,04372 V n n U ■ ^^/M^^ o" , . ""o '\ ' . V v\^ "■ W" BOLKTIM nA SOCIEDADE BROTERIANA PUBLICAÇÃO ANNUAL Director — Dr. Júlio Augusto Henriques PROFESSOR ni; nOTANICA VoluiTie XIXIIII Propriedade e edição da Sociedade Broteriana. Redacção e administração — Jardim Botânico — Coimbra. -Oe-Cí NEW YOJ^K ^ ^Ta N/CAL <^^' COIMBRA ^> IMPRENSA DA UNIVERSIDADE ^\'i.^''^ 10O7 .^A^^ IU)I.ETIM DA SOCIEDxVUE lilíOTERIAM "TCATA Dí; la '< :'- -.T-Crv.!? -ROT. líOMlIl.M DA SOCIKDADE BROTERIÂNi l-LHl.lCAÇÃU AXNUAL Director — Dr. Júlio Augusto Henriques 1'llnKESSOK DE IIOTANICA A olvxin© X ALI II Propriedade e edição da SmiEDAnF. Tíhoteriana Redacção e admiuistração — Jardim Botânico — Coimiska -<»®«S»- COIMBRA IMPHENSA DA UNIVEUSIDADE IQOT " ' " II i!l|0 A MEMORIA CARLOS LINNEU 170T-1907 :< 1JBRAR1Q Ml-W VORC CARLOS LINNEU 70T-1TTS A 2;J de maio de 1907 ((imiileliUiun-se ^OO aiuios drpois do nasci- mento de Carlos Linncu. A Suciia celebrou esse dia com festas solemnis- simas, íis quaes assistiram rc|in'scnlanlcs de qtiasi todas as nações. Esse dia não passou despercebido tóia ilu Suécia, e não deixará de ser com- memorado neste jornal. Linneu foi inconlcsta\clmenle iim dos maiores vultos entre os homens de sciencia do século wiii. Não foi o creador da historia naliual, pois que anteriormente uuutos ÍKunens (iislim-los se liidiam occupado do esludo (los animaes. das planlas e dos mineracs. Aproveitando porém os male- riaes scienlilicos adquiridos, dotado (Tum esjurilo superior, pôde coorde- nar esses conhecimentos e auf;menlal-os por tal forma, que sem dillicul- dade se pôde dizer, que a verdadeira sciencia da natureza foi or;;anizada por elle. A primeira classificação regular, baseada em caracteres de valor, tanto no reino vegetal como no animal, foi |)roducto da sua inlelligencia. Desde pi>' então a botânica e a zoologia tcunaram nota\el impulso, que elle promovia S> e animava. Sua acçào bcnelica chegou a toda a parle; de toda a parle ''"' recebia |)ro(luclos naturaes enviados por numerosos correspondentes. Os J discipulos mais inlelligcnlcs e activos eram por elle mandados a regiões JJ3 diversas [lara colherem elementos de estudo, que mais tarde lhe serviram CD para a coordenação de obras de subido valor, ainda hoje consultadas com proveito. É digno de notar-se o interesse (|ue elle punha no conhecimenio e ex- ploração, lanlo botânica como zoológica, das diversas regiões da terra. A correspondência havida entre elle e os seus correspondenles é d'isso prova. 8 Portugal n3o foi por elk- esquecido, pois a visital-o mandou seu discipuio Locilínp e com o professor D. Vandelli teve larga correspondência. As pliala disto Sto- baeo patenteou-llie a sua bibliolheca. V.m I72(S íoi para IJpsala. \'iu-s(í ahi alormciilado por íalla de meios, tendo de empregar |)arte do seu tempo em dar lições de latim, e as suas circumslancias eram taes, (|in' chegou a a[)roveitar |)ara seu uso o calçado velho dos condiscipulos. Ahi porém ainda a sorte o favoreceu, |)ois que Olaus (^elsio, notando a ail>Mção di>o, alegre, lol^^ando com todos e \i\endo com seus disci- |)u!os de lai modo, que por lodos era amado. Educava-os com suas lições, com licrlxirisaçòes a localidades diversas, ene iirref;ando-os do estudo de matérias es|)eciaes, solire as (piaes discutiam <■ |iul)lica\am memorias, ipio se enconlram nas Amenilates academicac. De vidu sempre activa e exem- plar, jirotei-ia todos os esludiosos mesmo com dinlieiro, lembrando-so de- certo das amarj;iiras dos primeiros tempos. Knlraquecido pelo traballio e peia edade teve um primeiro ataque apopletico em princípios de maio de 177i quando eslava dando lição a seus discípulos. Em juniio de 1776 um novo ataque tonioii-o (juasi totalmente incapaz de se mover, e em ja- neiro de 177S morreu. A Suécia preslou-llie ainda então as maiores honras. Teve sepultura na Cathedral, onde só ()essoas dalta catlief^oria a tiidiam. O rei (luslavo III fez o elogio fúnebre na Academia das sciencias, de qual Linneu tinha sido o primeiro director, e na abertura do parlamento mostrou (pianta pena tal succe.sso lhe tinha causado e quanto a Suécia titdia perdido. ÍC longa a lista das obras de Liimeu, I)'algumas hou\e numerosas edi- ções. l'"oi o (pie se deu com a PhHosojiltin lioíanka c o Syleina nalitrae do qual durante a vida de Linneu foram feitas doze edições. ./((//() .1. Ueuri/i marinam, ut liaec tua inventa inserereni appendici in tomo tertio Sjstematis. 12 Utiiiam scircm, (|ii;i ralioiíc iid Ti' millficm \;irÍM o|uis(ul;i mca, (|uno niiper inodiíTc, iit testarem (|iiaiiti To liiciiim. Fiixit Deus, ut vivas sano cor|iiirc, >ív: alacii animo iii aiigmi-nlum, & oníametitiim Arlis. Vale, & mo porro ama. Dabam l'|psaliae dic .3, Fohniarii, 1739. II Datas n Tc, Vir am|ilis-imo, iiloras, id : .laiiuarii arile tridmim accopi, ex iis novo exporimi-nlo Tuam in me amiciliam jiroisiis siiijiularcm inlcl- lexi; iilinam nliquo experimento mutua tcslari queam oITicia, ([inliuí» mihi iiiliil cliarius, atitiijuiiis nihil ctit. l'ro egrégia eolloitione rorum naturaliinn, tjuam por D. Treucs aii me misisti, devotissimam persolvo mentem. 1. Litlianirax malrix Naplitao rarum, >S; in lioo timipiis usque obscu- rum est. 2. .S'()/ fossile /Epijiitl procul duliio vcterum vorum Natrum, quod ila exercuil erudilorum ingonia, lamon dubium, nec ulli rito cognitum. 3. Tophus selenillriis cum plsoliíhis nec umquam mihi visus. Zoophytoti, ciijus iiistoriam í»; ligiiiam omiiiimi pulcliorrime exposuisli, nori polui non gralissimiim esse. Iloc idoni animal, rude delincalum, & im|ier('orle descriptum atite dimidium antmm acrepi a U. Jillis Anglo; nec |)()lui exlricare ojiis goiius, &: caracterom, antequam tua arceperam ; quão hoo ila exposiiil, ut niiiil supra; adoo(pio oo auxisli rorum Nalura- lium historiam pulcliorrime; utinam admilteros inserore iianc luam histo- riam in Aclis Scienliarum Socielalis Upsaliensis quão propediem prnelum subii)unt?; ut omnes a tua face lúmen muluaronlur circa singuiare hoc animal. Cum multo labore aipos > estratos peragrasli, (pioin laborem novi, qui ipse nostras al|)es peragra\i; iiullas dnbilo (juin plurimas logisti |)ulcher- rimas, rarissimas(|iio planias. Doliii diu, (]uod luillus dodorit voram Flonim Komaiiíim, islius eiiim Sabbaíhi non sufTicit, miscet enim exóticas cum indigonis, nec satis certus de specii'l)us; anno ullus Komao sil voriis IJolaiiicus? Si uuKpiam Tibi occurrati (ynips ,s. Icbaenoumon ipii in grossis Fia, & Capri/lci habitai, a PuiUedera descri|)tus, mitlas oro in lilleris, iil queam iiliim inluoii. I). Clercli nostras deliiieavil, .k edidil ullra 120 plialaonas novas, a mo in Systemale nominutas, nec apud alios Authures obvias; nunc piíigit ultra 13 ceiítum Piípilioiíos indicas, vivis coloribiis, iil pniecedentes, ([ui iii Miisaeo l{('f;iime Noslrae asscrvanlur. llinam vellcs observarc í\ho dic apiid \<>s folia sua cxplicaiit, sive cnim- paiit Arhores llelnhi, [''rajcinns, limas, {)ucrrus, Tilia, Jlippocasldnum, Sorbus, Carpinus, ^\{w possem idem lioc vere ajuid nos observando, inde mensiirare dillerenliam aeslalum vos inler & tios. Sic obsorvarmit Hotanici Monspelieiíses; iinde coiicliisi, (|iiod aeslas 31 dies priíis incipiat Moiispelii, (juani iipud nos, i.^ aiitiinino 30 dies [iriíis apud nos desinat, (juam .Mons- pelii; adeoqiie .'Mons|)ellii aeslas 2. mensibiis lonf^ior, qiiam a|)iid nos. Miratus siim diii (pialis sit Avicula, ijuam Hajiis viderat Florenliae, & dicit il)i vocari Spipolcla. Diseipulus meus Forsíjard bodie Professor Ifafniensis, pelil navibus Arabiam in eundem finem ac Douali. In Lapponiae conlerminis oris quolamiis prassaliir vermis, qui maximam stragem infert llominibiis, ^: Pecoribus; decidil enim ex aelliere in nuda corpora, niíunento citius peneirai parles musculosas, & inlra (piadrantem horae saepe occidit dirissimo dolore. Coelernem valeas, & xigeas in incremenlum arlis; Ego Te omni cullu, & studio, dum vixero, prosequar. Dabam Upsaliae, 1760, die 4, IMartii. 111 Dudum accepi dona Tua vere áurea, heri vero lilteras Tuas id. Oclo- bris dalas. Ad priores diti responsam distuii, cum animus erat omnia, & singula rite examinare, digerere, & suis locis inserere, anlequam respon- derem; perpkirimae ocupaliones in causa fuere, quod nondum omnes mercês Tuas rile ponderare |)otueram, ai brevi absolvam; inlerim ad ullimas res|)onsum iion dilVere consullum judicavi, ne me ingralum cre- dercs. Audivi quod in Hispânia consullalum fuerit, num me vocarent, imprimis postquam lalaiis morbus 1). Oríeçjam oceiípaveril; nec video, quomodo Horlus amplissime inslilueiidus rite adornari polesl in illa terra ... Me vero non vocatoiias accepisse cerlum est. Quod scripsisti Apologiam contra llullcrum, virum omnibus infensum, laetor, nec dubito, quin ipse omnibus numeris par sis. uti ex prioribus Tuis facile inteilexi. Uiva ista a Te delineata miracubim Nalurac esl; dicas mibi in quo libro posita sil figura, ut illam aliegare queam in nova edilione Sysle- malis: Nova plane esl, nec aliis visa; figura omnium óptima, descriplio etiam tam egrégia ul non possem eam imitari. u I.actor, (ninil DoiKiii ilcr idrilinuctur iii Ar;il)i;im: liisce diebus Hex Danoium misit iiicum l)is( l|iiiliiiii iii Ariíhinin iii euiidein íinem. Sctninn, (|iiar in A('{;y|ilo lepit iní;iiiUis Donnll coiiies Roque, ego accepi ; suiit liaec |)iililira, v*^ novas plaiilas ((intinciit. Iiisfctiim istud. qui)(i t'\ ai-tlicif (Ifiidil in La|ip()nia, <i exliacluin (jculiic |)ra('S('ri|)S('runt, ^: falifia- riiiit l'lianna(i)|iai'os ((Miiiiaiarc (|ii(hiiii(|iii' piclio; iiiiiic M.'r() (•('^sa^il usiís. (Juod Ciilvliiciiin tidii sil vfiiciiiiliim lioc iiiiioi'. Noniio eo oiiiiics sorvi oliin sil)i iiianiis nÍoIciiIiis iiilulficii' '.' riiiiaiii \('IU's linc \cre (d)Si'ivai(' (jiio dii; llniiis pidinal Flores, «Sc ijiio (lie prima folia osleiídal ; ef;(i Imc ohservaho Ujisaliae, iSc iiide possiiimis caleiíliiii) iiiire, qiianiiiiii dislal l psalia Olissipoiíe. Aiiiion vciles, &, [xisses ad me millere l'lorvm Árboris Draronis in episldla ; crescit prope llis^ipime, in lldito (jiiodam Uogio ad Alcântara. Crescil in Lusitânia Ixiilisnis íicípieiítissima ciim suis follieiílis ruhris ík magiiis; uinleiíam lii /'o/Z/cí/// f^eneranliir? eliammim liaereo; alii dicuiit eos repletos esse Ajiliiililnis. Vhcrtne alii, alii ( ijnipc; Tu qui es in loco posses me docere ceilissima, ul rite eollocarem liauc speeiem in próxima cditione Svslemalis; floria lua erit. II is Vale. Daliani llpsaliae, IT();j, die 12, l'"el)i'. IX .Accepi |iridie Tuas V. C. & sua\issimas Lideras; & doclas observa- tiones, (S>; pulclierrimani Floram L'lyssi|>onensem, quae omnia, & singula summo me iierlundebanl oMeetamenlo. (iladlolns iiliiiKjuc l'liirlulf;ari, (|ui liirie lloridus? Soiipervicum ailjorciiiii. I'nlclira ol)ser\alio de squaniis ad basin slamimim seplemdenlalis. rumaria raprrulala recensiores sialuunt lianc meram esse varielatem Fiiinnriac riihjaris natam ad parieles; Tu judica in loco. Lysimavhia Llnttin síclldiuiit. Ilaec sinf^ularis planta, a reliqins Xj/í/ma- fliih diversa. Ex corídla pulaiem esse Ci-nluiicitli llorein, sed quinque- íidum, sed capsula "i-Nalvis est [.j/siinachiae. CcnluiiniU lí' Aiiayallis ca- psula est ciniuncisa. Si me liceat conjungere Anagnllhlem cum Lysimachia, neq : licel dislÍM;;iiei-e Lhiiiin slrlhtlnm a ÍAjsiinaclila. Vale. I)al)am Upsaliae, ITtio, die Ki, August. Inclusa inlra lilteras Tuas die íõ sexfilis datas, iiabui, pulclierrimas omnium observalioncs. % XXllI Í8 Draconis flores tam cjjregie asservalos viili mm siimnin ndmiratione, quos antea nunqnam oblinui; ita referunt Asjxiragi graniinifolii lerminales flores III (lisliiipiil ni'<|iiiiiit. Si |iossein .Is/ífir. (irainitii/nlium, lerniinalrm, ti' Dracdiiein siili |iro|iri(i í:('ii('r('. disliiiclii nli .\>|i;iiiij:is tradcre, Ikic iií;i- gnopere exoptareni. nmi i>tiic '2. species [gramiuif., ti' termin.) crcscant caule eriTlo, apite tanlimi lolinlo, fuliis iiiaíiiiis oliloiipis. Tiiiis cliaracler erat e\i(lentissiiiiiis, iSc luiilirmal aHiiiiliitein siiiniiiani ciim A^paIaf^is. Medusam tiiain iiovam inserui syslemali Naluiae. (|uod praeliim jam adiit, qiiae sub tiio nomine niililabit. Apud nos pliiit hoc anuo lere per tolam aeslatem. iil \i\ possimiis di- cere, nos liabuissc aeslatem 8 diel)iis; milliis a|iiid ikis recordatiir lalem aeslatem, adeo pluviosam. riurimiim Te \alere jiibenl Socielalis nostrae Socii. Dabam Upsaliae, 1705, die lo, Oclobris. XI Ante triduiim accessere duae citae iii alleia nal Erijthrina Tua, in allera radix néscio ciijiis, forte Dramiiis; iihamqiie me Tibi debere in- tellif;o, ís: grates qiias possuiu máximas rependo. 1'raelegi ambas Tuas obser>ationes Socielati Scientiariim; altera cral Historia Natiiralis lri|)licis Hegni .Natiirac per Ulissipoiícnsem tractum; altera Draconis coinplectebaliir Historiam; utraqtie Socielati |)er|)lacuil; mihi in mandalis datum esl tibi gratcs summas quas possum reddcre, & te saliitani omiies, ac singiili, siiatpie dt'M)ta oílicia referunt. Ambae nbser- vatioiíes mox debant preliim com Socielalis Adis subire. Dicas mihi oro quaenam sil pátria Knjllirinae liiae? Aime poteris apud Liisitanns tiios .Maecenalcs inipiirere. &: (d)linere specimina sicca Jdidjijiar, Ipifuniuiiliae, «S; Kaisdini ]ienivi(iui, (|Mae omnia sine dúbio in Brasilia eorum occnrrunt. Nullus etiamnum audel asseverare iitriim Jaiíipa loiígi/lora, aiil Cínivolculus fallis variis sit Julnpa offici- tianiin. Ipecacuanha etiamnum quoad genus ignota est, bcel Medicis frequen- lissima. Halstnnus Peruvianiis aeque ignotos est. Arcliiatri l'etro|ioiitani coinp.iraiil silii S/iigrlinni vicdin, eaquc curaiit vermes (|uosqunque; dosis berbae \eiiil diicalo uno. Tu qui liabitas in Lusitânia, qiiibiis parei Brasilia, iibi sponlaiiea, posses comparare irigen- lem copiam, &. vendere siimnio lucro per luiiopam; emtores nunquam deficerent, iicc potest ciim lucro in liorlis coli, ciim fer\idissimu:n ex|)elit solum. Ilac sola posses tibi comp.iraie tliesaiiros, 1d Nupcr pulchrum liiil)iii ex|)erimciilum, miod inorsuru Gordii excilel Pnronyrliins. Viilc, m('i|ii(' luís aiiniimcr.i. Duhiiin Lliisíilinc, 17()5, ilio I!), No\einb. XII niiiwihi ciim l;iclilii> luas excopi lllcias die 2(5. Aujjusti datas, quíis lieri nccepi, eflari vix possuni. Laclor aiiiinilus i|mKl iiiopitia lata ti' piiimovcre ad Historiac Naluralis proviíiciam in Lusitânia, ad quam lelitiliT ta|i('sscu- dam fausta quatnis, &. lelicia oxojito. Lusitânia a condito Oiiic cimcriis tcnchiis invohita jacuit, nuiic per te niapnum in ista legione sidus cxoitum est. Fala tibi reservarunt in ista ri'j;ioMt! iiimis multa. Spero brevi nos visiiros veram Floram Lusitanicam, & Faunam, & reliqua, quae illtistianl n-f^ioiícm in Kuropa fere indicam. Acccpi nupcr cistam cum Inscclis ullra '200. scd ncscio a iino; cx niistraiissima Kuro|ia missa íiiit ; crcderam a Ic, tiuliae enim íitlciar adc- rant, scd taniuin nunicii; cum vero nc \crl)um de ea lacias in episloia muto sentenliam, &. eam cistam poliiis credam ex Itália missam. Nunc omnes volimt referre funf;os ad últimos Vermes; cum semina aquae immissa se se moveant uti \iva. Ilis vale & me semper tuis sinceris annumera. Dabam Upsaliae e Praedio, 1766, die Octobris. XIII Ante três iiebdomadas fasciculum tuum planiarum exsiccatarum cum labellario acccpi Unmliiirj;o; & ante duas bebdomadas lilteras tuas; mox vero insiMgchat liorribile inccndium, quod consiimsit Icrtiam partem urbis nostrae, uiide debui transportare omnes meãs res, omnemque supeleclilem in praediíini nieum, i|unniNÍs 1). G. incendium meam aedem reliquit inco- lumcn; nunc recollcilis virilius. bas reddo. in |)lanlis milii aiilca iiicnj;nita cratil: Agnislis aiistralis. Pua spicata, llidtniis (iciiiiulíiliis, III. riiiijciis, Sisijiiiliriíim calliolii-um, Plantago Lagopm. His Vale. Dabam Upsaliae e 1'raedio, 1766, die 11, Maji. XIV Summa lactitia peifusus tuas die 3. Septembris datas excepi; cum a -20 lonpo tcmporc tims non lialjiii; metuebnm, ijiioil in morbiim inciílisti ; laetor e.\ ;iiiini(i, (juod miIlms. Adianium Tricliomaitfs ((inariensls; ^i(ll! i-jiis lloies cum microscópio; aiine quidqiiiim de sliiutiini (iliciini lloruin ex li;ic specic possel eiui? Iiiitiioilalis i;limai' l{i'^iiini> Kiiro- |iac. & natura [ilane indicac. (iurcs pro tuo o|)orc piilclicrrimam fifjuiam rarissiinae Siljlhíiriiiae. ík llorcs ciiin miciosiMipio dclincaie nt; interniittas. Te pltirinimn \alLT(' JiiIjciiI (innics Societalis noslrae Socii. .Dabain r|isaliae, 17(17, dic 21, OcUiljiis. Tolo Iioc armo morhis lal)ora^i, ívc niitic primum coiivalosrere incipio, dmn vidco lotam mciisam repletam litleris eriídilorum ; |)rimum ila(pie tiieimi erit te saliitare, (jiiam prae reliqiiis mnltiiin facio. Praeterito aiilu- iiino edidi Disserta! ioiiem. in ipia deimiiistravi íunfioruni semiiia cxclusa e\ adere vermes, nudis orulis non \isibiles, in aqna correntes, tandem íigi in fundo vasis, & excrescere in fungos. Svstematis editiones 12, tomos primas e prelo prodit; e\ eo >idel)is. quo(l íideiiler, quae a te accepi, allegavi. Alter tomus de pluntis ad '/á impressos e>t, ifi ejus Diilytutmia dedi cliaraderem, (Sc descriptinnem no\ae plantae faiidiHine, distinctae ah omiiibus angiospermis ^orolia i ingente, coi e médio lahii infi-rioris (non e fauce) 2, stamina ioleriora eiiasi iiiitiii-. Crcscil in Iiisida S. Tliomae. Avidissime jam scire opto (joomodo tu \aleas, & lua Flora, omnes curiosi, ipii ad me scrijisere, a\ide expeclani scire quod feial Lusitânia tua. lUil. D. liiilin. qni nalus in \'ir^'iiiia, meus fuit iJisripulus per quadrien- iiium, nun íactus primos liotanices Professor in 1'iiiladelpliia, egregius juvenis; alter meus Discipulus liecliman (lottingae llistoriae Naturaiis Professor: tertius meus Zocf/ii Deiuonslrator plantanim IlalTniac. In tomo primo S\stemalis lialico ().')()(), animalia. ■ In tomo secundo circiter 50 (íenera piantarum. quae anlea non lialuii, adjeci, intenpie memorabile esl Dracocna Wiiidrlli. Srhrclicrus incepil dare (ii;uras gramituim, si \l\.il omnium possibilium. Filius ad |)relom misit tertiam suam Dccuriam rariorum piantarum. fiunturiix l",pisco|ius Norvegiae in .Vctis Nidrosiensibus describit Poli arclici Animalia, i^v ZoopliUa ;;rapliice. Oimies Soiietalis noslrae Soiii te ploimuini \,drii' jiduiil. 21 Qiiam geiícrofe misisli Erijlluiinnn cristain gulli nliii per (jiindrantcm anni, tandem periit, & vidi, (piod llortulfimis liius detruncaverat omiies riidiccs, uiide minitn non liieiiit, (]iioil crcscere recusal);i(. IMiiia proxinie, (|ii(' niitic vel;it ;ii'í;ra iiiaiiiis. Dabam Upsaliae, I7()7, die 1.'), Julii. XVI Mídias til)i reicni, Vir aniicissime, jíiales pro idtimis tiiis, Krleis plu- rimis, relerlis, qiiae inilii maximain creabaiit voluplalem. Aiillwricuin tiiimi inilii noMini cst ; iic(|iie est Aníli. scrotlmim, neqiie Anlh. (iracrtun, uliainijue lianiiii lialtco; amhac (ilaineiilis mídis, iici|ue barbatis siiiil. Caetcrum iii mea collcrtioiíe repeiio specimen tiiae plaiilae similliiniim, & forte ejtisdcin speciei, sed il<)ril)iis dimidio mitioriljiis in Hispânia leclimi, eliam lilameiílis latialis. Sjieiicm apiid Aiilliores non novi. Vale. Dabam Ijisaliae, 1709, .Inti. 9. XVII Accepi lideras tuas a |{i|iliopo|a SaUio. Optarem vivere co die, qiio Floia tua l.iisilaiiica prodirel, ipiae dives erit rarissimis |)lantis eiirofiaeis. lum ne iitiiis aiit alter veslras viderit. Poleris siiie dúbio e Brasilia (d)tiiiiie semiua lariorum plaiitarum, & ea in vestra calidissima ref^ione sub dio screre, cum nulla iiyems apud vos plantas destrua!. Varias habet Marcf/rapliiits plantas, quas millus IJotanicus Syslemalicus potueiit ad sua ^jcnera amaudare. In Insula S. Tbomae omnium omuino planlarum ii)i nascenlium Miigatissima est tua Vandellia. Vale & vive felix. Upsaliae, 1769, die 13, Maji. XVIII Accepi epistolam tuam aiísque iitleris, cui inclusae erant plantae raris- simae, i^ lasciculus tuus plantariiTU, pro ulris([ue £;rntes reddo máximas. Fasciculus iste tuus |)er()la(uit, non lanlum ob raras plantas, sed non mi- nus adeo aciite descriplas. O utinam brevi prodiret Horíiis Olisiponrnsis tuus, non dubito, (piia inde addiscerem iilurima. 32 In horlo meo jom floret Si$ymbriu))i pnrrá, Sparlium lloribus sub ramis pedeiilibiis. Cyíisus Tournef., quas plaiitiis a W ;h(i'|)Í. Nnle, Vir amplissime. Upsaliae, 1772, die 1, Julii. XIX A multo tcmporo niliil qui(1c|iiiim de le au(li\i, iilinain \i\crrs, «Sc vale- rp< (iplimc. quoíi aiidire ('xoplatisMiiiiim milii lorct. Aniii iiif;raM'scctiU's, passiiii morbi, [ias>iiii Aida me occii[)aiuiit. A\idissime exoplarem sciíe (|uo iisipie peiíetrasli iiim Flora, Fauna Lusitaníca; cum tu unus ^ prinuis .sis, qui umi]uam a|iertis oculis felicis- simam, rerlilissiinatn(]ue rejiionem coluisti. Diias milii an ulia de liisce a te jnm edita sit, ^el (piaiido eam expectiire liceal. -Maiitissa mea altera prodiit, iii qua descripsi Siayinbriíim Vairá, cujus semina a te accepi, noiuin [)eduticulis ante (loresientiani rellcxis. .Iam Sparnnan lii^toiiae Naluralis eaussa adiit (".ap-l5oiiae Spci. Tliiiii- bery .laponiain, Salandcr propediem rum (iadiiio, ieni(j in Tranqiichar. Forslíulii plantae Arabicae, & Rilindri Surinamenses príqiediem pre- lum subibunt. Jucqui» edit cum fi;;uris pictis plantas llorli Nindebonensis, ííc rariores Auslriacas, sic ditesrit Flora quolidie. Vale & vive diu felix. Upsaliae, 1770, die 7, .lamiarii. XX Habui fírapliieas luas iilleras die 17 .Maii ullinii dalas. ex quiliiis laelus perspexi lala tua ^c lolius relormatae .Acadcniiae. l'ro|i.il.ni ajuid (uniies Amicos meos qualis quaniusipie sit lllustr. famiallus seientiarum 1'rote- ctor, & Hestain^alor, rui feliria fala oinnes. qui merum seientias colunt, animitus exoptant. Qiiid jam iioní moliatur Mora in luo l'aradiso? in meo luam memoriam quolidie milii revoeant Ires insifjiu-s planiae. Cycas, & Zatnia, quas omnes liabuere pro Palmis, suni re ipsa filices. \'ale, \ive felix. Upsaliae, 1773, die 2i, Juhi. 23 subsídios para o estudo da flora portugueza J^S VEPlBu^SCE.A.S Joa.qT_tirn de Mariz O grupo diis Vcibasceas a que pciteucom as plantas portuguczas, que fazem o objecto do presente trabalho, está reunido, segundo a norma dos diversos auctores que as teem estudado, ora A famiiia das Solanaceas, ora A das Scropliulariaceas propriamente ditas ou Personadas, ora está com- preliendido com estas mesmas familias num agrupamento superior que constitue a ordem das Personineas ou a ordem ou famiiia das Scrophula- riaceas. Efíectivamenie, as Verbasceas teem intimas relações de organisaçào com estas familias, especialmente com as Scrophulariaceas pelo que botânicos de auctoridade como: d. Hentliam, no Pwdromits de De Candolle, e Ben- Ibam et Hooker, no Gcncra 1'lantarum, formam com ellas a Tribu III d'aqueila famiiia, incluidas na Sub-ordo Aiiliirhinidcae pelo primeiro, ou na Serie A. Pseudosohmeae pelos segundos. H. Baillon na Hisloire des Plaiitrs agrupa-as na Serie II das dezoito em que divide a mesma famiiia e Kndliclier no (ienera Plantarum inclue-as na Tribu I das Scro- plmlarineae. O sr. Leo Errera no Cours d'élémenls de hotanique compre- hende na Ordem díis Personineas a famiiia das Solanaceas e a das Scro- phulariaceas, ficando as Vevbtisceae incluidas no I." grupo das Anlirrhi- noideae d'esta famiiia; e o sr. H. v. Wettstein em a Natilrlichen Pflanzen- familien (li\ide a ordem ou famiiia das Scropliulariaceas em 3 tribiis: I. Pseiidosulaiieai', 11. Aiilinliinoidcae. III. Itliinaiilluiideae, ficando as Ver- basceas na i." tribu, constituindo a í." subtribu Pseudosohineae-Verbasceae com as Leucophylleas que são plantas americanas. Sipo («stii iillimn cl.issifiravri" jior sor muito riicionnl c clar.i, c porque no recente estudo muito ronscieiícioso do sr. J). António \. I'ereira Coutinho, publicado no \ol. WII d'este Boletim sobre as Scro[ihulariaccas portu- puc7.as e, coordenndo pelo mesmo melliodo, foi deixada uma va^a corres- pondente ú Trib. I. l'siHai completar. As Verbasceas portnpnezas anda\am mal estudadas pelos l)otaiiic(is que, depois da publicação da Phyldf/raithia de Félix d'A\cllar J{rolero, em 1827, d'ellas se occupnrnm. ]Maf;ni(icos elementos para esse estudo forne- ceram o Conde de ll()f!m.uisej;í;, |"''d. Link e dr. Hrotero, m.is a exi|:ui- dade ou falta absoluta, por bastaiiti; tem|)o, de explorações botânicas pelo paiz que podessem fornecer exemplares aullienlicos para as comparações e verilicaçòes indispensáveis a este pcnero de trabalhos. íi/.eram com ipie muitos botânicos dessem iiilerpretaçòes erróneas a respeito de especií-s, aliaz bem diagnosticadas e explendidamenle re|iresenladas em foimosas estampas da Flore Porlucjnise, e em boas gra\uras da VliyUxjvujihia Ltisi- laniae. Hoje, ajiesar dos óptimos lecursos de muitos exemplares botânicos que pude compulsar, juntos aos elementos citados de indiscutivel \alor e de outros posteriormente adcpiiridos. nào se pode dizer ainda que o estudo d'esta dillicil família na Hora porliifiueza esteja completamento feito, mas o camiidio fica com os |)resenles subsidies bastatite desbravado para quem deseje attiufjir a meta. Devo, pois, nesta altura agradecer aos srs. I). António \. 1'ereira Cou- tinho e Gonçalo Sampaio a permissão de consultar as espécies portiiguezas d'esta familia. que me enviaram. píMtericentes aos lierbaiios da !''scola e Academia IVilUec luiicas de Lisboa e l'oito e a seus lierbarios particulares com apontamentos muito eliiclilalnus que as acompanhavam. A estes ele- mentos se juntam os existentes no lieil)ario do .lardim IJotaiiico da Uni- versidade, tanto da Hora portugueza como da bacia do Mediterrâneo de M. Willkomin e de vários paizes da luiiopa, e também a(|uelles. não muitos, (pie me íni indis|)ensa\el procurar no passado \erão em dillerentes localidailes do centro do pai/,, es(tecialmente nas Heiras. .Mais além dese- java estender as minhas investigações por meio da ac(|uisiçào de exemplares recentes d'oulras provindas, mas diUiciddades de varia natureza me impe- diram que o fizesse. 2S I)'cst(' foiíjiiiiclo (Ir innfori.ics ficou ;i|»iiia(l() (|ii(' a lamiliM das Vcil)ns- ceas ó reprcsoiiladii cm Porliigal |)or dois f^eiicros: \'erl)ascum L. o Celsia L. O pciiero yrrlxisnim, que se disliiif^ue dos seus coufieneres da tiihu das ^'erl)asceas, l)cni como de quiisi toda a familia das Srro])liulariaceas por ler o eslames leríeis, é re|ircsenlado por n) ycrijtiscuin lenho a registar a autonomia de 2 es|iecics de l.ink e líoilmausej^fí : — o 1'. misslfíiluiui ipn; alfjuns andores reuniram ao 1'. lluipsifiii nic Sclirad., já como synoiíMno, já como varie- dade — e o I . iiiacraiilliiaii ipic l'(Ha enior|iorado ao 1'. jihl(imoiilc)> L. como mero sjnon^mo. Tamhem na mesma secção rejiislo a exislencia d'inna espécie nova muito |iol\niorplin. o 1'. I.iiililíiiinni milii, subdividida em va- riedades c sid)varie(la(ies coM^liluiilas poi' dilleiciiles formas de 3 espécies crea(bis pelos prolessores l.ink e .1. range, (pie são: os V. simplr.r llílfjg. Lk. non l,ai)il., 1'. lliii/isiidrs HUgg. IA<. non Lam e I'. llciiriíjiicsll l.^e., — espécie notável cujo polvnuirpbismo e nomenclalma discutiiei no seu logar compctcnle AIímu disto riierniono como nova uma variedade penin- sular do í . vli(/iiltuii \\ illi. correspondente ao V. hlallarioidcs llUgg. IJí. non Lam. Na 2." secção do me^mo geiíeio teniio a confirmai' a existência do V. hybrldinii Brot. (1. linlrenilciilinn :■: siniintiim) que o prof. Ijnk pu/.era em dnvidií. I)'esla mesma secção cita o l)otanico Grisley, no seu I Vnda- rluin l.iisiuniinim, o 1'. nigiiim 1^. > I'. ni(]nim jlnve liiteo G.) como espé- cie porhigue/.a ; duvido da existência (Kesla plania no nosso paiz por não ler sido encontrada ali^ agora, pelo ipie a não menciono. O jjenero (\'lsiii (• a primeira vez citado na Hora portugueza; nenhum botânico até hoje fez menção delle com esjiecies do nosso paiz, e a cita- ção 6 feita agora o melhor possível, isto (!•, com uma espécie nova para a sciencia: a C. Iinissicacfdlia mihi, e outra espécie muito linda, mas sub- spontanea: a C. (jlaiidulosa Bouciu'. Em vista deste inventario importante constando de um género novo para a Hora porlugueza e de 10 espécies, s(Mido 2 novas para a sciencia e outras 2 privativas do nosso pai/, em uma familia relativamente [)equena que na visinha íícspardia i'' consíiliiida por 18 es|iecies verificadas, con- clue-se o estar a familia das Nerbasceas bem representada cm l'oiluga!, com probabilidades fundamentadas de novas descobertas. ■1(\ l);is ('sjircics (roslii fnmiliii ns mnis (lisscniin.nias polo iinsso pniz sfio o V. vinjalum \\'itli. o jis iliilercntes fmiii;is do T. Linl.iaintm .Mar.; appa- recem d'ellas represeiilanles em todas as regiões, sendo esta ultima mais frequente na porvHo boreal. É digna de nolar-se a circumstancia de ter passado quasi desapercebida dos holanieos modernos, dedicados à nossa Hora, esta es|)ecie que *'• justamente uma das mais cominims no pai/, do grupo das Verl)asceas. E\plica-se, a meu ver, este fado pela muita semc- lliani.'a (|iie mostra o seu faries com o do V. Thapsus L. para as varia- ções de folhas muito decurreiítes e com o do V. moiitaiium Sclirad. para as de folhas menos decurrentes ou quasi rentes, especialmente com rela- ção ás suas formas mais tomenlosas. As espécies que a estas se seguem em frequência no paiz são o V. si- nualum L. e o T. pulvcrulentum Vill. parecendo ser a segunda um pouco menos espalhada por se não ter encontrado em toda a portão meridional do paiz, faltando a primeira na Beira Baixa. 1'arece raro no paiz o l'. 'lliapsus L. O dr. Brotero, que em parte o confunde com o V. i.inliiamtm, dá-o nos arredores de Coimbra e ao norte de Portugal. F.ircctivamente elle existe na região transmontana onde foi recentemente encontrado por mim, mas também apparece no Alemtejo littoral, a julgar por um exemplar (fraco) d'essa região que tive occasião de examinar. O V. crassifolium lllfgg. Lk., que iióde bem considerar-se uma espé- cie insigne, 6 peculiar da faxa occidental ou maritima da região do centro littoral do paiz, desde S. Marliidio do Porlo ató ás \isinliain"as do Cabo da Boca, sendo o seu logar clássico próximo de Collares. A Celsia brassicaefuUa .Mar. é uma espécie rara; encontra-se em trez localidades da bacia do Tejo: Castello liranco, .Abrantes e .Montargil. De Iodas as \ erbasceas as mais raras são o T. macraiilliiim llílgg. I.k. e o r. lujbridum Brot. A primeira só foi encontrada nos arredores de Bra- gança, apesar dos andores da espécie allirmarem que é commum ao norte do reino, apparecendo com freipicncia h beira dos caminhos; a segunda, sendo citada por Brotero nas visinhanças de Coimbra, só foi encantrada modernamente em Fornos da Beira. 'l'anto para uma como para outra espécie novas explorações se recommendam. A Celsia f/landulosa Bonché por ser espécie sobs(ioiitanoa não leni um habitat característico, todavia tem-se encontrado na Beira .Mia e junto a Coimbra. As plantas da familia das Verbasceas sSo próprias dos paizes da Va\- 27 ropa, Ásia e Africa lem|)era(las e o seu mimcro de i-species é computado pelos diversos aiictores em 120 a 1 ÍO, entrando em eonsiderafâo com os liybridos a que os Ivpos dão nascimento. O maior numero d'estas espécies 6 europeu, lial)itando as orlas do .Mediterrâneo e a Kuropa austral e me- dia; um numero menor é muito disseminado iia Ásia mas próximo do Mediterrâneo; alf;iimas lialtilam nas monlaniias do Cáucaso e nas índias. Na America e na ilha da Madeira lia umas í ou fí espécies, parecendo uma das d'esta ilha o resultado do cruzamento dos C shmalum e I'. inil- verulenlum; um Inhrido com a mesma paternidade se encontra na Islria, ao sul da Áustria, conslituindo o V. Iiyl/ridinn lírot. Kstas plantas hnhilam os camjios seccos e sem cultura, os outeiros pe- dregosos, a lieira dos caminhos, as ar<'ias d'allu\iâo dos cursos d'aííua e a beira-mar, muitas vezes coroam as ruiiias e |)aredes dos edifícios velhos e abandonailos. lista lamilia encerra espécies nuiilo elcfíantes e formosas, próprias para embellezamenio de jardins e par(|U('s, como o T. '1'hiipslfoimc, o nosso V. crasslfdlluin, o i . Illullaria, a f. ijlandnlosa, e sobre tudo o nosso V. ma- cranlItHw. cuja belleza e tamanho de llores dariam grande realce em mas- siços lloridos. Kstas es|iecies, todavia, teem um grande inconveniente como plantas d'ornamenlo, especialmente em cultura a() ar livre, 6 que as suas llores murcham com a maior facilidade e são extremamente caducas com qualquer agita(;âo atmosplierica, ou lo(|ue directo ípic accidentalmente se lhes produza. As Verbasceas, cujo typo com relação a propriedades medicinaes é o í'. Thapsiis L., são plantas emollienles e calmantes, com aci,'àõ narcoti- sante. Eílectixamente o cheiro da lierva recente é levemente narcótico, cheiro que desapparece nas folhas seccas. O gosto é mucilaginoso e amargo. As llores, em infuso, são peiloraes e acalmam a iitilaí,'ão das vias digesti- vas e urinarias. As folhas são antiphlogisiicas administradas nas aíTecções pulmonares e brochicas, e empregadas externamente são calmantes, sob a forma de cataplasmas com a folha pisada, e em lavatórios. É tradicção que os anligos (Iregos usa^am das folhas do Verbasco para mechas ou torcidas das lâmpadas, e os líomanos, pela forma erecta e to- mento ex|)esso do 1'. Thajisus e dos seus affins da mesma secção, mergu- lhavam o caide em cebo derretido para accender nos funeraes à maneira de brandões, pelo que chamavam à planta «candelária». Coimbra, maio de 1907. 28 1 SCROPHULARIACEAE Vciisl. Trilj. 1. X^.«soiiclo.solanoao Siilitiiti. I. I»«.»>udo«.olaiieae-Vorbasoeae Vellst. 1 . AcrbascoiU' Ilervas hisamiuiios raras vezos pcrcniios mais ou menos loiíieiitosas. Inilumenlo umas vezes em fellri) persisleiíle oiilras vezes flornso e eaduco, eonsliUiiilo |)or pellos arliculailiis ranionos de ranuts em verlieillos. liifureados ou capitados Rlatidulosos. Caule eriíclo f(illieo'^o, lollias alternas não estipuladas. Inllores- ceneia terminal em eaelio simpli'S ou eompostu. Tlores hermaphroditas pedi- eelladas, pedieellos solitários nu fasriciilados iia axilla das Inaetéas. Cálix ga- niosepalo ije ;> divisões persistentes, laeinias de estivação imhrieativa. Corolla rodada suliliilaiiiada eaduca eom ii IúIjos desesiiiaes de perfloração imhrieativa. Estaini's l-o. inseiidus no tulio da eoiolla, de liletes desepuaes eom l're(|uencia haihudo-lanuiiinosos, aiitlieras inseridas transversal ou oliliquamenle nu ápice dos filetes com os loculos fundidos em uma fenda longitudinal. Uvaiio livre, bilocular, formado por í earpeilos. placentas soldadas ao meio do dissepimento uiiiito espesso. Kstylete lermin.il simples, estigma em calicça ou espátula (de- currenle). Capsula liilocidar de dehiseeneia septifraga alirindo em -2 v;dvas eom frequência liifendidas. Sementes rellei-tidas, (dilougas, tidjerculadas. Kni- bryão direito, alojado no alhumen carnoso, radicida dirigida para o liilo. (Quadril (los (|eiioros [Cálix ii-fendido. Kslames ."> deseguaes antheriferos, fdete todos ou os 3 supe- \ riores liarhudo-lanugiuosos, raras vezes mis I. Verbasciim L. iCalix o-partido. Estames 4 deseguaes antlieriforos, liletes todos ou os 2 superio- [ res barbudo-lanuginosos II. Celsia L. 1. Verbascum L. <íl'ii. |iI.; DC. Ptoilr. X, p. 225 Cálix quasi regular eom .'i laeinias profundas, corolla rodada com o lidio muito cmto c o lindio plano ou concavo, de .'i lólios mri pouco deseguaes, o inferior Miaií)!' ; .") estames deseguaes, os 2 inferiores maiores e do liletes glaliros ou menos lanugiiiosos do (\w os '\ superioics também laras vezes glalnds; esty- lete comprido com o estigma em calteea ou m.iis ou menos decunente de catía lado do estylele. Flores amarellas, por vezes vicdaceas na fauce, em espiga, cacbo ou panicida; follias cremiladas, denteadas ou inciso-pemiatilidas. as ra- dicacs em roseta, as superiores rentes, abarcantes ou decurreulcs. 2!» (',liii\(' (las ('s|i('(i('.s c viiiiodades [ Kilelcs dos cslaiiirs yhiliius mi ijii.inifcidds de pidlus lir;iiii-(]í im ;nii:irelliis. . . 2 JFilules dos eslaines .niiariircidus de prllus |iiii|iiii'iiiiis () /Folhas caidinarrs riiai;! mi iiu.mids diMMincnlu.s ; caído ordiíiaiianionte simples: I llorcs (Mil caidio espiei foriiií'; aiillicias não inseridas todas tfansversaiiii('nt(! 1 sobre os liieles ;j \Foliias caulinares rentes ou um pmiin aliarfaiilcs, nao diuniireiíles : eaiile lainoso j no vértice; llcires em paniciila pyraiiiidal : aiillii'ras tmlas iii^eriílas tiaiisvei'sal- I mente solina os tiletes revestidos de pellos lirancos. Planta colierta de loiíieiilo \ branco llocdso, cailuco V. piiln-nilmlum Vill. 'Corolla perpiena de lance concava, ainandiii-pallida ; anllieras dos 2 eslatnes maiores inseridas (ildi(pianiente solire (is íileies lilaliros ou pouco pelludos: l estigma em cal)e(;a. l"i)llias caulinares Uimeiíldsas muilo decorrentes. I V. TluqKiix L. 3 ' jCorolla ordiíiariameiíle giaiidc. inteiramenli' plana, amandla ou citrina: anllieras dds 2 esiames maiures era inseridas (ildi(pi.anienle, ora decurrenles sobre o tilete, 3 a o vezes mais curtas do (pie ellií; estitinia em cabe(;a ou espatulado. Folhas caulinares mais ou menus tomeiílusas. de tmiienln liranco. amaiello oii esverdeado 4 I Filetes de eslanuís completamente glabros. antlieras dos 2 estamos maiores de- currenles sobre iis liletes, :i vezes mais curtas do que elles: estigma em espá- tula. Caule e folhas muilo densamente Imnentosas, amarelladas. V. crassifolimn Ufísí;. IA<. 4 / (Filetes dos e^tames mais nu menos pelludos di^ còr amarellada, anllieras dos 2 eslames maiores pouco deciirrentes sobre o lllele ou inseridas obliipiamente, 4 a o vezes mais curtas do ipie elle: estigma em espátula ou em cabei^a. (",aiil(? simples ou ramoso g Corollas muito graiidi;s: antheras dos 2 eslames maiores pouco decuireiítes sobre l os nietes. 4 vezes mais curtas do que elh-s: estigma um tanlo espatulado. I Caule simples, kixo escuro, pouco lumeiílo^o, folhas alvo-lonieniosas. as cauli- o / nares iiuiito decuirentes V. iiiacranílnim iilfgg. I.k. (Corollas menores; antheras dos 2 estanies maiores inseridas obliquamente sobre \ os filetes; estigma em cahei-a. C.iule simides ou ramoso ( V. Liiikianiim Mar.). 6 [Caule simples 7 jCaule ramoso, fusco, f(dli;is caulinares decurrenles pouco tomentosas. Espiga ( densa ( C. Link/itiium. var. y ) V. Iliapsoides HíTgg. Lk. 7 I Cacho espieifoiíne simples. Folhas caulinares rentes ou mais ou menos decur- rentes [ \'. Litiliiinimii, var. a; ) 8 (Espiga composta. Folhas ordinaiiamenle pmico decurrenles (V. Lhikianiun. var. p.l. 1'. Ilniri(i(iesii Lge., forni, rairiiin ramuso. 30 (Folhas caulinares e superiores rentes (subvar. 1). l r. simplex lIÍTgg. l.k. el V. Ilenriqitesii Lge., forni, fnliis sessilifiiis. 8 'Folhas raulinares (leeiírrentfs (sulivar. 2). Ír. siiiiplfjc HITiig. Lk., forni, tijpica et ('. Hi'nii(juesii Lge., forni, fotiis semidccurrent. Folhas caulinares muilo deeurrenles (subvar. '.i). V. siinplfx HITgg. Lk., form. major. Flores muito pequenas, faseiculadas, ordinariamente em paníenla pyramidal; an- theras todas inseridas transversalmente sobre os flietcs. Capsulas pequenas. 11 9 'Flures -.'randes, solll.iiias oii fasciciil,i(l.i<. onlinariaiiiciUi' cm carlio espieifurme: antberas dos 2 estaines mais compiidos insrridas olijliiiiamcnle .«^obre os liletes. Capsulas grandes. Planta verde, glabra na base, pubesceiite glandulosa no vér- tice 10 IBractéas largas cordiformes, denticuladas V. rirgatum Willi. 10 I Bractéas menos largas, lanceoladas V. blattarioides HITgg. Lk. /Folhas de còr verde claio oii amarcllado, as inferiores sinuado lobadas, ou si- niiadd piiinalilidas apenas peciíiladas. as restantes leveiiienle derurrentes assim como as brartéas. (^ali.x mais eoiiiprido do que as capsulas uvado-gloliosas. Co- rolla amarella 1'. siiiuatiim L. H / Folhas de còr verde tomentosas em ambas as pactinas, as inferiores rentes on- deadas sinnadas, as medias eordiformes, apenas derurrentes, as siiperiures não deeurrenles. Glomeniliis inferiures das Umes goarnecidos de ;t braeteolas ova- das. Cálix mais pe(pieno do (pie a ea|isula ovailolomentosa. Cdiolla amarella com estrias piir|iureas na fauce . V- liiihrttlum Brot. Sect. I. Thapsus Beiílli. np. DC. 1. c p. 2áo Antberas dos estames maiores (inferiores) inseridas obliquamente ou decurrentcs sobie os filetes. 1. \. TlinpKiiM í.. Cod. n. liOi; Blli. 1. e. : Hrot. Fl. Lusil. I, |). 270 (ox i».); (Jr. (lodr. Fl. de Fr. II, p. aí 8; \Vk. et Lfíc. Prodr. I""l. Ilisp. II, p. .0.')!); (".olmeiro, Ftiiim. y \\v\. pi. Petiitis. Ilis|i. -Lusil. IV, p. Kil (V. Sdiradeii .Mcn Clilor liaiiiiov.: Uclil). Ic. Fl. Cerm. XX, I. I(i: \. alalimi l.aiii. I'"l. l'r. II, p. 2.')!): \'. iiefilceliiiii Guss. l'roilr. siippi. p. .'j!!; \. crnssifoliiim Welw , ikui lllli;;:. I.k., exsic. traiislii;i. ISoO. l'l;iiitii de .'JO cciit. a 1-2 iiielr. de alliira, colierla d iiiu lomeiílo denso branco ou amarellado; eaiiie rohiislo, dircilo ordinariamenle simples; fo- lhas espessas imi pouco ereiíndas, as da liase (d)l'criiasci), (irdiíiariarnetile simples, é densa no ápice e muiío IVoíixa na hase, e a do se;;nnd() é cjiindriea, erecta e muito densa em lodo o seu comprinienlo. (Js eslames das llores no \'. llia- psifíirmc sàd .'{ mais curiós, ai\(i-lan:ií;inns()S, e 2 mais e()m|)rid(is {j;lal)ros ou (piasi; e no 1. crasslloliuiii são Iddos os eslames glahios. Fiz a veri- (ica(,Tio deste (aracler em \ari()S exemplares nào só do seu lof^ar clássico, Collares, arredores de ('inlra, como d'oulro mais ao norte, e não resta duvida. O dr. ISmlero. (pie não sei se viu a es|)ecie, descreve-a na sua l*lnjl(i(ir(i;iltiarrascal (|{. da (juidia). Cabeceiras de Haslo li). .M. L. Henri- ques), arredores de Hraga: Crasto [A. Se(]ueira\ Barcellos: Alhoguinha (H. ih Cunha), Porto: l'alacio de Crvslal .M. d'.AIhu(|uerque\ arredores de Vizella (A. Velloso d',\raiijo); — Beira tninsvionUnia : Nillar Formoso: Prado (R. da Cunha), Castello Mendo: Moita do Carvalho. .Mido: Lamei- ras (R. da Cunha); — Beira ceiílral : Tondella e arredores: l.(d)âo ^iM. I"erreira), serra da Fslrella: Ponte de .liigaes. Lapa dos Dinheiros (J. llnii iqiics. M. Fcriciía ; - Biira iniridianal : Soalluira: .S l'iel J)uartc 3S Uit(|iie); — Uniras do Giindinnn: cnlic í)iiii(|ii(' o fiiirvno (.1. Davciiu]; — Algarve: M()iHlii(|Uf: liildus da 1'icólii [,\. IJraiideiro). var. a. 3. — Aletnihniio lilloral: Moiisào: Lavandeira (H. da (Itinlia), Valeiiva: ()li\;il de Saiiia |{;uliíira l{ da Ciiiilia), serr/i de Soajo : Soajo (A. Moller), (iniidurein : Hainillo I». da Cindia), Areiísa : Tajiada, prox. da |iniia [l\. da Ciiiilia', de |{iaj;a ao (iere/,: Ifiiiin) (JVl. Ferreira); — Hfiia InuisiiKiiiiaiia : C.aslello ISdii! : niiii;is do Ca^leilo (l{. da (liinlia); — Beira central: ('.clorico: .Moiile Alio ,l{ da (jiiiIiíi). ()ii\eiia do (loiíde (A. Moller), ancdores de Tiuidella: Lobào (M. Ferreira), iiialla do Hiis- saco (II. de Meiídia); — Hcira lilloral: Coimlira: Ciimiada (iM. V . Mi- randa), ViUa Franca (A. iMolien; — ítfira incridloual : Covilliã: S.inla Cruz (K. da Ciiiilia); Soalheira: S. I''iel (Duarte Hoqiie) ; — Cenlro lilloral: Porto de iMoz: Casaes do Lixrainenio l{. da Ciinlia), Cintra (Welw., .1. l)a>eaii), entre Cascaes e Caho da Koca (.1. I)a\eaii:; — AUjarre: iMon- rliii|iie: |ii(i\. do Convénio (\>el\v., .1. Brandeiro). var. \i.~ Itvira Iraiisiiioiilana: Villar Formoso: l'rado (K. da Ciinlia ; — lieira reiilral : arredores de Tondidla : LoIjíio (M Ferreira, serr.i da Eslrella: 1'onle de ,liij;aes. Capa dos Dinheiros, Senhora do Desterro (A. de Carvalho, .1. Henriques, A. Moller, M. F"erreira . var. y. — Mcmdonro Iraasnunilano: Cliaves (A. Moller); — Alemdouro lilloral: Cere/.: Caldas 1). M. L. Ileiiri(iiies) ; — Heira cciilral: arredores de Tondella: J.ohão [M. Ferreira), serra da Estrella : 1'onte de Jii};aes (Fonseca); — lieira lilloral: Coimbra, prox. de Santo António dos Oli- vaes, S Homào, Calçada do Galo, Miiini;a (M. Ferreira, M. F. Miranda), Quinia das Lafjrimas (Pedro Norberto); — Beira meridional : Soalheira: S. Fiel (Duarte Roque), Caslello Branco: Monte Fidal^^o (U. da Cunha); — Centro littiiríd: Cabo da Boca (.1. Da\eau), encostas da serra de Cintra (Welsvilscii); — Baixan do Sarraia : Salvaterra de Magos (J. Daveaii); — Algan^e: Mom bique (J. Brandeiro). — bisann. e perenne. Maio-Agoslo (v. V. c s.). Observação. — Pelo exame a ipie procedi a um grande numero de exemplares porlugiie/es, colhidos em vários pontos do jiaiz, do género Verbasrani peitencenles (\ secção Tliaiisns, e comparaçrio que d'elles fiz com varias e-pecies da mesma secção de diffcrenles regiões da Europa, com os quacs, pel.is dillrrentes modalidades (jiie revestiam, alguns auctores prelenderiím rorinar espécies dislinclas, outros formas bjbridas ou simples sjnonymos d'oulras espécies, eu cheguei á conclusão de que se tratava apenas d'uma única espécie, muito |iol\morpha sim, mas autónoma. Com etleito, os andores da Flore Portugaise, Link et HolFmansegg, orçaram quatro espécies de Verbascos portuguezes pertencentes todos â referida secçQo Tliapsus, a dois destes: o V. crassifolium e V. macran- 3(í ihum tem sido concedido por difloiontcs hotnnicos o valor do simples sv- non\mos dos )'. íliapsiforme Sclirad. e W iiltloinnides I.. I)'i'sli's Verbascos tratamos em outro lofjar. As outras duas espécies, a ipie nos referimos acima e que aflora vamos discutir, sào o 1'. simfile.r Utt^iti. Lk. non l.ahil. e o V. ihnpsoides llílf;};. Lk. non L. ás quaes ou iiíio se lhes (em iifíado importância ou lêem sido apenas considerados suionvmos d'outras espécies ou (|uan(li) muito uns Inbridos. O dr. Brotero, nn sua Fldia ÍMsilanica, cila o \'. Ihnpsus nào só das regiões onde elle tem apparecido em Porluf^al, cunio de (jutras onde se nào tem encontrado; por outro lado o mesmo auctor rejiroduz na sua PhylO(jr(ij)liia as diagnoses e estampas do V. crassifolitnn e V. macran- ihitm llllgg. Lk., e com relação aos T. siwplex e V. ihapsoides Hffgf;. Lk. nada di/. 'liido isto nos leva a cicr que Hrolero, que liaMa de ler encon- trado pela sua frequência exemplares das planias denominadas \'. siinplex e V. ihajisoldes, incluiu essas formas portu;;iie/,is no seu >'. Thaji.siis como simples \ariações da espécie Linneana. lím seguida refere-se a estas espécies o sr. Benlliam no Prodromus de De Candolle. Este auctor, que nào viu estes Verbascos portuguezes, tomou o expediente de os considerar como o resultado de cruzanuMilos com espécies allins do V. 'Jhapsits. lísia opinião foi depois seguida pelo sr. Njman no seu Coimpeclits Fl. luivopeae e pelo sr. (lolmeiro na sua Enum. de Ias PI. Ili.spano-Lusií. tom. 1\'. Posteriormente o prof. J. Lange, de Copenliafiue, tendo recebido da direcção do .lardim liolanico de Coimbra uma collecçào de plantas, para >erificar a sua determinação, colhidas durante a expedição scienlilica que se realizou á serra da Lslrella no anno de 1881, dejiarou com alguns exemplares dum Verbasco para elle descordiecido. Por este motivo, lem- brou-se este distiiicto botânico de formar, com os exiguos materiaes en- ^iados. uma espécie nova, a que deu o nome de C. //cíi;/(/i/c,s//, cuja dia- gnose foi publicada em lHH'.i, ainda com caracter |)ro\isorio, no Uelatorio da Secçào de Botânica da referida expedição scientifica ãquella serra, ela- borado pelo sr. dr. Júlio lleini(|ues. Passados alguns annos o sr. .L Lange, paia conidiorar a sua opinião, pediu riDíos nialeriacs e outnis esclarecimenlos ao .Jardim Botânico de Coimbra sobre a mesma plania da seria da Lslrella, a fim de publicar um pe(pii'iio liabalho a respeito (Kella nas suas iJiaijuoses plaid. peitiiis. Iberkae nuvarum. Estes esclarecimentos e materiaes pedidos, infelizmente, não lhe puderam ser enviados. Delernunando-me ullimamenlc a la/cr o CNludo i!,i~ \Cibasceas iiuilu- piiezas, tratei de reunir lodo o material ipie me foi possivel para este trabalho, como já dis>e, e com relação á cspicie da serra da Lstrella 37 comparei-;i com excm|)liiiL's tnic iul- (liucccriím scmelliiintps de muilns outras lucalid.ides. V.m resultado do iikmi iiiiimcioso cxaiiie, vi com admi- ração (iiic o r. Ilciniio por as>im dizer artificial da forma simples primiti>a, e (pie alia/, se |ii-o(lii/ em outros Verbascos de caule simples, não in\alida a existência das formas expontâneas de caule ramoso ou de espiga composta nos \ eriíascos (pie estamos eslndarido, [Ior- que estas formas existem em natureza como ti\e occasião de oliservar. O V. ihaiísoiílrs \\l]]íii. I,k. níio ('• sviioinino do V. lltaiisaiilfs L. nem do V. ihapsnides Lam. et l){] , como se poderia deprehender da própria citaçSo da Flore PorliKjaise. O y. thfipsniilp.t foi por í.inneu considerado um Inlirido entie o I'. Thn- psus e o I . Lijcluiilis partici|)aiido do |irimeiro pela dei iiriencia das suas follias e forma dos cálices, e do segundo pelo seu caule ramoso e filetes dos estames de pellos purpurinos? Ora o prof. I.ink não ousou considerar o seu r. (hapsoides como um Inhrido d'a(]iiellas espécies por falta dos progenitores no nosso |) liz, apenas se limitou a julgal-o uma \arieda(le do V. Lychnitis L. com os filetes guarnecidos de tomento amarello, conforme a opinião de Smitli. I"2sta opinião, porém, não pôde pre\alecer poríjue, além dOutros caracteres, o \ . Lychnitis tem as ftdlias superiores rentes e não decorrentes. Com relação ao 1. thaps idrs Lam. et DC., p(da (le>ciipção da Flore Française, 6 uma esjiecie niuilo senielliante ao I . ThnjisKs L., |ierlen- cendo ã mesma subsecção, mas diilerindo delle em ter o caule ramoso com os mesmos caracteres de espiga cylindrica espessa e tomentosa, cm ter as suas Dures mais peiíuenas, eti-. O excm|ilar do \'. 