haec dicit Do- minus Deus: Hi sunt ritus altaris, in quacumque die fuerit fabrica- tum, ut offeratur super illud holocaustum, et /effundatur sanguis; 19 et dabis 9%sacerdotibus et levitis “qui sunt de semine Sadoc, qui accedunt ad me, ait Dominus Deus, ut offerant mihi ‘vitulum de armento pro peccato. 2®Et jadsumens de sanguine eius pones super quattuor cornua eius et super quattuor angulos crepidinis et super tcoronam in circuitu et ™mundabis illud et expiabis 21 et tolles vitulum, qui oblatus fuerit pro peccato, et “combures eum in sepa- rato loco domus extra sanctuarium 22 et in die secunda offeres hir- cum caprarum immaculatum pro peccato; et °expiabunt altare sicut expiaverunt in vitulo. 23 Cumque compleveris expians illud, offeres vitulum de armento immaculatum et Parietem de grege immaculatum 24 et offeres eos in conspectu Domini, et @mittent sacerdotes super eos sal et offerent eos holocaustum Domino. 257Septem diebus facies hircum pro peccato cotidie et vitulum de armento et arietem de pecoribus immaculatos offerent; 26septem diebus expiabunt altare et mundabunt illud et implebunt manum eius. 27 Expletis autem diebus, *in die octava et ultra, ‘facient sacerdotes super altare holo- causta vestra et quae “pro pace offerunt; et Yplacatus ero vobis, ait Dominus Deus. 4 Et convertit me ad viam “portae sanctuarii exterioris, quae re- spiciebat ad orientem et erat clausa. 2 Et dixit Dominus ad me: Porta haec clausa erit: non aperietur, et vir non transibit per eam, quoniam Dominus Deus Israél Yingressus est per eam: eritque clausa 32¢principi; princeps ipse sedebit in ea, ut %comedat panem coram Domino; “per viam portae vestibuli ingredietur et per viam eius egredietur. 4 Et adduxit me per viam /portae aquilonis in con- spectu domus, et vidi, et ecce implevit 9gloria Domini domum Do- mini, et cecidi in faciem meam. 5 Et dixit ad me Dominus: Fili hominis, pone cor tuum et "vide oculis tuis et auribus tuis audi omnia, quae ego loquor ad te ‘de universis caeremoniis domus Do- mini et de cunctis legibus eius; et pones cor tuum in viis templi per omnes exitus sanctuarii §6et dices ad jexasperantem me domum Israel: Haec dicit Dominus Deus: /Sufficiant vobis omnia scelera vestra, domus Israél; 7e0 quod “inducitis filios alienos “incircum- cisos corde et incircumcisos carne, ut sint in sanctuario meo et °polluant domum meam, et offertis panes meos adipem et sangui- nem et dissolvitis pactum meum in omnibus sceleribus vestris, 8 et non servastis praecepta sanctuarii mei et posuistis custodes ob- servationum mearum in sanctuario meo vobismetipsis; %haec dicit Dominus Deus: Omnis ‘alienigena incircumcisus corde et incircum- cisus carne non ingredietur sanctuarium meum; omnis filius alienus qui est in medio filiorum Israél. 14 Sed et *levitae, qui longe reces- serunt a me tin errore filiorum Israél et erraverunt a me post idola sua et “portaverunt iniquitatem suam. Uerunt in sanctuario meo v cf. cp. 40, 2. x cf. Is 4, 5. — Vv. cp. 42, 15. Yr. CP. 40, 47; 47, I. — V. Bx 137... 3,38; Zcp. 40, 5. — cf. cp. 41, 8. acp. 45, 19. bck. 1849,--3. OMG ASKT2 702538" 3? a cf Scp.040) 1477+ x47). e cf. Ex 20, 26. EVAL DT, A683 £ cp. 44,. 15; Dt .17,'9%- 245783 27,9 hy. ‘cp. 40, 46. #¥r.23;c¢psiase-183 Ex 20): 2; jcp. 45, 19; Ex 29, 12; Lv es. Ketievr? 33, a7. m Ex 29, 36. — cf. cp. 45, 18. n Ex 29, 14. o Ex 29, 36. — cf. cp. 45, 18. Pet. EX 29; XV: gq Lv 2, 13. -— cf. Mr 9, 49. r Ex 29, 35, 36; Lv 8, 33, 35. LO? PS $0; 19,20. in off. Imm. Conc. . — cf. cp. 46; Is Cccp. 34, 24; 37, 25; 45, 73 6 CD. 40... 2,252. A cp. 40, 4. Cie Cp. 43535, LV uk 23 SHS: lcep. 45, 9. — cf. 1 Pt 4, 3. mcf. vr. 9; 2 Es 7, 64, 65; Ac g.¢f...ep. .22;- 26: Ct, Vt. 9. $Cl We 25. $cp:-48; Et. uv. Lv 5, 2. — 819 — (44, 1-9). Deinceps munera, quibus fungi oportet levitas et sacerdotes | de stirpe Sadoc (10-.6) singillatim describuntur (17-31); addita ratione gua primitiae terrae dispertiantur inter templum, levitas et principem Te ee PROPHETIA EZECHIELIS 44, 12 — 45,7 vcp. 46, 24. o Mr 13, '34;° Jo 10, 3. —< "cf. y Par: 26; 2: y Nm 16, 9. ig 7, 19; 14, 8; 45 Jo ch ; Ps 105, 26. b Nm 18, 3; 4 Rg 23, 9. cv. Cp. 32, 24. dx Par 23, 28, 32. é€v. cp. 43, 19. J ck. Vi. LE Di10,.B 18558. Rh. VI. 9: Ay. cp. 41, 22. i Ex 28, 39; 39, 27. — cf. Ap 15, 6. jcp. 42. 14. icf. Ex 29, 37; 30, 297 Lv 6, 18,27. m Lv ia s: — cf. cp. 7, 18; Is 22, ‘At 165. 6: ncf. Lv Pi 6; 21, 10. o Lv 10, 9. p Lv 21, 7, 13, 14. q cf. ©. 22, 26: °2:-Parc17.) % 8. v. Ly. 10, 20, 11. 7Dt 17, 8, 9. — cf. 2 Par 19, 8. $.ch cps 22% 26: tcf. Nm 19, 11-19. — v. Lv 21, 1-3. u Nm 19, 11, 12. Y Vs. 17,22; x CD. 40, 393 42,233% Lyv-4).25-3: y Nm 18, 20; Dt 18, 1, 2. 2 Cf. cp. 45, 4, 5. av. Lv 6, 14-18, 25-29; 7, 1-6. 5 Lv 27, 21, 28; Nm 18, rq. c Ex 23, 19; Nm 18, 15. dv. Nm 15, 19, 20. e MI 3; 10. fcp. 4, 14. g Lv 22, 8. — cf. Ex 22, 31. — v. Lv 7, 24. acf. cp. 48, 29. — v. cp. 47, 21509 6 cf. 2-Par 20, r4. cv. cp. 48, 8-10. dv. Cp. 42, 16-20. ecp. 48, 15, 17. — v. Lv 25, 4. pak vr. I. qo. 48, 10. v. Cp. 41, 4. 4-cf ep248,. xx, rai i661 765) fit, 9% Ce & l ep. 48, 13. ante ith: cp. 44, 28. mcp. 48, 15. ncf. cp. 48, 18, 19. OVi CD. 44,3. pep. 48, ar. Yaeditui et “ianitores portarum domus et ministri domus; ipsi ma- ctabunt holocausta et victimas populi et Yipsi stabunt in conspectu eorum ut ministrent eis. 12 Pro eo quod ministraverunt illis in con- spectu idolorum suorum et facti sunt domui Israél in *offendiculum iniquitatis; idcirco *levavi manum meam super eos, ait Dominus Deus, et portabunt iniquitatem suam 13 et non appropinquabunt ad me ut sacerdotio fungantur mihi neque accedent ad omne sanctua- rium meum iuxta sancta sanctorum, sed °portabunt coniusionem suam et scelera sua quae fecerunt. 14 Et dabo eos ianitores domus in omni ministerio eius et in universis quae fient in ea. 15 eSacerdotes autem et levitae filii Sadoc, qui custodierunt cae- remonias sanctuarii mei, cum errarent filii Israél a me, ipsi accedent ad me, fut ministrent mihi, et stabunt in conspectu meo, ut offerant mihi Yadipem et sanguinem, ait Dominus Deus. 16 Ipsi ingredientur sanctuarium meum et ipsi accedent ad “mensam meam, ut ministrent mihi et custodiant caeremonias meas. 17 Cumque ingredientur portas atrii interioris, ‘vestibus lineis induentur, nec ascendet super €0s quidquam laneum, quando ministrant in portis atrii interioris et in- trinsecus. 18 Vittae lineae erunt in capitibus eorum, et feminalia linea erunt in lumbis eorum, et non accingentur in sudore. 19 Cum- que egredientur atrium exterius ad populum, exsuent se vestimen- tis suis, in quibus ministraverant, et Jreponent ea in gazophylacio sanctuarii et vestient se vestimentis aliis et non ‘sanctificabunt po- pulum in vestibus suis. 29”Caput autem suum non radent neque "comam nutrient, sed tondentes attondent capita sua; 2! et °vinum non bibet omnis sacerdos, quando ingressurus est atrium interius; 22 et Pviduam et repudiatam non accipient uxores, sed virgines de semine domus Israél; sed et viduam, quae fuerit vidua a sacerdote, accipient; 23 et ¢populum meum docebunt, quid sit inter sanctum et pollutum et inter mundum et immundum ‘ostendent eis 24et, *cum fuerit controversia, stabunt in iudiciis meis et iudicabunt, leges meas et praecepta mea in omnibus sollemnitatibus meis custodient et *sab- bata mea sanctificabunt 25 et ‘ad mortuum hominem non ingredien- tur, ne polluantur, nisi ad patrem et matrem et filium et. filiam et fratrem et sororem, quae alterum virum non habuerit; in quibus contaminabuntur. 26 Et “postquam fuerit emundatus, septem dies numerabuntur ei; 27 et in die introitus sui in sanctuarium ad *atrium interius, ut ministret mihi in sanctuario, offeret pro peccato suo, ait Dominus Deus. 28 ¥Non erit autem eis hereditas: ego hereditas eo- rum; et *possessionem non dabitis eis in Israél: ego enim possessio eorum. 29 *Victimam et pro peccato et pro delicto ipsi comedent, et °omne votum in Israél ipsorum erit; 3° et °primitiva omnium pri- mogenitorum et omnia libamenta ex omnibus quae offeruntur sacer- dotum erunt; et 2primitiva ciborum vestrorum dabitis sacerdoti, ut *reponat benedictionem domui tuae. 31 /Omne morticinum et captum a bestia de avibus et.de pecoribus 9non comedent sacerdotes. 4 5 @Cumque coeperitis terram dividere “sortito, “separate primitias Domino sanctificatum de terra longitudine vigintiquinque mi- lia et latitudine decem milia; sanctificatum erit in omni termino eius per circuitum. 2 Et %erit ex omni parte sanctificatum quingentos per quingentos, quadrifariam per circuitum, et quinquaginta cubitis “in suburbana eius per gyrum. 3 Et fa mensura ista mensurabis longitu- dinem vigintiquinque milium et latitudinem decem milium, et %in ipso erit templum “sanctumque sanctorum. 4iSanctificatum de terra erit Jsacerdotibus ministris sanctuarii, qui accedunt ad ministerium Domini, et erit eis locus in domos et in sanctuarium sanctitatis. 5 Vigintiquinque autem milia longitudinis et decem milia latitudinis erunt levitis qui ministrant domui; ipsi possidebunt viginti gazophy- lacia. 6 Et ™possessionem civitatis dabitis quinque milia latitudinis et longitudinis vigintiquinque milia secundum separationem sanctuarii "omni domui Israél. 7 °Principi quoque Phinc et inde in separationem sanctuarii et in possessionem civitatis, contra faciem separationis sanctuarii et contra faciem possessionis urbis a latere maris usque ad mare et a latere orientis usque ad orientem, longitudinis autem — 820 — (45, 1-8), et qua principem iustitiam et pietatem tueri oporteat (9-17). Sequuntur praeterea leges de sacrificiis quae in festis (18-25), sabbatis, neomeniis (46, 1-12) quaeque singulis diebus peragenda sunt (13-15). PROPHETIA EZECHIELIS 45, § — 46, 11 - J 1 te an Bie a iuxta unamquamque partem, a termino occidentali usque ad termi- num orientalem. 8 De terra erit ei possessio in Israél, et non de- populabuntur ultra principes populum meum; sed ‘terram dabunt domui Israél secundum tribus eorum. 8 Haec dicit Dominus Deus: %Sufficiat vobis, principes Israél; iniquitatem et rapinas intermittite et iudicium et iustitiam facite, separate confinia vestra a populo meo, ait Dominus Deus. 1° ‘Statera iusta et ephi iustum et batus iustus erit vobis. 11 4%Ephi et batus aequalia et unius mensurae erunt, Yut capiat decimam partem cori batus, et decimam partem cori ephi; iuxta mensuram cori erit aequa libratio eorum. 122Siclus autem viginti obolos habet; porro viginti sicli et vigintiquinque sicli et quindecim sicli mnam faciunt. 1% Et Yhae sunt primitiae quas tolletis: sextam partem ephi de coro fru- menti et sextam partem ephi de coro hordei. 14 Mensura quoque olei, batus olei, decima pars “cori est; et decem bati corum faciunt, quia decem bati implent corum. 15 Et arietem unum de grege du- centorum, de his quae nutriunt Israél in sacrificium et in holocau- stum et in pacifica ad expiandum pro eis, ait Dominus Deus. 16 Omnis populus terrae tenebitur primitiis his principi in Israél; 17 et “super principem erunt holocausta et sacrificium et libamina, in sollemnitatibus et in caiendis et in sabbatis et in universis sol- lemnitatibus domus Israél; ipse faciet pro peccato sacrificium et ho- locaustum et pacifica ad expiandum pro domo Israél. 18 Haec dicit Dominus Deus: In primo mense, °una mensis su- mes vitulum de armento immaculatum et Cexpiabis sanctuarium. 19 Et tollet %sacerdos de sanguine, quod erit pro peccato, et ponet in *postibus domus et in quattuor angulis fcrepidinis altaris et in postibus portae Yatrii interioris, 2 Et sic facies in septima mensis pro unoquoque qui ignoravit et errore deceptus est, et “expiabis pro domo. 21In primo mense, quartadecima die mensis erit vobis Paschae sollemnitas; septem diebus azyma comedentur. 22 ‘Et faciet princeps in die illa pro se et pro universo populo terrae vitulum pro peccato 23 et jin septem dierum sollemnitate faciet holocaustum Domino, septem vitulos et septem arietes immaculatos cotidie se- ptem diebus et pro peccato ‘hircum caprarum cotidie 24 et ™sacrifi- cium ephi per vitulum et ephi per arietem faciet et olei hin per sin- gula ephi. 25”Septimo mense, quintadecima die mensis in sollemni- tate faciet sicut supra dicta sunt per septem dies, °tam pro peccato quam pro holocausto et in sacrificio et in oleo. 4 Haec dicit Dominus Deus: ¢Porta Yatrii interioris, quae respicit ad orientem, erit clausa sex diebus in quibus opus fit, die autem sabbati aperietur, sed et °in die calendarum aperietur, 2 et intrabit dprinceps per viam vestibuli portae deforis et stabit in “limine portae, et ‘facient sacerdotes holocaustum eius et pacifica eius, et adorabit super limen portae et egredietur; porta autem non claudetur usque ad vesperam. 3 Et adorabit 2populus terrae ad ostium portae illius in sabbatis et in calendis coram Domino. 4 ”Holocaustum autem hoc offeret princeps Domino: ‘in die sabbati sex agnos immaculatos et arietem immaculatum Set Jsacrificium ephi per arietem, in agnis autem sacrificium ‘quod dederit manus eius et olei hin per singula ephi; in die autem calendarum vitulum de armento immaculatum, et sex agni et arietes immaculati erunt, 7 et ™ephi per vitulum, ephi quoque per arietem faciet sacrificium; de agnis autem, sicut invenerit manus eius, et olei hin per singula ephi. 8 "Cumque ingressurus est princeps, per viam vestibuli portae ingrediatur et per eandem viam exeat ; 9et °cum intrabit populus terrae in conspectu Domini in sollem- nitatibus, qui ingreditur per portam aquilonis, ut adoret, egrediatur per viam portae meridianae; porro qui ingreditur per viam portae meri- dianae egrediatur per viam portae aquilonis: non revertetur per. viam portae per quam ingressus est, sed e regione illius egredietur. 1° Prin- ceps autem in medio eorum cum ingredientibus ingredietur et cum egredientibus egredietur. 11 Et in nundinis et in sollemnitatibus erit sacrificium ephi per vitulum et ephi per arietem; agnis autem erit sacrificium sicut invenerit manus eius, et olei hin per singula ephi. acf. cp. 22,27; 46,-18. rcp. 47, 13, 21. — v. cp. 48, I, 7, 23-28. Scp. 44, 6. — cf. 1 Pt 4, 3. t Lv 19, 35, 36: “cf. Dt 25, 14, 15; Rt 2, 17. v vr. 14. — cf. Ex 16, 36. ON IK /20,-.13. ycp. 44, 30. 23. Rg 4,.22; 1 Es 7,22 pe 50. 17: a.cf..2 Par,30, 24: 35, 7..—.¥. cp. 46. 4-7. hick. cp. 46,1436. c Lv 16, 16. — cf. cp. 43, 2c 22, 23. dv. cp. 43, 20. €-ciz-Ex 12, 7. PCELCps. 435 24: £. ep.-8\ 162 46,52. Vi EV'23, -s. Heh, VE. 19. j Ly.23,. 8 iNm 28, ts. mcp. 46, 5, 7. — v. Lv 2, 1. BV NVI28 24. OV. VF. 22-24. acp:. 45. 10. OV. CD 8,. 10; ects cp: 45" 18. AV CD hd = 3. @:Cis Cp 9; 3. 7 fcf. cp. 40, 38, 39. gvr. 9. Acp. 45, 17. icf. Nm 28, 9, 10. f Ve. B43 Cp. 43, 243 Ect: Ot" 16, ¥ 5. mvr. 5. WC VTS-2 3 ocf. Dt 16, 16. — v. Ex 23, 14-17. anes 821 (aati PROPHETIA EZECHIELIS 46, 12 — 47, 14 Demum post alia quaedam de donis principis (16-18) deque epulis sa- crificalibus (19-24), describitur terra promissionis per torrentem e li- mine templi egressum et omnia sanantem renovata (47, I-17), eiusque ? Lv 7, 16; q Am 4, 5. EE. Vs oT. S.Ct“ VT. 2° 22... 18° Dt.235 23. t Ex 29, 38; Nm 28, 3, 4. u Nm: 28, °10;..¥§¢ vcf. cp. 45, 7. £-V. LV 25; ro. ch. *¥: Ress 14; 3 Rg 23,3; -7- et. Cp, 45, °8. HCE CD, 34,4, 5. Dik. Vis Es CCl. cp, 432; 4c d2 Par 35, 13. — cf. Lv 2, 4. €V. CP. 44. 19. fe2GP aD 2Se % 3. & cp. 44, If. O01. CD.'43, t, 2. 1-90] LL. in sb. p. D. 2 Nor. &Ps 45. 5: fl 3, 18. — cf. Is 33.21 ;. AZCrta, os 1] Ant. (Ps 117) aquae ben, C5 CDs05" 33 G3 CD. 43) &3: €Cp. 40, 35. fcf. cp. 40, 6. &cp. 40, 3. P.22.5%. ad adspers. hcf. cp. 8, 6. ivr. 12. — cf. Ap 22, 2. 3 Dt 3, 173.4, 49; FS. 916. o] v. ur. rr. icf. Gn 1, 20. mv. 1 Rg 23, 29. n (Is 15, 8 (?)). ocp. 26, 5. pcp. 48, 28; Nm 34, 6; Js 15, “Cl. VE. 23} 2p. 45;,° 8. — v. cp. 48, 1-7, 23-28. v cf. cp. 48, 4, 5. — v. Js 17, 14-18. &V; :cp.-20, 5. yv. Gn 12, 7. 12 Cum autem fecerit princeps ?spontaneum holocaustum aut pa- cifica ¢voluntaria Domino, aperietur ei "porta, quae respicit ad orien- tem, et faciet holocaustum suum et pacifica sua, ‘sicut fieri solet in die sabbati, et egredietur, claudeturque porta postquam exierit. 13 Et ‘agnum eiusdem anni immaculatum faciet holocaustum cotidie Do- mino; semper mane faciet illud, 14 et faciet sacrificium super eo cata mane mane sextam partem ephi et de oleo tertiam partem hin, ut misceatur similae, sacrificium Domino legitimum, iuge atque per- petuum. 15 Faciet agnum et sacrificium et oleum cata mane mane, holocaustum sempiternum. 16 Haec dicit Dominus Deus: Si dederit princeps donum alicui de filiis suis, hereditas eius filiorum suorum erit, possidebunt eam hereditarie; 17 si autem dederit legatum de “hereditate sua uni ser- vorum suorum, erit illius usque ad “annum remissionis et revertetur ad principem; hereditas autem eius filiis eius erit. 18 Et Ynon acci- piet princeps de hereditate populi “per violentiam et de possessione eorum; sed de possessione sua hereditatem dabit filiis suis, ut non Adispergatur populus meus unusquisque a possessione sua. 19 Et introduxit me per ingressum, qui erat "ex latere portae, in ¢gazophylacia sanctuarii ad sacerdotes quae respiciebant ad aquilonem; et erat ibi locus vergens ad occidentem. 2° Et dixit ad me: Iste est locus, ubi coquent sacerdotes pro peccato et pro delicto, ubi ¢coquent sacrificium, ut non efferant in atrium exterius, et ¢sanctificetur po- pulus. 21 Et eduxit me in atrium exterius et circumduxit me per quattuor angulos atrii; et ecce atriolum erat in angulo atrii, atriola singula per angulos atrii. 22In quattuor angulis atrii atriola dispo- sita quadraginta cubitorum per longum et triginta per latum: men- surae unius quattuor erant. 23 Et paries per circuitum ambiens quat- tuor atriola, et culinae fabricatae erant subter porticus per gyrum. 24 Et dixit ad me: Haec est domus culinarum, in qua /coquent %mi- nistri domus Domini victimas populi. Et convertit me ad “portam domus, et ecce "aquae egredieban- tur subter ‘limen domus ad orientem; facies enim domus re- spiciebat ad orientem, aquae autem, descendebant in latus templi dextrum ad meridiem %altaris. 2 Et eduxit me per viam &portae aqui- lonis, et convertit me ad viam foras ‘portam exteriorem, viam quae respiciebat ad orientem, et ecce aquae redundantes a latere dextro. 3 Cum egrederetur 9vir ad orientem, qui habebat funiculum in manu sua, et mensus est mille cubitos et traduxit me per aquam usque ad talos; 4rursumque mensus est mille et traduxit me per aquam usque ad genua; Set mensus est mille et traduxit me per aquam usque ad renes; et mensus est mille, torrentem quem non potui pertransire, quoniam intumuerant aquae profundi torrentis, qui non potest transvadari. 6 Et dixit ad me: Certe "vidisti, fili hominis. Et eduxit me et convertit ad ripam torrentis. ait ad me: Aquae istae, quae egrediuntur ad tumulos sabuli orien- talis et descendunt ad plana deserti, intrabunt jmare et exibunt, et sanabuntur aquae, 9% et omnis ‘anima vivens quae serpit, quocumque venerit torrens, vivet, et erunt pisces multi satis, postquam venerint illuc aquae istae, et sanabuntur et vivent omnia ad quae venerit torrens. 10 Et stabunt super illas piscatores, ab ™Engaddi usque ad "Engallim °siccatio sagenarum erit; plurimae species erunt piscium eius sicut pisces ?maris magni, multitudinis nimiae. 11 In litoribus autem eius et in palustribus non sanabuntur, quia in salinas dabuntur. © 12 Et super torrentem orietur in ripis eius ex utraque parte “omne li- gnum pomiferum: “non defluet folium ex eo, et non deficiet fructus eius; ‘per singulos menses adferet primitiva, quia aquae eius de sanc- tuario egredientur, et erunt fructus eius in cibum, et folia eius ad me- dicinam. 13 Haec dicit Dominus Deus: Hic est terminus in quo “posside- bitis terram in duodecim tribubus Israél, “quia Ioseph duplicem fu- niculum habet. 14 Possidebitis autem eam, singuli aeque ut frater suus, super quam levavi manum meam Yut darem patribus vestris, 7 Cumque me convertis- sem, ecce in ripa torrentis 4igna multa nimis ex utraque parte. 8 Et — — 822 — traduntur fines ac nova partitio (13-23), ita ut reserventur septem tribuum Sortes in septentrionalem partem (48, 1-7), atque, reliquarum quinque, portione templi, levitarum et principis in medio sita (8-22), in meri- PROPHETIA EZECHIELIS 47, 15 — 48, 21 et *cadet terra haec vobis in possessionem. 15 Hic est autem termi- nus terrae: ad plagam septentrionalem a ®mari magno via Hethalon -venientibus °Sedada, 16Emath, Berotha, Sabarim, quae est inter terminum “Damasci et confinium Emath, domus Tichon, quae est iuxta terminum Auran; 17 et erit terminus a mari usque ad “atrium Enon, terminus Damasci, et ab aquilone ad aquilonem, terminus Emath plaga septentrionalis. 18 Porro plaga orientalis de medio Auran et de medio Damasci et de medio /Galaad et de medio terrae Israél, Iordanis disterminans ad 9mare orientale; metiemini etiam plagam orientalem. 19 Plaga autem australis meridiana a “Thamar usque ad faquas contradictionis Cades, et jtorrens usque ad mare ma- gnum; et haec est plaga ad meridiem australis. 20 Et *plaga maris mare magnum a confinio per directum donec lyenias Emath; haec est plaga maris. 21 Et “dividetis terram istam vobis per tribus Israél 22 et mittetis eam in hereditatem vobis et "advenis, qui accesserint ad vos, qui genuerint filios in medio vestrum, et °erunt vobis sicut indigenae inter filios Israél, vobiscum divident possessionem in me- dio tribuum Israél; 23 in tribu autem quacumque fuerit advena, ibi dabitis possessionem illi, ait Dominus Deus. 4 Et haec nomina tribuum: a finibus aquilonis iuxta ¢viam Hetha- lon pergentibus Emath “atrium Enan, terminus “Damasci ad aquilonem iuxta viam Emath; et erit ei plaga orientalis mare, @Dan una; 2et super terminum Dan a plaga orientali usque_ ad ¢plagam maris, Aser una; 3et super terminum Aser a plaga orien- tali usque ad plagam maris, Nephthali una; 4et super terminum Nephthali a plaga orientali usque ad plagam maris, /Manasse una; Set super terminum Manasse a plaga orientali usque ad plagam maris, Ephraim una; 6 et super terminum Ephraim a plaga orien- tali usque ad plagam maris, Ruben una; 7 et super terminum Ruben a plaga orientali usque ad plagam maris, Iuda una; 8 et super ter- 5 Iuda a plaga orientali usque ad plagam maris erunt 9primi- tiae, quas separabitis vigintiquinque milibus latitudinis, et longitu- dinis sicuti singulae partes a plaga orientali usque ad plagam maris, et *erit sanctuarium in medio eius. 9 Primitiae, quas separabitis Do- mino, longitudo vigintiquinque milibus et latitudo decem milibus. 10‘Hae autem erunt primitiae sanctuarii sacerdotum, ad aquilonem lon- gitudinis vigintiquinque milia et ad mare latitudinis ‘decem milia, sed et ad orientem latitudinis decem milia et ad meridiem longitudinis viginti- quinque milia, et erit sanctuarium Domini in medio eius. 11)Sacerdoti- bus sanctuarium erit de ‘filiis Sadoc, qui custodierunt caeremonias > meas et non erraverunt, cum errarent ‘filii Israél, ™sicut erraverunt et levitae. 12 Et erunt eis primitiae de primitiis terrae sanctum sanctorum iuxta terminum levitarum. 13”Sed et levitis similiter, iuxta fines sacer- dotum vigintiquinque milia longitudinis et latitudinis decem milia. Omnis longitudo viginti et quinque milium et latitudo decem mi- lium; 14 et °non venundabunt ex eo neque mutabunt neque transfe- rentur /primitiae terrae, quia sanctificatae sunt Domino. 15 ¢Quinque milia autem, quae supersunt in latitudine per_vigintiquinque milia, "profana erunt urbis in habitaculum et in 8suburbana, et erit civi- tas in medio eius. 16 Et hae mensurae eius: ‘ad plagam septentrio- nalem guingenta et quattuor milia et ad plagam meridianam quin- genta et quattuor milia et ad plagam orientalem quingenta et quat- tuor milia et ad plagam occidentalem quingenta et quattuor milia. 17 Erunt autem suburbana civitatis ad aquilonem ducenta quinqua- ginta et ad meridiem ducenta quinquaginta et ad orientem ducenta quinquaginta et ad mare ducenta quinquaginta. 18 Quod autem reli- quum fuerit in longitudine secundum primitias sanctuarii, decem milia in orientem et decem milia in occidentem, erunt sicut primitiae sanctua- rii; et “erunt fruges eius in panes his qui serviunt civitati. 19Servientes autem civitati operabuntur ex omnibus tribubus Israél. 20Omnes primi- tiae vigintiquinque milium per vigintiquinque milia Yin quadrum sepa- rabuntur in primitias sanctuarii et in possessionem civitatis. 21 Ci Se Says: i 26,°°93 rear 13, e720, I icf. vr. 20; cp. 6, 10. — Vv: cp. 1,17. m cf. vr. 18 nvr. 14, 15 ocp. 3, 91. ’ cp. 6.°13% 2 Es 4) Te Gye6, 9,217 30,7, 16; OV ACD: 43, -% CE. CDi85-10s $V... CPs: T}20. ECD. 4, 43 5s: 7- UV. VE. 22 OCD. *10;-14 = Os:3, 5 xcp. 4, 5; 7, 15. y vr. &h acf. Gn 41, 16; Ae 35) ¥a; 31-34] LL. in fr. 2 p. D. 3 Nor. acf. vr. 38. Beet oT; 30; Ct. ‘VY. 40: 34) * cf. Catech. I 4, 10. 2 cp,- 825°". Jb 34; 20> “bmn: O82 COR Ys: AF; € vr. 40, 44, 45; Is 8, 9. — cf. Mt 21 : ef JD 21) 1831S Ee ee gcf. Ap 20, 11. Rect As 2. 2 tof. Ps "9g; toys" a9 re, 12-20, 92 bv Tri 29.8.6, CD. 55°18. efor RS a3, — Vv. Vr. 21. "CD: 4, 202 2)r29,-0;3 Bak 33316. och: vr. 32: D cls Vie 323 CD. §,, 285-37 aS. a’cf. ‘vr.:$2. rcf.cp. 7, 6. S.CT. CDi. 9, 323. PVs V¥. 34. Wet. VE, 33. vvr. 18. X Cp. 3, 100; 4, 31; 6, 26; 7, 14, 27; Mic 4, 7. — cf. Mt 3, 2; Le x, 33; Jo 18, 36. POD 7, 214; 18,2976 DEM aa, 33; Heb 1, 8; Ap 11, 15. zcf. Is 60, 12; Ag 2, 23. — v. VI 34: @Cr. 1s 238, 16. b vr. 28. Col, a Re 145.225 dct Mtes, 12; 0Ac t6;"25. ecf. Ac 14, 13. ie. 4, 00: 13; 36°:° Dt ro. 19° s 135.02. 4a Poe Fm 6, 15; Ap 17, 14; . Est the icp. 5, 11. — cf. cp. 4, 6. sapientibus et scientiam intelligentibus disciplinam, 22 “ipse revelat profunda et abscondita et novit in tenebris constituta, et ‘lux cum eo est. 23 Tibi, JDeus patrum nostrorum, confiteor teque laudo, quia lsapientiam et fortitudinem dedisti mihi et nunc ostendisti mihi mMquae rogavimus te, quia sermonem regis aperuisti nobis. 24 Post haec Daniel ingressus ad “Arioch, quem constituerat rex ut perde- ret sapientes Babylonis, sic ei locutus est: Sapientes Babylonis ne perdas; introduc me in conspectu regis, et solutionem regi narrabo. 25 Tunc Arioch °festinus introduxit Danielem ad regem et dixit ei: Inveni hominem Pde filiis transmigrationis Iuda, qui solutionem regi adnuntiet. 26 Respondit rex et dixit Danieli, Ycuius nomen erat Baltassar: Putasne "vere potes mihi indicare somnium, quod vidi et interpretationem eius? 27 Et respondens Daniel coram rege ait: Mysterium, quod rex interrogat, sapientes, *magi, harioli et *haru- spices nequeunt indicare regi; 28sed “est Deus in caelo revelans mysteria, qui indicavit tibi, rex Nabuchodonosor, “quae ventura sunt in novissimis temporibus. Somnium tuum et “visiones capitis tui in cubili tuo huiuscemodi sunt: 29 Tu, rex, cogitare coepisti in strato tuo quid esset futurum post haec, et Yqui revelat mysteria ostendit tibi quae ventura sunt. 30 zMihi quoque non in sapientia, quae est in me plus quam in cunctis viventibus, sacramentum hoc revelatum est, sed ut interpretatio regi manifesta fieret et cogitationes mentis tuae scires. 31 Tu, rex, videbas, et ecce quasi statua una grandis; statua illa magna et statura sublimis stabat contra te, et intuitus eius erat ter- ribilis. 82 Huius statuae “caput ex auro optimo erat, °pectus autem et bracchia de argento, porro venter et femora ex aere, 3% tibiae autem ferreae, pedum quaedam pars erat ferrea, quaedam autem fictilis. 34 Videbas ita, donec abscissus est lapis de monte “sine ma- nibus et percussit statuam in pedibus eius ferreis et fictilibus et “com- minuit eos. 35 Tunc contrita sunt pariter ferrum, testa, aes, argentum et aurum et redacta ‘quasi in favillam aestivae areae, quae rapta sunt vento, Ynullusque locus inventus est eis; lapis autem, qui percusserat statuam, factus est "mons magnus et implevit universam terram. 36 Hoc est somnium. Interpretationem quoque eius dicemus coram te, rex. 37 Tu Jrex re- gum es, et ‘Deus caeli ”regnum et fortitudinem et imperium et gloriam dedit tibi, 38 et omnia in quibus habitant filii hominum et “bestiae agri, volucres quoque caeli dedit in manu tua et sub dicione tua uni- versa constituit; tu es ergo °caput aureum. 39 Et post te consurget Pregnum aliud minus te argenteum, et Yregnum tertium aliud aereum, rquod imperabit universae terrae, 49 et *regnum quartum erit velut ferrum. Quomodo ferrum ‘comminuit et domat omnia, sic comminuet et conteret omnia haec. 4! Porro, quia vidisti “pedum et digitorum partem testae figuli et partem ferream, regnum divisum erit; quod | tamen de plantario ferri orietur, secundum quod vidisti ferrum mixtum testae ex luto. 42 Et digitos pedum ex parte ferreos et ex parte fictiles, ex parte regnum erit solidum, et ex parte contritum. 43Quod autem vi- disti ferrum mixtum testae ex luto, commiscebuntur quidem humano semine; sed non adhaerebunt sibi, sicuti ferrum misceri non potest te- stae. 44In diebus autem regnorum illorum suscitabit “Deus caeli “re- gnum, quod Yin aeternum non dissipabitur, et regnum cius alteri populo non tradetur, *comminuet autem et consumet universa regna haec et ipsum stabit in aeternum. 45 Secundum quod vidisti, quod de monte abscissus est “lapis sine manibus et comminuit testam et ferrum et aes et argentum et aurum, "Deus magnus ostendit regi quae ventura sunt postea; et verum est somnium et fidelis interpretatio eius. 46 Tunc rex Nabuchodonosor Ccecidit in faciem suam et Danie- lem @adoravit et Chostias et incensum praecepit ut sacrificarent ei. 47 Loquens ergo rex ait Danieli: Vere /Deus vester Deus deorum est et 9Dominus regum et "“revelans mysteria, quoniam tu potuisti aperire hoc sacramentum. 48 Tunc rex Danielem in sublime extulit et tmunera multa et magna dedit ei et constituit eum principem super omnes Jprovincias Babylonis et 'praefectum magistratuum ea —— — 826 — Te ee ee ee vit (44-45). Propterea sapientibus praeficitur (46-48) et socios obtinuit Ananiam, Misaél, Azariam (49), qui tamen, cum paulo post renuis- PROPHETIA DANIELIS sent statuae, quam sibi rex erexerat, divina obsequia praestare (3, 1-18). 2, 49 — 3, 27 super cunctos sapientes Babylonis. 49 Daniel autem postulavit a rege et ™constituit super opera provinciae Babylonis "Sidrach, Misach et Me ia ts Abdenago; ipse autem Daniel erat in °foribus regis. Nabuchodonosor rex fecit statuam auream, altitudine cubitorum sexaginta, latitudine cubitorum sex, et statuit eam in campo Dura “provinciae Babylonis. 2Itaque Nabuchodonosor rex misit ad con- gregandos °satrapas, magistratus et iudices, duces et tyrannos et praefectos omnesque principes' regionum, ut convenirent ad dedica- tionem statuae, quam erexerat Nabuchodonosor rex. 3% Tunc congre- gati sunt satrapae, magistratus et iudices, duces et tyranni et opti- mates, qui erant in potestatibus constituti, et universi principes regio- num, ui convenirent ad dedicationem statuae, quam erexerat Nabu- chodonosor rex. Stabant autem in conspectu statuae, quam posuerat Nabuchodonosor rex, 4 et praeco “clamabat valenter: Vobis dicitur @opulis, tribubus et linguis: 5In hora, qua audieritis “sonitum tubae et fistulae et citharae, sambucae et psalterii et symphoniae et universi generis musicorum, /cadentes adorate statuam auream, quam constituit Nabuchodonosor rex. §®Si quis autem non prostratus ado- raverit, eadem hora Ymittetur in fornacem ignis ardentis. 7 Post haec igitur, statim ut audierunt omnes populi senitum tubae, fistulae et citharae, sambucae et psalterii et symphoniae et omnis generis musi- corum, cadentes omnes populi, tribus et linguae, adoraverunt statuam auream, quam constituerat Nabuchodonosor rex. 8 Statimque in ipso tempore “accedentes viri *Chaldaei accusaverunt Iudaeos 9 dixerunt- que Nabuchodonosor regi: /Rex, in aeternum vive! 19*Tu, rex, posuisti decretum, ut omnis homo, qui audierit sonitum tubae, fistulae et citharae, sambucae et psalterii et symphoniae et universi generis musicorum, prosternat se et adoret statuam auream; 11 sj quis autem non procidens adoraverit, mittatur in fornacem ignis ardentis. 12 Sunt ergo viri iudaei, ‘quos constituisti super opera regionis Babylonis, mSidrach, Misach et Abdenago: viri isti "contempserunt, rex, decre- tum tuum, deos tuos non colunt et statuam auream, quam erexisti, non adorant. 13 Tunc Nabuchodonosor %in furore et in ira praecepit ut addu- cerentur Sidrach, Misach et Abdenago, qui confestim adducti sunt in conspectu regis, 14 pronuntiansque Nabuchodonosor rex ait eis: Verene, Sidrach, Misach et Abdenago, deos meos non colitis et statuam auream, quam constitui, non adoratis? 15 Nunc ergo si estis parati, quacumque hora audieritis sonitum tubae, fistulae, citharae, sambucae et psalterii et symphoniae omnisque generis musicorum, prosternite vos et adorate statuam quam feci. Quod si non adorave- ritis, eadem hora mittemini in fornacem ignis ardentis, et ?quis est Deus qui eripiet vos de manu mea? 16 Respondentes Sidrach, Misach et Abdenago dixerunt regi Nabuchodonosor: Non oportet nos de hac re respondere tibi: 17 ecce enim Deus noster, quem colimus, potest Yeripere nos de camino ignis ardentis et de manibus tuis, o rex, liberare. 18 Quod si noluerit, notum sit tibi, rex, quia deos tuos non colimus et statuam auream, quam erexisti, non adoramus. 19 Tunc Nabuchodonosor repletus est furore, et adspectus faciei illius Timmutatus est super Sidrach, Misach et Abdenago, et prae- cepit ut succenderetur fornax septuplum quam succendi consueverat, 20 et viris fortissimis de exercitu suo iussit, ut, sligatis pedibus Sidrach, Misach et Abdenago, mitterent eos in fornacem ignis ardentis. 21 Et _confestim viri illi vincti cum ‘bracis suis et tiaris et calceamentis et vestibus missi sunt in medium fornacis ignis ardentis; 22 nam iussio regis urgebat. Fornax autem succensa erat nimis; uporro viros illos, qui miserant Sidrach, Misach et Abdenago, interfecit flamma ignis. 23 Viri autem hi tres, id est Sidrach, Misach et Abdenago, ceciderunt | in medio camino ignis ardentis Ycolligati. Quae sequuntur in hebraeis voluminibus non repperi. 24Et ambulabant in medio flammae laudantes Deum et benedi- centes Domino; 25 stans autem Azarias oravit sic: aperiensque 0s suum in medio ignis ait: 26 ~Benedictus es, Domine Deus patrum nostrorum, et laudabile et gloriosum nomen tuum in saecula; 27 7quia o Est 2, ro 1-24] Prp in sb. Ss. avr. 12, 30; cp. 2, 48, 49. b vr. 27; cp. 6, 1-7. — cf. 1 Es 8, 36. ccp. 4, 14; 5, 7. — cf. Ap ¥8,.:2: ph 96; x ah Ae Sak ee iy Ap 5, 9. hey y, TO; 05: ick. eps-2; 46. © Ch aht=20; 223.733, 25. k vr. ah J, 4, 33 6, 26. lep. 2, 49. Mt CD.* 16% 73 Wich: Cp. Oz 133 Ovr. 19; cp. 2, 12. — cf. Est fom fe 14-24] LL. in fr. 3 p. D. 3 Adv. pci. cp: 6:20: Ex §:2% Aske 18, 35. 17] Ant. in D. 4 Qdg. G ci... Vr... 08. rck.s-vTi 32, 740. scf. vr. 23, 91. — cf. vr. 92. i KR; 2t¥ 26, Dis tcf. vr. 94. (22-26)] Ant. in Dd. ucf. vr. 46. O:Cl, 0 IBS EE. TS. Wvr. §2, 53. £-Cp. 9..145' 1.3" S, RES 9. 33: Ps 118, 137; ir SS Bar2,.9; — 827 — PROPHETIA DANIELIS in fornacem proiciuntur (19-23) in eaque, Deo adiuvante, servantur illaesi, ita ut Azaria Deo gratias agere possit (24-33) Deumque 3, 28-60 rogare ut promissionum patrum recordatus populo indulgeat eiusque ¥ CP. 4, 34. iustus es in omnibus quae fecisti nobis, et Yuniversa opera tua vera, et ; viae tuae rectae, et omnia iudicia tua vera. 28 Judicia enim vera fecisti Zcp. 9, 24: i Th 1339" rs F a iuxta omnia quae induxisti super nos et super *civitatem sanctam pa- 2,7; 2 Me 1x, 12. — v. 2 Es Gtk 9, 5, 8. 15; Bar x, 17. pone es Int. (Ps 118) in fe 5». D. Pass. et D. 20 p. : Bb Dt.-4, 40; Ee 8,123 Ecli 1. 12°"Is 3,10; Jr 22; 15: eci.-cp; 4)°(24: 2d Ps 37, 14; 38, 3, ecp. 16. — Vv. Bap aca in fr. 4 a OS es 9, 19. — cf. Ez B. 22. g 2 Par 20, 7; Jdt 8, a Is at, 822 AC 25> 23% kv. Gn x5, 5. $.Dt228:'629 "Jr 425"a: Bars: 13, 29. jcf. Os 3, 4. —_v. Ps 73. 9. 39. 40] 11 ord. Ms. — Ant. in D. 1 Qdg. kcf. 1 Mc 9, 27. icf. Ps 50, 13, 19. mcf. Mic 6, 4, 8. 40] Of. in D. 7 p. Pat. mvr. 95; Ps 24,. 3h Is Da 50, 75, 318s 275 foe i Ph I, 20. — cf. cp. 13 41,42] Ant. in cons. ses o Ps 118, 124. 42,43) v. ur. 29; ZC 2, 5, 9. Pp VY. 34; : Biss 9, 18, 19. — v. Ps 113, I (bis) q Ps 58, 14; 82. 19; 1 Mc 4, TX "'2 ‘Meer, 2%. FCl. NT. 22. $k. vr. re 95. 49,50] R. in fs. ss. Ang. 49, 51) L. in sb. OT. Odg., “Put. et Stor. ivr. 25. oY =e Mc-2,330: 52] V. All. etc. in sb OT. Pnt. et fs. ss. Trin. —V. in precib. — Ant, in fs. ss. nom. J. 52.56] Hymn. in Ms. sb. OT. Adv., Qdg. et Spbr. vvr. 26. xcf. Is 6, r. 54, 55] Ant. in sb. a. D. 4 Nbr. ae 79, 2; 98, 1. — v. Is 37, 55, 56) os etc. in fs. ss. Trin. z Ps 150, ass ee in D. Spig. — V. in aciay Cn. et Ant. ad ll. in Dd. aPs ro2, ‘22° 144, .10. dig ta 20: 148, 2. — cf. Le 581 tat: et Cm. in fss. s. Mich. archang. etc. cPs 148, 4. trum nostrorum, lerusalem, quia in veritate et in iudicio induxisti omnia haec propter peccata nostra. 294Peccavimus enim et inique egimus re- cedentes a te et deliquimus in omnibus, 3 et praecepta tua non audi- vimus nec observavimus nec fecimus sicut praeceperas nobis, but bene nobis esset. 31 Omnia ergo quae induxisti super nos et universa quae fecisti nobis in vero iudicio fecisti 32 et tradidisti nos in ma- nibus inimicorum nostrorum iniquorum et pessimorum praevaricato- rumque et regi iniusto et pessimo ultra omnem terram, 33 et nunc @non possumus aperire os; confusio et opprobrium “facti sumus servis tuis et his qui colunt te. 34 Ne, quaesumus, tradas nos in perpetuum /propter nomen tuum et ne dissipes testamentum tuum 35 neque auferas misericordiam tuam a nobis propter Abraham 9di- lectum tuum et Isaac servum tuum et Israél sanctum tuum, 36 qui- bus locutus es pollicens quod /multiplicares semen eorum sicut stel- las caeli et sicut harenam quae est in litore maris; 37 quia, Do- mine, ‘imminuti sumus plus quam omnes gentes sumusque humiles in universa terra hodie propter peccata nostra, 38 et Jnon est in tempore hoc princeps et dux et kpropheta neque holocaustum neque sacrificilum, neque oblatio neque incensum neque locus primitiarum coram te, 39 ut possimus invenire misericordiam tuam; ‘sed in animo contrito et spiritu humilitatis suscipiamur; 4° sicut in holocausto arietum et taurorum et sicut in milibus agnorum pinguium, sic fiat sacrificium nostrum in conspectu tuo hodie, ut placeat tibi, quoniam "non est confusio confidentibus in te. 41 Et nunc sequimur te in toto corde et timemus te et quaerimus faciem tuam. Ne confun- das nos, sed °fac nobiscum iuxta mansuetudinem tuam et secundum multitudinem misericordiae tuae 4% et erue nos in mirabilibus tuis et ?da gloriam nomini tuo, Domine, 44 et confundantur omnes qui ostendunt servis tuis mala, confundantur in omni potentia tua, et robur eorum conteratur, 45 et %sciant quia tu es Dominus Deus solus et gloriosus super orbem terrarum. 46 Ft non cessabant qui miserant eos ministri regis succendere fornacem, naphtha et stuppa et pice et malleolis, 47 et effundebatur flamma super fornacem cubitis quadraginta novem 48 et erupit et Tincendit quos repperit iuxta fornacem de Chaldaeis. 49 *Ange- lus autem Domini descendit cum Azaria et sociis eius in fornacem et excussit flammam ignis de fornace 5et fecit ‘medium fornacis quasi ventum roris flantem, et “non tetigit eos Omnino ignis neque contristavit nec quidquam molestiae intulit. 51 Tunc hi tres quasi ex uno ore laudabant et glorificabant et benedicebant Deum in fornace dicentes: 2 vBenedictus es, Domine Deus patrum nostrorum, et laudabilis et gloriosus et superexaltatus in saecula, et benedictum nomen gloriae tuae sanctum et laudabile et superexaltatum in omnibus saeculis. 53 Benedictus es “in templo sancto gloriae tuae et superlaudabilis et supergloriosus in saecula; 54 benedictus es in throno regni tui et superlaudabilis et superexaltatus in saecula; 55 benedictus es, qui intueris abyssos et Ysedes su et laudabilis et superexaltatus in saecula; 56 zbenedictus es in firmamento caeli et laudabilis et gloriosus in saecula. 57 Benedicite, “omnia opera Domini, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 58 bhenedicite, angeli Domini, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 59 Chenedicite, caeli, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 60 benedicite, aquae omnes quae super caelos sunt, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; r che-— rubim, —- 828 — misereatur (41-45). Interea angeli apparitione recreati una voce , MEP ; ; PROPHETIA DANIELIS Dei mugnitudinem enarrant, quae rerum omnium gubernatione osten- 3, 61-90 ditur (51-56), quamque creaturae caelestes (57-63), aéreae (64-73), ter- 61 dbenedicite, omnes virtutes Domini, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 62 €benedicite, sol et luna, Domino, laudate et superexaltate eum in saccula; 63 benedicite, stellae caeli, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 64 benedicite, omnis imber et ros, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 65 fbenedicite, omnes spiritus Dei, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 66 benedicite, ignis et aestus, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 67 benedicite, frigus et aestus, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 68 benedicite, rores et pruina, Domino, laudate et superexaltate eum in saccula; 69 benedicite, gelu et frigus, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 70 benedicite, 9glacies et nives, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 71 benedicite, noctes et dies, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 72 benedicite, “lux et tenebrae, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 73 benedicite, fulgura et nubes, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 74 benedicat terra Dominum, laudet et superexaltet eum in saecula; 75 thenedicite, montes et colles, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 76 benedicite, universa germinantia in terra, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 77 benedicite, fontes, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 78 jbenedicite, maria et flumina, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 79 benedicite, cete et omnia quae moventur in aquis, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 80 benedicite, ‘omnes volucres caeli, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 81 benedicite, omnes bestiae et pecora, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 82 mbenedicite, filii hominum, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 83 "henedicat Israé] Dominum, laudet et superexaltet eum in saecula; 84 obenedicite, sacerdotes Domini, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 85 benedicite, servi Domini, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 86 benedicite, ?spiritus et animae iustorum, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 87 benedicite, sancti et Zhumiles corde, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; 88 benedicite, "Anania, Azaria, Misaél, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula; ®quia eruit nos de inferno et salvos fecit de manu mortis et liberavit nos de medio ardentis flammae et de medio 89 tConfitemini Domino, quoniam bonus, [ignis eruit nos, quoniam in saeculum misericordia eius. 90 Benedicite, omnes religiosi, Domino “Deo deorum, [eius. laudate et confitemini ei, quia in omnia saecula misericordia Hucusque in Hebraeo non habetur, et quae posuimus de Theodotionis editione translata sunt. dPs 102, 2%; 148, 2. — ef. Rm 8, 2 e Ps 148, 3. fcf. Ps 148, 8. £-Ci.2 bs: 47. 16, 17. Beck 38 455094 i Ps 148, 9; Is 44, 23; 49, 13: 55, 12. 77-709| Ant. in fss. Epiph. et Pat. jPs 68, 35. — cf. Gn 1, 233 Fs 303,26: 1Ps 148, 10. m Ps 148, 11. 12. nm Ps 113, 18: 134, 19. 84,85] Ant. in cm. oh r. ea 84, 87] Int. (ur. 57) in cm. P. et in fs. s. Greg. P. O-PSIVTI.5T sas Esk, he pcf. Heb 12, 23. 86] Ant. in cm. Ap et Mm. Dik: 87] Ant. in fs. ss. Cord. J. q cf. vr. 39. rveepus, 6.7%. sPs 114, 7; Jn 2, 7. — v. Ps 48, 16. t Ps. fos.22;11. Me 4S 24, “rs. CD. 2, 47. — 829 — PROPHETIA DANIELIS 3, 91 — 4, 15 restres (74-81) variique hominum ordines (82-87) laudant atque bene- dicunt (88-90). Hanc magnitudinem rex quoque, ut vidit tres viros in igne ambulantes, extollit (91-97), eamque scribens de altero somnio vcp. 2, 25. ZOD. 4; 395. 0.79- UWUF. 20. 2s .3) zcf. Mt 27, 54. avr. 50. — cf. Ps 65, 12; Is 43, 2. b Jb 1, 6; 38, 7. — cf. cp. 6, 6.997 CD. 4, T4,.22. — cL cp: 5, 38, 2%: 7; 253. Mic 6, €:V%., 23 Pick, Teo TTS SA. g.cf. vr. 2%. o5] Ant. in fs. s. Laur. M. — v. Ur. 49. hcp. 6, 22; Ps 90, 11; Ac 12, Ir. — cf. vr. 49. SCF VEe 1S, 975 35 335-7- jv. vr. 40. heh (BX 2053. NES. VE. 10. WE NY. As OX; CDE 2; 8: pvr. 1, 12; cp. 2, 48, 49 GVH NY. BE. rcf. cp. 6, 25. FcprOF595 5. 21 PE 2S 2 tcp. 6, 27. — cf. Jo 4. 48. ucf. cp. 4, 31. Bich: CD37 , 12S. BEG 59° OD. 985 2By 95 Sa FSS CV. cp. 3, 10, 96. acpe94 2. ecp. 2, 27. Pci. Vr.05'2.80s.2; 275: Spi ON iCDy 1,7 > Ot: 28% Ge S.-2ES-5, 185: Go 41, 38. — cf. Is 63, 11. icp. 5, 11. — cf. cp. 2, 48. fied. ~ 2518. LEz 31. 3sqq. —. cf. Ps 36, ee: 3Is 6, 132 Bz 37, .92-24. ect. Gn-17, 45 Dt F538. WELZ 31, 1G o Ez 31, 6. — cf. Bar 1, 12; 2c 741 930 ME I 352327 p vr. 20. — cf. cp. 10, 13. Gere Dt 332-2* Ze: ta, s> CNASCDY: 35 8 Sct; Bz 3h, 125. Mt 3,.40' re z,' 9. Eci3b:-36,.'8; Sap 37, 59. uvr. 20, 22. — cf. 1 Par 29, 30. V VI. 22,-20; CD. 5, 2%: *cp. 3, 9 + BS: y Jb 36, 7; Ps 112, 8; Jr 27, 5. — cf. Ecli 10, 17; Bar 6, 52. siv: © Re -2;28, avr. 4. — cf. cp. 5, 8, 15; Gn 41, 8. §1Tunc Nabuchodonosor rex obstupuit et surrexit “propere et ait Yoptimatibus suis: Nonne tres viros misimus in medium ignis Ycompeditos? Qui respondentes regi dixerunt: *Vere, rex. 92 Re- spondit et ait: Ecce ego video quattuor viros solutos et ambulantes in medio ignis, et “nihil corruptionis in eis est, et species quarti si- milis Ofilio Dei. 9% Tunc accessit Nabuchodonosor ad ostium fornacis ignis ardentis et ait: Sidrach, Misach et Abdenago servi Dei “excelsi, egredimini et venite. Statimque egressi sunt Sidrach, Misach et Abdenago de medio ignis, %4et *congregati satrapae et magistra- tus et iudices et potentes regis contemplabantur viros illos, quoniam fnihil potestatis habuisset ignis in corporibus eorum, et capillus capitis eorum non esset adustus, et %sarabala eorum non fuissent immutata, et odor ignis non transisset per eos. 95 Et erumpens Na- buchodonosor ait: Benedictus Deus eorum, Sidrach videlicet, Mi- sach et Abdenago, qui “misit angelum suum et /Jeruit servos suos, qui crediderunt in eum et verbum regis immutaverunt et tradiderunt corpora sua, /ne servirent et ne adorarent omnem deum, excepto Deo suo. 96™A me ergo positum est hoc decretum, ut omnis “populus, tribus et lingua, quaecumque locuta fuerit blasphemiam contra ae Sidrach, Misach et Abdenago, °dispereat, et domus eius vastetur; neque enim est alius Deus qui possit ita salvare. 97 Tunc rex pro- movit Sidrach, Misach et Abdenago in ?provincia Babylonis. 98 Nabuchodonosor rex omnibus Ypopulis, gentibus et linguis, "qui habitant in universa terra, ‘pax vobis multiplicetur. 99 Signa et mi- rabilia fecit apud me Deus excelsus; placuit ergo mihi praedicare 100 signa eius, quia magna sunt, et mirabilia eius, quia fortia, et re- gnum eius regnum sempiternum, et potestas eius in generationem et generationem. Ego, Nabuchodonosor, quietus eram in domo mea et florens in palatio meo: 2 somnium vidi, quod @perterruit me; et cogitationes meae in strato meo et visiones capitis mei conturbaverunt me. 3 Et ‘per me propositum est decretum, “ut introducerentur in con- spectu meo cuncti sapientes Babylonis et ut solutionem somnii in- dicarent mihi. 4 Tunc ingrediebantur harioli, magi, Chaldaei et ¢ha- ruspices, et somnium narravi in conspectu eorum, et /solutionem eius non indicaverunt mihi; 5donec collega ingressus est in con- spectu meo Daniel, cui nomen 9Baltassar secundum nomen dei mei, kqui habet spiritum deorum sanctorum in semetipso. Et somnium coram ipso locutus sum: §& Baltassar, princeps hariolorum, quoniam ego scio quod ‘spiritum sanctorum deorum habeas in te et Jomne sacramentum non est impossibile tibi, ‘visiones somniorum meorum, quas vidi, et solutionem earum narra. 7 Visio capitis mei in cubili meo: videbam, et ecce arbor in medio terrae, et altitudo eius ni- mia. 8 Magna arbor et fortis, et proceritas eius ™contingens caelum; adspectus illius erat usque ad terminos universae terrae; 9 “folia eius pulcherrima, et fructus eius nimius, et esca universorum in ea; °subter eam habitabant animalia et bestiae, et in ramis eius con- versabantur volucres caeli, et ex ea vescebatur omnis caro. 1 Vide- | bam in visione capitis mei super stratum meum, et ecce ?vigil et dsanctus de caelo descendit, 11%clamavit fortiter et sic ait: s*Succi- dite arborem et praecidite ramos eius, excutite folia eius et disper- gite fructus eius, fugiant bestiae, quae subter eam sunt, et volucres de ramis eius; 12 veruntamen germen radicum eius in terra sinite, et alligetur ‘vinculo ferreo et aereo in herbis, quae foris sunt, et rore caeli tingatur, et cum feris pars eius in herba terrae; 1%cor eius ab humano commutetur, et cor ferae detur ei, et “septem tempora mutentur super eum. 14Jn sententia vigilum decretum est, et sermo sanctorum, et petitio; donec cognoscant viventes, quoniam “domi- natur *Excelsus in regno hominum et Ycuicumque voluerit dabit illud et *humillimum hominem constituet super eum. 15 Hoc somnium vidi ego Nabuchodonosor rex. Tu ergo, Baltassar, interpretationem narra festinus, quia “omnes sapientes regni mei non queunt solutio- nem edicere mihi; tu autem potes, quia °spiritus deorum sanctorum in te est. — 830 — pariter a Daniele secundum veritatem declarato (98-4, 24), populo suo adorandam proponit (25-34). Porro Daniel ad novam suae sapientiae ostensionem a Baltassare provocatur, qui, cum vidisset manum verba PROPHETIA DANIELIS 4,16 —5, 4 jam temulentus, ut adferrentur dvasa aurea et argentea, “quae aspor- _taverat Nabuchodonosor pater eius de templo, quod fuit in Ierusa- - cubinae. _optimates eius, uxores et concubinae illius. 16Tunc Daniel, cuius nomen Baltassar, coepit intra semetip- sum tacitus cogitare quasi una hora, et cogitationes eius contur- babant eum. Respondens autem rex ait: Baltassar, somnium et in- terpretatio eius non conturbent te. Respondit Baltassar et dixit: Domine mi, “somnium his qui te oderunt, et interpretatio eius ho- stibus tuis sit. 174Arborem, quam vidisti sublimem atque robustam, cuius altitudo pertingit ad caelum, et adspectus illius in omnem terram, 18 “et rami eius pulcherrimi, et fructus eius nimius, et esca omnium in ea, subter eam habitantes bestiae agri, et in ramis eius commorantes aves caeli, 19/tu es rex, qui magnificatus es et inva- luisti, et 2magnitudo tua crevit et pervenit usque ad caelum, et po- testas tua in terminos universae terrae. 2° Quod autem vidit rex hyigilem et sanctum descendere de caelo et dicere: ‘*Succidite ar- borem et dissipate illam, attamen germen radicum eius in terra di- mittite, et vinciatur ferro et aere in herbis foris et rore caeli con- spergatur, et cum feris sit pabulum eius donec Jseptem tempora mutentur super eum, 21 haec est interpretatio sententiae Altissimi, quae pervenit super ‘dominum meum regem: 22 /Ricient te ab ho- minibus, et cum bestiis ferisque erit habitatio tua, et “faenum ut bos comedes et rore caeli infunderis, septem quoque tempora mu- tabuntur super te, donec scias quod “dominetur Excelsus super re- | gnum hominum et Ycuicumque voluerit det illud. 28Quod autem prae- -cepit °ut relinqueretur germen radicum eius, id est arboris, regnum tuum tibi manebit, postquam cognoveris potestatem esse caelestem. 24 Quam ob rem, rex, consilium meum placeat tibi, et ?peccata tua elemosynis redime et @iniquitates tuas misericordiis pauperum ; rfor- sitan ignoscet delictis tuis. 25 Omnia haec venerunt super Nabucho- -donosor regem. 26 Post finem mensium duodecim in aula Babylonis deambulabat, 27 responditque rex et ait: *Nonne haec est Babylon magna, quam ego aedificavi in domum regni, ‘in robore fortitudinis meae et in gloria decoris mei? 28”Cumque sermo adhuc esset in ore regis, vox de caelo ruit: Tibi dicitur, Nabuchodonosor rex: Regnum tuum transibit a te, 29 et ab hominibus Yeicient te, et cum bestiis et feris erit habitatio tua, faenum quasi bos comedes, et septem tempora mutabuntur super te, donec scias quod dominetur Excelsus in regno hominum et “cuicumque voluerit det illud. 320 Eadem hora sermo completus est super Nabuchodonosor; et ex hominibus abiectus est et faenum ut bos comedit, et rore caeli corpus eius infectum est, donec capilli eius in similitudinem aquilarum crescerent, et ungues eius quasi avium. 31 Igitur “post finem dierum, Yego Nabuchodonosor, oculos meos ad caelum levavi, et sensus meus redditus est mihi, et Altissimo benedixi et *viventem in sempiternum laudavi et glorificavi, quia po- testas eius potestas sempiterna, et “regnum eius in generationem et generationem. 32 °Et omnes habitatores terrae apud eum in nihilum reputati sunt; Ciuxta voluntatem enim suam facit tam in virtutibus caeli quam in habitatoribus terrae; et ¢non est qui resistat manui eius et dicat ei: Quare fecisti? 33 In ipso tempore sensus meus re- versus est ad me, et fad honorem regni mei decoremque perveni, et figura mea reversa est ad me, et Yoptimates mei et magistratus mei requisierunt me, et in regno meo restitutus sum, et hmagnifi- centia amplior addita est mihi. 34 Nunc igitur, ego Nabuchodonosor, laudo et magnifico et glorifico tregem caeli, Jquia omnia opera eius vera, et viae eius iudicia, et ‘gradientes in superbia potest humi- jiare. ¢Baltassar rex °fecit grande convivium Coptimatibus suis mille, et unusquisque secundum suam bibebat aetatem. 2 Praecepit ergo lem, ut biberent in eis rex et optimates eius uxoresque eius et con- 3 Tunc allata sunt vasa aurea et argentea, quae asportave- rat de templo, quod fuerat in Terusalem, et biberunt in eis rex et 4 Bibebant vinum et /lau- 6 cf. cp. 6. sel led aoe in fr. 4 6. D. 3 ccf. 1 Rg 25, 26; d cf. vr. 7, 8. 2 Rg 18, 32. €vr. 9. PC B2s3u,- 3 gv. Jr 27, 6-8. h vr. ro. SVE PT. nz, DG pen ee Lvr. 29, 30. — cf. cp. §. 2r. m Cir PSS 135 a5: ec 3: 283 DA ee sual Bd ie a #2 VIE TE, 292 CD? §.-2¥. 0. VI.: 12;,. 20. 24).* Catech. R. IV 14, 23. Pg, ta; 82, 9; Echt 3, 33% 29, 15; 40, 24. — cf. Mt 25, p> 30. OPT F5,.292 1680 VL Te AY. HEFo JT518; 28*- In.-3; 16; Ac. 8; 2252. DM: 2982 Set-cpi. 20. bChevrs 333" CD, -2;. 37. Pe CD 2G hang Le, 12.20% , F422), == Ch CD: 5.21. ¥ VI. 33 CUS Paes ee ZS Cps 6, 203). 32, FEEAD A, 110. cp. 3, 100; 6, 16. — cf. Ps (10), 1 bIs 40, 17. cer: Pe 113, 3 (bis); 134, 6. dJdt2165. 173-—Est= 13,40." 438 ig 9, 19. —cf. Is 14, 27. — Gn ‘50, 16. eb o 133 Sapir: 2seis: 45, 3 f. Jr 18, 6; Rg 9g, 20. e vr. oT oe 37, 18. cp. 3, 91; 5, 1;_0, 7, 17 Aa. Jb 42, 12; Ez 36, 11 $ cl, :-€p.183323' "Tb 2: -20. Be Dt 32s 47 Ps 18, 90°. Ap » 3 lef? ‘cp. 5,220: Jb 12, 205? Ps xo 40; Eclt 10, 16;. Ez.a1, 26. 1-31) LL. in -fr. 5 pb. D. 3 Nor. @ YY. 22, 305° ep.0-75 "1 -S, a cf. Bar bee Oe OCh-Est'1, 3 Cccp. 4, 33; 6, 17. VI? 232 Cp. "I, 2 ev. 4 Rg a4, 43% 2 Par 36, fvr. 23. — “Jd 16,.;24; e: 203-33; — 831 — PROPHETIA DANIELIS 5, 5-28 omnibus impervia exarantem (5, 1-8), prophetam arcessit, ab eoque audit occultam verborum significationem sibi praenuntiantium et proximam imperii ruinam et sui ipsius interitum (9-31). Paulo post tamen a Cp. 4; 2d. reg Get OF a Big h 4Vr. 24. pci. Vr. 102-Cp.. 7,28; A cp. 4, 2, 16; 7, 2 2,10; piles 262 dy Be Ov. cp. I, 4. P°CD.:.2, 27. q vr. 16. — cf. cD: 2,6. 10, 8, 16. 8. rvr. 16, 29. — cf. cp. 6, 2. $vr. 15. — cf. cp. 2, 27; 4, 4 t5-°Gn 41;-8. Ket.cep. Gye. uv. Cp. 2, 4. 7 ci ve.6,. 9. wv. cp. 4, 5, 6. xcp. 1, 20. — cf. Ez 28, 3. ycp. 4, 6. — cf. cp. 2, 48. icp. 6,3. B.C. 1. -F7. bvr. 16. CVeCD.t,. Fs OM; CDs: 2325. ect, vr. 3: fv. vr. 8. gcf. cp. 2, 26. BCE 4: Res, 16% Ac 8,20. $vr. 21. — cf. cp. 3, 93, 99. f¥,. CD. 2, 37. bcf. cp. 4, 53. mv. CD. 3, 4 ncf. cp. 6, 26. in cp. 4, 27, 28; Ez 3r, 10, rey ‘ep. 4, 34. — V. Cp. 2, 21. @-cl.ccp.:4,523;/29: VE;2. scf. 4 Rg 22, 19; Jdt 8, 16 etc. tTb 7, 20. — cf. cp. 4, 34. WNT! <3. Uvr. 4. aes Nm 16, 22; pp 12, 10; Ec 7 AC 2958 Pr - 10, 23 zcf. Ac 12, 23; Ap 16, 9. avr. 5. dabant deos suos aureos et argenteos, aereos, ferreos ligneosque et lapideos. 59In eadem hora “apparuerunt digiti, quasi manus hominis scribentis contra candelabrum in superficie parietis aulae regiae, et rex adspiciebat ‘articulos manus scribentis. 6 Tunc /facies regis com- mutata est, et ‘cogitationes eius conturbabant eum, et ™compages renum eius solvebantur, et genua eius ad se invicem collidebantur. 7”*Exclamavit itaque rex fortiter, ut introducerent magos, °Chaldaeos et Pharuspices; et proloquens rex ait sapientibus Babylonis: @Qui- cumque legerit scripturam hanc et interpretationem eius manifestam mihi fecerit, purpura vestietur et torquem auream habebit in collo et “tertius in regno meo erit. 8 Tunc ingressi omnes: sapientes regis *non potuerunt nec scri- pturam legere nec interpretationem indicare regi. 9% Unde rex Bal- tassar satis ‘conturbatus est, et vultus illius immutatus est; sed et optimates eius turbabantur. 10 Regina autem pro re, quae acciderat regi et optimatibus eius, domum convivii ingressa est et prolonquens ait: “Rex, in aeternum vive. ’Non te conturbent cogitationes tuae, neque facies tua immutetur. 11 Est vir in regno tuo, qui “spiritum deorum sanctorum habet in se, et in diebus patris tui “scientia et sapientia inventae sunt in eo; nam et rex Nabuchodonosor pater tuus, Yprincipem magorum, incantztorum, Chaldaeorum et haruspicum constituit eum: pater, inquam, tuus, o rex, 12 quia spiritus amplior et prudentia intelligentiaque et dinterpretatio somniorum et ostensio secretorum ac %solutio ligatorum inventae sunt in eo, hoc est in Daniele, “cui rex posuit nomen Baltassar. Nunc itaque Daniel voce- tur et interpretationem narrabit. 13 Igitur introductus est Daniel coram rege, ad quem praefatus rex ait: Tu es Daniel @de filiis captivitatis Tudae, quem adduxit pa- ter meus rex de Iudaea? 14 Audivi de te, quoniam spiritum deorum habeas, et scientia intelligentiaque ac sapientia ampliores inventae sunt in te. 15 Et nunc “introgressi sunt in conspectu meo sapientes magi, ut scripturam hanc legerent et interpretationem eius indica- rent mihi, et /nequiverunt sensum huius sermonis edicere. 16 9Porro ego audivi de te, quod possis obscura interpretari et ligata dissol- vere; si ergo vales scripturam legere et interpretationem eius indi- care mihi, purpura vestieris et torquem auream circa collum tuum habebis et tertius in regno meo princeps eris. 17 Ad quae respondens Daniel ait coram rege: “Munera tua sint tibi, et dona domus tuae alteri da; scripturam autem _legam tibi, rex, et interpretationem eius ostendam tibi. 180 rex, ‘Deus altissi- mus Jregnum et magnificentiam, gloriam et honorem ldedit Nabu- chodonosor patri tuo, 19 et propter magnificentiam, quam dederat ei, universi *populi, tribus et linguae "tremebant et metuebant eum: quos volebat interficiebat et quos volebat percuticbat et quos volebat exaltabat et quos volebat humiliabat. oQuando autem elevatum est cor eius, et spiritus illius obfirmatus est ad superbiam, ?depo- situs est de solio regni sui, et gloria eius ablata est, 21 et a filiis hominum eiectus est; sed et cor eius cum bestiis positum est, et cum onagris erat habitatio eius; faenum quoque ut bos comedebat, et rore caeli corpus eius infectum est, donec cognosceret quod po- testatem haberet Altissimus a reene hominum et quemcumque vo- luerit suscitabit super illud. uoque filius eius, "Baltassar, non Shumiliasti cor tuum, cum wee aec omnia; 23 3 sed adversum tDominatorem caeli elevatus es, et “vasa domus eius allata sunt coram te, et tu et optimates tui et uxores tuae et concubinae tuae vinum bibistis in eis; Ydeos quoque argenteos et aureos et aereos, ferreos ligneosque et lapideos, qui non vident_neque audiunt neque sentiunt, laudasti; porro Deum, ?qui habet flatum tuum in manu sua et Yomnes vias tuas, *non plorificasti ; 24 idcirco ab eo missus est ¢articulus manus, quae scripsit hoc quod exaratum est! 25 Haec est autem scriptura quae digesta est: mane, thecel, phares, 26et haec est interpretatio sermonis: mane numeravit Deus regnum tuum et complevit illud; 27 thecel, appensus es in statera et inventus es minus habens; 28 phares, divisum est SPT a at ee ee a ee eee ee A SNES Se ae oe eyo regnante Dario, Daniel satraparum invidia, quia a Deo adorando desistere renuerat (6, 1-15), leonibus discerpendus obicitur, sed mira- culo admirando servatur incolumis (16-28). PROPHETIA DANIELIS 5, 29 — 6, 26 eo regnum tuum et datum est “Medis et ¢Persis. 29 Tunc, iubente rege, findutus est Daniel purpura, et circumdata est /torques aurea collo eius, et praedicatum est de eo quod haberet potestatem tertius in regno suo. 309Eadem nocte interfectus est Baltassar rex chaldaeus, 31 et "Darius medus successit in regnum annos natus sexaginta duos. Placuit Dario et constituit super regnum “satrapas centum viginti, ut essent in toto regno suo, 2et super eos ¢principes tres, ex quibus Daniel unus erat, ut satrapae illis redderent rationem, et rex non sustineret molestiam. 3Igitur Daniel 4superabat omnes princi- pes et satrapas, quia “spiritus Dei amplior erat in illo. 4 Porro rex cogitabat /constituere eum super omne regnum; unde principes et satrapae 2quaerebant occasionem, ut invenirent Danieli ex latere re- is ’nullamque causam et suspicionem reperire potuerunt, eo quod fidelis esset, et omnis culpa et suspicio non inveniretur in eo. 5 Di- xerunt ergo viri illi: Non inveniemus Danieli huic aliquam occasio- nem, nisi forte in lege Dei sui. 6 Tunc principes et satrapae surri- puerunt regi et sic locuti sunt ei: ‘Dari rex, in aeternum vive. Consilium inierunt omnes principes regni tui, magistratus et sa- trapae, senatores et iudices, ut decretum imperatorium exeat et jedictum, ut omnis qui petierit aliquam petitionem a quocumque deo et homine usque ad triginta dies, nisi a te, rex, mittatur in la- cum leonum. 8 Nunc itaque, rex, confirma sententiam et scribe de- cretum, ‘ut non immutetur, quod statutum est a ™Medis et Persis, nec praevaricarj cuiquam liceat. 9 Porro rex Darius proposuit edictum et statuit. 19Quod cum Daniel comperisset, id est constitutam legem, ingressus est domum suam “et, fenestris apertis in cenaculo suo %contra Ierusalem, ?tribus temporibus in die flectebat genua sua et adorabat Yconfitebaturque coram Deo suo, sicut et ante facere con- sueverat. 11 Viri ergo illi curiosius inquirentes invenerunt Danielem orantem et obsecrantem Deum suum 12 et ‘accedentes locuti sunt regi super edicto: Rex, nunquid non &constituisti, ut omnis homo qui rogaret quemquam de diis et hominibus usque ad dies triginta, nisi te, rex, mitteretur in lacum leonum? Ad quos respondens rex ait: Verus est sermo iuxta decretum Medorum atque Persarum, quod praevaricari non licet. 13 Tunc respondentes dixerunt coram rege: Daniel ‘de filiis captivitatis Iuda “non curavit de lege tua et de edicto quod constituisti, sed tribus temporibus per diem orat obsecratione sua. 14¥%Quod verbum cum audisset, rex satis contri- status est; et pro Daniele posuit cor ut liberaret eum et usque ad occasum solis laborabat ut erueret illum. 15 Viri autem illi intelli- gentes regem dixerunt ei: Scito, rex, quia lex Medorum atque Per- sarum est, ‘ut omne decretum, quod constituerit rex, non liceat im- mutari. 167Tunc rex praecepit, et adduxerunt Danielem et miserunt eum in lacum leonum. Dixitque rex Danieli: %Deus tuus, quem colis semper, ipse liberabit te. 17Allatusque est lapis unus et positus est super os laci, quem obsignavit rex Yanulo suo et .anulo °optima- tum suorum, ne quid fieret contra Danielem. 18 Et abiit rex in do- mum suam et dormivit incenatus, cibique non sunt allati coram eo, insuper et 42somnus recessit ab eo. 19 &Tunc rex primo diluculo con- surgens festinus ad lacum leonum perrexit; 29 appropinquansque lacui Danielem voce lacrimabili inclamavit et adfatus est eum: Da- niel serve ‘Dei viventis, Deus tuus, cui tu servis semper, 2putasne valuit te liberare a leonibus? 21 Et Daniel regi respondens ait: *Rex, in aeternum vive! 22 Deus meus ‘misit angelum suum et Jconclusit ora leonum; et non nocuerunt mihi, ‘quia coram eo iustitia inventa est in me; sed et coram te, rex, delictum non feci. 23 Tunc vehe- menter rex gavisus est super eo et Danielem praecepit educi de lacu; eductusque est Daniel de lacu, et nulla laesio inventa est in eo, quia credidit Deo suo. 24Iubente autem rege, "adducti sunt viri illi qui accusaverant Danielem, et in lacum lJeonum missi sunt ipsi et filii et uxores eorum, et non pervenerunt usque ad pavimentum laci, cvr. 3%. — cf. cp. 9, 1; Is 13, £73 38 5°9% de'gy: 28. dv. cp. 6, 28. evr. 7, 16. — cf. Est ee oes? Mc 10, 20. fcf. Gn 41, 42; Est 6, 8. § Jr 50, 24; 51, 31. Chi 95.5. @v. cp. 3, 2. a est 1, 1. : 6 Cl..CD.i 5; 7, 16, 20. dct; Est 32; 2. ecp. 5, 12. fed. én 41, 42; Est 10, 3. — Mt 26, 16. cf, Ez 14, 14, 20. ivr. 21. — V. cp. 2, 4. NT AFH, X3- lvr. 12, 15; Est 1, 19; 8, 8. — cf. Jo 19, 22. mcf. cp. 8, 20. n cf. Mt 6, 6. O CE PSO47,. 22°737, 25 Jur, 4. —v. 3 Rg 8, 4 ; p Ps 54, 18. — cf. Ps 118, 164. qgcp. 2 ae i 11] LL. in fr. 6 p. D. 3 Nor. rep. 3, 8. ses 7 ficp: 2.°-283.%. Es_4, rete. uci. cp. 3, 12. vcf. Mt 14, 9; Mr 6, 26. x cf. cp. 14, 29, 30. y vr. 20. — cf. Ac 27, 23, 24. g.cl. Lm. 35.53. acf..Mt 27, 66;.Ap, 20, 3. bcp. 14, 10, 13. — cf. Est 3, T2s ccp. 4, 33; 5, I. dicts .cph. 2 ¥%. dst. 6,;.¥0 ecf. cp. 14, 39. five. 26%) Cp. 44558, 2 452 DE s, 263. PS 4¥;°33" Jre 10,2102. =— cp. 3, 1§ 2vr. 6. . Pp A SCD. 3595-5 1.0. FS 33, 73508 11; Heb 1, 14 m Cl, Cp: 3;::92: : . — cf. Dt 19, 19. donec arriperent eos leones, et omnia ossa eorum comminuerunt. 3 ° ao sa ; Tunc Darius rex scripsit universis °populis, tribubus et lin- | 4 op. 3, 93.” guis Phabitantibus in universa terra: Pax vobis multiplicetur. 269A | qv. cp. 3, 10. (53) “833: —- PROPHETIA DANIELIS 6, 27.— 7, 25 2. Pars prophetica (7, 1-12, 13). Somnio propheta vidit quattuor bestias e mari ascendentes (7, 1-8) atque antiquum dierum, gui, quarta inter- fecta bestia, Filio hominis omnem potestatem tradit (9-14), auditque rcf. cp. 5, 19; Ec 12, 13. x Ci. CP. 3, 94, 95- a. ‘Par 36, -22,:23¢ Is aa; 28s 45, I. — cf. cp. I, 2%; 10, I. av. Cp. §, f: Ove. 15% CD..2: 28 HAZ, ccp. 8, 8; 11, 1. — cf. Ez 37, 9; Zc 2, 6; Ap;7,22, dcf. Ap 13, I. ect. cp. 2, 30. jet, abi x:8: Ap 13, 2. g cf. cp. 11, 5 BNT.. 19; 23: §vr. 20. — cf. Ap 12, 3; 13,1; 17, 12. jcf. vr. 20, 21, 24; cp. 8, 9. icf. vr. 11, 20; cp. 11, 36; 2 Rg 2, 3; Ps 37, 17; Ap 13, 5, 6. 91h cf. Catech. R. III 2, 20. m Ap 20, 4. — cf. Mt 19, 28. —v. 3 Rg 22, 19. (9, 10)] Int. (Ps 90) in D. inf. oct. Epiph. I, 4. vvr. 22, 26; Ap 11, 18; 20, 4. x Ap 20, 12. 5 11] 1 L. im fs. s. Mich. archang. y AP 19, 20; 20, Io. = cl. Vr. 260; a Mt 24, 30; 26, 64; Mr 16, 62; Le 9, 26; Ap 1, 7; 14, 14. — Gi. cD. ae 1% xe: ‘ip 13, 14} Int. S71) tn Eptph. — Ant. etc. in Adv. 5 Ps r19, 1, 2; Is 9, 6, 7; Ap 42,235; EN< £035 ae dvr. 18. — v. cp. 2, 44. ae Ab 21. G Cf; ‘cpa, a: 44a Gnrss 0° 28,:375 1516,. $5 Le I, 29, 30. as Fae ncf. vr. 3. vr. 22, 27; Mt 27, 52. — cf. Sdp':3, ‘8? Ech -4,° 16> .t Cor “6, 23° AD, 2, 20720; 4, jvr. 14, 27. — v. Le 1, 32, 33. kvr. 7. NTS Siu mcf. cp. 8, 24. nv. vr. 8. OVE.) On 83. pcf. cp. rr, 36. qv. Cp. 3, 93- me constitutum est decretum ut in universo imperio et regno meo Ttremiscant et paveant *Deum Danielis; ipse est enim Deus vivens et aeternus in saecula, et ‘regnum eius non dissipabitur, et potestas eius “usque in aeternum. 2% Ipse liberator atque salvator, “faciens signa et mirabilia in caelo et in terra, “qui liberavit Danielem de lacu leonum. 28 Porro Daniel perseveravit usque ad regnum Darii ’regnumque *Cyri persae. Anno primo “Baltassar regis Babylonis Daniel somnium vidit; bvisio autem capitis eius in cubili suo, et somnium scribens brevi sermone comprehendit summatimque perstringens ait: 2 Videbam in visione mea nocte, et ecce “quattuor venti caeli pugnabant in mari magno, %et quattuor bestiae grandes “ascendebant de mari diversae inter se. 4 Prima quasi leaena et alas habebat aquilae; adspiciebam donec evulsae sunt alae eius et sublata est de terra et super pedes quasi homo stetit, et cor hominis datum est ei; 5et ecce “bestia alia similis urso in parte stetit, et tres ordines erant in ore eius et in dentibus eius et sic dicebant ei: Surge, comede carnes plurimas. 6 Post haec adspiciebam, et ecce alia quasi /pardus et alas habebat quasi avis quattuor super se, et quattuor capita erant in bestia, et Ypotestas data est ei. 7 Post haec adspiciebam in visione noctis, et ecce "bestia quarta terribilis atque mirabilis et fortis nimis, dentes ferreos habebat magnos comedens atque comminuens et reliqua pe- dibus suis conculcans; dissimilis autem erat ceteris bestiis, quas vi- deram ante eam, et thabebat cornua decem. 8 Considerabam cornua, et Jecce cornu aliud parvulum ortum est de medio eorum, et tria de cornibus primis evulsa sunt a facie eius; et ecce oculi quasi oculi hominis erant in cornu isto, et ‘os loquens ingentia. 9% Adspi- ciebam donec ™throni positi sunt, et “antiquus dierum sedit. °Vesti- mentum eius candidum quasi nix, et Pcapilli capitis eius quasi lana munda, thronus eius flammae ignis, Yrotae eius ignis accensus. 10rFluvius igneus rapidusque egrediebatur a facie eius, ilia mi- lium ‘ministrabant ei, et decies millies centena milia “adsistebant ei. YIudicium sedit, et “libri aperti sunt. 11 Adspiciebam propter vo- cem sermonum grandium, quos cornu illud loquebatur, et vidi quo- niam Yinterfecta esset bestia, et perisset corpus eius et traditum esset ad comburendum igni; 12 aliarum quoque bestiarum “ablata esset potestas, et tempora vitae constituta essent eis usque ad tempus et tempus. 13 Adspiciebam ergo in visione noctis, et “ecce cum nu- bibus caeli quasi filius hominis veniebat et usque ad antiquum die- rum pervenit. Et in conspectu eius obtulerunt eum, 14 %et dedit ei potestatem et honorem et regnum, et omnes “°populi, tribus et lin- guae ipsi servient; %potestas eius, potestas aeterna, quae non aufe- retur, et “regnum eius, quod non corrumpetur, 15 fHorruit spiritus meus: ego Daniel territus sum in his, et 9vi- siones capitis mei conturbaverunt me. 16 Accessi ad unum de adsi- stentibus et veritatem quaerebam ab eo de omnibus his. Qui dixit mihi interpretationem sermonum et docuit me. 17 Hae quattuor be- stiae magnae quattuor sunt regna quae consurgent de terra. 18 Su- scipient autem regnum ‘sancti Dei altissimi et obtinebunt regnum jusque in saeculum et saeculum saeculorum. 19 Post hoc volui di- ligenter discere de “bestia quarta, quae erat dissimilis valde ab omnibus et terribilis nimis: dentes et ungues eius ferrei, come- debat et comminuebat et reliqua pedibus suis conculcabat, 2% et de ‘cornibus decem, quae habebat in capite, et ™de alio, quod or- tum fuerat, ante quod ceciderant tria cornua, et de cornu illo, quod habebat oculos et os loquens grandia et maius erat ceteris. 21 Ad- spiciebam, et ecce cornu illud faciebat bellum adversus sanctos et praevalebat eis, 22donec venit "antiquus dierum et iudicium dedit Osanctis Excelsi, et tempus advenit, et regnum obtinuerunt sancti. 23 Et sic ait: Bestia quarta regnum quartum erit in terra, quod maius erit omnibus regnis et devorabit universam terram et concul- cabit et comminuet eam. 24 Porro cornua decem ipsius regni decem reges erunt, et alius consurget post eos, et ipse potentior erit prio- ribus, et tres reges humiliabit, 25 et ?sermones contra %Excelsum — 834 — bestias regna significare, quorum potentissimum Messias destruet (15-28). Similia fere significat hircus (8, 1-19) qui superat arietem et quattuor suis cornibus quattuor regna diadochorum, cornu vero parvo, inter alia PROPHETIA DANIELIS ‘G 26 — 8, 26 loquetur et sanctos Altissimi conteret et "putabit quod possit mutare tempora et leges, et tradentur in manu eius usque ad “tempus et tempora et dimidium temporis. 26 Et tiudicium sedebit, ut “auferatur potentia, et conteratur et dispereat usque in finem; 27 Yregnum autem et potestas et magnitudo regni, quae est subter omne caelum, detur populo sanctorum Altissimi: cuius regnum, “regnum sempiternum est, et omnes reges servient ei et oboedient. 28 Hucusque finis verbi. YEgo Daniel multum cogitationibus meis conturbabar, et facies mea mutata est in me; *verbum autem in corde meo conservavi. veh 8 Anno tertio regni “Baltassar regis visio apparuit mihi. Ego Da- niel, 2post id quod videram in principio, 2 vidi in visione mea, cum essem in °Susis castro, quod est in 4Aelam regione, vidi autem in visione esse me super portam ¢Ulai. 3 Et levavi oculos meos et vidi, et ecce /aries unus stabat ante paludem habens cornua excelsa, et unum excelsius altero atque succrescens. Postea 4 vidi arietem Ycornibus ventilantem contra occidentem et contra aquilonem et contra meridiem, et “omnes bestiae ‘non poterant resistere ei jneque liberari de manu eius, “fecitque secundum voluntatem suam et ‘ma- gnificatus est. 5 Et ego intelligebam: ecce autem “hircus caprarum veniebat ab occidente super faciem totius terrae et non tangebat terram; porro hircus habebat cornu insigne inter oculos suos § et venit usque ad arietem illum cornutum, “quem videram stantem ante portam, et °cucurrit ad eum in impetu fortitudinis suae. 7 Cum- que appropinquasset prope arietem, ?efferatus est in eum et percussit arietem et comminuit duo cornua eius, et: non poterat aries resistere ei; cumque eum misisset in terram %conculcavit, et nemo quibat liberare arietem de manu eius. 8 Hircus autem caprarum magnus factus est nimis; cumque crevisset, *fractum est cornu magnum, et orta sunt *quattuor cornua subter illud per quattuor ventos caeli. 9De uno autem ex eis ‘egressum est cornu unum modicum, et “factum est grande contra meridiem et contra orientem et contra fortitudinem 1% et Ymagnificatum est usque ad fortitudinem caeli et deiecit de fortitudine et de stellis et conculcavit eas 11 et “usque ad principem fortitudinis magnificatum est Yet ab eo tulit iuge sacrifi- cium et *deiecit locum sanctificationis eius. 12 Robur autem datum est ei contra iuge sacrificium propter peccata, et prosternetur veri- tas in terra, et *faciet et prosperabitur. 13 Et audivi ®unum de san- ctis loquentem, et dixit unus sanctus alteri, nescio cui, loquenti: °Usquequo visio et iuge sacrificium et ccatum desolationis, quae facta est, et sanctuarium et fortitudo conculcabitur? 14 et dixit ei: Usque ad ¢vesperam et mane, dies duo milia trecenti, et ‘munda- bitur sanctuarium. 15 Factum est autem, cum viderem ego Daniel visionem et %quaererem intelligentiam, ecce stetit in conspectu meo quasi “species viri, 16 ‘et audivi vocem viri inter /Ulai, et clamavit et ait: ‘Gabriel, fac intelligere istam visionem. 17 Et venit et stetit iuxta ubi ego stabam; cumque venisset, ™pavens corrui in faciem meam, et ait ad me: Intellige, “fili hominis, quoniam %in tempore finis complebitur visio. 18 Cumque loqueretur ad me, ?collapsus sum pronus in terram, et %tetigit me et statuit me in gradu meo 19 di- xitque mihi: Ego ostendam tibi quae futura sunt in "novissimo ma- ledictionis, quoniam habet tempus finem suum. 20 Aries, quem vi- disti habere cornua, rex *Medorum est atque Persarum; 2! porro “bircus caprarum Yrex Graecorum est, et cornu grande, quod erat inter oculos eius, “ipse est rex primus; 22 quod autem, “%fracto illo, *surrexerunt quattuor pro eo, quattuor reges de gente eius consur- gent, ¢sed non in fortitudine eius, 23 et post regnum eorum, 2cum creverint iniquitates, consurget rex impudens facie et intelligens pro- positiones. 24 Et roborabitur fortitudo eius, sed non in viribus suis, et, supra quam credi potest, universa vastabit et prosperabitur et faciet et ‘interficiet robustos et populum sanctorum 25 secundum voluntatem suam, et @dirigetur dolus in manu eius, et “cor suum magnificabit et in copia rerum omnium occidet plurimos, et contra principem principum consurget et /sine manu conteretur. 26 Et visio rcf.1 Mc 1, 48. Scp. 12, 7; Ap 12, 14. iv. vr. 10. Vr. 12. v cf. Sap 6, 21. — v. vr. 18. “VY. 14; Cp. 2, 44. y vr. 15. — cf. cp. §, 6; 8, 27; 10; 8, 16; Jr. 33,9. Sicf; Le 3, 20,751. » 5. d Gh 10, 23%. 14.02) (igiugrt 42: Ac 2,9 é vr. 16. f cf. vr. 20. £icisr Dt. 335.17; Ps 4351674Ez 34, 21; 1 Mc 7, 46. Ak cf. cp. .7,.17. re vré 9. jci. cp. 3, 15. kcf. cp. 11, 3, 16, 36. l vr. ’cf, cp. 11,11. 74 V:CfhTt, 28: “Vr. 25. — Vv. cp. 11, 36. ycp. 11, 31; 12, 11. — cf. 1 Mc 1, 47-49. s-cf. ¥ Mc‘t,:-413 35°45: GNEL243 cps - FX; (28, 30. bv. cp. 4, 13. ccp. 12, 6. — cf. Ap 6, 10. — Vv. CP. 9, 24-27. @clichs 326° 325.25 Mecre -s. ecf. vr. 26. fef. 1 Mc 4, 43. — v. 2 Mc 10, I-5. Cle: Pt I, 10¢.3 8; €prti7 148: 10, 16,;, 18) Ear 762 AD- 50:33 iv. Cp. 12, 5-7. VTi 2 16, £71.90. GP. O& 22. 16-18] Antti. in fs. s. Gabr. ar- chang. Lop: 6,. 213 Let. 40,26: m ci. Lc. 1,;-%2. “Vie 25%. O.VP...495» CD. IX, 27°35; 40; 12, 4,.9. — C1..PS 0T, -T4. pcp. 10, 9. — cf. Mt 17, 6. qcp. 9, 21; 10, 10, 18; Mt17, rcp. 11, 36. Ge I : y vr. 8; 1 Mc 1, 8-9. zcf. x Mc 1, 7-10. avr. 24. b1 Mc i, 11 sqq. — cf. 2 Mc $: 17. 20; 6, 12 sqq. ccf. 1 Mc 1, §3; 2 Mc 6, 18-7, ae ia: cp. 11, 21, 23; 1 Mc 1x, 32. EVEL ITs 0cphk EY, 36: fcf. 1 Mc 6, 8; 2 Mc og, 5. PROPHETIA DANIELIS 8, 27 — 9, 24 exorto, Antiochum Epiphanem (20-25) non multo post oriturum (26, 27) repraesentat. Sequitur visio septuaginta hebdomadurum, qua Danieli post diutinam deprecationem (9, 1-19) Gabriel archangelus suggerit quot v. vr. 14. [10; Is 8, 16. fe CD. 12 4; Os =Hicls Est. 85:85 scp. ‘10, 1843 Ez 12,275.48, 10% a cf, Hab 2, 3% jcf.cp. ro, 8. icf. vr. 16. Oc): Xt, f; 1-5, 21-27] LL. in sb. p. Di A bv.cp. 5, 31. [Nor. ccf. cp. 8, 20. C0. 54.30. CL. F ES oes) Ur. 25-11-13; 29, 10. {2 Es1, 4. fcf. cp, 10, 12; 2 Rg 12, 16; 4) Of. in D. i Dp. Pnt. gvr. 20. — cf. Lv 26, 40; 2 Es 1, 6. kDt 7, 21; 2 Es 1, §;.4,,%43 $Dt7,9; 3 Rg 8,23. 9, 32. jvr. 15; cp. 3, 29; 3 Rg 8, 47; 1. Es\9, 7: Ps.105, 6ec1ms3, 42; Bar 1, 17. — cf. Lv 26, ie 40. lcf. 2 Par 36,15, 16; Jr 7,25; m2Es9Q, 34. ari, 21 n2 Es 9, 33, Bar 1, 15; 2, 6 — cf. vr. 14; Lm 1, 18. o cf. Est 9, 20. p Jr 8, 3. @ Bat. 1) 38% S00, rvr. 5,15; cp. 3, 29; Bar 1,17. scf. 2 Es 9, 17; Ps 85, 1 tcf. Jr 40, ‘F 44, 23. — v. Is ujr 44,22; Barr,20. [r1, 4-6. vv. Lv 26,14-45; Dt 28,15-68. x %-Par.6, 49; 2 Par:24736,:03 2 ‘Es 'r0,"29. Clo PS: Bt, 25/3. z Jr 39, 16. a Bar 2, 2; Ez 5. 9. — cf. Lm 6 Bar 2, 8 LTicTd. ccf. Os 7, 10. d Bar 2, 9. — cf. Jr 1, 12. ecf. vr. 7; cp. 3,27: 2 Es 9, 33: Jj Bar 2, 11. — v. Ex 6, 6; 20 a Pi II i D Od I5-10 i jr. 29. D. 2 iz: ie Rg 7, 23; 2 Es 9, 10; Is 63, vr. 5. [12, 14. —cf. Exg, 16. 16] tm R. fr. 2 ~. D. 1 Nor. 4 Ps ‘30; 2; 70,° 2% ae ey ; [Zc 8, 3. VP..20;: CD. YE 456.96 33338 mULm 1, §. — f Ex 20, 5. aim 73, 6855) 16% o Ps 43, 14;.78, 4; Ez 36, 4; 176, 19] v. uF. 4. [Mic 6, 16. Dp Nm 6, 25; Ps 30, 17. q Ps 24, 11; Bar 2, 14. 18) R. in fr. 3 p. D. r Ocf. — v. Bar 2, 16. r4 Rg 19, 16; 2 Par 6, 40; Is am nee BaP. 25° £0. s Jr 25, 29.— cf. Nm 6, 27; Ecli 36, 14; Jr 14, 9; Bar 2, 15. t Bar 2, 19. uw Ps 39, 18; 69, 6. vcf. Is 65, 24. 20-27] LL. et L. Cop. etc. in fs. s. Gabr. archang. 20] * cf. C. Milev. II, can. 7. xv.cp. 8, 16. y cp. 8, 18. z Ex 29, 39.— cf. 3 Rg 13, 36; 1 Es 9,4, 5° aAp 1, 13. — cf. cp. 8 16. bcf. cp. 10, 12, 14. Cccp. 10, II, 19. Wo Vv. Je 31) 3a Svespere et mane, quae dicta est, vera est; tu ergo visionem “signa, quia *post multos dies erit. 27 Et ego Daniel langui et aegrotavi per dies; cumque surrexissem, faciebam opera-regis et stupebam ad visionem, et ‘non erat qui interpretaretur. “In anno primo °Darii filii Assueri de semine “Medorum, qui imperavit super regnum ¢Chaldaeorum, 2 anno uno regni eius ego Daniel intellexi in libris numerum annorum, de quo factus est “sermo Domini ad Ieremiam prophetam, ut complerentur desolationis Ieru- salem septuaginta anni, 3 et /posui facilem meam ad Dominum Deum meum rogare et deprecari in ieiuniis, sacco et cinere. 4Et oravi Dominum Deum meum et 9confessus sum et dixi: Obsecro, Domine, Deus magne et terribilis, “custodiens pactum et misericordiam diligentibus te et custodientibus mandata tua. 5 ‘Pec- cavimus, iniquitatem fecimus, impie egimus et recessimus et decli- navimus a mandatis tuis ac iudiciis, © non oboedivimus servis tuis prone qui locuti sunt in nomine tuo ™regibus nostris, principi- us nostris, patribus nostris omnique populo terrae. 7 "Tibi, Domine, iustitia, nobis autem confusio faciei, sicut est hodie viro Iuda et ha- bitatoribus Ierusalem et omni Israél, his °qui prope sunt, et his qui procul in universis terris, ?ad quas eiecisti eos propter iniquitates eorum, in quibus peccaverunt in te. 8 Domine, nobis confusio facici, regibus nostris, principibus nostris et patribus nostris, “qui peccave-- runt; 9% &tibi autem, Domino Deo nostro, misericordia et propitiatig, quia recessimus a te 1%et non audivimus vocem Domini Dei nostri, ut ambularemus in lege eius, quam posuit nobis per servos suos prophetas. 11 Et ‘omnis Israél praevaricati sunt legem tuam, et de- clinaverunt ne audirent vocem tuam, et “stillavit super nos male- dictio et detestatio, “quae scripta est in libro *Moysi servi Dei, quia peccavimus ei. 12 Et statuit sermones suos, quos locutus est super nos et super Yprincipes nostros, qui iudicaverunt nos, ut *superindu- ceret in nos magnum malum, “quale nunquam fuit sub omni caelo, secundum quod factum est in lerusalem; 1% sicut scriptum est in lege Moysi, omne malum hoc venit super nos, "et non rogavimus faciem tuam, Domine Deus noster, “ut reverteremur ab iniquitatibus nostris et cogitaremus veritatem tuam. 144Et vigilavit Dominus su- per malitiam et adduxit eam super nos. “Iustus Dominus Deus no- ster in omnibus operibus suis quae fecit; non enim audivimus vocem eius. 15/Et nunc, Domine Deus noster, qui eduxisti populum tuum de terra Aegypti in manu forti et 9fecisti tibi nomen secundum diem hanc, *peccavimus, iniquitatem fecimus, 16 Domine, in omnem iu- stitiam tuam. JAvertatur, obsecro, ira tua et furor tuus a civitate tua Ierusalem et ‘monte sancto tuo; ™propter peccata enim nostra et iniquitates patrum nostrorum “Jerusalem et°populus tuus in op- probrium sunt omnibus per circuitum nostrum. 17 Nunc ergo exaudi, Deus noster, orationem servi tui et preces eius et ?ostende faciem tuam super sanctuarium tuum, quod desertum est, %propter teme- tipsum; 18*finclina, Deus meus, aurem tuam et audi, aperi oculos tuos et vide desolationem nostram ét 8civitatem, super quam invo- catum est nomen tuum, ‘neque enim in iustificationibus nostris pro- sternimus preces ante faciem tuam, sed in miserationibus tuis multis. 19 Exaudi, Domine: placare, Domine, attende et fac, “ne moreris propter temetipsum, Deus meus, quia nomen tuum invocatum est super civitatem et super populum tuum. 20 v\Cumque adhuc loquerer et orarem et confiterer peccata mea et peccata populi mei Israél et prosternerem preces meas in conspectu Dei mei pro monte sancto Dei mei, 21 adhuc me loquente in oratione, ecce vir “Gabriel, quem videram in visione a principio, cito volans Ytetigit me *in tempore sacrificii vespertini 22 et docuit me et locutus est mihi dixitque: Daniel, nunc egressus sum “ut docerem te, et intelligeres: 23 ab exordio precum tuarum egressus est sermo; Yego autem veni ut indicarem tibi quia °vir desideriorum es; tu ergo animadverte ser- monem et intellige visionem. 24 4Septuaginta hedbomades abbreviatae sunt super populum tuum et super “urbem sanctam tuam, ut con- summetur praevaricatio, et /finem accipiat peccatum, et deleatur B nnis post decretum de urbe reaedificanda Messias venturus sit (20-27). Ultima demum visione, Gabriel, cui frustra angelus Persarum obstiterat, ne populo Dei ferret auxilium (10, 1-21), plura insinuat ) *) ; 4 # # 7 a as Rp bag er = iniquitas, et Yadducatur iustitia sempiterna, et impleatur visio et prophetia, et “ungatur sanctus sanctorum. 25 ‘Scito ergo et animad- verte: Ab exitu sermoenis, ut iterum aedificetur Ierusalem usque ad /Christum ‘ducem, hebdomades septem et hebdomades sexaginta duae erunt, et rursum aedificabitur platea et muri ™in angustia temporum. 26Et post hebdcmades sexaginta duas “occidetur Chri- stus, et non erit eius populus qui eum negaturus est; et °civitatem et sanctuarium dissipabit pepulus cum duce venturo, et ?finis eius _vastitas, et Ypost finem belli *statuta desolatio. 27 Confirmabit autem pactum multis hebdomada una, et in dimidio hebdomadis deficiet ho- stia et sacrificium, et ‘erit in templo abominatio desolationis et usque ad *consummationem et finem perseverabit desolatio. 10 *Anno tertio Cyri regis Persarum verbum revelatum est Danieli bcognomento Baltassar, et °verbum verum et fortitudo magna, intellexitque sermonem; intelligentia enim est opus in visione. 2 In diebus illis ego Daniel lugebam “trium hebdomadarum diebus, 3 pa- nem desiderabilem non comedi, et caro et vinum non introicrunt in oS meum; sed neque unguento unctus sum, donec complerentur trium hebdomadarum dies. 4Die autem vicesima et quarta mensis primi eram ‘iuxta fluvium magnum, qui est 9Tigris, 5 et levavi oculos meos et vidi, et *ecce vir unus vestitus lineis, et ‘renes eius accincti auro jobrizo, § et corpus eius ‘quasi chrysolithus, et facies eius ™velut species fulguris, et “oculi eius ut lampas ardens, et bracchia eius et quae deorsum sunt usque ad pedes quasi species aeris candentis, et “vox sermo- num eius ut vox multitudinis. 7 Vidi autem ego Daniel solus visio- nem; porro viri qui erant mecum non viderunt, sed terror nimius, irruit super eos, et fugerunt in absconditum. 8 Ego autem relictus ~solus vidi visionem grandem hanc, et {non remansit in me fortitudo, sed et species mea immutata est in me, et emarcui nec habui quid- quam virium 9% et audivi vocem sermonum eius et ‘audiens iacebam consternatus super faciem meam, et vultus meus haerebat terrae. 10 Et ecce manus tetigit me et erexit me super genua mea et super articulos manuum mearum 1! et dixit ad me: Daniel ‘vir desiderio- rum, intellige verba; quae ego loquor ad te, et ‘sta in gradu tuo; “nunc enim sum missus ad te. Cumque dixisset mihi sermonem istum,,steti tremens.’ 12 Et ait ad me: “Noli metuere, Daniel, quia ex die primo, quo “posuisti cor tuum ad intelligendum ut te adfli- geres in conspectu Dei tui, Yexaudita sunt verba tua, et “ego veni propter sermones tuos. 13 ¢Princeps autem regni Persarum restitit mihi >viginti et uno diebus, et ecce “Michaél unus de principibus primis venit in adiutorium meum, et ego remansi ibi iuxta regem Persarum. 14 Veni autem ut docerem te quae ventura sunt populo tuo 4in novissimis diebus, quoniam adhuc visio in dies. 15 Cumque loqueretur mihi huiuscemodi verbis, deieci vultum meum ad terram “et tacui. 16Et ecce /quasi similitudo filii hominis 9tetigit la- bia mea, et aperiens os meum locutus sum et dixi ad eum qui stabat contra me: Domine mi, in visione tua dissolutae sunt compages meae, et nihil in me remansit virium: 17 et quomodo ‘poterit servus domini mei loqui cum domino meo? nihil enim in me remansit virium, sed et halitus meus intercluditur. 18 Rursum ergo tetigit me quasi visio hominis et confortavit me 19 et dixit: Noli timere, vir desideriorum: pax tibi: confortare, et esto robustus.Cumque loqueretur mecum, convalui et dixi: Loquere, domine mi, quia confortasti me. 20 Et ait: Nunquid scis quare venerim ad te? Et nunc revertar ut proe- Jier adversum principem Persarum. Cum ego egrederer, apparuit Mprinceps Graecorum veniens. 21 Veruntamen adnuntiabo tibi quod expressum est in ‘scriptura veritatis; et nemo est adiutor meus in omnibus his, nisi Michaél princeps vester. | ] Ego autem ab 2anno primo Darii medi stabam ut confortaretur et roboraretur. 2Et nunc °veritatem adnuntiabo tibi. Ecce adhuc tres reges stabunt in Perside, et quartus ditabitur opibus nimiis super omnes et, cum invaluerit divitiis suis, concitabit omnes ad- versum regnum Graeciae. 34%Surget vero rex fortis et dominabitur PROPHETIA DANIELIS 9, a5 11, 3 gOs 2, 19; Rm 3, 25, 26. — , 5. 6; hk Ps 44, 8; Is 61, 1; Ac 4, 26, 27. $2 Par 36, 233. 5: Ese, 524, , 24; 6, 15; 2 Es 6, 15. jv. Jo 1, 41.. lIs 55, 4; Mic 5, 2. — cf. Ac 5, 31. m cf. 2 Es 4, 7, 8, 16, 18. nIs 53, 8. — cf. Le 24, 26. ocf. cp. 8, 13; 11,31; Mt 24, 2° ete, ? Nh 1, 8. — cf. cp. 11, 10, 22. q Mt 24, 6, 14. PCD. LTE, 372) 72,5. 132° Mt aa 15. — cf. Le 21, 20. sIs 10, 23. acf. cp. 1, 23. — v. cp. 6, 28. BV. Cp. 25°F: ccf. cp. 8, 26. d cf. vr. 13. ecf. Ps 103, 153 15, 12; 61, 3. 4-14] LL. 2 et 3 in fs. s. Mich. archang. f cf. cp. atrit Gn3;.%4%. EDb, -X- cp. 12, 5-7. — cf. Js 5, 13; _ Ez 9, 2. tcf. Ap 1, 13; 15, 6. j (Jr_10, 9). bcf. Ez 10, 9. mEz 1, 14; Mt 28, 3. — cf. Mt 24, 27. nm Ap 1, 14. o Ap 1, 15. cf. Ac 9, 7; 22, 9. qvr. 16. — cf. cp. 7, 28; Js 5, 1; 3 Rg 10, :: rvr. 15; cp. 8, 18. — cf. Mt 17, 6, 7 $vr. 19; Cp. 9, 23. rege.) * i Catech. R. III 2.0% bc Ez art. 3% . MCT. Cn, '.2. 68 -* 6, “22, vvr. 19. — cf. Jd 6, 23; Le ¥.°30: Ap’ 2, 17: xci: ¢p.°9, 7: 9 tt: Th 12,8: Ac 10;,4. $ ct. tp. 0,33. avr. 20. — cf. Ecli 17, 14. R. et Ant. in fss. s. Mich. archang. bicl. vr. 2, 3: CNY. 21% 12,.7. dcp. 8, 26. — cf. Hab 2, 3. E€p 035033; 5Ps 38,119, xo. fvr. 18. — v. cp. 8, 15. ect; is 6, 73) Jr 98 12, 1; Ju 9; Ap hcf. Js 5, 14; 4 Rg 19, 35; _ Ecli 17, 14. $'Ch..cp. &, 263 -2 ti 2 rai, a - 2 - 7, 6; 8, §, 21. _- PROPHETIA DANIELIS 11, 4-32 de Alexandri Magni imperio et praesertim de regnis aegyptiaco et syro (11, 1-20) inter se bellantibus cum ante tum post illius Ant.uchi Epiphanis adventum (21-30), qui sacrilego ausu templum profanavit, evr. 16, 36. — cf. cp. 8. 4. Ficf.cep.38, 8,22: oN Coro ay ae 1 Mc 1, 6, 9. -— cf. cp. 8, 8; Ps 108, 13. Clit Cp, 7.6: Ricker 23) Hel Wings mcf. Is 8, 8; Jr 46, 7; 47, 2. # CD. 8,7. ONT T 3. pcf. cp. 4, 13. qvr._ 19, 33, 34. PV 5 ZG, 2 scf. Js ro, 8. tvr. 41. —cf. Jr -3, 19; Ez 20;..6. ON. Ut 422k V:Ch.-OS 32.44; x vr. 14; Jr 46; 6. y cf. Jb 20, 8; Ps 36, 10, 36: Ez 26, 21. zcf. 2 Mc 4, 7, 10. acf. 2 Mc 4, 23, 24. bcf. 1 Mc 1x, 18, 19; 2 Mc ie: & c cf. cp. -8;: 9: dcf. Ps 40, 10; Mr 14, 18: Jo-33, 38: CCl. FMe: 4, 19. PNY 382 ef..1 Mc, :20, cf-vr..30; 2 Mc 4, 15-21. — _ Vv. rt Mc td, 16, 21-24. $-cf. a: Me 5;-¥. jNm 24, 24. — cf. Ez 27, 6. icf. 1 Me 1, 38, 47. —-cf.cp.. 8, 13-9; 27. mcf. 1 Mc 1, 44, 45, 55. ocf. 1 Mc 2, 42-47, 64; 3, 3-9. - potestate multa et °faciet quod placuerit ei; 4 et, cum steterit, fcon- teretur regnum eius et dividetur %in quattuor ventos caeli; “sed non in posteros eius neque secundum potentiam _illius, qua dominatus est; lacerabitur enim regnum eius etiam in externos, exceptis his. 5 Et confortabitur rex austri, et de principibus eius praevalebit super eum et dominabitur dicione; multa enim dominatio eius. §& Et post finem annorum ‘foederabuntur, filiaque regis austri veniet ad regem aquilonis facere amicitiam, et non obtinebit fortitudinem bracchii nec stabit semen eius, et tradetur ipsa, et qui adduxerunt eam adu- lescentes eius, et qui confortabant eam in temporibus. 7 Et stabit de germine radicum eius plantatio, et veniet cum exercitu et ingre- dietur provinciam regis aquilonis et abutetur eis et obtinebit. 8 In- super et deos eorum et sculptilia, ‘vasa quoque pretiosa argenti et auri captiva ducet in Aegyptum, ipse praevalebit adversus regem aquilonis. 9 Et intrabit in regnum rex austri et revertetur ad terram suam. 10 Filii autem eius provocabuntur et congregabunt multitudi- nem exercituum plurimorum, et veniet properans et “inundans et re- vertetur et concitabitur et congredietur cum robore eius. 11 Et “pro- — vocatus rex austri egredietur et pugnabit adversus regem aquilonis — et °praeparabit multitudinem nimiam, et dabitur multitudo in manu eius, 12 et capiet multitudinem, et exaltabitur cor eius, et deiciet multa milia, sed non praevalebit. 13 Convertetur enim rex aquilonis, et praeparabit multitudinem multo maiorem quam prius, et in fine Ptemporum annorumque veniet properans cum exercitu magno et opibus nimiis. 14 Et in temporibus illis multi consurgent adversus regem austri, filii quoque praevaricatorum populi tui extollentur, ut impleant visionem, et Ycorruent. 15 Et veniet rex aquilonis et "com- portabit aggerem et capiet urbes munitissimas, et bracchia austri non © sustinebunt, et consurgent electi eius ad resistendum, et non erit fortitudo. 16 Et faciet veniens super eum iuxta placitum suum, et non erit qui stet contra faciem eius, et stabit ‘in terra inclita et consumetur in manu eius, 17 et “ponet faciem suam, ut veniat ad te- nendum universum regnum eius, et recta faciet cum eo et filiam feminarum dabit ei, ut evertat illud, et non stabit nec illius erit: 18 et convertet faciem suam ad insulas et capiet multas et cessare faciet principem opprobrii sui, et Yopprobrium eius convertetur in eum, 19 et convertet faciem suam ad imperium terrae suae et “im- pinget et corruet et Ynon invenietur, 2%et stabit in loco eius vilissimus et indignus decore regio et in paucis diebus conteretur non in furore nec in proelio. 21! Et stabit in loco eius despectus, et non tribuetur ei honor regius, et veniet clam et *obtinebit regnum in fraudulentia, 22 et bracchia pugnantis expugnabuntur a facie eius et conterentur, insuper et dux foederis. 23 Et “post amicitias cum eo faciet dolum et ascendet et superabit in modico populo 24 et abundantes et ube- res urbes ingredietur et faciet quae non fecerunt patres eius et patres patrum eius, rapinas et praedam et divitias eorum dissipabit et contra firmissimas cogitationes inibit, et hoc usque ad tempus. 25 Et concitabitur fortitudo eius et cor eius adversum regem austri in exercitu magno, et rex austri provocabitur ad bellum multis auxiliis et fortibus nimis, et non stabunt, quia inibunt adversus eum con- silia, 26 et %comedentes panem cum eo conterent illum, exercitusque eius opprimetur, et cadent interfecti plurimi. 27 Duorum quoque re- gum cor erit ut malefaciant et ad mensam unam mendacium loquen- tur et non proficient, ‘quia adhuc finis in aliud tempus. 28 Et rever- tetur in terram suam 9cum opibus multis, et "cor eius adversum testamentum sanctum, et faciet et revertetur in terram suam. 29 Sta- tuto tempore ‘revertetur et veniet ad austrum, et non erit priori si- mile novissimum. 3°Et venient super eum Strieres et Romani, et percutietur et revertetur et indignabitur contra testamentum san- ctuarii et faciet reverteturque et cogitabit adversum eos qui dereli- querunt testamentum sanctuarii. 31 Et bracchia ex eo stabunt et 'polluent sanctuarium fortitudinis et ™auferent iuge sacrificium et dabunt abominationem in desolationem, 32 et “impii in testamentum simulabunt fraudulenter; °populus autem sciens Deum suum obtine- legis observatores persecutus est (30-45), et a quo Michaél in auxilium missus populum Dei tandem liberavit(12, 1-3). De quibus.omnibus, signan- dis in libro (4-7), Daniel audit etiam quo tempore ventura sint (8-13). PROPHETIA DANIELIS 11, 33 — 13,4 bit et faciet, 33 et ?docti in populo docebunt plurimos et @ruent in _ gladio et in flamma et in captivitate et in rapina dierum. 34 Cum- _ que corruerint, sublevabuntur ‘auxilio parvulo, et applicabuntur eis plurimi fraudulenter. 35 Et de eruditis ruent, ut ‘conflentur et eli- gantur et ‘dealbentur usque ad tempus praefinitum, quia adhuc _ aliud tempus erit. 36 Et faciet “iuxta voluntatem suam rex et eleva- _ bitur et “magnificabitur adversus omnem deum et adversus “Deum deorum Yloquetur magnifica et dirigetur, 25 et cucurrit unus ad ostia pomarii et aperuit. 26 Cum ergo audis- sent clamorem famuli domus in pomario, irruerunt per posticum ut viderent quidnam esset. 27 Postquam autem senes locuti sunt, eru- buerunt servi vehementer, quia nunquam dictus fuerat sermo huius- cemodi de Susanna. Et facta est dies crastina. 28 Cumque venisset populus ad Ioakim virum eius, venerunt et duo presbyteri pleni iniqua cogitatione ad- versus Susannam ut interficerent eam. 29 Et dixerunt coram populo: Mittite ad Susannam filiam Helciae uxorem Ioakim. Et statim mi- serunt. 30 Et venit cum parentibus et filiis et universis cognatis suis. 31 Porro Susanna erat delicata nimis et pulchra specie; 32 at iniqui illi iusserunt ut ‘discooperiretur (erat enim cooperta), ut vel sic sa- tiarentur decore eius. 33 Flebant igitur sui, et omnes qui nove- rant eam. 34 Consurgentes autem duo presbyteri in medio populi *posuerunt manus suas super caput eius. 35 Quae flens suspexit ad caelum: erat enim cor eius fiduciam habens in Domino. 36 Et ¥dixerunt presbyteri: Cum deambularemus in pomario soli, ingressa est haec cum duabus puellis et clausit ostia pomarii et dimisit a se puellas, © 37 venitque ad eam adulescens, qui erat absconditus, et concubuit cum ea. iniquitatem cucurrimus ad eos et vidimus eos pariter commisceri. 39 Et illum quidem non quivimus comprehendere, quia fortior no- bis erat et, apertis ostiis, exsilivit. #0 Hanc autem, cum apprehendis- semus, interrogavimus quisnam esset adulescens, et noluit indicare nobis. Huius rei testes sumus. 4! Credidit eis multitudo *quasi se- nibus et iudicibus populi, et *condemnaverunt eam ad mortem. 42 Exclamavit autem voce magna Susanna et dixit: Deus aeterne, 38 Porro nos, cum essemus in angulo pomarii, videntes — — 840 — | duceretur (22-45), Daniel occurrit, novumque iudicium provocans, inno- centem liberat, falsisque testibus mortem injert (46-64). 2. Ue Bel et dracone (65-14, 42). Duniel, ut idolorum cultum eradicet, sacer- bqui absconditorum es cognitor, qui nosti omnia antequam fiant, 43 tu scis quoniam falsum testimonium tulerunt contra me; et ecce morior, cum nihil horum fecerim, quae isti malitiose composuerunt’ adversum me. 44 °Exaudivit autem Dominus vocem eius. 45 Cumque duceretur ad mortem, “4suscitavit Dominus spiritum sanctum pueri iunioris, cuius nomen Daniel, 46 et exclamavit voce magna: “Mundus ego sum a sanguine huius. 47 Et conversus omnis populus ad eum dixit: Quis est iste sermo, quem tu locutus es? 48 Qui, cum staret in medio eorum, ait: /Sic fatui, filii Israél? 9non iudicantes neque quod verum est cognoscentes condemnastis "filiam Israél. 49 Revertimini ad iudicium, quia falsum testimonium locuti sunt adversus eam. 50 Reversus est ergo populus cum festinatione, et dixerunt ei senes: Veni et sede in medio nostrum et indica nobis, quia ‘*tibi Deus dedit honorem senectutis. 51 Et dixit ad eos Daniel: Separate illos ab invi- cem procul, et diiudicabo eos. 52 Cum ergo divisi essent alter ab altero, vocavit unum de eis et dixit ad eum: Inveterate dierum malorum, nunc /venerunt pec- cata tua, quae operabaris prius 5% *judicans iudicia iniusta, ‘innocen- tes opprimens et dimittens noxios, dicente Domino: ’™Innocentem et iustum non interficies’. 54 Nunc ergo, si vidisti eam, dic sub qua arbore videris eos colloquentes sibi. Qui ait: Sub schino. 55 Dixit autem Daniel: Recte mentitus es in caput tuum: ecce enim angelus Dei, accepta sententia ab eo, “scindet te medium. 56 Et, amoto eo, iussit venire alium et dixit ei: "Semen Chanaan et non Iuda, ?spe- cies decepit te, et concupiscentia subvertit cor tuum. 57 Sic facie- batis filiabus Israél, et illae timentes loquebantur vobis; sed filia fuda non sustinuit iniquitatem vestram. 58 Nunc ergo, dic mihi sub qua arbore comprehenderis eos loquentes sibi. Qui ait: Sub prino. 59 Dixit autem ei Daniel: Recte mentitus es et tu in caput tuum; manet enim angelus Domini gladium habens, ut secet te medium et interficiat vos. 60 Exclamavit itaque omnis coetus voce magna, et benedixerunt Deum, qui salvat sperantes in se, 61 et %onsurrexerunt adversus duos presbyteros (convicerat enim eos Daniel ex ore suo falsum dixisse testimonium) feceruntque eis sicut male egerant adversus proximum, 62 ut facerent “secundum legem Moysi, et interfecerunt eos, et sal- vatus est sanguis innoxius in die illa. 63 sHelcias autem et uxor eius laudaverunt Deum pro filia sua Susanna cum Ioakim marito eius et cognatis omnibus, quia non esset inventa in ea res turpis. 64*Daniel autem factus est magnus in conspectu populi a die illa et deinceps. 65 Et rex Astyages “appositus est ad patres suos, et suscepit Cyrus Perses regnum eius. Erat autem Daniel conviva regis et honoratus super omnes ami- cos eius. 2 Erat quoque idolum apud Babylonios, nomine “Bel, et impendebantur in eo per dies singulos similae artabae duodecim ‘et oves quadraginta vinique amphorae sex. 3 Rex quoque colebat eum et ibat per singulos dies adorare eum; porro Daniel adorabat Deum suum. Dixitque ei rex: Quare non adoras Bel? 4 Qui respon- dens ait ei: Quia non colo idola °“manufacta, sed ¢viventem Deum, €qui creavit caelum et terram et habet potestatem omnis carnis. S Et dixit rex ad eum: Non videtur tibi esse Bel vivens deus? An non vides quanta comedat et bibat cotidie? 6 Et ait Daniel farri- dens: Ne erres rex; iste enim intrinsecus luteus est et 9forinsecus aereus neque comedit aliquando. 7 Et iratus rex vocavit sacerdotes eius et ait eis: Nisi dixeritis mihi quis est qui comedat ”impensas has, moriemini; 8si autem ostenderitis quoniam Bel comedat haec, morietur Daniel, quia blasphemavit in Bel. Et dixit Daniel regi: Fiat iuxta verbum tuum. 9Erant autem sacerdotes Bel septuaginta, exceptis uxoribus et parvulis et filiis. Et venit rex cum Daniele in templum Bel. 1° Et dixerunt sacerdotes Bel: Ecce nos egredimur foras, et tu, rex, pone escas et vinum misce et claude ostium et ‘signa anulo PROPHETIA DANIELIS 13, 43 —14, 10 5 2, 23% Ps 23, -8,.43; He 4, 13. < FS 9,0, 177 Ths? 44 .-2, Par 36,22; Ag. i514. : Mt 27, 24; Ac 18, 6. TCE Pro t7s Fs. cf. Dt 19, 18. Cf. Vri5 87. # ef. Sap 4, 8, 9; Ecli 25, 6, 7. 4 ct. Nmi32;-23;3 Is 39, 22. kecf. Pro's7;-15; 26. 1 Ps 93, 21; Pro 24, 24° 18 5, 23. m Ex 23, 7. — cf. Lv 19, 15. mvr. 59. — cf. Mt 24, 51; Le 12, /46, o Ez 16, 3. — cf. Gn 9, 25-27; Os 12, 7. pvr. o. — cf. Ecli 19, 2. q Pro 19. 5, 9; Sap 1, 11. — Cf: yp. '6;"'24: 7 ¥.. Dt 19; “19. S$ Vr. 2, 29. LEZ 84. 142. Ch. Leer, 15. ucf. Gn 25, 8. 17; 35, 29. @vr.iar* 18 46, ri “OE 50;°2; Bar 6, 40. dick. epi'6; 10;° 13% cv. Ps 113. 4 (bis). dcp. 6,’ 20, 2625127934 1 Rg 17, 26; Est 16, 16. — cf. vr. 23}: 24. e cf. Sap 13;'3; Ac 14, 15; Rm I, “FO. fvr. 18. 1% Jr 10; 5, 9; Bar 6, 50. Vv. Vr. 2. ivr. 13. — cf. cp. 6, 17. — 841 ewe PROPHETIA DANIELIS 14, 11-42 dotum fraudes detegit (65-14, 26), quapropter cum aulicorum iram in , se converteret, in lacum iterum proiectus (27-29) mirabiliter nutri-— tur (30-38) atque inde post dies septem illaesus a Dario eruitur (39-42). $V NTS 32. icf. vr. 28. m cf. Sap 15, 18; Rm, 23. nDt 6, 13. och. cp...6,° 45. 5: py. vr. 21, 26. 28-42] L. in fr. 3 p. D. Pss. qa cf. cp. 6; 16. 35)" cf... Cateck. Riko 2, rect. Bz.8) 3% 40; 3: scf. 4 Rg 2, 11; Ac 8, 39, 40; a Conrds12. as tcf. 3 Rg 17, 4. ucf. Ps 144, 20; Ecli 31, 30. —v. Ps 96, 10. vcf..cp. 6, 19. 39, 40] * Catech. R. IV 16, 8. xcp. 6, 26.— cf. cp. 3, 95, 96. y cf. cp. 6, 24. zcf. Heb 11, 33. tuo; 11 et, cum ingressus fueris mane, nisi inveneris omnia comesta a Bel, morte moriemur, vel Daniel qui mentitus est adversum nos. 12 Contemnebant autem, quia fecerant sub mensa absconditum introi- tum et per illum ingrediebantur semper et devorabant ea. 13 Factum est igitur, postquam egressi sunt illi, rex posuit cibos ante Bel, praecepit Daniel pueris suis, et attulerunt cinerem, et cribravit per totum templum coram rege, et egressi clauserunt ostium et signan- tes anulo regis abierunt. 14Sacerdotes autem ingressi sunt nocte, luxta consuetudinem suam, et uxores et filii eorum et comederunt omnia et biberunt. 15 Surrexit autem rex primo diluculo, et Daniel cum eo. 16 Et ait rex: Salvane sunt signacula, Daniel ? Qui respondit: Salva, rex. 17 Sta- timque cum aperuisset ostium, intuitus rex mensam exclamavit voce magna: Magnus es, Bel, et non est apud te dolus quisquam. 18 Et Jrisit Daniel et tenuit regem ne ingrederetur intro et dixit: Ecce © pavimentum; animadverte cuius vestigia sint haec. 19 Et dixit rex: Video vestigia virorum et mulierum et infantium. Et iratus est rex. — 20 Tunc apprehendit sacerdotes et uxores et filios eorum, et osten- | derunt ei abscondita ostiola, per quae ingrediebantur et consume- — bant quae erant super mensam. 21 /Occidit ergo illos rex et tradidit © Bel in potestatem Danielis, qui subvertit eum et templum eius. 22 Et erat draco magnus in loco illo, et ™colebant eum Baby- — lonii. 23 Et dixit rex Danieli: Ecce nunc non potes dicere, quia iste non sit Deus vivens; adora ergo eum. 24 Dixitque Daniel: “Domi- — num Deum meum adoro, quia ipse est Deus vivens; iste autem non est Deus vivens. 25 Tu autem, rex, da mihi potestatem, et interficiam draconem absque gladio et fuste. Et ait rex: Do tibi. 26 Tulit ergo © Daniel picem et adipem et pilos et coxit pariter fecitque massas et ae in os draconis, et diruptus est draco, et dixit: Ecce quem co- — ebatis. 27 Quod cum audissent Babylonii, °indignati sunt vehementer et congregati adversum regem dixerunt: Iudaeus factus est rex; ?Bel destruxit, draconem interfecit et sacerdotes occidit. 28 Et dixerunt, cum venissent ad regem: Trade nobis Danielem, alioquin interfi- ‘ciemus te et domum tuam. 29 Vidit ergo rex, quod irruerent in eum vehementer, et necessitate compulsus tradidit eis Danielem. 3 @Qui miserunt eum in lacum leonum, et erat ibi diebus sex; 31 porro in lacu erant leones septem, et dabantur eis duo corpora cotidie et | duae oves et tunc non data sunt eis, ut devorarent Danielem. . 32 Erat autem Habacuc propheta in Iudaea, et ipse coxerat pul- — mentum et intriverat panes in alveolo et ibat in campum ut ferret — messoribus. 33 Dixitque angelus Domini ad Habacuc: Fer prandium, ~ quod habes, in Babylonem Danieli, qui est in lacu leonum. 34 Et dixit Habacuc: Domine, Babylonem non vidi et lacum nescio. 35 Et | YTapprehendit eum angelus Domini in vertice eius et *portavit eum capillo capitis sui posuitque eum in Babylone supra lacum in impetu © spiritus sui. 36 Et clamavit Habacuc dicens: Daniel, serve Dei, tolle prandium ‘quod misit tibi Deus. 37 Et ait Daniel: Recordatus es mei, Deus, et “non dereliquisti diligentes te. %8Surgensque Daniel — comedit. Porro angelus Domini restituit Habacuc confestim in ~ loco suo. , 39 UVenit ergo rex die septimo, ut lugeret Danielem, et venit ad — lacum et introspexit, et ecce Daniel sedens in medio leonum. 40 Et — exclamavit voce magna rex dicens: Magnus es, Domine “Deus Da- , nielis. Et extraxit eum de lacu leonum. 4! ¥Porro illos, qui perdi- | tionis eius causa fuerant, intromisit in lacum; et devorati sunt in — momento coram eo. 42 Tunc rex ait: Paveant omnes habitantes in universa terra Deum Danielis, quia ipse est salvator, faciens signa — et mirabilia in terra, qui “liberavit Danielem de lacu leonum. ) — 842 — PROPHETIA OSEE RBUM Domini, quod factum est ad Osee filium Beeri “in diebus Oziae, Ioathan, Achaz, Ezechiae regum Iuda et Yin diebus Ieroboam filii Ioas regis Israél. 2Principium loquendi Domino in Osee. Et dixit Dominus ad Osee: °Vade, sume tibi uxorem fornicationum et fac tibi @filios fornicationum, @quia fornicans fornicabitur terra a Domino. 3 Et abiit et -accepit Gomer filiam Debelaim, et concepit et peperit ei filium. 4Et dixit Dominus ad eum: Voca nomen eius /Iezrahel, quoniam adhuc modicum et 9visitabo sanguinem Iezrahel super domum Iehu et *quiescere faciam regnum domus Israél 5 et in illa die ‘conteram arcum Israél jin valle Iezrahel. 6 Et concepit adhuc et peperit filiam. Et dixit ei: *‘Voca nomen eius absque misericordia, quia ™non addam ultra misereri domui Israél, sed oblivione obliviscar eorum 7 et “domui Iuda mise- rebor et salvabo eos in Domino Deo suo et 9non salvabo eos in arcu et gladio et in bella et in equis et in equitibus. 8 Et ablactavit eam, quae erat absque misericordia, et con- cepit et peperit fillum. 9 Et dixit: ?Voca nomen eius non populus meus, quia 2vos non populus meus, et "ego non ero vester. 10 Et %erit numerus filiorum Israél ‘quasi harena maris, quae sine mensura est et non numerabitur, “Et erit, in loco ubi dicetur eis: Non populus meus vos; dicetur eis: YFilii “Dei viventis. 11 Et Ycon- gregabuntur filii Iuda et filii Israél pariter et *ponent sibimet caput unum et ascendent de terra, quia magnus dies Iezrahel. Dicite fratribus_vestris: “Populus meus; et sorori vestrae: misericordiam consecuta. 2Tudicate matrem vestram, iudicate, quoniam “ipsa non uxor mea, et ego non vir eius. Auferat -%fornicationes suas a facie sua et adulteria sua de medio uberum suorum; 3 ne forte exspoliem eam nudam et statuam eam ‘secundum diem nativitatis suae et ponam eam quasi Ysolitudinem et statuam eam velut terram inviam et in- terficiam eam siti. 4 Et “filiorum illius non miserebor, quoniam ‘filii fornicationum sunt; 5 quia Sfornicata est mater eorum, confusa est quae concepit eos; quia dixit: 'Vadam post amatores meos, qui mdant panes mihi et aquas meas, lanam meam et linum meum, oleum meum et potum meum. € propter hoc ecce “ego saepiam viam tuam spinis et saepiam eam miaceria, et semitas suas non inveniet. 7 Et sequetur amatores suos et non apprehendet eos et quaeret eos et non inveniet et di- cet: °Vadam et revertar ad ?virum meum priorem, quia bene mihi erat tunc magis quam nunc. 8 Et Yhaec nescivit, quia "ego dedi ei 8frumentum et vinum et oleum et ‘argentum multiplicavi ei et au- rum, quae fecerunt Baal. 9 “Idcirco convertar et sumam frumentum meum in tempore suo et vinum meum in tempore suo et liberabo lanam meam et linum meum, quae operiebant ignominiam eius, 1 et nunc Yrevelabo stultitiam eius in oculis amatorum eius, et vir non eruet eam de manu mea, !1 et “cessare faciam omne gaudium eius, Ysollemnitatem eius, neomeniam eius, sabbatum eius et omnia festa tempora eius 12 et corrumpam vineam eius et ficum eius, “de quibus dixit: *Mercedes hae meae sunt, quas dederunt mihi amatores mei; et ponam eam in saltum, et °comedet eam bestia agri, 13 et 4visitabo super eam dies “Baalim, quibus accendebat incensum et fornabatur inaure sua et monili suo et ibat post amatores suos et mei oblivi- scebatur, dicit Dominus. : PROPHETIA OSEE 1,1— 2, 13 . & (all) Rm 9, 26. 1-11] LL. in D. 4 Nbr. als 1, 1; Am 1, 1; Mic, f. — v. 2 Par 26, 1-23. 6 Am 1, 1.— v. 4 Rg 14, 16-29. € ct. cp: 3. 1. d CO 2. 4.2.<° ecp. 9. 1. — cf. cp. 2, 5. — Vv. Ez 16, 15 Ech. vr..6, 9. he: 4 Rg 24-27, 33; 10, 11, Acf.Am7,9,11. [13,17, 25. tcf. 4 Rg 15, 29. jJs17, 16; id 6, 33; 1 Rg 29,t. Uct. vri. 43407 €p:2, °F, 237 Rm 0, 285° 8° PCS 10; mcp. 2,4; 4 Rg 17, 6, 23. mcf. cp. 11, 12; 4 Rg 19, 34,35. or Rg 17, 47. — cf. cp. 2, 18; Ps 32,16, 17;.Zc 4,6. pvr. 4, 6. qcp. 2, 24. — cf. Lv 26, 12. rcf. Ex 3, 14. $-chris,t0,.22 > Ez 36, a0, .37< t Gn 22,17; Jr 33, 22. — v. Gn [13, 16. v Dt 14, 1. -— cf. 2 Cor 6, 18. ay Dn 6, 20; Mt ch Pie y is II, 12, 13; JF 3,16; 50, 4; y iz Ez 34. 23; Zc 10, 6. — v. z cf. cp. 3, 5. [37, 16-24. acf. cp. 1, 9. 5 cf. ep, 1,6. eck. Is. 50; I @ cf. Cp: 245» 12 35525 16;,-25.- ecf. Ez 16, 39, 40; 23, 26. — vi Ly 20; 10; Dt .22, 22; f cf. Ez 16, 4. cf; Ez t0' 383: cp. .15:.6; icp. 1, 2. — cf. Jo 8, 4x. jcf. cp. 1, 2. Lech p02 127-133 m ch. CD: 07.15 Je 443% Ch. > $b. 2 33,7 7, 9. to, 8° Lm 3, och be. py, 57,18. p cf. Is 54, 5, 6; Jr 3, 14. @ ct, 3s. r.53355,, 833 ra, 7: r Ez 16, 19. — cf. Dt 3, 18; 4, 38; 32, 13-15. Sci. Dt 7513; Ezi27,.17: tcf. Ez 16, 17, 18. Mick ivM33 Cp. 972; Jl 25207 Ag I, II. vi Ly 27:8 svB2e-172375) 23%. 293 xcf. Is 24, 8; Jr 7, 34; Am 8. y cf. 3 Rg 12, 32. [1o. Sich. VE: ° Ss. acf. Mic 1, 7. b cf. Jr 22, 5; 44,,6; Ez 6, 6. c.c& cp.f 13, 8: d cf. cp. 4, 9. @cio. Cp. il, 23240. f cf. Ez 23, 40-42. PROPHETIA OSEE 2, I4 haga 4, 18 Sceteribus populi opponuntur cum iustitia tum bonitas Del. Post introductionem, in gua de symbolicis prophetae coniugiis et de filiis inde susceplis agitur (1, 1-3, 5), Osee, cur luda, lege contempta, morem gerat Israél et idololatriae \- Ez 20, 10, 35. A Is 40, 2. iJs 7, 24-26. jcf. Jr 2, 2; Ez 16, 22, 43, 60. kvr. 18, 21. ct. -Jovns, "15 mSph 1, 14; Zc 13, 2. — cf. Ex 23, 13; Sap 14, 2. ” Ez 34, 25. — cf. 5, 23. o cf Is'11, 6, “9. b Ps 45, 10; Is 2, 4; 9, 5; Ez q Jdt 9, 10; 16, 3; 2 Mc 12,28. r Ly 26, 5; Jr 23, 6; 33, 37. scf. Ez 37, 26; 2 Cor rr, 2. t Jr 31, 34; Ez 6, 7; Jo 17, 3. ucf. Zc'8; 12. v Cl cp. -f, 4; x2: x Jr 31, 27. — cf. cp. 1, 10; Zc 10, 9. — v. Ez 36, 9-11. y (all) Rm 9, 25, 20. — ef. cp. je 9, 10; Zc 9, 10. SiCp, f, 931 Pt 3; To: [1, 6 avr. 1; Zc 13, 9. — v. Lv 26, 12; Sap 18, 13; Jr 31, 33. ect, co. 't, 3,3; 5 (cf. Ex 21, 22). Cf1. £0.00, 35 2. Act. cp: 6, 4, €ct. cp, .8, L352. 20, Be fief. Jd 17, 5; 18, 14, 7. 4 Cp. 6,3; 14,:%- 2 Jr 29, 13; 50,4.—V. Cp. 5,15. i jr 30, 9; Ez 34, 23;_37, 24. = cf, cp. 1,11.—v.Jr 23, 5. icf. Mic 7, 17. : lIs 2, 2, — v. Mic 4, 1-3. av. cp. 5, I. 1-10] LL, in fr. 2 p. D. 4 Nbr. bcp. 12, 2; Is 2, 13, 14; Jr'2s, 31; Mic 6, 2. ccf. vr. 6, 14; Is 5, 13; Jr 4, 22; 5, 4. d cf. cp. 7, 1. ecf. cp. 12,14; Mic 3, 10; 7, 2. ge 24, 43 Jr 4; 28: Jb. 3," 20: 1, 18. J het. Ez 38, 20. icf. vr. 17. jcf. Dt 17, 12. Lep. 2, 2. CE. VETS 24: n cf, Pro: 1, 29, 30. O:Cf; 3 Rye 23,- 3h ae ee bch. Cp. 10.28%, TR gu Re 2, 30; Mi’, 9. — cf Ps 105, 20; Jr 2, 32. rcf. Lv 6, 25, 26; Ez 44, 29. sIs 24, 2. i t Lv 26, 26; Is 9, 20; Mic 6, 14; Ag 1, 6. 11] * Catech. R. HI 7, Oe u Pro 20. 1; 23, 29-35. — cf. cp. 7, 5; Gn 9, 21; 19, 33, as} 4 Rg 11, 4; Ecli 9,12, 13. vcf. Jd 18, 5; Ez 21, 21. xCD. 5, 4. — cf. cp. 2, 2. y Ez 6, 13. z Dt 12, 2; 3 Rg_14, 23; 4 Rg 16, 4; 17, 10; Is 57, §; Jr 2, 20:::3, .6,. 333 1g: 2* Be 6,33; 20, 28. — cf. Sap 14, 12; Is ajrs,9. . [x, 29. b cf. cp. 9, 10 c3 Rg 14, 24. — v. Jb 36, 14. d cf. vr. 1, 6. ecf. cp. 5, 5. —v. cp. 6, 4. Am §, 5. Cp. 9; 153 £2, 3%5 cp. §, 8; 10, 5. — cf. 3 Rg _ 22,29; Am (2, .§3)-8) 5 $l. Vl. 125 Cp. 58,8): G: yci. Mt ago 34: lcf. cp. 9, 10. 14 Propter hoc ecce ego lactabo eam et 9ducam eam in solitudi- nem et “loquar ad cor eius 15 et .dabo ei vinitores eius ex eodem loco et tvallem Achor ad aperiendam spem; et canet ibi iuxta dies jiuventutis Suae et iuxta dies ascensionis suae de terra Aegypti. 16 Et erit “in die illa, ait Dominus, 'vocabit me: Vir meus, et non vocabit me ultra: Baali. 17 Et ™auferam nomina Baalim de ore eius, et non recordabitur ultra nominis corum; 18 et “percutiam cum eis foedus in die illa cum °bestia agri et cum volucre caeli et cum reptili terrae, et Parcum et gladium et %bellum conteram de terra et dormire eos faciam ‘fiducialiter, 19 et &sponsabo te mihi in sempiter- num et sponsabo te mihi in iustitia et iudicio et in misericordia et in miserationibus, 2 et sponsabo te mihi in fide, et ‘scies quia ego Domi- nus. 21Et erit in die illa, exaudiam, dicit Dominus, exaudiam caelos, et illi exaudient terram, 22et terra exaudiet triticum et vinum et oleum, et haec exaudient *Iezrahel, 23 et “seminabo eam mihi in terra et Ymise- rebor eius, quae fuit absque misericordia; 24et dicam *non po- pulo meo: Populus meus es tu; et ipse dicet: *Deus meus es tu. 3 Et dixit Dominus ad me: *Adhuc vade et dilige mulierem dile- ctam amico et adulteram, sicut diligit Dominus filios Israél et ipsi respicint ad deos alienos et diligunt vinacia uvarum. >fodi eam mihi quindecim argenteis et coro hordei et dimidio coro hordei 3 et dixi ad eam: Dies multos exspectabis me, non fornica- beris et non eris viro; sed et ego exspectabo te. 4 Quia dies multos sedebunt filii Israél “sine rege et sine principe et 4sine sacrificio et sine altari et sine fephod et sine theraphim; 5et post haec 9revertentur filii Israél et “quaerent Dominum Deum suum et David regem suum, et Jpavebunt ad Dominum et ad bonum eius in ‘novissimo dierum. 4 @Audite verbum Domini, filii Israél, quia %iudicium Domino cum habitatoribus terrae; non est enim veritas, et non est misericor- dia, et “non est scientia Dei in terra. 2%Maledictum et mendacium et homicidium et furtum et adulterium inundaverunt, et ¢sanguis sanguinem tetigit. 3/Propter hoc lugebit terra, et infirmabitur omnis qui habitat in ea, Yin bestia agri et in volucre caeli; “sed et pisces maris congregabuntur. 4¢Veruntamen unusquisque non iudicet et non arguatur vir; opulus enim tuus sicut fhi qui contradicunt sacerdoti. 5 Et corrues hodie, et corruet etiam propheta tecum. Nocte tacere feci ‘matrem tuam. §Conticuit populus meus, eo quod “non habuerit scientiam. "Quia. tu scientiam reppulisti, repellam te, 9ne sacerdotio fungaris mihi; et oblita es legis Dei tui, obliviscar filiorum tuorum et ego. 7PSecundum multitudinem eorum sic peccaverunt mihi; %loriam eorum in ignominiam commutabo. 8*Peccata populi mei comedent, et ad iniquitatem eorum sublevabunt animas eorum. 9 8Et erit sicut populus sic sacerdos, et visitabo super eum vias eius et cogitationes eius reddam ei. 1° *Et comedent et non saturabuntur, fornicati sunt et non cessaverunt, quoniam Dominum dereliquerunt in non custo- diendo. 11 uFornicatio et vinum et ebrictas auferunt cor. | 12 Populus meus Yin ligno suo interrogavit, et baculus eius adnuntiavit ei; “spiritus enim fornicationum decepit eos, et fornicati sunt a Deo suo. 13 ¥Su- per capita montium sacrificabant et super colles accendebant thy- miama, *subtus quercum et. populum et terebinthum, quia bona erat umbra eius; ideo fornicabuntur filiae vestrae, et sponsae vestrae adulterae erunt. 14¢Non visitabo super filias vestras, cum fuerint for- nicatae, et super sponsas vestras, cum adulteraverint ; quoniam bipsi cum meretricibus fa abe were a cum Ceffeminatis sacrificabant, et ulus 4non intelligens vapulabit. : 18 Si fornicaris tu, esraél, non delinguat saltem Iuda; et fnolite ingredi in 9Galgala et ne ascenderitis in Bethaven neque iuraveritis : Vivit Dominus. 16 Quoniam sicut vacca_lasciviens declinavit Israél, nunc pascet eos Dominus quasi agnum in latitudine. 17 ‘Particeps idolorum Ephraim, Jdimitte eum; 18 separatum est convivium eorum, fornicatione fornicati sunt, dilexerunt ‘adferre ignominiam protectores a . . ae indulgeat, causas ingquirens (4, 1-19), repperit sacerdotes et reges populo esse scandalum (5, 1-5); at, cum neque sacrificiis neque foedere cum As- syria (6-14), sed revertendo ad salvatorem (15-6, 3) poenam effugere pos- PROPHETIA OSEE 4,19 —7, 10 | eius. 19 Ligavit eum ™spiritus in alis suis, et “confundentur a sa- crificiis suis. 5 “Audite hoc, sacerdotes, et attendite, domus Israél, et, domus regis, auscultate, quia vobis iudicium est; quoniam “laqueus facli estis speculationi et rete expansum super °Thabor. 2 Et victimas de- clinastis in profundum; et 4ego eruditor omnium eorum. 3 ¢Kgo scio phraim, et Israél non est absconditus a me; quia nunc fornicatus est Ephraim, contaminatus est Israél. 4/Non dabunt cogitationes suas ut revertantur ad Deum suum; 9quia spiritus fornicationum in medio eorum, et Dominum non cognoverunt. 5 Et respondebit “ar- rogantia Israél in facie eius, et Israél et Ephraim ruent in iniquitate sua, ruet etiam Judas cum eis. ‘In gregibus suis et in armcntis suis vadent ad quaerendum Dominum et non invenient, Jablatus est ab eis. 74In Dominum praevaricati sunt, quia filios alienos ge- nuerunt; nunc devorabit eos mensis cum partibus suis. 8 Clangite ™bucina in “Gabaa, °tuba in ?Rama, ululate in %Be- thaven, post tergum tuum, Beniamin. 9% Ephraim in desolatione erit in die correptionis; in tribubus Israél ostendi fidem. 19 Facti sunt principes Iuda quasi “adsumentes terminum; super eos effundam quasi aquam iram meam. 11 8Calumniam patiens est Ephraim, fractus iudicio, quoniam coepit tabire post sordes. 12 Et ego “quasi tinea Ephraim et quasi putredo domui Iuda. 13 Et vidit Ephraim languorem suum, et luda tyinculum suum, et abiit Ephraim ad Assur et misit ad Yregem ultorem; et “ipse non poterit sanare vos nec solvere poterit a vobis vinculum; 14 quoniam “ego quasi leaena Ephraim et quasi catulus leonis domui Iuda. Ego, ego capiam et vadam; tollam, et non est qui eruat. 15 >Vadens revertar ad locum meum, donec deficiatis et Cquaeratis faciem meam. “Jn tribulatione sua mane consurgent ad me: Venite, et rever- tamur ad Dominum, 2 quia “ipse cepit et ¢sanabit nos, percutict et “curabit nos. 3/Vivificabit nos post duos dies, in die tertia susci- tabit nos, et vivemus in conspectu eius. 9Sciemus sequemurque ut cognoscamus Dominum. Quasi diluculum praeparatus est “egressus eius, et veniet ‘quasi imber nobis temporaneus et serotinus terrae. 4lQOuid faciam tibi, Ephraim? quid faciam tibi, Iuda? Miseri- cordia vestra “quasi nubes matutina et "quasi ros mane pertran- siens. 5Propter hoc dolavi in prophetis, %occidi eos in verbis oris mei, et Piudicia tua quasi lux egredientur. 6 @Quia misericordiam volui et non sacrificium et ‘scientiam Dei plus quam holocausta. TIpsi autem ‘sicut Adam ¢ttransgressi sunt pactum, “ibi praevaricati sunt in me, 8 YGalaad civitas operantium idolum, *supplantata san- guine. 9Et Yquasi fauces virorum “latronum, particeps sacerdutum in via interficientium pergentes de *Sichem, quia scelus_operati sunt. 10 In domo Israél vidi horrendum: Yibi fornicationes Ephraim, contaminatus est Israél. 11 Sed et Iuda, “pone messem tibi, cum éconvertero captivitatem populi mei. 7 @Cum sanare vellem Israél, revelata est iniquitas Ephraim et malitia “Samariae, quia °operati sunt mendacium; et fur ingres- sus est spolians, latrunculus foris. 2 Et ne forte dicant in cordibus suis, 27omnem malitiam eorum me recordatum, nunc ¢circumdederunt eos adinventiones suae, fcoram facie mea factae sunt. 39In malitia sua laetificaverunt regem et in mendaciis suis principes. 4 “Omnes adulterantes, quasi clibanus succensus a coquente; quievit paululum civitas a commixtione fermenti, donec fermentaretur totum. 5 Dies regis nostri: coeperunt principes ‘furere a vino, extendit- manum suam cum illusoribus. 6 Quia applicuerunt quasi clibanum cor suum, cum Jinsidiaretur eis; tota nocte dormivit coquens eos, mane ipse succensus quasi ignis flammae. 7 Omnes calefacti sunt quasi clibanus et devoraverunt iudices suos; omnes /reges eorum ™ceciderunt; non est qui clamet in eis ad me. 8Ephraim “in populis ipse commi- scebatur, Ephraim factus est subcinericius panis, qui non reversatur. 9 oComederunt alieni robur eius, et Pipse nescivit; sed et cani effusi sunt in eo, et ipse ignoravit. 1@Et humiliabitur Qsuperbia Israél in mcf. Zc 5, 9. na cf. cp. 1, 29. @CD)43- 13. J 1, a5) AbD. g; 3: M ; ? ae - 6,9; 9, 8. 4,6. dcf. Ps 49, 21. ecf. Am 3, 2; §, 12. fcf. Is 59, 2. 1cp. 9, £ lcp. 6, 7. m Jr 4, §. — cf. cp. 8, 1; Jl NCD. 9,9; SANs {1,1 o Lv 23, 24; Nm 10, 2. bp Js 18, 25. qJs 7, 2; 18, 12; 1 Rg 13,5; 14, 23. — ef. cp. 4, 15; 10, r Dt 19. 14. s Dt 28, 33. — cf. Am 4, 1. f eftiep.22) s, u cf. Jb 13, 28. vcf. Is 1, 5, 6. wep. 7, 11; 8, 9; 12, 1; 4 Rg 15, 19. ycp. 10, 6. — cf. Mic 1, 9. zcep.14,4. 5,8; 1 Mc3,4 acf. cp. 13, 7; Gn 49, 9; Mic b cf. jr 29, 10-12; Ez 6,9. — v. Lv 26, 40-42. ccp. 3, 5. — cf. cp. 7, 10; 10, 12; Is 28, 19. 1-6] Prph in fr. 6 in Parasc. a Dt 4,30; Ps 17, 7; Is 26, 16; Jr 2, 27. bcp. 14, 2. — cf. cp. 3, 5. cdl. cp. §, x4, d cf: cp. 14, §; (Jr 3, 22% 2, 5. ecf. Is 30, 26. fcf. Ps 70. 20. gcp.4, 6. A Mic §, 2. sv. Dt rr, 14; Jl 2, 23. jAm 7, 1. chi ey, t12 8 m cp. I nm Sap 11, 23. Pp. 13, 3. ocf. Jr 23, 29; Heb 4, x2. ? cf. Sph 3, 5. q (all) Mt 9, 13; 12, 7. — Mic 6, 6-8. — cf. 1 Rg 15, 22. r cf. ie 2, 20. scf. Gn 3. 11; (Tb 31, 33;) Rm tcp. 8,1; Dt 17, 2. [5, 14. “vr. 13; CD. §; 7. 0 JaGsI0, 17>: 12: 9, 5; I; z cf. Jd 11, 3 of 24; <. Cf. 5, 3; 7, 4. — ct. cp. 4, 2, ev. Fl 3513. [12, 14; 9, 10. d Ps 125, 1. — cf. Jb 42,-10. acf. cp. 6, 4. bcp. 8, 5; 10, 5, ti 14, 1%. — c ct. cp. 4, 2. ¢f; tt 23, 13. cf. cp. 5, 3. e Ps 7, 16;17;3°9, 17; Pro §, 22. f Ps 89, : ft 16, 17. vr. 5. — ch. Rm 1, 32. cp. 6, ro bof e-cpn as £2i jep. 6, 9. lep. 8, 4. ma Rg 15, 10, 14, 25, §0. n Ps 105. 36 ocf. cp. 8, 7. pis 42, 25. qcp. §, 5. sint, lamentatur tantum de mediis salutis contemptum (4-7, 2) tantam- que idololatriae libidinem (3-8); ludae parem cum Ephraim sortem com- minatur (9-16) immanem (8, 1-13), ipsumque fame confectum ostendit PROPHETIA OSEE 7,11 — 9, 13 r18:0, 33: Scp. 4, 11. — cf. Mt ro, 16. Pet. CDS 12, 25 S0Rg IAs uV. CD. 5, 13; 12, 1. — cf. 4 Rg 15, 19. v EZ. 2, 133.176 20: x CP. 10, IO. ¥ ChECD...9.5.. 2, zZcp. 13,14.— cf. Ps 80, 14,15. a cfs cp..r2, 17 Mic 6,52: O Ps 77, 36, °3%. ccf. Am 6, 4, 5. act cps 1%, s- € CE eb2'6. ¥. i Ps 77, $7. &cp. 9, 3. a cf. Is 58,. iz. bv. Dt 28, 409. oC cp. 6, 720 Db £7, a4 dv. Mt 7, 21-23. ecp. 7, 7; 3 Rg 12, 20; 4 Rg I5, 10, 14, 25, 30. f cf. 2 Par 13, 5. {28. gcp. 10, 5, 6. — cf. 3 Rg 12, k cf. Jr 13, 27. # (Ex 32, 20). be 10, 13; Jb 4, 8; Pro 22,8; cli 7, 3. — cf. cp. 12, 2; Ps r 12, 13; Gal 6, 8. Te De icf. 4 Rg 17, 6. m Ps 30, 13. — cf. Jr 22, 28; 48, 38. Co OY EM Sy Fe SOG DO o cf. k 2,243.4, Ox 2 CD.5 10,35 Bs, TI. qcf. Dt 4, 6, 8. r cf. Ac 17, 19; 20: sJr 7, 21. — cf. Am 4, 4. & cf. cb. 9;. 42248 Ty. 1k. ucp. 9, 9; Jr 14, 10; Am 8, 7. vcp. 9, 3; Dt 28, 68. — cf. cp. II, ‘. * Dt. 32,18: Is 27,720} Ep 235 E25 (235 385 = ViJe epg: y Am 2, 5; Mic 5, 11. @cp.' 8,3; 6 cf. cp..2, 12; Jr 44; 17; Mic eC. CD. as 0: I, 7. dcf. Nm 14, 28, 30; Jr 22, 26. e jl 2,.28; 3, 2. — .v. Lv. 25, fcp. 8, 13. ]23. 5 24, 23°02 8 Ch. CD, 35" 4 icf. cp. 8, 4. r Jr 23, 11; Ez 13, 3; Sph 3, 4. s Ez 3, 17. — cf. Jr 6, 17. # Ps 90, 3. — cf. cp. 5, 1; 6,9. ucp. 10, 9; Jd 19, 21-30; 20, @Cp..°9,.13;. Jr F4,. 10. T3; wef. cp. 13, 5: Dt 32, ro. * Nm:25,.3: Ps 105, 28. y Mic 7, 1. zcf. Rm 1, 28, 29. acp. 10,'5. — cf. 1 Rg 4, 22. D chilis: 76, 328; ecp. 14, 3: dcp. 5, 6. — cf. cp. 7, 13; 1 Rg 28, 1s, 16. ecf; Ez:27, 3. facie eius, “nec reversi sunt ad Dominum Deum suum, et non quae- sierunt eum in omnibus his. 11 Et factus est Ephraim quasi columba seducta ‘non habens cor: ‘Aegyptum invocabant, “ad ya nie abie- runt. 12 Et, cum profecti fuerint, Yexpandam super eos rete meum, quasi volucrem caeli detraham eos, %caedam eos secundum audi- tionem coetus eorum. 13 ’Vae eis quoniam recesserunt a me! Vastabuntur, quia prae- varicati sunt in me et “ego redemi eos, et %ipsi locuti sunt contra me mendacia 14 %et non clamaverunt ad me in corde suo, sed °ulu- labant in cubilibus suis: super triticum et vinum ruminabant, reces- serunt a me; 15et ego %erudivi eos et confortavi bracchia eorum, et in me cogitaverunt malitiam. 16 ¢Reversi sunt ut essent absque iugo, facti sunt ‘quasi arcus dolosus; cadent in gladio principes eorum a furore linguae suae. Ista subsannatio eorum Jin terra Aegypti. 8 In gutture tuo sit “tuba Oquasi aquila super domum Domini, pro eo quod “transgressi sunt foedus meum et legem meam praeva- ricati sunt. 2Me invocabunt: ¢Deus meus, cognovimus te Israél. 3 Proiecit Israél bonum, inimicus persequetur eum. 4 ¢Ipsi regnave- runt et ‘non ex me; principes exstiterunt, et non cognovi; argen- tum suum et aurum suum fecerunt sibi idola, ut interirent. 5 9Pro- iectus est vitulus tuus, Samaria; iratus est furor meus in eos. Usque- quo ’non poterunt emundari? 6 Quia ex Israél et ipse est: artifex fecit illum, et non est Deus; quoniam in aranearum telas erit ‘vitulus Samariae. 7 Quia jventum seminabunt et turbinem metent. Culmus stans non est in eo, germen non faciet farinam; quod et si fecerit, kalieni comedent eam. 8/Devoratus est Israél, nunc factus est in nationibus quasi “vas immundum. 9 Quia “ipsi ascenderunt ad Assur, °onager solitarius sibi; Ephraim munera dederunt amatoribus. 19 Sed, et cum mercede conduxerint nationes, nunc congregabo eos, et quie- scent paulisper ab onere regis et principum; 11 quia ?multiplicavit Ephraim altaria ad peccandum, factae sunt ei arae in delictum. 12 dScribam ei multiplices leges meas, “quae velut alienae computatae sunt. 13 Hostias offerent, *immolabunt carnes et comedent, et *Do- minus non suscipiet eas; “nunc recordabitur iniquitatis eorum et visitabit peccata eorum: Yipsi in Aegyptum convertentur. 14 Et 7obli- tus est Israél factoris sui et aedificavit delubra, et Iudas multiplica- vit urbes munitas; et Ymittam ignem in civitates eius, et devorabit aedes illius. : Noli laetari, Israél, noli exsultare sicut populi, *quia fornicatus es a Deo tuo, ®dilexisti mercedem super omnes areas tritici. 2 cArea et torcular non pascet eos, et vinum mentietur eis. %4Non habitabunt in ¢terra Domini. /Reversus est Ephraim in Aegyptum et in Assyriis %pollutum comedit. 4”Non libabunt Domino vinum et ‘non placebunt ei: sacrificia eorum quasi Jpanis lugentium: omnes qui comedent eum contaminabuntur; quia panis eorum animae ipso- rum, non intrabit in domum Domini. 5 ’Quid facietis in die sollemni, in die festivitatis Domini? 6 Ecce enim profecti sunt a vastitate: mAegyptus congregabit eos, “Memphis sepeliet eos, °desiderabile argentum eorum urtica hereditabit, lappa in tabernaculis eorum. 7PVenerunt dies visitationis, venerunt Ydies retributionis; scitote, Israél, *stultum prophetam, insanum virum spiritualem, propter mul- titudinem iniquitatis tuae et multitudinem amentiae. 8 *Speculator Ephraim cum Deo meo; propheta ‘laqueus ruinae factus est super omnes vias eius, insania in domo Dei eius. 9% Profunde peccaverunt Usicut in diebus Gabaa; Yrecordabitur iniquitatis eorum et visitabit peccata eorum. : 10 ~Quasi uvas in deserto inveni Israél, quasi “prima poma ficul- neae in cacumine eius vidi patres eorum; Yipsi autem intraverunt ad. Beelphegor et abalienati sunt in confusionem et *facti sunt abomina- biles sicut ea quae dilexerunt. 11 Ephraim quasi avis avolavit; %gloria eorum a partu et ab utero et a conceptu. 12 Quod et si enutrierint filios suos, Cabsque liberis eos faciam in hominibus; sed et @vae eis, cum ‘recessero ab eis. 13 Ephraim, ut vidi, “Tyrus erat fundata (14-9, 9). Itaque qui beneficia accepta peccatis rependerat (10-17), quique prosperitate sua ita abusus erat ut scelera multiplicaret (10, 1-15), de- bitas poenas luet (11, 1-12). Denique propheta populum hortatur, lacobi PROPHETIA OSEE 9, 14 — 12, 2 in pulchritudine, et Ephraim educet ad interfectorem filios suos. 14Da eis, Domine. Quid dabis eis? /Da eis vulvam sine liberis et ubera arentia. 15 OQmnes nequitiae eorum in ?Galgal, quia ibi exosos habui eos. Propter malitiam adinventionum eorum de domo mea eiciam eos, non addam ut diligam eos; omnes principes eorum recedentes. 16 Percussus est Ephraim, ‘radix eorum exsiccata est, fructum nequa- quam facient; quod et /si genuerint, interficiam amantissima uteri eorum. 17 lAbiciet eos Deus meus, quia non audierunt eum; et ™erunt vagi in nationibus. 10 “Vitis frondosa Israél, fructus adaequatus est ei; °secundum multitudinem fructus sui “multiplicavit altaria, iuxta ubertatem terrae suae exuberavit %simulacris. 2 ¢Divisum est cor eorum, nunc interibunt; ipse confringet simulacra eorum, depopulabitur aras eorum. 3 Quia nunc dicent: ‘Non est rex nobis; non enim timemus Dominum, et rex quid faciet nobis? 4 Loquimini verba visionis inu- tilis et ferietis foedus; et germinabit %quasi amaritudo iudicium Mguper sulcos agri. 5‘Vaccas JBethaven coluerunt habitatores Sama- riae; quia luxit super eum populus eius, et Kaeditui eius super eum exsultaverunt lin gloria eius, quia migravit ab eo. §€Siquidem “et ipse in Assur delatus est, munus “regi ultori; confusio Ephraim ca- piet, et °confundetur Israél in voluntate sua. 7 Transire fecit Sa- maria Pregem suum quasi spumam super faciem aquae, 8 et disper- dentur excelsa idoli, %peccatum Israél; “lappa et tribulus ascendet super aras eorum, et ‘dicent montibus: Operite nos, et collibus: Cadite super nos. 9 *Ex diebus Gabaa peccavit Israél; ibi steterunt. Non comprehendet eos in Gabaa proelium super filios iniquitatis. 10 uJuxta desiderium meum “corripiam eos; congregabuntur super eos populi, cum corripientur propter “duas iniquitates suas. 11 Ephraim Yyitula docta *diligere trituram, et ego transivi super pulchritu- dinem colli eius, ascendam super “Ephraim; arabit Iudas, confringet sibi sulcos Iacob. 12 SSeminate vobis in iustitia et metite in ore mise- ricordiae, “innovate vobis novale; tempus autem requirendi Dominum, cum venerit %qui docebit vos iustitiam. 13 ¢Arastis impietatem, ini- quitatem messuistis, comedistis frugem mendacii; quia confisus es in viis tuis, in multitudine fortium tuorum. 14 /Consurget tumultus in populo tuo, et omnes munitiones tuae vastabuntur, sicut vastatus est 9Salmana a domo eius qui iudicavit Baal in die proelii, matre super filios allisa; 15 sic fecit vobis *Bethel a facie malitiae nequi- tiarum vestrarum. | Sicut mane transiit, *pertransiit rex Israél. Quia puer Israél, et odilexi eum et °ex Aegypto vocavi @filium meum. 2 Vocaverunt eos, sic abierunt a facie eorum; ¢Baalim immo- labant et simulacris sacrificabant. 3 Et ego, /quasi nutricius Ephraim, portabam eos in bracchiis meis, et nescierunt quod 9Ycurarem eos. 4In funiculis Adam traham eos, “in vinculis caritatis; et ero eis quasi exaltans iugum super maxillas eorum et. ‘declinavi ad eum ut vesceretur. 5%Non revertetur in terram Aegypti, et “Assur ipse rex eius, quoniam noluerunt converti. 6 Coepit gladius in civitatibus eius et consumet electos eius et comedet capita eorum. 7 Et popu- lus meus pendebit ad reditum meum; iugum autem imponetur eis simul, quod non auferetur. 8 Quomodo dabo te, Ephraim? protegam te, Israél? ™quomodo dabo te sicut “Adama, ponam te ut Seboim? oConversum est in me cor meum, pariter ?conturbata est paenitudo mea. 9% Non faciam furorem irae meae, non convertar ut disperdam Ephraim, Yquoniam Deus ego et non homo; ‘in medio tui sanctus, et non ingrediar civitatem. 10 sPost Dominum ambulabunt, tquasi leo rugiet; quia ipse rugiet, et formidabunt filii maris. 11 Et _avola- bunt quasi avis “ex Aegypto et *quasi columba “de terra Assyrio- rum, et collocabo eos in domibus suis, dicit Dominus. 12 Circumdedit me in negatione ¥Ephraim, et in dolo domus Israél; 2Tudas autem testis descendit cum Deo et cum sanctis fidelis. 2 Ephraim pascit ventum et sequitur “aestum, tota die °menda- cium et vastitatem multiplicat et ‘foedus cum Assyriis iniit et doleum in Aegyptum ferebat. 2¢Iudicium ergo Domini cum Iuda, fcf. Le 23, 29. ECD. 4, 15; 12, 11; Am 4, 4, fas 18, 16; Ecli 10, jcf. vr. 12; ep lcf. Ex 19, 5, mDt 28, 64, 65. aPs 78, 9-12; Jr 2, 21. b cf. cp. 4, 7. cps 2951312; 13% dcf. Dt 16, 22; Mic 5, 12. ecf.4 Rg 17, 41. f cf. vr. 7; ep. se 1g. 7 Rgsr, Pe S976, 1 [12. Cp.£24,5 7% tv. 3 Rg 12, 28. iQ. 43.15;-5) 8. — cf: vr. 1s. p . — cf. 1 Rg 4, 22. mcf. Is 46, 2. 8 Cp. 15:13. ocf Jr 48, 13. PCL vr. 33 ep! ii; fF. Pro 30, 19; Sap 5, 10. q3 Rg by 30; Am 8, 14. rcf. cp. 9, 6. S (all) TE 23, 30; Ap & 1 cp. 9, 9. tc f.-I ucf. Ex 32, 34. vcp. 7, 12. x cf. 3 Re 12, 28. y cf. ss is: 5; Jr 48, 34. z cf. feet av. cp. 6, ae oo. 8, Le Gal 6, 8. act. 4 45, 8 fi : 8; Ecli 7, — cf. ey “¥9. 13. — cf. cp. iT Re 71 3 : gcp. 14, I. Itt og C09, 22% Rot. NTRS. act. "Cp. r-7] 1 re 7A PFs. fugae DNIC. in Aegypt. ji My “4 S$: b Dt — cf. cp. 14, 5 fs (ally Me 2, 15, d Ex 4, 22 .— cf. Ml 1, 6. & chs eps 92, E35. 335.08,°95 S04. CD: 75°15; Eee gr gcp. 6, 23 Ez1 B.JE BY, B:i73 of J fo 6, 443.12, icp. 2, 8. [32. 314i. Ch. 3,835 Oy Sy Btls CD.4 FO, Lcf. 4 Rg 17, 13, 14. mcf. Gn 19, 24, 25; Am 4, 11; Ju 7. — v. Dt 29, 23. 8 Dt 20,,.23. p-Jr 31. 20. Gel. EZ, 28; 2.0. fv Iss; 6; dime ae ye Sef cpg |S. {Am 1, 2. tIs.31, 4; Jr 25, 30; mI 3, 16: MASAI, 11527, 132 Zc 10, 10. v Is 60, 8 %20710;. 10. Mic 7,12; yv. cp. 6, 4. ek. VOD. tS) 715. Le cp. 5, 13. Veg x tae 3, Det F d cf.icp.7, .11;°4-Rg 17,°4 e Mic 6, 2. — Vv. cp. 4, I. — cf. cp. 9, 3: — 847 — exemplo proposito (12, 1-14), ut consideret quantum a patre suo de fecerit et in quantam ruinam pervenerit (13, 1-15). Quod si peccantibus injligi- tur poena, sciat ad Deum conversis salutem reservari (14, 1-10). PROPHETIA OSEE 12, 3 14, Io f cf. vr. 14. 5 Gn 25, 26. — cf. cp. «,, 36; A Gn 32, 28. [Jr 9, 4. i Gn 28, 12, 19; 35, 9, 10, 15. j Ex 3, 15;.Ps Ps 134, 13. UCD. LA, 2. 32 JL 2, Bas 8st mcf. Mic 6, 8. m Am 8, 5; Mic 6, 11. — v. Ps o cf: Mic 2, 2: Err y. & Zc 11, §; Ap 3, 17. qcf. Dt 29, 19 rep?.13y.4 sv. Lv 23, 39-43; 2 Es 8, 14- tcf. 4 Rg 17, 13 [ ucf. Jl 2, 28. vecp. 6, 8 x cp. 4, 15; 9, 15. y cf. cp. 8, 11. Z cp. a Gn 28, § 10, 4. HS Dt 26, §. e Ex 14, 21, 22; Ps 76, 21. — f4Rg17,17. GNiCD. 25°32: he av. cp. II, 2. b cf. cp. 2, 8. [20; Dn 14, 4. ccf. Ps 113, 4 (bis); Is 40, 19, dcp.6,4.— ci. Jb 7,9; Sap2,3. ev. Ps1,4 v. Ps 36, 20 ne 5 mcf. Dn 7, 6; b cf. cp. 14, 2; Jr he oP aD 6. t 33, 2 7Cl. Cpe 8; es? 20,3: srRg 8,5, 19 t cf. 1 Rg 8, 22, ucf. 1 15,°23; AC. 13,°22; vcf. Jb 14, 3% xvi Is 13, 8; Mic 4, ro. y Is 25, 8; 26, 19; Ez 37, 12. 14] * Conc. Valent. (an. 855) can.4. —*Catech R. JU, 6, Ant. in sb. s. 2 Cal)’: Cor ‘tsi iss. tm 4%, 70; ‘Ap. 20,34; | 23; ‘a a (cf. Gn 41, 52; 49, 22). bjr *: 11; 18, 17. — cf. cp. ccf. Ez 17, 10. tia; 3. acf. Hab 1, rr. b4 Re 18, 12: Jr 32, 30. CED. 9» I2; 10, 14. — cf. Ps 136, 9. 13. dcf. 4 Rg 8, 12; 15, 16; Amy, 2.00.34, i 3,22; Jt 2, 72,13. 2] in fine Lament. in triduo s. — v. Jr 31, 5, 7. fcf. cp. 13, 9. 3-10) L. in fr. 6 OT. Spor. 438 CD. S;.bS; Heb 13, 15. — cf. Ps 49, 14; , 50. 19; 68, 31, 32; Jn 2, 10. ho UBS & ie ict: ib 30, 16; 31, I. icf. vr. Is 30, 22. ? cf. cp. 6, 3. 6] V. All. in cm. Cf. etc. CAS 3S, ¥52.) 3c % VAPSOL, 13. s Ps 51, 10; Jr rr, 16. $Cn 4, 22° ms Vie tf uCn 2,3. —cf. Is et visitatio super Jacob: ‘iuxta vias eius et iuxta adinventiones eius reddet ei. 3¥%In utero supplantavit fratrem suum et “in fortitudine sua directus est cum angelo 4 et invaluit ad angelum et confortatus est, flevit et rogavit eum; ‘in Bethel invenit eum, et ibi locutus est nobiscum. 5Et Dominus Deus exercituum, ‘Dominus memoriale eius. 6 Et tu ‘ad Deum tuum converteris, ™misericordiam et iudi- cium custodi et spera in Deo tuo semper. 7 Chanaan, in manu eius "statera dolosa, 9calumniam dilexit 8 et dixit Ephraim: Veruntamen Pdives effectus sum, inveni idolum mihi; omnes labores mei @non invenient mihi iniquitatem, quam peccavi. ® Et tego Dominus Deus tuus ex terra Aegypti *adhuc sedere te faciam in tabernaculis sicut in diebus festivitatis. 1°*Et locutus sum super prophetas et ego “vi- sionem multiplicavi et in manu prophetarum adsimilatus sum. 11 ?Si Galaad idolum, ergo frustra erant in *Galgal bobus immolantes; nam et Yaltaria eorum quasi acervi “super sulcos agri. 12 ¢Fugit Iacob in regionem °Syriae et ¢servivit Israél in uxorem et in uxo- rem servavit. 124In propheta autem “eduxit Dominus Israél de Ae- to, et in propheta servatus est. 14/Ad iracundiam me provocavit phraim in amaritudinibus suis, et Ysanguis eius super eum veniet, et hopprobrium eius restituet ei Dominus suus. Loquente Ephraim, horror invasit Israél, et deliquit in “Baal et mortuus est. 2 Et nunc addiderunt ad peccandum °feceruntque sibi conflatile de arger.to suo quasi similitudinem idolorum, °factura artificum totum est. His ipsi dicunt: Immolate homines vitulos ado- rantes. 3Idcirco erunt %quasi nubes matutina et sicut ros matutinus praeteriens, sicut °pulvis turbine raptus ex area et sicut /fumus de fumario. Ego autem Dominus Deus tuus ex terra Aegypti, et Deum absque me nescies, et “salvator non est praeter me; 5 lego cognovi te in deserto, in terra solitudinis. 6 /luxta pascua sua adim- pleti sunt et jJsaturati sunt et levaverunt cor suum et obliti sunt mei. 7 Et “ego ero eis quasi leaena, sicut ™pardus in via Assyriorum; 8occurram eis “quasi ursa, raptis catulis, et dirumpam interiora iecoris eorum et consumam eos ibi quasi leo, °bestia agri scindet eos. 9% Perditio tua, Israél; tantummodo in me @auxilium tuum. 10rUbi est rex tuus? Maxime nunc salvet te in omnibus urbibus tuis. Et iudices tui, de quibus ‘dixisti: Da mihi regem et principes? 11*Dabo tibi regem in furore meo et “auferam in indignatione mea. 12 vColligata est iniquitas Ephraim, absconditum peccatum eius. 13 7Dolores parturientis venient ei; ipse filius non sapiens; nunc enim non stabit in contritione filiorum. 14 %De manu mortis liberabo eos, de morte redimam eos; *ero mors tua, 0 mors; morsus ftuus ero, inferne. Consolatio abscondita est ab oculis meis, 15 quia ipse inter fratres “dividet. Adducet. urentem ventum Dominus de deserto ascendentem, et “siccabit venas eius et desolabit fontem eius, et ipse diripiet thesaurum omnis vasis cesiderabilis. 4 @Pereat Samaria, quoniam °ad amaritudinem concitavit Deum ‘suum: in gladio pereant, °parvuli eorum elidantur, et @fetae eius discindantur. 2 eConvertere, Israél, ad Dominum Deum tuum, quoniam /corruisti in iniquitate tua. 3 Tollite vobiscum verba et convertimini ad Domi- num et dicite ei: Omnem aufer iniquitatem, accipe 9bonum, et “red- demus vitulos labiorum nostrorum. 4tAssur non salvabit nos, Jsuper equum non ascendemus nec dicemus ultra: 'Dii nostri opera manuum nostrarum, quia eius, qui in te est, ™misereberis pupilli. 5"Sanabo contritiones eorum, °diligam eos spontanee, quia aversus est furor meus ab eis: §6P?ero quasi ros, Israél ¢germinabit sicut lilium, et rerumpet radix eius ut Libani, 7ibunt rami eius, et erit ‘quasi oliva gloria eius, et odor eius ut Libani. 8 Convertentur “sedentes in umbra eius, vivent tritico et germinabunt quasi vinea: memoriale eius sicut vinum Libani. 9 Ephraim, quid mihi ultra idola? Ego exau- diam, et dirigam eum ego ut abietem virentem, “ex me fructus tuus in- ventus est. 2 Quis sapiens et intelliget ista? intelligens et sciet haec? quia “rectae viae Domini, et Yiusti ambulabunt in eis; *praevarica- tores vero corruent in eis. PROPHETIA IOEL HiERBUM Domini, quod factum est ad Ioél filium Phatuel. 2¢Audite hoc, senes, et auribus perci- pite, omnes habitatores terrae, “si factum est istud in diebus vestris aut in diebus patrum vestrorum? 3c¢Super hoc filiis vestris narrate, et filii vestri filiis suis, et filii eorum generationi alterae. 4 4Re- NEN siduum “erucae comedit locusta, et residuum lo- 25 “am 4, 9. fcp. 2, 25; Ps 104, 34: Nh 3, a § cP. 2, 25; Ps 77, 46. h cf, Is 24, 11. #cp. 2, 2. f5 Ap oo 7: 3. Ci; v¥, 12, 8 73K: SH 80: $. mcf. vr. 13. — v. 2 Rg 3, 31. WP. 13% Cp. 2, 04. ocp. 2, 17. — cf. Is 61, 6; Ez 45, 4. pv. Os 4, 3. qcf. Os 2, 9. ¢-cl. Jr 14, 4s §-ChsivP. i287: #Is 24, 1; Jr 48, 33. #°cL, yru 8% JF a 8: v cf. vr. 8; Mic 1, 8. x Cp. 2,15,16.— v. 2 Par 20,3, YNT. 2 HCP. 2 Beal, 217.4, Th = VV: Is 13, 6, 9. acf. Dt 12, 6, 7; 16, 14, I5. bcp. 2, 22. — cf. Jr 12, 4. c Jr 9, 10. dv. Ps 64, 13. ecf. Jb 38, 41; Ps 103. 21. avr. 15. — cf. Is 58, 1; Os 5, b 8; Am 3, * , cp. 3, 17; ES » 2, Is 15, 735 23F°3t;/239 Ab 16. cv. cp. I, 15S. d Ez 34, 12; Am 5, 18, 20. — cf. Ez 30, 3; Zc 14, 6 ecp. 1, 6. — cf. rr, 25. $ ft Ch, 35.23 cD. I, 19, 20. Gn 2, 8, 13. — ef. Is sr, 3. ie LO 7 Dae JAP 9, 7. 1 Ap 9, 9. — cf. Nh 3, 2: mis 5, 24; 47, 14; Ab 18; Nh I, 10. 21s 13, 8; Nh 2, 10. — v. Lm 4, ws" ; ocf. Pro 30, 27. pcf. Jr 9, 21. — v. Jo ro, 1. qcf. Ps 17, 8; Jr 10, ro. (54) PROPHETIA IOEL 2, Ii 3, 8 Pacnitentibus bona promittuntur. Maerentibus et adflictis (Jl 1, 1-20), si ad diem Dai (2, 1-11) per paenitentiam se disponant (12-17), ab hostibus libertatem (19-24), ct in pristinam prosperitatem atque in protectionem INESBIGECDs 35 TSii1S 113i tOR Ez 32, 7; Mt 24, 29. — cf. Ap 9, 2. Scp. 3, 16. — cf. 1 Th 4, ro. t Ap 18, 8. u Ml 4, 5. — cf. cp. 1, 15. v Ml 3, 2. — cf. Nm 24, 23. pa a) pe oan 8 1% fag one Dt 1 Rg 7 F2; +314 Catach. ’R. TF Pes oe. "27. 12, 14] Ant. in impos. Ci RR. in D. 1 et Cp. a Qdg. 12-19] L. in “3 4 Rg, °6:°2 Me E35 12: z Ps 33, 19. av. Gn 37, 29. b Ex 34, 6; 2 Es9, 17; Ps 85, 7u:F02;, a 144, 8; Ecli 2, 13; Jn 4, cJr 26, B33; 79- ee Ez24, 14. dcf. 2 Rg 12, 22; Am 5,15; Jn c Aga, 20; 13, 10. ry 9. f Gn 33, 11; 1 Rg 25, 27; 30, a4 1; 03:33. [26; etc. “NV .CD..1, TA: jcf. 2 Par 30; 57, 2a Uct. 2 Par.26, 237 4 ae of mCi Dt 20073 24°55 -S COr 7, —v.1Mcr, 2 nEz 8, 16; 1 Mc 7, 36. —c 17] ut $s. vr. 12. [Mt 23, 35 02 -Bst¥3529%) Jb ge x6: ’ cf. Ps 73,:19. j q Ps 41, 4; aah 10; I13, 2 raed LEX, 14; 8, 209. t cf. Ps 102, 13. u Ps 4, 7. — cf. cp. 1, 10. — Vv. v vr. 26; lou te TEM ¢10-%5. x ef. Jr x;%43 §0; 35: 26°77 38, c cp. I, "19, 20; jr 9, 10. d cf. Zc 12 23-27] L. ‘in fr. 6 OT. Pnt. e Ps 99, 2; Hab 3,18; Zc ip rf f Dt 12, 2g: (28; 822s Zh 5, § cP. I, 4. [— cf. Os ‘ge v. Is 49, 23. [etc. icp. 3, 17; Ez 36, 11; 39, 28 gs 12, 6; Os 11,9. —cf. Ez 37, Ex 20, 2; Pa i: 9; 13,4. [26. m cf. Is 4 28-32] cally Ac 2, 17-21. 28-32] L. in sb. OT. Put. 21S 32, 15; Ez 30,: 20° Ec 2, ro. — cf. r Rg 19, 20-24; Jo 7, 39; Ac 10, 4 oLcry, 67. APR ote 39. q cf. Ac 21 9. ar} 1Cor. 125.73. HCl. MiG 24,5305 Lear 13. BV oVEP 10. ~ 6, 12. vcp. 1, 15; Ml 4, § x (all) Rm 10, 13. 32] Ant. in fs. ss. Nom, J. y (all) Ab 17. zIs 10, 22; Jt 3%, 7;;Mic 4, 7; ZG6)8 5712 Rm 9, 27 etc. r-12] LL. in fr. 4 p. D. 4 Nbr. aJjr 30 » 3- 6cf. Sph 3, 8; Zc.14, 2-4. Cvr. 12. — cf. 2 + 20, 20- 26; Mt >25, 31, dct. Is 66, 16; ne < ecp.2,18 fAbrrz; Psi 10. 4-6] cf. = I, 6-10. ha. i ey 25, i Jr a7 oo ivr. 7.—cf. Ecli sig Ab 15. fic.” 20Par.21, (56,7297 28: 17-19. caeli, sol et luna obtenebrati sunt, et stellae retraxerunt splendorem — suum, 11 Et ’Dominus dedit vocem suam ante faciem exercitus sui, guia multa sunt nimis castra eius, ‘quia fortia et facientia verbum elus; “magnus enim dies Domini et terribilis valde, et Yquis susti- nebit eum? 12 Nunc ergo, dicit Dominus, “convertimini ad me in toto corde vestro, Yin ieiunio et in fletu et in planctu, 1% et #scindite corda vestra et non “vestimenta vestra et convertimini ad Dominum Deum vestrum, quia benignus et misericors est, patiens et multae misericordiae et °praestabilis super malitia. 14 dQuis scit, si conver- tatur et ignoscat et ¢relinquat post se /benedictionem, 9sacrificium et libamen Domino Deo vestro? 15/Canite tuba in Sion, ‘sanctificate ieiunium, vocate coetum, 16 congregate populum, Jsanctificate ecclesiam, ‘coadunate senes, congregate parvulos et sugentes ubera;- megrediatur sponsus de cu- bili suo, et sponsa de thalamo suo. 17 "Inter vestibulum et altare plorabunt sacerdotes ministri Domini et dicent: °Parce, Domine, parce popuio tuo et ?ne des hereditatem tuam in oppro Srium, ut dominentur eis nationes. YQuare dicunt in populis: Ubi est Deus eorum? 187Zelatus est Dominus ‘terram suam et ‘pepercit populo suo. 19 Et respondit Dominus et dixit populo suo: Ecce “ego mit- tam vobis frumentum et vinum et oleum, et Yreplebimini eis, et non dabo vos ultra opprobrium in gentibus. 2° Et eum, “qui ab aquilone est, procul faciam a vobis et expellam eum in terram inviam et de- sertam, faciem eius contra Ymare orientale, et extremum eius ad mare novissimum, et “ascendet fetor eius, et ascendet putredo eius, quia superbe egit. 21 Noli timere, terra, exsulta et laetare, quoniam 4magniticavit Dominus ut faceret. 22 Nolite timere, °animalia regionis, quia germinaverunt “speciosa deserti, ¢quia lignum attulit fructum suum, ficus et vinea dederunt virtutem suam. 23 Et, filii Sion, ex- sultate et laetamini in Domino Deo vestro, quia dedit vobis docto- rem iustitiae et /descendere faciet ad vos ahieen matutinum et se- rotinum sicut in principio, 24et implebuntur areae frumento, et re- dundabunt torcularia vino et oleo, 25 et reddam vobis annos, 9quos comedit locusta, bruchus et robigo et eruca: fortitudo mea magna, quam misi in vos. 26 Et comedetis vescentes et saturabimini et lau- dabitis nomen Domini Dei vestri, qui fecit mirabilia vobiscum, et hnon confundetur populus meus in sempiternum. 27 Et ‘scietis, quia jin medio Israél ego sum, et ‘ego Dominus Deus vester, et ™non est amplius et non confundetur populus meus in aeternum. 28 Et erit, post haec “effundam spiritum meum super omnem Car- nem, et oprophetabunt Pfilii vestri et Yfiliae vestrae, senes vestri somnia somniabunt, et iuvenes vestri visiones videbunt ; 29sed et "super servos meos et ancillas in diebus illis effundam spiritum meum. 30 Et dabo Sprodigia in caelo et in terra, sanguinem et ignem et vaporem fumi. 31tSol convertetur in tenebras, et “luna in sanguinem, antequam veniat | dies Domini magnus et horribilis. 32 Et erit, “omnis qui invocaverit nomen Domini salvus erit, Yquia in monte Sion et in Jerusalem erit salvatio, sicut dixit Dominus, et in “residuis quos Dominus vocaverit. Quia ecce @in diebus illis et in tempore illo, cum convertero ca- ptivitatem Iuda et Jerusalem, 2 bcongregabo omnes gentes et de- ducam eas ‘in vallem Iosaphat et 4disceptabo cum eis ibi super po- pulo meo et hereditate mea Israél, quos disperserunt in nationibus et terram meam diviserunt 3 et "super populum meum miserunt sortem; et posuerunt puerum in prostibulo et puellam vendiderunt pro vino ut biberent. 4 Verum quid mihi et vobis, 9Tyrus et Sidon, et omnis “terminus Palaestinorum? Nunquid ultionem vos reddetis mihi? Et, si ulciscimini vos contra me, oe velociter ‘reddam vicis- situdinem. vobis super caput vestrum. 5/Argentum enim meum et aurum tulistis et desiderabilia mea et pulcherrima intulistis in de- lubra vestra § et /filios Iuda et filios Ierusalem vendidistis filiis Grae- corum, ut longe faceretis eos de finibus suis. 7 Ecce ego suscitabo eos de loco, in quo vendidistis eos, et convertam retributionem ve- stram in caput vestrum §& et vendam filios vestros et filias vestras lcf. vr. 3; Ez 27, 13; Am 1,9; 1 Mc 3, 41; 2 Mc 8, 11. ae 850 em Dei restituendam (25-32) Deus per prophetam pollicetur (3, 1-21). _ ludieium Dei in incolas regni septentrionalis, Postquam vaticinatus est contra gentes Israéli finitimas (Am 1, 1-10) aut cognatas (11-2, 3) necnon contra PROPHETIA IOEL 3, 9-21 in manibus filiorum Iuda, et venundabunt eos ™Sabaeis, genti lon-- ginquae, quia Dominus locutus est. %Clamate hoc in gentibus, “sanctificate bellum, suscitate robu- stos; accedant, ascendant omnes viri bellatores; 19 %concidite aratra vestra in gladios et Pligones vestros in lanceas; infirmus dicat: Quia fortis ego sum. 11 Erumpite et venite, omnes gentes de circuitu, et congregamini; ibi occumbere faciet Dominus robustos tuos. 12 Con- surgant et ascendant gentes in vallem Iosaphat; %quia ibi sedebo ut iu- dicem omnes gentes in circuitu. 13 "Mittite falces, Squoniam maturavit messis; venite et descendite, quia plenum est torcular, exuberant ‘tor- cularia, quia multiplicata est malitia eorum. 144Populi, populi, in valle concisionis, quia “iuxta est dies Domini, in valle concisionis. 15 Sol et luna obtenebrati sunt, et stellae retraxerunt splendorem suum, 16et YDominus de Sion rugiet et de Ierusalem dabit vocem suam, et *movebuntur caeli et terra, et *Dominus spes populi sui et fortitudo filiorum Israél. 17 Et scietis quia ego Dominus Deus vester Chabitans in Sion monte sancto meo; et erit Ierusalem sancta, et éalieni non transibunt per eam amplius. 18 Et ferit in die illa, 9stillabunt montes dulcedinem, et colles fluent lacte et “per omnes rivos Iuda ibunt aquae, et ‘fons de domo Domini egredietur et irrigabit torrentem spinarum. 19 JjAegy- _ tus in desolationem erit, et ‘Idumaea in desertum perditionis, ™pro eo quod inique egerint in filios Iuda et effuderint sanguinem innocen- tem in terra sua. 20 Et “Judaea in aeternum habitabitur et Ierusalem in generationem et generationem, 21 et °mundabo sanguinem eorum, quem non mundaveram, et Dominus commorabitur in Sion. or I, 15. — v. 3 Rg 10, f. n Jr 6, 4; Mic 3, 5. — cf. Jr 23,.°9;, ocf. Is 2, 4; Mic 4, 3. p cf. Is 54, 15. acf. Ps 95, 13; 97, 9; Is 2, 4; 5, 5l Santee 2%, Shs FAP. 14, 1S, 1X8, TO: sch. Jrusr, 33 Os 6, 115;.5Mt 13, 30, 39; Jo 4, 35. tci.-is 63,°2,.3; Ap 14, 29,,20- uct, Ez 30; 1%. [z0; Am\x; 2. yIs 31, 4; Jr 25, 30; Os it. . in off. et exsequiis Df. . 2, 10. — cf. Am 4g, 5. Ez 47, 7. BY 5 « Per ve [2 Adv. 17, 18] R. et Ant. in fr.2 p.D. us St. 12 Niet, 15: Ze 9; s- 14, 21. — cf. Ap 21, 27; 22, fcf. cp. 1, 10 sqq. 15. gAm 9g, 13. hk 15-30,-25.- t Ez 47, 1-8; Zc 14, 8. jis 19, 1-17. iv. Is 34, 5. mAm 1, 11. — cf. Ab 10. nm Ps 124, 1,'2: Ez 37,25; Am 9, 15. ols 4, 4. — cf. Ez 36, 25, 29. PROPHETIA AMOS » ZeiERBA Amos, “qui fuit in pastoribus de °Thecue: @ AM|| quae vidit super Israél “in diebus Oziae regis 4]; Luda et in diebus Ieroboam filii Ioas regis Israél, ante duos annos 4terraemotus. 2Et dixit: “Dominus. de Sion rugiet et de Ie- rusalem dabit vocem suam, et luxerunt /speciosa pastorum, et exsiccatus est, 9vertex Carmeli. 3Haec dicit Dominus: *Super tribus sceleribus Damasci et super quattuor non convertam eum, eo quod /tritura- verint in plaustris ferreis Galaad: 4et /mittam ignem in domum mAzaél, et devorabit domos Benadad, 5 et conteram vectem Damasci et disperdam habitatorem de “campo idoli et tenentem sceptrum de "domo voluptatis, et transferetur populus Syriae ?Cyrenem, dicit Dominus. 6 Haec dicit Dominus: "Super tribus sceleribus %Gazae et super quattuor non convertam eum, eo quod “transtulerint captivitatem perfectam, ut concluderent eam in Idumaea: 7 et mittam ignem in murum Gazae, et devorabit aedes eius, 8 et disperdam habitatorem de *Azoto et tenentem sceptrum de Ascalone et convertam manum meam super Accaron, et peribunt reliqui Philistinorum, dicit Domi- nus Deus. 9 Haec dicit Dominus: *Super tribus sceleribus *Tyri et super quattuor non convertam eum, eo quod concluserint captivitatem PROPHETIA AMOS a, 10 1-8] LL. in fr. 5 p. D. 4 Nor. @ CDi Fa 145, 15 b2 Rg 14, 2. cv. Os ft, I. dZc 14, 5. — cf. Is 29, 6. tcf. Is 8, 4. perf. 2% Rg 12; 31. t Jrv-ao,, 27. m4 Re 13, 24,.25- n {Ye S 4, AS}, o (4 Rg 19, 12). pep. 9, 7; 4 Rg 16, 9. q Jr_47, t, 5; Sph 2, 4. r2 Par 28, 18. — cf. Jl 3, 4, 6. eter 3:9; 1, Res,’ F. 1h gd 1 a oe Bet o— PROPHETIA AMOS 1, 10 —3, 11 ludam (4, 5), propheta scelera Israélitarum describit (6-12), poenamque eis debitam adnuntiat (13-16). Et, quia praecipua tantae malitiae causa est idolorum cultus (3, I-10), hostem dicit praeprimis devastaturum esse uv. 3 Rg 5. 1, 9, 11-14. vcf. 2 Rg 28, 17. wPs 136, 7. —. cf. Jl 3, 19; has x LZ 35, 5. y Ab 8. — cf. Jb 2, 11. zs Is 63, 1;°Jr 49, 13 etc. bY. LS» d2 Rg 11, 1; 12, 26. — v. Ez 21, 20, é Ez 21, 28, 29. f Jr 49, 1, 3. @ V..epaxtgem. 6 Sph 2, 8, 9. — v. Is 15, 1-9. ect. 4 Rg 3, 27- dv. cp. 1, 4, 7, 10 etc. é Jr 48, 20-41. 9, 1, 2; Sph 2, 8, 9. S 2A,’ t. f Nm 24, 17. — cf. Jr 48, 7. glv 26. 14, 15; 2 Es1, 7; Ez 20, 13, 16, 24. — cf. Dn Ae & @ hfe 46, 10,1207 oN 40252 i Jr 17, 27; Os 8, 14; Mic 5,1. jcp. 8 ,6. — cf. Lv 25, 29; 4 Rg 4, 1. kcp. 8, 4. — cf. Ps 55, 2; 56, 4. 1b 24, 4. — cf. cp. 5, 12; Is 07:2) mcf. 1 Cor 5, 1. — v. Ez 22, II nv. Ex 23. 20; o Dt 2, 31; Jr 24, 8. — v. Nm Ce east \ 9.cl. Nm 23232; 1335. 18280)-335 qcf. Jl 18, 16; Os 9. 16; Mi I rcp. 3, te Bx pe; 37, st; 14, 21; Os 12, 13; Mic 6, 4. sv. Dt 8 z cf, cp. 9, 1; Ec 9, 113. Jr 25, 35;_46, 6. Vito PS) 395 BO, 19% scl..a Re 2,°%8. @cp: 7, 16; Os’s\.:x: 6 Mic 2, 3. Ser cp:- 2, 0. ad Dt 7, 7; 10, 13; Ps 146, 19, 20. — cf. Os 5, 3; 13, 5. ecf. Mt 10, 15; 11, 21, 22; Rm Bi: f cf. Beli 6,27. Ex 33, 3, 4. — v. Jl 2, 1. cf. Gn 45, 8; Is 45, 7; Lm SAR ESIC IE, F2. 6] * cf. Catech. R. III 6, 21; IV 16, 9. §Gn 38, t7. — cf. Jr 15, 1. 4 Nm 22, 38. cp...1, 76. MCD. 40213 Oe. 16, 24. ncf. Ps 93, 5, 6; 102, 7. — cf. 3 Rg 21, 1-16. o cf. Is 2: 14, 15; Mic 6, ro-12. pcf. 4 Re 17, 5, 6. — v. 4 Rg 18, 9-12. perfectam in Idumaea et non sint recordati “foederis fratrum: 1° et mittam ignem in murum Tyri, et devorabit aedes eius. | 11 Haec dicit Dominus: Super tribus sceleribus “Edom et super quattuor non convertam eum, eo quod “persecutus sit in gladio fratrem suum et violaverit misericordiam eius et “tenuerit ultra fu- rorem suum et indignationem suam servaverit usque in finem. 12 Mit- tam ignem in /Theman, et devorabit aedes *Bosrae. 13 Haec dicit Dominus: Super tribus sceleribus filiorum *Ammon et super quattuor non convertam eum, eo quod °dissecuerit prac- gnantes °Galaad ad dilatandum terminum suum: 14 et succendam ignem in muro 4Rabba, et “devorabit aedes eius in ululatu in die belli et in turbine in die commotionis, 15 et ibit /Melchom in capti- vitatem ipse et principes eius simul, dicit Dominus. Haec dicit Dominus: Super tribus sceleribus Moab et super quattuor non convertam eum, eo quod “incenderit ossa regis Idu- maeae usque ad cinerem: 2et dmittam ignem “in Moab, et devo- rabit aedes Carioth, et morietur in sonitu Moab, in clangore tubae, 3et disperdam iudicem de medio eius et omnes principes eius in- terficiam cum eo, dicit Dominus. 4 “aec dicit Dominus: Super tribus sceleribus Iuda et super quattuor non convertam eum, feo quod abiecerit legem Domini et mandata eius non custodierit; %9deceperunt enim eos idola sua, post quae abierant patres eorum: ‘45et “mittam ignem in Iuda, et devo- rabit aedes Ierusalem. 6 Haec dicit Dominus: Super tribus sceleribus Israél et super quattuor non convertam eum, pro eo quod ivendiderit pro argento iustum, et pauperem pro calceamentis; 7 Jqui conterunt super pulve- rem terrae capita pauperum et ‘viam humilium declinant, et ™filius ac pater eius ierunt ad puellam, ut violarent nomen sanctum meum, 8et super vestimentis "pignoratis accubuerunt, iuxta omne altare et vinum damnatorum bibebant in domo Dei sui. 9 °Ego autem exter- minavi Amorrhaeum a facie eorum, ?cuius altitudo cedrorum altitudo eius, et fortis ipse quasi quercus, et %contrivi fructum eius desuper et radices eius subter. 1°9”Ego sum, qui ascendere vos feci de terra Aegypti et duxi vos in deserto quadraginta annis, *ut possideretis terram Amorrhaei, 11 et suscitavi de filiis vestris in prophetas et de iuvenibus vestris ‘nazaraeos. Nunquid non ita est, filii Israél? dicit Dominus. 12 Et “propinabitis nazaraeis vinum et prophetis mandabitis dicentes: %Ne prophetetis. 13 Ecce ego stridebo subter vos, sicut stridet plaustrum onustum faeno, 14et “%peribit fuga a veloce, et fortis non obtinebit virtutem suam, et Yrobustus non sal- vabit animam suam, 15 et tenens arcum non stabit, et “velox pedibus suis non salvabitur, et ascensor equi non salvabit animam suam, 16 et robustus corde inter fortes nudus fugiet in illa die, dicit Do- minus. . 3 2Audite verbum, quod locutus est Dominus super vos, filii Israél, super omnem cognationem, “quam eduxi de terra Aegypti di- cens: *@Tantummodo vos cognovi ex omnibus cognationibus terrae, eidcirco visitabo super vos omnes iniquitates vestras. 3% Nunquid ambulabunt duo /pariter, nisi convenerit eis? 4 Nunquid rugiet Ico in saltu, nisi habuerit praedam? Nunquid dabit catulus leonis vo- cem de cubili suo, nisi aliquid apprehenderit? 5 Nunquid cadet avis in laqueum terrae absque aucupe? Nunquid auferetur laqueus de terra antequam quid ceperit? 6 9Si clanget tuba in civitate, et popu- lus non expavescet? “Si erit malum in civitate, quod Dominus non fecerit? 7 Quia non facit Dominus Deus verbum, ‘nisi revelaverit se- cretum suum ad servos suos prophetas. 8Leo rugiet, quis non ti- mebit? JDominus Deus locutus est, quis non prophetabit? 9% Audi- tum facite in aedibus ‘Azoti et in aedibus terrae Aegypti et dicite; Congregamini super ™montes Samariae et videte insanias multas in medio eius et “calumniam patientes in penetralibus eius. 1° Et ne- scierunt facere rectum, dicit Dominus, °thesaurizantes iniquitatem et rapinas in aedibus suis. Mer 11 Propterea haec dicit Dominus Deus: ?Tribulabitur et circuietur — 852 — ’ altaria Bethel et cunctas primorum aedes (11-15). Poena vero talem | esse oportet quale decet populum, quem james, siccitas, locustae, pestis, bellum a viis suis malis deturbare non valuere (4, 1-13), Nimirum, PROPHETIA AMOS 3, 12 — 5, 12 terra, et detrahetur ex te fortitudo tua et %diripientur aedes tuae. 12 Haec dicit Dominus: "Quomodo si eruat pastor de ore leonis duo crura aut extremum auriculae, ‘sic eruentur filii Israél, ‘qui habitant in Samaria in plaga lectuli et in Damasci grabato. 13 “Audite et con- testamini in domo Iacob, dicit Dominus “Deus exercituum; 14 quia in die, cum visitare coepero praevaricationes Israél, super eum visi- tabo et “super altaria Bethel, et Yamputabuntur cornua altaris et ca- dent in terram. 15 Et 2percutiam “domum hiemalem cum °domo ae- stiva; et peribunt “domus eburneae, et dissipabuntur aedes multae, dicit Dominus. ; Audite verbum hoc, @vaccae pingues, quae estis in "monte Sa- mariae, “quae calumniam facitis egenis et confringitis pauperes, quae dicitis dominis vestris: Adferte et bibemus. 2 4Iuravit Dominus Deus in sancto suo, quia ecce dies venient super vos, et “levabunt vos in fcontis et reliquias vestras in ollis ferventibus. 3 Et 9per aper- turas exibitis altera contra alteram, et proiciemini in Armon, dicit Dominus. 4"Venite ad Bethel et impie agite, ad ‘Galgalam et mul- tiplicate praevaricationem, et adferte jmane victimas vestras, tribus diebus decimas vestras, 5et sacrificate de ‘fermentato laudem et vocate “voluntarias oblationes et adnuntiate; "sic enim voluistis, filii Israél, dicit Dominus Deus. §& Unde et ego dedi vobis °stuporem dentium in cunctis urbibus vestris, et Pindigentiam panum in omnibus locis vestris; et 2non estis reversi ad me, dicit Dominus. 7 Ego quo- que ‘prohibui a vobis imbrem, *cum adhuc tres. menses -superessent usque ad messem, et ‘plui super unam civitatem et super alteram civitatem non plui: pars una compluta est, et pars, super quam non plui, aruit. 8 Et “venerunt duae et tres civitates ad unam civi- tatem, ut biberent aquam, et non sunt satiatae, et non redistis ad me, dicit Dominus. 9% %Percussi vos in vento urente et in aurugine, -multitudinem hortorum vestrorum et vinearum vestrarum, oliveta vestra et ficeta vestra “comedit eruca, et non redistis ad me, dicit Dominus. 10 ¥Misi in vos mortem “in via Aegypti, percussi in gladio iuvenes vestros usque ad captivitatem equorum vestrorum et “ascen- dere feci putredinem castrorum vestrorum in nares vestras, et non redistis ad me, dicit Dominus. 11! Subverti vos, osicut subvertit Deus Sodomam et Gomorrham, et °facti estis quasi torris raptus ab in- cendio: et non redistis ad me, dicit Dominus. 12 Quapropter haec faciam tibi, Israél. Postquam autem haec fe- cero tibi, praeparare in occursum Dei tui, Israél. 13 Quia ecce “for- mans montes et creans ventum et “adnuntians homini eloquium suum, ‘faciens matutinam nebulam et 9gradiens super excelsa terrae; kDominus Deus exercituum nomen eius. ; Audite verbum istud, quod ego “levo super vos planctum, do- mus Israél : Cecidit et non adiciet ut resurgat 2 virgo Israél, proiecta est in terram suam, non est qui suscitet eam. 3 Quia haec dicit Dominus Deus: Urbs, de qua egrediebantur mille, relinquentur in ea centum; et, de qua egrediebantur centum, relin- quentur in ea decem in domo Israél. 4 Quia haec dicit Dominus domui Israél: °Quaerite me et vivetis, 5 et nolite quaererc 2Bethel et in Galgalam nolite intrare et in °Ber- ‘sabee non transibitis, quia Galgala captiva ducetur, et Bethel erit inutilis. 6 Quaerite Dominum et vivite; ‘ne forte comburatur ut ignis domus Ioseph, et devorabit, et non erit qui exstinguat, Bethel. 7 9Qui convertitis in absinthium iudicium et iustitiam in terra relinquitis. 8hFacientem Arcturum et Orionem et ‘convertentem in mane te- nebras et diem in noctem mutantem, qui vocat aquas maris et ef- fundit eas super faciem terrae: ‘Dominus nomen est eius; 9% ™qui subridet vastitatem super robustum et depopulationem super poten- tem adfert. 10”Odio habuerunt corripientem °in porta et 2loquentem perfecte abominati sunt. 11 Idcirco, pro eo quod @diripiebatis paupe- rem et praedam electam tollebatis ab eo, "domos auadro lapide ae- dificabitis et non habitabitis in eis, vineas plantabitis amantissimas et non bibetis vinum earum; 12 quia &cognovi multa scelera vestra qcf. Is 39, 6. ref. 1 Rg 17, 34-36 SV. Jr 31, 8-9. Ecfcp: 6,14. u cf. Ps 49, 7; 80, 9; Mic 1, 2. y cf. 4 Rg 23, 15. $,.ci v Dt 28,22; Ag 2, 18. — cf. Ag x Jl 1, 4; 2, 25. — cf. Dt 28, 22, 39, 40. y (Dt 28, 27, 60. — cf, Ex 12, 29; Ps 77, 51). zIs 10, 24, 26. a. 15) 345-33: Jia, 20: b Dt 20, 23. — cf. Is 13, 19. cZec 3, 2. — cf. Ju 23. dcf. Ps ror, 24. ecf. Ps 138, 3. fief. cp. 5, 8; 8, 9. g Dt 32, 13; Is §8; 24; Mic Saw Fe [Jr ro, 11. hep. 5, 27; Is 48, 2; 51, 25; a Ez 19. 1. b cf. Lm 2, 13; Is 47, f. so 10, 4. — cf. cp. 6, 12. icp. 4, 13; Ps 103, 20. jcp. 9, 6. — cf &n 6, 17; Ps 103, lcp. 9, 6. mcf. Jr so. 32. 2 Is 29, 21. — cf. Pro 15, 5,10. ¥: p cf. 291 8 q cf. dc y pa ie r Dt 28, 30, 39: Mic 6, 15; Sph .%, 13. scp. 3,-2. — cf. Os 5, 3. eas 853 = PROPHETIA AMOS 5, 13 — 7,6 guia Deo iubenti ut converterentur refragati sunt (5, 1-15), iudicium patientur horrendum, inexorabile, populi et divitum captivitate con- summandum (16-6, 7), universi vero regni excidio et devastatione ty Re 8,03; 12336 ces 75. 10, us 10, 2. — cf. cp. 2, 7. v Pro 13, 3. — cf. Ec 3, 7. xv. Mic 2, 3. y cf; Dt: 30; 15, 29; Spho2, 73% g:cl. (Mic 35 £*. acp! 3°13. 5 Ps 96, EE 8-53: ein 72% S12) 12: f cf. Jr 17, 16. VE, FS: Av. Jl 2, 2. cf. Is 24, 18; Jr 48, 44; Ac 28, 3, 4. jis 1, 13-15; Ml:1z, 10..— cf. cp. 8, 9. — v. Mt 24, 19. kIs 1, 11; Jr 6, 20. — cf. Mic 6,6, 7.3: Lect. cps 6; §% 85752 0ES- sf Fa m (all) Ac 7, 42, 43. ncf. Is 46, 7. o4 Rg 17, 6. ieee 32, 9; Le 6, 24; Je 5, 1. cp. 3, 9; 4, I. cel. Ez 730; dv. Ex 19, 5. e Gn 10, 10; Is ro, 9. f3 Rg 8, 65; 4 Rg 18, 34; Is v. 1 £7, ak h cf. Nh 3, 8. tcf. cp. 3, 10. ICES CPt 31 32 LEst 1, 6. — cf. cp. 3, 15. mc. cp: 8; 2371s" §,” t2. mIs 5, 12. ocf. Dn ro, 3. PCP. Fi IT; TF. q Jr 12, 5; 51, 14. fcp;-8;)73 2, 2. — cf. Ps 40, 5. $cts-Jr, 87; '3. é cf. cp. 8, 3°. ucf. 1 Rg 31, 12. D'Ch. Cp. 1S. 43608, 4: RE CDs. 35 FS: ycp. 5, 7; Os ro, 4. scf.i3: Re 23,213 Mic apo: OT 21t.s; 1S: b4 14, 25; 2 Par 7, 8. p. 3 byl 1, 4. — v. Ex 10, 4. c Dt 11, 14: Pro 16, 15; Jc 5, 7, —V. 40; 3: dcf. Ps 129, 3: éick:, Dt:32,. 363.912; 28; fet. Ap 8, 7, &. Pcly Vio 192 QoRe- 22 Sree 34, II. et fortia peccata vestra: hostes iusti, taccipientes munus et “pau- peres deprimentes in porta. 13 Ideo prudens in tempore illo “tacebit, “quia tempus malum est. 14 ¥Quaerite bonum et non malum, ut vi- vatis, et *erit Dominus *Deus exercituum vobiscum, sicut dixistis; 15 bodite malum et diligite bonum et constituite in porta iudicium, “si forte misereatur Dominus Deus exercituum reliquiis Ioseph. 16 Propterea haec dicit Dominus Deus exercituum dominator: In omnibus plateis %planctus, et in cunctis, quae foris sunt, dicetur: Vae vae, et vocabunt agricolam ad luctum et ad planctum eos qui sciunt plangere. 17 Et in omnibus vineis erit planctus, quia @pertran- sibo in medio tui, dicit Dominus. 18/Vae desiderantibus %9diem Domini! Ad quid eam vobis? Dies Domini ista, “tenebrae et non lux. 19 *Quomodo si fugiat vir a facie leonis, et occurrat ei ursus, et ingrediatur domum et innitatur manu sua super parietem, et mordeat eum coluber. 2 Nunquid non tene- brae dies Domini et non lux? et caligo et non splendor in ea? 21 IOdi et proieci festivitates vestras et non capiam odorem coetuum vestro- rum. 22 Quod si obtuleritis mihi holocautomata et munera vestra, non suscipiam et vota pinguium vestrorum non respiciam. 23 Aufer a me tumultum carminum tuorum, et /cantica lyrae tuae non audiam: 24 et revelabitur quasi aqua iudicium, et iustitia quasi torrens fortis. 25 ™Nunquid hostias et sacrificium obtulistis mihi in deserto qua- draginta annis, domus Israél? 26 Et “portastis tabernaculum Moloch vestro et imaginem idolorum vestrorum sidus dei vestri, quae fe- cistis vobis. 27 Et °migrare vos faciam trans Damascum, dicit Do- minus: Deus exercituum nomen eius. 6 @Vae, qui opulenti estis in Sion et confiditis in “monte Samariae; Coptimates, “capita populorum, ingredientes pompatice domum Israél! 2Transite in @Chalane et videte et ite inde in /Emath ma- gnam et descendite in 9Geth Palaestinorum et ad optima quaeque- regna horum, “si latior terminus eorum termino vestro est. 3 Qui separati estis in diem malum et ‘appropinquatis solio iniquitatis, 4jqui dormitis in ectis eburneis et lascivitis in stratis vestris, qui comeditis agnum de grege et vitulos de medio armenti, 5™qui ca- nitis ad vocem psalterii: sicut David putaverunt se habere vasa can- tici, §*”bibentes vinum in phialis et °optimo unguento delibuti, et nihil patiebantur super contritione Ioseph. 7 Quapropter nunc ?mi- grabunt: in capite transmigrantium, et auferetur factio lascivientium. 8 dIuravit Dominus Deus in anima sua, dicit Dominus Deus exerci- tuum: Detestor ego “superbiam Iacob et domos eius odi et *tradam civitatem cum habitatoribus suis. 9% Quod ‘si reliqui fuerint decem viri in domo ..una, et ipsi morientur; 1% et tollet eum propinquus suus et “comburet eum, ut efferat ossa de domo, et dicet ei qui in penetralibus domus est: Nunquid adhuc est penes te? 11 Et re- spondebit: Finis est. Et dicet ei: “Tace et non recorderis nominis Domini; 12 quia ecce Dominus mandabit et “percutiet domum maio- rem ruinis et domum minorem scissionibus. 13 Nunquid currere queunt in petris equi aut arari potest in bubalis, Y”quoniam conver- tistis in amaritudinem iudicium et fructum iustitiae in absinthium? 14 Qui laetamini in nihilo, qui dicitis: “Nunquid non in fortitudine nostra adsumpsimus nobis cornua? 15Ecce enim 4suscitabo super vos, domus Israél, dicit Dominus Deus exercituum, gentem, et con- teret vos ab Yintroitu Emath usque ad torrentem deserti. 7 @Haec ostendit mihi Dominus Deus: et ecce, fictor "locustae in principio germinantium ¢serotini imbris; et ecce serotinus post tonsionem regis. 2 Et factum est, cum consummasset comedere her- bam terrae, dixi: Domine Deus; propitius esto, obsecro; %quis su- scitabit Iacob, quia parvulus est? 3¢Misertus est Dominus super hoc. Non erit, dixit Dominus. 4 Haec ostendit mihi Dominus Deus: et ecce vocabat /fiudicium ad ignem Dominus Deus, et devoravit abyssum multam et comedit simul partem. 5 Et dixi: Domine Deus, quiesce, obsecro; %quis su- scitabit Iacob, quia parvulus est? 6 Misertus est Dominus super hoc. Sed et istud non erit, dixit Dominus Deus. (8-15). Captivitate autem, qua omnes multandi sunt, symbolis locusta- rum, ignis, trullae caementarii et uncini pomorum descripta (7, 1-8, 3), prolata vaticinia vates resumit (4-14). Demum iudicio Dei denuo enarrato PROPHETIA AMOS 7,7 —9%, 5 7 Haec ostendit mihi Dominus; et ecce Dominus stans super mu- rum litum, et in manu eius trulla caementarii. 8 Et dixit Dominus ad me: “Quid tu vides, Amos? Et dixi: Trullam caementarii; et dixit Dominus: Ecce ego ponam trullam in medio populi mei Israél; non adiciam ultra superinducere eum. 9 Et ‘demolientur excelsa idoli et sanctificationes Israél desolabuntur, et consurgam super Jdomum Ieroboam in gladio. 10 Et misit Amasias 'sacerdos Bethel ad “Ieroboam regem Israél dicens: “Rebellavit contra te Amos in medio domus Israél; °non poterit terra sustinere universos sermones eius. 11 Haec enim dicit Amos: In gladio morietur Ieroboam, et Israél ?captivus migrabit de ‘terra sua. 12 Et dixit Amasias ad Amos: %Qui vides, gradere, fuge ‘in ter- ram luda et *comede ibi panem et prophetabis ibi. 13 Et tin Bethel non adicies ultra ut prophetes, quia “sanctificatio regis est et domus regni est. 14 Responditque Amos et dixit ad Amasiam: %Non sum propheta et non sum filius prophetae, sed armentarius ego sum vel- licans sycomoros, 15 et “tulit me Dominus, cum sequerer gregem, et dixit Dominus ad me: Vade, Ypropheta ad populum meum Israél. 16 Et “nunc audi verbum Domini: Tu dicis: Non prophetabis super Israél et “non stillabis super domum idoli. 17 &Propter hoc haec dicit Dominus: Uxor tua in civitate fornicabitur, et filii tui et filiae tuae in gladio cadent, et humus tua °funiculo metietur, et tu in terra polluta morieris, et Israél captivus migrabit de terra sua. 8 @Haec ostendit mihi Dominus Deus: et ecce uncinus pomorum. 2Et dixit: °Quid tu vides, Amos? et dixi: Uncinum pomorum; et dixit Dominus ad me: °Venit finis super populum meum Israél: non adiciam ultra, ut pertranseam eum. 2 Et stridebunt cardines templi in die illa, dicit Dominus Deus: ¢multi morientur, in omni loco “proicietur silentium. 4 Audite hoc, fqui conteritis pauperem et deficere facitis egenos terrae 5 dicentes: Quando transibit mensis, et venundabimus merces? et %sabbatum et aperiemus frumentum, ut imminuamus mensuram et augeamus siclum et supponamus “stateras dolosas, § ut *possidea- Mus in argento egenos et pauperes pro calceamentis et quisquilias frumenti vendamus? 7Iuravit Dominus in /superbiam Iacob: (Si oblitus fuero usque ad finem omnia opera eorum. 8 ™Nunquid super isto non commovebitur terra, et lugebit omnis habitator eius, et "ascendet quasi fluvius universus, et eicietur et 9defluet quasi rivus Aegypti? 9 Et erit in die illa, dicit Dominus Deus, ?occidet sol in meridie, et %tenebrescere faciam terram in die luminis 14 et *convertam festi- vitates vestras in luctum et omnia cantica vestra in planctum et sinducam super omne dorsum vestrum saccum et super omne caput calvitium et “‘ponam eam quasi luctum unigeniti et novissima eius quasi diem amarum. 11 Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et “mittam famem in terram, non famem panis neque sitim aquae, sed Y“audiendi verbum Domini. 12 Et commovebuntur a mari usque ad mare et ab aquilone usque ad orientem, “circuibunt quaerentes verbum Domini et non invenient. 13 ¥In die illa deficient virgines pulchrae et adulescentes in siti, 14 qui iurant in delicto Samariae et dicunt: Vivit deus tuus Dan, et vivit via *Bersabee; et cadent et non resurgent ultra. W) Vidi Dominum stantem super altare et dixit: Percute cardinem, et 2commoveantur Ysuperliminaria; avaritia enim in capite omnium; et novissimum eorum in gladio interficiam, “non erit fuga eis. Fu- gient, et non salvabitur ex eis qui fugerit. 24Si descenderint usque ad infernum, inde manus mea educet eos; et, si ascenderint usque in caelum, inde detraham eos; et, si absconditi fuerint in @vertice Carmeli, inde scrutans auferam eos; et, ‘si celaverint se ab oculis meis in profundo maris, ibi mandabo serpenti, et mordebit eos: 4et, %si abierint in captivitatem coram inimicis suis, ibi mandabo gladio, et occidet eos, et “ponam oculos meos super eos in malum et non in bonum: 5et Dominus Deus exercituum, qui tangit terram, hep. 8 ,2. i (Gn 26, 23, 25). jv. 4 Rg 15, 8-12. tvr. 16. — Vv. cp. 2, 12 uv. 3 Rg 12, 29-13, I. 0 Cf. ep. t,t Zerrg ys. Sct Psi 947)! 75: y cf. Ez 6, 2. 2 Cp. *3; 7. a Ez 20, 46; 21, 2; Mic 2, 6. 6 ct. Jc 28, 16: 20,.2%2°33,° 22; ecf..vr. 3.8: acp. 7, I, 4, 7- b.ep;, 7,8: cLm 4, 18. dcf. cp. 6, 9. 6.cf. scp. 6G22t: Jr 16; 4,6. 4, 5) * Catech. R. Ill: 8, 20. $f CoP 2) J:kETO 25.22; vct..2 HS: 30, 32; 13, £5, 163 Ez 20, -13. ° hk Os 12,.7;° Pro 11,1. ey 2, Ae 4 ct."cp,16,, 83 LOs 8, 13; 9, 9. m cf. Os 4, 3. nmcp. 9, 5. O°ch. 'Zc-10; 1. pJr 15,9; Mic 3, 6. — cf. cp. 5, 20; t at 295 q op. 4, 13; 5, 8. r (all) Tb 2, 6. — cf J.r 7, 34; rT, Mc “5; 49: $ Iss). 28: t Jr 6, 26; Zc 12, 10. — cf. Ex 12, ae; 11],* Catech. R. IV 13, 18. wt. 1s 83°20,.a%. v Mic 3, 7. — cf. Dt 8, 3; Jo + 3845346 x.Jr 5, 1. — cf. cp. 4, 8; Lm 4, 8. yIs 51, 20. sci. Dt-9, 21373 Re 12,29, 30; Os 10, 8. acp. 5, 5. @CL, 18° 6,4: & Sph 2, 14. C£43-CD. 25. £4; dPs 139, 8-10. — cf. cp. 2, 14; Jb 26, 6; Ecli 42, 18. ecp. 1, 2. Jct. Jb 26,35 Jr age 16: gcf. Dt 28, 65; Ez 5, 2, 12. Acf. vr. 8. — v. Jr 21, 10; 44, It. — 855 — PROPHETIA AMOS (9, 1-7), futuram restaurationem praenuntiat (8-15). Ruina Idumaeae et regni ludae restauratio. Edom exterminabitur (Ab 1-10), quia 9, 6-15 de malis luda gavisus est (11-16); Israél contra exaltabitur in Sion i Ps 103, 32; 143, 5. — ef. Jl | et ftabescet, et lugebunt omnes habitantes in ea, et Jascendet sicut j a8 %. go? 16. rivus omnis et defluet sicut fluvius Aegypti. 6 “Qui aedificat in caelo R cf. Ps 103, 3. ascensionem suam et fasciculum suum super terram fundavit, ‘qui ly. cp. 5, 8. vocat aquas maris et effundit eas super faciem terrae; ™Dominus pub r 16, 21; 33, 2 nomen eius. 7 Nunquid non ut “filii Aethiopum vos estis mihi, filii 0 pl a 10. Israél? ait Dominus; °nunquid non Israél ascendere feci de terra pJr 47, 4. Aegypti-et ?Palaestinos de Cappadocia et Syros de @Cyrene? 8 Ecce gcp. I, § oculi Domini Dei super regnum peccans, et "conteram illud a facie rcf. Dn 2, 34; Mt 21, 44. 349r 20,0173 o 28. — ct. eis, 32:_Ab 1 tcf. Jr Pe 7; Mt °3, :42501be 22;' 32. Ch CD. 603.2) Wie Sao EY. v (all) Ac 15, 16, 17 x cf. Ab 19. y (all) Ac 14, 17, 18. 13- 75} L. in fr. 6 OT. Spor. z ci. ‘ae gos ; ajl3 5 Dt Rage Jr 30, 3; Ez 39,25. fEz gcf. Jr3, 18; 7, ” terrae; ‘veruntamen conterens non conteram domum Iacob, dicit Dominus; 9%ecce enim mandabo ego et ‘concutiam in omnibus gen- tibus domum Israél, sicut concutitur triticum in cribro, et non cadet lapillus super terram. 10In gladio morientur omnes peccatores po- puli mei, qui dicunt: “Non appropinquabit et non veniet super nos malum. 114%Jn die illa suscitabo tabernaculum David, quod cecidit, et reaedificabo aperturas murorum eius et ea quae corruerant instau- rabo et reaedificabo illud sicut in diebus antiquis, 12 “ut possideant reliquias Idumaeae et Yomnes nationes, eo quod invocatum sit nomen meum super eos, dicit Dominus faciens haec. 13 Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et *comprehendet arator messorem, et calcator uvae mittentem semen; et %stillabunt montes dulcedinem, et omnes colles culti erunt, 14 et Sconvertam captivi- tatem populi mei Israél, et Caedificabunt civitates desertas et inha- bitabunt et dplantabunt vineas et bibent vinum earum et facient hortos et comedent fructus eorum, 15 et &plantabo eos super humum suam et /non evellam eos ultra de terra sua, 9quam dedi eis, dicit Dominus Deus tuus. PROPHETIA ABDIAE PROPHETIA ABDIAE 1, 1-13 acf. 2 Par 28, 9 (?). r-11) LL. in fr. Me D. 4 Nbr. bv. Jr 49, 7-22; Ez 25, 12-14. 1-7] Jr 49, 14-16. ccf. Nm 24, 31. dcf. 2 Mc g, 10. — v. Is 14, Y3i ée Jr 49, 9. — cf. Dt 24, 31. Pot. ie 49, 10. g Ps 40, 10; Jr 38, 22..— cf. Mic 7, 5. hcf. Jr 49, 7 icf. Is 29, 14 dag ol Bia OF Aan ear Am 1, 12, — v. 1 Par 1, 45) m Jl 3, 19. — cf. Gn 27, 42; Nm’ 20, 20, 21. W225, 32; 385; 3; o Ps 136, 7. —c r wy 14. pv. 4 Reg 25, 10-20. gci. Jl 3, 3 Nh 3, 10. r Je 136, 6; Lm 4, 243 Bz '33, hi "Ps r ®ve 4: eb. tm sae ay €33°9, BOT Os Ree 53, wth. Pro T4, $. Bar 4, 12; Mic jiiisto @Abdiae. Haec dicit Dominus Deus ad ¥Edom: Auditum audivimus a Domino, et legatum ad gentes misit: Surgite, et consurgamus adversus eum in proelium. 2Ecce parvulum dedi te in gentibus, contemptibilis tu es valde. %Superbia cordis tui extulit te Chabitantem in scissuris petra- rum, exaltantem solium tuum, qui dicis in corde ————————J tuo: Quis detrahet me in terram? 44Sj exaltatus rueris ut aquua et si inter sidera posueris nidum tuum, inde de- traham te, dicit Dominus. 5 ¢Si fures introissent ad te, si latrones_ noctem, quomodo conticuisses? Nonne furati essent sufficientia si eSi vindemiatores introissent ad te, nunquid saltem racemum “i liquissent tibi? 6/Quomodo scrutati sunt Esau? Investigaverunt ab- scondita eius. ris tui illuserunt tibi, Yinvaluerunt adversum te viri pacis tuae ; qui comedunt tecum ponent insidias subter te: “non est prudentia in eo. 8iNunquid non in die illa, dicit Dominus, perdam sapientes de Idumaea et prudentiam de /monte Esau? 9% Et timebunt fortes tui la meridie, ut intereat vir de monte Esau. 10 Propter interfectionem et propter ™iniquitatem in fratrem tuum Iacob operiet te confusio, et ™peribis in aeternum. 11 °In die, cum stares adversus eum, quando capiebant alieni exercitum eius, et Pextranei ingrediebantur portas eius et Ysuper lerusalem mittebant sortem, "tu quoque eras quasi unus ex eis. 128Et non despicies in die fratris tui, in die peregrinationis eius, et non laetaberis super filios Iuda in die perditionis eorum et “non magnificabis os tuum in die angustiae, 13 neque ingredieris portam 7 Usque ad terminum emiserunt te, omnes viri foede- — 856 — atque terras inimicorum suorum possidebit (17-21). lonas iussus a Deo Ninivitis pacnitentiam praedicat. Jona contumax in Deum fugit, sed a nautis deicitur in mare et a pisce deglutitur (1, I-16). Sospes PROPHETIA ABDIAE 1, 14-21 populi mei in die ruinae eorum neque despicies et tu-in malis eius in die vastitatis illius, et non emitteris adversus exercitum eius in die vastitatis illius, 14 neque stabis in “exitibus, ut interficias eos qui fugerint, et non concludes reliquos eius in die tribulationis. 15 Quo- niam iuxta est Ydies Domini super omnes gentes. *Sicut fecisti, fiet tibi: %retributionem tuam convertet in caput tuum; 16 quomodo enim bpibistis super “montem sanctum meum, bibent omnes gentes iugiter et bibent et absorbebunt et %erunt quasi non sint. 17 Et ¢in monte Sion erit salvatio, et erit sanctus, et /possidebit domus Iacob eos qui se possederant, 18 et %erit domus Iacob ignis et domus Io- seph flamma, et domus Esau stipula, et “succendentur in eis et de- vorabunt eos, et ‘non erunt reliquiae domus Esau, quia Dominus jocutus est. 19 Et hereditabunt hi qui ad Jaustrum sunt ‘montem Esau et ™qui in campestribus Philisthiim, et possidebunt regionem Ephraim et regionem “Samariae et Beniamin possidebit Galaad, 20 et transmigratio exercitus huius filiorum Israél omnia loca Cha- nanaeorum usque ad oSareptam, et transmigratio Ierusalem, quae in Bosphoro est, possidebit civitates austri. 21 Et Pascendent salva- tores in montem Sion iudicare montem Esau, et Yerit Domino re- gnum. x Mt 22, 9. — cf. Ez 21, 21. yv. Jl 1,15. 8. a 50, 29; Ez 35; 15; Hab 2, s ajl 3, 4. — cf. 78, 12; Is 65, 9; Le 6, 38. 5 Jr 25, 27, 28; Hab 2, 16. Cv. Jia, 33 352% dSa ae 2. e (all) jl 2, 32. — cf. Ama, 8. f cf. Am 9, 12. — v. Gn 4g, 10. g Zc 12, 6. — cf. Is 10, 17; Jr 5, 14. Acf. Jl 2, 5; Nh 1g, ro. + Ex 25, 13, 14. jcf. Is 10, 40; Jd 1, 9. lyr. 8 m Jr 17, 26. — v. Js 15, 21. eye 23, 13. 03 Rg 17, 9; Le 4, 26. PROPHETIA IONAE Hirt factum est verbum Domini ad ®Ionam filium iii Amathi dicens: 2 Surge, et vade in 2Niniven civi- tatem °grandem et praedica in ea, quia “ascendit malitia eius coram me. 3Et surrexit Ionas, ut €fugeret in fTharsis a facie Domini, et descendit in 9Iloppen et invenit navem euntem in Tharsis et dedit naulum eius et descendit in eam, ut iret i. 4*Dominus navi, in mare, ut alleviaretur ab eis; et Ionas descendit ad interiora navis et dormiebat sopore gravi. 6 Et accessit ad eum gubernator et dixit ei: Quid tu sopore deprimeris? Surge, invoca Deum tuum, msi forte recogitet Deus de nobis, et non pereamus. 7 Et dixit vir ‘ad collegam suum: Venite, et “mittamus sortes et sciamus quare hoc malum sit nobis. Et °miserunt sortes et cecidit sors super Ionam. 8Et dixerunt ad eum: ?Indica nobis cuius causa malum istud sit nobis. Quod est opus tuum, quae terra tua, et quo vadis vel ex quo populo es tu? 9% Et dixit ad cos: Hebraeus ego sum et Do- minum 7Deum caeli ego timeo, "qui fecit mare et aridam. 10 Et ti- muerunt viri timore magno et dixerunt ad eum: Quid hoc fecisti? Cognoverunt enim viri quod a facie Domini fugeret, quia indicave- rat eis; 11 et dixerunt ad eum: Quid faciemus tibi, et cessabit mare a nobis? quia mare ibat et intumescebat. 12 Et dixit ad eos: Tollite me et mittite in mare et cessabit mare a vobis; scio enim ego, quo- niam propter me tempestas haec grandis venit super vos. 13 Et re- migabant viri, ut reverterentur ad aridam, et non valebant, quia mare ibat et intumescebat super eos. 14 Et clamaverunt ad Dominum et dixerunt: Quaesumus, Domine, ne pereamus in anima viri istius, et ne des super nos sanguinem innocentem; quia *tu, Domine, sicut PROPHETIA IONAE 1, 1-14 r-12] LL. in sb. ». D. 4 Nor. a4 Rg 14, 25. b Gn 10, 11, 12; 4 Rg 19, 36; Tb 1,11; Nh 1,2; Sph 2, 13. e€cp. 3, 3; 4, II. é cf, Gn (18,206 21,5 Je.s1519;3 Ap 28, 5. evr. 10; cp. 4, 2. — cf. Ps 133, 8. f3 Rg 10, 22; Ps 71, ro. gJs 19, 46; 2 Par 2, 16; 1 Es + 7 h bn 4, 16. — cf. Ps 138, 7-10. cf. Ps 106, 25, 26. j 22, 48; Ps 47, 8. k cf. Ps 106, 28. Lek Ace 2%, 18, 10, 33. mci. cD. 3;.9- ncf. Js 7, 16; 1 Rg 14, 42. ocf.. Pro. 216,..333: Ac. 1;)-26: pcf. Js 7, 19-21. q Ap 11, 13. — ef. Ec 2, 12. r Gn 1, 9, 10. — v. Ps 145, 6. scf. Dt 21,.8. — 857 — PROPHETIA IONAE 1, 15 — 4, 10 concinit canticum (2, I-10) et in terram restitutus, Ninivitis praedicat eorumque paenitentium Deus miseretur (3, 1-10), prophetam vero, quia de hac re irascitur, verbis et opere lepide arguit (4, I-11). t Jdt 9, 4; Ps 113, 3 (bis);°Dn 4, 32. MeCl.2LCT 8! 24, uvcf. Gn 8, 20; 31, 54. Cle Ops. 25303 a Mt 16, 4. — cf. Le 11, 30. 5b Est 4, 16; Mt 12, 40. — cf. Est 5, 1; r Cor 15, 4. ¢ Ps 3, 5; 117, 5; 119, I. dLm 3, 55. — cf. Ps 129, 1; a: Cores. 74s ; 3] Ant. in fr. 2 mai. hebd. évs Ps 87,:7, 8. fPs 17, 5; 41, 8. — cf. 1 Mc e. , I, e eh Dt 32, 22; Jdt 16, 18. 1 Ps 15, 10; 29, 4; 85, 13; Dn 88 3, : mcf. Ps 106, 6; 141, 4. m2 Par 30, 27. — cf. Is 65,15. ocf. Mic 1, 2. pcf. 4 Rg 17, 15; Ps 30, 7; Jr S 14, 2; Heb 13, 15. S¥...PS8 121, 26. 1-10] L. in fr. 2 p. D. Pass. — Prph in sb. s. ON CD. 15128 5 Th 14, 6; Nh 3, 7; Sph 2, Fe Ss cl. Mt 12,142 Le tr, P: 51 * cf.Conc.Trid. s, XIV cp..5. d cf. 2 Par 20, 3. é€3 Rg 20, 31, 32; Ps 20, 12. 6} * ge: Catech. R. II 5, 28; IV 3, 0. f cf. Jb 1, 10; Ez 26, 16. gcf. Jb 2, 8, 236 ass, 26;a7, 13Lm. 2,920) A ci. cp. 4, 12°, PS:35,2R; i t, _ 18, 20. COLT IS Tes Oe ee jIs_ 59, 6. 12 Rg 12, 22; Jl 2, 14; Am 5, 15. — cf. Tb 13, 8. mict,..Psi 79. 38::-Sapia.t mIs §5, 7; Jr 18, 8; Ez 21, 27. Gch. vre ASO: ONE CDR 3h c Ex 34, 6; Ps 85, 5; Jl 2, 13. dvr. 8. — cf. 3 Rg 19, 4; 2 Cor 1, 8. ECE Ub 356 8 Ss Mere oes ARE fvr. 9. — cf. vr. 1. g cf. 2 Es 8, 15. hJr 18, 17. icf. Ps 120, 6. jcf. Gn 32, 40; Mt 20, 12. voluisti, fecisti. 15 Et tulerunt Ionam et miserunt in mare, et ‘stetit mare a fervore suo, 16 et timuerunt viri timore magno Dominum et “immolaverunt hostias Domino et “voverunt vota. 2 Et praeparavit Dominus piscem grandem ut deglutiret Ionam. Et *erat Ionas in ventre piscis tribus diebus et tribus noctibus. 2Et oravit Ionas ad Dominum Deum suum de ventre piscis 3 et ¢Clamavi de tribulatione mea ad Dominum, et exaudivit me: dde ventre inferi clamavi, et exaudisti vocem meam 4 et &proiecisti me in profundum, in corde maris, et flumen circumdedit me: omnes gurgites tui et /fluctus tui super me transierunt, > Et ego dixi: 2Abiectus sum a conspectu oculorum tuorum, __ /veruntamen rursus videbo templum sanctum tuum, [me, 6 ‘Cicumdederunt me aquae usque ad animam, abyssus vallavit pelagus operuit caput meum, /ad extrema montium descendi, 7 terrae vectes concluserunt me in aeternum, [meus. et ‘sublevabis de corruptione vitam meam, Domine Deus 8 mCum angustiaretur in me anima mea, Domini recordatus sum, "ut veniat ad te oratio mea, °ad templum sanctum tuum. 9 PQui custodiunt vanitates frustra Ymisericordiam suam derelin- 10 rego autem in voce laudis immolabo tibi, [quunt; Squaecumque vovi reddam pro salute Domino. 11Et dixit Dominus pisci, et evomuit Ionam in aridam. Et factum est verbum Domini ad Ionam secundo dicens: 2 Surge et vade in @Niniven civitatem inggnany et praedica in ea praedi- cationem, quam ego loquor ad te. Et surrexit Ionas et abiit in Niniven iuxta verbum Domini, et Ninive erat civitas magna itinere trium dierum, ‘et coepit Ionas introire in civitatem itinere diei unius et clamavit et dixit: Adhuc quadraginta dies, et Ninive °sub- vertetur. 5 Et °crediderunt viri ninivitae in Deum et %praedicaverunt ieilunium et ¢vestiti sunt saccis a maiore usque ad minorem. 6&6 Et pervenit verbum ad regem Ninive, et /surrexit de solio suo et abiecit vestimentum suum a se et indutus est sacco et 9sedit in cinere 7 et clamavit et dixit in Ninive, ex ore regis et principum eius, dicens: Homines et “iumenta et boves et pecora non gustent quidquam nec pascantur et aquam non bibant, 8et operiantur saccis homines et iumenta et clament ad Dominum in fortitudine, et ‘convertatur vir a via sua mala et ab /iniquitate, quae est in manibus eorum. 9 Quis scit si convertatur et ignoscat Deus et ™revertatur a furore irae suae, et non peribimus? 19Et vidit Deus opera eorum, “quia conversi sunt de via sua mala, et misertus est Deus super malitiam, quam locutus fuerat ut faceret eis, et non fecit. 4 Et adflictus est Ionas adflictione magna et “iratus est 2 et oravit ad Dominum et dixit: Obsecro, Domine: nunquid non hoc est verbum meum, cum adhuc essem in terra mea? Propter hoc ?praeoc- cupavi ut fugerem in Tharsis; scio enim, quia ‘tu Deus clemens et misericors es, patiens et multae miserationis et ignoscens super ma- litia. 3 Et 4nunc, Domine, tolle, quaeso, animam meam a me, quia melior est mihi mors quam vita. 4 Et dixit Dominus: /Putasne bene irasceris tu? 5 Et egressus est Ionas de civitate et sedit contra orientem civi- tatis et 9fecit sibimet umbraculum ibi et sedebat subter illud in um- bra, donec videret quid accideret civitati. 6 Et praeparavit Dominus Deus hederam, et ascendit super caput Ionae, ut esset umbra super caput eius et protegeret eum, laboraverat enim. Et laetatus est Io- nas super hedera Jaetitia magna. 7 Et paravit Deus vermem ascensu diluculi in crastinum, et percussit hederam, et exaruit. 8 Et, cum ortus fuisset sol, praecepit Dominus “vento calido et urenti, et ‘per- cussit sol super caput Ionae, et Jaestuabat et petivit animae suae ut moreretur et dixit: “Melius est mihi mori quam vivere. 9% Et dixit Dominus ad Ionam: Putasne bene irasceris tu super hedera? Et dixit: Bene irascor ego usque ad mortem. 10 Et dixit Dominus: Tu doles super hederam, in qua non laborasti neque fecisti ut cresceret, — 858 — ee Poenis pro popull infidelitate messianica restauratio epponitur. Non solum Israél, sed etiam ludae iudicium Dei et paenae comminantur (1, 1-16) earumque PROPHETIA IONAE praecipuam causam dicit esse divites iniuste agentes (2, 1-5) ac pseudopro- 4,11 quae sub una nocte nata est et sub una nocte periit; 11 et ego non | /cf. Sap 11, 24, 25, 27. parcam Ninive civitati magnae, in qua sunt plus quam centum | mop. 3, 3. viginti milia hominum, qui nesciunt quid sit inter dexteram et sini- stram suam, et “iumenta multa? .cl: cpt. 3-7: PROPHETIA MICHAEAE f|/ERBUM Domini, quod factum est ad *Michaeam bmorasthiten, “in diebus Ioathan, Achaz et Eze- chiae regum Juda, quod vidit super Samariam et Terusalem. 2 4Audite, populi omnes, et “attendat terra et plenitudo eius, et /sit Dominus Deus vo- bis in testem, 9Dominus de templo sancto suo. 3 Quia ecce “Dominus egredietur de ‘loco suo et anette descendet et Jcalcabit super excelsa terrae 4 et consumentur montes subtus eum, et valles scindentur, Msicut cera a facie ignis et sicut aquae, quae decurrunt in praeceps. 5In “sce- lere Iacob omne istud et in peccatis domus Israél. Quod 9scelus Iacob? nonne Samaria? Et quae ?excelsa Judae? nonne Jerusalem? 6 Et ponam Samariam @quasi acervum lapidum in agro, cum plan- tatur vinea, et detraham “in. vallem lapides eius et *‘fundamenta eius revelabo. 7 Et ‘omnia sculptilia eius concidentur, et omnes “merce- des eius comburentur igne, et omnia idola eius ponam in perditio- nem, quia de mercedibus meretricis congregata sunt et usque ad mercedem meretricis revertentur. 8 Super hoc Yplangam et ululabo, vadam “spoliatus et nudus, faciam planctum Yvelut draconum et luctum quasi struthionum; 9% quia desperata est plaga eius, quia venit usque ad Iudam, tetigit portam populi mei usque ad Ierusa- lem. 104In %Geth nolite adnuntiare, lacrimis ne ploretis, in “domo pulveris dpulvere vos conspergite; let transite is Tas habita- tio pulcra, confusa ignominia; non est egressa quae habitat in exitu; planctum domus vicina accipiet ex vobis, quae stetit sibimet. 12 Quia infirmata est in bonum quae habitat in amaritu- dinibus, quia “descendit malum a Domino in portam. Ierusalem. 13 Tumultus quadrigae stuporis habitanti /Lachis, principium peccati est filiae Sion, quia in te inventa sunt %scelera Israél. 14 Propterea dabit emissarios super "hereditatem Geth; ‘domus menda- cii in deceptionem regibus Israél. 15 Adhuc heredem adducam tibi, quae habitas in /Maresa; usque ad /Odollam veniet gloria Israél. 16 ™Decalvare et tondere super filios deliciarum tuarum: dilata cal- vitium tuum sicut aquila, quoniam captivi ducti sunt ex te. 2 @Vae qui cogitatis inutile et operamini malum ®in cubilibus ve- stris! In luce matutina faciunt illud, quoniam contra Deum est manus eorum. 2 Et “concupierunt agros et violenter tulerunt et ra- puerunt domos et %calumniabantur virum et domum eius, virum et hereditatem eius. 3Idcirco haec dicit Dominus: Ecce ego cogito super ¢familiam istam malum, unde non auferetis colla vestra et ‘non ambulabitis superbi, Yquoniam tempus pessimum est. 4In die illa “sumetur super vos parabola, et cantabitur canticum cum suavitate dicentium: De- populatione vastati sumus; ‘pars populi mei commutata est; quo- modo recedet a me, cum revertatur qui regiones nostras dividat ? 5 Propter hoc non erit tibi ‘mittens funiculum sortis in coetu Do- PROPHETIA MICHAEAE 1, 1—2,5 -o] LL. in D. 5 Nor. a Jr 26, b (vr. 14). cIs 1, 1.— v. 4 Rg 15, 32-38; x6: 20. dcp. 3, 1, 9; 6, 1, 2. — v. Os elsr, 2. [5,1 f Ps 49, 7; 80, Ps 10,°5; anti 3: Hab 2, 20. Is 26, 21. — cf. Os 5, 15. i cf. Ps 113, 3 (bis). jAm 4, 13. — cf. Dt 32, 13. let. Id *¢ 5; Is 64, 1, 3; Nh ab 3, 6, 10. p cf. 2 ‘Par "28, 4. @ Che Cpi-3t 2. rcf. 3 Rg 16, 24. SoEZ 23,2140 tcf. Os 8 ,6 #6 cl.cOs 2.) 125° 0; v Is 22, 43 Jl 1, 13. xv. Is 20, 2-4. ok Jb 30, 29 h 3, 19. sehen} Os 52213; a bv. 1 Rg 17, Es, 6, 63% sad 8, 27, 39)3 d jr 6, 25, 34; Lm 2, 10: Ez Ay wa ecf. Am 3, 6. iJs 10, 3; 4 Rg 18, 14, 17; 2 3 - (cf. vrs 1). i (Js 15, 44). jJs 15, 44; 2 Parr, 8; 10; 1 Mc 5, lr Rg 22, ¥;. 2% —'cf. Gn 38, 1. 14, 9; m Am 8, 10. — v. Is 3, 24. a cf,. IS: toe x, 2 b Ps 35, 5. — tf. Pro 4, 16. ect: 8. dct.AOs: 125. ¥ ecf. Am 3, 1, 2. 4; po §, 10; 13. h Hab 2, 6. — v. Nm 23, 7 CES EDs %, 225: CP es el Dt: 322) 8, 9% Js-ra.. 2; al PROPHETIA MICHAEAE 2,6 — 4, 3 lAm 7, 16. — cf. Jr 28, 1, 2; Ez 13, 10, 16. mick: Nm 13; 933 ais ow 2 59, I. 2:Cf..Ps.17, 26,27 Mbt; §}<3% as 2. Oh Cp FT FG. ~ Dt 12, 9. — cf. Heb 4, 8; F357 i qLv 18, 25. Pel. Jt 8,97 Le 6: 426s Sel. (AM: 3,12. tcf. 4 Rg 25, 11. uv. CD. 4, 7. ® Cfi.Jr x), 0: xcf. Is 40, 3, 4. yIs 52, 12. — cf. Ex 14, 19. @v. cp. I, 2. b Jr s, 5. — cf. Ez 22, 27. ccf. vr. 9. d cf. Ez 34, 3. e Ps 13, 4. — cf. Pro 30, 14. fcef. Mt 7, 2; 25, 42 saq. — v. Pro 1, 28. gIs 8,17. — v. Dt 31, 17. h Jr 23, 13, 32. icf. Jr 6, 14; Ez 13, 10, 16. pat Wii Er? M cf. Jr 6; 4; Jl 3,9 mcf, Ez 12, 24; 13,23 n Jr 15, 9; Am 8, 9. gAm_8, rr. (Cf. er’ '6; Bei sIs 58, 1. — cf. Ez 23, 36. t Ac 13, 10. uEcli 21, 9; Hab 2, 12. © cp. 7,37 19:3," F3- Be 92, 27. x Jr 6, 13; Sph 3, 4. ¥.cl. vite 8 Ez sey 28. scf. Is 48, 2. ajr 5, 12. — cf. Jr 7, 4; Am 5, 14. Jr 23.17; Am 9, Io. c (all) Jr 26, 18. — cf. Is 25, 2; Jr 9, rr. —- v. 1 Mc 4, 38. dcp. 1, 6. ei Mc 4, 38. —- cf. Le 13, 35. 1-3] Is 2, 2-4. @ Cl, cp; *3) 123 b Le 24, 47. ccf. Is 2, 4; Jl 3, 10. d%c'3; 165s Me reyes v, 3 Rg 4, 25. phetas vanis promissionibus populo illudentes (6-13). Describens autem quales urbi et populo calamitates immineant (3, 1-8), inter praeci- puas ponit urbis et templi eversionem (9-.2); templo vero futuram restau- mini. 6 Ne loquamini loquentes: ‘non stillabit super istos, non com- prehendet coniusio. 7 Dicit domus lacob: ™Nunquid abbreviatus est spiritus Domini, aut tales sunt cogitationes eius? ™Nonne verba mea bona sunt cum eo qui recte graditur? 8 Et e contrario populus meus in adversarium consurrexit. Desuper tunica pallium sustulistis, et eos, qui transibant simpliciter, convertistis in bellum. 9% Mulieres populi mei eiecistis de domo deliciarum suarum, a parvulis earum tulistis laudem meam in perpetuum. 1° °Surgite et ite, quia non ha- betis hic ?requiem; propter Yimmunditiam eius corrumpetur putre- dine pessima. 11*Utinam non essem vir habens spiritum et menda- cium potius loquerer! Stillabo tibi sin vinum et in ebrietatem; et erit super quem stillatur populus iste. 12 Congregatione congre- gabo, lIacob, totum te; ‘in unum conducam “reliquias Isr2él, pariter ponam illum quasi gregem in ovili, “quasi pecus in medio caularum; tumultuabuntur a multitudine hominum. 1% Ascendet enim “pandens iter ante eos; divident et transibunt portam et in- gredientur per eam, et transibit rex eorum coram eis, et ¥Dommus in capite eorum. Et dixi: *Audite, principes Iacob et duces domus Israél: ®Nun- quid non vestrum est scire iudicium 2 °¢qui odio habetis bonum et diligitis malum, %qui violenter tollitis Pelles eorum desuper eis et carnem eorum desuper ossibus eorum? % “Qui comederunt carnem populi mei et pellem eorum desuper excoriaverunt et ossa eorum confregerunt et conciderunt sicut in lebete et quasi carnem in medio ollae. 4/Tunc clamabunt ad Dominum, et non exaudiet eos et Yab- scondet faciem suam ab eis in tempore illo, sicut nequiter egerunt in adinventionibus suis. 5 Haec dicit Dominus super "prophetas, qui seducunt populum meum, qui mordent dentibus suis et ‘praedicant pacem et, Jsi quis non dederit in ore eorum quippiam, ‘sanctificant super eum proelium. 6 Propterea “nox vobis pro visione erit, et tenebrae vobis pro divi- natione, et “occumbet sol super prophetas, et obtenebrabitur super eos dies. 7Et °confundentur qui vident visiones, et confundentur divini, et Poperient omnes vultus suos, quia Ynon est responsum Dei. 8rVeruntamen ego repletus sum fortitudine spiritus Domini, iudicio et virtute, ut 8adnuntiem Iacob scelus suum et Israél peccatum uum. 9 Audite hoc, principes domus Iacob et iudices domus Israél, qui abominamini iudicium et ‘omnia recta pervertitis, 1° “qui aedi- ficatis Sion in sanguinibus et Ierusalem in iniquitate. 11 %Principes eius in muneribus iudicabant, et “sacerdotes eius in mercede doce- bant, et Yprophetae eius in pecunia divinabant, et “super Dominum requiescebant dicentes: *Nunquid non Dominus in medio nostrum? bNon venient super nos mala. 12 Propter hoc causa vestri °Sion quasi ager arabitur, et Ierusalem “quasi -acervus lapidum erit, et mons templi in excelsa silvarum. 4 Et erit in novissimo dierum, erit mons domus Domini praeparatus in vertice montium et sublimis super colles; et fluent ad eum populi, 2 et properabunt gentes multae et dicent: Venite, ascendamus ad @montem Domini et ad domum Dei Iacob, et docebit nos de viis suis, et ibimus in semitis eius; quia de Sion egredietur lex, et verbum Domini de Ierusalem. 3 Et Ciudicabit inter populos multos rk et corripiet gentes fortes usque in longinquum, et Zconcident gladios suos in vomeres, et hastas suas in ligones; non sumet gens adversus gentem gladium et non discent ultra belligerare. —- 860 — ° rationem, praenuntiat frequentiam populorum, Deique inhabitationem (4, 1-7); populo autem liberationem et contra hostes protectionem (8-13) ; immo de tanta abiectione per Messiam, tempore definito, exaltationem PROPHETIA MICHAEAE 4,4— 6,6 4 Et ¢sedebit vir subtus vitem suam et subtus ficum suam, et /non erit qui deterreat, 9quia os Domini exercituum locutum est. 5 Quia omnes populi ambulabunt unusquisque in nomine dei sui; “nos autem ambulabimus in nomine Domini Dei nostri in aeternum et ra. §‘In die illa, dicit Dominus, Jcongregabo ‘claudicantem et eam quam eieceram colligam et quam adflixeram, 7 et ‘ponam claudican- tem in ™reliquias et eam, quae laboraverat; in gentem robustam, et } “regnabit Dominus super eos °in monte Sion ex hoc nunc et usque in aeternum. 8 Et tu, turris gregis *nebulosa filiae Sion, usque ad te ve- niet, et veniet potestas prima, regnum filiae Ierusalem. 9 Nunc quare maerore contraheris? ¢Nunquid rex non est tibi, aut *consiliarius tuus periit, quia *comprehendit te dolor sicut parturientem? 10 *Dole et satage, filia Sion, quasi parturiens, quia “nunc egredieris de ci- vitate et habitabis in regione et Yvenies usque ad Babylonem: ibi liberaberis, “ibi redimet te Dominus de manu inimicorum tuorum. 11 Et nunc Ycongregatae sunt super te gentes multae, quae dicunt: Lapidetur, et “adspiciat in Sion oculus noster; 12 ¢ipsi autem non cognoverunt cogitationes Domini et non intellexerunt consilium eius, quia °congregavit eos quasi faenum areae. 13 Surge et tritura, filia Sion, quia cornu tuum ponam ferreum et ungulas tuas ponam ae- reas, et °comminues populos muitos et 4interficies (Domino rapinas eorum et fortitudinem eorum Domino universae terrae. 5 Nunc vastaberis, filia latronis. Obsidionem posuerunt super nos, in virga °percutient maxillam iudicis Israél. 2cEt tu, Bethlehem Ephrata, parvulus es in ¢milibus ¢Iuda: ex te mihi egredietur ‘qui sit dominator in Israél, et %egressus eius “ab initio, a diebus aeternitatis. %Propter hoc dabit eos tusque ad tem- pus, in quo parturiens pariet, et /reliquiae fratrum eius converten- tur ad filios Israél. 4 Et stabit et 'pascet in “fortitudine Domini, in sublimitate nominis Domini Dei sui; et convertentur, quia nunc "“magnificabitur usque ad terminos terrae. 5 Et erit iste pax, cum Pyenerit Assyrius in terram nostram et quando calcaverit in domi- bus nostris, et Ysuscitabimus super eum septem pastores et octo pri- mates homines, © et pascent terram Assur in gladio et terram "Nem- rod in lanceis eius, et liberabit ab Assur, cum venerit in terram nostram et cum calcaverit in finibus nostris. 7Et erunt ‘reliquiae Iacob in medio populorum multorum quasi ros a Domino et quasi stilae super herbam, quae non exspectat virum et non praestolatur filios hominum. 8 Et erunt reliquiae Iacob in gentibus, in medio populorum multorum, ‘quasi leo in iumentis silvarum et quasi catulus Jeonis in gregibus pecoruim, qui, cum. transierit et “conculcaverit et ceperit, non est qui eruat. 9% YExalta- bitur manus tua super hostes tuos, et omnes inimici tui interibunt. 10Et “erit, in die illa dicit Dominus: YAuferam equos tuos de medio tui et disperdam quadrigas tuas 11 et *perdam civitates ter- rae tuae et destruam omnes munitiones tuas et auferam ®maleficia de manu tua, et ’divinationes non erunt in te, 12 et Cperire faciam dsculptilia tua et statuas tuas de medio tui, et @non adorabis ultra opera manuum tuarum, 1% et evellam /lucos tuos de medio tui et conteram civitates tuas. 14 Et 9faciam in furore et in indignatione ultionem in omnibus gentibus, quae non audierunt. 6 *Audite quae Dominus loquitur: Surge, °contende iudicio ad- -versum montes, et audiant colles vocem tuam. 2 ¢Audiant montes ydicium Domini, et fortia fundamenta terrae; quia iudicium Domini cum populo suo et cum Israél diiudicabitur. %3¢Popule meus, quid feci tibi? aut /quid molestus fui tibi? Responde mihi. 4 Quia %eduxi te de terra Aegypti et de “domo servientium liberavi te et misi ante fa- ciem tuam 5 scat et Aaron et ‘Mariam? 5 Popule meus, memento, quaeso, Jquid cogitaverit Balach rex Moab, et quid responderit ei Balaam filius Beor de 'Setim usque ad ™Galgalam, "ut cognosceres iustitias Domini. 6 oQuid dignum offeram Domino? €3 Rg 5, 5; Is 17, 2; Sph 3, fv.Is1, 20. ¥3 5°Ze'3; 10% ion Jr’ 2;/ 415 hcf. Zc to, 12. scf. Jr 31, 8. ™CD. 2, 12; §, 3, 7, 8; Jl 2, aus 2 Es 3, 26; 11, 2 Adv. [21). qJr 8, 19. Ts 3, #223, $V. Is.x3,. 8: fcf.: Jo’ 16, 20, 3%. UCle Chu 2; T3: v Is 39, 6, 7. «cf, Is 44, 225 123. ¥ZC 12,.3) 2 cp..7,.10; Ab 12. a cf. Is ro, 7. 5 cf. Jl 3, 13; Mt 3, 12; Le 6 tt, is al, 1S. d cf. Is 23, 18. eJs 3, 11; Zc 4, 14; 6, 5. acf. Mt 21, 13. bcf; 3 Rg 22, 24; Em 3130: c (all) Mt 2, 6. —- cf. Jo 7. 42. 2) Ant. in fr. 3 p. D. 3 Ady. 2,4] R. in D. 3 Adv. dx Rg 23, 23. e cf. Heb 7, “4 ; f Gn 49, 10; Is 9, 6, 7; Jr 30, § 6,3. [21; Zc 9, 9. Ps 80, 2. — cf. Pro 8, 22-25; : f° LA 40f./ I8"-7, Ta. 408.10): 4, 73-18 1%; 12: lIs ao. 11.— cf. cp. 7, 14; Ez 34, 23; Sph 3, 13. ° mcf. Is 11, 2-5. [17. 3s n Ps {i B; lst $25 233 46:1. 132s ocf. Is 9, 6; Zc 9, 10; Eph 2, ret. eRe 18, 13. [r4. g cf.; 18-3 ,78; 33- r Gn 10, 8, 10, If. S$ ViLCp.. 4, tr: Mc 3, 4. — v. Os 5, 14 act. Ps:7, 3; ner 26, If x ¢-Cf..\cp;4,.1, 6. y Zc rm) “6 — cf. Is 2, 8; Ag 23°23; [14; Am 255% zvr.14; Is 27, 10. — cf. Os 8, a-cf..4 Rg’9,. 22. 6 Dt 18, 10. — cf. Is 2, 6. € £0.33, 2. d Ex 23, 24; Dt 16, 22. ecf. Is 17, 8; Tb 14, A f Ex 34, 13. — cf. Dt 16, 21. g cf. - 8; Ps 149, 7; 2 Th ap. OV. 3£).)/% 2s Bh Bee woe C&S 49, 4; EZ 30, 4. dts 1, 18; Os 4, 1; 12, 2. els 5, 4. — cf. Jr 2, 5, 31. 3,4] Antt. in T. Pass. et VV. .in «Improperiis ». f cf. Is:43, 22,. 24: g Ex 12, 50; Os 12, 13; Am jv. Nm 22, $. $°2, 1903; 1. — [cf. Nm 33, 49. —- os: [a — 861 — PROPHETIA MICHAEAE 6,7— 7, 20 (5, 1-14). Eadem, diverso tamen modulo, iam repetuntur, nam Deus per prophetam postquam populum de eius ingratitudine et peccatis arguerat (9-7, 10), bona messianica promittit, unde populus gratias agit (11-20). PIs §7, 15; Dn 3, 93. gq cf. Os 5, 6; Heb 10, 4. ris 1, 11; Os 6, 6. —v. 1 Rg 15,227 ‘Am si oEviga as $4 Rg 3, 273-16, 3; 82,6; 22; 10. — cf. Lv 18, 21. £Lc:12,.14;: Rar 2,513; .0; 20. ucf. Dt 10, 12. 8] R. in fr. 4 p. D. 1 Nor. vist 175s) ele oe @:OS8295 4328-19, 3: b jr 9, 8. — v. Ps 11, 3, 4. c Lv 26, 26; Is 9, 20; Os 4,10; Ag 1, 6. dcf. Sph 1, 3; Ag 1, 6. — v. Dt 28, 38-40. [r3. é€3 Rg 16, 25, 26. — cf. cp. 1, fV..3 Rg 16, 30, 335. 21, 25,26. Vv. 2 6.cl. Ps II, 24518: $9} '¥: d Ps 13, 1-3. ecf. Ps (10), 9; Os 6, 8, 9. § cP 2 Telos x) ae ME ZO 2. toy. - s Byipd AK E Pe LJr 9, 4. mci. Ps 54, 14. ncf. Ps 140, 3; Ecli 28, 28. o (all) Mt 10, 34, 36. — Ez 22, 7; Jr 9, 3, 4. — cf. Mt tro, ‘Ab r vr. Io, [x re s Ps 36, 24. — cf. Pro 24, 16.- ¢t Ps rrr, 4. — cf. tT, 1. uci, Jr ito, 10% 24, 7 VV. 1 g 4. 16. x Ps'36; 6° Edi 32,220. ¥Nv..Ps'78,°10; (912,27: ZCDp. 4, II. @ Ps39.493) ISs10,. 63,426,205 5, b cf. Ps ror, 14; Am 9, 14. cSph 2, 2. @ct. (1s 4%, £%,. 26%. 703-23, 24° 295535 OS 2 FFs wc. tO: 20; ecf, Gn 15, 18. — v. Is 27, 12. LPs 9a. 8?) LC Oe <0. § J 7, 34; O39. 25.327 OES: 24, 2, 92. — Ch Gp, Some 28 37, 4 ex 14-20] L. in sb. OT. Spor. jNm 23, 9; Dt 33, 28. lJr 50, 19. — cf. Zc 10, 10. mv. Js 19, 26. n Ps 77, 12. —v. Is 11, 16. ocf. Is 26, 11. — cf. Is 52, 15. pv. Jd 18, a. qPs 71, 6; Is 49, 23. — cf. Gn 3, 14; Is 65, 25. TS * Cae R. ig 9, 9. iN, BS TS hte scf. Jr 50, 20. — v. Ex 34,6, 7. t PS '¥025"0% ucf. Ps 79, 14. vIs 43, 25; 44, 22. x cf.. P3102, 12; 4s 38, 275° Ze 19] v. Heb. 10, 37. [1, 3. 9 cf. Le 1, 72,73. 12 [Lros.o; a0: z Gn 22, 16-18; 28, 13-15; Ps Curvabo genu ?Deo excelso? __. Mnunquid offeram ei holocautomata et vitulos anniculos? 7 rNunquid placari potest Dominus in milibus arietum, aut in multis milibus hircorum pinguium ? ‘nunquid dabo primogenitum meum pro scelere meo, fructum ventris mei pro peccato animae meae? 8Indicabo tibi, ‘o homo, quid sit bonum et “quid Dominus requirat a te: Utique “facere iudicium et diligere misericordiam et “sollicitum ambulare cum Deo tuo. 9'Vox Domini ad civitatem clamat, et salus erit timentibus no- men tuum: Audite, tribus, et quis approbabit illud? 1 Adhuc ignis in domo impii thesauri iniquitatis, et Ymensura minor irae p J 11 Nunquid iustificabo stateram impiam et saccelli pondera dolosa? 12In quibus “divites eius repleti sunt iniquitate, et habitantes in ea “oquebantur mendacium, et “lingua eorum fraudulenta in ore eo- rum. 13 Et ego ergo coepi percutere te perditione super peccatis tuis. 14¢Tu comedes et non saturaberis, et humiliatio tua in medio tui, et apprehendes et non salvabis, et quos salvaveris in gladium dabo. 15¢Tu seminabis et non metes, tu calcabis olivam et non un- geris oleo et mustum et non bibes vinum; 16 et custodisti praecepta ¢Amri et omne opus domus fAchab et ambulasti in voluntatibus eorum, Yut darem te in perditionem et habitantes in ea in sibilum, et “opprobrium populi mei portabitis. Vae mihi, quia factus sum %sicut qui colligit in autumno racemos vindemiae! Non est botrus ad comedendum, praecoquas ficus desideravit anima mea. 2 °Periit sanctus de terra, et 4rectus in homini- bus non est: omnes “in sanguine insidiantur, ‘vir fratrem suum ad mortem venatur, 3 malum manuum suarum dicunt bonum, 9princeps postulat et iudex in reddendo est, et magnus locutus est desiderium animae suae, et conturbaverunt eam. 4 Qui optimus in eis est “quasi paliurus, et qui rectus ‘quasi spina de saepe. Dies Jspeculationis tuae, visitatio tua venit: nunc erit vastitas eorum. 5/Nolite credere amico et *nolite confidere in duce; ab ea, quae dormit in sinu tuo, ™custodi claustra oris tui. 6 Quia °filius contumeliam facit patri, et filia con- surgit adversus matrem suam, nurus adversus socrum suam, et inimici hominis domestici eius. 7 Ego autem ad Dominum adspiciam; Pexspectabo Deum salvatorem meum; audiet me Deus meus. 8 YNe laeteris, Tinimica mea, super me, ‘quia cecidi; consurgam, tcum se- dero in tenebris: Dominus lux mea est. 9“Iram Domini portabo, quoniam peccavi ei, donec Ycausam meam iudicet et faciat iudicium meum. 7Educet me in lucem, videbo iusti- tiam eius. 10 Et adspiciet inimica mea, et operietur confusione quae Ydicit ad me: Ubi est Dominus Deus tuus? *Oculi mei videbunt in eam; nunc erit in conculcationem @ut lutum platearum. 11 Dies, ut aedificentur maceriae tuae; in die illa “longe fiet lex; 12in die illa et usque ad te veniet 4de Assur et usque ad civitates munitas et a civitatibus munitis usque ad @flumen et fad mare de mari et ad montem de monte. 13 Et 9terra erit in desolationem propter habi- tatores suos et propter fructum cogitationum eorum. 14hPasce populum tuum tin virga tua, gregem hereditatis tuae, jhabitantes solos in saltu, ‘in medio ™Carmeli; pascentur Basan et Galaad iuxta dies antiquos. 15”Secundum dies egressionis tuae de terra Aegypti, ostendam ei mirabilia. 16 °Videbunt gentes et confun- dentur super omni fortitudine sua, ?ponent manum super os, aures eorum surdae erunt, 17 Yingent pulverem sicut serpentes, velut repti- lia terrae perturbabuntur in aedibus suis; Dominum Deum nostrum formidabunt et timebunt te. 18’Quis, Deus, similis tui, *qui aufers iniquitatem et transis peccatum reliquiarum hereditatis tuae? *Non immittet ultra furorem suum quoniam volens misericordiam est. '9 uRevertetur et miserebitur nostri, Ydeponet iniquitates nostras et *proiciet in profundum maris omnia peccata nostra. 20 ¥YDabis veri- tatem Iacob, misericordiam Abraham, *quae iurasti patribus nostris a diebus antiquis. — 862 — eg tn tt en > i ai th ate aera. PROPHETIA NAHUM i) NUS sNinive. Liber visionis Nahum elcesaei. fi 2cDeus aemulator et ulciscens Dominus, ulciscens Dominus et habens furorem; Zulciscens Dominus in hostes suos et irascens ipse inimicis suis. 3 Dominus patiens et magnus fortitudine et /mundans non faciet innocentem ; : Dominus Jin tempestate et turbine viae eius, et er es pulvis pedum eius; 4 hincrepans mare et exsiccans illud et omnia flumina ad desertum deducens. iInfirmatus est Basan et Carmelus, et flos Libani elanguit, 5 Jmontes commoti sunt ab eo, et ‘colles desolati sunt, et contremuit terra a facie eius, et “orbis et omnes habitantes in eo. 6 Ante faciem indignationis eius quis stabit ? et quis resistet in ira furoris eius? Indignatio eius °effusa est ut ignis, et ?petrae dissclutae sunt ab eo. 7 @Bonus Dominus et confortans in die tribulationis et “sciens sperantes in se. 8 Et Sin diluvio praetereunte consummationem faciet loci eius, et tinimicos eius persequentur tenebrae. 9 "Quid cogitatis contra Dominum? vConsummationem ipse faciet ; non consurget duplex tribulatio. 10 Quia, “sicut spinae se invicem complectuntur, sic convivium eorum pariter potantium: Yconsumentur quasi stipula ariditate plena. 11 Ex te exibit cogitans contra Dominum malitiam, mente pertranctans praevaricationem. 12 Haec dicit Dominus: Si perfecti fuerint et ita plures, sic quo- que attondentur, et pertransibit; *adflixi te, et non adfligam te ultra, Set nunc “conteram virgam eius de dorso tuo et vincula tua disrum- pam. 14 Et praecipiet super te Dominus, bnon seminabitur ex nomine _tuo amplius. De “domo dei tui interficiam pou ie et conflatile, Zponam sepulcrum tuum, quia “inhonoratus es. 15/Ecce super montes pedes evangelizantis et adnuntiantis pacem. 9Celebra, Iuda, festivitates tuas et hredde vota tua, ‘quia non 1 adiciet ultra ut pertranseat in te Belial: universus interiit. Ascendit %qui dispergat coram te, 2qui custodiat obsidionem. | Contemplare viam, conforta lumbos, robora virtutem valde, 2quia _reddidit Dominus ¢superbiam Iacob sicut superbiam Israél, quia | vastatores dissipaverunt eos et dpropagines eorum corruperunt. 3 Cli- peus fortium eius ignitus, eviri exercitus in coccineis; igneae Saar 3 currus in die praeparationis eius, et agitatores consopiti sunt. 4In itineribus conturbati sunt, quadrigae collisae sunt in plateis; adspectus -eorum quasi lampades, quasi fulgura discurrentia. 5 Recordabitur } fortium suorum, 9Yruent in itineribus suis; velociter ascendent muros | eius, et praeparabitur umbraculum; §& “portae fluviorum apertae sunt, |) et templum ad solum dirutum, Tet miles captivus abductus est, et ancillae eius minabantur ‘gementes ut columbae, murmurantes in PROPHETIA NAHUM 1,r—2,4 @Hab-25°x3:- Ze 9; tr ME zit — v. eg Aa I. bcp. 2 —v. Jur, 2. 1-10] sai in’ fr, 2 p. D. 5 Nbr. c Ex 20, 5’ 34, 6, 7 etc. dcf. Ecli 12, 4, 7 e Jb 9, 4; Ps 146, 5. f CEA=EX 34.073" Fs 344,12. g.ct.-Ps 17, ‘10-14: 66, .3:--1s 66, I5. k Ps 105, 9. — cf. Is 50, 2. ils 33, 9. ¥ ck. Jtigs-24; Hab 3; 6 Am “6, *¥3. mPs 97, 7. n Jb 9, 13. — cf. MI 3, 2, 3. o Ps 78, 5; 88, 47; Is 30, 27; Lm 2, 3. p Ez 38, 20. — cf. Mic 1, 4. Te Ss rr. -——- v.. Ps 99, 5. - I, 6: Jo 10, 14, 27; 1 Cor pi? 2 Tm:-2; 19. san S 30, 28; spr yh: 2. tIs 8, 22.— cc u“uvr.11. — cf. 4 Rg 19, 22, 23. Dict. Js :4y 27: x Mic 7, 4. — cf. Ac 5, 39. y cf, Js 25% Sci: vr. 15; als 9, 4. — cf. Is 10, 27; 14. 25. 6 cf. Ps 108, er ccf. 4 Rg 10, dcf. Is 38, ret 22-23. é ef: ep. 3,06. f ci, Rm ro, 15. — v. Is 52, 7- es Is oo oa — v. Ez 32, eet Ir £Y...20. 6 Jr 51, 12. c Am 6, 8; 8, 7.— cf. Ps 46, 5. dv. Ps 79, 9-14; Is 5, 1-7. ecf. Ez 23, 14, 15. fick. pes, 2 gcf. Jr 46, 12, 16. fects:1s- 455-2 #is 38; 14: 59, 125 Ez-¥, 36. PROPHETIA NAHUM Assyriaci imperii iit.ritus. Ut populum ulciscatur (Nh 1, 1-10) Deus Ninive eversionem adnunt.at (11-15) atque, urbis obsessione descripta (2, 1-13), ostendit iusium e.us interitum nulla ratione averti posse (3, 1-19), 2, 8 — 3, 19 JVs CPL LoL & cf. Jr 46, 5. EV: Spili 2.18, 25; m Js 2,11; Is 13, 7; 21, 7 (.— CL, PS 2%, 25). Ecli 28,325 418-33; ca Ba p 6. . 3) 45,4; 8. Lm Sef. Ez 10;43. O20 V97' Os 5CD; 35 1: us CD. 2: 5. — cf. Ez 13, 8. vc. PS 45, 10342: 390,: 9 2 cla" Re Aoyo, 33; a Ez 22, 2; 24, 6. 9.— cf. Hab & ch ep 52, 82. {2,12 c ch. Jd §, 22; a c.ep. ayrae Fk 3S §. e Hab 3, 11. fct. 4 Rg 19, 35. Cf <38: 3 TOS AD 7; (20 Pease “cf. Is 47, 9, 12. OCH. 2, M3. jjr 313, 22, 26. — cf. Is 3.17; 47, 3. k Hab 2, 16. 6 Ml 2, 9. — cf. cp. 1, 14; Os 7. mat: $1, 65 AD. 38; 10: n (cf. Sph 2, 13. —) v. cp.1,1. OGL AS ST, 1X98) Jr 28. 8 bp Ec 4, 1; Lm i, 2, 9, 16, 17, q cf. Am 6, 2. 21. fJr 40, 35: Ez. 30,23. SOO 2. 20°) 34s tv. Dntrt,: 43: uIs 66, 19. vIs 20, 4. *As.23,° 16351, 20;.Lm“a; 2%) — cf. ‘Ps 136;''9; Os ‘14, 1X; ¥Hg.3% II. € CL) PS. 2449) 584 aJr25, 17, 22. —cf. Ps 74,9; Ts9Sr) 472 IF 25583 Ab’ ri Oct. iss 36, 6; Ccl, Ftabn re 6. ri Ap vt 13. els 19, 16; Jr 50, 37; 51, 30. f cf. Ecli 48, 19; Is 22, 21, is t's, 3: Ty 6: i cf. Ez 28, 16. ict. CD.:2;5, 0. kcf. Ps 75, 6. bet epe ais. m cf. 3 Rg 22, 17. % Jt 10,) 395 tay. Pee BG 87 Mice 259: oLm 2, 15. — cf. Sph 2, 15. DC eee: TB cordibus suis. 8Et JNinive quasi piscina aquarum aquae eius; ipsi vero *fugerunt. State, state: et non est qui revertatur. 9Diripite argen- tum, diripite aurum; et non est finis divitiarum ex omnibus vasis desiderabilibus. 19 ‘Dissipata est et scissa et dilacerata, et ™cor tabe- scens, et “dissolutio geniculorum, et °defectio in cunctis renibus, et Piacies omnium eorum sicut nigredo ollae. 11 Ubi est habitaculum leonum, et pascua Ycatulorum leonum; ad quam ivit leo, ut ingre- deretur illuc, catulus leonis et “non est qui exterreat? 12 8%Leo cepit sufficienter catulis suis et necavit leaenis suis et implevit ‘praeda speluncas suas et cubile suum rapina. 13 “Ecce ego ad te, dicit Do- minus exercituum, et Ysuccendam usque ad fumum quadrigas tuas, et leunculos tuos comedet gladius, et exterminabo de terra praedam tuam, et “non audietur ultra vox nuntiorum tuorum. Vae, ¢civitas sanguinum, universa mendacii dilaceratione plena bnon recedet a te rapina. 2 Vox flagelli, et vox impetus rotae et °equi frementis et %quadrigae ferventis et equitis ascendentis 3 et “micantis gladii et fulgurantis, hastae et /multitudinis interfectae et gravis ruinae, nec est finis cadaverum, et corruent in corporibus suis. 4 Propter multitudinem fornicationum 9meretricis speciosae et gratae et habentis “maleficia, quae vendidit gentes in fornicationibus suis et familias in maleficiis suis; 5‘4ecce ego ad te, dicit Dominus exercituum, et Jrevelabo pudenda tua in facie tua et ostendam gen- tibus nuditatem tuam et regnis ignominiam tuam §&et proiciam super te abominationes et ‘contumeliis te adficiam et ponam te in exem- ‘plum. 7 Et erit, omnis qui viderit te ™resiliet a te et dicet: ™Vastata est Ninive. (Quis commovebit super te caput? ?unde quaeram con- solatorem tibi? &8@Nunquid melior es “Alexandria populorum, 8quae habitat in fluminibus? Aquae in circuitu eius, cuius divitiae mare, aquae muri eius, 9 ‘Aethiopia fortitudo eius et Aegyptus, et non est finis; “Africa et Libyes fuerunt in auxilio tuo. 1°Sed et Yipsa in transmigrationem ducta est in captivitatem, “parvuli eius elisi sunt in capite omnium viarum, et Ysuper inclitos eius miserunt sortem, et omnes optimates eius confixi sunt in compedibus. 11 Et tu ergo @inebriaberis et eris despecta, et °tu quaeres auxilium ab inimico. 12 cOmnes munitiones tuae 4sicut ficus cum grossis suis: si concussae - fuerint, cadent in os comedentis. 13 Ecce populus tuus °mulieres in medio tui; inimicis tuis adapertione pandentur portae terrae tuae, devorabit ignis vectes tuos. 14/Aquam propter. obsidionem hauri tibi, exstrue munitiones tuas, intra in lutum et calca, subigens tene late- rem. 15 Ibi comedet te ignis, peribis gladio, %9devorabit te “ut bru- chus; congregare ut bruchus, multiplicare ut locusta. 16 Plures fecisti inegotiationes tuas quam stellae sint caeli; bruchus Jexpansus est et avolavit. 17 Custodes tui quasi “locustae, et parvuli tui quasi locustae locustarum, quae considunt in saepibus in die frigoris: sol ortus est, et avolaverunt, et non est cognitus locus earum ubi fue- rint. 18 Dormitaverunt pastores tui, rex Assur, ‘sepelientur princi- pes tui, “latitavit populus tuus in montibus, et non est qui congre- get. 19 Non est obscura contritio tua, "pessima est plaga tua; omnes qui audierunt auditionem tuam °compresserunt manum super te; quia, Psuper quem non transiit malitia tua semper? sponges Cinteesintinialin in PROPHETIA HABACUC Nus quod vidit Habacuc propheta. 2 Usquequo, Domine, clamabo, et non exaudies? vociferabor ad te vim patiens, et non salvabis? 3% °Quare osten- disti mihi iniquitatem et laborem, videre praedam i et iniustitiam contra me, et factum est iudicium | et contradictio potentior? 44¢Propter hoc lacerata est lex, et non pervenit usque ad finem iudicium; —Ss——— quia “impius praevalet adversus iustum, propterea egreditur iudicium perversum. 5/Adspicite in gentibus et videte, admiramini et obstupescite; quia opus factum est in diebus vestris, quod nemo credet cum narrabitur; §& quia ecce “ego suscitabo Chal- daeos, gentem amaram et velocem, ‘ambulantem super latitudinem terrae, Jut possideat tabernacula non sua. 7 Horribilis et terribilis est, ex semetipsa iudicium et onus eius egredietur. 8 /Leviores par- dis equi eius et velociores ™lupis vespertinis, et diffundentur equites eius; equites namque eius de longe venient, “volabunt quasi aquila festinans ad comedendum. 9 Omnes ad praedam venient, facies eorum °ventus urens; et congregabit quasi harenam captivitatem. 1° Et ipse de regibus triumphabit, et tyranni ridiculi eius erunt; ipse Ysuper omnem munitionem ridebit, et “comportabit aggerem et capiet eam. 11 Tunc ‘mutabitur spiritus et pertransibit et corruet: haec est forti- tudo eius dei sui. 12 Nunquid non tu ‘a principio, Domine Deus meus, sancte meus, et “non moriemur? Domine, Yin iudicium posuisti eum et fortem, “ut corriperes, fundasti eum. 143 ¥Mundi sunt. oculi tui, ne videas malum et respicere ad iniquitatem non poteris. Quare respicis super iniqua agentes et %taces devorante impio iustiorem se? J4et facies homines quasi pisces maris et quasi reptile non habens prin- cipem? 15 Totum in °hamo sublevavit, traxit illud in sagena sua et congregavit in rete suum: super hoc laetabitur et exsultabit. 16¢Pro- pterea immolabit sagenae suae et sacrificabit reti suo, quia in ipsis incrassata est pars eius, et cibus eius electus; 17 propter hoc ergo expandit sagenam suam et semper interficere gentes non parcet. ) “Super custodiam meam stabo et figam gradum super munitio- nem et contemplabor, ut videam quid dicatur mihi et quid re- spondeam ad arguentem me. 2 Et respondit mihi Dominus et dixit: ¢Scribe visum et explana eum super tabulas, ut percurrat qui le- gerit eum; 3 quia “adhuc visus procul et apparebit in finem et non mentietur; si moram fecerit, “exspecta illum, quia /veniens veniet et non tardabit. 4 Ecce, qui incredulus est, non erit recta anima eius in semetipso; Yiustus autem in fide sua vivet, 5 et, quomodo vinum potantem decipit, sic erit vir superbus et non decorabitur; qui Adi- latavit quasi infernus animam suam; et ipse quasi mors et non adim- pletur, et ‘congregabit ad se omnes gentes et coacervabit ad se omnes populos. 6 Nunquid non omnes isti super eum /parabolam sument et loquelam aenigmatum eius, et dicetur: “Vae ei, qui mul- tiplicat non sua? Usquequo? Et adgravat contra se densum lutum. 7™Nunquid non repente consurgent qui mordeant te, et suscitabun- tur lacerantes te, et eris in rapinam eis? §"Quia tu spoliasti gentes multas, spoliabunt te omnes qui reliqui fuerint de populis °propter sanguinem hominis et iniquitatem terrae civitatis et omnium habi- tantium in ea. 9”Vae qui congregat avaritiam malam domui suae, ut sit %in excelso nidus eius, et liberari se putat de manu mali! 1° Cogitasti confusionem domui tuae; ‘concidisti populos multos, et peccavit anima tua. 11 Quia ¢lapis de pariete clamabit, et lignum, quod inter _juncturas aedificiorum est, respondebit. PROPHETIA HABACUC 1,1 — 2, 11 ay. PEL in's = , I-16 . in fr. 3 o. D. 4 Nbr. 5 Jb 19, 7; 30, 20; Lm - 8. act. i 9, 2-6. d cf. Mic 8, 2, 3. éVr..13,.19.: — cf. Jb 21,.7; S.74,,;a8 Jb d2< ¥,%2- f (all) Ac 13, 41. — Is 29, 9. cf. Is 28, 21; 29, 14. cf. Dt 28, 49-52. — v. Jr 5s, II, icf. cp. 2, 5; Is 37, 18, 19. jcf. cp. 2, 6. bcf. 2 Rg 1, 23; Jr 4, 133°Lm irs, 6; Sph m Jt 5, 0; Opn 3, 3. 2 cf. Rit 24, 28:—v. Dt 28, 49. ocf. Os 13, 15. ? cf. 1s IIS 47 Jd: 9} 19 f. Nh 3, 12. r Ez 4, 2. 5 (cf. Is 47, 7-11). t Ps 89, 2; 92, 2. “uLm 3, 22. — cf. MI 3, 6. vIs 10, 5-7; Jr 46, 28. SC OLM 3: 33: 2 Mc 6, 12. y cf. Ps 5, 6. — cf. Jb ro, 4. z Jb 12, 6; Jr 12, 1; MI 3, 5. a Ps 34,'22. — cf. Ex 3, 7. 6 cf. Jr 16, 16; Ez 12, 13; Os . & 9S gy, ecf. Is 19, 8. dcf. Sap 13, 10, ecf. cp. 2, 10. als zr, 8. 5 Ps 84, 9. ecf..Is 8, 1; 30, 8; Ap x, ro. d cf. Ez'12, 37; Dn 8, 26; 10, 14. 3] . RR. Antt. etc. T. Adv. e Sph 4, 5, — v. Is 8, 17. f (all) Heb ro, 38. — cf. 2 Pt e (a) Rm z,, 17: Gal..3,411; eb 10, 38. — cf. Jo 3, 36. kls 5, 14. — cf. Pro 27, 20; 30, 15, 10. $ Jr 27, 7. —"tt.. Dp 2, 33:38: ic 2, 4. — v. Nm 23, mls 21, 5-9. n Jr 50, 7 Ez 36, 16; Ab 25. — cf. 1,523 23RE°85333; §S.24 NN 3. ro; ovr. 17. p Jr 22, 23. acfi. Nm 24, 21; Is 14, 13; Ab rcf. cp. 1, 17. [4. scf. Le 19, 40. (55) — 865 tie PROPHETIA HABACUC 2,12 — 3, 14 De Chaldacorum interitu vaticinium. Prophetae interroganti Deus respondet se per Babylonios immane immissurum flagellum in Iuda (Hab 1, 1-11); illumque resumentem (12-17) Deus iubet scribere quae impiis, quae- | £Ecli. 22,9; “Jrxedz,; ¥3° Mic 3, 10. — cf. 3 Rg 16, 34. “Jr 51, 58. — cf. Ecli 14, 20. vIs rr, 9. x Nm 14,21; Js 6,3; Ps 71,19. vcf. Jr 51, 7. z Lm 4, 21. — cf. Gn g, 22. a Nm 3, 6. — cf. Os 4, 7; Ml 2, 9. b Jr 25, 15, 26. ¢ Sap 13, 10; Is 44, ro. d Ps 113, § (bis). — cf. 1 Cor 52.22. ev. 3 Rg 18, 26, 27. f Ps 134, 17; Jr 10, 14; Bar 6, 24. es 10, 5; Jn 2, 8; Mic 1, 2. tcf. Ps 75; 9; Is 41, 1; Sph 55073026 2513}: Ap:8}. 1. avr. 16. — cf. Ps 2-19] Cn. (2) in 2,3) Tr. etc. in v. 2] * Catech. R. IV 9, 9. — R. in Nativ. et Circ. Dii. 3] R. etc. in T. Adv. — v. Jl 3 17, :78. 5 Ps 89, 6. cPs 70, 20; 84, 7; 43, 2. r. 6 ad Ul, arasc. et T. 118, 25, 50; 142, II. d Tb 3, 13; Is 54, 8. — cf. Sap 16, 13; 2 Mc 7, 33. e (Gn 36, 15. — Vv. fb ay 2f): f Dt 33, 2. gNm 14, 21; Ps 71, 19; Is 6, é; ne ao: 4,-27. R. in f 46] v. Cn 5, 14. — R. in fs. ss. Lanc et EG. _ icf. 4 Rg 19, 35. — v. Ex 12, mv. Mic 1, 4. nGn 49, 26; Dt 33, 15; Ps 5 Fi o (id 3, 8) ON. Jd27,.2. qcf. Ps 118, 5. r Dt 33, 26, 27; Ps 17, 11; 67. 34, 35; 103, 3; Is 19, 1; 66, 15. ; sv. Ps 104, 8-11. t Ps 76, 17. u Ex 19, 18; Ps 76, 17. — cf. Ps 96, 5. — v. 5 Le vcf. Ps 92, 3. ycf. Ex 14,22; 15, 8: Ps-77, y a S 10/413! Scf-Nh 3° 3: ack, Js-16, 423°" Pst7)-8. bcf. Ps 45, 7. seg E2713, 12131 Jd. si 4-- Ps dt Par 16, 22°"Ps 04: 15. e Ps 67,22; 109,5; Ecli 36 12. 12 tVae qui aedificat civitatem in sanguinibus et praeparat urbem in iniquitate! 13 Nunquid non haec sunt a Domino exercituum? 4uLaborabunt enim populi in multo igne, et gentes in vacuum et deficient. 14 Quia replebitur terra, ut cognoscant “gloriam Domini, quasi aquae operientes mare. 15/’Vae qui potum dat amico suo mittens fel suum et *inebrians ut adspiciat nuditatem eius! 16 @Repletus es ignominia pro gloria; bbibe tu quoque et consopire. Circumdabit te calix dexterae Do- mini et vomitus ignominiae super gloriam tuam; 17 quia iniquitas Libani operiet te, et vastitas animalium deterrebit eos “de sangui- nibus hominum et iniquitate terrae et civitatis et omnium habitan- tium in ea. 18 Quid prodest sculptile, quia sculpsit illud fictor suus, conflatile et imaginem falsam? quia speravit in figmento fictor eius ut faceret %simulacra muta. 19 Vae “qui dicit ligno: Expergiscere: Surge, lapidi tacenti! Nun- quid ipse docere poterit? Ecce iste coopertus est auro et argento, et fomnis spiritus non est in visceribus eius; 2° 9Dominus autem in templo sancto suo; “sileat a facie eius omnis terra! ORATIO HABACUC PROPHETAE PRO IGNORANTIIS. 2 Domine, “audivi auditionem tuam et timui, Domine, “opus tuum, in medio annorum vivifica illud; in medio annorum notum facies: 4cum iratus fueris, misericordiae recordaberis. 3 Deus ab “austro veniet, et sanctus de monte Pharan, operuit caelos gloria eius, et Ylaudis eius plena est terra. 4 Splendor eius ut lux erit, cormmua in manibus eius, __ ibi abscondita est fortitudo eius. 5 ‘Ante faciem eius ibit mors, et egredietur diabolus ante pedes eius. 6 Stetit et imensus est terram, ladspexit et dissolvit gentes; et ™contriti sunt “montes saeculi, incurvati sunt colles mundi ab itineribus aeternitatis eius. 7 Pro iniquitate vidi tentoria °Aethiopiae, turbabuntur ?pelles terrae Madian. 8 gNunquid in fluminibus iratus es, Domine? aut in fluminibus furor tuus vel in mari indignatio tua, ‘qui ascendes super equos tuos, et "quadrigae tuae salvatio? 9 Suscitans suscitabis arcum tuum, sjuramenta tribubus quae locutus es - tfluvios scindes terrae. 10 uViderunt te et doluerunt montes, gurges aquarum transiit, tdedit abyssus vocem suam, “altitudo manus suas levavit. 11 ySol et luna steterunt in habitaculo suo; #in luce sagittarum tuarum ibunt, in splendore fulgurantis hastae tuae. 12 4Jn fremitu conculcabis terram, bin furore obstupefacies gentes. 13 cEpressus es in salutem populi tui, in salutem cum 4christo tuo, epercussisti caput de domo impii, denudasti fundamentum eius usque ad collum. 14 Maledixisti sceptris eius, capiti bellatorum eius, venientibus ut turbo ad dispergendum me; [scondito. exsultatio eorum, sicut eius qui devorat pauperem in ab- — 866 — que sors Chaldaeis reservetur (2, 1-20). Itaque vates, iudicio Dei adum- brato (3, 1-15), salutem populi inde orituram exaltat (16-19). Calamitates ad salutem messianicam praeparant. Judicium Dei certum et immi- PROPHETIA HABACUC 3, 15-19 15 /Viam fecisti in mari equis tuis, in luto aquarum multarum. 16 /Audivi, et “conturbatus est venter meus, a voce contremuerunt labia mea. ‘Ingrediatur putredo in ossibus meis _ et subter me scateat, jut requiescam in die tribulationis, ut ascendam ad populum accinctum nostrum. 17 Ficus enim non florebit, et non erit germen in vineis: mentietur opus olivae, et arva non adferent cibum; abscindetur de ovili pecus, - et non erit armentum in praesaepibus: 18 Kego autem in Domino gaudebo et ‘exsultabo in Deo Iesu meo. 19 Deus Dominus fortitudo mea et “ponet pedes meos quasi cervorum et “super excelsa mea deducet me victor in psalmis canentem. icf. Ps 76, 19; Is 43, 16. ov 2. Jr 4, Lm 1, 20; cf. tb 20; 277. fa Pro 12, 14. nhl 5 ie jcf. Ps 93, 13; Is 14, 3, 4. ks 61, 10. — cf. Jb 13, 15. 2 Ji 2, 3. — cf. Ps 9, 16; 12, 6; 20, 2; 34, 9; Le 1, 47. 18, 5 & Pe et V. in "fs. SS. Nom. et Cord. J. R. in fs. puriss. Cord. BMV V. #2 Be 2; 18; Ps 17, 34. — cf. » 9. nDt 4 13; * 58, 14; Am 4, 13; Mic 1, o (cf. Ps 4, Bes | pis 38, 20. PROPHETIA SOPHONIAE Ail Domini quod factum est ad Sophoniam filium Chusi filii Godoliae filii Amariae filii Eze- ciae ‘in diebus Plosiae filii Amon regis Iudae. 2cCongregans congregabo omnia a facie terrae, dicit Dominus, 3 dcongreg ans hominem et pecus, congregans volatilia Pic et pisces maris; et €ruinae impiorum erunt, et Idisperdam homines : ==!) a facie terrae, dicit Dominus, 4 et extendam ma- num meam ‘super Iudam et super omnes habitantes Terusalem et 9disperdam de loco hoc reliquias Baal et nomina aedituorum cum sacerdotibus 5 et eos, “qui adorant super tecta militiam caeli et tado- rant et iurant in Domino et iurant in /Melchom, §& et ’qui avertuntur de post tergum Domini, et “qui non quaesierunt Dominum nec in- vestigaverunt eum. 7"Silete a facie Domini Dei, “quia iuxta est dies Domini, quia °praeparavit Dominus hostiam, Psanctificavit vocatos suos. 8 Et erit, in die hostiae Domini @visitabo super principes et super filios regis et ‘super omnes qui induti sunt veste peregrina 9 et vi- sitabo super omnem ‘qui arroganter ingreditur super limen in die il, qui complent domum Domini Dei sui iniquitate et dolo. 0 Et erit, in die illa, dicit Dominus, vox clamoris a “porta pi- Faia et “ululatus a Ysecunda, et contritio magna a collibus. 11 Ululate, habitatores pilae; conticuit 7omnis populus Chanaan, di- sperierunt omnes involuti argento. 12 Et erit, in tempore ille Yscrutabor Terusalem in “lucernis et vi- sitabo super viros @defixos in faecibus suis, bqui dicunt in cordibus suis: Non faciet bene Dominus et non faciet male. 13 Et erit forti- titudo eorum “in direptionem et domus eorum in desertum, et %aedi- ficabunt domos et non habitabunt et ¢plantabunt vineas et non _bi- bent vinum earum. 14 /Tuxta est dies Domini magnus, iuxta est et velox nimis; vox diei Domini amara, tribulabitur ibi fortis. 15 9Dies irae dies illa, dies tribulatonis et angustiae, dies “calamitatis et mi- PROPHETIA SOPHONIAE 1, 1-15 -9] LL. in fr. 4 p. D. 5 Nbr. P*3; 43 b Reg 92; 4x; 4 8, 13. — cf. vr. 18. — v. 4Rg 22, S 4, 3. ecf. Mt 13, 41. f cf. Ez 14, 17. 16, 17. .* 4 Rg 23. 4; Os ro, 5. Jr 19, 13. the 3 Rg 18, 2337.4. Re 19,.32; j 41; Os 10, 2. £11, 5, 33; Jr 49, 1 ! 12d, 03} t7: 1, 6. m cf. Tr 5, 24; Heb 11, 6. % blay’2,"26; ZC 4.. 48. ols 34, 6; Jr 36, 10; Ez 39, 17; 19. pcf. Ex 19, 22; 1 Rg 16, 5. q 4 Rg 24, 12-14; 25, 7. rcf. Mt 22, 11. S$ Che TIARA §, Fs tv. 2 Par 33, 14. “ct. ;:2C Li, fests Rg 22, 14. x Os ” 7, — cf. Zc 14, 21. 3. ra Pee 20, 27:-Lc_15, 8, aJr 48, rr. b Ps 10, 11; MI 2, 17. = cf. eta 4," 13. d Dt 3, Se, 39; Am 5,1 ev. Mic BIS THRU. It'S PCr. VE. 73 Z 7, wae “tr: g Jr 30, 7; Jl 1, 15. [11. Th ual, U.. 9653) 10. h Jb 30, 3 — 867 — PROPHETIA nens (Sph 1, 1-18) in Israél paenitentiam (2, 1-3) in reliquis gentibus SOPHONIAE excidium et desolationem adducet (4-12); ex dispersis autem populis 1, 16 — 3, 11 Ierusalem, etsit plurimis tentatae aerumnis (3, 1-8), salus messianica $ Ji. 3332; Ast 5 18. — cf. Ez | seriae, ‘dies tenebrarum et caliginis, dies nebulae et turbinis, 16 jdies 39, 3; 34 j Mt 24, 31. sil" Jr 4, 19. Ect: Ts'2. 35; m cf cp..3, 6. n Jr to, 18, —cf. Dt 28,20. [10. o cf. Dt 28, 297 Jb'12, 25° Be * ef Bs 78, 3° FE MC%y; 16, @-Ps.82. Tr. Me 43262. ads § ri 20, 7. rEz7,19.—cf. Jb 17, 29; Pro 11,4; Ecli 5, By 10; Mt 16, 26. £0 3. 8. — Ez 36, s. VY oS 85S BO, 23%, acf. Mt 3, 7-12. 6b Am 5, 4, 6. c Ps 75, 10; Is 11, 4. dcf. Dt 30, 15, 19; Am 5, ae ecf. Is 2, 10; 26, 20. i Ze 9% 5, 6. '—'cf, Jr 47, 4, ry ig ie -8. {¢ r 47, 7; Ez 25, 16. (1 30,14; 2 Re 8, 18 etc.). 4 ct. ae ac © jcf. ¥ 13, 3, ‘cb. 3 6. , 95; 10. ncf. Js 19, QCD: 34.3% Ab 19. — Jl 2. 32; p Zc 10, 3; Lc 1, 68. [Mic 4,7. QCD. 3, 20. rct. Jr 48, 27; Ez 25s, 8, 9. $:2: 255. 3,6. ths: jta0,: 3. uls 49, 18. — v. Ez 16, 48. v Dt 29, 23. — v. Is 13, 19. x Is 16, 6; Jr 48, 29-31. y cf. Is 17, 4 -$:-Ps 27,°28° an bo 4%0 10-4; ma Tm 2;-8; oe Gn 10, 5. z CE.Cps.3; 10; 2.30, Ctr: ss ie I2, — Vv. Nha. d (Nh 3, 7). els ns or, 22; IIt-I4. fIs 34, 11. 34, i cf. Ez 25, 5. [9, 8. jJr 18, 16; 19, 8. — cf. 3 Rg Lcf. Lm 20. £Ss- ON Bwseneou ajrs, 3 ¥7,° 833 35. 25: b cf. vr. [2, 9, ro. c Ez aa! oa - cf Mic 3 <3, aft 5, 6 * cf. Conc. Oia’ 's. XIV de a prooem, yn 23; TIy E213, 23" Os ‘Ir a FS. TZ 22 t"26: 4 Jroazc tr. cf. Os 6, ie #V. CD. 2, 4-15. Kop, 24.573 Ze 10:4. lcp. 2, 5. — cf. Ze, 143 9, 8. m cé, jr 26.3, 1. Cis VES 2. oc. Mic 7,,3. Hab 2, 3. — v. Is 8, 17. a.ct. Jl 3 r Ps 78, - hy 10, 25.— cf. Ecli scf.cp. 1, 18. [36, 2 bck; Us 6,25, $6-CEs) JO" 17, -r¥: x Ps 67, 32; Is 45, 14; 60, 4; , 19, 20. — cf. Ac. 8, 27; y cf. Bar i 6; 2. Mc''2,-27. Mic 3, frt. tubae, et clangoris ‘super civitates munitas et super mangulos excel- sos. 17 Et "tribulabo homines, et ambulabunt °ut caeci, quia Domino peccaverunt, et ?effundetur sanguis eorum sicut humus, et corpora eorum @sicut stercora. 18Sed et ‘argentum eorum et aurum eorum non poterit liberare eos in die irae Domini; *in igne zeli eius de- vorabitur omnis terra, ‘quia consummationem cum festinatione faciet cunctis habitantibus terram. Convenite, congregamini, gens non amabilis 2 priusquam pariat iussio quasi pulverem transeuntem diem ®antequam veniat super vos ira furoris Domini, antequam veniat super vos dies indignatio- nis Domini, 3 OQuaerite Dominum, “omnes mansueti terrae, qui iu- dicium eius estis operati; dquaerite iustum, quaerite mansuetum, si quomodo “abscondamini in die furoris Domini. 4/Quia Gaza destructa erit, et Ascalon in desertum; Azotum in meridie eicient, et Accaron eradicabitur. 5Vae Yqui habitatis funiculum maris, gens "perditorum! ‘Verbum Domini super vos, JChanaan, terra Philisthinorum; et di- sperdam te, lita ut non sit inhabitator 6 met erit funiculus maris requies pastorum et caulae pecorum, 7 et Nerit funiculus eius, °qui remanserit de domo Iuda: ibi pascentur, in domibus Ascalonis ad vesperam requiescent, quia ?visitabit eos Dominus Deus eorum et Yavertet captivitatem eorum. 8 Audivi “opprobrium Moab et bla- sphemias filiorum Ammon, quae exprobraverunt populo meo et ma- gnificati sunt ‘super terminos eorum. 9% Propterea “vivo ego, dicit Dominus exercituum Deus Israél, quia Moab Yut Sodoma erit, et ‘ filii Ammon quasi Gomorrha, siccitas spinarum et acervi salis et desertum usque in aeternum; reliquiae populi mei diripient eos, et residui gentis meae possidebunt illos. 10 Hoc eis eveniet “pro super- bia sua, quia blasphemaverunt et magnificati sunt super populum Domini exercituum. 11 Horribilis Dominus super eos et Yattenuabit omnes deos pertae; et adorabunt eum viri de loco suo, “omnes in- sulae gentium. 12 Sed et vos, °Aethiopes, interfecti gladio meo eritis. 13 Et extendet manum suam super aquilonem et Cperdet Assur et Zponet speciosam in solitudinem et in invium et quasi desertum. 14 Et accubabunt in medio eius greges, omnes bestiae gentium, et fonocrotalus et ericius in liminibus eius morabuntur; vox cantantis in fenestra, corvus in Ysuperliminari, quoniam attenuabo robur eius. 15 Haec est civitas gloriosa, “habitans in confidentia, quae dicebat in corde suo: Ego sum, et extra me non est alia amplius. Quomodo facta est fin desertum, cubile bestiae? JOmnis qui transit per eam sibilabit et ‘movebit manum suam. Vae provocatrix et redempta civitas, columba! 2 Non audivit vo- cem et @non suscepit disciplinam, bin Domino non est con Deum suum non appropinquavit. 3¢Principes eius in medio eius quasi leones rugientes, iudices eius upi vespere non relinquebant in mane. 4 eProphetae eius vesani, viri infideles, Tsacerdotes eius pol- luerunt sanctum, iniuste egerunt contra legem. 5 Dominus Y%iustus in medio eius non faciet iniquitatem; hmane, mane iudicium suum dabit in lucem, et non abscondetur; nescivit autem iniquus confu- sionem. 6 ‘Disperdidi gentes, et dissipati sunt janguli earum; deser- tas feci vias eorum, ‘dum non est qui transeat; desolatae sunt civi- tates eorum, non remanente viro neque ullo habitatore. 7 mDixi: Attamen timebis me, “suscipies disciplinam, et non peribit habita- culum eius, propter omnia in quibus visitavi eam; veruntamen 2°di- luculo surgentes corruperunt emnes cogitationes suas; 8 quapropter Pexspecta me, dicit Dominus, in die resurrectionis meae in futurum, quia iudicium meum, 2ut congregem gentes et colligam regna et reffundam super eos indignationem meam, omnem_iram uroris mei; ‘in igne enim zeli mei devorabitur omnis terra. % Quia tunc red- dam populis ‘labium viii > ut invocent omnes in nomine Domini et “serviant ei umero uno. 10%Ultra flumina *Aethiopiae inde su plices mei; filii sii He meorum deferent munus mihi. 11 # die illa non confunderis super cunctis adinventionibus tuis, quibus efflorebit (9-13), atque Israél, protegente Deo, laetabitur (14-20). PROPHETIA Templo renovato davidicae promissiones reservantur, Populi desidia in reaedifi- SOPHONIAE cando templo exprobrata (Ag 1, 1-14), ut operarios excitet, vates novum 3, 12-20 praevaricata es in me, quia tunc °auferam de medio tui magniloquos | 4 cf. Ml 4, r. superbiae tuae, et “non adicies exaltari amplius in monte sancto meo. 12 Et derelinquam in medio tui 2populum pauperem et egenum et ‘sperabunt in nomine Domini. 13/Reliquiae Israél 9non facient iniquitatem nec loquentur mendacium, et “non invenietur in ore eorum lingua dolosa, quoniam ‘ipsi pascentur et accubabunt, et jnon erit qui exterreat. 14 Tauda, filia Sion; iubila, Israél; laetare et exsulta in omni corde, filia Ierusalem: 15 abstulit Dominus iudicium tuum, avertit inimicos tuos; ™rex Israé] “Dominus in medio tui, non timebis malum ultra. 16In die illa dicetur Ierusalem: Noli timere, Sion; °non dissol- vantur manus tuae. 17 Dominus Deus tuus in medio tui fortis, ipse salvabit; Ygaudebit super te in laetitia, silebit in dilectione sua, exsultabit super te in laude. 18 Nugas, qui a lege recesserant, congre- gabo, quia ex te erant; ut non ultra habeas super eis opprobrium. 9Ecce ego “interficiam omnes qui adflixerunt te in tempore illo et ssalvabo claudicantem et eam, quae eiecta fuerat, congregabo et po- nam eos ‘in laudem et in nomen “in omni terra confusionis eorum, 20 vin tempore illo quo adducam vos et in tempore quo congregabo vos. Dabo enim vos in nomen et in laudem omnibus populis ter- rae, “cum convertero captivitatem vestram coram oculis vestris, dicit Dominus. c cf. Jr 7, 4; Ml 3, 9. dis 14, 32; Ez 6, 8. — cf. Jr e cf. vr. 2. (39, 9, 10. tv. Mic 5, 4. [14, 5. j Lv 26, 6; Is 17, 2; Mic.4, 4; ge ae 7 4n$ $:32..0° §4,.1;3..20.2. 10°) 9;0, 14, 15] f 7 fs. puriss. Cord. BMV. m Mt 27, 42; n Dt 28, 14; Ps 45, 6; Zc 2, to, —. cf. Ap 21, 3. LO1LV3ZG O%0 fs J0,. 12; 12h, BF: ocf. Jb 4, 3, 4; Ecli 25, 32; Is 355_ 3+ ? cf. Is 63, 1. q Is 62, 5; Jr 32, 41. rcf. Is 60, 14. s Ez jr 16; Mic 4, 6, 7. 0 1, 49. F ch: JERS) 815 2 us 61, 7. OS FI, 7722 VE 32, 437 ek Sable T7; x'cp, 2. Fy ~ PROPHETIA AGGAEI ‘aiiN anno secundo Darii regis in mense sexto, in die jj; una mensis, factum est verbum Domini in manu Aggaei prophetae ad °Zorobabel filium Salathiel ducem Iuda et ad “Iesum filium @Iosedec sacerdo- tem magnum dicens: 2 Haec ait Dominus exerci- tuum dicens: Populus iste dicit: Nondum venit tempus domus Domini aedificandae. — 3 Et factum est verbum Domini in manu ¢Ag- gaei prophetae dicens: 4/Nunquid tempus vobis est ut habitetis in ‘domibus laqueatis, et 9domus ista deserta? 5 Et nunc haec dicit Do- minus exercituum: ”Ponite corda vestra super vias vestras. 6 ‘Semi- nastis multum et intulistis parum, Jcomedistis et non estis satiati, bibistis et non estis inebriati, operuistis vos et non estis calefacti, et “qui mercedes congregavit misit eas in sacculum pertusum. 7 Haec dicit Dominus exercituum: Ponite corda vestra super vias vestras, 8ascendite, in montem, portate ligna et aedificate domum, et ‘acceptabilis mihi erit, et glorificabor, dicit Dominus. 9 Respexistis ad amplius, et ecce factum est minus; et intulistis in domum, et exsufflavi illud. Quam ob causam? dicit Dominus exercituum, quia domus mea deserta est, et vos festinatis unusquisque in domum suam. 10Propter hoc ™super vos prohibiti sunt caeli ne darent ro- rem, et terra prohibita est ne daret germen suum, 1! et “vocavi sic- citatem super tefrram et super montes et super °triticum et super vinum et super oleum et quaecumque profert humus et super ho- mines et super iumenta et ?super omnem laborem manuum. 12 Et @audivit Zorobabel filius Salathiel et Iesus filius TIosedec | sacerdos magnus et ‘omnes reliquiae populi vocem Domini Dei sui et verba Aggaei prophetae, sicut misit eum Dominus Deus eorum ad eos, et timuit populus a facie Domini. PROPHETIA AGGAEI 1, 1-12 @vn. -853.cp: 2, To; 1 Es’ 4, a4; 1; Zc 5. Par’:3, 19°. 1 49, Ee ; GY FohS. 3.° 2°. ZO. etc. di Par 6, 15; 2 Es 12, 26. é1 Es 56°21: fef. 2 Rg 7, 2. — v. Ps 131, 3- §2 Bs 24.35: 273 JP 33; FOs12. ech. cp. 2, 16,.19, ivr. 9; Dt 28, 38; Mic 6, 15: renee GE cpy,2 287% LY 26,. 265 1595" 20; O84, 10; Mic 6, 14. kcf. Ze 8, to. Lcf.Ps £31, 33, 142 mcf. 3 Rg 17, 1; Jr 5, 24, 25; Zc _8,9,.%2. m4 Rg 8, 1. — cf. 2 Rg 1, 3r; Ps 104, 16. eer: Os. 2594; 4 Pcp. 2, 18; Ps 108, rr; 127, 2; Is 3, ro. qi Es 5, 2. FCP; 35°33 PROPHETIA AGGAEI 1, 13 — 2, 24 prae salomonico exaltat (2, 1-10), aedificantibus autem divinas bene- dictiones promittit (11-20), inter quas exaltatio domus David praeci- puum locum obtinet (21-24). lig SIs 44, 26. — cf. Ml 2, 7. tcp. 2, 5. — cf. Is 43, 5. ici 2 -Pars363 23%) mw Eiss2) oe. v vr. 12. #.Cl. €D..2, 4: 1 ESS, Ss: act? cp: 1, 1. Oi, LV 335° 34,.30. Cep 1 AR d cf. 1 Es 3, 12. 6 Cle WY. 30: f Ze 8, 9. — cf. Ze 4, 6, 7. £ Clecp. HAA: hcp. 1, 13: iv. Ex 19, 4-6; 29. 45. j2 Es 9, 20; Zc 4, 6. 1Zc 8, 13, 14. m (all) Heb 12, 26. nvr. 22. o cf. Ex 31, 16. 8] Ant. in D. 4 Adv. — v. 2 Par 9, 22. pcf. Is 60, 9. get.2is:60, 1; 7 rer ir Par“29,:14;. 16. SCT AUT. t ef: Bc: 6°13; Epi, "i: “vr. 19, 21. 0. Cp.-.7,. 4%. x cf. Ml 2, 7. — v. Lv 10, 10, tI. cel | aa & ae ee 3. Cl: Lv 6, aR 38. aLv 5, 2: 22, 4. — cf. Nm 107.22. b cf. Is 64, 6. CeL Cp.) S83 d.civep..1,<6; «Jl ix, 27: e Dt 28, 22; Am 4, 9. — cf. CD23, 95 fls 9% 137° 9F $333 35; fem g.1 Es .3;;-10;. Ze: 8; :9: RttaLc.8, 13% Heiai 2,. Ba: jcf. Zc 4, 6. ivr. 7. mDn 2, 44; Zc 12, 9. — cf. Mt 24, 7. 10; Zc'9,, 10; ocf. Is 43, 10. f Ecli 49, 13; Jr 22, 24. 13 Et dixit Aggaeus ‘nuntius Domini de nuntiis Domini populo dicens: ‘Ego vobiscum sum, dicit Dominus. 14 Et “suscitavit Do- minus spiritum Zorobabel filii Salathiel ducis Iuda et spiritum Iesu filii Iosedec sacerdotis magni et spiritum Yreliquorum de omni po- pulo, et ingressi sunt et *faciebant opus in domo’ Domini exerci- tuum Dei sui. 2 2JIn die vicesima et quarta mensis, in sexto mense. In anno secundo Darii regis, 2 in bseptimo mense, vicesima et prima mensis, factum est verbum Domini in manu Aggaei prophetae dicens: 3 Loquere ad °Zorobabel filium Salathiel ducem Iuda et ad Iesum filium losedec sacerdotem magnum et ad reliquos populi di- cens: 44Quis in vobis est derelictus, qui vidit domum istam “in gloria sua prima? et quid vos videtis hanc nunc? Nunquid non ita est, quasi non sit, in oculis vestris? 5 Et nunc /confortare, Zorobabel, dicit Dominus, et confortare. Iesu filii Iosedec sacerdos magne, et confortare, omnis populus terrae, dicit Dominus exercituum, et 9fa- cite (quoniam “ego vobiscum sum, dicit Dominus exercituum) 6 ‘ver- bum quod pepigi vcbiscum, cum egrederemini de terra Aegypti; et Jspiritus meus erit in medio vestrum: /nolite timere. 7Quia haec dicit Dominus exercituum: ™Adhuc unum modi- cum est, et ego “commovebo caelum et terram et mare et aridam § et °movebo omnes gentes, et veniet .?Desideratus cunctis geatbus, et Yimplebo domum istam gloria, dicit Dominus exercituum. 9 “Meum est argentum et meum est aurum, dicit Dominus exercituum. 10s’Magna erit gloria domus istius novissimae plus quam primae, dicit Dominus exercituum, et ‘in loco isto dabo pacem, dicit Domi- nus exercituum. 1luJn vicesima et quarta noni mensis, “in anno secundo Darii regis factum est verbum Domini ad Aggaeum prophetam dicens: 12 Haec dicit Dominus exercituum: “Interroga sacerdotes legem di- cens: 13 ¥Si tulerit homo carnem sanctificatam in ora vestimenti sui et tetigerit de summitate eius panem aut pulmentum aut vinum aut oleum aut omnem cibum, nunquid sanctificabitur? Respondentes autem sacerdotes dixerunt: *Non. 14 Et dixit Aggaeus: 9Si tetigerit pollutus in anima ex omnibus his, nunquid contaminabitur? Et re- sponderunt sacerdotes et dixerunt: Contaminabitur. 15 Et respondit Aggaeus et dixit: "Sic populus iste, et sic gens ista ante faciem meam, dicit Dominus, et sic omne opus manuum eorum et omnia, quae obtulerunt ibi, contaminata erunt. 16 Et nunc °ponite corda vestra a die hac et supra, antequam poneretur lapis super lapidem in templo Domini: 17 %cum accederetis ad acervum viginti modiorum, et fierent decem, et intraretis ad torcular, ut exprimeretis quinqua- ginta lagoenas, et fiebant viginti; 18 *percussi vos vento urente et aurugine et grandine omnia opera manuum vestrarum, et /non fuit in vobis qui reverteretur ad me, dicit Dominus. 19 Ponite corda ve- stra ex die ista et in futurum, a die vicesima et quarta noni mensis, a die 9qua fundamenta iacta sunt templi Domini ponite super cor vestrum. 20Nunquid iam semen in germine est, et adhuc vinea et ficus et malogranatum et lignum olivae non floruit? Ex die ista tbenedicam. » 21 Et factum est verbum Domini secundo ad Aggaeum in vice- sima et quarta mensis dicens: 22 %Loquere ad Zorobabel ducem Tuda dicens: Ego movebo caelum pariter et terram 23 et subvertam solium regnorum et conteram fortitudinem regni gentium et ™sub- vertam quadrigam et ascensorem eius, et descendent equi et ascen- sores eorum, vir in gladio fratris sui. 24 In die illa, dicit Dominus exercituum, adsumam te, Zorobabel filii Salathiel °serve meus, dicit Dominus, et ponam te ?quasi signaculum, quia te elegi, dicit Do- minus exercituum. Ee — 870 — PROPHETIA ZACHARIAE ae;||IN mense octavo in “anno secundo Darii regis fa- ctum est verbum Domini ad °Zachariam filium ¢Barachiae filii Addo prophetam dicens: 2 @Iratus est Dominus super patres vestros iracundia; 3 et dices ad eos: Haec dicit Dominus exercituum: fConvertimini ad me, ait Dominus exercituum, et %convertar ad vos, dicit Dominus exercituum; Smee f}} 4 ne sitis sicut patres vestri, ‘ad quos clama- bant /prophetae priores dicentes: Haec dicit Dominus exercituum: Convertimini de viis vestris malis et de cogitationibus vestris pes- simis; et Mon audierunt neque attenderunt ad me, dicit Dominus. 5™Patres vestri ubi sunt? et “prophetae nunquid in sempiternum vivent? 6°Veruntamen verba mea et legitima mea, quae mandavi Pservis meis prophetis, nunquid Y%non comprehenderunt patres vestros et conversi sunt et dixerunt: *Sicut cogitavit Dominus exercituum facere nobis, ‘secundum vias nostras et secundum adinventiones no- stras fecit nobis? 7In die vicesima et quarta undecimi mensis ‘sabath in anno secundo Darii factum est verbum Domini ad Zachariam filium Ba- rachiae filii Addo prophetam dicens: 8&¥*Vidi per noctem, et ecce vir Yascendens super equum rufum et ipse stabat inter myrteta, quae erant in profundo, et post eum “equi rufi varii et albi; 9% et dixi: Quid sunt isti, domine mi? Et dixit ad me Yangelus qui lo- quebatur in me: Ego ostendam tibi quid sint haec. 19 Et respondit vir qui stabat inter myrteta et dixit: @Isti sunt quos misit Dominus ut *perambulent terram, 11 Et responderunt angelo Domini, qui stabat inter myrteta, et dixerunt: Perambulavimus terram, et ecce omnis terra habitatur et °quiescit. 12 Et respondit angelus Domini et dixit: Domine exercituum, Cusquequo tu 2non misereberis Ierusa- lem et urbium Iuda, quibus iratus es? @Iste iam septuagesimus an- nus est. 13 Et respondit Dominus angelo, qui loquebatur in me /verba bona, verba consolatoria. 14 Et dixit ad me angelus qui loquebatur in me: Clama, dicens: Haec dicit Dominus exercituum: 9Zelatus sum Ierusalem et Sion zelo magno. 15”Et ira magna ego irascor super gentes opulentas, ‘quia ego iratus sum parum, ipsi vero adiu- verunt in malum. 16 Propterea haec dicit Dominus: jRevertar ad Ierusalem in mi- sericordiis, et ‘domus mea aedificabitur in ea, ait Dominus exerci- tuum, et ™perpendiculum extendetur super Ierusalem. 17 Adhuc clama dicens: Haec dicit Dominus exercituum: ™Adhuc adfluent civitates meae bonis, et °consolabitur adhuc Dominus Sion et Peliget adhuc Terusalem. 18 Et levavi oculos meos et. vidi, et ecce quattuor cornua, 19 et dixi ad angelum qui loquebatur in me: Quid sunt haec? Et dixit ad me: Haec sunt cornua quae ventilaverunt Iudam et Israél et Terusalem. : 20 Et ostendit mihi Dominus quattuor fabros. 21Et dixi: Quid isti veniunt facere? Qui ait dicens: Haec sunt cornua quae ventila- verunt Iudam per singulos viros, et nemo eorum levavit caput suum; et venerunt isti "deterrere ea, ut deiciant cornua gentium, *quae le- vaverunt cornu super terram Iuda, ut dispergerent eam. Et levavi oculos meos et vidi, et ecce vir, et “in manu eius fu- niculus mensorum; 2et dixi: Quo tu vadis? Et dixit ad me: bUt metiar Ierusalem et videam quanta sit latitudo eius, et quanta longitudo eius. 3 Et ecce Cangelus qui loquebatur in. me egrediebatur, PROPHETIA ZACHARIAE 1,1 — 2,3 av. Ag Fae 1-6] LL. in fr. om D. § Nbr. b1 Es 6, 14; 2 Es 12; 16. — cf. Mt 23, 35. ci Par 6, 39. d2 Es 12, 4. — cf. 1 Es 6, 14. e Jr 2, §. 31 * Conc. Trid. s VI, cp. 5 f Is 30, = jt -37 © So *Ez ; Ml 3,7; Je 4, 8. ic 7, 19. hv. Ps 77, 8 sv. 2 Par 36, 15. 1Cp. 7, 7, 12. Rk Jri3s ¥25, 14,722; Ez 33,.23- lcp. 7, 11; 2 Par 36, 16. — v. t.45, 28: m cf. 4, 10; Lmss,:-7. mcf. Jo 8, 52. ocf. Is 40, 8; Mt 24. 35 ’1 Es 9, 11; Dn, q Dt 28, 2, 15 rLm 2, 17 sEz 2 » 34. 7-11) 2 L. in fs. ss. Ang c. ete. t1 Mc 16, 14. ach. Gis 2, 3-20 ds SHO As vcf. Ap 6, 4. avr. Ap 6, 2, 4, §, 8. — v. cp. 6, 2-7. y vr. 19; cp. 2, 3. — cf. Ap 27, 6: zcf. Heb 1, r4. acp. 6, 7. — cf. Jb 1, 7; 2,2. b cf. vr. 15. cPs 79, 5; 88, 46; Is 6, rr. 12] R. in fs. ss. Ang. c. etc. dcf. Ps ror, 13; _Ecli 36, ts. ecp. 7, 5. — Vv. Jr 25, 11; Dn cp. ae Ye 18. h cf. Is 47, 6; Jl 3, 2. $ €f- 157454, 3. j cpr 8,73. Lef.-cpwi4, 0; 1. Es. 6,4%46 m Jr 31, 39; Ez 40. 3; 47,3. n.cl.. Cpr 2, 4. ols 51, 3, 12. pcp. 2, 12; Is 14, 1. — cf. Ps 131) Ts: G.Cls Sone P2518, ref. Dt 28, 26; Jr 7, 33; Ecli 22, 25. scf. Ps 74, 4, 5. 1-51 3 L. in fs. ss. Ang.c @ kz 40, 3; AP II, 7. b cf. cp. 1, 16. CCp?'t;-95-T9: — 871 — PROPHETIA ZACHARIAE 2,4—4, I2 De theocratia restituenda et de salute messianica obtinenda. Post prooemium (Zc 1, 1-6) et postquam vistonibus de equitibus inter myrteta (7-17), de cor- nibus et fabris (18-21), deque viro funiculum mensorium habente. @cf. Est’9; 10s Be 3857.) g cf. cp. 9, e Ps 124, 2 k Is 48, 20. icf. cp. 7, 14; Ez 5, 10, 12; ¥7;:2¥2 Does, Blt 245631; jcf.Is 52, Ts [Ap 7,1 Ucf. Jr 12, 14. m Dt 32, 19; Ps 16, oe — cf. Pro 7, 2; Ac 9, 4 nis 11, 15. — cf. i A 19, 16. o Ex 39, 10. — cf. & 38, ee pvr. 11; cp. 4, qv. Sph 3, 14. (ct. E Ez 33, 33- r Ps 39, 8. $cp.:8, 33: Is, 123.6; Sph' 3715; 2 Cor , 16. — v. Lv 26, 11. tcp. 8,22.—v. ise 2; 11,10. ucf. Dt ge 9; Jr 10, 16. v.ci; I, x cf. Hab’ 2, 20: Sph. 79 7 acp. 6, 11. — v. 1 Es 3, 2 6 1 Par 27; ‘1 Ps'108} 65 ey. 6; Mt os 10; (Ap 12, 10). . —cf.Rm 8 33, [17 etc. cjJu 9. — cf. Mt 4, “265>29, is ae e Am 4, {1 Bet s 64, 6; Ju 23, gc vr, 7; Lco:4) 26 Ap 7, 14. $cf. vr. 9; Is 6, 7; 27, 9. jcf. es 61, 19, 8 ka Rg 5, §, 22; Is o 42. Lib -30, 14. ie . Cpi%, - T° ee fl 3, 14. —v. Lv 8, 35. ncf. Dt 17, 9 2, 7. o Ex 23, 20; "5 $y 13) 14; Ps 90, 11, — cf. ? cf. ‘Gn a8 12: rcp. 6, 1 ae 78. — cf. Is TUpzF e's SPs 317; 22: Yi <8, 16. — cf. cp. 4, 7, 10. —.v. 1 Es 3, Q-II. tcf. cp. 4, 10; Ap 5, 6 Wer. FUT A. v cf.Mic 4. 4. — v. 3 Rg 4, 25. 1] Ant. in de ss. Ang. c. acp. I, 9, 19. 5b Dn 8, 18; YO::'6,° 20; ¢jr 1, 11, 13; Am 7,.8% 8.2% Ex 28) 33: e Ex Pi 37. — cf. Ap 1, 12; Fir ike vr. 11; Ap ¥1roay gvr. 13. BPs 32, 16, 17} 48, 6, 72-5 cb. Os as. 7: # CD: 2,-9; 65. TS. ocp. 3, 9. p2 Par 16, 9. — v. Pro 15, 3. GCE. NY:-3. 1o; Le 15, 22; Ap mini Iesum dicens: et angelus alius egrediebatur in occursum eius 4et dixit ad eum: Curre, loquere ad puerum istum dicens: ¢Absque muro ¢habitabitur + ghee my /prae multitudine hominum et iumentorum in medio eius. 5 Et ego ero ei, ait Dominus, 2murus ignis in circuitu, et in gloria ero in medio eius. 6 QO, o “fugite de terra aquilonis, dicit Dominus, quoniam ‘in quat- tuor ventos caeli dispersi vos, dicit Dominus. 740 Sion, fuge quae habitas apud filiam Babylonis. 8 Quia haec dicit Dominus exercituum: Post gloriam misit me ad gentes quae spolaves vos; ‘qui enim tetigerit vos tangit ™pupillam oculi mei; 9 quia ecce “ego levo manum meam super eos, et °erunt praedae his qui serviebant sibi, et %cognoscetis quia Dominus exercituum misit me. 10 dLauda et laetare, filia Sion, quia "ecce ego, venio et *habitabo in medio tui, ait Dominus. 11 tEt _applicabuntur gentes multae ad Dominum in die illa et erunt mihi in populum, et shabitabo in me- dio tui, et scies quia Dominus exercituum misit me ad te. 13 4Et possidebit Dominus Iudam partem suam in terra sanctificata et Yeliget adhuc Ierusalem. 13 ®Sileat omnis caro a facie Domini, quia consur- rexit de habitaculo sancto suo. Et ostendit mihi Dominus “Jesum sacerdotem magnum stantem coram angelo Domini, et °Satan stabat a dextris eius, ut adver- saretur ei. 2 Et dixit Dominus ad Satan: “Increpet Dominus in te, Satan, et increpet Dominus in te 4qui elegit Ierusalem. Nunquid non iste ¢torris est erutus de igne? 3 Et Iesus erat /indutus vestibus sordidis et stabat ante faciem angeli. 4 Qui respondit et ait ad eos 9qui stabant coram se dicens: *Auferte vestimenta sordida ab eo. Et dixit ad eum: Ecce ‘abstuli a te iniquitatem tuam et /indui te kmutatoriis. 5 Et dixit: "Ponite cidarim mundam super caput. eius. Et posuerunt cidarim mundam super caput eius et induerunt eum vestibus, et angelus Domini stabat. 6 Et contestabatur angelus Do- 7 Haec dicit Dominus exercituum: Si in viis meis ambulaveris et ™custodiam meam custodieris, tu quoque “iudi- cabis domum meam et custodies atria mea, et °dabo tibi ?ambulantes de his, qui nunc hic adsistunt. amici tui qui habitant coram te, quia viri portendentes sunt: Ecce enim ego adducam Yservum meum ‘Orientem. 9% Quia ecce lapis, quem dedi coram Jesu: super lapidem unum ‘tseptem oculi ‘sunt; ecce, ego caelabo sculpturam eius, ait Dominus exercituum, et uau- feram iniquitatem terrae illius in die una. 1°In die illa, dicit Do- minus exercituum, vocabit vir amicum suum, *subter vitem et subter — ficum. Et reversus est “angelus, qui loquebatur 7 me, et %suscitavit me quasi virum qui suscitatur de somno suo. 2 Et dixit ad me: °Quid tu vides? Et dixi: Vidi. Et ecce dcandelabrum aureum totum, et lampas eius super caput ipsius, et @septem lucernae eius super illud, et septem infusoria lucernis quae erant super caput eius, % et fduae olivae super illud, una a dextris lampadis et una a sinistris. eius; 4et respondi et aio ad angelum, qui loquebatur in me, dicens: Quid sunt haec, domine mi? 5 Et respondit angelus qui loquebatur in me et dixit ad me: 9Nunquid nescis quid sunt haec? Et dixi: Non, domine mi. Et respondit et ait ad me dicens: Hoc est verbum Domini ad Zorobabel dicens: hNon in exercitu nec in robore, sed in spiritu meo, dicit Dominus exercituum. coram Zorobabel? /In planum. Et educet *“lapidem primarium et exaequabit gratiam gratiae eius. 8 Et factum est verbum Domini ad me dicens: % "Manus Zoro- babel fundaverunt domum istam et manus eius ™perficient eam; et "scietis quia Dominus exercituum misit me ad vos. 10 Quis enim despexit dies parvos? Et laetabuntur et videbunt lapidem stanneum in manu Zorobabel. Septem isti oculi sunt) Domini, ?qui discurrunt in universam terram. 11 Et respondi et dixi ad eum: Quid sunt @duae olivae istae ad dexteram candelabri et ad sinistram eius ? 12 Et respondi secundo et dixi ad eum: Quid sunt duae spicaeoli- 8 Audi, Iesu, sacerdos magne, tu et | 7 Quis tu, ‘mons magne, — — 872 — (2, 1-13) regni messianici quaedam delineavit; postquam visionibus de losua mundis vestibus induto (3, 1-10) et de candelabro aureo (4, 1-14) quae sit futura sacerdotalis et regia potestas ostendit; visionibus vero de vo- PROPHETIA ZACHARIAE 4,13 —7,5 varum, quae sunt iuxta duo rostra aurea in quibus sunt suffusoria ex auro? 13 Et ait ad me dicens: Nunquid nescis quid sunt haec? Et dixi: Non, domine mi. 14 Et dixit: *Isti sunt duo filii olei, qui adsistunt *dominatori universae terrae. Et conversus sum et levavi oculos meos et vidi, et ecce *volu- men volans. 2 Et dixit ad me: °Quid tu vides? Et dixi :Ego vi- deo volumen volans, longitudo eius viginti cubitorum et latitudo eius decem cubitorum. 3 Et dixit ad me: Haec est ‘maledictio, quae egreditur super faciem omnis terrae; quia omnis @{fur, sicut ibi scriptum est, iudicabitur, et omnis “iurans ex hoc similiter iudica- bitur. 4 Educam illud, dicit Dominus exercituum, et veniet ad do- mum furis et ad domum fiurantis in nomine meo mendaciter et Jcommorabitur in medio domus eius et consumet eam et ligna eius et lapides eius. 5Et “egressus est angelus qui loquebatur in me et dixit ad me: ‘Leva oculos tuos, et vide quid est hoc quod egreditur. 6 Et dixi: Quidnam est? et ait: Haec est jamphora egrediens; et dixit: Haec est oculus eorum in universa terra. * Et ecce talentum plumbi por- tabatur, et ecce mulier una sedens in medio amphorae; §&et dixit: Haec est impietas. Et proiecit eam in medio amphorae et misit mas- sam plumbeam in os eius. 9 Et levavi oculos meos et vidi, et ecce duae mulieres egredientes, et 'spiritus in alis earum, et habebant alas quasi alas milvi et leva- verunt amphoram inter terram et caelum. 1°Et dixi ad angelum qui loquebatur in me: Quo istae deferunt amphoram? 11Et dixi: ad me: Ut aedificetur ei domus in “terra Sennaar, et stabiliatur et ponatur ibi super basem suam. Et conversus sum et levavi oculos meos et vidi, et ecce quat- tuor quadrigae eeredictites de medio duorum montium, et mon- tes montes %aerei. 2In quadriga prima Pequi rufi, et in quadriga se- cunda equi nigri, %et in quadriga tertia equi albi, et in quadriga quarta equi varii et fortes. 4Et respondi et dixi ad °angelum qui loquebatur in me: Quid sunt haec, domine mi? 5 Et respondit an- gelus et ait ad me: “Isti sunt quattuor venti caeli, qui egrediuntur ut “stent coram /dominatore omnis terrae. In qua erant equi nigri, egrediebantur in 9terram aquilonis, et albi egressi sunt post eos, et varii egressi sunt ad "terram austri; 7 qui autem erant robustissimi exierunt et quaerebant ire et ‘discurrere per omnem terram. Et dixit: Ite, perambulate terram. Et perambulaverunt terram. 8 Et vo- cavit me et locutus est ad me dicens: Ecce qui egrediuntur in ter- ram aquilonis requiescere fecerunt spiritum meum in terra aquilonis. 9 Et factum est verbum Domini ad me dicens: 1° Sume a trans- migratione, ab JHoldai et a Tobia et ab “Idaia, et venies tu in die jlla et intrabis domum Iosiae filii Sophoniae, qui venerunt de Ba- bylone, 141 et sumes aurum et argentum et facies coronas et ™pones in capite ™Iesu filii Iosedec sacerdotis magni dicens: Haec ait Dominus exercituum dicens: Ecce vir, °Oriens no- men eius, et subter eum orietur et Paedificabit templum Domino. 13 Et ipse exstruet templum Domino et Yipse portabit gloriam et sedebit et dominabitur super solio suo, et ‘erit sacerdos super solio suo, et %consilium pacis erit inter illos duos, 14et ‘tcoronae erunt Helem et uTobiae et “Idaiae et YHem filio ‘Sophoniae, ®memoriale in templo Domini, 15 et qui procul sunt venient et “aedificabunt in templo Domini; et @scietis quia Dominus exercituum misit me ad vos. Erit autem hoc, si auditu audieritis vocem Domini Dei vestri. Et factum est %in anno quarto Darii regis, factum est verbum Domini ad Zachariam in quarta mensis noni, qui est °casleu. 2 Et miserunt ad domum Dei Sarasar et Rogommelech et viri, qui erant cum eo, ’ad deprecandam faciem Domini, 3 ut dicerent sacer- dotibus domus Domini exercituum et ¢prophetis loquentes: Nunquid flendum est mihi ¢in quinto mense vel sanctificare me debeo, sicut iam feci multis annis? 4Et factum est verbum Domini exercituum ad me dicens: 5 Lo- quere ad omnem populum terrae et ad sacerdotes dicens: Cum 12 et loqueris ad eum. r Ap ir, 14) bo Pie "6, 5; Mic 4, 13. i fs. ss. Jo. et Paul. acf. Jr 36, 2, 28. bv. cp. 4, 2 é cf. Jri29; 18; Ez 2, 9, ro. — fcp. 8,17; Lv 19, 12; M13, 5. g cf. Pro 3, 5333" Mr24 2% Lv 26, 16. hcp. 1, 9. 