ji;-3«w'^' mB^

^':.^,-.'''>,'^

1 . ■■■" ''I-*,-^i' '

1

■•■'

$^^'

)^,>^^

1

I ;

■'i^

«••

...j^af ;<■.

JV?.

PURCHASED FHOM THF. IKCOMK OF THK

JOSIAH H. BF.NTOX KUXD

Soo -
SHXHS

!^S^CLAVDII

GALENIPERGA=

JWENI LIBERDE
plettrtudinr.

f POLYB VS de Cahhtiviaus
ratione priuatonjm.

GVINTERIO lOANNE
Mdermo intcrprete.

f APVLEIVS PLATONI=

CVS DE HERBARVM
virtutibut.

f ANTONII BENIVENII

LIBELLVS DE ABDITIS

nonnuUiiac mrandii morbor»

C^fanationim

caujis.

PROSTANT IN VICO

lacobio ,apud Chrijliann

VVechd,[ub jcuto

Bafileienji,

M. D. XXVI"»

GVINTERIVS lOANNES ANDERNACVS
Ucobo Ompbd/jo Andernaco fuo S.D.

Ogitarampduciihmc diebutylacobechdrijfime^cdUmmprorfu^ dfaibeit
do retrahare,nibilqi uel amplius commentiri^uel in publicmi mittere . Quor
fum enim attinet antii animum laboribm frangereM curii,uigilijsqi angi,
ubitammdefortuna rel^ondetfPoteratcerte me nuiKJiudiorum meorumt
er prope dixerim uit£ etiam pocnitere,tam graui fortuna percuffwm uulnei
re,nifi uirtus qusda animo meo infideret,qu£ noiles cr dies iUH ad nuuora.
ftimularet.^Namquidhoc temporeme cdanutofm,quid infeliciusexcogitari
poteRfuq cs 2i\P, v^gi/i ^oiaTH (rvyKa.Til&jyp.cU. KanK.nS ^aj ^ v\Ppo
ra§Aoi^(gc?"A»/jB^|?wp;ojVo'a7roAcoX4.ourco§a:Tfi/c/^H A'y<xjj..ifxvovi «Vc^avi ^\i/xai.Tortes
hailenm adqu£uisuit£ infortuma perfercda fuimus,atmhoc cafu accrbij^imo ,qu£ conftantia,qu£
uiuendiatacritiuetiamuiro graui^imo fuperej^e queatititer^ zf ftudiamultos animi dolores^autex^
tlnguere,autlenirefolent:ubi uero his ipfis pr^fidia toUuntur,aut exitium mminet,unde quxfo poftea.
tonfolationemcapiMfUemm er^mirvm uidcbitur,ft muf£no^r£ nfhilmAgni, mhil memoria dignti
po^hacefficiant-.quibusadhuciuunmh/SMeccenaszyaltoriuuenisquoqtie ,fedconftans tam fubito
ittterijt.Proiiuie mi lacobe,quicum mS^i^utiftudia omnia,fic dolorhiccommunis eft, ne totumhocquae
Ucuncp ingenium totalioqminoleftijs oppreffum periret,G A L E N I comnKntirium D E P L E N 1=
T V D I N E,ipfelicet th aK.f cx ^vd^ua laborem,egr£co in latinum conuerti.Adk^c Folybi opufculu'
defalubriui^usrationepriuarorum,longeutiliftnnum . Quemlaborem tuo nomhu, inhocpotijfimwn
pnfecrare uoluiutejfet,quod mutuam noftram confuetudinemaliquando teftaretur.V A L E.

10

C GALENI PERGAME NI

LIBER DE PLENITVDINE,

Guinterio ioanne Andern4co

inierprcte.