1 liapsus. \;\v. Hispani- cum Coss. aj). Bourg. pi. Iiisp. exs. n l(J29, lórma subramosa, que existe no herbario de \A illkonim, |)i(neiiieiite de Sierra de Carrascoy, prox. de Murcia, coaíluna-se perfeitamente com a diagnose do I . llidjisoidfs I,am. et DC. TaUez seja a mesma es|iecie. Posto isto, o (pie (■ \erdade (• ipie o V. ihapsoiJes Hllgg. Lk. não lem a espiga espessamente tomentosa como o r. Tluijisiis I.. e suas \ar.. nem as llores c(im coidlla de fauce concava embora mais pe(|uenas e (juasi rentes, mas p(do contrarid participa, como já vimos, dos caracteres apresentados para os V. simplex liffgg. Lk. e V. Hen- 39 riqucsii Lf;c., com as ilores mais fasciciiladas e caule mais robusto, iiSo podendo, por isso, deixar de ser uma lencira íórma como estas duas. O sr. dr. António de Carvalho, illustre I)otanico c prof. da Universi- dade, pretciidenilo determinar uma d'essas formas de Nerhasco do seu lierbario |)orlu<;nez, de lollias semi-decurrentes e de espiga composta, re- feriu-o ao 1'. monlaiium Schrad. A mesma referencia encontrei na d(!ter- minai,'rio de duas formas do mesmo Verbasco, perleiícenles ao betbario da Academia l'(i|\lecbnica do l'orlo, O sr. (ionçalo Sampaio, em uns a|)onla- mentos sobre \'erbascos, (|ue ol)se(]uiosamenle nos communicou, conlir- mava que as referidas formas, liem como as de miiiios mais exemplares que encontriíra na re;;ião boreal do pai/., se relerem ao V. mdnldiiinn, var. pseudo-thapsifoniie l{ap. '. A descri|)cão, o hahital e outras conside- rações (pie faz o sr. Sampaio sobre a sua es|)ecie critica e as respecli\as diderenciacões dos 1'. plilomoidcs e 1'. tlinjisifurinc são em iodo o ponto verdadeiras e iiai-monisam-se com o (pie leiílio cxposlo solire os \ erbascos em discussão, menos em a considerar idêntica ao I . inonlanum Schrad. embora como variedade. O r. monidimm Sciírad. d uma espécie muito semelhante ao I'. Thu- psus L. e at6 muitos andores o consideram como uma variedade d'elle ' Ciiiiiíjalii S,iiii|i;ii(j — Alíiiiiis itjuiiilttiucntox saliir os \'iThasi-os tlr Porfiiijal (iiui- nuíeii|it.). Ndia V. — Vfilirisciini munUinam. \m\ psi-ndo-lhnpsilurmc Itap. Iv^-la [ilanta é al)uiiilant(' ciii todo o Miiilui, Douro litloral c cm (jiiasi t(niu o \wy\c do paiz. Apí^nas dilTere da vnr. iiscKilo-thapfifnrme Map. pela coi^olla de liiidjo mais plano, ípiando bem aberta, caracter por(|ue se aproxima dos V. phiomo/iles e V- lliupsiformc, mas dos quaes è muito diverso |h'Ios órgãos sexiiaes, etc. É uma planta (^xlrrmamcnte polviiiorplia. Umas vezes é pequena, outras adquire estatura iii^aiUcsca. As folhas são mais ou menos deennenles, as vezes em pequena extensão,\iutras vezes de um n(i a oulro, com a decurrcncia larga e ondeada. Estas formas ligam-S(' por todds os intei'mediiis, na mesma colónia, e é necessário não caliir no cípuvòco de considerar as formas exU^cmas como de espécies differentes. Trata-se apenas (h' uma espécie muito variavid. Os caracteres da llíir são constantes, como tenho vcrilicadii com segmamja niimernsas vezes e ern muitas localidades. Kis aipii estes caracteres: Corollas de i'0-;iõ milliw. dr diâmetro, com o limbo p/flíio (piando hem abertas: os filetes são toda» rillusos, os :í superiores quasi até ao cimo, os 2 inferiores, mais compridos, s(j villoso.s at(í cerca de meio, e seiíipfc mais de 4 ve- zes wais loiíijos que iis (iiilheras; eslas são todas egiiaes? um pouco em forma de ferro de frech;i, pouco ou (piasi nada decurrentes, ochraceas, como o pólen; o estigma é subcapilado, mas um tatilo em f(')rma de V muito pcípieno e às vezes mal distinclo. Estes caracteres são sempre consiantes, segundo obscrvaçí^ies de miiilos exemplares vivos em varias localidades dos arredores do Porto e de Minho. As folhas da planta são grandes ou pequena-:, lomenlosas. com o tomento acinzentado ou quasi esver- deado, conforme os locaes. A planta não é um hybrido mas sim uma espécie pura, com larga área geogra- phica. Como se v('. os seus caracteres conferem com os do I'. moiilannm. var. pseiido- tlmpsifoiwe. a que entendo tpie pertence a planta, embora as corollas tenham o limbo mais plano. iO com estaliirn menos ilevad.i, com as folhas medias e superiores menos decurrctilos c mais cslicilfis, e. como o \'. Tltapsus, pcrlcnccndo íi suh- sec^ão (Ic emolias ile fauce coiicaxa. por isso os Verbascos dos srs. dr. Aiilonio de Car\alh() e Gonçalo Sampaio pertenceudo A subsecção de co- rollas de limbo plano idenlilicam-se com o V. sIdijIcx \\(\)iií. I.k. e seus affins. O sr. .1. Laupe descrevendo o seu I . Ilcnriíjiw.sii não o diíTeren- ciou do r. Tlnipsiis L. mas sim dos V. Hrnseleri Bss. el Ueul , \ . nera- deiise Hss. e l'. phloiuoides L. com os quaes acliou mais ponlos de seme- lhança, especialmente as formas liunentosas. Ivm face d'es(as considerações, (]ne já \ào longas, concluo da mesma maneira como dei começo <'i presente Observação, ipie eslamos em frenie d'uma espécie única, muito |iohmorpha. cujas formas estui svnonymos sem compre- henderem as totalidades das formas f|ue |ioi!eu) tomar, e portanto para obviar a esses incon\enietiles gra\es de noniciulatiiia. proponho dar-se-llie o nome especilico de I . Liiilíiainiin, designando as suas variedadas e sub- variedades pelos caracteres mais distinclivos que teem e correspondentes aos nomes especificos dos auelores (]ue as ciiaiani. 4. ¥. iiKKTiinlIiinet IlíTgg. i.k. I. i'. p. 21o, I i~ ; Hrol IMiM. Lusit. II, p. 1()S, t. I 'i.'} ^\ . (diloincides Utiuiq. I^xp. scient. á serra da Estrella, p. Nd, n. 422, non L.;. Caule erecto, simples de 30 cent. a 1 metr. de comprimento, fusco (roxo escuro , pouco tomentoso ou a(|ui e acolá desprovido de lomenlo, re- dondo, alado na decurrencia das folhas. Folhas radieaes ovado-lauceoladas attenuadas em peciolo, j)ouco agudas, levemente crenadas. rngosas, gros- sas, muito tonienlosas, menos do que no í'. crasslfuliiim ; as caulinares mais agudas, muito deçurrentes. de. rescendo gradualmenle até' ao ápice. Espiga muito frouxa, bractóas lanceoladas, pubescentes, mais compridas do que o cálix, deçurrentes, lacinias do cálix lanceoladas, agudas, sui)- pub('sc(!iites. Corolla grande, exicdeiido muito o cálix, com os lobos ar- redondados, amarellos, filetes dos 3 eslames menores lodos viilosos, os dos 2 estames maiores villnsos só na base e com as atitheias mais com- pridas e deçurrentes; eslvlde excerto com o estigma espatulado. Capsula pequena, ovada, aguda, puhescenle. Terrenos incullos, beira (lo^ cinuiilnK^i ila região nioiilaidiosa. Alemdouio IroiismoilaiKi : IJragança : camiidio de FonlWrcada ,1'. Couti- nho, .1. de Castro^; — IJcira c cu liai : serra da Kstrella, .Sabugueiro, IVinle de Jugaes, Vallesim? (.1. Ilenriíjoes, Al. Ferreira}. — bisann. Maio-Juidio (v. s.), — Caçamo. Traz-os-Monles. r H OitsKitVAÇÃo. — Todos os holíinicos que Icem estudado a Hora da po- niiísiila llicrica. depois da publicação da PluiUxjrnjihid Lnsilnniae de Bro- lero em IS27, dào o \ . iiidcnuilhinn Hll^j;. I.k. (dino synoiíymo do K. phiomoidcs L., islo inalteivncliiiciile, (|iiiiiid() a Ncidade (• ipic são duas espécies hastaiile diftereiíles. O iiiolÍM) ({'uma opinião Ião ^0Il^lanle e ali'' aflora seni (liscre|;ancia deve altril)uir-se, a meu wy, !\ concordaticia de dois caracteres itii|)or- tanles nestas plantas: o «grande tainaidio da curolla e a |)roloiinada deciir- reiícia que se suppòe lin\er, das anllieras S(il)i-e os fdetes dos dois estornes maiores nas suas llores. ('om rela(;ão ao primeiro caracter não lia dm ida. as corollas são muito fírandes em amhas as plantas; mas pelo (pic respeita ao segundo, não 6 elle tão pronunciado no ]'. inarritiilliinii conu) é no )'. phhimoidcf. lílle- ctivamente, num exemplar autlienlico d'a(piella espécie que observei dos arredores de l{raj;ainM se \erilica (]ue a inser(.-ão hiteral ou decurri-iicia das antlieias sobre os filetes maiores não clu'f;a a altingir metade do com- primento dos mesmos íiletes, o que não está (Taccoido com a estampa n." 27 da llovc PiDiuijiihe em (pie o \nt)\. Link le/, reproduzi!' a sua es- pécie. Essa estampa, alia/, muito perfeita e bastante exacta em tudo mais, representa as anllieras dos estamos maiores (bi comprimento de metade ou mais de metade do dos fdetes e completamente dccurrentes, como í' pro- jirio dCstes oif;ãos no V. pJííiimoidcs L. lista diUerenva já invalida o propósito de (]ue se considerem synonymos, mas outras dilferenças ainda existem entre estas espécies. O I . jililomoi- dfs L. í' [ilanta muito mais tomentosa ai umulando-se o fomento em certos pontos ã maneira de llocos; as lollias são lambem liastante esjiessas, as inferiores alleniiados em jicciolo alado, as superiores abarcnntes, eliaiifra- das em coração na base e pouco decurrentes. ovaes, [lonteagudas, recor- tadas em lar<;as crcMiulas. O caule é Irequeiitemeiíle ramoso, terminado em espigas íloraes mais ou menos espessas. Os filetes dos 2 estames maio- res são glabros. O 1. macranlhum IIÍTgg. \k. a[iresenta maiores alTinidades com as formas mais rcdiustas do I . Linhiiintiin do que com o I . phiomoidex, affinidades já mencionadas pelo próprio prof. Link. Assim, diilere a[ieiias do I . llHij)soidcs HlVgg. I,k. em ler o caule mais buniilde, de còr ròxo- escura, não ramoso, as folbas são mais tomentosas, as corollas maiores e as antlieras dos 2 estames mais compridos mais decurrentes sobre os fde- tes pelludos. Podemos pois concluir que o V. macranllniiii IHTgg. Lk. é uma espécie distincta, mas com allinidades com algumas formas do V. Linkianum Mar. o. W. virgnOiíii Wilii. Arrang. p. 230; Benth. I. c. p. 229 ri (ir. Oodr. 1. c. p. t\")\; Coliii. I. c. p. 164 V. liliiU.irioitles Lam. Dict. ; DC. Fl. Fr.; Sclinid. .Moiioj^r. Vcrb. II, p. V6; Brot. Fr. Liisit. I. |). 27-2, et IMiU. Lusit. 11. p. Kií). Iiil). l."ií : lUlil). Ir. I c. t. 3i: V. ^is^(llllum Pers. : V. Ct'l>iai' Hss. \o\. bot. Fsp. p. 44 i. leste lienlli.; Hl.iltaria llore máximo elffiaiis ("ipísUm ^'lrill. l.iisit ii. 20.') . Caule (lireilo, .^iO rciit. a I metr. (ralto. simples, muitas vezes ramoso, viscoso, pui)eseeule ou f;lal)ro iia hase, aupuloso estriado, [re(|ueiiteiiu'nte purpurino; lollias gialiras ou glandulíjso-lnspidas iia pa{;ina itilerior e vér- tice, as inferiores ohlongo-lanceoladas attenuadas em pecioin, du|)lii ado- creiuiladas ou siruiadas, as medias lancenladas rentes muito pouco deiur- rentes, as supremas cordiforme-amplexicaules acuminadas. l'>spiga terminai muito comprida delgada, nào espessa com as flores pouco pedicciladas, soli- tárias, geminadas ou ternadas na axilla das brectéas; [)edicellos levantados e bractéas alternas, as itderiores cordiformes, denticuladas, ciliadas ; laci- nias do «alix erguidas, lanceoladas, glanduloso |)ilosas, muito mais curtas do cpie a corolla. Corolla grande amarella, iodada c de( urrentcs. Estigma ca- pitado, ca[)sula glubosa mucronada. 3. hmceolalum Mar. (V. blallarioides liffgg. Lk. 1. c. ji. 219, t. 28, non I.am.). — Caule direito, ordinariamente ramoso, viscoso pel- ludo; lollias caulinares medias e superiores, assim comoasl)ra- ctéas, ovaes oblongas, lanceoladas, agudas. Ovário e estvlete guarnecidos de [lellos aforquilliados. Sitios arenosos, |)edregosos, estéreis e áridos, viidias, campos, maltas, margens dos rios e ribeiras das regiões inferior e montanliosa. Alriiidoiiro IraiisDioiUdiio: arredores de \'imioso: S. Martiidio d'Angueira (J. Hlariz); — Alemãnuro litlaral : arredores de Nilla Nova da Cerveira: (jondarem, Hamiilio (|{. da Cunha), Arcos de Nalle de Vez: Carregadouro, margem do Lima, l'onte de Lima: S. Jo3o da Kibeira C. Sampaio^ Es- pozeiíde (A. Sequeira), arredores de Vizella (A. V. d'.\raujo). Foz do Douro: Passeio Alegre, Porto: l{e|)ouso (i)l. d'Albuqueripie) ; — Hcini Iransmotilmia : Sernancellie A. Soveral); ^'illar l"ormoso: .Mto da Haza (R. da Cunha), Cuarda M. Ferreira); — /{('ira mitral: Hussaco (F. Lou- reiro);— Beira lilicral: (Coimbra: Cumiadn .Al. l"erreiray. Zombaria J. Henriques), Bemcanta (.1. Mariz); — Heini mericlional : arredores da Louzà : Góes í.L llemi(jues), Sernache do Bom .Jardim: Cerca ^.1. Vicente . Cas- tello Branco: margem da Biheira dOcreza, Lagar BraiKo J{. da Cimha) ; — Centro liltorui: Thomar: margem do Nabão, Nabuncio (^K. da Cuidia), Torres Novas: Casas .Altas (K. da Cunha), entre o Entroncamento e a 43 B;in]uinlia (.1. D.ivcnii), Rnlroiicaniorito: Ulcin Via (K. da Ciiiilia), Allei- zirâo, campos ciillivaílos (H. da Cuidin), ()l)id()s (.1. Daveaii), Cartaxo (.1. Cardoso), arredores de I.ishoa : l''ri('llas, Lumiar (F. \N'cl\vitscli, .1. I)a- veaii;, prox. de l.islioa '1'. Couliidio). Canecas (J. Davcaii); — Alio Alcm- Ipjn: l'o\oM (• iMcadas: l{il)('ira da Mdc (|{. da Cunha), Castcllo de \'ide: Arieiro 15. da Ciiidia\ Marvão: Co\ões H. d;i Ciiid:a\ l'orlaieí;re : Se- idiora da l*eiili i H. da Cmilia), lilvas (Silva Senna). Evoramoiile, prox. de Kxlreino/, ;,l. Daseaii); — Alcwicjo lllloral : Odemira: I'orlo iMollio, marf;em do Mira (G. Sam|)aio ; — Haixas do (iiiailidua : I5eja : [)rox. da |{il)eira dos l^rades (II. da Cntdia ; — Alydivc: Moriclii(]i:e : IJrejo (V. \\r\\\., .1 iSr.iiiileií-oJ. var. 3. — Alcmdnuro IraiisiiKniliiiio: I5r.ií;aiira : l\ica l"i'' I'. Coiitiidio, .1. Mari/,\ arredoi'es de \iiiiioso: Avelaiioso ',1. Mai'i/,) ; — Alvmdoino lil- loral : Caheeeir.is de Basto I) .M. C. Ileriri(|iies\ IV)rto: Valhum, mar- \l('m do Douro í.I. 'I.nares): — llrird rcnhdl: arredores de (lomeia: Nespereira (M. l''erreiia), Tondella [M. l-'eircira;, S. Marlitdio da Cor- tiça: \'alle do AlaiiKi ^M. Ferreira^ Celoiico: Escoriai 15. daCiitdia}; — fíeirn lillonil: i\!oiilemór-o-\'ellio : eiilr(! Seixo c Catões (M. I"erreira), Pitdial de Leiíia ((]. 1'imeiitel); — Cenlro lilUnal : Torres \'edras: Neiída do l'inlieiro (.1. Daveaii), arredores de Cisijoa : (Jiielii/. 1"". N>'el\v.); — AUit Alcmlejo: aldeia da Serra dOssa, ptox. a Extremoz (.1. Daveau); — Alcmícjo liltond: Cercal M. Daveau'. — liisarui. .Íuidio-Setemhr. ;v. v.). HaÍJ. esjiecie na Suec, Iíif;'al., Helgic, Er., Ital., Sieil., Ar^el., Açores. OnsEuvAÇ.Ào. — Esta espécie é muito l're(piente cm Porlufíal; o dr. Brotero cita-a da rcfiião Ixireal. da Beira e da Extremadura, mas tem sido encontrada tand)em nas outras jiroviíicias. O prol. Eink e conde de lloITmansef;!.' não descrevem nn sua Flore Porhignlso a espécie lypica de [.amarck e Brotero, mas sim uma outra lórma menos rre(|uente caniclerisada pelas lollias superiores e lloiaes ibra- ctéas) mais estreitas e aguçadas (! pelos ovários mais pelludos, fórma (|ue está perfeitamente representada na bella estampa, tah. "ácS, do Atlas da referida Flurc. Não se comprehende liem (pie achando o prof. Lirdi exacta a diagnose do )'. blallarioides Eam. íeila na Flora do dr. Brotero, vá descrever e representar uma forma dilferente do tvpo, emliora existente no paiz e que designo como \ariedade liinccolald da espécie de Lamarck e do seu svno- nymo E. virgaíxm \\'itli. O dr. Brotero passando-llie desapercebida esta fórma tentou corrigir na sua l'li(jlo(irdjihlii o deserdio d'ella para repre- sentar a es|ieci(' t\po. O sr. l*"ran( liet, no seu l'Jssdi sur les csprccs du genre Verbascirm, já allinn.ira ipie o I . blallarioides Lam. difíere da mesma es- pécie de Hoffmansegg et Link. 44 Scci. II. Lychnitis Hlli. I. c. \>. -2'M) Antiieras todas eguaes leiíiformes, inseridas transversalmente sobre os filetes. (). \. miuunlittu I.. Cod. n. 14i:{: Rml. Fl. Lusit. 1. c. p. -270; IIH;;-. I.k. Fl. I'.)rl. 1. c. |). 2I.S; DC. Fl. Fr. Ill, \<. (iO."l : l{cntli. I. c. p. 2:U; (.r. (iodr. 1. c ; Sclirad. I. c. I, p. :{!) : Kclih Ic. 1. c. t. 24; Sibtli. Sm. Fl. ;:rai'c. t. 227; Cdim. I. c. p. Kifi (V. scaliriini Presl. ; \'. laciíiiiitiMi), Mil^arc, liisilanicum (irisl., Nind. Iiisit. n. \ 'Uri . Flanta com 50 cetil. a I metr. d'alto, guarnecid;: dum lomciilo ama- rellado. cslrcllado, siihlloroso ; lollias um pouco lomentosas sohvv ludo na pafjina itdt-rior, as radicaes pecioladas ()l)lori^()-laiiceoladas, siimadas ou sinuado-peniiatiíidas, crcuadas, as caulinares superiores lanceoladas agu- das, renles c pouco dccurrcnlcs passando a I)ractéas cordiTorme-amplcxi- caules, ovadas dcnicadas. mais dccurrciitcs. Flores rascicniadas lormaiido uma paniciila pvramidal de ramos disvaricados ascendentes delpados ripi- dos com os filomenilos das flores afastados uns dos outros: pedicellos flori- feros desepuaes mais curiós do (jue o cálix; cálix aho-lomcntoso com as lacinias lancecladas do comprimento das capsulas; corolla pequena ama- rella, filetes guarnecidos (l'um tonienio purpurino. Capsula peqtu>na ovado- globosa. Outeiros sercos, terrenos pedregosos, arenosos, incultos, heira dos ca- mitdios da regifio inferior. AlemdoHio (ransmoiildito: do Pitdiào a Caldas de .Moledo, margem do Douro (.1. Henri(|ues): — Ali-mdduro lilloral: Caldas do (jcrez (I). .M. L. Henri(iues), l'orlo : Valhom, margem do Douro (G. Sampaio); — Heira cenlral: Celorico (M. Ferreira); — Heira litloral: Villa Nova de Cava, prox. do Cahedello (.1. Tavares), Coimbra e arredores: 0"'"'^' *^^' Santa Cruz. MonfArroio, bairro de S. Sebastião, Penedo da Saudade, S. Fa- cundo (A. iMollcr, Barros Castro, Mariz, .M. Ferreira), Pombal (A. ílol- ler); — Centro lilloral: Torres Novas: Cova do Fidalgo K. da Cunha), Lagoa d'()bidos (IM. d'Albuquerque). Torres Vedras: Ouinta do ilespa- iihol (.1. PerestrelloV (lídiegio do Harro L. Conzaga da Fonseca', Valle de Santarém (K. da Cunha), Leziria d'A/.ambiija : Lezeirào ;H. da Cuidia\ Villa Franca de Xira: Cevadeiro (R. da CunÍia\ Cintra (Valorado), ar- redores dej Fisboa : Bemllca, F.umiar iF. \>'el\v.'. Lisboa: Arcos das Aguas Livres ;F. Welvv.. P. Coutinho, Valle do Pereiro, serra de .Mon- santo (J. de Mendonça, J. Daveau. H. da Cuidia^ Helem : Casal do Du- que de Cad.ival |{. ila Cunha), Cascaes e arredores (P. Coutinho); — 45 Alto Alemtejo: Castello de Vide: Piudo (U. da Cunha), Marviio: S. Sal- vador (U. da Cunha). l'oitale{,'re: Outeiro da Forca (l{. da Cunha), Campo Maior (Daniel Filippe), Kl\as (Silva Senna). lívoramonle, prox. de Kstie- nioz (.1. Daveau) ; — ISnixas do Sorraia: IMonlaij-ii .1. Cortezão); — Alem- tejo llttiinil: Moila do Itiha Tejo (H. da Cuidia), Selid)al (A. Lnisier), Odemira: .Aliilonles ((í. Sampaio); — llaixns do (itiadiana: IJeja: Her- dade da Cal^ad,! H. da Ciiidia) ; — Mijiirri': cnlre Aimodovar e Ouriíjiie (J. Daveauj, Silves: eiieoslas do Castello yl'. WCIw.,, l-aro (.). d'A. (iui- maràes). — bisanii. .lunlio-Selemhr. (v. v.). — Aerbasco ondeado. Hab. na llesp.. Zona medileriaiiea, Madeira e Canárias. 7. \'. iiiiltci^ailftiliioii Vill. I'l. Delph. II. p. VM) ; Hrot. I. c. p; 272; DC. Fl. Fr. Ill, p. (i()2; liff-. Lk. 1. e. p. 217; Uenth. I. c. p. 2.37; Cr. (iodr. I. e. p. .^al; .1. |[eiiri(|. F\p. srient. á serra da Ks- Irella. p. 79, n. '(21; Colin. I. c. |i. I(i7 (V. Iloiiosiirn \V. K. pl. rar. Huii-. t. 79; Sehriíd. I. e. II, p. Kl; HrId). le. I. e. I. 20 ; V. phlomoi- des 'riiuil., non L. ; \. iarinosiim Tour. hh. teste Lf;e. ; V. Ilore alho et luteo (irisl. Virid. n. 1460. 1'lanta de 4 a 1.*) deeim. iiidia); — Cciilni lilloral: Entronca- mento, Ban|niidia .1. Daveanj ; — Alto Aleiíilcjo: Castello de Vide: Arieiro. Mar\ào: jirox. da Quinta Nova i^B. da Cindia'. — bisanii. Maio-Setemlir. (v. V.). Iliil). na Ifesp., Fr., Inglat., l"-sc., Beif;., Suiss., Aliem, occid., Aiistr., lliingr., Transilv., Croac, Dalm,, Tiirc , Ital., Cicil., Madeira. 8. \. Ii> 9ii-í«li!iBii (V. pulvenilentiim X sinuatiim: Brot. Fl. Lusit. II, p. 270; Bth. I. c. |i. '2'M; Coliii. I. c. (V. iloccosum-siimatiim l-"reMi exsic. Fl. Iliiiigar. Síid-Islrien, I.S77). 1'Liiila de .')() ceiíl. a 1 mctr. d alto; caule direito ramoso desde a liase, coberto de loniciito denso curto esverdeado; ramos alternos, os inferiores às vezes muito compridos, |ialeiites, subdivididos em ramúsculos miiilo raciínosos. Folhas inleiiores rentes, obovado-lam cídadas lomenlosas, ver- des, ondeadas sinuadas, crenadas; as cauliiiaies cordilorme-oblongas, agu- das, crenadas. rentes, apenas decurrentes na base, verde-tomcntosas, decres- cendo gradualmente para o ápice; as superiores coidiformes, acuminadas, não ilccunentes. Caclios numerosos na extremidade e na axilla dos ramos superiores; flores cm glomerulos um tanto afastados uns dos outros, todos pedicellados cercados de tomento faritdioso, os iriferioies guarnecidos de 3 bractéolas lomentosas; cálix toiíientoso. es\erdeado. muito pe(|ueno de lacinias eguaes agudas. Corolla amarelia, estriado-purpurina ]ia fauce; filetes lodos col)ertos de pidlos |iurpuriiios. 2 pouco mais compridos; esti- gma em cabe(,'a. Capsula al\o-la, (i\a(la. Sebes, terrenos pedregosos e sombrios das regiões inferior e monta- nhosa. Muito rara. Heira cnilnil: Forno? d'.AIgodres. entre Celorico e Fornos (M. Fer- reira';— fíeira lilloidl: arredores de Coimbra lírotero). — bisann. .Iii- nho-.lulho (v. s.). Ilab. na Ausliia meridional e pi(i\;n('lmi'n(e na l!rs|i. c |"iaiiça. ObseuvaçãO. — K muilo de incsuniir ijue <'m I'oiliigal exislam \aiios hybridos dos Verbascos mencionados no |iiesente liabailio. mas as nossas explorações botânicas não lêem até agora sido dirigidas neste sentido, por isso (|ue requerem da parte dos colleccionadores o exame e estudo da planta no local onde elia é i'ncoiitiada ou feito em exemplares recentes 47 aiilcs de se proceder A siia dissecação, e nem sempre isto é possivel por viiriíis riizòes. O |irol'. Link e rotide de lliill'in;iiisc;:í; jidiís (■\|il(ini(.ões ;i (pie [irorc- deram e [xdo estudo consciencioso que fizeram dos Verbascos pDrtu;;iie- zes, não só nSo citaram nenhum liylnido creste interessante género, mas até piizeram em duvida (pie o I'. Iniliridiim IJrot. fosse o resultado de cruzamento lios 1'. iiiilverulciittim e I . siiiiniliiw, considerando aiiueiia espécie de Urotero apenas como inna variedade do I. siiuidíuiii. Deve- mos suppòr (pie estes botânicos não consef;uiraiu ver a planta, o <]ue niío admira |ior(pie o próprio auclet d'ella diz (pie O rarissima. Assim ó, mas em todo o caso pude examinar o relerido liybrido, iiào do lofíar clássico citado por Brotero, mas da povoação (k Fornos da Beira e arredores, cujo exemplar se coiilorma bastante com a boa diagnose da hloni Lusi- lanica. (^onserva-se no lieibiirio do prol'. IM. Willkomm uma contraprova da existência do 1'. hyhridiiin IJrol., a[)r('scnlada por nm iiotanico de incon- testável auctoridade, o sr. J. Fiejn, a (piem por outras vezes já me tenho referido. Comprehcnde dois exsiccala dCsta espécie que colheu, em junho e julho de 1S77, nos prados e terrenos incultos dos arredores de l'ola, ao sul (la Istria, na Aiisliia, a 10 melros de altitude. Um d'esles cxsircata foi pelo aiictor considerado como unia \ariedade iiintuiúfurmc. ainda iné- dita, (lo hvbrido, caracterisada pelas folhas inferiores muito mais sinuadas do ipie no typo. Num catalogo de plantas da ilha da Madeira, do sr. C. Menezes ', pag. lo, estão citadas umas hirmas de Verbasco colhidas pelo auctor e pelo sr. .). M. Moniz no sitio do Rio Frio, Madeira, com as folhas supe- riores decurrentes e os pellos dos estornes uns brancos, outros de cc^r vio- leta. .Apesar d'estes botânicos excluirem dVssas formas a ideia de produ- cto h> brido, parece-me que, |)elos ligeiros caracteres ajiontados, iioderemos estar em presença d'um cruzamento entre os I . sinunlum L. e I . pulrc- rulcnlum Vill. espécies que existem na citada localidade, no Lazareto e outros pontos da ilha, e talvez se trate do 1'. hyhridui» Brot. Aguardaremos novos elementos |)ara o estudo dos hybridos portuguezes do género VcrbasciiDi. ' Carliis A. Menezes — Calalogo das Pliaiv^roganiiciis da Madeira e do Porto Santo. Funeiíai, 1894. i8 11. Celsia L. r.en. pi.; DC. Pmdr. X, p. 2li Cálix com o laciíiias imiilo prdfuiiilas, iiin pouco dcscpuacs. r(jlli('acea.< : coinlla rodada Coin o tubo iiuiilo curiu e o Ijiulin jilano. de ."i lotios uni pimco des- cjiuaes ; 4 eslaines deseguacs, os 2 inferiores mais compridos tilaliros ou ape- nas lanugiiiosos, os 2 superiores espessamenle lanudos: eslylete aloniiado com o estigma em calieça. Flores amatellas ou de fauce violácea, pedimciiladas, em caclios compridos, liradeados; folhas inferiores lyradas ou peiínatipartidas, as superiores rentes. Plantas herbáceas raras vezes subarhustivas. pubescenles ou glabrescenles, um tanto viscosas no vértice. Cliavc lias es|iei'ics /Planta leveineiile puliescenle na linse, caule simples ou ramoso; folhas estreitas lyrado iicmialipailiilas. lóbulos denteados espinesceiítes. Cacho terminal mais comprido do (pie o caule, pediinculos miiilo coinpiidos. rígidos, patentes; bra- ctéas coidiforme-laiicedladas, li iaiigiilar di'nleailas ; corollas grandes, amarel- la.s, com inaiiclias piir|)iM inas na fauce C. biínisicaefolia Mariz jPlanla pubescente glandulosa: caule simples, folhas ovaes, lyradas, ou inteiras siireadas. (^aclio terminal mais curto do que o caule, pedúnculos compridos liliformes miiilo patentes; bractéas ovaes fortemente serrcadas: corcdlas pe- quenas amarei las C". glandulosa Boucli. Sect. Arcturus Blh. .ipinl IH',. I. c. p. -2'i'i Aulheias diis esiami's maiores (inferiores) adunado-decuireiili's sobre os filetes ordiíiariaiiienle glahros, antheras dos eslaines menores reuiformes com os file- tes muito lamiginosos. i. V. lira.i^MSt** (>l'st]íii .Mnr. ii sp. {(]. Rarnnilosii H. ila r.iinlia exsic. herl). Ksc. Pol^t. ISSI; 1'. Coul. exsic. Iieri). ii. 1(105, I8S3; .1. Mar. exsic. Iierb. Univ. \HSli, noii J. Dou). Plaiila cie SO ceiít. a I,o0 reiíl. dallo; caule delgado verdascoso. Icve- nieiile pubesceiíte na hnse, aM-rmclliado, simples ou ramoso; folhas estreitas glabras, verde-escuras iia pajiiiia superior, |iul)csreiil('s pallidas iia inferior, as basilares em roseta, pecioladas. com o peciolo ( aiialiciilado, hrado-jien- natiparlidas ou peiínalilnbadas, lobidos (jcsegtialnieiile denleado-es|)iiies- centes, com o radiis muito estreito denleado; folhas caulinares iideriores pouco pedunculadas e ;is medias abarcaiites denleadas penii.itilidas, as su- periores e as bractóas cordiíorme-lanceoladas, tiiangular-denleadas, estas 5 a 6 vezes mais curtas do que o pedúnculo. Haste lloral itiuito alongada, 1 e V-2 "" - >e/e> mais compilda do (pie o caule, cai lio miiilo frouxo; Celsia brassicaefolia Maii 49 flores solitárias em pedúnculos muito compridos, glandulosos no ápice, [)a- tcntes; Inciíiins do cnlix (juiisi cfíuaes, ovadas glatidulosas inteiras apicula- das [i(i a|)ic('. (lnrolla df I c '/j a ."{ cimiI. de diainclro, aniar(dla com manclias purpurinas na fauce c iia base dos 2 l(>l)os superiores ; estames í , os menores icveslidos de lomenlo amarello-violaceo, os maiores j^laliros com as anllieras mnilo compridas decurrenles S(d)re os fdetes lineares, ar- (jueados ascendentes como o estylete, este íililbrme e dilatado no meio. Capsula ovada sul)j;l(d)()sa lisa ou levement(! f^raindosa, glabra, (|uasi 2 ve- zes mais comprida do (jue o cálix. Searas, pastagens, terrenos arenosos, húmidos, beira dos rios. lieira meridional : Castcdlo Branco: prox. do rio Ponsui (i{. da Cunha), Helvèr: prox. de Abrantes (I'. Couliidiol; — llaixas do Sorraia: Mon- targil (.1. S. Corlezâo), Coruche: Ileidade da Neiída (II. Cayeux). — bis- ann. Maio-Jutdio (v. s.). líab. |)r()\a\elmenle na llespanha. OksiíkvaçÃo. — Existem na llespiíidia e Argélia duas espécies do gé- nero Cclsid, secção Aniiirus, miiilo visinhas da (\ brassicav folia; são a C. llaniiidcsii (i. Dou e a f. Iieloiiiracfoliii Desf. A primeira dislingue-se da nossa pi.inia em ter o caide mais robusio e a haste lloral menos com- prida ; as llores são maiores, muito menos pedunculadas dis|)oslas em cacho menos frouxo, as bractéas |)equenas e acinninadas são metade ou 2 vezes mais curtas do que o pedúnculo; as se[ialas são muito deseguaes forte- mente denteadas na metade superior. A capsula, excedendo quasi metade o comprimento do cálix, é a\eludad()-giandulosa. A lamina das folhas é mais larga e diversamente recortada: denteada, laciniada ou pennatifida. A (!. bel onicae folia distingue-se da nossa espécie em ser planta mais lobusla e ter a haste íloial mais curta do que o caule e as llores maiores, também dispostas em cacho pouco denso, com os pedúnculos menos com- . [)ri(los glanduloso-pubescentes e recurvos; as bractéas são maiores muito acuminadas; o cálix tem as sepalas deseguaes inteiras ou denteadas. A capsula maior arredondada apiculada, giabrii, é mais comprida do que o caíix. As folhas basilares são lyrado-pemiat ilidas e as caulinares ovaes, siiuiadas, obtusamente crenuladas ou regularmente denteadas mas não espi- nescentes. l'orlanto deduz-se que a Cclsia brassicav folia 6 evidentemente uma espé- cie nova para a sciencia. Foi pela primeira vez colhida pelo faliecido con- servador do herbario da Escola Polylerhnica de Lisboa, o sr. A. Ricardo da Cunha, no anuo de 1881, em Casttdlo liranco, perto do rio Ponsui. É espécie muito rara habitando imma região limitada da bacia do Tejo: na Beira Baixa (região meridional) e Baixas do Sorraia: Alemtejo. As espe- 4 xxni >0 cies qiio mnis nfTiiiidadcs tcem com ella não fòrnm nindii enconirndas em l^orlupiíl. Diz o sr. M. NVillkomm nas suas lllustralioms ' que iia nielade occidenlal da refiião meditcnaiica existem í espécies do género felsia muito \isinlias entre si. que são as ('. Cnliai L., ( . siiiuatu Cav., ('. Itar- nadesii (j. Don e C. belaiiicncfolia Uesf. 1'odemos agora accrescetilar á mesma região mais uma espécie que lambem pouco diflere das í mencio- na las por aqui-lle aiictor. é a nossa (\ br anui cari «li a (|ue designei por este nome especilico por ter as suas lollias iidenores e basilares muito seme- lhantes às d'aigumas espécies do género Itrasska. 2. C ;;l«n(llil»MU IJuuclié, iii l.innara, t .'i, p. I 'i ; (ir. (lodr. Fl. de Fr. II. p. l\CA\ Wk. Lge. IM-odr. I'l. llisp. II, p. ."iWl; Nvm. Coiisp. Fl. F.iirop. p. 5.'i2 (C. Arctunis \-m:í\ iiort. vmd. 2. t. 107: ÍJo- berl. cat. Toulon, |). Ill (iioii L.j; ('.. Arctunis. 3- ojipositifolia Fiscli. et Mey. ind. liorl. Petrop. 1). p. 65; IJtli. apud DC. Prodr. 1 c p. 2Í5). IMatila de 'i a 8 decini. d'alto. Tauie direito simples, avehidado-glan- duloso; íollias pubesccnte-glnnduiosas, as interiores o|iposlas, pecioladas. ovaes, Ijradas ou inteiras, serreadas, as superiores rentes. Flores em cacho frouxo, alongado, simjdes e terminal, pedúnculos filiformes, compridos, muito patentes, glandulosos assim como o cálix e as bractóas; estas o\aes fortemente serreadas e terminadas em ponta; cálix pequeno com as laci- nias deseguaes. laticeoladas-agiidas; corolla muito mais pequena do que na C. Arcturus, amarella, rodada ; anllieras dos estames inferiores pouco decurrentes com os (iletes glabros somente no \LMtice, filetes su|)eriores todos pcUudos. Capsula pequena, globosa. glabra. Terrenos seccos, pedregosos, nos muros, fendas das pedras da região inferior. Hcira transnumtnnii: Mído: .Moila dn CiuNallio U. da Cunha^ ; — heira Utloral: Coimbra: Arcos de S. Schaslião. Gradaria do .lardini Hotanico (M. Ferreira. Araújo e Castro. .1. de Alariz). — bisann. .Maio-Julho (v. v.). — subespontanea. liai), na llesp. e França. ' \t Willkomm — Illuslraliones Flovae llispaniae insiilantmqite Baleaiium, ISSC- 1892, t. II, p. 61. 51 AS LABIAOAS DE PORTUGAL COMIlllíLKlÕtS PARA O ESTUDO 1)A HOIU POIlTlíiUEZA António Xíivier Pereira Coiitinho Com esle esludo dns Lubiadas poituguezas, que se{;ue ao das Escro- phulaiiaceas (lí)()()) e das Boraijinaceas (1905), completo a revisão das lamilias [irovisoriainciite ordctiadas pelo Conde de Ficailio (1873-187!)), e deixo assim cumprido o voluntário encargo (|ue sobre mim tomei, con- forme disse na primeira d'aquellas publicações. Como as revisões anteriores, também fundamento esta no exame iitào só dos lierbarios da Escola l'oljleclinica (Herbario portuguez, llerbario europeu, restos dos lierbarios de Valorado e de Vandelli) e do meu pró- prio herbario, como ainda no exame dos lierbarios da Universidade de Coimbra (Herbario porliiguez, Herbario europeu, llerbario de ^^'iilkouun), do llerbario portuguez da Academia Polvtecbnica do Porto e do llerbario do Coliegio de S. V'\A. Aos srs dr. Júlio llenri(|ues, director do Jardim IJotanico de Coimbra, Gonçalo Sampaio, naturalista do dabinete de Botâ- nica da Academia 1'oljtecbnica do Porto, e P.* Joaquim da Silva Tavares, professor no Coliegio de S. Fiel, renovo os meus agradecimentos, pelo valioso auxilit) que mais uma vez me prestaram, facilitando-me tão impor- tantes elementos de estudo. ' Foi pulilicado esto csliiJo pela Academia Real das Sciencias. Attendendo porém ao valor ijue tem, o a ipie tudus os estudos sol)re a Hora portugiieza, feitos pelo sr. Pereira Coutinho, teeiíi sido publicados neste Boletim, julguei de vantagem e uti- lidade a nova pulilieação d'elli'. J. Henriques. 5-2 A lii>l'iria do progressivo t-onliecimeiíto das Labladax |)orlugiiezas póile roMimii-sc, nas suas linlins |iriiifi|iat's, do modo scgiiiiile: Tomando para poiílo de partida as iinlicavões de (jrislcy, no Viiida- riuin liisilanicum (lOOIj, seguem, clironologicamente, as refereneias de Tonrneri.rl, no Déiioinbmnenl des pUmli-s (jae jai Irouvc en Purluynl (1689, >■, mais larde, nas Jnslilutiones Rei llnbaiiae (171!),; encoii- tram-se depois, nas Species Plunlarum de l.inneu. indiíadas algumas espe- eies como existentes no nosso pai/., e, em ITSí), \ andelli tentou identi- íicar as plantas enumeradas no Viiiduritim de (lrisle\ com as denominações binarias limicanas. Mas todos estes documentos suo ainda muito incertos ou muito escassos. Das curtas pliiases de (irisley umas nSo lêem lioje interpretação possível, outras (içam dM^ idosas, e as identifiLaçòes de Vandelli não são nada segu- ras. De bem maior conliança é já sem (lu\ida o inanuscripto de 'lourne- fort, Dénombremeiít des plantes (jiie j'ai trouié cu Puilityal [iu HuI. Soe. liroL. Vill, pag. I!)l \ jionpie alii a nota do habitat auxilia muito elTica/.- mente o reconliecimenio da planta. A obra, porém, onde primeiro as Luhiadits portuguezas — como, em geral, Iodas as restantes lamilias — appare.cm largamente representadas, com determinações |)retisas, disposição metlmdica e indicação rigorosa do habitat, é a Flora lusilanica (1804) de Brolero. Com pequeno inler\allo de tempo, loi depois jiublicada a luxuosa Flore Porluf/aise (1809) de IloUmansegg e Link. ijue dçscre\e e figura muitas plantas d'esla familia, e posteriormente a Pliylucjraphia Lusitaniae Selcclior (18-26- 1827] de Brolero. Succedem-si' i'nlão cm Portugal as lierhorisaçòes de >\ cl\\ it>c li. e saem a [)ublico no otrangeiro varias obras muito importantes S(djre a Hora hes- |)anhola, onde \cni descriptas mimerosas espécies portuguezas; obras entre as (]uaes |(rincipalniente se desiacam o yoyane Uolanique dam Ir Mídi de rEspaíjiie l8:{!)-18i.^J de Boissier, e o Prodromus Florae lllspanicae (1870) de Willkomm e Lange. È de I87."i o primeiro trabalho ()ue toma para thema exclusivo as Fa- biadas [)orluguezas: a re^isão provisória do herbario da 1'^scola rolvleibnica — então (piasi (pie reduzido aos exemplares colhidos por WeUvitsch publicada pelo Conde de Ficalho no Jornal de Seiemias Malhematicas, Physicas e Xaluraes. 1'oucos annos depoK appareceu no j(wnal Fe iV(i/i<- ralisle 1882), sob o titulo de Maleriaax poiír serrir à la reciíion de hi flore porlugaise, um segundo estudo da mesma familia, leito pelo sr. Ilouv, sobre duplicados do herbario de \VeK\:lsch e exemplares das (olheilas do sr. Davcau, Schmitz, etc. Por este tempo as explorações botânicas do nosso paiz entraram em phase de grainle actividade, e no herbario da Kscola PolUechnica de 53 Lisboa reuniram o fallccido Kicardo dii Ciinlin (; o sr. Oiivenu clomonlos imporl.Milissimos de csludo, liem conii» no licrhiirio da Universidade de (jiinilíia os srs. dr. .Iiilio ll('mi(|ii('s, .Mollci-, .Mariz, ele; elcincnlos am- pliados dia a dia loin as pesqiii/.as da Sociedade Hroleriana, e (iÍMilf;ados em grande parle nos Hoielins da mesma Sociedade. 1'lrn INÍ).'{ foi [iui)licado o Sujiplcnicnluiii Pnidromi Florae Hispaitlnic, de Wiilkoinni. tdni addilamenlos innnerosos h Hora peninsular, e de IS!)I a 181).') um noiahilissimo Irahalho do sr. IJriquel, inlilulado l.cs L(ilii<'i-s des Alpes Marilimes, onde esla lamilia é tralada com superior crilerio; trabalho ([utí iiTio posso deixar de incliiii' — ajiesar do seu tilulo — nesla rápida resenha, [lois que nelie se enconliam indicadas e disculidas vaiias plantas portuguezas; é, de reslo, a classificai-lo apresentada nessa moiio- fjraphia, e .|ue o seu aiictor depois deseinoheu em linj^ler und 1'rarill Dic i\ali'()liflicii l'jltuizeiiftimili('ii, (pie sigo no picsenle estudo. Finalmente, nos últimos iinnos, o sr. (ionçalo Samjiaio publicou uma Notti sohn- as esjicrics do j/eneio Mriillui diis tirrcdotrs tia farto ;l!)()2 . e indica(,'òes de varias outras Labiadas nas suas AoUts criliccts sobre a jlora porluguezn { 1905). * 1'jitre as Ijtòiadns porlugiK'zas encoiilram-se — como, em geral, na Hora (lo nosso pai/. — muitas es[)ecies que teem íirea de habitação na Eu- ropa mais ou menos vasla; es|iecies próprias da zona mediterrânea; outras só conhecidas na |ieninsiila hispânica e no norle da Africa, ou, ainda em ponio mais reslriclo, s('> em 1'orlugal e na Ifespanha ou só em Portugal e no norle da Africa ; (iiialmenie, espécies ou variedades que, ati'' hoje, ape- nas teem apparecido em P(Mtiigal. l)'eslns ultimas citarei: Thijmus car- nosus, Bss., 'Ilnpnns Welwilschi, Bss.. Tliijmus ((ipitelJatus, Ilofígg. et Lk., Tlnjiiiiis rillosus, L., subesp. lusitanicus (líss.), V. Cout., Nepela mullibra- eleaía, Desl., var. lusilaniea (Rou) \ Sam[i., Tetirriínn snh'uistnim, Sciíreb. ('/'. lusilaniniin, l^am., non Silucií.), T. Poliiiiii. I.., y riceiílinuin (Houy), !í algarbieiíse, P. Cout., etc. Muitas espécies são frequentissimas do norle ao sul, em todas as re- giões do paiz: algumas cídirem grandes exlens(ies nas ciiarnecas e nos pinhaes, a cuja Hora im|»iiniem cindio caracleristico, como a Lavandnla Síoerlias, L., Lavamlula pedttncuhita, ('.av., Rosiiiarinus o/pcinalls, L., Thijrnus maslichiiui, !>., ele; otilras \i\em á beira dos cursos de agua e nos logaies hiimidos, como a Meutim rtiltiiidifiilin, L., e Menlha Pule- ghim, L. ; ou nas liortas e terrenos cultivados, como o Lamium amplexi- caiile, L., e Slaehys arvensls, L. ; ou nos entulhos e á beira dos caminhos, 54 como o 3Iarnibium rulgare, L. • ou nos sitios seccos e áridos, como o Origanum virens, lío(['^'^. et Lk. I*rlln(l(i: o Oriíjiiniim riilij-irc, L., e a Galeopsis Te- liahií, L., lio Alio Miiilio; a Sal via /Ic/Zi/o/as/s, I^., Staclnjs sllvalica, L., e Ilulliita iiifjra, L., p riideralis, Kocli., no alto Tiaz-os-Moiiles; o La- iitiiiin bifuhuu, Cyr., nu Beira meridional; a Satureja Calaiiiliillni, Scheele, a silvalica, Briq., no Hussaco e em Cintra; o Ihywus Uelaltsciu, B.^s., na Arrábida e no Aif;arve; o Iliymus camphoraliis, llolíjjg. et Lk. (77í. (thjaibicnsis, Lge.), no baixo Alernlejo litlotal e no Alpar\e; o 'lewrium PoliiDii, L., Y viccniiniiin (I{oii\), desde Villa Nova de Millontes ao Cabo de S. Vicente; o 'fhywits tomenlosus, W., e Teucrium Polium, \.., í al- garbieiíse, P. ("out., no Alf;ar\e, etc. Ciilti>am-se muitas espécies nas borlas e jardins, ou como |ilanlas con- dimentares (Mentha viridis, L., Salweja liorleusis, L., Tliymus vulgaris, L., ele), ou como plniilas inedicinaes (Melissa n/JirinnUs, L., (Hecotnii hederacea, L., Sahia oljkiualh, L., ele), ou como plantas de ornamento [Ocymum tninimum, L , Ocymum Basilicum, L., Sahia Grahaini, Btb., ÍMvnndula spica, L., ele). É de notar (jue das Labiadas cultivadas umas são manifestamente espon- tâneas em Portagal, como o Rosmarinus o/ftcinalis, L., Glecoma liederacea, L., etc. enupianlo outras silo exóticas, de iiilroducção mais antiga ou mais recente. .Muitas d'eslas idtimas apenas se encontram cullivadas, mas outras apparecem já subespontaneas em vários pontos, .\lgumas teem sido mesmo achadas em condições que deixam um tanto ambif;ua a jtrovenien- cia espontânea ou sul)espoutanea. Estes factos levaram-me, seguindo o exemplo de I^rotero na Flora Lu- sitanica ou de Willkomm e Lange no Prodromus Florae Hispanicae, a enumerar lambem no meu trabalho \arias plantas cultivadas. Conheço (jue fui um pouco arbitrário na sua escolha, mas apenas tentei incluir as que já se acham subespontaneas ou sào de cultura mais rre<|iiente, e sobretudo (|uando pertencem a géneros onde também se incluem espécies espon- tâneas. I)e resto, como indiquei sempre se a planta 6 cultivada, se é ou parece subespontanea, creio que ha mais vantagem do que desvantagem neste addicionamento. Escola Poljtechnica, Julho de 1907. .1. A'. Pereira Coutinho. 55 CONSPECTUS SUBFAMILIARUM, TRIBUUM, SUBTRIBUUM, GENERUMQUE ' Sulilaiii. 1. Stacliyoicloae. — Slylus gynuliasicus ; ovariíiin gynoplioro dosti- liiliiiii"; lobi disci liiciilis'()V,-irii"allornaiilcs: uuculae siccau (aclieiiia), areola i.'xuiie Ijasilari iiiscrlai'. Tiili. 1. «sUiii-eiae.— I>al)itini siiperius í'oriillinum planum v. siiliplaiiuin ; slaiiiiiia L' liiliu (•(inilliiio exserla (llorilius eleistoganiis v. incoiii- plelis exeeplis), aeqiiiloiiga, v. didviiaina postiça breviora. Siibliib. I. Menthinae. — Comlla siibiegiilaris. biliio íupcriori' (bibidis 2 ptislícis iii uiii) cdabtis) vix lobubs rebípiis inaiHiuali ; siaiiiiiia i'ecla, aeijiiilonga. 1. Menthti. I,. 2. 1'icdiu. Op. 3. Lijcopiia. li. Subliib. II- Thyminae. — riinilla coiisiiicue 2-labiata; staniiiia recla, a liasi (livcigciitia ibdyiiauia. 4. Thiimus, L. 5. Coryílotlinmiis. licbb. lil. (). Ori(iiniiiiii. Ij. 7. MajõvaiKi. Miicb. Siibliib. III. Melissinae. — Corolla coiispicue 2-labiata; staiiiiiia sub la- biii corolliiio supeiiore airuato-aseendenlia, didynama. 8. Sahirrja. L. 9. Mclissa. L. Trib 11. «aivieae- — Labiiim superius corolliiiiim galeatum; staiiiina 2, sub lábio coioUliio superioi'tí parallele approxiinata, coiiiiectivo lineari- arcuato eíongalo, fllaiiientu arliiuilato. 10. Sairia, L. Trib. 111. )mi»í'h>íl<'a<'. — babiiim supi.'iius rondlinuMi concavum v. galea- tum; slaiiiiua 4, dichoania. puslica bicviora. sub lábio superiora corollino parallele approxiuiata, coiuieelivo brevi iuarticulato. 1 .1. l!ri(piot, iu Eugler uml 1'raiill — Uic Natúrlichen Vflanzenfamilien, IV, Teil. Leipzig, 1897. 56 Sublrili. I. Lamiinae. — Cal\ X siibregularis, nee compressus nec mem- hianaceus. n. SIarInjs. L. 12. ]{nllotn. L. |:í. Lnmhtm, h. 14. (idifopaix L. 15. Plilnmis, L. Siililrili. II. Melittinae. — r.alyx 2-laliiatiis, iiiciiiliraiiai-fus, iiillaliis; liLiiiicuta inapeiKlk-ulala. 16. Melillis, L. Subtrili. Ill Brunellinae.-- r.alyx 2-laliialii<. dorso i iprfs.Mis, lahiis pust anlliesin approxiiiialis siilirjausus ; (ilainciila ápice apophyse appendiculata. 17. CAfonia, h. 18. Bniiiclla, h. Tiili. IV. ><'iM'U'ae. — Laliium supeiiu.s corolliMuin .«iihcoiicaviiiii ; siamina c Uiíju roroliino exserla, didynama, poslica lonyioia. 19. Nepela. L. 20. Glecoma. F,. Tl ih. V »larrHl»i«'aí'. — Lahiiiin supeiiiis eorolliiinm suliplamim ; staniina lulio 1'oiollino Inclusa. 21. Sidirilis, L. 22. Marnibium , L. Subfani. II. Lavanclxiloldeae. — Styltis gynobasictis; ovariíim gyiiopboro desliuituin, di.sco inscrluiii : lobi ilisci luciilis ovaiíl snperposili ; areula acheiíiuiuiii siilidorsalis. 23. Lavaniluln, I,. Subfam. III. Sciitellai-ioiíleae. — Sl\lus i^viíoliasicii.-; : ovaiiuiii .-iipra ilis- cuui gynopliuio insiTliiiii ; areola achciiiomiii basilaris. 24. Sculellariíi, L. Subfam. IV. F»rasloUloae. — Stylns gynobasicus ; niieiilau rarnosao, dnipa- ceae, aroola basilari afTiXiie. 2i). Pmxiiim, L. Subfam. V. Ajujsçoldoao. — Stylus hemigynobasicus; achenia areola magna ventiali afTixa. Trib. I. Ko«mai-iin"a«'.— Siamina 2; coinlla conspicia' 2-laliiala ; acbenia larvia. 26. fíosmwiDHS, L. Trlh. 11. .t.iiiu;«'a<>. — Siaiiiiiia 4: ciirolla l-labiala v. sub 1-labiala: acbi-nia plus iminis leticulato-rugosa. 27. TcHcrium, L. 28 Ajuga, L. 57 CLAVIS GENERUM 1 iCiirolla siil)i'i'L;iil,ins, lliiilin t-lulio {Mnilliiiiar) 2 jCdialhi á-lahiala v. I lahiala .' 'i IStaiiiiiia 4, siiliai'i|uiliiiiL!a ; acliciiía a|iicr rdliiiMiata 'i (Stainina 2 ; acliciiia siiblcli-a.yoiia, ápice Iriuicata .i. Lycopus, L. IC.alvx .")-clciilaliis, ilriililiiis iilaiii>; aclii'iiia iivoidra 1. Mnitlut, L. (Calyx 4-deiilatiis. il('iililiii< cniicavis arislalis : aclioMia (ililuiiga. . "2. Prcdid, Op. 6 7 iSlaiiiiiia 'i. ilidMiaina •') (Staiiiiiia 2 25 Í Calyx, ivgiilaris v. irrcuiilaris, appriiilicula diirso drslilulus; ovariíiin disco iii- serluiii. uviíopliorn caicns 6 Calyx 2-laliialiis laliiis inlruris, laliio siípcriíiif appciídiciila squainaeformi doi^so inslnicld : uvariími supra disciiin uynuiiliiiiii iiii|H)silniii. . . 24. Scutcllaria, L. [Corolla 2-laLiala i imciilac ai^cula |iarva pliis iiiiiiiis hasilaii atlixae 7 jCorolla 1-laliiala v. sub I lahiala; iiuenlat' areola magna veiitiali allixau (Aju- ( geae) 2(i ÍStaiiiiiia (lldrilius clcisldgainis v. iiii-oiiiplelis exceptis) e tuim corollino ex- serla 8 Stamina tubo coridliiio inclusa 21! IStaniina antica lonuiora 9 8 (Stamina postiça longiora (Nepctcae) 22 Í Stamina recta, divcrgcntia (Tliijiiiiiiac) 10 Stamina asccndcntia. sub lábio coiollino supciíorc plus niinus arcuato-eonni- ventia (Melissiiiiu'} 13 Stamina sub lábio corollino supeiiore parallcle approximata 14 [Vertieillastri axilkircs v. in spicas tcriiiinalcs sacpc ça|iiluiaefornics dipositi; .„ j calyx 2-lobatis 11 [Vertieillastri in spiculas coryndjosopaniciilali 12 [Calyx liaiid comprcssiis, dorso convcxiis; labium supcriíis coroUinum emargi- , , ) natum 4. Tlnimiis. !,. 11 < (Calyx valdc compicssus, dorso plauus; labium sui}erius corollinum 2-nilum. o. Corydothynnis, llcli. f. 58 ÍCalyx aequaliler 5-dentalus: bracteae lanceolatae v. ovato-laneeolatae. 6. Origanuyn, L. Calyx â-labiatus v. suli 1 l;il)i:iius ; liraclcae suborbiculares v. ovatae, obtusae V. (ibtusiusfiilae 7. Majoraiia. .Miicli. I Calyx baiul conipi'os?us, dorso convcxiis; tubas coidllintis rcciíis v. siibrectiis. 8. Salnieja. L. Calyx eoiP|ircssiis, duiso subplaiui» ; lubiis eorolliiius reciirvo-adscendens. 9. Mrlissa, I,. 14 15 16 /Nuculae siccac (achenia) 13 jXuculae carnosae, drupaceae; caljx accrescens, denlibus ovalis arislatis; llores ( solitarii, axillares 25. Prasiuiii, L. ÍCal\ \ tubiilosus V. Iiibnloso-caiiip.-uiulatus, baud iiill.iliis 10 Calvx caiiipanulalus, inflalus, menibranaceus; flores magni (3 orn. cirra). 1-3 axillares Iti. Mclitlis, L. [Calyx subregiilaris aiit vix 2-laliiatiis ; filaiiionla ápice inaiipeiiiliculala {Ltimii- nae) 17 [Calyx coiispicuo 2-labialiis, a dorso coiiipressiis, labiis post aiilliesiii approxi- niatis siibclausus; filaiiienla ápice apopliyse plus imíiius longa appeiidiculala (BrnneMinae) 21 /Laliiiiiii superius corollinuiii liaml laieraliler coiiipressuni ; stvliis subaequaliler \ 2-rnlus '. 18 17 iLabiiini superius corolliuuui lateraliter conipressuni ; stvius valde inacqualiler ( S-fidus ' 15. Phlomis, L. lAclieiiia ápice intiuulala : corollae luhus fauce non aul vix anipliaíus 19 18 (Âcbenia tetragona, ápice truncala; corollae tubus fauce manifeste anipliatus. 20 I Calyx luliuloso-canipaiiulalus, di-nlibus u basi haud dilatatis: folia lloralia plus uiiiius braclaeforuiia 11. SIacliys, L. Calyx infundibnliforinis, dentibus ."i-lO basi conspicue dilatatis; folia lloralia cau- linis conforniia 12. Uailola, L. /I.iilii laterales labii corollini inferinris appondicula filifornu aucti; dentes calycini \ sidiulali. sed nou spiuesceutes 13. Lumitnn, L. 20 JLubi laterales labii corollini inferioris inappendiculali; dentes calycini spines- [ centes H. Galeopsis, L. Í Stylus ápice 4fidus. bracteae dentalo-aristalae; dentes labii inferioris calycini subulati 17. C.leonia, L. Stvius ápice 2-(idus; bracteae integrae; dentes labii inferioris calvcini lanceo- "lati IH. Untiielta, L. 23 fAiitlicrao lociili oxai-te ilivergoiitcs, rima InngiliHliiiali coiiiiiiuiii dcliiseentes; ver- licillasli'i S|iii-ali 1'J. Nf/irln, L. Aiillicrao li-ciili rt'(iaiii;iil(' ilivci'!,'riil('S ciurciii IdriiiaiiIcs, siiií;iili lima pL-culiari (loliiscenltís; vcilicillastri axiilarus 20. Glennna, L. (Stamiiia liaml iln^linala ; Inlii i-didliac iiiactiiiaics (Miirnibinii') 24 jStamiiia iii l.iliio inrciinn' curdlliiii) ilccíiiiala; lnhi ciiidllar iiiniics .siilia('(|iiali's. 2:!. Laraiulu/a, L. fl)t'nli'S calvciíii "i, tMccIi ; aiilliriac sl.-imiiioi iim sij|ii'riiii'uiii liiliji-iilarcs. iiifciio- nim nidiíiieiilaics ; vci lii'illaslri uliiacliMilati 21. Sideiilis, I,. jlJciilcs calyfiiii IO-."), sai'|ie cIimimiiii icciírv.-iln patriili^s ; aillhcrai! (imin'i< fcililiís; verlicillastri liiactoíilali 22. Mciinibium, L. ÍAclifiiia arciila parva lia^ilari allixa; romiiM-liviiiii eliiri!.!,aUim. ciim lilamciili) lirrvi ai lii'iilaliim. aiilice jin-uliiiii antliiTai' IitiIIimii. |)iislii'r liii-iiiiim niilliiuii- taie V. a|ipciiiliciilam cDrliioaritbriiioiii fiTciis Kl. Saliin. I,. Achenia arcDla magna voiitrali aflixa : anlli(M'ao lineares, 1-liiculaii's, lilameiíln , infra médium in iimeronem (ienlilVirmeiíi liievilcr apiiencliculalo. 2(i. /ÍO.S7ííí/)7')l».S-, li. n 26 (lorollac li)l)i (iiimes in laliiuiii iiiiiciim iiifriiurem ."1-101111111 ciiiinati ; liilius corol- liniim iiiliis cxamiiilaliis 27. Teucrhun, L. Coriillae laliimii .^ii|)ei'iiis brevissiiiiiim emarginalmii, inleiius eloiipalLim |ialens :!-liiliimi : liilius i'iiiiillimis iiiliis |iiliisi>-anmilatus 28. Ajmj/i. L. 1 Subiam. I. STACHYOIDEAE Trili. I. f^atx,ireieao Subtrib. I. Mentliiuac 1. Mentha, L., Gen. 1'!.', 11." 7i;j! [Calyx regiilaris, fauce perviuí (Subgeií. I. Mcnthastnini, Cnss. et (!erm.) 2 Calyx sLlIiliilaliialiis, fauce villi.s clausus; veilicillaslii axillaies, lemoli (Suli- [ gen. II. l'utc(jiaiii, Lam. el iJd.) H ' C. V. Liuuaei — Gencni 1'luiiliinnii. lUilmiae, 1704. (>0 [Verticillaslri spicati v. capilati - JYerlicillastri omncs axillaro?, renioti ; lolia suljovaia v. suManccolata. caulina ( peliolala, lluralia íessilia. Plaiila ciilla (.V. viriili:2 Siiligcn. I. MEMIIASTliUI, Coss. d Gniii., 11. dcs env. de Paris, |i;ii;. 'Ml (iii |{rii|., Ll's Lali. dcs Alpfs ', pag. 20!) I. «Iciitlia rotiiiiaSiloJid, L., S|>. I>l.-, ]y.\>i. 80o! Hrol., Fl. Liisil. '', I, |)íi{;. 171 (exil. \iir. };1íi1)iíi)! lloílf;;:. et J.k., Fl. Port. ', |)ag. 71! (ir. et (".odr.. Fl. .!.■ Fr., Ill jwi^'. (i-iS! Wk. el Fpc. Frodr. Fl. Ilisp. •*, II, paf;. 3!)() cl iii licri). ! ('.. de F"i(aili<), I,;d)ial;ie ", piip. 7 el in iii'rli. ! |{rii|., Les Lab. des Alpes, paf;. 22! Sani(iai(), Nota das esp. do -en. .Meiíllwi, in Hol. .Sor. Brot , XVIll, pap. 127 el iii iierl). I .Meiítlias- Inim, (Irisley, Virid. Liisit. ^ ii." 1022! IMniita polymorpha. Nariat praccipue apiid iu).«: o. gldhrcscviis, 'linil). Lagr., in Buli. Sor. Bot. de F^r., VII, pag. 2:j8; Briq.. loc. cil., pag. 27' Cli. Magiiier, Fl. Seiecl. Fx- sic, II." 1519! — Caulibus [)arum villosis, mediocriter ramosis; spieis plerisqiie eiongatis verticillaslris iiderioribiis saejie remo- tis. \arial r;iriiis loliis, eadeni foniiii, triíssiiiscuiis v. utriíupie deiisius piibeseenlibiis. JJ. bullala, Bri(].. loc. eil., |)ag. 28! — Spir.i norilera densa, crassa í3-o X 1 cm., circa , Irnclilera CAlindrico-elongata. Planta su- perne pliis niiniis ramosa, rariíis sin)|)lex, caniibns dense \illosis. Y- crasj)nl(,ía, liiiij., loc. cit., pag. 26! — Caulibus íloccosu-\illosis. Forinis interm<'diis a ad 3< ? ad y Iransiuiit. Kxsiccatis antbenticis nec 'i nec y plantas nostras conipiirnvi, sed cntn de^criplionibus optime con- griínnt. Hiil). ad ripas, fossas, aquas locis(|ue liuniidis a praccipue I.usitaniae burealis et cenlralis frequeiis, |i praccipue Lusitaniae cenlralis et austra- lis, y bine inde scd rara. 2í. Fl. Maj. ad Oct. — Lusil. Menlhaslro (r. r.). ' J. Rriqucl — Les Liihiccs dfs Alpes AMariliwes. Gonève el Bale, 1891-1893. ^ ('.. Litiiiaci — Species Platitnnim. Vimiohonae, 17C't. ^ 1"'. A. Hrolcri — Flora l.usilaitirn. I. 01i.-;i|iiinc. 1801. * C. de Hoirinanseíi},' el II V. Liiik — rinre Poiliigaisc. I. Berlin, 1809. 'i fireiíitT cl (ioílrun — Flore ile Fntnre. II. Paris, ISiiá. ^ M. WillkiiiiiiM et J. Laiige — Prodroniiis Florae Ilispanicae, II. Slullgarliae, 1870. " C. (Ic 1'íimIIio — Apontíimmtos paru o estudo da puni poriíiguezn — Lnhiiiíae (Ex- tracto (lo Joniiil de Scieneios Miillienidliects, l'liijsir(is e Xaliirnes). Li.-ilioa. 187o. " U. Vaiideili — Viridarium Grisley litsitaniann, litiiiaeanis )ioininibus illiístratum. Olisipoiíe, 1789. 63 a. (]l(tbrescen!í, Timl). Liigr. — Alemdonro trunsmontano: HnifíiitK.M (P. Coiilinlio, exsic. n.