6ch icp. tr) 99-6 ).1: jcf. Ez 45, 11. ¢ cf. Os: 4,470, mv. Gn rr, 2 acf. Dn 2, 309. b cf. Ap 6 2, 4. 5, 8. — Vv. cp. & Gp. "fF. "9; d.cf. Ps ie 4: €ep. 3; fp. 4, al Mic 4. 13. Se Si cps :2) 6} Jeo 7F. hef. cp. 9, 14. icp. I, 10. Set. VE. 4: k2 Es 7, 39. 14 Rg 25. 18. M6 Ch Cn. °4,. “5: MCD. Bee 1: OV. . 3, 8. pef. Mt 16, 18; Heb 3. 3. — v. Eph 2, 20-22. d ats 26; -6. r Ps 109, 4; Heb 3. 148, 8. I; 7, 24. 14. — cf. Mt 26, 13 19. — cf. Eph 2, 13, > cep. S21 ,? 22: cf. 1 Rg 13. Th Gch. BS8 01° 6) 14, ecp. 8, 19: Jr 52, 12. — cf. 4 Rg 25. 8. PROPHETIA ZACHARIAE 7,6— 8, 19 lumine volante, de impietate sublata (5, 1-11), deque quattuor quadrigis (6, 1-8). necnon de corona aurea losue imposita (9-15) eiusdem regni mes- stanici sanctitatem et naturam descripsit ; vates populo de ieiunio requi- ict. 4 Rg 25,.25. gv. cP. 1,512. Aci. Is 58. 4, 5. écf. 1 Cor 10, 31. PUES £22 Cpe, ae Bcf. Jr 17, 26. mis 1, 17; Jr 21, 12; Mic 6, 8. — cf. Mt 23. 23. mele Is. 1.523% Jr s...28..——v:: EBx'22,<27,042)..25; ocp. 8, 17. Pcp. 1,) 4. qg2 Es 9, 39. 12] * Catech. R. 1V 14, 9. es" Is 48,. 42, Ez. 12, .:3027-36; 26. S$ici.2: Es 9; 30. $.ct.-4: Par 36, 163.1 Th:2;-26: wis 1, 15; ps II, 11. — v. Pro S1Cl tes. 445 G:CD.5, a4. bcp. 1, 16. € cp: 2, 10. dcf. Is 1, 26. ev 182, 3. fcf. Ps 127, 6; Pro 10, 27. gcf, Ps rr7, 28. kh Jb 42, 2; Mt 14, 36; 19, 26: I, 37. —.v. Gn 18, 14. icp. 10, 16. i Ps 106.3; Is 43, 5; Bar 4, 37. ch, Is: 49,: 22% Ex 37,2, 7,8] V. all. in Ms. v. pro. vit. mortalitate. cp. 13, 9. — v. Jr 24, 7; 31. 3; Ez 11, 20; Os:2,:24. m Jr 4, 2. n2 Rg 16, 21. — cf. Ag 2, 5. ; ¥ Es 56.459 rcf. Os 2, 21, 22; Ag 2, 20. scf. Ag 1, ro. LOA Ihe, 32. u cf. Bar 3 8; Gal 3, 12. v cp. 10, 6. Vv. Gn°12,°2, 3. y Ag 2, 6. 14-20] L. in sb. QT. Spbr. SCl.- 18.31.0283 592;-42% a4V;.Dt_9, 7, 8, 22. b Jr 20, 16. c (all) Eph 4, 25. — v. Is h cf. Jr 39, 2; 52, 6. scp. 7, 3. — cf. t cy ee jcp. 7, 5. — cf. Jr 41, 1. L4 Rg 25, 1. — cf. Jr 52, 4. tens; et *posuerunt terram desiderabilem in desertum. ieiunaretis et plangeretis in quinto et /septimo per hos 9septuaginta annos, /‘nunquid ieiunium ieiunastis mihi? 6 Et, ‘cum comedistis et bibistis, nunquid non vobis comedistis et vobismetipsis bibistis? 7 Nunquid non sunt verba quae locutus est Dominus jm manu pro- phetarum priorum, cum adhuc Ierusalem habitaretur et esset opu- lenta ipsa ‘et urbes in circuitu eius, et ad austrum et in campestri- bus habitaretur? 8 Et factum est verbum Domini ad Zachariam dicens: 9% Haec ait Dominus exercituum dicens: “Iudicium verum iudicate et mi- sericordiam et miserationes facite unusquisque cum fratre suo. 1° Et “viduam et pupillum et advenam et pauperem nolite calumniari, et °malum vir fratri suo non cogitet in corde suo. 11 Et ?noluerunt attendere et Yaverterunt scapulam recedentem et aures suas adgra- vaverunt, ne audirent, 12et "cor suum posuerunt ut adamantem, ne audirent legem et verba quae misit Dominus exercituum in spiritu suo per manum prophetarum priorum, ‘et facta est indignatio magna a Domino exercituum. 13 Et factum est, sicut locutus est, et non audierunt; “sic clamabunt et non exaudiam, dicit Dominus exercituum, 14 et dispersi eos per omnia regna, quae nesciunt et “terra desolata est ab eis, Yeo quod non esset transiens et rever- Et factum est verbum Domini exercituum dicens: 2 Haec dicit Dominus exercituum: @Zelatus sum Sion zelo magno et indigna- tione magna zelatus sum eam. 3 Haec dicit Dominus exercituum: °Reversus sum ad Sion et Chabitabo in medio Ierusalem, et ¢vocabitur Ierusalem civitas veri- tatis, et “mons Domini exercituum mons sanctificatus. 4Haec dicit Dominus exercituum: Adhuc /‘habitabunt senes et anus in plateis Ierusalem, et viri baculus in manu eius prae multi- tudine dierum.’ 5 Et plateae civitatis complebuntur infantibus et puel- lis ludentibus in plateis eius. 6 Haec dicit Dominus exercituum: 9Si videbitur difficile in oculis reliquiarum populi: huius in diebus illis, “nunquid in oculis meis difficile erit? dicit Dominus exercituum. 7 Haec dicit Dominus exercituum: Ecce ‘ego salvabo populum meum /de terra orientis et de terra occasus solis 8 et adducam eos, et habitabunt in medio Ierusalem et /erunt mihi in populum, et ego ero eis in Deum “in veritate et in iustitia. 9 Haec dicit Dominus exercituum: "™Confortentur manus vestrae, qui auditis in his diebus sermones istos per os %prophetarum, in Pdie qua fundata est domus Domini exercituum, ut templum aedi- ficaretur. 10 Siquidem ante dies illos Ymerces hominum non erat nec merces iumentorum erat, neque introéunti neque exeunti erat pax prae tribulatione, et dimisi omnes homines, unumquemque contra proximum suum; 1! nunc autem non iuxta dies priores ego i reliquiis populi huius, dicit Dominus exercituum, 12sed ‘semen pacis erit: ‘vinea dabit fructum suum, et ‘terra dabit germen suum, et caeli dabunt rorem suum, et possidere faciam reliquias populi huius universa haec, 1% et erit, sicut “eratis maledictio in gentibus, domus Iuda et domus Israél, “sic salvabo vos, et “eritis benedictio YNolite timere, confortentur manus vestrae. 5 14Quia haec dicit Dominus exercituum: *Sicut cogitavi ut ad-~ fligerem vos, cum %ad iracundiam provocassent patres vestri me, dicit Dominus, 15 %et non sum misertus; sic conversus cogitavi in diebus istis ut benefaciam domui Iuda et Ierusalem: nolite timere. 16 Haec sunt ergo verba quae facietis: “loquimini veritatem unus- quisque cum proximo suo, %veritatem et iudicium pacis ‘iudicate in portis vestris, i ‘ cogitetis in cordibus vestris et Yiuramentum mendax ne diligatis; omnia enim haec sunt quae odi, dicit Dominus. 18 Et factum est verbum Domini exercituum ad me dicens: 19 Haec dicit Dominus exercituum: Ieiunium “quarti et ieiunium iquinti et ieiunium ‘septimi et ieiunium ‘decimi erit domui Iuda 17et unusquisque fmalum contra amicum suum ne — EO ————— ———— —- Se ee ed —————— EEE Ee eae pave renti (7, 1-3) respondet quid a singulis Diftus requirat (4-14) et quo pacto quae promisit daturus sit (8, 1-23) additqgue Deum, debellatis hostibus (9, 1-7), paraturum esse regnum, ad quod undequaque filii Israél con- PROPHETIA ZACHARTAE 8, 20 — 10, 7 in ™gaudium et laetitiam et in sollemnitates praeclaras; veritatem tantum et pacem diligite. 20 Haec dicit Dominus exercituum: Usquequo veniant populi et habitent in civitatibus multis, 21! et vadant habitatores unus ad al- terum dicentes: “"Eamus et °deprecemur faciem Domini et ?quaera- mus Dominum exercituum; vadam etiam ego. 22 Et %venient populi multi et gentes robustae ad quaerendum Dominum exercituum in Ierusalem et deprecandam faciem Domini. 23 Haec dicit Dominus exercituum: In diebus illis, in quibus apprehendent *decem homines *ex omnibus linguis gentium, et ap- prehendent fimbriam viri Iudaei dicentes: Ibimus vobiscum, audi- vimus enim quoniam ‘Deus vobiscum est. Onus verbi Domini in terra Hadrach et *Damasci requiei eius, quia Domini est cculus hominis et omnium tribuum Israél. 2?>Emath quoque in terminis eius et °Tyrus et Sidon; ¢adsumpserunt quippe sibi sapientiam valde. 3Et aedificavit Tyrus “munitionem suam et fcoacervavit argentum quasi humum et aurum ut lutum platearum. 4Ecce Dominus possidebit eam et percutiet 9in mari fortitudinem eius, et “haec igni devorabitur. 5 ‘Videbit Ascalon et timebit, et Gaza et dolebit nimis, et Accaron, quoniam confusa est spes eius; et peribit rex de Gaza, et Ascalon non habitabitur, et sedebit jiseparator in Azoto, et disperdam superbiam Philisthinorum 7 et auferam ‘sanguinem eius de ore eius et “abominationes eius de medio dentium eius, et “relinquetur etiam ipse Deo nostro, et erit quasi °dux in Iuda, et ?Accaron quasi Iebusaeus. § Et %circumdabo domum meam ex his qui militant mihi ‘euntes et revertentes, et snon transibit super eos ultra exactor, ‘quia nunc vidi in oculis meis. 9 uExsulta satis, filia Sion, iubila, filia Ierusalem: *ecce 7Rex tuus veniet tibi iustus et salvator; Yipse pauper et ascendens super asinam et super pullum filium asinae. 19Et “disperdam quadrigam ex Ephraim et equum de Ierusalem et dissipabitur arcus belli, et “oquetur pacem gentibus, et potestas eius a mari usque ad. mare et a flumi- nibus usque ad fines terrae. 11 Tu quoque in “sanguine testamenti tui Zemisisti vinctos tuos de “acu in quo non est aqua. 12 Conver- timini ad munitionem, vincti spei; hodie quoque adnuntians /dupli- cia reddam tibi; 13 quoniam extendi mihi Iudam quasi arcum, implevi Ephraim et suscitabo filios tuos, Sion, super filios tuos, 9Graecia, et ponam te quasi gladium fortium. 14 Et Dominus Deus super eos videbitur, et exibit ut fulgur “iaculum eius, et ‘Dominus Deus in tuba canet et vadet in Jturbine austri, 15 Dominus exercituum 'pro- teget eos, et ™devorabunt et subicient lapidibus fundae, et “biben- tes inebriabuntur quasi a vino et replebuntur ut phialae et quasi cornua altaris. 16 Et salvabit eos Dominus Deus eorum in die illa, ut Pgregem populi sui, quia lapides sancti elevabuntur super terram eius. 17 Quid enim bonum eius est et quid pulchrum eius, nisi @fru- mentum electorum et vinum germinans virgines? 10 Petite a Domino pluviam in tempore serotino, et Dominus faciet nives et °pluviam imbris dabit eis, singulis herbam in agro. 2Quia simulacra “4locuta sunt inutile, et ¢divini viderunt men- dacium, et ‘somniatores locuti sunt frustra, vane consolabantur; idcirco Yabducti sunt quasi grex: adfligentur, quia non est eis pastor. 3 Super pastores iratus est furor meus, et ‘super hircos visitabo; quia visitavit Dominus exercituum gregem suum, domum luda, et posuit eos quasi equum gloriae suae in bello. 4Ex ipso Jangulus, ex ipso /paxillus, ex ipso arcus proelii, “ex ipso egredietur omnis exactor simul. 5 Et erunt quasi fortes “conculcantes Jutum viarum in proelio et bellabunt, quia Dominus cum eis; et %confundentur ascensores equorum. 6 PEt confortabo domum Iuda et Idomum Io- seph salvabo et Tconvertam eos, quia *miserebor eorum, et erunt sicut fuerunt, quando non proieceram eos; ‘ego enim Dominus Deus eorum et exaudiam eos. 7 Et erunt quasi fortes Ephraim, et “laeta- bitur cor eorum quasi a vino, et filii eorum videbunt et Ylaetabun- g cf. Ez 26. 17. mIs 35, 10. 19b-20a] Cp. ad prm. in frr. ncf. cp. 2, 11; 14, 16; Is 2, 3. ov. ‘cp. 7,° 2. px Par 16; 11; Ps 104, 4; Am GEp.2, Tk. 5, 6 etc. 7 Chi, Son 38, 74) 42. scf. Is 66, 18; Ap 5, 9. &cf.'\%, Cor. 14,, 24,2577 ° av.Is17, tr. [Rg 14, 25. b Jr 49, -! reg 3 Rg 8, 65; 4 Cc 28, Ned, f Ez 28, 4, 5. gt ; h Ez 28, 18. #Sph 2, 41; Jr 47. 1 sqq. $ Sct Dt 23. 2). v. Lv 3, 17. mcf. Is 66, 17. #ot..-3S 245-3; OCD, 12. 530s : p S 13, 3; 15, 25, 45. — CI. a ef.-cp. 2, §. ti Ae 10, 89. rSph 3, 6. — cf. cp. 7, 14. scf. cp. 10, 4. ECl. GB. 325.4. OED. IS Bis. 5,7 540 ta, 12, 13. — Cm., Of. etc. in Nativ. Dini et T. ger “cp. 2, 10; Sph 3, 14. v (all) Mt 2z, 5. x Jr 23,5; Mic 5, 2. {15. y Mt 11, 29; 2 Cor 10, 1. zcf. Os 2, 18; Mic 5, 10. 10] v. Mic 5, 2, 4. av. Mic 5, 5. 6 Ex 23, 31; Ps 71, 8; 88, 26. — cf. Ps 79, 9-12. c Ex 24, 8. d1s*43, 9 Br, 452 61, 1. ecf. Gn 37, 24; Jr 38. 6. fv. Is 61, 7. | he pe 4%) 23; Dn 8, 23, 22: hcf. Ps 17, 15. icf. Is 27, 13. jis 21, 1. lcp. 12, 8. — cf. cp. 10, §. mcp. 12, 6 ncp. 10, 7. oct. Ev 4 18, 25: b Ps 99, 3. — cf. Ez 34, 31. 16) Cm, in fs. s. Franc. a § uln. @-cfs 7180623"8% 9; rag 19882: aJiiia 22. b cf. bt Ut, 34; dete Fhe c (Ps 134, 7). d Hab 2, 18. 6h CD. Ts, 2 EJE 234; 28. g Ez 34. 5. 6. — cf. Mt 9, 36. h cf. Ex 34,10.— v. cp. 11,17. icf. Ez 34, 17-21. jci; cD. 4,. 72. Ps,8% 75 224° Is 19. 13; Sph 3, 6 LIs 22, 23. mcf. Jr 30, 21. ncf. cp. 9, 15. o cf. Ps 10. 8. pvr. 12. qacp. 8, 7, 13. r Jr 3, 18. sis 14, 1. — cf. Jr 30, 18. * fcp. 13, 9. “cp. 9, 15. — cf. Ps 103, 15; Ecli 31, 35. v Jl 2, 23; Hab 3, 18. — 875 — PROPHETIA ZACHARIAE 10,8 — 12,6 gregabuntur (8-10, 12), eis tantummodo reiectis, qui in pastorem a Deo electum contumaces (11, 1-14) malum pastorem sibi elegerint (15-17). Quod quidem, descriptis hostibus contra electum populum colligatis xIs 5, 26. — cf. Is 7, 18. ae 31. 10, 12. — v. Os 1,11. z Ez 36, 10, 11, 37. — cf.. Gn 16, Io. g.c1: 08 2,..2%, b Ez 6, 9. — v. Dt 30, 1-3. PIS TE IT 295 1s ROS oad ee dcf. Mic 7, 14. é€Is 49, 19, 20. 738 11, 1%. ci Oo, 13. cf. Mic 4. 5. @cfinds2} 13; Ez.275 $6, b Jr 25, 34. cJr 12, 5; 49, 19. — cf. Js 3, 15. dvr. 7. e Jr 23, 1; Ez 34, 3. — cf. Mic 33 24°33 f Os 12, 8. m Ps 26, 13; Mic 3, 3. ncf. Gn 23, 16; Jr 32, 9. 12b, 13] Ant. in fr. 2 mai. hebd. o Mt 26, 15. — cf. Ex 21, 23. p (all) Mt 27, 9, ro. qv. 4 Rg 24, 16-20. r cf. Ez 34, 3, 4; Jo 10, 12,13. $V JEs23, 2: fcf. 4 Rg.25,°7. av. Nh, 1. bv. Is 42, 5; 44, 24. cls 48, 13 dcf. cp. 14, 2. ecp. 14, 14. fcp. 13, 1, 4; 14. 6, 8; Is 2 Ci cf. Ecli 6, 22;Js 28,:26, ,44; Le 20, 18. icp. 14, 2: Mic 6, 11. jcf. Dt 28, 28. Icf. cp. 9, 8. m cp. 6, 7 RAD 18: Is ro). 2g Essig: MI 4. 1. — cf. bp SbF. tur, et exsultabit cor eorum in Domino. & ululatus pastorum, quia vastata est magnificentia eorum; vox rugitus leonum, quoniam vastata est “superbia Iordanis. 4Haec dicit Dominus Deus meus: ¢Pasce pecora occisionis, 5 quae qui possederant occidebant et non dolebant et vendebant ea dicentes: Benedictus Dominus, /divites facti sumus; et pastores eorum non parcebant eis. 6 Et ego non parcam ultra super habitan- tes terram, dicit Dominus; ecce ego rahash homines, unumquemque in manu proximi sui et in manu regis sui; et concident terram, et non eruam de manu eorum. 7Et pascam pecus occisionis propter hoc, o Ypauperes gregis. Et adsumpsi mihi duas virgas, unam vocavi hdecorem et alteram vocavi ‘funiculum. Et pavi gregem 8 et jsuccidi tres pastores in mense uno, et contracta est anima mea in eis, siquidem et anima eorum variavit in me, 9 et dixi: Non pascam vos, ‘quod moritur moriatur, et quod succiditur succidatur; et ‘reli- qui “devorent unusquisque carnem proximi sui. 1° Et tuli virgam meam, quae vocabatur decus, et abscidi eam, ut irritum facerem foedus meum quod percussi cum omnibus populis. 11 Et im irritum deductum est in die illa; et cognoverunt sic pauperes i i : sb : ti res. gregis, qui custodiunt mihi, quia verbum Domini est. .12 Et dixi ad eos: Si _ bonum est in oculis vestris, adferte mercedem meam et, si non, quie- scite. Et “appenderunt mercedem meam °triginta argenteos, 13 et dixit Dominus ad me: Proice illud ad statuarium, ?decorum pretium quo appretiatus sum ab eis. Et tuli triginta argenteos et proieci | : illos in domum Domini ad statuarium. 14 Et praecidi virgam meam secundam, quae appellabatur funiculus, ut dissolverent germani- tatem inter Iudam et Israél. 15 Et dixit Dominus ad me: Adhuc sume tibi vasa @pastoris stulti; 16 quia ecce ego suscitabo pastorem in terra, "qui derelicta non visitabit, dispersum non quaeret et contritum non sanabit et id quod stat non enutriet et carnes pinguium comedet et ungulas eorum dis- solvet. 1780 pastor et idolum derelinquens gregem, gladius super bracchium eius et super oculum dextrum eius: bracchium eius aridi- tate siccabitur, et toculus dexter eius tenebrescens obscurabitur. 12 @Onus verbi Domini super Israél. Dicit Dominus %extendens caelum et °fundans terram et fingens spiritum hominis in eo: 2 Ecce ego ponam Jerusalem superliminare crapulae 2omnibus pape lis in circuitu; sed et *Iuda erit in obsidione contra Ierusalem. 3 Et erit, fin die ila ponam Ierusalem %apidem oneris cunctis populis: komnes qui levabunt eam concisione lacerabuntur, et ‘colligentur adversus eam omnia regna terrae. 4In die illa, dicit Dominus, per- cutiam omnem equum Jin stuporem et ascensorem eius in amentiam, et super domum Iuda aperiam oculos meos et omnem equum popu- lorum percutiam caecitate. 5 Et dicent “duces Iuda in corde suo: Confortentur mihi habitatores Ierusalem in Domino exercituum, Deo eorum. © In die illa ponam “duces Iuda sicut caminum ignis in lignis et sicut faciem ignis in faeno, et devorabunt ad dexteram et ad sini- _— 876 — ee eS = eae ee ee eee i i et a f impeditisque, quominus praevaleant et religuias Deo fideles et sub ipsius protectione tutas destruant (12, 1-14-7), denuo vates inculcat, et epilogi ad instar, prosperitatem messianicam, quasi aquas de Jeru- PROPHETIA ZACHARIAE 12, 7 — 14, 10 quia mendacium locutus es in nomine Domini; stram omnes populos in circuitu, et habitabitur Ierusalem rursus in loco suo in Ierusalem, 7 et salvabit Dominus tabernacula Iuda, sicut in principio, ut non magnifice glorietur domus David et gloria habi- tantium Ierusalem contra Iudam. §&In die illa °proteget Dominus habitatores Ierusalem; et erit, {qui offenderit ex eis in die illa quasi David, et domus David quasi Dei: *sicut angelus Domini in conspectu eorum. 9% Et erit, in die illa *quaeram conterere omnes gentes, quae veniunt contra Ierusalem, 1% et ‘effundam super domum David et super habitatores Ierusalem spiritum gratiae et precum, et “adspicient ad me quem confixerunt et Yplangent eum planctu “quasi super uni- -genitum et dolebunt super eum, ut doleri solet in morte primoge- niti. 11 /In die illa magnus Yerit planctus in Ierusalem “sicut planctus Adadremmon in campo @Mageddon, 12 et planget terra, °familiae et familiae seorsum; familiae domus David seorsum et mulieres eorum seorsum, 13 familiae domus ¢%Nathan seorsum et mulieres eorum seorsum, familiae domus Levi seorsum et mulieres eorum seorsum, familiae °Semei seorsum et mulieres eorum seorsum: 14 omnes familiae reliquae, familiae et familiae seorsum et mulieres eorum seorsum. | 3 “In die illa erit “fons patens domui David et habitantibus Ieru- salem “in ablutionem peccatoris et menstruatae. 2 Et erit, in die illa, dicit Dominus exercituum, ¢disperdam nomina idolorum de terra, et non memorabuntur ultra, et /pseudoprophetas et 9spiritum immun- dum auferam de terra. 3 Et erit, “cum prophetaverit quispiam ultra, dicent ei pater eius et mater eius, qui genuerunt eum: Non vives, et configent eum pater eius et mater eius, genitores eius, cum prophetaverit. 4 Et erit, in die illa ‘confundentur prophetae, unusquisque ex visione sua, cum prophetaverit, nec operientur /pallio saccino, ut mentian- tur, 5sed dicet: “Non sum propheta: homo agricola ego sum, quo- niam Adam exemplum meum ab adulescentia mea. 6 Et dicetur ei: Quid sunt plagae istae in medio manuum tuarum? Et dicet: His plaiea puis sum in domo eorum qui diligebant me. Framea, suscitare super /pastorem meum et super virum cohae- rentem mihi, dicit Dominus exercituum: ™percute pastorem, et disper- gentur oves, et “convertam manum meam ad parvulos. 8 Et erunt in omni terra, dicit Dominus: partes duae in ea dispergentur et deficient, et °tertia pars relinquetur in ea 9 et ?ducam tertiam par- tem per ignem et uram eos sicut uritur argentum et probabo eos sicut probatur aurum. @Ipse vocabit nomen meum, et ego “exaudiam eum. *Dicam: Populus meus es, et ipse dicet: Dominus Deus meus. ] Ecce “venient dies Domini, et dividentur spolia tua in medio tui, 2et %congregabo omnes gentes ad Ierusalem in proelium, et “capietur civitas, et %vastabuntur domus, et mulieres violabun- tur, et fegredietur media pars civitatis in captivitatem, et reliquum populi non auferetur ex urbe, 3et %egredietur Dominus et proelia- bitur contra gentes illas, sicut proeliatus est in die certaminis. 4 Et stabunt pedes eius “in die illa ‘super montem Olivarum, qui est contra Ierusalem.ad orientem, et scindetur mons Olivarum ex media parte sui ad orientem et ad occidentem, praerupto grandi valde, et, separabitur medium montis.ad aquilonem et medium eius ad meri- diem. 5 Et fugietis ad vallem montium eorum, quoniam coniungetur vallis montium usque ad proximum, et fugietis sicut fugistis a facie iterraemotus in diebus Oziae regis Iuda, et ‘veniet Dominus Deus meus, “omnesque sancti cum eo. ‘ 6 Et erit, in die illa ™non erit lux, sed frigus et gelu, ‘et erit dies una, °quae nota est Domino, non dies neque nox, et ?in tem- pore vesperi erit lux. 8 Et erit, in die illa %exibunt aquae vivae de ocp. 9, 15. pcp. 2, 4; 14, 10, 11. q cf. Is 60, 22. [20; 19, 27. rcf. 1 Rg 29, 9; 2 Rg 14, 17, s cf. cp. 14, 3. [et Clav. 10-13, 9] 1. in fs. ss. Lane. 10, 11; 13,6,7]) L. ut s. etc. 10] v. Jo 19, 36, 37. — R., Ant., Cm. ut s. tcl: jr Br; 0. Vv. i 2, 48: a 1 u (all) Jo 19, 37. — cf. Ap ft, 7. 11,10) v. Mr 15, 46. Sct. % Par 3s, 24, 25. ajd 5, 19; 4 Rg 23, 29. b cf. Mt 24, 30; Ap i, 7. act. cp 5,.3- d2 Rg 5, 14; Le 3, 31. eNm 3, 18. av. cp. 12, 3. 1] v. Jo 19, 34; 1 Jo 5, 6. — R. in fs. ut s. cp. 12, 10. bIs 12, 3; 55, 1. — cf. Ez 36, c cf. Lv 15, 19-24; 16, 1-34. [25. d Mic 5, 12, 13. — cf. Jr 10, e Ex 23, 13. [11; Ez 30, 13. fJr 14, 15. — cf. Ac 8, 20; £3, 10% gcf. Mr 9, 38: 16, 17; Ac 5, 16; 16, 18 etc. icf. Mic 3, 7. jcf. 4 Rg 1, 8; Mt 3, 4. Wor. Am 7-145 =. 5] Ant. in fs. s. Isid. agr. 6] v. Ps 21, 17. — Ch. in off. v. de Pass. ad sxt. R., Ant. etc. ut. S. Cp. — cf. Jo 16, 31. nacf. Mt 18, 6; Mr 9, 41. ocf. cp. 14, 2. p Ps 65, 10, 12; Is 48, 10; Ml a. Bestel Tt, 7 acf. Ps 49, 15. rcp. 10, 6. [11, 20. scp. 8, 8; Os 2, 24. — v. Ez als 39, 6. — cf. Jl 1, 15. bcp. 12, 3. — cf. Jl 3, 2. é cf. Le 21,-84, d Is 13, 16. eLm 5, 11. cc cp. 12, 9; Ap 19, 19. cf. vr. 1. — Vv. cp. 12, 3. i2 Rg 15, 30; Mt 21, 1. — cf. Ez 11, 23. 5,7] R. Ant. etc. T. Adv. jAm 1, ft. 1 Mt 16, 27. — cf. Ps 67, 18. m Dt 33, 2; Dn 7, 10. — cf. nm Jl 2,2. {x Th 3, 13: Ju ra: o Mt 24, 36; Mr 13, 32; Act. pcf. Is 30, 26. [7.° Ierusalem; medium earum ad ‘mare orientale. et medium earum ad | sf. Is’33, '16. mare novissimum: in aestate et in hieme erunt; %et serit Dominus | ¢ Ps 46, 8: 96, 4 AP a1,¢ 15. rex super omnem terram. In die illa erit Dominus “unus, et Verit Ps 21; I, 14 . 10 : uEph4,5,6. vecf.cp. 13, 1. nomen eius unum, et revertetur omnis terra usque ad desertum | % (fs 18, 24) y Is 15, 32. de “colle YRemmon ad austrum Ierusalem et exaltabitur et *ha- | zcp. 12, 6. — cf. cp. 2, 4. elon 877 anaes PROPHETIA ZACHARIAE 14, 11-21 salem egredientes et totam reficientes terram, repraesentat (8-2!). Ut se ad iudicium messianicum praeparent, revocata peculiari in Israél caritate Dei (Ml 1, 1-5), sacerdotes ob neglectum cultum exprobran- 35:20,-2; 37, 12; 38;.7. 4 Re 14, 13; Jr 31; 38. 2 Es 35235 4)r 31, 38. Ap 22, 3: Jr 33, 16. Fo an Jr 23, 6. a b c d e Poekrv0 1s. 318; 2 cf. tp. 12, 2. Acf. cp. 2,9; Ez 39, 10. iv, cp. 8, 21. jcf. vr. 9. lcf. Nh 1, 15. — v. Lv 23, 34. mv. LV 23. 39-43. nv. Is 60, 12. ov. 3 Re 17, x; p Ex 28, 36; Is 23, 18; Mic 4, 13. q Er 44, iF Ui 36 £74, Abe, 27.i=~ cf... Mto2t, (ta. Jor-2., r (Bi 75 £, Bs bitabit in loco suo a “porta Beniamin usque ad locum portae prio- ris et usque ad portam angulorum, et a °turre Hananeel usque ad torcularia regis. 11 Et habitabunt in ea, et Yanathema non erit amplius, sed sedebit “Ierusalem secura. 12 Et haec erit /plaga, qua percutiet Dominus omnes gentes quae pugnaverunt adversus Ierusalem: tabescet caro uniuscuiusque stantis super pedes suos, et oculi eius contabescent in foraminibus suis, et lingua eorum contabescet in ore suo. 13 In die illa erit tumultus Domini magnus in eis, et apprehendet vir manum proximi sui, et con- seretur manus eius super manum proximi sui; 14sed et 9ludas pugnabit adversus Ierusalem, et “congregabuntur divitiae omnium gentium in circuitu, aurum et argentum et vestes multae satis. 15 Et sic erit ruina equi et muli et cameli et asini et omnium iumentorum, quae fuerint in castris illis, sicut ruina haec. 16 Et omnes qui reli- qui fuerint de universis gentibus, quae venerunt contra Ierusalem, iascendent ab.anno in annum jut adorent Regem Dominum exer- cituum et ‘celebrent ™festivitatem tabernaculorum. 17 Et erit, "qui non ascenderit de familiis terrae ad Ierusalem, ut adoret Regem Dominum exercituum, °non erit super eos imber; 18 quod et si familia Aegypti non ascenderit et non venerit, nec super eos erit; sed erit ruina, qua percutiet Dominus omnes gentes, quae non ascen- derint ad celebrandam festivitatem tabernaculorum: 19 hoc erit pec- catum Aegypti, et hoc peccatum omnium gentium, quae non ascen- derint ad celebrandam festivitatem tabernaculorum. 2° In die illa erit quod super frenum equi est ?sanctum Domino, et erunt lebetes in domo Domini quasi phialae coram altari; 21 et erit omnis lebes in Ierusalem et in Iuda sanctificatus Domino exercituum, et venient omnes immolantes et sument ex eis et coquent in eis, et non erit 'mercator ultra in domo Domini exercituum in die illo. PROPHETIA MALACHIAE PROPHETIA MALACHIAE 1, 1-9 1-11) LL. in sb. p. D. 5 Nor. av. Nh g, 1. b (cf. cp. 2, 7 agg DO iy Shad ee 3 re dvr. 6. — cf. cp. 2, 14, 17; & 7x ei 83: é (all) Rm g, 13. — cf. Gn 25, 23. fcf. Am 1, 11; Ab 1o. gIs 34, 13; Jr 49, 10, 18; Ez 35. 3,4; Jl 3,49. - hcf. 1 ‘Mc 5,2; 2 Mc 10, 16. i Ps go, 8. 6] * Catech. R. III 1, 4; 3, 1; 9) rs Ve 9,221 j Ex 20, 12. — cf. Jo 8, 49. REx 4, 22. — cf. Os 11, xr. — age ©. 235 92 lcf. Le 6, 46. mv. Dt 4, 10. " CD./2; Es ONT. 2. —., Ch. Ep.. a, Bg, 79 3, 7, S. 13. D cf.:-vr. 183! cp. s2, i +-i3, 3. qcf. vr. 12. 2 Dilexi vos, dicit Dominus, et %dixistis: in quo dilexisti nos? Nonne frater erat Esau Iacob, dicit Dominus, et ¢dilexi Iacob, 3Esau autem /odio habui et 9%posui montes eius in solitudinem et hereditatem eius in dracones deserti? 4 Quod si dixerit Idumaea: Destructi sumus, sed reverten- ——— tes aedificabimus quae destructa sunt; haec dicit Vominus exercituum: Isti aedificabunt, et ego destruam; et voca- buntur termini impietatis et populus cui iratus est Dominus usque in aeternum. 5 Et ‘oculi vestri videbunt, et vos dicetis: Magnificetur Dominus super terminum Israél. 6jFilius honorat patrem et servus dominum suum; "si ergo pater ego sum, ubi est honor meus? et, ‘si Dominus ego sum, ubi est ™timor meus? dicit Dominus exercituum ad vos, "0 sa-. cerdotes, qui despicitis nomen meum et °dixistis: In quo despexi- mus nomen tuum? 7POffertis super altare meum panem_ pollu- tum et dicitis: In quo polluimus te? In eo quod dicitis: @Mensa Domini despecta est. 8*Si offeratis caecum ad immolandum, nonne malum est? et, si offeratis claudum et languidum, nonne rcf. vr. 13 .— v. Lv 22, 20-23. | Malum est? Offer illud duci tuo, si placuerit ei aut si susceperit Sv. Zev 7578. faciem tuam, dicit Dominus exercituum. 9%Et nunc 4depreca- acti, 878 eae on ee tur (6-14) atque, poenis in contumacibus propositis (2, 1-7), ut foedus leviticum servent eos vates hortatur (8, 9); populum vero redarguit, eo quod illegitima iniverit coniugia (10-16), Deum dixerit iniustum PROPHETIA MALACHIAE 1, 10 — 3,3 mini vultum Dei, ut misereatur vestri (de manu enim vestra factum est hoc), si quomodo ‘suscipiat facies vestras, dicit Dominus exer- cituum. 19Quis est in vobis qui claudat ostia et incendat altare meum gratuito? “Non est mihi voluntas in vobis, dicit Domi- nus exercituum, et “munus non suscipiam de manu vestra; 11 “ab ortu enim solis usque ad occasum “magnum est nomen meum in gentibus, et in omni loco sacrificatur et offertur nomini meo oblatio munda, quia magnum est nomen meum “in gentibus, dicit Dominus exercituum. 12 Et vos polluistis illud in eo quod dicitis: Mensa Domini contaminata est, et quod superponitur contemptibile est cum igne qui illud devorat; 13 et dixistis: Ecce de “labore, et exsufflastis illud, dicit Dominus exercituum, et “intulistis de rapinis claudum et languidum et intulistis munus: nunquid suscipiam illud de manu vestra? dicit Dominus. 14Maledictus dolosus, qui habet in grege suo °masculum et °votum faciens immolat debile Domino: quia @Rex magnus ego, dicit Dominus exercituum, et nomen meum ¢hor- ribile in gentibus. Et nunc ad vos “mandatum hoc, "o sacerdotes. 2 Si nolueritis audire et si nolueritis ponere super cor, ut %detis gloriam nomini meo, ait Dominus exercituum, mittam in vos egestatem et maledicam benedictionibus vestris et maledicam illis, quoniam non posuistis super cor. % Ecce ego proiciam vobis bracchium et “dispergam super vultum vestrum stercus sollemnitatum vestrarum, et adsumet vos ~secum, 4 et scietis quia misi ad vos mandatum istud, ut esset /pactum meum cum Levi, dicit Dominus exercituum. 5 Pactum meum fuit cum eo 9vitae et "pacis, et dedi ei ‘timorem, et timuit me et a facie nominis mei pavebat. 6/Lex veritatis fuit in ore eius, et ini- quitas non est inventa in labiis eius, in pace et in aequitate ambu- lavit mecum et ‘multos avertit ab iniquitate; 7 ™labia enim sacer- dotis custodient scientiam, et. legem requirent ex ore eius, quia “an- gelus Domini exercituum est. 8 Vos autem recessistis de via et °scan- dalizastis plurimos in lege, irritum fecistis pactum Levi, dicit Domi- nus exercituum. 9% Propter quod et ego dedi vos contemptibiles et humiles omnibus populis, sicut non servastis vias meas et Yaccepistis faciem in lege. 10 Nunquid non “pater unus omnium nostrum? nunquid non sDeus unus creavit nos? Quare ergo ‘despicit unusquisque nostrum fratrem suum, violans pactum patrum nostrorum? 11! Transgressus est Iuda, et abominatio facta est in Israél et in Ierusalem, quia “contaminavit Iudas sanctificationem Domini, quam dilexit, et Yhabuit filiam dei alieni. 12 Disperdet Dominus virum qui fecerit hoc, magi- strum et discipulum, de tabernaculis Iacob et “offerentem munus Do- mino exercituum. — 13 Et hoc rursum fecistis: 7operiebatis lacrimis altare Domini, fletu et mugitu, ita ut non respiciam ultra ad sacrificium nec accipiam placabile quid de manu vestra; 14 Yet dixistis: Quam ob causam? Quia *Dominus testificatus est inter te “et uxorem pubertatis tuae, quam tu despexisti, et haec particeps tua et uxor foederis tui. 152Nonne unus fecit, et residuum spiritus eius est? Et quid unus quaerit, nisi Csemen Dei? Custodite ergo spiritum vestrum, et uxorem adulescen- tiae tuae noli despicere. 16 Cum odio habueris, ¢dimitte, dicit Domi- nus Deus Israél; operiet autem iniquitas vestimentum eius, dicit Do- minus exercituum. Custodite spiritum vestrum et nolite despicere. 17 eLaborare fecistis Dominum in sermonibus vestris et dixistis: In quo eum fecimus laborare? In eo ‘quod dicitis: 9Omnis qui facit malum bonus est in conspectu Domini, et tales ei placent; aut certe, ?ubi est Deus iudicii? “Ecce ego mitto Cangelum meum, et Cpraeparabit viam ante faciem meam; et statim veniet ad templum suum Dominator, dquem vos quaeritis, et °angelus testamenti, quem vos vultis. Ecce venit, dicit Dominus exercituum. 2 Et quis poterit cogitare diem adventus eius? et /quis stabit ad videndum eum? 9Ipse enim quasi ignis conflans et quasi herba fullonum, et sedebit "conflans et emundans argentum et purgabit filios Levi et colabit eos quasi aurum £ cf. ‘Jb’ 42,8, 9. ucf. Is 1, 13-15; Am 5, 21. — v. Pro 15, 8. LJ 17. v.cCp. 2, 13. -— ch. Jr, 26: 74, 1) * Conc. Trid. s. XXII cp. 1. — * Catech. R. Il 4, 75. — Tr. in Ms. v. ss. Sacr. w Is Is 59, 19. — cf. Mt 8, rr. x Ph 2, 9, 10. [19 et. Is'4 2 34667-9260; °°" 66; zIs 43, 22. — cf. cp. 3, 14. acf.. vr. 8; Lyv:22, 20. 6 cf. Ex 12, 5. — v. Lv 22, 19. oefiLy: 22,.21. dv.Zc 14,9. [Dn 9, 4. e Ps 46, 3; 75, 13; 1 Es 1, 5; avr. 4. b cp. 1, 6. c Lv 26, 14;°163; Dt 28; 15, 22: d Lv 26, 14, 16; Jo 9, 24. e cf. Is ‘15-23, 14; Nh 35. 6: jf vr/-8+ Nm 2 F719, 137° 2 Es 13, 29. — cf. Mm 3, 45- ect. Dt 3 is; Ech, 1§, IB: r 21, 8. Als 54, 10; Ez 34, 25; 37, 26. $ cf. BV 26; 24°Is.6, 323. 6,7] Int. (Ps _119,7) in fs. s. renaei Ep. M. , i: f8.°8: Jo. Nepom. 7] * Catech. R. Il 7, 2, 32, -— c ry ITE ry 2’. jct. Dt 33, 9, ro. i(all)' Le 1, 16. —‘cf. Dn. 12, : Jc 5, 19,20. [Lv ro, 11. m Dt 17, 9; Ag 2, 12. — Vv. mcf. ep. (1,3): & 1; Is 44,,; 26; Ag 1, 13; Gal 4, 14. ocf. 1 Rg 2, 17; Jr 18, 15; Ez 22, 26. 2, 30. — cf.Os 4, 7; Nh qcf. Dt 1, 17; 16,9. £3, 6; RL asd. rit Cor 8, 6; Eph 4, 6. — v. $s Jb 31, 15; 34, 19; Pro 22, 2. — cf. Ac 17, 26. tcf. Lv 19, 12-18. ucf. Ez 28, 18. v cf. Ex 34, 16; Dt 7, 3, 4; 1 Es 9, 2; 2’Es 13, 25; Pc 105,35. wcf. cp. 1, 7. — v. Pro 15, x ef; Ze 7, 3. woks; Co. 2, 2:45 -72 % Cis Ch. “33.56 acf. Is 54, 6. b Is 51, 2; Ez 33, 24. —v. Gn b eine 7 6:33; c Gn 1t5, 5, 6; 21,12. — cf. Tb rie 7 Wes els £3. 24. cp. 3, 14, 15. 27; 3. fs 93, 7; Sph-1, 12. — cf. Jb 7a Wen eo Pa ban Gage Teegae an 24 Jae Yeo” 1] Inv. in fs. Purif. BMV. — Int. (Ps 71) in Epiph. — R. et Ant. fF Adv. et ad recip. Imperat. ie x). 1-4] L. et. Cpp. ut s a (all) Mt 11, ro etc. ‘— cf. cp. 4, $5 be 2, 37, 76. bial Wee se gis 4, 4. — cf. Mt 3, r1; Ac 2, 23. Ais) 4,.25: Ze 335.0: — 879 — PROPHETIA MALACHIAE 3, Ce 4,6 (17-3, 6) solutionem decimarum neglexerit (7-12) atque blasphemans adseruerit servitutem Dei nihil sibi profuisse (12-18). Tandem iud cium ipsum describit (4, 1-6). 4cf. {$2X XV x cf. Pro3,9, 10. [cp. r2deR. y Dt 28, 8, 12; Jl 2, 23, 24. — zv.Gnv7,11. (cf. 2 Corg, 6-8. a jl 2, 14; Ag 2, 20. b cf. Jl x, 4. cSph 3, 19. — cf. Le-1, 48. det. Ps. 205). 245. Jes, 19. é Cl. CB 25: ba5 [Sph 1, 12. PRs 7a, £35 — ef. cp.i2, £75 gJb 21, 15. — cf. Jb 22, 13, 14; 34, 9. Ref. Zc 3, 7;=Mt. 19, 273 icf. Sap 2, 6-20. j Jb 21, 7-13. — cf. Ps 72, 3. lcf.. Ps 94, 9. m cf. Dt 6, 6, 7. 4:08 iPS 202,./13; cf. Le 15, 11-24. rcf. Ex 11, 7. — Vv. Cp. 4. I-3. MPCt. WES Gp.< 3) 2 6 cf.2 Thy, 7, 8. dIs 47, 14. — cf. Mt 3, 12; ecf. Am 2, 9. EEess, ag fis 60, 19; Le 1, 78, 79;.2 Pt I, 19. os ia! Fo spi ty & cp. 3, 10. pn §, 14. 2] in Ant. in fs. BMV. de bon. Wel? Jr 23, 6; [Cons. iIs 53, 5. — cf. Ps ro2, 3; Is 4 cf. Jesgoc28: fro; 91: bvCp..3.17. m cf. Dt 8, rr. nv. EX 20, 3-17. o Dt 4, 10. Fete bal apa ee a {1, 17. Och: MU-1iy, 24; 275 Esse. ee 7 CD. 3. 2: jl 2. (Xo 3r s (all) Le 1, 17. — cf. Ecli 48, 10; Mt 17, 11. {2,2 4. tIs r1, 4. — cf. Ps 2, 9; Sp nv. EX 32, 32. et quasi argentum, et erunt Domino offerentes ‘sacrificia in iustitia, 4Et Jplacebit Domino sacrificium Iuda et Ierusalem sicut ‘dies sae- culi et sicut anni antiqui. 5 Et accedam ad vos in iudicio et ero ™testis velox maleficis et adulteris et periuris et “qui calumniantur mercedem mercennarii, °viduas et pupillos, et opprimunt peregrinum nec timuerunt me, dicit Dominus exercituum. 6 Ego enim Dominus et non mutor, et vos, filii Iacob, Ynon estis consumpti. 7rA diebus enim patrum vestrorum recessistis a legitimis meis et non custodistis: *revertimini ad me, et revertar ad vos, dicit Dominus exercituum. Et ‘dixistis: In quo revertemur? 8Si adfiget homo Deum, quia vos configitis me? Et dixistis: In quo configimus te? “In deci- mis et in primitiis. 9% Et Yin penuria vos maledicti estis et me vos configitis gens tota. 1°2Inferte omnem decimam in horreum, et sit cibus in domo mea, et probate me super hoc, dicit Dominus: Yi non aperuero vobis *cataractas caeli et effudero vobis ®%benedictio- nem usque ad abundantiam 11 et increpabo pro vobis °devorantem, et non corrumpet fructum terrae vestrae nec erit sterilis vinea in agro, dicit Dominus exercituum. 12 Et °beatos vos dicent omnes gen- tes; eritis enim vos “terra desiderabilis, dicit Dominus exercituum. — 13eInvaluerunt super me verba vestra, dicit Dominus; 1! et dixistis: Quid locuti sumus contra te? Dixistis: /Vanus est qui servit Deo; et 9quod emolumentum quia “custodivimus praecepta eius et quia ambulavimus tristes coram Domino exercituum? 15 Ergo nunc ‘bea- tos dicimus arrogantes; jsiquidem aedificati sunt facientes impieta- tem et ‘tentaverunt Deum et salvi facti sunt. 16Tunc ™locuti sunt timentes Dominum, unusquisque cum proximo suo, et attendit Domi- nus et audivit, et "scriptus est liber monumenti coram eo timenti- bus Dominum et cogitantibus nomen eius. 17 Et erunt mihi, ait Dominus exercituum, %in die, qua ego facio, ?in peculium, et %par- cam eis, sicut parcit vir filio suo servienti sibi. 18 Et convertemini et videbitis quid sit inter iustum et impium et inter servientem Deo et non servientem ei. g 4 Ecce enim dies veniet %succensa quasi caminus, et erunt “omnes superbi et omnes facientes impietatem %stipula, et inflammabit eos dies veniens, dicit Dominus exercituum, quae “non derelinquet eis radicem et germen. 2 Et /orietur vobis %timentibus nomen meum sol Aiustitiae et ‘sanitas in pennis eius; et egrediemini et Jsalietis sicut vituli de armento 3 et calcabitis impios, cum fuerint cinis sub planta pedum vestrorum lin die, qua ego facio, dicit Dominus exer- cituum, 4™Mementote “legis Moysi servi mei, quam mandayi ei °in Horeb ad omnem Israél, praecepta et iudicia. 5P?Ecce ego mittam vobis GEliam prophetam, antequam veniat ‘dies Domini magnus et horri- bilis. 6 Et %convertet cor patrum ad filios et cor filiorum ad patres eorum; ‘ne forte veniam et percutiam terram anathemate. 7 — 880 — TR ene ey LIBER I MACHABAEORUM ~4|T factum est, postquam percussit ¢Alexander Phi- i, lippi macedo, qui primus regnavit in Graecia, egressus de terra °Cethim Darium regem Persa- rum et Medorum, 2constituit proelia multa et obtinuit omnium munitiones et interfecit reges terrae 3et pertransiit usque ad fines terrae et accepit spolia multitudinis gentium, et ¢siluit terra SSS) in conspectu eius. 4Et congregavit virtutem et exercitum fortem nimis, et 4exaltatum est et “elevatum cor eius, 5 et obtinuit regiones gentium et tyrannos, et facti sunt illi in tributum. 6 Et post haec decidit in lectum et cognovit quia moreretur 7 et vo- cavit pueros suos nobiles, qui secum erant nutriti a iuventute, et fdivisit illis regnum suum, cum adhuc viveret. 8 Et regnavit Alexander annis duodecim et mortuus est. 9 Et Jobtinuerunt pueri eius regnum, unusquisque in loco suo, 1% et im- posuerunt omnes sibi “diademata post mortem eius, et filii eorum post eos annis multis, et multiplicata sunt mala in terra. 11 Et exiit ex eis ‘radix peccatrix, jAntiochus illustris filius Antiochi regis, qui fuerat ‘“Romae “obses, et regnavit in anno cen- tesimo tricesimoseptimo regni Graecorum. 12 In diebus illis “exierunt ex Israél °filii iniqui et suaserunt multis.dicentes: ?Eamus et disponamus testamentum cum gentibus, quae circa nos sunt, quia, ex quo recessimus ab eis, invenerunt nos multa mala. 13 Et bonus visus est sermo in oculis eorum. 14 Et de- stinaverunt aliqui de populo, et “‘abierunt ad regem, et dedit illis potestatem ut facerent iustitiam gentium, 15 et *aedificaverunt gym- nasium in Ierosolymis secundum leges nationum 16 et ‘fecerunt sibi praeputia et recesserunt a testamento sancto et iuncti sunt nationi- bus et “venundati sunt ut facerent malum. 17Et paratum est regnum in conspectu Antiochi, et coepit re- gnare in terra Aegypti, ut regnaret super duo regna, 18 et Yintravit in Aegyptum in multitudine gravi, in curribus et “elephantis et equi- tibus et copiosa navium multitudine, 19 et constituit bellum adversus YPtolemaeum regem Aegypti, et veritus est Ptolemaeus a facie eius et fugit, et *ceciderunt vulnerati multi, 2 et comprehendit civitates munitas in terra Aegypti et accepit spolia terrae Aegypti. 21 Et convertit Antiochus, postquam percussit Aegyptum in cen- tesimo et quadragesimotertio anno, et ascendit ad Israél. 22 Et ascen- dit Ierosolymam in multitudine gravi : 23 et intravit in sanctificatio- nem cum superbia et accepit *altare aureum et °candelabrum luminis et universa vasa eius et “mensam propositionis et 4libatoria et phia- las et mortariola aurea et ¢velum et ‘coronas et ornamentum aureum, quod in facie templi erat, et comminuit omnia 24 %et accepit argen- tum et aurum et vasa concupiscibilia et accepit “thesauros occultos, quos invenit, et, sublatis ‘omnibus, abiit in terram suam 25 et fecit caedem hominum et locutus est in superbia magna, 26 et factus est planctus magnus in Israél et in omni loco eorum, 27 et jingemue- runt principes et seniores, virgines et iuvenes infirmati sunt, et speciositas mulierum immutata est. 28*Omnis maritus sumpsit la- mentum, et quae sedebant in toro maritali lugebant, 29 et commota est terra super habitantes in ea, et universa domus Iacob (/induit confusionem. LIBER I MACHABAEORUM 1, 1-29 t-16)LL. in D. 1 Oct. acp. 6, 2. — cf. Dn 8, §, 21. b cp.’ 8, §; Gn 10, 4; Is 23, 1; tt 2, 10; Ez 27, 6 fet. .2 Mc tocs: 72 Mc 6, 10. — cf. Ex 4, 25. sv. 2 Mc 6, 19, sq 1-16) LL. in fr. @Cps 145.20: t | eae fond Oia ps 6c b vr. 70; cp. 9. 19; 13, 25, 30; 16, 43° 2° MCors: tt Cccp. 9, 36, 38. @SD.. 353, % “~ 66; cp: 8, 20; 2 Mc 5, 27: ate f (cp. 6. 43, 2 Mc 8, 23). & cp. 3, 17. q. o°D-"1 Oct: at 0, Yo; (24 30 Et post duos annos dierum misit rex ™principem tributorum in civitates Iuda, et venit Ierusalem cum turba magna 431 et locutus est ad eos verba pacifica in dolo, et crediderunt ei. 32 Et irruit super civitatem repente et percussit eam plaga magna et perdidit populum multum ex Israél 33 et accepit spolia civitatis et succendit eam igni et destruxit domos eius et muros eius in circuitu, 34 et captivas duxerunt mulieres et natos et pecora possederunt 35 et aedi- ficaverunt “civitatem David muro magno et firmo et turribus firmis, et facta est illis in °arcem, 36 et posuerunt illic ?gentem peccatricem, Yviros iniquos, et convaluerunt in ea et posuerunt arma et escas et congregaverunt spolia lerusalem. 37 et reposuerunt illic et facti sunt in laqueum magnum. 38 Et factum est hoc ad insidias sanctificationi et in fdiabolum malum in Israél, 3% et effuderunt sanguinem innocentem per circuitum sanctificationis et contaminaverunt sancti- ficationem. 49 Et fugerunt habitatores Ierusalem propter eos, et facta est habitatio exterorum et ‘facta est extera semini suo, et nati eius reliquerunt eam. 41 Sanctificatio eius desolata est sicut solitudo, Ydies festi eius conversi sunt in luctum, sabbata eius in opprobrium, honores eius in nihilum, 42secundum gloriam eius multiplicata est ignominia eius, et sublimitas eius conversa est in luctum. 43 Et scripsit rex Antiochus omni regno suo, ut esset omnis po- pulus unus, et relinqueret unusquisque “legem suam. 44 Et Yconsen- serunt omnes gentes secundum verbum regis Antiochi, 45 et multi ex Israél consenserunt servituti eius et sacrificaverunt idolis et coin- quinaverunt sabbatum. 46 Et misit rex libros per manus nuntiorum in Ierusalem et in omnes civitates Iuda, ut sequerentur leges gen- tium terrae 47 et *prohiberent holocausta et sacrificia et placationes fieri in templo Dei 48 et prohiberent ¢celebrari sabbatum et dies sol- lemnes, 49 et iussit Scoinquinari sancta et “sanctum populum Israél 50 et iussit aedificari Yaras et templa et idola et “immolari carnes suillas et pecora fcommunia 5! et Yrelinquere filios suos incircum- cisos et coinquinari animas eorum in “omnibus immundis et abomi- nationibus, ita ut obliviscerentur legem et immutarent omnes iusti- ficationes Dei, 52et quicumque non fecissent secundum verbum regis Antiochi morerentur. 53 Secundum omnia verba haec scripsit omni regno suo et ‘praeposuit principes populo, qui haec fieri co- gerent, 54 et jiusserunt civitatibus Iuda sacrificare. 55 Et congregati sunt multi de populo ad eos, qui dereliquerant legem Domini, et fecerunt mala super terram 56 et effugaverunt populum Israél ‘in ab- ditis et in absconditis fugitivorum locis. 57 Die quintadecima mensis ™casleu, quinto et quadragesimo et centesimo anno aedificavit rex Antiochus “abominandum idolum desolationis super altare Dei, et per °universas civitates Iuda in cir- cuitu aedificaverunt aras 58 et ante ianuas domorum et in plateis incéndebant tura et sacrificabant 59 et ?libros legis Dei combusserunt igni scindentes eos; 6% et apud quemcumque inveniebantur libri te- stamenti Domini, et quicumque observabat legem Domini, secun- dum edictum regis trucidabant eum. 61 In virtute sua faciebant haec populo Israél, qui inveniebatur in omni mense et mense in civitati- bus, 62 et Yquinta et vicesima die mensis sacrificabant super aram quae erat contra altare. suos trucidabantur, secundum ‘iussum regis Antiochi, 64 et suspende- -bant pueros a cervicibus per universas domos eorum et eos, qui cir- cumciderant illos, trucidabant. 65 Et multi de populo Israél definierunt apud se, ut non man- ducarent immunda, et %elegerunt magis mori quam cibis coinquinari immundis 66 et noluerunt infringere legem Dei sanctam et trucidati sunt: 67 et facta est ira magna super populum valde. : In diebus illis surrexit Mathathias filius Ioannis filii Simeonis sa- cerdos ex filiis *loarib ab Ierusalem et consedit in monte ?Modin. 2 Et habebat filios quinque, “Ioannem, qui cognominabatur Gaddis, 3 et @Simonem, qui cognominabatur Thasi, 4et *Iudam, qui voca- batur Machabaeus, 5 et fEleazarum, qui cognominabatur Abaron, et 9Tonathan, qui cognominabatur Apphus. 63 Et “mulieres, quae circumcidebant filios — — 882 — hl + ee A tein, religionem Hebraeorum exstirpare conatus est (17-67); tum zelum quo Mathathia contra apostatas exarsit (2, 1-26), Syrorum exercitibus re- stitit (27-41), cultum restituendum curavit (42-48) atque disposuit ut, LIBER I MACHABAEORUM 2, 6-41 6 Hi viderunt mala quae fiebant in populo Iuda et in Ierusalem. 7Et dixit Mathathias: “Vae mihi! ut quid natus sum videre contri- tionem populi mei et contritionem ‘civitatis sanctae et sedere illic, cum datur in manibus inimicorum? 8Sancta in manu extraneorum facta sunt, templum eius sicut homo ignobilis, ¥/vasa gloriae eius cap- tiva abducta sunt, trucidati sunt senes eius in plateis, et Jiuvenes eius ceciderunt in gladio inimicorum. 19 Quae gens non hereditavit regnum eius et non obtinuit spolia eius? 11 Omnis compositio eius ablata est, quae erat libera facta est ancilla, 12 et ecce sancta nostra et ™pulchri- tudo nostra et claritas nostra desolata est, et °coinquinaverunt ea gen- tes. 13 Quo ergo nobis adhuc vivere? 14 Et Pscidit vestimenta sua Mathathias et filii eius et 4operuerunt se ciliciis et planxerunt valde. 15 Et venerunt illuc qui missi erant a rege Antiocho, ut coge- rent eos, qui confugerant in civitatem "Modin, immolare et accendere tura et a lege Dei discedere, 16et multi de populo Israél consen- tientes accesserunt ad eos, sed Mathathias et filii eius constanter steterunt, 147 et respondentes qui missi erant ab Antiocho dixerunt Mathathiae: Princeps et clarissimus et magnus es in hac civitate et ornatus filiis et fratribus, 18 ergo accede prior et fac iussum regis, 8sicut fecerunt omnes gentes et viri Iuda, et qui remanserunt in Terusalem, et eris tu et filii tui inter ‘amicos regis et amplificatus auro et argento et muneribus multis. 19 Et respondit Mathathias et dixit magna voce: “Etsi “omnes gentes regi Antiocho oboediunt, ut discedat unusquisque a servitute legis patrum suorum et consentiat mandatis eius, 29 “ego et filii mei et fratres mei oboediemus legi patrum nostrorum. 21 Propitius sit nobis Deus, Ynon est nobis utile relinquere legem et iustitias Dei: 22 non audiemus verba regis An- tiochi nec sacrificabimus transgredientes legis nostrae mandata, ut eamus “altera via. 23 Et, ut cessavit loqui verba haec, accessit quidam Iudaeus in omnium oculis sacrificare idolis super aram in civitate Modin secun- dum iussum regis. 24 Et vidit Mathathias et doluit, et ¢contremuerunt renes eius, et accensus est furor eius 2secundum iudicium legis, et insiliens trucidavit eum super aram. 25 Sed et virum, quem rex An- tiochus miserat, my cogebat immolare, occidit in ipso tempore et Caram destruxit “et zelatus est legem, “sicut fecit Phinees Zamri filio Salomi. 27 Et exclamavit Mathathias voce magna in civitate di- cens: Omnis qui zelum habet legis statuens testamentum exeat post me. 28 Et ¢fugit ipse et filii eius in montes, et reliquerunt quaecum- que habebant in civitate. 29 Tunc descenderunt multi quaerentes iudicium et iustitiam /in desertum. 20 Et sederunt ibi %ipsi. et filii eorum et mulieres eorum et pecora eorum, quoniam inundaverunt super eos mala. 31 Et re- nuntiatum est viris regis et "exercitui, qui erat in Ierusalem civitate David, quoniam discessissent viri quidam, qui dissipaverunt manda- tum regis, fin loca occulta in deserto et abissent post illos multi. 32 Et statim perrexerunt ad eos et constituerunt adversus eos proe- lium in die sabbatorum 33 et dixerunt ad eos: Resistitis et nunc adhuc? Exite et facite secundum verbum regis Antiochi et vivetis. 34 Et dixerunt: Non exibimus neque faciemus verbum regis, ut jpolluamus diem sabbatorum. 35 Et concitaverunt adversus eos proelium, %6et Mon responderunt eis nec lapidem miserunt in eos nec oppilaverunt loca occulta 37 dicentes: “Moriamur omnes in simplicitate nostra, et testes erunt super nos caelum et terra quod iniuste perditis nos. 38 Et intulerunt illis bellum sabbatis et mortui sunt ipsi et uxores eorum et filii eorum et pecora eorum usque ad mille animas hominum. 39 Et cognovit Mathathias et amici eius et luctum habuerunt super eos valde, 4% et dixit vir proximo suo: Si omnes fecerimus sicut fratres nostri fecerunt et non pugnaverimus adversus gentes pro animabus nostris et iustificationibus nostris, nunc citius disperdent nos a terra. 41 Et cogitaverunt in die illa dicentes: Omnis homo, quicumque venerit ad nos in bello die sabbatorum, ™pugnemus ad- versus eum et non moriemur omnes, sicut mortui sunt fratres nostri A cf. Jr 15, 10; 20, 14. $Tb 13, 11; Is 48,°2; Dn 3, 283992432 Mc-8} 12; 2 ©. i Ve 2S. LT, Ie ila Cp. 335293. 12 Mc 5, 13. — cf. Dt 28, 50; Lm-2, ‘11, 21. mcf. Lm 1, 1; Ez 16, 39. n PS 40, 2: Lin'2, vs, ack Conf," 57. 62. bcf. Gn 37, 39; Jb 1, 20; 2, 12; av. 2 Rg 3;-31: rVo VES 16] cf. Catech. R. IV 16, 12. 17-22] cf. Dt 13, 6-8. ScD. x, mR tcp. 3, 38, 6, 10. — cf. cp. 10, 5;_11, 27; 2 Mc 8, 9. 19-30] LL. in fr. 4 p. D. 1 Oct. uci. Mr 14, 29. vcp. I, 4 Ye wcf. Ex 19, 8; Is 24, rg. xcf. 2 Rgi23, 27; (Mt 16, 22). y 2Mc 7, 30. — cf. Ac 4, 19; 5, 29. scf. Dt 5, 33;: Ps:80;:13% Bar 3, 333, aMtigsi 13,214: acf. Ps 72, 21. b Dt 13, 93 17, 2-5; 18, 20. - ccf. Jd 6, 25, 27; 4 Rg 23, 12, 5 15. dvr. 54; Nm 25, 7, 8. — cf. Ps 105, 30; Ecli 45, 28. € ci. 2 Me 5; 37% fef. Js 15, 613 Jd 1, 16; Mt 3,,. %- g vr. 38. hcp. 1, 36. — cf. 1 Rg 13, 6; 24, 4. icf. cp. 1, 56. jcf. cp. 1, 48; Ex 20, to; Dt 5, 14. Lci. 2 Mc 6, 11: Mt 12, 2. mcp. 9,10.— cf. 2 Me 7, 2,5. n cf. cp. 3. 43: 5, 32: 9. 43, 44. LIBER I MACHABAEORUM 2,42 — 3, 14 ipso quoque mortuo, opus inceptum perficeretur (49-70). 1. De Iudae Machabaei rebu praeciare gestis (8, 1-9, 22). A) reqnante Antiocho E, iphane .3, 1-6" 16). Apollonio primum (1-12), postea Serone cum exercitibus suis a luda ep. 73 19 -Me-3w4,. 6. pep. ¢. 24. — cf. cp. 1, 36; 9: 7 Ld 46-69] LL. in fr. 5 ». D. 1 Oct. eck. Ac 22, 3: Gal.1.34 rcp. 6, 44. scf. Ecli A4;, 213° Hep 11, 17: ay : ie I-12. nts, M 4, 3, 9, 22, 23; Gal 3, 6: Bs 2,. 235 uv. Gn 39, 8-10. 2 Gn 41, 40. vol. Vie I, y Nm 25, 13; Ecli_45, 3 EX 17, —— cf. Ecli 16. 1-8. — Vv. Ss I, 1-9, 16. av. Nm 14, 6-9, 3 bNm 14, 24. Pap ‘Js 14) 23% ccf. 1 Rg 24, 5-8; 26, 9, 10. dv. 2 Rg 7, 16; Ps 88. 30. e3 Rg x0; rk 14. fa Rg * ; Ecli 48, zn 1.56; zy 4. oer ke iP ict. is §i 123 Jr x, 8; 2 Mc 7, 2. — v. Mt IO, 28. mPs 82, 11. ree - 20, 7; Ps 82, 11; Sph ars tak 11; Ecli 10, 12. — v. Ps 36, 35. coe ae & ae 6,7 acy rs Catech. ee Hil ia, 8; fis >. Cp. a $c ee, “a 41, 43. tcf. Gn 27, 4; 49, 3; Dt 33, 1 wtp. 14, 30; Gn 25, 8; 35, 29 oo cp. on 123: ane me | beta th 6 Dp. eke :, y cf. Gn 50, 10. 1-9] 2 Mc 8, 1-7. acp. 2 6. bcf. cp. 9, 28. c cf. Nee 23, 243 24.02" Dto33: 20; 2 Rg 8, 12; 2 Mc Tr U4. dGn 49, 9: Os 5, 14. €ci. cp. 's, 5:. 10, 84: ‘fcts-6p; ™, $8 16, 2: ro g Ps 101 Pe 10, 7; Sap 4, 1. — cf. Ecli 45, 1; 46, 14. > 44; 6, 24. — cf. cp. tcf. com 25572. j2 Mc 4, +, a 5, 25. eR cf. cp. 3, 30. t2 Mc 15, = — cf..2 Es 4, 1 2; Ecli so, 27,:28. -in occultis. 42 Tunc congregata est ad eos synagoga °Assidaeorum fortis viribus ex Israél, omnis voluntarius in lege; 43 et omnes qui fugiebant a malis additi sunt ad eos et facti sunt illis ad firmamen- tum, 44et collegerunt exercitum et percusserunt Ppeccatores in ira sua ‘et viros iniquos in indignatione sua, et ceteri fugerunt ad na- tiones, ut evaderent. 45 Et circuivit Mathathias et amici eius, et de- struxerunt aras 46 et circumciderunt pueros incircumcisos’ quotquot invenerunt in finibus Israél et in fortitudine 47 et persecuti sunt filios superbiae, et prosperatum est opus in manibus eorum, 48 et obtinuerunt legem de manibus gentium et de manibus regum et non dederunt cornu peccatori: 49 Et appropinquaverunt dies Mathathiae moriendi, et dixit filiis suis: Nunc confortata est superbia et castigatio et tempus eversionis et ira indignationis. 50 Nunc ergo, o filii, ¢aemulatores estote legis et date animas vestras pro testamento patrum vestrorum 51 et me- mentote operum patrum, quae fecerunt in generationibus suis, et accipietis gloriam magnam et momen aeternum. 52 sAbraham, nonne in tentatione inventus est fidelis, ‘et ’ reputatum est ei ad iustitiam’ ? 53 Ioseph in tempore angustiae suae custodivit mandatum et factus est dominus Aegypti; 54Phinees “pater noster zelando zelum Dei Yaccepit testamentum sacerdotii aeterni; 55Iesus, dum implevit verbum, factus est dux in Israél; 56 Caleb, dum testificatur in ec- clesia, “accepit hereditatem; 57 °David in sua misericordia consecu- tus est 4sedem regni in saecula; 58 ¢Elias, dum zelat zelum legis, freceptus est in caelum; 59 9Ananias et Azarias et Misaél credentes Miberati sunt de famma; 6 ‘Daniel in sua simplicitate liberatus est de ore leonum; 61 et ita cogitate per generationem et genera- tionem, quia Jomnes qui sperant in eum non infirmantur. verbis viri peccatoris “ne timueritis, quia gloria eius stercus et ver- mis est: 63 ”hodie extollitur et cras non invenietur, quia conversus est in terram suam, et cogitatio eius periit. 64 Vos ergo, filii, °con- fortamini et Pviriliter agite in lege, quia in ipsa gloriosi eritis. 65 Et ecce @Simon frater vester, scio, quod vir consilii est: ipsum audite semper, et ipse erit vobis pater; 66 et "Iudas Machabaeus fortis vi- ribus a iuventute sua sit vobis princeps militiae et ipse aget bellum populi, 67 et adducetis ad vos omnes factores legis et vindicate vindictam populi vestri, 68 retribuite retributionem gentibus et in- tendite in praeceptum legis. 69 Et ‘benedixit eos et “appositus est ad patres suos 7%et de- functus est anno centesimo et quadragesimosexto et Ysepultus est a filiis suis in sepulcris patrum suorum in *Modin, et ¥Yplanxerunt eum omnis Israél planctu magno. a surrexit “Judas, qui vocabatur Machabaeus, filius eius pro €0, 2 et adiuvabant eum omnes fratres eius et buniversi qui se coniun- xerant patri eius et proeliabantur proelium Israél cum laetitia. 3 Et dilatavit gloriam populo suo et induit se loricam sicut gigas et suc- cinxit se arma bellica sua in proeliis et protegebat castra gladio suo. 4°¢Similis factus est leoni in operibus suis et “sicut catulus leo- nis rugiens in venatione Set persecutus est iniquos perscrutans eos et, qui conturbabant populum suum, “eos sete | flammis, 6 et re- pulsi sunt inimici eius prae timore eius, et omnes operarii iniqui- tatis conturbati sunt, et ‘directa est salus in manu eius. 7 Et exa- cerbabat reges multos et laetificabat Iacob in operibus suis, et 9in saeculum memoria eius in benedictione, Set perambulavit civitates Iuda et *perdidit impios ex eis et tavertit iram ab Israél 9% et nomi- natus est usque ad novissimum terrae et co ngregavit pereuntes. 10 Et jcongregavit *Apollonius gentes et maria virtutem mul- tam et magnam ad bellandum contra Israél. 11 Et cognovit Iudas et exiit obviam illi et percussit et occidit illum, et ceciderunt vulne- rati multi, et reliqui fugerunt. 12 Et accepit spolia eorum et gladium Apollonii abstulit Tudas et erat pugnans in eo omnibus diebus. 13 Et audivit Seron princeps exercitus Syriae quod congregavit Iudas congregationem fidelium et ecclesiam secum 1] et ait: Faciam mihi nomen et glorificabor in regno et debellabo Iudam et eos qui 62 Et 4a. — ee ee ee ae ———————EEoOoOOoO eee eS ee eee devictis (13-24), Antiochus in Persidem, ad pecuniam sibi comparandam, profecturus, regnum Lysiae administrationi tradidit (25-37); isque, cum Gorgiam in Palaestinam missum (38-41) comperisset a luda in Deo LIBER I MACHABAEORUM 3, 15-46 —— ’ cum ipso sunt, qui spernebant verbum regis. 15 Et praeparavit se, et ascenderunt cum eo castra impiorum, fortes auxiliarii, ut facerent vindictam in filios Israél, 16 et appropinquaverunt usque ad ”Betho- ron. Et exivit Iudas obviam illi cum paucis. 17 Ut autem viderunt exercitum venientem sibi obviam dixerunt Iudae: Quomodo pote- rimus pauci pugnare contra multitudinem tantam et tam fortem, et nos fatigati sumus ieiunio hodie? 18 Et ait Iudas: Facile est "con- cludi multos in manus paucorum, et °non est differentia in conspectu. Dei caeli liberare in multis et in paucis, 19 ?quoniam non in multi- tudine exercitus victoria belli,.sed de caelo fortitudo est. 29 @Ipsi veniunt ad nos in multitudine contumaci et superbia, ut disperdant nos et uxores nostras et filios nostros et ut spolient nos; 21 nos vero pugnabimus pro animabus nostris et ‘legibus nostris, 22 et ipse Dominus conteret eos ante faciem nostram; *vos autem ne timue- ritis eos. 2% Ut cessavit autem loqui, insiluit in eos subito, et con- tritus est Seron et exercitus eius in conspectu ipsius, 24 et persecu- tus est eum in descensu Bethoron usque in campum, et ceciderunt ex eis octingenti viri; reliqui autem fugerunt in terram Philisthiim. 25 Et ‘cecidit timor Iudae ac fratrum eius et formido super omnes gentes in circuitu eorum; 26 et pervenit ad regem nomen eius, et de prochiis Iudae narrabant omnes gentes. 7Ut “audivit autem rex Antiochus sermones istos, iratus est animo et misit et congregavit exercitum universi regni sui, castra fortia valde, 28et aperuit aerarium suum et dedit stipendia exercitui in annum et mandavit illis, ut essent parati ad omnia. 29 Et vidit quod defecit pecunia de thesauris suis et tributa regionis modica propter dissensionem et plagam, quam fecit in terra, ut tolleret le- gitima quae erant a primis diebus, 29 et timuit ne non haberet ut semel et bis in sumptus et donaria, quae dederat ante larga manu, et Yabundaverat super reges qui ante eum fuerant. 31 Et consternatus crat animo valde et cogitavit ire in “Persidem et accipere tributa re- gionum et congregare argentum multum. 32 Et reliquit 7Lysiam ho- minem nobilem de genere regali super negotia regia a flumine Eu- phrate usque ad flumen Aegypti 33 et ut nutriret YAntiochum filium suum, donec rediret. 34 Et tradidit ei medium exercitum et *elephan- tos et mandavit ei de omnibus quae volebat et. de inhabitantibus Iudaeam et Ierusalem, 25 et ut @mitteret ad eos exercitum ad con- terendam et extirpandam virtutem Israél et reliquias Ierusalem et bauferendam memoriam. eorum de loco, 36et ut “constitueret habi- tatores filios alienigenas in omnibus finibus eorum et sorte distri- bueret terram eorum. 37 Et rex adsumpsit partem exercitus residui et exivit ab %Antiochia civitate regni sui anno centesimo et qua- dragesimoseptimo et transfretavit Euphratem flumen et perambula- bat ¢superiores regiones. : 38 Et elegit Lysias /Ptolemaeum filium Dorymini et 9Nicanorem et ’Gorgiam viros potentes ex ‘amicis regis 39 et misit cum eis qua- draginta milia virorum et septem milia equitum, ut venirent in ter- ram Iuda et disperderent eam secundum verbum regis. 4 Et pro- cesserunt cum universa virtute sua et venerunt et applicuerunt /Em- maum in terra campestri. 41 Et audierunt mercatores regionum no- men eorum et. “acceperunt argentum et aurum multum valde et pueros et venerunt in castra, ut ‘acciperent filios Israél in servos, et additi sunt ad eos exercitus Syriae et terrae “alienigenarum. 42 Et vidit Iudas et fratres eius quia multiplicata sunt mala et exercitus applicabant ad fines eorum, et cognoverunt verba regis, quae mandavit populo facere in interitum et consummationem, 4° et dixerunt unusquisque ad proximum suum: Erigamus deiectionem populi nostri et “pugnemus pro populo nostro et sanctis nostris. 44Et congregatus est conventus, ut essent parati in proelium et ut orarent et peterent miscricordiam et miserationes. 45 Et °Ierusalem non habitabatur, sed erat sicut desertum: non erat qui ingrederetur et egrederetur de natis eius, et sanctum conculcabatur, et Pfilii alienigena- rum erant in arce: ibi erat habitatio gentium, et Yablata est voluptas a Iacob, et defecit ibi tibia et cithara. #©Et congregati sunt et venerunt Mvr. 24; JS 10; 10, 11. - mcf. cp.°4, 31. or Rg 14, 63) 2Parc14, 11..-5 cf. Gn 14, 14, 15; Jd 7, 4, 7. pb Ps 32, oe 43, 6, 7. — cf. Ps 19, 8; Pro 20, 31. acf. 1 Rg 17, 45. Act, 2 Mc.3, gtastgirid. S$ Bar 6, 15 ,22 etc. tcf. Dtsa. 25; 352, @-rt. 25-28] 3 L. ut s. cp. 2, 70. ucf. cp. 6, 28. 27-4,27] 2 Mc 8, 8-36. Oct; (Dp Tt, 22: @.Ve0 CD16, 2, §6; Rep L4, 207,30" 6,6, 175:-7, 2: S.Mo-10, 89: 11, 1: -13, 2. y cf. cp. 6, 17. S.Ve, CR al, 2k8, @.cls Gb. 6.412. bef. Op. 12, 54. Cer. 18 00,. TOX-Zc. 6, TS. dcp. 4, 35; 6, 63; 11, 13, 44, $6: 4¢Mc 4, 33°. Ac 125-26: ECDiby Bed Mc-6,, 23,° 250 e—2 clJAc 3H. 2. fv. 2 Me 10, 12. g&cp. 7, 26, 33, 39, 43; 2 Mc 350: (IO:= 34)" .195502 etc, iv. cp. 2, 18. EVE. 525 ay By" 9,50; Le “24, 13 (?). Bol. 2. MeeBe st 25. lcf. Jl 3, 6-8. mcp. 4, 22; 5, 66, 68. 42-60] LL. in sb. p. D. 1 Oct. WCPs62,; AT: 53:32. TO, 22° 2° ES 4, 14: ocp. I, 40, 41; 4, 38. OV, Cd. 1, 38,36. g cf. fs 24, 8; Jr 7, 34; Os 2, ix; — 885 — LIBER I MACHABAEORUM 3,47 — 4, 27 fidente ac legi obsequente (42-60) esse debellatum (4, 1-25), cum in- genti exercitu Iudaeam petiit; at non multo post devictus Antio- chiam remeare coactus est (26-35). Itaque Machabaei iter panditur ad 3d) 20,35 % RE 7655.20; 17; Jr 40, 6. S$ch..3° Re 20, 275 n . 36. 75 Ecp. 2,.14. — v. 2 Rg 3, 31. MCD. Ay 39821, 7 Pee Nic ro. 25; 14, 15. vcp. 4, 39. — v. Gn 37, 29. x cf. 4, Rg TO; 743 Is 325i. y cf. Ex 28,4: zv. 2 Es 10, 35. aNm 6, 2-21. OCP: 1/:20°. F208. 52, 53) ® in D. 1 Oct. c o. 4s 135407 5,33; '38.— CF. m 10, 9; Js 6, 4. Otic i RE-8y 12° 2: Par-25015. ecp. 16, 19. — cf. Nm 31, 14. 48. f Dt 20, 5-8; 24, 5. — cf. Jd 7s as 58-604 [ya Pe g ct. r, Rg“ 9; 13, 28. h2 Rg £0, ¥25%:3 (Cor. 16, 13. §cf. cp. 9, 10. jcf. Mt 6, 16. 2 BEes.. 92 av. cp. 3, 38. Dicp: T, 35; 36: cv. cp. 8, 4. dcf. 2 Mc 8, 16. e Dt 20, 3. — cf. 1 Rg 14, 6; fv. Ex 14, 30. gvr. 40. — cf. cp. 3, 18, 60. hls 49, 50; Dn_3, 25; 2 Mc I, 27. 2-78... Ex 32; 22% Ps 585.1455 78.470, te Cp 3, BE: PCE. cp.’ 7, 48:20. S9 2s. a: 14,7, 34; 3 e. 30, Bg. cp.” §, 685; 20, 98 tr 4s 3s. 34; Js 13, 13; 1 Rg 5, 1; 6. 172.2 mcp. 5, 58; 10, 69; 15, 40. — ef..2°Par'26, 6; MCD. 3, 41; 5, 66, 68. our $4. tx: Dn 3, 89. — v. Ps"103; 2 ¥3% OL: 653... 32 tiaverunt PLysiae universa quae acciderant. in "Maspha contra Ierusalem, quia locus orationis erat in Maspha ante in Israél, 47 et ‘ieiunaverunt illa die et ‘induerunt se ciliciis et “ci- nerem imposuerunt capiti suo et Ydisciderunt vestimenta sua 48 et Texpanderunt libros legis, de quibus scrutabantur gentes similitu- dinem simulacrorum suorum, 4%et attulerunt Yornamenta sacer- dotalia et *primitias et decimas et suscitaverunt "“nazaraeos, qui impleverant dies, 5% et clamaverunt voce magna in caelum di- centes: Quid faciemus istis et quo eos ducemus? 51 Et %sancta tua conculcata sunt et contaminata sunt, et sacerdotes tui facti sunt in luctum et in humilitatem, 52 et ecce nationes convenerunt adversum nos, ut nos disperdant: tu scis quae cogitant in nos. 53 Quomodo poterimus subsistere ante faciem eorum, nisi tu Deus, adiuves nos? | 54 Et °tubis exclamaverunt voce magna. 55 Et post haec 4constituit Iudas duces populi, ¢tribunos et cen-— turiunes et pentacontarchos et decuriones, 56 et dixit his, qui aedi- ficabant domos et sponsabant uxores et plantabant vineas et formi- dulosis, ut redirent unusquisque in domum suam /secundum legem. 57Et moverunt castra et collocaverunt ad austrum Emmaum., 58E¢t ait Iudas: 2Accingimini et “estote filii potentes et estote parati in mane, ut pugnetis adversus nationes has, quae convenerunt adversus nos di- sperdere nos et sancta nostra; 59*quoniam melius est nos mori in bello, quam videre mala gentis nostrae et sanctorum. 6° JSicut autem fuerit voluntas in caelo sic fiat. Et adsumpsit @Gorgias quinque milia virorum et mille equites | electos, et moverunt castra nocte, daeorum et percuterent eos subito, et >filii qui erant ex arce erant illis duces. ® Et audivit Iudas et surrexit ipse et potentes percutere virtutem exercituum regis, qui erant in “Emmaum: ‘4adhuc enim dispersus erat exercitus a castris. 5 Et venit Gorgias in castra Iudae noctu et neminem invenit et quaerebat eos in montibus, quoniam dixit: Fugiunt hi a nobis. 6 Et, cum dies factus esset, apparuit Iu- das in campo cum tribus milibus virorum tantum, qui tegumenta et gladios non habebant, 7 et viderunt castra gentium valida et lorica- tos et equitatus in circuitu eorum, et hi docti ad proelium. 8 Et dait Iudas viris qui secum erant: @Ne timueritis multitudinem eorum et impetum eorum ne formidetis: 9 Mementote qualiter /salvi facti sunt patres nostri in mari Rubro, cum sequeretur eos Pharao cum exercitu multo; 1et nunc %clamemus in caelum et miserebitur nostri Dominus et memor erit testamenti patrum nostrorum et conteret exercitum istum ante faciem nostram hodie, Jet “scient omnes gentes quia est qui redimat et liberet Israél. 12 Et elevaverunt alie- nigenae oculos suos et viderunt eos venientes ex adverso 13 et exie- runt de castris in proelium; et ‘tuba cecinerunt hi qui erant cum Iuda, 14et congressi sunt, et contritae sunt gentes et fugerunt in campum. 15 Novissimi autem omnes ceciderunt in gladio, et perse- cuti sunt eos usque JGezeron et usque in campos Idumaeae et ‘Azoti et ™Iamniae, et ceciderunt ex illis usque ad tria milia virorum. — 16 Et reversus est Judas et exercitus eius sequens eum. xitque ad populum: Non concupiscatis spolia, quia bellum contra nos est, 18 et Gorgias et exercitus eius prope nos in monte; state nunc contra inimicos nostros et expugnate eos et sumetis postea spolia securi. 19 Et, adhuc loquente Iuda haec, ecce apparuit pars quaedam prospiciens de monte. conversi sunt sui et succenderunt castra; fumus enim qui videbatur declarabat quod factum est. 21 Quibus illi conspectis, timuerunt valde 2 ut applicarent ad castra Iu- adspicientes simul et Iudam et exercitum in campo paratum ad proe- | lium 22 et fugerunt omnes “in campum alienigenarum. 23 Et Tudas reversus est ad spolia castrorum, et acceperunt aurum multum et ar- gentum et hyacinthum.et purpuram marinam et opes magnas, 24 et conversi hymnum canebant et benedicebant Deum in caelum, ? Oquoniam bonus est, quoniam in saeculum misericordia eius ’. 25 Et facta est salus magna in Israél in die illa. 26 Quicumque autem alienigenarum evaserunt venerunt et nun- 27 Quibus ille auditis, ITD: | 20 Et vidit Gorgias, quod in fugam | — 886 — Ierusalem (36-41) eidemque templum reficere et lustrare (42-48), encaenia celebrare (49-48) ac, ut in perpetuum celebrarentur, disponere conces- sum est (59-61); immo eidem Idumaeos, Ammonitas, et postea Sa- LIBER I MACHABAEORUM 4, 28-61. consternatus animo deficiebat, quod non qualia voluit talia conti- gerunt in Israél, et qualia mandavit rex. 28 Et sequenti anno “congregavit Lysias virorum electorum sexa- ginta milia et equitum quinque milia, ut debellaret eos. 29 Et vene- runt in Iudaeam et castra posuerunt in *Bethoron, et occurrit illis Iudas cum decem milibus viris. 30 Et viderunt exercitum fortem, et oravit et dixit: Benedictus es, ‘salvator Israél, qui “contrivisti im- petum potentis in manu servi tui David et Vtradidisti castra alieni- genarum in manu Ionathae filii Saul et armigeri eius: 31 conclude exercitum istum in manu populi tui Israél, et confundantur in exer- citu suo et equitibus; 324%da illis formidinem et tabefac audaciam virtutis eorum, et commoveantur contritione sua. 33 Deice illos gladio diligentium te, et collaudent te omnes qui noverunt nomen tuum in hymnis. 34Et commiserunt proelium, et ceciderunt de exercitu “Lysiae quinque milia virorum. 35 Videns autem Lysias fugam suo- rum et Iudaeorum audaciam et quod parati sunt aut vivere aut mori fortiter abiit *Antiochiam et elegit milites, ut multiplicati rursus venirent in Iudaeam. 36 Dixit autem Iudas et fratres eius: Ecce contriti sunt inimici nostri; ascendamus nunc °mundare sancta et renovare. Et con- gregatus est omnis exercitus, et ascenderunt in montem Sion 38 et ‘viderunt sanctificationem desertam et altare profanatum et 4portas exustas et in atriis virgulta nata, sicut in saltu vel in montibus, et pastophoria diruta. 39 Et /sciderunt vestimenta sua et planxerunt planctu magno et imposuerunt cinerem super caput suum 4 et ce- ciderunt in faciem super terram et %exclamaverunt tubis signorum et *clamaverunt in caelum. 41 Tunc ordinavit Iudas viros ut pugna- rent adversus eos, ‘qui erant in arce, donec emundarent sancta. 42 Et elegit jsacerdotes sine macula voluntatem habentes in lege Dei, 43 et ‘mundaverunt sancta et “tulerunt lapides contaminationis in locum immundum. 44 Et cogitavit de “altari holocaustorum, quod profanatum erat, quid de eo faceret. 45 Et incidit illis consilium bo- num ut destruerent illud, ne forte illis esset in opprobrium, quia contaminaverunt illud gentes, et demoliti sunt illud 46 et reposue- runt lapides in monte domus in loco apto, quoadusque ?veniret propheta et responderet de eis. 47 Et acceperunt lapides integros Wecundum legem et aedificaverunt altare novum secundum illud quod fuit prius 48et aedificaverunt sancta et quae intra domum erant intrinsecus et ‘aedem et atria sanctificaverunt 49 et fecerunt vasa sancta nova et intulerunt ‘candelabrum et ‘altare incensorum et “mensam in templum 5%et *incensum posuerunt super altare et *accenderunt lucernas, quae super candelabrum erant et lucebant in templo. 51 Et posuerunt super mensam panes et appenderunt Yvyela et consummaverunt omnia opera quae fecerant. 52 Et ante matutinum surrexerunt *quinta et vicesima die mensis noni (hic est mensis “casleu) -centesimi quadragesimioctavi anni 53 et obtulerunt sacrificium %secundum legem super altare holocau- storum novum, “quod fecerunt. 544¢Secundum tempus et secundum diem, in qua contaminaverunt illud gentes, in ipsa ¢renovatum est in /canticis et citharis et 9%cinyris et in cymbalis. 55 Et cecidit omnis populus in faciem, et adoraverunt et benedixerunt in caelum eum, qui prosperavit eis, 56 et fecerunt dedicationem altaris *diebus octo et obtulerunt holocausta cum laetitia et ‘sacrificium salutaris et Jlaudis 57 et ornaverunt faciem templi ‘coronis aureis et scutulis et dedicaverunt ™portas et pastophoria et imposuerunt eis ianuas. 58 Et facta est laetitia in populo magna valde, et aversum est op- probrium gentium. 59 Et statuit Iudas et fratres eius et universa ec- clesia Israél, ut agatur dies dedicationis altaris in temporibus suis ab anno in annum per dies octo, a quinta et vicesima die mensis casleu, cum laetitia et gaudio. 6®Et aedificaverunt in tempore illo montem Sion et “per circuitum muros altos et turres firmas, ne quando venirent gentes et conculcarent eum, 9°sicut antea fecerunt. 61 Et collocavit illic exercitum, ut servarent eum, et munivit eum qcf. cp. 3, 34; 6, 8. hth 2 Me BF: 2. Scp. 3, 16, 24. t Jr 14, 8. — cf. Is 49, 26. ui Rg 17, 50, 51. vi Rg 14, 13, 14. Zt: Sip 3, 18, 19; 1 Rg 26, 8; Ez 35, 5. y cf. Ex-15, 16; Dt 11, 25. SV. CD. .3, 322 av. Cp. 3. 37. 36-51] LL. in D. 2 Oct. 36-59] 2 Mc 10, 1-9. b2 Mc 8, 30-36. — cf. cp. 1, cig ect. CD. I, 41; 3, 45. 51. d2Mcr, 8. | ée Jr 26, 18; Mic 3, 12. fv. cp. 3, 47. & Vv. Cp. 3, 54. hvr. 10. icf. cp. 1, 25, 36. jcf. Lv 21, 17-23; lcf. 2 Mc 2, 19. m cf. 4 Rg 23, 14; 2 Par ro, 16. WY ES 3, 2,4. of. cp. 1.462; bcp. 14, 41. — cf. cp. 9, 27; Dt 18, 15; : Exasrtir oie 7, 65. q Ex 20, 25; Dt 27, 5-8; Js 8, ay: rcf. 2 Mc 2, 19. Scp. I, 23. — v. Ex 25, 31-37. t Ex 30, 1-3; 37, 25. “cp. I, 23.— v. Ex 25, 23, 30; 37, 10. v2 Mc 10, 3. .2 8. : y Ex 26, 31; 36, 35. 52-61] LL. in fr.2 p. D. 2 Oct. 3:cf:..CD.: 1, 62° 2° MG70 5; @¥s Jni2;.4. bet: CpEr 330; MV. CP. I, 23-25. ncp. I, 60-64; 3. 35; 14, 15] Gr. in fs. V. reg. SS. omn, ovr. 55, 63; 2 Mc 9, 29; 13, an. pcp. 1, 10; 8, 14. qcf. Gn 41, 42; Est 3, 10; 8, a; 8.2 70: ¥‘ch;.2) Mc) 14:16: 90-28% <1620. 17-63] 2 Mc 13, 1-26. FG4: C0. 8; $9).53: uv. 2 Mc 10, Io. v Vv. Cp...1, .35,. 36. Ci. 2 pales ya 9 9t. 51. —— cl. Jr $2,365 258: $°cf..ep. 1, 82. av. cp. 1, 45. bv. cp. 1, 43-53. Cccp. 2, 44; 3, 8. dcp. 3, 27. — cf. 2 Mc 13, 9. eius et “turres succendit igni in circuitu 66et movit castra, ut iret in oterram alienigenarum, et perambulabat Samariam. ®7In die illa ceci- derunt sacerdotes in bello, dum volunt fortiter facere, dum sine consilio exeunt in proelium. 68 Et declinavit Iudas in ?Azotum im terram alienigenarum et diruit aras eorum et sculptilia deorum ipso- rum succendit igni et cepit spolia civitatum et reversus est in terram Iuda. Et “rex Antiochus perambulabat superiores regiones et audivit esse civitatem Bipmaiden in >Perside nobilissimam et copiosam in argento et auro 4 templumque in ea locuples valde, et illic vela- mina aurea et loricae et scuta, quae reliquit “Alexander Philippi rex macedo, qui regnavit primus in Graecia. 3 Et venit et quaerebat capere civitatem et depraedari eam et non potuit, quoniam innotuit sermo his qui erant in civitate, 4et insurrexerunt in proelium, et He inde et abiit cum tristitia magna et reversus est in Babyloniam. 5 Et venit qui nuntiaret ei in Perside quia fugata sunt castra, quae erant in terra luda, 6 et quia abiit ¢Lysias cum virtute forti in primis et fugatus est a facie Iudaeorum, et invaluerunt armis et viribus et spoliis multis, quae ceperunt de castris quae exciderunt, 7et quia diruerunt fabominationem, quam aedificaverat super altare, quod erat in Ierusalem, et sanctificationem sicut prius 9%circumdederunt muris excelsis, sed et "Bethsuram civitatem suam. 8 Et factum est, ut au- divit rex sermones istos, expavit et commotus est valde et decidit in lectum et incidit in languorem prae tristitia, quia non factum est ei ‘sicut cogitabat. 9% Et erat illic per dies multos, quia renovata est in eo tristitia magna et arbitratus est se mori 10 et _vocavit omnes jamicos suos et dixit illis: Recessit somnus ab oculis meis, et con- cidi et corrui corde prae sollicitudine 11 et dixi in corde meo: In quantam tribulationem deveni et in *quos fluctus tristitiae, in qua nunc sum, qui iucundus eram et dilectus in potestate mea! 12 Nunc vero reminiscor ‘malorum, quae feci in Ierusalem, unde et ™abstuli omnia spolia aurea et argentea, quae erant in ea, et “misi auferre habitantes Iudaeam sine causa. 1% Cognovi ergo quia propterea in- venerunt me mala ista, et ecce pereo tristitia magna in terra aliena. 14Et vocavit °Philippum unum de amicis suis et praeposuit eum super universum regnum suum 15et dedit ei ?diadema et stolam ‘suam et Yanulum, ut adduceret Antiochum filium suum et nutriret eum et regnaret. 16 Et *mortuus est illic Antiochus rex “anno cen- tesimo quadragesimonono. 17Et cognovit Lysias, quoniam mortuus est rex, et constituit regnare Antiochum filium eius, ‘quem nutrivit adulescentem, et vocavit no- men eius “Eupator. 18 Et hi, “qui erant in arce, concluserant Israél in circuitu sanctorum et quaerebant eis mala semper et firmamentum gen- tium. 19 Et cogitavit Iudas disperdere eos et convocavit universum populum, ut obsiderent eos. 2 Et convenerunt simul et obsederunt eos “anno centesimo quinquagesimo et fecerunt Ybalistas et machinas. 21 Et exierunt quidam ex eis qui obsidebantur, et adiunxerunt se illis #aliqui impii ex Israél, 22 et abierunt ad regem et dixerunt: Quousque non facis iudicium et vindicas fratres nostros? 23 @Nos decrevimus servire patri tuo et ambulare in praeceptis eius et ob- sequi Yedictis eius, 24 et filii populi nostri propter hoc alienabant se a nobis, et °quicumque inveniebantur ex nobis interficiebantur, et hereditates nostrae diripiebantur. 25 Et non ad nos tantum extende- runt manum, sed et in omnes fines nostros, 26 et ecce applicuerunt hodie ad arcem Ierusalem occupare eam et munitionem Bethsuram munierunt 27 et, nisi praeveneris eos velocius, maiora quam haec facient, et non poteris obtinere eos. 28 Et diratus est rex, ut haec audivit, et convocavit omnes ami- cos suos et principes exercitus sui et eos qui super equites erant; WCh. 12, 385 th. Bi ee, 29sed et de regnis aliis et de “insulis maritimis venerunt ad eum fcf. 2 Mc 13, 2. exercitus conducticii. 30Et ferat numerus exercitus eius centum £¥. cp. 1, 18. milia peditum et viginti milia equitum, et %elephanti triginta duo hefs 2 Mc 13, 19-22. docti ad proelium. 31 Et venerunt per Idumaeam et “applicuerunt ivr. 26. ad 4Bethsuram et pugnaverunt dies multos et fecerunt machinas, et cana 890 =. rosolymitano arcessitus (17-27) magnas copias in Palaestinam adduxe- rat atgue post proelium ad Bethzacharam (28-47) Bethsuram occupave- rat et montem Sion obsederat (48-54), Antiochiam rediens simulat LIBER I MACHABAEORUM 6, 32 —7, 2 exierunt et succenderunt eas igni et pugnaverunt viriliter. 32 Et re- cessit Iudas ab arce et movit castra ad Bethzacharam contra castra regis. 33 Et surrexit rex ante lucem et concitavit exercitus in im- petum contra viam Bethzacharam, et comparaverunt se exercitus in proelium et tubis cecinerunt, 34 et elephantis ostenderunt sanguinem uvae et ‘mori ad acuendos eos in proelium 35 et diviserunt bestias per legiones, et adstiterunt singulis elephantis mille viri in loricis concatenatis, et galeae aereae in capitibus eorum, et quingenti equites ordinati unicuique bestiae electi erant. 36 Hi ante tempus, ubicumque erat bestia, ibi erant et, quocumque ibat, ibant et non discedebant ab ea; 37sed et turres ligneae super eos firmae protegentes super singulas bestias, et super eas machinae, et super singulas viri vir- tutis trigintaduo, qui pugnabant desuper, et Indus magister bestiae. 38 Et residuum equitatum hinc et inde statuit in duas partes, tubis exercitum commovere et perurgere constipatos in “legionibus eius. 39Et, ut refulsit sol in “clipeos aureos et aereos, resplenduerunt montes ab eis et resplenduerunt sicut lampades ignis; #9 et distincta est pars exercitus regis per montes excelsos, et alia per loca humilia, et ibant caute et ordinate; 41et commovebantur omnes jnhabitantes terram a- voce multitudinis et incessu turbae et collisione armorum; erat enim exercitus magnus valde et fortis. #2Et appropiavit Iudas et exercitus eius in proelium, et ceciderunt de exercitu regis sescenti viri, #3et vidit oFleazar filius Saura unam de bestiis loricatam loricis regis, et erat emi- nens super ceteras bestias, et visum est ei quod in ea esset rex; #4et Pde- dit se, ut liberaret populum suum et Yadquireret sibi nomen aeternum, 45 et cucurrit ad eam audacter in medio legionis interficiens a dex- tris et a sinistris, et cadebant ab eo huc atque illuc, 46et ivit sub pedes ‘elephantis et supposuit se ei et occidit eum, et cecidit in terram super ipsum, et mortuus est illic. 47 Et videntes virtutem regis et impetum exercitus eius diverterunt se ab eis. 48 Castra autem regis ascenderunt contra eos in Ierusalem et ap- plicuerunt castra regis ad Iudaeam et montem Sion. 49 Et fecit _ pacem cum his qui erant in ‘Bethsura, et exierunt de civitate, quia non erant eis ibi alimenta conclusis, quia sabbata erant terrae. 5° Et comprehendit rex-Bethsuram et constituit illic custodiam servare eam 51let convertit castra ad locum sanctificationis dies multos et statuit illic “balistas et machinas et ignis iacula et tormenta ad la- pides iactandos et spicula et scorpios ad mittendas sagittas et fun- dibula. 52 Fecerunt autem et ipsi machinas adversus machinas eorum et pugnaverunt dies multos. 53 Escae autem non erant in civitate, Yeo quod septimus annus esset, et “qui remanserant in Iudaea de gentibus consumpserant reliquias eorum, quae repositae fuerant, 54 et remanserunt in sanctis viri pauci, quoniam obtinuerat eos fa- mes, et dispersi sunt unusquisque in locum suum. 55 Et audivit *Lysias, quod ”Philippus quem constituerat rex An- tiochus, cum adhuc viveret, ut nutriret Antiochum filium suum et regnaret, 56reversus esset a *Perside et *%Media, et exercitus qui abierat cum ipso, et quia quaerebat suscipere regni negotia. 57 Fe- stinavit ire et dicere ad regem et duces exercitus: Deficimus cotidie, et esca nobis modica est, et locus quem obsidemus est munitus, et incumbit nobis ordinare de regno. 58 Nunc itaque °demus dextras hominibus istis et faciamus cum illis pacem et cum omni gente eo- rum 5% et constituamus illis, Cut ambulent in legitimis suis sicut prius propter legitima enim ipsorum, quae despeximus, irati sunt et fecerunt ormnia haec. 69 Et @placuit sermo in conspectu regis et principum, et misit ad eos pacem facere, et receperunt illam; 61 et iuravit illis rex et principes, et exierunt de munitione. 62 Et intravit rex montem Sion et vidit munitionem loci et ¢rupit citius iuramen- tum, quod iuravit, et mandavit /destruere murum in gyro 3 et di- scessit festinanter et %reversus est Antiochiam et invenit *Philippum dominantem civitati et pugnavit adversus eum et occupavit civitatem. Anno centesimo quinquagesimoprimo exiit *Demetrius Seleuci filius ab urbe "Roma et ascendit cum paucis viris in °civitatem maritimam et regnavit illic. 2 Et factum est, ut ingressus est domum jGn 49, 11; Dt 32, 14; Ecli 50, I0. LPs 77, 47; Lc 17, 6. mcf.-cp. 10, 8. 39] Ant. in sb. a. D. 2 Oct. 39-42] R. in D. 1 Oct. Hcl: 3 RE IC, x16: o cpa, : 5). 44) Ant. in fs. ss. Nom. J. bet. Waal 3; ia. 1 Tm 2, 6: Tt 2, i. gck. Gp... 23.455. f V¥-1 30; Bo a a, Coats & Pay fcf. vr. 53; 2 Par 36, @1.i>> Ve EM 235-10) TL? EV. 25.027 uwvr. 20. v cf. vr. 49. wcp. 5, 23, 45. ENT. 6,17: WV Vt. TA. BS Vv.NP. Et: acp. 14, I. 5 cp. 11, 50; 62, 66; 2 Mc 7x; r -26: Ch 2. MG.t1;, 24; dv. 2 Mc 13, 22-24. ecf. 2 Mc 15,. 10. Sef. Nx. -95, -Cp.. 4, 603- 10; EF. cf. 2 Mc 13, 26. Mi CD. .37 37. I-17] LE in fr. 6 p. D. 2 Oct. 1-4] 2 Mc 14, 1, 2. @cpi:o9s 15 ‘X0,. $0. bcp. 1, 11. — cf. cp..8, 1; 2 Mc 11, 34. ccf. 2 Mc 14, 1. aa, 8o1 aes, LIBER I MACHABAEORUM 7, 3-37 pacem (55-63), guae nec ab eo nec praesertim a Demetrio ipsius regni usurpatore servata est (7, 1-7). Etenim is Bacchidem ducem exercitus et nefarium Alcimum summum sacerdotem constituit et, ut populum OUCH, 35-83. ecf. Est 7, 8. -25]. 2 Me 14, 3-14. COs 3, 12'220),a8 5. ge g vr. 29; CD. 9, I, 5457; “hy. Cp. 255783 #cD. A 17°25, 43,.57;,083-2 Mc 8, jv. Ga YS; TO. Bcf. VE aks ven. °S,. 4207 — ‘cf. 1 Es.-7, 6, r1:+2 Es 8, 4; Helt..10, 5; 38, 25. mcp. 2 42; 2 Mc 14, 6. cls 2 Mc_r4,.7. 9 Ps "78,2, °3- pcf. .Gn-g, 2. -— v. Dt 2, 25. ; qcf. Jr 41, 7, 9. rcf. Gal 5. 10 26-50] 2 Mc r4, 12-15, 40. Ve cp; 4, 98: £cp:.:3, 38. ucf. 1 Es 6, 10: Jr 29, 7; Bar I, II-13; 1 Tm 2, 2. regni patrum suorum, re heat exercitus Antiochum et éLysiam, ut adducerent eos ad eum. 3Et res ei innotuit et ait: Nolite mihi fostendere faciem eorum, Het occidit eos exercitus, et sedit Deme- trius super sedem regni sui. 5 Et venerunt ad eum /viri iniqui et impii ex Israél, et 7Alcimus dux eorum, qui volebat fieri sacerdos, 6 et accusaverunt populum apud regem dicentes: Perdidit Iudas et fratres eius omnes amicos tuos et nos dispersit de terra nostra. 7 Nunc ergo mitte virum, cui credis, ut eat et videat exterminium omne, quod fecit nobis et regionibus regis, et puniat omnes amicos eius et adiutores eorum. 8 Et elegit rex ex “amicis suis ‘Bacchidem, qui déminabutur jtrans flumen, magnum in regno et fidelem regi. 9 Et misit eum ut videret exterminium, quod fecit Iudas, sed et Alcimum impium *constituit in sacerdotium et mandavit ei facere ultionem in filios Israél. 19 Et surrexerunt et venerunt cum exercitu magno in terram Iuda et mi- serunt nuntios, er focutt sunt ad Iudam et ad fratres eius verbis pa- cificis in dolo. 11 Et non intenderunt aes eorum, viderunt enim quia sails cum exercitu magno. 12 Et convenerunt ad Al- cimum et Bacchidem congregatio si te requirere quae iusta sunt, 13 et primi, ”Assidaei, qui erant in filiis Israél, et exquirebant ab eis pacem. 14 Dixerunt enim: "Homo sacerdos de semine Aaron venit; non decipiet nos. 15 Et locutus est cum eis verba Pacifica et iuravit illis dicens: Non inferemus vobis malum neque amicis vestris. 16 Et crediderunt ei, et comprehendit ex eis sexaginta viros et occi- dit eos in una die, secundum verbum quod scriptum est: 17 oCarnes sanctorum tuorum et sanguinem ipsorum. effuderunt in circuitu Terusalem, et non erat qui sepeliret. 18 Et Pincubuit timor et tremor in omnem populum, quia dixerunt: Non est veritas et iudicium in eis, transgressi sunt enim constitutum et iusiurandum quod iuraverunt. 19 Et movit Bacchides castra ab Ierusalem et applicuit in Bethzecha et misit et comprehendit multos ex eis qui a se effugerant, et quosdam de populo mactavit et in @puteum magnum proiecit. 20Et commisit regionem Alcimo et reliquit, cum eo auxilium in adiutorium ipsi et abiit Bacchides ad regem. 21 Et satis agebat Al- cimus pro principatu sacerdotii sui; 22 et convenerunt ad eum omnes rqui perturbabant populum suum, et obtinuerunt terram Iuda et fe- cerunt plagam magnam in Israél. 23 Et vidit Iudas omnia mala, quae fecit Alcimus et qui cum eo erant filiis Israél multo plus quam gentes, 24et exiit in omnes fines Iudaeae in circuitu et fecit vindi- ctam in viros desertores, et cessaverunt ultra exire in regionem. 25 Vidit autem Alcimus quod praevaluit Iudas et qui cum eo erant, et cognovit quia non potest sustinere eos et regressus est ad regem et accusavit eos multis criminibus. 26 Et misit rex *Nicanorem unum ex principibus suis nobilioribus, qui erat inimicitias exercens contra Israél, et mandavit ei evertere populum. 27 Et venit Nicanor in Terusalem cum exercitu magno et misit ad Iudam et ad fratres eius verbis pacificis cum dolo 28 dicens: Non sit pugna inter me et vos: veniam cum viris paucis, ut videam facies vestras cum pace. 29 Et venit ad Iudam, et salutaverunt se invicem pacifice, et hostes parati erant rapere Iudam. 3° Et innotuit sermo Iudae, quoniam cum dolo venerat ad by et conterritus est ab eo, et amplius noluit videre faciem eius. 31 Et cognovit Nicanor quoniam denudatum est Consiliuny eius et exivit obviam TIudae in pugnam iuxta Capharsalama. 2 Et ceciderunt de Nicanoris exercitu fere quinque milia viri, et Pe eeahh in ‘civitatem David. 33 Et post haec verba ascendit Nicanor in montem Sion, et exie- runt de sacerdotibus populi salutare eum in Met et demonstrare ei holocautomata quae offerebantur “pro rege. 34 Et irridens sprevit eos et polluit et locutus est superbe 35 et iuravit cum ira dicens: Nisi traditus fuerit Tudas et-exercitus eius in manus meas, continuo, cum regressus fuero in pace, Ysuccendam domum istam, et exiit cum ira f. 17. 3 RE ie a v. Dt 12, s. magna, 36 Et intraverunt sacerdotes et “steterunt ante faciem altaris 371 v. 2 Mc 14, 35, 39. et templi et flentes dixerunt: 37 Tu, Domine, “elegisti domum istam plese 892 PNA - a —_ Pe ea eS vexorent, in ludaeam misit (8-24). Nicanorem quoque Alcimo in auxi- linus datum luda profligat (25-32) atque eum in templum blaspheman- tem (33-38) occidit (39-50). Tandem, postquam cum Romanis, quorum ad invocandum nomem tuum in ea, ut esset Y’domus orationis et ob- secrationis populo tuo. 38 Fac vindictam in homine isto et exercitu eius, et cadant in gladio. *Memento blasphemias eorum et ne de- deris eis ut permaneant. 39 Et exiit Nicanor ab Ierusalem et castra applicuit ad ¢Bethoron, et occurrit illi exercitus Syriae. 49 Et Iudas applicuit in “Adarsa cum tribus milibus viris et oravit Iudas et dixit: 41¢Qui missi erant a rege Sennacherib, Domine, quia blasphemaverunt te, exiit angelus et %percussit ex eis centum octogintaquinque milia, 42 Sic contere exercitum istum in conspectu nostro hodie, et sciant ceteri quia male locutus est super sancta tua, et iudica illum secundum malitiam illius. 43 Et commiserunt exercitus proelium tertiadecima die men- sis ‘adar, et contrita sunt castra Nicanoris, et /cecidit ipse primus in proelio. 44 Ut autem vidit exercitus eius quia cecidisset Nicanor, proiecerunt arma sua et fugerunt; 45 et persecuti sunt eos viam unius diei ab %Adazer usquequo veniatur in “Gazara et tubis ce- cinerunt post eos cum significationibus. 46 Et exierunt de omnibus castellis Iudaeae in circuitu et ‘ventilabant eos cornibus et conver- tebantur iterum ad eos et ceciderunt omnes gladio, et non est re- lictus ex eis nec unus, 47 et acceperunt spolia eorum in praedam et Jcaput Nicanoris amputaverunt et dexteram eius, ‘quam exten- derat superbe, et attulerunt et “suspenderunt contra Ierusalem. 48 Et laetatus est populus valde, et egerunt diem illam in laetitia magna. 49 Et “constituit agi omnibus annis diem istam °tertiadecima die mensis adar. 50 Et Psiluit terra Iuda dies paucos. Et audivit Iudas nomen “Romanorum, quia sunt potentes viribus et adquiescunt ad omnia quae postulantur ab eis, et quicumque accesserunt ad eos statuerunt cum eis amicitias, et quia sunt po- tentes viribus. 2 Et audierunt proelia eorum et virtutes bonas, quas fecerunt in Galatia, quia obtinuerunt eos et duxerunt sub tributum, 3et quanta fecerunt in regione Hispaniae, et quod in potestatem redegerunt metalla argenti et auri, quae illic sunt, et possederunt omnem locum consilio suo et patientia, 4locaque, quae longe erant valde’ ab eis, et reges, qui supervenerant eis ab extremis terrae, contriverunt et percusserunt eos plaga magna; ceteri autem dant eis tributum omnibus annis; 5et Philippum et Persen °Ceteorum regem et ceteros, qui adversum eos arma tulerant, contriverunt in bello et obtinuerunt eos, Set Antiochum magnum regem 4@Asiae, qui eis pugnam intulerat habens centum viginti elephantos et equi- tatum et currus et exercitum magnum valde, contritum ab eis; 7 et quia ceperunt eum vivum et statuerunt ei ut daret ipse et qui re- gnarent post ipsum tributum magnum et daret “obsides et consti- tutum; 8et regionem Indorum et Medos et Lydos, de optimis re- gionibus eorum et acceptas eas ab eis, dederunt Eumeni regi; 239 et quia qui erant apud Helladam voluerunt ire et tollere eos et in- notuit sermo his, 19 et miserunt ad eos ducem unum et pugnaverunt contra illos et ceciderunt ex eis multi et captivas duxerunt uxores eorum et filios et diripuerunt eos et terram eorum possederunt et destruxerunt muros eorum et in servitutem illos redegerunt usque in hune diem, 11 et residua regna et insulas, quae aliquando resti- terant illis, exterminaverunt et in potestatem redegerunt; 12cum amicis autem suis et qui in ipsis requiem habebant conservaverunt amicitiam et obtinuerunt regna, quae erant proxima et quae erant longe, quia quicumque audiebant nomen eorum timebant eos; 13 qui- bus vero vellent auxilio esse ut regnarent regnabant, quos autem vellent regno deturbabant. Et exaltati sunt valde, 14 et in omnibus istis nemo portabat fdiadema nec induebatur purpura, ut magnifi- caretur in ea; 15 et quia %curiam fecerunt sibi et cotidie consulebant trecentos viginti consilium agentes semper de multitudine, ut quae digna sunt gerant, 16et committunt “uni homini magistratum suum per singulos annos dominari universae terrae suae, et omnes oboe- diunt uni, et non est invidia neque zelus inter eos. 17 Et elegit Iudas ‘Eupolemum filium Ioannis filii Iacob et JIa- sonem filium Eleazari et misit eos Romam 'constituere cum illis LIBER I MACHABAEORUM 7, 38 — 8, 17 ¥4 Re 8, 50; Mt 21, 13. — v. s 56, 7. zcf. 1 Rg 17, 45; 4 Rg 19, 16; 2 Mc g, 28. acp. 3, 16. b ch. vr. 45. ¢.13-37, 36: d2 Mc 8, 19. — v. 35. 4 Rg 19, ée1sEs 6, 15;. Est 3, 7. fiir. o> Mev: 28. cf. vr. 40. CE CD. °4) (25* 24, Bas Got 35h 19° 53 Re 20,- rr; j2 Mc 15, 30. — cf. 1 Rg 31, 9,220. pcp. 9, *o 4,4. —~ £6.93 “hee & ee fen 1-4] 1 L. m sb. p. D. 2 Oct. a2 Mc 11, 34. — cf. cp. 7, 1. 6.(ci. 2. Mc 8, 20). ep. ir. &. @ Cp: ill, FS; 125-395) 135-325 etc. @ct: cp. i kz f-cp.: 15-10. ENE. 19; Cp. F2;. 3. Rel. CD: US, -16. 42 Mc 4; II. 17-27) LL..2 eb3 ut $. 2%; Ts jcp. 12, 16. ict. Ex 34, 15; Is 30, 1-3. LIBER I MACHABAEORUM 8, 18 pony! 9, 20 Jama ad se usque pervenerat (8, 1-16), datis (17-20) et acceptis lit- teris (21-32), foedus inivit, in bello contra Bacchidem et Alcimum, cum Jfugam arripere abhorreret (9, 1-10), succumbit atque a fratribus et po- mcf. vr. 31. r) sie) Pia © 22 Gree gee ON. CD. 2,° 4. pvr. 31; Cp. 14, 40; 15, 17. qgcp. 14, 18, 26, 28. VEGA 372. SCl= CD. Fe 20. 1-20] LL. in D. 5 Oct. + Se Cv. cp. 7, 8. Ov. 54, 56, ‘$7. Vi cp. 7; 5. €Js 12, 23: y Is-21, 30°: Par 6; 74:CP): icp. 2, 37. — cf. 2 Mc 7, 5. Pctcceps 3j584. ivr. 333 C& 2,. S35: a 74: T™5, 57, 59 etc. MV. Cp. 2 nS 2 20, 21] Ant. in sb. a. D. 3 Oct. n cf. cp. 13, 26. amicitiam et societatem ‘18et, ut auferrent ab eis “iugum "Grae- corum, quia viderunt quod in servitutem premerent regnum Israél. 19 Kt abierunt Romam viam multam valde et introierunt curiam et dixerunt: 2° Iudas °Machabaeus et fratres eius et populus Iudaeorum miserunt nos ad vos statuere vobiscum societatem et conscribere nos Psocios et amicos vestros. 21 Et placuit sermo in conspectu eo- rum. 22 Et hoc rescriptum est, quod rescripserunt in @%tabulis aereis et miserunt in Ierusalem, ut esset apud eos ibi memoriale pacis et societatis: 23 Bene sit Romanis et genti ludaeorum in mari et in terra in aeternum, gladiusque et hostis procul sit ab eis. 24 Quod si institerit bellum Romanis prius aut omnibus sociis eorum in omni dominatione eorum, 25 auxilium feret gens Iudaeorum, prout tempus dictaverit corde pleno; 26 et proeliantibus non dabunt neque submi- nistrabunt triticum, arma, pecuniam, naves, sicut placuit Romanis; et custodient mandata eorum nihil ab eis accipientes. 27 Similiter autem et, si genti Iudaeorum prius acciderit bellum, adiuvabunt Romani ex animo, prout eis tempus permiserit, 28 et adiuvantibus non dabitur triticum, arma, pecunia, naves, sicut placuit Romanis, et custodient mandata eorum absque dolo. 29 Secundum haec verba constituerunt Romani populo Iudaeorum. 30Quod si post haec verba hi aut illi addere aut demere ad haec aliquid voluerint, fa- cient ex proposito suo; et quaecumque addiderint vel dempserint rata erunt. 31Sed et de malis, quae “Demetrius rex fecit in eos, scripsimus ei dicentes: Quare gravasti iugum tuum super amicos nostros et socios Iudaeos? 32Si ergo iterum adierint nos adversum te, faciemus illis iudicium et pugnabimus tecum mari terraque. Interea, ut audivit “Demetrius quia cecidit Nicanor et exercitus eius in proelio, apposuit “Bacchidem et ¢Alcimum rursum mittere in Iudaeam et dextrum cornu cum illis. 2Et abierunt viam quae ducit in °Galgala et castra posuerunt in /Masaloth, quae est in Ar- bellis, et occupaverunt eam et peremerunt animas hominum multas. 3In mense primo anni centesimi et quinquagesimisecundi applicue- runt exercitum ad Ierusalem, 4 et surrexerunt et abierunt in 9Beream viginti milia virorum et duo milia equitum. 5 Et Iudas posuerat ca- stra in “Laisa, et tria milia viri electi cum eo. 6 Et viderunt multi- tudinem exercitus, quia multi sunt, et timuerunt valde, et multi subtraxerunt se de castris et non remanserunt ex eis nisi octingenti viri. 7 Et vidit Iudas quod defluxit exercitus suus, et bellum perur- gebat eum, et confractus est corde, quia non habebat tempus con- gregandi eos, et dissolutus est. 8Et dixit his qui residui erant: Surgamus et eamus ad adversarios nostros, si poterimus pugnare adversus eos. 9%Et avertebant eum dicentes: Non poterimus, sed liberemus animas nostras modo et revertamur ad fratres nostros, et tunc pugnabimus adversus eos; nos autem pauci sumus. 19 Et ait Iudas: Absit istam rem facere, ut fugiamus ab eis: et, si appro- piavit tempus nostrum, ‘moriamur in virtute propter fratres nostros et non inferamus crimen gloriae nostrae. 11 Et movit exercitus de castris, et steterunt illis obviam, et divisi sunt equites in duas par- tes, et fundibularii et sagattnril praeibant exercitum, et primi certa- minis omnes potentes. 12 Bacchides autem erat in dextro cornu, et proximavit legio ex duabus partibus, et clamabant tubis. 1% /Excla- maverunt autem et hi qui erant ex parte Iudae, etiam ipsi, et com- mota est terra a voce exercituum, et commissum est proelium a mance usque ad vesperam. 14 Et vidit Iudas quod firmior est pars exer- citus Bacchidis in dextris, et convenerunt cum ipso omnes constan- tes corde; 15 et contrita est dextera pars ab eis, et persecutus est eos usque ad montem Azoti. 16 Et qui in sinistro cornu erant vi- derunt quod contritum est dextrum cornu, et secuti sunt post ludam et eos, qui cum ipso erant, a tergo, 17 et ingravatum est proelium, et ceciderunt vulnerati multi ex his et ex illis, 148 et Iudas cecidit, et-ceteri fugerunt. 19 Et Ionathas et Simon tulerunt Iudam fratrem suum et sepelierunt eum in sepulcro patrum suorum in civitate mModin, 2%et ”fleverunt eum omnis populus Israél planctu magno pulo honorifice sepelitur (11-22). fl. De Jonatha rebus pracclare gestis (9, 23-12, 34), Jonathas fratri succedit (23-31), et ut ulciscatur fratrem loannem filiis lambri arma infert (32-42) LIBER I MACHABAEORUM 9, 21-55 et lugebant dies multos 2let dixerunt: °Quomodo cecidit potens, qui salvum faciebat populum Israél! 22 Et Pcetera verba bellorum Iudae et virtutum, quas fecit, et magnitudinis eius non sunt descripta, multa enim erant valde. 23 Et factum est, post obitum Iudae emerserunt Yiniqui in omni- bus finibus Israél, et exorti sunt omnes qui operabantur iniquitatem. 24In diebus illis facta est fames magna valde, et tradidit se Bac- chidi omnis regio eorum cum ipsis. 25 Et elegit Bacchides viros impios et constituit eos dominos regionis, 26 et exquirebant et per- scrutabantur amicos Iudae et adducebant eos ad Bacchidem, et vindicabat in illos et illudebat. 27 Et facta est tribulatio magna in Israél, qualis non fuit ex die “qua non est visus propheta in Israél. 28 Et congregati sunt omnes “amici Iudae et dixerunt ‘*Ionathae: 29 Ex quo frater tuus Iudas defunctus est, vir similis ei non est, qui exeat contra inimicos nostros, Bacchidem et eos qui inimici . sunt gentis nostrae. 39 Nunc itaque te hodie elegimus esse pro eo nobis in principem et ducem ad bellandum bellum nostrum. 31 Et suscepit Ionathas tempore illo principatum et “surrexit loco Iudae fratris sul. 32 Et cognovit Bacchides et quaerebat eum occidere; 33 et co- gnovit Ionathas et Simon frater eius et omnes qui cum eo erant, et fugerunt in desertum YThecuae et consederunt ad aquam lacus Asphar; 34 et cognovit Bacchides et “die sabbatorum venit ipse et omnis exercitus eius trans Iordanem. 35 Et Ionathas misit fratrem suum ducem populi et rogavit YNabuthaeos amicos suos, ut com- modarent illis apparatum suum, qui erat copiosus. 36 Et exierunt filii Iambri ex *“Madaba et comprehenderunt @Joannem et omnia quae habebat et abierunt habentes ea. 37 Post haec verba renuntia- tum est Ionathae et Simoni fratri eius, quia filii Iambri faciunt nuptias magnas et ducunt sponsam ex Madaba filiam unius de ma- gnis principibus Chanaan cum ambitione magna. 38 Et recordati sunt sanguinis Ioannis fratris sui et ascenderunt et absconderunt se sub tegumento montis 39 et elevaverunt oculos suos et viderunt, et ecce tumultus et apparatus multus, et sponsus processit et amici eius et fratres eius obviam illis cum tympanis et musicis et armis multis; 40 et “surrexerunt ad eos ex insidiis et occiderunt eos, et ceciderunt vulnerati multi et residui fugerunt in montes, et acceperunt omnia spolia eorum, 41! et conversae sunt nuptiae in luctum, et vox mu- sicorum ipsorum in lamentum. 42 Et vindicaverunt vindictam san- guinis fratris sui et reversi sunt ad °ripam Iordanis. 43 Et audivit ¢Bacchides et venit die sabbatorum usque ad oram Tordanis in virtute magna. 44 Et dixit ad suos Ionathas: ¢Surgamus et pugnemus contra inimicos nostros, non est enim hodie sicut heri et nudiustertius; 45 ecce enim bellum ex adverso, aqua vero Ior- danis hinc et inde, et ripae et paludes et saltus, et non est locus divertendi. 46 Nunc ergo fclamate in caelum, ut liberemini de manu inimicorum vestrorum. Et commissum est bellum. 47 Et extendit Ionathas manum suam percutere Bacchidem et divertit ab eo retro, 48 et dissiliit Ionathas, et qui cum eo erant, in Iordanem, et trans- nataverunt ad eos Iordanem. 49 Et ceciderunt de parte Bacchidis die illa mille viri. Et reversi sunt in Jerusalem 59 et aedificaverunt civitates munitas in Iudaea, munitionem quae erat in 9lericho et in *“~Ammaum et in ‘Bethoron et in /Bethel et 'Thamnata et ™Phara et ”Thopo muris excelsis et °portis et seris, 5! et posuit custodiam in eis, ut inimi- citias exercerent in Israél; 52 et munivit civitatem ?Bethsuram et gGazaram et ‘arcem et posuit in eis auxilia et apparatum escarum 53 et accepit filios principum regionis obsides et 8posuit eos in arce in Ierusalem in custodiam. 54 Et anno centesimo quinquagesimotertio, mense secundo prae- cepit *Alcimus destrui “muros domus sanctae interioris et destrui Yopera prophetarum: et coepit destruere. 55In tempore illo per- cussus est Alcimus, et impedita sunt opera illius, et occlusum est os eius, et dissolutus est paralysi nec ultra potuit loqui verbum et ocf. 2 Rg r, 19, 25, 27: pcf. cp. 16, 23, 24; 3 Rg rr, 41; 14, 29 etcy3. Je. 2%, 25. qcp. 1, 12. — cf. vr. 73. rcf. cp. 4, 46; 14, 41; 1 Rg ae 8 Cl. Ch. 3, 2. 28-40] LL. in fr. 2 p. D. 3 Oct. tvr. 19. — V. cp. 2, §. 0 Gf. é6; 321. v2 Par 20, 20. WV. 2 14, 2. x vr. 43. y cp. 5, 25. zNm 21, 30; Js 13, 9, 6; 1 Par 19, 7. @NY; 33... CD, 2,. 2. By, Fs 35-¥6: CVE S. d vr. 34. ect. cp, 2, 413 3, 43:3, 92 f cf. cp. 3, 18, 50: cp. 16, 14. Av. cp. 3, 40. icp: 35.36. i Gn 28, 19. lJs 19, 50. mcf. Jd 12, 1§;,2 Rg’ 28. 30. n cf. uct. Ez 42, 20. vcf. 1 Es 5, 2;.6, 14. — 8905 — - LIBER I MACHABAEORUM 9, 56 — 10, 19 atque sibi obviantem ita Bacchidem impetit (43-49) ut is, Alcimo mor- tuo, satius duceret in Syriam redire (50-57) et cum ludaeis duobus annis post, ne peius sibi contingeret, pacem componere (58-73). Quae quidem, ON ERs 375. $e: AVR, 23%. Cp. 7.°5. % Chg CDs 1.0 «Ae acl. Cp, 10; 33. bey. rt Rg 13, 2. cp. 7, I. ¢ cf. cp .2, 44; 3,83 @nagur d cf. vr. 23. éCcl. vr.46. Ictc-Cp.. 9. §¥< & cp. I, 35. Avr. 45. — cf. cp. 6. 62; 12, 36; 13, 10; 14, 37. icf..cp. 6, 62. jcp. 9, 50, 5%. kv. cp. 7, 8 lv. cp. 4, 61. MV. Cp. I, 12. mcf. vr. 65. Ov. cp. 2, 18. pcf. cp. 11, 30; 2 Mce'11, 22, mandare de domo sua 56et mortuus est Alcimus in. tempore illo cum tormento magno. 57 Et vidit Bacchides quoniam mortuus est Alcimus et reversus est ad regem, et “siluit terra_annis duobus. 58 Et cogitaverunt omnes Yiniqui dicentes: Ecce Ionathas et qui cum eo sunt, in silentio habitant confidenter; nunc ergo adducamus Bacchidem, et comprehendet eos:omnes una nocte. 59 Et abierunt et consilium ei dederunt. 69 Et surrexit ut veniret cum exercitu multo et misit occulte epistulas sociis suis, qui erant in Iudaea, ut comprehenderent Jonathan et eos qui cum eo erant; sed non po- tuerunt, quia innotuit eis consilium eorum. 61 Et apprehendit de viris regionis, qui principes erant malitiae, quinquaginta viros et occidit eos. 62 Et secessit Ionathas et Simon, et qui cum eo erant in Bethbessen, quae est in deserto, et exstruxit diruta eius, et fir- maverunt eam. 63 Et cognovit Bacchides et congregavit universam multitudinem suam et his qui de Iudaea erant denuntiavit 64 et venit et castra posuit desuper Bethbessen et oppugnavit eam dies multos et fecit machinas, 65 Et reliquit Ionathas Simonem fratrem suum in civitate, et exiit in regionem et venit cum numero 66 et percussit Odaren et fratres eius et filios Phaseron in tabernaculis ipsorum et coepit caedere et crescere in virtutibus. 67 Simon vero et qui cum ipso erant exierunt de civitate et succenderunt machina: 68 et pugnaverunt contra Bacchidem, et contritus est ab eis, et ad- flixerunt eum valde, quoniam consilium eius et congressus eius erat inanis. 69 Et iratus contra viros iniquos, qui ei consilium dederant ut veniret in regionem ipsorum, multos ex eis occidit; ipse autem cogitavit cum reliquis abire in regionem suam. 7° Et cognovit Io- nathas et misit ad eum legatos *componere pacem cum ipso et red- dere ei captivitatem. 71 Et libenter accepit et fecit secundum verba eius et iuravit se nihil facturum ei mali omnibus diebus vitae eius 72 et Yreddidit ei captivitatem, quam prius erat praedatus de terra Iuda, et conversus abiit in terram suam et non apposuit amplius venire in fines eius. 73 Et cessavit gladius ex Israél, et habitavit Ionathas in “Machmas, et coepit Ionathas ibi iudicare populum et Cexterminavit impios ex Israél. eee ] () Et anno centesimo sexagesimo ascendit Alexander Antiochi filius. qui cognominatus est nobilis, et occupavit ¢Ptolemaidam; et receperunt eum, et regnavit illic. 2Et audivit "Demetrius rex et congregavit exercitum copiosum valde et exivit obviam illi im proelium. | 3 Et misit Demetrius epistulam ad Ionathan verbis pacificis, ut magnificaret eum. 4 Dixit enim: Anticipemus °facere pacem cum eo. dpriusquam faciat cum. Alexandro adversum nos; | 5 recordabitur enim “omnium malorum, quae fecimus in eum et in fratrem eius et in gentem eius. © Et dedit ei potestatem congregandi exercitum et fabrificare arma et esse ipsum socium eius, et ‘obsides qui erant in Yarce iussit tradi ei. a f 7 Et venit Ionathas in Ierusalem, et legit epistulas in auditu omnis populi et eorum qui in arce erant. 8 Et timuerunt timore magno, quoniam audierunt quod dedit ei rex potestatem congregandi exer- citum. 9% Et traditi sunt Ionathae obsides et reddidit eos parentibus suis. 1OEt habitavit Ionathas in Ierusalem et coepit aedificare et inno- vare civitatem. 11 Et dixit facientibus opera, ut “exstruerent muros et montem Sion in circuitu lapidibus quadratis ad munitionem, et ita fecerunt. 12 Et fugerunt alienigenae, qui erant in imunitionibus quas /Bacchides aedificaverat, 13 et reliquit unusquisque locum suum et abiit in terram suam. 14 Tantum in 'Bethsura remanserunt aliqui | ex his qui ™reliquerant legem et praecepta Dei; erat enim haec eis ad refugium. 15Et audivit Alexander rex promissa, quae promisit Demetrius ie Tonathae, et narraverunt: ei proelia et virtutes, quas ipse fecit et 16 Et ait: Nunquid inve- fratres eius, et labores quos laboraverunt.. 16 niemus aliquem virum talem? et nunc “faciemus eum ®amicum et socium nostrum. 17 Et scripsit epistulam et misit ei secundum haec verba dicens: 18 Rex Alexander ?fratri Ionathae salutem. 19 Audi- seared 896 — ee ee restaurata iam et munita urbe, si frustra renovari tentatur a Deme- trio (10, 1-14) litteris et miris promissionibus ludaeis illudere co- nante, feliciter cum Alexandro Bala Antiochi Epiphanis filio confir- LIBER I MACHABAEORUM 10, 20-49 vimus de te quod vir potens sis viribus et aptus es ut sis amicus noster; 2%et Ynunc constituimus te hodie summum sacerdotem gen- tis tuae et ut amicus voceris regis (et misit ei "*purpuram et ‘coro- nam auream), et quae nostra sunt sentias nobiscum et conserves amicitias ad nos. #1 Et induit se Ionathas ‘stola sancta “septimo mense, anno centesimo sexagesimo, in die sollemni scenopegiae et congregavit exercitum et fecit arma copiosa. 22 Et audivit Demetrius verba ista et contristatus est nimis et ait: 23 Quid hoc fecimus, quod “praeoccupavit nos Alexander appre- hendere amicitiam Iudaeorum ad munimen sui? 24 Scribam et ego illis verba deprecatoria et dignitates et dona, ut sint mecum in adiu- torium. 25 Et scripsit eis in haec verba: Rex Demetrius genti Iudaeo- rum salutem. 26 Quoniam servastis ad nos pactum et mansistis in amicitia nostra et non accessistis ad inimicos nostros, audivimus et gavisi sumus. 27 Et nunc perseverate adhuc conservare ad nos fidem, et retribuemus vobis bona pro his quae fecistis nobiscum 28 et remit- temus vobis praestationes multas et dabimus vobis donationes. 29 Et nunc absolvo vos et omnes Iudaeos a tributis et “pretia salis indulgeo et Ycoronas remitto et tertias seminis 39 et dimidiam par- tem fructus ligni, quod est portionis meae, relinquo vobis ex hodierno die et deinceps, ne accipiatur a terra Iuda et a “tribus civitatibus, quae additae sunt illi ex Samaria et Galilaea, ex hodierna die et in totum tempus; 31 et lerusalem sit sancta et libera cum finibus suis, et “decimae et tributa ipsius sint. 32 Remitto etiam potestatem Zarcis, quae est in Ierusalem et do eam summo sacerdoti, ut constituat in ea viros quoscumque ipse elegerit, qui custodiant eam. 33 Et ¢omnem animam ludaeorum quae captiva est a terra luda in omni regno meo, relinquo liberam gratis, ut omnes a tributis solvantur etiam pecorum suorum. 34Et omnes dies sollemnes et sabbata et ‘neo- meniae et dies decreti et tres dies ante diem sollemnem et tres dies post diem sollemnem sint omnes Yimmunitatis et remissionis omni- bus Iudaeis, qui sunt in regno meo, 35 et nemo habebit potestatem agere aliquid et movere negotia adversus aliquem illorum in omni causa. 36Et “adscribantur ex Iudaeis in exercitu regis ad triginta milia virorum, et dabuntur illis copiae, ut oportet omnibus exerci- tibus regis, et ex eis ordinabuntur qui sint in munitionibus regis magni, 37 et ex his constituentur super negotia regni, quae aguntur ex fide, et principes sint ex eis et ambulent in legibus suis, sicut praecepit rex in terra Iuda. 38 Et “tres civitates quae additae sunt Iu- daeae ex regione Samariae, cum Iudaea reputentur, ut sint sub uno et non oboediant alii potestati, nisi summi sacerdotis: 39 ‘Ptolemaida et confines eius, quas dedi donum sanctis qui sunt in Ierusalem, jad necessarios sumptus sanctorum. 49Et ‘ego do singulis annis quindecim milia siclorum argenti de rationibus regis, quae me con- tingunt, 41et omne quod reliquum fuerit, quod non reddiderant qui super negotia erant annis prioribus, ex hoc dabunt in opera domus. 42 Et super haec quinque milia siclorum argenti, quae acci- piebant de sanctorum ratione per singulos annos, et haec ad sacer- dotes pertineant qui ministerio funguntur. 43 Et ™quicumque confu- gerint in templum, quod est Ierosolymis, et in omnibus finibus eius obnoxii regi in omni negotio dimittantur, et universa quae sunt eis in regno meo libera habeant. 44 Et “ad aedificanda vel restauranda opera sanctorum sumptus dabuntur de ratione regis, 45et °ad exstruen- dos muros Jerusalem et communiendos in circuitu sumptus dabuntur de ratione regis, et ad construendos muros in Iudaea. 46 Ut audivit autem Ionathas et populus sermones istos, non crediderunt eis nec receperunt eos, ?quia recordati sunt malitiae magnae, quam fecerat in Israél et tribulaverat eos valde. 47 Et com- placuit eis in Alexandrum, quia ipse fuerat eis princeps sermonum pacis, et ipsi auxilium ferebant omnibus diebus. 48 Et congregavit rex Alexander exercitum magnum et admovit castra contra Deme- trium. 49 Et commiserunt proelium duo reges et fugit exercitus Demetrii, et inmsecutus est eum Alexander et incubuit super eos, OXI, 27. rci. vr. 62, 64; cp. It, 58; 14, 43; Dn 5, 7, 16, 29. scf. Sap 5, 17. t cf. Ex 28, 2. 5, LY 23; 34: v cf. vr. 4. wWcp. 13, 37. — cf. vr. 34; cp. II, 28; 13, 34. Sep: IT; 35: y CP. 13, 37, 39; 2 Mc 14, 4. . SEt.-CO; TT, 3A; S vr 36; Cp, IF, 2544. bcp. 15,'7: &cps 11933 $3 ONSsCDi 48s. <5 EC CDs. 9F-72. f Nm 28, 11; 4 Par 23, 31; Jdt 8, 6; Is x .%3, 14. gcf. vr. 28. h cf. cp. 13, 40. ivr. I. — v. cp. 5, 15. jve2 Mes, 73. icf. 1 Es 6, 9; 7, 20-23: 2 Mc 3. 3; 9, 16. m cl.3 Re a; 51; 2; 28; 4: Re Ts. 15: nt Es 6, 8; 7, 20. ov. vr. II. Pv. VI. 5; CP. 7, 9 Saq. (57) — 807 — LIBER I MACHABAEORUM 10, 50-83 matur (15-46). Insuper lonatha ob auxilium regi praestitum (47-50) ab eo et ab eius socero Ptolemaeo Philometore maximis ornatur honoribus (51-66), praesertim postquam, devicto Apollonio Demetrii Nicatoris q vr. 2. INLD gi hG. Svr. I. Fates (gat ct ny @ ener “cp. 15, 3, 21. — cf. Ac 24, 5. — Vv. cp. I, 12. vv. Vr. 20. xcf. Gn 41, 40; 4 Rg 25, 28. y cf. Gn 41, 43; Est 6, 9-11. Zvr. 16; cp. 2, 18; 11, 27. — v.2 Mc 8, 9. acp. II, 9; 14, 1; 15, 22. bp: 34-39; ccf. 2 Mc 2, 5. — v. 2 Me 4, 4. dv. cp. 4, 15. ect. 3:iRg 20; 23. fcf. 4 Rg 18, 23, 24. gcf. cp. 5, 60; 9, 17, 18. hep. 2, §; 9, 19. 4 ep 31, 63 53;. 31: at ’ 15, 28. — v. Js Pe #4 i. cp. 4, 15. k cf. cp. 6, 38. 50 et invaluit proelium nimis, donec occidit sol, et cecidit 7Demetrius in die illa. 51 Et misit Alexander ad *Ptolemaeum regem Aegypti legatos secundum haec verba dicens: 52 Quoniam regressus sum in regnum meum et sedi in sede patrum meorum et obtinui principatum iat. contrivi Demetrium et possedi regionem nostram 53 et commisi pugnam cum eo, et contritus est ipse et castra eius a nobis, et sedi- mus in sede regni eius; 54et nunc statuamus ad invicem amicitiam, et da mihi filiam tuam uxorem, et ego ero gener tuus et dabo tibi dona, et ipsi digna te. 55 Et respondit rex Ptolemaeus dicens: Felix dies in qua reversus es ad terram patrum tuorum et sedisti in sede regni eorum! 56 Et nunc faciam tibi quod scripsisti; sed occurre mihi sPtolemaidam, ut videamus invicem nos, et spondeam tibi sicut dixisti. 57 Et exivit Ptolemaeus de Aegypto, ipse et Cleopatra filia eius, et venit Ptolemaidam anno centesimo sexagesimosecundo. 58 Et occurrit ei Alexander rex, et ‘dedit ei Cleopatram filiam suam et fecit nuptias eius Ptolemaidae, sicut reges, in magna gloria. 59 Et scripsit rex Alexander Ionathae, ut veniret obviam sibi. 60 Et abiit cum gloria Ptolemaidam et occurrit ibi duobus regibus et dedit illis argentum multum et aurum et dona et invenit gratiam in conspectu eorum. 61 Et “convenerunt adversus eum viri pestilen- tes ex Israél, viri iniqui interpellantes adversus eum, et non intendit ad eos rex. 62 Et iussit spoliari Ionathan vestibus suis et Vindui eum purpura; et ita fecerunt. Et “collocavit eum rex sedere secum | 63 dixitque principibus suis: YExite cum eo in medium civitatis et | praedicate ut nemo adversus eum interpellet de ullo negotio, nec quisquam ei molestus sit de ulla ratione. 64 Et factum est, ut vide- runt qui interpellabant gloriam eius, quae praedicabatur, et oper- tum eum purpura, fugerunt omnes. 6 Et magnificavit eum rex et scripsit eum inter aprimos amicos et posuit eum ducem et partici- pem principatus, et reversus est Tonathas in Ierusalem cum pace et laetitia. 67In anno centesimo, sexagesimoquinto venit *Demetrius filius Demetrii a Creta in terram patrum suorum. 68 Et audivit Alexander rex et contristatus est valde et reversus est >Antiochiam . 69 Et con- stituit Demetrius rex ‘Apollonium ducem, qui praeerat Coelesyriae, et congregavit exercitum magnum et accessit ad 4Iamniam et misit ad Jonathan summum sacerdotem 7°dicens: Tu solus resistis no- bis; ego autem factus sum in derisum et in opprobrium, propterea €quia tu potestatem adversum nos exerces in montibus. 71! Nunc ergo, si confidis in virtutibus tuis, descende ad nos in campum, et | comparemus illic invicem; quia mecum est virtus bellorum. 72 In- terroga et disce quis sum ego, et ceteri qui auxilio sunt mihi, qui et dicunt J quia non potest stare pes vester ante faciem nostram, quia %bis in fugam conversi sunt patres tui in terra sua, 7% et nunc hquomodo poteris sustinere equitatum et exercitum tantum in campo, ubi non est lapis neque saxum neque locus fugiendi? . 74Ut audivit autem Ionathas sermones Apollonii, motus est animo; et elegit decem milia virorum et exiit ab Ierusalem, et oc- currit ei Simon frater eius in adiutorium, 75 et applicuerunt castra in fIoppen et exclusit eum a civitate, quia custodia Apollonii Ioppe seat’ et oppugnavit eam. 76 Et exterriti fb erant in civitate ape- ruerunt ei, et obtinuit Ionathas Toppen. Et audivit Apollonius et admovit tria milia equitum et exercitum multum 78 et abiit /Azotum tanquam iter faciens et statim exiit in campum, eo quod haberet multitudinem equitum et confideret in eis. Et insecutus est eum Ionathas in Azotum, et commiserunt proelium. 79 Et reliquit Apol- lonius in castris mille equites post eos occulte. 80 Et cognovit Io- nathas quoniam insidiae sunt post se. Et circuierunt castra eius et iecerunt iacula in populum a mane usque ad vesperam. Populus autem stabat, sicut praeceperat Ionathas, et laboraverunt equi eorum. 82 Et eiecit Simon exercitum suum et commisit contra legionem, equites enim fatigati erant, et contriti sunt ab eo et fugerunt, 83 et qui dispersi sunt per campum fugerunt in Azotum et intraverunt in — 898 — duce, regnantem Alexandrum confirmavit (67-89) ; neque a tantis hono- ribus decidit, Nicatore imperante, postquam nempe Ptolemaeus generi proditione suaque repentina morte huic viam ad regnandum aperuit LIBER I MACHABAEORUM 10, 84 — 11, 32 ‘Bethdagon ™idolum suum, ut ibi se liberarent. 84 Et succendit Ionathas Azotum et civitates quae erant in circuitu eius et accepit spolia eorum et templum Dagon, et omnes qui fugerunt in illud ™succendit igni. 85 Et fuerunt qui ceciderunt gladio cum his qui -succensi sunt fere octo milia virorum. 86 Et movit inde Ionathas castra et applicuit ea Ascalonem; et exierunt de civitate obviam ili in magna gloria. 87 Et reversus est Ionathas in Ierusalem cum suis habentibus spolia multa. 88 Et factum est, ut audivit Alexander rex sermones istos, addidit adhuc glorificare Ionathan 89 et misit ei °fibulam auream, Psicut consuetudo est dari cognatis regum, et dedit ei YAccaron et omnes fines eius in possessionem. | Et “rex Aegypti congregavit exercitum °sicut harena, quae est circa Oram maris, et naves multas et quaerebat obtinere regnum Alexandri dolo et addere illud regno suo. 2 Et exiit in Syriam verbis pacificis, et aperiebant ei civitates et occurrebant ei, quia manda- verat Alexander rex exire ei obviam, eo quod “socer suus esset. 3 Cum autem introiret civitatem Ptolemaeus, ponebat custodias mi- litum in singulis civitatibus. 4Et, ut appropiavit ¢Azoto, ostende- runt ei “templum Dagon succensum igni et Azotum et cetera eius demolita et corpora proiecta et eorum, qui caesi erant in bello, tu- mulos quos fecerant secus viam. 5 Et narraverunt regi quia haec fecit Ionathas, ut invidiam facerent ei, et tacuit rex. 6 Et occurrit Ionathas regi in fIoppen cum gloria; et invicem se salutaverunt et dormierunt illic. 7 Et abiit Ionathas cum rege usque ad fluvium, qui vocatur 9Eleutherus, et reversus est in Ierusalem. 8 Rex autem Pto- lemaeus obtinuit dominium civitatum usque “Seleuciam maritimam et cogitabat in Alexandrum consilia mala. 9% Et misit legatos ad ‘Demetrium dicens: Veni, componamus inter nos pactum, et dabo tibi filiam meam, Jquam habet Alexander, et regnabis in regno patris tui. 10 Paenitet enim me quod dederim illi filiam meam; quaesivit enim me occidere. 11 Et vituperavit eum, propterea quod concupie- rat reznum eius, 12 et abstulit filiam suam et dedit eam Demetrio et alienavit se ab Alexandro, et manifestatae sunt inimicitiae eius. 13 Et intravit Ptolemaeus ‘Antiochiam et imposuit duo diademata capiti suo, Aegypti et ™Asiae. 14 Alexander autem rex erat in ™Ci- licia illis temporibus, quia rebellabant qui erant in locis illis. 15 Et audivit Alexander et venit ad eum in bellum, et produxit Ptole- maeus rex exercitum et occurrit ei in manu valida et fugavit eum. 16 Ft fugit Alexander in °Arabiam, ut ibi protegeretur; rex autem Ptolemaeus exaltatus est. 17 Et abstulit Zabdiel arabs caput Ale- xandri et misit Ptolemaeo. 18 Et rex Ptolemaeus mortuus est in die tertia, et qui erant in munitionibus perierunt ab his qui erant intra castra. 19 Et ?regnavit Demetrius anno centesimo sexagesimoseptimo. 20In diebus illis congregavit @Ilonathas eos qui erant in Iudaea, ut expugnarent “arcem, quae est in Ierusalem, et fecerunt contra eam machinas multas. 21 Et abierunt quidam qui oderant gentem suam ‘yiri iniqui ad regem Demetrium et renuntiaverunt ei quod Ionathas obsideret arcem. 22 Et, ut audivit, iratus est et statim venit ad ‘Ptolemaidam et scripsit Ionathae ne. obsideret arcem, sed occurreret sibi ad colloquium festinato. 23 Ut audivit autem Ionathas, jussit obsidere et elegit de senioribus Israél et de sacerdotibus et Udedit se periculo 24 et accepit aurum et argentum et vestem et alia xenia multa et abiit ad regem Ptolemaidam et invenit gratiam in conspectu eius. 25 Et interpellabant adversus eum quidam iniqui ex gente sua. 26 Et fecit ei rex sicut fecerant ei qui ante eum fue- rant et exaltavit eum in conspectu omnium Yamicorum suorum 27 et Wstatuit ei principatum sacerdotii et *quaecumque alia habuit prius pretiosa, et fecit eum Yprincipem amicorum. 28 Et postulavit Ionathas a rege ut *immunem faceret Iudaeam et “tres toparchias et Samariam et confines eius et promisit ei talenta trecenta, 29 et consensit rex et scripsit Ionathae epistulas de his omnibus hunc modum conti- nentes: 30 Rex Demetrius °fratri Ionathae salutem et genti Iudaeo- rum. 31Exemplum epistulae, quam scripsimus Lastheni °parenti nostro de vobis, misimus ad vos, ut sciretis. 32 Rex Demetrius icf. vr. 84; cp.11,4; Jd 16,23. mz Rg 5, 2. ncf. cp. 16, 10. OLDEIIs 603: 12, 33:-Jd 1,-18: I4, 19. Pcp. 11, 58; 14, 44. @ 38-45; 33 '%%,' 14,745; Ze 4 ’ 7 etc. acp. 10, 51. 6Js 11,4; Jd 7, 12; 1 Rg 13. 5. éci. cp. 210, 58. av. -€p.ra, 195; ecp. 10, 84. ‘PNS CDs 107.75 £ Cp, -12;'°°30; | Tay, Coes a, a $Ve-cp. 10, 67. jcf. cp. 10, 58. tN. CD: 3;-37- 1:3, Cp. x8, 6. NGG) 166973; 2,512; 15; 2 Me’ a, + 6363 Ac 6, 9 etc. o Jr 25, 24; Gal x, 17. — cf. cp. 5, 39. o-cl. 20Mc 2, 9: Och. ‘Vrs °7: f'Ns CDs 15-35: Sicpr 2, £2'°-9,.§% 95.23 etc: EVecp. §5°15. #@ ch. Cp. .L0,.60;;.2: Me 4,4, 5° vv. cp. 2, 18. W vr. §7; CD. 10, 20; 14, 38. £ clo vr; 36. yv. cp. 10, 65. scf. vr. 35; CD« .10;, 28,. 29. @ vr. 34; Cp. 10, 30, 38. bicf. ‘cp. xo, 778. ccf. Gn 45, 8; 4 Rg 2, 12; Est 16, 1%. LIBER I MACHABAEORUM 11, 33-62 (11, 1-19). Ceterum ei quoque lonathas auxilium praebuit (20-51) eique fideliter adhaesit, nec prius ab eo defecit quam, rege promissam fidem Srangente, lonathas ut bono ludaeorum consuleret, in partes Antiochi VI dt Par 8, 12; 2 Es zx, 35; Ac * 2, 13. — cf. ¥ €CP.. 10, 3k: Acp. 10, 29. ivr. §2. — cf. cp. 1, 3. jv. vr. 43. kvr. 68. — cf. cp. 10, 24. icf. cp. 10, 67. mcp. 6, 29; 14, 5; 14, I. mvr. 54, §6; CD. 12, 39, 42, 49, 13, I, 12. ovr. 54. pcf. vr. 54, 56. QV. Vr. 20-22. rv. CP. 9, 50-52; I0, 12-14. SVs VIL 38. tvr. 13. — V. Vr. 3, 37. uvr. 62, 66; cp. 6, 58; 13, 50; 2. Mc°12; 12°28 ;-2293-34;5;19% Gal 2. 9. UVoONE. 27; *.cl. vr. 28, 34% cp. 10, 38. y cp. 10, 20, 65.—'v. cp. 2,18. B CheCD iF Os? Os fT'4- Ads acp. 10, 89; 14,. 44. b-V., ‘Cps.'9;. 19. ccf. Gn 10, 19. dv. cp. 10, 86. e Js 13, 3; 15, 47; Jd 16, 1 etc. Lastheni parenti salutem. 33 Genti Iudaeorum amicis nostris et con- servantibus quae iusta sunt apud nos decrevimus benefacere propter benignitatem ipsorum, quam erga nos habent. 34 Statuimus ergo illis omnes fines Iudaeae et tres civitates, ¢4Lydan et “Ramathan, quae additae sunt ludaeae ex Samaria, et omnes confines earum sequestrari omnibus sacrificantibus in Ierosolymis, pro his quae ab eis prius accipiebat rex per singulos annos et /pro fructibus terrae et pomorum, %5et “alia, quae ad nos pertinebant %decimarum et tributorum ex hoc tempore remittimus eis et “areas salinarum, et coronas quae nobis deferebantur: %6 omnia ipsis concedimus; et nihil horum irritum erit ex hoc et in omne tempus. 37 Nunc ergo curate facere horum exemplum, et detur Ionathae et ponatur in monte sancto in loco celebri. 38 Et videns Demetrius rex quod ‘siluit terra in conspectu suo, et nihil ei resistit, Jdimisit totum exercitum suum, unumquemque in ‘locum suum, excepto “peregrino exercitu, ‘quem contraxit ab ™in- sulis gentium. Et inimici erant ei omnes exercitus patrum eius. 39”Try- phon autem erat quidam partium Alexandri prius et vidit quoniam omnis exercitus murmurabat contra Demetrium et ivit ad Emalchuel arabem, qui nutriebat °Antiochum filium Alexandri, 4 et adsidebat ei, ut traderet eum ipsi, ut regnaret loco patris sui. Et enuntiavit ei quanta fecit Demetrius et inimicitias exercituum eius adversus illum et Pmansit ibi diebus multis. 41 Et misit Ionathas ad Demetrium regem, ut eiceret eos %qui in arce erant in Ierusalem et qui in "praesidiis erant, quia impugna- bant Israél. 42 Et misit Demetrius ad Ionathan dicens: Non haec tantum faciam tibi et genti tuae, sed gloria illustrabo te et gentem tuam, cum fuerit opportunum. 4% Nunc ergo recte feceris, si miseris in auxilium mihi viros, quia ‘discessit omnis exercitus meus. 44 Et misit ei Ionathas tria milia virorum fortium ‘Antiochiam, et vene- runt ad regem, et delectatus est rex in adventu eorum. 45 Et con- venerunt qui erant de civitate, centum viginti milia virorum, et vo- lebant interficere regem, 46 et fugit rex in aulam, et occupaverunt qui erant de civitate itinera civitatis et coeperunt pugnare. 47 Et vocavit rex Iudaeos in auxilium, et convenerunt omnes simul ad eum, et dispersi sunt omnes per civitatem 48 et occiderunt in illa die centum milia hominum: et succenderunt civitatem et ceperunt spolia multa in die illa et liberaverunt regem. 49 Et viderunt qui erant de civitate, quod obtinuissent Iudaei civitatem sicut volebant, et infirmati sunt mente sua et clamaverunt ad regem cum precibus dicentes: 50”Da nobis dextras, et cessent Iudaéi oppugnare nos et civitatem. 51 Et proiecerunt arma sua et fecerunt pacem. Et glori- ficati sunt Iudaei in conspectu regis et in conspectu omnium, qui erant in regno eius, et nominati sunt in regno et regressi sunt in Ierusalem habentes spolia multa. 52 Et sedit Demetrius rex in sede regni sui, et siluit terra in conspectu eius. 53 Et mentitus est omnia quaecumque dixit et abalienavit se a Ionatha et non retribuit ei secundum beneficia, quae sibi tribuerat, et vexabat eum valde. 54 Post haec autem reversus est Tryphon, et Antiochus cum eo puer adulescens et regnavit et imposuit sibi diadema. 55 Et congre- gati sunt ad eum omnes exercitus, quos disperserat Demetrius, et pugnaverunt contra eum, et fugit et terga vertit. 56 Et accepit Try- phon bestias et obtinuit Antiochiam. 57 Et scripsit Antiochus adu- lescens Ionathae dicens: YConstituo tibi sacerdotium et constituo te super “quattuor civitates, ut sis de Yamicis regis. 58 Et misit illi vasa aurea in ministerium et dedit ei potestatem bibendi in auro et esse “in purpura et habere “fibulam auream; 59 et 0Simonem fra- trem eius constituit ducem a terminis Tyri usque ad fines Aegypti. 60 Et exiit Ionathas et perambulabat trans flumen civitates, et con- gregatus est ad eum omnis exercitus Syriae in auxilium et venit dAscalonem, et occurrerunt ei honorifice de civitate, 61 et abiit inde eGazam, et concluserunt se qui erant Gazae, et obsedit eam et succendit quae erant in circuitu civitatis et praedatus est ea. 62 Et rogaverunt Gazenses Ionathan, et dedit illis dexteram et accepit — 900 — 7 a is = eee transire coactus est (52-59) et cum Simone fratre contra Demetrium arma sumere (60-74). Ut vero potestatem suam confirmaret, foedera cum Romanis (14, 1-4) et cum Spartiatis iam pridem inita renovavit (5-23). LIBER I MACHABAEORUM 11, 63 —12, 24 ‘nibus nostris, filios eorum obsides et misit illos in Jerusalem et perambulavit regio- nem usque /Damascum. 63 Et Yaudivit Ionathas, quod praevaricati sunt principes De- metrii in "Cades, quae est in Galilaea, cum exercitu multo volentes eum removere a negotio regni, 64et occurrit illis, fratrem autem suum Simonem reliquit intra provinciam. 65 Et applicuit Simon ad ‘Bethsuram et expugnabat eam diebus multis et conclusit eos. 66 Et postulaverunt ab eo dextras accipere, et dedit illis et eiecit eos inde et jcepit civitatem et posuit in ea praesidium. 6&7 Et Io- nathas et castra eius applicuerunt ad aquam /Genesar et ante lucem vigilaverunt in campo ™Asor. 68 Et ecce "castra alienigenarum oc- currebant in campo et tendebant ei °insidias in montibus; ipse au- tem occurrit ex adverso. 69 Insidiae vero exsurrexerunt de _ locis suis et commiserunt proelium. 79 Et fugerunt qui erant ex parte Ionathae omnes, et nemo relictus est ex eis, nisi Mathathias filius PAbsolomi et Iudas filius Calphi princeps militiae exercitus. 71 Et Ycidit Ionathas vestimenta sua et posuit terram in capite suo et oravit. 72 Et reversus est Ionathas ad eos in proelium et convertit eos in fugam, et pugnaverunt. 73 Et viderunt qui fugiebant partis illius et reversi sunt ad eum et insequebantur cum eo omnes usque Cades ad castra sua, et pervenerunt usque illuc. 74 Et ceciderunt de alienigenis in die illa tria milia virorum, et reversus est Ionathas in Ierusalem. 12 Et vidit Ionathas, quia tempus eum iuvat, “elegit viros et misit eos Romam statuere et “renovare cum eis amicitiam; 2 et ad °Spartiatas et ad alia loca misit epistulas secundum eandem for- mam. 3Et abierunt Romam et intraverunt %curiam et dixerunt: Ionathas summus sacerdos et gens Iudaeorum miserunt nos, ut re- novaremus amicitiam et societatem secundum pristinum. 4 Et de- derunt illis epistulas ad ipsos per loca, ut deducerent eos in terram Iuda cum pace. 5Et hoc est exemplum epistularum, quas scripsit Ionathas Spartiatis: 6 Ionathas summus sacerdos et @seniores gentis et sacerdotes et reliquus populus Iudaeorum Spartiatis ‘fratribus salutem. 7Iampridem missae erant Yepistulae ad "Oniam summum sacerdotem ab Ario, qui regnabat apud vos, quoniam estis fratres nostri, sicut rescriptum continet ‘quod subiectum est. 8 Et suscepit Onias virum, qui missus fuerat cum honore, et accepit epistulas in quibus significabatur de societate et amicitia. 9% Nos, cum nullo horum indigeremus habentes Jsolacio sanctos libros, qui sunt in ma- 10 maluimus mittere ad vos renovare fraternitatem et amicitiam, ne forte alieni efficiamur a vobis; multa enim tempora transierunt, ex quo misistis ad nos. 11 Nos ergo in omni tempore lsine intermissione in diebus sollemnibus et ceteris, quibus oportet, memores sumus vestri in sacrificiis quae offerimus et in observa- tionibus, sicut fas est et decet meminisse fratrum. 12 Laetamur itaque de gloria vestra. 13 Nos autem circumdederunt multae tribu- lationes et multa proce: et impugnaverunt nos reges, qui sunt in circuitu nostro. 14™Noluimus ergo vobis molesti esse neque ceteris sociis et amicis nostris in his proeliis, 15 "™habuimus enim de caelo auxilium et liberati sumus nos, et humiliati sunt inimici nostri. 16 Elegimus itaque 9Numenium Antiochi filium et ?Antipatrem %Ia- sonis filium et misimus ad Romanos renovare cum eis amicitiam et societatem pristinam; 17 mandavimus itaque eis ut veniant etiam ad vos et salutent vos et reddant vobis epistulas nostras de innova- tione fraternitatis nostrae. 18 Et nunc benefacietis respondentes nobis ad haec. 19Et thoc est rescriptum epistularum, quod miserat Oniae: 20 Arius rex Spartiatarum Oniae sacerdoti magno salutem. 21 Inven- tum est in scriptura de Spartiatis et Iudaeis, quoniam sunt fratres et quod sunt de genere Abraham. 22 Et nunc, ex quo haec cogno- vimus, benefacitis scribentes nobis de pace vestra. 23Sed et nos rescripsimus vobis. "Pecora nostra et possessiones nostrae vestrae sunt, et vestrae nostrae; mandavimus itaque haec nuntiari vobis. 24 Et audivit Ionathas, quoniam regressi sunt principes Demetrii 7 Cp. 12,. 3%. £ ci. cp. 727-24! BAS 19,37: 20; 7: 2D-%,. 2. $V. CD:' 43° 6%. 9et. Cp. 2447. EY. LO §.7e: a IS-305 02°10; FFs. Js 4g 2400 ee am CE. -¥ RE 22,9; 3 RE-9; 15; 4 Rg 15, 29. ncf, vr. 38. O-Cls- CD.= 05: 80 pcp. 13; 11. — cf. 2 Me 11, I yr. qv. Cp. 2, 14; 3, 47- 1-11) LLiiin. fr.-3 p. D. 3 Oct. av. vr. 16. b cf. cp. 8, 21-32. 6 cp. $24,716, 23; — ch. 2-Me 5, 9. dcp: 8; 155-10: e2 Mc 4, 44. — cf. 2 Mc 1, 10%. TE, 24 fief. v0.28; 2 Mc 5,9. VIr.. 19-23. h Eli 50, r (?) #V. VI. 20-23. Che 14,20; j Ps 118, 50; Rm 15, 4. — cf. $r ‘£5, 263 °Ez*3, 3. het Rmit,-9, 10S °%o 173, se mf tp. 28, 29. mcp. 3, 18-23; 2 Me 11, 8, 9; 15, 12-16. — cf. 35:20; OCD. 14, 2275F4o° E5583: pcp. 14, 22. o.ep.8,. 57. rcf. Gn 34, 21-23; 3 Rg 22, 5; 4 Re 3; 7: — gor — LIBER I MACHABAEORUM 12, 25 — 13, 3 Attamen, postquam non semel Demetrii exercituum victor exstiterat (24-34) ac lerusalem aliasque ludaeae urbes novis munitionibus firma- verat (35-38), incaute in Tryphonis insidias incidit (39-54). scf. cp. 11,.:63: tcf. x Par18,- 3218 38,32 ucp. II, 17. v cp, 11,62; xcp. 9, 19; II, 19. yv. cp. 10, 86 ZV. cp. 10, 75. acti. vr. 24. bv. cp. 13, 33. €¥5cp.~10, FX. dcp. 13, 49. — cf. cp. 13, 21. 2Cl. Cp: 135137 1/083, as 308 j oe 4537 . cf. cp. 9, 50. Sees he. rh jr.4 p. D. 3 Oct. BVEOCD e124 59- Aci. cp. 11, 13. — V. cp. 8, 6. $i. 20. ER OTe JN5 CD. 18;. $2 LViccp. 32, 282 mv. cp. 5, 15. Cl. CD. ‘13 12) Ose 2. B22, -S. Och; CD. T3712; 435 acf. Jb 2, 4; Mt 16, 26. FCLALD. 959205" 13,26. Scp. 13;°6: icf. 1'Re 8; 30: ucf. cp. 3, 35. — v. Ps 82, 5; Jr a8cis 1-20] LL. in fr. 5 ~. D. 3 Oct. @cp. 2, 3, 65; S, 17; 9, 19; II, 59. bY. cp. 11,39. Gep; 14; $I. Scum exercitu multo supra quam prius pugnare adversus eum, 25 et exiit ab Ierusalem et occurrit eis in Amathite regione, non enim dederat eis spatium, ut ingrederentur regionem eius. 26 Et misit speculatores in castra eorum, et reversi renuntiaverunt quod constituunt supervenire illis nocte. 27 Cum occidisset autem sol, prae- cepit Ionathas suis vigilare et esse in armis paratos ad pugnam tota nocte; et posuit custodes per circuitum castrorum. 28 Et au- dierunt adversarii, quod paratus est Ionathas cum suis in bello, et timuerunt et formidaverunt in corde suo et accenderunt focos in castris suis. 29 Ionathas autem et qui cum eo erant non cognoverunt usque mane, videbant autem luminaria ardentia. 3% Et secutus est eos Ionathas et non comprehendit eos, transierant enim flumen uEleutherum. 31 Et divertit Ionathas ad Arabas, qui vocantur Za- badaei, et percussit eos et accepit spolia eorum 32 et iunxit et venit vDamascum et perambulabat omnem regionem illam. 33 “Simon autem exiit et venit usque ad YAscalonem et ad proxima praesidia et declinavit in *Ioppen et occupavit eam; 34audivit enim quod “vellent praesidium tradere partibus Demetrii, et posuit ibi custo- des, ut custodirent eam. 35 Et reversus est Ionathas et convocavit seniores populi et co- gitavit cum eis aedificare “praesidia in Iudaea 36 et °aedificare muros in Ierusalem et exaltare altitudinem magnam inter medium arcis et civitatis, ut separaret eam a civitate, ut esset ipsa singulariter, et 4neque emant neque vendant. 37 Et convenerunt ut aedificarent civitatem, et cecidit murus qui erat super torrentem ab hortu solis, et reparavit eum, qui vocatur Caphetetha. 38 Et Simon aedificavit ¢Adiada in Sephela et munivit eam et /imposuit portas et seras. 39 Et, cum cogitasset 9Tryphon regnare “Asiae et adsumere dia- dema et ‘extendere manum in Antiochum regem, 4® timens, ne forte non permitteret eum Ionathas, sed pugnaret adversus eum, quae- rebat comprehendere eum et occidere et exsurgens abiit in J/Bethsan. 41 Et exivit Ionathas obviam illi cum quadraginta milibus virorum electorum in proeljium, et venit Bethsan. 42 Et vidit Tryphon quia venit Ionathas cum exercitu multo, ut extenderet in eum manus: timuit 43 et excepit eum cum honore et commendavit eum omnibus lamicis suis et dedit ei munera et praecepit exercitibus suis ut oboedirent ei sicut sibi 44et dixit Ionathae: Ut quid vexasti uni- versum populum, cum bellum nobis non sit? 45 Et nunc remitte eos in domos suas; elige autem tibi viros paucos, qui tecum sint, et veni mecum ™Ptolemaidam, et tradam eam tibi et reliqua praesidia et exercitum et universos praepositcs negotii et conversus abibo; propterea enim veni. 46 Et credidit ei et fecit sicut dixit et dimisit exercitum, et abierunt in terram Iuda. 47 Retinuit autem secum tria milia virorum, ex quibus remisit in Galilaeam duo milia; mille autem venerunt cum eo. 48”Ut autem intravit Ptolemaidam Ionathas, clauserunt portas civitatis Ptolemenses et comprehenderunt eum, et omnes qui cum eo intraverant gladio interfecerunt. 49 Et misit Tryphon exercitum et equites in Galilaeam et in °campum magnum, ut perderent omnes socios Ionathae. 50 At illi, 2cum cognovissent quia comprehensus est Ionathas et periit, et omnes qui cum eo erant, hortati sunt semetipsos et éxierunt parati in proelium. 5! Et videntes hi, qui insecuti fuerant, quia Ypro anima res est illis reversi sunt; 5? illi autem venerunt omnes cum pace in terram Iuda. Et "planxerunt Ionathan et eos qui cum ipso fuerant valde; et luxit Israél luctu magno. 53 Et squaesierunt omnes gentes, quae erant in circuitu eorum, conterere eos; dixerunt enim: 54*Non habent principem et adiuvantem; nunc ergo “expugnemus illos et tollamus de hominibus memoriam eorum. i 3 Et audivit ¢Simon, quod congregavit "Tryphon exercitum copio- sum, ut veniret in terram Iuda et attereret eam. 2 Videns quia in tremore populus est et in timore, ascendit Ierusalem et congre- gavit populum 3et adhortans dixit: Vos scitis quanta ego et fratres mei et domus patris mei fecimus pro legibus et pro sanctis proelia — 902 — ee Ill. De Simonis rebus praeclare gestis (13, 1-16, 24). Fratri succedens urbis mu- nitiones perfecit (13, 1-10), mortuumque lonatham, quem, licet pretium petitum solvisset nequiverat a manibus Tryphonis eripere (11-24), ho- LIBER I MACHABAEORUM 13, 4-40 et angustias quales vidimus; 4horum gratia @perierunt fratres mei omnes propter Israél, et relictus sum ego solus. 5 Et nunc non mihi contingat parcere animae meae in omni tempore tribulationis; fnon enim melior sum fratribus meis; 6 vindicabo itaque gentem meam et sancta, natos quoque nostros et uxores, quia /congregatae sunt universae gentes conterere nos inimicitiae gratia. 7 Et accensus est spiritus populi, simul ut audivit sermones istos, 8 et responde- runt voce magna dicentes: Tu es dux noster loco 9Iudae et “Iona- thae fratris tui; 9% pugna proelium nostrum, et omnia, quaecumque dixeris nobis, taciemus. 19Et congregans omnes viros bellatores acceleravit ‘consummare universos muros Jerusalem et munivit eam in gyro. 11 Et misit Ionathan filium jAbsalomi et cum eo exercitum novum in Toppen, et, eiectis his qui erant in ea, remansit illic ipse. ; 12 Kt ™movit Tryphon a Ptolemaida cum exercitu multo, ut ve- niret in terram Iuda, et “Ionathas cum eo in custodia; 13 Simon autem applicuit in °Addus contra faciem campi. 14 Et ut cognovit Tryphon, quia surrexit Simon loco fratris sui lonathae et quia com- missurus esset cum eo proelium, misit ad eum legatos 15 dicens: Pro argento, quod debebat frater tuus Ionathas in ratione regis propter negotia quae habuit detinuimus eum. 16Et nunc mitte argenti talenta centum et duos filios eius obsides, ut non dimissus fugiat a nobis et remittemus eum. 17 Et cognovit Simon, quia cum dolo loqueretur secum, iussit tamen dari argentum et pueros, ne inimicitiam magnam sumeret ad populum Israél dicentem: 18 Quia non misit ei argentum et pueros, propterea periit. 19 Et misit pueros et centum talenta, et mentitus est et non dimisit Ionathan. 20 Et post haec venit Tryphon intra regionem, ut contereret eam, et gy- raverunt per viam quae ducit ?Ador, et Simon et castra eius am- bulabant in omnem locum quocumque ibant. 21 4Qui autem in arce erant miserunt ad Tryphonem legatos, ut festinaret venire per de- sertum et mitteret illis alimonias. 22 Et paravit Tryphon omnem equitatum, ut veniret illa nocte; erat autem ‘nix multa valde, et non venit in *Galaaditim. 23 Et, cum appropinquasset Bascaman, toccidit Ionathan et “filios eius illic 24 et convertit Tryphon et abiit in terram suam. 25 Et misit Simon et accepit ossa Ionathae fratris sui et sepelivit ea in *Modin civitate patrum eius. 26 Et “planxerunt eum omnis Israél planctu magno et luxerunt eum dies multos. 27 Et aedificavit Simon super sepulcrum patris sui et fratrum suorum aedificium al- tum visu, lapide polito retro et ante; 28 et statuit septem pyramidas unam contra unam, patri et matri et quattuor fratribus, 29 et his circumposuit columnas magnas et super columnas arma ad memo- riam aeternam et iuxta arma naves sculptas, quae viderentur ab omni- bus navigantibus mare. 39 Hoc est sepulcrum, quod fecit in Modin, usque in hunc diem. . 31¥Tryphon autem, cum iter faceret cum Antiocho rege adule- scente, dolo occidit eum 32 et regnavit loco eius et imposuit sibi diadema “Asiae et fecit plagam magnam in terra. 33 Et ®aedificavit Simon praesidia Iudaeae muniens ea turribus excelsis et muris magnis et portis et seris et posuit alimenta in munitionibus. 34 Et elegit Simon viros et misit ad Demetrium regem, ut faceret °remissionem regioni, quia ¢actus omnes Tryphonis per direptionem fuerant gesti. 35 Et Demetrius rex ad verba ista respon- dit ei et scripsit epistulam talem: %26Rex Demetrius Simoni “summo sacerdoti et /amico regum et senioribus et genti Iudaeorum salutem. 37 9Coronam auream et bahem, quam misistis, suscepimus et parati sumus facere vobiscum pacem magnam et scribere praepositis regis hremittere vobis quae indulsimus. 38 ‘(Quaecumque enim constitui- mus vobis constant: jmunitiones, quas aedificastis, vobis sint, 39 re- mittimus quoque ignorantias et peccata usque in hodiernum diem et coronam, quam debebatis, et, si quid aliud erat tributarium in - Terusalem, iam non sit tributarium, 49 et, 'si qui ex vobis apti sunt conscribi inter nostros, conscribantur, et sit inter nos pax. dcp. 6, 46; 9, 18, 36; 12, so. ecf. 3 Rg 19, 4. f cf. cp.-12, 53, 54. 2 Cl ep. °3,0%5 i Ct. (Cp. 9° 3%: icp. 14, 37. — V. Cp. 10, 11. jcp. 11, 70. — cf. 2 Mc 1r, 17. lv. cp. 10, 75. mcf. cp. 12, 45. — V. cp 2. TS. Wel: cp? :12;''48, 50. o (cp. 12, 38). Pp che Par 15..9; qcf. vr. 49; cp. 12, 36. — v. Cp. 1,45. 7cf, 2 Rg 23, 20. $N; LD §,-'9; F.cl..Cp. + 125450; wcf. vr. 16, 19. 7 Cp: 2, 3, 70. CC. CD. 9,20, 12, §2. y¥ cf. ep. 12, 39. Zcp. 12, 39. — v. ep. 8, 6. avr. 38; cp. 12, 35; 14, 33; 15, 7- b cf. cp. 14, 10. ccf. cp. 10, 28, 34. @ ClAgwecrs, 4. ecp. 14, 17, 35, 38. — cf. ep. 10, 20; 12, 27. fv. cp. 2, 18. 2 Mc 14, 4. — cf. cp. ro, 29. Acp. 15, 28. iV. CD. II, 29-37. PCN TO +X l cf. cp. 10, 36. LIBER I MACHABAEORUM 13, 41 — 14, 20 -norato sepulcro condidit (25-30), acceptisque litteris foederis et amici- tiae a Demetrio (31-42), Gazam expugnavit (43-48), Syros ex arce iero- solymitana eiecit, loannem filium exercitui praefecit (49-54), prosperi- mcf, Cp. 14, ° 27-43% Wl. cp; “¥4;2297 é (vr. 54); cp. 4, 15. — ¥. ep. 14, 34. pef. cp. 5, 14. — v. Js 7, 6. q@vr. 50;°cp. 6, 58; rz, ‘50. rcf. Ps 102, 10; Ez 20, 44. Sc. cps, (57. tvr. 54. “VY. 21. . 12, 36. — cf. vr. 21. witA,7 we MC'T6,: 9: Jo-12; 43. ZCDp. 4, 54; 2 Mc 10, 37. =€p;, 3,36: BCfcp. 14337; GOT. 2, 23. av. cp. 10, 67. bcp. 6, 56. — cf. Tb x, 16; pape € cp. 1S, 22. @cp: 3; $73: 6, k) Sse, ecp. 7, 50; 9, §7. PY.) CDs FO; 75. gcp. 6, 29. hv. cp. 4, 15; 13, (43), 54. écf. cp. 11, 65, 66. — v. cp mick. cp: 13, 33: MEE. CD, 15322542 Ze o3 Rg 4,25; 4 Rg 18, 31; Mic 4,4. — cf. vf. 8; Lv 26,6; ZC..3, 10. 16-26] LL. in fr.6 p. D. 3 Oct. pcp. 7, 1. — cf. cp. 8, 1. Qcp. 13, 23. 1 rcp. 12, 12, 20. — cf. 2 Mc 5, 9. Svr. 17. — Vv. cp. 13, 36. évr.-26, 48:: cp. 8, 22. “uv. cp. 8, 19-29. vv. Cp. 12, 1-18. 41 Anno centesimo septuagesimo ablatum est iugum gentium ab Israél. 42 Et ™coepit populus Israél scribere in tabulis et gestis pu- blicis: “Anno primo sub Simone summo sacerdote magno duce et principe Iudaeorum. 43 In diebus illis applicuit Simon ad °Gazam et circumdedit eam castris et fecit machinas et applicuit ad civitatem et percussit tur- rem unam et comprehendit eam. ‘44Et eruperant qui erant intra machinam in civitatem, et factus est motus magnus in civitate, 45 et ascenderunt qui erant in civitate cum uxoribus et filiis supra murum Pscissis tunicis suis et clamaverunt voce magna postulantes a Si- mone @dextras sibi dari 46 et dixerunt: "Non nobis reddas secundum malitias nostras, sed secundum misericordias tuas; 47 et flexus Si- mon non debellavit eos, eiecit tamen eos de civitate et mundavit ‘aedes, in quibus fuerant ‘simulacra, et tunc intravit in eam cum bymnis benedicens Dominum 48 et, eiecta ab ea omni immunditia, collocavit in ea viros qui legem facerent et munivit eam et “fecit sibi habitationem. 49uvQui autem erant in arce Ierusalem prohibebantur egredi et ingredi regionem et Y“emere ac vendere et esurierunt valde, et multi ex eis fame perierunt, 5 et clamaverunt ad Simonem, ut “dextras acciperent, et dedit illis et eiecit eos inde et Ymundavit arcem a contaminationibus. 5! Et intraverunt in eam tertia et vicesima die secundi mensis, anno centesimo septuagesimoprimo, cum laude et ramis palmarum et “cinyris et cymbalis et nablis et hymnis et can- ticis, quia contritus est “inimicus magnus ex Israél. 52 Et constituit ut omnibus annis agerentur dies hi cum laetitia 53 et omunivit mon- tem templi, qui erat secus arcem, et habitavit ibi ipse et qui cum eo erant. 54 Et vidit Simon “Ioannem filium suum, quod fortis proelii vir esset, et posuit eum ducem virtutum universarum et habitavit in Gazaris. ] 4 Anno centesimo septuagesimosecundo congregavit ¢rex Deme- _trius exercitum suum et abiit in >Mediam ad contrahenda sibi auxilia, ut expugnaret Tryphonem. 2Et audivit °Arsaces rex 2Per- sidis et Mediae, quia intravit Demetrius confines suos, et misit unum de principibus suis ut comprehenderet eum vivum et addu- ceret eum ad se. 3 Et abiit et percussit castra Demetrii et compre- hendit eum et duxit eum ad Arsacem et posuit eum in custodiam. 4Et ¢siluit omnis terra Iuda omnibus diebus Simonis; et quae- sivit bona genti suae, et placuit illis potestas eius et gloria eius omnibus diebus. 5 Et cum omni gloria sua accepit /Ioppen in portum et fecit introitum in Yinsulis maris 6 et dilatavit fines gentis suae et obtinuit regionem 7 et congregavit captivitatem multam et dominatus est “Gazarae et *Bethsurae et arci et jabstulit immunditias ex ea, et non erat qui resisteret ei. 8 Et *unusquisque colebat terram suam cum pace, et ‘terra Iuda dabat fructus suos, et ligna camporum fructum suum. 9%Seniores in plateis sedebant omnes et de bonis terrae tractabant, et iuvenes induebant se gloriam et stolas belli. 10 Et ™civitatibus tribuebat alimonias et constituebat eas ut essent vasa munitionis, quoadusque nominatum est nomen gloriae eius musque ad extremum terrae. 11 Fecit pacem super terram, et lae- tatus est Israél laetitia magna, 12 et °sedit unusquisque sub vite sua et sub ficulnea sua, et non erat qui eos terreret. 13 Defecit impu- gnans eos super terram, reges contriti sunt in diebus illis 14 et con- firmavit omnes humiles populi sui et bs or exquisivit et abstulit omnem iniquum et malum, !5sancta glorificavit et multiplicavit vasa sanctorum. 16 Et auditum est ?Romae, quia %defunctus esset Ionathas, et usque in *Spartiatas, et contristati sunt valde; 17 ut audierunt autem quod Simon frater eius factus esset *summus sacerdos loco eius et ipse obtineret omnem regionem et civitates in ea, 18 scripserunt ad eum tin tabulis aereis, ut renovarent amicitias et societatem, quam fecerant cum “Iuda et cum YIonatha fratribus eius, 19 et lectae sunt in conspectu ecclesiae in Jerusalem. Et hoc exemplum epistularum, quas Spartiatae miserunt: 29Spartianorum principes et civitates Si- — 904 — — a tatem rei publicae provexit (14, 1-15), cum Spartiatis foedus et ami- citias renovavit (16-23) atque Romam misit legatos qui impetrarent ut ipse dux et summus sacerdos renuntiatus confirmaretur (24-49). Cum LIBER I MACHABAEORUM 14, 21-47 moni sacerdoti magno et senioribus et sacerdotibus et reliquo po- pulo Iudaeorum “fratribus salutem. 21 Legati, qui missi sunt ad po- pulum nostrum, nuntiaverunt nobis de vestra gloria et honore ac laetitia, et gavisi sumus in introitu eorum 22 et scripsimus quae ab eis erant dicta in conciliis populi sic: YNumenius Antiochi et An- tipater Iasonis filius legati Iudaeorum venerunt ad nos renovantes nobiscum amicitiam pristinam. 23 Et placuit populo excipere viros gloriose et ponere exemplum sermonum eorum in segregatis populi libris, ut sit ad memoriam populo Spartiatarum. Exemplum autem horum scripsimus Simoni magno sacerdoti. 24Post haec autem misit Simon Numenium Romam habentem 2clipeum aureum magnum pondo mnarum mille ad statuendam cum eis societatem. Cum autem audisset populus romanus sermones istos, 25 dixe- runt: Quam gratiarum actionem reddemus Simoni et @filiis eius? 26Restituit enim ipse fratres suos et expugnavit inimicos Israél ab eis. Et statuerunt ei libertatem et descripserunt ?in tabulis aereis et posuerunt in titulis in monte Sion. 27Et hoc est exemplum scripturae: Octavadecima die mensis felul, anno centesimo septuagesimosecundo, %anno tertio sub Si- mone sacerdote magno, in Asaramel, 28in conventu magno sacer- dotum et populi et principum gentis et seniorum regionis nota facta sunt haec: Quoniam frequenter facta sunt proelia in regione nostra, 29Simon autem Mathathiae filius ex filiis Iarib et fratres eius dederunt se periculo et restiterunt adversariis gentis suae, ut starent sancta ipsorum et lex, et gloria magna glorificaverunt gen- tem suam. 30 Et fcongregavit Ionathas gentem suam et factus est - illis %sacerdos magnus et “appositus est ad populum suum. 31 Et voluerunt inimici eorum calcare et ‘atterere regionem ipsorum et extendere manus in sancta eorum. 32 Tunc restitit Simon et pu- gnavit pro gente sua et erogavit pecunias multas et armavit viros virtutis gentis suae et dedit illis stipendia 33 et Jmunivit civitates Iudaeae et *Bethsuram, quae erat in finibus Iudaeae, ubi erant arma hostium antea, et posuit illic praesidium viros Iudaeos 34 et ‘Ioppen munivit, quae erat ad mare, et ™Gazaram, quae est in finibus nAzoti, in qua °hostes antea habitabant, et collocavit illic Iudaeos et quaecumque apta erant ad correptionem eorum posuit in eis. 35 Et vidit populus actum Simonis et gloriam, quam cogitabat facere genti suae, et posuerunt eum ducem suum et principem sacerdotum, eo quod ipse fecerat haec omnia et iustitiam et fidem, quam conser- vavit genti suae, et exquisivit omni modo exaltare populum suum. 386 Et in diebus eius prosperatum est in manibus eius Put tollerentur gentes de regione ipsorum, et Yqui in civitate David erant in Ieru- salem in arce, de qua procedebant et contaminabant omnia, quae in circuitu sanctorum sunt et inferebant plagam magnam castitati; 37 et *collocavit in ea viros Judaeos ad tutamentum regionis et ci- vitatis, et Sexaltavit muros Ierusalem. 38 Et rex Demetrius ‘statuit ili summum sacerdotium, 39secundum haec fecit eum “amicum suum et glorificavit eum gloria magna; 49 audivit enim, quod ap- pellati sunt Iudaei a Romanis Yamici et socii et fratres, et quia su- sceperunt legatos Simonis gloriose, 41 et quia Iudaei et sacerdotes eorum consenserunt eum esse ducem suum et “summum sacerdo- tem in aeternum, Ydonec surgat propheta fidelis, 42 et ut sit super eos dux, et ut cura esset illi pro sanctis, et ut constitueret praepositos super Opera corum et super regionem et Super arma et super praesidia, 43et cura sit illi de sanctis, et ut aud.atur ab omnibus et ¢scribantur in nomine eius omnes conscriptiones in regione, et “ut operiatur pur- pura et auro, 44 et ne liceat ulli ex populo et ex sacerdotibus irri- tum facere aliquid horum et contradicere his, quae ab eo dicuntur, aut convocare conventum in regione sine ipso et °vestiri purpura et uti fibula aurea, 45 qui autem feccrit extra haec, aut irritum fecerit aliquid horum reus erit. 46 Et complacuit omni populo statuere Si- monem et facere secundum verba ista. 47 Et suscepit Simon et pla- ef. cp. 12, 6, 21; Pion. 125.165). cS. £ Cp. X§> FS 2 Mc §,9. @ vti- do; cp. £6,532, 34. bvr. 18, 48. c2 Es 6, 15 d cf. cp. 13, ‘42. ei Par 24, 7. — Vv. cp. 2, 1.- Cy.,9, 73:40, 28. v. cp. i , 3. yi 2, R725,550; 35.29 i = Cy, t; FV./ CDs, 13233: kvr. 7. — v. cp. 4, 61. ivr. 5. — Vv. cp. 10, 75. Vi CD. 4, 15. mcp. 13, 46-48. OCD; 32°02 “56. Pcl. Cp. 13,47; $0; @ Ve cps, .35+ ck. cp. 13, $3: Scp. 13, 10. — cf. 2. oT. cp. 10, II. tcp. 13, 36. — Vv. cp. II, 27. uv. cp. 2, 18. UCD: SSE 2S X CDs. Bags 27s y cp. 4, 46; r Es 24-63;::2 Es 7, 65. — cf. cp. Dt 18, 15. 9, 27. — V. 2 Chi Visa 9 Cp; 133..425 @V; Cp. XO, 20. bcp. 11, 58. — cf. cp. 10, 89. LIBER I MACHABAEORUM 14, 48 — 15, 31 vero Antiochus in regnum Syriae successor (15, I-14), ne post quidem ab urbe Roma litteras acceptas pro Simone (15-24) aut post auxilium sibi contra Tryphonem a Simone praestitum (25-31), imperandi libi- CONDO E735: dvr. 13, 26; cp. 8, 22. ecf. Mr 12, 41; Le 21, 1; Jo 8, 20. — v. 2 Mc 3, 6. QV CD: 9215 5 cf. cp. 10, 67. — v. cp. 6, 209. Cyr. 21; cp. 10, 61. — cf. Ac 24, 5. ach: -Cpr-1 35 53% 32. ecf. cp. 13, 34. fv. cp. 10, 27-45; 13, 37-39. PCp. 10; 37. BY CDi133°33. 4 VI. 2, 23, 98. jvr. 25. — cf. vr. 3. RAVE. 25 NS 85-83 24 aa 1, 27. — cf. 3 Rg 4, 11. Bo etl ie 82CD. i295 T6524 662250 24: BV ONT 22.93 ¢ och: cp. 85. 16. D2 Me 120: x Ac 20, 15. y Ac 2, 10; 13, 13;.14, 24 etc. SIAC 29; <8 GAC“23,.%. ‘b Ac 27, 7. CAC 4, 36: d2 Mc 2, 24; Ac 2, 10. é@v. vr. 3-9. I Veep: 2, 78: cp. 14, 34. — Vv. cp. 10, 75. £V. CD. 13, $4. $VeCp. ‘f, 35: jJcp. rr, 28, 34. bet. vr. 35. cuit ei ut “summo sacerdotio fungeretur et esset dux et princeps gentis Iudaeorum et sacerdotum et praeesset omnibus. 48 Et scripturam istam dixerunt ponere 4in tabulis aereis et po- nere eas in peribolo sanctorum in loco celebri; 49 exemplum autem eorum ponere in “aerario, ut habeat Simon et filii eius. ] Et misit rex Antiochus filius “Demetrii epistulas ab %insulis maris Simoni sacerdoti et principi gentis Iudaeorum et universae genti, 2et erant continentes hunc modum: Rex Antiochus Simoni sacer- doti magno et genti Iudaeorum salutem. 3 Quoniam quidem “pesti- lentes 4Zobtinuerunt regnum patrum nostrorum, volo autem vendicare regnum et restituere illud sicut erat antea, et electam feci multitu- dinem exercitus et feci naves bellicas; 4 volo autem procedere per regionem, ut ulciscar in eos “qui corruperunt regionem nostram et qui desolaverunt civitates multas in regno meo. 5 Nunc ergo statuo tibi omnes oblationes, ‘quas remiserunt tibi ante me omnes reges, et quaecumque alia dona remiserunt tibi, et permitto tibi facere percussuram proprii nomismatis in regione tua; 7 9lerusalem autem sanctam esse et liberam, et omnia arma, quae fabricata sunt, et Apraesidia, quae construxisti, quae tenes, maneant tibi. 8 Et omne debitum regis, et quae futura sunt regi ex hoc et in totum tempus remittuntur tibi; %cum autem obtinuerimus regnum nostrum, glo- rificabimus te et gentem tuam et templum gloria magna, ita ut ma- nifestetur gloria vestra in universa terra. 10 Anno centesimo septuagesimoquarto exiit ‘Antiochus in terram patrum. suorum, et convenerunt ad eum omnes exercitus, ita ut pauci relicti essent cum /Tryphone. 11 Et insecutus est eum “Antio- chus rex, et venit Doram fugiens per maritimam; 12 sciebat enim quod congregata sunt mala in eum, et reliquit eum exercitus. 13 Et applicuit Antiochus super Doram cum centum viginti milibus viro- rum belligeratorum et octo milibus equitum 14 et circuivit civitatem et naves a mari accesserunt; et vexabant civitatem a terra et mari et neminem sinebant ingredi vel egredi. 15 Venit autem ™Numenius et qui cum eo fuerant ab urbe Roma habentes epistulas ™regibus et regionibus scriptas, in quibus conti- nebantur haec: 16 Lucius °consul Romanorum ?Ptolemaeo regi sa- lutem. 17 Legati Iudaeorum venerunt ad nos Yamici nostri renovantes pristinam amicitiam et societatem, missi a Simone ‘principe sacer- dotum et populo Iudaeorum. 18 Attulerunt autem et &clipeum aureum mnarum mille. 19 Placuit itaque nobis scribere regibus et regionibus, ut non inferant illis mala neque impugnent eos et civitates eorum et regiones eorum et ut non ferant auxilium pugnantibus adversus eos. 20Visum autem est nobis accipere ab eis clipeum. 2!Si qui ergo pestilentes refugerunt de regione ipsorum ad vos, tradite eos Simoni principi sacerdotum, ut vindicet in eos secundum legem suam. 22 Haec eadem scripta sunt *Demetrio regi et Attalo et Aria- rathi et “Arsaci 23 et in omnes regiones et Lampsaco et *Spartiatis et in Delum et in Myndum et in Sicyonem et in Cariam et in 7Sa- mum et in YPamphyliam et in *Lyciam et in Alicarnassum et in @Coo et in Siden et in Aradon et in Rhodum et in Phaselidem et in Gortynam et °Gnidum et °Cyprum et @Cyrenem. 24 Exemplum autem eorum scripserunt Simoni principi sacerdotum et populo Iu- daeorum. 25 eAntiochus autem rex applicuit castra in Doram secundo ad- movens ei semper manus et machinas faciens et conclusit Trypho- nem, ne procederet. 26 Et misit ad eum Simon duo milia virorum electorum in auxilium et argentum et aurum et vasa copiosa, 27 et noluit ea accipere, sed rupit.omnia quae pactus est cum eo antea et alienavit se ab eo 28 et misit ad eum Athenobium unum de /ami- cis suis, ut tractaret cum ipso dicens: Vos tenetis 9loppen et Ga- zaram et ‘arcem, quae est in Ierusalem, civitates regni mei, 29 fines earum desolastis et fecistis plagam magnam in terra et dominati estis per loca multa in regno meo; 39nunc ergo tradite civitates, quas occupastis, et tributa locorum in quibus Jdominati estis extra fines Iudaeae; 31 sin autem, date pro illis quingenta talenta argenti, — 906 — dinem in Iudaeam coércisset (32-37), ei Simon per filios ludam et loannem restitit (16, 1-10), huicque suam dignitatem, postquam per fide a genero Ptolemaeo peremptus est, defendendam quoque reliquit (11-17). LIBER I MACHABAEORUM 15, 32 — 16, 19 et exterminii, quod exterminastis, et tributorum civitatum alia ta- lenta quingenta ; sin autem, veniemus et expugnabimus vos. 32 Et venit Athenobius amicus regis in Ierusalem et ™vidit glo- riam Simonis et claritatem in auro et argento et apparatum copio- sum et obstupuit et rettulit ei verba regis. 33 Et respondit ei Si- mon et dixit ei: Neque alienam terram sumpsimus neque aliena detinemus, sed “hereditatem patrum nostrorum, quae iniuste ab inimicis nostris aliquo tempore possessa est; 34nos vero tempus habentes vindicamus hereditatem patrum nostrorum. 35 Nam de Ioppe et Gazara, quae expostulas, ipsi faciebant in populo plagam magnam et in regione nostra; horum damus °talenta centum. Et non respondit ei Athenobius verbum; 36reversus autem cum ira ad regem renuntiavit ei verba ista et gloriam Simonis et universa quae vidit, et iratus est rex ira magna. 37 PTryphon autem fugit navi in Orthosiada. 38 Et constituit rex 7Cendebaeum ducem maritimum et exercitum peditum et equitum dedit illi 39 et mandavit illi movere castra con- tra faciem Iudaeae et mandavit ei aedificare "Gedorem et obstruere portas civitatis et debellare populum. Rex autem persequebatur Tryphonem. 4° Et pervenit Cendebaeus *Iamniam et coepit irritare plebem et conculcare Iudaeam et captivare populum et interficere et aedificare Gedorem 41 et collocavit illic equites et exercitum, ut egressi perambularent viam Iudaeae, sicut constituit ei rex. | Et @ascendit Ioannes de Gazaris et nuntiavit Simoni patri suo quae fecit Cendebaeus in populo ipsorum. 2 Et vocavit Simon duos filios seniores Iudam et Ioannem et ait illis: °Ego et fratres mei et domus patris mei expugnavimus hostes Israé] ab adulescentia usque in hunc diem, et “prosperatum est in manibus nostris liberare Israél aliquoties: nunc autem senui; sed estote loco meo et fratres mei et egressi pugnate pro gente nostra; auxilium vero de caelo vobiscum sit. 4 Et elegit de regione viginti milia virorum belligera- torum et equites, et profecti sunt ad Cendebaeum et dormierunt in €Modin 5et surrexerunt mane et abierunt in campum: Et ecce exercitus copiosus in obviam illis peditum et equitum, et fluvius - torrens erat inter medium ipsorum. 6 Et admovit castra contra fa- ciem eorum ipse et populus eius et vidit populum trepidantem ad transfretandum torrentem et transfretavit primus, et viderunt eum viri et transierunt post eum. medio peditum: erat autem equitatus adversariorum copiosus nimis. 8 Et fexclamaverunt sacris tubis, et in fugam conversus est Cende- baeus et castra eius et 9%ceciderunt ex eis multi vulnerati, residui autem in munitionem fugerunt. 9% Tunc vulneratus est Iudas frater Ioannis, Ioannes autem insecutus est eos, donec venit hCedronem, quam aedificavit. 1°Et fugerunt usque.ad turres, quae erant in agris Azoti, et tsuccendit eas igni; et ceciderunt ex illis duo milia virorum, et reversus est in Iudaeam in pace. 11 Et Ptolemaeus filius Abobi constitutus erat dux jin campo Tericho et “habebat argentum et aurum multum; 12 erat enim gener summi sacerdotis. 13 Et ™exaltatum est cor eius, et volebat obtinere regionem et cogitabat dolum adversus Simonem et filios eius, ut tolleret eos. 14Simon autem perambulans civitates, quae erant in regione Iudaeae, et sollicitudinem gerens earum descendit in “Ie- richo ipse et Mathathias filius eius et Iudas anno centesimo septua- gesimoseptimo, mense undecimo: hic est mensis °sabath. 15Et suscepit eos filius Abobi in munitiunculam, quae vocatur Doch, cum dolo, quam aedificavit; et fecit eis convivium magnum et abscondit illic viros 16 et, cum Pinebriatus esset Simon et filii eius, surrexit Ptolemaeus cum suis, et sumpserunt arma sua et intraverunt in convivium et occiderunt eum et %duos filios eius et quosdam pueros eius, 17 et fecit deceptionem magnam in Israél et reddidit mala pro bonis. 18 Et scripsit haec Ptolemaeus et misit ‘regi, ut mitteret ei exercitum in auxilium et traderet ei regionem et civitates eorum et tributa. 19 Et misit alios in *Gazaram tollere Ioannem et ttribunis misit epistulas, ut venirent ad se, et daret eis “argentum et aurum 7Et divisit populum, et equites in | mcf. 3 Rg 10, 5. WV. TX 23, $I. ocf. vr. 31. DCE OVEN 25% GF CLITG. 1.4, 78. rele cp. 16.9;.]5 15, 36. $9. CD: 4,55: @ vr. 123: ‘Cp; bcp. 15, c Cie cp; 13, 54. 38, 40. I4, 26. dcp. 3, 6; 14, 36. @V..Cp..-2,-25 13, 25. fv cp. 3, 54. Scle ch eb FO: h cf. cp. 15, 39, 41. 4.¢f. cpsa0, 84. j4 Rg 25, 5. — cf. Js 5, 10, 14-24] LL. in sb. p. D. 3 Oct. mCP. 9, 50. oZec Xt. p ch, 2° Re''13, 20. act, Vr. TA: Fc ép. 25, 25,°38. sScp. 13, 54. tcp. 3. 55. uci; vr: 1Y. LIBER I MACHABAEORUM 16, 20-24 Introductio (2 Mc 1, 1-2, 18), quae duabus constat epistulis, quarum prior en- caeniorum celebrationem commendat (1, 1-10); altera vero et refert An- tiocht mortem (11-17) et invitat Iudaeos aegyptios ad encaeniorum (18) uv cf. cp. 9, 22. et dona. 29Et alios misit occupare Ierusalem et montem templi. 21 Et praecurrens quidam nuntiavit Ioanni in Gazara, quia periit pater eius et fratres eius et quia: Misit te quoque interfici. 22 Ut audivit autem, vehementer expavit et comprehendit viros qui vene- rant perdere eum et occidit eos; cognovit enim quia quaerebant eum perdere. . 23 Et Ucetera sermonum Ioannis et bellorum eius et bonarum virtutum, quibus fortiter gessit, et aedificii murorum, quos exstruxit et rerum gestarum eius, 24ecce haec scripta sunt in libro dierum sacerdotii eius, ex quo factus est princeps sacerdotum post patrem suum, LIBER Il MACHABAEORUM LIBER II MACHABAEORUM 1, I-17 1-5] L. in Ms. pro pace, — r-L:-tn: Doig Och ; aJr 43, 7. — ci. Dt 17, 16. bLv 26, 42; Ps 105, 45; Ez 16, 60. 3-5] RR. in D. x Oct. oi eC ey coy ats pe 8; Le 24, 32, 45. — cf. Ac 16, 14. 4] Ant. in sb. a. D. 2 Oct., in comm. pro Pace etc. dv. cp. §, 20. 5] Ant. in sb. a. D. 4 Oct. ecf..1 Mc 10, 67:. 11, .so,; fv. Cp. 4), .% Sap x2, 3. Acp. 8, 33. — cf. 1 Mc 4, 38. icf. cp. §, 13, 20° Me, 39; O0;, 2, 20. jv. 1 Mc 4, 50-53. lyr. 18; 1 Mc 4, 59. — v. cp. 10, 5-8; Jo 7, 2. m vr. 18; 1 Mc 1,57; 4, §2 etc. nv. 1 Mc 12, 6 or Mcis, 16. pb Lv 4, 3; 16, 32. Oct1-Me.2z, to. rv. i Mc 6, 1. Sep. 3, T3 9, 14:15, 24; 2-Me 2,09 = VE BS Er, At. tcf. cp. 9, 2. — v..1 Mc 6, 1-4. ek Cp: 9; 7,28; x Mc.6;-8, 16. » Kei||RATRIBUS, “qui sunt per Aegyptum, iudaeis salu- mues|| tem dicunt fratres, qui sunt in Ierosolymis, iu- daei et qui in regione Iudaeae et pacem bonam. 2 Benefaciat vobis Deus et “meminerit testamenti yen pe) S|; sui, quod locutus est ad Abraham et Isaac et Ia- BaweRwnes||cob servorum suorum fidelium; et det vobis os NBS cor omnibus, ut colatis eum et faciatis eius vo- eee = 1 28,26] v. Dn 8, 18. l Dt 30, 5. m cp..2, 18; 8, 17; Ps 23, 13; 57, 6. nv, Dt 30, 3-8. 1-9] LL. in fr. 2 p. D. 4 Oct. 6 ct. Cpr, 19. b cf. Bar 6, 2 sqq. Et 32,7400) 240. 8 @ Cp. 16,145 ecf. cp. 1, 27. — v. 2 Th 2,1. fick EBxi40, 32,33; 3. Re S$, 10; re ee gv. 3 Rg 8, 23-53. h3 Rg 8, 62, 63. SLY 6. 24. ga Par 7; 1.=— cf. cp. 1, 38, 1 Lv 10, 16. — cf. Lv 9, 24. — goo — LIBER II MACHABAEORUM 2, 12 — 3,9 baeus ad utilitatem omnium Iudaeorum collegit (13-19). Contra Seleucidas ludae Machabaei belia gestaque fortia (2, 20-15, 40). Post prooemium de fontibus ex quibus notitiae haustae sunt et de methodo qua sunt di- mck 3 Rg 8, 65, 66; xr Mc 4, 56. nm Cr. VEX: oct. Lc -24, 44; pcf. 1 Es 7, 11 sqq. Gcp.'- 3; x8. cl. Rim9;.4: scf. 1 Mc 4, 43, 48. tv. Dt 30, 3-8. #:€1... LO 3,.5,: 12. (ES 1053-47: Jr 32, 37; Ez 39, 27, 28. Vicp.. 1,20 §)°1.75. Ps. 23, 13: xc. Cp. 4, 43, 48. y cf. 1 Mc 2, 2-5. 2Cp. 4, 7; 10, 9, 13.— v. 1 Mc eset & 4 « 10,10; 1:>Mc.6,--77. - 3, 24; 5, 2-4; I0, 29; II, i422. - 3, 12; 5, 13; 8 18. @cpi 10; v: er Mc 15, 23; Ac 2, 10. 14, 31; 15, f cf. Ecli 32. 1-3. g cf. cp. 15, 39: h cf. cp. 6, 17. 1-12] LI. in fr. 3 p. D. 4 Oct. WM-CD: 25.13: Dep. 4, 1, 4, 73 3$; ERs z4s8 Mc 12, 7, 8, 20. GEDs-95-763). 13,233 Lear: 8. dcp. 4. 7; 5, 18; 14, 3; 3 Mc tA, Te e.cf: cp.:9, 16; 1 Es 6, 9; 1,Mc 10, 39. fcp. 4, %, 3, 4, 23. cp. 4,4; rMe-1o, 60. WNT. BECP. 10, Er: xz: Mero, . 24, 28, 40. — cf. cp: 5, 18. — v. 1 Mc 14, 49. consumptum est. 12 Similiter et ™Salomon octo diebus celebravit de- dicationem. 13 Inferebantur autem “in descriptionibus et commentariis Nehe- miae haec eadem, et ut construens bibliothecam congregavit de re- ionibus °libros et prophetarum et David et ?epistulas regum et de onariis. 14 Similiter autem et Iudas ea quae deciderant per bellum, quod nobis acciderat, congregavit omnia, et sunt apud nos. 15 Si ergo desideratis haec, mittite qui perferant vobis. 16 Acturi itaque %purificationem scripsimus vobis; bene ergo fa- cietis, si egeritis hos dies. 17 Deus autem, qui liberavit populum suum et freddidit hereditatem omnibus et regnum et sacerdotium et Ssanctificationem, 18 ‘sicut promisit in lege, speramus quod cito nostri miserebitur et “congregabit de sub caelo in “locum sanctum; 19 eripuit enim nos de magnis periculis et “locum purgavit. 20 De YIuda vero Machabaeo et fratribus eius et de templi magni purificatione et de arae dedicatione, 21 sed et de proeliis, quae per- tinent ad “Antiochum nobilem et filium eius “Eupatorem, 22 et de Filluminationibus, quae de caelo factae sunt ad eos, qui pro Iudaeis fortiter fecerunt, ita ut universam regionem, cum pauci essent, vindicarent et barbaram multitudinem fugarent 2% et °famosissimum in toto orbe *templum recuperarent et civitatem liberarent et leges, quae abolitae erant, restituerentur, Domino cum omni tranquillitate propitio facto illis, 24itemque ab Iasone @cyrenaeo quinque libris comprehensa tentavimus nos uno volumine breviare. 25 Consideran- tes enim multitudinem librorum et difficultatem volentibus adgredi narrationes historiarum propter multitudinem rerum 26 curavimus, volentibus quidem legere ut esset animi oblectatio, studiosis vero ut facilius possint memoriae commendare, omnibus autem legentibus utilitas conferatur. 27 Et nobis quidem ipsis, qui hoc opus breviandi causa suscepimus, non facilem laborem, immo vero negotium plenum vigiliarum et sudoris adsumpsimus. 28 Sicut hi, fqui praeparant con- vivium et quaerunt aliorum voluntati parere, propter multorum gra- tiam libenter laborem sustinemus. 29 Veritatem quidem de singulis au- ctoribus concedentes, ipsi autem secundum datam formam brevitati studentes. 399Sicut enim novae domus architecto de universa structura curandum est, ei vero, qui pingere curat, quae apta sunt ad ornatum exquirenda sunt; ita aestimandum est et in nobis. 31 Etenim intelle- ctum colligere et ordinare sermonem et curiosius partes singulas quas- que disquirere historiae congruit auctori; 32 brevitatem vero dictionis sectari et exsecutiones rerum vitare brevianti concedendum est. 334Hinc ergo narrationem incipiemus: de praefatione tantum dixisse sufficiat ; stultum etenim est ante historiam effluere, in ipsa autem hi- storia succingi. Igitur, cum %sancta civitas habitaretur in omni pace, leges etiam adhuc optime custodirentur propter °Oniae pontificis pietatem et animos odio habentes mala, 2 fiebat ut et ipsi reges et principes locum summo honore dignum ducerent et templum maximis “mune- ribus illustrarent; ita ut @%Seleucus Asiae rex de redditibus suis €praestaret omnes sumptus ad ministerium sacrificiorum pertinentes. 4fSimon autem de tribu Beniamin praepositus templi constitutus contendebat, obsistente sibi principe sacerdotum, iniquum aliquid in civitate moliri; 5sed, cum vincere Oniam non posset, venit ad 9Apol- lonium Tharsaeae filium, qui eo tempore erat dux "Coelesyriae et Phoenicis, et nuntiavit ei ‘pecuniis innumerabilibus plenum esse aerarium Ierosolymis et communes copias immensas esse, quae non pertinent ad rationem sacrificiorum; esse autem possibile sub pote- state regis cadere universa. 7 Cumque rettulisset ad regem Apollo- nius de pecuniis quae delatae erant, ille accitum Heliodorum, qui erat super negotia eius, misit cum mandatis, ut praedictam pecuniam transportaret. 8 Statimque Heliodorus iter est adgressus, specie qui- dem quasi per "Coelesyriam et Phoenicem civitates esset peragratu- rus, re vera autem regis propositum perfecturus. 9 Sed, cum venisset Ierosolymam et benigne a summo sacerdote in civitate esset exceptus, gestae (20-33), auctor a Seleuco IV exorditur qui, ut aerarium sacrum diriperet, Heliodorum Ierusalem misit (3, 1-8). A Deo tamen, quem pre- cibus Onia summus sacerdos piique Israélitae exoraverant, mirum in LIBER II MACHABAEORUM 3, 10-39 -narravit de dato indicio pecuniarum et cuius rei gratia adesset aperuit ; interrogabat autem si vere haec ita esseut. 10 Tunc summus sacerdos ostendit deposita esse haec et victualia jviduarum et pupillorum; 11 quaedam vero esse Hircani Tobiae viri valde eminentis in his, quae detulerat impius Simon; universa autem argenti talenta esse quadrin- genta et auri ducenta: 12decipi vero eos, qui credidissent loco et templo, ‘quod per universum mundum honoratur, pro sui veneratione et sanctitate omnino impossibile esse. 13 At ille, pro his quae habebat in mandatis a rege dicebat omni genere regi ea esse deferenda. 14 Constituta autem die intrabat de his Heliodorus ordinaturus; non modica vero per universam civitatem erat trepidatio. 15 Sacer- dotes autem ante altare cum ™stolis sacerdotalibus iactaverunt se et invocabant de caelo eum, “qui de depositis legem posuit, ut his qui deposuerant ea salva custodiret. 16Iam vero qui videbat summi sacerdotis vultum mente vulnerabatur; °facies enim et color immu- tatus declarabat internum animi dolorem; 17 circumfusa enim erat maestitia quaedam viro, et horror corporis, per quem manifestus adspicientibus dolor cordis eius efficiebatur. 18 Alii etiam gregatim de domibus confluebant publica supplicatione obsecrantes, pro eo quod in contemptum locus esset venturus. 19 ?Accinctaeque mulieres ciliciis pectus per plateas confluebant; sed et virgines, quae conclu- sae erant, procurrebant ad Oniam, aliae autem ad muros, quaedam vero per fenestras adspiciebant, 29 universae autem Y%protendentes manus in caelum deprecabantur: 21 erat enim misera commixtae mul- titudinis et magni sacerdotis in agone constituti exspectatio. 22 Et hi quidem invocabant omnipotentem Deum, ut ‘credita sibi his qui crediderant cum omni integritate conservarentur: 23 He- liodorus autem quod decreverat perficiebat eodem loco ipse cum satellitibus circa ‘aerarium praesens. 24Sed ‘spiritus omnipotentis Dei magnam fecit suae “ostensionis evidentiam, ita ut Yomnes, qui ausi fuerant parere ei, ruentes Dei virtute in dissolutionem et formi- dinem converterentur. 25 ’Apparuit enim illis quidam equus terribi- lem habens sessorem, *7optimis operimentis adornatus. Isque cum impetu Heliodoro priores calces elisit; qui autem ei sedebat videba- tur arma habere aurea. 26 Alii etiam apparuerunt Yduo iuvenes vir- tute decori, optimi gloria speciosique amictu, qui circumsteterunt ‘eum et ex utraque parte “flagellabant sine intermissione multis pla- gis verberantes. 27 ¢Subito autem Heliodorus concidit in terram, eumque multa caligine circumfusum rapuerunt atque in 2sella gesta- toria positum eiecerunt. 28 Et is, qui cum multis cursoribus et satel- litibus praedictum ingressus est aerarium, portabatur, nullo sibi auxi- lium ferente, “manifesta Dei cognita virtute. 29 Et ille quidem per divinam virtutem iacebat mutus atque omni spe et salute privatus; 30 hi autem Dominum benedicebant, quia magnificabat locum suum, et templum, quod paulo ante timore ac tumultu erat plenum, appa- rente omnipotente Domino, gaudio et laetitia impletum est. 31 Tunc vero ex amicis Heliodori quidam rogabant confestim @Oniam, ut “invocaret Altissimum, ut vitam donaret ei qui in supremo spiritu erat constitutus. 32 /Considerans autem summus sacerdos, ne forte rex suspicaretur malitiam aliquam ex Iudaeis circa Heliodorum consummatam, obtulit pro salute viri hostiam salutarem. 33 Cumque summus sacerdos exoraret, iidem iuvenes eisdem vestibus amicti ad- stantes Heliodoro dixerunt: Oniae sacerdoti gratias age, nam propter eum Dominus tibi vitam donavit. 34Tu autem a Deo flagellatus, Mnuntia omnibus magnalia Dei et potestatem. Ei, his dictis, non comparuerunt. 35 Heliodorus autem, “hostia eo oblata et votis ma- gnis promissis ei qui vivere illi concessit, et Oniae gratias agens recepto exercitu repedabat ad regem. 36 Testabatur autem omnibus ea, quae sub oculis suis viderat, opera magni Dei. eae 37Cum autem rex interrogasset Heliodorum quis esset aptus adhuc semel Ierosolymam:mitti, ait: 38Si quem habes hostem aut fregni tui insidiatorem, mitte illuc et flagellatum eum recipies, si tamen evaserit, Jeo quod in loco sit vere Dei quaedam virtus. 39 Nam ipse, *qui habet in caelis habitationem, visitator et adiutor est loci jcf. cp. 8, 28, 30. 7p. 2, 235.5, v4. mv. Ex 28, 2-5. n'cf. Ex 22, 7,103 Lvi6)4:; oc? Pro. 4,33 2S; (207. Ec 38, 19. pcp. 10, 25. — v. 2 Rg 3, 31. qcf. 1 Es 9, 5. — v. Ex 9, 29, 33. HCls VE.CLO, ES. 23-34] LL. in fr. 4 p. D. 4 Oct. Sci: yr. 6: $f Cp: 5,37; 200, 125. 50-98; DS. 225° 23,.29% #2: Cp. 2,22. v vr. 28. wef. 4 Rg 6, 17. ch Gh. 5553. y ct. Mr 16, 5. vehi .cp.7§; Ps. acf. Ac 9g, 4, 8. bt. Cb. 9y.5 o-cf.-cp:-9, 8. dv. vr. 1. ech ijc 3,26: feElcpc4i 1x2 gcck Tb-22, 20. Ach. Nm t5,;. 333 icp. 4, 2. — cf. cp. 13, 26. jcf. cp. 8, 36. BPS 24 £3122, tip {8405.24 =O RE modum impeditus est ac vix vivus evasit (9-40). Narratur praeterea laso- | nem pro Onia fratre et in detrimentum bonorum morum ac religio- nis ab Antiocho summo sacerdotio auctum quidem esse (4, 1-20); LIBER II MACHABAEORUM 3, 40 — 4, 28 Ut Cor .3) x. z-11] LL. in fr. 5 ~. D. 4 Oct. -acp. 3, 4-6. PLO CD. 352 ECE: CD: |.3532- @ ct; Cp. 3; 5-30 Hs Ba ws « ee ake Yt fvr. 21; cp. 3, 5. — cf. cp. 5, 24°52 MC 3, 10; 12530760; gcf. Jo 5, 45; Ac 28, 19; Ap I2 hs fs Acf. 1 Mc 11, 23. icf. Ac 24, 2. jv. cp. 3, 3. cp. 2, 21. — v. r Mcrz, 10. mcp. I, 7. Ch. FY Mc x; Ts: ocf. cp. 9, 19. pcf. 1 Mc 1, r4, qi Mc 8, 17. f-Y0..273°CD. §, $s =z Chocp, 25, 3, 35. — ¥. i Mes; $5: Scf. cp. 6, 7-9, 24. tcf. Gal 6, 7. ucf. Gn 44, 16; Nm 32, 23; Is 59, 12; Dn’ t3;' 53. 9 v¥.. 325.1 Me 11; /59: x cp. 10, 20; Mt 17, 23. — cf. CDs 12,432 Le ¥838 MVE 4 CDi -§; 245-2) Me. 4.862 2 cp. 9, 29; 10, 13; 1 Mct, 19. av.1 Mc 10, 75. Ricp. -S, $5.18, 35, 25: 23590, 1 Ee 6 ag ee SVE. 2 @cf: ‘cp. 135, 3: TAO TRG Dee Fe fcp. 5, 7. — cf. 1 Mc 5, 6. illius et ‘venientes ad malefaciendum percutit ac perdit. 40 Igitur de Heliodoro et aerarii custodia ita res se habet. 4 @Simon autem praedictus pecuniarum et patriae delator male loquebatur de °Onia, °tanquam ipse Heliodorum instigasset ad haec et ipse fuisset incentor malorum, 2 %provisoremque civitatis ac defensorem gentis suae et aemulatorem legis Dei audebat “insidia- torem regni dicere. %Sed, cum inimicitiae in tantum procederent, ut etiam per quosdam Simonis necessarios homicidia fierent, 4con- siderans Onias periculum contentionis et /Apollonium insanire, utpote ducem Coelesyriae et Phoenicis, ad augendam malitiam Simonis ad regem se contulit, 59non ut civium accusator, “sed communem uti- litatem apud semetipsum universae multitudinis considerans; § vide- bat enim sine regali providentia impossibile esse tpacem rebus dari, nec Simonem posse cessare a stultitia sua. 7Sed post JSeleuci vitae excessum, cum suscepisset regnum *An- tiochus, qui nobilis appellabatur, ambiebat ‘Iason frater Oniae summum sacerdotium. 8 Adito rege, promittens ei “argenti talenta trecenta sexaginta et ex redditibus aliis talenta octoginta 9% super haec promittebat et alia centum quinquaginta, si potestati eius con- cederetur “gymnasium et ephebiam sibi constituere et eos, qui in lerosolymis erant, °Antiochenos scribere. 19 Quod cum rex fadnuis- set, et obtinuisset principatum, statim ad gentilem ritum contribules suos transferre coepit. 11 Et, amotis his, quae humanitatis causa Iudaeis a regibus fuerant constituta, per Ioannem patrem ?Eupolemi, qui apud Romanos de amicitia et societate functus est legatione, legitima civium iura destituens prava instituta sanciebat. 12 Etenim ausus est sub ipsa Tarce "gymnasium constituere et optimos quosque epheborum in lupanaribus ponere. 13 Erat autem hoc non initium, sed “incrementum quoddam et profectus gentilis et alienigenae con- versationis propter impii et non sacerdotis Iasonis nefarium et inau- ditum scelus; 14 ita ut sacerdotes iam non circa altaris officia dediti essent, sed, contempto templo et sacrificiis neglectis, festinarent par- ticipes fieri palaestrae et praebitionis eius iniustae et in exercitiis disci, 15et patrios quidem honores nihil habentes graecas glorias optimas arbitrabantur. 16Quarum gratia periculosa eos contentio habebat, et eorum instituta aemulabantur ac per omnia his consimi- les esse cupiebant, quos hostes et peremptores habuerant. 17 In 4le- ges enim divinas impie agere impune non cedit; sed “hoc tempus sequens declarabit. 18 Cum autem quinquennalis agon “Tyri celebraretur, et rex prae- sens esset, 19 misit Iason facinorosus ab Ierosolymis viros peccatores portantes argenti “didrachmas trecentas in sacrificium Herculis, quas postulaverunt hi qui asportaverant ne in sacrificiis erogarentur, quia non oporteret, sed in alios sumptus eas deputari. 2°Sed hae oblatae sunt quidem ab eo qui miserat in sacrificium Herculis; propter prae- sentes autem datae sunt in fabricam navium triremium. 21 Misso autem in Aegyptum YApollonio Mnesthei filio propter pri- mates *Ptolemaei Philometoris regis, cum cognovisset Antiochus alienum se a negotiis regni effectum, propriis utilitatibus consulens profectus inde venit “Ioppen et inde Icrosolymam. 22 Et magnifice ab Iasone et civitate susceptus cum facularum luminibus et laudibus ingressus est; et inde in Phoenicen exercitum convertit. 23 Et post triennii tempus misit Iason 2Menelaum “supradicti Simonis fratrem portantem pecunias regi et de negotiis necessariis responsa perlaturum. 24 At ille commendatus regi, cum magnificas- set faciem potestatis eius, in semetipsum retorsit summum sacerdo- tium 4superponens Iasoni talenta argenti trecenta; 25 acceptisque a rege mandatis, venit nihil quidem habens dignum sacerdotio, animos vero crudelis tyranni et ferae beluae iram gerens. 2¢ Et Iason quidem, equi proprium fratrem captivaverat, ipse deceptus profugus in ‘Am- manitem expulsus est regionem. 27 Menelaus autem panacea qui- dem obtinuit, de pecuniis vero regi promissis nihil agebat, cum exactionem faceret Sostratus, qui arci erat praepositus, 28nam ad hunc exactio vectigalium pertinebat; quam ob causam utrique ad sed postea privatum in gratiam Menelai (20-29). Hic, Onia per An- dronicum occiso, et fratre Lisymacho amoto, quantumvis indignus, pontificatum obtinuit (30-42), et contra Iasonem servavit (43-5, 10), LIBER II MACHABAEORUM 4,29 — 5,8 regem sunt evocati. 29 Et Menelaus amotus est a sacerdotio, suc- cedente %Lysimacho fratre suo: Sostratus autem praelatus est hCypriis. 30 Et, cum haec agerentur, contigit ‘Tarsenses et Mallotas sedi- tionem movere, eo quod Antiochidi regis concubinae dono essent dati. 31 Festinanter itaque rex venit sedare illos, relicto suffecto uno ex comitibus suis Andronico. 32 Ratus autem Menelaus accepisse se tempus opportunum, Jaurea quaedam vasa e templo furatus donavit Andronico et alia vendiderat Tyri et per vicinas civitates. 33 Quod, cum certissime cognovisset Onias, arguebat eum, ipse in loco tuto se continens /Antiochiae secus Daphnem. 34 Unde Menelaus acce- dens ad Andronicum rogabat ut Oniam interficeret. Qui, cum venis- set ad Oniam et, datis dextris cum iureiurando, quamvis esset ei suspectus, suasisset de “asylo procedere, statim eum peremit non veritus iustitiam. 35 Ob quam causam non solum Iudaei, sed aliae quoque nationes indignabantur et moleste ferebant de nece tanti viri iniusta. 36 Sed regressum regem de “Ciliciae locis adierunt Iu- daei apud Antiochiam, simul et Graeci conquerentes de iniqua nece Oniae. 37 Contristatus itaque animo Antiochus propter Oniam et flexus ad misericordiam lacrimas fudit recordatus °defuncti sobrie- tatem et modestiam, 38 accensisque animis, Andronicum ?purpura exsutum, per totam civitatem iubet circumduci et in eodem loco, in quo in Oniam impietatem commiserat, sacrilegum vita privari, Do- mino @illi condignam retribuente poenam. 39 Multis autem sacrilegiis in templo a Lysimacho commissis, Menelai consilio et divulgata fama, congregata est multitudo adversum Lysimachum, "multo iam auro exportato; tibus et animis ira repletis, Lysimachus, armatis fere tribus milibus, iniquis manibus uti coepit, duce quodam tyranno aetate pariter et dementia provecto. 41 Sed, ut intellexerunt conatum Lysimachi, alii lapides, alii fustes validos arripuere, quidam vero cinerem in Lysi- machum iecere. 42 Et multi quidem vulnerati, quidam autem et pro- strati, omnes vero in fugam conversi sunt; ipsum etiam sacrilegum secus *aerarium interfecerunt. 43 De his ergo coepit iudicium adversus Menelaum agitari. 44 Et, cum venisset rex *Tyram, ad ipsum negotium detulerunt missi tres viri a “senioribus. 45 Et, cum superaretur, Menelaus promisit %Pto- lemaeo multas pecunias dare ad “suadendum regi. 46 Itaque Ptole- maeus in quodam atrio positum quasi refrigerandi gratia regem adiit et deduxit a sententia, 47 et Menelaum quidem universae malitiae reum criminibus absolvit, miseros autem, qui, etiamsi apud YScythas causam dixissent, innocentes iudicarentur, hos morte damnavit. 48Cito ergo iniustam poenam dederunt “qui pro civitate et populo et sacris vasis causam prosecuti sunt. 49 Quam ob rem Tyrii quoque indignati erga sepulturam eorum liberalissimi exstiterunt. 5° Menelaus autem propter eorum, qui in potentia erant, avaritiam, permanebat in po- testate crescens in malitia ad insidias civium. 5 Eodem tempore Antiochus secundam profectionem paravit in Aegyptum. 2 Contigit autem per universam Ierosolymorum civi- tatem videri diebus quadraginta “per aéra Pequites discurrentes au- ratas stolas habentes et hastis, quasi cohortes, armatos 3 et cursus equorum per ordines digestos et congressiones fieri comminus et scu- torum motus et galeatorum multitudinem gladiis districtis et telo- rum iactus et “aureorum armorum splendorem omnisque generis lo- ricarum. # Quapropter omnes rogabant 4in bonum monstra converti. 5 Sed, cum falsus rumor exisset, tanquam vita excessisset An- _ tiochus, adsumptis “Iason non minus mille viris, repente adgressus est civitatem, et, civibus ad murum convolantibus, ad ultimum ap- prehensa civitate, /Menelaus fugit in Yarcem. 6 Jason vero non par- cebat in caede civibus suis nec cogitabat prosperitatem adversum cognatos malum esse maximum arbitrans hostium et non civium se trophaea capturum. 7 Et principatum quidem non obtinuit, finem vero insidiarum suarum confusionem accepit et profugus “iterum abiit in Ammaniten. 8 Ad ultimum in exitium sui conclusus ab ‘Areta 40 turbis autem insurgen-_ & vr. 39, 40, 41. Acp. 10, 13; 12, 2. HAC Tz, jcf. 3 Rg 15, 18; 4 Rg 16, 8. + bye a Me: 3, 3%: @ cf. 33, Rg. %,, S0,;:53¢ 25 28s 4 Rg it, rs. mV..1,Mc. 12; 4; OCEAN. s 4 Ss, pecf. r Mc 10, 20. g cf. Jd_9, 56; Jb 31, 3; Ps9Q3, 23% FYO°5, 22¢ 2614, P-Ch.- VI: 32. SV cp... 3, -6: tvr. 18. uv. 1 Mc 12, 6. v cp..6, 85°10, 12: 5 Mc3; 23; — cf. cp. 8, 3. £ Cp. 10, 20. — cf. Ac 12,°20: y Col 3,) 11. s'cf. cp. 7; 2: 1-10] LL. in fr. 6 ~. D. 4 Oct. 1-10] 1 Mc 1, 17-20. @ cf; Loo2ss 3F3 b cf. 4 Rg 6, 17. C.tt. 4e USS jArabum tyranno, fugiens de civitate in civitatem, omnibus odiosus ut *refuga legum et exsecrabilis, ut patriae et civium hostis in Ae- gyptum extrusus est; 9 et ‘qui multos de patria sua expulerat peregre periit ™Lacedaemonas profectus quasi pro ™cognatione ibi refugium habiturus; 14 et qui insepultos multos abiecerat, ipse et °%illamentatus et insepultus abicitur, sepultura neque peregrina usus neque patrio sepulcro participans. 11 His itaque gestis, suspicatus est rex societatem deserturos Iudaeos; et ob hoc profectus ?ex Aegypto efferatis animis civitatem quidem armis cepit. 12 Iussit autem militibus interficere nec parcere occursantibus et per domos ascendentes trucidare. 13 9Fiebant ergo caedes iuvenum ac seniorum et mulierum et natorum exterminia virginumque et parvulorum neces. 14 Erant autem toto triduo octo- ginta milia interfecti, quadraginta milia vincti, non minus autem venundati. 15 Sed nec ista sufficiunt: ausus est etiam intrare tem- plum ‘universa terra sanctius, $Menelao ductore qui legum et patriae fuit proditor; 16 et scelestis manibus sumens sancta vasa, quae ‘ab aliis regibus et civitatibus erant posita ad ornatum loci et gloriam, contrectabat indigne et contaminabat. 17 Ita “alienatus mente An- tiochus non considerabat, quod propter peccata habitantium civita- tem “modicum Deus fuerat iratus, propter quod et accidit circa locum “despectio; 18alioquin, nisi contigisset eos multis peccatis esse in- volutos, Ysicut Heliodorus qui missus est a *Seleuco rege ad expo- liandum @aerarium, etiam hic statim adveniens flagellatus et repul- sus utique fuisset ab audacia. 19 Verum non propter locum gentem, sed %propter gentem locum Deus elegit. 20 Ideoque et ipse locus particeps factus est populi malorum; postea autem fiet socius bono- rum; et °qui derelictus in ira Dei omnipotentis est, iterum in magni Domini 4reconciliatione cum summa gloria exaltabitur. 21 Igitur Antiochus, mille et octingentis ablatis de templo talentis, velociter ?Antiochiam regressus est existimans se, prae superbia, ‘terram ad navigandum, pelagus vero ad iter agendum deducturum propter mentis elationem. 22 9Reliquit autem et praepositos ad ad- fligendam gentem: Ierosolymis quidem Philippum genere Phrygem, moribus crudeliorem eo ipso a quo constitutus est; 23 in ”Garizim au- tem Andronicum et ‘Menelaum, qui gravius quam ceteri imminebant civibus. 24 Cumque appositus esset contra Iudaeos, misit odiosum principem JApollonium cum exercitu viginti et duobus milibus prae- cipiens ei omnes perfectae aetatis interficere, mulieres ac iuvenes vendere. 25 Qui, cum venisset Ierosolymam, pacem simulans quievit usque ad diem sanctum sabbati et tunc, feriatis Iudaeis, arma ca- pere suis praecepit 26 omnesque, qui ad spectaculum processerant, trucidavit et civitatem cum armatis discurrens ingentem multitudi- nem peremit. 27 Iudas autem Machabaeus, qui decimus fuerat, se- cesserat ™in desertum locum, ibique inter feras vitam "in montibus cum suis agebat; et faeni cibo vescentes demorabantur, ne participes essent coinquinationis. Sed non post multum temporis misit rex senem quendam an- tiochenum, qui compelleret Iudaeos, %ut se transferrent a °patriis et Dei legibus, 2 “contaminare etiam, quod in Ierosolymis erat, tem- plum et cognominare Iovis Olympii, et in 4Garizim, prout erant hi qui locum inhabitabant, Iovis hospitalis. 3 Pessima autem et univer- sis gravis erat malorum incursio, 4nam templum ¢luxuria et comis- sationibus gentium erat plenum et scortantium cum meretricibus, sacratisque aedibus mulieres se ultro ingerebant intro ferentes ea quae non licebat. 5 Altare etiam plenum erat illicitis, quae legibus prohibebantur; 6/neque autem sabbata custodiebantur, neque dies sollemnes patrii servabantur, nec simpliciter 9ludaeum se esse quis- quam confitebatur. 7 Ducebantur autem cum amara necessitate in die natalis regis ad sacrificia et, cum Liberi sacra celebrarentur, co- gebantur hedera coronati Libero circuire. 8 Decretum autem exiit in proximas gentilium civitates, ‘sugge- rentibus Ptolemaeis, ut pari modo et ipsi adversus Iudaeos agerent ut sacrificarent; %eos autem, qui nollent transire ad /instituta gen- — gl4 — Sw’. ludaea, tum apud vicinas gentes avertere (6, 1-11) contumacibus com- minatus dira supplicia (12-17). Inter eos qui fortiter tyranno re- stitere celebrantur, praeter Eleazar senem quendam, qui nolens nec LIBER TI MACHABAEORUM 6, 10 — 7, 5 tium, interficerent: erat ergo videre miseriam. 1°’Duae enim mu- lieres delatae sunt natos suos circumcidisse, quas infantibus ad ubera suspensis, cum publice per civitatem circumduxissent, per muros praecipitaverunt. 11 Alii vero ad proximas coéuntes speluncas et la- tenter sabbati diem celebrantes, cum indicati essent ™Philippo, flam- mis succensi sunt, “eo quod verebantur propter religionem et obser- vantiam manu sibimet auxilium ferre. 12 Obsecro autem eos qui hunc librum lecturi sunt, ne abhorre- scant propter adversos casus, sed reputent ea quae acciderunt non ad interitum, %sed ad correptionem esse generis nostri. 13 2Etenim multo tempore non sinere peccatoribus ex sententia agere, sed sta- tim ultiones adhibere, magni beneficii est indicium. 14 Non enim, sicut in aliis nationibus, Dominus patienter exspectat, ut eas, cum iudicii dies advenerit, @in plenitudine peccatorum puniat; 15 ita et in nobis statuit, ut, peccatis nostris in finem devolutis, ita demum in nos vindicet. 16 Propter quod nunquam quidem a nobis miseri- cordiam suam amovet, "corripiens vero in adversis populum suum non derelinquit. 17 Sed-haec nobis ad commonitionem legentium dicta sint paucis; ‘iam autem veniendum est ad narrationem. 18 Igitur Eleazarus unus de primoribus scribarum, vir aetate provectus et vultu decorus aperto ore hians compellebatur ‘carnem porcinam manducare; 19 at ille “gloriosissimam mortem magis quam odibilem vitam complectens voluntarie praeibat ad supplicium. 2 In- tuens autem quemadmodum oporteret accedere, patienter sustinens, destinavit non admittere illicita propter vitae amorem. 21 Hi autem qui adstabant, iniqua miseratione commoti propter antiquam viri amicitiam, tollentes eum secreto rogabant adferri carnes, quibus vesci ei licebat, ut simularetur manducasse, sicut rex imperaverat, de sacrificii carnibus; 22 ut hoc facto a morte liberaretur, et propter veterem viri amicitiam hanc in eo faciebant humanitatem; 23 at ille cogitare coepit aetatis ac Ysenectutis suae eminentiam dignam et ingenitae nobilitatis canitiem atque a puero optimae conversationis actus; et secundum sanctae et a Deo conditae legis constituta re- spondit cito dicens praemitti se velle in infernum. 24 Non enim aetati nostrae dignum est, inquit, fingere, ut multi adulescentium arbitrantes Eleazarum nonaginta annorum transisse ad “vitam alie- nigenarum, 25 et ipsi propter meam simulationem et propter modi- cum corruptibilis vitae tempus decipiantur, et per hoc maculam atque exsecrationem meae senectuti conquiram. 26 Nam, etsi in prae- senti tempore suppliciis hominum eripiar, sed Ymanum Omnipotentis nec vivus nec defunctus effugiam. 27 Quam ob rem fortiter vita exce- dendo senectute quidem dignus ‘apparebo, 28 adulescentibus autem “exemplum forte relinquam, si prompto animo ac fortiter pro gra- vissimis ac sanctissimis legibus honesta morte perfungar. His dictis, confestim ad supplicium trahebatur. 29 Hi autem, qui eum ducebant et paulo ante fuerant mitiores, in iram conversi sunt propter ser- mones ab eo dictos, quos illi per arrogantiam prolatos arbitrabantur. 30 Sed, cum plagis perimeretur, ingemuit et dixit: Domine, qui ha- bes sanctam scientiam, manifeste tu scis quia, cum a morte pos- sem liberari, @duros corporis sustineo dolores; secundum animam vero propter timorem tuum libenter haec patior. 31 Et iste quidem hoc modo vita decessit non solum iuvenibus, sed et universae genti memoriam mortis suae ad exemplum virtutis et fortitudinis derelin- quens. 7 Contigit autem et septem fratres una cum matre sua apprehensos compelli a rege edere “contra fas carnes porcinas flagris et tau- reis cruciatos. 2 ®Unus autem ex illis, qui erat primus, sic ait: Quid quaeris et quid vis discere a nobis? °Parati sumus mori, magis quam patrias Dei leges praevaricari. 3 4Iratus itaque rex iussit sartagines et ollas aeneas succendi. Quibus statim succensis, 4 iussit ei, qui prior fuerat locutus, amputari linguam et, cute capitis abstracta, summas quoque manus et pedes ei praescindi, ceteris eius fratribus et matre inspicientibus. 5 Et, cum iam per omnia inutilis factus esset, iussit ignem admoveri et adhuc spirantem torreri in sartagine; in qua, lcf. 1 Mc 1x, 63, 64. MCP. §, 22. nv. i Mc 2, 32-38. @cp. 7, $3. — cf. Jb s, 19; 13 3, 135 Sap 12; 22: “Hab q 432. pcf. Ecli 5, 4. — v. Ec 8, 11. qcf. Sap 19, 4; Mt 23, 32. — v. Gn 15, 16. ¥ cp. 7,23, $3; Lm 3,’ 31, 32. — cf. cp. 8, 5; Is 54, 6, 7. $.cf. 35, 126% 6, ¥6;+Is729, 14; 54, 7. Bet ep, 10;. 36; oP 5,22: -6 122 8-36] 1 Mc 3, 27-4, 27. jcp. 6, 8; 10, 12. — cf. cp 4, 45. kcp: I, 14; 7, 24; 10 13; 14, 11; 1 Mc 2, 18. — v. 1 Mc 10, 65. fozbhd LL. in fr. 4». D. 5 Oct. lvr. 36 mvr. 25, 34. — cf. 1 Mc. 3. 41. #'cf.< ps rs 2% o Gn 48, 16; Nm 6, 27; Dt 28, 10%"'2 Par 70: 145 Ecli«36, 14; Jrexs;. 163: Dn 9; ‘28; Yo: Am oy 2e Ac 15, 17. — cf. US 4, wBe $ cl. Cp; 25; 8: .% Me 48: q.cp.—%, 29; 2;-18. rcd. Pg.t9;, 8; Is:3m 2% s Dt 20, 1. — cf. 1 Rg 17, 45; Pro 21, 31. tcf. £3,- 328 j vs cp;* 58,520: kecp. 9, 3; 10, 24. — cf. ep. 1252: 415Mcrs; 693-371 it Mc-7, 8:9; ,°25 45: ete, mc.r 1 Rg 30, 26. mcp. 1, 8. — cf. 1 Mc 4, 38. OCe CD.cA, 38; PCD. 555.3. G.I; 11; 25. V. Cp. 12, EI. sv. 1 Mc 33 37% tvr. 10. ucf. cp. 3, 38, 39. 1-10] LL. in fr. 5 p. D. 5 Oct. i as cf. 1 Mc 6, 1-16. @:Cl., Cps-T, 13-10: 61 Es 6, 2; Tbs, 8; Jdt x, r. cv. cp. 8, 9-36. dv. cp. 8, 30. ecf. 1 Mc 3, 60. fvr. 14. ECD. 275,355 235.233. S85 ee oe Par 16, 9. — v. Ecli 15, 20; re tie & 2 Rect veh. 23.8. ivr. 28; cp. 5, 10; 6, 14. icf. Ac Qtr: lcp. 5.21. — cf. Ps 64, 8; 88, 10; -16 §1,-1s53 mcf. Is 40, 12. act. Cp. 3, 29. ocf. cp. 3, 28. pef. Ac 12, 23: — v. Ecli 7. 19. qcf. Is 14, 13; Jr 15, 53; Am O37 AD 4; $0..CD. 7; 37. ficia pro his plurima consecuti sunt. 21 His verbis constantes effecti sunt et “pro legibus et patria mori parati. 22 Constituit itaque fra- tres suos duces utrique ordini, “Simonem et Ylosephum et *Ionathan, subiectis unicuique millenis et quingentenis. 23 Ad hoc etiam ab Esdra M4ecto illis sancto libro et %dato signo adiutorii Dei, in prima acie ipse dux “commisit cum Nicanore, 24 et, facto sibi adiu- tore Omnipotente, interfecerunt super novem milia hominum; maio- rem autem partem exercitus Nicanoris vulneribus debilem factam fugere compulerunt. 25 Pecuniis vero eorum, %qui ad emptionem ipsorum venerant, sublatis, ipsos usquequaque persecuti sunt; 26 sed reversi sunt hora conclusi, nam erat ante sabbatum. Quam ob cau- sam non perseveraverunt insequentes; 27 “arma autem ipsorum et spolia congregantes ‘sabbatum agebant Y%benedicentes Dominum, qui liberavit eos in isto die misericordiae initium stillans in eos. 28 Post sabbatum vero “debilibus et orphans et viduis diviserunt spolia et residua ipsi cum suis habuere. 29 His itaque gestis et com- muniter ab omnibus facta obsecratione, ‘misericordem Dominum postulabant, ut in finem servis suis /Jreconciliaretur. 30 Et ex his, qui cum “Timotheo et 'Bacchide erant contra se contendentes, super viginti milia interfecerunt et munitiones excelsas obtinuerunt et plu- res praedas diviserunt, aequam portionem debilibus, pupillis et viduis sed et ™senioribus facientes. 31 Et, cum atma eorum diligenter col- legissent, omnia composuerunt in locis opportunis, residua vero spolia Ierosolymam detulerunt; 32 et Philarchen, qui cum Timotheo erat, interfecerunt virum scelestum, qui in multis Iudaeos adflixerat, 3et, cum epinicia agerent Ierosolymis, eum, qui “sacras ianuas incenderat, id est Callisthenem, cum in quoddam domicilium refu- gisset, incenderunt, °digna ei mercede pro impietatibus suis red- dita. %4”?Facinorosissimus autem Nicanor, qui mille negotiantes Yad Iudaeorum venditionem adduxerat, 35 humiliatus ‘auxilio Domini ab his quos nullos existimaverat, deposita veste gloriae, per mediter- ranea fugiens solus venit *Antiochiam summam infelicitatem de interitu sui exercitus consecutus. 36 Et, qui promiserat Romanis ‘se tributum restituere de captivitate Ierosolymorum, “praedicabat nunc protectorem Deum habere Iudaeos et ob ipsum invulnerabiles esse, eo quod sequerentur leges ab ipso constitutas. Eodem tempore Antiochus inhoneste revertebatur de Perside. 2aIntraverat enim in eam, quae dicitur Persepolis, et tentavit expoliare templum et civitatem opprimere; sed, multitudine ad arma concurrente, in fugam versi sunt, et ita contigit ut Antiochus post fugam turpiter rediret. 3 Et, cum venisset circa “Ecbatanam, recognovit quae erga “Nicanorem et ?Timotheum gesta sunt. 4 Ela- tus autem in ira arbitrabatur se iniuriam illorum, qui se fugaverant, posse in Iudaeos retorquere, ideoque iussit agitari currum suum sine intermissione agens iter, “caelesti eum iudicio perurgente, eo quod ita superbe locutus est, /se venturum Ierosolymam et %congeriem sepulcri Iudaeorum eam facturum. 5Sed qui universa conspicit, Dominus Deus Israél, percussit eum insanabili et invisibili plaga. Ut enim finivit hunc ipsum sermonem, apprehendit eum dolor dirus viscerum et amara internorum tormenta; et quidem “satis iuste, quippe ‘qui multis et novis cruciatibus aliorum torserat viscera, licet ille nullo modo a sua malitia cessaret. 7 Super hoc autem superbia repletus, jignem spirans animo in Iudaeos et praecipiens accelerari negotium, contigit illum impetu euntem de curru cadere et gravi corporis collisione membra vexari. 8 Isque, qui sibi videbatur etiam fluctibus maris imperare, supra humanum modum superbia reple- tus et “montium altitudines in statera appendere, nunc humiliatus ad terram in “gestatorio portabatur °manifestam Dei virtutem in semetipso contestans; 9% ita ut de corpore impii ?vermes scaturirent, ac viventis in doloribus carnes eius effluerent, odore etiam illius et fetore exercitus gravaretur. 10 Et qui paulo ante %sidera caeli con- tingere se arbitrabatur, eum nemo poterat propter intolerantiam fe- toris portare. 11 Hinc igitur coepit ex gravi superbia deductus “ad agnitionem sui venire divina admonitus plaga, per momenta singula — 918 — reptus (9, 1-10), ac suas iniustitias litteris deprecatoriis in ludaeam missis detestatus (11-27), misere obiit (28, 29); ludas aedes sacras recu- peratas sacrificiis lustravit atque festum encaeniorum quotannis cele- LIBER II MACHABAEORUM 9, 12 — 10, 12 doloribus suis augmenta capientibus. 12 Et, cum nec ipse iam feto- rem suum ferre posset, ita ait: Iustum est subditum esse Deo et mortalem non paria Deo sentire. 13 Orabat autem hic scelestus Dominum, ‘a quo non esset misericordiam consecuturus; 14 et civi- tatem, ‘ad quam festinans veniebat, ut eam ad solum deduceret ac sepulcrum congestorum faceret, nunc optat liberam reddere 15 et Iudaeos, quos nec sepultura quidem se dignos habiturum, sed avi- bus ac feris diripiendos traditurum et cum parvulis exterminaturum dixerat, aequales nunc Atheniensibus facturum pollicetur. 16 Tem- plum etiam sanctum, “quod prius exspoliaverat, Yoptimis donis ornaturum et sancta vasa multiplicaturum et “pertinentes ad sacri- ficia sumptus de redditibus suis praestaturum; 17 super haec, et Iudaeum se futurum et omnem locum terrae perambulaturum et praedicaturum Dei potestatem. 18Sed, non cessantibus doloribus (supervenerat enim in eum iustum Dei iudicium), desperans scripsit ad Iudaeos in modum deprecationis epistulam haec continentem: 19 QOptimis Ycivibus Iudaeis plurimam salutem et bene valere et esse felices rex et princeps Antiochus. 29Si bene valetis et filii vestri et ex sententia vobis cuncta sunt, maximas agimus gratias. 21 Et ego in infirmitate constitutus, vestri autem memor benigne, “reversus de Persidis locis et infirmitate gravi apprehensus, neces- sarium duxi pro communi utilitate curam habere 22non desperans memetipsum, sed spem multam habens effugiendi infirmitatem; 23 respiciens autem quod et pater meus, quibus temporibus in locis superioribus ducebat exercitum, ostendit qui post se susciperet prin- cipatum, 24 ut, si quid contrarium accideret aut difficile nuntiaretur, scientes hi, qui in regionibus erant, cui esset rerum summa derelicta non turbarentur. 25 Ad haec considerans de proximo potentes quos- que et vicinos temporibus insidiantes et eventum exspectantes °desi- gnavi fillum meum Antiochum regem, quem saepe recurrens in supe- riora regna multis vestrum commendabam, et scripsi ad eum quae subiecta sunt. 26 Oro itaque vos et peto memores °beneficiorum pu- blice et privatim, ut unusquisque conservet fidem ad me et ad filium meum,. 27 Confido enim eum modeste et humane acturum et sequen- tem propositum meum et communem vobis fore. dJgitur homicida et blasphemus pessime percussus et, ut ipse alios tractaverat, peregre in montibus miserabili obitu vita functus est. 29 Transferebat autem corpus ¢Philippus collactaneus eius, qui mer nene filium Antiochi ad /Ptolemaeum Philometorem in Aegyptum abiit. i Machabaeus autem et qui cum eo erant, Domino se protegente, “templum quidem et civitatem recepit, 2 %aras autem, quas alienigenae per plateas exstruxerant, itemque delubra demolitus est, 3 et, “purgato templo, aliud altare fecerunt et de ignitis lapidibus igne concepto sacrificia obtulerunt %post biennium et incensum et lucernas et panes propositionis posuerunt. 4 Quibus gestis, rogabant Dominum @prostrati in terram, ne amplius talibus malis inciderent, sed et, si quando peccassent, fut ab ipso mitius corriperentur et non barbaris ac blasphemis hominibus traderentur. ® Qua die autem templum ab alienigenis pollutum fuerat, contigit eadem die %puri- ficationem fieri, vicesimaquinta mensis qui fuit "casleu. 6 Et cum laetitia ‘diebus octo egerunt jin modum tabernaculorum recordan- tes quod ante modicum temporis diem sollemnem tabernaculorum in montibus et in speluncis more bestiarum egerant. 7 Propter quod thyrsos et “ramos virides et palmas praeferebant ei qui prosperavit mundari locum suum. 8 Et decreverunt communi praecepto et decreto universae genti Iudaeorum /omnibus annis agere dies istos. : 9Et “Antiochi quidem, qui appellatus est nobilis, “vitae. exces- sus ita se habuit. 19 Nunc autem de °Eupatore Antiochi impii filio quae gesta sunt narrabimus breviantes mala, quae in bellis gesta sunt. 11 Hic enim, suscepto regno, constituit super negotia regni PLysiam quendam Phoenicis et Syriae militiae principem. 12 Nam @Ptolemaeus, qui dicebatur Macer, iusti tenax, erga Iudaeos esse con- stituit, et praecipue propter iniquitatem, quae facta erat in eos, et scf. Ecli 10, 9, 14. 73) Catech. “RT 3°77. tick. Jb 27, 9; Proir, 237228: 9; Jr 11, 11; Ez 8, 18; Heb $2, 37. # CD. 5, 16; 3- Mc 2, 3; UCOs Ser 2s ge 2c Ss ¥. 8. OV. Cp. 8,22. praepararent. 13 Ipse vero cum senioribus cogitavit, priusquam rex admoveret exercitum ad Iudaeam et obtineret civitatem, exire et Domini iudicio committere exitum rei. 14/Dans itaque potestatem omnium Deo mundi creatori et exhortatus suos, ut “fortiter dimi- carent et usque ad mortem “pro legibus, templo, civitate, patria et civibus starent, circa °Modin exercitum constituit. 15 Et, ?dato signo suis Dei victoriae, iuvenibus fortissimis electis, @nocte adgressus au- lam regiam in castris interfecit viros quattuor milia et maximum Telephantorum, cum his qui superpositi fuerant, 16summoque métu ac perturbatione hostium castra replentes, rebus prospere gestis, abierunt. 17 Hoc autem factum est die illucescente, ‘adiuvante eum Domini protectione. 18 Sed rex, accepto gustu audaciae Iudaeorum, arte difficultatem locorum tentabat 19% et *Bethsurae, quae erat Iudaeorum praesidium munitum, castra admovebat; sed “fugabatur, impingebat, minora- batur. 20His autem, qui intus erant, Iudas necessaria mittebat. 21 Enuntiavit autem mysteria hostibus Rhodocus quidam de iudaico exercitu, qui requisitus comprehensus est et conclusus. 22 %Iterum rex sermonem habuit ad eos qui erant in Bethsuris, “dextram dedit, accepit, abiit, 23 commisit cum Iuda, superatus est. Ut autem co- gnovit rebellasse *Philippum YAntiochiae, qui relictus erat super ne- gotia, mente consternatus *Iudaeos deprecans subditusque eis iurat de omnibus quibus iustum visum est, et reconciliatus “obtulit sacri- ficium, honoravit templum et munera posuit, 24 Machabaeum am- plexatus est et fecit eum a °Ptolemaide usque ad Gerrenos ducem et principem. 25 Ut autem venit Ptolemaidam, graviter ferebant Ptolemenses, amicitiae conventionem indignantes ne forte foedus ir- ruinperent. 26 Tunc ascendit °Lysias tribunal et exposuit rationem et populum sedavit, 4regressusque est Antiochiam; et hoc modo regis profectio et reditus processit. Sed post triennii tempus, cognovit Iudas et qui cum eo erant Demetrium 2Seleuci cum multitudine valida et navibus, per por- tum Tripolis ascendisse ad loca opportuna 2et tenuisse regiones adversus Antiochum et ducem eius °Lysiam. 3cAlcimus autem quidam, qui summus sacerdos fuerat, sed vo- luntarie coinquinatus est temporibus commixtionis, considerans nullo modo sibi esse salutem neque accessum ad altare 4 venit ad regem Demetrium centesimo quinquagesimo anno offerens ei “coronam au- ream et palmam, super haec et °thallos, qui templi esse videbantur, et ipsa quidem die siluit. 5 Tempus autem opportunum dementiae suae nactus, convocatus a Demetrio ad consilium et interrogatus quibus rebus et consiliis Iudaei niterentur 6 respondit: Ipsi, qui di- cuntur /Assidaei Iudaeorum, quibus praeest Iudas Machabaeus, bella nutriunt et seditiones movent nec patiuntur regnum esse quietum. 7Nam et ego defraudatus 9parentum gloria, dico autem summo sa- cerdotio, huc veni: 8 primo quidem utilitatibus regis fidem servans, secundo autem etiam civibus consulens; nam illorum pravitate uni- versum genus nostrum non minime vexatur. 9% Sed oro, his singulis, O rex, cognitis, et regioni et generi secundum humanitatem tuam pervulgatam omnibus prospice; 1®nam, quandiu superest Iudas, impossibile est pacem esse negotiis. 11 Talibus autem ab hoc dictis, et ceteri “amici hostiliter se habentes adversus Iudam inflammave- runt Demetrium. 12 Qui statim ‘Nicanorem praepositum elephanto- rum ducem misit in Iudaeam, 13 datis mandatis, ut ipsum quidem Iudam caperet; eos vero qui cum illo erant dispergeret et consti- tueret Alcimum maximi templi summum sacerdotem. 14 Tunc gentes quae de Judaea fugerant Iudam, gregatim se Nicanori miscebant miserias et clades Iudaeorum prosperitates rerum suarum existi- mantes, 15 Audito itaque Iudaei Nicanoris adventu et conventu nationum, jconspersi terra rogabant eum ‘qui populum suum constituit, ut in aeternum custodiret, quique “suam portionem “signis evidentibus protegit. 16Imperante autem duce, statim inde moverunt convene- runtque ad castellum Dessau. 17 °Simon vero frater Iudae commise- — 924 — tra Demetrium qui, ut Alcimum in summum sacerdotem restitueret, Ni- canorem in ludaeam miserat (14, 1-14). Hic, gui ab initio adversarium amice tractaverat (15-25), cum a rege iussus nec dolo (26-30) nec imperio LIBER II MACHABAEORUM 14, 18 — 15, 2 rat cum Nicanore, sed conterritus est repentino adventu adversa- riorum. 18 Nicanor tamen audiens virtutem comitum Iudae et animi magnitudinem, quam pro patriae certaminibus habebant, sanguine iudicium facere metuebat; 19 quam ob rem praemisit Posidonium et Theodotium et Matthiam, ut darent dextras atque acciperent. 20 Et, cum diu de his consilium ageretur et ipse dux ad multitu- dinem rettulisset, omnium una fuit sententia amicitiis adnuere. 21 PItaque diem constituerunt qua secreto inter se agerent, et singulis sellae prolatae sunt et positae. 22 Praecepit autem Iudas armatos esse locis opportunis, Yne forte ab hostibus repente mali aliquid oriretur, et congruum colloquium fecerunt. 23 Morabatur au- tem Nicanor Ierosolymis nihilque inique agebat gregesque turbarum, quae congregatae fuerant, dimisit. 24 Habebat autem ludam semper carum ex animo et erat viro inclinatus. 25 Rogavitque eum ducere uxorem filiosque procreare. Nuptias fecit, quiete egit, communiterque vivebant. 26 Alcimus autem videns caritatem illorum ad invicem et conventiones venit ad Demetrium, et dicebat Nicanorem rebus alienis adsentire “ludamque regni insidiatorem successorem sibi destinasse. 27 Itaque rex exasperatus et pessimis huius criminationibus irritatus scripsit Nicanori dicens graviter quidem se ferre de amicitiae con- ventione, iubere tamen Machabaeum citius vinctum mittere *Antio- chiam. 28 Quibus cognitis, Nicanor consternabatur et graviter ferebat, si ea, quae convenerant, irrita faceret nihil laesus a viro. 29 Sed, quia regi resistere non poterat, ‘opportunitatem observabat qua praeceptum perficeret. 30At Machabaeus videns secum “austerius agere Nicanorem et consuetum occursum ferocius exhibentem, in- telligens non ex bono esse austeritatem istam, paucis suorum con- gregatis, occultavit se a Nicanore. 31 Quod cum ille cognovit fortiter se a viro praeventum, venit ad *maximum et sanctissimum templum et “sacerdotibus solitas ho- stias offerentibus, iussit sibi tradi virum. 32 Quibus cum iuramento dicentibus nescire se ubi esset qui quaerebatur, Yextendens manum ad templum 33 juravit dicens: Nisi Iudam mihi vinctum tradideritis istud Dei fanum in planitiem deducam et altare effodiam et templum hoc *Libero patri.consecrabo. 34 Et, his dictis, abiit. Sacerdotes autem 2protendentes manus in caelum invocabant eum, qui semper propugnator esset gentis ipsorum, haec dicentes: %5 Tu, Domine Suniversorum, qui nullius indiges, voluisti 4templum_habitationis tuae fieri in nobis; 36 et nunc, Sancte sanctorum, omnium Domine, peg in aeternum impollutam domum istam, quae nuper @mun- ata est. 37 Razias autem quidam de senioribus ab Ierosolymis delatus est Nicanori vir amator civitatis et bene audiens, qui pro adfectu fpater Iudaeorum appellabatur. 38 Hic multis temporibus continen- tiae propositum tenuit in Yiudaismo *corpusque et animam tradere contentus pro perseverantia. 39 Volens autem Nicanor manifestare odium, quod habebat in Iudaeos, misit milites quingentos, ut eum comprehenderent; 4%putabat enim, si illum decepisset, se cladem Iudaeis maximam illaturum. 41 Turbis autem irruere in domum eius et ianuam disrumpere atque ignem admovere cupientibus, cum iam comprehenderetur, gladio se petiit 42 eligens nobiliter mori potius quam subditus fieri peccatoribus et contra natales suos indignis iniuriis agi. 43Sed, cum per festinationem non certo ictu plagam dedisset, et turbae intra ostia irrumperent, recurrens audacter ad murum praecipitavit semetipsum viriliter in turbas; 44 quibus velo- citer locum dantibus casui eius, venit per mediam cervicem. 45 Et, cum adhuc spiraret, accensus animo surrexit et, cum sanguis eius magno fluxu deflueret, et gravissimis vulneribus esset saucius, cursu turbam pertransiit 46et stans supra quandam petram praeruptam et iam exsanguis effectus, complexus intestina sua utrisque manibus proiecit super turbas invocans dominatorem vitae ac spiritus, ‘ut haec ili iterum redderet; atque ita vita defunctus est. 15 @Nicanor autem, ut comperit Iudam esse in locis °Samariae, cogitavit cum omni impetu die sabbati committere bellum. 2 Iu- pcf. 1 Mc 7, 27. acf. 1 Mc 7, 30. rcf-cp. 3, 38:78, 2; S Veer Mies) 39: Pct. t Mew. 2968303 reid Wage BF omnes as Sage we (1 grok, 3 6 i alae BrCl TMC 7 33, # Cp. (45, 323% Me. 7, 47. = Che VES 34. ech cp. 6: 7. @EX0,° 297. Jb 155 ty. "Fa Sy, 10; 142, 6;*2ni'3) ar tm 2, 8. — v. 3 Rg 8, 22. b cf. cp. 12, 15; 13, 14. See SOY RR. MIs 39. Dok Oct. et in cons. eccl. PS 2 55°22 40;: 9 25. — cf. x Par 12: AC“27, 29, 14-16; Rk 2 ae a3 Re 8; 2959" Par 6, 2378s cf. cp. 6, r9; Ac v. Jd 16, 30. PCL. Ch. 9 th Ver Meo 338: I a b1 Mc 3, 10. LIBER II MACHABAEORUM 15, 3-31 civitatem obtineret, templi eversionem comminatus est (30-35), et opti- mates persecutus (36-46) se Deo potentiorem dicens contra Machabaeum aciem instruit (15, 1-7). Ab eo autem, qui narrato somnio animos suorum Cl: EX'20; 715. dcp. 9. 5. — v. Ecli 23, 27, 28- es 8, 34. VieeCD: 3.24: £ EX:20; 83° Lv 726, 6; Dt:5,:12; 43. Aci. Ez 28;:2,°9. 7-19] LL. in sb. p. D. 5 Oct. icp. 8, 16. — 1 Mc 4, 8. TN. CDs-14,.15; lcp. 8, 23. — cf. Dt 20, 2-4. i NIC Shah's: F225 225.40; "AC 13, 15; 26,° 22. ch. cp. 2 » 23. MCL ep: 2) 842. $5228 3- 225.35 t Me-6, 62-etc. Rao nak ont © Pv. cp. 14, 34. 14] R. in fr.2 9. D1 Oct. ou: cp: 3, % Cs eee rae pany ee 16] In ord. de creando equite CPR); scf. Mt ro. 37. BLD .25. 23 54s Se UV. CD. 14, $45 vJb 5, 9; Ps 135, 4; Dn 3, 99. — v. Ps 71, 18. wcf. cp: 8, 18. 22-24] R. in fs. ss. Ang. c. etc. xcf. cp. 8, 19; 1 Mc 7, 41. — v. 4 Rg 19, 35. ycp. 11, 6. — v. Ex 23, 20. £°:Ex-10; 6:. Dt-7,..6;: 18.63; 125 Jr 2: 3 etc. GiCl.,.2:, ES 4.17. DViECDs-2 27. GCla-t, Mc 7,243. dv. cp. 7, 8. er Mc 7, 47. VS CD: Ay. 12% daeis vero, qui illum per necessitatem sequebantur, dicentibus: Ne ita ferociter et barbare feceris, sed honorem tribue diei “sanctifica- tionis et honora eum “qui universa conspicit; 3 ille “infelix interro- gavit si est /potens in caelo 9qui imperavit agi diem sabbatorum. 4Et respondentibus illis: Est Dominus vivus ipse in caelo potens qui iussit agi septimam diem; S4at ille ait: “Et ego potens sum super terram, qui impero sumi arma et negotia regis impleri. Tamen non obtinuit ut consilium perficeret. 6Et Nicanor quidem cum summa superbia erectus cogitaverat commune trophaeum statuere de Iuda. 7 Machabaeus autem semper confidebat cum omni spe auxilium sibi a Deo adfuturum 8 et thor- tabatur suos ne formidarent ad adventum nationum, sed in mente haberent /Jadiutoria sibi facta de caelo et nunc sperarent ab Omni- potente sibi adfuturam victoriam. 9% Et ‘allocutus eos de lege et prophetis, admonens etiam certamina, quae fecerant prius, prom- ptiores constituit eos. 19 Et, ita animis eorum erectis, simul osten- debat gentium fallaciam et “iuramentorum praevaricationem. 11 Sin- gulos autem illorum armavit non clipei et hastae munitione, sed sermonibus optimis et exhortationibus, exposito digno fide somnio, - per quod universos laetificavit. 12 Erat autem huiuscemodi visus: °Oniam, qui fuerat summus sacerdos, virum bonum et benignum, verecundum visu, modestum Moribus et eloquio decorum et qui a puero in virtutibus exercitatus sit, Pmanus protendentem orare pro omni populo Iudaeorum; 1% post hoc apparuisse et alium virum aetate et gloria mirabilem et magni decoris habitudine circa illum. 14 Respondentem vero Oniam dixisse: Hic est fratrum amator et populi Israél: hic est, qui multum orat pro populo et universa Ysancta civitate, “leremias propheta Dei; 5extendisse autem Ieremiam dextram et dedisse Iudae gladium au- reum dicentem: 16 Accipe sanctum gladium munus a Deo, in quo dei- cies adversarios populi mei Israél. 17 Exhortati itaque Iudae sermonibus benis valde, de quibus ex- tolli posset impetus et animi iuvenum confortari, statuerunt dimicare et confligere fortiter, ut virtus de negotiis iudicaret, eo quod civitas sancta et templum periclitarentur. 18 Erat enim pro uxoribus et filiis itemque pro fratribus et cognatis ‘minor sollicitudo; ‘maximus vero et primus pro sanctitate timor erat templi. 19 Sed et eos, qui in civitate erant, non minima sollicitudo habebat pro his qui con- gressuri erant. 20 Et, cum iam omnes sperarent iudicium futurum, hostesque adessent, atque exercitus esset ordinatus, bestiae equitesque oppor- tuno in loco compositi; 21 considerans Machabaeus adventum mul- titudinis et apparatum varium armorum et ferocitatem bestiarum, “extendens manus in caelum Yprodigia facientem Dominum invoca- vit, “qui non secundum armorum potentiam, sed, prout ipsi placet, dat dignis victoriam. 22 Dixit autem invocans hoc modo: Tu, Do- mine, qui misisti angelum tuum sub Ezechia rege Iuda et @inter- fecisti de castris Sennacherib centum octogintaquinque milia, 23 et nunc, dominator caelorum, Ymitte angelum tuum bonum ante nos. in timore et tremore magnitudinis bracchii tui, 24 ut metuant qui cum blasphemia veniunt adversus *sanctum populum tuum. Et hic quidem ita peroravit. 25 Nicanor autem et qui cum ipso erant cum tubis et canticis admovebant. 26 Iudas vero et qui cum eo erant, invocato Deo, per orationes congressi sunt. 27¢Manu quidem pugnantes, sed Dominum cordibus orantes prostraverunt non minus trigintaquinque milia °prae- sentia Dei magnifice delectati. 28 Cumque cessassent et cum gaudio redirent, cognoverunt Ni- canorem ruisse cum armis suis. 29 Facto itaque clamore et pertur- batione excitata, 2patria voce omnipotentem Dominum benedicebant. 30 Praecepit autem Iudas, qui per omnia corpore et animo mori pro civibus paratus erat, ¢caput Nicanoris et manum cum umero abscis- sam Ierosolymam perferri. 31 Quo cum pervenisset, convocatis con- tribulibus et sacerdotibus ad altare, accersiit et eos qui in /arce — 926 — erexerat (8-19) et in Deo confisus bellum susceperat, debellatur (20-27), LIBER ipsiusque occisi caput et manus in signum relatae victoriae in templum II MACHABAEORUM intulit (28-35) ac novum festum instituendum curavit (36, 37). 15, 32-40 erant 32 et, ostenso capite Nicanoris et manu nefaria, 9quam exten- - dens contra'domum sanctam omnipotentis Dei magnifice gloriatus est, 33linguam etiam impii Nicanoris praecisam iussit particulatim havibus dari, ‘manum autem dementis contra templum_ suspendi. 34 Qmnes igitur caeli benedixerunt Dominum dicentes: Benedictus qui locum suum incontaminatum servavit. 35 Suspendit autem Ni- canoris caput in summa arce, ut evidens esset et manifestum signum Jauxilii Dei. 36 ‘Itaque omnes communi consilio decreverunt nullo modo diem istum absque celebritate praeterire, 37 habere autem ce- lebritatem tertiadecima die mensis “adar, quod dicitur voce syriaca pridie “Mardochaei diei. 38 Igitur his erga Nicanorem gestis et ex illis temporibus ab °Hebraeis civitate possessa, ego quoque in his faciam finem ser- monis. 39 Et, si quidem bene et ut historiae competit, hoc et _ipse velim; sin autem minus digne, concedendum est mihi. 49 ?Sicut enim vinum semper bibere aut semper aquam contrarium est, alter- nis autem uti delectabile: ita legentibus, si Bard exactus sit sermo, non erit gratus. Hic ergo erit consummatus. & cp. 14, 33; 1 Mc 7, 47. hef. 1 Rg 17, 44, 46. #x Mc 7, 47. — ct. 10; Jdt 14,3, 7. jcp. 12, 11. ict. 1 Mc 7, 49. mt Es 6, 15; Est 3, 7, 13: 8, 12% 03556; n cf. Est 0,195 221, 235.3%: OCD; 7,323 11, £33 -Jdt- 10, 32; 14, 18. pcf. cp. 2, 29. — 927 — prema premio aes Bagematimaroen $o—eage Brin wScIer os. Oita, mr te macher ‘¢ Hy Po hh aw “MM . ne SGIIBER generationis Iesu Christi filii David ©filii Hi] Abraham. 24¢Abraham genuit Isaac, Isaac autem genuit Iacob, Iacob autem genuit Iudam et fratres eius, %¢Iudas autem genuit Phares et Zaram de Thamar, Phares autem genuit Esron, Esron autem genuit Aram, 4Aram autem genuit Aminadab, fAminadab autem genuit Naasson, Naasson autem genuit Salmon, 5Salmon autem genuit Booz de wD: nem ex Jea quae fuit Uriae, 7Salomon autem genuit Roboam, Roboam autem genuit Abiam, Abias autem genuit Asa, autem genuit Ezechiam, 1° Ezechias autem genuit Manassen, Manas- ses autem genuit Amon, Amon autem genuit Iosiam, 11 Iosias autem genuit “Iechoniam et fratres eius in transmigratione Babylonis. 12 Et post transmigrationem Babylonis “Iechonias genuit °Salathiel, PSalathiel autem genuit Zorobabel, 13 Zorobabel autem genuit Abiud, | Abiud autem genuit Eliacim, Eliacim autem genuit Azor, 14 Azor autem genuit Sadoc, Sadoc autem genuit Achim, Achim autem genuit Eliud, 15 Eliud autem genuit Eleazar, Eleazar autem genuit Mathan, Mathan autem genuit Iacob, 164Iacob autem genuit Ioseph virum Mariae, de qua natus est Iesus qui vocatur "Christus. 17 Omnes itaque generationes ab Abraham usque ad David gene- rationes quattuordecim, et a David usque ad transmigrationem Baby- -lonis generationes quattuordecim, et a transmigratione Babylonis usque ad Christum generationes quattuordecim. © 18 Christi autem generatio sic erat: *cum esset desponsata mater eius Maria Ioseph, antequam convenirent, inventa est in utero ha- bens de Spiritu sancto; 19 TIoseph autem vir eius, cum esset iustus et nollet eam ‘traducere, voluit occulte dimittere eam. 29 Haec autem eo cogitante, ecce angelus Domini “apparuit Yin somnis ei dicens: enim in ea natum est de Spiritu sancto est. 21 Pariet autem filium, et “vocabis nomen eius “Iesum; Yipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum. 22 Hoc autem totum factum est “ut adim- pleretur quod dictum est a Domino per prophetam dicentem: 23 °Ecce virgo in utero habebit et pariet filium, et vocabunt nomen eius Em- manuel’, quod est interpretatum nobiscum Deus. 24 Exsurgens autem Ioseph a somno fecit sicut praecepit ei angelus Domini et ac- cepit coniugem suam, 25 et non cognoscebat eam donec peperit filium suum primogenitum, et vocavit nomen eius Iesum. SANCTUM IESU CHRISTI EV ANGELIUM SECUNDUM MATTHAEUM EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 1, I-25 | »Ranab, Booz autem genuit Obed ex Ruth, Obed autem genuit Iesse, © _‘*Tesse autem genuit David regem, 6 ‘David autem rex genuit Salomo- » 8 Asa autem genuit | Iosaphat, Iosaphat autem genuit ‘Ioram, Ioram autem genuit Oziam, © '9QOzias autem genuit Ioatham, Ioatham autem genuit Achaz, Achaz Ioseph fili David, noli timere accipere Mariam coniugem tuam, quod" sie cf. Le 3, 23-38. 1-16] Ev. in fs. nativ. BMV. etc. et s. Joachim Patriarchae. av. Gn 2, 4. b 2 Rg 7, 12-16; Le 1, 32, 60; Jo, 7, 42;,Ac 2, 30; Rm 1, 3; 2 Tm 2, 8; Ap 22, 16. [o, 5. c Gn 22, 18; Gal 3, 16.— cf. Rm d Gn 21, 3; 25, 26; 29, 35. 3-5] Rt 4, 18-22; 1 Par 2, 4-15. é Gn 38, 29, 30; 46, 12; 1 Par {Nm 7, 12. {2):5) 35. hi Rg 16, 1; 17, 12. $2 Rg 12, 24. Pe Re 12, 20% 7-11] 1 Par 3, 10-16. beismoRg 2s Be 1 ePar. 322K, <3, m Est 2,6; 11, 4; Jr 24, 1.— cf. m1 Par 3, 13-10. [4 Rg 24,15. 6cf, ic 3, 27. pv Es 3. 23.5, 2; Ag 1, 2..— et, 8. Par<2;' fo. 16] Cm. et Antt. in fs. s. Joseph @ cf? Lv 3,23. [etc. fF Cp:'2, 45 I, 25:16; 16% 32, 4a © 3, 153%, 00ots 20 ; a 25. 18-21] Ev. in fs. s. oseph, in vg. Nat. Diii et in Desp. BMV. 18] Ant in fr. 3 p. — Of. in fs. : Shes; 293435. Ecf: Dt 24.7: 20.21] Cm. ut s. vr. 18. — v. Is uv cf. Gn 20, 6; 31, 11; Nm 172, WNT, 25° Les, 39s "ss ae: ¥ vr. 1; cp. 16, 21; Mr 1, r: Jo I. 17; 17, 3. — cf. vr. 16. y. Le 2, 11: Jo 4, 42; Ac 4, 12; 5, 32; 13, 23, 38; Ph3, 20. — cf. Ac 3, 26. 3cp. 21, 47 26, §6; Jo 29; 36. @cp. 2, 15,23: 45 14:4Mews b Is 7, 14. [49; J 5 8, 10. — ct. cp. 28, 20. 24] Ant. in fs. s. Joseph. (59) —.929 — Introductio (1, 1-2, 23), sive de impletione in Christo lesu eorum quae de Messiae genealogia (1, 1-17), de partu virgineo (18-25), de adoratione Ma- gorum, de clade infantium, de reditu ex Aegypto praedicta sunt (2, 1-23). EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 2,1— 3,11 1-12] Ev. in Epiph. Diii. (1, 2, 2] Ay etc. use: [o-12.) alc 2, 4-7. b Le 2, 15; Jo 7, 42. — v. Gn clct, 15. (35, 19. ae Ko @ Est z; 13; Dn 2, ecf. Gn 25, 6; Jd 6, Pe 3 Rg 4, 30 J cp. 27,11; 37: FF 208-38. 9; Zc 9, 9; Jo 1, 49. ‘< Nm 24, 17; Ap 22, 16. 2 Es 12, 7. — cf. 1 Par 24, tv.cp. 1, I [3, 19 § Jo7, 42 k Mic 5, 2. l2 Rg 5, A aoa 235° Jo: 21, 15-17): 9-12] RR. Pos in es et oct. Epiph. 11] * Conc. Trid. s. XIII cp. 5. m Ps 71, 10. — cf. 1 Rg 9, 7 n Ps 71, 15; Is 60, 6 ols 60, 6. — cf. jes ba 3; p Ex 30, 23; Ps 44, 9; Jo 19, dV. Cp. I, 20. g a gyet. ex 13-18) Int. (Ps 5 54, 8). Ant. etc. ut s. et in fss. s. Joseph [Lm 5, 7. 375 19-23] Ev, in vg. nt, etc. in fss. s. Joseph et t Fugae DN. in Aegypt. xcf. Ex 4, 3 $9, ¥ CDE 355433 -2Bcit, 7286 Zcp. 4, 13; 21, 11: ri, 9; I, 26; 2, 39; 4, 16; Jox, 45, 46; Ac 10, 38. — cf. Jo 38,3, 2 19, 19; Ac 24, 5. @ {sit 1y233 153, 2 C2). Sat ding: 2-8; tals ajo1, 6,7 : si 61, i & Jd 1, atech. RAV 1254 Fea sh Mr1, 15. owes dcp. 10, - Dn 2, 44. — cf. St Y. in T. Adv. — v. Is 40, 3. els 40, 3. may § 36: 2,23: f Ley, @ g ct. Rg 1, 8}. Zc.73;-4° Heb cf. Lv 11, 22. [r1, 37. $1 Rg 14, AG; on ck. Ex 3,8, x. gr 1, .§* “Ac ro, 38% Mcp. 12, 34; 23, 13-15. m cp. 22, 23. ae MCP. 23, 33. — Cf. Ps 139, 4. oe ee 8 9; bk §;.6; Col 3, 6) tL; 2, 16. pb Ac 26, os. q Jo 8, 33, 39; Rm 2, , 28; 9,7 — ¢f. Ez 33, 23-33. rch cp 4, 3: $Scp. 7, 19. — cf. Mr 11, 13, 34; 205213; Te 3,./7,.9% 90 15.3. 205 10] * Catech. R. III 2, 25. $30: 1;-26;'34" AC 1. 5: FY, 10% £03.14. u Ac 13, 24; 19, 14. — cf. cp. ce : cs 24° es 13, 25. — ci Jo 30, ‘Hl *Cateehe R ils: 8. x Jo.%, 335° AG Tre. xr. - circa Iordanem, 2Cum ergo natus esset Iesus in Bethlehem Iuda ‘in diebus Herodis_ regis, ecce 4Magi ab “oriente venerunt Ierosolymam 2dicentes: Ubi est qui na.us est /rex Iudaeorum? Vidimus enim Jstellam eius in oriente et venimus adorare eum. Herodes rex turbatus est, et omnis lerosolyma cum illo; 4 et con- gregans omnes Aprincipes sacerdotum et scribas populi sciscitabatur ab eis ubi ‘Christus nasceretur. 5 At illi dixerunt ei: ‘In Bethlehem [udae; sic enim scriptum est per prophetam: 6’*Et tu, Bethlehem terra Iuda nequaqu*m minima es in principibus Iuda, ex te enim exiet dux lqui regat populum meum Israél’. 7 Tunc Herodes, clam vocatis Magis, diligenter didicit ab eis tempus stellae quae apparuit eis. 8 Et mittens illos in Bethlehem dixit: Ite et interrogate diligen- ter de puero et, cum inveneritis, renuntiate mihi, ut et ego veniens adorem eum. 9 Qui, cum audissent regem, abierunt. Et ecce stella, quam viderant in oriente, antecedebat eos, usque dum veniens staret supra ubi erat puer. 10 Videntes autem stellam gavisi sunt gaudio magno valde 11 et intrantes domum invenerunt puerum cum Maria matre eius et procidentes adoraverunt eum et, apertis thesauris suis, “obtulerunt el munera, “aurum, °tus et ?myr- trham_ 12 et, @responso accepto in somnis ne redirent ad Herodem, per aliam viam reversi sunt in regionem suam. 13 Qui cum recessissent, ecce angelus Domini apparuit in somnis Ioseph dicens: Surge et accipe puerum et matrem eius et fuge in Aegyptum et esto ibi usque dum dicam tibi; futurum est enim ut Herodes quaerat puerum ad perdendum eum. 14 Qui consurgens accepit puerum et matrem eius nocte et secessit in Aegyptum. 15 Et erat ibi usque ad obitum Herodis, "ut adimpleretur quod dictum est a Domino per prophetam dicentem: ’*8Ex Aegypto vocavi filium meum ’, 16Tunc Herodes videns quoniam illusus esset a Magis iratus est valde et mittens occidit omnes pueros, qui erant in Bethlehem et in omnibus finibus eius, a bimatu et infra, ‘secundum tempus quod exquisierat a Magis. 17 Tunc adimpletum est quod dictum est per Ieremiam prophetam dicentem: 18’“Vox in Rama audita est, ploratus et ululatus multus: Rachel plorans filios suos et noluit con- solari, quia “non sunt’. 19 Defuncto autem Herode, ecce angelus Domini apparuit in som- nis Ioseph in Aegypto 2° dicens: Surge et accipe puerum et matrem eius et vade in terram Israél, %defuncti sunt enim qui quaerebant animam pueri. 21 Qui consurgens accepit puerum et matrem eius et venit in terram Israél. 22 Audiens autem quod Archelaus regnaret in Iudaea pro Herode patre suo timuit illo ire, et admonitus in som- nis secessit in partes YGalilaeae 23 et veniens habitavit in civitate, quae vocatur *Nazareth, ut adimpleretur quod dictum est per ®pro- nhetas, ’ quoniam Nazaraeus vocabitur ’. In diebus autem illis venit *Ioannes Baptista praedicans in °de- serto Iudaeae 2 et dicens: cPaenitentiam agite, appropinquavit enim “regnum caelorum. 3 Hic est enim qui dictus est per Isaiam prophetam dicentem: ’ “Vox clamantis in deserto: /Parate viam Do- mini, rectas facite semitas eius’. 4Ipse autem Ioannes habebat 9ve- stimentum de pilis camelorum et zonam pelliceam circa lumbos suos, esca autem eius erat “locustae et ‘mel silvestre. 5 Tunc exibat ad eum Ierosolyma et omnis Iudaea et omnis regio 6et baptizabantur ab eo in Iordane /confitentes peccata sua. 7 Videns autem multos /pharisaeorum et ™sadducaeo- rum venientes ad baptismum suum dixit eis: ™Progenies viperarum, quis demonstravit vobis fugere a ventura ira? 8 Facite ergo ?fructum dignum paenitentiae 9 et ne velitis dicere intra vos: ¢Patrem habe- mus Abraham; dico enim vobis quoniam potens est Deus de ‘lapi- dibus istis suscitare filios Abrahae. 1°]am enim securis ad radicem arborum posita est: *omnis ergo arbor, quae non facit fructum bonum, excidetur et in ignem mittetur. .11 ‘Ego quidem baptizo vos in aqua 4in paenitentiam; Yqui autem post me venturus est fortior me est, cuius non sum dignus calceamenta portare. Ipse vos baptizabit 7in 3 Audiens autem. eee ee oe Tee ee eo 7 iF Ministerium publicum (3, 1-25, 46). A) in Galilaea (5, 1-18, 35). Quem Iloannes EVANGELIUM praedicavit (1-12), in baptismo vox e caelo ostendit (13-17), quemque SEC. MATTHAEUM post trinam tentationem angeli ministrantes proclamant (4, 1-11), Mes- 3,12 —5,5 Spiritu sancto et Yigni; 12 cuius “ventilabrum in manu sua, et per- | cf. ot 4; Mi 1; Aca, mundabit aream suam et “congregabit triticum suum in horreum, b A he I Cabech. th 10 ay 4g IV ’paleas autem comburet Cigni inexstinguibili. ath. 8 41, * i Je 15,7. sets | 13Tunc venit lesus a 4Galilaea in Iordanem ad Ioannem, ut | 6Mi4g’t. cro 34 Pry: baptizaretur ab eo; 14Ioannes autem prohibebat eum dicens: ¢Ego | :3- “7h Mr 1, 9-11; Le 3, 21, a te debeo baptizari, et tu venis ad me? 15 Respondens autem Iesus Ps eats cf. Jo 1, 32-34. dixit ei: Sine modo: sic enim /decet nos implere omnem Siustitiam. | cP cp. 8.8: Jo x 3, Tunc dimisit eum. 16 Baptizatus autem Iesus confestim ascendit de | fcf. Joo ; oS 32. aqua, et ecce “aperti sunt ei caeli, et vidit ‘Spiritum Dei descenden- | 6,17] * * Cotech. 'R. RT 1, 28; 2, tem sicut columbam et venientem super se. 17 Et ecce ivox de caelis 2p 56; 4; He III 2, 20, — dicens: 'Hic est Filius meus “dilectus, in quo mihi complacui. hJo 1, 51; Ac 7, 56, ut "tentaretur ‘a | icf. Lc 4, 18, 21; whe 10, 28. 4 Tunc Iesus ductus est in desertum a Spiritu, diabolo; 2 et, cum ieiunasset Yquadraginta diebus et quadraginta noctibus, postea Cesuriit. 3 Et accedens “tentator dixit ei: Si ¢Filius Dei es, dic ut /lapides isti panes fiant. 4Qui respondens dixit: IScriptum est: ’”Non in solo Rane vivit homo, sed in omni verbo quod procedit de ore Dei’. 5Tunc adsumpsit eum ‘diabolus in jsanctam civitatem et statuit eum super pinnaculum templi ‘et dixit ei: Si Filius Dei es, mitte te deorsum; scriptum est enim: ? lQuia angelis suis mandavit de te, et in manibus tollent te, ne forte offendas ad lapidem pedem tuum’. 7Ait illi Iesus: Rursum scriptum est: ’™Non “tentabis Dominum Deum tuum’. 8 Iterum adsumpsit eum diabolus in montem excelsum valde et ostendit ei omnia regna mundi et gloriam eorum 9%et dixit ei: °Haec omnia tibi dabo, si cadens adoraveris me. 19 Tunc dicit ei Iesus: Vade, ?Satana; scriptum est enim: ’%Dominum Deum tuum adorabis et “illi soli servies’. 2 Tunc reliquit eum diabolus, et ecce Sangeli accesserunt et ministra- ant ei. 12 Cum autem audisset Iesus quod ‘Ioannes traditus esset, “se- cessit.in Galilaeam 13 et, relicta civitate “Nazareth, venit et habita- vit in ?Capharnaum Ymaritima, “in finibus Zabulon et Nephthalim, 14 yt adimpleretur quod dictum est per Isaiam prophetam: 15’ ¢Terra Zabulon et terra Nephthalim, via maris trans Iordanem, °Galilaea gentium: 16 populus “qui sedebat in tenebris vidit lucem magnam, | et sedentibus in regione umbrae mortis lux orta est eis’. 17 4Exinde €coepit Iesus praedicare et dicere: /Paenitentiam agite; appropin- quavit enim regnum caelorum. 18 Ambulans autem Iesus iuxta 9mare Galilaeae vidit duos fra- tres, Simonem “qui vocatur Petrus et Andream fratrem eius mitten- tes rete in mare; erant enim piscatores. 19 Et ait illis: Venite post me, et faciam vos fieri ‘piscatores hominum. 29 At illi continuo, Jrelictis retibus, secuti sunt eum. 21 Et procedens inde vidit alios duos fratres, kTacobum Zebedaei et Ioannem fratrem eius, in navi cum Zebedaeo patre eorum reficientes retia sua et vocavit eos. 22 Illi autem statim, relictis retibus et patre, secuti sunt eum. 23Et ‘circuibat Iesus totam Galilaeam, ™“docens in synagogis eorum et praedicans “evangelium regni et °sanans omnem languo- rem et omnem infirmitatem in populo. 24 Et abiit opinio eius in ‘cp. 12, 18; 17, 7; 2 Pt 1,17. f. cp. 14, 33; Ps 2, 7; 1 Jo's, 9. m Col 1, 13. — cf. Is . 3,35; 5, 20; 10, 17; Eph t z-11] Ev. in D. 1 Qdg. 3 "2, 4-6). 1-11) Mr 1, 12, 13; Le 4, 1-13. aict.* Heb *2)"T8: 45-15: b cf. Dt 9,9, 18; 3 Rg 19, 8 Ccp. 275 a — cf. Jo 4, 6, 7. di Th 3 fro, fh: 3,4] * ef, Catech. R. IV 15, 6 ecf. cp. 8, 29. — v. cp. 14, 33. fcf. cp. 3, 9. vr. 7, 10. — cf. Eph 6, Bt G, 29; of. Jo 4, 34. jEcli 21: 30. — cf. Sap 2, 24. jcp..27, 53. — cf. Ps 45, 5; Ap 21, 2. — v. 2 Es 11, 1. 1 Ps go, ae ic. m Dt 6 [5, 6. n cf. ps te 183, 18 193 12: "Ac O69 730. 125.312 2 Cor 4,4; Eph 942 Ve Le 4. 6. PW. Th Pane TBs ZC 33. 5k,: 2 q Dt 6, 13. TONEY 7S. UE. Es 2 YY Re 75. 3: s Le 22, 43. — cf. cp. 26, 53. ¢ Mr 1, 14; Le 3, 20. — cf. Jo u Lc 4, 14. [3, 24. UV. CD. 3; Bcp2 8.28: ee 28 LC -4553% — cf. cp. 9, 1 y Ct. vr. 18. 230-6; 1 zIs 19, 32°34, @®Is 95) T2:2 3-42507. —— Va Cp hk, 61 Mc 5,15. [22. 6 Jb.3; 5% Ps:22;.4; Lea, 39. &My 15046 05. e Ac 1, 22. — v. Le §, 32 Scio eps: 17] * Catech totam ?Syriam; et obtulerunt el omnes male habentes, variis lan- ae ( ger Pe ta in guoribus et %tormentis comprehensos et "qui daemonia habebant et Cm. etc. in fs. s. Andr. Ap. Slunaticos et tparalyticos et curavit eos. 25 Et “secutae sunt eum | 18-22] Mr 1, 16-20. — cf. Le *Yturbae multae de Galilaea et *Decapoli et de Ierosolymis et de 5, 2-11; Jo 1, 40-42. CPsi15,; 29%1-J0 6,8 Tudaea et de trans Iordanem. By" ‘ | co. 86o-a Takd;, ¥Os Videns autem Iesus turbas fascendit in montem, et, cum sedis- | icp. 13, 47. jcf. cp. 19, 27. set, accesserunt ad eum discipuli eius, 2et Saperiens os suum | £ Ac 12, 2. . : l Mr 1, 39; Le4g,1s5. [Jo 28, 20. docebat eos dicens: me ig Reig eae gee 2) 213 3 Beati ¢ auperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum caelorum. “CD. 24, 1 45 - 443: 4 Beati mites, quoniam ipsi possidebunt terram. cp. 13 5 Beati “qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur. rie Be 16; hes, cw ug cp. 8, 6. eee 8, gs 9, 32. — cf. Jo 10, 21. SCp. X77 TS: Ett 04; 25 6. Mr ; Le + ba ty 83-23 f ts & Sate x Mr 5, 20. acf. Mr 3, 13; Le 6, 17. 1-12] Ee. i cm. Sim. et i6. omn. ss. oe SS. Relig. 6 Ps 77, 2; Ac 8, 35; 10. 34. cls 66, 2) — cf. cp: 11, 2903 18,°3;3: dic 742,432. 3,8] Cm. in fs. s. Ben. Jos. Labre. 3) * cf. Catech. R. °; 13; 43 TV 11; F. 3-121] cf. Lc 6, 20-23: d Ps 36. Ir..— cf. cp. 11, 29. e Ps 125, 5, 6; Is 57, 18; Jo 16, 20; 2 Cor’ PEF eo ro: Ap 7 17H ax, 4o>sheis fea, 9, 10. co on EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 5, 6-41 siam esse evangelista demonstrat, atque illum, discipulis et turbis unde- quaque conquisitis et comitantibus (12-25), profert legislatorem, thauma- turgum ac regni spiritualis fundatorem. I° Quasi legislator, lesus suam f cf. Am 8, r. ce at at, < A se I, Jo ety ie pe: te, Gage ce 19.3 Zi 3 4% Tene hae, 33; Je 2, $35 Lin cm. Ap. Pas m. in }s. omn. SS.; Ant. § Ps 23s, 4° 4 Tm 2; «225 Heb jJc3 [12, 14. 9:8) * Catech. R, T6357. TRm 8. 14; 1 JO 35:3. {14. m2Tm2, T2: Jo's, tr: rt 3; n cf. Heb rr, 2 6: 1 Pt 4. 14, 18. 11,12] R. in cm. Ap. etc. o Jo ES; 2%: p Ac 5, 41; Rm 5, 3; 2 Corz2, 10; Col 1, 11,24; Heb 10, | £,¢2+.4> Pb-4, 23: Pk i cay ‘R. Ui, 4; Pe. qcf. cp, 21, 35. 13-19] Ev. in cm. Doctor. r Mr 9, 49; Le 14, 34, 35. sEph 5, 8; Ph 2, 15. — cf. Le $y 323 JO. Oat 18. 14, 15] ‘Ant. in comm. omn. ss. $Cis 15.2, 29 [summ. Pontif. @ Mr4,.2t; Le 8, 16; 12, 33. 16] Catech. R. IV 10, 9. v-cf. Le2, x Jo 15, 8; 2 el 9, Bi Ph 3 _— cf. CD. $588; y Rm 3, 31. ; Gal 3, 24. Rm 19, 4; 13, 8 @N.Cp: ;4,. 2. alc 16, 17. — cf. cp. 24, 35. b Je 2 10;:2%. Bec - 4 XOs ccf. cp. 11, 11; 20-24] Ev. in D. nee ‘Pat. (21, 23, 24). cp. 16, 12. — cf. Ph 3 21-24] * Catech. R. II ies “TIT 2.2696; 7; 2, L25 207 te ee € vr. 27, 31, 33, 38, 43. [r7. fEx 20, 13; Dt 5, — cf. cf. Dt 16, 18. (iy 24, 17. cf. cp:22' 373 Je 3,/ 2-2. $1 Jc 3, 15. fep. 16,17: 26, k vr. 29; cp. 10, ie: 18, es Uct.. Mr-r1,/25% 3, mcp. 8, 4: 23, 18. ncp. 1 Tm 2, 8. oLe 12, 58, 59. — cf. cp. 18, Pep. 23, is: [19 q cf. cp 15; 18, 34, 38. 27-20) Pe Cate . Mt 73 $240: rf Ex’ 30,° 14: 5 Jb. ES Oe Pro 6, ie Ecli 9, 8. cf. 2 ae Ba £ {48. 29, 30] cp. 18, 8, 9; Mr 44, 45, . CDi 13, 43; {Le 17, 1 * Col-3,7°5: Dt a4, ro ef. cp. 16, 7 "i [tet 32.5 say * “Alexand. IIT 1. 3; ae ycp. 19, 9; Le 16, 18. — cf. r Cor 7, 10, 1r1. 33-37] * Catech. R. III 3, 18, 3s Rm°7,.3 [16. a Lv 19, 12; b Nm 30,2; cJc 5, bam x, ro. "Dt 23, 21; Ec §,4. 6. oe tk 2 Cor 1, ry. dcp. 23, 22; Is 66, r. [Ps 08, s. e:Lm 2; 1. — cf. y- Par 28,25 ; Ps 45, 53 47, 2. 3. 23. / , 19; Ec §, 2. #V. Vr. 21, 24. Bee I7, 19, 2134 Pee. 23. Lm 3, 30. — cf. Jo 18. 22: j Ex 21, 24; Lv 24, 20; Dt 19, 21. 39b-42]. Ac 23, 2 6Beati qui /esuriunt et 9sitiunt iustitiam, quoniam ipsi saturabuntur. 7 Beati “misericordes quoniam ipsi misericordiam consequentur. 8 Beati tmundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt. 9 Beati Jpacifici, quoniam /filii Dei vocabuntur? 10 ™Beati qui persecutionem patiuntur propter iustitiam, quoniam ipsorum est regnum caelorum. 11 ”Beati estis, cum maledixerint vobis et persecuti vos fuerint et dixerint omne malum adversum vos mentientes °propter me: 12 Pgaudete et exsultate, quoniam merces vestra copiosa est in cae- lis; ¢sic enim persecuti sunt prophetas qui fuerunt ante vos. Vos estis sal terrae: quod ‘si sal evanuerit, in quo salietur ? Ad nihilum valet ultra, nisi ut mittatur foras et conculcetur ab hominibus. 148Vos estis lux mundi: ‘non potest civitas abscondi supra montem posita, 15 “neque accendunt lucernam et ponunt eam sub modio, sed super candelabrum, ut luceat omnibus qui in domo sunt: 16 sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona et “glorificent Patrem vestrum qui in caelis est. 17 YNolite putare quoniam veni solvere *legem aut prophetas: non veni solvere, sed adimplere. 18 Amen, quippe dico vobis, #do- nec transeat caelum et terra, iota unum aut unus apex non praete- ribit a lege, donec omnia fiant; 19 qui ergo solverit unum de man- datis istis minimis et docuerit sic homines “minimus vocabitur in regno caelorum; qui autem fecerit et docuerit, hic magnus vocabitur in regno caelorum. 29 Dico enim vobis quia, nisi abundaverit diusti- tia vestra plus quam scribarum et pharisaeorum, non intrabitis in regnum caelorum. 21 ¢Audistis quia dictum est antiquis: ’/Non occides’; qui autem occiderit reus erit Yiudicio. 22 Ego autem dico vobis, quia iomnis, qui irascitur fratri suo, reus erit iudicio; qui autem dixerit fratri suo: Raca, reus erit Jconcilio; qui autem dixerit: Fatue, reus erit Kkgehennae ignis. 23 /Si ergo offers “munus tuum ad altare et ibi recordatus fueris quia frater tuus habet aliquid adversum te, 24 re- linque ibi munus tuum ante altare et vade prius reconciliari fratri tuo et “tunc veniens offeres munus tuum. 25 OFsto consentiens adver- sario tuo cito, dum es in via cum eo; ne forte tradat te adversarius iudici, et iudex tradat te ?ministro, et in carcerem mittaris. 26 Amen, dico tibi, 2non exies inde, donec reddas novissimum quadrantem. 27 Audistis quia dictum est antiquis: ’*Non moechaberis’. 28 Ego autem dico vobis, quia ‘omnis qui viderit mulierem ad concupiscen- dum eam iam moechatus est eam in corde suo. 29 Quod si oculus tuus dexter tscandalizat te, “erue eum et “proice abs te; expedit enim tibi ut pereat unum membrorum tuorum, quam totum corpus tuum mittatur in gehennam. 29 Et, si dextra manus tua scandalizat te, abscide eam et proice abs te; expedit enim tibi ut pereat unum membrorum tuorum, quam totum corpus tuum eat in gehennam. 31 Dictum est autem: ’?Quicumque dimiserit uxorem suam, det ei libellum repudii’. 32Ego autem dico vobis, quia Yomnis qui dimise- rit uxorem suam, excepta fornicationis causa, facit eam moechari, et *qui dimissam duxerit adulterat. 33 Iterum audistis quia dictum est antiquis : ?’aNon periurabis ’. ? breddes autem Domino iuramenta tua’. %4Ego autem dico vobis ‘non iurare omnino neque per caelum, dquia. thronus Dei est, 85 neque per terram, quia ¢scabellum est pedum eius, neque per Terosolymam, quia /civitas est magni regis; 36neque per caput tuum iuraveris, quia %non potes unum capillum album facere aut nigrum. 37 Sit autem sermo vester: Est, est; non, non; “quod autem his abundantius est a malo est. 38 tAudistis quia dictum est: ’JOculum pro oculo et dentem pro dente’. 39 Ego autem dico vobis ’non resistere malo; sed, ™si quis te percusserit in dexteram maxillam tuam, praebe ili et alteram ; 40 et ei, qui vult tecum iudicio contendere et tunicam tuam tollere, dimitte ei et pallium, 4! et quicumque te “angariaverit mille passus, 39] * Catech. R. Ill 6, 13. tr Cor 6, 7. — cf. Rm Rm 12, 17. mcp. 26, 67; Pro 20, 22; Is 50, 6; Mr-35§,:22. Le 6, 29, 30. — cf. nCP. 27, 32; doctrinam exponit (5, 1-12) eamque comparat cum antiqua lege (15-47), cum bonis moribus, quorum est regula (6, 1-18), et demum cum fine qui per illam homines adsequentur dummeodo sint terrenis distracti sollicitudi- EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 5, 42 — 6, 29 vade cum illo et alia duo. 42 °Qui petit a te da ei, et ?volenti mutuari a te ne avertaris. 43 Audistis quia dictum est: ’4Diliges proximum tuum’ et ‘odio habebis inimicum tuum. 44 Ego autem dico vobis: *Diligite inimicos vestros, benefacite his qui oderunt vos et ‘orate pro persequentibus et calumniantibus vos, 45 “yt sitis filii Patris vestri qui in caelis est, qui solem suum oriri facit super bonos et malos et “pluit super iustos et iniustos. 46 “Si enim diligitis eos qui vos diligunt quam mercedem habebitis? nonne et Ypublicani hoc faciunt? 47 Et si salutaveritis fra- tres vestros tantum, quid amplius facitis? nonne et ethnici hoc faciunt? 482Estote ergo vos perfecti, sicut et Pater vester caelestis perfectus est. Attendite ne iustitiam vestram faciatis coram hominibus, ut videamini ab eis; alioquin mercedem non habebitis apud “Patrem vestrum qui in caelis est. 2 ¢Cum ergo facis elemosynam, noli tuba canere ante te, sicut hypo- critae faciunt in synagogis et in vicis, ut ¢honorificentur ab hominibus. Amen, dico vobis, receperunt mercedem suam. 3 Te autem faciente ele- mosynam, nesciat sinistra tua quid faciat dextera tua, 4ut sit elemosyna tua in abscondito, et “Pater tuus qui videt in abscondito reddet tibi. 5 Et cum oratis, non eritis sicut hypocritae, qui amant in syna- gogis et in angulis platearum J9stantes orare, ‘ut videantur ab homi- nibus. Amen, dico vobis, receperunt mercedem suam. cum oraveris, hintra in cubiculum tuum et, ‘clauso ostio, ora “Patrem tuum in abscondito, et Pater tuus qui videt in abscondito reddet tibi. 7 Orantes autem Jnolite multum loqui sicut ethnici; 4putant enim quod in multiloquio suo exaudiantur. & Nolite ergo adsimilari eis; ™scit enim Pater vester quid opus sit vobis, antequam petatis eum. 9 Sic ergo vos orabitis: “Pater noster qui es in caelis, "sanctificetur (nomen tuum, 10 Padveniat regnum tuum, @fiat voluntas tua “sicut in caelo et in terra. 11 Panem nostrum/supersubstantialemda nobis shodie, 12 et tdimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus no- stris, 13 et “ne nos inducas in tentationem, sed “libera nos a malo. Amen. 144Si enim dimiseritis hominibus peccata eorum, dimittet et vobis Pater vester caelestis delicta vestra; 15 ¥%si autem non dimi- seritis hominibus, nec Pater vester dimittet ‘vobis peccata vestra. 16?Cum autem ieiunatis nolite fieri, sicut hypocritae, tristes; exterminant enim facies suas, %ut appareant hominibus ieiunantes. Amen dico vobis quia receperunt mercedem suam. 17Tu autem, cum ieiunas, °unge caput tuum et faciem tuam lava, 18 ne videaris hominibus ieiunans, sed Patri tuo qui est in abscondito, et °Pater tuus qui videt in abscondito reddet tibi. 19 dNolite thesaurizare yobis thesauros in terra, ubi ¢aerugo et tinea demolitur, et ubi fures feffodiunt et furantur; 29 9thesaurizate autem vobis thesauros in caelo, ubi neque aerugo neque tinea de- molitur, et ubi fures non effodiunt nec furantur. 21 "Ubi enim est the- saurus tuus, ibi est et cor tuum. 22‘Lucerna corporis tui est ocu- lus tuus: Si joculus tuus fuerit simplex, totum corpus tuum lucidum erit; 23 si autem oculus tuus fuerit nequam, totum corpus tuum te- nebrosum erit. Si ergo lumen, quod in te est, tenebrae sunt, ipsae tenebrae quantae erunt! 24/’Nemo potest duobus dominis servire: aut enim unum odio habebit et alterum diliget aut unum sustinebit © et alterum contemnet. Non potestis Deo servire et ™mammonae; 25 ideo, dico vobis, "ne solliciti sitis animae vestrae quid manducetis, neque corpori vestro quid induamini: nonne anima plus est quam esca, et corpus plus quam vestimentum? 26 Respicite volatilia caeli, quoniam non serunt neque metunt neque congregant in horrea; et Pater vester caelestis °pascit illa. Nonne vos magis pluris estis illis? 27 q9Quis autem vestrum cogitans potest adicere ad staturam suam cubitum unum? 28 Et de vestimento quid solliciti estis? Conside- rate lilia agri, quomodo crescunt; non laborant neque nent. 29 Dico autem vobis quoniam nec ‘Salomon in omni gloria sua coopertus est mc 16, 9, II, 13. Ty 03,22; Le 10, 41; 1 Cor 7, 323 10, 29-31; 12, 12. — cf. Sap ri, 25. 13, 5: 1 Pt 5,7 r 3 Rg 10, 4-7. h 4, 6; 1 Tm 6, 6; q cf. Ps 38,6. 6Tu autem, 24-33) Ev. in D. 14 p. Pnt. (31, 39) et in fs. s. Caiet. (33). ocf. Jb 38, 41; oPs 36, 21, 26; BS 21 26. [z Nor 43- $73] a in fs. s. Jo. Gualb. 43-6, 4] Ev. in fr. 6 p. Cin q Lv _19, 18. — v. cp. 19, 19. V'ci; Dt' 7,2; 23, 6529’ Es;9,’12; $ Le 6, 27, 28; Rm 12, 14, 20; 1 Th ce Hs — cf. Ex 23, 4 Jb 3 29, 3 44, 451* Meek. Re Ul 6; 78, 22; 9, 4; iv REP 16; * ita 18, Io; Cpp. in fs. Orat. Drie ory 22, iW te 7, 60; 2 Tm 4, u Bali iE II; 4¥ roe Eph v Ac Sie: eax £6.38. 1; Ph 2,15. x Le 6, go — cf. 1 i pe a y¥ cp. 48] * rae ited IV c. abat. tig ch. — * Catech. R. I 2, 6. z Gn 17,1.— cf. Lv 19, 2; Le 6, 36; 1 Pt 1,15.—v.cp. 19,1 acp. §, 20; 16, 22. — (cf. Tb b vr. 16; cp. 23, 5. Ua Ir). c Dt 32,16; Sap 14, Ecli 23, I, 43 51, 14. — cf. " , ee d cf. 1 Cor Fig) A 66, I. e Jo 5, rage [16, 25. f vr. : 4¢ os a Le 5,8] « Catech. on V8 Antt. in fs. Orat. 4 Tice ZI Rg 1, 26: 2 Rg 8. 23°—Ps 134,.2-. Mr 125 2554.0 18,11 ha Rg 4, 33. — cf. "Is 26, 20. icf. Dn 6, 10. jEcli 7, 15. — cf. Mr 12, 40. 13 Rg 18, 26; Ac 19, 34. — cf. M VY. 32. $1, 15. 9-13] Lc rr, 2-4 9] v. Lc 11, 1. 0-13] in ord. Ms. nIs 29, 23. — cf. Ecli 36, 4; ma S°. 2. Pt 3. 15; Ap 3-13. o Jo 17, 3 2 Ci: CD: 35 ae g Le 22, 42; Ac 21, 14. — cf. Cor oeis, 125-50. Heb 13, 21. r Ps 102, 20- -22. $s vr. 34. — cf. Pro 30, 8; 1 Tm abe 28) 21-35. A * Conc. SSrilev. II can. om ep: 26, 41. — cf. 1 Cor 10, 33. y Jo'T7, 18: 2 Th3. 3. — cf. 2 Tm 4,1 [4, 32; Col 3. 13. x Mr 1 Cok apy 7; Eph I4,1 atec F150 4h a 33; ee 2,25; 6,22; IV 7,2; ¥y cp. 8, ge Peli 28, 42; Mr II, 25, 26. — Vv. Jc 2, 13 16-21] Ev. in fr. 4 Cin. 5026, z 2Is 58, 4-9. [20). avr. 1. — cf. Le 18, 12. 6 cf. Rt 3, 3; 2 Rg 12, 20; Dn cv. vr. 6. [10, 3; Am 6, 6 ; Le 12, 21, 33; 1 j Le 20, 25: Mr 7, 22. — cf. t 15, 9; Pro 28, 22. Icp. 16, 13. — cf. Rm 6, 16; Gal 1, 10; Jc 4, nm Vr. 28, oe, Pa cp. 10, Ps 146, 9. pep. 3 EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 6, 30 — 8, 6 nibus (19-34), sibimetipsis attendentes (7, 1-6), orationi instantes (7-12), duces perversos, qui in via se offerant, abhorrentes (13-20), in Deo fi- dentes eique non solum verbo sed opere oboedientes, (21-27). 2° Thauma- 1o: 8, 26; c fast Cin. ivr. 7: cp uvr. 8. 33, wif * Catach. R22 43,24; 1.9;.23; 144, 2o16< 2.3 vw Cl..cp.. §,, 05:20; Ps, 54,23. x vr. 10. y cf. 3 Rg 3, 11- 143 Mr Age 29, 20: Ps Ya, 273: 2 ma’ 2 cf. 13. 1: t3,9 9. » 37, 30, 41, 42. — C Rm 14. 13; 1 Cor wy 5 Je 5: 1,2] Ant. in D.1 p. P are 24 S, 33: 34,;-10; 14, 31; 16, 8 — 37,192: Le .17;, x06. Py ‘ Ur. 24. 2 at 6 Ci4, 1372 4) 17,124 bale 4, 24. — cf. pi ee nite oe one Rm or 22. Ale Siek 7% II; ar 15, 26. — cf. Pro 9; 7; 2: 9; oy 22; 7, 8; 32,6 ork Pr & Ap 2202 §: f cp. I 7-11] 346 Il, 9-13. gcp. 18, 19; 21, 22; Jo 14,13: 16, 23, 24; Jc 1, 5, 6, 17; 1 Jo 3, 22; 5, 14, 15. hx Par 28, 9: 2Patit 52: bto _ 8, 17; Jr 29,13.— cf. Is 5 55,6. i Le 23,25: jee Ap 3, 20. jcf. cp. 4, k cf. cp. is 343 Gn 6, 5; 8, 21. lcf. Jc pei, ate "Catech. aE 6, 31. — cf. on ys 16; ” cli 3x, 18. ‘ete cp. 22, 40. ncp. 5, 17. — cf. Rm 173, 8-10. o Lc 13, 24. — cf. Pro 16, 25. p cf. cp. 19, 24; Ac 14, 21. q Ps 15, 11. — cf. cp. 18, & yi Le:%3;33. [Jo 14, 6 . 24, 11,24; Dt 13, 1-3; 1-3; - 14, 14; rb 16; Le 6, sp ae ie ARE * Ac 13, 6; 1; Ap 19, 2 15-21] Ev. in °D. 7 p.Pnt. G tEz a, FE Ac 20, 29.— cf. Jo 10, 12; Gal 5, 19- aah eet Vig 43, 44, 45; Jc 2, 18. a ‘, 33: 35- x 3) U-. cf. cp 10. ey i rae 2 Aa w Caleb. Red 2,25; iV z Le 6, 46; Rm 2, 13; ‘Je 1, 22. acf.Jo3,3,5. [—cf. Os 8, 2. ce. 72, as P- as ies Lc'23,:28,27,. 3, poe] Nm ay > Jr, 24) 24; 27, 15;.-JO. 12, SI; x Cor 1353) f Mro, 37, 38. — Ac 19, 13-16. gcp. 10, 33; Le 12, 9; 13, 25. 22 agen gee s —c 25, 41. 24] ria in cm. rit 24-27] Le 6, 47-4 $ Cp. 2552. be OE jcf. cp. 16, 18. lcf. Am 6, 12. 13, z 13, 10-143 {1 Cor 3, 12-15. mcp. II, 1; 53; 19, I. sicut unum ex istis. 30 Si autem faenum agri, quod hodie est et cras in clibanum mittitur, Deus sic vestit, quanto magis vos *modicae fidei? 31 Nolite ergo solliciti esse dicentes : Quid manducabimus aut quid bibemus aut quo operiemur? 32 Haec enim omnia ‘gentes inquirunt; “scit enim Pater vester quia his omnibus indigetis. %3 ~Quaerite ergo primum “regnum Dei et iustitiam eius, et Yhaec omnia adicientur vobis. 34 Nolite ergo solliciti esse *in crastinum; crastinus enim dies sollicitus erit sibi ipsi: sufficit diei malitia sua. @Nolite iudicare, ut non iudicemini; 2 bin quo enim iudicio iu- dicaveritis iudicabimini, et in qua mensura mensi fueritis reme- tietur vobis. 3 Quid autem vides festucam in oculo fratris tui et °tra- bem in oculo tuo non vides? 4aut quomodo dicis fratri tuo: Sine, eiciam festucam de oculo tuo, et ecce trabs est in oculo tuo? 5 Hy- pocrita, eice primum trabem de oculo tuo, et tunc videbis eicere festu- cam de oculo fratris tui. 6 dNolite dare sanctum @canibus neque miltatis /margaritas vestras ante porcos, ne forte conculcent eas pedibus suis et conversi dirum- pant vos. 7 9Petite, et dabitur vobis; quaerite et invenietis, ‘pulsate, et ape- rietur vobis. § Omnis enim qui petit accipit, et qui quaerit invenit, “a pulsanti aperietur. 9 Aut quis est ex vobis homo, quem si petierit suus Jpanem, nunquid lapidem porriget ei? 1° Aut, si piscem petierit, nunquid serpentem porriget ei? 11 Si ergo vos, keum sitis mali, nostis bona data dare filiis vestris, bY peer magis ‘Pater vester qui in caelis est dabit bona petentibus se. mOmnia ergo, quaecumque vultis ut fa- cant vobis homines, et vos facite illis; "haec est enim lex et prophetae. 3 OIntrate per ?angustam portam, quia lata porta et spatiosa via oe quae ducit ad perditionem, et multi sunt qui intrant pez eam. 14 Quam angusta porta et arta @via est quae ducit ad vitam, et ” pauci sunt qui inveniunt eam! 15 Attendite a ‘falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, ‘intrinsecus autem sunt lupi rapaces; 16uq fructibus eorum co- gnoscetis eos. Nunquid colligunt de spinis uvas aut de tribulis ficus? 17 Sic Yomnis arbor bona fructus bonos facit, mala autem arbor malos fructus facit. 18*Non potest arbor bona malos fructus facere, neque arbor mala bonos fructus facere. 19 yOmnis arbor, quae non facit fru- ctum bonum, excidetur et in ignem mittetur; 20 igitur ex fructibus eo- rum cognoscetis eos 21#Non omnis —— dicit mihi: Domine Domine, 2intrabit in regnum caelorum ; sed qui °facit voluntatem Patris mei qui in caelis est, ipse intrabit in regnum caelorum. 22¢Multi dicent mihi in dilla die: Domine, Domine, nonne “in nomine tuo prophetavimus et in ‘nomine tuo daemonia eiecimus et in nomine tuo virtutes multas feci- mus? 28 Et tunc confitebor illis: Quia Ynunquam novi vos: ’ hdiscedite a me qui operamini iniquitatem’. 24 Omnis ergo qui audit verba mea haec et facit ea adsimilabitur ‘viro sapienti, qui Jaedificavit domum suam supra petram; 25 et descendit pluvia, et venerunt fiumina, et fla- verunt venti et irruerunt in domum illam, et non cecidit ; fundata enim erat super petram. 26Et omnis qui audit verba mea haec et non facit ea similis erit viro stulto, qui aedificavit domum suam super harenam; 27 et descendit pluvia, et venerunt flumina, et flaverunt venti et irrue- runt in domum illam, et cecidit, et ‘fuit ruina illius magna. 28 Et factum est, ™cum consummasset Iesus verba haec, “admi- rabantur turbae super doctrina eius; 29 erat enim docens eos sicut potestatem habens et 9non sicut scribae eorum et pharisaei. Cum autem descendisset de monte, secutae sunt eum “urbae ae ig Richey Opelig multae. 2 Et ecce leprosus veniens badorabat eum dicens: Do- ojo 7, 46. ie mine, si vis, potes me mundare. 3 Et extendens Jesus manum tetigit 1-13] Ev. in D. 3 . Epiph. | eum dicens: Volo, mundare. Et confestim mundata est lepra eius. sat irs. aeikee Pao A 2% 4Et ait illi Iesus: ©Vide nemini dixeris; sed vade, 4ostende te sacer- bcp. 2, 2; 9, 18: 17, 25 etc. — | doti et offer munus @quod praecepit Moyses in testimonium illis. cf. cp. 18, 26. 5 Cum autem introisset_/Capharnaum, accessit ad eum centurio ye ap aie at ease a Mr | rogans eum fet dicens: Domine. puer meus iacet in domo paraly- V.cp. 12,16. dcn. 13, 49: Le 17, 14. eLv 14, 2-32. — cf. cp. ro. 18; 24, 14: Mr 6, 11; Le 9, 5; Jc 5, 3 §-13] Le 7, 1-10. — cf. Jo 4, 47-54. 5-15] “n. in fr. 5 p. Cin. (6-8) et in Ms. pro infirmis. fcp. 4, 13. = Toe turgum eum probant leprosi mundatio, centurionis filii, socrus Petri et aliorum sanatio. (8, 1-17), tempestas sedata, daemones in porcos im- misst (18-34), paralyticus, cui etiam peccata remittuntur (9, 1-8). Qui- EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 8,7 —9, 11 ticus et 9male torquetur. 7 Et ait illi Iesus: Ego veniam et curabo cum. 8 Et respondens centurio ait: Domine, non sum dignus ut “intres sub tectum meum; sed tantum ‘dic verbo, et sanabitur puer meus. %Nam et ego homo sum sub potestate constitutus habens sub me milites et dico huic: Vade, et vadit; et alii: Veni, et venit, et servo meo: Fac hoc, et facit. 1 Audiens autem Iesus /miratus est et sequentibus se dixit: Amen, dico vobis, non inveni ‘tantam tidem in Israél. 11 Dico autem vobis quod “multi ab oriehte et oc- cidente venient et recumbent cum Abraham et Isaac et Iacob in regno caelorum; 12filii autem regni °eicientur in tenebras exterio- res: Pibi erit fletus et stridor dentium. 13 Et dixit Iesus centurioni: Vade, et, Ysicut credidisti, fiat tibi. Et *sanatus est puer in illa hora. 14 Et, cum venisset Iesus in domum Petri, vidit 8socrum eius ia- centem et febricitantem Jet ‘tetigit manum eius, et dimisit eam febris, et surrexit et ministrabat eis. 16 Vespere autem facto, obtu- lerunt ei “multos daemonia habentes, et eiciebat spiritus verbo et Y”’omnes male habentes curavit, 17 “ut adimpleretur quod dictum est per Isaiam prophetam dicentem: ’Ipse infirmitates nostras ac- cepit et aegrotationes nostras portavit ’. 18 vVidens autem Iesus turbas multas circum se iussit ire trans fretum. 19 Et accedens unus scriba ait illi: Magister, sequar te quo- cumque ieris. 2° Et dicit ei Iesus: Vulpes foveas habent, et volucres caeli nidos; ®Filius autem hominis °non habet ubi caput reclinet. 21 Alius autem de discipulis eius ait illi: Domine, °permitte me primum ire et 4sepelire patrem meum; 22 Iesus autem ait illi: ¢Se- quere me et dimitte mortuos sepelire mortuos suos. 23 Et, ascendente eo in naviculam, secuti sunt eum discipuli eius. 24Et ecce motus magnus factus est in mari, ita ut navi-ula operiretur fluctibus; ipse vero ‘dormiebat. 25 Et accesserunt ad eum discipuli eius et suscitaverunt eum dicentes: Domine, salva nos, perimus. 26 Et dicit eis Iesus: 2Quid timidi estis, *modicae fidei? Tunc surgens ‘imperavit ventis et mari, et facta est tranquillitas magna. 27 Porro homines Jmirati sunt dicentes: ‘Qualis est hic, quia venti et mare oboediunt ei? 28 Et, cum venissent trans fretum in regionem Gerasenorum, oc- currerunt ei duo habentes daemonia de monumentis exeuntes, saevi nimis, ita ut nemo posset transire per viam illam. 29 Et ecce ™cla- maverunt dicentes: "Quid nobis et tibi, Iesu °fili Dei? Venisti huc Pante tempus %torquere nos? 39 Erat autem non longe ab illis grex _ multorum porcorum pascens. 31 Daemones autem rogabant eum dicentes: Si eicis nos hinc, mitte nos in gregem porcorum. 32 Et ait illis: ‘Ite. At illi exeuntes abierunt in porcos, et ecce impetu abiit totus grex per praeceps in mare, et mortui sunt in aquis; 33 pa- stores autem fugerunt et venientes in civitatem nuntiaverunt omnia et de eis qui daemonia habuerant. 34 Et ecce tota civitas exiit obviam Iesu et, viso eo, *rogabant ut transiret a finibus eorum. Et ascendens in naviculam transfretavit et venit in ®civitatem suam. 2 Et ecce offerebant ei paralyticum iacentem in lecto. Et videns Iesus >fidem illorum dixit paralytico: °Confide, fili, ¢remittun- tur tibi peccata tua. .3 Et ecce quidam de scribis dixerunt intra se: Hic “blasphemat. 4 Et, cum /vidisset Iesus cogitationes eorum, dixit: Ut quid cogitatis mala 9in cordibus vestris? 5 Quid est facilius di- cere: Dimittuntur tibi peccata tua, an dicere: Surge et ambula? 6 Ut autem sciatis, “quia Filius hominis habet potestatem in terra dimittendi peccata, tunc ait paralytico: Surge, tolle lectum tuum et vade in domum tuam. 7Et surrexit et abiit in domum suam. 8 Videntes autem turbae /"timuerunt et ‘glorificaverunt Deum, qui jdedit potestatem talem hominibus. t, cum transiret inde, Iesus vidit hominem sedentem in te- lonio, iMatthaeum nomine, et ait illi: Sequere me. Et surgens se- cutus est eum. 19Et factum est, discumbente eo in domo, ecce multi ™publicani et peccatores venientes discumbebant cum Iesu et discipulis eius. 11 Et videntes pharisaei dicebant discipulis eius: "Quare cum publicanis et peccatoribus manducat magister vester? gcp. 4, ai 8) * Catech. R. II 4, 54, S70. in ord. Ms. et in admin. ss. Euchar. hci. cp. 10, 12; Ac 16, 15. § Ps 106, 20. — cf. vr. 16. 10} * cf. Catech. R. Ill 2, 13. +b Mr 6, 6. cf. Cp. 9, 2; 15, 28. m Lc 13, 28, 29; Eph Is 49, 12; 59, 19; ncp. 13, 38. — cf. cp. 19, 30; o Cp. 22,13; 25, 30. fai. on 3- PCP. 13, 42, 50; 24, 51; 13, 28. — cf. Ps r1r1, ro. gcp. 9, 29. — v. cp. 9, 2. rJo 4, 51-53. — cf. cp. 9, 22; FS, 26°. 37.28. 14-16] Mr 1, 29-34; Le 4. 38- Sel f Corsa, 55. {4r. tcf. cp..9, 25. wvr. 28, 33. — v. cp. 4, 24. v cp. 4, 23. WvVv.cCDp. I, 22. xIs 53, 4. — cf. 1 Pt 2, 24. y cf. cp. 14, 22; Jo 6, 1§-17. z Mr 4, 35; Lec 8, 22. 19-22] Le 9, 57-60. acn. 26, 64; Dn 7, 13, 14; Jo bcf. 2 Cor 8, 9. 5/37. zo] R. iy ss. Famil. J. M.J. c cf. 19, 20. dcf. Gn 25, 9; 50, 5; Tb 4, 3. ecf. Nm 6, 7. 22] * Catech. R. Ill 5, 5. 23-27] Mr 4, 36-41; Lc 8, 22- 25. — cf. Jo 6. 16-21. 23-26] Antt. in D. 4 p. Epiph. f cf. Jo 6,°7: , 6.—cf. Fs fee @ kh cp. 6, 30. scf. Jb 38, 11; Ps 103, 7; 4. 39. 27] Ant. in fs. B. Mariae de So- jcf. Mr x, 27; S93 [cos. I cf. Ps 88, ro. 40. 28-9, 1] Mr 5s, 1-21; Le 8, 26- m Mr 1, 23, 26; Le 4, 34, 41; Ac 8,.2% mcf. 2 Rg 16, 10; 19, 22; Le o cf. cp. 4, 3, & —v. cp. 14, 33. dcf. Ap 12, 12. {4r. q2 Pt 2,4; Ju 6. — cf. cp. 25, 31) * cf. Catech. R. IV 15, 8. r cf. 10, 3. scf. 3 Rg 17, 18; Ac 16, 39. 1-8] Ev. in D. 18 p. Pnt. (2). acp. 4, 13, — cf. Mr 2, 2; 5, 21; Le 4, 23; 8, 40. b vr. 22, 29; cp. 8, 10, 13; 15, 28; Mr ro, 52; Lc 7, 50; 8, 48; 172 no Ac 3, 16; 14, 8; 19, 4; JC_5, 15. 2] * Conc. Trid. 5. VI cp. 6.— WA GLELR. R..at 3, 12. GES 22d - dlc 7, 48. — cf. Jo 5, 14. ecp. 26, 65; Jo 10, 36. fcp. 12, 25; Le 6, 8; 9, 47; Jo cf. cp. 15, 19. £2;:24, 25. t cf. cp. 12, 8 6] * Catech. R. I rr, 9. icp. 15, 31. — v. Le 7, 16. jcp. 28, 18. — v. cp. 11, 22. 0-13] Ev. in fs. s. Mt. Ap. 9-17] Mr 2, 14-22; Lec 5, 27-38. Per. oe 8, 275 MCD. AI, 193'2E,.31, s20e— V. Ch. LOTS 4: (cp. 5, 46. EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 9,12 — 10, rr bus signis permoti Matthaeus vocantem Daum sequitur et excipit (9-13) ; pharisaei vero etiam post resurrectionem filiae lairi et haemorrhoissae sanationem, post visum coecis et loquelam muto restitutam cordibus dis- Ocp. 12, 7. -pOs 6, 6. — cf. &, 23; 23% Mic 3, 1-4; 6, 8; Mr 12, 33. qcef. Le 15, 7; Jo 9, 39. 5. fct. ‘cp: 55; 2% 252 19;:3 ucf. Lc 18, 12. v Jo 3, 29. x Le 17, 22. — cf. cp. 26, 113; i 16, 20. ¥ Js 9.4; Jb 32,19; Ps 118, 83. aieie Ev. in D. 23 p. Pnt. (22) Z é 22). 56. 18-26] Mr 5, 22-43; Le 8, 41- £.cps 8% 2: acf. cn. 8, 8. 20, 21] cf. Catech. R. Il 4, 54. b cf. Lv 15, 2522: cvr. 29. — cf. Mr 3, 1o; 8, 25; Jo 9, 6. dcp. 14, 36; 23, 5. — cf. Nm 15, 38, 39; Dt 22, 12. evr. 2, — v. Le 7, 10. f vr. 2, 29; cp. 8, 13. [8, 13.