Vemadmodumomnes ferc huius statismedici , nullfi
quam plenitudinis nomen in orc habent frequetius , fic
cuius vim magis ignorent,aIiud in vniuerfa illorum arte
non reperias.PIurimi fiquidcm cx illis qui reddere rati=
onem pofTunt.SC accipere, mterrogantibus quid plenitu
do fibi veIit,rerpondent non aliter, qiiam fi nomen
ad aliquid relationcm habeat : ficut multitudo 8C paucitas. Hinc menfura
ipfam comprehendere nemo poteft.Q^uod enim huic multu , hoc intcrim
illi minus eft. Deinde cum rem ipfam, ad quam plenitudo refcratur , ex tis
rogites,n6nuIIi quidemagismuti,quam pifccs fiunt:AIij tam multa,ea'qj
parumcohaErentianugantur,vt vix quas dicantpolfis alTequi . Pauciffimt
vcr6 multitudinem 8C paucitatem exfacultatefeupotentia xftimandam
putant:cuius vocabulo quid fignetur,Crurfiis qu^ratur,hi prorfustacent:
alij qui pronunciare quidaufi fiierint , inter fe non conucniunt. Bona illoa
rum parsomnia potius,quam potentiam interpretatur.Porro fi quise^ ve=
niffeeruditionisjacfapientiardeprehenfus, vtfacultatem eflFed:ricem, vel
fubftantia,vel caufam elTc dicat,rogctur poftea,quidnam eiufmodi aliqua
fit fubftatia,qua: animal gubernet, nequaqhuc in modum refpondebit ad
ea,qug nondum compcrta habet.Verum,aut omninotacebit,aut abfurda
ade6 proferct orationem, vt tacuiffe fuifiTet fatius. Iterum fialius ex his qui
tantum {ngtni\ nadus, vt licet quac poteftatis fit fubftantia ignoret: quod
autcm fit cx adionibus deprehederc fe dicatcinterrogetur an Afclepiadis ,
eiiisquc fcd:ato9^ Si Mcthodicorum f cripta de eo, qu6d nulla in animanti^
businfit potcntia perfcrutatus fuerit,difcufireritqj:apparet mihi ne quidem
vtrum ab illis fint dicla,cognitum habere.Casterum,qu6d inter illos ipfos
nonnulliplenitudinem exfacultate tum a:ftimari, tu conrtituidcbere ne/
gcnt,qui nullam cITe affirmant,nemo haud dubie ignorat. Qjxi cnim fieri
poteft,vtcxhabitu,quiplanenoneftconfideretur,conftituatiirqj,cumceu
ad folas vaforum capacitates multitudinem 8t paucitatem fpcdrare conten
, dant J* Interdum ipfi minimc omnium plenitudinis vocabulu fonant , ncc
ab ca aliquam euacuationis indicationcm accipiunt , fed a fola meatuii ob=
ftrudionequamstVrcoo-^Grxcinominant . Q,uam,qu6dnemoilIoriipari
modo recenfet.alibi dcmonftrauimus.Iam vero tertiu s quidam alius cho=
rusillorum reftat,quineq;noruntfacuItasnc aliqua fit,anminus:nequefe
inquirere fatentur,verumfignis quibufdacuidenter apparetibus ex a:gro=
4,0 tantis habitu,per longum vfum fcfe inueniflc dicunt . Hi fi rogentur , quae