° 85i!)'; Villii l\ei\\, FnifíJis do Corço (I). Sopliin !). — Alcmdoiiro lilloral: Ciiminliii 'S;iiiipaio !) ; Ponte de Linin, Sii (S.im- |)iiio!); Villa do Conde (^Sani|iiiio!, ; Schm do Cere/, .Moller! Cii|iello e Torres!), Caldas (A. Tail!); Povoa de l.ardioso. S. Cens (Saini)aio!) ; ar- redores de Vi/ella W. de í.inia ! Nelloso de Araújo! ; IJoií^zado (.Moreira l'adrãi)!); arredores do Porto (K. .l(d)nslon! . — Uriítt Iniiismonldita: Ser- nanrellie (M. de Soveral!). — Ifcini rcnlnil : Celurico (iM. Ferreira!); Fornos (SÍ. Ferreira!); arredores de (iou\eia, Calivellos (>ío{i;ueira de .Mene/.es!1; Nespereira (M. Ferreira!); Serra da Kslrella, S. Uoniào (.1. Kenriíjties!), Amieiro (xMoller!); Caldas de S. Ceniil iMoller!): Santa Comha-Dâo (Moller!); Biissaco (l)aveau!). — Iteini lilloral: (jaya, Que- hranlòes (J. Tavares!); arredores do Coimbra, motlas do Moi:de;;o (Hhd- ler!), perlo dos Moinhos (.1. !lenri(|ues!); próximo de Buarcos (Moller!); Alberf;aria (Moller!). — liciía meridional: S. Fiel (lieri). da liiiv. ! .1. Silva Tavares!); Sernatlie do líom Jardim (P." M. Vaz, Soe. Brol. ex- sic, n." 77"!). — Ccniro lilloral: Torres \'cdras, (Jtiinla de llesjianhol (Dias Peres, Soe. Brot. exsic., n." 77'! pro parle); Lisboa e arredo- res, ribeiro de Alrantara (l)aveau!), prox. ao Lumiar (WeKv., exsic., n." I I 1 1 !). — Alenilejo lilloral: berdade do Piídieiro, no arrozal iDaveau!); Odemira (Sampaio!). — .í/iyarrc; Faro iCuimaràes I). p. hullala, Bri(|. — Alemdouro Iransinonlano : Chaves (31oller!). — Alem- douro lilloral: arredores do Porlo, Bicallio (iM. d'Albufpier(pie!), IJamalde (Sampaio!). — Beira traiismunlaiia: arredores da (iuarda, Mizarella (AL Ferreira!). -—Zíf/ra central: S. Pedro do Sul (Moller!); Bussaco (Lou- reiro!). — lleira lilloral: arredores de Coimbra, Baleia (Bruno Carreira, Soe. Brot. exsic, n.° 77!), ribeira de Coselbas (M. Ferreira, l''l. Lusit. Exsic, 11° 49a!), motlas do Mondego (Moller!); Montemor, Moinho da Malta [M. Ferreira!); Pinhal do Lrso (Loureiro!); Soure (Moller!); Pom- bal (Moller!); Vermoil (Moller!). — lleira meridional: margens do Zê- zere, Manteigas (H. da Cunha!); Covilhã (H. da Cunha!); Idanha-a-Nova, margens do Potrsul (R. da Cuidia !) ; Alcains (Alves Sobral!); Caslello Branco, margens do Ocreza [l{. da Curdialj; Tramagal (R. da Cunha!); Polvgono de Tancos, margem do Tejo (Barros e Cmdia, Soe Brot. exsic, n.° 77'!); arredores de Ferreira do Zêzere (R. da Cunha!); Serra da ' O si,<;iial de airn'inrçiJo (!), pnstn adcnntc i\n niiiiio de um collector. indica eu ter examinado o exemplar proveniente da localidade citada: adcaiUc do meu noiíie, in- dica ter presente, na occasião em qae escrevo, o exemplar vivo por mim encontrado ou a exsiccata que d'esse exemplar [ireparci ; adcante do lilido de um livi-o, indica que o consultei. 64 Píimiiilliosa (.1. Ifoiíriques I). — Centro liltoral : Porto de >Ioz (U. da Cti- nliiil;; Torri-s Novas, inaificiis da ribeira da Nieira U. da Cindia I ; Tor- res Vedras e arredores, (^)uinta do lles|iaidi()l (Perestrelln ! Dias Peres, Soe. IJrol. exsic, n." 77' I (iro |)arle) : arredores de Lisboa, ril)eira da Cruz Quebrada (l{. da Cindia!), Cliellas ;I). So|)hia!j, Canecas (I). So- |diia!); arredores de Cascaes, Caparide (P. Coutiiilio, exsic, n." 853!). — Kaijas do Sonaid: ^loiílarfii! Certezião!). — Alcmlejo lilloral: Tra- faria (Daveau!); Alcocliele P. Coutinho!). — IkiLras du Guadiuiui: Beja (D. Sophiai). — Algarve: Faro (Ciiiimarães!). y. craspedola, Uriíj. — Alciiidouro llllural: niarfjem do rio do Mouro, Ponte do Mouro J{. da Cindia!). — Alio Alrmírjo: Portalegre, margem da ribeira de Niza (H. da Cuiilia ! . — Algarve: l.oulé (J. Fernandes!). i. Ileiíllia ■>oliiii»lia X vifidÍM. .Mk.ntiia iMiiiSA, P. Cout. ^.M. rolimdiroli.i, Mir. fíi.dna, Ijiol.. Fl. I.ii- sil., pag. 171 !i. Stolonibiis epigeis et bypogeis percnnis, glabra v. glalirescens, pilis se- |ilatis simpbcibiis, rigidis; caiilibus saepe [luipiirasientibiis; foliis ovato- rolundatis, o\,ilis v. ovato-obloiigis, inlinis Mibpeliolalis reb(|uis sessiiibus, basi snbcordalis, margine creiíalis crenato-serratis v. serralis, ápice ro- lundalis olitusis v. obtusiusciilis (snperioril)us ad inllorescentiam proximis saepe magis eloiigatis et subaeiítalis), utrin(|ue >iridibus sed sidilus dibi- lioribus, supra plus miiius bullato-riigosis, subtus exiniie reliculato-ner- vosis, glabrescentilius v. subtus v. utrinqiie sjiarse pilosis; spica densa, >erticillastris iiiferioribiis !-aepe siibreinotis v. remotis; liraeleis inferio- ribus iate lanceoialis, sii|H'rioribus angiislis; calue inibcriilo, dentibus sid)inae(|iialibus triaiigulari-lanreolati> (1 inni. eirca iongis et tiilium siib- aei|ijantibus), br(■^issiMle cilialis; corolla alba, tubo infiindibuiirorini 2 mm. longo, lobis j^t,.j min.) margine (•oinla planta, julgando muito pro\aM'l (|iie seja uma IV)inia li\ brida, l^ssa origem b\ brida parece-me rerla, pelo exame dos ciiracteres da planta e |ieln modo por (|ue ella apparece. Com eíleito, se tem a íórma exacta da M. rolundifolia, o que levou Hrolero a enumeral-a como variedade d'essa espécie, tem comiudo o indiimento bem dislincto, semelhante ao da M. riridis, accrescendo que só se citam 68 factos (lo ter ii[iparoci(lo espontiineamente nos pontos onde esta ultima é cultivada. Hoje, pelo menos nos arredores de Lishoa, este hyhrido tendo a suhsliluir iiiiliia \irifn>ERiTA, lliids., Fl. .Vugl I. I, pag. 22 '2 ; Bri(|., Les Lab. des Alpes, pag. 70! .M pi|ierila, L. ,'pro parte), S|). PI., pag. 80.t ! \Vk. et Lge., Prodr. Fl. ilisp., pag. 395! Magnier, Fl. Selecl. Fxsic, n.° 1274! F. Scliull/., Ilerb. Norm.. nov. ser., cent. 15, n.° 1 i i3 ! ' G Houy — Mnléi ianx pour srrrir à In rrvision de la flore porlugaise — Labiatae (Exlrail du Journal Le Noturalisle). Wmi, 1882. 69 (iolitiir in liortis. 2/. Fl. Jiil. ixi Scj)!. — Lusil. Oriciri-pinieiila (verda- deira), (r. V.). ut in herií. ! F. Malin- vaiid, Menlhae líxsic, n." 100 liis! ("Ji. Hlagnicr, Fl. Selecl. Exsic, II." 935! IManla ex (lorsico el .Saidiíiia, nuiic in Diiriíninia siilj.^poiítanea. 2(. Fl. Jiil. (r. s.). Alemdouro lllloial: bacia do rio Neiva, Ponte de Lima, S. Julião do Freixo, nrií muros (Sampaio!!; Porlo, junto do rio (E. Johnslon, exsic, n.^Si!). 10. Sloiilha Piilv^iiiiaí. L., Sp. PI., jiag. 807! Brot., Fl. Lusil., |iag. 172! (iren. d (iodr., Fl. de Fr., pag. Orjí ! Wk. et Lge., Prodr. Fl. Misp., pag. 397 el in lierb. ! C de FicalJH), loc. cit., pag. 7 el in licrb. ! Hriq., Les Lab. des Alpes, pag. 92! Sam(iaio. loc. cit., pag. 132 cl in licrii. ! Pulegiuni \idgare el P. pabislie, Grisiev, Virid. hisit., II. ° ll!)8-l I!I9! Variat praecipue: a. vuUjaris (.Mill., pio spcc, Dicl., ii." I); Ch. Magnier, Fl. Select. ' De (J;niiliiili' — ['iviliiiiinis Syxlfiiiiilis ^\iiliiiiilis Hrijiii ]'rijii(ili/iis, par.* XII. Pari- siis, ÍHW. ' !•". Parlatorc (conliiuiatu da T Cume]) — Flora lUiliana, VI. l''iren/.L', 188J. 70 Exsic, n." ()i8 et 649 bis! — Plantii vircscens, caiilibiis j:la- brescentibus v. (enuissinie jiíIdsís; fdiiis iitriínjtio f;liibit'sci'ii- libiis. g. tomenlella (Holl-ig. et Lk.), P. Coiit.; M. tomentella. Hollfjf;. et I,k. (|iro s[)cc.\ Fl. Piirt., [)af;. 73! IVilefiiiim miiius tomcnlo- siim liisitaiiiim, Toiíriír., DcMioinbr. dcs jil. eii 1'oit. ', u." .'{'(81 — Planta subciíierascens, caiilibus dense bre\ilei(]iie toineiito- sis, pilis primiim dollexis deiiuim patiilis, íoliis utrimiue |)Iiis miiiiis |uinesren(e-liiitis. Per formas numerosas, sensim grada- tas, alias ad a alias ad y Iratisit. y. gibrallarica (Willd.), Batt. et Trab., Fl. de Aigt^r.. pag. (i7() ! M. ;;ibrallari(ii, \>'iild. ([>ro spec), Kiium., paf;. (Hl; Cii. Ma- giiier, Fl. Seleet. Fxsic, ii.° 630 (forma foliis \ix pubeseeií- tibiis) ! E. iMalinvaud, Meiítliae Fxsic. n." 9(i (var. eriaii- llia, Dur., forma extrema tomeiítosior) ! Pulegium tomeiítosiim, Tounif., Déiioinbr. des pi. eti Port.! — Planta siibiaiieseeiís, caulibiis donse loiigei|ue tomentosis, pilis paleiílibiis, foliis pliis minus dense pubescente-tomeiítosis. Uab. in Immidiusculis, ad >allas et lliimimim ripas per Lusilaiiiam fere totam frequens, a in regionibus septcmtrionalibiis et cenlralibus, ^ praeci- pue in cenlralibus et y in Algarbiis. 2/. /■'/. ,liiii. ad Aug. — Litsit. Poejo. (V. V.). a. rulgaris (Mill.). — Aloinhiiro trnnsmonlarid: Serapicos fCosía Lo- bo!); Chaves Í.MollerI). — Memdouro lillorul: Ponte de Lima, Sá ^Sam- paio!), entre Sá e Santa .Marinha Sampaio!]; Serra do Gere/. (J. Hen- riques! S. dos Anjos!); Cabeceiras de iJaslo (1). M. L. Ileiiri(]iies ! J. llenric|ues!); Povoa d(! Laidioso, S. (letis Sampaio! forma de passagem para 3); Vizella (W. de Lima! Velloso de Araújo!); Bougado (Padriio!). — Beira tranamontana: arredores da (íunrda. Pêro Soares (.M. Ferreira!). — Kiira central: (laldas de S. Pedro do Sul ^.Mcdlerl íorma de passagem para p) ; Caldas de S. Gemil (.Moller! forma de passagem para {J; ; Serra da Estrella (Fonseca! forma de ])assngem para fii; Bussaro (.Mariz!). — Beira liltoral: arredores de Coimbra, motlas do .Motidego. \'illa Franca (Moller, Fl. Lusit. Exsic, n.° 494! formas de passagem [lara (l) ; .Mon- temor, Paúes da .\zenha Nova, Gatões (iM. Ferreira!). — Heira meridio- ' Tournefort — Dénomlirement des jilanles que j'ai tiouvé en Portugal en 1680 iJ- Henriíjues — Exploração botânica em Portuyal, por Tournefurt — Boi. Soe. lirot., Vlll, pag. 191). 71 )(((/; arredores do Fundão, Sobral (Zimmermaiiii I); Sernaclie do Híirn .lardim (P.° M. de Harros!); Serra da l'am|iilliosa (.1 !leiiri(|iies !). — Cenho lillmal : 1'orlo de Mo/,, marj;ens do rio Leiía [l{. da (Jmlia!); Tliomar, marficiis do Nabão (U. da Cindia!); Torres Novas e arredores, rio de S. (lião y\{. da Cindia! loriiia de [lassafíeiíi para [i), rio Almoiida (Daveau! fornia de |)assa};eni para ^); \'alie de Fij^ueira, margens do rio Pernes (U. d.i Cunlia! lorina de passagem para p); Santarém, Valle das Eiras (l{. da Cindia!), |iro\. de Alraniiões IJ. Comes!). 'i. íomciilflld ^Hidlgg. et Lk.), V. (muí. — Alctudouro Iransmonlann : IJragança (P. Coutinho, exsic, n.° 858!); Alfandega da Fé, Sania Jiisla (I). RI. C. ()eli(")a! forma de passagem para a). — Alundoino liUornl: \'a- iongo J']. .loliii>lon! forma de passagem para a). — lUIra central: enlie Celorico e Fornos (.M. Ferreira!), Fornos (M. Ferreira!); arredores de Vizeu, Villa de Mniiilios (M. Ferreira! forma de passagem para a); Oli- veira do Harreifo (M. Ferreira!); Oliveira do Conde, ribeiro de Alber- garia (Moller! forma de jiassagem para a); Nespereira (M. Ferreira! forma de passagem para a). — lieira litloral : Gaya, Avintes, margens do Douro (Sampaio!); arredores de Coimbra, pro.v. da Fonte da Alaibada (Moller!), Baleia (Molier!); Buarcos (J. Henriques!); Pinhal de Fòja, Pi- nhal do Urso (Moller! formas de passagem para a); Soure (Molier! forma de passagem paray); Pombal (Molier!); Leiria (Costa Lobo!). — Heira meridional: Alcains (Alves Sobral!); Sobral do Campo (Zimmermann !) ; Castello Branco, margens do Ponsul (K. da Cuniia !) ; Belver (P. Cou- tinho, exsic, n.° 857!). — Centro litloral: Monte Junto (F. Gomes!); Azambuja, Valle da Quebrada (H. da Cunha!); Villa Franca, Cevadeiro (K. da Cunha!); Torres Vedras, 0"i'it" do líesjianhol (Daveau! Peres- trello! J. l'eres. Soe. Brot. exsic, n." 803!); arredores de Lisboa, Ai- canlara (Da\eaii!l, margens da ribeira da Ciuz Oiiebrada (f{. da Cunha!), arredores do Lumiar (Welw., exsic, n.° 1105!), Canecas (I). Sopbia!); arredores de Cascaes, Caparide (P. Coutinho, exsic, n.° 836!). — Alto Alemtejo: Ni/a (!{. da Cunha!); Camjio Maior 'berb. da Univ.!); arredo- res de Évora, estrada de Monlemór (^Daveau!!. — Baixas do Sorraia: Montargil (Cortezão!). — Alemtejo litlorol: [irox. de Coina (Welw.!); Se- túbal, Commenda (Liiisier!); Odemira, Almograve (Sampaio!). — Baixas do Guadiana: Beja, herdade da Rata (1). Sopbia! H. da Cunha! , entre Beja e Mertola (Toiírnf.), de Beja a Alboriiôa (Daveau!). y. gibrallarica (\>'illd.), Batt. et Trab.— Centro littoral: Valle de Fi- gueira (K. da Cunha!); arredores de Lisboa, ra|)ada da Ajuda (^^'el\v., exsic, 11." 1104!). — Alto Alemtejo: Campo .Maior (berb. da Iniv. !). — Alfjarre: Castro Marim (Molier!); Loulé (.1. Fernandes!); Faro (berb. da Univ.!), entre Faro e Tavira (^Tournf.); Salir (J. d'A. Santos!}. 7-2 2. Preslia, Op.. Fl., png. :V2-2 n?lli. i'\ Hci.k., Cru. I'l. '. p;ig. 118:?!) 11. I*i'('l). 2, pag. 238; Blli., in DC. 1'rodr., pag. 164! Gren. et Godr.. Fl. de Fr., pap. 654! ^Vk. el Lge.. Frodr. Fl. UUy.. p.if;. 39] cl iii lieth. ! C, de Firalho, loc. cil., pag. 6 et in lierl). ! .Meullia eer\iiia. L.. Sp. PI., pag. 807! Brol., Fl. Lusit.. pag. 1721 lIofTgf;. et I.k.. Fl. Foii., pag. 7 5! Sampaio, loe. eit., pag. 133 et iii lieil/.! Piilegimii eer\iiiuni Foheiii, Grisiey, Virid. lusit., n." 1200! Hal). in uiiginosis et liumidis Lusitaiiiae borealis el eentralis, iil ^i(le- tur liaiid frequens. 2/. Fl. .lun. ad Sept. :r. s.]. Akmdouro transmontano: margem do Douro, F'o7. Tua Sampaio! , Pi- nhão (M. F^erreira !), Peso da Hegoa e arredores (Brot., Iloflgg. e Lk., Sehmitz!"). — Alemdiniiíi litloial: entre Famalicão e Hraga ^\> elw. I ; ar- redores do Porlo. S. Paio ^C. Harhosa, Soe. Brot. exsie., n." 101-2! . — Beira littural : Gaya, margem do Douro (Sampaio!). — fíeira meridional: Coviliià. margem do Ze/.ere (K. da Gunlia!); ldaiilia-a-i\o\a, margem do Ponsul (H. da (luiilia!); Castellu Branco ,15. da Cuidia I ; Tramagal, mar- gem do Tejo [\{. da Cindia!); Tancos (lloffgg. e Lk , Da\eau! . — Centro littural: arredores da Barquinha (N^elw. !). 3. Lycopus, L., Gen. IM.. n." 33! 12. lijeopiis i'iii'0|»acii*i, L., S|). PI., pag. 30! Brot., Fl. Lusil., pag. 16! Hon^jg. et Lk., Fl. Port., pag. 69! Gren. et Godr., Fl. de Fr., pag. 6on ! \Vk. et Lge., l*rodr. Fl. Misp., jiag. 397 et in lierb. ! C. de Fitulho, loc. cit., pag. 8 el in herb. ! C.iruel, Fl. llid., jiag. 72! Briq., Les Lab. des Alpes, pag. I 14! Variat internodiis plus miinis elongalis, folii> plus miiius |ielioIatis, et praecipue : a. viilyaris. — F^oliis siiuiato-dentalis. sinuato-lobatis v. piímalifidis. p. elatior, Lge., Pugil.-, |iag. 4! \\k. el Lge., loc. cil.! L. exalta- ' Cl. Bciilliain el J. I). llotiker — CcHOd Plantaniin. vul, II, pais II. Loiulini, I87fi. 2 J. Laujíu — 1'itijillu.t iiliiníanim imprimis liispaiiiraiiini quas in itinere í(>õI-Ii>5'J legit. Ilafniae, 18(j0-1861. 73 tus, l'ourr. (losle Lj,'C.), iion 1^.; L. Ijicinialus, Uouy ;|)ro .spec), loc. cit., pag. 50! — Foliis piniialifidis, basi sul)|)iiiiiatisc(:lis. IMarita sa('|K' olalior cl raiiKisiiir. Itilci- 'x et p loiíiias medias cl III uliíKjue fornias j;laljras cl |iiil)cscei)tes vidi, scd |)ul)esf:t'nles rariorcs. llnh. ad iÍmiIos cl iti ulif^itiosis a cl fi per l.usilaiiiain Icrc oiiiiicin. 2/. fV. .Iiil. ad Sc|tt. — Liiúl. iMarrdio de a<;iia [v. i?.). a. viil(j(iris. — Ali-wdegado Velho (H. da Cunha!); prox. da Cuarda, l'ero Soares (M. Ferreira! . — Beini icnlral: Bussaco (Loureiro!). — lieira lil- ionil: Gaya, Valladares (F. Johnslon!); Fsmoii/. (Sam|)aio!); Mira, entre F^uiidadouro e Arcào (F. de Mesquita!); arredores de Coimbra, moitas do rio, Antanhol, Mainça (Moller! Daveau ! M. Ferreira!), Montemór-o- Ve- lho, Freira [M. Ferreira!); entre Calòcs e Fòja (lierb. da Lniv.!), Ouinta de Fòja (M. Ferreira!]; Pinhal do Lrso (Loureiro!); Soure (Moller!); Pombal (Moller!); Albergaria (Moller!). — Heira meridional: Manteigas, perto do Ze/.ere (B. da Cunha!]; (lovilhà, margem do Zêzere (B. da Cu- nha!); Caslelio Branco, ribeira da L\ra (l{. da Cunha!). — Ceiílro lillo- ral: Tliomar, margens do .Nabão (H. da Cunha!); S. Martinho do Porto (B. da Cunha!); junto de Aveiras de Cima (Welw., exsic, ii." Í07Í !); lezíria d'Az;)ml)iija, Valia (k- Alqiiciílão (H. da Cuiilia!); Villa Franca, Cevadeiro (H. da Cunha! ; arredores de Lisboa, rii)eira da Cruz Que- brada (R. daCuriiia!); arredores de Cintra (Welw. !). — Alto Alemlejo : l'ovoa o Meadas, ribeiro de S. .loào (I{. da Cuidial:; Marvão, Ouinta Nova ^H. da Cuidia ! . — -Alemlejo lilloral: Selubal, Fontes Luisier, exsic., n." 69!); Odemira, Millonlcs (Sampaio!). Nota. — A planta descripta por Lange como var. |3. elatior, e que o sr. Rouy elevou a espécie sob o nome de L. laciíiialtis, afigura-se-me uma sim|)les lorma do tvpo iinncano, relacionada por \arias íormas intermédias. Não é exclusÍNa da |(('iiinsuia hispânica ; de diversos pontos da Luropa exa- minei exem|)lares semelhantes aos nossos. Suhlrih. 11. Tliymiiiao 4. Thymus, L., Gen. l'l., n." 7271 1 9 (Denles calycini 3 superiores olongali (partem lerliani calycis totius plus ininus i excedentes); folia planiuscuia, nervis Irteralihus paruni couspicuis; corolla ] alba 2 /Dentes calycini '.) superiores breves (parlem tertiam calycis totius vix aequanles, ' V. minores, rarius obsoleti) 4 /Dentes onínes ."i calycini setosi, flavescentes et subiiungentcs, plumoso-ciiiati, 3 superiores dimitliuni calycis atliníícnles v. majores; verticillastri in capitula subíriohosa (l»-áO mm. diametio, raiiu.- lO-G mm ), saepe superposila v. pani- culata, congesti ; folia caulina ovato-lanceolata v. -oblonga, glat)n'scentia v. ca- nescenlia, basi mm ciliata Th Masticliitia, I,. [Dentes calycini 3 superiores haud setoso-subpungentes, dimidium calycis vix aul non altingeiUes 3 /Dentes calycini 3 superiores vix inferioribus latiores, a omnes longe plumoso- ciliati; verticillaslri in capitula parva 6-8 mm. diâmetro), globosa. paniculata, dense congesti ; folia caulina ovala v. ovalo-oblonga. tenuilei' tomenlosa, albi- caiitia basi mula; folia lloralia loaigine longe deiise(|ue ciliala. Th. tomentostis, W. 3 4 Dentes calycini 3 superiores triangulaii-elongati inferioribus latiíires, breviler rigide(|ue ciliati, inferiores (leciinalo-ciliaii ; veiiiciljasui in spicam laxius- culani V. laxam, elongalam, disposili; fnlia caulina ciblongo-linearia, glabra V. glabrescentia, basi conspicue ciliala; folia tlíjralia margine sparse breviler- , que ciliata Th- brarbijchmius, (Wlt.), P. Cout. [Folia lloialia caulinis cunformia v. parum diversa; verlicillaITgg. el Lk. Dentes calycini :t superiores triaiigulari-siihulali (intermédio ciinspici:e longiore). valde ciliali: capilula mediocria (1118 mm.), subglobosa v. ubionga: bracteae tonientosae, saepe purpurascentes Th. camphoraliis, HolTgg. et Lk. lâ / l^Bracteai' plus minus lubalo-serratae v. subintegrae : capitula suhglobosa v. oblon- piuscula (l"2-lo nmi. longa) Th. tillcsiis, 1,. liractcae lobato-serratae ; corollae lubus (10-0 nnu. longus) e ealyce plns minus exsertus, rarius siibinclusiis. I'lanla caulibus saepe longe densetpie j.j ; pilosis ,(. l/7/().MÍ*-, P. Coiit. liradeae subintegrae: corollae lulms ("i-O nmi ) ealyce inclusus v. sub- incliisus. Planta saepe caulilms brevius pllusis, suhlõmenlosis. b. Iiisil(i)iiiu.'i (Hss.), P. Cout. Bracteae inlegerrimae ; capilula oblonga 14 |íCapitula niediocria (1,5-2 em. longa), saepe laxinscula; folia profunde glandulosn- l)unclata. valde revolula: dentes calvcini 3 superiores triangulari-elongali. ? Th. .í7/r//»,v. Ilulli.-'. el Lk. 14 / jCapitnla máxima (2,5-4 cm. lonha) : fiilia obsolele glandnloso-punciaia, margine revolula: dentes calycini 3 superiores late triangulaies ; corollae lubus elou- gatus (15-13 nun), e ealyce valde exsertus Th. Cfpliiilulus, L. 77 Scct. I. Serpyllum, lilli. ', iii KC, l'i(iilr., ji,i!^. 197! (lorollac tiilius iiirliísiis v. liri>viii'i' ilcrilcs f.il\i'iiHis sii|ii'r;iiis. i:{. 'EJiyiíiiSM :SBii<>4(g<*gibaii. l.. Sp. 11., |i;i;;. 827! linil., Fl. Liisit., i>ii;,'.' 17(1! \M\]í'^. et Lk.. Fl. l'orl., |)íií;. 1;{7! IUIi., in DC, Frodi-., |)iig. I!»7! Wk. el Ff;e. (cxcl. viir. y), IVodr. Fl. Ilis|i., |),if,'. ÍOO el III liorb. ! C. de Ficallio, loc. cit., pii<;. 10 cl iii licrii. ! Biiiiif^cMii, l'l. dEsp., ."xsic, n." -2I!)2 cl li 18''! 1>I. (i'Ks|i. d ,],. |>,)ii., cxsic, n." IDS:}! Maiiim Lobcii, (,iisl., Virid. iiisil., ii." !KSo? Viiriiit loliis l()ni(!iilellis dcniiirii ^^labiis v. cíiiicscciiIíImis, aiijiuslioriliiis V. liilioiihiis, inlcfjri.s v. laiiiis dciiliculalis, lldcalihii.s cauliiiis sidi(oníor- inilius V. Iali()id)iis, ca[)ilu!o ioiif^ioiibiis v. IhcxíoiíIuis; capiliilis ina^nis, inediocribiis v. paixis; caljcibus majoribus v. iriiiioiibus, plus mirins pro- funde lacinialis. Hall. iíi collibiis siccis et rupestribiis, in |iiiic(is c( ad vias per iere oníneni ÍJisilaniani. h. Fl. Mart. ad Anf;. — IaísiI. 15elia-lnz. [v. v.). Alemdouri) Irdiisiiunilaiio: Binganfa e arredores (P. Contiidio, exsic., n.° 8().õ! IM. Ferreira! Moller! V." Va/, Soe. Urot. exsic, n." 218!), F^raiiça (Sampaio!); arredores de Miranda do Domo, Vdla Clià (Marizlj; Ali'andef;a da l'"é, Santa .Insta ;^D. M. C. Oeiíòa!); arredores de Mon- (•or\o, Assnreira (Mariz!); Cliaves, Serra do Bnmlieiro (Moller!); Sera- |iicos (Costa Lobo!). — Aleindaiiro imoral: maí{;em do Minho, Melf;aço (K. da Cindia!), Naíiadares, Alljergaria (U. da Cunha!,, Monção, Caldas (K. da (]uidial Sampaio!): arredores de Viamia do Caslello, Santa Martha (H. da Cunha!); arredores do Porto, maifíem do Douro, prox. à foz do Souza (J. Tavares!). — -Beira Iransmonlaua: Almeida e arredores, .lunça, Valle de Mareos (M. Ferreira! U. da Cunha!); Casteilo Bom (B. da Cu- nha!); Guarda e arredores. Faia (Sam|iaio! herb. da Univ.!); Trancoso (M. Ferreira!); Adorigo (E. Schmitz!). — Beira eenlral: arredores de Castro Daire, Ermida (J. Henriques!); Vizeii, margens do Dão (M. Fer- ' A (livisHo (lo ticiiiTi) Tlii/miis em secções e subsecções liicta com gramlçs dilli- ciililades. As mesmas duas secções aíjui admillidas são liasUiiite artlliciaes, pois só arllllcialmciite se podem separar o Th. villosus. Th. nliatus e 'Th. cepha/utiis pelas di- nuiísòes relativas do cálice e da corolla, Ião variáveis em algumas d'estas es|iecies; tenho visto exemplares do Th. ríV/n.o/s uns com a corolla pouco e outros iiuiilo sa- liente do calyce, e os srs. Hattandier e Tialjut. iia Fl. (VAIijhie (png. 673;, iiulicani variantes idênticas a propósito do Th. ri/ialus. n reirn!); M.iiiíiunldc (M. Ferreira!); Ponalvo do Castello (lierb. da Univ.!); Celorico (.M. Ferreira!); Linhares (RI. Ferreira 1} ; Gouveia, Aldeia de S. Cosnie iM. Ferreira!]; Serrada Fstrella, poiíle de .Iiigaes (Welw, ! lierl). lia riiiv.lj, Seniiora do Desterro (.1. ll('iiri(|Mes ! .Moijerl Daveau!), Coitivò ^lierl). da Uiiiv. ! . — Heiíd litloral : m;ir;;riis do .Mim, Santa Clara- a-Vellia (A/.evedo Cosia!). — Heira tneridioual: .Manteigas, prox. dos Ba- nlios íl)a\eau! U. da Cindia! ; Co\illiri, S. Sel)aslirio (I{. da Ciirdia!); Castello Branco, ribeira da Farro|)iiilia [B. da Cuidia !) ; Villa Velha de Bodâo. margem do Tejo (B. da Cunha!). — Cenlro litloral: Thomar, mar- gens do Nahào :'|{. (!a Ciitdial:; Torres .No\as, piídml l{. da Cunha!;; arredores da Barquinha ^Daveau !:, Entroncamento (^Daveau 1 . — Alto Alem- lejo: Niza (B. da Cutdia!); Peso, jimto h estação (B. da Cunha!); Campo Maior Daniel Filip|H', Fl. I.iisil. exsic. n." I()2!>; Villa Virosa (Moller! ; Hedondo J'itln Simões,; arredores ile l*\tremo/.. herdade da l'"ura(la (il. Cajeiíx !). — Alemlejo lilloral : Cezimiira, encosta do Castello (Mollerl Da- veau!). pinliaes perto da villa (\). Sopliin, S.|). et de Port. exsir., n." l!tSi! iMoller, Fi. I.iisil. Kxsic., n." "297!), Monte Negro ((iuimaiàes, Soe. |{nit. exsic, n." í!)2!j. Xor,^. — IJoissier, no Voyaf/e Holaniíiiic cn Ksjuujne, consiiieiou o '/'/(. alhlcans, lIolTgg. e Lk., como synoiíyino do Th. Idincnlosiis, \>'ill(j.; pos- teriormente, Cosson determinou como Th. dlhicnii.s uma planta muito di- versa, sol)re a (]uiii mais larde Latige descreveu o seu Th. alíjarliinisis, (■ desde então o lk. albicans, l!oHf;g. et IJí., |)assou a ser unia planta du- vidosa, mas tida geralmente como próxima d'esse novo Th. alfiarhiensis. Ora o exame das descripçòes e gravuias, lanio da (d)ra de Mollmansegg e Link como da de Brotero, mostra á evidencia que o 7'/;. aliiitans não p(ide deixar de ser considerado como syiionymo do Th. lomenlosus (; (li\er- sissimo, portanto, do Th. alfjniliicnsiK, I.ge. : basta reparar que a planta da TIoie Purliujaise tem folia planiiísmla, hiurleac inaigine villoso-cilidlue, e o cálice denlihus selaceis, cilialis, iii lahio .•'ii/i. angmliurUnis quam in sp. reli. Th,Tiiii)!S lti-a<*li><*htiotai!tusifaiiiae bniealis, l> iti ller- miiiiis el 111 \i(lcliir raiiis; coiiliir eliain sjjecies in luiilis. 2/. /'/. .luii. ad Aiip. — Liisil. Serpào. (r. s.). a. ovalus (iMill.), Biiq. — AlcDuloiiro tiansmonlatw: Serra de .Monte- sinho IfolV;;;;., Sarn|)aio!); arredores de Bragança, Hahal (.AI. Ferreira I); Serra de Kchoidãos lloa^g., .Mariz, Fl. Fusil. Fxsic, n.° liíi! .Mol- ler!). — Alenxlouro lilínnil: Monlalegre e arredores, Serra do Larouco (HolTgg. e l>ii., lirol., iMoiler! Sampaio!;, Lanialonga (Moller!), Serra da iVIoiírella Sampaio! . — Hcira lilldial: arredores de Coimhra .Moller!). b. liyuslints, Hrig. — Hcira central: Serra da Eslielia (Batalha Heis!). 17. '■'Iiyiiuís í*;í<'.*i[!;slilij«.*i. Hrot., Fl. Lusil. (ISOij, pag. 170! lMi>l. Liisil.", I. pag. -2(), lah. II! llolTgg. et Fk., Fl. Port. (1809;, pag. 1. •{';;. lah. IS! Wk. cl Fge., Prodr. Fl. Ili^p., pag. -íOi el in hcih.! C. de Ficalho, loc. cit., pag. 13! a. (jpuuitnis. — Florihiis parvis 6-10 mm. longis\ roseis, rariíis aibis; lahio eaUcino siípcriore hrevissiiiie ilenliciilato v. siihinlegro. 3. macranthus, Samp., Boi. Soe. Brot., XVIII, pag. 178! — Planta rohiistior, íloiihii-i majorihiis ad 12-1 i- mm. , lahio rahcino sii- peiiore niagis pioliimle dcniitiilalo. líahilii formis ali(|iiis Th. Serpylli fere similis. Hab. a in (himclis glarcosis montosis, in pinetis cl muris Traiismonla- nae, Dwriíniniae et Beirensis, Ji in Transtagana. N. 77. .Jul. ad Scpl. — Luxil. T()iinciilfiÍ!s. L., Sp. PI., pag. S26 ! Wk. et Lge., Pn.dr. Fl. Ilisp., pag. 402 et in herb.! Th. tenuilolius, Bss., Voy. Bot. en Fsp., pag. 487, tal), l."}"! a. subsp. Zygis, P. Cout. (Th. Zygis, aucl.; Bourgeau, PI. d'Esp. exsic, n.*" 1413 et 2194!). — V^erticillastris omnibus dislin- ctis, spicam longam, interruptam formantibus. Planta typice to- menlella, intcrdum villoso-subtomentosa, foliis plerisque pube- rulo-iiirtis, rarius glabriusculis. a. gracilis, Bss., loc. cit.! — Verlicillastris paiicilloris, íloribus mi- n(»iihus. Planta gracilis. |i. jloribaiulus, Bss., loc. cit.! — Verlicillastris multilloris, floribus majoribus. Planta robustior. b. suhsp. sllvcstris (Hotlgg. et Lk.), Brot., Phyt. Lusit., pag. 103, tab. 121! Th. silvestris, Hollgg. et Lk., Fl. Port., pag. 132, tab. 16! Lge., Pugil., III. pag. 7! Wk. et Lge., Prodr. Fl. Hisp., |(ag. 402! C. de Ficalho, loc. cit., pag. 12! Houv, loc. cit., pag. 10! Th. Zvgis, Brot., Fl. Lusit., pag. 176! — Verli- cillastris in spicam capitatam, densiusculam, brevem congestis; 6 xxni 82 labio calycino supcriore iiitcrdiim profundiíis 3-(lentnlo; llorihus Siicpc niinus [icdici-Uiitis. \';irinl eli.iiii iiidiinuTito tíuncntidlo v. villoso-siilitoiíifiiloMi, ft formis iiilcriiiudiis ;iil jiraecipiie Lusitaiiiat' iiiediat; litloralis. 1;^. /•'/. Mart. ad .liil. r. i\\ o. subs|). Zyyis, P. Cdiit. — Alemdoiiro Iratismonlano: Bragança e ar- redores (P. Coutinho, exsic. n.° 868! P/ 31. Va?), Villa Nova (M. Fer- reira!); arredores de Miranda dn Douro. Conslantini .Mariz!); Mlla Cliaiii (Mariz !); Murra (M. Ferreira! . — Almuloun) lliiurdl : arredores do l*en.so (R. da Curdia!); arredores do Porlo, Areiídio (C. Harbosa, Soe. Brot. ex- sic, n." 112."]!]. — lirira liltoral: prox. de Condeixa, Aladòa (Moller!). — Ueira mcriílioiuil : .Maiileieas, abas da Serra ;R. da Ciudia!); arredo- res de Caslello Novo (R. da Cunha! forma de passaficni para 6); Villa Velha de Rodào, margem do Tejo R. da Cunha!'. — Ceniro liltoral : Porlo du Moz, Ai\ados (R. da Cindia! ; Serra de Minde R. da Cunha !^. b. subsp. silveslris (lloíTgíi. et Lk.\ Brot. — Alcnuiouro transtnonlano: Bragança. Campo Redoiulo (iMoller!i. — lieini IrnnsnwntdiKí : Barca dWlva (Sampaio! Ibrma de fiassagem para a). — fíeiía liltoral: Ourenlam (A. de Carvalho, exsic. n." (i."{l !;; arredores de Coimbra, pro\. de luras M. Fer- reira!), Santa Clara ^.\. de Carvalho, exsic. n." (i3l! L. M. Rocha! .Mol- ler, Fl. Lusil. Exsic. n.° 2!M)!); arredores de Figueira da Foz, Brenha (Collz de Carvalho, Soe. Brot. exsic. n." li!)'»-! ; Miranda do Corvo (B. F. de .Mello!). — Ileira mrridiímal : (Covilhã (^R. da Cunha!); prox. de Sernache do Bom .Jardim, Pousada (iMoller!). — Centro liltoral: Torres Novas, Sapcira. Pinhal de S.into Anloiio R. d;i Cunha!); prox. de San- tarém , Barros (iomes I^ ; .Monte .Junto J)aveau ! V. (jomes!); Cabeço de Santa Quitéria de Meca (Moller'); Torres Vedras, Venda do Pinheiro (Da- veaii!). — Alcmlcjd liltoral : Cabo de F.spichcl (Daveaii ! Moller!); prox. de Cezimbia, Casaes da Azoia Daveau ! ; arredores de Seliibal (Brot., Luisier!\ |iinhaes do (^albariz , Welw . exsic. n." 1095! .Moller!), Serra da Arrábida (Brot., Mídler!;; .Vzeilão e arredores (Brot., \\ "eiw. ! Moller! forma de passagem para o). Nota. — Lange (loc. cil.) e o sr. Rouj (loc. cit.) convideraram como espécie própria o Ih. sllvestris, Hellgg. et Lk. ; mas, quaiulo se seguem sobre exemplares numerosos as formas successivas do Th. silveslris, cm que variam IHo consideravelmente o porte, o indiimento, a approximaçAo dos verlicillos lloraes, a fundura dos dentes do labio superior do cálice, ele, nào é |i(issi\el deixar de o reunir ao Th. Zijyi^- Sâ I!). 'B liriiiiiN iiirtiiM, Willd., Kiiiiin. II. licrul., |),1^'. (ri:\; Hss., Voy. IJot. ni Ks|(.. jui;,'. 488, l.ib. 138! \Mi. et Lgo., Prodr. M. ilisp., |)iig. ÍOI cl iii licrli. ! v;ir. inlrnnctlhis, IJss., loc. cil. ! Tli. \iiri,il)ilis, IIoíT^};. d Mí., FI. l'oit., |m-. Í.Tl. liil). 17 (\\\. '/.\'^\^ \Mii;il)ilis, Hrol., IMiyt. Lii- sit., paf;. 107, t;il). 112; Tli. S('r(i\lliiiii, l''ic;illi() [noii L.], loc. cit., |i;i;,'. lí)? — A praccedentc, ciii certe valde alliiiis, praeci- |im' (lillt'1'l iiidiimeiíto tompiilosiorc, loliis lloralihiis cl caiiliiiis ali(|uis lalioidíus, laiiccolatis. Hah. ver. iii niontosis et siccis I.usitaniae centralis, iit videtur rara. Fi. Fl. Maj. .Iiin. (ii. s.). fcnlrn líUtirnI: Porto de Moz, Alçaria (U. da Cunha j); arredores de Moiitejiiiilo? (Il()n';;f;. e Lk., Brot.). Nota. — Willkomm, no Piodiomus, referiu o Th. variabilis, lIoíTfig. et Lk., ao Tli. Serjiylluii), L., e o Conde de Ficalho seguiu no seu (ra- ballio esta o|iinii"io. iMas ncniuima forma do T. Serpyllum tem sido encon- trada na Fxtreniadura portuguezíi, e a descripçrio e gravura, tanto da Flore Poiiugaise como da PliyUxiraphia, indicam muito melhor este Th. hirtas, pois (jue, no dizer de Brotcro, a |)lanla é muilo allim do Th. Zijí/Is, ao ([ual mesmo a li;.'a como variedade. O exemjilar, acima referido, encon- trado em Porto de Moz e pertencente a uma forma do Th. hirltis bastante semelhante no aspecto ao 77í. 7.yi.«i, L., .Sp. PI., pag. 825! Bth., in DC, Prodr., pag. I!J9! (jren. et Godr., Fl. de Fr., pag. G.")7 ! WL et Lge., 8i Prodr. Fl. Ilisp., paj;. 503 el in lierl). ! Hri(|.. Les Lnb des Alpes, pag. 539! (noii Tli. \ii1;;íiiís. Hiot., iiec l"icallio). Plaiitn >nl(io variiiliilis, foliis pliis iiiiiius piMiolalis, n[ipic(' imiltilliiris, pliis iiiimis reinoli.s (cr. vertitillaliis, ^^"k., Idc ril.l) \. in (a|iiliilum Icnninalc sii!if;lol)nsum con- f;i'Stis [i. cnpiíahis, \\ k., loc. cit.!); Ilorilius majmilui.-; v. minorihus. Colitur III liurlis, uhi lormis va/iis liidit, capilatis \. ^erli(■illalis. Fornia culta \erlÍLÍIIala lloribiis laxis et niiiioribus, a \\'el\v. k'cta in lioilis olisi- p(iiu'iisil)iis, III. sulildjcuni, ]{úu\ pro spíT., lor. cit.. pa^. í(i ul in IkmI). !;, Lonsliluit. I;>. Fl. Maj. ad Jul. — ImsÍI. 'roínillio. (i\ v.]. 21. 'liiviiiiiw cariKtsiiw. Bss., Vuv. liol. eii F>sp., pa»;. 490, tal). 139, i\li. \il lílh . in DC, 1'iodr., pn?. HIS! C. de Ficailio, loc. cú., paf:. 12! Welw., exsic. n."^ 1090. 1091 et 361 0! Jlab. in sabulosis marilimis Traiislagaiiae e Algarbioruiii l-i. hl. .Marl. ad .Sept. [v. s.). Alemtejo lilloral : Costa de Caparica (H. da Cutiiia! , Trafaria (Da- veau!); lagoa de Albufeira (Welw., exsic. n." 3010!); l'almella H. da Cunha!); Arrábida, praia de Porliidio ^Weiw., exsic. n.° 10901 .1. Silva Tavares, .Soe. Hrot. exsic n.° 4í)0'! Fl. Fusit. Fxsic. n." i0."jl! Daveaii, in Cli. Magnicr, Fl. Select. Fxsic. n." l.j|7! Fuisier! . península de Tróia (Welw., exsic. n." 1091! Davean! . — .-I/^oitp: S. Braz de Alportel (J. 1). dos Santos!}; Cabo de Santa Maria ;Guimarães, Soe. Brot. exsic. n.°490!;. 22. Tli:»'iiiiis IVolwiiMclii. Bss.. I)ia-n. I'l. Orienl. '. II, i, pag. 9! C. de Ficailio, Inc. cil., pa;;. 1 1 ! 1{om\, loc cit., pag. í 1 ! E dentibus calycinis .3 superioribiis \i\ 1 mm. longis. foliis revolutis crebre punctatis, etc, a grcge Maslichinn, quo ex aucloribus \ariis collo- candiis, longe distat et lli. ranioso certe valdc atlinis. \"ariat : a. geiuilniis. — l"oliis sii[)ra glabris, pallide \iridil)iis. p. veluíimi.t, W Cont. (Th. NVelwilschi, de Not-, ined. in herb. Welw. sub n." 1081 !). — Foliis eliam supra dense velulino-hirtis, sub- cinerascentibus. ' VÂ. Boissicr — l)ifií)iiosi's plantarum norartiw pnifserlim orirnialium. Series se- cunila, II." i Lijisiae — Í'aris, 1839. 8:í llab. iii iiiíiritimi.s a AIgiirI)i()rum, [3 'Iranstii^aiiae, lanis. h. 11. .Inl. Aug. (r. s. 3). a. geiniinus. ■ - Alyarve: Villa Nova de Portimão (Welw., ex Hss.). íí. vclulliius, V. (lout. — Alcmlejo Ittínral : hnse (la Serra da Airabida (Wolw., exsic. ri." 1081!), ['orliníw. da Arriil)iJa ;Liiisier!). Nota. — O sr. l{oii) considera íIoc. cit.l a priínoira d'eslas formas como li\l)rida enirc o Tli. Masliilii)ia e o Th. aipllclkiliis, e a segunda como lijlirida entre o Th. Mnslirhina e o Th. cdriKi.^^tis. Conconiaiido em que a extrema raridade do /'/(. li e/wiíschi (' de certo um argumento a lavor da sua origem Inhrida, accresceiítarei todavia que amhas as iormas me |)arecem nniito próximas do Ih. carna.siis, e (|ue iiTio lhes \ejo caia- cteres por onde se possam íiiiar (píer no Ih. capiuilulus quer no Th. Masú china. 23. Th.rmiiw <*(i|>i(t'nalii.««. Ilodgg. et Lk., Fl. Port., pag. l"2o. tal). \±\ lírol., IMnl. Liisit., pag. !)!), tal). 107! Kxsic. in lierh. Valorado! IJtli,, in DC, " Prodr., pag '204 (pro parte)! C. de Ficalho, loc. cil., |iag. II pro paite)! Th. Insit. Ialif(dinm glabro capite parvo llore allio, Tournl'., l)('nomhr. des |)l. en Piirl., n." 70! Ildh. in ericetis, subidosis pinetisque Translaganae, praecipue lilto- ralis. I;. Fl. .Maj. ad Jnl. (r. v.). Baixas do Sai raia: arredores de Coruche, herdade da V^enda (Cayeux!). — Alemlejd lillinal: charneca de Capariíii (l{. da Cunha, Soe. Brot. exsic. n." 358"!); de Almada ao Cabo de Kspichel ^Hrot.), Alfeite (J. dos San- tos! Daveau! K. da Cunha, Fl. Lusit. Kxsic. n.° 690!). Valle do Torrào (U. da Cuidia ! , Algazarra (I)a^eau!), Arientella, Piniial de Abreu Coelho (.1. dos Santos! K. da Cunha!); entre a Azoia e a lag()a de Albufeira (Moller, Soe. Urot. exsic. n."3.^8!): prox. de Alcochete, Samouco (P. Couliidio, exsic. n." 86() !\ entre a IMoila e Porto Carvalho (Tournf.), Moita, nos pinhaes (U. da Cunha!); entre Coina, as Vendas e o Seixal (Welw., exsic. n." 1088!); estrada de Cezimbra, nos pinhaes (1). So- phia!); arredoics de Selubal iLuisier!). jirox. do Calhariz (Welw. !). — Baixas do (juadiana: lieja, charneca da Hata (H. da Cunha! raro). 24. 'B'ii,iiiiUM «•aiii|>liioi'alii<«. líolígg. et Lk., Fl. Fort., pag. 131 (descriptione incompleta et seclione falsa, (ide speciminibus loco clás- sico lectis)! Th. algarliiensis, Lge., Pugil., pag. .5! C. de Ficalho, loc. cit.. 86 paj;. 14! Wk.. Siippl. Prod. ^ jin";. 14G! Th. .ilhirans, Coss.. npiid Bour- geuii, IM. ilKsp. cxsic. n.° 1!»82! (iioii Ilofr--. el Lk.) ! Tli. albicans, Rouy, loc. cit., pag. 42! Th. capitellatus, Blh. (pio parle), iii DC. Prodr., pap. 2(t'( IldíTfíg. cl I,k.) I Th. ra|iil('llaliis, Wclw. ípro parle , in lierb. ! Th. capitellalus. fornia capiliilis iiiajoribiis, Ficalho, loc. cil., pag. 11, adnota ! Th. vulgnris, Ficalho (non L.), loc. cil., pag. 12 el in lierb. (ex- sic. Iiaiid llorif. ri." 1090 in hcri). WcNv. ! Ilab. in siccis sabulosis(jue Traii>laganae hltorahs el Algarhiuruni. h. Fl. Apr. ad Jnl. (y. s.). Alemtejo liltoral: Sines (Winkler! in herb. Wk., sul) 7//. capllclhuo; Welw., exsic. n.° 109G! spec. nondiini llorens, sub Th. vulíjari dúbio); ^'illa Nova de ílilfoiítes, charnecas do liltoral (Sampaio!. — Algarve: Olhào (U. da Cuidia ! , ; líspiche Davcau!;; prox. de Villa No>a de l'or- liniào, Irequeiile (Welw., exsic. n.° 1094! sub Th. albicaiile dúbio •, La- gos, Nalle da Luz (Bourgeau, Pi. d'Ksp. et de I'orl. exsic. n." 1982! sub Th. alhicanle; Daveau! ; Carrapaleira Daveau. in C.li. .Magnier, Fl. Se- lecl. Kxsic. n.° l.')18! sub Th. (ilbiraiitr); (labo de S. Nicente lloUgg. c Lk., H. Palhinha e F. Mendes! Moller!); Sagres (.Moller, Fl. Lusil. Ex- sic. n.° G8!> ! sul) Th. nlgarbieiísi); erilre Villa do Bis|)o e Sagres (J. A. Teixeira, Soe. Brot. exsic. n." 1013! sub Th. algarbiensi); |)rox. de Villa do Bispo (Moller!). Nota. — O Thyinitíi caniiihoratus, IIofTgg. et Lk.. tem passado quasi esquecido e nunca mnguem, (jue eu saiba, o identiíicou com o Th. idgar- biemis, Lge. No emtanto essa identilica^^ão julganiol-a segura, apesar dos seus andores o coilocarem no grupo das es|iecies .ifin vcidadcirds bia- cteas — o que se exjdica lacilmente, lembrando (jue elles o encontraram em epocha miiilo adeanlada, já inconipielo, d'onde resullou suppôrem-no próximo do Th. vulgnris (o mesmo, seja dito de passagem, aconteceu lam- bem a Welwilscb com um exemplar ainda riã(> llorilero, e (|ue determinou em duvida como Ih. vulgaris. Com elíeito, a descrip^-ão da llore Porlu- gaise, embora incompleta, a|i|ilica-se-lhe muito bem e não se p('ide ajipli- car a outra espécie |)otlMgueza coidiecida — «loliis avalis... utrinque pilis adpressis crispis; dentibus (caljcinis) seperioribus brevibus... margine ci- Ualis... anthuro cumpaclo». — Por ultimo, do logar indicado pela VUtre Porlugaise, o Cabo de S. Nicente, tem sido lia/.ido |ior vários colleclores O Th. algarbiemis, e nenhuma outra espécie congénere que melhor possa representar o Ih. caw])hnralus. .M. WillkuiMin — Siipplementum Prodroini Fiorae Hispanicae. Stultgarliae, 1893. 87 IMais dillicil ('• siiI)or Iioje o que seja o Th. viilgaris, Brot., c (|ii(' o seu iiiictor iiidicM lia Hciía o iio Alf;ar\e, pois que o iiiiico lliymiis ((iriliccido siiiHiltiiiKMiiiriih' iifslas duas |ir(iMririiis ('■ o //(. Mnsllchiiid, (juc Krotcro tamlxMii CMuimcra. AccrescciítariM (|iil', ainda na li\|iiilli('S(; do Th. vulya- ris, I5idl., iniluir mais de unia espécie, iumu mesmo na parle respecliva no Alf;ar\e podia coiicsponder a esti; '/'/(. auiijihordlus, [lorque IJioleio diz muito explii ilameiíle — /lurihiis rnlicllldlo-sjiinitis. 2o. 'EÍ6,ygiiit« «illoMiis. L., Sp. I'l., pa-;. S27 ! Hrol., Fl. laisil., pag. 175! Fhyt. Lusil., pag. I(»2, (ah. II!)! ilollgí;. et Lk., 1"1. Porl., pag. 128, (ab. li! C. de Fiiallio. luc. cil., pag. I í- et in iierb. ! Tliymus ea|)illaeeo lolio liirsulo ea|iilulo magno purpurascente, Touinl'., Dénombr. des IM. en 1'ort.! a. sul)S|). villosus, I*. Coul. ^Tli. lobatos, iJtli., in DC, Prodr., jiag. 2()i!). — IJracleis lobalo-seiialis ; tulio corollae |dus miiuis eloiigalo, e ealvce exserto rarius suIjíikIuso (10-G mm. longo). Naiiat eauiibus plus minus longe pilosis; íoliis latioribiis v. aii- gustioiibus, intenlum subfiiiroitnibus ; capilulis majoiibiis v. nii- noribus, sidjrotiindis \. oblongiustiilis ; !)iacteis o\atis, saepe longe acuminatis, plus minus serratis, |)urpuiascentibiis v. ra- rius sul)vires(eiilil)us ; deiitihus calMinis 3 superioribus plus minus elongalis. f). subsp. Insilaiiictts (Bss.), P. Cout. (Tii. lusilanicus, Bss., |iro sp., Voy. Hot. en Ksp., pag. í89, fab. 1";!», fig. A! Uouy, loc. cit., |)ag. 45! Th. villosus, Hth., in DC, Prodr., pag. 20Í-! Th. vil- losus bradeis denlihus obsoletis, Valorado in herb.!). — Bra- deis suhintegris, saepe miims longe aculatis, tubo corollino breviore calyce incluso v. subinchiso (o-G mm. longo), iiidu- mento eaulium saepe breviore. \ arial corolla rósea v. alba, capitulorum forma et magnitiidiíu', et loliorum latitudine ut in a. Inter a et b formas medias vidi et interdum hraeteas inte- gras et serralas in eodem capitulo, ut jam NVelw. nota\erat. Hab. in ericetis, siccis pinetisque Lusitaniae centralis et Transtaganae liltoralis, b rarius. li. /'7. Maj. ad Sept. — Lusil. Tomilho pelkido. (r. i\). a. subsp. villosus, P. Cout. — Cmiru lilUiral : Porto de iMoz, Casaes do Livramento (í{. da Cunha!): Torres Novas, |>iidial (K. da Cunha!); Kn- tronramento, Piídial do Vidigal (l{. da Cunha! ; .Monte Junto (l)aveau I F. (jomesl;; arredoics de Torres Vedras (Uebello Valente, Soe. Brot. e.xsic. n." .'359"!), de Torres Vedras a Óbidos (MoUgg. e Lk.), de Óbidos 88 a Cintra (Brot.^, Serra ile Cintra Daveau I forma de passagem para b). — Vaijcas do Sorraia: Montarpil iCortezào!). — Alcmlejo liiionil: Char- neca de Caparica (Hrot. : K. da Cunha, Fl. I.usit. exsic. n." (i!)!!), Al- mada |}rot.\ prox. ao Alffitc, l'irdi;il dn M;uim1i,iI Dincaiil K. da Cu- nha! , Valle do Hosal (l)a\eau!); Arrenlclia, 1'iidial de Coelho de Abreu (H. (ia Cunha!]; Alcochete (P. Coutinho, exsic. n." 8(59 !) : entre Palmella e a .Moita Welw., exsic. n." lOSti!'; Cczimlira Davcaiil .Mdller!); Se- túbal, Fuxaleiros (Luisier!); Odemira, entre Valle de .Meadas e Sol-1'osto, S. Luiz (Sampaio!); Villa Nova de Milfontes (Sampaio!). 1). subsp. lusllaniciis (Hss.), P. Cdul. — IScini lilloral : Leiria (K. Scliinitz ! forma de passa;:em para a,. — Centro litlural: entre as Caldas da Hainha e Óbidos (Daveau!); Lourinha (Daveau!); Bellas (H. da Cu- nha!); Cintra Mendia ! Da\caul Loureiro!); arredores de Cascaes, Es- toril, pinhaes do Li\raincnlii I'. Coulinlio, Soe. Hrol. exsic. n.° 3o9"! exsic. n." NTO!). — Alrinlcjo iatoral: jirox. a Vendas e Azeitão (Welw., exsic. n." 1087!). Nota. — O sr. Houy (loc. cit.) considera lciitps; era esta, de resto, já a npinião de \ alorado, e Welwitscii muito terminantemente o allirma tandjcm nas notas do seu herbario. Secl. 11. Pseudothymbra, l?lli., in ItC. Prudr., pag. 205! Corollae lubus longe exseriu-, iciuiis. 2(1. ? Tli.riiliiíii <*ilia, pag. 10, tab. 122! Hab. in collibus calcareis saxosisíjue prope Tavira in .\lgatbiis ^IIolFgg. el Lk.}. h. (íi. V.'). ' li. Dcsfoulaines — F/oíY/ Atlnnlira. Parisiis, anno sexto rei|iublicae g.'llicae. 89 Nota. — É t(»m lodii ii rcspiva (|ii(' cmiinoro esta espécie na lis(a das plantas portuguezas, e (|iie apiiroxinio da iliijmhra ciliaía, Desl'., n planta (Ictciminada em dinida na Plure Portwjuisi', dnvida que só poderá ser esclarecida |iel() exame de exemplares Cdmplelos, eolliidos nos arredores de Tavira. Procurei com empeniio ohler esses exemplares, e para isso dispuz este anno \imas lierhorisaçòes de alf^uns dias naípielle local, ede- ctuadas pelo sr. Fernando .Mendes, conservador do lierhario da l'oIjte- clniica, e pelo jardineiro Francisco domes; as suas pes(|uizas, inielizmente, foram baldadas. No emianto, ("> certo (pie, embora a descri jição dada por lloUiriansegf^ e l.iiik seja incompleta, pois ipie elles \ir;un a pbitila muito adeaiilada, depois da lloraçào, já sem as bracteas e sem as corollas, mas ainda com os cálices, essa descripção concorda bem com a 1 Injiiibra ciliala, princi- palmente na lórma das lollias. Nem é para eslranliar a exisleiuia (Kesta espécie, indifjena do norle da Africa, laiid)em no nosso Algar\e, e tanto que Willkomm a indica no ProJroiims entre as espécies a |)rocurar na Andaluzia. 27. Tliviiiii!i« ('e|iSiitl«»eii.««. L., Sp. IM.. \k\^. 82(i ! Brot., Fl. I.usit., paf;.'l7;i! IMi^l. LumI . pa-. 101, t,d). 118! Holl-g. et Lk., Fl. l'orl., pa^. 1-27, tab. "i;?! IMIi., in DC, Prodr . paj;. 20.5! \Vk. et L;;e., 1'rodr. Fl. Hisp., |)ag. 407 et in berb. ! ('.. de Ficalbo, loc. cil., ]ii\'^. 15! Ikiurpeau, IM. d'Fsp. et de Port., exsic. n." 1985! Tubo corullae IS- li- mm. lonj;o, f;racili; calyce 5-6 mm. Uai), in collibus aridis et ericelis macris Algarbiowim non infrequens, Translaf;aiiae auslralis rarius. h. Fl. Marl. ad .]\\]. — Lusit. Ilerva ursa, tomilbo cabeçudo, (c. r.). fíaixax do Gnaãinna: Beja, cbarneca do Queroal (R. da Cunlia!). — Algarve: Tavira Welw.! Daveau! F. Mendes!): 01b<ão (Welw., exsic. n." 1082!); de Moncbique a Faro (Brot ), Faro (llollgp. e Lk., Welw.!), Monte Negro ^Guimaràes, Soe. Brot. exsic. n." 491! Fl. Lusit. Fxsic. n.° 101!); Loulé (Moller!); Lagos (Bourgeau. PI. dEsp. et de Port. exsic. n." 1985!); Cabo de S. Vicente (Welw.!). NoT.v. — Brotero cita lambem esta espécie nas areias de além do Tejo, |M-incipalmente entre Almada e Cezimbra, região bastante ex|ilorada mo- dernamente e onde não tem apparecido. Reparando (jue Brotero escre\e na Flora — «variat capilulis bracleisque magnis et par\is» — é licito pen- sar que essa variedade de capítulos e bracteas menores pôde envoher coti- fusào com alguma lórma do Th. villosus de bracteas inteiras (7/í. lusila- nicus, Bss.], que ahi deve existir, |iois que já se encontrou em Azeitão. 90 .">. Corydothj^miis, llclil). (il., iipiul Hclili., hoii. i-i. (iniii., wiii. i).!^'. ;;í) 28. Corrdor^riinBw «•(i|»iiia cl in licrb. I Síiliircja capilala, L., Sp. I'l., paf;. 7í)a! Thymiis capitaliis. HofTgf;. et l,k., FI. Foil.. pag. 123! Blli., in DC, Pnxlr., pag. 20i! Tliymiis crciiciis, Hrot.. \'\. I.iisit., pag. 17 i! Pliyt. Fiisil. I, pag. 27, tal). 12! Kxsic. in IkmI). Valorado! Th. crctifiis .seu capilalns, Grislev, Virid. Insit., n." l."{!)71 Tli. capitatiis, qui Dioscoris C. li. .Iiin. II.. fournf., Driíonilir. dcs PI. eti l»orl.. n." 87! Variat llorihus lypire puipnrasccnlihus rarins all)is. Ilab. in collibns siccis et cricetis I.,iisitaniai' liltoraiis incdiae, Traiisla- ganac et Algarhiurum. h. Fl. .Iid. ad Sept. (r. r.). Heira Ulloral: arredores de Coimbra, Castelio Viegas (Brot.; M. Fer- reira, Fl Lusit. Kxsic. n." 1176!). — Cintrn lillural : Vallc de Santarém (H. da Ciirdia!); arredores de Lisboa, .Mcaniara Tonrni'., Brot., Ilollgg. e Lk., (iairão!), !>Ionsanlo (Welw. ! I!. da (liiidia ! Daveaii ! .1. de Men- donça, Soe. Brot. exsic. n.° 7!)!j; Cazellas ,1). Sopliia!); arredores de Cascaes, Fstoril :l*. Continho, exsic. n.° 871!). — Alemtcjo tittoral: Se- túbal (Tournf. ; Luisier, Soe. Brot. exsic. n.° 79"!}. — Algarve: entre Castro Marim e ()<^elcile íTournf.); Ta>ira (F. Mendes! ; Loulé J. Fer- nandes! ; l-^iro ^(iui^lariies! , entre Faro e SiUes /rournl'.; ; Villa Nova de Porlimào (Welw., exsic. n." 10!)3!). (■). Orig-anum, I... (icn. I'l., m." 720 1 Folia suli.spssilia, crflxMriíiití iilrinqiic punctalo-glaiululosa : oalyces oreberrime l piirimn'!) iílaiiilulosi ; luarioac calyri' duplo liin;;i(ires. piirpurasrenles : corolla \ caiHrii V. allia; spicao eloiiíialae, deiise fasriciilalae, llnrsLim oblongiini iiílcr- 1 / nipluia funiiantes ". i). rompiii-liiin, liili. Folia broviter pi;tiolaia, parce punctato-glandulosa ; calyces plus niimis aiireo- glandulosi " 2 'Bracieae calyee paulo longiores, herbaceae: coniila rosca; spican coryniboso- panii-ulatae ^ O. lulijarc, L. iiracteae Inlense purpuraseeutes; spicae oblongae, breves. var. piiriitiiiisrfiis, Driq. 91 ? Hracleae cnlycc 2-plo et iillra longiurcs, siiljpapyraocac, paliidi; viriílcs; corolla alha ; paiiicula sac^pi; aiigiislúir, tliyrsuiilea O. rtmis, llolígt'. ul Lk. Spifai' ul)|iiii!;ai'. hrcvcs ».. (jcnuinum. Spicae elougatae (l."i-IJi) iiiiii). |irisiiiali<'r)-siil)li'n'li\s. f;. macroslarltijuiii (IluHgg. et Lk.), P. Cout. 29. 4di'i;^tiii9ii>9 «"«tittpaeiíiiii, ISlIi., I.ah., pag. .'{.{i: DC, Prodr., pag. 1!)2! Hss., Voy Hot. cii lísp., \uv^. 8í«. tab. 147! Wk. et I^gc, Prodr. V\. Ilisp., pag. 398 cl iii Iicrl). ! (!. di; 1'icallio, loc. cit., i'"íí- ^ ■ . . . H(il). iii Liisilaiiia, loco noii cilalo (hcrl). Ziicatr., (ide |{|li.). h. /'/. IMaj. .luri. («. r.). 30. €ftri^aii9iiii ^iil;t;»i>e. L., Sp. PI., pag. 82'i ! Btli., in DC, Prodr., pag. 193! \\k. el. Lge., Prodr. Fl. líisp., pag. 3!)S el iii hcrl).! Bri(j., Les Lidt. des Alpes, |)ag. 480! E\sic. pliiru in lieih. eiiro|). ! \ar. iHirpiirasírns, l{ri(|., loc. cit.! Ilal). \i\v. ad ripas Minii, iil videliir rara. 2í. Fl. Juii. .Iiil. (r. s.). Alemiloino lillnral: Valladares, margem do rio Minho (l{. da ílutdia !), Yeliidia, l'inhal de D. Tiiomazia (!>. da Cunha!). Nota. — Esta espécie é indiíada agora, pela primeira vez, como fa- zendo parle da Hora portugiieza; Iodas as referencias anteriores de plan- tas do nosso paiz pertencentes a esta espécie se incluem, realmente, na sepecie seguinte. 31. <íi>9;>'tiiii9gii vír<'ii«i». Moffgg. et Lk., Fl. Port., pag. 119, tab. 9! Hlh., in DC, Prodr., pag. 193! Bss., Voj. Boi. en Fsp., jing. i8()! Wk. el Lge., Prodr. Fl. Ilisp., pag. 398 el in herb.! Origanum silvestre, Grisley, Virid. hisit., n." 1088! a. genuinum. — O. vulgare, Brol. (non L.), Fl. Lusil., pag. I()9I O. vnlgarc virens, Brol., Pliyt. Lusil., pag. 89, tab. 112! O. virens, Ficalho, loc. cil., pag. 9 el in herb.! O. virens, Houy, loc. cit., pag. 40! Ch. Magnier, Fl. Select. Exsic, n." O.jI!). p. macivslacliyum (lloíígg. et Lk.), P. Coul. in sched. herb.; O. ma- croslacbyum, llolígg. el Lk., loc. cit., pag. 120, tab. 10! O. crelicum, Brol. (non L.), Fl. Lusil., pag. 169! O. crelicum macrostachyum, Brol., Phyt. Lusil., pag. 91, tab. 10! O. vul- 1)2 gart', 3 prisMiaticum, Ficallio (non Gaud.), loc. cit., pa;;. 9 et iii licri). ! O. AÍri'iis, 3 spirnluiii, Uoiiy, loc. cit.! llaf). iti rolliliiis siccis et ail sepcs Liisilaiiiae fere omnis, |i in F.iisi- líiniii icnliiili cl australi iil \i(letiir rnriu?. 21. II. .lun. nd Sepl. — Lusit. Ouresiio. r. r. . a. gcitiiiitum. — Alcmdouro trdiiawoiilaiio: Hiiifjançn P. Coiitiiilio, ex- sic. n." 862!); arredores de Vimioso, (^anipo de Víboras .Mari/, !); Allun- depa da Té, Sania .Insta I). AI. C Ocliòa! ; Ho^oa [M. (l',\lliii(iiH'ra, Ouebraiitòes, A^inles (Sampaio! .1. Tavares! Mnllcr! ; Coimbra e arredores (Hrot., HolTííg. e Lk.), estacão do Camiidio de lu-rro Molicr!), Ciilral (P. da Silva, Soe. IJrol. exsic. n." (io!)! , .MoiifArroio (A. de Carvalho, exsic. n.° 628!), Baleia (lM(d!er, Fl. Lusit. Kxsic. n.° 496!), Valbom (Welw., exsic. n." 1077!'; .Moiilemór-o-\ovo, ctilrc .Seixo e Gatões (W. Fer- reira!); Soure Moller!); Pombal, Motile Sicó i^Mollcr ! Daveau !); Ver- moil (Moller!); Leiria (Costa Lobo!). — licirn meridional: Covilhã, Santa Cruz (l\. da Cunha!', margens do Zêzere '\{. da Cunha!;; matia do Fun- dão (Zinimcrmaiui !) ; Cas-ello Branco. .Milliã [W. da Cuidia I ; .Alalpica, pinhal |{. da Cunhal). — Centro lilloral: Porto de Aloz, Casaes do Livra- mento (U. da Cunha!); .Minde, Valle .Mto (\\. da Cunha Ij; Tliomar, mar- gens do Nabão [\\. da Cuidia!); (baldas da Baiidia Daveau! .M. de Albu- querque!); leziria da Azamiiuja, Valia da Ouebrada (H. da Cunha!); Alonte .hinto (F. Gomes!); arredores de Torres Vedras. (Juinta do Hes- paidiid (Perestrello ! Barros e Cunha, Soe. Brot. exsic. n.° 6.^9"!), Monte Gil (Moller!); arredores de Lisboa, Casal d<> Huipie de Cadaval H. da Cunha!), Serra de Monsanto (J)aveau ! H. da Cindia!), prox. do Luniiar (Welw., exsic. n." 1080!), entre Bemíica e Cam»çns l)a\eau, in Ch. .Ma- gnier, Fl. Select. Kxsic. n.