62-345 8: Zero, 2. — cf. cp. 10, 6. dlc 10, 2. — cf. Jo 4, 35. é6tt oa TH: 3% 22 fcp. 20, 2. — cf. Mr-z, 12. aMr 3, 13-15; 6, 7-13; Le 6, 13; 9, I, 2. b Lc ro, 17, 19. — cf. cp. 17,1. 2-4] Mr 3, 16-19; Le 6, 14-16; Acer «13: COD; 4 5187526, 18°" Jor, 4a. dcp. 4, 18, 21. ev. ce 9, 9. fcf. cp. 15, 24. — cf. Ac 1, 8. gLc 9, 52; 10, 33; 17, 16; Jo 4,9, 39, 40;.8, 48; Ac 8, 25. — cf. 4 Rg 17, 24; 1 Es 4, 10. 26; 13, 46. hcp. 15, 24. — cf. Ac 3, 25, #Ps 418, 176; Is 53, 6; it 50, . 6, Oh, OD... @, (36°38, 22. j Ac 2, 36; 7, 42; Heb 8, 8, ro. 7-14] Ev. in Ms. pro peregr. 7] * Catech. R. ‘IV x11, 3. cp. 4, I Icf.cm. 11,5. [20; 20, 33, 35. mcf. Is 55, 1; Ac 3, 6; 8, 18- 9-15] Mr 6, 8-11; Le 9, 3-5. 61 Tm -5,*18. — cf. Nm 18, pvr.37. (31; 1 Corg, 4, 7-14. 12 At Iesus audiens ait: Non est opus valentibus medicus, sed male habentibus. 13 Euntes autem discite °quid est: ’ PMisericordiam volo et non sacrificium’; Ynon enim veni vocare iustos, “sed peccatores. 14 Tunc accesserunt ad eum discipuli Ioannis dicentes: ‘Quare nos et “pharisaei ieiunamus frequenter, discipuli autem tui non ieiunant? 15 Et ait illis Iesus: “Nunquid possunt filii sponsi lugere quandiu cum illis est sponsus? *Venient autem dies, cum auferetur ab eis sponsus, et tunc ieiunabunt. 16 Nemo autem immittit commissuram panni rudis in vestimentum vetus; tollit enim plenitudinem eius a vestimento, et peior scissura fit. in Yutres veteres; alioquin rumpuntur utres, et vinum effunditur, et utres pereunt; sed vinum novum in utres novos mittunt, et ambo conservantur. 18 Haec illo loquente ad eos, ecce princeps unus accessit et ado- rabat eum dicens: Domine, filia mea modo defuncta est; sed @veni, impone manum tuam super eam, et vivet. 19 Et surgens Iesus se- quebatur eum, et discipuli eius. 2° Et ecce mulier, “quae sanguini fluxum patiebatur duodecim annis, accessit retro et °tetigit ¢fimbriam vestimenti eius. 21 Dicebat enim intra se: ¢Si tetigero tantum vesti- mentum eius, salva ero. 22 At Iesus conversus et videns eam dixit: Confide, filia, ‘fides tua te salvam fecit. Et %salva facta est mulier ex illa hora. 23 Et, cum venisset Iesus in domum principis et vidis- set *tibicines et turbam tumultuantem, dicebat: 24 Recedite; ‘non est enim mortua puella, sed jdormit. Et deridebant eum. 25 Et, cum eiecta esset turba, intravit et ™tenuit manum eius, et surrexit puella, 26 et exiit fama haec in universam terram illam. 27 Et, ™transeunte inde Iesu, secuti sunt eum duo caeci claman- | tes et dicentes: °Miserere nostri, ?filii David. 28 Cum autem venisset domum, accesserunt ad eum caeci. Et dicit eis Iesus: 9%Creditis, quia hoc possum facere vobis? Dicunt ei: Utique, Domine. 29 Tunc tetigit oculos eorum dicens: Secundum fidem vestram fiat vobis. 30 Et ‘aperti sunt oculi eorum. Et comminatus est illis Iesus dicens: 8Videte ne quis sciat; 31 4illi autem exeuntes diffamaverunt eum in tota terra illa. 32 Egressis autem illis, “ecce obtulerunt ei hominem mutum daemonium habentem. 33 Et, eiecto daemonio, locutus est mutus, et Ymiratae sunt turbae dicentes: Nunquam apparuit sic in Israél. 34 Pharisaei autem dicebant: “In principe daemoniorum eicit dae- mones. 35 Et Ycircuibat Iesus omnes civitates et castella docens in syna- gogis eorum et praedicans evangelium regni et curans omnem lan- guorem et omnem infirmitatem. 36*Videns autem turbas @misertus est eis, quia erant °vexati et iacentes °sicut oves non habentes pa- storem. 37 Tunc dicit discipulis suis: 4Messis quidem multa, operarii autem pauci; 38 érogate ergo Dominum messis, ut /mittat operarios in messem suam. l Et, “convocatis duodecim discipulis suis, °dedit illis potestatem spirituum immundorum, ut eicerent eos et curarent omnem lan- guorem et omnem infirmitatem. 2 Duodecim autem apostolorum nomina sunt haec: primus Si- mon, °qui dicitur Petrus, et Andreas frater eius, 3 Iacobus Zebedaei et Ioannes frater eius, Philippus et Bartholomaeus, Thomas et “Mat- thaeus publicanus, Iacobus Alphaei et Thaddaeus, 4 Simon cananaeus et Iudas Iscariotes, qui et tradidit eum. 5 Hos duodecim misit Iesus praecipiens eis dicens: ‘In viam gentium ne abieritis et in civitates 9Samaritanorum ne intraveritis; 6 hsed potius ite ad toves quae perierunt j/domus Israél. 7 Euntes autem praedicate dicentes quia “appropinquavit regnum caelorum. 8 lInfirmos curate, mortuos suscitate, leprosos mundate, daemones eicite: ™gratis accepistis, gratis date. 9Nolite possidere aurum neque argentum neque pecuniam in zonis vestris, 19non peram in via neque duas tunicas "neque calceamenta neque virgam; °dignus enim est ope- rarius cibo suo. 11In quamcumque autem civitatem aut castellum intra- veritis interrogate, quis in ea ?dignus sit, et ibi manete donec exeatis. s 17 Neque mittunt vinum novum secantur (14-34). Tandem novi regni fundator 3° apparet apostolos eli- gens (35-10, 4) ac in eo munere instituens (5-33), sanctionem in rebelles sanciens (34-42), difficultates praeveniens sive ex parte iJudaeorum, EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 10, 12 — 11,6 _tibus eorum. 12 dabei autem in domum %salutate eam dicentes: Pax huic do- mui: 1% et, si quidem fuerit domus illa digna, veniet pax vestra super Me Si autem non fuerit “digna, pax vestra revertetur ad vos. 14 Et quicumque non receperit vos neque audierit sermones vestros, exeun- tes foras de domo vel civitate ‘excutite pulverem de pedibus ve- stris. 15 Amen, dico vobis, ‘tolerabilius erit “terrae Sodomorum et Gomorrhaeorum in die iudicii, quam illi civitati. 16 VEcce ego mitto vos sicut oves in medio luporum. “Estote ergo prudentes sicut serpentes et simplices sicut columbae. 17 Cavete autem ab hominibus; Ytradent enim vos in “conciliis et in “synagogis suis fla- gellabunt vos, 18 et ¥ad praesides et ad reges ducemini propter me “in testimonium illis et gentibus. 19 Cum autem tradent vos, 2nolite co- gitare quomodo aut quid loquamini; dabitur enim vobis in illa hora quid loquamini. 26/Non enim vos estis qui loquimini, sed 9Spiritus Patris vestri qui loquitur in vobis; 2! Mtradet autem frater fratrem in mortem, et pater filium, et insurgent filii in parentes et morte eos adficient, 22 et ‘eritis odio omnibus propter nomen meum; /qui au- tem perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. 23 Cum autem tpersequentur vos in civitate ista, "fugite in aliam. Amen, dico vobis, non consummabitis civitates Israél, “donec veniat Filius hominis. 24°Non est discipulus super magistrum, nec servus super domi- num suum. 25 Sufficit discipulo ut sit sicut magister eius, et servo sicut dominus eius. Si ?patremfamilias 2Beelzebub vocaverunt, quanto magis domesticos eius: 26ne ergo timueritis eos. “Nihil enim est opertum quod non revelabitur, et occultum, quod non scietur. 27Quod dico vobis in tenebris dicite in lumine, et quod in aure auditis prae- dicate ssuper tecta 28 et ‘nolite timere eos qui occidunt corpus, ani- mam autem non possunt occidere; sed potius timete eum “qui potest et animam et corpus perdere in “gehennam. 29 Nonne duo passeres asse veneunt, et “unus ex illis non cadet super terram sine Patre vestro? 30 ”Vestri autem capilli capitis omnes numerati sunt. 31 Nolite ergo timere: multis passeribus meliores estis vos. 32 “Omnis ergo qui con- fitebitur me coram hominibus, confitebor et ego eum coram Patre meo qui in caelis est. 33 4Qui autem negaverit me coram hominibus, Mmegabo. et ego eum coram Patre meo, qui in caelis est. 34Nolite arbitrari quia pacem venerim mittere in terram: @pon veni pacem mittere, sed gladium; ®5veni enim ’ “separare hominem adversus 7 patrem suum et filiam adversus matrem suam et nurum adversus socrum suam ’; 36et ’ finimici hominis domestici eius ’. 377Qui amat patrem aut matrem plus quam me non est me “dignus, et qui amat filium aut filiam super me non est me dignus 3%et ‘qui non accipit crucem suam et jse- quitur me non est me dienus. 39/Qui invenit animam suam perdet illam, et qui perdiderit animam suam propter me inveniet eam. 40mQui recipit vos me recipit, et "qui me recipit recipit eum qui me misit. 410Qui reci- pit prophetam i in nomine prophetae mercedem prophetae accipiet, et qui recipit iustum in nomine iusti mercedem iusti accipiet, 42 et 29quicum- que potum dederit, uni ex ¢minimis istis calicem aquae frigidae tantum in nomine discipuli, amen dico vobis, non perdet mercedem suam. | : “Bt factum est, cum consummasset Iesus praecipiens duodecim discipulis suis, transiit inde, ut doceret et praedicaret in civita- Toannes autem, cum audisset bin vinculis opera °Chri- sti, mittens duos de @discipulis suis 3 ait illi: Tu es “qui venturus es, an Jalium exspectamus? 4 Et respondens Iesus ait illis: Euntes renuntiate Ioanni quae audistis et vidistis: 5 Scaeci vident, claudi am- bulant, “leprosi mundantur, surdi audiunt, mortui iresurgunt, jpauperes evangelizantur, 6 et beatus est ‘qui non fuerit scandalizatus in me. eke it 26. —.cf. Dt 33,9; 2 Mc1s, 18. j cp. 7 9; Jo 8, 12: 12, 26; 2r, Yo. Pic t7. 43, J0.32,.25. * Catech. R. Ill 5 m Jo 13. 20; Gal 4, 14. — cf. cp. 18, 5; — cf. Jo 12, bg 48 ast ‘13: 20. ; Ateb he Mr 9, 40; 42s * Catech. Re Thi 5 PEs qcp. 18, 10. s. Jo. Nebom. av. cp. 7, 28. 2-19) Le 7, 18-35. bc Vv. cp. 9, 14. ejJo 4, 25: 6, 14; 11, 27. — cf. cp. 3, IT; MI 3, 1; Rm 5, 14. fel. chee re gis 35, 5, 6; 61, 1. — cf. CP: 8s 3 17, 14 ay tcf. Le 7, 54; 3 54; Jo 11, 43. icf. cp. §, 3; Jo 2, 5. 10; 26, MwiS3i Ts 8, 15: Jo 6. 61: 16, hk vr. 11. — cf. Sap 3, §. — Vv. cp. 25, 40; Lc 10, 16. 3 Re 17, 10-15; 18, 4; 4 Rg 4, 8. — cf. 3 Jo 5-8. 1-10] Ev. iD. + Aes (2-5) et in fs. Pp. 14, 3. — cf. cp. 4 cv. cp. 1, 16. 21, 9; Gn 49,10; Dt 18, 15, 18: Ps Er7,.263 cp. ro, 8; 25, "30, $1: qcf. x Rg 25: 6; x Par 12,118, om cp. 8, Rey si iS- SAC 13, 51. — cf.'2. Es .5; 23; Ac 18, 6, sheen tcp. 11, 24; Le 20, 47. ucf. Gn 19, te 2 Pt 2, 6. — v. Ez 16, 48 UCp; 235-34, Le 10, 3. — cf. Jo 10, 12; Ac 20, 29. 16-22] Ev. in fs. s. Barn. A in comm. s. Pauli Ap. an 16-20] RR. et Ant. in cm. 4p. x Rm 16, 195 1 Cor 14, 20.— cf, Gn 3, 1; Ez 7, 16; Os 7, 1x. y cp. 24, 9: Mr 13, 9,11; Le z2; 2 cp. §, 22; 26, 59 etc. Tr, 12. wie Fe 23. oe cf. Ac 5, 40; I9; 2 or II, 2 25 hye ria %. £3.79. c cp. 24, 14 AG 2534329 y-BA: 19-22] cf. Mr 13, r1- -13; Le21, 12-19; ge 14, 26; 2 Tm 4, 16, a cf. cp. 6, 25. [17. bt lla 5 Ne ete ity St Ex 4 r2°- Dt. 7e 20] * Catech. R. 1.9, 0% fet. Ac 4, 8-13; 2 Cor 13, 3. ee 15,:26. — cf. nCor 2, 4, 5. vr. 35, 36. icp. 24, 9: Jo 15, 18-21. a * Conc.Valent. (an. 855) can, 5; * Conc. Trid. s. VI cp. 13. jcp. 24, 13. — cf. Dn 12, 12, ok "c aY 100 hen to. 406 K £08 fly Be Ap 2. 10. — Vv. Heb hep. 23 3.4- [3, 23-28] Ev. in fss. s. Cyril. 3p s. Athan. Doct. et s. Blasii. mcf. cp. 12, 15; Ac 8, 1, 9, 25, 30; IA. 16; i 10, 14. necp. 16, 28; 24 2a] * Catech. R iV 16, 12. ole 6, 40: Jo 13, 16; 15, 20. cf. Heb EA 50 pcp. 9 343; 12, 243 ik 22.— 0 q cf. f,°2,' 6; 7, 20. 26- 281 oe in cm. 26-33] Le 12, 2-9. [25. pie; 22. — cf. 1 Tm 4, 24, 27] Cm. ut s. vr. 23 et in_cm. Sci Le 8, 10. [Mfm.T. P tIs 8, 12, 13; 7, 29. — v. Le 201! Us LE 32; 4: [12, 4. utc 4; 12. vcp. 5, mi 30. x Cp. 6, 26-31. {xr Rg 14, 45. y cf. Lec 21, 18; Ac 27, 34.— Vv. 30:98} Ant. in cm. Mm. z cf. Rm 10, 9,10; Heb 10, 35; Ap 2 9. } 14,15. [in cm. M. 32) * Catech. R.U 13, 11.— Ant. a Mr 8, 38; Le 9, 26; 2 Tm 2, x2; 2 Pt 2, 4 oF t Jo 2, 23. b cf. ‘cp. | Pe ee 25, ED Cay ge 25..=—%, ep. 9, 23? 25, 12. 34-42] Ev. in cm. MM. ONE AE %2}§1-83. dcf. Ap 6, 4. e Mic sie — cf. ve 3%: [18. f Ps 40 10; 54, X65" JO'% %. ay. Catech. R. “Tl 5, 27; Il 46,24, 25 25ke ay Sym, vu cha. can. 21, — nef: 36; Le 9, 4% pcp. 18, 5, 25, 35, 40 2:9t, 29% 21, I4. h cf. cp. 13, 21, $7; 24. ae. oe EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 11, 7 — 12,15 gui vel inconstantes nesciunt quid velint (11, 1-19) vel miracula contem- nunt (20(24) vel, quia superbi ut indigni reiciuntur (25-30); sive ex parte pharisaeorum, pro traditionibus suis praeceptum caritatis vio- m cp. 3, I, §; Lc 1. 80. ncf. Eph 4, 14; Jc 1, 6. ocp. 14, 5; 21 26; Lex, 76. (9, 10,) 11] Antt., R. etc. tn fs. nativ. s. Jo. B. p Ml 3, 1. — v. Mri, 2; Le7, gcf. Ler, 17, 76. [26; Jo 3, 28. £ LC 1135. scf. cp. 13,17. — cf. cp. 5,19; tLe 16, 16. - [18, 1-4. 12] Catech. R. IV 11, 18. u cf. Le 13, 24. vcp. 17, 10-13: Ml 4. 5; Le 1,17. — cf. Jou, 24. x cp. SY 9, 43 etc. 15-19] Le 7, 31-35. y cf. Pro 29, 9. zcf. cp. 3, 4. — Vv. Le 7. 33. act, Lect, 18.1320 2,15 °%2;2. bcp. 9,10; 14,15: Le 7,36: 14, C'Cpe OF BLP LOIS, 23°20, 72 dcf. Pro 8, 1-36; Sap 7, 22-8, 1; Ecli 1, r-20; Le 11, 49 etc. ecf. Ps 80, 12-14: Is 1, 2-5. fcp. 4,17. —v. Le 5, 92. 20-24] Le 10, 12-15. — cf. cp. sr AS 21] * Catech. R. Il 5, 24, 29: gcp. 15, 21, Mr 3, 8. — cf. Is 23, 1-18; Ez 28, 2-24; Am tT; 0, 20, h cf. Jn 3, 6. — v. Jr 6, 26. icf. Le 12, 47, 48; Rm 2, 12. jv. Ac 18, 31. k-cp. 4,13; 8,15; 9.1. [26,20. LIs 14, 13-15.— cf. Lm 2, 1; Ez mcp. 16, 18; Le 16, 22: Ap n cp. 10, 15 {1r, 18 etc. 25] * Conc, Vat. s. III cp. 4. 25-30] Ev. in cm. Mm. et on et ss. Fransc. As., Pauli Er., Fel. a Cant., Matthiae Ap. stay} Lc. tov 2t,: 22: ov. Ac 17, 24. (Cor 3, 15. b Jb 37, 24; 1 Cor 1. 19-27; 2 qcp. 21, 16; Sap 10, 21. — cf. cpio aspire rice 12.32" Gal ®, 3S. scp. 28, 18. — cf. Dn 7, 13, 14; Jo 3, 35: 17, 2; Ph 2, 9- techs JG 1, 18:6; 46: F295. to, u cf. Jo 17, 26 [15> 17,25. 28]. * Catech. R. IV 3, 5. — V. All. in fs. omn. SS. — Cm. in v cf. Mg 7,37. L[fs.s.Jac.de M. x cl. Jt 3%, 25. (Cord. J. 29] Ant. et V. All. in fs. ss. y Ecli 6, 26; 51, 34; Lm 3, 27. — cf. Ac. 15, ro. 20. 30] R. in cm. Ap. etc. 2:JoO 13; 18s ¥..Pti2, :27,.—ck, Eph 4, 20. [Ps EL7.49; 8. ajr 6, 16; Ecli 6, 29. — cf. 30] * Catech. R. Il 7, 25; Ill I, 7. — in ordinat. Presbyt. (PR); &1 Jos, 3. — cf. Dt go, 11. 1-8] Mr 2, 23-28; Le 6, 1-5. a Dt 23,25. 6cf. Ex 20, 9-11. 4-5] * Catech. R. III 3-5 atech. R. 4, 22, 23. di Rg 2r, 1-6. e Ex 25, 30; Lv 24, 5-9. fv. cp. 7, 12. g Nm 28, 9, 10. — cf. 1 Parg, 32; Jo.7,- 22933: 7 Illis autem abeuntibus, coepit Iesus dicere ad turbas de Ioanne: Quid existis “in desertum videre? “harundinem vento agitatam? 8Sed quid existis videre? hominem mollibus vestitum? Ecce, qui mollibus vestiuntur in domibus regum sunt. 9% Sed quid existis vi- dere? °Prophetam? Etiam, dico vobis, et plus quam prophetam. 10 Hic est enim de quo scriptum est: ’?Ecce ego mitto angelum meum ante faciem tuam, %qui praeparabit viam tuam ante te’. 11 Amen, dico vobis, non surrexit inter natos mulierum *maior loanne Baptista; ‘qui autem minor est in regno caelorum maior est illo. 124A diebus autem Ioannis Baptistae ue nunc regnum caelorum vim patitur, et violenti rapiunt illud. 13 “Omnes enim prophetae et lex usque ad Ioannem prophetaverunt, 1‘ et, si vultis recipere, ipse est %Elias qui venturus est. 15 “Qui habet aures audiendi audiat. 16 Cui autem similem aestimabo generationem istam? Similis est pueris sedentibus in foro, qui clamantes coaequalibus 17 dicunt: yCecinimus vobis, et non saltastis; lamentavimus, et non planxistis. 18 Venit enim Ioannes “neque manducans “neque bibens, et dicunt: Daemonium habet. 1% Venit Filius hominis “manducans et bibens, et dicunt: Ecce homo vorax et potator vini, °publicanorum et pecca- torum amicus. Et 4iustificata est sapientia a filiis suis. 20*Tunc coepit exprobrare civitatibus, in quibus factae sunt plu- rimae virtutes eius, quia non egissent /paenitentiam: 21 Vae tibi, Co- rozaim, vae tibi, Bethsaida, quia, si in 9Tyro et Sidone factae essent vir- tutes quae factae sunt in vobis, olim “in cilicio et cinere paenitentiam egissent! 22‘Veruntamen, dico vobis, Tyro et Sidoni remissius erit jin die iudicii quam vobis. 23 Et tu, *Capharnaum, nunquid ’ ‘usque in caelum exaltaberis? usque in “infernum descendes’; quia si in So- domis factae fuissent virtutes, quae factae sunt in te, forte mansissent usque in hanc diem. 24 Veruntamen dico vobis, quia terrae Sodomo- rum “remissius erit in die iudicii, quam tibi. 25In illo tempore respondens Iesus dixit: Confiteor tibi, Pater PDomine caeli et terrae, {quia abscondisti haec a sapientibus et pruden- tibus et revelasti ea parvulis. 26 Ita, Pater, quoniam ‘sic fuit placitum ante te. 27 8Qmnia mihi tradita sunt a Patre meo, et nemo novit Fi- lium, nisi Pater; neque Patrem ‘quis novit, nisi Filius et “cui voluerit _ Filius revelare. 28 YVenite ad me, omnes qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos. 29 YTollite iugum meum super vos et #discite a me quia mitis sum et humilis corde; et ’ %invenietis requiem anima- bus vestris’; 30 >iugum enim meum suave est, et onus meum leve. | In illo tempore abiit Iesus per sata sabbato; discipuli autem eius esurientes *coeperunt vellere spicas et manducare; 2pharisaei au- tem videntes dixerunt ei: Ecce discipuli tui faciunt °quod non licet fa- cere sabbatis. At ille dixit eis: “Non legistis %quid fecerit David, quando esuriit, et qui cum eo erant: 4quomodo intravit in domum Dei et panes propositionis comedit, quos non licebat ei edere neque his qui cum eo erant, nisi solis sacerdotibus? 5Aut non legistis in /lege 9quia sabbatis sacerdotes in templo sabbatum violant et sine crimine sunt? 6 Dico autem vobis, “quia templo maior est hic. 74Si autem sciretis quid est ’ jmisericordiam volo et non sacrificium ’, nunquam condem- nassetis innocentes. 8 ‘Dominus enim est Filius hominis etiam sabbati. 9 Et, cum inde transisset, venit in synagogam eorum. 1° Et ecce homo ™manum habens aridam: et interrogabant eum dicentes, “si licet sabbatis curare, °ut accusarent eum. 11Ipse autem dixit illis: Quis erit ex vobis homo, qui habeat ovem unam et, Psi ceciderit haec sabbatis in foveam, nonne tenebit et levabit eam? 12 @Quanto magis melior est homo ove. Itaque ‘licet sabbatis benefacere. 1% Tunc ait homini: Extende manum tuam; et ‘extendit, et restituta est sanitati sicut altera. 14 Exeuntes autem pharisaei ‘consilium facie- bant adversus eum, quomodo perderent eum. 15Tesus autem sciens *recessit inde, et *secuti sunt eum multi, Avr. 41, 42. — cf. vr. 8; Ag2,9; Ml3,1. fcp.9, 13. 7 Os 6,6.— cf. 1 Rg 15, 22; Ecli 4,17; Mic 6, 6-8. icf. cp. 9, 6. 9-14] Mr 3, 1-6; Lc 6, 6-11. mcf.Jos5,3. Lc 14, 3; Jo 5, 10; 7, 23;'9, 16.—cf. vr.2. oc. tH, 54:20, 20; (Jo'8, 6.:° ‘p cf. Ex 23, 4052 Dt 22, a0 Lets? tsiizess. qd cp. 6.26: to, 31. r cf, Jo 5, 16, 17. sef..3 Rg 13, 4: Sep. 22; rss. 27, 2° 28,22. u Mr 3, 7-12; Jo 10, 39. — cf. cp. 10, 23: vicp. 8, 1; 19, 2. lantium, (12, 1-14). His autem Dito insidiantibus (12, 1-21) ac in Spi- ritum Sanctum blasphemantibus (22-38) Dfi resurrectio promittitur in eorum tamen perniciem evasura (39-45). Contra, pro iis qui volunta- EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 12, 16 — 13, 4 et curavit eos omnes. 16Et “praecepit eis ne manifestum eum fa- cerent, 17¥ut adimpleretur quod dictum est per Isaiam prophetam dicentem: 18’2Ecce “puer meus, quem elegi, °dilectus meus, in quo bene complacuit animae meae. “Ponam spiritum meum super eum, et iudicium gentibus nuntiabit. 19 Non contendet neque clamabit, neque audiet aliquis in plateis vocem eius; 2% harundinem quassa- tam non confringet et linum fumigans non exstinguet donec eiciat ad victoriam iudicium. 21 Et 4in nomine eius gentes sperabunt ’. 22 e¢Tunc oblatus est ei daemonium habens, caecus et mutus, et curavit eum, ita ut loqueretur et videret. 23 Et stupebant omnes turbae et dicebant: /Nunquid hic est filius David? 24 Pharisaei au- tem audientes dixerunt: 9Hic non eicit daemones nisi in Beelzebub principe daemoniorum. 25]esus autem “sciens cogitationes eorum dixit eis: Omne regnum divisum contra se desolabitur ; et omnis civitas vel domus divisa contra se non stabit. 26 Et, si Satanas Sa- tanam eicit, adversus se divisus est; quomodo ergo stabit regnum eius? 27 Et, si ego in Beelzebub eicio daemones, ‘filii vestri in quo eiciunt ? Ideo ipsi iudices vestri erunt. 28 Si autem ego Jin spiritu Dei eicio daemones, igitur ‘pervenit in vos regnum Dei. 29 Aut ™quomodo potest quisquam intrare in domum fortis et vasa eius diripere, nisi prius alligaverit fortem? et tunc “domum illius diri- piet. 30°Qui non est mecum contra me est, et qui non ?congregat mecum spargit. 31Ideo dico vobis: Omne peccatum et blasphemia remittetur hominibus; Yspiritus autem blasphemia non remittetur. 32 Et, quicumque dixerit "verbum contra Filium hominis, *remittetur ei; qui autem dixerit contra Spiritum sanctum, non remittetur ei neque ‘in hoc saeculo neque in futuro. 33 “Aut facite arborem bo- nam, et fructum eius bonum; aut facite arborem malam, et fructum eius malum: siquidem Yex fructu arbor agnoscitur. 34 7Progenies vi- perarum, quomodo potestis bona loqui, ¥cum sitis mali? *ex abun- dantia enim cordis os loquitur. 35 Bonus homo de_ bono thesauro profert bona, et malus homo de malo thesauro profert mala. 36 Dico autem vobis quoniam %omne verbum otiosum, quod locuti fierint homines, “reddent rationem de eo in die iudicii. 27 °Ex verbis enim tuis iustificaberis et ex verbis tuis condemnaberis. 38 Tunc responderunt ei quidam de scribis et pharisaeis dicentes: Magister, 2volumus a te signum videre. 39 Qui respondens ait illis: ¢Generatio mala et /Jadultera signum quaerit, et signum non dabitur ei, nisi signum Ionae prophetae; 49sicut enim 9fuit Ionas in ventre ceti tribus diebus et tribus noctibus, “sic erit Filius hominis in corde terrae ‘tribus diebus et tribus noctibus. 41 /Viri Ninivitae surgent in iudicio cum generatione ista et ‘condemnabunt eam, quia paeniten- tiam_egerunt in praedicatione Ionae; et ecce ™plus quam Ionas hic. 42 "Regina austri surget in iudicio cum generatione ista et condem- nabit eam, quia venit a finibus terrae audire sapientiam Salomonis; et ecce plus quam Salomon hic. 4% Cum autem immundus spiritus exierit ab homine, °ambulat per loca arida quaerens requiem et non invenit. 44Tunc dicit: Revertar in domum meam, unde exivi. Et veniens invenit eam vacantem, scopis mundatam et ornatam. 45 Tunc vadit et adsumit septem alios spiritus secum nequiores se, et in- trantes habitant ibi; et fiunt ?novissima hominis illius peiora prio- ribus. Sic erit et generationi huic pessimae. 46 Adhuc eo loquente ad turbas, ecce mater eius et @fratres sta- bant foris quaerentes loqui ei. 47 Dixit autem ei quidam: Ecce mater tua et fratres tui foris stant quaerentes te. 48 At ipse respon- dens dicenti sibi ait: "Quae est mater mea, et qui sunt fratres mei? 49 Ft extendens manum in discipulos suos dixit: Ecce mater mea et fratres mei. 59 *Quicumque enim ‘fecerit voluntatem Patris mei qui in caelis est, ipse meus “frater et soror et mater est. ] In illo die exiens Iesus de “4domo sedebat secus mare. 2 Et con- gregatae sunt ad eum turbae multae, ita ut 2in naviculam ascen- dens sederet, et omnis turba stabat in litore. 3 Et Clocutus est eis multa in parabolis dicens: Ecce exiit qui seminat seminare, 4et, dum seminat, 4quaedam +. CD; 3; 4. YN. Cp. ke 22 zIs 42, 1-4 18] Ant. in “fs. et oct. s. Jo. Ap. a Ac & 27, 30. bv c cf. ‘A 61, 1; Ac 10, 38. d cf. Is Il, a Rm 15, 12 22-24] Le’ 3a, E4, 15. ecf. cp. 9, 32 f cf. Jo 4, 29; “4, 26, 31. — Vv. uM, 9, 27. ‘pal 3, 22. — Vv. cp. 9, 34; 10, ’ 25 25- 29] «4 3;. 23-2975 LO 1%2r7- icf. Mr og, 37; Ac 19, 13. ‘[22. j cf. vr. Si ‘Ac 2°22. t1 Jo ee: m cf. Is [cp.1 29] * cf. Coats I adv. Semipel. ncf.Is 53, 12 C 9, 50. pcp 3 12. — cf. Ez 34, 12- a6 31, 32] Mr 3, 28-30. — cf. 12, 10; Heb 6, 4-6; 1 Jo = qcf. Ac 7, 51 [ ‘ 16. = 32, °292° JO'F. 92> 24; Heb ro, 26. $:cf.-t. Tm1;712; 13, t Mr 10, 30; Eph L207: ucp. 7, 16-20. v Le 6, 43-45. FADS 35-2583; 33; y cp. 7, II. Zcp. 15, 18, 19. — cf. cp. 13, 2; Eph 4, 29. 361 * Catech. R. III 3,30; 9,23. acf. Eph 5s, 4, 6; 2 Pt rx, 8. b Pro 24, 12; 4 a 14: Rm I4, 12; I Pt ¢ Le 19, 22. — cf. oes 5; ie - esol Ee in Rug 4 Ge d-cp. (16; 1; \ zt 8, 12: e r, Hak 23, 8 Nors. 18; 4; 30. eee r Cor 1, 22. 39- 3) 7: II, 29-32. — cf. Mr 8, 9 12 : J écp. I 4: S 57, 3; JC 4, f Sap 3, 16; Mrs 38; Jc ay [eh I, 37; 2, oh I Rg 30, ia; 13 Eb 3,:40, ; Est 4, 16; 5, 1 ey ced, 17, 22. g nk, Ss l Heb r1, 7. — cf. Sn 4; abe Ez 16, e 52; Rm 3,27: m cf. vr. Jo 4, 12; 8, 53. n 3 Rg 10, 1-10; 2 Parg, 1 43-45 Le II, 24-26. o cf. 3 “8 ay Is 13, 21; Bar 4, ¥ 18, ia byte R. IV 1§3-5. p2 rt 2, 20-22. — cf. Jo 5, 14. 46- #} as Ny fs. ss. 7 Fratrum, [2r. sree co < 31-35: Le 8. 19- qcep. 13, 55; Mr 6, 3; Jo 2, 525° 7, 3595, 10! Ac 'r, ee Cor O15 Gal 1, Z: rcf. Lc 2, 49; Jo 2, 4. scf. Jo rs, 14; Heb 2. Wa 2a tcp. 7, 21. — cf. Le 11, 28. _ uv. cp. 25, 40: Rm 8, pe 50] * Catech. R. IV 12, 13 Cm. in aligb. fss. Mm. 1-15] Mr 4, 1-12;~Lc 8, 4-ro. Bcf. St 3,9; Le 5, 3 : e 34. d cf. vr. 19. BG = EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 13, 5-38 tem Dei faciunt indoles novi regni delineatur parabolis a) seminantis, qua insinuatur praeparatio ad regnum Dei necessaria (13, 1-23); b) zi- zantorum, seu de bonis a malis tandem aliquando secernendis; c) grani ccf. vr. 20, 21. O3e X25: ecf. vr. 22. 22. el Rn 6, 25; {21;* Catech. R I 10, 8 age 4 25, vik Nir 4, 25; Lec 19, 26..— c 0°15, 23-304; 6 mcf. Ap 2, 5. o Dt 29, 4; is 43, 8; Jr 5, Ez 12, 2° Rm 13, 8; 2 Ay 14; 4, 4; Eph 4, 18. — cf. Js 42. 19, 20. pvr. 19, 51. — cf. cp. 15, 10; 16,12" ‘Mr. 8: 27. g ets 9, 10; Jo 12, 40; Ac 28, r ci, ‘Heb 1 Pee oe scf. Jo 9, 39, 41. tcf. Rm 10, 10. ucp. 18, 3; Lc 22,32. v Lc 10, 23, 24.— cf. cp. 16,17. x Heb 11, 13; 1 Pt 1, 3 I2.— cf. Le’ 2, 29; Jo 8 18-23] Mr 4, 13-20; “P 8, II- Ss Cp. Vr. 4, i § Zc §, 37> Eph’ 6, 16; 2, 13, 145 3, I acti. vr. 4. 6 cf. vr. 5. cci. Is 58, . 6, 20; Jo d Gal 1, 6. Hie "Gal s, 7. é vr. $7; Ps 11, 6 - :8, 19. po 23.531) Mr fef.v cf. sf 4 nt 2 Tm 6, 9. 12 Tm 4, icf. cp. he 22; Ac 5,. r11; Heb 3, 13. jcf. vr. :: nar 14 Je Is, 5, 16): Ph ft, 93 ” of. “Catech. R. I 10, 8 24-30] Ev. in D. 5 >. Epiph 27, 28, 30). 24-30] cf. vr. 37-42; Mr 4, 26- Mm rs 1 Cor 4, §. 8 CD. FT: 31-35] Ev. in D. 6 p. Epiph. (21-33). 31, 32] Mr 4, 30-32; 16, 19. ocp. 17, 19; Le 17, 6. Lé 273, ’ Dn 4, 18. — cf. cp. 8, 20. gLc és a? 2x. — cf. 1 Cor r Ga a8, gate tPs 77, a — ef. ep. 203°23 ucf. vr. 11; Rm 16, 25, 26; 1 Cor 2,-7. vcp. 25, 34; Le 11, 50; Heb 4, 3. —_ch. Jo 17, 24; Eph 7) ALE SU By 26; wvr. I. x cf. cp. 18; 35. ¥ VY. 24-30. zcf. Mr 4, 14; Jo 4, 36, 37. a1 Cor 3, 9 vith Jo 45 a cucidenint secus viam, et venerunt volucres caeli et comederunt ea; 5 alia autem ceciderunt in petrosa, ubi non habebant terram multam, et continuo exorta sunt, quia non habebant altitudinem terrae; §Ssole autem orto, aestuaverunt et, quia non habebant radi- cem, aruerunt; 7 alia autem /ceciderunt in spinas, et creverunt spinae et suffocaverunt ea; 8¥Valia autem ceciderunt in terram bonam et dabant court oat haliud centesimum, aliud sexagesimum, aliud trice- simum. 9% ‘Qui habet aures audiendi audiat. 10 Et accedentes discipuli dixerunt ei: Quare in parabolis loque- ris eis? 11 Qui respondens ait illis: Quia jvobis datum est nosse ‘mysteria regni caelorum, illis autem non est datum. 12™Qui enim habet, dabitur ei, et abundabit ; qui autem non habet, et quod habet "auferetur ab €0; 13 ideo in parabolis loquor eis, quia °vi- dentes non vident et audientes non audiunt Pneque intelligunt, 14 et adimpletur in eis prophetia Isaiae dicentis: ’¢Auditu audietis et non intelligetis et videntes videbitis et non videbitis; 15 incrassatum est enim cor populi huius, et ‘auribus graviter audierunt et *%oculos suos clauserunt; ne quando videant oculis et auribus audiant et ‘corde intelligant et “convertantur, et sanem eos’. 16 Vestri autem beati oculi, quia vident; et aures vestrae, quia audiunt; 17 amen quippe dico vobis, quia multi prophetae et iusti cupierunt videre quae videtis et non viderunt et audire quae auditis et non audierunt. 18 Vos ergo audite parabolam seminantis. 19%OQmnis qui audit verbum regni et non intelligit, venit *malus et rapit quod yt tum est in corde eius: “hic est qui secus viam seminatus est. 2° Qui autem super petrosa seminatus est hic est, qui verbum audit et _con- tinuo °cum gaudio accipit illud; 21 non habet autem in se sed est 4temporalis ; facta autem tribulatione et persecutione propter verbum, continuo ‘escandalizatur. 22 7Qui autem seminatus est in spinis hic est qui verbum audit, et 9sollicitudo Asaeculi istius et ‘fallacia divitiarum suffocat verbum, et sine fructu efficitur. 2% JQui vero in terram bonam seminatus est, hic est qui audit verbum et intelligit et fructum adfert et facit aliud quidem centesimum, aliud autem sexagesimum, aliud vero tricesimum. 24 Aliam parabolam proposuit illis dicens: Simile factum est re- gnum caelorum homini qui seminavit bonum semen in agro suo; 25cum autem dormirent homines, venit inimicus eius et superse- minavit zizania in medio tritici et abiit. 26 Cum autem crevisset herba et fructum fecisset, tunc apparuerunt et zizania. 27 Accedentes autem servi patrisfamilias dixerunt ei: Domine, nonne bonum semen seminasti in agro tuo? unde ergo habet zizania? 28 Et ait illis: Inimicus homo hoc fecit. Servi autem dixerunt ei: Vis, imus et col- ligimus ea? 29 Et ait: ™Non, ne forte colligentes zizania eradi- cetis simul cum eis et triticum. 3Sinite utraque crescere usque ad messem, et in tempore messis dicam messoribus: Colligite primum zizania et alligate ea in fasciculos ad comburendum; “triticum au- tem congregate in horreum meum. 31 Aliam parabolam proposuit eis dicens: Simile est regnum caelorum °grano sinapis, quod accipiens homo seminavit in agro suo: 32 quod minimum quidem est omnibus seminibus; cum autem cre- verit, maius est omnibus holeribus et fit arbor ita ut ’ ?volucres caeli veniant et habitent in ramis eius’ 33 Aliam parabolam locutus est eis: 9Simile est regnum caelorum fermento, quod acceptum mulier abscondit in “farinae satis tribus, donec fermentatum est totum. _. 34 Haec omnia “locutus est Iesus in parabolis ad turbas, et sine parabolis non loquebatur eis; %5 ut impleretur quod dictum erat per prophetam dicentem: ?tAperiam in parabolis os meum, eructabo “abscondita a *constitutione mundi’. 36 Tunc, dimissis turbis, venit in “domum, et accesserunt ad eum discipuli eius dicentes: “Edissere nobis ¥parabolam zizaniorum a 37 Qui respondens ait illis: “Qui seminat bonum semen est Fi ius hominis; 38 ¢ager autem est mundus; bonum vero semen hi sunt — 940 — es sinapis, d) fermenti (24-43), e) thesauri et f) margaritae, quibus humi- litas, efficacia et pretium regni Dei describuntur ; demum g) sagenae, gua iterum extremum adumbratur iudicium (44-52). Postea lesus pa- EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 13, 39 — 14, 22 >filii regni; zizania autem ¢filii sunt nequam; 39 inimicus autem qui seminavit ea est diabolus; ¢messis vero “consummatio saeculi est; messores autem angeli sunt. 4Sicut ergo /colliguntur zizania et igni comburuntur, sic erit in consummatione saeculi. 41 9Mittet Fi- lius hominis angelos suos, et “colligent de regno eius omnia scan- dala et eos qui faciunt iniquitatem 42 et ‘mittent eos in caminum ignis: Jibi erit fletus et stridor dentium. _ 43 Tunc ’ Jiusti fulgebunt sicut sol "in regno Pairis eorum’. “Qui habet aures audiendi au- 44 oSimile est regnum caelorum thesauro -abscondito in agro; quem qui invenit homo abscondit et prae gaudio illius ?vadit et dvendit universa quae habet et emit agrum illum. 45Iterum simile est regnum caelorum homini negotiatori quae- renti bonas margaritas; 46inventa autem una "pretiosa margarita, abiit et vendidit omnia quae habuit et emit eam. 47JIterum simile est regnum caelorum ‘sagenae missae in mare et ‘ex omni genere piscium congreganti. 48”%Quam, cum impleta esset, educentes et secus litus sedentes elegerunt bonos in vasa, malos autem foras miserunt. 49 Sic erit in consummatione saeculi: exibunt angeli et Yseparabunt malos de medio iustorum 5% et mittent eos in caminum ignis: ibi erit fletus et stridor dentium. 51 “Intellexistis haec omnia? Dicunt ei: Etiam. 52 Ait illis: Ideo Yomnis scriba doctus in regno caelorum similis est homini patrifa- milias, *qui profert de thesauro suo nova et vetera. 53 Et ¢factum est, cum consummasset Iesus parabolas istas tran- siit inde 54et veniens in Spatriam suam docebat eos in synagogis eorum, ita ut °mirarentur et dicerent: 4Unde huic sapientia haec et virtutes? 55 Nonne hic est fabri filius? @Nonne mater eius dicitur Maria, et /fratres eius Iacobus et Ioseph et Simon et Iudas? 56 Et sorores eius nonne omnes apud nos sunt? Unde ergo huic omnia ista? 57 Et 9scandalizabantur in eo. Iesus autem dixit eis: “Non est propheta sine honore nisi in patria sua et in domo sua. 58 Et non fecit ibi virtutes multas *propter incredulitatem illorum. In illo tempore audivit *Herodes tetrarcha famam Iesu 2 et ait pueris suis: 2Hic est loannes Baptista: ipse surrexit a mortuis, et ideo virtutes operantur in eo. 3°¢Herodes enim tenuit Ioannem et alligavit eum et @posuit in carcerem propter Herodiadem uxorem fratris sui. 4 Dicebat enim illi Ioannes: ¢Non licet tibi habere eam. 5 Et volens illum occidere /timuit populum, quia 9sicut prophetam eum habebant. 6 “Die autem natalis Herodis saltavit filia Herodiadis in medio et placuit Herodi. 7 Unde cum iuramento pollicitus est ei dare quodcumque postulasset ab eo. 8 At illa praemonita a matre sua, Da mihi, inquit, hic’in disco caput Ioannis Baptistae. 9% Et icontristatus est rex; propter iuramentum autem et eos qui pariter recumbebant iussit dari 1° /misitque et decollavit Ioannem in car- cere. 11 Et allatum est caput eius in disco et datum est puellae et attulit matri suae. 12 Et accedentes “discipuli eius tulerunt corpus eius et sepelierunt illud et venientes nuntiaverunt Iesu. 13 Quod cum audisset Iesus, secessit inde in navicula in locum desertum seorsum; et, cum audissent turbae, secutae sunt eum pe- destres de civitatibus. 14 Et exiens vidit turbam multam et misertus est eis et curavit languidos eorum. 15 Vespere autem facto, acces- serunt ad eum discipuli eius dicentes: Desertus est locus, et hora iam praeteriit; “dimitte turbas, ut euntes in castella emant sibi escas. 16]esus autem dixit eis: Non habent necesse ire; "date illis vos manducare. 17 Responderunt ei: Non habemus hic nisi °quinque panes et duos pisces. 18 Qui ait eis: Adferte mihi illos huc. 19 Et, cum iussisset turbam discumbere super faenum, acceptis quinque panibus et duobus piscibus, ?adspiciens in caelum @benedixit et fregit et dedit discipulis panes, discipuli autem turbis. 2° Et *manduca- verunt omnes et saturati sunt. Et tulerunt reliquias, duodecim co- phinos fragmentorum plenos. 21 Manducantium autem fuit numerus quinque milia virorum, exceptis mulieribus et parvulis. 22 Et statim ‘Scompulit Iesus discipulos ascendere in naviculam | bcp. 8, 12. cJo 8, 44; Ac 13, 10; 1 Jo 3, 10. — Cf. v¥,:19;/ ep: 23, 25% d Jl 3, 13; Ap 14, 15. — cf. Jo 4 » 35. € VI. 40, 49; Cp. 24, 3; 28, 30; Heb 9, 26. — cf. Dn 12, 13. Jrck cp: 3, 12: Mi yor ap CP. 24. 31; 25, 31-46. Aci. Sph x, 2, 3. vr. 50; Ap 9, 2. — cf. Jdt 16. #1} 15,66, 24; Ap 19; 20. INS Ep. 85°’. 43]* Catech. R. I 12, 13. —Ant. in cm. Ap. et Mm.T.P. et in comm. omn. ss. summ, Pont. Sap:..3.-725 Dit x2, 3.2 ‘ef £Pro 4,°48;5°t Corrs, 4%, 422 m CD. Cp. 25, 34; 26, 29; Lez, nv¥.9.—V. Cp. II, 15. 32, 44,45) * Catech. R. IV 11, 10, 44-52] Ev. in cm. Sctar. [r5. $16. 3, 21; cf. Pro-2, 4. Pet.,0pi25;93 Pro 23,.230Ph 3, 7, 8. qQ ct,. €P..19, 293 Lc 14.33. 45,46) Cm, et Antt. in cm. Sctar. rcp. 7, 6. — cf. Pro 3, 14, 15; 47 * v. ur. 12. 8, 10, II. $-cf/0ps 45 29. PC AD.33 620% 25,75 ucf. Jo 21%, 11. ueck. Coss 732: x cf. Jo ro, y Cp. 23, 34. {6; =5. 29. Sch? Cpe 12534, 353 :Cn-7,: 13 @ Cie: Fy. 285 59) 250865. I: 54-58] Mr 6, 1-6. — cf. Le 4, 16, 30. ; [a4.d. pe 55] Ant. in fs. ss. Fam, J. ciicpe9, CV. cp. a, 1, d Jo 7, 15. — cf. Mt 21, 25. ecf. Mr 6, 3; 4, 22; Jo 6, 42. 77.44" 3956; Ja, 5. 58] * cf. Catech. R. Il 6, 16. Vel. cp. 275. 19. 1-12] Mr 6, 14-29; Lc 9, 7-9. @ Lerssis i794 Ac 23,' 7) b cf. cp. 16, 14. C Lc. 3, 39,20. 3) Ant. in fs. decoll. s. Jo. B. cp. 11, 2; Jo 3, 24. — cf. cp. 4j Fat: LF, 12s e Lv 18, 16; 20, 21. fcp. 21, 26. — cf. Le 22, 2. me H.JO-$, BR hk cf. Gn 40, 20. 7] * cf. Catech. R. Ill 9, 13. 8,9] Antt. ut s. vr. 3. 17; Jo 6, 1-13. — cf. cp. 15, $2°38; 16, 9; Mr 8,2-9. Pet? cp. 9;. 36. m vr. 22. — cf. cp. 15, 23. ncf. 4 Rg 4, 42-44. ocp. 16, 9; Mr 8, 19. p Mr 7, 34; Jo 11, 433 17, 2. acp. 26, 26; 1 Rg 9, 43; Mr 8, 7: Le 24, 30. — cf. 1 Cor rcf.4 Rg 4, 42-44. {1r4, 16. 22-33] Mr 6. 45-51; Jo 6, 15-21. 22-33] Ev. in oct. ss, Pt. et P. scf. cp. 8, 18. — o4I — EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 14, 23 — 15, 30 tria expulsus (53-53) et audiens mortem Ioannis (14, 1-12) in desertum secedit, atque novis miraculis inducit suos ut se ipsum verum Deum agnoscant (13-33), turbas ut sibi adhaereant, utrosque ut plenius instruan- tLc 6, 12; 9, 18, 28. — cf. Mr 1, 35; Le §, 16. ucf. Mr 13, 35. v-clcbe 246539. xcp. 17, 7. — cf. it eee Is 4I, 13; 43, I, 2; Jo 16, 33. 28-31] R. in fss. ss. Pt. et P. et s. Pt ad vince. y cf. } PD Oa, 30-32] cf. cp. 8, 25-26. ZV. cp. 6, 30. a cf. Jc1, 6. bv. cp. 8, 2. dcp. 4, 3; 8, 29; 46,16; 26, 63; Ps 2,7; Mri,1; Le 1,35; 4,41; JO 1,49; 9, 35; 10,36; II, 27; 20, 31; — cf. cp. 3, 17; 2 34-36] Mr 6, 53-56. — cf. Jo e cf. 5,1. [6, 24, 25. fcp. 4,24. gCp.9, 20; 23, 5. ho. 4, 233-8, 26: > Mp, 20% c 6, 19. — cf. Ac 5, 15. 1-20] Ev. in fr. 4 p. D. 3 Odg. 1-28] Mr 7, 1-30. [(z0, 20). Ac 9, 20 etc. 4. c Gal 1, 14; Col 2, 8. — cf. Dt II, 38. [4;.23 3-6] * cf. Catech. R. Ill 5, 11. e Ex 20, 12; Dt 5, 16. — v. cp. 19, I9. [16. f Ex 21, 17; Lv 20, 9; Dt 27, g Gal 3, 17. — cf. Rm 2, 23. 7] * cf. Catech. R. Ill 9, 13. A cp. 23, 13. # Is 29, 13. — cf. Ez 33, 31. ¢Col3, 20° Tt't, 12: PCE CD 032-73: mz Cor 8, 8. eA Ac 10, II-15; 11, 9; 1 Tm 4, 4. 11) * Eug. Ww decr. pro Tacob. MV. CP. 5, 30. o Ps 126, 1; Ac 5, 38. — cf. Is 60, 21; 6%; 3; Jo.15, Xx, 2: 9. 5 . Qcp. 23, 16, 24. —cf. Is 56, 10; Ml 2, 8; Jo 9, 40. r Le 6, 39. — cf. Rm 2, 19. S cp. 313% °36. tcp. 16, 9. — cf. vr. ro. ucf. x Cor 6, 13. vUcp. 12, 34, 35; Jc 3, 6. 19] * Catan. ® wh 7 86 x Jc 2,4. — cf. cp. 9, 4; Gn 6, 5; 8, 21; Ps 55, s. ycp. 5, 22, 28. — v. Ex 20, 13-16. , z Eph 4, 31; Col 3, 8; 1 Tm a cf. 1 Cor 6, 9, ro. (6, 4. oo oe Pat eB Cccp. 11, 21; Mr 3, 8. 21-28] Ev. in fr. 5 p. D. 1 Odg. 2? 22, 28). J Nn 10,25, 193. Jd. i, (30-33. — cf. Mr 7, 26. i é€v. cp. 9, 27. fcf. cp. 14, 15; Mr 6, 36. —_= 15, 8. — cf. cp. 10, 5, 6. Acp. 8, 2; 14, 23. ocp. 4, 18; Jo 6, 1. Pcp. §, I. qa Mr 3, 10. et praecedere eum trans fretum, donec dimitteret turbas. 23 Et, di- missa turba, ‘ascendit in montem solus orare. “Vespere autem facto, solus erat ibi. 24 Navicula autem in medio mari iactabatur fluctibus; erat enim contrarius ventus. 25 Quarta autem vigilia noctis venit ad eos ambulans super mare. 26 Et videntes eum super mare am- bulantem “turbati sunt dicentes quia phantasma est, et prae timore clamaverunt. 27 Statimque Iesus locutus est eis dicens: *Habete fiduciam: ego sum, nolite timere. 28 Respondens autem Petrus dixit: Domine, si tu es, iube me ad te venire super aquas. 29 At ipse ait: Veni. Et descendens Petrus de navicula, Yambulabat super aquam ut veniret ad Iesum. 3 Videns vero ventum validum timuit et, cum coepisset mergi, clamavit dicens: Domine, salvum me fac. 31 Et continuo Iesus extendens manum apprehendit eum et ait illi: @Modicae fidei, quare @dubitasti? 32 Et, cum ascendissent in navi- culam, cessavit ventus. 33 Qui autem in navicula erant venerunt et badoraverunt eum dicentes: °Vere ¢Filius Dei es. 34 Et, cum transfretassent, venerunt in ¢terram Genesar; 45 et, cum cognovissent eum viri loci illius, miserunt in universam regio- nem illam et /obtulerunt ei omnes male habentes 36 et rogabant eum ut vel 9fimbriam vestimenti eius tangerent. Et quicumque teti- gerunt “salvi facti sunt. | Tunc 2accesserunt ad eum ab Ierosolymis scribae et pharisaei dicentes: 2 Quare discipuli tui transgrediuntur °traditionem seniorum? %non enim lavant manus suas cum panem manducant. 3 Ipse autem respondens ait illis: Quare et vos transgredimini man- datum Dei propter traditionem vestram? Nam Deus dixit: 4’ Honora patrem et matrem’: et: ’/Qui maledixerit patri vel matri, morte moriatur’. 5 Vos autem dicitis: Quicumque dixerit patri vel matri: Munus quodcumque est ex me tibi proderit, et non honorificabit patrem suum aut matrem suam; et Jirritum fecistis mandatum Dei propter traditionem vestram. 7 hHypocritae, bene prophetavit de vobis Isaias dicens: 8&’*Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me. %Sine causa autem colunt me docentes jdo- ctrinas et mandata hominum ’. 1° Et, convocatis ad se turbis, dixit eis: ‘Audite et intelligite. 11 ™Non quod intrat in os coinquinat hominem; sed quod procedit ex ore, hoc coinquinat hominem. Tunc accedentes discipuli eius dixerunt ei: Scis quia pharisaei, audito verbo hoc, “scandalizati sunt? 13 At ille respondens ait: °Omnis plantatio, quam non plantavit Pater meus caelestis, ?eradi- cabitur. 14 Sinite illos: Ycaeci sunt et duces caecorum; "caecus autem si caeco ducatum praestet, ambo in foveam cadunt. 15 Respondens autem Petrus dixit ei: *Edissere nobis parabolam istam. 16 At ille dixit: ‘Adhuc et vos sine intellectu estis? 17 Non intelligitis quia omne quod in os intrat “in ventrem vadit et in secessum emittitur? 18 \Quae autem procedunt de ore de corde exeunt et ea coinquinant hominem. 19 De corde enim exeunt “cogitationes malae, Yhomici- dia, adulteria, fornicationes, furta, falsa testimonia, *blasphemiae. 20 aHaec sunt quae coinquinant hominem. °Non lotis autem manibus manducare non coinquinat hominem. 21 Et egressus inde Iesus secessit in partes °Tyri et Sidonis. 22 Et ecce mulier 4chananaea a finibus illis egressa clamavit dicens ei: @Miserere mei, Domine fili David; filia mea male a daemonio vexatur. 23 Qui non respondit ei verbum. Et accedentes discipuli eius rogabant eum dicentes: /Dimitte eam, quia clamat post nos. 24Tpse autem respondens ait: 7Non sum missus nisi ad oves, quae perierunt, domus Israél. 25 At illa venit et "adoravit eum dicens: Domine, adiuva me. 26 Qui respondens ait: Non est bonum sumere panem filiorum et ‘mittere canibus. 27 At illa dixit: Etiam, Do- mine; nam et catelli edunt de /micis, quae cadunt de mensa domino- rum suorum. 28 Tunc respondens Iesus ait illi: O mulier, ‘magna a fides tua; fiat tibi sicut vis. Et "sanata est filia eius ex illa ora. 29 Et, cum transisset inde, Iesus venit °secus mare Galilaeae et Pascendens in montem sedebat ibi. 3 Et @accesserunt ad eum tur- — 942 — . EE tur (34-15, 20). Porro regionem peragrans Chanaanitidis filiam, pluri- mosque sanat (21-31), iterato panes multiplicat (32-36), ut a pharisaeis caveant discipulos admonet (16, 1-12), ipsisque post provocatam ab eis EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 15, 31 — 16, 26 bae multae habentes secum ‘mutos, caecos, claudos, debiles et alios multos et proiecerunt eos ad pedes eius, et curavit eos; 3lita ut turbae ‘mirarentur videntes mutos loquentes, “claudos ambulantes, caecos videntes et Y“magnificabant Deum Israél. 32 Iesus autem con- vocatis discipulis suis dixit: “Misereor turbae, quia triduo iam per- severant mecum et non habent quod manducent, et dimittere eos ieiunos nolo, ne deficiant in via. 33 Et dicunt ei discipuli: Unde ergo nobis in deserto panes tantos, ut saturemus turbam tantam? 34 Et ait illis Iesus: Quot habetis panes? At illi dixerunt: ¥Septem et paucos pisciculos. 35 Et: praecepit turbae ut discumberent super terram, 36 et accipiens septem panes et pisces et *gratias agens fre- git et dedit discipulis suis, et discipuli dederunt populo, 37 et %co- mederunt omnes et saturati sunt. Et quod superfuit de fragmentis tulerunt septem sportas plenas. 38 Erant autem qui manducaverunt quattuor milia hominum extra parvulos et mulieres. 39 Et, dimissa turba, ascendit in naviculam et venit in fines \Magedan. 16 Et accesserunt ad eum pharisaei et sadducaei tentantes et @ro- gaverunt eum, ut °signum de caelo ostenderet eis. 2 At ille respondens ait illis: “Facto vespere, dicitis: Serenum erit, rubicun- dum est enim caelum; 3et mane: Hodie tempestas, rutilat enim triste caelum. 44Faciem ergo caeli diiudicare nostis, signa autem temporum non potestis scire. “Generatio mala et adultera signum quaerit; et signum non dabitur ei, nisi signum /fIonae prophetae. Et, relictis illis, abiit. 5 Et, %cum venissent discipuli eius trans fretum, obliti sunt panes accipere. § Qui dixit illis: “Intuemini et cavete a ‘fermento phari- saeorum et sadducaeorum. 7 At illi cogitabant intra se dicentes quia panes non accepimus. 8 Sciens autem Iesus dixit: Quid cogita- tis intra vos, Jmodicae fidei, quia panes non habetis? 9% 4Nondum intelligitis neque recordamini “quinque panum in quinque milia hominum, et quot cophinos sumpsistis? 19 Neque “septem panum in quattuor milia hominum, et quot sportas sumpsistis? 11 Quare non intelligitis, quia non de pane dixi vobis: Cavete a fermento pharisaeorum et sadducaeorum? 12 Tunc °intellexerunt quia non dixerit cavendum a fermento panum, sed %a doctrina pharisaeorum et sadducaeorum. #43 Venit autem Iesus in partes Caesareae Philippi et interrogabat discipulos suos dicens: Quem dicunt homines esse Filium hominis. 14 At illi dixerunt: Alii 2loannem Baptistam, alii autem ‘Eliam,. alii vero Ieremiam aut unum ex prophetis. 15 Dicit illis Iesus: Vos autem quem me esse dicitis? 16Respondens Simon Petrus dixit: *Tu es Christus Filius “Dei vivi. 17 Respondens autem Iesus dixit ei: Bea- tus es, “Simon Bar Iona, quia “caro et sanguis non revelavit tibi, sed yPater meus qui in caelis est. 18 Et ego dico tibi quia “tu es Petrus, et “super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et portae infer non praevalebunt adversus eam, rum, et 4quodcumaue ligaveris super terram, erit ligatum et in caelis et quodcumque solveris super terram erit solutum et in caelis. 20¢Tunc praecepit discipulis suis, ut nemini dicerent quia ipse esset Iesus Christus. 21 Exinde coepit Iesus ostendere discipulis suis quia /‘oporteret eum ire Ierosolymam et 9multa pati a senioribus et scribis et principi- bus sacerdotum et occidi et ”tertia die resurgere. 22 Et adsumens eum Petrus coepit increpare illum dicens: Absit a te, Domine: non erit tibi hoc. 23 Qui conversus dixit Petro: ‘Vade post me, satana: Jscandalum es mihi: quia ‘non sapis ea quae Dei sunt, sed ea quae hominum. 24Tunc Iesus dixit discipulis suis: Si quis vult post me venire. mabneget semetipsum et “tollat crucem suam et sequatur me. 25 °Qui enim voluerit animam suam salvam: facere perdet eam, qui autem perdiderit animam suam propter me inveniet eam. 26 PQuid enim prodest homini, si mundum universum lucretur, animae vero suae 241 * cf. prop. 7 ab Innoc. XII dam. —* Catech. R. IV 12, 15. — Ant. et Cm. in cm. M. F Mrs; 34; Le 14, 27. et fs. stigm. s. vanc. m cf. Col 3, 3; 1 Pt-2, 21. Red bhiseze nmcp. 10, 38; ocp. 10, 39; Le 17, 33; Jo 12, 25. pcf. cp. 4, 8-10; 19 et tibi dabo ‘claves regni caelo- rv.cp. II, S. 3ch. Is 35.5.6. tcp. 9, 33. — v. Jo 3, 2. uci. cp. 18, 8; rg v cp. eve LC 75.46. (13-21. 32-39] Mr 8, 1-10. — cf. cp. 14. x Is 29, 23; Lc 1, 68. — cf. cp. y cp. 16, ro. [9, 36. 2cp. 26, 27; Mr 8, 6; Jo 6,11, 23; Ac 27, 35; Rm 14, 6; 1 Cor'tz, 34> I. Im.4,.3, 4. acf. 4 Rg 4, 42-44. b Js 19, 38 (?); x Mc 5, 26, 36 (?). — cf. Mr 8, 10. 1-12] Mr 8, 11-21. av. cp. 12, 38. 6 Le 11, 16; 21, 11. Cccp. 12, 38. — cf. Le 12, 54, d Lc 12, 56. [36. € CP. 12, 39, 40. jet. ii 2.5; 5. 4,13; 21,17. h Le 12,1. tcf. 1 Cor 5, 6-8; Gal 5, 9. J cp. 6. 30. lcp. 15, 16, 17. mcf. cp. 14, 17-21. MCP. 15, 34-38. ocp. 17, 13. pcf. cp. 5, 20; 23, 3. [2r. 13-20] Mr 8, 27-30; Lc 9, 18- 13-19] Ev. etc. in fss. s. Pt. Ap. et tn comm. summ., Pont. etc. dcp. 14, 2. rie 6, 15. — cf.-cp. 17, 10; Jo. 1, 21. Scp. 17, 4; Jo 1, 40, 42; 6,69. tv. Jo 6, 70; 11, 27. 16-19] * Conc. Vat. s. IV cp. 1 — * Catech. R. I 11, 4 etc. u Dt 15, 26; Js 3,10; Ps 4u, 3; Jr 10, 10; Dn 6, 20; Us x, 10. — v. Jo 11, 27° 17] * Conc. Araus. (an. 529) vcf. Jo1, 42; 21, 15-17. [can.8. x1 Cor 15, 50; Gal 1, 16; Eph , 12; Heb 2, 14. — cf. vr. 23. yr Cor 2, 10. — cf. cp. 11, 25; Jo 6, ae 18] * decr. Gelasii de canon. Script. — * form. Hormisdae in schisma Acaci, — * Leonis IX Epist. ad Mich. Caer. — Pit ‘II bulla « Exsecrabilis ». —* cf. error. 11 et 26 damn. a Leon. X. — * Leonis XIII in bulla «Immortale Dei ».— V. in ben. primarii lap. (P. R.). Sep, 4; 183" 10;"2>" JO 8; 42 a Eph 2, 20; Ap 21, 14. — cf. Cp. 7, 24. [9, 15; 16, 18. 6 Is 38,10. — cf. Jb 38, 17; Ps ccf. Sap 16, 13; Is 22, 22; Ap 1, 18; 3,7: 19] * Conc. Trid. s. XXV decr. de Indulgentiis. d cf. cp. 18, 18; Jo 20, 23. eMr 8, 30; Le 9, 21. — cf. cp. 17, 9. — Vv. cp. 12, 16. 21-28] Mr 8, 31-39; Lc 9, 22- 27. — cf. cp. 20, 17-19. fcp. 20, 18. — cf. Le 13, 33. CD.- 17,7 12,.21,.22; Le 245%; cp 20;.:%9: 27. 63, Jo.2;=16. — cf. cp. 12, 40. 16. 22,23] * cf. Catech. R. IV 12, 4 cf. cp..4, 10. £5,( 32: jcp. 13, 41: 18, 7. — cf. 2 Rg iRim 8; 5: Ph 3.°30;, Con gue: — cf. vr. 17; Phy, 5. 24-27] Ev. in cm. M. 25] * Cateck 12, 20. on aa a J a EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 16, 27 — 18,8 ] confessionem suae divinitatis Petrum praeficit (13-20), suam passio- nem et mortem praedicit (21-28) ac Petrum cum duobus sociis mirabili trans figuratione (17, 1-8) ceteros novo miraculo in fide confirmat (9-20). acf. Ps 48, 8-9. rcp. 24, 30; 25, 31; 26,64; Ac I, tr: 1 Th I, 105-4, 166 Ju 14; Ap at icy cf Dt 33, 2. 27] * Conc. Trid. s. VI cp. 16. s Ps 61. 13; Rm 2, 6. — cf. 5, 20; Ac ro, 42. — v. Ec 12, 14; Ecli 16, 15. 28] Ant. in fs et oct. s. Jo. Ap. t Jo 8, 52; 2, 9. uci. CD. 10, 23; 23, 36; 24, 34. v cf. Le 23, 42. 1-9] Ev. in Transf. Dini (1-7) et D. 2 Qdg. (1,2, 4, 9). 1-8] Mr 9, 1-7; Le 9, 28-36. — cf. LP hy ¥, te acp. 26, 37; Mr 5, 37. b cf. 2 Cor 3, x8. c Ap i, 6; 10, 1. ry Ant. in fs. Imm. Conc. BMV. [88, 3; Is 49, 7. hls 42, 1; Le 23, 35. — of Bs s Dt 18, 15; Ac 3, 22. [1, 17. jcf. Gn 17, 3,17; Ez 1, 28; A ; 10, 10, 18. Mm CP. 14, 27. f20: Le 9, 36. 9-13] Mr 9, 8-r2. — cf. ep. 16, 9] Cm. in fs. Transf. Dit. “av. CD. 12, 16. o Ml 4, 5, 6.— cf. cp. 16, 14. — Pp CP. 14, 3-10. [v. cp. 11, 14. @ vr. 21, 22; cp. 16, 21; Le 24, rcp. 16, 12; Mrg, 9. ?. 14-19] Mr 9, 13-27; Le 9, 37- $s Mr 1, 40; 10, 17. [42. tcp. 4, 24. [17. ucf. cp. 10,1; Mr 6, 7; Le 10, vef. Dt # 5; Jo 20, 27; Ac 2, 40; Ph 2, 15. xcf. Jo 14, $. ycp. 8, 26; Zc 3, 2; Mrzy, 25; 9, 24; Le 4, 35; Jug. ZV. CP. 9, 22; £5, 28. acf. cp. 13, 58. [Jo 14, 12. bcp. 21, 21, 22; Le 17,6. — cf. 20] * cf. Catech. R. IV 1, 4. 21,22] Mr 8, 29-31; Le 9, 44, 45. — cf. cp. 16, 21-28; 20, fcp. 26, 45. [17-19. cf. cp. 12, 40. h Mr 9, 32. 2 Mc 4, 19; 10, 20. — cf. Le _ 15, 8.— v. Ex 30, 13; 38, 26. jv. cp. 18, 12. lep. 22, 17, 19; Rm 13, 7. MV. CD. §, 29, 30. 29] “Fo. 5 edi constit. ¢. erro- res Mars. Patav. 1-5] Mr 9, 32-36; Le 9, 46-48. —. cf. cp, 20, 20-28. — ; 1-10] Ev. in fss. s. Michaélis archang. etc. (10) et s. Jos. @cp. 13, 15; Le 22, 31. (Cal. bcp. 19, 14; Mr 10, 15; Le 18, 17. — cf. Ps 130, 2; Jo 3, 3, ; 1 Cor 14, 20; 1 2,9; 6 Gf... Ch. 2%, Tz. Ex. Pt 2; 2. x Cor 8, 12. gcf. Zc 13, 7. — cf. cp. 10, 42; 25, 40, 45. acp. 13, 4%; 16, 23. bLec 17, 1. — v. x Cor rr, 19. jcf. cp. 26, 24. | $9] cp. 5; 29, 30; Mr 9, 42-48. detrimentum patiatur? Aut %quam dabit homo commutationem pro anima sua? 477Filius enim hominis venturus est in gloria Patris sui cum angelis suis, et tunc ’*reddet unicuique secundum opera eius’. 28 Amen, dico vobis, sunt quidam de hic stantibus, qui non *gustabunt mortem, “donec videant Filium hominis venientem in regno suo. // ] Et post dies sex adsumit Iesus *Petrum et Iacobum et Ioannem _ fratrem eius et ducit illos in montem excelsum seorsum; 2 et otransfiguratus est ante eos, et Cresplenduit facies eius sicut sol, dyvestimenta autem eius facta sunt alba sicut nix. 3 Et ecce apparue- runt illis Moyses et Elias cum eo loquentes. 4 Respondens autem Petrus dixit ad Iesum: Domine, bonum est nos hic esse: si vis, faciamus hic tria *tabernacula, tibi unum, Moysi unum et Eliae unum. 5 Adhuc eo loquente, ecce ‘nubes lucida obumbravit eos. Et ecce vox de nube dicens: 9Hic est Filius meus "dilectus, in quo mihi bene complacui: tipsum audite. © Et audientes discipuli jceci- derunt in faciem suam et timuerunt valde. 7Et accessit Iesus et ‘tetigit eos dixitque eis; “Surgite et nolite timere. ® Levantes autem oculos suos neminem viderunt nisi solum Jesum. 9 Et, descendentibus illis de monte, ™praecepit eis Iesus dicens: Nemini dixeritis visionem, donec Filius hominis a mortuis resurgat. 10 Et interrogaverunt eum discipuli dicentes: Quid ergo scribae dicunt quod °Eliam oporteat primum venire? 11 At ille respondens ait eis: Elias quidem venturus est et restituet omnia, 12 Dico autem vobis, quia Elias iam venit, et non cognoverunt eum, sed ?fecerunt in eo quaecumque voluerunt. @Sic et Filius hominis passurus est ab eis. 13 rTunc intellexerunt discipuli quia de Ioanne Baptista dixisset eis. 14 Et, cum venisset ad turbam, accessit. ad eum homo *genibus provolutus ante eum dicens: Domine, miserere filio meo, quia ‘lu- naticus est et male patitur; nam saepe cadit in ignem et crebro in aquam. 15 Et obtuli eum discipulis tuis, et “non potuerunt curare eum. 16 Respondens autem Iesus ait: %O generatio incredula et per- versa, “quousque ero vobiscum? usquequo patiar vos? Adferte huc illum ad me. 17 Et Yincrepavit illum Iesus, et exiit ab eo daemo- nium, et *curatus est puer ex illa hora. 18 Tunc accesserunt disci- puli ad Iesum, secreto et dixerunt: Quare nos non potuimus eicere illum? 19% Dixit illis Iesus: *Propter incredulitatem vestram. Amen, quippe dico vobis, ¥si habueritis fidem sicut °granum sinapis, dice- tis 4monti huic: °Transi hinc illuc, et transibit; et nihil impossibile erit vobis. ieiunium. 21 Conversantibus autem eis in Galilaea, dixit ilis Iesus: /Filius hominis tradendus est in manus hominum, 22 et occident eum, et Itertia die resurget. Et contristati sunt vehementer. | 23 Et, "cum venissent Capharnaum, accesserunt qui ‘didrachma accipiebant ad Petrum et dixerunt ei: Magister vester non solvit didrachma? 24 Ait: Etiam. Et, cum intrasset in domum, praevenit eum Iesus: JQuid tibi videtur, Simon: reges terrae a quibus acci- piunt 4tributum vel censum? a filiis suis an ab alienis? 25 Et ille dixit: Ab alienis. Dixit illi Iesus: Ergo liberi sunt filii, 26 Ut autem ™non scandalizemus eos, vade ad mare et mitte hamum et eum piscem, qui primus ascenderit, tolle et, aperto ore eius, invenies sta- terem: illum sumens da eis pro me et te. ; In illa hora accesserunt discipuli ad Iesum dicentes: Quis, putas, maior est in regno caelorum? 2 Et advocans Iesus parvulum statuit eum in medio eorum 3 et dixit: Amen, dico vobis, nisi ¢con- versi fueritis et efficiamini sicut parvuli, non intrabitis in regnum caelorum. #°Quicumque ergo humiliaverit se sicut parvulus iste, @hic est maior in regno caelorum. 5 Et qui susceperit unum par- vulum talem in nomine meo me suscipit. 6/Qui autem scandaliza- verit unum de %pusillis istis qui in me credunt, expedit ei, ut suspen- datur mola asinaria in collo eius et demergatur in profundum maris. 7Vae mundo a "scandalis! *Necesse est enim ut veniant scandala. iVeruntamen vae homini illi, per quem scandalum venit! 8 Si autem manus tua vel pes tuus scandalizat te, abscide eum et proice abs 20 Hoc autem genus non eicitur nisi per orationem et — Oi: ee ee ee eee a Deinde post passionem suam iterum praedictam, post solutum didrachma (21-26), post commendatam humilitatem, zelum animarum (18, 1-14), mi- sericordiam erga peccantes, a Galilaea discedit (15-35). EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 18, 9 — 19,9 te; bonum tibi est ad ‘vitam ingredi debilem vel claudum, quam duas manus vel duos pedes habentem mitti in “ignem aeternum. 9 Et, si oculus tuus scandalizat te, erue eum et proice abs te; bonum tibi est cum uno oculo in vitam intrare, quam duos oculos haben- tem mitti in "gehennam ignis, 10 Videte ne contemnatis unum ex his pusillis; dico enim vobis quia °angeli eorum in caelis semper Pvident faciem Patris mei qui in caelis est. 11 4Venit enim Filius hominis salvare quod perierat. 12 Quid vobis videtur? Si fuerint alicui centum oves, et *erraverit una ex eis, nonne relinquit nona- — _ gintanovem in montibus et vadit quaerere eam quae erravit? 13 Et, si contigerit ut inveniat eam, amen dico vobis, quia gaudet super eam magis quam super nonagintanovem quae non erraverunt. 14 Sic ‘non est voluntas ante Patrem vestrum, qui in caelis est, ut pereat unus de pusillis istis. 15 uSi autem Ypeccaverit in te frater tuus, “vade et corripe eum inter te et ipsum solum. Si te audierit, “lucratus eris fratrem tuum; 16 sj autem te non audierit, adhibe tecum adhuc unum vel duos, ut ’¥in ore duorum vel trium testium stet omne verbum’; 17 quod si non audierit eos, dic “ecclesiae; si autem ecclesiam non audierit, Git tibi sicut °ethnicus et publicanus. 18 Amen, dico vobis, °quae- cumque alligaveritis super terram erunt ligata et in caelo, et %quae- cumque solveritis super terram erunt soluta et in caelo. 19 Iterum dico vobis, quia, %si duo ex vobis /consenserint super terram 9de omni re quamcumque petierint fiet illis a Patre meo qui in Caelis est. 28Ubi enim sunt duo vel tres "congregati in nomine meo, tibi sum in medio eorum. 21 Tunc accedens Petrus ad eum dixit: Domine, quoties peccabit in me frater meus et dimittam ei? usque septies? 22 Dicit illi Iesus: Non dico tibi jusque septies, sed usque lseptuagies septies. 23 Ideo adsimilatum -est regnum caelorum homini regi, qui voluit ™rationem ponere cum servis suis. 24 Et, cum coepisset rationem ponere, obla- tus est ei unus qui debebat ei "ndecem milia talenta. 250Cum autem non haberet unde redderet, iussit eum dominus eius ?venundari et uxorem eius et @filios et omnia quae habebat et reddi. 26 "Procidens autem servus ille.orabat eum dicens: Patientiam habe in me, et Somnia reddam tibi. 27 Misertus autem dominus servi illius dimisit eum et debitum dimisit ei. 2 Egressus autem servus ille invenit unum de conservis suis, qui debebat ei centum ‘denarios, et tenens suffocabat eum dicens: Redde quod debes. 29 Et procidens conser- vus eius rogabat eum dicens: Patientiam habe in me, et omnia red- dam tibi. %Ille autem noluit, sed abiit et misit eum in carcerem, donec redderet debitum. 31 Videntes autem conservi eius quae fiebant contristati sunt valde et venerunt et narraverunt domino suo omnia quae facta fuerant. 32 Tunc vocavit illum dominus suus et ait illi: “Serve nequam, omne debitum dimisi tibi, quoniam rogasti me; 33 Unonne ergo pportuit, et te misereri conservi tui, sicut et ego tui misertus sum? %4%Et iratus dominus eius tradidit eum _ tortoribus, Tquoadusque redderet universum debitum. 25 ¥4Sic et Pater meus caelestis faciet vobis, si non remiseritis unusquisque fratri suo “de cordibus vestris. 19 2Et factum est, cum consummasset Iesus sermones istos, migra- vit a Galilaea et venit ¥in fines Iudaeae trans Iordanem. 2 Et secutae sunt eum °turbae multae et curavit eos ibi. 3 Et accesserunt ad eum pharisaei “tentantes eum et dicentes: ¢Si licet homini dimittere uxorem suam quacumque ex causa? 4 Qui respondens ait eis: Non legistis quia qui fecit hominem ab initio ’f/masculum et feminam fecit eos’ et dixit: 5’ 9Propter hoc dimittet homo patrem et matrem et adhaerebit uxori suae, et herunt duo in carne una’? §6Itaque iam non sunt duo, sed una caro. ‘Quod ergo Deus coniunxit, homo non separet: 7Dicunt illi: ‘Quid ergo Moyses !mandavit dare libellum repudii et dimittere? 8 Ait illis: Quoniam Moyses ad “duritiam cordis vestri permisit vobis dimittere uxores vestras; ab initio autem non fuit sic. %"Dico autem vobis, guia quicumque dimiserit uxorem suam, nisi ob fornicationem, et Icf. cp. 7, 14. mcp. 25, 41; Ju 7. — cf. vr. 9; Le 16, 24. —v.2 Tht 8; re 7 15. a a — cf. vr. 8. 10 Catech, R. III 2, 9. — Antt. in fss. ss. Innoc. et V. _ in ben. pueror. oAc 12, 15. — cf. Ps 33, 8; ©, 11; Heb 1, 14. ? pee 19; Ap 8, 2. — cf. Est qLe 19 {r, 14. 12-14] Le 5 15, 4-7. rrcp. 17, 24; 21, a8. scf. cp. 10, 6. t Jo 6, 39; 10, 28. — cf. 4 RIP 27. 125 16; Jo a al uly 19, “abe Le i S§ATS3 c 5 oo Lo Faaet bee in fr. 3 aD . 3 Odg. (16, 20). vvr. 21. — cf. Col 3, 13. w Tt 3, 10. — v. Lv 19, 17. xx Cor 9, 19-22; rt Pt 3, I — cf. Ez 3, 21. y Dt 19, 15; 2 Cor 13, 1. — cf. ee 35, 30; Je: 85:17; 1 Tm 9; go. 28. Pi * cf. oe an st 20, 8: gs cf. Ac 4, 3%}; 12, 5, 12; 1 Cor 6, 1, 6. acf. Rm 16, 17; 2 Th 3, 6-14; 2 Jo ro. Dp. 5, 46, 41 18] S Bone. rid. s. XIV cp. 6, can. 10. S$ Cateck: R. 17 7. — v. Cp. 16, 19. ccp. 16, 19; Jo 20, 23. dcf. 2 Cor 5, 18, 19 e cf. cp. 5, 25. fel. Phil 2r. § cD. 7,7; Mrz, 24. ([Cors5,4 CRAG HO S3 92 395 "s5,. 125 I F's cp. 28, 20; aa 26. J LOI7, 3,4.—C mI, 3 sqq. 22] * Catech. R. I 21h 41: 8, 1 Gn 4, 24. 23-35) Ev. 1 Cor 5, 9-3; scf. vr. 34. cp. 20, 2; 22, 19. — ‘i202 6, 12; Eph 4, 32; Col 3, [13; 1 Jo3, rt. y cp. 6, 14, 15; Mr 2, 56s cf. Pro 21, 13; Ecli 28, 1-5. zr Pt 1, 22. — cf. Rm 6, 17. AV eD. FE 28. 8B ei bo; -85 327, 34; 40. — cf. cp. 4, 25. 1-9] Mr 10, 1-12. c cp. 12, 15. [Ms. pro Spons. 2-6] Ev. in cm. Virg. M. et in dcp. 16, 1. — v. Jo 8, 6. € ep. bes [cp. 21, 16. f Gn 1, 27; 2, 18, 21-23. ie g Gn 2, 24; Eph ate [r9, 20. sole *'Catech. R. II 8, 10, ie Cor 6, 16. — cf. Mi 2, 6]* Conc. Tr. s. XXIV de Matt. Jo 10, (60) — a5 = EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 19, 10 — 20, 18 B) In itinere (19, 1-20, 34). Apostolis, ut ad perfectiorem vitam excitet, Insinuat virginitatis pretium, morum simplicitatem, paupertatem volun- tariam (19, 1-29) ac sedulitatem in opere Dei perficiendo (30-20, 16) ; Ot Cor. 929-8: Pcp. 13, 11. — cf. cp. 20, 23. ¢ cit Cor 9, 3h) 34. 17. 13-15] Mr 10,13-16; Le 18, 15- 13-21] Ev. in fs. s. ‘Hier. Aem. rcf. cp. 20, 31; Mr 10, 48. 14] * Catech. R. II 2, 32. SCR 184s tcf. Mr eas Mr 10, 17-31; Be 18, 18-30, — cf. 10, 25-28. u vr. 29; cp. ie RORC Byars: — cf. cp. 18 10, 37. U.cf. 2p, 23, »’ Mr 12 29. +e 155 2 $ 9,29; Z 20,11, Rm 10, 5; Gal 3, 12. 17] % Conc. Trid. s. V1 cp..7. — * Catech. R. i 2, “pe ‘IV By T8, y Ex. 20, 13-16; Dt 5, 17-20. — ViCP. 5,521,277) Rm. 13379, 2 BX: 20,27; Dt 5, 16. — v. cp. ieee R re aLv 19,1 Mm 33; 95. al 55, 14; Eph | 6, ajc 2358. e oct: Ph 3,6; cp: 8) 485.2 Cor. 2) 6:4.Ph's, 15. — v.- Gn 17, 1: dlc 12, 33. — cf. Ac 2, 45; 4, 34, 35; 1 Tm 6, 18, 19. ripe 67202 4 Tm 9, 18, 19. fcf. Ez 22] hes te aki R. Ill 10, 21. cf. e aie 2851192, 33%) 43. het T7134 Felt 3 22, 18; oi: “ei vt Tm 6, 9, Io. icf. Ps 61, t Cor 1, 26; 1 26] * cf. Coaee "Trid. s. XIII a: j Mr 10, 21; Le a 61. 1Gn 18, 1 Jr 32, Pee Ye 4: 6 Me’ 14, 36; Le.334237; Rm 4, 21. 27-29] Ev. in cm. Ab. in Ms. v. ™M CP. 4, 20, 22. [de App. etc. 28, 291Cm., Ant. etc. in quibsd: Iss. ss. Ap. et Evang. et Cm in cm. Cf. BCD: 25, $t.°><01.ep..26, -27. 28b] V. in fss. invent. et exalt. s. Crucis. (20,21; 2Tm 2, 12. oLe 22, 30% Ap 3, 21. “eet: cp. pcf.1 Cor 65:23 qci.Le 14, 26. f CD. 4205-1035 39) t46 Ors, 30. a OF — - Wdy 32 $4¢t. cp. 3, 1-16] Ev. in SS ote. ‘(- 8). a cf. cp. 21, 3 b vr. 13. a SP Th @. 12% 5,124. dcp. 18, 28; 22, 19. ecp. 9, 38. f cp. 11, 16: 23; 7 cf. 1 Cor 15, 8. vi Lvitg, 33¢°Dt 24; 15; Tb 15. i ix 8, 3.:-—=.¢f.. Cp. 24.45. 12- 5] Ant. in in eS p. Sptg. cp ig’ ,o :26;. 2% ay * bs 33. c cp. 4,213 10, 3. re 3s e cf. cp. 19, 28. 7 18; 2 3 "43,42, Catech. RB Wa i 95 ag fi, ie 8, 26; Jc 4, pd 26, 39, 42; Jo 18, Il. — cf. isi st, 17; 22. icf. Rm 8, 17; Ph 3, 10. iAc 12, 2; Ac ft, 9. Fei.ic $3 5 ESe Mm CP. 25, 34. 25-28 ep. $23 Ee Le 22, 25, 27; "Jo 13, 1 ncf i Pt’s, 3. [Lc 9, 48. O.Cp. 23; 31; EE ease apd 23, — cl C 22,27. q Mr 9, 3 Fer ee 4 [— cf. a Som 8: 2. o - 4, eS, 13> asi Ph 2, t Pe Le 22, 105-)0 8 ft “Rm me cas *Gal ee tee A 20; I a? Et:2, 347-2 Pt 2, zs 39. “cp. 26, 28; Is 53, 11,12; Heb as ay 9, a ee Rm 5. 15; Ap 5: 9. 29-34] r 10, 46-52; Le 18. 35-43. — cf. cp. 9, 27-31. CEC. 118; 22; %V.Cp. 21, 9; 22,42.— V. cp. sa, v. cp.21, 8; Is 312. Lo, 27. 19, 13; » 49. | i gp. in ben. are ry Se 89). rs -1r] Mr 11, 1-10; Le 19, 29- 38; Jo 12, 12-19 25 2 ; 26, 30; 2 Rg 15, Pe oe! 14, 4: Le 21, 37; Jo x. — cf. Ac I, 12. ia Mr 14, 13. c cf. cp. 26, v che 62, 11; 3] Gr. in fs. oe: eed T. cp. If, 29. Vd 4 Rg9Q, 13. h cf. Ap 7, 10. icp. 20, 30. — V. Cp. 9, 27. j Ps a ss. — Vv. Cp. 23, 39. oh cp. I, 22. 19; JO 4, 194 6 fi OCD. 2, 2 Mr 7, 9° 0. E245. Mr q cf. sy 14; ‘5, 7% 13 Lay a ris 56, 7. Be '25-3 73] %. etc. in fs. aunts, gcc sJr 7, 11. tcp. 11, 53.15, 3%. — cf. ; as u cf. Le 19, 39, 40. [s, 6, 8. Vv VY. 42; 12, 2, bigeaaiedd 2 Ps 833. ce cp. II, 25, Sap IO, 21. y Mr. <1, hes — cf. Le 21, 37. z Mr 11, pu 19, 29; 24, 50; Jo 11 18-22] ii II, 12-14, 20-24. a cp. 4, a ch Jo 4, 6, 7. b cf. Le 13, 6-9. ccp. 17, 19. — cf. Jo 14, oS Ac 10, 20; Rm 4, 20; Jc 1, 6 fv. cp. 26, j a EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 21, 24 — 22, 13 ’ 7 (12-17) per ficulneam maledictam ludaeorum reiectionem adumbrat (18- 22); quae quidem, si parabolis de duobus filiis, dé agricolis homicidis (23-39), et de invitatis ad nuptias, necnon expressis verbis certa ostenditur hk Jo.2, 18. — cf. Ex 2, 14; Jo Sou Ret 25, AC hy tu bch. Sp. 23}: 844 JOo¥i 25s iu 15, 48-234 JO. 3% 27% vr. 32. — cf. cp. 11, 18. m vr. 46; cp. 14, 5. mCP. 11, 9; 14, 5; Lc 1, 76. — cf. Jo 5; 35. OG; CRe: 175 25 jl Oy 22 P VI.. 33°.£D220; 4. gd Vr. 32; cp. 12, 41; Ecli 20, 4. 7-Cl. CD. Fy, 225 RMi2,235 56x, ty Pee KB SCD. .0; 9; ag, 19. — cf. cp. 19, I 90 20, 16. tcf. Le 7, 37-50; 18, 14. sal PX be. in fr. 6 p. D. 2 Qdg. 41, 46). 33-46] Mr 12, 1-12; Le 20, Brge. — v. Is 5, I-7. Cn 8) 81542. ycp. 25, 14, 15. — cf. Mr 33, 34- S.C. Ch. §5:12).23,; 6:0 24, «34, B7 -— Vs AG. 7, $4: o, 37; Col. FRE 2x. ac. Co; 24, 50° svr. 43; Ac 13, 46; 18, 6; 28, . 28. — cf. cp. 8, Ft, ,12. ty 16. Ps xt7; 227-23" Ac 4:41: Rth 90, 332" Ett 22y f. Is 28, 16. : mcp. 8, II, 12. 246: Rar f2, Yeo Fs: "CTC. 2°90" 1S 4 e. ols 8, 14, 15; Rmg, 32, 33; + Peis 8: 2 Dn 2, 34, 35,44,45; Am 9, 8. q Mr 11, 18; 7, 25, 44. — cf. cp. 26, 4. r cf. vr. 26; & 14, 5. 1-14] Ev. in D. 19. p. Put. (4, TT; 32). wef... cp. 49, 2ar 2,18] * cf. Catech. R. II 8, 5. 2-18] Le 14, 16-24. hy 26, 10. — cf. Jo 3, 29; p 19, 7; c Est 6, 14; Pro 9, 3, 5. — cf. cp. 23, 34. dcf. cp. 21, 26. ecf. Ap 19, 17. fcf. Le'x1, 38; Jo or, £2, 28. cf, Pro 9, 2% cf. Heb 2, 3. écf. cp. 21, 35; 23, 34, 37; Le a. Lep. ro, 11; Ac 13, 46; Ap 3, 4. — cf. 20, 35. pg 21, 21; Ab 14. n cf, cp. 13, 473 25, 2. o cf. Eph 4, 243 Col 3, 9, 10. -— v. Ap 19, 8; 22, 14. Fri? ef: Catech. R — cf. Le 14, | principes sacerdotum et seniores populi dicentes: “In qua potestate haec facis? et quis tibi dedit hanc potestatem? 24 Respondens lesus dixit eis: Interrogabo vos et ego unum sermonem, quem si dixe- ritis mihi, et ego vobis dicam in qua potestate haec facio. 25 Ba- ptismus Ioannis ‘unde erat? e jcaelo, an ex hominibus? At illi cogi- tabant inter se dicentes: 26 Si dixerimus: E caelo, dicet nobis: Quare ergo ‘non credidistis illi? Si autem dixerimus: Ex hominibus, ™ti- memus turbam; omnes enim habebant Ioannem sicut “prophetam. 27 Et respondentes Iesu dixerunt: Nescimus. Ait illis et ipse: Nec ego dico vobis in qua potestate haec facio. 28 °Quid autem vobis videtur? Homo quidam habebat duos filios et accedens ad primum dixit: Fili, vade hodie, operare in ?vinea mea. 29 Iile autem respon- dens ait: Nolo. Postea autem ¢paenitentia motus abiit. 30 Accedens autem ad alterum dixit similiter. At ille respondens ait: Eo, do- mine, et non ivit. 31 Quis ex duobus fecit voluntatem patris? "Di- cunt ei: Primus. Dicit illis Iesus: Amen dico vobis, *quia publicani et ‘meretrices praecedent vos in “regnum Dei; 32 venit enim ad vos Ioannes Yin via iustitiae, et non credidistis ei; publicani autem et meretrices crediderunt ei; vos autem videntes nec paenitentiam habuistis postea ut crederetis ei. 33 Aliam parabolam audite: Homo erat paterfamilias, qui plan- tavit vineam et saepem circumdedit ei et fodit in ea torcular et aedificavit turrim et “locavit eam agricolis et Yperegre profectus est. 34Cum autem tempus fructuum appropinquasset, misit servos suos ad agricolas, ut acciperent fructus eius. 35 Et agricolae, “apprehensis servis eius, alium ceciderunt, alium occiderunt, alium vero “lapida- verunt. 36 %[terum misit alios servos plures prioribus, et fecerunt illis similiter. 37 ¢Novissime autem misit ad eos filium suum dicens: Verebuntur fillum meum. 38 Agricolae autem videntes filium dixerunt intra se: Hic est 2heres; venite, “occidamus eum et habebimus he- reditatem eius. 39 Et apprehensum eum /eiecerunt extra vineam et occiderunt. 4®9Cum ergo venerit dominus vineae, quid faciet agri- colis illis? 41 Aiunt illi: "Malos male perdet et vineam suam ‘lo- cabit aliis agricolis, qui reddant ei fructum temporibus suis. 42 Dicit illis Iesus: JNunquam legistis in Scripturis: ‘Lapidem quem reprobaverunt aedificantes, hic factus est in caput anguli: a Domino factum est istud, et est mirabile in oculis nostris?’ 43Ideo dico vobis, quia ™auferetur a vobis regnum Dei et dabitur genti “facienti fructus eius. 44 Et °qui ceciderit super lapidem istum confringetur, super quem vero ceciderit, conteret eum. _ 45 Et, cum audissent principes sacerdotum et pharisaei parabolas eius, cognoverunt quod de ipsis diceret. 46 Et @quaerentes eum te- nere "timuerunt turbas, quoniam sicut prophetam eum habebant. 2 ? Et respondens Iesus dixit %iterum in parabolis eis dicens: 2Simile factum est regnum caelorum homini regi, qui fecit bnuptias filio suo 3 et °misit servos suos vocare invitatos ad nuptias, et nolebant venire. 44Iterum misit alios servos dicens: Dicite invitatis: Ecce /prandium meum paravi, 9tauri mei et altilia occisa sunt, et omnia parata: venite ad nuptias. 5 Illi autem “neglexerunt et abie- runt alius in villam suam, alius vero ad negotiationem suam; & re- liqui vero tenuerunt servos eius et ‘contumeliis adfectos occiderunt. 7 Rex autem, cum audisset, iratus est et, mussis exercitibus suis, jperdidit homicidas illos et ‘civitatem ilorum succendit. 8 Tune ait servis suis: Nuptiae quidem paratae sunt, sed qui invitati erant non fuerunt ‘digni. 9%Ite ergo ad ™exitus viarum, et quoscumque inveneritis vocate ad nuptias. 1° Et egressi servi eius in vias, ™“con- ‘gregaverunt omnes quos invenerunt, malos et bonos; et %impletae sunt nuptiae discumbentium. 11 Intravit autem -rex, ut videret di- scumbentes, et vidit ibi hominem non vestitum veste nuptiali 12 et 0 RR ——————_yyy ee Payer tes By 4, 55+ 5?7- | ait illi: PAmice, quomodo hbuc intrasti non habens vestem nuptialem? TOD. 8& 85. At ille obmutuit. 13 Tunc dixit rex Yministris: Ligatis manibus et =— 948 — \ (49-22, 14), meritam esse apparet sive ex malignitate qua. Drum captio- sis quaestionibus de censu (15-22), de resurrectione (23-33), de praece- ptis legis adoriuntur (34-40); sive ex septemplici vae quo iam ad silentium EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 22, 14 — 23, 13 pedibus eius, *mittite eum in tenebras exteriores; ibi erit fletus et stridor dentium. 14 Muiti enim sunt vocati, pauci vero electi. 15 Tunc abeuntes pharisaei consilium inierunt ‘ut caperent eum in sermone. 16 Et mittunt ei “discipulos suos cum “Herodianis di- centes: “Magister, scimus quia verax es et vviam Dei in veritate doces, et *non est tibi cura de aliquo; non enim respicis perscnam hominum. 17 Dic ergo nobis: quid tibi videtur? Licet ¢censum dare bCaesari, an non? Cognita autem lesus nequitia eorum, ait: Quid me ¢tentatis, hypocritae? 19 Ostendite mihi nomisma census. At illi obtulerunt ei ¢denarium. 2 Et ait illis lesus: Cuius est imago haec et superscriptio? 21 Dicunt ei: Caesaris. Tunc ait illis: eReddite ergo quae sunt Caesaris Caesari et quae sunt Dei Deo. mirati sunt et, relicto eo, abierunt. 23In illo die accesserunt ad eum 4Ysadducaei, *qui dicunt non esse resurrectionem, et interrogaverunt eum 24 dicentes: Magister, Moyses_ dixit : ?4Si quis mortuus fuerit non habens fillum, ut ducat frater eius uxorem illius et suscitet semen fratri suo’. 25 Krant autem apud nos septem fratres, et primus, uxore ducta, defunctus est et non habens semen reliquit uxorem suam fratri suo. 26 Similiter se- cundus, et tertius, usque ad septimum. 27 Novissime autem omnium et mulier defuncta est. 28 In resurrectione ergo cuius erit de septem uxor? omnes enim habuerunt eam. 29 Respondens autem Iesus ait illis: JErratis nescientes Scripturas neque /virtutem Dei. 39In resur- rectione enim neque ”nubent neque nubentur, sed erunt sicut angeli Dei in caelo. 31 De resurrectione autem mortuorum “non legistis quod dictum est a Deo dicente vobis: 32’ °Ego sum Deus Abraham et Deus Isaac et Deus Iacob?’ Non est Deus mortuorum, sed viventium. 383 Et audientes turbae mirabantur in doctrina eius. 34 Pharisaei autem audientes quod silentium imposuisset saddu- caeis convenerunt in unum, 35 et interrogavit eum unus ex eis Plegis doctor tentans eum: 36 Magister, quod est mandatum magnum in lege? 37 Ait illi Iesus: ’ @Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo et in tota anima tua et in tota mente tua’. 38 Hoc est maximum et primum mandatum. 397Secundum autem simile est huic: ’ 8Diliges proximum tuum sicut teipsum ’, 49/In his duobus mandatis universa “lex pendet et prophetae. 41 Congregatis autem pharisaeis, interrogavit eos Iesus 42 dicens: uid vobis videtur de YChristo? cuius filius est? Dicunt ei: “David. ie illis: Quomodo ergo David Yin Spiritu vocat eum Dominum cens: 44’ -46] Sy, in D. 17°. Pnt. pPcf.Lc7,30. (36, 37, 42-44). q Dt 6, 5. 39] * cf. Catech. R. III 5, 1, 5. ’ ci. a Jo 4,731 sLv 19, 18. — v. cp. 19, 19. tcf. Rm 13, 8, 10. “cD. 7, 12. — cf. Gal 5, 14. 41-45] Mr 12, 35-37; Le 24, VV. cp. I, I, I [41-44. x Cp. ’ 273 20, "30; 21, 9. — cf. Jo 7, 42. [23,2 y Ap I, 10; ee hse z Ps 109, 1, 2. — v. Ac 2,°33- 35; Heb 1, 13. é Stee. 34! 5 cf. Le 14, 6. c Mr 12, 34; ree 1-12]Ev. in fr. 3 pb. D. 2 Qdg. (8-10). 22% OX gems 38, 39; Le 20, 45, 46. — cf. Lc Il, 38- “54. 2 3] #Cateck. R. 110 5, 14. a cf. 2 Es 8, 4; Jo 9, 28, 29. b Dt 17, 10, 113 2, 7,8. — cf. 1 Es 7, 10, 25. ¢ cf.cp. 16, 12. d cf. cp. 5, 20. ecf. Rm 2, 17-23. fLc 11, 46. — cf. cp. 11, 28- 30; Ac 15, 10. § oD. 6, 1, 2, 16. AP ah ads, 44. Ex 13, 9; Dt 6, 8; 11, 18. #Nm 15, 38, 39; Dt e? 12.— cf. cp. 9, 20; 14, 3 jLe 14, 7, 8. — ef. Fo 5, 44. [Le tigks. m cf. Jor, 38 n Jc 3,1 8,9] Catech. RIV 14. — ojJo13, 13. 7; 4. 0 Jo 13, 32; Jo 21, 23. —v. Phl qcf. 1 Cor’r, 42} 3) 4. [16. rcp. 6, 9; MI 1, — ci. Mr I2, 29. — v. cp. 6, 11. $V. cp. 1, 16. (48; 22, 26. we 20, 26, 27. — cf. Le 9, c 14, 11; 18, 14. — ci. ep. 8, 4; Jb 22, 29; be 29, bi Ez 21, 26; Jc 4, 6.-10;3 v Lec 11, 52. [s, 5, 6 wef. cp. 16, 79. xcf. cp. 5, 20; 21%, 3%. — 949 — EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 23, 7, a 24, 9 redacti a Dito increpantur (23, 1-36), sive ex communi sorte quam ha- bituri sunt cum Jerusalem (37-39). Itaque ab eis secedens atque ad suos conversus, (24, 1-3) de excidio urbis alloquitur, et plurima de eo y cf. Le 11, 39; 16, 14; 20, 47. z ci. Sap 6, 7. a Ac 2,11; 6,5. b cf. cp. 13, 38; Jo 8. 44; 17, 2° Ac 43,,30>: 2 2 2 C VY. 24; cp. 15, 14. — cf. Is 56, 10; Jo 9, 39- 41; Rm 2, 19;2 Pt'1, 9; Ap 3, 17. d cP. 33-35. é€ Ci. LX 30, 29. fep. 5, 23; 8, 4. g Ex 29, 37. hk 3 Rg 8, 13; 2 Par 6,2; Ps25, J [8; 131, 13 etc. PCE Cp, 52%; 25°. icf. Ps 2, 4. — v. Ap 4, 2. m Le 11, 42. n Dt 14, 22. — cf. Lv 27, 30: Nm 18, 22: Le 28; 93 ocf. Mr r2, 31. p Mic 6, 8; Zc 7, 9. —'cf. Ps qd Cp. 9, 13. (32,5; Jr s;t. Pi. Re 1s; 23. scf. cp. 19, 24. — v. Dt 14, 7. 25-28] cf. cp. 15, 11-20. t Le 11, 39, 40. — cf. Tt 1, 15. uMr7,4. wvLe16,14; 20,47. x Le tr) 44: ¥y cf;-AC'.23) 3% ZEph 5, 3, 4. — cf. Nm ro, a Le 12,1. [16; 4 Rg 23, 16. bLce11,47,48. cAc7,51, 52. d Gn 15, 16; 1 Th 2, 26. — cf. Dn 8, 23, Am 1, 3 sqq. éecp. 3, 7; 12, 34. fvr. 15. — v. Mt ‘; 39. 34-39] Ev. in fss. s. Steph. prim. 34-36] Le 11, 49-51. £52. 10, 16. hv. Ac 13, 1; 1 Cor 12, 28. icp. 13, $2. 1 Gly Cp. 22,35 ° 2a: lcf. cp. 10, 17; Mr 13, 9; Ac 22, 19; 26, 11. — cf. Lc 12, m cf{.cp. 10,23; 1Th2,15. (rr. n cf. cp. 27, 25- 12. o Gn 4, 4, 8; Heb rr, 4; 1 Jo3, p Zc, 1. — cf. 2 Par 24, 21. qcf. Jl.2, 27. r cf. cp. 10, 23; 16, 28; 24, 44. Cc 37-39] Le 13, 34-35. — cf. 19, 41-44. Scp. 21, 35. — cf. cp. 22, 6. tcf.Ac 7,59. «cf. cp. 26, 35. v cf. Pro r, 24. x Le 23, 28. * che Dt 334," x7, “RE, 12: ¥ Jo 5, 40. 23 Rego, 7, 8. — cf. Is 64, rr; JT 7, 34; 22, 'S- a Ps 117, 26. — v. cp. 21, 9. 1-51] Mr.13, 1-37; Le 21, 5-36. — cf. Le 17, 22-37. | acf. cp. 21, 23. 4 Le.ro, 44. CV. cp. 21, I. d cf. Mr 4. 34. 3-8] Ev. in cm. Mm. 3-13] Ev. in Ms. vot. proT. belli. ect. Ac i, 6, 7. fvr. 27, 37. — v. 1 Th 2, 19. cp. 13, 39. Vr 39, 8; Eph j; 6;: Coli 2,78; re 8.79318 - Ges. 7 ivr. II, 24; Jr 14, 14; 1 Jo 2, _ 18. — ct. te fe 36, 37. jvr. 24. — cf. Jo 5, 43. 12 Th 2, 2. m Dn 2, 28; Api, 1. [Ap 6, nIs 19, 2.— cf. 2 Par 15, 6.— cf. o Ac 11, 28; Ap 6, 8,-12. p Ap 6, 12. qcf. Ac 2, 24; Rm 8, 22. f. CD. 10,27, 41/24. s Ap 2,10. tcp. 23, 34; Jo 16, 2. | super illud sunt; 14 vVae vobis, scribae et pharisaei hypocritae, quia comeditis domos viduarum orationes longas orantes! *propter hoc amplius accipietis iudicium. = 15 Vae vobis, scribae et pharisaei hypocritae, quia circuitis mare et aridam ut faciatis unum “proselytum et, cum fuerit factus, facitis eum °filium gehennae duplo quam vos! 16 Vae vobis, “duces caeci, qui dicitis: 4?Quicumque iuraverit per templum, nihil est; qui autem iuraverit in auro templi debet! 17 Stulti et caeci; quid enim maius est, aurum, an templum quod sanctificat aurum? 18 Et quicumque iuraverit in altari, nihil est; quicumque autem iuraverit in ‘dono, quod est super illud, debet. 19 Caeci; quid enim maius est, donum, an altare %quod sanctificat donum? 29 Qui onge iurat in altari iurat in eo et in omnibus quae let quicumque iuraverit in templo iurat in illo et in eo “qui habitat in ipso; 22 et ‘qui iurat in jcaelo iurat in throno Dei et in eo ‘qui sedet super eum. 23™Vae vobis, scribae et pharisaei hypocritae, qui “decimatis mentham et anethum et cyminum et reliquistis quae °graviora sunt legis, Piudicium et @misericordiam et *fidem! Haec oportuit facere et ila non omittere. 24 Duces caeci excolantes culicem, *camelum autem glutientes ! 25 Vae vobis, scribae et pharisaei hypocritae, quia ‘mundatis quod deforis est “calicis et paropsidis, intus autem pleni estis Yrapina et immunditia! 26 Pharisaee caece, munda prius quod intus est calicis et paropsidis, ut fiat id quod deforis est mundum. 27@Vae vobis, scribae et pharisaei hypocritae, quia similes estis Ysepulcris dealbatis, quae a foris parent hominibus speciosa, intus vero plena sunt ossibus mortuorum et “omni spurcitia! 28 Sic et vos, a foris quidem paretis hominibus iusti, intus autem pleni estis - “hypocrisi et iniquitate. 29 bVae vobis, scribae et pharisaei hypocritae, qui aedificatis se- pulcra prophetarum et ornatis monumenta iustorum 3% et dicitis: Si fuissemus in diebus patrum nostrum, non essemus socii eorum in sanguine prophetarum! 31Itaque testimonio estis vobismetipsis, quia °filii estis eorum qui prophetas occiderunt. 32 Et 4vos implete mensuram patrum vestrorum. 33 ¢Serpentes, genimina viperarum, quomodo fugietis a iudicio ‘gehennae? 34Ideo ecce %Yego mitto ad vos “prophetas et sapientes et ‘scribas, et ‘ex illis occidetis et cru- cifigetis et ‘ex eis flagellabitis in synagogis vestris et "persequemini de civitate in civitatem, 35 ut “veniat super vos omnis sanguis iustus qui effusus est super terram a sanguine Abel iusti usque ad san- guinem ?Zachariae filii Barachiae, quem occidistis Yinter templum et altare. 36 Amen, dico vobis, "venient haec omnia super generationem istam. 37 Jerusalem, JIerusalem, ‘quae occidis prophetas et “lapidas eos qui ad te missi sunt, “quoties volui congregare Yfilios tuos, quem- admodum “gallina congregat pullos suos sub alas, et Ynoluisti! 38 Ecce “relinquetur vobis domus vestra deserta. 39 Dico enim vobis: Non me videbitis amodo, donec dicatis: ’*Benedictus qui venit in nomine Domini’. 1 2 4 Et “egressus Iesus de templo ibat. Et accesserunt discipuli eius, ut ostenderent ei aedificationes templi. 2Ipse autem respon- dens dixit illis: Videtis haec omnia? Amen, dico vobis, “non relin- auetur hic lapis super lapidem, qui non destruatur. 3Sedente autem eo super “montem Oliveti, accesserunt ad eum discipuli ¢secreto dicen- tes: Dic nobis quando haec erunt? et quod signum /adventus tui et Iconsummationis saeculi? 4 Et respondens Iesus dixit eis: "Videte ne quis vos seducat: 5 ‘multi enim venient in nomine meo dicentes: Ego sum Christus, et jmultos seducent. 6 Audituri enim estis proelia et opi- niones proeliorum. Videte ‘ne turbemini; ™oportet enim haec fieri, nondum est finis. 7’"Consurget enim gens in gentem et regnum in regnum’, et erunt pestilentiae et °fames et ?terraemotus per loca. 8 Haec autem omnia initia sunt %dolorum. %*Tunc tradent vos in stribulationem et ‘occident vos, et eritis odio omnibus gentibus pro- >» (4-21), deque altero suo adventu, monita tradit et signa praecurrentia describit, (22-35). At quia tempus hoc ab omnibus ignoratur, ne eos ino- pinantes deprehendat, vigilantiam inculcat (36-51), propositis parabolis EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 24, 10 — 25, 3 pter nomen meum. 1° Et tunc “scandalizabuntur multi et invicem tradent et odio habebunt invicem. 11 Et multi Ypseudoprophetae sur- gent et seducent multos; 12 et, “quoniam abundavit iniquitas, refri- gescet Ycaritas multorum. 13 Qui autem perseveravit usque in finem, hic salvus erit. 14 Et *praedicabitur hoc evangelium regni in universo orbe, in testimonium "omnibus gentibus, et “tunc veniet consummatio. 15 Cum ergo videritis ’abominationem desolationis’, quae dicta est a 4Daniele propheta, stantem in loco sancto (€qui legit intelligat), 16tunc qui in ludaea sunt fugiant ad montes, 17 et ‘qui in 9tecto non descendat tollere aliquid de domo sua, 18 et qui in agro non revertatur tollere tunicam suam. 19’Vae autem praegnantibus et nutrientibus in illis diebus! 2 Orate autem ut non fiat fuga vestra in hieme vel sabbato. 21 Erit enim tunc ‘tribulatio magna, ’ Jqualis non fuit ab initio mundi usque modo’ neque fiet. 22 Et, nisi bre- viati fuissent dies illi, non fieret salva omnis caro; sed propter felectos breviabuntur dies illi. 23 Tunc, si quis vobis dixerit: ™Ecce hic est Christus aut illic, nolite credere. 24 Surgent enim ™pseudo- christi et °pseudoprophetae et ?dabunt signa magna et prodigia, ita ut in errorem inducantur, si fieri posset, etiam electi. 25 Ecce Qprae- dixi vobis. 26 Si ergo dixerint vobis: Ecce ‘in deserto est, nolite exire; Ecce in penetralibus, nolite credere; 27 Ssicut enim fulgur exit ab oriente et paret usque in occidentem, ita erit et ‘adventus Filii ho- minis. 28 “Ubicumque fuerit corpus, illic congregabuntur et aquilae. 29 Statim autem post tribulationem dierum illorum ’ sol obscu- rabitur, et luna non dabit lumen suum’, et “stellae cadent de caelo, et virtutes caelorum commovebuntur, 3% et tunc parebit Ysignum Filii hominis in caelo, et tunc ’“plangent omnes tribus terrae’ et vi- debunt ®Filium hominis venientem in nubibus caeli cum virtute multa et maiestate. 31 Et Omittet angelos suos cum “tuba et voce magna, et “congregabunt electos eius “a quattuor ventis, ‘a summis caelorum usque ad terminos eorum. 32Ab arbore autem fici discite parabolam: cum iam ramus eius tener fuerit et folia nata, scitis quia prope est aestas; 33 ita et vos, cum vi- deritis haec omnia, scitote quia prope est Yin ianuis. 34 Amen dico vo- bis, quia non praeteribit generatio haec, donec omnia haec fiant. 35:Cae- lum et terra transibunt, /verba autem mea non praeteribunt. 36De die autem illa et hora ‘nemo scit, neque angeli caelorum, nisi solus Pater. 37 "Sicut autem in diebus Noé, ita erit et adventus Filii hominis. 38Si- cut enim erant in diebus ante diluvium comedentes et bibentes, °nu- bentes et nuptui tradentes, ?usque ad eum diem quo intravit Noé in arcam, 39 et non cognoverunt, donec venit diluvium et @%tulit omnes; ita erit et adventus Filii hominis. 49 Tunc ‘duo erunt in agro; unus adsumetur et unus relinquetur; 41 duae molentes *in mola; una adsu- metur et una relinquetur. 42 ‘Vigilate ergo, quia nescitis qua hora “Dominus vester venturus sit; 43 illud autem scitote quoniam, si sciret paterfamilias qua hora “fur venturus esset, vigilaret utique et non sineret “perfodi domum suam. 44 Ideo et vos Yestote parati, quia, qua nescitis hora, Filius hominis venturus est. 45Quis, putas, est “fidelis ser- vus et “prudens, “quem constituit dominus suus super familiam suam, ut det illis clbum in tempore? 46°Beatus ille servus, quem, cum venerit, dominus eius invenerit sic facientem; 47 amen dico vobis, quoniam dsuper omnia bona sua constituet eum. 48Si autem dixerit malus servus ille in corde suo: “Moram facit dominus meus venire; 49 et coeperit percutere conservos suos, manducet autem et bibat cum febriosis: 5% 9yveniet dominus servi illius “in die qua non sperat et hora qua ignorat, 51 et dividet eum partemque eius ponet cum hy- pocritis: ‘illic erit fletus et stridor dentium. 2 5 Tunc simile erit regnum caelorum @decem virginibus, quae %ac- cipientes lampades suas exierunt obviam ¢sponso et sponsae. 2 Quinque autem ex eis erant fatuae et quinque @prudentes; 3 sed quinque fatuae, acceptis lampadibus, non sumpserunt oleum secum; ee ui iaritaenise asicocataasS saT Eh te om or cee aci Le 19, 13. BALL .42.235;.:36. ccp.9, 15; Jo3, 29; Ap 19, 7: 21, 2, 9. g cf. cp. 1-2]*C “uv. Cp. II, 6. Vicpi 9,35; 2 Pt 2.°%3. 3-Jo- 47:2. x 2.Thi 2,116; 2 Tm*3, 1-5: y cf. ap Age Sg eee 13] * Catech. R. 1 8,7. — * v. ZV. Cp. 10, 22. [cp. 10, 22, acf. Rm 10, 18; Col 1, 6, 23. bcp. oh bite Mr 1b 15. ) CCE NEOs) 15, 34-35). 15-35) Ev. in D. 24 >. Pat. @ Dn: 9,.27; 31,°38; 12, 113 — cf. 1 Mc 1, 57; 6, 7. ecf. Dn 9g, 22, 23, 25; Apt, 3. SAR 17): 330 cp. 10, 27. — v. Le 5, 19. Le 23) 29. 20] * Catech. R. IV 13, 9. tvr. 29; Dn 12, 1; Jl 2, 2. — j Ap 16, 18. icf. Ap 7, 14. ivr. 24, 31; Is 65, 8, 9; Lc 18, t: — cf. cp. 22, 14. m Le 17, 23. — cf. vr. 5, 26. ncf. x Jo 2, 18. Ovr. II. — V. Cp. 7, I5. pb Dt 13, 1-3; 2 Th 2, 9-11; Ap 13, 13, 14; 10, 14; I9, 20. — cf. cp. 7, 22; Ac 8, g: qJo 13, 19; 14, 29. — cf. 2 rick, Ac-213°38 Pt 35-27 EVENT 2.3 ap. 1,8; vIs 13, 10; 24, 23; 34, 4; Ez 325: 43. J4-24:10, 33; Be 253:AC 2, 20.—c m 5, 20; 8,9; Sph) z,.-1§; Ap 6, 12% .8, 12: x Ap 6, 13. — cf. Is 14, 12; Wie VEL 3 34, 4. z Ap 1, 7. — cf. Zc 12, 10-12. acp. 26, 64. — cf. cp. 25. 31. 5 cp. 33, 47. ey c1 Cor 15, 52; 1 Th 4, 16; Ap d Is 27> 13. — cf. cp. 23, 37; 2 Th’ 2321 : éDn:7,.2; Ze 2;:6: Ap 7, -%. f Dt 4, 32. — cf. Dt 30, 4. g Jc 5, 9; Ap 3, 20. Acp. 10, 23; 16, 28; 23. 36. +,.Ps:y0r, 27; 35 §1,-6: 2. Et 3,20. — cf. cp. 5, 18; Heb 12, 27. {2s FY 2; 118, 89; Is 40, 8. mCI..2C tA, 7,-AC kT, .7: nLc 17, 26, 27. — v. Gn 6, OCP. 22, 30 (11-13. bp Gn 7, 7-16. q2Pt3,6 iLO -L7, 36; 39. SEX 11, 53..18-47.2 ticp. 25; 832-20; 2.25. L012, 57; AC 20;°31* 1. Cor..16jo13; 1 , UG, 1 Ptes, 85 7Acz16; 42] v. Le 12, 35, 36. [15 etc. 13, *s 43-51] cf. Le 12, 39-46. v- cht Th §, 2; 2. Pt.3, 10; Ap SCD. 6.10. 3, 3- y cf. cp. 25, 10. [Heb 3, 5. S:Cp: 28 21,:2333Cor 4, 2; @Cp.272.24; 10, 165 25, 2; Le tou) i Cor’ .0,: 15. Bcis- cp. 20, 8;-Lc.8, 3. c Jo 12, 17; Ap 16, iy 46,47 Cm. in cm. é fss. s. Callisti et s. C “cp. 25,. 21, 23. m. 27,940; 25. 10. hcp. 25, 13. atech.R. 1 10, 8.—* cf. II 8, 15. dcf.cp. 7. 24. — V. Cp. 24, 45. — 9gs1.— EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 25, 4-44 ¢ decem virginum (25, 1-13) et domini a servis suis talentorum ratio- nem exigentis (14-30) atque extremo iudicio, in quo quisque secundum opera sua accipiet, descripto (34-46). 4,6] R., V., Cm. etc. in cm. et in fss. ee: or écp. 24, 48. — cf. vr. 19. ch. Mr 13735, c ret. Le rates: hcf. cp. 13, 44. 10-12] cf. Le 13, 25-27. iCD. 24, 44. jcp. 22, 2. — v. Ap. 19g, 7. tr) cf. Catech. R. lv i =F eat Cpe Ye2e) 33: MCD. 16;°33°> Le 1, 25- — cf. NV. CD. 24, 42. 2 Tm 2, 19. Ocp. 24, 36, 50. pees ef. Lc 19, 12-27. 14-23) Ev. in cm. Cf. P. p cf. Mr 13,34. gcd. 21, 33. rcp. 18, 24. scf. Rm 12, 6. tcf. cp. 19, 44. © uwcf. cp. .21, 40; 24, 50. v'ep. 28: 23; m 14, 12. — cf." Lemt6; 2. 20, 21] Antt., R. et Cm. in cm. Cf. et fss: Mm. P. XVI. 23; CD. 24, 45-47. y Le 16, 10; 1 Cor 4, 2. — ef. S Cp. 24, 47: [1 Tm 3, 12. acf. Jo 15, 11. 27]..Caterh. R. 123,43: bcf. 1 Rg 25, 3. COREL. 2 RBs 2 kd: dcf. cp. 20, 14. {rr. ée cp. 18, 32; Pro 20, 4; Rm 12, fcf. Le 12, 48. — v. ep. 13, 12. ert Leer7 10 i'CD. (8, 1123; S42; 23. $CD..+46/51273 Za, (90; 26;C64: "CD. 13, 49. — ch, Ez 34, 17. 34) * Cat fir 8, 16; IV rr, 10, 19. — v. vr. 40; Sap ro, 12. — Int. (Ps 95) in fr. 4 2. Psch. et in fs. triumphi s. Crucis. ovr. 40; Le 19, 38; Ap 17, 14, 19, 16. — cf. Is 6, 5. : - Ps 4: 10; q Is 65, 23; Ep “cp. 13, 35 : vIs 58, 7; Ez 18, 7, 16. — cf. wef. cp. 10, 42) [Jc 2,15, 16. x Jb 31, 32; Rm 12, 13; Heb 3, 2) -~.el. 2 Tim 3 rs §, 10; 1 Pt 4, ?: y cf. Ecli 7, 39; Le ro, 33, 34. SIC 1,27 a2 Tm 1, 16. — cf. Heb ro, b cf. p> 6; 3. [34; 13, 3. 40| Cm. ut s. ur. 31-46 et in fss. quornd. Mm. — * Catech. eee & es CV. Cp. 10, 40, 42; 18, ro. dcp. 28, 10; Jo 20, 17; Rm 8, 29; Heb 2, 11. — cf. cp. 12, ecf. Pro 19, 17. [50. £C0e 2. 237° Ps 8 ot g ct. Heb 6, 9. A cp. 13, 40, 42. — V. cp. 18, 8. op 4, 5,8; 13, 39; 2 Pt 2,4; u 6; Ap 22, hi 20, 10. 2, 43. 46) * cf. atech. R. IIT cf. 22, 7. 8, 16. 4prudentes vero acceperunt oleum in vasis suis cum lampadibus. - > ¢(Moram autem faciente sponso, dormitaverunt omnes et dormierunt. 6 /Media autem nocte clamor factus est: Ecce sponsus venit, exite ob- viam ei. 7 Tunc surrexerunt omnes virgines illae et J9ornaverunt lampa- des suas. 8 Fatuae autem sapientibus dixerunt: Date nobis de oleo vestro, quia lampades nostrae exstinguuntur. 9 Responderunt pruden- tes dicentes: Ne forte non sufficiat nobis et vobis, ite potius ad venden- tes et “emite vobis. 19 Dum autem irent emere, venit sponsus, et quae iparatae erant intraverunt cum eo ad Jnuptias, et clausa est ianua. 11 Novissime vero veniunt et reliquae virgines dicentes: ‘Domine, Domine, aperi nobis. 12 At ille respondens ait: Amen, dico vobis, “nescio vos. 13 "Vigilate itaque, quia °nescitis diem neque horam. 14 pSicut enim homo %peregre proficiscens vocavit servos suos et ‘tradidit illis bona sua. 15 Et uni dedit quinque ‘talenta, alii autem duo, alii vero unum, unicuique secundum propriam virtutem et profectus est statim. 16 Abiit autem qui quinque talenta acceperat et operatus est in eis et lucratus est alia quinque; 17 similiter et qui duo acceperat lucratus est alia duo; 418 qui autem unum acce- perat abiens ‘fodit in terram et abscondit pecuniam domini sui. 19 Post multum vero temporis “venit dominus servorum illorum et Yposuit rationem cum eis. 29 Et accedens qui quinque talenta acce- perat obtulit alia quinque talenta dicens: Domine, quinque talenta tradidisti mihi, ecce alia quinque superlucratus sum. 2! Ait illi do- minus eius: Euge, serve bone et “fidelis, quia Ysuper pauca fuisti fidelis, “super multa te constituam: “intra in gaudium domini tui. 22 Accessit autem et qui duo talenta acceperat et ait: Domine, duo talenta tradidisti mihi, ecce alia duo lucratus sum. 23 Ait illi do- minus eius: Euge, serve bone et fidelis, quia super pauca fuisti fi- delis, super multa te constituam; intra in gaudium domini tui. 24 Accedens autem et qui unum talentum acceperat ait: Domine, scio quia homo ¢durus es: metis ubi non seminasti et congregas ubi non sparsisti; 25 et timens abii et abscondi talentum tuum in terra: ecce habes %quod tuum est. 26 Respondens autem dominus eius dixit ei: “Serve male et piger, sciebas quia meto ubi non se- mino et congrego ubi non sparsi; 27 oportuit ergo te committere pecuniam meam nummulariis, et veniens ego recepissem utique quod meum est cum usura. 28 Tollite itaque ab eo talentum et date ei qui habet decem talenta; 29 fomni enim habenti dabitur, et abun- dabit; ei autem qui non habet, et quod videtur habere auferetur ab eo. 30Et Yinutilem servum “eicite in tenebras exteriores: illic erit fletus et stridor dentium. 317Cum autem venerit Filius hominis in maiestate sua, et omnes angeli cum eo, /tunc sedebit super sedem maiestatis suae, 32 et lcongregabuntur ante eum omnes gentes, et ™separabit eos ab in- vicem, sicut pastor segregat ™“oves ab haedis, 33 et statuet oves quidem a dextris suis, haedos autem a sinistris. 34 Tune dicet °rex his ?qui a dextris eius erunt: Venite, %benedicti Patris mei, “possi- dete ‘paratum vobis tregnum a “constitutione mundi. 35 °Esurivi enim, et “dedistis mihi manducare; sitivi, et dedistis mihi bibere; Zhospes eram, et collegistis me; 36nudus, et cooperuistis me; Yinfirmus, et “visitastis me; im carcere eram, et venistis ad me. 37 Tunc respondebunt ei iusti dicentes: Domine, quando te vidimus esurientem et pavimus te, sitientem et dedimus tibi potum? 38 quando autem te vidimus hospitem et collegimus te, aut nudum et coope- ruimus te? 39 aut quando te vidimus infirmum aut in carcere et ve- nimus ad te? 40Et respondens rex. dicet illis: Amen, dico vobis, quandiu ¢fecistis uni ex his %fratribus meis minimis, ¢mihi fecistis. 41 Tunc dicet et his qui a sinistris erunt: /Discedite a me, %male- dicti, “in ignem aeternum, qui paratus est ‘diabolo et angelis eius. 42 jEsurivi enim, et non dedistis mihi manducare; sitivi, et non distis mihi potum 43 hospes eram, et non collegistis me; nudus, et non cooperuistis me; infirmus et in carcere, et non visitastis me. 44Tunc respondebunt ei et ipsi dicentes: Domine, quando te vidi- mus esurientem aut sitientem aut hospitem aut nudum aut infirmum — 957 = oo ee 2. De passione, morte et resurrectione DNC. (26, 1-28, 20). Mystica unctionea Maria in victimam consecratus (26,1-16), pascha manducat, instituit Eucharistiam et imminenti sua morte adnuntiata (17-29), in montem Olivarum egreditur EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 25, 45 — 26, 38 aut in carcere et non ministravimus tibi? 45 Tunc respondebit illis dicens: Amen, dico vobis, quandiu non fecistis ‘uni de minoribus his, ™nec mihi fecistis. 46 Et “ibunt hi in supplicium aeternum, iusti autem in °vitam aeternam. 2 6 “Et factum est, cum consummasset Iesus sermones hos omnes, dixit discipulis suis: 2 Scitis quia post biduum °Pascha fiet, et Filius hominis tradetur °ut crucifigatur. 3’ Tunc “congregati sunt prin- cipes sacerdotum et seniores populi in “atrium principis sacerdotum, qui dicebatur /Caiphas, 4 et %consilium fecerunt, ut Iesum dolo te- nerent et occiderent. 5 Dicebant autem: Non in die festo, “ne forte tumultus fieret in populo. 6 Cum autem Iesus esset in ‘Bethania in domo Simonis leprosi, T accessit ad eum mulier habens alabastrum unguenti pretiosi et effudit super caput ipsius recumbentis. 8 Videntes autem /discipuli indignati sunt dicentes: Ut quid perditio haec? 9% potuit enim istud venundari multo et “dari pauperibus. 10/Sciens autem Iesus ait illis: Quid molesti estis huic mulieri? Opus enim bonum operata est in me; 11 nam sem- per ™pauperes habetis vobiscum, “me autem non semper habetis. 12 Mittens enim haec unguentum hoc in corpus meum °ad sepeliendum me fecit;13amen, dico vobis, ?ubicumque praedicatum fuerit hoc evan-.| gelium, in toto mundo, dicetur et quod haec fecit %9in memoriam eius. 14 Tunc abiit unus de duodecim, qui dicebatur "Iudas Iscariotes, ad principes sacerdotum 15 et ait illis: Quid vultis mihi dare, et ego vobis eum tradam? At illi ‘constituerunt ei ‘triginta argenteos. 16 Kt “exinde quaerebat opportunitatem ut eum traderet. 17 Prima autem “die azymorum, accesserunt discipuli ad Iesum di- centes: Ubi vis paremus tibi comedere Pascha? 18 At Iesus dixit: ¥Ite in civitatem ad quendam et dicite ei: *Magister dicit: Tempus meum prope est: apud te facio Pascha cum discipulis meis. 19Et fecerunt discipuli sicut constituit illis Iesus, et paraverunt Pascha. 20 Vespere autem facto, discumbebat cum duodecim discipulis suis. 21Et edentibus illis dixit: Amen dico vobis quia °unus vestrum me traditurus est. 22Et contristati valde coeperunt singuli dicere: Nunquid ego sum, Domine? 23 At ipse respondens, ait: °Qui intingit mecum manum in paropside, hic me tradet. 24 Filius quidem hominis vadit, %sicut scriptum est de illo; ¢vae autem homini illi, per quem Filius hominis tradetur! fbo- num erat ei, si natus non fuisset homo ille. 25Respondens autem Iudas, qui tradidit eum, dixit: Nunquid ego sum, 9Rabbi? Ait illi: *Tu dixi- sti. 26Cenantibus autem eis, accepit Iesus panem et ‘benedixit ac fregit deditque discipulis suis et ait: JAccipite et comedite: hoc est corpus meum. 27 Et accipiens calicem ‘gratias egit et dedit illis dicens: Bibite ex hoc omnes; 28 hic est enim ™sanguis meus ™novi testamenti, qui pro °multis effundetur ?in remissionem peccatorum. 29 Dico autem vobis: Non bibam amodo de hoc genimine vitis, usque in diem illum, cum illud bibam vobiscum novum 4@in regno Patris mei. 30 Et, *thymno dicto, *exierunt in ‘*montem Oliveti. 31 Tunc dicit illis Iesus: Omnes vos “scandalum patiemini in me in ista nocte; scriptum est enim: ’’Percutiam pastorem, et dispergentur oves gre- gis’. 32 Postquam autem resurrexero, “praecedam vos in Galilaeam. 33 Respondens autem ¥Petrus ait illi: Et si omnes scandalizati fue- rint in te, ego nunquam scandalizabor. 34 Ait illi Iesus: Amen dico tibi quia in hac nocte, Yantequam gallus cantet, ter me °negabis. 35 Ait illi Petrus: Etiamsi oportuerit me mori tecum, non te negabo. Similiter et omnes discipuli dixerunt. 86 Tunc venit Iesus cum illis in villam, quae dicitur Gethsemani, et dixit discipulis suis: Sedete hic, donec vadam illuc et orem. 37 Et, Cadsumpto Petro et @duobus filiis Zebedaei, coepit contristari et moestus esse. 38 Tunc ait illis: @Tristis est anima mea usque ad mortem: sustinete hic et vigilate mecum. - 7-31..— cf. Le 22, 31-34. fs ae & te a he ca ar Vv. in D. in Sibis et PY ay d Seg. 28, 2 Le 22,\33- 34; Jo 13; 37,'38. avr. 75. 6 cf. Ac 3, 13, 14. 6-46] Yr 14, 32-42: 22, 40-46. des. PEA 37] Ant. in fs. ss. Ros. BMV. co. Acai. Pers} Oa: ecf. Psqr.*6, 7; JO 12, 27. ucp. 11, 6. — cf. vr. 33. ; 10, 16; Mr 16, 7. 35] * Catech. R. IV 15, 3. — v. Jo 21, 15, 17. 36-48] Ant. etc. in fs. Orat. D. N., in mai. hebd. etc. d 38-451 * Catech. R. IV 12, 9; 15, 2, 3. — * cf. lcf. vr. 40. m cf. Lc 10, 16; Ac 9g, 5; 1 Cor 46} " Catech. R. I 13; 2. © £8)42. n Dn 12, 2; Jo 5, 29. o Rm 2, 7; 5, 21; 6, 23.— cf.Jo £0;:28%27;:3'-2 Jo 2, 2§ eke. av.cp. 7,28. _[Palm. (31, 32). 2-27, CON Passio DNJC. pro D. ersicMir 14, 1, as: dic' 22, 3,2. bv. Jo 6, 4. cv.cp.20, 19. [fr. 6 p.D. Pass. 3-5] R. in Cena Dit. — Ant. in dcf. Ps 2, 2; Jo 11, 47; Ac 4, Jo 18, 15. 24, Cc 3, 2; Jo 11, 49; 18, 13; Ac 4, 6. Be Cp3.22 46>" Jo-125"5 3° cp. 27, 24. — cf. Le 22, 6-13] Mr 14, 3-9; Jo 12, 2-8. Dh amed ” f 7, 36-50. tcp. 21, 17; jo 11, 18. jcf. Jo 12, 4. k cf. Jo 13, 29. icp. 16, 8. m Dt 15, It. “CD. 9, I§. — Vv. JO 7, 33. o Jo. 19, 40. dcf.cp. 24, 14. q Ac 10, 4. 14-16]. Mr 14, 10, 11; Le 22, 3-6. — cf. Jc 13, 2, 26; 30. CHEV ERTS ECDs 105. 4 1.274 Sh AC 1, 16. — cf. Jo 6, 71, 12, 4. sZc 11, 12. — cf. Gn 23, 16; Jr 32, 9. tcp. 27. 3, 9. — cf. Ex 21, 32. ‘uci. 1 Tm 6, 9, 10. vv. Cp. 20, 18, 19. {7-13. 17-19) Mr 14, 12-16; Lec 22, 174 cf. Catech. R. Il 4, 13. x Ex 12, 18-20. y cf. cp. 21,-2, 3. zcf. cp. 23, 8. — v. Jo 11, 28. 8, 30; 20-30] Mr 14, 17-26. — ct. Le 22, 14-23; Jo 13, 21-26. Jo::6; 72; ‘ 1 21, 22, 23, 24] R. in Cena Dii. 10 - Ch 16 j8g,uTS: dvr. 54, 56; Mr 9, 11; Lc 18, 31; 24, 25, 27, 46; Ac 17, 2, Sy 2 Gy 22; 52.3%" x Cor-15573 1k e cf. cp. 18, 7. Ptil, 40;.24. FJ0 1752223 : 24c] V. in RR. in Cena Dii. BE 49. — v. Jo 1, 38. vr. 64. — v. Le 22, 70. 26-29] Mr 14, 22-25; Le 22, 18-20; : Cor 11, 23-25. 26] * Catech. R. Tl pM RE cae * etc.; IV 12 20. — R. im fs. . Ch. etc. et Ant. in t-V,Cp,- BS; 30. 55. m Ex 24, 8. — cf. Zc 9, II; n Jr 31, 32-34. (Heb £3, 20. Ov. Cp. 20, 28. dcf. Mp4; be x, 77: 209] * Catech. R. II 4, 15. qcf. cp. 13, 43. rcf. Ps 112-117. §.bc? 22.6392: Jo 183i 1, [36. tcp. 21, 1; 24, 3 etc. — cf. vr. v Zc 13, 72 — y cf. Le 22, 31,°33. cecfsiep: 17. 3; — ia EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 26, 39-75 discipulorum fugam et Petri negationem praedicens (30-35). Porro, post- quam oravit (36-46), satellitibus a luda adductis semetipsum tradit (47- 56), et ab eis ad Annam et Caipham trahitur, morti reus dicitur (57-68), ive Heb §.:-75°8: Cp. 20.5935) JO 832 1%: vr. 42; Jo 5,30; 6, 38; Ph 2,8. ir Pt 4, 7.—v. cp. 24, 42. Pel cp, 6.54) k cf. Heb 4, 15. ELe Os. 42: m ch; 2°Cor! 13-8" n cf. vr. 18. ONT. 24> CDs. 17522 1:26, 18; p Jo 14, Ee 47-56] Mr 14, 43-50: Le 22, 48) R. et Ant. in Cena Diit. rLe 7, 38, 45; 15, 20; Ac 20, 37. — cf. 2 Rg 20, 9. Pe 20, 145722, T2. jo) v J v. UF. 55. £.€f,° JO: 33729: WOT: MLS 29538. v Ap 13, 10. — cf. Gn 9g, 6; Ez x Jo ro, 17, 18. 35. 6. eft. 4, 2: 4 Re 6,17; Dn 7, 10; Jo, 18, 36. 2 Ol. 8, 30. av. VT. 24, 56; cp. I, 22. fi) R. in Parasc. — v. vr. 3, 4. Jo 8, 2; 18, 20. — cf. cp. 23, : 37; Le 2, 46; 4, 44. . 21, 23. — cf. cp. 4, 23. 561% cf’ Catechs Ril :3;::22; 93 . — cf. Ps 87, 9, 19; Jo 16, 32. 57-68] Mr 14, 53-65. — cf. Jo ¥83:22,°34¢ 19-24. EV) VEi 2: fetsJo: 183-153 58,57] v. ur. 48. vr. °3,, 60: cp. 2% 13°30. P86; 13: °° AG §. icp. §, 22; 10, 17 etc. ct, 3° Re 27, 710; 735 Vc 6; ‘rr: Ps 26, 12; 34, II. m Dt 19, 15. n cf. Ac 6,14. — v. Jo 2, 19-21. Ocp. 27, 40. pcp. 27, 22, 345: 18°53, 75 40 19, 9. 63-66] cf. Le 22, 66-71. qg Gn 24;232 Ble s7-2- rcf. cp. 22, 42-45. SV. CP. 14, 33. bcp, 26, u, 2445 80% De 9,13. — cf. cp. 25, 31. uw Ps 109, 1. — cf. Mr 16, 19; Ac 7. 56. vcf. Nm 14, 6; Ac 14, 13. xcp. 9, 3; Jo 10, 33, 36. yCD..20, 18. — Ve LV. 24, 1G; oO 19, 7- 2 cp. 27, 30; Is 50, 6; Mr 10, 34. alc 22, 63-65; Js 18, 22. — cf: Jops 5s 393. AC 23,2. — I §5-62; Jo 18, 16-18, 25-2 4 (71), 73] Ant. fr. 4 mai. hebd. 0 8, 55. ecf. Jd 12, 6. 751 * Catech. R. II 5, 28; IV 39 Et progressus pusillum procidit in faciem suam /orans et dicens: Pater mi, si possibile est, transeat a me Ycalix iste; “veruntamen non sicut ego volo, sed sicut tu. 4®Et venit ad discipulos suos et invenit eos dormientes et dicit Petro: Sic non potuistis una hora vigilare mecum? 41 'Vigilate et orate, jut non intretis in tentationem; Spiritus quidem promptus est, “caro autem infirma. 42 Iterum secundo abiit et oravit dicens: Pater mi, si non potest hic calix transire, nisi bibam illum, fiat voluntas tua. 43 Et venit iterum et invenit eos dormientes (‘erant enim oculi eorum gravati) 44 et, relictis illis, ite- rum abiit et oravit ”tertio eundem sermonem dicens. 45 Tunc venit ad discipulos suos et dicit illis: Dormite iam et requiescite: ecce "appropinquavit hora, et °Filius hominis tradetur in manus pecca- torum. 46 PSurgite, eamus: ecce appropinquavit qui me tradet. 47 Adhuc eo loquente, ecce @ludas, unus de duodecim, venit, et cum eo turba multa cum gladiis et fustibus missi a principibus sacer- dotum et senioribus populi. 48 Qui autem tradidit eum dedit illis signum dicens: Quemcumque osculatus fuero, ipse est, tenete eum. 49 Et confestim accedens ad Iesum dixit: Ave, Rabbi. Et ‘oscula- tus est eum. 59 Dixitque illi Iesus: sAmice, ‘ad quid venisti? Tunc accesserunt et manus iniecerunt in Iesum et tenuerunt eum. 51 Et ecce unus ex his, qui erant cum lIesu, extendens manum exemit “gladium suum et percutiens servum principis sacerdotum ampu- tavit auriculam eius. 52 Tunc ait illi Iesus: Converte gladium tuum in locum suum; Yomnes enim qui acceperint gladium gladio peri- bunt. 53 An “putas, quia non possum rogare-Patrem meum, et exhi- bebit mihi modo Yplus quam duodecim @legiones angelorum? 54 #Quo- modo ergo implebuntur Scripturae, quia sic oportet fieri? 55 In illa hora dixit Iesus turbis: Tanquam ad latronem existis cum gladiis et fustibus comprehendere me: cotidie apud vos °sedebam “docens in templo, et non me tenuistis. 56 Hoc autem totum factum est, ut adimplerentur Scripturae prophetarum. “Tunc discipuli omnes, relicto eo, fugerunt. 57 At illi tenentes Iesum, duxerunt ad “Caipham principem sacer- dotum, ubi scribae et seniores convenerant. 58/Petrus autem seque- batur eum a longe usque in Yatrium principis sacerdotum, et ingres- sus intro sedebat cum ’ministris, ut videret finem. 59 Principes autem sacerdotum et omne ‘concilium /Squaerebant falsum testimonium contra Iesum, ut eum morti traderent, 6®et non invenérunt;\‘cum multi falsi testes accessissent. Novissime autem venerunt “duo falsi testes 6let dixerunt: Hic dixit: "Possum °destruere templum Dei et post triduum reaedificare illud. 62 Et surgens princeps sacerdotum ait illi: Nihil respondes ad ea quae isti adversum te testificantur? 63 Plesus autem tacebat. Et princeps sacerdotum ait illi: ¢Adiuro te per Deum vivum, ‘ut dicas nobis si tu es Christus *Filius Dei. 64 Dicit illi Iesus: Tu dixisti; veruntamen, dico vobis, amodo ‘vide- bitis Filium hominis “sedentem a dextris virtutis Dei et venientem in nubibus caeli. 65 Tunc princeps sacerdotum Yscidit vestimenta sua dicens: *Blasphemavit: quid adhuc egemus testibus? Ecce nunc audistis blasphemiam: 66 quid vobis videtur? At illi respondentes dixerunt: YReus est mortis. 67 Tunc “exspuerunt in faciem eius et @colaphis eum ceciderunt, alii autem palmas in faciem eius dede- runt 68 dicentes: Prophetiza nobis, Christe, quis est qui te percussit ? 69 Petrus vero sedebat foris in Yatrio, et accessit ad eum una ancilla dicens: Et tu cum Iesu galilaeo eras; 78 at ille negavit coram omnibus dicens: Nescio. quid dicis. 71 Exeunte autem illo ianuam, vidit eum alia ancilla et ait his qui erant ibi: Et hic erat cum Iesu cNazareno;. 72 4et iterum negavit cum iuramento: Quia non novi hominem. 73 Et post pusillum accesserunt qui stabant et dixerunt Petro: Vere et tu ex illis es; nam et ‘loquela tua manifestum te facit. 74 Tunc coepit detestari et iurare, quia non novisset hominem, et continuo gallus cantavit. 75 Et recordatus est Petrus verbi lesu quod dixerat: ’/Priusquam gallus cantet, ter me negabis’. Et egres- sus foras flevit amare. ter a Petro negatur (69-75) et, dum luda facti paenitens se interimit, ad EVANGELIUM Pilatum traducitur (27, 1, 10), Ab eo innocens damnatur, Barabbae po- SEC. MATTHAEUM sponitur (11-21), flagellatur et illuditur, et tandem crucifigitur et caelo 27, 1-40 2 7 @Mane autem facto, consilium inierunt omnes principes sacer- gus 15, 1; Le 22, 66. dotum et seniores populi adversus Iesum, ut eum morti trade- | 7 Mt A214 er 15; ag bs rent. 2Et vinctum ‘adduxerunt eum et tradiderunt ¢Pontio Pilato dlc 3, 15 iy et ;’ Ac 3 131 4 praesidi. 27; 1 et 13. . Cp. 20, 3Tunc videns ¢ludas, qui eum tradidit, quod damnatus esset, 4a. cp. zt 14, 15. [19. paenitentia ductus rettulit triginta argenteos principibus sacerdotum aA hCalet ae 1A oy et senioribus 4dicens: Peccavi tradens /sanguinem iustum. At illi "14, 4. —Ant. in 4 yey oh dixerunt: Quid ad nos? 9tu videris. 5 Et, proiectis argenteis in templo, | & Yr. 24. [Sang. DNJC. recessit et ‘abiens laqueo se suspendit. §6 Principes autem sacerdo- 4] PA hs age » 48. age & 17, 23. tum, acceptis argenteis, dixerunt: Non licet eos mittere in ‘cor- | icf. Mr 12, 41, 43; Le 21, 1; bonam, quia pretium sanguinis est. 7 Consilio autem inito, eme- Jo 8, 20. runt ex illis agrum figuli in sepulturam peregrinorum. & Propter hoc | jAc 1, 19. vocatus est Jager ille Haceldama, hoc est ager sanguinis /“usque in hodiernum diem. 9% Tunc impletum est quod dictum est per Iere- miam prophetam dicentem: ’™Et acceperunt triginta argenteos, pre- tium appretiati, quem appretiaverunt a filiis Israél; 19 et "“dederunt C08, by agrum figuli, sicut constituit mihi Dominus’. 1Tesus autem stetit ante praesidem, et interrogavit eum praeses a Tu es "rex Iudaeorum? Dicit illi Iesus: 2Tu dicis; 12 et, %cum accusaretur a principibus sacerdotum et senioribus, nihil respondit. 13 Tunc dicit illi Pilatus: "Non audis quanta adversum te dicunt testimonia. 14 Et non respondit ei ad ullum verbum, ita ut miraretur praeses vehementer. 15 Per diem autem sollemnem consuc- verat praeses populo dimittere unum vinctum, quem voluissent. 16Ha- bebat autem tunc vinctum insignem, qui dicebatur Barabbas; 17 con- gregatis ergo illis, dixit Pilatus: Quem vultis dimittam vobis, Barab- bam an Iesum ‘qui dicitur Christus? 18 Sciebat enim quod tper invidiam tradidissent eum. 19 Sedente autem illo “pro tribunali, misit ad eum uxor eius dicens: Nihil tibi et Yiusto illi; multa enim passa sum hodie “per visum propter eum. 29 Principes autem sacer- dotum et seniores Pperauaserant populis ut peterent Barabbam, Iesum vero perderent. 21 Respondens autem praeses ait illis: Quem vultis vobis de duobus dimitti? At illi dixerunt: Barabbam. 22 Dicit illis Pilatus: Quid igitur faciam de Iesu, qui dicitur Christus? 23 #Dicunt omnes: Crucifigatur. Ait illis praeses: “Quid enim mali fecit? At ili magis Sashapent dicentes: Crucifigatur. 24 bVidens autem Pilatus quia nihil proficeret, sed magis °tumul- tus fleret, accepta aqua, davit manus coram populo dicens: @Inno- cens ego sum a sanguine iusti huius; vos videritis. 25 Et respondens universus populus dixit: fSanguis eius super nos et Ysuper filios nostros. 26 Tunc dimisit illis Barabbam, Iesum autem “flagellatum tradidit eis, ut crucifigeretur. 27 Tunc milites praesidis suscipientes Iesum in ‘praetorium con- gregaverunt ad eum universam /jcohortem. 28 Et exsuentes eum lclamydem coccineam circumdederunt ei 29 et plectentes coronam de spinis posuerunt super caput eius et harundinem in dextera eius et, gene flexo ante eum, illudebant ei dicentes: Ave, "rex Iudaeo- rum. 30Et °exspuentes in eum acceperunt harundinem et percutie- bant caput eius. 31 Et, postquam illuserunt ei, exsuerunt eum clamyde et induerunt eum vestimentis eius et ?duxerunt eum, ut crucifi- gerent. 32 @Exeuntes autem ‘invenerunt hominem cyrenaeum nomine Simonem; hunc fangariaverunt ut tolleret crucem eius. 33 Et vene- runt in locum, qui dicitur Golgotha, quod est Calvariae locus. 34 Et tdederunt ei vinum bibere cum “felle mixtum, et, cum gustasset, noluit bibere. 35 Postquam autem crucifixerunt eum, ’diviserunt vesti- menta eius sortem mittentes, ut impleretur quod dictum est per pro- phetam dicentem: YDiviserunt sibi vestimenta mea et super vestem meam miserunt sortem ’. suerunt super caput eius causam ipsius scriptam: HIC EST IESUS REX IUDAEORUM. 38 Tunc “%crucifixi sunt cum eo duo latrones, Zunus a dextris et unus a sinistris. : 39 @Praetereuntes autem °blasphe- mabant eum “moventes capita sua 4% et dicentes: Vah, qui ddestruis temnlum Dei et in triduo il!ud reaedificas! salva temetipsum: ¢si /Fi- 36 Et “sedentes servabant eum. 37 Et impo- tcp. 28, 15. — cf. Gn 26, 33. mZc Il, 13. n cf. Jr 82. 6-9. II- Be Mr 15, 2- Pa Lc:.23,: 2, ; Jo 18, 29-38 gta 29, 373 cp. 2, 2s. e718: 39; _19, 3. — CI. ‘vr. 42. p.cp. Le 22, 70; 12>Tm_6;-13 dcp. 26, 63; Is'53, 7; Jo 19, 9 r Jo 19, 10. 15-26] Mr 15, 6-15; Le 23, 17- 25; J» 18, 39-19, I. S vr. 22 tcf: cp. 21; » 38; Jo 12, 19. u Jo 19, 13; Ac 12, 2I; 25, 6 v vr. 24. — cf. Le a5 47. “ef. ep. 13, P19 y cf. Ac 3, 14. 2 Ac 13, 28. act;"Lc 73, 41; b Jo 12, ae. c cf. 44, 2 ps ses Anis” in fs. pretiosiss. ene tear, 6-8; Ps 25, 6; 4 oer Pro 30, 20. fcf. cp. 23, 35, 36; Js 2, 16: Ac 28. Jo 8, 46. cf. Ex 20, Lm: 5, 7. cp. 20, 19; “a 50, 6; 53, 5. — cf. Le 23, 16; Jo 19, 1 27-31] Mr 15, 16-20; Jo 19, 2,3. 27-30] Antt. etc. in fs. ss. spt- neae Cor. #Jo 18, 28, 33; 19, 9; Ac 23, 35; Ph, 13. jv. Ac 10, I. l Ap 18, 12, 16. — cf. Le 23,11. ™ CP. 20, 19. mv. Vr. II. AS a 26, é7 Mr 10, 34. — V. Ss 6. pMr 18, 34. gq Heb 13, 12. ee cp. 21, 39: Nm 15, 35. T1029, 26: s Mr 15, 21. — cf. cp. 5, 41 33-51] Mr a's 38. — cf. Le 23, 33-45; Jo 19, 17-30. £ cf.’ Ps 68; 22% Mr-rs, 23. ucf. Ac 8, 23. v.Ps 2r, 19. x vr. i; — cf. Ps az, 18. 37] Ant. in Parase. y Is 53, 12. 2 Ci.-Cpe0:. 21 a Jr 18, 16. — cf. Lm 1, 12. b: Le 22, 653.23, 39. — cf. ae 20%. eyp, 16,-S3, .Ps 21, Ecli my 39; aes 8; 27° dcp. 26, rer ss 9 Jo 2, ect eps 4 3; 6 fective; 43: cp. 26, 63% 7% cp. 14, 33. 8; 108, 25; is-37, — Seo EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 27, 41 — 28, 14 et terra dantibus signa, spiritum emittit (22-54). Ingruente autem die Sesto, losephi ab Arimathaea opera sepelitur et tertia die, ipsis ludaeis sepulcrum custodientibus (55-66), resurgit, mulieribus ac discipulis ap- gc dB Dy HBr Bs h cf. cp. 26, §3, 54; Jo 10, 18. Jo 1, 49; 12, 13. — cf. vr. 37. j Ps 21, 9. — cf. Sap 2, 13, 18- icf. Le 23, 39-43. [20. 45,406] R. in Parasc. et in fs. 7 dol. BMV. m vr. 50. — Heb 5, 7. n. Ps 22;.2: ocf. Rt’2, 14: Ps.68, 22. 50] * Catech. R. I 5, 6. p cf. Jo ro, 18. 51, 52) R. in Parase. q2 Par 3, 14; Heb ro, 19, 20. vr. §4. S¢l..D0 4, 18, 22. tcp.6,-44- Dna) 2Jo rr TI-T3 AC 4. 60; 113,136511 Cor: 1S, G, 283520: P14, T3215; 92 bt B54: ucf. Ac 26, 23. vv. Cp, 4, 5. 34-56) Mr 15. 39-41; Le 23, x ci. Vr. 27, 36. a Ps 37, 12. 5b vr. 61; cp. 28, 1. ccp. 20, 20. — cf. Mr 15, 40. 57-61] Mr 15, 42-47; Le 23, 50-56; Jo 19, 38-42. 17-56] Antt. in fs. ss. Sind. D.N. cl. Ex 34, 25 ecf. Is §3, 9 fis 22, 16. g Mr 16, 4. — cf. Jo r1, 38. r ’ 61] Ant, ‘ sb. s. 62-64] v. ur. 66. h Mr 15, 42; Le 23, 54; Jo 19, O08, 35,742. Jo 7, 12. — cf, vr. 64. $CD.s.12,740;. 16, 2p 2723. 20, 19; 28, 6; Lc 24, 6, 7.— cf. cp. 26, 61; Jo 2, 19. def. €p.59852%3. mcp. 28, rr. ncf. Dn 6,°175\%4, 10, 13% 1-8] Mr 16, 1-8; ‘. 24, I-10; Jo 20, 1-18. 1-7] Ev. in_sb. s. (1). RR. et Antt. in D. Resur. et frr. sqq. 1] * cf. Catech. R. Il 4, 18. — R. in fs. s. M. Magd. acp. 27, 56, 61. 2] V. All. in fs. ss. Ang. c. etc. 6 cf. Jo 20, 12. c¢.cf. Dn 10, 6. a@ cf. cp. 1722: 20.252") ACK “6c é.cf, Dn to. 8, 2.67 Ap a ri 5-7] R.in Dyin Alb. — v. vr. 1. 6] im Ant. « Regina caeli ». Ve €D. 273408: 6, 7) v. Jo 20, 13. VF. "20, TO Ch. 26. 33: hcf. Mr 16, 9; Jo 20, 14. icf. 4 Re 272% J0520,. 57. jvr.17; Le 24, 52.—v.cp. 8, 2. 10] * Catech. R. IV 9, 14. — Ant. in fr.4 p. D. 2 p. Psch. l Jo 20, 18. mCP. 25, 40; Jo 20, 17. — cf. Ps 21, 23; Rm 8, 29; Heb2, 11, 2t2 267. WNT, 5165. Op. ; 26, 32. ocp. 27, 65, 66. pcf. cp. 27, 64. CPs 27, 2. rv. Ac 12, 20. lius Dei es, descende de cruce. 41 Similiter et principes sacerdotum illudentes cum scribis et senioribus dicebant: 42 9Alios salvos fecit, ‘seipsum non. potest salvum facere: si trex Israél est, descendat nunc de cruce, et credimus ei. 43 4Confidit in Deo: liberet nunc, si vult eum; dixit enim: Quia Filius Dei sum. 44/Idipsum autem et latro- nes, qui crucifixi erant cum eo, improperabant ei. A sexta autem hora tenebrae factae sunt super universam ter- ram usque ad horam nonam. 46Et circa horam nonam ™clamavit Iesus voce magna dicens: ’ Eli, Eli, lamma sabacthani?’ hoc est: ’*"Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisti me?’ 47Quidam au- tem illic stantes et audientes dicebant: Eliam vocat iste. 48Et continuo currens unus ex eis acceptam spongiam implevit °aceto et imposuit harundini et dabat ei bibere. 49 Ceteri vero dicebant: Sine, videamus an veniat Elias liberans eum. 5®Iesus autem iterum clamans voce magna Pemisit spiritum. 5! Et ecce Yvelum templi scissum est in duas partes a summo usque deorsum, et ‘terra mota est, et petrae scissae sunt, 52 et monumenta aperta sunt, et multa corpora “sancto- rum ‘qui dormierant surrexerunt. 53 Et exeuntes de monumentis “post resurrectionem eius venerunt in Ysanctam civitatem et appa- ruerunt multis. 542Centurio autem et qui cum eo erant custodientes [esum, viso terraemotu et his quae fiebant, timuerunt valde dicen- tes: YVere Filius Dei erat iste. 55 *Erant autem ibi mulieres multae ‘a jonge, quae secutae erant Iesum a Galilaea ministrantes ei, 56 inter quas erat 0Maria Magdalene et Maria Iacobi et loseph mater et “mater filiorum Zebedaei. 57¢Cum autem sero factum esset, venit quidam homo dives ab Arimathaea nomine Ioseph, qui et ipse discipulus erat Iesu. 58 Hic accessit ad Pilatum et. petiit corpus Iesu. Tunc Pilatus iussit reddi corpus. 59 Et, accepto corpore, Ioseph involvit illud in sindone munda. 69 Et eposuit illud in monumento suo novo, /quod exciderat in petra, et advolvit 9saxum magnum ad ostium monumenti et abiit. 61 Erat autem ibi Maria Magdalene et altera Maria sedentes contra sepulcrum. 62 Altera autem die, quae est post “Parasceven, convenerunt principes sacerdotum et pharisaei ad Pilatum 63 dicentes: Domine, recordati sumus quia ‘seductor ille dixit adhuc vivens: JPost tres dies resurgam. 64]ube ergo custodiri sepulcrum usque in diem ter- tium, ’ne forte veniant discipuli eius et furentur eum et dicant plebi: Surrexit a mortuis: et erit novissimus error peior priore. 65 Ait illis Pilatus: Habetis ™custodiam: ite, custodite sicut scitis. 66 lili autem abeuntes munierunt sepulcrum “signantes lapidem cum custo- dibus. 2 8 Vespere autem sabbati, quae lucescit in prima sabbati, venit @Maria Magdalene et altera Maria videre sepulcrum. 2 Et ecce terraemotus factus est magnus. “Angelus enim Domini descendit de caelo et accedens revolvit lapidem et sedebat super eum. 3 °¢Erat autem adspectus eius sicut fulgur, et ¢vestimentum eius sicut nix. 4 Prae timore autem eius exterriti sunt custodes et facti sunt ¢velut mortui. 5 Respondens autem angelus dixit mulieribus: Nolite timere vos; scio enim quod Iesum, qui crucifixus est, quaeritis. 6 Non est hic; surrexit enim /sicut dixit. Venite et videte locum ubi positus erat Dominus, 7 et cito euntes dicite discipulis eius, quia surrexit et ecce Ypraecedit vos in Galilaeam: ibi eum videbitis: ecce praedixi vobis. 8 Et exierunt cito de monumento cum timore et gaudio magno currentes nuntiare discipulis eius. 9 Et ecce Iesus “occurrit illis dicens: Avete. Illae autem accesserunt et ‘tenuerunt pedes eius et Jadora- verunt eum. 1° Tunc ait illis Iesus: Nolite timere: ite, nuntiate ™fra- tribus meis, “ut eant in Galilaeam: ibi me videbunt. 11 Quae cum abissent, ecce quidam de °custodibus venerunt in civitatem et nuntiaverunt principibus sacerdotum omnia quae facta fuerant. 12 Et congregati, cum senioribus consilio accepto, pecuniam copiosam dederunt militibus 13 dicentes: Dicite quia ?discipuli eius nocte venerunt et furati sunt eum, nobis dormientibus. 14 Et, si hoc auditum fuerit a Ypraeside, nos *suadebimus ei et securos vos facie- a ee paret hisque potestatem docendi et baptizandi tradit (28, 1-20). 1 Ministerium publicum (1, 1-13, 37). A) in Galilaea (1, 1-9, 28). Post prooemium ubi sermo est de praedicatione loannis B., de Dhi N. baptismate et EVANGELIUM SEC. MATTHAEUM 28, 15-20 mus. 15 At illi, accepta pecunia, fecerunt sicut erant edocti. Et divul- gatum est verbum istud apud Iudaeos *usque in hodiernum diem. 16 Undecim autem discipuli abierunt in Galilaeam in montem, ubi constituerat illis Iesus, 17 et videntes eum adoraverunt, quidam autem dubitaverunt. 18Et accedens Iesus locutus est eis dicens: ‘Data est mihi omnis potestas “in caelo et in terra; 19 Yeuntes ergo “docete Yomnes yeuites, baptizantes eos 7in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti, 9 docentes eos “servare omnia “quaecumque mandavi vobis. Et ecce dego vobiscum sum omnibus diebus usque ad seeuourmmationem saeculi. u cf. a 6, = ac ey ts 19] *l. 3 Decr. tit. 42 cp. 4, etc. — b. p. v Mr 16, 15, 16. £°SD 43; $23 sn zv. Pome 16. acf. Ac 2, 486: 1-Corigsit3s 25. b Jo 14, 15. 13, 2 FeV 5 BOs EAs 352320001248 Ac 18, 10. 4 20] * Leonis XIII encycl.« Immortale Dei ». Sv. 2 27, 8. 16-20] Ev. in fr. 6 p. Psch. (16-18). 21.0. OP. 2, IT. 18-20] Ev. in fs. ss. Trin. Cm, ut s.— * Catech. R. I 2,10; Sr 11; 9, ze II 2, 13, 20, 63. * cf. I 20, 952 1,-38s tcp. 9, 8; Dn 7, 13, 14; Jo 5; 13, 35 17, 2 2; Ac 2, 3 6 95 os 20-22. — ef: ep. "Ac 1 2. : ev. cp. ia: ae. SANCTUM JESU CHRISTI EVANGELIUM SECUNDUM MARCUM AWINITIUM evangelii @Iesu Christi °Filii Dei. 2 Sicut i, Scriptum est in Isaia propheta: ’ “Ecce ego mitto angelum meum ante faciem tuam, %qui praepara- bit viam tuam ante te’. 3’ €Vox clamantis in deserto : ,Parate viam Domini, rectas facite semi- tas eius’. 4/Fuit Ioannes in Ydeserto baptizans et praedicans Abaptismum ‘paenitentiae in remis- = ————===| sionem peccatorum. 5Et egrediebatur ad eum omnis fudacae regio et Jerosolymitae universi et baptizabantur ab illo in Ior- danis flumine /confitentes peccata sua. 6 Et erat Ioannes /vestitus pilis cameli, et zona pellicea circa lumbos eius, et ™locustas et “mel silvestre edebat et praedicabat dicens: 7 Venit fortior me post me, culus non sum dignus procumbens solvere corrigiam calceamentorum eius. 8?Ego baptizavi vos aqua, ille vero baptizabit vos Spiritu sancto. 9 Et factum est, in diebus illis venit Iesus %a Nazareth Galilaeae et baptizatus est a Ioanne in Iordane 19 et statim ascendens de aqua ‘vidit caeios apertos et *Spiritum tanquam columbam descendentem et manentem in ipso, 1l et tvox facta est de caelis: “Tu es Filius meus dilectus, in te complacui. 12 Et statim Spiritus expulit eum in desertum, 1% et erat in de- serto quadraginta diebus et quadraginta noctibus et Ytentabatur a vSatana Yeratque cum bestiis, et “angeli ministrabant illi. 14 aPostquam autem traditus est Ioannes, “venit Iesus in Galilaeam ¢praedicans evangelium regni Dei 15 et dicens: Quoniam 4impletum est Lr tae et “appropinquavit regnum Dei; /paenitemini et credite evangelio 16" Et praeteriens secus mare Galilaeae vidit Simonem et 9Andream = 16 fee 5 9 cl. Jb 5, 23,23. z Mt 26, 53; Le 22,43; Jor, 51. b Le 4. 14, 15. cMt 4, 7, oS, 14] * Catech. R. I 13, 4 I. ay — cf. Le 21, %3. Jo 7, 8: Ke 17, 30 v. Mt 3, 2. Ac rs." 24: 16] v. Mt 4, 18, 19. 16- 20] Mt 4, “38-22. — cf. Le §, 2-11; Jo 1, 40-42, aMt 4, "th 19, 4; EVANGELIUM SECUNDUM MARCUM 1, 1-17 av. Mt 1, 21. bv. Mt 13, 33. 2-8] Mt 3, 1-12; Le 3, 2-17; at I, 19-30. c Ml 3, 1. — v. Mt 11, 10. en i OE Hy els 40, 3. — cf. Jo 1, 23. — v. 3] v. Mt 3, 3 [Mt 3; 3. f Jo x;.6,;°7. 41.0. IO2, 05 g Js 15, 61. ge 8 Jdiiz. 76; Ac 2, 38. — cf. Mt 26, 28; Le 1. ; Fvr..253, AC 29) '24. j Mt 3, 6; Ac 19, 18. l cf. 4 Rg 1, 8; Zc 13, 4; Heb Pi : Me Cl. Lit T, 22% ni Rg 14 26. — cf. Ph 7] Ant. in fr. 4 o Jo I, 15, 27; 0 3, 30, 31. 8] * Catech. R. I 9, 2. DP JO 1:26, 335°Ac 1) 92 °41,.16. 8,7] v. Jo 3, 30. 9-11] Mt Fe TSel 72 3. 21; £9 ‘Ay $e 22.— cf. Jo 1, $2-34- G Mb 2 3e32/be 2, r Ac 7, 56. — cf. a at ead Oy? +, a sch. Le’4;..18, 25 Ac 10, 38. t Jo 12, 28. 5) ey 2 ucf.c at Pes, 7: Cola, ge 13 i hi 4-13 ¥ Le 4; 1-132 ae ay Ce we 2 9; Le 3; 20.— cf. Jo d Dn 9, 25; Gal 4, 4; Eph Fieb 6, 1. —"v. Le''s, “32 &cp. 13, 3. —“OSiv— EVANGELIUM SECUNDUM MARCUM 1,17 —2, 12 tentatione in deserto, deque electione discipulorum (1-20), lesus dae- moniacum liberans (21-28), socrumque Simonis, infirmos undequague ad se allatos (29-45) et paralyticum Capharnaumi sanans (2, 1-12) turbas hcf. Mt 13. 47. Hcl. Ntsrorres. JCle dG: See TNC 4.33; 21-28] Le 4. 31-37. mv. cp. 6, 2. Be nvr. 39. — v. Mt 4, 23. ov. Mt 7, 28, 29. ' pvr. 26. gcp. 5, 7. r Lec 4, 34; Jo 18, 5, 7; 19, 19; Ac 2, 22, — cf. vr. 9. sLe 1, 35; Ac 3, 14: Ap 3, 7. — cf. Ps 15, 10; Heb 7, 26; TJ0.2, 520. t vr. 43; CD. 3, 12; 7, 36. — cf. Mt. 12,.16; 17, 37. ucp. 9, 26. vcp. 3, 11; Le 4, 41. ©Cl. Mt 8; 295 (5-43, y cf. Ac 17, 19. zcf. Mt 7, 29. 29-34] Mt 8, 14-16; Lec 4, 38- 4I. WNT) 2258 3: b cts x-Cor'9.18. ccp. 9, 26; Le 8, 54; Ac 3, 7; 9, 4I. dv. Mt 4, 24. ev. Mt 4, 23. fep. 8, 11, 12; Le 4, 41. — cf. Ac 16, 17, 18. — Vv. vr. 25. 35-39] Le 4, 42-44. g Le , 16. — cf. Ait 14, 23. cf. Jo 12, 19. icf. Is 61, 1; Jo 6, 38. jLec 4, 15. — Vv. vr. 21. Prony: Mt 8, 2-4; Le 5, 12-14. ee. 10, 17; Mt 17, 14. — cf. t 27, 29. mci Cp. 10, 22, 265 Mt 9) 38. 41] v. Mt 8, 2, 3. #VY. 25, 343 CP. 3, 12; 5, 43; 7, 36; 8, 26; Mt 9, 30; 17, Yr; — v. Mt 12, 16. o Lv 13, 49; Le 17, 14. p Lv 14, 2-32. Giep. 26, 122. Mt 168 TOs 7s, 143 Leo, §; Jc 5,33: - 7, 36; Mt 9, 31. — cf. C2S; “Fs; 6% s2 Cor 11, 26. : tcp; 3) 2; 83+ 3; J. =aek Mt 5; 15° be ree38. @YV. (Mt 10,26: ‘Ee r2.73. 6b Mt 7, 2; Le 6, 38. — cf. Jd Lis c Mt 25, 29; Le 19, 26. — cf. WLC 83). Ss dcf. Mt 13, 24-30. ecf. Ec rr, 6. Beelzebub habet et quia in principe daemoniorum eicit dae- monia.. 23 Et, convocatis eis, in parabolis dicebat illis: Quomodo potest Satanas Satanam eicere? 24Et, si regnum in se dividatur, non po- test regnum illud stare; 25 et, si domus super semetipsam disper- tiatur, non potest domus illa stare; 26 et, si Satanas consurrexerit in semetipsum, dispertitus est et non poterit stare, sed finem habet. 27™Nemo potest vasa fortis ingressus in domum diripere nisi prius fortem alliget, et “tunc domum eius diripiet. 28 Amen, dico vobis quoniam omnia dimittentur filiis hominum peccata et blasphemiae quibus blasphemaverint; 29 qui autem °blasphemaverit in Spiritum sanctum non habebit remissionem in aeternum, sed reus erit aeterni delicti. 39 Quoniam dicebant: Spiritum immundum habet. : 31 Et veniunt mater eius et Piratres et foris stantes miserunt ad eum vocantes eum. %2Et sedebat circa eum turba, et dicunt ei: Ecce mater tua et fratres tui foris quaerunt te. 33 Et respondens eis ait: Quae est mater mea et fratres mei? 34 Et %circumspiciens eos, qui in circuitu eius sedebant, ait: Ecce mater mea et fratres mei. 357Qui enim *fecerit voluntatem Dei, hic frater meus et soror mea et mater est. 4 Et iterum coepit docere ad mare; et congregata est ad eum turba multa, ita ut mavim ascendens sederet in mari, et omnis turba circa mare super terram erat. 2 Et °docebat eos in parabolis multa et dicebat illis in doctrina sua: 3 Audite: ecce exiit “seminans ad seminandum. 4 Et, dum seminat, aliud cecidit circa viam, et vene- runt volucres caeli et comederunt illud; 5aliud vero cecidit super petrosa, ubi non habuit terram multam, et statim exortum est, quoniam non habebat altitudinem terrae; 6 et, ¢quando exortus est, sol exaestuavit, et, eo quod non habebat radicem, “exaruit; 7 et aliud cecidit in /spinas, et ascenderunt spinae et suffocaverunt illud, et fructum non dedit; Set aliud cecidit in terram bonam et dabat fructum ascendentem et crescentem et adferebat unum triginta, unum — et Yunum centum. 9 Et dicebat: “Qui habet aures audiendi audiat. 10 Et, ‘cum esset singularis, interrogaverunt eum hi, qui cum eo erant, duodecim parabolam. 11Et dicebat eis: Vobis datum est nosse jmysterium regni Dei; illis autem, ‘qui foris sunt, in parabo- lis omnia fiunt, 12 ™ut ’"videntes videant et non videant et audien- tes audiant et non intelligant, ne quando °convertantur et dimittantui eis peccata ’. 13 Et ait illis: Nescitis parabolam hanc? et quomodo omnes pa- rabolas cognoscetis? 14 ?Qui seminat Yverbum seminat. 15 Hi autem sunt qui circa viam, ubi seminatur verbum; et, cum audierint, con- festim venit Satanas et aufert verbum, quod seminatum est in cor- dibus eorum. 16 Et hi sunt similiter, qui super petrosa seminantur. qui, cum audierint verbum, statim "cum gaudio accipiunt illud 17 et non habent radicem in se, sed *temporales sunt; deinde, orta tri- bulatione et persecutione propter verbum, confestim ‘scandalizantur. 18 Et alii sunt qui in spinis seminantur: hi sunt qui verbum audiunt 19 et “aerumnae Ysaeculi et “deceptio divitiarum et circa reliqua con- cupiscentiae introéuntes suffocant verbum, et sine fructu efficitur. | 20 Et hi sunt, qui super terram bonam seminati sunt, qui audiuni ‘verbum et suscipiunt et Yfructificant unum triginta, unum sexaginta et unum centum. 21 Et dicebat illis: *Nunquid venit lucerna, ut sub modio ponatur aut sub lecto? nonne ut super candelabrum ponatur? 22 @Non est enim aliquid absconditum quod non manifestetur, nec factum est oc- cultum, sed ut in palam veniat. 23 Si quis habet aures audiendi audiat. 24 Et dicebat illis: Videte quid audiatis. "In qua mensura mensi fue- ritis remetietur vobis et adicietur vobis. 25 °Qui enim habet, dabitur illi, et qui non habet, etiam quod habet auferetur ab eo. 26 Et dicebat: ¢Sic est regnum Dei, quemadmodum si homo ia- | ciat sementem in terram 27 et dormiat et pe nocte et die, et semen germinet et increscat, dum @nescit ille. 48 Ultro enim terra ——— — 960 ee, (29) et de grano sinapis (30-34), tempestate vero sedata (35-40), daemoniaco in regione Gerasenorum liberato (5, 1-20), haemorrhoissa sanata ac Jairi filia resuscitata (21-43) in fide confirmat, et testes con- EVANGELIUM SECUNDUM MARCUM 4, 29 — 5, 28 fructificat primum herbam, deinde spicam, deinde plenum frumen- tum in spica. 29 Et, cum produxerit fructus, statim ’/mittit falcem, quoniam adest messis’. 30 Et dicebat: Cui adsimilabimus regnum Dei? aut cui parabolae comparabimus illud? 31 Sicut 9granum sinapis, quod, cum seminatum fuerit in terra, minus est omnibus seminibus quae sunt in terra 32 et, cum seminatum fuerit, “ascendit et fit maius omnibus holeribus et ‘facit ramos magnos, ita ut possint Jsub umbra eius aves caeli habitare, 33 Et talibus multis parabolis loquebatur eis verbum, 'prout po- terant audire: %4sine parabola autem non loquebatur eis. ™Seor- sum autem discipulis suis disserebat omnia. 35 Et ait illis in illa die, cum sero esset factum: Transeamus contra. 36 Et dimittentes turbam adsumunt eum ita ut erat in navi, et aliae naves erant cum illo. 37 Et °facta est procella magna venti, et fluctus mittebat in navim ita ut impleretur navis. 38 Et erat ipse in puppi super cervical dormiens, et excitant eum et dicunt illi: Magister, non ad te pertinet quia perimus? 39 Et exsurgens ?commi- natus est vento et dixit mari: Tace, obmutesce. Et cessavit ventus, et %facta est tranquillitas magna. 49 Et ait illis: "Quid timidi estis? necdum habetis fidem? Et timuerunt timore magno et dicebant, ad alterutrum: ‘Quis, putas, est iste, quia et “ventus et mare oboe- diunt ei? . Et venerunt trans fretum maris in regionem Gerasenorum. 2 Et exeunti ei de navi statim occurrit de monumentis homo in spi- ritu immundo, ?4qui domicilium habebat in monumentis, et neque catenis iam quisquam poterat eum ligare, 4 quoniam saepe compe- dibus et catenis vinctus dirupisset catenas et compedes commi- nuisset, et nemo poterat eum domare. 5 Et semper die ac nocte in monumentis et in montibus erat clamans et concidens se lapidibus. | 6Videns autem Iesum a longe cucurrit et Oadoravit eum 7 et clamans voce magna dixit: 4Quid mihi et tibi, Iesu ¢Fili Dei /al- tissimi? Yadiuro te per Deum, ne me torqueas. 8&8 Dicebat enim illi: Exi, spiritus immunde, ab homine. 9% Et interrogabat eum: Quod tibi nomen est? Et dicit ei: “Legio mihi nomen est, quia multi sumus. 10 Et deprecabatur eum multum ne se expelleret extra re- gionem. 11Erat autem ibi, circa montem, grex porcorum magnus pascens. 12 Et deprecabantur eum spiritus dicentes: Mitte nos in porcos, ut in eos introéamus. 13 Et concessit eis statim Iesus. Et | exeuntes spiritus immundi introierunt in ‘porcos, et magno impetv grex praecipitatus est in mare ad duo milia, et suffocati sunt in mari. 14 Qui autem pascebant eos fugerunt et nuntiaverunt in civi- tatem et in agros. Et egressi sunt videre quid esset factum: 15 et veniunt ad Iesum et vident illum, qui a daemonio vexabatur, se- dentem, Jvestitum et sanae mentis et timuerunt. 16 Et narraverunt illis qui viderant qualiter factum esset ei qui daemonium habuerat et de porcis. 17 Et Yrogare coeperunt eum ut discederet de finibus eorum. 18 Cumque ascenderet navim, coepit illum deprecari qui a dae- monio vexatus fuerat, ut esset cum illo. 19 Et non admisit eum, sed ait illi: Vade in domum tuam ad tuos et “adnuntia illis quanta tibi Dominus fecerit et misertus sit tui. 20 Et abiit et coepit praedi- care in ™Decapoli quanta sibi fecisset Iesus, et omnes mirabantur. 21 Et, cum °transcendisset Iesus in navi rursum trans fretum con- venit turba multa ad eum, et erat circa mare. 22 Et venit quidam de Parchisynagogis nomine Iairus; et videns eum procidit ad pedes eius 23 et deprecabatur eum multum dicens: Quoniam filia mea in extremis est: veni, 2impone manum super eam, ut ‘salva sit et vi- vat. 24 Et abiit cum illo, et sequebatur eum turba multa, et 8com- primebant eum. 25 Et mulier, ‘quae erat in profluvio sanguinis annis duodecim 26 et fuerat multa perpessa a compluribus medicis et ero- gaverat omnia sua nec quidquam profecerat, sed magis deterius ha- bebat, 27 cum audisset de Iesu, venit in turba retro et “tetigit ve- stimentum eius; 28dicebat enim: Quia, si vel vestimentum eius f Jl 3, 13; Ap 14, 15. 30-32] Mt 13, 31, 32; Le 13, 18, I9. ae RF; 20% Lic 39,6: icf. Ac 25:41,.47, Rm rr 82.2 ih 1, 8. i; } £2 17, 23; 31, 6. Rkvr. 2; Mt 13, 34. 4 Jo 16, 12; 1 Cor 3, 2; Heb 5s, I2 mcf. Jo 16, 25. mvr. 10. — cf. cp. 13, 3; Mt 24, 3. 35-41] Mt 8.138; 23-27; Le 8, 22-25. — cf. Jo 6, 16-21. ocf, Jn 1, 3 sqq.; Ac 27,14,15. ? Ps 103, 7. — cf. Ps 88, 10: 106, 23-30; Le 4, 39. qacf. cp. 6, 51; Mr 14, 32. rjJo 14, 27. $ Jb 38, 11. — cf. cp. 1, 27. Pci: LC 5.0: 1-17] Mr 8, 28-9, 4; Le 8, 26- 37. acf, Ap 18, 2. bv. Mt 8, 2. i Ls 235° 265: Be: 2 eae AG 27 dcp. 1, 24. — cf. 2 Rg 16, 10; 19, 22 etc. ecf. Mt 4, 3, 6. — v. Mt 14, Gn {Gn 14, 18; Nm 24, 16; Ps 59, 33 Is.24, .24;: Leiz,-32; « 350 g Mt 26, 63; Ac 19, 13. — cf. Jc 2, 19. 9] * Catech. R. IV 15, 6. A cf. Mt 26 ,53. icf. Lv 11, 7; 2 Mc 6, 18-20; er eB jct. Le 8, 27. lef. 3 Rg 17, 18; ‘¥ OJ 29; Ac 16, 39. che 18-20] Le 8, 38, 39. m Ps 65, 16. — cf. cp. 1, 44. fh Cpe:9 5 317 Mra: 25. oMt 9, 1; Le 8, 4o. 22-43] Mr 9, 18-26; Lc 8, 41-56. pb Le 13, 14; Ac 13, 15; 18, 8, By qa cp. 6, 5; 7, 32; 8, 23, 25; 16, 18; Le 4, 20; 13, 13; Ac 9, 12 >> 28558. rvr. 28. — V. cp. 10, 5. SVEL31> Ch..35 9 t.chEC..25,. 25. “CD. 3, 10. (61) — 961 — EVANGELIUM SECUNDUM MARCUM 5, 29 — 6, 24 stitutos suae e patria expulsionis ut ad futuras persecutiones praepa- ret (6, 1-6), virtute miraculorum instruit, ad praedicandum mittit (1-13) eosque revertentes, comperiens se ab Herode haberi pro illo loanne, quem vcf. Mt 15, 28; 17, 17. © VI. 34; Cp. 3,2 20%, Lerz7,*2 5, yLe 5, 17: 6, 19. — cf. Ac 10, 38. ZCp. 3, 5, 34; 10, 23. av. Le 7; 50. bLc 7, 6 cv. Jo 11, ‘28. dcp. 9, 1; 14, 33. GGDs. 3. 17: fct. 2 Par 35, 25; Jr 9, 17, 18. cf. Ac 20, ro. cf. Jo 11, 4, 11. — v. Mt 27, : 7; tcf. Ac 9, 40. IViCCD. 15:38. tLe 7, 14, 22. — cf. Mt rz, 5; on Ir, 43; Ac 9 40. od I, ; ’ ; ’ Spore Os Mt 8, < be A 1-6] Mt 13, 54-58. — cf. Le 4, 16-30. a Mt 2, 23; Le 4, 23. bcp. 1, 21; Le 4, 31; 6, 6; 13, 10. — cf. Ac 13, 14. —v. Mt 7 Te cMt i 28. — v. d cf. Le 4, 22; Jo 6, 42. ecf. Mt 13, 55 4. — cf. Jr Jet @8;: 32, 6:: Jo wa tcf. cp. 9, 23; Gn 19, 12. ye, cp. , cf. Mt 8, ro. mMt 4, 23; 9, 25; 11, 1; Le » I; 9, 6. # CD. 3, 13-15. —- cf. Le ro, 1. — v. Mt ro, rz. 8-rr] Mt to, 9-15; Le 9, 3-5. — cf. Le 10, 4-113 22, 35. ocf. Mt 10, ro. Pep. xe ant Mt 10, 9. — cf. a Lc 3, 19, 20. 6 Mt 11, 23 Jo 3, 24. 17-29] Ev. etc. tn fs. decoll. s. Jo. B. (17, 18, 24, 27, 29). c Lv 18, 16; 20, 21. dcf, Le «2, 53. 20] R. in fs. s. Jo. Nepom. ecf. Mt 14, 5: 21, 26: . 12, 37; Le 19, 48. — cf. cp. 4, 26. See ay 20. i S43, 15; Est x. 3; 2, 28 rg. * Cat tetigero, salva ero. 29 Et Yconfestim siccatus est fons sanguinis eius, et sensit corpore quia sanata esset a “plaga. 30 Et statim Iesus in semetipso cognoscens Yvirtutem, quae exierat de illo, conversus ad turbam aiebat: Quis tetigit vestimenta mea? 31 Et dicebant ei di- scipuli sui: Vides turbam comprimentem te et dicis: Quis me te- tigit? 32 Et *circumspiciebat videre eam, quae hoc fecerat; 33 mulier vero timens et tremens, sciens quod factum esset in se venit et pro- cidit ante eum et dixit ei omnem veritatem. 34 Ile autem dixit ei: Filia, “fides tua te salvam fecit; vade in pace et esto sana a plaga tua. 35 Adhuc eo loquente, veniunt ab archisynagogo dicentes: Quia filia tua mortua est, quid ultra Svexas “Magistrum? 36 Jesus autem, audito verbo quod dicebatur, ait archisynagogo: Noli timere, tan- tummodo crede. 37 Et non admisit quemquam se sequi, nisi 2Petrum et Iacobum et “Ioannem fratrem Iacobi. 38 Et veniunt in domum archisynagogi, et videt tumultum et /fientes et heiulantes multum. 39 Et ingressus ait illis: 9Quid turbamini et ploratis? puella non est mortua, sed “dormit. 49 Et irridebant eum; ipse vero, ‘eiectis omni- bus, adsumit patrem et matrem puellae et qui secum erant et ingreditur ubi puella erat iacens. 41 Et jtenens manum puellae ait illi: Talitha, cumi; quod est interpretatum: Puella, tibi dico, Surge. 42 Et confestim surrexit puella et ambulabat (erat autem annorum duode- cim), et obstupuerunt stupore magno. 43 Et ™praecepit illis vehemen- ter ut nemo id sciret et dixit dari illi manducare. Et egressus inde abiit in *patriam suam, et sequebantur eum di- scipuli sui. 2Et, facto °sabbato, coepit in synagoga docere, et multi audientes “admirabantur in doctrina eius dicentes: Unde huic haec omnia? et quae est sapientia, quae data est illi, et virtutes tales, quae per manus eius efficiuntur? 34Nonne hic est @faber, filius Mariae, ‘frater Iacobi et Ioseph et Iudae et Simonis? nonne et so- rores eius hic nobiscum sunt? Et 9scandalizabantur in illo. 4 Et di- cebat illis Iesus, quia “non est propheta sine honore, nisi in patria sua et in domo sua et in cognatione sua. 5Et ‘non poterat ibi virtutem ullam facere, nisi paucos infirmos, /impositis manibus, curavit. SEt ‘mirabatur propter incredulitatem eorum. Et circuibat castella in circuitu docens, 7Et ™vocavit duodecim et coepit eos mittere binos et dabat illis potestatem spirituum immundorum. 8 Et praecepit eis ne quid -tol- lerent in via, °nisi virgam tantum: non peram, non panem neque in _zona Paes, Ysed Ycalceatos sandaliis; et ne induerentur duabus tunicis. 10Et dicebat eis: Quocumque introieritis in domum, illic manete donec exeatis inde. . 11 Et quicumque non receperint vos nec audierint vos, exeuntes inde Texcutite pulverem de pedibus vestris *in testimonium illis. 12 Et texeuntes “praedicabant Yut paenitentiam agerent, 13 et root multa eiciebant et “ungebant oleo multos aegros et sa- nabant. 14 Et audivit rex *Herodes (manifestum enim factum est nomen eius) et dicebat quia YIoannes Baptista resurrexit a mortuis, et propterea virtutes operantur in illo. 15Alii autem dicebant quia Elias est; alii vero dicebant quia *propheta est, quasi unus ex prophetis.- | 16 Quo audito, Herodes ait: Quem ego decollavi Ioannem, hic a mortuis resurrexit. 17 4Ipse enim Herodes misit ac tenuit Ioannem et Ovinxit eum in carcere propter Heroediadem uxorem Philippi fra- tris sui, quia duxerat eam. 18 Dicebat enim Ioannes Herodi: “Non licet tibi habere uxorem fratris tui. 19 Herodias autem 4insidiabatur illi et volebat occidere eum, nec poterat. 2 Herodes enim @metue- bat Ioannem sciens eum virum iustum et sanctum et custodiebat eum et, audito eo, multa faciebat et /libenter eum audiebat. 21 Et, cum 9dies opportunus accidisset, Herodes natalis sui *ce- nam fecit- principibus et tribunis et primis Galilaeae. 22 Cumque in- troisset filia ipsius Herodiadis et saltasset et placuisset Herodi si- mulque recumbentibus, rex ait puellae: Pete a me quod vis, et a i Est = 3, 6: “ - 1 034 dabo tibi. 23 Et iuravit illi: Quia quidquid petieris dabo tibi, flicet 24,26] R. ut $, vr. 17-29. dimidium regni mei. 24 Quae, cum exisset, dixit matri suae: Quid — 962 — rex, Herodiade instigante, occiderat, in desertum adducit (14-32). Turbis e0 usgue seguentibus multiplicat panes adeoque eas in fide confirmat (33- 34) ut ad se transfretantem (45-52) quamplurimos infirmos ducant (53- - EVANGELIUM SECUNDUM MARCUM 6, 25 —7, 6 petam? At illa dixit: Caput Ioannis Baptistae. 25 Cumque introisset statim cum festinatione ad regem, petivit dicens: Volo ut protinus des mihi in disco caput Ioannis Baptistae. 26 Et Jcontristatus est rex: propter iusiurandum et propter simul discumbentes noluit eam con- tristare, 27sed, misso spiculatore, praecepit adferri caput eius in disco. Et ‘decollavit eum in carcere 28 et attulit caput eius in disco et dedit illud puellae et puella dedit matri suae. 29 Quo audito, Tuam eius venerunt et tulerunt corpus eius et posuerunt illud JET apeabioa 7/30 Et “convenientes °apostoli ad Iesum renuntiaverunt ei omnia quae egerant et docuerant. 31! Et ait illis: Venite seorsum in deser- tum locum et requiescite pusillum. Erant enim qui veniebant et re- dibant multi, et ?nec. spatium manducandi habebant. 32 Et ascen- dentes in %navim, abierunt in desertum locum seorsum. 33 Et vide- runt eos abeuntes, et ‘cognoverunt multi, et pedestres de omnibus civitatibus concurrerunt illuc et praevenerunt eos. 34 Et exiens ‘vidit turbam multam Iesus et misertus est super eos, quia erant ’ tsicut oves non habentes pastorem’, et coepit illos docere multa. 35 Et, “cum iam hora multa fieret, accesserunt discipuli eius dicentes: De- sertus est locus hic, et iam hora praeteriit; 36 Ydimitte illos, ut euntes in proximas villas et vicos emant sibi cibos quos manducent. 37 Et respondens ait illis: “Date illis vos manducare. YEt dixerunt ei: Euntes emamus ducentis *denariis panes et dabimus illis man- ducare. 38 Et dicit eis: Quot panes habetis? Ite et videte. Et, cum cognovissent, dicunt: *Quinque et duos pisces. 39 Et praecepit illis ut accumbere facerent omnes secundum contubernia super viride facnum. 49 Et discubuerunt in partes per centenos et quinquagenos. 41 Et, acceptis quinque panibus et duobus piscibus, °intuens in cae- lum ¢benedixit et fregit panes et dedit discipulis suis, ut ponerent ante eos, et duos pisces divisit omnibus. 42 Et manducaverunt omnes et saturati sunt. 43 Et sustulerunt ¢reliquias fragmentorum duodecim cophinos plenos, et de piscibus. 44Erant autem qui manducaverunt quinque milia virorum. 45 Et statim %coégit discipulos suos ascendere navim, ut praece- derent eum trans fretum /ad Bethsaidam, dum ipse dimitteret popu- lum. 46 Et, 9cum dimisisset eos, habiit in montem orare. 47 Et, cum isero esset, erat navis in medio mari, et ipse solus in terra. ‘48 Et videns eos laborantes in remigando (erat enim ventus contrarius eis) et circa quartam Jvigiliam noctis ‘venit ad eos ambulans supra mare, et ™volebat praeterire eos. 49 At illi, ut viderunt eum ambulantem supra mare, putaverunt “phantasma esse et exclamaverunt. 50 Omnes enim viderunt eum et conturbati sunt. Et statim locutus est cum eis et dixit eis: °Confidite, ego sum, nolite timere. 51 Et ascendit ad illos in navim, et Pcessavit ventus. Et plus magis intra se stu- pebant; 52 ¢9non enim intellexerunt de. panibus, erat enim ‘cor eo- rum obcaecatum. M/ 53 Et, ‘cum transfretassent, venerunt in terram ‘Genesareth et applicuerunt. 54 Cumque egressi essent de navi, continuo “cogno- verunt eum; 55 et percurrentes universam regionem illam coepe- runt in %grabatis eos, *qui se male habebant circumferre, ubi au- diebant eum esse. 56 Et quocumque introibat, in vicos vel in villas aut civitates, in plateis Yponebant infirmos et deprecabantur eum, ut vel *fimbriam vestimenti eius tangerent; et *quotquot tangebant eum salvi fiebant. 7 Et conveniunt ad eum pharisaei et quidam de scribis 2venientes ab Ierosolymis. 2 Et, cum vidissent quosdam ex discipulis eius ’communibus manibus, id est non lotis, manducare panes, vitupe- _raverunt. % Pharisaei enim et omnes Iudaei, nisi crebro laverint ma- nus non manducant tenentes ¢traditionem %seniorum; 4 et a foro, nisi baptizentur non comedunt, et alia multa sunt, quae tradita sunt illis servare, “baptismata fcalicum et urceorum et aeramentorum et lectorum. 5 Et interrogabant eum pharisaei et scribae: Quare di- scipuli tui non ambulant iuxta traditionem seniorum, sed commu- nibus manibus manducant panem? 6&At ille respondens dixit eis: jcf. Le 18, 23. lcf. cp. 9, 126 mv. Mt 9, 14. aLe 9, 10. — cf. Le 10, 17. o Mt 10, 2; Le 6, 13;:17; 8; a2. 14< 24, 10. pcp. ? 20. 32-44] Mt 14, 13-21; Le 9, 10- 17; Jo 6, 1-13. — cf. cp. 8, qv. Cp. 3, 9. rvr. 54. sci. Mt 9, 38 tv. Nm 27, 1 u cf. cp. 8, I- : Mt 15, 32-39. v vr. 45. — cf. "Mt T5;).23: x cf. 4 } 42-44. y cf. jo 6 Zcp. 14, poy Mt 18, 28. acp. 8, 19; Mt 16, 9. beep. 7, 34; Jo 11, 43; 17, 2 ccf. 1 Cor 14, 16. — v. Mt 14, 19. dcf. Dt 28, 5. 45- 56] Mr 14, 22-36; Jo 6, 15- ¢ hs Mt 8, f Cp. 84-92% af: Le 9, 10; Jo 6, 17: 28. — cf. cp. 1, 35;_Le 47-56] Ey "is sb. p. Cin, icp. 13, 35. i Jd 7, 29. —- cf. cp. 23, ‘353 Cres 35. Lcf. Le 24, 28. m Jb 9, 8; Ps 76, 20 n cf B4,° B37 oMt 17, 7. — cf. Dt 475-6: Is 41,13; 43,1, 2: Jo 16, 33. p cf. cp. 4, 3 qv. cp. 9, 3 7 Cp.:2, 53:8, eet 73? 40; Rm rs Oey cf. 2 Cor 3, 14. 2 ef. Jo 6, 24528) tke.5, u“ vr. Saag ULe>-§,.18, x Mt 4, 24. y Ac 5, 15; 19, 11 sq. zcf. cp. 5, 27, 28. — v. Mt 9, 20. acp. 3, 10. 1-23] Mt 15, 1-20. deg he a. 50; Ac 10, 14; Rm ei 4, 14. — cr. Le Pgs 37-41. c Gal a 14; Col 2, d Heb 1 4) cf. Catech. R.-IT 2,3. e Heb o, 10. — cf. Jo 2, 6. f cf. Mt +3, 25. — 963 sia EVANGELIUM SECUNDUM MARCUM 7,7—8,9 56). Interea a pharisaeis, quos mordicus traditionibus suis inhaerentes reprehenderat, et qui, nullatenus commoti neque his neque aliis miraculis in Phoenicia (24-30), in Decapoli (31-37), in deserto patratis, ubi denuo ¥ Mt 23, 43. hk Is 29, 13. — cf. Ez 33, 31. Col 2,.22; ‘Tt-a23G j Heb 10, 28. 1 Ex 20, 12; Dt 5s, 16. m Ex 21, 17; Lv 20, 9. n (Lv 1, 2); Mt 23, 18. — cf. Mt 27, 9. o Gal 3, 17. — cf. Rm 2, 23. pb Mt 13, 51. qv. Ac 10, 14, 15. ¥ el. Vt. 3, 5: £V.0p. .4,°9. € CDE 3, 20%:.9, -2.2> u cf, hi 4373363038, 2 Se vecp. 8, 17, 18. zJc 3, 6 ajc 2, 4. — cf. Gn 6, 5: Ps , 5; Mt 9, 4 etc. t 5, 22, 28. — v. Ex 20, 13, 14, 17. C2 bor 12, 21; Gal 5,19; Eph 4, 19. ¢ one 4, 31; Col 3, 8; 1 Tm sale OVOLE 1, ($i: fx Cor 6, 9, 10. gv. Mt 6, 23; 20, 2S: 24-30] cf. Mt 15, 21-28. h Jo 12, 20, 21; 1 Cor 12, 13. ici. Ac 2%,.2, 3. jcf. Ac 3, 26; Rm x, 16. LMt 7, 6. mcf. Le 16, 22. n Jo 4, 50. 31-37) Mt 15, 29,-31. 31-37] Ev. in D. Il p. Pnt. o Mt 4, 18; Jo6, 1. (31-37). Pcp. §, 20; Mt 4, q Is 35, 5, 6. rv. CD. §, 23 Scp. 8, 23. t Mt 14, 19; Jo 11, 413 17, 1. — v. cp. 6, 41. ucp. 8, 12. — cf. Jo 11, 33. vcf. vr. 32. x cp. I, 44; ha —v. Mt 8, 4. ycp. 1, 45; Mt 9. 3r. 371 hehe Catech. R. Il 5, 30. Zcp. ro, 26, als 35, 4, 5. 1-10] Mt 15, 32-390. — cf. cp. 6, 32-44. 1-9] Ev. in D. 6 p. Pnt. (1-3). acf. Mt 9, 36. 6 ch. Nm £2, 13, 2%, 22. c Mt 16, 10. dcp. 14, 23. ecpi 145.232. Jo 6, 12; 2332Ac 37, 23522 Rm: 843038 Cor. 12, 24; 1 Tm 4, 34. fcf. 4 Rg 4, 42-44. g Mt 16, ro. Bene prophetavit Isaias de vobis %hypocritis, sicut scriptum est: ’4Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me. 7In vanum autem me colunt docentes ‘doctrinas et praecepta ho- minum’: 8 Relinquentes enim mandatum Dei tenetis traditionem ho- minum, baptismata urceorum et calicum et alia similia his facitis multa. 9% Et dicebat illis: Bene Jirritum facitis praeceptum Dei, ut traditionem vestram servetis. 10 Moyses enim dixit: ’ Honora pa- trem tuum et matrem tuam’; et: ’™”Qui maledixerit patri vel matri, morte moriatur’; 11 vos autem dicitis: Si dixerit homo patri aut matri: "Corban, quod est donum, quodcumque ex me tibi pro- fuerit; 12 et ultra non dimittitis eum quidquam facere patri suo aut matri 13 Orescindentes verbum Dei per traditionem vestram, quam tradidistis; et similia huiusmodi multa facitis. 14 Et advocans iterum turbam dicebat illis: ?Audite me omnes et intelligite. 15 Nihil est extra hominem introiens in eum, quod possit eum coinquinare; sed quae de homine procedunt, illa sunt quae *communicant hominem. 16 sSi quis habet aures audiendi, audiat. 17 Et, cum introisset in tdomum a turba, “interrogabant eum discipuli eius parabolam. 18 Et ait illis: *Sic et vos imprudentes estis? Non intelligitis, quia omne extrinsecus introiens in hominem non potest eum ‘communicare, 19 quia non intrat in cor eius, “sed in ventrem vadit et in secessum exit purgans omnes escas? 20 Di- cebat autem Yquoniam quae de homine exeunt illa communicant hominem. 21 Ab intus enim, de corde hominum ®@malae cogitationes procedunt, adulteria, fornicationes, “homicidia, 22 furta, avaritiae, nequitiae, dolus, “impudicitiae, ¢7oculus malus, *blasphemia, /super- bia, stultitia. 23 9Omnia haec mala ab intus procedunt et communi- cant hominem. 24 Et inde surgens abiit in fines Tyri et Sidonis et ingressus do- mum neminem voluit scire et non potuit latere; 25 mulier enim statim, ut audivit de eo, cuius filia habebat spiritum immundum, intravit et procidit ad pedes eius. 26 Erat enim mulier “gentilis, ‘Sy- rophoenissa genere. Et rogabat eum ut daemonium eiceret de filia eius. 27 Qui dixit illi: Sine Jprius saturari filios; non est enim bo- num sumere panem filiorum et /mittere canibus. 28 At illa respondit et dixit illi: Utique, Domine; nam et catelli comedunt sub mensa de ™micis puerorum. 29 Et ait illi: Propter hunc sermonem “vade: exiit daemonium a filia tua. 30 Et, cum abisset domum suam, invenit puellam iacentem supra lectum et daemonium exisse. 31 Et iterum exiens de finibus Tyri venit per Sidonem ad °mare Galilaeae inter medios fines ?Decapoleos. 32 Et adducunt ei ¢surdum et mutum et deprecabantur eum, ut “imponat illi manum. 33 Et Sapprehendens eum de turba seorsum misit digitos suos in auricu- las eius et exspuens tetigit linguam eius 34 et ‘suspiciens in caelum “ingemuit et ait ili: Ephphetha, quod est adaperire. 35Et %sta- tim apertae sunt aures eius, et solutum est vinculum linguae cius, et loquebatur recte. 36 Et “praecepit illis ne cui dicerent. Quanto autem eis praecipiebat, Ytanto magis plus praedicabant 37 et *eo amplius admirabantur dicentes: ®Bene omnia fecit et surdos fecit audire et mutos loqui. In diebus illis iterum, cum turba multa esset nec haberent quod manducarent, convocatis discipulis, ait illis: 2@Misereor super turbam, quia ecce iam triduo sustinent me nec habent quod man- ducent 3et, si dimisero eos ieiunos in domum suam, deficient in via; quidam enim ex eis de longe venerunt. 4 Et responderunt ei discipuli sui: Unde illos quis poterit hic saturare panibus in soli- tudine? 5 Et interrogavit eos: Quot panes habetis? Qui dixerunt: cSeptem. 6 Et Praecepit turbae discumbere super terram et accipiens septem panes “gratias agens fregit et dabat discipulis suis ut appo- nerent, et apposuerunt turbae. 7Et habebant pisciculos paucos, et ipsos ¢benedixit et iussit apponi. 8 Et fmanducaverunt et saturati sunt, et sustulerunt, quod superaverat de fragmentis, %septem spor- tas. .9 Erant autem qui manducaverant quasi quattuor milia, et di- misit eos. . panes multiplicati sunt (8, 1-9), signum de caelo postulaverant (14-21), EVANGELIUM apostolos segregat, hosque novo signo ad professionem fidei praeparatos | SECUNDUM MARCUM (22-31) de sua futura passione certiores facit; atque ne scandalizentur 8, 10 — 9, 8 10 Et statim ascendens “navim cum discipulis suis venit in par- pn oe a tes ‘Dalmanutha. 11 Et exierunt pharisaei et coeperunt conquirere aa Mins 39. sing: cum eo /quaerentes ab illo signum de caelo, ttentantes eum. 12 Et mingemiscens spiritu ait: "Quid generatio ista signum quaerit? Amen, dico vobis, si dabitur generationi isti signum. 13 Et °dimittens eos ascendit deviiti navim et abiit trans fretum. 14 Et obliti sunt panes sumere et nisi unum panem non habe- bant secum in navi. 15 Et praecipiebat eis dicens: ?Videte et cavete a fermento pharisaeorum et %fermento *Herodis. 16 Et cogitabant ad alterutrum dicentes: Quia panes non habemus. 17 8Quo cognito, ait illis Iesus: Quid cogitatis quia panes non habetis? ‘nondum cogno- scitis nec intelligitis? adhuc “caecatum habetis cor vestrum? 18’ %Ocu- los habentes non videtis? et aures habentes non auditis’, nec re- cordamini? 19 Quando “quinque panes fregi in quinque milia, quot cophinos fragmentorum plenos sustulistis? Dicunt ei: Duodecim. 20 Quando et Yseptem panes in quattuor milia, quot sportas frag- mentorum tulistis? Et dicunt ei: Septem. 21! Et dicebat eis: Quo- modo nondum “intelligitis ? 22 Et veniunt “Bethsaidam, et adducunt ei caecum et rogabant eum ut illum °tangeret. 23 Et, Capprehensa manu caeci, eduxit eum extra vicum et dexpuens in oculos eius, “impositis manibus suis, in- terrogavit eum si quid videret. 24 Et adspiciens ait: Video homines velut arbores ambulantes. 25 Deinde iterum imposuit manus super oculos eius, et coepit videre et restitutus est, ita ut clare videret omnia. 26 Et misit illum in domum suam dicens: Vade in domum tuam et, si in vicum introieris, /nemini dixeris. 27 Et’ egressus est Iesus et discipuli eius in castella Caesareae Philippi: et in via poreagei he discipulos suos dicens eis: Quem me dicunt esse homines? 28 Qui responderunt illi dicentes: 9loan- nem Baptistam, alii Eliam, alii vero quasi “unum de_ prophetis. 29Tunc dicit illis: Vos vero quem_me esse dicitis? Respondens Petrus ait ei: *Tu es SChristus. 3°Et ‘comminatus est eis, ne cui dicerent de illo. %1Et coepit docere eos, quoniam ™oportet Filium hominis “pati multa et °reprobari a senioribus et :a summis sacer- dotibus et scribis-et occidi et ?post tres dies resurgere. 32 Et %pa- lam verbum logecOatur. Et apprehendens eum Petrus coepit incre- pare eum. 33 Qui conversus et videns discipulos suos comminatus est Petro dicens: "Vade retro me, Satana; quoniam ‘non sapis quae Dei sunt, sed quae sunt hominum. 34 Et, convocata turba cum di- scipulis suis, dixit eis: Si quis vult me sequi, ‘deneget semetipsum et “tollat crucem suam et sequatur me. 35 Qui enim voluerit animam suam salvam facere perdet eam; qui autem perdiderit animam suam Ypropter me et evangelium salvam faciet eam. 367Quid enim pro- derit homini, si lucretur mundum totum et detrimentum animae suae faciat? 37 aut Yquid dabit homo commutationis pro anima sua? 38 Qui enim me confusus fuerit et verba mea in generatione ista - Gadultera et peccatrice, et Filius hominis confundetur eum, "cum venerit in gloria Patris sui “cum angelis sanctis. 39 Et dicebat illis: Amen dico vobis quia sunt quidam de hic stantibus, qui Mon gu- stabunt mortem ¢donec videant regnum Dei veniens /in virtute. 9 Et post dies sex “adsumit Iesus Petrum et Iacobum et Ioannem, 7 et ducit illos in ee excelsum seorsum solos et °transfigura- tus est coram ipsis. 2 Et °vestimenta eius facta sunt splendentia et candida nimis velut nix, qualia fullo non potest super terram can- | dida facere. 3 Et apparuit illis Elias cum Mo oyse, et erant loquentes cum Iesu. 4 Et respondens Petrus ait Iesu: ¢Rabbi, bonum est nos hic esse, et faciamus tria *tabernacula, tibi unum et Moysi unum | et Eliae unum. 5/fNon enim sciebat quid diceret; erant enim timore exterriti. 6 Et facta est 9nubes obumbrans eos, et venit vox de nube dicens: *Hic est Filius meus carissimus: ‘audite illum. 7 Et statim circumspicientes neminem amplius viderunt, nisi Iesum tantum secum. 8 Et jdescendentibus illis de monte, praecepit illis, ne cuiquam quae vidissent narrarent, nisi cum Filius hominis a mortuis resur- ji rigs has —v. Mt 12, 38; Jo it oo et Le 23, 8; Jo 8, 6 mM CP. 7, 34. — cf. Yor ye oe 33, 38. n Le 11, 29; Jo 4, 48. o Mt 4, 13; 21, 17. rcf. cp. 3, 6; 12, 13. SVs. JO°2;/:25<"16; 30. tc Ay & wir 5, aE ek L253. vis 0, 0, as xcp. 6, 4 y vr. 6-5; Mt 15, 34-38. Z vr. 17; CD. og 52. 9, £3.28. 82.3035 27-30] Mt 16, 13-20; atuse -27. f cp. 1, 445 S, 43- —v. Mt 8, 4. fv. Cc cf. 7, x: 24, 19. ede A, 27. icp , 61, 62. — v. Mt 1, 7 ME x6, 20; Le 9, 21. — v. 12, 7 31- ay Mt 16, 21-28; Le 9, 22- m cp. 10, 33. —_cf. 13, 33. ncp. 9 arr sa : Mt i hee Ye: 23; oLc 17, aor , “Pt 2, 4. — cf. cp. 12, 10. se pcp. 9, BLP: 10, 34; 17, 22; 63. cf. Mt 1 27, 2, 40. — ajo Fig 25 [v. Jo 2, 19. rcf, Mt 4,1 sRm 8, : Ph 3: 19; Col 3, 2 tcf. Col x. if , “Tm +, T2e82. uv. Mt ro, 38, 39- vcp. 10, 29. — cf. Rm Ay 16; 1 Cor 9, 23; 2 Tm 1, 8 : Phi ae eae et Ps "[13. y Ps 48, 8, z Rm 1, 16; MS tn 453; 12, 16; Heb rr, 16; 1 Jo 2, 28. — cf. Mt 10, 33. als 57,3; Mt 12.39; Jc 4, 4 6Dn 7, 10, 13; 24, 30; 25, 315° tr.) tT Chez, -303 "As 16; 3 dJo 8, 52; Heb 2, e cf. Ly =: Mt 10, ea 23, PRO rd 53; ue: 14, 62. — bee Mii Hs Mt 17, 1-8; Le 9, 28-36. - 5, 37; 14, 33. b cf. 2 Cor 3, 18. [Mt 28, 3. cDn bin iy 9. — cf. Ps 103, 2; 3] v. 4,5) R. ie “Pransfig. Dittc _: dv. Jo 1, 38. cf. 2 Es 8, 15. f cf. cp. 14, 40; Le 9, 33, 5p. %, 33° 2 Pts, 17. — cf. a 24, I h cf. cp. a 6. — v. Mt 3, 17. #Dt 18, 15: Ac 3, 22. 8-12] Mt 17, 9-13. jcp. 1, 44; 5, 43; 7, 36; 8, 30. v. Mt 8, 4. — 965 fos (32-39), sese transfigurando (9, 1-12) et daemonia eiciendo confortat (13-2), atqgue ad novam suae passionis praedictionem vraeparat (29-31). B) in itinere et in lerusalem (9, 32-13, 37). Apostolorum instructionem prose- EVANGELIUM SECUNDUM MARCUM 9, 9-46 bue 0. 36. mcf. Jo pa 14, a Mt 11, 14. — cf. cp. 8, 28. rr 4, 6; 1, 16, 17. — cf. 6; 3 2 67 de Is 53. 3: Dn 9, 26; Zc 13, 7.— cf Ph 2,8. — v. Mt 26, 24. qcp. 8, Xs TLC 235 tT AC as Ed. scf. Mt rr, iS as 65° 17,2 3 Rg 19, 2, oe — cf. Mt 26, a 13-27] ark 3%, 14-19; Le 9, 37- v cp. Io. 43, 12-28] Re. in fr. 4 QT. Spor. (28). MCL i V¥. Sec. tt, TA. et 57 Oo 7s Me10; 5S Le Bese i. aa 9;.20,-279:Ph 25:15. avr. 25. — cf. cp. 1, 26. é cf. cp. 1, 40, 41; c Mt 9, 28. ay II; 33; Mt 17, 19. — cf. ait Ys Catech: R. IV 7, 6 BrCl £95. 5e fvr. 14. Leys} 12: gcp. 1, 31. hcp. 3, 20; 7, ¥7. 28] Ant. in fr. 4 QT. Spbr. 29-31] Mt 17, ak 22+. 106, 44, 45. — cf. cp. 8, 31; 10. 323 4. _ icp. 8, 31; 10. 33, 34. jcp. 6, 52; 50; 9, 45; 18, 34; 24, 25; "Jo 10, 6; 12, 16: 16, Rte: — cf. vr. 9. kMt 1723 32-36] Mt 18, 1-5; Le 9, 46-48. — cf. cp. 10, 42-45: Le 22, 25-27. ZLe 22, 24. — cf. v MCP. 10, 43, 443 ‘Mt’ to. 26, 275-723, 081;; 12. ncp. 10, 16. ov. Mt 10, 40, 42; Jo 13, 20. pcp. 16,17; Mt 7, 22; Le-1o, 17; Ac 5, 16; 8, 7; 16, 18; 13. — cf. Mt 12, 27. 37-39] Le 9, 49. 50. qcf. Nm 11. 27, 28. scf. cp. 10, 14. et cx: Cor 13, 3. ucf. Mt 12, 30;:Le 11, 23. v Mt 10, 42. — cf. 1 Pt 4, 14. x Mt 18, 6; Le 17, 1. — cf. 1 Cor 8, 12. y cf. Zc 13, I. acf. cp. 14, 42-48] Mt e a 30; 18, 8, 9. av. Mt 5. 22, 29. b vr. 473 “3h 3, I2; 25, 41. CV. vr. 45, d Is 66, 7 wd Co Ecli 7, 19. eMt 18, _loqui de me. rexerit. 9 Et ‘verbum continuerunt apud se ™conquirentes quid esset : "Cum a mortuis resurrexerit ’. 10 Et interrogabant eum dicentes: Quid ergo dicunt pharisaei et scribae "quia Eliam oportet venire primum? 11 Qui respondens ait illis: Elias, cum venerit primo, °restituet omnia; et ?quomodo scriptum est in Filium hominis, ut multa patiatur et Ycontemnatur. 12Sed dico vobis quia et *Elias venit, et ‘fecerunt illi quaecumque voluerunt, “sicut scriptum est de eo. 13 Et veniens ad discipulos suos vidit turbam magnam circa eos et scribas conquirentes cum illis. 14 Et confestim omnis populus videns lesum “stupefactus est et expaverunt et accurrentes saluta- bant eum. 15 Et interrogavit eos: Quid inter vos conquiritis? 16 Et respondens unus de turba dixit: Magister, attuli filium meum ad te habentem “spiritum mutum, 17 qui, ubicumque eum apprehenderit, allidit illum, et spumat et stridet dentibus et arescit; et dixi disci- pulis tuis, ut eicerent illum, et Ynon potuerunt. 18 Qui respondens eis dixit: *O generatio incredula, quandiu apud vos ero? quandiu vos patiar? adierte illum ad me. 19 Et attulerunt eum. Et, cum vi- disset eum, statim spiritus “conturbavit illum, et elisus in terram volutabatur spumans. 2° Et interrogavit patrem eius: Quantum tem- poris est, ex quo ei hoc accidit? At ille ait: Ab infantia, 21 et fre- quenter eum in ignem et in aquas misit, jus eum perderet ; sed, 2si quid potes, adiuva nos misertus nostri. 22 Iesus. autem ait ilh: cSi ete credere, omnia possibilia sunt credenti. 23 Et continuo excla- mans pater pueri cum lacrimis aiebat: Credo, Domine: “adiuva in- credulitatem meam. 24 Et, cum videret Iesus fconcurrentem turbam, comminatus est spiritui immundo dicens illi: Surde et mute SPIES, ego praecipio tibi: Exi ab eo et amplius ne introéas in eum. 25 Et exclamans et multum discerpens eum exiit ab eo; et factus est sicut mortuus, ita ut multi dicerent quia mortuus est. 26Iesus autem Jtenens manum eius elevavit eum et surrexit. 27 Et, cum introisset in *domum, discipuli eius secreto interrogabant eum: Quare nos non potuimus eicere eum? 28 Et dixit illis: Hoc genus in nullo po- Asst erin, nisi in oratione et ieiunio. 9Et inde profecti praetergrediebantur Galilaeam, nec volebat Phone scire. %0Docebat autem discipulos suos et dicebat illis iquoniam Filius hominis tradetur in manus hominum, et occident eum, et occisus tertia die resurget. 31 At Jilli ignorabant verbum et timebant interrogare eum. 32 Et kvenerunt Capharnaum. Qui, cum domi essent, interroga- bat eos: Quid in via tractabatis? 33 At illi tacebant ; lsiquidem in via inter se disputaverant quis eorum maior esset. 34 Et residens vocavit duodecim et ait illis: “Si quis vult primus esse, erit omnium novissimus et omnium minister. 35 Et accipiens puerum statuit eum in medio eorum; “quem cum complexus esset, ait illis: 36 eQuisquis unum ex huiusmodi pueris receperit in nomine meo me recipit, et °qui- cumque me susceperit non me suscipit, sed eum qui misit me. 37 Respondit illi Ioannes dicens: Magister, vidimus quendam Pin nomine tuo eicientem daemonia, qui non sequitur nos, et @pro- hibuimus eum. 38 Iesus autem ait: *Nolite prohibere eum; ‘nemo est enim qui faciat virtutem in nomine meo et possit cito male 9uvQui enim non est adversum vos, pro vobis est. 40 Quisquis enim potum dederit vobis calicem aquae in nomine meo, Vquia Christi estis, amen, dico vobis, non perdet mercedem suam. a1 Et “quisquis scandalizaverit unum ex Yhis pusillis credentibus in me, *bonum est ei magis, si circumdaretur mola asinaria collo eius et in mare mitteretur. 42 Et, si scandalizaverit te manus tua, abscinde lam: bonum est tibi debilem introire in vitam, quam duas manus habentem ire in “gehennam, Yin ignem inexstinguibilem, 43 Cubi ¢ver- mis eorum non moritur, et “ignis non exstinguitur. 44Et, si pes tuus te scandalizat, amputa illum: bonum est tibi claudum introire in vitam aeternam, quam duos pedes habentem mitti in gehennam ignis inexstinguibilis, 45 ubi vermis eorum non moritur, et ignis non exstinguitur. 46 Quod si oculus tuus scandalizat te, eice eum: bonum est tibi luscum introire in regnum Dei, quam duos oculos habentem ——, quens eos ad humilitatem exhortatur (32-49): provocatus a pharisaeis matrimonium indissolubile docet (10, 1-2), simplicitatem ac pauperta- tem commendat (13-21), captaque occasione ex quadam filiorum Zebedaei EVANGELIUM SECUNDUM MARCUM 9, 4i-— 10, 38 mitti in gehennam ignis, 47 ubi vermis eorum non moritur, et ignis non exstinguitur. 48 Qmnis enim igne salietur, et /omnis victima sale salietur. 49 7Bonum est sal: quod “si sal insulsum fuerit, in quo illud condietis? *Habete in vobis sal et Jjpacem habete inter vos. ] Et inde exsurgens “venit in finem Iudaeae ultra lordanem. Et conveniunt iterum turbae ad eum, et, 2sicut consueverat, iterum docebat illos. 2 Et accedentes pharisaei interrogabant eum, “si licet viro uxorem dimittere, %tentantes eum. 2 At ille respondens dixit eis: Quid vobis praecepit Moyses? 4 Qui dixerunt: ¢Moyses permisit libellum repudii scribere et dimittere. 5 Quibus respondens Iesus ait: ‘Ad duritiam cordis vestri scripsit vobis praeceptum istud. 6 9Ab initio autem creaturae ’’masculum et feminam fecit eos’ Deus; 7’ 4propter hoc relinquet homo patrem suum et matrem et adhae- rebit ad uxorem suam, 8 et jerunt duo in carne una. Itaque iam non sunt duo, sed una caro’. 9 Quod ergo Deus coniunxit homo non separet. 10Et in domo iterum discipuli eius de eodem interrogave- runt eum. 11 Et ait illis: ‘Quicumque dimiserit uxorem suam et aliam duxerit adulterium committit super eam. 12 Et, ™si uxor di- miserit virum suum et alii nupserit, moechatur. 13 Et offerebant illi parvulos ut tangeret illos; discipuli autem comminabantur offerentibus. 14Quos cum videret Iesus, indigne tulit et ait illis: “Sinite parvulos venire ad me et ne prohibueritis eos; talium enim est regnum Dei. 15?Amen, dico vobis, quisquis non @receperit regnum Dei velut parvulus, non intrabit in illud. 16 Et ‘complexans eos et imponens manus super illos benedicebat eos. 17 Et, cum egressus esset in viam, procurrens quidam, ‘genu flexo ante eum, rogabat eum: Magister bone, quid faciam ut vitam aeternam percipiam? 418Iesus autem dixit ei: Quid me dicis bo- num? Nemo bonus, nisi unus Deus. 19 Praecepta nosti, ’“ne adul- teres, ne occidas, ne fureris, ne falsum testimonium dixeris, ne frau- dem feceris, honora patrem tuum et matrem’. 20 At ille respondens ait illi: Magister, Yhaec omnia observavi a iuventute mea. 21 Iesus autem “intuitus eum “dilexit eum et dixit ei: Unum tibi deest: vade, *quaecumque habes vende et da spqupcribus et habebis @thesaurum in caelo et veni, sequere me. bQui contristatus in verbo abiit maerens; erat enim habens multas possessiones. 23 Et circumspiciens Iesus ait discipulis suis: Quam difficile qui pecunias habent in dregnum Dei introibunt! 24 Discipuli autem ob- stupescebant in verbis eius. At Iesus rursus respondens ait illis: €Filioli, fquam difficile est %confidentes in pecuniis in regnum Dei introire! 25 Facilius est camelum a Der foramen acus transire, quam divitem intrare in regnum Dei. 6 4Qui magis admirabantur dicentes ad semetipsos: Et quis potest naive fieri? 27 Et intuens illos Tesus ait: tApud homines impossibile est, sed non apud Deum; omnia enim possibilia sunt apud Deum. 28Et coepit ei Petrus dicere: Ecce Jnos dimisimus omnia et secuti sumus te. 29 Respondens Iesus ait: Amen, dico vobis, ‘nemo est, qui reliquerit domum aut fratres aut sorores aut patrem aut matrem aut filios aut agros ™propter me et propter evangelium, 30 qui non accipiat centies tantum “nunc in tempore hoc, domos et fratres et sorores et matres et filios et ‘agros °cum persecutionibus, et Pin saeculo futuro vitam aeternam. 31 qMulti autem erunt primi novissimi, et novissimi primi. 32 Erant autem in via ascendentes Ierosolymam, et *praecedebat illos Iesus, et sstupebant et sequentes timebant. Et adsumens iterum duodecim, coepit illis dicere quae essent ei eventura: 33 Quia ecce tascendimus Ierosolymam, et Filius hominis tradetur principibus sa- cerdotum et scribis et senioribus, et “damnabunt eum morte et “tra- dent eum gentibus 34 et illudent ei et Yconspuent eum et @flagel- labunt eum et interficient eum, et %tertia die resurget. 35Et accedunt ad eum Iacobus et Ioannes filii Zebedaei dicentes: Magister, volumus ut 2quodcumque petierimus facias nobis. 36 At ille dixit eis: “Quid vultis ut faciam vobis? 37 Et dixerunt: Da nobis, ut unus ad dexteram tuam et alius ad sinistram tuam %sedeamus in gloria tua. 38Tesus autem ait eis: @Nescitis quid petatis: potestis f Lv 2, 13. Le 14, 34. hk Mt 5, 13. Eph 4; 3 4 Ez 43, 24; Col 4, 6. — 7 Rm 12,018%! 2 Corez3; a) " . — cf. vr. 33. — 9. 1-12] Mt 19, r-9. [25.. a Lc 9, 51; 17, 11. — cf. Mt 4, GED. EP22,. 223, 2; 433 54,°2> ete: t_s, 31. dv. Jo 8, > e Dt 24,1 [52; Heb 3, 8 fcp. 16, iA. + cf.-cp.:3;§3°6; £'cd. 13,10: 2 P€ sa: — ef. mm 1, 1; Rm, 20. kGn ry, 27; 5 ng 4 Gn 2, 24; 8,9]* Conc. Pie Fe "XXIV de UL atrim. ji Cor 6, 16. — cf. MI 2, OME i 32; Lec 16, 18. ts) st 10, II, 13. 13- ae t 19, 13-15; Le 18, ia pt in fs. s. Jo. Cal. — V. bg ben. FSi (R. R.). Mt 18, 3. o eb: cp. os ye p cf. 7° 3: 3.23;. 5: q ci. 8, 13; Jeri, 2%; rcp. 9, 35. Scp. ony 17-30] t 19. 16-29; Lc 18, 18-30. — cf. Lc #9. 25-28. tcp. 1, 40; Mt 17 “Ex 20, 12-16; ts 5, 16-20; 24, 14. — cf. Mt 5, 21, 27. vicko Le..25° 6; Ph’ 2, 53-3, 6 XVI. 295 Le’ 22, 61; fy tL; 42; — cf. cp. 3, 5. y cf. Jo 11, 3, 5 i ¥57 93: pi D2, 33-— Lec 16, 9; 19, ; Ac 2, 45; 4, 34,353 1 Tm sie [6, 18, 19. b cf. Ex —. 3% ccf. 1 Cor 1, 26. — v. Mt 13, dv. Mt 12, 28. cir 333 Gal 4. 19; a5 4 a. t 7, 14; Le 13, 34. {r. Tb 3 Boas s 48, 73,515 § 9; 61, ; Pro Tz; 28% 3 6, 17. hep. "”, 37 i cp. 14, 3 36. — v. Mt 19, 26. 7318;.20; Mt 4, 20,22. eae v. Mt 19, 28, 20. 29, 30] * Catech. R. IIT 8, 17. lep. Le 14, 26. mv. cp. 8, 35. n cf. Mt 6, 33: 02 Cor 12, 10; 2 Thy, 4; 2 Tm 3, 12. — cf. Jo 1s, 20; Ac 14, 21 Pb Mt 12, 32;.Eph-rz, ; Heb 6, 5.— Cc = 20, ac ? £.650,..55% 19, 28. u Mt 26, 66; Jo 19, 7. v Mt 27, 2; Jo 18, 30; Ac 3, 13. — cf. Ac 2, 23. x Mt A y cp. 14, 65; 15, 19. — Mt 26, ZV. cp. ee 1§- 167. av.c ris et Mt ae. 20-28, b cf. Mt 18, 19. CVE Sr. d cf. art 19, 18. ecf. Le 9, 33; 23. 34; Je 4, 3 EVANGELIUM SECUNDUM MARCUM 10, 39 — 11, 23 petitione seipsum humilitatis exemplum praebet (32-45). Per lerichum ve- ro, ubi caecum Bartimaeum sanat (46-56), lerusalem veniens quasi trium- phator templum ingreditur (11, 1-11) et post ludaeorum futuram repro- f cp. 14, 36. — cf. Is 51, 17, 22. g Lec 12 “f. m & a 39] * cf. Catech. I 8y 3 Acf. Rm 8, 17; bi 3, 10. LAC T2.3> AD:2,.9; j cf. Mt 19, Ui i Mt 25, 34. 42-45] cf. cp. 9, 34-36; Le 22, 25-27. mcp. 9, 34; Mt 23, 11; 1 Pt §, 36 — chile 9,54 NV. CD. 9, 34. o Mt 22, 13. rip Cor 4, 5. qg Jo 13, 4, 15; Ph 2, 7. — ef. 2 Cor 8, 9. rv. Mt 20, 28. 46- sy Mt 20, 29-34; Le 18, ee: Ee £8 5355-195, 3 b \O=8,): 1; 8. ucp. 1, 24; Mt 2, 23 etc. v Jo 20, 16. x cp. 5, 34: Mt 9, 2; Le 7, 50; “559, °19%-28, £2. 5, 23, 28: a 59; lef 3; O II 9; 14, 8. I-10] Mt : ot a < Sy 29-38; Jo 12, 12-15. — cf. Zc 9, 9. as ite Bel Lae Pee ak Fy av. Mt 21, 17; Le 24, 50; Jo 11, 58. b cf. Le 23, 53; Jo 19, 41. CCDs Tay TAs 4,7, 9,10), ut s. ur. 1, 2. d4 Rg 9, 13 ecf. Ap 7, 10. f Ps ‘127, 26; Mt 23, 39. ed. ay 37, 24, 25. — v. Le ea a e 12, 12, 13. h cf. re. 2, 29. i Ps 148, 1. — cf. Le 2, 14. j Mt 2k; ‘x0; “vr. 19; Mt 21, 17. 12-14] Mt 21, 18, 19. m Mt 4, 2. ‘ach Less: 9; 13, 6-9. ocf. cp. 13, 28. pvr. 20. 15-18] Mt 21, 12-16; Le 109, 45-47. — cf. Jo 2, 14-16. q cf. Ex 30, 13. Ri r, nee $557, aT 24, 835Lc 7, 25, 30,, 44. vcp. 12, 12. — v. Mt 7, 28. x Mt 21, 17; Le 21, 37. — cf vr. II. 20-24] Mt 21, 19-22. et in Nis pro qcq. nec. 23,24] Cm. in D. 23 p. Pnt. 6b Mt 17, 19; Le 17; 6. de ri 45;°32 2 Cor 13, 2; Ap d Ac 10, 20: Rm 4, 20; Jcr,6. ecf. cp. 16, 17; Jo 14, 12. /bibere calicem quem ego bibo, aut 9%baptismo, quo ego baptizor, baptizari? 39 At illi dixerunt ei: Possumus. Iesus autem ait eis: 4ACalicem quidem, quem ego bibo, bibetis et -baptismo, quo ego baptizor, ‘baptizabimini; 49sedere autem ad dexteram meam vel ad sinistram non est meum dare vobis, Jsed quibus 'paratum est. 41 Et audientes decem coeperunt indignari de Iacobo et Ioanne; 42 Tesus autem vocans eos ait illis: Scitis, quia hi qui videntur principari gentibus dominantur eis, et principes eorum potestatem habent ipso- rum. 43™”Non ita est autem in vobis, sed “quicumque voluerit fieri maior erit vester °minister, 44 et quicumque voluerit in vobis primus esse erit ?omnium servus; 45nam et Filius hominis non ve- nit, ut ministraretur ei, sed @ut tministraret et ‘daret animam suam redemptionem pro multis. 46 Kt veniunt Iericho. Et, Sproficiscente eo de Iericho et discipu- lis eius et plurima multitudine, filius Timaei, Bartimaeus, ‘caecus, sedebat iuxta viam mendicans. 47 Qui, cum ‘audisset, quia “Iesus Nazarenus est, coepit clamare et dicere: Iesu fili David, miserere mei. 48 Et comminabantur ei multi ut taceret; at ille multo magis clamabat: Fili David, miserere mei. 49 Et stans Iesus praecepit illum vocari. Et vocant caecum dicentes ei: Animaequior esto: surge, vocat te. 59 Qui, proiecto vestimento suo, exsiliens venit ad eum. 51 Et respondens Iesus dixit illi: Quid tibi vis faciam? Caecus autem dixit ei: Y“Rabboni, ut videam. 52 Iesus autem ait illi: Vade, @fides tua te Ysalvum fecit. Et confestim vidit et sequebatur eum in via. Et, cum appropinquarent Ierosolymae et ¢Bethaniae ad montem Olivarum, mittit duos ex discipulis suis 2 et ait illis: Ite in ca- stellum, quod contra vos est, et statim introéuntes illuc invenietis pullum ligatum, °super quem nemo adhuc hominum sedit. Solvite illum et adducite. 3 Et, si quis vobis dixerit: Quid facitis? ¢dicite, quia Domino necessarius est, et continuo illum dimittet huc. 4 Et abeuntes invenerunt pullum ligatum ante ianuam foris in bivio et solvunt eum. 5 Et quidam de illic stantibus dicebant illis: Quid fa- citis solventes pullum? 6Qui dixerunt eis sicut praeceperat illis Iesus, et dimiserunt eis. 7 Et duxerunt pullum ad Iesum et impo- nunt illi vestimenta sua, et sedit super eum. 8 Multi autem @vesti- menta sua straverunt in via; alii autem frondes caedebant de arbo- ribus et sternebant in via. 9% Et qui praeibant et qui sequebantur clamabant dicentes: “Hosanna! 19’ /Benedictus qui venit in nomine Domini’; benedictum, quod venit, 9regnum “patris nostri David, hosanna tin excelsis ! 11 Et Jintroivit Ierosolymam in templum; et, circumspectis omni- A, cum iam vespera esset hora, ‘exiit in Bethaniam cum duo- ecim. 12 Et alia die, cum exirent a Bethania, mesuriit; 13 ™cumque vi- disset a_longe ficum habentem folia, venit, si quid forte inveniret in ea. Et, cum venisset ad eam, nihil invenit praeter folia; °non enim erat tempus ficorum. 14 Et respondens dixit ei: ?Iam non am- plius in aeternum ex te fructum quisquam manducet. Et audiebant discipuli eius. 15 Et veniunt Ierosolymam. Et, cum introisset in templum, coepit eicere vendentes et ementes in templo et mensas @nummulariorum et cathedras vendentium ‘columbas evertit. 16 Et non sinebat, ut quisquam transferret vas per templum 17 et docebat dicens eis: Nonne scriptum est quia ’sdomus mea domus orationis vocabitur omnibus gentibus?’ Vos autem ‘fecistis eam ’speluncam latronum ’. 18 Quo audito, principes sacerdotum et “scribae quaerebant quomodo eum perderent; timebant enim eum, quoniam universa turba Yad- mirabatur super doctrina eius. 19 Et, cum vespera facta esset,:“egrediebatur de civitate. 20 Et, cum mane transirent, viderunt Yficum aridam factam a ra- dicibus. 21 Et recordatus Petrus dixit ei: Rabbi, ecce ficus, cui ma- ledixisti, aruit. 22 Et respondens Iesus ait illis: @Habete fidem Dei. 23 Amen dico vobis quia quicumque dixerit huic monti: ¢Tollere et mittere in mare, et non “haesitaverit in corde suo, sed &crediderit — 968 —: ee CCC bationem symbolice descriptam, semetipsum Ditum templi ostendit (12-19). Postea fidei praestantiam illustrat (20-26), sacerdotes confundit, Hebraeo- rum sortem futuram adumbrat (12, 1-12), pharisaeis de tributo Caesari EVANGELIUM SECUNDUM MARCUM 11, 24 — 12, 26 quia quodcumque dixerit fiat, fiet ei. 24 Propterea dico vobis: /Omnia, quaecumque orantes petitis, credite quia Yaccipietis, et evenient vobis. 25 Et, cum “stabitis ad orandum, ‘dimittite, Jsi quid habetis adversus aliquem, ut et ‘Pater vester qui in caelis est dimittat vobis peccata vestra. 26 Quod si vos non dimiseritis, nec Pater vester qui in caelis est dimittet vobis peccata vestra. 27 Et veniunt rursus Ierosolymam. Et, cum ambularet in templo, accedunt ad eum summi sacerdotes et scribae et seniores 28 et di- cunt ei: ™In qua potestate haec facis? et quis dedit tibi hanc po- testatem, ut ista facias? 29 Iesus autem respondens ait illis: Interro- gabo vos et ego unum verbum, et respondete mihi, et dicam vobis in qua potestate haec faciam. 3° Baptismus Ioannis “de caelo erat an ex hominibus? Respondete mihi. 31 At illi cogitabant secum di- centes: Si dixerimus: De caelo, dicet: °Quare ergo non credidistis ei? 32 Si dixerimus: Ex hominibus, ?timemus populum; omnes enim habebant Ioannem quia vere @propheta esset. 33 Et respondentes dicunt Iesu: Nescimus. Et respondens Iesus ait illis: Neque ego dico vobis in qua potestate haec faciam. 2 Et coepit illis in parabolis loqui: *Vineam pastinavit homo et ocircumdedit saepem et fodit lacum et aedificavit turrim et lo- cavit eam agricolis et “peregre profectus est. 2 Et misit ad agricolas in tempore servum, ut ab agricolis acciperet de fructu vineae. 3 Qui apprehensum eum ceciderunt et dimiserunt vacuum. 4Et iterum émisit ad illos alium servum, et illum in capite vulneraverunt et fcontumeliis adfecerunt. 5 Et rursum alium misit, et illum occide- runt, et plures alios, quosdam caedentes alios vero occidentes. § Ad- huc ergo Yunum habens filium carissimum et illum misit ad eos Mmovissimum dicens: Quia reverebuntur filium meum. 7 Coloni au- tem dixerunt ad invicem: ‘Hic est heres: venite, joccidamus eum, et nostra erit hereditas. 8 Et apprehendentes eum occiderunt et /eie- cerunt extra vineam. 9% Quid ergo faciet dominus vineae? ™Veniet "perdet colonos et °dabit vineam aliis. 19 Nec Yscripturam hanc egistis : >rLapidem, quem reprobaverunt aedificantes, hic factus est in caput anguli; 11a Domino factum est istud, et est mirabile in oculis nostris’ ? 12 Et Squaerebant eum tenere et ‘timuerunt turbam; cognoverunt enim, quoniam ad eos parabolam hanc dixerit. Et, “relicto eo, abie- “runt. 13 Et mittunt ad eum quosdam ex Ypharisaeis et Herodianis, ut eum “caperent in verbo. 14 Qui venientes dicunt ei: Magister, “sci- mus quia verax es et *non curas quemquam; nec enim vides in fa- ciem hominum, sed in veritate “viam Dei doces. Licet dari °tribu- tum °Caesari, an non dabimus? 15 Qui sciens ¢versutiam illorum ait illis: Quid me ¢tentatis? adferte mihi /denarium ut videam. 16 At illi attulerunt ei. Et ait illis: Cuius est imago haec et inscriptio? Dicunt ei: Caesaris. 17 Respondens autem Iesus dixit illis: 9Reddite igitur quae sunt Caesaris Caesari et quae sunt Dei Deo. Et mira- bantur super eo. 18 Et venerunt ad eum “sadducaei, ‘qui dicunt resurrectionem non esse, et interrogabant eum dicentes: 19 Magister, Moyses nobis scripsit, ut ’ si, cuius frater mortuus fuerit et dimiserit uxorem et filios non reliquerit, ‘accipiat frater eius uxorem ipsius et resuscitet semen fratri suo’. 29Septem ergo fratres erant, et primus accepit uxorem et mortuus est, non relicto semine; 21 et secundus accepit eam et mortuus est, et nec iste reliquit semen, et tertius similiter. 22 Et acceperunt eam similiter septem et non reliquerunt semen. Novissima omnium defuncta est et mulier. 23 In resurrectione ergo, cum resurrexerint, cuius de his erit uxor? septem enim habuerunt ‘eam uxorem. 24 Et respondens Iesus ait illis: Nonne ideo erratis ™non scientes Scripturas neque “virtutem Dei? 25 Cum enim a mor- tuis resurrexerint, neque “nubent neque nubentur, sed sunt sicut angeli in caelis. 26 De mortuis autem, quod resurgant, ?non legistis fv. Mt 7, 7. i Is 65, 24; Mt 6, 8. € .18;,27; iv. Mt 6, 14. 1 3, 13. — cf. Mt 5, 23; Med p lv. Mt 7, 11. 27-331 Mr 21, 23-27; Le 20, 1-8. mcf. Ex 2, 14; Jo 1, 25; Ac 4; 7 nLe 15, 18, 21; Jo.3, 27. o Mt 21, 32; Le 7, 30. b Mt 14, 5; 21, 46. q cf. Jo 5, 35. — v. Mt 11, 9. t-12] Mt 21, 33-46; Le 20,9-r9. aPs 79, 9; Is 5, 1; Mt 21, 28. 18; $237 cCn 8, 11, 12. dcp. 13, 34; Mt 25, 14. 15. e Mt 22, 4. f cf. At 5, 41. gcfi. cp. 9, 6. h Heb 1, 1. #Heb 1, 2. — cf. Jo 1, 11; ie . I7. cf. 3 Rg 21, 19. 1 ef. Heb 13, 12. mcf. Mt 24, 50; 25, 19. n cf. Le 19, a o Mt 21, 43; Ac 13. 46; 18, 6; 28,28. — cf. Mt 8, 11, 12. gq Le 4, 21; Ac 8, 35. — cf. Jo 19, 37; Ac 1, 10 r Ps 117, 22, 33. — v. Ac 4, bE OE Se AB low scp. 11, 18. — v. Mt 21, 46. 12] v. Mt 21, 46. bcp. 333-32. uMt 22, 22. 13-17] Mt 22, 15-32; Le 20, 20-38. vcp. 3, 6. — cf. cp. 8, 15. YG 2, $4. : y cf. Jo 3, 2. — v. Ecli 27, 26. 2N¢ AG 10; 24. a Ac 18, 25, 26. — ef. Ac 13, 10. 2:.. 18535 Be act.: Mt '243, 283. Le«12; 33. ev. Jo 8, 6.. QoQ S17 37 33;-6. t Ac 23, 8. — cf. Ac 4, 2. Fel. “Dt 25778. 1 Gn 38, 8. m Jo 20, 9. nz Cor 6, 1r4. OMt te, 38° Le rs, ‘a7: pv. Mt 21, 16. EVANGELIUM SECUNDUM MARCUM 12, 27 — 13, 14 solvendo (13-17), sadducaeis de resurrectione, scribis de maximo prae- cepto quaerentibus respondet eosque redarguit (18-39); suos denique, proposito cuiusdam viduae exemplo, hortatur (41-44) ipsosque quaerentes gq cf. Le 3,43 20, 42°-Ac 2, 20; 7» 42. r Ex 3, I-4,17. — cf. Rin 11, 2. 163° Ac #, 32. fef.. Mt’8,°11:*Le’ 16; 32. 28-33] Mt 22, 34-q0, 46; Lc 20, 9, 40. — cf. Le 10, 25-28. 2 Rm 3, 30; 1 Cor 8, 4, 6; Gal ; 20; Eph 4, 631-Im 1, 17; je 2,19; 4,12; Ju25. — cf. {t 19, 17; 23, 9; Jo 5, 44; xcf.1 Jo 4, 21. [17, 3. y Lv 19, 18. — v. Mt 19, 19. zJo 15, 12. — v. Mi 23, 23 a Dt 4, 35; 6, 4. 6 Dt 4, 6; Col 1, 9; 2, 2. ccf. Mt Oy 23 352m di Rg 15, 22; Os 6, 6: Mic 6, 6-8; Mt 9, 13; 12, 7. e Ps 39, 7; Heb 10, 6, 8 fcf. Ac 26, 27-29. g Lc 20, 40. 35-37] Mt 22, 41-45; Lc 20 v. Mt 26, 55. ta4. 44. iv. Mt x, 1, 16. [10, 13. 48. 38, 39] Mt 23, 1, 2, 5-7: Le 20, Le 11, 43. 6, 5, 7- (16, 14. sfc. #8. 41-44] Le 21, 1- 4. t Jo 8, 20. — cf. Mt 27, 6; Ph u4Rgi2 10. ihe 4 v cp.6, 8; Rit 10, 9. 4% Lc-22 59. ick; s Cor 8, 2, 12. z Ecli 29, 20. — cf. Le 8, 43. 1-37] Mt 24, 1-51; Le 21, 5-36. a Le 109, 44. bv. Mt 21, 1. crcl. Cp. a, 10,34. dcp. 5, 37; 9, 1; 14, 33. e€ § tT, 10, 290; JO X; AG? t2,22. i cf. Ae: TeiGe 7; g vv. 9, 23 33; Jr 29, 8; Eph $54.00 (Col 2. S<" ta 73 3° 1 Jo 23.7; 2 Jo 8: A Jr_ 14, 14; 1 Jo 2, 18. — cf. iv. Jo 8, 24. (vr. 22. $i2 "Eh 2.3, lAp1,t.. m2 Par 15, 6. — cf. Ap 6, 4. nic 19, 2. o Ac 11, 28; Ap 6, 8 ,12. 9-13] cf. Mt ro, 17-22; Le 12, II-I2; 21, 12-17. p Mt 10, 17. — v. Mt 23, 34. Gch: Ac 24; 6; 18,2293 2g, 23 rch. Ac 27, 24. (25,7. sv. Mt 8, 4; 24s 14. t Mt 28, 19: Rm ro, 18; Col 1, 6, 23. — cf. cp. 14. 9. uv. Mt 6, 25. v. Ex 4, 12. v Dt 18, 18. — cf. Nm 23, 5. — x Ac 4, 8 36, 10; 13, 9; 1 Cor 15; 10%2 Cor 13,3.— cf.1 Th 2,13; 2 Tm 4, 17; Hebr, 1. y Mt 10, 35, 36.— cf. Mic 7, 6. z Jo 15, 18-21. — cf. Lc 6, 22. a Mt 24-13. — cf: Dn 12, 12, 13; Heb 3, 6; Jc 5,11; Ap2, 10. — v. Heb 3, 6. b Dn 9, 27 etc. — v. Mt 24, 15. cel. Dn'g; 22: 14; 16; Apt; 3. Yin libro Moysi, "super rubum, quomodo dixerit illi Deus inquiens: *8Ego sum Deus Abraham et Deus Isaac et Deus Iacob?’ 27 Non est Deus mortuorum sed ‘vivorum. Vos ergo muitum erratis. 28 Et accessit unus de scribis, qui audierat illos conquirentes, et videns quoniam bene illis responderit interrogavit eum quod esset primum omnium mandatum. 29 lesus autem respondit ei quia pri- mum omnium mandatum est ’ audi, Israél: Dominus Deus tuus Deus Yunus est; 3 et diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex tota mente tua et ex tota virtute tua’. Hoc est primum mandatum. 31¢Secundum autem simile est illi, ’ ¥diliges proximum tuum tanquam teipsum’. *Maius horum aliud mandatum non est. 32 Et ait illi scriba: Bene, magister, in ve- ritate dixisti, quia unus est Deus et 2non est alius praeter eum; 33 et ut diligatur ex toto corde et ex toto Yintellectu et ex tota anima et ex tota fortitudine; et Cdiligere proximum tanquam seipsum ®maius est omnibus “holocautomatibus et sacrificiis. 24 Iesus autem videns quod sapienter respondisset dixit illi: JNon es longe a regno Dei. Et 9nemo iam audebat eum interrogare. 85 Et respondens Iesus dicebat “docens, in templo: Quomodo dicunt scribae *Christum filium esse David? 36Ipse enim David jJdicit in Spiritu sancto: ? {Dixit Dominus Domino meo: Sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum ’. 37 Ipse ergo David dicit eum Dominum, et ™unde est filius eius? Et multa turba “eum libenter audivit. 38 Et dicebat eis in doctrina sua: Cavete a scribis, °qui volunt in stolis ambulare et salutari in foro 39 et in primis cathedris se- dere in synagogis et ?primos discubitus in cenis: 4% @qui devorant domos viduarum ‘sub obtentu prolixae orationis, hi accipient *pro- lixius iudicium. 41 Et sedens Iesus contra ‘gazophylacium adspiciebat, quomodo turba “iactaret Yaes in gazophylacium, et multi divites iactabant multa. 42 Cum venisset autem vidua una pauper, misit duo “minuta, quod est quadrans. 43 Et convocans discipulos suos ait illis: Amen dico vobis quoniam Yvidua haec pauper plus omnibus misit, qui mi- serunt in gazophylacium; 44omnes enim ex eo, quod abundabat lis, miserunt; haec vero de *penuria sua omnia quae habuit misit, totum victum suum. Et, cum egrederetur de templo, ait illi unus ex discipulis suis: Magister, adspice quales lapides et quales structurae. 2 Et re- spondens Iesus ait illi: Vides has omnes magnas aedificationes? @Non relinquetur lapis super lapidem qui non destruatur. 3 Et, cum sederet in “monte Olivarum contra templum, ‘interrogabant eum se- aratim %Petrus et Iacobus et Ioannes et Andreas: 4Dic nobis quando ista fient? et quod signum erit, quando haec omnia inci- pient consummari? 5 Et respondens Iesus coepit dicere illis: 9Videte ne quis vos seducat; multi enim venient in nomine meo dicentes: ‘Quia ego sum, et multos seducent. 7 Cum audieritis autem bella et opiniones bellorum, /ne timueritis; ‘oportet enim haec fieri, sed nondum finis. 8mExsurget enim gens contra gentem, et ™regnum super regnum, et erunt °terraemotus per loca et fames. Initium dolorum haec. 9 Videte autem vosmetipsos. ?Tradent enim vos in conciliis, et in synagogis vapulabitis et ante %praesides et *reges stabitis propter me in testimonium illis. 10Et tin omnes gentes primum oportet praedicari evangelium. 11 Et, cum duxerint vos tradentes, “nolite praecogitare quid loquamini; sed, Yquod datum vobis fuerit in illa hora, id loquimini; “non enim vos estis loquentes, sed Spiritus san- ctus. 12¥Tradet autem frater fratrem in mortem, et pater filium; et consurgent filii in parentes et morte adficient eos. 13 Et “eritis odio omnibus propter nomen meum. @Qui autem sustinuerit in finem hic salvus erit. , 14Cum autem videritis *abominationem desolationis stantem ubi non debet (qui legit intelligat), tunc qui in Tudaea sunt fugiant in a a de ruina urbis deque signis alterius sui adventus praeviis instruit (13, 1-27) et ut vigilent etiam atque etiam monet (28-37). 2. De dominica passione et glorificatione (14, 1-16, 20). Dfius, post convivium apud EVANGELIUM SECUNDUM MARCUM 13, 15 — 14, 19 montes, 15et qui super “tectum ne descendat in domum nec in- troéat, ut tollat quid de domo sua; 16 et qui in agro erit non re- vertatur retro tollere vestimentum suum. 17/Vae autem _praegnan- tibus oe nutrientibus in illis diebus! 18 Orate vero ut hieme non fiant. 19 Erunt enim dies illi 9tribulationes tales, “quales non fuerunt fab initio creaturae, quam condidit Deus, usque nunc neque fient ; 20 et, nisi breviasset Dominus dies, non fuisset salva omnis caro; sed propter Jelectos, ‘quos elegit, breviavit dies. 21 Et ™tunc, si quis vobis dixerit: Ecce hic est Christus, ecce illic; ne credideritis. 22 Exsurgent enim “pseudochristi et épseudoprophetae et ?dabunt signa et portenta ad seducendos, si fieri potest, etiam electos. 23 Vos ergo videte: Yecce praedixi vobis omnia. 24 Sed in illis diebus, post tribulationem illam, "sol contenebra- bitur, et luna non dabit splendorem suum, 25 et éstellae caeli erunt decidentes, et virtutes, quae in caelis sunt, movebuntur. 26 Et tunc videbunt “Filium hominis venientem in nubibus “cum virtute multa et gloria. 27 Et tunc “mittet angelos suos et *congregabit electos sete a quattuor ventis, Ya summo terrae usque fad summum caeli. 28 A ficu autem discite parabolam: cum iam ramus eius tener fuerit et nata fuerint folia, cognoscitis quia in proximo sit aestas; 29 sic et vos, cum videritis haec fieri, scitote quod in proximo sit in “ostiis. 30 Amen dico vobis quoniam °non transibit generatio haec donec omnia ista fiant. 31 °Caeium et terra transibunt, ¢2verba autem mea non transibunt. 32 De die autem illo vel hora e€nemo scit, neque angeli in caelo ‘neque Filius, 9nisi Pater. 33 Videte, Avigilate et orate ; nescitis enim quando tempus sit: 34 sicut homo, ‘qui peregre profectus reliquit domum suam et dedit servis suis potestatem cuiusque operis et jjanitori praecepit ut vigilet. 35 Vigilate ergo; nescitis enim ee dominus domus veniat, ‘sero, an ™media nocte, an “galli cantu, an °mane; 36ne, ?cum venerit repente, Yinveniat vos dormientes. 37 rQuod autem vobis dico omnibus dico: AVigilate. | Erat autem %Pascha et azyma post biduum; et Pquaerebant - gummi sacerdotes et scribae quomodo eum dolo tenerent et occi- derent. 2 Dicebant autem: Non in die festo “ne forte tumultus fieret in populo. 3 Et, cum ae @Bethaniae in domo Simonis Jeprosi et recumbe- ret, venit mulier habens alabastrum unguenti nardi spicati pretiosi et, "fracto alabastro, effudit super caput eius. 4 Erant autem quidam indigne ferentes intra semetipsos et dicentes: Ut quid perditio ista unguenti facta est? 5 Poterat enim unguentum istud venundari plus quam trecentis denariis et dari pauperibus. Et fremebant in eam. 6Tesus autem dixit: Sinite eam. Quid illi molesti estis? Bonum opus operata est in me; 7 /semper enim pauperes habetis vobiscum et, cum 9volueritis potestis illis benefacere; “me autem non semper habetis. § ‘Quod, habuit haec fecit: praevenit ungere corpus meum in Jsepulturam. 9 Amen, dico vobis, *ubicumque praedicatum fuerit evangelium istud in universo mundo, et quod fecit haec narrabitur in memoriam eius. 10Et “Iudas Iscariotes unus de duodecim abiit ad summos sacerdotes, ut proderet eum illis.- 11 Qui audientes gavisi sunt et promiserunt ei pecuniam se daturos. Et quaerebat quomodo “illum opportune traderet. 12 Et °primo die azymorum, quando pascha immolabant, dicunt ei discipuli: Quo vis eamus et paremus tibi ut manduces pascha ? 13 Et ?mittit duos ex discipulis suis et dicit eis: Ite in civitatem, et occurret vobis homo lagoenam aquae baiulans: sequimini eum 14 et, guocumque introierit, Ydicite domino domus, quia "Magister dicit: Ubi est refectio mea, ubi pascha cum discipulis meis mandu- cem? 15 Et ipse vobis demonstrabit Scenaculum grande stratum; et illic parate nobis. 16Et abierunt discipuli eius et venerunt in civi- tatem et iuvenerunt sicut dixerat illis et paraverunt pascha. 17 Vespere autem facto, venit cum duodecim.. 18 Et discumben- tibus eis et manducantibus ait Iesus: ex vobis tradet me, “qui manducat mecum. 19 At illi coeperunt Amen dico vobis quia ‘unus . dv. Lc 5, 19. €:be-17, 31. f Le 23, 39. oT 24; Dn 12, 1. — cf. Ap Ji 2,2; Ap 16, 18. [7, 14. ¢ cp. 10, 6; ni, 1.— cf. Dt . 4, 32. INTs. 22,:97;.218<6$, 8,97 te 18, 7. — cf. Mt 22, 14. LJo 13, 18; 15, 16, 19; Eph 1, > JC 2, 5. mULec 17, 23. — cf. vr. 6. ncf. 1 Jo2, 18, ov. Mt 7,15. p Dt 13, 1-3: 2 Th 2, 9-11; Ap is: 3 135, ¥% 16, 14; pepe i I Be ft) : ter 14, 29. state 2 s ee IO; 24, 23. — V. Mt 24, 2 s Ap 6, ex: — cf. Is 14, 12; 34, tv Dn gh ie ta. ucp. 8, 39; Mt 26, 64. —c v Mt 13, 41. TMt 25, 31 x cht Mt; 29.3732 Bhea, #2- y cf. Acz, 8. 4 bt Bae: 30, 4. 29] v. or. 55: . a@Jc 5,9; Ap 3, 20. b 8, 39. cf. cp. 31] v. Mt 24, 34, 3 cPs fy ag Is St, 6; Ps By 3,10. t 35, 3 Jeg £3527. aPs 138, 89; Is 40, 8; r Pt i; 25. eMt Z J 33; Eh. 35-2; 3% ean gcf. Zc 24: 7A. E 33-37] Ev. in cm. Cpl P. et in anniv. cons. Episc. 33] Ant. in fr. 5 p. D. 3 Adv. el 14, 38; Eph 6, 18. — v. t 24, 42. ich, cp. 12, 1; Mt 25, 14, +s, beg. 8 T1s ; Jo 10, 3. — cf. 6 47% Le 12, 38. E2536: t 25, 6 web. 14, an BY 729% -ocf. cp. Ex 14, 34. p cf. 1 re Pe: rs qd cp. 14, 40. rcf. Le T2 At. 1-2] Mt 26, 2-5; Le 22, 1, 2. I-15. 46] Fassia pro fr. mai av. Jo hebd. 6 Jo 11, Hs "_ vy, Mt 27.408 c Mt 27, 24. — cf. Le 22, 6. t 26, 6-13; Jo 12, 4-8. — cf. Le 7. 36-39. d Mt 21, 17: Jo Tiy.t8, ecp. 10, 21. — cf. Jo 13, 29. f Dt 15, 11. gcf.2Corg, 7 hcp. 2, 20. — v. i Fe 33s FCF CD, 12% 43s.) Gag tos SGA 3,.6;.2 Cor 8 8, 12. i Jo 19. 40. kcf. cp.34 10; Mt 24, 24; Rm 1o, 18; Col 1, 6, 23. l Ac ro, 4. 10, rr] Mt 26, 14-16; Le 22, nv. Mt 20,18, 19. 12-16] Mt 26, 17-19; 7-13. o Ex 12, 18. — cf. 1 Cor 5, 7. Pete cpa tn 1s Mt 322, 2. q¢ o YE 3: . Mt 23, 8. — v. Jo rr, 28. Ape Ac I, 13. 17-21] Mt 26, 20-24. — cf. Lc 22, 14. 21-23; Jo 13, 21-26. 18] v. = 20). 22, {v. Jo r3. 18. t Jo 6, 7 Ps 4 40, 10; Dn 12, 26. — Le 22. u cf. — O7F — EVANGELIUM SECUNDUM MARCUM 14, 20-60 Simonem leprosum (14, 1-11), celebrato paschate ac Eucharistia insti- tuta (12-26), fugam discipulorum praedicit et cum eis trans Cedron ve- niens agonizat et traditur in manus peccatorum (27-52). Ad Caipham v vr. 49; Cp. 9,11.— v. Mt 26, x Mt 18, 7. 24. v Jo 17, 12. — cf. cp. 9, 41. 22,24] * Catech. R. II 4, 2, I2, 26. 22-25] Mt 26, 26-29; Le 22, 18-20; 1 Cor 11, 23-25. zcp. 8, 7. — v. Mt 14, 10. az Cor 10, 16. — cf. Jo 6, 53- bv. Mt 15, 36. : * cEx 24, 8. — cf. Heb 13, 20. dcp. 10, 42: — v. Mt 20, 28. 26-31] Mt 26, 30-35. — cf. Le 22, 31-34. ecf. Ps 112-117. fJo 18, 1. of Ege 6. £. Jo x6 c 13, 7. — cf. Jo 16, 32. 28] v. Mt 26, 32. tcp. 16, 7; Mt 28, 7, 10, 16. Be ee Mc 2, 19, 20. lJo 13, 38. m vr. 68, 72. — cf. cp. 13, 35. n Jo 13,37. — cf. Jo 11, 16. 32-42] t 26, 36-46; Lc 22, 9-46. ojo 18, 1. PCD. 5; 37; 9; ¥; 13, 3. act. cp. 9, 143 10, 32. ccf. Ps 41, 6, 7; Jo 12, 27. Svr. 38; cp. 13,.33, 35. — V. 55. Zc9,- 11; Mt 24, 42. t Heb 5, 7 uvr. 41; Jo 7, 30; 8, 20; 12, 23, 27; 13,1; 17, I 15; Gal 4, 6. x Mt 19, 26; Le 1, 37. — v. Gn 18, 14. 4y Vv. cp. 10, 38. 2 Jo §, 30; 6, 38; Ph 2, 8. 37] Ant. in fr. a mai. hebd. a cf. cp. 13, 36. bt Pt 4, iS c Mt 6, 13. dlc 9, 32. — cf. cp. 9, 5; Le , 9, ree ety re ae 14, 31. : , 43-50] Mt 26, 47-56; Le 22, 47-53; Jo 18, 3-11. ee () Bead acf. 2 20, 9. tcf. Le 22 th gd r jJo 8, 2; 18, 20. — cf. Le 2,. 46; 4, 44. 1 Mt 21, 23. — cf. Mt 4, 23. m Mt 1, 22. — v. vr. 21. nvr. 27. — cf. Ps 87, 9, 10; Jo 16, 32. ocp. 15, 46; Jd 14, 12; Pro 3I, *hi 53-65] Mt 26, 57-68. — cf. Jo 18, 12, 13, 19-24. p Le 22, 54, 55. — cf. Jo 18, 15. qv. Mt 26, 3. rjJo 7, 32. —v. Mt §, 25. svr. 67; Jo 18, 18. i Ps 26, 12; 34, 11. ucf. Dt 17, 6; 19, 15. v cf. Ac 6, 14. x cf. cp. 15, 29. — v. Jo 2, 19. y Ac 7, 48; 17, 24. — Heb 9, II, 24. 22 Cor’s,’ 3. contristari et dicere ei singulatim: Nunquid ego? 29 Qui ait illis: Unus ex duodecim, qui intingit mecum manum in catino. 21 Et Fi- lius quidem hominis vadit, Ysicut scriptum est-de eo; *vae autem homini illi per quem Filius hominis tradetur! ”Bonum erat ei, si non esset natus homo ille. 22 Et, manducantibus illis, accepit Iesus panem et *benedicens fregit et dedit eis et ait: Sumite: “hoc est corpus meum. 23 Et, accepto calice, °gratias agens dedit eis, et biberunt ex illo omnes. 24 Et ait illis: “Hic est sanguis meus novi testamenti, qui %pro multis effundetur. 25 Amen dico vobis quia iam non bibam de hoc geni- apa Wigs usque in diem illum, cum illud bibam novum in re- gno Dei. 26 Et, ¢hymno dicto, fexierunt in montem Olivarum. 27Et ait eis Iesus: Omnes Yscandalizabimini in me in nocte ista, quia scriptum est: ’*Percutiam pastorem, et dispergentur oves’. 28 Sed, postquam resurrexero, *praecedam vos in Galilaeam. 29 jPetrus autem ait iii: Etsi omnes scandalizati fuerint in te, sed non ego. 30Et ait illi Iesus: ‘Amen dico tibi quia tu hodie, in nocte hac, priusquam Mgallus vocem bis dederit, ter me es negaturus. 31 At ille amplius loquebatur: Et “si oportuerit me simul commori tibi, non te negabo. Similiter autem et omnes dicebant. 32 Et veniunt in °praedium cui nomen Gethsemani. Et ait disci- pulis suis: Sedete hic donec orem. 33 Et adsumit ?Petrum et Iaco- bum et Ioannem secum et coepit %pavere et taedere. 34 Et ait illis: rTristis est anima mea usque ad mortem: sustinete hic et ‘vigilate. 35 Et, cum processisset paululum, procidit super terram et ‘orabat, ut, si fieri posset, transiret ab eo “hora, 36 et dixit: YAbba, Pater, ?omnia tibi possibilia sunt: transfer Ycalicem hunc a me; sed *non quod ego volo, sed quod tu. 37 Et venit et %invenit eos dormientes. Et ait Petro; Simon dormis? non potuisti una hora vigilare? 38 Vi- gilate et “orate, ut “non intretis in tentationem. Spiritus quidem prom- ptus est, caro vero infirma. %9 Et iterum abiens oravit eundem ser- monem dicens. 49 Et reversus denuo invenit eos dormientes; %erant enim oculi eorum gravati et ignorabant quid responderent ei. 41 Et venit tertio et ait illis: Dormite iam et requiescite. Sufficit: venit hora: ecce Filius hominis tradetur in manus peccatorum. 42 /Sur- gite, eamus; ecce qui me tradet prope est. 43 Et, adhuc eo loquente, venit Iudas Iscariotes, unus de duo- decim, et cum eo turba multa cum pladiis et lignis a summis sa- . cerdotibus et scribis et senioribus. 44 Dederat autem traditor eius signum eis dicens: Quemcumque osculatus fuero, ipse est, tenete eum et ducite caute. 45 Et, cum venisset, statim accedens ad eum ait: Ave, 9Rabbi; et “osculatus est eum. 46 At illi manus iniecerunt in eum et tenuerunt eum. 47Unus autem quidam de circumstantibus educens ‘gladium percussit servum summi sacerdotis et amputavit illi auriculam. 48Et respondens Iesus ait illis: Tanquam ad latronem existis. cum gladiis et lignis comprehendere me. £9/Cotidie eram apud vos in templo ‘docens, et non me tenuistis; sed “ut impleantur Scripturae. 50”Tunc discipuli eius relinquentes eum omnes fugerunt. 51 Adulescens autem ‘quidam sequebatur eum amictus °sindone super nudo; et tenuerunt eum. 52 At ille, reiecta sindone, nudus profugit ab eis. — 53 Et adduxerunt Iesum ad summum sacerdotem, et convenerunt omnes sacerdotes et scribae et seniores. 54?Petrus autem a longe secutus est eum usque intro, in Yatrium summi sacerdotis, et sedebat cum ‘ministris ad ignem et ‘calefaciebat se. 55 Summi vero sacerdo- tes et omne concilium quaerebant adversus Iesum testimonium, ut eum morti traderent, nec inveniebant. 56 ‘Multi enim testimonium falsum dicebant adversus eum, et “convenientia testimonia non erant. 57 Et quidam surgentes falsum testimonium ferebant adversus eum dicentes: 58 Quoniam *nos audivimus eum dicentem: Ego “@dissol- vam templum hoc Ymanu factum et per triduum aliud *non manu factum aedificabo. 59 Et non erat conveniens testimonium illorum. 60 Et exsurgens summus sacerdos in medium interrogavit Iesum di- ductus et a Petro negatus damnatur ad mortem, contumeliis adficitur (53-72) traditurque Pilato, qui, guamvis eum innocentem agnoscat, lu- daeorum morem gerens tradit crucifigendum (15, 1-20). Sacerdotibus EVANGELIUM SECUNDUM MARCUM 14, 61 — 15, 30 cens: Non respondes quidquam ad ea quae tibi obiciuntur ab his? 61 c]jle autem tacebat et nihil respondit. Rursum summus sacerdos interrogabat eum et dixit ei: Tu es °Christus filius Dei °benedicti? 62lesus autem dixit illi: Ego sum; et 4%videbitis Filium hominis €sedentem a dextris ‘virtutis Dei et venientem cum nubibus caeli. 63 Summus autem sacerdos 9scindens vestimenta sua ait: Quid ad- huc desideramus testes? 64 Audistis “blasphemiam; quid wobis vi- detur? Qui ‘omnes /condemnaverunt eum esse reum mortis. 65 Et coeperunt quidam ‘conspuere eum et ™velare faciem eius et colaphis a caedere et dicere ei: Prophetiza. Et ministri “alapis eum cae- ebant. 66 Et, cum esset Petrus in atrio deorsum, venit una ex ancillis summi sacerdotis 67 et, cum vidisset Petrum calefacientem se, ad- ‘spiciens illum ait: Et tu cum °lesu Nazareno eras. 68 At ille nega- vit dicens: Neque scio neque novi quid dicas. Et exiit foras ante atrium, et gallus cantavit. 9 Rursus autem, cum vidisset illum an- cilla, coepit dicere circumstantibus, quia hic ex illis est. 7 At ille iterum negavit. Et post pusillum rursus qui adstabant dicebant Petro: Vere ex illis es, nam et Galilaeus es. 71 Ille autem coepit anathematizare et iurare: Quia nescio hominem istum quem dicitis. 72 Et statim gallus iterum cantavit. Et recordatus est Petrus. verbi quod dixerat ei Iesus: %Priusquam gallus cantet bis, ter me negabis. Et coepit flere. i Et confestim *mane °consilium facientes summi sacerdotes cum senioribus et scribis et universo concilio, “vincientes Iesum ¢du- xerunt et °tradiderunt Pilato. 2 Et interrogavit eum Pilatus: Tu es frex Iudaeorum? At ille. respondens ait illi: 9Tu dicis. 3 Et accu- sabant eum summi sacerdotes in multis. 4 Pilatus autem rursum in- terrogavit eum dicens: “Non respondes quidquam? Vide in quantis oe Be Ua 5 Jesus autem amplius nihil respondit, ita ut miraretur ilatus. 6 Per diem autem festum solebat dimittere illis unum ex vinctis, quemcumque petissent. 7 Erat autem qui dicebatur Barabbas, qui cum Jseditiosis erat vinctus, ‘qui in seditione fecerat homicidium. 8 Et, cum ascendisset turba, coepit rogare, sicut semper faciebat illis. 9 Pilatus autem respondit eis et dixit: Vultis dimittam vobis regem Iudaeorum? 10 Sciebat enim quod ™per invidiam tradidissent eum summi sdacerdotes. 11 Pontifices autem concitaverunt turbam, ut magis Barabbam dimitteret eis. 12 Pilatus autem iterum respon- dens ait illis: Quid ergo vultis faciam “regi Iudaeorum? 13 At illi iterum clamaverunt: Crucifige eum. 14 Pilatus vero dicebat iilis: °Ouid enim mali fecit? At ili magis clamabant: Crucifige eum. 15 Pilatus autem *volens populo satisfacere dimisit illis Barabbam et tradidit Iesum ?flagellis caesum ut crucifigeretur. 16 Milites autem duxerunt eum in ‘atrium ‘praetorii et convocant totam ‘cohortem. 17 Et induunt eum “purpura et imponunt ei ple- ctentes spineam coronam. 18 Et coeperunt salutare eum: Ave, rex Iudaeorum. 19 Et percutiebant caput eius harundine et Yconspuebant eum et ponentes genua “adorabant eum. 20 Et, postquam illuserunt. ei, exsuerunt illum purpura et in- duerunt eum vestimentis suis; et Yeducunt illum ut crucifigerent eum. 21 Et “angariaverunt praetereuntem quempiam Simonem cyre- naeum venientem de villa, patrem Alexandri et *Rufi, ut tolleret crucem eius. 22 Et perducunt illum in Golgotha locum, quod est in- terpretatum Calvariae locus. 23 Et dabant ei bibere “myrrhatum vinum, et non accepit. 24 Et crucifigentes eum diviserunt vestimenta eius mittentes sortem super eis, quis quid tolleret. 25¢Erat autem hora tertia, et crucifixerunt eum. 26 Et erat titulus causae eius inscriptus REX IUDAEORUM. 27 Et cum eo crucifigunt duos latrones, “unum a dextris et alium a sinistris eius. 28 Et impleta est Scriptura, quae dicit: ’7Et cum iniquis reputatus est’. 29 Et 9%praetereuntes “blasphemabant eum tmoventes capita sua et dicentes: Vah, qui jdestruis templum Dei et in tribus diebus reaedificas, 39 salvum fac temetipsum descen- acp. 15, 5; Is $3, oh 19, 9. 61-63] cf. ic 22, 66- AM os 8, 29. — V. Mt 4 16. - AM 1,260 Ss. “Dn Pe é Ps tor, 1; Col 2, 1; Heb 1, tcf. Le 23, 50, 51. jcf. Jo 19, 7. — v. Lv 24, - ! ef. cp. 80, 34; 15, 19; Is 50, 6 mcf. Est 7, 8. a Mt §, 39; Jo 19, 3. — cf. Ac 23,.4%. 66-72] Mt 26, 69-75; Le 22, 55-62; Jo 18, 16-18, 25-27. Otp.\15. 243 16,+6 etc pvr. 72. — cf. vr. 30. o 18, 29-38. fvr. 9, 12, 18, 26; Mt 2, 2; Jo 10, 18, 39; 19, 3. — cf. vr. 32. cf. 1 Tm 6, 13.— v. Lc 22, 70. cf. Jo 19, 10. — v. Mt 26, 63. $O05- 140 O25 18 S59, 6-15] Mt 27, eae L¢23,.17- 25; Jo 18, 39, 40; 19, 16. jcf. Ac 5, 36, 37 1 Ac 3. 14. — Cf. ‘Jo 18, 40. mcf. Jo 11, 48; 12, 19. ncf. Jo 19, 15. — V. vr. 2. ocf. Le 23, 41; Jo 8, 46. D Ch AS 34,033 243'37:: 225.0: #cp. 10, 34; Is 50, 6; 53, 5. cf. Le 23, 16; Jo 19, I. 15] Ny in fs. pretios. Sang. 16- “20 Mt 27, 27-31; fab Nit 26, 16-18] Ant. ij fs. ss. Spin. Cor. 5 Jo 781,28. 33; 19, 9; Ac 23, Jo 19, vcp. 10, 34; xv. Mt 8, 2 y Jo 19, 173 “Heb 13, 12. — cf. ; Le 23, 26. — cf. aRm 16, 13. 22-38] Mt 27, 33-51. — cf. Le 23, 32-38, 44-46; Jo 19, 17- 19, 23, 24, 27-30. Bcf. Mt 27, 34. c Ps 21, 19. d cf. Jo 19, 14. ecf. cp. 10, 37. f:18..53 522: if 18, 16. — cf. Lm 1, I, i c a 65; 53, 39. ie ijb 6, 6° Ps .a5. 8* F08, 125; Ecli 12, 19; 13, 8; Is 37, 22; _ Lm 2, I5. jcp. 14, 58. EVANGELIUM SECUNDUM MARCUM 15, 31 — 16, 20 autem blasphemantibus, centurione vero stupente, mortuus (21-32), a loseph pio funere honoratur (33-47), die tertia resurgit, apostolis omnem suam potestatem tradit, ipsisque cernentibus, in caelum ascendit (16, 1-20). Pcl Le 4, 23. m cf. Mt.26, 53, 54; Jo 10, 18. mJO1,49; 12,13.—cf.vr. 2, 26. 0 Jo 20, 25. — cf. Jo 20, 29. cf. Le 23, 29-43. q Mt 27, 45; Le 23, 44. — cf. 7 Am 8, 9. 019, 14 S cf. Heb 5) 7 tPs 21,2 34] v. Mt 27, 45, 46 y Ex 46, 31-333 2 Parwara; 39-41] Mt 27, 54-59; Le 23, z Mt 27, 43. [47, 49. a Jo 19, 25. — v. Le 8, 2, 3. b Ps 3%, ae ccp. 16, 1; Jo 19, 25. pert 9, 25 é cp. 16, 1. — cf. Mt 27, 56: 42-47] Mt 27, 57-61; Le 23, so- 56; Jo 19, er Antt. in fs. ss. Sind. DNJC. ie Ke 2 25, 38. i 45,49 $. Uf. 43. Vr. 39. 46] Ant. in of. de Pass. — es. , im fs. s. Sind. DNIC. #V.CD. 14, 51. jIs 53, £527: at. mcp. 16, 4. — cf. Jo rz, 38. 1-8]Mt 28, 1-8; Le 24, 1-10; JO 20, I-10. 1-8] Ev. in D. Resurr. (2, 4). 1,2] R. ut s. — v, Mt 28,17. a ef. tp. 1, 37; b cp. '15, 40: Mt 27, 56. [40. cle 23, 56. — cf. Jo 10, 39, dcp. 15, 46. ev. Mt 27, 60. 5,6] v. Mt 28, 2, 5, 6. §2 Mt 3, 26. h cf. cp. 9, 3; Jo 20, 12, Aci, #cp. 9, 15. [1o. Jcp. I, 24; 14, 67 etc, 7] v. Mt 20:,48; 32. [ro, 16. I lLep. 14, 28; Mt 26,°32. 98, 7, m Jo 20, 14. — cf. Mt 28, 9 n 8, 2. 0 Jo 20, 18. — cf. p 24, rr, 41; Ac 28, 24. — g Le 24, 13-35. rie. ? 29. 14-18] Lc 24, 36-49; Jo 20. 19- $ zr Corts, “5. 23. 14-20] Ev. in Ascens. Diii. 15] * Leonis XIII encyck. « Im- mortale Dei». — Ant. in fr. 2 a D. 2 ~. Psch, 15-18) R. in fr. 4 p. Pat. etc. oo. AT Si apd F T4-1 C 24, 36-49; Jo 20, 19- u Mt 28, 18-20. [23 w jo 7 Be Aca; 36,75, "a3. 1§-20] Ev, in exorc. obsessi, in fs. ss. Cyriaci, L. et Sm. Mm. (77, 78) etc, 16] * Catech. R. II 2, go, 50. “cp. 9, 37. — cf. Mt 12, 27. y Ac 2, 4; r Cor 12, 10, 28, 30. zLc to, 19; Ac 28, 3-5. 18] V. in ben. vini (R.R.). acf. Ac 5, 15, 10; 8, 7; 9, 12, 17; 18, 8; Jc §, 14,15.— cf. 5 Act, 2, 3. yo.14 ka. ccp. 14, 62. — cf. Ag? 55, 56. 20] * Conc. Vat. s. I I cp. 3. d Ac 14, 3; Heb 2, 3, 4. — v. ¥:Con.3, 9. év. Ac: §; ¥2, dens de cruce. 31 Similiter et summi sacerdotes illudentes ad alter- utrum-cum scribis dicebant: /Alios salvos fecit, ™seipsum non po- test salvum facere. 32 Christus “rex Israél descendat nunc de cruce, ut °videamus et credamus. Et ?qui cum eo crucifixi erant convicia- bantur ei. 33 Et, Yfacta hora sexta, "tenebrae factae sunt per totam terram usque in horam nonam. 34Et hora nona “%exclamavit Iesus voce magna dicens: ’ ‘Eloi, Eloi, lamma sabacthani?’ quod est interpre- tatum: ’Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisti me?’ 35Et quidam de circumstantibus audientes dicebant: Ecce Eliam vocat. 36Currens autem unus et implens spongiam “aceto circumponensque calamo Ypotum dabat ei dicens: Sinite, videa- mus si veniat Elias ad deponendum eum. 437 Iesus autem, emissa voce magna, “exspiravit. 38 Et Yvelum templi scissum est in duo, a summo usque deorsum. 39 Videns autem centurio, qui ex adverso stabat, quia sic clamans exspirasset ait: “Vere hic homo Filius Dei erat. 40 Erant autem et %mulieres de longe adspicientes, inter quas erat Maria Magdalene et “Maria Iacobi ¢Minoris et Ioseph mater et Salome 41 et, cum esset in Galilaea, sequebantur eum et ministra- mee ei, et aliae multae, quae simul cum eo ascenderant Ieroso- ymam. 42 Et, cum iam sero esset factum, quia erat ‘Parasceve, quod est ante sabbatum, 43 venit Ioseph ab Arimathaea nobilis decurio, qui et ipse erat Yexspectans regnum Dei, et audacter introivié ad Pilatum et petiit corpus Iesu. 44 Pilatus autem mirabatur si iam obisset et, accersito *centurione, interrogavit eum si iam mortuus esset. 45 Et, cum cognovisset a centurione, donavit corpus Ioseph. 46Io- seph autem mercatus ‘sindonem et deponens eum involvit sindone et jposuit eum in monumento, ‘quod erat excisum de petra, et ™“advolvit lapidem ad ostium monumenti. 47 Maria autem Magdalene et Maria Ioseph adspiciebant ubi poneretur. | Et, *cum transisset sabbatum, "Maria Magdalene et Maria Ia- cobi et Salome “emerunt aromata, ut venientes ungerent Iesum. 2Et valde mane una sabbatorum veniunt ad monumentum, orto iam sole. 3 Et dicebant ad invicem: Quis revolvet nobis 4lapidem ab ostio monumenti? 4 Et respicientes viderunt revolutum lapidem; ferat quippe magnus valde. 5 Et /introéuntes in monumentum, vi- derunt Yiuvenem sedentem in dextris coopertum "stola candida et ‘obstupuerunt. 6 Qui dicit illis: Nolite expavescere. Iesum quae- ritis JNazarenum crucifixum: surrexit, non est hic. Ecce locus ubi posuerunt eum. 7 Sed ite, dicite discipulis eius et Petro, quia ‘prae- cedit vos in Galilaeam; ibi eum videbitis, sicut dixit vobis. 8% At illae exeuntes fugerunt de monumento (invaserat enim eas tremor et pavor) et nemini quidquam dixerunt; timebant enim. 9Surgens autem mane, prima sabbati, “apparuit primo Mariae Magdalene, “de qua eiecerat septem daemonia. 10 °Illa vadens nun- tiavit his, qui cum eo fuerant, lugentibus et flentibus. 11 Et illi au- dientes, quia viveret et visus esset ab ea, ?non crediderunt. 12 Post haec autem Yduobus ex his ambulantibus ostensus est in alia effigie euntibus in villam; 1% et illi euntes nuntiaverunt ceteris: nec illis crediderunt. 14 Novissime "recumbentibus illis undecim apparuit: et expro- bravit ‘incredulitatem eorum et duritiam cordis, quia iis, qui vide- rant eum resurrexisse, non crediderunt. 15 Et dixit eis: *Euntes in mundum universum “praedicate evangelium omni creaturae. 16 %Qui crediderit et baptizatus fuerit salvus erit; “qui vero non crediderit condemnabitur. 17Signa autem eos qui crediderint haec sequentur: in nomine meo daemonia eicient, Ylinguis loquentur novis, 18 2ser- pentes tollent, et, si mortiferum quid biberint, non eis nocebit, %su- per aegros manus imponent, et bene habebunt. 19 Et Dominus quidem Iesus, "postquam locutus est eis, adsum- ptus est in caelum et Csedet a dextris Dei. praedicaverunt ubique, *Domino cooperante et sermonem confir- mante sequentibus ¢signis. 20 Tili autem profecti — O15) = ee a SAIN GDUM: LESU- GARISTI EVANGELIUM SECUNDUM “LUCAM ee tea WONTAM quidem multi conati sunt ordinare narra- ¥4|| tionem, quae in nobis bcompletae sunt, rerum, 2 sicut tradiderunt nobis qui ‘ab initio ipsi vide- runt et %ministri fuerunt sermonis ; 3 visum est et mihi, adsecuto omnia a principio diligenter, €ex ordine tibi scribere, foptime Theophile; 4 ut cognoscas eorum verborum, de quibus %eruditus - = es, “veritatem. Fu uit tin diebus Herodis regis Iudaeae sacerdos quidam nomine Zacharias jde vice Abia, et uxor illius de filiabus Aaron, et nomen eius Elisabeth. 6 Erant autem Jiusti ambo ante Deum ™incedentes in omnibus mandatis et iustificationibus Domini "sine querela; 7 et non erat illis filius, eo quod esset Elisabeth sterilis, et ambo pro- cessissent in diebus suis. 8 Factum est autem, cum sacerdotio fungeretur in ordine vicis suae ante Deum, 9 jsecundum consuetudinem sacerdotii, sorte exiit Cut incensum poneret ingressus ?in templum Domini, 1%et omnis multitudo populi erat Yorans "foris hora incensi. 11 Apparuit autem illi angelus Domini stans a dextris Saltaris incensi. 12 Et Zacharias ‘tur- batus est_videns, et timor irruit super eum. 13 Ait autem ad illum angelus: Ne timeas, Zacharia, quoniam exaudita est “deprecatio tua, et uxor tua Elisabeth pariet tibi filium, et “vocabis nomen eius Ioan- nem, 14 et erit gaudium tibi et exsultatio, et multi in nativitate eius gaudebunt; 15erit enim “magnus coram Domino et Y%vinum et si- ceram non bibet et *Spiritu sancto replebitur adhuc ex utero matris suae 16 et multos filiorum Israél convertet ad Dominum Deum ipso- rum. 1!7Et ipse ®praecedet ante illum in spiritu et virtute Eliae, ut ’ Sconvertat corda patrum in filios’ et incredulos ad prudentiam iustorum, “parare Domino plebem perfectam. 18 Et dixit Zacharias ad angelum: 4Unde hoc sciam? “ego enim sum senex, et uxor mea processit in diebus suis. 19 Et respondens angelus dixit ei: Ego sum /Gabriel, %qui adsto ante Deum, et missus sum loqui ad te et haec tibi evangelizare. 20 Et ecce “eris tacens et non poteris loqui usque in diem quo haec fiant, pro eo quod non credidisti verbis meis, quae implebuntur in tempore suo, 21 Et erat plebs sexepectane Zachariam et mirabantur quod tardaret ipse in templo. 22 Egressus autem non poterat loqui ad illos, et cognoverunt quod visionem vi- disset in templo. Et ipse erat finnuens illis et permansit mutus. 23 Et factum est, jut impleti sunt dies officii_eius, abiit in do- mum suam, 24 Post hos autem dies concepit Elisabeth uxor eius, et occultabat se mensibus quinque dicens: 25 Quia sic fecit mibi Dominus in diebus, quibus respexit ‘auferre opprobrium meum inter homines. 26In mense autem sexto missus est angelus Gabriel a Deo in Mcivitatem Galilaeae, cui nomen Nazareth, 27 ad virginem “despon- satam viro, cui nomen erat Ioseph, °9de domo David, et nomen vir- EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM i; I-27 ate 4 14 2 Tm 4, 11;Phl 24. # Cc hg eu ue 18. ot recage: Ac 1 77° 16; ¥° JO F523; d Ac 26, A 1 Cor 4, 1.— cf. ecf. Ac 11, 4. Mr 4, 14. FACT, &- —cf. Ac 23, 26. zg Ac 18 25; Rm 2, 18; Gal 6, 6. o Pt 2; 5-17] Ev. in ie s. Zachariae et in vg. s. Jo. B. (9, 11). WCE ar tt, 10, “19. i Mt 2, 1. ji Par 24, or : dcp, 2 25, G {31 et. Gn 7,1 4 RE 9,4; AC 9, mPh 2, 15; h 5, 23. — cf. Ex 8- 201 R. RR., Antt. in fss. nativ. s. Jo. B. e s. Gabr. ee o Ex 30, 7, 8; tant 28 p vr. 21, 22; cp. ; Mt 23, 15. 35: — ct. ict. q Ps Jae — cf. Ap $, 8: 8, 3, 7 CE LV 3651237; : s Ex 30, I- 10; 3 Rg 6, 17. tcf. vr. 29; cp. 2, 9; Dn 10, 8 wcf. Ac 1°, Art. [etc. v vr. 60, 63. x Cp. 7, Be WE'TE, FE: ace 7, 33. — cf. Nm 6, 3; Jd AU ti Pen? ae eS oe fet 2S . Is 49, 1, §3 J 1, 5. — Vz ve 4i. avr. 76. ee Mt 11, a4 171v. Jo1,6,7; §,3 6 M1 4, 6. — v Bel 28. 10. cep. 7 27; Mi 3.1: Mt II, 10; f.Gn 15,8; 17,17. [Mr z, 2. is ony It; ons a. 14. hk cf. Ex 3, 26; 24, 27. ivr. 62. j2 Par 23, 8. —cf. vr. 8; 4 Rg Ir, 5; 1 Par 9g, 25. l cf. Ge 8°: 23; 1 Rgr, 6; Ps 112, 9; I. [etc. BMV. 26-28 ae, in fss. Imm. C. Ros. 26 23] Ev. in fss. Adnunt., G2; cab SS. mom. etc. BMV. é: s. abr. arch. et in fr. 4. QT. ex 4 38] plura in fss. ut s. et s. » Mt 3: 22.25, LJoseph. ocp. 2, 4: Mtx, 20. ~ ae EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM Bs 28-70 Introductio (1, 1-2, 52), Post prooemium et post descriptum loannis (5-25) et lesu mirabilem conceptum (26-38), post narratam Mariae ad Fli- sabeth visitationem (39-36) atque loannis nativitatem et circumcisio- pcf. Ps 44, q Jd 6, 12. oor Js SVE) E23 30] uv. Rm §, 1 t cf. “me rh 46; ‘Heb 4, 16. uls 7 31) © Catech. R. 1 4, 4.—R. in fs. af bea e. oe - Mt 2,275 125 Mt ts 33; 16, 16: 27, 54; Jo 1,3 y vr. 69; ; ‘Rg 7 Ac 2, 30 —cf.A 32]. v. Ts. 11, 10. r vr. 42. — cf. ~ S3 Py "fat 13, 23 II- — Is bel 2 6; 3,7: * Cobech. 5 aay z Dn 2, 44; 7, 14, 18, 27; ano gh, © Catech. R. I 9,2 ot a 18-20. 69. — v. Mr 1, 24 oO ee. Kod 2,24; 4 43. c Gn 18, 14. 2 Mt 19, 2 dcf. Jd’ 6, 21; 39-47 ag hed A bOr aoe at et in Viet. et BMV Ls: 65; a8. 9:21, It. (Cons or 39-54] plura T T. Adv., in fss. Ur iz fi [BMV. etc. es Dt 2 h cp. 20, 42: 40 20, 28. —cf. cop. § Jo 20, 29. “cf. vr, 20. [2, 11. 46-551 Cn. ad vspr. — Antt. per 46-53] cf. x Rg 2, 1-10. [ann. j Ps 33, S * 68, 31; Ac 10, 46; re te b bv [19- -17. m Ps aa 93 Is 61, 10; Hab 3, 18.— cf. Ac 16, 34. n Ps 105, 21; 1 Tm 1, 1: F530 Tt 1,3; Ju2s. Cs Tinto o1Rgt, 11; 5137, 6.0—cf. cp. 9, 30. pcp. 11, 27. — cf. Ml 3, 12. qi 12, 24; Ps 70, 19; 128, r Ps 88, 9. -[2. s Ps pe: 3; 110, 9 B.. is Sf 15. 50) V. in fs. ss. t Ex 20, 6; Dt 5, ory 9, 93°Rs $3,)'3,-34.' 102, 287%. u Ps "83, EX 277,163. Is, 62,20. v Mr 7, 22.— cl, ne Cc 4, 5, II. Bal 10, 17; Ex 21, 26. — v. y Ps 33, 11; 106, 9. ef. cp. 6, sa}, 24, 25 25. 5 53] v. sane? ap 12,1 54) Ant. hy ¥- ss. Cord. J. Ae P Gai a7, 12, ry s 3st b ® oa Or) 1E o. B. (3,1 57-68] Ev. in fs. s. eGn 19, 19. Bi 3, : fcp Ae 2x: Gn 37,23 LV.12, g "22 ex 62- 76] plura in ie nativ. s. Jo. B. icf. vr. 8: jcp. 2, 2 24, 53. 6; 7, 16; Ac 2, 43. l cp. 5, 2 ™ VY. 39. n cf.cp. 2,19, 51. OAC EL, 22! 795 17. p vr. 15, 4l. ae 1:9,/28. [ann Cn. ad U. aN bh yd so < 1, 48; 1 Par 29, 10; 1 Es mor Ps 40, 14; 71, 18; 105, ian 23; Mtrs,31; Ac13,17. tcp. 7, 1 16: Ex 4, 21. — cf. vr. 78; Ac 15, 14; Heb 2, 6. “cD. 2, pe 2%.— Cc Rg 22, 3. Ps 110, 9; 129, 7, 8. — cf. cp. 24, 21; Is 43, I; 59, 20. ¥Ac 3, 23% r. jr ginis Maria. 28 Et ingressus angelus ad eam dixit: Ave, ?gratia plena, 2Dominus tecum, “benedicta tu in mulieribus. 29 Quae, cum audisset, Sturbata est in sermone eius et cogitabat qualis esset ista salutatio. 30 Et ait angelus ei: Ne timeas, Maria; ‘invenisti enim gratiam apud Deum: 31 ecce “concipies in utero et paries filium et Yvocabis nomen eius Iesum. 32 Hic erit magnus et “Filius Altissimi vocabitur, et Ydabit illi Dominus Deus sedem David patris eius, et regnabit in domo lacob in aeternum, 33 et regni eius non erit finis. 34 Dixit autem Maria ad angelum: Quomodo fiet istud, quoniam virum non cognosco ? 35 Et respondens angelus dixit ei: °Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi. Ideoque et quod nascetur ex te %sanctum vocabitur Filius Dei. %6Et ecce Elisabeth, cognata tua, et ipsa concepit filium in senectute sua; et hic mensis sextus est illi, quae vocatur sterilis; 37 quia “non erit impossibile apud Deum omne verbum. 38 Dixit autem Maria: Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum verbum tuum. Et 4discessit ab illa angelus. 39 Exsurgens autem Maria in diebus illis abiit in “montana cum festinatione, in civitatem Iuda. 49 Et intravit in domum Zachariae et salutavit Elisabeth. 41 Et. factum est, ut audivit salutationem Mariae Elisabeth, exsultavit infans in utero eius et /repleta est Spi- ritu sancto Elisabeth 42 et exclamavit voce magna et dixit: Bene- dicta tu inter mulieres, et %benedictus fructus ventris tui. 4% Et unde hoc mihi, ut veniat mater "Domini mei ad me? 44 Ecce enim, ut facta est vox salereneaorts tuae in auribus meis, exsultavit in gaudio infans in utero meo. 45 Et ‘beata quae credidisti, quoniam perfi- cientur ea quae dicta aie tibia Domino. 46 Et ait Maria: jMagnificat anima mea Dominum, 47 et exsultavit spiritus meus in “Deo salutari meo; 48 quia respexit humilitatem ancillae suae, ecce enim ex hoc ?beatam me dicent omnes generationes. 49 Quia fecit mihi Ymagna ‘qui potens est, et ‘sanctum nomen eius, 50et ‘misericordia eius a progenie in progenies timentibus eum. 51 uFecit potentiam in bracchio suo, dispersit Ysuperbos mente cordis sui, 52 *deposuit potentes de sede et exaltavit humiles, Yesurientes implevit bonis et divites *dimisit inanes. 54 aSuscepit OIsraél puerum suum “recordatus misericordiae suae, 55 dsicut locutus est ad patres nostros, éAbraham et semini eius in saecula. 56 Mansit autem Maria cum illa quasi mensibus tribus et reversa est in domum suam. 57 Elisabeth autem impletum est tempus pariendi, et peperit filium. 58 Et audierunt vicini et cognati eius quia magnificavit Dominus mi- sericordiam suam cum illa, et congratulabantur ei. 59 Et factum est, fin die octavo venerunt circumcidere puerum et vocabant eum nomine patris sui Zachariam. 6 Et respondens mater eius dixit: Nequaquam, 9sed vocabitur Ioannes. 61 Et dixerunt ad illam: Quia nemo est in cognatione tua qui vocetur hoe pomine. 62 hInnuebant autem patri eius quem vellet vocari eum. 63 Et postulans pugillarem scripsit di- cens: Ioannes est nomen eius. Et mirati sunt universi. 64 ‘Apertum est autem ilico os eius et lingua eius, et loquebatur Jbenedicens Deum. 65 Et ‘factus est timor super omnes vicinos eorum; et super omnia ™montana Iudaeae divulgabantur omnia verba haec. "66 Et ™posuerunt omnes qui audierant in corde suo acces =. uis, putas, puer iste erit ? Etenim °“manus Domini erat cum illo. 67 Et Zacharias pater eius Prepletus est Spiritu sancto et @%prophetavit dicens: 68 "Benedictus Dominus *Deus Israél, quia ‘visitavit et fecit “redemptionem plebis suae; 69 et Yerexit cornu salutis nobis in domo David pueri sui: 70 Zsicut locutus est per os sanctorum, qui a saeculo sunt, prophetarum eius; v.1.jRg.2, 1%, 10; .FS. 132527; a8 eo Rm 1, 2.—c x3,"°S; — 976: — nem cantico Zachariae illustratam (57-80), lesu initia narrantur qui EVANGELIUM Bethlehem natus a pastoribus adoratur (2, 1-20), atque postquam cir- SECUNDUM LUCAM cumcisus est et praesentatus in templo, ubi salutatur a Simeone et 1, 71 — 2, 26 71 Ysalutem ex inimicis nostris, y Ps 105, 10. z Mic 7, 20. et de manu omnium qui oderunt nos: a Lv 26, 42; Bs 104, 8, 9. — 72 2ad faciendam misericordiam cum patribus nostris, et “memorari testamenti sui sancti; [daturum se nobis; 73 jusiurandum, quod iuravit ad Abraham patrem nostrum, 74cyt sine timore, de manu inimicorum nostrorum libe- serviamus illi 75 4in sanctitate et iustitia [rati, coram ipso “omnibus diebus nostris. 