aa ij tandem

fcO

JO

C. GALBNVS PERG,

tandcm id gcnus exiftant indicia,varorum, inquiiint dillentictiim nibor,
totiusqj corporis grauitas,poftrem6 moucndis atq; cxtendendis mcmbris ,
pigritia.Nonnullieorum 8£ vlcerofum,8t laiTitudinis fenfumadiiciiit. Ad
hacc otiofam vits: prioris ratione ex libcraliore cibo potuqj.tum confueta*
rum excretionum retentionem. In hacnanqj fyndromc (fic enim appellan=
dam cefent (ymptomatu congeriem) venae fcd:ionem ex vfu elTe.Hi qui/
dem igitur non folum afe, verum ab vniuerfis aliis hominibus etiamrati=
oncm auferunt, dum vfu 8t cxpcrientia reperta clTe cundla aflerant . Alii
rurfus,quemadmodum mododiximusratione vtendum eiTe pronunciat,
Facultatcm quoqj hi nullam plane elTcilli clTe quidem,fcd eius effentiam lo
a nullo cognofcicenfent. Q,uo fadrum eft,vt vix pauci facultatii fubftan=
tiam proniiciare audcant. Im6 nec harum numerum,nec cirentiam candS
cmnes oftendunt.Q^uinetiam ex illis,qui commentarios pofteris relique /
runt,quidam minore labore tanq de vna potentia animal regente difputat,
nulla ratione adhibita . Alii id probare conantes , plureis quam vnam non
efle aiunt. Proinde necefle eft iamillum , qui in argro corporc plenitudine
efle iudicet,a medicis Empiricis vt vocantur,8t Methodicis, fiue ad vircs,
fiue ad vafa muItitudorefpiciat,difl"eCire. Atq; hic quide cotra Empiricos,
SC Methodicos fcrmo inaliud tcmpus diflferatur . lllosnucaggrediamur,
quirationc artem adminiftrari doccnt.Exquorumnumero nonulli huius iq
tempeftatis e6proccduntaudadae, vtetiamfedlarumnomina fibiimpo/
nant:fcire autem nihil omnino poflunt. Audirc etcnim frequenter licet plu
timos coram xgris dicentes,hic homo plcnus cft: vena incideda eft. At vbi
de ratione mcntio inciderit , Empiricos fe , vel Methodicos appcllant.Sed
quod diximus,ad rationales digrefli,cum illorum prj cipuis manu c6fera=
mus:qui ex potentia copiam aeftimant. Arguuntur cnim hi neq; vtres,ncq5
culcos immodiceimpletos vidilTe^im^ nc cibi quide iufto plus aliquando
fumpfifle, vt venter turgefceret^neqj vrinam in vefica impcndio copiofio=
remcollegifle, aut ftercus in aluo.Nam inhuiufmodi corporis ftatu fingu
la, quas diximus , inftrunienta fic euidenter obftruuntur , vt nifi deijciant ^
fupcrfiuu,doIorhomincniinuadat.N6tamenidcmextatfenfuseiusquod
aggrauat,aut mordet,aut indicibili quada qualitate crucia til aff er t. Nun /
quid audimus idiotas quoqj idem fibi accidens citra cruditionis contentio:
nem interpretari:vt nunc quidcm tanquam alimcntis quantumvis parce
alTumptisgrauenturjftringantur^qj^niicverbquafimordeaturjacpenitus
vulnerentur. Atfacpius vbin5 exadte,quidacciderit,polTunt cognofcere,
plcnum efTc aiiint . NuIIusfiquidemiftorumfenfiium propter immodica
ciborum copiam,qua venter cxtentus,diftentus' q^ plurimu eft, idcm apud
homines illos apparct.Hinc cft,qu6d in huiufmodi corporis conftitutionc
ventrcm rumpi metuant,cum nos cum vehcmentcr intentu confpicimus. 4.-,

Vbi

DE PLENITVDINE Fo.?.

Vbi verigrauari dic5t,attradhim interim vidcmus.Hac ratione de veGca
quoqj ludicabis.Siquidem alia difpofitio cft eiiis qua: humidi plurimu,a]ia
ilIius,qua:parumcontinet,autqua2grauatur. Atquictiamexcremento=
ru no mediocre prouentu collegiffe ipfam dii nimis intenditur.quiuis no=
uit:dum grauatur paucu ade6,(ed id crairiflimu.Non eni impletionis tem
pus expedlat: verum protinus id, quod moleftat,cupit rcddere . Simili mo
do, vbi a qualitateipfiusmordctur,tunc ctiam recrcmentum parit contt
nuum.Itaque quumgrauatur tanquam onere detento,nonred:c male
Iiabitam effe dixerisrcopiam vcr^oneri eiTe.tunicam licct omnino non di/