° 6.^1!). Canecas (I). Sojdiia !\ prox. de Bellas (\\'elw., exsic. n." 1078!); Cintra (.Mendia!); arredores de Cascaes, Ks- toril (P. Coutinho!). — Alto Alemtejo: .Marvão, Quinia Nova (H. da Cu- nha!); Portalegre (B. da Curdia!); prox. de Fxtremo/, Evoramonte (Da- y;í voaii!). — Alewlcjd UlUmú: Cozimhra, [icilo ilo (^astello (D. Sojiliia, Soe. |{i()t. cxsic. 11." (■».'>!)!); OdiMiiira {Saiiipaio !). — Haixas do (iiiiullntiii : Beja, Sciilidia das N\mos iU. da Ciirdia !j. — Algarve: prox. de .Momlii- (|ii(" (Wclw.. cxsic. n." 1077! .1. IJraiidciro ! (liiimaràcs!) ; í.ouh'! (J. Fei- iiaiidcs!); Alie iMollci! ; Faro ((iiiiiiiaràcs ! ). p. macroslacinjuin (llolígí;. et l.k. , P. iloiil. — ISrira liiuisiiKinlntin : Ad(iri};o (K. Scliniitz!). — líeira lillmal: [nox. de Cniidcixa .1. Ilciiii- (iucs!); cnlic IViiiilial e Ancião í Davcau !). — //('/;íi wciidiomil : Tiaiiia- fíal, niarpcm do Tt-jo (U. da Cindia!). — Cnilvo liUnriil : Tlioiiiar, niaif;cm do Nahào (llollp';. e Lk., W. da C.unlia!); Torrvs Novas, l'iiilial do Santo Aiiloiiio U. da Cunha! ; \ illa Franca, Monl<' das Tones (U. da Ciinlia!); ancdoics de l,isl)oa (llidr^i;. e Fk., Bnil.), Sena de .Monsanto \\el\v., cxsic. n." 107!»! Daveau!), Cruz Qiieluada, maifícni da ribeira '15. da Ciinlin ! ; arredores de Cascaes, Caparide 1'. Coutinho, exsie. n." Slil!). — Mio AlciiUcjo: Khas (herb. da lluiv.!). — Alcmlcjo Uuoral: Serra de Palmella (Daveau!); Setúbal (Ciiisier!); Odemira i^Sunipaio!). 7. Majorana, Moench., Meth.. pai;. 'lOCi; líri(|., in Hiijil. uiid 1'raiitl, loc. cil., pay, :í07 ! I,aliiuni (Mlvciíiuii) .sniicrius :i-(ieiitatum. iiifcrius a-|i,-irtiluin (Sect. I. Chilocalyx, liri(|.): f()lia ovatD-laiR-Bolata, utiimiue alleiuiala, hrcviler [letiolata : liraclcae lale uvatae, aculiusculae. Planta omuino scaljri(lo-iiulii'scens, ciiicrascciís. M- majorica (raiiil).), liriq. Spicau cliiimalae, (ibluiigae v. siiLe\ limlricae. An planta siibsiioiilanca v. culta? . . ." ." •' var. lusiluiui-a ( liouy |. Laljiuiii i'alyi'iiniin superiíis inaxiniuin. suliiiilcgnini, Ínterins iiiinlinnni v. nuilnni (Stíct. U.' Srhizonihjr. liiiq): tolia ovala, olitiisa, iirevilcr pçliolala : Inaclçai.' (ilmvatd-niliniilalae ; sjiicae ohiunpac, eapilatae. flauta culla, oinninn r.-uies- ceuli-luniuiilDSa, gratlssiine aroniaiica M- Mnjunina (L.). Secl. I. Chilocalyx, liiii|., loc. cit. ! 32. IKtijoraiiií iíi4ijo8"Bí*a (Camb.), Briq., loc. cit.! Orifjaniim majoricuiu, Camb., luiuiii. IM. Balear, ii." 4S2; Blh., in DC, Trodr., pafj. 194! var. hisilanicum (Roíiy, sub Origano, loc. cit.. pag. 36 et in herb.!). Hab. var. «in pinetis sabulosis trans Tagum, dictis Tapada de Alfeite, unne olim cultura introducta?». Welw., exsic. n." 1079! 2í. (v- s.). 9i Nota. — Esta planta nJo tornou mais a apparecer no nosso paiz, apesar diis pos(|iiisns a qiic mandei proieder no Alfeite, onde |)rovaveImente loi introduzida jiela eulliira, como ^^el\\itscll já o suspeitava. Secl. II. Schizocalyx, Briq., Inc. cit.! 33. llajoi'niia VInjorniia (I..), sub Ori-jano, Sp. I'l.. pap. 82o! Brot..'l-l. Lusil., pag.' I(i!»! Blli., in DC. 1'rodr., pag. l!)o! NVk. cl Lge., Prodr. Fl. Ilisp., pag. .399! M. Iiortensis, Mncli., in Briq., loc. cil.! ^Majoraria nobilis pcreniiis, (jrisley, Virid. lusit., n.° 942! Colilur in liortis. h. /•"/. aestale. — Lusil. .Mangerona. (i'. r.L Sublrib. 111. McHssiiiae 8. Satureja, L.. (leu. IM., n." 1 Caly.\ suliregularis, non aul vix laliialiis; llores parvi ("i-S iiim.). brack^nlali. 4 Calyx conspicue 2laliialiis ; llores jilorique majores ; folia |ilus iiiinus serrala v. rrenata, rarius siibiiilogra 5 Verlieillasiri i-xniao ulrinquc congoslae, plus iniiius pedunculatac ; folia integra (Secl. I. Siibimlia. r!ri(|.) 3 .Cymac laxe lilciíiiloriiae, peilunciilalae ; folia intepra v. snl)inte<:ra (Sect. II. Pseu- i (lomelissa, Hrii| ). 1'lanla sunViili'srriis, incanuloiiieiitella. foliis ovatis v. olilon- ' ^'is S. mtirifulia (Btli.i, Caruel. ÍCaiyx basi lO-iierv., ('aiiiparniialiis ; folia ulriii(|ne grosso punclato-planiiulnsa, lincari-lanceolala; vertii-illastri paucllloii. 1'laiila aiiiiiia. culla '. S. Iiortensis, L. Calyx basi l.^-nerv., subcylindricus: folia incunspicuo glaniiulosa. Plantae sulTru- toseenies, sponlaneae 4 * A S. montann. L., tem sido indicada em Porlugal por muitos auctores: a indi- ca(;ão mais anllga (|ue eiicoiitio é a de Hentham, no Prodromiis de De Candolle (pag. 20'.)). onde esla espécie ligura eomo portugueza, sob a auetoriílaile de Urotero; as indieat;ões posteriores (pie conlieijo não apri-seiitam a origem e suppoidio-as Iran- scriplas de lieiUliain. Mas a refei-eneia de lientliaiii envolve sem duvida uma confusão (talvez roín a Culiniiiiilhd monliiiiíi. IlolTgg. et Lk.), pois (pu^ lirolero não eita de Por- tugal a Sntiiirjfi inonlam. e não julgo portanto a existeuela d'esta esjieeie no nosso paiz snilirienteinente eoniprovaila para a poder enumerar no trabalbo presente. Em todo o caso direi que a S. montana, L., tem também, como a S. Iiortensis — o cálice 'l 95 Aclioiiia a|ii('r rnliiiid.da ; cviiiai' álO lldiin', lldiibus iiiit.iiilílnis ; caKccs 4-."i mimi. l()!i|ji. (iriillliiis liiii^'!' ciliatis ; fiilia iiiai^:iiii' siibruvoliita. I'laiila laiiis llexiiosis. N. fjraccd, \i. 1'laiita |ilus iiiimis iniliostens, 30-."i() i-m. alia ; cv iiiai' a racliide roínolai! ; lulia pliis iiiimis ilcliiiiilfo-laiiceiílala, aiiícc ai-iila : coi-íjlla parvii, 2-:i iiiiii. c ca- \\ !•(; cxsorla var. mhrduthn (liidl); l!ri(|. Aclicnia apico apiciilala; ryiiiac iiiiillilloiac, llores firecli, dciisionis; calyccs .'!,;> niMi. loiíRi, (icnlilnis bníviter riliali? ; fíiiia iiiarijiiK! vaklf rcvdliUa. Plania raiiiis \ striclís S. JuliaiKi, L. M Verlicillaslii cunac iitriiii|iir v. |n'iliiiiculalai' v. iiiullillniac ; calyccs ikjii aiil vix gilihi <> Cuiian S(!ssilcs, ail llorcs li axillares pciliccllalds |iliiac(|U(' icdiii^tac ; calyccs aii- ticc valdc !,'ililil: liraclcis luinulis v. siiluiiillis (Scct. V. Ariíios. I!i'ji|.). 1'laiila hasi ligiiosa, llurilms foliuiii excudeiililjii-. curdllis calyco pliis diipld Idiigidri- Inis . . T S. (ilpina (L.), Scliccle. Calyccs hrcvilcr pilosl, pilís uiu-lnatis antidrsiini vcrsis ; lulia ovaln cllipllca, brcviter pellulata. Planta 15-40 cm. alia. a. íjninnliiniis (Bss. et liciit.), Iirii|. Calycos loiínins jjilosi, pilis antrorsiim siibrcciírvis; folia late ovala, idiisjc jictiolata ipclioldj salciii in foi. iuler., 1-2 cm. Idiigo). IMaiila 4()-.")() cm. alta, caiilibus adpiussc puhcsccntibus ^í, piúinina (I'cis.), liriq. Cyniac pliis miiiiis laxac, iiilcidiim siibcni ymbosac v. sid>iimbcllatai'. liraclcdlls mimilis (SccI. III. Cahimiiillia, liri(|.). Planta pcrcnnis. Iluribiis majiisciilis v. mediocribus {"lO-H mm.) N. Catiuiimllui (Ij), Scbccic. Cyniarmii pcduiicnins pliis niiniis ioiiijii.s, pcdicelli eldngati ; calyccs inae- ipialitcr á-labiati, dciitilius longe ciliatis, villis ad fauceiíi incltisis v. siib- incbisis (/. sihaliiyt. liriq. Folia conspiciie serrata (dentibiis 1-2 mm. longo) : lloies majiiscnli. Plania pubesccns, viresccns ».. silvalica (liromf.), Iiri(|. Folia brcviícr scrrala v. crenala (denlibus v. erenis 1 mm. iirevioribus) ; llores intcrdiim niediocres. Planta villoso hirsuta, ciiicrascens, cymis saepissime pauciíloiis p. ctilaiiiinllioides (lichi).), liriq. Cymariim pednncnius brevis v. snbnullns, pcdicelli elongali; calyces ut in (í; flores saepe niediocres; folia snbcrenala. i'lanta pliis minus pnbescens, cymis nnillilloris /'. minituna (Ilolfgg. et Lk.), P. Cout. Cyniae dense congcslae, siibsessiles, nuiltiílorae, bracteolis setaceis involncralae (Sect. IV. Cliimimdiíim. liriq.). Planta percunis, eiccla v. adsccndens, villosa; i braclcolae calvceio subaeipianles, longe cilialac N. CHiiopodiími (L ), Caruel. canqianniado, com 10 nervuras, e as folhas forlemcnlc glandnlosas, linear-lanceoladas — mas distingne-so em ser lenhosa na base, snbarbnsliva, ter as folhas coriacea» e lustrosas, etc. 96 SccI. I. Sabbatia (.Mii<'ii.j, liriíj , íii Kiij^l. (iml l'r;iiill, loc. cil., ]);ig. !2y8 ! 31. Knfiiioja liorlciiwi.x. L., Sp. PI., pap. 7fl.^! Brol., Fl. Liisit., \r.\ií. ITí: IJlli., Ill I)<;,. Pmdr.. pn;;. 2(){» ! (licn. et (iodr.. Fl. de Pr., pafi. 600 ! Wk. et L?c., PumÍi. Fl. Ilisp., paj;. ilO! Hiiq., Les Liib. (Ics .Alpes, piip. V.)í\ .Snliircjn luiinin lioilensi.s si\(' Ciiiiila sali\a Plinii. (Irislc), Virid. lusil.. ii." 12631 Coliliir iii liiirtis. O. I'l. .Iiil. ad Sept. — Lusil. Sepiirellia. (t. t-.). 35. Kaliireja fàrtioca. L.. Sp. I'l., paj,'. 7!)í ! Caniel. II Itai,, pag. 1 16! Briq., Les Lai), des Alpes, pag. 5 1."!! .Aiicronieria Graeca, lUli., Lab., pag. 373; DC, Pn.dr.. paj;. 215! var. micranlha (Brot.), Biiii.. loc. lil.. pag. i20! Tliymus micran- lliiis, Brot., Fl. Lusit., pag. 1761 IMi\t. Lusil. I, pag. 30, tab. 131 Exsic. ex iierb. Viilorado! Saíiireja niicranllia, IfoUgg. et Lk., Fl. Porl., pag. I Í2I Micronieria Graera, NVk., iii AAk. et Lge., Prodr. Fl. líisp., pag. 411 el in hcrl). ! C. de Ficalho, loc. cit., pag. 16 et in lierb. ! Cliriopodiuni cieliium, Touriil'., Déiiombr. des jd. en Port., ii." 191! — l'"(diis ineriorihiis sub- ovalis V. o\al()-laiiceolalis, su|ieii()ribiis lanceolalis v. sul)liiiea- ribiis, supra gl.iiiiiuscuiis v. |iubescenti-stabridis; cviiiis binis ejusdeni \eili(.illastri ad latus eumdem alterne declinatis; caljce 4-5 mm. longo, corolla 2-3 mm. e ealue exseita. //((/;. var. in siccis, aridis sabulosisque Lusilaniae mediae et auslralis, praecipue liltoralis. H. /•'/. Apr. ad ()ct. — I.usit. Iljsopo bravo (in Al- garb.). (v. V.). Centro liUoral : .'Miintc Junto (F. Gomes!); prox. de Otta (Wel«., ex- sic. n.° 1072! ; Villa Franca, Pinhal das Torres [H. da Cnnba!); Alhan- dra (l{. da Cunha!); arredores de Lisboa. Alcântara (Brot., Valorado I Welw. ! P. Coutinho, exsic. n." 873!), Camjiolide ;I}aveau!), Serra de Monsanto (Welw., exsic. n.° 1071! H. da Cunha! Daveau!). — Alemtejo litloial: Charneca de Caparica (P. Coutinho, Soe. Brot. exsic. n." 1384!]; Serra de Palmella (Daveau !; ; Setúbal, Commenda (Luisier! .Moller !), Será da Arrábida (Tournl. ; Welw., exsic. n." I070I); Grândola. Serra da Caveira (Daveau!); S. Thiago de Cacem (Daveau!). — ISaluas do (iua- 97 (liuua: Mertolii (Moller!). — Áhjarve: Tiivira (F. Mendes! C. Pau!); nr- redores de l.oidi-, AHiirrobeira (Daveaii!); iVIoricarapaxo (Wclw. !); entre Salir e IJenalini iMoller!). ;5(). Maliii-oja .■iilíaiii). L., Sp. IM., pap. 79.3! Canici, V\. !lal., pa;;. III! AlicronR-tia .Itiiiana, IJtii., Lali., pa-. 37;{ ; DC. Prodr., paj;. 2i;j! Hss., Fl. Oiierit. IV', pag. 509! Ileidreicli, lleib. Graec. noiín., cxsic. n." iXiS ! I\l. (enuifolia, Hoiiy (non btli.), loc. cit., paj;. ;]5! I\l. varia et ,AI. inarifolia, Wclw. (non |}||i.), in sciícd. Iicrl). ! C. de Fi- lallio, loc. ril., paj;. I(i adnola ! Salureja si\c Tliyinbr. spicata 1). .luliani Lobelii sive iiijinum Mesuae, Grisley, Virid. lusit., n." I2G5! Hab. in rnpestrihiis el siccis, ad sepes, in Beira transmontana. Beira nieridionali et agro Conimbricensi. Ip. Fl. Maj. ad Aug. {v. s.). Beira trausviotilana : (^aslello iMendo, IMoila do Carvalbo (R. da Cu- nha!).— lieira Iklural : arredores de Coindjra, Bairro de Sant'Anna, Mont'Arroio, Arcos do .Jardim (Weiw., exsic. n." lOti!)! A. de Carvallio, exsic. n.°fi.3í! IVloreira Padrão. Soe. Brot. exsic. n." 3(30 ! Moller, Fl. Lusit. Exsic. n." IO.'}!). — Beira meridional: Castello Novo, prox. das minas do Castello (U. da Cunha!). Scct. II. Pseudomelissa (lUh.), Hriq., in Engl. und Praiitl, loc. cit., pag. 301 1 37. Kaliii-eja inarifolia (Bth.). Caruel, Fl. Ital., pag. 125! Micromeria mariiolia. Bth., Lab., pag. 382; DC, Prodr.. pag. 224! Wk. et Lge.. Prodr. Fl. llisp., pag. 412 et in herb. ! C de Ficalho, loc. cit., pag. 17 ! Hab. in Lusitânia, loco non citato (I\Iartius, fide Bth.). fp. (n. v.). Nota. — Cito esta es|iecie sob a nucloridade de Beiítliam, pois que ella se não encontra nos nossos herbarios, nem letdio neiduima outra indicação acerca da sua existência em Portugal. • Ed. Boissier — F/ora Orientalis, IV. Genevae et Basileae, 1879. 7 xxui d8 Secl. 111. Calamintha CMiicli.\ Hri(| , in Kngl. uml Pianll, lof. cit., n.m. :JI)I I .3ii- lica, Bromi'., in lílli. apiul DC, Frodr., pag. 228! C. ollici- nalis, Miicli.. in (Ir. et Godr., Fl. de Fr., pag. 663! \\k. et Lge., Frtxlr. Fl. ili<|i., pag. ÍI2! C. de iMcallio, loc. cit., pag. 17! jí. ralaminíhoides (Kciíb.), Briq., loc. cit.! .Melissa Calamintha, ji villosa, Bss., Vov. Bot. en Ksp.. p,ig. 497! C. Bactica. Bss. et Beut.. higil., pag. í)2; \Vk. et Lge., Vunh. Fl. llisp., pag. 413 et in lierb. ! C. de Ficallio, loc. cit., pag. 18! C. menlliaríolia. ^ar. Baetica. Bali., .Spic. Fl. Maroc. ', pag. 0131 riiMiios Nepeta, Brot., Fl. Lnsit., pag. 178 ^fide exsic. in lierb. Valorado)! Bourgeau, Fl. d'Esp. et de Fort., exsic. n " lí>8() (sub C. olliciíiali ! Calaiiiiiilha Miigaris. firis- ley, Virid. Iiisit. n." 2i6".' — Foi riiae aiiae a praccedente aliae a sequente aegre distingiintiir. Fornia lloribiis niinoribus, pilis ad faucem calycis sube\sertis, ad C. Nepetam, IIolTgg. et Lk. (non Savi) sine dúbio respondei: (juod nec vera (]. Nepeta circa Olisiponem occurril nec descriptione in Flore l*orl. (pag. 141!) concordat — «\ilius cahcis non semper exsertus... dentes cal\cini non inagis aequales ac in praccedente (C. mon- lana). . . pedicelii longi . . . calyx liirtus dentibus omnibus ciliatis, etc». b. subsp. montana (lloUgg. et Lk.j, F. Cout.; Caianiintlia niontana, Hollgg. et Lk.^, Fl. Fort., pag. 140! C. asccndens, Jord., ' J. t5all. — Spicilrgiitm Flnrne Mnrorcanac Londnn. 1877. '' Ciihiminllia miiiiiumi. iliitl'};!:. el I.lc. (I8()u [uuiclala: paiiiciila contracta, 99 OhsiTV. Fi-iifí. i. lai). 1, lifí. H; Kxsic. iii Cli. Miiitin, PI. des cnviroiis (Ic I.Mtn (iiiiii. IS")!, .lord. ipso (IcliTinitMln ! |-'l. (j.il- liiu- el (iiTiii. I']\.sic. n." 'IHO el ii." I.'J01 (a .lord. leclae! Sam- paio, Notas crit. ', pag. (i I (excl. syn.) el in licrb. ! Salureja (lalaininllia, siibsp. ascciídciis, \í\r. ascciídcns, Hri(|., f.cs I.al). (Ics Alpes, paj;. Í3()! C. ollitiiialis, Hlli., in l)(l., Prodr., |)ag. 22S (excl. var.)! C. merilliaeíolia, (ir. el (iodr., hl. de Fr., |)af;. (IC.í! Wk. el I.ge., Trodr. Fl. Ilisp., pag. íi;5 el in lieri). ! C. iiieMtliaerdIia el C. Ne|)ela, C. de l''i(alli(), loc. cil., pag. 18- 17 el in lierlil Thyinus Calaniintiia, Urol., Fl. Lusil., pag. 177! Calaminllia niontana preslanlior, (Irisl., Virid. lusil., n." 24S? — \ arial indiinieiild hroiler puhescente v. sul)lnrsulo. cjmis iolium llorale subaeqiianlilnis v. eo \al(le longiorihus. Forinae iloiihus iniiKirihus et evniis lolinin lluTale parNiduni longe supe- ranlil)us pro S. Nepela in lierbariís lusilaiiicis liabeiitur; sed in vera S. Nepeta (Fl. (lall. el Germ. Fxsic. n.° 281 ! C. Martin, PI. des env. de Lyon, aini. 1853, exsic. a Jord. leda!), lábia calycina paruiii iiuie(|uiloiiga et vix ciliata sunl, pili ad íaucem longe exserti, cymarum peduiuMilus elongatus et pedicelli bre\es Forniae foliis lloralibiis minoribus et raniis novellis |)ilosioribus ad var. lielerotrirliani (Bss. el Heiíl.), Briq., valde accedunt. Hiib. in siccis el aridis, ad sepes et vias, a-l, el b per Lusilaniam fere lolain IVequens (an 'rransnioiilana e\c(!|)la?), a-a ul videlur rarissinia. Ip. Fl. Apr. ad Dee. — Lusil. Neveda, Herva das azeitonas, (u. v.). a. silvalica (nromí.), Briq. — Beira central: Bussaco (Mariz! forma de passagem para '^\ — Centro lilloral: Cintra (11. de Mendia !). fi. ralaininllinidcs (Hchb.), Briq. — Alemihutro litloral : Melgaço, Casacs da Crugeira (l{. da Cunha!); Monção, Porias do Sol (K. da Cunha!); Ponle do .Mouro, Carrascal (U. da Cindia!); Valença, muralhas (K. da Cunha!); Nianna do Caslello, Scrdiora da Agonia (B. da Cunha!); Povoa de Lanhoso (M. de Oliveira!); Braga, .Monte do Craslo (D. Sopliia! Al- axillaiis, vcrlii-illiim sisleiís: calyx birliís. dentibus superioribiis ovalibiis, acutis, in- ferioribiis liuearibus, (iiimibus ciiíatis, villo incluso; coruila lilacina, labii lobo médio emargiiialo. — .'Vssez cmniiium; jiar toiít le r(iitiii:al.» (Fl. Voil., pag. 140). K de justiça accresccntar (lue o Comle de Fii-alho. na sua revisão (pag. 18), já lambem identilicára esta II. monlana, Holfgg. et l>k. com a C. menthaefolia do Pro- dromiis de NVilJkoiimi et Laiige. ' G. Sampaio — jVo/o.s criíica.i sobre a flora pnrhigwza (Separata dos Aiinaes de Scienrias Nulurues, \ aiinu). Porto, 1905. lOU varo de Sequeira!); Barcellos, Alhou^uinlio (H. lrella. Ponte de .lujiaes (IVIoiler!); Santa (^)nd)ii-l)rio Moller!); Hiissaio (^Loureiro!). — Heira lil- loral : Crijo, (iav> (lierb. da IJiiv.!;; lllwno !Sani|»aioI); |)roxiiiiidades de Coiínhra, Hoa N ista i.l. Heiiii(|iies!! ; Villa (>lià M. Ferreira!); I'nml)al (.Moller!); entre Ponilial e AnciTio (l)aveau!); Leiria (Costa Lol)o !). — Beira meridional : Covilhã, Santa Cruz H. da Cindia!); S. Fiel iZimmer- niaim!j; l'ain[iilluisa (F^eio de Carvalho!); iMal|iita, margem do Tejo (IC da Cunha!). — Cenlrn lilloral : Torres .Novas, l'iidi.d de Santo Anionio (U. da Cunha!); Caldas da Haiidia (.M. de Albuijuerque!); .Aleca ^.Mol- ler!); \'iiia F>anca, Pinhal das Torres (U. da Curdia!); arredores de Lis- l)oa, Coires ;|I)aveaii! ; de Alin.ir^eni a f)lclas (l)aveau. |-'l. I.usit. Exsie. n." 6!)2!); Cinlra (^.Mendia !j ; Cascaes e arredoies, Cap.iride J)aveaul I'. Coutiidio), Mani(|ue (Daveau!). — Alto Aleinlejo: Portalegre, rnarpeni da rilieira de Ni/a il{. da Cunha!); Redondo iPilIa SiiuTics! . — Ihil.ias do Sorruid : Monlur;;d Corle/íio!). — Alenilejo lillnral : Aileite i Daveau, ex- sie. n." 1008!). — Algarve: Mon(hi(|ue ,1. IJrandeiroI Bourgeau, PI. d'Es[i. et de Porl. cxsir. n.° l98G!i; Loulé .1. Fernandes!}. 6. muiilaua iJloUgg. et Lk. \ P. Cout. — Alemdutiro lilloral: \'alein'a (Oliveira Simões, Soe. Brot. exsic. n.° 219!); í'ovoa de Latdioso, S. Cens (Sampaio!); entre o Porto e Let'a (Welvv., exsic. n." 112*.)!); arredores do Porto (K. .lohnston ! M. de .MÍHKiiien|ue !). — Beira Iraiisnioiilana : Adorigo (E. Schmitz!j. — Jielra central: Penalva do Castello herli. da Univ.!) ; Bussaco (Daveau ! . — Heira lilloral : Coind)ra e arredores (W elvv., exsic. n." li;{l! .Miranda Loho. Soe. Brot. exsic. n." 21!)'!). Sete Frontes (Aarào de Lacerda, Soe. Brot. exsic. n.° 661!), Antanliol iDaveau!); Buarcos (A. de Carvalho, exsic. n.°636!]. Cabo .Mon(lc;:o (Mídici ! ; entre (jatòes e F^òja (iM. Ferreira!); entre Pombal e .Ancião ,Davfiiu!j, aircdo- res de l'ond)al, .Monte Sicò (Daveau!). — Heira meridional: arredores de Ferreira do Zêzere (R. Palhiidia!); Sernache do Bom .Jardim V." V. Vaz, Soe. Brot. exsic. n." 21!)!); Serra da Píimpilhosa (.l. HemiquesI). — Centro liltoral: Porto de .Moz, .Mearia |{. da Cuidia ! ; Caldas da Raiidia (.M. de Albu(]uer(|ue !) ; S. .Martiidio do Porto (Daveau!); Torres Nedras (Perestrello, Soe. Brot. exsic. n.° 661!); arretiores de Lisboa. Serra de Mo[isanlo \\'elvv., exsic. n.° ll.'{()! H. da Cunha! Daveau!); Canecas, Serra de .Montemor (Daveau! O. David, Soe. Brot. exsic. n.° ()()!!); Cintra (WeKv.!); Cascaes e arredores, Caparide (Daveau! P. Coutiidio, exsic. n."' 87i e 87.5!. — Altn Alemtejo: ÍCIvas, .Mlnifeiras herb. da Univ.!). — Alemlejo littoral : Palmclla (Daveau!]; Setúbal J.uisier !j ; Serra de S. Luiz (Daveau I); Odemira (Sampaio!), Villa \o\a de Milfontes (Sara- 101 pnio!). — Ihiijrds tio (liuidluna: Serpa (Daveau !). — Alyarve: Monchique (lieri). (1,1 Iriiv. ! Dineau !). Soei. lY. Clinopodium (L.), F5ri(|., iii Vaí>^]. ihkI Praiill, l(»c. cit., |);ig. 3()á! '{9. Maliiroja fliiiopoiliiiiii ()..)• Ciiruel, Fl. ItnI., pn<^. I.'!,")! 15ii(|., Lcs I,mIi. (Ics A1|1('s, |)iifi;. íMil Cliiio|)odiiiin Milgan;, L., Sp. I'l., paf;. 821! IJnil.. Fl. Liisit., pa;;. 179! Holffif;. et Lk., Fl. Port., pa-;. 1 i í ! Calaniindia Cliiiopodiími, iJlli., iii !>(;., Pnulr., pap;. 2."{.3 ! (Ireií. et Godr., Fl. (Ic Fr., paj;. (i(i7 ! \\k. cl Lgc, hodr. Fl. Ilisp., pa;,'. ÍI6 et in herb.I (1. de Ficallio, loc. cit., pa}?. 19 et iii lieri). ! Narial cauliliiis villosis v. pidiescenlihiis, adsceriderilihtis \. ereclis, siin- j)licil)iis v. laiiKisis; luliis ovalis \. ovato-laiiceolatis, plus iiiitiiis creiíato- serratis, rariíis suhintejíris; verticillaslris plus miiius coupestis ; calycihus 10-12 tnin. loufjis (\ar. l()n;;iílora, íldfí;;";. et Lk.\ rarius S-IO mm. (lorma Ijpica ; corolla |iurpurascens, iiilerdurn allia. Hab. \i\ silvaticis, dunielis et ad sepes I^usitaiiiae lero totius, in regio- nihus montanis praecipue ÍVequeiis auslralibusque rarius. 2í. Fl. Maj. ad Aug. (v. V.). Aknnhitro írnnamoxlano: Bragança (P. Coutinlio, exsic. n." 8S1 !) ; Mi- randa (1(1 Douro, Sendim (.Mari/, !), Villa Chã (.Mariz!); Alfandega da Fé, Sania Jusl.i (1). iM. C. Ochòa!); Chaves (Moller!). — Alemduiiio íilloral: Melgaço. Casaes da Crugeira (H. da Cuidia!), S. Gregório (Moller!); Monção, Porias de Salvaterra (l{. da Cuidia !' ; Ponte do Mouro, Carrascal (H. da Cuidia!); Ganlei, Picoulos (H. da Cuidia!); Ponie de Lima, S/i (Sampaio!,; Serra do Soajo 'Moller!); Serra do Gerez (.Moller! A. Tait! S. dos Anjos!), Agua do (íallo (Moller!); Pedras Salgadas (U. M. L. Hen- riques!); Braga e arredores, Monte do Craslo (l). Sophia I A. de Sequei- ra!); Barceiios, Bouças de Thomaz Coelho (U. da Cunha !i; vizinhanças de Vizeila (Velloso de Araújo!); S. Pedro da Cova (F. Schmitz!); [iroxi- midades do Porlo, Valbom (M. de íVlliiupierque ! C. Barbosa!]. — Beira transnwnlana : Adorigo (F. Schmitz, exsic. n.° (ÍS !) ; Serra da Lapa, Corgo do rio Côja (M. Ferreira!), Lapa e Malta da Vide (M. Ferreira!); Pinhel (Rodrigues da Costa !^ ; Villar Formoso (M. Ferreira!), Valle de Alpicão (R. da Cunha!); Guarda (.M. Ferreira! R. da Cuidia!), Faia (M. Ferreira!). — Beira central: Penalva do Castelío (M. Ferreira!); Vizeu (M. Ferreira!), Villa de Moinhos ÍM. Ferreira!); Sabugosa (.AL Ferreira!); Caramiillo (Moller!); Lirdiares ;M. Ferreira!); Serra da Estrella (S. Ro- mão (Fonseca!), Fraga da Cruz (R. da Cunha!), Senhora do Desterro 102 (M. Ferreira!), Ponte de .Iiigaes (Moller!); Oliveira do Conde (Molierl); Biissiico Loureiro I\ — fíeira li I lurai : Gaja, Qiiebranlòes (Sampaio!), ar- redores de Vidladnrcs K. Johnstoii, Sor. Brot. exsic. ii." nta de S. Jorge (A. de Carvalho, exsic. n." ()5.'{ ! , Baleia (Mol- ler, Fl. Liisit. Exsic. n.° (íííS!), S. Marliiilio da Cortiça (M. Ferreira!); Montemor, enire Seixo e Gatfies M. Ferreira!^: Loiíza (M(dler!j; arre- dores de Miranda do Douro, (iodinlielia (louveia l'into!); Buarcos (E. Scliniilz ! ; Pinhal do Urso (Loureiro!); Pinhal de Leiria (S. Pimentel!). — lieira meridional: Manteigas, margens do Zêzere (B. da Cnidia !) ; Al- caide, Barroca do Chorão H. da Cuidia! ; .Mpedriídia, Pontão (lamhôa 6 Costa! ; S. Fiel Zimmermamil ; Castello Uranco, Milha B. da Cuidia !) ; Malpica, margem do Tejo, prox. do piídial (B. da Cunha! ; Sernache do Bom .lardim ;.AL de Barros! ; Serra da Pampilhosa .L Henri(|iies !). — Centro lltloral : Porto de Mo/., Casaes do Li\ramento (B. da Cuidia!); proximidades de Monte .Innto (l)aveaii! F. Comes!); arredores de Lis- boa, 1). ÍMaria, Almargem do Bispo (l{. da (jinlia! ; Cacem P. Couti- nho!,; Serra de (jntra ^\>'ehv., exsic. n." ll."}21 .Mendia ! . — Alto Alem- tejo: Povoa e Meadas, Malahrigo (B. da Cuidia!); Castello de Vide, Arieiro (B. da Cutdia !) ; Marvão, Barretes F. Schmitz! ; Portalegre, Tajiada do Carteiro ^B. da Cunhal;; Bedondo Pitta Simòeslj. — Biti.ras do Sorraia: Montargil (Corteziio!). — Alemlejo litlorul: Arrentella, Pinhal de Coelho de Abreu (B. da ("unha!). — Algarve: ^lonchi(pie (AA"el\v., exsic. n." 1132! Brandeiro! Moller!]; Loidé (J. Fernandes!); Faro (Mollerlj. Sect. V. Acinos (Mncli.), líriq., íii Fngi. iiini l'i;iiill, loc. cit., pag. :í()-2I 40. Katiircja alpina (L.), Scheele. Fl. 2, jiag. 577; Caruel, Fl. Ital., pag. l.'JS! Briq., Les Lab, des Alpes, pag. 448! Thvmiis alpi- nus, L., Sp. PI., pag. 82(5! Calamintha alpina, Bth., in DC, Prodr., pag. 232! Ciren. et Codr., Fl. de Fr., pag. 6(j() ! W k. et Lge., Prodr. Fl. Hisp., pag. 415 et in herb.! o. granalensis (Bss. et Beut.), Bri(|., Les Lab. des Alpes, pag. 4501 Calamintha granatensis, Bss. et Beut., l*ugil., pag. 94; Wk. et Lge., Prodr. Fl. Ilisp., pag. 416 et in herb.! Thymus Aci- nos, Brot. (non L.), Fl. Liisit., |iag. 170! Acinos patavinos, Hoffgg. et Lk. (non Pers.), Fl. Porl., pag. 138! Calamintha Acinos, Ficalho, loc. cit., pag. 18! Acinos Iluelli si\e Cliiiopo- dium Matbioli, Crisley, \ irid. lusit., n." 2ii ! I 03 ^. palarinn (Pers.), Briq., loc. cil., piifí. i.').'5 ! Acinos |i;il;iviinis, l*ers., Syii. PI. II, pag. 131! Ciilamiiillia palaviíiu, llost., l'"l. Auslr. II, poj,'. 13:5; Hlli., iii DC, Piodr., pag. 231! Calamin- tlia alpina, 3 erecta, \.'^e., iii \\k. cl Lpc, loc fil., t't in licrb. ! Hab. a in sirois, rnpestrihus et miiris rfgionis montanao oriotitalis, ^ in Traiismonlnna ul til >i(letnr rara. 2í. Fl. Maj. Jiil. (r. v. %, m. s. p). a. granaíensis (Bss. et Ki-iil), nri(|. — Alcmilínin) imnsmonlann: Bra- gança (' arredores, I""(iíile Arraiia (!'. Cdiiliiiiui, e\sic. n." SSO! M. Imm- reira!). Cabeio de S. Harlliolomeii M. Ferreira! .Moiier, Soe. Brol. exsic. n." G()0!); Serra de Kebordàos (Moller!); jirox. a \'inliaes (Samjiaio!); arredores de iMiranda do Douro, Coiistanliin (Aiari/.!): arredores do Vi- mioso, pedreiras de Sarilo Adrião (iMari/. !). — IScira IraiistiioiilíUia: aiie- dores de Almeida, .liiiii;a (M. Ferreira, Fl. Liisil. Fxsic. n." 911!); Cas- tello Bom, prox. das niitias do Caslello (\{. d.i (liiiilia!). — Heira central: Serra da Fslrella, prox. da ribeira de Beijames (B. da Cuniia!). — Ueira meridional: Manteigas (B. da Cunba!); Alcaide, Barroca do Chorão (II. da Cunha!:; arredores da Covilhã, S. Sebastião (Brol., lIoHgg. e Lk., R. da Cunha!); Teixoso, abas da Serra (B. da Cunha!); Fundão (Brot., HoHgg. c Lk.); Alpedrinha (Zimmermonn !; ; Soalheira, S. Fiel (Zimmer- innnn H mann p. patavina (Pers.), Briq. — Alemdouro transmontano: Serra de Ue- bordãos (Mariz, Soe. Brot. exsic. n." Kiíjfi!). Nota. — A. S. Acinos (L.), Sch., indicada em Portugal por vários au- ctores, deve referir-se á S. Alpina, a firanalensis, pois que todas as indi- cações se fundamentam na Flora Lusilanica, e o Tliynius Acinos, Brot. aqui pertence de certo, como o provam as herborisaçòes dos nossos mo- dernos collectores. !). Melissa, L., Gen. 1'1., n." 479! 41. llelÍM!>iti oflii*ÍBialÍ!>i. L., Sp. PI., pag. 827! Brot., Fl. Lu- sit., pag. 178! IIoll;;;:. et Lk., Fl. Porl.. pag. 14.^! DC, Prodr., pag. 240! Gren. et Godr., Fl. de France, pag. (J(iS! \Vk. et Lge., Prodr. Fl. Hisp., pag. 417 et in lierb.! C de Ficalho, loc. cit., pag. 19! Briq., Les Lab. des Alpes, pag. 375; Melissa hortensis, Grislev, Virid. Lusit., n." 1013! Hab. in umbrosis humidis et ad sepes hinc inde; coiitur etiam fre- quens in hortis. 2í. Fl. .lun. ad Aug. — Lusit. Herva cidreira, (r. t;.). 104 Alemdouro trausmonlano: Brunlioso (Iloffgp.;; margens dos regatos que (•(irrcni do Aíonlí! do Aziíiliiil |)ar;i o S,il)or Jloilfig.). — Alemdouro liUoral : Fovoii de Liiidioso, S. (leiís (^Sainpiíiíj, Soe. Hiot. ex.sic. n." 921'!,; Porlo, Repouso (.M. de All)uniier(]ue!). — Beira central: Fornos de Algodres (M. Fcrn-irii ! ; Pont<' da Miiici-lla 'M. Frrifir.i I : lUissaco Loureiro!. — licirn liilurat: (>oimlira e arredores, Coiiraria, Cena de S. Mento ^Brot., Hlollerl), prox. de Valbom (Welw., cxsic. n." 1097!); Carvalliu' Maiorca (M. Ferreira!;; IMoiitfiiiór-o-Vcllio, mire Seixo e ("lalões '.M. Ferreira!); Buarios [V.. Sclimil/ !^. — Urint inrritlional : (laslcllo Hranco, ribeiro da Sapateira (R. da Cunha!); Sernaclie do Hom Jardim, ao longo dos eami- nlios 'Sá Mariídio!:. — Centro lldoral : Torres No»as, margens do rio de S. Gião (R. da (Ainlia!); arredores de Ttuies Vedras, (Juinla do tlespa- nhol (Perestrello, Soe. Brot. exsic. n." 921!); Lisboa (Welw.! cnit.); prox. de Friellas, nas sebes (I)aveau!); arredores de Cascaes (T. Couti- nho, eull.). — Alto Alcmlrjo : Ca>lello de Nide, margem da ribeira do Prado [R. da Cunha!). — Algarve: |)ro\imi(lades de Monchique (Welw.!). Trili. II. Salvioae 10. Salvia, L., r.en. PI., n.» 39! 1 [Tul)us coroilae inlus pilorum aimulo muiiiius (Siibgen. I. Saliia, l!lh.); lahium calvcinnni siiperiíis li flcntaluni. Plaiitae snlTrutèseentes (Sect. I. Eusphace. mu.) 2 |Tii1)US rorollae iiiloruiii ;innulc] i-arcns (Subgen. II. Sclarca, nUi): laliiiiiii falyci- nuin superius 3-dentatuni, dente médio niiiiort'. Planiae iierbaceae " 3 i'Caiyi'es t.")-!l niiii. lonpi, pubiísrcnlcs; folia ov.ito- v. oblonpo-laiiceolala, crenu- iala; llorcs bieviícr pi-dicollali ; vcriirillaslri raceniosi. flauta culta v. raiius subspontauca S. officinalh. L. jCalyccs 7 iiuii. rirca loií^i, di-iiso plamlulosi : f(]|ia ovato-olilonira v. ovalia, saepis- siiiiu basi auriciilata, creniilata; lloros vix pedicellati ; VL'rtirilla.'-tri rareiíiusi v paniculali. IMaiita aii spontaiiea v. subspontanea? S. triloba, L. 111. /Calycrs luliulosi. lábio supeiiorc truiii-ato, dcnticulis latcraliiuis a nicdio rernotis. Planta radiei' graeili, foiíis uvato-oblungis, eieiialis ^Seel. 1|. Ilurmiitiim. Biii.). ò'. viridis, L. Bracteae oranes virides, a basi spicae ad apieem sensim minores. «. gemtina. Itraete.ie superiores steriles, parvae, violaeeae v. coeiulescentes. comam mi- iiiiiiaiii foriiiautes p. inlermedia, Briq. \Calyces campauulati. Kadix crassa 4 ILaliiiim calycinum suporius supra convexum.denlibusrectis; corolla alisa v, rósea. l'l;iiila(' stipenu' valdo paniciilalo-rarnnsar (Sdct. III. Stfmirrlinin . I!rii| ). . 3 Labiiim (■aUciíiiiiii suprriíis sii|ira (•(iihmviiiii, Ijisulcaliiii], ili'ulllnis roíiiiivi-nliliiis ; corcilla ciwrulfa v, viciiacca (rarissinu' allia). IMaiilac sulisiinplicos v. pioraccpie parce raiiiusac (Sccl. IV. Pliilunsitliíirr. Hili ) 7 [ Panicula slricta: braclcae iiirniliraiiaccaf, rcliciilato-iirivd.sao, alliiilac v. ruscae, ralyccs siípciaiiios; folia liili'iliiia ciirdalo ovala, criMiiilala, valdi' rcílculalu- nijío.^a. iilriíiipic villosa. IManta roliiisla, lílaiuliilosu-v iscosa. . . . S. Srliiivii, L. l'aiiii'Lila lata ; hraclrai- liciliaccac, viriílcs, ealyccs suliarqiiantes v. pis hrevio- rt's; lulia SLiliciiniato-ovala, siiiiialo loliala 6 Verllcillastri lana longa, ciassa, nivca vcsliti; liraclcao i"oril:ilo-roIim(lalai', aliru- ptc longo et angustL' aciiiniiiatae. 1'laiila iiiollller laiioso-tuniiMitosa, (j ; xS'. Aetliiújiis, L. /Vcrticilla.^tri (siipreini aijortiontps) villosi; braelcao siibrrnifonncs, aciiiiiliialae. ' IManta glaiululoso-villosa. vircns. 1'oliis iitriíKpit' adjircssc laxeipic lanatis. N. iinjeiítrii. L. f("jalyct's villosi dciiseipio viscoso-glaiuliilosi. driíliculis laliii supciioris I mm. Iiin- I gis, spiíiulosis : acbrnia siibglobo.sa ; coiíJÍIa obsciire viíilai-ea v. (-(jci iil('(]-|iiir- (lurea, líi-láO mm. longa; folia valde iiiyuso-bullata, supra villuso-piibi'sc('iitia. S. scliireuidfs, lirut. Calyeos villosi, pilis albis loiígis ad labioriini sinus praccipue densis, iion v. parcu glandiilosis, (Irnticulis labii supiMioris niinimis (vix (),ri mm, longis); aclionia ovuidea ; corolla cofníloa v. coiMiiliMi-violarca, ."i-SO min. longa: folia snblaevia v. |ilus minus bullato-rugosa, supra pleraípie glabrescenlia . ." S. mboxica, L. Folia crcnala v, sinuato-crenata n. vevbenaru. Briq, Folia infi-r. elliptira v. oblonga, subrogulariter crenala. a. oblungalii (VabI), Briq. Folia oblongo-elli|itÍL'a, irregularitcr simiato-crenata. fí. verbenaca (L,), Briq, Folia late ovato-elliplica, irregiilariler sinuato-crenata. y. iiiiipUfnítis, liriq. Folia piímalilobata v. snbpinnatilida, lobis irregulariter rrenalis v, dentatis. b. clandestina, Briq. Folia elongata, oblonga í. rinnilestina (L.), Briq. Folia lale ovala t. Iionuiiaiidrs (Pourr,), Briq. Folia prohinde pinnalifida v. pinnatisecta, segnientis irregtdariter rrenalis V, lacinialis c. mullifida, Briq. Folia elongata, circuitn oblonga, segmentis angnstis remotisque. valde rcticulato-rugosa X,.\-onh-oversa (Ten.), Brií], Folia circuitn late ovala, segmentis latioribns et magis approxinialis, vix reticiilato-rugosa v. snblaevia r,. mulUpda "(Sibtb, Sm,). Viv. 106 Sul)gi'n. I. SA1\I\. Ilth.. liriíj., ■a[,\u\ F.iiyi. iiiid Praiill, luc. cil., pag. 27ál S(rt. I. Eusphace, lilli., iii Htl:. cl \\n,A,., Cmi. IM.. p;i,i:. lI9o! i2. Mulví» oflifiiialiiii. I... S|i. 1'!., [lag. 34! Hrot., Fl. Liisit., piífí. 18! IJlli., iii DC, IModr., pn-;. ()2.'i ! (lifii. el (lodr., Fl. de Fr., pag. ()70! \Vk. et Lfie., l'rodr. Fl. Ilisp.. pa;;. i2()! Cariiei, Fl. Ital.. pag. -240! Hriq.. Les Lab. des Alpes, pag. 4i)3 ! F. Sclitillz, llcib. Norm., nov. ser. cent. (5, ti." SHG ! Colitiir freqiiens in iiorlis el rariíis subspoiítaiiea circa occiírrit. K. Fl. Apr. Aug. — ÍAisit. Salva. fr. v.). Alemdouro transmontano: l$ragaiiça (P. Coiitiiilio, exsic. n." 88() !). — Itrira littiiral: arredores de Villa da Feira, IVIosleirao ;lierb. da Univ.!); (loimbra, Santa Clara (J. Cra\eiro, Fl. Liisil. F\sic. u." 1545!. — Ileira meridional: Casteilo Novo, prox. do Castello (K. da Cindia!); Sernachc do Hom .lardiíii (M. de Uarros!). 43. Kaivia Irílolni. L. íil., Snppl., pag. 8S ! Htli., in DC, Prodr., pag. 26o! Caruel, Fl. Ital., pag. 2'M! liss., Fl. Orient., pag. 51).i! Batt. et Trabiil. Fl. de l'Algér.. pag. (iNV! Wk.. Siippl. Prodr., pag. lol! Todaro, Flora Situla Fxsic. n." 6761 Hab. in Translagana, Serra da Arrábida (Moller!), an spontc v. sub- sponle? 1-1. Fl. Apr. [v. s.). Nota. — Esta espécie 6 agora pela primeira vez indicada em Portu- gal; íoi encotiliada pelo sr. Moller, em ISSO. Será cs[)onlanea no paiz ou apenas subesponlanea, fugida da cultura? É admissi\el a primeira Inpo- tbese, embora careça de confirma(.'ào: trata-se. com elleilo, de uma planla da zona mediterrânea, que vive na Grécia, no Arcliipelago, na Sicilia e na Itália, na Argélia e na \isiiilia Ilespanba, cm Gibraltar. 107 Siibgen. II. SCLAIIEA (MoímicIi.), iiri(|., npii.l Kiigl. uiid 1'niill, loc. i'il., [);ig. 274! Secl. II. Hormimim, lilli., iii Itlli. cl lliiiik., loi;. cil. ! •ii. Knlvia viridis. L., Sp. IM.. pn^. :]íl Dcsf., Fl. Atl. !. png. 20, liib. I! lUli., in DC, Pnidr., p.iu. -277! Wk. et Lgo., Pn.ilr. Fl. llilp., pnn. 'r22 et in horh. ! Hss.. Fl. Oriui.t., pup. 630! |{;itl. et Triíbiil, Fl. tie I'AI-ct., p;if-. fiSfj ! Biiq., in Kmí;!. mui i'niiitl, loc. cil., png. 27a! Hour^iciíii, I'!. (l'Al^i''r. cxsic. n." I'{2! Todiuo, !•"!. Siciila Exsic. II." 879! a. geiíuliiu (S. Horiniimm, 3 viridis, Cniiiid, Fi. Il;il., p.if;. 2Í.')! S. líorinimiin, ji \iridis, líii(]., I.cs L.ii). dcs Alpes, piip. 50.'5!). p. inlcrwedia, |}ii<]., in F^iigl. iiml rr.iiitl. loc. cit. ! (S. Hormiiiurn, |3 inlcrmcdiíi, I5ri(|., Fcs F.d). des Alpes, pag. 503!). //a6. a et [i in arenosis Algarhioniiii immixlae: pro|)e Tavira, Santo Estevam (l)aveau!). Fl. Apr. Maj. (i". s.). Nota. — Fsta espécie apenas foi colhida em Portugal pelo sr. Daveau (no anuo de 188 1\ nào tornando fi ser eiuonlrada depois. Enire os exem- plares da íórnia lypica notam-se alguns coni pe(|ueninas hracteas estéreis, violáceas, no cimo da inflorescencia, fazendo a transição para a S. Ilor- minum, L., que 6 apenas a forma extrema d'esla mesma espécie, conforme primeiro o sustentou Caruel, na Flora llaliana. Sect. III. Stenarrhena (Don.), Briq., apud Engl. uiul PrantI, loc. cit.! 45. <9alvia «<«larea. L., Sp. PI., pag. 38! Btli., in DC, Prodr.. pag, 281! Gren. et Godr., Fi. de Fr., pag. 071! Wk. et Lge., Prodr. Fl. Hisp., pag. i23 et in herb. ! Caruel, Fl. Ital.. pag. 2iO ! Bss., Fl. Orient., pag. 610! Bri(|., Les Lab. des Alpes, pag. .^J05! P. Coutinho, Apont. para o estudo da Hora transmoiit., in Boi. Soe. Brol. 11, pag. 146! Bourgeau, PI. d'Esp. exsic. n." 1430! Horminum hortense Sclarea dictum, Grisley, Virid. lusit. n." 750! Hab. in siccis et incuitis Transmontanae, prope Bragança (P. Coutinho, exsic. n.° 887 !y; colitur etiam in hortis. 2/. Fl. Jun. Jul. {v. r.). loâ Nota. — Kiicoiilrei csla espécie em 1877, nos arredores de Bragança, mins cam|)os incultos, (niilc |i,iii'ciii espontânea; de resto, o facto é muito plausivel, pois (jiic líiiiil)cin c opdnliincn na Hrs()aiilií). 4(). Kttivía AclliiopÍM. I.., Sp. 1'!.. pa;;. 39! Btli., in DC, Prodr., pa-. 2S;{ ! (íren. cl (i(i(lr., Fl. de Fr., pa^. {i7 1 ! \Vk. et Lpe., l'rodr. Fl. llisp., pap. 'li.i et in licrl). ! Uss., Fl Orieiít.. pag. ()!()! Ca- ruel, Fl. Ital., paf;. 2i8! P. Couliidio, loc. cit., pap. 146! Bourgeau, PI. d'Fsp. exsic. n."' 21S,S et 2í.no! Uai), in siccis et incullis Transmontanae, circa Bragança. 2|. /•/. .lun. Jul. (r. r.). Ale))iilouro Iransmunliinu: Bragan^-a e arredores, l^icali' ^P. Coutinho, exsic. n." 888! M. Ferreira!), capella de S. Sebastião ^.^loller!). Nota. — Não se confunda esta planta com a S. Aclliinpi.s, Brot., (|ue deve referir-se .'i espécie seguinte; a verdadeira S. Aelhiopls, L., foi pri- meiro encontrada em Portugal, por mim, em 1877. (le|)ois pelo empre- gado do .lardim Botânico de Coimbra. Manuel Ferreiía, em 187!t, (iiial- mente, pelo sr. Moller, em I88Í, e apenas nos arredores de Bragança. 57. fi>nl\ía iii';£4''ii(4''n. L.. Sp. PI, pag. 331 I5lli., in DC, Prodr., pag. 2S í 1 \Vk. cl l.gc, Prodr. Fl. Ilisp., pag. 42í et in licrb. ! Caruel, Fl. Ital., pag. 249! C de F^icallio, loc. cit., pag. 20 et in lierb. ! Bourgeau. PI. d'Fs|i. exsic. n." 2189! S. Aetbiopis, Brot. fnon í..). Fl. Lusit.. pag. 18! S. palula, lloifgg. et Lk., Fl. Port., pag. ISI, tab. 20! Brot., Phyt. Lusit. II, pag. (5. tab. 84! Ilormimim siUeslre o bitifolium (lore amplo albo, Grislev. Virid. lusit. ii.° 7o í ! Iforminum seu .\etliiopis lusit. \illosa non tomentosa, 'rouriif., Dénombr. des pi. eu Port. n." 250! Hiih. in incullis, ad agrorum margines et inter segetes Tratistaganae et Algarbiorum. 2(. Fl. .Maj. .lun. (e. .<.). Alio AIrmIrjo: Portalegre, Tapada do Carteiro (B. da Cunba !\ entre Portalegre e l''l\as, entre F.has e ()li\ença, entre FIvas e \'illa \'içosa (Tournf.), Nilla \'lçosa (.Mídlerlj. — AIrniIrjo lillonil : prox. do Cabo de Espichel ÍWelw. ! rara); S. Thiago do Cacem (Daveau!. — Hai.ras do (iiHulidiia: arredores de Serpa, herdade da B(>torta (herb. da Iniv. !); entre .Merittia e Beja. perlo da \'i:\'ehv., exsic. n." 1I.'Í7I I)a\eau, exsic. n." l.'}71!'; Cacem (P. Coutiidio); Cintra i(\Vel\N.I], .Montehnar (B. da Cunhal); Galiamares (Daveau!); Malveira (l)aveau!); arredores de Cascacs, Caparide (P. Cou- tifdu), exsic. n."' 8S9, -2114, 2ílo, 2224! Soe. Brot. exsic. n." 361!); entre Cascaes e o Cabo da Boca (l)a\eau!^. — Alettitejo lilloral: outeiros calcareos prox. do Cabo de Espichel (Daveau!); outeiros calcareos prox. de Cezimbra (Daveau!); Setúbal (C. .'\Iacbado. in herb. \. de Carvalho, exsic. n." (í3í)!), (Juinla da Commenda (Moller! , Serra de S. Luiz iDa- veau!), Serra da Arrábida (Wehv., exsic. n." 1I3()! .Moller!); S. Thiago do Cacem (Da\eaul , enlre S. Thiafjo do Cacem e Sines i^Daveau!). — ]{/iixas lio Guadiana: Cuba i^B. da Cunhal,. — Alijarre: prox. de Castro iMarim, Nossa Senhora da Luz (Welw.!); Loulé (Moller!); Albufeira (B()urf;eau, l'l. d'Ks]). et de Port.I ; arredores de Lagos (Willkumm !) ; Villa Nova de Porlimâo (S. Silvestre!). Nota. — lia muitos arinos que si^o com interesse as variações d'esla curiosa planta, e (|ue vou (d)servar-llie as successivas phases de vegetarão num cabeço calcareo, próximo a Caparide (concelho de Cascaes), onde é abundante. Nos pontos mais áridos, onde a espessura da terra 6 menor, apparece a forma humilde, de caule subsimjiles; nos pontos de terra mais 111 profiiiidii (!esenvolve-se a fóiiiiii clcviíil.i c niiii.s ijiiiiosii ; nos pontos inter- médios v<''em-se todas as formas intermédias. Teidio mesmo observado que l)Mstaiile inlliie na percentagem das IVirmas extremas o correr o anno mais cinnoso e mais seroo. O sr. Hoiiy (loe. cit.) considerou a S. srlarcdldrs, lírol., S. Inilhila, Valil, e S. lusitanicii. .Iac(]. fd., como ties espécies dislinclas; o sr. iJri- qiiet (loc. cit.) considerou-as, juiilamenie com a .V. haenialoidfx, I,., como variedades de um.i sul)es|). Itnrntdhiidfs da .S'. })rulntsls, L. De certo que quem vir isoladamente num lieiliario a(|uellas lórinas extremas nào dei- xará de as jidgar, pelo menos, hoas \ariedades; mas, quem as observar na terra, depressa se convence de (|ue não lia a menor base para essa distincção: a .S'. buUala, Valil, (! a .S'. hmilnuira, Jac(| til., são apenas formas vegetativa.» occasionaes da S. fchircoiíles, Hrôt. ['.specie muito jiroxima da S. jirulciisis, L . ou sua extrema variedade, é certo que a .V. scliircuiJcs substitue este tvpo linneano, piu' co.'ii|di'to, na parle occidental da nossa peninsuia, apresentando senijire caracteres estáveis. 49. Malvia vt'rl»eii5i<«a. L., S[). PI., pag. .35! Bss., Voy. Hot. en Es|)., pag. iSi! \Vk. et Lge., Prodr. Fl. Ilisp , pag. 426 et in'lieib.! Briq., Les Lab. des Alpes, jtag. 510! S. verbenacoides, Brot., Fl. Lusil., pag. 17! S. polymorpba, lIoHgg. et Lk.. Fl. 1'ort., pag. 14!», tab. 11) (excl. var. clatior) ! Ilorminum silvestre 1 lloie vario et If. silvestre llore exiguo, Grisley, Virid. iusit., n.°' 751 et 755! Planta valde polymorpba. Piaeter formas permultas intermédias, variat praecipue : a. subsp. vcrbenacd, Briq., loc. cit., pag. 516! S. verbenacoides, Brot., in Pbyt. Lusit., pag. 5, observ. 2. pro máxima parte huic ut videtur referenda. a. oblongata (Vahl), Bri(|., loc. cit., pag. 516! S. verbenaca, ^ obldiigifolia, Btli., in 1)("., Prodr., pag. 294! S. oblongata, \'aid, in lloiiy, loc. cil., pag. 22 et in herb. ! — Foliis con- s|)icue reticulalo-rugosis, C(M'o1Iís in speciminibus nostris ma- juscuiis cahce siiitduplo longioribus. p. verbetmca (L.), Briq., loc. cit., pag. 517! Ilouy, loc. cit., pag. 21! — Foliis plus minus reticulato-rugosis, corollis in spe- cim. lusit. a me \isis jiarvis, subinclusis. y. ampllfiuns, Briq., Inc. cit., pag. 517! — Nervis foliorum pa- rinn promiiientibiis et corollis ul in praeced. b. subsp. fíaiidesliiiu, Briq., loc. cit., |)ag. 518! 112 í. clandestina (L.). Hriq., loc. cit.! S. clnntlcstinii, L., iti Rouv, lor. fil.. pag. 22! S. hyemalis, Brol., Pliyt. Lusit. II, png. 3, tiib. 83! S. horniiiioidfs, (íiod. e( (locir. (non Poiírr.), Fl. df Fr., pag. (i7;{ ! Hdutgfiiii, l»l. (IKsj.. cxsic. ii." 1648 (sul) var. oblongilolia)! — Foliis plus minus saepe valde re- (iciilalo-niKosis, (•(inilli,'* iii specim. iiostris saepissinic |)ro specie inaxiinis, rimnis Inciiialiliiis praocipue. £. honniiKjides Poiírr.), Hii(|., Inc. cil., pag. .*jl!)! Magiiier, Fl. S(.'li'cl. Exsic, n." 11.')! — Folinium n('r\is panim pnimi- iientihus, corollis saepe subiiulusis iiilerdum caUce subduplo lotigioribus. f. miilllfda, nrii]., loc. cit., pag. 520! Z_. controversa (Ten.), Briq., ioc. cit.. pag. 520! — Foliis \alde reliculato-riigosis, corollis in spcciminibus iioslris saepissime inajiisciilis. •n. muilijlda .Siblli. Sm.), Vis., Fl. Dalm., pag. 190! Bri(|., loc. cit., pag. 521 ^excl. smi. Brol.)! Tli. Orphaiiides, Fl. (iraeca Exsic, n." 34(5! — ^'('rvis folioriirn vix ek-vato-nigosis, co- rollis plerisque iiiediocribtis. //(//). ad vias. aggcrcs et niderafos per omniam fere Lusilaniam. ut videtur /) frcijuoiitior et a rarior. 2/. Fl. totó anuo. (r. i\). a. ohhiníjata (VabI), Bii(|. — Alto Memtcjo: Fhas (Pinto Bngnllio!). — Aleinlcjo litlonú : prox. de (Iczimbia DaM-aii!;. — lUii.ras do Guadiana: Cuba (B. da Cmu\u\\). — Ahiarvc : Faro (Welw., exsic. n." 1135!), Salir (iMoller!). 'i. verbenaca (L.), Briq. — Ciiilro tilturul: amadores de Cascaes, Ca- paride [V. Coutinho, exsic. n." 2')í-l! Soe. Bnit. exsic. n." 1124! pro parte). y. amplifrons, Bri(j. — Idira lilloral : Coimbra, Cellas (.Moller! forma de passagem |)ara c). — Centro littoral: arredores de Lisboa, Monsanto (B. da Cuidia!); arredores de Cascaes, Capnride (P. Coutinho, exsic. n.° 890! Soe. Brot. exsic. n." Il2i! |)r() parte). H. clandestina (L.), Briq. — Alemdouro transmontano: Bragança (Mariz! M. Ferreira! fornia de passagem para ^). — Alemdouro llltoral : Porto, Freixo, margem do Douro (.1. Tavares!). — lieira lilloral: prox. de .Mi- randa do Corvo (Baltliazar de .Mello!); Vermoil (.Mídler !). —/yf/ra meri- dional: iMalpica, margem do 'lejo (!{. da Cunha !). — Centro littoral : I'orlo de Moz, casaes do Li\ramenlo (B. da Cunha!); arredores de Lisboa, .Mon- 113 sanlo (I)iiveau !) ; arredores de Cascaes, Caparide (P. Coiilitiho, exsic. ri." I2SI!). — .^1/^- Mcmlejo: Castello de Vide, Arieiro (K. da Cmdia!); Marvão, S. Salvador [l{. da (Imilia!), l'iíido (H. da Ciinlialj; Portalegre, Senhora da Penha (H. da Cunha!); Kivas (herh. da Univ.!). — Alemtejo liltoral : Paiiiielln (l);iveaii !) ; eiilrc Coina e A/eitào, Nef;reiros (F. Men- des!).— Jkiijcas do (luadiana: Seira de l-icailio (Daveaii !). — Alijarve: |)rox. de Castro Marim (Moller!); Villa Heal de Santo António (Moller!); Ta\ira (I)aveaii!); Faro (.Moller!); entre IJenalini e Salir (Moller!). e. Iiormindidcíi (l'oiiir.), IJriq. — Alnnduuro Iransmoidano : arredores de Moneorvo, Peredo (Marin!). — Beira transmontana: Almeida (M. Par- reira!); Pinhel (Uodrigiies da Costa!;. — lieira liltoral : Cantanhede (M. Ferreira!); Coimhra c arredores (H. Comes! N. Barreto! Moller! M. Ferreira, Soe. IJrol. exsic. n." 220 i), encostas de Valmeão (Mariz !), Santa Clara (Moller!), Penedo da Meditaçào (Moller!), Penedo da Sau- dade (Moller, Fl. Lusit. Fxsic. n." 299 !j ; Hiiarcos (Moller!); Soure (Mol- ler!).— lieira meridional: Castello Branco, Milha (l{. da Cunha!); Villa Velha de Hodào (Zimmermann !) — Centro lilloral: arredores de Cishoa (Weiw. !). Bemlica, Alfornel ((). David, Soe. Brot. exsic. n.° 22(»'!). — Alto Alemlejo: Portalegre, Arieiro (U. da Cunha!); FIvas (Senna!); prox. de .AIontemór-o-Novo, Nossa Seidiora da Visita(,'ào (i)aveau !). — Baixas do Sorraia: Montargil (Cortezão!). — Alemtejo litloral : arredores de Ce- zimhra (Daveau!); Setuhal, Collegio de S. P"rancisco (Luisier!); Serra de S. Luiz (Daveau!); S. Thiago do Cacem, S. Bartholomeu (Daveau!). — Algarve: Tavira (C. Pau!); Faro (J. de Castro!); Villa do Bispo (U. Pa- lhinha e F. Mendes!). ^. controversa (Ten.), Brií). — Alemdouro transmontano: Bragança (P. Coutinho, exsic. n." 89! F. M. V^az!); Viidiaes (Sampaio!). — Alemdouro liltoral: Porto, Ataes, areaes do Douro (Sampaio!). — /Wra transmon- tana: Adorigo (F. Schmitz!). — Beira liltoral: Caya, Areinho (Sampaio!). — Centro lilloral: arredores de Cascaes, Parede (P. Coutinho, exsic. n." 1379!). — .l/ío Alemlejo: Serra de Ossa (Moller!). •fl. multifida (Sihth. Sm.J, Viv. — Beira liltoral: arredores de Coimhra (M. Ferreira, Soe. Brot. exsic. n.° 220! sub S. verbenacoidi). — Beira meridional: Figueiíó dos Vinhos (Victorino de Freitas!). — Centro litlo- ral: Serra de Monsanto (NAelw., exsic. n." 1134!]. — Alto Alemlejo: Marvão, Covões (H. da Cunha!); Évora (Daveau!); Elvas (Senna!). — Alemtejo litloral: Cova da Piedade (Daveau!); Serra de Palmella (Da- veau!): S. Thiago do Cacem (Daveau!). — Baixas do Guadiana: arre- dores de Serpa (Daveau!); Beja, Senhora do Carmo (R. da Cunhal). — Algarve: Faro (Guimarães!). xxni 114 Trili. III. ?Sla<^hy<.loao Siililrili. I. I.aiiiiiiino II. Stachys, L.. r,n\. l'l.. n." 719! |Slaiiiin.i fxioriora deiiiiim ad ialera ivriírvala ; corollae lubus iiilus aiiiuilo piloso iininilus 2 Staiiiina exicriora iliMiiuin ad latcra non récurvala ; corullae lubus aniiiiki piloíO iiiliis careiís (Scct. 111 Iklouica. lílli.). Plaiila iiidiiinoiíln liirta. cauliliiis saepls- siiiit' iiUriiiodius iillra Ires cípiíslanlibiis; bracloolao laricfolalo-aiislauip, calyre . ,' paniiii l)icvi()ii;.< : lolia olildiijja, basi cordata, gmsse crenata. inlVnora louge petiolaUí ; corolia piii piirasceiís S. o/jicinalis (L), Tit'\'. Caly.x 7-8 inin. loii!.'iis, ncrvis relicuialis uli.^olulis : fuiolla e calyce valde exserla ; fulia iilciaipR' 2() cm. Idiij/a a. ijeniiina. Calyx !)-ll mm., nervis reticnlatls inlerdiiiii satis coiispicuis: cnrolla saepe calyce parce cxserla: folia plcraípic niajoia (3-8 cm.). p. algerieiísis (De Noe), P. Cout. /Bracteolae ininutae. Planta piioso-liispida (Sect. 1. Euslacliys, Briq.) 3 ^Bracteolac calyccm siihaci|uantfs, fublineares, villoíií.orolla majusi-ula (i8-i'() mm. longa i, calyccm supcrans, albido-luleola, lábio su- periore bilido; dentes ealycmi longe siiiiicscciíles ; folia cordalo-ovala. SI. Manubiaslriim (Gouan), Briíf. Folia (sompcr in planlis nostris) subses.^ilia, lanceolata v. oblongo-lanceolata, basi rolundata v. subcordata, argule seriata; corolla amoene rósea. S/. palustris, L. Folia petinbiia, cordalo-ovala ápice acuminata, grosse scrrala; corolla obscure jiurpuraseens 5/. silvatica, U- 11-; Soct. I. Eustachys, l!rii|., iii Ijii^I. iiihI l'r;iiill, Inc. cil., ii;ii;. :iG:2 ! SO. Klnch.TK ai-v4MtNÍK. L.. Sp. IM., piif;. 81i! IJrot., Fl. |ji- siL, pií^. Ki.M (.irii. cl (ioilf., Fl (Ic Fr., píiR. (iS!) ! \\l. cl Lgc, IVodr. Fl. llisp., \ti)Ii(ibu.s v. rn- inosis, dctilihiis caUciíiis laiiccídalis |)liis mirins acuiuinalis. Hdb. in ajiii.s cl liorlis, inler scpclcs, in incnilis arciiosisqno per l.iisi- laniaiii fere lolain fn-ípicMS. 0. Fl. Fidir. ad Auj;. (r. v.y Alemdouro Iransmonlano : Hra^jança (1*. (lonlinlio, exsic. n." 901!); arredores de iMoiicorvo, Maçores (.Mari/, !). — .iloiidiiuro lillnnil : Seira do Soajo. Serdiora da l'cncda ^iMollcr!); Arcos de Val-dc-N'ez, Carrcpa- (lonro (Sampaio!); Cabeceiras de Basto (D. IM. L. IIenri(|nes!) ; í'o\i)a de Lanlioso, Henduíiidio (doiiceiro! Sam|)nio!); arredores de Braga (A. de Seqneira!): 1'orlo, entre a Areosa c Kio Tinio, l'o\oa de Cima (Sam- paio!).— Hfira Iransmniilana : Serra da Capa e Malla da Vide (M. Fer- reira!); Villar F^ormoso (M. Ferreira!); Caslello Mendo, Moita do Carva- lho (H. da Cnnba!). — Heirn reulral : entro Celorico e Fornos de Algodres (M. Ferreira!); Vi/.eii, Vil de Moinhos, margens do Dão M. Ferreira!); Ponte da IMurcella, ftliircellào (M. Ferreira!); Caramullo (Moller!). — Jieira litloral: Ca^a, Aforada (M. de All)nquen|ne!) ; arredores de Can- taidiede, Mira (M. F^errcira ! Tiiiers dos Heis!); Coimbra e arredores, Choupal, Firas, Qiiinla das Monicas (Hnil., Araújo e Castro! B. Gomes! M. Ferreira! A. de Carvalho, exsic. ' n." 048! C. Hamalho! Moller, Fl. Lusit. F^xsic. n." ."{(IO!); arredores de Buarcos, Tavaredc (M. F^erreira !) ; arredores de F'igueira da Foz, FV)ja i^Lourciro!); arredores do Louriçal, Pinhal do Urso (Moller! Loureiro!); Marinha Cirande (S. Pimentel, Soe. Brot. Exsic. M." S07!). — Itfirn mnidionaJ : Covilhã, prox. da ribeira da Carpinteira (H. da Cunha!); Uiiliaes da Serra (Vaz Serra!); arredores de Alpedriídia, Orca ((ialvào!]; S. Fiel (Zimmermann !); Castello Branco, caminho da Milha (B. da Cuidia !) ; arredores da Certa, Villa do Hei (Oli- veira Xavier!); Figueiró dos Vinhos (Viclorino de F>eitas!); Serra da Pampilhosa (.1. Henriques!). — Cenlro lilloial: Porto de Moz (R. da Cu- nha!); Torres Novas. Figueiral (}{. da Cunha!); Caldas da Bainha (R. da Cuidia!); S. Marliidio do Porlo (H. da Curdia !) ; ilhas Berlengas e Fari- Ihòes (l)aveau!); Barro (Menjharlh!) ; Almeirim (H. da Cunha!); Villa 116 Franca, .Moiitc (jordo (H. ila Cunhal;; arreduros ile Ijsboa, Alonsanlo (Brot., Daveau!); arredores de Cintra Welw.. cxsic. n.