76 Et tu, puer, /propheta Altissimi vocaberis ; Jpraeibis enim- elem. re vias elus, 77 tad dandam\scientiam’ salutis plebi eius, a jin remissionem peccatorum eorum. 78 (Per viscera misericordiae Dei nostri, in quibus visitavit nos Moriens "ex alto; 79 OjJluminare his ?qui in tenebris et in umbra mortis sedent, ad dirigendos pedes nostros in %viam pacis. 80rPuer autem crescebat et confortabatur spiritu et erat ‘in de- sertis usque in diem ostensionis suae ad Israél. Factum est autem, in diebus illis exiit edictum %a Caesare Au- gusto, ut °describeretur universus orbis. 2 Haec descriptio prima facta est a praeside Syriae Cyrino. 3 Et ibant omnes, ut protiteren- tur singuli in suam civitatem. 4 Ascendit autem et Ioseph °a Gali- laea de civitate Nazareth in Iudaeam in 4civitatem David, quae vocatur Bethlehem; “eo quod esset de domo et familia David, 5 ut profiteretur cum Maria desponsata sibi uxore praegnante. §& Factum est autem, cum essent ibi, impleti sunt dies ut pareret, 7 et /peperit filium suum primogenitum et Ypannis eum involvit et hreclinavit eum in praesepio, quia non erat eis locus in *deversorio. 8 Et pastores erant in regione eadem vigilantes et custodientes vigilias noctis super gregem suum. 9% Et ecce angelus Domini istetit iuxta illos, et ‘claritas Dei circumfulsit illos, et timuerunt timore magno. 10Et dixit illis angelus: Nolite timere; ecce enim evan- gelizo vobis gaudium magnum, quod erit omni ™populo: 11 quia ™natus est vobis hodie °Salvator, qui est ?Christus Dominus, in ci- vitate David. 12 Et %hoc vobis signum: invenietis infantem pannis involutum et positum in praesaepio. 13 Et subito facta est cum an- gelo *multitudo militiae caelestis, laudantium Deum et dicentium: 14 sGloria in altissimis Deo, et in terra “~pax hominibus bonae voluntatis. 15 Et factum est, ut discesserunt ab eis angeli in caelum, pastores loquebantur ad invicem: Transeamus usque Bethlehem et videamus hoc verbum, quod factum est, quod Dominus ostendit nobis. 16 Et venerunt festinantes et invenerunt Mariam et loseph et Vinfantem positum in praesaepio. 17 Videntes autem cognoverunt de verbo, quod dictum erat illis de puero hoc. 18 Et omnes qui audierunt mirati sunt, et de his quae dicta erant a pastoribus ad ipsos. 19 Ma- ria autem Yconservabat omnia verba haec conferens in corde suo. 20 Et reversi sunt pastores *glorificantes et laudantes Deum, in omni- bus quae audierant et viderant, sicut dictum est ad illos. 21 Et postquam consummati sunt dies octo, ut circumcideretur puer, >yocatum est nomen eius Iesus, quod vocatum est ab angelo priusquam in utero conciperetur. 22 Et, “postquam impleti sunt dies purgationis eius secundum legem Moysi, tulerunt illum in Jerusalem ut dsisterent eum Domino, 23 sicut scriptum est in ‘lege Domini, quia ’fomne masculinum adaperiens vulvam, sanctum Domino vocabitur ?; 24 et ut darent ho- stiam, secundum quod dictum est in lege Domini, ’ %par_turturum aut duos pullos columbarum’. 25 Et ecce homo erat in Ierusalem, cui nomen Simeon, et homo iste “iustus et ‘timoratus jexspectans ‘consolationem Israél et Spiritus sanctus erat in eo. 26 Et respon- sum acceperat a Spiritu sancto ee visurum se mortem, nisi prius OVE. 393% 13; 97 2° Par’ 31;. 3. ee, EX 13,545 22. g Lv 12, 8. — cf. Mt 21, 72. 25] R. inte 7 dol. BMV. h cf. Ci. =X; cp. 23, 21; Mrs, 43. — cf. Gn 49, 18; Ps 118, 166. lIs 40, 15°557, S182 cf. vr. Rm 9, 4. 75)" cf. ek It 32 315. 5°Gn 22, 16-18; Ecli 44, 22; 6ch: Sph’ 43 1S. [Heb 6, 13, 14. @ sah A Pp el. a ae aU Tore T tes, PSs epahs ) ke ; 1 *Catech. R. “6 1H 2, 12. — in fs. ts Cyril et Meth. fep. 7, 26; 20, 6; Mt 14, 5; 21, 26. @NE. ys CD, 7.2 7 MLL 3, «Bs. 10 A cp. 4; 7,27; Mt 3,3. 3, 28. i cf. ft 31, 34. hos I, 4. — cf. Mr 26, 28. t Col 3, 12. 78] Ant. in fss. ss. Cord. J. et 26 x BMY. Imm. 7“ 2 Pt 1, 19. — cf. i: coe. ante in sb. I< fs.s.Fam.J.M.J. et in ee cler. {18. —v, Jo 8, 1 oIs9,2; Mt4, 16. ae 4 Ae 38. ? Ps 106, TOS 45 425% q Rm 3, 17. rcp. 2, 40. SCD. 3, 2277, 24. 1-14] Ev. in Nat. Dit (ad + OO. 33,3; +20: frig [Ms). b cf, vr. os 35 C 5, 27. 4,$1-Antt. et. RY in fss. et off. s GNVES 202502 ..23- 20: Uoseph. dvr. 11; Jo 7, 42. — cf. 1 Rg ecp. I, 2 [16. x. ex r-14] Biya in Nativ. Di. f Mt 1, 25. 7] Ant. in fs ss. Ros. BMV. vr. 12. — cf. Sap 7, 4. tvr. 16, 4.CD): CDV. 29 Es fEB0 2A; “> ACCIa, Fe lcp. 9, 31; Ac 7, 55; 1 Cor 3, 18. — cf. Ex 30, 34; Is 6, 1. mvr. 32; Jo 11, 50. nIs 9, 6. ov. Mt 1, 2r. p Ac 2, 36; 10, 36. — cf. cp. I, 43; 23, 2. — V. wr. 26; Mtr. 7 Rg 2, 34; 4 Rg 19, 29; 20, 8, 93 is oo Ey The r Gn 32, 3, Resa. ro. 2 Par 18, 18: ‘On 7X05 Ap. 5,11. scp. 19, 38; Mt 6, 10; 28, 18; Jo 17, 4; Ac 7, 49; Eph 3, rs Col-.z,°16, 203. AD 5,-%3- t 21, 9% 14) In ord. Ms. oe re 79; Ps 84, 11; Is 9. 6, 83) ro; Ac 10, 36; Rm ph 2,14, 17; oe I, 20. I5- me Ev. in Nativ. i (ad 2 Ms). et oct. et in vis vot. de s. Maria p. Nativ. 16] Antt. in fs. s. Fam. et in fss. vv.vr. 7.12. [Let off. s. Joseph. % VE. 10-12. y vr. 51. — cf. cp. 1, ZV. Cp. 7, 16. a@v.cp. 1, 59. aad v. in fss. Circ. et ss. Nom. J. —— ¥. Cp. 1, 32. — Ant. in fs. supegegt Sang. DNIC. bcp. 1, 31; Mt 1, 21, 25. 22-32] Eo. etc. in Puri. BMV. c Lv 12, 1-8. — cf. Gal 2 eg 22] Of. in es ” Fam. J. dcf, 1 Rg. 241 cf. prop. 24 ab Aue VITI dorm. (es Bec. 1690). cf. Ac 10, 2. jvr. 38; aePs. 88, 48; "Heb IPs. (62) ae EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM 2, 27 —3,9 Anna (21-40) et quo duodennis ad diem festum ascendit, Nazareth ve- nit ibique usque ad tricesimum aetatis suae annum versatur (41-52). 1, Ministcrium pubdlicum (3, 1-21-50). A) in Galiiaea (3, 1-9, 50). A Joanne Baptista, qui pcf. 1 Rg 10, 1; 12,3; 3 Rg I, 14 etc, 27-28] R. in fs. s. Joseph. — Ant. in fss. ss. Ros. BMV. et ss.. Fam. qcf. cp. 4, I. 7 vr. 33,41, 43, 48 etc. Scp. I, 04; 24, 53. tet. Gn 46. 30; Tb 3, 6. “vr. 26. f v Gn 15, 15. —cf. Ecli 44,14. x Jo 8, 56. — cf. Mt 13, 17. x Vv, cp. 3, 6. z Ps 97, 2. — V. CP. 24, 47. als 42, 6; §2, 10; 60, 3; Jo se Ac 13, 47; 20, 23. cI. 18 45, 20; 40, 13. 33-40] Ev. in D. in oct. Nat. 33] uv. ur. 17, 28, [Dii. ex 33-52] plura in fss. s. Joseph. et ss. Famil. J. M. J. ocf. 1s°8;"-14;" ME 22, 44, To 9, 39; x Cor 1, 23, 24; 2 Cor 2,,10+ 2. Pt:2, 89; 34-351 v. vr. 25. d Ac 28, 22. ecf. Ex15,20. fcf.1Tms5, 5. gcp. 5, 33; Mt 6, 16-18; Ac 13,23 14, 23° °2 Cor’; ‘s: hvr. 25. (ri, 27. icp. 1, 68; Ps 110, 9; 129, 7,. jv. Vr. 21-24. [8; Is 52, 9. Rg I, 3. m Ex 23, 15; Dt 16, 1; Jo 2, nJo1I, 55. . ert ss 43-52) Ev. etc. in D. inf. oct. Epiph., in fss. 8. Famil. J. M. J. Gr) et Matern. BMY etc. ye 14,245,283 10°23, 607 pt I j +3 45-46] Ant. in fs. ss. Ros. BMV. pv. Mt 26, 55. f gcp.-5, 17. ref. cp. 4, 22. 48-49] R. in fs. 7 dol. BMV. 50-52] Ev. in fs. puriss. Cord. BMV S$ vr. 27. — ef. vr. 49. tJo 4, 34. uJo 2, 16; 14, 2. VV. CP. 13, 33. xcf. cp. 18, i: 24, 25. — V. cp. 9, 45; r 9, 31. 51] v. Rm 5, 19. Yv. Vr. 19. 52] Ant. in D. inj. oct. Nativ. et in fs. s. Vine. a P. (pr.). z (Mt 6, 47). a Pro 3, 4; Rm 14, 18. 1-6] Ev,in sb. OT. et D. 4 Adv. acl, Cp. 23225; 582%) DAWG, 13. 6 cp. 13,1; Mt 27,2; Ac3, 13; 4, 31; 23, 7; Mt 14, 1; Ac 4, 27; 13, 1. — cf. Mr dad Jo 18, 13, 24; Ac 4, 6. 2-17] Mt.3, 1-12; Mr 1, 2-8. ejJo 1, 6, 7. — cf. cp. 1, 80. fAc 2, 38. g Mt 26, 28. — cf. cp. 1, 77. 4] v. Mt 3. 3. cp. 4, 17; Ac 8, 28;. — cf. cp. 20, 42; Mr 12, 26; Ac 1, 20. iIs 40, 3-5. -— v. Jo 1, 23 FCP. 2, 9039, az. tcf. Is 57, 14. mIs 49, 11; Zc 4, 7. nIs 42, 16; 45, 2. ols 52, 10. — cf. Ps 97, 3. pep. 2, 30; Ac 28, 28. — cf. cp. 1, 69, 71, 77; Tt 2, rr. 7 Jo 3, 36: Rm 5,9: Eph 5, 6 s Ac 26, 20. t Jo 8, 39; Rm videret ?Christum Domini. 27 Et venit in spiritu in templum et, cum inducerent puerum Iesum ‘parentes eius ut facerent secundum consuetudinem legis pro eo, 28 et ipse accepit eum in ulnas suas et Sbenedixit Deum et dixit: 29 Nunc ‘dimittis servum tuum, Domine, “secundum verbum tuum Yin pace; 30 quia “viderunt oculi mei Ysalutare tuum, 31 2quod parasti ante faciem omnium populorum: 82 dlumen ad revelationem gentium < et Sgloriam plebis tuae Israé 33 Et Cpater € €t mater “inirantes Super his, quae diceban- tur de illo~ 34 Et benedixit illis Simeon et dixit ad Mariam matrem eius: Ecce positus est hic in ruinam et in resurrectionem multorum in Israél et in signum “cui contradicetur; 35 et tuam ipsius animam pertransibit gladius, ut revelentur ex multis cordibus cogitationes. 36 Et erat Anna &prophetissa filia Phanuel de tribu Aser: haec processerat in diebus multis et vixerat cum viro suo annis septem a virginitate sua. 37 Et haec vidua usque ad annos octogintaquat- tuor; ‘quae non discedebat de templo %ieiuniis et obsecrationibus serviens nocte ac die. 38 Et haec ipsa hora superveniens confiteba- tur Domino et loquebatur de illo omnibus qui "exspectabant ‘re- demptionem Israél. 39 Et, ut perfecerunt Jomnia secundum legem Domini, reversi sunt in Galilaeam in civitatem suam Nazareth. ; 40kPuer autem crescebat et confortabatur plenus sapientia, et gratia Dei erat in illo. 41 Et ibant parentes eius per omnes annos in Ierusalem “in die sollemni Paschae. 42 Et, cum factus esset an- norum duodecim, “ascendentibus illis Ierosolymam secundum con- suetudinem diei festi, 43 consummatisque °diebus, cum redirent, re- mansit puer Iesus in Jerusalem, et non cognoverunt parentes eius. 44 Existimantes autem illum esse in comitatu venerunt iter diei, et requirebant eum inter cognatos et notos. 45 Et non invenientes re- gressi sunt in Jerusalem requirentes eum. 46 Et factum est, post triduum invenerunt illum in templo ?sedentem in medio ¢doctorum, audientem illos et interrogantem eos. 47 *Stupebant autem omnes qui eum audiebant super prudentia et responsis eius. 48 Et videntes admirati sunt. Et dixit mater eius ad illum: Fili, quid fecisti nobis sic? ecce *pater tuus et ego dolentes quaerebamus te. 49 Et ait ad illos: Quid est quod me quaerebatis? nesciebatis quia ‘in his quae “Patris mei sunt Yoportet me esse? 59 Et ipsi non intellexerunt ver- bum, quod locutus est ad eos. 51 Et descendit cum eis et venit Nazareth et erat subditus illis. Et mater eius Yconservabat omnia verba haec in corde suo. 52 Et Iesus proficiebat sapientia et *“aetate et gratia 2apud Deum et homines. Anno autem quintodecimo imperii @Tiberii Caesaris, procurante Pontio °Pilato Iudaeam, °tetrarcha autem Galilaeae Herode, Phi- lippo autem fratre eius tetrarcha Ituraeae et Trachonitidis reeionis, et Lysania Abilinae tetrarcha, 2sub principibus sacerdotum ¢Anna et Caipha factum est verbum Domini super “Ioannem Zachariae fi- lium in deserto. 3 Et venit in omnem regionem Iordanis praedicans tbaptismum paenitentiae Yin remissionem peccatorum, sicut scri- ptum est “in libro sermonum Isaiae prophetae: ’*Vox clamantis in deserto; JParate viam Domini; rectas facite semitas eius. 5 ‘Omnis vallis implebitur, et “omnis mons et collis humiliabitur, et “erunt prava in directa, et aspera in vias planas, et °videbit omnis caro Psalutare Dei’. 7 Dicebat ergo ad turbas, quae exibant ut baptizarentur ab ipso: @Genimina viperarum, quis ostendit vobis fugere a ventura “ira? 8 Facite ergo fructus #dignos paenitentiae, et ne coeperitis dicere: tPatrem habemus Abraham; dico enim vobis quia potens est Deus de lapidibus istis suscitare filios Abrahae. 9 Iam enim securis ad ra- dicem arborum posita est; “omnis ergo arbor non faciens fructum bonum excidetur et in ignem mittetur. 9, 7- ucp. 13,7,9: Mt 7, 19; Jo 1s, 2, 6. aliquando et a quibusdam Messias habitus est (3, 1-20), Dfius noster baptizatur et voce caelesti Filius Dei nuncupatur (21, 22), quamvis se- cundum carnem per Davidem et Abraham a cunctorum hominum protopa- 10 Et interrogabant eum turbae dicentes: “Quid ergo faciemus? 11 Respondens autem dicebat illis: “Qui habet duas tunicas det non habenti, et qui habet escas similiter faciat. 12 YVenerunt autem et @publicani ut baptizarentur et dixerunt ad illum: Magister, quid faciemus? 13 At ille dixit ad eos: @Nihil amplius quam quod con- stitutum est vobis faciatis. 14Interrogabant autem eum et ?milites dicentes: Quid faciemus et nos? Et ait illis: Neminem concutiatis neque calumniam faciatis et contenti estote °stipendiis vestris 15 Existimante autem populo et cogitantibus omnibus in cordibus suis de Ioanne, 2ne forte ipse esset @Christus, 16/respondit Iloannes dicens omnibus: Ego quidem aqua baptizo vos; 9veniet autem for- tior me, cuius non sum dignus “solvere corrigiam calceamentorum eius: ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et igni. 17 Cuius ‘venti- labrum in manu eius, et purgabit aream suam et ‘congregabit tri- sete in horreum suum, “paleas autem comburet “igni inexstin- guibili. 18 OMulta quidem et alia exhortans evangelizabat populo. 19 PHerodes autem tetrarcha, cum corriperetur ab illo de Hero- diade uxore fratris sui et de omnibus malis quae fecit Herodes, 20 adiecit et hoc super omnia et Yinclusit Ioannem in carcere. 21 Factum est autem, cum baptizaretur omnis populus, et Iesu baptizato et orante, "apertum est caelum, 22 et descendit ¢Spiritus sanctus corporali specie sicut columba in ipsum; et “vox de caelo facta est: “Tu es Filius meus dilectus: in te complacui mihi. 23 Et ipse Iesus erat Yincipiens quasi annorum “triginta, ut pu- tabatur Yfilius Ioseph, *qui fuit Heli, qui fuit Mathat, 24 qui fuit Levi, qui fuit Melchi, qui fuit Ianne, qui fuit Ioseph, 25 qui fuit Mathathiae, qui fuit Amos, qui fuit Nahum, qui fuit Hesli, qui fuit Nagge, 26 qui fuit Mahath, qui fuit Mathathiae, qui fuit Semei, qui fuit Ioseph, qui fuit Iuda, 27 qui fuit Ioanna, qui fuit Resa, qui fuit Zorobabel, *qui fuit Salathiel, 2qui fuit Neri, 28 qui fuit Melchi, qui fuit Addi, qui fuit Cosan, qui fuit Elmadan, qui fuit Her, 29 qui fuit Iesu, qui fuit Eliozer, qui fuit Iorim, qui fuit Mathat, qui fuit Levi, 30 qui fuit Simeon, qui fuit Iuda, qui fuit Ioseph, qui fuit Iona, qui fuit Eliakim, 31qui fuit Melea, qui fuit Menna, qui fuit Mathatha, qui fuit “Nathan, qui fuit David, 32 ¢qui fuit Iesse, qui fuit Obed, qui fuit Booz, qui fuit Salmon, qui fuit Naasson, 33 qui fuit Aminadab. qui fuit Aram, qui fuit Esron, qui fuit Phares, qui fuit Iudae, 34 equi fuit Iacob, /qui fuit Isaac, %qui fuit Abrahae, qui fuit Thare, qui fuit Nachor, 35 qui fuit Sarug, qui fuit Ragau, qui fuit Phaleg, qui fuit Heber, qui fuit Sale, 36 qui fuit Cainan, qui fuit Arphaxad, *qui fuit Sem, qui fuit Noé, qui fuit Lamech, 37 qui fuit Mathusale, qui fuit Henoch, qui fuit Iared, qui fuit Malaleel, qui fuit Cainan, 38 qui fuit Henos, qui fuit Seth, qui fuit Adam, qui fuit Dei. Iesus autem %plenus Spiritu sancto °regressus est a Iordane et agebatur a °Spiritu in desertum 2 4%diebus quadraginta et ¢tenta- batur a diabolo. Et nihil manducavit in diebus illis et, consummatis illis, fesuriit. 3 Dixit autem illi diabolus: Si 9Filius Dei es, dic “a- pidi huic ut panis fiat. 4Et respondit ad illum Iesus: ‘Scriptum est quia ’Jnon in solo pane vivit homo, sed in omni verbo Dei’. 5 Et duxit illum diabolus in montem excelsum et ostendit illi omnia regna orbis terrae in momento temporis fet ait illi: "Tibi dabo po- testatem hanc universam et gloriam illorum, quia mihi tradita sunt et cui volo do illa. 7 Tu ergo, si adoraveris coram me, erunt tua omnia. 8 Et respondens Iesus dixit illi: Scriptum est: ’”™Dominum Deum tuum adorabis, et “illi soli servies’. 9 Et °duxit illum in Ieru- salem et statuit eum super pinnam templi et dixit ili: Si Filius Dei es, mitte te hinc deorsum. 1° Scriptum est enim, quod ’ Pangelis suis mandavit de te, ut conservent te’, 1Let quia ? in manibus tollent te, ne forte offendas ad lapidem pedem tuum ’. 12 Et respondens Iesus ait illi: Dictum est: ’%Non tentabis Dominum Deum tuum’. 13 Et, consummata omni ‘tentatione, diabolus zecessit ab illo *usque ad tempus. EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM 3, 10 — 4, 13 v vr. 12, 14. — cf. Ac 2, 37; 16, 30; 22, Io. x cf. Is 58, 7; Dn 4, 24; Eph 4,28; Jc2, 15, 16; 1 Jo 3,17. y cp. 7, 29;-Mt 21, 32. zZcp. 18, 10, 13; Mt pee gb djJo1, 19, 20. ev. Mt 1x, 16. Sf JOi 8s 2 O¢n ACe Is. 5s g Jo ft, 15, 27; 3, 30, 31; Ac 13, 25. Als §, 27. i Jo 1, 33; Ac 11, 16. — cf, Is 3 Ab ihe jis 41, 16. 1 Mt 13, 30. — cf. Ez 34, 12-16. nm Mr 9, 43-47. ocf. Jo 20, 30; 2¥, 25. pMt 14, 3; Mr 6, 17. — v. vr. I. 19, 20] R. in fs. s. Jo. Nepom. q Mt 4, 12; Mr 1, 14. — cf. O 3, 24. Brey Ev. in fs. Patr. et in Ss. vot. s. Joseph. - 21, 22] Mt 3, 13-17; Mr 1, 9-f1. — cf. Jo 1, 32-34. rEzz1, 1; Ac 7, 56; Ap 9g, 11. 22) v0. Mt 3, 16, i7. $cf. cp. 4, 18, 21; Ac 18, 38. t Jo 12, 28. a , “CI. CD. 9, 35; £S 2, 7; 1s 42, I Eph 1, 6; Col 1, 13; 1 Jo » 9. ash Antt. in fss. et off. s. Jo- seph vcf. Mt 4, 17; Ac x, 22. x cf. Nm 4, 3. 23-38] cf. Mt 1, 1-16. ycp. 4, 22; Mt 13, 553 Jo x, 45; 6, 42. zcf. Mt 1, 16. at Es 3, 2,— cf. x Par 3, 17-109. b cf. Mt 1, 12. c2 Rg 5, 14; 1 Par 3, §; 14, Asi LC /22;\:¥2 dr Rg 16, 1; 17, 12. — cf. Rt 4, 18-22; x Par 2, 1-15. e Gn 29, 35. f Gn 25, 26. g Gn 21, 3. 34-38] Gn 5, 3-32; r1I,- 10-26; 1 Par 1, 1-4, 24-27. A Gn 10, 22. t-13] Mt 4, 1-11; Mr 1, 12, 13. OVE. 18-7Cp: 3) 272" JO" 7, 33 t 4, 3. ivr. 8, 10. — cf. Eph 6, 17. 7 Dt 8, 3. — cf. Jo 4, 34. HAG th fect. Cp. 22,532 O 32): 313°! Jo's, 19. 6] * Catech. R. IV 13, 14. 8] uv. Mt 4, ro. m Dt 6, 13, 14; 10, 20; 13, 4. nit Rg 7, 3. ocf. Ez 8,. 3. Pp Ps 90, II, 12. gq Dt 6, 16. rch Is 9, 12. s Ac 13, 11. — cf. cp. 22, §3; Jo 14, 30. oe EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM 4,14 — 5, 6 rente ortum duxerit (23-38). Post tentationem in deserto (4, 1-13) patriam petit (14-21); a suis tamen reiectus et quaesitus ad mortem (22-30) descendit Capharnaum, indeque (31-41) Galilaeam peragrat praedicans 14, 15] Mt 4, 12-17; Mr 1, it : T5 _< 44; ads 4, see rege 1,239. 16.307 eb. a 1. 4 se 383 a 8 “Vr. 31. — V. 0, 2 y cf. Ac 17, 2 gs Ac 13;.%S,.27 225,025 acp. 3, 4. — cf. Ac 8, 28. 61s 61, 1, 2.—cf. vr. 1; Mt3, 16; 12, 18; 0.15492;:53; ‘Ac I, 2. 18] ‘Ant. in 7.44. 0g . Nativ.— Int.(Ps 77) in fs. Sa Silph. deL. 18, 19] Int. (Ps (10), 12) in fs. s. Franc. Regis. c Mt-11, 5. — cf. cp. 6, 20. d-ci; 18:42, 9°30 0; 3% Ac 26, e Ps 145, 8, 9; Is 58, 6. ° E18. fLv 25, 10. —cf. : 49, 8; 2 Cor 6, 2. g cf. 7. 19, 48; Ac 6, 15 nV. Ed, (a2 - 39: i Mr 12, 10; Ac 8, 35. — cf. Jo 22] Cm. in D. 3 h ic cp. 2, 47; Jo 7, 15, 46; cf. Ps 44, 3. Ca t%. m Mt 13, ie Jo 6, 42. — cf. By ik: SA Re Sy cp. 23, 39; Nit 2 42. -30] Ev. in fr. 2 p. D. 3 Odg. * (24.30). oMt 11, 23; Mr 2, 1, 12; Jo p Mt 2, 23; ap I. Pe 46-53. qg Mt 133,. 57; Oo 4, r3 Rg 17, 1; Ecli 48° 33 Je 5, ; Nh +3 cf. Ap yt. cl. &7,3. ua heh v cf. Nm 15, 35: Ac 7, §8. x cf. Jo 8, 59; 10, 39. 31-37] Mr I, hp a y Mt 4, 13; Jo 2, zcp. 6, 6; 13, 10. = Mr 6, ri bcp..7, 5. L7, 56 ev. Mt 8, 29. dcf. Ac 19, 15; Jc 2, 19. eJo 6, 69; Ac 3, 14: Ap 3, 7. — cf. cp. 1, 35; Heb 7, 26; 1 Jo 2, 20. gears in sb. ew Pat. ¥ is Ss. vot. om vit, mort. on saver * ; [Mr 4, 39. cp. 243 » OMG 187 26° esi ‘Antt. iy it z re 3 Odg. jcp. 13, 13. — v. Mr 5, 23. r 3; 11, 12, — cf. Ac 16, 17, m vr. at Mt 8, 209. {18. 9 — cf. cp. 1, 32; Mt Ov. ‘Mi I, 16. 14, 35. 42-43] Mi I, 35-38. Mi . 5, 16. -qef. Mr 1, 37. at Catech. R. IV 11, r. rv. Cp. 13, 33 $c. 8, :2°-10,, 16° Mt 4. 33: 24, 14; Ac 8, 12. tvr. 15: Mr 1, 39. — cf. Mt 23,37. .26;. §5. aNm 34, 11; Dt 3, 17; “4g 12, a aid gee 67. — di. Mr ; Jo 6 ire Be. in D. o. Pnt. (3, 5). 2-11] cf. Mt 4, 18-22; 1} rr, 16-20; Jo 1, 40-42. — cf. Jo b cf. Mr i, ees [21, 3-7. ccf. Mt 13 d cf. Mt s, 1 e cf. Jo 21, 6. PY. Ope Fi, 93 JOUReee, 14 Ft regressus est Iesus in virtute Spiritus in Galilaeam, et ‘fama exiit per universam regionem de illo. 15 Et “ipse docebat in syna- gogis eorum et magnificabatur ab omnibus. 16 Et venit “Nazareth, ubi erat nutritus, et @intravit Y¥secundum consuetudinem suam die sabbati in synagogam et surrexit *legere. 17 Et traditus est illi “liber Isaiae prophetae. Et, ut revolvit librum, invenit locum, ubi scriptum erat: 18’ USpiritus Domini super me; propter quod unxit me, Cevangelizare pauperibus misit me, sanare contritos corde, 19 %praedicare captivis remissionem et caecis visum, €dimittere confractos in remissicnem, praedicare fannum Domini acceptum et diem retributionis’, 2° Et, cum plicuisset librum, reddi- dit ministro et sedit. Et Yomnium in synagoga oculi erant intenden- tes in eum. 21 Coepit autem dicere ad illos: Quia hodie “impleta est thaec scriptura in auribus vestris. 22 Et omnes testimonium illi dapant et jmirabantur in /verbis gratiae, quae procedebant de ore ipsius et dicebant: ™Nonne hic est filius loseph? 23 Et ait iliis: Utique di- cetis mihi hanc similitudinem: "medice, cura teipsum: quanta au- divimus facta in °Capharnaum fac et hic ?in patria tua. 24 Ait au- tem: Amen dico vobis quia Ynemo propheta acceptus est in patria sua. 25In veritate, dico vobis, multae viduae erant in diebus Eliae in Israél, quando *“clausum est caelum annis tribus et mensibus sex, cum facta esset fames magna in omni terra; 26et ad nullam illa- rum missus est Elias, nisi in Sarepta Sidoniae ad mulierem viduam. 27 Et ‘multi leprosi erant in Israél sub Elisaeo propheta; et nemo __ eorum mundatus est, “nisi Naaman syrus. 28 Et repleti sunt omnes in synagoga ira haec audientes. 29 Et surrexerunt et Yeiecerunt illum extra civitatem et duxerunt illum nadie ad supercilium montis, su- per quem civitas illorum erat aedificata, ut praecipitarent eum. ®Ipse autem “transiens per medium illorum ibat. 31 Et Ydescendit in Capharnaum civitatem Galilaeae, ibique *do- cebat illos sabbatis. 32 Et “stupebant in doctrina eius, quia in po- testate erat sermo ipsius. 33 Et in °synagoga erat homo habens dae- monium immundum et exclamavit voce magna 34 dicens: Sine, quid nobis et tibi, 4Jesu Nazarene? venisti perdere nos? scio te quis sis, “Sanctus Dei. 35 Et /increpavit illum Iesus dicens: Obmu- tesce et exi ab eo. Et, cum proiecisset illum daemonium in medium, exiit ab illo nihilque illum nocuit. 36 Et factus est %pavor in omni- bus, et colloquebantur ad invicem dicentes: Quod est hoc verbum, quia in potestate et virtute imperat immundis spiritibus, et exeunt? 37 Et *divulgabatur fama de illo in omnem locum regionis. 38 Surgens autem Iesus de synagoga introivit in domum Simo- nis; socrus autem Simonis tenebatur magnis febribus, et rogaverunt illum pro ea. 39 Et stans super illam ‘imperavit febri, et dimisit illam; et continuo surgens ministrabat illis. 40 Cum autem sol occidisset, omnes qui habebant infirmos variis languoribus, ducebant illos ad eum. At ille singulis manus impo- nens curabat eos. 41 /Exibant autem daemonia a multis ™clamantia et dicentia : Quia tu es "Filius Dei; et mcrTete non sinebat ea loqui, quia sciebant ipsum esse °Christum. 42 Facta autem die, egressus ibat Pin desehtite locum, et %turbze requirebant eum et venerunt usque ad ipsum et detinebant illum, ne discederet ab eis. 4% Quibus ille ait: Quia et aliis civitatibus Topor- tet me Sevangelizare regnum Dei; quia ideo missus sum. 44 ?Et erat praedicans in synagogis Galilaeae. Factum est autem, cum turbae irruerent in eum ut audirent ver- bum Dei, et ipse stabat secus “stagnum Genesareth. 2 Et vidit duas naves stantes secus stagnum; piscatores autem descenderant et “lavabant retia. %¢Ascendens autem in unam navim, quae erat Simonis, rogavit eum a terra reducere pusillum. Et “%sedens docebat de navicula turbas. 4 Ut cessavit autem loqui, dixit ad Simonem: Duc in altum, et laxate retia vestra in capturam. 5 Et respondens Simon dixit illi: Praeceptor, fper totam noctem laborantes nihil ce- pimus; in verbo autem tuo laxabo rete. 6 Et, cum hoc fecissent, Rae 980 belie eS ee eee in synagogis (31-44). Piscatione miraculosa Petrum eiusque socios ad se allicit (5, 1-11) aliisque plurimis prodigiis turbas commovet (12-26); at pharisaeorum ita excitat iram, ut, praesertim post Levi concluserunt piscium multitudinem copiosam; Srumpebatur autem rete eorum. 7 Et adnuerunt sociis, qui erant in “alia navi, ut veni- rent et adiuvarent eos. Et venerunt et impleverunt ambas naviculas, ita ut paene mergerentur. 8 Quod cum videret Simon Petrus, proci- dit ad genua Iesu dicens: *Exi a me, quia homo peccator sum, Domine. 9%J/Stupor enim circumdederat eum et omnes qui cum illo erant in captura piscium, quam ceperant; 1°similiter autem Iaco- bum et Ioannem filios Zebedaei, qui erant socii Simonis. Et ait ad Simonem Iesus: Noli timere, ex hoc iam “homines eris capiens. 11 Et, subductis ad terram navibus, ™relictis omnibus, secuti sunt eum. 12 Et factum est, cum esset in una civitatum, et ecce vir plenus lepra et videns Tesum et “procidens in faciem rogavit eum dicens: Domine, °si vis, potes me mundare. 13 Et extendens manum, tetigit eum dicens: Volo, mundare. Et confestim lepra discessit ab illo. 14 Et ipse ?praecepit illi ut nemini diceret; sed: Vade, Yostende te sacerdoti et ‘offer pro emundatione tua, sicut praecepit Moyses, 4in testimonium illis. 15 ’Perambulabat autem magis sermo de illo, et conveniebant turbae multae ut audirent et curarentur ab infirmita- tibus suis; 16 ipse autem “secedebat Yin desertum et orabat. 17 Et factum est, in una dierum et ipse sedebat docens. Et erant pharisaei sedentes et “legis doctores, qui venerant ex omni castello Galilaeae et Iudaeae et Ierusalem; et Yvirtus Domini erat ad sa- nandum eos. 18 Et ecce viri portantes “in lecto hominem, qui erat paralyticus, et quaerebant eum inferre et ponere ante eum. 19 Et non invenientes qua parte illum inferrent prae turba, ascenderunt supra “tectum et “per tegulas summiserunt eum cum lecto in medium ante Iesum. 29°Quorum fidem ut vidit dixit: Homo, ¢remittuntur tibi peccata tua. 21 Et coeperunt cogitare scribae et pharisaei di- centes: Quis est hic, *qui loquitur blasphemias? fQuis potest dimit- tere peccata, nisi solus Deus? 22 Ut %cognovit autem Iesus cogita- tiones eorum, respondens dixit ad illos: Quid cogitatis in cordibus vestris? 23 Quid est facilius, dicere: Dimittuntur tibi peccata, an di- cere: Surge et ambula? 24 Ut autem sciatis quia "Filius hominis habet potestatem in terra dimittendi peccata, ait paralytico: Tibi | dico, surge, tolle lectum tuum et vade in domum tuam. 25 Et con- festim consurgens coram illis tulit lectum, in quo iacebat, et abiit in domum suam ‘magnificans Deum. 26 Et Jstupor apprehendit omnes et ‘magnificabant Deum et repleti sunt timore dicentes: Quia vidi- mus mirabilia hodie. .27Et post haec exiit et vidit ™publicanum nomine “Levi seden- tem ad telonium et ait illi: Sequere me. 28 Et, °relictis omnibus, surgens secutus est eum. 29 Et fecit ei convivium magnum Levi in domo sua; et erat turba multa publicanorum et aliorum, qui cum illis erant discumbentes. 30 Et murmurabant pharisaei et scribae eo- rum dicentes ad discipulos eius: YQuare cum publicanis et peccato- ribus manducatis et bibitis? 31 Et respondens Iesus dixit ad illos: Non egent qui sani sunt medico, sed qui male habent. 32 "Non veni vocare iustos, sed *peccatores ‘ad paenitentiam. 33 At illi dixerunt ad eum: Quare “discipuli Ioannis Yieiunant frequenter et obsecra- tiones faciunt, similiter et %pharisaeorum; tui autem edunt et bi- bunt? 34 Quibus ipse ait: YNunquid potestis filios sponsi, dum cum illis est sponsus, facere ieiunare? 35 *Venient autem dies, cum abla- tus fuerit ab illis sponsus: "tunc ieiunabunt in illis diebus. 36 Di- cebat autem et similitudinem ad illos, quia nemo commissuram a novo vestimento immittit in vestimentum vetus; alioquin et novum rumpit, et veteri non convenit commissura a novo, 37 Et nemo mittit vinum novum in Putres veteres; alioquin rumpet vinum novum utres | et ipsum effundetur, et utres peribunt ; 38 sed vinum novum in utres novos mittendum est, et utraque conservantur. 39 Et nemo bibens vetus statim vult novum; dicit enim: °Vetus melius est. Factum est autem in sabbato secundo primo, cum transiret per sata, “vellebant discipuli eius spicas et manducabant confricantes manibus. 2 Quidam autem pharisaeorum dicebant illis: Quid facitis EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM 5, 7 — 6, 2 & cf. Jo 21, 11. Avr. 2, 3. i cf. ot a ad aT 18; Ac ro, 26. — isk ri Le Mt 8, 27; Mr I, 27. lcf. 2 Tm 2, 26. m cp. 18, 28; Mt 19, 27. — cf. vr. 28. 12-16] Mt 8, 2-4; Mr 1, 40-45. $8YV> Cp. 79,26. ocf. Mt 9, 28; th 2%. 22. ? Mt 9, 30; 17, 9; 34. — cf. cp. 8, 39. PF Mt 12, qcp. 17, 14. [16. rLyv 14, 2-32. scp. re tcf. Mt 9, 31; Mt 7, 36. u Mr 1, 35. — cf. Mt 14, 23. vecp. 4, 42. — cf. cp. 1, 80: 3, 2. 17-26] Ev. in fr. 6 QT. Punt. 24). xcp. 2, 46; Mt 4f x Tee yeah 34; I im tf, dey ee 8. 46: Mr 5, 36; Ms 8. 18-26] Mt°o, 2-8; Mr 2, 3-12. z Mr 6, 35. acf. Dt 22, 8; Shar by 16; Mt I0, 27; 24, 17; AC IO, 9. bcf. Mr 2, 4. ccp. 7, 5,50; 17, 19; 18, 42. —v. dcp. 7, 48. ax 13 Jo 5, 14. e Mt 26, 65; Jo 10, 36. Ps 31, $3 129, 4 Is 43, 25. g Mr 2, is 2 25); JG: 30. hy. Jo 2, 25. i-cf. 15, 261 ter: in D. 18 p. Pnt. jcp. 1, 65. ly. cp. 7, 16. 27-38 Mt 9, 9-17; Mr 2, 14-22. 27-32] Ev. in vg. s. Mt. Ap. m Mt 11, 19. — v. Mt 5, 46. ncf. Mt 9, 9 ovr. It. b Cf: Gp. °1§228,°2- © De Fe SES OES s 25,295 73 Mt II, 19. rci.-cp« 15; 7; Jo 9; 38. oxi fad, 1S: tcp. 13, 3, 53 15. 10; 24, 47; Mt 4, 17; 11%, 20; Mr Peas Ac 3, 38; 5, 31. “cp. II, fe — v. Mt 9, 14. v CP. 2, 37. x cp. 18, 12; Mt 22, 16. y Jo 3, 29. ZV. Cp. 17, 22. acf. Jo 16, 20. b Js 9, 4; Jb 32, 19; Ps 118, 83. c Ecli-9, 15. 1-5] Mt 12, 1-8; Mr 2, 23-28. a Ot 23, 25. — 981 ‘aes EVANGELIUM vocationem (27, 28), omnimodis ei adversari nunquam desistent SECUNDUM LUCAM (29-6, 5). Porro Dius a bene faciendo non cessat (6-11) atque 6, 3-38 duodecim electis apostolis (12-16) et, ut bonis operibus atque caritate b Jo 5, 10. — cf. Ex 20, 9-11. | bquod non licet in sabbatis? _3 Et respondens Jesus ad eos dixit: cv. Mt 21,16. dr Rg 21, 1-6. é Ex 25;' 30° Pas 24, 5-9. fcf. cp. 5, 24. 6-11] Mt 12, 9-14; Mr 3, 1-6. 6-11] Ev. in fs. s. Jo. Dam. & CP. 4, 31; 13,10.— v. Mr 6 Acp. 14, 1; 20, 20. — cf. *y icf. Jo 3, 6. {t2,%54. jcp. 6, » 47. — v. Mt 9,4 lLep. 14. e m Mr 3, 34; 5, 32; 10, 23.—cf. Mr 10, 21. n cf, 3 Re 13, 4. oct. 2Tm3,9. 12-1 g] Ev. in (rs s. Barth. ae 12] Pf. Catec Vi 4. — Ant. in :. Orat. D.'N bcp. 9, 28; Mt 14, 23. ~"F £Ps 0,285.2 30 MG IO), My 3. r Jo 3, 18: 15, 16, 19. [13: 6, 7. 5cp. 17, §; 22, Ph 24, 10; t 10, 2; Mr 6, Fane, Mt 10, 2- ar. “Mr 3. 16-19: t Mt 16, 18; Jor, 42. [Acr, 13. uMt 4,1 18, 21. v Mt 9, 9. w Gal 1, 14. — cf. Re 21, 20: % JO 145.22. — v..Ju.t. [22, 3 17-23] Ev. in cm. Mm. et vg. omn. SS. 17-190) Cm. in fss. ss. Fab. et Seb. Mm. et s. Peregr. L. et in Ms. v. pro vit. mort. 17-19] Mt 4, 23-5, 1; Mr 3, 7-12. — cf. Ac 5, 15. y v.pMt: 11,.27; z Mt 9, 20,21; 14, 36; Mr 6, 56. 5 & ee 8, 46; Ac 10, 38. may 3) et 3-12, 20da. abech Re sai I0, 21. Cccp. I, :- VE. 24,2258: dIs 2s. 3 57, a “Ap 7, 16,17. 22] v. Mt 5, 11. ecf. Mt 10, 22. fcf. Jo 9, 223 12,.42;.16, 2. 156 Heb 11, 26; 1 Pt 4, 14. JO.15, 22. bei Mt 5, 12. ix Mt 11, Am 6, ry Song 1. — cf. cp. 12, m Mt 6, 2. — cf. cp.16,25. [21. nIs my 22. ots 65, 13, 14. pJc 4, 9. — cf. Pro 14, 1 qcf. Jo 15, 16; 17, 14; Jc 4, 4; 1 Jo4, 5 et thes: Fe —wef, Is 30, 10; Mic pike oe 2537] Mi 3. 39- t Pro 25, 21, 22; Aen 12,20, 21. BICEP 3. o. vecf. cp. 23, 34; Ac 7, 60; 1 Tm 1, 4, 16. x Is 50, 6; Lm 3, 30; Mt 26, 67, Rm 12, 17. [2 6. y Ps 36, 21, 26: EIEe Ss 18)" AC 1B; 30. é€ vr. 40. f Ps 65, 16. — cf. vr. 56; cp. 5, 14. 40-56] Mt 9, 18, -26; Mr 5, 21-43. och, 23, 14;. Ac _r3,.:%8; “28, 8, 17. Bet. Cpr 7,212: 9; 38: ivr. 45, Mr 3, 9. jLv 15, 25. — 985 — EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM 8, 44 — 9, 23 confirmat (40-56) atque ita formatos et potestate miraculorum instructos ad praedicandum mittit (9, 1-9). Quos redeuntes, cum ipse ab Herode quae- reretur, in desertum adducit, turbis panes multiplicat (10-20) atque ut Lop. 21, 4; Mr tz. aa. m Mt 14, 36; 23, 5. — cf. Nm 15, 38, 39; Dt-22, 12. nMt 15, 28; 17, 1 ocp. 5, 17; 6, 19. — cf. Ac 10, 38. Pv. Cp. 7, 50 gcp. 7, 6; Mr 5, 35 rcp. 9, ri Mr 14, i hs 4, 33. tep. 23, 27; Mt rr, 17. ucp. 7, 13. uvcf. Ac 20, ro. x Jo 11, 4, 11. — v. Mt 27, 52. yv. Mr 1, 3. ZCDp. 7, 14, 22. — cf. Jo rr, 43. ie Jd 15, 19; 1 Rg got 12. CL. Vr. ME : Fae Vv. Mt 8, 13% acp. 6,13; Mt 10, 1; Mr 3, 13, 6 cf. vr. 40. (156, 7-13. 1-6] Ev. in fr. 5 9. a (1, 2) et in fss. s. Laur. a B. et s. Jo a Capistrano. cMt 10, 5, 7, 8. — cf. vr. 11; CD.-20;-T, 9, d vr. 11, 60. — v. cp. 3-5] Mt 10, 9-14; Mr % Bit. — cf. cp. 10, 4-11: 22, [= Mr 6, 8. . u oe C13, 51. — ef. 2 Es 5, ay 7 rich Se [Aci S. iv. Mr 6, 6, 12. v9] Mt 14, 1, 2; Mr 6, 14-16. - 3, 1, Be Ac 13, 1 ber vr. 19. m cp. A 3. nm Mr 6, 30. 10-17] Mt 14, 13-21; Mr 6. 30-44; Jo 6, 1-13. — cf. Mt 15, 32-39; Mr 8, I-10. ocp. 8, 40. pcp. 24, 29; Jr 6, 4. qcf. Mt 15, 23. rcf. 4 Rg 4, 42-44. s Mt 16, 9; Mr 8, He t Mr 7, 34; aig 27, t. u CDP. 24, 30; he's 9, F3F°Mt e 26; Mr 8, 7. — cf. 1 Cor 16. 18- aay. Mt 16, 13-28; Mr 8, ay. v Mt 14, 23. xvr. 8; Mr 6, 15. —cf. Mt 37, y cf. Jo 6, 69. {ro; Jor, 21. ee 2, 26: 23, 35; Ac mex 18; Pp 12, 10, — cf. 1 Rg 24, 6; Ac 4, 26; "Ap Ir, 5.—v. Mt 1, 26: acp. 4, 41. — v. Mt 12, 16. 5 Mt 16, 20; Mr 8, 30. — v. Mt 12, 16. som 44; cp. 18, 31. — cf. cp. » 33. ya 24,.7; Mt 17, 12, 21%, 22; Mr 9, 30, 51 écp. 17, 25; I Pt 2, 4. — cf. j cp. oy 17. i I of 24, 7, 4 serine “Mit 27 0 2, 19. 231 * Colech. eo IV 16, 2. quae in medicos erogaverat ‘omnem substantiam suam, nec ab ullo potuit curari. 44 Accessit retro et tetigit “fimbriam vestimenti eius; et “confestim stetit fluxus sanguinis eius. 45 Et ait Iesus: Quis est qui me tetigit? Negantibus autem omnibus, dixit Petrus et qui cum illo erant: Pracentact: turbae te comprimunt et adfligunt, et dicis: Quis me tetigit? 46 Et dixit Iesus: Tetigit me aliquis, nam ego novi °virtutem de me exisse. 47 Videns autem mulier quia non latuit, tremens venit et procidit ante pedes eius et ob quam causam teti- gerit eum indicavit coram omni populo et quemadmodum confestim — sit. 48 At ipse dixit ei: Filia, ?fides tua salvam te fecit: vade in p 49 ‘Adhuc illo loquente, venit quidam ad Y9principem synagogae dicens ei: Quia mortua est filia tua, Ynoli vexare illum. 5® Iesus au- tem, audito hoc verbo, respondit patri puellae: Noli timere, crede tantum, et salva erit. 51 Et, cum venisset domum, non permisit in- trare secum quemquam, nisi rPetrum et Iacobum et *Ioannem et pa- trem et matrem puellae. 52 Flebant autem omnes et Bop seo 7 illam. At ille dixit : “Nolite flere; “non est mortua puck sea @dormit. 53 Et deridebant eum scientes quod mortua esset. Ipse autem Ytenens ma- num eius clamavit dicens: Puella, ‘surge. 55 Et reversus est spiritus eius, et surrexit continuo, et iussit illi ¢dari manducare. 56 Et stu- puerunt parentes eius, quibus praecepit °ne alicui dicerent quod fa- ctum erat. 2Convocatis autem duodecim apostolis, dedit illis virtutem et po- testatem “super omnia daemonia, et ut languores curarent. 2 Et cmisit illos ¢praedicare regnum Dei et sanare infirmos. 3 Et ait ad illos: Nihil tuleritis in via, neque ‘virgam neque peram neque panem neque pecuniam neque duas tunicas habeatis. 4Et in quamcumque domum intraveritis ibi manete et inde ne exeatis. 5 Et quicumque non receperint vos, exeuntes de civitate illa etiam ‘pulverem pedum vestrorum excutite Jin testimonium “supra illos. 6 ‘Egressi autem circuibant per castella evangelizantes et curantes ubique. 7 Audivit autem /Herodes tetrarcha omnia quae fiebant ab eo et haesitabat, eo quod diceretur 8a quibusdam ‘quia Ioannes surrexit a mortuis, a quibusdam vero quia Elias apparuit, ab aliis autem quia propheta unus de antiquis surrexit. 9% Et ait /Herodes: Ioan- nem ego decollavi. Quis est autem iste, de quo ego talia audio? Et ™quaerebat videre eum. 10 Et “reversi apostoli narraverunt illi quaecumque fecerunt; et, adstmptis illis, secessit seorsum in locum desertum, qui est Beth- saidae. 11 Quod cum cognovissent turbae secutae sunt illum, et %exce- pit eos et 4loquebatur illis de regno Dei et eos qui cura indige- bant sanabat. 12 Dies autem ?coeperat declinare, et accedentes duo- decim dixerunt illi: ¢Dimitte turbas, ut euntes in castella villasque, quae circa sunt, divertant et inveniant escas; quia hic in loco deserto sumus. 13 Ait autem ad illos: ‘Vos date illis manducare. At illi dixerunt: Non sunt nobis plus quam ‘quinque panes et duo pisces, nisi forte nos eamus et emamus in omnem hanc turbam escas. 14Erant autem fere viri quinque milia. Ait autem ad discipulos suos: Facite illos discumbere per convivia quinquagenos.: 15 Et ita fecerunt et di- scumbere fecerunt omnes. 16 Acceptis autem quinque panibus et duo- bus piscibus, trespexit in caelum et “benedixit illis et fregit et distribuit discipulis suis, ut ponerent ante turbas. 17 Et manducaverunt omnes et saturati sunt. Et sublatum est quod superfuit illis, fragmentorum cophini duodecim. 18 Et factum est, cum Ysolus esset orans, erant cum illo et disci- puli; et interrogavit illos dicens: Quem me dicunt esse turbae? 19 At illi responderunt et dixerunt: ‘Ioannem Baptistam; alii autem *Eliam; alii vero quia unus propheta de prioribus surrexit. 2 Dixit autem illis : Vos autem quem me esse dicitis? ¥Respondens Simon Petrus dixit: *Christum Dei. 21 At ille ¢increpans illos °praecepit, ne cui dicerent hoc, 22 dicens quia °oportet Filium hominis amulta pati et “reprobari a senioribus et principibus sacerdotum et scribis et occidi et /tertia die resurgere. 23 Dicebat autem ad omnes: Si eS eee — 986 — “a ere ————— passionis praedictue (21-27), scandalum mitiget, sese trans figurat (28-36), daemonem eicit et ita discipulos confortat (28-43) ut iam ferre valeant earum nuntium, quae sibi obventurae sint, persecutionum (44-50). EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM 9, 24-59 quis vult post me venire Yabneget semetipsum et "tollat crucem suam ‘cotidie et sequatur me. 24 /Qui enim voluerit animam suam salvam facere perdet illam: nam ‘qui perdiderit animam suam propter me, salvam faciet illam. 25 Quid enim proficit homo si lucretur univer- sum mundum, se autem ipsum perdat et detrimentum sui faciat? 26 Nam “qui me erubuerit et meos sermones, hunc Filius hominis erubescet, °cum venerit Pin maiestate sua et Patris et Ysanctorum angelorum. 27 Dico autem vobis vere: Sunt aliqui hic stantes; qui non “gustabunt mortem, *donec videant regnum Dei. 428 Factum est autem post haec verba fere dies octo, et tadsum- psit Petrum et Iacobum et Joannem et “ascendit in montem ut oraret. 29 Et facta est, dum oraret, Yspecies vultus eius altera et “vestitus eius albus et refulgens. 39 Et ecce duo viri loquebantur cum illo. Erant autem Moyses et Elias 31 visi in maiestate et dicebant Yex- cessum eius, quem completurus erat in Ierusalem. 32 Petrus vero et qui cum illo erant *gravati erant somno. Et evigilantes ®viderunt Pmaiestatem eius et duos viros qui stabant cum illo. 33 Et factum est, cum discederent ab illo, ait Petrus ad Iesum: Praeceptor, bo- num est nos hic esse, et faciamus tria °tabernacula, unum tibi et unum Moysi et unum Eliae; “nesciens quid diceret. 34 Haec autem illo loquente, facta est “nubes et obumbravit eos; et timuerunt, in- trantibus illis in nubem. 35 Et “vox facta est de nube dicens: Hic est Filius meus /dilectus, 9ipsum audite. 36 Et, dum fieret vox, in- ventus est Iesus solus. Et “ipsi tacuerunt et nemini dixerunt in illis diebus quidquam ex his quae viderant. 37 Factum est autem in sequenti die, descendentibus illis de monte, occurrit illis turba multa. 38 Et ecce vir de turba exclamavit dicens: Magister, obsecro te, ‘respice in fillum meum, quia /Junicus est mihi, 39 et ecce spiritus apprehendit eum, et subito clamat, et lelidit et dissipat eum cum spuma et vix discedit dilanians eum; 40 et rogavi discipulos tuos ut eicerent illum, et ™non potuerunt. 41 Respondens autem Iesus dixit: O "generatio infidelis et perversa, °usquequo ero apud vos et patiar vos? Adduc huc filium tuum. 42 Et, cum accederet, “elisit illum daemonium et dissipavit. 43 Et Pincrepavit Iesus spiritum immundum et sanavit puerum et %reddi- dit illum patri eius. 44 Stupebant autem omnes ‘in magnitudine Dei. Omnibusque mirantibus in omnibus quae faciebat, dixit ad di- scipulos suos: *Ponite vos in cordibus vestris sermones istos: *Filius enim hominis futurum est ut tradatur in manus hominum. 45 At illi “ignorabant verbum istud, et Yerat velatum ante eos, ut non senti- rent illud, et timebant eum interrogare de hoc verbo. 46 2Intravit autem cogitatio in eos, quis eorum maior esset. 47 At Tesus Yvidens cogitationes cordis illorum apprehendit puerum et sta- tuit illum secus se 48 et ait illis: *Quicumque susceperit puerum istum in nomine meo me recipit, et quicumque me receperit recipit eum qui me misit. Nam qui minor est inter vos omnes hic maior est. 49 Respondens autem Ioannes dixit: Praeceptor, vidimus quen- dam %in nomine tuo eicientem daemonia et °prohibuimus eum, quia non sequitur nobiscum. 5° Et ait ad illum Iesus: Nolite prohibere; dgui enim non est adversum vos, pro vobis est. 51 Factum est autem, dum complerentur dies “adsumptionis eius, et ipse ‘faciem suam firmavit, 9ut iret in Ierusalem. 52 Et /misit nuntios ante conspectum suum, et euntes intraverunt in civitatem ‘Samaritanorum, ut pararent illi. 53 Et jnon receperunt eum, quia 9facies eius erat euntis in Ierusalem. 54 Cum vidissent autem di- scipuli eius Iacobus et Ioannes, dixerunt: Domine, vis dicimus ‘ut ignis descendat de caelo et consumat illos? 55 Et conversus incre- pavit illos dicens: Nescitis cuius spiritus estis. 56 ™Filius hominis se: venit animas perdere, sed salvare. Et abierunt in aliud ca- stellum. 57 Factum est autem ambulantibus illis %in via, dixit quidam ad illum: Sequar te quocumque ieris. 58 Dixit illi Iesus: Vulpes foveas habent, et volucres caeli “nidos; Filius autem hominis non habet ubi caput reclinet. 59 Ait autem ad alterum: Sequere me; ille autem fc. Col 3, 3; 2 Tm 2, 12, 13. A cp. 14, 27. — v. Mt 10, 38. 4x1 Cor 15, 31. 1 ep. 17; 33«— v..Mt 16; 30. ‘ct. cp. 21, 19; Jo 12, 25; Ph 3, 8; Heb 10, 34. . mcf. cp. 12, 20. mcp. 12,9; Rm 1, 16; 2 Tmrz, 8; 2, 12; Heb 11, 16; r Joz, 23, 28. — cf. cp. 12,:9; Mt 10, 33. oDn 7, 13; Zc 14, 5; Mt 24, 30; 25, 31; 26, 64; Mr 16, 62; Jo 1, S33 fe 13 re 1 ot E1036 4,726; Juag? Ano, 7 PeMt: 2557312 r g Ac 10, 22; Ap 14, 10.— cf. Mt r Jo 8, 52; Heb 2, 9. {13, 41. $ cf. cp. 21, 31, 32; Mt 10, 23; 23, 36; 24, 34. 28-36] Mr 17, 1-8; Mr, 1-7. tcp. 8, 51; Mr 14, 33. uw cp..6,.12; Mt-14, 23 v Mr 16, 12. — cf Ex 34, 29; Ap 1, 16; 10, 1. [28, 3. x Dn 7,9.—cf. Ps 103; 23 Mi y cf. Sap 3, 2; 7, 6; 2 Pt 1, 15. z Mt 26, 43. a2 Pt 1, 16-18. — cf. Jo x, 14. 3] v. Mr o, 4, 5. f-:2 Es 8, 15. [14, 40. f. cp. 23, 34; Mt 20, 22: Mr Pt 1, 17. — cf. Ex 24, 16. 37:45] Mt 17, 14-23; Mr, 13- tcf. cp. 1, 48; Ps 137, 6. [31. isk cp. "7, 17:3 8,42: Mr 1, 26. (1; Mr 6, 7. m cf. vr. 13 cp. 10, 17; Mt 10, mcf. Jo 20, 27; Ph 2, 15. ocf. Jo 14, 9. Pcp. 4, 35; Zc 3, 2; Mt 8, 26; Mr 1, 25; 9, 24; Jug. 43] Ant. in fs. s. Jo. Nepom. qv.cp. 7,15. rePt 2°16 S Cp. 21, 24. t vr. 22. “cp. 2, 50; 18, 34; 24, 16; Mr 6.752) Jovt0,663°72 6365576, 17-19. — cf. Mt 17, 13: Mr vcf. cp. 24, 44. [9, 9. 46-50] Mt 18, 1-5; Mr 9, 32-39. — cf. Mt 20, 20-28; Mr 1o, Ch: cD! 244123. (25-45. z Jo 13, 20. — cf. cp. 10, 16; Mr 9,.36. ¥7< Ac. 5,210; 8, 4s 26; .18; 19, 13. — cf. Mt 12, 27. ccf. Nm 11, 28. Cy Id. d cf. cp. 11, 23; Mt 12, 30; Ph ecp. 24, 51; 1 Tm 3, 16. — Vv. 9. fa Rg_12, 17; Is 50, 7; Jr 42, 0§cekz 042-000 1, 7. £ cD. Wier 296 27, JT 1555475 cf. cp. 10, I. {Mr 10, 32. icp. 10, 33; 17, 16. — v. Mt icf. Cp 10, 33; J04,.9.. [10. 5. 54-561 * cf. Catech. R. IV 12,16. lcf. 4 Rg 1, 10, 12. — v. Ap 13, 13. m Jo 3. 17; 12, 47. —_cf. cp. 57-60] Mt 8, 19-22. [19, 10. 58] v. Mt 8, 20. ncf. Mt 13, 32. = Gage oe EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM 9, 60 — 10, 34 B) in itinere (51-19. 27). Discipulorum instructionem prosequens mansue- tudinem et paupertatem inculcat (51-62) eosque de felici successu glo- riantes humilitatem docet (10, 1-24), paravola Samaritani ostendit etiam -ocf. Jo 5, 25. 60] * Catech. R. IV 11, 1 pecr.2,11. @cf.3 Rg ig, 20. - 14, 33. cf. Ph 3°33 2. Pb .27 2. I- vee cf. Mt ro, 7-16. acf, Ex 24, 1, 9; Nm rt, 16. 1-9] Ev. in ”; eee: etc. b cf. cp. 9, 2 c Mt 437 fo 4 35- oat SD , a es pies 4-12] c oa al 22, 35; fcf.4 Rg t fete. 748; $uPtajr 1 ‘all aa 5, Fgh —v.t or 10, 27. [9, 5-14. aire. II; Mt 3, 2: 4, 17; 10, 7. — cf, cp. 17, 21. o Ac 13, 51. — cf. 2 Es 5, 13; pb Mt 11, 24. [Ac 18, 6. qv. Mt 7, 22, —— ig 1335] t pi # 21-23. t 15, 21; Mr 3, 8. — cf. Is 23, 1-18; : I, 9-10. scf. Jn 3, tcf. cp. 12, “47, 48; Rm 2, 12. uIs 14, 13, 15. — cf. Lm 2, 1; Ez 26, 20 etc vcp. 16, 22, Mt 16, 18; Ap 1, 16] *v. Mt 10, 40. 18. w Mt 10, 40; 25, 40. 16-20] Ev. in cm. Mm 57 a 48; wht fs — cf. Mt y cf. Jo 5,23 [25, 45. 17-20] Ev. in exorc. obsessi. zcf. cp. 9, 49; Mt 17, 15. — v. Mr 16, 17. a cf. BP. 12, 32: 26, 313;Colka, 15; Ap 12, 8, 2 b cf. Is 14, 5; AD c¢ Ps go, 13; r 16, ety ‘Acias, d Mt 10, x. ecp. 21, 18. — cf. Rm to 32, 33; of 68, 29; 4,3; Dn 12, t; Ph 4, 3; Heb 12, 28; Ap 3, 5. 21, 22] Mt 11, 25-27. h cf. Is “4, 20. tcf. Mr 12, 36; x Cor 12, 3. o Heb rT, 433i 1 Pt oe 10-12, — cf. 56. 25-28 yi - 18, 18-20; Mt 19) 16-19; 22, 34- 39; Mr 12, 4. ede Ant. Fig D. 12 p. Pnt. PY. cp. 7, q Mt 19, + 25, 34, 46. — cf. 5- 2ghe Calech R. I 13, 2 r Dt 6, 4, 5. s Lv 19, 18. — v. Mt 19, 19. tLv 18, 5; 2 Es 9, 29; Ez 20, II; Rm - 5; Gal 3, 12.— Mt sme 20-37] Ev. in fs. s. Pt Clav. et ucp. 16, 35. [s. Galliant. v cf. cp. 18, 313 19, 28. x Jo 1, 19. — cf. Nm 8, 19. y cf. cp. 9, $33 XM 4, 9. z cf. Poo si 25, 36. 14 atech, 7 rae «” B als x, 6. dixit: Domine, permitte mihi primum ire et sepelire patrem meum. 60 Dixitque ei Iesus: °Sine ut mortui sepeliant mortuos suos; tu autem vade et ?adnuntia regnum Dei. 6! Et ait alter: Sequar te Domine, sed Ypermitte mihi primum ‘renuntiare his quae domi sunt. 62 Ait ad illum Iesus: ‘Nemo mittens manum suam ad aratrum et respiciens retro aptus est regno Dei. | (Post haec autem designavit Dominus et alios septuaginta duos et Omisit illos binos ante faciem suam in omnem civitatem et locum, quo erat ipse venturus. 2 Et dicebat illis: cMessis quidem multa, operarii autem pauci. ARogate ergo dominum messis, ut mit- tat operarios in messem suam. 3Ite: “ecce ego mitto vos sicut agnos inter lupos. 4Nolite portare sacculum neque peram neque calceamenta et /neminem per viam salutaveritis. 5 In quamcumque domum intraveritis primum dicite: 9Pax huic domui; Set, si ibi fuerit “filius pacis, trequiescet super lum pax vestra; Jsin autem, ad vos revertetur. 7In eadem autem domo manete edentes et bi- bentes quae apud illos sunt; ‘dignus est enim operarius mercede sua. Nolite transire de domo in domum 8 et, in quamcumque civi- tatem intraveritis et susceperint vos, M™manducate quae apponuntur vobis %et curate infirmos, qui in illa sunt, et dicite illis: "Appro- pinquavit in vos regnum Dei. 19In quamcumque autem civitatem intraveritis, et non susceperint vos, exeuntes in plateas eius dicite: 11 OF tiam pulverem, qui adhaesit nobis de civitate vestra, extergi- mus in vos; tamen hoc scitote, quia "appropinquavit regnum Dei. 12 Dico vobis quia ?Sodomis in @die illa remissius erit quam illi ci- vitati. 13 Vae tibi, Corozain! vae tibi, Bethsaida! quia, si in "Tyro et Sidone factae fuissent virtutes, quae factae sunt in vobis, olim Sin cilicio et cinere sedentes paeniterent. 14¢Veruntamen *Tyro et Sidoni remissius erit in iudicio, quam vobis. 15 Et tu, Capharnaum, 4usque ad caelum exaltata usque ad Yinfernum demergeris. 16 “Qui vos audit me audit, et *qui vos spernit me spernit. YQui autem me spernit spernit eum qui misit me. 17 Reversi sunt autem “‘septuaginta duo cum gaudio dicentes: Domine, etiam daemonia subiciuntur nobis in nomine tuo. 18 Et ait illis: *Videbam Satanam sicut fulgur de caelo %cadentem. 19 Ecce dedi vobis potestatem Ccalcandi supra serpentes et scorpiones et %su- per omnem virtutem inimici, et €nihil vobis nocebit. 2° Veruntamen in hoc /nolite gaudere, quia spiritus vobis subiciuntur; gaudete au- tem, quod Momina vestra sc ripta, sunt in caelis. 21 In ipsa hora “exsultavit ‘Spiritu sancto et dixit: Confiteor tibi, Pater, Domine caeli et terrae, quod abscondisti_haec a sapientibus et prudentibus et revelasti ea parvulis. Etiam, Pater, quoniam ‘sic placuit ante te. 22 Omnia mihi tradita sunt a Patre meo. Et nemo scit quis sit Filius, nisi Pater; et quis sit Pater, nisi Filius et ™cui voluerit Filius revelare. 23 Et conversus ad discipulos suos dicit : nBeati oculi qui vident quae vos videtis; 24dico enim vobis °quod multi prophetae et reges voluerunt videre quae vos videtis et non vier, et audire quae auditis et non audierunt. 5 Et ecce quidam Plegis peritus surrexit tentans illum et dicens: Mealy quid faciendo @vitam aeternam possidebo? 26 At ille dixit ad eum: In lege quid scriptum est? quomodo legis? 27 Ille respon- dens dixit: ’ "Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex omnibus viribus tuis et ex omni mente tua’ et ’ sproximum tuum sicut teipsum ’. 28 Dixitque illi: Recte respondisti: thoc fac et vives. 29 Tile autem “volens iustificare seipsum dixit ad Iesum: Et quis est meus proximus? 30 Suscipiens autem Iesus dixit: Homo quidam | Vdescendebat ab Ierusalem in Iericho et incidit in latrones, qui etiam despoliaverunt eum et, plagis impositis, abierunt semivivo re- licto. 31 Accidit autem ut ®sacerdos quidam descenderet eadem via et, viso illo, praeterivit. 32 Similiter et levita, cum esset secus locum et videret eum, pertransiit. 33 ¥Samaritanus autem quidam iter fa- ciens “venit secus eum et videns eum misericordia motus est. Et appropians alligavit vulnera eius infundens oleum et vinum et im- shehee — 988 ais apud non ludaeos virtutum cultores inveniri (25-37), a sollicitudinibus ni- miis animos fidelium removet (38-42), orandi modum suggerit et commen- dat (11, 1-13), ac pharisaeos in Spiritum sanctum blasphemantes refutat EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM 10, 35 —11, 29 ponens illum in iumentum suum duxit in stabulum et curam eius egit. 35 Et altera die protulit duos denarios et dedit stabulario et ait: Curam illius habe, et quodcumque supererogaveris ego, cum rediero, reddam tibi. bg Quis horum trium videtur tibi proximus fuisse ili qui incidit in latrones? 37 At ille dixit: Qui fecit miseri- cordiam in illum. Et ait illi lesus: Vade et °tu fac similiter./#7 38 Factum est autem, dum irent, et ipse intravit in quoddam ca- stellum; et mulier quaedam “Martha nomine “excepit ilum in domum suam. 39 Et huic erat soror nomine 4Maria, quae etiam sedens /se- cus pedes Domini audiebat verbum illius. 49 Martha autem 9satage- bat circa frequens ministerium; quae stetit et ait: Domine, non est tibi curae, quod soror mea reliquit me solam ministrare? dic ergo ili ut me adiuvet. 41Et respondens dixit illi Dominus: Martha, Martha, “sollicita es et turbaris erga plurima. 42 ‘Porro unum est ne- cessarium: Maria Joptimam partem elegit, quae non auferetur ab ea. i Et factum est, cum esset in quodam loco orans, ut cessavit, dixit unus ex discipulis eius ad eum: Domine, doce nos orare, 4sicut docuit et Ioannes °discipulos suos. 2 Et ait illis: Cum oratis dicite: ¢Pater, 4sanctificetur nomen tuum, adveniat regnum tuum. 3 ¢Panem nostrum cotidianum da nobis /hodie 4 et %dimitte nobis peccata no- stra, siquidem et ipsi dimittimus omni debenti nobis, et “ne nos in- ducas in tentationem. 5 Et ait ad illos: Quis vestrum habebit amicum et ibit ad illum media nocte et dicet illi: Amice, commoda mihi tres panes, §& quo- niam amicus meus venit de via ad me, et non habeo quod ponam ante illum; 7et ille deintus respondens dicat: Noli mihi ‘molestus esse; iam ostium clausum est, et. — mei mecum sunt in cubili; non possum surgere et dare tibi? 8 Et, si ille perseveraverit pulsans, dico vobis: Etsi non dabit illi surgens eo quod amicus eius sit, propter improbitatem tamen eius surget et dabit illi quotquot habet necessarios. 9 Et ego dico vobis: /Petite, et dabitur vobis; quaerite et invenietis; pulsate, et aperietur vobis. 10Omnis enim qui petit accipit, et qui quaerit invenit, et pulsanti aperietur. 11 Quis autem ex vobis patrem petit ™panem: nunquid lapidem dabit illi? aut pi- scem: nunquid pro pisce serpentem dabit illi? 12 aut, si petierit ovum, nunquid porriget illi scorpionem? 13 Si ergo vos, “cum sitis mali, nostis bona data dare filiis vestris; quanto magis Pater vester de caelo °dabit spiritum bonum petentibus se! 14 Et erat eiciens daemonium, et illud erat ?mutum. Et, cum eie- cisset daemonium, locutus est mutus, et admiratae sunt turbae. 15 Quidam autem ex eis dixerunt: In 2Beelzebub principe daemonio- rum eicit daemonia. 16 Et alii tentantes, "siznum de caelo quaerebant ab eo. 17Ipse autem, *ut vidit cogitationes eorum, dixit eis: Omne regnum in seipsum divisum desolabitur, et domus supra domum cadet. 18 Si autem et Satanas in seipsum divisus est, quomodo stabit regnum eius? quia dicitis in 7Beelzebub me eicere daemonia. 19Si autem ego in Beelzebub eicio daemonia, ‘filii vestri “in quo eiciunt? Ideo ipsi iu- dices vestri erunt. 29 Porro, si Yin digito Dei eicio-daemonia, pro- fecto “pervenit in vos regnum Dei. 21 Cum fortis armatus custodit atrium suum, in pace sunt ea quae possidet. 22 Si autem fortior eo superveniens vicerit eum, universa arma eius auferet, in quibus con- fidebat, et spolia eius distribuet. 23 *Qui non est mecum contra me est, et qui non colligit mecum dispergit. 24 Cum immundus spiritus exierit de homine, ambulat “per loca inaquosa quaerens requiem et non inveniens dicit: Revertar in domum meam unde exivi. 25 Et, cum venerit, invenit eam scopis mundatam et ornatam. 26 Tunc va- dit et adsumit septem alios spiritus secum nequiores se, et ingressi habitant ibi. Et ofiunt novissima hominis illius peiora prioribus. 27 Factum est autem, cum haec diceret, extollens vocem °quae- dam mulier de turba dixit illi: 7Beatus venter qui te portavit, et ubera quae suxisti. 28 At ille dixit: “(Quinimmo beati qui faudiunt verbum Dei et %custodiunt illud. 29hTurbis autem concurrentibus. coepit dicere: Generatio haec generatio nequam est; signum quaerit, et Ysignum non dabitur ei, bcp. 7, 41. — v. Mt 18, 28. 371 * Catech. R. Ill 0, 4. c Jo 13, Fa: 38] * Catech, R. I 4, 54. 38-42] Ev. in fss. sum pt. BMV. et s. Marthae Virg. d Jo. 1%; %, 19,-20; 42, 2;.3- ecp. 8, 35. — cf. Ac 22, 3. cf. 1 Cor 7, 32-34. — V. cp. $2422): 42] Cm. in Adsumpt. BMV. #cf.cp.9, 25; Ps 26, 4; Jo 6, 27. j Ps 15, 5; Col 1, 12. — cf. Mt » 33- 1] * Catech. R. IV 1, 2. — V. 2 fs. Orat. DNJC. acf. cp. 5, 33. by. Mt 9, 14. 2-4] Mt 6, 9-13. cJo 20, 17; 1 Pt 1 17. — Vv. 32° )-O% ae 29, 23. — cf. Ecli ar Oe Is v. Mit 6, 9-13. 3°33: ; ee ‘tm 6, 8. é Pro 30, 8 cr’. iy Vv. Cp. 7, 49. [10, 13. cp. 22, 40, 46. — cf. 1 Cor 5-13] Ev. in Litaniis (9) et in Ms. c. paganos. -8] * Catech. R. IV 1, 4. tcp. 18, 5; Mt 26, ro. jct. cp. 18, 1-6. ‘ 9-73] Mt h 7-11 v. in Ms pro remiss. pecc. 97° m, ut s. — Cm., RR. _ in annivers. ded. eccl. et in fs. transl. Domus l. mcf. cp. 4, 3. ncp. 18, 19; Gn 6, 5; 8, 22; Mt 12, 34. — cf. cp. 18, 19. 13] * Catech. R. III 1,7. ocf. Jo 4, 10; Ac 2, 38; Rm 10, 12. [Mt 9, 32-34. 14,15] Mt 412, 22, 24. — cf. 13-221] , in exsorcis. obsessi. p Mr 9, 16. hae 14-28] Ev. etc. in D. 3 Qdg. qv. Mt 10, 25. FRLA202 EDO 21s 12; 23, 8; Mt 12,38; 16,1.—-cf. 1 Corr, 22. 16-22] Mt 12, 25-29; Mr 34,33" 2 ENS OA: a: Ech a Re 36 °9. u cf. Ac 19, 13. — V. cp. 9, 40. v Ex 8, 19; 31, 18; Dt 9, 10; Ps :3;°3. xcp. 17, 21; Mt 19, 24; 21, 31, y Is 40, 24-26. — cf. Col 2,15. 22] * Catech. R. IV 15, 17. y Is 49, 24, 26. — cf. Col 2, 15. z Mt 12, 30. — cf. cp. 9, 50. 24-26] Mt I2, 43-45. aa: cp. 8; 20:2 Fb: 8; 3: Is ‘x3, 35. b 2 Pt 2, 20-22. — cf. Jo 5. 14. 27, 28] Ev. in Ms. vot. BMV. 27) Ant. et Cm. in quibsd. fss. MV. et R. in Nativ. Diii. Cep. 12; 13. [28, 42, 48. dcf. 2 Par 9, 7. — Vv. cp. I. e Ap i, 3; 22, 7.— cf. Mt 7, 21. fep. 8, 15, 2x. — v. Jc 1, 22, giv ae aZT [25. cp. 12,, I. 29-32] Mt 12, 38-42. — cf. Mr 20] v. Mt 12, 30. [8; 17,°%2% — 989 = EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM 11, 30 — 12, 10 (14-28) eisque petentibus signum signum lonae promittit (29-36). Eos in- super de traditionibus ita arguit ut iterum in se eorum iram provocet (37-54), suos vero docet ab eis abstinendum esse et ab eorum agendi ra- #Jn 2, 1. — cf. Is 8, 18; 20, 3; 2 18, Gy AL, 24,34. {3 RE 30; 1 2 Paro. 2: icf. Mt 12, 6. nm Jn 3, 5. 33-26] Ev. in cm. Cf. P. mcp. 8, 16.—v. Mt 5,15; Mr 34-36] Mt 6, 22, 23. £4, 2x. o Dt 15, 9; Ecli 14, 10; Mt 20, pcf. Mt 5,16 [35 $275,.2 2. qcp. 7, 36, 14, I. r Mt 15, 2; Heb g, 10. $CD.214; 127. Mt°22,) 4¢ Jo 2; tick (cp, 20,47; [12, 15. 39-46L Mt 23, 1-28. ucf. cp. 16, 14. C).. 12,20; x Cp. 12, 33. — cf. cp. 16, 9; 41) v. Eclt 20, 15. [Dn 4, 27. wel Tt 1458: z Mt 23, 23. : acp. 18, 12; Dt 14, 22. 7,9. b Ps.32, $3: Jr's, 15 Mic 6,8: Ze e ze 3, 17. — cf. 1 Cor 16, 22. def, x Re 15,322. ecp. 20, 46; Mt 23, 2, 6; Mr 12, 38, 39. — cf. cp. 14, 7. fcp. 7, 32 etc. g Mt 23, 27. vr. 52. — V. Cp. 7, 30. i Mt 23, 4. — cf. Mt 11, 28-30: Ac:15. 110. #751] Ev. in cm. Mm, 1 Mt 23, 29-32. by. Rm, 3 32, m Ac 7, 51; 52. 49-51] Mt 23, 34-36. “Cp. 7, 38: ‘Pro..8, 12,°23, 23% 30°*:% Cor: 4.424530: «GOl72,:3- oMt ro, 16. — cf. Ac 13, I: xr Cor 12, 28. {2, 15. p Mt 21, 35; 22,6.—cf.1 Th get, Gni42;122342 Par.24,..22; Ez 3, 18. 5 eee | r Gn 4, 4, 8; Heb 11, 4; 1 Jo 3, $2Par 24, 20, 21. t Ex 40, 6; 4 Rg 16, 14; Ez 40, ucfl. Mta; 728. Faz; jl 3. ¥ 7. ey 2; 20, a fit. Gils CPs, Mess Nak 8. c2Osn ets y cf. Jo 9, 32. zcf. Mr 6, 19 acl. Cp.:0; 7, %4; x. bcp. 20, 20. — cf. Is 29, 21. —v. Mt 12, 10. : c Mt 22,15. — cf. Ecli 12, 15; dcp. II, 29. 27, 20. a Mt 16, 6, rr; Mr 8, 15. b1Cor 5, 6-8; Gal 5, 9. 1-8] Ev. in cm. Mm. — c Mt 23, 18; Mr 12, 15. dcp. 8, 17. — cf. 1 Tm §, 25. 2-9] Mt 10, 26-33. ecf Mt 6, 6. f cf. cp. 5, 19. g 0 15, 14, 15. 24S 8,19) 3" 5x: 39) Ss... 10 xX; 8; 1 Pt 3, 14. — cf. 2 Mc 6, 26; 7, 29. 4] * cf. Catech. R. I 2, vi a Ant. in comm. omn, ss. Mm.; Cm. in cm. Mm. i Jc 4, 12. — cf. Mt §, 29, 30. jcf. Ps 49, It. [45. icf. cp. 21, 18. — v. 1 Rg 14, m Mt 6, 26; 12, 12. — cf. Sap 8] v. Mt 10, 32. iy aia Ae ncf. Rm 10, 9, 10; Heb 10, SS) AD 53,..53 7. 24).75- ati: CO. LS. 365.2 tis, ate nisi signum lonae prophetae. 3 Nam, sicut iuit ‘lonas signum Ni- nivitis, ita erit et Filius hominis generationi isti. 31/Regina austri surget in iudicio cum viris generationis huius et condemnabit illos; quia venit a finibus terrae audire sapientiam Salomonis, et ecce /plus quam Salomon hic. 32 Viri Ninivitae surgent in iudicio cum genera- tione hac et condemnabunt illam, quia ™paenitentiam egerunt ad praedicationem Ionae, et ecce ‘plus quam Ionas hic. 33™Nemo lucernam accendit et in abscondito ponit neque sub modio sed supra candelabrum, ut qui ingrediuntur lumen videant. 34 Lucerna corporis tui est oculus tuus. Si oculus tuus fuerit simplex, totum corpus tuum lucidum erit; si autem °nequam fuerit, etiam corpus tuum tenebrosum erit. 35 est, tenebrae sint. 36 Si ergo corpus tuum totum lucidum fuerit non habens aliquam partem tenebrarum, erit lucidum totum et ®sicut lu- cerna fulgoris illuminabit te. 37 Et, cum loqueretur, ¢rogavit illum quidam pharisaeus ut pran- deret apud se. Et ingressus recubuit. 38 Pharisaeus autem coepit intra se reputans dicere, quare non ‘baptizatus esset ante *prandium. 39 Et ait Dominus ad illum: Nunc vos pharisaei ‘quod deforis est calicis et catini mundatis, quod autem intus est vestrum plenum est Urapina et iniquitate. 40vStulti, nonne qui fecit quod deforis est etiam id, quod deintus est, fecit? 4! Veruntamen quod superest date elemosynam et ecce Yomnia munda sunt vobis. 42Sed “vae vobis pharisaeis, quia “decimatis mentham et rutam et omne holus et prae- teritis Siudicium et °caritatem Dei! *Haec autem oportuit facere et ila non omittere. 43 Vae vobis pharisaeis, quia ¢diligitis primas ca- thedras in synagogis et salutationes fin foro! 44 Vae vobis, quia estis ut 9monumenta quae non apparent, et homines ambulantes supra nesciunt ! 45 Respondens autem quidam ex: “legis peritis ait illi: Magister, haec dicens etiam contumeliam nobis facis. 46 At ille ait: Et vobis Mlegis peritis vae, quia toneratis homines oneribus, quae portare non possunt, et ipsi uno digito vestro non tangitis sarcinas! 47 jVae vobis, qui aedificatis monumenta prophetarum; patres au- tem vestri occiderunt illos! 48 Profecto testificamini quod ‘consentitis operibus “patrum vestrorum; quoniam ipsi quidem eos occiderunt, vos autem aedificatis eorum sepulcra. 49 Propterea et “sapientia Dei dixit: °Mittam ad illos prophetas et apostolos, et ex illis occident et persequentur, 59 ut Yinquiratur sanguis omnium prophetarum, qui effusus est a constitutione mundi a generatione ista, 51a sanguine Abel usque ad sanguinem *Zachariae, qui periit tinter altare et ae- dem. Ita, dico vobis, requiretur ab hac generatione. 52 Vae vobis “legis peritis, quia “tulistis clavem Uscientiae: “ipsi non introistis et Yeos qui introibant prohibuistis ! 53 Cum autem haec ad illos diceret, coeperunt pharisaei et “legis periti “graviter insistere et 20s eius opprimere de multis, 54 Yinsidian- tes ei et quaerentes aliquid capere de ore eius, 4ut accusarent eum. ] 2 @Multis autem turbis circumstantibus, ita ut se invicem concul- carent, coepit dicere ad discipulos suos: 2Attendite a fermento pharisaeorum, quod est Chypocrisis. 2 ¢Nihil autem opertum est, quod non reveletur, neque absconditum, quod non sciatur. * Quoniam quae in tenebris dixistis in lumine dicentur, et quod in aurem locuti estis in cubiculis praedicabitur in /tectis. 4Dico autem vobis Yamicis meis: Ne terreamini ab his qui occi- dunt corpus, et post haec non habent amplius quid faciant. 5 Osten- dam autem vobis quem timeatis: timete eum ‘qui, postquam occi- derit, habet potestatem mittere in gehennam. Ita, dico vobis, hunc timete. 6 Nonne quinque passeres veneunt dipondio, et funus ex illis non est in oblivione coram Deo? e numerati sunt. Nolite ergo timere: ™multis passeribus pluris_estis vos. 8 Dico autem vobis: “Omnis quicumque confessus fuerit me coram hominibus, et Filius hominis confitebitur illum °®coram angelis Dei; 9 qui autem negaverit me coram hominibus negabitur coram angelis Dei. 1°9Et omnis qui dicit verbum ‘in Filium ho- Vide ergo, ne lumen, quod in te. sh i i mE ek ok el 7 Sed et 'capilli capitis vestri omnes - a a a tione discedendum (12, 1-12). Pariter, occasione capta docet eos omnem avaritiam et curas saeculares fugere et eo iugiter vigilare quo nesciant horam qua Dftus venturus sit (13-40). Quae quidem omnia dicta EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM 12, 11-48 minis, *remittetur illi; ei autem, ‘qui in Spiritum sanctum blasphe- maverit, non remittetur. 11 Cum autem “inducent vos in synagogas et ad Umagistratus et potestates, nolite solliciti esse qualiter aut quid respondeatis aut quid dicatis; 12 zSpiritus enim sanctus docebit vos in ipsa hora quid oporteat vos dicere. 13 Ait autem ei Yquidam de turba: Magister, dic fratri meo ut dividat mecum hereditatem. 14 At ille dixit illi: “Homo, “quis me constituit iudicem aut divisorem super vos? 15 Dixitque ad _ illos: bVidete et cavete ab omni avaritia; quia non in abundantia cuius- quam vita eius est ex his quae possidet. 16 Dixit autem similitudinem ad illos dicens: “Hominis cuiusdam divitis uberes fructus ager attulit, 17 et cogitabat intra se dicens: @Quid faciam, quia non ~habeo quo congregem fructus meos? 18 Et dixit: Hoc faciam: destruam “horrea mea et maiora faciam et illuc congregabo omnia quae nata sunt mihi et bona mea. 19 Et dicam animae meae: Anima, habes multa bona posita fin annos plurimos: requiesce, 2comede, bibe, epulare. 29 Dixit autem illi Deus: AStulte, hac nocte ‘animam tuam repetunt a te; quae autem parasti "cuius erunt? 21 Sic est Jqui sibi thesaurizat et non est ‘in Deum dives. 22 Dixitque ad discipulos suos: Ideo, dico vobis, nolite ™solliciti. esse animae vestrae quid manducetis neque corpori quid induamini. 23 Anima plus est quam esca, et corpus plus quam vestimentum. 24 nConsiderate corvos, quia non seminant neque metunt, quibus non est cellarium neque “horreum, et Deus pascit illos. (Quanto magis vos pluris estis illis! 25 Quis autem vestrum cogitando potest adicere ad staturam suam cubitum unum? 26 Si ergo neque quod minimum est potestis, quid de ceteris solliciti estis? 27 Considerate lilia, quo- modo crescunt: non laborant neque nent; dico autem vobis: ?Nec Salomon in omni gloria sua vestiebatur sicut unum ex istis. 28 Si autem faenum, quod hodie est in agro et cras in clibanum mittitur, Deus sic vestit, °quanto magis vos ‘pusillae fidei! 29 Et vos nolite quaerere quid manducetis aut quid bibatis et nolite in sublime tolli; 30 haec enim omnia ¢gentes mundi quaerunt. *Pater autem vester scit, quoniam his indigetis. 31*Veruntamen quaerite primum regnum Dei et iustitiam eius, et “haec omnia adicientur vobis. 32 YNolite ti- mere, pusillus grex, quia “complacuit Patri vestro dare vobis regnum. 33 YVendite quae possidetis et date elemosynam. %Facite vobis sac- culos qui non veterascunt, *thesaurum non deficientem in caelis, quo fur non appropiat, neque tinea corrumpit. °4 Ubi enim thesaurus vester est, ibi et cor vestrum erit. 35 bSint lumbi vestri praecincti, et °lucernae ardentes in manibus vestris, 36 et vos similes 4hominibus exspectantibus dominum suum, quando revertatur a nuptiis; ut, cum venerit et @pulsaverit, confestim aperiant ei. 37 4Beati servi ili, quos, cum venerit dominus, invenerit vigilantes; amen dico vobis quod Spraecinget se et 9faciet illos di- scumbere et transiens ministrabit illis. 38 Et, si venerit in secunda vigilia et si in tertia vigilia venerit et ita invenerit, beati sunt servi ili, 39Hoc autem scitote quoniam, si sciret paterfamilias qua hora "fur veniret, vigilaret utique et non sineret ‘perfodi domum suam. 4° Et vos estote Jparati, quia, qua hora non putatis, Filius hominis veniet. 41 Ait autem ei Petrus: ™Domine, ad nos dicis hanc parabolam an et ad omnes? 42 Dixit autem: Dominus: Quis, putas, est “fidelis dispensator et prudens, quem constituit dominus supra familiam suam, ut det illis in tempore tritici mensuram? 43 °Beatus ille servus, quem, cum venerit dominus, invenerit ita facientem. quoniam ?supra omnia quae possidet constituet illum. 45 Quod si dixerit servus ille in corde suo: YMoram facit dominus meus venire, et coeperit percutere servos et ancillas et edere et bibere et ‘ine- briari; 46 veniet dominus servi illius in die qua non sperat et “hora qua nescit et dividet eum *partemque eius cum infidelibus ponet. 47 ‘Tlle autem servus, qui “cognovit voluntatem domini sui et non jpraeparavit et “non fecit secundum voluntatem eius, Yvapulabit multis; 48 %qui autem non cognovit et fecit digna plagis Yvapulabit 44 Vere dico vobis. SECT M Be LB 6°13. tcf. Ac 7, 51; Heb 1o, 29. ucf. cp. 21,.12, 14. — Mt 23 34. v Tt 3, * {r9, 20, eT. © = ve"Mt To, 72. * pity Til. s: . XII, decr. de Euch. sacr. ycp. 11, 27. Fillo 6. 8: Rm-2; 1,°33) 9; 20. acf. Ex 2, 14; Ac 7, 27. br Tm 6, to, 11. — cf. Heb 13, 5. \ cPs 48, 17-20; Ecli 11,18, 19 24-27; 31, 8. dcf. Ec 5, 10. € vr. 24. fcf. Pro 27, 13. Jc 4, 13-15. g Ecli 2, 24; Il, on EDR O° 1 Cor IS, S25 — cf, cp. 15, 23: hep. 21, 34; Jr 17, 11. — cf. 2 jc 3; p LAD 27 Mt 6, 2533 mx Cor 7, 5 - Ph 4, 6: 1 Pt — cf. 1 Tm 6, 17-19. ie. is 38, 41; Ps 146, 9; Rm ov. IV. 7. [x, 20. py 10, 4-7. gcf. Rmrz, 20. t 8, 26; 14, 31; 16, 8. — cfi..cp. 17;.-6. sci. Mt 6, re 8. tcf. Mt 5, 6, 20. ucf. Mr 10, 29, 1 Tm 4, 31] v. Mt 6, 33. ts TELS 39; 32-34) Ev. in cm. vis 41, 14; 44, 2. wis 40, 11° at a 16% 21, 15; ee Se x cf: Mt II, 26: Gal i 153 yv. Mt 19, 11. [Eph 1, 5,9 33,34] Mt 6, 20, 21. Sef. Cp.—1635 of -28, 22. ech. vr. 2; 4 Pt 1,4 34-40] Ev. ‘etc. in cm. C. et in fs. Ms Ps ogi Pabae. bE 6, a q Pt + ¥3? ae Ex 12, 3 Jb BAS be Bre Jr “5; 272 Jo eg * €- clo Mt 25, "7 35-46] Mt 24, 42-51. d2 Pt 3. 12. bai 4 Mt 13, 34- a ct Ap. 3, 20. J Jo ie 4.— cf. vr: 35° "ep. eae €Di232. “27: ge ee al Ec ve Ca iMts, jvr. 47. Pt ode Mt 25, 10. lvr. 46: Ec 9, r2; 2 Pt 3, 12- mcf. Mt 13, 36. [14 42] Ant. in 3, et off. S. Joseph. — Ant. et Cm. ut s. vr. 35, 37. # 3-4-7302 a Cor 4, 1, 2. — Ke cp. 16, = 7 oJo 13, 17; Ap 16, 15. p cf. Mt 25, 21, 23. i tw “2 53 "Heb 10,'37°"'2 ving Th ae scf. Ap 21, 8. t cf. Mt 11, 24; Je 19, 22,-24: ap ge Ava 72 2° Pt.3} 2%. v cf t225; 27 9. x Lv 5, 17. —cf. Nm 15, 29, 30. y Rm 1, 19, 20; 2, 14, 15. — cf; t. Fm 1,- 13% EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM 12, 49 — 13, 26 sunt pro fidelibus (41-53); nam ceteris, quibus curae sunt tantum- modo temporalia (54-59), ficus infructuosa et ideo succidenda et in- cendenda proponitur (13, 1-9). Peragrans autem Peraeam iratos pha- zcp. 8, 18; 19, 26. — v. Mt Teepe 2 acf. Mt 3, 11. 491 V. in fs. ss. Cor. J: — Cm. in ey S. aaa 6Mr 1 50] * CH. Citech. R. 11-3; 3. ex; Cor 6; 147 Pi i 23; 51-53] Mt x0, 34-36. ccf. Ap 6, 4. dMt oe: 21. — ci. Mic 7, 6. Top. 47,300 <. jJo 7, 24; x Cor 11, 13. i Mt 5, 25, 26. — cf. Pro 25,8 mcf. Mt 18, 34, 35. BCD. 21,525 MS 20s aa. be 5.37; op as Jo 9, 2; Ac 28, 4. gie* Conc, Ths: IV ch. 1: = * COLech. Ie l §, -¥ 20: dvr. 5; cp. 15, 10; Mes 47; Ps 7,13. — V. CP. 22. ¢2 Es 3, 5; Is 8, 6; ee og we 6-17] Ev. in sb. QT. Spbr. Pa ae Sala 3 S532 gcf. cp. 3, 9. — v. Mt 7, 10. Acf. Sap 11,24; 2 Pt 3,9, 15. ‘=. 4, 31, 33; 6, 6. — v. Mr Boa, j Ac 16, 16. — cf. vr. 16. k cp. 4, 40. — v. Mr 5, 23. icp. 2, ae 7 16; 23, 4. ir 8, SoAS 230" eee ee. et, ay ut 123. o Ex 20, 9; Dt 5, 13, 14; Ex 46, I. pep. 14, 4 — cf. Mt 12, 11. qcp. 19, 9 riCi. VE. Il: Ac 10, 38; 1 Cor nd Bt ate 7. —Vv. 1 + a sJb 8, yp. 133, 18> Yo dit 3, I 18-21] Mt 13, 31-33; Mr 4, y cf. vr. 33. - Vv. Cp. g.Ac 2, 47° 3%+00r, tf; i: ", ‘Cor 35 15. a1 Tm 4, 10;.Heb 12, 4. — cf. Ech te 333 ° am 6, 22: Vv. or 9, b Mt 7; on — cf. Mt II, 12. 25-271 cf. Mt 25, 10-12. ccf. Mc 7, 22, 23; 2 Tm 2, 19. d cf. sy 10, 23; 2, 19. ecf. Ex 24, 11. paucis. Omni autem cui multum datum est, multum quaeretur ab eo; et cui commendaverunt multum, plus petent ab eo. "49 2Ignem veni mittere in terram, et quid volo nisi ut accenda- tur? 50¢Baptismo autem habeo baptizari, et °quomodo coartor usque- dum perficiatur? 51 Putatis quia pacem veni dare in terram? °Non, dico vobis, sed separationem. 52 Erunt enim ex hoc quinque in domo una divisi: tres in duos, et duo in tres 53 dividentur: “pater in fi- lium, et filius in patrem suum; mater in filiam, et filia in matrem; socrus in nurum suam, et nurus in socrum suam. 54 Dicebat autem et ad turbas: “Cum videritis /nubem orientem ab occasu, statim dicitis: Nimbus venit, et ita fit. 55 Et, cum au- strum flantem, dicitis quia Yaestus erit, et fit. 56 Hypocritae, “faciem caeli et terrae nostis probare; hoc autem tempus quomodo non pro- batis? 57 Quid autem et ‘a vobis ipsis jnon iudicatis quod iustum est? 58/Cum autem vadis cum adversario tuo ad principem, in via da operam liberari ab illo, ne forte trahat te ad iudicem, et iudex tradat te exactori, et exactor mittat te in carcerem. 59 ”Dico tibi: Non exies inde, donec etiam novissimum ™minutum reddas. | Aderant autem quidam ipso in tempore nuntiantes illi de Ga- lilaeis, “quorum sanguinem Pilatus miscuit cum sacrificiis e€0- rum; 2et respondens dixit illis: “Putatis quod hi Galilaei prae omni- bus Galilaeis peccatores fuerint, quia talia passi sunt? %Non, dico vobis; sed, nisi “paenitentiam habueritis, omnes similiter peribitis. 4Sicut illi decem et octo, supra quos cecidit turris in °Siloé et oc- cidit eos, putatis quia et ipsi debitores fuerint praeter omnes homines habitantes in Ierusalem? 5 Non, dico vobis; sed, %si paenitentiam non egeritis, omnes similiter peribitis. 6 Dicebat autem et hanc similitudinem: fArborem fici habebat quidam plantatam in vinea sua et venit quaerens fructum in illa et non invenit. 7 Dixit autem ad cultorem vineae: Ecce anni tres sunt, ex quo venio quaerens fructum in ficulnea hac et non invenio; 9suc- cide ergo illam: ut quid etiam terram occupat? 8 At ille respondens dicit illi: Domine dimitte illam et hoc anno, usque dum fodiam circa illam et mittam stercora; 9% et si quidem fecerit fructum, “sin autem, in futurum succides eam. 10iErat autem docens in synagoga eorum sabbatis. 11 Et ecce mulier, quae habebat /‘spiritum infirmitatis annis decem et octo et erat inclinata nec omnino poterat sursum respicere. 12 Quam cum vi- deret Iesus, vocavit eam ad se et ait illi: Mulier, dimissa es ab infirmi- tate tua. 13Et “imposuit illi manus, et confestim erecta est et'glorifica- bat Deum. 14Respondens autem “archisynagogus, indignans quia "sab- bato curasset Iesus dicebat turbae: °Sex dies sunt, in quibus oportet operari; in his ergo venite et curamini et non in die sabbati. 15Respon- dens autem ad illum Dominus dixit: Hypocritae, Punusquisque vestrum sabbato non solvit bovem suum aut asinum a praesaepio et ducit ad- aquare? 16 Hanc autem @filiam Abrahae, quam alligavit *Satanas ecce decem et octo annis, non oportuit solvi a vinculo isto die sabbati? 17 Et, cum haec diceret, Serubescebant omnes adversarii eius, et omnis populus gaudebat in universis quae gloriose fiebant ab €0. 18 Dicebat ergo: Cui simile est regnum Dei, et cui simile aesti- mabo illud? 19 Simile est tgrano sinapis, quod acceptum homo misit in hortum suum, et crevit et factum est in arborem magnam, et vo- lucres caeli requieverunt in ramis eius. 29Et iterum dixit: Cui simile aestimabo regnum Dei? 21 Simile est fermento, quod acceptum mu- ‘ -lier abscondit in “farinae sata tria, donec “fermentaretur totum. 22 Et “ibat per civitates et castella docens et Yiter faciens in Te- rusalem. 23 Ait autem illi quidam: Domine, si pauci sunt qui sal- vantur? Ipse autem dixit ad illos: 24 aContendite “intrare per angu- stam portam; quia multi, dico vobis, quaerent intrare et non po- terunt. 25 Cum autem intraverit paterfamilias et clauserit ostium, incipietis foris stare et pulsare ostium dicentes: *Domine, aperi_no- bis; et respondens dicet vobis: *@Nescio vos unde sitis. 26 Tunc incipietis dicere: “Manducavimus coram te et bibimus, et in plateis Se risaeos, quoniam sabbato paralyticum sanavit, exprobrat (10-17) ; turbis vero sibi plaudentibus regni Dei notitiam explanat (18-22), utque eo di- gni habeantur, paenitentiam (23-35), humilitatem et caritatem in proxi- EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM 13, 27 — 14, 29 nostris docuisti. 27 Et dicet vobis: %Nescio vos unde sitis: /disce- dite a me, omnes operarii iniquitatis. 28Ibi erit fletus et stridor dentium, cum videritis Abraham et Isaac et Iacob et omnes pro- phetas in regno Dei, vos autem expelli foras. 29 Et venient ab oriente et occidente et aquilone et austro et Yaccumbent in regno Dei. 3° Et ecce sunt novissimi qui erunt primi, et Asunt primi qui erunt no- vissimi. 31JIn ipsa die accesserunt quidam pharisaeorum dicentes _illi: ‘Exi et vade hinc, quia J/Herodes vult te occidere. 32 Et ait illis: Ite et dicite vulpi illi: Ecce eicio daemonia et sanitates perficio hodie et cras et tertia die ‘consummor. 33 Veruntamen “oportet me hodie et cras et sequenti die ambulare, quia non capit “prophetam perire extra Ierusalem. 34 Jerusalem, Ierusalem, °quae occidis prophetas et lapidas eos, qui mittuntur ad te: *?quoties Yvolui congregare filios tuos, "quemadmodum avis nidum suum sub pennis, et @noluisti! 35 Ecce ’ *relinquetur vobis domus vestra deserta’. Dico autem vobis, quia non videbitis me donec veniat cum dicetis: ’ ‘Benedictus qui venit in nomine Domini’. ] Et factum est, ¢cum intraret Iesus in domum cuiusdam principis pharisaeorum sabbato manducare panem, et ipsi 2observabant eum. 2Et ecce homo quidam hydropicus erat ante illum. 3 Et re- spondens Iesus dixit ad Clegis peritos et pharisaeos dicens: 4%Si licet sabbato curare? ‘4 At illi tacuerunt. Ipse vero apprehensum sanavit eum ac dimisit. 5 Et respondens ad illos dixit: @Cuius vestrum asi- nus aut bos in puteum cadet, et non continuo extrahet illum die sabbati? §/7Et non poterant ad haec respondere illi. 7Dicebat autem et ad invitatos parabolam, intendens quomodo Iprimos accubitus eligerent, dicens ad illos: 8 hCum invitatus. fueris ad nuptias, non discumbas in primo loco, ne forte honoratior te sit invitatus ab illo, %et ‘veniens is qui te et illum vocavit dicat tibi: Da huic locum, et tunc incipias cum rubore novissimum locum te- nere. 10Sed, cum vocatus fueris, vade, recumbe in novissimo loco, ut, cum venerit qui te invitavit, dicat tibi: Amice, ascende supe- rius. Tunc erit tibi gloria coram simul discumbentibus. 11 JQuia omnis qui se exaltat humiliabitur, et qui se humiliat exaltabitur. 12 Dicebat autem et ei qui se invitaverat: Cum facis prandium aut cenam, noli vocare amicos tuos neque fratres tuos neque cogna- tos neque vicinos divites, ‘ne forte te et ipsi reinvitent, et fiat tibi retributio. 13Sed, cum facis convivium, ™voca “pauperes, debiles, claudos et caecos. 14Et °beatus eris, quia non habent retribuere tibi; retribuetur enim tibi in ?resurrectione iustorum. Haec cum audisset quidam de simul discumbentibus, dixit illi: @Beatus qui manducabit panem in regno Dei! 16 At ipse dixit ei: ‘Homo quidam fecit cenam magnam et vocavit multos. 17 Et *misit servum suum hora cenae dicere invitatis, ut venirent, quia iam pa- rata sunt omnia. 18 Et coeperunt simul omnes excusare. Primus dixit ei: Villam emi et necesse habeo exire et videre illam: rogo te, habe me excusatum. 19 Et alter dixit: Iuga boum emi quinque et eo probare illa; rogo te, habe me excusatum. 2° Et alius dixit: ‘Uxorem duxi et ideo non possum venire. 21 Et reversus servus nuntiavit haec domino suo. Tunc iratus paterfamilias dixit servo suo: Exi cito in plateas et vicos civitatis et “pauperes ac debiles et caecos et claudos introduc huc. 22 Et ait servus: Domine, factum est, ut imperasti, et adhuc locus est. 23 Et ait dominus servo: Exi in vias et saepes et “compelle intrare, ut impleatur domus mea. 24 Dico autem vobis, “quod nemo virorum illorum, qui vocati sunt, gustabit cenam meam. . 25 Ibant autem turbae multae cum eo, et conversus dixit ad illos: 26 “Si quis venit ad me et Ynon odit patrem suum et matrem et uxo- rem et filios et fratres et sorores, “adhuc autem et animam suam, non potest meus esse discipulus; et “qui non baiulat crucem suam et venit post me non potest meus esse discipulus. 28 Quis enim ex vobis volens turrim aedificare non prius sedens computat sumptus, qui necessarii sunt, si habeat ad perficiendum; 29 ne, posteaquam i ¥.- Ps" 6; -9: 28, 29] Mt 8, rr, 12. ect CH. 34, 35%. 22, 40; hv. Mt 19, 30. icf. Mt 19, 1; ie eee ee PES 32.3 V Catech. R. / Heb 2, 10; 5, 9; 7, 28: Mr 10, 1. 4; AGog, 28527. 3:1; Cor 21, : Ex; 34,35] Mt 23, 37-39. — cf. ep. 19, 41-44 t12, 7:44, t Ps 117, 26. — cf. cp. 19, 38. 1] * Catech. R. IV 13, 10. 1-11) Ev. in D. 16 p. Pnt. (1- 2,<4,. 8G). @Ci.-CD, %, SO. £1,033. bcp. 6, 7; 20, 20. cv. Cp. 7, 30. dcp. 6, 9; Mt 12, 10. — cf. ch. 43; 74. oi ecp. 13, 15. — cf. 22,°43 Mit te & r f Mt.22, 46. g Mt 23, 6. hk Ecli 31, 16, 21. 4 Pro i2.55:6, 47, jcp. 18, 14. — v. Mt 23, 12. lcf. cp. 6, 34. m cf. 2 Es 8, 10, 12; Est 9, 22. m8 Vt2T> Dt 145529. ocfi. Mt 6, 2, 5. px Cor 15, 22; 1 Th 4, 16. — ch fo:s, 20, 15] * Catech. R. IV 13, 8. g Ap 19, 9. ; 16-24] Ev. in D. inf. oct. Corp. we(I6; £7, 20, 22). r.cf£:.Ps 22, 5. 16-24] Mt 22, 2-14. § Ch. Esto, Tai PEOV6.RS 78> 16,17] R. ut s. t Dt 24, 5. — cf. 1 Cor 7, 33. u Mt 14, 22. vcf. Mt 21, 43; Ac 13, 46. 261" Catech. Ro He ¢. 26-33] Ev. in cm. M. x vr.°33; Mt 10, 37. — cf. ep. 18, 29, 30; Dt 33, 9, 10; 2 Mc 15, 18. y cp. 16, 13. tJo.32,25,; Ac 20, 24; Ap+22, I 1%, oe A 9,.23; Mt 10, 38; 16, 24; fr 8, 34. — cf. Jo 19, 17. bcl: Pro24, 27. (63) eat EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM 14, 30 — 15, 32 mos commendat (14, 1-14) ; ludaeos autem praesumentes de se quia filti sunt Abrahae redar guit (15-24) eosque insinuat, tamquam sal infatuatum, repudiandos fore (25-35). Et quia de Dati benignitate murmurant para- ccf. 1 Mc 4. 29. d'ch. Pit 357. 6 ef. Vr, 267 “tpi f Mr 9, 50. ale | 5; 13; Mr 9, 49. 8. — v. Mt 11, 12. 18, 28. 1-10] Ev.in D. 3 p. Pnt. (4, 8). av. Mt 11, 19 2-10] Ev. in As More, de C. bcp. 19, 73 cf. Ex Ly Die £85 Nm 14, 2; Js 9, 18. ccf. cp. 7, 395 59, 27s dcp. 5 30; € O22 5 ETP ar9. — cf. Ac 1r1, 3: 1 Cor 5, It; Gal 2, r2, 4-7) Mt 18, 12-14. Ziad ce. gH 2 g-Pt 2,26. j Ez Ba. EL, 12,.:70, Raley 4 cp. 19, 10. act. ‘Is 49, 12°. 49; 223° 66. 12. cf. cp 19, 20; FP 2s 2¢- 71 * Catec R. Ill 2, 12. ivr. 10; Png: ay 35 5; 24, 47. —v. Cp. 5; j2 Mc PA 43. Bee. Mt 17, 23. Icf. Rm 12, 15. : 10] Cm. in 'D: 3 p. Pnt. et in fs. s. Marg. de — Ant. in reconc. err CF R). m Cp. 12 C(18, 19, Se. 11-32] ye? in ae ge 2 Qdg 12-14] * Catech IV if, pre “a Dt 21, 16, 17. : Ecli 33, 19. pvr. 30. — cf. cp. 21, 4. q cp. 19, 12. r Pro 23, 2%3 2 ae 8 scf. Eph 5, 18; To. 4, 4. tcf. cp. 36,:37;. u Ac 12, 1r. — cf. 3 Rg 8, 47. 17-19) of. Catech. BR. “IV 11, I — R. ut s v. cf. ie % 10," 16°" Bs 50, 6. x Mt 21, 25; Jo 3, 7 fy Bs y cf. cp. 7, 6, 7. zcf.Jc 4, 8 aGn 33, 4; 45, 14; 46, 29; -Ac 20, 37. b cp. a 38, 45; 2 Rg 14, 33; aul oh Catech. R. IV 2. 5. on 5, 4, 5. — cf. Ez 16, 10- aGn 41, 423 <4 9° 102 §;"3: ecf. r Rg 28, 24 fp. 435 19. g vr 32. — cf. Jo 17, 10; Rm 11, 45; Eph 2, x, 5; Col 2, 13; Ap 3, %. Acf. vr. 2. 761; Prorz0, ¥. j Jo 8, 35. — cf. Le 22, 28-30. 32] Cm. ut Sup. UF, 17-19. — Ant. in reconc. paentt. posuerit fundamentum et non potuerit perficere, omnes qui vident incipiant illudere ei 3®dicentes: Quia hic homo coepit aedificare et non potuit consummare? 31 Aut quis rex iturus committere bellum adversus alium regem non 2sedens prius cogitat, si possit cum °de- cem milibus occurrere ei, qui cum viginti milibus venit ad sep 32 Alio- quin, adhuc illo longe agente, legationem mittens rogat ea quae pa- cis sunt. 334Sic ergo omnis ex vobis, “qui non renuntiat omnibus quae possidet, non potest meus esse discipulus. %4f/Bonum est sal; Isi autem sal evanuerit, in quo condietur? 35 Neque in terram ne- que in sterquilinium utile est, sed foras mittetur. AQui habet aures audiendi audiat. ] 5 Erant autem ig he tae bce ei apabiicalt et peccatores, ut au- dirent illum. murmurabant pharisaei et scribae dicentes: Cquia hic peccatores recipit et 2manducat cum illis. 3 Et ait ad illos parabolam istam dicens: 4 Quis ex vobis homo, qui habet centum oves et, “si perdiderit unam ex illis, nonne dimit- tit nonagintanovem in deserto et fvadit ad illam quae perierat, do- nec inveniat eam? 5 Et, cum invenerit eam, Yimponit in umeros suos gaudens, § et veniens domum convocat amicos et vicinos dicens illis: Congratulamini mihi, quia hinveni ovem meam, quae perierat. 7 Dico vobis quod ita gaudium erit in caelo super uno peccatore ipaeni- tentiam agente, quam super nonagintanovem iustis, qui non indigent paenitentia. 8 Aut quae mulier habens jdrachmas decem, si perdiderit jdrach- mam unam, nonne accendit lucernam et everrit domum et quaerit diligenter, donec inveniat? 9% et, cum invenerit, convocat amicas et vicinas dicens: “Congratulamini mihi, quia inveni drachmam quam perdideram ?// 10 Ita, dico vobis, gaudium erit coram “angelis Dei su- per uno peccatore ipaenitentiam agente. 11 Ait autem: Homo quidam habuit duos filios, 12 et dixit adu- lescentior ex illis patri: Pater, da mihi “portionem substantiae, quae me contingit. Et °divisit illis ?substantiam. 13 Et non post multos dies, congregatis omnibus, adulescentior filius peregre profectus est in ¢regionem longinquam et ibi ‘dissipavit substantiam suam *vivendo luxuriose. 14 Et, postquam omnia consummasset, facta est fames valida in regione illa, et ipse coepit egere. 15 Et abiit et adhaesit uni civium regionis illius, et misit illum in villam suam, ut pasceret porcos. 16 Et ‘cupiebat implere ventrem suum de siliquis, quas porci manducabant; et nemo illi dabat. 17uJn se autem reversus dixit: Quanti mercennarii in domo patris mei abundant panibus, ego autem hic fame pereo! 18 Surgam et ibo ad patrem meum et dicam ei: Pater, Ypeccavi “in caelum et coram te: 19 Yiam non sum dignus vo- cari filius tuus: fac me sicut unum de mercennariis tuis. 28 Et sur- gens venit ad patrem suum. Cum autem adhuc longe esset, vidit | illum pater ipsius et misericordia motus est et *accurrens @cecidit super collum eius et osculatus est eum. 21 Dixitque ei filius: Pater, peccavi “in caelum et coram te: iam non sum dignus vocari filius | tuus. 23 Dixit autem pater ad servos suos: Cito proferte stolam pri- — mam et induite illum et date 4anulum in manum eius et calceamenta in pedes eius 23 et adducite evitulum saginatum et occidite, et man- ducemus et fepulemur; 24 quia hic filius meus 9mortuus erat et re- vixit, perierat et inventus est. Et coeperunt epulari. 25 Erat autem filius eius senior in agro et, cum veniret et appropinquaret domui, audivit symphoniam et chorum 26 et vocavit unum de servis et in- terrogavit quid haec essent. 27 Isque dixit illi: Frater tuus venit, et occidit pater tuus vitulum saginatum, quia salvum illum recepit. 28 hIndignatus est autem et nolebat introire; pater ergo illius egres- sus coepit rogare illum. 29 At ille respondens dixit patri suo: Ecce tot annis servio tibi et nunquam mandatum tuum praeterivi, et nun- quam dedisti mihi haedum, ut cum amicis meis fepularer; 30sed postquam filius tuus hic, qui ‘devoravit ?substantiam suam cum me- retricibus, venit, occidisti illi vitulum saginatum. 31 At ipse dixit illi: Fili, tu semper mecum es, et omnia mea tua sunt, 32 Epulari autem — 904 — bolas de ove perdita, de drachma amissa (15, 1-10) et de filio prodigo illis proponit (11-32); quia etiam sunt avari, bonum usum divitiarum illu- stra, praesertim parabolis de vilico iniquo (16, I-18) et de divite et Laza- EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM 16,1 — 17,4 et gaudere oportebat, quia frater tuus hic Ymortuus erat et revixit, perierat et inventus est. l Dicebat autem et ad discipulos suos: Homo quidam erat dives, qui habebat 4vilicum, et hic diffamatus est apud illum quasi dis- sipasset bona ipsius. 2 Et vocavit illum et ait illi: Quid hoc audio de te? Redde rationem vilicationis tuae; iam enim non poteris vi- licare. 3 Ait autem vilicus intra se: Quid faciam, quia dominus meus aufert a me vilicationem? Fodere non valeo, mendicare erubesco. 4Scio quid faciam, ut, cum amotus fuero a vilicatione, recipiant me in domos suas. 5 Convocatis itaque singulis debitoribus domini sui, dicebat primo: Quantum debes.domino meo? 6 At ille dixit: Centum cados olei. Dixitque illi: Accipe cautionem tuam et sede cito: scribe quinquaginta. 7 Deinde alii dixit: Tu vero quantum debes? Qui ait: Centum coros tritici. Ait illi: Accipe litteras tuas et scribe octo- ginta. 8 Et laudavit dominus ¢vilicum iniquitatis, quia dprudenter fe- cisset; quia °filii huius saeculi ¢prudentiores ‘filiis lucis in generatione sua sunt. 9 Et ego vobis dico: 9Facite vobis amicos de *mamona iniquitatis; ut, cum defeceritis, ‘recipiant vos in aeterna tabernacula. 10 JQui lfidelis est in minimo et in maiori fidelis est, et qui in mo- dico iniquus est et in maiori iniquus est. 11 Si ergo in iniquo ma- mona fideles non fuistis, quod verum est quis credet vobis? 12 Et, si in “alieno fideles non fuistis, quod vestrum est quis dabit vobis ? 13™Nemo servus potest duobus dominis servire: aut enim unum odiet et alterum diliget, aut uni adhaerebit et alterum contemnet. Non potestis Deo servire et mamonae. 14 Audiebant autem omnia haec °pharisaei, Pqui erant avari, et Yderidebant illum, 15 Et ait illis: Vos estis qui ‘iustificatis vos co- ram hominibus. *Deus autem novit corda vestra; quia quod homi- nibus altum est ‘abominatio est ante Deum. 16 «Lex et prophetae usque ad Ioannem; ex eo regnum Dei “evangelizatur, et “omnis in illud vim facit. "it YFacilius est autem caelum et terram praeterire, — de lege unum apicem cadere. 18 39;° 222 m 6, 10, 1 Th 17-19. Vr 15, 252 Mt 6,. 24: icf. cp. 14, 14. j Mt 25, Jo 23. ie. 10; 357; mcf. 1 Par 29, 14, 16. nMt 6, 24. Oech, Cp 5; 3903." 20)..47* oo 23, 14, 25. — cf. cp. 20, oo. 23, 35. rcp. 10, 29. — cf. cp. 18, 9- ov Mt 23;..28. g 16, 7; 1 Par 28, 9; Ps as 10; Pro ar, 2: Rm 8, 27. t Pro 16, 5. u Mt 11, 12, 13. — cf. Jo 1, 45. ve 8,1. — V. CD. 4, 43. t TI; 32. YP, 21, 33; Mt 5 my Conc: Tid. rY XXIV oa hes Gs. 32°" -30s 0% ek Ev. in fr. 5 p. D. 2 Qdg. 15). a Est 8, 15; Pro 31, 22. — cf. d cf. Pr 15, +46. fp. eb’ Mt 18, 10; Ac 12, 15; eb 1, 13, 14. — V. cp. get "8 23, ‘23. v. Mt 11, 23; Ap 1, $ cf. Sap 3, I. 4. Mt 783 83, 12. Lvr. 30; Jo 8, 33, 39, 53. — cf. Cc . 35 8; 13, I mcf. Zc 14, 12. n cf. Is $6, 24; Mt 25, 41. act, scps: 63:a4% Jb-21,13 5 Ps 16, 14. p ye 31; cp. 24, 27; Ac 26, 22; 2 18 etc. 26,. 23. q cf. Jo 5, 45-47; 2._Tm 3, 16. f. M rjJo 11, 46. — cf. Mt 28, 11- 18s JO. 12,10; 11. a Mt 18, 7. — v. 1 Cor 11, 19. “vA 22, e. — v. Mt 13, 41, cMt 18, 6; Mr 9, 42. 3] * Catech. R. Il 4, 1 d Mt 18,..15, 2%, 22; 2 Th 3, 15; Jc 5, 19, 20 e Lv 19, 17. fv. Mt vd i, gMt. 18, 4,5)" Catech. R. IV 7, 6; 14, — 995, > EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM 17, 5 — 18, to ro (19-31). Porro ad discipulos conversus (17, 1-10), captaque occasione, et cuiusdam Samaritani gratum animua extollit (11-19) et vigilantiam commendat (20-37), simulque cum orationem, quae non modo perseve- hv. cp. 6, 13. 4 Cf. ME 9;:43. j Mt 17, 20; 21%, 2%. “Mt 4x3, 31 m Ps 77, 47; 1 Mc 6, 34. mcp. 12, 35. — cf. cp. 12, 273. othe t 25,30.—cf. Jb 22, 2, f £05 7o MoE Sy cass Gal. 6 II- 34 Ev. in D. 13 p. Pnt. eh pcp. 9, 51; Mr to, 1. L173, 59). qcf. Jo 4, 3, 4.—v.Mt 19, t. 7, Cl IN 23; ti he tn 4% 15. ne ss a4; ay 4. Lv Hi se Catech. R. Il 5, 34, tv. cp. 7, 16; 3 [40 acp. 19, 11; Ac b cf. Jo 18, 36. —¥, 12, 30. Cvr. 23; cp. 21, 8.—cf 13, 6. 21] * Catech. R. IV rr, ¢ err Ps 10, 407724, 20:+ Jo x m 14, 17. , 6; Mt 9, 20. ak S538; <2? 29; Jo ee p> 19, 43; 23, as ‘56. — cf. Am 5, 18. re Hy 27. Mt 5, 22.—v. 1 Cor 1, 8. fe 9.5245: MrSs 33 °125)-10; iris, Ae [cf. 1 Th's, 3 j Gn 6, 5; 9) 3 Pts, so 1 Mt 24. 38, 39. — cf. Gn 18, I, 7, 13; 4, 13 16, 27; 24, 44. pcp. 21, ate qv. cp. §, r Gn Be _ “Sap TO, 7. 7 24. —v. Mt 10, 39. ’ Heb 10, 32. 4 Ak 7, 19; m 6, 13. v Mt 24, 40, 41 SEX ‘rt; §22is 47, 3) y Jb 39, 30; Mt 24, 28. z Jb 39, 30. 1] * Catech. R. IV 1, 2. acp. 21, 36; Ecli 18, 22; Rm 12.12% Eph 6, 18; Col 4, 2 : Th §, 17. 7 rs II, 5-10. 62 Cor 4, t ‘ 3s 13. 2-5] * i Pa ccf. cp. 16, 3. ee oi 8. ect..cp. 16, 8.. [Ech p52 16- a fAp 6, 10. — cf. Is eke $3233 Col. 33120 mS E3 heii nt Mr’ 13, 20. hPs 87, 3 Ecli v8, ot £.Pt 3. 9: 8] Ant. in fr. 2 a. vg. Nat. ri j Heb 10, 37. [24. lcp. 7, 93 17, 26-30. ae Me mcp. 16, 15. — cf. Mt 5, 2 9-14] Ev. in D. 10 p. Pni is: 14). RETO. 50; 12. — cf. 2 Cor 1, 9. ols 65, 5. p 4 Rg 20, §, 8; Fei 121, 4; Ac 3, 1. — ef, vr. 14 5 Et dixerunt “apostoli Domino: *tAdauge nobis fidem. §& Dixit autem Dominus: /Si habueritis fidem ‘sicut granum sinapis, dicetis huic arbori “moro: Eradicare et transplantare in mare; et oboediet vobis. 7 Quis autem vestrum habens servum arantem aut pascentem, qui regresso de agro dicat illi: Statim transi, reeumbe, 8% et non di- cat ei: Para quod cenem et “praecinge te et ministra mihi, donec manducem et bibam, et post haec tu manducabis et bibes? 9 Nun- quid gratiam habet servo illi, quia fecit quae ei imperaverat? 10 Non puto. Sic et vos, cum feceritis omnia quae praecepta sunt vobis, di- cite: °Servi inutiles sumus: quod debuimus facere fecimus. 11 Et factum est, ?dum iret in Ierusalem, %transibat per mediam Samariam et Galilaeam. 12 Et, cum ingrederetur quoddam castellum, occurrerunt ei decem viri leprosi, rqui steterunt a longe 13 et leva- verunt vocem dicentes: Iesu praeceptor, miserere nostri. 14 Quos ut vidit, dixit: Ite, *‘ostendite vos sacerdotibus. Et factum est, dum irent, mundati sunt. 15 Unus autem ex illis, ut vidit quia mundatus est, regressus est cum magna voce ‘magnificans Deum 16et “cecidit in faciem ante pedes eius gratias agens: Et hic erat YSamaritanus. 17 Respondens autem Iesus dixit: Nonne “decem mundati sunt? et novem ubi sunt? 18 Non est inventus qui rediret et Ydaret gloriam Deo, nisi hic alienigena. 19 Et ait illi: Surge, vade, quia *fides tua te salvum fecit. 20 Interrogatus autem a pharisaeis %quando venit regnum Dei, respondens eis dixit: Non venit regnum Dei cum observatione, 21 neque dicent: °Ecce hic, aut ecce illic. Ecce enim *%regnum Dei intra vos est. 22 Et ait ad discipulos suos: ¢Venient dies quando desideretis fvidere unum diem Filii hominis et non videbitis. 23 Et dicent vo- bis: *Ecce hic et ecce illic. Nolite ire neque sectemini. 24 Nam, Jsi- cut fulgur coruscans de sub caelo in ea quae sub caelo sunt fulget, ita erit Filius hominis “in. die sua. 25 Primum autem ‘oportet illum multa pati et treprobari a generatione hac. 26 Et, Jsicut factum est in diebus Noé, ita erit et in diebus Filii hominis: 27 'edebant et bi- bebant, uxores ducebant, et dabantur ad nuptias usque in diem qua intravit Noé in arcam; et venit diluvium et perdidit omnes. 28 Si- militer, sicut factum est in diebus Lot: edebant et bibebant, eme- bant et vendebant, plantabant et aedificabant; 29 "qua die autem exiit Lot a Sodomis, pluit ignem et sulphur de caelo et omnes _—_ 30 Secundum haec erit °qua die Filius hominis revelabitur. illa hora ?qui fuerit in 2tecto, et vasa eius in domo, Pe. descendat se illa, et qui in agro similiter non redeat retro. 32 Memores estote ruxoris Lot. 33 Quicumque ‘quaesierit animam suam salvam facere perdet illam; et quicumque perdiderit illam “vivificabit eam. 34 Dico vobis: In illa nocte erunt duo in lecto uno: unus adsumetur, et al- ter relinquetur: 35 Yduae erunt “molentes in unum: una adsumetur, et altera relinquetur; Yduo in agro: unus adsumetur, et alter relin- quetur. 36 Respondentes dicunt illi: Ubi, Domine? 37 Qui dixit illis: “Ubicumque fuerit corpus, illuc congregabuntur et _aquilae. Dicebat autem et parabolam ad illos, quoniam oportet @semper orare et non ?deficere, 2 dicens: Tudex quidam erat in quadam civitate , qui Deum non timebat et hominem non reverebatur. 3 Vi- dua autem quaedam erat in civitate illa et veniebat ad eum dicens: Vindica me de adversario meo. 4 Et nolebat per multum tempus. Post haec autem Cdixit intra se: Etsi Deum non timeo nec hominem revereor, 5 tamen, quia dmolesta est mihi haec vidua, vindicabo il- lam, ne in novissimo veniens suggillet me. 6 Ait autem Dominus: Audite quid “iudex iniquitatis dicit. 7/Deus autem non faciet vindi- ctam Yelectorum snore 'clamantium ad se die ac nocte, et ‘patien- tiam habebit in illis? 8 Dico vobis quia jcito faciet vindictam illo- rum. an Filius hominis veniens, putas, ‘inveniet fidem in terra 9 Dixit autem et ad quosdam, “qui in se confidebant "tanquam lusti et Saspernabantur ceteros, parabolam istam: 18 Duo homines Pascenderunt in templum ut orarent: unus pharisaeus, et alter pu- — 996 — si Pini et gs cite cer ail el i ati rans sed humilis quoque esse debet (18, 1-14), tum voluntariam pau- pertatem inculcat (18-30). Tandem suae passioni, quam iterum praedixe- rat, occurrens venit lericho et inde, post sanatum caecum (31-43) et salutem EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM 18, 11 — 19, 10 blicanus. 11 Pharisaeus %stans haec apud se orabat: Deus, gratias ago tibi, quia Tnon sum sicut ceteri hominum, raptores, iniusti, adul- teri, velut etiam hic publicanus. 12 sleiuno bis in sabbato, tdecimas do omnium quae possideo. -13 Et publicanus a longe 9Ystans “nolebat nec oculos ad caelum levare, sed “percutiebat pectus suum dicens: Deus, “propitius esto mihi peccatori. 14 Dico vobis, descendit hic iustificatus in domum suam ab illo, quia_omnis Yqui se exaltat hu- miliabitur, et qui se humiliat exaltabitur./7 15 Adferebant autem ad illum et infantes, ut eos tangeret. Quod cum viderent discipuli, *increpabant illos. 16Iesus autem convocans illos dixit: @Sinite pueros venire ad me et °nolite vetare eos; “talium est enim regnum Dei. 17¢°Amen, dico vobis, quicumque non 4acce- perit regnum Dei sicut puer non intrabit in illud. 18 Et interrogavit eum quidam princeps dicens: Magister bone, quid faciens vitam aeternam “possidebo? 19 Dixit autem ei Iesus: Quid me dicis bonum?. nemo bonus nisi solus Deus. 29 Mandata nosti: ’/non occides, non moechaberis, non furtum facies, non falsum testimonium dices, honora patrem tuum et matrem’. 21Qui ait: 9Haec omnia custodivi a iuventute mea. 22 Quo audito, Iesus ait ei: Adhuc unum tibi deest: homnia quaecumque habes vende et da pauperibus et habebis “thesaurum in caelo; et veni, sequere me. 23 /His ille auditis, contristatus est, quia dives erat valde. 24 Videns autem Ie- sus illum tristem factum dixit: ‘Quam difficile qui pecunias habent in ™regnum Dei intrabunt! 25 Facilius est enim camelum per fora- men acus transire, quam divitem intrare in regnum Dei. 26 Et dixe- runt qui audiebant: Et quis potest salvus fieri? 27 Ait illis: “Quae impossibilia sunt apud homines possibilia sunt apud Deum. 28 Ait autem Petrus: Ecce °nos dimisimus omnia et secuti sumus te. 29 Qui dixit eis: Amen, dico vobis, nemo est qui reliquit domum aut pa- rentes aut fratres aut uxorem aut filios propter regnum Dei 30 et non recipiat ?multo plura in *hoc tempore et in *saeculo venturo vi- tam aeternam. 31 Adsumpsit autem Iesus duodecim et ait illis: ‘Ecce ascendimus Ierosolymam, et consummabuntur omnia “quae scripta sunt per pro- phetas de Filio hominis. 32 YTradetur enim gentibus et “illudetur et flagellabitur et Yconspuetur; 33 et, postquam flagellaverint, occident eum, et *tertia die resurget. 34 Et ipsi “nihil horum_intellexerunt, et erat °verbum istud absconditum ab cis, et non intelligebant quae dicebantur. 35 Factum est autem, cum appropinquaret Tericho, “caecus quidam sedebat secus viam mendicans. 36 Et, cum audiret turbam praete- reuntem, interrogabat quid hoc esset. 37 Dixerunt autem ei quod @Tesus Nameenus transiret. 38 Et clamavit dicens: Iesu, @fili David, miserere mei. 39 Et qui praeibant /increpabant eum ut taceret; ipse vero multo aa clamabat: Fili David, miserere mei. 49 Stans autem Tesus iussit illum adduci ad se. Et, cum appropinquasset, interroga- vit illum 41 dicens: 9Quid tibi vis faciam? At ille dixit: Domine, ut videam. 42 Et Iesus dixit illi: Respice, “fides tua ‘te salvum fecit. 43 Et jconfestim vidit et sequebatur illum ‘magnificans Deum. Et Momnis plebs, ut vidit, dedit laudem Deo. ] Et 4ingressus perambulabat Iericho. 2 Et ecce vir nomine Za- chaeus, et hic princeps erat publicanorum et ipse dives, 3 et bquaerebat videre Iesum, quis esset, et non poterat prae turba, quia statura pusillus erat. 4 Et praecurrens ascendit in arborem °sycomo- rum, ut videret eum, quia inde erat transiturus. 5 Et, cum venisset ad locum, suspiciens Iesus vidit illum et dixit ad eum: Zachaee, festinans descende, quia hodie 4in domo tua oportet me manere. 6 Et festinans descendit et °excepit illum gaudens. 7 Et, cum vide- rent omnes, /murmurabant dicentes quod ad hominem peccatorem divertisset. 8 Stans autem Zachaeus dixit ad Dominum: Ecce dimi- dium bonorum meorum, Domine, 9do pauperibus et, si quid aliquem hdefraudavi, ‘reddo quadruplum. 9 Ait Iesus ad eum: Quia hodie Jsalus domui huic facta est, eo quod et ipse “filius sit Abrahae. 1°™”Ve- nit enim Filius hominis quaerere et salvum facere quod perierat. q Mt 6, 5. — cf. - 22, 413 Dn 3, 25; Ac 7, r cf, cP: 16, 15; Ap 4 17. 7212 Catech. R. 111 4, 9. ¢t Dt 14 Pp. £2, 42: 13) * cf. Catech. R ING 3 $8 Meek 58% y IPS: 144. 28 1 Esg, rig v cp. 23, 48. x Ps 50, 3; 78, 9; Ez 16, 63: Dn 9, 19. — cf. Heb 2, 17 1 Jo 2, 2; 4, 10. ycp. 14, 11. — v. Mt 23, 12. 15-17] Mt 29, 13, 15; Mr 10, z cf. vr. 39. [13-16. aMt: 18, 3... Och. My 6; 30: c cf. Jo Sa! 3209" aol. ep. By 134 Jc F,21. 18-30] Mt 109, os 29: Mr ro. 17-30. — cf. 10, 25-28. e cf. isd sere Mt 25, 24. f Ex 20, 12-16; Dt 5, 16-20. — v. Mt §, 21, 27; M1324. Acp. 12, 33. — cf. cp. 16, 9; 19, 8; Ac 2, 45; 4, 34, 35, r Tm 6,.18; 10. # Mt 6, 109, ei — cf. vr. ha Ith; Ez 33; 31. lcf. 1 Cor 1, 26. — v. Mt 13. mv. Mt 12, 28. [22 ncD. I, 37. — v. Mt 19, 26. oN t 4. 20, 22*°> Me 12 18,26. pcp. 14, 16. qc. Jb 42, 10. »IMet"6,. 33% s Mt 12, 32: Eph 1, 21; Heb a ‘ — cf. cp. 20 35. 31-33] Mt 20, 17-19; Mr xo, 32-34. &cp.'0, S83. 135 22677. FE: 1G, 31-13] Ev. etc. in D.Ong. [28. “uPs 21; Is 52..13-§3,-12 etc. — cf. cp. 24, 25-27, 46; Jos, 39. — v. Mt 26, 24. g2) v. Mt 20, 19. v 9, 44; 23, rr5' Mt 27, 3 Fo 18, 30, Dt 2, 23; 3; 13. — cf. ef 21,° BY. x Mt 27, 26-31. y Mr 14, 65; 15, OVS EDO, 22. ac. cp. 24, bcp. 19. — v. Mt [24, 67. 25. — v. Mrog, 3¥.. 45. — cf. cp. 24, 16. 35-43 Mt 20, 20-34; Mt 1o, o' J0; 93-4: 8: i ’ [46-52. d Mt 2, 23; Mr 1, 24 etc. ev. Mt tT; ¥; O3r 2s io vr. 15. [Ong. 41] Antt. i: r 10, 36. é cp. a “i 8, ste 1-10] Ev. in anniv. dedic. eccl. 5s 6, 9). acp. 18, 35; — cf. Mt 20, 20; 6 cf. Jo. 12, 2r.. [Mr ro, 46. c3 Rg 10, 27; Am 7, 14. — cf: cp. 17, 6 é cls cp.'3, 33 ecp. 10, Be PFRACHH1S;. 2 iss cp. 12, 33: 18, 22; Mt pre cp. 3, 14. 4 Ex 22, 1.—Nm 5, 6, 7: 2 Rg 9g] v. ur. 5, 6. 32, 0: jAc 16, 31. [Gal 3, 7. lcp. 16, 24; Rm 4, 11, 12, 16: mCP. § 32; 1S, 4; Ez 34, 11- 16; Mt 10, 6; Jo3, 17; 1Tm 5 te. — Oot > EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM 19; tz-— 20; 3 Zachaeo allatam (19, 1-10), postque suum ad Patrem proximum iter illu- stratum (11-27), lerusalem ascendit, eamque tanquam rex mitis (28-38) turbisque plaudentibus ingreditur (39-44). At, quia templum mun- eS oe ee m CD. 24, 21. — cf. cp. 17, 20; ar; read Ev. in fss. s. Ludovici et s. Stephani regum etc. 12-27] cf. Mt 25, 14-30; Mr 13, 34. OL JO-%, 20s Svr. 27. — cf. Mt 23, Ee ee Cor 15, 2 tcp. 16, 10; 1 Cor 4, 2. — cf. 1 Tm EE u Jo 11, 44; 20, 7; Ac 19, 12. v2 Mc 14, 30. CEs 52" Cor, -E4,2°%3: y2Rg af 16; Jb 9, 20; 15, 6. zMt 18, 32. acp. 8, 18; 12, 48. — v. Mr 4, 25. b cf. Mt 21, ‘i ccp. 20, 16; Mt 22, 7. — cf. 1 Rg t5, 33. d Mr 10, 32. — v. cp. 18, 31. SEM £Din0, SEs “IOx 30, 29-38 Mt 21, 1-9; Mr 11, I- ei Jo 12, 12-16. — cf. Zc fe a a}. — v. Mt 21, 17; GIT, 13." . g cf. Mr 14, 13. 30) v. Mt 21, 1-3. rye cp. 23, 53. 2) the ee i. ep. at 15, 16. ? Hab 3, 1%, sy Gy Rv. in D. 9 p. Pnt. (41- 44,_49, 47 41-44] cf. CD. 13, 34, 35; 23; 28-31. scf. Jo 11, 35; Heb 5, 7 t 32, 29. ucf. Jo 12, &. vv. cp. 17, 2 om 29, 3; 37, "33: Jr 6, 6; Ez 2: 26, 8. — cf. cp. 21, 20. a Bs 136, 9; Os 14, 1; Nh 3, zcp. va 6; Mt 24, 2 at Pt 2, 12. — cf. cp. 1, 68, 48: 7, 16, Dn 9, 4. 45-47] Mt 21, 12-16; Mr rz, 15-18. — cf. Jo 2, mer6. 46,47) Antt. in fr. 3 p. D. 1 ya t 21, 46. icp. 21, 38; Mr 12, 37. 1-8] Mt 21, 23-17; Mr 11, a7 acp. 19, 47. 133 6 Acid, 13.6), 123 Ci. “Ez ,.2:0t43 Jot r-a5ecAc 4, 7. 11 Haec illis audientibus, adiciens dixit parabolam, eo quod esset prope Ierusalem, et quia “existimarent quod confestim regnum Dei manifestaretur. 12 Dixit ergo: Homo quidam nobilis abiit in °regio- nem longinquam accipere sibi regnum et reverti. 13 Vocatis autem decem servis suis, dedit eis ?decem mnas et ait ad illos: Negotia- mini Ydum venio. 147Cives autem eius oderant eum et miserunt le- gationem post illum dicentes: *Nolumus hunc regnare super nos. 15 Et factum est ut rediret, accepto regno, et iussit vocari servos, quibus dedit pecuniam, ut sciret quantum quisque negotiatus esset. 16 Venit autem primus dicens: Domine, mna tua decem mnas ad- quisivit. 17 Et ait illi: Euge, bone serve: quia ‘in modico fuisti fi- delis, eris potestatem habens super decem civitates. 18 Et alter venit dicens: Domine, mna tua fecit quinque mnas. 19 Et huic ait: Et tu esto super quinque civitates. 29 Et alter venit Boge nvh Domine, ecce mna tua quam habui repositam in “sudario; 1timui enim te, quia homo Yausterus es: tollis “quod non posuisti ‘: metis quod non se- minasti. 22 Dicit ei: YDe ore tuo te iudico, *serve nequam; sciebas, quod ego homo austerus sum, tollens quod non posui et metens quod non seminavi, 2%et quare non dedisti pecuniam meam ad mensam, ut ego veniens cum usuris utique exegissem illam? 24 Et adstantibus dixit: Auferte ab illo mnam et date illi qui decem mnas habet. 25 Et dixerunt ei: Domine, habet decem mnas. 26 Dico au- tem vobis, quia ?omni habenti dabitur, et abundabit; ab eo autem qui non habet, et quod habet auferetur ab eo. 27 ’Veruntamen ini- micos meos illos, bqui noluerunt me regnare super se, adducite huc et Cinterficite ante me. 28 Et, his dictis, 4praecedebat eascendens Terosolymam. 29 Et factum est, cum appropinquasset ad Bethphage et fBetha- niam Yad montem, qui vocatur Oliveti, misit %duos discipulos suos 30 dicens: Ite in castellum quod contra est; in quod introéuntes invenietis pullum asinae alligatum, “cui nemo unquam hominum se- dit: solvite illum et adducite. 31 Et, si quis vos interrogaverit : Quare solvitis? sic dicetis ei: Quia Dominus operam eius desiderat. 32Abie- runt autem qui missi erant et ‘invenerunt, sicut dixit illis, stan- tem pullum. 33 Solventibus autem illis pullum, dixerunt domini eius ad illos: Quid solvitis pullum? 34 At illi dixerunt: Quia Dominus eum necessarium habet. 35 Et duxerunt illum ad Iesum. Et iactan- tes vestimenta sua supra pullum imposuerunt Tesum. 36 Eunte autem illo, Jsubsternebant vestimenta sua in via. 37 Et, cum appropinqua- ret iam ad descensum montis Oliveti, coeperunt lomnes turbae di- scipulorum gaudentes laudare Deum voce magna msuper omnibus, quas viderant, virtutibus 38dicentes: ’"Benedictus qui venit rex in nomine Domini, Ppax in caelo, et gloria in excelsis. 39 Et @quidam pharisaeorum de turbis dixerunt ad illum: Magister, increpa disci- pulos tuos. 4 Quibus ipse ait: Dico vobis, quia, si hi tacuerint, ‘lapides clamabunt. 41 Et, ut appropinquavit, videns civitatem *flevit super illam di- cens: 42 Quia ‘si cognovisses et tu, et quidem in hac die tua, quae ad pacem tibi! Nunc autem uabscondita sunt ab oculis tuis. 4% Quia Vvyenient dies in te, et “circumdabunt te inimici tui vallo et circum- dabunt te et coangustabunt te undique 44 et Yad terram prosternent te et filios tuos, qui in te sunt, et *non relinquent in te lapidem su- eer cee at eo quod non cognoveris “tempus visitationis tuae. 5 Et ingressus in templum coepit eicere vendentes in illo et Bish 46 dicens illis: Scriptum est, ’ quia 9domus mea domus ora- tionis est’; vos autem fecistis illam ; ¢speluncam latronum ’. 47Et erat docens cotidie in templo. Principes autem sacerdo- tum et scribae et principes plebis *quaerebant illum perdere 48 et non inveniebant quid facerent illi; ‘omnis enim populus suspensus erat audiens illum. 2 Et factum est in una dierum, “docente illo populum in templo et evangelizente, bconvenerunt principes sacerdotum, et scribae cum senioribus, 2 et aiunt dicentes ad illum: Dic nobis “in qua po- testate haec facis? aut quis est qui dedit tibi hanc potestatem? 3 Re- — 998 — daverat (45-48) et pharisaei murmurabant, eos refutat et iudicium eis pa- ratum adnuntiat (20, 1-18); quapropter irascuntur et ut Dium capiant in sermone interrogant de tributo Caesari solvendo (19-26) deque resurre- spondens autem Iesus dixit ad illos: interrogabo vos ee ego unum verbum. Respondete mihi: 4 ¢Baptismus Ioannis de caelo erat an ex hominibus? 5 At illi cogitabant intra se dicentes: Quia, si dixeri- mus de caelo, dicet: “Quare ergo non credidistis illi? §6Si autem di- xerimus ex hominibus, plebs universa lapidabit nos; certi sunt enim Ioannem /prophetam esse. 7 Et responderunt se nescire unde esset. 8 Et Iesus ait illis: Neque ego dico vobis in qua potestate haec tacio. 9Coepit autem dicere ad plebem parabolam hanc: Homo plan- tavit %vineam et hlocavit eam colonis et ‘ipse peregre fuit multis temporibus. 10 Et in tempore /misit ad cultores servum, ut de fru- ctu vineae darent illi: ‘qui caesum dimiserunt eum inanem. 11/Et maddidit alterum servum mittere; illi autem hunc quoque caeden- tes et "adficientes contumelia dimiserunt inanem. 12Et addidit tertium mittere; qui et illum vulnerantes eiecerunt. 13 Dixit autem dominus vineae: Quid faciam? Mittam °filium meum dilectum: forsitan, cum hunc viderint, verebuntur. 14 Quem cum vidissent coloni, cogitave- runt intra se ’ dicentes : Hic est heres: Yoccidamus illum, ut nostra fiat hereditas. 15 Et ‘eiectum illum extra vineam occiderunt. Quid ergo faciet illis dominus vineae? 16 *Veniet et ‘perdet colonos istcos, et “dabit vineam aliis. Quo audito, dixerunt illi: Absit. 17 lle autem Vadspiciens eos ait: Quid est ergo quod scriptum est: ?Lapidem, quem reprobaverunt aedificantes, hic factus est in caput anguli?’ 18 yOmnis qui ceciderit super illum lapidem conquassabitur, “su- per quem autem ceciderit, “%comminuet illum. 19 Et °quaerebant prin- cipes sacerdotum et scribae mittere in illum manus illa hora et ti- muerunt populum; cognoverunt enim quod ad ipsos dixerit simili- tudinem hanc. 20 Et Cobservantes miserunt insidiatores, qui se iustos simularent, dut caperent eum in sermone, ut traderent illum principatui et po- testati °praesidis, 21 et interrogaverunt eum dicentes: Magister, /sci- mus quia recte dicis et doces et Ynon accipis personam, sed viam ADei in veritate doces. 22Licet nobis “ributum dare /Caesari an non? 23/Considerans autem ™dolum illorum dixit ad eos: Quid me tentatis? 24 Ostendite mihi “denarium. Cuius habet imaginem et inscriptionem? Respondentes dixerunt ei: Caesaris. 25 Et ait illis: °Reddite ergo quae sunt Caesaris Caesari et quae sunt Dei Deo. 26 Et non potuerunt verbum eius ?reprehendere coram plebe, et mi- rati in responso eius tacuerunt. 27 Accesserunt autem quidam 9Ysadducaeorum, ‘qui negant esse resurrectionem, et interrogaverunt eum 28 dicentes: Magister, Moy- ses scripsit nobis: ’*Si frater alicuius mortuus fuerit habens uxorem et hic sine liberis fuerit, ut accipiat eam frater eius uxorem et su- scitet semen fratri suo’; 29 septem ergo fratres erant, et primus ac- cepit uxorem et mortuus est sine filiis, 20 et sequens accepit illam et ipse mortuus est sine filio, 31 et tertius accepit illam, similiter et omnes septem et non reliquerunt. semen et mortui sunt. 32 Novis- sime omnium mortua est et mulier. 33In resurrectione ergo cuius eorum erit uxor? siquidem septem habuerunt eam uxorem. 34 Et ait illis Iesus: #Filii huius saeculi “nubunt et traduntur ad nuptias; 39 illi vero, qui “digni habebuntur “saeculo illo et resurrectione ex mortuis, neque Ynubent neque ducent uxores 36 *neque enim ultra mori pote- runt; 7aequales enim angelis sunt et >filii sunt Dei, cum sint ¢filii resurrectionis. 37 Quia vero resurgant mortui, et 2Moyses ostendit ésecus rubum, sicut dicit: ’/Dominum Deum Abraham et Deum Isaac et Deum Tacob ’. ’, 38 Deus autem non est mortuorum, sed vivo- rum; Yomnes enim vivunt ei. 39 Respondentes autem quidam scriba- rum /dixerunt ei: Magister, bene dixisti; 494et amplius non aude- bant eum quidquam interrogare. 41 Dixit autem ad illos: Quomodo dicunt Christum filium esse Da- vid, 42 et ipse David dicit in Jibro Psalmorum: ’mDixit Dominus Domino meo: Sede a dextris meis, 43donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum ’? EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM 20, 4-43 deps"2§;° 18, -2%;.1J0 53; 325 ecp. 7, 30; Mt 21, 32. fcop. x 76; Me oy eat Jo 5, 32. — V. 9. 9-19] Mt 21, 33-46; Mr 12, I-I2. g Ps 79, 9; Is 5, 1; Mt 21, 28. Gn 8, II, 12. 4 Mt 25, 14, 15. — cf. Mr 23, id” 2 Par 36, .15;°16i lv. Mt 21, 35. mMt 22 4. ncf. Ac 5, 41. ov. Mt 3, 17. roe ze es — cf. Jo 1, 11; AS xg fe r'ct. t rS ae. E35, Els § Ch IME. 45.5053: 25%5 F9- tcf. cp. 19, 27. u Mt 21, 43; Ac 13, 46; 18,-6; 28, 28. — cf. Mt 8 11, 12. vcf. Mr ope * x Ps 117 — v. Ac 4, 23. aa ta Sie ait 7 y is 6, 14, 15; KM 9, 32, 33; IP 8. tt 29 z Dn 2, 34, 35, 44, 45. aSap 11 20; Am 9, 9. bcp. 19, 47, 48; 22, 2. 20-38] Mt 22, 25-32; Mr 12, 13-27. ccp. 6, 7; 14, 1. °— cf. cp. 11, 543 Jo 8, 6. t32. £5>.2'7:20: f. vr. 26; Ecli eMt 27 2, 11: 28, 14. — v. {Ac 23,:24. v. Ac 10, 34 Ac 18, 26. — ef. Ac 13, 10. iMt 17, a5 Pe B,.B35 3; l cf. Jb §. ke Ps 2: 16, 17. m cf. or 12, 16. nv, Mt 18 28. oRm1 oa) % pc Bs ee 2 qMt 5 16,1; sheds 27,38] BE, in n fs. ss. *Reli (or. r Ac 23, 8. cf. Ac 4, 2. $ci; Di: 25, 35: tcp. 16, 8. — v. cp. 6. aie: 17, 27; Mt 24 38. ge’ it 222 2T. vr. 20. [r; 35. ee 5, 41; 2 Tht, 5, rr. — cf. cp. 21, 36.—v. Mt 22, 8, x cf. vr. 8, 30. — v. Mr 10, 30. 21 Cor 15, §4 55; AP 21, 4. acf. Heb 2, 7; 9 [Jo 3, 2 b cf. Ps 81, 6; Ria Sigs 233° i ccf. x Cor 15; 52. — V- cp. dvr. 2 [10, 6. @ Ex 3, 1-4, 17.— cf. Rm 11, 2. J Ex 3, ae Ac 17, 28. — v. Rm 14. 8. h Mr 12, 28. — cf. Mt 22 34. + Mt 22, 46; Mr12,. 34. 41-44] Mt 22, 41-45; Mr 12, j on 7. Guz, a Jo 7; ye 1 Ac I, 20. — cf. cp. 3, 4. m Ps 109, 1; Ac 2, 34, 35; Heb I, 13. — cf. 1 Cor 1S, 25: Heb 10, 13. 2990 = EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM 20, 44— 21, 36 ctione mortuorum. Ad silentium vero redactis (27-40) Messiae excel- lentiam demonstrat et disputationibus finem ponit turbas monens ut a scribis caveant (41-47). Suis autem interrogantibus de templi eversione ncf. Rm 1, 3, 4. 45-47] Mt a3. 1, 2, 5-7; Mr 12, 38-40. — cf. cp. II, 43. OCD, If, 43. P. Cp. 14,7, 8. q Pp. It, 39; 16, 14.—cf. Mt Mt 6, 5,7. [23, 14, 25. $4G:'3, °2. 1-4] Mr 12, 41-44. a4 Rg 12, 9. bJo 8 Se — cf. Mt 27. 6. cc i ay 2 Cot 6, 2, 12. e Ph f cf. Cpe 18) £2. 5-36] at 24, 1-51; Mr 43, 1-37. $2 Mc 3, 2-7: 9, 16. V. CD..17, 22... § CD, 19/h84- ig Acs; 657: Jr 29, 8; Eph 5, 6; Col 2, 8; 2 Th 2, 3; 1 Jo 3, 7. m Jr 14, 14; 1 Jo 2, 18. ncf. cp. 17, t o Dn 7, 22. ee Mt 3, 2; 4,17. 9-19] Ev. in cm. Mm. et in fs triumphi s. Crucis. 92. Th 2;°2. -°@ Apt) * r2 Par 15, 6. Stet Ap. 6, 4. sIs 19, 2. ¢Ap 6, 12. u Ac 11, 28; Ap. 6, 8. vecp. 11, 16; t 16, 1. — cf. vr. 25: AB 335.203. 12-19] cf. Mt 10, 17-22. py A 12, 11. — v. Mt 23, 34. C4, 33 §, 18; 8, 3; 12, 4; 16, 24; 24, 27; 2 Cor 57, 23. z Ac 16, 19. — cf. Ac 27, 24; 2 Tm 4, 16, 17. a Ac 17,6; 18, 12; 24, 1; 25, 6 6cf. Ph 1, "Sr r4, 19. CD: . F2,) FIs t 10, 19. d cf. Here a7 £ t,° 9: e Ac 6, Ac 4, 14. cf. cp. Cae < Mt 10,7 53% ty 10, Fs ‘i 15, 18-21.—— 18] * \ Catech fi R.1V 9,73. (34. fs +22) 75 1 Rg 14, 45; Ac... * Catech. I I 6, 17. — Ant. . a tee Orat. DNIC. yee 12, — 1000 — ‘ee (21, 1-7), quae ventura sunt praedicit et ad vigi'antiam hortitur (8-38). 2. De passione, morte et resurrectione DNIC. (22, 1-24, 53). Dum sacerdotes eius Mortem moliuntur (22, 1-6). Ditus in passionis suae memoriam Eucha- EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM 21, 37 — 22, 41 orantes, ut ‘digni habeamini fugere ista omnia quae futura sunt et ™stare ante Filium hominis. 37”krat autem diepus docens in templo, noctibus vero °exiens morabatur in monte, qui vocatur Oliveti. 38 Et Pomnis populus ma- nicabat ad eum in templo audire eum. 2 2 Appropin inquabat autem “dies festus azymorum, qui dicitur Pa- scha, 2 et “quaerebant principes sacerdotum et scribae quomodo lesum interficerent, timebant vero plebem. 3 Intravit autem °Satanas in 4Iudam, qui cognominabatur Iscariotes, unum de duodecim. 4 Et abiit et locutus est cum principibus sacerdotum et €magistratibus, quemadmodum /illum traderet eis. 5 Et gavisi sunt et pacti sunt pe- cuniam illi dare. 6 Et spopondit et quaerebat opportunitatem, ut /tra- deret illum Jsine turbis. 7 Venit autem dies azymorum, in qua necesse erat occidi pascha. 8 Et misit Petrum et Ioannem dicens: Euntes parate nobis pascha, ut manducemus. 9 At illi dixerunt: Ubi vis paremus? 10 Et dixit ad eos: Ecce, “introéuntibus vobis in civitatem occurret vobis homo qui- dam .amphoram aquae portans: sequimini eum in domum in quam intrat 11 et dicetis patrifamilias domus: Dicit tibi ‘Magister: Ubi est jdeversorium, ubi pascha cum discipulis meis manducem? 12 Et ipse ostendet vobis:4cenaculum magnum, stratum, et ibi parate. 13 Eun- tes autem ™invenerunt sicut dixit illis et paraverunt pascha. 14 Et, cum facta esset hora, discubuit, et duodecim “apostoli cum eo 15 Et ait illis: Desiderio desideravi hoc pascha manducare vobis- cum, antequam patiar. 16 Dico enim vobis quia ex hoc non man- ducabo illud, °donec impleatur in regno Dei. 17 Et, ‘accepto calice, Pgratias egit et dixit: Accipite et dividite inter vos. 18 4Dico enim vobis quod non bibam de generatione vitis, donec regnum Dei ve- niat. 19 Et, taccepto pane, ?gratias egit et fregit et dedit eis dicens: 8Hoc est corpus meum, ‘quod pro vobis datur: hoc facite in meam commemorationem. 2° Similiter et calicem, postquam cenavit, dicens: 8Hic est calix “novum “testamentum in sanguine meo, qui pro vo- bis fundetur. 21 Veruntamen ecce manus tradentis me “mecum est in mensa. 22 Et quidem Filius hominis, Y’secundum quod definitum est, vadit; veruntamen vae homini illi per quem tradetur! 2% Et ipsi coeperunt quaerere inter se, quis esset ex eis qui hoc facturus esset. 42Facta est autem et contentio inter eos, quis eorum videretur esse maior. 25 Dixit autem eis: Reges gentium “dominantur eorum, et qui potestatem habent super eos "benefici vocantur. 26 “Vos autem non sic; sed *qui maior est in vobis fiat sicut minor, et qui praecessor est si- cut ministrator. 27Nam quis maior est, “qui recumbit an qui ministrat ? nonne qui recumbit ? «Ego autem in medio vestrum sum sicut qui mini- strat. 28Vos autem estis qui permansistis mecum /in tentationibus meis, 2%et ego Ydispono vobis, sicut disposuit mihi Pater meus, regnum, 3ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo et ‘sedeatis super thronos iudicantes duodecim tribus Israél. 31Ait autem Dominus: Si- mon, Simon, ecce /Satanas expetivit vos ut ‘cribraret sicut triticum; 32 ego autem “rogavi pro te, ut non deficiat fides tua, et tu aliquando conversus “confirma fratres tuos. 33 Qui dixit ei: Domine, tecum para- tus sum et °in carcerem et ?in mortem ire. 34 At ille dixit: %Dico tibi, Petre, non cantabit hodie gallus, donec ter abneges nosse me. Et dixit eis: 257™Quando misi vos sine sacculo et pera et calceamen- tis, nunquid aliquid defuit vobis? 36At illi dixerunt: Nihil. Dixit ergo eis: Sed nunc qui habet sacculum tollat: similiter et peram ; et qui non habet vendat tunicam suam et emat gladium. 37 Dico enim vobis quo- niam adhuc “hoc quod scriptum est oportet impleri in me: ’ ‘Et cum iniquis deputatus est ’. Etenim “ea quae sunt de me finem habent. 38At illi dixerunt: Domine, ecce duo Ygladii hic. At ille dixit eis: *Satis est. 39 Et egressus ibat Ysecundum consuetudinem in montem Oliva- rum. Secuti sunt autem illum et discipuli. 4° Et, cum pervenisset ad locum, dixit illis: *Orate ne intretis in tentationem. 41 Et ipse avul- sus est 6; eis eARK NO, iactus est ne et, “positis genibus, orabat tls 53, I z ee. vr. 49; Mt 26, 51; Mr ra. seuit fs Ey. ‘in fs Orat. ON C. larga) * 39] v. Fe: 26, 59. y cf. 26, 36-46; Mr 14, 32-42. t4,7.—cf. Mt 6,1 bef. cep... 20,235; Jessen ae mRm 14, 10; 2. Cor 5, 10. cf. Ap 6, 17. ncp. 19, 47. — v. Mt 26, 55. oO cp. 22, 39.—cf. Jo 8, 1; 18, 2 p cf. cp. 19, 48. [hebd. I-23, 53] Passio pro fr. 4 met. 1,2] Ant. in fr. 6 p. D. Pass. 1,2] Mt 26, 2-5; Mr 14, 1, 2. acf. Ex 2. 13; 1 Cor 5, 7. — v. Jo 6 b cp. 20, : — cf. Mt 21. 26. 3-6] Mt 26, 14-16; Mr 14, 10, 11. — cf. Jo 13, 2, 27, 30. € ef. AG s.:3. dcp. 6, oe Mt 27,3; Ac x, 16. — cf. 30: 6, PEs 27, 4: ONE. $2 2° ROS ATs. So 24 26. fv. Mt 20, 18, ro. gcf. Mt 26, 5; 27, 24. ‘7-14] Mt 26, 17-20; Mr 14, A cf. x Rg 10, 3. tcf. Mt 23, $a a Jo 11, 28. OC. CDOS: 7. lAcr, RO m cf. cp. 19, 32. ncf.cp.6 15-20] Ev. in fs. Euch. Cordis I 15] Ant. in fr. 5 p. D. Pass. o cf. vr. 30; v8 14, 15; Ap 19, p vr. By ft.15,36. Lo. 17) * Catech. II 4, 36. q Mt 26, 29; ii 14, 25. 19-20] Mt 26, 26-28; Mt 14, 22, 24; © Cor 11, 23-25. r Ac 27, 35. s 1 Cor 10, of — cf. Jo 6, 52- tv. Mt 20, 28 55. 19, 20] * Conc. Trid, s. XIII ¢ 1 et can, 2. — * Catech. R. I] 4 2%. f1,4 $2, 19, 21 74, 72, uv.2 Cor 3, 76. v Ex 24, 8. — ef. Jr 31, ar 7 9, 11; Heb 13, 20. 21-23] Mt 26, 21-24; Mr 14, 18-21. — cf. Jo 13, 21-26. x cf. Ps 40, 95 0 73, 38, Bad 23° 2: 24301 Ev. in fs. "s, Apollinaris 9, 46; Mro, 33. 25-37 Mt 20, 25-28. — cf. Mt 1-4; Mr 10, 42-45. at “Pt 5:3 6 (Ech prdi.). ecp. 9, 48. — cf. Mt 23, It. Oey: en. $2. 37. e cf. ye 13, 4 28-30] V. “i. in oct. ss. Pt. et f cf. Heb 2, 18; 4, hes FP. of 2 Tm 2, 12. EMt 8, rz. cf. vr. 16; P- 13, 2: 14,15; i Mt 10, 28; P 3,2 31) > Leonis ix Epit ‘ad oa: C. —* Innoc. II ad Cone: : non. (an. 1140).—*Conc. oa s. IV cp. 4. —* Leoris XIII encycl. « Immortale Dei ». — * Catech. V rs, 6. 2154) ut inj. vr. 39. —_R. et All. in fs. et oct. s. Pt.Ap. 31-34] cf. Mt 26, 31-35; Mr 14, 27, 31; Jo 13, 3 rs jcf. Jb x, 6-12: 2, 1-6: 2 Cor res a? og oe 1Am 09, 9. ee Jo 16, 32. m.Ch.-10 47. 8, 1%, BS. nm cf. Jo 21, 15- -16. o cf. Ac 12, 4. p cf.Jo 21, 19. qcf. Mt 26, 33-35; Mr 14, 29- so Jo 13, 37, 38. 10. ie es 50, 4s a Mt 10, . Cp. 24, 44; Ac 1, 16.— Vv. “ep. 13, 33. 14, xcf. Mr 14, cp. 21, 37; iy 18, ¥,"s a Ac 7, 60. — cf. cp. 18, rr. 40-46] Mt — ee EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM 22, 42 — 23, 12 ristiam instituit (7-23), discipulos ad humilitatem adhortatur, Petro infallibilitatis charismate instruit (24-34) atque in montem Olivarum ve- niens agonizat (35-46), horaque praefinita vinctus (47-53) ad Caipham 6 Heb 5, 7 ech Mt 20,222, dv. Mt 6, tro. é Re 19, 5; Mt 4, 11 etc. cf. 14. 43; bat Mak in fs. pretiosissimi Sang. DNJC. 44) Vile R.U 5, 13. — v. t 26 46] v. Mt 26, 47-53] Mt 26, “7 -56; Mr 14, 43-50; Jo 18, 3-11. g Vr. 4. h cf. vr. 37. iJo 8, 2. — cf. Jo 18, 20. jcf. Mt 26, 18, 45; Jo 12, 27; 16, 4. 1 Eph 6, 0" Col 1, Cc 2 m Mt 26, 87: og 14, 53, 54. fe) 18. 1 Mt ee 60-75; Mr 14, 66-72; Jo 18, 16-18, 25-27. ov. Mt 26, 3. 13. — cf. pcf. Ac 12, 15. q Mt 19, 26; Mr 10, 2r. rvV.. 34. Scf. Ac..3,-23; 14. 63-65] a 26, 67, 68; Mt 14, 65; a 23% Ct: vv. Mt a7,°x x cf. Ac 22, 5. 66-71] cf. Mt 26, 63-66; Mr 14, 61-64; Jo 18, 19-21. y Jo 10, 24, 25. — v. Mt 1, 16. z Jo 3, 12; 8, 45. dev 16, 19; Ac 7, 56; Heb ie ’ Rit 14, 33 ¢ CP. 23; 3. — cf. Mt 26, 23. 1-25] Mt 27, 11-31; Mr 1s, 1- 20; Jo 18, PS se 16. one 14. — ch. Ac 17, 6, 7; » 5. hurt cp. 20, -35. ccf. Jo 6, 15. — v. vr. 37, 38; Mt 2, 2; Jo 18, 36, 37; Ac AY, 9. dcf. 1 Tm 6, 13. — Vv. cp. 22, 70. evr. 14, 22; Jo 18, 38. — cf. nut a7, 24; Ac 3, 213% xr Pt fe ? ‘14; Jo x, 43; 2, 12. gv. ~ 4 te 3 Mr 6, 14. 9] Ant. = 5 s. Jo. Nepom. Icp. 18, 32. m Ac 4, 27. — cf. Ps 2, 2. cp. 7 “cp. 23, 30; "Mt 27, 39. — cf. Casi 42 dicens: bPater, si vis, transfer ‘calicem istum a me; ¢veruntamen non mea voluntas, sed tua fiat. 43 ¢Apparuit autem illi angelus de caelo /confortans eum. Et factus in agonia prolixius orabat. 44 Et factus est sudor eius sicut guttae sanguinis decurrentis in terram. 45 Et, cum surrexisset ab oratione et venisset ad discipulos suos, invenit eos dormientes prae tristitia. 46 Et ait illis: Quid dormitis? surgite, YJorate, ne intretis in tentationem. 47 Adhuc eo loquente, ecce turba; et qui vocabatur Iudas, unus de duodecim, antecedebat eos et appropinquavit Iesu, ut oscularetur eum. 48]esus autem dixit illi: Iuda, osculo Filium hominis tradis? 49 Videntes autem hi, qui circa ipsum erant, quod futurum erat di- xerunt ei: Domine, si percutimus “in gladio? 50 Et percussit unus ex illis servum principis sacerdotum et amputavit auriculam eius dexteram, 51 Respondens autem Iesus ait: Sinite usque huc. Et, cum tetigisset auriculam eius, sanavit eum. 52 Dixit autem Iesus ad €0s, qui venerant ad se, principes sacerdotum et Ymagistratus templi et seniores: “Quasi ad latronem existis cum gladiis et fustibus. 53 Cum tcotidie vobiscum fuerim in templo, non extendistis manus in me; sed Jhaec est hora vestra et 'potestas tenebrarum. 54mComprehendentes autem eum duxerunt ad domum principis sacerdotum: ™Petrus vero sequebatur a longe. 55 Accenso autem igne in medio °atrii et circumsedentibus illis, erat Petrus in medio eorum. 56Quem cum vidisset ancilla quaedam sedentem ad lumen et eum fuisset intuita, dixit: Et hic cum illo erat. 57 At ille negavit eum dicens: Mulier, non novi illum. 58 Et post pusillum alius vi- dens eum dixit: Et tu de illis es. Petrus vero ait: homo, non sum. 59Et, intervallo facto quasi horae unius, alius quidam ?adfir- mabat dicens: Vere et hic cum illo erat; nam et Galilaeus est. 60 Et ait Petrus: Homo, nescio quid dicis. Et ‘continuo adhuc illo loquente. cantavit gallus. 61 Et conversus Dominus Yrespexit Petrum. Et re- cordatus est Petrus verbi Domini, sicut dixerat: Quia ’*priusquam gallus cantet, ter me *negabis’. 62Et egressus foras Petrus flevit amare. 63 Et viri, qui tenebant illum, illudebant ei caedentes. 64 Et ve- laverunt eum et percutiebant faciem eius et interrogabant eum di- centes: *Prophetiza, quis est qui te percussit? 65 Et alia multa “bla- sphemantes dicebant in eum. 66 Et Yut factus est dies, convenerunt “seniores plebis et prin- cipes sacerdotum et scribae et duxerunt illum in.concilium suum dicentes: ¥Si tu es Christus, dic nobis. 67 Et ait illis: *Si vobis di- xero, non credetis mihi; 68si autem et interrogavero, non respon- debitis mihi neque dimittetis. 69 Ex hoc autem erit Filius hominis sedens “a dextris virtutis Dei. 7° Dixerunt autem omnes? Tu ergo es Filius Dei? Qui ait: °Vos dicitis quia ego sum. 71 At illi dixe- runt: Quid adhuc desideramus testimonium ? ipsi enim audivimus de ore eius. 3 Et surgens omnis multitudo eorum duxerunt illum ad Pilatum. 2 Coeperunt autem illum accusare dicentes: Hunc invenimus 4subvertentem gentem nostram et oprohibentem tributa dare Caesari et dicentem °se Christum regem esse. 3 Pilatus autem interrogavit eum dicens: Tu es “rex Iudaeorum? At ille respondens ait: ?Tu dicis. 4 Ait autem Pilatus ad princines sacerdotum et turbas: @Nihil invenio causae in hoc homine. 5 At illi invalescebant dicentes: Com- movet populum docens per universam Iudaeam, fincipiens a Galilaea usque huc. §& Pilatus autem audiens Galilaeam interrogavit si homo galilaeus esset. 7 Et, ut cognovit quod de 9Herodis potestate esset, remisit eum ad Herodem, qui et ipse Ierosolymis erat illis diebus. 8 Herodes autem, viso Iesu, gavisus est valde; “erat enim cu- piens ex multo tempore videre eum, feo quod audierat multa de eo et Jjsperabat signum aliquod videre ab eo fieri. 9 intereorines autem eum multis sermonibus, at ipse nihil illi respondebat. 1° Stabant autem principes sacerdotum et scribae constanter accusantes eum. 11 [Sprevit.autem illum Herodes cum exercitu suo et illusit indutum veste alba et remisit ad Pilatum. 12 Et ™facti sunt amici Herodes et Pilatus in ipsa die; nam antea inimici erant ad invicem. ae — 1002 adducitur, Petri trinam negationem perfert (54-62), illuditur, ducitur ad Pilatum (63-23, 1) ab eoque innocens morti damnatur (2-25). Ad Cal- varium vadens mulieres consolatur (26-31), crucifixus carnificum et EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM 23, 13-53 13 Pilatus autem, convocatis principibus culcalnaad et “magi- stratibus et plebe, 14 dixit ad illos: Obtulistis mihi hunc hominem quasi “avertentem populum, et ecce ego coram vobis interrogans énullam causam invenio in homine isto ex his in quibus eum ac- cusatis. 15 Sed neque Herodes; nam °remisi vos ad illum, et ecce nihil dignum morte actum est ei. 16?Emendatum ergo illum @%dimit- tam. 17 Necesse autem habebat dimittere eis per diem festum unum. 18 Exclamavit autem simul universa turba dicens: ’Tolle hunc et dimitte nobis Barabbam, 19 qui erat propter seditionem quandam factam in civitate et *homicidium missus in carcerem. 29 Iterum au- tem Pilatus locutus est ad eos volens dimittere Iesum. 21 At illi succlamabant dicentes: Crucifige, crucifige eum. 22 Iile autem tertio dixit ad illos: ‘Quid enim mali fecit iste? ‘Nullam causam mortis invenio in eo, ?corripiam ergo illum et dimittam. 23 At illi insta- bant vocibus magnis postulantes ut crucifigeretur, et invalescebant voces eorum. 24 Ft Pilatus adiudicavit fieri petitionem eorum. 25 Di- misit autem illis eum, qui *propter homicidium et seditionem missus fuerat in carcerem, quem petebant; “Iesum vero tradidit voluntati eorum. 26 VEt, cum ducerent eum, apprehenderunt Simonem quendam cyrenensem venientem de villa et imposuerunt illi crucem portare post Iesum. 27 Sequebatur autem illum multa turba ectes f et mulierum, quae fplangebant et lamentabantur eum. 28 Conversus autem ad _ illas Tesus dixit: YFiliae Ierusalem, nolite flere super me, sed super vos ipsas flete et super filios vestros; 29 quoniam *ecce venient dies, in quibus dicent: 7Beatae steriles, et ventres qui non genuerunt, et ubera quae non lactaverunt. 39 Tunc incipient jaicere montibus: ’ Cadite super nos, et collibus: Operite nos’. %1Quia, “si in 4%viridi ligno haec faciunt, in arido quid fiet? 32 Ducebantur autem et alii duo nmequam cum eo, ut interfice- rentur. 33 Et @postquam venerunt in locum qui vocatur Calvariae, ibi crucifixerunt eum et /latrones, unum a dextris et alterum a sinistris. ye Iesus autem dicebat: 9Pater, dimitte illis; “non énim sciunt quid aciunt. tDividentes vero vestimenta eius miserunt sortes. 35 Et jJstabat populus spectans, et deridebant eum principes cum eis dicentes: 'Alios salvos fecit, se salvum faciat, “si hic est ™Chri- stus Dei °electus. 36Illudebant autem ei et milites accedentes et Pacetum offerentes ei 37 et dicentes: ™Si tu es ¢rex Iudaeorum, sal- vum te fac. 38Erat autem et superscriptio scripta super eum litteris graccis et latinis et hebraicis: HIC EST @REX IUDAEORUM. 9rUnus autem de his, qui pendebant, latronibus blasphemabat eum di- cens: Si tu es “Christus, *salvum fac temetipsum et nos. 49 Respon- dens autem alter increpabat eum dicens: Neque tu times Deum, quod in eadem damnatione es? 41 Et nos.quidem iuste, nam digna factis recipimus; “hic vero nihil mali gessit. 42 Et dicebat ad Iesum: Domine, “memento mei, “cum veneris in regnum tuum. 43 Et dixit illi Iesus: Amen, dico tibi, hodie mecum eris in “Paradiso. 44vErat autem fere hora sexta, et tenehrae factae sunt in uni- versam terram usque in horam nonam. 45 Et “obscuratus est sol, et *velum templi Scissum est medium. 6 Et clamans voce magna Iesus ait: Pater, ’2in manus tuas commendo spiritum meum’. Et haec dicens °exspiravit. 47 Videns autem centurio quod factum fuerat 4glorificavit Deum dicens: Vere hic homo iustus erat. 48 Et omnis turba eorum, qui simul aderant ad spectaculum istud et videbant quae fiebant, “percutientes pectora sua revertebantur. 49 fStabant autem omnes noti eius a longe et %mulieres, quae secutae eum erant a Galilaea, haec videntes. 50Et ecce vir nomine Ioseph, qui erat decurio, vir bonus et iustus 51 (hic non consenserat consilio et actibus eorum), ab Ari- mathaea civitate Iudaeae, “qui exspectabat et ipse regnum Dei. 52 Hic accessit ad Pilatum et petiit corpus Iesu; 53 et depositum MV. CP. 24, 20. ovr. If. pvr. 22. — cf. Ac §, 20. q Ac 3, 13. rjJo 19, 15. — cf. Ac 21, 36; 225322: SV. 255 2AC ay td. tcf. vr. 41; Jo 8, 46. “Jo 19, 16. — cf. Mt 17, 12. v Mt 27, 32. — cf. Jo 19, 17. * Be a Mt 11, 17. — cf. 7,28] "2. mss IO, 22: fe 2, Sit 2e5 7 etc; z cp. 19, 43. — V. Cp. 17, 22. 2I, By, rey 1 Cor 7, 26. 3 Os x0 T3 6, 16. — cf. 2, 19: hy 9, ccf. Pro ¥¥, 3i° ": Pt ye & d Ez 20, 47. 32-49] cf. Mt 27, 33- 56; Mr 15, 22-41; Jo 19, 17- 33] R. in fs.-7 dol. BM v ée Jo 19, 18. — cf. Mt 20, 21. 37] * Catech. R. ill 6, 25. [< Mt 5, 4 9, 33° ‘tt 20, 22. — V. Cc 3, 17. ee 21,729; Jo 19, 23- . 16, 143. Ps_at; 8: x8. icf. cp. 4, 23. mcf. CP. 4, 3, 9- eps 2498: 9, 20. — cf. x Rg 24, cp. 9, 35; Is 41, 1. — cf. x t-2,-4. pb cf. Ps 68, 22; Mt 27, 48. q vr. r cf. Nit 27, 44. scf. Mt 26, 5 in rg 4; Jo 10, 18. 5% ] Ev. oni Latr. (40- gorda) Antt. et RR. in Parasc. o 8, 46. — cf. Ac to, 38. irs * Catech. R. R. IV 11, 10. 4 2O5c2Sy ee i Catech. R. I 6, 6; “2 4% 12, 4; Ap 2, 7. — cf. Gn 2, y Am 8, 9. — cf. Jo ro, 14. z cf. Ecli Rif 30. a Ex 26, 31-33; 2 Par 3, 14. 49). 2. ‘ui 27, 45, 40. Ps 30, 6; Ac chee. — cf. r Pt '4,°2o. ccf. Jo ro, 18. py Mt 5, 16. YES .1ts ne; “Ps 37, ta; 87, 9. gvr. §5; Jo 19, 25. — V. cp. ae sm -56] = 27, 5 -61; Mr ts, 2-4 0 19, 38-42. jole. hit’, np oe”? Mr 15, 43. cp. 2, 25, 3 EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM 23, 54 — 24, 39 latronis miseretur, moriens vero centurionem et plures adstantes ad se trahit (32-49). Tandem e sepulcro resurgens (50-56) mulieribus (24, I-12), Emmaum peregrinantibus (13-32), Petro (33-35) et undecim apparet (36-43) écf. Is 53, 9. ich. Ch 29,30. 53] v. Mr 15, 46, — Ant. in s. ss. sind. D. N, i Mr 15, 42. mcp. 24, 1. — cf. Jo 19, 39. n Ex 20, 10; Dt 5, 14. 1-12] Mt 28, 1-8; Mr 16, 1-8; Jo 20, 53. acp. 23, 56. 5 Mt 27, 60. — cf. Jo 11, 38. ¢ Jo 20, 12; Ac 1, 10... — cf Is $4.33; 290-Y, #28;°'20; 4; *¥2; 6; 95-Ze FT, 8-12, d vr. 37. ecf. Ap 1, 18. fcp. 9, 22, 44; 13, 23; Mt 16. 21, 17, 21, 22. — Vv. Vr. 44. § Jo 2, 26° 32,36, A cf. Jo to, 18. tcp. 8, 3. jvr. 41; Mr 16, 14. — cf. Gn LJo 1% 40. (45, 26. -Mr 16, 12, 13. mcf. cp. 10, 1; Mt 18, 20. oO: oe OF. Pdede, e (15-17). J vr. 31. — cf. Jo 20, 14; 21, 4. 18-20] Ant. in fr. 5 p. D. 2 9. ov. Mr1, 24. [Psch. Pcp. 7, 163 13, 13. — v. Mt Cy ee oe q Ac 1,1; 2, 22. —cf. Ac 7, 22. r Ac 2, 23; 5, 30; 13, 27, 28; t Th 2,.x5. A Sep. 23, 13, 35; Ac 3, 13. cf. x Cor 2, 8. t cf cp, a, 68: 2,38: Mt 20, 285: 2° FE 2.128: ep Pad ely vvr. 12; Jo 20, 3-10. 25] v. ur. 15-17. x vr. 7, 44, 46; Cp. 9, 22; Heb 2, 10; 42..2; 3 FU, 32. v. Ac 3, 18; 17. 3. 26] * ie ag R. IV 16, 12. — a Gn. 3, 15; 12, 3; Nm 21,0: 24, 7: Dt 18,15. — cf. Jo I, 45; 5, 46, 27, 30) Antt. in fre. 2-5 p. D. 3 p. Psch. b2 7, 12-16; Is 7, 14; 9, 6; §2, 13-53, 12; 61; 1; ht 43,55 6; Dn 7, 13. 14; 9, 24-27; Mic's5;2; ‘Ze 63.1259; 95 22; 10; 13, 7; Mi 3, 1; 4, 2.°— cf. Ac 13, 27. ccf. Mr 6, 48. 20] V. in sb. in Albis et T. P. C26. 1s. ecp. 22, 19. bos vr. 16; 4 Rg 6, 17. cf. Ps 38, 4; Jr 20, 9. i vr.45. icf. Ac 1, 14. 11 Cor rs, 4, 5. 34| Cm. in fr. 2, et V. All. in fr. 4. Psch. — V. in T. P. 351 V. All. in D. 2° p. Psch. et Ms. v. de ss. Sacr. — Ant. in fr. 6 p. D. 3 p. Psch. MV. VY. 30. 31. nv. Ac 2, 42. 36-47) Ev. in fr. 3 p. Psch. (56, 36-39) Antt. in frp. Psch. [39). ox Cor 15, 5. p cf. Mt 14, 26. [et Clav. 38, 39] Ant. et R. in fs. ss. Lanc. involvit sindone et tposuit eum in monumento exciso, fin quo non- dum quisquam positus fuerat. 54 Et dies erat parasceves, et sabba- tum iilucescebat. 55 Subsecutae autem 9mulieres, quae cum eo ve- nerant de Galilaea, viderunt monumentum et quemadmodum positum erat corpus eius 56 et revertentes ™paraverunt aromata et unguenta, et sabbato quidem siluerunt “secundum mandatum. : Una autem sabbati valde diluculo venerunt ad monumentum portantes, “quae paraverant, aromata 2 et invenerunt lapidem revolutum a monumento. 3 Et ingressae non invenerunt corpus Do- mini Iesu. 4 Et factum est, dum mente consternatae essent de isto, ecce “duo viri steterunt secus illas in veste fulgenti. 5 Cum “time- rent autem et declinarent vultum in terram, dixerunt ad illas: Quid quaeritis “viventem cum mortuis? §&Non est hic, sed surrexit: re- cordamini /qualiter locutus est vobis, cum adhuc in Galilaea esset, 7dicens quia ’ oportet Filium hominis tradi in manus hominum pec- catorum et crucifigi et die tertia resurgere’. 8 Et 9recordatae sunt verborum eius. 9 Et “regressae a monumento nuntiaverunt haec omnia illis undecim et ceteris omnibus. 10 Erat autem "Maria Magdalene et ‘Ioanna et Maria Iacobi et ceterae, quae cum eis erant, quae dicebant ad apostolos haec. 11 Et visa sunt ante illos sicut deliramentum verba ista, et jnon crediderunt illis. 12 Petrus autem surgens cucurrit ad monumentum et procumbens vidit 4linteamina sola posita et abiit. secum mirans quod factum fuerat. 13 Et ecce “duo ex illis ibant ipsa die in castellum, quod erat in spatio stadiorum sexaginta ab Ierusalem, nomine Emmaus. 14 Et ipsi loquebantur ad invicem de his omnibus quae acciderant. 15 Et factum est, dum fabularentur et secum quaererent, et ipse Iesus appropinquans ibat cum illis: 16 ”oculi autem illorum tenebantur, ne eum agnoscerent. 17 Et ait ad illos: Qui sunt hi sermones, quos confertis ad invicem ambulantes, et estis tristes? 18 Et respondens unus, cui nomen Cleophas, dixit ei: Tu solus peregrinus es in Ie- rusalem et non cognovisti quae facta sunt in illa his diebus? 19 Qui- bus ille dixit: Quae? Et dixerunt: De °Iésu Nazareno, qui fuit vir Ppropheta, Ypotens in opere et’sermone coram Deo et omni populo? 20 et Tquomodo eum tradiderunt summi sacerdotes et *principes nostri in damnationem mortis et crucifixerunt eum? 21 Nos autem sperabamus, quia ipse esset ‘redempturus Israél; et nunc super haec omnia tertia dies est hodie quod haec facta sunt. 22 Sed et mulieres quaedam ex nostris terruerunt nos; “quae ante lucem fuerunt ad monumentum 2%et, “non invento corpore eius, venerunt dicentes 'se etiam visionem angelorum vidisse, qui dicunt eum vivere. 24 Et abierunt “quidam ex nostris ad monumentum et ita invenerunt sicut mulieres dixerunt, ipsum vero non invenerunt. 25 Et ipse dixit ad eos: O stulti et tardi corde ad credendum in omnibus quae locuti sunt prophetae! 26 Nonne haec “oportuit pati Christum et ita intrare in Ygloriam suam? 27 Et “incipiens a @Moyse et “omnibus prophetis interpretabatur illis in omnibus Scri- pturis, quae de ipso erant. 28 Et appropinquaverunt castello quo ibant, et ipse se °finxit longius ire, 29 et 4coégerunt illum dicentes: Mane nobiscum, quoniam advesperascit, et inclinata est i dies. Et intravit cum illis. 3®Et factum est, dum recumberet cum ‘is, faccepit panem et benedixit ac fregit et porrigebat illis. 31 Et 9aperti sunt oculi eorum, et cognoverunt eum; et ipse evanuit ex oculis eorum. 32 Et dixerunt ad invicem: Nonne “cor nostrum ardens erat in nobis dum loqueretur in via et ‘aperiret nobis Scripturas? 33 Et sur- gentes eadem hora regressi sunt in Ierusalem et invenerunt congre- gatos undecim et Jeos qui cum illis erant 34 dicentes ‘quod surrexit Dominus vere et apparuit Simoni. °%5 Et ipsi narrabant quae gesta erant in via, et ™quomodo cognoverunt eum in “fractione panis. 36 Dum autem haec loquuntur, 9°stetit Iesus in medio eorum et dicit eis: Pax vobis: ego sum, nolite timere. 37 Conturbati vero et conterriti ?existimabant se spiritum videre. 38 Et dixit eis: Quid turbati estis, et cogitationes ascendunt in corda vestra? 39 Videte — 1004 — atque, apostolis praedicandi munere collato, in caelum ascendit (44-53). -EVANGELIUM Prologus seu de Verbi Dei aeterna (1-5) et temporali generatione (6-18). SECUNDUM LUCAM 1 Divinitas D.ni N. sermonibus et miraculis vitae ipsius publicae demonstratur \1,19-12,50). 24, 40-53 manus meas et pedes, quia ego ipse sum; @palpate et videte quia 1 Jo 1, 1. — cf. Jo 20, 27; spiritus carnem et ossa non habet, sicut me videtis habere. 4° Et, ret. “Ge 16, Pare Gn see cum hoc dixisset, ostendit eis manus et. pedes. 41 Adhuc autem illis | ¢ Jo ar, i? 10; ¥ Psch. ‘non credentibus et mirantibus *prae gaudio, ‘dixit: Habetis hic aliquid quod manducetur? 42 At illi obtulerunt ei partem piscis assi et favum mellis. 43 Et, cum manducasset coram eis, sumens reliquias “dedit eis. 44 Et dixit ad eos: YHaec sunt verba quae locutus sum ad vos, cum adhuc essem _vobiscum, quoniam “necesse est impleri omnia quae scripta sunt in “lege Moysi et %prophetis et “psalmis de me. 45 Tunc “aperuit illis sensum, ut intelligerent Scripturas. 46 Et dixit eis: Quoniam sic scriptum est, et sic *oportebat Christum pati et resurgere a mortuis tertia die 47 et praedicari in nomine eius °pae- nitentiam et remissionem peccatorum “in omnes Gentes dincipientibus ab Ierosolyma. 48 “Vos autem testes estis horum. 49 Et ego mitto fpromissum Patris mei in vos; vos autem sedete in phat quoad- usque Yinduamini virtute “ex ‘alto. 50 ‘Eduxit autem eos foras in Bethaniam et elevatis manibus suis benedixit eis. 51 Et factum est, dum benediceret illis, /recessit ab eis et ferebatur in caelum. 52 Et ipsi ‘adorantes regressi sunt in Ierusalem ™cum gaudio magno, 53 et “erant semper in templo lau- dantes et benedicentes Deum. Amen. j Mr 16, 19; Ac x, 9, 10. #Ac 1, 12. — cf. Jb 11, 18. #2 Ac 2, 46; 3, 1 sriucs aint ae EMt 28, 9, 17. ’ > ’ bed 42,44] Antt, in fr. ; ‘a 5 Dp. D. u Ac 1, 4; 10, 41%. [22, 37. f, cp. 2-22; 68, 109, I; 117, 22-26. ig 43% tg Jb 33, 16; 4 16, 14; I Jo i 25; Py s a7 * Cateck. Ret 4, t= Alls in Diz pi) Psch. (a 26. — cf. vr. 44. mare 5, 31. — on ag £j “ citi xepore £32 n 12 21,°28; is 2, , 6; 3s 5 be M1 r; eye t 28, 19; e Ac 8, 32 etc 4 1” Catech. °R. “ir 33 2r; 77235; , i“ 26; 15, 26; Ac 1, 4. — Ac 2, 16, ‘b 333 Eph 1, a S 131, 9; Col ts 12. SANCTUM JESU CHRISTI EKVANGELIUM SECUNDUM IOANNEM N “principio erat “Verbum et Verbum erat apud Deum, et “Deus erat Verbum. 2 Hoc erat in prin- cipio apud Deum. 3 4Omnia, per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil, quod factum est; 4¢n ipso vita erat, et ‘vita erat lux hominum: Set Mux in tenebris lucet, et tenebrae eam non comprehenderunt. 6 Fuit homo /'missus ‘a Deo, cui mm = 3 19, 13. — cf. ie a rm — cf. Col 1, 17; cf. Rm 1-14] “iy in Nat. Dii i tad 2M. 1] * Catech, R. I 3, 8. — Ant. in Circom, Dii. dvr. 10; 1 Cor 8, 6. — cf. Ps , 6; [ur. 14 € cp. 5,26; 11, 25; 14,6; rJJo 5. fep. 8, 12;.9, 5; 12,46. [11, 20.. sey cp. 31, J9, 12, 35. 9mErat lux vera, quae illuminat omnem hominem venientem in 333 28. hunc mundum: 19 in "mundo erat, et mundus per ipsum factus est 07) Gro Bat wv in vg. et fs. et mundus eum non cognovit. 11 oln propria venit, et Psui eum @non icp. 3, 26; 5, 33; 10, 42. receperunt; 12 quotquot autem receperunt eum, rdedit eis potestatem | jAc 10, 4. filios Dei fieri, his *qui credunt in nomine eius, 13 ‘qui non ex san- ivr. 20. Moe cf. cp. 5, 354 guinibus “neque ex voluntate carnis neque ex voluntate viri, sed Yex og 4 we Ae bo a te 4 Jo 11} * Catech. R. I 4, 11 ocf. Mt 21, 38. pcp. sci. Le 17. 21. Sv. or. 2°. 30. 27[ Ant. ol ir. 3 2. D. 2 Adv. — t (Js i5, 6, = ad 7s 24 (?)). nu Mt 2, 6, fa 29] * Conc. Trid. s. V can.. 3. —TIn ord. Als. 29-34] Ev. in oct. Epiph. ([ctc, 29, 30] R. et Ant, iv Circ. D™ v vr.-36, Ex r2, 3; Is is3; 7: Jr II, 19; ¢ 8,32; 1 t, 3,39. —cf. Gn aM 8; Ap. 5, 6, 9, 12. 2:3 JO°3, 35. —'cf. Heb IO, 4, II. yci. cp. 3, 16, 17; 4, 42; X23, 7;_1 JO 2, 2; 4, 14. ox Se OF Ee Te aMt 3; 16. — cf. Le. 18, 21. bcf. Is 11, 2; Ac 10, 38. Ov. .6) te 3. 2. ati; Cp... 33.75. 33) «Catch R.1.9).2; 20,33; Pf Fig pore, 23s éMt.3, 11; Act, §; Tr. 16. 35-51) Ev. in vg. s. Andr. Ap. JQ. 3,. 25; 4. it. e's cp. 18, 4, 7; 20, 15. [14. vr..49; CP. 3, 2, 26: 6. 25; Mt 23. 7; 27, 25, 49: Mr 9, ade 20, 21t 44455 bie cp. Mr 10, 51. 40-42] Ch; Mt Ps “ieee Mr 1, 16, 20; 2-11. 49-42] Cm. et nt. in fs. s. An- $-CP! 4, 25. [draeac Ap. jPs 2, 2; Dn g, a5 lef. Mr. 10;,1233: Le. 22,.:62: m cf. cp. 21, 15-17; Mt 16, 17. 42] * Conc. "Vat. s. IV cp. I. n Mt 16, 18; Mr 3, 16. o 1 Cor 2%, 12% 3; 328:Gal 2}:9, pef. vr. 28. [14. qMt 8, 22; Mr 2, 14. rcp. 12, 2%. SiCDz 235 ia. tLe 24, 27. — cf. cp. 5, 46. Ev. _ Ms. vot. Ws Ang. wo 6, 6 6; 24, 25. * % 25; 10, cf. Mt 2, 2. es 5 ep y ; Mt 3, 16; Ac % ete et *vidimus gloriam eius, gloriam quasi unigeniti a Patre, plenum Agratiae et veritatis. 15iJoannes testimonium perhibet de ipso et selainaill dicens: Hic erat quem dixi: ‘Qui post me venturus est ante me factus est, quia prior me erat. 16 Et de 2plenitudine eius nos omnes accepimus et gratiam pro gratia. 17 Quia “lex per Moysen data est, %gratia et bveritas per Iesum Christum facta est. 189Deum nemo vidit unquam: unigenitus Filius, qui est in sinu Patris, “ipse enarravit. 19Et hoc est testimonium Ioannis, quando miserunt Iudaei ab Ierosolymis sacerdotes et levitas ad eum, ut interrogarent eum: quis es? 20Et jconfessus est et non negavit et confessus est: ia non sum ego /Christus. 21 Et interrogaverunt eum: Quid ergo? ” Elias es tu? Et dixit: "Non sum. °Propheta es tu? Et respondit: Non. 22 Dixerunt ergo ei: Quis es? ut responsum demus his qui miserunt nos; quid dicis de teipso ? 23 Ait: ’PEgo vox clamantis in deserto: Dirigite viam Domini’, sicut dixit Isaias propheta. 24 Et qui missi fuerant erant ex pharisaeis. 25 Et interrogaverunt eum et dixerunt ei: @Quid ergo baptizas, si tu non es Christus — Elias neque propheta? 26rRespondit eis Ioannes dicens: Ego baptize in aqua; Smedius autem vestrum stetit, quem vos nescitis: ipse est, “qui post me venturus est, qui ante me factus est, om ego non sum dignus ut solvam eius corrigiam calceamenti. 28 Haec in ‘Bethania facta sunt trans Iordanem, “ubi erat Ioannes baptizans. 29 Altera die vidit Ioannes Iesum venientem ad se et ait: Ecce vagnus Dei, ecce qui “tollit peccatum Ymundi. 30 Hic est de quo dixi: “Post me venit vir, qui ante me factus est, quia prior me erat. 31 Et ego nesciebam eum; sed, ut manifestetur in Israél, *propterea veni ego in aqua baptizans. 32 Et testimonium perhibuit Ioannes di- cens: Quia %vidi Spiritum descendentem quasi columbam de caelo et Smansit super eum. 33 Et ego nesciebam eum; sed °qui misit me baptizare 4in aqua, ille mihi dixit: Super quem videris Spiritum de- scendentem et manentem super eum, hic est qui baptizat “in Spiritu sancto. 34Et ego vidi et testimonium perhibui, quia hic est Filius Dei. 35Altera die iterum stabat Ioannes et ex /discipulis eius duo. 36Et re- spiciens Iesum ambulantem dicit: Ecce Yagnus Dei. 37Et audierunt eum duo discipuli loquentem et secuti sunt Iesum. 38Conversus autem Tesus et videns eos sequentes se dicit eis: 9Quid quaeritis? Qui dixerunt ei: ‘Rabbi (quod dicitur interpretatum magister),ubi habitas? 39Dicit eis: Venite et videte. Venerunt et viderunt ubi maneret, et apud eum manserunt die illo; hora autem erat quasi decima. 40 Erat autem An- dreas frater Simonis Petri unus ex duobus, qui audierant a loanne et secuti fuerant eum. 4! Invenit hic primum fratrem suum Simonem et dicit ei: Invenimus *Messiam (quod est interpretatum fchristus). 42Et adduxit eum ad Iesum. 'Intuitus autem eum Iesus dixit: Tu es Si- mon filius “Iona : tu ™vocaberis °Cephas (quod interpretatur "Petrus). 43 In crastinum voluit exire in Galilaeam et invenit Philippum Et dicit ei Iesus: YSequere me. 44 Erat autem *Philippus a = saida civitate Andreae et Petri. 45 Invenit Philippus *Nathanaél et dicit ei: Quem ‘scripsit Moyses in lege, et prophetae invenimus Jesum “filium Ioseph a YNazareth. 46 Et dixit ei Nathanaél: 7A Na- zareth potest aliquid boni esse? Dicit ei Philippus: Veni et vide. 47 Vidit Iesus Nathanaél venientem ad se et dicit de eo: Ecce vere YIsraélita, “in quo dolus non est. 48 Dicit ei Nathanaél: “Unde me nosti? Respondit Iesus et dixit ei: Priusquam te Philippus vocaret, cum esses sub ficu, vidi te. 49% Respondit ei Nathanaél et ait: hRabbi, tu es Filius Dei, tu es rex Israél. 5 Respondit Tesus et dixit ei: Quia dixi tibi: Vidi te sub ficu, credis: maius his videbis. 51 Et dicit ei: Amen, amen, dico vobis, videbitis 4caelum apertum et an- gelos Dei ascendentes et. descendentes supra Filium hominis. ucp. 6, 42. — v. Le 3, 2: vv. Mt 2, ylie Ai Se: y Rm ao ee ibs 5r, PA. Sph 3, 13. es Ap 14, 5 Baer ag td 27; 20, 31. — V. 83 16, 16. ccp. 12, 13; Mt 27, 42. — 10, 11 etc. oa . Gn 28, 12. — 1006 — Patris purificat, Iudaeis de potestate qua id fecerit postulantibus suam resurrectionem praedicit (13-25) atque Nicodemo spiritualem renascen- tiam, et suam divinitatem explanat necessitatemque fidei in se incul- EVANGELIUM SECUNDUM IOANNEM 2, Ii-_— 3, 16 Et @die tertia nuptiae factae sunt in °Cana Galilaeae, et erat mater Iesu ibi. 2Vocatus est autem et Iesus et ‘discipuli eius ad nuptias, 3 et, deticiente vino, dicit mater Iesu ad eum: Vinum non habent. 4 Et dicit ei Iesus: 4Quid mihi et tibi est, “mulier ? /nondum venit hora mea. 5 Dicit mater eius ministris: Quodcumque dixerit vobis, facite. 6Erant autem ibi lapideae hydriae sex, positae secundum Ypurificationem Iu- daeorum, capientes singulae “metretas binas vel ternas. 7Dicit eis Iesus: Implete hydrias aqua. Et impleverunt eas usque ad summum. 8Et dicit eis Iesus: Haurite nunc et ferte architriclino. Et tulerunt. 9 Ut autem gustavit architriclinus ‘aquam vinum factam, et non sciebat unde esset, ministri autem sciebant qui hauserant aquam, vocat sponsum architri- clinus 1° et dicit ei: Omnis homo primum bonum vinum ponit et, cum inebriati fuerint, tunc id quod deterius est; tu autem servasti bonum vinum usque adhuc. ; 11 Hoc fecit initium signcrum Iesus in Cana Galilaeae et /mani- festavit gloriam suam, et crediderunt in eum ‘discipuli eius. 12 Post hoc descendit *Capharnaum ipse et ‘mater eius et ™fratres eius et Cdiscipuli eius, et ibi manserunt non multis diebus. 13 Et ™prope erat Pascha Iudaeorum, et °ascendit Iesus Ierosoly- mam 1et invenit in templo vendentes boves et oves et columbas et nummularios sedentes. 15 Et, cum fecisset quasi flagellum de funiculis, omnes eiecit de templo, oves quoque et boves, et nummu- lariorum effudit aes et mensas subvertit. 16 Et his qui columbas vendebant dixit: Auferte ista hinc et nolite facere domum ?Patris mei domum negotiationis. 17 Recordati sunt vero discipuli eius quia scriptum est: ’%Zelus domus tuae comedit me’. 18 Responderunt ergo Iudaei et dixerunt ei: “Quod signum ostendis nobis ‘quia haec facis? 19 Respondit Iesus et dixit eis: ‘Solvite templum hoc, et “in tribus diebus Yexcitabo illud. 29 Dixerunt ergo Iudaei: Quadraginta et sex annis aedificatum est templum hoc, et tu in tribus diebus excita- bis illud? 21 Tle autem dicebat de *templo corporis sui. 22Cum ergo resurrexisset a mortuis, Yrecordati sunt *discipuli eius quia hoc di- cebat, et crediderunt *Scripturae et sermoni quem dixit Iesus. 23 Cum autem esset Ierosolymis in Pascha in die festo, multi cre- diderunt in nomine eius videntes signa eius quae faciebat. 24 Ipse autem Iesus “non credebat semetipsum eis, eo quod ipse %nosset omnes, 25 et quia opus ei non erat ut quis testimonium perhiberet de homine; ipse enim %sciebat quid esset in homine. 3 Erat autem homo ex pharisaeis “Nicodemus nomine °princeps Iu- daeorum. 2 Hic venit ad Iesum nocte et dixit ei: Rabbi, 4scimus quia a Deo venisti magister; nemo enim potest haec signa facere quae tu facis, nisi fuerit Deus cum eo. 3 Respondit Iesus et dixit ei: Amen, amen, dico tibi, nisi quis frenatus fuerit denuo, non potest 9videre re- gnum Dei. 4 Dicit ad eum Nicodemus: Quomodo potest homo nasci, cum sit senex? nunquid potest in ventrem matris suae iterato introire et renasci. 5 Respondit Iesus: Amen, amen, dico tibi, nisi quis /renatus fuerit “ex aqua et Spiritu sancto, inon votest introire in regnum Dei. 6 jQuod netum est ex carne caro est, et quod natum est ex Spiritu ‘spi- ritus est. ?7™Non mireris quia dixi tibi: Oportet vos fnasci denuo. $ Spiritus °ubi vult spirat, et vocem eius audis, sed nescis unde veniat aut quo vadat; sic est omnis qui natus est ex Spiritu. 9Respondit Nico- demus et dixit ei: ?Quomodo possunt haec fieri? 1 Respondit Iesus et dixit ei: Tu es magister in Israél et haec ignoras? 11Amen, amen, dico tibi quia quod scimus loquimur et quod vidimus testamur; et ‘testi- monium nostrum non accivitis. 12 sSi terrena dixi vobis, et non credi- tis, quomodo, si dixero vobis caelestia, credetis? 13 Et ‘nemo ascendit in caelum, nisi, “qui descendit de caelo, Filius hominis, “qui est in caelo. 14 Et, *sicut Moyses exaltavit serpentem in deserto, ita Yexal- tari oportet Filium hominis, 15 ut omnis qui credit in ipsum @non pereat, sed habeat vitam aeternam. 16 5Sic enim Deus dilexit “mun- dum, 4ut Filium suum unigenitum daret, ut omnis *qui credit in aeNm 62159: Sap. 17, $-7: Weps 85:28; 223 — cf. cp. 17, 3. — V. cp. 6, 40. ra ns) 0") 30. 2. Tt 4.° 0. 10, 32, 34. — cf. Mt 16, 21. acp. 10, 28. 14, 15,17) R. in fs. CV. CP: 1, 20. d Rm 8, 32. iy ¥i, 25,26: 7 JO 5} 14543220. $. TU 16-21] Ev. in fr. 2 p. Pnt. (1 @écl cp. 3; 29,° 85; 43. bep. 4, 46; 21, 2. [3, A 9). 1-11] Ev. in D. 2 dp. Epiph. (- 2] * cf. Catech. R. I] 8, 1. CCP. I, 40-49. dcf. 2 Rg 16, 10; Mt 12, 48. £ cD. 3, 25. — cf. cf. Mt 15, 2. 2 Par 4,5. < 7-11] Cm. in D. 2 p. Epiph. icp. 4, 46. PEDS 155 THs. 27,240, kMt 4, 13. l vE5-2. mcp. 7, 3, 5, 10. — v. Mt 12, n tp. II, §5.—v.cp. 6,4. [46. 13-25] Ev. in {r 2. D. 4 Qdg. C46; £0, 27); ovr. 23; Dt 16, 1-6; Le 2, 41. 14-17] cf. Mt_21, 12, 13; Mr II, 15-17; 4 19, 45, 46. pcp. 14, 2; Lc 2, 49. a Ps 68, 10. — cf. Mn BeI-3 rcp. 4,48; 6, 30. — cf. Ex 4, tcf. Mt 26, 61; 27, 40; Ac 6, 19] * Catech. R.1 6,8. [14. ucf. Mt 16, 21. wep. 10, 18. xcfi. cp. 1; 14; 1 Cor 6, 19; yv. cp. 14, 26. [Col 2, 9. zZcp. 12; 16; Le 24, 8 acp. 20, 9: Ps 45, 10, If. bcp. 11, 45. ‘ G:C!, iCD.250, 15, sLe 22, 67. — cf. Mt 13, 13. t Pro 30, 4. — cf. cp. 6, 63; Ac 2, 34; Eph 4, 9. 13-18] Ev. in fs. ss. Rdmpt. BNE 22 5CDi 6;2 385-42, GF 1 Cor 15, 47. — cf. Rm 10, 6. v. cf. cp: 17, 34. 14-16] * Conc. Valent. (an. 852) can. 4.— *Catech. R.IV 9, 10. C. 5’ Rm 5, 8, 9; Eph Ae 2, ——Wr007. —— EVANGELIUM SECUNDUM IOANNEM 3, r7—4, 21 cat (3, 1-21). Plenam autem fidem, quam in ludaea non invenit (22-36), a Samaritanis obtinet, nam audita muliere quacum sese omniscien- tem revelans locutus erat (4, 1-26), turmatim ad lesum veniunt eamque =o 1 éecp. 5, 26, 38; 6, 29; 58; 7 29; 8, 42; 10, 36; 31; I2, 49; 17, 3; 20, 8, 3; I JO 4, 9, 10, 14. fep. 5, 455 8, 155 Be A265 cf. cp. 5, 22; 8, -L g Lc 19, 10. h'cf. io ‘Ee 43. ens ra 9, 39. [9, 10. ick 8, 12, 46. — cf. cp. I, 5, ee 30, 10; Jr 5, 31. 7 a: {Eph.s, 22. ep Jb 24 c TEs a Me 3364 E23 o Eph §, tI, 13. bi Jor, 6. — cf. Ps 138, 23, q cp. 2, 13; 5, 1; & 1. [24. rvr. 26. — cf. c a sGn 14, 18; 33, 18° (2: t Mt 4, 12; 11, 2; 14, 3. — cf, cp. 5, 35. “CD. I, 35. — Vv. Mt 9, 14. vcp. 2, 6. xcp. 1, 7; 5, 33; 10, 42. y Cp, 12, 19. cp. 15, 5, 6. ZI Cor ‘4, 7; Heb 5, 4. — cf. acp. 6, 66. — cf. Jc 1, 17. BD cps 2782203 ACE3 58 53 1, 6; Mr 1, 2 .—M13,1 d cf. Mt 25, ’ i £0,).7: 2d, oMektae Chi 5: [2, 9. t iM Re in D. 4 Adv. al 3, 11. — cf. 2 Rg . 8, 23. — ar Eph 0 4, 5. {r, 311 v. cp. I, 29, 30. m cf cp. ¢ 27: 2 Cor 1,22 ay %, 13; 3; Ap 7,.3-8 nRm 3 1 Jo 5, 10 Sa} ech, Catech, | oe Aer a OV. VY. 17. by Eo 4, Li; 16. qv. Cp. 5, 2 rcp. Fy ga Mt 28, 18. scp. oP AL 40, 47; Mr 16, 16, I t vr. 18. Li c a ie 53: 15 uvr. 3.— cf. Le 3 7; Ep a“ 6; Col 3, 6. act; cp. $i 22,26; 6cf, 1 Cor 1, 17. CV si pera: ving dcf. Le 13 5-45) Ev. in Ps ré b. D. 3 Qdg. evrec22s. GR'33,: 29548542; Js’ 24, 32. (24; 21, 28 fep. 19, 28. — cf. Mt 4, 2; 8, gcf. cp ge 48; I ee Sy 10; v. h cf. “ty z 9; Heb 6, 4. icp. 7 38; Jc 2, 13; 17, 13. Gn 26, is - “ad us Ez 47, 1 etc.; Zc 14, 8 Cm. ub s. vr. 5. I cf. 3 6, 35, 52, 5393 15137 mcf. Is 49, 10; Ap. 7, 16. pes * 7, 37-39. cp. 6, 34. pep. 16, 8, oh 2 Cor 14, 24, 25. 7 6, 14; 9, i: OE cf. Le 7, 6, 39. — Vv t 22; Dz: stn E2 $6,173: 33,28, 203:.Dt It, 29: S75 \ 03," TSi Js 8, 33. tcf. Jd 9, 7. uv. Dt 12, 5; Ps 121, 1-9. I7, 22. +4 ph 2 2, ‘tr: v cf. cp. MI 1, 11; 2 eum “non pereat, sed habeat vitam aeternam. 17Non enim enazat Deus Fiium suum in “mundum ut iudicet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum. 18 9Qui credit in eum non iudicatur, qui autem non credit ‘iam iudicatus est, quia non credit in nomine- unigeniti Filii Dei. 19 Hoc est autem judicium, jquia lux venit in mundum, et ‘dilexerunt homines magis tenebras quam lucem; “erant enim eorum mala opera. 20”Omnis enim qui male agit, odit lucem et non venit ad lucem °ut non arguantur opera eius. 21 Qui autem facit veritatem Yvenit ad lucem, ut manifestentur opera eius, quia in Deo sunt facta. 22 Post haec @venit Iesus et discipuli eius in terram Iudaeam et illic demorabatur cum eis et *baptizabat. 23 Erat autem et Ioannes baptizans in Aennon iuxta ‘Salim, quia aquae multae erant ullic; et veniebant et baptizabantur. 24 Nondum enim ‘missus fuerat Ioan- nes in carcerem. 25 Facta est autem quaestio ex “discipulis Ioannis cum Iudaeis de Vpurificatione. 26 Et venerunt ad Ioannem et dixerunt ei: Rabbi, qui erat tecum trans Iordanem, cui tu “testimonium perhibuisti, ecce "hic baptizat, et Yomnes veniunt ad eum. 27 Respondit Toannes et dixit: *Non potest homo accipere quidquam, %nisi fuerit ei datum de caelo. 28Ipsi vos mihi testimonium perhibetis, quod dixerim: ’Non sum ego Christus, sed quia missus sum ante illum. 29 4Qui habet sponsam sponsus est; “amicus autem sponsi, qui stat et audit eum, /gaudio gaudet propter vocem sponsi. Hoc ergo gaudium meum impletum est. 39 9I]lum oportet crescere, me autem minui. desursum venit super omnes est. ‘Qui est de terra de terra est et éde terra loquitur. “Qui de caelo venit super omnes est. 32 Et Jquod vidit et audivit hoc testatur, et ‘testimonium eius nemo accipit. 3 accepit eius testimonium ™signavit "quia Deus verax est. 34°Quem enim misit Deus verba Dei loquitur: non enim ?ad mensuram dat Deus spiritum. 35 rPater diligit Filium et *omnia dedit in manu eius. 3€ Qui credit in Filium habet vitam aeternam, ‘qui autem incredulus est Filio non “videbit vitam, sed ira Dei manet super eum. 4 Ut ergo cognovit Iesus, quia audierunt pharisaei quod Iesus plu- res “discipulos facit et baptizat quam Ioannes (2 9quanquam Ie- sus non baptizaret, sed ,discipul eius), 3reliquit Iudaeam et abiit ‘iterum in Galilaeam. 4 @portebat autem eum transire per Sama- riam. 5 Venit ergo in civitatem Samariae, quae dicitur Sichar, iuxta praedium @quod dedit Iacob Ioseph filio suo. 6 Erat autem ibi fons Iacob: Iesus ergo /fatigatus ex itinere sedebat sic supra fontem. Hora erat quasi sexta. 7 Venit mulier de Samaria haurire aquam. Dicit ei Iesus: /Da mihi bibere. 8 Discipuli enim eius abierant in civitatem, ut cibos emerent. 9% Dicit ergo ei mulier illa samaritana: Quomodo tu, Iudaeus cum sis, bibere a me_poscis, quae sum mu- ler samaritana? Non enim 9coutuntur Iudaei Samaritanis. 10 Respon- dit Iesus et dixit ei: Si scires "donum Dei et quis est qui dicit tibi: Da mihi bibere, tu forsitan_petisses ab eo, et dedisset tibi ‘aquam vivam. 11 Dicit ei mulier: Domine, neque in quo haurias habes, et puteus altus est; unde ergo habes aquam vivam? 12 jNunquid tu maior es patre nostro Iacob, “qui dedit nobis puteum, et ipse ex eo bibit et filii eius et pecora eius? 13 Respondit Iesus et dixit ei: Omnis qui bibit ex aqua hac sitiet iterum, Iqui autem. biberit ex aqua, quam ego dabo ei, Mnon sitiet in aeternum ; 14sed aqua, quam ego dabo ei, fiet “in eo fons aquae salientis in vitam aeter- nam. 15 Dicit ad eum mulier: Domine, °da mihi hanc aquam, ut non sitiam, neque veniam huc haurire. 16 Dicit ei Iesus: Vade, Pvoca virum tuum et veni huc. 17 Respondit mulier et dixit: Non habeo virum. Dicit ei Iesus: Bene dixisti quia non habeo virum; 18 quinque enim viros habuisti, et nunc, quem habes, non est tuus vir: hoc vere dixisti. 19 Dicit ei mulier: Domine, ¢video quia "pro- pheta es tu. 208Patres nostri ‘in monte hoc adoraverunt, et vos di- citis quia “Ierosolymis est Ylocus ubi adorare oportet. 21 Dicit ei Iesus: “Mulier, crede mihi quia Yvenit hora, quando *neque in monte 11, 48. # Cp. 2, 4, ycp. 5, 25, 28; 16, 2, 25, 32. — cf. Le m 2, 8. —_—e eee 36698 .—— Salvatorem mundi salutant (27-42). Pariter in eum credunt Galilaei qui cum eo lerusalem ascenderant (43-45) et regulus, cui filius sani- tati restitutus est (46-54). At, crescente in turbis fide, praesertim post boc neque in Ierosolymis adorabitis Patrem. 22 %Vos adoratis quod nescitis, nos adoramus quod scimus, quia bsalus Cex Iudaeis est. 23 Sed Yvenit hora et nunc est, quando veri adoratores adorabunt Pa- trem “in spiritu et “veritate. Nam et Pater tales quaerit, qui adorent eum. 24/Spiritus est Deus, et eos, qui adorant eum, in spiritu et veri- tate oportet adorare. 25 Dicit ei mulier: Scio quia 9Messias venit, qui dicitur Christus ; hcum ergo venerit, ille nobis adnuntiabit omnia. 26 Dicit ei Iesus: ‘Ego sum, qui loquor tecum., 27Et continuo /venerunt discipuli eius et mirabantur quia cum muliere Joquebatur j nemo tamen dixit: Quid quaeris aut quid lo- queris cum ea? 28 Reliquit ergo hydriam suam mulier et abiit in civitatem et dicit illis hominibus: 29 Venite et videte hominem, qui ‘dixit mihi omnia quaecumque feci: ”nunquid ipse est Christus? 30 Exierunt ergo de civitate et veniebant ad eum. 31 Interea rogabant eum discipuli dicentes: ™Rabbi, manduca. 32 Tile autem dicit eis: Ego cibum habeo manducare, quem vos ne- scitis. 33 Dicebant ergo discipuli ad invicem: °Nunquid aliquis attu- lit ei manducare? 34 Dicit eis lesus: “Meus cibus est ut faciam voiun- tatem eius qui misit me, Yut perficiam opus eius. 35 Nonne vos di- citis, quod adhuc quattuor menses sunt, et messis venit? Ecce, "dico vobis, levate oculos vestros et videte regiones, quia albae sunt iam ad messem. 36 Et qui metit mercedem accipit et congregat fructum in vitam aeternam, ut et Squi seminat ‘simul gaudeat et “qui metit. 37In hoc enim est verbum verum: quia alius est qui seminat, et valius est qui metit. 38 Ego misi vos “metere, quod vos non labo- rastis; alii laboraverunt, et “vos in labores eorum introistis. 39 2Ex civitate autem illa multi crediderunt in eum Samaritano- rum, @propter verbum mulieris testimonium perhibentis: °Quia dixit mihi omnia quaecumque feci. 49 Cum venissent ergo ad illum, Sa- maritani rogaverunt eum ut ibi maneret. Et mansit ibi duos dies. 41 Et multo plures crediderunt in eum propter sermonem eius. 42 Et -mulieri dicebant: Quia iam non propter tuam loquelam credimus; ipsi enim audivimus et scimus quia hic est vere eSalvator dmundi. 43 Post “duos autem dies exiit inde et fabiit in Galilaeam. 44 Ipse enim Iesus testimonium perhibuit, quia %propheta in sua patria ho- norem non habet. 45 Cum ergo venisset in Galilaeam, exceperunt eum Galilaei, cum homnia vidissent quae fecerat Ierosolymis in die festo; et ipsi enim venerant ad diem festum. 46 Venit ergo iterum in *Cana Galilaeae, jubi fecit aquam vinum. Et erat quidam ‘regulus, cuius filius infirmabatur Capharnaum. 47 Hic cum audisset quia Iesus “adveniret a Iudaea in Gaiilaeam, abiit ad eum et rogabat eum ut descenderet et sanaret filium eius, “incipie- bat enim mori. 48 Dixit ergo Iesus ad eum: 9Nisi signa et. prodigia videritis, non creditis. 49 Dicit ad eum regulus: Domine, descende Ppriusquam moriatur filius meus. 5 Dicit ei Iesus: Vade, filius tuus vivit. Credidit homo sermoni, quem dixit ei Iesus, et ibat. 5! Iam autem eo descendente, servi occurrerunt ei et nuntiaverunt dicentes Gquia filius eius viveret. 52 Interrogabat ergo horam ab eis, in qua melius habuerit. Et dixerunt ei: Quia heri hora septima reliquit eum febris. 53 Cognovit ergo pater, quia illa hora erat, in qua dixit ei Tesus: Filius tuus vivit; et credidit ipse et "domus eius tota.. 54 *Hoc abo secundum signum fecit Iesus, ‘cum venisset a Iudaea in Ga- ilaeam. dete haec erat “dies festus Iudaeorum, et ascendit Iesus Ieroso- ymam. 2Est autem Ierosolymis “probatica piscina, quae cognominatur bebraice Bethsaida, quinque porticus habens. 3In his iacebat multi- tudo magna aanguentiiyn, caecorum, claudorum, “aridorum exspe- ctantium aquae motum. 4 Angelus autem Domini descendebat secun- dum tempus in piscinam, et 4movebatur aqua. Et qui prior descen- disset in piscinam post motionem aquae, sanus fiebat a quacumque detinebatur infirmitate. 5 Erat autem quidam homo ibi triginta et octo annos habens in infirmitate sua. 6 Hunc cum vidisset Iesus ia- centem et cognovisset quia iam multum tempus haberet, dicit ei: Vis EVANGELIUM SECUNDUM IOANNEM 4, 22-—5,6 acf. 4 Rg 17, 28-34; Ac 17, 23. 5 Ps 147, 19, 20; Rm 3, 1, 2; 9, 4, 5. cMt Py 4, 5; Ac 13, 23; Rm at *" cf, Catech. R. IV 8, r. dcf. Rm 8, 15; Eph 2, 18; 6, 18; Pr. 3.: 32 ePs 144, 18. — cf. fe. 1, 37. 24] * Catech. R. I 2, 6. f 2 Cor 3, 7 — cf. cp. 3, 6. £5 Ch: ¥, Dt 18, is” ie at vr. 29. icp. 9, 33°37- jcf. vr. 8. lvr. 17, 18, 39. — cf. vr. 25. MCPD. 7; 26; Mt 12, 23. mv. Cp. I, 38. O Chcvr.- 81. pcp. 5, 30; 6, 38; 14, 31. qep. 5, 36; 38 Ag = Ch ep. , 4; Le. 4; ref. Mt 9, thy tee 2, 49; 10, 2. — cf. vr. 25, 30. oy Mt 13, 3 373 | Mt 4, 14. tIs 9, 3. — cf. Am 9, 13. uvr. 38. vcf. Jb 31, 8; Mic 6, 15. x Js 24, 13. y cf. Ac 8, 15. zvyr. 5, 8. a cf. ep. 7, 20. 6 cf, x Jo's, 20. cep. 3, 17; 12, 47: 1 Tm 4, 10; 1 Jo 4. 14. — cf. Gn 41, 45. dcp. 1, 29; 3, 16. evr. 40. f Mt 4, 12. g Mt 13, 57; Mr 6, 4; Le 4, 24. Acp. 2, 23; 3, 2. icp. 2, I. hee 2, As 46- 3 Say. in D. 20 p. Pnt. (a3 47, 53) et in fs. s. Nerei, h., Dom. et Pancratii. mv 3, Sas 7, 2 em 6, 30. — cf. cp. 20. 29. —v. Mt 12, 38. pcf. cp. 11, 21, 32; Mr 5, 35. qcef. Mt 8, 13. 53) ut $s. vr. 46. 47. rAc 16, 34; 18, 8. S1,*14. § ef. eps2 522,23: tcf. vr. 3, 45, 47. 1-4] Ev. in fs. s. Raph. a 1-15) Ev. y: Ht 6 OT. Ode. Fy av. cp. 6, 6 cf. 2 Es Pig "t, 31; c Mt 12, 10. 4] * Catech. R. Il 2, 3 avr. 7. — v. Ac 12, 38. (64) — 1009 — EVANGELIUM SECUNDUM IOANNEM 5, 7-46 paralyticum ad Probaticam sanatum (5, 1-10), crescit quoque phari- saeorum ira in lesum qui se aequalem facit Deo (11-30) et testa- tur de se locutos esse non modo loannem et Moysem sed ipsum Pa- 8 sqq.] * cf. at a R. Ill 4,23. e Mt 9, 6, 7; Mr eee Il, Py fcp. 9, 14. 2 A a 20, 10; 2 Es 13,19; = 16: 21, 22. — cf. cp. 7, 23; 9,1 Mt 12,23: Mr. 25.245) 343-1. k cf. cp . 6, 15 2: 13, “vil ia. Ciaticke R a ELE 31, icp. 8, 11. —cf. "Mt 9, 2 2. ef, 48. [2 Pra, 12, 45; j Ecli $4534, te Mt 12. 45; LOD. '9, 235 94-2 mMV..CPp..7, 1, 30 nV. CP. 10, 33 [Rm 8, 32 ocp. 8, 26. — cf. Mt 14, 33; p Ph 2, 6 (cf. cp. 16, 13. @ Vr. 30% cp. 8, 28; + ae — CP. 3, 35; 10, 17; I7, 23, 26. — cf. Mt a as Sct. cp. 84,12. CCD .-9; 21. a Dt 22,.30) Rm 4,475, 13° v Rmg, 18. [2 Cor 1, 9. x.Dn-7, 13, sae — cf..Ac 17 Qt. ycp. 9, 39; ek 42; 2 im a NS ae WF zcp. 8, 49. pa 1 Jo 2, >, a Lc 10,16. — cf. cp. 15, 23; 1 b cf.cp. 8, 513 II,25. [Jo2, 26. d cf. ep. ota) sad Catech. Rit 72, ev. ne & 21,25; 25-29 v. in COMM. omn. fid. 7 ¥; Spla, £38. -gct.cp.tt, 26] * Catech. 73, ee h cf. cp. 6, 58. # cp. : Prgtees ® cp. II, 25. jvr. 22. lv. Dn 7, 13. ™ CP. 3, 7. x &P. II, 43, 44. mcp. II, as; Cor 15, 52. — 29) * Catec lta; 6, fa. oDn 12, 2; x 24, 15. — V. Mt 25, 4 pvr.19. mae cp. 6, 38; 10, 18. qcp. 8, 1 ee 4 34; 6, 38. — cf. cp. 7, Rm si Na Phe 8. 49. Sint a6 t cf. cp. ~ A. 14,18, 54; 18, uvr. 36, 37; 1Jo5,9. [21 v cp. een 20%. 2. Cpt, 19-34. dV. A i Z Jos, 9 5,9 35] R ‘in "nativ. s. Jo. a cf. Ball 48, i. — Vv. Mt II, 93 » 70. b2 Pt'y, 19. — cf. cp. 1, 8. ccf. Mt 13, 20; 21, 26. d cf. 10, 25, 38: 14, 11; 15, 24. ries CDs2 023; (Mt 27, %, ld 343 19,4. i cp. 3, 2; Ac 10, 38. Vv. CD. 3, 17. (17, s- cp. 8, 18. — cf. Mt 3, 17; icp. 1, 18: 6, 46. — cf. ep. 12, 45; Dt 4, 12. jcf.1 Jo'2, 14; 4, 13, 143 5, 10. lef. Ac 17, 11: 2 Tm 3, 15. mv. Le 24, 27. nN VY. 43; “p. Mie 19; Mt 23, 37. 0-V.. Cp.2,°2 ? cf. cp. 13, Ae ; Ju 21. . Th ates ep: 32, “23. Ps Mt 24, 5. gs gan 43. — cf. Mt 6, 1; 2, .Rm2, 29. [16; 2 wep. Uf 33 33.2 1m, 29° PST Mr 12, 29. » 2 17; 8, 1§. — ef. 2 Mc Ac 28, 1% By Sh ak: 26; m2, .12, 9 cf..9, 28, 29; Rm 2, 17. sanus fieri? 7 Respondit ei languidus: Domine, hominem non habeo, ut, cum %turbata fuerit aqua, mittat me in piscinam; dum venio enim ego, alius ante me descendit. 8Dicit ei_Iesus: ¢Surge, tolle grabatum tuum et ambula. 9 Et &statim sanus factus est homo ille et sustulit grabatum suum et ambulabat. ee Ed fErat autem sabbatum in die illo. 10 Dicebant ergo Tudaei illi qui sanatus fuerat: Sabbatum est, Ynon licet tibi tollere grabatum tuum. 11 Respondit eis: Qui me sanum fecit, ille mihi dixit: Tolle yrabatum tuum et ambula. 12 Interrogaverunt ergo eum: Quis est ille homo qui dixit tibi: Tolle grabatum tuum et ambula? 13 Is autem, qui sanus fuerat effectus, nesciebat quis esset; kTesus enim declinavit a turba constituta in loco. 14 Postea invenit eum Iesus in templo et dixit illi: terius tibi aliquid contingat. quia Iesus esset qui fecit eum sanum. Tudaei Iesum, ‘quia haec faciebat in sabbato. 17 Iesus autem respon- dit eis: Pater meus usque modo operatur, et ego operor. 18 Propte- rea ergo magis quaerebant eum ludaei interficere, “quia non solum lsolvebat sabbatum, sed et °patrem suum dicebat Deum, ?aequalem se faciens Deo. Respondit itaque Iesus et dixit eis: 19Amen, amen, dico vobis, non potest Filius a se facere quidquam, nisi quod viderit Patrem facientem ; quaecumque enim ille fecerit, haec et Filius similiter fa- cit. 20 rPater enim diligit Filium et omnia demonstrat ei quae ipse facit; et *maiora his demonstrabit ei opera, ut ‘vos miremini. 21 Si- cut enim Pater “suscitat mortuos et vivificat, sic et Filius *quos vult vivificat. 22*Neque enim Pater iudicat quemquam, sed Yomne iudicium dedit Filio, 23 ut omnes honorificent Filium sicut *hono- rificant Patrem. er non honorificat Filium non honorificat Patrem, qui misit illum. 24 Amen, amen dico vobis quia “qui verbum meum audit et “credit ei qui misit me habet vitam aeternam et in iudicium non venit, sed “transiit a morte in vitam. bis quia @venit hora et nunc est quando fmortui audient 9vocem Filii Dei, et qui audierint /vivent. 26 ‘Sicut enim Pater habet vitam in semetipso, sic dedit et Filio thabere vitam in semetipso 27 et Jpotesta- tem dedit ei iudicium facere, quia ‘Filius hominis est. 28 ™Nolite mirari hoc, quia ¢venit hora, in qua omnes "qui in monumentis sunt, audient vocem Filii Dei: 29 et procedent qui bona fecerunt %in re- surrectionem vitae, qui vero mala egerunt °in resurrectionem iudicii. 30 PNon possum ego a meipso facere quidquam. Sicut audio iudico, et Giudicium meum iustum est, quia "non quaero voluntatem meam, sed *‘voluntatem eius qui misit me. 31 tSi ego testimonium perhibeo de meipso, testimonium meum non est verum. 32 Alius est qui testimonium perhibet de me, et Yscio quia verum est testimonium quod perhibet de me. 337Vos misistis ad Ioannem, et “testimonium perhibuit veritati. 347Ego au- tem non ab homine testimonium accipio ; sed haec dico ut vos salvi sitis., 35 @T]le erat lucerna ardens et lucens. Vos autem voluistis ad horam Cexsultare in luce eius. 36#Ego autem habeo testimonium ma- ius Joanne. @Opera enim, quae dedit mihi Pater ut perficiam ea, ipsa opera, quae ego facio, testimonium perhibent de me, quia “Pater misit me; 37 et qui Mmisit me Pater, "ipse testimonium perhi- buit de me; ineque vocem eius unquam audistis tneque speciem eius vidistis. 38 Et jverbum eius non habetis in vobis manens, quia, quem misit ille, huic vos non creditis. 39 ‘Scrutamini Scripturas, quia vos putatis in ipsis vitam aeternam habere, et ™illae sunt quae testimo- nium perhibent de me. 4° Et “non vultis venire ad me, ut vitam ha- beatis. 41 *Claritatem ab hominibus non accipio. 42 Sed @cognovi vos, quia ?dilectionem Dei non habetis in vobis. 43 ¢Ego veni in nomine Patris mei et non accipitis me; ‘si alius venerit in nomine suo, il- lum accipietis. 44 Quomodo vos potestis credere, *qui gloriam ab invicem accipitis et ‘gloriam, quae a “solo Deo est, non quaeritis? 45 VNolite putare quia ego accusaturus sim vos apud Patrem: “est qui accusat vos, Moyses, Yin quo vos speratis. 46Si enim crederetis 15 Abiit ille homo et nuntiavit Iudaeis, 16 Propterea ‘persequebantur Ecce sanus factus es, tiam noli peccare, ine de- 25 Amen, amen dico vo- = a a ee an = tGs2:" = trem (31-47). In secundo tamen paschate incredulis etiam Galilaei socian- tur, qui, quamvis Dium panes multiplicantem (6, 1-14) et supra mare deam- bulantem viderint (15-20) ab eo signum de caelo expetunt (22-31); quique EVANGELIUM SECUNDUM IOANNEM 5, 47 — 6, 40 Moysi, crederetis forsitan ec mihi; *de me enim ille scripsit. autem illius litteris non creditis, quomodo verbis meis credetis ? 6 Post haec abiit Iesus trans *mare Galilaeae, quod est “Tiberiadis, 2 et “sequebatur eum multitudo magna, quia videbant signa quae faciebat super his qui infirmabantur. 3 Subiit ergo in montem Iesus et ibi sedebat cum discipulis suis. 4 Erat autem proximum 4%Pascha, dies festus Iudaeorum. 5/Cum sublevasset ergo oculos Iesus et vi- 47 aSj disset quia multitudo maxima venit ad eum, dixit ad 9Philippum: | Unde ememus panes, ut manducent hi? 6 Hoc autem dicebat ten- tans eum, ipse enim sciebat quid esset facturus. 7 Respondit ei Phi- lippus: *Ducentorum denariorum panes non sufficiunt eis, ut unus- quisque modicum quid accipiat. 8 Dicit ei unus ex discipulis eius, Andreas frater Simonis Petri:9Est puer unus hic qui habet quin- que panes /Jhordeaceos et duos pisces; sed haec quid sunt inter tan- tos? 10 Dixit ergo Iesus: Facite homines discumbere. ‘Erat autem faenum multum in leco. Discubuerunt ergo viri, numero quasi quin- que milia. 11 Accepit ergo Iesus panes et, cum “gratias egisset, di- stribuit discumbentibus, similiter et ex piscibus, quantum volebant. 12 Ut autem impleti sunt, dixit discipulis suis: Colligite quae supe- raverunt fragmenta, ne pereant. 13 Collegerunt ergo et impleverunt duodecim cophinos fragmentorum ex quinque panibus hordeaceis, quae superfuerunt his qui manducaverant. 14 Illi ergo homines, cum vidissent quod Iesus fecerat signum, dicebant: Quia hic est "vere ‘prophets, Pqui venturus est in mundum. 15 dlesus ergo, cum cognovisset quia venturi essent ut raperent eum et facerent eum regem, fugit 7iterum in montem ipse solus. 16 Ut autem sero factum est, descenderunt discipuli eius ad %mare. 17 Et, cum ascendissent navim, venerunt trans mare in Capharnaum; et tenebrae iam factae erant, et non venerat ad eos Iesus. 18 Mare autem, vento magno flante, exsurgebat. 19 Cum remigassent ergo quasi stadia vigintiquinque aut triginta, vident Iesum ambulantem supra mare et proximum navi fieri et timuerunt. 2 Ille autem dicit eis: *Ego sum, nolite timere. 2! Voluerunt ergo accipere eum in na- Pa: et statim navis fuit ad terram, in quam ibant. /] 22 Altera die turba, quae stabat trans mare, vidit quia ‘tnavicula alia non erat ibi, nisi una, et quia non introisset cum discipulis suis Iesus in navim, sed soli discipuli eius abissent; 23 aliae vero super- venerunt naves a °Tiberiade iuxta locum ubi manducaverant panem, ™gratias agente Domino. 24 Cum ergo vidisset turba quia Iesus non esset ibi neque discipuli eius, ascenderunt in naviculas et “venerunt Capharnaum quaerentes Iesum. 25 Et, cum invenissent eum trans mare, dixerunt ei: “Rabbi, quando huc venisti? 26 Respondit eis Ie- sus et dixit: Amen, amen, dico vobis, “quaeritis me, non quia _vi- distis signa, sed quia manducastis ex panibus et saturati estis. 27”Ope- ramini non cibum qui perit, sed *qui permanet in vitam aeternam, quem ®Filius hominis dabit vobis: !hunc enim Pater °signavit Deus. 28 Dixerunt ergo ad eum: Quid faciemus ut operemur “opera Dei? 29 Respondit Iesus et dixit eis: Hoc est Opus Dei. “ut credatis in eum, ‘quem misit ille. 39 Dixerunt ergo ei: 9Quod ergo tu facis si- gnum, ut videamus et credamus tibi? quid operaris? 31 Patres no- stri manducaverunt manna in descrto, sicut scriptum est: ’‘Panem de caelo dedit eis manducare’. 32Dixit ergo eis Iesus: Amen, amen, dico vobis, non Moyses dedit vobis panem de caelo, sed Pater meus dat vobis jpanem de caelo verum. 33 Panis enim Dei est qui de caelo descendit et ‘dat vitam mundo. 34 Dixerunt ergo ad eum: ™Do- mine, semper da nobis panem hunc. 35 Dixit autem eis Iesus: "Ego sum panis vitae; “qui venit ad me non esuriet, et ?qui credit in me non sitiet unquam. 36Sed dixi vobis, quia et @vidistis me et non creditis. 37™Omne, quod dat mihi Pater, ad me veniet; et eum, *qui venit ad me, non eiciam foras. 38 Quia tdescendi de caelo “non ut faciam voluntatem meam, sed ’voluntatem, eius qui misit me. 397Haec est autem voluntas eius, qui misit me, Patris, ut Yomne, quod de- dit mihi, Ynon perdam ex eo, sed “resuscitem illud in novissimo die. 40 Haec est autem voluntas Patris mei, “qui misit me, ut omnis @qui zcp. 1, 45; Gn 4, 15; 49, 10; Nm 21, 9; Dt 18, 15; 24. 27. — cf. cp. 12, 4. @sts cp. ay 297: Le 1b; St: 1-13] Mt 14, 13-21; Mr 6, 32- 44; Le 9, 10-17. —- ci. Mt 15, 32-39. r-15\ Ev. etc. in D. 4 Qdg. aMt 4, 18; Mr 7, 31. — cf. t° Me. rt; :673,.Le 5,.1. bcp: ‘42; I. c Mr 1, 45. — cf. vr. 26. dcp. 2, 13; 11, 55.— cf. cp. 5, 6 Cr. Cp. 6) 25.7, :2. Ex; f Le 6, 20. &CD. I, 44-47; 12, 21, 22; 14, h cf. Mr 6, 37. icp. I, 40, 44; 12, 22; Mrz ms. E95 Bt j4 Re 4, 42, 44. lcf. Mr 6, 39. m vr. 23. — Vv. Mt 15, 36. ncf. Mt 14, 33. ocp. 4, 19; 7, 40; 9, 17; Dt 18, 15. — v. Mt 21, 11. pep. 4, 25; 11, 27. — v. Mt II eT q cf. Pur? 12-15; a s. 15-21 t 14, 22-3; Mr 6, 45- - 1. — cf. Aut 8, 18. FES VES. sets Le 24, 8, 39. £Gd..2%, 8: Mr 3,:-9; 24-25] cf. Mt 14, 34-36; Mr 6, z cf, vr. 35, 50, 52, 55. 59; CD. 4, 14. acp. 5, 27. 6 cf. cp. 5, 36, 37; 10, 36. ccf. Ez 9» 43 Rm 4, 11; 1 Cor 9, 2: 2 Tm 2, 19. — V. cp. 3, 33. dt a 15, 58; Ap 2, 26. E585 9013; 23. fv. cp. 3, 17; 5, 38. cp. 2, 18. —_v. Mt 12, 38, vr. 49, 59; Ex 16, 15; Nm jvr. 50, 51. Lvr. 40, 41, 54 eps, 243-1 m cf. cp. 4, 15. 4 VE. 41. 48, 53. — Wek Le ocp. 4, 14; 7, 37. — CI. Cp. 5, 40; Mt rr, 28: ee wT Os Pie. A. 033. 2.,39>,30° qc. vr. 26 (?). 8 37-40) Ev. in anniv, Df. (37). 7 vr. 39; cp. 17, 2, 6-8. scf. Mt 11, 28. RS ee rae VI oecum. (an. 680) definit. évP. 42; cp. 1%. 3k. “CP. 5, 30; Rit 26, -39;: Le 2 49. — cf. cp. 4, 34. VV. CP. 4, 34. xep. 10, 28, 29; Mt 18, 14. — ef: £D.-'87;.,.12- MCD. «EF, 125.58, 19. Z vr. 40, 44, 55. — cf. cp. 11, 243% Cor 6; 14: acp. 12, 45; 14, 17, 19. 55, 58. — cf. or 15, 45. —= LOL. = EVANGELIUM SECUNDUM IOANNEM 6, 41 —7, 11 Datum promittentem se carnem suam et sanguinem daturum in ani-— mae cibum et potum (32-60), derelinquunt. Contra apostoli ei magis magisque adhaerent (61-72). Scenopegia occurrente, munus suum ac 65; cp. 4, 23. ei “52 Ev. in "fr. 4 p. Punt. (51, ie $4, 13. — cf. Jr 31, : Heb 8, 10, 11; “ : io a ge’ 7 r Thea ’o: pas 2 oye ie A cf. vr. 37. [x Jo2, 20. tcp. 1, 18. — v. Mt 11, 27. mCp. 7, 29; 10, 153 7, 25. — ist hf Ail hee 48-52 et Antt. in fs. Ch: et ss. Cord. J. — $Ca. tech. R. II 4,79. NVI. 31, 59; Ex 16, 155 Nm £05 74.05 58 COLTG,atv ie OVI. 32, 33 5I- ee ng ‘in Mss. cotid. Df. Pcp, 52-501 * : Conc. Trid. s. XXI .I.—* Catech. R. ia 4, 38. qvr. 59. — cf. 1 Cor 11, 27. 52] v. 3 Pied 19, 6, 8. — Cm. in fr. 5 p. D. r Qdg. et in D. oN 4 Dnt 3 Vr. 54-47. — cf. cp. I, 14. Scp. 10, 19. — cf. cp. 9, 16. ove 61; cp. 3, 9 u cf. cp. 3, 5. vv. 20, 31. dos Mt “26, 26- e. ak, : Peso) AEs: Wee 5 v. m fs. Corp. Ch. etc. 57] * Catech. R.IV 13, 20. - Cm. in fs. s. Tharcis. M. in fr. 5 pb. D. 2 Odg. et D. 9, p. Pnt. ¥ CD. 15, 4, 5; ¥ Jo 3, 24; 4, 13, 1S, 16. cp. 3 —v. Mt. 16, 16. Ap 1 18. 586) ra 85 Trid. s. XIII Ch.2. Cvr.24. dvr. 67.—cf. vr.65. evr. 41.— cf. Mt 11, 6; Jurs. f Mr 16, 19; Ac 1, 2, 9. — cf. vr. 8, # g cf. cp. — v.cp. 3, ¥ 64] * cf. Caack: R.1 9, ¥ All. p. 1 Prph. in sb. » Cot Pat, h cf. 5 Bi. 15-45; fe se: icp. 3,6 Pt3, 38; jvr. 69; Ac 5, 20.— 453 cp. 12, k vr. 61, 67. [50; 17, 8. Tcep. 13, 11. — cf. vr. 71, 72; cp. 2, 24, 25. mvr. 44, . cp. 3, 27. mvr. 61, ocf. Mt 16, rs [Jo 4, 16. Del Cy Ble 277 ue ske, Ge, Qv.cp.1, 49; II, 27; Mt 16, 16. rv. cD. 13, 18; 15, 16. Scho wr. 65; CDinkSinte eis 17, icp. 13, 2 uv. vr. 65. v Aci, 18. I-13] Ev.in fr. 3. D. Pess. 6.8). acp. 5, 18; 8, Sag 40; II, 53. reps 5; “Fs. -6; c (v. Lv 23, a . 9, 18. cp. 2, 12. — v, Mt 12, 46. eMt 13, 55. — cf. cp. 6, 61, 67; Ac x9, 40; Rm 8, 12; 1 Tm 5, r CP: 12, 16 fcf. cp. 14, 22; 18, 20; Mt ect. cp. 4, 443 Mr 3, 21. vr. 85 (30% ¢cpr:B? 20; 23, 10, dy 2) ee ee Jo Cee: enim mea vere est cibus, et sanguis meus vere est potus. ; 17, I. videt Filium et credit in eum habeat vitam aeternam ; et “ego re- suscitabo eum in novissimo die. 41 (Murmurabant ergo Iudaci de illo, quia dixisset : ¢Ego sum panis vivus, qui de caelo descendi. 42Et dicebant: ¢Nonne hic est Iesus filius Ioseph, cuius ‘nos novimus patrem et matrem? Quomodo ergo dicit hic: Quia ‘de caelo descendi? 43 Respondit ergo Iesus et dixit eis : No- lite murmurare in invicem. 44 9Nemo potest venire ad me, nisi Pater qui misit me, "traxerit eum; et ego resuscitabo eum in novissimo die. 45Est scriptum in prophetis: ’ ‘Et erunt omnes idocibiles Dei’. Omnis, qui audivit a Patre et didicit, venit ad me. 46 (Non quia Patrem vidit quisquam : nisi is qui est a Deo, Mhic vidit Patrem. 47 Amen, amen, dico vobis, “qui credit in me, habet vitam aeternam. 484Ego sum panis vitae. 49”Patres vestri manducaverunt manna in deserto et mortui sunt. 50 °Hic est panis de caelo descendens, ut, si quis ex ipso manducaverit, non moriatur. 51°Ego sum panis vivus ?qui de ¢caelo descendi. 52 dSi quis manducaverit ex hoc pane vivet in aeternum, et panis, quem ego dabo, “caro mea est pro mundi vita. 53 Litigabant ergo Iudaei ad invicem dicentes: "Quomodo potest hic nobis carnem suam dare ad manducandum? 54 Dixit ergo eis Jesus: Amen, amen, dico vobis, “nisi Seine aati carnem Filii hominis et biberitis eius sanguinem, *non habebitis vitam in vobis. 55 Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem hebet vi- tam aeternam, et ego resuscitabo eum in novissimo die. 56 Caro 57 7Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem “Vin me manet, et ego in illo. 58 Sicut *misit me ¢vivens Pater, et °ego vive propter Patrem, et qui manducat me, et ipse vivet propter me. 59 °Hic est panis qui de caelo descendit. Non sicut “manducaverunt patres ve- stri manna et mortui sunt. {Qui manducat hunc panem vivet in aeter- num. 60 Haec dixit in synagoga docens “in Capharnaum. 61dMulti ergo audientes ex discipulis eius dixerunt: @Durus est hic sermo, et quis potest eum audire? 62Sciens autem Iesus, apud semet- ipsum, quia “murmurarent de hoc discipuli eius, dixit eis: Hoc vos scan- dalizat ? 63Si ergo videritis Filium hominis /ascendentem ubi erat prius? 649Spiritus est qui vivificat, "caro non prodest quidquam. ‘Verba, quae ego locutus sum vobis spiritus et vita sunt. ®5Sed jsunt quidam ex vo- bis qui non credunt. "ISciebat enim ab initio Iesus qui essent non cre- dentes et quis traditurus esset eum#/66Et dicebat: Propterea dixi vobis, auia “nemo potest venire ad me, nisi fuerit ei datum a Patre meo. 67 Ex hoc Jmulti discipulorum eius abierunt retro et iam non cum illo ambulabant. 68 Dixit ergo Iesus ad "“duodecim: Nunquid ct vos vultis abire? 6% °Respondit ergo ei Simon Petrus: Domine, ad quem ibimus? ‘verba vitae aeternae habes. 7° Et ?nos credidimus et cognovimus auia %tu es Christus Filius Dei. 71 Respondit eis Iesus: "Nonne ego vos ‘duodecim elegi? et *ex vobis unus diabolus est. 72 Dicebat autem Iudam ‘Simonis Iscariotem; “hic enim erat traditurus eum, “cum esset unus ex duodecim, Post haec autem ambulabat Iesus in Galilaeam; non enim vole- bat in Iudaeam ambulare, quia “quaerebant eum Tudaei interficere. 2Erat autem in proximo 2dies festus ludaeorum, ‘scenopegia. 3 Dixerunt autem ad eum “fratres eius: Transi hinc et vade in Iu- daeam, ut et ¢discipuli tui videant opera tua quae facis. 4Nemo quippe in occulto quid facit et quaerit ipse in palam esse; si haec facis, fmanifesta teipsum mundo. 5 9Neque enim “fratres eius credebant in eum. §& Dicit ergo eis Iesus: "Tempus meum nondum advenit, tem- pus autem vestrum semper est paratum. 7 Non potest mundus "odisse vos; ‘me autem odit, quia ego testimonium perhibeo de illo, quod jopera. eius mala sunt. 8 Vos ascendite ad diem festum hunc, ego autem non ascendo ad diem festum istum, quia *meum tempus non- dum impletum est. 9 Haec cum dixisset, ipse mansit in Galilaea. 10 Ut autem ascenderunt “%fratres eius, tunc et ipse ascendit ad ciem festum, non manifeste, sed quasi in occulto, 11 Tudaei ergo — cf. Mr 1, 15; Le 21, 8. — v. cp. 2, 4. icp. 15, 18, 24. jcp.3, cf,.vr.3. =~ JOI2 -— Se Ge © suam rationem agendi defendit (7, 1-24); at, cum auditores vel dubios vel sibi insidiantes conspiceret, exiit de templo (25-37); ultimo autem festivitatis die redit et se fontem vitae proclamat (37-40). Altera die mquaerebant eum in die festo et dicebant: Ubi est ille? 12 Et ™mur- mur multum erat in turba de eo. °Quidam enim dicebant quia bo- nus est, alii autem dicebant: Non, sed ?seducit turbas. 13 Nemo tamen palam loquebatur de illo %propter metum I[udaeorum. 14Jam autem, die festo mediante, ascendit Iesus in *templum et docebat. 15 Et ‘mirabantur Iudaei dicentes: Quomodo hic litteras scit, cum non didicerit? 16 Respondit eis Iesus et dixit: *Mea do- ctrina non est mea, sed eius “qui misit me. 17 ¥Si quis voluerit vo- luntatem eius facere, “cognoscet de doctrina utrum ex Deo sit, an Yego a meipso loquar. 18 Qui a semetipso loquitur *gloriam pro- priam quaerit; qui autem quaerit gloriam eius, qui misit eum, hic verax est, et iniustitia in illo non est. 19*Nonne Moyses dedit vobis legem? et “nemo ex vobis facit legem. 29 °Quid me quaeritis interfi- cere? Respondit turba et dixit: “~Daemonium habes: quis te quaerit interficere? 21 Respondit Iesus et dixit eis: “Unum opus feci, et fomnes miramini. 22 Propterea 97Meyses dedit vobis circumcisionem (non quia ex Moyse est, sed “ex patribus), et in sabbato circumci- ditis hominem, 23 Si circumcisionem accipit homo in sabbato, ut non solvatur lex Moysi, ‘mihi indignamini, jquia totum hominem sanum feci in sabbato? 24/Nolite iudicare secundum faciem, sed iustum iudicium iudicate. 25 Dicebant ergo quidam ex Ierosolymis: Nonne hic est “quem quaerunt interficere? 26 Et ecce ™palam loquitur, et nihil ei dicunt. *Nunquid vere cognoverunt °principes quia hic est Christus? 27 Sed fhune scimus unde sit; Christus autem cum venerit, Ynemo scit unde sit. 28 Clamabat ergo Iesus “in templo docens et dicens: Et me scitis et ?unde sim scitis: et 8a meipso non veni, sed ‘est verus qui misit me, “quem vos nescitis. 29 YEgo scio eum, “quia ab ipso sum, et ipse “me misit. 39 ¥Quaerebant ergo eum apprehendere, et ‘nemo misit in illum manus, quia nondum venerat 2hora eius. 31 bDe turba autem multi crediderunt in eum et dicebant: °Christus, cum venerit, nunquid plura signa faciet quam quae hic facit? 32 Audie- runt pharisaei ¢%turbam murmurantem de illo haec, et miserunt prin- cipes et pharisaei “ministros, ut apprehenderent eum. 33 Dixit ergo eis Iesus: /Adhuc modicum tempus vobiscum sum et 9vado ad eum qui me misit. 34 "Quaeretis me et non invenietis; et ‘ubi ego sum vos non potestis venire. 35 Dixerunt ergo Iudaei ad semetipsos: Quo hic iturus est, quia non inveniemus eum ? nunquid jin dispersionem gentium iturus est et ‘docturus gentes? 36Quis est hic sermo quem dixit : "*Quae- retis me et non invenietis et, ubi sum ego, vos non potestis venire’ ? 37In ™novissimo autem die magno festivitatis stabat Iesus et clamabat dicens: ™Si quis sitit, °veniat ad me et bibat. 38 Qui credit in me, sicut dicit ?Scriptura, flumina %de ventre eius fluent ‘aquae vivae. 39 8Hoc autem dixit de Spiritu, ‘quem accepturi erant creden- tes in eum; “nondum enim erat Spiritus Ydatus, “quia Iesus nondum erat Yglorificatus. 49 Ex illa ergo Oturba, cum audissent hos sermo- nes eius, dicebant: Hic est vere *propheta. 41 Alii dicebant: Hic est Christus. Quidam autem dicebant: Nunquid %a Galilaea venit Chri- stus? 42 Nonne Scriptura dicit: Quia “ex semine David et 4de Beth- lehem castello, ubi erat David, venit Christus? 43 Dissensio itaque facta est in turba propter eum. 44/Quidam autem ex ipsis volebant apprehendere eum; sed nemo misit super eum manus. 45 Venerunt ergo 9ministri ad pontifices et pharisaeos. Et dixe- runt eis illi: Quare non adduxistis illum? 46 Responderunt 9ministri: kNunquam sic locutus est homo, sicut hic homo. 47 Responderunt ergo eis pharisaei: ‘Nunquid et vos seducti estis? 48 /Nunquid ex principibus aliquis credidit in eum aut ex pharisaeis? 49 Sed turba haec, quae non novit legem, maledicti sunt. 5° Dixit ’Nicodemus ad eos, ille qui venit ad eum nocte, qui unus erat ex ipsis: 5! ™Nun- quid. lex nostra iudicat hominem, nisi prius “audiecrit ab ipso et co- gnoverit quid faciat? 52 Responderunt et dixerunt ei: 2Nunquid et tu Galilaeus es? Scrutare Scripturas et vide quia °a Galilaea pro- pheta non surgit. 53 Et reversi sunt unusquisque in domum suam. m Dt 25,1, 2. — cf. Ac 23, 3. EVANGELIUM SECUNDUM IOANNEM 7, 12-53 n Dt 1, 16,17; 13, 14; Ecli 13, 7. — cf. Ac 25, 16. mcp. 11, 56. N VY. 32, 43- ovr. 40-43. -— cf. Le 2, 34. pvr. 47; Mt 27, 63. qgcp. 19, 38; 20, 19. — cf. cp. On st. Th, 49, v. in fr. 3 p. D. 4 Ode. L(3eo 14-31] rvr. 28. 30). s Mt 13, 54. — cf. vr. 46; Le 2, 47; 4, 22; Ac 4, 13. tcp. 8, 28; 12, 49; 14, 10, 24. “uv.cp. 3,17. [— Cf. cp. 3, 34. a cf.cp:B, 31, 32; 14, 21, 23> xcf. cp. 8, 43; Ps 24, 9; Dn y V.cp. §, 30. [12, 10; Ph 3,15. Pel. CP. 5, AI528, 50. iz: 1. — cf. cp. 5, 16, 18. dcp. 8, 48, 52; 10, 20; M 25; rz, 18; Mr 3, 22; Lc 7, 33. — cf. Rm 2: '24% evr, 223 cp. 5, 2-9, 16. ‘'ep:.-5,. x6. jep. 5, 10. — cf. Mt 12, 2. Lepz8, 25, cf. Js 81, 33 2 Cor 10, 7. — v. Dt 1, 16, 17. mcp. 18, 20. nvr. 31; cp. 4, 29. — v. Mtg, ovf. 48. {273° 12, 23. p cf. cp. 6, 42; 8, 14, 19; 9, 2y. q cf. vr. 42. rvr. 14. scp. 8, 42. — cf. cp. 5, 43. tv. cp. 8, 26. [4, 22; 8, 55. ucp. 8, 19; 15, 21. — cf. cp. vep. 8, 55. — v. Mt 11, 27. x cp. 6 ,46; 9, 16, 33. — V. Cp. I, ud [21, 46. y vr. 44; cp. 10, 39. — cf. Mt zcp. 8, 20; 13. 1. — cf. Le 22, 53. acf. vr. 6, 8. — v. cp. 2, 4. bcp. 8, 30; 10, 42; II, 45; 12, rx, —— cf. Cp.. 2,:233 %2) 42; cM 22,23. [Mt 21, 11. ANY. (325 435 evr. 46,47; 18,3. — [(37, 38). Saasot Ev. in fr. 2 p. D. Pass. fcp. 12, 35; 13, 33; 14, 19; eC, 162°S, 28. [16, 16-19. hep. 8, 213 13, 33, 36; Pro 1, 1.CD..13; 36.—ct. cp.3,13. [28. j2.Mce 1x,-37; Je x, 13:1 Ptzr, icf: Ac 18, 20; 14,.¥-etc. Ex. m cf. Lv 23, 36; Nm 29, 35; 2 Es 8, 18: 2 Mc ro, 6. n Is 44, 3; 55, 1.—V. CD. 4, 13. 37-391 Cm. tn vg. Pnt. (35. ocf. Zc 13, 33 14, 8.— Vv. cp. 6, pet. ds 14, 3; 58, £4; Ez.47,.1, qcp.4,14.—cf. Pro 18, 4. [12. rvr. cp. 4, 10. scef. 1 Cor 12, 13; Gal 3, 14. t Jl 2, 28; Ac 2, 16-18. — cf. CP. I, 33; 20, 22; Le 24, 49. u Ac 2, 4, 33. veep. 3, 34; Le 11, 13; 1 Jo 3, “Cr. cp..16, 7. [24; 4. 13. y Cp. 12, 16-23; 13,31,32; 17,1. Zcp. 1, 21; 6,-14. — Vv. Mt Oh avr. 26. — cf. vr. 31. [11. bck, VE. $23 cp. 2; 46, ccf. Ps, 88, 4. 5.—v. Mt 1, tf. d Mic s, 2; Le 2, 4. — cf. 1 Rg 16, 1. @NT. 22: 32° cp. 9, 263 19, 19: f Bo VP 80. g Vr. 32. hv. Mt 7, 28, + F ivr. 12. — cf. Mt 27, 63. ix Cor 1, 20. 26; 2. 8. — ef. ED: 3. £2. 19,39; (cp. 12, 42. ocl. vr: 483. cps 1, 46. — 1013 — EVANGELIUM suos adversarios, qui concilium habuerant de eo (37-53) et qui ad eum ad- SECUNDUM IOANNEM | duxerant mulierem adutteram, confundit (8, 1-12) eosque, quia se dixe- 8, 1-41 rat lucem mundi, tumultuantes redarguit (13-47). Quapropter et quia av. Mt 21, 1. Iesus autem perrexit in “montem Oliveti. 2 Et °diluculo iterum bet. iv My = fi Bs 3, Ode. venit in templum, et omnis populus venit ad eum, et “sedens ts, rhe 4, 26.0" ° docebat eos. 3 Adducunt autem scribae et pharisaei mulierem in adul- d Lv 20, 10; Dt 22, 22-24. — | terio deprehensam, et statuerunt eam in medio 4 et dixerunt ei: Ma- cf. Ez 16, 38, 40. letc. | gister, haec mulier modo deprehensa est in adulterio. 5In lege au- eit. 46, ¥3. 39.3; 22, 18, 35 Spee g 10; .LC.2E, $4; 20, 20. 5 Rm 2, 1, 22.—cf. Mt 7, 1-5; ef. Dt 17, 7. £Le°®,) 48, 42; 4 Mt 22, 22. 10, 11] Cm. ut s. ur, 2, jv. vr. 1] * Catech. R. Ill 5, 32. Lep. 5, 14. mcp. 7, 27, 28. MCD, I; §, 07 45 Bes @, B92. 46, — cf. Ps 35, ro; Is 42 6; 49, 6; Ml 4, 2; x Jo 2, 8. ocp. 12, 26; 21, 19. — cf. Lc 1,79. — v. Mt o, 38. 12-2c] Ev. in sb. p. D. 4 Qdg. (12, 18). — Ant. et V. All. pv. cp. 12, 35. [in cm, M. g cf. cp. 5, 31. rcf. Ap 3, 14 £Cp. 13, 22°36, 368. tvr. 213; cp. 7, 33. —- cf. cp. I4, 2, 28; 16, ° ucf.cp. 7,28; 9,29. [Jb 10,4 vcp. 7, 24; I Kg 10, 7. —C xcp. 11; cp. 3, 17; 5,47: Le ycp. 5, 30 12, 24 dcp. 14, 7. 2 tir E23 47 4350Leia1) "2. ‘a bale = », 300. tek. Mt ray ke Ev. in fr. 2 p. D. 2 Qdz. 25,29). Vv. cp. 7, 34; iy vr. 24; Ez 3, 16; 33, sick; cps. 7, 3m. HCl. VE, ARP EDS 3. Zr1jo4,5 m cp. o>, 14, 16. n cp. ‘5 ‘9. ovr, 28; cp. 4, ph 13, 19; Mr Peso 6; esl 8. — cf. vr. 58. a Cal .. 3; ihe. T3,: 4. C2): #Cp. 7, 28;- Rm 3; 4: SOPs Ty Ses WB, $33: 295-40; tcf. vr. 18. — cf. cp. 5. 18. “uCp. 3, 14; 12, 32, 34. vcfi. cp. 16, 8-11. BV. CDs 55: 9Oe— Gh VE CB. ny Be z vr. 16; cp. 16, 32; Ac 10, 38. acp. 4, 34; 5, 30; 6, 38. — cf. 1 Jo 22 3; deen 7 Bt 10, ra £2; 28, 42. [mortale Dei». 32] Leonis XIII encycl. « Im- yobs ac: Rm 6, 18, 22; 8, 2; Or 7,22; 2 Cor 3, 17: Gal 4323323 Je ¥,° 256 9) -30: 1. Pt2: 16. [19, 9; Ra 9,7. ae 3, 9.—cf. Lc 2, 19. — ch. t Jo 3, 8 j Gn 21, 10; Gal 4; RLc 218; 31. sda I 361 * Conc. Araus. II (an. 529). ivr. 40. — v. Fer 7 é MCP. 3, 32; 5, 19; 46. m VI. 41, 44. oct. bal’s" Zoe. 6 40] ut s. vr. 29.—v. cp. 7, is. tem Moyses *mandavit nobis huiusmodi lapidare; tu ergo quid dicis? Hoc autem dicebant ¢tentantes eum, ‘ut possent accusare eum. Jesus autem inclinans se deorsum digito scribebat in terra. 7 Cum ergo perseverarent interrogantes eum, erexit se et dixit eis: 2Qui sine peccato est vestrum “primus in iam lapidem mittat. 8 Et ite- rum se inclinans scribebat in terra. 9% tAudientes autem unus post unum exibant incipientes a senioribus, et remansit solus Tesus et mulier in medio stans. 10 Erigens autem se Iesus dixit ei: Mulier, ubi sunt qui te accusabant? nemo te condemnavit? 11 Quae dixit: Nemo, Domine. Dixit autem Iesus: /Nec ego te condemnabo: vade et iam amplius /noli peccare. 12 ™]terum ergo locutus est eis Tesus dicens: "Ego sum lux mundi: °qui sequitur me non ?ambulat in tenebris, sed habebit lumen vi- tae. 13 Dixerunt ergo ei pharisaei: 9Tu de teipso testimonium per- hibes: testimonium tuum non est verum. 14 Respondit Jesus et dixit eis: Et si ego testimonium perhibeo de meipso, "verum est testimo- nium meum, quia scio ‘unde veni et ‘quo vado; “vos autem nesci- tis unde venio aut quo vado. 15%Vos secundum carnem iudicatis, Tego non iudico quemquam; 1%et, si iudico ego, Yiudicilum meum verum est, quia *solus non sum, sed ego et qui misit me Pater. 17 Et in lege vestra scriptum est quia ¢?duorum hominum testimo- nium verum est. 18 Ego sum qui °testimonium perhibeo de meipso, et testimonium perhibet de me qui misit me, Pater. 19 Dicebant ergo ei: Ubi est Pater tuus? Respondit Iesus: “Neque me scitis neque Patrem meum; 4%si me sciretis, forsitan et Patrem meum sci- retis, 20 Haec verba locutus est Iesus in ¢gazophylacio docens in tem- blo; A tnemo apprehendit eum, quia necdum venerat hora eius. 1 Dixit ergo iterum eis Iesus: ‘Ego vado, et 9quaeretis me et hin peccato vestro moriemini. Quo ego vado, vos non potestis ve- nire. 22 Dicebant ergo Iudaei: ‘Nunquid interficiet semetipsum, quia dixit: Quo ego vado, vos non potestis venire? 23 Et dicebat eis: JVos de deorsum estis, ego de supernis sum; ’vos de mundo hoc estis, “ego non sum de hoc mundo. 24 Dixi ergo vobis Aquia mo- riemini in peccatis vestris; "si enim non credideritis quia °ego sum, moriemini in peccato vestro. 25 Dicebant ergo ei: ?Tu quis es? Di- xit eis Iesus: @Principium, qui et loquor vobis. 26 Multa habeo de vobis loqui et iudicare. Sed "qui me ae verax est; et ego ‘quae audivi ab eo, haec loquor in mundo. 27 Et non cognoverunt quia patrem eius dicebat Deum. 28 Dixit ergo eis Iesus: Cum “exalta- veritis Filium hominis, Ytunc cognoscetis quia %ego sum et 7a me- ipso facio nihil: sed, Ysicut docuit me Pater, haec loquor; 39 et “qui me misit mecum est et *non reliquit me solum, quia %ego quae placita sunt ei facio semper. 3 Haec illo loquente, multi credide- runt in eum. 31 Dicebat ergo Iesus ad eos, qui crediderunt ei, Iudaeos: °Si vos manseritis in sermone meo, vere @discipuli mei eritis, 32 et *cogno- scetis veritatem, et ‘veritas liberabit vos. 33 Responderunt ei: 9Se- men Abrahae sumus et “nemini servivimus unquam; quomodo tu dicis: Liberi eritis? 34 Respondit eis Iesus: Amen, amen dico vo- bis quia omnis qui facit peccatum ‘servus est peccati; 35 jservus autem non manet in domo in aeternum; "filius autem manet in ae- ternum. 36Si ergo vos /Filius liberaverit, vere liberi eritis. 37 Scio quia filii Abrahae estis; sed quaeritis me interficere, quia sermo meus non capit in vobis. %8™Ego quod vidi apud Patrem meum loquor, et “vos quae vidistis apud patrem vestrum facitis. 39 Respon- derunt et dixerunt ei: 9Pater noster Abraham est. Dicit eis Iesus: ¢Si filii Abrahae estis, opera Abrahae facite. 49 Nunc autem ‘quaeri- tis me interficere, hominem qui veritatem vobis locutus sum, *quam audivi a Deo: hoc Abraham non fecit. 41%Vos facitis opera patris — 1014 — sese maiorem Abraham dixerat, eum lapidare volunt (48-59). Sabato insequenti Dfius caecum a nativitate sanat (9, 1-12), quod miraculum, cum illud pharisaei agnoscere renuerent (13-23) et irati sanatum e synagoga ~ EVANGELIUM SECUNDUM IOANNEM 8, 42 — 9, 21 vestri. Dixerunt itaque ei: ?Nos ex fornicatione non sumus nati: dunum patrem habemus Deum. 42 Dixit ergo eis Iesus: ”Si Deus pater vester esset, diligeretis utique me; *ego enim ex Deo processi et veni; ‘neque enim a meipso veni, sed ille me misit. 43 “Quare lo- quelam meam non cognoscitis? Quia “non potestis audire sermo- nem meum. 447Vos ex patre diabolo estis et desideria patris vestri vultis facere. YIlle homicida erat ab initio et “in veritate non stetit, quia non est veritas in eo: “cum loquitur mendacium, ex propriis loquitur, quia mendax est et pater eius. 45 %Ego autem si veritatem dico, non creditis mihi. 46°Quis ex vobis arguet me de peccato? Si veritatem dico vobis, quare non creditis mihi? 474Qui ex Deo est, verba Dei audit; “propterea vos non auditis, quia ex Deo non estis. 48 Responderunt ergo Iudaei et dixerunt ei: Nonne bene di- cimus nos, quia /Samaritanus es tu et 9daemonium habes? 49 Re- spondit Iesus: Ego daemonium non habeo, sed “honorifico Patrem meum, et vos inhonorastis me. 5®*Ego autem non quaero gloriam meam: est qui quaerat et iudicet. 51 Amen, amen, dico vobis, Jsi quis sermonem meum servaverit, “mortem non videbit in aeternum. 52Di- xerunt ergo Iudaei: Nunc cognovimus quia daemonium habes. ‘Abra- ham mortuus est, et prophetae; et tu dicis: /Si quis sermonem meum servaverit, non “gustabit mortem in aeternum. 53 ™Nunquid tu maior es patre nostro Abraham, qui mortuus est, et prophetae mortui sunt? Quem teipsum facis? 54 Respondit Iesus: ‘Si ego glorifico meipsum, gloria mea nihil est: “est Pater meus qui glorificat me, @quem vos dicitis quia Deus vester est, 55 %et non cognovistis eum: rego autem novi eum; et, si dixero quia Ynon scio eum, ero similis vobis, “mendax. Sed scio eum et sermonem eius servo. 56 sAbra- ham pater vester ‘exsultavit “ut videret diem meum: vidit et ga- visus est. 57 Dixerunt ergo Iudaei ad eum: Quinquaginta annos nondum habes et Abraham vidisti? 58 Dixit eis Iesus: Amen, amen, dico vobis, antequam Abraham fieret, “ego sum. 59 ¥Tulerunt ergo nine’, ut iacerent in eum; *Iesus autem abscondit se et exivit de templo. Et praeteriens Iesus vidit hominem “caecum a nativitate. 2 Et in- terrogaverunt eum discipuli eius: Rabbi, 2quis peccavit, hic aut parentes eius, ut caecus nasceretur? 3 Respondit Iesus: Neque hic peccavit neque parentes eius; sed %ut manifestentur opera Dei in illo. 4*.¢Me oportet operari opera eius qui misit me, ‘donec dies est; venit nox, quando nemo potest operari: 5 quandiu sum in mundo, gjux sum mundi. & Haec cum dixisset, “exspuit in terram et fecit lu- tum ex sputo et ‘linivit lutum super oculos eius 7 et dixit ei: 7Vade, lava in natatoria *Siloé, quod interpretatur missus. Abiit ergo et lavit et ‘venit videns. 8 Itaque vicini, et qui viderant eum prius, quia mendicus erat, dicebant: ™Nonne hic est qui sedebat et mendica- bat? Alii dicebant: Quia hic est. 9% Alii autem: Nequaquam, sed si- milis est ei. Ille vero dicebat: Quia ego sum. 10 Dicebant ergo ei: Quomodo aperti sunt tibi oculi? 11 Respondit: Ile homo, qui dici- tur Iesus, “lutum fecit et ‘unxit oculos meos et dixit mihi: 7Vade ad natatoria Siloé et lava. Et abii et lavi et video. 12 Et dixerunt ei: Ubi est ille? Ait: Nescio. 13 Adducunt eum ad pharisaeos, qui caecus fuerat. tem sabbatum, quando lutum fecit Iesus et aperuit oculos eius. 15 °Jterum ergo interrogabant eum pharisaei quomodo vidisset. Ille autem dixit eis: “Lutum mihi posuit super oculos, et lavi et video. 16 PDicebant ergo ex pharisaeis quidam: 2Non est hic homo a Deo, rqui sabbatum non custodit. Alii autem dicebant: *Quomodo potest homo peccator haec signa facere? Et ?schisma erat inter eos. 17 Di- cunt ergo caeco iterum: Tu quid dicis de illo qui aperuit oculos tuos? Ille autem dixit ‘quia propheta est. 18 Non crediderunt ergo “Judaei de illo quia caecus fuisset et vidisset, donec vocaverunt parentes eius, qui viderat, 19 et interrogaverunt eos dicentes: Hic est filius vester, quem vos dicitis quia caecus natus est? Quomodo ergo nunc videt? 20 Responderunt eis parentes eius et dixerunt: Scimus quia hic est filius noster et quia caecus natus est. 21 Quo- 14”Frat au-. p cf. Os 2, 4. g Dt 32, 6; Is 63, 16; 64, 8. 7 cf. x Jo So '28 i eke Wrv47: scp. 16, 28; 17, 8. tcp. 7, 28. — v. cp. 3, 17. “CD. 7; 17. v Jr 6, 10. — cf. 1 Cor 2, 14. 0 hs. .VEs 2233). Mth 23,..38; 235 TS5 AG: 23;::10; 4, 9023;:8,: 22: 44) * Catech. R, Ul 6, 14; 9, 19. y Gn 4, 8, 9; 1 Jo 3, 12, 15. i CF, Sap. 2, 24; Rm 5, 12. zcf. 2 Pt 2) 4}7 0-J0z2, .4; a@ Gn 3}: g3°'2* Cor-1%, 925 Ap 12 »_ 9. 5-591 Ev, etc. in D. Pass. Le 22, 67. okf, 2° Cor 53:21: Pti2, 32. dcf. cp. 18, 37; 1 Jo 4, 6. ecf. cp. 10, 26; Rm 8, 7. fra. Cp: 4,:9. 2 VCP. 7. 20. Acp. 5, 23. — cf. cp. 7, 18. ivY. 543 CD. 5, 41. i 5, 24; I1, 26. k Ps 88, 9; Mt 16, 28; Le 2 26; Heb 2, 9; 11, 5. — cf. Ac 33°27: bef, Z¢:3."5. 7 Sse, 3%. ® CP. 23,325.32, 1} AC 3). 13; Heb 55x53 cs Et 435 3 2- ovr. 19; cp. 7, 28. pep. 7, 20. — v. Mt 11, 27. qci. Mt 26, 72. rit Jo 1, 6. — cf. vr. 44. S vr. 33, 39. tcf. Mt 13, 17. Ler 7. 22, ULT. Deb dt 13. bse, 8, LCE IVE 24? Cp.“ 174 $5 24>. Col 1, 17; Heb 13, 8: Ap. 1, 8 —v. Ex 3, 14. y cp. 10, 31. 3 ¢D.. 22; 36; Le.3,- 30, acf. Ac 3, 25% aes a. 1-38] Ev. in fr. 40. D. 4 QOdg. (2,03, Ii 4. he » 14. — cf. Sap 8, 20; c I Sag 4. ers # vr. 34; Ex 20, 5; Jr 31, 29. ach. cp. X35"4! €v. cp. 4, 34. — cf. Mt 3, 15. fep. 11, 9; 12, 35. — cf. Rm ; 1 6, 10. - 1, 4, 93 i Mt. 9, 29; Mr 8, 25. 6] Cm, ut s. vr. 2, 3. 60. Lo 37; a 71 * cf. Catech. R. II, 2, 68. 2 Es. opr 5; Is 8;.67 Le 13,14. lep. 11, 37. — cf. Le 7, 21. mcf. Ac 3, 2, 10. rr] v. vr. 6. ncp. 5, 9. ovr, 10. - p cf. cp. 6, 533 7, 43; 10, 19. gq vr. 24. — cf. cp. 7, 29. rv. Mt 12, 2. SMT. 3%..33..— cf. cp. 3,2: 5; 36: 10, 23; Ac 10, 38. tv. cp. 4, 19; 6, 14. u vr. 22. — cf. vr. 13. — 1015 — EVANGELIUM SECUNDUM IOANNEM 9, 22 — 10, a1 eicerent (24-34), occasio est quod Jesus malitia eorum exprobrata (35-41), eisque ceu malis pastoribus designatis (10, 1-6), sese verum et bonum pastorem proclamet (7-21). Encaeniis advenientibus, Ditus divini- ® Cle CD. 7.4335 193 38% 580, 2405 wcf.cp.7,45-52. xcf.Rm1o,9. PCD. F2 425 116, 237 Le 6.: B2< @ VI.. 2%, aJjJs 7, 19; Jr 13, 16. — cf. 1 Rg. 6,5; “Sili2, 2s Le-s7; 185 Ac 14 2s: biel, cm. 5,).45%) Mts237.2: Cf. ¢p.:32, dv. cp. 8, 14. eet: ep. 82; 372° 6282 Pec p28, tO.) ta: 1S oes: § b 27, 9; Ps 65, 18; Pro 28, S 33.4864