«o ftcndat^lftaiamfihuiufccopinionisprincipcsprorfusaffirmant.illisqui
contra fcntiant,negantibus: vtriquc dcnuo interrogandi funt, vtrum do/
lorem cundem vcfica diftenta ade6 vt ruptionis periculum timendum fit,
8C imbecillis vt recremento fuftincndo elTc non poiTit, nempe grauata onc/
re,8C commoria pcrcipiat.Hic rurf^ qui ad lata vaforum fpatia plcnitudine
lcmpcr aeftimantjcx facili c6fentiiit:qui ex viribus,qua:ftiones huiufmodi
abominantur,fuccenfentq; varijs modis, furfum 8C deorfumrenitentcs.ns
hanceireplenitudinemconcedant. Nositaqjvtranquepartem precibus h
contentione ad concordiam adhortati fumus : hos qui copiam ncn ad am?
bientis regionem vnquam rcfped:umhabereputant,quibus cum primum

»0 difputationcm incepimus, monentes veritatincobftrepercnt, mcmores
particulas cx copia diftentas doloribus affici: Illos qui hoc (blum pafto ple
nitudinem conllituiautumant , vtcxuberantiam corpori,quod grauatur,
onus eiTc permitteret.Iterum vtros'quemanifeftis indicijs reconciliantes,
repetamus feorfum,qui ex viribus copias confiderationem capiunt, idq; pe
titon^o rupto,ac pras nutrimenti abundantia dilatatora rcbusque cxtcrnis
dcmonftrationcmfumamus. Vtribusenim,8iveiicishocaccidit,im6no5

nunqdolijs ipfis,cum fpiritus violentiamabundantia produxerit.CXu?'^^^
mus autem dc his,qui ex pulmone fanguinem propter vafis rupturam.non
ex ichi,vel ruina,vel alia quada idgenus cxtranca violentiacxtufTiunt, an

|o non putantimmodicamilliscopiam vasdiftendentem, cruciatumhucco
ciliaref^Casterum alios feparatim admoneamus, puerum vchementer pufil
lum idem oncris cumadulefcentc bono corporis habitu prxdito ferre ne f
quaqpofre. Qjiod cnim puero, arbitror,fuerit grauilTimu,hocadulcfccti
leuiffimum erit.Vtru igiturneconus omnino.quodquis fcrrcnequit,nec
copiam.quod grauatade6,vocabimus.'' Anonusquide U grauitatem:ple=
nitudine vero mmcupari non pcrmitttemusf^Hocmodo.dc diclione, non
dercdifceptatioerit.At,quodadaliummodu pertinet ,nehomoquidem
cenfendus eft,qui fe nunqua , viginti licet talenta fcapulis eius impofueris,
grauari dicat. Mamijs, quifefc opinioni feruili velutiemanciparunt,nihil