° 112.'{! Irequen- lissiina); arrcdiucs de (^ascaes, Caparide [V. Cutitinlio, exsic. n." 901 l)is!\ — Allu Alemtejo: Vo\in\ c .Meadas, nas searas W. da Cinilia I) ; Por- talegre, Casas Altas (Moller! I{. da Cunha!); Uedondo (Pitta Simões!); arredores de F.vora, herdade da l^iirada Ca>eiix!i. — liaisus do Sorraia: Montarf;d Ci>rli'/ão! ; arri'dtiies de (ioniihe, iierdade da \ Cnda ^CauMix !). — Alemlejo lilloral: (Welw.!); Alfeite H. da (^uiiha!); caminho para Ar- rentella (F. IVIendes!); Lavradio .Moller I); do l'oceirrio a Pefiões (Ihneaii!). — liiiixas (li) (iuiuUdua : Serpa, nas sf-aras (l)aveau .' freipientissima; ; Beja, Charneca do (Jueroal (l{. da Cunha!); |)rox. de Castro Verde, mar{;ens da riheira de .Maria Deluada (Daveau!). — Algarve: Loulé :.L Fernandes!); Faro e arredores. Atalaia. (Campina (Hour};eau, PI. d'l'-sp. el de l'ort., exsic. n." li)9()! Moller! Ciuimarães!); Lagos (^iMoller!). 5L Mta<*li,r.*>t lliii*:-iil»iiis Lab. iles Alpes, pag. 2.^2! St. hirta, L., Sp. PI., pag. 8i:{; Brot., Fl. Lusit., pag. Kio! Cren. et (jodr., Fl. de Fr., pag. GUI! Wk. et Lge., Prodr. Fl. llisp., pag. 4i3 et in heri) ! C. de Ficalho, ioe. cit., pag. 25 et in lierb! Exsic. in herb. Valorado! Bíuirgeau. PI. d'Ksp. et de Port.. exsic. n.** 16.'>2! F. Scbultz, llerb. Norm.. cenl. 12, n." 1121! Ch. .Magnier, Fl. Seiect. Fxsic, n." 372! Telrahituni hirtuni, llcdlgg. et Lk., Fl. Port., pag. 104! OcMoastruni \alrntiiiuin Cliisii. Grislc}, \'irid. lusit., n.° 1070! TournI'., 1)<' iioinbr. des pi. en Port. ! Coroila 18-20 mm. longa, lábio superiore albido, iideriore liilcnlo hasi albida purpureo-maiulata. Ilab. in agris el ad \ias reg. inl. Lusitaniae mediae el australis. ©. /•7. Maj. ad Aug. — Lmii. Babo de raposa (circa Cascaes). [v. v.). licita lilloral: arredores de Aniião, Lagarteira \). Feio!); Coimbra e arredores, bairro de S. José, Penedo da Saudade (Brot., J. Craveiro! A., Granado! A. C. de Lemos!), ("erca de S. Bento, ('idra! uMoller, Fl. Lusit. Exsic. n." 9l2!j; Buarcos (Çollz de Car>aliio;; lilmar (Sclimil/. !) ; .Mon- temór-o- Velho, Seixo (M. Ferreira!); Soure (Moller!); Pombal (Moller!); entre Poml)al e Aticião (Daveau I\ — Itiira wcrlilianal : S. I''i(d Ziinmer- mann!). — Ccnlro lilloral: Poilo de .Moz. .Mearia U. da Cuidia I ; Óbidos (M. de Albn(|uer(]ue!); Villa Franca, Piídial das Torres (B. da Cunha!); arredores de .Motite .liinlo, Aldiile (iil (Moller I); Lisiioa e arredores, Valle de Pereiro Jírol.; .1. de .Mciidom^a, Soe. Brot. exsic. n." 112.")'!, Perna de Pau (Daveau!), Alcântara (Welw.!), Tapada da Ajuda (Welw., exsic. n.° 112i!l, Serra de Monsanto P. Coutinho, exsic. n." !)02 ! I{. da Cu- nha, Soe. Brot. exsic. n." I12")I), Lumiar J). Sophia!); Cintra e arredo- 117 rcs, (Jiiifil.i Ucgioniil (Touriil., I!. (I;i Cimlui !) ; aricdincs de Cismes, C;i- [)iiri(l(! (I'. Coiitinlio). — Alio Alemleja: INiilíilcfífc, Tii|iii(l;i do (liiiteiro (|{. (I;i Ciiidiii !) ; |{i'(lotul() (l'illíi Siiiiòes!). - - Htil.ras do Soirala: Moii- taifiil ^(lorle/rio!). — Alrmlcjn lilldinl: Costa da TiaCaiia (|{. 1'idlnidia I ; Alleite (I{. da (]iitdia!:; Sc'lul)al iLiiisier!): Serra da Arraliida, piox. do Convento ;I). Sopliia I Moller!); Odemira (Sain[)aio!). — Hni.jus do (iua- diaiia: Alvito I). Sopliia!); Heja, Nalle de Afiuillião (U. da Cunha !^. — Algarve: \ ida lieal de Santo António (iMollerlJ; Tavira IWoller! Daveaii I Fau ! F. .Mendes!); Louk' (Honrfíean, V\. d'lvs|i. et de Port., exsic. n." 1(552! MolitM'! .1. Fernandes!); Faro, Cani|M'na (l)aveau! Moller! Guima- rães!); Mlla N()\a de PoitlinTio [S. Silvestre!). 52. M(n<*li.>M |iaSii«iw âEvalí<*u. F., Sp. IM., pag. Sll! Gren. et Godr., Fl. de Fr., pag. (j68! Wk. e( Lge., 1'rodr. Fl. Ilisp., pag. 442 et in lierl). ! |{ri(|., Fes Fab. des .Alpes, pag. 241! Ilab. ad sepes et fossas Transniontanae. 2|'. I't. -lun. [v. .s.). Alemdouro tronsDionlnno: Bragança, iMarliniio Cançado, prox. do rio Ferven(,'a (M. I'erreiral). Nota. — Esta espécie foi a[)enas encontrada em Portugal pelo empre- gado do Jardim Botânico de Coimbra, .Matniel Ferreira, em 1879. Sect. II. Eriostomum (llolígg. et Lk.), líriq., iii Engl. uiul Praníl, loc. cil., |tag. "HW ! 5V. Mtncliys ^^eriíiuiiica, L., Sp. PI., pag. 812! Wk. el Lge.. 118 Prodr. ri. IIis|i., |i;i;;. iiO et iii IumIkI Uni]., I.cs Lalj. iIl's .\I|u's, pag. 2181 Eiiostomum germanicum, llolfgg. et Lk.. Fl. l'ort., pag. 10(5! var. lusiíanica (lIolTgg. el J.k. , Itriq., loc. cit., pag. 2.32 pro var. subsp. ejus cordigerae), Eiio.slomnm liisitaiiicuin, llotVgg. et Lk., Fl. Porl., pag. IO."}, lai.. (iO I Si. germânica, Brol., Fl. Lusil., pag. !().'>! Si. Iiisilanica, IJiot., I'li>l. Lusil., pag. 7S, tab. 10!)! C. de Ficailio, loc. cit., pug. 2V"et iti lierb. ! Rouy, loc. cit., pag. 28! F\sic. ín lieib. Valorado! IJourgeaii, PI. d'Fsp. et de Poil.. exsir. n." 1!>iresccnle; \cilicillaslris siiperio- ribus coiiligiiis, iiiieiioribus I-.3, lariíis pluiibns, reinolis. For- mis intermediis, e\ ciar. l{iii|ii('l, .id l\|)um Iraiisil. Hal). var. ad valias, sepes et in liiiiiiidis Lusilaiiiae mediae liltoralis et Lusilaiiiae australis. 2í. v. J. Fl. Apr. ad Aug. [v. v.). Beira lilloral : OIÍM'ira do Hairro (Sam|)aio!) ; Cantaidiede (.>!. Fer- reira!); Coimbra e arredores iUrol., J. Craveiro!}, Santa Clara (^A. Gra- nado!), l'^sla(,'ào Nellia (Sampaio!;, Baleia ^.>loller, Fl. Lusil. exsic, n." (Í9Í-! Araújo e Castro, Soe. IJrot. exsic. n." 1385!), pro.\. ao .Mondego (Harros Gomes!); .MoiileiM(')r-o-\'elbo, .Moiídio da .Malta AL Ferreira !); Buarcos (.L Henriques!); Figueira da Foz (Loureiro!); Serra da Louzâ, Senhora da Piedade (J. Ilenricpies!) ; Miranda do Corvo (B. de Mello!), Pombal Miillcr!). — Heini mcridimuil : S. Fiel (Zimiucrmaiin !). — (entro lilloral: Porto de Moz, Casaes do Livramento (li. da Cmdia!), .Mira, Co- vão do Carvalho (l{. da Cuidia!); Toires Novas, margens do rio da Le- vada (l{. da Cuidia ! ; Moi.le .lunlo. Meca Mollei! ; Torres Vedras (J. da Silva Tavares!); \ illa Franca, .Monie Gordo U. da Cuidia ! ; Lisboa e arredores (Brot.), Campolide [Daveau!, Serra de Monsanto (NVclw., exsic. n." 112.')! P. Couliniio. exsic. n." 000! 1L M ofliciíiaMM (L.), Trcv., fnispell. delia l''i. Imi- gaii., |iag. 2() : l!ii(]., I,es Lab. des Alpes, pag. 212! Helonica ollicinalis. I,., Sp. IM., pag. SK»! Hrot., Fl. í.usil., pag. 1()7! llolTf;-. et l,k.. Fl. Port., pa«. !):;! Greti. et (iodr., Fl. de Fr., pag. ()í)5 ! \Vk. et Fge., 1'rodr. Fl. Ilisp., pag. Í4f) e( iii lierl). I (',. de Ficallio, lue. cil., pag. 25! Detonira. (jrislev. \ irid. Iiisit., ii." I !»í) ! a. (jeniiind (Beloniea oflieinalis, auet. piur. ; 15. piirpiirea, Tournf., Dénombr. des PI. en Port., n." 80!). — Spiea saepe apud nos verlicillastro iideiiore remoto (var. internipta, Welw., in Hoiiy, loc. cil., pag. 28 et in lierb. !) v. eiongato-depauperata. p. (ilíjcrlciisi.s (De Noi'), P. Coiit. ; Beloniea algeriensis, De Noe, Buli. Soe. Bot. de Fr. II, pag. !i82; \Vk., Snppl. Prodr., pag. l.')3! B. (inicinalis, '6 aigeriensis, J. Bali, S|iicil. Fl. Marroc, pag. (]2il Bati. et Trab., Fl. de lAlgér., pag. 7071 B. Cle- menlei, Perez Lara, PI. Nov., pag. 2; B. oRicinalis, Rouy (pro parle), i(ic. cil., pag. 28 et in lierb. ! — ^ Formis intermediis ad a transil. Hab. in sihalicis et ericei is a I.iisilaniae borealis praecipiie, 3 Lusita- oiae mediae. Fl. Maj. ad Aiig. — Liisil. Betonica. [v. s.). a. genuiiia. — Aleindatiro Iransmoiilano : Bragan(.'a, Castro de Aveliàs (]\Iariz, Soe. Brot. exsic., ii " 149.j"!). — Alemdouro liltoral: V^alongo, Alfena (Sampaio!); arredores do Porto, Boa Nova (E. .lohnston!). — Heira Iransntoulnna : Villar Formoso, Uasa i^B. da ("nniia!). — Beira central : liiissaco (A. de (larvailio, exsic. ii."(>5"2! B. (ionies! Lonreiro!). — fíeira llUoral: Gaja, Arnellas (Sampaio!); Bnarcos (tioll/ de Carvalho, Soe. Brot. exsic, n." li!).';!); .'Monlemór-o-Vellio. Seixo, Gatões (M. Fer- reira!); pinlial de Vòjn (.Muller! ; arreilores de Leiria [E. Scbmitz!). — Alenulouro lilloral : entre a Moila e Porlo Cai valho (Tonrid.), as Ven. Ballota, I-., (ini. I'l., II. 7-20! Calyx 'i-iipiiiatus, liiiilio pnrvo (Irnuim paliilo fSect. I. Dallola. lUli.): folia ovala, liasí cordata v. siilirotiiiid^ila. iiiaiiiinu rrcnala, utnn(|iR' vjrlilla pliis iiilnns |iu- iicsccnlia li. iiiiira, L. Deiilfs calyciíii lale lii;iii!,'ularc's, alini|ili' l)ri'vil(>rr|ii(! acuiiiinali, l-á mm. loiigi X. nigra, Briq. Donles raluNiii laiiivcihili, Iiiiil'i' sulmlali, 'J-'i uini. Idiiiii. [i. riidiTiilis. Kncli. Calyx lypicR l(t-ili'iitalii,s (ilciilihus ."i niajoriliiis. "i aliis iiiiiioiiluis allcriiis, el saepc uno alterovi' (leiíiiciilo Inter pn.^lto), liiiilio inaiino il<'iiiiiiii paleiíli.^simo iSect. II. IleriugiTÍd. litli ) ; folia cordaln-suhrotimda, grosse rrenala. utrlni|ne hirsuta, supra cincrascenlia infra candicaiilia II. riiurea (^lle.ír.), Hriq. Secl. 1. Ballota, iílh.. I.ali., |ki!í. TiO" (DC , PriMlr., pai;. ."iíO!) :;r). iiaiiuia niar". I.-. Sp. PI., \y.\ii. SI i! Kociv. s>M. n. r.erm. et llelv. ', pag. .^72! \\k et Lfje , Prodr. Tl. Ilisp.. pafj. 'i'iii et in herh. ! Briq., Les Lab. des Alpes, pag. 271! Mariuliiuiii nif;iiiin, Cri^leN. Nirid. lusit., n.° í)83 (|)ro parte) ! a. nigra, Bri(|., \oc. ril.I |{. nigra, Brol., Fi. Lusit., pag. 167! C. de Ficalho, loc. eit., \);í'^. 2(i ! B. nigra. var. foelida, Kofii. loc. cit. : Wk. et Lge., loe. eit.! B. \ulgaris. Brol.. Vh\[. Lusit., pag. 83, tah. 111! Exsie. in iierb. Valorado! B. foelida, lIolTgg. el Lk., FI. Port., pag. 1 14! — Variai indumeiito jilus minus pu- hescente; lolii:; (ivalo-elongalis v. o\al()-suhroliiiidalis, ireiíatis, grosse erenalis, v. suhdentatis; eorollis roseis v. albis. p. rnderalis, Koch. loc. eit.! Wk. et Lge., loc. cit.! Brii]., loc. cil. ! Knrli — Synopsis Florac Gcrmnnicw et IleUeticac. Trancofurli ad Mounum. i8.'}7. Í21 r.h. IMnpiii<"r, l'l;inlae (jalliac; ul IJelgii, exsic. n." ()09! 15. miI- garis, lloUpg. el Lk., loc. cit., paj;. ll'j! Hall. iii nideratis, ad agronim iiMifiincs, scpcs cl vias Liisilaniae l)o- realis et mcdiac a satis Ireínics, 3 1 raiisinoiítanae el iil videi iir laiissima. 2í. /•'/. Mail. ad Oct. — ÍMsit. Marniid negro. (r. v.). a. iilgra, Rriq. — Alcmdnuro Iransmaiilaiio: Rragaiira e arredores, ca- jiella (111 S. Seliaslião (I'. ('oiiliidio, exsic. ii. "!)(),'} ! iMoller! ; arredores de Miranda do Domo, Villa Cdiã (Mariz!); arrcdoics de Vimioso, San- tiilliào (Mari/,!); Clwncs (.Moller! Sampaio!). — .ilcmdoiiro llltordl: \':\- len(,'a, Porias da (](ir()a iK. da Cmdia I) : (>aiiiinlia (Sampaio, Soe. Itrol. exsic, II." 1(),')8!]; arredores do l*orlo (Hrcl.; li. Sclimilz, exsic. ri.° 42!). — Hciíd liinisDioiílaun : Sernancelhe {A. iM. Soveral!); Trancoso (M. Ferreira!); Almeida, .Jun^M (I\í. Ferreira!); Nillar Formoso, Follia da liaza (l{. da Ciinlia !) ; (inarda e arredores, l'ero Soares (l)aveaii! M. Ferreira!). — lieira central: Celorico [M. Ferreira! U. da Cindia!); For- nos de Algodres (M. Ferreira!); Vizeii iM. Ferreira!); S. Uomão (iM. Ferreira!); Nespereira (!\I. Ferreira!). — Hcira lilloral : \\\\íí Nova de Gaya, Grijó (.Araiijo e Casiro, Fi. Lusit. Kxsic, n." ()!)5 !). nuebrantões (C. Barliosa!); Agneda (.1. Henriques!); Oiirenlain (A. de Carvalho, ex- sic. n." G.jS!); Coimhra e arredores. Baleia (Brot., M. Ferreira! Sam- paio!); Montemór-o-Velho, Calões (M. Ferreira !). — Beira meridional: arredores de Manteigas, Valelha.s (Uaveau!); Covilhã, margens do Zêzere (R. da Cindia!;, S(d)ral do Campo (Zimmermanri !) ; Alcaide, Barroca do Cliorào (B. da Cimlia !) ; Caslello Branco, Milha (B. da Cunha!), enlre o Tramagal e a 1'raia, S. Miguel (H. da Cunha!). — Centro lilloral: Torres Vedras (Pereslrello! ; arredores de Alemipier (\^'el\v., exsic. n." 1113!); arredores de l.ishoa, Belém, Pedroiços í^C. Machado! \>'el\v., exsic. n.° 1112!); Luz, Cintra (Valorado! Brol., Welw. !); arredores de Cascaes, Caparide, Livramento (P. Coutinho, exsic. n." 901!). — Alto Aletnlejo: Évora Brot.). 3. ruderalis, Koch. — Alenidouro transmontano : arredores de Bragança, Cabeça Bóa (Moller!). Sect. 11. Beringeria (Neck.), lUli., Lali , png. 'ód'í (DC, Prodr., pag. 517!) 57. Italiotti eíiierea (Desr.), Briq.. in Fiigl. und Pranll, loc. cit., pag. 260! Marriihium ciiiereiím, Desr., in Lam., Dicl. Boi. Kiicycl. ;j, pag. 719; Brot., Fl. Lusit., pag. I6S! Phvl. Lusit., pag. 81, tal). 122 lU»! lloíFgg. el Lk., Fl. Porl., pap. 117, tiih. S! Balloln liirsiita. IJtli.. Les Lai)., pap. 5!»5; DC, Prodr., pn^;. .jl8! \Vk. el Lf;e., l'ro(lr. Fl. Ilisp., pap. iíC) ft iii licil).! C. de Ficalho, loc. cit., pap. 271 l'seiido- (lÍLtiminus liispaiiitiis loliis crispis el niíjosis, Tournf., Uí-iioml)r. des PI. en Porl., n." ."VÍG! LmiiIjo cnhciíio iiiapno, liihiiiii siiljíR'(|uniilc; loliis lloraliljus cordalo- rottindatis. Ilal). in aiidis, iiicullis i'l nipihus, ad >ias et muros, iii Beira meridio- nali el Translagana passini. 21. v. 1^. .Maj. ad .lui. [c. s.]. líiira mrrldlotutl : Caslcllo Branco B. da Ciiídia I' ; >Ial[)ica, marpcin do 'lejo (B. da Cuiilialj; Villa \ filia de IJodão, |)oiile da Fonte, passa- gem da barca (B. da Ciiiilia!). — Alio Alemlejo: de Castello de Vide a MonlaUão (Brot.). — Alemlejo litioial : .Moila B. da Cuidia !). — Ilaljcas do (Indílidiitc enlre iMerlola e .\koiitim (^Brol.), entre Mertola e Beja (Tournf.). i;!. Lamium, L., (ien. i'l., n." 71C! ;Corollac tiilnis cvlindricu!;, ad liasin haud contractns. Plantae annuae (Sert. I. Lumkipsis. DuiiKirt ) • • • • 2 [Corollat; tiilnis liasi lireviler cylindririis, dcinde eonlraclii? (cl ad cuntradionom inliis aniiiilo piloso Iraiisveiío niuiiitus), siipia veiitiicoj^us. Planta pereniiis Sein. II. Laiiiioliipiis. Diiníort.) : cornlla magna (:}()-2,") inni.), purimiasciMis ra- rius allia. tiilio v;ilde cinvalo. laíjio inferiore niaculalo L. maculalum, L. 1 Kdlia flonjiala, Imigituiline fere dnpliini laliliulinis ae(|iinnle (8-5 X 4-.'t cni.^, (•(irdalo-irianyularia, irreyularilcr incisu-crenaUL Tlanla clala (.■)0-3(l ciii.). a. lontjifulium, Rony. Folia parva, lungilndlne pannn laliiudinem excedeuit' ( 1. . 1-2,5 X 1-2 cm.), \ cordato-ovala, argole crenala. 1'lanla huniilis (2U-2o rni ), pluricaulis. ;i Boiírgaei, llriq. ÍCorolIa alba, galea bífida, lubo inliií annuio piluiuni rarenie: falia omnia pelio- lala, inciso-denlala L. bifiJum, Cyr. Corolla purpurascens (rarius alba), galea integra i /Folia irregulariter inciso-orenata. . 4 iFiilia sobregulariler crenala, ovala liasi cordala, onínia peliolala : e;)ridlae Inbiis ( inliis aiiniilo piÍDriiin iiiuniUus; dentes ealyeiíii ciliali L- iiuriniirniii, ].. (Folia (loralia sessilia, amplexicanlia. renifnrmla ; corollae Inbus liiins anniiln pilo- \ rum carens ; dentes calveini dense eiiiati L (iiiiplexi caule, ]. 4 Folia nuralia snlipetinlala. sublriangolari-ovata ; corollae Inbus mins annuio pilo- rum munilus: dentes ralxeini ciliali L (wiple.riídiíle X imrpiiieiim. 123 Sul)gcii. I. EULAIIIIM. Aschcrs., iii liriíi., I.rs l.nli. drs Aipos, pag. ^2!)l I Sccl. I. Lamiopsis, Diiinort., Fluriil. \Mií. l'r()ilr., i)ai;. 'i-'> lUriq., I(M-. cil. !) 58. liaiiiiiiiii Itiííiliiiii. Cm-.. IM. Har. N.-ap., fase. I, paj;. 22, lai). 7; Carucl, Fl. Ital.. pa-;. 211! '(iirii. cl (iodr.. Fl. (Ic Fr., pa-;. ()79 ! I$ss., Fl. Orient., pag. TfiO ! Todaro, Fl. Siciila Kxsic. n." S'(2! Foliis iiifcridrilHis loiífje jiclidlalis (•oi(ia((i-()\alis, ilnialihiis liicx ili-r pe- tioiatis c(>rdato-sul)liiaiij;tilaril)iis ; aclieniis rcticiilalim ulljd-lubercuiatis. Planta cirra 2 dm. alta. Hab. in IJcira TiicridiDiiali : Soailifira, S. Fiel (Zimmoimanii !). 0. Fl. Apr. [V. s.). ]V{oTA. — É iniiilo ii)ttMi'ssaiile a dcsioborta d'('sla esperic em Porlii- {^al; ioi encontrada pela piimeira vez em IS!)Í), peio re\ereiido I'.'' Zim- mermann, nos arredores de S. F1el, e de eeiio existirá no Alemtejo e Al- };arve. Fstá eordieeida na Grécia, Corsef;a, .Sardeidia, .Sicilia, Dalmácia, Itália meridional, Ar|;elia e, agora, no nosso paiz. t)9. Ijaiiiíiiiii aiii5»!4':sii«*aHle, L., .Sp. IM., paj;. \i<*aiilc x|Mir|)iii*iir|iui*i'iiiii. I.., S|i. 1'!., pag. S09 ! Hrot., Fl. Lusit., pa-. ICiíi! Ilídlíif;. et \1., Fl. INirl., paf;. 109 1 (iren. et (ioilr., Fl. de Fr., pag. (iSO ! \Vk. e( Lge.. Piodr. Fl. Ilisp., pag. '(.'{(i el in lieri).! Caruel. Fl. liai., pag. 21 í! C. de Ficallio, loc. cit., pa-. 2í! Koin, loc. cil., pag. 27 et in lieri). ! I5rii|., Les Fal). des Alpes, pag. 302! Hab. in cnltis, ad muros el sepes Liisilaniae liorealis et niediae. Q. /•'/. Marl. ad .lun. (r. v.). Alemdouro liaiumonlann : Bragança (P. Coulinlio, exsic. n." 897 ! ; ar- redores de Vimioso, Valle de F^rades (Mariz!); arredores de ftloiicorvo, Felgueiras (Marizll, Larinlio (.Mariz. !). — Alemdoiiro litlaral: Nilla do Conde (Sampaio!); Vallon^o ^E. Sclimitz!); Porto, Povoa de Cima (Sampaio!). — Beira transmonlana: Caslello de Paiva (.1. Salema!). — Beira central: Bussaco (Loureiro!), Luso Daveau!). — Beira litlurul: Gaya, Avintes (M. de Albuqiier(pie!) ; arredores de Coimbra (Araújo e Castro, Soe. Brot. exsic., n." 101.')"!), Firas (I\L Ferreira!), Sete Fontes (Moller, Fl. Lusit. Exsic, n." 499!), Cosellias (M. F^erreira!); Marinha Grande (S. Pimen- tel!).— Beira meridional: Manteigas, prox. das Caldas (R. da Ciinlia!); Covilhã, Lnhaes da Serra (Vaz Serra !) ; Soalheira, S. Fiel (Zimmer- mann!); Castello Branco, Lombardos (R. da Cutiha!); Sernache do Bom Jardim, Cerca do Collegio (Callixio Netto!). — 6V/(/ro //ííorrt/; Lisboa e arredores. Arcos das Aguas Livres (P. Coutinho , Serra de Monsanto (P. Coutinho, exsic. n." 8!)8 !), enire o Lumiar e Odivellas (Welvv., exsic. n." lltíG!!; Cintra, piox. de Monserrale, Oiiinta da Bemposta (Daveau!); arredores de Cascaes, Caparide P. Coutinho, Soe. Brot. exsic, ii." 101 ii!). — Aíto Alemtejo: Portalegre, Senhora da Penha (B. da Cuiilia!). 120 Sool. II. Lamiotypus, Diiiiiuil.. Inc. cit. (iii liiiij.. \a'á L;ib. ilcs Alpes, pají. :U)3!) ()2. liaiiiiiini iiia<'iil(t(iiiii. L., Sp. 1*1., |i;i;:. Nl)., |'ni(jr. hl. Ilisp., |.,i,-. YM) r[ iii licih.I Bss.. Fl. Orienl., p.i;;. 763 ! Cirucl. Fl. Ital., pnp. 219! Hrii]., I.i-s Lnl). dos Aipos, p.i;.'. "{OS! Hoinfícnii, 1*1. d'Fsp. exsic, n." 2()81) ! a. luiHiijiiliinii, lluii_\, ior. cil.. p;ii;. 27 cl iii licrlj. ! L. iiiuculatuiu, Hrol., Fl. Liisit., paj;. Hí.j! Hojfj;;;. et Lk., Fl. Port., pag. KtS! C. (Ic Ficiíllio, Ior. cil.. pií;;. 2í! — Foliis clongali.x, lon- ^iliiditic ierc diipliiiii l.ililiidiíiis ac(piaiitc 8-.') x 4-3 cm.), cor- dalii-lrianfiiilarihus, irrepulariler inciso-creiialis, opice acumí- iiiilis, inlciioriliii.s Ioiijíc pcliolalis ^pctiolii i-2 cm. lonpo":, sii- pcrioribiiv [iclidln 2 cm. ciicii. IMaiiln elala (o()-."5(l cm.), sae|tc glabrcsccns (v. ijJalirnm, 11011;;;;. cl F,k.\ iiilcrdiim pubcsccns; variat rariíis lloie alho. Varicins liacc liisilaiiica. var. rubrai; JJriq. (loc. cit., |)ag. 308!), loliorum incisiira iil viílctiir similis, sed forma loliorum eloiigata et aciiminala, nec fere isodiamclra (8-3x7-3:. multo didcil. p. lidurijaei, I{ri(|.. loc. cil., pag. 311! — Foliis o\atis, basi cordatis, oblusiusculis V. aculiusculis, par\is (1,5-2,5 x 1-2 cm.), obscure viridihus. utriíKpie |iul)cscentihus. arguto crenatis. inferioribus policio clciigalo ; 1-2 cm.j, sii|iciioril)us brc\iore (1 cm. circa}. Plaiila liiiMiilis ^20-25 cm.), pluricaulis, pubcscens. Ilith. iii lullis cl sihalicis, ad sopés cl iu iiuibrosis bumidiíisculis Lu- silaiiiae boroalis cl ccnlralis a rroqueius, i raiiini. ?_!. I'l. A|ir. ad .lul. [v. V.), a. limijifolium, IJouv. — Alcnulouni Irnnsmoiilaiio : Serra de Monlezi- idio, prox. da povoarão (.Alollor! ; IJragan(.'a e arredores (P. Coutiid)o, oxsic. n.° 8!)!(!); Serra de Hcbordàos (P. de Oliveira!); arredores de Vi- mioso, Aiiguoira ^Alariz!'. — Alemdouro lilltiral : .Aião, Kiiado (U. da (iuidia!); margem do rio do Mouro, Poiíle do .Mouro (H. da (lunliai); Monledôr, (iandra l\. da Cunha, oxsic. ii." 184!); Camiidia, Senhora da Ajuda (K. da Cunha!); l.anhollas, .Murraceira [\{. da f.uidia ! ; arredores de .Melgaço, S. Gregório (IMollor!); Soajo .Mollcr!); Darquc, margens do Lima (U. da Cunha !) ; F.spozende, Fonte Boa (Heis Valia !) ; Povoa de La- í^: iilioso (Sampaio!); lira^n, Arenlim (Silva Torres!); Fale (Pinto Uento!); Villa do Conde (Sampaio I); arredores de \'i/.ella Aelloso de Araiijo! ; Amarante, Alaj^dalena (^Sampaiol Taveira de (larNailioIj; l'orl(i [M. de All)ii(]nersiie!), Serra do Pillar (Velloso de Aranjo!). — Beira traminon- taiui: Tal)oa(;o {(',. de Uma!); (Inania (M. F<'rreira!). — Itrira crntral: (]elorico, marf;em da ribeira do Niiha^re (|{. da Cntdia!;; 1'enalva do (]aslello (M. Ferreira!); .Mangnalde. Aliriirdieira do Mallo (l'aes Cahral !) ; Sabngosa (.Al. I'"erreira !); Vi/en (1\1. Ferreira!;, Pa^-os de Silf,'neiros (M. Ferreira!); 1'onle da Mnreella, lf;reja Nova (M. Ferreira!); Caramnllo (Moller!), S. .loào do !\Ion(e (lieri). da Univ.!); Lohão (l\loller!); Serra da Fslrella. Sabnniieiro (i\i(dler!); \'aile7.im, camiidio de S. Homào fDa- vcan!), S. liomão i.M. Ferreira!); Nespereira i.M. Ferreira !); Oliveira do Conde (Moller!); Luso ^Daveaii!); Bnssaio (iM. Ferreira! Loureiro!). — Iklra litloral: A^íueda. Maeiídiala do Vouf;a (Annihal de Mello! ; Canta- nhede (Hoclia!); arredores de Coimbra, malla da iJaleia (Brot. ; Barros Gomes! A. de Carvalho, exsie. n.° (ra3iil. L.. Sp. PI., pag. 810! \Vk. el Lge., Prodr. Fl. llisp., pag. 439! Briq., Les Lab. des Alpes, pag. 174! Sam- |iaio, NoI. Cril., [lag. (i I et iii herb. ! Corolla 18 mm. longa, lóbulo médio labii inlerioris subinlegro. Ilab. in ciillis el ad vias Duriminiae, tit videtur rara. 0. Fl. Jul, (V. s.). 128 AlemJouro lilloral : Moiilalegre, 1'aradella (Sampaio!); Serra ilo Me- rouço, .Mós (Sampaio!). NoiA. — lista csficiic, nina para a Hora porliigiicza, foi ciicoiilrada pelo sr. Sanipain i-ni lílOI c 1904. |;í. Phlomis, I.., (irn. l'l., ii." l'i:i'. , Corolla liilea; folia integra, supra rugosa stellalo-puLeriila, siibtus cano-lomen- 1 tdsa, iiifcriíira iii pLUiolurn sensiiii altenuata ; folia lloialia sessilia, lati- ovala; 1 l)iai-Ii'iila(! Iliicaies, luiigissiine di-iisegue sericeo-villosae, caKfrs paiiliT vil- 1 \ lusus subaeíiuaiilfs )'/*. Lyclmitis, L. Corolla ijiirpuiascfiis ; folia crenata v. creniilala, infiMiora basi cordata v. rotun- data iii pctioluiii eoulraeta; folia floralia basi aiiguslala 2 /lírai-luoiac sclacoao, caiycibiis paruiii longlorcs, pilosissiiiiae, pilis longis basi tiibcrculatis; ralyces piloso liiili, lUwilibus subiilatis; folia subeoriarea, supra ulliila i.'lal)ri'sci'iiiia v. scalniiísciila, subiiis stcllatu-liirta, irif. oblonga ercnata, sup. lancuolata crenato-serrata. Tlaiila caiillbus berbaceis, birtis. Ph. herba-veiUi, L. jBraclcolaí! nbiongo-lanceojalap, nalycibus parinn breviores. cano-tomonlosae; ca- lyccs toiíifiitosi. deiilibus lancculalis; folia crassa, supra rugosissinia vires- 0'iilia sli'llalii-piil)frula, sublus denso eano-louienlosa. Plania caulibus basi liiiiiosis, cano tiiiiietitosis Ph. imrpmea, L. G4. B"iilomi»« l..>4>lii>ilij>«. Sp. IM.. pa<:. 811)! Bmt., Fl. Lusit., pag. KiO: IIoIIí;-. cl "l.k.. Fl. I'nrt.. paj.'. 111! Hlh., iii DC. l'rodr., pag'. 537! (iren. et Godr., Fl. de Fr., pag. ()!)(>! Wk. et Lge., Prodr. Fl. Ilisp., pag. i49 el iti herl). ! (\. de Ficallio, loc. rit.. pap. 28 el iii lierb.! Cli. iMagiiier, Fl. Seleit. Fixsic, n.°' TiW el ;}73 hh! IMi. Kiiegle- riana, Musclder, Not. des Kon. Bot. Gart. uiid Mus. zu IJerliu-Dalden, ti." .'Í9 ' (ex sp<'(imiiiil)us loco clássico lectis) ! I'li. Lyclitiitis, Grisiey, Vi- rid. lusil., n.° I I 'ri! \ crbasí um anguslis sahiae íoliis, Tuuriif., Détiombr. des pi. en Fort. ! Foliis iiifcriorihus oldongo-liiicarilius v. liiicari-laiiceolatis O- 12 rarius ad lí mm. lalitiidiíie , pcliolo l)re\i \. |)ius niiiuis eiongalo augustalis, superue sul)l)ulalo-rugosis, iiiíenie |)lus miiius promiiuMite nervoso-reti- culatis; loliis lloraiibus brnchieíormibiis, lale ovutis, verticillastro umple- clantibus, iiiterdum caiues subae(juanlibus, saepe opice plus miiuis longe * Notizhldll des hdnigl. línliinischen Gartens uwl i)íiisi'ums zu Bcilin-l)iihli'n, n." .'19 (Bd. IV). — 20lH'br. 1U07. íâ9 niifíiistiitis lloífs fxc('(l('ntil)iis; cíiImís tiilio IO-l,'{ iniii. longo, (lenlibiis oviito-sul)lriiiuiitis iil)iii[iti' miilliliTqm! iiiiiironiilis (deiitibiis cuni inucrotie 5-() mm. loiígis;. IMantii siiHiulL-sceiís, riísciculos foliorum caulesqiic llori- feros edens. Ilab. In colliliiis siccis, ru|i(>slrihiis cl siixosis Ijisiliniiac pruecipiie cuii- tralis et uustralis, rniiiis íii lioiru. l-i. Lusit. Sal\a l)rava. (v. v.). Iteira tniusuunilnwn : Almeida, jnox. do rio C<)a (M. Ferreira!). — Beira lilloral : arredores de Condeixa, Alcabideque i^lierb. da Univ.!). — lieira meridional: Caslello Branco, Monte Fidalgo (K. da Cunha!). — Centro liltoviil: Serra de .Minde ;I{. da Cutdia !) ; Villa Franca, .Monte (iordo J{. da Cindia!;, (^a>lanlieira J''. .Mendes!); Alhandra [l{. da Cu- nha !) ; arredores de Lisboa, Alcântara (Tournf., Welw. !), Monsanto (Weiw., exsic. n." 11:58! I'. Coutinho, exsic. n." 90rj ! Daveau! H. da Cunha, Soe. IJrot. exsic., n." 81!), Tapada da Ajuda (Moller!), Sete Kios (Moller!); Odivellas (P. Coutinho); Cacem {V. Coulinho, exsic. n." 2418!); arredores de Cascaes (Haveaii ! P. Coutinho). — Alto Alemlejo: Caslello de Vide, Arieiro (IJ. da Cunha!); Portalegre, Casa Alta (K. da Cunha!); Serra d'Ossa (Pitta Simões, Soe. Brot. exsic, n." 81'! Moller!): Kedondo (Moller!); Oiiguella (F. Schmitz!). — Alemlejo littoral: Cezimbra e arre- dores (Moller!). Alfaiin (Moller!); Serra da .Vrrabida, Fl-Carmen (Lui- sier! Daveau!). — Baixas do Guadiana: Beja, Senliora das Neves (D. Sophia ! K. da Cimlia!); entre Carregueiro e Castro Verde (Daveau!); prox. de Serpa, collinas de Tantufo (Daveau!). — Algarve: Tavira (Da- veau! F. Mendes!); Loulé (Moller, Fl. Lusit. Fxsic, n." 696!); entre S. .loào da Venda e Loulé (Daveau!); Estoy, Couro da Burra (.1. Bran- deiro. Soe. Brot. exsic, n.° 81"!); entre Faro e Silves (Tournf.). Nota. — Sobre exemplares colhidos no Cacem, pelo sr. dr. Knegler, foi ultimamente descripla pelo sr. Muschler (loc. cit.), com o nome de Ph. hnegleriana, unia ii(i\a espécie, alTim da Pli. Lychnitis. Fui ao Cacem procurar essa planta e estudei-a em exemplares vivos, mas nem na sua morphologia, nem no modo de vegetação pude notar dilFerenças, que me auctorisassem a separal-a, nem mesmo como variedade. Induo-a, por isso, enire os synunjmos da Ph. Lychnitis. 63. Pli2oiiii.<« li4M'l>a-v«'iití. L., Sp. PI., pag. 819! Brot., FI. Lusit., |>ag. 167! Ilollgg. et Lk., Fl. Port., pag. 113! Bth., in DC, Prodr., pag. 542! Gren. et Godr., Fl. de Fr., pag. 696; Wk. et Lge., Prodr. Fl. Hisp., pag. 447 et in herb. ! C. de Ficalho, loc. cit., pag. 27! Ch. Magnier, Fl. Select. Exsic, n.° 942! Marrubium nigrum longiiblium, Tournf., Dénombr. des |il. en Port.! y xxiu 130 Variiit liiliis iiiferioribiis (•()i(l;it()-ol)l(iii;iis I.S-8 x tO-.') cm.) v. rnrius cordato-subrotuiidalis. Var. loineulosdiíi, Hss., Hispânia iiicolam, caiilibus et foliis siibtiis cano-tomoiilellis, e I.iisilania iinn \i(ii. Jlal). iii apris, inter segetcs et ad \ias Iraii^tagaiiae. 2{. il. .Maj. ad .Tui. (r. s.)- Alio Alcmtrjo: Portalefirc, lapada do Carli-iro (l{. da Curdia!); Cam|io iMai(ir (Daniel Filippe!); Elvas fSenna!), entre Elvas e 01i>ença (Toiírnf.) ; Ut^londo (Hnit.). — Alemtpjo liltnral : Alcácer do Sal NVelw., exsic. n." 1 1 í 1 1). — haixas (lo (iiKíiiiaiKi: C.idia, Scidiora da Kocba (K. da Cu- nha!); Beja, Valle de Af;uilliào I5nil.. !!. da (liinlial , entre Heja e .Mer- lola (lIoíTgg. e Lk.), de Heja a AiÍH)rnòa (l)a>eaul). (ili. B^IiIoiiiím |Hii>|»iir<'a. I.., Sp. 1*1., pa^'. 818! Brot., Fl. Lnsit., y:\ii. ICOI lloll-';. el I.k.. Fl. l'ort.. pa-. 112! Blli.. iii DC, 1'rodr., pa-. ."j.^Uj ! Wk. et L{;e., l'rodr. Fl. Misp.. pag. íiS et iii lierb.l C. de Ficallio, loc. cil., pag. 27! Bourgeau, l'l. d'Esp., exsic. n.° 1407! PI. dTsp. el de Port., exsic. n.° 1988! Verbascum sal\iae folio flore rubro lusitaiiicum, Grisley, Virid. iusil., n." t4()4! Tournf., Dénombr. des PI. en PorI,, n." 207! Ilab. in collibus siccis et rupeslribiis Translaganae et Algarbioruni. h. Liísil. Marioila ;in Algarb.). — fl. Ajir. Aug. [v. s.). Alio Alemlejo: IMarxào, Covões \\. da Cuidial . — Alcmlejo litloral : Se- túbal (Tourrd'. : Brot.; MoUiig- e Ck.; C. Macbado, exsic. ii." ()."i4! Mol- ler, Fl. Lusit. F^xsic, n.° 301 ! Luisier!), Quinta da Commenda (Molleri), entre Setiibal e a Arrábida (Wclw., exsic. n." I 13!)!), Serra da Arrábida, Cabeço de iMil Hegos (Welw. ! l)a\eau, Soe. Brot. exsic, n." !)23!;; S. Tliiago de Cacem (Daveau!); margens do Mira, Santa Clara-a-Vellia (Cor- te/. !i; Odemira, nos montados Sampaio! ; entre .Melides e Villa Nova de Milfontes Croiuiil'.:. — Hai.ras do (íuiidiaiui: Serra de Ficalbo Daveau!); entre Mertoia e Beja i^Tournl'.); Beja, charneca do Queroal [li. da Cunha!); de Albornòa a Aljuslrel Daveau! ; Ciarvâo berb. da Univ.!). — Algarve: Ta\ira (Da\eau ! F. .Mendes!); Boliípieime Mídler!); Estoy e Moncara- paxo (Welw., exsic. n.° IlíOl); entre Taviía e l*"aro (Tournf.), Faro e arredores, Campinas (Bourgeau, PI. d'Esp. et de Port.. exsic. n.° 1988! J. P(!res, Soe. Brot. exsic, n.° 923"!), entre Faro e Silves (Tournf.); Villa No\a de Portimão (S. Sihestrel); entre o Cabo de S.Vicente e Sagns B. Palbiidia e F. Mendes! . 131 Subtrib. II. M«'iittiiiiu- 10. Melittis, L., Cfii. I'l., II." 7:}l! 67. lIoliKim 1l('IÍM<()rl., pag. Ii6! Blli., iii DC, Frodr.. paj;. 'Wá! Gren. et Gotlr., I'l. de Fr., pag. 700! VVk. et Lge., Frodr. I'"l. Ilisp., paj;. Í6(> ol iii lierl). ! C de l'"i(allio, loc. cil., pa;;. .'{()! Briq., Les Lai), dcs Alpes, paj^. 390! Conillis albis roseo-maciilalis, v. raiiiis oiiiiiiiio albis. Hol). iii imíbrosis liiimidiíisciilis Lnsilaniae monlaiiac praecipiic. 2{. Fl, Apr. ad Aiij;. — Ijisil. Mclissa baslaida, Hcldiiica (iii .luresso). (r. v.). Alcmdottro Iransmnnlaiio : Brapança, Cabeço de S. Bartliolomeii (P. Coutinho, exsic. n." !»8(» ! .Moller!), Poilello (I. Henriques e M. Fer- reira!): Santa Martlia de Penaguião (A. l'into!j. — Alemãouro llllonil: Gerez, Caldas íMidI.; Holl'--. e Lk.; Wehv.. exsic. n.° 1122! 1). M. L. IIenii(jues! Sain|iai()! , .Marujal, Man^a da iMaceira (.Moller!); Vieira, Sa- lamoiide (Sampaio!); \ alon;;o, inoiíle de ({eboredo, nas devezas de car- valhos (.1. Tavares da Silva!). — />'('//■« Iratisinoiííana: Senhora da Lapa e Matta da Vide (M. Ferreira!); Pinhel (Hodrií,Mies da Costa!); Caslello Mendo, Moita do (íarvalho (K. da Cunha!). — ÍSeira central: Serra do Caramulo (Moller!). — Beira litloral: mina do l^raçal (E. Schmitz, exsic. n.° 658!); Coimbra, Penedo da Meditação (Brot.; Araújo e Castro, Soe. Brot. exsie., n.° 1018! Moller, Fl. Liisit. Kxsie., n.° 107!), prox. de Eiras (M. Ferreira!). — licira meridional: Alcaide, Sitio da Serra (II. da Cunha!); Fundão, Outeiro de S. Braz, matta (B. da Cunha! Silva Tava- res! C. Torrend! Zimmeiínann I) ; Sernarhe do Bom Jardim (M. M. de Barros!). — Alio Alemlejo: Marvão, S. Salvador (B. da Cunha!); Porta- legre, ribeiro de Niza, Arieiro (R. da Cunha!). Sulifrili. III. Bruiielliiiae 17. Cleonia, L., Geií. PI., ii." 730! 68. rieoiiiu lii!«^i«aiiica, L., Sp. PI., pag. 837! Brot., Fl. Lusit., pag. 181! Ilollgg. et Lk., Fl. Port., pag. 156! Bth., in DC, 132 Prodr.. \>n^. illl \\k. et L};c.. Pn.di. M. llisp.. yn-:. UV.i t-t iii lieri). ! C. cie Ficiíllio, loc. cit., pag. .'{II Bumilii ixlomtii lii>itiiiiiiii, Toiíriíf., l)(^'noml)r. dcs jil. en Port. ! Foriiiite (liuie [)iin(i|)iil('S iipiici nos oi riiiiiinl : a. vulyarU, V. Coiil. (Sue. Brol. exsic, n."' 362" et 362^'). — Ca- hcis Inliio siípcriort' hieviter liiteqiic (iciitinilato, deiiliculis bre- vissime aristalis nrisla 0,5 mm. longa v. l)re\iore). I'l;iii(a 10- 20 cm. alta, rariíis idtia; \arial ratissime ((irolla albida. p. aiisidiit, W Cout. Sdc. Hnit. exsic, n." 302! Bourgcaii, PI. d'l-:sp. exsic, n." 2190! PI. d^Ksp. et de Port. exsic, ii.° 1!)',)2!). — Calycis lahio siiperiore profundiíis Iriaiigulari-denli- riilalo, denliculis plus minus longe arislatis (nrisla in denticulis diiohiis latoriilihiis 3-1 mm. longn). Planta inlcrdum el:ilior, ad iO cm. alta, hrai leis sacjjc angustins el loiígiiis pinnatiddis. Formis intermediis ad i Iraiisit. llab. OL iti montosis, siccis, incultis et pinetis Lusilaniae cenlralis et australis passim, [5 ad orientem et meridiem regionum eorundem sed ra- rius. 0. ri. .Maj. ad .lul. (r. v.). a. vulgaris, P. Cout. — Uciía crntral: base da Serra do Bussaco, Tra- vasse (M. Ferreira. Soe. Brot. exsic, n.° 302"!). — Ihlra liltoial : Can- taidiede [M. Ferreira!); Oiirentam (A. de Carvalho, exsic. n." (iOO!); Coimbra e arredores, Ceilas (Brot.; .1. Tavares! A. de Carvalho, exsic. n." .300 !\ Pedridiía J. ll('Mri(|nes ! Moller! Sampaio !\ arredores da Figueira da Foz, Brerdia (iultz de Carvalho, Soe. Brot. exsic, n.° 302'!); Buarcos, Cabo IMondego (E. Schmitz!); Alonlemòr, Seixo (M. Ferreira!); entre Pond)al e .Aniiào Dnveau I' ; Pampilhosa, estação '.M. F"erreirn I). — Cenho lilloral: Minde, .Moinhos i!{. da Curdia ! ; Tho- mar (lloílgg. e Lk.); Torres Novas, passado a Zibreira (H. da Cu- nha!); Monte Junto (F. Cornes!^; Villa Franca, Monte Gordo (R. da Cunha!). — Alio Alemujo: .Mier do Chào (herií. da Iniv.I); Campo Maior (herb. da Univ.!). — Alenitejo lilíaral: enire Aldegallega, Pegões e Ven- das Novas (Tournf.); arredores de Setúbal ^Tourni'., Luisier! Daveau !), Quinta (la líasca (Barros e Cunli.i. Soe. Brol. exsic., n." 3()2''!), Calba- riz. Sant'.\nna .Moller! Daveau! , Serra da Arrahid.i NVelw., exsic n." 11221). — llaixas do Guadiana: Serpa, herdade da Hetorta Jierb. da l'iu\.! ; Serra de Ficalho ;|),i\e,Hi! ; entre a Vidigueira e Beja (Tournf.), entre Beja e .Mliiirnòa, Marcelaiia l)a\eau!). — Ali/dive: entre Alte e S. Bartholomeu (.Moller!'. p. aristaía, P. Coul. — liciía meridional: Castello Branco, .Monte Can- 133 cello (H. (la Cunha, Soe. IJrul. cxsic, ii." 3(12! íotma lonjjiMiislala ; .Mul- [)icii, cliiirnecfis (H. da (limlia ! forma lonf;eari,sla(a). — Alto Alrmlcja: Klvas (Iv. Sclimil/. I'l. I.iisit. Ivxsir., n.° 303! lortiia ll^('viari^tala). — Ahjdrre: I.oiilé (.1. l*'('riiati(l('í>I ; S. Hraz de Al|)()rlcl ^.1. A. dos Santos!^; I.agos (Bourgeau, 1*1. d'Ks|). cl de Port. exsic. ii." 1992! forma hreviarislata). IS. Brunella, L.. (icn. PI. [17;i7J, ii." 'im (1'riiiiclla L.. (icii. 1'1. ÍI7C41, II." 73f)!) Íf^orolla Mieiliociis (l,")-áO iiini.); (Jeiítos liiliii sii|ii'i'iiii i.^ calycini triincali v. suli- Iniiicali : a|)(j|)liysis (ilaiiiriitoitiin antfrioniiii ail I iiiiii ciica eliiugala. . . . 2 Corolhi niagiia fSri-DO nini.), coenileo-vidlacca ; lolia |ik'ra(|iie liastala, suliintcgra (ieiilata v. siiiiialo ileiítata, uliiiiiiiic pliis iniiiiis liniiciitusó-villosa 4 Coi^iilla ciici^iilro-violacea v. purpurascfiis 3 |Corolla alliidd-lLilcula : denles laliii calycini supcrioris jilcrique .siiiu conspícuo (1 mm. circa) dlslincli. Planta oiiuiuio lomcntoso-vllldsa .... B. Inriíiidlu, 1,. Folia pinnalifiiia «. pitimili/ida (Kocli), I!i'i(i. Folia irii^yiilaiilcr lncviterquc ilenlala p. snliinln/rn, llamill. Planta jilalircscens, foliis integiis v. subintetiris ; dentes laljii cahcini superioris vix disiiiicli ' B. ruIgariSj L. Planta tomrnioso-villosa. fojiis ])innalindis v, pliis niinus dentalis: dentes ialiil calycini superioris pleiiípie niagis dislincti ; cuiolla inlerduni alho-inaculata. /)'. laciniittn X ciilgaris. jDenles laliii calycini superioris majusculi (l."i-2 mm. longi). triangidariuvati sen- l sim niucronali; apopliysis (ilameiUorum anleiiorum ad O.o mm', circa elongata. 4 I B. haslaefvlia, Brot. /Dentes lahii calycini superioris parvi (0..i-l mm. longi), late truncati ahrupteque 1 mucroiiali ; apopliysis filamenturum anterionnu sae|ie ad 1 mm. usipie elongata. B. haxtiufnUa X ruhjaris. 69. Itriiiiclla ^iil;;a ■>!.««. L., Sp. l'l., paf;. 837 (excl. var. 3)! Brot., Fl. Lusil., paj;. ISO! llolfjig. ol Lk., Fl. Port., pag. 153! Wk. et Lgo., Prodr. Fl. Ilisp., |)ag. idi (excl. \ar. foliis deiilalis et piniiatifidis) et in herb. ! C. de Ficaliio, loc. cit., pag. 32! Roíiy, loc. cit., pag. 24 et in herb.! Briq., Les Lah. dcs Alpes, pag. 198! íí. \ulgaris, p viilgaris, Bth., in DC, Prodr., pag. 410! H. vulgaris, a geiíuiiia, Godr., in Gren. et Godr., Fl. de Fr., pag. 703! Hab. iii pralis, pascuis et suhhumidis, iii pinelis et ad vias Lusitaniae fere totius. 2/. /-V. .Marl. ad Aug. — Lmit. Ilerva férrea, (v. v.). 134 Alemdourn Irrinsmoxlnvo: Brnjjnnça (P. Coulinlio. cxsic. ii.° 010!); arredoru.i ile Viniidso, Siiiitulliild (^.Maii/ !l ; ("Jiiivi^s (.Moller!). — Alemdouro liltoral : \iúciu:a J{. da Ctiiilial); Viamia (lo Csslcllo, pinlial do .Monte de Santa Luzia (K. da Ctiidia!); Serra do Snajo, Seidiora da Peneda ^Mol- ler!); Caldas do Gere/. (D. AI. L. Ilonrijues!; ; Cabeceiras de Hasto (I). M. L. Henriques!); l'o\oa de I.aidioso, S. (iens iSampaio! ; prox. de Braga, Monte do Crasto A. de Sequeira I ; S. Pedro da Cova (E. Sclimitz !) ; Vizella (\\. de Uma! Velloso (le Araújo!); arredores de Santo Tlijrso (liehello Valente!); Aforada ((lonies da Siha e .M. de .\ll)iii]iier(|ue !); arredores do Porto, Areiid)o de \ alboiu C. Harl)osa, Soe. Urot. exsic, n.° 663"! J. Tavares!), Lordello (M. de Alliuqiierque! ; Serra do Pilar (Casimiro Rnrbosa!). — Heiíd liíiiisinonlaiia: 'Inijonço ^C. J. de Lima!); Serra da Lapa, Corgo do rio Còja (.M. Ferreira!); Sernancelhe (A. M. de Soveral!); Trancoso (lierb. da Univ.!;; Guarda Í.M. Ferreira!), Mizarella (M. Ferreira!"; Villar Forinuso. Folha L Ferreira!); Tondella (M. Ferreira!); Caldas de S. Gemil .Moller I; Oliveira do Conde .Moller!): Fornos CM. Ferreira!); Gouveia, (lativellos (Nogiu-ira de iMene/.esI;, S. Paio ,.M. Fer- reira!); Serra da Eslrella (Fonseca !^, Manteigas (l)aveau!), Senhora do Desterro (I)aveau!). — Urira lillorni : Cantardiede [M. Ferreira!); Ouren- tam (A. de (^arvallio, exsic. n.° (J(il!j; Souzellas (A. Cruz! ; Coimbra e arredores (Brot., P. da Motia! J. Craveiro!), Arregaça (Pereira da Silva, Soe. Brot. exsic., n." (i().'}!). Sete F'ontes (.Moller, Fl. Lusil. Fxsic, n.° 699!), Mainça (M. Ferreira!), moitas do iMondego .Moller!;. S. .Marti- nho (la Cortiça (.M. Ferreira!); .Montem(')r-o-\'eiho, entre Seixo e Gatões, entre (iatões c Fòja (.M. Ferreira!); I'iiibal do Lrso (Loureiro! ; Serra da Louzã (.Moller !j; prox. de .Miranda do Cor\o, Goilinliella (Gouveia Pinto!); Soure (Moller!); Pombal Moller!); Vermoil Moller!); Leiria (Costa Lobo!). — Heirn weridioiuil : Castello Branco, IMilhã :1{. da Cu- nha!); Sernacbe do Bom Jardim ;.M. de Harros, exsic. n." 18! P."' F. AL ^'az, Soe. Brot. exsic, ii." ()()3!); arredores de l"erreiia d() Zêzere (R. Palhiniia!). — Centro litloral: Porto de Moz, .Mearia (R. da Cunha !^; Torres Novas, Cova do Fidalgo (R. da Cunha!]; .Vlfeizirrui, Valle da Palha (U. da Cunlia!); Turi|uel, (iranja (R. da Cunha!,; Olhalvo Moller!); Caldas da Bainha (l)aveau!); .Montejunto, prox. do Cercal Daveau!); Torres Vedras, Quinta do Hespaidiol (Perestrello!) ; arredores de Alem- quer. Santa (liiiteria de Mera (R.iiros e Cuidia, Sor. Riot. exsic, n.° 663''!); \'illa Franca, Ce\adeiro (R. da Cuidia!); Villa IS'o\a da Bainha (Welw., exsic. n." 1148!); arredores de Lisboa, margens da ribeira da Cruz Quebrada (B. da Cunhal;; Serra de Cintra (NVelw. I .Meudia! Da- veau!); arredores de Cascaes, margens da ribeira de Caparide, piídiaes 13a do Livramenlo (I'. Coiiliiilio, e\sic. ii." !)1I!). — AUo Alcmteju: Hliirvno, Covões (H. (la Ciiiilia!^; FoiIíiIcjíic, Hoi dii A-ira (|{. da Cunha!); Serra de Ossa, Valle m/(yV) lillaral: prox. de N.dle de Zehro (VNelw., exsic. n." Ili8!j; lleidade do i*iiilieiro, no arrozal (l)aveaii!); Odemira (Sam- paio!).— hdl.ras (lo (iuadiana: Heja, ribeira de Frades [K. da (hiidia!); entre Oiiri(|iic e (•ar\ão (l)aveau I). — Alfiarve : Serra de Moneliiíjue (Welw., exsic. ti.° HÍ9! J. Hrandeiro! iMoiler!}; Faro (Guimarães!). 70. Kriiiirlln 9a4*iiiia(si. I... S|i. IM., |ia-;. 837 (exd. var. y)\ Briq., Les l.ai). des Alpes, |ia^. Ií)í ! 15. vulfíaris. var. laclniala, L., Sp. PI., ed. I, pa';. (iOO: Ulli.. iii DC, Prodr., pa^. ílll I*. latiuiala tjpica, Hoflgg. el Lk., Fl. l'orl., pap. i;ií ! 15. alba, 1'allas, in Cren. el ('iodr., Fl. de Fr., pap. "()'(! W k. et Lke., 1'rodr. Fl. Ilisp,. pa-;. iGÍ (excl. var. corollis purpureis) el iti lierij. ! a. pinnalllida (Koeli), Briq., lor. ril.! 15. alha, var. piniiatilida, Kooli, Smioji. Fl. ("icirii. el llelv., pa};. .'iTÍ ! C. de Ficallio, loe. cit., pag. 32 et in lierh. ! l{oin, loe. cit., pag. 26! B. moiilana mul- tiíido lolio llore alho, (irisley. Virid. hisil., n.° 220! B. folio laciniati», Touinl'., Déiiomhr. des pi. eii Porl., n." o'JlI — Ad 3 lormis aiid)if;uis transit. '^. siibinteyra, Halmilt., NoI. Moiiogr., pag. KiO; Briq., loe. cit., B. alba, var. iiilegriiblia, (iodr., in Gr. et Godr., loe. cit.! B. mon- tana conciso folio, Grisley, loe. cit., n." 22o? B. major folio tion dissecto flore alho, Tourni'., loe. cit., n." 262! Hdb. in montosis, pinetis glaroosis(]ue Tratismontanae, Lusilaiiiae mc- diae el australis passim. 21. Fl. iMaj. ad .lul. íy. v.). a. pinnatifiíhi (Koch), Briq. — .{Icmdoitro transmontano: Bragança e arredores, FonfArcada, Cabeço de S. Barlholomeu (I'. Coutiidio, exsic. n.° 912! iMoller! M. Ferreira!); Serra de l{el)ordãos (Mariz!); arredores de Nimioso, Hegadas .Mariz!), Genisio .Matiz! ; ariedores de ÍMiraiida do Douro, Sendim ^.Mariz'). — Beira littoral: arredores de Coimbra, \'acca- riça, Valdoeiro (iierb. da Univ.!). — Beira meridional: enlre a Covilhã e Cardigos (Tourrif.); Caslello Branco, Monte Brito \{. da Curdia !) ; Mal- pica, Covcão da Cruz (B. da Cunhal); l'olygono de Tancos (Guimarães, Soe. Brot. exsic., n." 1386!). — Centro littoral: Fntroncamenlo, Pinhal do Vidigal (B. da Cutdia!). — Alio AUnntejo: liedondo íMoller, Fl. Lusit. Exsic, n." 10,'33!). — Baixas do Sorraia : .Montargil (Cortezão! forma de passagem para ]i). — Alemíejo littoral: Serra da Arrábida (Welw., exsic. 136 n." Ili5!). Calliiiri/. Diivcau!;. Pinlial das Pedreiras (M.dler!). — líai- xas do Guadiana: IJejn, Boa Vista (H. da Cuidia! forma de passagem para p\ 3. .■inhinleyra, llalmill. — Heira lilloial: Pomh il, nionie Sicó fDaveau!). — Heira meridional: Ca^tclln Himiico, rdiciío da L\ra (R. da Cunha !) ; Painpilliosa (M. Fern-ira !). — Centro liltural: l'iirli) dd Moz, f.asacs do Livramento (|{. da Ciitdia ! : Torres .Novas, mnrpeiis da ribeira de S. (liào (K. da Cunha!); S. Martiidio (l)aveau!); Monte Junto (F. Gomos ! ; Tor- res ^'edras, \'enda (1(1 Piíilieitd Daveiiii!. — Alto .Mcmlejo: Povoa e .Mea- das (H. da Cunha !j; cnlre VA\:\<, Fxlremoz e Ariínolos (^Touriif.); arre- dores de Évora. Herdade da Furada Caveux!). — Huixas do Guadiana: entre Carregueiro e Castro ^'erde (I)aveau!); entre Ouri(]iie e (íarvào (Daveau!); entre Córie Figueira e AImndovar I)aveau!\ 71. Ilriiiieila laoiíiinta x \iil;(ai*i<>t. Slapf, in Kerner, Schcdae ad Fl. exsir. austru-hiiii;;., n.° 1120; lirii]., Les Cab. des .\l- pes, pag. 11)7! P. intermédia, Brot., Fl. Lusit., jiag. 180 (lide exsic. in herb. Valorado) ! Houy. loc. cit., |)ag. 2o! P. laeiniata, var. disserta et var. pur|)iiraseens, llollgg. et Lk.. Fl. P(mI., pag. loi-lool B. \ulgaris, p. pinnalilida, Godr.. in (iren. et Godr., Fl. de Fr., pag. 70.'}! 15. vulga- ris, var. foliis dentatis et pimialilidis, et B. alba, var. eorollis purpureis, in \>'k. et Lge., Prodr. Fl. Ilisji., pag. i6i! B. Ilore violáceo et alho, Grisley, Virid. lusit.. n." 'i^.l ? A praecedenie, cui valde similis, diUerl corullis violaceis \. NÍolaceo- maeulatis et dentibus laliii superioris calycini saepe minus distinctis. Va- riai foliis [iiofimde [)iiuiatili(lis //. laciniala, a x cí/Zí/dr/s^ \ar. disfecla, IlolTgg. et Lk.) v. siuuato-dentatis (//. laeiniata, '6 x vulyaris = \i\r. pur- purascens, lIofTgg. et Lk. = P. intermédia, Brot.). Hab. eum parenlibus, et ut videtur non infrequens. 2/. Fl. .lun. Jul. («. s.). Beira central: entre a Pampilhosa e Luso M. Ferreira!); Bussaco HL Ferreira!). — Heira liltoral : entre Aveiro e Oliveira do Bairro .1. Tava- res!); Ourentam (A. de Carvalho, exsic. n.° (i62!:; Coimbra e arredores Antanliol '.M. Ferreira!), Pedrulha .Moller, Fl. Lusil. Exsic. n." ()!»S !) ; Figueira da Foz (Loureiro!); Buarcos E. .Schmil?. ; (]abo .Mondego .Mol- ler! ; jirox. de Miranda do Corvo (B. F. de Mello!). — Centro liUoral: Caldas da Haitdia (Daveau!); Óbidos (M. de Albu(|ueri|iie!), entre Óbidos e Torres Nedras (lloffgg. e Lk.) ; Santarém ^llollgg. e Lk.) ; prox. de Monte Junto (Hoflgg. e Lk., IJaveaii!^; Monte Gil (Moller!); Cabeço de Santa Quitéria de Meca (.Moller!); prox. do Cabo da Boca, entre o Pe- nedo e a Azoia (J. dos Santos!). 137 Nota. — As |il.iiil.is ík-íiii.i cnimicnuliis reprcseiiliim sem (lii\i(la ;i /*. laciniítía, viir. disscrla o v;ir. iiiirjiuidsrcíis, lliidj;;;. et IJi., Iicni conio a /'. iiílcniifilid, Bnil., sMii)ii]iii;i dcst;! lilliinn, sc^iiiido (i |ii(i|iri(i l.iiik : as (lescriptòos [lerniittem hciii a iilciililiciírrio, c o cxt^iiiiiliir cxislciilc, do Iicrhaiio de Nalorado, rimlirina |d('iiaiiii'tili' cslc tiiodo de ver. I>i'\('iii iiicliiir-sr, na ininlia ()|)inià(), iio Inhrido 11. Idciíiiaía X riilija- ris, porque coiíiridciii com as descripçòes e só apparccciu (imlc larnhcm S(í ciicoiilrani ai|iirll,is duas espécies. E liem caraclerislica a sej;iiinte nota da Nurc Poiiinjdisc. em ipie Liiik confessa ler visto um exemplar com o cálice tflo si-melliaiile ao da J{. vulguris, (|ue só pelo iiidumento e recor- tado das foliias o poude (listiiij;uir «inter piaiilas iiosiras occurrit specimcii varietati jiiirjiiirdsccnd siuiiliiim at cahcis lahio sujieiiore suhtrilobo, lere ut ii) P. rtilíjari. Iliiic cliaracter liicce niiuiis valei pro distiiif^ueiidis spc- ciebus (|uam lolioruui inclsio et liirsuties». O sr. Uouv, considera a /'. iiilnniedia, IJrol., como inlermetlia á B. la- cininla e //. luishicfolla. Não vi os exemplares de Huarcos, colhidos pelo iallecido K. Sclimilz, e a ipie o sr. Kouv se refere, mas acredito quíí ainda se incluem nesle livlirido li. Inrliiiala-xrulijaris; com eíTeilo, por um lado, elle não é raro na IJeira lil((ual, sendo liem plausivel (]ue exista, ou exis- tisse, em Buarcos; jior outro lado, a Ji. laciniala e H. haslaefoiia teem áreas de habitação siiHicientemente distinctas no nosso paiz (segundo os elementos (jue possuo, apenas se encontram tnnn único |ionto commum — a serra de Hebordãos, no Alto Traz-os-Monles), devendo por isso o hybrido H. Idciniala x hasíaefolia ou não existir ou ser bastante raro em Portugal. Observarei ainda (pie o sr. Urupiet (loc. cit.) inscreve o lij brido H. lu- cinialaxrulgaris sob o nome de 7/. ititerwedia. I.ink (in A»n. d. Nalur- fjesli.), non IJrot. Na verdade o próprio Link distingue muilo explicita- mente as (luas plantas, pois (pu' na Flore Porlitydise, depois de descrever a I'. viih/drls, accrescenta: (( /'. inlermedia [P. vulgaris, y \>'illd. = P. Idcinidld, Au((. Gerni. = /*. mídli/idd, 1'ersooii) est species dlstiiicla, non sohim loliis sinuatd-denlalis, sed (pio(|ue calyce lábio superiore non den- tato sed médio (anlum mucronulato discrepans. In l>usilania non occurrit». Não posso, no emtanio, enconliar differetu-as apreciáveis enire uma e outra planta, e, altendendo ao nuiito que varia o recortado das folhas no iijbrido li. laciniaía x vulyaris e à primeira nota da Flare Portvgaise mais acima transcri|)ta, acredito que a opinião de Link a este propósito nem era muito clara, nem muito fimdamentada. 72. ItriiiK^ila liawtnololia. lirot., Fl. Lusit., pag. l.SI ! Rouy, loc. cit., pag. 2() I IJriq., Les Lab. des Alpes, pag. 2()il 15. grandillora, var. pyrenaica, (iren. et (iodr.. Fl. de Fr., pag. 70 i! \Vk. et Lge., Prodr. 138 Fl. Ilisp., |)ng. 463 et in lierh. ! C. de Ficallio, loc. cit., p.ip. 32 et lii herb. (pro parle] I I'. hicinintii, var. liastaefolia. Hoílgg. et Lk., l"l. l'ort., pag. 155! Ilah. Ill liiiinidis, pralis graminosisqiie regionis luoiitauae. 2/. Fl. Jiin. ad Aiifi. (r. s.). Alemdouro transmoutaiw : Serra de Hebordàos (i>I. Ferreira! Mariz, Soe. Brot. exsic, n.° 809'M). — Alemdouro lilloral: margens iln .'MÍmIio. Melgaro H. da Cuidia ! Sampaio !\ Valladares, Albergaria [l\. da (iiiidia! , S. .Martinbd, Alvaredo [l\. da (hinha I\ l'eiis() l\. da Cunha!); Serra do Soajo, Nossa Seidiora da l'eiii'da Mollcr!); Serra do Gerez (Brot.; Welw., exsic. II. ° lli7! pro iiartc; T.iil ! .1. Tavares!), Caldas (Casimiro Barl)osa, Soe. Brot. exsic, ii." 809! , perto de Leoiite (Moller! Sampaio!), Lage (Mollcr!), Aiíiia do (lalio, Pregiiira .1. l!t'riri(|ii('s !} ; C.ibereiras de Basto (D. M. L. llenri(jiies!j; Vieira, Salamoiide, Senhora da Bigonha (Sam- paio!).— Heira transmontana: Lapa e Malta da Vide (.M. Ferreira!); Castcllo Bum, margem do Côa (I{. da CiimIim ! ; Caslello Mcndii, .Muita do Car^alho ,^B. da (^miha!:. — licira coilral: Aguiar da Bt'iia xM. Fer- reira!); Serra da Fslrella (Brot., Fonseca! . Ponte de Jugaes (Moller, Fl. Lusit. Exsic. , n." lOSI), S. Bomão (Fonseca!). Lamcijadas, aloira Morta, Ponte da Murcella (M. Ferreira!). — lieira meridional: .Malta do Fundão (Zimmermann !). 73. Ilriiiiolla lia!>»tat'íolia x viil^çaris». 1*. Coul. A I(. h lale Iruncatis a!)ruple muironalis riec ul i[i fí. Iiíisliicfolia profunde ."J-dcnlalo, dentilius triaii- gulari-o\alis setisim mucronalis', apoplixM' lilamenturum anleriorum saepe etiam (ut in li. vulí/ari) ad 1 mm. usipie chingata. Flores magni, eis B. hastaefolia haud minores. Hab. cum parentihus. ?4. Fl. .lun. .lul. (t\ s.). Alemdouro litloral: Serra do ("icrc/. Welw., exsic. n." 1 1 Í7! pro parte); Serra do Soajo, ['ortclla do IU'nlinho i. Moller!); Lavador (1^. .lohiiston I). — Beira transmontana: (iuarda (H. da Costa!). — Beira rentral : Serra da Estrella, Carvalheira (l\. da Ciitdia!): .Maiilei;:as, abas da Serra \l{. da Cunha!). — Ueira meridional : .Matia do liindão i Zimmei ihann !). Nota. — F.ste hvbrido. que siippoidio ser agora descrijilo pela primeira vez, existe lambem nos Pjreneus, conjunctamente com as espécies proge- nitoras. Pertence-lhe o n." 111) da Flore Select. Exsic. de Cli. .Ma:;iiier 139 (sul) //. lournpfurtii, Timl).\ oii, pelo menos, pcrleiíco-Hic o exemplar que sol) este nuiiiero íoi disli ihuiilo íi Escola l'ii!\li ciiiiica de Lisboa. Tiili. iV. INÍopotoao 11». Nepeta, L., (ieu. I'i., ii." 710! 1 IBractenlae ovalae v. ovalo-laiii-colatac; ralyccs fliaiii fiiHiilrii liiliiilnsi (l!i'ai'li'(ilai' suhsrlaccae 'Brartenlae iii(>inliraiiai'( ac, rcliciilatii-vciKisac ; raiveis lIciiIcs tiilio lirevinres; 1 vcilirillastii iiiiillilliiri, in spicain cvliiidricaiii ilo-:{() tiiiii. lalam) plus miiius \ a|i|ii'oxÍMKili •! JBiacIcolae figidae, doisi) |iarallrlc-vcii(i?ap, aciilissiiiiac : raiveis (leiit(!s iiiíjuni I siiliari|u.iiitVs: vrrlieillastii paiiellldri, in spiraiii aiiyiistaiii (10-20 iliiii. lataiii) I ilisjKisiti ; enriilla insra. Planta glaltriusrula N. Apnlci, Urria. Deiílcs ralycini vix iririiiliranaerd-iiiaruinati ; rorolla roei'nlea v. violaroa: bra- rliMiiae hasi alliicanlcs retriaiin aiiiiiiMie piii|iutasreiiles, piiliosrcntes. I'lanta sulilaiiala, spira liasi iiiliM rupia N. tiilicroxa. L. I Dentes ralyeini eonspiciie nieiíil)i'anaee(i-iiiari;iiiali ; enrolla piirpuraseens ; lira- rleiílae albidae niaigine pallidc vinlaseeiíles, hievilei' pllosae. 