hep. 2, 23. 4cf. Ps:2; 2; Mt 26,.3:° Ac4, 27. 47-541 Ev. in fr. 6 p..D. Pass. 471 v. Mt 26, 3, 4. j Mt 5, 22. lLcp. 12, 19. — cf. Ac 4, 16. 47-50, 53) R. ad ben. Paim, mi Mc 8, 1, sqq. n2 Mc 5, 19, 20. — cf. Jo 4, 20; JAC 2t, 248. ocp. 18, 13, 14. — v. Le 3, 2. pvr. 51; cp. 18, 13. — cf. 2 CY, 2-35 qa (all) cp. 18, 14. fe SS) 165.37. Svr. 49. tcf. Ex 28, 29, 30; Nm 27, 21; 1 Rg 23, 9; 30, 7; 1 Es2, 63. ulIs 49, 6; 1 Jo 2, 2. 52) “Catech. R. Ii as ® ycp. 7, 10. £135.26, 233: 2 Par. 13; 19. acp. 2, 13; 6, 4. — cf. cp. 5, 1. 6 Mr 10, 32; Le 2, 42. ccf. cp. 18, 28; Ac 21, 24, 26. dv. cp. 7, It. av. cp. II, © sqq. 1-9] Ev. in fr. 2 mai. hebd. 2-8] Mt 26, 6-13; Mr 12, 1-8. — cf. Le 7, 37- 39. 1] v. vr. 12, 13. b Le 10, 38, 40. ¢ cf: ke '7,'37, 38. 3] Ant. in ae s. M. Magd. dcp. 13, 29. ecf. Dt 15, 11; Ac 4, 34. IVE“ %2 5 Ep. ST, Se. gcf. Le.16, 31. 10-36] Ev. in sb. p. D. Pass. ‘turus erat pro gente iqui in hunc mundum venisti. 28 Et, cum haec dixisset, abiit et vo- cavit Mariam sorerem suam silentio dicens: /Magister adest et vocat te. 29 Ilia, ut audivit, surgit cito et venit ad eum; 3° nondum enim venerat Iesus in castellum; sed erat adhuc in illo loco, ‘ubi occur- rerat ei Martha. 31 Iudaei ergo, “qui erant cum ea in domo et con- solabantur eam, cum vidissent Mariam, quia cito surrexit et exiit, secuti sunt eam dicentes: Quia vadit ad monumentum, ut ploret ibi. 32 Maria ergo, cum venisset ubi erat Iesus, videns eum cecidit ad pedes eius et dicit ei: Domine, si fuisses hic, non esset mortuus frater meus. 33 Jesus ergo, ut vidit eam plorantem et Iudaeos, qui venerant cum ea, plorantes, “infremuit spiritu et °turbavit seipsum 34 et dixit: Ubi posuistis eum? Dicunt ei: Domine, veni et vide. 35 Et Placrimatus est Iesus. 36 Dixerunt ergo Iudaei: Ecce 4quomodo amabat eum! 37 Quidam autem ex ipsis dixerunt: "Non poterat hic, 8qui aperuit oculos caeci nati, facere ut hic non moreretur? 38 Tesus ergo rursum fremens in semetipso venit ad monumentum. Erat au- tem tspelunca, et “lapis superpositus erat ei. 39 Ait Iesus: Tollite lapidem. Dicit ei Martha, soror eius qui mortuus fuerat: Domine, iam fetet, Yquatriduanus est enim. 49 Dicit ei Iesus: Nonne dixi tibi quoniam, ¢si credideris, “videbis gloriam Dei? 41 Tulerunt ergo lapidem: Iesus autem, Yelevatis sursum oculis, dixit: *Pater, gratias ago tibi quoniam audisti me. 42%Ego autem sciebam quia semper me audis; sed %propter populum, qui circumstat, dixi, ut credant quia tu “me misisti. 43 Haec cum dixisset, voce magna cla- mavit: Lazare, veni foras. 44 Et statim %prodiit qui fuerat mortuus ¢ligatus pedes et manus institis, et facies illius /sudario erat ligata. Dixit eis Iesus: Solvite eum et sinite abire. 45 9Multi ergo ex Iudaeis, qui venerant ad Mariam et Martham et viderant quae fecit Iesus, crediderunt in eum. 46 Quidam autem ex ipsis abierunt ad pharisaeos et dixerunt eis quae fecit Iesus. 47 iCollegerunt ergo pontifices et pharisaei concilium et dicebant: IQuid facimus, quia hic homo multa signa facit? 48 Si dimittimus eum sic, omnes credent in eum, et venient “Romani et tollent no- strum “locum et gentem. 49 Unus autem ex ipsis °Caiphas nomine, ~ Pcum esset pontifex anni illius, dixit eis: Vos nescitis quidquam 50 nec cogitatis quia %expedit vobis ut unus moriatur homo pro po- pulo, et non tota gens pereat. 51 Hoc autem a semetipso non dixit; sed, 8cum esset pontifex anni illius, ‘prophetavit quod Iesus mori- 52 et “non tantum pro gente, sed ut “filios Dei, qui erant dispersi, congregaret in unum. 53 Ab illo ergo die “cogitaverunt ut interficerent eum. 54Tesus ergo iam Ynon in palam ambulabat apud Iudaeos, sed abiit in regionem iuxta desertum, in civitatem quae dicitur “Ephrem, et ibi morabatur cum discipulis suis. 55¢Proximum autem erat Pascha Iudaeorum, et Sascenderunt multi Ierosolymam de regione ante Pa- scha, Cut sanctificarent seipsos. 56 %Quaerebant ergo Iesum et col- loquebantur ad invicem in templo stantes: Quid putatis, quia non venit ad diem festum? Dederant autem pontifices et pharisaei man- datum ut, si quis cognoverit ubi sit, indicet, ut apprehendant eum: | Iesus ergo ante sex dies Paschae venit Bethaniam, “ubi Lazarus fuerat mortuus, quem suscitavit Iesus. 2 Fecerunt autem ei ce- nam ibi, et "Martha ministrabat, Lazarus vero unus erat ex discum- bentibus cum eo. 3¢Maria ergo accepit libram unguenti nardi pistici, pretiosi, et unxit pedes Iesu et extersit pedes eius capillis suis; et domus impleta est ex odore unguenti. 4 Dixit ergo unus ex disci- pulis eius, Iudas Iscariotes qui erat eum traditurus: 5 Quare hoc unguentum non veniit trecentis denariis et 4datum est egenis? §& Dixit autem hoc, non quia de egenis pertinebat ad eum, sed quia fur erat et loculos habens ea quae mittebantur portabat. 7 Dixit ergo Iesus: Sinite illam, ut in diem sepulturae meae servet illud. 8 “Pauperes enim semper habetis vobiscum; me autem non semper habetis. 9 Cognovit ergo /turba multa ex Iudaeis quia illic est, et vene- runt non propter Iesum tantum, sed ut Lazarum viderent, “quem suscitavit a mortuis. 10 9Cogitaverunt autem principes sacerdotum ut — 1018 — stbi decrevisse, in civitatem Ephrem se recipit (47-56), unde reversus a Maria in cena ungitur (12, 1-11); postridie autem quasi triumphator Ierusalem ingreditur, multos ex ipsis ethnicis ad se trahit (12-27) atque, EVANGELIUM SECUNDUM IOANNEM 12, 11 -49 et Lazarum interficerent, 11 quia “multi ‘propter illum abibant ex Iudaeis et credebant in Iesum. 12 In crastinum autem /turba multa, quae venerat ad diem festum, cum audissent quia venit Iesus Ierosolymam, 1% jJacceperunt ramos palmarum et processerunt obviam ei et clamabant: Hosanna, ’ “bene- dictus qui venit in nomine Domini’, “rex Israél. 14 Et invenit Iesus asellum et sedit super eum, sicut scriptum est: 15’"Noli timere, fi- lia Sion: ecce rex tuus venit sedens super pullum asinae’. 16 °Haec non cognoverunt discipuli eius primum; sed ?quando glorificatus est Iesus, tunc Yrecordati sunt quia haec erant scripta de eo, et haec fecerunt ei. 17*Testimonium ergo perhibebat turba, quae erat cum eo quando Lazarum vocavit de monumento et suscitavit eum a mor- tuis. 18 Propterea et obviam venit ei turba, *quia audierunt eum fe- cisse hoc signum. 19 Pharisaei ergo dixerunt ad semetipsos: ‘Videtis quia nihil proficimus? ecce “mundus totus post eum abiit. 20 Erant autem quidam Ygentiles ex his “qui ascenderant, ut ado- rarent in die festo. 21 Hi ergo accesserunt ad ¥Philippum, qui erat a Bethsaida Galilaeae, et rogabant eum dicentes: Domine, volumus Iesum *videre. 22 Venit Philippus et dicit “Andreae, Andreas rursum et Philippus dixerunt Iesu. 23lesus autem respondit eis dicens: 'Ve- nit hora °ut clarificetur Filius hominis. 24 Amen, amen, dico vobis, 4isi granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit, 25 ipsum so- lum manet; ¢si autem mortuum fuerit, multum fructum adfert. ‘Qui amat animam suam perdet eam, et %qui odit animam suam in hoc mundo in vitam aeternam custodit eam. 26Si quis mihi ministrat, Ame sequatur; et, ‘ubi sum ego, illic et minister meus erit. JSi quis mihi ministraverit, honorificabit eum Pater meus. 27 ’Nunc anima mea turbata est: et quid dicam? Pater, ™salvifica me ex hac “hora. Sed ™propterea veni in horam hanc. 28 Pater, clarifica nomen tuum. °Venit ergo vox de caelo: Et clarificavi et iterum clarificabo. 29 Turba ergo, quae stabat et audierat, dicebat tonitruum esse fa- ctum. Alii dicebant: ?Angelus ei locutus est. 30 Respondit Iesus et dixit: Non propter me haec vox venit, sed propter vos. 31 Nunc Tjudicium est mundi, nunc “princeps huius mundi ‘eicietur foras. 32 Et ego, si “exaltatus fuero a terra, Yomnia traham ad meipsum. 33 Hoc autem dicebat “significans qua morte esset moriturus. 34 Re- spondit ei turba: Nos audivimus ex lege, quia ¥Christus manet in ae- ternum, et quomodo tu dicis: Oportet. Yexaltari Filium hominis? Quis est iste Filius hominis? 35 Dixit ergo eis Iesus: *Adhuc modi- cum 4umen in vobis est. Ambulate dum lucem habetis, ut non vos tenebrae °comprehendant; et ¢qui ambulat in tenebris nescit quo va- dat. 36 Dum lucem habetis, credite in lucem, ut ¢filii lucis sitis. Haec locutus est Iesus et abiit et fabscondit se ab eis. 37 Cum autem tanta signa fecisset coram eis, non credebant in eum, 38ut sermo Isaiae prophetae “impleretur, quem dixit: ’ ‘Domine, quis credidit auditui nostro? et bracchium Domini cui revelatum est’ ? 39 Propterea Jnon poterant credere, quia iterum dixit Isaias: 40 ¢Ex- caecavit oculos eorum et induravit cor eorum, “ut non videant ocu- lis et non intelligant corde et convertantur et sanem eos’. 41 Haec dixit Isaias, quando “vidit gloriam eius et locutus est de eo. 42 Ve- runtamen et ex principibus °multi crediderunt in eum; sed ?propter pharisaeos non confitebantur, @ut e synagoga non eicerentur. 43 TDi- lexerunt enim gloriam hominum magis quam gloriam Dei. 44 Tesus autem clamavit et dixit: *Qui credit in me non credit in me, sed tin eum qui misit me. 45 Et “qui videt me videt eum qui misit me. 46% Ego lux in mundum veni, ut omnis, qui credit in me, in tenebris non maneat. 47 Et, Ysi quis audierit verba mea et non custodierit, “ego non iudico eum; Ynon enim veni ut iudicem mun- dum, sed ut salvificem mundum. 48 2Qui spernit me et non accipit verba mea habet qui iudicet eum. ¢Sermo, quem locutus sum, ille iudicabit eum in novissimo die. 49 Quia “ego ex meipso non sum scf. cp. 13, 20; Mt 10, 40. tcp. 14, 1. — cf. cp. 5, 24; 1 Pt 1, 22. Le 12, 47, 48. # cp. 8, 15.2)5°"°% veep. 3, ¥7. — cf. acf.cp. 5. 45; Dt 18, 19. b cf. Rm 2, 16 € ci? Cp. §. 19. 30: Cc 9, 56. —- Vv. Cp. 4, 42. hv. cp. 7, 31. ivr. 19; Cp. 11, 45. 12, 13, 15] Antt. in ben. et pro- cess. Palm. 12-19] Mt 21, 1-11; Mr 11, 1- _ 10; Le 19, 29-38. jlv 23, 40. — cf. 1 Mc 23, mcp. 1, 49: Mr 15, 32. — cf. nZc9,9, [cp. 6, Is. 9.CDvcI0,26; 33; 75 46, 27,. 39; —v. Mr 9g, 31. ? cf. vr. 23; cp. 7, 39. @cp.2, 22. ALS OU Oe CECT 8 $cf. vr. 9-11. tcp. 11, 47; Mt 27, 24. [27,18. “cp. 3, 26; Mri, 37. — cf. Mt v Mr.\7; '26;-x Cor, 12.33; x cf. 3 Rg 8, 41-43; Ac 8, 27. y Cp. I, 43, 44. Ser. Ue t9,.2°) 24. 38. av. cp. I, 40. bcp. 14, 19. — cf. Mt 26, 45. ccf. vr. 16 [— v. vr. 27. dx Cor 15, 36. 24-26] Ev. in cm. M. (25, 26). ev. Rm 14, 9. 25] Ant. in cm. M. fv. Mt 10, 39. g Uc 145 265 37,335 Ac 20, 24; Ap 12, 11. [1o, 38. kcp. 8, 123 21, 19. — v. Mt 26] Antt. et Cm. in cm. M. et in fs. s. Laur. M. #cCp. 14, 33 17, 24. — cf. Mt 28, , 20; 2 Cor 5, 8; x Th 4, 17. j1 Rg 2, 30; Ps 90, 14, 15. Lep. 11, 33; 13, 2x. — cf. Le mcf. Heb 5, 7. [22, 44. ncf. cp. 18, 37. Otis 29 17283 52) Pt 22 77: R, 1,5, 14: — cf. IV 14, 7. 31-36] Ev. in fs. exalt. s. Cruc. “CD. 3, 14; 8, 28. vcf. Rm 5, 18; 8, $23 2 Cor 5, 6; Heb 2 15; x Tm 2, 2,9; 1 x cp. 18, 32. 02,2 y Ps 88, 5; 109, 4; Is 9, 7; Ez 37, 25; Dn 7, 14; Le 1, 33. Octiicp. 7; 33; 26,6 acf. vr. 46; cp. 9, 4; II, 9. — ¥;"CD. Ts 34,305 By 272. b cf. Ir 13, 16; Eph 5, 8. 5, e Lc 16, 8; 1 Th 5, 5. — cf. Eph f cp. 8, 59; Mt 23, 39. [s, 8. oot CD: 2, °¥2-2"3, 39.592: cf. “Mtir, 222: iIs 53, 1. — cf. Rm 10, Io. jcf. cp. 5, 44 ZIs 6, 9, 10. — v. Mt 13, 14, mv. Mr6, 52. [15; Ac 28, 26. 0.01) Ch: 3,13 7; 48: But: Ay Fe & OV. CD..0; 22. rcp. 5, 44. — cf. Mt ro, 33. “cD. 14, 9. uv cf. cp. 3, 36; zs Lc 10, 16. — v. cp. 3, 16. — 1019 — EVANGELIUM ‘SECUNDUM IOANNEM 12, so — 13, 38 Deo de caelo testificante, publicum ministerium concludit (28-50). 2. Dnus N.moriendo et resurgendo divinitatem suam demonstrat (12,1-21,23). Pedum lo- tione discipulis ad pignus suae dilectionis recipiendum praeparatis (1-17); dv. or Zo Be. ec Je. I8s5 Ids 323 BS; TO: f cf. 6, 68. g cp. 8, 26, 28. acp. 12, 1. — cf. cp. 6, 4. bcp. 7, 30; 8, 20. 1-15] Ev. « | ci Pree » (4-8, a ~ cf. Ps 84, 4, 7, dvr. 34; Gal 2 11 Int. (Ps. pee in He Euch. Cor- disI.—Ant.infr.qmai hehd. cat ee Tz: pleas 3: ecf. vr. 27; cp. 6, a 17 LLD.S, BES Fate i Mirt g cp. 8, 42; 16, 28; ee. [27. “cf. cp. 21, 7; Le jt. a. ee Be Re dal fod #599) ¢ eulecét R. II 4, 56. Gn 48343: 'T9¢ 2 745°32; ’ “43s 24: Le 7,44; 1 Tm 5; 10. kcf. Mt 3, 14; 8, 8. ivr. 12. — cf. vr. 36: cp.12.16; m cf. Mt 16, 22. [15, 15. wi ig 6, 11¢ Eph’ 5; -26; 53 Heb P ia 23. WATS: 2. 70] 1 Ceo Ro EE. 45043; -1V 0 Cp. 15, 3. vr. 18. q cf. vr. 2; cp. 6, 65, 71, 72.— rcf. vr. 4. [v. i 2, 5 38 25- Sept; 3835 Mt: 43: wm, tcp 20, 28; rt Cor 8. z da 3; h 2, 11. — *, Eph 6 WES 10. —cf.1Jo rt v.Col 3, I Pt 2, 215 38,4, — cf. Mt TI, 207 ‘20, 28. “x CD. 15, 20. — cf. Mt 10, 24; Le 6, 40. y Mt 7, 24; Ap to, 15.— v. Le To, 33: Ir, 28; Jer, Aig 25. cp. (6; 72; Le Mr 3, Tt ef 20; ph t, * Jo2,§ acf. cp. 17, 12. —v. Mt 1, 22. 5 Ps 40, 10; 54, % 15. — cf. vr. 26; Mt CCP. 14, 29; Me 34; -2$- dv. cp. 8, 24. ev. Mt 10, 40. fCpy ti,.:83* 12,27. 21-30] cf. Mt 26, 20-25; Mr 14, L7-axs VLCua 2. 2Y-23' OD. 265.92) AC f° 860 27. cf. Ibe by 22. icp. elle! 20,. 35 “25. 9,20. oe "rn, 35: Mr ro, 21. jcp. 21, 20. icf. Rt 2, 14. nt cp. 6, v2. ger 22, . — cf. vr. 2; cp. 6, eiCor xx,.02'72 oie nie I2, 50. pcp. 12, 6. qvr. I. rcf.cp. 12 Ss ve r Rg 28, 8. $C. CD. 7530.2 3%, 4, 40; 123 O 4 ucp. 14, 13; 15, 8; hei toa; vcp. 17, I-5. C4,:I, xcp. 8, 54; 12, 23 y Mr 10, 24. £V5 CD. 95°. 33}026, 226: be 7; 34; S, 2t.. (85.3, e238. ik SOE 13, 17, I jo 2, 7, Ant. ed « Mandatum » (Ps poss ES. 070.3 JOM,.2%,) cA dte)- d Lv 19, 18; Rm 13, 8; Col Ms Piriga se gs locutus; sed, ¢qui misit me Pater, ipse mihi ‘mandatum dedit quid dicam et quid loquar. 59 Et scio quia f‘mandatum eius vita aeterna est. 9Quae ergo ego loquor, sicut dixit mihi Pater, sic loquor. | 3 aAnte diem festum Paschae sciens Iesus quia venit Phora eius, ut °transeat ex hoc mundo ad Patrem; cum 4dilexisset suos, qui erant in mundo, in finem dilexit eos. 2 Et, cena facta, “cum diabolus iam misisset in cor, ut traderet eum, Iudas Simonis Iscariotae, 3 sciens quia ‘omnia dedit ei Pater in manus et quia %a Deo exivit et “ad Deum vadit, 4surgit a cena os ponit vestimenta sua et, cum acce- pisset linteum, °praecinxit se. 5 Deinde ‘mittit aquam in pelvim et icoepit lavare pedes discipulorum et _extergere linteo quo erat prae- cinctus. § Venit ergo ad Simonem Petrum. Et dicit ei Petrus: Do- mine, *tu mihi lavas pedes? 7 Respondit Iesus et: dixit ei: Quod ego facio ‘tu nescis modo, scies autem postea. 8 Dicit ei Petrus: ™Non lavabis mihi pedes in aetcrnum. Respondit ei Iesus: *Si non lavero te, non habebis partem mecum. 9 Dicit ei Simon Petrus: Domine, non tantum pedes meos, sed et manus et caput. 10 Dicit ei Iesus: Qui lotus est non indiget nisi ut pedes lavet, sed est mundus totus. Et °vos mundi estis, 9sed non omnes. 11 gSciebat enim quisnam esset qui traderet eum; propterea dixit: Non estis mundi omnes. 12 Postquam ergo lavit pedes eorum et Taccepit vestimenta sua, cum recubuisset iterum, dixit eis: 'Scitis quid fecerim vobis? 1% *Vos vocatis me Magister et ‘Domine; et bene dicitis: sum etenim. ergo ego lavi pedes vestros, Dominus et Magister, et “vos debetis alter alterius lavare pedes. 15 Exemplum enim dedi vobis, Yut, quem- admodum ego feci vobis, ita et vos faciatis. 16 Amen, amen, dico vobis, “non est servus maior domino suo, neque apostolus maior est eo qui misit illum. 17 Si haec scitis, Ybeati eritis si feceritis ea. 18 Non de omnibus vobis dico; ego scio *quos elegerim; sed ut adim- pleatur Scriptura : ; ou manducat mecum panem, levabit contra me calcaneum suum’. 19 Amodo ¢dico vobis priusquam fiat, ut, cum fa- ctum fuerit, dcredatis quia ego sum. 20 Amen, amen, dico vobis, equi accipit, si quem misero, me accipit, qui autem me accipit accipit eum qui me misit. 21 Cum haec dixisset Iesus, fturbatus est spiritu et protestatus est et dixit: Amen, amen dico vobis quia Yunus ex vobis tradet me. 22 Adspiciebant ergo ad invicem discipuli haesitantes de quo diceret. 23 Erat ergo recumbens unus ex discipulis eius “in sinu Tesu, quem idiligebat Iesus. 24 Innuit ergo huic Simon Petrus et dixit ei: Quis est de quo dicit? 25 Itaque, Jcum recubuisset ille supra pe- ctus Iesu, dicit ei: Domine, quis est? 26 Respondit Iesus: Ile est cui ego lintinctum panem porrexero. Et, cum intinxisset panem, dedit Iudae “Simonis Iscariotae. 27 Et post buccellam “introivit in eum Satanas. Et dixit. ei Iesus: °Quod facis fac citius. 28 Hoc autem nemo scivit discumbentium ad quid dixerit ei. 29 Quidam enim putabant. Pquia loculos habebat Iudas, quod dixisset ei Iesus: Eme ea quae opus sunt nobis ad ¢diem festum, aut egenis ut aliquid daret. 30 Cum ergo. accepisset ille buccellam, exivit continuo. *Erat autem nox. 31 Cum ergo exisset, dixit Iesus: ‘Nunc clarificatus est Filius homi- nis, et “Deus clarificatus est in eo. 32 Si Deus clarificatus est in eo, et “Deus clarificabit eum in semetipso, et continuo clarificabit eum. 33 YFilioli, “adhuc modicum vobiscum sum. Quaeretis me, et, 4si- cut dixi Iudaeis, ” quo ego vado vos non potestis venire’ , et vobis dico modo. 34 ®Mandatum novum “do vobis, @ut diligatis i invicem ¢si- cut dilexi vos, ut et vos diligatis invicem. %5/In hoc cognoscent omnes quia discipuli mei estis, si dilectionem habueritis ad invicem. 36 Dicit ei Simon Petrus: Domine, quo vadis? Respondit Iesus: Quo ego vado Ynon potes me modo sequi, sequeris autem postea. 37 Dicit ei Petrus: Quare non possum te sequi modo? animam meam pro te ponam. 38 Respondit ei Iesus: Animam tuam pro me pones ? Amen, amen, dico tibi, *non cantabit gallus, donec ter me neges. ; * be ¥} tea” ecp. 15, 12; ite ash 5: 2 2 4 10, 11. fcf. 1 Jo 3, 14; 4, 20. 35)]Ant. ad « Mandatum » et in comm. omn. ee 38] 26, 33-35; Mr a6 29-31; Le 22, 31-34. gcp. 7, 34. — cf. cp. 14, 22°: 21,230, 39. oe v. = 15, 17. hep. 18, 27. 14Sj- es +1020. == et proditore abeunte (18-30), discipulos de instanti sua morte consolatur EVANGELIUM adserens per ipsam et glorificatum iri (31-38), et ad Patrem iturum | SECUNDUM IOANNEM esse (14, 1-14), unde, misso Spiritu sancto, cum Patre equidem spiri- 14, 1— 15,5 i 4 2Non turbetur vor vestrum. °Creditis in Deum, et in me credite. | 1] RR. in Ascens. Dit. — v. 2In domo ¢Patris mei mansiones multae sunt. Si quo minus dixis- UF. 87+ {x Pt 3, 14. sem vobis, quia ?vado parare vobis locum. 3 Et, si abiero et praepara- | avr. 27. — cf. cp. 16, 22, 23; vero vobis locum, iterum venio et accipiam vos “ad apes po ut, fubi b fol cp. 17, 3; Mraz, 22. — sum ego, et vos sitis. 4Et quo ego vado scitis et viam scitis. 5Dicit ei | ,. ho. bic. ia Ye. 3, 9Thomas: Domine, “nescimus quo vadis et quomodo possumus viam scire? §Dicit ei Iesus: Ego sum ‘via et jveritas et ‘vita. Nemo venit ad Patrem, nisi ™per me. 7”Si cognovissetis me, et °Patrem meum utique cognovissetis; et amodo cognoscetis eum et “vidistis eum. 8Dicit ei ?Philippus: Domine, Yostende nobis Patrem, et sufficit nobis. 9Dicit ei Iesus: Tanto tempore vobiscum sum, et non cognovistis me? Phi- lippe, “qui videt me videt et Patrem. Quomodo tu dicis: Ostende nobis Patrem ? 19Non creditis quia "ego in Patre, et Pater in me est ? 8Verba, quae ego loquor vobis, a meipso non loquor. Pater autem in me ma- nens ipse facit opera. 11Non creditis quia Tego in Patre et Pater in me est ? 12Alioquin ‘propter opera ipsa credite. Amen, amen, dico vobis, “qui credit in me opera, quae ego facio, et ipse faciet et “maiora ho- rum faciet, quia “ego ad Patrem vado, 13et Yquodcumque petieritis Patrem in nomine ‘meo, hoc faciam, ut 2glorificetur Pater in Filio. 14YSi quid petieritis me in nomine meo, hoc faciam. 15 Sj diligitis me, man- data mea servate. 16 Et ego Urogabo Patrem, et alium ¢Paraclitum dabit vobis, ut maneat vobiscum in aeternum, 17 @Spiritum veritatis, quem mundus non potest accipere, quia non videt eum nec scit eum; vos autem cognoscetis eum, quia apud vos manebit et fin vobis erit. 18 Non relinquam vos orphanos; veniam ad vos. 19 9Adhuc modicum, et mundus me iam non videt; ie autem videtis me, ‘quia ego vivo et vos vivetis. 2° In illo die vos cognoscetis quia "ego sum in Patre meo, et ‘vos in me, et ego in vobis. 21 ¢Qui habet mandata mea et servat ea, ille est qui diligit me. ™Qui autem diligit me diligetur a Patre meo; et ego diligam eum et “manifestabo ei meipsum. 22 Di- cit ei oTudas, non ille Iscariotes: Domine, quid factum est, quia fae nifestaturus es nobis teipsum et non mundo? 23 Respondit Iesus et dixit ei: *Si quis diligit me, sermonem meum servabit, et Pater meus diliget eum, et ?ad eum veniemus et Ymansionem apud eum faciemus. 24 rQui non diligit me, sermones meos non servat. Et Ssermonem quem audistis non est meus, sed eius, qui misit me, Patris.. 25 Haec locutus sum vobis apud vos manens. 26 ¢Paraclitus autem Spiritus sanctus, ‘quem mittet Pater in nomine meo, “ille vos docebit omnia et Ysuggeret vobis omnia quaecumque dixero vobis. 27*Pacem relinquo vobis, pacem meam do vobis: non, quomodo mundus dat, ego do vobis. YNon turbetur cor vestrum neque formidet. 28¢Audistis quia ego dixi vobis: Vado et %venio ad vos. Si diligeretis me, gauderetis ras que quia bvado ad Patrem, quia “Pater maior me est. 29Et nunc vobis priusquam fiat, ut, cum factum fuerit, credatis. 30 Iam son multa loquar vobiscum. Venit enim eprinceps mundi huius et ‘in me non habet quidquam; 31sed, ut %cognoscat mundus quia diligo Patrem et, *sicut mandatum dedit mihi Pater, sic facio: surgite, eamus hinc. Ego sum ®vitis vera, et "Pater meus agricola est. 2 “Omnem pal- mitem in me non ferentem fructum “tollet eum, et ¢omnem qui fert fructum purgabit eum, ut fructum plus adferat. 3 Iam ‘vos mundi estis Ypropter sermonem quem locutus sum vobis. 4”Manete in me, et ego in vobis. Sicut palmes non potest ferre fructum a. semetipso, nisi manserit in vite, sic nec vos, nisi in me manseritis. 5@Eg0 sum vitis, ‘vos palmites; qui manet in me, et ego in a hic jfert fructum rcf. Le 7, 46; $:30:ay & 16. — v. Phil. et Je: Ci5). 2,31 * Conc. Milev. II om 4: —*Catech. R. I 7, 6; 13, CCP. 2; 16%. Le-2, 49: dcp. 16, 7, ah cp. 85 28; é vr. 19, 28. fcp. 12, 26; OF ep; IF, 26. 18, 10. cf. cp. d3) 36. i Heb 9, 8; 10, 20. — cf. Rm cp. 1, 14, £7.-cf. Mt 11, 17. cp. 1, a3; ao 35 2% — Vv. 3 4; Olin A Ant. Pa ‘s. Pik 10,°Ig. mcf, 1 Tm 1, Heb 8, 6; 12, 24. ncp. 8, 19; 12, 45. — cf, cp. 10, °303°--35, 24; Colt Te? or Jo 25°14. Heb 1, 3. pe i 43, 44; Sy 9 qc X 33, Id. rcf. Mt 27, 16. tcp. 8, 28; “uv. PR; 5; 36. : veh. Mt 29;- 9% 21,25; Mr wel. cp. 6.120. © E16, 37; "18. x vr. 28; cp. 16, 28. — cf. cp. ry 335 13, 1, 3; 16, 5, 19, 73 17, 11, 133 20. i. ii Catech. R. IV 8, yep. 15, 7, 16; 16, 23, "36. oe BV; Cp 335437 [v. Mt 7, fa $V. cp. 10, 38. a vr. ee 23; Cp. 15, 10; 5, 2 Jo ote : 16,17) RR. in Ascens. Diii, cp. 16, 26; 4 9, 15; 26. C NEs 265. 185;: 2 16, 7. — cf. Rm 8, 26. an 15, 26; m 13. — cf. 1 Or'2, 123 149 F Jo-2293°45 ex Cor 2, 14. (65 55-73 fAc.2, 4. "— cf. Mt 1D, #0;" ¥ Oe 27; 2 Jo2.—v. Rm 8, 134 Prey in Pnt.—Cm. in fr. 6 QT. Pnt.—V. All, in D. inf. gy, cp. 7; 332°16,:16. [Loct.-Ase. Cf. CDi F352 45; i cf. Rm 5s, ro: Eph: 2.5; "AD j cps 16, 23, 26. ty: 1 Jo 2, 28. “gl S477; 17, 21, 23. — 24,123 * Catech. R. Ul 1, izes a ass m . 16, 27. — cf. Pro 8, 17. cp. 9, 4% Ac 10,40; AT. ples. 16; Ac 1, 13; Ju tr. — cf. Mt ro, 2-4. (de Sp. 23-31] Ev. in fs. Pnt. et in Tis: 23] Ant, in fr. 2 p. Pnt. pb Ap 3, 20. {Jo 2, q cf. 2 = 6, 16; Eph 3, ates em Pa Vr. 10. cf. Le 24, 49; Ac cee 16.) T3. t Core2: oh t Jo 2, 20, 27. : 2.) 22" 26] * Conc. Trid. s. XIII decr. de Peck sear bed: Catech. R. 1 9, — cp. 15, 13, 14. 36 271 Antt. etc. in frr. p. Pnt. 27] Ant. ut s. vr. 1-14. x CP. 20, 19, 21, 26; Vv: 24, 36; ol 3, 15. — cf. Ep gggsPR 4. 7 y vr. 1. — cf. 2 Tmry, 7. Z Vr. 2-4. avr. 18. 18] v. WETS ccp. = 29. ue Ph 3, 6. dcp. 13, 19; 16, 4: Mt 24, 25. €Nv., Cp.. 12; 3t- fet. cp. 17) Mv, 18, 36; Heb 4, £CD..17;,28633. hep. 4. 34:_5. 77" 6, 38: 10. 18; 12, 49, 50; I5, ; Ph 2, 8; Heb , 8. : a cf. Ech, 2a, 23° \t 2, 3%. 1-7] Ev. in cm. Mm. Lik’ - én vg. ss. Ap. Sim. et Juda. Patong 33 — cf. Mt 15, 13. cvr. 6; Mt 4; YO: 93. too—cl. Rm 11, 17; 2:1 «1, 8. dcf. Mt 15, 13; Rm aT, 22 eTb. 12;-437- Eto % Ep. 1% 10. — cf. Eph 5, 26. g ci. cp. 17 7 J hvr. 5-7; 1 Jo 2, 6. — cf. Col 1, 23. — v. cp. 6, §7. 5] * Cone. EEA II can. 3. — 1 Conc. Araus. II (an. 529) can. 7, 24. —* cf. Catech. 2% Il 2, 40;-5, 72; W 2, 22: i Rm 11, 17. — ef. or 12, 12,27. jvr. 16; Col I, 6, 10 5] R. in fr. 4d. sch. et in cm. Ap. et Mm. Ant. in ss 4 ?. D. in Alb — 102i == EVANGELIUM SECUNDUM IOANNEM 15, 6 — 16, 15 tualiter ad eos iterum veniet et manebit (15-31) ; monet quoque ut sibi ad- haereant (15, 1-11), ut mutuo se diligant (12-17) utque mundi odium et per- secutiones non pertimescant (18-16, 4). Spiritus sancti deinde missione il- Rickcpe 21, ii9¢)iLic. 42, 2035 12 Sed 33 3 E wy ¥. Binge se: — cf. a y! ateck, R IV 4,1; 7,6.— Ant, in fs. ss. Ap. Phil. et mcp. 8, 31. [Jc. n VY. 16. —vc¢ oMt 5, 16; 2 PY." By At. cise. 9-16] Ev. in oy (pr. pro a. 1.) qcf. cp. 16, : Fiece 9, 1e]v. vr. 5. — R. in fs. ss. Cord, J. [Mt 12, 50. rvr. 14. — cf. cp. 14, 15, 233 SCD. B, 20; 17, 45° Eh 2; -8..-— e308 3% 210 oa ff. Milz5; 21;°"2" Cor 2.4. “CP. 3, 29; 16, 24; 17, 13; 1 Jo 1, 4; 2 Jo 12. 12-16] "Ev. in vg, Ap. (12-14) et in We s. Camilli de L. t. in fs. Ss. fs. 3 > 4 2 Jo 3, 16. ycf. cp. 12, 26; Le 17, 7-1 15,14] R. in fr. 2 p. (ne 5 in ordinat. Presbyt. . R.). SCp...1, 38; 3, 2%, a 8, 26; 57,8, 14. — ci. cp. 16, 12; Ac 20, 27. he in fr. 6 pb. Pnt..— V. l. et Cm. in fss. Evang., ree etc. avr. 19; cp. 13, 18; Mr 3, 13. 17-25] Ev. in fs. ss. Ap. Sim. et Juda. Gep.. 7.7% “VJs; ess ef: vr. 23. — v. Mt 10, 22. Chit % 4, dcp. 1 14, 16. — ct. Le 6 26; Gal 1, 4; Jc 4, 4 eMr 13, 13; Le 6, 22. fv. cp.-13, 16 grPt2, 21sqq. kcf. Ez 3, 7. icp. 16, 3. — cf. Ac §, 41; 1 jv. Ac 3, 17. EPt 4, 24, 16. icf. cp. 9, 41; Mt 11, 21-24; Le: 22, 49, 438. m cf, cp. 5: 23; 1 Jo 2, 23. ncp. 3, 2; 7, 31; 9, 32; Mt 15, 31. — cf. cp. 10, 32, 37. ov. cp. 12, 38; 10, 34. ees 34 19; 6 oe: 26-16, 5] v. in bd. Asc. et in Ms. ss. Trin. q cP. 14, om, 37 ee Mt 10, Le 26) “s Catech. R° 7 9, 6. — cf. Conc. Later. IV cp. 1. — v. ch. 14, 1. — Ant. et Cm in fr. 5 p. Pnt. r-¥. Cor 127°33::1- JO. 53-6. $cp. 19, 35; f£ Jo 1, 2; 4, 14. —cf. 3 Jo 12.—v. Lc 24, 48. §Le-t, 32, — cf..Ac 1, 21;' 22. avr. 4.— % CD. :13, 199¥4, bv. Mt 11, 2 et in ignem mittent, et ardet. multum, quia *sine me nihil potestis facere. 6Si quis in me non manserit, “mittetur foras sicut palmes et arescet, et Icolligent eum 7Si ™manseritis.in me, et verba mea in vobis manserint, “quodcumque volueritis petetis, et fiet vobis. 8 °In hoc clarificatus est Pater meus, ut fructum plurimum adferatis et Pefficiamini mei discipuli. 9% Sicut @dilexit me Pater, et ego dilexi vos. Manete in dilectione mea. 10*Si praecepta mea servaveritis, ma- nebitis in dilectione mea; sicut et *ego Patris mei praecepta servavi, et maneo in eius dilectione. 11 Haec locutus sum vobis, ut ‘gaudium meum in vobis sit, et “gaudium vestrum impleatur. 12 vHoc est praeceptum meum, ut diligatis invicem, sicut dilexi vos. 13 *Maiorem hac dilectionem nemo habet, ut animam suam po- nat quis pro amicis suis. 14Vos amici mei estis, si feceritis quae ego praecipio vobis. 15¥lam non dicam vos servos, quia servus nescit quid faciat dominus eius: vos autem dixi ene” Re “omnia, quaecum- que audivi a Patre meo, nota feci vobis. 16 Non vos me elegistis; sed %ego elegi vos et posui vos, ut eatis et /fructum adferatis, et fructus vester maneat, ut, nquodcumque petieritis Patrem in nomine meo, det vobis. 17 ’Haec mando vobis, ut diligatis invicem. 18 bSi mundus vos odit, scitote quia me priorem vobis odio habuit. 19¢Si de mundo fuissetis, mundus quod suum erat diligeret; ¢quia vero de mundo non estis, sed ego elegi vos de mundo, “propterea odit vos mundus. 20 Mementote sermonis mei, quem ego dixi vobis: 7Non est servus maior domino suo. 9Si me persecuti sunt, et vos persequentur ; tsi sermonem meum servaverunt, et vestrum servabunt, 21 Sed thaec omnia facient vobis propter nomen meum, Jquia nesciunt eum qui mi- sit me. 22/Si non venissem et locutus fuissem eis, peccatum non habe- rent; nunc autem excusationem non habent de peccato suo. 23 ™Qui me odit et Patrem meum odit. 24"Si opera non fecissem in eis, quae nemo alius fecit, peccatum non haberent; nunc autem et viderunt et oderunt et me et Patrem meum, 25 sed, out adimpleatur sermo qui in lege eorum scriptus est: ’ ?Quia odio habuerunt me gratis’. 26Cum autem venerit @Paraclitus, quem ego mittam vobis a Patre, @Spiritum veritatis qui a Patre procedit, ‘ille testimonium perhibebit de me. 27 Et 8vos testimonium perhibebitis, quia ‘ab initio mecum rei 16 “Haec locutus sum vobis, ut non bscandalizemini. 2 cAbsque synagogis facient vos. Sed 2venit hora, ut omnis qui interficit vos arbitretur obsequium se praestare Deo. 3 Et haec facient vobis, fquia non noverunt Patrem Yneque me. 4 Sed thaec locutus sum vo- bis, wt, cum 4@venerit thora eorum, reminiscamini quia ego dixit vo- bis. 5 Haec autem vobis ab initio non dixi, “quia vobiscum eram. Et fnunc vado ad eum qui misit me, et jnemo ex vobis interrogat me: Quo vadis? & Sete! quia haec locutus sum vobis, “tristitia implevit cor vestrum. 7 Sed ego veritatem dico vobis: lexpedit vobis ut jego: vadam; ‘si enim non abiero, Paraclitus non veniet ad vos; ™si autem abiero, "mittam eum ad vos. 8 Et, °cum venerit ille, ?arguet mundum de peccato et de iustitia et de iudicio : 8de peccato qui- dem, Yquia non crediderunt in me; 10*de iustitia vero, quia ‘ad Patrem vado, et iam non videbitis me; 11! 8de iudicio autem, quia tprinceps huius mundi iam iudicatus est. 12 Adhuc multa ha- beo vobis dicere; sed “non potestis portare modo. 13 Cum autem venerit ille vSpiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem. Non enim loquetur a semetipso; sed quaecumque audiet loquetur, et quae ventura sunt adnuntiabit vobis. 14 ¥%Ille me clarificabit, quia de meo accipiet et adnuntiabit vobis. 15*Omnia quaecumque "habet Pater mea sunt; propterea dixi: Quia de meo accipiet, et adnuntia- 9. ecp. 9, 22: = 42. — cf. Le 6, 22. dcp. 4, 21; Le 22, 53. e Ac 26, 9-11. — cf. Is 66, fcp. 8, ro, 5: oe. mid ty, ‘SS: gcp. Tr, 10. 4] he * ys D. inf. oct. Asc. 5- 14) Ev. inD.4 P. Pack. (s, 0. ‘het. ivr. 28; cp. 333. TA, jcf. cp. 13, KS EB vr. 22. — cf. Le 24 i 7] Fy ke Hispan. (an. 447) ptoheake fid. — 14 Gbiech. R I 7, 6.— Ant. in fr. > dp. D. p. Psch. — v. cp. 1 16, 1 ick cp. 7; 39: mcf. Ac 2, 33. ncf. cp. 14, 26. 8] Cm. in D. p. Psch. et Ant. in r. 3 seg ocf. cp. 8, 2 aa cp. 8, 46 qcp. 8, 24. — cf. Ac 2, 26, if rt, Cor 12, 3. rcf. Ac 17, 'Sep.' Ta, (3% t Col 2, 15: Heb 2, 14. — v. cp. 14, 30; . 2, zal Antt. in fr. é et 5 ». D. 4 d. Psch. ucf. Mr 4, 33; 1 Cor 3, 2; Heb 5, 312 13] * v. cp. 4 6. v cp. 14; ae de EB 1 Jo 2, 27. y cf. cp. 7, 39 zcp. 17, 10. — cf. Le 15, 31 15-22] Ev. in D. 3 p. Psch. (16. 20) lustrata ac suo post modicum reditu promisso (16-24), praedicta etiam in passione discipulorum fidei instabilitate (25 33), sollemni oratione a Patre precatur suam ipsius glorificationem (17, 1-5), discipulorum bit vobis. 16@Modicum, et iam non videbitis me; et “iterum modi- cum, et videbitis me, quia vado ad Patrem. 17 °Dixerunt ergo ex discipulis eius ad invicem: Quid est hoc quod dicit nobis: ¢Modi- cum, et non videbitis me, et %iterum modicum, et videbitis me’, et quia ’tvado ad Patrem’? 18 Dicebant ergo: Quid est hoc quod dicit : Modicum? 4nescimus quid loquitur. 19 ¢Cognovit autem Iesus quia volebant eum interrogare et dixit eis: De hoc quaeritis inter vos, quia dixi: Modicum, et non videbitis me, et iterum modicum, et videbitis me. 29Amen, amen dico vobis ‘quia plorabitis et fle- bitis vos, %mundus autem gaudebit; vos autem contristabimini, sed “tristitia vestra vertetur in gaudium. 21 iMulier, cum parit, tri- stitiam habet, quia venit hora eius; cum autem pepererit puerum, iam non meminit pressurae propter gaudium, quia natus est homo in mundum. 22 Et “vos igitur nunc quidem tristitiam habetis; Pite- rum autem videbo vos, et /gaudebit cor vestrum, et gaudium ve- strum nemo tollet a vobis. 23 Et ‘in illo die me non rogabitis quid- quam. Amen, amen, dico vobis, ™si quid petieritis Patrem in no- mine meo, dabit vobis. 24 Usque modo non petistis quidquam in no- mine meo. ™Petite et accipietis, ut “"gaudium vestrum sit plenum. 25 Haec in proverbiis locutus sum vobis. Venit hora, cum iam non °in proverbiis loquar vobis, sed palam de Patre adnuntiabo vobis. 261In illo die in nomine meo petetis; et non dico vobis quia ?ego rogabo Pa- trem de vobis; 27 ipse enim Pater amat vos, quia vos me amastis et Tcredidistis quia ego a Deo exivi. 28Exivi a Patre et veni in mundum; iterum ‘relinquo mundum et vado ad Patrem. 29 Dicunt ei discipuli eius: “Ecce nunc palam loqueris et °proverbium nullum dicis. 30N —“ scimus quia *scis omnia, et non opus est tibi, ut quis te interroget : hoc credimus quia “a Deo existi. 31Respondit eis Iesus: Modo creditis ? 32 Ecce venit hora et iam venit, ut “dispergamini unusquisque in pro- pria, et Y¥me solum relinquatis; et *non sum solus, quia Pater mecum est. 33 Haec locutus sum vobis, ut 4in me pacem habeatis. 9In mundo pressuram habebitis; sed °confidite, %ego vici mundum. ] Haec locutus ‘est Iesus et, “sublevatis oculis in caelum, dixit: Pater, venit hora, ¢clarifica Filium tuum, ut Filius tuus cla- rificet te; 2 sicut ddedisti ei potestatem omnis carnis; ut omne “quod dedisti ei, fdet eis vitam aeternam. 3 9Haec est autem vita aeterna, ut cognoscant te solum Deum verum et quem misisti Iesum Chri- stum. 4/Ego te clarificavi super terram, ‘opus consummavi quod dedisti mihi ut faciam. 5 Et nunc ‘clarifica me tu, Pater, apud temet- ipsum claritate, quam habui, priusquam mundus esset, apud te. 6 jManifestavi nomen tuum hominibus, @quos dedisti mihi de mundo. 'Tui erant, et mihi eos dedisti; et sermonem tuum servaverunt. T™Nunc cognoverunt quia omnia, quae dedisti mihi, abs te sunt, -8quia ™verba, quae dedisti mihi, dedi eis, et ipsi acceperunt et “cognoverunt vere quia a te exivi, et °crediderunt quia tu me misi- sti. 92?Ego pro eis rogo: non pro mundo rogo, sed pro his @quos dedisti mihi; quia tui sunt. 10 Et mea omnia tua sunt, et ?tua mea sunt, et clarificatus sum in eis. 11 Et iam non sum in mundo, et Thi in mundo sunt, et *ego ad te venio. Pater sancte, “serva eos in nomine tuo, quos dedisti mihi, ut “sint unum sicut et nos. 12 Cum essem cum eis, Yego servabam eos in nomine tuo. *Quos dedisti mihi custodivi, et nemo ex eis periit, nisi Yfilius perditionis, “ut Scri- ptura impleatur. 13 Nunc autem ad te venio et’ haec loquor in mundo, @ut habeant gaudium meum impletum in semetipsis. 14 mE go dedi eis sermonem tuum, et mundus eos odio habuit, °quia non sunt de mundo, “sicut et ego non sum de mundo. 15 Non rogo 4ut tollas eos de mundo, sed tut serves eos a malo. 16 De mundo non sunt, sicut et ego non sum de mundo. 17 @Sanctifica eos in veritate. fSermo tuus veritas est. 18 9Sicut tu me misisti in mundum, et “ego misi eos in mundum. 19 Et ‘pro eis ego sanctifico meipsum, ut sint EVANGELIUM SECUNDUM IOANNEM 16, 16 —17, 19 16) Cm, ut s. SOP, 74: 335 2, 38; 235033; 6 cl. vr. 22; 1 Jo 2, 8. [14, 19. ccf. Mr 9g, 9, 31. dLe 9, 45. — cf. cp. 14, 5. e cf. vr. 30. — v. Cpa. 2, 34: : 20-22) Ev, in cm. Bi 20] R. ut s. vr. 15 et "Ant. a4 fr.sqq.- R.incm. Ap.et Mm fe 16, 10. — cf. Le 6, 25. — cf. Ap 11, 10. [v. Mt. 5, 5 : r 31, 13. — v. Mt §, 4. s 26, 17. — Ps 47, 7; Is 13, 8; 1 Th s, 3; Ap 12, 2, J CD. 20, 20; -Ps 32, 29: Is 66, 14; Ac 2, He: Rey 8 22] v. cp. 1 23, 24] Catech. R. IV, 23-30] Ev. in D. 5 >. Psch. ne ti = a a 20: -f(24, 27). ry ue Mich. M. prop. 14 ab 12 XI damn. nm CD. £5, I1;°17,;°13; 1 Jo 1, 4. 24,27 28] Antt. etc. in frr. Ro- gat {[— v. cp. 10, 6. o Mt 13, 3, 34; Mr 4, 33, 34 — pcp, 14, 16; 17, 9, 15, 20. Ger, Spi 84) 52:1; $234 FF; 23: bys a7, ‘ge SCD. 3,43 8,.42. 13, Lor. 7. ost Au o Ur. 23. — oot. cp. 10, be . 21, 17.—V. cp. 2, eg Zc. 13, 7; Mt 26;.'31, oct Is 63, 5 $ ct. ep. 8; 4 29. “cp. 14, 277 "RM.55.-4; dp. 15, 18. — cf. Ac 14, 21; t 14, 27 [Ap 1, 9. oa ©.Clicck, R. IV, 15, 17. dcf. Rm 8, 37; 1 Jo 4, 43 5, 4, 5; AP 3, 21; 12, If. 1-14] Ev. in vg. Asc. (1, 5). acp. 11, 41; Mt 14, 19; Pea: 6-cI.. ep.) -7;. 30 & 28; x Jo 25. 3] © Catech R. Y ry, oS, [Imp. 3-8] Ev. in fs. Ss. S. biachdtiee cf. 2 Pt x, 2, 3; 1 Jo 5, 20. hcp. 8, $4; 12, 23. jct. ” vr. 24; cP. 8, 58: Pro 9. Lin i 2 mai. hebd. 61. Ant. in Asc. Dfii. mvt. 14; Cp. 15, 15. — cf. cp. 8, 26; 12, 49. n cp. 16, 27, 28. _ 21, 25; cp. 6, 70; i 42; 30 v. UF. 9; my Catech. R. II 4 24.— t pcp. 14, 16; 16, 26.—cf. vr. 20. qcp. 16, 15. -— cf. Le 15, 31. reo. Taek, FV Cp. IA; 2° [5-18. £00" ES 2 Th 3, 3. — cf. 1 Jo “VI. 21, 22: 5B 10, 30. —.cf. Rm 12, ph 4, 4. — v. . in D. inf. oct. ip a cag ge 10; 1X: aoe si et y2 2,3.—c ¢23. 35. sili 10; 108, 8. — v Ac 1. 16-20. acp. 15, 11; 16/24 bcp. 15, 19; ‘Te, 4, Ai E Jo z 5, — cf. cp. 16, 20. cvr. rr; cp. 8, 22. — cf. 6, 26. 13) Catech R. IV 1 ¥°Cor-§>--10: e cf. Pha x. 2226," tT; t Th s, 33; 2 Th 2, FS. HY. ep FS; 3: | i oe 5s 7, 28; Se ue a g cp. 20, 21. hep 4, 303 Mt 28, 19; Mr 16, 15. $ct.”t Cor rf, 30; ti 2; ‘2a. — 1023 — EVANGELIUM SECUNDUM IOANNEM 17, 20 — 18, 30 perseverantium in fide, custodiam a malo et concordiam animorum (6-26). Postea egressus in hortum satellitibus, guos uno verbo prostra- verat, se tradit (18, I-11) et ductus ad Annam et Caipham, dum ter a jcf. vr. 9. icp. 10, 38; 14, 10, II, 20. mt jot, 2. [8, 30. nvr. 24. — cf. cp. 1, 14; Rm 22] Conc, Later. IV definit. contr, abat. Joachim. o vr. 26; cp. 14, 20; Rm 8, 10, 39; I Jo 5, 20. pcf. Col 3, 14; 1 Jo 2, 5; 4, O-VE. fas Sep. 14; ae. 182)217- rcp. 16, 27. — cf. cp. 14, 21, SVECPs $20: 24. 24] * cf. Catech. R. I 9; tcp. 12, 26; 14, 3. — cf. Mt 28, 20. “cp. I, 14; 2 Cor 3, 18. — cf. Jo 3,03." [98:. 55:0 3, 6: v Eph f,. 430. 1° Pti1,)20.0-—..v. 25] Ant, in sb. a D. Palm. x Jr 12,1; Rm 3, 26; Ap 16, 2. yv. cp. 8, 55; 10, 15. zvr. 6; cp, 15, 15. 37. 3-11] Mt 26, 47-56; Mr 14, 43- 50; Le 22, 47-53. ecp. 7, 32. — v. Mt 26, 58. few, -23) 2320; 2B. VES. 9%. CD... 25-385 20,25. Bcf. cp. 10, 18; Mt 26, 53; Ap I, 17. 6] * Catech. R. 1 5,7 LC 17 82: jcp. 6, 39; 10, 28 ict. Le 22, 38. ;' m Mt 20, 22; 26, 39, 42. — cf. Is 51, 22 n cf, vr. 24, 28: Mt 26, 57; Mr 14, 53. OW. 24% Le 3; 27 AC 4°97: pvr. 24,28; cp. 11, 49.—V. Mt 26, 3, $7 cp. 11, 50 r Mt 26, 58 scp. 20, 3. — cf. Ac 3, 1 tMt 26, 3, 58, 69. 16-18] Mt 26, 69, 70; Mr 14. 66-68; Le 22, 55-58. 17] * cf. Catech. R, Il 3, 22. ucf. Ac oe 13. v vr. 25; Mt 14, 54. 19-24] Mt 26, 59-68: Mr 14, 55-65;. Le 23, 63-72. xcp. 7, 26. — cf. Mt 10, 27; 26, 55. , y cf. cp. 8, 26. zIs 45, 19; 48, 16. — cf. cp. 7, 4- acp. 19, 3; Mt 26, 67; Le 22, 63, 65. — cf. Mt 5, 39; Ac 435 2. ee Ac 23, 4. 231) v. cp. 8, 4o. 25-27] Mt 26, 71-75; Mr 14, 69-72; Le 22, 58-62. CV. vr. 10, dv. vr. ft. ccf. Mr 1 » 35- 28-19, 15) Mai 27, 2, 11-30; Mr: 15, 1-193 Le 23, 1-25. f vr. 33;_cp. 19, 9; Mr ts, 16. — v. Mt 27, 27. g Ac 10, 28; 11, 3. — ef. cp. II, 55. A cf. cp. 19, 14, #v. Mt 20, 19. 7cfs. @V. CDi-33, 118. (65) — 1025 — EVANGELIUM SECUNDUM IOANNEM 19, 25 — 20, 17 etsi eum regem esse adfirmet (19, 1-22). Tandem, postquam omnis de se impleta est Scriptura, Ditus N. emittit spiritum, lancea perfora- tur (23-27) et honorifice effertur (38-42) ; die vero tertia resurgit et Ma- eo 2%, °z9: ria 8 r c Mt 27, 55, —_ 29 25-27] igs in f Ss.0°7 Biv. . hy 13. — ie’ rt ro, v 23 n ars 26,27) in 3,33 7 “dol. B polls €v. Cp. 13, 23. Froese [Imm. as. Num. pe Of. in fs. manif. BMV. P a II; 16, 32. "tli. in fs. s. Lanc. et av. ~s ‘in Ms. de Pass. kp. 18, 4. i Ps 68, 22. oS cp. 4, 6, 7. j Mt 27, 48. — cf. ix 23, 36. 30-35) Ev. in fs. pretiosiss. Sang. ie uu 38; Ac 13, 29. — V. 30] * ay R. I 5, 6. — Ant. in Parasc. etc. — v. Mt 27, depres 50. [45, 46. 31-35] v. in fs. ss. Cord. J. ISK 34558 5¢ Ut 2... 232. 38 eee 12, 7630. L8,-20; Io, 26, 27. pv. vr. ws: * Conc. Vienn. defin. c. errores Jo. Pt. Olivi. —* Conc. Trid. s. - XXII 6, 7. —* cf. I 50-35. oe Fea 8 ee fe D 7, 14. [cp. 15, 27. rztjo 1, 1-3; Ap 1, 2. — cf. Scp. 21, 24. — cf. cp. 20, 31. ‘? 20;\'512 x 12, 46; Nm o, 12. — cf. v cf. Ps 33, 21. 1 Cor 5, 7. oe tg , Oa Mr 15, L6G. 23) 50. Eos a Pay bear & Fide Pelion qe Wien. By. 5523. 7,50. cf. Mt 16, 1; Le 24, 1. a Ps 44, 9; Pro 7, Rive Cn 4, 14; 2, 2k Ac 5, 6. — Il, 44. — cf. rs Par 16, ©cprd0, 5-37; Le 24, 2, d cf. “cp. 20,15; 4Rg 21,18, 26. e Le 3, S5; — cf. Mr 11, 2. FfVENtS 14 I- x8] Mt Pi “1-10; Mr 16, t- +1024) By 2. oe. "18; cp. r-9] Ev. in y, Zs ? S1bis (4). b cf. cp. 11, 39. ccp. 19, 26. — Vv. cp. 13, 23. d vr. 13. e Le 24, 12. f cp. 19, 40. SOU UC ET, Fa, gv. cp. II, 44. h Mt 22, 29. i Lv 24, 46; Ac 4,..2$=23~ +13, 34, 35; 17, 33,1 Cor 15, 4. 10-18] Ev. in 3 5 dD. Psch. (r2d2, 13, 2 R. ‘ut s. eh ‘in js;..$.°.M. jcf. Mt 28, 3; Mr 16, 5. 1 Le 24, 4. — cf. Ac t, 10. m vr. 1§. — cf. cp. 2, 4. n Mr 16, 9. — cf. Mt 28, 9. 4. — Vv, Le 24,,16, ie oT dn in Dd. p. Psch. ss ¥,°.383) 18,4; 7% Cc 5 19, Ad NE CD..1, 38. $f. 28, 9. t Heb 11, 12. — cf. Rm 8, 29. — v. Mt 28, ro. 17] Ant. et V. in Asc. Dai. ucf. Mr 16, 19. — Vv. cp. 14, 12. v Mt 6, 1, 9: 1 Pt4, 177 ’? bPartiti sunt vestimenta mea sibi et in vestem meam miserunt sortem ’. Et milites quidem haec fecerunt. 25cStabant autem iuxta crucem Iesu mater eius et soror matris eius Maria Cleophae et “Maria Magdalene. 26 Cum vidisset ergo Ie- sus matrem et @discipulum stantem quem diligebat, dicit matri suae: fMulier, ecce filius tuus; 27 deinde dicit discipulo: Ecce mater tua. Et ex illa hora accepit eam discipulus in 9sua. 28 Postea sciens Iesus quia omnia “consummata sunt, ut consum- maretur Scriptura, dixit: ‘Sitio. 29 Vas ergo erat positum aceto ple- num; ‘illi autem spongiam plenam aceto hysopo circumponentes ob- tulerunt ori eius. %0Cum ergo accepisset Jesus acetum, dixit: 4Con- summatum est. Et, inclinato capite, ™tradidit spiritum. 31 Judaei ergo, quoniam "parasceve erat, “ut non remane- rent in cruce corpora sabbato (erat enim omagnus dies ille sabbati), rogaverunt Pilatum ut frangerentur eorum crura et tollerentur. 32 Ve- nerunt ergo milites, et primi quidem fregerunt crura et alterius ?qui crucifixus est cum eo. 33 Ad Iesum autem cum venissent, ut vide- runt eum iam mortuum, non fregerunt eius crura, 34sed unus mi- litum lancea latus eius aperuit et continuo exivit Ysanguis et aqua. 35 Et ‘qui vidit testimonium perhibuit, et *verum est testimonium eius. Et ille scit quia vera dicit, ‘ut et vos credatis. 36 Facta sunt enim haec ut Scriptura impleretur: ?UOs non *comminuetis ex eo’ 37 Et iterum alia Scriptura dicit: ’“’Videbunt in quem transfixerunt ’. ” 38 Post haec autem rogavit Pilatum Ioseph ab Arimathaea, eo quod esset discipulus Iesu, occultus autem “propter metum Iudaeo- rum, ut tolleret corpus Tesu. Et permisit Pilatus. Venit ergo et tulit corpus Iesu. 39 Venit autem et Nicodemus, Yqui venerat ad Iesum nocte primum, *ferens mixturam %myrrhae et aloés, quasi libras cen- tum. 49 Acceperunt ergo corpus Iesu et ligaverunt illud Clinteis cum aromatibus, sicut mos est Iudaeis sepelire. 41 Erat autem in loco, ubi crucifixus est, hortus; et 4in horto monumentum novum, ein quo nondum quisquam positus erat. 42 Ibi ergo propter /para- sceven Iudaeorum, ¢quia iuxta erat monumentum, posuerunt Iesum. ? Una autem sabbati “Maria Madgalene venit mane, cum adhuc tenebrae essent, ad monumentum; et vidit “lapidem sublatum a monumento. 2Cucurrit ergo et venit ad Simonem Petrum et ad Calium discipulum, quem amabat Iesus, et dicit illis: @Tulerunt Do- minum de monumento, et nescimus ubi posuerunt eum. 3 &Exiit ergo Petrus et ille °alius discipulus, et venerunt ad monumentum. 4 Cur- rebant autem duo simul, et ille alius discipulus praecucurrit citius Petro et venit primus ad monumentum. 5 Et, cum se inclinasset, vi- dit posita /linteamina; non tamen introivit. §6 Venit ergo Simon Pe- trus sequens eum et introivit in monumentum et vidit linteamina posita 7et %sudarium, quod fuerat super caput eius, non cum lintea- minibus positum, sed separatim involutum in unum locum. 8 Tunc ergo introivit et ille discipulus, qui venerat primus ad monumentum, et vidit et credidit. 9 *Nondum enim sciebant Scripturam, quia ‘opor- tebat eum a mortuis resurgere. 1° Abierunt ergo iterum discipuli ad semetipsos. . 11 Maria autem stabat ad monumentum foris plorans. Dum ergo fleret, inclinavit se et prospexit in monumentum 12 et jvidit ‘duos angelos in albis sedentes, unum ad caput et unum ad pedes, ubi posi- tum fuerat corpus Iesu. 13 Dicunt ei illi: ™Mulier, quid ploras? Dicit eis: 4Quia tulerunt Dominum meum, et nescio ubi posuerunt eum. 14 Haec cum dixisset, conversa est retrorsum et “vidit Iesum stan- tem et °non sciebat quia Iesus est. 15 Dicit ei Iesus: ™Mulier, quid ploras? ?quem quaeris? Illa existimans quia “hortulanus esset dicit ei: Domine, si tu sustulisti eum, dicito mihi ubi posuisti eum, et ego eum tollam. 16 Dicit ei Iesus: Maria! Conversa illa dicit ei: "Rab- boni (quod dicitur magister)! 17 Dicit ei Iesus: *Noli me tangere, nondum enim ascendi ad Patrem meum. Vade autem ad ‘fratres meos et dic eis: “Ascendo ad: YPatrem meum et Patrem vestrum, — 1026 — riae Magdalenae (20, 1-18) et discipulis (19-23) apparet eisque Spiritum s. communicat. Iterum apparet et Thomae incredulo, cui ostendit manus et latus (24-31), et ad mare Tiberiadis apostolis, quibus Petrum prae- EVANGELIUM SECUNDUM IOANNEM 20, 18 — 21, 19 “Deum meum et Deum vestrum. 18 ’Venit Maria Magdalene adnun- tians discipulis: Quia vidi Dominum, et haec dixit mihi. 19 Cum ergo sero esset die illo “una sabbatorum, et fores esscnt. clausae, ubi erant discipuli Scongregati (propter metum Iudaeorum, ve- nit Iesus et Ystetit in medio et dixit eis: Pax vobis. 20 Et, cum hoc di- xisset, “ostendit eis manus et latus. /Gavisi sunt ergo discipuli, viso Do- mino. 21 Dixit ergo eis iterum: Pax vobis: Ysicut misit me Pater, et ego mitto vos. 22 Haec cum dixisset, “insufflavit et dixit eis: ‘Accipite Spi- ritum sanctum: 23 jquorum remiseritis peccata, remittuntur eis; et quo- rum retinueritis, retenta sunt. 24’Thomas autem unus ex duodecim, qui dicitur Didymus, non erat cum eis quando venit Iesus. 25 Dixerunt ergo ei alij discipuli: Vidimus Dominum. Ille autem dixit eis: Nisi videro fin manibus eius “fixuram clavorum et mittam digitum meum in lo- cum clavorum et mittam manum meam “in latus eius, non credam. 26 Et post dies octo iterum erant discipuli eius intus, et Thomas cum eis. Venit iesus, °ianuis clausis, et stetit in medio et dixit: dPax vobis. 27 Deinde dicit Thomae: Infer digitum tuum huc et vide manus meas, et adfer manum tuam et mitte in latus meum et °noli esse incredulus, sed fidelis. 28 Respondit Thomas et dixit ei: PDominus meus et Deus meus! 29 Dixit ei Iesus: Quia vidisti me, Thoma, credidisti; Ybeati qui non viderunt et crediderunt. 307Multa quidem et alia signa fecit Iesus *in conspectu discipulo- rum suorum, quae non sunt scripta in libro hoc. 31*Haec autem scripta sunt, “ut credatis quia Iesus est Christus *Filius Dei et ut credentes vitam habeatis Yin nomine eius. 2 Postea “manifestavit se iterum Iesus discipulis ad “mare Tibe- riadis. Manifestavit autem sic: 2 Erant simul Simon Petrus et Thomas, qui dicitur Didymus, et 4Nathanaél, qui erat a °Cana Gali- laeae, et filii Zebedaei et alii ex discipulis eius duo. 3 Dicit eis Si- mon Petrus: Vado piscari. Dicunt ei: Venimus et nos tecum. Et exierunt et ascenderunt in navim et /illa nocte nihil prendiderunt. 4 Mane autem facto, stetit Iesus in litore; 9non tamen cognoverunt discipuli quia Iesus est. 5Dixit ergo eis Iesus: Pueri, *nunquid pulmen- tarium habetis? Responderunt ei: Non. ®Dicit eis: *Mittite in dexte- ram navigii rete et invenietis. Miserunt ergo; et iam non valebant illud trahere prae multitudine piscium. 7Dixit ergo jdiscipulus ille, quem di- ligebat Iesus, Petro: Dominus est. Simon Petrus, cum audisset quia Do- minus est, tunica 4succinxit se (erat enim ™nudus) et “misit se in mare. 8Alii autem discipuli navigio venerunt (non enim longe erant a terra, sed quasi cubitis ducentis) trahentes rete piscium. 9Ut ergo descenderunt in terram, viderunt prunas positas et piscem superpositum et panem. 10Dicit eis Iesus: Adferte de piscibus quos prendiaistis nunc. 11Ascen- dit Simon Petrus et °traxit rete in terram plenum magnis piscibus, cen- tum quinquaginta tribus. Et, cum tanti essent, 2non est scissum rete. 12Dicit eis Iesus: ¢Venite, *prandete. Et nemo audebat discumbentium interrogare eum: Tu quis es? scientes quia Dominus est. 13 Et venit Iesus et ‘accipit panem et dat eis et piscem similiter. 14°Hoc iam tertio manifestatus est Iesus discipulis suis, cum resurrexisset a mortuis. 15 Cum ergo ‘prandissent, dicit Simoni Petro Iesus: “Simon Ioan- nis, diligis me plus his? Dicit ei: Etiam, Domine, tu scis quia amo te. Dicit ei: Pasce agnos meos. 16 Dicit ei iterum: Simon Ioannis, wdiligis me? Ait illi: Etiam, Domine, tu scis quia amo te. Dicit ei: ®Pasce “agnos meos. 17 Dicit ei Ytertio: Simon Ioannis, amas me? Contristatus est Petrus, quia dixit ei tertio: Amas me? et dixit ei: Domine, “tu omnia nosti; tu scis quia amo te. Dixit ei: “Pasce “oves meas. 18¢Amen, amen, dico tibi, cum esses iunior, ‘cingebas te et ambulabas ubi volebas; cum autem senueris, extendes manus tuas, et alius te cinget et ducet quo tu non vis. 19 Hoc autem dixit signi- ficans “qua morte clarificaturus esset Deum. Et, cum hoc dixisset, ‘ep: 26, 177 Ac x; 4. ucf. cp. 1, 42; Mt 16, 17. 15-19] Ev. in 2g. ss. Ap bulla « Exsecrabilis ». —* Conc. Vat. s. IV cp. I —* Leonis XIII encycl. 25a Jo. damn. — R. in fss.s. Pt. Ap. et Cm. in vg. eiusd. fs. x cp. 10, 11, 16. — cf. I Ch cpssTS3 38: S$ 40, II. yc! acf. cp. 13, 36. 18,19] Int. (Ps 18) in vg. ss. Ap. Pt. et P. s. Jo. Ap. (20, 23). Pe tat Poult. : «Immortale Dei ». —* cf. Ekkardi prop. v cf. Mt 26, 23; Mr 14. 29. ry | * Cateck? Fo It 45:37: 62 Pt 1, 14. x Mt 27,46; Eph 1,17; Ap 3,2, 53. cht Cor-a,.23,7 "ba 19-31] Ev. in D. in Albis (19, 8 _ 19] * cf. Catech. R. I * 0. Cp..18, 17. of 19,20] Ant., V. et R. in T. P. y Mr 16, 10. — cf. Mt 28, 10; LC'24, 10; 22; 23. [36-49. 39-23] Mr 16, 14-18; Le 24, C 24, 33. [A Pp I, 10. a Ac 20, 7; 1 Cor 16, 2: — cf. b vr. 26. — cf. Mt 18, 20. CCP. 7, 13; 9, 22; 19, 38. dv. cp. 14, 27. ecf. 1 Jor, 1. ) igs ci 16, 22. 21-23) * cf. Catéech:'R. IT? 2, 7, 25.— Vv. Ch. 15, 16. gcp. 17, 18. — cf. Heb 3, 1. — v. cp. 3, 17. hcf. Gn 2, 7; 1 Cor 15, 45. tcf. cp. 7, 39. 22) v.cp.15,15,14.—* cf.Conc. V. oecum. can. 12. —™* Conc. Trid.s.VI cp. 14; s.1V cp. 1, 6; can. 3, 10 etc. — * Leonis XIII encycl. «Immortale Dei ». — * cf. decr. « Lamen- tabili » prop. 47. — * Catech. Rid EIA ET eT ss, 30: 22,23] Ant. in Pnt. et in ord. Presbyt. (P. R.) * Catech. R. _ HT 5, 54; IV jcf. Mt 16, 19; 18, 18. lcp. 11, 16; 14, 5. [(29). 24-29] Ev. in fs. s, Thom, Ap. 25] v.Zc 13, 6. —Ant. in fs. ss. mcf, Ps 21,17. [Lanc. et Clav. nv. Cp. 19, 34. ; 26-29] Antt. et V. All. etc. in D. in Albis: et frr. sqq. 27] Ant. in fs. ss. Lanc. et Clav. et Cm. in fs. s. Thom. Ap. ocf. Mt 17, 16; Mr 16, 14; Lo.24,)/ 25% 28] + of Conc. V oecum. can. 12 de trib. capitulis. pcf. cp. I, 49. qi Pt 1, 8. — cf. 2 Cor 5, 7. rcp. 21, 25. — Vv. Le 3, 18. s Ac 10, 41. t1Jo5, 13. ucp. 19, 35. vecp. 1, 49. — Vv. Mt 14, 33. xcp. 3, 15. 16; 5, 40; 6, 39, 47; Rm 1, 17; 1 Jo 5, 13. ycf. Ac 4, 12; 10, 43; 1 Cor 6, 11. — v. Ac 3, 6. avr. 14. — cf. Mr 16, 12, 14. bcp. 20, 19,26. [—v. cp. 7,4. 1-14] Ev. in fr. a p. Psch. (6, ccp. 6, 1 [ro, rz). dcp. 1, 45 ecp. 2,13; 4, 46. [22° etc. -7] cf. cp. 1, 40-42; Mt 4, 18, To. ep. 15, SLC. 41,423. : 20, 14. — V, Le 24, 16. Liza, At. icf. Lc 5, 4-7. jv. cp. 13, 23. ivr. 18. — cf. cp. 13, 4. mcf. 1 Rg 19, 24; Is 20, 2; n cf. Mt 14, 29. [Mic 1, 8. ocf. Mt 13, 48. p cf. Le 5, 6. q Ac 10, 41. r Mt 22, 4; Le rr, 38. scf. cp. 4, 27. pa P79" Pail wt Pt 5, 2, 4. Zcp. 2, 25; 16, 30. 19-24] Ev. in fs. et oct. — 1027 — EVANGELIUM Jicit eumque supremum. totius sui gregis pastorem constituit (21, 1-25) SECUNDUM IOANNEM 1. De Ecclesiae origine ciusque in Paiaestina propagatione(1, 1-12,25). Post Dai ascen- 21, 20-25 sionem (I-11) apostoli congregati, suadente Petro, in locum proditoris, c cf.cp.8, 12, 26.—v. Mt 10, 38. | dicit ei: “Sequere me. 2 Conversus Petrus vidit illum ‘discipulum, cant RR. etc. in fs. s. fo, ‘Ap. quem diligebat Iesus, sequentem, “qui et recubuit in cena super pe- e Mt 10, 23; 16, 28; x Cor ;, ctus eius et dixit: Domine, quis est qui tradet te? 21 Hunc ergo cum 531 H 26; Je 5, 73 Ap 2,23. | vidisset Petrus, dixit lesu: Domine, hic autem quid? 22 Dicit ei ie- momeh 9, 13. f cf. cD. 14, 3, 18, 28; Heb 10, Ac I, 15; Apr EY, tj. iz; 17; Ps; Yi 30,2, 40.2%, Bit 78 1h 8 3, 14, 16; 3 JO 3, 5, 10. roi 19, 35. — CI. cD. 15, 27. pale? 14; §, 15, 18-20. — sus: Sic eum volo manere @donec ‘veniam, quid ad te? °Tu me se- quere. 23 Exiit ergo sermo iste inter 9fratres quia discipulus ille non moritur. Et non dixit ei Iesus: Non moritur, sed: ’Sic eum volo manere donec veniam, quid ad te’? 24 Hic est discipulus ille "qui testimonium perhibet de his et scripsit haec, et scimus fquia verum est testimonium eius. 25 ‘Sunt autem et alia multa quae fecit Iesus; quae, si scribantur per sin- gula, _— ipsum arbitror mundum capere posse eos, qui scribendi sunt, libros. . 19, 35. : j3 "30. i icp. 20, 30. — cf. Le 3, 18. mcf..Am 7, 10. ACTUS APOSTOLORUM i, 1-17 1-11] L. et Copp. in a Diii. ‘i RIMUM quidem sermonem feci de omnibus, o ?Theo- ze 14) LL. My de ane in f fr. Pf P| phile, quae coepit Iesus °facere et docere 2 usque Pe aR to vf gt 4 in diem, qua °praecipiens apostolis per Spiritum b cf. cp. 10, 38. | sanctum, %quos elegit, “adsumptus est; 3/quibus cv. Mt 28,19,20. dLc6, 13. et praebuit seipsum vivum post passionem suam evr. 9, 22. —v. Mt 16, 19. re 4] R. in Asc. Dii. ; c eet 41; 13, 31. —C {t 28 17; ate 16, 14: Lt 24, 34-36-51; Jo 20s are 21, I-25; I Cor 15 ni 24, 30, 41-43; Jo yl I2- 14 3] * of SC Siecke Rel: 22, 7: scp. II, 16°. Mit 35: 7292 Jorx: Soe Catech. R. II 2, 8: [26, 53. jcp. 2, 1-4. cf. Mt 24, 3. me 3, ats Dic 4; 8. iar t 17, rz etc. » $2. n cf. A 14, 7; Mt 24, ae rd o Sap 8, 8; Dn 2, 21; 1 3] * Catech. R. Il ue 3 Be pvr. 22. — V. CP. 2, 32. qcf. Mt 10, 5. ay 13, 47. — cf. Mr 16, 18; ol 1, 23. 163: 1 Tm s Mr 16, poi 24, 51; Jo's, o-Irl v — Ant. et Fat (Ps 403 ay Asc. Dii. é cf. 2 ro] * NG & II 4, 40. ucf. Le 24, 4 VCP. 10, 303 ‘ut 28, 3. — cf. rh ihe R. se 8, 4. x cp. 2, 7; 13, y Mt 26, 64. Fiets Ph. 3,°20; 1 Tht, 10; 2 Thr, 10. — V. z Le 24, 52. [Mt 16, 27. acf. Jo rz, 18. 6 Mr 14, 15. — cf. cp. 9, 375 in multis argumentis per dies quadraginta appa- rens eis et loquens de regno Dei. 4 Et %convescens tpraecepit eis ab Ierosolymis ne discederent, sed Gabuetacent promissionem Patris, quam audistis, inquit, os meum; 5 quia ’‘Ioannes quidem baptizavit aqua, vos autem Sapcieiieieua: ‘Spiritu sancto’ Jnon post multos hos dies. 6 Igitur qui convenerant interrogabant eum dicentes: Domine, Isj in tempore hoc “restitues regnum Israél? 7 Dixit autem eis : "Non est vestrum nosse °tempora vel momenta, quae Pater posuit in sua pote- state; 8 sed accipietis Avirtutem supervenientis Spiritus sancti in vos et Peritis mihi testes in Jerusalem et in omni Iudaea et Samaria et Tusque ad ultimum terrae. 9 Et, cum haec dixisset, videntibus illis, *elevatus est, et ‘nubes suscepit eum ab oculis eorum. 10 Cumque intuerentur in ‘caelum euntem illum, ecce “duo viri adstiterunt iuxta illos in vestibus albis: 11 qui et dixerunt: *Viri *Galilaei, quid statis adspi- cientes in caelum? Hic Iesus, qui adsumptus est a vobis in caelum, sic Yveniet quemadmodum vidistis eum euntem in caelum. 12 Tunc *reversi sunt Ierosolymam a monte, wu vocatur Oliveti, qui est iuxta Ierusalem “sabbati habens iter. 3 Et, cum introissent in bcenaculum, ascenderunt, ubi manebant 5 et Ioannes, Iacobus et Andreas, Philippus et Thomas, Bartholomaeus et Matthaeus, Ia- cobus Alphaei et Simon *zelotes et Iudas Iacobi. 14 Hi 4omnes erant perseverantes unanimiter in oratione cum mulieribus et Maria matre Iesu et /fratribus eius. 15JIn diebus illis exsurgens Petrus in medio 9%fratrum dixit (erat autem turba hominum simul fere centum viginti): 16 Viri fratres, hoportet impleri Scripturam, quam praedixit Spiritus sanctus tper os David, de Iuda ‘qui fuit dux eorum qui comprehenderunt Tesum, 17 qui eonnumeratus erat in nobis et sortitus est sortem Pees 9; 20, I fut 10, 2-43 Res. 16-19; Le 6, 14-16. ccf. cp. 21, 20. dcp. 2, 1, 42; 6, 4; 12, 5. — cf. Eph 6, 18; 3,29. Mt 27, 55. — v. Lc 8, 2; Jo 19, 25. fy. Mt 12, 46; 13, 55. 15-26] L. et jay in rar ¥. Mathiae Ap £cp. 9, 30. — v. Jo 21, 23. hv. Le 24, 44. i Ps 68, 26; 108, j Mt 26, 47. 410'6,. 925 (39,) 28. Mvr. 25; Cp. 20, 24; 22%, 19; Rm og, 13; 2 Cor 4,1 — 1028 — Mathiam eligunt (12-26); die autem Pentecostes Spiritus s. effusione renovati dono quoque linguarum instruuntur (2, 1-11). Mirantibus pro- pterea ludaeis, Petrus in se et i suis vaticinium loélis impletum esse huius. 18 Et “hic quidem possedit agrum de omercede iniquitatis et Psuspensus crepuit medius, et diffusa sunt omnia viscera eius. 19 Et notum factum est omnibus habitantibus Ierusalem, ita ut appellare- tur ager ille Wlingua eorum Haceldama, hoc est ager sanguinis. 20 Scriptum est enim in libro Psalmorum: ? iFiat commoratio eorum deserta, | et non sit qui inhabitet in ea’, et ’ depiscopatum eius accipiat alter’. 21 Oportet ergo ex his viris, "qui nobiscum sunt congregati in omni tempore quo ‘“intravit et exivit inter nos Dominus Iesus 2 tin- cipiens a baptismate Ioannis usque in diem “qua adsumptus est a nobis, “testem resurrectionis eius nobiscum fieri unum ex istis. 23 Et statuerunt duos, loseph qui vocubatur *Barsabas, qui cognominatus est Iustus, et YMathiam. 24 Et orantes dixerunt: *Tu, Domine, qui corda nosti omnium, ostende quem elegeris ex his duobus unum 25 accipere locum “ministerii huius et “apostolatus, de quo praeva- ricatus est Iudas, ut abiret in locum suum. 26 Et dederunt sortes eis, et cecidit sors super ¥Mathiam, et adnumeratus est cum unde- cim apostolis. Et, cum complerentur “dies Pentecostes, Serant omnes pariter in eodem loco; et factus est repente de caelo sonus tanquam adve- nientis °spiritus vehementis et 2replevit totam domum, ubi erant seden- tes. 3 Et apparuerunt illis dispertitae linguae tanquam “ignis, seditque supra singulos eorum; 4 et /repleti sunt omnes Spiritu sancto et coepe- runt Yloqui variis linguis, Aprout Spiritus sanctus dabat eloqui illis. 5Erant autem in lerusalem Rabitantes Iudaei viri religiosi ex omni natione, quae sub caelo est. 6 iF acta autem hac voce, convenit multitudo et mente confusa est, quoniam audiebat unusquisque lingua sua illos loquentes. 7 iStupebant autem omnes et mirabantur dicentes: Nonne ecce omnes isti, qui loquuntur, /Galilaei sunt? 8 Et _quomodo nos audivimus unusquisque linguam nostram, in qua nati sumus? 9 Parthi et “Medi et “Aelamitae et qui habitant Mesopo- tamiam, Iudaeam et Cappadociam, Pontum et Asiam, 1° Phrygiam et Pamphyliam, Aegyptum et partes Libyae, quae est circa Cyrenen, et °advenae Romani, 11 Iudaei quoque et ?proselyti, Cretes et Arabes audivimus eos loquentes nostris linguis magnalia Dei. 12 JStupebant autem omnes et mirabantur ad invicem dicentes: Quidnam vult hoc esse? 13 Alii autem @irridentes dicebant: “Quia musto pleni sunt isti. 14Stans autem Petrus cum undecim levavit vocem suam et lo- cutus est eis: Viri Iudaei et qui habitatis Ierusalem universi, hoc vobis notum sit, et auribus percipite verba mea. 15 Non enim, sicut vos aestimatis, hi ebrii sunt, Scum sit hora diei tertia; 16 sed hoc est quod dictum est per prophetam Ioél: 17’ tEt erit, in novissimis diebus, dicit Dominus, “effundam de Spiritu meo Ysuper omnem carnem, et “prophetabunt filii vestri et 7filiae vestrae, et iuvenes vestri visiones videbunt, et seniores vestri somnia somniabunt. 18 Et quidem super servos meos et super ancillas meas “in diebus illis effundam de Spiritu meo, et “prophetabunt. 19 Et dabo prodigia in caelo sursum et signa in terra deorsum, sanguinem et ignem et vaporem fumi. 2° ¥%Sol convertetur in tenebras, et luna in sanguinem, antequam veniat *dies Domini magnus et manifestus. 21 Et erit, Zomnis quicumque invocaverit nomen Domini salvus erit’. 22 Viri Israélitae, audite verba haec: Iesum Nazarenum virum bapprobatum a Deo in vobis ‘virtutibus et prodigiis et signis, ¢quae fecit Deus per illum in medio vestri, sicut et vos scitis, 2% hunc ¢definito con- silio et Spraescientia Dei 9%traditum per manus iniquorum adfligentes interemistis. 4hQuem Deus suscitavit, solutis ‘doloribus inferni, iuxta quod Jimpossibile erat teneri illum ab eo. 25 David enim dicit eum: ’ !Providebam Dominum in conspectu meo semper quoniam a dextris est mihi, ne commovear. 26 Propter hoc laetatum est cor meum, et exsultavit lingua mea, insuper et caro mea requiescet in spe; ACTUS APOSTOLORUM ca 18 — 2, 26 dm 3 55 1 Cor 9, 2 ncf. Mt 27, 3-10. ocf. Mt 26, 14-16. bcf. 2 Rg 17, 23. q cf. cp. 21, 40. r cf, 0 15, 27. ‘scf. Nm. 27; 173’ Dt-31,..23 2 Rg 18, 13; Jo 10, 9. tcp. 10, 37; Mr 1, 1-4. “uv. VI. 9. vcp. 4, 34. —cf. vr. 8: x Pt I, 3. — v. Le 24, 48. x cf. cp. 15, 22. yvr. 26. zcp. 6, 6; 13, 3; 15, 8; Jo 3, 24, Be cf, aa 16, 33- — g 16, 7: Rm 8, 2 ; Gal 2, 8. re , Cop. ete. in fs. Put. ieat LL. in fr. o ~. on. fiers a 20, 16; 1 Cor 16, 8 Vv 7 ‘a 2 rep Catech. RAS 3,* 32; 2 Pa hET 2s 22°03, 14, vhs ss 19, 11; Jb 38, 1; Ez dcf. an 4.3172: 26, 26: & ck: Mt “2, - 82. 4] * Cateck. R, Es 7, 628 328: Fret. 4, 31; 13, 52. — cf. cp. pia. 10, 46; 19, 6; x Cor i2, 10, Phe 303. 135.250 Tay 2904s Mr 16, 17. hcf. by Cor 44, IG,; 54, iV. vr. 2. jvr. 12. Lcp. 1,:1r. — cf. Mt 16, 73. a Rg 17, she Raj T, 9; Is rz, rr; Dn at ocp. 6, 5 ne 35 pMt 23,1 fndines | cp. 6, 5. q cf. cp. F 32? 1 Cor In, 23; rcf. Jb 3?, 19. Tar Tey" cf. ae 78, ps, 70, ZO. 14-21] L. in e. 4 ~. P Scio rt This, 3 t Jl 2, 28-32. “vr. 18, 33° JS 44, 15; Ez 36, 27. — v. Rm 5. 0 cf: epi “16, 45° Tt 3 wep. It, 28; 21, se x Cor a Rm 10, 13. — cf. cp. 4, 123 T6332: BY. 10.3; 2: ccp. 10, 38; Le 24, 19. dcf. Mt 42, 28. on 22, 22. — cf. cp. 3, 18; 28. jx Pts, 2. — cf. ays 20. 13. — cf.c . "30. ey * Catech, R. I Avr. 32; cp. 3, 15; rg 10; 10, 40; Re 39, 33, Bors 37; 17, 31; Rm Se Meg or 6, 14; 15, 5; 14; Gal 1, 1; Eph a s ol Pee eB Thr, 10; Heb 13, 20; x Pt £12, = cf Eph 2, 5. #Ps x O3¢ 274, 3. jcf. f, Jo $6, 18:-:2 Init, 10°: 22 -741:57 £3, 24: ag28] Bs Ps gt 8-11. TRm 4, 1 -—= 10290 -— ACTUS APOSTOLORUM 2, 27— 3, 14 adfirmat (12-21) ac lesum resuscitatum et ad dexteram Dei exaltatum praedicat (22-36), auditores ad paenitentiam adhortatur et tria eorum | milia baptizat (37-47). Postquam autem claudum ad portam templi m cf. Jb 33, 24, 25; Ps 85, 13. r3 Rg 2, io.’ f. 2 ids se 16. Mt 22, 43; Heb II, 32. — Ae Jo. 11, §0, §1:3 £2 Re 9) 59). 745" 4,32. “vr. 27. es I, 22; 3, 15; 4, Soe ins 132; et 41; 15, 31; U5; 1; Jox Ay ies ‘Cor T5753 = op. ae ps ‘ph 1, 20. y Gal 3, 14. ; ZV. VY. 17. Oot, Joznasi 6 Ps 109, 1. — cf. Mt 22, 44. ¢-C£L ep. §} 37: 104°36: Rm 14,9 9. d cf. Mt 28, 18; Jo aig Set aa8e €vr. 23. J clocp. 16::30°.22; 102 Le3y rf 38] * Conc. Trid. s. VI cp. XIV cp. 1. —* Catech. R i 2, 40, 44; 53, 11. cp. 3, 19; Le 24, 47. cf. cp. 8, 12: 22, 16. — v. Mt ay 26. esatet E oa 10, 47, 40; Km 0, Gal” 3, 27. — cf. Mt 28, Hie x Cot 2 23% 25. jcf. cp. 8, 15, 20. k cf. Rm g, 4. lcp. 22, 21; Is §7, 19; Eph 2, 30. n Nm 16, 26.— cf. Jr 51, 6, 45. 0. Dt 325: '5<- Mt: 17, 46; ,-Phe2; O.CD. 4,.45° TI, 2Rs 15. 474 ef. tasceh: R17. 52, 87. qcp. 1, 14. — cf. Heb ro, 23. r vr. 46; cp. 20, 7; Mt 26, 26; Le: 24, -30,.35 771 Corsto} 16. scf. Mr 16, 20. bCDp..4, 22, 94,95. 2=, 41. Mt 19, 21. u cf. cp. 16, 34. — v. Jo 16, 22. Uc. CD. 45 2EX 28.235 % Cl VP..425 cp. 6 (S405 1; 243 16, 5. @ Cp; $5: TO 8, 14. — cf. Jo 18, 5 Ps 4. ue: Dn 6, Io. ‘ Ac 3; Mt 27, 4; 3 Rg I- 161 r. ‘et LL. (1-16) in e- is Ap. Pt. et P. (1, 6). LL. fr. 4 p. oct. Psch. et 1 wa * 2 t in fs. ss. Nom. J. d-cf, ‘cp, 24, 8% Jo, 95-35 Bt ecf. Le 16, 20. fcf. cp. 14, 8; Mr 10, 21; Jo ro 42.. cf. 2 Cor 6, ro. hcf. Mr 14, 8 icp. 16. — cf. cp. 9, 34, Mt , £0;:8. jcp. hig — cf. Mt 9, 25; Mr 9, 26. lcp. 14, 10; Is 35, 6. m cp. 4, 16, 21. nmcCD. 5, eed 10, 5% ocp. 7, 32; Ex 3, 6; Mt 22, 32. pv.Jo8, 54. cp. 4.27, 30. CD. 2):235°97, TT; Sep. 13; 283° Jo. 10, 73° 23,° 75s. t Lc 23, 14, 16; Jo 19,12. [24. ucf. cp. 4, 27. 30 — v. Mr, UCD. 7, 5231 Pt'3; 183 -1°Jo 2, ie Aas 2 27 quoniam ™non derelinques animam meam in inferno, ec dabis "Sanctum tuum Pvidere corruptionem. 28 Notas mihi fecisti vias vitae, et replebis me iucunditate cum facie tua’. 29 Viri fratres, liceat audenter dicere ad vos de @patriarcha David, quoniam ‘defunctus est et sepultus, et sepulcrum eius est apud nos usque in hodiernum diem. 30sPropheta igitur cum esset et sciret quia ‘iureiurando iurasset illi Deus de fructu lumbi eius sedere super sedem eius, %1providens locutus est de resurrectione Christi, quia “neque derelictus est in inferno, neque caro eius vidit corruptionem. 32 MHunc Iesum resuscitavit Deus, Ycuius omnes nos testes sumus. 33 7Dextera igitur Dei exaltatus, et Ypromissione Spiritus sancti ac- cepta a Patre, *effudit hunc, quem vos videtis et auditis. 34 @Non enim David ascendit in caelum; dixit autem ipse: ? (Dixit Dominus Domino meo: Sede a dextris meis, 35 donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum’. 36 Certissime sciat ergo omnis domus Israél quia et “Dominum eum et Christum %fecit Deus hunc Iesum, @quem vos crucifixistis. 37 His autem auditis, compuncti sunt corde et dixerunt ad Pe- trum et ad reliquos apostolos: /Quid faciemus, viri fratres? %8-Petrus vero ad illos, 9Paenitentiam, inquit, agite, et hbaptizetur unusquisque vestrum in ‘nomine Iesu Christi Jin remissionem peccatorum vestro- rum, et accipietis Jdonum Spiritus sancti. 39 *Vobis enim est repro- missio et filiis vestris et omnibus ‘qui longe sunt, “quoscumque advocaverit Dominus Deus noster. 49 Aliis etiam verbis plurimis te- stificatus est et exhortabatur eos dicens: ’"Salvamini a °generatione . ista prava’. 41 Qui ergo receperunt sermonem eius baptizati sunt, et Pappositae sunt in die illa animae circiter tria milia. 42 7Erant autem perseverantes in doctrina apostolorum et “communicatione fractionis panis et orationibus. 43 Fiebat autem omni animae timor. *Multa quoque prodigia et signa per apostolos in Ierusalem fiebant, et metus erat magnus in universis. 44 Omnes etiam qui credebant erant pariter et ‘habebant omnia communia: 45 ‘tpossessiones et substantias vendebant et di- videbant illa omnibus, prout cuique opus erat. 46 Cotidie quoque @perdurantes unanimiter in templo et “frangentes circa domos panem sumebant cibum “cum exsultatione et simplicitate cordis 47 collau- dantes Deum et Vhabentes gratiam ad omnem plebem. Dominus autem “augebat qui salvi fierent cotidie in idipsum. 3 @Petrus autem et Joannes ascendebant in templum ad "horam ora- tionis “nonam. 2 Et ¢quidam vir, qui erat claudus ex utero matris suae, baiulabatur. Quem ¢ponebant cotidie ad portam templi, quae dicitur speciosa, ut peteret elemosynam ab introéuntibus in tem- plum. 3Is, cum vidisset Petrum et Ioannem incipientes introire in templum, rogabat ut elemosynam acciperet. 4 fIntuens autem in eum Petrus cum Ioanne dixit: Respice in nos. 5At ille intendebat in eos sperans se aliquid accepturum ab eis. 6 Petrus autem dixit: gArgentum et aurum_non est mihi: “quod autem habeo hoc tibi do; tin nomine Iesu Christi Nazareni surge et ambula. 7 Et, Jappre- hensa manu eius dextera, allevavit eum, et protinus consolidatae sunt bases eius et plantae, 8et ‘exsiliens stetit et ambulabat et in- travit cum illis in templum ambulans et exsiliens et laudans Deum. 9Et ™vidit omnis populus eum ambulantem et laudantem Deum. 10 Cognoscebant autem illum, quod ipse erat qui ad elemosynam sedebat ad speciosam portam templi, et impleti sunt stupore et ecstasi in eo quod contigerat illi. 11 Cum teneret autem Petrum et Ioannem, cucurrit omnis popu- lus ad eos, ad porticum “quae appellatur Salomonis, stupentes. 12 Videns autem Petrus respondit ad populum: Viri Israélitae, quid miramini in hoc aut nos quid intuemini, quasi nostra virtute aut potestate fecerimus hunc ambulare? 13 °Deus Abraham et Deus Isaac et Deus Iacob, Deus patrum nostrorum Pglorificavit @filium suum Tesum, quem vos quidem ‘tradidistis et *negastis ante faciem Pilati, tiudicante illo dimitti. 14 Vos autem “Sanctum et Yiustum ‘negastis — 1030 — sanavit (3, I-11) et in cuius nomine id fecerit aperte professus est (12-26), non obstantibus principibus sacerdotum, qui eum et loannem in carce- rem iniecerant (4, 1-14) et prohibuerant ne evangelium praedicarent (16- ACTUS APOSTOLORUM 3, 15 —4, 24 - enim et “petistis virum homicidam donari vobis, interfecistis, Y”quem Deus suscitavit a mortuis, Ycuius nos testes su- mus. 16 Et in fide nominis eius hunc, quem vos vidistis et nostis, confirmavit nomen eius; et fides, quae per eum est, dedit integram sanitatem istam in conspectu omnium vestrum. 17 Et nunc, fratres, scio quia “per ignorantiam fecistis, sicut et principes vestri. 18 Deus autem, 2quae praenuntiavit per os omnium prophetarum, pati °Chri- stum suum, sic implevit. 19 4Paenitemini igitur et convertimini, ut édeleantur peccata vestra, 29 ut, cum venerint /tempora refrigerii a conspectu Domini, et miserit eum qui praedicatus est vobis Iesum Christum, 21 %quem oportet quidem caelum suscipere usque in tem- pora “restitutionis omnium, ‘quae locutus est Deus per os sanctorum suorum a saeculo prophetarum. 22 Moyses quidem dixit: ’ Quoniam jprophetam suscitabit vobis Dominus Deus vester de fratribus vestris tanquam me; ipsum audietis’, iuxta omnia quaecumque locutus fuerit vobis. 23 Erit autem, ’ Jomnis anima quae non audierit prophe- tam illum’, ’ /exterminabitur de plebe’. 24 Et ™omnes prophetae a Samuel et deinceps, qui locuti sunt, adnuntiaverunt dies istos. 25”Vos estis filii prophetarum et testamenti, quod disposuit Deus ad patres nostros dicens ad Abraham: ’ Et °in semine tuo benedicentur omnes familiae terrae’; 26 ?vyobis primum Deus suscitans filium suum misit eum benedicentem vobis, ut %convertat se unusquisque a nequitia sua. 4 Loquentibus autem illis ad populum, supervenerunt sacerdotes et “magistratus templi et °sadducaei 2¢dolentes quod docerent populum et adnuntiarent 4in Iesu resurrectionem ex mortuis; 3 et iniecerunt in eos manus et “posuerunt eos in custodiam in crastinum; erat enim iam vespera. 4 Multi autem eorum, qui audierant verbum, crediderunt; et /factus est numerus virorum quinque milia. 5Factum est autem in crastinum, ut congregarentur principes eorum et seniores et scribae in Ierusalem 6et 9Annas princeps sa- cerdotum et 'Caiphas et Ioannes et Alexander et quotquot erant de genere sacerdotali, 7et statuentes eos in medio interrogabant: In qua virtute aut in quo nomine fecistis hoc vos? 8 Tunc ‘repletus Spiritu sancto Petrus dixit ad eos: Principes populi ef seniores, audite: 9%Si nos hodie diiudicamur Jin benefacto hominis infirmi, in quo iste Jsalvus factus est, 19notum sit omnibus vobis et omni plebi Israél, quia ™in nomine Domini nostri Iesu Christi Nazareni, quem vos crucifixistis, “quem Deus suscitavit a mortuis, in hoc iste adstat coram vobis sanus. 11’ OHic est lapis, qui ?reprobatus est a vobis aedificantibus, qui factus est in caput anguli’; 12 et Ynon est in alio aliquo salus; Tec enim aliud nomen est sub caelo datum hominibus, in quo opor- teat nos salvos fieri. 13 Videntes autem Petri constantiam et Ioannis, comperto quod Shomines essent sine litteris et idiotae, admirabantur et cognosce- bant eos quoniam cum [Jesu fuerant; hominem quoque videntes tstantem cum eis, qui curatus fuerat, “nihil poterant contradicere. 15 Tusserunt autem eos foras extra concilium secedere; et confere- bant ad invicem 16 dicentes: “Quid faciemus hominibus istis? quo- niam quidem “notum signum factum est per eos omnibus habitan- tibus Ierusalem: manifestum est, et non possumus negare. 17 Sed, ne amplius divulgetur in populum, comminemur eis Yne ultra lo- quantur in nomine hoc ulli hominum. 18 Et vocantes eos denuntia- verunt ne omnino loquerentur neque docerent in nomine Iesu. 19 Pe- trus vero et Ioannes respondentes dixerunt ad eos: *Si iustum est in conspectu Dei vos potius audire quam Deum, iudicate; 2 non ssumus quae vidimus et audivimus non loqui. 21 At ili comminantes dimiserunt eos non invenientes quomodo punirent eos epropter populum, quia omnes “clarificabant id quod factum fuerat in eo quod acciderat. 22 Annorum enim erat amplius quadraginta homo, in quo factum fuerat signum istud sanitatis. 23 Dimissi autem venerunt ad suos et adnuntiaverunt eis quanta ad eos principes sacerdotum et seniores dixissent. 24 Qui, cum au- 15 “auctorem vero vitae - w Mris,7, 11.— cf. Jo 18, 40. x Jo 1, 4; Heb 2, 10. — cf. cp. ¥ 4. z cf. oy 63.2.2 % PE rdTas we, acp. 13, 27. — cf. cp. 26, 9; be.323,.345i1 Corsa, 8 1 Em inane & bv. Le 24, 27. cLc 9, 20; Ap 10, to. 16." Catech. R. IT 2, 40. dv. cp. 2, 38. ePs 50, 3, 11; Is 43, 25; 44, PEALG 24. 255: :2%- 2B, § Jo 16, 7. — cf. Le 24, 26. hcp. 1, 6. — cf. Rm 8, 21- tcf. Le 1, 70. 7Dt 18, 15, -18, 19. — v. ep. I Lv 23, 29 mcp. 13, 20; 1 Rg 3, 20; Heb II, 32. " ncp. 2, 39; Rm 4, 5. o Gn Aaa 3%. — v. Gn 12, 3; 3; pcp. I, 8: 13, 46; 28, 17: Rm I, 16; 2, 9; 15, 8. — cf. Mr 7, 27. q Rm 11, 26. — cf. Ez 2, 19. iV. EL ay 27. acp.-5, 24, 26; be.22 ay 52% OCD. 5-27-26, 6. ¢ cf. -Cp.'23, 83 Mt 22, 23. dcp. 17, 18. — cf. cp. 3, 15. ecp. 5, 18. — v. Le 21, 12. WL... CD. 2, Al, 472 : 5-12] 3 L. et L. (8-12) in fs. ss. Nom. J. RE Eel gatas 10° F853, 24% cf. Mt 21, 23; Jo 2, 18. — Vv. vr. 10, icf. Mt ro, 20. Jcp. 3, 7; 8. icf. Mr ro, 52. MUCH: <3.) .6,.10; #Y, CDs8%, 24; Ovs.Ps 437,£22;; Mt 21, -42. p Mr 9, 12; L : 12] * Catech. R. IV 10, &. ack: ME x. 2: 1: Tm 2,5. rcp. 10, 43. — cf. Le 24, 47; 0 20, 31. — V. ti, 22. 1313" Cateck. R. I! 3,22. $cf..Jo:%,. 1S; tcp. } 8. “cr. Le 2136, Pel. JO Ll, 47 34125195 $ CIP VE. 24:3 €D. 35. Gs 10s ycp. 5, 28. 40. zcp. 5, 29. — cf. Dn 3, 18; 2 Mc 7, 30. 20] * Catech. R. I 2, 4. G-cl: Am 3..0: JOBS. is 22.2 30. bcp. 22, 15; 1 Pt 5, r. — ef, LOT, 4. ccp. 5, 13, 26. — cf. Mt 2r, 26, 46. dcp. 11, 18: 21, 20. — v. Le 7, 10% — 103] — ACTUS APOSTOLORUM 4, 25 —5, 21 20), verbum Dei strenue divulgatur et numerus credentium, quorum cor unum et anima una erat, de die in diem augetur (21-37). Post mor- tem repentinam Ananiae et Saphirae (5, 1-11) et prodigia multa in plebe éEei8 45, 2, 465.5, 326 cf. vr. 32 as 20, iI: 2 Par'2, 12; 2 Es Jdt 9, 12-14, 17 etc. wet Le 2, 70. BPsi2,0t 23 Fc eh 38° ‘Le4y28; sHeb fet’ Si 263:3% Jo II, 47. lv. cp. 3, 13. mLc 23, Ah 123 cf. Is 46, 10. — V. cp. 2, 23. ocf. 4 Rg 1g, 16. aan Eph 6, 19. : note: 31; 27; its 3; 18, eat, tee i Ho cp. 9,32, 40; taf: 16,18; 20, 10; 28, 8. — v. cp. 5, 12. Scf. cps 2: 2, 4; Jo 12, 28-30. 31] Vv. UF. 33. tv. cp. I, 4 T4325 2 “uv. cP. - Ping pia47; Rm 12, 10; 15, tés° 27. — cf. Jo 17, CY ee 3 Cor t, Ip, £2 Par 30, 12; Ez rr, 331 R . im i, 5, p. Psch. <" in ™m. Tg. ‘gts Pit z cf. Jo" re 8. — v. 2 Cor 8, acp. 2, o — cf. Mt 19, 21. wish vr. b cf. cD. § 3 : ccf. cp. et dcp. 11 Isqq.] ¢ ef. ’ Cteck R ; Ht 33 10, 2I 1-16] LL. in fr. 5 b. oct. Psch. gcf. cp. 15, 10; x Cor 10, 9. hcp. 2, 43; 3,.2-93 4, 30; 14, 3°59; B23)? Rimy 28> iBy- Fo" 2 Cor 12, 12; Heb 2, 4. — ef. Mr 13, age 12] Cp. in cm. rr-16] L. - r. 407. Pnt., , Ms. v. p. etc. iv. cp. I, c jcp. 3, 11; Jo 10, 23. ee ae; CD. 2, 473 4, =. 0 &D. cf. 2. iy ee 13: ate 15, 5; 24, 14. rcp. a 45; JC 3, 14, 16. — Cf. cp. 7, 93 29. S-. S$cp. 4. —v. oa 12. tcf. cp. ee I I 16, 26. cf. dos: 63, 68; 2, ae vcp. 3, 15; 11, 18; 13, 46. % vt. 25, 42. y cf. Jo 8, 2. 10, 17. dissent, ‘unanimiter levaverunt vocem ad Deum et dixerunt: Do- mine, itu es qui fecisti caelum et terram, mare et omnia quae in eis sunt, 25 qui Spiritu sancto Yper os patris nostri David pueri tui dixisti: th AQuare fremuerunt gentes, et populi meditati sunt inania? 26 Adstiterunt reges terrae, et principes convenerunt in unum adversus Dominum et adversus ‘Christum eius’ 27 sConvenerunt enim vere in civitate ista adversus ‘sanctum puerum tuum Iesum, ‘quem unxisti, ”Herodes et ™Pontius Pilatus cum gentibus et populis Israél ‘38 "facere quae manus tua et consilium tuum decreverunt fieri. 23 Et nunc, Domine, °respice in minas eorum et ?da servis tuis Yum omni fiducia loqui verbum tuum, 3°*%in eo quod manum tuam extendas ad sanitates et signa et prodigia fieri per nomen ‘sancti filii tui Iesu. 31 Et, cum orassent, %‘motus est locus, ‘in quo erant congregati, et “repleti sunt omnes Spiritu sancto et Yloquebantur verbum Dei cum fiducia. 32 vMultitudinis autem credentium erat “cor unum et anima una; nec quisquam eorum, quae possidebat, aliquid suum esse dicebat; sed Yerant illis omnia communia. 33 Et virtute magna Yreddebant apostoli testimonium resurrectionis Iesu Christi Domini nostri, et gratia magna erat in omnibus illis. 34 zNeque enim quisquam egens erat inter illos; quotquot enim possessores agrorum aut domorum erant vendentes adferebant pretia eorum quae vendebant 35 et po- nebant ante pedes apostolorum; dividebatur autem singulis, prout cuique opus erat. 36 Ioseph autem, qui cognominatus est “Barnabas ab apostolis (quod est interpretatum filius consolationis), levites, cyprius genere, 37 cum haberet agrum, vendidit eum et at- tulit pretium et °posuit ante pedes apostolorum. Vir autem quidam nomine Ananias cum Saphira uxore sua ven- didit agrum 2et fraudavit de pretio agri, conscia uxore sua, et @adferens partem quandam ad pedes apostolorum posuit. 3% Dixit autem Petrus: Anania, cur tentavit °Satanas cor tuum °mentiri te Spiritui sancto et fraudare de pretio agri?) 4 Nonne manens tibi ma- nebat et venundatum in tua erat potestate? Quare posuisti in corde tuo hanc rem? Non es mentitus hominibus, 4sed Deo. 5 @Audiens autem Ananias haec verba cecidit et exspiravit. Et ffactus est timor magnus super omnes qui audierunt. 6 Surgentes autem iuvenes amo- verunt eum et efferentes sepelierunt. 7 Factum est autem quasi horarum trium spatium, et uxor ipsius nesciens quod factum fuerat introivit. 8 Dixit autem ei Petrus: Dic mihi, mulier, si tanti agrum vendidistis? At illa dixit: Etiam tanti. | 9 Petrus autem ad eam: Quid utique convenit vobis 9%tentare °Spiri- tum Domini? Ecce pedes eorum, qui sepelierunt virum tuum, ad ostium, et efferent te. 19 Confestim cecidit ante pedes eius et ex- spiravit. Intrantes autem iuvenes invenerunt illam mortuam, et extu- lerunt et sepelierunt ad virum suum. 11 Et /factus est timor magnus in universa ecclesia et in omnes qui audierunt haec. 12 4Per manus autem apostolorum fiebant signa et prodigia multa - in plebe, et erant ‘unanimiter omnes in Jporticu Salomonis. 1% Ce- terorum autem nemo audebat se coniungere illis, sed kmagnificabat eos populus. gis autem augebatur credentium in Domino mul- titudo virorum ac mulierum; 15 ita ut in plateas eicerent infirmos et ponerent in lectulis ac grabatis, ut, veniente Petro, “saltem um- bra illius obumbraret quemquam illorum, et liberarentur ab infirmi- tatibus suis. 16 Concurrebat autem et multitudo vicinarum civitatum Terusalem, adferentes aegros et °vexatos a spiritibus immundis: ?qui curabantur omnes. 17 Exsurgens autem princeps sacerdotum et omnes, qui cum illo erant (quae est Yhaeresis sadducaeorum), repleti sunt *zelo; 18 et inie- cerunt manus in apostolos et *posuerunt eos in custodia publica. 19tAngelus autem Domini per noctem aperiens ianuas carceris et educens eos dixit: 2Ite et stantes loquimini in templo plebi omnia “verba “vitae huius. 21! Qui cum audissent, “intraverunt ¥diluculo in templum et docebant. Adveniens autem princeps sacerdotum et qui cum eo erant convocaverunt concilium, et omnes seniores filiorum — 1032 — Jacta (12-16), apostoli denuo catenis vinciuntur, at mirabiliter liberati et dicentes se velle oboedire Deo magis quam hominibus, verberibus caesi Sortiter se gerunt (17-42). Crescente fidelium numero, ut Apostolis mini- ACTUS APOSTOLORUM 5, 22 — 6, 12 Israél, et miserunt ad carcerem ut adducerentur. 22 Cum autem ve- nissent *ministri et, aperto carcere, non invenissent illos, reversi nuntiaverunt 23 dicentes: Carcerem quidem invenimus clausum cum omni diligentia et custodes stantes ante ianuas; aperientes autem neminem intus invenimus. 24 Ut autem audierunt hos sermones %ma- gistratus templi et principes sacerdotum, ambigebant de illis quid- nam fieret. 25 Adveniens autem quidam nuntiavit eis: Quia ecce viri, quos posuistis in carcerem, “sunt in templo stantes et docentes populum. 26 Tunc abiit magistratus cum “ministris et adduxit illos sine vi; °timebant enim populum, ne lapidarentur. 27 Et, cum ad- duxissent illos, statuerunt in concilio; et interrogavit eos princeps sacerdotum 28dicens: °Praecipiendo praecepimus vobis ne docere- tis in nomine isto, et ecce replestis Ierusalem doctrina vestra et dyultis inducere super nos sanguinem hominis istius. 29 Respon- dens autem Petrus et apostoli dixerunt: “Oboedire oportet Deo magis quam hominibus. 39/Deus patrum nostorum suscitavit Iesum, quem 9vos interemistis suspendentes in ligno. 31%Hunc principem et sal- vatorem Deus ‘exaltavit dextera sua jad dandam paenitentiam Israéli et remissionem peccatorum. 32 Et ‘nos sumus testes horum verbo- ra ah Spiritus sanctus, “quem dedit Deus omnibus oboedienti- us sibi. 33 Haec cum audissent, “dissecabantur et cogitabant interficere illos. 34 °Surgens autem quidam in concilio pharisaeus nomine ?Ga- maliel Yegis doctor, honorabilis universae plebi, iussit foras ad breve homines fieri 25 dixitque ad illos: Viri Israélitae, attendite vo- bis super hominibus istis quid acturi sitis. %86*Ante hos enim dies exstitit Theodas dicens ‘se esse aliquem, cui consensit numerus virorum circiter quadringentorum: qui occisus est, et omnes, qui credebant ei, dissipati sunt et redacti ad nihilum. 37 Post hunc exstitit Iudas Galilaeus in diebus ‘professionis et avertit populum post se et ipse periit, et omnes, quotquot consenserunt ei, dispersi sunt. 38 Et nunc itaque, dico vobis, discedite ab hominibus istis.et sinite illos; quo- niam, “si est ex hominibus consilium hoc, aut opus, dissolvetur; 39 Vsi vero ex Deo est, “non poteritis dissolvere illud Yne forte et Deo repugnare inveniamini. Consenserunt autem illi, 49 et *convo- cantes apostolos “caesis denuntiaverunt ne omnino loquerentur in nomine Iesu et dimiserunt eos. 41Et illi quidem ibant. gaudentes a conspectu concilii, quoniam C‘digni habiti sunt pro nomine Iesu 4contumeliam pati. 42 Omni autem die non cessabant “in templo et circa domos docentes et fevangelizantes 9Christum Iesum. In diebus autem illis, %crescente numero discipulorum, factum est murmur 2Graecorum adversus Hebraeos, eo quod despiceren- tur in “ministerio cotidiano viduae eorum. 2 Convocantes autem duo- decim multitudinem discipulorum dixerunt: ¢Non est aequum nos erelinquere verbum Dei et ministrare mensis. 3 ¢Considerate ergo, fratres, viros ex vobis /boni testimonii septem %plenos Spiritu sancto et sapientia, quos constituamus super hoc opus. 4Nos vero ora- tioni et ministerio verbi instantes erimus. .5 Et placuit sermo coram omni multitudine, et elegerunt Stephanum %virum plenum fide et Spiritu: sancto et ‘Philippum et Prochorum et Nicanorem et Timo- nem et Parmenam et Nicolaum jJadvenam antiochenum. §& Hos sta- tuerunt ante conspectum apostolorum et “orantes ‘imposuerunt eis us. ’ 7mEt verbum Domini crescebat, et multiplicabatur numerus di- scipulorum in Ierusalem valde. Multa etiam turba sacerdotum “oboe- diebat °fidei. 8 Stephanus autem ?plenus gratia et fortitudine faciebat prodigia et signa magna in populo. 9% Surrexerunt autem quidam de syna- goga, quae appellatur Libertinorum, et Cyrenensium et Alexandrino- rum et eorum qui erant a Cilicia et Asia, disputantes cum Stephano 10 et Ynon poterant resistere sapientiae et ‘Spiritui qui loquebatur. 11 Tunc ssummiserunt viros, qui dicerent se audivisse eum dicentem verba blasphemiae in Moysen et in Deum. 12 Commoverunt itaque plebem et seniores et scribas et concurrentes rapuerunt eum et ad- Zvr. 26. — v. Mt 26, 58. é€cp.:4, 35 Le.23)- 4 5 cf. vr. 13. — v. cp. 4, 21. ccp. 4, 18. dcp. 2, 23, 36; 3, 15; 4, 10; {’ 52; Mt 27, 25. 29] * Leonis XIII encycl. « Im- mortale Dei». — * Catech. tl 5:6, €cp. 4, 19, 20. — cf. Dn 3, 18. iP. 20 34. il cp. 7, 52; 10, 39, Gal 3, 13. — cf. Dt 2r, 22. — 5 le 24, 20. hep. 2, 36. —v. Mt 1, 21; Le é kv. Le 24, 48. Lef. cp. 15, 28; Jo 7, 39; 15, 26, 27; Heb 2, 4; x Jo 5, 6. WY: CD. 2:; 45 a 7s, 54. phe Ix: 9, 533 ocf. cp. 23, 9. av. Le §, 17. rcf. cp. 21, 38. scf. cp. 8, 9; Gal 2, 6; 6, 3. é ci. Le 2.37.48, “cf. Ps 126, 1; Lm 3, 37; Mt Pcp. 22, 3. VS 40 vcf. Pro 21, 30; Is 8, ro; 14, 27; Nh yg, 9. xcf. cp. 9, 5; Sap 12, 14. y2 Par 13, 12; 2 Mc 7, 19. — ef. cp. 11, 17. Zcp. 4, 18. acti. cp. 22, 19; Mr 13, 9; Le 23, 19. 41} * Catech. R. IV 16, 12. — U. CD. 4,13.—Cp. in Agi b cf. Mt 5, 11, 12; 10, 22; x Pt 4, 13, 14. ccf. Mt ro, 38. d cf. cp. 9, 16; 23. 13. Jo rs, 20, 21. ecp. 2. 46. fcp. 8, 35; rz, 20; 17, 18. &v. cp. 18, 5. 1-13] LL. et Cpp. (8-10) in fs. S. Steph. prim. @cp. 2, 41, 47; 4, 43 5, 14. — cf. Col 3,85. 6: bcp. 9, 29; 11, 20. ect. cp. 4,35. Ct. 7. Corr. -37. ecf. Ex 18, 21; Nm 11, 16, 17; Cf. ALeid, ESs, 4... Be hv. cp. 1, 14. 4) R. in fs. s. Jo. Nepom. 5] Of. ut inf. vr. 8. scp. 8, 5; 21, 8 {CD.. 2. 102.13, 43% 6] * Catech. R. 4} wy - oY. Rocp. t, 24: 13,3; 34, 23. bep.:8, 273)-97:275510, 65.2.Tm 4, 14; §, 22; 2 Tm1, 6; Heb 2% m°CD. 12,24; 1 + 495 19, 20. 8-10; 7, PaaS Sa fdas Kyaee Steph. prim. nv. Rm, 5. OCH) 23.82 4, 223-36,-8" 2s 18, 8. 8-10] Ant. et R. ut s. Oct. vr. -S rcp. 4,.8. — v. -Mt 10, 20. Try cf..Cateckh. R.- TIT .0.°t4: Sct... 3. Re’ 21) 16, -135" Bit 26; 5, 60. — 1033 — ACTUS strent septem diaconi eliguntur (6, 1-7), inter quos Stephanus verbo et APOSTOLORUM opere praestans. ls coram synedrio accusatus (8-15), commemoratis bene- 6, 13 —7, 34 Sicits a Deo cum in Chanaan patriarchis (7, 1-8), tum eorum posteris in icp. 7, 58. 13 Et statuerunt ‘falsos testes, qui dicerent: “ict. JL: 26.31. vcp. 21, 28; 25, 8; Mt 24,15. — cf. Jo 11, 48, api. Mt 26, 61; Weel. Cp. “Fe... 0 a he ke 3.cf. ja 33,67 Be 8ycks 15] R. ut s. ur. 5. acp. 17, I1. Bep.izs;\ ¥ ¢.ct. Gn.15;° 73 JI 2a; 32 27s 7. a Ps 28, 3. — cf. 1 Cor 2, 8; 9% 1 Jdt 5, 6 @ CL. Gh lly 34; CiRy OF275 f Gn 12, 1. ‘= rE} 32 h Gn 12, 4, § icf. Dt 2, 5. j Gn 12, 7; 13, 15; 15, 186 17, 8; Heb 11, 8, 9. 1 Gn 15, 13, 14: mcf. Ex 2, 22; Heb 11, 9. nvr. 17. — cf. Ex 12, 40; Gal 4, 27. Oct: Jr 28, 323.530,;-40. p cf. Ex 3, 12. q Gn 17, 9-12; Rm 4 11. r Gn 21, 2-4. s Gn 25, 29. t Gn 29, 31-35; 30, 5-24; 35, 18, 13-26. u-Gn 37, 11, 28; Ps 104, 17. v Gn 39, 2, 21, 23; 45, 5. x Gn 41, 37-46; Ps 104, 20, 21. $4, 55; 42) 53 SPS 1-3. a Gn 43, 15. 6 Gn 45, 1-4. c Gn 45, 16. d Gn 45, 9, 10, 27. ecf._Gn 46, 26, 27; Ex 1, 5; Dt.10):-22- f Gn 46, 5, 28; Ps 104, 23. g Gn Ps 33; 50, 24, 25; Ex Ez 13, 19. Js 24, Gn 50, 13. Gn 33, 16; 33, 19; Js 24, 1.0, hk Gn 50, 24; i ‘ae — cf. $Ci; , 32 Be sf 243, 29; Bee, 2-92 5Pp LEx-3} 8: m Ex 1, 9, 16-18; Ps 104, 25. n Ex 1, 16, 18, 22. o Ex 2, 2; Heb 11, 23. p Ex 2, 3-10. qa cf. 3 Rg 4, 30; Is 19, 11, 12; Dn x, 4, 17. NCke ep. 2,895 *20)°383" Le 243 19. WHER; £75.33) t Ex 2, 13, 14. u vr. 35; Em 2, 14. — cf. Le 12,34; v Ex 2, 15, 22. — cf. Ex 18. 3; w vr. 35. 38, 52. — cf. Ex 3, 1, 2; Dt-33,-16, 1X 3, 1G, y Ex 3. 5.20. 5, 6, 7-10. — cf. Js duxerunt in concilium. “Homo iste non cessat loqui verba adversus “locum sanctum et le- gem; 14audivimus enim eum dicentem: Quoniam Iesus Nazarenus hic “destruet locum istum et mutabit Ytraditiones, quas tradidit nobis Moyses. 15 Et intuentes eum omnes, qui sedebant in concilio, vide- runt faciem eius tanquam faciem angeli. 7 Dixit autem princeps sacerdotum: @Si haec ita se habent? 2 Qui ait: >Viri fratres et patres, audite: “Deus %gloriae apparuit patri nostro Abrahae, cum esset in Mesopotamia, “priusquam moraretur in Charan, 3 et dixit ad illum: ’/Exi de terra tua et de cognatione tua et veni in terram quam monstravero tibi’. 4°Tunc exiit de terra Chaldaeorum et habitavit in Charan; et inde, /postquam mortuus est pater eius, transtulit illum in terram istam, in qua nunc vos habitatis; 5 et non dedit illi hereditatem in ¢a inec passum pedis, sed Jrepromisit dare illi eam in possessionem et semini eius post ipsum, cum non haberet filium. © Locutus est autem ei Deus ‘quia erit semen eius accola ™in terra aliena, et servituti eos subicient et male tractabunt eos “annis quadringentis. 7’ “Et gentem cui servie- rint °iudicabo ego, dixit Dominus; et post haec exibunt et ?servient mihi in loco isto’. 8 Et @dedit illi testamentum circumcisionis; et sic "genuit Isaac et "circumcidit eum die octavo, et ‘Isaac Iacob, et tlacob duodecim patriarchas. 9% Et “patriarchae aemulantes Ioseph vendiderunt in Aegyptum. Et YVerat Deus cum eo 1% et eripuit eum ex omnibus tribulationibus eius et “dedit ei gratiam et sapientiam in conspectu Pharaonis regis Aegypti, et constituit eum praepositum super Aegyptum, et super omnem domum suam. 11¥%9Venit autem fames in universam Aegyptum et Chanaan et tribulatio magna; et non inveniebant cibos patres nostri. 12*Cum audisset autem Iacob esse frumentum in Aegypto, misit patres nostros primum; 1% et 4in se- cundo Ycognitus est Ioseph a fratribus suis, et °manifestatum est Pharaoni genus eius. 144Mittens autem Ioseph accersivit Iacob pa- trem suum et omnem cognationem suam in animabus ¢septuaginta- quinque. 15 Et /descendit Iacob in Aegyptum et %defunctus est ipse et patres nostri. 16 Et “translati sunt in Sichem et positi sunt in se- pulcro, ‘quod emit Abraham pretio argenti a filiis Hemor filii Sichem. 17 Cum autem appropinquaret tempus Jpromissionis, quam confessus erat Dcus Abrahae, *crevit populus et multiplicatus est in Aegypto, 18 quoadusque surrexit alius rex in Aegypto, ‘qui non scicbat Io- seph. 19 Hic ™circumveniens genus nostrum adflixit patres nostros, ut nexponerent infantes suos, ne vivificarentur. 20 °>Kodem tempore natus est Moyses et fuit gratus Deo; qui nutritus est tribus mensibus in domo patris sui. 21 PExposito autem illo, sustulit eum filia Pharaonis et nutrivit eum sibi in filium. 22 Et %eruditus est Moyses omni sa- pientia Aegyptiorum et erat ‘potens in verbis et in operibus suis. 23 Cum autem impleretur ei quadraginta annorum tempus, ascendit in cor eius “ut visitaret fratres suos filios Israél. 24 Et, cum vidisset quendam iniuriam patientem, vindicavit illum et fecit ultionem ei qui iniuriam sustinebat, percusso Aegyptio. 25 Existimabat autem intelligere fratres quoniam Deus per manum ipsius daret salutem illis: at illi non intellexerunt. 26 ‘Sequenti vero die, apparuit illis litigantibus et reconciliabat eos in pace dicens: Viri, fratres estis; ut quid nocetis alterutrum? 27 Qui autem iniuriam faciebat proximo reppulit eum dicens: ’ “Quis te constituit principem et iudicem super nos? 28 Nunquid interficere me tu vis, quemadmodum interfecisti heri Aegyptium’? 29 YFugit autem Moyses in verbo isto et factus est advena in terra Madian, ubi generavit filios duos. 3° Et, expletis an- nis quadraginta, “apparuit illi in deserto montis Sina angelus in igne flammae rubi. 31 Moyses autem videns admiratus est visum; et, ac- cedente illo ut consideraret, facta est ad eum vox Domini dicens: 32’zEgo sum Deus patrum tuorum, Deus Abraham, Deus Isaac et Deus Iacob’. Tremefactus autem Moyses, non audebat conside- rare. 33 Dixit autem illi Dominus: ’ YSolve calceamentum pedum tuo- rum; locus enim, in quo stas, terra sancta est. 34 Videns vidi adfli- ctionem populi mei, qui est in Aegypto, et gemitum eorum audivi — 1034 — Aegypto (9-19) et per Moysen toti populo in deserto collatis (20-43), ostendit semper filios Israél Spiritui sancto restitisse (44-53). Quapropter trati ludaei eum lapidant, Saulo consentiente neci ipsius (54-59). Com- ACTUS APOSTOLORUM 7, 35 — 8,0 et descendi liberare eos. Et nunc veni, et mittam te in Aegyptum’. 35Hunc Moysen, quem negaverunt dicentes: “Quis te constituit princi- pem et iudicem? hunc Deus principem et redemptorem misit *cum manu angeli, qui apparuit illi in rubo. 36Hic “eduxit illos faciens “prodigia et signa in terra Aegypti et “in Rubro mari et 4in deserto annis quadra- ginta. 37Hic est Moyses, qui dixit filiis Israél: ’ Prophetam suscitabit vobis Deus de fratribus vestris, tanquam me: ipsum audietis. 35Hic est ‘qui fuit in ecclesia in solitudine cum “angelo, qui loquebatur ei in monte Sina, et cum patribus nostris; /qui accepit 9verba vitae dare no- bis; ?%cui noluerunt oboedire patres nostri, sed reppulerunt et “aversi sunt cordibus suis in Aegyptum 4dicentes ad Aaron: ’ /Fac nobis deos, qui praecedant nos; Moyses enim hic, qui eduxit nos de terra Aegypti, nescimus quid factum sit ei’. 41Et jvitulum fecerunt in diebus illis et obtulerunt hostiam simulacro et “laetabantur in operibus manuum sua- rum. 42/Convertit autem Deus et ™tradidit eos servire “militiae caeli, sicut scriptum est in “libro Prophetarum: *?Nunquid victimas et ho- stias obtulistis mihi ¢annis quadraginta in deserto, domus Israél? 43Et suscepistis tabernaculum Moloch et sidus dei vestri Rempham, figu- ras quas fecistis adorare eas; et transferam vos trans Babylonem ’. 44¢Tabernaculum testimonii fuit cum patribus nostris in deserto, si- cut disposuit illis Deus loquens ad Moysen, “ut faceret illud secundum formam quam viderat. 45 Quod et ‘induxerunt suscipientes patres no- stri cum lesu in possessionem gentium, ’quas expulit Deus a facie pa- trum nostrorum “usque in diebus David, 46 Yqui invenit gratiam ante Deum et “petiit ut ’ inveniret tabernaculum Deo Iacob’. 47¥Salomon autem aedificavit illi domum. 48*Sed non Excelsus in.manufactis ha- bitat, sicut propheta dicit: 49’ %Caelum mihi sedes est, terra autem scabellum pedum meorum. Quam domum aedificabitis mihi? dicit Do- minus; aut quis locus requietionis meae est? 50Nonne manus mea fecit haec omnia? 5l¢Dura cervice et incircumcisis cordibus et auribus vos semper Spiritui sancto resistitis : 4sicut patres vestri, ita et vos. 52¢Quem prophetarum non sunt persecuti patres vestri? Et occiderunt eos, qui praenuntiabant de adventu /Iusti, 9cuius vos nunc proditores et homi- cidae fuistis, 53qui accepistis legem “in dispositione angelorum et ‘non custodistis. 54 Audientes autem haec Jdissecabantur cordibus suis et ‘stridebant dentibus in eum. 55 Cum autem esset plenus Spiritu sancto, intendens in caelum vidit “gloriam Dei et Iesum “stantem a dextris Dei 58et ait: Ecce video °caelos apertos et ?Filium hominis “stantem a dextris Dei. 57Exclamantes autem voce magna continuerunt aures suas et impetum fecerunt unanimiter in eum. 58Et Yeicientes eum extra civitatem “lapi- dabant. Et stestes deposuerunt vestimenta sua tsecus pedes adulescentis qui vocabatur Saulus. 59 Et ‘lapidabant Stephanum “invocantem et dicentem: Domine Iesu, Ysuscipe spiritum meum. 6° “Positis autem ‘genibus, clamavit voce magna dicens; ¥Domine, ne statuas illis hoc peccatum. Et, cum hoc dixisset, *obdormivit in Domino. ‘Saulus au- tem erat “consentiens neci eius. Facta est autem in illa die persecutio magna in ecclesia quae erat Ierosolymis; et “omnes dispersi sunt per regiones Iudaeae et Samariae praeter apostolos. 2 °Curaverunt autem Stephanum viri timorati et “fecerunt planctum magnum super eum. 2 4Saulus autem devastabat ecclesiam: per domos intrans et °trahens viros ac mulie- res tradebat in custodiam. 4Igitur qui dispersi erant pertransibant evangelizantes fverbum Dei. 59Philippus autem descendens in civitatem Samariae praedica- bat illis Christum. 6 “Intendebant autem turbae his quae a Philippo dicebantur unanimiter audientes et ‘videntes signa quae faciebat. 7iMulti enim eorum qui habebant spiritus immundos clamantes voce magna exibant; multi autem paralytici et claudi curati sunt. 8 [Factum est ergo gaudium magnum in illa civitate. 9 Vir autem quidam nomine “Simon, qui ante fuerat in civitate magus “seducens zcf. Ex 3, 2; 14, 19; 23 20; Nm 20, 16. a Ex 12, 41; 33, 1;. Heb 6, 9. b Ex 7-12; Ps 77, 43-51; 27-36. [105, 9. c EX 14, 21, 27-31; Ps 77, 53; d Ex 16, 1, 35; 17, 1-6; Ps 77, e Dt 18, 15.—v. cp. 3, 22. S-ISXP20y. 3. 37,248- [32, 4. & DP. 5, 20. — cf. Dt 30, 20; HEX 16,37 NOM 197455550 14s i Ex 32, I, 23. $5.4: j Ex 32, 4-6, 35; Dt 9, 6; Ps 1055; 195 Als 2,8; Jt i 0803- 28, 6. 75 icf. Js 24, 20; Is 63, 10. (28. m Ps 80, 13; Ex 20, 39; Rm 1, n Dt 4, 19; 4 Rg 17, 16; 21, 3; 23, 5; Jr 7, 18; 19, 13; Sph Tes. Ocps 13; 15. ~~. cf. ep. 1;.2% Mr 12526; oL¢ 3;-43 .20;:-42: pb Am 5, 25-27. qv. Ex 38, 21. rv. Ex 25, 40. $JS 3, 14-17: 9, 30-35. tcp. 13, 19; JS 3, 10: 23,9; 24, 18; 2 Par 20, 7; Ps 43, 3 etc. “u2 Kg 7, 2. 88, 20, 21. VCDs iT 3s Tae te 105 “TS Es 23 Re 8, 277 t Par-235+74 Es 131s. (20° 2 Par 3. %. y 2 Rg 7, 13; 3 Rg 6, 1, 2; 18, 3 Che 3-Re 18, 27: 2: Cor. 2; °6 acp. 17, 24. — Mr 14, 58. 6 Is 66, 1, 2.—¥. “yee 34, 35. x c Dt 10, 16. — cf. SF aes Jr 6, Io. 51-591 LL. in oct. s, Steph. prim. et in fs. eius invent. ad WY 32; "23) Mt .23°.'37., e3 Rg 19, 10; 2 Par 36, 16; 2 Es 9, 26; Jr 37,14, tS; 2 Cor -17, 24,203) 1: Lh -2, 15" Heb 11, 36, 37. — cf. Mt j 21, 35. Vi CD. 3): 14... £ Ve CO457"30: k Gal 3, 19: Heb 2, 2. — cf. Vr: 36%: Dt"33; "2: # Jo 7, 19. jcp. §, 33. — cf. cp. 2, 37. (Jb, 16,503 Ps 34; 165430:442, Mt CL ae 25.0% NO. Fe, -ALieaL Ses 55-8,2] Antt. R. etc. ut _s. vr. nCD. 2, 33; Km 8, 34; 7 Fs gE 20; 1 Pt 3, 22. — cf. Mr 14, 62-16, 19;.Lc-22,° 69% ocp. 10, 11; Mt 3, 16; Jor, 51. pv. Dn 7, 13. q cf. Le 24, 14-16; Nm 15, 35; Js 7, 24; 3 Rg 21, 13; Le 4, 29; Heb 13, 12. rci. cp. 14, 18; Mt 21, 35; Jo 10, 31-33. LI7,- Ts scp. 6, 13. — cf. Dt 13, 9, 10; t vr. 60; cp. 22, 20.—cf. cp. 22, 4: 59] In modo iuvandi morientes (R. R.) et in Ant. s. Clem. “CD. 9, 14. . P. M. v Ps 30, 6; Le 23, 46. XCP. 9, 40; 20, 36; 21, 5; Le 22, 41; Eph 3, 14. 6c] Cp. in fs. s. Steph. prim, y cf. Le 23, 34. — v. Mt 5, 44. Hcp...13,7 36. acp. 11, 20. — v. Rm yg, 32. 21; 22, 4, 19; 26, 10, 11; Cor bcf. Mt 14, 12. ccf. Gn 50, 10; Jr 6, 26 etc. @ Ci} 58) 60519. \T,213} I-90; -Gal..t,.13; -Phs3, 63.1, 0m -3,,..43. ¢.ch.. Jc'2,: 6. fv. Mr 4, 14. gcp. 6, 5. RBCh-, 30.425: 236 ivr. 13. 3-cL, Mt i, +23,.26. in fr.6 pb. oct. Psch. m vr. 11. — cf. Mt 24. 24; Gal 3, 1. ncf. cp. 13, 6. — 1035 — ACTUS ‘ APOSTOLORUM 8, 10:=s° 9, 6 mota autem persecutione, fideles disperguntur. Itaque Philippus, qui Sa- | maritanis praedicaverat (8, I-13) et Petrum et loannem accersiverat ut €0s gui sincere crediderant confirmarent in fide (14-24), postquam eunu- ov. cp. 5, 36. pcf. cp. 14, 113 28, 6. qcf. . 19, 27, 2 rcp. 16, 33, 34 is 8; Mr 16, sLe 4, 43- dings eps t78. [16. tv. cp. 2, 38. ucf. cp. 19, II. 14-17] * Eug. ia decr. pro Ar- menis, — atech. R. Il 3, 13. — L. in fr. 3p. Pnt. et tn Ms. de Sp. s. BW. Vi VFS -E, SNULCD, 3.8. ycp. 2, 4, 38. cl. cp. 19, 2, 3. a cp. 4 17; 19, 6; 1 Tm 4, 14. .—= cf. cp. 6, 6; Heb 6, 2. bcf. Mt 10, -8. ccf. 4 Rg 5, 16; Dn 5, 17. dcf. Is 55, 1; Mt 18. 8. e4 Rg 10, 15; Ps 77, 37. 22) cf. Catech. R. Il §, 11. EDn 4, 24:2 Tm_2...23: re gk 29, A 32, 3 Heb 12, 15. Mt 18, 18. i cf. Se 8; 0; 282.20, 57. jcf. vr. 6-8; Jo 4, 38. 26-40] L. in fr. 5 p Psch. BOD. 5). 205 20, -$5542,/ 733.24, 7, 23; 27, 23.—cf. ‘Jd 6, 13° fr 38, 7; Ps 67, 32. ni Es 7, 21. o cf. 2 Rg 8, 41, 42; Is 56, 3, 7; Pw pegs lay Phalfs - (fo £2, 20. gcp. 10, 19; 11, ae 33x35 20, 23; 21, 11 etc. — cf. 3 Rg 18, 12; 4 Rg 2, 16; Ez 3, 12. etc. 7v. Rm 10, 14. scf. 3 Rg 20, 33; 4 Rg 10, 15. tIs 53, 7, 8. ucf, Ph 2, 8. 016) Ds. 10, 345) MG Sy Se x Lec 24, 27. — cf. cp. 1p. 23 y Vv. Cp. 5, 42. {i 28. Bel. VO Dia Cpeya, 146 acp. 10, got * of. Cateck. Ifa. 375 4 7> 2. beth: 4. Re 2 113° Dn ta 35S: 2 Cor 32. 2, °3. cJs 11, 22; 13, 33 8 etc. dcf. cp. 21, 8. r-22) L. LL, (1-16), Cop. (1, b Bae. oe 8, 22) et ‘Antt. (rr. 1s, 22) in fs. conv. s. Pauli Ab 2-29] Cp. 22, 3-21; 26, 9-20. —= cf. x Cor a 8, os 2Mco9,7 hep. 22, 5; 26, ro. ccp. 22, 19. — cf. Le 12, 11. dcp. 19, 9, 23; 24, 22. — cf. Cp.) 107) 273 ~ 18,075). 126599, 4; Is 30, 21; 35, 8; Rm 8, 14; Mt 7, 14. e1 Cor 8, 12. — cf. Zc 2, 8; Eph 5, 30. — v. Mt 25, 45. fcf. cp. 5, 39. gentem Samariae, °dicens se esse aliquem magnum; 19 cui auscultabant omnes, a minimo usque ad maximum, dicentes: ?Hic est virtus Dei, quae vocatur ¢magna; 1lattendebant autem eum, propter quod multo tempore magiis suis ™dementasset eos. 12 Cum vero ‘credi- dissent Philippo oti oes de re sno Dei, ‘in nomine Iesu Chri- sti baptizabantur viri ac mulieres. 1% Tunc “Simon et ipse credidit et, cum baptizatus esset, adhaerebat Philippo; videns etiam signa et “virtutes maximas fieri stupens admirabatur. 14Cum autem audissent apostoli, Yqui erant Ierosolymis, quod recepisset Samaria verbum Dei, miserunt ad eos “Petrum et Ioan- nem. 15 Qui, cum venissent, oraverunt pro ipsis, ut Yacciperent Spi- ritum sanctum; 16 @nondum enim in quemquam illorum venerat, tbaptizati tantum erant in nomine Domini Iesu. 17 Tunc %impone- bant manus super illos, et Yaccipiebant Spiritum sanctum. 18 Cum vidisset autem Simon quia ia per impositionem manus apostolorum da- retur Spiritus sanctus, obtulit eis pecuniam 19 dicens: Date et hanc potestatem, ut cuicumque imposuero manus accipiat Spiritum sanctum. Petrus autem dixit ad eum: 20¢Pecunia tua tecum sit in perditionem, quoniam donum Dei existimasti ¢pecunia possideri. 1 Non est tibi pars neque sors in sermone isto; “cor enim tuum non est rectum coram Deo. 22 Paenitentiam itaque age ab hac nequitia tua: et roga Deum, /si forte remittatur tibi haec cogitatio cordis tui; 23 vin felle enim amaritudinis et robligatione iniquitatis video te esse. 24 Respondens autem Simon dixit: ‘Precamini vos pro me ad Domi- num, ut nihil veniat super me horum quae dixistis. 25 Et illi quidem testificati et locuti verbum Domini redibant Te- rosolymam et Jmultis regionibus Samaritanorum evangelizabant. 26 /Angelus autem Domini locutus est ad Philippum dicens: Surge et vade contra meridianum ad viam, quae descendit ab Ierusalem in Gazam: haec est deserta. 27 Et surgens abiit. Et ecce ™vir ae- thiops, eunuchus potens Candacis reginae Aethiopum, “qui erat su- per omnes gazas eius, °venerat adorare in Ierusalem 28 et reverte- batur sedens super currum suum legensque ?Isaiam prophetam. 29Di- xit autem @Spiritus Philippo: Accede et adiunge te ad currum istum. 30 Accurrens autem Philippus audivit eum legentem Isaiam prophe- tam et dixit: Putasne intelligis quae legis? 31 Qui ait: Et "quomodo possum, si non aliquis ostenderit mihi? *Rogavitque Philippum ut ascenderet et sederet secum. 32 Locus autem Scripturae quam lege- bat erat hic: ’'Tanquam ovis ad occisionem ductus est et sicut agnus coram tondente se sine voce, sic non aperuit os suum. 33 In “humilitate iudicium eius sublatum est. Generationem eius quis enar- rabit, quoniam tolletur de terra vita eius?’ 34 Respondens autem eu- nuchus Philippo dixit: Obsecro te, de quo propheta dicit hoc? de se an de alio aliquo? 35Aperiens autem Philippus os suum et #in- cipiens a YScriptura ista *evangelizavit illi Iesum. 36 Et, dum irent per viam, venerunt ad quandam aquam, et ait eunuchus: Ecce aqua ; @quid prohibet me baptizari? 37 Dixit autem Philippus: Si credis ex toto corde, licet. Et respondens ait: Credo Filium Dei esse Ie- sum Christum. 38 Et iussit stare currum; et descenderunt uterque in aquam, Philippus et eunuchus, et baptizavit eum. 39 Cum autem ascendissent de aqua, @Spiritus Domini "rapuit Philippum, et amplius non vidit eum eunuchus; ibat autem per viam suam gaudens. 4@ Phi- lippus autem inventus est in 2Azoto et pertransiens evangelizabat civitatibus cunctis, donec veniret ?Caesaream. 9 Saulus autem adhuc ¢spirans minarum et, caedis in discipulos Do- mini accessit ad “principem sacerdotum 2 et petiit ab eo epistulas in Damascum °ad synagogas, ut, si quos invenisset huius @viae viros ac mulieres, vinctos perduceret in Ierusalem. 3 Et, cum iter faceret, contigit ut appropinquaret Damasco; et subito circumfulsit eum lux de caelo 4et cadens in terram audivit vocem dicentem sibi: Saule, Saule, quid me persequeris? 5 Qui di- xit: Quis es, Domine? Et ille: eEgo sum Iesus, quem tu perseque- ris: Jdurum est tibi contra stimulum calcitrare. 6 Et tremens ac stu- pens dixit: Domine, quid me vis facere??7Et Dominus ad eum: — 1036 — Ee eysh Se chum aethiopem convertit, in civitatibus maritimis praedicat (25-40). In- ACTUS terea Saul, in fideles minarum spirans Damascum pergit, at apparente APOSTOLORUM _ Dito convertitur ad Christum et baptizatus eum praedicat (9, 1-23). Porro 9, 7-40 urge et ingredere civitatem, et ibi dicetur tibi quid te "oporteat ci. Ez 3, 22. facere. ‘Viri autem illi, qui comitabantur cum eo, stabant_stupe- | #\T Jo 7 cf. 1 Cor 9, 16. facti jaudientes quidem vocem, neminem autem videntes. 8 Surrexit i Sue nA acy i 22, 9; autem Saulus de terra; apertisque oculis, ‘nihil videbat.. Ad manus Tee cp. 22, 11. [Dt 4, 12. autem illum trahentes introduxerunt Damascum; 9% et erat ibi tribus diebus non videns et non manducavit neque bibit. 10 Krat autem quidam discipulus Damasci nomine Ananias; et dixit ad illum ™in visu Dominus: Anania. At ille ait: Ecce ego, Domine. 11 Et Dominus ad eum: Surge et vade in vicum qui vo- catur rectus et quacre in domo Iudae Saulum nomine ™tarsensem; ecce enim orat. (12 Et vidit virum Ananiam nomine introéuntem et °imponentem sibi manus ut visum recipiat). 13 Respondit autem Ana- nias: Domine, audivi a multis de viro hoc ?quanta mala fecerit %san- ctis tuis in Ierusalem; 14 et hic habet potestatem a °principibus sa- cerdotum alligandi omnes qui ‘invocant nomen tuum. 15 Dixit autem ad eum Dominus: Vade, quoniam ‘vas electionis est mihi iste, ut partes nomen meum ‘coram gentibus et “regibus et filiis Israél; 6 vego enim ostendam illi quanta “oporteat eum “pro nomine meo pati. 17 Et abiit Ananias et introivit in domum et °imponens ei ma- nus dixit: Saule frater, Dominus misit me Iesus, qui apparuit tibi in via qua veniebas, ut videas et Yimplearis Spiritu sancto. 18 Et con- festim ceciderunt ab oculis eius tanquam squamae, et visum rece- pit et surgens baptizatus est 19 et, *cum accepisset cibum, conforta- tus est. *Fuit autem cum discipulis qui erant Damasci per dies aliquot. 29 Et continuo in synagogis praedicabat Iesum quoniam Lhic est Fi- lius Dei. 21Stupebant autem omnes qui audiebant et dicebant: Nonne hic est qui “°expugnabat in Jerusalem eos, qui invocabant nomen istud, et huc ad hoc venit ut vinctos illos duceret ad 4principes sacerdotum ? 22 Saulus autem “multo magis convalescebat et /confundebat Iudaeos, qui habitabant Damasci, adfirmans quoniam °hic est Christus.. 23 9Cum autem implerentur dies multi, consilium fecerunt in unum Tudaei, ut eum interficerent. 24 Notae autem factae sunt Saulo “in- sidiae eorum. ‘Custodiebant autem et portas die ac nocte, ut eum interficerent; 25 accipientes autem eum discipuli nocte ‘per murum dimiserunt eum submittentes in sporta. 26 Cum autem venisset in Ierusalem, tentabat se iungere discipulis, et omnes timebant eum non credentes quod esset discipulus. 27/Barnabas autem apprehen- sum illum duxit ‘ad apostolos et narravit illis ™quomodo in via vi- dissect Dominum et quia locutus est ei et “quomodo in Damasco ofiducialiter egerit in nomine Iesu. 28 Et erat cum illis ?intrans et exiens in Jerusalem et °fiducialiter agens in nomine Domini. 29Loque- batur quoque gentibus et disputabat cum 9Graecis; ‘illi autem quae- rebant occidere eum. 30 Quod cum cognovissent *fratres deduxerunt eum Caesaream et dimiserunt *Tarsum. 31 Ecclesia quidem per totam Iudaeam et Galilaeam et Sama- riam habebat pacem; et aedificabatur “ambulans in timore Domini et “consolatione sancti Spiritus replebatur. 32 ¥Factum est autem ut Petrus, dum pertransiret universos, deveniret ad sanctos qui habita- bant *Lyddae. 33 Invenit autem ibi hominem quendam nomine Ae- neam ab annis octo iacentem in grabato, qui erat paralyticus. 34 Et ait illi Petrus: Aenea, sanat te “Dominus Iesus Christus; surge et sterne tibi. Et continuo surrexit. 35 Et Sviderunt eum omnes qui ha- bitabant *Lyddae et °Saronae; qui %conversi sunt ad Dominum. 36In “Ioppe autem fuit quaedam discipula nomine Tabitha, quae interpretata dicitur Dorcas. Haec erat ‘plena operibus bonis et ele- mosynis quas faciebat. 37 Factum est autem in diebus illis ut infir- mata moreretur: quam, cum lavissent, posuerunt eam in 9cenaculo. 38 Cum autem prope esset Lydda ad Ioppen, discipuli audientes quia Petrus esset in ea miserunt duos viros ad eum rogantes: Ne pigri- teris venire usque ad nos. 39 Exsurgens autem Petrus venit cum illis. Et cum advenisset, duxerunt illum in 9cenaculum, et circumstete- runt illum omnes viduae flentes et ostendentes ei tunicas et vestes, quas faciebat illis Dorcas. 49‘Eiectis autem omnibus foras, Petrus mcf. Cp; -10,' 273. 16, 9. # CD. 21, 39; 22, 3; 2 Mc4, 30. Ovr. 173; CP. 13, 31. — cf. cp. pv. vr. 1, 2. [28, 8; Mr 5, 23. q vr. 43; Rm 15, 25, 26, a. Th: 3}. 235 235, FR) 3,010: rcp. 22, 16; Rm 10, 13; 1 Cor 2, 9ay oe eff sep. 7, $93, 2 TMe3, 0833 sRm 9, 22, 23; 2: Tm 2, 20, 21. — cf. cp. 13,.2; Rm 1, t; Gal 1,'15. he Bee Pk ae of 13; rs, 16; Gal 1,16; 2,2, 7-9; Eph3, 8; 1.Im 2, 7; 2 Tm 4, 17. — cf. cp. 13, 46. ucp. 25, 23; 26, 1, 32; Le2r, 12-2. Tm’ 4;"36: vcp. 20, 23; 21, 4, 11; 1 Th 35 3. x2 Cor 6, 4, 5; 11, 23-28. — 7 A AU RY ¢ games © par Le y Vv. Cp. 2, 4. BC: VPs °Q; CpF-97,* $6, acp, 26, 20. 6Mt 14, 33. — cf. vr. 22. o,Gal 1, 6333238 888-145 CP. 26, Lo. ecf. _ 15; 1 Rg 19, 22. jeep. 4, 36. Wick Gal. r,/ 18,7 x9 mvr. 3-6. # VY. 19, 20, 22. ocPp. 14, 3; 18, 26. — cf. cp. PCrAAGD. = 22. [4, 29. ov. -Cpi-G,: zr. ref. cp. 22, 18. Ej6 23243. SCD. ¥; 15; ' 16% 410; 2337 22, 155% fép. ‘3%, 25; Gal I, 21. — cf. “Cf. ep. 85:25 165 5. *. Eris. vcf. 2 Es 5, 9; Jb 31, 23. — Vv. BC 1,6. i. & Cor 14,)°3. y cf. cp 3 Bat: Sod NY zi Mc 12, 34. — cf. 1 Par 8, 12. “et. cp. .3;.6. Of. vr. Bt, 242. o4% Par 5, 165-27, 29;: Cn. 2, 1; Is 33, 9.eteé. 4 cp..11,:2%> a Cor 3, 16. $s 19, 46. t 3, I, 7 Set 39; cp. 20, 8. cf. Nm 22, 16; Jo 4, 47, 49. go}'* cf. Cateck. R: I 12,°9. sci. Mt 9, 25. — 1037 — ACTUS venit lerusalem indeque Tarsum petit (24-39). Petrus vero nascen- tes ecclesias visitans Lyddae Aeneam sanat, in loppe autem Dorcadem resuscitat (31-43); atque, Cornelii centurionis (10, 1-8), visione edo- APOSTOLORUM 9, 41 — 10, 33 IVE CDi 75460: bcketLe-7 ra 8y Sa Jor 43: mcp. 3, 7; Mrg, 26. — v. Mt 9, 25. a ie | Pane ©. aa & OC, JO. F1,. 48%. 12, 11. pcp. 10, 6. T-17)-1). et .28 Li. An sh. 9d. oct: Psch, a ct.. Mt.8, 53:27, 1. ON i276 897% JO 18,35. 12% Cech cp. 275 a. gleticl. Cateck: R. IV 3,:6: AVE-23) Cp: ki3} £6; 26) é vr. 30-12. fop..: 3) £7. Mt 20,.°53: 27; 46. — cf. Jo 11, 9. g Ap 8, 4. — cf. Tb 3, 25; Ps 140,,2; Dn 10; £2: bc-7, 113. kh Mt 26, 13. — cf. vr. 31; Tb _ 12, 12; Heb 6, to. icp. 9, 43. P Lt CD. 13, 2080. 9-32, 44] Cp. 11, 5-17. HCL, 4 Re See E23: e}P ak, 433 2) 29; “Sphy 1, -§.. —— Vs, 2 £9, 25. mPs 54, 18. — cf. Mt 20, 5. RC Cp; 22,°17e—"' 2 Cor 12, 2 sqq. ocp. 7, 56. — v. Jo 1, 51. DTb F502 iz 4, 445) Dhit, *: 20 MiG 9, 5: Qv¥. 283 >Mr7, 2553: Rm Ig, 14. r hag 1x, 4 sqq.; Dt 14, 4-20. SRM 14,3? 142 208) Tra’ As 4; Tt 1, 15. — cf. Mt gs, 125° 2 Cor: £67352 tcf. Gn 41, 32. “Vr. 11-16, UV VE Fe he) cp. 8,20: yct. cp. 15, 7-9. cf, Mt ‘2r,- 21 Givi. 1,9, = .chz Le: 75% &.ch ‘Ge: 2,36 CaCl. CD, .Bts itA. vt. £483 6 CDy 1137412 €cp. 9, 30. fiop.,16;°. 293) Dn 20-46. . Mt 8 £o ae Ap 19, 10; 22, 8, 9. — cf. cp. 14, 14; Lc 5, 8 cl. Ch. 23,23: st sb4. ane, sx8° , JO 4, 9; 18, 28; Gal 2, 12. $V eo VED EA, b 56 écf. vr.9, 23; 24. M VC. 3Ts Cp. 3543. 8 Chiko. 24, Ay O.v. vr. 4. jponens genua oravit et conversus ad corpus dixit: ’Tabitha, surge. At illa aperuit oculos suos. et, viso Petro, resedit. 41™Dans autem illi manum erexit eam et, cum vocasset “sanctos et viduas, adsigna- - vit eam vivam. 42 Notum autem factum est per universam loppen, et °crediderunt multi in Domino. 43 Factum est autem ut dies mul- tos moraretur in Ioppe ?apud Simonem quendam coriarium. 10 Vir autem quidam erat in Caesarea nomine Cornelius, “centurio bcohortis, quae dicitur Italica, 2religiosus ac “timens Deum cum omni domo sua, faciens elemosynas multas plebi et deprecans Deum semper. 3 Is vidit in visu manifeste ‘quasi hora diei nona angelum Dei introéuntem ad se et dicentem sibi: Corneli. 4 At ille intuens eum timore correptus dixit: Quid est, domine? Dixit autem illi: Orationes tuae et elemosynae tuae Yascenderunt “in memoriam in conspectu Dei. 5 Et nunc mitte viros in Ioppen et accersi Simonem quendam qui cognominatur Petrus. 6 Hic hospitatur ‘apud Simonem quendam coriarium, cuius est domus iuxta mare. Hic dicet tibi quid te oporteat facere. 7 Et, cum discessisset angelus qui loquebatur illi, vocavit duos domesticos suos et militem ‘/metuentem Dominum ex org qui illi parebant. 8 Quibus cum narrasset omnia, misit illos in oppen. 9Postera autem die, iter illis facientibus et appropinquantibus civitati, ascendit Petrus Jin superiora, ut oraret circa “horam sextam. 10 Et, cum esuriret, voluit gustare. Parantibus autem illis, cecidit su- per eum “mentis excessus, 11! et vidit °caelum apertum et descendens vas quoddam, velut linteum magnum, quattuor initiis summitti de caelo in terram, 12 in quo erant omnia quadrupedia et serpentia ter- rae et volatilia caeli. 13 Et facta est vox ad eum: Surge, Petre; oc- cide et manduca. 14 Ait autem Petrus: Absit, Domine, ?quia nun- quam manducavi omne %commune et *immundum. 15 Et vox iterum secundo ad eum: “Quod Deus purificavit tu Yommune ne dixeris. 16 Hoc autem factum est ‘per ter, et statim receptum est vas in caelum. 17 Et, dum intra se haesitaret Petrus quidnam esset “visio quam vidisset, ecce Yviri, qui missi erant a Cornelio, inquirentes domum Simonis, adstiterunt ad ianuam. 18 Et, cum vocassent, interrogabant si Simon, qui cognominatur Petrus, illic haberet hospitium. 19 Petro autem cogitante de “visione, dixit *Spiritus ei: Ecce “viri tres quae- runt te. 20Surge itaque, descende et ”vade cum eis nihil dubitans, quia ego misi illos. 21 Descendens autem Petrus ad viros dixit: Ecce ego sum quem quaeritis: Quae causa est, propter quam venistis? 22 Qui dixerunt: %Cornelius centurio, vir iustus et timens Deum et ®testimonium habens ab universa gente Iudaeorum, "responsum acce- pit ab angelo sancto accersire te in domum suam et Caudire verba abs te. 23 Introducens ergo eos recepit hospitio. . Sequenti autem die surgens profectus est cum illis; et %quidam ex @fratribus ab Ioppe comitati sunt eum. 24 Altera autem die introi- vit Caesaream. Cornelius vero exspectabat illos, convocatis cognatis suis et necessariis amicis. 25 Et factum est, cum introisset Petrus, obvius venit ei Cornelius et ‘procidens ad pedes eius Yadoravit. 26 Petrus vero elevavit eum dicens: Surge: et "ego ipse homo sum. 27 Et loquens cum illo intravit et invenit multos qui convenerant. 28 Dixitque ad illos: Vos scitis quomodo abominatum sit viro iudaeo iconiungi aut accedere ad alienigenam; sed mihi ostendit Deus ne- minem jcommunem aut immundum dicere hominem. 2° Propter quod sine dubitatione veni accersitus. Interrogo ergo quam ob causam accersistis me. 30 Et Cornelius ait: A ‘udiusquarta die usque ad hanc horam orans eram “hora nona in domo mea, et ecce “vir ste- tit ante me in veste candida et ait: 31 Corneli, °exaudita est oratio tua, et elemosynae tuae commemoratae sunt in conspectu. Dei. 32 Mitte ergo in Ioppen et accersi Simonem, qui cognominatur Pe- trus; hic hospitatur in domo Simonis coriarii iuxta mare. %3 Confe- stim ergo misi ad te, et tu bene fecisti veniendo; nunc ergo omnes nos in conspectu tuo adsumus audire omnia quaecumque tibi prae- cepta sunt a Domino. — 1038 — ail i | ctus legatos excipit et Caesaream veniens (9-24), etnicis evangelium ad- nuntiat (34-43) eosque primitias gentium baptizat (44-48); sua vero \agendi ratione coram fratribus explicata (11, 1-18), auctor est ut ACTUS APOSTOLORUM 10, 34 — 11, 22 _ 34PAperiens autem Petrus os suum dixit: In veritate comperi quia Mon est "personarum acceptor Deus, %5sed Yin omni gente, qui ti- met eum et. ‘operatur iustitiam acceptus est illi. 36 *Verbum misit Deus filiis Israél “adnuntians pacem per lesum “Christum: hic est omnium Dominus. 37 Vos scitis, quod factum est verbum per univer- sam Iudaeam “incipiens enim a Galilaea post baptismum, quod praedicavit Ioannes, 28 Iesum a Nazareth, quomodo Yunxit eum Deus Spiritu sancto et ‘virtute, “qui pertransiit benefaciendo et sanando omnes oppressos a diabolo, quoniam Deus erat cum illo. 39 Et “nos testes sumus omnium quae fecit in regione Iudaeorum et Ierusalem, @quem occiderunt suspendentes in ligno. 49¢@Hunc Deus suscitavit tertia die et /dedit eum manifestum fieri 41 9non omni populo, sed ¢testibus praeordinatis a Deo, ‘nobis, qui manducavimus et bibimus cum illo, postquam resurrexit a mortuis. 42 Et hpraecepit nobis prae- dicare populo et testificari tquia ipse est qui constitutus est a Deo iudex vivorum et mortuorum. 43 /Huic omnes prophetae testimonium perhibent, ‘remissionem peccatorum “accipere per nomen eius omnes qui credunt in eum. 44 Adhuc loquente Petro verba haec, “cecidit Spiritus sanctus super omnes qui audiebant verbum. 45 Et obstupuerunt °%ex circum- cisione fideles, qui venerant cum Petro, quia et ?in nationes gratia Spiritus sancti effusa est; 46 audiebant enim illos @loquentes linguis et “magnificantes Deum. 47 Tunc respondit Petrus: *‘Nunquid aquam quis prohibere potest, ut non baptizentur hi qui Spiritum sanctum acceperunt ‘sicut et nos? 48 Et “iussit eos Ybaptizari in nomine Do- - mini Iesu Christi. Tunc “rogaverunt eum ut maneret apud eos ali- quot diebus. Audierunt autem apostoli et @fratres, qui erant in Iudaea, quo- niam et gentes receperunt verbum Dei. 2 Cum autem ascendisset Petrus Ierosolymam, disceptabant adversus illum qui erant ex cir- cumcisione 3 dicentes: °Quare introisti ad viros praeputium habentes et 4manducasti cum illis? 4Incipiens autem Petrus exponebat illis fordinem dicens: 5 Ego eram in civitate Ioppe orans et vidi in ex- cessu mentis /visionem, descendens vas quoddam, velut linteum ma- gnum, quattuor initiis summitti de caelo, et venit usque ad me; §&in quod intuens considerabam et vidi quadrupedia terrae et bestias et reptilia et volatilia caeli. 7 Audivi autem et vocem dicentem mihi: Surge, Petre: occide et manduca. 8 Dixi autem: Nequaquam, Do- mine, quia commune aut immundum nunquam introivit in os meum. 9 Respondit autem vox secundo de caelo: Quae Deus mundavit tu ne commune dixeris. 10Hoc autem factum est per ter, et recepta sunt omnia rursum in caelum. 11 Et ecce viri tres confestim adstite- runt in domo, in qua eram, missi a Caesarea ad me. 12 Dixit autem Spiritus mihi ut irem cum illis nihil haesitans. Venerunt autem me- cum et 9sex fratres isti, et ingressi sumus in domum viri. 13 Narra- vit autem nobis quomodo vidisset angelum in domo sua stantem et dicentem sibi: Mitte in loppen et accersi Simonem, qui cognomina- tur Petrus, 14 qui loquetur tibi verba, in quibus ‘salvus eris tu et universa domus tua. 15/Cum autem coepissem loqui, cecidit Spiri- tus sanctus super eos, ‘sicut et in nos in initio. 16Recordatus sum autem verbi Domini, sicut dicebat: ’™Ioannes quidem baptizavit aqua, vos autem baptizabimini Spiritu sancto’, 17 Si ergo ‘eandem gratiam de- dit illis Deus sicut et nobis, “qui credidimus in Dominum IJesum Christum, °ego quis eram ?qui possem prohibere Deum? 18 His audi- tis, tacuerunt et %glorificaverunt Deum dicentes: "Ergo et gentibus 8paenitentiam dedit Deus ad vitam. 19 Et *tilli quidem qui dispersi fuerant a tribulatione, quae facta fuerat sub Stephano, perambulaverunt usque Phoenicen et Cyprum et Antiochiam nemini loquentes verbum, nisi solis Iudaeis. 2° Erant autem quidam ex eis viri cyprii et cyrenaei, qui, cum introissent Antiochiam, loquebantur et ad “Graecos Yadnuntiantes Dominum Iesum. 21 Et 7erat manus Domini cum eis; multusque numerus cre- dentium Yconversus est ad Dominum. 22 Pervenit autem sermo ad aures ecclesiae, quae erat Ierosolymis, super istis, et miserunt *Bar- pier *; $5; Mt 5, 2 sans. L. ut s. ur, 1. 28; cp. 15, 19; Dt a “ede Re 26, 7; Rm 2, 11; 3, 29; Col 3,25. -— 10, 10. r Pro 24, 23; Jc 2, 1,9; Ju 16. s Js 64, 5. - cf. Ez 33, 15,'16, 19. tcp. 13, 26; Ps 106, 20; 147, 18, 19.—cf. Ephr,1 [6, 15. us 52. 7; Nh, 15; ph 2 ; 355 v Rm 14, 9.—cf. Ap 17, 143 19, 16:—¥. cp. 2, 36; mt 28, 18. « Mt 4; 135 pe p 7. 2 ’. Pick Le 4, 18, 21. — cf. Sig! Jo-4;°32, e. hs zRmt, Ai 2 or 3, 4: Eph 1, 19, 20; Ph 3, 1 aci. Is 61, 1. 6: J0°3, 25-8,' 39% -10, .36, etc. Vr. 41. — Vv. cp. 1, 8; 2,32; dcp. 5, 30. ex Cor 15, 4-7. — V. Cp. 2, 24. fps 1 3) 8e 2ccl, ‘JO 14.5422 42) * Catech. R. 1, 8, 6. 2-48] L. in fr. 2 p. Pnt. cp/1,2;-Mt 28,19; Mr 16, oe i Mt 25, 31-33; JO 5, 22, 27; 2 Cor 5, 10 etc.—cf. Rm 14, 9, jcp. 3, 18, 24; Le 24, 27. [ro. Lep. 5, 31; Jr 31, 34 etc. m Cp. II, 17; 13, 39; 15, 7-95 Rm 9, 33; Gal 3, 22, 24. nep. 15, 8. — cf. cp. 2, 4; I ovr. 23. [Th Fe pickepe2; gcp. 2, 43 .o & — v. Mr a rc ts ah Pky: Le 1, 46. s cf. 47) Pi Pte “R. II 2, 37. tcp. 2, 4. — cf. cp. 15, 8. . 1 Cor 1, 14-17. v cp. 2, 38. — v. cp. 8, 12, 16. xcf. Jo 4, 40. avr. 29; Cp. 10, 23 x brs 45; Gal ae 12> Col bcp 4; Tt, 1,.10. — ci. cp. 3 "Rm 4, 12 c Gal 2, 12, 14. — cf. cp. 10, d.ct. jC: ¥5;°.2. ech, Be 2; 3: -17] cp. 10, 9-32. chucpz 16,.9; 18;.9. gc. cp. 10, 23, 45. CE. CP-2 10,522 4 cfi..cp, 510; 2; 16, 25,.$2-34; 18, 8; Jo 4, 53. j Cla cpio; 44. icp. 2, 4. — cf, cp. £5,° 8; mcp. 1, 5; Mt 3, II; Jo 1, 26, 33; — ch. cp. 19, 2. n Eph 1x, 13. — cf. cp. 10, 43. ocf. Rm 9, 20. pep. 10, 47. — cf. cp. 5, 39. q cD. arans).13) 483 21; -20.'— Le-7, ref. Cpe 13, 46; Mt 8, —_ as cp. 10, 34, 35. . 5, 31; 2 Tm 2, 25. — cf. te . cp. 8, 1-4. [2 Cor 7, 10, ucp. 6, — cf. Jo 7, 35. vv. Cp. 5, 42 ie at Ax: Le er 66. — cf. Ss 79, 18; 21-26, 1-3] E r* yh i. Barn. Ap. ycp. 9, 35. ZCp. 4, 30. — 1039 — ACTUS APOSTOLORUM 11, 23 — 12, 25 gentilibus ianua fidei iam ubique aperiatur (19-30). Eodem tempore Agrippa rex, qui occiderat lacobum, et Petrum in carcerem, a quo mira- biliter liberatus est, detruderat (12, 1-17); ignobiliter periit (18-25). 23-24] R. in fs. s. Jo. Nepom. @cp. 13, 43; 14, 26; 20, 24, Soc Rms: £60. 9 Con '6.cr: 8, 75° Colt, 6; Tt 7 b Fa) 5S E Ptes; 22. —mFilius meus es tu; ego hodie genui te’. 34 Quod autem suscitavit eum a mortuis, ¢amplius iam non reversu- rum in corruptionem, ita dixit: ’ ‘Quia dabo vobis sancta David fide- lia’. 35 Ideoque et alias dicit: 7 Ps 3, 7. — v. Heb 1, 5: 5, 5. s Rm 6, 9; Heb 9, 25-28. tIs §5, 3. ACTUS © APOSTOLORUM 13, 1-35 acp. 11, 27; 15, 32; 19, 6; 24, 9,:10; Rm12, 6, 9 =e Vd Cor 12, 28, 29. bcp. 11, 22-26. ’ 1-13] LL. in comm. s. Pauli Ap. cRm 16, 21 ): a Mt 44) 23 L235. %% 6 CEZCDL 11, 255 363 } cf. cp. 20, 28 — v. cp. 8, 29. Rincr, 2;5--Gal 2%, 15, v. cp. 9, 15. #v. cp. 6, 6. rele. CDi U4, 253" ¥5,740. Bets cpx 16;,°6, 7 mM vr. 14; CP. 9, 20; 14, 13 17, I, 2, 10, 17; 18, 4, 19; 19, 8. — cf. vr. 46. — v. Mr 6, 2. m VI. 13; CP. 12, 12, 25. — cf. @.cf. opi'8;9;. 13... [2°Dntig; ee: p vr. 8, 12. — cf. cp. 18,12; 19, qcfi. Ex 7, 11; 2 Tm 3, 8. 133. rcf. cp. 2, 43 4, 8. — v. Mt sei: ‘ep: :8,’ 20, [10, 20. t Mt 13, 38; Jo 8, 44; 1 Jo 3, u Mic 3, 9. [1o. v Os 14, 10; 2 Pt 2, 15, — ef. £02.27 5:71 5, x6. Pei. “CD, 105; 37°22; 11. zcf. Mt 7, 28. 13-33] LL. in D. 2 p. Pasch. ome ép)."2, 53, “ vr. 42, 44; Cp. 10, 13; 17, 2; 18, 4.—cf. Mf 4, 23; Mr 6, 2. CVE. 275" 4, 163 fcf. Heb 13, 22. gcp. 21, 40.— cf. cp. 12, 47. 16, 26-33] L. in fr. 3 p. Psch. VE: 26° Gp: 36, 2,22. ¢Is 29, 23; Mt 15, 31; Le 1. j Dt 7, 6-8. (68. ben. 7, 172 "PS 104,25, .24- “4 A 13, 14, 16.-cf. Ex 6, 6. # EX. -¥6;::35; Dt’ -x;..3%. o Dt 7, F- p Js 14, 1, 2; 19, 53; Ps 77, 55; g ef.:a: Re 6, x... £235, 2%, 22. rJd 2, 16; 3,9. s1 Rg 8. 5S. t 1. Re to, 8 2%,,24, [OS 135-38 ut Rg 15, 23,26, 28; 16,1:—cf. v1 Rg 16, 13; 2 Rg 2, 4; 5, 3. x Es 20. c yt Rg 13, 14. cp. 2, 29. z2Rg 7, 12; 3 Rg 2, 10. —cf. a Ps 131, 11; Is x1, 1. — cf. ejJo 1, 20, 27, — cf. Mt 3, rr. fep. 10, 36. — cf. Eph 1, 13. £ cP. 26, 9; Le 23, 34. — cf. 2 Or 3, 14, 1§. — V. cp. 3, 17. ‘hef. cp. 1§, 2%. — Vv. vr. 15. icf. Lc 18, 31; 20, 26, 27, 443 FEUD CPi T5385 PAF: o Mr 15, 41. — cf. cp. 1, 11; pcf. Le 24, 48. — v. cp. 1, 8 q 7 26, 6; . . al 3, 16. — cf. vr. 23; Le I, 69-73; Rm 9, 4. (66) —+!| TOA TS ACTUS APOSTOLORUM 13, 36 — 14, 19 lesum (13-41), et multis Iudaeis et gentilibus credentibus turbae excitaren- tur, discedere coacti sunt (42-52). Porro Lycaoniam peragrantsimiles fru- ctus reportantes similesque experti persecutiones cum Iconii (14, 1-6), wu Ps 15, 10. -— V. cp. 2, 27. v cf. cp. 7, 6. — v. Mt 27, 52. x3 Rg 2, 10; 1 Par 29, 28. ycp. 5, 31; Le 24, 47; 1 Jo 2, 12; z Rm 2, 13; 3, 20; 8, 3; Gal 2 6; 3, 11; Eph 2, 9; Tt 33 5. eh cp. 7, 19; Heb 9g, 9. a Rm 3, 28; 10, 4. — V. Cp. '10, 6 Hab 1 ,5.— cf. Is 29, 14. [43. 43-14, 3\LL. in fs. s. Barn. Ap. ccp. 6, 5. — cf. cp. 2, 11; Mt 6.cf. Jal 22. 23, 15. ejJu 4. — V. cp. 11, 23 Pus cpast7,5 2 Rm 10; 79. cp. 18, [v. cp. 5, 17 cp. 26, 11; 1 Tm 1, 20; 2 Pt 23°12. Ss ich: JO°25773 ju 10. icf. Mt 10, 6. — v. cP. 26. jcp. 18, 6: 28, 25-28; Mt 21, 4: — cf cp. 9, 15. lcf. Mt 22, 8. m Is 49, 6. — cf. Is 45, 22. n Is 42, 6; 2, 32. — cf. cp. oRm 8, 29. (11, 18. pep. 6, 7; 12, 24; 16, 20. qct. cp. 17, 12. rcf, cp. 14, 2, 18; 17,°5, 133 TEI 205 32 Ty eae Fer 2, 15; 2 Tm 3, 11. — V. 2 Cor 11, 26. s Mt 10, 14. — cf. cp. 18, 6. tr Thi, 6.— cf. Mt 5, 12; Jo acf. cp. 13, 5. [16, 22. bcp. 19, 9; Jo 3, 36; Rm ts, Cc vr. 18; cp. 13, 50 [31. dl. cp: I, 15. ecp. 9, 27. — V. Cp. 4, 29. fep. 15, 8; Mr 16, 20. — cf. cp. 4, 29, 30; 19, 11; Heb bd: gcf. cp. 17, 5; 19, 93 23, 7; 28, 24; Jo 7, 40-42. hx Th 2, 2.— cf. 2 Cor 14, Io. icf. vr. 18. jcf. cp. 8, 1. — v. Mt 10, 23. tcp. 16, 1. mcp. 3, 2. — cf. Jo 9, 1. ©; 3, 4. — cf. Mr 10, 21; 0 I, 42. ocf. Mt 9, 2. pcp. 4, 9. — v. Mr 10, 52. qcf. Jo 11, 43. rcp. 3, 8. — cf. Is 35, 6. $01. .£p.-'8,: 10; 38,06. Bets Gps ,.19,. 38: Cr, Coy 30, 25. An. 2,’ 46. vcf. Mt 26, 45. “Vv. Cpy.20, 026, ¥y Jc 5; 27. {x Cor 8, 4. zi Rg 12, 21; Is 44, 9. — cf. 6:00) 2S}.203.26;7. 38,526 wth I, 9; Jc 5, 19, 20. Ol. QPL eT7 Se 30st LERt ap 92 ccf. Ps 80, 13; Mic 4, 5. dcf. Rm.1, 19, 20. exct.. Ops 87,95. PLyi26,545. Dt. 11,554 35 2875 2% 5, 10; Ps 64, 10, 11; 146, 6, 8; Jr 5) 24; Ez 34, 26; Jl 2, 23; t 5, 45. Ps 66, 7; 84, 13. Ps' 203;' 14, 35) 27; .1°Tm*6, icf. cp. 13, 45, 50. (17. j2 Cor 13,025: — chivri 53 2 et, 2 Coro; 9: “Lebr 3, 88: ’uNon dabis Sanctum tuum videre corruptionem ’. 36 David enim in sua generatione, *cum administrasset voluntati Dei, Ydormivit et “appositus est ad patres suos et -vidit corruptionem. 37 ™Quem vero Deus suscitavit a mortuis non vidit corruptionem. 38 Notum igitur sit vobis, viri fratres, Yquia per hunc vobis remissio peccatorum adnuntiatur; et ab omnibus, *quibus non potuistis in lege Moysi iustificari, 39 ¢in hoc omnis qui credit iustificatur. 40 Vi- dete ergo ne superveniat vobis quod dictum est in prophetis: 417 5Vji- dete, contemptores, et admiramini et disperdimini; quia opus ope- ror ego in diebus vestris, opus quod non credetis, si quis enarrave- rit vobis’. 42 Exeuntibus autem illis, rogabant ut sequenti sabbato loquerentur sibi verba haec. 43 Cumque dimissa esset synagoga, secuti sunt multi ludaeorum et ‘“colentium advenarum Paulum et Barnabam, qui loquentes suadebant eis 4ut permanerent in gratia Dei. 44 Se- quenti vero sabbato paene universa civitas convenit audire verbum Dei. 45 ¢€Videntes autem turbas Iudaei, repleti sunt fzelo et %contra- dicebant his quae a Paulo dicebantur “blasphemantes. 46 Tunc con- stanter Paulus et Barnabas dixerunt: *Vobis oportebat primum lo- qui verbum Dei; ‘sed, quoniam repellitis illud et ‘indignos vos iu- dicatis aeternae vitae, ecce convertimur ad gentes; 47 sic enim prae- cepit nobis Dominus: ’™”Posui te “in lucem gentium, ut sis in sa- lutem usque ad extremum terrae’. 48Audientes autem gentes gavisae sunt et glorificabant verbum Domini, et crediderunt 9quotquot erant praeordinati ad vitam aeternam. 49 PDisseminabatur autem verbum Domini per universam regionem. 5° 9Judaei autem concitaverunt mu- lieres religiosas et honestas et primos civitatis et "excitaverunt per- secutionem in Paulum et Barnabam et eiecerunt eos de finibus suis. 51 At illi, *excusso pulvere pedum in eos, venerunt Iconium. 52 Di- scipuli quoque ‘replebantur gaudio et Spiritu sancto. | 4 Factum est autem Iconii ,ut simul introirent 4in synagogam Iu- daeorum et loquerentur, ita ut crederet Iudaeorum et Graecorum copiosa multitudo. 2°Qui vero increduli fuerunt Iudaei °suscitaverunt et ad iracundiam concitaverunt animas gentium adversus “fratres. 3 Multo igitur tempore demorati sunt ¢fiducialiter agentes in Do- mino, /testimonium perhibente verbo gratiae suae, dante signa et pro- digia fieri per manus eorum. 4/¥%Divisa est autem multitudo civitatis et quidam quidem erant cum Iudaeis, quidam vero cum apostolis. 5 Cum autem factus esset impetus gentilium et Iudaeorum cum prin- cipibus suis, “ut contumeliis adficerent et tlapidarent eos, § intelligen- tes Jconfugerunt ad civitates Lycaoniae ‘Lystram et Derben et uni- versam in circuitu regionem et ibi evangelizantes erant. 7Et quidam vir Lystris infirmus pedibus sedebat ™claudus ex utero matris suae, qui nunquam ambulaverat. 8 Hic audivit Paulum loquentem. Qui “intuitus eum et °videns quia fidem haberet ut Psal- vus fieret 9 %dixit magna voce: Surge super pedes tuos rectus. Et rexsilivit et ambulabat. 10 Turbae autem, cum vidissent quod fecerat Paulus, levaverunt vocem suam lycaonice dicentes: *Dii, similes facti hominibus, descenderunt ad nos. 11 Et vocabant Barnabam ‘lovem, Paulum vero Mercurium, quoniam ipse erat dux verbi. 12 Sacerdos quoque ‘Iovis, qui erat ante civitatem, tauros et coronas ante ianuas adferens cum populis “volebat sacrificare. 13 Quod ubi audierunt apostoli Barnabas et Paulus, “conscissis tunicis suis, exsilierunt in turbas clamantes 14 et dicentes: Viri, quid haec facitis? Et ®nos mor- tales sumus, Ysimiles vobis homines adnuntiantes vobis ab his “vanis Sconverti ad. Deum vivum, qui fecit caelum et terram et mare et omnia quae in eis sunt, !5 qui in praeteritis generationibus dimisit, omnes gentes “ingredi vias suas. 16 Et quidem non sine testimonio semetipsum reliquit @benefaciens de caelo, /dans pluvias et 9tempora fructifera, implens "cibo et “laetitia corda nostra. 17 Et haec dicentes vix sedaverunt turbas ne sibi immolarent. 18 iSupervenerunt autem quidam ab Antiochia et Iconio Iudaei e., persuasis turbis, jlapidantesque Paulum traxerunt extra civitatem lexistimantes eum mortuum esse. 19% Circumdantibus autem cum ew TOA2E tum Lystris (7-18). Derbense denique fundata ecclesia, in Syriam redeunt _ (19-27), unde lerusalem petunt ab apostolis congregatis decretum acce- pturi quo ethnici a lege et observationibus ludaeorum solvantur (15, 1-34). ACTUS APOSTOLORUM 14, 20 — 15, 28 discipulis, surgens intravit civitatem et postera die profectus est cum Barnaba in Derben. 29 Cumque “evangelizassent civitati illi et do- ‘cuissent multos, reversi sunt Lystram et Iconium et Antiochiam, 21 %confirmantes animas discipulorum, °exhortantesque ut permane- rent in fide et quoniam ?per multas tribulationes oportet nos intrare in regnum Dei. 22 Et, cum %constituissent illis per singulas ecclesias rpresbyteros et orassent cum ieiunationibus, ‘commendaverunt eos Domino, in quem crediderunt, 23 transeuntesque Pisidiam venerunt in Pamphyliam, 24 et loquentes verbum Domini in Perge descenderunt in Attaliam 25 et inde navigaverunt Antiochiam, unde erant traditi 26 Cum autem venissent ct congregassent ecclesiam, “rettulerunt quanta fecisset Deus cum illis et gratiae Dei in opus quod compleverunt. %quia “aperuisset gentibus ostium fidei. 27 Morati sunt autem tem- pus non modicum cum discipulis. 15 nisi circumcidamini ¢secundum morem Moysi, non potestis salvari. 2 Facta ergo °seditione non minima Paulo et Barnabae adver- sus illos, statuerunt ut /ascenderent Paulus et Barnabas et quidam alii ex aliis ad Yapostolos et “presbyteros in Jerusalem super hac quaestione. 3 Illi ergo tdeducti ab ecclesia pertransibant Phoenicem et Samariam /narrantes conversionem gentium et faciebant gaudium magnum omnibus fratribus. suscepti sunt ab ecclesia et ab apostolis et senioribus ‘adnuntiantes quanta Deus fecisset cum illis. 5 Surrexerunt autem ™quidam de “hae- resi pharisaeorum, qui crediderunt, dicentes “quia oportet circumcidi eos, praecipere quoque servare legem Moysi. 6 Conveneruntque Yapostoli et “seniores videre de verbo hoc. .7Cum autem “magna conquisitio fieret, surgens Petrus dixit ad eos: Viri fratres, vos scitis quoniam ab antiquis diebus Deus in no- bis elegit, °per os meum Paudire gentes verbum evangelii et credere. 8 Et Yqui novit corda, Deus, “testimonium perhibuit ‘dans illis Spi- ritum sanctum sicut et nobis, 9et ‘nihil discrevit inter nos et ulos “fide Ypurificans corda eorum. Yimponere *iugum super cervices discipulorum, quod neque patres nostri neque nos portare potuimus? 11 Sed %per gratiam Domini Iesu Christi Scredimus salvari quemadmodum et illi. 12 Tacuit autem omnis multitudo, et audiebant Barnabam et Pau- lum ‘narrantes quanta Deus fecisset signa et prodigia in gentibus per eos. 13 Et, postquam tacuerunt, respondit “Iacobus dicens: Viri fratres, audite me. 144Simon ¢narravit quemadmodum primum Deus fyisitavit sumere ex gentibus populum nomini suo. 15 Et huic con- cordant verba prophetarum, sicut scriptum est: 16’ Post haec rever- tar et reaedificabo tabernaculum David, quod decidit; et diruta eius reaedificabo et erigam illud, 17 ut 9requirant ceteri hominum Domi- num, et omnes gentes “super quas invocatum est nomen meum, dicit Dominus faciens haec. 18 Notum a saeculo est Domino opus suum’, 19 Propter quod ego iudico non inquietari eos qui ex genti- bus convertuntur ad Deum, 2°sed scribere ad eos ut abstineant se ‘a contaminationibus simulacrorum et /fornicatione et 'suffocatis et lsanguine. 21 Moyses enim a temporibus antiquis habet in singu- lis civitatibus qui eum praedicent in synagogis, ™ubi per omne sab- batum legitur. 22 Tunc placuit “apostolis et senioribus cum omni ecclesia eligere viros ex eis et mittere Antiochiam cum Paulo et Barnaba, °Iudam, qui cognominabatur ?Barsabas, et @Silam, viros primos in fratribus, 23 scribentes per manus eorum; “Apostoli et seniores fratres his, qui sunt Antiochiae et Syriae et Ciliciae, fratribus ex gentibus salutem. 24Quoniam audivimus quia *quidam ex nobis exeuntes ‘turbaverunt vos verbis evertentes animas vestras, quibus non mandavimus; 25pla- cuit nobis ‘collectis in unum eligere viros et mittere ad vos cum carissi- mis nostris Barnaba et Paulo, 2Shominibus qui “tradiderunt animas suas pro nomine Domini nostri Iesu Christi. 27Misimus ergo °Iudam et qSilam, qui et ipsi vobis verbis referent eadem. 28 Visum est enim vSpiritui sancto et “nobis “nihil ultra imponere vobis oneris quam Et %quidam descendentes de Iudaea docebant °fratres: Quia, 4/Cum autem venissent Ierosolymam, 10 Nunc ergo quid “tentatis Deum mcf. Mt 28, 19. ncp. 15, 32, 41. — cf. cp. 13, 237-30 iho): 252s ocp, II, 23. — Vv. cp. 6, 7. gr"* Catech= RK. IV 10,42; p Jo 15, 20; 16, 33; 1 Th 3, 3: 2 Tm 3, 12.— cf. cp. 9, 165) MC-%, 13, 14: L0.325°28; 29; Rm 8, 17; Ph a. 2052 hes sr 2 Peo: 225° 29Ft 5, 10; Ap I, 9. get. Tt. i55.. KVicCD.ckl,i3e- $ Cp. 20,. 32) tcp. 15, 40. — cf. cp. 13, 3. “cp, 15, 4. — cf. cp. 15, 3, £2295, TO. MOL. CD. 1. 184° 13, 46,47. x cf. 1 Cor 16, 9; 2 Cor 2, 12; Col 4, 3; AD 3, avr. 24. top; 1s" 3S; b.vr. 3,.22, 23, 36, 40. —_vV. Gal 5, 2. — cf. 1 Cor ENE. §% 7, 18; Gal 2, 11; 14. a SP 6) 45 LY Ia 3: Cscl VF, 7s f} Gal 2, 1, 2. — cf. cp. 21, 17. gvr. 4, 6, 22, 23; cp. 16, 4. — v. cp. 5, 12. y Feo) o Paek ae Lo peak & ee 1 #cf. cp. ra 15; 21, 5; Rm 15, 24 etre tO; Os Bi 14-2 Or I, 16. — cf. cp. 17, 15. f ChANT 4; 9125 Tt Cp ..24,-20; 5-20) LL. in fr. 2p. D. 2 0 Mm Ch..Cps0, 7. [Psch. ncp. 5, 17. — cf. cp. 26, 5. ocp. 10, pct. Eph-1, 13; Col, 1, § @cp. I, 24; 6, 6; 13, 3. —V rcp. 14, 3. [1 Rg 16, 7 $cCp. 10, 47; II, 15, 17. —V vr, 28; Gal 3, 2 f cp. 10,047; ‘Rm 3; 22% “CD. 10, 43; naa Poe 33. — cf. vet. .2.Cor 7, t=: Gal.3,:22, 24. x Ps 105, 14. — cf. cp. 5, 9: y cf. vr. 28. [x Cor 10, a. z Mt 23, 4; Gal 5,1. — cf. Mt a Rm 3, 24; 5,15. [11, 28-30. b cf. cp. 16, 31; Gal 2, 16; Eph G Cpa 12%..27- [a3 8s. Lt 257%. d Jo t, 40-42; 2 Pt 1, 1. év. vr. 7-9. j cf. cp. 18,2103) Dt re 6; Is 43, 21; R 26. 16, 17 m 9;{ 02,32. ee Cpe 755975185 55,26. Nm 6, 27; Is 4, 1; 63, 19; 65, 1; Jr 14,9; Dnog, 19; Jc2, 7. 19, 20] vr. 28, 29; cp. 21, 25. 20] * cf. profess. fid. Orientals- bus ab Urb. VIII praescriptam. i Sap. 14, 27; Ez 4, 13, 14; Dn 1, 8; Ml 1, 7, 12.—cf. vr. 29. it. Cor.10; +7,.8:,, Apor27 84, 2 I o.—v or 6, 18 icf. Gn 9, 4; Lv 3, 17; 17, 10-16. 14, 15 mcp. 13, 15. — cf. 2 Cor 3, WNT 525516; O.VtS'47, 533: ? Cl.cp. 1223 qvr, 40. —- v. t Pt 5, 12 rvr. 1. — cf. Gal 2, 4; 5, 12; stoalss.: 72) 54 200: LT to1, 2710. ch cpi 614: “CD. 9, 23-25; 14, ro. — cf. Cp. 20, 24; 21, 13; Rm 16, 4; 2 Cor 4, 11; 1 Jo 3, 16. 28, 29] Vv. vr. 19, 20. pel. “Cpt: §,° 32: 3 Jo: 86, 42357 2 Cor 7, 40. : Chow. 1107) Mt 24b-c8 — 1043 — ACTUS APOSTOLORUM 15, 29 — 16, 22 B) Alterum Pauli Ap. iter (15, 36-18, 22). Barnaba et Marco in Cyprum profici- scentibus, Paulus, comitante Sila et adsumpto quoque Timotheo, fundatas ecclesias visitat (36-16, 5), atque visione admonitus Philippos pergit (6-15) yvcp. 21, 25; I Cor TS ee eae TOs, 10,1195 BDaees 14, 20. Z CDs: 235: 30; 2, ear eh, 2k. @ CP. LE, 273). 35 Be bcf. Gn 26, 29; Heb 11, 31. — cf, x Cor: 16,. 11. Cel, ep.''13; °F. dvr. 4%. — cf. cp. 13. 4, 13, 14, 51; 14, 6, 24, 25. ecf. 1 Th 35'S. er ‘e 12, 25. — cf. a 4, 13 Act: Clie: 10; 2 Tm 4, 11. rept + 1 £2. 14, 25. kvr. 11. — cf. cp. 244,°2 Cor 1, 12. — V. Ro! 16, 20. oe 10, 5. — cf. Le 22, 32; pat ain. Wri 27-0,.'23;, acp. 1, 14; at 33 Ry) Rm 16, or ‘2 73 Ph 2, 19-22; Col 1,°%: 25.2 ; : Tm a. 33. 2 Tm 1, rt Heb 13) 723. al. 3,3. ect, x Cor..7,)'18; S Est 4, 3. — cf. cp. 17, 7. — We Gp 8S, a % 39. cp. 15, 41. Acf. cp. 2, 47. fp. 18, 23. — cf. Gal r Tis Dn 10, x8. ] * cf. Catech. R. Aae-o Rm MAD TR ie ol i r Pt’ oe y a mcp. 20, 5, 6; 2 Cor 2, 12; 2 Tm 4, 13 ncf. cp. 11, 5; 18; 9; 26, 16; 2 Cor 12, 1 sqq. O Vr. II-17; cp. 20, 5-8; 21, I- 18; 27, 1-28, 16. — cf. Col. 4, 14. pcp. 21, I. ¢ CD. 26, 62° PH Yr x°Th3;.2. Aik wr. Ft: Sci. Cp. 13, 14. cfh.:x Es 8, 25,275 "Ps 136, 1 ucp. 18, 7.—cf. cp. 13, 16, 26. v2 Mc 1, 4. — cf. Le 24, 45; Jb 33, 16. w vr. 31, 33. — cf. cp. rz, 14. xcf. Mt 10, 12. y cf. Gn 19, 3; Le 24, 29. ect. vr.. ¥3. aLyv 20, 27; 1 Rg 28, 7. of 5 19 ‘¢ Mr TG2A, 34516 125. 529% d n 3 2 ev. cp. 9 S cf. Mr 16, 17 cf. cp. 17, 6-8; 21, 30; Jc 2, 6. — x Mt 10, 18, in 39,6: 24.°5.)-+-'tf. <3 Re x8y 17: je 3b, cRt HAM Y: 30 eo 16 He ob ae ea 3, $. Rk cp. 22, 25. — cf. 2 Cor 6, §; LL, AS-28> E L ee haec necessaria: 29 ut “abstineatis vos ab Yimmolatis simulacrorum et sanguine et suffocato et fornicatione, a quibus custodientes vos bene agetis. *Valete. 30 Illi ergo dimissi descenderunt Antiochiam et, congregata mul- titudine, tradiderunt epistulam. 31 Quam cum legissent, gavisi sunt super consolatione. 32 Iudas autem et Silas et ipsi, cum essent phetae, verbo plurimo consolati sunt fratres et confirmaverunt. Pa- cto autem ibi aliquanto tempore, dimissi sunt “cum pace a fratribus ad eos qui miserant illos. %4Visum est autem Silae ibi remanere; Iudas autem solus abiit Ierusalem. 35 °Paulus autem et Barnabas de- morabantur Antiochiae docentes et evangelizantes cum aliis pluribus verbum Domini. 36 Post aliquot autem dies dixit ad Barnabam Paulus: Reverten- tes visitemus fratres r universas civitates, in quibus praedicavi- mus verbum Domini, ene se habeant. 37 Barnabas autem vole- bat secum adsumere et /Ioannem, qui cognominabatur Marcus. 38Pau- lus autem rogabat eum, ut %qui discessisset ab eis de Pamphylia et non isset cum eis in opus, Mon debere recipi. 39 Facta est autem dissensio, ita ut discederent ab invicem: et Barnabas quidem, adsum- pto fMarco, navigaret Cyprum; 4° Paulus vero, electo ‘Sila, profe- ctus est, jtraditus *gratiae Dei a fratribus. 41 ¢@Perambulabat autem Syriam et Ciliciam ‘confirmans ecclesias, praecipiens custodire prae- cepta “apostolorum et seniorum. Pervenit autem Derben et Lystram. Et ecce discipulus quidam erat ibi nomine ¢Timotheus, filius °mulieris iudaeae fidelis, patre gentili. 2 Huic °testimonium bonum reddebant qui in Lystris oat et Iconio fratres. 3 Hunc voluit Paulus secum proficisci et umens €circumcidit eum propter Iudaeos qui erant in illis locis; sciebant enim omnes quod pater eius erat gentilis. #Cum autem ‘pertransi- rent civitates, tradebant eis custodire fdogmata, quae erant decreta ab apostolis et senioribus qui erant Ierosolymis. 5 9Et ecclesiae qui- dem confirmabantur fide et “abundabant numero cotidie. 6 iTranseuntes autem Phrygiam et Galatiae regionem /vetati sunt a Spiritu sancto loqui verbum Dei in Asia. 7 Cum venissent autem in Mysiam, tentabant ire in Bithyniam, et jnon permisit eos Spiri- tus Iesu. 8 Cum autem pertransissent Mysiam, descenderunt ™Troa- dem, %et “visio per noctem Paulo ostensa est: vir Macedo quidam erat stans et deprecans eum et dicens: Transiens in Macedoniam adiuva nos. 19Ut autem visum vidit, statim °quaesivimus proficisci in Macedoniam, certi facti quod vocasset nos Deus evangelizare eis. 11 Navigantes autem a Troade ?recto cursu venimus Samothraciam et sequenti die Neapolim 12 et inde @Philippos, quae est prima par- tis Macedoniae civitas ‘colonia. Eramus autem in hac urbe ‘diebus aliquot conferentes. 13 8Die autem sabbatorum egressi sumus foras portam ‘iuxta flumen, ubi videbatur oratio esse, et sedentes loque- bamur mulieribus, quae convenerant. 14 Et quaedam mulier nomine Lydia, purpuraria civitatis Thyatirenorum, “colens Deum, audivit; cuius Dominus Yaperuit cor intendere his quae dicebantur a. Paulo. 15 wCum autem baptizata esset, et domus eius, deprecata est dicens: Si iudicastis me fidelem Domino esse, introite in domum meam et manete. Et Ycoégit nos. 16 Factum est autem, euntibus nobis ad *orationem, puellam quan- dam habentem “spiritum pythonem obviare nobis, quae °quaestum magnum praestabat dominis suis divinando. 17 Haec subsecuta Pau- lum et nos ‘clamabat dicens: Isti homines 4servi Dei excelsi sunt, qui adnuntiant vobis ¢viam salutis. 18 Hoc autem faciebat multis die- bus. Dolens autem Paulus et conversus spiritui dixit: Praecipio tibi fin nomine Iesu Christi exire ab ea. Et exiit eadem hora. 19 9Videntes autem domini eius quia exivit -spes bquaestus eorum, apprehendentes Paulum et Silam “perduxerunt in forum ad princi- pes 2%et offerentes eos magistratibus dixerunt: Hi homines ‘con- turbant civitatem nostram, cum sint ludaei, 21 et jadnuntiant mo- rem, quem non licet nobis suscipere neque facere, cum simus *Ro- mani. 22 Et cucurrit plebs adversus eos, et magistratus, scissis tu- — 1044 — ubi, quia daemonium eiecerat, in carcere caesus includitur (16-23). At murabiliter liberatus (24-34) et a magistratibus honorifice dimissus (35- | 40), Thessalonicam venit (13, 1-4), unde, seditione commota, transmigrat ACTUS APOSTOLORUM 16, 23 —17, 17 nicis eorum, ‘iusserunt eos virgis caedi. 23 Et, cum multas plagas eis imposuissent, miserunt eos in carcerem praecipientes custodi ut diligenter custodiret eos. 24 Qui, cum tale praeceptum accepisset, misit eos- in interiorem ™"carcerem et pedes evorum strinxit “ligno. 25 °Media autem nocte Paulus et Silas orantes laudabant Deum et audiebant eos qui in custodia erant. 26 Subito vero ?terraemotus fa- ctus est magnus, ita ut moverentur fundamenta carceris. Et statim Yaperta sunt omnia ostia et universorum ‘vincula soluta sunt. 27Exper- - gefactus autem custos carceris et videns ianuas apertas carceris, eva- ginato gladio, *volebat se interficere aestimans fugisse vinctos. 28Cla- mavit autem Paulus voce magna dicens: Nihil tibi mali feceris: universi enim hic sumus. 29 Petitogue lumine, introgressus est et tremefactus ‘procidit Paulo et Silae ad pedes. 3%et producens eos foras ait: Domini, “quid me oportet facere, ut salvus fiam? 31 At illi dixerunt: “Crede in Dominum Iesum et “salvus eris tu et domus tua. 32 Et locuti sunt ei verbum Domini cum omnibus qui erant in _domo eius. 33 Et tollens eos 9in illa hora noctis lavit plagas eorum et *baptizatus est ipse et omnis domus eius continuo. 34 Cumque perduxisset eos in domum suam, Yapposuit eis mensam et “laetatus est cum omni domo sua credéns Deo. 35 Et, cum dies factus esset, miserunt magistratus lictores dicen- tes: Dimitte homines illos. 36 Nuntiavit autem custos carceris verba haec Paulo: Quia miserunt magistratus ut dimittamini; nunc igitur exeuntes ite in pace. 37 Paulus autem dixit eis: Caesos nos publice Zindemnatos, homines romanos, miserunt in carcerem et nunc oc- culte nos eiciunt? Non ita, sed veniant 38 et ipsi nos eiciant. Nun- tiaverunt autem magistratibus lictores verba haec. Timueruntque, audito quod Romani essent, 39 et venientes °deprecati sunt eos et educentes rogabant ut egrederentur de urbe. 4 Exeuntes autem de carcere introierunt ad °Lydiam et, visis fratribus, consolati sunt eos et profecti sunt. 17 Cum autem perambulassent Amphipolim et Apolloniam, vene- runt “Thessalonicam, ubi erat synagoga Iudaeorum. 2 Secun- dum consuetudinem autem Paulus introivit ad eos et per sabbata tria disserebat eis de °Scripturis 3¢adaperiens et insinuans quia Christum “oportuit pati et resurgere a mortuis, et quia hic est Iesus Christus, quem ego adnuntio vobis. 4 Et /quidam ex eis crediderunt et adiuncti sunt Paulo et Silae, et de %colentibus gentilibusque “mul- titudo magna, et mulieres nobiles non paucae. 5‘Zelantes autem jtudaei adsumentesque ‘de vulgo viros quosdam malos et, turba facta, concitaverunt civitatem; et adsistentes domui “Iasonis quae- rebant eos producere in populum. Et, cum non invenissent eos, ~trahebant Iasonem -et quosdam fratres ad principes civitatis cla- mantes: Quoniam hi, °qui urbem concitant, et huc venerunt, 7 quos suscepit Iason; et hi omnes ?contra decreta Caesaris faciunt regem alium dicentes esse, Iesum. 8 Concitaverunt autem plebem et prin- cipes civitatis audientes haec. 9% Et, accepta satisfactione a Iasone et a ceteris, dimiserunt eos. ” 19 ¢Fratres vero confestim per noctem dimiserunt Paulum et Si- lam in *Beroeam; qui, “cum venissent, in synagogam Iudaeorum in- troierunt. 11 Hi autem erant nobiliores eorum qui sunt Thessalo- nicae, qui susceperunt verbum cum omni aviditate ‘cotidie scrutan- tes Scripturas, ‘si haec ita se haberent. 12 Et *multi quidem credi- derunt ex eis et mulierum gentilium honestarum et viri non pauci. 13 Cum autem cognovissent in Thessalonica Iudaei quia et Beroeae praedicatum est a Paulo “verbum Dei, venerunt et illuc commoventes et Yturbantes multitudinem. 14 9Statimque tunc Paulum dimiserunt fratres, ut iret usque ad mare; “Silas autem et YTimotheus reman- serunt ibi. 15 7Qui autem deducebant Paulum perduxerunt eum usque @Athenas, et, accepto mandato ab eo ad Silam et Timotheum, ut quam celeriter °venirent ad illum, profecti sunt. 16 Paulus autem, cum Athenis eos exspectaret, incitabatur spiri- tus eius in ipso videns Cidololatriae deditam civitatem. 17 ¢4Disputabat igitur in synagoga cum Iudaeis et 9colentibus et in foro per omnes bck, Lc 212989) mcf. Jr 20. 2. nef 2 Rg 3, 34; Ecli 21, 22. ocf. Jb 35, 10; Ps 41, 9. bef. Mt 28, 2. qci. cp. 5, 19; 12, 10, ref. cp. 12, 7. scf. cp. 12, 19; 27, 42; 3 Reg 20, 39. tcp. 10, 25. “ep. 2537: 292. 109 ‘Let 3‘fo, 12, 14. — cf. Jo 6, 28, 29. vv. Mr 16, 16. #vre-15..— ch, cp. 8-125. 21; 14. y Ps 23,5. 2 PS. "9, »ES3 9802 Ts. 82s sug Le 1. 47;'1 Pt 6, 8. — cf. epi .2,- 40: Sel. OY. 22125," 20; b cf. Mt. 8, 34. C vr. 14. acp. 20, 4; Ph 4, 16; 1 Thi, $22 Toh etc. 13, 5; 18, 4, 19; 19, 8. ; et e 4, 16. é che cps 835: ach: Le 24;., 323,46. 2] Ant. in fr. 3 Rogat. etic 24,405 Jo 20, 9. feel. of 2, 1, b cp. 2. — V. cp. 14, 4. gcp. 16, 11: 18, 7. — cf. ep. ¥3,:%0, 426. Avr. 12. — cf. cp. 13, 50. é cf. cp. 13, 45; 26, 9-11; Gal I, 14. jz Th 2, 14-16. — v. cp. 13, oO. re? Jd:0, 43-11. 33.2, Parer3.7s mRm 16, 21 (?). 0 19, 12, 15 avr. 14. — Ci. Cp. 14, Mt ro, 23 rcp. 20, 4 scf. Is 34, 16: Jo 5, 39. tcp. 7, 1; 24, 9. yep. 16, 1. zcf. cp. 15, 3. az Th 3, 1. — cf. cp. 18, ©. bcp. 18, 5. ccf. Is 2, 8; Jr 2, 28. dv. cp. 13, 5. — cf. cp. 9, 12, 29. un BES ACTUS APOSTOLORUM 17, 18 — 18,.27 Beroeam (5-10) et postea Athenas (11-15). Quia vero in synagoga et in Areo- pago Ditum praedicans (16-31) vix nullum conversionum fructum obtinuit -Corinthum pergit (32-34) et ludaeis primum, postea, his adversantibus, ecl..2¢ Cor 45 Test 3% tS: 3X), 322) CO 4P.2 585, 942s — cf. 1 Cor 15, 12. gvr. 22. — cf. vr, 24. hk Mr 1, 27. —— ih: ries Ti Jo 7, 16; Heb 13. 22-34] L. in fs. ss. Sean. R. et Eleuth. Mm 22-18, 4] LL. in fr.3 ~. D 2D. icf. cp. 25, 19. [Psch. h a 113, 4 (bis); 1 Th, 9. f, ‘JO’ 4... 22): 3 Cor 35)" 34 ke 5. 18 Wie 14, 15 m Mt-11, 25. — cf. Dt 10, 143 S 113, 16. [3 Rg 8, 27 ncp. 7, 4: Mr 14, 58. —c o Ps 15, 2; 49, 9-12. — cf. 1 Par 29, X45 16% Jb’ 29; fa Cc 14, p1 Tm 6, I’ $396 1, 18,) 27s Gn 2, 7; "33, 4. —— cf. Jb , Ec Re B° Oe LEE. rv. Gn 3, ba "M1 2, s Gn 11, 8; Le ar. rine t cf. Jb 12, 23% 5. glia 3 p ght 17. ot 74, v cf. cp. 15, 1 27] * Catech, R Fa ciag. x ef, } 23; 3,8 9; Le 24, 39. y cf. Dt 4, Ps 144, 28; Jr 23, 23, tat — Vv. cp. 34, 17. zs Jb 12, 10; Dn §, 25 Le <0, 38. —~ cf. Sap. 27 t0° Rm 6, “ef 14, 8; eb 2, 11. a cf. 1 Cor ro o>. Et F. X87 écf. Heb 1 cls 40, 3. he 25; 46, 5. — cf. me i 26; Sap 13, 10; Rm 291 ch. Catech R. IV o, 78. Eph 4, 18; x Pt:1,..14. — cf, ditt. M %, .2s* a, Cor .4; f cp.26; 20; Mr6, 12; Qn fee 47. g Ps 9, 9; 95, 10, 13; 97, 93 I Pt 2..33) — cf, Rm 3, 6. h Jo 5, 22, 27. 3-V. CD, 2, 24. jcf. vr. 18. lcf. cp. 2, 13; 26, 8. m Cp. 24, 2s, mcf. vr. 19, 22, avr. 18, 26; Rm 16, 3; 1 Cor 16, 19; 2 "Tm 4, 19. bcp. 11, 28. CCP. 20, 34; 1 at 4; 323-9; S< 2. Cor 22-9 Ke 13; I Tha, 9: 2 Th 3 3, 8, 9. dcp. 17, 17.—V. cp. 13, 5, 4. ecp. 17, 153 1 Th 3, 6. f cp. 20, 21. — cf. vr. 28; cp. r* - 13, 45. Lo, 8. cf. cp. 13, 51; Mt ro, 14. i Ez 18, 13; b h6 at 2Rgr, 16; Mt 27, 25. kv. cp. er Ft, CD. t; gas Col 4, 11. mcp. 16, 14, mirrCor 1 :240 Fees Spskgces: o Mr 5, 22: Le 13, 14. — cf vr. PN. CPs TI,5 FA. £ gq cp, 27, 23, 24. — cf. Js 1, 5, 6; Jr ; Mt 28, 20. — 2 i a r cf. Le 21, a ” a ge $:0b,.cp. 0, a tvr. 27; Rm 16, 5; “uv. CP. 13, 50 i 16, 19. — cf. Mr 13, 9. wcp. 23, 29; #5, 19. — cf. 1 G5, 432 Tet a) re x vr. Bit — cf. Jo 18, 31, y 1 Cor i, 1. 2-Cor rir: dies ad eos qui aderant. 18 Quidam autem Epicurei et Stoici philo- sophi disserebant cum eo, et quidam dicebant: Quid vult %semini- verbius hic dicere? Alii vero: Novorum daemoniorum videtur ad- nuntiator esse; quia /Iesum et resurrectionem adnuntiabat eis. 19 Et apprehensum eum ad %Areopagum duxerunt dicentes: Possumus scire quae est “haec nova, quae a te dicitur, doctrina? 20 Nova enim quaedam infers auribus nostris; volumus ergo scire quidnam velint — haec esse. 21 Athenienses autem omnes et advenae hospites ad nihil aliud vacabant nisi aut dicere aut audire aliquid novi. 22 Stans autem Paulus in medio 9Areopagi ait: Viri Athenienses, per omnia quasi ‘superstitiosiores vos video. 23 Praeteriens enim et videns jJsimulacra vestra inveni et aram, in qua scriptum erat: hAIGNOTO DEO. Quod ergo ignorantes colitis, hoc ego adnuntio vobis. 24 Deus, ‘qui fecit mundum et omnia quae in eo sunt, hic, caeli et terrae ™cum sit Dominus, non in “manufactis templis habi- tat 25nec manibus humanis colitur °indigens aliquo, ?cum ipse det omnibus @vitam et inspirationem et omnia; 26 *fecitque ex uno omne genus hominum inhabitare *super universam faciem terrae ‘definiens statuta tempora et “terminos habitationis eorum, 27 Yquaerere Deum, si forte “attrectent eum aut inveniant, Yquamvis non longe sit ab unoquoque nostrum. 28 2In ipso enim vivimus et movemur et sumus; Gsicut et quidam vestrorum poétarum dixerunt: ’Ipsius enim et genus sumus’. 29 Genus ergo cum simus Dei, “non debemus aesti- mare auro aut argento aut lapidi sculpturae artis et cogitationis ho- minis divinum esse simile. 36 Et @tempora quidem huius ignorantiae despiciens Deus “nunc fJadnuntiat hominibus, ut omnes ubique pae- nitentiam agant; leo quod statuit diem, in quo iudicaturus est orbem in aequitate, in viro in quo statuit, fidem praebens omnibus, tsuscitans eum a mortuis. 32Cum audisserit autem Jresurrectionem mortuorum, quidem irridebant, quidam vero dixerunt: “Audiemus te de hoc iterum. 33 Sic Paulus exivit de medio eorum. 34 Quidam vero viri adhaerentes ei crediderunt; in quibus et Dionysius “Areopagita et mulier nomine Damaris et alii cum eis. ] Post haec egressus ab Athenis venit Corinthum; 2 et inveniens quendam Iudaeum nomine “Aquilam, Ponticum genere, qui nu- per venerat-ab Italia, et ?Priscillam uxorem eius (eo quod praece- pisset Claudius discedere omnes Iudaeos a Roma), accessit ad eos 3et, quia eiusdem erat artis, manebat apud eos et °operabatur: erant autem scenofactoriae artis. 4 Et ddisputabat in synagoga per omne pebpatus interponens nomen Domini Iesu suadebatque ludaeis et raecis 5e¢Cum venissent autem de Macedonia Silas et Timotheus, in- stabat verbo Paulus /testificans Iudaeis esse Christum Iesum. 6 9Con- tradicentibus autem eis et blasphemantibus, "excutiens vestimenta sua dixit ad eos: ‘Sanguis vester super caput vestrum: Jmundus ego ex hoc ad gentes vadam. 7Et ‘migrans inde, intravit in domum cuiusdam nomine Titi ‘Iusti, ™colentis Deum, cuius domus erat co- niuncta synagogae. 8&*"Crispus autem 9°archisynagogus credidit Do- mino ?cum omni domo sua et multi Corinthiorum audientes crede- bant et baptizabantur. 9% @Dixit autem Dominus nocte per visionem Paulo: Noli timere, sed loquere et ne taceas; 1 propter quod Yego sum tecum, et "nemo apponetur tibi ut noceat te, quoniam populus est mihi multus in hac civitate. 11 Sedit autem ibi annum et sex menses docens apud eos verbum Dei. 12 Gallione autem ¢proconsule ‘Achaiae, insurrexerunt uno animo Iudaei in Paulum et Yadduxerunt eum ad tribunal 13 dicentes: Quia contra legem hic persuadet hominibus colere Deum. 14 Incipiente autem Paulo aperire os, dixit Gallio ad Iudaeos: Si quidem esset iniquum aliquid aut facinus pessimum, o viri “Iudaei, recte vos su- stinerem. 15 Si vero quaestiones sunt de verbo et nominibus et ®lege vestra, vos ipsi videritis: iudex ego horum nolo esse. 16 Et mi- navit eos a tribunali. 17 Apprehendentes autem omnes YSosthenem Iquidam — 1046 — ethnicis evangelium adnuntiat (18, 1-17) usque dum per Ephesum et le- rusalem Antiochiam redeat (18-22). C) Tertium Pauli Ap. iter (18, 23-20. 15). Visitatis Asiae ecclesiis, Ephesum, °principem synagogae percutiebant eum ante tribunal, et nihil eo- rum Gallioni curae erat. 18 Paulus vero, cum adhuc sustinuisset dies multos, fratribus va- lefaciens navigavit in Syriam (et cum eo Priscilla et Aquila), qui sibi “totonderat 4in Cenchris caput; habebat enim *votum. 19 Devenitque 'Ephesum et illos ibi reliquit; ‘ipse vero ingressus synagogam di- sputabat cum “Iudaeis. 29 Rogantibus autem eis ut ampliori tempore maneret non consensit, 21 sed valefaciens et dicens: Iterum revertar ad vos, “Deo volente, profectus est ab Epheso. 22 Et descendens Caesaream “ascendit et salutavit ecclesiam et descendit Antiochiam. 23 Et facto ibi aliquanto tempore, profectus est: perambulans ex gedine fgalaticam regionem et Phrygiam Yconfirmans omnes disci- pulos. 24 Judaeus autem quidam “Apollo nomine, Alexandrinus genere, vir eloquens, devenit Ephesum ‘potens in Scripturis. 25 Hic erat Jedoctus ‘viam Domini et “fervens spiritu loquebatur et docebat diligenter ea quae sunt Iesu sciens tantum “baptisma Ioannis.. 26 Hic ergo coepit °fiducialiter agere in synagoga. Quem cum audissent, Priscilla et Aquila adsumpserunt eum et diligentius exposuerunt ei lyiam Domini. 27 Cum autem vellet ire ‘Achaiam, exhortati fratres Pscripserunt discipulis ut susciperent eum. Qui cum venisset, %con- tulit multum his qui crediderant. 28 Vehementer enim Iudaeos re- vincebat publice ostendens per Scripturas “esse Christum Iesum. i Factum est autem, cum “Apollo esset Corinthi, ut Paulus, Ype- ragratis superioribus partibus, veniret Ephesum et inveniret quosdam discipulos 2 dixitque ad eos: °Si Spiritum sanctum acce- pistis credentes? At illi dixerunt ad eum: Sed %neque si Spiritus sanctus est audivimus. 3 TIlle vero ait: In quo ergo baptizati estis? Qui dixerunt: In “Ioannis baptismate. 4 Dixit autem Paulus: /Ioan- nes baptizavit baptismo paenitentiae populum, dicens Yin eum qui venturus esset post ipsum ut crederent, hoc est in Iesum. 5 His auditis, *baptizati sunt in nomine Domini Iesu. 6 Et, cum ‘impo- suisset illis manus Paulus, /venit Spiritus sanctus super eos ,et ‘lo- quebantur linguis et ™prophetabant. 7 Erant autem omnes viri fere duodecim. 8”"Introgressus autem synagogam 2°cum fiducia loquebatur per tres menses disputans et suadens ?de regno Dei. 9%Cum autem qui- dam indurarentur et non crederent maledicentes tviam Domini co- ram multitudine, *discedens ab eis segregavit discipulos cotidie di- sputans in schola Tyranni cuiusdam. 1° Hoc autem factum est per ‘biennium ita ut “omnes qui habitabant in “Asia audirent verbum Domini, Iudaei atque gentiles. 11 “Virtutesque non quaslibet faciebat Deus per manum Pauli, 12 ita ut etiam Ysuper languidos deferrentur a corpore eius “sudaria et semicinctia, et recedebant ab eis languores, et spiritus nequam egrediebantur. 13 Tentaverunt autem quidam et de “circumeuntibus Iudaeis Yexorcistis “invocare super eos, qui habebant spiritus malos, nomen Domini Iesu dicentes: 4Adiuro vos per Iesum, quem Paulus praedicat. 14 Erant autem quidam Iudaei, Scevae principis sacerdo- tum septem filii, qui hoc faciebant. 15 Respondens autem spiritus nequam dixit eis: “Iesum novi et Paulum scio, vos autem qui estis? 16 Et insiliens in eos homo, in quo erat daemonium pessimum, et dominatus amborum invaluit contra eos, ita ut ‘nudi et vulnerati effugerent de domo illa. 17 Hoc autem notum factum est omnibus Iudaeis atque gentilibus, qui habitabant Ephesi; et 9cecidit. timor super omnes illos, et "magnificabatur nomen Domini Iesu. 18 Mul- tique credentium veniebant ‘confitentes et adnuntiantes actus suos. 19 Multi autem ex eis, qui fuerant curiosa sectati, contulerunt libros et combusserunt coram omnibus et, computatis pretiis illorum, in- venerunt pecuniam denariorum quinquaginta milium. 2° Ita Jfortiter crescebat verbum Dei et confirmabatur. 21 His autem expletis, proposuit Paulus in Spiritu, ‘transita Ma- cedonia et Achaia, “ire Ierosolymam dicens: Quoniam, postquam fuero ibi, ”oportet me et Romam videre. 22 Mittens autem in Ma- ACTUS APOSTOLORUM 18, 18 — 19, 22 Zcp. 21, 23. 24. — cf. Nm 6, 9, 18. aRm 16, 1. bcp. 19; 1; 20, 16, 17; 1 Cor 15, 32; 16, 8; Eph 1, 1; I Tm. 1; '32"2- Tn: 1; 18;° Ap 2, SCD; Id, 25° 23, -15. 2 m Rm 12, 11. — cf. Ap 3, 15. ecw: a6: pcf.2:'Gor 3;.1; Colk-4,+10. ¢ 12Cor-35 VP. §3. CD. 17,325 cfh.cp. 9, 22. av. cp. 18. 24. 1-8] L. in vg. Pnt. bic T8935: ech: cp. (11, 365.0173 act: cp: 8; 16; Je:7, 39. ecp. 18, 25. — cf. Heb 6, 2. —v. cp. 13. 24, 25. pep... 13, 24: Mt: 33718. g jo 1, 7. fe NEEDS Bi 25, EO. av. cp. 8, 17. *V.-CD.. 9, 2. [Cor es 18, 7. — cf. 2 Cor 6, 17; t..3;5 30; rrsi"2' Jo: 10: ci. vt, 83 cp. 20, 3x. uct. 2 Tmt, £5. vcp. 6, 9; 20, 4, 16, 18; 1 Cor 162190372 Cor 1; 83 -4-PE, 1; Aps.1524,. 11; OVE Cpe 14.33 ycf. cp. 5, 15; Mr 5, 28; 16, 17. s'Le it9, 207 Jo 11; °44320;°95 a cf. Mt.23,. 25: bal; Mtr2. 29; ccf. Mr 9, 37. — v. cp. 16, 18. d cf. Mt 26, 63; Mr 5, 7. ¢ Mr 1, 24, 54; Le 4 » 41. — V. AG -2%. 0: WeCle- Be WIC treks gD. 5, 5, II. cp. 10, 46. — cf. 2 Thy, 12. 18] Ant.infs. s, Vince. a. (pr.). + Ch. eg 3,60; Rin 14,027 Jc 5, 16. j cp. 6, 7 3:-14;2245: £4, 49. tr Cor:16, §3:=cf; cp: 20, f, 2° MCD. 205 36; 32> Rmcrs.-25" 2 Cor 1, 16.--cf. 1 Cor 16, 4. nRmis 24, 28. — cf. cp. 23, 11; Rm ft, 13. — 1047 — ACTUS APOSTOLORUM 19, 23 — 20, 16 unde Apollo Corinthum profectus erat (23-28), Paulus perveniens evan- gelium late diffundit (19, 1-20), totque gentiles convertit, ut argentai ius quidam videns suum idolorum commercium tabescere seditionem conci- oe Ay Fe2 FM) Fy 8834) Tes 13, riche VF. 29; Cp. 13, 56 py. = 16, q Rm 3. 23 (5; 2 Tm 4, 20(?), ry 1 Cor 16, s cf, 2 Cor 1, $ (?). tcf. cp. 16, 16, 19. ucf. Jo 3, 26; 16, 48; 12 19. v Dt 4, 28 etc. —cf. cp. 17, 29. xcfi. cp. 8, ro. y cf. cp. 21, 30, S Cp. 20, $. a2 Cor 8, 19. — cf. vr. 22; cp. 20, 34. b cf. cp. 21, 34, ¢cl. GD, 82, a7. d cf. 3 Rg 18, 26; Mt 6, 7. ecp 14, 1x2 ivr. 29. g Rm 2, 22. — cf. cp. 21, 28. ACE CO! 1360.74 8BS Eat tol * ch; Coteck. Ri 1 to,.2, 29. Cp. FO. ay b cf. vr, 19; cp. 13, 50. c Rm 16, 21 (?), — cf. cp. 17, 10-12, 2 CD. 19;.29: OF. 2. Ch Gs “Tas 05 we de ” Ex 02; Td. “ES: 3 15. n1 Cor 16, 2. — cf. Mr 16, 9; Jo 20, 19; Ap 1, 10. Oo Vr. 13; * Cor ro, 16. cp... 46. 7] Catech: R. Ill 4, 7. p cf. cp 9, 3% 39. act. 4 2. rcf. 3 Rg ts ar° sch, M& go, Gages". mcp. 12, 3; 4 Rg 4, 34. cedoniam duos ex °ministrantibus sibi, ?Timotheum et %Erastum, ipse ‘remansit ad tempus in VAsia. 23 Facta est autem illo tempore *turbatio non-minima de via Do- mini. sruentess Dianae, ‘praestabat artificibus non modicum quaestum. 25 Quos convocans et eos qui huiusmodi erant opifices dixit: Viri, scitis quia de hoc artificio est nobis adquisitio 26 et videtis et au- ditis quia “non solum Ephesi, sed paene totius Asiae Paulus hic suadens avertit multam turbam dicens: Quoniam Ynon sunt dii qui manibus fiunt. 27 Non solum autem haec _periclitabitur nobis pars in redargutionem venire, sed et *magnae Dianae templum in nihi- lum reputabitur, sed et destrui incipiet maiestas eius, quam tota Asia et orbis colit. 28 His auditis, repleti sunt ira et exclamaverunt dicen- tes: “Magna Diana Ephesiorum! 29 Et Yimpleta est civitas confu- sione, et impetum fecerunt uno animo in theatrum, rapto Gaio et #Ari- | starcho macedonibus ¢comitibus Pauli. ® Paulo autem volente intrare in populum, non permiserunt discipuli; 31 quidam autem et de Asiae principibus, qui erant amici eius, miserunt ad eum rogantes ne se daret in theatrum. 32 %Alii autem aliud clamabant; erat enim eccle- sia confusa, et plures nesciebant qua ex causa convenissent. 33 De turba autem detraxerunt Alexandrum, propellentibus eum Iudaeis. Alexander autem, “manu silentio postulato, volebat reddere rationem populo. %4Quem ut cognoverunt Iudaeum esse, vox facta una est omnium quasi “per horas duas clamantium: ¢%Magna Diana Ephesio- rum! 44 Et, cum sedasset scriba turbas, dixit: Viri ephesii, quis enim est hominum qui nesciat Ephesiorum civitatem cultricem esse magnae Dianae *lovisque prolis? %6 Cum ergo his contradici non possit, oportet vos sedatos esse et nihil temere agere. %7 Adduxi- stis enim ‘homines istos neque Jsacrilegos neque blasphemantes deam vestram. 38 Quod si Demetrius et qui cum eo sunt artifices ha- bent adversus aliquem causam, conventus forenses aguntur, e et hpro- consules sunt: accusent invicem. 39 Si quid autem alterius rei quae- ritis, in legitima ecclesia poterit absolvi. 49 Nam et periclitamur ar- gui seditionis hodiernae, cum nullus obnoxius sit, de quo possimus reddere rationem concursus istius. Et, cum haec dixisset, dimisit ecclesiam. 2 Postquam autem cessavit tumultus, vocatis Paulus discipulis, et exhortatus eos valedixit et “profectus est ut iret in Macedo- niam. 2 Cum autem perambulasset partes illas et exhortatus eos fuis- set multo sermone, venit ad Graeciam; 3 ubi, cum fecisset menses tres, factae sunt illi "insidiae a Iudaeis navigaturo in Syriam, ha- buitque consilium ut reverteretur per Macedoniam. rf Comitatus est autem eum ¢Sopater Pyrrhi beroeensis, Thessalonicensium vero @Ari- starchus et Secundus, et “Gaius derbeus et /Timotheus, Yasiani vero hTychicus et *Trophimus. 5 Hi, cum praecessissent, sustinuerunt jnos Troade. 6 Nos vero navigavimus post "dies azymorum a Phi- lippis et venimus ad eos Troadem‘in diebus quinque, ubi demorati sumus diebus septem. 7™Una autem sabbati, cum convenissemus °ad frangendum pa- nem, Paulus disputabat cum eis aera in crastinum protraxit- que sermonem usque in mediam noctem. 8 Erant autem lampades copiosae in ?cenaculo ubi eramus congregati. 9 Sedens autem quidam adulescens nomine Eutychus super fenestram, cum mergeretur somno gravi, disputante diu Paulo, ductus somno Ycecidit de tertio cenaculo deorsum et sublatus est mortuus. 1®Ad quem cum descendisset Paulus, ‘incubuit super eum et complexus dixit: *Nolite turbari, anima enim ipsius in ipso est. 11 Ascendens autem °frangensque pancee et gustans satisque allocutus usque in lucem sic profectus est. 12 Ad- duxerunt autem puerum viventem et consolati sunt non minime. 13 Nos autem ascendentes navem navigavimus in Asson inde su- scepturi Paulum; sic enim disposuerat ipse per terram iter facturus. 14 Cum autem convenisset nos in Asson, adsumpto eo, venimus Mi tylenen. 15 Et inde navigantes sequenti die venimus contra Chium et alia applicuimus Samum et sequenti die venimus Miletum. 16 Pro- 24 Demetrius enim quidam nomine, argentarius faciens aedes — 1048 — ee ee taret (21-29). Idcirco apostolus discedere coactus (30-40) pertransit Mace- doniam et Achaiam et lerusalem reversurus (20, I-6), per Troadem, ubi Eutychum resuscitat (7-12), venit Miletum ibique, convocatis pre- ACTUS APOSTOLORUM 20, 17 — 21, 13 posuerat enim Paulus transnavigare ‘Ephesum, ne qua mora illi fie- ret in Asia; festinabat enim, si possibile sibi esset, ut diem Pente- costes “faceret Ierosolymis. ' 17 A Mileto autem mittens Ephesum vocavit Ymaiores natu eccle- siae. 18 Qui cum venissent ad eum et simul essent, dixit eis: Vos scitis, 7a prima die qua ingressus sum in Asiam, qualiter vobiscum per omne tempus fuerim, 19 Yserviens Domino cum omni humilitate et *lacrimis et tentationibus, quae mihi acciderunt ex 4insidiis Iudaeo- rum; 29 quomodo °nihil subtraxerim utilium, quominus adnuntiarem vobis et “docerem vos publice et per domos 21 %estificans Iudaeis atque gentilibus in Deum “paenitentiam et /fidem in Dominum no- strum Iesum Christum. 22 Et nunc ecce alligatus ego 9Spiritu vado in Ierusalem quae in ea ventura sint mihi ignorans, 23 nisi quod 4Spiritus sanctus per omnes civitates mihi protestatur dicens quo- niam ‘vincula et tribulationes Ierosolymis me manent. 24 /Sed_ nihil horum vereor nec facio animam meam pretiosiorem quam me, dum- modo *consummem cursum meum et /ministerium verbi, quod ac- cepi a Domino Iesu, “%testificari “evangelium gratiae Dei. 25 Et nunc ecce ego scio quia “amplius non videbitis faciem meam vos omnes, per quos transivi praedicans regnum Dei . 26 Quapropter contestor vos hodierna die quia °mundus sum a sanguine omnium. 27 Non enim subterfugi quominus adnuntiarem omne ?consilium Dei vobis. 28 dAttendite vobis et universo ‘gregi, in quo vos ®Spiritus sanctus posuit ‘episcopos “regere ecclesiam Dei, quam Vadquisivit sanguine suo. 29Ego scio quoniam intrabunt post discessionem meam “lupi rapaces in vos non parcentes gregi, 3 et *ex vobis ipsis exsurgent viri loquentes perversa, ut abducant discipulos post se. 31 Propter quod Yvigilate memoria retinentes quoniam “per triennium nocte et die non cessavi Ycum lacrimis *monens unumquemque vestrum. 32 Et nunc “commendo vos Deo et “verbo gratiae ipsius, qui potens est baedificare et dare “hereditatem in sanctificatis omnibus. 33 ¢Argen- tum et aurum aut vestem nullius concupivi, sicut 34 ipsi scitis; €quo- niam ad ea, quae mihi opus erant, et his qui mecum sunt, ministra- verunt manus istae. 35 Omnia ostendi vobis, quoniam sic ‘laboran- tes oportet Ysuscipere infirmos ac meminisse verbi Domini Iesu, quo- niam ipse dixit: ’ Beatius est magis dare quam accipere ’. 36 Et, cum haec dixisset, *positis genibus suis, oravit cum omni- bus illis. 37 Magnus autem fletus factus est omnium, et ‘procumben- tes super collum Pauli ‘osculabantur eum 38 dolentes maxime in verbo quod dixerat, “quoniam amplius faciem eius non essent visuri. Et Jdeducebant eum ad navem. Cum autem factum esset ut ¢navigaremus abstracti ab eis, recto cursu venimus Coum et sequenti die Rhodum et inde Pataram 2et, cum invenissemus navem transfretantem in °Phoenicen, ascen- dentes navigavimus. 3 Cum apparuissemus autem Cypro relinquentes eam ad sinistram, navigavimus in Syriam et venimus Tyrum: ibi enim navis expositura erat onus. 4 Inventis autém discipulis, man- simus ibi diebus septem; qui Paulo dicebant %per Spiritum ne ascen- deret Ierosolymam. 5 Et, expletis diebus, profecti ibamus, ¢deducen- tibus nos omnibus cum uxoribus et filiis usque foras civitatem; et, ‘positis genibus in litore, oravimus. 6 Et, cum vale fecissemus in- vicem, ascendimus navem; illi autem redierunt Yin sua. 7 Nos vero, navigatione expleta, a Tyro descendimus Ptolemai- dam et, salutatis "fratribus, mansimus die una apud illos. 8 Alia autem die profecti venimus *Caesaream et intrantes do- mum JPhilippi ‘evangelistae, qui erat unus de septem, mansimus apud eum. 9% Huic autem erant quattuor filiae virgines ™prophetan- tes. 10Et, cum moraremur per dies aliquot, supervenit quidam a Iudaea propheta nomine ™Agabus. 11 Is, cum venisset ad nos, °tulit zonam Pauli et alligans sibi pedes et manus dixi: ?Haec dicit Spi- ritus sanctus: Virum, cuius est zona haec, 9sic alligabunt in Ierusa- lem Iudaei et tradent in manus gentium. 12 Quod cum audissemus, frogabamus nos et qui loci illius erant, ne ascenderet Ierosolymam. 13 Tunc respondit Paulus et dixit: *Quid facitis flentes et adfligentes Psch. et in cm. M. [11, 30. v cf. vr.28; 1 Tm4, 14,— Vv. cp. “vr. 31, 34. — cf. cp. 18, 19; 10; %; y Rm 12, 11; Col 3, 24. — ct. Eph 4, 2; 1 Th 2, 6, 7. sci. vec 3%; F Corts, ae Pil Zz: av. vr. 3. (18. byrs 277 cl) Jr-26} 2: ze 58. Csr. 313 Cor 1,28; 1° Eh aster: d vr.24; cp. 18, §5--— cf. cp. 15,.7. ecp. 2, 28. — v r 16,...406,; § GD. 24; 24. — of) Cobit; be tos473 16). [ro Tar 3224; Acp. 21, 4, 11, | $CD. 27) 33 Sq. 7 ¥. Cpe az. 3: k2°:Tm 4; °7. [Tt 1 2: ir Tm 1, 12. — cf. cp. 26, 16; MVY. 32. — Vv. Cp. 14, 3. Mr, Ph ox, igs: 25] Ant. in fs. s. Jo Nepom. ocp. 18, Pcp. 13, 36; Le 7, 30. 28-39] » Conc. Trid, s. XXIII cp. 4.—* Leonis XIII encycl. « Immortale Dei». * Catech. R. Il 7, 26; Ill 2, 2. — Cp. in comm, ss. RR. Pontéf. Geil Fm 4, 163-5. Pt-s;i2. rvr. 29. — cf. Eph 4, 11. cf: eb: 13,525 2. Cor 12; 8-14. Benny, Xx 1 Tm 253s TEL 15375 MCl, Jols7, 16. br Pt 2-55. I0.. 12° Col a; 8 ee Cor ry, 10; 2 Cor tt 8s: 2 Th. 3). 6509 Tm. 1,-19, 20§ 2 Tm 2, 17, 18; 1 Jo 2. 18,19. y cf. Ph 3, 18; Heb: 13, 17. 3 cf. cp. 19, 8, 10. a@cp. 14, 23. Oct. Col 2;.7;° “Eel: : Pt 177k ccp. 27, 18; Eph 1, 14, 18. — ax Cor:9;-32° 2. Cor: 7, 2:31; 9; 12, 17. — cf. 1 Rg 12, 3; Mf, to,,.8;;..% Th ‘2, .s; ev. cp. 18, 3. fEph 4, 28. 4 Pie Sy 4. Ricl...cp..,7, 90% 2%, 54 icf. Gn 46, 29; Le 15, 20; Rm 18, 16; r Pt 5, 14. fCieCp: 1S, 3: 2igas. acts Cps'16,;202. 6'cp. 16; Tr: ,OR- MC: 10: 5ts) Mr 9 26. @NY,211% -cp?-20;23; - 18, 3; 20, 38. f cp. 20, 36. § Jo 16, 32; 19, 27. pV. CD. I, 15S. icp. 8, 40. jcp. 7, §; 8, § sqq. lEph 4, 11; 2 Tm 4) 5. m Ch ‘eps 2,217,: 18; Le +2, 36: 1 Cor 11, §. — v. cp. 13, I. MED: TT, 28; ocf. 1 Rg 15, 27, 28; 3 Rg rr, 40: Is 20, 32° Jr“r3)t:¥-r0e 2Y. Cp. 20, 23. 27373. q vr. 31-33 — cf. Mt 20, 19. rcf. Mt 16, 21-23. scp. 20, 24; Rm 8, 36; 2 Cor 4, 16; 12, 10; Ph 2, 17, — cf. cp. 15, 26. — 1049 — ACTUS APOSTOLORUM 21, 14 — 22, 5 sbyteris ephesinis ad futura pericula monitis et obsecrationibus prae- parat (13-38) ; transit postea Tyrum et Caesaream, ubi de saa instanti captivitate est admonitus (21, 1-15). lamvero, cum nihilominus Jerusalem b-V.6D.,5,:42; 14] * Catech. R. IV 12, 24. uci. Rt: t./18. v Mt S 10; 2, 39. — cf. Jo x vr..7. — cf. cp. 15, 4. ycp. 15, 13; Gal 1, 19. ZV. Cp. II, 30. a cp. 14, 26. -— cf. Rm 15, 18, 19 bv. cp. b AGED ar ccp. 4, 21; 11, 18. — v. Le Ke hen 22, 3; Rm 10, 2; Gai 1, 4. — cf. Le 6, 15; Jo 16, 2; é.chi -r.Cor0,; 20; 12% fick cae Rerwsee Jers, i gRm 2, 28, 29; 1 Cor 7, 19. ‘ 5 Ck ra 76,23). Chieps- 65. 143.2531. s cf. Mt mw. §* Galas 14. ici. cp.ord, 718, lvr. 26; cp. 24, 18. — cf. Jo TI;4S'5. 25] cp. 15, 19, 20, 29. mt Mc 3, 49. ncf. Nm _ 6, 9-12. ocf. cp. 13, 50. — V. cp. 2, 9. pcp. 26, 21. qcf. Ez 44, 7; 2 Mc 5, 15, 16. rcp. 24, 6. scp. 6, 13; Mt 24, 15. — cf.- to 11, 48. tcp. 20, 4; 2 Tm 4, 20 ucf. cp. 19, 20. vcf. 4, Rg 11, 15. €'ch.5 Cpi-16;- 1° Ck, ADs 23519 Fe ty Pe zcp. 20, 23. — cf. vr. 11. acp. 12, 6. — cf. cp. 22, 29; 26. 29; 28, 20; Eph 6, 20; 2° Tm “r,: 16: cf. cp. 19, 32 Cp; 22. F4" 237) 10; dcp. 22, 22. — cf. Le 23; 18, Jo 19, 15. - 9; II; 22, 3e eras rey eg, ees a6. sada: 26, 2a, ep. 9, 18% » 40. Stl PAI sos. RO rT; . . Dt 33, 3; Le 10, 39. icf. Rm 1o, 2. j vt. 19; cp 6,'3;.95 1,2; °26, TO. lcf. vr. 20; cp. 7, 59. MN. CP..9, Ke cor meum? Ego enim non solum alligari, sed et mori in Ierusalem paratus sum ‘propter nomen Domini Iesu. 14 Et, cum ei suadere non possemus, “quievimus dicentes: “Domini voluntas fiat. 15 Post dies autem istos, praeparati ascendebamus in Ierusalem. 16 Venerunt autem et ex discipulis a Caesarea nobiscum adducentes secum, apud quem hospitaremur, Mnasonem quendam cyprium an- tiquum discipulum. 17 Et, cum venissemus Ierosolymam, libenter “exceperunt nos fratres. 18 Sequenti autem die introibat Paulus nobiscum ad Ylaco- bum, omnesque collecti sunt “seniores. 19 Quos cum salutasset, “nar- rabat per singula quae Deus fecisset in gentibus per °ministerium ipsius. 2° At illi, cum audissent, “magnificabant Deum dixeruntque ei: Vides, frater, quot milia sunt in Iudaeis qui crediderunt, et omnes 4aemulatores sunt legis. 21 Audierunt autem de te quia “disces- sionem doceas a Moyse eorum, /qui per gentes sunt, Iudaeorum dicens 9non debere eos circumcidere filios suos neque “secundum consuetudinem tingredi. 22 Quid ergo est? Utique oportet convenire multitudinem; audient enim te supervenisse. 23 Hoc ergo fac quod tibi dicimus: sunt nobis viri quattuor /votum habentes super se. offs adsumptis, 'sanctifica te cum illis et impende in illis ut radant capita; et scient omnes quia quae de te audierunt falsa sunt, sed ambulas et ipse custodiens legem. 25De his autem, qui crediderunt ex gentibus, nos scripsimus iudicantes ut abstineant se ab idolis immolato et sanguine et suffocato et fornicatione. 26 Tunc Paulus, adsumptis viris, postera die “purificatus cum illis intravit in templum adnuntians “expletio- on dierum purificationis, donec “offerretur pro unoqucque eorum oblatio. 27Dum autem “septem dies consummarentur, “hi qui de Asia erant Iudaei, ?cum vidissent eum in templo, concitaverunt omnem populum et iniecerunt ei manus clamantes: 28 Viri Israélitae, adiu- vate: hic est homo qui adversus populum et legem et locum hunc omnes ubique docens, insuper et @%gentiles induxit in templum et rviolavit sanctum locum istum. 29 Viderant enim ‘Trophimum ephe- sium in civitate cum ipso, quem aestimaverunt quoniam in templum introduxisset Paulus. %®”“Commotaque est civitas tota, et facta est concursio populi, et apprehendentes Paulum, “trahebant eum extra templum, et statim clausae sunt ianuae. 3! ?Quaerentibus autem eum occidere, nuntiatum est tribuno 4%cohortis, quia tota confunditur Ie- rusalem. 32 Qui statim, Yadsumptis militibus et centurionibus, decurrit ad illos. Qui, cum vidissent tribunum et milites, cessaverunt percu- tere Paulum. 33 Tunc accedens tribunus apprehendit eum et iussit eum “alligari %catenis duabus, et interrogabat quis esset et quid fe- cisset. 34 Alii autem aliud clamabant in turba; et, cum non posset certum cognoscere prae tumultu, iussit duci eum in ¢castra. 35 Et, cum venisset ad gradus, contigit ut portaretur a militibus propter vim popul. 36 Sequebatur enim multitudo populi clamans: Tolle eum 37 Et, cum coepisset induci in castra, Paulus dicit tribuno: Si licet mihi loqui aliquid ad te? Qui dixit: Graece nosti? 38 Nonne tu es ‘Aegyptius, qui ante hos dies tumultum concitasti et eduxisti fin desertum quattuor milia virorum sicariorum? 39 Et dixit ad eum Paulus: 9Ego homo sum quidem iudaeus a Tarso Ciliciae, non igno- tae civitatis municeps. Rogo autem te, permitte mihi loqui ad po- pulum. 4° Et, cum ille permisisset, Paulus stans in gradibus, “adnuit manu ad plebem et, magno silentio facto, allocutus est ‘lingua he- braea dicens: “ 2 @Viri fratres et patres, audite quam ad vos nunc reddo ratio- nem. 2 Cum audissent autem quia Uhebraea lingua loqueretur ad illos, magis praestiterunt silentium. 3 Et dicit: “Ego sum vir iu- daeus, natus in Tarso Ciliciae, nutritus autem in ista civitate 4se- cus pedes @Gamaliel, eruditus ‘iuxta veritatem 9paternae legis, *ae- mulator legis, ‘sicut et vos omnes estis hodie, 4 Jqui hance viam per- secutus sum /usque ad mortem alligans et tradens in custodias viros ac mulieres, 5sicut ™princeps sacerdotum mihi testimonium reddit — 1050 — ascenderet et lacobo morem gerens tem»lum votum soluturus ingredere- tur (16-25), templi violati accusatur et vix populo furenti eripitur (16- 22, 21). Postridie quoque de castris Romanorum, quo abductus erat ACTUS APOSTOLORUM 22, 6 — 23, 9 et omnes maiores natu, a quibus et epistulas accipiens ad “fratres Damascum pergebam, ut adducerem inde vinctos in lerusalem, ut punirentur. 6 Factum est autem, eunte me et appropinquante Dama- sco, media die, subito de caelo circumfulsit me lux copiosa, 7 et decidens in terram audivi vocem dicentem mihi: Saule, Saule, quid me persequeris? 8 Ego autem respondi: Quis es, Domine? Dixitque ad me: Ego sum °Iesus Nazarenus, quem tu persequeris. 9 Et ?qui mecum erant lumen quidem viderunt, vocem autem non audierunt eius qui loquebatur mecum. 1° Et dixi: %Quid faciam, Domine? Do- minus autem dixit ad me: Surgens vade Damascum, et ibi tibi di- cetur de omnibus quae te oporteat facere. 11 Et, cum non viderem prae claritate luminis illius, "ad manum deductus a comitibus veni Damascum. 12 %Ananias autem quidam, vir ‘secundum legem “testi- ' monium habens ab omnibus cohabitantibus Iudaeis, 13 %veniens ad me et adstans dixit mihi: Saule frater, respice. Et ego eadem hora respexi in eum. 14 At ille dixit: Deus patrum nostrorum “praeordi- navit te Yut cognosceres voluntatem eius et *videres Iustum et 2au- dires vocem ex ore eius; 15 quia “eris testis illius ad omnes homi- - nes eorum quae vidisti et audisti. 16 Et nunc quid moraris? Exsurge et baptizare et “ablue peccata tua, invocato nomine ipsius. 17 Fa- ctum est autem, drevertenti mihi in Ierusalem et oranti in templo, ¢fieri me in stupore mentis 18 et “videre illum dicentem mihi: Fe- stina et exi velociter ex Ierusalem, quoniam non recipient testimo- nium tuum de me. 19 Et ego dixi: Domine, ipsi sciunt quia Jego eram concludens in carcerem et fcaedens per synagogas eos, qui credebant in te 2%et, %cum funderetur sanguis Stephani testis tui, ego adstabam et consentiebam et custodiebam vestimenta interfi- cientium illum. 21 Et dixit ad me: Vade, quoniam ego ®in nationes hionge mittam te. 22 Audiebant autem eum usque ad hoc verbum et levaverunt vocem suam dicentes: ‘Tolle de terra huiusmodi, /non enim fas est eum vivere! 23 Vociferantibus autem eis et proicientibus vestimenta sua et pulverem iactantibus in aérem, 24 iussit tribunus induci eum in ‘castra et flagellis caedi et moreeaets eum, ut sciret propter quam causam sic acclamarent ei. 5 Et, cum “adstrinxissent eum loris, dicit adstanti sibi centurioni Beas. °Si hominem romanum et in- demnatum licet vobis flagellare? 26 Quo audito, centurio accessit ad tribunum et nuntiavit ei dicens: Quid acturus es? hic enim homo civis romanus est. 27 Accedens autem tribunus, dixit illi: Dic mihi si tu Romanus es? At ille dixit: Etiam. 28 Et respondit tribunus: Ego multa summa civilitatem hanc consecutus sum. Et Paulus ait: Ego autem et natus sum. 29 Protinus ergo discesserunt ab illo qui eum ™torturi erant; tribunus quoque °timuit, ?postquam rescivit quia civis romanus esset et quia @alligasset eum. 30 Postera autem die, "volens scire diligentius qua ex causa ac- cusaretur a Iudaeis solvit eum et iussit sacerdotes convenire et omne concilium et *producens Paulum statuit inter illos. 2 Intendens autem in concilium Paulus ait: Viri fratres, ego 4omni conscientia bona %conversatus sum ante Deum usque in hodiernum diem. 2 Princeps autem sacerdotum °Ananias praecepit adstantibus sibi @percutere os eius. 3Tunc Paulus dixit ad eum: Percutiet te Deus, @paries dealbate. Et tu sedens iudicas me secun- dum legem et contra legem iubes me percuti? 4 Et qui adstabant dixerunt: 9Summum sacerdotem Dei maledicis? 5 Dixit autem Pau- lus: tNesciebam, fratres, quia princeps est sacerdotum ; scriptum. est enim: ’‘Principem populi tui non maledices’. 6Sciens autem Paulus quia una pars esset jsadducaeorum et altera pharisaeorum exclamavit in concilio: Viri fratres, “ego pharisaeus sum, filius pha- risaeorum: ‘de spe et resurrectione mortuorum ego iudicor. 7 Et, cum haec dixisset, facta est dissensio inter pharisaeos et sadducaeos; et soluta est multitudo. 8 ™Sadducaei enim dicunt non esse resur- rectionem neque angelum neque spiritum, pharisaei autem utraque confitentur. 9 Factus est autem clamor magnus, et “surgentes qui- dam pharisaeorum pugnabant dicentes: °Nihil mali invenimus in n cf. cp. 28, 21. 6-11] cp. 9, 3-8: 26, 12-18. — cf.it Gor 1s, -8 ocp. 26, 9. — v. Mt 2, “ace ? cl. cb...9. 7° Sap.18, q@cp. 2, 37. — Vv. cp. aS 30. PEE CD. 23,11: SCP. 9, Io. tcf. cp. 24, 14. UE. CD10; 22° Lea <5, vcp. 9, 17. ¥Cp.-0, 157926," 16> Rin ro y cf. Rm 2, 18; 12, 2; Eph 1, 9 etc. 2 vr. 18. — cf. cp. 9, 17; 26, 26; +t Cor.92 13 (25,8. a cf. Gal I, 12. — v. vr. 7, 8, b vr. 21; cp. 23, Z, ae ci Cor 6, ; Heb 10, 22. — cf. Pies a — v. cp. 2, bs dcp. 9, 26; 11, 30. — cf. Gal I,- 16,39; ecf. = 10, 10; 2 Cor 12, 1-4. fcp. 26, 11. — v. Mt 23, 34. gcp. 7, 58, 59. — cf. Rm 1, 32. 11. — cf. cp. Weckcpii:9,)- 153° 13; 2. iv. cp. 21, 36. jcp. 25, 24. POD.c Ole 24852355 FOs MNVY. 29... :Cl...CD..235 2.7. O° Ch. CD. (16; 27,38. ) cf. ‘cp. 23, 27. O Vi LD5. Fi 236 i-NY.224° CDy 23, 28, S'Cf: Cp: 25, 65-7: acp. 24, 16. — cf. Lc 1, 6. b2 Cor 1, 12, 2 Tm 1, 3. — cf: ep. 24;' 16;° Jb*28;"s, 6; . Cor 4, 4; 2 Cor 4, 2;.'5, ; Heb 13, 18. ep. 24, tT; ee. Rg 22, 24; Lm 3, 30; Mic Jo’ 18, 22% (2°Cor.11,:10; eck Mt 23:27" Le 11, 44. f cf. Dt 25, 1, 2. — Vv. Jo 7, sr. ect Ps 104, 15. ci; cpieaas 19. ¢ Ex 22, 28. he 4. 73,5,,29. — ¥: Bitiaa, kee: 26;.5: Phrs Fiep.24, 55, 21; a 6-8: 28, 20. — cf. Sap 2. 4502 Me 7 m Lc 20, 27. — cf. 1 Cor 15, £2: BCI .CD: 5, 34s o cf. vr. 29. — 1051 — ACTUS APOSTOLORUM 23, LOU 24, 7 (22-30), coram synedrio sistere iussus aegre vitam reduxit incolumem (23, 1-10), et quia ludaei in eius mortem coniuraverant (11-22), a Lysia tribuno Caesaream mittitur (23-35) causam coram Felice dicturus, eoque Pel. cp. 22,° 75, 27, RB JOr4, 29. q vr. 16, 32. — cp. 21, 34; 22, 34. PCD. 18,0527, 23% Sch. 4 EM ay 37: $cf.1ep. 104, 27. ucf. cp. 22, . 12] * cf. Catech. R. HI 3, 14. V VI. 30. “vr. 14, 21. — cf. Jo 16, 2, 3. y ci. Rm 16, 7 (?). siv.. Eph: 3) ts avr. 15. O-vr... 26; cp..24; 33°45," ta: Ccp $34," 3¢ 26, 25: Lex, 3. dcp. 21, 27. GCL OD; AY, 32; 339127; 25: fcp. 22, 25-29. cp. 24, 8 hcp. 22, 30. icp. 18, 15; 28, 19. 40D. 25, 255 -26,)41 + 28,18, — cf. vr. 9. lvr. 15, 21. — cf. cp. 9, 24. m vr. 35; cD. 24, 8. — cf. cp. 24, 19; 25, 16. WL. 25; 2. OVE? 30° CPi) 32] 29, pcef. Mt 27, 27. Gel. “VF. UFs Cp. 21, FB a7- bcp. 13, 24. Cel. MT 23, 9. dcf. 2 Mc 4, 6 €v. cp. 23, 26. Pr Mc 6403 . Gr" FS, 3, 22. @ct..Le:23,:2..— Vai cp..16, 720, aN, 14; cp. 28, 22. — cf. cp. 7 Pt ee, icp. 21, 27-29. homine isto: quid, ?si spiritus locutus est ei aut angelus? 1° Et, cum magna dissensio facta esset, timens tribunus, ne discerperetur Paulus ab ipsis iussit milites descendere et rapere eum de medio eorum ac deducere eum in 4castra. 1lrSequenti autem nocte adsistens ei Dominus ait: *Constans esto: ‘sicut enim testificatus es de me in lerusalem, sic te oportet Uet Romae testificari. 12 Facta autem die, Ycollegerunt se quidam ex Iudaeis et “devo- verunt se dicentes neque manducaturos neque bibituros, donec oc- ciderent Paulum. 13 Erant autem plus quam quadraginta viri qui hanc coniurationem fecerant. 14 Qui accesserunt ad principes sacer- dotum et seniores et dixerunt: “Devotione devovimus nos nihil gu- staturos, donec occidamus Paulum; 15nunc ergo vos notum facite tribuno cum concilio, ut producat illum ad vos, tanquam aliquid certius cognituri de eo. Nos vero, priusquam appropiet, parati sumus interficere illum. 16 Quod cum audisset Yfilius sororis Pauli imsidias, venit et intravit in %castra nuntiavitque Paulo. 17 Vocans autem Paulus ad se unum ex centurionibus ait: Adulescentem hunc perduc ad tribunum, habet enim aliquid indicare illi. 18 Et ille quidem ad- sumens eum duxit ad tribunum et ait: *Vinctus Paulus rogavit me hunc adulescentem perducere ad te habentem aliquid loqui tibi. 19 Apprehendens autem tribunus manum illius secessit cum eo seor- sum et interrogavit illum: Quid est, quod habes indicare mihi? 20 Ille autem dixit: *Iudaeis convenit rogare te ut crastina die pro- ducas Paulum in concilium, quasi aliquid certius inquisituri sint de illo. 21Tu vero ne credideris illis; insidiantur enim ei ex eis viri amplius quam quadraginta, qui se devoverunt non manducare neque bibere donec interficiant eum; et nunc parati sunt exspectantes pro- missum tuum. 22 Tribunus igitur dimisit adulescentem praecipiens ne cui loqueretur quoniam haec nota sibi fecisset. 23 Et, vocatis duo- bus centurionibus, dixit illis: Parate milites ducentos, ut eant usque Caesaream, et equites septuaginta et lancearios ducentos, a tertia hora noctis, 24et iumenta praeparate, ut imponentes Paulum salvum perdu- cerent ad Felicem praesidem (25timuit enim ne forte raperent eum Iu- daei et occiderent, et inse postea calumniam sustineret, tamquam acce- pturus pecuniam) 26 scribens epistulam continentem haec: Claudius Lysias Soptimo praesidi Felici salutem. 27 4Virum hunc comprehen- sum a Iudaeis et “incipientem interfici ab eis fsuperveniens cum exer- citu eripui, cognito quia 9Romanus est; 28 “volensque scire causam, quam obiciebant illi, deduxi eum in concilium eorum. 29 Quem in- veni accusari de ‘quaestionibus legis ipsorum, /nihil vero dignum morte aut vinculis habentem criminis. 3° Et, cum mihi perlatum esset de ‘insidiis quas paraverant illi, misi eum ad te denuntians et maccusatoribus, ut dicant apud te. Vale. | 31 Milites ergo, secundum praeceptum sibi, adsumentes Paulum duxerunt per noctem in Antipatridem 32 et postera die, dimissis equitibus ut cum eo irent, reversi sunt ad Ycastra. 33 Qui, cum ve- nissent Caesaream et tradidissent epistulam praesidi, statuerunt ante illum et Paulum. 34Cum legisset autem et interrogasset de qua provincia esset, et cognoscens °quia de Cilicia, 35 Audiam te, in- quit, cum accusatores tui venerint. Iussitque in ?praetorio Herodis custodiri eum. . 2 4 4Post quinque autem dies descendit princeps sacerdotum Ana- nias cum senioribus quibusdam et Tertullo quodam oratore, qui adierunt praesidem adversus Paulum. 2 Et, ¢citato Paulo, coepit accusare Tertullus dicens: Cum in multa %pace agamus per te, et multa corrigantur Per tuam %providentiam, %semper et ubique su- scipimus, “optime Felix, cum omni gratiarum actione. 4 Ne diutius autem te protraham, oro breviter audias nos pro tua clementia. 5 In- venimus hunc hominem /pestiferum et %concitantem seditiones omni- bus Iudaeis in universo orbe et auctorem seditionis sectae Naza- renorum; 6 ’qui etiam templum violare conatus est, piem et appre- hensum voluimus secundum legem nostram iudicare. 7 ‘Superveniens autem tribunus Lysias cum vi magna eripuit eum de manibus no- — 1052 — convenientibus pontifice et senioribus (24, 1-21). At, quamvis indemnatus ACTUS biennio carcere custoditur (22-27), donec iterum, procurante P. Festo, APOSTOLORUM ad iudicium vocatus Caesarem appellare coactus est (25, 1-12), quan- 24, 8 — 25, 15 stris § Jiubens .accusatores eius ad te venire; a quo poteris ipse iu- | jcp. 23, 30. dicans de omnibus istis cognoscere, de quibus nos accusamus eum. ESD. , ik yh a D. 9 Adiecerunt autem et Iudaei dicentes haec ‘ita se habere. Rack TES 5 De Sg Ps 10 Respondit autem Paulus, adnuente sibi praeside dicere: Ex | mcf. vr. 1. multis annis te esse iudicem genti huic sciens bono animo pro me pity 21, 17. — cf. cp. 8, 27; satisiaciam; 1! potes enim cognoscere quia ™non plus sunt mihi | , cf 47’ 79: op. 20, 16 dies quam duodecim, ex quo “ascendi °adorare in Ierusalem, Jet | pcf.cpi25/8. Pneque in templo invenerunt me cum aliquo disputantem aut con- | ¢ cp. 25, 7. cursum facientem turbae neque in synagogis 13 neque in civitate, ys We ae coe , a @neque probare possunt tibi de quibus nunc me accusant. 14 Confi- teor autem hoc tibi, quod secundum sectam quam dicunt “haeresim, 8sic deservio Patri et Deo meo ‘credens omnibus quae in lege et prophetis scripta sunt, 15”"spem habens in Deum, quam et hi ipsi exspectant, “resurrectionem futuram iustorum et iniquorum. 16 In hoc et ipse %studeo Ysine offendiculo conscientiam habere ad Deum et ad 17 2Post annos autem plures “elemosynas facturus homines semper. } 18 in quibus invene- in °gentem meam veni et °oblationes et vota; runt me °purificatum in templo, non cum turba neque cum tumultu. 19dQuidam autem ex Asia Iudaei, jquos oportebat apud te praesto esse et accusare, si quid haberent adversum me; 2° aut hi ipsi di- cant si quid invenerunt in me iniquitatis, cum stem in concilio, 21 nisi de una hac solummodo voce, qua clamavi inter eos stans: Quoniam de resurrectione mortuorum ego iudicor hodie a vobis. 22 Distulit autem illos Felix certissime sciens de ‘via hac dicens: Cum tribunus Lysias descenderit, audiam vos; 23 iussitque centu- rioni Ycustodire eum et habere requiem ”mec quemquam de suis pro- hibere ministrare ei. 24 Post aliquot autem dies veniens Felix cum Drusilla uxore sua, quae erat Iudaea, vocavit Paulum et audivit ab eo ‘fidem, quae est Jin Christum Iesum. 25 Disputante autem illo de Jiustitia et ca- stitate et de iudicio futuro, tremefactus Felix respondit: Quod nunc attinet, vade; “tempore autem opportuno accersam te; 26 simul et sperans quod pecunia ei daretur a Paulo; propter quod et frequenter accersens eum loquebatur cum eo. 27 Biennio autem expleto, accepit successorem Felix Portium ”“Festum; °volens autem gratiam praestare Iudaeis ?Felix reliquit Paulum vinctum. 2 Festus ergo, cum venisset in “provinciam, post triduum ascen- dit Ierosolymam a Caesarea. 2 “Adieruntque eum principes sa- cerdotum et primi Iudaeorum adversus Paulum et rogabant eum 3 postulantes gratiam adversus eum, ut iuberet perduci eum in Ieru- salem Cinsidias tendentes ut interficerent eum in via. 4 Festus autem respondit servari Paulum in Caesarea, se autem maturius profectu- rum. 5 Qui ergo in vobis, ait, potentes sunt, descendentes simul, si quod est in viro crimen, accusent eum. 6 Demoratus autem inter eos dies non amplius quam octo aut -decem descendit Caesaream et altera die %sedit pro tribunali et iussit @Paulum adduci. 7/Qui cum perductus esset, circumsteterunt eum qui ab Ierosolyma descenderant Iudaei multas et graves cau- sas obicientes, 29quas non poterant probare, 8 Paulo rationem red- dente: Quoniam neque “in legem Iudaeorum neque in templum neque in *Caesarem.quidquam peccavi. 9%Festus autem /volens gratiam praestare Iudaeis respondens Paulo dixit: Vis Ierosolymam ascendere et ibi de his iudicari apud me? 1° Dixit autem Paulus: ¢Ad tribu- nal Caesaris sto, ibi me oportet iudicari: Iudaeis non nocui, sicut tu melius nosti; 11si enim nocui aut dignum morte aliquid feci, non recuso mori; si vero nihil est eorum quae hi accusant me, nemo potest me illis donare. ‘Caesarem appello. 12 Tunc Festus cum concilio locutus respondit: Caesarem appellasti? ad Caesarem ibis. 13 Et, cum dies aliquot transacti essent, “Agrippa rex et Bernice descenderunt Caesaream ad salutandum Festum. 14 Et, cum dies plures ibi demorarentur, Festus regi indicavit de Paulo dicens: "Vir quidam est derelictus a Felice vinctus. 15 de quo, cum essem Ierosolymis, Sadierunt me principes sacerdotum et seniores Iudaeo- 27,.23; Le 1, 74; Rm 1, 9; Heb 9, 545°92,;38; tcf. cp. 26, 22: 28, 23. — cf. cp. 3, 21. “wcp. 23, 6; 26, 6, 71. — cf. 35-34. v Jo 5, 28, 29. — v. Dn 12, 2. xcf. x Tm 4, 16. ycp. 23, 1. — cf. zr Cor ro, 32, 33; Ph x, 10; Ju 24. B.Ch. Cp, (20,6335 @Rm 15, 25-28, 31; x Cor 16, 1-3. 2 Cor 8, 1-4; 9, 1, 2, 12. — cf. Gal 2, 10. bcp. 26, 4; 28, ro. € Cp: 2%; 27%. 26,°22. dcp. 21, 27. é-V.. Cp, 23;..6 fv. cp. 9, 2. ch ten: 2285.16; Ch Co s7;"3. #V. cp. 20, 22. jcf. Rm 3, 24; Gal 2, 16. beh. Ja 16, 8; Tt 2,:22,,23. mCD. 17, 32. — cf. 2 Tm 4, 2. nmcp. 25, 1, 9; 26, 24. @Cl. Cp; 12,3728, 63, Mr.as; 15; Le 23, 24, 25. Pcp. 25, 34. acp. 23, 34. I-12] an in fr. 6 pb. D. 2 Dd. Psch. : bvr. 15. — cf. cp. 24, ¥. Gch. Cp: 23,155" 16; ON0. 195.27" Cp. 12: 27. Vv. Mt 27, 19. : € vir. 23. —z, cf. cp 22, “Zo: t'ef; Mr t3.* g- veh a Bamer PORS o of. icp. 1s 28. cpy.6;, 23. icf: Jo 19, 12. I CL.CD, ¥2,.35 245-27: ete; 28, 17. — V. hep. 25, 32° 28, 19. mvY. 23; Cp. 26, 30. ncCp. 24, 27. — 1053 .— ACTUS | APOSTOLORUM 25, 16 — 26, 21 tumvis ex Agrippae II quoque sententia, qui Caesaream veniens (13-27) Paulum causam coram se dicentem audiverat, (26, 1-23) iure meritoque dimittendus foret (24-32). o-cf. Dt .13)--15'2 Ecli-23;+9>*fo 7, 51. — V. Cp. 23, 30. piel. “ep. 28, "15: 4245.29 qcf. cp. 17, 22. KCL. ep. 59, 18. SV. Vr. 9, 25. Echo vee <3. uci. ‘ep. 22, 22: vvr. 25. — cf. vr. 8, 10, II. — Vv. cp. 23, 29. 29T..2 0% @Cps’*23, 163427, 40 bvr. 7; cp. 25, 7, 19. “Ecp. 6,. 147385, 085 21, 215-28; AG d cof. cp. 18, 253 25) 29: e cf. Gal Ty 33: fcp. 24, 17; 28, 19. Cp. 22, 3. cp. I§, 5. — cf. cp. 24, 5, t4¢°98, 42; icp. 23, 6; Ph 3, 5 SED: 2A. TS, 2tb-36, 20; Zcp. 13, 32. — cf. Heb 19, 13, 9. oe Mi 19, 28; 1; Ap 21, 12. — cf. 1 Es 6, 17. SC. ENS, FFs ocf. 3 Rg 17, 22; - Rg 4, 35. p1 Tmt, 13. — cf. Jo 16, 2. — v. cp. 3, 17. GOLD .522,.- 8, iM. CD, 8-952 53) 280 ENE. 122 CD.:0, 1, 2529; 25543; A.-25s tM. CDx225.30. ucp. 22, 19. — v. Mt 23, 34. iV. CDi 135.45. y cp. 12-18] ce ‘9, 3-8; 22, 6-11. — f or 15, 8. zcp. ay 40:22, 2; a Ez 2, 1; Dn to, 11. bcp. 22, ry 15. — cf. Ler, 2; 1 Cor rig ecf. cp. 12, 1%; 4, Par 16; 35; 8, 10%: 32,20, 15. — cf. Rm 11, 13; » 7 ede Bs 5: 42, 7. — Lec 4, 18, cf. Ps.35,,10;..1s-9, 2; 35, fel."Ps 3 79; Jo 8, 12; 2 Cor eas Eph Tere: Col 12, 2-278 S, 5; 1 Pt 2, 9. gcf. Jo 12, 31; Col 2, 15; 1 Jo 3, 18. hep. 5, 3%. icf. Sap 5, 5. — V. Cp. 20, 32. icf... 2 Tm 2,) 23.53 lv. vr. 13, MCD. 9, 19, -20, 26-29. 20. CD. 24; 205 28, 22s Ov. cp. 17, 30. p Mt 3, 8. qd cp. 21, 27, 30, 31; 7 Cl, Re Tt, TS. 24, 18. rum postulantes adversus illum damnationem. 16 Ad quos respondi, quia non est Romanis consuetudo damnare aliquem hominem, prius- quam is qui accusatur praesentes habeat accusatores locumque de- fendendi accipiat ad abluenda crimina. _!17Cum ergo huc conve- nissent sine ulla dilatione, sequenti die dgedens pro tribunali iussi adduci virum. 18 De quo, cum stetissent accusatores, nullam causam deferebant, de quibus ego suspicabar malum; 19 ?quaestiones vero quasdam de sua QYsuperstitione habebant adversus eum et de "quo- dam Iesu defuncto, quem adfirmabat Paulus vivere. 29 Haesitans autem ego de huiusmodi quaestione dicebam si vellet ire lerosoly- mam et ibi iudicari de istis. 21 Paulo autem appellante ut servaretur ad sAugusti. cogmitsonens; iussi servari eum, donec mittam eum ad Caesarem. 22 Agrippa autem dixit ad Festum: Volebam et ipse ho- minem audire. Cras, inquit, audies eum. 23 Altera autem die, cum venisset ™Agrippa et Bernice cum multa ambitione et introissent in auditorium cum tribunis et viris principalibus civitatis, iubente Festo, “adductus est Paulus. 24 Et dicit Festus: Agrippa rex et omnes qui simul adestis nobiscum viri, videtis hunc, de quo ‘omnis multitudo Iudaeorum interpellavit me Ierosolymis petentes et “acclamantes non oportere eum vivere am- plius. 25 Ego vero comperi “nihil dignum morte eum admisisse; ‘ipso autem hoc appellante, ad *Augustum iudicavi mittere. 26 De quo quid certum scribam domino non habeo; propter quod produxi eum ad vos et maxime ad te, mrex Agrippa, ut, interrogatione facta, habeam quid scribam ; 27 sine ratione enim mihi videtur mittere vinctum et causas eius non significare. 2 6 Agrippa vero ad Paulum ait: Permittitur tibi loqui pro temet- ipso. Tunc Paulus, %extenta manu, coepit rationem reddere: 2bDe omnibus quibus accusor a Iudaeis, rex Agrippa, aestimo me beatum, apud te cum sim defensurus me hodie; *% maxime te sciente omnia et quae apud Iudaeos sunt °consuetudines et %quaestiones. Propter quod obsecro, patienter me audias. 4Et quidem ¢vitam meam a iuventute, quae ab initio fuit in ‘gente mea in Ierosolymis, noverunt omnes Ludaei 5 praescientes me ab initio, si velint testi- monium perhibere, quoniam 9secundum certissimam ’sectam nostrae religionis vixi tpharisaeus. 6 Et nunc Jin spe, quae ad patres nostros lrepromissionis facta est a Deo, sto iudicio subiectus; 7in quam mduodecim tribus nostrae nocte ac die “deservientes sperant deve- nire; °de qua spe accusor a Iudaeis, rex. 8% Quid incredibile iudi- catur apud vos, si Deus mortuos suscitat? 9% Et ?ego quidem exi- stimaveram me adversus nomen @lesu Nazareni debere multa con- traria agere. 10rQuod et feci Ierosolymis et multos sanctorum ego in carceribus inclusi, 8a principibus sacerdotum potestate accepta; et, ‘cum occiderentur, detuli sententiam. 11 Et “per omnes syna- gogas frequenter puniens eos compellebam vblasphemare ; et %am- plius insaniens in eos Ypersequebar usque in exteras civitates. 12 In quibus, dum irem Damascum cum potestate et permissu *principum sacerdotum, 13 die media in via vidi, rex, de caelo supra splendo- rem solis circumfulsisse me lumen et eos qui mecum simul erant. 14Qmnesque nos cum decidissemus in terram, audivi vocem lo- quentem mihi *hebraica lingua: Saule, Saule, quid me persequeris? Durum est tibi contra stimulum calcitrare. 15 Ego autem dixi: Quis es, Domine? Dominus autem dixit: Ego sum Iesus, quem tu per- sequeris. 16Sed exsurge et “sta super pedes tuos; ad hoc enim apparui tibi, Sut constituam te ministrum et testem eorum quae vi- disti et eorum quibus apparebo tibi_ 17 °eripiens te de populo et gen- tibus, quas nunc ego mitto te 18 “aperire oculos eorum, ut /con- vertantur a tenebris ad lucem et 9de potestate Satanae ad Deum, hut accipiant remissionem Yost et ‘sortem inter sanctos ‘per fidem quae est in me. 19 Unde, rex Agrippa, non fui incredulus Icaelesti visioni; 2%sed “his qui sunt Damasci primum et Ierosoly- mis et in omnem regionem Iudaeae et “gentibus adnuntiabam ut °naenitentiam agerent et converterentur ad Deum Pdigna paenitentiae opera facientes. 21 Hac ex causa me @%Iudaei, "cum essem in templo, — 1054 — D) Iter romanum (27, 1-28, 13). Cum aliis captivis lulio centurioni traditur et post infaustum navis cursum (27, 1-26) postque naufragium tandem in insulam Melitam appulsus (27-44) benigne excipitur et pluribus mi- ACTUS APOSTOLORUM 26, 22 27, 25 | 25Propter quod %bono animo estote, viri: comprehensum tentabant interficere. 22 *Auxilio autem adiutus Dei tusque in hodiernum diem sto testificans minori atque maiori, nihil extra dicens quam ea quae “prophetae locuti sunt futura esse et Moyses: 23 si passibilis Christus, si “primus ex resurrectione mor- tuorum Ylumen adnuntiaturus est populo et gentibus. 24 Haec loquente eo, et rationem reddente, Festus magna voce dixit: *Insanis, Paule: multae te litterae ad insaniam convertunt. 25 Et Paulus, Non insanio, inquit, 2optime Feste, sed veritatis et sobrietatis verba loquor. 26 Scit enim de his rex, ad quem et con- stanter loquor; latere enim eum nihil horum arbitror, “neque enim in angulo quidquam horum gestum est. 27 Credis, rex Agrippa, prophetis? Scio quia credis. 28 Agrippa autem ad Paulum: In modico suades me “christianum fieri. 29 Et Paulus: Opto apud Deum et in modico et in magno, non tantum te, sed etiam omnes, qui audiunt hodie, fieri tales “qualis et ego sum, exceptis /vinculis his. 30 Et exsurrexit rex et praeses et Bernice et qui adsidebant eis. 31 Et, cum secessissent, loquebantur ad invicem k ponies Quia Ini- hil morte aut vinculis ‘dignum quid fecit homo iste. 32 Agrippa au- tem Festo dixit: *“Dimitti poterat homo hic, si non appellasset - Caesarem. 2 Ut autem “iudicatum est navigare eum in Italiam et tradi Pau- lum cum reliquis custodiis centurioni nomine Iulio ecohortis Augustae, 2 ascendentes navem adrumetinam, incipientes navigare circa Asiae loca °sustulimus, perseverante nobiscum @Aristarcho ma- cedone thessalonicensi. 3Sequenti autem die devenimus Sidonem. ¢Humane autem tractans /Iulius Paulum 9permisit ad amicos ire et curam sui agere. 4Et inde, cum sustulissemus, subnavigavimus Cyprum, propterea quod essent venti contrarii. 5 Et pelagus Ciliciae et Pamphyliae navigantes, venimus hLystram, quae est Lyciae, et ibi inveniens centurio tnavem alexandrinam navigantem in Italiam transposuit nos in eam. 7 Et, cum multis diebus ‘tarde navigaremus et vix devenissemus contra Gnidum, prohibente nos vento, adnavi- gavimus Cretae iuxta Salmonem. 8 Et vix iuxta navigantes venimus in locum quendam, qui vocatur Boniportus, cui iuxta erat civitas Thalassa. 9Multo autem tempore peracto, et, cum iam non esset tuta na- vigatio, eo quod et Jieiunium iam praeterisset, consolabatur eos Paulus 10dicens eis: *Viri, video quoniam cum iniuria et multo damno non solum oneris et navis, sed etiam animarum nostrarum incipit esse navigatio. 11 Centurio autem ‘gubernatori et nauclero magis credebat quam his quae a Paulo dicebantur. 12 Et, cum aptus portus non esset ad hiemandum, plurimi statuerunt consilium navigare inde, si quomodo possent devenientes Phoenicen hiemare, portum Cretae respicientem ad africum et ad corum. 13 Adspirante autem austro, aestimantes propositum se tenere, cum sustulissent de Asson, legebant Cretam. 14Non post multum autem ™misit se contra ipsam ventus typhonicus, qui vocatur euroaquilo; 15 cumque arrepta esset navis et non posset conari in ventum, data nave fla- tibus, ferebamur. 16In insulam autem quandam decurrentes, quae vocatur Cauda, potuimus vix obtinere scapham. 17Qua sublata, adiu- toriis utebantur accingentes navem, “timentes ne in Syrtim incide- rent; summisso vase, sic ferebantur. 18 Valida autem nobis tempe- state iactatis, sequenti die °iactum fecerunt 19 et tertia die suis ma- nibus armamenta navis proiecerunt. 29 Neque autem sole neque si- deribus apparentibus per plures dies et tempestate non exigua im- minente, iam ablata erat spes omnibus salutis nostrae. 21 Et, ?cum multa ieiunatio fuisset, tunc stans Paulus in medio eorum dixit: Oportebat quidem, 4o viri, audito me, non tollere a Creta, lucrique facere iniuriam hanc et iacturam. 22 Et nunc suadeo vobis %bono animo esse; amissio enim nullius animae erit ex vobis, praeterquam navis. 23rAdstitit enim mihi hac nocte *angelus Dei, cuius sum ego et ‘cui deservio, 24dicens: Ne timeas, Paule: “Caesari te oportet adsistere, et ecce Ydonavit tibi Deus omnes qui navigant tecum. Zcredo enim Deo, quia s2 Cor rt, 10. 5,6. £cf.. Eph 6, 23. u CP. 10, 43; 24, 14; Le 24, 44- 47. Ycp. 37183.17;.4; Heb ‘2, 10 €:43 Core 1s;:.20,.2335 Col23-28; AP. 15 35: y Le 2, 32. — cf. vr. 18. gcfcp.12; 15; 4: Re 9,113 Je — cf. Heb 13, 29, 26; Mr 3, 21; Jo 10, 20; ao (Cor3j227352;'%4% 4, 10: SCL CD; 24. b cf. 2 Cor ‘h 13; a PLL. 26: ccf. Jo 18, dcp. ri, eae Pe: 16. — cf. cp. 24, 5. e cf. mee: 72 11 ns Phas, £7: fv. cp. 21, 33. ECP. 23, 29; 25, 25; 28, 18. hcp. 28, 18. 1B. 26° Te° 28 20. G CP.125; 127225. O ck: "cp 105-1 >. 21,231 CV. cp. 16, ro. dcp. 19, 29; 20, 4, Col 4, 10; Phi 24. e cf. cp. 28, 2. fvr. 43. £°CE. CD, 24,.°.23.;) 26,- 10, 30> Wecl. Ch las Oe $52 CDs. 26) 24. j Lv 16, 29- 333 23, 27-29; Nm 29, 7 ReNt. 21% lAp 18, 17. — cf. Jc 3, 4 mcf. Mt 4, 37. a cf. vr: 26, 29. ocf. vr. 38; Jn 1, 5 p cf. vr. 33. @cp. 23, 11; 2 Tm 4, 17. — Cf. :Gp...9;..193.418,. o: 7 ct. cp. 8, 26. s Ps 118, 94. — cf. Dn 5, 23. tcf. Dn 6, 16. — Vv. cp. 24, 14. ucp. 23, 11. — cf. cp. 9, 15; Mr 13, 9. v cf. Gn 18, 26; 14, 14. Le tI, 45. 19, 21, 29; Ez — 1055 — ACTUS APOSTOLORUM 27, 26 — 28, 16 raculis praedicationem suam confortat (28, 1-10). Ineunte autem vere, navem alexandrinam conscendens per Syracusam et Rhegium Puteolos attingit, indeque recto itinere Romam, occurrentibus fratribus, advenit WON «20, Es 2 VI. 23. avr. 16. 51 Rg 14,-45; 2 Rg 14, 11; Rg 1, 52; Le 21, 18. — cf. Mt 10, 30. cMt 15, 36; Jo 6, 11; 1 Tm dvr. 44; cp. 2, 41; 7, 14; Rm oie PE Sh sgh Sch. cp. 28, 'f gst. 2 Cor 11, 25. Gl. CD. 5 R201 evr; 3h acf. cp. 27, 39. bcp. 27, 26. GN. 4: Rm kf, t4° 2. Cor 14, C15 Cols, dcp. 27, 3. ecf. Jb 4, 7; 16, 2, 4; Am 5, 19; jO 9, 2. Peto Nim $9,433" Sap 245 47 g Mr 16,18; Le 10, 19. Act. Cp. 8; 162° 34; 21, 20. icf. cp. 9, 40; Jc §. 14, 15. jv. Mr 5, 23; 16, 28. ep. 227, mv. Jo 21, 23. Rit: T,77, ols ocf. Rm 1, 9-12. 16-31] LL. in sb. a. D. 3 0. Psch p. cf. cp. 24,°33 27543; sic erit quemadmodum dictum est mihi. 26In Yinsulam autem quan- dam oportet nos devenire. 27Sed posteaquam *quartadecima nox supervenit, navigantibus nobis in Adria circa mediam noctem, suspicabantur nautae apparere sibi aliquam regionem; 28 qui et summittentes bolidem invenerunt passus viginti; et pusillum inde separati invenerunt passus quinde- cim. 29”Timentes autem ne in aspera loca incideremus de puppi mit- 'tentes ancoras quattuor optabant diem fieri. 2®Nautis vero quaeren- tibus fugere de navi, cum misissent “scapham in mare sub obtentu quasi inciperent a prora ancoras extendere, 31 dixit Paulus centurioni et militibus: Nisi hi in navi manserint, vos salvi fieri non potestis. 22 Tunc absciderunt milites fumes scaphae et passi sunt eam exci- dere. 33 Et, cum lux inciperet fieri, rogabat Paulus omnes sumere cibum dicens: *Quarta decima die hodie exspectantes Pieiuni perma- netis nihil accipientes; 34 propter quod rogo vos accipere cibum pro salute vestra, quia °nullius vestrum capillus de capite peribit. 35 Et, cum haec dixisset, sumens panem “gratias egit Deo in conspectu omnium et, cum fregisset, coepit manducare. 36 GAnimaequiores au- tem facti omnes et ipsi sumpserunt cibum. 37 Eramus vero univer- sae Zanimae in navi ducentae septuagintasex. 38 Et satiati cibo al- - leviabant navem ¢iactantes triticum in mare. 39 Cum autem dies fa- ctus esset /terram non agnoscebant; sinum vero quendam considera- bant habentem litus, in quem cogitabant, si possent, eicere navem. 40 Et, cum ancoras sustulissent, committebant se mari simul laxan- tes iuncturas gubernaculorum et, levato artemone, secundum aurae flatum tendebant ad litus. 41 Et, cum incidissemus in locum ditha- lassum, impegerunt navem, et prora quidem fixa manebat immobi- | lis, puppis vero 9solvebatur a vi maris. 42 ”Militum autem consilium fuit ut custodias occiderent, ne quis, cum enatasset, effugeret. 4% Cen- turio autem ‘volens servare Paulum prohibuit fieri iussitque eos, qui possent natare, emittere se primos et evadere et ad terram exire, 44 et ceteros alios in tabulis ferebant, quosdam super ea quae de navi erant. Et sic factum est ut Zomnes animae evaderent ad terram. Et, cum evasissemus, “tunc cognovimus quia Melita “insula vo- cabatur; °barbari vero praestabant non modicam “humanitatem nobis; 2accensa enim pyra, reficiebant nos omnes propter imbrem, qui imminebat, et frigus. 2 Cum congregasset autem Paulus sarmen- torum aliquantam multitudinem et imposuisset super ignem, vipera a calore cum processisset, invasit manum eius. 4 Ut vero viderunt Cbarbari pendentem bestiam de manu eius, ad invicem dicebant: eUtique homicida est homo hic, qui cum evaserit de mari, fultio non sinit eum vivere. 5 Et ille quidem excutiens bestiam in ignem Jnihil mali passus est. 6 At illi existimabant eum in tumorem con- vertendum et subito casurum et mori; diu autem illis exspectanti- bus et videntibus nihil mali in eo fieri, convertentes se *dicebant eum esse deum. j 7In locis autem illis erant praedia principis insulae nomine Pu- blii, qui nos suscipiens triduo benigne exhibuit. 8 Contigit autem patrem Publii febribus et dysenteria vexatum iacere. Ad quem Pau- lus intravit et, ‘cum orasset et jimposuisset ei manus, salvavit eum. 9 Quo facto, omnes qui in insula habebant infirmitates accedebant ‘et curabantur. 19 Qui etiam multis honoribus nos: honoraverunt et na- vigantibus imposuerunt quae necessaria erant, 11 Post menses autem tres, navigavimus in! ‘navi alexandrina, quae in insula hiemaverat, cui erat insigne Castorum. 12 Et, cum venissemus Syracusam, mansimus ibi triduo. 13 Inde circumlegentes devenimus Rhegium et post unum diem, flante austro, secunda die venimus Puteolos; 14 ubi, inventis “fratribus, rogati sumus manere apud eos dies septem et sic venimus Romam. 15 Et inde, cum au- dissent ™fratres occurrerunt nobis usque ad Appii Forum ac Tres Tabernas; quos cum vidisset Paulus, °gratias agens Deo accepit fiduciam. 16 Cum autem venissemus Romam, ?permissum est Paulo manere | sibimet cum custodiente se milite. — 1056 — (1-15), et, primum Iudaeis evangelio adnuntiato (16-22), cum nihil apud eos proficeret, convertitur ad ethnicos et per biennium regnum Dei omnibus ad se convenientibus praedicat (23-31). ACTUS APOSTOLORUM 28, 17-31 17 Post tertium autem diem convocavit primos Iudaeorum. Cum- que convenissent, dicebat eis: Ego, viri fratres, @nihil adversus ple- bem faciens aut "morem paternum vinctus ab Ierosolymis traditus sum in manus Romanorum; 18 qui, cum interrogationem de me ha- buissent, *voluerunt me dimittere, “eo quod nulla esset causa mortis in me. 19 Contradicentibus autem Iudaeis, coactus sum “appellare Caesarem “non quasi gentem meam habens aliquid accusare. 29 “Pro- pter hanc igitur causam rogavi vos videre et alloqui; propter spem enim Israél Ycatena *hac circumdatus sum. 2! At illi dixerunt ad eum: Nos neque litteras accepimus de te a Iudaea neque adveniens ali- quis “fratrum nuntiavit aut locutus est quid de te malum. 22 Roga- mus autem a te audire quae sentis; nam de secta hac notum est nobis quia “ubique ei contradicitur. 23 Cum constituissent autem illi diem, venerunt ad eum in hospi- tium plurimi, ¢quibus exponebat testificans regnum Dei /suadensque eis de Iesu %ex lege Moysi et prophetis a mane usque ad vesperam. 24 Et quidam credebant his quae dicebantur, ’quidam vero non cre- debant; 25cumque invicem non essent consentientes, discedebant, dicente Paulo unum verbum, quia ‘bene Spiritus sanctus locutus est per Isaiam prophetam ad patres nostros 26 dicens: ’/Vade ad popu- jum istum et dic ad eos: Aure audietis et non intelligetis, et viden- tes videbitis et non perspicietis; 27 lincrassatum est enim cor populi huius, et auribus graviter audierunt et oculos suos compresserunt, ne forte videant oculis, et auribus audiant, et corde intelligant et ™convertantur, et sanem eos’. 28 Notum ergo sit vobis quoniam "gen- tibus missum est “hoc salutare Dei, et ?ipsi audient. 29 Et, cum haec dixisset, exierunt ab eo Iudaei multam habentes inter se quaestionem. 30 Mansit autem biennio toto in suo conducto, et %suscipiebat omnes qui ingrediebantur ad eum 317praedicans *regnum Dei et do- oe quae sunt de Domino lesu Christo cum omni fiducia sine pro- ibitione. qa cf. cp. 25, 8. CD. 6; X45 15, %5' 23;21F 2653: Scp. 26; 43, 32. tcf. Le 23, 14, 15. — Vv. cp. 23; 20. # Cp: 25, TX: 26, 32: v cp. 24, 17; 26, 4. — cf. 2 Mc 4,5; Jo 5, 45: Ap 12, 10. oop 23, Of. 265:6; y Eph 6, 20; 2 Tm 1, 16. — Vi) CDs 275-337 Phir s 7. zZcp. 26, 29. acp. 22, 5. Beco. .24,°S\ 24. ¢Lec2; 34. cir Pt'2; 12; 3, 16; 4, 14, 16. G8) CD..8 7, 233% é vr. 31. — cf. Mt 12, 28/13, 19 etc. ficis Cpr 19; 8) E £ cD. 8, 35; 24, 14; 26, 22. cf. cp. 14,4; 17, 4, 55 19,9, iat ae. #Mti 1s, 7. jis 6, 9, 10. — cf. Mt 13, 14, 15; Mr 4, 12. — cf. Lc 8, 10. lcf. Jo 12, 40; Rm 11, 8; 2 Cor 8 tay FS, Vi. Te. 285532. MV. CD. 13, 46. oO cp. 13, 26; Ps 106, 20. p Jo 10, 16. — cf. cp. 13, 48; Mt 8, 11; 22, 43. a cf.° Phe 7,.° 16% rcf. cp. 8, 12; 20, 25. Scp. 4, 29; 2 Tm 2, 9. (67) — SOG I= EPISTULA BEATI PAULI APOSTOLI AD ROMANOS AD ROMANOS 1, 1-26 acf. Gal 1, ro. 61 Cor1, 1. — cf. 1 Coro, 1; Heb 5, 4. — v. 2 Cor 1, 1. C2, AC 43,2. 1-6] L, et Cpp. in vg. Nat. Diii. 1-19] LL. in D. inf. oct. Nativ. aTt'z.'2. 2, 8. ecf. Mt 22, 45; Gal 4,4; 2Tm f Ac 10, 38. — cf. Ac 13, 33. gcp. 12, 3. — cf. Ac 1, 25. — v. Gal 1, 1. hep. 6, 16; 16,.26; 1 Pt 2, 2, see Oh, cp. 15,/%8:-Ac..6, 7. iv. Ac 9, 15. 7] * Catech. R. I 10, 15. p-£ Cor 2,23 3 2 Cor 1, 2 etc. lx Cor 1, 4; Eph 1, 15, 16; Ph Bie Col 250352452 Eh ti2 etc. — cf. cp. 6, 17; Ph 4, 6; 2 ™, S. m Col 1, 6; 1 Thi, 8 — cf. cp. 16, 2 [r4, 16. 01 * Catech. -R. 11: 3, 15;.1V n Ph x, 8; r Th 2, 5, 10. — cf ov. Ac 24, 14. [cp. 9, I. pcf. 2 Tm 1, 3; Phi 4, etc. qcp. 15, 32. — cf. 1 Th 3, 10. rcp. 15, 22, 23. — cf. Ac 19, 20s 2 1, Te ay. 13) * cf. Catech. R. IV o, 14. t cies Th;a, ‘x8. u Ph 4, 17. — cf. Jo 4, 36. vv. Ac 28, 2. ae 1 Cor 9, 29 y cf. cp. 12, 18: z2 Tm 1, 8, 16; Heb 11, 16. — cf. Ps 39, 11; Mt ro, 23. ax Cor 1, 18, 24. [Ac 3, 26. bcp. 2, 9, 10. — cf. Mr 7, 27; . — cf. 2 Cor d cf. cp. 9, 30. 5 xb ope ve a 9. e Hab 2, 4. — cf. Jo 3, 36. v. Gal 3, 11; Heb 10, 38. fet. cp. 4's: 19-32] cf. Sap 13, I-15, 19. £ CD. 2, 14,° 35; AC 34, 375-27, 24- He 20] * Conc. Vat. s. III cp. 4. h cf. 2 Mc 7, 28; Heb rz, 3. icf. Ps 18, 2-7; Ju 5, 21, 22. 4 oR re 4Rg17,15; Jr2, 5; Eph 4,17. m Jr 10,14; 1 Corr,20. + ([18. 23] * cf..Catech. R. Ill 2, 18, m Ps. 105,°203 Jr 2, 11; — cf. Dt 4, 16-18; Sap 12, 24; Ac or Tmt, 17. +" tr? 29. pvr. 26, 28. — cf. Eph 4, 19. gq cfe 1 Th 4, 34: . R. IV 15, 13. rIs 28, 15; 44, 19: 20; Jr 10, 14; Am 2, 4.— cf. 2 Th2, 11. tcf. Col 3, 5; : Th 4, 5. AULUS %ervus Iesu Christi, "vocatus apostolus, °se- gregatus in evangelium Dei, 2 quod ante %promise- rat per prophetas suos in Scripturis sanctis, 3?de -Filio suo, qui @factus est ei ex semine David se- cundum carnem, 4/qui praedestinatus est Filius Dei in virtute secundum spiritum sanctificationis ex resurrectione mortuorum, Iesu Christi Domini no- stri, 5 per quem Yaccepimus gratiam et apostola- dum fidei tin omnibus gentibus pro nomine eius, 6 in quibus estis et vos vocati Iesu Christi; 7omnibus, qui sunt Romae, dilectis Dei, jvocatis sanctis, “gratia vobis et pax a Deo Patre nostro et Domino Iesu Christo. 8/Primum quidem gratias ago Deo meo per Iesum Christum pro omnibus vobis, quia ™fides vestra adnuntiatur in universo mundo. 9”Testis enim mihi est Deus, °cui servio in spiritu meo in evan- gelio Filii eius, quod ?sine intermissione memoriam vestri facio, 10semper in orationibus meis obsecrans, si quo modo tandem aliquando prosperum iter habeam Yin voluntate Dei veniendi ad vos. 11 *Desi- dero enim videre vos, ut aliquid impertiar vobis gratiae spiritualis ad confirmandos vos, 12id est simul consolari in vobis per eam, Squae invicem est, fidem vestram atque meam. 13 Nolo autem vos ignorare, fratres, quia "saepe proposui venire ad vos et ‘prohibitus sum usque adhuc, ut aliquem “fructum habeam et in vobis, sicut et in ceteris gentibus. 14 Graecis ac Ybarbaris, sapientibus et insipienti- bus “debitor sum; 15 ita, Yquod in me promptum est, et vobis, qui Romae estis, evangelizare. 16*Non enim erubesco evangelium; ®vir- tus enim Dei est in salutem omni credenti, “Iudaeo primum et Graeco. 17 Justitia enim Dei in eo revelatur %ex fide in fidem, sicut scriptum est: ’Iustus autem ex fide vivit’. 18 Revelatur enim ira Dei de caelo super omnem impietatem et iniustitiam hominum eorum qui veritatem Dei in iniustitia detinent; 19 quia %quod notum est Dei manifestum est in illis, Deus enim illis manifestavit. 20 Invisibilia enim ipsius a creatura mundi, ‘per ea quae facta sunt intellecta, conspiciuntur, sempiterna quoque eius virtus et divinitas; ita ut sint jinexcusabiles, 21 quia, cum cognovis- sent Deum, non sicut Deum glorificaverunt aut gratias egerunt, sed levanuerunt in cogitationibus suis, et obscuratum est insipiens cor eorum; 22 ™dicentes enim se esse sapientes stulti facti sunt 23 et ™mutaverunt gloriam incorruptibilis Dei in similitudinem imaginis corruptibilis hominis et volucrum et quadrupedum et serpentium. 24Propter quod ?tradidit illos Deus in desideria cordis eorum, in immunditiam; ut @contumeliis adficiant corpora sua in semetip- sis, 25 qui commutaverunt veritatem Dei in *mendacium et colue- runt et servierunt creaturae potius quam Creatori, *qui est benedi- ctus in saecula. Amen. 26 Propterea ?tradidit illos Deus in ‘passio- nes ignominiae; nam feminae eorum immutaverunt naturalem usum $cp. 9, 5. 26] * Catech. — 1058 — i i 1. De iustificationis gratia in Christe credentibus oblata (1, 1-11, 36), Exordio prae- misso (I-15), evangelicae fidet praestantiam ex eo ostendit quod sine ea non solum ethnici (16-32) sed ipsi quoque ludaei, quamvis circum- AD ROMANOS i, 27 — 3,3 in eum usum qui est contra naturam. 27 Similiter autem et masculi, relicto naturali usu feminae, exarserunt in desideriis suis in invicem, “masculi in masculos turpitudinem operantes et mercedem, quam oportuit, erroris sui in semetipsis recipientes. 28 Et, sicut non pro- baverunt Deum habere in notitia, Ptradidit illos Deus in Yreprobum sensum, ut faciant ea “quae non conveniunt, 29 repletos omni iniqui- tate, malitia, fornicatione, avaritia, nequitia, plenos invidia, homici- dio, contentione, dolo, malignitate, susurrones, 3% Ydetractores, Deo cdibiles, contumeliosos, superbos, elatos, inventores malorum, pa- rentibus non oboedientes, 31 insipientes, incompositos, sine adfe- ctione, absque foedere, sine misericordia. %2 Qui, cum iustitiam Dei cognovissent, non intellexerunt quoniam qui talia agunt @digni sunt morte; et non solum qui ea faciunt, sed etiam qui consentiunt fa- cientibus. Propter quod “inexcusabilis es, o “homo omnis qui iudicas; “in quo enim iudicas alterum teipsum condemnas, eadem enim agis quae iudicas. 2Scimus enjm quoniam iudicium Dei est secundum veritatem in eos qui talia agunt. %3°¢Existimas autem hoc, 0 homo qui iudicas eos qui talia agunt et facis ea, quia tu effugies iudicium Dei? 4An 4divitias bonitatis eius et ¢patientiae et /longanimitatis contemnis? 9%Ignoras quoniam benignitas Dei ad paenitentiam te ad- ducit? 5Secundum autem duritiam tuam et impaenitens cor “the- saurizas tibi tiram in die irae et jrevelationis iusti iudicii Dei, 6’ ‘qui reddet unicuique secundum opera eius’: 7 iis quidem, qui “secundum patientiam boni operis gloriam et honorem et incorruptionem quae- runt, “vitam aeternam; §8iis autem, qui sunt ex contentione et °qui non adquiescunt veritati, credunt autem iniquitati, ira et indignatio. § Tribulatio et angustia ?in omnem animam hominis operantis ma- lum, Yludaei primum et Graeci; 19 gloria autem et honor et "pax omni operanti bonum, ¢Iudaeo primum et Graeco; 11 4non enim est acceptio personarum apud Deum. 12 Quicumque enim sine lege pec- caverunt sine lege peribunt, et quicumque in lege peccaverunt per legem iudicabuntur. 13 Non enim “auditores legis iusti sunt apud Deum, sed factores legis iustificabuntur. 14 Cum enim gentes, quae legem non habent, “naturaliter ea quae legis sunt faciunt, eiusmodi legem non habentes ipsi sibi sunt lex; 15 qui ostendunt opus legis ®scriptum in cordibus suis, testimonium reddente illis conscientia ipsorum, et inter se invicem cogitationibus accusantibus aut etiam defendentibus 16 ¥%in die, cum iudicabit Deus “occulta hominum se- cundum “evangelium meum per Iesum Christum. 17 Si autem tu Iudaeus cognominaris et requiescis in lege et glo- riaris in Deo 18 et ‘nosti voluntatem eius et probas utiliora instru- ctus per legem, 19 confidis teipsum esse “ducem caecorum, lumen eorum qui in tenebris sunt, 20eruditorem insipientium, magistrum infantium, ¢habentem formam scientiae et veritatis in lege: 21 /qui ergo alium doces teipsum non doces, qui praedicas non furandum furaris, 22 9qui dicis non moechandum moecharis, qui abominaris idola sacrilegium facis, 23 “qui in lege gloriaris per praevaricationem legis "Deum inhonoras. 24’*Nomen enim Dei per vos blasphematur inter gentes’, sicut scriptum est. 25JCircumcisio quidem prodest, si legem observes; *si autem praevaricator legis sis, circumcisio tua praeputium facta est. 26 Si igitur praeputium "iustitias legis custo- diat, nonne /praeputium illius in circumcisionem reputabitur? 27 et Njudicabit id quod ex natura est praeputium legem consummans te, qui °per litteram et circumcisionem praevaricator legis es? 28 ?Non enim qui in manifesto Iudaeus est, neque quae in manifesto, in carne, est circumcisio; 29 %sed qui in abscondito Iudaeus est, et "circum- cisio cordis in spiritu, 8non littera; cuius laus non ex hominibus, sed ex Deo est. 3 Quid ergo amplius Iudaeo est? aut quae utilitas circumcisionis? 2Multum per omnem modum: primum quidem “quia credita sunt illis °eloquia Dei. 3°Quid enim si quidam illorum non credide- runt? @nunquid incredulitas illorum fidem Dei evacuabit? Absit. uLv 18, 22; 20, 13. © £3 -ir 6... 20; «cf. Eph 5, 4. Vet. 2° Dm 3, 23 Sep. 137, 26%)8 . 4: acp. 6, 21. 6 Lc 11, 48; Ac 7, 60; 22, 20. —cf.1 Cor 13, 6; 2 Th2, 12. G'cp..'I, 20. [14. bcp. 9, 20; Mic 6, 8; Le 12, I-13] LL. in fs. s. Silvestri Pp. crs 8, 7. — v. Mt 7, 2. 41 * cf. Catech. R. III 2, 4. dcp. 9, 23; 10, 12; Eph 1, 7, ecp. 3, 25. [18; 2, 4, 7. fcp. 9, 22. — cf. Ex 34, 6. gis 30, 18; 2 Pt 3, 9, 15; Ap 2, 21. hf. Dt 32, 34. — Vv. Jc 5, 3. i Ps 109, 5. — cf. cp. 3, 5. 51 * cf. Conc. Trid. s. xiv cp. 4 Cle GD. ids 2b: [8 icp. 14, 12; Jb 34, 11; Ps 61, 12° Pro: 21,522529F 47,0110 32, 19. — v. Mt 16, 27. 6-7] * Catech. R. Ill 1, 8. mv. Le Wee 7-9) * Conc. Valent. (an. 855) 0 5: zane 6, 232 [can. 2. 0.2 .hor, 8; 8] * Catech. R. IV 14, 8. p Ez 18, 20. qcp. 1, 16.— v. 1 Pt 4, 17. 71s.57, 19. 10] * Catech. R. 1 EZ 3ah Ts vv. cp. 1, 19. [Pio V. : FS) "cf. CatecR RoE 1-77. x Jr 31, 33. Y Ch (DC, 316%. (14 16: + 10.22, zcf. Ec 12, 14. [48. acp 25; 2 Tm 2, 8 — 16 cf. Gal t, 11sx Pais, 282% vr. 234 cp; 3,27; Mie 3, 22. — cl..cp. 9, 4; Jo 5,45. 6 CLECD:: Fy 225° 23. dcf. Jb 19, 15; Mt 15, 14; 23, 16; Jo 9, 39-41. 19-20] * Catech. R. III 1, 2. e2 Tm 3, 5. — cf. Gal 4, 19; 2Tm1,13. [20; Mt 15, 1-9. f Mt 23, 3-28. —cf. Ps 49, 16- er}* ie Re 1 83083 Vr... Be J0-48; 7; bof. MI 1, 6. 24! * Catech. R. IV ro, 9. tIs 52, 5. — cf. 2 Rg 12, 14; _ Ez 36, 20, 23; 2 Pt 2, 2. 4 Cio Gal'6,- 25; k Gal 5, 3. ! Eph 2, r1. — cf. cp. 3, 30. ONE; 295. CD. 73-0; 2° Cor’:3.”.6. pcp. 9, 6-8. qv.1 AG 7; $i: Ph 3, 4: Col 2.3%. cf. Gal 1, 10. 1-6] 1 L. in Circ. Dai. acp. 9, 4; Dt 4, 8; Ps 147, 19, 20. — cf. Jo 4, 22. 6 cf. Ac 7, 38. . 10, 16; Heb 4, 2. d cf. cp. 9, 6; 2 Tm 2, 13. 4)°* Catech. R. 2, 6. — 1059 — cist atque plurimis privilegiis aucti (2, 25-3, 8), peccato sunt obnoxii et sub ira Dei; iamvero Scripturae docent nullum hominem iustum esse (9-20) ; contra, sola fide gratisque iustitia omnibus exemplo Abra- AD ROMANOS 3,4—4, 12 ev. Jo 8, 26. f Ps 61, 10; 115, 11.— cf. vr. 7. g Ps 50, 6. h cf. Jb 9, 32. $F. CD.)'350 8: jcp. 6, 19; x Cor 9, 8; Gal 3, 15. — cf. x Cor 15, 32. kcf. Gn 18, 25; Jb 8, 3. — v. Cp. 2: 16. Lef,:-ep. -9,:19, mcf. ¢ps 6; ¥, 15: ncp. 2, 9; Gal 3, 22..— cf. VE. Ase7ep 11, 322210. 20) 9. 10-18] Ps 13, 1-3. oPs 5, 11; 13, 9, 4 Pcl Ler,- 99: q Jo 10, 34; 1 r Jb 5, 16; P. Ez 16, 63. — c 5, 25. 62, 12; 106, 42; cp. t, 20, 2AM, s Gal 2, 16. — cf. Ps 142, 2; Ac 13, 38. beep. 7, Fe —— che ep. $285 8, 13, 20. uv. Cp. I, 17. vcp. 16, 26; 2 Tm rf, 10. x Ac 10, 43. — cf. cp. 1, 2; Jo 5, 46. y cp. 4, 5. — cf. 2 Tm 3, 15. — to, 12; Ac 15, 9. — cf. pali:355283 Col -37 x1! 24,25) v. Eph 7, 6, 8. aN 3,9: bcp. 4, 4, 5, 16. — v. Ac 15, rt. c Eph 1, 7; Col. 1, 14; Heb 9, 15. — cf. 1 Cor a6: 25,26] cf, Catech. R. i 4, 2. eae ge th So fcp. 5, 9; Eph 2, 13; Heb ro, CDi 24. [ro. 29, 313 oT 2, 9;.2 Tm rf, — v. Ac 33, lef. Jc 2, 18, 24. 29-4,12] LL. 2 et 3 ut s. vr. 1. MCD. 4, 165°2, 243 20,925 °xs, 19; Gal 3, 28. nx Cor 8, 4, 6; Gal 3, 20; Eph 4, 6; 1 Tm, 1732, 5. — cf. cp. 10, 12. — v, Mr 12, 29. o Gal 3, 8. p cf. cp. 4, 9. — v. cp. 2, 26. qv. Mt 5, 17. a vr. 16; Is §1, 2. "Oct. x Corr ot; c Gn 15, 6. — v. Gal 3, 6; Jc 2 23: dvr. 9, 22. ech cow tT, 6: De 9, 4, 5. fcp. 3, 22. — v. Jo 6, 29. Sek Eh se wie h2 Cor 5, ro. 2 CD. 3, 30. j Gn 17, 10, rr. — v. Jo 6, 27. zr] * Catech. R. Ill 1, 7. kvr. 16; Gal 3, 7. — v. Le 19, 9. ; (12, 13)] Ant. in sb. a. D. Qdg. -habet gloriam, sed 4eEst autem Deus verax, ’fomnis autem homo mendax’, sicut scri- ptum est: ? 9Ut iustificeris in sermonibus tuis et vincas cum “iudicaris ’. 5 Si autem iniquitas nostra iustitiam Dei commendat, quid dicemus? Nunquid iniquus est Deus, qui infert iram? 6 secundum ‘hominem dico: Absit; alioquin quomodo “*iudicabit Deus hunc mundum? 7 Si enim veritas Dei in meo mendacio abundavit in gloriam ipsius, ‘quid adhuc et ego tanquam peccator iudicor? 8 Et non, sicut blasphema- mur, et sicut aiunt quidam nos dicere, ™faciamus mala ut veniant bona: quorum damnatio iusta est. § Quid ergo? praecellimus eos? Nequaquam: causati enim sumus Iudaeos et Graecos “omnes sub peccato esse, 19 sicut scriptum est: ?Quia non est iustus quisquam, 11 non est intelligens, non est requirens Deum. 12 Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt; non est qui faciat bonum, non est usque ad unum, 13 oSepulcrum patens est guttur eorum; linguis suis dolose agebant; venenum aspidum sub labiis eorum, 14 quorum os maledictione et amaritudine plenum est, 15 veloces pedes eorum ad effundendum sanguinem. 16 Contritio et infelicitas in viis eorum, 17 et Pviam pacis non cognoverunt: 18 non est timor Dei ante oculos eorum’. 19 Scimus autem quoniam quaecumque ex loquitur, iis qui in lege sunt loquitur, "ut omne os obstruatur et subditus fiat omnis mundus Deo, 29 quia %ex operibus legis non iustificabitur omnis caro coram illo; ‘per legem enim cognitio peccati. 21 Nunc autem sine lege “iu- stitia Dei Ymanifestata est, “testificata a lege et prophetis. 22 ¥Iustitia autem Dei per fidem Iesu Christi in omnes et super omnes qui cre- dunt in eum; “non enim est distinctio, 23 omnes enim peccaverunt et egent gloria Dei 24 4jiustificati gratis oper gratiam ipsius, °per re- demptionem quae est in Christo Iesu, 25%quem proposuit Deus €propitiationem per fidem fin sanguine ipsius, ad ostensionem iusti- tiae suae propter remissionem praecedentium delictorum, 26 9in su- stentatione Dei, ad ostensionem iustitiae eius in hoc tempore; ut sit ipse “iustus et tiustificanms eum qui est ex fide Iesu Christi. 27 sUbi est ergo gloriatio tua? Exclusa est. Per quam legem? Factorum? Non; sed per legem fidei. 28 Arbitramur enim iustificari hominem per fidem ‘sine operibus legis. 29”An Iudaeorum Deus tantum? nonne et gentium? Immo et gentium; 39 quoniam quidem ”unus est Deus °qui iustificat circumcisionem ex fide et ?praeputium per fidem. 31 @qLegem ergo destruimus per fidem? Absit; sed legem statuimus. Quid ergo dicemus invenisse Abraham %patrem nostrum secun- dum carnem? 2Si enim Abraham ex operibus iustificatus est, bnon apud Deum. 3 Quid enim dicit Scriptura? ’¢Credidit Abraham Deo, et ¢reputatum est illi ad iustitiam’. 4 °Ei autem qui operatur merces non imputatur secundum gratiam, sed secundum debitum; 5/ei vero qui non operatur, credenti autem in eum qui iustificat impium reputatur fides eius ad iustitiam secun- dum propositum gratiae Dei. §&Sicut et David dicit beatitudinem hominis, cui Deus accepto fert iustitiam sine operibus: 7’ gBeati quorum remissae sunt iniquitates, et quorum tecta sunt peccata. 8 Beatus vir cui non “imputavit Dominus peccatum ’. 9 Beatitudo ergo haec tin circumcisione tantum manet, an etiam in praeputio? Dicimus enim quia ¢reputata est Abrabae fides ad iusti- stiam. 10Quomodo ergo reputata est? In circumcisione, an in prae- putio? Non in circumcisione, sed in praeputio. 11 Et Jsignum accepit circumcisionis, signaculum iustitiae fidei quae est in praeputio, ut sit *pater omnium credentium per praeputium, ut reputetur et illis ad iustitiam, 12 et sit pater circumcisionis: non iis tantum qui sunt ex circumcisione, sed et iis qui sectantur vestigia fidei, quae est in — 1060 — it ham sincere credentibus confertur (21-4, 25). Cuius fidei fructus sunt; a) pax, nam Christus nos reconcilians Deo (5, 1-11) pro morte, quam nobis Adam comparavit, iustitiam donat et vitam (12 21); b) liber- AD ROMANOS 4, 13 6, 3 lictum, fsuperabundavit gratia; praeputio “patris nostri Abrahae. 13 Non enim per legem /promissio Abrahae aut semini eius, “ut heres esset mundi; sed per iustitiam fidei. 14”Si enim qui ex lege heredes sunt, exinanita est fides, abo- lita est promissio. 15 Lex enim iram operatur: ?ubi enim non est lex, nec praevaricatio; 16 ideo ex fide, ut secundum gratiam firma sit Ypromissio omni semini, "non ei qui ex lege est solum, sed et ei qui ex fide est Abrahae, qui pater est omnium nostrum 17 (sicut scriptum est: ’ *Quia patrem multarum gentium posui te’) ante Deum, cui credidit, ‘qui vivificat mortuos et vocat “ea quae non sunt, tan- quam ea quae sunt; 18 qui contra spem in spem credidit, ut fieret pater multarum gentium, secundum quod dictum est ei: ’ 'Sic erit semen tuum’. 19 Et non infirmacus est fide nec consideravit corpus suum “emortuum, cum iam fere centum esset annorum, et “emor- tuam vulvam Sarae. 29In repromissione etiam Dei Ynon haesitavit diffidentia, sed confortatus est fide dans gloriam Deo; 21 plenissime sciens quia quaecumque promisit Ypotens est et facere. 22 Ideo et “re- putatum est illi ad iustitiam. 23%Non est autem scriptum tantum propter ipsum, quia reputatum est illi ad iustitiam, 24sed et propter nos, quibus reputabitur %credentibus in eum qui suscitavit Iesum Christum Dominum nostrum a mortuis, 25 qui traditus est propter delicta nostra et resurrexit propter iustificationem nostram. 5 *Justificati ergo ex fide pacem habeamus ad Deum per Dominum nostrum Iesum Christum, 2 per quem et habemus accessum per fidem in gratiam istam, in qua stamus et °gloriamur in spe gloriae filiorum Dei. 3 Non solum autem, sed et %gloriamur in tribulationibus scientes quod tribulatio “patientiam operatur, 4patientia autem proba- tionem, probatio vero spem; 5/spes autem non confundit, quia caritas Dei “diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis. SUt quid enim Christus, “cum adhuc infirmi essemus, secundum tempus ‘pro impiis mortuus est? 7 Vix enim pro iusto quis moritur; nam pro bono forsitan quis audeat mori? 8 /Commendat autem ca- ritatem suam Deus in nobis, quoniam, cum adhuc peccatores esse- mus, secundum tempus 9 Christus pro nobis mortuus est. Multo igi- tur magis nunc J4justificati in ‘Sanguine ipsius salvi erimus ab "ira _per ipsum. 10 Si enim, cum inimici essemus, "reconciliati sumus Deo per mortem Filii eius, multo magis reconciliati salvi erimus in vita ipsius. 11 Non solum autem, sed et °gloriamur in Deo per Dominum nostrum Iesum Christum, per quem nunc reconciliationem accepimus. 12 Propterea, sicut ?per unum hominem peccatum in hunc mun- dum intravit, et Yper peccatum mors; et ita “in omnes homines mors pertransiit, *in quo omnes peccaverunt. 13 Usque ad legem enim peccatum erat in mundo, ‘peccatum autem non imputabatur, cum lex non esset. 14Sed regnavit mors ab Adam usque ad Moysen etiam in eos qui non peccaverunt “in similitudinem praevaricationis Adae, “qui est forma futuri. 15 Sed non sicut delictum ita et donum; si enim unius delicto multi.mortui sunt, multo magis gratia Dei et donum in gratia unius hominis Iesu Christi in “plures abundavit. 16 Et non sicut per unum peccatum, ita et donum; nam “iudicium quidem ex uno in condemnationem, gratia autem ex multis delictis in @iustificationem. 17 Si enim unius delicto mors regnavit per unum, multo magis abundantiam gratiae et donationis et iustitiae accipien- tes *in vita regnabunt per unum Iesum Christum. 18 Igitur, sicut per unius delictum in omnes homines in condemnationem, sic et per unius iustitiam in omnes homines in iustificationem vitae. 19 Si- cut enim “per inoboedientiam unius hominis peccatores constituti sunt multi, ita et per unius oboeditionem iusti constituentur multi. 20¢Lex autem subintravit ut abundaret delictum. Ubi autem abundavit de- 21 ut, Psicut regnavit peccatum in mortem, ita et %gratia regnet per iustitiam in vitam aeternam per Tesum Christum Dominum nostrum. 6 Quid ergo dicemus? ®Permanebimus in peccato ut gratia abun- det? 2 Absit. Qui enim mortui sumus peccato, quomodo :adhuc vivemus in illo? 3 An ignoratis quia quicumque °baptizati sumus in b vr. 11; cp. 7, 4, 6; Gal 2,19: Col 2, 20; 3, 3; x Pt 2, 24. * Conc. Valent IT 1, 7, Hi saa ccf. Gal Fig 3 a 8} p} 1 Gal 3, 16; Heb 6, 15, 17; 7, 6; 11, 9, 17. — cf. cp. 9, 8 —v.Ac13 32. mGn17,4-6. ma Gal 3,17,18. [9; Gal 3, ro. Ocp. 7, 7, 10-25; 2 Cor 3, 7, p cf. ES 3; 20. — v. Gal 3, 19. qcf. Gal 3,22. 7cf.cp.9, 7-9. s Gn 17, 5. — cf. vr. 18. tcf. Heb rz. 19. — v. Jo 5, 2!. uzCor 1, 28.—cf. Heb 11, 3. v Gn ts, 5. (17; 18, 11. w Heb 11, 12. — cf. Gn 17, £Mt 217.2%; y Gn 18, 14. — cf. Heb rr, 19. Zcp. 15, 4; 1 Cor 9, 9, 10: I0, 6, 11; 2. Tm 3, 16, 17. — cf. Ps ror, 18. acp. 10, 9; 1 Pt x, 21. bcp. 6, 4. — v. % Cep. '6.%0,2 8! 92 285 292 Gal’ £, 4;° 27,2032 ITm- 2,’ 6; 14. — v. Mt 20, 28. 25] * Catech. R. I 6, 12. — v. CD. 6; 0; Tost Cors;7,. 8: dcp. 5, 18. — cf. 1 Corrs, 17. 1-5] L.in sb. OT .Pnt. et cm. Mm. 1-12] LL. in oct. ss. Innoc. acp. 3, 28. — cf. Eph 2, 14, 17; Col x, 20. 6 Eph 2, 18; 3, 12. — cf. Heb 10) £9;720; 1 Pt-s; 18.5 [13s cvr. 11; Heb 3, 6. — cf. cp. 12, dv. Mt 5, 12. [1ro, 38. eLc 21 19; Jc 1, 3. — v. Heb 5] * Catech. R. aa 3,4. — * cf. Ill 1, 7; 2, 4.— Ant. et Int. (Ps 102) in sb. p. Pnt. et in fs. s. Phil. N. [Is 49, 23. f Ps 118, 116; Ph 1, 20. — Vv. g Ac 2, 17, 18, 33; Tt. 3, 6. — cf. Gal 4, 6. Avr. 8, 10; Col 1, 21; Heb 9, icf.cp.4,25. [14;1 Pt 3. 18. 8-6, 8) LL. in off. de Pass. Dit. 8, @ R. et V. in fs. pretiosiss. mt Thr, 10; 2, 16. — v. cp. ro] * cf. Catech. R. III 2 14; IV 14, 19 [Cal t, 20, 21. m2 Cor 5s, 18-20; Eph 2, 16; 02 Cor 4, 10. If. 12] * Conc. Milev. II, Araus.VI et Trid. s. V. can. 2. — * cf. Catech. R. II 6, 1. — R. tm fs. Imm. Conc. BMV » Gn 3,6; 1 Cor 15,21, 22.—cf. acp. 6, 23; Jer, 15. fvr. 15-17. 7 Cf. 'vr.614, 223. Ecli 26,5333 1 Cor 15, 22; Heb 9, 27. $ cf; Eph’az 3¢ tv. cp. 3, 20. u Gn 3, 11; Os 6, 7. v1 Cor 15, 45. — cf. Mt rr, 3. x vr. 19. — v. Mt 20, 28; 26, yr Cor 11, 32. (28. z vr. 18; Ap 19, 8. 17] * cf. Catech. R. II 2, 32. a Ap 22, 5. b Jo 12, 32. — cf. cp. 4, 25; 8, c cf. 2 Cor 10, 6. 33. 1°] Cp. et R.in fs. ss. Fam. J.M. d Heb 5,8.— cf. Ph2,8. __ [J. 20. 21] Of. in fs. s. Marg. deC. e Gal 3, 19. — V. cp. 3, 20. f1Tmry, 14. gv.jor, 17. R'CH.. 2,-72:6, 23. avr. 15. — cf. i? FR 2] * Catech. R. III 2, 2. 4 . (an. 855) can. 5. —* Catech. R. atech. R. I 6, 9, 13; Il 2, 4, 45, 47, 48. — L. in D. 6 ». Punt. — I061 — tas cum a peccato, quia iustificati Christo inseruntur et peccato mortui servi fiunt iustitiae (6 1-23), tum a lege, cui per baptisma quisque moritur (7, 1-6): lex vero, etsi per se sancta, concupiscentiam AD ROMANOS 6,4 — 7,18 d-Col °2; “123 €vr. 9;