^■0 &ti5 dici potcft .C^uamobr em per tmaces illos omittetes,im6 fi veru opors

aaiij tet

C. GALBNVS PARG.

tctdiccre,liincfaceirereiubentes,cumillo,quicunq; ingenuus, 8C vcntatij
amatorextitcrit,difrcramus.Duasigitur plenitudinis notiones,8C habitus
fubiunxim9,Partim vt ad vires, SCfacultate fuftincntiseam.Partim quafi
adlocum continentcm. Atq; his fubiedis , tii quot vniuerfae animaUs fint
facultates,tum qua ratione cuiufq;plenitudinem vcl cognofcemus , vcl cu
rabimus,deinceps infpitiamus Jnfupcr quot in fumma humorum fpecics
exiftantqui velgrauantvircs.vclin vafisnoncontineantur. Couenitcnim
hic medicum clTemfigniter ftudiofum, 8t exccllcntem,n6 vteuidentiaco
temnat , qux omnis dcmonftrationisinitia funt, fed nihil admlrationc di
gnum ignoret.Eth2cmod6funtdidlaijs,quioperamparum feriamde/ lo
monftrationicollocarunt,nihil inucnerunt,nihil didiccrunt, nihil cxercu^
erut. Adeo enimfunt ftolidi.Forfanigitur illoru quifpiacomentarij huius
leiflor fadrus fperat meprimum hocfermone oftcnfura,qua: eum nouiilc
oportet,qui de plenitudine exa<n:c quid confideraturus cft: Dein iudicium
tius 8C curationcm traditurii:fgnorans,Crcs ta arduas vno libro doceripof
fcnt,artemlongamnoncire.Egofane, qu6dalia quacdaminarterijs , alia
inncruisSC vcnisfacultas inucniatur,inlibris dc HippocratisSt Platonis
placitisabudecxequutusfum. Ineodcmopercdcmonftratumeft.artcria^i
potcntiae vcluti fontem quendam cffc cor : ncruorum cercbrum : vcnaru
iccur.Porr6ineovolumine,quoddeElementiscx Hippocratis fententia w
infcripfimus, indicauimus fubftantia gcnerationi, corruptelx' q; fiibie<fta,
pro quahtatu quatuor rationcputa humidi,ficci,frigidi, 8C calidi per tota
ipfam immutari.PrJEtcrca propriam corporis cuiufq; fiibftantfam in. certa
quadam harum tcmpcratura confifterc. Huius rei gratia ctiam facultatum
animal gubernantiii circntf a, temperamenti proprictas exiftit. Oftedimus
ha:c in libro de Naturg facultatibus,necnon alibi priuatim.Q,uinetiam in
pluribus commentarijs did:afubindc nobisfunt vtriufq; copia: generis di
gnofcediindicia:tumfinguliexvtroq;feorfum.Dicoitaq;vtriufq;,nempe
yiriumfeupotentiae,8Ceuchymatis.Vocantenimficalterumplenitudinis
genus,cuius mcnfiira ex loco continente fumitur. Confiftit aiit non in ani / p
mantibusfblum, fed inanimatisitidem,vclutpannis,crinibus,pellibus,
yafis tum fi(flilibus,tum a:reis,acferreis,atq;huiufmodi ali)s,qug ex tcrra,
argento,8c ftagno fiiit.H^cetenim rumpuntur etiam,fi multum fpiritalis
fubftantiseintusinfe conclufiimhabeant: nifi quis forfan id genus pleni=
tudine excontentriccpotctia penderc velit,oblitusfententix , cuius ante^
meminimusin facultatis nominc , dicentcs eandemefTe caufameflfed;ri/
cem.Nihilq; referrc AasikZo; an ■^EODciiH.lw dicas graecc.Ncq; ver6 fi quisfub/
ftantiam non efiTc caufam quac faciendi vim habeat, vclit dicere , reclama=
mus.lUud tantilm in hoc fermone obferuari volumus,quod potentia effcs
dlrix dicitur,ide non valere pafCuaeiTcSC materiale vel<Sufam, vel fiibfta 40

tiam

DE PLENITVDINE Fo.*.

tiam.Q^uodCobferuemusJiquct faailtatcm adioniscaufamforc.Ncs

cefTitas autcm exigit, vt adtio ipfc quoqj fit agentis ad id quod patitur nio=

tus.Ci,ucmadmoda & aflfedliis in patienti motus cft,ab agente ad id quod

patitur, perueniens. Potcntiaitaq; in relationead aliquid dicitur.Subftatia

in habitu,qui adaliud refpccftum habet,vcrfatur . At facerc quodciiq;,aut

agcrc in fccum dixeris, praetcr intellcd:um eft.Similiter 8C continere fefe.

CLui enim maxime cotentricem potentiam, ficut Stoici inftituerunt, con=

tinens diuerfum ab eo,quod continetur,faciunt. Siquidem fpiritus eiTcntia

contincns:materiam quod continetur appellarunt . l-Iinc ell , qu6d aerera

lo SC ignem continere dicant:terram ver6 8C aquam ab iWis contineri . Q,uaq[

nonnulli cx his,quife nuncHcrophileos appellant,h^c, cumne per fomnu

quidem audiuerint,fumma pronunciant confidentia de naturali facultate:

confitentes quidem fe ignorare vtrum aer,aut ignis,aut vtrunque,lapides,

ligna,8c fi quideft huiufmodi contineat: affirmantcsautcm fimplicitcr fa=

cultatcm quadam effcquac huiufnodi omnia comprehcndat. Na dilTolui

poiTcSC diif luere.nullo ca contrahente , aut compledentc . Poftea rogati,

nunquidinoratione, taliaudeantvti axiomate , omnia eo quod continet

opus habent,aut fecus , ilico quidem 8C alacriter refpondent , quasftionem

alfeuerantcs. At inde ad abfurditatem abdud;i,rcdcuntad propofitum,8C

»0 indignatur interrogantibus,tan^ fuperuacaneis fophiftis ♦ In vfu cnim eft

apud huius feculi medicos, C quid aliud , vt dc maximis difciphnis ferant

fententia.Rcprehenfi ver6doIcant,corripicntcsq; ipfos Ibphiftas vocitet.