1'lanta víIIdso- pubesuens v. sublaiiala. s|ilca saepc iiiagis Intemipla .... ,V. rctinilntu. Desf. Í Folia inleriíira breviíer pelinlala, eeli'i'a sessilia. umnia eienala; eurulla iiiajiisrlila (l"i iiini. eireai. 1'latilac plus iniiuis pidjeseeiílus o Fnlia o ia pelinlala (petiolo 2-1 em. longo), ovala 0,0-4 X 4-2.5 cm.), basi eor- dala, grosse crenaUi-seirala ; rorolla |iarva (ít nmi. rirra), alba, riibro-]mnriata. 1'lanU elala (.'i-lO dm.), rinereo lonienlella. ramosa iV. Calaria, L. Folia parva (i-í! X 2-1,5 rm.), oblonga, obliisa ; folia lloralia saepe oinnin brartae- forniia ; ealyees inrnrvi, rliam riiielileri subcylindrici ; vertieíllastri niultlllores, plus niinus ap|iroNÍmaIi ; liraeteulae ealyeibns sublongiores : eoridla coeruleo- violaeea. Immaeulala, l'lanta i-O rariíis ad 8 dm, nsqne alta, raniibns plerisque simplieibus N- uiultibradeula, Desf. Dentes ralyeini longiores, tubiim subaeipiantcs : vertieillastii saepe miniis appruxlmali ; folia liasi Irnneata v. siiballenuala, rarins eordala. vai'. Iiisilanica (Bony), San)p. Folia majnsrula (8-(iX;!-2,5 cm), nvato-laneeolata. aeuiiiisrula ; folia lloralia inferiora saepe caniinis subeonformia ; ralyres snbi'erti. Iiiirtireri snbovoidei; verlirillastri plus minns renioli ; Ijrarleolae denuuii ralyribiis snbbreviores : rorolla roerulea v. violácea, lábio inferiore rubio-punctato. Planta elata (8-iO \ dni.j, ápice parce ramosa A', latifoUa, DC 74. .líepeta tiilierosa, L., Sp. PI., \n\g. 798! Brot.. Fi. Lusit., lio pag. 173! Hollgíi. vi Lk., Fl. Poit.. pag. 93! IJlli., in DC, Prodr.. pag. 375! Bss., Vov Bot. en Ksp., pag. 502! \Yk. et Lge., Proilr. Fl. Ilisp., pag. 429 et in"licrl).! C. de Ficallio, loc. cil., pag. 22! Uoin, U>c. cil., pag. 33! F. Sdmllz, llerb. Norm., tiov. ser., ceiíl. l.'>, n." lí.'Jl! Cat- taria radiee tuberosa llore coeiuleo spicata, Grisley, Virid. lusit., n.°296! Toiírnf., Dénomlir de< pi. en Por!., n." 1141 (loroilii ((leniliM \. Molacea, l.ihid iiifeiiore |iui|iiiieo-piinctata ; íila- menta ápice breviler denticulata. Variat foliis ntiiii'el\v., e\ Houy). 21. (n. ».). Nota. — O sr. Houy indica (loc. cil.) a N. reticulala tia Serra de Mon- sanlo, haseaiido-se num exemplar, (]ii(' possuo, colhido nessa localidade por \>'el\\ilscli, em maio de I8í(i; (iehaltie. porém, alli lenho |irocurado esta espécie, e a leidio mandado procurar. A única AV/jc/a (pie, iioje pelo menos, ap|)arece em Monsanto é a i\. Iithcrosn, bastante Ire.pienle, e de que examinei iiuiilos exemplares, uns \iviis, owlros de herhario (; Ira/.idos por diversos colleclorcs; entre elles, poirm, nunca vi nenhum (pie pudesse referir h N. reticulala, nem mesmo uma exsiccala de NNeIwilsch, colhida em maio de ISÍI! ;n." 11-21, no herhario da Kscola l'olyteclmica), com a espifía menos densa e a còv já hastaiile perdida, mas cjue se me aíi>^ura pertencer lambem á jV. tuberosa. 76. :%c'|ie.i e Mea- das, nas searas (l{. da Cimlia I) ; entre Klvas e \ illa Virosa ^Toiírnf.j, entre Villa Niçosa e Redondo (Toiírnl.), Kedondo .Molleil^; Serra de Ossa. Cor- ticeira (I)avean !) ; entre KImis, l'lxtremo/. e Arrayolos (Tniirtif., entre Ite- (lonit. Kxsic, n." 498!); entre Garvào e Panoias (Daveau!); entre Carregueiro e Castro Verde (Daveau! ; entre Citrte P^igueira e Mú Daveau I. — AUjnrve: Sil- ves (Daveau !); entre Lagos e Monchiijue ^Bourgeau, l'l. d l'!s|). et de l'ort., exsie. n." lí)9()! ; entre o Cabo de S. Vicente. \ illa do Bis|io, Aljezur e Odesseixas ^Tournf.). Nota. — A N. lusitanica, l\in\\, é uma variedade peninsular da N. mullibracteaíd, Desf., conrorme o sr. Sampaio já o disse; simplesmente o seu taracler mais dislÍM(li\o e constante O a grandeza relativa dos dentes do cálice. <■ não a lorma das lollias, como indica o sr. Sampaio; as (olhas silo, com eireilo, muitas vezes subtruncadas ou mesmo levemente attenua- das na base, mas encontram-se em alguns exemplares com a base tào coriliforme como nas pl.uilas argelinas (por exemplo, na exsiccata de Bour- geau colhida entre Lagos e iMon(hii(ue'. O sr. Bouy liga ft sua A. Insilaitlcn, como svnonvma, a A', mullihra- cteala, llollgg. e Lk., mas basta lançar os olhos para a ligura da Flore l'(irlitgaise ou da Pliijliigniiiliia ÍAisilditiai' [)ara se ver (iiianto é inadmis- sivcl essa opinião. A N. muhibruclealn, llollgg. e Lk., ccmlormc o digo adeante, (' a espécie que mais tarde foi descripta por De Caiidolle sob o nome de N. Iullfalia, nome ciun (]iie (le\c licar. 78. !l(>|H>la l'utiiiria. L.. Sp. TL, pag. 791)! Bth., in DC, Prodr., pag. '.]H'M (jren. et (iodr., Fl. de Fr., pag. ()7.^ ! \\k. et Lge., Prodr. Fl. Ilis|)., pag. 431 et in lierb. ! Bri(|., Les Lab. des Alpes, pag. 360! F. Schultz, Herb. Norm., nov. ser., cent. (i, n.° 589! Caltaria vul- paris germânica, (irisley, \ irid. lusit., n.° 29.'»! iMentha Caltaria vulgaris, Tournl'., I)iiinud)r. des pi. en Port., n.° 29í ! llab. in ruderatis, ad vias et sepes Lusitaniae montanae, ut vulelur haud frequens. 2/. Fl. Jul. (v. s.). 143 Alemdouro Iraiismonlatia : Scnii de líclxiidàDS, povoiívão (Marl/, V\. Liisit. líxsic, II." Ii'i(i!). — Alemdouro lillaral : .liihiin, iiiiiifícin do Douro (C. iJarho.sa, Soe. Hrol. oxsic, ii." (i()2 ! . — licira Iransmuulaiia: nrrc- dorcs da Guarda, Pcro Soares (M. Ferreira!). — lielra meridional: entre a ('ovilliã, Fundão. Alfiedrirdia e Caslello IJranco ('roíirnl'.). — Alio Almi- lejo: enire l']l\as e IVirlal('j;re, Serra de ('ortalegrc! (Tournr.j. 70. :\'e|U'lti la^ifolia, DC, FI. de Fr. III, pa-;. .'riS el V, pafj. 397; nili., in DC, i'ro(lr., pa-. .'{Sfi! Creií. e( (iodr., FI. de Fr., pa}?. ()7(i! Wk. el !,f;e., l'rodr. I'l. Ilisp,, pnp;. Í33 el in herb. 1 iMariz, Duas excurs. hol. na pro\. de Traz-os-.Montes, in Hiil. Soe. |{r'ol. \\\. paji. "iS et in herl).! |{oiirf;eau, IM. d'Fsp., exsir. n."" 21 8(5 el 2Í60I N. niulli- bracleala, llollfíg. et Lk., FI. l*orl., pau. !)í, tab. o (non DesC, nec Uouy)! Hrol., IMijI. Lusil.. [laf;. 87, lab. III! N. violácea, Hrol. (uti dúbia), FI. Fusit., jiag. 173 (an L. ?)! N. granalensis, C. de Ficallio (uti dúbia), loc. cil., |)ap;. 22 (non Bss.) ! S|)eciniiiia noslra a s|)eiiminibus liispanicis et fjallifis vix diíTerinil den- tibus calvcinis subinaeiíuaiilius densius ion^iusípic ciliatis; lábio coroliae inleriore rubro-puiulalo. Hab. in silvaliiis el pralis, ad sepes el inter segeles Lusitaiiiae mon- tanae orientalis bine inde. 2í. FI. Maj. ad .lul. (i\ s.). Alemdouro Iransmoitiuno : arredores de Vimioso, entre Nillar Secco e Genisio (Mariz!). — Ifeira Iransmonlana: Caslello Bom, Tapada, prox. do rio Còa (U da Giinlia ! rara). — Beira meridional : entre a Covilbri e o Fundão (líoíl';;^;. e Lk.); arredores de S. hiel (Zinnnermann !) ; Caslello Branco, Monte Fidalfjo, nas searas (U. da Cuidia !). — Alio Alemtejo: prox. de Marvão (HolTgg. e Lk.). "20. Glecoma, L., (ieii. I>l.. n." 7l'i! 80. f^locoiiia li<'4lei>ai*ea, L., Sp. PI., pag. 807! Brot., FI. Lusit., |)ag. Kí;;! lloll^'g. et Lk.. FI. Porl., pag. 106! \Yk. el Lge., Prodr. FI. Hisp., p.ig. 43i! C. de Ficallio, loc. cil., pag. 231 Briq., Les Lab. des Alpes, pag. 405! Nepela Glecoma, Btli., in DC, Prodr., pag. 391 ! Hedera lerreslris sive Cbamaecissus Dioscoridis, Grisley, Virid. lu- sit., n.° 70 í! Stolonifera, caulibiis slolonibusque repenlibus, 10-30 cm., glabrcscens V. leviter pubescens, foliis 1.5-30 mm. diâmetro. \'ariat rare statura ma- jore, 50-80 cm., foliis 30-50 mm. diâmetro (var. ijrandi folia, lIoíTgg. et Lk., loc. cil.). Uab. iii uliginosis umbrosisque Liisilaiiiae horealis et ceiítrniis hinc inde; colilur eliam iii hortis. 21. Fl. Marl. íkI JuI. — Lusil. lIiTa h-r- rcsfre. (r. v.). Alemdouro tiíinsmonlaito : Serra de Moiilo/inlio [M. Ferreira I); arre- dores (ie Brafiaiiça F. ('.oulinho, exsic. ii.° 894!); Alfandef;a da Fé, Saiila Justa (I). Al. C. Ochòal). — Alemdouro lllloial: Povoa £niM"iil>ioao '21. Sideritis, L., C.eii. 1'1., ii." 7h2! iMilia lliiralia canliiiis ilissiiiiilia. liraclaeforinia ; dentes calu-iiii siiljacquales. Suf- Iiulii-L'í ^Secl. I. lúisiilrrilix, Btli.) 2 'jFolia lliíialia raulinis siiijconfonnia ; dons ealycinus supreimis niaxirnus. rcliqui oiiines aiii;usti(ires cl inter scse subaetiiialcs. I^lanla aniuia, inalliter villosa, foliis crenatu-seiratis (.Secl. 11. Burgsdorjfia, Briq.) S. romana, L. Folia aciila v. aculiiisciiia. niucronata. siccatione iiiiirespenlla, snliplalira. inlepra l V. reinute serrata : liiMites r.ihriíii inriliiini tiilii |iarli'iii siiliai'(|iiantes ; Ijra- 1 cloae cai) CCS aeinianli'S v. sii|n'ia[iles. circaciíciíin atHjualiler deiilato-spinu- 2 \ losae. 1'laiita caiililms inibescenti-pubenilis v. glabresceiítibus. .S. mborescens, Salzin. Folia obtusa v. obtiisiiiscula, idcraíiue inutica, sicealiono liaud nigrescenlla.. 3 Calyecs paliile liirsiiii, dcnlibus ovato-laneeolalis abruple mucronatls, posi an- tíiesin subereclis; bracleae semiorbiL-ularcs circacircuiii denlato-spinulosae. S. hirsutOj L. liracleae vorticillaslris brcviorcs v. cns siibaequantcs : fiilia oblonga (15-23 inni. lungil.), regnlaiilci' suljreiniiti'i|uf scrraia v. iMenalo-serrala ; calyces 8-'.t mm. longi. Planta l(t-40 rm. alta, liirsuta a. vulgaris, NVk. Iliiacteae ut in a ; lolia plcraciue Jatiura i't minora i lO-IJi mm. longa), spalhu- lato-elliptira. iii'i'i;nlaritiT di'nsi'(pu' serrala v. crcnato-serrala; oaiyces 9-10 3 ( mm. longi. Tlanta i'()-iO cm., hirsuta v. hirsuta... f:. Iiirluta (lírot.), briq. iíí; llracUMi' latissimao, verlieillastros aeqiiantcs v. superantcs ; folia obloníia (2()-:i() iiitn longit ). pioliituli' hmiiciIcíimc siTiata; calyrcs 11 mm. ciica. Planta 20-'t."> cm., vaMi' liirsiila y. hraclcusa, Wk. C.ahfcs siiliailprcsse villosi, deiililrns laiKíeolalu-acuminalis seií.sim muciíJiiatis, |i(isl aiillifsin rcciírvn-paliilis N- sroidiotdf.s . L. Braclcai' (ivatae, irilciiiai', siil]íiili'i;iai' v. paucidcntatat', calyciljus lir(;vi(ii'es; ftilia (ililiingiiliiicaiia, iiifciidia p.iicc stTiala, reliqua subinlegra. Planta suljail[in.'SS(.' lin'vlii_T(jiie pilosa, i;lalii'i'sc('ns. subsp. Cniilluni (Timb.-Lagi'.), Ifriq. Secl. I. Eusideritis, lilli., l/ih., piiií. fi77 (DC, Pi-odr., |iag. 411!) 81. KÍ4l<>ritÍ!>$ arhorcsceiís, Sal/.in., in Hlli., Lab., png. 579! Bss., Vo). Bot. (Ml Es|i.. pap. 505, taí). I i() ! Wk. et Lgc, Prodr. Fl. llisi)., pap. i57 fl iii licrii. I Boiírpoau. PI. (PKsp. et de Porl., exsic. n." 1()89, sub S. liniNirilolia (leste Wk.)! S. liiiciirirdlia, Brol. 'iion Lani.), Fl. Liisit., pag. IGl! Phjt. Lusit., pap. 93. tab. ll.õ! Hoffgg. et Lk., Fl. Porl., pap. 100, tal). 6! S. anpiistiroiia, Ficallio (mui Lap.), ioc. cit., pag. 30 el iii iieili. ! Koiiy, Ioc. cil., pap. .31 et iii lieib.! S. loeteiis, Btli. (non Lag.), in DC, Prodr., pap. 4i3! Variai íoliis siibiiiiearilius, obloiipo-liiiearibiis v. siibobloiigis, glabris v. bie\iler remoteque [lilosis, iiilepris v. pliis iiiimis serralis; bracteis gia- brescentibus v. rarius pubescenle-liirtis ; caiilibus subbilariam piibescen- libiis V. plabrescenlibiis. llab. in siccis riipeslribusqiie Algarbiorum. F^. Fl. Apr. ad Jul. [v. s.). Algarve: Tinira (F. Mendes!), enire Tavira, Loulé e Faro (Brot.), Loulé (Boiírpeaii, PI. d'Esp. et de Port., exsic. n." 1989! Guimarães, Soe. Brol. exsic, n." 1017"! Moller, Fl. Lusit. Exsic, n." 697!), Bar- reiras Brancas (I)aveau!); Estoy, Bebenlào, Milreii (J. Peres, Soe. Brot. exsic, n." 1017!), Moncarapaxo (Brot.); arredores de Portimão (H. da Cunha!); entre Lagos e Sagres (l)aveau!). Sagres e arredores, convento do Cabo : Moller ! Welw., exsic n." 1117!); Cabo de S. Vicente (Welw. !) ; arredores de Villu do Bisjio (Welw.!). 82. lllloral : margens do Douro, Mosteiro K. .lolmstonlj; arredores do Porto (Sampaio!). — Heira lians- moulana: liarca d'Alva, margem do Douro (Sampaio!); Almeida, prox. do rio Còa M. Ferreira!). — IScira IlUoral: areal de .■\\inles, margens do Douro (.1. laxares!). — Hvira iiieridiomil: Fundão, collina, perlo da ri- beira (li. da Cuidia!); Castcllo Branco, iMonle Canrelio (H. da Cunha!); margem do Tejo, Malpica II. da Cuidia I , Villa Velha de Bodão (B. da Cuniia !). íi. hirtulíi (Brol.), Briq. — feiílro litloiah 1'orlo de iMoz. Alçaria (R. da (lurdia!, .Mira. margem da estrada (B. da Cunha! ; Serra de Monte Junto ^Brot.; lloílgg. e l.k. ; W eiw . exsic. n." IIKi! Daveau ! Moller! F. Gomes!). — Alcmlcja llitvral: Cabo de Espichel (Moller!); Cezimhra, Casaes da .A/oia (Moller! Daveau!'; Serra da Arrábida e de S. I.ui/. (^^■eI^v., exsic. n." lll.'i!j, desde a Arrábida até Setiibal (Brot., llolfgg. e Lk.), Setúbal (C. Machado, in herb. \. de Carvalho, exsic. n." 6051 Luisier!V y. bracteala, \\ k. — Beira Iransmotilana: Almeida e arredores, Valle de Marcos (H. da Cunha!), Junca (M. Ferreira. Fl. Lusit. Exsic, n." 913!). 83. Síderítis scordioidcs. L.. Sp. PI., pag. 803! \Vk. et Lge., Prodr. Fl. llisp., pag. íoj! Briq., Les Lub. des Alpes, pag. 3401 147 subs|i. (luilliDii (Timlj.-La};r.), |{rii|., loc cil.! S. riiiilloni, Tiinb.- L.i(;r., Kliide siir (|ii('l(|. Sidcril. de la II. Ir. in IMriii. AcíkI. Sc. Toiíl., 7.'' s6r., t. IV; Cli. .Miií;iiicr, Fl. Sidect. Kxsic, n.» 1514! — Verlicillastris iii spicam 20-35 mm, loiígam confjes- tis. S|)('(imcii iiniciiin liisilaiiiciim, a me \isiini, ciim specimitie citaU) gallico {i|iliine coinuiiit. Hab. siil)S|i. Ill \i(l('tiir rara in Liisilaiiia media littoraii: prope Porto de iMoz, l,i\rani('iit() (U. da Ciiiilia !). Ip. Fl. Auy. [v. s.]. Nota. — K iiiuild iiiteiessanlc u lado de a|)()arecer na parle ociidenlal do nosso [)ai/. esta rarissima planla, só conhecida aló lioje, segundo juijío, na França occidenlal e na Arf^elia. O único exemplar porlufíuez que observei foi colliido em 1H87, pelo falleeido conservador do lierbario da Escola Foljlcchni,'a ; eslava determinado como variedade da S. Iiyssopi- folia, à qual, com elleilo, baslante se asseincllia. Secl. II. Burgsdorffia (Moeiích.), Rri(i., Les Lab. des Alpes, pag. :}4{)1 8í. Ki(loi-itB«« iMMiiaiin, L., Sp. PI., pag. 82! Brot., Fl. Lusit., pag. 162! Hth., in DC, Prodr., pag. 445! Gren. et Godr., Fl. de Fr., pag. 697! Wli. et Lgc., Prodr. Fl. Ilisp., pag. 459 et in herb. ! C. de Ficalho, loc. cil., pag. 30! Hoiiy, loc. cil., pag. 31 et in herb.! Briq., Les Lab. des Alpes, pag. 349! Bonrgeau, Pi. des Alp. Marit., n." 224! Ch. Magnicr, Fl. Select. líxsic, n." l.jío! IJurgsdorlTia romana, HofTgg. et Lk., Fl. Port., pag. 97! Planta statiira valde variabilis, inlerdiim nana (2-3 cm.), interdum ad 35 cm. usqiie elongata. Hab. iiinc inde, in arenosis, aridis el rupestribus, Algarbiorum praeci- pue. 0. Fl. Maj. ad Jul. (y. s.). Ahmdouro llttoral: Vianna do Castello, Santa Luzia (R. da Cunha! forma nana). — Algarve: próximo de Tavira, margens da ribeira Secca (lIolTgg. e Lk.); Loulé (llofTgg. e Lk., Moller! J. Fernandes!); Salir (iMoller!); prox. de Ksloy, entre Fstoy e .Moncarapaxo (Welw. !) ; Cabo de S. Vicente (Welw., exsic. n.° 1114!). ns '2-1. MaiTubium, I-., Cimi. 1M.. n." 7-21 8o. llarriiliiiiiii tiil;;are. I.., Sp. IM., |).'i^. 8I(>! Krnl., Fl. Lusit., piig. I()8! Ilolígp. et Lk.. Fl. Port., paj;. IKil Blli., iii DC. IVodr., piíf;. i."i;{ ! \Vk. et I.fíc, Pn.dr. Fl. Ilis|i., pap. i i!> cl iii liorb.! C dl' Ficallii), lof. cil., \>;í'^. 2S ! |{«iiiy, loc. cit., \\:ifi. 'M) '. lírii]., Les Lab. des Al|)es, pag. 355! M. álbum, Grisley. Virid. Iiisil.. ii." !(.S3 pro parle ! Variai caulibus plus mimis deiisc aibo-loiiulis (lana iii |iaile siiperiore saepissiine adpressa v. minore, in inferiore laxa v. majore); foliis rarius utrinqiie viridihns slellatii-toiíicnlellis, sncpe supra xilloso-tomiMilosis et sublus albo-laiiatis, interdum ulriíKjiic albu-Ianatis .)/. apuliiiii, 'len. ; M. vulgare, 3 Icmaluw, Btb.). Caules dellorati noiuninquam inferne ramulos serotinos emillunt, lana crassiore tectos, folia parva ulrinque densc albo- lanaln edentcs, cl planlae ila var. huidlum, \\ k., cdiistilumil. Hab. in ruderatis, cullis inciilti>(]uc, ad vias et muros per Lusilaniam fere omnem. 2/. Fl. A[ir. ad Scpl. — Lnsil. .Marroio. Marroio branco. (r. V.). Alemdouri) transmoiilfina : Brap;an(.-a e arredores, Cabeça Roa (P. Cou- tinho, exsic. n." !)()" I Mollcrl ; arredores de Nimioso, .Sanlullião ^Ma- riz!); Mirandella (Sampaio!); Alfandega da F''é, Santa .lusla (I). M. da C. Ochòa!). — Aleinilouro lilíoral : (lanfci 15. da Cunhal'; Cnmitdia, no cães do rio (Sampaio! ; l'ousada (Moiler!). — liciru li(iiisino)iltiiia : Marca d'A!va (Sampaio!); Trancoso (M. Ferreira!); Almeida (M. F^erreira !) ; Villar F'ormoso (.>!. F^erreira !^i ; Guarda e arredores. Pêro Soares (M. F^erreira!). — lieira lilloial : (jaya, Avinles ,1. linares! ; Oliveira do Bairro (Sampaio!); Coimbra e arredores (Araújo e Casiro. Soe. Brol. exsic, n." ir)l()''!\ Baleia fiM('l\v., cxsic. n." II IS!), Ca- necas (Daveau, exsir. n.° 1073!); arredores de Caseaes, Caparide [V. Coutinho, exsie. n." I)0(i!). — Alio Alemlcjo: iMarvào. Oiiinta Nova (H. da Cunlia!); Porlalej^re, Saiit'Anna (R. da Cunha!); \illa Fernando (Lar- eher Marçal!); Klvas (I\I. Ferreira!); Serra d'()ssa (Moller!): arredores de F^ora (Daveau! Moller!). — Ihiijras do Sorraia: Montargil (Corte- zâo!); arredores de Coruelie, Herdade da Venda (Cayeux!). — Álemlejo littoral: Almada (Moller!); Trafaria (Daveau!); Odemira (Sampaio!); Viila Nova de Milfonles (Sain|iaiii ! ). — lldiras do (luadloiid : (]a/.evel (Moller!); Reja, Senhora do Carmo i^K. da Cunha!); arredores de Ficalho (Daveau!). — Ahjarve : Castro Marim (Moller!); Tavira (F. Mendes!); VilIa Real de Saiild António (Daveau!); Loidi'- (J. Fernandes!); Faro (Mdller! Giiimaràes !), entre Faro e Olhão (NNelw., exsic. n." IMO!'; VilIa do Rispo (Moller!). Nota. — Não incluo o M. supinum, L., na lista das [)lantas porlugue- zas, porque não me parece sullicienlemente comprovada a sua existência no nosso paiz: pois que, como o mostrou o Conde de Ficalho (loc. cit.), a citação de Rentham, no Prudronms de De Candolle, envolve de certo confusão com a iiespatdia. onde está situada a Serra de Chiva, e de cuja procedência vi. com elieilo, exem|)lares do M. supinum no herhario de Willlvomm. Direi, todavia, que o 31. supinum se distingue facilmente do M. vulgare, pelo porte |irocumhente ou ascendente (e nào erecto), pelo cálice, apenas com 5 dentes, rectos, |)or fim erectos ou patentes (e não 10, gancheados, e por fim recurvado-palentes), etc. SuMani. 11. LAVANDULOIDEAE i:i Lavandula, L., C.cii. I'l., n.° 711! HractPíie 3-5-ílorae; folia integerrima; ealycis deus supremus dilatalo-appendi- culatus 2 Bracleae i-florac; folia á-|iiiiiialisiMMa; laliliiiii calyi-iniiiii superiíis lí-dcntatuiii, dente iiiedio lalinre scd inappendiculato; spica augusta, non coniosa (Seci III. Ptcrosloerhas, Cing.) L. mnllifãd, L. 150 Si)ira e hr.iclois superioriLus sleiilibiis clongatís coniosa; corolla alro-purpiiriM V. alba (Si!d. I. Slocchas, Ging.) 3 Spica iinii ciiinosa: corolla i-ocnilca v. roerulesci^ns (Spct. II. Spini. CiinR.): bra- clcai; s(|iiaiiii)sa(\ bruiincii-lulcsccntes, irianíiiilaiiovatae, aciiiiiinalai', iicrvis ilIveiCfiililitis : roiía jiiiiidra |ilii^ inimis :illiii-tijnii'iiti).'^a valilo ruvoliila, adulta c, I vireiítia pariim luvoluta. IMaiita rarc ípoiílaiica v. sulispuiilaiioa, fri'(|iu'iis culta. " ' L. Spica, L. Folia linearia {2-4X0,2-0,3 cm), valde revoluta; spica sacpe brovior. a. anijustifolia (Ging.), líriq. Folia olilongo-lanceolata (3-6X0,3-0,6 cm.), panim revoluta; spica lonpior, \ vcrticillastris plus iniiuis rcinoli.-; [■!. delpliinensis (Jonl.). liriq. Folia iilriii(|uc pliis iiiiiuis incaiio-ionu>ntosa : bracicae violascciíles, rarissimu albae ; appi-mliciila ilt-iili.^ supiriiii calyciíii 1-2 mm. lata: corolla alropurpu- n ; ri'a. rari.^simc alba ; .■^pica ilciisa 4 Folia iiiriiii|iii' viriíiia. viilosa. miicroiuilaia ; bracieae viriík-s: appeiidicula dcnlis suiircmi cal\ciiii 2,;)-3,o mm. lata; corolla alba; spica laxiuscula. L. viridis. WilM. Bracteao fcrtilcs late rliombeo-ovatae. basi bruvlssime aliriiplcfpip coiiliactae, apicc leviter acumiiial.n'. siibiiitcprac v. subtrilobaft. picr.iciiiie tomcnlcllae; calyccs subovoidci; |n'ilimciilus brevi.^isimus v. brevis (0,3-2 cm., rariíis ad 3, raríssimo ad 4 cm. us(|ir' floiigaliisi L. Slnniias, L. Bracteae sleriles mediocres (10-20 X 4-8 mm.); spica 2-4 cm. longa. a. platijloha, Briq. Bractnae sterilcs maximac (20-40X7-10 mm); spica picraque major (3-6 cm.) p. macroloha, Briq. 4 ( Bracteae sterilcs miiiiiiiac (8-10X3-5 mm.); spica plcia(pa' iiiinor (I..*i-3 CM) ) T- stfiwliibii, Brii|. nractcac Icrtilcs obovalac, a basi .sonsim allenuata suJicLini-alac, siípcrne obtusae V. ciiiari;iiialao v. rarius leviicr acuminatac, sai!pe deiiticulatae, loiucniosae ; calyccs subcylindrici ; pcdundulus sacpissimc valde oloiigatus (2o-ít cm , rarius 9-4 rarissime 4-2 cm.) /.. pvduurutuln, Caw. Br.acieae sleriles elongalae (20-30X3-8 mm.), spícam subaci|uantcs v. ma- jores Cl. lonijicontii . P. Coul. Bracteae sleriles minores (8-20 X2-o mm.), spica breviores. p. hreriroma, V. ('out. Sect. I. Stoechas, (iiii.u., Ili.st. Nal. Lavainl.. jkil;. |-28 (lUli., iii UC, l*i-(Hlr.. |iag. 14'í!) S(i. Ijiivaiidiila ^íoocha*. L., S|i. PI.. |i,iy;. SOO ('exci. var. 3yl Brol., i''l. Lusil., jiaj,'. 170 ,c\cl. vur. iiediimulaln I iiotfgg. cl Lk., lol Fl. Porl., pap. 89! l$tli., iii DC, Prodr., paj^. \U\ \\k. et Lge., Protir. Fl. Ilisp., |)a^. .'{!)() (•( in hcri). ! (1. de Ficiillio, loc. lil., pa-,'. .'í ! Hoiiy, loc. cit., [)-eau!). — Algarve: Faro e arredores. Moiitenepro Roíiiíjeaii, Pi. d'Fsp. et de Port., exsic. n." 11194, pro [laite, ex ciar. Hiiiiuel ; (jiiimarães! . 87. I.iavttiia ! ; Taboaço (C. de Uma. exsic. n.° 'JO!); prox. de Castello Bom ;1{. da Cu- nba!); Guarda (Pinto Meira!). — Heira central: Caldas de S. Pedro do Sul Mollcr!); arredores de Vizeu, Paços de Snlf,'ueiros (Cortez!;; Cara- mullo (.Moller!); entre Caiuias e a Felj;neira ,,M()ller!); Serrada Fstrella, entre Valelbas e IVIanteip;as, Valle/.im e S. Bomão (l)aveau !), ribeiro Briinco (.Aloller!), Fifíueiró da Serra (lieri). da Tniv. !). — ítfira lillural: Gaya, Pedra Saldada ^.M. de All)U(iiier(|ue!) ; Ourentam (A. de Car\allio, exsic. n." (il9! pro |)arte): Coimbra e arredores, Villa Franca (Moller, Fl. Lusit. lixsic, n." 98!), Pinlial de .Marrocos (Moller!\ Mainça (M. Ferreira!;, Carapinheira do (lampo ^Soares Couceiro! ; Louzà .1. Henri- ques!); Figueira da Foz ^Loureiro!); Montemor, Gatões, Moinho da Matta (M. Ferreira!). — Ihira meridiunal: arredores de Alpedrinha, Orca (Cai- rão!); Soalheira, S. Fiel (Zimniermaiui !) ; Castello Branco, Carvalhinho (R. da Cunha!); .Malpica, piídial (H. da Cunlia!); Figueiró dos Viidios (.1. Victorino de I'reitas!j. — Centro lillural: arredores de Óbidos (l)a>eau!); Caldas da Bainha (l)aveau !). — Alto Alemleju : Portalegre. Boi de Agua (B. da Cunha!); Monlemór-o-No\o il)aveau!j. — Ikiijcas do Sorraia: ar- redores de Coruciu\ Herdade de Venda (Cayeux ! forma albillora). — Alem- tejo liltoral: Palmella (l)avean!); de Valle de Zebro a Azeitão (NVeiw., exsic. n." 1103!); Odemira, praia da Z:imliujeira Sampaio! lonna marí- tima, jirocumbensl. — liaiias do (hiadiaua: Serpa, S. Braz (.1. Narella!). — Alijari-e: Faro, Cam|nna ((iuimaràes!). 88. I.avaudula víri«iiw. Wdid., Spec. Ill '1800), pag. 61; ilollgg. et Lk., Fl. l'ort , p^ig. 1)1, tah. 'ti Ait.. ilort. Kew. Ill ' ,1811), pag. 382! Brot., Pbyt. I.usit., pag. 93, tab. 114! Bth.. in DC, Prodr., pag. li.')! C. de Ficalbo. loc. cit., pag. (i ! Bouy, loc. cit., pag. ái! Bour- geau. PI. (i'Ks|). «'t de Purt., exsic. n." 1993! Ch. Magnier, Fl. Select. Exsic, n.» 1511! Stoecbas llore albo, Grisley, Virid. lusit., n." 13(i(;? Stoecbas arábica pumila i(dio lalinri viridi viscoso et villoso, caulis sum- ' W. T. Aitoii — //oí/iís Ktíwnws, III. London, 1811. Io5 milato iiiidn :iii Si. viridis Delecliampii, Toiínil'., Dciiombr. 'el\v.!), Viila Nova de Portimão (.Moller, Fl. Lusit. Fxsic, n." 49.'}!); entre Odeleite e Castro Marim (Toiírnl.). Nota. — Communicou-me o sr. Daveau um pequeno exemplar da L. (lenlala, I.., do hcriíario de iMontpelIier, cujo rotulo, ao que parece de Broussonel, indica como habitat Porlufíal. É facto averiguado, e que o sr. r)a\eau me coidirma na sua carta, que as collectões de Broussonel lòram misturadas, durante as viagens accidenladas d'aquelle botânico, c que |)or isso estão trocadas muitas das localidades inscriplas; estará neste caso esse exemplar da L. Jcnlata.' Mais nenhuma indicação encontro da existência d'esta planta em Portugal, a não ser cultivada, e mesmo isso com bastante raridade; não sendo, todavia, [lara admirar, vista a sua dis- Iribuivão na visiidia Mspanha, que ella venha a encontrar-se no Algarve ou no Baixo Alemtejo. Sei-t. II. Spica, Ciii-., loc cit., pag. 141 (lilli., in DC, 1'rodr., pag. 148 !j 89. LavaiHliila spica. L.. Sp. PI., pag. 800! Brot., Fl. Lu- sit., pag. 170! Briq., Les Lab. des Alpes, pag. 40 í! L. vera, DC, Fl. de Fr., Suj.p. V, pag. :598; Blh., in DC., Prodr., pag. 145! \Vk. et Lge., Prodr. Fl. Hisp., |)ag. 391 et in herb. ! i:;g a. angusti folia (Ging;.). Briq., loc. cit., png. ififi! [i. (Icljililnrnsis (Joril.), Briíi-, loc. cil., pn-;. i()7! Bourgenii, PI. iles Al|i. Miirit , cxsic. n.° 215 (sub L. vurnj ! Hdb. 2 r;ir;i in Alparbiis, in Serra de Moiu1iÍ(|iil', ad allit. 500"' (.Mol- lerl), nn s|)(iiitanea v. siilispotitanca? Coliintur a cl ;i frt'(]uciis lii liorlis. íp. Fl. .luii. .Iiil. — Lusit. AHazfiiHi. (r. s. et r. v. c.]. Nota. — O sr. Roíiy indica no seu tralmllio '|iap. -25" \ima forma li\- brida «L. vetax deiilata» existente nos arredores de Lisboa, (uiidanien- tando-se para esta alTirmativa mini exemplar lollmlo por Welwilsch. No herbario (In Kscola Pohtecbnica não est,'i representada esta planta, e de>e de certo tratar-se de nma iórma culli\a: u/ Sjkiíii aiid in 1'ortngat Lundoii, 18iW. 157 cisco (Luisier!); Serra da Arrábida (Oaveuii, Soe. Hrol. cxsic, n." 489! IMoller!;, alturas do Farol (\A\'l\v., cxsic. n." llO(tl). — líaixas do Gua- diana: Merlola (Mollur, Fl. Lusit. líxsic, ii." 4!»2!}. Siihr;ini. III. SCUTELLARIOIDEAE ^2'i. Scutellaria, I,., (im l'l., ii." 7:{í ! Folia (sul]lriaiii;iiLiii-lancrul:ila) i-iTiialn-serrata : (-(inilla iiiajiiscula (I.'i-I8 iiiiii): calyx s;ii'p(' |iulii'riiliis, frucliliTUS 4-"i niiii. luiigus. 1'laiila inihcsciMis v. gla- l)ru.scL'iis, ail 1 111. usiiiic elala Sr. gatericidalu, L. Folia (iijfciiora l;ilc (ivai;i, leliciiia siilitriaiiiiuIari-lanciíoNita) integra v. infLTiie utriiii|ue l-.'!-clriilal.i ; Cdrdlla parva (7-',l iiiiii.); c\\\\\ pijoso-liispitlii.*, friictiferus 3 Mim. luiiiíus. Planta yialiia v. pari-e pilosa, (),() 7 dm. alta Sc. minor, L. 01. Sciitollaria :;'ahM>iciilalii. L., S|). PI., pa<^^ 8.35! Bth., in DC, Prodr., |ia-. 'flòl Gren. el Godr., Fl. de Fr., pag. 702! Wk. et Lge., Prodr., Fl. Ilis|)., pag;. iG2 et in lierb. ! Briq., Les Lab. des Alpes, paj;. 153 ! Hab. in hiimidis, ad ripas et fossas in Uiiriminia el Beira liltorali luiud frequens. 2í. Fl. I\laj. ad .lul. (i\ s.). Akmdouro ItlUnal: arredores do Porto, Leça da Palmeira (Sampaio!), Boa Nova (F. .lolinston !). — Bflra lilloral: arredores do Porto, entre Qnebrantòes e Avintes (C. Barbosa!), A\intes (C. Barbosa, Soe. Brot. exsic, n." 101!)!); arredores de Coimbra, Paul de S. Fagundo (M. Fer- reira, Fl. Lusit. Exsic.. n." 914!); entre .Monlemór-o-\ elho e Alfarellos (M. Ferreira, Soe. Brot. exsic., n." 1019"!); Buarcos (Goltz de Carva- lho!); Paul de Fòja (Moller!). Nota. — Fsta espécie foi encontrada a primeira vez em Portugal pelo empregado do .lardim Botânico de Coimbra, Manuel Ferreira, em julho de 1878, nos arredores de Coimbra, no Paul de S. Fagundo. 92. í!»eiilollaria minor. L., Sp. Pi., pag. 833! Brot., Fl. Lu- sit., pag. 182! Ilollgg. et Lk., Fl. Porl., pag. 157! Bth., in DC, Prodr., pag. 426! Gren. et Godr., Fl. de Fr., pag. 702! Wk. et Lge., Prodr. Fl. l.)8 llisp., pag. i62 el in herb. I C. de Ficallio, loc. cit., pag. 31 ! Lysimachiu galcriciilnla, Grislcy, Viiid. liisil., ii." !)íl! I,\sim;i(iii,i ((htuIci fíalcri- culala, \. ;:rali()la coenilea, rouiiir., hciioinhr. iji'-; IM. eii INut., ii." 223! Hab. in piatis, oryzelis, htimidis el paliidosis praecipue iit \i(leltir Lii- silaiiiae sepleniliiinialls cl mediae. 2/. Fl. Maj. aii Sepl. (r. r.). Alciiiilduid iransmonlaiw : prox. a Chaves, Gratija (Moller!). — Alem- douro liltiiidl : Nalciira, Clioupal JH. da (^iitilial); Caldas do (Icicz ^I). M. L. lk'mi(|ii('s !) ; Pedras Saldadas (I). M. L. Ileiíriípifsl ; Poiíle de I.ima (Sampaio!); Povoa de Lanhoso, S. Gens (Sampaio!), arredores de Braga Monte do Craslo (A. de Sequeira!); arredores de Kspozende. costa niari- lima ;A. de Se(pieiral); S. Pedro da Cova, rilieiío da .Murta K. Scliniit/.!); visiidianças de Nizella (\V. de Lima! Velloso de Araújo!); Valongo, Al- fena (Sampaio!); Paranhos, hippíxlromo de .Maltosinhos (C. Barbosa!); arredores do Porlo. Valbom C. IJarbosa ! , (iraniide, margem do Douro (C. B;el\v.!); entre Aldegallega, Pegões c as Vendas (Tournf.); herdade do Pinheiro, no arrozal (Da\eau!j; Odemira, ribeira do Sol-Posto (Sampaio! ; Villa No^a de .Millonles, Lag(')a Longa ^Sam|iai<)!). — Algarve: Monclmjue, ca- miidio de Foia (herb. da Univ.!); Faro (Guimarães!). Nota. — A nossa planta afigura-se-me bem a Sculellaria minor, L., e a duvida com respeito á sua delerminaçào, apresentada por Welwitsch nas IS9 iKtIns (lo licrbiirio, v |hm(í1Iiii(I.i (lt'|i(>is |)cl(i ('.(iiidc de Ficíillut (loc. cll., iii observ.), não nic pitrecc (]ii(' (oiili;i lii/Tio de ser. Sulilmn. IV. PRASIOIDEAE 2ri. Prasium, I;., (icii. l'l., n." 7:17 ! !>;]. l"rH.*iiiiiii iiinjiiw. L., Sp. I'l., pn-. S.38! \U\íí^. e( Lk., Fl. Poil., piif;. i:;!»! Blh., iii DC, Piodr., pn-. Soí) ! Grcn. d (iodr., FI. de Fr., paf;. 70íi ! \Vk. cl Lf^c, Trodr. Fl. llisp., pn-;. Uy.\ vi in lierb.! C. de Ficídho, loc. cil., paj;. 33! Roíiy, loc. cit., paj;. (i I Boiír- <;eaii, PI. d'Ksp. et de l*oi(., e\sic. n." I9!)l ! Teiicriíim regiiim laliloliiitii llore alho, Toiínir., Déiiombr. des pi. eii Porl., n." 422! (llahrum v. superne pliis mirms pubescenle-birtulum, foliis profunde crciiato-serialis. Hab. iti inciiltis et lapidosis, in collihiis niaiitimis e( ad sepes Transta- ganae australis et Algarbiorum h. Fl. .Mart. Apr. (r. s.). Alemlfjn liiloral: entre o Cercal e Villa iNova de Milfontes (l)aveau!). — Algarve: Monchique (J)avcau!); entre Aljezur e Villa do Bispo (l)a- veaul); Sagres e Cabo de S. Vicente (Welw. ! Tourtif.), entre Sagres e Lagos (l)aveau!). Lagos e arredores (Welw.. exsic. n." 114-2! Daveau!); Odiaxere (Daveau!); Villa Nova de Porliniào (Moller, Fl. Lusit. Exsic, n." 700!); Loulí (ÍJourgeau, IM. (lEsp. el de Port., exsic. n.° l!)!)l! Daveau, Soe. Brot. exsic, n.° 493 !). Suhfani. V. AJUGOIDEAE Tril). 1. rio.sinai^inae 20. Rosmarinus, L., Gen. PI., n." 38! 94. Ilosiiinríuiis ofliciíialís, L., Sp. PI., pag. 33! Brot., Fl. Lusit., pag. 16! Hoffgg. el Lk., Fl. Fort., pag. 148! Blh., in DC, 160 Prodr., pa?. 3G0! Gren. v[ (".odr.. FI. de Fr., |.ii<;. 0091 Wk. et Lge., Prodr. Fl. Ilisp., \>:\\í. il!) el iii licil).! C. de FícíiIIki, loc. cit., |i.ij;. 19! Uoin. loc. cit.. |iii^. 23 et iii lierlj. ! Bri(|., Les Lai), des Al()es, paj;. 179! Uosmariíius coronárias, Grisley, Virid. Iiisil., u." 1239! a. viilijdiis. V. Coiit. — Pedicellis lloriíeris (1-4 mm. longis) crecto- patulis; cal\cibus 5-7 mm.; racemis axillaribiis densis v. den- siiisculis. Vari;it foliis [iliis miiiiis reMdiilis. aiipiistioribus v. la- tioribus, lorollis |i!eris(jiic coeriileMcntibiis. niriíis roseis v. albis. Planta tvpice erecta, rariíis in maritimis omnino procumbens (\;\v. jivoslrala. Welw., in sdied. exsic. n." 107(5!). p. nulaiis, V. Cout. (H. laxiilonis, Mariz, in sciíed. lierb. Univ. Co- tiinibr. ! non de iNoO). — Pedicellis (2 mm. circa) recurvis, ílo- ribiis niitimtibus; calycibiis pur|iMrascenlibus (i-7 mm. ; racemis iixill.uibiis 3-i cm. loiífiis, l;i\iiis( iilis. Planta erecta, foliis 3-1,5 cm. longis, pro marf:iiiibus re\oliilis 2 mm. latit. simulanlibns. F"orma singularis, reli(]iiis omiiibiis licne distincta. Uai), a in siccis, riipeslribiis pinetisque Liisilaniae mcdiae et aiislralis praecipue; colitiir etiatn in liorlis; ,3 iii Serra da Arrábida, sed rariis. Ip. Fl. totó anno, maxime .lan. et Febr. — Liisil. Alecrim, [v. v.). a. vuhjíuis, P. Coiil. — Alciiiduuio lillural: Serra de Hdiiro, prux. da foz do Arelho (R. da Ciinba ! an sponte?). — Heha central : Bussaco (Lou- reiro! . — Beira lllloral: Ovar (U. da Cindia! an sponte? : arredores de Coimbra, nas sebes (A. de Carvalho, exsic. n." 638 !j. — Hrlni vicridio- nal: Malpica, margem do Tejo (R. da Cunha!). — Cenlro lUlural: Serra de Monlejunto ^N>'el\v., exsic. n.° 107.^)! I)a\eati ! muito freíiuente); Alhandra U. da Cunha!). — Alio Alcmlejo: Portalegre, Arieiro ^K. da CmiUa l). — Aleml(jo lilloral: Caparica (R. da Cuidia !) ; Alfeite, pinhal (R. da Cuidia!); Arrentella, Pinhid do Fidalgo W. da Cunha!); Alcochete (P. Couliidio, exsic. n." 2223!); prox. do Cabo de {'".spichel ^Welw., ex- sic. n.° 1076! forma proslrala); arredores de Setúbal (Luisier!), Serra da Arrábida, Kl-Carmcn (Moller. Fl. Lusit. Exsic, n." 'j97 ! [)a>eau, Soe. Brol. exsic, n." 1657 1), Serra de S. Luiz (Da^eau:^ Rasca :Da- veau!); de Alcácer a Grândola (l)aveau!); entre Odemira e Milfontes, Casa Branca (Sampaio!). — Alíjanc: Isiro 'Guimarries! .Moller! ; entre Benaíim e Alie ^Moller!); entre o Cabo de S. Vicente e Sagres ^R. Pa- lhinha e F. Mendes!). 3. uiitaiis. P. Cout. — Alemtcjo lillural: Serra da Arrábida. Casal do Vidal (Moller!). r Kil Tl ih. II. .V.j iií:;oao á7. Teuerium, 1.., . Toiicriíiiii Kcorodoiiiii. I-.. S|). 1*1.. pag. 7891 Ilrot., n, I.usit.. pag. I(;;í: líollgg. el l.k.. Fí. Porl., pag. .S;J ! IJtli., iii DC, i(;;t IMoilr., [liif,-. :;S'(! CiTii. fl (iode. I'l. dl' hr., piíp. 710! \Vk. cl Lfic, I'|(mIi-. I''I. IIis|i., jiaf;. 'i(i!> cl iii licri). ! (1. de hicallio, loc. «il., |)ap. ."55! Hdiiv, loc. i-it., |)iif;. (i cl in licili.l Hri(|.. I,cs I.iib. dcs Alpes, paf,'. 122! Hoiirfícaii, IM. d'l'',s|L cl de INnt,, exsic. ii." 2000! Scdrdiíiiii allenim Pliiiii si\c Sahia af;ieslis, (iri/ley, \iild, liisil., n.° 1270! 'roíiiiil'., I)é- iioinhr. dcs |d. cii l'oil., ii." 208! Plania pliis miiiiis pobescetis, rariíis glabrescens, intcrdum liispida (vnr. villosa, l{(iti\, loc. cil. !;. llab. in iicinorihiis el ad sepes, Liisilaniae septemtrionalis et ceiílralis praecipiic ul \ideliir Irequeiis. 2/. Fl. .Iim. ad Sept. — ÍMsit. Escorodo- iiia, Sahia liaslarda, Seixebia (in Duriminia). (r. r.). Alcmdnuro imnsmonlano: í{ra};ain'a (P. (loulinlio, exsic. n." 01.')!); ar- redores de Viníioso, (!atn|io de Vilioraí (Mari/.!); Alfandega da Fé, Santa Jusia (I). iM. (',. ()cli(ia!); Chaves {MÁ^rl]. — Alcmdoiiro IlUoral : Tor- poriz, Soulo (H. da Cuniia!); 1'onle do Mouro, Carrascal (H. da Cnidia !) ; Monção, Caldas (H. da Cutdia!): i\Ielf;a(,'o, S. (.Iregorio (Moller!); Serra do Soajo, Scnlioia da l'eneda (.Moller!); Serra do Gerez, Caldas (Sousa Pereira! Capello e Torres! Moller! Sampaio! ; l'onte de Lima, Síi (Sam- paio!); Viaima do Casteilo, Monte de Santa Luzia (11. da Cuidia!), mar- };em da ribeira da Areoza (R. da Cunha!); prox. de Braga, Monte do Craslo (A. de Seijiieira !) : Harrellos, bou(.'as de Thnmaz Coelho (U. da Cutdia!); S. Pedro da (^ova [M. Schmitz!); visiidianças de ^izella (^'elloso de Araújo! VV. de Limai); arredores do Porto, Santo Thyrso (Rebeiio Valciilc!), Porlo, S. Tbiago de Cusioias (E. .lohnston!). — fieira írans- monlana: urredoies de Lamego (P. Coutirdio, exsic. n." 916!); Serra da Lapa, Corgo do rio Còja (.M. Ferreira!); Trancoso (M. Ferreira!); Pinhel (Rodrigues da Cosia !^ ; Almeida, Prado dos Salgueiros (R. da Cunha!); ^'illar F"orm(iso, Nalle de Picão, Alio da l{asa il{. da Cunha!); Guarda e arredores. Pêro Soares (I\L Ferreira!). — Jieira central: Celorico, ÍJuelha da Fonte (l{. da Cuidia ! ; entre Celorico e Fornos (M. Ferreira!), Fornos de Algodres ,M. Ferieira!); Penalva do Casteilo, Quinta da Insua (M. Ferreira!); ariedores de Vizeu, Pa(;os de Silgiieiros (M. Ferreira!), Vil de Moiídios (M. Ferreira!); Travanca (M. Ferreira!); IVÍangualde (3L Fer- reira!,; Linhares yi. Ferreira!;; Serra da Estrella i^Tournl'.), S. Romão (J. Henriques!), Ribeiro Br-anco (Moller!), Nespereira (M. Fei-reira !) ; Caldas de S. Gemil (Moller!); Oliveira do Conde 'Moller!); Tondella (M. Ferreira!); Carregal do Sal (.Moller!); Santa Comba-Dào (Moller!); Bus- saco, Fonte Fria (Tounil., Mariz!). — Beira litloral: Gaya, Alto da Ban- deira (E. Johnston!); Coimbra e arredores (Toui'nf.), ribeira de Coselhas (Moller! A. de (Carvalho, exsic. n.° (5661), Mainça (M. Ferreira!); arre- dores de Miranda do Corvo. Godinliella (G. Pirrto!); Serra da Louzã (.Mol- IGi ler!); eiilre Gatões e Fuja M. Ferreira!); Pinh.il do liso (Moller! M. Ferreira! Loiíreinil, ; l'()nil)iil (Mollei Ij ; A1Iiit;;íii i.i .MollerI; .M;iiiiili;i (íraiule S. Pimciilel, Sor. Brot. exsic. ii." i!>i! . Piíilml de Leiria S. l'i- meiílel ! . — Heiía iiieridional : Co>illiã [l\. da (jinlial ; Alcaide, Sitio da Serra (l{. da (jiidia!); S. iMel ,Zimmerniaiiii ! ; eiilre a C(^^illlà, |-'iiiidão, Alpedriídia e (ia>lello IJraiiro 'liiuriil. , (^aslfllo liranco, t^aivalliinlii) iH. da Cunha!); Malpica, Ta|)aalho!). — Centro lilliiral : Torlo de .Moz, niar^íens do I.ena iC da Cunha!); Torres Novas, niarj;en> do rio de S. Cião I{. da Cuidia!^; Caldas da I^aiidia (.M. de All)ui|ueii|uel ; .Munle .lurilo \l' . (ioinesl ; ar- redores de Alemquer, Tornada (U. da Cunha!); Monte Cil (.Moller!); Torres ^'edras, Venda do Pinheiro íHarros e Curdia. Soe. Rrol. exsic., n." iy í ' I Daveaul ; arredores de Li^l)oa, prox. ao l.iiniiar. .Ameixoeira (Welw.. exsic. n." II 5S!), I). .Maria, .Alniarfiem do 1{ís|m. 15. da ("u- nha!), (Juelu?. (l)aNeau! ; Serra de Cinlra (Welw.! 11. de .Mendia I 1). Sophia !), t'nlre Cinlra e Collar(>s i^lournl'.). — Alio Alfiiilrjo: .Marxiào, Quinta Nova [l{. da (^uidialj; i'orlalef;re, Seidiora da l'eidia (^Tournf., H. da Cunha!;. — liaijcas do Sonaid: .Montarfiil Corle/àoI\ — Alewlejo lil- lortd: [Mox. do Alfeite iH. da (jiidia !j ; Seixal, .\irenlella (H. da (^utdia!); Odemira, \'illa Nova de .Milfontes (Sampaio!). — Alyurve: Serra de Mon- chique, Foia, estrada da Sinceira (Welw.! Bourfícau, 1*1. d'l''s|). el de Fort., exsic. n." 2000! .1. Brandeiro! Moller!). Nota. — \ forma hispida (\ar. i-illusa, Uouy) encontrn-se misturada com as formas mais ou menos puhescentes, desde iMonciíiíjiie até ao Minlio e Traz-os-.Montes, eshatendo-se em numerosas fóiinas intermédias, e julgo que se nào jiresta á conslituiyão de uma variedade. í)(). Tciicriíiiii .«>al%ía< alpers, Suppl. priín. ad Bepert. Bot. Svst. Ill ', pa<;. Í»I3! T. lusilanicum. Lam., Fnc. Boi. II (1783). pag. ()!)íl non Sditeií. ' Í77i\ nec ilull-fí. el l.k., nec \Vk., in herh. ! T. Iu^itanicllm, in Brol., Fl. Lusil., |iaf;. l(i.3! 1'icalho, loc. cil., paf;. 3a et in herh. ' Kouv, loc. cil.. pag. (! ! T. lusilanicum, Blli.. pio |)arte, in DC., 1'rodr.. paj;. oS.'! I vide B>s., in Dlaj^n. i'l. Oiieiíl., no\. ser., II, n." 4, pag. o"!,; T. lusilanicum salviaslruin, Brot., I'h\l. Lusit., ' G. G. '\Val|irrs — /{'/J/T/or/í llotaii-c!' Sijíttematirae Supplnventiim Piimiim. Li- psiao, I84'i-1H4.J. 16Í |);i^. 71, t.il). I ()().' Scdrodiiiiiii liiMljinici riiiiior |im|mi('() llmi' c (i^^ll|•is riipiíim ciiicrf;il ii los Cântaros, Toiínir., l)(''(ioiiil)r. des pi. cii l'()i(.. ii." .")7.') ! (',liam.uMli\s fnilicosii hisitiinica Mclissac lolio minori lloic piii|iii- n-o, 'roíiriil', liisl. I{. IIitIj. ', paj;. 20 "i ! A /. Miisslliciisi, ciii val(l(! alliiic el lorsan pio siihspecie inoiílaiia occi- iliMilali coiijiiiiijaiiiliim, pracripiio (lillcit caiilihiis minoril)us l)asi loií^c lor- tiiosis lii;ii(iMsi|iii' jifc lieil)a(('is, ('ii'i'lis v. adscciulfrilibiis), corollac liii)() rnajiisciilo (7 iiiiii. ciica) c (al\ti' |)liis miiiiis cxscrlo (iiec ti mm. circa et inrliíso), (iciililjiis caluiiiis 'i iiilciiorihiis sacpissimc vjx aiislalis (aiisla rarissime 0,5 mm. excedenlo). Folia scmpcr pai\a (8-20x4-8 mm), crassiiisiida, ovalo-clliplira, ( rctndala crcniilis rcllexis, obliisa v. ()i)tusiiis- cula, supra bidlala dciisc l)rt'viUT(|ii(' \c'liitiria, infra h ncrvis reliciilalis \aldL' |)rominL'nlil)iis prottiiiiic ahcoíalii subtomcnloso-liirta albida — «Sal- viac loliis simiíia, sod minora» — ex .Sidirchcr ! I.oImis mcdiíis corollimis snbrotiindalns, diamriro 'i mm. ciria. .Spccimiiia omnia Insilamca, e cdia- ractciihiis valdc (dnslaiililnis, inlcr scst' exacle similia oliscrxavi. Ilíiíi. in sunimis jiitiis riípcslrildjs IJcirciisis, Ilcrmiiiii pra('ii|ni('. í-i. Fl. .lul. ad .Ang. [V- .v.). liclrd rciilnil : arredores de S. Pedro do Sid, Serra de S. Macário, .Marieira (.1. Henriques! ; Serra da Kslrella. S. IJonião (J. Henriques, Soe. Hrol. exsie., n.° 221!), La-òa do IVixào Hrol., .1. da Silva Tava- res!), Cântaro (jordo e Caniaro Maí;ro alé Manlei^as (TournC. ; \A'el\v.. exsic. II.'" Il.*i7! , prox. do Caiilam (lordo (|{. da Cunha!), Canlaro Ma- ;.;ro .M. I'erreira, Sor. Hrol. exsic., n." 221"! Fl. Liisit. Kxsic, n." 13o0!), eneosla da Lafjòa F]sciira (lierl). da Tniv. ! Daveaii!), Co\ào das Vaccas (.1. Tavares!), Covão do Hoi, Hiia dos .Mercadores (l)aveau!), Candieiros (Fonseca!). — lirira meriíliomil : Covilhã, Sele Foiíles (H. da Cunha!). Nota. — O '/'. sdlvlasiniin, Sehrei)., tem sido considerado nos últimos tempos como synonymo do '/'. pseiidoscorodiniia, Desf., e portanto diverso da nossa planta da Beira. Não jul^o acceitavel essa opinião: com eíleilo, iião só a diagnose me parece applicar-so muito melhor ú nossa [ilanta, e a ella sem dinida se relere o synonymo de Toiírnefort, que lhe juntou Sciíreher, como a indicação do hahital — «in I.usitania» — exclue o T. pscuddscorodonia, (|ue não consta ter sido encontrado até lioje em Portii- f,'al, e pôde corresponder muito hein A planta da F^strella, conhecida desde Toiírneíort. de cujo herhario Schrelier talvez a estmhisse. ' .1. I'. Toumeínn ~ InxIiliilHuif.t Ri-i llnhaihir. 1'arisiis, 171'J. 166 StMl. II. Spiíiulaiia, Bss., l'!. Orifiit., \v.\íí. HV.iW 97. Ti' II (• ri II 111 MpiíioMiiiii. L.. S|i. IM.. [in^. 7!t3 I Hnit., Fl. T.iisil., pií?. Kiil llollj;-. el l.k.. Fl. Toil , piíi;. Si! I5lli.. iii DC. 1'nxlr., po};. ."iSo ! \>k. cl Fpe., PiDilr. Fl. Ilis|i . |);ij.'. -171 fl iii licili.I C. de Ficalhii, loc. cit., pag. ."{O! Koin, ior. cil., |)ag. 81 Hoiirpcau, IM. (l'F,s|)., n." 1!)!)S! ('iiamncdrxs miillifldii s|iinos,i iis spuria niultifido lamii llore, Tournf., Déiioiiiiir. des pi. cti Poit.. ii." 394! Itidiiineiito piloso el liiilo glaiidiiloso \ai'ialiile. Jlah. in collibus aridis sa.xo.siscpie Algarliioriim. I>. li. .Api. ad Jiiii. (r. ,s-.). Algarve: Tavira Brot., C Pau! F. IVIendes! , entre Tavira e Monca- rapaxo (\\'(d\v., exsic. n." ll.-)6!); I.oiilé lJ)a^eau! ; arredores de Olliào (H. da Cunha!); Fuseta (Welw.!); Fstoy, Couro da Burra (.1. Teixeira, Soe. Brot. e.\sic., n." 1020 !j; entre Faro c Silves (Tournf.); Villa Nova 167 (Ic INirlimno Hrot.; Mollcr, l'\. I.iislt. KxsiV., n." 501 ! S. SÍIm-sIio!;; Laf^os (Davcaii, exsic. ii." l>'U)0!j; ciitrc Liigos e S;if,'rcs (Hrcit., Da- veaii!); fiilrc o Cabo de S. Vicente e Saiila (lalliarina (l{. 1'alliinlia e F. >lcíiil('s!i. !)!). 'I'4'9i4')*iiiiii ri'ii(Í4*(iiiN. I.., S|i. IM., [laij. 7S7 ; IJlli., iii DC, IModi., |i..-. ;)7a! (iieii. cl i,in\i., Fl. de Fr., pa-. 7()S! \\k. et Ff;c., Piodr. Fl. llis])., pag. í(ií) et iii lieil).! l{iii|., Les Lai), des Alpes, paf;. 12'il., ii." I.'{7Í)! 'rounif., Déiiombr. des pi. eii Pdil., n." 2.') I I T. lii>paiii(iim latiiire folio, ToiiimiI'., IiisI. W. Ileil)., pa^;. 2{)S ! H(il). \í\v. in montosis, rupesliihiis el ad sepes iii Fxliemadiira, Traiis- tafjaiia et .Mgarbiis, sed liaud IVeipieiis. I;. Fl. Maj. ad Jul. — IaisÍL Muto liraiieo. (r. *■.). Ccnlro lillarul: entre Hellas e (liiitra (IJnjI.. raro); entre Canecas e ^laiVa iWelw., exsir. ii.° IKiO! raro). — Alio Alnnleju: AFirvào, S. Sal- vador ^H. da Cnnha!;; Villa Viçosa (Moller, Fl. Fusit. Fxsic., n.'^ 1054! Soe. Hrot. exsie., n." 121 ()"!), entre N illa Viçosa e Hedondo (Tournf.), Kedonilo iPilta .Simões!'. — Memlrjii llilardl: entre o Cercal e Odemira ^l)a\eaii. Soe. Hrot. exsic, n." I2I()!;; Odemira, Sol-Foslo, i'ef;o das Fias (Sampaio!). — //(liam dn (iiindiítua: Vidifiueira (Hrot., lloíTgí;. e Fk.) ; Seiía de h^eallio :l)a\eau! raro! ; erilre Portel, Nidií^iieira e Beja (Tourní.), Heja, Charneca do Queroal [l{. da Cnidia!,. — Alyarve: entre Odeleite e Castro ^Firim (Fournr.). Sei-t. IV. Scordium (Cav.), Htli., Lnb., pn.í. 078 (DC, Frodr., pag. 58u ! 100. Tt'iic*i*íiini w('8 (non L.). Fl. Liisit., pnf;. KiVl T. Srordiíim, 3 sronlioidcs, Cnriiel, Fl. liai., piíf;. 2031 r. I;iimí:in(isiim, lIoHf:;;. cl I.k.. I'l. INtil., pn^. 80, tal). II T. Sconliiiiii líiiiiif^iiinsiim. IJiot . I'li\l. I.usil., jiaj;. 73, lai). 107! Scordiíim. (irislcy, \'iri(i. liisil., ii.° 1278! Indumcnlo sciiipor lanugiiiosii ; foliis caiilliiis hasi rordato-amploxirnii- lil)iis, ramealihiis hasi rotundatis rarius alU-miatisI An pro xariclatc v. subspecie T. Scordio conjiiiifiaiidiim? Hall. ad rivulos, in paliidil)us et uliizinosis Iiinr indi". 21. //. .Maj. ad Ocl. — /j/.s/í. Kscordio (r. r.). Alemdnuro lilloral : Kspnzcnde, rosta maritinia (A. de Sequeira!). — Uiira lilloral: entre ('.(liinhra e Hiiarciis (|{rnt.); enirc Fortnosellia e Al- farellos '^iM. Ferreira, Fl. Lusit. F^xsic, n.° 1552!), AHareilds (.>!. Fer- reira! . — lieira incriíllonal : F^iiiidilo (H. da Ciinlia ! ; S. Fiel Ziiiiiner- mann ! ; Caslello Uranco, ribeira da F^arropinlin l{. da Ceiília!); .Malpiea, ribeiro da .Mina l{ da Cimlia!;. — Centro lltlorni: Thomar, mar|íens do Nabão U. da Cunha!); prox. da Lafjòa de Óbidos (Weiw., exsic. n." il61!); entre Torres Vedras, Malra e Cintra Brot.'): (iollejin, ribeira do Paul (K. da Cunha!); prox. de Cascaes, ribeiro de Cnparide fl*. Coutitdio, exsic. n." 919! Soe. Hrot. exsic. n.° 222!). — Alemujo lilloral: Traíaria (Brol.). entre a Trafaria e a Costa (llofl;;';. e Lk.; \>el\v.. exsic. n." 11()2!); Costa de Caparica 'Daveaiil'; Serra de 1'alniella, Valle de Barris (Davcau!); Odemira, ribeira do Sol-1'osto, ribeira do Torfjal (Sampaio!); Villa Nova de IMilfonles, Apuas da Moita (Sampaio!). — Alyane: arre- dores de Faro, Atalaia Guimarães I). Sect. V. Chamaedrys (.Miicli.j, ntli., Lab., jiai;. (580 (DC, l'ro(lr., pay. 587!) 101. Toiíoríiiiii «'linmnedr.TM. L., Sp. IM., paj;. 790! Hlh., in DC, Trodr., paj;. .■)S7: Creu. et Codr., Fl. de Fr., pa;í. 711 I \Vk. et Lge., Prodr. Fl. Ilisp., pap. i72 et in herb. I Houy, loc. cit., jiaf;. 8 et in herb.! Briq., Les Lab. des Alpes, |iap. 1.32! Cli. IMapnier, Fl. Select. Exsic, n." 280i! Ilal). in collibus aridis maritimis. ut \i(letur rarum. 21. \. ';• /'/. .\pr. Maj. (r. s.}. fíeira litloral : Buarcos, Cabo Mondego (E. Schmitz!). — Alemlejo lil- loral: prox. do Cabo de Espichel (Daveau! Moller!). Nota. — Esta espécie, que parece ser bastante rara em Portugal, foi ii;<) eiicoiilrnda |)riin('ini pelo r.illccido lí. Sdiniilz, cm ISTO, c ilrpois jiclos srs. Moller o Díixmu, ciii ISS2, nno (oriínndd .1 ser colliidii, (|Mt' cu sniha. Secl. VI. Polium (Mncli.i, lílli., I.;di., pag. OHi (L)C., 1'nHlr., pai^-. ;i!)0!j 102. 'IViKTiiiiii rolimitl. T>., S|). PI., |)ii<;. 792! Camcl. M llul., pg. ;{(»! ! |{ri(|.. I.cs l.;d). (I<'S Alpes, \m'^. lí I! Species maxiinr |)(d\iiik. cl l.-c, Piodr. Fl. Hisp., pap. Í7í) et in hcrl). ! C. de Fi- eallio, loc. cit., |)ag. 37 e( in licil). (pro parle)! Cli. Mafjnier, Fl. Selccl. Kxsic. n.° 22(i!> ! T. capitaltim, var. geruiiniim, l$oiiy, loc. cil., pa<í. 13! T. capilalum iiisilaniciini, Brot., Pliyl. Lusit., |)a;,'. 68, lah. lOo! T. lusilaniciim, llolljig. et Lk. (non Sdirel).), PI. Port., pag. 8(5, tab. 3! — Folia 3 mm. latil. liaud excedentia, valdc rc>oliita et anf;iislioia simulati- lia ; dentes calycini obliisi, obinsinscnii v. aciiliiiscuii. \'ariat foliis subcanescentibus v. supra cincrco-virenlibus. b. sid)sp. Polium, IJriq., loc. cil. ! T. Polium, in Wk. et Lgc, Prodr. Fl. ilisp., pag. 478 et in licrb. ! — Dentes calycini plus minus acutiusculi. j3. lusilanicitm (Schrel).), Brot., Pliyt. Lusit., pag. 6fi, tab. 104! Rouy, loc. cit., pag. 12! T. lusitanicum, Schreb. (non Lam., nec HofTgg. et Lk.), Unilab., pag. 47, n." 59; T. Polium, Brot., Fl. Lusit., pag. 16í! Exsic, in berb. Valorado! I<"i- calho, loc. cit., pag. 3(5 et in lierb. (pro parte)! — Variat foliis subcanescentibus v. supra plus minus cinereo-viren- tdius. y. viceníiinim (Houy), P. Cout. ; T. vicenliniim, Bouy, loc. cit., pag. 9 et in berb. ! Sampaio, Notas Criticas, pag. 72! T. gnaplialodes, Welw., in scbaed berb.! non Vaid : Ficalbo, loc. cit., pag. 37 et in berb.! — l"'oliis oppositis v. uno alte- rove nodo ternatis; crenis foliorum ad l,.'j mm. usque pro- fundis. Sircalione inlerdum tomentum (álbum) llavcscit et corolla (alba) nigrescit. 170 f. MiI)S|i. Uaeiíseirri, I'. Coiit. í. algarbleiíst'. P. Cmil. — Adsceiuloiis v. crccto-adscendens, [inrce iMmosiiiii, 2()-.'{() cm. nltiim, cinlilms .idprcssc tomentosis ra- riiis sii[ieim' siil)|ialtile |iil()sis; loliis omiiihus trrnnlls, liiiea- ril)iis (12-18x2-3 min., riiiiiis liiienri-olildii^is (12x4 mm , iiiir^iiic \Mc rcvuliilis i(leo(|iic an^nstiorii simiil.iiiti- liiis, pliis miiiiis iilliido- V. ciiiiTeo-lomeiítosis; i'a|ii(iilis 12- I.") iiini. diamciro, in raccmiim ()l)loiif;iim 'saepe ad iindns tciiiiilim rninosiim disposilis. raiiiis ajiii c doiisc coiiiicslis; calvce i .') mm. loiíf^o. pliis miiiiis liirsulo \. sublanato, deii- lil)us ovatis \. sidjlaiueolatis aculalo-íuhmíicroiiatis; corolla iilhida, 7-8 mm. loiíj;;!, loho im-diíi ()\at(), concnM). Planta varialjilis, 7'. Pvllo ^seiísu rostrifio^ et Timrio Harnsrleri, lis.s., feii; intermédia, lormis alíijuis ad uiiinn formis aliqiiis ad altcnim magis acccdi-ns. e. Haeuscleii inss.\ P. (lont. ; T. Il.ioiisrlcii. Hss.. Eleiíc, ii." 171! Voyag. Hot. cii Kip., |iap. 518, lali. i:i2! Hth., in DC, Prodr., pap. .-i!)!! \Vk. et Lfje., Prodr. Fl. Ilisp., pag. bOl el in lieilj. ! Hoiiy, l(ir. cit., (laf;. 8 et in licrii. I T. Poliiim, Ficallio (pro parte), loc. cit., cl in licil).! (lapi- lulis sacpc in speciminihus nostris lusitanicis ah inilio sub- rohindatis tt loliis jilciisipu' tcrnatis (l. Luisieri, Sampaio, .\nn. Sc. Nat., Vil, pa-. 10 I . Hall. in i(illii)ns siccis, j;larcii>is iii|jcsti iiinsi]iH' rc;: inl. et snljin ml. a in líxticmadnra, Translagatia cl Al^aihiis, [i in IJcira liltorali et Kxlre- inaduia, y in marilimis Transla;:anae aiislialis el .\lf;ai hinrnm occidcnla- linni, ,^ in Algarliiis, e in Transtagana littnraii et .\lj;ai hiis. h. Fl. .Maj. ad Aug. (i\ D. et v. *•.). a. rajiiuuum (L.), P. Cnnt. — (vidro liltoral: \ dia Franca, .M(inle (jurdn (H. da (^unlia!); arredores de Lisboa, Alcântara, Arcos das Aguas Livres, iMonsanlo 'Hrdt.; \'ali)rad(il Widw., exsic. n." 1 I .'i.'