\Humanum dico propter infirmitatem carnis vestrae: si- cut enim ‘exhibuistis membra vestra servire immunditiae et iniqui- tati ad iniquitatem, ita nunc exhibete membra vestra “servire iusti- tiae in sanctificationem. 2°¢Cum enim servi essetis peccati, liberi fuistis iustitiae. 21 °Quem ergo fructum habuistis tunc in illis, in qui- bus nunc erubescitis? /nam finis illorum mors est. 22Nunc vero libe- rati a peccato servi autem facti Deo %habetis fructum vestrum in san- ctificationem, “finem vero vitam aeternam. 23 ‘Stipendia enim peccati mors; gratia autem Dei /vita aeterna in Christo Iesu Domino nostro. An ignoratis, fratres (scientibus enim legem loquor), quia lex in homine dominatur quanto tempore vivit? 2 Nam %quae sub viro est mulier, vivente viro, alligata est legi; si autem mortuus fuerit vir eius, soluta est a lege viri. 3 Igitur, vivente viro, “vocabitur adul- tera, si fuerit cum alio viro; si autem mortuus fuerit vir eius, libe- rata est a lege viri, ut non sit adultera, si fuerit cum alio viro. 4 Ita- que, fratres mei, et vos “mortificati estis legi per corpus Christi; ut sitis alterius qui ex mortuis resurrexit, ut fructificemus Deo. 5 Cum enim essemus in carne, passiones peccatorum, quae per legem erant, foperabantur in membris nostris, fut fructificarent morti; 6 nunc autem JYsoluti sumus a lege mortis, in qua detinebamur; ita ut ser- viamus in /“novitate spiritus et ‘non in vetustate litterae. 7Quid ergo dicemus? lex peccatum est? Absit. Sed jJpeccatum non cognovi nisi per legem; nam concupiscentiam nesciebam, ‘nisi lex diceret: ’ Non concupisces’. 8 ”QOccasione autem accepta, pec- catum per mandatum operatum est in me omnem concupiscentiam. nSine lege enim peccatum mortuum erat. 9 Ego autem vivebam sine lege aliquando: sed, cum venisset mandatum, peccatum revixit. 10 Ego autem mortuus sum, et inventum est mihi mandatum, °quod erat ad vitam, hoc esse ad mortem. 11 Nam peccatum, “occasione accepta per mandatum, Pseduxit me et per illud occidit. 12 Itaque Mex quidem sancta, et mandatum sanctum et iustum et bonum. 13 Quod ergo bonum est mihi factum est mors? Absit. Sed pecca- tum, ut appareat peccatum, per bonum operatum est mihi mortem; ut fiat supra modum peccans peccatum per mandatum. 14 Scimus enim quia lex spiritualis est, ego autem carnalis sum "venundatus sub peccato. 15 Quod enim operor non intelligo; *non enim quod volo bonum hoc ago, sed quod odi malum illud facio. 16Si autem quod nolo, illud facio, consentio “legi, quoniam bona est. 17 Nunc autem iam “non ego operor illud; sed quod habitat in me peccatum. 18 Scio enim quia Ynon habitat in me, hoc est in carne mea, bonum; — 1062 .— excitat et occasio est transgressionis (7-25); c) beatitudo, quae per Spiritum inhabitantem hic inchoatur (8, 1-11) consummatur vero in vita aeterna (12-17). Cum vero illa tanta sit ut tribulationes huius vitae cum AD ROMANOS 7, 19 — 8, 30 nam velle adiacet mihi, perficere autem bonum non invenio. 19 *Non enim quod volo bonum hoc facio, sed quod nolo malum hoc ago. 20Si autem quod nolo, illud facio, “iam non ego operor illud, sed quod ha- bitat in me peccatum. 21Invenio igitur legem volenti mihi facere bo- hum, quoniam mihi malum adiacet ; 22¢condelector enim legi Dei secun- dum “interiorem hominem, 23 video autem Yaliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meae et captivantem me in lege peccati, quae est in membris meis. 24 Infelix ego homo! quis me liberabit de corpore mortis huius? 25 4Gratia Dei per Iesum Christum Dominum nostrum. Igitur ego ipse mente servio legi Dei, carne autem legi peccati. 8 Nihil ergo nunc damnationis est iis qui sunt in Christo Iesu, qui non secundum carnem ambulant; 2 4lex enim spiritus vitae in Christo Iesu %liberavit me a lege peccati et mortis. 3 Nam °quod impossibile erat legi, 4in quo infirmabatur per carnem, “Deus Filium suum mittens fin similitudinem carnis peccati et 9de peccato dam- navit peccatum in carne, 4 ut iustificatio legis impleretur in nobis, Aqui non secundum carnem ambulamus sed secundum spiritum. 5¢Qui enim secundum carnem sunt Jquae carnis sunt sapiunt, qui vero secundum spiritum sunt ‘quae sunt spiritus sentiunt. © Nam M™prudentia carnis mors est, prudentia autem spiritus vita et pax. 7 Quoniam sapientia carnis “inimica est Deo, legi enim Dei non est subiecta, °nec enim potest. 8 Qui autem in carne sunt Deo placere non possunt. 9% Vos autem in carne non estis, sed in spiritu, si ta- men ?Spiritus Dei habitat in vobis. Si quis autem *Spiritum Christi non habet, hic non est eius. 19Si autem Christus in vobis est, corpus quidem mortuum est propter peccatum, spiritus vero vivit propter iu- stificationem. 11 Quod si @Spiritus eius *qui suscitavit Iesum a mortuis habitat in vobis, qui suscitavit Iesum Christum a mortuis vivificabit et mortalia corpora vestra ‘propter inhabitantem Spiritum eius in vobis. 12 Ergo, fratres, debitores sumus non carni, ut secundum carnem vivamus; 13si enim secundum carnem vixeritis, moriemini; si au- tem spiritu “facta carnis mortificaveritis, vivetis. 14 “Quicumque enim Spiritu Dei aguntur “ii sunt filii Dei. 15%Non enim accepistis Yspi- ritum servitutis iterum in timore, sed accepistis spiritum *adoptionis filiorum in quo clamamus: *Abba, Pater. 16 °Ipse enim Spiritus te- stimonium reddit spiritui nostro, quod “sumus filii Dei. 17 Si autem filii, et Cheredes: heredes quidem Dei, coheredes autem Christi; 4%si tamen compatimur, ut et conglorificemur. 18 Existimo enim quod @non sunt condignae passiones huius tem- poris ad futuram gloriam ‘quae revelabitur in nobis. 19 Nam 9ex- spectatio creaturae revelationem “filiorum Dei exspectat. 2 Vanitati enim creatura ‘subiecta est non volens, sed propter eum qui subiecit eam in spe; 21 quia et ipsa creatura /liberabitur a servitute corru- ptionis in libertatem gloriae filiorum Dei. 22 Scimus enim quod/omnis creatura ingemiscit et parturit usque adhuc. 23 Non solum autem illa, sed et ™nos ipsi primitias spiritus habentes, et “ipsi intra nos gemimus °adoptionem filiorum Dei exspectantes, 9redemptionem cor- poris nostri. 249Spe enim salvi facti sumus. ‘Spes autem quae vi- detur non est spes, nam quod videt quis quid sperat? 25Si autem quod non videmus speramus, per %patientiam exspectamus. 26 Similiter autem et Spiritus adiuvat infirmitatem nostram: quid oremus sicut oportet, nescimus; sed “ipse Spiritus postulat pro nobis gemitibus inenarrabilibus. 27”%Qui autem scrutatur corda scit quod desideret Spiritus, quia *secundum Deum postulat pro sanctis. 28 *Scimus autem quoniam diligentibus Deum omnia coope- rantur in bonum, iis Yqui secundum propositum vocati sunt sancti. 29 Nam quos “praescivit et *%praedestinavit 2conformes fieri imaginis Filii sui, ut sit ipse °primogenitus in @multis fratribus. 39 Quos au- tem praedestinavit, hos et vocavit; et quos vocavit, hos et “iustifi- snam w Ps i, 2; gts I; 118, 97. x2 Cor 7 te : Eph h 3, 16. — cf. Pt 3 BS, [peccat. in Ms. pro renast, — cf. Jc 4, cf. ‘Caelest. 1 € ist. ad. emtpel. cp. 9. — * Catech. z ef. cp. 6, 6:8, 23. ELV rz; 4. ax Cor 15, 57. 1] * Catech. re II 2 acf. Jo 6, 64; 1 erty pl 45; 2: d2or.3, 63 6, 18; 7,4 22-25] 1 b vr. 12. — v. cp 3] Ant. in Clerem: "Dini. — v. Gal 4, 4, §. c Heb 10, 1, 2, 10, 14. — v. Ac d Gal 4,9; Heb 7, 18. [13, 39. €2 og a 2 aha: beeie mys cf. III o, 2 # Mt 16, 23. ee! Gal 6, 8. j Gal 5, 19-21; Ps 3, 19; on 1 Gal 5, 22, 23. 2 mM VY. 13. 5S oft Col 2, 6) nJjc4,4 o 1 Cor2, 14. pvr. 11; 1 Cor 3, 16; 6, 19; 2 ‘Cons, 16; i Jor 14. g u 19. — cf. Jo 14 v. Ac 16, 8 AES 24. gee 19, 28-39] LL. ye cm. Mm. fick=*¥ Cor 3 2 Cor 6, 16. 12] * Conc. Hid. $i by cp. 13. u Col 3, 5. v Gal 5, 14. 14] a Oh pei bee 2. ebist. adv. Semipel. cp. 8.—* cf. Catech. R. Ill 2, 26. w vr. 16, 19; cp. 6, 8, 26; Dt 14, 1; Os I, O. Jo%, rae" 30'S, ° 1% Be. Gf ts 6. reed Cateck: R. R.12, 9; Il2, 50; 5, 68; 1V7, 5; 9, TI, 15. x1 Cor 2, 12. 9,2 Un ty7 _— cf. Gal 2, a Bee 2157 i fous, x8. (4; Jr'315 02 zvr. 23; Gal 4, 5. — cf. cp. 9, a Gal 4, 5, 6. — cf. Mr 14, 16. 6 2 Cor 1, 22; aie Eph 1, 13, x4 I Jo g: 24. 143 Je 2; 5. ‘ Gals Tt 3, 7, He 4,7; Sah i in fs. s. Pault a Cr. 1] ete 1, 7; Ph 3, 10..— cf. Mt 20, 23. — v. Ac 14, 21. e2 Cor 4,17.— cf. 1 Ptr, 5,6. fxr Pt 4, 13; 5, 1; sols one cf. cp. 2, 7. 18-23] rae in D. 4 p. Pnt. et cm. g 3 hg 1% Ph 3, : Heb 9, 74 17, nite’ ght. Ps ae A Geiss! 4 Gn 3, 18, 19; Ec 1, 2. 4. AC 3.22. Vere jrei2, 43.325 m cf. 2 Cor’s, 5; 92. Gor*s," 2. A: on, 2S 9; Gal 5, 5. — cf. vr. ney 3 eh Le Zt; ee pEp rd Fag “et. c a 15,4 r Tht, re 2 Cor 4, 18; Heb rr, 26] * Catech. R. iv a: 5° eo 23, 10. o 1, 18. scf. Mt 20, 22; Jc 4, 3 t cf. pes 5 Jo 14, 13, is Beh E 7, 35; p52? 1 Jo2,1. ux Th 2, 4.—v.1 Rg 16, 7. 1 OUCT Ae bie Oe p. in cm. T x Ec 8, 12; Ecli 39, 32. — cf. 1 Tm 4, 4. y CD. 9, 24; or I, 9: 4 15, 17; Gal z Ais gh ie Eph 4, 1, 4; 2 Tm 1, 9; Heb 9, 15. zcp. It, a8 Pt; s, 2. at ee 7: Ep I, 5, 11. — cf. ep. 9, 23. 3, 21. — cf. x Cor 15, 49; Col 3, 10. — heh BM le a 3 rel | Ae at pth @ Heb 55-0 D2 5-5 v. Mt 28, ro. e1 Cor 6, 11. — 1063 — AD ROMANOS 8, 31 — 9, 30 ea comparatae nihil sint faciendae (18-30), nobis consequenda est omni- bus superatis impedimentis (31-39). Quod si a salute ludaei nunc exclu- duntur, hoc est sive ex gratuita electione Dei (9, 1-13), gui libere unum {Jo 17, 22. — cf. Heb 2. 2 Cr, 7 bt Ia rah ier Ps h TY 7,20; °o 4. Jo 32) * Catech, R. 1 5, 12. — V. in off. de Pass. — Ant. in Pa- _ rasc. scp. 5, $2, 2: i Col 2, 13; 3, 13; Eph 4, 32. cf. Le 4,42. {lV 7, 4. fas 341 ® Coteck: RAPias, “165 Col 3, 12; Vt tea: 0. BE 2705 w, Ae -18, 7: m Is 56, 8, 9. — cf. Ap 12, 10, n cf. ai j x II. 35-3 1m JS. gnatit. 35] ee R. IV F157 03 oPs 43, 22. px Cor 15, 57. — v. Jo 16, 33. g Gal 2, 20; Eph 5, 2; Ap Ti 5; 3, 9. — V. Jo 13, 24. a2 Cor 1h Sok 1 Tm 2, 7.— CLC Gal 1, 20. = -16] 18. — v. cp. 4, 25; Jo Cx Cor 12, 3: 16, 22; Gal 1, 8 d cf. vr. 6; cp. 11, 14. 9. e2 Mc 2, 17..— cf. Ex 4, 22. Ex v. cp. 8, : “X 40, we I Kg 4, 2 £Ga 17, 2° Dt 20, +t ‘Eph 2, — cf. Le 1, 72. hDt 4, 14.— cf..Ps 147, 19,20. ‘ro 29; 5; 23, 25. — cf. cp. fet. tte: 4, 22; Ac 13, 32; Eph PCDATL: 28. 12-82. ie ab NIECES Z OoA, 25 cf. Eph 1, 21; 4, 6; Col 1, 16- Ky oe 2 Cor 11, 31. Tr9 di Mt 3, 9; Jo 8, 33, 393 Gai rah oGn 21. 12. — cf. Gal 3, 29 rel. Jo (re rs. s Gal 4, 23, 28. t Gn 18, 10, 14. — cf. Gn 17. “u Gn'25, 21. , cay. Piel. CD. - 4,170" 8, 20. viGn 255 28. y MI 2, 3. z Dt 32, As. 2) Par. 19,73 Jo.8, 32. 34; 20%: Ps 9f,- 26: oa 33, 19. — cf. Mt 20, 15. 20. Abi be ti: 4; 21: Dt: 37 36.15 37, d Jdt 16, a7 Est 13, 9, mi Da evi cpi2, f. f b 33, 13; Dn 4, 32. 36. $29, 19; 45, 9. — cf. Ecli 39. 21-231" * Conc Valent. (an. 855) can. h Sap tf 7; Ecli 33, 13; Is 64, 42 Tm 2, 20. (8; Jr 18, 6. 22, 23] * Cf, Caelest. I oat. Se- mes cp. 11. — * Catech. jc. oY OT, 235° 1G, 15,45 Eph 1, 3-13. — Vv. cp. 2, 4. oct 21. — cf. cp. 8, 29. mci. Cp. 3, 29. 0 Os 2, 2, res Pe ee 10. ~Os 1, q Is 10, 22, 23. — cf. Os 1, ro. rcp. It, sIsr, Os x cf. Dt 29, 23; Ecli 10, 19; Am 4, II. cavit; quos autem iustificavit, illos et /glorificavit. 31 Quid ergo di- cemus ad haec? 9Si Deus pro nobis, quis contra nos? %2 "Qui etiam proprio Filio suo non pepercit, sed ‘pro nobis: omnibus tradidit il- lum, quomodo non etiam cum illo jomnia nobis donavit? 32 Quis accusabit adversus ‘electos Dei? “Deus qui iustificat. 34 "Quis est qui condemnet? Christus Iesus, qui mortuus est, immo qui et re- surrexit, qui est ad dexteram Dei, qui etiam interpellat pro nobis. 35 Quis ergo nos separabit a caritate Christi? tribulatio? an angu- stia? an fames? an nuditas? an periculum? an Dersecuhios an gla- dius, 36 8sicut scriptum est: ’ 0Quia propter te mortificamur tota die, aestimati sumus sicut oves occisionis ’? 37Sed in his omnibus ?superamus propter eum Y%qui dilexit nos. 38 Certus sum enim quia neque mors neque vita neque angeli neque principatus neque virtutes neque instantia neque futura neque for- titudo 39 neque altitudo neque profundum neque creatura alia po- terit nos separare a caritate Dei, quae est in Christo lesu Domino nostro. 4Veritatem dico in Christo, non mentior, pat eee mihi per- hibente conscientia mea in Spiritu sancto; 2 quoniam tristitia mihi magna est, et continuus dolor cordi meo. %%Optabam enim ego ipse “anathema esse a Christo pro “fratribus meis, qui sunt co- gnati mei secundum carnem, 4 “qui sunt Israélitae, ¢quorum adoptio est filiorum et /gloria et Stestamentum et “legislatio et ‘obsequium et Jpromissa; 5 quorum 'patres, et ™ex quibus est Christus secun- dum carnem, “qui est super omnia ®Deus benedictus in saecula. Amen. 6 Non autem quod exciderit verbum Dei. Non enim omnes qui ex Israél sunt, ii sunt Israélitae, 7 ?meque qui semen sunt Abrahae omnes filii; sed ’ 4in Isaac vocabitur tibi semen’; %id est “non qui filii carnis hi filii Dei, sed *qui filii sunt promissionis aestimantur in semine. 9 Promissionis enim verbum hoc est: ’ Secundum hoc tem- pus veniam, et erit Sarae filius’, 1° Non solum autem illa, sed et “Rebecca ex uno concubitu habens Isaac patris nostri. 11 Cum enim nondum nati fuissent aut aliquid boni egissent aut mali, ut secun- dum electionem propositum Dei maneret, 12 non ex operibus, sed ex Vvocante dictum est ei: ’Quia “maior serviet minori’, 1% sicut scriptum est: ’ YIacob dilexi, Esau autem odio habui’. 14 Quid ergo dicemus? *nunquid iniquitas apud Deum? Absit. 15 Moysi enim dicit: ’*Miserebor cuius misereor, et misericordiam praestabo cuius miserebor’. 16 Igitur non volentis neque currentis, sed miserentis est Dei. 17 Dicit enim Scriptura Pharaoni: ’ Quia bin hoc ipsum excitavi te, ut ostendam in te virtutem meam, et ut adnuntietur nomen meum in universa terra’. 418 Ergo cuius vult miseretur, et quem vult Cindurat. 19 Dicis itaque mihi: Quid adhuc quaeritur? ¢voluntati enim eius quis resistit? 20°O homo, tu quis es, /qui respondeas Deo? 9Nun- quid dicit figmentum ei qui se finxit: Quid me fecisti sic? 21 *An non habet potestatem figulus luti ex eadem massa facere ‘aliud qui- dem vas in honorem, aliud vero in contumeliam? 22 Quod si Deus volens ostendere iram et notam facere potentiam suam sustinuit in multa patientia /vasa irae apta in interitum; 23 ut ostenderet ‘divi- tia» gloriae suae in vasa misericordiae, quae ™praeparavit in gloriam, 24 Dquos et vocavit nos non solum ex Iudaeis, sed etiam ex genti- bus, 25sicut in Osee dicit: ’°Vocabo non plebem meam ple- bem meam et non dilectam dilectam et non misericordiam consecutam misericordiam consecutam’. 26’ ?Et erit, in loco ubi dictum est eis: Non plebs mea vos, ibi vocabuntur filii Dei vivi’. 27Isaias autem clamat pro Israél: ’ Si fuerit numerus filio- rum Israél tanquam harena maris, freliquiae salvae fient’. 28 Verbum enim consummans et abbrevians in aequitate, quia verbum breviatum faciet Dominus super terram. 29 Et sicut praedixit Isaias: ’ SNisi Do- minus sabaoth reliquisset nobis semen, sicut Sodoma facti essemus et sicut Gomorrha similes fuissemus ’. 30 Quid ergo dicemus? Quod gentes, quae non sectahantur iu- — 1064 — praealtero ad fidem vocat (14-24), sive quia, iuxta prophetas (25-29), ludaei in quaerenda salute vel viam perversam inierunt (30-33), vel viam rectam culpabiliter nescierunt (10, 1-21). Exclusio tamen a salute nec ad totum stitiam, apprehenderunt iustitiam, ‘iustitiam autem quae ex fide est; 31 Israél vero “sectando legem iustitiae Vin legem iustitiae non per- venit. 32 Quare? Quia non ex fide, sed quasi ex operibus; “offen- derunt enim in lapidem offensionis, 23 sicut scriptum est: *vEcce pono in Sion lapidem offensionis et petram scandali et “omnis qui credit in eum non confundetur ’. 10 Fratres, voluntas quidem cordis mei, et obsecratio ad Deum, fit pro illis in salutem. 2 'Testimonium enim perhibeo illis quod @aemulationem Dei habent, ¥sed non secundum scientiam; 3 igno- rantes enim Ciustitiam Dei et suam quaerentes statuere, iustitiae Dei non sunt subiecti. 4 %Finis enim legis Christus ad iustitiam omni credenti. 5 Moyses enim scripsit ‘quoniam iustitiam, quae ex lege est, ’ qui fecerit homo vivet in ea ’, 6©/Quae autem ex fide est iustitia sic dicit: ’9Ne dixeris in corde tuo: Quis ascendet in caelum’? id est Christum deducere, 7 aut ’ quis descendet in “abyssum'? hoc est iChristum a mortuis revocare. 8 Sed quid dicit Scriptura? ’ JPrope est verbum in ore tuo et in corde tuo’; hoc est verbum fidei, quod praedicamus. 9%Quia, ‘si confitearis in ‘ore tuo Dominum Iesum et “in corde tuo credideris “quod Deus illum suscitavit a mortuis, Msalvus eris. 1° °Corde enim creditur ad iustitiam, ore autem con- fessio fit ad salutem. 11! Dicit enim Scriptura: ’?Omnis qui credit in illum non confundetur’. 12 YNon enim est distinctio Iudaei et Graeci, nam ‘idem Dominus omnium, ‘dives in omnes qui invocant illum. 13’ ‘Omnis enim quicumque invocaverit nomen Domini salvus erit’. 14Quomodo ergo invocabunt in quem non crediderunt? Aut “quomodo credent ei quem non audierunt? “Quomodo autem au- dient Ysine praedicante ? 15 Quomodo vero praedicabunt nisi mittan- tur? sicut scriptum est: ’*Quam speciosi pedes evangelizantium pacem, evangelizantium bona!’ 16 Sed non omnes obcediunt evangelio; Isaias enim dicit: ’ ¥Do- mine, quis credidit auditui nostro?’ 17 Ergo fides ex auditui, audi- tus autem per verbum Christi. 18 Sed dico: Nunquid non audierunt? Et quidem ? din omnem terram exivit sonus eorum, et in fines. orbis terrae verba eorum’. : -19 Sed dico: Nunquid Israél non cognovit? Primus Moyses dicit: ’bEgo ad Caemulationem vos adducam in non gentem; in gentem dinsipientem, in iram vos mittam’. 2°Isaias autem audet et dicit: *eInventus sum a non quaerentibus me, palam a Apparui iis qui me non interrogabant’. 21 Ad Israél autem dicit: ’/Tota die expandi manus meas ad populum non credentem et contradicentem ’. ] Dico ergo: *Nunquid Deus reppulit populum suum? Absit. Nam et ego Israélita sum ex semine Abraham de tribu Beniamin: 2cNon reppulit Deus plebem suam, quam 4praescivit. An nescitis ein Elia quid dicit Scriptura, quemadmodum interpellat Deum ad- versum Israél? 3’/fDomine, prophetas tuos occiderunt, altaria tua suffoderunt, et ego relictus sum solus, et quaerunt animam meam.’ 4Sed quid dicit illi divinum responsum? ’ 9Reliqui mihi septem milia virorum, qui non curvaverunt genua ante Baal’. 5Sic ergo et in hoc tempore “reliquiae secundum electionem gratiae salvae factae sunt. 6‘Si autem gratia, iam non ex operibus; alioquin gratia iam non est gratia. 7Quid ergo? jquod quaerebat Israel hoc non est consecutus; electio autem consecuta est, ceteri vero 'excaecati sunt, 8 sicut scriptum est: ’™Dedit illis Deus spiritum compunctionis, oculos “ut non videant et aures ut non audiant usque in hodier- num diem’. 9 Et David dicit: ? 0OFiat mensa eorum in laqueum et in captionem et in scandalum et in retributionem illis; 10 obscurentur oculi eorum ne videant, et dorsum eorum semper incurva’ 11 Dico ergo: Nunquid sic offenderunt ut caderent? Absit; sed illorum ?delicto Ysalus est gentibus, ut illos aemulentur. 12 Quod si delictum illorum divitiae sunt mundi, et diminutio eorum divitiae gentium; quanto magis plenitudo eorum! AD ROMANOS 9, 31 — 11, 12 tcf. ep. 10; °'20. ucp. 1, 17; Gal 2, 16; Heb 11, 7. WcCl, Cpt 10, 2,33 T¥4 73 wef. Gal 5, 4. x cf. Le 2, 34. — v. Mt 21, 44. yIs 8, 14; 28, 16. — cf. 93 117, 22. zcp. 10, 11. — cf. Is 49, 23; — 1.40: acf. Ac 21,..20. b cf. cp. a 437-Gal 5,4 cv.:cp. 17 4-21] LL wy “fss. s. Andr. Ap. et Divis. Duodecim Ap. d cf. Mt 5, r2% ma 3, 24. e Lv 18, fv. cp. 9, 30 [29, 30 g Dt 30, 12, 13. — cf. Bar 3, hv. Apg,t 4 Heb 13, 20. i= 30, 14. — cf. Ecli 51, 26. Mt tro, 32; Lc 12, 8. he ot Ze Cor 12, 37 "Pha; “a. m Ac 16, 31. — cf! Mr 16, 16. wt Ptr: (at. ab aap 24. ocf. Mt’ $4, 10-18] L. et Ci. fss. ut vr. 4; ss. Franc. Xav. et Solani. 10] * Catech. R.1 2,4; I] 1,14. Pv. cp. 9, 33. qd Vv. Cp. 3, 22. f Ap 3,202 Acrro,. 36. s cf. CP 2,429,231 Eph 2, ‘nas 32. — Vv. Ac 2, 21. 4“ Eph 4, 21. — cf. To 9, 36; 17, 20. » Of AcLS,. 38s 1 t 2, 3: Tale Conc. Lat. 1V Lee c. Wal- rage — * Catech. R. IV 2, [Eph 6, 15. xis f3) 7. Nh 3, 15; 15] Ant. in fs. = “Cyrilli et M. sis: 535.72 v. Jo 12, 58. z Gal 3, 2, 5. a Ps 18, 5. — cf. cp.1, 8; Mt 16. 15; tts 3 143 eit ¥ ‘Co 1, 6, 2331 Dt 32, 21. CCD. TITEL; ie eet Tt 3. 3. 20] sv. 1 T$:6 53°24 . eis 6§; 1. —c - 9, 30. 2r\R. "4 fs. °s. Aside Ap. et in off. de Pass. jis 65,2 a1 Rg 12, 22; Jr FEST) SBS. byAc 22:3; ay bie" 49 S352 Gori 13,4223; Ph ae ; c Ps 93, 14. . — cf. Mr 12, 6] cep 4 tid. - vr af 8. jv. cp. 9, 3 ivr.’ 25. ties 2 Cor 3,14; Eph 4, 18. — v. Mr 3, 5. m (Is 29, 10), nv. Mt 13, 13. o Ps 68, 23, 24. Pe aE bee 20. acf. Ac 28, 28. — 1065 — AD ROMANOS 11, 13 — 12, 16 populum se extendit (11, 1-10) nec perpetua erit (11-24) ; nam post plenitu- dinem gentium plenitudo Israélis salutis promissae particeps fiet (25-36). 2. Varia praecepta et monita moralia (12, 1-15, 13). Postguam modestiam in vita rcp. 15, 16; Ac 9, 15. — cf. 14] + Cauark. RTT 25 22. $2000 593 9,22; 1Tm4,16; tcp. 2 hes [Je 5-20. u cf. ph 2, 2£3°Col 27235 = v cf. Nm 15, 19- 21. (3, 4. x Jr 11, 16. — cf. Ps 51, y cf. Eph 2, “12. [Jo fens ech. jJo'25;" s: az Cor 10, 12; 2 Cor 1, 24. — Cliche" 96.5 20° 3: bcp. 12, 3, 16; 1 Tm c Pro 28, Ags Is a 2, be Pee 44, iis 59, 20, "ox. yas . ae FW Ac 13, 23; Heb 8, 8-12. Cte 2% 7, 60) 2 jv. cp. 9, 4. lIs 27, 9. — cf. Heb 8, 12. mcp. 9, 5; Dt 7, 8; 10, 15. nv. cp. 8, 28. o Eph 2, 2, ' 51, °YS*" COL" ys, 21; 3, 7; tae . Gal 3 22.— V. Oo > 3 e200 Vaseih. R. F Ne SIV 12, 35° 7361 L. et Cp. in is ss. Trin. a Col 2, 3. — cf. bs Pak e r Dt 29, 29; Tt. 9: sIs 40, 13; Sap 9, 13; 1 Cor 2, 16. — cf. 5 | £Jb ax, Ae moe ea 41,2 vI Cor 8 12; Col 1, 16. eb 7 “3 10. © cp. a 273 Eph a Vogt) Pi s, 20; I 5 gO): ple Pt 4.°iTs 2 Pt Cae +e Ju 25%:°AD 1,.6, 5, 13. 1-16] L. Cop. D. inj. oct. Epiph. (1-5). yedie tp in die 3 inf. oct. Epiph. [Eph4. 1. ai Cor I, 10; 2 are 7 oy a 15; 1 * Catech. R. I 7,2 "1X encycl. die 9 N r. 186. f Eph 5, 10; 7 h 4, 3 [10 gv. cp. I, 5. {17 vr. 16; cp. 11, 20; 1 Tm 6, i Cor 7,17; 1 Pt 4, 1 11. — cf. j 1 Cor 12, 12-14. Eph 4, 7. 4, 5] * Catech. R. I 10,25. — cf. 11-4, 185, /76; IV 9, 16. 11 Cor 10, 17; Eph 4, 4, 13, 16. — cf. Jo 17, 11. [53 12, 27. mEph 4, 27. — cf. 1 Cor 6, mi Cor 12, 4; 1 Pt 4, 10, 11. — cf. 1 Cor 7, 7; 12, 7-11. o'r Cor 12, 10. — cf. Ac 13, 1 p cf. 2 Tm 2; ts q2 Cor 8, 2; 3” tr 13; r 2 Cor rr, 28 r Tm 5,17.— cf. 1 Cor 12, "8 s2 Cor 9, Be. wiry Ex 25, 2 13Vobis enim dico gentibus: Quandiu quidem ego sum "gentium apo- stolus, ministerium meum honorificabo, !4si quomodo ad aemulandum provocem carnem meam et salvos faciam aliquos ex illis. 15 Si enim amissio eorum ‘reconciliatio est mundi; quae adsumptio, nisi vita ex “mortuis? 16 Quod si Ydelibatio sancta est, et massa; et si radix sancta, et rami. 17Quod si “aliqui ex ramis fracti sunt, tu autem, cum Yolea- ster esses, insertus es in illis et *socius radicis et pinguedinis olivae fa- ctus es: 18 noli gloriari adversus ramos. Quod si gloriaris, non tu ra- dicem portas, sed radix te. 19 Dices ergo: Fracti sunt rami ut ego inserar. 20 Bene, propter incredulitatem fracti sunt; *tu autem fide stas: noli altum sapere, sed ‘time. 21 Si enim Deus naturalibus ramis non pepercit, ne forte nec tibi parcat. 22 Vide ergo bonitatem et seve- ‘ritatem Dei: in eos quidem qui ceciderunt severitatem, in te autem bonitatem Dei, dsj permanseris in bonitate; alioquin et tu “excideris. 23 Sed et illi, si non permanserint in incredulitate, inserentur; potens est enim Deus iterum inserere illos. 24 Nam si tu ex naturali excisus es oleastro et contra naturam insertus es in bonam olivam, quanto magis ii qui secundum naturam, inserentur suae olivae! 25 Nolo enim vos ignorare, fratres, mysterium hoc, ut ‘non sitis vobis ipsis sapientes, quia Scaecitas ex parte contigit in Israél, 9donec plenitudo gentium intraret, 26 et sic omnis Israél salvus fieret, sicut scriptum est: ’”Veniet ex ‘Sion, qui eripiat et avertat impietatem a Iacob’, 27 et hoc illis a me /testamentum, cum labstulero pec- cata eorum’. 28 Secundum evangelium quidem inimici propter vos, secundum electionem autem ™carissimi propter patres. 29 Sine pae- nitentia enim sunt dona et “vocatio Dei 3° Sicut enim °aliquando et vos non credidistis Deo, nunc autem misericordiam consecuti estis propter incredulitatem illorum; 3! ita et isti nunc non crediderunt in vestram misericordiam, ut et ipsi misericordiam consequantur. 32P?Con- clusit enim Deus omnia in incredulitate, ut cmnium misereatur. 330 altitudo %divitiarum sapientiae et scientiae Dei, "quam in- comprehensibilia sunt iudicia eius, et investigabiles viae eius! 34 *Quis enim cognovit sensum Domini? ‘aut quis consiliarius eius fuit? 35 aut “quis prior dedit illi et retribuetur ei? 36 Quoniam Yex ipso et per ipsum et in ipso sunt omnia: “ipsi gloria in saecula. Amen. | 2 @QObsecro itaque vos, fratres per misericordiam Dei, ut exhibeatis corpora vestra hostiam viventem, sanctam, Deo placentem, ra- tionabile “obsequium vestrum. 2 Et nolite dconformari huic saeculo, sed reformamini in @novitate sensus vestri, ut /probetis quae sit vo- luntas Dei bona et beneplacens et perfecta. 3 Dico enim 9per gratiam, quae data est mihi, omnibus qui sunt inter vos non plus sapere quam oportet sapere, sed sapere ad so- brietatem, et unicuique sicut Deus divisit mensuram fidei. 4 /Sicut enim in uno corpore multa membra habemus, omnia autem mem- bra non eundem actum habent; 5ita ‘multi unum corpus sumus in Christo, ™singuli autem alter alterius membra; 6 ”habentes au- tem donationes secundum gratiam, quae data est nobis, differen- tes: sive °prophetiam secundum rationem fidei, 7Psive ministe- rium in ministrando, sive qui docet in doctrina, 8 qui exhortatur in exhortando, @%qui tribuit in simplicitate, "qui praeest in sollici- tudine, ‘qui miseretur in hilaritate. 9%*Dilectio sine simulatione, “odientes malum, adhaerentes bono, 1° “caritate fraternitatis invicem diligentes, “honore invicem praevenientes, 11 sollicitudine non Ypi- gri, *spiritu ferventes, 7Domino servientes, 12 spe gaudentes, “in tri- bulatione patientes, %orationi instantes, 13 enecessitatibus sanctorum communicantes, ‘hospitalitatem sectantes. 14 9Benedicite persequen- tibus vos: benedicite et nolite maledicere. 15 Gaudere cum gauden- t 2 Cor 6, 6; 1 Ne mS TP ti 1, | tibus, "flere cum flentibus, 16 iidipsum invicem sentientes, jnon alta z Ps 6. i ey 4 aby i. sapientes, sed humilibus consentientes. 'Nolite esse prudentes _ vv. Heb 1 g'cp. 13) 73 (Phiz; Te Sel 17. y cf. Mt 18, 32; 25, 26. z Ac 18, 25. a Ac 20, 1 cdg * Catech. oo Vid SR. bv @. § cv. Heb 10, 36. d Eph 9, 18; Col 4,2; 1 Ths, 17. — cf. elo 15,68 ae, ib m 6, 18. . f Heb 13, 2. — vi Mt a6, 35. gv pi sy aat 2 PES, 9. heh 7, 38; 1 Cor 12, eed Jb 30, 25. icp 15, Si.2 Com tetas h 2, 2; 4, 2; 1 Pt 3, Bs chee jvr. 3; Ps 130, 1; jr 45, 5 lv. cp. 11, 25. 16-21] L . 3 d. Epiph. — 1066 — religiosa (1-8) ; in vita vero privata caritatem erga omnes (9-21) ; in vita civilt oboedientiam magistratibus praestandam commendavit (13, 1-7), denuo caritatem inculcat (8-14) praesertim erga eos qui infirmi sunt AD ROMANOS 12, 17 — 14, 15 vosmetipsos, 17”nulli malum pro malo reddentes, ™providentes bona non tantum coram Deo, sed etiam coram omnibus hominibus. 18 Si fieri potest, quod ex vobis est, °cum omnibus hominibus pacem ha- bentes, 19 ”non vosmetipsos defendentes, carissimi, sed date locum irae; scriptum est enim: ' ’PMihi vindicta, ego retribuam, dicit Dominus’; 20 sed, ’ Msi esurierit inimicus tuus, ciba illum; si sitit, potum da illi’; hoc enim faciens ’ carbones ignis congeres super caput eius ’. 21 rNoli vinci a malo, sed vince in bono malum. 13 Omnis anima potestatibus sublimioribus “subdita sit: non est enim potestas nisi a Deo; quae autem sunt a Deo ordinatae sunt. 2 Itaque qui resistit potestati Dei ordinationi resistit, qui autem resistunt ipsi sibi damnationem adquirunt. 3 Nam principes non sunt timori boni operis, sed mali. Vis autem non timere potestatem? bo- num fac et “habebis laudem ex illa; 44%Dei enim minister est tibi in bonum. Si autem malum feceris, time; non enim sine causa gladium portat. Dei enim minister est, “vindex in iram ei qui malum agit. 5 Ideo necessitate subditi estote non solum propter iram, sed etiam fpropter conscientiam. §Ideo enim et tributa praestatis; ministri enim Dei sunt in hoc ipsum servientes. 79Reddite ergo omnibus debita, cui tributum tributum, cui vectigal vectigal, cui timorem ti- morem, cui honorem honorem. 8%Nemini quidquam debeatis, nisi ut invicem diligatis; ‘qui enim diligit proximum legem implevit; 9%nam ’/non adulterabis, non occides, non furaberis, non falsum testimonium dices, non con- cupisces’ et, si quod est aliud mandatum, in hoc verbo instauratur: *IDiliges proximum tuum sicut teipsum’. 1 Dilectio proximi malum non operatur. ‘Plenitudo ergo legis est dilectio. 11 Et hoc scientes tempus, quia hora est iam nos “de somno surgere; nunc enim “propior est nostra salus quam cum credidi- mus. 12 °Nox praecessit, ?dies autem appropinquavit. Abiciamus ergo Yopera tenebrarum et *induamur arma lucis. 13 sSicut in die honeste ambulemus, non ‘in comissationibus et ebrietatibus, non in cubilibus et impudicitiis, non “in contentione et aemulatione; 14 sed Yinduimini Dominum Iesum Christum et carnis curam ne feceritis in desideriis. | 4 “Infirmum autem in fide adsumite, non in disceptationibus cogi- tationum. 2°Alius enim credit se manducare omnia; qui autem infirmus est holus manducet. 3Is qui manducat non manducantem non spernat, et “qui non manducat manducantem non iudicet; Deus enim illum adsumpsit. 44?Tu quis es, qui iudicas alienum servum? Domino suo stat aut cadit: stabit autem; potens est enim Deus statuere illum. 5Nam alius iudicat diem inter diem, “alius autem iudicat omnem diem: unusquisque in suo sensu abundet. 6 Qui sapit diem Domino sapit, et qui manducat Domino manducat; /gratias enim agit Deo, et qui non manducat Domino non manducat et gratias agit Deo. 79Nemo enim nostrum sibi vivit, et nemo sibi moritur. 8 Sive enim vivimus, *Do- mino vivimus; sive morimur, Domino morimur: ‘sive ergo vivimus, sive morimur, Domini sumus. 9 In hoc enim Christus jmortuus est et resurrexit, ut et *mortuorum et vivorum dominetur. 1°’Tu autem quid iudicas fratrem tuum? aut tu quare spernis fratrem tuum? ™Omnes enim stabimus ante tribunal Christi. 11Scriptum est enim: ’ "Vivo ego, dicit Dominus, quoniam mihi flectetur omne genu, et omnis lingua confitebitur Deo’. 12 Itaque °unusquisque nostrum pro se rationem reddet Deg. 13 PNon ergo amplius invicem iudicemus; sed hoc iudicate magis Mne ponatis offendiculum fratri vel scandalum. 14 Scio et confido in Domino Iesu, quia nihil! “commune per ipsum, ‘nisi ei qui existimat quid commune esse, illi commune est. 15Si enim propter cibum frater tuus contristatur, iam ‘non se- cundum caritatem ambulas. “Noli cibo tuo illum perdere pro quo tEph 5, 2. uvr. 20; 1 Cor 8, rr. vcf. cp. 12, 17. — 1 Cor 10, 29, 30. 17,21) * cf. Catech. R. III 9,21. m Mt 5, 39-42; 1 Th 5, 15. — cf. cp. 14, 19; 1)Cor 6, 7. n 2 Cor 8, 21. — cf. cp. 14, 16. o Mr 9, 49; 2 Cor 13,11; 1 Th 5, 13. 18| * cf. Catech. R. III 6, 16. p Dt 32, 35. — v. Heb 10, 30. q Pro 25, 21, 22. — cf. Ex 23, 4, 5; Le 6, 27. 20, 21] * Catech. R. III 6, 18; rcf. Mt 5, 39. [JV 14, 18. 1,2] * Leonis XIII encycl. 1 Nbr. 1885. —* cf. Catech. R. III Sree _ LEpiph 1-10] LL, in die 4 infr. oct. aTt 3,1; 1 Pt 2, 13. — cf. Ac 5, 29. 21; Jo 19, 11. 6b Sap 6, 4; Ecli 17, 14; Dn 2, e1 Th4, 6. [Sap 6, 4. fi Pt2, 19. — cf. Ec 8, 2. gcf. Mt 17, 26; a 8-10] L. in D: 4 e. Epiph. kh cf. Lv 19, 13; Pro 3, 27, 28 # Mt 22, 40; Jo 14, 15. — cf. Eph (47 23 ol 3,14; 1 Tha, 9; 1 Tmt, 5.—v, fo 13, 34. ES 10, 13-17; Dt 5, 17-21. — Lv 19, 18. [v. Mt 19, 18. mi Cor 15, 34; Eph 5, 14; 1 5, 0. 11-14] L. et Cpp. in D. 1 Adv. wie an 28. — cf. e 6, # o cf. Jo 9, 4. ol 3, 8. 12] in Ant. s. Caech Virg. et M. qEph 5, 11. — cf. Jb 24, 13; Jo 3, 19, 20. h 5, 8 72 Cor 6, 7;"Eph 6, 11, 13; 1 $x Th4, 11. [4, 3. tcis he 2t,34: 2 Eh:s,7; Pt u Jc 3, 14, 16. — cf. 1 Cor 3, 3. v Gal 3, 27. — cf. Jb 20, 14; Ps 131, 9; Le 24, 49; Eph 4, 24: Col 3, ro. 12, 14. 14] * Catech. R. Ill 7, 13; WV 1-13] LL. in die 5 inf. oct. E- piph. b vr. 14. c Col 2, 16. 4) * Catech. R. III 09, 14. C4, 12. fac 7, 5, 6. e Gal 4, 10; Col 2, 16. — cf. 4. — cf. Mt 15, 36. g:2 Cor’s,. “¥s:. Gal’ 2, "203 Trt 4, 2. — cf. t Cor 6,19; 1 Th §. oO; 4: 7-12] L. in Ms. v. ad postul. gr. b. moriendi. hcp. 6, 11;.2 Cor 5, 11; Gal 2, 19: 1 Th 5, 10. — cf. Ac L7y;ae. —= V. Le 20; 38; 2? t. 20... AD 1, 18> :2, 3. kcf. Ac 10, 42; Ap 20, 12. 10] * cf. Catech. R. II 6, 14. lcp. 2, 1, 3. — v. Mt 7, 2. m 2 Cor 5, 10. a Is 45, 23.— cf. Ph 2, ro. rr. ocp. 2, 6; Mt 16, 27; 2 Cors, 10; r Pt 4, 5. — cf. Mt 25, 19; Le 16, 2; Gal 6, 5. — v. EC" T2,' 32. ~1 Cor 14, 13; Je ; 9. — cf. t Pe EO PR ae A C 5, 37. @ct.’ Mt 18-7: "Fr Cor &," x3. r Mr 7, 2, 5; Ac 10, 14. — cf. vr. 2, 20. $ cf. x Cor 8, 7,20. — 1067 — AD ROMANOS 14, 16 — 15, 29 in fide, quibus cavendum est ne scandalum praebeatur (14, 1-23) ; firmio- ribus autem cordi sit ut exemplo Christi eos benigne sustineant (15, 1-13). Epilogus (15, 14-16, 27). Postquam explicavit quae sit sua ad ecclesiam 17] * Catech. R. IV 11, 8. xx Cor 8, 8. — cf. Mt 15, 11. ras Cor 6, ae Zz 5, 22. — cf. cp. 15, 13. ped 2 sige $f e Cp. 12;°18; “Ps 33; 26.4% Cor 7, .453°2 Tm 2, 22; Heb 12, I 4. ccp. 1§, 2; 1 Cor 14, 12; 1 Th ey rT. ad Tt 1, 15. — cf. vr. 14. ex Cor 8, 9-12. fi Cor 8, 13. gcf..1 Jo 3, 21. pipn. acp. 14, 1; 1 Cor 9, 22; 1 Th 5, 14. 6 cf. Gal 6, 1. cr Cor 10, 33. — cf. 1 Cor 9g, */50, 243) Phi2}-4 dP f 5, 8 — cf. Jo 5, 30; e Ps 68, ro. , -13] L. et Cpp. in D. 2 Adv. Vv. CP. 4, 23, 24. g Ps 118, 50; 1 Mc 12, 9. — Cf; Jr ais, 3x6: ha Cor 1, 3. scp. 12, 16: 1 Cor 1, 10. ‘ 5, 6] Of. in Ms. v. ad toll. schi- _ sma. jcf. Ac 1, 14 ee in die 6 infr. oct. E- s4, 124. L 2: Conary: Pek 3. — cf. Jo 20, 17; Eph 1, 17; Ap ny x mv. Le 2, 21. cf. cp. 4, 16; 2 Cor 1, 20. x Ps 116, I. sIs 11, 10. — cf. Ap 5, §; 22, 16, t (Is 42. 4); Mt 12, 21. 12] R. in sb. p. D. 3 Adv. 100 UT. sa (CD. 6. TAs tee I 75 oct. 2 Pt 0133" 3.23%, 30'2; 2I. x1 Corr, 5; 13, 2. — cf. 1 Cor 8°83 7,05 't2, zcf. cp. II, 13. als 66, 20. — cf. Ph 2, 17. ect Ac IS, 12; 21, 19; Gal Col 1, 25. icf. 2 Cor 10, 53, 28, 20, jis 52, 15. lop. 1, 13. — cf. 1 Th 2, 18. Mm VT. 39, 32. — Cp. I, 10, II; Ac 19, 21. mvY. 28. BO: Clo Ac 46; 28°" 37; 5. b Ac 19; ‘2%: 20,22; /2r,35; 24. 17. — cf. vr. 31. qi Cor 16, 1-4; 2 Cor 8, 1; 9, 2, 53. —-, cf. Bar 7,6; 7x Cor 9, 11. — cf. Gal 6, 6. Christus mortuus est. 16%Non ergo blasphemetur bonum nostrum. 17zNon est enim regnum Dei esca et potus, sed Yiustitia et pax et gau- dium in Spiritu sancto; 18 qui enim in hoc servii Christo “placet Deo et probatus est hominibus. 19 &Itaque quae pacis sunt sectemur, et ‘quae aedificationis sunt in invicem custodiamus: 2 4noli propter escam destruere opus Dei. ?Omnia quidem sunt munda, sed ¢malum est ” homini qui per offendiculum manducat. 21/Bonum est non manducare carnem et non bibere vinum, neque in quo frater tuus offenditur aut scandalizatur aut infirmatur. 22 Tu fidem habes? penes temetipsum habe coram Deo. 9Beatus qui non iudicat semetipsum in eo quod pro- bat. 23 Qui autem discernit, si manducaverit, damnatus est, quia non ex fide; omne autem quod non est ex fide peccatum est. | 5 2Debemus autem nos firmiores imbecillitates infirmorum susti- nere et non nobis placere. 2 “Unusquisque vestrum proximo suo placeat in bonum ad aedificationem; 3 etenim ¢Christus non sibi pla- cuit, sed sicut scriptum est: ’“Improperia improperantium tibi ceci- derunt super me’. 4/Quaecumque enim scripta sunt ad nostram do- ctrinam scripta sunt, ut per patientiam et %consolationem Scriptura- rum spem habeamus. 5 Deus autem patientiae et “solacii det vobis fidipsum sapere in alterutrum secundum Iesum Christum, 6 ut funa- nimes uno ore honorificetis ‘Deum et Patrem Domini nostri Iesu Christi. 7 Propter quod suscipite invicem, sicut et Christus suscepit vos in honorem Dei. 8Dico enim Christum Iesum ™ministrum fuisse circumcisionis propter veritatem Dei "ad confirmandas promissiones patrum; %gen- tes autem super misericordia honorare Deum, sicut scriptum est: ’ PPropterea confitebor tibi in gentibus, Domine, et nomini tuo cantabo’; 10 et iterum dicit: ? dLaetamini, gentes, cum plebe eius’; 11 et iterum: *>rLaudate, omnes gentes, Dominum; et magnificate eum, omnes populi’. 12 Et rursus Isaias ait: ’ *Erit radix Iesse, et qui exsurget regere gen- tes, fin eum gentes sperabunt’. 13“Deus autem spei repleat vos omni gaudio et pace in credendo, ut abundetis in spe et virtute Spi- ritus sancti. 14 Certus sum autem, fratres mei, et ego ipse de vobis quoniam et ipsi pleni estis dilectione, repleti “omni scientia, ita ut possitis al- terutrum monere. 15 Audacius autem scripsi vobis, fratres, ex parte tanquam in memoriam vos reducens, Ypropter gratiam quae data est mihi a Deo, 16 ut sim *minister Christi Iesu in gentibus sancti- ficans evangelium Dei, ut “fiat oblatio gentium accepta et sanctificata in Spiritu sancto. 17 Habeo igitur °gloriam in Christo Iesu ad Deum. 18 Non enim audeo aliquid loqui eorum, “quae per me non efficit Christus 4in oboedientiam gentium, verbo et factis, 19 “in virtute si- gnorum et prodigiorum, in virtute Spiritus sancti; ita ut ‘ab Ieru- salem per circuitum Y%usque ad Illyricum “repleverim evangelium Christi. 2°Sic autem praedicavi evangelium hoc non ubi nominatus est Christus, ‘ne super alienum fundamentum aedificarem, sed sicut scriptum est: 21’ Quibus non est adnuntiatum de eo videbunt, et qui non audierunt intelligent ’. 22 Propter quod et ‘impediebar plurimum venire ad vos, et pro- hibitus sum usque adhuc. 23 Nunc vero ulterius locum non habens in his regionibus, cupiditatem autem habens ™veniendi ad vos ex multis iam praecedentibus annis, 24cum “in Hispaniam proficisci coepero, spero quod praeteriens videam vos °et a vobis deducar illuc, si vobis primum ex parte fruitus fuero. 25 Nunc igitur ?proficiscar in Ierusalem ministrare sanctis. 26 YProbaverunt enim Macedonia et Achaia collationem aliquam facere in pauperes sanctorum, qui sunt in Ierusalem. 27 Placuit enim eis, et debitores sunt eorum; nam, si spiritualium eorum participes facti sunt gentiles, debent et in carna- libus ministrare illis. 28 Hoc igitur cum consummavero et adsigna- vero eis fructum hunc, per vos proficiscar in Hispaniam. 29 Scio — 1068 — a . romanam relatio (14-33) plures adicit exhortationes, commendationes ét salutationes (16, 1-24) et sollemni doxologia epistulae finem ponit (25-27). AD ROMANOS 15, 30 — 16, 27 autem quoniam veniens ad vos, in abundantia benedictionis evange- lii Christi veniam. 30 Obsecro ergo vos, fratres, per Dominum nostrum Iesum Chri- stum et per °caritatem sancti Spiritus, ut adiuvetis me ‘in orationi- bus vestris pro me ad Deum, 32! “ut liberer ab infidelibus, qui sunt in Iudaea, et obsequii mei oblatio Yaccepta fiat in Ierusalem sanctis, 32 ut veniam ad vos in gaudio per voluntatem Dei et “refrigerer vo- biscum. #3 ¥Deus autem pacis sit cum omnibus vobis. Amen. | Commendo autem vobis Phoeben sororem nostram, “quae est in ministerio ecclesiae quae est in Cenchris, 2 ut “eam suscipiatis in Domino digne sanctis, et adsistatis ei in quocumque negotio ve- stri indiguerit; etenim ipsa quoque adstitit multis et mihi ipsi. ' 8Salutate °Priscam et Aquilam adiutores meos in Christo Iesu, 4qui pro anima mea suas cervices supposuerunt, quibus non solus ego gratias ago, sed et cunctae ecclesiae gentium; 5 4%et domesticam ecclesiam eorum. Salutate Epaenetum dilectum mihi, qui est ¢primi- tivus Asiae in Christo. 6 Salutate Mariam, quae multum laboravit in vobis. 7 Salutate Andronicum et Iuniam /cognatos et %concaptivos meos, qui sunt nobiles in apostolis, qui et ante me fuerunt in Chri- sto. 8 Salutate Ampliatum dilectissimum mihi in Domino. 9 Salutate Urbanum adiutorem nostrum in Christo Iesu et Stachyn dilectum meum. 10Salutate Apellen probum in Christo. 11 Salutate eos ’qui sunt. ex Aristoboli domo. Salutate Herodionem cognatum meum. Salutate eos qui sunt ex Narcissi domo, qui sunt in Domino. 12 Sa- lutate Tryphaenam et Tryphosam, quae laborant in Domino. Salu- tate Persidem carissimam, quae multum laboravit in Domino. 13 Sa- lutate ‘Rufum electum in Domino et matrem eius et meam. 14 Sa- lutate Asyncritum, Phlegontem, Hermam, Patrobam, Hermen et qui cum eis sunt fratres. 15 Salutate Philologum et luliam, Nereum et sororem eius et Olympiadem et omnes, qui cum eis sunt, sanctos. 16 jSalutate invicem in osculo sancto. Salutant vos omnes ecclesiae Christi. 17 Rogo autem vos, fratres, ut observetis eos qui dissensiones et offendicula, praeter doctrinam quam vos didicistis, faciunt, et ‘decli- nate ab illis. 18 Huiuscemodi enim Christo Domino nostro non ser- viunt, sed “suo ventri, et “per dulces sermones et benedictiones se- ducunt corda innocentium. 19 °Vestra enim oboedientia in omnem locum divulgata est. Gaudeo igitur in vobis; sed volo ?vos sapientes esse in bono et simplices in malo 299Deus autem pacis *conterat Satanam sub pedibus vestris velociter. Gratia Domini nostri Iesu Christi vobiscum. 21 Salutat vos ‘Timotheus, adiutor meus et “Lucius et “Iason et ®Sosipater cognati mei. 22 Saluto vos ego Tertius, Yqui scripsi epi- stulam, in Domino. 23 Salutat vos *Caius hospes meus et universa ecclesia. Salutat vos ®Erastus arcarius civitatis et Quartus frater. 24 sGratia Domini nostri Iesu Christi cum omnibus vobis. Amen. 25 Ei autem qui potens est vos confirmare Y%iuxta evangelium meum et praedicationem Iesu Christi “secundum revelationem my- sterii %temporibus aeternis taciti 26 quod nunc patefactum est per Scripturas prophetarum, secundum praeceptum aeterni Dei, fad oboe- ditionem fidei, in cunctis gentibus cogniti; 27 9soli sapienti Deo per TIesum Christum, "cui honor et gloria in saecula saeculorum. Amen. 30, yr * Catech. R. Ill 2, 14; th Sy 35, D+ $ct..Ph 2, zs: Col = 8, t Heb 13, 18. — cf. 2 Cor ¥, 12° Col 4, 12, u2 Th 3%, 2. — ed. a. Tm 3; Ts 565.27. vcf. Ac 21, 17. x cf. 1 Cor 16, 18; 2 Cor 7,13; Ph! 7, 20. y¥ cp. 16, 20; 2 Cor 13,11; Ph 4, 9; 1 Th 5, 23; Heb 13, 20.— cf. x Cor r4, 334:2 Th 3, 16: ex 1-24] LL. in D. infr. oct. Epist. a1 Im 5, 10. — cf. Ac 18, 18. 5 Ph 2, 20. c Ac 18, 2; x Cor 16, 109. dx Cor 16, 19. — cf. Col 4, rs; Phi 2. ecf. 1 Cor 16, 15. 1 9, 13. — ef. Ac 23, 16. gCol 4, 10; Ph! 23. At Corn.'k,. 17% icf. Mr 15, 21. ji Cor 16, 20; 2 Cor 13, 12; 1 Th 5, 26. — cf. x Pt 5, 14. &ci, 1 Tm 1) 37:4, 3. lef. x Cor 5, 9; 2 Th 3, 6, 14; 2 Jo 10. — v. Mt 18, 17. m Ph 3, 19. — cf. 2 Tm 3,4; 1,5 123 wet; Col 2} 43-2 Pt-2),3. OGT. CD; x, 8. p Mt 10, 16. — cf. Jr 4, 22. 20] * Catech. R. IV 15, 15. qv. Cp. 15, 33. r Gn 3, 15. — cf. Le 10, 17- 19; Ap 12, 11. $vrii24; 2 Cor 19 33; j Cor 23, 133 14: 3,:20°- Jwiz4. t2 rom Ph ae Pee 5 t re Colt; ft: r et 2 Th x, 1; Phi r. ; uAc 13, I. vAc 17; 5. x Ac 20, 4. y cf. 1 Cor 16, 22; Gal 6, 11; Phi rz z1 Cor I, 14. — cf. Ac 19, 29; 20 bv. cp. 2, 16. c Eph 3, 3-5; Col 1, 26, 27. — ef. 7 Cor.4,.T. d cf. x Cor 2, 73 Col x, 26. eam -f 103 S1t <8, 3 35-% nt 3,120. f cf. Col 1, 6. — v. cp. 1, 5. r-Tmitz, (2732.6; 55: VY. €D2 T3036: — 1069 — EPISTULA -BEATI PAULI APOSTOLI AD CORINTHIOS PRIMA I AD CORINTHIOS I, I-27 av. Rmtf, t. 62 Cor 1, r. — cf. Gal 1, 1. 1-13] LL. in D. 1 p. Epiph. c Ac 18, ot 2] * Catech. R. I 10, 15. cp. 6, 11. — cf. vr. 30; Jo17, : 19. ge gRmrz, 8. in D. 18 p. Put. eee or 8, 7. — cf. cp. 12, 8. m 1, 8. — cf. 2 Th 1, 10; rim 226) “Ap 2,02 C aBt: S238 m2 Thu, 7. — cf. Le 17, 30. Wet. Paw, 65 x The 3,7 135i OCD. 8. Sore Con 2E lay a 5, 23. pcp. 10,13; Dt 7,9; Is 49, 7; = re 1, 18. 1 1 Th 5, 24. q Heb 2, 14; 1 Jor, 3. 10] * Catech. R. I 10, 14. r Ph 2, 5. — cf. Ac 4, 32; Ph SCDKITS £8; (2,27. E¢p.0'3, 48. “ucp. 3. 4. — cf. Mt 23, 9, ro. vv. Ac 18, 24. a cp. ., 22, 9, 9; 15, 5; Gal 2, 9, 14. — Vv. Jo 1, 42. ycf. cp. 12, 5; 2 Cor EE, hs zcf. Mt 28, 19; Ac 2, 38. a Ac 18, 8. bv. ae a2 Cp, "16; 75, 27: 23, 32. 16,17] * cf. Catech. R. oh 2: 17-26] L. in fs. s. Jo. a Cr. dcp. 2, 1, 4. — cf. 2 Cor 10, 108 TT? Oo SPY, 16k é2 Cor..2, 153453: od 18-30] L. in fs. s. Iustini M. PUT 2a O° 25) Cpe, 24, . 1S5 2. Ch Ac Rat — FEC 23:23. h Rm 1x, 16. — cf. vr. 24. 19] V. Cp. 3, 19, # i Is 29, 14. — cf. Jb 5, 12, 13; Mt rr, 25. 7, 48. j vr. 26; cp. 2, 8; Is 19, 12; Jo fecfi Is-33,' 28. {Rm 1, 22. mcp. 2, 6; 3, 19; Is 44, 25; me Mt 881386586, x3 Jo 2, 18s » 30. o Gal 5, 11. — v. 1 Pt 2, 8. pcf. 2 Cor 2, 16. — v. Le 2, 24. q cf. vr. 18. 49. rvr. 30; Col 2, 3. — cf. Lert, Jo 7, 48. — cf. vr. ae 26-31] L. in fss. s. Agath. Virg, M. et s. Vince. a P. (26-2, 2). MJAULUS “vocatus apostolus Iesu Christi °per volunta- | tatem Dei et “Sosthenes frater 2 ecclesiae Dei, quae est Corinthi, ¢sanctificatis in Christo Iesu, ¢vocatis fea) sanctis, cum omnibus /qui invocant nomen Domini a eee gel nostri Iesu Christi, in omni loco ipsorum et no- eS stro: 3 gratia vobis et pax a Deo Patre nostro et Ses 1 Domino Iesu Christo. b 49Gratias ago Deo meo semper pro vobis in gratia Dei, quae data est vobis in Christo Iesu, 5 quod “in omnibus divites facti estis in illo, ‘in omni verbo et in omni scientia, § sicut jtestimonium Christi confirmatum est in vobis; 7ita ut nihil vobis desit in ulla gratia ‘exspectantibus “revelationem Domini nostri Iesu Christi, 8”qui et confirmabit vos usque in finem sine crimine, °in die adventus Domini nostri Iesu Christi. 9% ?Fidelis Deus, per quem vocati estis in Ysocietatem Filii eius Iesu Christi Domini nostri. 10 QObsecro autem vos, fratres, per nomen Domini nostri Iesu Christi, ut idipsum dicatis omnes, et non sint in vobis schismata; sitis autem perfecti "in eodem sensu et in eadem sententia. 11 Signi- ficatum est enim mihi de vobis, fratres mei, ab iis qui sunt Chloés, quia ‘contentiones sunt inter vos. 12 Hoc autem dico, quod “unus- quisque vestrum dicit: Ego quidem sum Pauli, ego autem “Apollo, ego vero “Cephae, ego autem Christi. 13 YDivisus est Christus? Nun- quid Paulus crucifixus est pro vobis? aut *in nomine Pauli baptizati estis? 14Gratias ago Deo quod neminem vestrum baptizavi, nisi 2Crispum et “Caium; 15ne quis dicat quod @in nomine meo bapti- zati estis. 16 Baptizavi autem et °Stephanae domum, ceterum nescio si quem alium baptizaverim. 17 Non enim misit me Christus bapti- zare, sed evangelizare: “non in sapientia verbi, ut non evacuetur crux Christi. 18 Verbum enim crucis “pereuntibus quidem /stultitia est; iis au- tem 9qui salvi fiunt, id est nobis, “Dei virtus est. 19 Scriptum est enim: ’*Perdam sapientiam sapientium, et prudentiam prudentium reprobabo’. 20/Ubi sapiens? ‘ubi scriba? ubi conquisitor huius sae- culi? ™Nonne stultam fecit Deus sapientiam huius mundi? 2! Nam, quia in Dei sapientia non cognovit mundus per sapientiam Deum, placuit Deo per /stultitiam praedicationis salvos facere credentes. 22 Quoniam et “Iudaei signa petunt, et Graeci sapientiam quaerunt; 23nos autem praedicamus Christum °crucifixum, ?Iudaeis quidem scandalum, gentibus autem /stultitiam, 24 ipsis autem vocatis ludaeis atque Graecis Christum @%Dei virtutem et "Dei sapientiam; 25 quia quod stultum est Dei sapientius est hominibus, et quod infirmum est Dei fortius est hominibus. 26 Videte enim vocationem vestram, fratres; quia *non multi sa- pientes secundum carnem, non multi potentes, non multi nobiles. 27 Sed quae stulta sunt mundi elegit Deus, ut confundat sapientes; — 1070 — 4. De vitlis inter Corinthios serpentibus (1, 1-6, 20. Exordio praemisso (1-9), apostolus concordiam primum commendans (10-12) varias rationes ad- Jert, 0b quas Corinthiorum discordia et partium studium vituperanda I AD CORINTHIOS 1 28 — 3, 17 et infirma mundi elegit Deus, ut confundat fortia; 28 et ‘ignobilia mundi et contemptibilia elegit Deus et “ea quae non sunt, ut ea quae sunt Ydestrueret, 29 yt non glorietur omnis caro in conspectu eius. 30Ex ipso autem vos estis in Christo Iesu, qui factus est no- bis “sapientia a Deo et viustitia et *sanctificatio et meAtptie: ; 31 ut, quemadmodum scriptum est, ’ bqui gloriatur, in Domino glorietur ’. 2 Et ego, cum venissem ad vos, fratres, veni “non in sublimitate ser- monis aut sapientiae adnuntians vobis btestimonium Christi. 2Non enim LudicaVE, me scire aliquid inter vos, “nisi Iesum Christum et hunc crucifixum. 3 Et ego in infirmitate et timore et tremore multo fui apud vos; 4 et sermo meus et fpraedicatio mea “non in persuasibilibus humanae sapientiae verbis, 9sed in ostensione Spiritus et virtutis, 5 ut fides vestra non sit in sapientia hominum, sed “in virtute Dei. 6 Sapientiam autem loquimur inter ‘perfectos, Jsapientiam vero non huius saeculi neque principum huius saeculi, qui ‘destruuntur; 7 sed loquimur Dei sapientiam ™in mysterio, quae abscondita est, “quam praedestinavit Deus ante saecula in gloriam nostram, 8 oquam nemo principum huius saeculi cognovit; ?si enim cognovissent, nunquam Do- minum gloriae crucifixissent ; 9sed, sicut scriptum est, quod ’ Yoculus non vidit nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, "quae praepa- ravit Deus iis qui diligunt illum’; 10%nobis autem revelavit Deus per Spiritum suum. Spiritus enim omnia scrutatur, etiam ‘profunda Dei. 11Quis enim hominum scit quae sunt hominis, “nisi spiritus hominis, qui in ipso est? Ita et quae Dei sunt nemo cognovit, “nisi Spiritus Dei. 127Nos autem non spiritum huius mundi accepimus, sed Spiritum qui ex Deo est, ut sciamus quae a Deo donata sunt nobis: 13quae et loqui- mur @non in doctis humanae sapientiae verbis, sed in doctrina spiritus spiritualibus spiritualia comparantes. 4 vAnimalis autem homo non percipit ea quae sunt Spiritus Dei; *stultitia enim est illi, et non potest intelligere, quia spiritualiter examinatur. 15 @Spiritualis autem iudicat omnia, et ipse a nemine iudicatur. 16 bQuis enim cognovit sensum Do- mini, qui instruat eum? °Nos autem sensum Christi habemus. Et ego, fratres, non potui vobis loqui_quasi aspiritualibus, sed quasi “carnalibus: tanquam parvulis in Christo 2¢lac vobis potum dedi non escam, ¢nondum enim poteratis; sed nec nunc quidem po- testis, adhuc enim carnales estis. 3 Cum enim sit inter vos @zelus et contentio, nonne carnales estis et secundum hominem ambulatis? 4Cum enim quis dicat: Ego quidem sum Pauli, alius autem: Ego Apollo, nonne homines estis? Quid igitur est Apollo? quid vero Paulus? 5 9Ministri eius, cui credidistis, et hunicuique sicut Dominus dedit. Ego plantavi, jApollo rigavit, sed "Deus incrementum de- dit. 7Itaque “neque qui plantat est aliquid, neque qui rigat, sed qui incrementum dat Deus. 8 Qui autem plantat et qui rigat unum sunt: “unusquisque autem propriam mercedem accipiet secundum suum laborem. 9% 9Dei enim sumus adiutores; °Dei agricultura estis, Dei aedificatio estis. 10 @Secundum gratiam Dei, quae data est mihi, ut sapiens archi- tectus “fundamentum posui; “alius autem superaedificat. Unusquis- que autem videat quomodo superaedificet. 11 Fundamentum enim aliud nemo potest ponere, tpraeter id quod positum est, quod est Christus Iesus. 12 8Si quis autem superaedificat super fundamentum hoc, aurum, argentum, lapides pretiosos, ligna, faenum, stipulam, 13 “yniuscuiusque opus manifestum erit; “dies enim Domini declara- bit, quia “in igne revelabitur, et uniuscuiusque opus quale “sit ignis probabit. 14 Si cuius opus manserit quod superaedificavit, *mercedem accipiet; 15 si cuius opus arserit detrimentum patietur; ipse autem salvus erit, “sic tamen quasi per ignem. 16 Nescitis quia “templum Dei estis et Spiritus Dei habitat in - ¢ Heb 5 t Jc 2, uRm 4 ab a UC 2. 4, Fe x Eph. 2 1a 7 te) Co. z bs es ae O85) 5. ; 33» 16; 2 Cor 5, oe vr. 2. pkey 1 Th 4, 3 aEph 1, 7; Col 1, 14. m 3, 24. 17. b Jr 9, 23, 24. — v. 2 Cor to, & ish Ps 8; 3. ~~ cf. [x avr. 4, 13. aed 2 Cor r, 12. — v. cp. 1, 1-7] L. in Ys. $; Franc, be ‘gn poke a in fr. 2 Bae Epip or oo ‘f Of. in fs. 5s. het M. . in fs. s. Helen, Imp. — c Gal 6, 14. [v. Gal 6, 14. d2 Cor 11, Bor -£3;\5. Os; 33), 8; 9; Gal 4,1 13. LEwaces "Cp. 4, 10. e Ac 18, 1, 6, ] iss: (Ps teoks in fs: S$: M. Foe zeckarine. h2 Cor 4, 7; 7. — cf. Zc , 15. Ape cp. 3, 1 igi C 3, 15. be 7- “01 *PHIX ¢ ist. II aks sii * Conc. Vat. s. UII cp. 2, 4. wets Cateck. Rat 2} 6; i? "; 1g) 14; IV.115 16. mcf, Mt 13, 35: Col 1, 27. n Rm 16, 25, 26; Eph 3, 5, 93 q Is 64, 4. [Heb r1, 16. rjc 1, 12, — cf. Mt 26, 34; scf. Mt 16, 17; Jor 26. TOL” tl. Catech. R tcf. Ac 2, 24. vcf. Mt 11, 27. x Mm 8, 15. — cf. Jo 4, 4-6. y Ju 19, — cf. cp. 3, I Zcp. 1, 18. [nam, sanctam ». 15] Koga VIII in bulla « U- ar ae 3, 12 24; 38> RM.7,:34, al 6, 1. — cf. Pro 28, 5. b Sap 9, 13; Is 40,13.— v. Rm ccf. Jo1s, 15. {11, 34. fo A Bas a £9; av. cp. 2, 14,1 b Heb 5, 13. ae. cp. 2, 6. a eS Hp Pea. 2. d cf. t 4, 33; Jo 16, 12. e Gal 5, 19, 20. — et. Ac §, fy. °. T, 225 [r7; 13, 45. * Eat 1: 2 Cor6 43 ph 3, 7; ol 1, af — cf. 1 Cor 3, 3 hv. Rm 6. 6)*—d¢. Catech. Kall, 128. — Ant. in fss. s. Pauli i icp. 4, 15; Ac 18, 4-11; 2 Cor j Ac 18, 27. [10, 14, 15. Pehep ts, 10> Jo 15, 53 Col 1, 7] * Catech. R.UV 5, 6 [18. m 2 Cor 12, 11; Gal 6, nvr. 143 Cp. 15, bat Re 2,36: — v. Mt 2 8. OA ef: Catech: R. TV 1x1; 38: vobis? 17Si quis autem templum Dei violaverit, disperdet illum oe 15, 13; Jo 15, a3 Pt Deus. »Templum enim Dei sanctum est, quod estis vos. fo Fay = Le: 6,, 37. 0: 21,i 225: 25 26. ct, cp. 3, 13. 2 a 10, 18. — v. cp. 3, 8. jvr. 18, 19; cp. 5, 2; 13, 4. tJo 3, 27. — cf. i rig 2 29, 14; Jc T F9e3a Pts 6 ed Conc. dain: v1 “Can. 529) can. 6 et 4 — * cf. Catecn. Re LY .-9, 9-151 i in Pr s. Jo Ap. 96-14) L. in cm. Cf. et tn vg. ss. be v.Rm 8, 36. [Ap. Simon. et Ju. n Heb 10, 33. — cf. Is 20, 3. oc cf. Ac 17, 18. — v. cp. 1, 18: p 2 Cor 11, Pi [Ac 26, 24. qcp. 2, 3; 2 Cor 13, 9. (4, 12. rRm 8, 38) 2-Cor: 844.27; Ph Le Mt 8, a ; ucp. 9.15; Ac 20, 34. —- cf. fAc 18, 3. xv. Jo 15}'. 20; y cf. Is 30, 22; 64, 6; Lm 3, 45. @2. Cor 6s Teere “Th sy zr s.*2 6 cf. cp s2 Cor 11, 20. — cf. Ac 23,2 “y Pt aig zcf. cp. 6, 5; 15, 34. 15] * cf. Catech R. III ste ri c Gal 3, d Phi i. — cf. Gal 4, a: | €cp. era: (Ph sar h 22, f cp. 16, 10. [6.—cf. » Th, 9. 1 Tm ¥,-23°2°Tmt,@, hcp. 7, 17. 91+ 20, ‘23. 9: Cor’ 4525," 16; mcp. 2, 4. — cf. Mt 7. 21: Te {x3, 2,'10. y F2x WR 2 COL T,: 235.320 Les 127.20; ~ } LL, in fr. 3 hebr, AP 12, 20 18, : Dt 22, 30; Cepipke 27, 20, mv < ae of was eo 72 TOk o—.cf, 1 Th 2, 27. re bik Mt 18, 18 20. m 1, 20. — cf, Jb 2, 6; Ps 108, ° — ating FPO SA HP QO ORK =) : 4 minibus. 22‘Omnia enim vestra sunt, sive Paulus sive Apollo sive /Ce- phas sive mundus sive vita sive mors sive praesentia sive futura; omnia enim vestra sunt, 23 4yos autem Christi, “Christus autem Dei. 4 Sic nos existimet homo ut *ministros Christi et dispensatores my- steriorum Dei. 2 Hic iam quaeritur inter °dispensatores, ut °fide- lis quis inveniatur. 3 Mihi autem pro minimo est ut a vobis iudicer aut ab humano die; sed neque meipsum iudico: ihil enim mihi conscius sum, “sed non in hoc iustificatus sum; qui autem iudicat me Dominus est. 5 Itaque /nolite ante tempus iudicare, Jquoadusque veniat Dominus, “qui et illuminabit abscondita tenebrarum et ma- nifestabit consilia cordium; et ‘tunc laus erit unicuique a Deo. 6 Haec autem, fratres, transfiguravi in me et Apollo propter vos, ut in nobis discatis, ne supra quam scriptum est_unus adversus al- terum /infletur pro alio. 7 Quis enim te discernit? ‘Quid autem ha- bes quod non accepisti? si autem accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis? 8Iam saturati estis, iam divites facti estis, sine nobis re- gnatis: et utinam regnetis, ut et nos vobiscum regnemus ! 9 Puto enim quod Deus nos apostolos novissimos ostendit ™tanquam morti destinatos, quia “spectaculum facti sumus mundo et angelis et ho- minibus. 19°Nos stulti propter Christum, ?vos autem prudentes in Christo; Ynos infirmi, vos autem fortes; vos nobiles, nos autem igno- biles. 11 Usque in hanc horam et resurimus et sitimus et nudi sumus et Scolaphis caedimur et ‘instabiles sumus 12 et “Ilaboramus operantes manibus nostris; “maledicimur et benedicimus, “persecutionem bath mur et sustinemus, 13 Ublasphemamur et obsecramus: Ytanquam gamenta huius mundi facti sumus, omnium peripsema usque a 442Non ut confundam vos haec scribo, sed “ut filios meos caris- simos moneo. 15 Nam, “si decem milia “paedagogorum habeatis in Christo, sed non multos patres; nam in Christo Iesu per evange- lium ¢ego vos genui. 16 Rogo ergo vos: “imitatores mei estote, sicut et ego Christi. 17 Ideo /misi ad vos ‘Timotheum, qui est fiiius meus carissimus et fidelis in Domino, qui vos commonefaciet vias meas, quae sunt in Christo Iesu, Asicut ubique in omni ecclesia doceo. 18?Tanquam non venturus sim ad vos, sic Jinflati sunt quidam. 19lVeniam autem ad vos cito, st Dominus, voluerit, et cognoscam non sermonem eorum qui /Jinflati sunt, sed virtutem. 2®™”Non enim in sermone est regnum Dei, sed in virtute, 21 Quid vultis? "In virga veniam ad vos, an in caritate et spiritu mansuetudinis? Omnino auditur inter vos “fornicatio, et talis fornicatio qualis nec inter gentes; ita but uxorem patris sui aliquis habeat. 2 Et vos inflati estis et “non magis luctum habuistis, ut tollatur de medio vestrum qui hoc opus fecit. %Ego quidem “absens cor- pore, praesens autem spiritu, iam iudicavi ut praesens eum qui sic operatus est, 4/in nomine Domini nostri Iesu Christi, congregatis vobis et meo spiritu cum virtute Domini nostri Iesu, 5 9tradere hu- iusmodi ”Satanae in interitum carnis, tut spiritus salvus sit jin die Domini nostri Iesu Christi. 64Non est bona gloriatio vestra. Nesci- tis quia ™modicum fermentum totam massam corrumpit ? 7 Expur- gate. vetus fermentum, ut sitis nova conspersio, sicut estis azymi; © etenim Pascha nostrum immolatus est Christus. 8 Itaque epulemur non in °fermento veteri neque in fermento malitiae et nequitiae, sed in azymis sinceritatis et veritatis. 9 Scripsi vobis in epistula: ?Ne commisceamini fornicariis: 10 4non utique *‘fornicariis huius mundi aut avaris aut rapacibus aut idolis uc. * be AS 5h he 31; Ap 12, 9, 10. servientibus; ®alioquin debueratis de hoc mundo exisse. 11 Nunc jcp.-1,-8 one Pha, 631° Th*s;\2 LJc 4, 16. — cf. vr. 2. m Mt 13, 33; Gal 5, 9. — cf. cp. TS 1444 7” 4 atech. R. II'2, 4; 4,13. —_L. etc. * D. Resurrect. — v. Ex 12, 5, 6, 8. n Ex 12, 15-10; Dt 16, 3. . Mt 16, 6, 12. 9] * Catech..R. III 7, 4,7 PS. 6, 28: Eph 5, 11; 2 Th 3, 6, r4. — cf. 2 Jo 10. acf. cp. 10, 27. rEph 5, 5; Col 3, 5. Se cp. 6, s cf. t Jo 2, 16. ‘— 1072 — a ee ee christianum prorsus dedecent, coram iudicibus ethnicis quominus agant prohibet (6, 1-11). In fornicatione denique invehitur (12-20). 2. Quarundam quaestionum a Corinthiis propositarum solutio (7, 1-15, 58). E¢ primo I AD CORINTHIOS autem scripsi vobis non commisceri: si is, ‘qui frater nominatur, est fornicator aut avarus aut idolis serviens aut maledicus aut ebrio- sus aut rapax: cum eiusmodi “nec cibum sumere. 1% Quid enim mihi de iis “qui foris sunt iudicare? Nonne de iis, qui intus sunt, vos iu- dicatis? 13 nam eos qui foris sunt Deus iudicabit. YAuferte malum ex vobis ipsis. 6 Audet aliquis vestrum habens negotium adversus alterum iudicari apud iniquos et “non apud sanctos? 2An nescitis quoniam °san- cti de hoc mundo iudicabunt? Et, si in vobis iudicabitur mundus, indigni estis qui de minimis iudicetis? 3 Nescitis quoniam Cangelos iudicabimus? quanto magis saecularia! 4Saecularia igitur iudicia si habueritis, contemptibiles, qui sunt in ecclesia, illos constituite ad iudicandum. 54¢Ad verecundiam vestram dico: Sic non est inter vos sapiens quisquam, qui possit iudicare inter fratrem suum? §& Sed fra- ter cum fratre iudicio contendit, et hoc apud infideles? 7 Iam quidem omnino delictum est in vobis quod iudicia habetis inter vos. °Quare non magis iniuriam accipitis? quare non magis fraudem patimini? 8 Sed vos iniuriam facitis et fraudatis, et hoc /fratribus. 9%9An ne- scitis quia iniqui regnum Dei non possidebunt? Nolite errare; ne- que fornicarii neque idolis servientes neque adulteri 1° neque molles neque masculorum concubitores neque fures neque avari neque ebriosi neque maledici neque rapaces regnum Dei possidebunt. 11 Et thaec quidam fuistis; sed jabluti estis, sed ‘sanctificati estis, sed iustifi- cati estis in nomine Domini nostri Iesu Christi et in Spiritu Dei nostri. 12nQmnia mihi licent, sed non omnia expediunt; omnia mihi li- cent, sed ego sub nullius redigar potestate. 13 °Esca ventri, et ven- ter escis; Deus autem et hunc et has ?destruet. ZCorpus autem non fornicationi, sed Domino, et "Dominus corpori. 14 #Deus vero et Do- minum suscitavit, et ‘nos suscitabit per virtutem suam. 15 Nescitis quoniam %corpora vestra membra sunt Christi? Tollens ergo mem- bra Christi faciam membra meretricis? Absit. 16 An nescitis quoniam qui adhaeret meretrici unum corpus efficitur? ’“Erunt enim, inquit, duo in carne una’. 17 Qui autem adhaeret Domino Yunus spiritus est. 18*Fugite fornicationem. Omne peccatum quodcumque fecerit homo extra corpus est, qui autem fornicatur Yin corpus suum pec- cat. 19 An nescitis quoniam %membra vestra *templum sunt Spiritus sancti, qui in vobis est, quem habetis a Deo, et “non estis vestri? 20 bEmpti enim estis pretio magno. °Glorificate et portate Deum in corpore vestro. . De quibus autem scripsistis mihi: 7Bonum est homini mulierem non tangere; 2propter fornicationem autem unusquisque suam uxorem habeat, et unaquaeque suum virum habeat. 3 Uxori vir de- bitum reddat, similiter autem et uxor viro. 4 Mulier sui corporis potestatem non habet, sed vir; similiter autem et vir sui corporis potestatem non habet, sed mulier. 5 Nolite fraudare invicem, nisi forte ex consensu ad tempus, ut vacetis orationi; et iterum reverti- mini in idipsum, °ne tentet vos Satanas propter incontinentiam ve- stram. 6 Hoc autem dico secundum indulgentiam, “non secundum imperium. 7¢Volo enim omnes vos esse /sicut meipsum; sed 9unus- quisque proprium donum habet ex Deo: “alius quidem sic, alius vero sic. 8 Dico autem non nuptis et viduis: *Bonum est illis si sic perma- neant fsicut et ego. 9% Quod, si non se continent, tnubant; melius est enim nubere quam uri. 19 Tis autem, qui matrimonio iuncti sunt, tpraecipio, non ego, sed Dominus uxorem a viro non discedere; 11 quod, si discesserit, manere innuptam aut viro suo reconciliari: et ‘vir uxorem non dimittat. 12 Nam ceteris ego dico, non Dominus: mSi quis frater uxorem habet infidelem, et haec consentit habitare cum illo, non dimittat illam. 13 Et, ™si qua mulier fidelis habet vi- rum infidelem, et hic consentit habitare cum illa, non dimittat vi- rum; 14%sanctificatus est enim vir infidelis per mulierem fidelem, et sanctificata est mulier infidelis per virum fidelem: °alioquin filii ve- stri immundi essent, nunc autem sancti sunt. 15 Quod si infidelis 5,12 —7, 15 t2 Th 3, 6. [rx Be u2 Jo to. — cf. Le 15, 2; Ac 12] *l. 4 Decret. t. 19, cp. 8; * * Conc.Trid. s. XIV cp. 2.— * cf. Catech. R. I 10, 9. vv. Mr4, Ir. x cf. cp. 6, 1-4. Y Cl. Dt r3, 8.) 10170; +23; 1-17] LL, in fr. 4 hebd. 1 >. a cf. Mt 18, 17. [Epiph. 6 Sap 3, 8: Ecli 4, 16; Dn 7, 22.—cf. Mt 19, 28: Ap 20, 4. ect: 2 Pt 2. 4; 7 Jute SP 15, 34. — cf. cp. 4, 14. ect. Mt 5, 39, 40; Rm 12, 19, it Ena} 6, g Mt 15, 20; Mr77..524; 9, 10] * Catech. R. Ui 745.8; 3, 7 : Akcp. 15, 50; Gal 5, 21; Eph 5, 83.1 Tritt} 107¢Heb }12; 14; 13, 4; Ap 21, 8; 22, 15. 11) * Catech. R. II 2, 42. #cp. 12, 2; Eph 2, 2, 3; 4, 22; Ye 8) Ca 3 7: Fes ee j Ac 22, 16; Heb 10, 22. — cf. LVz cpy im" at (Tt-3% 5. m Rm 8, 30. n & 10}.23. ocf. Mt 15, 17.. p Col 2, 22. q vr. 15, 19; Eph 5, 30. — cf. Cp: “2. a9-"Rm 12, . 5. ¢ cf, Eph’ s, 23. Scp. 15, 15. — v. Ac 6, 24. Ecp. 15, 22, 23; Jo 6, 295 40. — cf. Mt 22, 29; Eph 1, 19, 20. 15,16] * Catech. R, Ill 7, 7; Seg f. Mt uGn 2, 24. — cf. Mt 19, 5; Eph 5, 30. v Eph 4, 4. — cf. Jo 17, 21-23. PS} © vy. oF.) oO FOR CPs %5, 40: 2 cp: §; 69. 2¢Cor .13a; 24: ‘Eph 5, 3; Heb 13, 4. 9 ch, Pros, it; 19] * v. cp. 3, 16. —* Cateck, Ril 40) 45 TEL 6 12 575 Me 3 Ci.‘Jo'2,:21: av. Rm 14, 7. bcp. 7, 23. — cf. Ac 20, 28; Heb 9g, 12, 14.-‘v. 2 Pt 2,1. 20] R. in fs. pretiosiss. Sang. éci.vPh! £;° 20. 1-14] LL. in fr. 5 hebd 1 ?: avr. 8, 26. [Epiph. 2-5) * Catech. R. II 8, 14, 24; 7s Ge bef. (EX PO, 35s LL Rew es Ec 3, 5; Jl 2, 16. 6 t Th3,). 5. dvr. 12, 25; 2 Cor 8, 8; tr, 17. — cf. cp. 10, 40. 71 * Catech. R, Il 8, 1. cf<« Rm 12, -6: hcf. Mt 19, 11, 12. $ci.. Im 5, 14 10, 10)-* Con&-Trid. 5... XXIV can. 7. — * Catech. R. II 8, BS MEF 2.40; 92’. 5, 96. rats)" 146 Dect, t.-10 pp. mcf. 2 Cor 6, 14. [7, 8 WT Pt 3, 2s 0:1 ES,.0,, 23). Mi avrg: (68) .— 1073 — I AD CORINTHIOS 7, 16 — 8, 12 de matrimonii usu (1-9) et indissolubilitate agit, quae, quamvis absoluta, excepttonem patitur quando pars infidelis discedat (10-24) ; deinde de virginibus (25-38) et viduis (39, 40) quibus monita tradit; tertio de p Col 3, 15. — v. Rm 14, 19. ct. RM Ik, £4. rv. Rm 12, ‘ scp. 4, 17; Eph 4 t2° Cor 8, ae: Pe 38. — cf. rT “RO: 4k0; 1; Gal 1,24. u Ac 35: Ts 5; ‘to: 24, 28; ‘Gal 5, —— cf. Ac 16. 19, “sh e ateck R. ii Bi 8; I 12) 24. vy Gal .33::283589°6;..6, 153Col 20 a3; xv. 1 Jo y cf. Col ee Ph] 16. — v. Ce CD. (0, 27: 45, asl @ Conk Pat, 7 ney: 29) ag 25. — Catech. ” Tr 8. - “40] LL. et L. (25-34) in cm. . Tm iy 13> 16, 8. 28, sot: * Colaeh R.. 11 :8,° 23, 3. 40, 33 321 ¥ Catech R. IV 4, 4 fr Oko; i Ps 63 Jo.1, 220; j 24; 4, 7; 1 Jo 2, 17. cf. Mt 6, a5; Le 10, 41. ce 13 Ene: s,s. ye Pt 2, mci. Pro22, 253 nEcli 42, 9. 38, 39] * Catech. R. II 8, 20. o Heb 13, 4. — cf. Ecli 7, 27. Aria ee 2 ON Jo: Fe. Fe 26. C17: 2 GOEsb, | te $V. vr. i Tm 4, 8. — cf. Ac 15, 28. ON0.245.9; ep .10,' F932 Ac 25; 20:2 t--2 Si bvr. 4, 10. — cf. Rm 15, 14. 1] * Conc, Milev. II can. 4. ccf. cp. 13, 4-13. d Gal 6, 3. — cf. cp. 3, 18. e Jo 10, 14; Gal 4, 9 — cf. 33, 12, 17; 2 Tm 2, 19. Jcp. 10, 19; Is 41, i: Ac 14, LS; gyre 6. 'W. Dt 4,355 398 hAEph 4, 5. — cf. cp. 1, 2; Se GC GE iv. Rm 11, 36. 700125 5; Oy Conc. oecum. V can, 1. —- Ant. in fs. ss, Trinit. 1 Col 1, 16; Heb 1, 2. — v. Jo 153%, 120; mcf. Rm 14, JA, bd aa. NCD. 10, 25, 2 o Rm 14, 17. fahg Mt 15,4r Ac 10, I1-15, pcf. cp. 10, 23; Rm. 14, 13, 20, 21° Gal 3.213; acf. cp. 10, 27. ry cf. Mt 18, 6. discedit, discedat; non enim servituti subiectus est frater aut soror in huiusmodi: ?in pace autem vocavit nos Deus. 16 Unde enim scis, mulier, Ysi virum salvum facies? aut unde scis, vir, si mulierem sal- vam facies? 17 nisi unicuique ‘sicut divisit Dominus, *unumquemque sicut vocavit Deus, ita ambulet, et ‘sicut in omnibus ecclesiis doceo. 18 Circumcisus .aliquis vocatus est? non adducat praeputium. In praeputio aliquis vocatus est? “non circumcidatur. 19 YCircumcisio nihil est, et praeputium nihil est; sed *observatio mandatorum Dei. 20 sUnusquisque, in qua vocatione vocatus est, in ea permaneat. 21 Servus vocatus es? non sit tibi curae; sed, et si potes fieri liber, magis utere. 22 Qui enim in Domino vocatus est *servus “libertus est Domini; similiter qui liber vocatus est servus est Christi. 23 4Pre- tio empti estis, Snolite fieri servi hominum. 24 *Unusquisque, in quo vocatus est, fratres, in hoc permaneat apud Deum. 25 De virginibus autem °praeceptum Domini non habeo; consilium autem do 4tanquam misericordiam consecutus a Domino, ut sim ¢fi- delis. 26 Existimo ergo hoc bonum esse propter instantem necessi- tatem, quoniam /bonum est homini sic esse. 27 Alligatus es uxori? noli quaerere solutionem. Solutus es ab uxore? noli quaerere uxo- rem. 28Si autem acceperis uxorem, non peccasti; et, si nupserit virgo, non peccavit. Tribulationem tamen carnis habebunt huius- modi; ego autem vobis parco. 29 Hoc itaque dico, fratres: 7Tempus breve est: reliquum est, ut et qui habent uxores tanquam non ha- bentes sint, 3% et qui flent tanquam non flentes, et qui gaudent tan- quam non ‘gaudentes, et qui emunt “tanquam non possidentes, 31 et qui utuntur hoc mundo tanquam non utantur; ipraeterit enim figura huius mundi. 32/Volo autem vos sine sollicitudine esse. Qui sine uxore est sollicitus est quae Domini sunt, quomodo placeat Deo. 33 Qui autem cum uxore est sollicitus est quae sunt mundi, quomodo pla- ceat uxori et divisus est. 34 Et mulier innupta et virgo cogitat quae Domini sunt, ut sit sancta corpore et spiritu; quae autem nupta est cogitat quae sunt mundi, quomodo placeat viro. 35 Porro hoc ad utilitatem vestram dico, non ut ™laqueum vobis iniciam, sed ad id quod honestum est et quod facultatem praebeat sine impedimento Dominum obsecrandi. 36Si quis autem turpem se videri existimat super virgine sua, "quod sit superadulta, et ita oportet fieri; quod vult faciat: non peccat, si nubat. 37 Nam qui statuit in corde suo firmus non habens necessitatem, potestatem autem habens suae vo- luntatis, et hoc iudicavit in corde suo, servare virginem suam, bene facit. 38 Igitur et qui matrimonio iungit virginem suam °bene facit, et qui non iungit melius facit. 39 Mulier alligata est legi quanto tempore vir eius vivit; quod 9%si dormierit vir eius, liberata est: cui vult nubat, tantum ‘in Domino. 4 Beatior autem erit, si sic perman- serit, 8&secundum meum consilium; puto autem ‘quod et ego Spiri- tum Dei habeam. ; De iis autem “quae idolis sacrificantur, scimus quia °omnes scien- tiam habemus. °Scientia inflat, caritas vero aedificat. 2Si quis autem se existimat scire aliquid, nondum cognovit quemadmodum oporteat eum scire. 3 @Si quis autem diligit Deum, “hic cognitus est ab eo. 4 De escis autem, “quae idolis immolantur, °scimus quia /nihil est idolum in mundo, et quod Ynullus est Deus nisi Aunus. 5 Nam, etsi sunt qui dicantur dii sive in caelo sive in terra, siquidem sunt dii multi, et domini multi; 6 nobis tamen 2unus est Deus Pater, tex quo omnia et nos in illum, et junus Dominus Iesus Christus, 'per quem omnia et nos per ipsum. 7Sed-non in omnibus est scientia; quidam autem ™cum conscientia usque nunc idoli quasi "idolothytum manducant, et conscientia ipsorum, cum sit infirma, polluitur. 8 °Esca autem nos non commendat Deo; neque enim, si manducaverimus, abundabimus, neque, si non manducaverimus, deficiemus. 9% Videte autem ?ne forte haec licentia vestra offendiculum fiat infirmis. 10 Si enim quis viderit eum, bqui habet scientiam, in Yidolio recumbentem, nonne conscientia eius, cum sit infirma, aedificabitur ad manducan- dum idolothyta? 11 et ?peribit infirmus in tua scientia, frater, pro- pter quem Christus mortuus est? 412*Sic autem peccantes in fratres — 1074 —_— idolothytis a quibus, etsit per se licitis, aliquando abstinendum est (8, 1-13). Sicut ipse ius habens, utpote apostolus, ad suam substentatio- nem (9, 1-14) eidem renuntiat (15-18), immo omnibus sese accommodat I AD CORINTHIOS 8, 13 — 10, 10 et percutientes conscientiam eorum infirmam 4in Christum peccatis. 13 Quapropter, ‘si esca scandalizat fratrem meum, non manducabo ‘carnem in aeternum, ne fratrem meum scandalizem. -dNon sum liber? “Non sum apostolus? “Nonne Christum Iesum Dominum nostrum vidi? Nonne “opus meum vos estis in Do- mino? 2 Etsi aliis non sum apostolus, sed tamen vobis sum; nam esignaculum apostolatus mei vos estis in Domino. 3 Mea defensio apud eos qui me interrogant haec est. 4/Nunquid non habemus po- testatem manducandi et bibendi? ®/nunquid non habemus potestatem mulierem sororem circumducendi, sicut et ceteri apostoli et /fratres Domini et ‘Cephas? 6 Aut ego solus et Barnabas non habemus po- aera hoc operandi? 7iQuis militat suis stipendiis unquam? ‘Quis plantat vineam et de fructu eius non edit? Quis pascit gregem et de lacte gregis non manducat? 8 Nunquid secundum hominem haec dico? An et lex haec non dicit? 9 Scriptum est enim in lege Moysi: ’™Non alli- gabis os bovi trituranti’. Nunquid de bobus cura est Deo? 10an propter nos utique hoc dicit? "Nam propter nos scripta sunt; quo- niam °debet in spe qui arat arare, et qui triturat in spe frucius per- cipiendi. 11”Si nos vobis spiritualia seminavimus, magnum est si nos carnalia vestra metamus? 12 Si alii potestatis vestrae participes sunt, quare non potius nos? Sed Ynon usi sumus hac potestate; sed omnia sustinemus, “ne quod offendiculum demus evangelio Christi. 13 Nescitis quoniam ‘qui in sacrario operantur quae de sa- crario sunt edunt, et qui altari deserviunt cum altari participant? 14 Ita et Dominus fordinavit iis qui evangelium adnuntiant de evan- gelio vivere. 159Ego0 autem nullo horum usus sum. Non autem scripsi haec ut ita flant in me: bonum est enim mihi magis mori quam ut ‘gloriam meam quis evacuet. 16 Nam, si evangelizavero, non est mihi gloria, “necessitas enim mihi incumbit; vae enim mihi est, si non evangelizavero. 17Si enim volens hoc ago, mercedem habeo; si autem invitus, Y“dispensatio mihi credita est. 18 Quae est ergo merces mea? Ut evangelium praedicans Zsine sumptu ponam evangelium, ut non abutar potestate mea in evangelio. 19 Nam, ¢cum liber essem ex omnibus, Yomnium me servum feci, ut plures ‘Alucri- facerem. 29 Et factus sum Iudaeis tanquam Iudaeus, ut Iudaeos lu- crarer; 21 4jis, qui sub lege sunt, quasi sub lege essem, cum ipse non essem sub lege, ut eos qui sub lege erant,lucrifacerem; iis, qui sine lege erant, “tanquam sine lege essem, cum sine lege Dei non essem, sed 4in lege essem Christi, ut “lucrifacerem eos qui sine lege erant. 22cFactus sum infirmis infirmus, ut infirmos lucrifacerem; fomnibus omnia factus sum, ut %omnes facerem salvos. 23 Omnia autem facio hpropter evangelium, tut particeps eius efficiar. 24 Nescitis quod ii, qui in: stadio currunt, omnes quidem currunt, sed unus accipit /bravium? Sic ‘currite ut comprehendatis. 25 Omnis autem qui ™in agone con- tendit ab omnibus se abstinet. coronam accipiant, nos autem “incorruptam. 26 Ego igitur sic curro non quasi in incertum, sic °pugno non “quasi ?aérem verberans; 27 sed Icastigo corpus meum et “in servitutem redigo, ne forte, cum aliis praedicaverim, ipse ‘reprobus efficiar. Nolo enim vos ignorare fratres, quoniam patres nostri omnes 4sub nube fuerunt et omnes 0mare transierunt 2et omnes in Moyse baptizati sunt in nube et in mari 3 et “omnes eandem escam spiritalem manducaverunt 4et %omnes eundem potum spiritalem biberunt, bibebant autem de spiritali consequente eos petra; petra autem erat Christus. 5 Sed non in pluribus eorum beneplacitum est Deo, nam ¢prostrati sunt in deserto. 6 Haec autem in figura facta sunt nostri, ut non simus concupiscentes malorum, sicut et /illi con- cupierunt; 7 9neque idololatrae efficiamini, "sicut quidam ex ipsis, quemadmodum scriptum est: ’ ‘Sedit populus manducare et bibere, et surrexerunt ludere’; 8 Jneque fornicemur, sicut quidam ex ipsis fornicati sunt et ‘ceciderunt una die vigintitria milia; 9 neque ten- temus Christum, ™sicut quidam eorum tentaverunt et "a serpentibus perierunt; 10neque murmuraveritis, °sicut quidam eorum murmu- Et illi quidem ut corruptibilem | 45; Acg, “SSO: Pt i la Fe sits Ee 2 Cor 6, avr. 19. — cf. cp. 10, 29. OAC FAn TAs ‘2 Cor. 12, kes t hy 2,;6;. 3) bar 2,7 c cp. 15, 8; Ac 9, 3, 17; 18,9. — cf. 2 Cor 3a, 1-4. dy.c é Cf. ae 27; 22C OF 2.59, Wve. Las Mt 10,10; "LC. 10,-8-; ~ es ti 8; Mt #5; 4 EVEL €0.7,7- [2 Th 3,9. Av. Mt 12, 46. BCD ik; 722 +. -JOR, Ze s I4. = aut 10, 10; r Dm 3,5 '28: ack sp. A i abe Dt 28, 39; Pro 2 9- a * Catech, R. age m acellt “24. , 6. — cf. Ps 125. 6. ? cf. Rm 15, Be Si 6, 6. fict. 2. Corz6s/35 15 12. 5 Ly 6, 16, 26; 7, 6; Nm 5,9; 10; Dt 18, 1; Ecli 45; 29. t2 Cor EL -EOQs u Ac 9, 6; Rm I, 14. — cf. Ac 4, 520. D CD24, at Gale 2,--7 cE ph 3252 — cf. Ph 1, 16. ¥.2 MOOR se Ete Fe. hoe, Fi. y 2 Cor 4, 5. — cf. Gal 5, 1 BMt538,4 BS: PFYPt32 4: @ Ae? 16,53% 2%) 23-26. 6 Rind, 12, t4./c cf Gal 25-33 dv. cp. 7, 22. e 2 Cor 1r, 29. 22] Cm. in fs. s. Franc. de Hier. — v. Ps 34, 13; Is 61, 1. fcp. 10, .33. cp. 7, 16; Rm a% 14. a ‘ 35. a 15/76" 2 ¥8- ~ Pht a i cf. oy S: 24 25-27] Stone. ‘Trid. s. VI cp. rr. — * Cate Che. REVUE? O83, ik ae DS 24-10, § et P?. in ee j Ph 3, 14; Si z, t. Gal, 2 5 be Bh 2. 16; Heb risi h Oae wm Bel: 4.133 Le 73, 242 1-Tm Gy992 So Pity ae hs aS ee ny. Jcr, £2. [cf. Tu 3. o cf. Heb Tay 45°" Dick-Che 1459; qcf. Rm 6, 19. Reb Cn ir-.6: Bell “$7210; $s Ecli:9; 11. cf, HS 30; 2 Tm 3, 8; Heb 6 a Ex 33, 6 Ex 14, 22. 2ET cf Coicek, R. Te 9. OBR IO. THs 285 Dt 8. 3; 2° Es 9. 15, re Ps 77, 24; 104, 40: Jo 6, 13. dv. Ex 17, 6; Nm 20, 11. eNm 14, 29, 37; 26, 64, Ng Ps 105, 26; Heb 3, 17; 6] * Catech. R. III 10, II. 6-73] L. in D. o p. Pnt. fNm 11, 4, 33, 34; Ps 77, 18; t 8. 24. cacy, ag m 21, [Ps 77, 18. ov. Nm 14, 2. — 1075 — I AD CORINTHIOS 10, 11 —11, 22 factus omnibus servus (19-23); ita et fidelibus ut coronam accipiant (24-27) strenue allaborandum est ut ab omni malo discedentes (10, 1-11) ceteris non sint scandalo (12, 13), quod fieri potest accedendo cenis sacri- ’Nm 14, 29-37 2 EX) 52,2332 Rg 24,16; x Par 21,15; Ps 77, 49; Sap 18, 25. rv. Rm Pee be scf. Heb 1, 2; 11, #Rm 11, 20. — cf. 2 Cor-z,:23. 13144, Conc. Trid s. VI cp. 13% XXIV can. 9. —* cf. Ca- ree, Rel Fj; Las AV 75: % ucf. Mt 6, 13. vV.CDp. I, 9. xcf. Dn 3, 17. — v. 2 Pt 2, 9. y Mt 7, 24; Le 16, 8. — cf. Z cp. II, 23-25. [cp. 8, x. fh . 26, 28. — cf. cp. 6, LY a us Catech. R. Il 2, y : 4, 4, 18, 28, 70. — Of, i s. pretiosiss. Sang. — Cm. la rs. ad toll. schisma. b Ac 2, 42; 20, 7. ei ¥35\12,.23;°203 Rm $2; §* ph 4, 4, 16; Col 3, 1 d Ly 3, 3; * rs. —>.ct, He 13, é Vv. cp. {Ps 205, 37. — cf, Lv ‘zg, rr 2 Par zr, 15: Ap e 20. Seti 32) Lik ar 4, cf. 2 6, ti sal + opt, rid. s. XXII cP. ie 6, 12. — Vv. cp 8, 9. Mm VY. 33; Cp. 13, 5; Oh 2, 21.— cf. cp. 9, 23; 2 Cor12, 14.— n cp. 8, 7. v.Rmtis,1 o Ps 23, 1. — cf. a RS - ; Dt 10, 14; Jb 41, 2; Ps pb Le 10, 8 49, 12. acf. cp. 8, 9, 12. rcf. cp. 9, 19; Rm 14, 16. sRm 14, 6; 1 ant 3, 4. ea 17; i FS aot? hl Catech. R. 1 13, ees . 8, 13; 7 14, 13; 2 Cor 5, Orr. cp. 11, 16. —-Vv. Ac 20, 28. xcp. 9, 22. — cf. Gal x, ro. av. cp. 4, 16; Ph 6 cf. cp. 4, 17; eth « 3, 6 CVT. 2 cf. Le Pit fate eete 8. dcf.1 ha,,2 [2, 15; 3.6 ¢ Eph. 1; 22; /4,.153' 5, 2 fv.Gn 3,1 fi, 18 + cf. cp. 3, 23. S, Ao. 12, 10, 28; Ac 13, 1; i Th £109. 36; "Ac 21, 9. — cf. cp. icf. Nm 5s, 18. [14, 34. C21, 72. ly. Gn 1, 26. [Ap 21, 2 m cf. Pro 12, 4: Ecli-26 nes n Gn 2, 21-23. aoe, 4% m 2, o Gn 2, 18. [x3. p cf. Mt 1S; rO>* ? Tin 5) 33 qa Gal 3, 28. rv. Rm 11, ne sz Tm 6, 3 t Ac 20, ti 2 Th 1, 4. — cf, r Th 2, 14. — V. cp. 7, 17; 10, 22. i 17-34) LL. et L. (20-22) in Ce- na Dji. “CP. I, 10-12; 12, 25. — cf. Cp. 3"S. vcf. Mt 18, 7; Ac 20, 30; 1 Ma; @F 2° FC 25.2. ft 5, = 1 Jo — cf. Dt 13, 3. ae 3 Catech. Rs 11-453: 20-32] LL. et L. rise et Cop. in fs. Corp. Ch. etc. vCt.. "2 Pt+9,/ 135 Ju ray raverunt et ?perierunt ab Yexterminatore. 11 Haec autem omnia in figura contingebant illis; ‘scripta sunt autem ad correptionem no- stram, “in quos fines saeculorum devenerunt. 12 Itaque ‘qui se exi- stimat stare videat ne cadat. 13“Tentatio vos non apprehendat nisi humana. “Fidelis autem Deus est, “qui non patietur vos tentari su- pra id quod potestis, sed faciet "etiam cum tentatione proventum, ut possitis sustinere. 14Propter quod, carissimi mihi, 9fugite ab idolorum cultura, 15ut Yprudentibus loquor; vos ipsi iudicate quod dico, 16 #Calix benedictionis, cui benedicimus, nonne communicatio dsanguinis Chri- sti est? et “panis; quem /frangimus, nonne participatio corporis Do- mini est? 1/Quoniam unus panis, “unum corpus multi sumus, omnes gui de uno pane participamus. 18 Videte Israél secundum carnem: nonne qui edunt hostias participes sunt altaris? 19 Quid ergo? dico quod idolis immolatum sit aliquid, aut quod idolum sit aliquid? 20 Sed quae immolant gentes /daemoniis 9immolant et non Deo. Nolo autem vos socios fieri daemoniorum. Non potestis calicem Domini bibere et "calicem daemoniorum. 21 Non potestis mensae Domini participes esse et ‘mensae daemoniorum. 22 An jaemulamur Domi- num? Nunquid fortiores illo sumus? ‘Omnia mihi licent, sed non omnia expediunt; 23 omnia mihi licent, sed non omnia aedificant. 24™Nemo quod suum est quaerat, sed quod alterius. 25”%Qmne quod in macello venit manducate nihil interrogantes "pent conscientiam. 26’ °Domini est terra et pleni- tudo eius’. 7Si quis vocat vos infidelium, et vultis ire, ?omne quod vobis sapponitur manducate nihil interrogantes propter con- scientiam. 28Si quis autem dixerit: Hoc immolatum est idolis, no- lite manducare propter illum qui indicavit et propter conscientiam : 29 conscientiam autem dico Ynon tuam, sed alterius. "Ut quid enim libertas mea iudicatur ab aliena conscientia? 39Si ego cum gratia participo, quid blasphemor pro eo quod ‘gratias agoP 31 Sive ergo manducatis sive bibitis, sive ‘aliud quid facitis, omnia in gloriam Dei facite. 52 “Sine offensione estote Iudaeis et gentibus et Yeccle- siae Dei; 33 sicut “et ego per omnia omnibus placeo “non quaerens quod mihi utile est, sed quod multis, ut salvi fiant. 1 2Imitatores mei estote, sicut et ego Christi. 2 Laudo autem vos, fratres, “quod per omnia mei memores estis et, “sicut tradidi vobis, praecepta mea tenetis. %Volo autem vos scire quod %omnis viri caput Christus est, “caput autem mulieris vir, Teaput vero Christi Deus. 4 Omnis vir orans aut 9prophetans velato capite deturpat caput suum; 5 omnis autem mulier orans aut "prophe- tans fnon velato capite deturpat caput suum; unum enim est ac si Jdecalvetur. 6 Nam, si non velatur mulier, tondeatur. Si vero turpe est mulieri tonderi aut decalvari, velet caput suum. 7 Vir quidem non debet velare caput suum, quoniam Jimago et gloria Dei est; Mmulier autem gloria viri est. 8 Non enim vir ex muliere est, sed ™mulier ex viro; 9 etenim non est creatus vir propter mulierem, sed °mulier propter virum. 10Ideo debet mulier potestatem habere supra caput Ppropter angelos. 11 Lbs prepnye pre Mneque vir sine mu- liere, neque mulier sine viro in Domino. 12 Nam, sicut mulier de viro, ita et vir per mulierem, ‘omnia autem ex Deo. 13 Vos ipsi iudicate: decet mulierem non velatam orare Deum? 14 Nec ipsa natura docet vos quod vir quidem, si comam nutriat, ignominia est illi; 15 mulier vero, si comam nutriat, gloria est ili; quoniam ca- pilli pro velamine ei dati sunt? 16 8Si quis autem videtur contentio- sus esse, nos talem consuetudinem non habemus, neque tecclesia Dei. 17Hoc autem praecipio non laudans, quod non in melius sed in deterius convenitis. 18 Primum quidem, convenientibus vobis in ec- clesiam, audio “scissuras esse inter vos et ex parte credo; 19 *nam oportet et “haereses esse, ut et qui probati sunt ®manifesti fiant in vobis. 29 Convenientibus ergo vobis in unum, iam non est domini- cam cenam manducare; 21 unusquisque enim suam cenam praesumit ad manducandum. Et alius quidem esurit, Yalius autem ebrius est. 22 Nunquid domos non _ habetis ad manducandum et bibendum? — 1076 — Sicalibus (14-22); vel utendo idolothytis quae, etiamsi interdum licita, non semper expediunt (23-11,1). lam agit de externo habitu et decore, quo fideles coetibus sacris in genere (2-16), necnon agapis et Eucha- I AD CORINTHIOS 11, 23 — 12, 30 aut ‘ecclesiam Dei contemnitis et *confunditis eos qui non habent? Quid dicam vobis? laudo vos? In hoc non laudo. 23 Ego enim ac- cepi a Domino quod et tradidi vobis, quoniam Dominus lesus in qua nocte tradebatur accepit panem 24et gratias agens fregit et dixit: Accipite et manducate hoc est corpus meum, quod pro vobis tradetur: hoc facite in meam commemorationem. 25 Similiter et ca- licem postquam cenavit dicens: “Hic calix novum testamentum est in meo sanguine: hoc facite, quotiescumque bibetis, in meam com- memorationem. 26 Quotiescumque enim manducabitis panem hunc et calicem bibetis, mortem Domini adnuntiabitis, %donec veniat. 27Itaque *quicumque manducaverit panem hunc vel biberit calicem Domini /indigne, reus erit 9corporis et sanguinis Domini. 28 ”Probet autem seipsum homo, et sic de pane illo edat et de calice bibat: 29 qui enim manducat et bibit indigne iudicium sibi manducat et bi- bit non diiudicans corpus Domini. 39 Ideo inter vos multi infirmi et imbecilles et ‘dormiunt multi. 31 Quod, ‘si nosmetipsos diiudicare- mus, non utique iudicaremur. 32 Dum iudicamur autem, 4a Domino corripimur, ut non cum hoc mundo damnemur. 33 Itaque, fratres mei, cum convenitis ad manducandum, invicem exspectate. 34 ™Si quis esurit, “domi manducet, ut non in iudicium conveniatis. Cetera autem 9cum venero disponam. | De 4spiritualibus autem nolo vos ignorare, fratres. 2 Scitis quo- : niam, °cum gentes essetis, ad “simulacra muta, prout ducebamini, euntes. 3Ideo notum vobis facio quod nemo 4in Spiritu Dei loquens dicit “anathema Iesu; et ‘nemo potest dicere: 9Dominus lesus, nisi in Spiritu sancto. 4/”Divisiones vero gratiarum sunt, tidem autem Spiritus. 5 Et jdivisiones ministrationum sunt, ‘idem autem Dominus. 6 Et divisiones operationum sunt, ‘idem vero Deus qui operatur omnia in omnibus. 7 /Unicuique autem datur manifestatio Spiritus ad utilitatem. 8 Alii quidem per Spiritum datur sermo sapientiae, alii autem sermo “scientiae secundum eundem Spiritum, 9 alteri °fi- des in eodem Spiritu, alii ?gratia sanitatum in uno Spiritu, 19 alii operatio virtutum, alii ¢prophetia, alii ‘discretio spirituum, alii ¢ge- nera linguarum, alii ‘interpretatio sermonum. 11 Haec autem omnia operatur unus atque idem Spiritus dividens singulis “prout vult. 12 Sicut enim Ycorpus unum est et membra habet multa; omnia autem membra corporis, cum sint multa, unum tamen corpus sunt; *ita et Christus. 13 Etenim Yin uno Spiritu omnes nos in unum corpus baptizati sumus, sive *Iudaei sive gentiles sive servi sive liberi, et “omnes in uno Spiritu potati sumus. 14 Nam et corpus non est unum membrum, sed multa. 15Si dixerit pes: Quoniam non sum manus, non sum de corpore; num ideo non est de corpore? 16 Et, si dixerit auris: Quoniam non sum oculus, non sum de cor- pore; num ideo non est de corpore? 17Si totum corpus oculus, ubi auditus? si totum auditus, ubi odoratus? 18 Nunc autem posuit Deus membra, unumquodque eorum in corpore sicut voluit. 19 Quod si essent omnia unum membrum, ubi corpus? 29 Nunc autem multa quidem membra, unum autem corpus. 21 Non potest autem oculus dicere manui: Opera tua non indigeo; aut iterum caput pedibus: Non estis mihi necessarii. 22 Sed multo magis quae videntur membra corporis infirmiora esse necessariora sunt, 23 et quae putamus igno- biliora membra esse corporis, his honorem abundantiorem circum- damus, et quae inhonesta sunt nostra abundantiorem honestatem habent. 24 Honesta autem nostra nullius egent; sed Deus tempe- ravit corpus ei, cui deerat, abundantiorem tribuendo honorem; 25 ut non sit “schisma in corpore, sed idipsum pro invicem sollicita sint membra. 26 Et, si ouid patitur unum membrum, compatiuntur “omnia membra; sive gloriatur unum membrum, %congaudent omnia membra. 27¢Vos autem estis corpus Christi et /membra de membro. 28 Et %quosdam quidem °posuit Deus in ecclesia primum apostolos, secundo “prophetas, tertio *doctores, deinde virtutes, exinde ?gratias curationum, ‘opitulationes, /gubernationes, *genera linguarum, ‘interpre- tationes sermonum. 29 Nunquid omnes apostoli? nunquid omnes prophe- tae? nunquid omnes doctores ? 39 Nunquid omnes virtutes? nunquid om- ¥.Cf.. PLO: 8953:050 2.563 acp. 15, 3; Gal 1, 12. 23-25] Mt 26, 26-29; Mr 14, ; ie 22, 18-20. . i 23-25 cf. prop. 45 in decr. « Ermcaistit s.e.» damn. — * Catech. Il 4, 2, 7, 10, 21, 74, 706. v. Mt B 24-25] * Conc. Trid. s. XIII cpp. 1,2. — Cm. in D. Pass. in canone Missae. eer. 1x 24» 8. 26,27] * Catech. R. II 4, 11, dv. Jo 21, 22. (55. ecf. Nm 9g, 10, 13. ff. Jo 13, 27 (?). g Jo si $2, 54, 28, 50, 55, 57- hcf. 2 Cor 13, 5; Gal 6, 4. cf. Ps 118, 28; Mt 13, 25. $f. SALT Catech. R. 1 5, 70. PTs oT JOLT, Os 1Rm 5, 16. MV. VY. 21. 34] * Conc. Trid. s. XXI cp. 2. mcf. vr. 22. Ov. cp. 4, 19. pcp. 7, 17; Tt 1, 5. @ CD.. Bd, Al: bcp. 6, 11, 12. — cf. x Pt 4, 3. 2-34 i . in D. 10 bp. Put. ¢ Hab.2, 18, 19: ‘t“ Ly, 9; d cf. Mr 9, 38. — cf. Jo 4, 2, 3. 3) * Conc. Araus. II (an. #29 can. 8. —* cf. Catech. R. 9, I. eRm 9, 3. fJo 15, 26. — cf. Mt 16, 17. gcp. 8. 6.— v. Jo 13, 13. Aci. Heb 2, 4; 2 Cor 10, 13. oc Ve Rm 12, 6. i Eph 4,.4-6. j Rm 12, 7. — cf. Eph 4, 11. lEph 4, 7. — cf. cp. 14, 26; Rm 12, 8. m cp. 8, 6, 7. % ViCD. 1,°5- 0 Cp.-¥3, 2; -2,.Cor.4, 13. pvr. 28, 30. — cf. Gal 3, 5. @2Cp..13, &, 8%. 14; 2 ete. Cl CD. 14, 29722 fO.45:33 Svr. 28. — v. Mr 16, 17; Ac 2 ds Z vr. 30; cp. 14, 26. Ten cf. Cateck. R,. £303 44. “vr. 19. — cf. ©. = ee fe 8; Rm 12, 3; pS 4,95 12] * Catech. R. Il 4, 18. vv. Cp. 10, 17. £08. 27. y cf. Rm 6, 5; Eph 2, 18. zcp. 1, 24; Col 3, 11. — cf. Eph 2, 13-17. acf. Jo 7, 37-39. b vr, 28. 6:61. Dh 3-239 +45 22548;-30° 5 24. 27-31] L. in fs. s. Barth. Ap. x id s. XXIII cp. 4 Heb 13, 7 17, 24. — 1077 — I AD CORINTHIOS 12, 31 — 14, 25 ristiae celebrationi interesse debeant (17-34); indeque occasione suscepta de charismatibus tractat, sive in universum sumptis (12, 1-11), de recta scilicet eorum aestimatione (12-30), comparatione praesertim facta cum Tcp. 14, 1, (39 r-13] LL. og” 6p. D. Epiph et L. et Cop. in Ong. et in fs. s. Jos. a Cup. (1-8). acf. Nm 24, 4 Mt 7, 22; Jo Tt Wer, cf. Mt 17, 19. c cf. "Mt 6, zi As aii d Dn 3, 233 c 78 4,5] Céiceh AX 11 6, I7.— cf. IV 13, 1 e cf. Pro 10, 17, 9; 1 Th 5, 145/22 TmizpzoaJos) £75.21 Pt 4, fcf, 2 Cor 6, 6; Gals ARs Eph ak oo 3, 3 d oh ae: cp. 4, 6. g Ac i cf. Mit 2 46; Le 6, 32. — v. cp. 10, 2¢ of Bi 6°) 2) Cor’ s x9. le Rim it; 32 50.2° Db 2 “225 m cf. 2 Jo 43 3 Jo 3, 4 “ i tie wee cp mer oO 15, IS. vol «Ef. Catch V ind, 7. O52 Cor. 3 11] * Catech Be II 3 § 12] * Catech. R. I ae r2 Cor 5, 7. — cf. Nm 12, 8; Jb_36, 25; 2 Cor 3, 18; 5,7 oa Cor 3) Le. 14018, 92 i oA i « Mandatum ». acp. 16, 14. bcp. 12, 31. — cf. cp. 12, 1. CV. cp. II, 4; 13, 2 d vr. 18-23, 37, 2 Xp. 32> 16; 76, ff. Nm 11, 29. g (vr. 26;) Eph r, 17. Avr. 26; Ac 2, 42; Rm 6, 17. icf. Nm 10, 9; a 8y'xs. Jr 4, 19; Ez 33, 3-6 § I. jcf. cp. 9, 26. kcf. Ac 28, 1 14] * cf. Catech. R. IT 2, 59. 1 cf. 7% Si. 20;: Col 3; 67 Je m Bs 46, 4: Uy Conc. Tr. s. XXIV cp. 7 nt ets. 363.4 Ts).56 a 8, 6; Ps ros, 48; If 13; 52 28. 6: Ap s, 14 etc. — cf. cee 1. 20. ocf. Mt 14, 19. pb Eph 4, 14; Heb 5, 12, 13. — cf. Mt 10, 16; 18, 3; 19, 143 Rm 16; 19; Ph ; 2. 35. 20] * Catech. R. IV. 12, 7: qcp. 2, 6; Eph 4, 13. ris 28, Ir, 12. — cf. Dt 28, 49. $'cf. AC 2; T3" 29, aa tcf. Jo 4, 29; Heb 4, 12. -caritatem autem non habuero nihil mihi prodest. nes gratiam habent curationum? nunquid omnes linguis loquuntur ? nun- quid omnes interpretantur? 31/Aemulamini autem charismata meliora. | Et adhuc excellentiorem viam vobis demonstro. 1 Si linguis ho- minum loquar et angelorum, caritatem autem non habeam, factus sum velut aes sonans aut cymbalum tinniens. 2 Et, si habuero prophetiam et noverim mysteria omnia et omnem scientiam, et si habuero omnem fidem, ita ut montes transferam, caritatem autem non habuero, nihil sum. 2?Et, ¢si distribuero in cibos pauperum omnes facultates meas, et, %si tradidero corpus meum, ita ut ardeam, 4 Caritas patiens est, /benigna est; caritas non Yaemulatur, non agit perperam, “non inflatur, 5 non est ambitiosa, ‘non quaerit quae sua sunt, non irri- tatur, Jnon cogitat ma!um, 6 /non gaudet super iniquitate, mcongaudet autem veritati: 7 "omnia suffert, omnia credit, omnia sperat, °omnia sustinet. § Caritas nunquam excidit, sive prophetiae evacuabuntur, sive linguae cessabunt, sive scientia destruetur. 9% °Ex parte enim cognoscimus et ex parte prophetamus; 19 cum autem venerit quod perfectum est, Yevacuabitur quod ex parte est. 11 Cum essem par- vulus, loquebar ut parvulus, sapiebam ut parvulus, cogitabam ut par- vulus: quando autem factus sum vir, evacuavi quae erant parvuli. 127Videmus nunc per speculum in aenigmate, *tunc autem facie ad faciem; nunc cognosco ex parte, tunc autem cognoscam sicut et *co- gnitus sum. 13 Nunc autem manent fides, spes, caritas, tria haec; maior autem horum est caritas, | 4 4Sectamini caritatem, Yaemulamini spiritalia, magis autem ut ¢prophetetis. 24¢Qui enim loquitur lingua non hominibus loquitur, sed Deo; nemo enim audit, spiritu autem loquitur mysteria. * Nam qui prophetat, hominibus loquitur ad aedificationem et exhortatio- nem et consolationem. 4 Qui loquitur lingua semetipsum aedificat; qui autem prophetat, ecclesiam Dei aedificat. 5 Volo autem omnes vos “loqui linguis, /magis autem prophetare; nam maior est qui prophetat, quam qui loquitur linguis, nisi forte interpretetur, ut ec- clesia aedificationem accipiat. 6 Nunc autem, fratres, si venero ad vos ¢linguis loquens, quid vobis prodero, nisi vobis loquar aut in 9revelatione aut in scientia aut in prophetia aut in “doctrina? 7Tamen quae sine anima sunt vocem dantia, sive tibia sive cithara, nisi distinctionem sonituum dederint, quomodo scietur id quod canitur aut quod citharizatur? 8 Etenim, Gi incertam vocem det tuba, quis parabit se ad bellum? 9Ita et vos per linguam nisi manifestum sermonem dedetitis, quo- modo scietur id quod dicitur? eritis enim Yin aéra loquentes. 10 Tam multa, ut puta, genera linguarum sunt in hoc mundo, et nihil sine voce est. 11Si ergo nesciero virtutem vocis, ero ei cui loquor bar- barus, et qui loquitur mihi “barbarus. 12 Sic et vos, quoniam aemu- latores estis spirituum, ad aedificationem ecclesiae quaerite ut abun- detis. 13 Et ideo qui loquitur lingua, oret ut interpretetur. 14 Nam, si orem lingua, spiritus meus orat, mens autem mea sine fructu est. 15 Quid ergo est? ‘Orabo spiritu, orabo et mente; ™psallam spiritu, psallam et mente. 16 Ceterum, si benedixeris spiritu, qui supplet locum idiotae quomodo dicet: "Amen, super tuam °benedictionem, quoniam quid dicas nescit? 17. Nam tu quidem bene gratias agis, sed alter non aedificatur. 18 Gratias ago Deo meo, quod omnium vestrum lingua loquor; 19 sed in ecclesia volo quinque verba sensu meo loqui, ut et alios instruam, quam decem milia verborum in lingua. 0 Fratres, ?nolite pueri effici sensibus, sed malitia parvuli estote; sensibus autem Yperfecti estote. 21In lege scriptum est quoniam ’ rin aliis linguis et labiis aliis loquar populo huic; et nec sic exaudient me, dicit Dominus’. 22 Itaque linguae in signum sunt non fidelibus, sed infidelibus ; prophetiae autem non infidelibus, sed fidelibus. 23 Si ergo conveniat universa ecclesia in unum et omnes linguis loquan- tur, intrent autem idiotae aut infideles, *nonne dicent quod insani- tis? 24Si autem omnes prophetent, intret autem quis infidelis vel idiota, convincitur ab omnibus, diiudicatur ab omnibus, 25 ‘occulta — 1078 — A caritate (31-13, 13); sive de dono prophetiae et de dono linguarum, quae, si invicem comparentur, aliud alio utilitate et nobilitate praestat (14, 1-25). Sequuntur praecepta de huiusmodi charismatum usu (26-40). I AD CORINTHIOS 14, 26 — 15, 29 cordis eius manifesta fiunt, et ita “cadens in faciem adorabit Deum ae quod vere Deus in vobis sit. 26Quid ergo est, fratres? Cum convenitis, unusquisque vestrum *psalmum habet, idoctrinam habet, 9”apocalypsim habet, Ylinguam habet, 2interpretationem habet : omnia ad aedificationem fiant. 27 Sive lingua quis loquitur, secundum duos aut ut multum tres, et per partes, et unus interpretetur. 28 Si autem non fuerit interpres, taceat in ecclesia, sibi autem loquatur et Deo. 29 Prophetae autem duo aut tres dicant, et ceteri °diiudicent. 3 Quod si alii revelatum fuerit se- denti, eprior taceat. 31 Potestis enim omnes per singulos prophetare, ut omnes discant et omnes exhortentur. 32 Et spiritus prophetarum prophetis subiecti sunt. 33 Non enim est dissensionis Deus, sed pa- cis; sicut et in 4omnibus ecclesiis sanctorum doceo. 34 ¢Mulieres in ecclesiis taceant; non enim permittitur eis loqui, sed Isubditas esse, sicut et Ylex dicit. 35 Si quid autem volunt discere, domi viros suos interrogent; turpe est enim mulieri loqui in ecclesia. %6 An a vobis verbum Dei. processit, aut in vos solos pervenit ? 87 *Si quis videtur propheta esse aut spiritualis, cognoscat quae scribo vobis, quia Domini sunt mandata. 38 Si quis autem ignorat, ignorabitur. 3%9 Itaque, fratres, aemulamini prophetare et loqui lin- guis nolite prohibere: 49 /%omnia autem honeste et ‘secundum ordi- nem fiant. i Notum autem vobis facio, fratres, evangelium, ®quod praedicavi vobis, quod et accepistis, bin quo et statis, 2 per quod et “salva- mini, Ta ratione praedicaverim vobis si tenetis, nisi frustra credi- distis. %@Tradidi enim vobis in primis quod et accepi; quoniam Christus “mortuus est pro peccatis nostris, secundum Scripturas, 4et quia sepultus est et fquia resurrexit tertia die, secundum Scri- pturas, 5et quia %visus est Cephae et “post hoc undecim; §& ‘deinde visus est plus quam quingentis fratribus simul, ex quibus multi ma- nent usque adhuc, quidam autem dormierunt ; 7 deinde visus est iTacobo, deinde ‘apostolis omnibus; 8 mnovissime autem omnium, tanquam abortivo, visus est et mihi. 9 "Ego enim sum minimus apo- stolorum, qui non sum dignus vocari apostolus, quoniam °persecu- tus sum ecclesiam Dei. 19 Gratia autem Dei sum id quod sum, et gratia eius in me vacua non fuit, sed ?abundantius illis omnibus la- boravi: non ego autem, sed dgratia Dei mecum. 11Sive enim ego sive illi sic praedicamus, et sic credidistis. 12 Si autem Christus praedicatur quod resurrexit a mortuis, “quo- modo, qhidam dicunt in vobis quoniam resurrectio mortuorum non est ? Si autem resurrectio mortuorum non est, ‘neque Christus resurrexit. 14 Si autem Christus non resurrexit, inanis est ergo prae- dicatio nostra, inanis est et fides vestra. 15 Invenimur autem et falsi testes Dei, quoniam testimonium diximus adversus Deum ‘quod su- scttaverit Christum, quem non suscitavit, si mortui non resurgunt. 16 Nam, si mortui non resurgunt, neque Christus resurrexit. 17 Quod si Christus non resurrexit, vana est fides vestra; “adhuc enim estis in peccatis vestris; 18 ergo et “qui dormierunt in Christo perierunt. 19Si in hac vita tantum in Christo sperantes sumus, “miserabiliores sumus omnibus hominibus. 20 Nunc autem /Christus resurrexit a mortuis *primitiae dormien- tium; 2! quoniam quidem “per hominem mors, et per hominem re- surrectio mortuorum. 22 Et, “sicut in Adam omnes moriuntur, ita et in Christo omnes vivificabuntur. 23 Unusquisque autem in suo or- dine: *primitiae Christus, deinde ii “qui sunt Christi, qui in adventu eius crediderunt. 24 Deinde finis, cum tradiderit ¢regnum Deo et Patri, cum evacuaverit “omnem principatum et potestatem et virtu- tem, 25 fOportet. autem illum regnare, ’ %donec ponat omnes inimi- cos sub pedibus eius’. 26 Novissima autem inimica “destruetur mors; > domnia enim subiecit sub pedibus eius ’. Cum autem dicat: 27’ Omnia subiecta sunt ei’, sine dubio praeter eum qui subiecit ei omnia. 28Cum autem jsubiecta fuerint illi omnia, tunc et ipse Filius subiectus erit ei, qui subiecit sibi omnia, ut ‘sit Deus omnia in omnibus. 29 Alioquin quid facient qui baptizantur pro mortuis, si omnino La Le 137, ha vis 45, 14; Zc 8, 23. x Eph 5, 19. SNIAS§, 234) 27; 205eCp2 F275. 70, 30. a2 Cor 12, 19; 13, 10, — cf. cp: 13, 7% 6 CH. cp,12, 10°: Jb ‘12,783 7's G-0f. a. Ph? 5,':19;-204 Ffoo! t poe cp. rin 2, L0,%% ye I "Pt Cy g Gn 3, 16. — cf. vr. 21. hk cf. 2 Cor 10, 7; 1 Jo 4, 6 ENE “Coan 38" a. Vr. 3h, '33- E Col 2% se 1-10) L. in D. 11 p. Pnt. aGal 1, 11; 2 Tm 2, 8. — v. Cpe3..0, 6bRm 5, 2. — cf. 2 Cor 1, 24; y «A 3 824 2. Ehic2} 15; Jf C-cp i 3k, Ptis, dcp. It, 23; Gal 1, 12. (33, 5. ¢ 10 1, 29; Heb 5, 1, 3.- cf. Is f Lie 24} ri v. Ac 2. 22. aye 24,93 Mr 16, Ma: Le 24, 36; Jo 20, i Mt 28, 17. [19. Fhe 12, 17%) Gal ‘1, x9: lLc 2, $0; Ac ¥,°35%: [13-16. ; 3s .— cf. 1 Tm1, 10] * cf. Coda I epist. adv. Semipel. cp. 9. ea § ah 4,7. p 2 Core2x; \23:: 12, : Col Fy 29. qcp. 3, 6; 2 Cor 3, 5; Ph 2, 13. — cf. Mt ro, 20. rcf. Ac 23, he 2 Tm 2, 18. sit Th4 13, 14, PS) Catech. R.16, Tr* fa;7; tcp. 6, 14. — v. Ac 2, 24 uv. Rm Pa 25: nats Vr, 635 JO:21j.13, 13% ZVr. 23. aRm 5,1 ai, 227 R. ba m "5 Vuln. DNIC. b Jo Ir, 25; Rm 6, 23. c. Yt: 52: f M4) PSe 16; Le 24] Sof ¢ Catech. R: LV. 14,34. d cf,.Dn 7, 14, 27. e Eph 1, 21. Se Mt’ 22, 44. — v. Le 13, 33. g Ps 109. 1. 26] * Catech. R. I] 12. 12. — v. iW 6 Ws 225422; [21, 4. Seat a: 10. — cf. Ap 20, 14; iPs 8, 8. — v. Mt 11, 27; 28, 18; Eph I, 22, 9 Pny 3, 27. tcl, Cp. “3, 235 1%," 5; ==. 1O%O -== I AD CORINTHIOS 15, 30 — 16, 12 Adiectis denique pluribus monitis de resurrectione, quam triplici ar- gumento demonstrat (15, 1-34) et defendit ab adversariorum obiectio- nibus (35-58) ; concludit collectam commendans (16, 1-9) additque exhor- m2 Cor 1, 4 Re 26. ncf. 1 Th 2, o Le'9,/'23. ~~. "Rm 8, 36. ’ Cf. 2 Corr, q’'is' 32;' 1% cag ( Sap. 2, 6; Is 56, 193 Bevi24416: rjc 1 9.26. a9 tT Vaeer R: td <8} 12: ui Th 4, 4 v (cp. 6, 5). — cf. cp. 4, 14. “ci, BZ 37, 3. B64 O05, 13, 14, TF. y Jo 12, 24. 41-44) * Catech. I chy GE Bak & & £’Dn: 125 3: cf, Mt 13, 43. , 21; Col 3, 4 ap. 7, I. pe Jo 6, ~~: 39, 64 Catech, "R. I 3, 0- Sap 7, 1; Jo 3, 31. — v. Gn aN 73 3, vt Ord, ‘830532. a. $n Bi72Ors: icf. Gn §, 3. jv. Rm 8, 29. Hal t; e a 6, 12; Heb Mt 16, 17. m . Othe 51-57) L. ‘3 Fe omn. Df. ncfi. 1 Th 4, ty o2 Cor 4, 14; Ph 3, 2X. pMt 24, 31; 1 ly 4, 16. C1. UE OL ESE EO q Jo 5, 25, 28. — cf, Ic 20, 36. 53) ‘Catech. R. I, 12, 4. rict;.2. Gor §422+4% 54] tt ie R. IV 11, 14. s.25, 8: Os 13, 14. —- cf. — Cf Heb 2, 14, 15; Ap 20, 14; c Gn 2, 7. 4. one 183-5, 33357 eSaer es. ucf. Rm Pe 5:4 4. 58] * Conc. Tri. ec Ve ee 16. 4. + 16, igi Jr 48, 10; Jo 6, 1G Gal 6, "9. a’ ®, cp. 3, 8. #2) LL. in sb. - D.2p.Epiph. Ac 20, 7. eid ae 24, 17. b Ac 20, 7. — cf. Ap 1, ro. o cf; Bar. ¥'63, 2Cor 8743: d 2 Cor 9, 3. ecf, 2 Cor, 18,2 f cf. Ac 18, 27; 2 or 3, I. gv. Ac 19, 21; 20, 3 sqq. Acp. 4, 19. — cf. Ac 19,73 i 20, 3,:°2: # Ac 20, 3. — ef. Ac 20, 6. ‘s, ri Rm 15, 24. — v. Ac Ici 2 Pea TY; 28° ¥6- mCD. 4, 19; "Ac TG. 27° Jc-a; 15. 8:9, Ric?'25. :¥, ocf. Ac 14, 26. p Ac 19, 9, 23 qcp. 4,17.=— Cc ViLD:, BS; 53, s1 Tm 4, 12. — cf. Tt 2, 15. tv. Ac 18, 24. q. a Gor ££ mortui non resurgunt? ut. ™quid et baptizantur pro illis? 30 Ut quid et nos periclitamur omni hora? 31 ~Cotidie morior °per vestram gloriam, fratres, quam habeo in Christo Iesu Domino nostro. 32 Si secundum hominem ?ad bestias pugnavi Ephesi, quid mihi prodest, si mortul | non resurgunt? ’@Manducemus et bibamus, cras enim moriemur’. 33*Nolite seduci: ‘corrumpunt mores bonos colloquia mala. 34 tEvigilate, iusti, et nolite peccare; “ignorantiam enim Dei quidam habent: Yad reverentiam vobis loquor. 35 Sed dicet aliquis: “Quomodo resurgunt mortui? qualive cor- pore venient? 36 Insipiens, tu Yquod seminas non vivificatur, nisi prius moriatur; 37 et quod seminas, non corpus quod futurum est seminas, sed nudum granum, ut puta, tritici aut alicuius ceterorum ; 38 Deus autem dat illi corpus sicut vult et unicuique seminum pro- prium corpus. 39 Non omnis caro eadem caro, sed alia quidem homi- num, alia vero pecorum, alia volucrum, alia autem piscium, . 49 et cor- pora caelestia et corpora terrestria; sed alia aude caelestium gloria, alia autem terrestrium. #1Alia claritas solis, alia claritas lunae, et alia claritas stellarum; stella enim a stella differt in claritate. 42 Sic et resurrectio mortuorum. Seminatur in corruptione, “surget in incorru- ptione; 4%seminatur in ignobilitate, surget in gloria; seminatur in infirmitate, surget in virtute; 44seminatur %corpus animale, surget corpus spiritale. Si est corpus animale, est et spiritale: sicut scriptum est. 45” ¢Factus est primus homo Adam in animam viventem ’, 2novis- simus Adam in @spiritum vivificantem. 46 Sed non prius quod spiri- tale est, sed quod animale, deinde quod spiritale. 47/Primus homo de terra terrenus, %secundus homo de caelo caelestis. 48 Qualis ter- renus, tales et terreni; et qualis caelestis, "tales et caelestes. 49 Igi- tur, isicut portavimus imaginem terreni, /portemus et imaginem caelestis. 50 Hoc autem dico, fratres, quia ‘caro et sanguis “regnum Dei = | possidere non possunt, neque corruptio incorruptelam possidebit. 1 Ecce mysterium vobis dico: ™Omnes quidem resurgemus, sed non omnes °immutabimur, 52In momento, in ictu oculi, in novis- sima tuba; ?canet enim tuba, et Ymortui resurgent incorrupti, et nos immutabimur: 53 Oportet enim "corruptibile hoc jnduere incorruptio- nem, et mortale hoc induere immortalitatem. 54 Cum autem ‘mor- tale hoc induerit immortalitatem, tunc fiet sermo qui scriptus est: ’sAbsorpta est mors in victoria’. 55’ Ubi est, mors, victoria tua? ubi est, mors, stimulus tuus?’ 56 Stimulus autem mortis peccatum est, tvirtus vero peccati lex. 57 Deo autem gratias, “qui dedit nobis victoriam per Dominum nostrum Iesum Christum. 58 *Itaque, fratres mei dilecti, stabiles estote et immobiles; abundantes in Zopere Do- mini semper scientes quod Ylabor vester non est inanis in Domino. ] De “collectis autem, quae fiunt in sanctos, sicut ordinavi eccle- siis Galatiae, ita et vos facite. 2 Per unam sabbati unusq isque vestrum apud se seponat recondens “quod ei bene placuerit t non, cum venero, tunc collectae fiant. ? Cum autem praesens fuero, quos probaveritis per fepistulas, hos mittam perferre gratiam ve- abr in Ierusalem. 4 Quod si dignum fuerit ut et ego eam, Ymecum ibunt 5’Veniam autem ad vos, cum Macedoniam pertransiero; nam Macedoniam pertransibo. 6 Apud vos autem forsitan imanebo vel etiam hiemabo, ut jvos me deducatis quocumque iero. 7 Nolo enim vos modo 4in transitu videre; spero enim me aliquantulum tempo- ris manere apud vos, ™si Dominus permiserit. 8 Permanebo autem Ephesi usque ad ™Pentecosten. 9%°Ostium enim mihi apertum est magnum et evidens, et ?adversarii multi. 9 aSi autem venerit Timotheus, videte ut sine timore sit apud vos; ‘opus enim Domini operatur, sicut et ego. 115Ne quis ergo illum spernat, jdeducite autem illum in pace, ut veniat ad me; exspecto enim illum cum fratribus. 12 De ‘Apollo autem fratre vobis notum facio quoniam multum rogavi eum, ut veniret ad vos cum fratribus, et utique non fuit voluntas ut nunc veniret; veniet autem cum ei vacuum fucrit. — 1080 — een sete bd tationes, salutationes et apostolicam benedictionem (10-24). 1. Apostolus suam agendi rationem ab adversariorum calumniis vindicat (1, 1-9, 15). Post prologum (1-14) prae primis ostendit se immerito levitatis et in- I AD CORINTHIOS 16, 13-24 ‘| sed in Deo, °qui suscitat mortuos, 5] | eripuit et eruit, Yin quem speramus quoniam et adhuc eripiet ; Vir adiu- | vantibus et vobis in oratione pro nobis, ut ex multorum personis elus, _ quae in nobis est, donationis *per multos gratiae agantur pro nobis. 13 uVigilate, Ystate in fide, “viriliter agite et confortamini; 14Yomnia vestra in caritate fiant. 15 Obsecro autem vos, fratres; *nostis domum Stephanae et For- tunati et Achaici, quoniam sunt primitiae Achaiae et “in ministerium sanctorum ordinaverunt seipsos; 16 Sut et vos subditi sitis eiusmodi et omni cooperanti et laboranti. 17 Gaudeo autem in praesentia Stephanae et Fortunati et Achaici, quoniam ‘id quod vobis deerat ipsi suppleverunt; 18 ¢refecerunt enim et meum spiritum et vestrum. e¢Cognoscite ergo qui huiusmodi sunt. 19 Salutant vos ecclesiae Asiae. Salutant vos in Domino multum fAquila et Priscilla cum %domestica sua ecclesia, apud quos et ho- spitor. 20Salutant vos omnes fratres. "Salutate invicem in osculo sancto. 21 %Salutatio mea manu Pauli. 22Si quis non amat Dominum nostrum Iesum Christum, sit anathema. /Maranatha. 23 /Gratia Domini nostri Iesu Christi vobiscum, 24 Caritas mea cum omnibus vobis in Christo Iesu. Amen. EPISTULA 6. — v. Mt 24, 42. ¥-'Gal 5... 35 Ph vi29, 4)71,-—> Vv, ep: 4g, ah Z-E “Rg 4,9; 103.1259 Moa} 64. — cf, Eph. 6, 10. WGDai lh, x1> zcp. 1, 16. — cf, Rm 16, 5. av. Rm 15, 31. b1.Th §, 12; Héb 437287. c Ph 2, 30. — cf. 2 Cor 11, 9; Phil 1 3. — cf, Rm 15, 32; 7, 20. ePh 2,207 4. Eh 8, 12 fv. Ac 18 2 19] * Catech. R. I 10, 10. .g Rm 16, 5. — cf. Col 4, 15; Phi 2. hv. Rm 16, 16. i Col 4, 18; 2 Th 3, 17. — cf. Rm 16, 22. j (Ap 22, 20). 1 Rm 76,20. BEATI PAULI APOSTOLI AD CORINTHIOS SECUNDA - te eeaAiAULUS apostolus Jesu Christi per voluntatem Dei wy Baa) et “Timotheus frater ecclesiae Dei, quae est Co- rinthi, “cum omnibus sanctis, qui sunt in universa Achaia: 2 4gratia vobis et pax a Deo Patre nostro et Domino Iesu Christo. 3 ¢Benedictus Deus et Pater Domini nostri Iesu Christi, Pater misericordiarum et ‘Deus totius stil cnercmcesbtaaltsde'E consolationis, 4 %qui consolatur nos in omni tribu- atione nostra, ut possimus et ipsi consolari eos, qui in omni pres- sura sunt, per exhortationem, qua exhortamur et ipsi a Deo; 5 quo- niam, "sicut abundant passiones Christi in nobis, ita et per Chri- stum abundat consolatio nostra. 6 ‘Sive autem tribulamur pro vestra exhortatione et salute, sive consclamur pro vestra consolatione, sive exhortamur pro vestra exhortatione et salute, quae operatur toleran- tiam earundem passionum quas et nos patimur: 7 ut spes nostra ‘| firma sit pro vobis, scientes quod, Jsicut socii passionum estis, sic eritis et consolationis. 8 Non enim volumus ignorare vos, fratres, de 4ribulatione nostra quae facta est in Asia; quoniam supra modum gravati sumus supra | virtutem, ita ut ™taederet nos etiam vivere. 9 Sed ipsi in nobismet- ipsis responsum mortis habuimus, ut non “simus fidentes in nobis 10 Pqui de tantis periculis nos 12 Nam gloria nostra haec est, ‘testimonium conscientiae nostrae, | quod in simplicitate cordis et “sinceritate Dei et Ynon in sapientia II AD CORINTHIOS L;:t-29 ~ 8 HNO aie 15,,30;..eh E162, Phl..23: $ ch, cpi.:4;. 182 97 1%; Iz, tcf. 2. 1h 2,10: =,v..AC.23,)%. MiCIACD. 25-876) Age oe viz Cor 2, 1, 4, 13. — cf. cp. TO:.-4: — 1085 — II AD CORINTHIOS constantiae accusari (15-2, 13), atque, Deo gratiis actis (14-17), sese de- JSendit etiam arrogantiae (3, 1-6) et superbiae, declarans quanta fidu- cia gaudere possint, qui apostolatus ministerio funguntur (7-4, 6), pe 13 — 3,9 €Cl.CD, 54-1250 3. [20. y Ph 2,.16; 4, 15 & Th.@, 19, zv. 1 Cor 1, 8. [19 acf. Rm 1, 21. — v. 1 Cor 4, b Ac 19, 21. -— cf. 1 Cor 16, c Rm 15, 25-27. [s-7. O€D.10, 25-3 ect. Mt 5, 37 fy en. Cor. i; 9 g cf Eph 4, 14. v. Mt 14; 33. *t-Ac 75, 2a; jcf. Rm 15, 8: Heb to, 23. 20] * Catech. R. IV 17, 6. lcf. Ap 3, 14. — v. 1 Cor 14, met Obg, 20," 37 FS n Eph 1, 13; 4, 30. — cf. To [8, 16. 3, 33- ’ ocp. 5, 5; Eph 1, 14. — v. in oF, 231 * Catech. .R: HI 1; 30; Ill 3, 9. — cf. Ill 3, 15. p Rm 1, 9. — cf. Gal 1, 20. Oecp: 2, 13; 1 Cor. 4, 21: rz Pts, 3. — cf. cp. 4, 5; Mt 23, 8, Io. s Rm 11, 20; r Cor 10, 12; 15,1. acp. I, 23. — cf. cp. 12, 20, Dict; Chl-9228. f2s°"%3s20, etp: 8,22; Galose 20:2 2.Th 3, 4. — cf. cp. 7, 16. dcp. 7, 8, 12. — v. Ac 20, 19. Rcp. 7, 15; 10, 6. Ect be i33¢ 38-00 Pts, 83" Le mcf. Jo 8, 44. 122, 3% n Ac 16, 8; 20, 6. o1Cor 16, 9. — cf. Ap 14, 26. pcp. 7, 5. qcp. 7, 6, 13,15; 8, 6, 16, 23; u Cor.1; 18. —'ve Le. 7.723: v Cp. 4, : [2, 34. w cf. 1 Cor 1, 23, 24. — v. uc ¥Cp. 3, 5; {Th 3, 5. y cp. 4, 2. — cf. cp. 1, 18; 1 @CDy $3: 82+ 580,088 + 12 ar rs bicf.. cps 135.4 (Epiph 1,14] LL. in fr. 2 hebd. 2 p di Corg, 2. SEY. 24,5125 Dtisk3x PPO: 35535: 7, $4. IF ie. 1. — Cla JT 3%, 335 Ez 36, 26. g Eph 3, 12. yy A in D. 12 pb. Pnt. 5,6) * Conc. Araus. II (an 5209) can, 7, —- Of. in fs. s. Leo- nardi a Portu M. Ack: Jr x5, 5+ Eph ‘2:8, sv. 1 Cor 5, 10. JEph 3, 7; Col 1, 23, 25. — cf.cp. 4, 13.5, 18; 1,T'm 1, 12. n cf. Jo 6, Hi ‘Rm 8, 2. ovr. 9. — cf. Heb 12, 18, 21. . Rm 4, 15. pvr. 13; Ex 34, 29-35. @ 2 Cor 43, 3°" 10; carnali, sed in gratia Dei conversati sumus in hoc mundo, abun- dantius autem ad vos. 13 Non enim alia scribimus vobis quam quae legistis et cognovistis; spero autem quod usque in finem cogno- scetis, 14sicut et cognovistis nos ex parte, quod “gloria vestra su- mus, sicut et Yvos nostra in die Domini nostri Iesu Christi. 15 Et hac confidentia “volui prius venire ad vos, ut secundam gra- tiam haberetis, 16 et per vos transire in Macedoniam et Yiterum a Ma- cedonia venire ad vos et a vobis “deduci in Iudaeam. 17 Cum ergo hoc voluissem, nunquid levitate usus sum? Aut quae cogito 4secundum car- nem cogito, ut sit apud me “est et non? 18/Fidelis autem Deus, quia Ysermo noster, qui fuit apud vos, non est in illo est et non? 19*Dei enim Filius Iesus Christus, qui in vobis per nos praedicatus est per me et ‘Silvanum et Timotheum, non fuit est et non, sed est in illo fuit. 2 iQuotquot enim promissiones Dei sunt in illo est ; ideo et per ipsum ’amen Deo ad gloriam nostram. 2! Qui autem confir- mat nos vobiscum in Christo et qui “unxit nos, Deus, 22 qui et “signa- vit nos et °dedit pignus Spiritus in cordibus nostris. 23 PEgo autem testem Deum invoco in animam meam, quod 2par- cens vobis non veni ultra Corinthum, non quia "dominamur fAdei vestrae, sed adiutores sumus gaudii vestri, nam fide statis. 1 Sta- tui autem hoc ipsum apud me, @ne iterum in tristitia venirem ad vos. 2 Si enim ego contristo vos, et quis est qui me laetificet, nisi qui contristatur ex me? 3Et hoc ipsum scripsi vobis, ut non cum vencro, tristitiam super tristitiam habeam de quibus oportuerat me gaudere; “confidens in omnibus vobis, quia meum gaudium omnium vestrum est. 4Nam ex multa tribulatione et angustia cordis %scripsi vobis per multas lacrimas, non ut contristemini, sed ut sciatis quam caritatem habeam abundantius in vobis. '5eSi quis autem contristavit, fnon me contristavit, sed ex parte, ut non onerem omnes vos. § Sufficit illi 9qui eiusmodi est obiurgatio haec, quae fit a pluribus; 7ita ut “e contrario magis donetis et con- solemini, ne forte ‘abundantiori tristitia absorbeatur qui eiusmodi est. 8 Propter quod obsecro vos ut confirmetis in illum caritatem. 9Ideo enim et scripsi, ut cognoscam /experimentum vestrum, an in omnibus oboedientes sitis. 1° Cui autem aliquid donastis, et ego; nam et ego quod donavi, si quid donavi, propter vos in persona Christi, 11 ut mon circumveniamur a Satana; non “enim ignoramus cogitationes eius. 12Cum “venissem autem Troadem propter evangelium Christi, et °ostium mihi apertum esset in Domino, 13 non habui requiem spiritui meo, eo quod non invenerim @?Titum fratrem meum, sed va- lefaciens eis profectus sum in Macedoniam. 14”Deo autem gratias, qui semper “triumphat nos in Christo Iesu et ‘odorem notitiae suae manifestat per nos in omni loco; 15 quia “Christi bonus odor sumus Deo in iis “qui salvi fiunt et in iis “qui pereunt; 16 “aliis quidem odor mortis in mortem, aliis autem odor vitae in vitam. Et “ad haec quis tam idoneus? 17 Non enim sumus, sicut plurimi, Yadulteran- tes verbum Dei, sed ex sinceritate, sed sicut ex Deo coram Deo in Christo loquimur. a “Incipimus iterum nosmetipsos commendare? aut nunquid ege- mus, Ssicut quidam, “commendatitiis epistulis ad vos aut ex vobis? 24Epistula nostra vos estis, scripta in cordibus nostris, quae scitur et legitur ab omnibus hominibus; 3 manifestati quod epistula estis Christi ministrata a nobis et scripta non atramento, sed spiritu Dei vivi; non in ¢tabulis lapideis, sed in ‘tabulis cordis carnalibus. 4 9Fi- duciam autem talem habemus per Christum ad Deum; 5 “non quod sufficientes simus cogitare aliquid a nobis quasi ex nobis, sed ‘suf- ficientia nostra ex Deo est; 6Jqui et idoneos nos fecit ministros novi testamenti non “littera, sed spiritu; “littera enim occidit, spiri- tus autem vivificat. 7 Quod si °ministratio mortis, litteris deformata in lapidibus, fuit in gloria, Pita ut non possent intendere filii Israél in faciem Moysi propter gloriam vultus eius, ¢quae evacuatur; 8 quo- modo non magis ministratio spiritus erit in gloria? 9% Nam, si °mini- — 1082 — et qui in suo munere exercendo hoc unum optant ut placeant Christo (7-15), a quo accepturi sunt laborum suorum mercedem (16-5, 10) et cuius caritas, qua pro omnibus mortuus est (11-21), ipsius apostolos II AD CORINTHIOS 3, 10 — 5, 11 stratio damnationis gloria est,‘multo magis abundat ministerium iu- stitiae in gloria. 1°Nam nec glorificatum est quod claruit in hac parte propter excellentem gloriam. 11 Si enim quod evacuatur per gloriam est, multo magis quod manet in gloria est. 12 gHabentes igitur talem spem “multa fiducia utimur, 13 et non, sicut Moyses ?ponebat velamen super faciem suam, ut non intende- rent filii Israél in faciem eius, quod evacuatur ; 14 sed Sobtusi sunt sensus eorum; usque in hodiernum enim diem idipsum velamen tin lectione uveteris. da ge manet non revelatum; quoniam in Chri- sto evacuatur. 15Sed usque in hodiernum diem, cum legitur Moy- ses, “velamen Sediccal est super cor eorum; 16cum autem “conversus fuerit ad Dominum, Yauferetur velamen. 17 *Dominus autem spiritus est; “ubi autem Spiritus Domini, ibi libertas. 18 Nos vero omnes bre- velata facie °gloriam Domini speculantes in eandem imaginem dtrans- formamur ¢a claritate in claritatem, tanquam a Domini Spiritu. Ideo “habentes administrationem, iuxta quod misericordiam con- secuti sumus, 9non deficimus, 2sed abdicamus occulta dedecoris non ambulantes in “astutia neque Zadulterantes verbum Dei, sed in manifestatione veritatis commendantes nosmetipsos ad omnem con- scientiam hominum coram Deo. 3 Quod /si etiam opertum est evan- gelium nostrum, Yin iis qui pereunt est opertum; 4in quibus deus huius saeculi %excaecavit mentes infidelium, ut non fulgeat illis ‘iJ- luminatio evangelii gloriae Christi, jqui est imago Dei. 5 Non enim Kknosmetipsos praedicamus, sed Tesum Christum Dominum nostrum, Tos autem servos vestros per Iesum; 6 quoniam Deus, qui dixit mde tenebris lucem splendescere, ipse “illuxit in cordibus nostris ad illuminationem scientiae claritatis Dei in facie Christi Iesu. 7°Habemus autem thesaurum istum in Pvasis fictilibus, dut su- blimitas sit virtutis Dei et non ex nobis. 8 "In omnibus tribulationem patimur, sed non angustiamur; aporiamur, sed non destituimur; 9 persecutionem patimur, sed ‘non derelinquimur; ‘deicimur, sed non perimus; 10 semper “mortificationem Iesu in corpore nostro circum- ferentes, Yut et vita Iesu manifestetur in corporibus nostris. 11 Sem- per enim nos, qui vivimus, “in mortem tradimur propter Iesum, ut et vita Iesu manifestetur in carne nostra mortali. 12 Ergo Ymors in nobis operatur, vita autem in vobis. 13 Habentes autem eundem spiritum fidei, sicut scriptum est: ’*Credidi, propter quod locutus sum’; et nos credimus, propter quod et loquimur 14 scientes quoniam @qui suscitavit Iesum et bnos cum Iesu suscitabit et constituet vobis- cum. 15Qmnia enim propter vos, ut gratia abundans “per multos in gratiarum actione abundet in dgloriam Dei. 16Propter quod ¢non defi- cimus; sed, /licet is qui foris est noster homo corrumpatur, tamen is Iqui intus est *renovatur de die in diem. 17 ‘Id enim, quod in prae- senti est, momentaneum et leve tribulationis nostrae supra modum in sublimitate aeternum gloriae pondus operatur in nobis, 18 jnon con- templantibus nobis quae videntur, sed quae non videntur: quae enim videntur temporalia sunt, quae autem non videntur aeterna sunt. Scimus enim quoniam, si “terrestris domus nostra huius habitationis dissolvatur, quod aedificationem ex Deo habemus bdomum non ma- nufactam, aeternam in caelis. 2Nam et in hoc *ingemiscimus habitatio- nem nostram, quae de caelo est, dsuperindui cupientes ; 3si tamen ve- stiti, non nudi inveniamur. 4Nam et qui sumus in hoc ¢tabernaculo in- gemiscimus gravati, eo quod nolumus exspoliari, sed supervestiri, ut ab- sorbeatur quod mortale est a vita. 5Qui autem efficit nos in hoc ipsum, Deus, %qui dedit nobis pignus spiritus. ‘Audentes igitur semper scientes quoniam, hkdum sumus in corpore, peregrinamur a Domino (7¢per fidem enim ambulamus et non per speciem), 8audemus autem et Jbonam vo- luntatem habemus magis peregrinari a corpore et /praesentes esse ad Do- minum. 9%Et ideo contendimus sive absentes sive praesentes ™placere ili. 10nOmnes enim nos manifestari oportet ante tribunal Christi, ut °referat unusquisque propria corporis, prout gessit sive bonum sive malum. Scientes ergo ?timorem Domini hominibus suademus, %Deo mcf. Col 1, 10; 1 Th4, 1. 10] * Catech. R. I 8, 2 nm Mt 25, 31, 32. Rm 14, 12. (as v. Ps 61, 13). pcf. Jb 31, 23; Ac 9, 31; Heb 10, 31; — cf. Ju 23. 7 cp. 11, 15. v. ur. 7,8. scp. 7, 4; Eph 6, 19. tcf. cp. 4, 4; Rm 11 ; § Ac 13,°753-15, 21. cMt 13, 13° u cf. vr. 6. vv. Mt 11, 25. x Rm 11, 23. — cf. Ez 34, 34. y cf. Is 25, 7 z Jo 4, 24. acf. 1 Cor 7, 22. — v. Rm 6, by. Cor 13, 12% [18. ei Ay i a Fm. ¥* ire le 18). Catech. R. FE 2a Cp. in fs. Tranfig. Diii. dR Emp: 29; xr Cor 15, 49; I 0 3, 1: — cf. Mt 17, 2. e cf. id a cf. ex I- 181 2 i. fs. b. Jo. Leonardi. b vr. 16; 2 Th 3, 13. — cf. Le 18, I. €'cp.. 11, 37.1 Cor. 14 3,293,0eph dcp. 2,17. [4, 14 ecp. Il, 6. — cf. cp. 12, 12. f cf..cps 3,24. gicp.:2, ES; .2:Cor 5378528 Th 2, 10. aes Mt 13, 15. hv. Ve 125. 3X i vr. - Ac. 34. 18: 2 Pt: 1; t9. a Col” I, 15. — cf. Sap 7, 26; Ph’ 25°63 ers Lui kcf. 1 Th 2 5-14] iL. in fk : ‘Athan. E. Doct. 1Mt 20, 27; 1 Cor 9, 19. — VelcCps 7, 23. 6] R. in Trans}. Dii. m Gn 3. R 2EL, 19. ocf. cp. §, 1; Jb 10, 9. — Vv. ri Coriz, 27328. p2 Tm 2, 20; Lm 4, 2. — cf. 1 Th4,4 ef: Jd:7;:2. qcep. 42, 10; r Cor 2, 5. — rcp. 7, 5. — cf. Ps 128, 2. s Heb 13, ucp. 6, 9; 1 Cor 4, 9; 5. 3%. v2 Tm 2, 11. — cf. Rm 5, 10; €V..cp..27, 233 L6, 8 1) v. %.Pt 4,7 y cf. cp. 13, 9. z Ps 115, 10. fcf. Rm 7, 245 1: Cor 15, v2. ) Rm 7, 22; ; cf. Is 40, 30, 3 —Vv. Rm 22, #Rm 8, 18; — cf. Ps BONG 5 4, 17, 18] * of. Conc. Tri 2. 16. * cf. Catech. °R. " 2 48. icp. + 7; Rm 8, 24; Heb rr, U4, Me a Jb 19; Sap 9, 1-15] LL. in. fr. + cba e 2. b Heb 9, 12. pip eRm. 9%, 283° 35.23. d cf. 1 Cor 15, 53, 54. 9 Alle 13, 14. — cf. Is 38, 12. f 1 Cor 1s, 54. — cf. Os 13, 14. oo Rm 8, 23. —V. cp. I, 22. cf... Heb: 1r;> 13; 34, 71 * Conc. Vat. s. Ill cp. 4. #1 Cor 13, 12; 1 Pt 1, 8. — cf. cp. 4, 18. 7c. Pht. 23. Zx Th 4, 17. — cf. Jo 12, 26. Rm 14, 10. o Mt 12, 36; qcp. 4, 2 — 1083 — II AD CORINTHIOS quoque impellit ut pro omnibus semper et ubique sese devoveant (6, 1-10). Tandem epilogi instar neophytos hortatur ut suum erga ipsos amorem rependant (11-7, 1), gratulatur cum eis de bonis nuntiis a Tito sibi 5, 12 — 7,9 rv.cp. 3,1. scf.cp. 1, 14. $cp. 11,1, 16,17; 12, 6,11.— cf. Mr 3, 21; Ac26, 24. [8. # cf 10345 38 Jr 20, 9; Rm 3, 14-21] L. in fs. s. Laur. a B. v Rm 5,15; ss Be Jo12, 32. 15] * Catech, R. Ill 2,2.— V. All. in fs. s. Pauli a Cruce. x Rm 6, 11,14; 7, 8; Gal 2, 19; 1 Th 5, 10. — cf. Le 20, 38; y Ph:3;.7, 8. [Ac 17, 28. 16] * cf. Catech. R. d 8. z cf. ie 3, 5, 17; Gal 6, 15. — v. Rm 8, 4. als 43, 18, 19; Ap 21, 5. — cf. Eph 4, 25; Heb 8, 13. 6 Col 1, 20. — v. Rm 5, 10; I 302, 2% cRm 5, 11. — cf. Mt 18, 28. d Ps 31, 2; Rm 4, 8. — cf. 1 or 13, S. eEnvh 6, 20. — cf. MI 2, 7; Gal 4, 14. : 20] Cm. in fs. s. Leonardi a f cp. 6, 1. [Portu M. gi Pt 2, 22. — cf. Rm 4, 25: 8, 3; Gal 3, 4. hk Rm 1,17; 1 Cor x, 30. 1-16] LL., L. (1-10) et Cpp. in D. 1 Qdg. (2, 4-6). acp. 5, 20. — cf. Heb 12, 15. 2-7] RR. ut s. et Antt. in frr. bls 49, 8. g. C'ch PS 31; °6; 68, 835) st55, 6: Lc.4y-19: Heb Byrrgss dx Cor 8. 13: 9, 12. prooem. 3] * Conc. Trid. s. XIV de Ref. cp: 37 6; 1 Corsg, .§3 4,7 T are Ta. aa — ci. cp. 12, 10; c 9, 16. — Vv. cp. II, 23,27. gcf.1 Th 2, 10. hcp. 11, 6 #Rm rs, 19; x Thy, 5. j Rm 12, 9. — cf. Je 3, 17. lEph 1, 13; Col 1, 5, mv.x Cor 2,95. ncf. cp. 10, 4: Eph 6, 11-17. o Rm 3, 8; 1 Cor 4, 13. Ds Bede 3 Ree bam @ CD. 4, ‘10, 113)-2T, 123. rcf. Ps 117, 18; Jr 30, rr. [4r. $s Jo 16, 22. — cf. cp. 7, 4; Ac 5, > Pro’t3: 92 x, Cor tcf. cp. 8, 9 u Ac 3, 6; 1 Cor 7, 30. (2,5. vcp. 7, 3. — cf. Ps 118, 32. x1 Cor4,1 [chariae. 4. 13] V. All. in fs. s. A. M. Za- y Dt 7, 3; 1 Mc tr, 16. — cf. Dt 22, 10. z Eph 5, 7,11; 1 Jo 1, 6. — cf. Ecli 13, 21, 22; Ac 26, 18; 1 Cor 10, 21. a cf.Ez 8, 3-11. l cf. Eph 2, 22. — v. 1 Cor 3, 16] * v. r Cor 3, 16; 6,19. [16. c Ex 29,45; Lv 26,12.—cf.Jo d cf. Ap 2, 1; 21, 3. (14, 23. els 52, 11. — cf. cp. 7, 1; Ez j ao 34; , p ay if 2 0 Br Ths Il 3h. Os) 34, 38; 63 Bie to 1] * Catech. R. Ill 7, 6. 1-10] LL. in fr. 4 hebd. 2 p- a1 Pt2,11; 1Jo3,3. [Epiph. b Ac 20, 33. — cf. cp. 11, 20. cv. cp. 6, 11-13. dcp. 2, 3. — cf. vr. 16. ecp. 1, 12; 8, 24; 9, 2. 4] 25;3"Lm.1, 20. #cp. I, 4. ut $. CD. 6, 13. fcp. -, 4; Ph 2, 17; Col 1, 24. Th autem manifesti sumus: spero autem et in conscientiis vestris manife- stos non esse. 12™Non iterum commendamus nos vobis, sed occasionem damus vobis ¢gloriandi pro nobis, ut habeatis ad-eos, qui in facie glo- riantur et non in corde. Sive enim ‘mente excedimus, Deo; sive so- brii sumus, vobis. 14Caritas enim Christi “urget nos; aestimantes hoc, quoniam “si unus pro omnibus mortuus est, ergo omnes mortui sunt, 15 et pro omnibus mortuus est Christus, ut et “qui vivunt iam non sibi vivant, sed ei qui pro ipsis mortuus est et resurrexit. 16 Itaque nos ex hoc Yneminem novimus secundum carnem; et si cognovimus secundum carnem Christum, sed nunc iam non novimus. 17 Si qua ergo in Chri- sto nova creatura, “vetera transierunt: ecce facta sunt omnia nova; 189mnia autem ex Deo, “qui nos reconciliavit sibi per Christum et de- dit nobis “ministerium reconciliationis. 19Quoniam quidem Deus erat in Christo mundum reconcilians sibi, %non reputans illis delicta ipso- rum, et posuit in nobis °verbum reconciliationis. 2¢Pro Christo ergo legatione fungimur, ‘tanquam Deo exhortante per nos. Obsecramus pro Christo: reconciliamini Deo; 21%eum, qui non noverat peccatum, pro nobis peccatum fecit, ut nos efficeremur “iustitia Dei in ipso. Adiuvantes autem “exhortamur, ne in vacuum gratiam Dei recipia- tis. 2Ait enim: ’ 9Tempore accepto exaudivi te, et in die salutis adiuvi te’. Ecce “nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis. $4Ne- mini dantes ullam offensionem, ut non vituperetur ministerium nostrum, 4sed in omnibus exhibeamus nosmetipsos ¢sicut Dei ministros fin multa patientia, in tribulationibus, in necessitatibus, in angustiis, 5 in plagis, in carceribus, in seditionibus, in laboribus, in vigiliis, in ieiuniis, 6 9in castitate, “in scientia, in longanimitate, in suavitate, tin Spiritu sancto jin caritate non ficta, 7/in verbo veritatis, “in virtute Dei: “per arma iustitiae a dextris et a sinistris, 8°per gloriam et ignobilitatem, per infa- miam et bonam famam: ut seductores et veraces, sicut qui ignoti et Pcogniti, 9%quasi morientes et ecce vivimus, ‘ut castigati et non morti- ficati, 108quasi tristes semper autem gaudentes, ‘sicut egentes multos autem locupletantes, tanquam “nihil habentes et omnia possidentes. 11 Qs nostrum patet ad vos, o Corinthii: Ycor nostrum dilatatum est. 12 Non angustiamini in nobis, angustiamini autem in visceribus vestris: 13 eandem autem habentes remunerationem, *tanquam filiis dico, dilatamini et vos. ; 14 YNolite iugum ducere cum infidelibus; “quae enim participatio iustitiae cum iniquitate? aut quae societas luci ad tenebras? 16 “quae autem conventio Christi ad Belial? aut Yquae pars fideli cum infideli? 16 @qui autem consensus templo Dei cum idolis? Vos enim estis templum Dei vivi, sicut dicit Deus: ’?Quoniam inhabitabo in illis et Zinambulabo inter eos et ero illorum Deus, et ipsi erunt mihi po- pulus’. 17 Propter quod ’ ¢exite de medio eorum et separamini, di- cit Dominum, et immundum ne tetigeritis’; 18 et ego recipiam vos, et ’fero vobis in patrem, et vos eritis mihi in filios et filias’, dicit 7 Dominus omnipotens. 1! Has ergo habentes promissiones, carissimi 4mundemus nos ab omni inquinamento carnis et spiritus perfi- cientes sanctificationem in timore Dei. 2 Capite nos: neminem laesimus, "neminem corrupimus, neminem circumvenimus. 3 Non ad condemnationem vestram dico, “praedixi- mus enim quod in cordibus nostris estis ad commoriendum et ad convivendum. 44Multa mihi fiducia est apud vos, “multa mihi glo- riatio pro vobis: /repletus sum consolatione, superabundo gaudio in omni tribulatione nostra. 5 Nam et, 27cum venissemus in Macedoniam, nullam requiem habuit caro nostra, sed omnem tribulationem passi sumus: ’ “foris pugnae, intus timores’. 6 Sed, ‘qui consolatur humi- les, Jconsolatus est nos Deus in adventu Titi; 7 non solum autem in adventu eius, sed etiam in consolatione qua consolatus est in vobis referens nobis vestrum desiderium, vestrum fletum, vestram aemu- lationem pro me; ita ut magis gauderem. 8 Quoniam et ‘si contri- stavi vos in epistula, non me paenitet; et, si ™paeniteret videns quod epistula illa, etsi ad horam, vos contristavit, 9% nunc gaudeo: gZcp. 2, 13. hk Dt 32, jvr. 13. — cf. 1 34 0,2 Fe $iCT}2CPs.2522. mCP. 2, 4. — 1084 — allatis (2-16) atque eos hortatur ut pro ecclesia ierosolymitana colle- ctas faciant (8, 1-15) et, nonnullis additis de ministris collectarum (16-24), eos iubet cito, abundanter et hilariter dare (9, 1-15). II AD CORINTHIOS 7, eae 9,2 non quia contristati estis, sed “quia contristati estis ad paenitentiam. Contristati enim estis secundum Deum, ut in nullo detrimentum pa- tiamini ex nobis. 10°Quae enim secundum Deum tristitia est paeni- tentiam in salutem stabilem operatur ; Psaeculi autem tristitia mor- tem operatur. 11 Ecce enim hoc ipsum secundum Deum contristari vos quantam in vobis operatur so!licitudinem, sed defensionem, sed indigna- tionem, sed timorem, sed desiderium, sed aemulationem, sed vindictam. In omnibus exhibuistis vos incontaminatos esse negotio. 12 Igitur et, si. scripsi vobis, non propter eum Yqui fecit iniuriam nec propter eum qui passus est, sed ad manifestandam sollicitudinem nostram, quam habemus pro vobis 13 coram Deo. Ideo /consolati sumus; in conso- latione autem nostra abundantius magis Jgavisi sumus super gaudio Titi, quia Trefectus est spiritus eius ab omnibus vobis, 14 et, 8si quid apud illum de vobis gloriatus sum, non sum confusus; sed sicut omnia vobis ‘in veritate locuti sumus, ita et gloriatio nostra, quae fuit ad Titum, veritas facta est. 15 Et viscera eius abundantius in vobis sunt reminiscentis omnium vestrum “obvedientiam, quomodo cum timore et tremore excepistis illum. 16 Gaudeo quod 4in omni- bus confido in vobis. Notam autem facimus vobis, fratres, gratiam Dei, quae data est in ecclesiis Macedoniae, 2 quod %in multo experimento tribulatio- nis abundantia gaudii ipsorum fuit, et valtissima paupertas eorum abundavit in divitias simplicitatis eorum; 3 quia secundum virtutem testimonium illis reddo, et supra virtutem voluntarii fuerunt, 4 cum multa exhortatione obsecrantes nos “gratiam et communicationem Cministerii, quod fit in sanctos. 5 Et non sicut speravimus, sed se- metipsos dederunt primum Domino, deinde nobis per voluntatem Dei; %ita ut “rogaremus Titum, ut, quemadmodum coepit, ita et per- ficiat in vobis etiam °gratiam istam. 7Sed sicut in omnibus fabundatis fide et sermone et scientia et omni sollicitudine insuper et caritate vestra in nos, ut %et in hac gratia abundetis. ® ‘Non quasi imperans dico, sed per aliorum sol- licitudinem etiam vestrae caritatis ingenium bonum comprobans. § Scitis enim gratiam Domini nostri Iesu Christi, ‘tquoniam propter vos egenus factus est, cum esset dives; ut illius inopia vos divites essetis. 10 Et hconsilium in hoc do; hoc enim vobis utile est, qui non solum facere, sed et velle coepistis ab anno priore; 11 nunc vero et facto perficite, ut quemadmodum promptus est animus vo- luntatis, ita sit et perficiendi ex eo quod habetis. 12 Si enim /volun- tas prompta est, secundum id quod habet, accepta est; non secun- dum id quod non habet; 1%non enim ut aliis sit remissio, vobis autem tribulatio; sed ex aequalitate. 14Jn praesenti tempore vestra abundantia millorum inopiam suppleat, ut et illorum abundantia Myestrae inopiae sit supplementum, ut fiat aequalitas, sicut scriptum est : ae ’Qui multum non abundavit, et qui modicum non mino- ravit ’. 16 °Gratias autem Deo, ?qui dedit eandem sollicitudinem pro vo- bis in corde Titi, 17 quoniam “exhortationem quidem suscepit, sed, cum sollicitior esset, sua voluntate profectus est ad vos. 18 Misimus etiam cum illo ?fratrem, cuius laus est in evangelio per omnes eccle- sias; 19 8non solum autem, sed et ordinatus est ab ecclesiis comes peregrinationis nostrae in hanc gratiam, quae ministratur a nobis tad Domini gloriam et destinatam voluntatem nostram; 20 devitan- tes hoc, ne quis nos vituperet in hac plenitudine, quae ministratur a nobis. 21 %Providemus enim bona non solum coram Deo, sed etiam coram hominibus. 22 Misimus autem cum illis et fratrem no- strum, quem probavimus in multis saepe sollicitum esse; nunc au- tem multo sollicitiorem, confidentia multa in vos 23 sive pro Tito, qui est Ysocius meus et in vos adiutor, sive fratres nostri *apostoli ecclesiarum, gloria Christi. 24Ostensionem ergo quae est caritatis vestrae et Ynostrae gloriae pro vobis in illos ostendite in faciem ec- clesiarum. Nam de 2ministerio, quod fit in sanctos, 2ex abundanti est mihi scribere vobis. 2 Scio enim promptum animum vestrum, “pro quo nPs 37, 19. — cf. Jl 2, 13; 1 Cor’:§;.2. ocf. 2 Rg 12, 13; Ac 11, 18; Ecli 38, 18. — v. Mt 5, 5; Tie 2, 2%. 10] * Conc. Trid. s. VI cP. 14. — * Catech. R. Il 5, 2. p Ecli 30, 24, 25. — cf. Pro wee: oP ts Oct. T-08 5,13 26 r Rm 15, 32; Phi 20. $cp> 8, 24; 9, '2, 4; 10, 8. —= Cr2 i; As tcp. 4, 2; 6, 7. UCD. 2) -O= T0, Ov a Ac 16, 20; 1 Th 1, 6; °2,°14 saq. bcf. Mr 12, 44. cvr. 6, 19; cp. 9, 1. — cf. Rm 15, 25, 20. dv. Rm 15, 31. evr. T7}-Cpz 12, 18. fef..a Cor 1305 gcp. 9, 8. Aci. 1 Cor:7, 6, 25. Q-1 3 L. in fs. s. Paulini Nol. o] V. in fs. s. Famil. JM I: i Ph 2, 6, 7. — cf. cp. 6, 10; Mt 20, 28. jcp. 9, 2. — cf. 1 Cor 16, r. i cf:‘cp.290,.°%; Le-27,.3; mcp. 9, 12. — cf. Ac 4, 34; Rm 15, 27 nEx 16, I Ov. cp. 2, 14. 16-24) L. in fs. s. Lucae E- vang. ® cf. Ph 2; 133: Ap: 17; 17- ¢_ Cp. 22, 18. rv. 1 Cor 7° 17s scf. x Cor 16, 3, 4 tcp. 4, 15. u Rm 12, 17. — cf. Pro 3, 4; Mt 5, 16; Pro 14, 19. vcf. Phi 17. x Ph 2, 25. ycp. 7, 4, 14; 9, 2, 3 acp. 8, 4; Rm 15, 25. bcf. 1 Th 4,9 ccp. 8, 24. — 1085 — II AD CORINTHIOS 2. Pseudoapostolos confundens apostolicam suam auctoritatem defendit (10, 1-13, 10 . Vindicata sua apostolica potestate in universum (1-18), se opponit pseu- 9,3—11,3 doapostolis atque de seipso locuturus veniam petit si quanta erga Co- de vobis glorior apud Macedones, quoniam et Achaia parata est sig 8, aye 0 Ret dab anno praeterito, et vestra aemulatio provocavit plurimos. 3 ¢Misi a Cab oak k autem fratres, ut ne quod gloriamur de vobis evacuetur in hac parte; gcf. Ac 20, ut, /quemadmodum dixi, parati sitis; 4 ne, 7cum venerint Macedones mecum et invenerint vos imparatos, erubescamus nos (ut non dicamus Acp. 11, 17. vos) “in hac substantia. 5 Necessarium ergo existimavi rogare fratres, i ve! 33.. 11; Jd - R's hae ut praeveniant ad vos et praeparent repromissam tbenedictionem 5, ; BOs 3 e) 6] *s Catéc Oe ee § 6-10] L. et Copp. _ fs. PAROS 11,24, 8s 22, 9; Gal 6, Ss 10,° 135" MI. . @; ‘12, eg 35, Uri he ch “Ex 25, 2 h 4, 19. — cf. Eph 39 26 O Ps. 227 ;)-9. pis 55, 10. qcf. Os 10, 12. rz. Cor 1, 5. Sef. CDx i, Li: B ch: S56 150490 TS 58s" EP t 25 wx'Tm 6, $2" 33% ich 353 et. 10, 23. — cf. x Jo'4, 201 oct ‘Jo 3, 16; Eph 2, 8. — Vv. €p.i2,. 14. av. Rm rag), eee 4 ‘fr. 5 hebd. 2 p. out 11, 29. — cf. Zc 9, 9; Ph 2. 7, 8. c Ph4, 5. dcp. 13, 2, 10; Te wrets — cf. e cf. handle: 18. fcp. 6, 7. — cf. Eph 6, 11; 1 hs, 8. gi Tm 1, 18; 2 Tm 2, 3, 4 cf. cp. 3, 3: 4-52 Me r Cor 2; iS i Ecli 49, 9; Jr 1, 10. jct. Is;2, 13, 12, lcp. 9, 13. — cf. Rm (Ye oF m cf. vr. 2. mcp. 2,9; 7,1 Cel CD 5, 133 Jo a BA's pcf. 1 Cor 1, 12: 1 Jo 4, 6 qi Cor 3, 28. Pict). 31212:3,0-Gal- 1, SCD 12,06: Pcp.ll~ 2k cliep,arayoy. rye OD & a 6. —v.1 Cor 1, 17. v1 Cor 2, 13. x vr. 18: cp. 3, 13, 125: 260°— chi Pro: 203/123 277 2 ¥ vr. 1S. zRm 12, 3; Eph 4, 7. — ct. Gal’ 1, 15,.:3632;..7; -Bpb 2. Os CCl Ay Cor 3) 2.28 4 TS 5 O2T 62 Tht, 3. 6 AC S517 3: d Jr 9, 23, 24; I oe t; 3h 17-18] Tr. in fs. s. A. M. Zac- chariae. : 18-11, 2] L. et Cpp. in cm. Virg. e Rm 2, 29; 1 Cor 4, 5. — ct. Sap 7, 14. aZc 1, 14; 8, 2; Jl 2, 18. — cf. Eph 5, 25. 2] * Catech. R. I ro, 3. b cf. Ez 16, 8; Os 2, 19, 20. c Eph 5, 27; Ap 14, 4 d Col 1, 22, 28. -“sermo contemptibilis), hance paratam esse, sic quasi benedictionem, non tanquam avaritiam. 6 Hoc autem dico: JQui parce seminat, parce et metet; et qui seminat in benedictionibus, de benedictionibus et metet. 7 Unusquis- que, prout destinavit in corde suo, /non ex tristitia aut ex necessi- tate; ™hilarem enim datorem diligit Deus. 8 ”Potens est autem Deus omnem gratiam abundare facere in vobis, ut in omnibus semper omnem sufficientiam habentes abundetis in omne opus bonum, 9 si- cut scriptum est: ’? ODispersit, dedit pauperibus, iustitia eius manet in saeculum saeculi’. 10 Qui autem administrat ?semen seminanti et panem ad manducan- dum praestabit et multiplicabit semen Vestrum et Yaugebit incrementa frugum iustitiae vestrae; 11 ut "in omnibus locupletati abundetis in omnem jgimplicitatem, quae operatur Sper nos gratiarum actionem Deo. 12Quoniam ministerium huius officii non solum supplet ea quae desunt sanctis, sed etiam abundat per multas gratiarum_actio- nes in Domino, 13 per probationem ministerii huius ‘glorificantes Deum in oboedientia “confessionis vestrae in evangelium Christi et simplicitate communicationis in illos et in omnes, 14 et in ipsorum obsecratione pro vobis desiderantium vos propter eminentem gratiam Dei in vobis. 15 Gratias Deo super inenarrabili dono eius. | Ipse autem ego Paulus “obsecro vos per “mansuetudinem et “mo- destiam Christi, qui in facie quidem humilis sum inter vos, ab- sens autem confido in vobis. 2 Rogo autem vos ‘ne praesens au- deam per eam confidentiam qua existimor audere in °quosdam, qui arbitrantur nos tanquam secundum carnem ambulemus. 3 In carne enim ambulantes non secundum carnem militamus. 4 Nam /arma 9militiae nostrae fnon carnalia sunt, sed ’potentia Deo ‘ad destru- ctionem munitionum, consilia destruentes 5et jomnem pis ga extollentem se adversus scientiam Dei et in captivitatem entes omnem intellectum Jin obsequium Christi 6 et “in promptu “hate ulcisci omnem inoboedientiam, “cum impleta fuerit vestra oboedien- tia. 7°Quae secundum faciem ‘sunt videte. ?Si quis confidit sibi Chri- sti se esse, hoc cogitet iterum apud se: quia Ysicut ipse Christi est, rita et nos. 8 Nam, etsi amplius aliquid ‘gloriatus fuero de pote- state nostra, quam dedit nobis Dominus in aedificationem et non in destructionem vestram, non erubescam. 9 Ut autem non existimer tanquam terrere vos per epistulas (10 quoniam quidem epistulae, in- quiunt, graves sunt et fortes, ‘praesentia autem corporis infirma, et 11 hoc cogitet qui eiusmodi est, quia quales sumus verbo per epistulas absentes, tales et praesentes in facto. 12 Non enim audemus inserere aut comparare nos quibusdam, “qui seipsos commendant; sed ipsi in nobis nosmetipsos metientes et com- parantes nosmetipsos nobis. 13Nos autem Ynon in immensum gloriabi- mur, sed *secundum mensuram regulae, qua mensus est nobis Deus, mensuram pertingendi usque ad vos. 14Non enim quasi non per- tingentes ad vos superextendimus nos: usque ad vos enim “perveni- mus in evangelio Christi; 15 non in immensum gloriantes in alienis - SOROS spem autem habentes bcrescentis fidei vestrae “in vobis ificari secundum regulam nostram in abundantiam, 16 etiam in “fila, quae ultra vos sunt, evangelizare, non in aliena regula in iis, quae praeparata sunt, gloriari. 17¢Qui autem gloriatur in Do- mino glorietur. 18 *Non enim qui seipsum commendat, ille probatus est; “sed quem Deus commendat. ] ] Utinam sustineretis modicum quid insipientiae meae, sed et sup- portate me. 2 Aemulor enim vos *Dei aemulationc; bdespondi enim vos uni viro, °virginem castam 4exhibere Christo; 3timeo au- — 1086 — rinthios fecerit (11, 1-15), quot labores apostoliccs susceperit ac tribu- lationes superaverit (16-33), quot denique dona divinitus acceperit glo- riabundus enarrat (12, 1-10). Exprobata deinde Corinthiorum erga se II AD CORINTHIOS 11, 4 — 12,9 in plagis supra modum, in mortibus frequenter. tem, ne, “sicut serpens Hevam seduxit astutia sua, ita /corrumpan- tur sensus vestri et excidant a simplicitate quae est in Christo. 4Nam, si Yis qui venit alium Christum praedicat, quem non praedi- cavimus; aut alium spiritum accipitis, quem non accepistis; aut haliud evangelium, quod non recepistis, recte pateremini. 5 Existimo enim inihil me minus fecisse a magnis apostolis. © Nam, Jetsi imperitus sermone, ‘sed non scientia; in omnibus autem ”manifestati sumus vobis. 7 Aut ™nunquid peccatum feci me ipsum humilians, ut vos exaltemini? quoniam °gratis evangelium Dei evangelizavi vobis. 8 pAlias ecclesias expoliavi accipiens stipendium ad ministerium ve- strum. 9% Et, cum essem apud vos et Yegerem, "nulli onerosus fui; nam ?quod mihi deerat suppleverunt fratres, qui venerunt a Mace- donia; et in omnibus “sine onere me vobis servavi et servabo. 10 ‘Est veritas Christi in me, quoniam “haec gloriatio non infringetur in me in regionibus Achaiae. 11 Quare? “Quia non diligo vos? “Deus scit. 12 Quod autem facio et faciam, Yut amputem occasionem eorum qui volunt occasionem, ut in quo gloriantur inveniantur sicut et nos 13 Nam eiusmodi *pseudoapostoli sunt operarii %subdoli, Otransfigu- rantes se in apostolos Christi. 14 Et non mirum; ipse enim Satanas transfigurat se in “angelum lucis. 15 Non est ergo magnum, si ministri eius transfigurentur velut ministri iustitiae; dquorum finis erit se- cundum opera ipsorum. 16 Iterum dico (@ne quis me putet insipientem esse; alioquin velut insipientem accipite me, ut et ego modicum quid ‘glorier), 17 quod loquor ‘non loquor secundum Deum, sed quasi in insipientia, 9in hac substantia gloriae. 18 Quoniam multi gloriantur secundum car- nem, et ego gloriabor. 19 Libenter enim suffertis insipientes, tcum sitis ipsi sapientes. 2Sustinetis enim /si quis vos in servitutem re- digit, lsi quis devorat, si quis accipit, si quis extollitur, “si quis in faciem vos caedit. 1Secundum ignobilitatem dico, quasi nos infirmi fuerimus in hac bach in quo quis audet (in insipientia dico), audeo et ego. 22 ™Hebraei sunt, et ego; Israélitae sunt, et ego; semen Abrahae, sunt, et evo; 23 Oministri Christi sunt (ut minus sapiens dico), plus ego: Pin laboribus plurimis, in carceribus abundantius, 24 A Tudaeis quin- quies Yquadragenas una minus accepi. 25 Ter ‘virgis caesus sum, ®se- mel lapidatus sum, ‘ter naufragium feci, nocte et die in profundo ma- ris fui, 26 “in. itineribus saepe, periculis fluminum, periculis latronum, *periculis ex genere, wpericulis ex gentibus, “periculis in civitate, peri- culis in solitudine, periculis in mari, periculis in Yfalsis fratribus; 27 2in labore et aerumna, in vigiliis multis, in fame et siti, in ieiu- niis multis, in frigore et nuditate. 28 Praeter illa, quae extrinsecus sunt, instantia mea cotidiana, °sollicitudo omnium ecclesiarum. 29°Quis infirmatur, et ego non infirmor? quis scandalizatur, et ego non uror? 30 dSi gloriari oportet, quae infirmitatis meae sunt gloriabor: 31 Deus et Pater Domini nostri Iesu Christi, qui est benedictus in saecula, escit quod non mentior. 32 Damasci praepositus gentis 7Aretae re- gis Icustodiebat civitatem Damascenorum, ut me comprehenderet, 33 et per fenestram in sporta “dimissus sum per murum, et sic effugi manus eius. | Si gloriari oportet (non expedit quidem), veniam autem ad vi- siones et “revelationes Domini. 2 Scio hominem in Christo ante annos quattuordecim, sive in corpore nescio sive extra corpus nescio, cDeus scit, 4raptum huiusmodi usque ad ¢tertium caelum. 3 Et scio huiusmodi hominem, sive in corpore sive extra corpus nescio, “Deus scit, 4quoniam “raptus est in /Paradisum et audivit arcana verba, quae non licet homini Joqui. 5 Pro huiusmodi ce nenagal pro me autem nihil gloriabor 9nisi in infirmitatibus meis. © Nam, etsi voluero - gloriari, hnon ero insipiens, veritatem enim dicam; parco autem, ne quis me existimet supra id quod videt in me aut aliquid audit ex me. 7 Et, ne magnitudo revelationum extollat me, datus est mihi 4stimulus carnis meae, jangelus Satanae, qui me colaphizet. 8 Pro- pter quod ‘ter Dominum rogavi ut discederet ame, 9%et dixit mihi: _Sufficit tibi gratia mea, nam “virtus in infirmitate perficitur. Liben- bara, I-4; _ Tm 2, 14. O12) 45° B. cf. 1 Cor 3; ALF: t cp. 12, ri; jcp. 10, 10. — Vv. 1 Cor 1, 17. iS -of , 6. — cf. Eph 3, 4 ue. 2321252 123 . ep. 12,13; 0 cf Ac 18, 3; 20, 33-35. p.ci. 1 Cor 16, 17; BD 29°73 rcp. am, 133 14. 125-163 I Th<2, rr 15. et cp. 12,613. OV.€p.-6, “Ff. 4 Nf. a5 cp. 12, 2, 3. — cf. Jo see. Sia 6, see Cor 16) 122 z Ap 2, 2,—— cf. Gak 130 7502," 4? 62:32;*Ph 41, fs, 541 187 Te , 4k0, a's t rt JQ a cf. Ph 3, Pe ae Fs b vr. 15 14] * Catech. 5R oy 42,310. ccf. Gal 1, 8. dcf. Ph 3, 19. ecp. 12, 6. f tt..1. Corry; :12-. gcp. 9, 4 cf. Ph 3, 3, 4. 19-12, 9) L. et Cop. in Sxg. i Cor 4, 10. j Gal 2, 4. — cf. Gal 4, 3, 9; Ca cpa. 7. s.7 1s m cf, t Cor 4, If. ees 2: 2° Rm rts: Pas: e or Cor 4, 1 es a tg” 3, 0. pep. 6, 5. — cf. Ac 16, 23; Rm 8, 36; t Cor‘ts;°70, 32. ptr 25: r Ac 16, 22. 25] Ant. Bs fss. s. Pauli "AD. s Ac 14, 19. P cfi;"Ac*27,-A1. uAc 13, 4 sqq.; Rm 15, 9; al “x; ‘x9. v AC 9, 235°15; $0; 45'S 17; eves. D3, FS" wAc 14, 5. — cf. Ac 19, 23; x cf. Ac Ph 1K 29 42. 4 Gal 2 ee Th Se ‘9: a Th? 3.*8 am Cort4,..r17 Ph 4).12. 6 v. 2°Cor: 7; 17: cr Cor 8, 13; 9, 22..— cf. Ecli 7, 38; Rm £2, (Es7tz Corey 26. Cor 2, 3. dcp. 10, 10; ; eRm 15,6. — cf. Rm 49, 5. ae R. by ripe ut sup, v.25. "hed. Js 2,15. 6 hebd 2 >. 2; Eph 3; 3. — [cf. Ac 15, 9 5, 1 Bags 25. r-r1] LL. in fr. Epiph. a Galvz, 1123 2 6 Vsep. (552273 C Cpe 14, 611. d VWri.a3:1 Th 4; 17:. Ap 32,./5: — cf, Ez 8,3; D 353 ecf. Ps 148, 4. 39. je 22: 43> ApS. 9, ao of. Gn gv *s6Cor %,, 3. [2, 8 hep. 5, 33: 11, 16, 17. — cf. WretT i. [28, 24. ect, NNT33, SS* Js 23, 135 hz j1,Cor s, 5. —el. Le,"13,, 16: Ac 10, 7-9] Cp. = Antt, ut s. ce. rr: 25; Cp. in Sxg. (9). — * Ca- tech. R. IV 16 ,6. lcf. Mt 26, 44. mIs 40, 29-31. — cf. cp. 13, roe 2 Wy Me i 5, 25; scp. 4, 5. — cf. Ap 22, 3. — Vv: 2: Pt 2, 2: tcf. Rm 8, 3; 2 Cor 5, 21. — cf. Bar 3, 8; Zc 8, 13. u Dt 21, 23. — cf. Ac 5, 30. 20. cr: 36.—cf. Eph nostram, quam habemus in Christo Iesu, ut ‘nos in servitutem redige- rent, 5quibus neque ad horam cessimus subiectione, ut jveritas evangelii permaneat apud vos. &Ab iis autem °qui videbantur esse aliquid (qua- les aliquando fuerint, nihil mea interest: Deus personam hominis non accipit); mihi enim °qui videbantur esse aliquid “nihil contulerunt. 7Sed e contra, cum vidissent “quod creditum est mihi °evangelium prae- putii, sicut et Petrocircumcisionis (8qui enim operatus est Petro in apo- stolatum circumcisionis, operatus est et mihi inter gentes), %et cum co- gnovissent ?gratiam quae data est mihi, lacobus et Cephas et Ioannes, equi videbantur Ycolumnae esse, "dextras dederunt mihi et Barnabae so- cietatis, ut nos in gentes, ipsi autem in circumcisionem; 1%tantum ut pauperum memores essemus : ®quod etiam sollicitus fui hoc ipsum facere. 11¢Cum autem venisset Cephas Antiochiam, in faciem ei restiti, quia reprehensibilis erat. 12 Prius enim quam venirent quidam a Ia- cobo, “cum gentibus edebat; cum autem venissent, subtrahebat et segregabat se timens eos “qui ex circumcisione erant. 1% Et simula- tioni eius consenserunt ceteri Iudaei, ita ut et Barnabas duceretur ab eis in illam simulationem. 14 Sed, cum vidissem quod non recte vambularent ad /veritatem evangelii, Ydixi Cephae coram omnibus: Si tu, cum Iudaeus sis, “gentiliter vivis et non iudaice, quomodo gentes cogis iudaizare? 15 Nos natura Iudaei, et non ex gentibus 2peccatores. 16 Scientes autem quod “non iustificatur homo ex ope- ribus legis, "nisi per fidem Iesu Christi, et nos in Christo Iesu cre- dimus, ut iustificemur ex fide Christi et non ex operibus legis, °pro- pter quod ex operibus legis ’ non iustificabitur omnis caro’. 17 Quod si quaerentes iustificari in Christo, inventi sumus et ipsi *peccatores, nunquid Christus peccati minister est? Absit. 18Si enim quae de- struxi iterum haec aedifico, praevaricatorem me constituo. 19 Ego enim per legem 4legi mortuus sum, ut “Deo vivam; ‘Christo confi- xus sum cruci. 29 Vivo autem iam non ego, 9vivit vero in me Chri- stus. Quod autem nunc vivo in carne, in fide vivo Filii Dei, “qui dilexit me et “tradidit semetipsum pro me. 21Non abicio gratiam Dei. JSi enim per legem iustitia, ergo ‘gratis Christus mortuus est. O insensati Galatae, quis vos @fascinavit non oboedire veritati, ante quorum oculos Iesus Christus praescriptus est in vobis crucifixus? 2Hoc solum a vobis volo discere: ¥ex operibus legis °Spiritum accepi- stis an ex Zauditu fidei? Sic stulti estis, ut, cum “spiritu “coeperitis, nunc carne consummemini? 4/Tanta passi estis sine causa? si tamen sine causa! 5Qui ergo tribuit vobis Spiritum et %operatur virtutes in vobis, °ex operibus legis an ex auditu fidei? 6Sicut scriptum est : ’*Abra- ham credidit Deo, et reputatum est illi ad iustitiam ’. 7Cognoscite ergo quia ‘qui ex fide sunt Jii sunt filii Abrahae. 8Providens autem Scriptura, Kquia ex fide iustificat gentes Deus, praenuntiavit Abrahac quia ’/benedi- centur in te omnes gentes’. 9Igitur qui ex fide sunt benedicentur cum fideli Abraham. !9Quicumque enim ex operibus legis sunt ™sub maledi- cto sunt; scriptum est enim: ’"™Maledictus omnis qui non permanserit in °omnibus quae scripta sunt in libro legis, ut faciat ea’. 11Quoniam autem Pin lege nemo iustificatur apud Deum manifestum est, quia ’Giustus ex fide vivit’. 12 Lex autem non est ex fide; sed qui fecerit ea vivet in illis’. 13Christus nos *redemit de maledicto legis *factus pro nobis maledictum, quia scriptum est: ’“Maledictus omnis qui pendet in ligno’; 14 ut Yin gentibus benedictio Abrahae fieret in Christo Iesu, Cut “pollicifationem Spiritus accipiamus per fidem. 15 Fratres, Ysecundum hominem dico: tamen “hominis confirma- tum testamentum nemo spernit aut superordinat. 16 ¢Abrahae dictae sunt promissiones et semini eius. Non dicit: Et seminibus, quasi in multis; sed quasi in uno: ’ 9Et semini tuo’, qui est Christus. 17 Hoc autem dico testamentum confirmatum a Deo; quae post °quadringen- tos et triginta annos facta est, lex non irritum facit 4ad evacuandam promissionem. 18 Nam, si ex lege hereditas, iam non ex promissione. ¢Abrahae autem per repromissionem donavit Deus. 19 Quid igitur 2m 4, 9, ec. cf. vr. -78. n I h f x Ac 2, 33. — cf. Is 32, 15; 44, 3; Jl 2, 28; Jo 7, 39; Ephr, 13. yv. Rm 3, 5. zcf. Heb9,17. aRm4, 13, 16. — v. Lex, 55; .: 13, 32. 16-22) L, i B 13 p. Pni. 6 Gn 133, TS; 27, 6)“ vo Re Ex 12, im 40, 41. — cf. Gn 15, 13; Jdt 5, 9; Ac 7, 6. d Rm 4, 14. 3, 3; c ecf. Heb 6, 13, 14. 19] * Catech. R. III 1, 3. — 1090 — ee 2. De legis mosaicae efficacia (3, 1-6, 18). Ex cuiuscumque experientia et ex s. Scriptura constat benedictiones Abrahae non a lege pendere (3, 1-14) A GREENS quae in, oeconomia salutis viam fidei tantum aperuit (15-4, 7). Itaque pro 3, 20 — 5, 3 lex? /Propter transgressiones posita est, donec veniret “semen cui | fcf. Rm 4, 1 promiserat, Yordinata per angelos “in manu mediatoris. 29 *Mediator autem unius non est; /Deus autem unus est. 21 Lex ergo adversus promissa Dei? Absit. ‘Si enim data esset lex quae posset vivificare, vere ex lege esset iustitia. 22Sed ™conclusit Scriptura omnia sub peccato, ut “promissio ex fide Iesu Christi daretur credentibus. 23 Prius autem quam veniret fides, sub lege custodiebamur, con- clusi in eam fidem quae revelanda erat. 24 Itaque lex Ppaedagogus noster fuit in Christo, ut ex fide iustificemur. 25 At, ubi venit fides, iam non sumus sub paedagogo; 26 romnes enim filii Dei estis per fidem, quae est in Christo Iesu. 27 sQuicumque enim in Christo bapti- zati estis Christum induistis. 28 *Non est Iudaeus neque Graecus; non est servus neque liber, non est masculus neque femina; “omnes enim vos unum estis in Christo Iesu. 29 YSi autem vos Christi, ergo semen Abrahae estis, secundum promissionem “heredes. 4 Dico autem: Quanto tempore heres parvulus est, nihil differt a ‘servo, cum sit dominus omnium; 2sed sub tutoribus et actori- bus est usque ad praefinitum tempus a patre. 3Ita et nos, cum es- semus parvuli, sub “elementis mundi Yeramus servientes; 4 at, ubi venit “plenitudo temporis, pain Deus Filium suum factum ex mu- liere, %factum @sub lege, 5 ut feos qui sub lege erant redimeret, ut Yadoptionem filiorum reciperemus. 6 Quoniam autem estis filii, mi- sit Deus hSpiritum Filii sui in corda vestra clamantem : ‘Abba. Pa- ter. 7Itaque iam non est servus, sed filius. Quod si filius, et Jheres per Deum. 8 Sed tunc quidem Jignorantes Deum iis, “qui natura non sunt dii, Nserviebatis. 9% Nunc autem.cum cognoveritis Deum, immo °cogniti sitis a Deo, ?quomodo convertimini iterum 2ad infirma et egena ele- menta, quibus denuo servire vultis? 19 Dies observatis et menses et Satie et annos. 11 Timeo vos, “ne forte sine causa laboraverim in vobis. 12 Estote sicut ego, quia et ego sicut vos. Fratres, obsecro vos: 8nihil me laesistis. 13 Scitis autem quia ‘per infirmitatem carnis evan- - gelizavi vobis “iampridem, et tentationem vestram in carne mea 14Y%pon sprevistis neque respuistis; sed “sicut angelum Dei excepistis me, sicut Christum Iesum. 15 Ubi est ergo beatitudo vestra? Testimonium enim perhibeo vobis quia, si fieri posset, oculos vestros eruissetis et dedissetis mihi. 1SErgo inimicus vobis factus sum Yverum dicens vobis? 17Aemu- lantur vos non bene; sed excludere vos volunt, ut illos aemulemini. 18 Bonum autem aemulamini in bono semper, et *non tantum cum praesens sum apud vos, 19 filioli mei, “quos iterum parturio °donec formetur Christus in vobis. 29 Vellem autem esse apud vos modo et mutare vocem meam, quoniam confundor in vobis. 21 Dicite mihi qui sub lege vultis esse: legem non _legistis? 22 Scriptum est enim quoniam Abraham duos filios habuit, “unum de ancilla et “unum de libera; 23 sed @qui de ancilla secundum car- nem natus est, /qui autem de libera per repromissionem: 24 quae sunt per allegoriam dicta. Haec enim sunt duo %testamenta: unum quidem in hmonte Sina in servitutem generans, quae est Agar; 25 Sina enim mons est in Arabia, qui coniunctus est ei, quae nunc est Ierusalem et servit cum filiis suis; 26 tilla autem, quae sursum est, Ierusalem libera est: quae est mater nostra, 27 Scriptum est enim: ’ JLaetare, sterilis, quae non paris; erumpe et clama, quae non parturis; quia multi filii desertae magis quam eius quae habet vi- rum’. 28 Nos autem, /fratres, secundum Isaac ™promissionis filii su- mus. 29 Sed, quomodo tunc is “qui secundum carnem natus fuerat Mpersequebatur eum /qui secundum spiritum, °ita et nunc. 30 Sed quid dicit Scriptura? ’ ?Eice ancillam et filium eius’; non enim heres erit filius ancillae cum filio @liberae. 31 Itaque, fratres, non sumus ancillae filii, sed liberae, “qua libertate Christus nos liberavit. State et nolite iterum Yiugo servitutis contineri. 2 Ecce ego Pau- lus dico vobis quoniam, °si circumcidamini, Christus vobis nihil proderit. 3 Testificor autem rursus omni homini circumcidenti se quo- Ac 7, 38, a: Heb 2, 2. EX’ 20; 205221; 522; Dt 5575; #1 Tm 2, 5; He 6¢9, 15; I2, 24, — cf eb 6; 19% iv. Rm 3, 30. Jv. cp. 2, 21 m Rm II, 32. — v. Rm 3, 9. nRm 4, 16, — v. Ac 10, 43. vt Mt 5 17; Rm 10, 4; Col 17; Heb 9, 9, 10. p : Cor 4, S qg vr. 11; cp. 2, 16. [IV 9,177. res 28] * Catech. | i Hp 2, 16,40; 4, 5, s f. Jo 1582 m 27)* Fy Vabenh. — at. can, § et * ee Trid can. 35% 8. XI cp. be Cm. in a5 in Albis. sRm 6, 3. — cf. Rm 73, 14. tx Cor 12, 13. — cf. cp. 5, 6; 6, 15. u cf. Jo 10, 16; 17, 11; Rmi1z2, : Eph 2, 14-16; 4, 4. vv. Rm 9g, 7; I Cor 7, 23. xcp. 4, 1, 7; Rm 8, 17; Eph 3, 6. — cf. cp. 4,2 I- Al L. et Cpp. in D. fel. oct, Nativ, xf in vg. Epiph a Col 2, 8, 20. Vr. O:)-— ‘d...Cp. 25 45 °2-Cor c Mr 1,15; Eph1i, 10. [11, 20. Mt 15026; x8." 1,:3'5¢ ecf, Le. 2, 2%; 22; 27, v. E mee 51 R: in D. 4 Adv cp. 3, 13 cp. 3, 26. — v. Rm 8, 15 OT Catech-'R. -F'0;..6. h Ac 16, 7; Rm §, 9 # Mr 14, 36 j anal 3, 29 y FS Pee te x -or 8, 4 n cf, Eph - fb 4 1 Thi 9-11] * Catech. ’R. ts. 2 ii oi Cor 8, 3. 5: p cf. cp. 3, 3; Rm 8, 3; Heb 7, qRm 14, 5; en * 16, [18. FCP. 25.23; 55 2 h 3, 5. s cf. 2 Cor 2, 5. Vey Poe Ks u cf. cp. 1, 6. vcf. Mt IO, 40. x 1 Rg 29, 9; Zc 12, 8. — cf. 2 Cor.i.5%.20) 15] * Catech. Ri~ LE 65: 89% MM. CDe"2 i: Ss zcf. vr. 14. a cf, 1 Cor 4, 15; Phl 10; Je 1, 5 Rm 8, 10; 2 Cor 13, S. (x8. cGn 109, 5, Is. ad Gn 21-31] L. et Cop. in D. 4 t Ode. v. Rm 9, hk Dt 33, 2. t cf. Heb 12, 22; Ap 3, 12; 21, jIs 54, 1. 2, 10. Lcf, Gn 17, 16. nGn 21 9 Ae ep: 5, II p Gn 21, 10. — cf. Jo 8, 35. AS *\ cf. Catech. R. Ill 2,°2. dict. .t Et3, 6. rcp. 2, 4; §, 13; Jo 8, 32; Rm 6, 18. — v. Jc 1. 25. é cr. ii. Cor16, %2. O fic Fs. ‘59. cf. ru). ar 7-3 abd: 3 ‘. pip cicis Ac 25,25 ¥° Cor’ 7; 7%, — I09r — sua erga Galatas caritate (8-20) eos exorat, ut ex typica filiorum Abrahae historia discant et Christi gratiam cognoscere (5, 1-12) et a servitute | carnis abhorrere (13-25). Post quaedam alia sequitur conclusio (26-6, 18). AD GALATAS 5, 4 — 6, 18 d Rm 2, 25. £6: 953%; 3a; 2%. CD. 2,233. 3, 30; Bm 7, pS / * Conc. Trid. s. VI cp. 7. hess 6, 183755 Cor Rf ay: Col II, — V. he. Eph 6, ite. a th’ 1, 3; Jc 4, -18,'20;'22. iI ve# 9, 24. — cf. cp. 1, 6; ip » 6, [Mt 13, 21. Mt 16, 6; x Cor 5, 6-8. — cf. 1 Cor 15, 33% eb 52, %S> m cf, 2 Cor, 2,3. cf. Ph 3, 15. OOD: Liv. ~— ef. vr, Big & Fi pcp. 4, 29; 6, 12. _ [2, qi Cor 1, 23. — v. 1 Pt 2, 8. rcf, cp. 4, 31; Rm 6, 18. 51 Pt 2, 16; Ju 4. — cf. 1 Cor 8, 9; 2 Pt 2, 19. t cf. t Cor 9, 19. “cp. 6, 2; Rm 13, 8. — cf. Mt [22, 39; Jo 13, 34. 1S ¥ f 19, 19; raed Ne hg D.'t4 a Pnt. y Ep Rm % 33, 18, 19, 23; 8, 5-7. aRm m 8, 14 bv. Rm 7, 4. 19-20] Catech. R. 1V 12, 14. c Eph 5, 3- A 3, 53 Je 14-16. — C 15, Abo: d2 Cor 12, 21; Eph 4, 19. er for 11,270. ECs. ca f 1 Cor 6, 9; Eph 5 etc. — 21, 22] * cf. "Cabech. R Wil -7,7. gRm 7, 4; og 5, 9. oy a 5, Se 3, 12-1 hr Tm ‘+1, ti I scf. vr. 16. 4, Rm 6, jcf, Rm 7, 5. 25-6, 10) L. in ag-18) LL. et to Gee x 4s stigm. s. Franc. etc. 1Ph 2, 3. — cf. Ecli 16, 23. 1) * cf..Catech, R. Ill 1, 2 ack Rm 15, 3: ¥ Corto, xs. — v. x Cor 2, 15 dRm bh Rane pres Th 5 eRm x3, 8 — cf. Yo. 343 1 Jo4,2t. L[v. 1 Cor 3, 18. f cf. cp. 2, 6; 2 Cor 12, rr. — 1 Cor 3, 7. — cf. Le’ 17, 10. 1 Cor 11, 28; 2 Cor 134, %. cf. Rm 14, 12; 1 Cor 3, 8 jet Rm 15, 27; 1 Cor 9, 12. 1 Cor 6, Aa T§,2 330 Jo:2, 26, m Jb 13, n2 Bae. of — cf. Jb 4, 8; Os 8,7; Jc 3, x8. o2 Th 3, 13 ark 1 Cor 15, A 32,23. C585 Heb 1o, 36, q Pro 3,27.—c Jo 9, 4; 12, 35: ripe asiees 1 Tm 6, 18. — cf. h 5, 15. $Tt 3, 15. — cf. Heb 3, 6. £v. t Cor 16,. 21, ucp. 2, 3. — cf. Ac 15, 1 v cp. ety 14] Gr. in fs. s. niam debitor est universae a faciendae. 4 ¢Evacuati estis a Chri- sto, qui in lege iustificamini: /a gratia excidistis. 5 Nos enim spiritu ex fide spem jlustitiae exspectamus, 6 Nam in Christo Iesu Mneque cir- cumcisio aliquid valet neque praeputium, sed hfides quae per caritatem operatur. 7Currebatis bene; quis vos impedivit veritati non oboedire? 8 Persuasio haec non est ex eo Jqui vocat vos. 9 Modicum fermentum totam massam corrumpit. 10 ™Ego confido in vobis in Domino, "quod nihil aliud sapietis; °qui autem conturbat vos portabit iudicium qui- cumque est ille. 11 Ego autem, fratres, si circumcisionem adhuc prae- dico, ?quid adhuc persecutionem patior? Ergo evacuatum est {scan- dalum crucis. 12 Utinam et abscindantur °qui vos conturbant! 13 Vos enim ‘in libertatem vocati estis, fratres, *tantum ne liber- tatem in occasionem detis carnis, sed per caritatem spiritus ‘servite invicem. 14‘Omnis enim “lex in uno sermone impletur: ’ *Diliges proximum tuum sicut te ipsum’. 15 Quod si invicem “mordetis et comeditis, videte ne ab invicem consumamini. 16Dico autem: Spiritu “ambulate et Ydesideria carnis non perficietis. 17 2Caro enim concupiscit adversus spiritum, spiritus autem adversus carnem: haec enim sibi i invicem adversantur, ut non quaecumque vul- tis illa faciatis. 18Quod si “spiritu ducimini, “non estis sub lege. 19°Ma- nifesta sunt autem opera carnis, quae sunt fornicatio, immunditia, Zjmpudicitia, luxuria, 2° idolorum servitus, veneficia, inimicitiae, con- tentiones, aemulationes, irae, rixae, dissensiones, ‘sectae, 21 invidiae, homicidia, ebrietates, comissationes et his similia, Quae praedico vobis, sicut raedixi, quoniam /qui talia agunt, regnum Dei non consequen- tur. 229Fructus autem spiritus est caritas, gaudium, pax, patientia, benignitas, bonitas, longanimitas, 23 mansuetudo, fides, modestia, con- tinentia, castitas. “Adversus huiusmodi non est lex. 24Qui autem sunt Christi ‘carnem suam crucifixerunt jcum vitiis et concupiscentiis. 25 Si spiritu vivimus, “spiritu et ambulemus. 26 /Non efficiamur inanis gloriae cupidi invicem provocantes, invicem invidentes, Fratres, etsi praeoccupatus fuerit homo in aliquo delicto, vos, qui “spirituales estis, -huiusmodi instruite in “spiritu lenitatis, con- siderans te ipsum, ne et tu tenteris. 2 Alter alterius onera portate, et “sic adimplebitis legem Christi. 3 Nam, /si quis existimat se aliquid esse, %cum nihil sit, ipse se seducit. 4Opus autem suum “probet unusquisque, et sic in semetipso tantum gloriam habebit et non in altero. 5 ‘Unusquisque enim onus suum portabit. § j;Communicet autem is gus catechizatur verbo ei qui se cate- chizat in omnibus bonis. 'Nolite errare: ™Deus non irridetur. 8"Quae enim seminaverit homo, haec et metet. Quoniam qui semi- nat in carne sua de carne et metet corruptionem; qui autem semi- nat in spiritu, de spiritu metet vitam aeternam. 9 oBonum autem fa- cientes non deficiamus; tempore enim suo metemus ?non deficientes. 10 Ergo, 7dum tempus habemus, ‘operemur bonum ad omnes, ma- xime autem “ad domesticos fidei. 11 Videte qualibus litteris scripsi vobis ‘mea manu. 12 Quicumque enim volunt placere in carne, “hi cogunt vos circumcidi, tantum Yut crucis Christi persecutionem non patiantur. 13 Neque enim qui circumciduntur legem custodiunt; sed volunt vos circumcidi, ut in carne vestra glorientur. 14 Mihi autem absit gloriari, “nisi in cruce Domini nostri Iesu Christi, per quem Ymihi mundus crucifixus est et ego mundo. 152In Christo enim Iesu neque circumcisio aliquid valet neque praeputium, sed “nova creatura. 16 Et quicumque hanc regulam secuti fuerint, "pax super illos et misericordia et super ‘Israél Dei. 17 De cetero nemo mihi molestus sit; %ego enim stig- mata Domini Iesu in corpore meo porto. , 18 ¢Gratia Domini nostri Iesu Christi cum spiritu vestro, fratres. men, Pauli a Cruc. et s. Clarae a Montef. — Int. in Cen, Dit et fss. s. Gruele etc. (Ps 66), in fss. impress. stigm. s. Franc, (Ps 141), s. Helenae as PhS 22, 4) « s. Ignatit M. (Ps 131). — Antt. et 4 in fss. s. Cructs. — v. ty at. x1 Cor 2, 2. — cf. 3, 3» 48 y v. Rm 6, 6. 14,07 17] in impress, SEM s. Franc. 1 AS tO 15] ts 2 Cateck dil "2 av. 2 Cor 5, 17. Ps 124, 5; 127, 6 — cf..2 Tm 4, a cf. Rm 2, 29; Y Be 9 "9, 6-8; hy 37 Bk d cf. Ez 9, 4; ‘Ap 13, 16. eRm 16, 20; Phi 2s. — 1092 — a EPISTULA Beer co nwet APOSTOLI! gO Aca ng mtd ¥ lAULUS apostolus Iesu Christi per voluntatem Dei | °omnibus sanctis, qui sunt Ephesi, et fidelibus in Christo Iesu. 2°Gratia vobis et pax a Deo Patre nostro et Domino Iesu Christo. 3 4Benedictus Deus et Pater Domini nostri Iesu Christi, qui benedixit nos in omni benedictione spirituali “in caelestibus in Christo; 4/sicut elegit “!) nos in ipso Yante mundi constitutionem, hut esse- mus sancti et immaculati in conspectu eius in caritate, 5 ‘qui praede- stinavit nos in adoptionem filiorum per Iesum Christum in ipsum, jsecundum propositum voluntatis suae, §6/in laudem gloriae gratiae suae, in qua gratificavit nos in dilecto Filio suo, 7™in quo habemus redemptionem per sanguinem eius, remissionem peccatorum “secun- dum divitias gratiae eius, 8 quae superabundavit in nobis in omni sapientia et prudentia; 9% ut notum faceret nobis sacramentum vo- luntatis suae secundum beneplacitum eius, quod ‘proposuit in eo 10in dispensatione ?plenitudinis temporum, @instaurare omnia in Christo, quae in caelis et quae in terra sunt: in ipso, in quo etiam et nos sorte vocati sumus, tpraedestinati “secundum proposi- tum eius, qui operatur omnia Jsecundum consilium voluntatis suae, 12 ut simus Jin laudem gloriae eius nos, qui ante speravimus in Christo, 13 in quo et vos, cum audissetis "verbum veritatis, evange- lium salutis vestrae, *in quo et credentes signati estis Spiritu pro- missionis sancto, 14 qui est ‘pignus hereditatis nostrae, “in redem- ptionem “adquisitionis, ‘in laudem gloriae ipsius. 15 Propterea et ego Yaudiens fidem vestram, quae est in Domino lesu, et dilectionem in omnes sanctos 16*non cesso gratias agens pro vobis, memoriam vestri faciens in orationibus meis; 17 ut ¥Deus, Domini nostri Iesu Christi, Pater gloriae *det vobis spiritum sapien- tiae et revelationis in agnitione eius; %}luminatos oculos cordis vestri, ut sciatis quae sit °spes vocationis eius et quae divitiae glo- riae hereditatis eius in sanctis, 19et quae sit supereminens magni- tudo virtutis eius in ae qui credimus, secundum operationem po- tentiae virtutis eius, 20 quam operatus est in Christo dsuscitans illum a mortuis et wl it ad dexteram suam in caelestibus, 21 /supra omnem Yprincipatum et potestatem et virtutem et dominationem et homne nomen, quod nominatur non solum in hoc saeculo sed etiam in futuro. 22 Et ’‘omnia subiecit sub pedibus eius’ et ipsum dedit jcaput supra omnem ecclesiam, 23 /quae est corpus ipsius et ™ple- nitudo eius, “qui omnia in omnibus adimpletur. Et vos, cum essetis mortui delictis et peccatis vestris, 2 %in qui- bus aliquando ambulastis secundum saeculum mundi huius, se- cundum ¢principem potestatis aéris huius, spiritus qui nunc operatur in @filios diffidentiae; 3i in quibus et nos omnes aliquando conversati sumus in ¢desideriis carnis nostrae facientes voluntatem carnis et cogitationum, et feramus natura filii irae sicut et ceteri; 4 Deus au- 5 Col 3, 7. — cf. Rm 11, 30; Wr Pi 10, II. Clep.26;12 > Jo- 125 31% 556: 31% Catech. R. ia Picis- Rm) §)132¢.2°Pt 2, 14. AD EPHESIOS dcp. Sector NPE a, 1,1— 2,4 @v. 1 'Cor 1, 2. Ochs Cor z ,72. 1-14] LL. in fr. 4 hebd. 3 . cRmtr Epiph. 2, 10; 2 3-9] L. in fs. 5S. ” Rdmpt ex 3-19] 1 L. in fs. ss. Cord. J. gJo.37,.24; 2 Tm 4,93 258 Ty. 30% hcf..cp. 5, 27; 1 Th,4, 7; Tt 7 tes 2p oy 11; Rm 8, Kee 30. [32. Le of Pro 16, 4; Le 12, ti Ty. et R. in fss. pretiosiss. Sang., 5 Vuln. et Cord. J. lvr. 12, 14. — cf. Ph 1, 11. a1." Cateck.ik. It, 2%. m vty ta: Coltr, 145 “Rt-2,-14-. ” VY. 18; cp. 2 16; Col y 27. Rm ol * Catech. R. ti Fre o Rm 3, 25. — cf. vr. 11; Rm pv. Mt 1, 15. Safe q Col 1, 20. — cf. cp. 3, 6 r2 Cor 6, 7; Col 1, 5; 2 Tm2, 15. — "cf. Ap? 13. a 14,7 f 30; AD 7 (te ci. jo a ky * Catech. R.d 9,8. (3, 33- aes COL, 22% “VY. 1 Pt 2,9 8. v Col 1, 4; Phi s. —v. Rm!1, x Col 1, ATR 3; Phi 4. 1713 18] R (v. ur. 6, 7) in fs. S. x ie 27,46; 1 Cor 3, 23. eek Col 1, 9. [v. Rm 15, 6. acf. Heb 6, 4; 10, 32. — cf. bcp. 4, 4- [Ac 26, 18. ccp. 3, 7; Ph 3, 21; Col_1, 29; dv. Ac 2, 24. [2, 12. 20-22] * Catech. Roa ig ae a cf. I 19, Lia, ecp. 2 Mr 16, 19; Rm 8, 343 tal 2 — cf. vr. 3. fjo m 9, 5; Col 2, 10. r fee TS; 24; ‘ ep: 3, 15; Ps 2,9.— cf. Od #Ps 8, —v. Cor 15, 26. icp. 5, oF. Col 1, 18. — cf. Col 19. lef. cp. 'S;. 307 x, Cor 12, af Mm CD. 3, 19; Jor, I ncp. 4, 10. — cf. Jr 23, 1 Ci avr. 5 a 5, 6, 8, r0; Col x, e Gal — 1093 — AD EPHESIOS 2,5— 4, 2 1. Dei beneficia Epheslis collata (1, 1-3, 21) enarrans, gratiam e capite Eccle- siae manantem et qua omnes salvantur extollit (2, 1-10), ac, divina vocatione illustrata (11-22), Deum precatur, ut semper eadem Ephesii gvr. 7; Tt 3, 5. — cf. Rm 2, 4. [10; Heb 4, 6. oy Se Pee ve, JO ahs 8, 9] * Conc. Araus. II (an. 529) can. 5 et 25. —* Conc. Tr. s. VI cp. 8. wR TT 6521 Mm 1°03" Ths; ojd 7, 2. —cf. 1 Cor r5°20; ? . — cf. 3 17, q cf. cp. 4, 24. 28, 29. r Col 1, 10; Tt 2,14. (x4. 6; 28. — cf. Col 2,11. tx Cor 12, 2. — cf. cp. 5, 8; Col 3, 7. ux Th 4, 12. — v. cp. 1,18. v vr. 3735.18 "87,° 10;. Ac 2; 39. ——.cf. Rm 3, 25; Col 2,22, 13,14] R. in a pretiosiss. Sang. et ss. 5 Vuln. DNJC, 14] v. ur. 4, 7, 20. ic 5, 5. — cf. Col x Ps 1, ” A c y v. Gal 3, 28. 3, 15. z Col 1, 21. 22. — cf. Rm 7, 4. a Col 2, 14, 20. bv. Rm 6, 4. GAS 82, 9 le 24" Rie tT: — v. Jo 14, 27 Tcp.' 4574; 8, 15. .cp. 19-2 4 z. in fs. Ss. Thom. Ap. 19-20] * cf. Catech. R. I 7, 5. — Ant. ad recipiend. Pruael. vel Legatum. (P. R.). — Cp. in cm. Ap. gcf. vr.12; Heb rr, 13; 13,14. hk Ph 3, 20. — cf. Heb 12, 22, i.v. Gal 6, 10. 23. 20] Ant. mai. in die 22 Dor. j Mt 16, 18; Ap 21, 14. — cf. Jr 12, 16. — v. 1 Cor 3, 9. U1 Cor 3, 11. — cf. Ps 117, 22; n PLA: 6; [13. mcp. 4, 15,16. — cf. Mt 15, nv.1 Cor 3,16,17. [Cor 6,16. or Pt 2, 5. — cf. cp. 3, 17; 2 @.0p'47' 24° PR. 2527. a te 5120. bcp. 1, 10; Col 1, 24, 25. — v. t. Cor.9, 17... [25; 2.Corm2,.r. ecfisAc 22; 117, .'212-.Rm 326, @clo.ep.1; 0, 10: e.ci; <1. Cor. ft,..6. f Col 4, 3. [7; Gal 3, 29. EAC 15, 9. — V. cp. 2, 16; 5; AC)9,. 15; Col. tT," 23, 98. *V0..20) CD..14-19. i r-Cor’ 15, 9. 8] I, in fs. ss. Cord. J. pcp. I, 21. — cf. cp. 6, 12. OV; 300., 25 53% rv. cp: Tt, 13. E11, 22%’ Ph 342. s Heb 4, 16; 10, 19. — cf. Mr $cp. 2, 18:2 Cor. 3, 4. 13-21] L. in D. 16 p. Pnt. tem qui dives est in misericordia propter nimiam caritatem suam, qua dilexit nos 5et, “cum essemus mortui peccatis, "convivificavit nos in Christo, cuius gratia estis salvati, 6 et conresuscitavit et Jcon- sedere fecit in caelestibus in Christo Iesu; 7 ut ostenderet in saeculis supervenientibus Yabundantes divitias gratiae suae in ‘bonitate super nos in Christo Iesu. 8*Gratia enim estis salvati per fidem, et hoc ™non ex vobis: Dei enim donum est; 9%*”non ex operibus, ut °ne quis glorietur. 19 ?Ipsius enim sumus factura, Ycreati in Christo lesu in operibus bonis, "quae praeparavit Deus, ut in illis ambulemus. 11Propter quod memores estote, quod aliquando vos gentes in carne, qui dicimini praeputium ab ea quae dicitur ‘circumcisio in carne manu facta; 12 quia ‘eratis illo in tempore sine Christo, alienati a conver- satione Israél et hospites testamentorum, promissionis spem non ha- bentes et sine Deo in hoc mundo. 13 Nunc autem in Christo Iesu vos, vqui aliquando eratis longe, facti estis prope in sanguine Christi. 147lpse enim est pax nostra, “qui fecit utraque unum, et medium parietem maceriae solvens, “inimicitias in carne sua, 15 legem mandatorum 4%de- cretis evacuans, ut duos condat in semetipso in unum !novum homi- nem faciens pacem, 16 et 9reconciliet ambos in uno corpore Deo per crucem interficiens inimicitias in semetipso. 17Et veniens “evangelizavit pacem vobis, qui “longe fuistis, et pacem iis qui prope; 18 quoniam per ipsum habemus accessum ambo /in uno Spiritu ad Patrem. 19Ergo iam Ynon estis hospites et advenae, sed estis “cives sanctorum et ‘domestici Dei, 29 jsuperaedificati super fundamentum apostolorum et prophetarum, ‘ipso summo angulari lapide Christo Iesu; 21 “in quo omnis aedificatio constructa crescit in templum sanctum in Domino; 22 in quo et vos “coaedificamini °in habitaculum Dei in Spiritu. 3 Huius rei gratia ego Paulus @vinctus Christi lesu pro vobis gentibus, 2 si tamen audistis °dispensationem gratiae Dei, quae data est mihi in vobis; 3 quoniam “secundum revelationem notum mihi factum est sacramentum, 4sicut supra scripsi in brevi; 4 &prout potestis legentes intelligere prudentiam meam /in mysterio Christi, 5 quod aliis genera- tionibus non est agnitum filiis hominum, sicuti nunc revelatum est san- ctis apostolis eius et prophetis in Spiritu, 6 9gentes esse coheredes et concorporales et comparticipes promissionis eius in Christo Iesu per evangelium, 7/cuius factus sum minister secundum donum gratiae Dei, quae data est mihi ‘secundum operationem virtutis eius. 8Mihi omnium sanctorum minimo data est gratia haec, “in gentibus evangelizare ”in- vestigabiles “divitias Christi 9 et illuminare omnes quae sit °dispensa- tio °sacramenti absconditi a saeculis in Deo, qui omnia creavit; 19 ut innotescat ?principatibus et potestatibus Yin caelestibus per ecclesiam multiformis sapientia Dei; 11 "secundum praefinitionem saeculorum quam fecit in Christo Iesu Domino nostro, 12%in quo habemus fiduciam et taccessum in confidentia per fidem eius. 13Propter quod peto ne de- ficiatis in tribulationibus meis pro vobis, “quae est gloria vestra. 14Huius rei gratia flecto genua mea ad Patrem Domini nostri Iesu Christi, 15ex quo Yomnis paternitas in caelis et in terra nominatur; 16ut det vobis secundum "divitias gloriae suae “virtute corroborari per Spiritum eius in Yinteriorem hominem; 17 ?Christum habitare per fi- dem in cordibus vestris; in caritate radicati et fundati, 18 ut possitis comprehendere cum omnibus sanctis quae sit latitudo et longitudo et sublimitas et profundum; 19 scire etiam supereminentem scientiae ca- ritatem Christi, ut “impleamini in omnem plenitudinem Dei. 20 dEi autem, qui potens est omnia facere superabundanter quam . petimus aut intelligimus ‘secundum virtutem quae operatur in nobis, 21 €ipsi gloria in ecclesia et in Christo Iesu, in omnes generationes saeculi saeculorum. Amen. ari Obsecro itaque vos ego “vinctus in Domino, ut %digne ambuletis vocatione qua vocati estis 2°cum omni humilitate et mansuetu- ucf. 2 Corr. 6. 14-21] 3 L. in fs. ss. Cord. J. v cf.vcp: rp! 2r. 16-19] R. in fs. ss. Cord. J. x Cor 16, 13. —_cf. cp. 6, 10; Ph 4, 13; Col rz, rx. v. Rm 7, 22. 17] * cf. Catech. R. III 6, 12. z Gal 2, 20. — v. Jo 17, 23. a Col 1, 23; 2, 7. — cf. Jo 14. 23 ck. Jb.212,..8,.95 Rm 227 $8 c Col 2, 10. — cf. 1, 23; Jor, 16. 20] * Catech R. IV 243 dRm 16, 25; Ju 24. — cf. 2 Coro, 8 ev. Rm it, 36. av. cp. Col 1, 10; 2, 6; r Th 2, 12. — cf. Rm 8. 28; 1 Cor 7, 20: Ph +, 27. 1-6] L. in DL 17 p. rs Pnt. w* tcicck Ket 16:14 C3 A AL 25 RR 3 pb. Epiph. (1-15). 1-21] L. in Ms. ad toll.. sch.; LL. in oct. Asc. et in fr. § hebd. ccf. Ac 20. 19; Rm 12, rosaqq. — 1094 — digni inveniantur (3, 1-21). 2. Fideles ut in Christo vivant hortatur (4, 1-6, 9), e¢ prae primis unitatem inter- AD EPHESIOS nam Ecclesiae, quae diversitate membrorum non relaxatur (4, 1-16), 4, 3 —5, 10 dine, cum patientia supportantes invicem in caritate; 4solliciti ser- | ¢cp, 2, 16, 18. — ecp. 1, 18. vare unitatem spiritus in vinculo pacis: dunum corpus et junus i ifs = R. em. Mm, 8, 6. spiritus, sicut vocati estis in una “spe vocationis vestrae; 5f unus cf. = %: Gal’ a 27, 28. oF Dominus, Yuna fides, unum baptisma; 6unus Deus et ‘Pater omnium, pal 3, 30; 1 Cor 8, 4, 6; Gal qui est super omnes et per omnia et in omnibus nobis. 7 /Unicuique 3, 20; 1 Tm 1, 17; 2, § autem nostrum data est gratia ‘secundum mensuram donationis Chri- sti. §Propter quod dicit: ?>mAscendens in altum captivam duxit captivitatem, dedit dona hominibus ’. §nQuod autem ascendit quid est, nisi quia et descendit primum °in in- feriores partes terrae? 19Qui descendit ipse est et Yqui ascendit super omnes caelos, ut impleret omnia. 11Et Yipse dedit quosdam quidem apo- stolos, quosdam autem prophets, alios vero “evangelistas, alios autem 8pastores et doctores: 12¢ad consummationem sanctorum in opus mini- sterii, in “aedificationem corporis Christi, 13donec occurramus omnes in Yunitatem fidei et agnitionis Filii Dei in virum perfectum in mensuram aetatis “plenitudinis Christi; 14ut iam non simus Yparvuli fluctuantes et circumferamur omni vento doctrinae in nequitia hominum, ?in astu- - tia ad circumventionem erroris ; 15¢veritatem autem facientes in cari- tate °crescamus in illo per omnia, qui est “caput Christus; 16 4ex quo totum corpus compactum et connexum per omnem iuncturam submi- nistrationis secundum operationem in mensuram uniuscuiusque mem- bri augmentum corporis facit “in aedificationem sui in caritate. 17 Hoc igitur dico et. testificor in Domino, ut “iam non ambuletis, fsicut et gentes ambulant in vanitate sensus sui 18 9tenebris obscura- tum habentes intellectum, alienati a vita Dei "per ignorantiam, quae est in illis propter caecitatem cordis ipsorum; 19 ‘qui desperantes semet- ipsos tradiderunt impudicitiae in operationem immunditiae omnis, in avaritiam. 2Vos autem non ita didicistis Christum, 21si tamen Jillum audistis et in ipso edocti estis, sicut est veritas in Iesu, 22 ‘deponere vos secundum pristinam conversationem ™veterem hominem, qui cor- rumpitur secundum desideria erroris. 23”Renovamini autem spiritu mentis vestrae 24 et induite °(novum hominem, qui secundum Deum — est in iustitia et sanctitate veritatis. 25 Propter quod deponentes mendacium ’ Ploquimini veritatem unusquisque cum proximo suo’ ; quoniam sumus Yinvicem membra. 26’rJrascimini et nolite peccare’, 8sol non occidat super iracundiam vestram. 27tNolite locum dare diabolo. 28 “Qui furabatur iam non furetur, “magis autem laboret “operando manibus suis quod bonum est, ut habeat unde tribuat necessitatem patienti. 29 ¥Omnis sermo malus ex ore vestro non procedat; sed, si quis bonus ad aedifica- tionem fidei, ut det gratiam audientibus. 30Et 2nolite contristare Spi- ritum sanctum Dei, %in quo signati estis in diem redemptionis. 31 Omnis amaritudo et ira et indignatio et clamor et blasphemia tolla- tur a vobis cum omni @malitia. 32 Estote autem invicem benigni, mise- ricordes, “donantes invicem, sicut et Deus in Christo donavit vobis. 4Estote ergo imitatores Dei, sicut filii carissimi 2 et 2ambulate in dilectione, °sicut et Christus dilexit nos et dtradidit semetipsum pro nobis oblationem et hostiam Deo in odorem suavitatis. 3 ¢For- nicatio autem et omnis immunditia aut avaritia fnec nominetur in vobis, sicut decet sanctos; 4aut turpitudo aut stultiloquium aut scurrilitas, Yquae ad rem non pertinet; sed magis heratiarum actio. 5 Hoc enim scitote intelligentes quod tomnis fornicator aut immun- dus aut avarus, jquod est idolorum servitus, non habet hereditatem in regno Christi et Dei. 6 ‘Nemo vos seducat inanibus verbis; pro- v. Mr 12, 29. [ Simonis. et Jui 6-13) L. in vg. Asc. et in fs. ss. icf. Col 1, 16-19. jcf. Mt 25, 15; 1 Cor 12, 11. bets vr.-16, ae er ei: m 3 67, r. oy % abi. ‘4 ait: Semipel. ny, % cpt ee [cp. 12. o Ps 62, 10; Is\443"23: [9;%24. p Vv. Mr 16, 19; Heb 4, 14; 7,29; TU,.721 * y. 1 Cor. 12,28,—™* Ca- ‘tech. R. II a, [Cor 12, 28. gect.tAc a3, 12> Rim, 7, 485 I TRO. Bi, Ses "lM 2s ee yet of Jr 3s 15; 20, 28. Livan? “Scorer 33> uvr. 16, 29; 1 Cor ig se i yx Cor’ 14, 20; Heb 5, 14. “cp. 19. — cf. ED tas 33 yh, “Me 17, 97° Heb 13-9" ‘Je 2 cl. cp, 6, 13. FT; 260" Ju- 8% rs. 16] * cf Catech: *Ro-1 to; 3, £8. 2'Pt:3. [18. 19. — cf. av. a * Col: x: ir [Col 2, f Rm 1, 21; ‘TRA ee! a gcp. 2,12:Rmu1t, 10, 25. £3; 5. h Ac 17, 30; 1 Pt 114.—cf. Mr iRm 1, 24, 26, 28. — cf. 3 Rg jcp.1,1 og Col 2, 7. fas 25. 22- 32] 1 3, 8-10. ee ~y Pej atS er PEs, 1, — cf. Rm 6, mRm_6, 4; 2 Cor 5, 17. 23-28] L. tin D. 19 p. Pnt. — Catech. R. II 2, 42 (24): i 9 13 (25); Il 5 78; Ill 4, y 23 o Gal 6, re cakes JOLT 39253, # Col 3, 12. [coum (P:R): 24) in ord. — faciend. cleri- b Zc 8, ma I Pt 2;-1 Ay 4, scf. Dt Me 15. tjJc 4, 7. — cf. Rm 12, 19. WCE IG. 33 SAAT; 8. v cf, Ac 20, 35. 1,8 Phe ary 2. Th 35°85: 12,.—,.¢f. Tt 3, 8518. Scie Les 3. Lr 4 ophs Six ote 2 ef} ‘Aci 13, 15° Colca: @. 30] * Catech. R. II 3 a cf. Is 63, 10; Ac aX es 1 Th b cp. 1, 13. Ts, 19. c Col 3, 19. — cf. Rm ay 9 adi Pt'2, 7. sqq. e Col 3, 13; t Pt 3, 8. — cf. 2 Cor 2, 7, 10;_1 Jo 4, 11. — v. Mt 6, 14. Odg. * 1-9] L. et C pter haec enim venit ira Dei in ™filios diffidentiae. 7 Nolite ergo gc Say R hg + tv 9, 18 effici participes eorum. 8Eratis enim aliquando tenebrae, nunc au- (1); 111 7, 4 (3); v i, 10 (5). tem lux in Domino: ut ?filii lucis ambulate; 9 fructus enim lucis | srr phe in fr. 6 hebd. 5 p. est in omni bonitate et iustitia et veritate: 1°*probantes quid sit | g ¢¥' Le 6, 36: Jo1aias* Je.3.a9- 2] * cf. prop. 4 ab Alex. VIII damn. sats Dec 1690. — Of. in fs. s. Paulé a Cr. , 34. — Rm 14, 15; Col 3, 14. cRms, 8; Tt3,5.—_cf.Jo3,16. dv. Ps39,7. er yore 18. — cf. vr. 5: ol 3, 5-8. f-Chive: 12; cp. 4, 29 g cf. Pi 3 28; Phl 8 Avr. 20; oy 3, 17. — cf. Ps 33, 2 41 Cor 6, 9, 10. — cf. Heb 13. 4; Ap 21, 8 7 Col 3 ca a ei 25; Ecli a1, 1 Col 2, feo eta. me £Dy 2s 2.—cf. 1 ety, . 14. ae x59 "Citech. R. III 4, 15. n cf. a 2. 1-031 Et 2, 0 oMt s. 14; Ph 2, 16, 8; 1 Ths, 5.—c ¥S'25'5 3° Jo' 12;. 35, 136. ach, Gal .§:422°: fvr x17; Rm'2,, 2; rib 4, 3- AD EPHESIOS 5, 11 — 6, 21 quaeque in eo consistit ut quisque agat vitam immaculatam et exerci- tatione virtutum claram (17-6, 9), commendat. Concludit autem omnes exhortans, ut fortiter in Dito pugnent (10-20) eisque benedicit (21-24). scf. Ecli 13, 19-22; 2 Cor 6, 14. tRm 13, 12. — cf. Jb 24, aS: ux Tm 5, 20. — cf. Gal 6, v Jo 3, 20, 21. [—v.Rmz13, rk x cf. Is 51,17; 60, 1; Ml 4, 2, y Is 26, 19. [Ecli 4, 20. zCol 4, §. —_cf. Pro 15, 21; * Catech. R. IV 12, 11 (17); Ill 7, 10 (18). — * ¢ 8, 8 (19, 20). [13. acp. 6, 13; Ec 12, Am 5, b1 Cor 5, 11. — cf. Peo 20, 43 23, 20, 31, cAc 16,25: % “Gor 14, 26; Col c 5,1 aS: “— ef. Jo 14, 13. 1 Col 3,1 18-41, 22-3 in Ads. pro Sponsis. Citi. R. II 8, 1, 25 (22); 25; 1 , Hie 27; 04525) tr, 50 (26); 16; 7 or 17 (28-30); it I, ae (31, 32). Pt 3, 1. — cf. cp. 6, 5. rs, Gor’ srt,:-3: T,°22; 233 Col 1, 18. I Cor'6 3s icf. Tt [Matr. 25, 32] a Pone. Trid. s. 24 de I vr. 4 33. —~2el. a Pt Sao rs Mm VY. 2, [Ap 7, I4. wz Cor 6, 11; Tt 3, 5. — cf. o Jo 6, 093 Heb 6, 5. — cf. Jo Ju 15, ae ie II, ee a an; 4. — cf. “aT 2 Eugenii IV decr. bro ip menis. — UV. Ur. 25. Pz: Pe 3537.6 1-13] LL. in sb. D. Epiph, —* Catech. R. i 5 ro, 16) 341 8, 23: Ee aa C9). @Pro 23:8; 6, 20;523;"22 bv. Ex 20, 12. c Gn 18, 16; Dt 4, 9; 6, 7; 12, 19; Ps 77, 4: Fru ty, 10; 22, 6; 29, 17; Ecli 7, 23. — cf. a Ti 3, 28. d Tt 2, 9, 10; r Pt 2, 18.—cf. ecf. 2 Cor 11, 3. [ep. =; 33. f Gal 1, 10; - Th 4, 4 gv. Ps 61, k Gal 3, AM ‘tals es ee iLv 25, 43. — cf. Ecli 4, 35. j Col 4, 1. — cf. 2 val 19, 7. ro-17]) L. in D. 21 Pui. * Catech. 4 d § le f ‘(1).—* Cis. 1V 23,43: 1h, 93 185 4s 12). lr Cor 16, 13; 2 Tm 2, 1. — cf. Rm , 20; 1 Jo 2, 14. mvr. 14; Rm 13, 12. — cf. 2 Cor sk 4 n cf. 4, 14. Lene cp. 9. 12] * cf. Caelest: I epist. adv. o1 Cor 9» A pop. 2, Ol 2, 133) 2°PU §; 8, O. pr Jo 14, 30. es SAP. 5, 18-21; 1 Pt 4, x. er PE ras" 1l et Snolite communicare toperibus infructuosis tenebrarum, magis autem “redarguite 12 Quae enim in occulto fiunt ab ipsis /turpe est et dicere. vOmnia autem quae “arguuntur a lumine manifestantur, omne enim quod manifestatur lumen est. 14 Propter quod dicit: ’ *Surge, qui dormis, et Yexsurge a mortuis et illuminabit te Christus ’. 15zVidete itaque, fratres, quomodo caute ambuletis: non quasi in- sipientes 16sed ut sapientes; *redimentes tempus, quoniam mali sunt. 17Propterea nolite fieri imprudentes, sed ‘intelligentes quae sit voluntas Dei. 18Et %nolite inebriari vino, in quo est luxuria, sed im- plemini Spiritu sancto 19¢loquentes vobismetipsis in psalmis et hymnis et canticis spiritualibus, cantantes et psalientes in cordibus vestris Do- mino, 2%gratias agentes semper pro omnibus 4in nomine Domini no- stri lesu Christi Deo et Patri, 21¢subiecti invicem in timore Christi. 22 7Mulieres viris suis subditae sint sicut Domino; 23 quoniam vir caput est mulieris, sicut "Christus caput est ecclesiae, tipse salvator corporis eius. 24 Sed sicut gree subiecta est Christo, ita et mulieres viris suis fin omnibus. iri, ‘diligite uxores vestras, Msicut et Christus dilexit ecclesiam et seipsum tradidit pro ea, 26 nyt illam sanctificaret mundans lavacro aquae in °verbo vitae, 27 Put exhiberet ipse sibi gloriosam ecclesiam non habentem maculam aut rugam aut aliquid huiusmodi; sed ut sit sancta et immaculata. 28 Ita et viri debent diligere uxores suas Yut corpora sua. Qui suam uxorem diligit seipsum diligit. 29 Nemo enim unquam carnem suam odio habuit, sed nutrit et fovet eam, sicut et Christus ecclesiam: 30 quia ‘membra sumus corporis eius, de carne eius et de ossibus eius. $1’ 8Propter hoc relinquet homo patrem et matrem suam et adhaerebit uxori suae, et erunt duo in carne una’, 32 Sacramentum hoc magnum est, ego autem dico, in Christo et in ecclesia. 33 Ve- runtamen et vos singuli unusquisque uxorem suam sicut ‘seipsum diligat; ‘uxor autem timeat virum suum. ig QF ilii oboedite parentibus vestris in Domino: hoc enim iustum 270 >Honora patrem tuum et matrem tuam (quod est manda- fin primum, in Pe tena 3ut bene sit tibi et sis longaevus super terram ’. t vos, patres, nolite ad iracundiam provocare filios vestros, sed educate illos in disciplina et correptione Domini. 5 dServi, oboedite dominis carnalibus cum timore et tremore, “in simplicitate cordis vestri, sicut Christo: §/non ad oculum servientes, quasi hominibus placentes, sed ut servi Christi facientes voluntatem Dei ex animo, 7cum bona vpluntate servientes, sicut Domino et non homi- nibus, 8scientes quoniam Junusquisque, quodcumque fecerit bonum, hoc recipiet a Domino, "sive servus sive liber. 9Et vos, domini, eadem facite illis tremittentes minas, Jscientes quia et illorum et vester Do- minus est in caelis et personarum acceptio non est apud eum. 10De cetero, fratres, ‘confortamini in Domino et in potentia virtutis eius. 11™Induite vos armaturam Dei, ut possitis stare adversus “insidias diaboli. 12Quoniam non est nobis °colluctatio adversus carnem et san- guinem, ?sed adversus principes et potestates, adversus mundi rectores tenebrarum harum, contra spiritualia nequitiae in caelestibus. 13Pro- pterea Yaccipite armaturam Dei, ut possitis resistere in ‘die malo et in omnibus perfecti stare. 148State ergo succincti lumbos vestros in veri- tate et ‘induti loricam iustitiae 15et calceati pedes in “praeparatione evangelii pacis; 16in omnibus sumentes “scutum fidei, in quo possitis omnia “tela nequissimi ignea exstinguere. 17Et ‘galeam salutis adsumite et Ygladium spiritus, quod est verbum Dei; 182per omnem orationem et obsecrationem orantes omni tempore “in spiritu et in ipso *vigilantes in omni instantia et bobsecratione pro omnibus sanctis 1%et °pro me, ut detur mihi %sermo in apertione oris mei cum fiducia notum facere mysterium evangelii, 20 ¢pro quo legatione fungor in catena; ita ut in ipso audeam /prout oportet me loqui. 21 Ut autem et vos sciatis quae circa me sunt, quid agam, omnia beneplacitum Deo; Ripe Me Lc 12, 35. — cf. 3 Rg 20, rr; Is rz, 5. t Jb 29, 4s Is is 17° PTR See: * 8 §2, 7; Rm 10, 15. — cf. Ex 12, rk Chr" ToS. 4. 5: CE. Ps: Tr9, ai 18-22] Col 4, 2-8. y Heb Pas

13: j Ac 28, 30, 31. — cf. Col-4, ¥82°2.¢Em: 2,°9;- Ph’ 10,19. kvr. 16, [— v. Eph 3, 1. Hel.cp. *4, °-¥4. [ria. 8-10] Gr. in fs. s. A. M. Zacha- mw Ch. Cp. 4° tT: ‘Rm x, 1; . 35, #2-Th’9-- 322 '2 Thi t; 32 fs: o Col 1, 9: 3, 10; Phl 6. pb Rm'o5 383 “12525 1 - Th 3, 83: qa cf. Jo 15, 8; Eph 5, 9; Col Prt VF AR: 4d +s. fi, 6, 10. PCIE JO°1§s 4;-5. $Svr. 25; 1 Tm 4, 15. — cf. 2 Tm 2, 9. icf ep.<4, 22; Eph «3, ‘s. act. Ac: 4," 41: v cf. 2 Cor 11, 13. #.ch,-Ac’9, 2533 “Coro; “37: ycp. 2, 3. — Vv. Jc 3, 14. s.cf; 2 Cor1, 113 Gal’ 3, s. av. Ac 10, 7; Rm 8, 9; Gal 4, 6. 6 Psorr8\51167 Rms, 5° 2 Ft ¢ cf. 1 Cor 6, 20. t4, 16. dRm 14, 8. 21] Ant. in fss. s. Pauli Ad. — v. 2 Cor 10, 17, 18; Gal 6, ecf. Gal 2, 20. 14. 23) * cf. Catech. R. III 5, 78. f 2 Cor 5, 18; 2 Tm 4, 6-8. gcf. Rm 9, 3; 1 Jo 2, 16. — 1097 — AD PHILIPPENSES 1,25—3,4 Christi sese umiliantis proposito, ut bene vivant et quasi luminaria in tenebris luceant (27-2, 18). Praeterea postquam nonnulla de sociis suis, guos commendat, addidit (19-30) eosdem humaniter monet. hcf. cp 2, 24. icf. Ac 20, 25. jeop. 2, 17. — cf. Rm 15, 13. } Eph 4,42 Cok 1,°40;°% Fh 2, 12. — cf. cp. 3, 20. mcf. cp 2, 2; 1 Cor I, 10. mcl. JC .2,-34:, 7 Cor 1, 23; 24. 29] * Conc. Araus, 2 can. 25. ocf. Mt 5, 12. @ Col ..t,:29; 1° Tm 6, 12; 2 Im 4, 7. — cf. Heb 10, 32. r Ac 16, 19-40; 1 Th 2, 2. acf. vr. 17; cp. 1, 25; Rm 15, 6 2 Cor13, 14. ¢ Le 1;- 38>, Col, 3, 42. d Jo 3, 29; 15, 11. ev Rm 12, 16. Seti CO;. 8 Thy FO Sy 24 g Gal 5, 26. h cf. Mt 20, 26; 23,11. [15, 2. it Cor 10, 24, 33: ct. Rm 5-11] L, et Cpp. in D, Palm. — TL. et 2 L. in fs. invent. s. Cruc. etc. jet. Ry 8e.52 Colca: % LJo 1, 1, 2; 2 Cor 4, 4. — cf. Gn 1, 27; 3, S. L14, 2d. m Jo 5, 18; 10, 33; — cf. Jo 6-8] R. et Cp. (7) in fs. s. Fa- mil, J. M. J. (3; Heb 2, 14. n 2 Cor 8, 9; 13, 4.— cf. Is 53, o Rm 8,3; Gal4, 4.-Vv. Jor, 14. p Heb 12, 2. — cf. Jo 10, 18; 14, 31; Heb 5, 8. 8-11] L. in Ms. de Cruce. —* Catech. R 9, £Ei0,- 325 q Heb 12, 2. Vista. 12. r Is 53, 12; Jo 10,17; Heb2, 9. s Eph 1, 21; Heb 1, 4. — cf. Ac }; AZ. : 8,9] Int, (Ps 88) etc. in fs. s. Sindonis, in Ms. de Pass. et gue Fate? be “rij v. Sap. 5, 17. — invtl. € f Int. (Ps 8) in fs. ss, Nom. J., Int. in fs. s. Ignatii de L. Cs 12, 13) et in fr. 4 mai. hebd, (Ps ror). tJo 5, 23. — cf. Is 45, 24; Rm 14, 11. — v. Ap 5, 13 ux Cor 8, 6; 12, 3. — v. Jo 335.38; r [r3. 72, 131": Cone: rid: si Vice. vcp. 1, 5; 4, 15.-—cf, 2 Cor 10, 5 xa Pt I, 17. — cf. Ps 2, 11. wv Jo ors, $t% Cor it2,:163 1) 25, 10; 2 Cor 3, 5. — cf. Pro 16, 9; Heb 13, 21. 13] * cf. Caelest. I adv. Semi- pel. ch. 12, et * Conc. Araus. s1. Pt 4,.9; I can. 4. acp. 1, 10. — cf. cp. ; 6. Lex, on Oe & Dt ce ee 6 cf. Mt 10, 16; Ac 2, 40.—v. cMt 5, 14, 16; Eph 5, 8; Tt 2, 10, d Ac 5, 20. — cf. r Th 2, 19. ‘e Gal 2, 2; 1 Th 3, 5. — cf. Is f cf. Rm15,16; 2Tm4.6. [49, 4. ip F Goreay 19525 Th 5, 25 Cl Ps ee 24 3 (Or. 86,270. #2 Tm 3, 2.—cf. 1 Cor 10, 24; 13, 5. : 22. $. “ch: Phi? 2. ocf. Rm 16, 2. Cor 16, 17. acp. 2; 18; 4, 4; 1 Th §; 16. dich: 2 (Cor: vr, x3; e pcf. Ac 14, 22. [30; 2 Th2,16. pt -Cor316, t8>3."ha S, 13) 13) t Tm 5, 17. Rm 2, 29. — cf. Rm 14, 18. carne necessarium propter vos. 25 Et “hoc confidens ‘scio quia ma- nebo et permanebo omnibus vobis ad “profectum vestrum et jgau- dium fidei, 26 ut gratulatio vestra abundet in-Christo Iesu in me, per meum adventum iterum ad vos. 27 Tantum ‘digne evangelio Christi conversamini, ut, sive cum venero et videro vos sive absens, audiam de vobis quia statis ™in uno spiritu unanimes collaborantes fidei evangelii; 28 et in nullo terreamini ab adversariis, “quae illis est causa perditionis, vobis autem salutis, et hoc a Deo: 29 quia vo- bis °donatum est pro Christo; non solum ut in eum credatis, sed ut etiam ?pro illo patiamini 3idem %certamen habentes, quale et rvidistis in me et nunc audistis de me. 7 “Si qua ergo consolatio in Christo, si quod solacium caritatis, ®si qua societas spiritus, “si qua viscera miserationis, 2 4implete gau- dium meum, ut “idem sapiatis eandem caritatem habentes, unani- mes, idipsum sentientes; 3nihil per /contentionem neque per 9ina- nem gloriam, sed “in humilitate superiores sibi invicem arbitrantes, 4inon quae sua sunt singuli considerantes, sed ea quae aliorum. 5 jHoc enim sentite in vobis, quod et in Christo Iesu, §/qui, cum in forma Dei esset, “non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo, 7sed “semetipsum exinanivit formam servi accipiens, %in simi- litudinem hominum factus et habitu inventus ut homo. 8 PHumiliavit semetipsum factus oboediens usque ad mortem, Ymortem autem cru- cis. quod est super omne nomen, 1% ut ‘in nomine Iesu omne genu fle- ctatur caelestium, terrestrium et infernorum, 11 et omnis lingua confi- teatur quia “Dominus Iesu Christus in gloria est Dei Patris. 12 Itaque, carissimi mei, “sicut semper oboedistis, non ut in prae- sentia mei tantum, sed multo magis nunc in absentia mea, “cum metu et tremore vestram salutem operamini. 13 ¥Deus est enim qui operatur in vobis et velle et perficere pro bona voluntate. 14*Omnia autem fa- cite sine murmurationibus et haesitationibus, 15¢ut sitis sine quereia et simplices filii Dei, sine reprehensione °in medio nationis pravae et per- versae, “inter quos lucetis sicut luminaria in mundo, 16¢verbum vitae continentes ad gloriam meam in die Christi, quia “non in vacuum cucurri neque in vacuum laboravi. 17 Sed, /etsi immolor supra sacri- ficium et obsequium fidei vestrae, gaudeo et congratulor omnibus vobis. 18 Idipsum autem et vos gaudete et congratulamini mihi. 19 Spero autem in Domino Iesu ’Timotheum me cito mittere ad vos, ut et ego bono animo sim, cognitis quae circa vos sunt. 20 Ne- minem enim habeo tam “unanimem, qui sincera adfectione pro vo- bis sollicitus sit. 214Omnes enim quae sua sunt quaerunt non quae sunt Iesu Christi.. 22 Experimentum autem eius cognoscite, quia, Jsi- cut patri filius, ’mecum servivit in evangelio. 23 Hunc igitur spero me mittere ad vos, mox ut videro quae circa me sunt. 24™Confido autem in Domino, quoniam et ipse veniam ad vos cito. 25Necessarium autem existimavi “Epaphroditum fratrem et coopera- torem et commilitonem meum, vestrum autem apostolum, et ministrum necessitatis meae mittere ad vos; 26 quioniam quidem omnes vos de- siderabat et maestus erat propterea quod audieratis illum infirmatum. 27Nam et infirmatus est usque ad mortem, sed Deus misertus est eius; non solum autem eius, verum etiam et mei, ne tristitiam super tristi- tiam haberem. 28Festinantius “ve misi illum, ut, viso eo, iterum gaudeatis, et ego sine tristitia sim. 29 °Excipite itaque illum cum omni gaudio in Domino et ?eiusmodi cum honore habetote; 39 quoniam @propter opus Christi usque ad mortem accessit tradens animam suam, rut impleret id quod ex vobis deerat erga meum obsequium. De cetero, fratres mei, “gaudete in Domino. »Eadem vobis scri- bere, mihi quidem non pigrum, vobis autem necessarium. 2 Vi- dete canes, videte %malos operarios, videte concisionem. 3 &Nos enim sumus circumcisio, qui spiritu servimus Deo et /gloriamur in Christo Iesu et non in carne fiduciam habentes; 4°quanquam ego q cf. Ac 20, 24. ref. cp. 4, 11. -——-V. 1 Che's “Pt x2 122 c 7; f Rm 15, 17. — cf. Gal 6, 14. g2 Cor 11, 18. 9rPropter quod et Deus exaltavit illum et donavit illi snomen, — 6; Ap 22, 15. — cf. Gal 5, 15. — 1098 — 2. Ut a Iudaizantibus caveant et in virtutibus se exerceant (8, 1-4-23) suamque spem in Christo extollit (1-14), ac fideles cohortatur, ut idem quod ipse sentientes ad caelestia contendant (15-4, 1). Sequuntur singularia quae- AD PHILIPPENSES 3,5 — 4, 19 habeam confidentiam et in carne. Si quis alius videtur confidere in carne, ego magis: 5/circumcisus octavo die, ‘ex genere Israél, de tribu Beniamin, Hebraeus ex Hebraeis, secundum legem jpharisaeus, 6ise- cundum aemulationem persequens ecclesiam Dei, “secundum iustitiam, quae in lege est, conversatus “sine querela. 7Sed °quae mihi fuerunt lu- cra, haec arbitratus sum propter Christum detrimenta. 8Veruntamen Pexistimo omnia detrimentum esse propter Yeminentem scientiam Iesu Christi Domini mei, propter quem ?omnia detrimentum feci et arbi- tror ut stercora, ut Christum lucrifaciam 9%et inveniar in illo non habens meam “iustitiam, quae ex lege est; sed illam, "quae ex fide est Christi Iesu, quae ex Deo est iustitia in fide; 1° ad cognoscendum illum et virtutem resurrectionis eius et ‘societatem passionum illius configuratus morti eius, 11 “si quo modo occurram ad resurrectionem quae est ex mortuis. 12 Non Yquod iam acceperim aut “iam perfectus sim; sequor autem, si “quomodo comprehendam in quo et compre- hensus sum a Christo Iesu. 13 Fratres, ego me non arbitror compre- hendisse. Unum autem: Yquae quidem retro sunt obliviscens, ad ea vero quae sunt priora extendens meipsum 14 ad destinatum perse- quor, ad bravium “supernae vocationis Dei in Christo Iesu. 15 ’Qui- cumque ergo perfecti sumus hoc sentiamus, et si quid “aliter sapitis, et hoc vobis Deus revelabit; 16 veruntamen ad quod pervenimus, ut idem sapiamus et 4in eadem permaneamus regula. 17 cImitatores mei estote, fratres, et observate eos qui ita ambu- lant, /sicut habetis formam nostram. 18 9Multi enim ambulant, quos saepe dicebam vobis, nunc autem et /flens dico, inimicos crucis Chri- sti, 19 ‘quorum finis interitus, jquorum deus venter est, et gloria in confusione ipsorum, /qui terrena sapiunt. 26 ™Nostra autem conver- satio in caelis est, “unde etiam salvatorem exspectamus Dominum nostrum Iesum Christum, 21 qui reformabit °corpus humilitatis no- strae ?configuratum corpori claritatis suae, Ysecundum operationem, qua etiam possit "subicere sibi omnia. Itaque, fratres mei carissimi et desideratissimi, ¢gaudium meum et corona mea, sic 'state in Domino, carissimi. 2Evodiam rogo et Syntychen deprecor ‘idipsum sapere in Do- mino. 3 Etiam rogo et te, germane compar, adiuva illas, quae me- cum laboraverunt in evangelio, cum Clemente et ceteris adiutoribus pure: dquorum nomina sunt in libro vitae. 4 ¢Gaudete in Domino semper. Iterum dico: Gaudete. 5 fModestia vestra nota sit omnibus hominibus: 7Dominus prope est. § *Nihil sol- liciti sitis; sed in omni oratione et obsecratione cum gratiarum actione petitiones vestrae innotescant apud Deum, 7 et ‘pax Dei, jquae exsu- perat omnem sensum, custodiat corda vestra et intelligentias vestras in Christo Iesu. 8 De cetero, fratres, quaecumque sunt vera, quaecumque pudica, quaecumque iusta, quaecumque sancta, quaecumque emabilia, quae- cumque bonae famae, si‘ qua virtus, si qua laus disciplinae, haec cogitate. 9 Quae et didicistis et kaccepistis et audistis et 'vidistis in me, haec agite, et "Deus pacis erit vobiscum. 10 Gavisus sum autem in Domino vehementer, quoniam tandem aliquando “refloruistis pro me sentire, sicut et sentiebatis, occupati autem eratis. 11 Non quasi °propter penuriam dico; ego enim didici in quibus sum ?sufficiens esse. 12 Scio et humiliari, scio et abundare: ubique et in omnibus institutus sum et satiari et Yesurire et abun- dare et °penuriam pati: 13 omnia possum in eo ‘qui me confortat. 14Veruntamen bene fecistis Scommunicantes tribulationi meae. 15Scitis autem et vos, Philippenses, quod ‘in principio evangelli, quando profectus sum a Macedonia, “nulla mihi ecclesia communicavit in ratione dati et accepti, nisi vos soli; 16 quia et Thessalonicam semel et bis in usum mihi misistis. 17 Non quia “quaero datum, sed Yre- quiro fructum abundantem in ratione vestra. 18 Habeo autem omnia et abundo, repletus sum, “acceptis ab Epaphrodito quae misistis, Yodorem siavitatis, hostiam acceptam, placentem Deo. 19#Deus tc tis. ucf. x Cor 9, Mieg “ee Rim. 935 22ers, 2 x Cp. 2, 25. 5, 2. — cf. Heb 13, 16. 2 Cor g, 8. h cf, Gn 17, 12; Le 1, 59; 2, 21. Ac 22, 3; 2 Cor 1% 22. me: j Ac 23, 6; 26, 5 Rm 11,1. ¢AC 22, 3,4 Gal 5 33sae: Mm VY. 9. vated 7 Mt 5, 20; Jo 16, 2. — v. Ac 21, 20. mcp. 2, 15. —_cf. Mt 19, 20. 7- -12] L.incm.Cf. [Heb 11, 26. cf. Mt 13, 44, 46; Le 14, 33; 7] Cm. in fs. B. Jo. Leonards. 8] Ant. in fs. s. Josephi a Cup. et All. in fs. s. Justini M. * Catech. R. IV r Rm 9, 30; r I, 30. —cf. s cf. Eph 4, 13 [Rm 6, 3-5. Rm 8 or 1, 7. — cf. vcf. 1 Tm 6, 12, pis 1236°2 3: Seog Heb 5, Ps 44, 10; Le 9, 62; Heb zi Get R. di2540. 7 £6..%- zcf. 1 Cor 9, 24, 25. — V. 2 Tm 4, 8 € ch Cal age ees: 17-4, . in NY nt. € gr s. Clem. P. i Ps ‘Cor 4, 36; 16; c r Thr, 6; —c 7] om ie fe: 5. s, M. Zachar. at $3 [13; ial $. 12. fe bb om gc 23: Cor 11, cf. Ac 20; 325 Heb 13,.:97< $2 Cor, 11, 15. — cf. 2 Thy, jv. Rm 16, 18." {97:2 Pt2;-25 3. f. Mt ~7Rm 8 8, 5: Col 3, 2.—c m Eph 2 4 39 [16, 23. 20, 21] * Catech. R. I 6, 13; 12, 13. — R. in D. 1 Adv. — n Ac tI, It. [Cp. in Franiha o1 Cor tr; pcf. 1 Cor. ts. 43-53; Col 3, 4. arid weit t 17, 2 qv. Eph 1, 19. r1 Cor 15;,28. a2 Cor 1, 14; 1 Th 2, 19, 20. ro 10, 2 15, 20. 1-10] LL. in fr. $ “hebd. 4 piph. —* cf. Gatich. © 1,2 (6); II 2, 58; 3, 26. (dy. Cp..4'.2°° 4 Cor’ rE cf; Ex 32, 32; Ps 68. arts C d 10 4-7] or. 5 Cop. et Int. UP; 34) in é'tpe 3, 2.2. COr 23,09 ks fcf, 2 Cor ro. 1. 5] Invit. in Dd. 3 et 4 Adv. g£Jc's, ue Ap’ 3,20; — ch. 2 a ae > T4, 27 c pd 3, 19. kr Tha,t1 Befcp.. 43 £7. ee 15. 33, 16, 20; 1 Cor14, ote S523. — cf. vr. 17. Pe "2 Cor —% 9. o 2 Cor ee P pr Tm 6, 6 ee ae leh 10: Heb 13, s. gz Cor 4, 11; 2 Cor rr, 27. rcf. 2 Cor 12, 9; Eph 3, 16; x Tm 4, 17. scf. cp. 1,-7; Ap 1, 9. y Gn 8, 21; Ez 30; 41; Eph — 1099 — AD PHILIPPENSES 4, 20-23 dam, epilogus et salutationes (2-23). 1. Post prologum (1-12) et postquam Iesu Christi redemptoris digni- tatem, ipsiusque relationem ad Patrem, ad creaturas, ad Ecclesiam illus- avr. Rm 2,14. 6 Gal 1, 4, 5. 5 cf. Gal 1, 2. d 2 Cor 13, 13. -ecf. Rm 16, 11. fv. Rm 16, 20. autem meus impleat omne desiderium vestrum ‘secundum divitias suas in gloria, in Christo Iesu. 2®%Deo autem et Patri nostro gloria in saecula saeculorum. Amen. ; 21 Salutate omnem sanctum in Christo Iesu. 22 °Salutant vos qui - mecum sunt fratres. 2Salutant vos omnes sancti, maxime autem “qui de Caesaris domo sunt. ae oS 23 /Gratia Domini nostri Iesu Christi cum spiritu vestro. Amen. EPISTULA BEATI PAULI APOSTOLI AD COLOSSENSES AD COLOSSENSES 1, 1-22 1-12] LL. in fr. 3 hebd. 4 av... cog me &v.'1 Th 3,2. cRmz1, 7; Eph ¥, 3 Et, 2,3. d Eph 1, 15, 16; Phi 4, 5; 1 [pip €@ vr, 23; 2: Tm 4,8 2’ Pt 1; 4. f Eph 1, 13. £1. 23; Rm 10, 18; 2) Fm 3, hye .— cf. athe 29. ; oO 15,5, 16; t 13, 23.— cl. i cf. Eph 4, 21. (Ph 5 ES te i jv. Ac 11, oa lcp. 4, 12; Phl 23. mcf. Rm 15, 30. 9-14] L. in D, 24 p. Pnt. h 1, 9. — cf nm Eph 1, 15-17; P Eph I, 8 sqq. Ov.cp. 2, 2.—cf. 1 Par 22, 12. p Eph 2, 10, 4, 1; Ph 1; 27. — Gt. Ps: 9 3: qct. 3. Cor 5.9; m1 4, F: rcf. Eph 3, pie Me sas a 12-20] L. in fs. DNIC. regis. Scp. 3,15; Eph 5, 20. [20, 32. tSap 5, 5; Ac 26, 18. — cf. Ac 13] * Conc. Trid.'s. XXII cp. is — * cf. Caelest. I adv. Semi- EE 11.—*Catech. R.I 12. 4; eas Ty S23 eer ae: u CD. 2, 13-15; I 5, x0; vLe 22, 53. — cf. Eph 2, 2; x Eph 1, 7. [6, 12 y 2 Cor 4, 4; Heb 1, 3. rag Jo 12, 45; “4, 9. z Km 8, 29; Heb 1, 6; Ap 3, 14. ajo 1, 3, 10; 1 Cor 8, 6; Heb ae 6 vr. 15, Pro 8, 25-27; Jo 1, 33 ee ion Vv Apo3, 8. ccf, chi 43: 28; Heb 1, 3. 18-20] * Catech. I 6, 9; IV 9, 15.— R. in fs. 5 Vuln. Dini N. d Eph rt, 22; 4, 15; 5, 23. — fcp. 2, 9. 19,20] v. Eph 2, 13, 14. g 2 Cor 5, 18; Eph 1, 10: II, 14, 16; So. k . E- fi A. 2. 13 sqq. Eph 1, 4; Ju 24. HJ/AULUS “apostolus Iesu Christi per voluntatem Dei et “Timotheus frater 2 eis, qui sunt Colossis, “san- ctis et fidelibus fratribus in Christo Iesu. 3 4Gra- tia vobis et pax a Deo Patre nostro et Domino #i| lesu Christo. Gratias agimus Deo et Patri Domini nostri Iesu Christi semper pro vobis orantes, 4 ¢audien- es —————|| tes fidem vestram in Christo Iesu et dilectionem quam habetis in sanctos omnes 5propter “spem, quae reposita est vobis in caelis, quam audistis in ‘verbo veritatis evangelii, 6 Iqued pervenit ad vos, sicut et in universo mundo est, et "fructificat et crescit sicut in vobis ex ea die qua ‘audistis et cognovistis /gratiam Dei in veritate, 7sicut didicistis ab “Epaphra carissimo conservo no- stro, qui est fidelis pro vobis minister Christi Iesu, 8 qui etiam ma- nifestavit nobis “dilectionem vestram in spiritu. 9Ideo et nos, “ex qua die audivimus, non cessamus pro vobis orantes et postulantes ut impleamini °agnitione voluntatis eius in omni sapientia et intellectu spiritali, 1° ?ut ambuletis digne Deo %per omnia placentes, “in omni opere bono fructificantes et crescentes in scientia Dei, 11 in omni virtute confortati secundum potentiam cla- ritatis eius, in omni patientia et longanimitate cum gaudio 12 Sgratias agentes Deo Patri, qui dignos nos fecit in partem ‘sortis sanctorum in lumine, 13 qui “eripuit nos de Ypotestate tenebrarum et transtulit in regnum Filii dilectionis suae, 147in quo habemus redemptionem per sanguinem eius, remissionem peccatorum. 15 ¥Qui est imago Dei invisibilis, *primogenitus omnis creaturae; 16 quoniam in ipso con- dita sunt universa in caelis et in terra, visibilia et invisibilia, sive throni sive dominationes sive principatus sive potestates: omnia per ipsum et in ipso creata sunt, 17 et %ipse est ante omnes, et omnia ‘in ipso constant. 18 Et 4ipse est caput corporis ecclesiae, qui est principium, ¢primogenitus ex mortuis, ut sit in omnibus ipse prima- tum tenens; 19 quia /in ipso complacuit omnem plenitudinem inha- bitare, 2 et 9per eum reconciliare omnia in ipsum, pacificans per san- guinem crucis eius sive quae in terris sive quae in caelis sunt. 21 Et vos, “cum essetis aliquando alienati et inimici sensu tin operibus malis, 22 nunc autem /reconciliavit in corpore carnis eius per mortem, kexhibere vos sanctos et immaculatos et irreprehensibiles coram hcp. 2, 13; Eph 2, r, 12; 4, 18. cf. Jo 7;°7; Tt 2,316: j Eph 2, ome RIGO travit (13-20), Colossenses monet ne a pseudoapostolis seducantur, sed in ea, quam acceperint, fide ambulent, Christo adhaereant (21-2, 15) et ab antiquis ludaeorum ritibus et neotericis doctrinis abstineant (16-23). ipso; 23 %si tamen permanetis in fide ™fundati et stabiles et immo- biles a spe evangelii, quod audistis, “quod praedicatum est in universa creatura, quae sub caelo est, °cuius factus sum ego Paulus minister. 2479Qui nunc gaudeo in passionibus pro vobis et Yadimpleo ea quae desunt passionum Christi in carne mea pro ‘corpore eius, quod est ec- clesia, 25°cuius factus sum ego minister secundum dispensationem Dei, quae ‘data est mihi in vos, ‘ut impleam verbum Dei: 26mysterium, quod absconditum fuit a saeculis et generationibus, nunc autem mani- festatum est sanctis eius, 27 “quibus voluit Deus notas facere “divitias gloriae sacramenti huius in gentibus, quod est Christus, in vobis spes gloriae; 28quem nos adnuntiamus corripientes omnem hominem et docentes omnem hominem in omni sapientia, ut *exhibeamus omnem hominem “perfectum in Christo Iesu, 29 in quo et Ylaboro, *certando secundum operationem eius, quam operatur in me in virtute. Volo enim vos scire qualem sollicitudinem habeam pro vobis et pro iis qui sunt Laodiciae et quicumque “non viderunt faciem meam in carne, 2 ut Yconsolentur corda ipsorum, “instructi in cari- tate et in omnes divitias plenitudinis intellectus, in agnitionem my- sterii Dei Patris et Christi Iesu, 3 4in quo sunt omnes ethesauri sapien-- tiae et scientiae absconditl. 4 Hoc autem dico, ut nemo vos decipiat in sublimitate sermonum, 5 Nam, /etsi corpore absens sum, sed spiritu vobiscum sum gaudens et videns Jordinem vestrum et “firmamentum eius, quae in Christo est, fidei vestrae. 6 iSicut ergo accepistis Iesum Christum Dominum, in ipso am- bulate 7 Sradicati et ‘superaedificati in ipso et confirmati fide, sicut et didicistis abundantes in illo in gratiarum actione. 8mVidete ne quis vos decipiat per “philosophiam et inanem falla- ciam °secundum traditionem hominum, secundum elementa mundi et non secundum Christum; %quia ?in ipso inhabitat omnis plenitudo di- vinitatis corporaliter, let Yestis in illo repleti, "qui est caput omnis principatus et potestatis ; 11 sin quo et circumcisi estis circumcisione non manu facta in exspoliatione corporis carnis, sed in circumcisione Christi; 12 ‘consepulti ei in baptismo, in quo et resurrexistis per fidem operationis Dei, “qui suscitavit illum a mortuis. 13 Et vos, Ycum mor- tui essetis in delictis et praeputio carnis vestrae, convivificavit cum illo *donans vobis omnia delicta, 14 Ydelens quod adversus nos erat chirographum decreti, quod erat contrarium nobis, et ipsum tulit de medio adfigens illud cruci 15 et %exspolians principatus et potestates traduxit confidenter, palam ’triumphans illos in semetipso. 16 “Nemo ergo vos iudicet in cibo aut in potu aut 4in parte diei festi aut neomeniae aut sabbatorum, . 17 €quae sunt umbra futurorum, ‘corpus autem Christi. 18 Nemo vos seducat volens in humilitate et religione angelorum, %quae non vidit, “ambulans, frustra inflatus sensu carnis suae et *non tenens caput, ex quo totum corpus per nexus et coniuncttones subministratum et constructum /crescit in augmentum Dei. 2° Si ergo %mortui estis cum Christo ab elemen- .tis huius mundi, 'quid adhuc tanquam viventes in mundo decernitis? 21 ™Ne tetigeritis neque gustaveritis neque contrectaveritis; 22 "quae sunt omnia in interitum ipso usu ’ secundum praecepta et doctrinas hominum’, 23 quae sunt rationem quidem habentia sapientiae Pin su- perstitione et humilitate, et non ad parcendum corpori, ¢non in ho- nore aliquo ad saturitatem carnis. Igitur, “si consurrexistis cum Christo, quae sursum sunt quaerite, ubi Christus est in dextera Dei sedens: 2¢quae sursum sunt sa- pite non quae super terram. %4%Mortui enim estis, et vita vestra est abscondita cum Christo in Deo. 4Cum Christus apparuerit, ‘vita vestra, tunc et @vos apparebitis cum ipso in gloria. 5 fMortificate ergo membra vestra quae sunt super terram: 9for- nicationem, immunditiam, libidinem, concupiscentiam malam et ava- ritiam, quae est simulacrorum servitus, 6 propter quae “venit ira Dei super filios incredulitatis, 7 ‘in auibes et vos ae aliquando, AD COLOSSENSES 1, 23 — 3,7 lef. Jo ae Om mcp. 2, 7; Eph 3 oy! ETS 15. — cf. REDO a 2) 7. we 2 Cor 3, 6. pvr. 113..2°Cor qi Th 3, 10, sing oe SP rRm 12, 4 1 Cor 32, 32) 25, 26] Phi 1X epist. 11 Dec. 1862. * cf, Catech. R. IV, 12, 18. — ¥ in fs. b. Jo. ‘Leo- sRm 15, [nardi. tRm 16, 35, 26: Eph 3, 9. u cf. pt icf. Mt a%, LE: v cf. ph’ ag 18; 3,16: * Eph 4, 13. y 1 Tm 4, 10, — cf. 1 Cor 15, £:Ph x, 30. [10. a Eph 1, 19; 3, 7, 20. of, Is 45, as ‘epi § 8: 3719. Eph 5, 6; 2 Pt 2; 3. gi Cor 5, 3. — cf. 1 Tm 2, 17. Ax Cor 14, 40. it Pt 5, 9 9. jEph 4, 17, 21. k Eph 3, 17. lAc 20, 32; Eph 2 8] * Conc. yrs 23 66 E92 — v. vr. 18, n ef. J Tm 6, 20. o vr. ae; Gal 4, 3. .3in Re invent. s. Cr. ors] L pcp. 1, 19; Jo 1, 14, 16. olin R. ss, Lanceae et Clav. Page 3, 19. [DNIC. Boh? £,°27,)29. “(Pb 3,°3. Ri 25.29% Pt 3, 21. — cf. tRm 6, 4, 5. — cf. cp. 3, I. uv. Ac 2, 24 13-15] * Catech, R. $343 '6;°6: v Rm 11, 15; Eph 2, 1, 5; "AD 3, 1.— ef. Le 1S, 24,: 32. pe 3, 133. Eph 4,,'$4:'— ef. Cc 7, 47-48. y Ac 3, 19. — cf, Eph 2, 14, Sr Pt 2, 24. [1s. 14] Ant, ut s. vr. a cf, = 334 12; Mr 3 27; Jo 12, a: bRm 14, 9 Ep 16. 16, 17) * cf. ‘Chnecn R. II 45.5% cRm 14, 1-12. Gal 3, 10. — Ba oe oe d ct...Lv. 23,..2:. Nm.28), 21. e Heb 8, 5; 10, 1. — cf. 1 Cor 10, 6, te bbe Rm 12, 4; 1 Cor ee, 12. 4 E2.13; 72 rem, Ep h 4, 17. — cf. Rm g. 7. 0 2, 22; 4, 3; 2 Jo 7, — 1 CM Ey 18. oe 1, 10. — cf. Eph 4, 15; kv. Rm 6, 2. {2 Pt\3, 18. lcf. Gal 4, 9. mick, AC 10,-15:, EF Tm %4,..3- #21 Cor 6, ¥3. ols 20, 13; Mt ts; a. —.cf. p cf, vr. 18. (Tt-2; 24: qcf. Rm 13, 14; 1 Tm 4, 8. acp. 2, 12, 20. [Ph 3, 14. »5i—.cl. Rm 6, 2; Zz ere Bikes. (1-4); LL. in D. in Albts 1,2] * Catech. R. I 6 * hi” — Cm, in fr. 3 p. Psc cRm 8, 5. — cf. Mt 165 23: Ph. 3,19 3] Ant. in fs. s. Joseph a Cup Us ll. i {ss, 3: Famil. J. Me. J. pei Clarae “A 18 d Jorr,25: Gal 2, 19; Phy, 2x. Fel. i 30! 2), 20% 35° 2 6; 6: Gal's, 24: gv. Eph 5, 3-6. he Hee oe iv. Eph peak ea a SEOL = AD COLOSSENSES 3, 8 — 4, 18 2. Ut novam vivendi rationem ducant hortatur (3, 1-17) et, post tradita guaedam monita specialia, orationibus fidelium se commendat (13-4, 9) et salutationibus ac benedictione apostolica epistulam concludit (10-18) 8-10] Eph 4, 22-32; 5, 3, 4- o] * Catech. R. II 2, 42. j (np. #55; 8, 29. are 10, #2 sa Cor? 8955533 al. 3,--28. 1 CE:2 Mc OL¢ t,782- Ph. 2; ~ vi Eph'4;2,°°32. qa Mr 11, 25. rRm 13, 10; Eph 4. 3. — cf. ae £7; @3. j s 4, 77 — V. JO 14, 27- t Eph 4, 4. —- cf. 1 Cor 10, £7 Mts 025 pt i 17; cp. Eh? vcf.Jors,3. %xv.Eph 5,19. 17] ee. pe fs. ss. Nom, J. ¥y vr,23: 1 Cor‘r10; 38. 18} cf. Catech. R. II 8, 1, 26. 18-4, 1] Eph 5, 22-6, 0. — cf. 2: Pt 3} 1-7: z1Cor 7, 24. acf. Eph 4, 31. (rr. 20, 21] * Catech. R. III 2, 10, bict?"Galet,; 107'sr Thus: ce- ecic 2 Cor. 22% dv. Rm 2, 11 aLv 25, 39-42. 2-4] Eph 6, 18-32., 6 Rm -12; 12; 1 Th §,. 17. ccp. 2, 7. a1.* Catech, R..1V¥ 622. Cor 2, 12. — evr. 18. — Vv. Ph 509. 1 Th 4, rr. cf. Ecli 6, 5; Eph 4, 19. PePt-3; 173; #Eph 6, 21. aCD: 2°. a0 k Phi ro, 16, t Ac ro, ph ge 4; 27, 2; Phi Tm 4, II. Oct. Act; 23° 48,7, pv. Ac 11, 2. qt. Phi 7. rep. x, 7: Phi: 23. s2 Tm 4, 11. — v. Ac 16, 10; 6.7.87 v-ef, 1° Th 5, 27. x Phi 2. y cit Tm 4, 14;.2 Tm_ 1,6. 17] in ordinat. Subdiac. (P. R.). ov. Cor, 16,/21;° 2 Th 3, £7. a1 Tm 6, 21; 2 Tm 4, 22. — cf. Tt 3, 15; -Heb 13, 25. cum viveretis-in illis; 8nunc autem deponite et vos omnia, iram, indignationem, malitiam, blasphemiam, turpem sermonem de ore vestro. 9 Nolite mentiri invicem, /exspoliantes vos veterem hominem cum actibus suis 1%et jinduentes novum, eum qui renovatur in agnitionem ‘secundum imaginem eius qui creavit illum; 11 ™ubi non est gentilis et Iudaeus, circumcisio et praeputium, barbarus et "Scytha, servus et liber, sed omnia et in omnibus Christus. 12 jInduite vos ergo, sicut electi Dei, sancti et dilecti, °viscera misericordiae, P?benignitatem, humilitatem, modestiam, patientiam, 13 cupportantes invicem et donantes vobismetipsis, %si quis adversus aliquem habet querelam: sicut et Dominus donavit vobis, ita et vos. 14rSuper omnia autem haec caritatem habete, quod est vin- culum perfectionis, 145et %pax Christi exsultet in cordibus vestris, tin qua et vocati estis in uno corpore, et “grati estote. 16 ’Verbum Christi habitet in vobis abundanter, in omni sapientia docentes et Zcommonentes vosmetipsos psalmis, hymnis et canticis spiritualibus, in gratia cantantes in cordibus vestris Deo. 17 Omne Yquodcumque facitis in verbo aut in opere, omnia in nomine Domini Iesu Christi Vgratias agentes Deo et Patri per ipsum. 18 Mulieres, subditae estote viris, *sicut oportet, in Domino. 19 aViri, diligite uxores vestras et nolite amari esse ad illas. 20 Filii, cboedite parentibus per omnia; hoc enim placitum est in Domino. 21 Patres, nolite ad indignationem provocare.filios vestros, ut non pusillo animo fiant. 22 Servi, oboedite per omnia dominis carnalibus, non ad oculum servientes, quasi hominibus placentes, sed in sim- plicitate cordis timentes Deum. 23 Quodcumque facitis ex animo operamini Ysicut Domino et non hominibus; 24 scientes quod a Do- mino accipietis retributionem hereditatis. “Domino Christo servite. 25 Qui enim iniuriam facit recipiet id quod inique gessit, et %non 4 est personarum acceptio apud Deum. 1! “Domini, quod iustum est et aequum servis praestate scientes quod et vos Dominum ha- betis in caelo. 2 bOrationi instate vigilantes in ea in °gratiarum actione, 3? oran- tes simul et pro nobis, ut Deus Yaperiat nobis ostium sermonis ad — loquendum mysterium Christi, propter quod etiam ¢vinctus sum, 4ut manifestem illud ita ut oportet me loqui. 5/In sapientia ambu- late ad eos qui foris sunt tempus redimentes. 6 9Sermo vester sem- per in gratia sale sit conditus, ut sciatis “"quomodo oporteat vos unicuique respondere. 7 Quae circa me sunt omnia vobis nota faciet *Tychicus carissimus frater et fidelis minister et conservus in Domino, ®quem misi ad vos ad hoc ipsum, ut cognoscat quae circa vos sunt et Jconsoleiur corda vestra %cum “Onesimo carissimo et fideli fratre, qui ex vobis est. Omnia quae hic aguntur nota facient vobis. 10 Salutat vos ‘Aristarchus concaptivus meus et ™Marcus conso- brinus Barnabae, de quo accepistis mandata: "si venerit ad vos, exci- pite illum, Jet Iesus, qui dicitur °Iustus: ?qui sunt ex circumci- sione; hi soli sunt adiutores mei in regno Dei, %qui mihi fuerunt solacio. 12Salutat vos "Epaphras, qui ex vobis est, servus Christi Iesu, semper sollicitus pro vobis in orationibus, ut stetis perfecti et pleni in omni voluntate Dei. 13 Testimonium enim illi perhibeo quod habet multum laborem pro vobis et pro iis qui sunt Laodiciae et qui Hierapoli. 14 Salutat vos *Lucas, medicus carissimus et *Demas. 15 Salutate fratres qui sunt Laodiciae et Nympham et “quae in domo eius est ecclesiam. 16 Et, cum lecta fuerit apud vos epistula haec, facite Mut et in Laodicensium ecclesia legatur; et eam, quae Laodi- censium est, vos legatis. 17 Et dicite *Archippo: ¥Vide ministerium quod accepisti in Domino, ut illud impleas. ; 18 zSalutatio mea manu Pauli. Memores Cestote vinculorum meo- rum. 2Gratia vobiscum. Amen. ets) EPISTULA BEATI PAULI] APOSTOLI AD THESSALONICENSES PRIMA AULUS et 7Silvanus et Timotheus ecclesiae °Thessa- lonicensium in Deo Patre et Domino Iesu Christo. 2 ¢Gratia vobis et pax. @Gratias agimus Deo semper pro omnibus vo- bis ¢memoriam vestri facientes in orationibus no- stris sine intermissione, ?/memores operis fdei vestrae et laboris et caritatis et sustinentiae spei : Domini nostri Iesu Christi ante Deum et Patrem nostrum, r Yscientes, fratres dilecti a Deo, electionem vestram: 5 quia hevangelium nostrum non fuit ad vos in sermone tantum, sed et in virtute et in Spiritu sancto et in plenitudine multa, sicut ‘scitis qua- les fuerimus in vobis propter vos. 6 Et jvos imitatores nostri facti estis et Domini ‘excipientes verbum in tribulatione multa cum gau- dio Spiritus sancti; 7ita ut facti sitis ™forma omnibus credentibus in Macedonia et in Achaia. 8A vobis enim “diffamatus est sermo Domini, non solum in Macedonia et in Achaia, sed et 9in omni loco: fides vestra, quae est ad Deum, profecta est, ita ut non sit nobis necesse quidquam loqui; 9% ipsi enim de nobis adnuntiant qualem Pintroitum habuerimus ad vos et quomodo @conversi estis ad Deum a simulacris, sérvire Deo vivo et vero, 1% et "exspectare Filium eius de caelis, quem suscitavit ex mortuis: Iesum, ¢qui eripuii nos ab ira ventura. Nam 4ipsi scitis, fratres, introitum nostrum ad vos, quia bnon inanis fuit; 2sed °ante passi et contumeliis adfecti, sicut scitis, in Philippis. fiduciam habuimus in Deo nostro, loqui ad vos evan- gelium Dei in multa sollicitudine. 3 ¢Exhortatio enim nostra non de errore neque de immunditia neque in dolo; 4 sed, “sicut probati su- mus a Deo ut crederetur nobis evangelium, ita loquimur ; ‘non quasi hominibus placentes, sed Deo qui Yprobat corda nostra. 5 Neque enim aliquando fuimus in sermone adulationis, sicut scitis neque in occasione avaritiae, “Deus testis est, 6/nec quaerentes ab homi- nibus gloriam neque a vobis neque ab aliis, 7’Cum possemus vobis oneri esse ut Christi apostoli, sed ™facti sumus parvuli in medio vestrum, ™tanquam si nutrix foveat filios suos. 8 Ita desiderantes vos cupide volebamus tradere vobis non solum evangelium Dei, %ed etiam animas nostras, quoniam carissimi nobis facti estis. 9 Memores enim estis, fratres, Plaboris nostri et fatigationis: Ynocte ac die ope- rantes ne quem vestrum gravaremus, praedicavimus in vobis evan- gelium Dei. 1 Vos testes estis et ‘Deus, "quam sancte et iuste et sine querela vobis, qui credidistis, fuimus; 11 sicut scitis, qualiter unumquemque vestrum, &sicut pater filios suos, 12 deprecantes vos et consolantes ‘testificati sumus ut ambularetis digne Deo, “qui vo- cavit vos in suum regnum et gloriam. I AD THESSALONIC. 1, t— 2-42 a Ac 15, 22; 2 Cor 1, 19; 2 Th 1 Na Sea ee 5, 12. bv. Ac hae ch vig in fr. 5 hebd. 4 >. c cf. Gen: 37292 7 10, 12, 13. —v. Rm 1, d1 Cor t, 4; > Cor 2-10] L, Lici»2;Cor:83):2. m cf, wi Re TE EE n cf. ie 10, 18; 2 iD ore ocf. Rm 1, 8; 16, He ol r, 3a3% BLD 5225-038) ACH13,;- 24, q Ac 14, 15. — cf. 1 Cor 13 12, pr WELCOL B3.,.7 4 col be 24 013 22h t, 9; 10: Mt 3, 7; Rm 5, 9. — cf. cp. 2, 50, acp va soe gi ie Sas ok b Pd Ac 17, 2 cv, Ac 16 ed 40. 2-9] L. in fss. S. Sawant, Cant. et s. Jo Franc. Reg. d-cf. 2 oe 17; 1 Tm 1, a: e Gal 2, f Gal 1, ai Eph 6, 6; Col. 3. gJr.9, 20. — ¥. Bim Ree YF Ac 20, 23. — cf. Mr 12, 40; 2¢Pt 2, ay.33 jvr. ‘30. — v. Rm 1,9. feck. Jo. $i4ri2 Corsa: si da Corso,+34,-.183 <2 Eb: 3.19: — cf. Ac 20, 23-25; Phl 8, 9. m Mt 18, 23: 1 Cor 14, 20. ncf. vr. 11; os 49, 23; 60, 16. ocf. Rm g, 2..Gor> 12, 483 9] * Catech. 5B III 8, 19. 76% 20,345: 2 Th 3; 8, — cf. h 4, 16. q Ac 20, 31. nef 71t-2,532, si Cor 4, 14. —_cf. vr. 7. § Eph: 45 3p $37; ) Phi ,527.52 Th t, 5. vee. 5, 24; x Pt s, m 8, 28. 106 =,4;3 — 1103 — I AD THESSALONIC. 2,13 — 4, 14 1. Exordio praemisso (1-10), narrat qualem se exhibuerit, cum apud eos esset (2, 1-12), et quales, se praesente, fuerint Thessalonicenses (13-16), qualis ipse fuerit erga eos absens, et qualiter, se absente, illi se praebuerint 13-16] L. in fs. s. Cyriaci, Lar- gi 3 ag nis [10, 20. “Gal Fy ‘hn; 5 ae —v. Mt a Ps 32, ei 55, Wi Mr pe CD: :%, 6: [4, 27. GED. 8, 45 AG: 1%,.$352 58 % . — cf. He Or Ir, 24-26, are Mt 21, 33-39; d Ac 14, 18: If; B,/h34 ib, 42 e Mt 23, 32. — cf. Gn 15, 16. f cf. cp. i 10. gi Cor. §,03-Col 2, :.§, ep. 3, 10. — cf, Ac 20, 38. #Rm 15, 22. — cf. Rm 1, 13. IND ED; sk Rep. 3, 13}, 4, 15; 5, 23; Mt 24, 3; 1 Cor 15, 24) S2bR 25 E38; Jc 5; 7,:83:2 ng eh t 16; 3, 4, 2; 1 Jo 2, 28. aAc 17, 15, 16. [Heb 13, 23. bck: x ‘Cor @, (17+ Fh 2,,-193 cAc 9, 16; 14, 21 etc, dv. cp. 2, 14. evr. 4. Pa. x wid Ae pre a Se oP g Mt 4 hv. Ph 2, 16. f Ac x8, 5. — ef. 2 Cor Dy pete: 2 Cor £7.02. I, ac: icp, 2, 17; Phx. 8. — cf. m 2 Cor 1, 4. — cf. Titec ‘% nv. 1 Cor 16, 12% Be 16; an $8 5 pied ‘e s: 2, 10. Zc 14 £2 hi, 7, fa:2)u ie oS a Ph 4, 93 Col 2, 6. — cf. 2 z et Cp 74) . in D. 2 QOdg. (1-7). — LL. in fr. 6 hebd. tf: Ep piph. [3. tro. bE 4, 3; Col. I, 10. tek: cp. sgl * atech. IT 7; 6%. m 6, 19, 22; Roth @, 24,7135 Z Ptr, 2. Li 19. Tb 4 13. — v. 1 Cor 06, esi Ant. ee fs. s. Mariae de Socos ot Pts, 7. — ef. 2 Cor 4, 7 i fie i Rm I, 24-26. gPs 78, 6; r 10, 25: — cf. Gal 4, rig 4, 17. h cf. 1 Cor 7,8 iv. Ps 93, 23. jcf. cp. 2, 13. — v. Le dy 16. k Ez 36, 27: tr Jo: 3, 124% dc Sie 10; Heb 13, 1; 2 Pt m ch. or 38; $35 341.0 Jo'2, 27%, n Jo 13, 34; 15, 12. [8, 78. ocp. we rs atech. R. Ill 4. 20; p cf. ae 2, 3. — Vv. 2 Th 3, II etek ee 28; 2 Th 3, 10. — cf. Ac 20, ot {Cor 5, 12. *Col 4, 5. — cf. Mr 4, 11; 1 12-18] * Catech. R. I 12, 3, 6, 14 (17-16). — L. in die de- posit. Df. tr Cor 15, 6, 18, 20. — cf. Jo Xz), 1x: {Mr 5, 39. ucf. Dt 14, 1; 2 Rg 12, 20-23; v Eph 3 2, 12, —cf. 3 Cor 15; 32. ve) V.in R.in fs.7 dol. BMV. Rm 14, 9; 2 Cor 4, 14. 13 Ideo et nos gratias agimus Deo sine intermissione, quoniam, cum accepissetis a nobis verbum auditus Dei, accepistis iliud “non ut verbum hominum; sed, sicut est vere, verbum Dei, Yqui opera- tur in vobis qui credidistis. 14 Vos enim *jmitatores facti_ estis, fra- tres, ecclesiarum Dei, quae sunt in Iudaea in Christo lesu: quia deadem passi estis et vos a contribulibus vestris, °sicut et ipsi a Iudaeis, 15 ¢qui et Dominum occiderunt Iesum et prophetas et °nos persecuti sunt, et Deo non placent et omnibus hominibus adversantur 16 dprohibentes nos gentibus loqui ut salvae fiant, ut ‘impleant pec- cata sua semper; /pervenit enim ira Dei super illos usque in finem. 17 9Nos autem, fratres, desolati a vobis ad tempus horae, adspe- ctu non corde, abundantius festinavimus "faciem vestram videre cum multo desiderio ; 18 quoniam voluimus venire ad vos, ego quidem Paulus et semel et iterum; sed fimpedivit nos Satanas. 19 Quae est enim nostra spes aut gaudium aut corona gloriae? JNonne vos ante Dominum nostrum Iesum Christum estis in “adventu eius? 2°/Vos enim estis gloria nostra et gaudium. 3 Propter quod pon sustinentes amplius %placuit nobis remanere Athenis solis, 2et Smisimus Timotheum fratrem nostrum et mi- nistrum Dei in evangelio Christi ad confirmandos vos et exhortan- dos pro fide vestra, 3 ut nemo moveatur in tribulationibus istis; ipsi enim scitis quod “in hoc positi sumus. 4 Nam, et cum a apud Vos es- semus, praedicebamus vobis passuros nos tribulationes, ¢sicut et fa- ctum est et scitis. 5 Propterea et “ego amplius non sustinens omisi ad cognoscendam fidem vestram, ‘ne forte tentaverit vos is 2qui ten- tat, et “inanis fiat labor noster. © Nunc autem, ‘veniente Timotheo ad nos a vobis et adnuntiante nobis fidem et caritatem vestram et jquia memoriam nostri habetis bonam semper desiderantes nos videre, lsicut et nos quoque vos; 7ideo ™consolati sumus, fratres, in vobis in omni necessitate et tribulatione nostra per fidem ve- stram; 8 quoniam nunc vivimus, si vos “statis in Domino. 9 °Quam enim gratiarum actionem possumus Deo retribuere pro vobis in omni gaudio quo gaudemus propter vos ante Deum nostrum 10 Pnocte ac die abundantius orantes, ‘ut videamus faciem vestram et Ycom- pleamus ea quae desunt fidei vestrae? 11Tpse autem "Deus et Pater noster et Dominus noster Tesus Christus *dirigat viam nostram ad vos. 12 ‘Vos autem Dominus m tiplicet et abundare faciat caritatem vestram in invicem et in omues, quemadmodum et nos in vobis; 13ad “confirmanda corda vestra Vsine querela in sanctitate ante “Deum et Patrem nostrum, in Zadventu Domini nostri Iesu Christi cum omnibus sanctis eius. en. De cetero ergo, fratres, rogamus vos et obsecramus in Domino Iesu, ut, “quemadmodum accepistis a nobis quomodo oporteat vos ambulare et placere Deo, sic et ambuletis, ut abundetis ma magis. 2 Scitis enim quae praecepta dederim vobis per Dominum Iesum. °% °Haec est enim voluntas Dei, sanctificatio vestra ; dyt abstineatis vos a fornica- tione, 4ut “sciat unusquisque vestrum vas suum possidere in san- ctificatione et honore, 5 non in passione desiderii, sicut et ¢gentes, quae ignorant Deum, Set ‘ne quis supergrediatur neque circumve- niat in negotio fratrem suum, quoniam %vindex est Dominus de his omnibus, sicut praediximus vobis et testificati sumus. 7°Non enim vocavit nos Deus in immunditiam, sed in sanctificationem. 8 Itaque hqui haec spernit non hominem spernit, sed Deum, ‘qui etiam de- dit Spiritum suum sanctum in nobis. § De icaritate autem fraternitatis non necesse habemus scribere vobis; ipsi enim vos ’a Deo didicistis ™ut diligatis invicem. 10 Ete- nim illud facitis in omnes fratres in universa Macedonia. Rogamus autem vos, fratres, ut °abundetis magis Jet operam detis ?ut quieti sitis et ut vestrum negotium agatis et Yoperemini manibus ve- stris, sicut praecepimus vobis, 12 et ut Thoneste ambuletis ad eos qui foris sunt et *nullius aliquid desideretis. 13 Nolumus autem vos ignorare, fratres, de ‘dormientibus, “ut non constristemini sicut et ceteri “qui spem non habent. 14Si enim ome (EOE (3, 1-13). Additisque monitis de castitate, caritate et mutua aedifica- tione (4, 1-2), eos anxios de mortuis suis alterum Christi adventum docet, vigilantiam et oboedientiam inculcat et concludit (13-5, 28). I AD THESSALONIC. 4, I5§-— 5, 28 credimus quod Iesus mortuus est et resurrexit, ita et Deus eos tqui dormierunt per Iesum adducet cum eo. 15 Hoc enim vobis dicimus in Yverbo Domini, quia *nos qui vivimus, qui residui sumus in adventum Domini non praeveniemus eos ‘qui dormierunt. 16 Quo- niam ipse Dominus in iussu et in voce archangeli et in tuba Dei bdescendet de caelo, et “mortui, qui in Christo sunt, resurgent primi. 17 Deinde nos, qui vivimus, qui relinquimur, ¢simul “rapiemur cum illis in nubibus obviam Christo in aéra et sic ‘semper cum Domino erimus. 18 Itaque consolamini invicem in verbis istis. 5 De *temporibus autem et momentis, fratres, non indigetis ut scri- bamus vobis; 2ipsi enim diligenter scitis quia dies Domini, sicut fur in nocte, ita veniet. ?°Cum enim dixerint: Pax et securitas, tunc drepentinus eis superveniet interitus, ¢sicut dolor in utero habenti, et non effugient. 4/Vos autem, fratres, non estis in tenebris, ut vos dies illa tanquam fur comprehendat; 59%omnes enim vos filii lucis estis et filii diei: non sumus noctis neque tenebrarum. &Igitur “non dormiamus sicut et ceteri, sed ‘vigilemus et sobrii simus. 7 Qui enim dormiunt jnocte dormiunt, et ‘qui ebrii sunt nocte ebrii sunt. 8 Nos autem, qui diei sumus, sobrii simus ™induti loricam fidei et cari- tatis et galeam spem salutis; 9% quoniam ™non posuit nos Deus in iram, sed °%in adquisitionem salutis per Dominum nostrum lesum Christum: 1° qui mortuus est pro nobis, ut, sive vigilemus sive dor- miamus, simul cum illo vivamus. 11 Propter quod consolamini invi- cem et Yaedificate alterutrum, sicut et facitis. 12 Rogamus autem vos, fratres, ut "noveritis eos qui laborant in- ter vos et praesunt vobis in Domino et monent vos, 13 ut habeatis illos abundantius in caritate propter opus illorum; ‘pacem habete cum eis. 14 Rogamus autem vos, fratres, ‘corripite inquietos, conso- lamini pusillanimes, suscipite infirmos, patientes estote ad omnes. 15 Videte “ne quis malum pro malo alicui reddat, sed semper “quod bonum est sectamini in invicem et in omnes. 16 7Semper gaudete. 17 ySine intermissione orate. 182In omnibus gratias agite: haec est enim voluntas Dei in Christo Iesu in omnibus vobis. 19 ¢Spiritum nolite exstinguere; 29 5prophetias nolite spernere; 21 °omnia autem probate, quod bonum est tenete; 224ab omni specie mala absti- nete vos. 23 Ipse autem Deus pacis sanctificet vos per omnia, ‘ut integer spiritus vester et anima et corpus sine querela in adventu Domini non Iesu Christi servetur. 24 9Fidelis est qui vocavit vos, qui etiam aciet. 25 Fratres, orate pro nobis. 26 ASalutate fratres omnes in osculo sancto. 27 Adiuro vos per Dominum ut 4egatur epistula haec omnibus sanctis fratribus. 28 jGratia Domini nostri Iesu Christi vobiscum. Amen. y cf. x1 Cor 7. 10, 25. scf. : Cor 15, 51. aMt 24, 31; 1 Cor 15, §2. 62 Thr, 7. cx Cor 15, 23. dcf. Jo 12, 26; 17, 24. ecf. Dn 7, 13; Ac 1, 9; 8, 39; 2°Cor 12, 2. f2 Cor 5, 8. — cf. Jo 12, 26. aDn 2, 21; Mt 24, 36. 2] * Catech. R. I 8, 2. Mt 24, 42-44; 2 Pt 3, 10; P 3, 3. — cf. 2 Th 2, 2. ccf. Jr 6, 14; Mt 24, 38, 39; 12, 16-20. dlc 21, 34. — cf. Ecli 5, 9; 2 CEB. 25:9. g Eph eS 8; Ph 2, 15. — cf. Le eis. hk Rm 13, 11-13. — cf. Eph 5, ix Pt 5, 8. (14. jcf. Jo 9, 4. ECL: -BC.2; 2542 FU a5. £3. m Sap 5, 19; 17, 18; O27 18. .73, 24: Bay 10, 39. x Ph 4, 4. y Le 18, 1; Rm 12, 2 etc. z Eph 5, 20; Col 4, 2. 18, 17] R. in_fs. Orat. DNIC. in monte Oliv. — * Catech. R. IV 8, 6 (17). f. Mt 12, 20; 1 Cor 14, 39 etc, QO BO Qa ° ta] m > be jv. Rm 16, 20. — 1105 — EPISTULA BEATI PAULI APOSTOLI AD: THESSAEONTC@E DNs II AD THESSALONIC. a) Fo Shirt 1-3] 1 Thy, 1-3 Bray 312A ins. a. D. 5 9. Epiph. acp. 2, 13. — v. Eph 5, 20. 61 Th 2, 19. — cf. 2 Cor 7, 14. vt (ae Agi Roo ia. Se ch, I 8. arTh-3, bie’ Sot: 2° Tm 3jsr2. eLec 21, "36. — cf. Mt 22, 8; AC ’S,: 4T2 24; 2%; f Rm 12, 19. — cf. Ex 23, 22; Ap 18, i g cf. Ap 6, 11, — v. 1 Th 4, 16, 781" Conc. Valent. (an. 855) bat ss. 31; e ole, A ae ene #Is 66, 15, 16 . Pst7s;}0 Tr (10; 25 Bm/i 2, 8; 1 Th jMt 25, 41. 4, 5. Lecte is 22) "0G. 9 Se. m Ps 88, 8; Is 49, 3; Jo 17, 10. mcl.2. Tha, 3).433°% DPms 4 o Col 1, _ pi Tht q cf. Is 66, oe Ac 13, 48. 1-8] L. in sb. OT. Adv. acf. r Th 4, 16. 17. b vr. 15. — cf. Mt 24, 6; 1 Jo A 4 Bd eh aR L4cnt. dcf. 1 Je, 2, 18 ae 5, Ps. 1 Jo 3,7 3] * Catech, RoE Boe big Bed, 3030, 18. MEL, VOKT7, 12. #Dn 11, 36, 37 Gl. a5.%47. 14: 12°28, 2; LO Ap 37:.°5,. 4: mcf. Dn 7, 10, 11 nIs 11, 4. — cf. Jb 4, 9; Ap 2: 16: TG, £5: 20: o cf, Ap 13, 11-14. — v. Mt 24, 24. p 1 Cor 1, 18; 2 Cor 2, 15; 4, 3. @:cis:3 Re 225 224,062.14; 10; Ap 17, 17 vcr. sth 2 "3; 1 Tm 4, 4. —: Vv 258 25 SECUNDA l4uLuS et Silvanus et Timotheus ecclesiae Thessa- | lonicensium in Deo Patre nostro et Domino Iesu aii Christo. 2 Gratia vobis et pax a Deo Patre nostro et Dosnine Iesu Christo. 3 4Gratias agere debemus semper Deo pro vo- Hi| bis, fratres, ita ut dignum est, quoniam supercre- S| | scit fides vestra et abundat caritas uniuscui . vestrum in invicem ; 4ita ut %et nos ipsi in vo gloriemur in ecclesiis Dei pro patientia vestra et fide et 4in fimo bus persecutionibus vestris et tribulationibus, quas sustinetis, 5 in exemplum iusti iudicii Dei, “ut digni habeamini in regno Dei, pro quo et patimini; ‘si tamen /iustum est apud Deum retribuere tri- bulationem iis qui vos tribulant; 7 et vobis, qui tribulamini, 9requiem nobiscum hin revelatione Domini Iesu de caelo cum angelis virtutis eius 8 tin flamma ignis dantis vindictam iis qui non noverunt Deum et qui non oboediunt evangelio Domini nostri Iesu Christi; 9 iqui poenas dabunt in interitu aeternas ‘a facie Domini et a gloria virtu- tis eius, 10%cum venerit ™glorificari in sanctis suis et admirabilis fieri in omnibus qui crediderunt; “quia creditum est testimonium nostrum super vos in die illo. 11 In quo etiam °oramus semper pro vobis, ut “dignetur vos vocatione sua Deus noster et impleat omnem voluntatem bonitatis et opus fidei in virtute, 12 ut %clarificetur no- men Domini nostri Iesu Christi in vobis, et vos in illo secundum gratiam Dei nostri et Domini Iesu Christi. Rogamus autem vos, fratres, per adventum Domini nostri Iesu Christi et “nostrae congregationis in ipsum, 2 ut non cito movea- mini a vestro sensu neque terreamini neque per spiritum “neque per sermonem neque per epistulam tanquam per nos missam, “quasi in- stet dies Domini. 3Ne quis vos seducat ullo modo, quoniam, nisi venerit ‘discessio primum, et %revelatus fuerit homo peccati, “filius perditionis, 4 tqui adversatur et extollitur supra omne quod dicitur Deus aut quod colitur. ita ut in templo Dei jJsedeat ostendens se tanquam sit Deus. 5WNon retinetis quod, cum adhuc essem apud vos, haec dicebam vobis? 6 Et nunc quid detineat scitis, ut revele- tur in suo tempore. 7 Nam ‘mysterium iam operatur iniquitatis; tan- tum ut qui tenet nunc teneat donec de medio fiat. 8 Et 9tunc reve- labitur ille iniquus, quem Dominus Iesus ™interficiet “spiritu oris sui et destruet illustratione adventus sui eum, 9 °cuius est adventus secundum operationem Satanae in omni virtute et signis et prodi- giis mendacibus 19 et in omni seductione iniquitatis iis ?qui pereunt; eo quod caritatem veritatis non receperunt ut salvi fierent. Ideo @mittet illis Deus operationem erroris, ut credant rmendacio; tut iudicentur omnes qui non crediderunt veritati, sed *consenserunt iniquitati. Exordio praemisso (1, 1-12), quid de tempore secundi Christi ad- ventu sentiendum sit Thessalonicenses docet (2, 1-16), eosque hortatur ut sedulo orent, a falsis fratribus caveant et in virtute proficiant (3, 1-18). II AD THESSALONIC. 2,12 — 3, 18 12 ‘Nos autem debemus gratias agere Deo semper pro vobis, fra- tres dilecti a Deo, “quod elegerit vos Deus primitias in salutem, in sanctificatione spiritus et in fide veritatis; 1%3in qua et vocavit vos per Yevangelium nostrum in adquisitionem gloriae Domini nostri Iesu Christi. 14 Itaque, fratres, “state et Ytenete traditiones quas didicistis sive “per sermonem sive per epistulam nostram. 15Ipse autem Do- minus noster Iesus Christus et Deus et Pater noster, “qui dilexit nos et “dedit consolationem aeternam et spem bonam in gratia, 16 lexhor- tetur corda vestra et confirmet in omni opere et sermone bono. De cetero, fratres, “orate pro nobis ut sermo Dei currat et cla- rificetur, sicut et apud vos, 2et ut liberemur ab importunis et malis hominibus; non enim omnium est fides. 3°¢Fidelis autem Deus est, qui confirmabit vos et %custodict a malo. 4¢Confidimus autem de vobis in Domino, quoniam quae praecipimus et facitis et facietis. a Downes autem dirigat corda vestra in caritate Dei et patientia risti. 6/Denuntiamus autem vobis, fratres, in nomine Domini nostri Iesu Christi, ut subtrahatis vos ab omni fratre ambulante inordi- nate et non secundum Ytraditionem, quam acceperunt a nobis. 7 Ipsi enim scitis quemadmodum oporteat “imitari nos, quoniam non in- quieti fuimus inter vos 8 ‘neque gratis panem manducavimus ab ali- quo, sed in labore et in fatigatione nocte et die operantes, ne quem vestrum gravaremus. %JNon quasi non habuerimus potestatem, sed ut “nosmetipsos formam daremus vobis ad imitandum nos. 10 Nam, et, cum essemus apud vos, hoc ‘denuntiabamus vobis; quoniam, si quis non vult operari, nec manducet. 11 Audivimus enim inter vos quosdam Yambulare inquiete nihil operantes, sed ™curiose agentes. 12 Tis autem, qui eiusmodi sunt, denuntiamus et obsecramus in Do- mino Iesu Christo, ut cum silentio operantes suum panem mandu- cent. 13 Vos autem, fratres, "nolite deficere benefacientes. 14 Quod si quis non oboedit verbo nostro per epistulam, hunc notate et ‘ne commisceamini cum illo, ut confundatur, 15 °et nolite quasi inimicum existimare, sed ?corripite ut fratrem. 16 dIpse autem Dominus pacis “det vobis pacem sempiternam in omni loco. {Dominus sit cum omnibus vobis. 17 sSalutatio mea manu Pauli: quod est signum in omni epistula: ita scribo. 18 tGratia Domini nostri Iesu Christi cum omnibus vobis. Amen. 12] cf. Catech. R.1 9, 4. ucp. I, 3; 1 Tht, 2-4. z Jo 3, 16; 1 Jo 4, 10; Apt, s. Gr Petts 3s 61 Pt 5, 10. — cf. 1 Th 3, 2, 3. aMt 9, 38; 1 Th 5, 25. — cf. rThr 8 » tis 6b Rm 15, 31. € V5 1 sCor: i, ne d Jo 17, 15. — cf. Mt 13, 19. ecf. 2 Cor 2, 3; 1 Th 4, 16. 51: E; bn: in D. ad prm. f vr. 14; 1 Cor 5, 4; 2 Jo ro. — ct. Mt 18, 17; 2 Tm 3, 5. CD.i2,' 4: 1 Th 1, 6. — cf. vr. 11; 1 Th 5, 14. 7,8] * cf. Catech. R. III 8, 18, 19. iv. 1 Th 2,9. jrCor 9; 4; 1 Th‘2, 7. ki Thi, 7; 1 Pt 5, 3. — cf. vr. 7. lr Th 3, 4; 4, 11. — cf. Gn 3, 19. m1Tm 5, 13; 1 Pt 4, 15. n oy 6, 9, 10. — cf. 1 Cor 15, 58. oLc 19, 17; Mt 18, 15. pr Th 5, 12, 14. — cf. Tt 3, 10. q Rm 15, 33; Eph 6, 23; 1 Th » 23. rNm 6, 26; Jo 14, 27. s 1 Cor 16, 21. — cf. cp. 2, 2. év. Rm 16, 20. — 1107 — EPISTULA BEATI PAULI APOSTOLI AD TIMOTHEUM PRIMA I AD TIMOTHEUM 1,1 — 2,6 yh I,3.— cf. er hi ae 17. cp. 2 Ps 105, 2 IF 25. . hack in Dd. Epiph. cCol 1, 2 a2 em x es — cf. Tt 1,4.— €2Jo3; juz. [v. Ac 16, 1. Ac 20, 1 pst 4:45 231m & as 7b ‘fe , 4; 103.9 Rm 13, 8, 10; Gal 5, met. cD. 6,20, 215° 2 &£m.2, S55) Pind, ncf. cp. 6, 4; Col 2, 18, o Rm 7, 12, 16 Gal 5, 23. qcn. 6, 3. — cf. Tt 1, 9, 13; We epee Th r Gal 3, 14. — cf. 2 Cor 4, 43 al 6, 16. rt r %. s Ac 9, 15; Gal 1, 13-16; 2, 7; t Ac 9g, 22; Ph 4,13; 2 Tm 4,17. ucf. t Cor 4, 2; 2 Cor Zu Oy v Ac 26, 9,11. — cf. Mt 72.783. x1 Cor. 7, 23.2 Ord y cf. Le 23, 34; Ac 3, 17. zRm.5, 20. acp. 4,:9. — cf. Ap 22, 6. 5 Le 15, 4 sqq.; 19, 10;