? I P. Cout/idio, exsic. n." 921 ! .1. de .Mendonça, Soe. Uiol. exsic, n." 821 l)a\eanl H. da Cu- nha!).— Alto Alemlejo: Campo Maior «Daniel Filippe. Fl. Lusil. Exsic, n." 109!'; Lhas (Seima!). — líaijras do Sorroin: .Montargil Cnrle/.ào!). — Ilai.ras (lo (iuadiana: prox. de .Serpa, Atalaia da rinrc l)a\eau!); Serra de h'irallio iDavean!); Beja e arreiloics. Ilcrdailc d i Calçada (D. Sopliia, Soe. Hrot. exsic., n." 82! H. da Cnidia !j. Alj/ani': arredoies de lavira J)a\eanl F. .Mendes! ; Loulé .1. Fernandes! ; Faro ^Gniina- raes!); prox. de Silves (Welw.!). 171 IJidl. — ndiii lillural: iiriodorcs de; C(timl)ríi, SiiiitM Cliiiii (IJiot.; Valoriulol A. de Carviíllio, cxsic. ii." (i(i7 ! ftlolk-r, Soe. IJrol. cxsic., 11." 1387! iMollcr. Fl. I.iisit. Kxsic, n." I()5.'l! S;mi- paio!), \<'iHla (lo Cepo (Jlollcr!), Villariíilio (.M. Ferreira!); Fifiueira da Foz (Loureiro!). Urmar (K. Sclimilz !) ; |irox. de l\Iiraiida do Corvo (|{. F. de Mello!); Pombal e arredores (l\loller!j, Monte Siccó (Daveaii !). — Cenlri) tiUoral : l*orlo de iMoz, Aliaria (l{, da Cindia!), Serra de Aliiide (H. da Cimlia !) ; Serra de Aire (l)a\eaii!); iMoule .luiilo (F. Coines!); arredores de Alenuiiier, Caiteto de Santa Oiiileria de .Meca ;iMoller, Soe. Brol. exsic, n." i;{87"!); Villa Franca, Morile Cordo (K. da Ciinlia!;; Alhandra (l)a\eaii!); arredores de l.islioa, Odivellas (I*. Coutinho, exsic. n." d-H) !;. y. vicottiiiuiii Koiiy), P. Coiit. — Alcinlrjo littoral : Milfontes, Afluas da Moita, nas dunas (Sampaio!), entre Milfontes e o Almoprave, nas areias marilimas (Sampaio!). — Ahjarve: Caho de S. Vicente (Welw., exsic. n." ll.^í! MollerI l)a\eau!), «'nlre o Calio de S. Vicente e Saf;res (K. Pa- lhinha e F. Melides!), Sabres (Moller!). ^. ahjaibiciisc, l\ Coul. — Alijarve: pro\. de Castro Marim (Wehv.!); Tavira e arredores (F. Mendes! aluindaiitel : Faro, iNFonlenegro (Moller! Guimarães!). s. Haenseleri (Bss.), P. Coul. — Alemtejo litloral : Cezimbra (l)a\eaii!); Setúbal e Serra da Hasca (Fiiisier, F^l. Lusit. F^xsic, n.° 1652! Soe. Brot. exsic, n.° 1730! Daveau!); Sena da Arrábida (WeKv., exsic. n." 1152!), Cabeço de Mil Hefios (l)aveau!); Odemira (Sampaio!). — AUjavve: Castro Marim (Welv.! ; arredores de Tavira (l)aveau !) ; Lafjos (Daveaui); Villa Nova de Portimão (^\>'el\v.!). Nota.— O '/'. Lusilanicum, lloniíg. e Lk., conforme já o disse o Conde de F^icalho (loe. cit.), deve referir-se ao 7'. capiíaliiin. L. : basta lançar os olhos sidjre a ligura da Flurc Porlufjaise [lara se ver a verdade d'esta aírirmaliva ; mas, de modo nenhum, se [lóde reunir ao T. Iiisilaitirum, Schreb. — «capitidis laxis. . . caule corjmbifero, etc». A variedade que descre\o sob o nome de algarbiense estava já repre- sentada no herbario de \A'el\vilscli, por um peíjiieno exemplar, e foi no |)reseiile anno colhida abundantemente nos arredores de Tavira, |ielo digno conser\ador do herbario desta F^scola, F. Mendes, (pie trouxe numerosos exemplares frescos, sobre os (juaes a pude estudar doidamente. E muito interessante, como fóima de passaf^em entre o 7. Pullum (sensu restricto) e o T. Haenseleri, Bss., e obrif^a a considerar este ultimo como mais uma variedade de Ião |iolMiiorplio Ivpo linneaiio; de resto, era já também este o sentir de \>'el\vitscli, pois (|ue numa folha do seu herbario leune, sob o titulo de formas iiilermedias ao T. Polium e ao T. capital uni, uns ramos 172 (lo T. capUnlum, L., do '/'. Uaiiiseleti, Bss., c desta nova variedade uigar- biense, agora denominada e doscripla. 28. Ajuga, L., Ccn. Tl., ii." 7()iJ! I Vertifillaslri pliii illm i. spií-ali (Stilipi'!!. I. Uugula, Sclirel).) 2 1 jVerlicillasIri |i;mcill(]ri (llorfs iilciique solilarii), ;ixillares (Siil)j;i'ii. II. Clininae- 1 pilys, Schreh.) 3 [Planta slolmiifcra^ l"j-.")0 ctii. alia, caiililuis i,'lahre.:. :i3 I Bri(]., I.cs Lnl). dcs Aljics, pap. lOtt! HuIj. in |Malis, hiiniidis ncinorihusijiic in Transinonlaiin, Diiriminia et Beira litlorali. 2/. Fl. Apr. ad Jul. (v. v.). Alewdomo liansmonlaitu: arredores de Hiafiança, nos lameiros panla- nosos (P. Coutinho, exsic. n.° 913!). — Alemdnuro lllloral : prox. a Mel- fiaço, S. ("iri-porio Mollcr! ; Valladnres, .Mheifiaiia, margem do .Minho (R. da Cunha !j; margem do .Mouro, Ponte do Mouro {\{. da Cuiilia!): Valença, Choupal (K. da Cunha!); Serra do ("lorez, Mijaceira (.Moller! I7;{ Serafim dos Anjos, FI. Lusil. Exsir., n." .'ÍOí.'); Cabeceirus de IJiislo (1). i\I. L. Ilciiri(|iiesl); Povoa de Lardioso, Kciidiifiidio, nos prados (Saiii- pnio!); arrcddrcs de Hiaf^a. Moiilc do Cnislo (A. de S('(]iieira !j, Hoiii Jesus (F. Fif;m'iriMÍo!); (iiiiinaràes (Liiisier!); S. Pedro da (^ova fF. Sclimil/. !) ; Vizclhi ;.l. de Freitas! Velloso de Araújo!^; l-"cl^Meiras (Pai\a Sain|)aio!;; Amarante, nos prados S.mipaio!); Freaniiiiide !Al\es da (Iniz!); Valonfío, Alfeiia, pelo di) moiídio (Sampaio!); Leça do Hiiilio, Santiago de Ciisloias, margens do rio Fe(;a [V]. .lolmslon. Soe. Krot. ex- sic, n." 810! (]. Harhosa! (lomes da Silva e .M. de All)ii(iuer(|iie !) ; arre- dores do INirto (Nogueira de Oliveira!), ribeiro de Avintes (iManiue/. do F^ajal!]. — Heira lillonil: Heduido de Al(|iierul)im (Arnaldo de Lemos!); Ourenlam, prox. h Ferraria (A. de Car\allio, exsie. n." 6(i'j!); (loimlira e arredores (llollgg. e Lk., |{. (lomes! M. iMac liado!), Penedo da .Medi- tação (1). Horta!), Cidral (A. liarljosa!^, ribeira de Coselhas (.Moller e M. Ferreira !). 104. .%jii^-a gi,|'raiíii«lalis, L., Sjk 1'!., |)iig. 78i'; ! Iloflgg. et Lk., FI. Port.. pag. 7(5! litb., in DC, Prodr., pag. ,^96! (iren. et Godr., FI. de Fr., pag. 70(i ! \Vk. et Lge., Prodr. FI. Ilisp.. pag. 4(50! C. de Fieallio, lor. eit., pag. ;}.3 ! |{ri(j., Les Lab. (le> Alpes, pag. 103! Verlicillastris approximatis, rariíis plus minus remotis; bracteis pnrpu- rascenlibiis, rarius ln^rbaceis. Forma bracteis minus coloratis et llore jiaulo minore var. mcoiianllnnii. Iloíigg. et Lk. ^loe. cit.), constituil; forma bra- cteis herbaeeis et verticillaslris magis remolis A. urientakm, IIenri(pies (Rol. So:. [{rol., III. p;.g. 20 P, non L. Hall. in pralis umbitisisi|ue regioiíae monlanae borealis et centralis, ut \idetur liaud ric(]ueMs. 2/. )'7. Mart. ad Jul. (r. s.). Akmdouru inuismaDlaiu): Serra de Monlesiidio (M. Ferreira!); Serra do l\Jarão, Baeciras (^Sampaio!). — Alemdouro littoral: Serra do Gerez, Borrageiro, jirox. de Leonte (Hoffgg. e Lk., .1. Henriques! Sampaio!); Povoa de Laidioso, S. (iens (.ludith Sanipaio!). — Hclra trunsmonlaiKi : Serra da Lapa, Corgo do rio Còja (lierb. da Univ.!); Lapa e Matta da Vide (M. Ferreira!). — Beira central : Serra da Kstrella, Sabugueiro i Fon- seca !), Lagoa Coinjirida (M. l"erreira!); arredores de Tomlella, Lobão (.Moller!); Serra do Caramullo (.1. ireririques !) ; Biissaco (M. Ferreira Ij; Villa Covíi (lieib. da Univ.!). — Heira lilloral: Loií/fi (.1. Henriques! M. Ferreira !). Nota. — ^ Creio que a uma forma d'esla espécie, com as bracleas não coradas e os verticillos lloraes mais afastados, se deve referir a .1. orien- lalis indicada pelo sr. dr. .1. Henriques no Gere/, (loc. cit.). A verdadeira 171 A. orienlalis, I,., (|iir r ilc rcsln esporie IjíisIjuiIc próxima dii .1. pyrami- dalis, (listiiipiie-st' piiiK ipnlmciitc pi'lii ivndll.i icsiipinada (cm virtiitlL' tiu lorsão il" tiilH)\ Siiligi'ii. II. (:ilAll\i;iMns, Scliivli.. iiiii|.. Ll-s L;iIi. (Jcs Alp.-S, pag. Iii'.i! lOõ. Ajiifilii I'iiiiiiiii4>|>i(,rs (L.), Sclircl)., !<>('. cit., png. 21; Blli., in DC. I'r(i(lr.. p.if;. (iOl! (Ín-n. et f.orlr.. Fl. de Kr. pafí. 707! \\'k. et l.jjt'., Frodr. hl. Hisp.. pag. 4()7 et iii lierl). I |{ri(|.. La Lah. dfs Alpes, pap. 10!) I rcucnum (lliamacpihs, 1^.. Sp. 1'!., pap. 7S7 ! //aí>. in aridi.'*, iiiruitis et \iiieis, in heiía et Kxiremadiira, iil \idetiir rara. 0. Fl. .Alaj. ad .liil. r. s.). lidm litlaral: Oiirentaiii, \>vi>\. do \ alie da I;:r('j;i .\. de Carvallio, exsic. n.° (i()i!); arredores de (lanlaidiede M. I"ericira, Soe. Hrot. ex- sic., n.° 1120! Fl. Liisil. Exsic, ii " .oOO!;. — Ceiítio lilíoral: 1'orlo de Moz, Casaes do Livramento [W. da Cunha!), Torres Novas, Casas Altas, \'iidia do Aiigiislo (]\. da (luiilia !j. Nota. — l'"sta pl.inla. pouco fre(]iiente no nosso pai/., foi primeiro co- lhida, em maio de 180-"5, (jelo failecido |ir(d'essor da Tniversidade. António de Carvalho. 106. .%Jii£a l^a (L.). .Sclireh., loc. ciC. pag. 2.";! Hlh.. in DC, l'rodr., pag. (100 ! (iren. et Codr., Fl. de Fr., [lag. 7071 \Vk. et Lpe., l*rodr. Fl. llisp.. pag. '(67 el in liriii.l |{ri(|., l.es l.ah. des Alpes, pag;. 110! Tenciiiim Iva. L., Sp. IM.. pag. 787! a. purpurascens. [i. p.sewl(i-iv(i (Kol). et Cast.), litli., loc. cil.! \Vk. el I.ge., loc. cil. ! C. de Ficaiho, loc. cit., pag. IV.) et in herh. I Itouv. loc. eit., pag. 17! A. Iva. llolTgg. et l.k., I"!. l'orl.. pag. 77! A. Iva licleranliia. Hrot., 1'lnt. I.usit.. pag. 7.'). tal). 108! Teucrinm Iva, Urol.. Fl. Liisit.. jiag. 1 0.'{ ! Chamaepilys foliis serralis, Tourni'., l)énoml)r. des pi. en Port. ! — Corolla liava, v. Ilaves- cens, v. nlhida laiiio inleriore ad hasin piirpiireo-piinctato, l.*)- 22 mm. longa. Planta indiimento variai)ilis, in aiidis saepe nana (2-3 cm. alta), in profiindiorilius ad .'?() cm. usqiu- elata; llores cleioslogamns frequenter prodil. Saepe vix corollae colore ah a dislinguilur. Forma corollis majorihns var. algnrbienset», Welvv, /.) (iti scliaed licrb. !) lonsliliiil, cl lorm.i cliilior v.ir. majorem, Kouy (loc. cit.). //((/). in siccis et aridis, ad aiMiniin margines cl ad \ias icj;i(iii. inl'. íjisilaiiiac iiicdiac cl aiisltalis j iHiri inric(|iiciis, a iil vidcliir rarissiina. 2/. /•/. .Mnrt. ad Supl. — Iaisíí. I\a imiscada, llcrva crina. (i\ v.). a. jiurptira^cens. — Crnlrn llllardl: arredores de Cascaes, Cnparidc 1'. Coutiidio, exsic. ii." '2'ii[)l misliirada com |i, inas raiissima). — .l/í';yí/<'yo littoral: arredores de Seluhal (l^uisierl). [í. pseiiilo-ira ;l{(d). cl í^.asl.), Hlli. — llcini lillíinil : arrcidorcs de (loitii- bra (l$rol.), Moiilarroio (A. de (^arvallio, cxsic. ii." (K).'}!', cslrada de Kiias (M. Ferreira, Fl. Liisit. Fxsic, ii." 11471). 1'cdriillia '^.Saiti|iaio!i ; l'rmar (F. .Scliinilz !). — licirn meridional: ('aslcllo IJraiico, iiiarjjcin da rilicira da l'"arro|iiiilia, Aloiilc l^^idal^^o |{. da (lurdia!:; I'aiii|iilliosa (lieri). da Univ.!). — Ceiílro lilUirnl : Serra de Miinde (15. da Cindia!); Villa l'"ranca. Monte (iordo ;|{. da Ciiidia ! ; Saravcni (H. da Ciiidia! ; Lisboa e arre- dores (Brol., Ildlí-f; e Lk.), I'cnba de França Welw., cxsic. n." I l.^iO!), I'erna de Faii (l)aveau !), Campolide (l)avcau!), Alcântara (^^'(d\v., exsic. n.° 11.51!); Cintra (Tonrnf.); arredores de Cascaes, Cnparide (1*. Couli- idio, exsic. n." !)li e 2i."{()! Soe. Hrot. exsic, n." 1 127! freqiienie). — Állo Alcmlcjí) : iMarvào, S. Salvador (H. da Cnnlia!); Hcdondo (Moller!). — Alemlrji) liílornl : arredores de Setnbal íFiiisicr!); Odemira, Villa Nova de .Milfontes (Sampaio!). — Bai.ras do (liuidiaiia: Serra de Ficallio (l)a- vean!); Beja, Cliarneca da Haia (H. do Cntdia!), eidre Corte Fij;ueira e Mú (IJavean!). — Algarve: Monte Fipo (\Vclw.!j; Loulé (J. Fernandes!); prax. de Olbâo (\>'elvv.! ; Faro (Mollcr! (inimarães!); Lagos (Welw.!). Nota. — A lórma com a corolla pur|inrca deve ser raríssima no nosso paiz; Brotero diz que nunca a encontrou; Welwitsch parece que lambem a não viu e, quanto é possivel aillrmal-o pelo exame de exemplares seccos, julgo que apenas está representada, nos lierbarios que estudei, por nm dos três exemplares coibidos pelo sr. Luisicr nos arredores de Setúbal. l)'essa forma com a corolla pur|iui-ea só tenlio eni'oiiliado vivos dois pe(pierios exemplares, pioxinio a Capaiide íaricdorcs de Cascaes , misturados com os de corolla esbran.nii(,ada ç |ioiiluada de vermelho, que é a lórma com- niuiu naquella loi-alid.ulc ; devo accresienlar (|ue aqiielles dois exemplares — (pu' conservo no meu berbario — a nào ser |iela còr da corolla, ('ipien(ias dCste desaccordo eram enormes e forçoso era detcrmiiiar-se com exactidão nâo só este ponto, como outros de menor iiiipoi tancia. lina primeira tentativa foi leila no congresso de (^lenova em 1892. No congresso de l'aris di' H)0(t resnUeii-se ipie o congresso de 1905 teria por objecto |irinci(ial a revisão das Leis de 1867, e para preparar os estudos convenientes íoi nomeada mua coiiiinissão internacional, da (|ual o relator geral seiiii o sr. .1. Hiiipiel. lissa commissão procurou com todo o cuidado organizar um projecto para ser discutido no congresso de 1905. l"'sse projei lo pei reitamenie dociimenlado foi largamente dislribuido com o liliilo — Texlc syiKiiiliíiue drs (lociiiiiciils dcsliiies à servir df tiase aux dé~ litils du Conijrès internalional de Nomeiíchilure balauique de I ienne 1905 — redigido e apresentado em nome da commissão [lelo relator .L Briquet. O congresso reuniu grande numero de botânicos de todo o mundo, assistindo a elle todas as grandes sumidades l)otanicas. l"oi larga a dis- cussão e como conclusão fòram adoptadas as regras (pie aipii são publi- cadas, sendo traduzidas do (uiginal francos. J. Jlenriques. 177 UEGRAS IMI.|{\AniO\\i:s I'\R\ \ \OMi;\(;i,\THt\ ItOTANICA i'ltl.\(;il'AlllL.\rE IIAS l'LAMAS \ASCLLAHES Capitulo I. Considerações geraes e princípios dirigentes Arlif^o 1. A liisldriíi n.iliir.il não píxlc |)i()f;i('(iir sem iiin systeina re- {íiiliir (Ic iiomeiíclaliirii, recoiilicciíln c iisadn jicla imnietisa maioria dos natiiralislas de todos os paizcs. .'\rt. 2. As prosoripçòes que [icrmillem cstaljeiecer o sjstpina rc^íular da nomciiclaliira botânica dividfm-sc cm jirinvipios, regras e recoinmni- dações. Os pririoipios (art. 1-í), 10-1 í, lo-lcS) servem de base ás refiras e ás recommeiídações. As repras (art. 19-uSj cujo fim é pòr em ordem a nomenelatiira, (lue o passado nos lef^oii, e a preparar a nomenclatura futura, teem sempre raracter retroactivo; os nomes ou as iórmas de no- menclatura contrarias a uma regra nào jiodem ser conser\adas. As recommendaçòes referem-se a |)OMtos secimdarios e teem por fim tornar no futuro a nomenclatura mais uniforme e clara: os nomes ou for- mas de nomenclatura conlrarias a uma recomiiiendação, sem poderem ser consideradas como modelo digno de ser imitado, não podem ser regis- tados. Ari. 3. As regras de nomenclalura não podem ser arbitrarias, nem impostas. Devem ser simples e iiaseadas em molivos suflicientemente cla- ros e bastante fortes para que todos as comprebendam e se jidguem dis- postos a acceital-as. Art. 4. Em Iodas as partes da nomenclatura deve ter-se como principio essencial: 1." a fixidez dos nomes; 2." evitar ou re|)udiar o emprego de formas ou de nomes, que possam produzir erros, ou determinar confusão na sciencia. Como consequência é impoitanlissimo evitar a creação inútil de ter- mos. As outras considerações, taes como a correcção grammatical absoluta. a regularidade ou eupbonia dos nomes, um uso mais ou menos geral, altenções pessoaes, etc, apesar de sufficicnlemente importantes, são re- lativamente accessorias. 1- xxui lYS Ari. •'). Nciiliiiin umi cmitiario As repras |)ó(le ser mantido, se fôr causa de confusões ou de erros. Qualquer uso, que não lenha estes inconvenien- tes, |)ó(lo dar lopar a exccjiçòcs, ipic nem deverão ser imitadas nem am- pliadas. .Se não houver regra especial, ou se as conse(|ueiiciiis das rejjras forem duvidosas, um uso cjualquer estabelecido fará lei. Art. (i. Os principios e as formas da nomenclatura, tanto na liotanica como na zoologia, devem ter a máxima similíiain'a [lossivel, sendo comtudo a nomenclatura hotanica completamente independente da nomenclatura zoolofíica. Art. 7. Os luimcs de todos os grupos scião em linf;ua latina. Se deri- varem d'oulra liufíua tomarão as desinências latinas a não haver alf^uma excej)^ão consagrada pelo uso. Se forem liadu/idos para qualquer das linguagens modernas dever-se-ha conservar tanto quanto possível a simi- Ihança com os nomes origiiiaes latinos. Art. H. \ noineticlaluru coinpreliende duas categorias de notnes: l." nomes ou antes lermos, que exprimem a natureza de grupos comprehen- didos uns nos outros; 2." noiues jiarticulares de cada um dos grupos de plantas, cpie a observação fez crear. Ari. !). As regras e recommendaçòes da nonieiuialura botânica lêem applica(;âo a Iodas as classes do reino vegetal sob a reserva das disposi- ções es|)eciaes ãs plantas fosseis e ás plantas não vasculares '. (Capitulo 11. Sobre a maneira de designar a natureza e a subordinação dos grupos que compõem o reino vegetal Ari. 10. Todo o iiulividuo \egclal pertence a uma espécie (.s/^Cf iVs) ; toda a espécie a um género (genus), todo o género a uma familia [fa- milia), toda a familia a uma ordem OnJo , toda a ordem a uma classe [classis) e toda a classe a uma divisão [divisiu). Art. 11. Em muitas espécies ha variedades [varielas] e formas forma), em certas espécies cultivadas modificações mais profundas ainda; em muitos genei-os secções [sertio'' e em muilas familias tribus Jiilius . Ari. 12. Emíim como a com|ilicação dos lados obriga frequentes vezes a distinguir grupos itilerinediarios mais numerosos, [xulem crear-se sub- divisões dum giujio anle|iond() ao iu)me desse grupo a s>llaba .iul>, signi- ' Eslas disposições esprciai's ficaram reservadas para o cungresi-o de (910; po- dem eoiisislir: t.° em regras siilire pontos particulares iclalivds a iiaUueza dos fosseis e (las plantas jiiferioies: "1." cm listas i'(iiiipl('méniarcs de nomina conservnnda para Iodas as divisões Vfyclacs dilTciciites ilas (iliaiiiruiianiicas. 17!) ncando siiMninilia [Kiilifamiliu) um f^tiipi) ciilti' iiiii;i rainilici (; iimii lril)ii, iim.i siihlribu y^unlilribits) luii gnij») tMitrc unia liíitii (; um ficiiero, cie. O tiumero dos {jiiipos assim suljoriliiiados pôde ser para as plantas espon- latieas someule de 21, pela ordem sei;MÍn(e: Uefinum ve;;elal)ile. Diiisio. Suixlivisio. Classis. Suhclassis. Onlo. Suli- ordo. Familia. SuMamlIia. Trihus. Sul)liil)us. Genus. Suhfjenus. Scetio. Suliseclio. Spccies. Subspecics. \ arielas. Suhvarielas. I-diina. Iiidivi- duMin. Se esla lisla de fjrupos IVir iiisulliciciile, poderA ser augmentada por iiilercalaeâo de j^rupos supplemenlares com a coridieão de não pn)\()ca- rem eoidusão ou erro. Kxeniplo: l^rrica o xubserics são grupos i|ii(í pmlciii ser interpostos outro a siili- seoíjão o os|)ocio. Art. 13. A definitào de cada nome dos f^riipos varia, dentro de cerlos limites, segundo opiniões iiidividuaes e o estado da s('iencia, porém a oi- dem relativa, sanccionada pelo uso, não píxle ser invertida. Qual(pier classi- (icuí-ão em ()ue essa oídem seja invertida não pude ser admitlida. líxciíipliis (lo iiivorsncs inadiiiis?ivois : iim.-i fniiiia diviílida cm variedades, iiiiia espécie diviílida cm gciicios, mu goucro CDUtcudo lauidias ou iriljus. Art. t '(. A leciindatão d'uma espécie por outra espécie dá lojjar a um li) brido {liijliridd), a d"iima moditicacão (ruma espécie por outra modilica- i.ão da mesma esiiecie dá um mestiço hiiislus). Recommendações : I. A dispiisição da.s espécie? num género ou numa sulidivlsão d"iim género è feita por meio de siguaes typograpliicos, letras ou uumcros. Os liyl.iiidos serão dis|)ostos a seguir a uma das cspi'cics de que derivam com o sigiial X poslo antes do nume do género. A dis|iosii;ão das sulii'species na espécie faz-so por letras nu números ; o das vaiicdados pelas Ictias grcg.-is a. [i, y. ele. Os grupos iiiforiures ás variedades o os mi^siiçns são iiidicailds pur leiras, iiuiiieros ou sigiiacs typograpliicos á vontade do auiHor. As modirn'açòi's ilas |)l:nilas cullivadas devem licar lig.adas tanto (pianlo possível ás espécies esiioiilaiicas das ipiacs derivam. ISO C;iiuliilo III. Sobre o modo de designar cada grupo ou associação de vegetaes em particular Secção i. Priíiciíiius (joracs. rriuriJailc Art. 1"). (liiíla };ni|)o nnlur.i! df vegetaes' não ikkIc ter iniiis do que tim;i (Icsifíiiiiçrio, i|iit' scjii viilidn, como por ('xciiiplii ;i iiiiiis ;iiilif;ii sob condirão de ser conforme com as regras indinidns nos iirt. ID e 20 (^vide secção 2). Alt. 1(). .\ dcsifiiinçrio dum grupo por um ou uuiilos nomes iiTio tem por (iiu dar a cordie( cr Ciiracteics ou a liisloria desse grujio, mas sim dar um meio de nos entendermos. Ari. 17. Xinguem deve mudar um nome ou imia coml>ina(,ào de lu)- mes sem motivos graM's. fundados no coidunimcuto mais com|ileto de factos ou sobre a iieccssidailc de ahandnnar uma Miinu'iiilalura roíiliaria ás regras. Ari. 18. A forma, numero e arranjo dos nomes depende da natureza de cada grupo segundo as seguintes regras. Secção 2. Ponto de partida da nomoiiflatnra; limilação do |iriiiriiiio de prioridade Art. 19. A niimendalura botânica começa com l.inneu, Sjiecies plan- lartim, ed. 1 (anuo 1753) para lodos os grupos de plunlas vasculares. Convencionou-se referir os géneros, cujos nomes figuram nesta obra âs descriptões dadas no (inura jjUuiUtruni, ed. .'i (anuo 17.') i-;. Art. 20. Comludo para evitar que a nomenclalura dos géneros não soílra alterações sem vantagens pela applicação eslricla das regras de no- menclatura ou do principio de prioridade, as legras prevêem uma lista de nomes que devem ser conservados em lodo o caso. Ksses nomes são de preferencia íuiuelies cujo emprego se tornou geral durante os 50 annos ([ue SC seguiram á pidilicação d'cllcs ou (]ue foram empregados em mono- grapbias ou em grandes obras llorislicas até ISDO. A lista d'esses nomes é dada em seguida ás regras de nomenclalura. Vide a observação feita no ai l. 9. iSI Sfcrão ;!. Nouicnclaliira dos diversos yriipos § 1. Nomes de grupos superiores ás famílias Recommonclaçôos : Dever-sr-ha aitciutcr para a iioiiuMiclaliira dos !,'ru|Mis sii|)i'rior(.'s ás faniilias ás seguinles proscripíjucs di^stiuailas a ilar clareza c corla iiiiilorniidailc : II. Os nomes das divisões e sulidlvisòps, das riasscs p suijclasse?, serão derivados /iiiiiiriCfii{'), Uitirales (de Uiti- caci'(U'), (ihanijíoiae. Conlrosiniinae, l'iuirliili's, Tiiliillonif, Micvospcntiiie. Hiintnrhic. Exemplos de nomes de sidiordens: Bromei Uneai' (de ISromeliaccae), Malcineae (de Malvaceae), Tricoccae, Enaiiliohhislue. § ± Nomes de famílias, de subfamilías, de tribus e de subtribus Ari. 21. As laiuilias (f(iiniliac) sàn dcsigiiiulns polo nome (l'tim de seus géneros, (ui ile anli^os nomos ;;oiieiiros com n (lesiiiciiiia -uccae. Exemplos: Hosnccai' (de Kii.^in), Sal/cacedc (de Saiu), Canjupliijllaceae (áo Dian- llius Citnjopliylliis), etc. Art. 22. Fazem e\(t'|irrio os sef;iiiiil('s nomes ronsafirados por iim lonj^o uso: Palmae, Gnimiiieitc, fritei ferae, Leíjuniinosnc, (lUtliferae. ImbeUife- rae, Lahialae, Vompnsitne. Art. 23. Os nomes das siiljCamilins [suhfamiliae] são (l('ii\a(Ios (l'tim dos j;eneros nellns ronlidos com a desinência -oiílcae. O mesmo se laz com as tribus [tribus) dando-se-llies a terminação -cae, e para as subtribus [sub- tribus) a terminação -i)iae. 182 Excni|»los de siilif;iiiiili;is : AsjihúilelQidfne (de A.tphuilfhis), fíiittiicuitlciic (de Rn- DifT): iriiius: .I.sc/c/ikk/ci/c (de Asrlrijids), Vhiilhiutlieiie (de fhylldiilhuíi : sulilriluis; Mctuslelmalinaf (de Melaslclina), Madiinue (^de Miiilia). ^ '.i. Nomes de géneros e de subdivisces de géneros Art. 24. Os géneros recebem rumes suhsinnlivos (ou adjeclivos sub- sliinti\íui(is) .sinpiilíiifs escriplos cdm Iciríi in;iius(iiln, (jiie rcpresciilnm pura lada mii o luiiiie jiroprio de laniilia. K>U's lupines podem ser tirados de ijiialquer fonte e al6 me!«nio coniposlos de modo arbitrário. KxeiDiilus: lUisa, Cimrohuhis, Uiihisaium, Hurtramia, Liiiaidamhuv , doriosa, [m- piiticns, Mdnilwt. Ari. 2.^. Os subgeneros e secções recebem também nomes ordinaria- mente substantivos e similbantes aos nomes dos géneros. O nome (|ue se dá ás subsecções e mais subdivisões inferiores dos géneros suo de prefe- rencia adjocti\os no |dural, cscrevendo-se com letra m.iiiiscula ou indicados por um numero dordem ou por uma letra. Exeniplos: Sulistanlivos: Fra.iinnxlpr. TrifoliaMiT. AthmtsriUn , Knhenmmnia . Ar- chieracinin, Micrnnieliloliis. VseHdiínja. Iliinodialid. Giimuiiciíiniiii. Afiipldulayo, Sla- eliyolypiis; adjectivos: Pleiosti/lac, Fimbriali, bibnuieulala, Pachytiudae. Recommendações : IV. Quando um nome d'iin) .uenero, ?ubgenero ou secção, são derivados do nome d'iiin iioiiicni, fornia-se do modo sejíninle: (/) QiKinilo II noiíii' Irrniiiie ptir vogal, jinila-se-ilie um -u (assim: (llaztoun, de Glaziou ; Iliiiriiiiii, de liureau). e.xeeplo iiiiando o nome já lermina em -a. Nes.^e caío faz-se a lerminação em ai'ti [Collaeti. de Coiia). b) Quando o nome lerminar em eonsoanle. junia-se-llu' a termin;içrio -ia (Magnii- sia, de .Mayuus : lUimuudid. di' liamond). exce|ilo (|iiando terminar em -er. Nesle c:iso o nome lerminaia em mi {lú-nitrn. de Kernei). c) As sUlaljas que não são aliciadas |ior estas terminações conservimi sua oiilio- írrapliia exacta, mesmo com as consoantes h e ir ou com aj:iu|iamentos de vo);aes não empregados na lingua l;ilina. As letras estranlias ao latim dos liotanicos serão iranscri- ptas, os signaes diacritlcos atiandonados. Os d. li, ú das línguas germânicas Iransfor- mam-sc em ae, oe, ite, os é, r e r da lingua franeeza são representados pur e. d) Os nonu's podem si'r acompaidiados iTiun pretixo, d'tuii siillixo, ou inodillcados por anagranuna ou alireviatiira. iNesie caso teem sempre o valor de palavras diíTeren- tes do nome primitivo. Kx. : Uurvillea e livillea. l.apeijroiisea e Peyiomea. luiglera, Ewjlmistium e Enijhndla, liimchru e iborheti. Gmderia e Girardiu, Mniiiii e Mar- tiusia. I8;5 V. I),"li) pidV.JS lie (IKccrililIliMllii r lil' ImiIII lmisIh ns liiil:illii'ns i|llc liviTrlil (1(; for- mar iKiMics i](ivu,-. sr aUfiiílcruiii as .seguíiUi'.> it'i-ij|iiim'iiilai;úc> : (i) Nào laziT noi]R's coiiipriílos oii ilc ilíllii-il inununcia. h) iNãi) eiii|ir('iíar iiiiiiies já aiiteriuriiiciitc i'iii|)ii't;a(li)!i t; lendo passailn para a sy- iionyiiiia iIioiiiuiin imos). (■) Nãii (Ictlicái- jícntTDS a pessoas coniplotaiiieiitií cslianlias á liolaiiica (jii prlo iiifiios as sciciirias iialiiracs, iieiii a pessoas pei reilanienle ilescoiilieciílas. (I) Não (lerhar os iioiNes ile liiii;iias liailiaras a não ser (pie esses nomes sejam mnitas vezes eilados em livi^os de viajanles e (pie tenlíam IViiaiia agradável, lacilmenle adaptável á liniziia lallna oii ás linjínas de pai/.es civilisados. (') bazer h.Midxar. sendo possível, pela comiiosiíjáo (in desinência d(j n(jMie, as alli- nidades ou as analnijias do jíeneid. f) líviíar nomes adjectivos siihstantivados. ;/l Não emprcfiar como nonK! de género o (pie fVir mais próprio d'iim siiligeiíero ou (l'uma secção {Eiisiílrroxiilon. por exemplo, nome creado |iara um género das lau- raceas, o ipial porém é conservado), /() Nào Ibrinar nomes pela comljina(;ão de termos de duas liiigiias. VI. Os liolauicos ipie tiverem de formar nomes d(í subgeneros ou de sec(;ões íjeiíi farão, alttíiideiido aos [ireceitos anteriores e aos seguintes: (í) Tomar para a divisão principal do género um iinuie (pu; por qiiabpier modilica- cão ou addi(;ào faça lendirar esse geuero (/','»- posto im principio do nome (piaiido lòr de origem grega; -(islinm. -cila no llm do noiM(\ (piamlo lor latino, ou eiidim (pial- quer outra modilicacào uma vez ipi(! seja courorme a gramiualica on aos usos da lín- gua latina). /() Evitar o dar a um suligenero o iiome do género com a |ermiua(;ào -n/i/cr ou -opsis. reservando-Sí; estas lerniinaçí^es para os nomes d(.' uma secíjão (pie teiilia si- niilliança com oulro género, ipiaiido esse nome lor de origem grega. (•) Evitar o em|irego (Tum nome ja empregado como nome genérico ou como nome de secção. VII. (Juaiido se (piizer empregar o nome (rum siihgeiíero ou seC(;ãú coiijiincla- menle com o noiíK! do género e da espécie, será esse nome collocado entre pareií- lliesis entre os nomes do geuero e da es|iecie. Ex.: Aatratjahis (Cydoijlotiis) cuntor- tiiplicatus. § 'i. Nomes de espécies e de subdivisões de espécies Arf. 2fi. Cada espécie, mesmo (jiiíhkIo uma S(i formar um penero, ser/i designniJa [lelo nome do «íeiíero, ao (|ual [lerleiícer, seguido d um nome (ou e|)itheto), dito especifico, ordinariamente de natureza dos adjectivos (combinação de dois nomes, binómio, nome binário). Exemplos: Didiilhits iiinn^pcssiiliiinis. Papiurr Ithnru.t. Fnmavia Giisxiniri, Vratiiij- res Fdbiic. Geraniiiiii liolicitiniiiiiii. Eiiibiiin Scnisinoniiii, Ailiantiim Ciipilliis \'ni('ris. Liniieu introduziu por vezes sviid^dos nos nomes especilicos. O arl. 20 implica a tr:ui- scrip(;ão d'esses s\nibolos; ex.: Scuiidix Pcdcn-iOwric (=^ Snniili.r fccUn '+ i: Vero- niru AimijdIlis-iKindIicd (= \'eronica Aiiagallis \-). 184 Recommendações : VIII. O iioiiu' i'speciliro ilpve indií-ar (|ii;ilqiicr cousa da appaieiicia, d(is oaracle- res, da iJiigein, da hislmia oii das |itiipiii'dadi',< da c.-pccic Sc fúr dfiivadi» do nome dum liiiriifin serve peraliiieiile para rei-milar o laiiiie de (piem a de- cobriu ou descre- veu, ou ijne d'ella se occiípou de (pialipier fniiua. IX. O? nomes de homens ou de mulheres, hem rumo dos jiaizes e das hicahdades empregadas como nomes especilieos, podem sei' sulislanlivos emprefiadus no [lenilivo {Cliisii, saharw) ou adjecliviis (í,7»,<í(i)i».s, (Idliiinrus). E preferível evitai- |iara o fu- turo o peiiitivo e o adjerlivo dum mesmo nume [laia designar duas espécies do mesmo género, pore.x.: Ujsimmhkt Hcmsletjana .Maxim. (1891) e L. llniisley Frauch. (1895). X. Todos os nomes especilicos se escrevem com leiras minúsculas com excepção dos que derivam de nomes de homens ou de nudheres (substantivos ou adjectivos), 011 de nome de geneio (siilislaiilivo nu adjectivo). Ex.: Firus indiai. Circacu liilclinna, Biíissini Xdjiiis, Ijilhrum lli/ssuiiifiiliii, .\slfr nnri brlgii. Malva Toitruefiirtinua. 1'liij- tfumu lldlleri. XI. Quando o nome espeeilico fúr tirado d(j iKinie diim Immem deverá ser formado da fóniia seguinte: íi) (Jiiaiidn o ncjme termina por vogal jiMdase-iiie um -i (assim: Glozioiíi, de Gla- ziou ; Bureaiii. de liurcau). exceptuando ipiando o nume termina em -a, e nesse caso o nome terminara t-m -ae las.-im: Uiilunsue. ile iialansa). /;) (Jiiando o nome terminar por consoante juntain-se-lhe as hUfas -ii (assim: J/n- tjnusii, de Magnos; Uamunilii. de Hamond). salvo ip.ians de localidades pouco conliucidas ou luuilo reslri- ctas com excepçjãu d'a(|iiellas cujo lialiilal é inuilo re.ini dar lo^Mr a enganos e conliisões, redu/.indu-se ejiual- nienle ao nuniniii as niudancjas de nomes no caso das stiltespecies passarem a sei' con- sideradas como espécies ou vice versa. .\rt. 30. Nas |danlas cnlti\adas as formas c mestiços receIxMii nomes de |ihatitasia em linj;uaf;oin vuljjar, lào dilleiciites (|uant() possi\el dos nomes latinos da espécie ou variedade. Quando fòr possivel referil-as a espécie, ou sul)cs|)pcie ou variedade Itolanica, indica-se esta pela succes- srio de nomes. Exempln: Velin-ijcniiim zonak .Mislress-I'ollocl\. ^' ."i Nomes de hybridos e de mestiços Art. 31. Os Inbridos entre espécies do mesmo penero. ou presumidos como laes, são designados por unia lormula e por um nome, sempre que isso pareça útil ou necessário. A íorniula escreve-se por meio dos nomes ou epilhclos especificos dos dois pães, dis|)ostos por ordem aljiliabetica e lijjados pelo signal x. Quando o liybrido lem origem bem certa, a formula pode ser completada pelos signaes (5 e 9 • O nome, formado segundo as regras adoptadas para os nomes das espé- cies, disliiigue-se d'estas |)eia ausência do innnero d'ordein e pelo signal x precedendo o nome do género. IC.xemplos : X í>alix rapirola — Salix aurita X caprea; Digihdis Intea 9 X puipu- rm 6 ; Digitalis hilea i X purpúrea 5 . 187 Ari. .'52. Os li\l)ii(l()s inlergeiícricos (onlrc es|)('ci(;s (K; ;;fn('n>s dilíi!- ifiílcs) ou prcsiiiiiidos tiics, sHo Iniiibcíii dcsi^inidos por iiin;i lorinula, e por um nome, ([uaiido isso íòr juIj;íi{1o ulil ou iiihcssíuÍo. A formula escrevc-se por meio dos nomes dos pães c por ordem alplia- hetica. O lijbiido lira lii^adn á<|iiilli' dos dois j;eiieros, (pie |)rei('de o ouiro iia ordem alplial)elica. O nome é precedido do sif;nal x. Exemplos ; X AmKiojihdn hti/lini = AnumijikiUi tirniiiriíi X (Àilamiujnislis rpigcio^ Ari. '3'-\. Os lnl>ridos lernarios, ow de ordem su|)eriiii-, são designados como os Inljridos ordinários |i(ir uma lormida (! e\enlualmenle por um nome. Exeiii|)l()s: >< Salix Slrarlilcri = Siilix iiiirilaXrinnYaX n'i)i'ns ou S. UiiirilaX. rcjwits) Xrinercu. Ari. ',]'i. Ouarido lia a dislinjiuir IViirnas diversas dum li\l)rido (Inhri- dos po|\moiplios, coiiihinaçòes enire as (li\ersas formas de espécies colle- clivas, ele.) as sulidivisòes serão classilicadas no interior do h]l)rido como as suljdi>isões de espécies denlio das es|)ecies. Exemplos: XMenlha villosa, p Laiiiarchii (— M. longifolid X rolundifolia). As for- mulas pndciii iiiilirar a prc|iunclerai)cia dos cíiivicUtcs d'uiii ou d'outro parente do niodo seijuinle : Mmtlia Idiii/í folia 7> X ntlniuUfiiliii, Mnillm luinjifotia X <^ rotnniti- fotid, Cirsinm siiperanmiii >< rkularc, etc. Podem tamljcm indicar a parlici[iação d'unia variedade particular. Ex.: StiUx cajireuX daphunhtex, var. pulrlira. Recommendaçâo : XVII. Os mestiços ou os considerados como taes, podem ser designados por um nome e uma formula,. Os nomes dos mestiços são intercalados dentro da espécie eiilre as snlidivÍMics destas c pin-cdidos do signal X. Na fornmla us nomes dos pães são dispostos [lor ordem alpliabetica. Secção 'i. Ha iiuiilicarãu dos uoiiies c da dala de tada uonie uii couibinarãa de nomes Art. 3rj. A piildicaçào resulta da venda ou da dislrihuiçào pelo publico de impressos ou de auloj;ra|diias indeléveis. A communicaçào de nomes no\os numa sessão publica; noines |)oslos 188 nas collecçõcs ou em jardins abertos ao publico, n3o constituem |iul)Ii- cavSo. Exemplos: Piii)liração não impressa, eíTectiva: a Sahia nxyodou AVehb el ni'lilr. IMililicada cm jiilliu de IH,-i(l iiiiiii calaldíiii anloprapliado e expo-lo á veiiila (Wclih et llcUIrcicli, Cnliildijns phmtarnm liisimiiiniritm, fie. ab A Hlancu tntarum. 1'aiisii?, Jul. 18.')0. iri-fiilio). fulilic.irão nfin otTfcliva, fi'ila iiuiiia sessão puhliea: (".usson anmicia a eivarão do peiíeio PltijsusprDniim niiiiia iinMiidiia lida á Soeiedade das seienrias do Mont|ii'llier em 177;t. mais laidr em 178"J ou 178.1 na Soeiedade de medieina de Paris, mas não tem piiiilieaíjão valida senão em 1787 nas Memoria.'! dn Soriedadi' de mídinna de Paris, vul. V, I." parle A piiMiiMeão valida do ^'cnero ['liijsitsjimttum dala pois do anno do 1787. Art. IM). A [lailir de I ilc janeiro de líKlS os nomes do prupos novos só seriío dednitivameiíle \alidos (|iiando aeompatdiados |)or uma diafinose latina. Art. .'J7. Uma espécie ou uma subdivisão d'uma espécie aniiunciada numa obra com um nome especifico ou de variedade completa, mas sem diaf^nose, nem rclerencia a uma descripção anterior, feita sob outro nome, não se considera validamente publicada. Uma citação na synonMnia ou a menção accidenlal d'um nome não basta para que seja julpado como vali- damente pid)licado. Ki;ualmenle a menção d um nome no rotulo diimn exsiccala sem diaf,'nose impressa ou autuprapliada, não cotislitue publica- ção vali lia. As estampas acoiiipatdiadas de analvses equivalem n uma descripeào. Esta tolerância terminará com relação a eslani|ias publicadas a partir do 1." de janeiro de 1908. Exeni|iliis: Piililicíieòcs validas: Oiitihri/iiiis eiiliriirliidrn liuiss. Fl. or. II. .'iiO (ann. 1872) piililicaila com uma descripção; Vmut.r iiossiliinisis Dnike In (oaiididier. Ilisl. phjis. iial. i't indil. de MadiKjiisnir. vol. XXXV. t V, III, ."i." parle. p. lOG, anu. I8!tt), piililii-ado sob a forma dr uma rslampa com analvses; Cyniiiiifnítii niviile Nym. Si/ll- j} eiir. 11)8 (ann. I8."il-I8.').")). |iulillcailo cmii relen'ni-ia ao \'inrel().rini>ii iiiritle iioiss. et lleldr. ileseriplo anleriormcnli' ; llienirium Fhluinlliuiiiiin Arv.-'l'oMV. et (laiit., pu- blicado mima exsieeala aeoiiipaiibado d'uma descripção impressa (llierticiothecit gal- Uca. II.'" 9:io-'.tl2, ann. l'.M):)i. Publicações não validas : .Sc/ík/o/i/ií/Z/h/h lielerotrieinim Deeií. et Plancli. In Reme llorlie.. ser. IV, III, 107 (ann ls:iii, publicado sem descripção nem referencia ã des- cripção feila atileri, p. .■i7 (ann. IIIOI): Sepeln Sielieiiiui llausskn , nome ccics do íículto Urlniniii. sem iudi- {.•M-Jm de caiacti-res. Art. ^9. A data d'um nome ou de combinação de nomes é a da sua publicação eílectiva, isto é, d'umu publicação irre>ogavel. Até provu em contrario o ipie laz lé é a data inscripta na obra, na qual deve estar tam- bém o nome ou as comliinaçòes de nomes. A pari ir de I de jimeiro de 1908 a data da pid)licação da diagnose latina entra só em linlia de conta na (juestão de prioridade. Exemplos: Mi'nlh(i fuliicoma Opiz é uma planta distribuida por sen auctor desde 18l!2, mas é uu) nume (]iie data de 188á (|iul)licadu por IJéségIise. Mnilha Op. 111, In Buli siX-. éliid. scicnt. .Anyeis. ann^ 1881-1882, p. 210): Mnithn hiaiieolulii Op. Scziuim, p. lig, ann. 18a2, sem descripção é nome riiie sii em 1882 foi publicado com di'scripção valida (l)(''séglise, I, c. p. 211). Hã alguma razão para julgar que o volume I das Fa- millrs ilrs filantcx (f.Adanson livesse sido publicado em 17()2, mas. na incerteza, é a data 17(51! (]ue se encontra no titulo (pie laz fé. Diversas p:u'lcs do Spírirs phiii/nnim de Willdenow foram publicadas do se^Miinte modo: vul. 1 cm 1708. vol. 11, 2 em 18011. vol. Ill, 1 eni 1801, vol. 111. 2 em l»):!" v.d. Ill, li em 180'i, vul. IV, 2 em 18()(;. em vez dos aniws 1797, 179Í). 180(1, 1800, 18U1), 18():i (|ue se encontram nos lilnlos d'estes vo- lumes: as primeiras dat;is são ;is (|m' fazem U\ O vol. Ill do I'rodiumus jhirat' hispa- nirac de Willkumm et Langi', cujo litiilo leni a data de 1880, foi publicado em 4 fascí- culos, sendo o de pag. l-2'iO em 187V, o de pag. 2'il-.")12 em 1877, o de pag. .■il.')-736 em 1878, o de pag. 737 até no lim em 1880. ['"azem fé as datas da publicação dos fas- ciculus. lUO Recommendaçôes : Os botânicos farão hein em altcmlor à-s spguiiiles recommendaçôes quando tive- rem de fazer publicações: XVIII. Não publicar um nomo sem indicar claramente se é nome de familia, tribu, género ou secção, espécie ou variedade, em uma palavra, indicar uma opinião sobre a natureza do grupo ao qual deram o nome. XIX. Evitar em suas publicações a menção de nomes inéditos que não acceitam e milito especialmente se as pessoas que formaram laes nomes não tiverrm suflicientc auctoridade para isso (ver a Hec. XIV e). XX. Quando forem publicados nomes novos em obras redigidas em linguagens modernas (doras, catálogos, etc), devem ser feitas simultaneamente as diaguoseslati- nas para que esses nomes fiijuem tendo valor na nomeiiolatiu'a scieulilica. XXI. Dar a elymologia dos novos nomes genéricos e dos especificos, quando o sentido d'e!les não seja claro. XXII. indicar exaclamenie a data da publicação das obras e da epocba da venda ou da distriluiirào di- iihmlas com iioiim"; e números, Iodas as vezes (|ue estas fuiem acouqianbadas de (li.i!,'iiiises impressas. Ouando si' tratar d'obras publicadas por par- tes, a ultima lullia piibllcaila diini volume deverá dar as indicações das datas exactas da piiblicaçào de cada fascículo ou parles do volume o lambem do numero de pagi- nas de cada um. XXIII. Exigir (jue os editores de escriplos publicadus em jornaes indiípiem nas sepaialas a data da publicação (auno e mez) e egualiiieule o lilulo do jornal, nu qual foi feila a publicação. XXIV. As sepnvdidx di'viam trazer seiupre a paginação do jornal no (jual se fez a publicação, podendo jiuit;u -se-lhe uma paginação particular. Secção 5. Da luccisão que se deve dar aos nomes por meio da cilarão do Loianico qnc primeiro os |uililiroii Art. 40. Para se .ser oxaclo e completo na indicação do nome ou ilos nomes de (jualijucr {;ru|)o, c |iarii (|ue facilmente possa verificar-se a data da |)ul)lieaçâ(), 6 lu^eessorio eilar o nome do nuctor que primeiro pidiiicou esse iioiiu' ou coudiiii.ição de nomes. Exemplos: Simunthareae I.indley. í^inianthri .Vublel, Simariibit liievis Grisebach, Sinuirulm amara Aublel, var. opaca Êngler. Art. il. A mudança de caracteres ronsliluitivos ou de cirrumscripçào num prupo não auelorisa a eilaçào de nome di\erso d'a(juelle cpie piinu-iro publicou (> nome ou a combinação de nomes. 191 Quando as mudanças tiverem sido consideráveis, . [iro [iiirlc, li. Ur.; Illohuhiriíi nnilifnlia l.., excl. var. [•! ; olc. Ari. Í2. Quando um inédito íòr publicado allrihuido ao jiiidor dVlle, as pessoas, ipie mais tarde se referirem a elle, devem mencionar o nome de (pn-m o pniillcou. O mesmo se deve sei;nir para os nomes de orifíem liorlicola logo (pie sejam acompaidiados da mensão — llorl. I',x(Mi:iiliis : Ciijiparis lasiantiiii lí. Br. cx DC. (oii ;ipii(l DC); Silrriiliinlliiis lictcro- liliylliis Mull. iii Torr. et (iray; Gi>mi'ra Duiihiarii llurt. cx lluok. llut. Mmj. tab. iiOTO. Art. 43. Quando dentro d'um j^ent^ro um nome existente ó applitado a um prupo cpie passa para ouiro conservando neste a mesma ordem, ou jiara um grupo ipie passa a ser de ordem superior ou inferior áquelle que elle tinha anteriormente, (ai nmdança equivale á creaçào d'um novo grupo e enlào o auctor que deve ser citado é o (pie fez a allera(;ão. O auctor |)rimitivo só deve ser citado entre parentliesis. F.xoiiipldS : Chi'iranlhus Irislis h. lrans|iosln iiara o género Mallliinld rifon sendo Míillhiohi Irislis li. lír. ou Mallliiola Irislis (í, ) It. lir. O Mrdicago imlijiiioriilm \,. var. orhiniliiris L. passando a ser considerada, ciiiiii) espécie, ficou sendo Mcilicntjn orlii- ciilaris Ali. ou Mcdicaijo orbieularis (L.) Ali. Recommendaçòes : XXV. Os nomes d'auclores postos a seguir aos nomes das plantas são indicados por abreviaturas, a não ser (pie sejam multo curiós. Para este elTcito siipprimem-se as parlicnlas ipie precedem os nomes e que não fazem partia d'elles estriclameiíte. depois indicam-se as primeiras letra? sem omitlir qualquer (Pellas. Se um nome d'uma única syllaba t'' baslanli' complicado de modo a valer a pena fazer a abrcvialma. iudicam-se as primeiras consoantes (lír. jior lirown); se o nome tem duas oii m:iis s\llal)as indica-se a |irimeira syllaba e a prmieiía leti'a da syllaba seijuiiile. ou as duas primeiras quando ellas são consoantes (Juss. jior Jus- sleu ; Itich. por liichard). Quando ba necessidade de lazer menores redac(^'ões para evitar confusão entre nomes (pie comciMin pelas mesmas syllabas, seyue-se o mesmo systema, dando, por exemplo, duas syllabas com a piimeira ou com as primeiras consoantes da terceira, ou antes iudica-"se uma das ultimas consoantes caracterislu-as do nume (licrlol. por Bertoloni para distinçruir de líertcro; Micbx por Micbaux para disliníiiir de Micbeli). Os nomes de ba|itisnio ou as deslgna<^ões accessorias. próprias para liistinguir botani- Ií):> cos dii mosiiKi nnnic, alitcviam-se do mesmn modo (Adr. Juss. por Adrien Jussien ; Gaerlii. f por (laciliicr liliiis). Quando cslivcr liem oslaliclccido o uso de aliroviar um nomo de cerlo modo, é pi'effiivi'1 cijiiroi-mai-se com esse uso (L. por Liiineu; DC. poi' De Candolle; Sl-Hil. por Sainl-llilaire). Nas piihlicaeees destinadas ao publico em líeral e nos titules é preferível não fazer abreviaturas. Secção (i. i)us iioiiios i|iii' ili'\('iii srr conscriailos quanilo iiiii yriipu i- diuJido. courdonado ile iio\o, Iransfcriílo, elevado nu rebaixado, 011 quaiidii dois (jrupos de eyiial onleni são reunidos Ari. M. Uma muiliiii(.ii de earactcrcs. ou uma rcMÍsãn (|ue determine a exclusão de certos elementos diim grupo ou a nddição de novos ele- mentos, não auclorisn a mudança dn nnmc ou nomes do pnipo, exce- ptuando o casu pre\isto no art. ol. Rxempliis : O yeniTO Miiosolis fui tomado por K. Hrowii de modo diverso do se- guido |Hir I.iiineii, eoMilLuio o nome não foi e não devia ser mudado. Diversos auetores tem reunido à Ceulinircn Jdcca I,. uma ou duas espécies, que ianncu linlia separado; o grupo as^im formado deveria cliamar-se Centáurea Jacea \j. sensu ampl. ou tVii- taureu Jnceu L. em. Vi-iani, em. Godron, etc. ; a creaijão d'mii nome novo lai como Centáurea rulgaris Godr. é supertluo. Art. Í5. Quando um género 6 dividido em dois ou muitos, o nome é conservado e appiieado a uma das divisões principacs. Se o género con- tiver imia sec^-fio ou nulra (livisão, que, segundo seu nome ou suas espé- cies, fosse o tjpo ou a oiigem do grupo, o nome será reservado para esta parte. Se não ha secção ou lai suhdivisão, mas se uma das Iracçòes em que foi dividido o grujio tem grande mmiero de espécies, é para esta que deve ser reservado o nome. Art. 46. No caso de fus3o de dois ou mais grupos da mesma natureza o nome mais-antigo é o que subsiste. Se os nomes forem da mesma dala !!).•{ fica ao iiiulor n escollin, c a cscolliii foilíi ma pôde ser modificada pelos niictorcs sui)Sf(|ii('ii(es. _ ExeiHplos : IldoUci' í. c Thoiiison (/•'/. Iiid. p. (i7, ;iiiii. IHRiii roíinirani ns genorns ]l'o/v«/í( Udllli. !■ Ciiiii-lliít \\\ I' ao |.'cii('r(i loriiiadn cliaiiiarain Woniiid \)<)v cslc datai' (Ic I78:i I' ai|iii'lli' il<' l,S2."i. Quaiiilii luram rruiiiiliis iiiiiii só os líciícros Cnrdiiminr ti Dcnlaiin. adiiiillíilos siiiiiillaiicaMifiile piir Líihíihi {Sji. pi. ed. I. p. (i."i:i c (;."i'i, aiiii. \lii'.\: Gm. pi. rd. ,"i. n » 72() o 7i7), o ijoiícro rormado |icla fiisãi) dos dois devi' clia- iiiar-sc Oirdawiiif por Iit sido cscailiidí] por Craiilz (f,7(í.«. 6V»r//'. p. l:2(), aiiii. 1701)) (> por U'r sido csla reunião fcila por C.ranlz. Recommendaçôes : XXVI. Os aiicloroíi qiii' tivcicm de cscollicr ciiUr d(jis nomes de gcnRrns. devem alleiíder ás sc^fiiiiites recoinmendaeões : t " Entre dois nomes da mesma data escollier ai]neile qnc primeiro tiver sido arompanliado da descripçào d'espeeie. 2." Entre dois nomes da mesma data, amlios aeom|iaidiados de descripcões d'es- peeies, preferir o (pie contiver maior numero de espécies, na oeeasião efii (jue se iVirma a esculiia. ;t.° Em caso di' egualdaile soli divei-siis [lontiis de vista, pi-eferir o mais correcto e o mais apropriado XXVII. Ouaiido miiiliis genei'os forem reunidos como sulig^^nems ou seci;ões, sob um nome collectivo, a divisão que mais antigamenle teidia sido liefinida on descripta pôde conservar seu nome lex. : Annrtliiniim. seci. Antivrhimim ; Hcmiiimia. sect. HcmUieniii). ou sei' pn'cedida d'iini iirellxõ {.Aiilhrisnis. sect. Eu-Aiit/insiiis), ou se- iruido d'um sullixo {Sldcht/.-i. sect. Slarhiiolypiis<. Estes prelixos e sulll.xos elimiiiain-se (piando esses grupos retomam a sua antiga fiirma genérica. XXVIII. Quando muitas espécies s.ào reunidas como suhespecies ou variedade^ sob um nome collectivu, a divisão (jue mais antigamente foi detinida ou descripta piido conservar seu nome (ex. : Sa.vifníga aspem, sulisp. usprni), ou ser precedida d'ui)i prefixo (Altlicwillii (ilpimt, subsp. i'u-alp'mn), ou designada por (|ualfpier outra di>no- iiiina(;ào consagrada pelo uso (nnrmidiíí, (jnuãiiuí;. t;ipicns, oníjiniirius, rerim. veri- ãii-u.s. etc.). Os prelixos e estes termos sfio eliminadus logo (jue esses grupos voltem a tomar o logar de e.^pccies. Art. 47. Qiiniulo .se dividir uma es|ic(ic, ou uma suddivisâo d'especie em dois ou mais i;ru|)os de egual natureza, se uma das formas foi distin- guida ou descri|)la niais antigamente, o nome é-llie conservado. Exemplo: O grupo do Gcnisla hniriílii DC. Fl. fr. IV, .500 foi dividido por Spaeh (in An. .sr. nat. ser. .'l. II. S;;:], ann. 18'ii) em ires espécies: íl. hórrida DC., G. Bois- sieri Spacli e G. h'chliii Spacli ; o nome de G. hórrida foi e ileve ser considerado para a lornia mais aiitigamenie descripta e figurada por Valil e Cililieil. Se|iaraiani-se de Primata deiilinilala Sm. lí.nd. Boi. 11. 109, lah. ll'i muitas es[)ecies {frimida raxhini- riatia Miiiuo. F. rrosa Wall.), mas o nome de /'. di-iiliciilala foi e deve ser conservado para a forma ipie Sinilli descreveu !■ figurou com e.^-le nome. 1^ XXlll 194 Art. 48. Quando uma sul)(]i\isrio (i'um };eiit'ro ou de fspecie é passada para outro género, quando uma subdivisão de espécie passa com o mesmo titulo para outra espécie, o nome primitivo da sulidivisão do peiíero. o epitheto especiíico priíurps ou a dciKimiiiavào original da divisão despecie deve ser conservada, ou reslalx-lecida, a nào ser que numa nova posição se não encontre algum dos obstáculos indicados nos artigos da secção 7. Exeinplds : O sutjgcncro Alfirdia I.ess. (Sijn. p. fi, ann. t83á) do penoro IViapon- ticiim. Cdlloi-aiio no género Cnrduiis. alii ciniscrva sen nome: Cartlinis. scct Alfiediu Bentli. t't iloiik til.; a secção \'aicariii DC. dn geiíeit) SupoiKiria. colloraiia nu penero (lupso/iliilu, alii conserva seu niuiie: lli/jisiiiiliiUi. serl. \'iirairi(t (oen. et Goilr O l.ultis silifiuosiis L. Sijsl. ed. 10. p 1178 (.iiiii. IT.')!)) Iianspnilado para (i penero 'frlniguiw- tobiís deve ser denoniinadii Tríiiiijonolfiliiis .s/7/í/ »(«».-.■ Hdlli. IViit fl. ijcrm. I. WtW (anii. 1788), e não Tctiiujonololns Sniiiildlidii Snip. Fl nini. ed. â, II, p. 87 lanii. 177á). O Betitlii inrann I, f Suppl. p 417 i anu 1781 1 Iraiispurlado para o género /l/n».? deve ctiainar-se Mniis inntnn Willd Sp. IV, .'t.t.') (anu )80.')), e nào AIniis lanugimmi Gilll). Exeir. l'li;il(il. II, 'lOá (anu. t7'.lál (» Suti/rium itiiinim ].. Sp. ed I, ilVi (anu. 17.")2) collncadi) lU) peiíeto Xiiirilrllít ilcvc ser Myrilrllii iiiijiii Heicliti f. Ir //. ijiTin. fl lifiv. XIV, 10:2 (ann. I8.'>t) e nào .\iiiiili'll(i anijuslifólin liirli. In Mfiii. Miix. Piir. IV, .'ili (ann. 1818). .\ vaiieilade -. micianilnini (iicn. el (jixlr. {Fl. Frauce. I, 171, ann I8i8i do HeliiinlIieniiiM ilnlicum l'eis Iranspurt.idd sob o iiiesiiKi tiOilo para o llrliiiiillii^mnm penicfllitliim Tliili. ahl eunserv.i o iiiesiiui nnini' : //. prytirellalnm. var. miiinnihum lirosser (in Kngler l'lhiii:rnri'iíii. llefl, IV p. It.">. .inn lOUI). .\ variedade siihnirniim Hook li! Illid. Aiitniit. lo;/. I. p "i, aioi ISV7) du Ijiidaminr liirsiilii L. transpurl.ida com o mesmii lítiilo para ci (," (jlarinlis \)V.. alii conserva sen nome: C. ijldrinlix. var. subcainnxa O. H. Schulz (in Kiigler Ihit. Jnlirb. XXIl, :'ÁÍ. ann. I'.l()ó|. A cilaçào dinii synoiunio mais antigo {Curdauiini- pinpiiuiKd (^armieliael iti Tntns l.inn. Sor. XII, o07, ann. 1818j nenliuma iniluencia leni sobre a escolha do nume da variedade (veja-es o art 4'J). lini todos os casos as condjinaçik-s de nomes mais recentes, formados segundo as regras, dovem ser preferidos ás combinações de nomes mais antigos mas incorrectos. Ari. 4t). Quando uma tribu passa a íaiiiilia, um suiigenuro ou uma secção passa a género, uma sidxlivisão de espécie a espécie, ou quando se à<\ o inverso, isto é, d'uma forma geral, (juatido um grupo muda d ordem hierarcliica, deve coiisiderar-s(! como valido o nome mais atiligo ou a pri- meira combinação de nomes recebido pelo grupo nn sua nova posição, se elle U)r coníorme com as regras e não se dando qualquer dos obstáculos indicados na secção 7. Exemplos: A secção Cftmpnnnpsis \\. l!r (Pimlf. p. Nov. Ilidi. p. .'iOt, ann. 1810) do género Cntiipanula. transforinad.i pela prinieiía vez eiri género por Scliradcr. deve chamar-se Wnlilndwicjin Scbrad Ciil. hoit. Goiit. ann. ISU. e não Campíinnpsis O. Kuntze, Hi'v. ijeií. II, p. :t7.'t (ann. I8í)|) Mmjnolia riniiniuna L var. foelida L. Sp. ed. I, p. filtj (ann I7."i.'t) passando para espécie, deve cliainar-se Mmjnolia (iiandiponi L. Syst. Sal. eil 10, 1082 (ann. 17.MI). e nào Mnijnidia farlida Sarp. in Gmd. niid For. II, 61.') (ann. 1889). Menllfi spinila I,. var. riridiu L. Sp ed. I, .■)7tí í;iirn. I7.").)|. tendo sido passada a espécie por lliidson. deve clianiar-se Menlliii spknln lliids. Fl. nnijl. ed. 1. 2ál (ann. I7G2), e nào Mrnlliii ririílis L. Sp. ed. '2. 8()'i (ann l7C>.'ti. Lj/llirioii intnme- diiiiii Ledeb. (Iiid. Iiuit. Unip. ann 182-') tendo sido considerado corno variedade do m 1. í^dliiiiria l,- iii'V(' rliam.ir-sf /.. Salicnriíi, var. (iidcilius Turcz. (in liult. Soe. nat. Mosmir. XVII, t:\:>, aiiii. ISVO. « não /,. Salicuria, var. infermedinm Koehne (In Engl. Uot. Jiilnli- I. .'t^:. ami. IHHl). Km todos estes casiis os nomes iisailos sepundo a antiga repra de A. de Candollc, devem feder o logar aos nomes e comhinai^òes de nomes mais anlipos. Reoommendações : Os auelores que tiverem de realizar as alterações a que se refere o art. 49, deve- rão attender às reeommendações sepuintes, para se evitar que qualquer grupo mu- dando de eatepiiria não deixe de mudar de niinuí. XXIX. I." Quando uma snlitriliU passar a ser tiibii, uma triliu passar a ser sub- famili.i. uma sulilamilia passar a ser família, ele., ou (|uando as mudanças forem em ordem inversa, nnnra se deve iiindar a raiz do nome, mas somente a terminação {-iniii', -i'iii\ -iiiiliw. -urciif. -iiicdi'. -iilrs, etc ), a não ser que na nova posição se d(' (pial(pier dos (ilistaeuios enumerados na secção 7, ou um (pial(|uer motivo prave. 2." (Jiiaiidn uma secção ou um suligenero passar a ser género, ouijuando se lizero contrario, devem ser conservados os nomes antipos, a não ser i|ue por esse modo ve- nha a haver dois penems com o mesmo nome, ou duas subdivisões do mesmo género com o m(>smo nome, ou quando liouver qual(]uer dos olistaculos indicados na secção 7. 3,° Quando uma sulidi visão d'uma espécie passar a ser espécie, ou no caso In- verso, devese conservar os eiiillietos primitivos dos gruiios, uma vez (jue dabi não resulte liaver duas espécies do mesmo género com nome egual, ou duas subdivisões da espécie com o mesmo nome, ou ipuuido haja (lualquer dos obstáculos marcados na secção 7. Sec^fio 7. l)os nomes que devem ser rejeitados, mudados ou modilicados Art. oO. Ninguém (' auctorisado a rejeitar, mudar ou modificar um nome (ou uma combinação de nomes) sol) o pretexto de ter sido mal escolhido, de n3o ser agradável, de que outro é melhor, ou mais conhe- cido, nem por causa «rum liomonymo mais antigo, mas sensivelmente tido por não valido, nem por qualquer outro motivo contestável ou de pouco valor (veja-se lambem o art. .'37). Exenq)los : Violou-se esta regra quando se nnidou Slniihijlea em Staphilis, Tamus em Tliiimiws, Mnitlia em Miiilhr. Tilliini em Tillia, Vincetoxicnm em Alexitoxicon ; ou Orohaiirhf líniiiim em U. miotIiamnoiíhyUi. O. Coliunbariae em O. amlmnbarihaerens. O. Artem/xiai' em (nifiiiisieiíiphytn. Todas estas modificações contrarias ao art. 50 de- vem ser rejeitadas, O nome Liiplomorpliu Meissn, in Regensh. Denhschr. Ill, 289 (ann. ISil) não deve substituir o uouie genérico Wichsiroemia Endl. Prodr. fl. Norfolk, p. M (ann. 18.'!3) por causa dos liomonymos anteriores ]yi{r)hstroe'mi(i Schrad. Goelt. gel. Anz. p 710 (ann. 1821) e ]Vi(c}kslyoemia Sprenp. in Vrt. Akad. Handl. Stockh., ann. 3821, p. Itíl, t. 3, porque o primeiro é um siuqiles synonymo do género Laplacea Kunth (1821) e o segundo é uma suljdivisão do género kvpatorium (17.33). 196 Hecommeudações : Veja-si- a respeito dos lioiiidiij mos as recommeiídações V l> c XIV f. (|ne traiam de evitar para futuro casos d'esle género. Art. 'jl. Todos de\em rejuitiir iim nome nos casos seniiinles: I .° Quando esse nome j.i foi ap|>lic,ido no reino ^e>;etnl a mn <;nipo, (juc aiiteriormeiíle já linha um nome xalido. 2." Quando lizer duplo emprefjo nos nomes de classes, de ordens, de famílias ou de {leneros, o\i nos nomes de subdi\isòes ou espécies do mesmo género, ou em nomes de subdi\isòes da mesma espécie. 3.° Quando lòr baseado sobre uma monstruosidade. 4.° Quando o grupo, que elle designa, comjirchendcr eiemenlos com- pletamente incolierentes ou que jiossa ser origem permanente de confusão ou de erids. li." Quando lòr contrario ás regras das secções í- e G. Exemplos: 1.» Oiielin Adaiis. (aiin. 176:ii foi por seu auctor apijjicado a um fo- nero que antei iormeiíte linha receliido o iioiiie valido {Afierdliini L., ann. 17.').t) {sijno- iiymoí: Tricliilia alala .\. Iv lirown (in AV»- lliill.. aiin. ISÍlii. p. Kidi é luji nome (pie iiao pôde ser eonMMvado por ser s\uon\nio de T- píeiopluiHti (". DC. liii liull. Ilirh. Bom III. 'M\, ann. 18S>4|. 2." TapeinmUhits. nome dado pur lioissier a um !.'enero de Laliiadas, foi transfor- mado por Uiuand em Thiisiifiiiunla para eviíar duplo empre};o com o iieiiero Tnpei- ninilhus llerli. à mais leinpo díiseriplo nas .Amaiyllidaceas (hnmoiinmni: Antnigutitx rliizanlliun Boiss. {Diagn. />/. uricnl. ser. I. II. p. 83, ann. ISWi foi mnd.ido para A ra- rieiísis líoiss. por existir um homonvmo anterior valido (Aslrmjdhis rhiziiiUlitis Hoyle, Illuslr. Hol. Wiiuit. p. iW, anil. I8:i:)-I8l0). ' 3.» O género Uinpíytium Lindley fui baseado mima monstruosidade hoje referida ao Pliraipiiopfdiliiiii raitiliiliuii liolle. 4.° Ó {.'eiiero Mirebfni !-. tira os seus caracteres dos géneros Cmrula e Myiira (parasita e hospedeiro) e deve ser annulado; Lemaiíea De Vr. é nm prupo formado de elementos de muitas fainilias dilTerenles e por isso deve ser annulado. I.iiineii des- creveu sol) o nome de llosa riltosu uma planta, que t>;ni sido referida a inmtas espé- cies dilleienles e cuja inteipretação certa parece iiiipossivel ; para evitar a confusão que resulte do emprego deste nome é preferível ahandonal-o. O mesmo se deve fazer em casos análogos. 5.° Vcjam-se os exemplos citados nos arl. 48 e 49. Art. 52. O nome d'ordem, subordciii. iamilia ou subfamilia, tribii ou sulitribu, deve ser eliminado Iodas as \('/es iiue fòr deri>ad(i do nome d'um género (|uc se reconlR'\;a como iiào |ieiU'nceiido ao gi-u|io de (jue se tratar. Exemplos : Se se demonstrar (pie o género Poiiiilara não faz parle da família das Portiilacaceas, esle nome devia ser mudado. Kees (in Ilooker and .Ariicill, fíol. lUe- cliey's )'o;/. p. 217, ann. I8.'t()) deu o nome de Tiislfijiiniif a uma liilju de (iramineas, I!)7 (li!i'ivaiido-o (io gonciro Tristeyi.s .Ncl-s (s\rii)riynio do {reiíero Melini.t licauv), nv.ií temlo o (jeiíoro AMinis (Tristcgis) sido i'xcluid(i d'.'5. (Jiiando um sul)^L'nor(>, iirnii sccrão ou niiiíi siihsoceào passar para outro ficncro no inesnio í;ráo, deve ser mudado o tiomc se nesse fjí!- nero \i\ hou\er aljuum grupo l)em definido da mesma ordem com o mesmo nome. Quando uma espécie é Iransícrida dum j;etiero para ouiro, deve mii- dar-se o seu epillieto especifico, se al-juma das espécies certas d'esse fíe- nero li\er nome egual. Da mesma Córma (piando uma suliespecie, varie- dade ou oulra divisão da espécie é Iraiislerida para outra espécie, o nome deve ser mudado se alii jA houver grupo de egual valor com o mesmo nome. Kxeniplos ; O í^parliKm bipovnm Desi; (ann. 1798-18110) Iraiispdrtado por Spacli em I8iit para o i;eiiero ('i/tisus. não pôde ser denominado Ci/ti.siis liiIJonis. mas rece- beu o nome de Cylisii.^ Fontnuexii por ja haver o Ci/lisiis li/flonis I.'lléril. (aim t789), espécie valida para o aiictor. (>) é Frilillnriíi (ilha Nutt. {('iii)iii, etc . não serão adniillidos : ]hiv outro lado não se rejeitará um nome genérico tal como Tiibrr uma vez que já loi a|iplic:id(i com nomes especilicos {Tiiliri' i-ih(irium. etc). 2." Klirliart iPIn/tophijliuitim. ann. 1780. o Hiilriíii. IV, 14.")-l.i()) empregou uma nomenclatura uninominal para espécies então conliecidas com nomes binaiios (VIkwo- rfphidiim . l.f'ii'osltithys. etc). Kstès nomes, similliaiites aos nomes genéricos, para não serem conlimdidos com elles. devem ser rejeitados, a não ser (pie mais larde_(pial(|uer aiictor os em|iregue como nomes de géneros (por ex. Ilnrnlhiiion, expressão unino- minal de Klirliari, fui a|i|dicada a nrn género caracierisailo por A. Dietiicli. Spa . pi. 11. 89. anu 18:i:t). :t.° Qiiis(]ii(ilis, Sfbasl 1(1)10- Si liiincnii, Ai^ves-Aniiuiidiíi. são nomes que devem ser conservados. Í98 Art. 5o. Os nomes (ou antes epithelos) específicos devem lambem ser rcjcilfitlos nos sopuiiiles casos particulares : 1." Quando ÍArem a(ijccti\os ordiíiacs tendo scr\ido para uma nume- ração. 2." Quando repetem pura e simplemente o nome genérico. Exemplos: 1° Boletus ricesimus sextus, Agaricus oclogesiinus iwnus. á" Linaiia Linaria, Raphanistrum Raphanislrum, ele. Art. 56. Nos casos previstos nos art. .'il a o.'j o nome que deve ser rejeitado lerA de ser sul)slitui(l(i pelo mais antifZd oíimc valido existente para o grupo de que se tratar e no caso de iieidmm haver, deve lazer se um novo. Exemplos: Vejam-se os exemplos relativos aos arl. 51 e 53. Art. ^7. A grapliica original (Vom nome deve ser conservada excepto (|uando tal nome tiver sido devido a um erro tjpographico ou orlliogra- phico. Quando a differenva existentente entre dois nomes, e em especial quando são nomes getiericds, i-stiver só na desiiiemia, ainda mesmo que a differença esteja unicamente numa letra, os dois iu)mes devem ser con- siderados validos. Exemplos de nomes diíTerentes : Riéia e Rubiis, Monochaele e Monochaelum, Pe- ponia e Peponium, Iria e íris. Recommendações : XXX. Deve usar-se com reserva da faculdade de fazer correcções ortliographicas, especialmente quando a i-urrecrão deve cair na |)rinieira syllaba e inuiki especial- mente na primeira letra do nome. XXXI. lia Miiiilos numes (|iie (lilTereiíi apenas mima leira, sciii ipic apesar d'isso possa haver conlnsãip (ex. I)urrilli'ii e ['rrillnn^ (Jiiaiidii uma pi^piena (litleiciiea possa ser causa ile erro (ex. Astrastcmina e Asíervslemmu na lamilia das Asclepidiaceas. PleuripeUilam e Plenropeluliim na das Orchideas), conservar-se-ha somente o nome mais antigo segundo o art. 51, 4.° Capitulo IV. Modificação das regras de nomenclatura botânica Art. .t8. As regras de nomenclatura ixitanica S(> podem ser modifica- das por auctores competentes reunidos em congresso itilernacionui convo- cado para tal fim. 1 1)9 Aiincxo. Recommendaçôes diversas XXXII. Os liotaninis devem einpn'p;ir nas liti(,'iia^i'iis inoileiíias os nomes scienti- liciis lailiKis ou os (jiiH (l'tíiles derivam iiiimeilíalaiiienle de |)refereiiL'ia aos nomes (roíilia natureza ou doiitia oiigem, devendo eviíar o emprego d'esles ullimos nomes, a não .■-er (juando forem muito elaios e nuiilo empn'};a(los. XXXIII. Quem fòr aniipo das sciencias devo oppòi-se à introducção em qualquer linguagem moderna de novos nomes de plantas, a nào ser que elles derivem de no- mes liolanicos latinos levemente modilicados. XXXIV. O syslema meliico é o único empregado em Ijotanica para avalia(^'ão dos pesos (; inediíla.s'. O pé. |iollegada, linha, lihra, onea, ele., deveriam ser rigorosamente iianidos da linguagem seientiliea. As altitudes, às prolundiílades, as velocidades e qtiaes(pier outras medidas, serão indicadas em melros. As hraijas. nos, millias maiiidias, etc., deveriam desapjiarecer da linguagem scientilica. XXXV. Avaliar-se-hão as umilo peipienas dimensões em |j. (|í métrico, micromilli- uietros, microns ou millesimas de millimetros). e não em fracíjões de millimetros ou de linhas, eh'., iiodendu as fraci;ões com zeros dar mais facilmente logar a erros. XXXVI. Os aiKtores são convidados a indicar com clareza e precisão i escalla dos desenhiis (jue puhhcarem. XXXVII. As tem|ieraluras são indicadas em grãos do thermomelio centígrado de Celsius. 200 ESBOÇO OA FLORA DA BACIA 00 IVIONOEGO Classe IDiootylotlonoao SiiltclasM' Arcliicliliiniydcae A. Plaiilas (•(ira dores iinispxiiiics nu;is ou cnni |K'iiaiillio sepaluicle ruduziílo. \i. riaiilas com perinnllio sepaloiílu ou coiolliiio. C. l'laiitas coui llores quasi seinine li(.'lemclilaiiiydcas. A. Plantas com flores 1-sexuaes nuas ou com peiiantho reduzido Ílnlloresceiícia masculina eui ainciililln) 1 Inflorescencia masculina não em amenlillio Serie Liiicales. Plantas dioicas Serie Salicates. Plantas monoicas 2 Ovário l-locular 3 (Ovário 2 ou x-iui-ujar '. Serie Fagales. lOvario superior, poriantlm O ; folhas simples Serie Mijricales. 3 •. Mijrica. (Ovário inferior, folhas compostas ; peiianllio 't-inero Serie JÚglandulcs. Jitglaiis. Serii' Salioales - l';iiii. Salicaceae l Flores masculinas com 1-5 estamcs; folhas em geral cstreilas Salix L. (Flores masculinas com 8-10 estamos; folhas mais ou menos largas. 1'itjiiiliís Toiínif. 3 ' r.iitiiinuado do vol. XXII. p.i-.'. 11.). ' I'. (Jiulinhu — Uol. Soe. liiol. XVI, pag. ."i e seg. 20! I*0|»iilii8 Tiiiinil'. ! Geminas iinlioscoiitcs: rsramas dn aniPiilillid ciliailas; rslanics 8. Si'cl. l.euce Duby. 1 Geminas lilabras: escamas ilo aineniillii) nàu ciliailas; eslames G-áO. Secl. Ahjeiros Diiiiy. !i iFolhas ovadas uu airinlondadiis, mais oii imiids liiaiicas na pagina inrcrior.. . 2 (Fullias deltoideas ou Irianíiular-ovadas, verdes em aiiilias as faces. I'. tremula I,. [Follias palmalo-kdjadas muito liraiicas na paj-diia inferior; peeiolo qiiasi eylin- drico /'. ulhit !,. ;''ollias simiadii-denteadas, de liraiico-cinzeiílo na pai;iiia inferiíii': pi'i-i(il(i compfi- niidii lateralmente l'. ii/Iki X Imitida Kranze. /Flores maseiilinas com (1-8 eslanii's; cjvario i-siileado : folhas adultas j;laliras e por vezes Idiiiianieate aeuminadas /', niijru \, [ folhas novas glal)ras a. gennina. Copa ovóide . . . ■ 3 ( ( folhas e rehentos novos piihescentcs. . •(. jinhescnix Vm'\. Copa pyraiiiiilal [í. itálica Duroi. l'"lores masculinas com 8 ou mais estames : ovário (j-sulcado; folhas largas croso- , crenadas P. monilifira Ait. Sect. Leure Dtiby Uol. (iall. l, p. 427 I>. all.a L. ; Brot. II, p. 17. Coimbra, iiiarfjeris do Mondego, orla das estradas. — Choupo branco, faya branca, álamo Wanco. P. alba X (rcmiilíi Kraiize in .lahresb. Schles. Ges. p. 130. form. canescens, P. cnnesceiís Sm. Cultivada em varias localidades. P. tremula L. ; Brot. 1. c. |). 47. Beira, Coimbra nos sitios iiiimidos. Cultivada. — Faxja preta. Sect. Aigeiros Duby I. c. P. nigra L.; Brot. p. 46. a. (jcnuina \> Csiiiael. \i. itálica Duroi. y. pubescens Pariat. 202 Frequente, esponlaiioo ou cultivadd nas margens dos rios, campos ^lllli^.■Kios, ele. — Clioupti neijro, choupo ordinário, choupo pyra- midal (i . P. monilifera Ait.; 1'. lanadensis Desf. Ciilli\a(l() na nrla de estiadas e noutras localidades. — Choupo do Canadá. Salix Toiírnf. [Eslames 2-«i ; escamas dos amenlillios coneolores A. Pleiandrne. 1 (Estames 2, mais ou menos lig;iiios iiiire si B. Synandrae. 7 (Estames 2, livres, escamas bicolores C. Diandrae. 4 ÍEstames 2; escamas do amenliitio feminino caducas antes da maturação; folhas longamenti' apiculadas Secl. Fragiles. L. frngilis. Estames 3; escamas persistentes; lollias poucu agudas Sect. Triandrae. 2 2 /Folhas adultas glabras; ramos longos finos, pendeiilrs; folhas linear-lanceoladas; I estipulas semicordadas S. babyhnica L. (Folhas adiilias soiinosas, pelo menos na pagina inferior 3 Í Ramos ascendentes: folhas oval-acuniiuadas; estipulas pequenas, caducas. S. (liba L. Ramos divaricados; folhas adultas quasi glabras: estipulas cordifornies, ovacs ou lanceoladas S. fragilis X rdha Wiinni 4 I Folhas mais oti menos tomenlosas na pagina inferior o (Folhas de branco-setinoso na pagina inferior 6 IGoiniiias felpudas; ramilhos tomentoso-avelludados; folhas obovaes puliescentes; estipulas renifuruies S. cinnra L. Gemmas glabras; ramilhos adultos glabros : folhas obovaes com a ponta recur- vada ; estipulas reniformes S. awita L. [Pequenas arvores de ramos longos, finos, tlexiveis: capsula rente. „ 1 Secl. Viminules. j S. viminalis L. (pequenos arbustos de caule subterrâneo; capsula pedunculada. Secl. Repenlf.t. S. rcpens L. , i Folhas com a pagina inferior coberta de lomento lir:ini-i) iirachoideo-subfarina- ' j ceo Secl. Inramie. S. Saliiifolia Rrol. 203 A. I'l(iandi(ie AiwliTS Sect. rrayiles Koch S. fragilis L. ; Hiot. I, \>. 28. 3. decipiens (Hoftni.) Koch Syn. 11. Germ. et Ilelv.; S. vilel- liiia Hrot. |). 28. — Arhiisto do ramos miiilo foiíipiidos, llexi\eis; folhas novas siihglahras o como ciivenii/.udas na pnfíina superior. Cultivado e suhspontaneo tias terras haixas húmidas. Fl. de março a ahril. — \imeir(>, rimelro (imarcUo e vermelho. Sect. Triandrac Ariders. S. alba L.; Brot. p. 29. p. riielUna L. — Ramos longos amarellos ou vermelhos; folhas longas e estreitas. Frequente nos logares húmidos, margens dos rios. Fl. de março a abril. — Salgueiro bianco ; ^. limeira amarello. S. fragilis X alba Wimm. a. (jlahra \Yimm. — Folhas novas cobertas de pellos argenteo- sericeos, as adultas glabras. Não raro nos sítios húmidos associado com o S. alba e S. fragilis. Fl. de março a abril. S. babylonica L. ; Brot. p. 28. Cultivada frequentemente em sitios húmidos. Fl. em março e abril. — Salgueiro chorão. B. Sijnandrae Aiiders. Sect. Incanae Anders. S. salviifolia Brot. p. 30; S. oleifolia F.ge. Freipiente nas terras húmidas, margens dos rios. Fl. de março a abril. — Borraseira branca, Salgueiro branco. 204 (;;. Diandrae Anders. Secl. Viminalfs Kocli S. \imiii;ilis I..; Hrot. |). 2!). Cullivado. — limeira francez, vimeiro branco, vimeiro fêmea, vime. Secl. Capreac Koili S. einerea L. ; S. nlrociíieriM Hrot. |i. 31. r(Kin. piirrifolin. I""!!!.!-* (im»\íi(Iíis dt; i-() cciil. lorm. rulijaris. — Fdllins de ()-!) rciil. form. loiuji folia. — Folhas de 9-12 ceiíl. forni. /fioy'o//(í. -" l''(i|lias siilirotiiiido-ohoxala I '/j a 2 M'zes mais lotifjas do i|iit' largas. Não raro nas margens dos rios e terras liumidas. Fl. em março e al)ril. — Borraseira; Salfjueiro prelo. S. aurila I.. Uai), nos terrenos húmidos. Fl. em março e abril. Secl. Ropcutcs .\nders. S. repens L. Nos mattapaes húmidos c nos arcaes marítimos, l-^l. em ai)ril e maio. — Salijueiro rasiejunte, sahjueirí) a»ào. Serie lljricales Fam. Myricaceae llrri(*a I.. M. Gale I..; Urol. |i. 211. Arbusto de folhas subroriacens, serrilhadas, lanceoladas ou obian- eeoladas, obtusas. Ilab. nas terras freseas iiâo longe do mar. Piídial do Lrso. Fl. de março a abril. 20S Serie .lii;;laii4lal«'M r;iin. Jiiglaiidaceae •lii;i;'ltiiiw I.. .1. n-j^ia I..; lUiú. II. |). 295. Arvore de folhas compostas. Cullivadu. I"l. cin maio. — Nogiieira. Serie Fafvales Ovário sii|irriiir iírliilncnu'. Ovário iiifiTiur Fugacrae. Faiu. Betulaceae I Flores sem periaiillio : l'al>n eu|iiil;i foliaeca; friiclo ciolinso sci-co . . . Conjicae. JFIores niaseuiiiias (-oiii iieriaiiliio 2-4-inero; tlores rciiiiiiiiias nuas; IViiclo saiiia- ( roide líetuleue. I. Coryleae Cwi*ylii.% Toiíriíf. C. Avellana L. ; Brol. II, p. 39. Arbusto 011 pcíjiieiia arvore subspontanea e cultivada nas terras som- brias e húmidas. Fl. na prima\cra. — Avelhira. II. Betuleae [Estames 2; escamas dos ameiUiihos femininos 3-loliadas niembranaeeas. lEstames 1; Cí^caiiias dos aineiiUllios femininos a principio carnosas, por lim lenlio- l sas .■ Almiis Tonrnf. llciíilu Tourid'. B. alba L. ; Brot. II, p. 293. subsp. ptííicsffní Kegel; B. pubescens Klirii, •1()(\ Arvdif iliis iilliis iffiiòcs; ciiIiíníkÍíi iiíis rej^iòes inferiores (FOja). I'"l. iiii [iiimiivera. — \idoeiro. .%liiii«i lounil. A. glutinosn Wilkl.: Hrol. I. p. -lli). Arvore dos sítios liiiniidos, margens dos rios, etc. Fl. na primavera. — Amieiro ou Amieira. l";ini. Fagaceae ICiipnIa pscaiiins.i Quernis L. (Cii|iiil.i (■s|iiiilici?;i Caslanea Tournf. €'a.««(aiioa Tournf. C. satna .Miil.; Hrot. 11, |.. 32.";. Arvortí ciiilixada e (juasi subs|)onlanea. Fl. de maio a junho.— Tas- íanheiro. ^iierciis L. y ÍFollias nieniliranaceas ou subcoriaceas caducas no oiiloniuo ou mais tarde, mas perdendo a eòr cedo 1 , Folhas coriaceas persistentes 2 ÍFolluis caliliulo no ouluninu Secl. 1. ííij//i(í' Endl. H 1 (Follias conservando-se por vezes até á primavera . . . Sect. 11. Gallifera Endl. 4 2 IFollias com a pagina inferior albo-tomentosa Sect. III. Suber Endl. .'> (Folhas verdes e sem pellos nas duas paginas Sect. IV. Coccifera Endl. Q. cora fera L. ÍFolhas mais ou menos recorlada-^, pci feiíaiiieiite glabras Otiercuè Robur L. 3 (Folha pubescente na pagina inferior Q- Tozza Bosc. (Folhas i)ecioladas. .Arvore ou arbusto Q. liiKitdiiica l.amk. (Folhas rentes ou de peciolo muito curto. Arbusto Q. humilis Lamk. • P. Coutinho — Boi. Soe. Brot. VI, 1888, p. 47. 207 ((lasca suberosa; fulhas puliescciílcs na iiaiiiiia iiifiTÍnr Q. Suher I,. ((".asca não siiliiTosa ; fullias iiiiiiio inincMlusas na |iaí;iiia inli-iidi' ... Q llc.c L. Secl. I. Iloliiir Elidi. Q. robiir L.; Q. |)i'diinculala Klirli. ; Krot. II, |>. 30. A. vulgaris Cout. — Ptuluiiciilo.s IViictifcros poiícii mais curiós que as folhas. II. longipcduiiciildia (loiíl. — Pcdimciilos friiclifcros mais lonfios que as íollias. c. briTipediiiuultitii. — Pedúnculos frucliferos muito mais curiós que as folhas. I». su/iocculluta. — Glande perfeita subglobosa, qiiasi incliiida na cúpula. Ciillivado (' (jiiasi siihspoiítanco. Fi. de ahiil a maio. — Carvalho roble, ou cunnnum, ou alvarinho. Q. Tozza Bosc. ; Q. puhescens Hrot. II, |i. 31. Cultivado e espontâneo ató 1000"' iraltilude. Fl. de maio a junho; frut. de setembro a outubro. — Carvalho negral, carvalho pardo da Beira. Sect. II. (lallilera ImuII. Q. lusitanlca Lamk.; Q. hybrida e O- Hõbiir Brot. II, p. 31. a. faginea Bss. — Folhas agudamente serrilhadas; 7-12 ner- vuras lateraes regulares. p. alpestris Bss. — Folhas agudamente denteadas; 7-10 ner- vuras irregulares. y. liroleri Cout. — Folhas sinuosas, sinuado-crenadas ou siniiado- sublobadas; 9-12 nervuras regulares ou subregulares. Frequente. Fl. em abril e maio; frut. de agosto a outubro. — Car- valho porhiguez, carvalho cerqainho. Q. humilis Lamk.; Q. írulicosa Brot. II, p. 31. «. genuina Cout. — Folhas mais ou menos tomenlosas na pa- gina inferior. p. prasiiia Bosc. — Folhas glabras na pagina inferior. Frequente nos pinhaes, em logares áridos. Fl. de maio a junho; frui. de agosto a outubro. — Carvalhlça, carvalho anão. 208 Sed. III. SuLcr Emll. 0. suluT I..: Hiol. p. .'U. a. hrciisíjiiaiíKi Ciml. — Kscamas superiores dn ciipiilii ine- iii>res ijiie us inlerioros e sem exieilcii'tii a margem da ciipula. p. viiUjdris C.tnú. — Escamas superiores lineares e excedendo a uiar;;eMi da ciipula. Culti\ado. Kl. de abril a jullio; IVul. de agoslo a janeiro. — Sobro ou sobreiro (arvore adulta); sobreira (arvore de longa edade); ilia- parri) (arbusto ou arvore nova). Q. Uex L.; Brol. II. p. 33. a. yenuina (loul. — l'ructos amargos mais ou menos salien- tes; pagina inferior da folha com felpa branco-esverdi- nliada. p. avellanaeformis Colm. et líout. — Fructos doces pequenos subglobosos, quasi incluídos na cúpula ; pagina inferior da folha com felpa branca. Cidlivado. mns raro. Fl. de abril a juidio: fiut. de sclcmi)ro a no- veuibio. — Aziítlteira, azinho. Secl. Coccifcra Eiull. Q. coccifera L. ; Brot. II, p. 32. a. vera DC. — Escamas da cúpula paleiíles, rigidas e picantes. p. imbricala DC. — Escamas da cúpula levantadas, conchegadas e muticas. Karo, nos sitios áridos, pinbaes, etc. Fl. de abril a maio; frut. de agosto a outubro do aiuio seguinte. — Carrasqueira, carrasco. Serie rrlioale» I Arvores com flores lieriiiapiírodilas l''iini. 1'lmaceae. 1 I Plantas com llores unisexuaes 2 •iO!) Vmu. Ulmaceae ;l"i'iiclii s;iiii.iiiiiili' ; fliircs cm (rl^nicnilos Subfam. Vbnoidene. I ) Ulmns caiiipestris L. ÍKiiictd (lrii|i,iccii ; lliiii's scililarias Siilifaiii. Celtidoidme. Ceitis aiixiralix L. I Arvores oii aibuslo trenador Fam. Moraccae. 3 ( Plantas lierbaciMS Fam. Irticuceae. S 1 Arvores Suhfaiii. Moroideae. 4 :t ( Arliustii trepador Subfam. Cmmahoidcae. Cannnbis L. [Friiclns aggregadns em fViniia de aiiiorn Moreae. ( Friicto sycone Fkeae. IFollias oppostas : pellos urticantes Vrereae. ( Folhas alternas, sem pellos uilieaiites Parielarieae. llliiiiis L. U. rampestris L. : Brot. I, p. í I I. Cultivado (• siilispontaiiod. Fl. cm ahril ; Irut. em maio. — Ulmo, ubneiro, negrilho. Ceitis L. C. niistralis L. : Brot. I, p. 471. Cultivada e suhspoiílaiiea. Fl. de abril n maio; frut. de agosto a seteml)ro. — Ayreira, lodão bastardo. Fam. Moraceae Subfam. Moroideak 1. lloi*ii!« L. I Folhas de verde-claro quasi glabras; fructos pequenos de eòr clara. M. alba L. (Folhas lie verde-cscuro puhescentes asjieras; fiuclos negros M. nigra L. 14 xxui •210 M. iliba L. : Brot. 1. p. 20!). (2iilti>ii(la. Fl. tiH primavera. — Amoreira branca. y\. iiifira I..; Hrot. I, |). 209. Cultivada. Fl. na |iriinavora. — Amoreira negra. II. FIceae FioiíN L. \ . Carie a L. ; IJrol. 1, |.. 59. Cultivada e su1)S|j(iiiI;iiun\. V\. ili- tiiain a jiilli". — Figueira. Sulilaiii. Cannaiioikka lllllllllIlIM L. II. Lu|iiilus !>.; Hrot. 1. |i. 109. rrt>(|U('nl(' nas niarficns dos rios, nas sebos, ete. Fl. de jnidio a jiilbo. — lAípulo, liiiiaro, pé de galln. Iam. Urticaceae I. Urereae Urtica L. ! Flores monoicas 1 Flores dioicas U. dioica J,. Ilnflorescencias mais curtas ijiie d iiecidio f ". urens L. (Innoreseencias. pelo menos as superiores, mais compridas i|ue o pecioin. r. memhranacea Poir. U. tirens I..: Brot. I, p. 200. Frcíjiienle. Fl. na primavera e no verão. — Urtiga menor. V. dioica L.; Brot. I, p 200. Freijiiente. Fl. na primavera e no Ncrào. — Crtiga maior, urllgão. U. niemliranacea l*oir. ; l'. hi>itam(a Brot. I. p. 20"). Frequente. Fl. na primavera o no venão. — I rliga menor raitdada. II. Paiiclarieae l*ni*Í4'((ii'in L. V. ramillora Moencli.; P. ollieinalis Brot. I, p. 20i. Frcíjuenle nas |iaredes velhas, ete. Fl. na piimavcra e no \erào. — Parietirla. alíuvaca de coIna. 1 •ill li. Plantas com periantho sepaloide ou corollino ! Ovário suppid ; iiviilo 1 Scrin Pnhjgonales Ovário iiifiMo ; óvulos 1-» 1 ! Ovário l-locular; (ivnlos 1-3 Serie Snnlalales. Ovaiio ot-locnl:ir ; (ivulds x Serie Aristolucltiales. Serie Snntalalo» F.iin. Santalaceae I l'oi iaiillid |i(ilyli'|i;ilo 1. 0.tyii(kap. ) (hyris L. ( Perianllid gatiiotcpalo 2. Thesieae. Thesium L. Suijord. Osyricleae O. alba L.; Brot. I. |). 70. FreqiR-nle nas sebes, ele. Fl. de abril a maio. — Casia branca Je VinjiHo. Siibord. Tliesieae 'l'lie.««iiiiii L. Th. (livaricaliiiii Jau.; Tb. lino|)lijlhim Brol. I, p. 303. Logares seccos e áridos. Fl. de maio a jiiiibo. Serie Arisloloclilalcs ^ Flores zygoiiiorpliicas ; plantas vei des Fani. Aristolochiaceae. i Flores acliiiuiiiiirpliicas : plaulas não verJes Fam. Rafflesiaceae. Fam. Aristolochiaceae .4i*Í!s(olo<*liia L. A lonjía L.; Brot. I, p. 593. Lofçares um pouco sombrios. Fl. de mar(.'o a junho. — ■ Arislolochia loiíya, lierva-biiha dos liervolarios, esírcllamiin, '212 Faiii. Rafflesiaceae C>tiiiiiM L. C. Inpocistis L. ; Brol. II, p. 36. Fri'(|iionle |nir;isitii nos Cislus. — lliijutcisto, l't:legas. Serie Poi.v}íoiiaies * Kam. Polygonaceae ÍFlortíS cyi-licas Siibfiiiii. Humicoideae. 1 Flores espiraladas Siibfam. Polygonoideae. Siilifníii. lir.MicomEAE ÍKIores |inlyfraiiiii-. 601. T<'rretios pedregosos, caminhos, ele. Fl. tia primavera. — Labaçã simiaãa. K. bucephalopliorus L. ; Brot. I, p. (J02. Terras pedregosas cultivadas. Fl. na primavera. Secl. Acetosa Meissn. R. Acetosella L. ; Brot. I, p. ()0:5. Terrenos cultivados arenosos. Fl. de maio a jindnj. — Azedinhas. K. Acetosa L. ; Brol. I, p. GO.'}. Prados, seltes e margens de rios. Fl. de maio a julho. — Azedas. 11. sculalus F.; Brol. 1, p. m±. Prados, terrenos pedregosos, sebes. — Azeda romana. 214 K. iiidurnlus liss. cl Keiit. Sebes, paredes, liTrcnos de cascalho. Siiltfnm. Poi^iKiNdinKAi; l*ol;»gouiiiii L. /Caules volúveis; folhas sagiladas Sect. Tiniarin Meissn. ) /'. Cninohnlus L. (Caules não volúveis; folhas não sagiladas 1 Achciiio lenticular ; orlirea sctoso-riliaila Sfct. PiTsiniria L. i Achenio triquctro : ocliroa não si'loso-ciliada Secl. Avicula7-iii Meissn. 2 1 Plantas suliarbuslivas 3 (Plantas herbáceas, ramos proslrados /'. aiiculurf L. l Caule erecto; ochrea ninilo mais ciirla (|iii' o cnirciin p. equisclifonnc L. (Caule e ramos prostrados; ochrea ciiii.il (Hi iidum lociior i|tu' o cnlrcnó. I' marilimitm I,. Espigas oblongo-cylindricas compactas 5 Espigas delgadas mais ou mi'iios inlcrrompidaf< 7 5 cstames salientes ; planta vivaz P. (imiihybiiim L. 6 estames inclusos ; plantas annuaes 6 5 /Folhas niais compridas de que os entrenós: fructos lodos lenticulares, g ) /'. Itipalhifoliiim L. 'Folhas mais curtas que os entrenós; fructos, uns lenticulares, outros trigouos. P. Persicaria L. / ( Fructos rugosos ; periaiitlio ijlanduloso P. Ilydrnpipcr L. (Fructos lisos, uns lustrosos, outros baços; periantho não glanduloso. P. serfulatum L. Sect. A>i(ularia .Meissn. P. equiseti forme Sibtli. et Sm. Terras cullivadas, de cascalho, camiidios. Fl. de julho n novembro. P. mnritimum L. ; Hrot. II, p. 42. .\reaes maritimoí. Fl. de junho a julho. 215 P. avicularc L.; líiot. II, p. 42. Frcqiicnlc cm U-irenos (Ii\t'rsos. Fl. na primavera c verío. — Cor- riola bduíttnld ou SeDiijrevIva dos uiodcnnos. Sect. I'crsic;iiia L. !'. Iijdropipcr L. ; Hrot. II. p. íâ. I.()f;arfs liiimidos, |)aiilanus. Fl. no \('ii\o. ^ Pitnenla d'agtia ou /'(■rsiraria mordaz. I*. senulatum Laj;asca; I'. angustifolim I5rn(. I, ji. 41. TiMifiios liiimidos, terrenos cullivados. Fl. de juidio a setembro. I*. ampluhinni L. ; Hrol. II, |i. ÍO. a. ualítiis iMoctiili. — ("aiiie rastejanle e radicante nos nós; fo- lhas coui loiíf^o pciiolo. p. Imcslrc IMocncií. — ("aule erecto, (|uasi simples; folhas com curto periolo. Terrenos |)antanos(is, aguas estagnadas e correntes, terras húmidas. Fl. de julho a agosto. P. Persicaria L. ; Hrol. II, p. 41. ((. bi/hrmc (VahI.) Fries. — Frecto; racimos lateraes bastante pedunculados. Terrenos ferieis, pedregosos, margens das ribeiras. — Persicaria ou hrrva pecegueira. F. lapathiloliuni L. b. iiicitiiinn (\^illd.) (iíirke. — Folhas esbranquiçadas na pagina inferior. c. tenul/loruni (Fresl.) Boiss. — Nós menos túrgidos do (jue na forma typica ; folhas mais estreitas; llores menores. Terrenos férteis, margens de rios, de pântanos. Fl. de julho a ou- tubro. Sect. Tiuiaria Meissn. P. convolvulus L. ; Brot. II, p. 4."{. Terrenos cullivados e de cascalho. Fl. de julho a outubro. âl6 OBSERVAÇÕES PHAENOLOGICAS FEITAS NU JAIUilM ItOTANlCO 1>E COIMUHA .NU A.N.NU UE l'.M»7 ruii A. F. MoUer Altil. 89"'; I.alil. N. 'i(l"l2'; l,niii;il. W. GreD. 8"23' l'riim'irds folli,is rniueiíd-i ío Prinioiras rnairircs ini- bas am^ircllas Dores alierlas rios maduros Acer plaUmuides S.IV A. psciido-plataiius 2.1V Aesruliis lli|ipocastaiit'uiii j 6.111 AilantIiiK j;laiulul()sa ' 2o.IV Almis i^liuiiiosa 20 III Ainygdaliis coiiiiiuinis A. períii-a ' Anacaiiiplis pyramidalis ' Annciiiai-a viili/aris Atriipa l!i'llailiiiia i IUtImtís viilcaris I lictiila allia.". I.IV Callniia viili^aris (".aiiipaiiiila piiiMiilifolia Cereis sili(piaslriiiii 31.111 Ciieliddiiiiiiii iiiajus i Cornu.-; mas : C. .sanjíiiinea Corylus avellana l.).lll Craiaej;iis oxyaeanlha (íydoiiia japDiiiea (;.' vuljiaris ' lo 111 Cy tisus Laburnuiii nrosnphylliim iiisílanieum El iea Itisilaiiiea Eapiis silvaliea 22. IV Frajíaria vesea Fraxiims exeei.^ior •i-lll (iledilsehia triaeaiitiuis 2(1.111 (lyiieliiiiii aríieiiteiim Jii|.'laiis regia : Lageslrueiiiia inillea | 21X 29.x 12.x 6.XI 'iXl 4.X1 25.x 30.x 26 X 14.XI .•ll.X lO.X 2Í.I1I 20. III lOII 12.111 2.-Í1V 20.111 13.V 2Õ.V 17X11 12.V1 17.111 22.11 18.V lO.V 2Í.XI1 20.111 3X1 10.111 6.IV 27 IV 2.Í.X1 2611 8.1 2.IX 5.IX 16.1V 31.VII ItUX 23.V11I 28V111 loX 31.V111 l.i.lX 217 Primeiras fiillias IViíiiciras fo- li;is;iiiiarcllas Primeiras Hores aiíerlas Primeiros fru- itos maduros Laurus nohilis Llí-Mislriiiri viiliiaiT LiliiiMi caiiilliliMii Lirioili'inlr()n liilipifoni LuuiciTa i'lriisca I,. tataiica Morus allia Narclssus liiilliiii-oiliiiiii N. oLfsiis N. poeliciis N. pseiiilo-iiarcissus N. Tazzctia Olca i'iirii|iai'a Opliiys Intra )'liilailr|pliiis ciiidiiaiia Flalaiiiis (ici-iil('iitalÍ!i Popiilus alba I'. caiicscciís P. iiii.'1'a 1'i'unii.s avliiiii P. lUimcslica P. Pissanli P. spiíiosa Pyriís coiiiinunis P. Mialiis Querciis pcdunculata Haniinciiliis Ficaria lídÍjLijia |is('iidacac'ia Hosa scaiiilcns líiiliiis idariis Salix alroi-jiierea S. caproa Salvia olllcinalis Sanibucus nigra Sarothamntis scuparius Scilla piHiiila Seeale cereale Sorlius aucuiiaria Syiiiplioricarpus racemosus . . . , Syi ingá vulgaiis Tilia anirricaiui T. aigeiílea T. euiopaea , Triticum viilgaiis Ulcx Jussiaei" Uliinií! caiiipeslris Vibiirriuiii Tliius Vilis viiiifera Mattas (lií carvalhos todos veidcs Cearas de centeio maduras lO.III 12.III 2:í.iii 12.111 2.1V 1'J.III 16.1V 20.111 23.11 30.111 25.1 8.1V 23.111 ai.iii 8. IV 25.111 4.IV 22.IV ly.vi 5X1 lO.Xl 31.x 8X1 31.x 10X1 3X1 30.x 8X1 7.X1 C.X 7X1 13.x 24.x 8.x 10X1 22.x 20 11 13.V 7.V 19.IV 1 IV 10.11 lO.II 17.111 10.11 13X1 23. V 31 III 11 V 23.111 3.111 24.11 7.111 23.111 26.111 23X11 8.1V 23.1V 20.1V 20.1 3.111 10111 26 III 4. IV 6.I1I 13.1V 9.V 30.111 l.VI l.V 23X1 23.11 12.V lO.X lO.XI 22. VIII 18.V 3.VI 23. VI 30.VIII 12.IX 14. VI 8.111 14.1V lO.VIlI 9.VI11 I.IX 8.V111 218 A MAGNÓLIA GRANDIFLORA DO JARDIM BOTÂNICO Eiicontrií-se no Jiiidim IJolíiiiico dt' C()iiiii)ríi bom imiidito de arvores notáveis sob vurios pontos de Msta : alfiiiiiiiis Araiicarins mafjnilicas, Eiica- lyptos de grandes dinietisòes, hoiis exemplares di' (liexillea rohiisto, (|ue todos os aniios se eoliie de llores cAr de oiro. e palmeiras mapi'slosas. Kntre estas plantas lia ainda algumas plantadas pelo sábio botânico portiigiiez F. d'A. Brotero. duas Pliocni.r àdinilijvra de grandes dimen- sões e lia\ia um dos mais [jerieitos exemplares da M(i<)ii'>llii (jKiudillont. As Vhoenix e a MaijnoUa tiidiam sido plantadas na mesma epoco no Jardim e nuns terrenos próximos do conNciito de Sania Tliereza. Assim o ailirmavam iiidi\idiii)S desse temjio, tiào lia muito lallccidos. Da bella Magnólia dà idéa a pravura (pie acom[iaidia esla noticia, lira notável [leia íórma re;;ularissima e pelas dimen^ões. 'liniia de altura 10'", 6o e o tronco media perlo da base 2'", 80 em circumlereiícia. De alguns annos esta Mdfiiiolia tiniia começado a dar signaes de deca- dência, .lunto da base por vezes ap[iareciam fungos, que se tratou de des- truir. Em janeiro de !!)()() um 1'orle luiau deitou-a |mu' terra. Viii-se então que os fungos tinham atacado as raizes, oimlir,i 2 li) KL-Ui:i I). CAliLOS Iiiiiiifiiirou-se o iircsciile noIiiiih' do liolcllin dn Sociedade Hroleríana (•(iiii ii ioii)m('m()iilii iiolavel no inundo scionliíico — a data do iiascinienio dum dos maiores naluralislas, o sahio (lailos Liniicu. . KriccMia-sc coininomoraiido o d('sa|i|iar('cim('iilo do chefe da naçào |)or- lufíueza, traiçoeira e haiharamenle assassinado. Ksse medoidio allenlado causou em lodo o mundo enorme impressão. S(í como cliefe do Kslado o sr. I). Carlos merecia ser respeitado, não o devia ser menos pelo seu saber c [lelo seu génio arlislico. El-lk'i eia um naltitalisla dislinclo, (|iie apesar do muilo que os negócios do Kstado lhe prenderam a atleii(.ão, leve sem- pre tem|)o para se dedicar ao estudo da naliire/.a, fazendo explorações \aiiadas e |iublican(lo obras de subido valor, consideradas no paiz e fora dCile. São de lodos bem conhecidas as explorações oceânicas, (jue e.\e- culou, nas cpiaes mostrou sempre grandes aptidões. Não eram só conhecidas de Kl-Kei as jiroducçòes mariniias. Tinha conbecimenlo complelo da fauna ornithologica de Portugal, estando em publicação os resultados de seus estudos. Como naluralislas, além de porlugiiezes, não [iodemos deixar de prestar respeitosa homenagem a memoria de quem tanio linha amado as scieiícias da natureza. J. Henriques. 220 índice das matérias NOMES DOS AUCTORES l'ag. Cniitinlio (I). A. X. Pereira) — As Lahiadas ilu l'orUi};al 31 llriuiiiues (Ur. J. A.) — Carlos l.iniicu 7 u — Esboni (l;i tlora da liacia ilo Mon(k'í;o 200 » — Hegras mleriiarionaes du iioiiifiiclaiiira botânica, adopladas no Congresso de Vienna em 1905 (iradiicção) I'C » — A Magnólia graudillora do Jardim Botânico ál8 » —El-Rei 1). Carlos 2111 Linntíii (C.) — D. D. Doininico Vandcllio Littorao II Mariz (15.'' Joaiiiiim di^ — As Verbasoeas 23 Moller (A. K.) — Observações pliaenologieas leitas em 1907 216 221 índice alphabetico SUBFAMILIAS. TRIBUS, SUHTRIBUS, GKNEHOS, ESPÉCIES E VARIEDADES ADMITTIDAS, E DOS SYNONYMOS ENUMERADOS ' l'ag. Acinos patariím.i Hoirgc. et Lk. (tio, a). — pataviíius I'ers. (CG. p). Ajuga L 172 (1) — Cliainaopilvs (L.) 8clin'lj.. -. 174 — Ira Hiiiruií! rí Lk. (2, |ij. (2) — Iva (L.) Sdiivb .. a. puipurascens » p. pseudo-iva (Rob. et Cast)BtIi .. — ha lietirmillia Brot. (2, p). — oiifHlalix Ilriwiques (3). (3) — p\ianii(kilis L 173 (4) — replaiis L 172 .4,iiia:ea<» 161 .'Viusoideae lo9 AIniis Touriif. 206 — glutinosa Willd » Aristiilorhiacrae 211 Aristdlocliia L » — longa I >> Ballota L 120 (o) — ciiierea (De,>ir.) Bi iq 121 — foetidn Ilnllgg. et Lk. (6, a). — foetidn Kdcli. (6, a). — hirsuta Btli. (5). (6) — nigra L 120 st. iiigra iiii(| u 8. ruderalis Koch » — vuíijaris \\vo[ (6, a). — vuídaris llolígg. et Lk. (6, p). Beloiiini aliji ririisií De Noè (81, [3). — CIrmrntci Perez Lara (81, p). — oj]iriiiatis L. (81). — olfirinalis Rouy (8), a, p). BetiiNi L 205 — alba I u Boliilacoae » Brmielki L 133 — alba Palkis (9). V. inlrfjrifolia Gr. et Godr. (!», P). V. pinnalifiãa Koch. (9, p). BruneUa graiidiflora. var. pijre naicu Gr. et Godr. (7). (7) — baslaefolia Brot 137 (8) — ha.staefoba X viilgaris P. Cout. 138 — intrrmedia Brot. (10), (9) — laeiíiiata, L 135 a. pinnatifida Koeb » p. siibintegra Hamilt » V. diísnia Hollgi;. et Lk. (10). V. haslaefolia HolTgg. et Lk. (7). V. ptiriiiirascens lIolTgg. et Lk. (10). V. typirn Holígg. et Lk. (9). ' Os syiionynios vão impressos em Itálico; o numero que ti''m adeante representa, não as paginas, mas o numero de ordem que neste indiee cabe ao nome especifico adoptado. ■1-2-1 ( 10) — laciniala X viilgaris SUipf. ... 136 (11) — viilt-aris I >. V. Iiiriniiita l>. (!1). V. pinmitifhld (ir. el (liidr. (101. Brunellinae 131 Calaminlha Arinos Ficallio (65, «). — alpina Bili. (6'i). ;i mrln I,í;l'. (6o, íi;. — asceiídens Joni. (66. h). — fiac/íVa lis.-; vi licul (66, 31. — Cliiwpodiniii lilli. (1)7). — ijraniiiensis li.-ís. et líctil. (6"), a). — menlliíiefulia Gr. et (íoilr. (66, bj. V. fí«Wíf(í J. Bali. (66, p). — mnntnnn llnITíi^'. et l.k. (66, i). — Nrpcla i''ii-alhi> (66. h). — Nepela lIuITi.'!.'. cl l.k. (66, I?). — olfiriwiHs lilh, (til), (i). — (illirinítlix Miicli. (66, a). — liiiltuina llosl. (6"i. 3). Caslaiiea Ti)iirnf. 206 — saliva Mill » Cflsia 1 48 — Airliinis Jac (|. 50 — brassicaffcilia Mariz 48 — glaudulosa liouch 50 Ceitis L 209 — australis L. » Cleoiiia 1 131 (12) — lusitanica L » a. viiiiiari.s 1'. Ciiul 132 p. arislala l'. CdiiI » Clinnpodiíiiii riilijare 1^. (67). Corvduttiviiuis hVIiI). lil !)0 (13) — (•apilaiii.'; ( L) Ikhli. lil » Coryliis Tmiin 205 — Ávellana L » Cylinus L 212 — hypocistis L » Emex iNeck 212 — .spíno.sa Campcd » Eviostomwn grrmtmirum lIolTgg. et Lk. (7!l). — lusit/ininim IldllVg i't Lk. (711, var.), Tagales 205 Ficiis L 210 — carita I, > Galeopsis 1. 127 (14) — Telrahit L •• Glecnma L 1 43 (15) - hedeiacea I : •• l'ap. Iliiiiiiiliis L 210 — Lu|iiilii,s L " Jiiglans 1 203 — regia L •> Lamiinae 114 l..'iijiiuiii l> 122 (16) — aiii|ili'xicaiili' 1 " ( 17) — aiii|il(XÍc-aiili' >. purpuieuiii . . 124 , (18) — Liliiliiin ( \r 122 i (19) — maciilatiiiii 1 126 I 7.. |iiii;,'ifi)liiirn Hoiiy > 1 Ã. lioiirgai'i Uriq (20) — Laiiiiiiiii pui piiieuiii L 125 LavanJiila 1 149 (21) — niullifida 1 156 (22) — pediinctilala Cav 152 I. |i)n}.'ic(iina P. (>oiil » p. I)ii'vic(inia P. Cimt 153 — pitimili/idii WMk (21). (23) — ípiea L 154 a. angiislifiilia (Giiig.) Bri(|. 156 p. dclpliincnsis (Jord.) Briq. » (23) — Stoedias L 150 a. plaulolia lliiq 151 (i. platvl.il.a I,. (22). (5. niaciiil(j|)a liiiq • Y- slcndlolia Briq > V. prdiinnilala Brol. (22). — roa L)(',. (23). (25) — viriílis Willil 154 l>:tt iiiiai' 149 l,ycu|ms L 72 (26) — eiiropafiis l, » a. viilparis » p. elalior Lge » — exdllaliis Poiírr. (26, fi). — tacinidlus Kouy (26, |3). Majiir.iiia Mncii 93 (27) — iiiajiirica (i!aiiih.) Briq » V. lusiiaiiiciiiii Buuv » (28) — Majoraiia 1 94 Marrul>inm 1 I'i8 — rinfiriini Dor. (5). (29) — vnli.'aiv 1 •> llai'i-iilii<'»<' 144 Mclissa I, 103 — Culiiiiiiiillta L. (66). — Ciiltimiiillia, p. ríV/o.síi Bss. (66, P). (30) — ollicinalis L 103 Melissinae 94 Melittinae 131 Molitlls I, » (31) — Mrlis.^ii|ili\liiiiii I, • ±1^ Meiíllia 1 59 — tiqualica Brol. (;)2, ò). (112) — aiiuatica L 63 a;, raiiiiata (Op.) Briq > li. Hnileriana I'. Cmit - y. ljriviili'iU;ita P. ('.(iiil. . . HG í. acLiIa iDp.) liriq » V. lillll. {X], (7). (:t;t) — ainialii-a X nitiindifolia 07 íí. Scllllll/.i, liolll II I). Marizi, Saiiip » (34) — a(|ualica X viriílis (18 (í. citi'ala lílirli » 6. piperita Hiiils > Mnilha rerviiui \i. (52). — ciliala Elirh. (.'íi, a). — gentil ia L. ('il). — ijilinillaricii Willd. I :!(.!, -,•)• — hirsula liiot. (32, P). (33) — longilolia lliids 63 — Marizi Saiiip. (33, h). (3(i) — Pulegiiiiii 1 m X. vulgaris Mill [í. Innientella (llolTirg. et Lk.l P. Cout. r 70 T. giliraltarica (Willd.) lialt. (!t Tiah » — piprril'1 lliiils (34, b). (37) — lieiíiiieni lílli «9 (38) — rutumlitblia 1 162 a. glalirescensTiiiilj. I-agT. » [j. inillala l!ri(| » y. craspiHlola líri(| » V. íjliihi-a Biul. (39). (39) — njiuudifiilia X viiidis . 6't a. intrusa P. Cout » (40) — viridis L 63 (41) — viridis X arvensis 69 a. gentiliS I, » — ]yelirilsclii Rijuy (34, a). Menthinae 39 Micriimeriíi graera Bth. (68). — gr (teca \\k. (68, var.). — Juliana Blli. (70). — miirifulia Btli. (71). — marijútia Welw. (70). — tPiHiitblia Bouy (70). — varia Welw. (70). Moi-accao... 209 Morus L 210 — nieia L » Mvrica 1. 204 — Gale L » Nepeta L 139 (42) — Apulfi Ucria 141 (43) — Cataria 1 132 l'ag. — r.leromn Blh. (15). (44) — la/i folia DC. 143 ^ Insilaiiiai Bum (43, var.). (43) — iMultílirai-trataDesf. 141 V. Iiisilaiiica (Bouy) Sanip. » — mnltihriulcala llolígjj. cl Lk. (44). (46) — rcliciilala Dosf. 140 (47) — liiliiMosa I- 139 — niúacfa Bml. (44). ]%'«'|H'I«'SH' » OriiíaiHiiii li 90 (48)~ i-(iiri|ia''tiun Blh 91 —-rrelicnm Bnil. (49, [■!). — criiictim iiiarroMacliijHiii Brol. (49, (-5). — marro.ttarluium HolTgg. et Lk. (49, p). ' Orifiaiiitm Majorana L. (28). — Majorinnn Camb. (27). V. Iiisiíaiiinim líiiuy (27, var). (49) — vireiís Holígg. et Lk 91 a. genuinuni » |-i. inacroslai^iiyuni (llolígg. el Lk.) P. Cout '. » V. íjiicalum Bouy (49, fá.). — citlgare Brol. (49, a). (30) — vulgare L • » V. piupurasceus Bri(|. ... » V. iirixmaticuin Ficallio (49, P)- V. virens Brot. (49, ».). Osyris L 211 — alba L > Parietaria L 210 — rarnillora Mont > Pbiomis L 128 (31) — berba-venti L 129 — Knegleriana Musch. (32). (32) — Lycbnili.^ L 128 (33) — purpúrea L 130 I*ol>K«»iiafeae 212 PolyijoiuHU L 214 — ainpbibium L 213 — avieulare L >> — convolvuius L » — e(]UÍselifonue L 214 — hydroiiiper L 213 — lapalbilolium L » — iiiarilinium l> 214 -- Per.sicaria L 215 — serrulalum L » Populus Touriif. 201 — alba L » •2-2'. l'ag. — alba X tremula K 201 — f(jH(i(/c/iA'/.s' Uesf 202 — nigra L 201 — inonilifera Ail 202 l>raNi<>i)t<' l-">9 ri;i>iiiijj L " (54) — iiiajiiv I " Presiia Oji "á (35) — cerviíia ( I-.) Frcson " l'iunella (ViJ. iiruiiclla). Quercus L 206 — coecifera L 2o8 — Iiumilis Lamk 207 — Ilex L 208 — lusitanica Sm 207 — Roliur L » — Suber L 208 — Tozza Bdsc 207 ltsim<-wist<«-ac- 212 ■t«»wiiiai-iii<'ai> 158 riii^iiiai iiiiis L " — laxillonts Mariz (56, P). (56) — ofliciiialis I. » a. viilijaiis P. Coul 139 p. milaiis P. Coiit » RumexL 212 — Acetosa L 213 — Acotosclla L » — ljlic('[)haliipli()llis I, • — coiit;liiNiiTiilus Murr » — i-iispus i, » — induiaUis I!. et H 214 — obtusifoliiis L 213 — pulclier L » — scutalus L • Kali<-ac<>ao 200 Salix Toimil 202 — alba ]. 203 — aurita L 204 — babvlonica L 203 — cineit-a L 204 — fragilis 1 203 — fragilis X alba Wimm » — repoiís L 204 — salviifolla lirol 203 — viminalis I- 204 Salvia 1 104 ^ Aethiopis Hrot. (58). (57)_A(íthi(i|iis, 1 108 (58) — arfrfiitiM L » — liueUra liss. (C.i). — buUnIa VahI. (01). — claiideslina \j- (63, í). — coniroversa Tuii. (63, í). (60) (61) (62) (63) (64) (65) (66) Pap. — horiiiiiiiiiile:^ Gr. el GihIp. (63, ò). — hnrminoides Poiírr. (63. : i. — Horminum, [■i. intciinedia Uriq. <64, ,;|. — Ihrminiim, [i. viridis Carufl (6i, a). — liiji-iiHilia lirnl. (63, ò). — Ili^iliiiiird ,I;íc(|. lil. (61). — mnllijida Sihlli. Sm. (63, r,). — uhhimjiitu VahI. (63, a). — omrinalls 1 106 — pulula Iloir?;.'. el Lk. (."18). — pulymoiplKt lliiITtip. el Lk. (63). V. ,'/(íí/oilíulT5;!;. ell,k.(61). — pnilensis, siibsii. Iiucmaloidrs Bri<| 109 V. buWita Briq. (61). V lusilnnira Bri(|. (61). V. sclareoides Briq. (61). — Sclarea L Í07 — sclareoides Brul 109 — iriloba L. fil 106 — verbenaea L 1 1 1 n. verbenaea Biiq » a. (iblnngala (VahI.) Briq » p. vei'benai'.a ( L.) Briq » 7. amplilrniis Briq. .. •' b. clandeslliia Briq » 6. clandestina (L.) Briq 112 :. iiiiiiiilliiiides (1'iiiiir.) Briq r, miiltitida Briq » :;. i-iiniruvcrsa (Ten.) Briq » r,. miiltiíida (Sililh. Sm.) Vis • V, nbloitijifolia Bth. (68, a). — ve) benacoides Brot. in Fl. (63). — terbenacoides Brot. in Piíyl. (63, a). — viridis L 107 a. jieniiina » fi iiileriiiedia Bric] •• Kal^ioao 104 Salureja 1 94 — alpina (L.) Seheele 102 a. i;ranalensis ( Bss. et Ilelil.) Briq » S. patavina ilVrs.) Briq. . 103 — Calamlnilia (L.) Seheele 98 a. silvaliea Briq » a. silvaliea (Bronif.) Briq » 225 (67) (68) (C!t) (70) (71) (721 (731 (7'i) (7;i) (76) (77) (78) (79) 80) '811 |3. caNiiiiiiilhiiidcs (Itclili.) liii(|. ... 9H /' i ii.iii,'i (lliilí,^!,'. i'l Lk. 1'. Coiit. .'.' » siilisp. iiscendeiis. var. iiscfiiilciia (.Iiird.) I!rii| ((iil. In. — capiliiln L. I l;!i. — Cliiiii|io(liiiiii (L.) C;iriu'l 101 — graeca L •> V. inicianllia (Brot.) Briq. » — Iioiteiisis li » — Juliana 1 97 — inarifolia (lilli.) (lanicl ' — minnnllia Hofíiíii. et I,k. (68. var,). WniilaliM-csx" 211 Suntalales » Waliiroiosic ii!) Si-ulfjlaiia L 157 — iraleiiiuilata L » — iiiinur L » W<-ii(4>llni-ioiil<'sii> » SuliTilis I, Ii5 — aili(ir<'.>ii:riis Salzm » — (iiifiHslifiihii Ficalliii (7i). — ckíiinaeãiifdllit HííIíiil;. cl Lk. (75,?!. — Guilkmi Tíiii|j.-I,asr. (77, sulj- sp.). — hirtitla Brot. (7o, Í3). — hirsuta 1 145 a. vulgaris \Vk » fj. hirsuta (Brot) Brií] Ml y. hrai'leosa Wk. » — hijssupifnliit, var. elonijala Fi- falho (7."), (í). — linearifolia Brot. (74). — romana L 147 — scordioiílps L 146 suhsp. Giiilinni (Tiuilj.- I.ni;r.) Brii| 147 NliK-Ii^ «Ifao 114 Wlacií.'» uiUeao 59 Sla<-li\s I, 114 — arvensis 1, 115 — germânica Brot. (7ii. var.). — germânica 1 117 V. lusilanica (Holíug. et Lk.) Brif|. ...V. . .. 118 — hirta L. (80). — lusiUtnicii Brot. (79, var.). — Marruhiastriiiu ((lOiian) Briq. 116 — ollicinalis ( L.) Trev 119 a. genuína p. alg(>rii'usis (Dl- Noi') P. Coiit » 15 l'o(r. (82) - palu.stris L 117 (83) — silvalira L » Te/nihilinii hirliiin IhilTgg cl Lk. (80). Toucriínn L 161 — rapilíititm L. (86, a). — capildlniii. vai', ticniiliuini Bíiu\ (86. u). — cnpitatniii litsilaiiicuni Brot. (8(). »). (84) — ClianuKtilrvs I ItiK — Cliiiiiiitcjiitiis L. ( I ). — fnilican.t Brot. (H5, var). (85) — tVulicans L 167 V. latifolium (L), Buuy . • » — rjnaiihtiloão^ Wclw. (86, y)- — Hnoifclcri Bss |86, z). — lia L. (2). — latifoliam I,. (85, var.). — Luisicri Sauq). (8ti. zj. — iiixilaiiicaiii llolTjjg. cl Lk. ("6, x). — Insitauiram Schreij. (86, ")■ — Ia<:iliiuinim xalriaslntin Brot. (88). — Xissoliniiiim L. (87). — Poliiiiii Brot. (8(), ?). (86) — 1'oiiuin L 16!» a. caiiilaluMi I'. (^oul u a. capilaluiu ( I,.) P. Cnul » b. Polium Briq « p. Iiisilauicuiu (Srhrcli.) lii-ot.. . » ■[. viceutiuum (Bouv) P. Cout ". . » c. Haenseicri P. fjjut. .. . 170 ò. algarhicusc P. Cmt í. Hacnselerl (Bss) P. Cout » (87) — pseuiloi-liani.icpitv.s L 166 (88) — salviaslruni Schrcli 164 (89) — si-oiilioiílcs SchrcI) Itu — Srnriliiim Brot. (89). — Sronliinn, fi. srorilioidcs (y^v. (89). (90) — Scorudouia L 161 (91) — spiniisniu L Idti Thcsiuii! 1 211 — divarii-aluni .lau •• — linoiílii/l/ani Hiul » Tlnjiiihra riliatii Di!sf. (98). Thyminae 74 Th\ mus L u — Ariwis Brot. (65. a). ■ — íí/í-ífvíd.s- Coss. i9il. XXUI 22() Pag. — allikuns llnlTgf;. i-l Lk. (102). — alhiiiins Houy (!l'0. — alginliinisis í,?i*. (9'i). — aiiiiiiiis L. (G.")). (92) — ljr,ic-li\ .■hiii-tiis ( \Vk.) P. Cout. 79 (9J) — caespiíiliiis Unil 80 a (;i'miiim< •> 'í iiiaciaiillius Snnip. ... » (94) _caiii|il.iiialiis llcilTi;'; cl l,k. . 8o — cujiiliihis IldlT};;,'. i'l I,k. illi). — aipili-lliiliix liili. (<.i;i-liii. (9a) — capiL-llalus HolT(.'tr. d Lk. . . 85 — Cilfiilrlliitits \Vi'l\v. ('.);;-9'i). — cajiilclliihis, foiíii. capitiilis nifijoriliiís Fieallio (94). (96) — cainosiis l!.ii. ( i:!). — glabratiis HolTag. el Lk. (101. a). (99) — hirtusWilld 83 V. intermoilitis Bss >> — lobdliis Itth. ( 103. a). — liixiiiiiiirus Hss. (103. b). (100) — Maslicliina L 77 V. biacli!nhiii'liis \Vk. (92). V. mirnnilhiis Bss. (102). — mirraiilléiis liroi. (68, var.). — ^epl'tll l!i"t. ((Ki, ;í). — SfipiiHiiiii liiot. (101. íí). — Seriiiilliiiii Kii!allio (99. var.). (101) — Surpylluiii L 80 n. ovalus (Mill.) Bri(| » b. IííiiisIílms, liiiii » — silcestris Hdlígg. cl Lk. ílO.-i. 6). — siibliutia Uoiiy (104, a). — tftiuifolius Bss. (10.1, a). (102) — toim-iildsiis Wjlld 78 — iar/(ifc/7/.< HolTgg. el Lk. (99, var.). — tilhsux Bih. (103, b). (103) — villd.Mis 1 87 II VÍIIl)SlK< P. Cout » /), lu^ilaiiiciis (Bss.) P. (>oul » — vnlgin-is Firalho (94). Pag. (lOV)- vulgaris 1 83 a. wrtkill.itiis \Vk • fi. capitalii.-i \\k » (10:i)-Zygis L 81 II. Zygis P. Cout » a grarilis B>s » ;■). iloiiliiiiiilus Bss. .. » b. silvcslii* (llollgg. et I.k.i Biiit Thiphiis y.iiijis iiiiiabilis Brut. (99, var.). (106) — Wflwilíchi Bss 84 «. geiíiiinus » K. veliitinus P. Cout « — Weliiilsclii De Nuê (106, .3). Trixaqo arvensix Hiillgg. cl Lk. (78). ('lnia4-4>»«> 209 Uliiiiis L « — caiiiprslris L • t rli«'a«-»'a«' 208 Urlica L 210 — dioica L " — membraiiacea Poir « — urens L " V«'i'lií»*«»'«'no 28 VerliaMiiiii L • — iihituiii Laiii 30 — blaltariíiides Lam 42 — Celsiae Bís " — crasslliiliiim iioirgg. et Lk... 31 — crassiloliiiiii ^Vel\v 30 — fariíiosinii Puiir 45 — flociosiim W. K • — lleiíriíinesii Lange 37 — Iiyliriíliiiii Briit 46 — LinUianiiiii .Mariz . 33 — niai-raiitlmiii llutVng. et Lk. . 40 — pliloiiioiílfs Th 4o — pulverulentuiii Vill 43 — sciibníin PresI 44 — Si-liriidi>ii Me\ 30 — simpli:T HolTgg. et Lk 37 — sinualuin 1 44 — Thapsoiíles MolTgg. et Lk. . . . 34 — T/íflywií.s- Bnil 33 — lliapsus 1 30 — virgatiiiii Wilh 41 — rimiiliilum Pers 42 •* * Nanv Yofh Bolanical Qatàmn Librar < 111111111111 II 11 111 III III lllllllllllllllll 85 00259 9478 3 5