Christus Tesus venit in bunc mundum peccatores salvos facere, Cquorum primus ego sum. 6 Sed ideo misericordiam consecutus sum, ut in me primo ostesilesie Christus Iesus omnem patientiam ad informationem eorum qui credituri sunt illi in vitam aeternam. 17 4Regi autem saeculorum “immortali, finvisibili, %soli Deo, honor et gloria in saecula saeculorum. Amen. 18 hHoc praeceptum commendo tibi, fili Timothee, 4secundum praecedentes in te prophetias, ut jmilites in illis bonam militiam 19 khabens fidem et bonam conscientiam, ‘quam quidam repellentes circa fidem naufragaverunt; 2%ex quibus est "Hymenaeus et "Ale- xander, °quos tradidi Satanae, ut discant non blasphemare. Obsecro igitur primum omnium @fieri obsecrationes, oratione stulationes, gratiarum actiones pro omnibus hominibus: 2°pro regibus et omnibus qui in sublimitate sunt, ut quietam et tranquillam vitam agamus in omni pietate et castitate; %°hoc enim bonum est et acceptum coram 4salvatore nostro Deo, 4 equi omnes homines vult salvos fieri et fad agnitionem veritatis venire. 5%Unus enim Deus, inus et "mediator Dei et hominum homo Christus Iesus, ® ‘qui dedit § gcp. 1, 17; Mr 12, 29; iRm 4, 25; Gal 1, 4; 2, 20; Th 2, 14. — v. Mt 20, 26. oe = 2¢dTimotheo dilecto filio in fide. °Gratia, miseri- uS,. ,P- — 1108 — Piha Postquam praecepta de genuina praedicatione Timotheo in memo- riam revocavit (1, 1-20), ei monita tradit de publicis precationibus facien- dis (2, 1-15), de ministris in Ecclesia instituendis (3, 1-13), de haereticis I AD TIMOTHEUM 2,7— 4, 16 redemptionem semetipsum pro omnibus /testimonium 'temporibus suis; 7™jin quo positus sum ego praedicator et apostolus (veritatem dico, non mentior), “doctor gentium in fide et veritate. 8 Volo ergo viros orare °in omni loco *levantes puras manus sine ira et disceptatione. 9 Similiter et ¢mulieres in habitu ornato cum ve- recundia et sobrietate ornantes se, et non in tortis crinibus aut auro, ‘aut margaritis vel veste pretiosa, 19sed, quod decet mulieres, *promit- tentes pietatem per opera bona. 11 %Mulier in silentio discat cum omni subiectione. 12 ’Docere autem mulieri non permitto neque do- minari in virum, sed esse in silentio. 13%Adam enim primus for- matus est, deinde Heva; 14et Adam non est seductus, “mulier au- tem seducta in praevaricatione fuit. 15 “Salvabitur autem per tilio- rum generationem, si permanserit Yin fide et dilectione et sanctifi- catione cum sobrietate. 3 “Fidelis sermo: si quis “episcopatum desiderat, bonum opus de- siderat. 2 Oportet ergo episcopum irreprehensibilem esse, °unius uxoris virum, %sobrium, prudentem, ornatum, pudicum, hospitalem, fdoctorem, 3non vinolentum, non percussorem, sed %modestum, ‘non litigiosum, ’non cupidum, sed 4suae domui bene praepositum, - ‘filios habentem subditos cum omni castitate. 5Si quis autem do- mui suae praeesse nescit, quomodo ecclesiae Dei diligentiam habe- bit? 6 Non neophytum, ne in superbiam elatus in iudicium incidat diaboli. 7 Oportet autem illum et /testimonium habere bonum ab iis ‘qui foris sunt, ut non in opprobrium incidat et in ™laqueum dia- boli. 8*Diaconos similiter pudicos, non bilingues, ¢non multo vino deditos, "non turpe lucrum sectantes, 9 °habentes mysterium fidei in conscientia pura. 1° Et Phi autem probentur primum et sic ministrent nullum crimen habentes. 11 Mulieres similiter pudicas, non detra- hentes, sobrias, ‘fideles in omnibus. 12 Diaconi sint Cunius uxoris viri, ‘qui filiis suis bene praesint et suis domibus. 13 *Qui enim bene ministraverint, gradum bonum sibi adquirent et multam fiduciam in fide quae est in Christo Iesu. 14 Haec tibi scribo sperans me ad te venire cito; 15si autem tar- davero, ut scias quomodo oporteat te ‘in domo Dei conversari, quae est ecclesia Dei vivi, columna et firmamentum veritatis. 16 Et mani- feste magnum est pietatis sacramentum, “quod manifestatum est in Ycarne, iustificatum est in spiritu, “apparuit angelis, *praedicatum est gentibus, Ycreditum est in mundo, “adsumptum est in gloria. 4 @piritus autem manifeste dicit quia in novissimis temporibus bdiscedent quidam a fide “attendentes spiritibus erroris et doctri- nis daemoniorum, 2 4in hypocrisi loquentium mendacium et caute- riatam habentium suam conscientiam, 3 ¢prohibentium nubere, fabs- tinere a cibis, 9quos Deus creavit ad percipiendum cum gratiarum actione fidelibus, et iis qui cognoverunt veritatem; 4 quia “omnis creatura Dei bona est, et nihil treiciendum quod cum gratiarum actione percipitur; 5 Jsanctificatur enim per verbum Dei et orationem. 6’Haec proponens fratribus bonus eris minister Christi Jesu, enutritus verbis fidei et bonae doctrinae quam adsecutus es. 7 ™Ine- ptas autem et aniles fabulas devita, °exerce autem teipsum ad pie- tatem. 8 Nam ?corporalis exercitatio ad modicum utilis est; %pietas autem ad omnia utilis est, "promissionem habens vitae quae nunc est et futurae. 9% Fidelis sermo, et omni acceptione dignus. 19 *In hoc enim laboramus et maledicimur, quia speramus in Deum vivum, tqui est salvator omnium hominum, maxime fidelium. 1! “Praecipe haec et doce. 12 %Nemo adulescentiam tuam contemnat; sed “excm- plum esto fidelium in verbo, in conversatione, in caritate, in fide, in castitate. 13 Dum venio, attende lectioni, exhortationi et doctri- nae. 14¥Noli negligere gratiam quae in te est, quae data est tibi per prophetiam cum impositione manuum presbyterii. 15 Haec me- ditare, in his esto, ut profectus tuus manifestus sit omnibus. 16 ¢At- tende tibi et doctrinae, insta in illis; hoc enim faciens %et teipsum salvum facies et eos qui te audiunt. PAV Catech. RR Ilr) 207.7; 34. yi Th 5, 19. zcp. 1 ,18. | 24, 18; 2 Cor 8, 21. — cf. Rm 11, 14; Phy, 12. ccf. Ac 20, 28. a Ac 6, 6; 13, 3. — cf. 2 Ez 33, 9. BCl:.30 4, 20; . [ p Ps 62, 5. — cf. Ecli 28, 1-5; qi Pt 3, 3-5.— cf. Is 3, 18-23. 9] * Catech. R. Ill 7, 11. rcp. 5, 10. — cf. Ac 9; 36. si Cor 14, 34, 35. icf. Tt. 2,5. far 8.40 u Gn I, 27; 2, 8, 18, 22; 4 Cor 4 G23. 15] * Catech. R. Il 8, 23. x cp. 5, 14. — cf. Gal 4, 4. TC. CO. 1, 14-..69. Coe txts 6 cf. Ac 20, 28; Phi,1; Tt 1, 7. 1-4, 1) L,.in fr. 2 hebd. 5 %. Epiph. Ltech. R. II Z Fi 1-7) tr L. in cm. CP. — a- ey 3:8. f. epi gs, 8: 6, 5, 40; "Heb #1 Rg 2, 12. [13,53 1 Pt 5,2: J cD. §, 10. — cf::2 Cor 8,21. 7,8] * Conc. Trid. s. XXIII cp. 14 de Ref. — * Catech. R. Il lv. Mr 4, 11. (7,22, (de mcp. 6, 9; 2 Tm 2, 26. n Ac 6, 33 1, I ocp. I, 19. — cf. vr. 16. pef., cp. 5, 22. G Le. 2.53 POT, TL, Sar 1OK scf. Mt 25, 21, 23; Le'19, 27. é ci, . Eph /2,.019-225" 27 7 m2; 20; Heb 3, 6 etc. 15] * Conc. Trid. 5. XIIL cp.-2. — * Catech. R. I 10, 5. #JO.1,2%4¢ © Pt 1,°.20; 4 -Jo I, 2; 3; : : 16] * Catech, R. II 1, 2. km 4, 3; 8, 3; Cof 2; 22. 4 Gal’.2}.2 z Mr 16, 19; Ac 1, 2. ajo 14, 17. — cf. Ac 20, 23; u 18. rae 62 Th 2, 3. — cf. 2 Pt 3, 3; cr jo 4, 6.— cf. Ap 16, 14. a Rr? k;Ss8i 4. Phu Th é. Ch... CB... 85 14 3 ERCDaT3: 2 f va Col 3, 726: g Gn 1, 29; 9. 3. — cf. Rm 14, 0, 31. CHUZG. - 25. ich tb 8, 4-10. Tm 3, 14, 15. m2 Tm 3, 10. n2 Tm 2, 16, 23;.Tt 3, 9..— ch. G02 8, 65 05, 10s oHeb 5, 14. pef. Col 2, 23. ¢ PS 365 '4,.0; 312: 83,1775 TER 2: 144, 48; Pro. 19, 233° 225 as Mt.6;°43; Mr.ro, 30372 Pt s cf. 2 Cor 4, 8-10, [3 9. tcp. 2, 4; Sap 16, 7; Jo 3, 17; 4, 42; 12, 47; 1 Jo 4, 14. 8 CDi 5S, 76 Oe Bun ib223 Tee snes v1 Cor 16, 11. — cf. 2 Tm 2, 12] Gr. in fs. s. Jc de M. ¥ Ops 5,.222 Tt 2; #2 2 Ft. $33, Tmt, 6. 6 Rm 16] 9. vr. 12. — 1109 — I AD TIMOTHEUM vitandis (14-4, 16), de ratione erga senes (5, 1, 2), viduas (3-16), pres- byteros (17-25) et servos agendi (6, 1-2), epistulae finem imponit, tra- ditis discipulo nonnullis singularibus praeceptis (3-21). 5, 1— 6, 15 a Lv 16, 32; Ecli 8, 7. — cf. 6 Tt 2, 6. {Sap’2; 10. c cf. ‘vr, §, 16, 3-1c] L. in cm, Viduarum — * cf. Catech. R. IV 1, 2 (5). d. cf. Mt.2s, 4-62. Eph 6; 1,.2. — cf. Gn 45, 9-11, éCpe 25. 3. fJr 40, 18148, i9, gJc 5, 5. — cf. Ez 16, 49. RAD 3,25 LeCDw del b6,c2 fc2 PMS Sis PErexO: 2 P Ca: rf Ap , 8 — cf. vr. 4; Ap lv. Gal 6, tro. [ 2.783. mcf. 6D. 3352, nLec 7, 44; Jo 13, 14. — cf. ocf. Rm 16, 1. {Gn 18, 4. pcf. cp. 6, 18; Ac 9, 36. qcf. Ap 2, 4. 72° Thess rt> 1 Pt.4; 145° 3 Jo 14] * Catech. R. II 8, 25. [10. s 1 Cor 7, 9. — cf. cp. 4, 3. Pe epy Oy Te Tess. ; u cf. cp. I, 20. v cf. Jo x, 27. r7)* Catech: Rell 6,29: xRm 12, 8; 1 S,. 12% y Dt 25, 4. — v. 1 Cor 9g, 9. zLc 10, 7. — cf. Lv 19, 13; Dt 24, 15; Mt 10, 10. av. Mt 18, 16. ‘de Ref. 20] * Conc. Trid. s. XXIV cp. 8 d cf. Ex 23, 6; 2 Cor 5, 16. Cl: Jd: 0,2 23e-Ps 1080-18: icf. Pro 10, 9; Mt ro, 26, j Pro 10, 9. @Eph 63:53) Téa. o,0703; rR t 2, 18. 5b Tt 2, 5. — cf. Is 52, 5; Rm cv. Phi 16, L2, 24. G60: 4; 425° 133:.5.-93 e Gal 1, 8, 9. — cf. cp. 1, 3, 10; 1x 2:1 ms15°835 Ben. Jos. Labre. 14. m T,121° Ps 48; 38%" bowss nGn 28, 20; Pro 30, 8; Ecli 29. 28, 29. 8-10] * Catech. R. III 8, 10; FO AV) Ppp IOs ae oO vr. 17-19; Pro 15, 27; 23, 4; 28, 20, 22; Ecli 11, 10. — v. Mt 6, 19; 13, 22. Pep: s, 7. [Eph 5, s. qcf. Mt 26, 16, 47; 27, 3-5; PC. EX a3. S*> Dt«26,. To. s2 Tm 3, 17. — cf. Dt 33, 1. t2 Tm 2, 22, — cf. Pro 15, 9. 11-16) L.infs.s. Timothei E.M. “Ecli4,. 33° Le rs: 24° Cor 5 . or 9, 13. y Mt 27, 11; Jo 18, 36, 37. SCD s..3,.00; Bap. Tenckie 5 @Seniorem ne increpaveris, sed obsecra ut patrem; %iuvenes ut fratres, 2 anus ut matres, iuvenculas ut sorores in omni castitate. 3 Viduas honora, “quae vere viduae sunt. 4Si-qua autem vidua fi- lios aut nepotes habet, discat primum domum suam regere et ¢mu- tuam vicem reddere parentibus; “hoc enim acceptum est coram Deo. 5 Quae autem vere vidua est et desolata /speret in Deum et instet obsecrationibus et orationibus nocte ac die; nam 9quae in deliciis est “vivens mortua est. 7 Et thoc praecipe, ut irreprehensibiles sint. 8jSi quis autem suorum, et ’maxime domesticorum curam non ha- bet, fidem negavit et est infideli deterior. 9 Vidua eligatur non mi- nus sexaginta annorum, quae fuerit “unius viri uxor, 1°in operibus bonis testimonium habens: si filios educavit, ™si hospitio recepit, "si sanctorum pedes lavit, si °tribulationem patientibus subministra- vit, si Pomne opus bonum subsecuta est. 11 Adulescentiores autem viduas devita; cum enim luxuriatae fuerint in Christo, nubere volunt: 12habentes damnationem, quia @%primam fidem irritam fecerunt. 13 rSimul autem et otiosae discunt circuire domos; non solum otio- sae, sed et verbosae et curiosae, loquentes quae non oportet. 14 sVolo ergo iuniores nubere, filios procreare, matresfamilias esse, ‘nullam occasionem dare adversario maledicti gratia. 15“Iam enim quaedam conversae sunt retro Satanam. 16 Si quis fidelis habet viduas, sub- ministret illis, et non gravetur ecclesia, ut iis quae vere viduae sunt sufficiat. 17 Qui “bene praesunt presbyteri duplici honore digni habeantur, maxime qui laborant in verbo et doctrina. 18 Dicit enim Scriptura: ’YNon alligabis os bovi trituranti’, et: ’*Dignus est operarius mer- cede sua’. 19 Adversus presbyterum accusationem noli recipere, nisi sub @duobus aut tribus testibus. 2 0Peccantes coram omnibus argue, Cut et ceteri timorem habeant. 21 Testor coram Deo et Christo Iesu et electis angelis, ut haec custodias sine praeiudicio %nihil faciens in alteram partem declinando. 22¢Manus cito nemini imposueris /neque communicaveris peccatis alienis. Teipsum castum custodi. 23 Noli adhuc aquam bibere, sed Ymodico vino utere “propter stomachum tuum et frequentes tuas infirmitates. 24 Quorundam hominum peccata manifesta sunt praecedentia ad iudicium, quosdam autem et subse- quuntur. 25 ‘Similiter et facta bona manifesta sunt, et /quae aliter se habent abscondi non possunt. 6 @Quicumque sunt sub iugo servi dominos suos omni honore di- gnos arbitrentur, "ne nomen Domini et doctrina blasphemetur. 2Qui autem fideles habent dominos non contemnant quia ¢fratres sunt; sed magis serviant, quia fideles sunt et dilecti, qui beneficii partici- pes sunt. 7Haec doce et exhortare. 3 e€Si quis aliter docet et non adquiescit sanis sermonibus Domini nostri Iesu Christi et fei, quae secundum pietatem est, doctrinae, 4 9superbus est, nihil sciens, sed languens circa *quaestiones et pu- gnas verborum; ex quibus oriuntur invidiae, contentiones, blasphe- miae, suspiciones malae, 5 conflictationes hominum ‘mente corrupto- rum et qui veritate privati sunt, Jexistimantium quaestum esse pie- tatem. 6 /Est autem quaestus magnus pietas cum sufficientia. 7 ™Ni- hil enim intulimus in hunc mundum: haud dubium quod nec auferre quid possumus. 8*”Habentes autem alimenta et quibus tegamur his contenti simus. 9 Nam °qui volunt divites fieri incidunt in tentatio- nem et in Plaqueum diaboli et desideria multa inutilia et nociva, Yquae mergunt homines in interitum et perditionem. 1° *Radix enim omnium malorum est cupiditas, Yquaam quidam appetentes erraverunt a fide et inseruerunt se doloribus multis. 11Tu autem, *o homo Dei, thaec fuge; sectare vero iustitiam, pietatem, fidem, caritatem, patientiam, mansuetudinem, 12”Certa bonum certamen fidei, Yapprehende vitam aeternam, “in qua vocatus es et confessus bonam confessionem coram multis testibus. 13 Prae- cipio tibi coram Deo, qui vivificat omnia, et Christo Iesu, Yqui te- stimonium reddidit sub Pontio Pilato bonam confessionem, 14 ut serves mandatum sine macula, irreprehensibile usque in adventum Domini nostri Iesu Christi, 15 quem *suis temporibus ostendet ®%bea- LO |. Post inscriptionem et gratiarum actionem (1, 1-15) Timotheum ut fi- deliter Magistro adhaereat strenue evangelium praedicet (6-18), utque crescat in gratia exorat (2, 1-13). Praeterea ut a litigando cum I AD TIMOTHEUM 6, 16-21 tus et solus potens, "Rex regum et Dominus dominantium, 16 ¢qui solus habet immortalitatem et “lucem inhabitat inaccessibilem, quem nullus hominum vidit, sed nec videre potest; cui-honor et imperium sempiternum. Amen. 17/Divitibus huius saeculi praecipe non 9sublime sapere neque sperare in incertu divitiarum, sed in Deo vivo, “qui praestat nobis omnia abunde ad fruendum: 18 bene agere, ‘divites fieri in bonis operibus, Jfacile tribuere, communicare, 19 Ithesaurizare sibi funda- mentum bonum in futurum, ut Yapprehendant veram vitam. 200 Timothee, “depositum custodi, “devitans profanas vocum novitates et oppositiones falsi nominis scientiae, 21 quam quidam promittentes °circa fidem exciderunt. Gratia tecum. Amen. EPISTULA 5 Dt 10, 17; Ps 135, 3; Ap 17, ee, AS 14. e [z, 15. AV 25,5 S236 {Ps 61,.11; Le 12;1§, 20: tc Rin 71,:20::32, 3,°%0: bd, 10: n Ac 14, 16. icf. Lc 12, 21; Tt 3, 8, 14. j cf. Ecli 4, 36; Ac 20, 36. iMt 6, 19, 20. zo] v. r Es 7, fo. M3 TIN AES 82, 14: n2 Tm 2, 16. — cf. Col 2, 8. 8. Cp. "6: 2° Tin 2, * 7S: pv. Col 4, 18. BEATI PAULI APOSTOLI AD TIMOTHEUM SECUNDA ef gi|AULUS apostolus Iesu Christi per voluntatem Dei vai) secundum promissionem vitae, quae est in Christo Iesu, 2 Timotheo carissimo filio. Gratia, miseri- cordia, pax a Deo Patre et Christo Iesu Domino nostro. 3CGratias ago Deo, cui servio a progenitori- b= bus in conscientia pura, “quod sine intermissione — Sie! habeam tui memoriam in orationibus meis nocte ac die */desiderans te videre, memor lacrimarum tuarum, ut gaudio implear 5 recordationem accipiens eius fidei, quae est in te Ynon ficta, quae et habitavit primum in avia tua Loide et ”matre tua Eunice, certus sum autem quod et in te. 6 Propter quam causam admoneo te ‘ut resuscites gratiam Dei, quae est in te per impositionem manuum mearum. 7 Non enim dedit nobis Deus Jspiritum timoris, sed virtutis et dilectionis et sobrietatis. 8'Noli itaque erubescere ™testimonium Domini nostri “neque me vinctum eius; sed °collabora evangelio secundum virtutem Dei, 9 ?qui nos liberavit et vocavit vocatione sua sancta %non secundum opera nostra, sed secundum propositum suum et gratiam quae data est nobis in Christo Iesu "ante tempora saecularia. 19 *Manifestata est autem nunc per illuminationem salvatoris nostri Iesu Christi, ‘qui destruxit quidem mortem, “illuminavit autem vitam et incorruptio- nem per evangelium: 11 in quo positus sum ego praedicator et apo- stolus et magister gentium. 127%Ob quam causam etiam haec patior, sed non /confundor. Scio enim Ycui credidi et certus sum quia po- tens est *depositum meum servare in illum diem. 13 4Formam habe bsanorum verborum, quae a me audisti, in fide et in dilectione in Christo Iesu. 14 Bonum @depositum custodi per Spiritum sanctum, ¢qui habitat in nobis. 15 Scis hoc, quod aversi sunt a me Zomnes qui in Asia sunt, ex quibus est Phigellus et Hermogenes. 16 &Det miscricordiam Domi- II AD TIMOTHEUM 1, I-16 @v. £-Tm 2; 3,2. JEL.’ ¢ re 1 bebe I-13) LL. tn jr. 3 nhebd. § p. Epiph. cv. Rm 1, 8 d Ac 23, 1; 24, 16; Ph 3, 5, 6. : ; 1 4 etc. ga Imsetr,: 5. h Ac 16, 1.—cf, cp. 3, 14, 15. #1 Tm 4, 14.—cf. 1 19 mN ¥ Cor ¥ nvr. 16; Eph 3, 1 etc. o*CDs 25 °3, G48. 9, 10) R. in Trans}. Diii. p Gal 4, 21; Tt 3, 5. — cf. Rm 8,283: Heb 3. r qv. Rm 3, 28. [Eph 1, 4. rTt 1, 2, — cf. Rm 16. 25; 10] R. in fs. 5 Vuln. DNIC. sRm 16, 26. [15s. t1 Cor 15, 54, 55: Heb 2, 14, u cf. Jb 33, ‘30; -Ps°ss, 13. vir Tm 2, 7. — cf. Ac 9, 15; 22, 2f, 12] Int. (Ps _ 138), Ant etc. in fss. s. Pauli Ap. — * cf. Ca- xp. 259. [tech. R. I] 6, 14. y cf. Bs (10), £4. z1 Tm 6, 20. aRm 2, 20; 6, 17. — ef. ep. 3, 14; Tt 1,.9 6 :.Tm-x, 10; & .36-3t:3. 4 CV. ,9. _ dcf. Ac ry, ro. e-ct, MG. 5, 75.Ju; 2: — IIlrI — II AD TIMOTHEUM iy 17 — 3, 14 haereticis abstineat atque eos omnino devitet (14-3, 17), ut munere suo bene fungatur (4, 1-8), et, ut ad se cito veniat, enixe hortatur eum- que de rebus suis certiorem facit (9-18). Additis salutationibus, benedi- fp. 4, 19. {13, 3. g Ph 7, 20. — cf. Heb 10, 34; Avr. 8. 4 Heb 6, to. av. Eph 6, ro. bcp. 1, 13, 14. — cf. Tt 1, 5. ccp. 1, 8; 4, 5. — cf.'1 Tm, 1, a2 © 290: 18. 51 * Catech. R. IV 15, 14. ecp. 4, 8. — cf. x Cor 9, 25. f 1 Cor 9, 7, 10.»—cf. Heb 6, 7. g cf. Col 1, 27; 1 Jo 2, 20, 21, 8] * Catech. R. I Ores [27. bev. Rm 1;.:3, 452 ‘Cor..85, 4, 20, etc. 8-10, 3, 10-12] L. in cm. M. et in a s. Ignatii Cf. iv. Rm 2, 16, pEph> 3: Ph 257217. e iad & m Col I, 24. — cf. x Cor 13, 7. 11,12] * Catech. R. Il 5, 68. nti Lea, to. — cf. Rm 6, 8; V2 Cor’ 4: rr. o Rm 8, 17; 2 Th 1x, 4, 5; Ap p Mt ro, 33. [ av. Rm 3, 3. fr8. r Nm 23, 19; Tt 1, 2; Heb 6. SVE 233. 1 Tm 4 Fe, Bea Re 3, 9. 15-4, 5) LL. et L. (3, 14-4, 5) in fs. s. Irenaeci E. M. tr Tm 6, 20. — cf. vr. 14. uz Tm 1, 20. 17,281" Catech.’R, 1.12," 72. yi Em T*'6* 6,28; SChct Cor. £eo ee) y cf. Ez 9, 4; Jo 6, 27. 19, 20] * cf. Catech. R. I 10, 7. z Nm 16, 5. — cf. Nh 1, 7; pe 10, 14, °27. aNm 16, 26. — cf. Is 26, 13. b cf. 1 Cor gyi tas c Sap. 15, 7; Rm 9, 21. d cf. Pro 25, 4; Is 52, rz. Cxp, 3, 29°52 1, 32. i1Tm 3, 3.—cf. Mt 12, 18, 19, 24, 25] Cm. in fs. s. Jo. B. de R. ol. 2,.Tm 61h: s. Peiay 6. cp. 4, 2; Gal 6, r. — cf, 1 Tm SMO; TE £35.9,' $s m ct. Pro 22, 15. nit Tm 3, 7; 6, 9. a1 Tm4, 1.— cf. Mt 24, 9-12. 1-13] LL. in fr. 4 hebd. 5 p. Hpk. b cf. Rm 1, 29-32. ccf. Ph 2, 21. d Ph 3, 18, 19. eMt 7, 15, 21; 23, 14; Rm 2, 20°20 2, 16.—cf. 1 Tm 6, 5. fet Mt. 23) x43: Tt) 2,215 $f cp: 2, 25. h Ex 7, 11-13. — cf. Ac 73, 8. it Tm 6, 5; Tt 1, 16. Cle Oe EE. 12; 8, 18; 9, 11. — cf. mcf. Ph 2, 20. Sap. U7, 1 Be n Ac 13, 14, 45, 50. oAcr14,1,2,5. pAc 14, 6,ro9. qcp. 4, 17, 18 — cf. Ps 33, 20; 2 Cor ¥, 16. vy Ac 14, 21; 2 Cor .12, 10: 2 hr, 4. — v. Mt 16, 24, ae SRe Pe oe 12] * Catech. R. IV 16, 12. tcf. t.Tm. 4,-1: Ap 32° rr: WP. 1, 13552" Tey ay Oe 2s." 20, 4. nus /Onesiphori domui, quia saepe me 9refrigeravit et *catenam meam non erubuit; 17sed, cum Romam venisset, sollicite me quae- sivit et invenit. 18 Det illi Dominus invenire misericordiam a Do- mino in illa die; et quanta Ephesi ‘ministravit mihi tu melius nosti. ? Tu ergo, fili mi, *confortare in gratia, quae est in Christo Iesu, 2et quae audisti a me per multos testes, haec commenda fideli- bus hominibus, qui idonei erunt et alios docere. 3¢Labora sicut bo- nus miles Christi Iesu. 4 Nemo militans Deo 4implicat se negotiis saecularibus, ut ei placeat cui se probavit. 5 Nam et &qui certat in agone non coronatur nisi legitime certaverit. /Laborantem agrico- lam oportet primum de fructibus percipere. 7 Intellige quae dico; Idabit enim tibi Dominus in omnibus intellectum. 8 Memor esto *“Dominum Iesum Christum resurrexisse a mortuis ex semine David ‘secundum evangelium meum, 9% /in quo laboro usque ad vincula quasi male operans; sed ‘verbum Dei non est alligatum. 1°Ideo “omnia sustineo propter electos, ut et ipsi salu- tem consequantur, quae est in Christo Iesu, cum gloria caelesti. 11 Fidelis sermo; nam, “si commortui sumus, et convivemus; 12 si sustinebimus, et conregnabimus; si negaverimus, et ille negabit nos; 13 4si non credimus, ille fidelis permanet: "negare seipsum non potest. 14 Haec commone testificans coram Domino. ‘Noli contendere verbis; ad nihil enim utile est, nisi ad subversionem audientium. 15 Sollicite cura teipsum probabilem exhibere Deo operarium in- confusibilem, recte tractantem verbum veritatis. 16 ¢Profana autem et vaniloquia devita, multum enim proficiunt ad impietatem, 17 et sermo eorum ut cancer serpit: ex quibus est “Hymenaeus et Phi- letus, 18 Yqui a veritate exciderunt dicentes “resurrectionem esse iam factam et subverterunt quorundam fidem. 19 Sed firmum fundamen- tum Dei stat habens Ysignaculum hoc: ’ *Cognovit Dominus qui sunt eius’ et ’%discedat ab iniquitate omnis qui nominat nomen Do- mini’. 2° >In magna autem domo non solum sunt vasa aurea et ar- gentea, sed et lignea et fictilia, et “quaedam quidem in honorem, quaedam autem in contumeliam. 214Si quis ergo emundaverit se ab istis, erit vas in honorem, sanctificatum et utile Domino, “ad omne opus bonum paratum. 22 /Tuvenilia autem desideria fuge; 9se- ctare vero iustitiam, fidem, spem, caritatem et pacem cum iis qui invocant Dominum de "corde puro. 23 ‘Stultas autem et sine disci- plina quaestiones devita sciens quia generant lites. 24 Servum autem Domini non oportet litigare, sed jmansuetum esse ad omnes, doci- bilem, patientem, 25%cum modestia corripientem eos qui resistunt veritati, "nequando Deus det illis paenitentiam ad cognoscendam veritatem, 26 et resipiscant a “diaboli laqueis, a quo captivi tenen- tur ad ipsius voluntatem. Hoc autem scito, *quod in novissimis diebus instabunt tempora periculosa : berunt homines ‘seipsos amantes, cupidi, elati, su- perbi, blasphemi, parentibus non oboedientes, ingrati, scelesti, 3 sine adfectione, sine pace, criminatores, incontinentes, immites, sine beni- gnitate, 4 proditores, protervi, tumidi et 4voluptatum amatores magis quam Dei, 5 ¢habentes speciem quidem pietatis, virtutem autem eius abnegantes. Et hos devita; ex his enim sunt /qui penetrant domos et captivas ducunt mulierculas oneratas peccatis, quae ducuntur variis desideriis, 7 semper discentes et 9nunquam ad scientiam veri- tatis pervenientes. 8 ”Quemadmodum autem Iannes et Mambres re- stiterunt Moysi, ita et hi resistunt veritati; thomines corrupti mente, reprobi circa fidem; %sed ultra non proficient, finsipientia enim eo- rum manifesta erit omnibus, ‘sicut et illorum fuit. 10™Tu autem adsecutus es meam doctrinam, institutionem, propositum, fidem, longanimitatem, dilectionem, patientiam, 11 persecutiones, passiones, qualia mihi facta sunt *Antiochiae, °Iconii et ?Lystris, guaies perse- cutiones sustinui, et Yex omnibus eripuit me Dominus. 12 Et ‘omnes qui Spie volunt vivere in Christo Jesu persecutionem patientur. 13tMali autem homines et seductores proficient in peius errantes et in errorem miftentes. 14”Tu vero permane in iis quae didicisti ww" TDA: ctione apostolica epistulam claudit (19-22). Titum admonet quibusnam rebus eum incumbere oporteat (1, 1-16) 1 AD TIMOTHEUM et in primis ei praecipit ut omnes doctrinam sanam singulos doceat fis 15 —4, 22 et credita sunt tibi sciens a quo didiceris, 15 et quia Yab infantia | vv. cp. 1, 5. —cf. Ac 16, 1, 2. ®acras litteras nosti, Yquae te possunt instruere ad salutem, per fidem quae est in Christo Iesu. 16*Omnis Scriptura divinitus inspi- rata utilis est ad docendum, ad arguendum, ad corripiendum, ad erudiendum in iustitia, 17 ut *perfectus sit "homo Dei ad omne opus bonum instructus. *Testificor coram Deo et Iesu Christo, qui iudicaturus est vivos et mortuos, per adventum ipsius et regnum eius; 2 praedica ver- bum, insta opportune, greportune, argue, obsecra, “increpa in omni patientia et doctrina. 34Erit enim tempus, cum “sanam doctrinam non sustinebunt, sed ad sua desideria coacervabunt sibi magistros prurientes auribus, 4 et fa veritate quidem auditum avertent, ad fa- bulas autem convertentur; 5tu vero vigila, in omnibus labora, opus fac Yevangelistae, Mministerium tuum imple, sobrius esto. 6iEgo enim iam delibor et tempus resolutionis meae instat. 7*Bonum certamen certavi, cursum consummavi, fidem servavi. 8 In reliquo lreposita est mihi ™corona iustitiae, quam ™reddet mihi Dominus in illa die iustus iudex; non solum autem mihi, sed et iis qui diligunt adventum eius. oFestina ad me venire cito. 9?Demas enim ¢me reliquit “diligens hoc saeculum et abiit Thessalonicam; 10 Crescens in Galatiam, *Ti- tus in Dalmatiam. 11 ”Lucas est mecum solus. ‘Marcum adsume et adduc tecum; est enim mihi utilis in ministerium. 12“Tychicum au- tem misi Ephesum. 13 Paenulam, quam reliqui Troade apud Carpum, veniens adfer tecum et libros, maxime autem membranas. 14 YAle- xander aerarius multa mala mihi ostendit; ™reddet illi Dominus se- cundum opera eius; 15 quem et tu devita, valde enim restitit verbis nostris. 16In prima mea defensione nemo mihi adfuit, sed Yomnes me dereliquerunt: “non illis imputetur. 17 ¥Dominus autem mihi _ adstitit et confortavit me, ut per me praedicatio impleatur, et au- diant omnes gentes; et “liberatus sum de ore leonis. 18 aLiberavit me Dominus ab omni opere malo et salvum faciet in regnum suum caeleste, °cui gloria in saecula saeculorum. Amen. 19 Saluta °Priscam et Aquilam et %Onesiphori domum. 29 ¢Erastus remansit Corinthi. /Trophimum autem reliqui infirmum Mileti. 21 Fe- stina ante hiemem venire. Salutant te Eubulus et Pudens et Linus et Claudia et fratres omnes. ‘ 22 9Dominus Iesus Christus cum spiritu tuo. Gratia vobiscum. men. EPISTULA %1 Mc 12,9; 2 Mc 8, 23. y Ps 118, 99; Jo 5, 39. zRm 15, 4; 2 Pt 1, 20, 21. acp. 2, 21. — cf. Le 6, 40. b1 Tm 6 657. txi a Ac 10, 42. — cf. Rm 14, 9, 10; 1 Th 4, "Bott 16; 1 Pt 4,5 1-8] "L. in cm Ff et in fs. s Silvestri F “ah b cf. Ac 20, 2] * Conc. Trid? ie xin decr. 6. cp.,'2,.25. [de Ref. dic. .cp.-3;.3. 6p zr. AM 17m i, 10:, 6,3; "2,5 9) ih * Pay © Jcf..¥ 3 Ay 20, 243 1 Tm 6, eH [s. Ph 3,343 Col 1 5.— cf. cp. '2* i atech. Ro Il 2, 48. — cj. I 13, 12. — Cp. Anti, et RR. in pts: s. Pauli Ap. — Cm, in Justini M. mJc1,12;1 Pt 5,4; Ap 2, 10. n Mt 16, 27. 0 vr. 21; cp Aes 4, T4; Sh aa: Mt 10, 19 SCD. 3, 1. — cf. Ps 2%,):22: @ el. -Psi. 120557302. Flr 3): °3 bv. Rm 11, 96. c Ac 18, 2; Rm 16, 3. dcp. 1,1 e Ac 19, 22; Rm 16, 23. f Ac 20, 4; or, 20 g cf. Gal 6, 18; Col 4, 1; Phi 25. bem PAULL: APOS TOL! AD’ TITUM NAULUS %servus Dei, apostolus autem Iesu Christi secundum fidem Yelectorum Dei et “agnitionem ve- ritatis, quae secundum pietatem est, 2 din spem vi- tae aeternae, “quam promisit Yqui non mentitur Deus ante tempora saecularia, 3 9manifestavit au- tem temporibus suis verbum suum in praedica- tione, “quae credita est mihi secundum praeceptum AES! salvatoris nostri Dei, 4*Tito dilecto filio Jsecun- dum communem fidem. Gratia et pax a Deo Patre et Christo Iesu salvatore nostro. AD TITUM 2, '£%4 acf. Rm 1,1; Phy r-15 LL. yh an kebd, 5 ?. Epipk ELc 18,.A~ bRm 33; Col 3, 12. — v. cx Tm 2, 4. — cf. z Tm 6, 3 dcp. 2, 13; 3, 7.— a Heb 9, ecf.2 Tm 1, 9. (1s. f Heb 6, 18. — cf. 1 Tm 2, 13. sien 4 3 28, 26> Col 13 26: V..X Tm: 2,482 4 23Cor 2:13; Gali 2; 3502: j2 Pt 1,1. — cf. Ju 3 ivi-r Em: 1; 3 senibus et ut mulieribus, adulescentibus, servis, subditis monita cui- AD TITUM cumque convenientia tradat eosque in spem vitae aeternae erigat (2, 1, 5 — 3, 13 1-13, 11), Discipulum denique ad se Nicopolin invitat et salutationibus mcf.1 Tm 1 5] ¥ Coteck. "RS II 5, 54; 7, 31. n'cf. Ac-14;.23322 Em 2,°2: 6-9] 1 Tm 3, 2-4. wci.2 Tm 3, 6 1°Cor' ts, 33: y cp. bp le opel 1 Tm 5, 20. — cf. Pro 13, 24; 29, 18: Ecli 30, t S:Cpe. 2,2. one 2 Cor 13, 10. av.1 Tm goss 3s 93 Gots, 22.—cf. Ac ‘Lv. Ac 10, 15. Py Ue 11, Fig 1 Tm 4, 3. — dcf. Rm apt aro Leach Catec R. ots Il, ag e2 Tm 3, 5, 8. —cf. 1 Jo2, 4. acp. I, 9. 1-8) 5 L. mat Cp. I, 7-11. bv. cp. o'er. Litey Do, 34 10: dcf.1 Tm 2, 12. ech hap? dt Nghe" lcf.1 Tm 3,1 m At 6, Sack hs, 15. nc II- int rhs in Ms. 1 in Nativ.Dii, — L. et Cp. (11, 12) in Cir- cumc. oMt 19 38, 39; 16, 24. — cf. Sal it > Pad 3 . 2326; 12 ig 4 Catech. _1 13, 3; I hin 4. 25: Gal'¢ Pee "20; I m2, s Ps 120, 8. —v.1 Ptr, 18. t Ez 37, 23; AD I, 5. — V. re 3, Ss [13 ucp. 3, 8 2. T0+3r Pte 15-3, 11] i te fr. 6 Chebd, 5 Y Cp. 1,13° 11Tm's, 20. [Epiph. x cf. gone GIRO 13 tet et 213. 6:2.Tm:2, 27. c Eph 4, 31, ao. Gat CorG, tT. 19. — [v. Jo 3, 34. €or am 6,° 163 _ in Ms. 2 in Nativ. Dit Fi e. 2, 11%. 4-7) L et in Sig oct. OG jl 2, 26. Pcp. ger, Rm 3, 24. m Rm ’g, 1% tet. Heb 1, 14; nv. 1 Tmt, 15. [Jc 2, 5. Ovr. 14: Cp. 2, 14. 1° Tm. 4, 7: 22 bmi; 16, 23. q27Tm2,14. [—cf.rTm’z, ie hi, 35 rei 2 Jo 10. ek, 26. ae 48 ee oy 3, 10. — cf. t tv.2Tma, 12. [Jo 5, ro. ucf. 2 Tm 4, 10. 5 mHuius rei gratia reliqui te Cretae, ut ea quae desunt corrigas et ™constituas per civitates presbyteros, sicut et ego disposui tibi, 6 si quis sine crimine est, unius uxoris vir, Ofilios habens fideles, non in accusatione luxuriae aut non subditos. 7 Oportet enim episcopum sine crimine esse ?sicut Dei dispensatorem, non superbum, non ira- cundum, non vinolentum, non percussorem, Ynon turpis lucri cupi- dum; §8sed hospitalem, benignum, sobrium, iustum, sanctum, conti- nentem, 9*amplectentem eum qui secundum doctrinam est fidelem sermonem, ut potens sit exhortari in *doctrina sana et eos qui con- tradicunt arguere. 10 Sunt enim multi etiam inoboedientes, ‘vaniloqui et seductores, maxime “qui de circumcisione sunt; 11 %quos oportet redargui, Wqui universas domos subvertunt docentes quae non oportet Yturpis lucri gratia. 127Dixit quidam ex illis proprius ipsorum propheta : ’ Cre- tenses semper mendaces, malae bestiae, ventres pigri’. 13 Testimo- nium hoc verum est. Quam ob causam Yincrepa illos ‘dure, Zut sani sint in fide, 14 4non intendentes iudaicis fabulis et “»mandatis hominum aversantium se a veritate. 15°Qmnia munda mundis, coinquinatis autem et infidelibus nihil est mundum, sed 4inquinatae sunt eorum et mens et conscientia. 16 &Confitentur se nosse Deum, factis autem negant, cum sint abominati et /fincredibiles et ad omne opus bonum reprobi. Tu autem loquere quae decent “sanam doctrinam: 2 senes ut so- brii sint, pudici, prudentes, sani in fide, in dilectione, in patien- tia; %¢anus similiter in habitu sancto, non criminatrices, non multo vino servientes, 2bene docentes; 4 ut prudentiam doceant adulescen- tulas, ut viros suos ament, filios suos diligant; 5 prudentes, castas, sobrias, ¢domus curam habentes, benignas, /subditas viris suis, 9ut non blasphemetur verbum Dei. & Iuvenes similiter hortare ut sobrii sint. 7 hIn omnibus teipsum praebe exemplum bonorum operum, in doctrina, in integritate, in gravitate, 8 verbum sanum, irreprehensi- bile, ‘ut is qui ex adverso est vereatur nihil habens malum dicere de nobis. %/%Servos dominis suis subditos esse, in omnibus pla- centes, non contradicentes, 1non fraudantes, ‘sed in omnibus fidem bonam ostendentes, “ut doctrinam salvatoris nostri Dei ornent in omnibus. 11”Apparuit enim gratia Dei salvatoris nostri omnibus hominibus 12 erudiens nos, ut °abnegantes impietatem et saecularia desideria ?sobrie et iuste et pie vivamus in hoc saeculo 13 dexspe- ctantes beatam spem et adventum gloriae magni Dei et salvatoris nostri Iesu Christi, 14rqui dedit semetipsum pro nobis, *ut nos re- dimeret ab omni iniquitate et ‘mundaret sibi populum acceptabilem, “Usectatorem bonorum operum. 15 Haec loquere et exhortare et Yargue cum omni imperio. 7Nemo te contemnat. 2Admone, illos principibus et potestatibus subditos esse, dicto oboedire, °ad omne opus bonum paratos esse, 2¢neminem bla- sphemare, non litigiosos esse, sed modestos, omnem ostendentes mansuetudinem ad omnes homines, 3¢Eramus enim aliquando et nos insipientes, increduli, errantes, “servientes desideriis et volupta- tibus variis, in malitia et invidia agentes, odibiles, odientes invicem. 4/Cum autem benignitas et humanitas apparuit Salvatoris nostri Dei, 59non ex operibus iustitiae, quae fecimus nos, sed “secundum suam misericordiam salvos nos fecit per ‘jlavacrum regenerationis et renovationis Spiritus sancti, 6 Jquem effudit in nos abunde_ per Te- sum Christum salvatorem nostrum; 7 ut Jiustificati gratia ipsius ™he- redes simus secundum spvem vitae aeternae. 8*”Fidelis sermo est, et de his volo te confirmare, °ut curent bonis operibus praeesse ‘qui credunt Deo. Haec sunt bona et utilia hominibus. 9% ?Stultas autem quaestiones et genealogias et contentiones et pugnas legis devita; dsunt enim inutiles et vanae. 107Haereticum hominem post unam et secundam correptionem devita 11sciens quia subversus est qui eiusmodi est et delinquit, cum sit proprio iudicio condemnatus. 2Cum misero ad te Artemam aut ‘Tychicum, festina ad me ve- nire “Nicopolim; ibi enim statui hiemare. 13 Zenam legisperitum — 1114 — et benedictione epistulam concludit (12-15). Post inscriptionem et gratiarum actionem (1-7) Philemonem horta- tur et suadere vult ut servum Onesimum in gratiam recipiat (8-21). AD TITUM 3, 14-15 et YApollo sollicite praemitte, ut nihil illis desit. 14 Discant autem et nostri °bonis operibus praeesse ad usus necessarios, ut non sint ®infructuosi. 15 Salutant te qui mecum sunt omnes. Saluta eos ¥qui nos amant in fide. *Gratia Dei cum omnibus vobis. Amen. EPISTULA vv. Ac 18, 24; 1 Cor 3, 5, 6. x2 Pt 1, 8.—cf. Mt 7, 19; Ph 34 t8 A, £2" MoOks lsc ts y Gal 6, 10. $°2).bm> 4.222. BEATI PAULI APOSTOLI AD PHILEMONEM a AULUS, ®vinctus Christi Iesu et “Timotheus frater + Philemoni dilecto et adiutori nostro 2et Appiae sorori carissimae et °Archippo commilitoni nostro et %ecclesiae, quae in domo tua est. 3 ¢@Gratia vo- bis et pax a Deo Patre nostro et Domino Iesu Christo. 4 Gratias ago Deo meo semper memoriam tui | cere es faciens in orationibus meis, 5/audiens caritatem tuam et 9fidem, quam habes in Domino Iesu et in omnes sanctos; 6 ut communicatio fidei tuae “evidens fiat in ‘agnitione omnis operis boni, quod est in vobis in Christo Iesu. 74Gaudium enim magnum habui et consolationem in caritate tua, quia ‘viscera sanctorum re- quieverunt per te. frater. 8 Propter quod ™multam fiduciam habens in Christo Iesu impe- randi tibi, “quod ad rem pertinet, 9 propter caritatem magis obsecro, cum sis talis ut Paulus senex, nunc autem et ®vinctus Iesu Christi: 10 obsecro te pro °meo filio, 9quem genui in vinculis, @Onesimo; 11 qui tibi aliquando inutilis fuit, nunc autem et mihi et tibi utilis: 12 quem remisi tibi. Tu autem illum ut mea viscera suscipe; 13 quem ego volueram mecum detinere, ut “pro te mihi ministraret ®in vin- culis evangelii; 14sine consilio autem tuo nihil volui facere, uti ne velut Sex necessitate bonum tuum esset, sed voluntarium. 15 ‘Forsi- tan enim ideo discessit ad horam a te, ut aeternum illum reciperes; 16 “jam non ut servum, sed pro servo “carissimum fratrem, maxime mihi, quanto autem magis tibi, “et in carne et in Domino. 17 Si ergo habes me Ysocium, suscipe illum sicut me; 18si autem aliquid no- cuit tibi aut debet, hoc mihi imputa. 19*Ego Paulus scripsi mea manu, ego reddam; ut non dicam tibi quod et teipsum mili debes. 20 Ita, frater, ego te fruar in Domino: /refice viscera mea in Do- mino. 214Confidens in oboedientia tua scripsi tibi sciens quoniam et super id quod dico facies. 22 Simul autem et %para mihi hospi- tium; nam spero “per orationes vestras donari me vobis. 23 Salutat te 2Epaphras concaptivus meus in Christo Iesu, 24 ¢Mar- cus, “Aristarchus, /Demas et /Lucas adiutores mei. 25 9Gratia Domini nostri Iesu Christi cum spiritu vestro. Amen. AD PHILEMONEM I-25 avr. 9. — Eph 3, 1; Phy, 7. Ort EH 332. ; 1-19] L. in sb.a. D. 6 p. Epiph. 1] * Catech. R. I 10, 10. c Col 4, 17. — cf. Ph 2, 25. dcf. Rm 16, 5; Col 4, 15. ev. Rm 1, 7-9. fcf. Col 1, 4. 2Epn Tt, Ts: hv. Mt 5, 16. 4-Phit; 9; Col-x, 9% Cin (Cone7,4 a3, Col 4-1. icf. vr. 20; Rm 15, 32; 2 Cor q: 13°°2 Tm 1,<26; m Eph 6, 20. ncf. Eph 5, 4. ov a 04. p1Cor 4, 15. — cf. Gal 4, 19. g Col 4, 9. yr ef. 1 Cor 16,°17. $i. e@-Cob oF 74 Tabtcs?, 2% tcf. Gn 45, 5, 8; 50, 20. UV; T COE-7, 22% v Lc 22, 32; Jo 21, 23; Col 4, + Fuel anl <0, 2. x Col 3, 22, 23. — cf. Eph 6, 5. Ch aC On 8; As zz Cor 16, 21; Gal 6, 11; 2 Th 3, 17. @ Vi. 2Cor’2,- 3% O'Ct; “FR 25 2S Fhe CRM TS. 30,2 Cort, Ir. cf. Heb 13, 18, 19. G:C01*t. 7*).4,0 12. e Col 4, ro. f Col 4, 14; 2 Tm 4, ro, rr. g Gal 6, 18. — v. Rm 16, 20. — 1115 — EPISTULA BEATI PAULI APOSTOLI AD HEBRAEOS AD HEBRAEOS ni I— 2, 6 I,2] * Pi IX epist. rr Dec. 18 2; .* Conc. at. s. III cp. 2 — * Catech. R. IV 9, 15. — V. All. in Circ. * Sat 1-14] LL. in D. 6 fda ep L. in Ms. 3 et cog: jis. acf. Nm 172, 12; * 20. 62 Pt 1, 21. eck Ac. 3,.. 37: or 20. d Py 17; eS: e Nae la th 38. — cf. Mt o1I,3 Pr ee 16. — v g Col 1, 15. — v. Sap. 7, 26. 71 Ant. in Trans}. Dis. o Ei I2, 45; 14, 9. — V. 2 T 4, 4. le yoy sagt Col 1,7. jv. cp. 9, 14. mei IO, 12; 12, 2; Mr 16 mt ph 1, 21; Ph 2, 9. [Col 3 n Ps 2, be cp. 5 ee Fa, Py p are r $ t be? — cf. 88, 37, rt, onc. "Prid. 2, xi c 7 All, in fs. s. Mich. qs 48 v. km 8, 29. (chang. Ps 96, 7 Ps 103, 4 Ps 44, i. — v.Le 1, 32, 33. cf. Is I, I-3. pain Ior, 26, "ae bs, «Catch R. 1 a3. phi 109, 1. — cf. cp. 10, 13; 14) * Catech™ R. III 2, 21; IV 9, 4.—Ant. in fs. ss. Ang. c. etc. ae Gn 19. 16; 28, 12; 32, 1, 6, TPs 13, 3 Ps 33, 8: 20, 21; Dn 3, 28; 6, 22; ‘ro, 1r; Mt 18, 10; Ac 13, 7 etc. zRm 8, 17; Tt 3, 7; Jc 2, 5. Koei A t 25, 34. act, Ecli,.21, 27. bv. Ac 7, 53. ccf. cp. 10, 28; Nm 15, 30, 31 d cf. cp. 10, 29; Md 25. etc. ecf. Mt 22, 5, f cf. Mr 16, 20; Ke's: 23: 4c ga Sr Baia cf. Eph icp. yeas i Ps 8, 5-7. 5, 32. ULTIFARIAM @multisque modis olim Deus Yloquens patribus in prophetis, 2¢novissime diebus istis dZocutus est nobis in Filio, ‘quem constituit he- redem universorum, /per quem fecit et saecula: 3 9qui, cum sit splendor gloriae et “figura substan- tiae eius ‘portansque omnia verbo virtutis suae, jpurgationem peccatorum faciens, 'sedet ad dexte- : ram maiestatis in excelsis; 4 tanto melior angelis effectus, quanto differentius prae illis nomen hereditavit. 5 Cui enim dixit aliquando angelorum: ’nFilius meus es tu, ego hodie genui te? Et rursum: ’ OKgo ero illi in patrem, et ipse erit mihi in filium’? 6 Et, cum iterum introducit Pprimogenitum in orbem terrae, dicit: ) @Et adorent eum omnes angeli Dei’. 7 Et ad angelos quidem dicit: ’rQui facit angelos suos spiritus, et ministros suos flammam ignis’; 8 ad Filium autem: ’8’Thronus tuus, Deus, in saeculum saeculi, virga aequitatis virga regni tui. 9 Dilexisti iustitiam et odisti iniquitatem; tpropterea unxit te Deus, Deus tuus, oleo exsultationis prae particibus tuis’. ’vTu in principio, Domine, terram fundasti, et opera manuum tuarum sunt caeli: 11 ipsi peribunt, ’tu autem permanebis; et omnes ut vestimentum veterascent, 12 et velut amictum mutabis eos, et mutabuntur; tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient’. 13 Ad quem autem angelorum dixit aliquando: “Sede a dextris meis, quoadusque ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum ? 14 Nonne omnes sunt administratorii spiritus, Yin ministerium missi propter ecs qui hereditatem capient salutis? 2 Propterea abundantius oportet observare nos ea quae audivimus, ne forte pereffluamus. 2Si enim, qui per angelos dictus est, sermo factus est firmus, et “omnis praevaricatio et inoboedientia ’accepit iustam mercedis retributionem ; 3 Fquomodo nos effugiemus, si tantam ¢neglexerimus salutem, quae, cum initium accepisset enarrari per Dominum, ab eis qui audierunt /in nos confirmata est, 4 /contestante Deo signis et portentis et 9variis virtutibus et hSpiritus sancti distri- butionibus secundum suam voluntatem ? 5 Non enim angelis subiecit Deus torbem terrae futurum, de quo loquimur. 6 Testatus est autem in quodam loco quis dicens: ?JQuid est homo, quod memor es eius? aut filius hominis, quoniam visitas eum? 10 et: — 4116 — 1. Novi Testamenti prae vetere excellentiam demonstrat (1, 1-10, 18) comparatis inter ‘sé utriusque Testamenti a) ministris, qui Juerunt angeli in vetere, in novo Filius Dei (1, 1-2, 18); b) mediatoribus, Moyse nempe et Christo AD HEBRAEOS 2,7 —4, 3 7 Minuisti eum paulo minus ab angelis, gloria et honore coronasti eum et constituisti eum super opera manuum tuarum: 8 omnia subiecisti sub pedibus eius’. ™In eo enim quod omnia ei subiecit, nihil dimisit non subiectum ei; nunc autem necdum videmus omnia subiecta ei. 9%Eum autem, ‘qui modico quam angeli minoratus est, videmus Iesum “propter passionem mortis °gloria et honore coronatum, ut gratia Dei pro omnibus Ygustaret mortem. 19*Decebat enim eum, propter quem omnia et per quem omnia, *qui multos filios in gloriam adduxerat, tauctorem salutis ecorum “per passionem consummare. 11 “Qui enim sanctificat et qui sanctificantur ex uno omnes. Propter quam causam Ynon confunditur “fratres eos vocare dicens: 12’ yNuntiabo nomen tuum fratribus meis: in medio ecclesiae laudabo te’, Wet iterum: ’*Ego ero fidens in eum’, et iterum: ’%Ecce ego et pueri mei, quos dedit mihi Deus’. 14 Quia ergo pueri commu- nicaverunt carni et sanguini, et Yipse similiter participavit eisdem, ut “per mortem destrueret eum %qui habebat mortis imperium, id est diabolum; 15 et liberaret eos qui “timore mortis per totam vitam obnoxii erant servituti. 16 Nusquam enim angelos apprehendit, sed fsemen Abrahae apprehendit. 17 Unde debuit per omnia 9fratribus similari, “ut misericors fieret et fidelis pontifex tad Deum, ut repro- pitiaret delicta populi. 78In eo enim, in quo passus est ipse et Jten- tatus, potens est et eis qui tentantur auxiliari. 3 Unde, fratres sancti, *vocationis caelestis participes, considerate bapostolum et pontificem confessionis nostrae Iesum, 2’ qui fide- lis est ei qui fecit illum, °sicut et Moyses, in omni domo eius’. 3 ¢Amplioris enim gloriae iste prae Moyse dignus est habitus, quanto ampliorem honorem habet domus qui fabricavit illam. 4 Omnis namque domus fabricatur ab aliquo; qui autem omnia creavit Deus est. 5 Et “Moyses quidem ’ fidelis erat in tota domo eius’ tanquam ffamulus, 9in testimonium eorum quae dicenda erant; 6 Christus vero tanquam “filius in domo sua: ‘quae domus sumus nos, Jsi fidu- ciam et gloriam spei usque ad finem firmam retineamus. 7 Quapropter sicut dicit Spiritus sanctus: ’ Hodie, si vocem eius audieritis, 8 nolite ™obdurare corda vestra, sicut in exacerbatione secundum diem tentationis in deserto, 9 ubi tentaverunt me patres vestri, probaverunt et viderunt opera mea 19 *quadraginta annis; propter quod infensus fui generationi huic, . et dixi: Semper errant corde, ipsi autem non cognoverunt vias meas; 11 osicut iuravi in ira mea: Si introibunt in requiem meam’. 12 Videte, fratres, ne forte sit in aliquo vestrum ccr malum in- credulitatis ?discedendi a %Deo vivo; 1%sed ‘adhortamini vosmeti- psos per singulos dies, donec hodie cognominatur, ut non obdu- retur quis ex vobis *fallacia peccati. 14 *Participes enim Christi ef- fecti sumus, ‘si tamen initium substantiae eius usque ad finem fir- mum retineamus. 15 Dum dicitur: : ; ’ THodie si vocem eius audieritis, a tok OME nolite obdurare corda vestra, quemadmodum in illa exacerba- 16 “quidam enim audientes exacerbaverunt, sed non Y“universi qui profecti sunt ex Aegypto per Moysen. 17 Quibus autem ’ infensus est quadraginta annis’? Nonne illis qui peccaverunt, “quorum cada- _vera prostrata sunt in deserto? 18 Quibus autem iuravit Ynon introire in requiem ipsius, nisi illis qui increduli fuerunt? 19 Et videmus quia *non potuerunt introire propter incredulitatem. Timeamus ergo ne forte, relicta pollicitatione introéundi in re- quiem eius, existimetur ®aliquis ex vobis deesse. 2 Etenim et no- bis nuntiatum est quemadmodum et illis; sed non profuit illis “"sermo auditus non admixtus fidei ex iis quae audierunt. 3 ¢Ingrediemur enim in requiem qui credidimus quemadmodum dixit: ict. m cf. n 0 Le 20, 36. 1 Cor 15, 26, 27. Ph 2, 7-9. — v. Jo 10, 17. Ps 8, 6; Ac 3, 13; 1 Pt 1x, 21, — Vv. P 9,120] R. in Vuln. DNIC. #Rm 5, 18; 2 Cor 5, 15; 1 Tm 2, 6. — cf. J q Mt_16, 28; Jo 8, 52. s Rm Ir, 36. Ac 2, fs. § 7 cf. 24, .26. #Rm 8, 30. — cf. Mt 26, 28. #£p- 1%, 2% Aor 4, 3G, uct. Mt 25, 40; Jo 17, 109. wef. Mr 8, 38. [r5, 14 x Mt 28, 10; Mr 3, 34, 35; 0 11]"* Catech. R. I 2, 9; i y Ps 21, 23. [14. 2 Ps 17, 3; Is 8, 17; 12, 2. a Is 8, 18. — cf. Jo 17, 2. 14,15,17) R. in fs. 5 Vuln. bv. Jo 1, 14. DNIC 14] * Catech. R. I 5, 6. ccf. Jo 12, 32, 33. — v. 1 Cor 15, 54-56; Col 1, 15; 2 Tm Li. 10 di Jo 3, 8. — cf. Jo 16, 11. ecf. Rm 8, rs. . 16] * Catech. R. I 4, 11. fIs 41, 8, 9. Ph 2, 7. hcp. 4, 15, 16. — cf. cp. 5; 2. scp. 5, 1; Rm 15, 17. [7, 8. wh * Catech. R. IV 7, 4; II 5, 68. — R. in fs. ss. Famii J. M. J. — v, Lv 21, 10. jcp. 4, 15. — cf. Le 22, 28 ir ge 4, 1; Ph 3, 14;.2 Tm 1, b cf. Jo 20, 21; Rm 15, 8 fo, 1] * Conc. Ephes. (an. 431) can. ro. 1-16] LL. in fr. 2 hebd. 6 ft. c Nm 12, 7; Ecli 45, 4. [EpipaA. 3] v. 2 Cor 3, 7. dcf, Mt 12, 41, 42. éEph 2, 10; 3, 9. f Ex 14, 31; Dt 34, 5; Js 1, 2; » 31; Ps 104, 26; Sap 10, 16; Dt 18, 15, 18, 19. [Aprs, 3. Y. Les17,.-50: e Gn 2, 2. — cf. Ex 20, at 17. g Ps 94, 8. — v. cp. 3, 7, 8. WAc. 3; 48.5 54 ef. Ap 714," 13. rr) *G€atech,. Roe lll 4; 10- ti 10] LL. in. Parasc. 7 Chop) sp 12s 12,1 Sap 7, 22-24. bet. Sapo tS, "x5; °163 Jr 23,229; Be GW Sle a Be Pro 5, mis 49,.2; Eph 6, 17. — ct. n ch.* 1 Cor'14;" 24; 25. rs: Conc. Vato’. TT cpt: —*Catech. R. I 2, 6; III 3, 165 IV 15,8: oa? Par §16,:'9;. yb 34,) 215 25 92. \¥3-c6" Pro*.15, 35; Belt 15, 20. pb Jb 26, 6. — cf. Ps 138, 5-12. O Cp. 2;.17,-18; —cf..cp. 10; 2%. rcp. 9, 24; Mr 16, 19; Eph 4, $ CDs 20, 3233 [1o. T5 1 *.Catéth a IV: 55414: cp. 7, 26; Jo 8, 46; 14, 20 16-5, 7] in Ms. pro elig summ., Pont. —* cf. Catech. R. EE rT, 22016). [ep.:7; 36,255 vcp. 10, 19; Eph 3, 12. — cf. 1-6] L. in cm. CP. et M. et in anniv. cons. Ep. (1-4) * Ca- tech. R. II 7, 3, 5 (4, 3). acp. 8, 3, 4; 9, 9; 10, II; a Lv 4, 3;_9, 18,893 a eror g Ex 28,1; 1 Par 23,13. [26, 18. eae 3 L. et L. in fs. Orat. ; . in monte Oliv. Ps 2,7. — Wepre 2, S. j Ps 109, 4. — Vv. cp. 6, 20; 7, 1 Mt 26, 39, 44. Et9, 47. m i>. Jo.12,27: [50. n Ps 21, 2, 3. — cf. Mt 27, 46, 71 * Catech R. IV 17, 6. OPPs 215925. pv. cp. 1, 2. 8,10] v. cp. 2, 17. — * Cone. Trid, s. VI 2 mz. — * cf. Catech. R. II 7, 8 (10). g Ph 2, 8. — v. Jo 14, 31. FMS CD. 25°20, Sch. 12° PS 216: t Is 6, 10. — cf. Mt 13, 15; Mr ‘Cp. 6,25 La, 333 Jo ox, 13% et. Con 3 fai tefl i 1, Pe spt y 1 Cor 14, 20; Eph 4, 13. — ci. Gps.6,. T. z Gn 3, 22, 3 Rg 3, 9; Is 7, 15. acf. Ph 3, 12-14. cD. 5» 1d: 1-10] LL. in fr. 4 hebd. 6 p. c Ac 20, 21, [Epiph. dcp. 9, 14. -— cf. Ap. 3, 1, 2. e Ac 19, 4, 5. — cf. cp. 9, Io. JAC. 8 47*"-19--6. : g AC .£7,.31,. 32. hv.t Cor 16, 7. [cf. Mt 12. 32. #cp. 10, 26, 27; 2 Pt 2, 21. — 7Cps (10, 32°" Eph’ x; 18: lJo 4; 10; Eph 2, 8. m cp. 2, 4, 5. Pt 2. 33 I o Mr 10, 30; Ephr, 21. [2, 2. 6] * cf. Catech. Rel «.af: 11 p cf. cp. 10, 29. q Ps 64, 10. ris 5, 1-7; Le 13. 6, 9. — cf. Dt 29, 22-28; Jr 44, 22, 23. ’ Sicut iuravi in ira mea, si introibunt in requiem meam’: et quidem operibus ab 4institutione mundi perfectis; 4 dixit enim in quodam loco de die septima, sic: ’@Et requievit Deus die septima ab omnibus operibus suis’. 5 Et in isto rursum: ’ °Si introibunt in requiem meam’. 6 Quoniam ergo superest introire quosdam in illam, et ii, quibus prioribus adnuntiatum est, fnon introierunt propter in- credulitatem: 7iterum terminat diem quendam, hodie, in David dicendo post tantum temporis, sicut supra dictum est: ’ JHodie, si vocem eius audieritis, nolite obdurare corda vestra ’. 8 Nam, “si eis Iesus requiem praestitisset, nunquam de alia loque- retur posthac die. 9 Itaque relinquitur sabbatismus populo Dei. 19 Qui enim ingressus est in requiem eius, etiam ipse ‘requievit ab operi- bus suis, sicut a suis Deus. 11 Festinemus ergo ingredi in illam requiem, ut Jne in idipsum quis incidat incredulitatis exemplum. 12 /Vivus est enim sermo Dei et efficax et ™penetrabilior omni gla- dio ancipiti et pertingens usque ad divisionem animae ac spiritus, compagum quoque ac medullarum, et “discretor cogitationum et intentionum cordis. 13 Et 9non est ulla creatura invisibilis in con- spectu eius; omnia autem ?nuda et aperta sunt oculis eius, ad quem nobis sermo. 14 Habentes ergo @%pontificem magnum, ‘qui penetravit caelos, Iesum Filium Dei, *teneamus confessionem. 15 Non enim habemus pontificem, ‘qui non possit compati infirmitatibus nostris, %tentatum autem per omnia pro similitudine “absque peccato. 16 vAdeamus ergo cum fiducia ad thronum gratiae, ut misericordiam consequamur et gratiam inveniamus in auxilio opportuno. Omnis namque pontifex ex hominibus adsumptus “pro hominibus constituitur in iis quae sunt "ad Deum, “ut offerat dona et sacri- ficia pro peccatis; 2°qui condolere possit iis qui ignorant et errant, quoniam et %ipse circumdatus est infirmitate; %et propterea debet, €quemadmodum pro populo, ita etiam et pro semetipso offerre pro peccatis. 4/Nec quisquam sumit sibi honorem, sed qui vocatur a Deo Ytanquam Aaron. 5 Sic et Christus “non semetipsum clarificavit ut pontifex fieret; sed qui locutus est ad eum: ?iFilius meus es tu, ego hodie genui te’; 6 quemadmodum et in alio loco dicit: ?jTu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech. 71Qui. in diebus carnis suae preces supplicationesque ad eum, ”qui possit illum salvum facere a morte, “cum clamore valido et lacrimis offerens °exauditus est pro sua reverentia. 8 Et quidem, ?cum esset Filius Dei, ¢didicit ex iis quae passus est oboedientiam, 9% et "con- summatus factus est omnibus obtemperantibus sibi causa salutis ae- ternae, 10 appellatus a Deo pontifex jiuxta ordinem Melchisedech. 11 De quo nobis grandis sermo et ‘ininterpretabilis ad dicendum, quoniam ‘imbecilles facti estis ad audiendum. 12 Etenim, cum debe- retis magistri esse propter tempus, rursum indigetis, ut vos docea- mini quae sint “elementa exordii sermonum Dei, et Vfacti estis quibus lacte opus sit non solido cibo. 1% Omnis enim qui lactis est particeps expers est sermonis iustitiae, “parvulus enim est. 14 ¥Per- fectorum autem est solidus cibus, eorum qui pro consuetudine exer- citatos habent sensus ad discretionem boni ac mali. 6 Quapropter “intermittentes Yinchoationis Christi sermonem ad perfectiora feramur, non rursum iacientes fundamentum °paeni- tentiae 2ab operibus mortuis et °fidei ad Deum, 2 “baptismatum do- ctrinae, ‘impositionis quoque manuum ac Yresurrectionis mortuorum et iudicii aeterni. 3 Et hoc faciemus, “si quidem permiserit Deus. 4iImpossibile est enim eos, qui semel sunt /illuminati, gustaverunt etiam ‘donum caeleste et ™participes facti sunt Spiritus sancti, 5 "gu- staverunt nihilominus bonum Dei verbum_ virtutesque °saeculi venturi 6 et ?prolapsi sunt, rursus renovari ad paenitentiam, rursum crucifigentes sibimetipsis Filium Dei et ostentui habentes. 7 ¢Terra enim saepe venientem super se bibens imbrem et generans herbam opportunam illis a quibus colitur, accipit benedictionem a Deo; 8*pro- — 1118 — chisedech (14-5,10), et postquam hortatus est ut omnes in eum credant at- gue in fide proficiant (11-6, 19), typum illustrat (20-7, 3) et sacer- AD HEBRAEOS dotii Melchisedech prae levitico nobilitatem demonstrat, et comparat 6;9 —7, 25 ferens autem spinas ac tribulos reproba est et maledicto proxiina; 8cuius consummatio in combustionem. scf. MI 4, 1. 9 Confidimus autem de vobis, dilectissimi, meliora et viciniora saluti, tametsi ita loquimur. 1°*Non enim iniustus Deus, ut oblivi- scatur operis vestri et dilectionis, quam ostendistis in nomine ipsius, qui “ministrastis sanctis et ministratis. 11 Cupimus autem unum- quemque vestrum eandem ostentare sollicitudinem ad expietionem Uspei usque in finem; 12 ut non segnes efficiamini, verum imitatores eorum qui fide et Ypatientia hereditabunt promissiones. 13 Abrahae namque promittens Deus, quoniam neminem habuit per quem iuraret maiorem, “iuravit per semetipsum 14 dicens: ’ 4Nisi benedicens benedicam te et multiplicans multiplicabo te’. 15 Et sic Ylonganimiter ferens adeptus est repromissionem. 16 Homines enim per maiorem sui iurant, et 20mnis controversiae eorum finis ad confirmationem est iuramentum. 17JIn quo abundantius volens Deus ostendere ¢pollicitationis heredibus ¢4immobilitatem consilii sui, interposuit iusiurandum, 18 ut per duas res immobiles, quibus °im- possibile est mentiri Deum, fortissimum solacium habeamus qui con- fugimus ad tenendam /propositam spem; 19 quam sicut ancoram habemus animae tutam ac firmam et incedentem usque Yad interiora velaminis, 29ubi praecursor pro nobis introivit Iesus secundum ordinem Melchisedech ‘pontifex factus in aeternum. Hic enim %Melchisedech rex Salem sacerdos Dei summi, qui obviavit Abrahae regresso a caede regum et benedixit ei, 2 cui et decimas omnium divisit Abraham: primum quidem qui interpretatur rex iustitiae, deinde autem et rex Salem, quod est rex pacis: 3 sine patre, sine matre, “sine genealogia, neque initium dierum neque finem vitae habens, adsimilatus autem Filio Dei, manet sacerdos in DRED REED. ; Intuemini autem quantus sit hic, cui et decimas dedit de prae- cipuis Abraham 4patriarcha. 5 Et quidem de filiis Levi sacerdotium, accipientes “mandatum habent decimas sumere a populo secundum legem, id est a fratribus suis, quanquam et ipsi exierint de lumbis Abrahae. 6 ¢Cuius autem generatio non adnumeratur in eis, decimas sumpsit ab Abraham et hunc, fqui habebat repromissiones, benedixit. 7 Sine ulla autem contradictione, quod minus est a meliore benedi- citur. 8Et hic quidem decimas morientes homines accipiunt; ibi autem Ycontestatur quia “vivit. 9 Et, ut ita dictum sit, per Abraham et Levi, qui decimas accepit, decimatus est; 19 adhuc enim in lum- bis patris erat, quando obviavit ei Melchisedech. . ; 11 1Si ergo consummatio per sacerdotium leviticum erat (populus enim sub ipso legem accepit), quid adhuc necessarium fuit secun- dum ordinem Melchisedech alium surgere sacerdotem et non secun- dum ordinem Aaron dici? 12 Translato enim sacerdotio, necesse est ut et legis translatio fiat. 1%3In quo enim haec dicuntur de alia tribu est, de qua nullus altari praesto fuit. 14 Manifestum est enim, quod jex Iuda ortus sit Dominus noster, in qua tribu nihil de sa- cerdotibus Moyses locutus est. 15 Et amplius adhuc manifestum est, si secundum similitudinem Melchisedech exsurgat alius sacerdos, 16 qui non secundum legem mandati carnalis factus est, sed secun- dum virtutem vitae insolubilis. 17 9Contestatur enim, quoniam — ?Itu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech ’. 18 Reprobatio quidem fit praecedentis mandati ™propter infirmita- tem eius et inutilitatem; 19 nihil enim ad perfectum adduxit lex; introductio vero °melioris spei, per quam ?proximamus ad Deum. 20 Et quantum est non sine iureiurando; alii quidem sine iureiu- rando sacerdotes facti sunt, 2!hic autem cum iureiurando per eum qui dixit ad illum: *Turavit Dominus et non paenitebit eum: Tu es sacerdos in aeternum’; 22 in tantum Ymelioris testamenti sponsor factus est Jesu. 23 Et alii quidem plures facti sunt sacerdotes, idcirco quod morte prohibe- rentur permanere; 24hic autem, eo quod ‘maneat in aeternum, sempiternum habet sacerdotium; 25 unde et salvare in perpetuum 10] * Conc. Trid. s. VI cp. 16. — * Catech. R. IV 9, 15. ¢ Pro 10, 27; Mt .20;= 426 25, 35, 40. — cf. Ac 10, 4, 1 Th ee. “Rm 1s, 315: 2; Tm 8; 4%: 8, 3; 420-2. im 1,.378: Ap, 2,20. vRm 5, 2-5. CDi 353¢e = Ch. -cpz2t0, ..36- y vf. 15. — cf. cp. 7, 6; Rm z Gn 22, 16. (4, 13. aGn 22, 17. 26] * cf: _Catech: Ri Ill 3,. 17. D cist Ex 22,7 11; écp. 11, 9; Je 2, §. dcf. Ps 109, 4; Pro 19, 21. — cf. Nm 23, 19; > (Sie be é cft"2\Em 2, -13¢ Te "1,-2. — v. Nm 23, 19. Pcp. 12; 32. Cp.0x.7 2. Lwier6, FS: cP. 4, 14; 8, 1; 9, 24. 20] R. in fr. 5 p. D. 5 Adv. -- , v. CD. 7, 4. 6 CD5:35.23.15,, 6, 205°, £7, 32; aGn 14, 18-20. 6 Gn 33s 18; (Ps 75, 3); Jo 3, . in fr. 5 hebd. 6 ?. 2-4] v. Ch. 6, 20. — R. in D. 4 Adv. é-ef, °vri"6. d cf. Ac 2, 29; 7, 8, 9. e Nar 18, (21,°26;.2 Par. gr, 4, 5 fv. Rm 4, 13. vr. 17. — cf. cp. 5, 6; 6, 20. cf. Le 24, 5; Jo 67°57; ‘Ap x. 17, 18. ivr. 18, 19; cp. 8, 7. — cf. Gal::2, :22. gIsr- ao Mic S$) 2°; Mes, 3° Le 3, 33; AD 5, 5. 1 Ps 109, 4. — Vv. vr. 213; cp. 5, 6; 6, 20. m vr. 28; Rm 8, 3; Gal 4, 9. — cf. cp. 5, 2. mcp. 9, 9; 10, 1. — cf. Ac 13, 0 CD.16, 28: [39. pcf. vr. 25; Lv 10, 3. — v. qecp. 8, 6. 23-27] L. in cm. CP. rvr. 21, 28. — 1119 — AD HEBRAEOS personas, quae utroque Junctae sunt (4-28), tabernaculum utriusque sacer- dotii (8, 1-5), foedera (6-13) necnon munera quae in Christo perfe- ctissima sunt. Suo enim sacrificio semel oblato conscientias nostras 7, 26 — 9, 15 s Jo 14, 6. tcp. 9, 24. — cf. 1 Jo 2, 1. — v. Rm 8, 3 MPS '225, 105 ACs, 260 — V: MEM. ED. 4; 18: [Mr 1, 24. x cf. cp. 8, I. — V. cp. 4, 14 yv. cp. 5, 3. Zcp. 9, 12; 10, 10. — cf. cp. 9, 28. acp. 2, 10; 5, 9. av. Mr 16, 19. bcp. 1, 3; 10, 12; 12, 2. dcf. cp. 9, 1. 11. — v. Ex bags OViTCD. Sa f cf. b= 9, 12-14; 10, 9-12; Eph gcp. 9, 23. $5.25 OD: 20, 35. Ol 4, 27. i Ex 25, 40. jep. 1, 4; 2 Cor 3, 6-11. WeOpiig a2. Cpe G, 5208, 347 Sey Se —cf. Gal 3, 19. MV. Cp. 7, II. m Jr 31, 29-34. cf. cp. 10, 16, 17; Rm 11, 27. ora: Gor 35' 3% NSA 2 RQVSd Hw ih Ex a6, x. 39; 2 ; 40, 4. 2-12] L. in sb. OT. Spor. d Ex 25, 23-39; 2 Par 13, 11. ecf. Ez 44, 13; 45, 3. f Ex 26, 31-33; 40, 3, 21. gic 16; 25 33. BX (25) 26, 183)'40;; 3,20, 21% # Ex 16, 33, 34. [3 Rg 8, 1-7. jivm 17, 10. L9, 21 PES 285° 86%: 40;- 205.3 Re 8, m Ex 37, 6-9; Lv 16, 2. PECL, VTS: ocf. vr. 4. pep. 9. 25; Lv 16, 15, 34. — cl. cp: 10, 33° Ex 30, x0. OV: Cp. 5, 3- rcp. 10, 19, 20. — cf. Jo 14, 6. Scat 7, 19°) 10,0. tcf. Lv 11, 2:sqq. ucp. 6, 2; Mr 7, 4. — v. Lv vcp, 10, I. LE1, 25. x vr. 24; cp. 8, 2. — cf. Mr 14 11-22] L. (rr-15) 1 et 2 L. et Cpr. in fs. pretiosiss. Sang. : LL. in sb. 5.5 L. et Sar. in D. Pass. — * Catech. R. HL 1, 29; Il] 2, 14 (12-14). ycp. 10, 4. — cf. Ac 20, 28. zvr. 24. — cf. cp. 7, 27; 10, $0321 Pt.3,. 18; acf. r Cor 6, 20. b Lv 16, 14-16. eNm- 19,0, 17, 18: dt Ptr 16,730; -1: Jo 3,73 Ap 7, 14. — cf. Tt 2, 14. § cD. 6, 1. — cf. km 6, 12; cp. 8; 6: (12-9425 TPtcae. iRm 3, 24. 25; 5, 6; Ap 5,9. potest Paccedentes *per semetipsum ad Deum semper vivens ‘ad in- terpellandum pro nobis. 6 Talis enim decebat ut nobis esset pontifex, “sanctus, innocens, impollutus, Ysegregatus a peccatoribus et “excelsior caelis factus; 27 qui non habet necessitatem cotidie, quemadmodum sacerdotes, Yprius pro suis delictis hostias offerre deinde pro populi; hoc enim fecit *semel seipsum offerendo. 28 Lex enim homines constituit sa- -cerdotes “infirmitatem habentes; sermo autem iurisiurandi, qui post legem est, Filium %in aeternum perfectum. 8 Capitulum autem super ea quae dicuntur: Talem habemus pon- tificem, qui *consedit in dextera sedis magnitudinis in caelis, 2 sanctorum minister et “tabernaculi veri, quod fixit Dominus et non Chomo. mnis enim pontifex ad offerendum munera et hostias constituitur; unde necesse est et “hunc habere aliquid quod offerat. 4Si ergo esset super terram nec esset sacerdos, cum essent qui of- ferrent secundum legem munera, 5 qui fexemplari et 9umbrae deser- viunt caelestium, sicut responsum est Moysi, cum consummaret ta- bernaculum, ’ "Vide, inquit, omnia facito secundum exemplar quod tibi ostensum est in monte’. 6 Nunc autem ‘melius sortitus est mi- nisterium, quanto et jmelioris testamenti ‘mediator est, quod in me- lioribus repromissionibus sancitum est. 7™Nam si illud prius culpa vacasset, non utique secundi locus inquireretur. 8 Vituperans enim eos dicit: ’"Ecce dies venient, dicit Dominus, et consummabo super domum Israél et super domum Iuda testamentum novum, 9%non secundum testamentum, quod feci patribus eorum in die qua ap- prehendi manum eorum ut educerem illos de terra Aegypti; quo- niam ipsi non permanserunt in testamento meo, et ego neglexi eos, dicit Dominus; 1° quia “hoc est testamentum, quod disponam domui Israél post dies illos, dicit Dominus, dando leges meas in mentem eorum et Pin corde eorum superscribam eas et ero eis in Deum, et ipsi erunt mihi in populum, 11 et Yon docebit unusquisque proxi- mum suum et unusquisque fratrem suum dicens: Cognosce Domi- num; quoniam ‘omnes scient me a minore usque ad maiorem eorum; 12 quia propitius ero iniquitatibus eorum et °peccatorum eorum iam non memorabor’. 13 Dicendo autem novum veteravit prius. Quod autem “antiquatur et senescit prope interitum est. Q Habuit quidem et prius iustificationes culturae et “sanctum "sae- culare. 2°Tabernaculum enim factum est primum, in quo erant candelabra et %mensa et propositio panum, quae dicitur “sancta. 3 Post /velamentum autem secundum tabernaculum, quod dicitur sancta sanctorum, 4¥%aureum habens turibulum et “arcam te- stamenti circumtectam ex omni parte aurd, in qua ‘urna aurea he- bens manna et jvirga Aaron quae fronduerat et ‘tabulae testamenti, 5isuperque eam erant cherubim gloriae obumbrantia ™propitiato- rium; de quibus non est modo dicendum per singula. § His vero ita compositis, in “priori quidem tabernaculo semper introibant sacerdo- tes sacrificiorum officia consummantes; 7in °secundo autem ?semel in anno ?solus pontifex non sine sanguine, Yquem offert pro sua et populi ignorantia; 8 hoc significante Spiritu sancto, "“nondum propa- latam esse sanctorum viam, adhuc priore tabernaculo habente statum. 9Quae parabola est temporis instantis, iuxta quam munera et ho- stiae offeruntur, 8quae non possunt iuxta conscientiam perfectum {fa- cere servientem solummodo ‘tin cibis et in potibus 1%et variis “ba- ptismatibus et iustitiis carnis usque ad tempus correctionis impositis. 11 Christus autem adsistens pontifex *futurorum bonorum per am- plius et perfectius “tabernaculum non manufactum, id est non huius creationis, 12 neque per Ysanguinem hircorum aut vitulorum, sed per proprium sanguinem “introivit semel in sancta, 2aeterna redemptione inventa. 13 0Si enim sanguis hircorum et taurorum, et °cinis vitulae adspersus inquinatos sanctificat ad emundationem carnis, 14 quanto magis “sanguis Christi, qui per Spiritum sanctum ¢semetipsum obtu- lit immaculatum Deo, femundabit conscientiam nostram ab %operibus mortuis ad serviendum Deo viventi? 15 Et ideo “novi testamenti mediator est; ‘ut, morte intercedente, in redemptionem earum prae- —t E20 ab omnibus peccatis emundat (9, 1-28); contra sacrificia antiqua cum essent inefficacia (10, 1-10), praesto erant cotidie (11-18). AD HEBRAEOS Consectaria practica (10, 19-13, 17). Jn primis, ut cum fiducia in fide con- 9, 16 — 10, 25 varicationum, quae erant sub priori testamento, /repromissionem ac- bets cp. 10, 36; Ex 32. ne . cipiant ‘qui vocati sunt aeternae hereditatis. 16 Ubi enim ™testamen- 17), oD ;. oe RK. on Pr; 5 tum est, mors necesse est intercedat testatoris. 17 Testamentum ~Gal 3, 15. enim in mortuis confirmatum est; alioquin nondum valet, dum vivit qui testatus est. 18 Unde “nec primum quidem sine sanguine dedi- catum est. 19 Lecto enim omni mandato legis a Moyse universo po- pulo, accipiens Ysanguinem vitulorum et hircorum °cum aqua et lana coccinea gt hysopo, ipsum quoque librum et omnem populum ad- spersit 29 dicens: 1 nHic sanguis testamenti, quod mandavit ad vos Deus’. 21 Etiam ?tabernaculum et omnia vasa ministerii sanguine similiter adspersit; 22 et omnia paene in sanguine secundum legem mundantur, et Ysine sanguinis effusione non fit remissio. 23 Necesse est ergo "exemplaria quidem caelestium his mundari, ipsa autem caelestia melioribus hostiis quam istis. 24 Non enim in ?manufacta sancta Jesus introivit exemplaria verorum, sed in ipsum caelum, ‘ut appareat nunc vultui Dei pro nobis; 25 neque ut saepe offerat semetipsum, quemadmodum ‘pontifex intrat in “sancta per sin- gulos annos in sanguine alieno; 26alioquin oportebat eum frequenter pati ab origine mundi: nunc autem, semel in consummatione saeculo- rum, ad destitutionem peccati per hostiam suam apparuit. 27Et, quem- admodum Ystatutum est hominibus semel mori, *post hoc autem iudi- cium; 28sic et Christus ¢semel oblatus est ad multorum exhaurienda peccata, secundo sine peccato apparebit %exspectantibus se in salutem. | () @Umbram enim habens lex 9futurorum bonorum, non ipsam ima- ginem rerum, per singulos annos eisdem ipsis hostiis, quas of- ferunt indesinenter, “nunquam potest accedentes perfectos facere; 2 alioquin cessassent offerri, ideo quod nullam haberent ultra con- scientiam peccati cultores semel mundati; 3sed 4in ipsis commemo- ratio peccatorum per singulos annos fit. 4 @Impossibile enim est san- guine taurorum et hircorum auferri peccata. 5Ideo ingrediens mun- dum dicit: ’fHostiam et oblationem noluisti, corpus autem aptasti mihi; 6 holocautomata pro peccato non tibi placuerunt, 7tunc dixi: Ecce venio: in capite libri scriptum est de me : ut faciam, Deus, voluntatem tuam’, 8 Superius dicens quia ’ %hostias et oblationes et holocautomata pro peccato noluisti’, nec _placita sunt tibi quae secundum legem offe- runtur, 9 tunc dixi: "Ecce venio ut faciam, Deus voluntatem tuam’ aufert primum, ut sequens statuat. 19In qua voluntate teanctificat! sumus Jper oblationem corporis Iesu Christi semel. 11 Et omnis qui- dem sacerdos praesto est cotidie ministrans et ™easdem saepe offe- rens hostias, “quae nunquam possunt auferre peccata; 12 hic autem unam pro peccatis offerens hostiam, in sempiternum °sedet in dex- tera Dei, 13 de cetero hid ese ’Pdonec ponantur inimici eius sca- bellum pedum eius’. 14 9Una enim oblatione consummavit in sempi- ternum sanctificatos. 15 Contestatur autem nos et Spiritus sanctus; postquam enim dixit: 16’rHoc autem testamentum, quod _testabor ad illos post dies illos, dicit Dominus; dando leges meas in ‘cordi- bus eorum et in mentibus eorum superscribam eas; 17 et peccato- rum et iniquitatum eorum iam non recordabor amplius’. 18 Ubi au- tem horum remissio, iam non est oblatio pro peccato. 19 sHabentes itaque, fratres, fiduciam in introitu ‘sanctorum in sanguine Christi, ‘quam initiavit nobis viam novam et viventem per “velamen, id est carnem suam, 21 et “sacerdotem magnum super domum Dei; 22 accedamus cum vero corde in plenitudine fidei “ad- spersi corda a conscientia mala et Yabluti corpus aqua munda; 23 @te- neamus spei nostrae confessionem indeclinabilem (%fidelis enim est qui repromisit) 24 et %consideremus invicem in provocationem cari- tatis et bonorum operum, 25¢non deserentes collectionem nostram, sicut consuetudinis est quibusdam, sed consolantes et %anto magis quanto videritis bile tice diem. n Ex 24, 6-8. — cf. Mt 26, 28. o cf, Lv 14, 4, 7; Nm 19, 6, 17. v 8, 15, 19; 16, 14, 16; 2 Par 29, 22. q Lv 17, 11 rcp. 8, 5 scp. 7,25; 1 Jo2,1.— v. Rm PM VEC. [8, 34 VENT 12), Sa CP; 10, 14. veh I Cot 10, bee 4, 4. cf. N 9, 24. 27] Pp 8 Catech. Kd ees II hia A 2 EC{120- 9, 6 Xi 28] * Conc. Valent. (855) can. 4.—*. Conc. Trid. s. XXIT - 2. —* cf. Catech. -R. Il 24. — Cm. in fs. pretio- es. Sang. @ 18°53, 12°\8' Pt: 2; 24% 32-48. 6 Ac 1, 11. cTt 2, 13. — cf. Is 25, 9 acp. 8, Si Col 2) 7. bcp. 9, c'cp. 9; 15: 9, 9. dcp. 9, 7; Lv 16, 21. evr, 11. — cf. Is'1, 11-15; Mic 6, 6-8. fcf. cp. 1, 6. — v. Ps 39.-7-9. g vr. 5. Avr. 7. a Uy 2 oie eae i 7Cp. 7, 27; 9, 12. _tct. Nm 28, 3-8. MV. CP. 5, 2. nvr. I, 4. — cf. cp. 9, 9. ocp. 1, 3; 8, 1.—v. Mr 16, ro. O Chie! To. VSain & et 15, 25-28. — cf. Mt 22, fat * Canc. Trid. : "XXII cp. 1. Cf. ep. 9;''26. jr 31, 433 34. — V., cp. 8, 10, Soul's L. ut s. cp. 9, Ir. — * Catech. R. I 5; 14 (19). $.W5€D; 4; 16. tcp. 9, 3. ucp. 9, 8 — cf. Jo 10, 9; 14, 6. v Zc 6, 11-13. — cf. cp. 4, 14. ee Pg ea 5 aad ad 34 as Oe p. 9 Wek giah Se-'40- CK &, 11: Eph 5, 26; Tt 3, 5. — ae v. Jo 3, 5. 22, 26, 28) * Conc. Valent. (an. zcp. 4, 14. [855) can. 5 acp. 11, 1r — v. 1 Cor I, 9. Och). 95° 13% Och Act 23) 42), dRm 13, 11-13; Jc 5, 8 (71) -— II2I — AD HEBRAEOS 10, 26 — 11, 24 sistant (19-25), eo instantius monet, quo adversus incredulos severiori iudicio animadvertendum erit (26-31), reservato perseverantibus prae- mium aeternum (32-39). Id vero inculcat ex veteri Testamento exem- 1 Jo 5, 16. — cf. ecp. 6, 4-6; [Nm 15, 30. yo PC 22°30, 2%, m cf. Mt 12, 32. ml. .Cp:, 6,6: ocp. 13, 20; ZC; 95.1%; pcp. 9, 13, 14 qcf. Mr 3, 29; Eph 4, 30. r Dt 32. 35. 36.— Vv. Ps 134, 14. 5 Ecli 2, 22, — cf. 2 Rg 24, 14; 52-38) L in cm, Mm. — & Ca- tcp. 6, vcf. 1 Cot A.oe CCD 13% 350 ME 25h 36; 4 Tm y ci Mts, 5, 12; Mr 10, 29, 30. zt 35) ¥ Cour Trid. s. VI cp. 16. ect; Lesed, uron Lilet? 433. 6 Gn 15, 11; ae 8; 18. Ae a C-€pi.325 1-7; Ch 2cee hs 235.707 Ri. 2, -738k2,, 24 d'cp..2) 23°21; 26. O46:90,:25-97- Joh 125 28, — cf. cp. Ir, 39 f Hab 2, 3, 4 [fr. 5 subsa. 37) R. in D. 3 Adv. et Ant. in fae TEs "Gables. ees cf. Ac 20, 20 1] * Conc. Vat. s. IIT cp. 3. 110) TE in fr. 6 hebd. 6 p. Te e “24; RO COr-4, 18°85. 9: bcf. Mt T5372% [1 Pt I; 8. CED.) eS Ont, <3. 2 Mc 7, 28. — cf. Rm 4, 17. Gn 4, 4-8. — cf. Pro 13, 1, 12, 24; Gn 4. 10. NM 5, 22-24; Ecli 44, 16: 49, 6. — cf. Sap. 4, 10, 11. h Ps 88, 403. Le 2: '26;:.Jo.8, sr. 6] Conc. Trid. s. V cp. 6 et s. VI cp. 8. — * con Rl Set, Sap. t,. 2. 1G; Thi e. o4Par 28; 6) Ir is r2- 14. -- ef.5J0.40 2a; 1Gn 6. a -22% ee: At an Lc 7,206,299" 4" m Rm 4, 13. st Ga 6. 9; Ez n Gn 12, 1-4; Ac 7. 2-4. — cf. o Gn 12,7 [Ecli 44, 20-24. re. Caley ota des be 12, 8; 13) 3; IS, °%,'9; 27. {ic AD 22 +ie. oon "12, 22°) 13, Ta: — cf, Ps 35,27. (86,1; Ap at, 14. s Ap 21, 2, 10. PGnere: 16" 185) T1<84 Soe 8; 2: # CD, 10,23. v Rm 4, 19. [15, 5. x Gn 22, 17; 32, 12. — Vv. Gh x31 * Cateck. R. DES Mies. oie 4S es Mt Ri. S752 EC I, TO-1o: 2 Vie. -a.cr Vr. 47°: 16 &,'s6. 6 Gn 23,:4; -47,.9..-— cf. cp. 14; 94°..." Par’20, 776; Ps 38, 24. Eph 2, 19 ccf, Gn 24, 6-8: 28, 2 sqq. dMr 8, 38: 1 Jo 2, 28. eGn 26, 24° 285 13°" Ex 376: 4, 5. — cf. Mt 22. 32. f vr. 10; Mt 25, 34; Jo 14, + Rm 4, 17-21. — cf. vr. 12. 24. — cf..Ex 13, 19. 26 ¢Voluntarie enim peccantibus nobis ‘post acceptam notitiam veritatis, iam non relinquitur pro peccatis hostia, 27 9terribilis autem quaedam exspectatio iudicii et Aignis aemulatio, quae ‘consumptura est adversarios. 28 jIrritam quis faciens legem Moysi sine ulla mi- seratione ‘duobus vel tribus testibus moritur: 29 ™quanto magis pu- tatis deteriora mereri supplicia “qui Filium Dei conculcaverit et %san- guinem testamenti pollutum duxerit, ?in quo sanctificatus est, et %spi- ritui gratiae contumeliam fecerit ? 30 Scimus enim qui dixit : ’ "Mihi vindicta et ego retribuam’; et iterum: ’ "Quia iudicabit Dominus populum suum’, 31 ¢Horrendum est incidere in manus Dei viventis. 32 Rememoramini autem pristinos dies, in quibus ‘illuminati “ma- gnum certamen sustinuistis passionum; 38et in altero quidem oppro- briis et tribulationibus ¥s speckeculan facti, in altero autem socii taliter conversantium effecti. Nam et “vinctis compassi estis et Yrapinam bonorum vestrorum cum gaudio suscepistis cognoscentes vos habere @meliorem et manentem substantiam. 35¢Nolite itaque amittere confi- dentiam vestram, bquae magnam habet °remunerationem. 364¢Patientia enim vobis necessaria est, ut “voluntatem Dei facientes reportetis pro- missionem. 37’fAdhuc enim modicum aliquantulum qui venturus est veniet et non tardabit. 38 9Ilustus autem meus ex fide vivit; quod “si subtraxerit se, non placebit animae meae’. 39 Nos autem non sumus subtractionis filii in perditionem, sed fidei in adquisitionem animae. ] Est autem fides sperandarum substantia rerum, argumentum @non apparentium. 2In hac enim testimonium consecuti sunt °senes. 3Fide intelligimus °aptata esse saecula verbo Dei, ut %x invisibili- bus visibilia fierent. 4Fide ¢‘plurimam hostiam Abel quam Cain obtulit Deo, per quam testimonium consecutus est esse iustus, testimonium perhibente muneribus eius Deo, et per illam /defunctus adhuc loquitur. 5Fide 9Henoch translatus est, ne hvideret mortem, et non inveniebatur, quia transtulit illum Deus: ante translationem enim testimonium ha- buit 2placuisse Deo. 6iSine fide autem impossibile est placere Deo; jcredere enim oportet accedentem ad Deum quia est, et inquirentibus se Jremunerator sit. 7 Fide Noé, responso accepto de iis 4quae adhuc non videbantur, metuens “aptavit arcam in salutem domus suae, per quam “damnavit mundum; et iustitiae, “quae per fidem est, heres est institutus. 8 Fide qui vocatur “Abraham oboedivit in locum exire Oquem accepturus erat in hereditatem, et exiit nesciens quo iret; 9 fide demoratus est in ?terra repromissionis tanquam in aliena, Yin casulis habitando cum Isaac et Iacob coheredibus repromissionis eiusdem. 10 Exspectabat enim "fundamenta habentem civitatem, Scuius artiiex et conditor Deus. 11 Fide et ipsa ‘Sara sterilis virtutem in conceptio- nem seminis accepit etiam praeter tem mpus aetatis, quoniam “fidelem credidit esse eum qui repromiserat; propter quod et ab uno orti sunt et, hoc Yemortuo, “tanquam sidera caeli in multitudinem, et sicut harena quae est ad oram maris innumerabilis. 13 yJuxta fidem defuncti sunt omnes isti, “non acceptis repromis- sionibus, sed a longe eas adspicientes et salutantes et °confidentes quia peregrini et hospites sunt super terram. 14 Qui enim haec di- cunt significant se patriam inquirere. 15 Et, si quidem ipsius memi- nissent de qua exierunt, “habebant utique tempus revertendi. 16 Nunc autem meliorem appetunt, id est caelestem. Ideo don confunditur Deus vocari Deus eorum; iparavit enim illis civitatem. 17 Fide Tobtulit. Abraham Isaac, cum tentaretur, et unigenitum offerebat, qui susceperat repromissiones, 18 ad quem dictum est: : hQuia in Isaac vocabitur tibi semen’; 19 ‘arbitrans quia et a mor- tuis suscitare potens est Deus, unde eum et in parabolam accepit. 20Fide et de futuris Jbenedixit Isaac, Iacob et Esau. 21 Fide Tacob moriens singulos filiorum Ioseph benedixit et ™“adoravit fastigium virgae eius. 22 Fide ™Ioseph moriens de profectione filiorum Israél memoratus est et de ossibus suis mandavit. 23 Fide °"Moyses natus occultatus est mensibus tribus a parentibus suis, eo quod vidissent elegantem infantem et non timuerunt regis edictum. 24 Fide Mov- 2;1 Cor 2, 9. gGn 22, 1-10; Ecli 44, 20; Jc 2,21. & Gn 21, 12, — cf. Rm 9, 7. j Gn 27 ,27-29, 39, 40. mn 48. 16-20. mcf. Gn 47, 3f. n Gn 50 NAS 2, 2, Ss AC 7. 20. Cf Px sto. oe ae ee SS plis allatis eorum qui in fide perseverantes et multa operati sunt et magna pertulerunt, etsi plenam salutem non essent proxime adsecu- turt (I1,1-40). Haec omnia igitur et Christi exempla prae oculis habens ses grandis factus Ynegavit se esse filium filiae Pharaonis 25 "magis cligens adfligi cum populo Dei, quam temporalis peccati habere iu- cunditatem; 26 *maiores divitias aestimans thesauro Aegyptiorum ‘im- preperium ‘Christi; adspiciebat enim in “remunerationem, 27 Fide ‘reliquit Aegyptum “non_veritus animositatem regis; Yinvisibilem enim tanquam videns sustinuit. 28 Fide *celebravit Pascha et sangui- nis effusionem, ne qui vastabat primitiva tangeret eos. 29 Fide “trans- ierunt mare Rubrum tanquam per aridam terram: quod experti Ae- gyptii devorati sunt. 39 Fide muri Iericho corruerunt circuitu dierum septem. 31 Fide “Rahab meretrix non periit cum incredulis excipiens dexploratores cum pace. 32 Et quid adhuc dicam? Deficiet enim me tempus enarrantem de ¢Gedeon, /Barac, 9Samson, hTephte, ‘David, /Samuel et prophetis; 33 qui per fidem vicerunt regna, Joperati sunt iustitiam, ladepti sunt repromissiones, mobturaverunt ora leonum, 34 exstinxerunt impetum ignis, effugerunt aciem gladii, convalue- runt de infirmitate, °fortes facti sunt in bello, °castra verterunt ex- terorum, 35 Pacceperunt mulieres de resurrectione mortuos suos. 9Alii autem distenti sunt non suscipientes redemptionem, ut meliorem invenirent resurrectionem. 36rAlii vero ludibria et ‘verbera experti, insuper et ‘vincula et carceres: 37 ‘Japidati sunt, secti sunt, tentati sunt, “in occisione gladii mortui sunt, circuierunt in melotis in Ypel- libus caprinis, egentes, angustiati, adflicti, 38 quibus dignus non erat mundus: “in solitudinibus errantes, in montibus et speluncis et in cavernis terrae. 39 Et hi omnes %testimonio fidei probati non accepe- runt repromissionem; 49 Deo pro nobis melius aliquid providente, ut non sine nobis consummarentur. i Ideoque et nos tantam habentes impositam nubem testium, @de- ponentes omne pondus, et circumstans nos peccatum per pa- tientiam °curramus ad propositum nobis certamen 2 adspicientes in dauctorem fidei et consummatorem Iesum, qui, proposito sibi gaudio, sustinuit crucem, confusione contempta, atque /in dextera sedis Dei sedet. 3 9Recogitate enim eum qui talem sustinuit a peccatoribus adversum semetipsum contradictionem, ut ne fatigemini animis ve- stris “deficientes. 4*Nondum enim usque ad sanguinem restitistis adversus peccatum repugnantes, 5et obliti estis consolationis quae vobis tanquam filiis loquitur dicens: JFili mi, noli negligere disciplinam Domini, neque fatigeris dum ab eo argueris. 6 (Quem enim diligit Dominus castigat, flagellat autem omnem filium quem recipit’. 7In disciplina -perseverate. ™Tanquam filiis vobis offert se Deus. Quis enim filius, quem non corripit pater? 8 Quod si extra discipli- nam estis, “cuius participes facti sunt omnes, ergo adulteri et non filii estis. 9 Deinde patres quidem carnis nostrae eruditores habuimus et reverebamur eos; non multo magis obtemperabimus °Patri spiri- tuum et ?vivemus? 10 Et illi quidem in tempore paucorum dierum secundum voluntatem suam erudiebant nos; hic autem ad id quod utile est in recipiendo sanctificationem eius. 11 Omnis autem disci- plina ‘in praesenti quidem videtur non esse gaudii, sed maeroris; postea autem “fructum pacatissimum exercitatis per eam reddet iu- stitiae. 12 Propter quod ‘remissas manus et soluta genua erigite 13 et Ugressus rectos facite pedibus vestris, ut non claudicans quis erret, . Umagis autem sanetur. 14z7Pacem sequimini cum omnibus et Ysanctimoniam, sine qua nemo videbit Deum: 15contemplantes ne quis “desit gratiae Dei, ne qua “radix amaritudinis sursum germinans impediat, et per illam inquinentur multi; 16ne quis °fornicator aut profanus ut Esau, °qui propter unam escam vendidit primitiva sua. Scitote enim quoniam et 2postea cupiens hereditare benedictionem reprobatus est; non enim invenit paenitentiae locum, quanquam cum lacrimis inquisisset eam. 18 Non enim accessistis ad °tractabilem montem et accensibilem ignem et turbinem et caliginem et procellam 1% et /tubae sonum et vocem verborum, quam qui audierunt %excusaverunt se, ne eis fieret verbum; 29non enim portabant quod dicebatur: ’ “Et, si bestia teti- AD HEBRAEOS 11, 25 — 12, 20 o-cl. Exe; 34. P-ClS PS. 825 123 ak JOne;s FZ sh, Be 22,-28%. 1% Pt. 45.343 tcp. 13, 13. — cf. Ps 68, 10 WED. 2,2; .10,: 35s 2x5). Lx TO, 3. 2p. wre 4,9 = che ADM AEs 28) v. Ex 24, 8. z Ex 12, 21-30. a@ Ex 14, 21-39. 6 Js 6, 20; 2 Mc 12, 15. € 48305 253 Je 24-25 d Se Bs 8-13. e Jd 6, II sqq. f Jd 4,6 saq. gJd 13, 24 sqq. h Jd 11, 1 saqq. iz Rg 16, 1, 13 sqq. j1 Rg 1, 20 sqq.; 12, 4. 33-39 L. in cm. Mm. (33). 33] * cf. Catech. R. IV 15, 7, in R. cm. Ap. [6, Lchc2 Ryesa7, 155,22. i § = Gk4, +073. 1 5Re 17, 35; D0 n 3, 24, 94. L6, 22; 14, 30. 0 Jd 7 a, VE Ve 17,-51; 2 RZ 12: Pg oe Mc 5, I-7 sqq. p cf. & 17, 23; 4 Rg 4, 36; g2 Ne 6 18-7, 42. [Le 7, 15. rch. 4 Rg cae i ee id OF ty gh“ § Gni30, 203 2)f 20>. 29 $75.25- tgeRe. 23,7335) 28> Par 2457 a3; ucf. 3 Rg 19, 30.) 3% 2033 55 8; Mt 3 Hck. 1 Rg 22, 1 sqq.; s Re 18, 43 29; 97° I Me 2; 28, 29; 2 Mes; 275 :6,° 17. y vr. 2, i — cf. 1 Pt 1, 12. z cf. Ap 6 ey oe acf. Eph 4, 22. bcp. 10, 36. ¢ 1 Cor,9; 24; Ph 3, 12. — cf. ack. ‘cpura: {Rm 6, 4. 3] v. Gal ar oe 2%. eae 24, 26; oa Ten Is v. cp. 3, I. 53, 11. aye Cabeek Riehl srt rey g ct. Mt 10, 24. Bqueae oe n Gal 6, 9, — cf. Le 13, 24. j¥ cp. II, 35 sqq. ARVACD. 23) 92,5273: 5-91 * Catech. R. tv Dist 3 Pro 3, 11, 12. — cf. Jb 5, 17. (Th 12, 33; Jdt $2 39s Sap? 3, WEA ALES S, ‘9; Oo Nui 16, 22> 27, 1655052 7; LC+12,) t.°—= ch. 7 Ib A12, 10; pcf. Is 38, 16. Js:'57, 16. och, IW. 325544: 22 Bt 4. rSap 3, 5. — cf. 1, Pt 1, 6 $16 33,048. bIs’35;''3) —cf. Jb 4,°3,°4- “Pro 4;''26$: 27: vJc 5, 16. — cf. Gal 6, 1. x Rm 12, 18; 14, 19. y Mt 5, 8; 1 Th 4, 7. — cf. Bohs; ssAp 23,227: 22; 248 zcp. 4, 1. — cf. 2 Cor 6, 1. acf. Dt 29, 18; 32, 32; Ac 8, bcp. 13, 4 (26. c Gn 25, 33. d Gn 27, 3h 36, e Ex 19, 18; 20, 3 “Dt + bg 5, 22. — cf, 2 Cor 3, 9 J Ex 19, 16, 19. g Ex 20, 19; Dt 5, 5; 18, 16. fe X40, 32533; — 1123 — AD HEBRAEOS 12, 21 — 13, 25 sua guisque certamina sustineat et in fide proficiat (12. 1-13) atque in concordia animorum, sanctitate (14-29) et caritate excellat (13, 1-6). Tandem reverentiam erga praepositos fidei commendans concludit (7-25). $ Ex 19, 16) Dts6,-t000> 22,24] Ant. in fs. pretiostss. Sang. — * Catech. R. Ill j Ap 14, I. {6, 25. l cp. aL, 10; 13, I4. — v. Gal A 26. mDn 7, 40; Ju 14, — cf. Ap 5, 11; 7, 1§-17. [Ex 4, 12. nti Cor 15, 23; Jc 1, 18. — cf. o Ph 4, 3. — v. Le 10, 20. -p Gn 18, 25; Ps 57, 12 etc. q Dn 3, 86. rcp. 8, 6; 9, 15. SVECD? 10; 22 bets-ep: 17, 43° Gan4; 20 x Ag 2, 7. — cf, Ag 2, 21. yet. (Ps ‘101, 27;°285 Mt 24; z Dn 2, 44. [35; 2 Pt 3, 10-13. a Dt 4, 24. -- v. 2 Thy, 8. a Rm 12, 10; 1 Tm 4, 9; 2 Pt . in sb. hebd. 6 pb. 6G 78,3 55-19, 25 d cp. 10, 34. 4)" Catech. Re lt 3; 77; e1 Cor 7, 38. -— cf. 1 Tm 4, 3. fx Cor 6, 9; Eph 5, 5. Pde OS a Bis @ ihe aes 1 Tm 6, 6-11. A Mt 6, 19. — cf. Ph 4, 11. ijJs 1, 5. —v. Dt 31, 6, PPSxry7, 6. RVt.°89; 245 & Th: §,. ¥2: 7-17) L. et Cop. in cm. CP. et in comm, ss. summ. Pont, — * Catech. R. I 10,'21. (15); Aid os 4 (17). ‘ [4, 8. mcp, 1, 12; Jo 8, 58; Ap 1, 8] V. All. in fs. s. Clarae a Cr, aa eed Ob at 1 San oF » 32; JO 19, 17, 20. —cf. Mt 21, 39; Ac 7, 58. 12,13] R. in fs. pretiosiss. Sang, t 4, 14. wh ign Dy TOs 32, ae. ».10 Eph 2, 19. 14, 53 Of, in fs..s. Ben. J. La- y Eph 5, 20. [dre. £ LY7):82; 2 (Par .26:.- 98; 93; 16; Ps 49, 14; 115, 17. als 57, 19; Os 14, 2. — cf. Ps 6 Rm 12, 13. {118, 108]. coMfic (6,7, 8: Bh 4278, d Ez 3, 17, 18; 34, 10. — cf. Ac 20, 24, 31. Is 63, 11; 1 Pt 2, 25; 5, 4. — gerit montem, lapidabitur’. 21 Et ‘ita terribile erat quod videbatur. Moyses dixit: ’ Exterritus sum et tremebundus’. 22 Sed accessistis Jad Sion montem et /civitatem Dei viventis, “Ierusalem caelestem et ™multorum milium angelorum frequentiam 23 et “ecclesiam pri- mitivorum, °qui conscripti sunt in caelis, et ?iudicem omnium Deum et Yspiritus iustorum perfectorum 24 et testamenti novi "mediatorem Iesum et Ssanguinis adspersionem ‘melius loquentem quam Abel. °S Videte ne recusetis loquentem. “Si enim illi non effugerunt recu- santes eum qui super terram loquebatur, “multo magis nos, qui de caelis loguentem nobis avertimus. 26 Cuius vox movit terram tunc, nunc autem repromittit dicens: ’*Adhuc semel et ego movebo non solum terram, sed et caelum’. 27Quod autem adhuc semel dicit, declarat Ymobilium translationem, tanquam factorum, ut ma- neant ea quae sunt immobilia. 28Itaque *regnum immobile susci- pientes habemus gratiam, per quam serviamus placentes Deo cum metu et reverentia. 29 Etenim ’ 2Deus noster ignis consumens est ’. ] 3 “Caritas fraternitatis maneat in vobis, 2 et “hospitalitatem nolite oblivisci; per hanc enim “latuerunt quidam, angelis hospitio re- ceptis. 3 4Mementote vinctorum tanquam simul vincti, et laborantium tanquam et ipsi in corpore morantes. 4¢Honorabile conubium in omnibus et torus immaculatus; /fornicatores enim et adulteros iudi- cabit Deus. 5 9Sint mores sine avaritia, *contenti praesentibus; ipse enim dixit: ’*Non te deseram neque derelinquam’. Ita ut confi- denter dicamus: ’/Dominus mihi adiutor, non timebo quid faciat mihi homo’. : 7Mementote “praepositorum vestrorum, qui vobis locuti sunt verbum Dei, quorum intuentes exitum conversationis ‘imitamini fidem. 8 ™Jesus Christus heri et hodie, ipse et in saecula. 9 ”™Doctri- nis variis et peregrinis nolite abduci; optimum est enim gratia sta- bilire cor 9non escis, ?quae:- non profuerunt ambulantibus in eis. 10 Habemus altare, de quo edere non habent potestatem qui taber- naculo deserviunt. 11°Quorum enim animalium infertur sanguis pro peccato in sancta per-pontificem, horum corpora cremantur “extra castra. 12 Propter quae et lesus, ‘ut sanctificaret per suum sangui- nem populum, “extra portam passus est. 13 Exeamus igitur ad eum extra castra Yimproperium eius portantes. 14*%Non enim habemus hic manentem civitatem, sed futuram inquirimus. 15 ¥Per ipsum ergo offeramus “hostiam laudis semper Deo, id est ®fructum labiorum confitentium nomini eius. 16 SBeneficentiae autem et communionis nolite oblivisci; °talibus enim hostiis promeretur Deus. 17 Oboedite dpraepositis vestris et subiacete eis, *ipsi enim pervigilant quasi rationem pro animabus vestris reddituri, ut cum gaudio hoc faciant et non gementes; hoc enim non expedit vobis. 18/Orate pro nobis; confidimus enim quia %bonam conscientiam habemus in omnibus bene volentes conversari. 19 *Amplius autem deprecor vos haec facere, quo celerius restituar vobis. 20‘Deus autem pacis, Jqui eduxit de mortuis 4pastorem magnum ovium ™in sanguine testamenti aeterni, Dominum nostrum Iesum Christum, 21”aptet vos in omni bono, ut faciatis eius voluntatem, faciens in vobis quod placeat coram se per Iesum Christum, ?cui est gloria in saecula saeculorum. Amen. ; 22 Rogo autem vos, fratres, ut sufferatis verbum solacii; etenim Yperpaucis scripsi vobis. 23 Cognoscite *fratrem nostrum Timotheum dimissum; cum quo, si celerius venerit, videbo vos. 24 Salutate omnes 4%praepositos vestros et omnes sanctos. Salu- tant vos de Italia fratres. 25 tGratia cum omnibus vobis. Amen. ne Tha) 29? P PCs; 80. op 20, er Ci, e's. re pv. Rm 7%: Th} 2s s2 Tm 4, 9. t Col 4, 18. — 1124 — = ws EPISTULA CATHOLICA eer ee beer OS TOL! saiiacopuS, 2Dei et Domini nostri Iesu Christi servus, bduodecim tribubus, quae sunt in Cdispersione, salutem. 2Omne gaudium existimate, fratres mei, cum in tentationes varias incideritis, 3%scientes quod probatio fidei vestrae patientiam operatur. 4 Pa- tientia autem opus perfectum habet, ut sitis dper- — eee} fecti et integri in nullo deficientes. 5 «Si quis autem vestrum indiget sapientia, postulet a Deo, Tqui dat omnibus adfluenter Yet non improperat, et dabitur ei. 6 *Postulet autem in fide nihil haesitans; ‘qui enim haesitat similis est fluctui maris, qui a vento movetur et circumfertur. 7 Non ergo aestimet homo ille quod accipiat aliquid a Domino. 8 5Vir duplex animo /in- constans est in omnibus viis suis. 9mGlorietur autem frater humilis in exaltatione sua; 10 "dives autem in humilitate sua, quoniam 9sicut flos faeni transibit. 11?Exor- tus est enim sol cum ardore et arefecit faenum, et flos eius decidit, et decor vultus eius deperiit; ita et Ydives in itineribus suis marcescet. 12rBeatus vir qui suifert tentationem, quoniam cum probatus fuerit, Saccipiet coronam vitae, ‘quam repromisit Deus diligentibus se. 13 “Nemo, cum tentatur, dicat quoniam a Deo tentatur; “Deus enim intentator malorum est, ipse autem neminem tentat. 147Unus- quisque vero tentatur a Yeoncupiscentia sua abstractus et illectus. 5 Deinde concupiscentia, cum conceperit, parit *peccatum; peccatum vero, cum consummatum fuerit, generat mortem. !16¢Nolite itaque er- rare, fratres mei dilectissimi. 17 ’Omne datum optimum et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum, “apud quem non est transmutatio nec vicissitudinis obumbratio. 18¢Voluntarie enim genuit nos verbo veritatis, fut simus initium aliquod creaturae eius. 19 aScitis, fratres mei dilectissimi. 9Sit autem omnis homo velox ad audiendum, tardus autem ad loquendum et tardus ad iram; 20 tira enim viri iustitiam Dei non operatur. 21 Propter quod Jabi- cientes omnem immunditiam et abundantiam malitiae in mansuetu- dine Suscipite Ginsitum verbum, “quod potest salvare animas ve- stras. 22"Estote autem factores verbi et non auditores tantum fal- lentes vosmetipsos. 23 Quia, si quis auditor est verbi et non factor, hic comparabitur viro consideranti vultum nativitatis suae in spe- culo: 24consideravit enim se et abiit et statim oblitus est qualis fuerit. 25 Qui autem perspexerit in °legem perfectam libertatis et permanserit in ea, non auditor obliviosus factus, sed factor operis, Phic beatus in facto suo erit. 26Si quis autem putat se religiosum esse Ynon refrenans linguam suam, sed seducens cor suum, huius vana est religio. 27 Religio munda et immaculata apud Deum et Patrem haec est: ‘visitare *pupillos et viduas in tribulatione eorum et ‘immaculatum se custodire ab hoc saeculo. lcf. Mr 4, 14. mx Cor 15, 2; Ephr, 13. 21, 28-31. — cf Rm 2, aE ocp. 2, 12. — cf, Le 11 , 28. BN Oe ra tek ate Pro 13, 3: 21, tage Ecli 22, 1g eR tech. R. III 4, 25. — Cm. in fs. s. Hier. Aem. et Gy in 29; 16; 31, 17, 18; Ecli 4. 10: ‘Ts Eee. tapsie Me “i 8. * EPISTULA B. IACOBI APOSTOLI 1, I-27 22-27) L. et Copp. (26,27) in D. 5 ‘. re m 6, 18; Gal 2, 4; 4, 31; Gy F- £2 Pt 3, 14. — cf.2 T a Ac 12, 17. cane Rim 3,71; ‘2 j 26, 7. in D. 4 p. Psch. et in fs. Phil. et Jc. A cx Pt1, 1.— cf. Ac 2, 9-11. Oi Rm 5, 3-5. — cf. 1/Pt. 2, 2-11] aT in cm. M. — * Catech. ‘ L.2, 35: [lf 2,27; IV 7, 3 0). d1 Th 5, 23. — v. Mt 5, 48. e1 Rg 3, 9-12; Pro 2, 3-6; ite 8, 21-9, 18. — cf. f. Tb b 4, 20. be 103, 27; 144, 16. gv. Ecii 41, 28. A cf. Mt 21, 21: tcf. Mt 11, f: 14. — cf. fs 57, 20. jcep. 4. 8; Ecli 1, 36. 1 cf. 2 Pt 2, TA: (3; ap. m cf. Ps 73, 21: 'c 1, C2. r Cor n Jr 9, 23. — cf. Ecli 0, 7270, 25;_14, 13-18. o cf. eae 2-3 Pt E44, pMtr q.cf. Le 8. 4. 12- -18] i et oh in cm. M. — * Catech. R. 1V Rm 4, 20. ; Eph 4, 10, (1), oY * el * of P 14. ¥ Catech. R. IV 14. — V. All. in cm. C. TOPE f:Cpi 18,113: Bclingi) 16; $)2,- Tm 4,18;3)1% Pt 5; 4; Ap.2, 3, 14. — v. Mt 5, 10. to. — cf. x Cor 9, 25. £ ep, 24:93 [12. wu Ecli 15, 11, 12. — cf. Gn 3, v Ecli 15, 21. — cf. Gn 22,1; x Rm 7, 7, 8. LDtizg- 3. y cf. Jb 15, 35; Ps 7, 15; Is 50, z Rm 5, 12; 6, 23. [4. < Ae 9; Gal 6, 7. — cf. ps [can. 25. ot "s onc, Araus. II (an. 529) b Jo 3, 27; 1 Cor 4, 7, ex Jos, §: p. Psch. 17-21] i et Cp. (17) sn_D. /f 17-27] LL. in fr. 2 hebd. 4 ? d Psror, 28; Ml 3,6. [oct. Psch. e Jo1, 13; 1 Pty, 23; 1 Jo3,9 f Ap 14, 4. — cf. Rm 8, 73: g Pro 29, 20; Ec 5, 1; Ecli 4, pt. [Edi I, 30. k Pro 10, 193 17, 27: cf. é Ecli: 27, $3: = cf. Ecli 28, 3% j Col 3 e Ptsd; 4: “be n Mt 7 a, 1b aos — v. Jo 8, 32. ? 158 r. in fs. s. Jo. Nepom. ee, * Ca- r Ecli 7. 39; Mt 25, 36. scf. Jb M's, 23533 Jo (S78. — ¥FI25 — EPISTULA B. IACOBI APOSTOLI 2,1 —3, 14 Post inscriptionem et exhortationem ad tribulationes perferendas (1, 1-18), fideles monet ut non tantum auditores sed factores sint ver- bi Dei (19, 2, 13); nam fides sine operibus mortua est (14-26). Se- avr.9; Dt1,17; Pro 24, 23 etc.; ol 3. 25. — cf. Ac 10, 34. 1-13] LL. in fr. 3 hebd. 4 P. oct. PSscn. 51 Cor 2, 8. — cf. Ac 7, 2. ccf. Pro 18, 23. d cf. Jo 7, 24. 51* cf. €atech. R&I 7;"s. e Jo 15s Shee 1 Corr, 27;:28. — cf. 34, 19. {:LC'%2, 205 -T Cor 8,9; Ap 2,9. g Rm 8, 575-3635: W. CDicc, kee 4ciSap 2,20! 4'¢t. Ac 8:-4%20) 10> 19506. 18; 12. — cf. cp. 5, 6. bet. ‘Ac 18, 6.265572 Sm. mv Mt 22, 36, 38. [13. n Lv 19. 18, — v. Mt 19, 19. 10] * Conc. Later. II en. 159) can, 22. —* Catech. R. Il 5, ocl. Mt's;. 16: Gal 37-10. ~{3r. PES 20;° 14; 73; by 12-17] L. in fs. s. Jo. Cantii. — ecleCatech. KR. J11.8,; 32. av CD. I, 2h : r Jb 22, 6-11; Pro 21, 13; Ecli 28, 5. — cf. Tb 4, 7; Mt 5, 73 73 2. 14-26] LL. in fr. 4. hebd, 4 >. oct. Psch. — * Catech. R. I 10, 27° (14.75), set: @- t, 22; “Gal + 6. tcf. Jb 31, 19, 20; Mt 25, 35, 36. — v. Le 3, 11. uz jo 3, 17, 18. vicf. Mt 7,.27; ee 6. x cf. Rm 3, 28; 4,6; Heb 11,33. at 7, 16, 17. ‘ Soar t; 20. Saar e, 7: 19, 15. 2o[ * cf. Catech. R IV 5. ae a Gn 22, 9, 12, 16-18. 6 Heb 11, 17. cv. 1 Tht, 3. 23] R. in fr. 2 p. D. Qng. d Gn 15, 6. — v. 1 Mc 2, 52; Rm 4, 6; Gal 3, 6. [Sap 7, 27. e2 Par 20, 7; Is 41,8. — cf. 241 * Conc. Trid. s. V cp. 10. f Heb 11, 31. gJs 2, 1-22; 6, 23. a Mt 23, 8 — cf. Rm 2, 19, LB 20: 1 Tmyzq, 7. [oct. Psc 1-10] LL. in fr. é hebd. 4 ?. b cf. 3 Rg 8, 46; Rm 3, 23. ccf. Mt 5, 22; 12, 37. — cf. Ecli_ 19, 16. dcf. Ecli 14, 1; Mt 5, 48. 2] v. cp. 1, 26. —* cf. Conc. Milev. II can. 7. — * Catech. e cf. cp. 1, 26. [R. VII 9, 1. Jct. Ps. 31,92 oo PS (2 Vichy $5.92): /8x Ov Ps 119, 2-4; Pro 16, 27. — _ ef. Ecli 28, 13-15. icf. Mt 12, 34; 15, 18, 19. j Mt 5, 22; 18,9; Mr, 42. 1,8] v. ur. 2. ‘ Ps 139, 4. — cf. Ecli 28, 21, 22. 9-11] * Catech. R. III 9, 20. mv. Gn 1, 26, 27. n Mt 7, 16-18; Lc 6, 44. ox Pt 2, 12. — cf. cp.2,18. Fratres mei, nolite “in personarum acceptione habere fidem Do- mini nostri Iesu Christi °gloriae. 2Etenim, si introierit in conven- tum vestrum vir, aureum anulum habens, in veste candida, introierit autem et pauper in sordido habitu, %et intendatis in eum qui in- dutus est veste praeclara et dixeritis ei: Tu sede hic bene; pauperi autem dicatis: °Tu sta illic aut sede sub scabello pedum meorum; 4nonne iudicatis apud vosmetipsos et %facti estis iudices cogitatio- num iniquarum? 5 Audite, fratres mei dilectissimi: nonne Deus “ele- git pauperes in hoc mundo /divites in fide et %heredes regni, “quod repromisit Deus diligentibus se? © Vos autem exhonorastis paupe- rem. Nonne ‘divites per potentiam opprimunt vos et Jipsi trahunt vos ad iudicia? 7 Nonne ipsi ‘blasphemant bonum nomen, quod in- vocatum est super vos? 8Si tamen ™legem perficitis regalem secun- dum Scripturas: ’"Diliges proximum tuum sicut teipsum’, bene facitis; %si autem %personas accipitis, peccatum operamini redarguti a lege quasi transgressores. 19 °Quicumque autem totam legem ser- vaverit, offendat autem in uno, factus est omnium reus. 11 Qui enim dixit: ’?Non moechaberis’, dixit et: ’%Non occides’. Quod si non moechaberis, occides autem, factus es transgressor legis. 12 Sic lo- quimini et sic facite sicut per Ylegem libertatis incipientes iudicari. 13 *Judicium enim sine misericordia illi qui non fecit misericordiam ; superexaltat autem misericordia iudicium. 14 sQuid proderit, fratres mei, si fidem quis dicat se habere, opera autem non habeat? Nunquid poterit fides salvare eum? 15'Si autem frater et soror nudi sint et indigeant victu cotidiano, 16“dicat autem aliquis ex vobis illis: Ite in pace, calefacimini et saturamini; non dederitis autem eis quae necessaria sunt corpori, quid proderit ? 17 vSic et fides, si non habeat opera, mortua est in semetipsa. 18 Sed dicet quis: “Tu fidem, habes, et ego opera habeo. Ostende mihi fidem tuam Ysine operibus, et ego ostendam tibi ex operibus fidem meam. 19 Tu credis quoniam unus est Deus: bene facis; et Ydae- mones credunt et contremiscunt. 29 Vis autem scire, o homo inanis, quoniam fides sine operibus mortua est? 21 %Abraham, pater noster, nonne ex operibus iustificatus est offerens Isaac filium suum super altare? 22 Vides quoniam fides cooperabatur operibus illius, et °ex operibus fides consummata est? 23 Et suppleta est Scriptura dicens: ’dCredidit Abraham Deo, et reputatum est illi ad iustitiam ’, et ’ “ami- cus Dei appellatus est’. 24 Videtis quoniam ex operibus iustificatur homo, et non ex fide tantum? 25 Similiter et /Rahab meretrix, nonne ex operibus iustificata est 9suscipiens nuntios et alia via eiciens? 26 Sicut enim corpus sine spiritu mortuum est, ita et fides sine ope- ribus mortua est. : 3 @Nolite plures magistri fieri, fratres mei, scientes quoniam maius iudicium sumitis. 2 %In multis enim offendimus omnes. “Si quis in verbo non offendit, hic perfectus est vir: @potest etiam freno Cir- cumducere totum corpus. 3/Si autem equis frena in ora mittimus ad consentiendum nobis, et omne corpus illorum circumferimus; 4ecce et naves, cum magnae sint et a ventis validis minentur, circumferuntur a modico gubernaculo ubi impetus dirigentis voluerit; 5ita et lingua modicum quidem membrum est, et %magna exaltat. Ecce quantus ignis quam magnam silvam incendit! 6Et “lingua ignis est, universi- tas iniquitatis. Lingua constituitur in membris nostris, ‘quae maculat totum corpus et inflammat rotam nativitatis nostrae, inflammata a igehenna. 7Omnis enim natura bestiarum et volucrum et serpentium et ceterorum domantur et domita sunt a natura humana; 8linguam autem nullus hominum domare potest, inquietum malum, "plena ve- neno mortifero. 9In ipsa benedicimus Deum et Patrem et in ipsa ma- ledicimus homines, ™qui ad similitudinem Dei facti sunt: 19 ex ipso ore procedit benedictio et maledictio. Non oportet, fratres mei, haec ita fieri. 11 Nunquid fons de eodem foramine emanat dulcem et amaram aquam? 12"Nunquid potest, fratres mei, ficus uvas facere, aut vitis ficus? Sic neque salsa dulcem potest facere aquam. 13 Quis sapiens et disciplinatus inter vos? °Ostendat ex bona conversatione operationem suam in mansuetudine sapientiae. 14Quod — 1126 — cundo, periculis de malo usu linguae propositis (3, 1-12), christianum deterret a multiloquio (13-18), cum inde frequentes lites et peccata oriri sc- leant (4, 1-12). Tradit denique singularia quaedam de superbis et divitibus EPISTULA B. IACOBI APOSTOLI 3,15 — 5, 14 si ?zelum amarum habetis, et contentiones sint in cordibus vestris, nolite gloriari et mendaces esse adversus veritatem. 15 Non est enim ista sapientia Ydesursum descendens, sed terrena, ‘animalis, *diabo- lica. 16 Ubi enim ?zelus et contentio, ibi inconstantia et omne opus pravam. 17‘’Quae autem desursum est sapientia “primum quidem pudica est, deinde pacifica, modesta, suadibilis, bonis consentiens, plena misericordia et fructibus bonis, non iudicans, sine simulatione. 18 VFructus autem iustitiae “in pace seminatur facientibus pacem. Unde bella et lites in vobis? Nonne hinc, ex concupiscentiis ve- stris, “quae militant in membris vestris? 2Concupiscitis et non habetis, occiditis et zelatis et non potestis adipisci, litigatis et bellige- ratis et non habetis, propter quod non postulatis. 3°Petitis et non ac- cipitis, eo quod male petatis, ut in concupiscentiis vestris insumatis. 4cAdulteri, nescitis quia amicitia huius mundi inimica est Dei? ¢Qui- cumque ergo voluerit amicus esse saeculi huius inimicus Dei constitui- tur. 5An putatis quia inaniter Scriptura dicat: ’°Ad invidiam concu- piscit spiritus ’ “qui habitat in vobis? 6/Maiorem autem dat gratiam; propter quod dicit: ’ 7Deus superbis resistit, humilibus autem dat gra- tiam ’. 7*Subditi ergo estote Deo; ‘resistite autem diabolo, et fugiet a vobis; 8Jappropinquate Deo, et appropinquabit vobis. Emundate ma- nus, peccatores; et purificate corda, *duplices animo. 9!Miseri estote et lugete et plorate; “risus vester in luctum convertatur, et gaudium in maerorem. 19/Humiliamini in conspectu Domini, et exaltabit vos. 11”Nolite detrahere alterutrum, fratres. Qui. detrahit fratri, aut qui iudicat fratrem suum, detrahit legi et iudicat legem. Si autem iudicas legem, non es factor legis, sed iudex. 12 ?Unus est legislator et iudex, Yqui potest perdere et liberare. 13°Tu autem quis es, qui iudicas proximum? Ecce nunc qui dicitis: "Hodie aut crastino ibimus in illam civi- tatem et faciemus ibi quidem annum et mercabimur et lucrum fa- ciemus: Squi ignoratis quid erit in crastino. 15 Quae est enim.vita vestra? ‘Vapor est ad modicum parens et deinceps exterminabitur ; pro eo ut dicatis: “Si Dominus voluerit, et: Si vixerimus, faciemus hoc aut illud. 16Nunc autem exsultatis in superbiis vestris. ’Omnis exsultatio talis maligna est. 17 “Scienti igitur bonum facere et non facienti, peccatum est illi. 5 4Agite, nunc, divites, plorate ululantes in miseriis vestris, quae ad- venient vobis. 2 °Divitiae vestrae putrefactae sunt et vestimenta vestra a tineis comesta sunt. 3Aurum et argentum vestrum aerugina- vit, et aerugo eorum “in testimonium vobis erit, et manducabit carnes vestras sicut ignis. @Thesaurizastis vobis iram in novissimis diebus. 4Ecce merces operariorum, qui messuerunt regiones vestras, quae fraudata est a vobis clamat, et /clamor eorum in aures 9Domini sabaoth introivit. 5 iEpulati estis super terram et in luxuriis enu- tristis corda vestra tin die occisionis. 6/Addixistis et occidistis iustum, et non restitit vobis. 7/Patientes igitur estote, fratres, usque ad adventum Domini. Ecce agricola exspectat pretiosum fructum terrae, patienter ferens, donec accipiat ™temporaneum et serotinum. 8Patientes igitur estote et vos et "confirmate corda vestra, quoniam adventus Domini °appropinquavit. 9PNolite ingemiscere, fratres, in alterutrum, ut non iudicemini. %Ecce iudex ante ianuam adsistit. 19"°Exemplum accipite, fratres, exitus mali, laboris et patientiae prophetas, qui locuti sunt in nomine Domini. 11Ecce *beatificamus eos qui sustinuerunt: ‘sufferentiam Iob audistis et finem Domini vidistis, quoniam misericors Dominus est et miserator. 12 Ante omnia autem, fratres mei, “nolite iurare neque per cae- lum neque per terram neque aliud quodcumque iuramentum. Sit autem sermo vester: est, est; non, non; ut non sub iudicio decidatis. 13 Tristatur aliquis vestrum? oret. Aequo animo est? psallat. pvr. 16; Ac 5, 17; Rm 2, 8; 2 Cor 12, 20; i De fo ih of 17; 2, 3. — cf. Rm 33, 13. act. Cp. 1.17%. rjJu 19. — te zCors2,) 14. Aes Sa dy 23° 2 Th 2, 9, m 4, 2 ; "A 2, 24. tcf. fe. 15. — v. 1 Cor 2, 6, 7. 4 Ci., I. Cor13, 4-9; @ Pr0;-1t...395 18, 32, ©7.208 0,123 AM 6.012 Phos rt. xMt 5, 9 1-15) LL. in fr. 6 hebd. 4 >. oct. Psch. — * Catech. R. IV T2,'t9' (nr): 8, 7° (P37; 2 LO6)S Ill 9, 8 (72). @ Rm. 27 7-252 12) Pb ay eae bcf.1 Jos, 14. [72, 27. owe’ aoe Ve 2, 2. — cf. Ps d Mt 6, 24; Le 6, 26; Jo15, 17, £9; F450 :JO.2, ES. - cf. Jo 7,7. Wie, Catech. R. IV 7, 2 ex Cor 6, 19; 2 Cor 6, 16. fis 54, 7, 8. — v. Mt 13, 12; Jo 15, g Pro 3, Sas r Pt 5, 5. — cf. UTE 10. ID 228. 205 36S .1 37, 6: Ecli ro, 9; 38 $7, 152° Mt Sa) iS eeLGe. 52742 Cor web. 6] * Catech. R. I 2, 13; IV 5 hr Pts, 6. ir Pt 5, 8, 9. — cf. Eph rE 27; 6, II. 4% Pat TS.2.° Lm: 3, 67" LO, 3 7. — ci. Le 15, 20. kas 8. Pxr2 a3. Pie cee Le of: yr, °1 3h 25 m Lc 6, 25. — cf. Pro 14, 13; Is 65, 34. n2 Cor 12,20; r Pt 2, r. — cf. cp. 5, 9 @ Rom S23," r 84,4, = 1. €p.? §,29 s Mt 6, 34. 3. t Ps ror, 4.— cf. Jb 7, 7; Sap uv.Ac18,21. wvcf.1Cor 5,6. ¥ Cf. ‘Cpr 1,27; Jo 1g, 22% 2°Pt 2°93) vile #2; 47-48. 1-76) se. bh sb. a. 2D FAP. Psch. — * Catech. R. III 8, ro (1, 4). y fee 47. bes6, 24. — cf. Pro isk. 1 Tm 6, 9. b yb’ 13,. 282. Is®50,;--99) AM E26; 19. 20. —- cf. Jdt 16, 2r. cv. Mt 8, 4. dLc 12, 21; Rm 2, 5. — cf. Tb 4, ro. é Lv ro, 133 Dti247%4.1537TD 4, 15; Jb 24, 10; MI 3, 5. f Dt 15, 9. g Je Er, "20; Rm'9; 329. :127:43- 21, 13: Le 16, 19; 2 Pt icf. Is 34, 2; Jr 12, 3. [3, 34. j cf. cp. 4, 2 2: Sap 2, 10-20; Ac Fhe in fs. Ss. Isid. agr. 1Le 8 , 15. — Vv. — 6, 18-20. m Dt 11, 14; Jrs, § F270 Ti. 3\113- tues Ph 5, 5. 1 Pt 4, 7. — cf. Rm 235500; oe : ° . , 5; Ap 22, 12. — cf. 14 Infirmatur quis in vobis? inducat presbyteros ecclesiae, et Zorent | ? Mt ae oid he 3, 20 rTh 2, 12-15. — cf. Mt 5, 12; Heb 11, 32-38. ep. Ti 1273ti Dn aay. 123.2Mt's,.-1o. 21, 22; 42, 10, 12. u Ex ap: if Ecli 13, 9. — v. Mt 5§ 37. v Eph 5, 19 "Col 3, 16 I3- ee in Ms. pro infirmis. — * Catech. I 14-15] * Hee 4 r de ay Unct. etc. — * Eugen. IV decr. < 13. o (13). Armenis; * Conc. Trid. s. xv de Extr. Unct. cp. 1-3; can. 1, 3, 4. ewetin * Catech. Re THE 2288 O57, B65 8 —_ 5127-—— EPISTULA B. IACOBI APOSTOLI 5, 15-20 de non iurando, de aegrotis visitandis et de oratione (13-5, 20) Post exordium (1 Pt 1, 1-12) fideles hortatur ut in vita formata iuxta Chri- sti exempla, cuius sanguine redempti sunt (13-21) fulgeat caritas fra- y cf. Ac 9, 40; 28, 8. — v.1 Cor z {. Is 33, 24;Mto9, 2 [12, 9. a Pro 28,'1¢° ‘Eca 43? 2° jo I, 9. — cf. Ac 19, 18. 16-20] L. in Litanits mai. min, et 2 L. in fs. Orat. N. in monte Oliv. b cf. Gn 18, 23-32; 20, 17; Nm 11, 2; 3 Rg 23, 63°37, 223 4 Rg 4, 33; 19, 15-20; 20, 2-5; et D. super eum ungentes eum oleo in nomine Domini, 15 et Yoratio fidei salvabit infirmum, et alleviabit eum Dominus, et, *si in peccatis sit, remittentur ei. 16 cConfitemini ergo alterutrum peccata vestra et orate pro invicem, ut salvemini; “multum enim valet deprecatio iusti adsidua. 17 Elias homo erat “similis nobis, passibilis et 4oratione ora- vit, ut non plueret super terram; et non pluit annos tres et menses sex. 18 Et ¢rursum oravit, et caelum dedit pluviam, et terra dedit fructum suum. 19F ratres mei, ‘si quis ex vobis erraverit a veritate, et %conver- terit quis eum, 2%scire debet quoniam qui converti fecerit peccato- rem ab errore viae suae, “salvabit animam eius a morte et ‘operiet multitudinem peccatorum. £5> Gal 6,% gcf. Dn 12, 3; MI 2, 6. hcf. Ez 3, 19, 21; Rm 11, 14. Jb 42, 8; Pro 15, 29; 2 Mc * 33 ect. Ac 10, 26; 14, 15. d3 Rg 17,1; 18, 1; Ecli 48, 3; Gi4; 253 ¢3 Rg 18, 42, 45. fcf. Mt 18, t Pt 4, 8. — cf. 2 Es 4, 5; Pro 10, 12. DEAL | PETRIE AROS EGS EPISTULA PRIMA EPISTULA I B. PETRI APOSTOLI 1, I-17 1-12] -7) et LL. in fs. cy the Pt. etc. et in D. @4asPb 1,143" Je 2, 1. Le Psch. b Xe 23.-— cf. vr. Z0; Rm fn ag, 81 Heb ea inks ccf, Ex ye e I aq. d Bare. 2 Ju 2. 3-71 L. in cm. Mm. T. P. — * Catech. Rol 6yta tl, 2,27. e72: Cor t,;.3; Eph: 1, 3: {Tt 3, 5. — cf. vr. 23. cp. 3, 21. — cf. 1 Cor 15, 20. vo. Rm 8; 17. icp. 5, 4; Mt 6, 20; jcf. Sap 6, £3. icf. Rm m cf. 2 Cor 4, 17: Heb 12, 11; Curt \2, 48, 10; Ap 3, 10. nJjc 1, 3. — cf. Jb 23, 10; Is o m 2, 7; 10% rt Cor 4, 5. -- cf. x Cor 3, 12-15. p vr. 13; cp. 4, 13; Le 17, 30. Gl. 740) 20;0293 2. Cor: So: PRN, 230% Heb 11, 27. s cf. Mt 13, 17; Heb 11, 13, se tcf. Dn 9, 24-26. uAc 16, 7; Rm 8, 9; Gal” re 6; Ph 1, 19; 2 2 Pty, 2. vv. Le 24, 26; Ac 3, 18. %:Dni 12554, °9,° 33. y Ac 2, 2-4 zcf. Is 6, ve Mt 18, ro. aLc 12, 35; Eph Bcp. 4/73. Se $: ccp. 4, 2, 3; 2; d Ac 17, 30. L3}is. sing Jo 3, 3. — cf. 2 Cor 7, 1; Me 87 fly II, 44; 19, 2; 20, 7. [18. g Ml 1, 6; Mt 23, 9; 2.Cor 6, YE hedr. s. t 1 2, 1 Cor 9, [25; 2 Tm 4, 8. iETRUS apostolus Iesu Christi electis advenis @di- spersionis Ponti, Galatiae, Cappadociae, Asiae et Bithyniae 2 secundum praescientiam Dei Patris, in sanctificationem Spiritus, in oboedientiam et Cadspersionem sanguinis Iesu Christi. dGratia vo- wis et pax multiplicetur. 3 ¢Benedictus Deus et Paice Domini nostri Tesu Christi, qui /secundum misericordiam suam magnam regeneravit nos in spem vivam 9per resurrectionem lesu Christi ex mortuis, 4 "in hereditatem ‘incorruptibilem et incontami- natam et Jimmarcescibilem, conservatam in caelis in vobis, 5 qui in virtute Dei custodimini_per fidem in salutem, ’paratam revelari in tempore novissimo, §™In quo exsultabitis, modicum nunc si oportet contristari in variis tentationibus ; 7 ut ™probatio vestrae fidei multo pretiosior auro, quod per ignem probatur, °inveniatur in laudem et gloriam et honorem Pin revelatione Iesu Christi: § %quem, cum non videritis, diligitis; in quem nunc quoque non videntes creditis; cre- dentes autem exsultabitis laetitia inenarrabili % peaeitieate 9 repor- . tantes ‘finem fidei vestrae salutem animarum. 1#De qua salute ex- quisierunt atque scrutati sunt prophetae, qui ig futura in vobis gra- tia prophetaverunt 11 scrutantes in ‘quod vel quale tempus signifi- caret in eis “Spiritus Christi Vpraenuntians eas quae in Christo sunt passiones et posteriores glorias; 12%quibus revelatum est quia non sibimetipsis, vobis autem ministrabant ea quae nunc nuntiata sunt vobis per eos qui evangelizaverunt vobis, ¥Spiritu sancto misso de caelo, in quem desiderant angeli prospicere. 13 Propter quod 4succincti lumbos mentis vestrae, °sobrii, per- fecte sperate in eam quae offertur vobis gratiam °in revelationem Iesu Christi; 14 quasi filii oboedientiae non configurati Prioribus dignorantiae 'vestrae desideriis, 15 sed, “secundum eum, qui vocavit vos, sanctum et ipsi in omni conversatione sancti sitis, 16 quoniam scriptum est: ’/Sancti eritis, quoniam ego sanctus sum’. 17 Et 9si — 1128 — terna (22-2, 1), lacte doctrinae imbuantur et Christo superaedificati populum Dei constituant (2-10). Singulos deinde monet quomodo cum ethnicis, inter quos deguut, se habeant (11-13), subditis et servis oboedien- patrem invocatis eum, qui “sine acceptione personarum ‘iudicat secun- dum uniuscuiusque opus, Jin timore incolatus vestri tempore conversa- mini 18 scientes ‘quod non corruptibilibus auro vel argento ™redempti estis de “vana vestra conversatione paternae traditionis, 19 sed °pre- tioso sanguine quasi agni immaculati Christi et incontaminati, 29?prae- cogniti quidem ante mundi constitutionem, Ymanifestati autem novissi- mis temporibus propter vos, 21qui per ipsum fideles estis in Deo, ‘qui suscitavit eum a mortuis et ‘dedit ei gloriam, ut fides vestra et spes esset in Deo; 22 animas vestras castificantes in oboedientia cari- tatis, in “fraternitatis amore, simplici ex corde invicem diligite at- tentius; 23 vrenati non ex “semine corruptibili, sed incorruptibili per Yyerbum Dei vivi et permanentis in aeternum. 24 Quia ’*omnis caro ut faenum, et omnis gloria eius tanquam flos faeni: exaruit faenum, et flos eius decidit; 25 verbum autem Domini manet in aeternum’. Hoc est autem verbum quod evangelizatum est in vos. 2Deponentes igitur omnem malitiam et omnem dolum et simula- tiones et invidias et omnes detractiones, 2 %sicut modo geniti in- fantes, rationabile sine dolo lac concupiscite, ut in eo crescatis in salutem, 3si tamen gustastis ’%quoniam dulcis est Dominus’. 4 Ad quem accedentes “lapidem vivum, ab hominibus quidem reprobatum, a Deo autem electum et honorificatum, 5 et /ipsi tanquam lapides vivi superaedificamini, %domus spiritualis, sacerdotium sanctum, “offerre spirituales hostias, tacceptabiles Deo per Iesum Christum. 6 Propter quod continet Scriptura: ’JEcce pono in Sion lapidem summum, an- gularem, electum, pretiosum; et qui crediderit in eum non confun- detur’. 7 'Vobis igitur honor credentibus, non credentibus autem, ?Mlapis, quem reprobaverunt aedificantes : hic factus est in caput anguli’ : 8et ’“lapis offensionis et petra scandali’, his qui offendunt verbo nec credunt °in quo et positi sunt. 9% Vos autem ?genus electum, Wegale sacerdotium, gens sancta, "populus adquisitionis, ut virtutes adnuntietis eius, qui ‘de tenebris vos vocavit ‘in admirabile lumen suum: 10%qui aliquando non populus, nunc autem populus Dei; qui non consecuti misericordiam, nunc autem misericordiam consecuti. 11 Carissimi, obsecro vos Ytanquam advenas et peregrinos “ab- stinere vos a carnalibus desideriis, Yquae militant adversus animam; 12 zconversationem vestram inter gentes habentes bonam, ut in eo quod detrectant de vobis, tanquam de malefactoribus, ex bonis ope- ribus vos considerantes glorificent Deum “in die visitationis. 13 bSubiecti igitur estote omni humanae creaturae propter Deum: sive regi quasi praecellenti, 14sive ducibus tanquam ab eo missis ad vindictam malefactorum, laudem vero bonorum; 15 quia sic est voluntas Dei, “ut benefacientes obmutescere faciatis imprudentium hominum ignorantiam; 16 ¢quasi liberi et non quasi velamen ha- -bentes malitiae libertatem, sed sicut servi Dei. 17 (Omnes honorate, ‘fraternitatem diligite, (Deum timete, regem honorificate. 18 9Servi, subditi estote in omni timore dominis, non tantum bo- nis et modestis, sed etiam dyscolis. 19*Haec est enim gratia, si propter Dei conscientiam sustinet quis tristitias, patiens iniuste. 20Quae enim est gloria, si peccantes et colaphizati suffertis? Sed, si bene facientes patienter sustinetis, haec est gratia apud Deum. 21 ‘In hoc enim vocati estis; quia et Christus passus est pro nobis jvobis relinquens exemplum, ut sequamini vestigia eius. 22 ‘Qui peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore eius; 23 ™qui, cum malediceretur, non maledicebat: cum pateretur, non commina- batur, tradebat autem iudicanti se iniuste; 24 "qui peccata nostra ipse pertulit in corpore suo super lignum, ut °peccatis mortui iu- stitiae vivamus; ’ ?cuius livore sanati estis’; 25 Yeratis enim sicut oves errantes, sed conversi estis nunc ad "pastorem et episcopum animarum vestrarum. p. Psch. et in fs. ss. Lanc. et Clav. — * Catech. R. III 16, 25 (22). 15; 1 Jo 3, 5. — cf. 2 Cor 5, 21. m Is 53, 7; Jo 8, 48, 49. — cf. cp. 3, 9. oRm 6, -1r;'7, 4, 6; Col 2, 20;'3; 3. Pes oe ape q Ps 118, 176; Ez 34, 6; 6 13, 20. — v. Jo 10, 4. EPISTULA I B. PETRI APOSTOLI 3; 18 a 2; 25 tv. Mt 16, Ti 17-19] R. in fs. pretiosiss. Sang. *Catech. "Ri fs. 157.013 0 icp. 3, 16°32. Coe 83 4 Bi ) h Dt 10, 17; Ac 10, 34; Rm 2, 2%, [ 18). 12. lJs 52, 2; Mt 20, 28; 1 Cor 6, 20; ocf. Jo 1; 29; Heb 9g, 14. pci. Rm 16,'-26;. Eph 3,41; qv. Rm 16, 26. [Ap 13, 8. uRm 12, 9; He 23] * Catech. v vr. 3,—Cf. Jo 3, 3: Jc 1, 18. ee 153g [Mt 24, 35. y Heb 4, 12.—cf. Ps 118, 89; zIs 40, 6-8. — v. Jc 1, 10, 11. z-10] L. in sb. in Albis, —- ee Op ee Ao aEph is. a2: Gol 3; 82-$eu.- 2s. 1: Cors33> Heb’ §./13: cf. Mt 18, 3. 2] Int (Ps 80) in D. in Albis. —* Catech. R. II 1, 31; 2, 26. c2 Pt 3, 18. — cf. Le 2, 40, d Vi Ps 33,29; Hebd: 6; sh" P§2: evr. 6, 7. [3,_9. f Eph 2, 20-22. — cf. 1 Cor’: Heb 3, 4, 6. [Heb 13, 15. Is 61, 6. — cf. Rm 12, 1; iRm 15, 16; Ph 4, 18. jis 28. 16. — v. Rm 9g, 33. LMir o26,. 803"2" Cor, 25 45. m Ps 117, 22. Lo, 33- nIs 8, 14.—v. Mt 21, 44 Rm ocf. Rm 9g, 22; Ju 4. p Dt 10, 15; Is 43, 21. [5, ro. q Ex 19, 6; Dt 7, 6; Ap 1, 6; Pioer Mb T9751 t 2 ke. 9] * Catech, R. I 10,25; 11 q> asch, sEph 5, 8. — cf. Is 42, 18; t Ps 35, 10 [Ac 26, 18. u Os 1, 6, 9, 10; 2, 23; Rm og, 25, 6; 10, 19, vLv 25, 23; Ps 38, 13; Heb Ir, 13. — cf. Gn 47, 9 xRm 13, 14; Gal 5 24. ; 11-19] L.et Cpp.in D. 3 p. Psch. —* cf. Catech. R.1 13, 3 (11); IV ro, 9 (12): IIT 5, 15. (13). y Jc 4, 1. — Gal 5 17. sity 3 3, 16. — cf. Mt 5, 16; 2 or 9, 13: Gal 1, 24; Phil 6; Heb 13, 18. eb 13, I. ol 3, 22; 1 Tm 6, 1; Tt 2,9. [—cf. 1 Cor 6, 7. hcp. 3, 14, 17; 4, 14; Mt 5, ro. # Mt 16, 24; Ac 14, 22; 1 Th 3,3; 1Tm3, 12. ts: t Jo 2,6. j Mt 11, 29: Jo 13, 15; Ph 2, 21-23] V. All. in Js. s> ‘Pauli a Cr. (21). — R. in fs. ss. Sin- donis D. N. — Copp. in D. 2 HIs 53, 9; Le 23, 4, 41; Jo 8, 46; Heb 4, n Is 53. 4, 11. — cf. Ac8, 28-35. ; Mt ro, 6. rcp. 5, 4; Heb — 1129 — EPISTULA I B. PETRI APOSTOLI 3,1— 4, 11 tia (14-25), mutua officia coniugibus (3, 1-7), omnibus dilectionem incul- cans (8-12). Tertio beatos vocat qui innocentes persecutionem patiuntur (13, 2) et Dei iudicium attendentes sibi maledicentes non curant; siqui- 1] * Catech. R. II 8, 1, 26, 27. Eph: §;: 223° Bees: bit Core 7, 13, 14, 16. Cslts2 5-53 3) * Catech. R. III 7, 11. dit Tm2, 9. — cf. Is 3, 18-23. e Rm 2, 29.- cf. Ps 44, 14; Rm 7, 22; 2 Cor 4, 16; Eph 3, 16. fGn 18, 12. gcf. Pro 3, 25. h Eph Do Col 3, 19 — cf. i cf. Ae EY: Cor 7; 5. 7] * Cf, Caech. Reoey +7. 2 jRm 12, 16. — cf. Jo 17, 21; 1 Heb 13, 1. ACoA, 22. mEph 4, 2, 32. 8-15] L. tn D * Catech. R. iin my 21 G) I mcp. 2, 21, 23. — cf. . 44; Le 6, 28. — v. Rm 12, 14, 17. o Ap. 2, 7. — v. Mt 25, 34. Ps 33, 13°17. q Ecli 33, 1; Rm 8, 31. — cf. Pro 16, 6, m5 5*. Beclh7, 4%. FE) .2'25):19; 20; 4, 14, 16. s Is “i 12, 13. — cf. vr 6. — v:Golud; 63.2 cli2.Tm 2, 25. Vi. CDin2s *T2: 2CD.2 2, TS At 2,08: acp. 2, tis best CE Cp. 46 18;''16. 18-21] L Psch. — Cp. ad nn. in T. P. (18). — * Catech. I 11, 10 (18); II » 9 (21). b Heb 9, 26, 28. — cf. cp. 2, 21: — v. Rm 4, 25; 2, f, 2. c2 Cor 13, 4. — cf. cp. 4, 1; dcp. 4, 6. [Col@3322; ecp. 4, 6. — cf. Is 42, 7: 45, 9; OF, I. f Gn 6, 3, 6, 13, 14. — cf. Le U7, 20° Leb 21, Fe 2s Pt2,7s8: gGn vy I, 9, 995°, 18; a Pt he a hen’: 3-6; Tt 3, 5; Heb to, #Ac 2, 33. 34; 7, 55, 56: Rm > ¢4s; Ephet, 260°: Col: 4-733 Heb «1, 3. ji Cor 15, 24: Eph 1, ai Ph @eh 2, Be. 9% a\:Tr, in fs s Pault a Cruce. 1-17) LL. in ir ogat m..6, (2, Col a3): 35 45.0% PGs Gbtat, £2. cRm 14, 7, 8; 2 Cor 5, 15..— Gich. “Gal 2.20. = Vv. AG if0; 42. tL ‘et Rae p os in D. m Mr 13, 33. _ Linf. oct. Asc. 2K 10, 12; Jc 5, 20. — cf. 1 Cor 13, 5, 6. oO Ri r3 30 13,025 Phvae ra: — cf. 1 Tm a: 2. Lr2. p Rm 212, 6, 7. —- cf. 2 None G40) 12,425, 4° Cor 4) 1; Tt 71 Cor. 10; 32: te 7. Similiter et “mulieres subditae sint viris suis, ut, °etsi qui non credunt verbo, per mulierum conversationem sine verbo lucrifiant ; 2 considerantes in timore °castam conversationem vestram. % Quarum dnon sit extrinsecus capillatura aut circumdatio auri aut indumenti vestimentorum cultus; 4sed qui absconditus est cordis homo, in incorruptibilitate quieti et modesti spiritus, qui est in conspectu Dei locuples. 5 Sic enim aliquando et sanctae mulieres sperantes in Deo ornabant se subiectae propriis viris, § sicut Sara oboediebat Abrahae fdominum eum vocans; cuius estis filiae benefacientes et Ynon per- timentes ullam perturbationem. 7hViri similiter cohabitantes secundum scientiam quasi infir- miori tvasculo muliebri impertientes honorem, tanquam et cohere- dibus gratiae vitae, ut non impediantur orationes vestrae. 8In fine autem jJomnes unanimes, compatientes, ‘fraternitatis amatores, ™misericordes, modesti, humiles; 9 ”non reddentes malum pro malo nec maledictum pro maledicto, ‘sed e contrario benedicen- tes, quia in hoc vocati estis, °ut benedictionem hereditate possideatis. 10’ pQui enim vult vitam diligere et dies videre bonos coérceat linguam suam a malo, et labia eius ne loquantur dolum; 11 declinet a malo et faciat bonum, inquirat pacem et sequatur eam; 12 quia oculi Domini super iustos, et aures eius in preces eorum; vultus autem Domini super facientes mala’. 13 Et Yquis est qui vobis noceat, si boni aemulatores fueritis? 14 Sed, retsi quid patimini propter iustitiam, beati. ’*Timorem autem eo- rum ne timueritis et ‘non conturbemini’. 15uDominum autem Chri- stum sanctificate in cordibus vestris, eparati semper ad satisfactio- nem omni poscenti vos rationem de ea, quae in vobis est, spe; 16sed Zcum modestia et timore Yconscientiam habentes bonam, ut in eo quod detrahunt vobis *confundantur qui calumniantur vestram bonam in Christo conversationem. 17 @Melius est enim benefacientes, si vo- luntas Dei velit, pati, quam malefacientes. 18 Quia et Christus semel pro peccatis nostris mortuus est, iustus pro iniustis, ut nos offerret Deo, ‘mortificatus quidem carne, vivificatus autem dspiritu; 1%in quo et ‘his, qui in carcere erant, spiritibus veniens praedicavit, 20 qui increduli fuerant aliquando, fquando exspectabant Dei patien- tiam in diebus Noé, cum fabricaretur arca, in qua pauci, id est Yocto animae salvae factae sunt per aquam. 21 Quod et vos nunc similis formae “salvos facit baptisma, non carnis depositio sordium, sed . conscientiae bonae interrogatio in Deum per resurrectionem Iesu Christi, 22 ‘qui est in dextera Dei deglutiens mortem, ut vitae aeternae heredes efficeremur, profectus in caelum, subiectis sibi ange- lis et potestatibus et virtutibus. 4 Christo igitur passo in carne, “et vos eadem cogitatione arma- mini; quia qui passus est in carne desiit a peccatis; 2°ut iam non desideriis hominum, dsed _voluntati Dei quod reliquum est in carne vivat temporis. % ¢Sufficit enim praeteritum tempus fad volun- tatem gentium consummandam his qui ambulaverunt in luxuriis, desideriis, vinolentiis, comissationibus, potationibus et illicitis idolo- rum cultibus ; 4in- quo admirantur, non concurrentibus vobis in eandem luxuriae confusionem, 9blasphemantes; 5 tqui reddent ratio- nem ei qui paratus est ijudicare vivos et mortuos. 6 Propter hoc enim et /mortuis evangelizatum est, ut iudicentur quidem secundum homines in carne, vivant autem secundum Deum in spiritu. 7’Omnium autem finis appropinquavit. ™Estote itaque prudentes et vigilate in orationibus. 8Ante omnia autem, mutuam in vobismetip- sis caritatem saa habentes, quia ’ “caritas operit multitudinem peccatorum ’. 9 °Hospitales invicem sine murmuratione; 1° ?unus- quisque, sicut accepit gratiam, in alterutrum illam administrantes, Yicut boni dispensatores multiformis gratiae Dei. 11 Si quis loquitur quasi sermones Dei; si quis ministrat, tanquam ex virtute quam — 1130 — ee ee a dem passionum Christi participes effecti ab eo praemium recipient (3-19). Tandem, presbyteris altisque admonitis, epistolam claudit (5, 1-13). Post inscriptionem, quot a Christo dona receperint et quid ei repen- EPISTULA I B. PETRI APOSTOLI 4,12 —5, 14 administrat Deus, ut in omnibus honorificetur Deus per Iesum Chri- stum, *cui est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen. 12 Carissimi, nolite peregrinari ‘in fervore, qui ad tentationem vobis fit, quasi novi aliquid vobis contingat; 13 sed “communicantes Christi passionibus gaudete, ut et Vin revelatione gloriae eius gau- deatis exsultantes. 14*Si exprobramini in nomine Christi, beati eri- tis; quoniam quod est honoris, gloriae et virtutis Dei, et Yqui est eius Spiritus super vos requiescit. 15*Nemo autem vestrum patiatur ut homicida aut fur aut maledicus aut %alienorum appetitor. 16 Si autem ut 2christianus, non erubescat, glorificet autem Deum in isto nomine. 17 Quoniam tempus est, ut °incipiat iudicilum a domo Dei. 4Si autem primum a nobis, quis finis eorum qui @non credunt Dei evangelio? 18 Et, ‘si iustus vix salvabitur, impius et peccator ubi parebunt? 19 Itaque et hi qui patiuntur secundum voluntatem Dei fideli Creatori %:ommendent animas suas in benefactis. Seniores ergo, qui in vobis sunt, obsecro “consenior et “testis Christi passionum, qui et eius, quae in futuro revelanda est, glo- riae communicator: 2 °¢pascite qui in vobis est gregem Dei, pro- videntes “non coacte, sed spontanee secundum Deum, neque turpis lucri gratia, sed voluntarie; 3neque ut ‘dominantes in cleris, sed 9forma facti gregis ex animo. 4Et, cum apparuerit “princeps pastorum, percipietis ‘immarcescibilem jgloriae coronam. 5Similiter, adulescentes, subditi estote senioribus. Omnes autem invicem humilitatem insinuate, quia ’™Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam’. 6”Hu- miliamini igitur sub potenti manu Dei, ut vos exaltet in tempore visi- tationis, 7 °omnem sollicitudinem vestram proicientes in eum, quoniam Pipsi cura est de vobis. 8 9Sobrii estote et "vigilate, quia Sadversarius vester diabolus ‘tanquam leo rugiens “circuit quaerens quem devoret, 9 “cui resistite “fortes in fide scientes Yeandem passionem ei, quae in mundo est, vestrae fraternitati fieri. 10 Deus autem omnis gratiae, “qui vocavit nos in aeternam suam gloriam in Christo Iesu, ¢modicum passos ipse perficiet, Sconfirmabit solidabitque. 11 ¢Ipsi gloria et im- perium in saecula saeculorum. Amen. 124Per Silvanum fidelem fratrem vobis, ut arbitror, ¢breviter scripsi obsecrans et contestans hanc esse /veram gratiam Dei, in qua statis. 13 Salutat vos ecclesia, quae est in 9Babylone coélecta, et “Marcus filius meus. 14‘Salutate invicem in osculo sancto. jGratia vobis omnibus qui estis in Christo Iesu. Amen. v Eph 6, 11-13; Jc 4, 7. — cf.2 Tm 4, 17. Ci Cols. ycp. 4, 12. — cf HOOTERS; 12: acp. 1, 6; 2 Cor 4, 17. 62 Th 2, 17. EV Opi 421. RPI Dake Liion ve.ch. Heb. 53,..22. fv. Ac 11, 23, g Ap 14, 8. h 1 Cor 16, 20. j Eph 6, 24. u Y Th3. S35 2° Tim- srs. Scp. 5, 11; Rm 11, 16; Ju 25. ee Catech. R. UV 17, q ; tcf. cp. 1, 6, 7. “uAc5, 41; Rm 8, 17; Ph 3, 10, v Cp. I, 5-7; 5,1; Ju24. [11. 13-19) cm. L. in M. — Cm. in fs. s. Pauli a Cr. (13). — Gr. in fs. s. Bonifac. Ep. M. (13, 14). x Mt 5, 11. — cf. Ps 83, 11; y cf. Is rr, 2. [Heb 11, 26. ZCp. 2, 19, 20; 3, 14, 17. aR nO eT m 2, 9. — cf. Le 23, 3r. tet r& 4 TO *mx; 31° JF 26, 209: g Ps 30, 6; Le 23, 36. — cf. 2 Tm 1,°12. z-11] L. in fs. Spee E.M. bv. Le 24, 46, 48. 2, 3] * Conc. Trid. s. XXIII cp. 1 de Ref. — * Catech. R. II 7, 206. ¢ Jo 21, 15, 16,17. — cf. Ac 20, d cf. Phi 14. [28; Ju r2. e1 Tm 3, 8; Tt 1, 7. — cf. Jo Ac 20, 28. f Ez 34, 4; Mt 20, 25, 26. — Ft 3h we 2h 3,9; 1 Tm 5 — * Catech. R. IV 15, 14. j1Cor 9, 25. — v. Jc 1, 12. Peis hers 9,25 26% mv. Jc 4, 6. n Jc 4, 7, 10. 6-11) L. in D. 3 p. Pat. ocf. Ps 36, 5;.54, 23. —v. Mt h Ps 39, 18; Sap 11, af [6, 25. OVicp.. 1; 13% r Mt 24, 42. 89] * Catech. R. IV. 15, 6. — L. br. ad cmpl. s Eph 4, 27; 6, 11; Ap 12, 9, 12. ECIORS 21, 22: Bivige Lait z1 Cor Ac 15, 22; 2 Cor 1,19; 1 Th Vv. AczI2, i312, iv. Rm 16, 16; bel Pret RE APOSTOLI EPISTULA SECUNDA ij\tmron Petrus, servus et apostolus Iesu Christi, iis i/| qui 2coaequalem nobiscum sortiti sunt fidem ‘in iustitia Dei nostri et salvatoris Iesu Christi. 2¢Gra- tia vobis et pax adimpleatur “in cognitione Dei et Christi Iesu Domini nostri, % quomodo omnia nobis divinae virtutis suae, quae ad vitam et pie- tatem donata sunt per “cognitionem eius; /qui vocavit nos propria gloria et virtute, 4 per quem maxima et pretiosa nobis promissa donavit, ut per haec efficiamini 9divinae consortes naturae “fugientes eius, quae in mundo est, con- EPISTULA II B. PETRI APOSTOLI 1, I-4 a Ac 1S, 14. 1-15] LL. in fr. 6 infr. oct. Asc. & Rm 1, 12; 2 Cor 4, 13 Eph t1,4 [4, 5; dt .Pt 52 323u 2: évr. 3, 8; cp. 2, 20. — cf. Jo 17, 3. f ci.on: Tis 2;°22+ a .Th 9; 16% Tmiat of ¥ Pt :s; 107 EPISTULA II B. PETRI APOSTOLI 1, S54 2, 17 dere debeant docet (1, 1-15), atque hortatur ut fidei tantis argumentis comprobatae adhaereant (16-21), ut ab haereticis, de quorum pruvis mo- ribus Deus cito vindictam-sumet (2, 1-11), diligenter abstineant (12-22), i cf. 3; oe h 4, 8. jcé. ten vi ba Pt. ve m Heb io fry ae n Gal 6, 10; x3. ox Cor. 13, I- ban re x Jo 4 16. 43 p cf. Jo ode 4. ole Bes 12, 25. MeL ate 5, rcf. Acg, 14; C3502. j i [9-11. SI jor, 7; AP 7, 14. #ep.<3, a — cf. Ph 2, 12; Heb 3, 1 16] * Conc. ST rid. s. VI cp. 10-21] LL. et L. (16-21) in se “1 Pt 5, 10. [fig. Dns. v1 Thi, 4.—cf. 1 Pt 2, 9. x Col 1, 13. — cf. Ac 14, 22. yjJu 5. — cf. Rm 15, 14. 15; z2Jo2. yes Fe 23): 15] * Catech. } IV nee 16] * Conc. Tei s. XIV de Ref. prooem. Oct y COr'r, 17: 2, eases: Cor 2,135 4, 2a Vd 1m is 4. f Lc 9, 8 $2; JO. t,. na, # Mir 51 Le 9, 38. t cf. Js 10] Chic. Vat. " TI Cp. 3. jcf. Rm 16, 26: aR 10. oer tne Aan Jo's, 3 ee 78, "793 2 Cor iy Pack tt 22, 16 [4, 6. 21] * Catech. aR. tae 02 Tm 3, 16. px Ptr, 11. — cf. et ee . Let, 90: Act, t63> 32.3 a Dt 13, 1-5; Mt 7, 15; 24, 11; I. 23; Gal 3, 13; 4, " Eph 1 7; Heb ro, 29; ty, fe: Ap 5, 9 e Rm 2, 24. — cf. 1 Pt 2, 15. f cf. cp. ys, x8; hess ne 18; I f'Dt'35: gc t 32 a5 * Catech. $3, Jb 4, 18; Ju 6. — ‘cf. Mt a5, i-cf. Jo 8, 44; 1 Jo 3, 8. [41. 48: Le 8, 31; Ap 20, - +50; Phe 37; 26; e rts,*3 a mCP. 3. Gn 7, 17- ip 22, zo Bai 16 ju 6 8 n Gn 19, 25; ocf. Nm 26, 16; reve: p Gn 19, 16: Sap 10, 7,8] v. Ecli sb wha a q Ps 118, soir ty Ez 9, 4 piety hae or 10, 13. — n 3, Ty. s Mt 25, 41. 46. Bena. as Ju 16, 18. UE... Ta. 79. fr's, 19,3804 y vr. IS 3 cf. Sep 2. Cor: 1s; 32. a Ju 12. — cf. Rm 13, 13. Ochs ¥--Corert, 2%. BeBe 15.22.) 9k ccf. Mt 5, 28. dvr. 3. ecf. Ez 14, 11; Ac 13, 10. fNm 22, 5, 732 2 Es 13,:23 Ju ex. Ap a) Xa: stn 22) 47, 23; 28: Ju 12, 13. — cf. Jr 2, 13. cupiscentiae corruptionem. 5*Vos autem curam omnem subinferentes jministrate in fide vestra virtutem, in virtute autem ‘scientiam, §% in scientia autem abstinentiam, in abstinentia autem ™patientiam, in patientia autem pietatem, 7in pietate autem “amorem fraternitatis, in amore autem fraternitatis °caritatem. 8 Haec enim, si vobiscum adsint et superent, non vacuos nec Psine fructu vos constituent ‘in Domini nostri Iesu Christi cognitione; 9% cui enim non praesto sunt haec, Ycaecus est et "manu tentans, oblivionem accipiens ‘purgationis veterum suorum delictorum. 1 Quapropter, fratres, ‘magis satagite, ut per bona opera certam “vestram vocationem et Yelectionem facia- tis; haec enim facientes non peccabitis aliquando; 11 Zsic enim abun- danter ministrabitur vobis introitus in aeternum regnum Domini nostri et salvatoris Iesu Christi. 12 Propter quod incipiam vos Ysemper commonere de his, et quidem scientes et *confirmatos vos in praesenti veritate. 13 Tustum autem arbitror, quandiu sum in hoc @tabernaculo, suscitare vos in commonitione; 14 °¢certus quod velox est depositio tabernaculi mei, secundum quod et 2Dominus noster Iesus Christus significavit mihi. 15 Dabo autem operam et frequenter habere vos post obitum meum, ut horum memoriam faciatis. 16Non enim ¢doctas fabulas secuti notam fecimus vobis Domini nostri Iesu Christi virtutem et praesen- tiam, sed /speculatores facti illius magnitudinis. 17 9Accipiens enim a Deo Patre honorem et gloriam, voce delapsa ad eum huiusce- modi a magnifica gloria: ’ "Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi complacui; ipsum audite’. 18 Et hanc vocem nos audivimus de caelo allatam, cum essemus cum ipso in ‘monte sancto. 19 Et Jhabemus firmiorem propheticum sermonem, cui benefacitis attendentes ‘quasi lucernae lucenti in caliginoso loco, donec "dies elucescat, et "luci- fer oriatur in cordibus vestris, 20 hoc primum intelligentes quod omnis prophetia Scripturae propria interpretatione non fit. 21 °Non enim voluntate humana allata est aliquando prophetia; sed PSpiritu sancto inspirati locuti sunt sancti Dei homines. 2 Fuerunt vero et @pseudoprophetae in populo, sicut et din johns erunt magistri mendaces, qui °introducent sectas perditionis et eum, perditionem. 2Et multi sequentur eorum luxurias, “per quos via veritatis blasphemabitur, 3 et /in avaritia fictis verbis de vobis nego- tiabuntur: %quibus iudicium iam olim non cessat, et perditio eorum non dormitat. 4Si enim Deus “angelis ipeccantibus non pepercit, sed rudentibus inferni detractos jin tartarum tradidit cruciandos in iudicium reservari: 5 et originali mundo non pepercit, sed octavum 'Noé iustitiae praeconem_custodivit ™diluvium mundo impiorum inducens; § et. Ncivitates Sodomorum et Gomorrhaeorum in cinerem redigens eversione damnavit, °exemplum eorum qui impie acturi sunt ponens, ‘et Piustum ’ Lot oppressum a nefandorum iniuria ac luxuriosa conversatione eripuit (8 adspectu enim et auditu iustus erat habitans apud eos, qui de die in diem ganimam iustam iniquis operibus cruciabant); 9%*novit Dominus pios de tentatione eripere, Siniquos vero in diem iudicii reservare cruciandos; 19 magis aulem eos, qui post carnem ‘in concupiscentia immunditiae ambulant “do- - minationemque contemnunt, audaces, sibi placentes, sectas non metuunt introducere blasphemantes; 11 Vybi angeli, fortitudine et virtute cum sint maiores, non portant adversum se exsecrabile iudi- cium. 12 ¢Hi vero, velut irrationabilia pecora naturaliter in captionem et in perniciem, in his quae ignorant blasphemantes in corruptione sua peribunt, 13 ¥percipientes mercedem iniustitiae, *voluptatem existimantes diei delicias, %coinquinationes, et maculae deliciis adfluentes, ¥in conviviis suis luxuriantes vobiscum, 14 foculos haben- tes plenos adulterii et incessabilis delicti, pellicientes animas insta- biles, cor dexercitatum avaritia habentes, ‘maledictionis filii: 15 ¢qe- relinquentes rectam viam erraverunt /secuti viam Balaam ex Bosor, qui Ymercedem iniquitatis amavit, 16 correptionem vero habuit suae vesaniae : Isubiugale mutum animal hominis voce loquens prohibuit prophetae insipientiam. 17 Hi sunt "fontes sine aqua et nebulae dqui emit eos, Dominum negant superducentes sibi celerem - — 1132 — utque ad futuram totius mundi renovationem et adventum D/iti se disponant et praeparent (3, 1-14). Laudatis deinde Pauli apostoli epistolis, ea quae scripsit resumit et inculcat (19-18). EPISTULA II B. PETRI APOSTOLI 2, 18 — 3, 18 turbinibus exagitatae, quibus caligo tenebrarum reservatur. 18 ‘Su- perba enim vanitatis loquentes pelliciunt in desideriis carnis luxuriae eos qui paululum Jeffugiunt, qui in errore conversantur 19 4ibertatem illis promittentes, cum ipsi servi sint corruptionis: ™a quo. enim quis superatus est, huius et servus est. Si enim /refugientes coinquinationes mundi “in cognitione Domini nostri et salvatoris Iesu Christi, his rursus implicati superantur, °facta sunt eis poste- riora deteriora prioribus. 41 ?Melius enim erat illis non cognoscere viam iustitiae, quam post agnitionem retrorsum converti ab eo, quod illis traditum est, Ysancto mandato. 22 Contigit enim eis illud veri proverbii: ’*Canis reversus ad suum vomitum’; et: Sus lota in volutabro luti. Hanc ecce vobis, carissimi, secundam scribo epistulam, in qui- bus vestram “excito in commonitione sinceram mentem; 2 ut me- mores sitis eorum, “quae praedixi, verborum a sanctis prophetis, et apostolorum vestrorum, praeceptorum Domini et Salvatoris. 3 Hoc primum scientes quod venient %in novissimis diebus in deceptione illusores “iuxta proprias concupiscentias ambulantes, 4/fdicentes: Ubi est promissio aut Yadventus eius? ex quo enim patres dormierunt, omnia sic perseverant ab initio creaturae. 5 Latet enim eos hoc vo- lentes, quod "caeli erant prius et ‘terra de aqua et per aquam con- sistens Dei verbo; §&per quae ille tunc jmundus aqua inundatus periit. 7”Caeli autem, qui nunc sunt, et terra eodem verbo repositi sunt, igni reservati “in diem iudicii et ‘perditionis impiorum ho- minum. 8 Unum vero hoc non lateat vos, carissimi, quia ™unus dies apud Dominum sicut mille anni, et mille anni sicut dies unus. 9”Non tardat Dominus promissionem suam, °sicut quidam existimant; sed Ppatienter agit propter vos @nolens aliquos perire, sed omnes ad paenitentiam reverti. 1°*Adveniet autem dies Domini ut fur, in quo Scaeli magno impetu transient, ‘elementa vero calore solventur, terra autem et quae in ipsa sunt opera exurentur. 11 Cum igitur haec omnia dissolvenda sint, gual oportet vos esse in sanctis con- versationibus et pietatibus, 12 “exspectantes et properantes in ad- ventum diei Domini, per quem caeli ardentes solventur, et Yelementa ignis ardore tabescent? 13 “Novos vero caelos et novam terram se- cundum promissa ipsius exspectamus, Yin quibus iustitia habitat. 14zPropter quod, carissimi, haec exspectantes satagite immaculati et inviolati ei inveniri in pace. 15 Et *Domini nostri longanimitatem salutem arbitremini; sicut et carissimus frater noster Paulus %secun- dum datam sibi sapientiam Scripsit vobis, 16 sicut et in omnibus epi- stulis “loquens in eis de his; 4in quibus sunt quaedam difficilia in- tellectu, quae indocti et instabiles depravant, ¢sicut et ceteras Scri- pturas, ad suam ipsorum perditionem. 17 Vos igitur, fratres, fprae- scientes custodite, ne insipientium errore traducti excidatis a propria firmitate. 18 9Crescite vero in gratia et in cognitione Domini nostri et sulvaterls Tesu Christi. "Ipsi gloria et munc et in diem aeternita- tis. Amen. i Ju 16. ANE. 203.CDu-t, 4s UGal-§,..33. =. VIC ies: m Rm 6, 16; Tt 3, 3. — v. Jo 8, 34. 19] * Conc. Araus. II (an. 529). WN; CD.- 27525 (can, 1. o Mt 12, 45. — cf. Ecli 34, 31. or} * Catech.~R. IV &§,.2; p cf, Ez.18, 24; Le 12, 47; Heb 6, 4-6; 10, 26, 27; Jc 4, 17. qRm 7, 12, ; 8 ts r Pro 26, 11. — cf. Ecli 34, 30, 1-18 LL. in sb. inf. oct, Asc. Gép) *1, 02% 'x33 6 Ju 17. [3, <4 ccp. 1, 20. — cf. Le 1, 70; Ac dit Tm 4, 1; 1 Jo 2, 18; Ju 18, ecp.i2;‘r0. [2273272 °Ml 2; -1¢. fis 5, 19; Jr 17, 15; Ez 12, givin 7th, 2, 1Oe ki Gn. “F,..6,: 952 PS-.32,: 6, i Ps 23, 1, 2. — cf. Heb rr. 3. jcp;,.2;5,5. — V. Gn 7,419,241. cf.) vri 10,4213. L.ct 22. TH3.1,.45-8, m Ps 89, 4. — cf. Ecli 18, 8, 9. n Ecli 35, 22; Hab 2, 3; Le 18. 7, 8; Heb 10, 37. ocf. Ec 8, 11; 2. Mc 6, 13. p Sap 11, 24; 12, 2, 10. [4-6. q Ez 18, 23, 32; 33,11; 1 Tm2, r Mt 24, 43; 1 Ths, 2; Ap3,3 scf. Ap 6, 14; 20, 11; 21, 1 —v. Mt 24, 35. : tIs 34, 4. — cf. Is 24, 19; Mic Bers e353 apct.2%: Pts 15° ¥4;° 35) vcf. Mt 24, 50; Le 12, 36; 1 Corr, 7; ‘x Thx. 10; Tt:.2, $%>.Cormas; §8;; >Phs1,210%> h 3, 13; 5; 23. acf. vr. 9. b 1 Cor 3, 10, — v. Heb 10, 37. 16] * Catech. R. III 3, 27. ccf. Rm 8, 19; 1 Cor 15, 24; dct: Heb's, 11; Ex Th.4; rs: e-¢f..:Is 28, 13. ith Mt 24,°25' Jo 13; 19. g Eph 4, 15; Col 3, 10; 2, 19; t RUes: 2: kRm 11, 36. — cf. vr. 8. — 1133 — BEAT] EPISTULA I B. IOANNIS APOSTOLI 1, LS 2, 19 IOANNIS APOSTOLI EPISTULA PRIMA a Jot, 1, 14; 19, 35; Ac 4, 20; 2 Pts, oF Moe, cp. 4, I4. b Le 24, 39; Jo 20, 27. 1-2, 6) LL. in D. oe oct. Asc. et in fs. s. Jo. Ap. et Evang. CJO.1 4; 11, 255 14,265 @cp.23; 8, 83 ’Rm 16, 26; r Tm C4210 25,. 27. (3, 16. TNe Cote — cf. Jo 17, 5. * Catech. R. I0,:.23; 5 Jo 17, 21; 1 Cor 1, 9. — cf. h Jo 15, 11; 2 Jo 72. lep.2),. 44; ECD. 35-12, Col t, “13° 7c. i; cs — cf. Le 22, 53; Rcp. 2, SO 125, 39552 ROOF ; 14. lcp. 2, 4; Jo 3, 21, — cf. vr. 8. m Eph 5, 8. — cf. Is o. <8- 8 .Cls PS 103..2°'/1 Am 6, 16. o Eph 1, 7; Heb 9, 14; Apt, 5. ag 4 a fs. pretiosis. Sang. 5 ie 1S, 14; ES a 9; Jr 2, 35. —>cf.: Jo 0224, 8] Ff. Conc. Mites” TI can. 6 —* Catech, R. IV 14, 5. 9] * Catech. R. Il 5, bi Gs 31, 5; Ero 25, — cf. r cf. Is 1, 18. {r coe “i, St: scf. Rm 3, 10, 18. ou * — 8,237: [7,°25: 1 Tm 2, 3 Heb ral * Calech R. f7, 6511-2, AVX PEASE Pe ee hee bes a 10; Rm 3, 25; Heb 2, 17. — v. Le 18, 13. ¢ cf. cp. 4, es Jo 1, 29; 4, 14. d cf. cp. §.7 ; Jo 14, 15; 15, To. ecp. 1, 8; Jo 8, 44. fp. 5, < "Jo 14, 23. [16, 17. CP. .3, :24; 4, 13; °5,.2; Jo 14, OX Pt.2, 2r.— cf. Mt 11,39. 12 Jo 5;—- a i; 24- Cea jv. Jo 13, 3 {rr 7Rm 13, 12; * Eph St EAN Th 5,4 m cf. 43 1, 9; 8, 12 etc. os, 4, 20. — cf. cp. 3, 14, 15; ro 4, 19. [12, 40. o Ps 118, 165. — cf. Jo t1, 10; 11] * Catech. R. Ill6, p Le 24, 47; Ac 10, 43; + 38. O'Cl: Cpt ,.t; rcf. Cp. §; 4.5. Scp. 3, re Jo 17, 15. — v. Mt tcf. Jo [13, 19. 14] * Cateck. "R. IV r§, IP.” u Eph b: 9 Jo 18, 7. 15-17] * cf. Coseck. R db Paes Il 5, 74. — Tr. in fs. s. Ben. Labre. x Rm 4p . 2 Tm 4, 10. — cf. yv. Jc [Gal 6, 14 16) i Catech. R241 £0, 10,22. *Rm> 13;: 143 -Eph: 2; 3: 2 Pt 4, 2% 2° Pt 2). Ta. GEC 43.83.5422. bSap s, 8; 2 Mcg, 8; 15, 6 cv. x Cor 7, 3. dcf. 2 Tm ce Je 5+3 Maiiivop *fuit ab initio, quod audivimus, quod vidimus fi; oculis nostris, quod perspeximus, et “manus no- strae contrectaverunt de verbo vitae; 2et “vita dmanifestata est, et vidimus et *testamur et ad- nuntiamus vobis vitam aeternam, /quae erat apud Patrem et 4apparuit nobis; %%quod vidimus et au- divimus adnuntiamus vobis, ut et vos societatem habeatis nobiscum, et Ysocietas nostra sit cum Patre et cum Filio eius Iesu Christo. 4 Et haec scribimus vobis ut gaudeatis, et "gaudium vestrum sit plenum. 5 Et ‘haec est adnuntiatio, quam audivimus ab eo et adnuntia- mus vobis, quoniam jDeus lux est, et tenebrae in eo non sunt ul- lae. 6*Si dixerimus quoniam societatem habemus cum eo, et in te- nebris ambulamus, ‘mentimur et veritatem non facimus; 7™si autem in luce ambulamus, “sicut et ipse est in luce, societatem habemus ad invicem, et °sanguis Iesu Christi Filii eius, emundat nos ab omni peccato. 8PSi dixerimus quoniam peccatum non habemus, ipsi nos seducimus, et “veritas in nobis non est. %9Si confiteamur peccata nostra, ‘fidelis est et iustus, ut remittat nobis peccata nostra et emundet nos ab omni iniquitate. 1 Si dixerimus quoniam non pec- cavimus, ‘mendacem facimus eum, et ‘verbum eius non est in nobis. Filioli mei, haec scribo vobis ut non peccetis; sed et si quis pec- caverit, dadvocatum habemus apud Patrem, Tesum Christum iu- stum, 2 et ipse est >propitiatio pro peccatis nostris: non pro nostris autem tantum, sed etiam pro totius mundi. 3 Et in hoc scimus ¢quoniam cognovimus eum, si mandata eius observemus. 4 Qui dicit se nosse eum et mandata eius non custodit emendax est, et in hoc veritas non est. 5/Qui autem servat verbum eius, vere in hoc caritas Dei perfecta est, et Yin hoc scimus quoniam in ipso sumus. §&.Qui dicit se in ipso manere debet “sicut ille am- bulavit et ipse ambulare. 7 Carissimi, ‘non mandatum novum scribo vobis, sed mandatum ve- tus, quod habuistis ab initio: mandatum vetus est ‘verbum quod audi- stis, 8 Iterum jmandatum novum scribo vobis, quod verum est et in ipso et in vobis, quia ttenebrae transierunt, et myerum lumen iam lucet. 9 "Qui dicit se in luce esse, et fratrem suum odit, in tenebris est usque adhuc. 19 Qui diligit fratrem suum in lumine manet, et escandalum i in eo non est. 11 Qui autem odit fratrem suum in tenebris est et in tenebris ambulat et nescit quo eat, quia tenebrae obcaecaverunt oculos eius. 12 Scribo vobis, filioli, quoniam ?remittuntur vobis peccata pro- pter nomen eius. 13 Scribo vobis, patres, quoniam cognovistis Yeum > qui ab initio est. Scribo vobis, adulescentes, quoniam ‘vicistis *ma- lignum. 14 Scribo vobis, infantes, quoniam ‘cognovistis Patrem. Scribo vobis, iuvenes, quoniam “fortes estis, et Yverbum Dei manet in vobis, et ‘vicistis *‘malignum. 15 zNolite diligere mundum neque ea quae in mundo sunt. ¥YSi quis diligit mundum, non est caritas Patris in eo; 16quoniam omne quod est in mundo 2concupiscentia carnis est et %concupiscentia oculorum et °superbia vitae; quae non est ex Patre, sed ex mundo est. 17 Et mundus transit et concupiscentia eius; qui autem facit voluntatem Dei manet in aeternum. 18 Filioli, “novissima hora est, et sicut audistis quia antichristus venit et nunc /antichristi multi facti sunt; 9unde scimus quia novis- sima hora est. 19”%Ex nobis prodierunt, sed non erant ex no- Ju 18. evr. 223 cp. 4, 3; 2 Jo 7. — cf. Mt 24, 5, rr, 24. f cf. CD; _A, .1. g 21h 2, 3, 4:2 Tm'4, 3ED Dt 13, 33°. r-Mce 5, 62: Ac'320,"30; —- 1134 — Quia Deo sunt, utcum Deoambulent, hortatur (1 Io 1,1—2,23), at- que ut in iis, quae, Spiritu sancto docente, didicerant, permaneant (24-29). Eos praeterea monet ut, prout veros filios Dei decet, peccata fugiant EPISTULA I B. IOANNIS APOSTOLI bis; nam, ‘si fuissent ex nobis, permansissent utique nobiscum; sed jut manifesti sint, quoniam non sunt omnes ex nobis. 29 Sed ‘vos unctionem habetis a Sancto et ™nostis omnia. 21! Non scripsi vobis quasi ignorantibus veritatem, sed quasi scientibus eam, et quoniam omne mendacium ex veritate non est. 22 Quis est mendax, nisi is qui "negat quoniam Iesus est Christus? Hic est fantichristus, qui negat Patrem et Filium. 23 °Omnis qui negat Filium nec Patrem ha- bet; qui confitetur Filium et Patrem habet. 24?Vos, quod audistis ab initio in vobis permaneat. Si in vobis permanserit quod audistis ab initio, et ¢vos in Filio et Patre manebitis. 25 Et haec est repro- missio, quam ipse pollicitus est nobis, "vitam aeternam. 26 Haec scripsi vobis de his *qui seducunt vos, 27 Et ‘vos, unctionem quam accepistis ab eo, maneat in vobis. Et ‘non necesse habetis ut aliquis doceat vos; sed sicut unctio eius docet vos de omnibus; et tverum est, et non est mendacium, et, sicut docuit vos, manete in eo. 28 Et nunc, filioli, “manete in eo, ut, vcum apparuerit, habeamus fiduciam et non confundamur ab eo in “adventu eius. 29 Si scitis quoniam iustus est, scitote quoniam et omnis qui facit iustitiam ex ipso natus est. Videte “qualem caritatem dedit nobis Pater, ut filii Dei nomine- mur et simus. Propter hoc 9mundus non novit nos, quia non no- vit eum. 2 Carissimi, “nunc filii Dei sumus, et nondum apparuit quid erimus. Scimus quoniam, ¢cum appacuent, Csimiles ei erimus; quo- niam /videbimus eum sicuti est. 9Et omnis qui habet hanc spem in eo sanctificat se, sicut et ille sanctus est. 4 Omnis qui facit pec- catum et iniquitatem facit: et peccatum est iniquitas. 5 Et scitis quia fille apparuit ut peccata nostra tolleret, et jpeccatum in eo non est. 6/Omnis qui in eo manet non peccat, et “omnis qui peccat non vidit eum nec cognovit eum. 7 Filioli, “nemo vos seducat. °Qui fa- cit iustitiam iustus est, sicut et ille iustus est. 8 PQui facit peccatum, ex diabolo est, quoniam ab initio diabolus peccat. ‘In hoc apparuit Filius Dei, ut dissolvat opera diaboli. 9 Omnis qui natus est ex Deo peccatum non facit, quoniam semen ipsius in eo manet, et non po- test peccare, quoniam ex Deo natus est. 19In hoc manifesti sunt filii Dei et ?filii diaboli. (Omnis qui non est iustus non est ex Deo, et qui non diligit fratrem suum; 11! quoniam “haec est adnuntiatio, quam audistis ab initio, ut diligatis alterutrum. 12 Non 4sicut Cain, qui ex ‘maligno erat et occidit fratrem suum. Et propter quid oc- cidit eum? Quoniam opera eius maligna erant, fratris autem eius iusta. 13 Nolite mirari, fratres, “si odit vos mundus. 14 Nos scimus quo- niam “translati sumus de morte ad vitam, quoniam diligimus fratres. Qui non diligit manet in morte. 157Omnis qui odit fratrem suum homicida est, et scitis quoniam Yomnis homicida non habet vitam aeternam in semetipso manentem. 167In hoc cognovimus caritatem Dei: quoniam “lle animam suam pro nobis posuit, et nos debemus pro fratribus animas ponere. 17 5Qui habuerit substantiam huius mundi et viderit fratrem suum necessitatem habere et °clauserit vi- scera sua ab eo, quomodo caritas Dei manet in eo? 18 4Filioli mei, non diligamus verbo neque lingua, sed opere et veritate. 19 In hoc cognoscimus quoniam ex veritate sumus, et in conspectu eius sua- debimus corda nostra. 2 Quoniam, si reprehenderit nos cor nostrum, maior est Deus corde nostro et novit omnia. 21 Carissimi, si cor nostrum non reprehenderit nos, ffiduciam habemus ad Deum; 22 et Iquidquid petierimus accipiemus ab eo, quoniam mandata eius cu- stodimus et “ea quae sunt placita coram eo facimus. 23 Et hoc est mandatum eius, *ut credamus in nomine Filii eius Iesu Christi et rdiligamus alterutrum, sicut dedit mandatum nobis. 24 Et jqui ser- vat mandata eius in illo manet, et ipse in eo; et 4in hoc scimus quo- niam manet in nobis de Spiritu quem dedit nobis. Carissimi, “nolite omni spiritui credere, sed bprobate spiritus si ex Deo sint; quoniam multi °pseudoprophetae dexierunt in mundum. 2In hoc cognoscitur spiritus Dei: omnis spiritus qui confitetur 7Iesum Christum /in carne venisse ex Deo est, 3 et omnis spiritus %qui solvit Iesum ex Deo non est; et hic est antichri- stus, "de quo audistis quoniam venit et nunc iam in mundo est. 2, 20 — 4,2 $cf, Jo 17, 12. a ote"'s “Cor 11; 710% {x3.,22. lvr. 27. — cf. Le 4, 18; 2 Cor mvr. 27. — cf. Is 54, 13; Jo 145-262" 7 ‘Conia 115: mCP. 4, 3; 2 Jo 7. ocp. 4, 15; 5, 1; 2 Jo 9.— cf. pcp. 13, 11; 2 Jo6. [Jo 5, 23. cf. Jo 14, 23. — Vv. cp. 1, 3. r Jo 10, 28; 17, 2. — v. Mt 25, LCP. F7;, 290 Ps [46. t Jr 31, 34; Heb 8 uJjJo 14, 17. (Th 2, 19 vcp: 3, 2. — cf. Col 3,.43-1 web Mt ro, 32, 33; Mr 8, 38. % CP. 3, 7, 9. — Ch. Cp. 4, 73 2 »JOurt, a Jo -1;12% Rm 1-18] LL. in fre.2 oer oct. Asc. 1,2] R. in Transf. Dini. -—* Ca- tech. R. I 13, 7; IV 9, 11. RS 3;17,25.'—cf. Jo 1, 10. cRm 8, 15; Gal Sy 26; Eph d cp..2; 28; Col 3, 4 Lr, 5. eRm 8, 29: Ph3, 21: 2 Ptr, ‘ PIO, 245 2 Cor 3, 18; 2 Cor.4. 37-7 Pt a. st, [22, . cf. cp: 55,19; Rm 4, 15. ivr. 8; Jo 1, 29; Heb 9, 26. — cf. Is R3e 2 Es, 12s PIs 4, 28. age. Jo 8, 46. Ll ch. vr; 93" cp.* §,, 28: m 3 Jo It. ncp. 2, 26. [33. ocp. 2, 29. — cf. Mt 7, 16; 12, p vr. 10; Jo 8, 44; Ac 13, | gq Heb 2, 14. - ef. ere 15; Le 10, 18; Jo 12, 31; Col 2, 15. I0- iL. in fs. s. Polic. E. M. wit Catech. R. Ill 6, 24 (10), 16 (15); I 10, 27 (17). r vr. 23; Fn 9, 343° ¥5, £2; X72 Ae 4, 8; Heb a 43 Ju rt cp. 2, 13, 14; ie ee et Cp. SD. etc. inf. oct. Corb. Ch. et in fs. s. Ca- ujJo1s, 18; 17, 14. [mil. de L. v Jo 5, 24. Mt 5, 22. — cf. Jo 8, 44. y Gal 5, 21; Ap 2rz, 8. 2:cf..<ép? 4,9, 103 Jo: 3; 16: Rn 5; 8: 8; 32: 16] R. in fs. ss. Cord. J. ajo 10, It; 15, 13. Ts; 16. —— ef. Le Cy ie b Jc. 2, ce Dt 15, 7 cf. Mt 21, aaae FC. 25022 ecf. 1 Cor 4, 4 fop. 5, 14, — cf. Jb x1, 15; 22] * Catech. R. IV I, CD.15, 14; 1180 =. Ve ‘Mt 19 cf.. Jo 38, 209. i Jo Z 29; Heb rr, 6. j vr. icp: .: 13; Rm 8, 9. — cf. 1 Cor 12), 33+ aJr 29, 8. [2,72 b cf. x Cor. 12; 10;.14, 29; Ap Is rte ELL. 6 Ws 2 af. oct. Asc. Mt ey; IS; t 2 1 es a7 5 BA 3 ihn Et 22: 2 Jo 7). c ta ck. aT ee, — II35) — (3, 1-12), caritatem fraternam colant (13-22), et non omni spiritui credant (23-4, 6). Tandem, commendata etiam atque etiam caritate Dei et proximt, quae intime inter se cohaerent, salutat (7-5, 21). EPISTULA I B. IOANNIS APOSTOLI 4, —5, 19 $01. ICDe 29 33% jRm 8, 31. -— cf. 4 Rg 6, 17. l cf. ae 15, 19. {zr Cor 44,37: ch Jo.8, 475. 20; 207318, 375 ncp. 3, 24. —- cf. vr. 1. OCD. 340 bef. cp. 25°29. q.vr. 16; 2 Cor 13. a1. — ck: tp; FF 83. 30-4) 24. 8-21] L. p, B 1p. » Sa ei: Conc. Milev. II can. 4 (8). — * Cateth? Ref 3, 1-59) s; 1 (20). {16, 17. rvr. 14; Jo 3, 16. — cf. cp. 3, $Rm'§; 8): 10; 11, 35. rants 22:48 u cf. cp. 2, 6; 3, 16; Mt 18, 33. v vr. 20; jo 1, 18; 1 Tm 6, 16; x CP. 3, 24. {r Pt 1, 8. ycp. I, I, 2. licpa 452: z Jo 4, 42; 1 I'm 4, 10. — cf. Gps, 5; Me To: ‘322+ Ver: Rm 10, 9 b Jo 6, 69. . in Dd. ad trt. AG Bs ok Vale #8 (ch Jo 3,378 Rm8,"t5 cD. 2, 4; 3, 17. Reps) 9,9, 1%: ‘Jo £3, 3400 USi17.-—— ChiGal 2 a Jo 8, 42; 16, 27. “* cf. Conc. Tr. s. VI, ‘can. 18. O40 14, 05,107.23 Jo 6. aMt rz, 30. >-'cf.' Dt 30,11. + = E506 cee. in D. in Albis. - 3,9; 4, 4.-cf. Jo 16, 33. ors 1 Cor ts, 57; Eph 6, I- -8] Cp. etc. in fs. ss. Lanc. oo § Ait Se 5 [Clav. Jo 19, 34. —- cf. vr. 8. 6-8] R. in fs. pretiosiss. Sang. Cor :12, 3. f.ck. My ae 6; 19, 15; Jo 15, — 71lv 6 7, 3i* ys onc. Lat. IV defin. c. ab loach. — atech. be ee Sa 2 A f.:JO°'S, $2, )] "Ani. et v All. ut s. or. 2 o 8, 17, 18. [6, 8. ae Mt 3, 17. (12, 17, 19, 10. ap n 8, 16; al 4. 9; Ap A 10. — cf. Jo 3, 33. Jo 5, 38. fie 2, 25. — cf. cp. 4, 9; Jo vep. 2, 28; 3, 213° 4, 27: 3 oe — cf. Pro 10, 24; 16] * deck mad Te ee y cf. 8; Je 5. pot. Mts 12, 31, lied 6. acf. Jr 7, 16, La 6: 10, 26. b cf. CP. 3, 4 ce cp. 3, 0, 9. dv. Jo 17, 12. 6 2, 13, 14; 3, 12, — Vv. t 13, 19 TCE. tor Gal 1, 4. 4Vos ex Deo estis, filioli, et ivicistis pid quoniam jmaior est qui in vobis est, quam qui in mundo. 5/Ipsi de mundo sunt; ideo de mundo loquuntur, et mundus eos audit; nos ex Deo sumus. mQui novit Deum audit nos; qui non est ex Deo non audit nos: in hoc cognoscimus “spiritum veritatis et spiritum erroris. 7 Carisimi, °diligamus nos invicem, quia caritas ex Deo est; et Pomnis qui diligit ex Deo natus est et cognoscit Deum. 8 Qui non diligit non novit Deum, quoniam @%Deus caritas est. 97In hoc appa- ruit caritas Dei in nobis, quoniam Filium suum unigenitum misit Deus in mundum, ut vivamus per eum. 19 In hoc est caritas, ‘non quasi nos dilexerimus Deum, sed quoniam ipse prior dilexit nos et misit Filium suum ‘propitationem pro peccatis nostris. 11 Carissimi, usj sic Deus dilexit nos, et nos debemus alterutrum diligere. 12 -Deum nemo vidit unquam. “Si diligamus invicem, Deus in nobis manet, et caritas eius in nobis perfecta est. 13%In hoc cognoscimus quo- niam in eo manemus, et ipse in nobis, quoniam de Spiritu suo dedit nobis. 14 Et Y¥nos vidimus et testificamur, quoniam "Pater misit F ilium suum *salvatorem mundi. 15 ¢Quisquis confessus fuerit quo- niam Iesus est Filius Dei, Deus in eo manet, et ipse in Deo. 16 Et ’nos cognovimus et credidimus caritati quam habet Deus in nobis. @Deus caritas est, et “qui manet in caritate in Deo manet, et Deus in eo. 17In hoc ‘perfecta est caritas Dei nobiscum, “ut fiduciam ha- beamus in die iudicii; quia, @sicut ille est, et nos sumus in hoc mundo. 18 Timor non est in caritate; sed Iperfecta caritas foras mittit timorem, quoniam timor poenam habet ; qui autem timet non est °perfectus in caritate. 19 8Nos ergo diligamus Deum, quoniam Deus prior dilexit nos. 2 9Si quis dixerit: Quoniam diligo Deum et “fratrem suum oderit, mendax est. Qui enim non diligit fratrem suum quem videt, Deum Yquem non videt, quomodo potest diligere? 21 Et hoc mandatum thabemus a Deo, ut qui diligit Deum diligat et fratrem suum. 5 Omnis qui credit quoniam Iesus est Christus ex Deo natus est; et omnis, qui diligit eum qui genuit, diligit et eum qui natus est ex eo. 2%In hoc cognoscimus quoniam diligimus natos Dei, cum Deum diligamus et mandata eius faciamus. 3 °Haec est enim Caritas Dei, ut mandata eius custodiamus; et ®mandata eius gravia non sunt. 4 Quoniam eomne quod natum est ex Deo vincit mundum, et Thaec est victoria, quae vincit mundum, fides nostra. 5 Quis est qui vincit mundum, nisi 9qui credit quoniam Iesus est Filius Dei? 6 Hic est “qui venit per aquam et sanguinem, Iesus Christus; non in aqua solum, sed in aqua et sanguine. Et iSpiritus est qui testi- ficatur quoniam Christus est veritas. 7 Quoniam /tres sunt qui testi- monium dant in caelo: Pater, Verbum et Spiritus sanctus, et hi tres unum sunt. 8 Et ‘tres sunt qui testimonium dant in terra: spi- ritus et aqua et sanguis, et hi tres unum sunt, 9mSi testimonium hominum accipimus, testimonium Dei maius est; quoniam hoc est testimonium Dei, quod maius est, quoniam Ntestificatus est de Filio suo. 1¢ Qui credit in Filium Dei ‘ohabet testimonium Dei in se. ‘Qui non credit Filio, ?mendacem facit eum, %quia non credit in testimo- nium, quod testificatus est Deus de Filio suo. 11 Et hoc est testi- monium, quoniam ‘vitam aeternam dedit nobis Deus; et haec vita in Filio eius est. 12¢Qui habet Filium habet vitam; qui non habet Fifum vitam non habet. 3 tHaec scribo vobis, ut sciatis Guontet vitam habetis aeternam, “qui creditis in nomine Filii Dei. 4Et haec est Yfiducia, quam ha- bemus ad eum, quia Rabat petierimus, secundum volunta- tem eius audit nos. 15 Et scimus quia “audit nos quidquid petie- rimus; scimus quoniam habemus petitiones quas postulamus ab eo. 16 Qui scit fratrem suum peccare peccatum non ad mortem petat, et Ydabitur ei vita peccanti non ad mortem. Est *peccatum ad mor- tem: 2non pro illo dico ut roget quis. 17 °Omnis iniquitas peccatum est, et est peccatum ad mortem. 18 Scimus quia °omnis qui natus est ex Deo non peccat; sed %ge- neratio Dei conservat eum, et “malignus non tangit eum. 19 Scimus quoniam ex. Deo sumus, et ‘mundus totus in €maligno positus est. — 1136 — Fideles hortatur ut ab haereticis abstineant et in virtute proficiant. EPISTULA I Gaio de bona eius conversatione gratulatur (3 Io 1-8), Diotrephem | B,. IOANNIS APOSTOLI reprehendit, et Demetrium commendat (9-14). 5, 20-21 20 Et scimus quoniam Filius Dei venit et 9dedit nobis sensum, “ut cf. Le 24, 45. cognoscamus verum Deum et simus in vero Filio eius. Hic est ve- Jo 17, 3. rus Deus et "vita eterna. 21 Filioli, ‘custodite vos a simulacris. Amen. ?t Cor-10; 7/185 BEATI IOANNIS APOSTOLI eee A 4gn10R Electae dominae et natis eius, °quos ego diligo in veritate, et non ego solus, sed et omnes qui ‘cognoverunt veritatem, 24%propter veritatem quae permanet in nobis et nobiscum erit in ae- ternum. 3 Sit vobiscum gratia, misericordia, pax a Deo Patre et a Christo Iesu Filio Patris in ve- ritate et caritate. oe 4fGavisus sum valde, quoniam inveni de filiis tuis ambulantes in veritate, sicut mandatum accepimus a Patre. 5 Et nunc rogo te, domina, Ynon tanquam mandatum novum scribens tibi, sed quod habuimus ab initio, ut diligamus alterutrum, 6 Et “haec est caritas, ut ambulemus secundum mandata eius. Hoc est enim manda- tum, ‘ut quemadmodum audistis ab initio, in eo ambuletis. 7 Quoniam jmulti seductores exierunt in mundum, qui non confitentur Iesum Christum venisse in carnem: "hic est seductor et antichristus. 8 Vi- dete vosmetipsos, ne ™perdatis quae operati estis, sed ut “mercedem plenam accipiatis, 9 °Omnis qui recedit et non permanet in doctrina Christi Deum non habet; ?qui permanet in doctrina hic et Patrem et Filium habet. 199Si quis venit ad vos et hanc doctrinam_ non adfert, nolite recipere eum in domum, nec ave ei dixeritis. 11 Qui enim dicit illi ave communicat operibus eius malignis. 12 sPlura habens vobis scribere nolui per chartam et atramentum; spero enim me futurum apud vos et os ad os loqui, ut ‘gaudium vestrum plenum sit. 13 Salutant te filii sororis tuae Electae. ~ EPISTULA II B. IOANNIS APOSTOLI I-13 a3 jJo1, —cf. rt Pt 5, 1. b1 Jo 3, 18. I-13 LL. in fr. 4 inf. oct. Asc. ond cjJo 8, 32. —c Tm $2, 4: Heb 10, 26. d Jo 1, 17; 14, 6. —v. Gal 2, 5. e1 Tm1i, 2; 2 Tmt, 2. — cf. Ju 2, f3 Jo 3, 4. gi Jo 2, 7; 3, 11. — cf. Jo 13, 34; 15, 12 Ar fo 2,53 5,3.—V. Jo 14, 15. $1 Jo 2, 24. yi Re Jo z, 18,26; 24.30; 25 225 4; ae Ae m cf. 1 Cor 9, 27; Gal 3, 4; Heb nv.t1 Cor 3, 8 [10, 35. ocf. 1 Jo 7 Hi Es ON. 10 & 32: q cf. Ber 16,17; Gal 8, 9; 2 Th 3,,0,, 343 iat 3: 10. rcf. 1 Tm 5, 22; Ap 18, 4. $3 Jo 13, 14. t Jo 15, 11; 17, 13; 1 Jor, 4. BEAT] IOANNIS APOSTOLI EPISTULA TERTIA 14ENIOR Gaio carissimo, quem ego diligo in veritate. 2 Carissime, de omnibus orationem facio pro- spere te ingredi et valere, sicut prospere agit anima tua. 3°Gavisus sum valde, venientibus fra- tribus et testimonium perhibentibus veritati tuae, sicut tu in veritate ambulas. 4 Maiorem horum non habeo gratiam, quam ut audiam ‘filios meos ——— in veritate ambulare. 5 Carissime, fideliter facis quidquid operaris “in fratres et hoc /in peregrinos, 6 qui testimonium reddiderunt caritati tuae in conspectu EPISTULA III B. IOANNIS APOSTOLI 1-6 a2 jo rt. — cf. r Jo 3. 18. b cf. Ac 19, 29; 20, 4; Rm 16, 23; 1 Corr, 14. 1-14] LL. in fr. 6 p. oct. Asc. (62 JO. 4 dcf. 1 Cor 4, 14, 15; Gal 4, 19 etc. ecf. Gal 6, 10; Heb 13, 1. fv. Mt 25, 35. (72) ALIS IRE EPISTULA III B. IOQANNIS APOSTOLI 7-14 Post exordium (1-4) adversus haereticos et pseudoprophetas inve- hitur, ab eorum doctrinis fideles absterret (5-16) eosdemque monet ut bene agant (17-23). ) ef, Gol:-1, 10 ef, "Acs. ‘an; #1 Cor 9, 18; Th'3;: 9. Cl Mt 10; 4%. Ver tr Jorz: Fo. Ch. Tie) Ma $341 33 2° On Tr et NC. PS 8337 3 6 36." 29.) 1S ae 16, 17. 01 Jo insane 1 Jo 3, 6 DCL. tin. 3, 7, qJo 19. 35; 21, 24. FB FORT: § Ge, Jo F0;: 3. ecclesiae; quos benefaciens 9deduces digne Deo. 7”?Pro nomine enim eius profecti sunt nihil accipientes a gentibus. 8 Nos ergo jdebemus suscipere huiusmodi, ut cooperatores simus veritatis. 9Scripsissem forsitan ecclesiae; sed is ‘qui amat primatum ge- rere in eis, Diotrephes, non recipit nos. 1 Propter hoc, si venero, commonebo eius opera quae facit mverbis malignis garriens in nos; et, quasi non ei ista sufficiant, neque ipse suscipit fratres et €0s qui suscipiunt prohibet et de ecclesia eicit. 11 Carissime, “noli imi- tari malum, sed quod bonum est. °Qui bene facit ex Deo est; qui male facit non vidit Deum. 12 ?Demetrio testimonium redditur ab omnibus et ab ipsa veritate; sed et nos testimonium perhibemus, et nosti quoniam %testimonium nostrum verum est. 13rMulta habui tibi scribere, sed nolui per atramentum et cala- mum scribere tibi. 14Spero autem protinus te videre et os ad os loquemur. Pax tibi. Salutant te amici. Saluta amicos *nominatim. BEATI IUDAE APOSTOLI EPISTULA CATHOLICA EPISTULA B. IUDAE APOSTOLI I-16 I- 13] — in vg. Pnt. et in fs. Ap. Sim. et Iudae. a Le 6, 8) Jo 14, 22. bJo 17; 11, 15; 1 Th 5, 23. Cle 56: 3. att. Tt: 4, 5° 1 m:63-132% Beta, 24. f Gal’ 24322 Pt 2" x, £ ue 65°16 2°Pt $2 43 “FJ: Z, 22. 2 Tm 4, 7. — ef. 2 Pt Perey se Fg; £m 14,36, 37: Ecli 16, 7, 14. Malt 2 Sy ais 2 tea ‘Ap 12, vi i Cf Ap 20, 2. RV UAC 175: 3%. 12 Thi, 9.—v. Mt 25, 4r. m Gn 17, 21; Dt 29, 23; Os1rr, n cf. 2 Pt 2, 10. [8. ov. 2 Pt 2, 6. PMO. 1S, 21, 22, 25.AD 125.7. gcf. Dt 34, | : TUG 3, 2% Vie Oe 2OCL I, 17 $2 Bes: 22; ¢ Gn 4, 5-8. ae 25Pt 2, Diz PU 25 -Y bs AK eetee San Kee y Pro 25, 14; 2 Pt 2, 17. — cf. 2 Mt 25,33: [Heb 13, 9. als 57, 20. — cf. 2 Cor 4, 2; bh 33°20: Ott: 1s. Fa, Fey. c Gn 5, 18; Ecli 44, 16. act. Dt=33Ar 2e 14, |S. Cte Gert a eb f ctc.1 Re 233; Ps 30, 18; Ml 3, 13. t, Cor a. tot aorta. 18. ecPt/2-10. 4 Pro: 28, 21; Je 2¢%,'9 upas Iesu Christi servus, frater autem Iacobi, his qui sunt in Deo Patre dilectis et ’Christo lesu conservatis et vocatis. 2 “Misericordia vobis et pax et caritas adimpleatur. 3 Carissimi, omnem sollicitudinem faciens scri- bendi vobis de %communi vestra salute, mecesse habui scribere vobis de cprecans esupercertari semel ; : traditae sanctis fidei. 4/Subintroierunt enim qui- dam nomunes, qui olim praescripti sunt in hoc iudicium, impii, Dei nostri gratiam transferentes in luxuriam, %et solum Dominatorem et Dominum nostrum Iesum Christum negantes. 54Commonere autem vos volo, scientes semel omnia, tquoniam Iesus populum de terra Aegypti salvans, secundo eos qui non crediderunt per- didit; Sjangelos vero, qui non servaverunt suum principatum, sed de- reliquerunt suum domicilium, i in *judicium magni diei ‘vinculis aeternis sub caligine reservavit. 7Sicut ™Sodoma et Gomorrha et finitimae civi- tates simili modo exfornicatae et “abeuntes post carnem alteram °factae sunt exemplum ignis aeterni poenam sustinentes; 8similiter et hi carnem quidem maculant, dominationem autem spernunt, maiestatem autem blasphemant. 9Cum PMichaél archangelus cum diabolo disputans alter- caretur de Moysi corpore, non est ausus iudicium inferre blasphemiae, sed dixit: ’"Imperet tibi Dominus’. 19%Hi autem quaecumque quidem ignorant blasphemant, quaecumque autem naturaliter tanquam muta animalia norunt, in his corrumpuntur. !! Vae illis, quia ‘in via Cain abierunt et errore Balaam mercede effusi sunt et “in contradictione Core perierunt! 12VHi sunt in epulis suis maculae, convivantes sine timore, ?semetipsos pascentes: Ynubes sine aqua quae a ventis circumferuntur, “arbores autumnales, infructuosae, bis mortuae, eradicatae, 13¢fluctus feri maris despumantes suas confusiones, °sidera errantia, “quibus pro- cella tenebrarum servata est in aeternum. 14Prophetavit autem et de his septimus ab Adam Enoch dicens: ’ @dEcce venit Dominus in sanctis mi- libus suis 15¢facere iudicium contra omnes et arguere omnes impios de omnibus operibus impietatis eorum quibus impie egerunt, et de. omnibus /duris quae locuti sunt contra Deum peccatores impii. 1! 69Hi sunt murmuratores querulosi, "secundum desideria sua ambulantes, et os eorum loquitur superba, ‘mirantes personas quaestus causa. — 1138 — 1. Exordium (1, 1-3, 22). Titulo praemisso (1-3), octo sequuntur veluti epistulae quae, Deo iubente, ab apostolo scriptae sunt et quarum prior septem ecclesiis Asiae simul sumptis (4-20), ceterae vero singulis 177Vos autem, carissimi, memores estote verborum quae prae- dicta sunt ab apostolis Domini nostri Iesu Christi, 18 qui dicebant vobis quoniam ‘in novissimo tempore venient illusores "secundum desideria sua ambulantes in impietatibus. 19 Hi sunt qui segregant semetipsos, “animales, spiritum non habentes. 20 Vos autem, carissimi, “superaedificantes vosmetipsos sanctis- simae vestrae fidei, °in Spiritu sancto orantes, 21 yvosmetipsos in dilectione Dei servate ?exspectantes misericordiam Domini nostri Iesu Christi in vitam aeternam. 22 Et ¢hos quidem arguite iudicatcs; 23 rillos vero salvate de igne rapientes, ‘aliis autem miseremini in timore, odientes et eam, quae carnalis est, ‘maculatam tunicam. 24uFi autem qui potens est vos conservare sine peccato et Ycon- stituere ante conspectum gloriae suae immaculatos in exultatione in adventu Domini nostri Iesu- Christi, 25 “soli Deo salvatori nostro, per Iesum Christum Dominum nostrum, gloria et magnificentia, im- perium et potestas ante omne saeculum, et nunc et in omnia sae- cula saeculorum. Amen. APOCALYPSIS’ EPISTULA B. IUDAE APOSTOLI 17-25 ja Pt:3) 2. be Tm4,° 5; 2 Bt ay 3 mcf. 1 Cor 2, 14. — cf. Rm 8, nv. Col 2, 7. o Eph 6, 18. — cf. Rm 8, 26. PAts2, 13: 2 Pt 3; 32. qcf. 2 Tm 4, 16; 5, 20; 2 Tm ¢.cf. Am 4, 113, Zc 3, 2. So. sef: Rm rr; 14. t Zc 3, 4; P 3 4. ph 3, 20. uRm 16, 25; v Gol) 15:22: * Jo 5: 44; 1°Tm:1, 17,3 2,) 35 ota Pt. 37 28. BEAT] IOANNIS APOSTOLI IiPOCALYPSIS Iesu Christi, quam dedit illi Deus °pa- lam facere servis suis ’ quae oportet fieri cito’, et significavit mittens per angelum suum servo suo Ioanni, 2¢qui testimonium perhibuit verbo -Dei, et testimonium Iesu Christi, %quaecumque wt vidit. %¢Beatus qui legit et audit verba prophe- ss +: <4 ‘qj tiae huius et servat ea quae in ea scripta sunt: oie! /tempus enim prope est. 4Toannes septem ecclesiis quae sunt in 9%Asia. Gratia vobis et pax ab eo, "qui est et qui erat et qui venturus est, et ta septem spi- ritibus, qui in conspectu throni eius sunt, 5et a Iesu Christo, Jqui est testis fidelis, primogenitus mortuorum et /princeps regum terrae, qui dilexit nos et ™lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo §& et Nfecit nos regnum et sacerdotes Deo et Patri suo: 9°ipsi gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen. 7?Ecce venit cum nubibus et Ividebit eum omnis oculus, et qui eum pupugerunt; et plangent se super eum omnes tribus terrae. Etiam. Amen. 8rEgo sum alpha et omega, principium et finis, dicif Dominus Deus, "qui est et qui erat et qui venturus est Omnipotens. 9 Ego Ioannes frater vester et ‘particeps in tribulatione et regno et patientia in Christo Iesu, fui in insula quae appellatur Patmos, tpropter verbum Dei et testimonium Iesu. 19 4Fui in spiritu Yin do- minica die et audivi post me vocem magnam “tanquam tubae 1! di- centis: Quod vides scribe in libro et mitte septem ecclesiis, quae sunt in Asia: YEpheso et *Smyrnae et ¢Pergamo et ’Thyatirae et Sar- dis et 4Philadelphiae ct @Laodiciae. 12 Et conversus sum, ut viderem vocem quae loquebatur mecum; et conversus vidi septem candelabra aurea 13et in medio fseptem candelabrorum aureorum 9similem Filio hominis, “vestitum podere et praecinctum ad mamillas zona aurea; 14%caput autem eius et capilli erant candidi tanquam lana alba et tanquam nix, et Joculi eius tanquam flamma ignis; 15 et Inedes eius similes aurichalco, sicut in camino ardenti, et ™vox illius tanquam vox aquarum multarum, 16et “habebat in dextera Mm Cp. 14, 23° 10, 6; Is 28,25 Ez 1, '245°43,°2: WNIs 20, 0D. 2,2; 3, X- APOCALYPSIS B. IOANNIS APOSTOLI 1, I-16 a (Dn 2, 28, 29).— cf. Jor7, 7,8. bcp. 22, 6. — cf. Mt 24, 6. 1-19) LL. in D, 3 $. Psch: — L. et Cp. in fss. s. Michaélis arch. (1-5). c Jo 19, 35. — cf. cp. 6, 9. dvr. 11, 19. ecp. 22, 7. — cf. Le 11, 28. ficp..22, 10.'cf.°1 Jo:2, 18. vr. Ir; cp. 6, 9:_1 Cor 16, 19. NSLS 3 CDs 43.0 LGD 12,. Sage Cis EX 3, 14: 4, 10. icp. 3, 1; 4, 5; 5, 6. — cf.Ze 5, 6] * Catech..R. I 5,12; 117, 23. — V. et RR. br. in fs. pre- tiosiss. Sang. — v. 1 Jo 3, 16. jcp. 3, 14; Col 1, 18: — cf, Ps 88, 28; Jo 18, 37. [28. lcf. cp. 17, 14; 19, 16; Ps 88, m cp. 7,14; Heb 9.14: 1Jo1,7. : 20, 6; Ex_19,° 6; [1 Pt2,9. G@ 2c 32; 20, 132690: 29,372 — cf. Mt 24, 30. rcp. 21, 6; 22,13.— cf. Is 41, 4. Sct. JP hi 4, 142.2). 002/513 RVs LO: 2F5..17: Yo].2.Catech. R: If 4, 7: @cpz+4, 23. 2°-Cor 12,' 2. v Ac 20, 7; 1 Cor 16, 2. xcp 4° 3. ycp. 2, 1-7; Ac 18, ro‘etc. Z cp. 2, 8-11. a cp. 2, 12-17. bcp. 2, 18-29; Ac 16, 14. .) cp. 3, 7-13. ecp. 3, 14-22; Col 4, 16. fvr. 20; cp. 2, 1. — cf. cp. 11, £ De 7,13; 10, 16; JO-5, 27.84. cp. 15, 6; Dn 10, §. #Dn 7.9. jcp. 2, 18; 19, 12. — cf. Dn lEzz,7.—cf.Dnr1o,6. [ro, 6. ——"Ft So == inscribuntur ecclesiis, Ephesinae nempe (2, 1-7), Smyrnensi (8-11) et Pergamenae (12-17); Thyatirensi. (18-29), Sardensi (3, 1-6), Philadel- phiensi (7-11) et Laodicenae (12-22). — APOCALYPSIS B. IOANNIS APOSTOLI 1, 17 — 2, 29 — cf. cp. 2, 12, Rode sin <8. i. rer Eph 6. 17; Heb 4, 12. pcf. Mt 17, 2 qgIs 6, 5: Dn ‘8, 17, 18. — cf. Le §, 8; 24, 37. FCDs 36. Os 2. Br eee Tae 41, 4; 44, 6. g Em 6, 8,9; 14,9 tcf. (oe See) . Sap 16,13. 18] pine in fs. ss. Lene. et (Cis- uct. vr. 11. vcf. Mt 5, 14. 15. av. cp. 1-17] tL in "jr. 2 hebd. 3 p. oct. Psch. 6 tp. f, 124; 105.20: c vr. 19: 3 39'%s Sc 25 d cf. 1 Jo4 ev. 2 si ly ‘x3: fC GO TS 427. aoe Wea: 23: Heb raise Ke; cf. Lc 15, 17 Heb 10, 32 $1 * Cone ad $2. Vl Ch. 1a —* Catech. R. Il tT, . 22, icp. 3, 3,19. — cf. Mt 21, 41, . 43; 25, 28. jvr. 15. — cf. Ac 6, § (?). kvr. 11, 17, 29 etc. — v. Mt le ge 4 Dvr. 11,339; 26; CDe-3,15 ete. 710. CBU 9p a2: Mm, Gh 2 20.2) Bay ION: CDaed p87, 18% ocf. 2 Cor 6, 10; 1 Tm 6, 18; Heb 10, 34; Jc 2, 5; P cD. 8 9, 10. — cf. vr. 2. n q cf aa. 56. Nt. 12. tts rcf. Mt ro, 22; Heb’ sat Sai fe ; Pee Yi roc] v. Ag rrii* Catech. R 4iy 15, 20. scp: 20,6, 14; “91, VP. 6: CD..2, 26% ucf.1 Tm S; 8. Uch cp. tT. §> 127 33°19, 6); Ac 22, 20. CCT 2. Pt 2, 15. y Nm 25, 1; 31, 16; 1 Cor 7, 8 cl. cp. 22:7. av. 2 Th 2, 8. 17] * Catech. R. IV 13, 16. — Ant. in fs. Corp. Ch. b cf. Jo 6, 49751. 60025 3,)22;18 62, 2: 65, 15, d-cp. 19, 12, — cf. cp. 14, 3. écp.- 1, / 21. cb t 14, 15. ct. : "Rg TO, 353) 23; 2554: Re tcf. vr.14. 9, 7. po fp. 9, 20, 21; 16, 9, 11. — moa. a EPs 7): 16).25, v. Rm 8, 27. mcp. 22, 12; Mt 16. 27. — cf. nm ct. 2, Cor-2,, 20. icp. 20,12. ocf. Ac 15, 28. Pcp. 3, Tr. 2; Jr 20, 12. — 5; 19, IS. tefs Ptr, 19. — V. cp. 22, 16. uM. Vt.9. sua stellas septem, et °de ore eius gladius utraque parte acutus exibat, et ?facies eius sicut sol lucet in virtute sua. 17 Et, cum vi- dissem eum, cecidi ad pedes eius tanquam mortuus, et aposuit de- xteram suam supe? me dicens: Noli timere; ‘ego sum primus et novissimus: 18 et ‘vivus et fui mortuus, et ecce sum vivens in sae- cula saeculorum et ‘habeo claves mortis et inferni. 19 “Scribe ergo quae vidisti et quae sunt et quae oportet fieri post haec, 29 sacra- mentum septem stellarum, quas vidisti in dextera mea, et Yseptem candelabra aurea: septem stellae angeli sunt septem ecclesiarum, et candelabra septem septem ecclesiae sunt. Angelo ?Ephesi ecclesiae scribe: Haec dicit bqui tenet septem stellas in dextera sua, qui ambulat in medio septem candelabro- rum aureorum : 2cScio opera tua et laborem et patientiam tuam et quia non potes sustinere malos: et “tentasti eos, “qui se dicunt apo- stolos esse et non sunt, et invenisti eos mendaces; et patientiam habes et /sustinuisti propter nomen meum et non defecisti. 4 Sed habeo adversum te, 9quod caritatem tuam primam reliquisti. 5 kMe- mor esto itaque unde excideris et tage paenitentiam et “prima opera fac. jSin autem, venio tibi et movebo candelabrum tuum de loco suo, nisi paenitentiam egeris. §Sed hoc habes, quia odisti facta iNicolaitarum, quae et ego odi. 7*Qui habet aurem audiat quid Spiritus dicat ecclesiis: ‘Vincenti dabo edere de Mligno vitae, quod est in paradiso Dei mei. 8 Et angelo Smyrnae ecclesiae scribe: Haec dicit "primus et no- vissimus, qui fuit mortuus et vivit: Scio tribulationem tuam et Opaupertatem tuam sed dives es et blasphemaris ab his ?qui se dicunt Iudaeos esse et non sunt, sed sunt synagoga Satanae. 10 Nihil horum timeas quae passurus es. Ecce missurus est diabolus aliquos ex vobis in carcerem, ut tentemini; et habebitis tribulationem Ydiebus decem. ‘Esto fidelis usque ad mortem, et dabo tibi coronam vitae. 11kQui habet aurem audiat quid Spiritus dicat ecclesiis: Vvi- cerit non laedetur a *‘morte secunda. 12 Et angelo *Pergami ecclesiae scribe: Haec dicit qui habet trhomphaeam utraque parte acutam: 13 Scio ubi habitas, ubi sedes est Satanae, et tenes nomen meum et non “negasti fidem meam,; et in diebus illis Antipas Ytestis meus fidelis, qui occisus est apud vos, ubi Satanas habitat. 14Sed habeo adversus te pauca, quia ha- bes illic *tenentes doctrinam Balaam, Yqui docebat Balac mittere scandalum coram filiis Israél, edere et fornicari; 5 ita habes et tu tenentes doctrinam iNicolaitarum. 16 Similiter ipaenitentiam age; si quo minus, veniam tibi cito et *pugnabo cum illis in gladio oris mei. 17*Qui habet aurem audiat quid Spiritus dicat ecclesiis: *Vin- centi dabo “manna absconditum et dabo illi calculum candidum et in calculo “nomen novum scriptum, ¢quod nemo scit, nisi qui accipit. 18Et angelo ¢Thyatirae ecclesiae scribe: Haec dicit Filius Dei, fqui habet oculos tanquam flammam ignis et pedes eius similes auri- chalco: 19 9Novi opera tua et fidem et caritatem tuam et ministerium et patientiam tuam et opera tua novissima plura prioribus. 2° Sed habeo adversus te pauca, quia permittis mulierem “Iezabel, quae se dicit propheten, docere et seducere servos meos, *fornicari et mandu- care de idolothytis. 21 Et dedi illi tempus, ut paenitentiam ageret, et Jnon vult paenitere a fornicatione sua. 22 Ecce mittam eam in le- ctum, et qui moechantur cum ea in tribulatione maxima erunt, nisi paenitentiam ab operibus suis egerint. 23 Et filios eius interficiam in i I, et scient omnes ecclesiae quia ego sum scrutans renes et corda: et ‘dabo unicuique vestrum secundum opera sua. Vobis autem dico 24 et ceteris qui Thyatirae estis: Quicumque non habent doctrinam hanc, et qui non cognoverunt ™altitudines Satanae, quemadmodum dicunt, "non mittam super vos aliud pondus. 25 Tamen id quod ha- betis tenete, donec veniam. 26 Et qui vicerit et Soustoganett usque in finem opera mea, ‘dabo ili potestatem super gentes, 27 et ’ reget eas in virga ferrea, et tanquam vas figuli confringentur ’, 28 sicut et ego accepi a Patre meo, et dabo illi ‘stellam matutinam. 29 “Qui habet aurem audiat quid Spiritus dicat ecclesiis. a 2. Visio, seu revelatio (4, 1-22, 21). Raptus in caelum propheta videt thronum Dei et vigintiquattuor seniores et quattuor animalia stare ante thro- num (4, 1-11); sedentem vero supra thronum habere librum septem Et angelo ecclesiae *Sardis scribe: Haec dicit “qui habet septem spiritus Dei et septem stellas: Scio opera tua, quia “nomen habes quod vivas et mortuus es. 24Esto vigilans et confirma cetera quae moritura erant; non enim invenio opera tua plena coram Deo meo. 3¢In mente ergo habe qualiter acceperis et audieris, et serva et paenitentiam age. “Si ergo non vigilaveris, veniam ad te tanquam fur, et nescies qua hora veniam ad te. 4Sed habes pauca nomina in Sardis, qui non /inquinaverunt vestimenta sua et Yambulabunt mecum in albis, quia “digni sunt. 5*Qui vicerit sic vestietur vesti- mentis albis, et non Jdelebo nomen eius de libro vitae et *confitebor nomen eius coram Patre meo et coram angelis eius. § ‘Qui habet aurem audiat quid Spiritus dicat ecclesiis. 7Et angelo ?Philadelphiae ecclesiae scribe: Haec dicit sanctus et "verus, qui habet clavem David, qui aperit, et nemo claudit; claudit, et nemo aperit: 8 Scio opera tua. Ecce dedi coram te °ostium apertum, quod nemo potest claudere; quia modicam habes virtutem et servasti verbum meum et non negasti nomen meum. 9% Ecce dabo Pde synagoga Satanae, qui dicunt se Iudaeos esse et non sunt, sed mentiuntur; ecce Yfaciam illos ut veniant et adorent ante pedes tuos et scient quia ego dilexi te. 1 Quoniam ‘servasti verbum pa- tientiae meae, et ego servabo te ab hora tentationis, quae ventura est in orbem universum tentare habitantes in terra. 11 %Ecce venio cito: ttene quod habes, ut nemo accipiat coronam tuam. 12 ‘Qui vicerit, faciam illum “columnam in templo Dei mei, et foras non egredietur amplius; et scribam super eum nomen Dei mei et no- men civitatis Dei mei, novae Ierusalem, quae descendit de caelo a Deo meo et nomen meum novum. 13 ‘Qui habet aurem audiat quid Spiritus dicat ecclesiis. 14Et angelo “Laodiciae ecclesiae scribe: Haec dicit “amen, testis fidelis et verus, qui est Yprincipium creaturae Dei: 15 Scio opera tua, quia neque frigidus es neque calidus: *utinam frigidus esses aut calidus! 16Sed, quia tepidus es et nec frigidus nec cali- dus, incipiam te evomere ex ore meo; 17 4%quia dicis: Quod dives sum et locupletatus et nullius egeo, et nescis quia °tu es miser et miserabilis et pauper et caecus et nudus. 18 Suadeo tibi “emere a me aurum ignitum probatum, ut locuples fias, et vestimentis albis induaris, et non appareat confusio nuditatis tuae, et collyrio inunge oculos tuos ut videas. 19 Ego sguos amo arguo et castigo. Aemu- lare ergo et paenitentiam age. 2°9/Ecce sto ad ostium et pulso: @si quis audierit vocem meam et aperuerit mihi ianuam, “intrabo ad illum et cenabo cum illo, et ipse mecum. 21 ‘Qui vicerit, jdabo ei sedere mecum in throno meo; sicut et ’ego vici et sedi cum Patre meo in throno eius. 22 “Qui habet aurem audiat quid Spiritus dicat ecclesiis. 4 Post haec vidi, et ecce ostium apertum in caelo et vox prima, quam audivi, *tanquam tubae loquentis mecum, dicens: ?Ascende huc, et ostendam tibi “quae oportet fieri post haec. 2 Et statim fui din spiritu; et ecce sedes posita erat in caelo, et supra sedem sedens. 8Et qui sedebat, similis erat adspectui lapidis /iaspidis et sardinis; et Yiris erat in circuitu sedis similis visioni smaragdinae. 4Et in circuitu sedis sedilia “vigintiquattuor, et super thronos vi- gintiquattuor seniores sedentes, *circumamicti vestimentis albis, et in capitibus eorum ‘coronae aureae; 5et ‘de throno procedebant fulgura et voces et tonitrua; et “septem lampades ardentes ante thronum, qui sunt septem spiritus Dei. 6 Et in conspectu sedis °tan- quam mare vitreum simile crystallo; et in medio sedis et in circuitu sedis P?quattuor animalia plena oculis ante et retro. 7 Et Yanimal pri- mum simile leoni, et secundum animal simile vitulo, et tertium ani- mal habens faciem quasi hominis et quartum animal simile aquilae vo- lanti. 8 Et quattuor animalia singula eorum ‘habebant alas senas et in circuitu et intus plena sunt oculis et *requiem non habebant die ac nocte dicentia: Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus omnipo- tens, ‘qui erat et qui est et qui venturus est. 9 Et, cum darent illa ani- malia gloriam et honorem et benedictionem sedenti super thronum, “viventi in saecula saeculorum, 19procidebant vigintiquattuor senicres APOCALYPSIS B. IOANNIS APOSTOLI 3, I— 4, Io @e€D:.%, 3%. af i to 4, 36: c1 Tm 5, 6. — cf. Eph 2, x, 5+ 'Col “4: -33° dcp. 16, 15; Mt 24, 42, 43; Eth fs 2; 2 Pt 3, ro. — cf. : mt, 13. LCD. 2525 flu 23. 41 R. ss fs. ss. Innoc. yr. 18.— cf. cp. 4, 4; Ec 9, 8. cp. 16, 6. — cf. Mt 22, 8. 51* Catech. R. IV 15, 20. ke Fe & § Cf, CD. .20, 32 2E= 33, 32% RS 68, 29; Ph 4, 3. Mit 20,3235 2M, $58 le Pcp. 2, 9. [Col 4, 3. q ct. Is 45, 14; 49, 23; 60, 14. PDN, Oss OTs Or tke. 200s SCP. 22, 3%, 12,-20; =- ch cp; : 1,3; 2. 5- - CD. :2,. 10; -25: ie 1, 18. — cf. 3 Rg 7, 21; Gal 2, 9. 12] R. in fs. s. Jo. Ap. — * Catech. R. I 13, 4. WCDe L>bT oy Col -4,’, 16. sok ‘Is'6%,.-16: -2Gor-1.. 20: y Co] t, 15, 18. — cf. cp. 1, 8, TACT, Gs 22, HI. Er. 8,22: S$ Cle 2 Ft 2) oi. aOs 12, 8. — cf. Zc 11, 5; Le 18, 11, 12; 1 Cor 4, 8. Sich. '2 SRE e5¢0: 7 For3- 0; 17° ccie 18-88. ts fo “8°10; oMt 13, 44, 46. d ci. Bz: 76,38** 2; Cor’ s* "3. e Pro 3, 12; Heb 12, 6. fcf Cn .§, 23. Mt. 24, 33; Je gue 42, $6. [5, 9. Jo 14, 23. 21] Cm. in fs. s. Bonif. Ep. M. _ om” Catechs R. IV: 9, 13- $ VF. 5S. J Cp. 20, 4. bcp. 5.5; 6, 23 375,:24%-Jo.16, m vr. 6, [33. acp. 1, 10. — cf. Ex 19, 19, tpi" 1p 12: [20. 1-11] LL. in fr. 3 hbd.3 p. Psch. et in oct. s. Jo. Evang. CCP. Bi 19; 22, .63 DnxZ, 29: Cp. I, 10. 2-8] 1 L. in fs. omn. SS. ARS105.8%}102, 19%) 18:0. 25 EcDz 2%7,. a5. (66, t. 5 Z. 1, :28..— cf. cp...10; L CD: 31s x0. [Gn 9, 13-17. $Ve CP. 3;. 4: jvr. 10. — v. Jc 1. 12. bcp. -85 $32 113 Sto? 16, 18. = MCh. -2C A, Zs nlcls eX 10,- 10 WC .iTstA. [21; Ps 76, 20. ocp. 15, 2. — cf. cp. 21, 18, PP BS1T.3§, 185° 10,32. GiCl. (EZ. 'T,. 10%: TO, “has Ris hy 2. scp. 14, IT S* Cateth3R.-f 20° 27: tcp. 1, 4. — v. Ex 3, 14. wCp.-%,, 38; $3, 135! 15,°7;4De Ay SU; Fe, 7: v CD, §. 85114: 7etrrs 0s, 36: 10] R. in fs. ss. Innoc. [19, 4. — 1141 — APOCALYPSIS B. IOANNIS APOSTOLI 4,11 — 6, 13 sigillis signatum, quem nemo praeter Agnum aperire potuit (5, 1-14). Breviter iis narratis quae facta sunt cum Agnus sex priora sigilla aperuerit (6, 1-17), et quando servi Dei signo divino decorati aeternae TiTCh in fs. ss. Rdmpt. ree. 10,1 6° “14; 75 z Ps 32, ‘o-11. — cf, Eph 1,11. a Ez 2, 9, 10. b Is 29, 11. — cf. Dn 12, 4. 1-14] LL. in fr. 4 hebd. 3 >. oct. Ms ig —2e 3L.uts. cp. ect: dp 6, T.°18;°2 5, d Gn 49, 9. — cf. cp. 3, 32. _ ar 16. aK. 15 *fi27% 15 51° Catach R. iv 15, 17. — R. in fr. 4b. Psch. — in Anit. et R. in fss. s. Cruc. et in_ exorcismis. 6-14] L. in vg. SS. ne (o -10 i yr." 8, 335 (GD: 335 a 33 Jo 1, 29, 36; ay 19. 3 C 3, 9; 4, 10. V. CD. Tyid. iV. CD. 4, 10. FCD. 24, 025-4852. hep. free 7s LLC, “2 tO; poe 8, 3, 4. — cf. Ps 140, 2; Pp. 14, 3 .— cf. Ps 32, 3. 6] * Catech. R. I-10, 16. —V, rate in ‘ Petloss. Sang, -—- p. ut s. 9. 10] sly OP $3). R. V. ut s. ef in D. 3 p. Psch. o Ps 129, 8. — cf. cp. 1, 5, 6. pcp. 7, 9. — v. Dn 3, 4 ete. qcp. 4, 4. 6. 11] Cp. im fss. ss. Ang. r Dn 7, 10. — cf, Heb 12, 22. 12] v. vr. 5. — Int. (Ps 71) in fs. DNJ regis. Scp. 4, 11. — cf. 24, 04210. tPs 144, 21; 150, 6. ur Tmyd, 17. vcp. 7, 12; 19, 4. v. cp. 4 ro. acp. §, tae ta b cf. cp. 4, 7. GL. 14.025 \19} 6 dcp. 22, 20. 2] op, in fs. ss. spineae Coron. et ee ges ect. 20:6, f Hab 3, 9; Ze 9, 13, 14. Pept, 14)7—— Ch ZC. 6:. 43% hcf. Mt 10, 34; 24, 6, 7. icf. Ez 4, 10, 11; 5, 10, 16. jv. Mt 18, 28. Lep. 9, 4. mci. Ez 5,27: 14; 25%-33, 27; nm cp. be 35208 3245-282 ocp. 20, 4. — cf. cp. 1,9. gl] v. ch. 7, 13, 14. 9-11] plura in fs. ss. Innoc. — Ant. in consecr. eccl. (P.R.). PPS) 98s TOSS: et) 2a 23: ¢-cf. “LenS acy, &. rcp. 3, 43.7, 9. F 14; 13. i ee Dniit2,* 13% eb 11, 40. — cf. Gn 15, 10. ne II, 13; 16, 18. — cf. Heb 12, 26, v cf. cp 8, 12; Is 59, 3. xcf. cp. 8, 10; 9, 2; Mt 24, 29, ante sedentem in throno et adorabant viventem in saecula saeculo- rum et mittebant Jcoronas suas ante thronum dicentes: 11¢Dignus es, Domine Deus noster, accipere gloriam et honorem et virtutem; quia Ytu creasti omnia, et *propter voluntatem tuam erant et creata sunt. Et vidi in dextera sedentis supra thronum 4librum scriptum intus et foris, "signatum sigillis septem. 2 Et ¢vidi _angelum fortem prae- dicantem voce magna: Quis est dignus aperire librum et solvere signacula eius? 3Et nemo poterat neque in caelo neque in terra neque subtus terram aperire librum neque respicere illum. 4 Et ego flebam multum, quoniam nemo dignus inventus est aperire librum nec videre eum. 5 Et unus de senioribus dixit mihi: Ne fleveris: ecce vicit 4leo de tribu Iuda, "radix David, aperire librum et sol- vere septem signacula eius. 6 Et vidi, et ecce in medio throni et quattuor animalium et in medio seniorum /agnum stantem tan- quam occisum, habentem cornua septem et Yoculos septem, hgui sunt septem spiritus Dei missi in omnem terram, 7 Et venit et ac- cepit de dextera sedentis in throno librum. 8 Et, cum aperuisset li- brum, quattuor animalia et ‘vigintiquattuor seniores ceciderunt co- ram Agno /habentes singuli citharas et 'phialas aureas plenas odo- ramentorum, “quae sunt orationes sanctorum; 9 et “cantabant canti- cum novum dicentes: Dignus es, Domine, accipere librum et aperire signacula eius, quoniam /occisus es et °redemisti nos Deo in san- guine tuo ?ex omni tribu et lingua et populo et natione, 1° et °fecisti nos Deo nostro regnum et sacerdotes, et regnabimus super terram. 11 Et vidi et audivi vocem angelorum multorum 4in circuitu throni et animalium et seniorum; et erat numerus eorum rmilia milium 12 dicentium voce magna: 'sDignus est Agnus, qui occisus est, acci- pere virtutem et divinitatem et sapientiam et fortitudinem et ‘hono- rem et gloriam et benedictionem. 13 Et ‘omnem creaturam, quae in caelo est et super terram et sub terra, et quae sunt in mari, et quae in eo, omnes audivi dicentes: Sedenti in throno et Agno ‘benedictio et honor et gloria et potestas in saecula saeculorum. 14 Et quattuor animalia dicebant: “Amen. Et ‘vigintiquattuor seniores ceciderunt in facies suas et adoraverunt viventem in saecula saeculorum. Et vidi quod aperuisset Agnus unum de %septem sigillis; et au- divi °unum de quattuor animalibus dicens ‘tanquam vocem toni- trui: *Veni et vide. 2 Et vidi: et ecce “equus albus, et /qui sedebat super illum habebat arcum, et 9data est ei corona, et exivit vincens ut vinceret. 3 Et, cum aperuisset sigillum secundum, audivi “secundum animal dicens: Veni et vide. 4Et exivit alius equus rufus: et qui sedebat super illum, datum est ei ut Asumeret pacem de terra, et ut invicem se entereciant, et datus est ei gladius magnus. 5 Et, cum aperuisset sigillum tertium, audivi btertium animal di- cens: Veni et vide. Et ecce equus niger, et qui sedebat super illum habebat stateram in manu sua. § Et audivi tanquam vocem in medio quattuor animalium dicentium: ‘Bilibris tritici idenario, et tres bili- bres hordei denario; et vinum et oleum /ne laeseris. 7Et, cum aperuisset sigillum quartum, audivi vocem °quarti ani- malis dicentis: Veni et vide. 8 Et ecce fequus pallidus, et qui se- debat super eum: nomen illi mors, et infernus sequebatur eum; et data est illi potestas super quattuor partes terrae ™interficere gladio, fame et morte et bestiis terrae. 9 Et, cum aperuisset sigillum quintum, vidi subtus "altare °animas interfectorum propter verbum Dei et propter testimonium quod ha- bebant; 1¢et clamabant voce magna dicentes: PUsquequo, Domine, sanctus et verus Ynon iudicas et non vindicas sanguinem nostrum de iis qui habitant in terra? 11 Et datae sunt illis singulae ‘stolae albae, et dictum est illis ut *requiescerent adhuc tempus modicum, tdonec compleantur conservi eorum et fratres eorum, qui interfi- ciendi sunt sicut et illi. 12 Et vidi, cum aperuisset sigillum sextum, et ecce “terraemotus magnus factus est, et Ysol factus est niger tanquam saccus cilicinus, et luna tota facta est sicut sanguis, ‘1% et *stellae de caelo cecide- — 1142 — felicitati fuerint admissi (7, 1-17), ad solutionem venit septimi sigilli eamque multo abundantius describit. Tunc enim quattuor ex septem angelis tubas habentibus canunt et tertia pars terrae, maris, fluminum runt super terram, Ysicut ficus emittit grossos suos cum a vento magno movetur, !4 et “caclum recessit Ysicut liber involutus, et omnis mons et insulae de locis suis motae sunt, Set reges terrae et principes et tribuni et divites et fortes et omnis servus et liber “ab- sconderunt se in speluncis et in petris montium, 16 et “dicunt mon- tibus et petris: ’Cadite super nos’ et abscondite nos a facie dse- dentis super thronum et ab ira Agni; 17 quoniam ¢venit dies magnus irae ipsorum, et ‘quis poterit stare? Post haec vidi quattuor angelos stantes super quattuor angulos terrae “tenentes quattuor ventos terrae, “ne flarent super terram neque super mare neque in ullam arborem. 2 Et vidi alterum ange- lum ascendentem ‘ab ortu solis, habentem 4signum Dei vivi; et clamavit voce magna quattuor angelis, quibus datum est nocere terrae et mari ?dicens: ¢Nolite nocere terrae et mari neque arbo- vibus. quoadusque /signemus servos Dei nostri %in frontibus eorum. 4Et *audivi numerum signatorum centum quadragintaquattuor milia signati ex omni tribu filiorum Israél. 5 Ex tribu Iuda duodecim milia signati, ex tribu Ruben duodecim milia signati, ex tribu Gad duo- decim milia signati, 6 ex tribu Aser duodecim milia signati, ex tribu Nephthali duodecim milia signati, ex tribu Manasse duodecim milia signati, 7ex tribu Simeon duodecim milia signati, ex tribu Levi duodecim milia signati, ex tribu Issachar duodecim milia signati, 8 ex tribu Zabulon duodecim milia signati, ex tribu Ioseph duodecim milia signati, ex tribu Beniamin duodecim milia signati. 9% Post haec vidi ‘turbam magnam, quam dinumerare nemo poterat, ex omnibus gentibus et tribubus et populis et linguis stantes ante thronum et in conspectu Agni, Jamicti stolis albis et palmae in manibus eorum, 10 et clamabant voce magna dicentes: "Salus Deo nostro, qui sedet super thronum, et Agno. 11 Et omnes angeli stabant in circuitu throni et seniorum et “quattuor animalium et °ceciderunt in con- spectu throni in facies suas et adoraverunt Deum 12 P?dicentes: Amen. Benedictio et claritas et sapientia et gratiarum actio, honor et virtus et fortitudo Deo nostro in saecula saeculorum. Amen. 13 Et respon- dit unus de senioribus et dixit mihi: ?Hi, qui Jamicti sunt stolis albis, qui sunt et -unde venerunt ? 14Et dixi ili: Domine mi, tu scis. Et dixit mihi: Hi sunt qui venerunt de ‘tribulatione magna et Slaverunt stolas suas et dealbaverunt eas in sanguine Agni. 15 Ideo sunt ante thronum Dei et tserviunt ei die ac nocte in templo eius, et qui sedet in throno “habitabit super illos. 16%Non esurient neque sitient amplius, nec “cadet super illos sol, neque ullus aestus, 17 quo- niam Agnus, qui in medio throni est, Yreget illos et deducet eos ad “vitae fontes aquarum, et 2absterget Deus omnem lacrimam ab oculis eorum. Et, cum aperuisset sigillum septimum, {factum est silentium in caelo quasi media hora. 2Et vidi °septem angelos stantes in conspectu Dei, et datae sunt illis septem tubae. 4 Et alius angelus venit et stetit ante altare habens turibulum aureum, et data sunt illi incensa multa, Cut daret de 4orationibus Sanctorum omnium super éaltare aureum, quod est ante thronum Dei. 4Et “ascendit fumus incensorum de orationibus sanctorum de manu angeli coram Deo. 5 Et accepit angelus turibulum et /fimplevit illud de igne altaris et ' misit in terram; et 9facta sunt tonitrua et voces et fulgura et terrae- motus magnus. 6 Et septem angeli, qui habebant septem tubas, praeparaverunt se ut tuba canerent. 7Et primus angelus tuba cecinit, et hfacta est grando et ignis, mixta in sanguine, et missum est in terram; et ‘tertia pars terrae combusta est, et tertia pars Jarborum concremata est, et omne fae- num. viride combustum est. 8 Et secundus angelus tuba cecinit, et tanquam ‘’mons magnus igne ardens missus est in mare, et mfacta est tertia pars maris san- guis, 9 et mortua est tertia pars creaturae eorum, quae habebant animas in mari, et tertia pars navium interiit. 10 Et tertius angelus tuba cecinit, et ™cecidit de caelo stella APOCALYPSIS B. IOANNIS APOSTOLI 6,17 — 8, 10 yIs 34, 4. 21, i. acp. 16, 20. — cf. Is Ne 10; J 4, 24; Ez 38, 20; ci; Cp. 20,325 bls 2, 19, 21. c Os £9, 8; Le 92) 26. dcp. 4, ay Se ats; 15°33" sph ce fi Es 9,15; Ps 129, 3; M13,2. 5 200,55 2- 12] sm et Cpp. in fs. * omn, res Jr 49, 36; Dn 7, 2 6.€D.- 16, 1¥7. 9, 11). oc cp. 9, Me 5 03..6; Ez 9, 4. net, Jo 3, 33; Eph Ch. 34; 25°32, ® fi, a3. cp. 9, I icf. Rm rr, 25. —- v. cp. 5, 9. g] v. vr. 17. — cf. * “Cateck. R. T Fle: jvr. 14. — V. cp. 3, 4. : bck, Iiv235: 405 rs Mc 10, 7; Jo $2, 035 10] Ant. in Circumc. Dis. m CD. 12, 10: 19, I. — V. Fags 9. oO cp. 4, 10. ial ree ad Ul. in Dd. per ann. Ae je * 19, 4. — cf. 1 Par q cf. Ez : [29, 10, 11. 13-17] L. of cm, Mm. (14). 13,14] R. et Ant. in fs. ss. In- noc. — Antt. in fs. pretiosiss. Sang. 29.° r Dn 12, 1. — cf. Mt 24, 21, Sep. 33.55" 227, Is x, 18; ‘Dn TIA SION ZCiwSsy gay Heb 9, 14; 1 Jo 1x, 7. 14] v. Cp. 14, 3, 4. FSa0* atech. R. I 13, 5.— Ant. in fs. pretiosiss. rat 14. — cf. Scp.. 22, 3. u CD. 21, git. To: x; pig sores Is v Is 49, 10. x Ps 120, 6. 16] v. cH. 21, 4. + 22, 1, 2. — cf. Ez 34, 23; . 6; Jo 10, Ir. Gp ® . in sb. in Albis et in : [Jo 4, 14. Be 22, 1. — cf. Ps 355-9, 10; als 25, 8. -— cf. Mt 5, 5.— Vv. Cora1; 24: a Hab'2; 20: Zc:2, x fel ba I cee Est r, 4; Mt 3, 4l'* Catech. RK. WC 4 Ant. R. etc. in a: ss. Ang. et in cons. eccl. (P.R). ccf. Ps 140, 2; Ac 10, 4. dcp. 5, 8. ecp. 9, 13. — cf. Ez 30, 1-6. f Lv 16, 12; Nm 16, 46. ii 4, 5. — cf. Ps 17, 8, 9. Ex Mi 23, 24; Ez 38, 22; Jl Me 5 gas Cp. .1S; 15> 33; 4. — cf. Zc 13. 8-9. Pee Gi-As. 22: 43: bdr’ §3 25. — cf. Ps 45, 3; Mt Ey, 10-2: Cor 132-23 m CD. 11, 63.16, °3. ee Of Ez 7, 17, 19. ncep. 9, 1. — cf. Is 14, 12. — 1143 — APOCALYPSIS B: IOANNIS APOSTOLI 8; 11 — 10, 6 et stellarum demolitur (8, 1-13); ad quintae tubae vero clangorem pu- teus abyssi aperitur (9, I-12) et ad sextae sonum tertia hominum pars ab angelis destruitur (13-21). Demum postquam loannes librum sibi OCP. 14329 + %6,; 43 pJjr 9. 15; 13, 19. — cf. Dt 29, 18. Her. DX TS, 233 ake 2, T rely Ex 10; -73-23-"ds. 33, 20% 30, 26. Sct: (cp. OF: te" 14. acp. 8, 10. — cf. cp. 12, 9; {S$ r4i'423 Le20;7 75. b cp. 20, 1. ccf. Gn a: 28; Is 34, 10. Gch Tl 2c 10% e Ex 10, i se Gres. SW on Bic. 15 Aug. ah Catech. OD § ra. i's, 3, 21; 7, a I r 2’. m Jl 2, no cf Nh 3, 17. ncf. Dn 7,: 8. ojl 1, 6 pji 2, 5. — cf. Jb 39, 21-25; Jr 8, 6 «4. Jb Pi 143. Bro*30, (273 PS rg 7b os 6). Fey. 8, 132 Eep; 16, 7%. u Ex 30,' 3. vcf. cp. 7, 1-3. xcp. 16, 12. — v. Ga 15, 18. TT TA; VV. 8, 2 Ch, a 38, a acf. Ps 67, 18; Dn 7, 10 Or ep. 7a: ecf. ¥ Parra; 831s 6) a0: 19; A cp. 21, We "92, a Ez 1, 2 bcp. 1, 16; Mt 17, 2 “rs; Gal 5, 20. ejJl 3, 16; Amr. 2. — cf. Jr 26:30" Os. 33) 50. {ep 8. Lait, 12, 4, 9. — cf. ep. iach sO Nera) 72 6} * (Ga 4, 3 eats S075, hep. 4, 9, a magna ardens tanquam facula et cecidit in tertiam partem fluminum et in Cfontes aquarum. 11 Et nomen stellae dicitur ?apsinthium ; et facta est tertia pars aquarum in absinthium, ct multi hominum mortui sunt de aquis, ?quia amarae factae sunt. 12 Et quartus angelus tuba cecinit, et percussa est tertia pars rsolis et tertia pars lunae et. tertia pars stellarum, ita ut obscura- retur tertia pars eorum, et diei non luceret pars tertia et noctis similiter. 13 Et vidi et audivi vocem unius aquilae volantis per me- dium caeli, dicentis voce magna: ’Vae, vae, vae habitantibus in terra de ceteris vocibus trium angelorum, qui eran‘ tuba canituri! Et quintus angelus tuba cecinit; et %vidi stellam de caelo ceci- disse in terram, et data est ei bclavis putei abyssi. 2 Et aperu puteum abyssi, et °ascendit fumus putei sicut fumus fornacis ma gnae; et Zobscuratus est sol et aér de fumo putei; Set de fumo putei exierunt elocustae in petrath et data est illis potestas, sicut habent po- testatem scorpiones terrae; et praeceptum est illis The laederent 9fae- num terrae neque omne ees neque omnem arborem, nisi tantum ho- mines, “qui non habent ‘signum Dei in frontibus suis; Set datum est illis ne occiderent €0s, ee ut cruciarent mensibus quinque; et_cru- ciatus eorum ut cruciatus scorpii, cum percutit hominem. 6 Et in diebus illis ‘quaerent homines mortem et non invenient eam et de- siderabunt mori, et fugiet mors ab eis. 7 Et ™similitudines locusta- rum similes equis paratis in proelium; et super capita earum tan- quam coronae similes auro, et "facies earum tanquam facies hominum. 8Et habebant capillos sicut capillos mulierum, et “dentes earum sicut dentes leonum erant; %et hab Abate loricas sicut loricas ferreas, et vox alarum earum Psicut vox curruum equorum multorum currentium in bellum, 1et habebant caudas similes scorpionum, et aculei erant in caudis earum, et potestas earum nocere hominibus mensibus quinque, 11 et habebant super se Yregem, angelum abyssi, cui nomen hebraice Tabaddon, graece autem apollyon, latine habens no- men exterminans. 12 8Vae unum abiit, et ecce veniunt adhuc duo vae post haec. 13 Et sextus angelus tuba cecinit; et ‘audivi vocem unam ex “quattuor cornibus altaris aurei, quod est ante oculos Dei, 14 dicen- tem sexto angelo qui habebat ‘tubam: Solve quattuor angelos qui aiiteatt sunt in “flumine magno Euphrate. 5 Et soluti sunt quattuor angeli, qui parati erant in horam et pee et mensem et annum, ut occiderent tertiam partem hominum. 16 Et numerus “paucse pxereites @vicies milies dena milia, Pet au- divi numerum eorum. 17 Et ita vidi equos in visione; et qui sede- bant super eos eonain loricas igneas et hyacinthinas et sulphureas, et “capita equorum erant tanquam capita leonum, et de ore eorum procedit ignis et fumus et sulphur. 18 Et ab his tribus plagis occisa est tertia pars hominum, de igne et de fumo et sulphure, quae pro- cedebant de ore ipsorum. 19 Potestas enim equorum in ore eorum est et in caudis eorum; nam caudae eorum similes serpentibus ha- bentes capita, et in his’ nocent. 29 Et ceteri homines, qui non sunt occisi in his plagis %neque paenitentiam egerunt de “operibus manuum suarum, ut non adorarent /daemonia et %simulacra aurea et argentea et aerea et lapidea et ENCE, Mquae neque videre possunt neque au- dire neque ambulare, 21 et 2non egerunt paenitentiam ab “"homicidiis suis neque a veneficiis suis neque a fornicatione sua neque a furtis suis ] Et vidi alium angelum fortem descendentem de caelo, aviesbdeb nube, et “iris in capite eius, et facies eius erat ut sol, et °pedes eius tanquam columnae ignis; 2et ¢habebat in manu sua libellum apertum, et posuit pedem suum dextrum super mare, sinistrum au- tem super terram, et clamavit voce magna, quemadmodum cum leo rugit; et, cum clamasset, locuta sunt septem tonitrua voces suas; 4 et, cum locuta fuissent septem tonitrua voces ir? ego scripturus eram, et audivi vocem de caelo dicentem mihi: /Signa quae locuta sunt septem tonitrua, et noli ea scribere. 5 Et angelus, quem vidi stantem super mare et super terram, %levavit manum suam ad caelum fet iuravit per “"viventem in saecula saeculorum, a pase traditum voravit (10, 1-11) uc templum Dei metitus est, testes vero, qui in eo prophetabant, et occisi sunt et surrexerunt, terrae motus autem orbem vastavit (11, 1-14), septima tuba perstrepente, seniores Deum victorem APOCALYPSIS B. IOANNIS APOSTOLI 10, 7 — 12,4 qui creavit caelum et ea quae in eo sunt, et terram et ea quae in ea sunt, et mare et ea quae in eo sunt, iquia tempts non erit am- plius; 7?7sed Jin diebus vocis septimi angeli, cum coeperit tuba ca- nere, consummabitur mysterium Dei, ‘sicut evangelizavit per servos suos prophetas. 8 Et audivi vocem de caelo iterum loquentem me- cum et dicentem: Vade et accipe librum apertum de manu angeli stantis super mare et super terram. 9 Et abii ad angelum dicens ei ut daret mihi librum, et dixit mihi: ™Accipe librum et devora illum, et faciet amaricari ventrem tuum, sed in ore tuo erit dulce tanquam mel. 10 Et accepi librum de manu angeli et devoravi illum; et erat in ore meo tanquam mel dulce; et, cum devorassem eum, amari- catus est venter meus. 11 Et dixit mihi: “Oportet te iterum prophe- tare gentibus et populis et linguis et regibus multis. Et ¢datus est mihi calamus similis virgae, et dictum est mihi: Surge et metire templum Dei et altare et adorantes in eo. 2 bAtrium autem, quod est foris templum, eice foras et ne metiaris il- lud; “quoniam datum est gentibus, et civitatem sanctam calcabunt dmensibus quadraginta duobus. 3% Et. dabo duobus testibus meis, et prophetabunt ¢diebus mille ducentis sexaginta “amicti saccis. 4 Hi sunt ‘duae olivae et duo candelabra in conspectu Domini terrae stantes. 5 Et, %si quis voluerit eos nocere, ignis exiet de ore eorum et 'devorabit inimicos eorum; et, si quis voluerit eos laedere, sic oportet eum occidi. 6*Hi habent potestatem claudendi caelum, ne pluat diebus prophetiae ipsorum; et potestatem habent super aquas Jconvertendi eas in sanguinem et ‘percutere terram omni plaga quotiescumque voluerint. 7 Et, cum finierint testimonium suum, /be- stia, quae ascendit de abysso, ™faciet adversum eos bellum et vincet illos et occidet eos. 8 Et “corpora eorum iacebunt in plateis °civitatis magnae, quae vocatur spiritualiter ?Sodoma et YAegyptus, ubi et Dominus eorum crucifixus est. 9 Et videbunt de tribubus et populis et linguis et gentibus corpora eorum per tres dies et dimidium, et corpora eorum non sinent poni in monumentis. 19 Et ‘inhabitantes terram gaudebunt super illos et iucundabuntur et *munera mittent invicem; quoniam hi duo prophetae ‘cruciaverunt eos qui habitabant super terram. 11 Et post dies tres et dimidium “spiritus vitae a Deo intravit in eos. Et steterunt super pedes suos, et timor magnus cecidit super eos qui viderunt eos. 12 Et audierunt vocem magnam de caelo dicentem eis: YAscendite huc. Et “ascenderunt in caelum in nube, et viderunt illos inimici eorum. 13 Et in illa hora Yfactus est terraemotus magnus, et decima pars civitatis cecidit, et occisa sunt in terraemotu nomina hominum septem milia; et reliqui in timo- ‘rem sunt missi et *dederunt gloriam Deo caeli. 14 @Vae secundum abiit, et ecce vae tertium veniet cito. 15 Et °septimus angelus tuba cecinit; et °factae sunt voces ma- gnae in caelo dicentes: ¢Factum est regnum huius mundi Domini nostri et Christi eius, et regnabit in saecula saeculorum. Amen. 16 Et ¢vigintiquattuor seniores, qui in conspectu Dei sedent in se- dibus suis, ceciderunt in facies suas et adoraverunt Deum dicentes: 17 Gratias agimus tibi, Domine Deus omnipotens, ‘qui es et qui eras et qui venturus es; quia accepisti virtutem tuam magnam et Yregnasti., 18 Et ‘tiratae sunt gentes, et advenit ira tua et Jtempus mortuorum iudicari et reddere mercedem servis tuis prophetis et sanctis et timentibus nomen tuum, pusillis et magnis, et extermi- nandi eos qui corruperunt terram. 19 Et ™apertum est templum Dei in caelo, et visa est ™arca te- stamenti eius in templo eius, et facta sunt fulgura et voces et ter- raemotus et °grando magna. 12 Et %signum magnum apparuit in caelo; ®mulier amicta sole, et luna sub pedibus eius, et in capite eius corona stellarum duo- decim. 2 Et in utero habens “clamabat parturiens et cruciabatur ut pariat. 3 Et ¢visum est aliud signum in caelo: et 4ecce draco magnus rufus habens capita septem et cornua decem, et in capitibus eius ¢diademata septem; ‘4et cauda eius /trahebat tertiam partem stel- larum caeli et misit eas in terram; et draco stetit ante mulierem, $ cf. ep... 52,1237 16,. 293-250. & mCi. Dn 12, 7. TCD. "XI s.16: Lcf. Dn 9, 10; Am 3, 7: m Ez 2, 8; 3, 1-3. — cf. Jr 15, 16. Sel, Jr, 20; GCp. 2%, 15, 16; Ez 40, 33 Zc 2» Ag ek 17, 20. Lx: Cch Ps,78: 1 50Lei2r, 24: Z-ept 12, 6% rz. 8! €.ct. Is 20, 2. '£Zc'4,.3; 81, %4..—-. cf, Ps: §1, rae J 17. 76. 4,6] Ant. et V. in fs. ss. Jo. et Pauli Mm. gcf. 4 Rg 1, 10, 12; Jr 5, 14; C*9; $4; ; ’ 9. k cf. Ex 7-10; 1 Rg 4, 8. lcp. 17, 8. — cf. cp. 13, I. Mm Dn 4, :27; ncf. Ps 78, 2, 3; Is 14, 19; Jr $2; ‘X90, o.ck. cp.'16; ‘19%’ 19, 18: 18°20. 2-ef « 1s..2,),20% 35: 9: q Ez 23, 3, 8, 19, 27. rcf. Jo 16, 20. fch.2 Es 8, 10, 12°: Est.9,729, 225 hci. 3 Re 18; 'x7: Sap 2, 12. aGn 2, 7..— cf.- Ex 37, 55.9; 10, i 14: OCD:s4,- Te £.Cl..ep..12;°$%: 4. Rg2, 15 ¥ cD. 16,.:12. 2 ap. 14, Wt 807.5. a Ch. sg, 19; Jo 9, 24. @.cf. cp: 8:13. b°ep. 10; 7: ccp. 19, 1, 6. —- cf. Is 27, 13. @ Dn’ 2, 44: 7) 27; Les, $3. 551°C. .69.°14,.2. +. PS 2.23% icf. Dn: 5f2,°8, 95 Mt. 2s¢-3x, Pile Tea BH Tah Geo ley Fe icf. Gn 6,‘183: Ps R33 1 m CD. 1S, 5- [MBV. Imm. 19-12, 1 ef 10) L. in fs. appar. ncf. 3 Rg 8, 6; Heb 9, 4. ocp. 16. 21. nep: 2s; f. b.cf.'Ps to: 3,:T= Cn’ 650: ex 1-18] LL. in fs. de BMV. a S. numis. : 1] Cp., R. et Antt. in fs. Imm. Conc. et ss. Ros. BUV. ccf. Mic 4, 10. dcp. 13, 1; Dn 7, 7. — cf. cp. — II45 — APOCALYPSIS B. IOANNIS APOSTOLI 12, 5 — 13, 18 salutant (15-19), mulier paritura et natus eius, qui statim in caelum subtrahitur, et ei qui supersunt de huius semine a draconis insidiis defenduntur (12, 1-8), dum bestia et draco ab hominibus, quos alia gcf. vr.17; Gn 3,15; Mt 2, 16. hk Ps 2, 9. — V. Cp. 2, 27 $f vre24 7 ep.> Wigs $32 OK 125.13 CLL COLE. 7, 8)] Cp., R a oor in fs. s. Mich. arch. ?Dn 10, 13; Ju 9. mv. Mt a5 (ats nLc 10, 18; Jo 12, 31. — cf. ea ae @ — Ant. ee ss. Rdmp. — v. CD; 74.128 rjJb 1, 93.2, 5: Ze 3, 1. — cf. : oie 4;°$} Jo's; 453. At 23; sep. 7, 14; 15, 2; Jo 16, 33. — Rm 16, 20. Le 1472 6; ¥2, 25290 3245. Ac 20, 24. —'cf.2 Mc T5138. u Ps 95, 11; Is 44, 23; 49, 13. — cf. cp. 18, 20. v cp. 8, 13. — cf. vr. 9. x cf. cp. 10, 6; Mt 8, 29; 1 Jo 2,408: y cf. vr. 5. sci, Ps'54. 7 avr. 6. 0 Dn: 93 ..253:22, €Ds:31, <2, @ci< I8'59, 19. dcp. 11, 7; 13,.7.— V. Gn 3,15. 7, — cf. vr. 6; é€cp. 14, 12. — Vv. I Jo 2, 3. SODH-1; 25. 6, 95559520 a Dn 7, 3. bcp. 12,3. — cfi cps 17, 12: CCDS VF; 53. d-cf. Dn 7, 4-7. evr. 4. — cf. Mt 4, 9. Pore cpl 27,8: vr. 8. — cf. 2 Th 2, 4. Cr ex 16. ET). #Dn 7, 8, 11, 20; 11, 36. jcp. 12, 6, 14. — cf. cp. II, 2. 7 * Pit 1X encycl. 9 Nbr. 1846. € CD. 11, 73''82 5170 n'y, "Ft, Mm cp. 17, Bist cp. 3, 53 20, 12: °Dn 72; Le 10, 20. nm cp. s, 6. — eh Ac 2, 23° aRE Ov. cp. 2, {1, 19, 20. p Is 33, 1 Me 15, 23.43, 113 Ze IT, 9. q Gn g, 6; Mt 26, 52. rcp. 14, 12. Sicke NES Ts Wate 10; 113% foes Haas eh 5 ucf. cp. 16, 14; 19, 20; Mt 24, 24; 2 Th 2, 9-11. vcf. cp. 20, 9; 3 Rg 18, 38; 4 Rg 1, 10, 12; Le 9g, 54. # CE CD. ..22, .03..59;: 20. y cf. Dn 3, 5, 6. zcp. 16, 2. — cf. cp. 7, 3; Gal 6, 17. acf. cp. 17, 9 quae erat paritura, ut, cum peperisset, 9filium eius devoraret. 5 Et peperit filium masculum, Aqui recturus erat omnes gentes in. visa ferrea; et ‘raptus est filius eius ad Deum et ad thronum eius; et mulier fugit in solitudinem, ubi habebat locum paratum a Deo, ut ibi pascant eam Jdiebus mille ducentis sexaginta. 7Et factum est proelium: magnum in caelo: 'Michaél et angeli eius proeliabantur cum dracone, et “draco pugnabat et angeli eius; 8 et non valuerunt, neque locus inventus est eorum amplius in caelo. 9 Et ™proiectus est draco ille magnus, serpens antiquus, °qui voca- tur Diabolus et Satanas, qui seducit universum orbem, et Pproiectus est in terram, et angeli eius cum illo missi sunt. 10 Et audivi vocem magnam in caelo dicentem: Nunc %facta est salus et virtus et re- gnum Dei nostri et potestas Christi eius, quia proiectus est ‘accu- sator fratrum nostrorum, qui accusabat illos ante conspectum Dei nostri die ac nocte; Jlet ‘ipsi vicerunt eum propter sanguinem Agni et propter verbum testimonii sui; et ‘non dilexerunt animas suas usque ad mortem. 12 Propterea “laetamini, caeli et qui habi- tatis in eis. “Vae terrae et mari, quia descendit diabolus ad vos ha- bens iram magnam, sciens quod “modicum tempus habet. 13 Et postquam vidit draco quod proiectus esset in terram, perse- cutus est Ymulierem quae peperit masculum; et 14 2datae sunt mulieri alae duae aquilae magnae, ut volaret “in desertum, in locum suum, ubi alitur “per tempus et tempora et dimidium temporis a facie serpentis. 15 Et misit serpens ex ore suo post mulierem aquam Ctanquam flu- men, ut eam faceret trahi a flumine. 16 Et adiuvit terra mulierem et aperuit terra os suum et absorbuit flumen, quod misit draco de ore suo. 17 Et 4iratus est draco in mulierem et abiit facere proelium cum reliquis de semine eius, “qui custodiunt mandata Dei et habent ftestimonium Iesu Christi. 18 Et stetit supra harenam maris. ] Et vidi de mari “bestiam ascendentem, bhabentem capita septem et cornua decem, et super cornua eius decem diademata, et super capita eius “nomina blasphemiae. 2 Et 2bestia, quam vidi, si- milis erat pardo; et pedes eius sicut pedes ursi, et os eius sicut os leonis. Et ¢@dedit illi draco virtutem suam et potestatem magnam. 3 Et vidi unum de capitibus suis quasi occisum in mortem, et plaga mortis eius curata est. Et fadmirata est universa terra post bestiam. 4Et %adoraverunt draconem, qui dedit potestatem bestiae, et ado- raverunt bestiam dicentes: hQuis | similis bestiae? et quis poterit pu- gnare cum ea? 5 Et datum est ei tos loquens magna et blasphemias, et data est ei potestas facere Jmenses quadragintaduos. 6 Et ape- ruit os suum in blasphemias ad Deum, blasphemare nomen eius et tabernaculum eius et eos qui in caelo habitant. 7*Et est datum illi bellum facere cum sanctis et vincere eos, et data est illi potestas in omnem tribum et populum et linguam et gentem, 8 et Yadorave- runt eam omnes qui inhabitant terram, “quorum non sunt scripta nomina in libro vitae "Agni, qui occisus est ab origine mundi. 90Si quis habet aurem audiat. 1°?Qui in captivitatem duxerit in captivitatem vadet; %qui in gladio occiderit oportet eum gladio oc- cidi. "Hic est patientia et fides sanctorum. 11 Et *vidi aliam bestiam ascendentem de terra, et habebat cor- nua duo similia agni et loquebatur sicut draco. 12 Et potestatem prioris bestiae omnem faciebat in conspectu eius; et fecit terram et habitantes in ea, adorare bestiam primam, tcuius curata est plaga mortis. 13 Et “fecit signa magna, ut etiam YVignem faceret de caelo descendere in terram in conspectu hominum. 14 Et “seduxit habi- tantes in terra propter signa, quae data sunt illi facere in conspectu bestiae, dicens habitantibus in terra ut faciant imaginem bestiae, quae habet plagam gladii et vixit. 15Et datum est illi ut daret spiritum imagini bestiae et ut loquatur imago bestiae, et faciat ut Yquicumque non adoraverint imaginem bestiae occidantur. 16 Et fa- ciet omnes, pusillos et magnos et divites et pauperes et liberos et servos, habere *characterem in dextera manu sua aut in frontibus suis; 17 et ne quis possit emere aut vendere, nisi qui habet cha- racterem aut nomen bestiae aut numerum nominis eius. 18 @Hic sa- — 1146 — bestia seduxit, adorantur (13, 1-18). Interea Agnus stat in Sion (14, 1-5), angeli interitum eorum, qui signo bestiae signantur, nuntiant (6-13), et, Filio hominis iubente (14-20), cum septem angeli phialas quasdam, APOCALYPSIS B. IOANNIS APOSTOLI 14,1 — 15,7 pientia est. Qui habet intellectum computet numerum bestiae; nu- merus enim hominis est, et numerus eius sescenti sexagintasex. | 4 Et vidi, et “ecce Agnus stabat supra !montem Sion, et cum eo Ccentum quadragintaquattuor milia ¢habentes nomen eius et ‘nomen Patris eius scriptum in frontibus suis. 2 Et “audivi vocem de caelo tanquam vocem aquarum multarum et tanquam vocem tonitrui magni; et vocem, quam audivi, sicut /citharoedorum citharizantium in citharis suis. * Et %cantabant quasi canticum novum ante sedem, et ante quattuor animalia et seniores; et nemo poterat dicere can- ticum, nisi illa “centum quadragintaquattuor milia, qui empti sunt de terra. 4 Hi sunt qui cum mulieribus’ non sunt coinquinati, "vir- gines enim sunt: *hi sequuntur Agnum quocumque ierit. /Hi empti sunt ex hominibus, *primitiae Deo et Agno, Set ‘in ore eorum non est inventum mendacium; sine macula enim sunt ante thronum Dei. 6 Et vidi alterum "“angelum volantem per medium: caeli, haben- tem evangelium aeternum, ut °evangelizaret sedentibus super terram et super omnem gentem et tribum et linguam et populum; 7 dicens magna voce: ?Timete Dominum et date illi honorem, quia venit hora iudicii eius; et adorate eum %qui fecit caelum et terram, mare et fontes aquarum. 8Et alius angelus secutus est dicens: "Cecidit, cecidit Babylon illa magna, quae a vino irae fornicationis suae po- tavit omnes gentes. 9% Et tertius angelus secutus est illos dicens voce magna: *Si quis adoraverit bestiam et imaginem eius et acce- perit characterem in fronte sua aut in manu sua, 1%et ‘hic bibet de vino irae Dei, “quod mixtum est mero in calice irae ipsius, et Ycruciabitur igne et sulphure in conspectu angelorum sanctorum et ante conspectum Agni; let “fumus tormentorum eorum ascendet in saecula saeculorum, “nec habent requiem die ac nocte qui ado- raverunt bestiam et imaginem eius, et si quis acceperit characterem nominis eius. 12 Y¥Hic patientia sanctorum est, *qui custodiunt man- data Dei et fidem Iesu. 13 Et audivi vocem de caelo dicentem mihi: Scribe: *Beati mor- tui qui in Domino moriuntur. Amodo iam dicit Spiritus ut °requie- scant a laboribus suis; opera enim illorum sequuntur illos. 14 Et vidi et ecce nubem candidam et “super nubem sedentem similem Filio hominis, habentem in capite suo coronam auream et in manu sua falcem acutam. 15 Et alius angelus %exivit de templo clamans voce magna ad sedentem super nubem: ¢Mitte falcem tuam et mete, quia venit hora ut metatur, /quoniam aruit messis terrae. 16 Et misit qui sedebat super nubem falcem suam in terram, et de- messa est terra. 17 Et alius angelus exivit de templo, quod est in caelo, babens et ipse falcem acutam. 18 Et alius angelus exivit de altari, 7qui habebat potestatem supra ignem; et clamavit voce magna ad eum qui habebat falcem acutam dicens: Mitte falcem tuam acu- tam et vinderia botros vineae terrae, quoniam maturae sunt uvae eius. 19 Et misit angelus falcem suam acutam in terram et vinde- miavit vineam terrae et misit in “lacum irae Dei magnum; 2% et icalcatus est lacus jextra civitatem, et exivit sanguis de lacu usque ad frenos equorum per stadia mille sescenta. Et ®vidi aliud signum in caelo magnum et mirabile: °angelos septem habentes plagas septem novissimas, quoniam in illis con- summata est ira Dei. 2 Et vidi “‘tanquam mare vitreum mixtum igne; et eos, 4qui vicerunt “bestiam et imaginem eius et numerum nominis eius, stantes super mare vitreum, /habentes citharas Dei 3et can- tantes 9canticum Moysi servi Dei et *canticum Agni dicentes: ’ ‘Ma- gna et mirabilia sunt opera tua’, Domine Deus omnipotens: Jiustae et verae sunt viae tuae, Rex saeculorum. 4™Quis non timebit te, Domine, et magnificabit nomen tuum? quia solus pius es, quoniam “omnes gentes venient et adorabunt in conspectu tuo, quoniam iu- dicia tua manifesta sunt. 5Et post haec vidi, et ecce apertum est °templum tabernaculi » testimonii in caelo, ‘et exierunt septem angeli habentes septem plagas de templo, ?vestiti lino mundo et candido et %praecincti circa pectora zonis aureis. 7 Et unum de ‘quattuor animalibus dedit septem bcf. 3 Rg 10, 14; 1 Es 2, 12. 1-5] L. et Cpp. in fs. ss. pee @cp. 5; 6. cent, b Ps 2, 6; Heb 12, 22. ‘ ‘35 2] R. in D. 3 db. Psch. 2-5] RR. et in fs ss. Innoc. elcp. 'E, 153-119; 6; 1 Ez a, 243 frets cp. 5,8; 25, °R. 2435'as £ cP. 5,9; Ps 32, 3. , 4] Ant. in fss. SS. omn., Trium- phi s. Cr. et s. Mariae de kcf. 1 Cor 7. 34. [Socos. ee gh Cal De i 2 J cp. A i Je 1;..18. 1Sph 3, 13. — cf. Jo 1, 47. mv. Ju 24. (6-7)] in R. ss. Jo. et Paulé pcp. 15, 4. 7,6] R. in D. 3 pb. Psch. q Ps 145, 6. rcp. ae 2, 33.49 215-93: Jt Sl, scp. 13, 14-16. tcp. 16, 19. — cf. Jb 21, 20. uPs 74, 9. — cf. cp. 18, 6. v gn. 20, 10. — cf. Gn 19, 24, 28. wis 34, 10. — cf. cp. 18, 18; *ci.0cp. 4,8: 197*9s ycp.. 13, 10. £ Cp. “12, 17. wo 20, 6. — cf. Ec 7, 2; 1 or 52 Th 1367: Heb 4, 9, 10. 3 Adv cDn 7, 13. — V. cp. I, 13; Mt 24, d cf. cp. 15. 5, 6; 16, 17 evr. 18; 3, 13; Mr 4, 29 — cf. Mt 13, 29 f' Jt -31%,°33- gcf. cp. 16, 8. A cf. (cp. 19, 15); Ps 27, x. icf. Is 63, 3; Lm 1, be | jcf. Heb 13, 12. 1-16, 6] LL. in fr. 5 hebd. 3 pb. f t: W2s¢ Iyr8- [Psch. 8 cps "36,3-35.-17, 1s 2129. i 138, 14. yep; %6,..7>.Dt 32,4: Ps: 218; 137. 71 Tm 1, 17. — cf. Ps (10), 16; Jr 10, ifs m cp. 14, 73 By izzy 2, 2 nPs 64, 3; 85, 9. ocp. 11, 19. pb cf. cp. 19, 8. qd Cp..i%, XB; rcp. 4, 6 — 1147 — APOCALYPSIS B. IOANNIS APOSTOLI 15, 8 —17, 8 guas manibus habebant (15, 1-8), ex ordine effuderint, in terra, in mari, in fluminibus, in sole, in sede bestiae et in Euphrate, playae exoriuntur (16, 1-21). Porro unus ex septem angelis iniquitates Ba- St. ep), 782 Feet: Exe 4034s Rei 8, 10; 11; Is 6, 4. aN. Ch. 3S, b Ps 78;,°6:)Jr°ras 25; ;Spi-33 8. — cf. Ecli 36, 2. CCPNTS, Fy a dvr. 11; Ex 9; 9-11; Dt 28, ecp. 13, 16. 35. LP 8, 8, 9. — cf. Ex 7, 20; ap II, 7 gcp. 8, 10. [ro, 2. hk Ps 118, 137. — V. cp. 15, 33 t CPEB? 8744, 8s AI LF jcp. 18. 24. — cf, Is 49, 26. lSap 16, 9. mcp. 6, 9. NVC. YHIT.e = ocf, Dn 5, 22, 23. — v. cp. OE ks. DCD ES, 26 OCHS) 125.0, -Serx 10, 197 Sap.) £7, 20, 7 Co. 23, £31 Siep.i6, 24. tIs 11, 15; 44, 27; Jr 50, 38; wets 4a;2;°25: Es1,i92/.36 Wwep!6t2;°3,°9. © Cp. ‘£3,:1%' 20; 9% y cp. Z cp. a cf. 6 Ch) CD: 83593 3;- 14: 0, 208 [Mt 24, 24. . — cf. Mt 24, AcCp. 19, 19. E33 rece: Raps DS rae a pire ape Be fone CY 7B Ue Ol Cpe TT, ' 43% fax, imi. 8, @ Cp. 18, 5. — cl... Ps 73. 78% rcp. 14, 10 [102, 14. § cn. 6; 14)" 26, Tr. tcp. 11, 19. — cf, Fx 9. 23, “VI. 9, IT. [25; Js 10, 11. acp. 15, I, 7 bcp. 19, 2; Nh 3, 4. OME. 255 Jr- sr; 13% dcp. 18, 3, 9. — cf. Ez 16, 23 Sqq. 74, 9. eJjr 51, 7. — cf. cp. 14, 8; Ps Cr. (Cp.12,. 14° 27, 1x0. gcp. 13, 1, Avr. 70, 12. ivr. 18. — cf. cp. 18, 12, 16. jJr 51, 7. — cf. cp. 18, 6. CVE 72 2 1M 2) 9. mv. cp. 11, 8; 14, 8 n cf. cp. 18, 9; 19, 2. OCH 4ep.cr 8, (94. |) Pp ck. cp. 6, .o, Fas 22, Ee. OM5° VEE Si 7 UP. XY: $cp. 11, 7. — cf. op. 23,08: P-Vr: (EI + 2OP.473, TO, angelis septem ‘phialas aureas plenas iracundiae Dei viventis in saecula saeculorum. 8 Et “‘impletum est templum fumo a maiestate Dei et de virtute eius; et nemo poterat introire in templum, dunec consummarentur septem plagae septem angelorum. ’ ] 6 Et audivi vocem magnam de templo dicentem %septem angelis: Ite et “effundite “septem phialas irae Dei in terram. 2 Et abiit primus et effudit phialam suam in terram, et factum est ¢vulnus saevum et pessimum in homines, qui habebant €characterem bestiae, et in eos qui adoraverunt imaginem eius. 3 Et secundus angelus effudit phialam suam in mare, et /factus est sanguis tanquam mortui, ét omnis anima vivens mortua est in mari. 4Et tertius effudit phialam suam super flumina et super fontes aquarum, et factus est sanguis. 5 Et audivi angelum aquarum di- centem: 9Iustus es, Domine, “qui es et qui eras; sanctus, qui haec iudicasti: ‘quia sanguinem sanctorum et prophetarum effuderunt, et Jsanguinem eis dedisti bibere; ‘digni enim sunt. 7 Et audivi al- terum ab “altari dicentem: Etiam, Domine Deus omnipotens, vera et iusta iudicia tua. 8 Et quartus angelus effudit phialam suam in solem, et datum est illi aestu adfligere homines et igni; 9% et aestuaverunt homines aestu magno et ™blasphemaverunt nomen Dei habentis potestatem super has plagas, °neque egerunt paenitentiam ut darent illi gloriam. 10 Et quintus angelus effudit phialam suam super ?sedem bestiae, et 9factum est regnum eius tenebrosum, et commanducaverunt lin- guas suas prae dolore 11 et blasphemaverunt "Deum caeli prae do- loribus et vulneribus suis et non egerunt paenitentiam ex operibus suis. 12 Et sextus angelus effudit phialam suam in *flumen illud ma- gnum Euphraten et ‘siccavit aquam eius, ut “praepararetur via re- gibus ab ortu solis. 13 Et vidi de ore Ydraconis et de ore “bestiae et de ore “pseudoprophetae “spiritus tres immundos in modum @ra- narum. 14Sunt enim 2spiritus daemoniorum ¢facientes signa et pro- cedunt ad reges totius terrae congregare illos in proeiium ad %diem magnum omnipotentis Dei. 15 ¢Ecce venio sicut fur. /Beatus qui vi- gilat et custodit vestimenta sua, Yne nudus ambulet, et videant tur- pitudinem eius. 16 Et “congregabit illos in locum, qui vocatur he- braice ‘Armagedon. 17 Et septimus angelus effudit phialam suam in aérem, et Jexivit vox magna de templo a throno dicens: Factum est. 18 Et 'facta sunt fulgura et voces et tonitrua et ™terraemotus factus est magnus, "qualis nunquam fuit, ex quo homines fuerunt super terram, talis terraemotus sic magnus. 19 Et °facta est civitas magna in tres partes et civitates gentium ceciderunt, et Babylon magna Yvenit in me- moriam ante Deum, ‘dare illi calicem vini indignationis irae eius. 20 Et omnis insula fugit, et montes non sunt inventi. 21 Et ‘grando magna sicut talentum descendit de caelo in homines; et “blasphe- maverunt Deum homines propter plagam grandinis, quoniam magna facta est vehementer. | Et venit unus de septem angelis, ¢qui habebant septem phialas et locutus est mecum dicens: Veni ostendam tibi damnationem bmeretricis magnae, “quae sedet super aquas multas, 2%cum qua fornicati sunt reges terrae, et “inebriati sunt qui inhabitant terram de vino prostitutionis eius. 3 Et fabstulit me in spiritu in desertum. Et vidi mulierem sedentem super bestiam coccineam, plenam %no- minibus blasphemiae, *habentem capita septem et cornua decem. 4 Et tmulier erat circumdata purpura et coccino et inaurata auro et la- pide pretioso et margaritis, habens jpoculum aureum in manu sua plenum abominatione et immunditia fornicationis eius; 5 et in fronte eius nomen scriptum ‘mysterium, “Babylon magna, "mater fornicationum et abominationum terrae. 6Et vidi °mu- lierem ebriam de sanguine sanctorum et de sanguine ?martyrum Iesu; et miratus sum, cum vidissem illam, admiratione magna. 7Et dixit mihi angelus: Quare miraris? Ego dicam tibi sacramentum mulieris et %be- stiae, quae portat eam, quae habet capita septem et cornua decem. 8Bestia, quam vidisti, "fuit et non est, et Sascensura est de abysso et ‘in — 1148 — bylonis enumerat (17, 1-18), alter electos monet ut ab ea proxime di- ruenda fugiant 18, 1-8) planctumque describit quem de eius inte- ritu gentes acturae sunt (9-20); tertius denique angelus et interitum interitum ibit; et mirabuntur inhabitantes terram, “quorum non sunt scripta nomina in libro vitae a constitutione mundi, videntes bestiam quae erat et non est. 9Et Vhic est sensus, qui habet sapientiam: Septem capita septem montes sunt, super quos mulier sedet, et reges septem sunt. 1 Quinque ceciderunt, unus est, et alius nondum venit; et, cum venerit, oportet illum breve tempus manere. 11 Et bestia, quae erat et non est, et ipsa octava est et de septem est et in interitum vadit. 12 Et *decem cornua, quae vidisti, decem reges sunt, qui regnum nondum acceperunt; sed potestatem tan- quam reges Yuna hora accipient post bestiam. 13 Hi unum consilium habent, et virtutem et potestatem suam bestiae tradent. 14 Hi cum Agno pugnabunt, et ®Agnus vincet illos, quoniam ®Dominus domi- norum est et Rex regum; et “qui cum illo sunt vocati, electi et fi- deles. 15 Et dixit mihi: ¢Aquae, quas vidisti, ubi meretrix sedet, populi sunt et gentes et linguae, 16et *decem cornua, quae vidisti in bestia, “hi odient fornicariam et fdesolatam facient illam et 9nu- dam et “carnes eius manducabunt et ‘ipsam igni concremabunt. 17jDeus enim dedit in corda eorum ut faciant quod placitum est illi, ut dent regnum suum bestiae, donec consummentur verba Dei. 18 Et mulier, quam vidisti, est ‘civitas magna, quae habet regnum super reges terrae. Et post haec vidi alium angelum descendentem de caelo, ha- bentem potestatem magnam; et 9%terra illuminata est a gloria eius. 2 Et exclamavit in fortitudine dicens: °Cecidit, cecidit Babylon magna et facta est %habitatio daemoniorum et custodia omnis spi- ritus immundi et custodia “omnis volucris immundae et odibilis; 3 quia fde vino irae fornicationis eius biberunt omnes gentes, et 9reges terrae cum illa fornicati sunt, et “mercatores terrae de vir- tute deliciarum eius divites facti sunt. 4Et audivi aliam vocem de caelo dicentem: ‘Exite de illa, po- pulus meus, ut ne participes sitis delictorum eius et de plagis eius non accipiatis. 5 Quoniam Jpervenerunt peccata eius usque ad cae- lum, et ‘recordatus est Dominus iniquitatum eius. 6 ™Reddite illi, sicut et ipsa reddidit vobis, et “duplicate duplicia secundum opera eius; 9in poculo, quo miscuit, miscete illi duplum. 7 ?Quantum glo- rificavit se et in deliciis fuit, tantum date illi tormentum et luctum. Quia in corde suo dicit: YSedeo regina et vidua non sum et lu- ctum non videbo; ideo ‘in una die venient plagae eius, mors et luctus et fames; et Signe comburetur, quia fortis est Deus, qui iu- dicabit'illam. 9% Et ‘flebunt et plangent se super illam 9reges terrae, qui cum illa fornicati sunt et in deliciis vixerunt, “cum viderint fu- mum incendii eius: 1° longe stantes propter timorem tormentorum eius dicentes: Vae, vae “civitas illa magna Babylon, civitas illa fortis, quoniam ‘una hora venit iudicium tuum! 11 Et ’negotiatores terrae flebunt et lugebunt super illam, quoniam merces eorum nemo emet amplius; 12 merces auri et argenti et lapidis pretiosi et mar- garitae et byssi et purpurae et serici et cocci et omne lignum “thyi- num et omnia vasa eboris et omnia vasa de lapide pretioso et ae- ramento et ferro et marmore 13 et cinnamomum et odoramentorum et unguenti et turis et vini et olei et similae et tritici et iumento- rum et ovium et equorum et raedarum et mancipiorum et animarum hominum. 14 Et poma desiderii animae tuae discesserunt a te, et omnia pinguia et praeclara perierunt a te, et amplius illam iam non invenient. 15 *Mercatores horum, qui divites facti sunt, ab ea Ylonge stabunt propter timorem tormentorum eius flentes ac lugentes 16 et dicentes: Vae, vae civitas illa magna, Yquae amicta erat bysso et purpura et cocco et deaurata erat auro et lapide pretioso et mar- garitis; 17 quoniam ‘una “hora destitutae sunt tantae divitiae! Et “omnis gubernator et omnis qui in lacum navigat et nautae et qui in mari operantur longe steterunt, 18 et clamaverunt “videntes locum incendii eius dicentes: °Quae similis civitati huic magnae? 19 Et Cmiserunt pulverem super capita sua et clamaverunt flentes et lu- gentes, dicentes: Vae, vae civitas illa magna, “in qua divites fzcti sunt omnes, qui habebant naves in mari, de pretiis eius; quoniam APOCALYPSIS B. IOANNIS APOSTOLI 17,9 —18, 19 “cp. 13, 8. OC. ep. 13, 18. x vr. 16; Dn 7, 24. — cf. ep. ZOo1, $8593: Cl, cp: 18). 10; 17,19: 2°Chw Cpe 16). .¥4. av. cp. 3, 21. M120, 163 Dt 40,4872: Fs 135, 3; Dn 2, 47; 11, 36; 1 m6, 15. f, 845; $F dvr. 1. — cf. Is 8, 7. ecf. Jr 50, 41, 42. fep. 18, 17-19. g cf. Ez 16, 37-44. BER CD10; 18.7 ELV 23546; tcp. 18, 8; Dn 7, 11. — cf. FCF 12" Cor 8, Os" 2. Flys, FF. icp. 16, 19; 18, 10, 15, 19. — ef; cp. ¥r;" 84 € Cl. Che 164; Fy 47. 6 Ez 43, 2. ONS.CD: | 14,8: d Is 13, 214 34, 34; Jr 5, 39: 51,37; Bat 4, 35. -~ cf. Ib 8, 3; Sph,2, 14, 15; Mt 12, 43. els 34, 11. — cf. Dt 14, 12. fep. 14, 8, vi hele Care; = fais by VI L1,..B5<.-- Gls 2.27, 33 P1845, 202.1050; 00. Sk sO, 433, 6032,,.2. SCL Gp ‘x9, 14; 2 Cor 6, xz. jjJr 51, 9. — cf. Gn 18, 20, i tela a Ca Sie 6 Be eye 3 lcp. 16, 19. M.PS..136, 6%, J SO,, 15,29. #10. 1G, 18. TY, 8. ocp. 17, 4. — cf. cp. 14, 10; 16, 19. bef: Bz°28) 328° ce F025. qIs 47, 7, 8; Sph 2, 15. rIs 47, 9. — cf. vr. 10. a's ry, 6. tcf. Jr 50, 46. U:V0s-TS3-Cp.. 9, 3. _U vr. 15, 17. wv. cp. 14, 8. 11-19] Ez 27. 12-36. x3 Rg to, 11. y cp. 17, 4. — cf. vr. 12. zcf. cp. 17, 16. acf. Is 23, 14. 6 cf. cp. 13..4; Ez 27, 32. é cf.: Jdt 9, 1 etc.; Jb 2, 42. — 1149 — APOCALYPSIS B. IOANNIS APOSTOLI 18, 20 — 20, 3 (21-24) et gaudium de eo in caelo factum proclamat (19, 1-10). His additur descriptio pugnae cum dracone eiusque exercitu (11-18), qua Jactum est, ut devicta bestia in abyssum detrudatur (19-21) ; indeque mille d Dt 32, 43; Jr 51, 48. — cf. @ Le. -ut, 49, 50. (cp. 12, t24 fcp. 19 gel. jr st, 63, 64. W438 tA, 21; °34, 83 3t 47, 34; Ez 26, 13; Am 8, Io. r 25, 10. — cf. Ec 12, 4. j Jr 7, 34; 26, 9. etc. lLIs 23, — cf. vr. 3,001,015. m Nh 3, 4. — cf. 17, 2% pe i: 6; 17, 6. — cf. Mt Jr St, 49. [23, 35, 36. I- - Se 1-16] 7. is ie b heba 3 p,06 oct. reve cps 25. (758). Psc QCD: 1is3t5 b vr. 3, 4; é: Ps 104, 1 etc. ci-cp, ES, 3; 10s:-%- Gp: 35)'35 30.8: €COVT 7s 2. icp. 6, 10. f Dt 32,433 4 RE-9:: 7.— Fi. ECP. 18,19, I8.e> Ve CDit4, EX. hcp. 4, 4, 6, 10; 5, 14. $.Ps'23. 24° 243,13, 5lv. cp. 14, 7, 6. Jcp. 14, 2; Ez 43, 2. Lep. 11,25, 17; Ps 96, 1: Sap 3, 8. 71 * cf. Catech. R. II 8, 15. mcf. Mt 22, 2; Le 12, 36; Jo 2-33 Eph 5, 22-32. he 21, 2, 9. — cf. Os 2, 19, ae "Ps 44, 14-16; Ez 16, tro. pcf. Ps 131, 9; Is 61, 10 qacf: Le 14, - FO. Cp.531,..$ 7. 223° 6: 10] oot Catech. R. III 2-%8. ere 22, 8, 9. — cf. Ac 10, 25, bon. 3, 25.6). Ocn2. on Fa #2 1: Jo:-x,-§1:: Ac: 7, $6. vcp. 6, 2; Zc 6, 3. x Cp. 3, 7, 14. — cf. Is 11, 4. ycp. 1, 14; Dn 10, SCke CDs 1-L2> 1304 13578, acp. 2, sh — cf. vr. 16; Pro bIs 63, 30, A. 13] taki is Mi pretiosiss. Bera: eJo t.3 [LDNIC. 14, 6} v. 7. 14, 14. ach. C Tee e vr. 28 eb 4, 12. — cf. Is II, 4: 2 Th. 4.8, f Ps 2, 9. — v. cp. 2, 273 12, 5, Pcp; 21455 20; Ts (63. 3: hv. cp. 17, 14. ivr. 21. — cf. re 18s"2. jJr 12, 9; Ez 39, 17-20. Lcf. Is 34°90; “Jr 46,: Xo. mcp, 6, 15. §Cp.:20;,,0; 35. GC). 10.8: bcp. 9, 1. — cf. cp. 1, 18. ccp. 12, 3, 9. — cf. Gn 3, 1 Jb &. 62 Ze 3:15 ad ch. Tb Ss 33 4aePt 2, asi Ju. e'cl.” Dh, 235. La. TO: ENE. 7.00, ' vitas illa magna, et ultra iam non invenietur. runa hora desolata est! 2°4¢Exsulta super eam, caelum et sancti “apo- stoli et prophetae, quoniam /iudicabit Deus iudicium vestrum de illa. 21 Et Ysustulit unus angelus fortis lapidem quasi molarem ma- gnum et misit in mare dicens: Hoc impetu mittetur “Babylon ci- 22 Et vox citharoe- dorum et musicorum et tibia canentium et tuba non audietur in te amplius, et omnis artifex omnis artis non invenietur in te amplius, et ‘vox molae non audietur in te amplius, 23et lux lucernae non lucebit in te amplius et /vox sponsi et sponsae non audietur adhuc in te; quia lmercatores tui erant principes terrae, quia Min veneficiis tuis erra- verunt omnes gentes. 24 Et “in ea sanguls prophetarum et sanctorum inventus est, et °omnium qui interfecti sunt in terra. Post haec audivi “quasi vocem turbarum multarum in caelo di- centium: >Alleluia: Csalus et gloria et virtus Deo nostro est: 2 quia ¢vera et iusta iudicia sunt eius, qui iudicavit de “meretrice magna, quae corrupit terram in prostitutione sua, et /vindicavit san- guinem servorum suorum de manibus eius. 3 Et iterum dixerunt: Alleluia. Et 9fumus eius ascendit in saecula saeculorum. 4 Et ceci- derunt “seniores vigintiquattuor et quattuor animalia et adorave- runt Deum sedentem super thronum dicentes: Amen, alleluia. 5 Et vox de throno exivit dicens: ‘Laudem dicite Deo nostro omnes servi eius, et qui timetis eum pusilli et magni. 6 Et jaudivi quasi vocem turbae magnae et sicut vocem aquarum multarum et si- cut vocem tonitruorum magnorum dicentium: Alleluia; quoniam lregnavit Dominus Deus noster omnipotens. 7 Gaudeamus et exsul- temus et demus gloriam ei, quia “venerunt nuptiae Agni, et “uxor eius praeparavit se. 8Et °datum est illi ut cooperiat se byssino splendenti et candido; byssinum enim Piustificationes sunt sancto- rum. 9% Et dixit mihi: Scribe: @Beati qui ad cenam nuptiarum Agni vocati sunt. Et dixit mihi: "Haec verba Dei vera sunt. 10 Et &ce- cidi ante pedes eius, ut adorarem eum. Et dicit mihi: Vide ne fece- ris; conservus tuus sum et fratrum tuorum habentium ‘testimonium Tesu. Deum adora; testimonium enim Iesu est spiritus prophetiac. 11 Et vidi “caelum apertum; et ecce Yequus albus, et qui sede-: bat super eum vocabatur “fidelis et verax, et cum iustitia iu- dicat et pugnat. 12 ¥%QOculi autem eius sicut flamma ignis, et “in ca- pite eius diademata multa, “habens nomen scriptum quod nemo novit nisi ipse. 13 Et °vestitus erat veste adspersa sanguine et vo- catur nomen eius "Verbum Dei. 14Et 4exercitus qui sunt in caelo sequebantur eum in equis albis vestiti byssino albo et mundo. 15 Et ede ore eius procedit gladius ex utraque parte acutus, ut in ipso percutiat gentes ; et Jipse reget eas in virga ferrea, et Yipse calcat torcular vini furoris irae Dei omnipotentis. 16 Et habet in vestimento et in femore suo scriptum: *Rex regum et Dominus do- minantium. 17 Et vidi unum angelum stantem in sole, et clamavit voce magna dicens ‘omnibus avibus quae volabant per medium caeli: /Venite et congregamini ad cenam magnam Dei, 18 ‘ut manduce- tis carnes ™regum et carnes tribunorum et carnes fortium et carnes equorum et sedentium in ipsis et carnes omnium liberorum et servo- tum et pusillorum et magnorum. 19 Et vidi “bestiam et reges terrae et exercitus eorum °%congre- gatos ad faciendum proelium cum illo, qui sedebat in equo, et cum exercitu eius. 29Et apprehensa est bestia et cum ea ”pseudopro- pheta, @qui fecit signa coram ipso, quibus seduxit eos qui acceperunt characterem bestiae et qui adoraverunt imaginem eius. “Vivi missi sunt hi duo in éstagnum ignis ardentis sulphure, 21 et ceteri occisi sunt in gladio “sedentis super equum, qui procedit de ore ipsius, et fomnes aves saturatae sunt carnibus eorum. ? Et vidi angelum descendentem de caelo, vbhabentem clavem abyssi et catenam magnam in manu _ sua. 2 Et apprehendit Cdraconem, serpentem antiquum; qui est Diabolus et Satanas, et digavit eum per annos mille; 3 et misit eum in abyssum et clausit et esignavit super illum ut non fseducat amplius gentes, donec consum- mentur mille anni; et post haec oportet illum solvi modico tempore. —yi FESO. post annos detracta, post iterum mille annos elapsos, quot nempe sancti ad vitam revocati regnant (20, 1-6) cum diabolo et adseclis eius in stagnum ignis proicetur (6-15). Contra, factis caelo novo et terra no- APOCALYPSIS B. IOANNIS APOSTOLI 20, 4 —21, 17 4Et 9%vidi sedes, et sederunt super eas, et “iudicium datum est illis; et ‘animas decollatorum propter testimonium Tesu et propter verbum Dei, et Jqui non adoraverunt bestiam neque imaginem eius, nec acceperunt characterem eius in frontibus aut in manibus suis et ‘vixerunt et ™regnaverunt cum Christo mille annis. 5 Ceteri mor- tuorum non vixerunt, donec consummentur mille anni. resurrectio prima. 6™”Beatus et sanctus, qui habet partem in resur- rectione prima: in his °secunda mors non habet potestatem, sed erunt ?sacerdotes Dei et Christi et regnabunt cum illo mille annis. 7 Et, cum consummati fuerint mille anni, Ysolvetur Satanas de carcere suo et exibit et seducet gentes quae sunt super quattuor angulos terrae, "Gog et Magog; et congregabit eos in proelium, quorum numerus est sicut harena maris. 8 Et Sascenderunt super latitudinem terrae, et ‘circuierunt castra sanctorum et civitatem di- lectam. 9% Et “descendit ignis a Deo de caelo et devoravit eos, et diabolus, qui seducebat eos, “missus est in stagnum ignis et sul- phuris, “ubi et bestia 1 et pseudopropheta cruciabuntur die ac nocte in saecula saeculorum. 11Et Yvidi thronum magnum candidum et sedentem super eum, a cuius conspectu fugit terra et caelum, et “locus non est inventus eis. 12 Et vidi mortuos magnos et pusillos stantes in conspectu throni; et libri aperti sunt, et alius liber apertus est, qui est ‘vitae; et diudicati sunt “mortui ex his, quae scripta erant in libris, secun- dum opera ipsorum. 13 Et dedit mare mortuos qui in eo erant, et ‘mors et infernus dederunt mortuos suos qui in ipsis erant, et djudicatum est de singulis secundum opera ipsorum. 14 Et internus et mors 9Ymissi sunt in stagnum ignis. Haec est °mors secunda. 15Et qui non inventus est in “libro vitae scriptus “missus est in stagnum ignis. 2\ Et vidi ?caelum novum et terram novam. "Primum enim cae- lum et prima terra abiit, et mare iam non est. 2 Et ego Ioan- nes vidi °sanctam civitatem, Ierusalem novam, ddescendentem de caelo a Deo, “paratam sicut sponsam ornatam viro suo. 3 Et audivi vocem magnam de throno dicentem: Ecce /tabernaculum Dei cum hominibus, et habitabit cum eis; et ipsi populus eius erunt, et ipse Deus cum eis erit eorum Deus; 4 9%et absterget Deus omnem lacri- mam ab oculis eorum, et “mors ultra non erit, ‘neque luctus neque clamor neque dolor erit ultra, quia prima abierunt. 5S Et dixit Jqui sedebat in throno: 'Ecce nova facio omnia. Et dixit mihi: Scribe, quia ™“haec verba fidelissima sunt et vera. 6 Et dixit mihi: "Fa- ctum est. (Ego sum alpha et omega, initium et finis. PEgo si- tienti dabo de fonte aquae vitae gratis. 79Qui vicerit possidebit haec, et “ero illi Deus, et ille erit mihi filius. 8*Timidis autem et incredulis et exsecratis et homicidis et fornicatoribus et veneficis et idololatris et. omnibus mendacibus, ‘pars illorum erit in stagno ar- denti igne et sulphure; quod est mors secunda. 9Et venit unus de septem angelis habentibus phialas plenas se- ptem plagis novissimis et locutus est mecum dicens: Veni et osten- dam tibi “sponsam uxorem Agni. 19 Et tsustulit me in spiritu in montem magnum et altum et ostendit mihi “civitatem sanctam Ieru- salem, descendentem de caelo a Deo, 11 4%habentem claritatem Dei, et %lumen vie ee lapidi pretioso, tanquam lapidi iaspidis, sicut crystallum. 2Et habebat murum magnum et altum habentem ¢portas pdcued et in portis angelcs duodecim et nomina in- scripta, quae sunt nomina duodecim tribuum filiorum Israél. 13 Ab oriente portae tres et ab aquilone portae tres et ab austro portae tres et ab occasu portae tres. 14Et murus civitatis habens °fun- damenta duodecim, et “in ipsis duodecim nomina duodecim apo- stolorum Agni. 15 Et %qui loquebatur mecum habebat mensuram harundineam auream, ut metiretur civitatem et portas eius et mu- rum. 16 Et civitas in quadro posita est, et longitudo eius tanta est quanta et latitudo; et mensus est civitatem de harundine aurea per stadia duodecim milia, et longitudo et altitudo et latitudo eius ae- qualia sunt. 17 Et mensus est murum eius centum quadraginta quat- Haec est. - d Heb oe 10. ty Me 7, 9; Mt 19, 28; Le 22, Dn..7, 22%:1.Cor.6, 2,.3;. E30. icp. 6, 9. 9Cl. CD: 43; 12, 14720. Pcl. 30 34, 19; 1 Cor 15; 23: I a, 165-3." Pass ert m NY. 63; Cp. 22, 5; Dn 7, 18: Mt 20, 21, 27. — cf. 2 Tm Ct. CD. TA, -13 S$ cf, is: 8; 8: Hab 1, t Ez 38, 16. — cf. Ps 131, 13; Ecli 36, 15. 68. CD.:13, 13. VN>00s.40.20> xcp. 19, 20. — cf. cp. 14, 10; SCD As 2s (16; 13. = ct, ‘¢p,. 6, 143 -FSvtOr, 27. aes is, 8°" Diao ee. i 7; 20: ate 125;'%: € CD. 3.5; .%3 0 By Sere d Heb 9g, 27. atta" 9 Cp.: 2,23; 22, 12. — v. Mt 16, 27. eRm 14, 10; 2 Cor 5, 10. — Mt 13, 42, 50; 25, 41. a Is 65,17; 66, 22° 2 Pt3)-13. a 20, Il. “SVL. et Cp aie; in ded. eccl. — | J143, 4, (2) 2] In a a us 3 p. D. 3 p. Psch. nt. (44) in i. Appar. . Imm, — i vr. 9, 10. 2,31 v. Sap. 8, — R. in consecr. eccl. P. R.). ccp. 11, 2; 22, 19; Is 52, 1.— [v. cp. 3, 12. iG 3] Ant. in eal: alm. Domus l. Lv. 26, 11; Ez 37, 27. — cf. 2 Cor’ 6, 16. 4] Ant. et R. in cm. Mm. a 7, 17. — cf. Mt 5, 5: 2 OF Eo 925%, FO; Rei tps 207 142 Cét 25,226. IS. 35)20; 51, ' 414: 653-19: JNe Cp. 20;° 31. [vr. 1 lLIs 43, 19; 2 Cor 5, 17. — cf. m cp. 22, 6. — cf. 1 Tm 1, 1f5. nv. cp. 10, 6. Oicp> FSP 423 23. pcp. 22, 17. — te Is ..§5,.23 7] , Gaeta R. Shi 15, 20. yEm. 1, 0; Heb. a2, 20. — cf. Le 12, 46. “cp. 2, 11; 20, 6, 14._ [Salv. . in ded. archibas, ss. in Transfig. Diii. w cf. cp. Rie 35. HZ: 40512. “ory 23. ch. -epii:22,: 545 Bs TO; "Bs, 12° Kz 48, 43.4. ude "Mt 5, 14; Ph 2, 15. z cf. cp. 4, 3, aEz 48, 31-34. (rr. 6 Heb 11, 10. — cf. 1 Cor 3, c Eph 2, 20. — cf. Mt 16, 18. d Ez 40, 3-5; Zc 2, 1. — ef. oe Ab cs ez 435 16;.48,°16;"%7: — IIsr — APOCALYPSIS B. IOANNIS APOSTOLI 21, 18 — 22, 21 va, sancta lerusalem descendens de caelo prophetae ostenditur atque ab angelo describitur (21, 1-22, 5). Demum qui in eam ingressuri sint, guigue inde abiciendi notantur (6-21). yk Ht. 3, Fay 18. WS PAs Sige dedeebasil. SS. 18-19] v.. ur... 2x"'\ bore BTN 3. alee 22. TO,c21 130s Tb 13. OF 220 #'cf, Is $4, 12, 22. jcp. 22, 2. — cf. Tb 13, 22. cli Jor; 23. gig att so bps Is 60, 19, 20. —- n Is ici o vr. 26; 31.8 60, c, pis 45, 1; 60, 11. gcp. 22, 5; Is 60, 20. — cf. ry cf..cp.-22, 15; Is. 35. 8: §2,-1; Shor gt or tills So. Fe Bick. n Sb5 Os DS. 4d. : Z 14, 8. —_cf. Ps ‘ a [45, 5. 1] R. in fr. 3 f- sch. -—— Ant. in a " tec. a Cup. Ae 24,-2. ZeAge 22: ENT. 14,:19; Cp. 25:9: GH 24.9. fZc 14, 11. — cf. Gn 3, 17. gcp. 7, 15. AeMt's, 8:, 1. Cor 13;.136%: 1Jo Pech cp 8.885: Week LB) Be fepe2t, 25. Le — cf. Ps 35, 10. m Dn 7, , rf 8, 27.—cf. cp. 20, 4. pep. I, 1. OV... 12, 205 0Cp.2 3,12, Pf. CDwicky 533) scp. 19, 10. — cf. Mt 4, 10; Ac 10, 2 12, tee g te 10. v cf. Sap 6, 12] Ant. in Dd. Adv. x Is 40, 10; 62, 11; Sap 5, 16. VOD. 25-19 35 gv Mt. to, 27. Cp. t,o, 37 14] Ant. in i seathewse Sang. av. cp. 7, 14. bcp. 21, 273. Ps ate Oo. cS a 8; Mt 8, 12; Gal ta Mi vis epee ge Cae Be ACp. Te 2. hcp. 5°35; Nm 24, r7; Is x1, ¥3}:00) 3. SCD.S 2 0% kv. CD..°2% 2/7 I2;°32. PDtr ere — cf. Pro _ 30, 6; Gal r, 8. igs 3 $255 03,85. Ex 33, 335 s 69, 28. EV. CDs72 T9 , m cf. 2 Tm 4, 8. (— v. 1 Cor 16, 22 nRm 16, “24; 2 Th 3, 18; Tt 3, 15. tuor cubitorum, ‘mensura Zhominis, quae est Yangeli. 18 Et “erat stru- ctura muri eius ex lapide iaspide; ipsa vero civitas aurum mundum simile vitro mundo. 19 Et ‘fundamenta muri civitatis omni lapide pretioso ornata. Fundamentum primum laspis, secundum sapphirus, tertium chalcedonius, quartum smaragdus, 29 quintum sardonyx, se- xtum sardius, septimum chrysolithus, octavum beryllus, nonum to- pazius, decimum chrysoprasus, undecimum hyacinthus, duodecimum amethystus. 21 Et “duodecim portae duodecim margaritae sunt per singulas, et singulae portae erant ex singulis margaritis, et Jplatea civitatis aurum mundum, tanquam vitrum perlucidum. 22 Et 'vem- plum non vidi in ea: Dominus enim Deus omnipotens templum il- lius est et Agnus. 23 Et ™civitas non eget sole neque luna, ut lu- ceant in ea; nam claritas Dei illuminavit eam, et lucerna eius est Agnus. 24 Et "ambulabunt gentes in lumine eius, et °reges terrae adferent gloriam suam et honorem in illam. 25 Et Pportae eius non claudentur per diem, nox enim non erit illic. 26 Et °adferent gloriam et honorem gentium in illam, 277Non intrabit in eam aliquod coin- quinatum aut abominationem faciens *et mendacium, nisi gui scripti sunt in libro vitae Agni. 2 2 Et ostendit mihi “fluvium °aquae vitae splendidum Dag crystallum, procedentem de sede Dei et Agni. 2 In medio “pla- teae eius “et ex utraque parte fluminis “lignum vitae adferens fru- ctus duodecim, per menses singulos reddens fructum suum, et folia ligni ad sanitatem gentium, 3 Et /omne maledictum non erit amplius; sed sedes Dei et Agni in illa erunt, et 9servi eius servient illi, 4 Et hvidebunt faciem eius et ‘nomen eius in frontibus eorum. 5 Et Jnox ultra non erit, et non egebunt iumine lucernae, ‘neque lumine solis, quoniam Dominus Deus illuminabit illos, et “regnabunt in saecula saeculorum. 6 Et dixit mihi: “"Haec verba fidelissima sunt et vera, et Dominus Deus spirituum prophetarum Pmisit angelum suum ostendere servis suis quae oportet fieri cito. 7 Et Yecce venio velociter. "Beatus qui custodit verba prophetiae libri huius. 8 Et ego Ioannes qui audivi et vidi haec. Et, postquam audissem et vidissem, *cecidi ut adorarem ante pe- des angeli, qui mihi haec ostendebat. 9 Et dixit mihi: *Vide ne feceris; conservus enim tuus sum et fratrum tuorum prophetarum et eorum ‘qui servant verba prophetiae libri huius: Deum adora. 10 Et dicit mihi: ‘Ne signaveris verba prophetiae libri huius; tempus enim prope est. 114Qui nocet noceat adhuc, et qui in sordibus est sordescat adhuc, et “qui iustus est iustificetur adhuc, et sanctus sanctificetur adhuc. 12 ¢Ecce venio cito, et ’*merces mea mecum est ’, Yreddere uni- cuique secundum opera sua. 13Ego sum alpha et ‘omega, pri- mus et novissimus, principium et finis. 14 Beati qui “avant stolas suas in sanguine Agni, ut sit potestas eorum in ligno vitae, et "per portas intrent in civitatem. 15 °Foris Tcanes et venefici et impudici et homicidas et idolis servientes et omnis qui amat et facit mendacium. 16 ¢Kgo Iesus misi angelum meum testificari vobis haec in eccle- siis. /Ego sum radix et genus David, stella splendida et matutina. 17 Et spiritus et %sponsa dicunt: Veni. Et qui audit dicat: Veni. Et ai sitit veniat. Et qui vult accipiat "aquam vitae gratis. 8 Contestor enim omni audienti verba prophetiae libri huius: ‘Si Huts apposuerit ad haec, apponet Deus super illum plagas scriptas in libro isto; 19 et, si quis diminuerit de verbis libri prophetiae huius Jauferet Deus partem eius de libro vitae et ‘de civitate sancta et de his quae scripta sunt in libro isto. Dicit qui testimonium perhibet istorum: ™Etiam venio cito. Amen. “Veni, Domine Iesu. 21! Gratia Domini nostri Iesu Christi cum omnibus vobis. Amen. — 1152 — Manasses abductus in captivitatem ac multis malis oppressus tandem pae- nitentiam agit et deprecatur Deum ut sui misereatur. Tosias post celebratum sollemniter et iuxta praeceptum legis pascha Domini EXTRA SERIEM CANONICORUM LIBRORUM ACCEDUNT: Oratio Manassae, necnon libri duo, qui sub be tertit et quarti Esdrae nomine circumferuntur, hoc in loco, extra scilicet seriem cuno- nicorum librorum, quos sancta Tridentina Synodus suscepit, canonicis suscipiendos decrevit, et pro Sepositi sunt, ne prorsus interirent, quippe qui a nonnullis sanctis Patribus interdum citantur, et in ait- quibus Bibliis latinis tam manu scriptis quam impressis reperiuntur. ORATIO "“MANASSAE REGIS JUDA CUM CAPTUS TENERETUR IN BABYLONE Domine omnipotens, Deus patrum nostrorum, Abraham et Isaac et Jacob et seminis eorum iusti, qui fecisti caelum et terram cum omni ornatu eorum, qui ligasti mare verbo praecepti tui, qui conclusisti abyssum et signasti eam ter- ribili et laudabili nomine tuo, quem omnia pavent et tremunt a vultu virtutis tuae, quia importabilis est magnificentia gloriae tuae, et insustentabilis ira com- minationis tuae super peccatores; immensa vero et investigabilis misericordia promissionis tuae, quoniam tu es Dominus altissimus, benignus, longanimis et multum misericors et %paenitens super malitias hominum. Tu, Domine, se- cundum multitudinem bonitatis tuae °promisisti paenitentiam et remissionem iis qui peccaverunt tibi, et multitudine miserationum tuarum decrevisti paeni- tentiam peccatoribus in salutem. Tu igitur, Domine, Deus iustorum non po- suisti paenitentiam iustis Abraham et Isaac et Iacob, iis qui tibi non pecca- verunt; sed posuisti paenitentiam propter me peccatorem, quoniam ~™* peccavi: 4super numerum harenae maris multiplicatae sunt iniquitates meae, Domine, niultiplicatae sunt iniquitates meae et “non sum dignus intueri et adspicere alti- tudinem caeli, prae multitudine iniquitatum mearum. Incurvatus sum mnulto vinculo ferreo, ut non possim attollere caput meum, et non est respiratio mihi, quia excitavi iracundiam tuam et ‘fmalum coram te feci; non feci voluntatem tuam et mandata tua non custodivi, %statui abominationes et multiplicavi often- siones. Et nunc *flecto genu cordis mei, precans a te bonitatem. Peccavi, Domine, peccavi et ‘tiniquitates meas agnosco; quare peto rogans te, remitte mihi. Do- mine, remitte mihi, et ** ne simul perdas me cum iniquitatibus meis neque in aeternum iratus reserves mala mihi neque damnes me in infima terrae !oca, quia tu es Deus, Deus, inquam, paenitentium et in me ostendes omnem bonitatem tuam, quia indignum salvabis me secundum magnam misericordiam tuam, et laudabo te semper omnibus diebus vitae meae; quoniam te laudat omnis virtus caelorum, et tibi est gloria in saecula saeculorum. Amen. ORATIO MANASSAE a2 Par 33, 10-13. b Ps 105, 45; Jr 26, 3, 13, 19. cls 1, 16-18; Aine Jr 18,85 Ez 18, At 29. ee “A fr..4 p. D. Trin. Pnt. aa. x3 39, 13; 1 Es 9, 6 wee Le 3,6, 7°. 35,20. et in f Ps 50, 6. —- cf: Le 15, 18, 21. gv. 2 Par 33, 2-7. Acf. Eph 3, 14. #-PS So. 3s. ** R. in fr. 4 p. D. 2 p. Epiph. LIBER TERTIUS ESDRAE 1. - Et *fecit Iosias pascha in Ierosolymis Domino et immolavit phase quar- tadecima luna primi mensis ?statuens sacerdotes per ®vices dierum stolis amictos in templo Domini. * Et dixit levitis “sacris servis Israél, ut sanctificarent se Do- mino in positione sanctae arcae Domini, in domo, “quam aédificavit Salomon filius David rex. * Non erit vobis tollere super umeros eam. Et nunc deservite Domino vestro, et curam agite gentis illius Israél ex parte secundum pagos et tribus vestras, 5 fsecundum scripturam David regis Israél et secundum magnificentiam Salomonis filii eius, omnes in templo et %secundum particulam principatus paternam ve- stram, eorum qui stant in conspectu’fratrum filiorum Israél. 6 Immolate pascha LIBER TERTIUS ESDRAE 1, 1-6. 1-22] 2-Par 35, 1-19. o4 Rg 23, 21. al cp. 8, 5. 2 Par 2, 1, 2; Ac 7, 47. — V. 3 Rg 6, 1 sqq. es rar 3s° 3% fcp. 5, 60. — 1 Par 23, 1 sqq. & cp. 5, 4. (73) — 1153 — LIBER TERTIUS immolatisque victimis (I, 1-24), in proelio contra regem Aegypti apud Mageddo | ESDRAE gravi vulnere saucius moritur et sepultus est (25-32). Ei in regnum succedunt 1, 7-47 Techonia in Aegyptum abductus, et deinde loacim, loachim et Sedecia (34-48), hy. Ex 12, 1-20. et sacrificia parate fratribus vestris et facite *secundum praeceptum Domini, quod datum est Moysi. TEt donavit Iosias in plebem, quae inventa est, ovium, agnorum et haedorum et caprarum triginta milia, vitulos tria milia: *haec de regalibus data sunt secundum promissionem populo; et sacerdotibus in pascha oves numero duo milia ac vituli centum. *® Et Iechonias et Semeias et Nathanaél fratres et Hasa- bias et Oziel et Coraba in phase oves quinque milia, vitulos quingentos. % Et haec cum fierent eleganter, steterunt sacerdotes et levitae habentes azyma per tribus. 14 Et secundum partes principatus patrum in conspectu populi offerebant i Ex 12, 8, 9; Dt 16, 7. Domino secundum ea quae in libro Moysi scripta sunt; 7 et ‘assaverunt phase igni, prout oportebat, et hostias coxerunt in emolis et in ollis cum benevolentia 13 et attulerunt omnibus qui erant ex plebe et post, haec paraverunt sibi et sacer- dotibus; ™sacerdotes enim offerebant adipes, usque dum finita esset hora; et ji Par 6, 39. levitae paraverunt sibi ¢t fratribus suis filiis Aaron; et sacri cantores ifilii k cf. 2 Par 35, 15. Asaph erant per ordinem secundum praeceptum David et Asaph et *Zacharias ly. 1 Par 26, 1-19. et *Ieddimus, qui erat a rege; et ‘ostiarii per singulas ianuas, ita ut non praevaricaretur unusquisque suam; fratres enim illorum paraverunt illis, 77 Et consummata sunt quae pertinebant ad sacrificium Domini. %In illa die egerunt m4 Rg 23, 21. phase et offerebant hostias super Domini sacrificium, ™secundum praeceptum regis Iosiae. % Et egerunt filii Israél, qui inventi sunt in tempore illo, phase et n4 Rg 23, 22; 2 Par 35, 18. diem festum azymorum per dies septem. * Et *non est celebratum phase tale in Israél a temporibus Samuelis prophetae; 7 et omnes reges Israél non cele- braverunt tale pascha, quale egit Iosias et sacerdotes et levitae et Ludaei et o4 Rg 23, 23; 2 Par 35, 19. omnis Israél, qui inventi sunt in commoratione Ierosolymis. 2 °Octavo decimo anno, regnante Iosia, celebratum est phase. pb 4 Rg 23, 24, 25. % PEt directa sunt opera Iosiae in conspectu Domini sui in corde pleno me- q4 Rg 23, 26, 27. tuentis; fet %quae circa illum quidem conscripta sunt in pristinis temporibus, de eis qui peccaverunt quique irreligiosi fuerunt in Dominum prae omni gente et qui non quaesierunt verba Domini super Israél. 25-33] 2 Par 35, 20-27. 25 Et post omnem actum hunc Iosiae, ascendit *Pharao rex Aegypti veniens rcf. 2 Re 23, 29, 30. in Carchamis ab itinere super Euphratem, et exiit obviam illi Iosias. * Et misit rex Aegypti ad Iosiam dicens: Quid mihi et tibi est, rex Iudae? 27 Non sum missus a Domino ut pugnem contra te; super Euphratem enim bellum meum est: festinans descende. *Et non est reversus Iosias super currum, séd expugnare eum conabatur, non attendens verbum prophetae ex ore Domini; ™ sed constituit ad eum bellum in campo Mageddo. Et descenderunt principes ad regem losiam, 3° Et dixit rex pueris suis: Amovete me a proelio, infirmatus sum enim valde. Et statim amoverunt eum pueri ipsius de acie. * Et ascendit super currum secundarium suum et perveniens Ierosolymam vita functus est et sepultus est in paterno sepulcro. *7 Et in tota Iudaea lugebant Iosiam; et qui praesidebant cum uxoribus lamentabant eum usque in hunc diem. Et datum est hoc fieri semper | — in omne genus Israél. ** Haec autem praescripta sunt in libro historiarum regum Iudae, et singula gesta actus Iosiae et eius gloria et intellectus eius in lege Domini: quaeque gesta sunt ab eo, et quae non scripta sunt in libro regum Israél et Iudae. 34-38] 4 Rg 23, 30-35; 2 Par % Et adsumentes qui erant ex gente Iechoniam filium Iosiae constituerunt + I-4. regem pro Iosia patre suo, cum esset annorum triginta trium. * Et regnavit super Israé] mensibus tribus. Et amovit eum rex Aegypti, ne regnaret in Ieroso- lymis. ™% Et multavit gentem argenti talenta centum et auri talentum unum. 37 Et constituit rex Aegypti Ioacim fratrem ipsius regem Iudae et Ierusalem ™ et alligavit magistratus Ioacim et Zaracelem fratrem suum et apprehendens reduxit in Aegyptum. 39-431 4 Rg 29, 23, 36-24, 6; *® Annorum erat Ioacim vigintiquinque, cum regnare coepisset in terra tuda et 2 Par 36, 5-8. Ierusalem; et fecit malum in conspectu Domini. * Post hunc autem ascendit Nabuchodonosor rex Babylonis et alligans eum in aereo vinculo perduxit in Baby- loniam, ‘et sacra vasa Domini accepit Nabuchodonosor et tulit et consecravit Scp. 2, 10; Dn xr, 2. — cf. vr. | ‘in templo suo in Babylonia. *? Nam de immunditia illius et irreligiositate scri- . ptum est in libro temporum regum. 43-58] 2 Par 36, 9: 21. — cf. 4 #8 Et regnavit Toachin filius eius pro eo. Cum autem constitutus esset rex, Rg 24, 8-25, 2 erat annorum ‘fdecem et octo; “regnavit autem menses tres et dies decem in £4 Rg 24, 8. ef. 2 Par 36,9. | Jerusalem et fecit malum in conspectu Domini. ‘5 Et post annum mittens Nabuchodonosor transmigravit eum in Babyloniam simul cum sacris vasis Domini. “* Et constituit Sedeciam regem Iuda et leru- “Jr $2; 2,2. salem, “cum esset annorum viginti unius; regnavit autem annis undecim 4 et | — 1154 — quo regnante consummatur et subversio Ierusalem et babylonica captivitas (49-57). Septuaginta annis post Cyrus rex Persarum veniam dat populo rede- undi et aedificandi templum (2, 1-I5). Hoc opus deturbatum, Artaxerxe rege, LIBER TERTIUS ESDRAE 1, 48 — 2, 27 fecit malum in conspectu Domini et non est veritus %a verbis quae dicta sunt ab Ieremia propheta ex ore Domini “* et adiuratus a rege Nabuchodonosor per- iurans discessit et, indurata cervice sua et corde suo, transgressus est legitima Domini Dei Israél. 4* Et duces populi Domini multa inique gesserunt et impie egerunt super omnes immunditias gentium, et polluerunt templum Domini, quod sanctum erat in [erosolymis. ™ Et misit Deus patrum ipsorum per angelum suum revo- care eos, propter quod parceret illis et tabernaculo suo; ®ipsi vero subsanna- bant in angelis suis et qua die locutus est Dominus erant iliudentes prophetis eius. 52 Qui usque ad iracundiam concitatus est super gentem suam propter irre- ligiositatem suam et praecepit ascendere reges Chaldaeorum. ° Hi occiderunt iuvenes eorum in gladio in circuitu sancti templi eorum, et non pepercerunt iuveni et seni et virgini et adulescenti; sed omnes traditi sunt in manus ipsorum, et “omnia sacra vasa Domini et regales apothecas resumentes tulerunt in Babyloniam 53 et Yincenderunt domum Domini et *demolierunt muros Ierusalem et turres eius incenderunt igne et consummaverunt omnia honorifica eius et ad nihiium redegerunt et reliquos a gladio duxerunt in Babylonem. * Et erant servi illius usque dum regnarent Persae, in repletione ¢verbi Domini in ore Ieremiae, 53 quo- usque benigne *ageret terra sabbata sua, omni tempore desertionis suae sabba- tizavit in applicatione annorum ‘septuaginta septem. 2. - 1 Regnante UCyro rege Persarum, in consummatione verbi Domini in ore Ieremiae *suscitavit Dominus spiritum Cyri regis Persarum, et praedicavit in toto regno suo simul per scripturam dicens: Haec dicit Cyrus rex Persarum: Me constituit regem orbi terrarum Dominus Israél, Dominus excelsus, * et signi- ficavit mihi aedificare doinum sibi in Ierusalem, quae est in Iudaea. 5 Si quis est ex genere vestro, Dominus ipsius ascendat cum eo in Ierusalem. % Quotquot ergo circa loca habitant adiuvent eos, qui sunt in loco ipso, in auro et argento, 7in dationibus cum equis et iumentis cumque aliis, quae secundum vota appo- nuntur in aedem Domini, quae est in Ierusalem. 8 Et stantes principes tribuum, pagorum et Iudaeae ex tribu Beniamin et sacerdotes et levitae, quos excitavit Dominus ascendere et aedificare domum Domini, quae est in Ierusalem, et qui erant in circuitu eorum 9% adiuverunt in omni auro et argento eius et iumentis et votis compluribus multi quorum sensus excitatus est. 2° Et Cyrus rex protulit vasa sacra Domini, “quae transtulit Na- buchodonosor rex Babylonis ex Ierusalem et consecravit ea idolo suo, et pro- ferens ea Cyrus rex Persarum tradidit Mithridato, qui erat super thesauros ipsius; 144 per hunc autem tradita sunt °Salmanasaro praesidi Iudaeae. 7* Horum autem hic numerus: libatoria argentea duo milia quadringenta, athiscae argenteae tri- ginta, phialae aureae triginta, item argenteae ‘duo milia quadringentae et alia vasa mille. 14 Omnia autem vasa aurea et argentea quinque milia ¢octingenta sexa- ginta. 15 Et enumerata sunt Salmanasaro simul cum his qui ex cintteitate Baby- loniae venerant in Ierosolymam. ‘ 16Jn Artaxerxis autem regis Persarum temporibus, scripserunt ei ps his qui habitabant in Iudaea et Ierusalem, *Balsamus et Mithridatus et ¢Sabeilius et Rathimus, Balthemus, Samelius scriba et reliqui habitantes in Samaria et ceteris locis, subiectam epistulam regi Artaxerxi: 17 Domine, pueri tui Rathimus ab accidentibus et Sabellius scriba et reliqui curiae tuae iudices in /Coelesyria et Phoenice. 1% Et nunc notum sit domino regi, quoniam Iudaei, qui ascenderunt a vobis ad nos venientes in Ierusalem, civitatem refugam et pessimam, aediiicant furnos eius et statuunt muros et templum suscitant. 1 Quod si civitas ista et muri consummati fuerint, non. tantum tributa non sustinebunt pendere, sed etiam regibus resistent. %° Et quia id agitur circa templum, recte haberi arbitrati sumus non despicere hoc ipsum, sed notum facere domino regi, ut si videbitur, rex, quaeratur in libris patrum tuorum, 7 et invenies in admonitionibus scripta de his, et scies quoniam civitas ista fuit refuga et reges et civitates concutiens, 23 et Iudaei refugae et proelia committentes in ea ab aeterno, ob quam causam civitas ista deserta est. ** Nunc ergo notum facimus, domine rex, quoniam, si civitas haec aedificata fuerft et huius muri erecti fuerint, descensus tibi non erit in Coelesyriam et Phoenicen. 25 Tunc scripsit rex Rathimo, qui scribebat accidentia, et Balthemo et Sabellio scribae et ceteris constitutis et habitantibus in Syria et Phoenice ea quae subiecta sunt: 7 Legi epistulam sjuam misistis mihi; praecepi ergo inquiri, et inventum est, quoniam civitas illa est ab aevo regibus resistens, 7 et homines refugae et proelia in ea efficientes, et reges fortissimi erant in Ierusalem dominantes et tri- Ur 39, 2. x cf. vr. 41. ycp. 6, 16. — cf. cp. 4, 45. z4 Rg 2s, 20; 2 S'S) 3545-332 a Jr 25$-315 i29)/10. 6 cf. Lv 26, 34, 35. oct. .Jri2§). 143, 123° 29, 103; Dn 9, 2. 1-15] v. 1 Es 1, 1-11. — cf. 2 Par: 36, 22,23. acp. 1, 41, 54; Dn 1, 2. — cf. ‘ cp. 4, 44. b cf. cp. 6, 8, 20; 1 Es 1, 8. €cl 1°Es tT. 9, ack: esE$-1; 2%. 16-30] v. 1 Es 4, 7-24. ecf. 1 Es 4, 7, 9: fvr. 24, 27; cp._4, 48; 6, 29; 757: 8.08: 2 Mc 3, 5. etc (73): we. JI85 = LIBER TERTIUS (16-31) resumitur tempore Darii. regis hisce in adiunctis: erant Dario cu- stodes corporis tres pueri, inter quos agitata est quaestio quid in mundo praecellat (3, 1-12), num vinum (13-24), num rex (4, 1-12), num mulieres ESDRAE 2,28 — 4, 19 £ cp. 3.6: avr. 14. OY Bsty ts 4. cek, Jdt:13,,% dDn 5, 29; 1 Mc 10, 20. e-Est'.1, 7; ‘niMlewm1; 88; f Est 1, 6. gGn 41, 42; Dns, 7. cp. 4, 42; 1 Mc 10, 89. VE: 2 31, 4, 5: Is 28, jcf. Pro 20, 1: — v. Pro 23, 7 Os8 AR TT. 29-33. LPs 104, 15; Pro 3, 6, 7; Ec Io, 16. mcf. Ecli 31, 30, 31. n Pro 23, 35. acf. 1 Rg 8, 12. r4. bcf. Dn 5, 19; Mt 8, 9 etc. ccd. 5, 5. — ci. 1 Es 3, 2 2 Pep: 326593) 70% eicf. vr. 3% Tcl. Ecli 36, 22. buta exigentes a Coelesyria et Phoenice. ** Nunc ergo praecepi prohibere homines illos aedificare civitatem et prohibere ne quid ultra haec fiant, * sed nec proce- dant in plurimum ex quo sunt malitiae, ita ut regibus molestia importetur. % Tunc, recitatis his quae a rege Artaxerxe scripta fuerant, Rathimus et Sabel- lius scriba et qui cum his constituti erant iungentes festinanter venerunt in Ierusalem cum equitatu et turba et agmine ** coeperuntque aedificantes prohibere. Et vacabant ab aedificatione templi in Icrusalem usque %secundo anno regni Darii regis Persarum.: 3. - 1 Rex Darius fecit cenam magnam omnibus vernaculis suis et “omnibus magistratibus Mediae et Persidis ? et omnibus purpuratis et praetoribus et consu- libus et praefectis sub illo, %ad India usque Aethiopiam, centum vigintiseptem provinciis, * Et, “cum manducassent et bibissent et satiati reverterentur, tunc Darius rex ascendit in cubiculum suum et dormivit et expergefactus est. © 4 Tunc illi tres iuvenes corporis custodes, qui custodiebant corpus regis, dixerunt alter alteri: 5 Dicamus unusquisque nostrum sermonem qui praecellat, et cuius- cumque apparuerit sermo sapientior alterius, dabit illi rex Darius dona magna, 6 dpurpura cooperiri et “in auro bibere et ‘super aurum dormire et currum aureo freno et cidarim byssinam et %torquem circa collum, 7 et secundo loco sedebit a Dario propter sapientiam suam et *cognatus Darii vocabitur. *Tunc scribentes singuli suum verbum signaverunt et posuerunt subtus cervical Darii regis * et dixerunt: Cum surrexerit rex, dabimus illi scripta nostra, et quodcumque iudi- caverit rex e tribus et magistratus Persidis, quoniam verbum eius sapientius est, ipsi dabitur victoria, sicut scriptum est. 10 Unus scripsit: Forte est vinum; ™ alius scripsit: Fortior est rex; scripsit: Fortiores sunt mulieres, super omnia autem vincit veritas. 13 Et cum surrexisset rex, acceperunt scripta sua et dederunt illi, et legit. 144 Et mittens vocavit omnes ‘magistratus Persarum et Medos et purpuratos et praetores et praefectos, et sederunt in concilio, et lecta sunt scripta coram ipsis, et dixit: Vocate adulescentes, et ipsi indicabunt verba sua. Et vocati sunt et introierunt. 2 Et dixit illis: Indicate nobis de his quae scripta sunt. Et coepit prior, qui dixerat de fortitudine vini, 4* et dixit: Viri, quam prae- valet‘ vinum omnibus hominibus qui bibunt illud! /Seducit mentem, * itemque regis et orphani facit mentem vanam, item servi ac liberi, pauperis ac divitis 20 let omnem mentem copvertit in securitatem et iucunditatem et non meminit omnem tristitiam et debitum *™ et omnia praecordia facit honesta et non me- minit regem nec magistratum et omnia per talenta loqui facit. ™Et “non meminerunt, cum biberunt, amicitiam nec fraternitatem; sed non mulium post sumunt gladios 7% et, cum a vino merserint et surrexerint, "non meminerunt quae gesserunt. ™O viri, num praecellit vinum? Quis sic cogitat facere? Et tacuit hoc dicto. 4. - 1 Et inchoavit sequens dicere, qui dixit de fortitudine regis: 20 viri, num praecellunt homines, qui terram et mare obtinent et omnia quae in eis sunt? * Rex autem super omnia praecellit et dominatur eorum, et omne quodcumque dixerit illis faciunt. * Et, si miserit illos ad bellatores, vadunt et demoliuntur montes et muros et turres. 5 Iugulantur et iugulant et regis verbum non prae- tereunt; nam, si vicerint, adferunt regi omnia quaecumque praedati fuerint. 6 aSimiliter et alii omnes, et quotquot non militant nec pugnant, sed colunt ter- ram; rursum, cum fuerint metentes, adferunt tributa regi; 7 et »ipse unus solus si dixerit: Occidite, occidunt; dixerit: Remittite, remittunt; ® dixerit: Percutite, percutiunt; dixerit: Exterminate, exterminant; dixerit: Aedificate, aedificant; * dixerit: Excidite, excidunt; dixerit: Plantate, plantant; % et omnis plebs et virtutes eum obaudiunt, et super hoc ipse recumbit et bibit et dormit. ™ Hi autem custodiunt in circuitu eum, et non possunt ire singuli et facere opera sua, sed in dicto obaudientes sunt ei. + Viri, quomodo non praecellit rex qui sic diffamatur? Et tacuit. 13 Tertius, qui dixerat de mulieribus et veritate, hic est °Zorobabel, coepit loqui: Viri, non. magnus rex et multi homines nec vinum praecellit, Quis est ergo qui dominatur eorum? % Nonne mulieres genuerunt regem et omnem popu- lum, qui dominatur mari et terrae, 1% et ex illis nati sunt, et ipsae educaverunt eos, qui plantaverunt vineas, ex quibus vinum fit? 17 Et 4ipsae faciunt stolas omnium hominum et ipsae faciunt gloriam hominibus, et non possunt homines separari a mulieribus. +48Si congregaverint aurum et argentum et omnem rem speciosam et viderint mulierem unam bono habitu et bona specie, ™ omnia haec relinquentes “in eam intendunt et aperto ore conspiciunt et ‘eam alliciunt magis 12 tertius — 1156 — (13-32) vel potius veritas (33-41). Zorobubel, qui hoc ultimum propugnat, prae- mium consequicur et a rege petit et obtinet una cum multis donariis ut sibi liceat templum et urbem sanctam reaedificare (42-63) et in terram sanctam restiiuere quam aurum et argentum et omnem rem pretiosam. ” 9Homo patrem suum relin- quit qui enutriit illum, et suam regionem et ad mulierem se coniungit, *1 et cum muliere remittit animam et neque patrem meminit neque matrem neque regionem, 27 Et hinc oportet vos scire quoniam mulieres dominantur vestri. Nonne doletis? 33 Et accipit homo gladium suum et vadit in viam facere furta et homicidia et mare navigare et flumina “et “leonem videt et ‘in tenebris ingreditur et, cum furtum fecerit et fraudes et rapinas, amabili suae adfert. 75 Et Jiterum diligit homo uxorem suam magis quam patrem aut matrem. *% Et multi Jdementes facti sunt propter uxores suas et ‘servi facti sunt propter illas, 77 et ™multi perierunt et iugulati sunt et ™peccaverunt propter mulieres. ** Et nunc credite mihi, quia magnus est rex in potestate sua, quoniam omnes regiones verentur tangere eum; ™ videbam tamen Apemen filiam Bezacis mirifici concubinam regis °sedentem iuxta regem ad dexteram 30 et auferentem diadema de capite eius et imponentem sibi et palmis caedebat regem de sinistra manu. * Et ?super haec aperto ore intuebatur eam et, si arri- serit ei, ridet; nam, si indignata ei fuerit, blanditur, donec reconcilietur in gra- tiam. 20 viri, cur non sunt fortiores mulieres? Magna est terra, et exce]sum est caelum: quis ista agit? 33 Et tunc rex et purpurati intuebantur in alterutrum. Et inchoavit loqui de veritate: *%O viri, nonne fortes sunt mulieres? Magna est terra, et exceisum est caelum, et Yvelox cursus solis convertit in gyro caelum in locum suum in una die. %>Nonne ‘magrificus est qui haec facit, et veritas magna et fortior prae omnibus? * Omnis terra veritatem invocat, caelum etiam ipsam benedicit, et omnia opera moventur et tremunt eam, et non est cum ea quidquam iniquum. 3 Vinum iniquum, iniquus rex, iniquae mulieres, ‘iniqui omnes filii hominum, et iniqua illorum omnia opera, et “non est in ipsis veritas, et in sua. iniquitate peribunt, *et *veritas manet et invalescit in aeternum et vivit et obtinet in saecula saeculorum. %* “Nec est apud eam accipere personas neque differentias; sed quae iusta sunt facit omnibus, iniustis ac malignis, et omnes benignantur in operibus eius. *° Et non est in iudicio eius iniquum, sed “fortitudo et regnum ‘et potestas et maiestas omnium aevorum. Benedictus ¥Deus veritatis. ‘! Et desiit loquendo. Et omnes populi clamaverunt et dixerunt: Magna est veritas et prae- valet. _ Tunc rex ait illi: Pete, si quid vis amplius, quam “quae scripta sunt, et dabo tibi secundum quod inventus es sapientior proximis et *proximus mihi sedebis et cognatus meus vocaberis. +? Tunc ait regi: Memor esto voti tui, quod vovisti, aedificare Ierusalem, in die qua regnum accepisti, “ et omnia vasa quae accepta sunt ex Ierusalem remittere, “quae separavit Cyrus, quando mactavit Babyloniam et voluit remittere ea ibi. “ Et tu vovisti aedificare templum, quod incenderunt ¢Idumaei, ¢quando. exterminata est Iudaea a Chaldaeis. ** Et nunc hoc est quod postulo, domine, et quod peto; hoc est, maiestas, quod a te postulo, ut facias votum quod vovisti *Regi caeli ex ore tuo. 47 Tunc surgens Darius rex osculatus est illum et scripsit epistulas ad cmnes dispensatores et praefectos et purpuratos, ut deducerent eum et eos qui cuin illo erant omnes ascendentes aedificare Ierusalem. 4* Et omnibus praefectis, qui erant in Syria et Phoenice et ‘Libano, .scripsit epistulas, ut traherent %ligna cedrina a Libano in Ierusalem, ut aedificarent cum eis civitatem. *® Et scripsit omnibus Tudaeis, qui ascendebant a regno in Iudaeam pro libertate, omnem potentem et magistratum et praefectum non supervenire ad ianuas ipsorum. Et onmmem regionem, quam obtinuerant, immunem esse eis, et *Idumaei relinquant castella, quae obtinent, Iudaeorum; "et in structuram templi dare per singulos annos talenta viginti, usque duin peraedificaretur; 54 et super sacrarium holocautomata ustulare ‘cotidie, sicut habent praeceptum, alia talenta decem offerre per singulos annos.’ ® Et omnibus, qui procedunt a Babylonia condere civitatem, ut esset libertas tam ipsis quam filiis eorum, et omnibus sacerdotibus qui praecedunt. *% Scripsit autem et quantitatem et sacram stolam iussit dari, in qua deservirent, 5S et levitis scripsit dare praecepta usque in diem qua consummabitur domus et Ierusalem exstruetur, et omnibus custodientibus civitatem scripsit dari ei sortes et stipendia; et dimisit omnia vasa quaecumque Jseparaverat Cyrus a Babylonia, et omnia, quaecumque dixit Cyrus, et ipse praecepit fieri et mitti Ierusalem. 58 Et, cum processisset ille *adulescens, elevans faciem in Ierusalem benedixit mRezgem caeli ™ et dixit: Abs te est "victoria, et abs te est °sapientia et cluritas, et ego servus tuus sum. *® Benedictus es ?qui dedisti mihi sapientiam, et tibi confitebor, Lomine Deus patrum nostrorum. ° Et accepit epistulas, et profectus LIBER TERTIUS ESDRAE 4, 20-61 oY. Gn:2, 24. hcf. Pro 22, 13; 26, 13. iv. Jb 24, 13-17. jcf. Jd 16, 4 saa. lcf. Gn 29, 20. mich. Pre; 183 -$3) $2. 3,26, 27; Ecli 9, ncf. 2 Rg 11, 4, 16; 3 Rgrr, 4. ocf. 2 Es 2, 6; Ps 44, 10. P cl:: VI. 19. 7cis Ps 18;. 6,9. ¥ GL. Sapet 3,04; 5° R23, 20% $6. 40..14,°6. EPS 53% Beg hs 10. — 4 Esd a. 20-22; 8, ucf. Jo 8, 44; re Jo 2, v Ps ‘116, 2. wv. Dt 10, 17. w Ch, F -Par 395: 1%, y Ps 30, 6. — cf. Dt 32, 4; Jr Io, 10. gcf?cp, 3,1 §-7: (Ws 9 as Ma Me No vr, UA Ms Pas Gate y dee Peme co sag 18, 19. cPs 136, 7. — cf. vr. 50; Ez 257 %2 26. 3: Am 1, 11. — fjur, 7. gcp. 5, SS; 1 Es 3, 7. — v. Jd 9, 15. h cf. vr..45; Ez 36, 5; Ab 13. £CL OD. 5G, SY. jv. vr. MH k cf. cp l cf. sR 8. 48; Dn 6, ro. mv. VY. n Pro 21, at — cf. 2 Me 13, £s- o Pro 2, 6; Ecli 1, 1. — cf. Jc re 8, p cf. a 7, 1 —v. 3 Rg3, 12. —@21157°— LIBER TERTIUS captivorum turmas cum ducibus (5, 1-23), cum sacerdotibus (24-25), cum levi- tis (26, 27), cum cantoribus (28, 29) cum servis templi et pueris Salomonis (30-35), quorum summa fuit quadragintaduo milia trecenti quadraginta (36-46). ESDRAE 4, 62> 5, 37 q3 Rg 8. 43. rcp. §, 2, 50. ECcpi ary §; it bcis°2 Bs" 122. 1: cvr. 48, 58. — v. 1 Es 3, 2 dcf. 2 Es 12, 10. evr. 48. fcp. 4, 13. £ 2% 30. x 7-46] 1 Es 2, 1sqq.; 2 Es 7, 6-73. hep. 1, 3 Chess Re Q, 23,132, est in Babyloniam. Et venit et nuntiavit fratribus suis omnibus qui fuerunt in Babylonia, °® et benedixerunt Deum patrum suorum, quoniam dedit illig remis- sionem et refrigerium, © ut ascenderent et aedificarent Jerusalem et templum, ubi ¢nominatum est nomen eius in ipso, et exsultaverunt cum ‘musicis et laetitia oe septem. - + Post haec autem electi sunt, ut ascenderent principes pagorum per domos et Sieud suas et uxores illorum et filii et filiae eorum et servi et ancillae ipsorum et pecora eorum. *Et Darius rex misit una cum eis equites mille, donec dedu- cerent eos in Ierusalem cum pace et cum musicis et cum tympanis et tibiis. 3 Et omnes fratres erant ludentes, et fecit eos ascendere simul cum eis. * Et haec sunt nomina virorum, qui ascenderunt per pagos suos in tribus et “in partem principatus ipsorum, 5 »Sacerdotes filii Phinees filii Aaron ‘°Iesus filius Iosedec, {Joacim filius ©Zorobabel filii Salathiel de domo David ex progenie Phares de tribu Iuda, qui locutus est sub Dario rege Persarum sermones mirificos in secundo anno regni ipsius, mense nisan primo. ™Sunt autem hi qui ascenderunt ex Iudaea de captivitate transmigrationis, quos transmigravit Nabuchodonosor rex Babyloniae in Babylonem, et reversus est in Ierusalem. * Et requisivit partem Iudaeae unusquisque in civitatem suam, qui venerunt cum Zorobabe] et Iesu, Nehemias, Areores, Elimeo, Emmanio, Mar- docheo, Beelsuro, Mechpsatochor, Olioro, Emonia unus de principibus evrum. 9Et numerus a gentilibus eorum ex praepositis eorum, filii Phares duo milia centum septuagintaduo, 7° filii Ares tria milia centum quing t 1 filii Phoemo centum quadragintaduo, in filiis Iesu et TIoabes mille trecenti duo; 12 filii Demu duo milia quadringenti septuaginta, filii Choraba ducentiquinque, filii Banica centum sexagintaocto, 7% filii Bebech quadringentitres, filii Archad quadringenti vigintiseptem, %* filii Cham trigintaseptem, filii Zoroar duo milia sexagintaseptem, filii Adin quadringenti sexagintaunus, % filii Aderectis centum- octo, filii Ciaso et Zelas centumseptem, filii Azoroc quadringenti trigintanovem. 16 filii Iedarbone centum trigintaduo, filii Ananiae centum triginta, filii Asoni nonaginta, 7 filii Marsar quadringenti vigintiduo, filii Zabarus nonagintaquinque, filii Sepolemon centum vigintitres, %* filii Nepopas quing quinque, filii Nechanatus centum quinquagintaoecto, filii Cebethamus centum trigintaduo, 19 filii Crearpatros, qui Enocadies et Modiae quadringenti vigintitres, qui ex Gramas et Gabea centum vigintiunus, ™ qui ex Besselon et Ceagge sexaginta- quinque, qui ex Bastaro centum bs atopy 21 qui ex Bechenobes quinquaginta- quinque, filii Liptis centum quing inque, filii Labonni trecenti quinqua- gintaseptem, filii Sichem trecenti jepktineghaith filii Suadon et Cliomus trecenti septuagintaocto, * filii Ericus duo milia centum quadragintaquinque, filii Anaas trecenti septuaginta. Sacerdotes: ™ filii Ieddus filii Euther filii Eliasib trecenti septuagintaduo, filii Emerus ducenti quinquagintaduo, * filii Phasurii trecenti quinquaginta- septem, filii Caree ducenti vigintiseptem. 6 Levitae: filii Iesu in Caduhel et Bamis et Serebias et Edias septuaginta- quattuor. Omnis numerus a duodecimo anno triginta milia quadringenti sexagintaduo; 7" filii et filiae et uxores cmnis computatio quadraginta milia ducenti quadragin- taduo. 78 Filii sacerdotum, qui psallebant in templo, filii Asaph centum vigintiocto; % ostiarii vero, filii Esmenni filii Aser filii Amon filii Accuba, Topa, filii Tobi, omnes centum trigintanovem. 8° Sacerdotes servient2s in templo: filii Sel, filii Gaspha, filii Tobloch, filii Cariae, filii Su, filii Hellu, filii Labana, filii Armacha, filii Accub, filij Utha: filii Cetha, filii Aggab, filii Obai, filii Anani, filii Canna, filii Geddu, ™*™ filii An, filii Radin, filii Desanon, filii Nachoba, filii Caseba, filii Gaze, filii Ozui. filii Sinone, filii Attre, filii Hasten, filii Asiana, filii Manei, filii Nasissim, filii Accusu, filii Agista, filii Azui, filii Favon, filii Phasalon, * filii Meedda, filii Phusa, filii Caree, filii Barcus, filii Saree, filii Coési, filii Nasith, filii Agisti, filii Pedon. 8 Salomon filii eius, filii Asophot, filii Phasida, filii Celi, filii Dedon, filii Gad- dahel, filii Sephegi, *™ filii Aggia, filii Sachareth, filii Sabathen, filii Caroneth, filii Malsith, filii Amae, filii Sasus, filii Addus, filii Suba, filii Eura, filii Rahotis, filii Phasphat, filii Malmon: * 4omnes sacro servientes et *pueri Salomonis qua- dringenti octogintaduo %6 Hi sunt filii qui ascenderunt a Thelmela, Telharsa: principes eorum Car- mellam et Careth; %7 et non poterant edicere civitates suas et progenies suas, — 1158 — Itaque instante mense septimo construitur in primis altare holocaustorum, deinde sacrificia et festa celebrantur (47-53), postea iaciuntur templi funda- menta (54-66): aedificatio tamen opera Samaritanorum iterum intermit- LIBER TERTIUS ESDRAE 5, 38-73 quemadmodum sint ex Israél: filii Dalari, filii Tubal, filii Nechodaici * ex sacerdotibus, qui fungebantur sacerdotio; et non sunt inventi filii Obia, flii Achisos, filii Addin, qui accepit uxorem ex filiabus Phargeleu, * et vocati sunt nomine eius, et horum quaesita est generis scriptura in paedatura, et non est inventa, et prohibiti sunt sacerdotio fungi. *° Et dixit illis Nehemias et JAstnaras: Ne participentur sancta, donec exsurgat pontifex’ doctus in ‘ostensionem et veritatem. 41 Omnis autem Israél erat, exceptis servis et ancillis, quadragintaduo milia trecenti quadraginta; ‘4*servi horum et ancillae septem milia trecenti triginta- septem; cantores et cantatrices ducenti sexagintaquinque; ‘** cameli, quadrin- genti trigintaquinque; equi septem milia trigintasex; muli ducenta milia quadra- gintaquinque; subiugalia quinque milia vigintiquinque. 44 Et de praepositis ipsis per pagos, dum venirent in templum Dei, quod erat in Ierusalem innovare et suscitare templum in loco suo secundum suam virtutem 45 et dari in templum thesaurum operum sacrum auri mnas duodecim milia et -mnas argenti quinque milia et stolas sacerdotales centum. ‘** Et ™habitaverunt sacerdotes et levitae et qui exierant de plebe in Ierusalem et in regione et sacri cantores et ostiarii et omnis Israé] in regionibus suis. 47 Instante autem “septimo mense, cumque essent filii Israé] unusquisque in suis rebus, convenerunt unanimes in °atrium, quod erat ante ianuam orientalem. 48 Et stantes Iesus filius Iosedec et fratres eius sacerdotes et ?Zorobabel filius Salathiel et huius fratres paraverunt altare, * ut offerrent super illud holocauto- mata, secundum quae in libro Moysi hominis Dei scripta sunt. © Et convenerunt ibi ex aliis nationibus terrae et erexerunt sacrarium in loco suo omnes gentes ‘terrae et Yofferevant hostias et holocautomata Domino matutina. % Et egerunt scenopegiam, et diem sollemnem, ‘sicut praeceptum est in lege, et sacrificia cotidie, sicut oportebat; * et post haec oblationes institutas et hostias sabatorum et neomeniarum et dierum sollemnium omnium sanctificatorum. ™ Et quot- quot vovebant Domino a neomenia septimi mensis coeperunt hostias offerre Deo; et templum Domini nondum erat aedificatum. ‘Et dederunt pecuniam lapidariis et fabris et potum et pabula cum gaudio, 55 et dederunt carra Sidoniis et Tyriis, ut *transveherent illis *de Libano “trabes cedrinas et facerent rates in *Ioppe portu, secundum decretum, quod scriptum erat eis a Cyro rege Persarum. 56 Et “in secundo anno venientes in templum Dei in Ierusalem, mense secundo, inchoavit Zorobabel filius Salathiel et yIosue filius Iosedec et fratres ipsorum et sacerdotes et levitae et omnes, qui venerant de captivitate in Ierusalem, ® et fundaverunt templum Dei novilunio secundi mensis secundi anni, cum venissent in Iudaeam et Ierusalem. 5 Et statuerunt levitas a viginti annis super opera Domini, et stetit Iesus et filius eius et fratres omnes levitae conspirantes et exsecutores legis facientes opera in domo Domini. ® Et steterunt sacerdotes habentes stolas cum tubis et levitae filii Asaph habentes cymbala, © collau- dantes Dominum et benedicentes secundum David regem Israél, * et cantabant canticum Domino, quoniam dulcedo eius et honor in saecula super omnem Israél. 62Et omnis populus tuba cecinerunt et’ proclamaverunt voce magna collaudantes Dominum in suscitatione domus Domini. Et venerunt ex sacerdotibus et levitis et praesidentibus secundum pagos senioribus, qui viderant pristinam domum; * et ad huius aedificationem cum clamore et planctu magno et multi cum tubis et gaudio magno, “in tantum ut populus non audiret tubas propter planctum populi. Turba enim erat tubis canens magnifice, ita ut longe audiretur. * Et audierunt inimici tribus Iudae et Beniamin et venerunt scire quae esset vox tubarum 7 et cognoverunt quoniam qui erant ex captivitate aedificant tem- plum Domino Deo Israél. Et accedentes ad Zorobabel et Iesum praepositos pagorum dixerunt eis: Aedificabimus una vobiscum. ® Similiter enim audivimus Dominum vestrum et ipsi pariter incedimus a diebus *Asbazareth regis Assyriorum, qui transmigravit nos huc. ™ £t dixit illis Zorobabel et Iesus et principes pagorum Israél: 74 Non est nobis et vobis aedificare domum Dei nostri; nos enim soli aedificabimus Domino Israél, secundum ea quae praecepit nobis Cyrus rex Persarum. 7 Gentes autem terrae. incumbentes his qui sunt in Iudaea'et levantes opus aedificationis et insidias et populos adducentes prohibebant eos aedificare 73 et adgressuras exercentes impedierunt, ne consummaretur aedificium omni tem- pore vitae Cyri regis et protraxerunt structuram per biennium usque ad Darii regnum. jcf, cp. 9, 49; 1 Es 2, 63; 2 Es 8, 9. 40] Of. in Ms pro elig. summo Pont ont, ly. Ex 28, 30. MCD. 9, 37. 47-55] 1 Es 3, 1-7. ECDs 0,047... 2 BS: 8515 ocp. 9, 6, 38, 41. — cf. 2 Es » I, 3. DY. VE. 5. Och. ep. 4,59; rv. Lv 23, 33-36. $2 Par 2, 16. icp. 4, 48; Jdt rz, 7. uv. cp. 4, 48. 2¥.1S°10,.406; Jn 1,3. xx Es 3, 8. VM. VES; 58-62] x Es 3, 8-1r. 63-65] x Es 3, 12, 13. 66-73] 1 Es 4, 1-5. scf. r'Es 4,2: — Frs9 — LIBER TERTIUS ESDRAE 6,1 — 7,2 titur (67-73), donec a subregulo Syriae et Phoenicis datis ad regem (6, 1-22) et acceptis litteris, non solum facultas aedificandi, sed tanta emolumenta obtinent (33-34), tantague alacritate operati sunt, ut anno sexto Darii templum con- tthe ee a1 Es4 i bcf. 1 Es 5, 3 € cf. cp. 2, 4. dcp. 8, 10; Est 16, 2 Mc bo aay Ac - 23; fog "6: — cf; 1 Es‘s, 7. | ecf. Heb 3, 16. fv. cp. 1, 55. 2:9: €D.-35. 1; Av. cp. 2, x0. #Vv. CD. 4; 44. PCRCp 3 2: 52 I-t2. 5, 8; Jdt 1, 1; m Ex 29, 42; 30, 8; Nm 16, 46; 28, 6 ncf. vr. 29; cp. 7, 1. OV. CPs 8, 895-7, 3 pcf. Mr 5, 7 qcf. Est 7, 9 1-15] 1 Es 6, 13-22. 6. - 1In *secundo autem anno regni Darii prophetavit Aggaeus et Zacharias filius Addin prophetae apud Iudaeam et Ierusalem in nomine Dei Israél super eos, 2Tunc stans Zorobabel filius Salathiel et Iesus filius Iosedec inchoaverunt aedi- ficare domum Domini, quae est in Ierusalem, *cum adessent eis prophetae Domini et adiuyarent eos. In ipso tempore venit ad illos Sisennes subregulus cSyriae et Phoenicis et Satrabuzanes et sodales eius ‘* et dixerunt eis: Quo prae- cipiente vobis domum hanc aedificatis et tectum istud et alia omnia perficitis? et qui sunt structores qui haec aedificant? ® Et habuerunt gratiam, ¢visitatione facta, super eos, qui erant ex captivitate a Domino seniores Iudaeorum. * Et non sunt impediti aedificare, donec significaretur Dario de omnibus istis et responsum > acciperetur. 7 Exemplum epistulae, quam miserunt Dario: Sisennes subregulus Syriae et Phoenicis et Satrabuzanes et sodales eius in Syria et Phoenice praesides regi Dario 4salutem. *® Omnia nota sint domino regi, quod, cum venissemus in regio- nem L[udaeae et introissemus in Ierusalem, invenimus aedificantes domum Dei magnam * et templum ex lapidibus politis et magnis et pretiosis materiis in parie- tibus 1° et opera illa instanter fieri et suffragare et prosperare in manibus eorum et in omni gloria quam diligentissime perfici. 44 Tunc interrogavimus seniores dicentes: Quo permittente vobis aedificatis domum istam et opera haec fundatis? 12 Tdeo autem interrogavimus eos, ut notum faceremus tibi homines et praepositos, et nominum scripturam praepositorum postulavimus illos; 1% at illi responderunt. nobis dicentes: Nos sumus servi Domini, qui fecit caelum et terram, * et aedifi- cabatur haec domus ante annos istos multos a rege Israél magno et fortissimo et consummata est; 4% et, quoniam patres nostri *exacerbantes erant et peccaverunt in Deum Israél, tradidit eos in manus Nabuchodonosor regis Babyloniae regis Chaldaeorum, *et fdomum istam demolientes incenderunt et populum captivum duxerunt in Babylonem. %79In primo anno, regnante Cyro rege Babyloniae, scripsit Cyrus rex domum hanc aedificare 1 *et illa sacra vasa aurea et argentea, quae extulerat Nabuchodonosor de domo quae est in Ierusalem et consecraverat ea in suo templo, trursus protulit ea Cyrus rex de templo, quod erat in Babylonia, et tradita sunt Zorobabel et /Salmanasaro subregulo, 7% et praeceptum est eis ut oiferrent haec vasa et reponerent in templo quod erat in Ierusalem et ipsum templum Dei aedificare in loco suo. * Tunc Salmanasarus subiecit fundamenta domus Domini, quae est in Ierusalem, et exinde usque nunc aedificatur et non accepit consummationem. *! Nunc ergo, si iudicatur a te, o rex, perquiratur in regalibus bibliothecis Cyri regis, quae sunt in Babylonia, *7 et, si inventum fuerit consilio Cyri regis coeptam esse structuram domus Domini, quae est in Ierusalem, et iudicatur a domino rege nostro, scribat de his nobis. 3% Tunc Darius rex praecepit inquiri in bibliothecis, et inventus est in 'Ecba- thanis oppido, quod est in Media regione, locus unus in quo scripta erant ista: * Anno primo, regnante Cyro, rex Cyrus praecepit domum Domini, quae est in Ierusalem, aedificare, ubi incendebant ™igni adsiduo, * cuius altitudo sit cubito- rum decem, et latitudo cubitorum sexaginta, quadratum lapidibus politis tribus, et meniano ligneo eiusdem regionis et meniano uno novo, et impendia dari de domo Cyri regis, * et sacra vasa domus Domini, tam aurea quam argentea, quae extulit Nabuchodonosor, in domum Domini, quae est in Ierusalem, ubi erant posita, ut ponantur illic. *7 Et praecepit curam agere Sisennem subregulum "Syriae et Phoe- nicis et Satrabuzanem et sodales eius et qui ordinati erant in Syria et Phoenice praesides, ut abstinerent se ab eodem loco. ™ Et ego quoque praecepi in totum aedificare, et prospexi, ut adiuvent eos, qui sunt ex captivitate Iudaeorum, donec consummetur templum aedis Domini, ™ et a vexatione tributorum °Coelesyriae et Phoenicis, diligenter quantitatem dari his hominibus ad sacrificilum Domini, Zoro- babel preefecto, ad taur%s et arietes et agnos; *similiter autem et frumentum et sal et vinum et oleum instanter per singulos annos, prout sacerdotes, qui sunt in [erusalem, dictaverunt consumi cotidie, sine ulla dilatione, * ut offerantur libationes ?summo Deo pro rege et pueris eius, et orent pro ipsorum vita, * et denuntietur, ut quicumque transgressi fuerint aliquid ex his quae scripta sunt, aut spreverint, Yaccipiatur lignum de suis propriis, et suspendantur, et bona ipso- rum regi adscribantur. ** Propterea et Dominus, cuius nomen invocatum est ibi, exterminet omnem regem et gentem, qui manum suam extenderit prohibere aut male tractare domum Domini illam, quae est in Ierusalem. * Ego Darius rex decrevi quam diligentissime secundum haec fieri. 7. - 1Tunc Sisennes subregulus Coelesyriae et Phoenicis et Satrabuzanes et sodales obsecuti his, quae a Dario rege erant decreta, 7 insistebant sacrosanctis — I160 — a snmmaretur (7, 1-5), eiusque peracta dedicatione (6-9) rite sollemnitas azymo- rum celebraretur (10-15). - Iam Esdras sacerdos narrat ipsum quoque accepisse ab Artaxerxe et libertatem captivorum, et donaria et opes et commendationes LIBER TERTIUS ESDRAE 7,3 — 8, 26 operibus diligentissime cooperantes .cum senioribus Iudaeorum principibus Syriae, Set prosperata sunt sacrosancta opera, prophetantibus Aggaeo et Zacharia pro- phetis. * Et consummaverunt omnia per praeceptum Domini Dei Israél et ex consilio Cyri et Darii et Artaxerxis regis Persarum. 5° Et consummata est domus nostra usque ad “tertiam et vicesimam diem mensis adar, sexto anno Darii regis. * Et fecerunt filii Israé] et sacerdotes et levitae et ceteri qui erant ex captivi- tate, qui appositi sunt secundum ea quae scripta sunt in libro Moysi. * Et obtu- lerunt in dedicationem templi Domini tauros centum, arietes ducentos, agnos qua- dringentos *®et haedos pro peccatis universi Israé] duodecim, secundum numerum tribuum Israé]. *® Et steterunt sacerdotes et levitae amicti stolis per tribus super cmnia opera Domini »Dei Israél, secundum librum Moysi, et ostiarii per i ianuas. 10 Et egerunt filii Israél cum his, qui erant ex captivitate, illud phase quar- tadecima luna mensis primi, quando sanctificati sunt sacerdotes et levitae. 11 Qmnes filii captivitatis non sunt simul sanctificati, quia levitae omnes simul sanctificati sunt. 22 Et immolaverunt phase universi filii cavtivitatis et fratribus suis sacerdotibus et sibimetipsis. 4% Et manducaverunt filii [sraél, qui erant ex captivitate, omnes qui remanserant ab omnibus exsecrationibus gentium terrae quaerentes Dominum, ™ et celebraverunt diem festum azymorum, ¢septem diebus epulantes in conspectu Domini, 15 quoniam convertit consilium regis Assyriorum in eos, confortare manus eorum ad opera Domini Dei Israél. 8. - 1 Et post hunc, regnante Artaxerxe Persarum rege, accessit Esdras filius Azariae filii Helciae filii Solome ® filii Sadoc filii Achitob filii Ameri filii Azahel filii Bocci filii Abisue filii Phinees filii Eleazari filii Aaron primi sacerdotis: 3 hic Esdras ascendit de Babylonia, cum esset scriba et ingeniosus in lege Moysi, quae data est a Domino Deo Israé@l, docere et facere. * Et dedit’ ei rex gloriam quod invenisset gratiam in omni dignitate et desiderio in conspectu eius. 5 Et ascende- runt simul cum ipso ex filiis Israél et sacerdotibus et levitis et sacris cantoribus templi et ostiariis et “servis templi in Ierusalem. ® Anno septimo, regnante Ar- taxerxe, in quinto mense (hic annus septimus est regni), exeuntes de Babylonia novilunio quinti mensis 7 venerunt Ierosolymam iuxta praeceptum illius, secun- dum prosperitatem itineris a Domino ipsorum datam \ eis. 8In his enim Esdras magnam disciplinam obtinebat, ne praetermitteret quid- quam eorum, quae essent ex lege Domini et praeceptis, et docendo universum Israél omnem iustitidm et iudicium. °® Accedentes autem qui scribebant scripta Artaxerxis regis tradiderunt scriptum quod obvenerat ab Artaxerxe rege ad Esdram sacerdotem et ‘lectorem legis Domini, cuius exemplum subiectum est: 1 Rex Artaxerxes Esdrae sacerdoti et lectori legis Domini salutem. ™ Humanior ego iudicans in beneficiis praecepi eis qui desiderant ex gente Iudaeorum sua sponte et ex sacerdotibus et levitis, qui sunt in regno meo, comitari tecum in Ierusalem. 12 Si qui ergo cupiunt ire tecum, conveniant et proficiscantur, sicut placuit mihi et *septem amicis meis consiliariis, 3% ut visitent ea quae aguntur secundum Iudaeam et Ierusalem observantes, sicut habes in lege Domini, * et ferant munera Domino Deo Israél, quae vovi ego et amici, Ierusalem, et omne aurum et argen- tum, quod inventum fuerit in regione Babyloniae, Domino in Ierusalem cum illo. 16 Quod est donatum pro ipsa gente in templum Domini eorum, quod est in Ieru- salem, ut colligatur hoc aurum et argentum ad tauros et arietes et agnos et hae- dos et quae his sunt congruentia, 1¢ut offerant hostias Domino super altare Do- mini ipsorum, quod est in Ierusalem. 17 Et omnia quaecumque volueris cum fra- tribus tuis facere auro et argento perfice pro voluntate tua secundum praeceptum Domini Dei tui; et sacrosancta vasa, quae data sunt tibi ad opera domus Do- mini Dei tui, quae est in Ierusalem, 19 et cetera quaecumque tibi subvenerint ad opera templi Dei tui, dabis de regali gazophylacio; 2°cum volueris cum fratribus tuis facere auro et,argento, perfice secundum voluntatem Domini. * Et ego quidem rex Artaxerxes praecepi custodibus thesaurorum /Syriae et Phoenicis, ut quae- cumque scripserit Esdras sacerdos et lector legis Domini diligenter detur ei usque ad argenti talenta centum, similiter et auri, 2? et usque ad frumenti modios centum et 9vini amphoras centum et alia quaecumque abundant sine taxatione. * Omnia secundum legem Dei fiant Deo altissimo, ne forte exsurgat ira in regno regis et filii et filiorum eius. ™ Vobis autem dicitur, ut omnibus sacerdotibus et levitis et sacris cantoribus et ‘servis templi et scribis templi huius, 7 nullum tributum neque ulla alia indictio irrogetur, nec habeat quisquam potestatem obicere eis quidquam. * Tu autem, Esdra, secundum sapientiam Dei constitue iudices et arbitros in tota Syria et Phoenice et omnes, qui legem Dei tui non noverunt, acf. 1 Es 6, rs. b vr. 15; cp. 8, 66: 9, 39. — cf.Is 29, 23; Le x, 68. cr Es 6, 22. 2 Par 6, 4-14. — 4 Esd 1, 1 Es, 2 1-28. val 3 @ vr. 22, 50; Cp. I, 3; 5, 35. b vr. 51. — cf. Ecli ro, 5. ccp. 9, 39, 42, 49. dv. cp. 6, 7. é cf: Est.3. rae PCt.- CD: 2,127. gcf. Jo 2, 6. hk vr. 5, 50. — 1161 — LIBER TERTIUS ESDRAE 8, 27-67 et amplissimam auctoritatem (16-27). Tot auctus subsidiis, Deo gratias agit (28-30), reduces congregat ad fluvium Thia (31-50), ad iter se praeparat et thesaurorum electis custodibus (51-61) lerusalem feliciter pervenit sacrificia 28-67] x Es 8, 1-36. ivr. 62. — cf. 1 Es 8, 15, 21, 3tI. jvr. 5, 24. lcf. vr. 7. mvr. 57, 63. ncf. 1 Es 8, 27. Ov. VF. 43. Pcp. 7,9; 9, 39. qcf. 1 Es 8, 35. doce; ™ ut quotquot transgressi fuerint legem diligenter plectantur sive moite sive cruciatu sive etiam pecuniae multatione vel abductione. 73 Et dixit Esdras scriba: Benedictus Deus patrum nostrorum, qui dedit hanc voluntatem in cor regis, ciarificare domum suam, quae est in Ierusalem, ™ et me honorificavit in conspectu regis et consiliariorum et amicorum et purpuratorum eius. 9 Et ego constans animo factus sum secundum opitulationem Domini Dei mei et congregavi ex Israél viros, ut simul ascenderent mecum. * Et hi sunt praepositi secundum suas patrias et principatus portionales, eorum qui mecum ascenderunt de Babylonia in regno Artaxerxis, *? Et ex filiis Phares Gersomus, ex filiis Siemarith Amenus, filiorum David Acchus filius Sceciliae; ** ex fiiiis Phares Zacharias, et cum eo reversi sunt viri centum quinquaginta; ™ ex filiis ductoris Moabilionis Zaraei, et cum ipso viri ducenti quinquaginta; ex filiis Zachues Iechonias Zecholei, et cum ipso viri ducenti quinquaginta; * ex filiis Sala Maasias Gotholiae, et cum ipso viri septuaginta; 7 ex filiis Saphatiae Zarias Micheli, et cum ipso viri octoginta; * ex filiis Iob Abdias Ieheli, et cum ipso viri ducenti duodecim; *™ ex filiis Baniae Salimoth filius Iosaphiae, et cum ipso viri centum sexaginta; “ ex filiis Beer Zacharias Bebei, et cum ipso viri ducenti- octo; * ex filiis Ezead Ioannes Eccetan, et cum ipso viri centum decem, filiis Adonicam ipsis postremis, et haec sunt ncmina eorum: Eliphalam filius Gebel et Semeias, et cum ipso viri septuaginta. 43 Et congregavi eos ad fluvium, qui dicitur *Thia, et metati fuimus illic triduo , et recognovi eos * et ex filiis sacerdotum et levitarum non inveni illic. 45 Et misi ad Eleazarum et Eccelon et Masman et Maloban et Enaathan et Samea et Ioribum, Nathan, Enuagam, Zachariam et Mosolamum, ipsos ductores et peritos. Et dixi eis ut venirent ad Loddeum, qui erat apud locum gazophylacii. * Et mandavi eis ut dicerent Loddeo et fratribus eius et illis qui erant in gazophylacio, ut mitterent nobis eos qui sacerdotio fungerentur in domo Domini Dei nostri. 48 Et adduxerunt nobis secundum manum validam Domini Dei nostri viros peritos: ex filiis Moholi filii Levi filii Israé] Sebebian et filios et fratres, qui erant decem et octo, * Asbiam et Amin ex filiis filiorum Chananaei, et filii eorum viri viginti; 5% et ex his qui templo serviebant, quos dedit David, et ipsi principes ad opera- tionem levitis Jtemplo servientium ducenti viginti. Omnia nomina significata sunt in scripturis. 51 Et vovi illic ieiunium iuvenibus in conspectu Dei, ut quaererem ab eo tbonum iter nobis et qui nobiscum erant et filiis et pecoribus propter insidias. 53 Erubui enim petere a rege pedites et equites in comitatu tutelae gratia contra adversarios nostros. °% Diximus enim regi, quoniam virtus Domini erit cum eis, qui inquirunt eum in omni adfectu. ™ Et iterum deprecati sumus Dominum Deum nostrum secundum haec: quem et propitium babulmies et compotes facti sumus Deo nostro. 55 Et separavi ex plebis praepositis et sacerdotibus templi viros duodecim et Sedebiam et Asannam et cum eis ex fratribus eorum viros decem ™ et ™appendi eis aurum et argentum et vasa sacerdotalia domus Dei nostri, quae donaverat rex et consiliarii eius et principes et omnis Israél. ° Et, cum appendissem, tradidi argenti talenta centum quinquaginta et vasa argentea talentorum centum et auri talenta centum “et vasorum aureorum septies “viginti et vasa aerea de bono aeramento splendentia duodecim, auri speciem reddentia, ™ et dixi eis: Et vos sancti estis Domino, et vasa sunt sancta, et aurum et argentum votum est Domino Deo patrum nostrorum. Vigilate et custodite, donec tradatis ex plebis praepositis et sacerdotibus et levitis et principibus civitatum Israél in Ierusalem, in pastophorio domus Dei nostri. 61 Et hi, qui susceperunt sacerdotes et levitae aurum et argentum et vasa, intulerunt in Ierusalem in templum Domini. 62 Et promovimus a fluvio °Thia die duodecima mensis primi, usquequo introi- vimus in Ierusalem. 6’ Et, cum factus fuisset tertius dies, quarta autem die ponderatum aurum et argentum traditum est in domo Domini Dei nostri Marimoth filio Iori sacer- doti, “et cum ipso erat Eleazar filius Phinees, et erant cum ipsis Ilosadus filius Iesu et Medias et Banni filius levitae: ad numerum et ad pondus universa, 63 et scriptum est pondus ipsorum eadem hora. . Qui autem venerunt ex captivitate obtulerunt sacrificium Domino ?®Deo Israé] tauros duodecim pro omni Israél, arietes octogintasex, ° agnos %septua- gintaduos, hircos pro peccato duodecim et pro salute vaccas duodecim, omnia 42 Ex — 1162 — —* ee Deo oblaturus (62-68). Comperte s autem plures ex reducibus transcredientes legem M ysi uxores duxisse alienigenas (69-73) eos deplorat 74-91) et, con- vocatis omnibus, decretam eiectionem non legittimarum mulierum (92-97) LIBER TERTIUS ESDRAE 8,68 — 9,7 in sacrificium Domini. ° Et relegerunt praecepta regis regalibus dispensatoriius et subregulis *Coelesyriae et Phoenicis, et honorificaverunt gentem et templum Domini. 6? Et, consummatis his, accesserunt ad me praepositi dicentes: Non segrega- verunt genus Israél et principes et sacerdotes et levitae et alienigenae gentes et nationes terrae immunditias suas a Chananaeis et Hethaeis et Pherezaeis et Tebusaeis et Moabitis et Aegyptiis et *Idumaeis; coniuncti enim sunt filiabus eorum et ipsi et filii eorum, et mixtum est semen sanctum alienigenis gentibus terrae. Et participes erant praepositi et magistratus iniquitatis eius ab initio ipsius regni. 7 Et mox ut audivi ista, conscidi vestimenta et sacram tunicam et lacerans capillos capitis et barbam sedi dolens et maestus, 7 et convenerunt quotquot tunc movebantur in verbo Domini Dei Israél] ad me lugentem super iniquitatem istam, et sedebam tristis usque ad sacrificium vespertinum. %™ Et con- surgens a ieiunio conscissa habens vestimenta et sacram tunicam, ingeniculans et extendens manus ad Dominum “™dicebam: Domine, confusus sum et reveritus sum ante faciem tuam; 7 peccata enim nostra multiplicata sunt super capita nostra, et iniquitates nostrae exaltatae sunt usque ad caelum; 7 quoniam a temporibus patrum nostrorum sumus in magno peccato usque ad diem hunc. %®Et propter peccata nostra et patrum nostrorum sumus traditi cum fratriLus nostris et cum sacerdotibus nostris regibus terrae in gladium et captivitatem et depraedationem cum confusione usque in hodiernum diem. 7 Et nunc quantum est hoc quod contigit nohis misericordia abs te, Domine Deus, et relinque nobis byadicem et nomen in locum sanctificationis tuae, *% detegere luminare nostrum in domo Domini Dei nostri, dare nobis “cibum in omni tempore servitutis nostrae. 81 Et, cum serviremus, non fuimus derelicti a Domino Deo nostro; sed constituit nos in gratia ponens nobis reges Persarum dare cibum * et clarificare templum Domini Dei nostri et aedificare deserta Sion, dare nobis stabilitatem in Iudaea et lerusalem. *®? Et nunc quid dicimus, Domine, habentes haec? Transgressi enim sumus praecepta tua, quae dedisti in manus puerorum tuorum prophetarum ** di- cens: Quoniam terra, in quam introistis possidere hereditatem eius, terra polluta est coinquinationibus alienigenarum terrae, et immunditiae illorum repleverunt eam totam immunditia sua; * et nunc filias vestras non coniungetis filiis eorum et filias eorum non accipietis filiis vestris *et non inquiretis pacem habere cum illis omni tempore, ut invalescentes manducetis optima terrae et hereditatem distribuatis filiis vestris usque in aevum. *® Et quae contingunt nobis, cmnia fiunt propter opera nostra maligna et magna peccata nostra. *% Et dedisti nobis talem radicem, et rursum reversi sumus transgredi legitima tua, ut commisce- remur immunditiae aiienigenarum gentium terrae huius. ® Nonne irasceris nobis perdere nos, quoadusque non @relinquatur “radix et nomen nostrum? %® Domine lbeus Israél, verax es; derelicta est enim radix usque in hodiernum diem. ® Ecce, nunc sumus in conspectu tuo in iniquitatibus nostris. Non est enim adhuc stare ante te in his. %2 Et, cum adorando confiteretur Esdras flens humi prostratus ante templum, congregati sunt ante eum ex Ierusalem turma magna valde, viri et muliezes et iuvenes et iuvenculae; fletus enim erat magnus in ipsa multitudine. Et, cum clamasset Iechonias Ieheli ex filiis Israél, dixit Esdrae: Nos in Dominum pecca- vimus, quod collocavimus nobis in matrimonium mulieres alienigenas ex gentibus terrae, ® et nunc es super omnem Israél. In his ergo sit iusiurandum a Domino, | expellere omnes uxores nostras, quae ex alienigenis sunt, cum filiis earum. % Sicut tibi decretum est a maioribus secundum legem Domini exsurgens explica; ™ ad fe enim spectat negotium, et nos tecum sumus: viriliter fac. °? Et exsurgens Esdras adiuravit principes sacerdotum et levitas et omnem Israél facere secundum haec; et iuraverunt. _ 9. - 1 Et exsurgens Esdras ab ante atrium templi abiit in pastophorium Iona- thae filii Nasabi, et hospitatus illic non gustavit panem nec aquam bibit super iniquitatem multitudinis. * Et facta est praedicatio in omni Iudaea et in Jeru- salem omnibus qui erant ex captivitate in Ierusalem congregati, * ut quicumque non occurrerit biduo vel triduo diei secundum iudicium adsidentium seniorum, tollerentur facultates suae, et ipse alienus iudicaretur a multitudine captivitatis. 5 Et congregati sunt cmnes qui erant ex tribu Iuda et Beniamin in tribus diebus in Ierusalem; hic mensis est nonus, dies mensis vicesimus. ¢ Et sedit omnis multitudo in “area templi trementes propter hiemem praesentem. 7 Et éxsurgens Esdras dixit illis: Vos inique fecistis collocantes vobis in matrimonium vv. Cp. 2, IF. 69-91] 1 Es 9, 1-15. @ Cf-7 tS; 14. 6 cf, Is 37; 3%. Cet. & Es'9; 8: dcf. MI 4, t ev. vr. 79. 92-97] 1 Es 10, 1-5. 1-4] 1 Es 10, 6-8. avr. 38, 41- cf. cp. §, 47. — 1163 — LIBER TERTIUS exequitur (9, 1-16) obsequentibus toto corde qui vel ex sacerdotibus, vel ex levi- ESDRAE tis (18-25) vel ex reliquo Israél deliquerant (26-36). Tandem, legitur ab Esdra 9, 8-54 coram universo populo lex Moysi (37-56). ; bv. Is 7, 19. uxores alienigenas, ut adderetis ad peccata Israél. *Et nunc date confessionem C vr. 37, 40. — cf. 1 Es 10, 17. OVCDi 3°) €, ecp. 5, 46; 2 Es 7, 73. fv. vr. 16. 38-56] 2 Es 8, 1-12. gvr. 6; cp. 5, 47. — cf. 2 Es ’ I, 3. hvr. 42, 49; cp. 8, 9. icp. 7,9; 8, 66. jvr. 50. l2 Rg 5, 10; Am 4, 13. m cf. vr. 55. mV. Cp. 5, 40. ovr. 40. px Cor 11, 22. et magnificentiam Domino Deo patrum nostrorum * et perficite voluntatem ipsius et discedite a gentibus terrae et ab uxoribus alienigenis. % Et clamavit omnis multitudy et dixerunt voce magna: Sicut dixisti, faciemus. ™ Sed, quoniam mul- titudo magna est, et tempus hibernum, et non possumus insubsidiati stare, et hoc opus non est nobis unius diei neque: bidui, multum enim in his peccavimus; 4 stent praepositi multitudinis et omnes qui nobiscum inhabitant et quotquot habent uxores apud se alienigenas, +* et adsistant, accepto tempore ex omni loco, presbyteri et iudices, usquequo solvant iram Domini negotii huius, Ionathas autem filius Ezeli et Ozias Thecam susceperunt secundum haec, et Bosoramus et Levis et Sabbathaeus simul cooperati sunt cum illis. 7 Et steterunt secundum haec omnia universi qui erant ex captivitate. 16 Et elegit sibi viros Esdras sacerdos principes magnos de patribus eorum secundum nomina, et consederunt ‘novilunio mensis decimi examinare negotium istud. +47 Et determinatum est de viris qui habebant uxores alienigenas usque ad neomeniam primi mensis, 1% Et inventi sunt ex sacerdotibus permixti, qui habe- bant alienigenas uxores: 7 ex filiis *Iesu filii Iosedec et fratribus eius Maseas et Eliozerus et Ioribus et Foadeus, ™ et iniecerunt manus, ut expellerent uxores suas et ad litandum in exorationem arietem pro ignorantia sua; ™et ex filiis Semmeri Maseas et Esses et Ieelech Azarias; et ex filiis Fosere Limosias, Hismaénis et Nathanee, Iussio, Reddus et Thalsas; * et ex levitis Iorabdus et Semeis et Colnis et Calitas et Facteas et Colvas et Elionas; ™ et ex sacris canto- ribus Eliasib, Zaccarus; * et ex ostiariis Salumus et Tolbanes; ™et ex Israél, ex filiis Foro Ozi et Remias et Geddias et Melchias et Michelus, Eleazarus et Iammebias et Bannas; 7? et ex filiis Iolaman Chamas et Zacharias et lezrelus et Ioddius et Erimoth et Helias; *™et ex filiis Zathoim Eliadas et Liasumus, Zochias et Larimoth et Zabdis et: Tebedias; ™ et ex filiis Zebes Ioannes et Amanias et Zabdias et Emeus; *™et ex filiis Banni Olamus et Maluchus et Ieddeus et Iasub et Azabus et Ierimoth; * et ex filiis Addin Naathus et Moosias et Caleus et Raanas, Maaseas, Mathathias et Beseel et Bonnus et Manasses; 32 et ex filiis Nuae Noneas et Aseas et Melchias et Sameas et Simon, Beniaimin et Malchus et Marras; *et ex filiis Asom Carianeus Mathathias et Bannus et Eliphalach et Manasses et Semei; ™et ex filiis Banni Ieremias et Meadias et Abramus et Iohel et Baneas et Pelias et Ionas et Marimoth et Eliasib et Ma- thaneus et Eliasis et Orizas et Dielus et Semedius et Zambris et losephus; * et ex filiis Nobei Idelus et Mathathias et Sabadus et Zecheda, Sedmi et Iessei, Baneas. ** Omnes isti coniuxerunt sibi uxores alienigenas et dimiserunt eas cum filiis. %* Et *inhabitaverunt sacerdotes et levitae et qui erant ex Israél in Ieru- salem et in tota una regione ‘novilunio mensis septimi, et erant filii Israél in commorationibus suis. 38 Et congregata est omnis multitudo simu! in %aream, quae est ab oriente portae sacrae, * et dixerunt Esdrae pontifici et “iectori ut adferret legem Moysi, quae tradita est a Domino ‘Deo Israél. *°Et attulit Esdras /pontifex legem omni multitudini eorum, a viro usque ad mulierem, et omnibus sacerdotibus, audire legem novilunio mensis septimi. ‘Et legebat in area, quae est ante sacram portam templi a prima luce usque ad vesperam coram viris et mulie- ribus. Et dederunt omnes sensum ad legem. ‘4? Et stetit Esdras sacerdos et lector legis super ligneum tribunal, quod fabricatum erat. ‘** Et steterunt ad eum Mathathias et Samus, Ananias, Azarias, Urias, Ezechias et Balsamus ad dexteram; 44 et ad sinistram Faldeus, Misaél, Malachias, Abusthas, Sabus, Nabadias et Za- charias. ** Et adsumpsit Esdras librum coram omni multitudine, praesidebat enim in gloria in conspectu omnium, “ Et, cum absolvisset legem, omnes erecti ste- terunt; et benedixit Esdras Dominum Deum altissimum, ‘Deum Sabaoth omni- potentem. ‘*? Et respondit omnis populus: Amen. Et, elevatis sursum manibus, procidentes in terram adoraverunt Dominum. ‘** Iesus et Banaeus et Sarebias et Iaddimus et Accubus et Sabbathaeus et Calithes et Azarias et Ioradus et Ananias et Philias levitae, *® qui docebant legem Domini et in multitudine lege- bant legem Domini, et praeferebant singuli eos qui ™intelligebant lectionem. Et dixit *Atharathes Fsdrae °pontifici et lectori et levitis qui docebant multi- tudinem, ® dicens: Dies hic sanctus est Domino. Et omnes flebant, cum audissent legem. 5 Et dixit Esdras: Digressi ergo manducate pinguissima quaeque et bibite dulcissima quaeque et mittite munera ?his qui non habent. ‘Sanctus enim est hic dies Domini, et nolite maesti esse. Dominus enim clarificabit vos. ™ Et — 1164 — Prooemium (1, 1-2, 48). Esdra (1, 1-3) exprobrata populi pervicacia qui tot cumu- LIBER TERTIUS latus bonis (4-23) Deo semper refragatus est, denuntiatis etiam malis, quae ob- ESDRAE ventura sunt, nempe reiectione Israél et eius dispersione inter gentes (24-2, 9), 9. 55-56 levitae denuntiabant in publico omnibus dicentes: Dies hic sanctus est, nolite maesti esse. ™ Et abierunt omnes manducare et bibere et epulari et dare munera his qui non habebant, ut epularentur. Magnifice enim sunt exaltati verbis quibus tedocti sunt. Et congregati sunt universi in Ierusalem celebrare laetitiam | g cf. vr. 49, secundum testamentum Domini Dei Israél. LIBER QUARTUS ESDRAE 1. - 1 Liber Esdrae prophetae secundus filii Sarei filii Azarei filii Helciae filii Sadaniae filii Sadoch filii Achitob ? filii Achiae filii Phinees filii Heli filii Ameriae filii Asiel filii Marimoth filii Arna filii Oziae filii Borith filii Abisei filii Phinees filii Eleazar ?filii Aaron ex tribu Levi, qui fuit captivus in regione Medorum, in regno Artaxerxis regis Persarum. * Et factum est verbum Domini ad me dicens: 5° Vade et “nuntia populo meo facinora ipsorum et filiis eorum iniquitates, quas in me admiserunt, ut nuntient filiis filiorum; © quia peccata parentum ipsorum in illis creverunt; obliti enim mei °sacrificaverunt diis alienis. *Nonne °ego eduxi eos de terra Aegypti, de domo servitutis? Ipsi autem irritaverunt me et consilia mea spreverunt; *tu autem %excute comam capitis tui et proice omnia mala super illos, quoniam non oboedierunt legi meae; *populus autem est indisciplinatus. °® /Usquequo eos sustinebo, quibus tanta beneficia contuli? 4° 9Reges multos propter eos subverti, 4Pharaonem cum pueris suis et omnem exercitum eius percussi; 4 tomnes ‘gentes a facie eorum perdidi et in oriente provinciarum duarum populos /Tyri et 'Sidonis dissipavi, et omnes adversarios eorum interfeci. 12 Tu vero loquere ad eos dicens: Haec dicit Dominus: 1% Nempe ego vos per ™mare transmeavi, et plateas vobis initio munitas exhibui, ducem vobis dedi "Moysen et ®Aaron sacerdotem, *Plucem vobis per columnam ignis praestiti et magna mirabilia feci in vobis; “vos autem mei obliti estis, dicit Dominus. 15 Haec dicit. Dominus omnipotens: *Coturnix vobis in signo fuit, *castra vcbis ad tutelam dedi, et illic *murmurastis 1% et non triumphastis in nomine meo de _ perditione inimicorum vestrorum, sed adhuc nunc usque murmurastis, 17 Ubi sunt beneficia quae praestiti vobis? Nonne in deserto, cum esuriretis, procla- mastis ad me 78 dicentes: “Ut quid nos in desertum istud adduxisti interficere nos? *melius nobis fuerat servire Aegyptiis, quam mori in deserto hoc. 1° Ego dolui gemitus vestros et “dedi vobis manna in escam, Ypanem angelorum mandu- castis. ™ Nonne, cum sitiretis, *petram excidi, et fluxerunt aquae in saturitate? Propter aestus ¢foliis arborum vos texi. * Divisi vobis terras pingues, »Chana- naeos et Pherezaeos et ‘Philisthaeos a facie vestra proieci; ¢quid faciam vabis adhuc? dicit Dominus. ?* Haec dicit Dominus omnipotens: In deserto, cum essetis in ¢flumine amorrhaeo sitientes et blasphemantes nomen meum, 7 non ignem vobis pro blasphemiis dedi, sed ‘mittens lignum in aquam dulce feci flumen. 24 Quid tibi faciam, Iacob? 9Noluisti oboedire Iuda. *Transferam me ad alias gentes et dabo eis nomen meum, ut custodiant legitima mea: * quoniam me dereliquistis, et ego vos derelinquam. Petentibus vobis a me misericordiam non miserebor; **4quando invocabitis me, ego non exaudiam vos; maculastis enim manus vestras sanguine, et 'pedes vestri impigri sunt ad committenda homicidia, 21 Non quasi me dereliquistis, sed vos ipsos, dicit Dominus. % Haec dicit Dominus omnipotens: Nonne ego vos rogavi, ut pater filios et ut mater filias et ut ™nutrix parvulos suos, ™ ut “essetis mihi in popuium, et ego vobis in Deum, et vos mihi in filios, et ego vobis in patrem? * Ita °vos collegi, ut gallina pullos suos sub alas suas. Modo autem quid faciam vobis? Proiciam vos a facie mea. 3! ?Oblationem cum mihi attuleritis, avertam faciem meam a vobis. Dies enim festos vestros et neomenias et circumcisiones repidiavi. 32¢Ego misi pueros meos prophetas ad vos, quos acceptos interfecistis et Ianiastis corpora eorum, quorum sanguinem exquiram, dicit Dominus. LIBER QUARTUS ESDRAE 1, 1-32 1-3] 1 Par 6, 4-14; 1 Es 7, 1-5; 3 Esd 8, 1-2. ais 58, r. ods, 19; 7,9 18: Os 3,1 lic 6, 4. — Vv. Ex 20, 2. d cf. aig f. Ps 134, 10; 135. 17, 18. v. Ex 14, 27, .28 tv. i 12, I-23. jv. Ez 26, r: 28; 19. Lv. Ez 28, 21-24. mv. Ex 14, 21, 22. n Ex 3, 10. o Ex 4, 14. pv. Ex 13, 21. To eal Jr 2, as v. Ex 16, set. Nm for ae 36; Dis 13:32, tt r Cor 10, 10. — v. Nm T4, 2. uNm 14, 3. v Ex 14, 12. ZN 10, 14° 28: y Ps 77, 25; Sa Tb 12, 19; I 16, 20. — cf. S$ 104, 40; Jo Ghee: ZV. Ex 17, 6 acf. Bar s, 8. Ol Gh 13, 72d 5. ae cv. Ez 25, 15-17. dJs 5, 4. e (Ex 15, 23). f Ex 1s, 25; Ecli 38, ta 80, 9-II. cf. Mt 21, 43; Ac 13, 46. $2.P ar. 15, °2:: 24; 20; ,ire 1, 28; 4s:2.. ¥5: Mic 3,4: cf. Pro I, 16; Rm 3, 15. m cf. 1s.49).233 t Th 2, 7. cf. Jr 24, o Mt 23, B76 Le 13, 34. pis 1, 13, 14. q cf. =. aor tue bes Aeneas — 2 Par 36. 15 16 rMt iy, 38, 36; Ler; 50, 51. — 1165 — LIBER QUARTUS ESDRAE 1, pier 2, 38 iubente Deo, promittit tandem aliquando paratum Israéli regnum (10-19), re- gnum iustitiae et bonitatis (20-23), regnum laetitiae et pacis (24-32), ad quod gentes undequaque adfluent (33-41) et in quo Filius Dei coronabitur (42-48). SMUs23; 365 be'13538; t Jb 21, ie: pee I, 4 etc. “icp: 2, f. Dt 28, 18. vIs 52, ay ih 5; Rm 13, 21. x cf. Jo 20, 29; 1 Pt 1. 8. ycf. Bar 4, 36, 37. zcf. Mt 8, 11. er Mir or @V. CDi 1,90 6 cf. cp. I, 32. ccf. Bar 4, 8, 12. wh a 4, 12, 19. — cf. Is 47, ecf. Bar 4,° f Bar 4, 17. g Bar 4, 21. kh cf. Jdt 9, 3 icp. I, 34 jv. Lv 26, 33. ly. Gn 19, 24. mcf. Le 16. 9 “cp. 8, 52: Ap 2,.73 22) 2,)%4. ocf. Mt 24, 22. p Mt 25, 34. q Mr _13, 37. rv. Dt 4, 2 SVE. 32:30; tcf. Is 60, 8. “yr. 25. vv. Dt 7, 6. ney ip 31; Is26, yict. arid 16, 14. ~z cf. Ap 22, 2. 19; Ez 37, av. Ex 22, 22. _Ocf. Is 58, 7; Mt 25, 36. ccf. Tb 1, 20; Ecli 38, 16. d Mt 10, 28. ecf. Is 30, 15. f cf. Jo 16, 20, 22. gcf. Is 49, 2; St 16; Sap 5, 17. Avr. 2, a , jv. Ex 2 in Mss. — V. in Exse- EJo 10, 11; r Pt 2, 25. m Mt 11. 29. n Heb 1o, a ocf. Heb 1 35] Antt. ee ee cm., Ap. et Aw bot) cg pv. cp. gfe as. ae. & 60, 19, 20; Ap 21, 23; 36,371 ‘Int. (Ps 77) in fr. 3 d. Rink gat ees 1 Par T5 ys ae T2. t cf. Ap 7, 4 ucp. 6, 5. v Ap 19, 9. — cf. Mt 22, 2. 33 Haec dicit Dominus omnipotens: *Domus vestra deserta est; proiciam vos tsicut ventus stipulam, * et “filii procreationem non facient, quoniam mandatum meum neglexerunt, et quod malum est coram me fecerunt. ™ Tradam domos vestras populo venienti, “qui me non audientes credunt, quibus signa non ostendi, facient quae praecepi; ** prophetas non viderunt et memorabuntur iniquitatum eorum. * Testor populi venientis gratiam, cuius parvuli exsultant cum laetitia *me non videntes oculis carnalibus, sed spiritu credentes quae dixi. ** Et nunc, frater, adspice quae gloria et Yvide populum venientem ab oriente; * quibus dabo ducatum “Abraham, Isaac et Iacob et Osee et Amos et Michaeae et Ioél et Abdiae et Ionae ‘et Nahum et Habacuc, Sophoniae, Aggaei, Zachariae et Malachiae, *qui et angelus Domini vocatus est. 2. - 1Haec dicit Dominus: Ego *eduxi populum istum de servitute, ouibus mandata dedi per pueros meos prophetas, ®quos audire noluerunt, sed irrita fecerunt mea consilia. %°Mater quae eos generavit, dicit illis: ¢Ite, filii, quia ego vidua sum et derelicta, * “educavi vos cum laetitia et amisi vos cum luctu et tristitia, quoniam peccastis coram Domino Deo vestro et quod malum est coram eo fecistis; * modo autem ‘quid faciam vobis? 4Ego vidua sum et derelicta: Ite, filii, et petite a Domino misericordiam. ®Ego autem te, pater, testem invoco super matrem filiorum, qui noluerunt testamentum meum servare, ‘ut des eis confusionem et *matrem eorum in direptionem, ‘ne generatio eorum fiat. 7 JDi- spergantur in gentes nomina eorum, deleantur a terra; quoniam spreverunt sacramentum meum. *VYae tibi, Assur, qui abscondis iniquos penes te; gens mala, memorare ‘quid fecerim Sodomae et Gomorrhae, piceis glebis et adgeribus cinerum; sic dabo eos qui me non audierunt, dicit Dominus omnipotens. 10 Haec dicit Dominus ad Esdram: Nuntia populo meo, quoniam dabo eis regnum Ierusalem, quod daturus eram Israél, 44 et sumam mihi gloriam illorum et dabo eis ™tabernacula aeterna, quae praeparaveram illis. 4% Lignum vitae erit illis in odore unguenti, et non laborabunt neque fatigabuntur. 1% Ite et acci- pietis; °rogate vobis dies paucos, ut immorentur. ?Iam paratum est vobis regaum: Qvigilate. %**Testare caelum et terram; contrivi enim malum et creavi bonum, quia vivo ego, dicit Dominus: 15 *Mater, amplectere filios tuos, educa illos cum laetitia, ‘sicut columba “confirma pedes eorum, *quoniam te elegi, dicit Dominus, 7 et *resuscitabo mor- tuos de locis suis et de monumentis educam illos, quoniam cognovi nomen mcum in Israél. 4* Noli timere, mater filiorum, quoniam te elegi, dicit Dominus. * Mit- tam tibi adiutorium pueros meos Isaiam et Yleremiam, ad quorum consilium sanctificavi et paravi tibi “arbores duodecim gravatas variis fructibus: 7 et totidem fontes fluentes lac et mel et montes immensos septem habentes rosam et lilium, in quibus gaudio implebo filios tuos. *° *Viduam iustifica, pupillo ivdica. egenti da, orphanum tuere, “nudum vesti, ™* confractum et debilem cura, claudum irridere noli, tutare mancum et caecum ad visionem claritatis meae admiite, 22senem et iuvenem intra muros tuos serva; * °mortuos, ubi inveneris, signans commenda sepulcro, et ¢dabo tibi primam sessionem in resurrectione mea. % ePausa et quiesce, populus meus, quia veniet requies tua. 7 Nutrix bona, nutri filios tuos, “confirma pedes eorum; * servos, quos tibi dedi, nemo ex eis interiet, eos ego enim requiram de numero tuo. 2? Noli fatigari. Cum enim venerit dies pressurae et angustiae, ‘alii plorabunt et tristes erunt, tu autem hilaris et copiosa eris. * Zelabunt gentes et nil adversus te poterunt, dicit Domi- nus. ™9Manus meae tegent te, ne filii tui gehennam videant. * Iucundare, hmater, cum filiis tuis, quia ego te eripiam, dicit Dominus. * *Filios tuos dor- mientes memorare, quoniam ego eos educam de lateribus terrae et misericordiam cum illis faciam, quoniam misericors sum, dicit Dominus omnipotens. *%* Ample- ctere natos tuos usque dum venio et praestem illis misericordiam, quoniam exube- rant fontes mei, et gratia mea non deficiet. 33 Ego Esdras praeceptum accepi a Domino Jin monte Horeb, ut irem ad Israél; ad quos cum venirem, reprobaverunt me et respuerunt mandatum Domini; 34 ideoque vobis dico, gentes quae auditis et intelligitis: Exspectate 'pastorem vestrum, “requiem aeternitatis dabit vobis, “quoniam in proximo est ille, °qui in fine saeculi adveniet. *5 Parati estote ad ?praemia regni, quia 2lux perpetua lucebit vobis per aeternitatem temporis. * Fugite tumbram saeculi huius; accipite iucunditatem %gloriae vestrae. Ego testor palam salvatorem meum. *? Commen- datum donum accipite et iucundamini gratias agentes ei ‘qui vos ad caelestia regna vocavit. %8 Surgite et state et videte ‘numerum “signatorum “in convivio ® quorum terra iacet in ert 66 = —— Apocalypsis Esdrae (2, 1-14, 47). Visio | (3, 1-5, 20). Anno tricesimo ruinae civita- tis contemplans desertionem Sion ac mala retexens quibus Israél oppressus est praesertim in Babylonia (3, I-27) Esdra quaerit tantae severitatis rationem LIBER QUARTUS ESDRAE 2, 39 =, 34 3 qui se de umbra saeculi transtulerunt, “splendidas tunicas a Domino acceperunt. ‘Recipe, Sion, numerum tuum et conclude candidatos tuos qui legem Domini compleverunt. “¥Filiorum tuorum, quos optabas, plenus est numerus. Roga imperium Domini, ut sanctificetur populus tuus qui vocatus est ab initio. #2 Ego Esdras vidi in “monte Sion *turbam magnam, quam numerare non potui, et omnes canticis collaudabant Dominum. 4 Et in medio eorum erat iuvenis statura celsus, eminentior omnibus illis et singulis eorum capitibus bimponebat coronas et magis exaltabatur; ego autem miraculo tenebar. *+ Tunc interrogavi angelum et dixi: °Qui sunt hi, Domine? 4° Qui respondens dixit mihi: Hi sunt qui ¢mortalem tunicam deposuerunt et immortalem sumpserunt et con- fessi sunt nomen Dei; modo coronantur et accipiunt palmas. 4** Et dixi angelo: Ille iuvenis quis est, qui eis coronas imponit et palmas in manus tradit? 47 Et respondens dixit mihi: Ipse est Filius Dei, ¢quem in saeculo confessi sunt; ego autem magnificare eos coepi, qui fortiter pro nomine Domini steterunt. ** Tunc dixit mihi angelus: Vade, adnuntia populo meo qualia et quanta mirabilia Domini Dei vidisti. 8. - 1¢Anno tricesimo "ruinae civitatis eram in Babylone et “conturbatus sum super cubiculo meo recumbens, et cogitationes meae ascendebant super cor meum, 2 quoniam vidi desertionem Sion et ¢abundantiam eorum qui habitabant in Baby- lone, *et ventilatus est spiritus meus valde, et coepi loqui ad Altissimum verba timorata +4 et dixi: ¢O dominator Domine, tu dixisti ab initio,. quando — plantasti _terram, et hoc solus, et ‘imperasti populo ‘Set %dedisti Adam corpus mortuum; sed et ipsum figmentum manuum tuarum erat, et *insufflasti in eum spiritum vitae, et factus est vivens coram te, *et tinduxisti eum in paradiso, quem plan- taverat dextera tua, antequam terra adventaret, * et huic Jmandasti diligere viam tuam, et 'praeterivit eam, et ™statim instituisti in eo mortem et in nationibus eius, et natae sunt gentes et tribus et populi et cognationes, quarum non est nu- merus. * Et "ambulavit unaquaeque gens in voluntate sua, et mira agebant coram te et spernebant praecepta tua. * °Iterum autem in tempore induxisti diluvium super inhabitantes saeculum et perdidisti eos. 1° Et factum est in unoquoque eorum sicut Adae mori, sic his diluvium. 71 Dereliquisti autem unum ex his PNoé cum domo sua, et ex eo iusti omnes, 12 Et factum est, cum coepissent Domini; multiplicari qui habitabant super terram, et multiplicaverunt filios et populos - et gentes multas, et coeperunt iterato impietatem facere plus quam priores. 33 Et factum est, cum iniquitatem facerent coram te, Yelegisti tibi virum ex his, ‘cui nomen erat Abraham. 1 Et dilexisti eum et demonstrasti ei soli voluntatem tuam %et ‘disposuisti ei testamentum aeternuin et dixisti ei ut non unquam derelin- queres semen eius. Et ‘tdedisti ei Isaac et Isaac dedisti Iacob et Esau 1° et “segre- gasti tibi Iacob, Esau autem separasti. Et factus est Iacob in multitudine magna. 17 Et factum est, cum educeres semen eius ex Aegypto, “adduxisti super montem Sina et Yinclinasti caelos et *statuisti terram et commovisti orbem et *tremere fecisti abyssos et conturbasti saeculum, ™ et °transiit gloria tua portas quattuor, ignis et terraemotus et spiritus et gelu, ut dares semini Iacob legem et genera- tioni Israé] diligentiam. ?° Et “non abstulisti ab eis cor malignum, ut faceret lex tua in eis fructum. 74 4Cor enim malignum baiulans primus Adam trans- gressus et victus esi, sed et omnes qui'de eo nati sunt. 2? Et facta est permanens infirmitas, et “lex cum corde populi, cum malignitate radicis; et discessit quod bonum est, et mansit malignum. ™ Et transierunt tempora, et finiti sunt anni; et ‘suscitasti tibi servum nomine David *™et ¢dixisti ei aedificare civitatem ‘nominis tui et offerre tibi in eadem tus et oblationes. 75 Et factum est hoc annis multis, et deliquerunt qui habitabant civitatem #*in omnibus facientes sicut fecit Adam et omnes generationes eius;- utebantur enim et ipsi corde maligno. 77 Et tradidisti civitatem tuam in manibus inimicorum tuorum. * *Nunquid meliora faciunt qui habitant Babylonem? Et propter hoc dominabitur Sion? 2 Factum est, cum venissem huc et vidissem impietates, quarum non est niume- rus, et delinquentes multos vidit anima mea hoc Jtricesimo anno, et excessit cor meum; ¥® 'quoniam vidi quomodo sustines eos peccantes, et pepercisti impie agentibus et perdidisti pcpulum tuum et conservasti inimicos tuos et ™non signi- . ficasti. *1 Nihil memini quomodo debeat derelinqui via haec. *Nunquid meliora facit Babylon quam Sion? aut alia gens cognovit te praeter Israél? aut quae tribus crediderunt testamentis tuis, sicut Iacob? %3 Quarum merces non comparuit neque labor fructificavit. Pertransiens enim pertransivi in gentibus et vidi abun- dantes eas et non memorantes mandatorum tuorum. 34 Nunc ergo *pondeéra in x Is 61, 10; Ap 3, 4; 7, 13, 14. y cf. cn. 4, 36; Ap 6, 11. 2.cf, Ap 14, .2. acf. Ap 7, 9. 4 cf. Ap 2, 10; 4, 4. ccf. Ap 7, 13, 14. 45] Ant. in cm. Mm. — in R. in cm. Ap: et in cm. et in comm, omn, Rom. Pont. dcf. 1 Cor 15, 53, 54; 2 Cor Suid é Mt 10, 32; Le £2, 8; Ap 3;-s. avr. 29. bv. 4 Rg 25, 8-rz. ¢ Dn a;°8; d vv. 33. OV. CDs 4; 38: t ct...00..6, ‘$3; 5a § cP. » 46. v. Gn 2,,7 iGn 2, 8 j Gn 2, 17 tetetps 7. 12 m Gn 3, 1 ncf. Gn 6, 11, 12. o Gn 7, 10. ) Gn 8, 1;.1 Pt 3, 10; 2 Pt2, 5. q Gn 12, 1. rcf.-Gn 17, 5. sGn 17, 7. 2x19, ©; Dt 4; 10: y 2 Rg 22, 10. 2 Ex 19, 18. — cf. cp. 6, 16. aPs 76, 17. 6 cf. Ex rg, 16, 18. — v. Ps 17, 8-16. Gicl? cp. 4, 30, 31% Rm, $,. 1 dcp. 4, 30; 7, 48. év. Rin’ 7, 7-13. fir Rg: 16,513: hak a Re 7475, 12,-13. Jr 25, 29. pvr. or. Hh ok Balt fey trap aaa ay a Ye 6 ct: Ir 33.38; ncf. Jb 31, 6: Dn g, 27. — 1167 — LIBER QUARTUS ESDRAE 3,35 — 4, 36 (28-36) eique angelus Uriel reponit et plurimis similitudinibus ostendit inscru- } tabiles esse vias Dhi (4, 1-21) atque ei pressius sciscitanti quaedam refert circa caducitatem huius seculi (22-27) additque finem mundi et rerum omnium visi- ocf. Ac 10, 35. acp. 5, 20; 10, 28. bcf. ‘vr. 10, ‘823-epe-&: 34; 7; 19; 12, 4. Clk VE Sa d cf. Pro 30, 4. ecf. Jb 38, 16. fey. Get 7,833.8, $4. gcf. Dt 30, rs 3° Ps 138, 8; Rm 10, 6, hcf. Ec 11, Bf - Sap 9, 16. cf. 2 Cor 4, 7; 1 Th 4,4 jvr. 2. lLcp. 7, 46, 47. mcf. Jd 9, 15. nJrs5, 22. — cf. Jb 38, 11; Ps 103, 9. ocf. Gn x, 9. pct. Is §5:°8, 9; Jo. $4 884) 5 Cor 2, 14. q Tb 3, 4; Ps 43, 13, 14; 78, 4; Bar 2, 4; 3, et 5 eR rDn 3, 32. — cf. cp. ‘. "293 -O, 57. sIs "40, 22. — cf. Ps 108, 23. t Jc 4, 14, 15. uJs 7, 9. vv. Nin 6, 27. e 6, 20; x Cor'7, 31; 11 Jo 17. — cf. cp. 14, 10, II. y Gal 1, 4; Jo 5, 19. £ cf. Cp.. 3, 20-22; 7; 48: @ ct, Mt;3, 123 23, 30, 39;.AD T4, 15. b Ap 6, to. ccp. 7, 12. — cf. Gn 47, 9 dcp. 5, 44; 6, 34. — cf. Heb 10/37 rare t: 3,9. e Ap 6, 9. fr. 41; cp. 7, 32. statera nostras iniquitates et eorum qui habitant in saeculo, et non invenietur nomen tuum, nisi in Israél. ** Aut quando non peccaverunt in conspectu tuo qui habitant terram? aut quae gens sic observavit mandata tua? * Hos quidem per nomina invenies servasse mandata tua, °gentes autem non invenies. 4. - 1 Et respondit ad me angelus, qui missus est ad me, cui nomen ®Uriel. 7Et dixit mihi: Excedens excessit cor tuum in saeculo hoc et comprehendere -cogitas viam. Altissimi. * Et dixi: Ita, Domine meus. Et respondit mihi et dixit: Tres vias missus sum ostendere tibi et °tres similitudines proponere coram te. *De quibus mihi si renuntiaveris unam ex his, et ego tibi demonstrabo viam, quam desideras videre, et docebo te unde sit cor malignum, * Et dixi: Loquere, Domine meus. Et dixit ad me: Vade, pondera mihi ignis pondus aut ¢mensura mihi flatum venti aut revoca mihi diem quae praeteriit. * Et respondi et dixi: Quis natorum poterit facere, ut me interroges de his? * Et dixit ad me: Si essem interrogans te dicens: Quantae ‘*habitationes sunt in corde maris, aut quantae venae sunt in principio abyssi aut quantae venae sunt super firmamentum aut qui sunt exitus /paradisi, * diceres mihi fortassis: 9In abyssum non descendi neque in infernum adhuc neque in caelum unquam ascendi. ®*Nunc autem non inter- rogavi te, nisi de igne et vento et die per quem transisti et a quibus separari non potes; et non respondisti mihi de eis. 7° Et dixit mihi: Tu quae tua sunt tecum coadulescentia non potes cognoscere, et quomodo poterit ‘vas tuum jcapere Altissimi viam et iam exterius corrupto saeculo intelligere corruptionem evidentem in facie mea? 12Et dixi illi: ‘Melius erat nos non esse quam adhuc viventes vivere in im- pietatibus et pati et non intelligere de qua re. 43 Et respondit ad me et dixit: Proficiscens profectus sum ad silvam lignorum campi, et cogitaverunt cogitationem ™ et dixerunt: Venite et eamus et faciamus ad mare bellum, ut recedat coram nobis, et faciamus nobis alias silvas. 1% Et similiter fluctus maris et ipsi cogitaverunt cogitationem et dixerunt: Venite ascen- dentes, debellemus silvas campi, ut et ibi consummemus nobismetipsis aliam regionem. 7% Et factus est cogitatus silvae in vanum, ™venit enim ignis et con- sumpsit eam; 7" similiter et cogitatus fluctuum maris, "stetit enim harena et prohibuit eos. 18Si enim esses iudex horum, quem inciperes iustificare aut quem condemnare? 1 Et respondi et dixi: Utique vanam cogitationem cogitaverunt, terra enim data est silvae, et °mari locus portare fluctus suos. # Et respondit ad me et dixit: Bene tu iudicasti, et quare non iudicasti tibi- metipsi? ™ Quemadmodum enim terra silvae data est et mare fluctibus suis, ?sic qui super terram inhabitant quae sunt super terram intelligere solummodo possunt, et qui super caelos quae super altitudinem caelorum. 24 Et respondi et dixi: Deprecor te, Domine, ut mihi detur sensus intelligendi; 73non enim volui interrogare de superioribus tuis, sed de his quae pertranseunt per nos cotidie; %propter quid Israé] datus in opprobrium gentibus? quem dile- xisti populum ‘datus est tribubus impiis, et lex patrum nostrorum in interitum deducta est, et dispositiones scriptae nusquam sunt. ™ Et pertransivimus de saeculo ‘ut locustae, et ‘vita nostra stupor et pavor, et nec digni sumus mise- ricordiam consequi. * Sed “quid faciet nomini suo, *quod invocatum est super nos? et de his interrogavi. . % Et respondit ad me et dixit: Si fueris plurimum scrutatus, frequenter mira- beris; *quoniam festinans festinat saeculum pertransire, * et non capit portare quae in futuris temporibus iustis repromissa sunt; quoniam plenum iniustitia est saeculum hoc et infirmitatibus. * De quibus autem interrogas dicam; semina- tum enim est malum, et necdum venit destructio ipsius. Si ergo non inversum fuerit quod seminatum est et discesserit locus ubi seminatum est malum, non veniet ubi seminatum est bonum. * *Quoniam gramen seminis mali seminatum est in corde Adam ab initio, et quantum impietatis generavit usque nunc, et gene- rat *usque cum veniat area? *1 Aestima autem apud te gramen mali seminis, quantum fructum impietatis generavit; *? quando secatae fuerint spicae, quarum non est numerus, quam magnam aream incipient facere? 83 Et respondi et dixi- %Quomodo et quando haec? Quare ¢modici et mali anni nostri? * Et respondit ad me et dixit mihi: ¢Non festines tu super Altissimum. Tu enim festinas inaniter esse super ipsum; nam excessus tuus multus. *® ¢Nonne de his interrogaverunt animae iustorum in ‘promptuariis suis dicentes: Usquequo spero sic? et quando veniet fructus areae mercedis nostrae? %¢ Et respondit ad ea — 1168 — bilium obventurum esse statim ac numerus electorum impletus fuerit (28-37), nempe post praefinitum tempus (38-52), cuius signa praecurrentia prophetae describuntur (5, 1-20). LIBER QUARTUS ESDRAE 4,37 — 5, 26 _ Teremiel archangelus et dixit: ?Quando impletus fuerit numerus seminum in vobis, ‘quoniam in statera ponderavit saeculum, * tet mensura mensuravit tempora et numero numeravit tempora et non commovit nec excitavit, usquedum impleatur praedicta mensura. 88 Et respondi et dixi: JO dominator Domine, sed et nos omnes pleni sumus impietate; et ‘ne forte propter nos non impleantur iustorum areae propter peccata inhabitantium super terram. 40 Et respondit ad me et dixit: Vade et interroga praegnantem, si, quando impleverit novem menses suos, adhuc poterit matrix eius retinere partum in semetipsa. ‘41 Et dixi: Non potest, Domine. Et dixit ad me: In inferno ‘prom- ptuaria animarum matrici adsimilata sunt. *? Quemadmodum enim illa festinat quae parit effugere necessitatem partus, sic et haec festinat reddere ea quae commendata sunt. ‘* Ab initio tibi demonstrabitur de his quae concupiscis videre. “Et respondi et dixi: ™Si inveni gratiam ante oculos tuos et, si possibile est, et, si idoneus sum, “* demonstra mihi, “si plus quam praeteritum sit habet venire aut plura pertransierunt supra quam futurum est. ‘* Quid pertransivit scio, quid autem futurum sit ignoro. -4TEt dixit ad me: Sta super dexteram PACLAs et demonstrabo tibi interpre- tationem similitudinis. 48 Et steti et vidi, et ecce fornax ardens transiit coram me; et factum est, cum transiret flamma, vidi, et ecce superavit fumus. *® Post haec transiit coram me nubes plena aquae et immisit pluviam impetu multam, et, cum transisset impetus pluviae, superaverunt in ea guttae. Et dixit ad me: Cogita tibi: sicut crescit pluvia amplius quam guttae, et ignis quam fumus, sic superabun- davit quae transivit mensura. Superaverunt autem guttae et fumus. 51 Et oravi et dixi: Putas vivo usque in diebus illis? vel quid erit in diebus illis? 5? Respondit ad me et dixit: °De signis, de quibus me interrogas, ex parte possum tibi dicere; de vita autem tua non sum missus dicere tibi, sed nescio. 5. - 1 De signis autem: ecce “dies venient, in quibus apprehendentur qui irs.ha- bitant terram in censu multo, et °abscondetur veritatis via, et “sterilis erit a fide regio, ?et ‘multiplicabitur iniustitia super hanc quam ipse tu vides et super quam audisti olim; et erit imposito vestigio quam nunc vides regnare regionem, et videbunt eam desertam. ‘Si autem tibi dederit Altissimus vivere, videbis post tertiam tubam, et relucescet subito sol noctu, et luna ter in die, ‘et de ligno sanguis stillabit, et ‘lapis dabit vocem suam, et populi c vebuntur, ‘et regnabit quem non sperant qui inhabitant super terram, et volatilia commigra- tionem facient, * et mare Sodomiticum pisces reiciet et dabit vocem noctu, quam non noverant multi, omnes autem audient vocem eius, *et chaos fiet per loca multa, et ignis frequenter remittetur, et bestiae agrestes transmigrabunt, et mulie- res menstruatae parient monstra, et Yin dulcibus aquis salsae invenientur, et hamici omnes semetipsos expugnabunt, et ‘abscondetur tunc sensus, et intellectus separabitur in promptuarium suum, ?°et quaeretur a multis et non invenietur, et multiplicabitur iniustitia et incontinentia super terram. Et interrogabit regio proximam suam et dicet: Nunquid per te pertransiit iustitia iustum faciens? Et hoc negabit. 7? Et erit in illo tempore, et sperabunt homines et non impe- trabunt, laborabunt et non dirigentur viae eorum. 7% JHaec signa dicere tibi permissum est mihi; et si oraveris iterum et ploraveris, sicut et nunc, et *ieiu- naveris septem diebus, audies iterato horum maiora. 144 Et evigilavi, et corpus meum horruit valde, et anima mea laboravit ™ut deficeret. 1° Et tenuit me qui venit angelus, qui loquebatur in me, et "confortavit me et statuit me super pedes. %* Et factum est in nocte secunda, et venit ad me Salathiel dux populi et dixit mihi: Ubi eras? et °quare vultus tuus tristis? 7% An nescis, quoniam tibi creditus est Israél in regione transmigrationis eorum? ™Ex- surge ergo et gusta panem et non derelinquas nos, ?sicut pastor gregem suum in manibus luporum malignorum. 7% Et dixi ei: Vade a me et non appropies ad me. Et audivit, ut dixi, et recessit a me. ™ Et ego ieiunavi diebus septem ululans et plorans, sicut mihi mardavit ?Uriel angelus. 21 Et factum est post dies septem, et iterum ‘cogitationes cordis mei molestae erant mihi valde, 2et ‘resumpsit anima mea spiritum intellectus; et iterum coepi loqui coram Altissimo sermones. * Et dixi: *Dominator Domine, ex omni silva terrae et omnibus arboribus eius elegisti “vineam unicam, *et ex omni terra orbis elegisti tibi foveam unam, et ex omnibus floribus orbis elegisti tibi *lilium unum, *%et ex omnibus abyssis maris replesti tibi *rivum unum, et ex omnibus aedificatis civitatibus Ysanctificasti tibimetipsi Sion, **et ex omnibus gcf. cp. 2, 41; Ap 6, 11. h cf. Is 40, 12. icf. Sap 11, 21. FCB. 5, 6: 3; 33; 38: 6, 11; 7, 57 %325.9; 33, Si lcf. Ac 3, 19-21. mcp. 5, 56; 6, 11; 7; 14, 22. 6 Cl. NT. 505: CD. IA, 11; 12; 8,42 51-12, Ocp. 5. 13; 6, 12; 7, 26. — cf. 8, 63. acf. cp. 6, ay Lec 22,126. €cp: 14, F Gicin Le 18. 8. € vr. 10; Mt py ie & 2 fcf Hab 2, 11; Le 19, 40. thes a (le See oh a hcp. 6, 24. — cf. Mt 10, 21; Mr 13, 12. icf: - Pro: 294°3- j wre tT Ll vr..203.:@.16f6 31% 35. mci. vr. 22; nmcPp. 10, 30. 10, If. 0.2°RS 3) 23 CD. 18745. — cf. Dn 10, pcf. Mt 10, 16; Jo ro, 12. Ooo. 4,55 To,.23: rcp. 6, 36, 37; 7, 15; 9, 27. $ Cf. vre 14. tv. cp. 4, 38. u Ps 79, 9. — cf. cp. 9, 21; Is , I, 7: oth 14, 6. — cf. Cn 2, 1, 2. x Ct: Ps:425° 5 yv. Dt 22; xf. (74) — 1169 — LIBER QUARTUS ESDRAE 5,27 — 6,9 Visio 1 (5, 21-6, 34), Ad Esdram valde sollicitum de sorte populi Dei (5, 21-30) / mittitur angelus qui, revocatis inscrutabilibus iudiciis Dei (31-55), enarrat cum signa quae praecurrerunt huic saeculo (6, 1-10), tum signa separationis tempo zcf. Ps 73, 1; 78, 13; 79, 1. a¥V.'-Dt 79; 8: b-cf icp“, 25% 6,87: c Lv 26, 33. dcf. 2 Rg 24, 14; Ecli 2, 22; Heb 10, 31. ecp. 4, I. Pctocpy, 47. gect.sep. 4, 2% 22, R ris | «lk Se amie Fe Yong & tcl Ecli_x,. 2: J cp. 4, 35. Ly.-cp. 4, 38: MCAT hs 6, ncf. Mt 19. 30; 1 Th 4, 14. OC CD, 4,34; 6, $4. PV. CP. 10, 9-14. qacf. Gn 18, 12, 13; Le x, 18. rcf. vr. 48; Ecli 40, 1. scf. Gn 6, 4; Nm 13, 33. PN. CD S444: “cp. 6, 183; 9, 2. acf. Pro 8, 22-25. — v. Gn Bok. bv. cp. 4, 7. ccf. vr. 44. d cf. Heb 12, 22. évr. 41. — v. Gn 1, 6, 7. fiep;, 25: 3B: gcf. Mt 6, 20. hk Gn 25, 26; Os 12, 3. creatis volatilibus nominasti tibi columbam unam, et ex omnibus plasmatis peco- ribus providisti tibi *ovem unam, 7” et ex omnibus multiplicatis populis adqui- sivisti tibi "populum unum, et ab omnibus probatam legem donasti huic quem desiderasti populo. * Et nunc, Domine, ut quid tradidisti unum pluribus? Et praeparasti super unam radicem alias et ‘¢disperdidisti unicum tuum in multis, 2 et conculcaverunt eum qui contradicebant sponsionibus tuis quique tuis testa- mentis non credebant. * Et si odiens odisti populum tuum, “tuis manibus debet castigari. %1 Et factum est, cum locutus essem sermones, et missus est “angelus ad me, qui ante venerat ad me praeterita nocte, * et dixit mihi: Audi me, et instruam te, et intende mihi, et adiciam coram te. ** Et dixi: Loquere, Domine meus. Et dixit ad me: Valde tu in excessu mentis factus es pro Israél, an ‘plus dilexisti eum, quam qui eum fecit? ™ Et dixi ad eum: Non, Domine, sed dolens locutus sum. Torquent enim me renes mei per oranem horam, quaerentem Yapprehendere semitam Altissimi, et investigare partem iudicii eius. %* Et dixit ad me: Non potes. Et dixi: Quare, Domine? ad quid nascebar? aut *quare non fiebat matrix matris meae mihi sepulcrum, ut non viderem laborem Iacob et defatigalionem generis Israél? %* Et dixit ad me: *Numera mihi quae necdum venerant et collige mihi dispersas guttas et revirida mihi aridos flores *7 et aperi mihi clausa ?prom- ptuaria, et produc mihi inclusos in eis flatus; demonstra mihi vocis imaginem, et tunc ostendam tibi laborem quem rogas videre. ** Et dixi: ‘Dominator Domine, quis enim est qui potest haec scire, nisi qui cum hominibus habitationem non habet? * ™Ego autem insipiens; et-quomodo potero dicere de his quibus me interrogasti? 40 Et dixit ad me: Quomodo non potes facere unum de his quae dicta sunt, sic non poteris invenire iudicium meum aut in fine caritatem, quam populo promisi. * Et dixi: Sed ecce, Domine, tu prope es his qui in finem sunt; et quid facient qui ante me fuerunt aut nos aut hi qui post nos? ‘* Et dixit ad me: Coronae adsimilabo iudicium meum. *Sicut non novissimorum tarditas, sic nec priorum velocitas. ** Et respondi et dixi: Nec poteras facere eos qui facti sunt et qui sunt et qui futuri sunt in unum, ut celerius iudicilum tuum ostendas? “4 Et respondit ad me et dixit: °Non potest festinare creatura super creatorem, nec sustinere saeculum eos qui in eo creandi sunt in unum. * Et dixi: Quomodo dixisti servo tuo, quoniam vivificans vivificasti a te creatam creaturam in unum et sustinebat creatura: Poterit et nunc portare praesentes in unum. “ Et dixit ad me: Interroga matricem mulieris et dices ad eam: Et, si paris, quare per tempus? Roga ergo eam, ut det decem in unum. 4? Et dixi: Non utique poterit; sed secundum tempus. “*Et dixit ad me: Et ego dedi ?matricem terrae his qui seminati sunt super eam per tempus. * ¢Quemadmodum enim infans non parit ea quae senum sunt, sic ego disposui a me creatum saeculum. 5° Et interrogavi et dixi: Cum iam dederis mihi viam, loquar coram te; nam mater nostra, "de qua dixisti mihi: Adhuc iuvenis est, iam senectuti appropin- quat. % Et respondit ad me, et dixit: Interroga eam quae parit, et dicet tibi. 52 Dices enim ei: Quare quos peperisti, nunc non sunt similes his qui ante te, sed minores statura? ** Et dicet tibi et ipsa: Alii sunt qui in iuventute viriutis nati sunt, et alii qui sub tempore senectutis deficiente matrice sunt nati. “ Con- sidera ergo et tu quoniam ‘minori statura estis prae his qui ante vos; ™et qui post vos, minori quam vos, quasi iam senescentes creaturae et fortitudinem iuven- tutis praetereuntes. .Et dixi: Rogo, Domine, ‘si inveni gratiam ante oculos tuos, demonstra servo tuo, per quem “visites creaturam tuam. . ; 6. - 1 Et dixit ad me: “Initio terreni orbis, et antequam starent exitus saeculi, et antequam spirarent conventiones ventorum, 7? et antequam sonarent voces toni- truum, et antequam splenderent nitores corruscationum, et antequam confirmaren- tur fundamenta paradisi, *et antequam viderentur ¢decori flores, et antequam confirmarentur motae virtutes, et antequam colligerentur “innumerabiles militiae angelorum, ‘et antequam extollerentur altitudines aéris, et antequam nominaren- tur mensurae ¢firmamentorum, et antequam aestuarent camini in Sion, et ante- quam investigarentur praesentes anni, et antequam abalienarentur eorum qui nunc peccant adinventiones, et fconsignati essent qui fidem %thesaurizaverunt, ® tunc cogitavi, et facta sunt per me solum, et non per alium, et finis per me et non per alium. 7 Et respondi et dixi: Quae erit separatio temporum? aut quando prioris finis et sequentis initium? 8 Et dixit ad me: Ab Abraham usque ad Isaac, quando nati sunt ab eo lacob et Esau, *manus Iacob tenebat ab initio caleaneum Esau; °® finis enim huius =~ ak 70. rum, quando scilicet erit prioris finis et sequentis initium (11-34). LIBER QUARTUS Visio Ill (6, 35-9, 26), Esdras iterum lamentatus sortem Israél a gentibus op- ESDRAE pressi (35-59) divinitus per angelum recreatur et edocetur post vitam praesen- 6, 10-54 saeculi Esau, et principizzm sequentis Iacob. 2° Hominis manus inter calcaneum et manum. Aliud noli quaerere, Esdra. 41 Et respondi et dixi: O ‘dominator Domine, si inveni gratiam ante cculos | iv. cp. 4, 38. tuos, 7%oro ut. demonstres servo tuo finem signorum tuorum, /quorum partem mihi demonstrasti nocte praecedenti. 13 Et respondit et dixit ad me: 'Surge super pedes tuos et audi ™vocem ple- ‘nissimam sonitus, 7 et erit sicut commotio, nec commovebitur locus, in quo stes super eum. 7% Ideo, cum loquitur, tu non expaveas, quoniam de fine verbum et fundamentum terrae intelligitur, 2° quoniam de ipsis sermo tremiscit et com- movetur; scit enim quoniam finem eorum oportet commutari. 17 Et factum est, cum audissem, “surrexi super pedes meos et audivi; et ecce vox loquens, et sonus eius °sicut sonus aquarum multarum, 3% et dixit: Ecce dies veniunt, et erit quando appropinquare incipiam, fut visitem habitantes in terra; 19 et quando inquirere incipiam ab eis qui iniuste nocuerunt iniustitia sua, et quando Ysuppleta fuerit humilitas Sion. ™ Et, cum supersignabitur *saecuJum quod incipient pertransire, haec signa faciam: *Libri aperientur ante faciem firma- n.enti, et omnes videbunt simul, 2! et anniculi infantes loquentur vocibus suis, et praegnantes immaturos parient infantes trium et quattuor mensium, et vivent et suscitabuntur. 7? Et subito apparebunt seminata loca non seminata, et plena promptuaria subito invenientur vacua, *™et *tuba canet cum sono quam cum omnes audierint, subito expavescent. 74 Et erit in illo tempore. *debellabunt amici amicos ut inimici, et Yexpavescet terra cum his, et venae fontium stabunt, et non decurrent in horis tribus; * et erit, “omnis qui derelictus fuerit ex omni- bus istis quibus praedixi tibi, ipse salvabitur, et %videbit salutare meum et finem saeculi vestri. “* Et videt:unt qui recepti sunt homines, *qui mortem non gusta- verunt a nativitate sua, et *mutabitur cor inhabitantium et converteltur in sensim alium. ?? Delebitur enim malum, et exstinguetur dolus; 2° florehit autem fides, et vincetur corruptela, et *ostendetur veritas quae sine fructu fuit diebus tantis. 29 Et factum est, cum loqueretur mihi, et ecce paulatim intnebar super eum ante quem stabam, * et dixit ad me haec: Veni tibi ostendere tempus venturae noctis. *4Si ergo iterum rogaveris et °iterum ieiunaveris septem dizbus, iterum tibi ¢renuntiabo horum maiora per diem quam audivi, %? Audita est enim vox tua apud Altissimum. Vidit enim Fortis directionem tuam et providit pndicitiam, quam a iuventute tua habuisti; ** et propter hoc misit me “demonstrare tibi haec omnia et dicere tibi: Confide et noli timere, * et ‘noli festinare ~um privribus temporibus cogitare vana, et non properes a novissimis temporibus. 35 Et factum est post haec et 9flevi iterum et similiter °ieiunavi septem diebus, ut suppleam tres hebdomadas, quae dictae sunt mihi. °¢ Et factum est in cctava nocte, et *cor meum turbabatur iterato in me, et coepi loqui coram Altissimo; 3? inflammabatur enim spiritus meus valde, et anima mea anxiabatur. %* Et dixi: O Domine, loquens locutus es ab initio creaturae in primo die dicens: *Fiat caelum et terra; et Jtuum verbum opus perfectum. *® Et erat tunc ‘spiritus, et tenebrae circumferebantur et ™silentium; sonus vocis hominis nondum erat abs te. 4 "Tunc dixisti de °thesauris tuis proferri lumen ]uminosum, quo appa- reret opus tuum. ‘4! Et aie secundo creasti spiritum ?firmamenti et imperasti ei, ut divideret et divisionem faceret inter aquas, ut pars quaedam sursum recederet, pars vero deorsum maneret. 4? Et tertia die imperasti aquis congregari in septima parte terrae; %sex vero partes siccasti et conservasti, ut ex his sint coram te ministrantia seminata a Deo et culta. 4#2*Verbum enim tuum processit, et opus statim fiebat. 44 *Processit enim subito fructus multitudinis immensus, et con- cupiscentiae gustus multiformes, et “flores colore immutabili, et odores odora- menti investigabilis, et die tertia haec facta sunt. *>*Quarta autem die impe- rasti fieri solis splendorem, lunae lumen, stellarum dispositionem, 4 et impe- rasti eis, ut deservirent futuro plasmato homini. ‘47 "Quinto autem die dixisti septimae parti, ubi erat aqua congregata, ut procrearet animalia et volatilia et pisces, et ita fiebat. 4** Aqua muta et sine anima, quae Dei nutu iubebantur, animalia faciebat, ut ex hoc mirabilia tua nationes enarrent. *? Et tunc conser- vasti duas animas: nomen uni vocasti YHenoch et nomen secundae vocasti *Levia- than. Et separasti ea ab alterutro; non enim poterat “septima pars, ubi erat aqua congregata, capere ea. 5! Et dedisti Henoch unam partem, quae siccata est tertio die, ut habitet in ea, ubi sunt montes mille. 5? Leviathan autem dedisti septimam partem humidam et servasti eam, ut fiat in devorationem quibus vis et quando vis. 5? *Sexto autem die imperasti terrae ut crearet coram te iumenta et bestias et reptilia. Et ‘super his Adam, quem constituisti ducem super jv. cp. §, 1-13. lcf. cp. 10, 33; Ez 2, 1,2; Dn B28 Siro re m vr. 17. — cf. Dn 1o, 6. mcCp. 14, 2. — cf. vr. 13. oEz 1, 24; 43, 2; Ap-1, 15 34, 2;' 10; 6. Pcp. §, 56; 9, 2. acf. Is 4, 2. rv. cp. 4, 26. s Dn 7, 10; Ap 20, 12. tZe 9, 14; Mt 24, 31; 1 Cor PS; 52;.1 Th: 4, 16..— cf. m 3, 6 uv. CD. 5, 9. vcf. Mt 24, 30; Le 21, 26. x Mt 10, 22. — cf. 7, 27. ¥ &p- 9, 8. zMt 16, 28. — cf. Jo 8, 52; Heb 2, 9. acf. MI 4, 5, 6. Ol. Cp. 7; 34; Cccp. 5, 13, 20. d cf. cp. 13, 56. ecf. Dn 9g, 23. f cf.cp. 4, 34; .§,. 44. &cp. §, 20. AcD. §, 233 33 25} 9.229) #v.'Gn 1, 1. j ch. Ecliz42, 3s. 7Gn x, 2. n Gn 1, 3. o Jb 38, 22: Ps 134, 7. pvr. 4; Gn rt, 6. qcf. vr. 51. — v. Gn x, 9: f' Cl. ‘VEL §0:. SE: SCC VI. 238: #Gn 1r, 11. UC. NT. 3 vv. Gn 1, 14-16. x-Gn.1, 20. y (Jb 40. 10). z Jb 40, zo. avr. 42. 6 Gn x, 2 4. c¢ Gnyt,: 26... 28;< Ps 8, 33. Sap 9, 2. — 1171 — ‘LIBER QUARTUS ESDRAE 6,55 — 7, 41 tem angustam et tristem iustos transituros ad spatiosam et beatam (7, 1-25) sta- tim ac, Messia adventante, mortui resurgent et eo sistent iudicio qui erit finis temporis huius (26-35) et in quo nulli iam intercessori locus erit (36-45). Re- dcp. 7, 11; 8, 44; 9, 13. @ is 40, 27; (42,12; f Sap 11, 23; Is 40, 15. g Est 14, 11. — cf. cp. 4, 23; , 28. h Ex 4, 22; ig 31, 9: S 74, 10. acp. 4, 1; 5, 31. Ecli 36, 14. — cf. 1; ¥; icf. Mt 7, 14; Le.13, 24. ¢ cl. "ep. 8, "8; dv. cp. 6, 55. evr. 48. — cf. cp. 3, 7. fit. Jbig, 75) 14.1 gcf. cp. 4, 33; Gn 47, 9 A'cf. cp. s,' 2136, 36, 37. iv. re 4, 38. jDt oO, 24° 8. l cf. ie 8, 18, 24; 2 Cor 4, 17, 18. mci. CP. 4, 34; 5, 44. n Dt 30, 15. — cf. Ac 10, 35; m 2, 14, 15. i hg Ey TSM TST. bPs (10), 5; 13, I. — V. cp. 8, 58. qNm 15, 31. rcf. Mt 13, 12; Mr 4, 25. Sv. Cp. 4, 52. tcf. Ap 21, 2. ucf. cp. 6, 25. ucp. 13, 32, 37, 52. xcf. Dn 9, 26. y cf. cp. 6, 39. 2Is 26, 19; Ez 37, 12; Dn 12, 2% Jo 5,°28, 39: Ap’ 20,’ 23; aDn 7, % oe Ras 8,27: db cf. cp. 6, c Ap 14, 13. d Ap 22, 12. — cf. Mt 16, 27. ecf. Ec 12, 14. fv. Gn 18, 23-32. av Ex "es II-13. has Pg 7, 93 12, 233 15, 11). 1 Rg 24, 17. RV. -& Re 8, 23-53: 2 ‘Par. 6, 14-42. tea Ke 318,42: Jo) 28; We, Re 17/31: ov. 4 Rg 10, 15-19 etc. Dn 4, 32. omnibus factis quae fecisti, et ex eo educimur nos omnes, quemque elegisti po- pubat. 55> Haec autem omnia dixi coram te, Domine, quia ietochar nos creasti sae- culum. ™ Residuas autem gentes ab Adam natas dixisti °éas nil esse, et quoniam salivae adsimilitae sunt, et quasi /stillicidium de vase similasti abundantiam eorum. * Et nunc, Domine, ecce istae gentes, quae “in nihilum deputatae sunt, coeperunt %dominari nostri et devorare. Nos autem, populus tuus, "quem vocasti primogenitum, unigenitum, aemulatorem tuum, traditi sumus in manibus eorum; ™et si “propter nos creatum est saeculum, quare non hereditatem pos- sidemus cum saeculo? *Usquequo haec? - 1Et factum est, cum finissem loqui verba haec, missus est ad me “angelus, qui missus fuerat ad me primis noctibus, 7et dixit ad me: Surge, Esdra, et audi sermones quos veni loqui ad te. *Et dixi: Loquere, Deus meus. Et dixit ad me: Mare positum est in spatioso loco, ut esset altum et immensum. * Erit autem ei introitus °in angusto loco positus, ut esset similis fluminibus. 5 Quis enim volens voluerit ingredi mare et videre eum vel dominari eius? si non transierit angustum, in latitudinem quomodo venire poterit? ‘Item aliud: Civitas est aedificata et posita in loco campestri, est autem plena omnium bonorum: 7 introi- tus eius "angustus et in praecipiti positus, ut Cesset a dextris quidem ignis, a sinistris aqua alta; *®semita autem est una sola inter eos posita, hoc est inter ignem et aquam, ut non capiat semita, nisi solummodo vestigium hominis, ® Si autem dabitur civitas homini in hereditatem, si nunquam antepositum periculum pertransierit, quomodo accipiet hereditatem suam? Et dixi: Sic, Domine. Et dixit ad me: Sic est et Israél pars. +44 4¢Propter eos enim feci saeculum, et quando transgressus est Adam constitutiones meas, iudicatum est quod factum est. Et facti sunt fintroitus huius saeculi angusti et dolentes et laboriosi; Jpauci autem et mali et periculorum pleni et labore magnopere fulti; 4? nam maioris saeculi introitus spatiosi et securi et facientes jmmortalitatis fructum. 14 Si erko ingredientes non fuerunt ingressi qui vivunt angusta et vana haec, non poterunt recipere quae sunt reposita. 15 *Nunc ergo, quare tu conturbaris, cum sis corruptibilis? et quid moveris tu, cum sis mortalis? 4° Et quare non accepisti in corde tuo quod est futurum, sed quod in praesenti? 11 Respondi et dixi: *Dominator Domine, ecce disposuisti Jlege tua, quoniam iusti hereditabunt haec, impii autem peribunt. +78 ‘Iusti autem ferent angusta sperantes spatiosa; qui enim impie gesserunt et angusta passi sunt et spatiosa non videbunt. 7% Et dixit ad me: ™Non est iudex super Deum neque intelligens super Altissimum; ” pereunt enim multi praesentes, quia negligitur quae ante- posita est Dei lex. * Mandans enim mandavit Deus venientibus, quando vene- runt, "quid facientes viverent et quid observantes non punirentur. ** Hi autem non sunt persuasi et contradixerunt ei et °constituerunt sibi cogitamen vanitatis 23 et proposuerunt sibi circumventiones delictorum et ?superdixerunt Altissimo non esse, et vias eius non cognoverunt ™ et Ylegem eius spreverunt et sponsiones eius abnegaverunt et in legitimis eius fidem non habuerunt et opera eius non perfe- cerunt. * Propter hoc, Esdra, "vacua vacuis et plena plenis. 26 Ecce tempus veniet, et erit ‘quando venient signa quae praedixi tibi, et apparebit ‘sponsa et apparescens ostendetur quae nunc subducitur terra, et “omnis qui liberatus est de praedictis malis ipse videbit mirabilia mea, ** Reve- labitur enim *filius meus Iesus cum his qui cum eo sunt, et iucundabuntur qui relicti sunt in annis quadringentis. ™ Et erit “post annos hos, et morietur filius meus Christus, et cmnes qui spiramentum habent homines, * et conver- tetur saeculum Yin antiquum silentium diebus septem, sicut in prioribus iudiciis, ita ut nemo derelinquatur; * et erit, post dies septem, et excitabitur quod nondum vigilat saeculum, et morietur corruptum, *et “terra reddet quae in ea dor- miunt, et pulvis qui in eo silentio habitant, et promptuaria reddent quae eis commendatae sunt animae, *et “revelabitur Altissimus super sedem iudicii, et pertransibunt miseriae, et longanimitas congregabitur; * iudicium autem solum remanebit, veritas stabit, et fides convalescet, * et °opus subsequetur, et 4merces ostendetur, et ‘iustitiae vigilabunt, et iniustitiae non dominabuntur. 36 Et dixi: Primus ‘Abraham propter Sodomitas oravit; et ?7Moyses pro patri- bus qui in deserto peccaverunt; 7 et *qui post eum pro Israél in diebus Achaz; et *Samuelis, *%et JDavid pro confractione; et ‘Salomon pro eis qui venerunt in sanctificationem; * et ™Elias pro his qui pluviam acceperunt, et "pro mortuo ut viveret; * et °Ezechias pro populo in diebus Sennacherib; et multi pro multis. 41 Si ergo modo, quando corruptibile increvit, et iniustitia multiplicata est, a, TER... deunti autem prophetae ac tritam quaestionem: Cur ii qui damnantur creati sunt (46-56), angelus reponit aeternam vitam praemium esse vincentibus (57-69) et, dum praesens saeculum propter multos ab Altissimo factum est, futurum LIBER QUARTUS ESDRAE 7, 42 — 8, 15 et oraverunt iusti pro impiis, quare et nunc sic non erit? ‘42 Et respondit ad me et dixit: Praesens saeculum non est finis, gloria in eo frequens manet, propter hoc oraverunt pro invalidis. ‘** Dies enim iudicii erit finis temporis huius, et initium temporis ?futurae immortalitatis, ¢in quo transivit corruptela, soluta est intemperantia, ‘abscissa est incredulitas, crevit autem iustitia, orta est veritas: * tunc enim nemo poterit salvare eum qui periit ‘neque demergere qui vicit. Et respondi “et dixi: Hic est sermo meus primus et novissimus, quoniam *melius erat non dare terram Adam vel, cum iam dedisset, coércere eum ut non peccaret. ‘Quid enim prodest hominibus in praesenti vivere in tristitia et mortuos sperare punitionem? ‘**O tu, quid fecisti, Adam? “Si enim tu peccasti, non est factus solius tuus casus, sed et noster qui ex te advenimus, *? Quid enim prodest nobis, si promissum est nobis immortale tempus, nos autem *mortalia opera egimus? ° Et quoniam praedicta est nobis perennis spes, nos vero pes- simi vani facti sumus; * et quoniam reposita sunt nobis habitacula sanitatis et securitatis, nos vero male conversati sumus; ° et quoniam reposita est gloria Altis- simi protegere eos qui tarde conversati sunt, nos autem pessimis viis ambulavimus; 53 et quoniam ostendetur “paradisus, cuius fructus incorruptus perseverat, in quo Yest securitas et medela; ™nos vero non ingrediemur, in ingratis enim locis conversati sumus; ™et quoniam super stellas fulgebunt facies eorum, qui absti- pentiam habuerunt, “nostrae autem facies super tenebras nigrae. % Non enim cogitavimus viventes quando iniquitatem faciebamus, quod incipiemus post mor- tem pati. _ %'Et respondit et dixit: Hoc est cogitamentum “certaminis, quod certabit qui Super terram natus est homo, "ut, si victus fuerit, patiatur quod dixisti; si autem vicerit, recipiet quod dico; ° quoniam haec est vita, quam Moyses dixit cum viveret ad populum dicens: %Elige tibi vitam, ut vivas. ® Non crediderunt autem ei, “sed nec post eum prophetis; sed nec mihi qui locutus sum ad eos. 61 Quoniam non esset tristitia in perditionem eorum, sicut “futurum est gaudium super eos, quibus persuasa est salus. 62 Et respondi et dixi: Scio, Domine, quoniam vocatus est Altissimus mise- ricors, in eo quod misereatur his qui nondum in saeculo advenerunt, ® et quod miseretur illis qui conversionem faciunt in lege eius, et ¢longanimis est, quo- niam longanimitatem praestat his qui peccaverunt, quasi suis operibus; ® et munificus est, quoniam quidem donare vult pro exigentiis; et multae miseri- cordiae, quoniam multiplicat magis misericordias his qui praesentes sunt, et qui praeterierunt, et qui futuri sunt. 7 Si enim non multiplicaverit misericordias suas, ‘non vivificabitur saeculum cum his qui inhereditabant in eo. ® Et donat, quoniam, %si non donaverit de bonitate sua ut alleventur hi qui iniquitatem fece- runt, de suis iniquitatibus non poterit decies millesima pars vivificari hominum. 6 Et iudex, si non ignoverit his qui curati sunt verbo eius et “deleverit multi- tudinem contentionum, non fortassis derelinquerentur in innumerabili multitudine nisi pauci valde. 8. - 1 Et respondit ad me et dixit: Hoc saeculum fecit Altissimus propter multos, *futurum autem propter paucos. * Dicam autem coram te similitudinem, Esdra. Quomodo autem interrogabis terram, et dicet tibi, quoniam °dabit terram multam magis unde fiat fictile, parvum autem pulverem unde aurum fit; sic et actus praesentis saeculi. * *Multi quidem creati sunt, pauci autem salvabuntur. *Et respondi et dixi: Absorbe ergo, anima, sensum et devora quod sapit. 5 Convenisti enim obaudire et prophetare volens. Nec enim tibi datum est spa- tium, nisi solummodo vivere. ®O Domine, si non permittes servo tuo, ut oremus coram te, et des nobis “semen cordi et sensui culturam, unde fructus fiat, unde vivere possit omnis corruptus, qui portabit locum hominis? 7Solus enim es, et 4una plasmatio nos sumus manuum tuarum, sicut locutus es; *%et *quomodo nunc in matrice plasmatum est corpus, et praestas membra, conservatur fin igne el aqua tua creatio, et novem mensibus patitur tua plasmatio tuam creaturam quae in ea creata est; *ipsum autem quod servat, et quod servatur, utraque servabuntur; servataque quandoque iterum reddit matrix, quae in ea creverunt; 1¢ imperasti enim ex ipsis membris, hoc est mamillis, praebere lac fructui mamil- larum, ut nutriatur id quod plasmatum est usque in tempus aliquod, et postea disponas eum tuae misericordiae. 7% Enutristi eum tua iustitia et erudisti eum in lege tua et corripuisti eum tuo intellectu. ‘et mortificabis eum ut tuam creaturam et %vivificabis eum ut opus tuum. Si ergo perdideris eum qui tantis laboribus plasmatus est, ‘tuo iussu facile est ordinari, ut et id quod fiebat servaretur. %*Et nunc, Domine, dicam: De omni homine tu magis scis: de p cf. 1 Cor 15, 53, 54. qcep. 6, 27, 28. rcf. vr. 34. s vr. 58. — cf. Ap 2, 7, 11, 17; 26. 3. 5) 12> Oks 25, 7. tcp. 4, 12. — cf. cp. 3, 5. uvr. II; cp. 3, 21; 4, 30; Rm 5, 18. vcp. 8, 31. — cf. Rm 6, 23. x Ap 2, 7. — Vv. cp. 4, 7- y Ap 22, 2. zLm 4, 8. — cf. Jl 2, 6; Nm a "20; acp. 16, 41; Jb 7, 1. — cf. 1 Fin Wise... 123-2: Fm. 2.:3; 4; 4, 7.— Vv. Eph 6, 10-17. b Dt 30, 19. ccp. 1, 32, — cf. Le 16, 31. a-cf,. Le 25;.°7.\.10: eRm 2,4.— cf. Sap 11,24, 26. fim 3: 22. g Ps ‘t29;'3;' 42, 2. hPs 50, 1, 9; Is 43, 25; 44, 42: AG 3,129 a:cf..vr.- 3; .cpé9,.*153° Mt '7, th: 225: 34> LC ¥3, 24:1 Cor 3°22. dcp. 10, 9. ext. cp. 92:31; Mt 13, 23. dIs 45, 9; 64, 8. ev. Ps 138, 13-16. fcf. cp. 7, 7. ss Pe & ey cf. Jb 10, 8. $ cli SSS, 45. — 1173 — LIBER QUARTUS ESDRAE 8, 16-62 saeculum propter paucos tantum creatum esse (8, 1-3). Exoranti autem Esdrae pro sé, pro omnibus (4-14) et praesertim pro populo sancto (15-36) Deus praedicia confirmat, docens peccatores poenas meruisse (37-62), certis signis Jcf, vr. Bre Ap 22, bet or Pt-2; aig. iv 3, 5; Jc 5, 93 mTPs 103, 4; Heb r. 7. nQPx 73, 18: Nh 1, 4. — ef. 2 Rg 22, 16, oNh 1, 5. — cf. Ps 103, 32. ?v, Ca 18, 23-25. @ Pa 48, or ret Ti 4, 8 86H: 9, 73 13, 23. — ef. Le 5, 3?, dca, 4, 38; 9 Par 6, 36; Ps 13, ws Pt a, rr, — v. Gn 47, 9 wef, +> 7, zV. Gp. 4, 44. iS ae Se a6, 27, v @ Est 23, oe q 9). 2% dbcf. ep. 8, 33. cove. 6a, dv, ep. 4, 7% oN Cban, y9 fef, t Cor 3, 2. —v.vr. r. ect, cp. 10, 27; 13, 36; Heb r¥o.363 AD 2t;7. 2p 70,e%4;"9R, t4, h Ap 14, 13 i Ap 20, 14 j Ap ar, 4 lep, 9, rz WCE ALE TG, |. SR oct, Sap 2, 13, 14; Ez 28, 23. #Rm x, 213 2 Tm 3,.2 a Mi 3, 8: Jc s, 9; Ap 22, r2. 7 VT. §t! cp. 14, 9. populo autem tuo, ob quem doleo,’* et de hereditate tua, propter quam lugeo, et propter Israél, propter quem tristis sum, et de Iacob, propter quem doleo; 17 ideo incipiam orare coram te pro me et pro eis, quoniam video lapsus nostros qui inhabitamus terram; 1 sed Jaudivi celeritatem iudicis qui futurus est; ™ ideo audi vocem meam et intellige sermonem meum, et loquar coram te. 2 Initium verborum Esdrae priusquam adsumeretur. Et dixi: Domine, 'qui inhabitas saeculum, cuius cculi elevati in superna et aére, 7! et cuius thronus inae- stimabilis, et gloria incomprehensibilis, cui adstat exercitus angelorum cum tre- more, 7? quorum servatio “in vento et igni convertitur, cuius verbum verum et dicta perseverantia, 7% cuius iussio fortis et dispositio terribilis, cuius *adspectus arefacit abyssos, et *indignatio tabescere facit montes, et veritas testificatur, *% exaudi orationem servi tui et auribus percipe precationeim figmenti tui. 25, Dum enim vivo, loquar et, dum sapio, respondebo: nec respicias populi tui delicta, sed qui tibi in veritate serviunt; 77 nec ?intendas impia gentium studia, sed qui tua testimonia cum doloribus custodierunt; * nec cogites qui in conspectu tuo false conversati sunt, sed memorare qui ex voluntate tua timorem cognoverunt; 29 neque volueris perdere Yqui pecudum mores habuerunt, sed respicias eos qui legem tuam splendide docuerunt; *° nec indigneris eis qui bestiis peiores iudicati sunt, sed diligas eos qui semper in tua iustitia confidunt et gloria. *4 Quoniam nos et patres nostri talibus morbis languemus; ‘tu autem propter nos peccatores misericors vocaberis. **Si enim desideraveris ut nostri miserearis, tunc misericors vocaberis, nobis autem non habentibus opera iustitiae; *iusti enim, ‘quibus sunt opera multa reposita, ex propriis operibus recipient mercedem. *™ Quid est enim homo, ut ei indigneris, aut genus corruptibile, ut ita amarus sis de ipso? 35 tIn veritate enim nemo de genitis est, qui non impie gessit, et de confitentibus qui non deliquit. **In hoc enim adnuntiabitur iustitia tua et bonitas tua, Domine, cum misertus fueris eis qui non habent substantiam bonorum operum. 37 Et respondit ad me et dixit: Recte locutus es aliqua, et iuxta sermones tuos sic et fiet. ** Quoniam non vere cogitabo super plasma eorum qui pecca- verunt ante mortem, ante iudicium, ante perditionem; sed iucundabor super iustorum figmentum et memorabor “peregrinationis quoque et salvationis et mer- cedis receptionis. *? Quomodo ergo locutus sum, sic et est: ‘4 sicut enim agricola serit super terram semina multa et plantationes multitudinis plantat, sed non in tempore omnia quae seminata sunt salvantur, sed nec omnia quae plantata sunt radicabunt, sic et qui in saeculo seminati sunt *non omnes salvabuntur. 42 Et respondi et dixi: *Si inveni gratiani, loquar. #* Quomodo semen agricolae, si non ascenderit aut non acceperit pluviam tuam in tempore aut si corruptum fuerit multitudine pluviae, ** sic perit; et similiter homo qui manibus tuis plasmatus est, et Ytu ei imago nominatus; quoniam similatus. es ei, *propter quem omnia plasmasti et similasti semini agricolae. *®° Non irascaris super nos, sed “parce populo tuo et miserere hereditati tuae; tu autem creaturae tuae mi- sereris. “© Et respondit ad me et dixit: Quae sunt praesentia praesentibus, et quae futura futuris. super me; tibi autem frequenter et ipsi proximavi, iniustis autem nunquam. 43Sed et in hoc mirabilis es coram Altissimo. *® °Quoniam humiliasti te sicut decet te, et non iudicasti te, ut inter iustos plurimum glorificeris. Propter quod miseriae multae et miserabiles efficientur eis qui habitant saeculum in novissi- mis; quia in multa superbia ambulaverunt. 51Tu autem pro te intellige, et ‘de similibus tuis inquire gloriam. 82 Vobis enim apertus est “paradisus, plantata est ‘arbor vitae, praeparatum est ‘futurum tempus, pracparata est abundantia, Y%aedificata est civitas, probata est *requies, perfecta est bonitas et perfecta sapientia. °* Radix mali signata est a vobis, infir- mitas et tinea a vobis absconsa est, et tin infernum fugit corruptio in oblivione. 54 jTransierunt dolores, et ostensus est in fine thesaurus immortalitatis, © Noli ergo adicere inquirendo de multitudine eorum qui pereunt, *® 4Nam et ipsi acci- pientes libertatem spreverunt Altissimum et legem eius contempserunt et vias eius dereliquerunt, 57 adhuc autem iustos eius conculcaverunt “et ™dixerunt in corde suo non esse Deum, et quideni scientes quoniam moriuntur. © Sicut enim vos suscipient quae praedicta sunt, "sic eos sitis et cruciatus, quae prae- parata sunt; @ non enim voluit hominem disperdi. © Sed et ipsi qui creati sunt coinquinaverunt nomen eius, qui fecit eos, et Pingrati fuerunt ei qui praepa- ravit eis vitam. © Quapropter Yiudicium meum modo appropinquat. ® Quae non omnibus demonstravi, nisi tibi, et tibi ‘similibus paucis. 47>bMultum enim tibi restat, ut possis diligere meam creaturam ~ — 1174 — Domini adventum praeadnuntiari (9, 1-8) nec oportere curiosius investigare LIBER QUARTUS quomodo impii cruciabuntur (9-13) et quare plures sint qui pereant (14-25). ESDRAE Visio IV (26-10, 60). Esdrae de lege non servata adflicto (26-37) apparet mulier 8, 63 — 9, 41 Et respondi et dixi: ® Ecce *nunc, Domine, derdaltithsti mihi multitudinem | scp. 4, 52; 5, I. signorum, quae incipies facere in novissimis; sed non demonstrasti mihi quo tempore. 9. - 1 Et respondit ad me et dixit: Metiens metire tempus in semetipso; et erit, cum videris, quando transierit pars quaedam signorum quae praedicta sunt, 2 etunc intelliges, quoniam ipsum est tempus, in quo incipiet Altissimus °visitare saeculum, quod ab eo factum est. * Et quando videbitur in saeculo “motio loco- rum et populorum turbatio, *tunc intelliges quoniam de his erat Altissimus locutus a diebus qui fuerunt ante te ab initio. 5Sicut enim omne quod factum est in saeculo initium habet pariter et consummationem, et consummatio est manifesta; sic et Altissimi tempora initia habent manifesta in prodigiis et vir- tutibus et consummationes in actu et in signis. ‘Et erit, omnis qui salvus factus fuerit, et ¢qui poterit effugere per opera sua “et per fidem in qua credidistis, ® relinquetur de praedictis periculis, et fvi- debit salutare meum in terra mea, et in finibus meis, quoniam sanctificavi me a saeculo. 9 Et *tunc miserebuntur qui nunc abusi sunt vias meas; et tin tor- mentis commorabuntur hi qui eas proiecerunt in contemptu. ” Qui enim non cognoverunt me viventes bei eficia consecuti, et Jqui fastidierunt legem meam, cum adhuc erant habentes libertatem 12 et, cum adhuc esset eis apertus paeni- tentiae locus, non intellexerunt, sed spreverunt, hos oportet post mortem in cru- ciamento cognoscere. 12 Tu ergo noli adhuc curiosus esse quomodo impii crucia- buntur, sed inquire quomodo iusti salvabuntur et quorum saeculum, et 'propter quos saeculum et quando. 44 Et respondi et dixi: “Olim locutus sum et nunc dico et postea dicam ™quoniam plures sunt qui pereunt, quam qui salvabuntur, 7° sicut multiplicatur fluctus super guttam. Et respondit ad me et dixit: 7 Qualis ager talia et semina, et quales flores tales et tincturae, et qualis operator talis et creatio, et qualis agricola talis cul- tura; quoniam tempus erat saeculi. 1*Et nunc, cum essem parans eis, his qui nunc sunt, antequam fieret saeculum in quo habitarent; et nemo mihi contra- dixit. 1” Tunc:enim quisque, et nunc creatur in mundo hoc parato et messe inde- ficienti, et lege “investigabili corrupti sunt mores eorum. ” Et °consideravi sae- culum, et ecce erat periculum propter cogitationes quae in eo advenerunt. 7! Et vidi et peperci ei valde; et servavi mihi acinum de botro et ?plantationem de tribu multa. 7? Pereat ergo multitudo, quae sine causa nata est, et servetur acinus meus et plantatio mea, quia cum multo labore perfeci. #* Tu autem, si adhuc intromittas Yseptem dies alios, sed non ieiunabis in eis. * ‘Ibis in cam- pum florum, ubi domus non est aedificata, et ¢manducabis solummodo de floribus campi et carnem non gustabis et vinum non bibes, sed solummodo flores: 75 de- precare Altissimum sine intermissione, et veniam et loquar tecum. 28 Et profectus sum, sicut dixit mihi, in campum qui vocatur Ardath et sedi ibi in floribus et de herbis agri manducavi, et facta est esca earum mihi in satu- ritatem. 27 Et factum est post dies septem, et ego discumbebam supra faenum, et ‘cor meum iterum turbabatur sicut ante. #7 Et tapertum est os meum, et inchoavi dicere coram Altissimo et dixi: 7®O Domine, “te nobis ostendens ostensus es patribus nostris in deserto “quod non calcatur et infructuoso, quando erant exeun- tes de Aegypto, et dicens dixisti: °° Tu, Israél, audi me; et, semen Iacob, intende sermonibus meis. #4 Ecce enim ego “semino in vobis legem meam, et faciet in vobis fructum, et glorificabimini in eo per saeculum; ®? ¥ynam patres nostri “acci- pientes legem non servaverunt et legitima mea non custodierunt, et factus est fructus legis non parens; nec enim poterat quoniam tuus erat. ** Nam qui acce- perunt perierunt non custodientes quod in eis seminatum fuerat. ** Et ecce con- suetudo est, ut, cum acceperit terra semen vel navem mare vel vas aliquod escam vel potum, cum fuerit exterminatum id in quo seminatum est vel in quod missum est, ®5 simul id quod seminatum vel missum est vel quae suscepta sunt exter- minantur et suscepta jam non manent apud nos; sed nobis sic non factum est. 36Nos quidem qui legem accepimus peccantes perivimus, et cor nostrum quod suscepit eam; *7 nam lex “non periit, sed permansit in suo labore. 38 Et, cum loquerer haec in corde meo, respexi oculis meis et vidi ®mulierem in dextera parte; et ecce haec lugebat et plorabat cum voce magna et animo do- lebat valde, et “vestimenta eius discissa, et cinis super caput eius. * Et “dimisé cogitatus in quibus eram cogitans, et conversus sum ad eam et dixi ei: 4° Ut quid fles? et quid doles animo? Et dixit ad-me: 4!. Dimitte me, demine meus, ut de- “ ci. Mt a4: 27,3: 5, 56; 6, 18. cMt 24ns4, a 00:8, 33%. 33%. .23: f cp. 6, 25. § oD. 7%, 34; 13, 48. Sap 5, 2 $cf. Le 16, 25. jcp. 8, 56. Vck. 2, Cor. 3; (22: mv. ap. 8, I. nRm It, 33. oct; (Gn: 6; 12. bef. \cp.25;. 34; qcf. cp. 6, 353 12, 39, SI- Kek.-ép; 10, 632. $iGE.. CD43. 212.0; 36-37; tcp. 14, 41. 4. EX’ 10, 93:24, . 19. v Jr 2, xv. cp. 8, 6. V Ac 7, 53% zcp. 14, 30. aJs 40, 8; Mt 5, 18; Le 16,17. b cf. cp. 10, 41, 44. cr Re 4; 125. Est’ 4," 12 2 etc. ; d cis ep. 10; 5; 14, — 1175 — LIBER QUARTUS ESDRAE 9, 42 — 10, 32 lugens et plorans mortem filii sui unigeniti et, quia se consolari non valet, mo- ritura (38-10, 4); propheta eam increpat atque, dum ei mala Sion meditanda proponit (5-24), transfiguratam observat in civitatem (25-28) eamque Uriel an- ecp. 10, 45. f cf. 1 Rg 1, 10, rr. Pr. Le 1, 48; @ct.Le.1, 63: $780.8, 32* tr. 2177 Mt a2, 2. Bee i's) Tet TORE, E0, 5 cf. cp. 9, 39. ccf. Gal 4 ,26. dcp. 8, 2. — cf. cp. 5, 48, 49. ev. Sap 7, 1. TCE D.'9; 25; g Gn 3, 16. mo CE. JO £6; 9%. hcf. 1 Rg 3, 18; Is 39, 8. #2 Par 36, 19; Lm 2, 7. — cf. _ cp. 12, 48. 7 CL 5S (24, S Beret Me 2, 23% mLm 5, 13. mcf. Jr 22, 24; Ag 2, 24. Ota BS 9,27; Ps: 43,--223 105, 4I. pvr. 42; Ap 21, 10, 14. @5Cp.14, 25 .§, 20: ef s Dar9,<20;, 22, sAp 1, 17. tcp. 5, 15. — cf. Dn 8, 17, 18. ucf. cp. 9, 24. fleam me et adiciam dolorem, quoniam valde amaro sum animo et humiliata sum valde. #? Et dixi ei: Quid passa es? dic mihi. Et dixit ad me: 4*Sterilis fui ego, famula tua, et non peperi habens maritum “annis triginta. 44 Ego enim per sin- gulas horas et per singulos dies et annos hos triginta ‘deprecor Altissimum nocte ac die, # Et factum est, post triginta annos exaudivit me Deus ancillam tuam et Yvidit humilitatem meam et attendit tribulationi meae et dedit mihi filium, et iucundata sum super eum valde ego, et vir meus, et omnes cives mei, et hono- rificabamus valde Fortem. ‘*Et nutrivi eum cum labore multo. 47 Et factum est; cum crevisset et venisset accipere uxorem, ‘feci diem epuli. 10. - 1 Et factum est. cum introisset filius meus in thalamo suo, cecidit et mortuus est. ? Et evertimus omnes lumina, et “surrexerunt omnes cives mei ad consolandum me, et quievi usque in alium diem usque nocte. * Et factum est, cum omnes quievissent ut me consolarentur ut quiescerem et surrexi nocte et fugi et veni sicut vides in hoc campo; * et cogito iam non reverti in civitatem sed hic consistere et neque manducare neque bibere, sed sine intermissione lugere et ieiunare usque dum moriar. SEt %dereliqui sermones in quibus eram et respondi cum iracundia ad eam et dixi: ®Stulta super omnes mulieres, non vides luctum nostrum et quae nobis contingunt? * Quoniam Sion ¢mater nostra omni tristitia contristatur et humilitate humiliata est et luget validissime. *Et nunc, quoniam omnes lugemus ét tristes su- mus, quoniam omnes contristati sumus, tu autem contristaris in uno filio; ® 4inter- roga enim terram, et dicet tibi, quoniam haec est quae debeat lugere casum tanto- rum super eam germinantium. !° Et ex ipsa ab initio omnes nati et alii venient, et ecce fpaene omnes in perditionem ambulant, et exterminium fit multitudo eorum. 11 Et quis ergo debet lugere magis, nisi haec quae tam magnam multitudinem perdidit, quam tu, quae pro uno doles? Si autem dicis mihi: 7% Quoniam non est planctus meus similis terrae, quoniam fructum ventris mei perdidi, quem 9cum maeroribus peperi et cum doloribus genui; 7 terra autem secundum viam terrae, abiitque in ea multitudo praesens, quomodo evenit, et ego tibi dico: 44 Sicut tu cum labore peperisti, sic et terra dat fructum suum homini ab initio ei qui fecit eam ™ Nunc ergo retine apud temetipsam dolorem tuum et fortiter fer qui tibi contigerunt casus. 4¢Si enim “iustificaveris terminum Dei et consi- lium suum recipies in tempore et in talibus collaudaberis; 17 ingredere ergo in civitatem ad virum tuum. Et dixit ad me: 7 Non faciam neque ingrediar civi- tatem, sed hic moriar. 19 Et apposui adhuc loqui ad eam et dixi: ™ Noli facere hunc sermonem, sed consenti persuadenti. Quot enim casus Sion? Consolare propter dolorem Ieru- salem. 74 Vides enim quoniam ‘sanctificatio nostra deserta effecta est, et altare nostrum’ demolitum est, et templum nostrum destructum est, * et Jpsalterium nostrum humiliatum est, et hymnus conticuit, et exsultatio nostra dissoluta est, et "lumen candelabri nostri exstinctum est, et arca testamenti nostri direpta est, et sancta nostra contaminata sunt, et nomen quod invocatum est super nos pene profanatum est, et liberi nostri contumeliam passi sunt, et sacerdotes nostri succensi sunt, et levitae nostri in captivitatem abierunt, et ™virgines nostrae coinquinatae sunt, et mulieres nostrae vim passae sunt, et iusti nostri rapti sunt, et parvuli nostri perditi sunt, et iuvenes nostri servierunt, et fortes nostri invalidi facti sunt, *% et, quod omnium maius, "signaculum Sion, quoniam resignata est de — gloria sua, nam °et tradita est in manibus eorum qui nos oderunt. ™ Tu ergo excute tuam tristitiam multam, et depone abs te multitudinem dolorum, ut tibi repropitietur Fortis et requiem faciet tibi Altissimus, requietionem laborum. 25 Et factum est, cum loquebar ad eam, facies eius fulgebat subito et species, | coruscus fiebat visus eius, ut essem pavens valde ad eam et cogitarem quid esset hoc. 7 Et ecce subito emisit sonitum vocis magnum timore plenum, ut commo- veretur terra a mulieris sono. Et vidi, 7’ et ecce amplius mulier non comparebat mihi, sed ?civitas aedificabatur et locus demonstrabatur de fundamentis magnis, et timui et clamavi voce magna et dixi: 7* Ubi est ¢Uriel angelus qui a principio venit ad me? quoniam ipse me fecit venire in multitudine in excessu mentis huius, et factus est finis meus in corruptionem, et oratio mea in improperium. 29 Et, tcum essem loquens ego haec, ecce venit ad me et vidit me. ™ #Et ecce eram positus ut mortuus, et intellectus meus alienatus erat, et *tenuit dexte- ram meam et confortavit me et statuit me super pedes meos et dixit mihi: ** Quid tibi est? et quare conturbatus est intellectus tuus, et sensus cordis tui, et quare conturbaris? et dixi: 8? Quoniam dereliquisti me, et ego quidem feci secundum sermones tuos “et exivi in campum, et ecce vidi et video quod non possum enar- ee = a — 1176 — gelus docet esse Sion cuius splendorem ad contemplandum invitat (29-60). Visio V (11. 1--12, 52). In somnio propheta videt aquilam de mari ascendentem, habentem capita tria, duodecim alas et octo contrarias pennas seu pinnacula, LIBER QUARTUS ESDRAE 10, 33 —l11, 25 rare. Et dixit ad me: ** *Sta ut vir, et commovebo te. Et dixi: ™* Loquere, Domine meus, tu in me; noli me derelinquere, ut non frustra moriar, ** quoniam vidi. quae non sciebam et audi» quae non scio. ** Aut *nunquid sensus meus fallitur, et anima mea somniat? ** Nunc ergo deprecor te, ut demonstres servo tuo de excessu hoc, Et respondit ad me et dixit: *® Audi. me, et doceam te et dicam tibi de quibus times; ¥quoniam Altissimus revelavit tibi mysteria multa, * *Vidit rectam viam tuam, quoniam sine intermissione contristabaris pro populo tuo et valde lugebas propter Sion. *° Hic ergo intellectus visionis, quae tibi apparuit ante paululum: “1 ¢quam vidisti lugentem, inchoasti consolari eam; 4? nunc autem iam speciem mulieris non vides, sed %apparuit tibi civitas aedificari. ** Et, quoniam enarrabat tibi de casu filii sui, haec absolutio est: **haec mulier, quam vidisti, haec est Sion, et, quoniam dixit tibi, quam et nunc conspicies ut >civitatem aedificatam; et quoniam dixit tibi, quia sterilis fuit triginta annis, propter quod erant anni scilicet triginta, quando non erat in ea adhuc oblatio oblata. “© Et factum est, post annos triginta aedificavit Salomon civitatem, et ‘obtulit oblationes; tunc fuit quando peperit sterilis filium; ** et quod tibi dixit quoniam nutrivit eum cum labore hoc erat habitatio in Ierusalem; ** et quoniam dixit tibi: ¢Quod filius meus veniens in suo thalamo mortuus esset et contigisset ei casus, hoc erat quae facta est ruina Ierusalem. *® Et ecce vidisti similitudinem eius; et, quoniam filium lugeret, inchoasti consolari eam; et de his quae contigerunt haec erant tibi ape- rienda. © Et nunc videt Altissimus quoniam ex animo contristatus es, et quoniam ex toto corde pateris pro ea, fostendit tibi claritatem gloriae eius et pulchritudi- nem decoris eius. ™ Propterea enim dixi tibi, 9ut maneres in campo, ubi domus non est aedificata. >? Sciebam enim ego, quoniam Altissimus incipiebat tibi osten- dere haec; * propterea dixi tibi, ut venires in agrum ubi non est fundamentum aedificii. 5 Nec enim poterat opus aedificii hominis sustineri in loco ubi incipie- batur Altissimi civitas ostendi. © Tu ergo noli timere, neque expavescat cor tuum; sed ingredere et "vide splendorem et magnitudinem aedificii, quantum capax est tibi visus oculorum videre; “et post haec audies quantum capit auditus aurium tuarum audire, ** *Tu enim beatus es prae multis et vocatus es apud Al- tissimum sicut et pauci. 5* Nocte autem, quae in crastinum futura est, manebis hic; ™ et ostendet tibi Altissimus eas visiones supremorum, quae faciet Altissimus his qui habitant super terram a novissimis diebus. ® Et dormivi illam noctem et aliam, sicut dixerat mihi. 11. - 1 Et vidi somnium, et ecce “ascendebat de mari %aquila, cui erant Cduo- decim alae pennarum et capita tria. ? Et vidi, et ecce expandebat alas suas in omnem terram, et 7omnes venti caeli insufflabant in eam et colligebantur. * Et vidi, et de pennis eius nascebantur °contrariae pennae et ipsae fiebant in penna- culis minutis et modicis; * ‘nam capita eius erant quiescentia, et dimidium caput erat maius aliorum capitum, sed ipsa quiescebat cum eis. 5 Et vidi, et ecce aquila volavit in pennis suis et regnavit super terram et super eos qui habitant in ea. § Et vidi quoniam subiecta erant ei omnia sub caelo, et nemo illi contra- dicebat, neque unus de creatura quae est super terram. 7 Et vidi, et ecce surrexit aquila super ungues suos et misit vocem pennis suis dicens: * Nolite omnes simul vigilare, dormite unusquisque in loco suo et per tempus vigilate. ® Capita autem in novissimo serventur. 1 Et vidi, et ecce %vox non exibat de capitibus eius, sed de medietate corporis eius. 11 Et numeravi ¢contrarias pennas eius, et - ecce ipsae erant octo. 22 Et vidi, et ecce *a dextera parte surrexit una penna et regnavit super omnem terram. 4 Et factum est, cum regnaret, venit ei finis, et non apparuit locus eius, et sequens exsurrexit et regnabat; ipsa multum tenuit tempus. %*E factum est, cum regnaret, et veniebat finis eius, ut non appareret sicut prior; 7 et ecce vox emissa est illi dicens: 1° Audi, tu quae tanto tempore tenuisti terram: Haec adnuntio tibi antequam incipias non apparere. 17 Nemo post te tenebit tempus tuum, sed nec dimidium eius. ** Et levavit se tertia et tenuit principatum sicut et priores, et non apparuit et ipsa. Et sic contingebat omni- bus aliis singulatim principatum gerere, et iterum nusquam comparere. »° Et vidi, et ecce in tempore sequentes pennae erigebantur “a dextera parte, ut tenerent et ipsae principatum; et ex his erant quae tenebant, sed tamen statim non com- parebant. 24 Nam et aliquae ex eis erigebantur, sed non tenebant principatum. 22 Et vidi post haec, et ecce non comparuerunt ‘duodecim pennae et duo /pennacula, % et nihil supererat in corpore aquilae, nisi duo capita quiescentia et sex penna- cula, * et vidi, et ecce sex pennaculis divisae sunt duae, et manserunt sub capite quod est ad dexteram partem; nam ‘quattuor manserunt in loco suo. * Et vidi, OV; Cp: 6, 23, xcf. Ecli 34, 2. acp. 9, 38. b vr. 27. Cccp. 9, 43. d3 Rg 8, 62; 2 Par 7, 4. evr. i. f ct is's4;. rt; 312, g cf. yr.-32; cp. 9; 24. kh cf. Ps 47, 12, 13. ficf: cp: 12, 7. acf. Dn 7, 3; Ap 13, 1. b cf. Dt 28, 49; Ez 17, 3; Dn 7, 4. cop. 12, 16. — cf. vr. 22. dcf. Dn 7, 2. évr. It. f-Vvr..29% CP. 12,122. g cp. 12, 17. hr. 20. i vr. ¥; tT, dex fase bcp. 42,5: 2. — 1177 — LIBER QUARTUS ESDRAE 11, 26 — 12, 26 WENT 4e-CDy ba, 22. ACD. 912534 0 CD48 42;'26; pci. cp; 12, 22: bcf. cp. 12, 27; 28. rcp. 12, 31. — cf. Ap §, §. $ Dnt; 3; t Dn 7, 7, 19, 23. — cf. cp. 12, Tr. UNE. 324: CD, 02,24: vcf. Is 28, r2. acp. II, 35. 5 vr. 30. CCF. p.54,523'18, 194. dv.cp. 4, 38. €v. Cp. 4, 44. f.cf. cp. 10, 57. gcp. It, x. ADn 7, 7. PECL CD: EI 3 2 T. # cf. Cp. 11, 22. Ocl. cp. 27; 2a; PED. TIT; 4: @ ct: cp.8; so: m.CD. It, 32, 40. SEE cps. Tz, 33: quae oninia sive singula, sive copulata regna in mundo exurgentia et trans- euntia significant (11, 1-35) eagae universa leo de silva (36-12, 9), sive (prout constat ex interpretatione in libro scribenda et docenda sapientibus de populo) et ecce subalares cogitabant se erigere et tenere principatus: 7° Et vidi, et ecce una erecta est, sed statim non comparuit, 77 et secundae velocius quam priores non comparuerunt. 7% Et vidi, et ecce duae, quae superaverunt, apud semetipsas cogitabant et ipsae regnare; et in eo cum cogitarent, ecce ™unum quiescen- tium capitum, quod erat medium, evigilabat, hoc enim erat duorum capitum maius. 9° Et vidi quoniam completa sunt duo capita secum. #4 Et ecce conversum est caput cum his qui cum eo erant et comedit duas subalares quae cogitabant regnare. 2 Hoc autem caput perconterruit omnem terram et dominabatur in ea his "qui habitant terram cum labore multo; et potentatum tenuit orbis terrarum super omnes alas quae fuerunt. #* °Et vidi post haec, et ecce ‘medium caput subito non comparuit, et hoc sicut alae. ** Superaverunt autem duo capita, quae et ipsa similiter ?regnaverunt super terram et super eos qui habitant in ea. 36 Et vidi, et ecce ¢devoravit caput a dextera parte illud quod a laeva. 36 Et audivi vocem dicentem mihi: Conspice contra te et considera quod vides. 37 Et vidi, et ecce sicut ‘leo concitatus de silva rugiens, et vidi quoniam emit- tebat vocem hominis ad aquilam. Et dixit dicens: ** Audi tu, et loquar ad te, et dicet Altissimus tibi: ®® Nonne tu es qui superasti de *quattuor animalibus, quae feceram regnare in saeculo meo, et ut per eos veniret finis temporum eorum? #- Et tquartus veniens devicit omnia animalia quae transierunt, et potentatu tenuit saeculum cum tremore multo et omnem orbem “cum labore pessimo, et inhabi- tavit tot temporibus orbem terrarum cum dolo. *1 Et iudicasti terram non cum veritate. 4 Tribulasti enim mansuetos et laesisti quiescentes et dilexisti mendaces et destruxisti habitationes eorum qui fructificabant et humiliasti muros eorum qui te non nocuerunt, “ et ascendit contumelia tua usque ad Altissimum et superbia tua ad Fortem. “ Et respexit Altissimus superba tempora, et ecce finita sunt, et scelera eius completa sunt. ** Propterea non appareas tu, aquila, et alae tuae orribiles, et pennacula tua pessima, et capita tua maligna, et ungues tui pessimi, et omne corpus tuum vanum, ™ °uti refrigeretur omnis terra et revertatur liberata de tua vi et speret iudicium et misericordiam eius qui fecit eam. 12. - 1Et factum est dum loqueretur leo verba haec ad aquilam, et vidi, 7 et ecce “quod superaverat caput, et non comparuerunt quattuor alae illae, quae ad eum transierunt, et erectae sunt ut regnarent, et erat “regnum eorum exile et tumultu plenum. * Et vidi, et ecce ipsa non apparebant, et omne corpus aquilae incendebatur, et expavescebat terra valde, et ego a tumultu et excessu mentis ct a@ magno timore vigilavi et dixi spiritui meo: * Ecce tu praestitisti mihi hoc in eo quod °scrutaris vias Altissimi. 5 Ecce adhuc fatigatus sum animo et spiritu meo invalidus sum valde, et nec modica est in me virtus a multo timore. quam expavi nocte hac. * Nunc ergo orabo Altissimum, ut me confortet usque in finem. 7 Et dixi: ¢Dominator Domine, ¢si inveni gratiam ante oculos tuos, et fsi iusti- ficatus sum apud te prae multis, et si certe ascendit deprecatio mea ante faciem tuam, ®%conforta me et ostende servo tuo mihi interpretationem et distinctionem visus horribilis huius, ut plenissime consoleris animam meam. ® Dignum enim me habuisti ostendere mihi temporum novissima. Et dixit ad me: 1° Haec est interpretatio visionis huius: “ ’aquilam quam vidisti ascendentem de mari hoc est regnum quod visum est in visione *Danieli fratri tuo; 14sed non est illi interpretatum, quoniam ego nunc tibi interpretor. 33 Ecce dies veniunt, et exsurget regnum super terram, et erit timor acrior omnium — regnorum quae fuerunt ante eum. 1* Regnabunt autem in ea reges duodecim, unus post unum; 7% nam secundus incipiet regnare et ‘ipse tenebit amplius tempus prae duodecim. #*Haec est interpretatio /duodecim alarum quas vidisti. 27 Et, quam audisti vocem 'quae locuta est non de capitibus eius exeuntem, sed de medio corporis eius. 78 haec est interpretatio, quoniam post tempus regni illius nascentur contentiones non modicae, et periclitabitur ut cadat, et non cadet tunc, sed iterum constituetur in suum initium. 7? Et, quoniam vidisti ™subalares octo cohaerentes alis eius, 7° haec est interpretatio: exsurgent in ipso octo reges, quo- rum erunt tempora levia et anni citati, et "duo quidem ex ipsis perient. #4 Appro- pinquante autem tempore medio, quattuor servabuntur in tempore, cum incipiet appropinquare tempus eius ut finiatur: °duo vero in finem servabuntur. *? Et, quo- niam vidisti ?tria capita quiescentia, 7haec est interpretatio: Yin novissimis eius suscitabit Altissimus tria regna et revocabit in ea multa, et dominabuntur terram, ™ et qui habitant in ea cum ‘labore multo super omnes qui fuerunt ante hos, propter hoc ipsi vocati sunt capita aquilae. 75 Isti enim erunt qui recapitu- labunt impietates eius et qui perficient. novissima eius, ** Et, quoniain vidisti *caput maius non apparens, haec est interpretatio eius, quoniam unus ex eis — 1178 — Messias, consumet et destruet (10-51). Visio Vi (13, 1-58). Esdra videns hominem ascendentem de mari succendentem spiritu oris sui hostes et congregantem pacificorum multitudinem (13, 1-13) LIBER QUARTUS ESDRAE 12, 27 — 13, 18 super lectum suum morietur, et tamen cum tormentis.?7 Nam duo qui persevera- verint, gladius eos comedet. %**Unius enim gladius comedet qui cum eo; sed tamen hic gladio in novissimis cadet. *® Et, quoniam vidisti “dwas subalares traicientes super caput quod est in dextera parte, ** haec est interpretatio: hi sunt quos conservavit Altissimus in finem suum, hoc est *regnum exile et turba- tionis plenum. * “Sicut vidisti et leonem, quem vidisti de silva evigilantem et rugientem et loquentem ad aquilam et arguentem eam et iniustitias ipsius, per omnes sermones eius sicut audisti, * hic est ventus quem servavit Altissimus in finem ad eos et impietates ipsorum; et “arguet illos et incutiet coram ipsis discerptiones eorum. ** Statuet enim eos in iudicio vivos, et erit, cum arguerit eos, tunc corripiet eos. ** Nam residuum populum meum liberabit cum miseria, qui salvati sunt super fines meos, et iucundabit eos quoadusque veniet finis, dies iudicii, *de quo locutus sum tibi ab initio. - 8% Hoc somnium quod vidisti, et hae interpretationes. ** Tu ergo solus dignus fuisti scire Altissimi secretum hoc. #7 ¢Scribe ergo omnia ista in libro quae vidisli et pone ea in loco abscondito ** et %docebis ea sapientes de populo tuo, quorum corda scis posse capere et servare secreta haec. * Tu autem adhuc sustine hic alios “dies septem, ut tibi ostendatur quidquid visum fuerit Altissimo ostendere tibi. Et profectus est a me. 4Et factum est, cum audisset omnis populus quoniam pertransierunt septem dies, et ego non fuissem reversus in civitatem, et congregavit se omnis a minimo usque ad maximum et venit ad me et dixerunt mihi dicentes: 4 Quid peccavimus tibi et quid iniuste egimus in te, quoniam derelinquens nos sedisti in loco hoc? 42 Tu enim nobis superes solus ex omnibus populis sicut *botrus de vinea et sicut flucerna in loco obscuro et sicut %portus et navis salvata a tempestate; * aut non sufficiunt nobis mala quae contingunt? “ Si ergo tu nos dereliqueris, *quanto nobis erat melius si essemus succensi et nos cum tincendio Sion? *>JNec enim nos sumus meliores eorum qui ibi mortui sunt. Et ploraverunt voce magna. Et respondi ad eos et dixi: ** Confide, Israel, et noli tristari tu, domus Iacob. ** Est enim memoria vestri coram Altissimo, et Fortis non est oblitus vestri in tenta- tione. *® Ego enim non dereliqui vos neque excessi a vobis; sed veni in hunc locum ut deprecarer pro ‘desolatione Sion, ut quaererem misericordiam pro ™humilitate sanctificationis vestrae. *? Et nunc ite unusquisque vestrum in domum suam, et ego veniam ad vos post dies istos. ®° Et profectus est populus sicut dixi ei in civitatem; ®4ego autem sedi in campo septem diebus, ” sicut mihi mandavit et ®°manducabam de floribus solummodo agri: de herbis facta est esca mihi in diebus illis. 13. - ' Et factum est “post dies septem, et somniavi somnium nocte, 7” et: ’ ecce de mari ventus exsurgebat, ut conturbaret omnes fluctus eius. * Et vidi et ecce convalescebat ille homo ‘cum milibus caeli; et, ¢ubi vultum suum vertebat ut consideraret, tremebant omnia quae sub eo videbantur. * Et ubicumque exibat vox de ore eius, ardescebant omnes qui audiebant voces eius, sicut quiescet terra, quando senserit ignem. ® °Et vidi post haec, et ecce congregabatur multitudo homi- num, quorum non erat numerus'de quattuor ventis caeli, ut debellarent hominem qui ascenderat de mari. ° Et vidi, et ecce sibimetipsi sculpserat /montem magnum et vo- lavit super eum; 7 ego autem quaesivi videre regionem vel locum, unde sculptus es- set mons, et non potui, ® Et post haec vidi, et ecce omnes qui congregati sunt ad eum, ut expugnarent eum, timebant valde, tamen audebant pugnare. * Et ecce, ut vidit impetum multitudinis venientis, non levavit manum suam neque frameam te- nebat neque aliquod vas bellicosum, nisi solummodo ut vidi, 1° 9quoniam emisit de -ore suo sicut flatum ignis et de labiis eius spiritus flammae et de lingua eius emit- _tebat scintillas et tempestates, et commixta sunt omnia simul, hic flatus ignis et spiritus flammae et multitudo tempestatis, ™ et concidit super multitudinem in im- petu, quae praeparata erat pugnare, et. succendit omnes, ut subito nihil videretur de innumerabili multitudine, nisi solummodo “pulvis et fumi odor; et vidi et exti- mui. 12 Et post haec vidi ipsum hominem descendentem de monte et vocantem ad se ‘multitudinem aliam pacificam, 1% et accedebat ad eum vultus hominum mul- torum, quorundam gaudentium, qucrundam tristantium, aliqui vero alligati, aliqui Jadducentes ex eis qui offerebantur. Et aegrotavi a multitudine pavoris et experge- factus sum et dixi: 14Tu ab initio demonstrasti servo tuo mirabilia haec et ‘di- gnum me habuisti ut susciperes deprecationem meam; et nunc demonstra mihi adhuc interpretationem somnii huius. “1Sicut enim existimo in sensu meo, ™vae 1p derelicti fuerunt in diebus illis! et multo plus vae his qui non sunt derelicti! 17 Qui enim non sunt derelicti tristes erant. 18 Intelligo nunc quae sunt reposita in novissimis diebus et occurrent eis, sed et his qui derelicti sunt; 1° propter hoc ve- PGi:.cp: 11, 45: “cf. Vr. 213 Cp. 13; 24. v vr. 2. WV. cp. £1, 37-46. * Cp. 23, 37. ycp. 9, 8: 13, 48. S:Ck Cp. 9; 33; acf. Ap 1, 19. b cf. cp. 14, 26. C vr. 51; Cp. 9, 23. d cf. cp. 5, 16-19. els 245 332 Mic<7,..%. f 2Pt 1, 10. sc Ps 106, 30. ol Ex 14°92: $Cia2 Es £,°33 2°95 33) 39: jcf. 3 Rg 19, 4; 1 Mc 13, 5. lcp. 3, 2 MV. Cp. 10, 21. MY. 39. Ocp. 9, 24. a:CD: 22, 30;. $i; dcf. Dn 7, 2. c (Dn 7, 13). dcf. Ap 20, 11. evr. 34. — cf. Ap 20, 8, 9. fvr. 35, 36. gis 31,47 2. Th-2,'37;Ap 1s hk Ez 28, 18. # vr. 39. jcf. Is 66, 20. ick: cp.. 125.9. m vr. 22. — 1179 — LIBER QUARTUS ESDRAE 13, 19 —- 14, 8 comperit eum esse Filium Dei (14-32), qui gentes inimicgs perdet et populum electum congregabit tempore suo (33-58). Visio Vil (14, 1-50). Esdra iubetur domum suam disponere (14, 1-17) et libros sa- ncf. Jb 7,9 ovr. 16, 19. pcf. Ap 3, 10. qv. cp. 8, rcf.cp. 9, sg aod, 3, 28. Uh dee Pek OL Pa : tcf. 1 Pt-2;'24. uvr. 9, 10. vcf. Le 21, 28. £8.16 21; 26. Weras-1O, 23> Nit 24,7 ete. ZV. cp. 5, 4-9; 6, 18-28. avr. 3, 5. bvr. 5; Ap 19, 19; 20, 8. €Ps-2,; 6: Ap 14, -2 Ly Sa i vr. Io, Il. jvr. 12. icf. 4 Rg 17, 6 mcf. Ap 16. 12. Wels. 3, 18:26; o-ef.:Is tx, 15,16. pcp. 9, 8; 12, 34. qv. cp. 4, 38. TNT, 9535.5; 285 SVT-32, 37: fel. Ee:17, 22, 24. uEcli 15, 2. — cf. Pro 7, 4 vcf. Aci, 7 acl; ¢p,..13, 56. bv. cp. 6, 17. cv. Ex 3. 2-8. d Ex 24 18. nerunt enim in pericula magna et necessitates multas, sicut ostendunt somnia haec. ~ 20 Attamen facilius est periclitantem venire in hunc, quam "pertransire, sicut nu- ‘bem a saeculo, et nunc videre quae contingunt in novissimo. Et respondit ad me et dixit: #1 Et visionis interpretationem dicam tibi, et de quibus locutus es adaperiam tibi. 22 °Quoniam de his dixisti qui derelicti sunt haec est interpretatio: qui aufert periculum illo tempore ?hic se custodivit, qui in periculo inciderunt hi sunt %qui habent opera et ‘fidem ad Fortissimum. *%Scito ergo quoniam magis beatificati sunt qui derelicti, super eos qui mortui ‘sunt. 75 Hae interpretationes visionis, quia *vidisti virum ascendentem de corde maris, 7° ipse est quem conservat Altissimus multis temporibus, qui ‘per semet- ipsum liberabit creaturam suam; et ipse disponet, qui derelicti sunt; 27 et, “quo- niam vidisti de ore eius exire ut spiritum et ignem et tempestatem, et quo-- riam non tenebat framezm neque vas bellicosum; corrupit enim impetus eius multitudinem, quae venerat expugnare eum; haec est interpretatio: ™ ecce dies veniunt, quando incipiet Altissimus *liberare eos qui super terram sunt ™ et *vyeniet in excessu mentis super eos qui inhabitant terram. * Et Yalii alios cogi- tabunt debellare, civitas civitatem et locus locum et gens adversus gentem et regnum adversus regnum. * Et erit, cum fient haec et contingent signa *quae ante ostendi tibi, et *tunc revelabitur Filius meus, quem vidisti, ut virum ascen- dentem. * Et erit, quando audierint omnes gentes vocem eius, et derelinquet unusquisque in regione sua bellum suum, quod habent ad alterutrum; *™ et >colligetur in unum multitudo innumerabilis, sicut volentes venire et expugnare eum. *¢Ipse autem stabit super cacumen montis Sion. *4Sion autem veniet et ostendetur omnibus parata et aedificata, sicut vidisti “montem sculpi ‘sine manibus. *? Ipse autem 9Filius meus *arguet quae adinvenerunt gentes, impictates eorum has quae ‘tempestati appropinquaverunt propter mala cogitamenta eorum et cruciamenta quibus incipient cruciari; * quae adsimilatae sunt flammae, et perdet eos sine labore per legem quae igni adsimilata est. * Et quoniam vidisti eum colligentem ad se Jaliam multitudinem pacificam, ‘4° hae sunt decem tribus, quae captivae factae sunt de terra sua in diebus Osee regis, ‘quem captivum duxit. Salmanasar rex Assyriorum et transtulit eos trans flumen, et translati sunt in terram aliam; ‘! ipsi autem sibi dederunt consilium hoc, ut derelinquerent mul- titudinem gentium et proficiscerentur in. ulteriorem regionem, ubi nunquam imha- bitavit genus- humanum, “vel ibi observare legitima sua, quae non fuerant servantes in regione sua. ** Per introitus autem angustos fluminis “Euphraten introierunt. “4 Fecit enim eis tunc Altissimus signa et “statuit venas fluminis usquequo transirent, “> per eam enim regionem erat via multa itineris, anni unius et dimidii; nam regio illa vocatur Arsareth. ‘** Tunc inhabitaverunt ibi usque in novissimo tempore, et nunc iterum, cum coeperint venite, ‘7 iterum Altissimus °statuet venas fluminis, ut possint transire; propter haec vidisti mul- titudinem cum pace. ‘Sed et qui derelicti sunt de populo tuo, hi sunt qui inveniuntur Pintra terminum meum. ™ Factum erit ergo, quando incipiet perdere multitudinem earum, quae collectae sunt gentes, proteget eos qui superaverunt populum. "Et tunc ostendet eis multa plurima portenta. 51 Et dixi ego: 7Dominator Domine, hoc mihi ostende, propter quod vidi *virum ascendentem de corde maris. Et dixit mihi: 5? Sicut non potes haec vel scrutari, vel scire quae sunt in profundo maris, sic non poterit quisque super terram videre *Fi- lium meum vel eos qui cum eo sunt, nisi in ttempore diei. 5* Haec est interpretatio somnii quod vidisti et propter quod illuminatus es hic solus; ™ dereliquisti enim tuam et circa meam vacasti legem et quaesisti. © Vitam enim tuam disposuisti i in sapientia et “sensum tuum vocasti matrem, et propter hoc ostendi tibi merces apud Altissimum, Erit enim post alios tres dies ad te alia loquar et exponam tibi gravia et mirabilia, ™ Et profectus sum et transii in campum multum glorificans et laudans Altissimum de mirabilibus quae per tempus faciebat, ™et *quoniam gubernat ipsum, et quae sunt in temporibus illata. Et sedi ibi tribus diebus. 14. - 1 Et factum est tertio die, et ego sedebam sub quercu, exivit contra me de rubo et dixit: Esdra, Esdra. Et dixi: bsurrexi super pedes meos. Et dixit ad me: *Revelans revelatus sum ¢super rubum et locutus sum Moysi quando. populus meus serviebat in Aegypto. ‘*Et misi eum et eduxi populum 2et ecce vox Ecce ego, Domine, et -meum de Aegypto et adduxi eum super montem Sina et 4¢detinebam eum apud me diebus multis. 5 Et enarravi ei mirabilia multa et ostendi ei temporum secreta et finem et praecepi ei dicens: © Haec in palam facies verba, et haec abscundes. TEt nunc tibi dico: *®Signa quae demonstravi et somnia quae vidisti, et interpre- — 1180 — cros iam combustos restituere (10-36), eosque quinque scribis dictare. Itaque LIBER QUARTUS conscripti sunt libri ducenti quattuor, quorum priores viginti quattuor omnibus ESDRAE tradendi erunt, ceteri vero quasi apocryphi, sapientibus reponendi (37-50). 14,9 — 15,8 tationes quas tu vidisti in corde tuo repone ea; *®tu enim recipieris ab omnibus, converteris residuus cum consilio meo et cum “similibus tuis, usquequo finiantur | ecp. 8, 51, 62. tempora; 1° quoniam /saeculum perdidit iuventutem suam, et tempora appivpin- quant senescere. +44 Duodecim enim partibus divisum est saeculum, et transie- runt eius decima et dimidium decimae partis. 4*Supersunt autem eius post medium decimae partis. 1% Nunc ergo %dispone domum tuam et corripe popu- lum tuum et consolare humiles eorum et renuntia iam corruptelae et di- mitte abs te mortales cogitationes et “proice abs te pondera humana et exsue te iam infirmam naturam et repone in unam partem molestissima tibi ccgita- menta et festina transmigrare a temporibus his; % quae enim vidisti nunc con- tigisse mala, iterum horum deteriora facient; 46®quantum enim invalidum fiet saeculum a senectute, ‘tantum multiplicabuntur super inhabitantes mala. 17 §Prolongavit enim se magis veritas et appropinquavit mendacium. Iam enim festinat venire ‘quam vidisti visionem. 383 Et respondi et dixi coram te, Domine: 1° Ecce enim ego abibo, ™sicut praecepisti mihi, et corripiam praesentem populum. Qui autem iterum nati fuerint, quis commonebit? % Positum est ergo saeculum in tenebris et qui inhabitant in eo sine lumine. 74"Quoniam lex tua incensa est, propter quod nemo scit quae a te facta sunt, vel quae incipient opera. 7? °Si enim inveni in te. gratiam, Pimmitte in me Spiritum sanctum, et scribam omne quod factum est in saeculo ab initio, quae erant in lege tua scripta ut possint homines invenire semitam, et qui voluerint vivere in novissimis vivant. 3 Et respondit ad me et dixit: Vadens congrega populum et dices ad eos, @ut non quaerant te diebus quadraginta. ** Tu autem praepara tibi buxos multos et accipe tecum: Saream, Dabriam, Salemiam, Echanum et Asiel, quinque hos qui ‘parati sunt ad scribendum velociter, *et venias huc, et ego accendam in corde tuo ‘lucernam intellectus, quae non exstinguetur quoadusque finiantur quae incipies scribere. * Et tunc perfectis quaedam palam facies, *quaecdam sapientibus absconse trade3, in crastinum enim hac hora incipies scribere. 27 Et profectus sum, sicut mihi praecepit, et congregavi omnem populum et dixi: * Audi, Israél, verba haec: ™ ’peregrinati sunt patres nostri ab initio in Aegypto et liberati sunt inde et *acceperunt legem vitae, quam non custo- dierunt, quam et vos post eos transgressi estis; %4 et data est vobis terra in sortem; et terra Sion et patres vestri et vos iniquitatem fecistis et non servastis vias, quas praecepit-vobis Altissimus; *et, Yiustus iudex cum sit, abstulit a vobis in tempore quod donaverat. **? Et nunc vos hic estis, et fratres vestri introrsum vestrum sunt. ™ Si ergo imperaveritis sensui vestro et erudieritis cor vestrum, vivi conservati eritis et post mortem misericordiam consequemini. 3% in charta scribantur quoniam. ¢fideles et veri sunt. *Ne timeas a cogitationibus adversum te, nec turbent te incredu- litates dicentium: ¢quoniam omnis incredulus in incredulitate sua morietur. 5 Ecce ego induco, dicit Dominus, super orbem terrarum mala, ‘gladium et famem et mortem et interitum. © Propter quod superpolluit iniquitas omnem terram et fadimpleta sunt opera nociva illorum. 7 Propterea dicit Dominus: 8Iam non silebo de impietatibus eorum quae irreligiose agunt, nec sustinebo f cf. cp. 4, 26; 6, 20; Ps 10%, 27> gcf. 4 Rg 20, 1. h Heb 12, 1. — cf. 2 Cor 5, 4. i cf. Mt 24, 8. ‘ep. 8; i: lep. 11, 1 sqq. m cf. vr. 13. n cf. cp. 10, 22. OV. CD. 4, 44. Pel. asp 9, 37; 2 Pt 1, 21. ee 36, 44, 45. — cf. Ex 24, rv. 1 Es 7, 6. pit 118, ak Pro 6, 23; 20, ap 5, 6; 7, 10. tcf. oD. 12, 38. Cf. ‘Dti 5}. 3%" 6, ; 20, 3. v Ex 22, 21. Mag isa x cp. 9, 32; Ac 7, 53. y Ps 7. 12; 2. Mc 12, 5, 41. — cf. Dn 9g, 14. z Heb 9, 27. acf. Sap 5s, 16. 6 Dn 12, 1; 2. cEc 12, 14; Ecli 11, 28. — cf. 1 Cor 4; 5. dvr. 23 € vr. 24. jf Ci B2 3) 35°98 gcp. 9, 28. — cf. Ez 24, 27. hk Bar 3, 12. — cf. Jo 4, 10, 14. icf. Ecli 24, 35, 36. av. Nm 23, 5. 52 Jo 12. c Ap 22,6. act. E2 3,30. ecf. Ez 14, 21. fcf. Gn 15, 16; Mt 23, 32; 1 Th 2, 16. —- 1181 — LIBER QUARTUS ESDRAE 15, 9-50 Additamenta (15, 1-16, 78). Propheta excitatur loqui in aures plebis et in charta conscribere sermones contra gentes quae irreligiose agunt et quae aversatae sunt Israél, nempe contra Aegyptum (15, 1-19), contra Libanum et Syriam g Ap 6, 10. — cf. Gn 4, 10. WIS §35) 9% icf. 4 Rg 25, 26. jv. Dt 4, 34. icp. 16, .1 — v. Is 19, 1-15; Ez 32, 2-16. ’ m vr. 35, 40. — cf. Ap 8, 10; f: I. % AD S13 > 325325 ON."OD; 437-32. @ cf. q cf. r Ps s cf. icp. u cf. v Ps 6 cf. d vr. 6 Dt 28, 54, 55. Z0'24).13: 98,12. vr. 8. 16, 9. — v. Dt 32, 22. Is 30, 6. 79, 14. 26. . 40. ab Ap 14, 20. 5 2nW7; 2 Ap 18, 2. Oo. ecf. Ap 19, 3. f Ap 18, 9. g cp. h cf. 16, 1. — cf. 1 Mc 8, 6. £2z.:16;,23°: Apar7ss2< icf. Ap 18, 7, 8. jcf. Jb 14, 24 Jc 1, .9}*x0% in his quae inique exercent: ecce %sanguis innoxius et iustus clamat ad me, et animae iustorum clamant perseveranter. *° Vindicans vindicabo illos, dicit Domi- nus, et accipiam omnem sanguinem innoxium ex illis ad me. % Ecce *populus meus quasi grex ad occisionem ducitur, iam non patiar illum thabitare in terra Aegypti; +4sed Jeducam eum in manu potenti et bracchio excelso et percutiam plaga sicut prius et corrumpam omnem terram eius. +1 Lugebit ‘Aegyptus, et fundamenta eius plaga verberata et castigatione quas inducet ei Deus; 7% luge- bunt cultores operantes terram, quoniam deficient semina eorum ab uredine et grandine et ™a sidere terribili. 4*"Vae saeculo et qui habitant in eo! * quia appropinquavit gladius et contritio eorum, et °exsurget gens contra gentem ad pugnam, et rhomphaea in manibus eorum; * erit enim inconstabilitio hominibus, et alii aliis invalescentes non curabunt regem suum, et principes viae gestorum suorum in potentia sua; concupiscet enim homo in civitatem ire et non poterit. 18 Propter superbiam enim eorum civitates turbabuntur, domus exteren- tur, homines metuent. %”?Non miserebitur homo proximum suum ad irritum faciendum domos eorum in gladium, ad diripiendas substantias eorum propter famem panis et tribulationem multam. 20 Ecce ego convoco, dicit Deus, omnes reges terrae ad me verendum, qui sunt ab oriente et ab austro et ab euro et a Libano, ¢ad convertendos in se et reddere quae dederunt illis. **Sicut faciunt usque hodie electis meis, sic faciam, et "reddam in sinu eorum. Haec dicit Dominus Deus: # Non parcet dextera mea super peccatores, #nec cessabit rhomphaea super effundentes sanguinem innoxiim super terram. * tExiit ignis ab ira eius et devoravit fundamenta terrae et pec- catores quasi stramen incensum. ™ Vae eis qui peccant et non observant mandata mea, dicit Dominus! ** Non parcam illis. Discedite, filii, a potestate. Nolite contaminare sanctificationem meam; * quoniam novit Dominus omnes qui delin- quunt in illum, propterea tradidit eos in mortem et in occisionem. 7?! Jam enim venerunt super orbem terrarum mala, et manebitis in illis; non enim . liberabit vos Deus, propter quod peccastis in eum. 23 Ecce visio orribilis, et facies illius ab oriente. ?® Et exient nationes “draco- num Arabum in curribus multis, et sicut flatus eorum numerus fertur super terram, ut iam timeant et trepident omnes qui illos audient. ®* Carmonii insa- nientes in ira et exient *ut apri de silva et advenient de virtute magna et consta- bunt in pugnam cum illis et vastabunt portionem terrae Assyriorum. * Et post haec supervalescent dracones nativitatis suae memores et convertent se conspi- rantes in virtute magna ad persequendos eos. **Isti turhabuntur et silebunt in virtute illorum et convertent pedes suos in fugam; * et a territorio Assyriorum subsessor obsidebit eos et consumet unum ex illis, et erit timor et tremor in exercitu illorum, et “contentio in reges ipsorum. ® Ecce ¥Ynubes ab oriente et septentrione usque ad meridianum, et facies earum horrida valde, plena irae et procellae; * et collident se invicem, et collident *sidus copiosum super terram et sidus illorum, et “erit sanguis a gladio usque ad ventrem, **et fimus hominis usque ad substramen cameli, et erit timor et tremor multus super terram, * et horrebunt qui videbunt iram illam, et tremor apprehendet illos. Et post haec movebunt °nimbi copiosi * a meridiano et septentrione, et portio alia ab occi- dente; * et superinvalescent venti ab oriente et recludent eam et nubem, quam suscitavit in ira, et *sidus ad faciendam exterritationem ad orientalem ventum et occidentem violabitur; * et exaltabuntur Ynubes magnae et validae plenae irae, et “sidus, ut exterreant omnem terram et inhabitantes eam et infundent super omnem locum altum et eminentem sidus terribile, ‘*!ignem et grandinem et rhomphaeas volantes et aquas multas, ut etiam impleantur omnes campi et omnes rivi plenitudine aquarum multarum. ‘* Et demolientur civitates et muros et montes et colles et ligna silvarum, et faenum pratorum et frumenta eorum. * Et ¢transibunt constantes usque ad EBabylonem et “exterent eam; “4 convenient ad ipsam et circuibunt eam et effundent sidus et omnem iram super eam, et “subibit pulvis et fumus usque in caelum, et ‘omnes in circuitu luge- bunt eam; * et qui sub ea remanserint, servient his qui exterruerunt. 46 Et tu Asia, concors in spem Babylonis et gloria personae eius, ‘* vae tibi, misera, propter quod adsimilasti ej et *ornasti filias tuas in fornicatione, ad placendum et gloriandum in amatoribus tuis, qui tecum cupierunt semper fornicari. ** Odibilem imitata es in omnibus operibus eius et in adinventionibus eius; propterea dicit Deus: ‘**Immittam tibi mala, ‘viduitatem, paupertatem et famem et gladium et pestem ad devastandas domos tuas a violatione et morte et gloria virtutis tuae. ® JSicut flos siccabitur, cum exsurget ardor qui — 1182 — Ee (20-27), contra Assyriam et Babyloniam (28-45) et contra Asiam (46-63) eisque omnibus et singulis quia non fuerant conversae ab iniquitatibus suis denun- tiatur quod fame et bello atque omni plaga et tribulatione flagellabuntur et LIBER QUARTUS ESDRAE 15, 51 —- 16, 40 emissus est super te, ™ infirmaberis ut paupercula plagata et castigata a mulieri- bus, ut non possint te suscipere potentes et amatores. °* Nunquid ego sic ‘zelabor te, dicit Dominus, ® nisi occidisses electos meos in omni tempore exaltans percus- sionem manuum et dicens super mortem eorum, ™cum inebriata esses: © ™Hxorna speciem vultus tui? *Merces fornicationis tuae in sinu tuo, propter hoc :eddi- tionem accipies. % Sicut facies electis meis, dicit Dominus, sic faciet tibi Deus et tradet te in malum. * Et nati tui fame interient, et tu rhomphaea cades, ei civi- tates tuae conterentur, et omnes tui in campo gladio cadent. Et qui sunt in montibus fame peribunt et ?manducabunt carnes suas et sanguinem bibent a fame panis et siti aquae. ® Infelix per maria venies et rursum accipies mala. © Et in transitu allident Ycivitatem occisam et exterent aliquam portionem terrae tuae et partem gloriae tuae exte:minabunt, rursum revertentes ad Babylonem ‘subversam. 61 Et demolitd eris illis ‘pro stipula, et ipsi erunt tibi ignis; et devorabunt te et civitates tuas, terram tuim et montes tuos; omnes silvas tuas et lignum fructi- ferum igni comburent. ® Filios tuos captivos ducent et censum tuum in praedem habebunt et gloriam faciei tuae exterminabunt. 16. - 1 Vae tibi, Babylon et “Asia; vae tibi, *Aegypte et Syria! 2? “Prae- cingite vos saccis et ‘ciliciis et plangite filios vestros et dolete, quoniam appro- pinquavit contritio vestra. *Immissus est vobis gladius, et quis est qui averiat illum? *¢Immissus est in vobis ignis, et quis est qui exstinguat illum? ° Im- missa sunt vobis mala, et quis est qui repellat ea? ®Nunquid repellet aliquis fleonem esurientem in si.va, aut %exstinguet ignem in stipula, mox quando coe- perit ardere? ™Nunquid *repellet aliquis sagittam a sagittario forti missam? 8 Dominus fortis immittit mala, et quis est qui repellat ea? 9° *Exiit ignis ex iracundia eius, et quis est qui exstinguat eum? 7 JCoruscabit, et quis non time- _bit? Tonabit, et quis non pavebit? 14 Dominus comminabitur, et quis non funditus conteretur a facie ipsius? 42Terra tremuit et fundamenta eius, mare fluctuat de profundo, et fluctus eius disturbabuntur, et ™pisces eius "a facie Domini et a gloria virtutis eius; 4% quoniam fortis dextera eius quae arcum tendit, sayittae eius ®acutae quae ab ipso mittuntur ?non deficient, cum coeperint mitti in fines terrae. % Ecce mittuntur mala et non revertentur, donec veniant super terram; 16 ignis succenditur et non exstinguetur, donec consumat fundamenta terrae. 14 Quemadmodum non redit sagitta missa a valido sagittario, sic non revertentur mala quae missa fuerint in terram. 37 Vae mihi, vae mihi! quis me liberabit in illis diebus? 18 gInitium dolorum et multi gemitus, initium famis et multi interitus, initium bellorum et formidabunt potestates, initium malorum et trepidabunt omnes. 12%In his quid faciam, cum venerint mala? Ecce fames et plaga et “tribu- latio et angustia, *missa sunt flagella in emendatione, * et in his omnibus se non convertent ab iniquitatibus suis neque flagellorum memorés erunt semper. 7 Ecce erit annonae vilitas super terram, ‘sic ut putent sibi esse directam pacem, et tunc germinabunt mala super terram, gladius, fames et magna corfusio. A fame enim plurimi qui inhabitant terram interient, et gladius perdet ceteros qui superaverint a fame, ™et mortui “sicut stercora proicientur, et non erit qui consoletur eos. Derelinquetur enim terra deserta, et civitates eius deicientur. 28Non derelinquetur qui colat terram et qui seminet eam. * Ligna dabunt fructus, et quis vindemiabit illa? 2? Uva matura fiet, et *quis calcabit illam? erit enim locis magna desertio; 7% cupiet enim homo hominem videre vel vocem ‘eius audire. ™*Relinquentur enim de civitate decem et duo de agro, qui ab- sconderint se in densis nemoribus et “scissuris petrarum. * *Quemadmodum derelinquuntur in. oliveto et singulis arboribus tres aut quattuor olivae, *1 aut sicut in vinea. vindemiata racemi relinquuntur ab his qui diligenter vineam scru- tantur; %?sic relinquentur in diebus illis tres aut quattuor ab scrutantibus domos eorum in rhomphaea. ** Et relinquetur terra deserta, et agri eius inveterabunt, et viae eius. et omnes semitae eius germinabunt spinas, eo quod non transient homines per eam. ™ ¢Lugebunt virgines non habentes sponsos, lugebunt muvtieres non habentes. viros, lugebunt filiae earum non habentes adiutorium: * sponsi earum in bello consumentur, et viri earum in fame exterentur. ** Audite vero ista et cognoscite ea, servi Domini. *? Ecce verbum Domini excipite illud: ne diis credatis, de quibus dicit Dominus. .** Ecce appropinquant mala et non tar- dant. * Quemadmodum praegnans, cum parit in nono mense filium suum, appropincuante hora partus eius, ante horas duas vel tres dolores circumeunt ventrem eius et, prodeunte infante de ventre, non tardabunt uno puncto; “ sic non morabuntur mala ad prodeundum super terram, et saeculum gemet, et Lcf. Nh 1, 2. m Ap 17, 6. ncf. cp, 16, 51; Jr 4, 30. ocf. Mic 1, 7 pcf. Is 9, 20; 49, 26. — v. Dt 28, 53-57. gcf. Ap 18, 7. vr. 43. Sicf..cp: 16, 65¢¥sx47,. 24. acp. 15, 46. 6V..cp. 15, 12: CM. 2Res,.31. a-cl;- Ap 6;. 12 €vEz9, £5: or Is' 3%) 4: es 5, 6. cp. 15, 6 sae ae 15, 23. jv. 2.Rgi22, 14, I5. iv. 2 Rg 22, 8. m Ez 38, 20. mcf. Is 2, 10, 220, 82%¢ o Ps 44, 6. ct. Sap §; 21.722. q Mt 24, 8 r Rm 2, 9; 8, 35. s ci. Jdt 8, 27; Hab 1, 12; 2 Mc 6.732: Fehon. aS) 3s uv. 4 Rg 9, 37- vIs 16, 10. xcf. Am 5, 3 yas 2,22; z cf. Is 17, 6; 24, 13; Ab 5. acf. Ps 77, 63; Jr 7,34; AP 18, 23. b Isc 435:83: Jr $6343. Th — 6,24: Jo 16, 223 1 Th 5 — 1183 — LIBER QUARTUS ESDRAE 16, 41-78 quod terra eorum in desertum redigenda erit (16, 1-51). Interea populus Dei videbit ubicumque, ablata tolli iniquitatem regnare iustitiam; adventante au- tem iudicio unicuique reddi iuxta opera sua (52-78). cv. cp. 7, $7. 42-44] I COFr 7, 29-31. ad Ez 27,9 ecf. Dt 28, 30; Am 5, 1. ‘ f Cf. Sep. 38, ig4. 53] - Ant. et V. in vg. Nat. Diii. — v. Ex 19, (10, 11). § Heb 10, 37 sre: 5. — cf. Pro 30, 20; i360: 1, #Rm 12, 20. — cf. Ps 139, 11; Pro 25, 22, j Ps 93, 11. — v. Ps 138, 1-3. lv. 1 Rg 16, 7. m Ps 148, 5. — v. Gn 1, 1. n Ps 146, 4. ols 40, 12 av. Be 8; i 103, 9. ft ist 5 Pi Pe "35. . Gn 2, 7. ucf. Pro 28, 1 vcf. 1 aa ° cf xct. Jr 2, y Mt 25, ae Le 12, 3, 8, 9; Ap £ vr. 94. a(2 Mc 6; 7. — cf. Ac 15, 29; 1 Cor 8, 10°) 10, "26° 2, 14, 20). 5 Pro 17. 3: Sap 3, 6; Ecli 2, oa Ft x, 7. ¢ Ps 47, 15. @Ps 37. s. ecf. Os 6. f cf. Heb 6, 8. -et gloria ipsius. dolores circumtenebunt illud. ‘* Audite verbum, plebs mea; parate vos in ‘pugnam et in malis sic estote quasi advenae terrae. *? Qui vendit quasi qui fugiat, et qui emit quasi qui perditurus, ‘*4¢qui mercatur quasi qui fructum non capiat, et qui aedificat quasi non habitaturus, ‘“ qui seminat quasi qui non metet, sic et qui vineam putat quasi non vindemiaturus, “** qui nubunt sic © quasi filios non facturi, et qui non nubunt sic quasi vidui; “ propter quod qui laborant sine causa laborant; ‘7 ¢fructus enim illorum alienigenae metent et substantium illorum rapicnt et domos evertent et filios eorum captivabunt, quia in captivitate et fame generant natos suos. ** Et qui negotiantur in rapina, quan- tum diu exornant civitates et domos suas, et possessiones et personas suas; “tanto magis adzelabor eos super peccata sua, dicit Dominus. ® Quomodo zelatur fornicaria mulier rem idoneam et bonam valde, sic zelabitur iustitia iniquitatem, cum /fexornat se et accusat eam in facie, cum venerit qui defendat exquirentem omne peccatum super térram. 5? Propterea. nolite similari ei nec operibus eius; ® quoniam #%adhuc pusillum et tolletur iniquitas a terra et iustitia regnabit in vos. ™*Non dicat -peccator se non peccasse, quoniam ‘carbones ignis comburet super caput eius, qui dicit: Non peccavi coram Domino Deo 55 Ecce Dominus cognoscet omnia opera hominum et adinven- tiones illorum et Jcogitationes illorum et ‘corda illorum. ™ ™Dixit enim: Fiat terra et facta est, fiat caelum et factum est, *% et in verbo illius stellae fundatae sunt et "novit numerum stellarum; 5 qui scrutatur abyssum et thesauros illarum, °qui mensus est mare et conceptum eius; ® qui ?conclusit mare in medio aqua- rum et %suspendit terram super aquas verbo suo; ® ‘qui extendit caelum quasi cameram, super aquas fundavit eum; ® #qui posuit in deserto fontes aquarum et super verticem montium lacus ad emittendum flumina ab eminenti petra, ut potaret terram; ‘qui finxit hominem et posuit cor suum in medio corporis et misit ei spiritum, vitam et intellectum et spiramen Dei omnipotentis, qui fecit omnia et scrutinat omnia absconsa in absconsis terrae. Hic novit adin- ventionem vestram, et ‘quae cogitatis in cordibus vestris “peccantes et volentes occultare peccata vestra. ® Propter quod Dominus. scrutinando scrutinavit omnia opera vestra et traducet vos omnes, et vos confusi eritis, cum *processerint peccata vestra coram hominibus; et *iniquitates erunt, quae accusatores stabunt in die illo. Quid facietis? aut quomodo abscondetis peccata vestra ¥coram Deo et angelis eius. % Ecce iudex Deus; timete eum, desinite a peccatis vestris et obliviscamini iniquitates vestras iam agere eas in sempiterno, et Deus *educet vos et liberabit de omni tribulatione, ® Ecce enim incenditur ardor super vos turbae copiosae, et rapient quosdam ex vobis et ‘cibabunt idolis occisos; et qui consenserint eis erunt illis in derisum et in improperium et in conculcationem. ™ Erit enim locis locus, et in vicinas civitates exsurrectio multa super timentes Dominum, ™Erunt quasi insani nemini parcentes ad diripiendum et devastandum adhuc timentes Do- minum; ‘quia devastabunt et diripient substantias et de domibus suis eos eicient. ™Tunc parebit probatio electorum meorum, ®ut aurum quod pro- batur ab igne. ™ Audite, dilecti mei, dicit Dominus, ecce adsunt “dies tribula- tionis et de his liberabo vos. * Ne timeatis nec haesitetis, quoniam *Deus dux vester est. Et qui servat mandata et praecepta mea, dicit: Dominus Deus, 4ne praeponderent vos peccata vestra, ne superelevent se iniquitates vestrae. 8 Vae qui constringuntur a peccatis suis et obteguntur ab iniquitatibus suis, *quemadmodum ager constringitur a silva, et spinis tegitur semita eius, per quam non transit homo, et excluditur et ‘mittitur ad devorationem ignis. FINIS. — 1184 — 3 Pentateuchus Libri Historici V. T. Libri Didactici V. TK BIBLIORUM SACRORUM QUAE IN HOC PRIMO TOMO CONTINENTUR Genesis Exodus .. Leviticus . Numeri Deuteronomium Iosue LU Sas Seer Oia Tudices : Me oe Regum I ) Gert eee Esdrae aii Tobia A ran Iudith Esther lob. Psalmi Proverbia Ecclesiastes Canticum Canticorum Sapientia . - Ecclesiasticus . Paralipomenon SERIES Sis BIBLIORUM SACRORUM QUAE IN ALTERO TOMO CONTINENTUR VETERIS TESTAMENTI Libri prophetici Isaias wk gs se ey cei ne ities DRS uO 71 a MOGINR miss dann: ek (eaieensiaee een 856 Ieremias ... » 918.4 lonaseocs seccais guay Gist: Demian ae 857 Lamentationes, id est “Threni_ » 767+ Michseaun.«:. Sootm, yelde,,. ) sig alae 859 metab. : . . 4 inline 774 | Nahwries*s* c25i - "s%, Gre veel 863 Ezechiel eo? oy... SO ee 98 "Ha Baetic 88) 2 OR ae ee 865 Reet te ee SL ee $24] Sophonias ..° |... *. aaa ® 867 Bs Sie. of ee S43 | AGGROUB ssc. Ate ceaeoned Cole 869 ee ee on ee Oe ee 349..1. AACNSTIBRsencccct. cunla noeee chan 871 ROG tix bo ch. Fe 409k } Rene Bh 85z.|.-Malachias .0:. ‘seks Liccws, ORR 878 Libri historici novissimi I Machabaeorum. . . . . . . pag. 881 | II Machabaeorum . . .. . . pag. 908 NOVI TESTAMENTI Libri legales Evangelium secundum Matthaeum. . . pag. 929 secundum Marcum. ... » 957 secundum Lucam. . . . . pag. 975 secundum lIoannem. . .. » 1005 Liber historicus ‘Actus Apostolorum oof .nsscidinvincnecda) baleciitebie. yeunens Amen pares cele eda: eeeeeleeeene Libri didactici Beati Pauli apostoli epistula ad Romanos . . + ee ee pag. 1058 I :* d hessaladindhanis pag. 1103 I ees » 1070 » 1106 ad Corinthios. .... It » OSI ad Timotheum * bbkO8 ad, Galates .é.¢.ii tava 9 TOROS 11} : » III ad’ Ephesios . . . 4 whist ab ‘ens. 2609 ad: Titum:').. Demis, sche adguph Ses ad’’Philippenses. . . (9% 7: 5» bez697 ad Philemonem. ... . . » ~~ =44T5 ad Colossenses.. . . » I100 ad’ Hebraeos:*2°°)"*. oo. Share Beati Iacobi «postoli epitale bibs cere! cs nk iace ak = arabesieaeh Tass ean lins se stieeeiad kas cle it} Beati Petri apostoli epistula . _ I » £1934 II )*Beati‘Ioannis apostoli epistula °°. 2° NS i a III | " . “Ex37 Beati._Iudae apostoli epistula catholica. . . ... . 2. 2s +s * «© whe ce ee en Liber propheticus Apocalypsis beati Ioannis apostoli. ... . ...... . . mutiooitne.) gudtien pe eee Libri extra seriem canonicorum librorum, “ee dicti apocryphi Oratio Manassae regis Iuda . . . 1 104 6 ee ee ee ee «ME RS Oe ee DRE eee Liber Wate td ‘ ft rae | @ Gy 7 ‘ " Mes, oe | td , ‘ & Bec | Pe BERD Ta Hi, wat elgo. Cth aye iBS 75 4913 SMC (Bible. Latin. | ‘Bibtiorum sacrorum iuxta Vulgatam Ctlementinam 47080775 a h\-587 Lr ary ana

. ~ . s ‘ , C “ - A ae as Narets ~ “< S ’ ae ‘ . ae wy SPN A o - we a te ~~ R > x 4 a