Hoc igitur modo orationem in abfurdum quippiam dcciderc nccclfarium

eft,dum nos omncisres cotentricemcaufam requircre contcndimus. lam

tibi rccefebo qug nam illa fuerit . Herophilci fiquidem fatctur fe ignorarc,

an cx his quae funt aliquid,aut que non funt eam debeant accipere.Si ex ijs

qug funt,aliquid fumiit,demiror virorumftoIiditatem,qu6d vnuquodqj

eorum qua: fimt, illor um quae non funt opera defiderarc dicat. At fi illo^;

quf funt,continendi caufam ftatuunt:recordc tur fe dixiffe, omneis res c6

jo tentrice caufa indigere vt fubfiftat. Accidet eni ita,vt 8C caufa ipfa,alterius

quoq; caufa: quo confiftat, opem poftulet. Et illa rurfus altcrius , idquc Cc

in infinitum . Q,uod fi res quafdam aliam caufam defiderarc , quafdam ex

fe habere ad confiftendum, aiunt , primum intelligant fe nequa^axioma,

quod initio vt longc veriffimu propofiierunt,obferuarc:Nempe rcs cucftas

vt fint,caufam contentrice rcquirere. Dein prolixiffima vtctcs ratione cur

qusdam ea indigeant,qua:dam minus,vel qualia fint cx his ipfis vtraque.

Certc ncc Hcrophileorum plcriq;,nec recentiores Stoici,quibufcunq; argu

mcntis fpiritum 8C ignem femet,tum alia continerc; Aquam atque tcrram

ex alio continente pendere demonftrant.Q,u^m etcnim prompta imagina

4o tioneacfenfueuidentedurum,rigidum,8Cdenfiim fe continwc dicatur,

aa iiij itidem

C. GALBNVS PERG.

itidem.fanim.molle, 8C cedensalteriuspoftularccomprehcnfionem . lam

ver6 cii non folij nullam caufjc fu^ afferant dem6ftrationem,fed etia. inter

fcdiirentientesprorfus,contrariaponant,fidemfibiadhibendaeirecefent.

Namaercm,8Cignem, omnibusvidelicettenuiora,molhora,8Cqu^facili9

trad:aripolTuntcorpora,terrgduritie8Cfoliditateparercdicut,quafiver6

aliud alij aut poteflatem, aut naturam, aut ad:ionem , aut qualitatem eam

polTit communicarcquam ipfum nondum recepcrit. Atqui igne non mo=

do nihil continercfed omnia confumere luce clariuseft. Verii contra Stoi^

corum opiniones multaalibi fcripfimus . Nuncad Herophileos reuertor.

Atq; aduerfus hos in praEfentia dixiffe fatis erit:antefignano videlicet illo^j lo

8C pr^fidi longc diuerfa accidilTe , qu6d m permultis ade6 quae pr optas dc=

monftrationes habeant addubitet: de alijs vcro, quscprobabile nihd often

,dunt,quoriimq; falfaeft hypothefis,fententiam proferat.Q^uinigitur his

omilTis rurfiis dicamus , q? diftentio, 8C ex plenitudine fad:a ruptio vaforu

ipforum continentium ,non facultatis illius affcdrus eft. A t grauitas ad fen=

fibilempotctiam pertinet,nec id fermoncabfoluto. Naturalis fiquidem po

, tentif morbus grauitas non eft.Q,uapropter fi redre in commentario de fa

cultatibusnaturalibus demonftraui,vnam idoneorumattrad:riceefle vir=

tutem, alteramillorumomniumretentricem, tertiamalteratricem,quar

ta, quae alienifitfcgregatrix : aliasquafdam plenitudinisnotasin fingulis k,

pr^ diclis facultatibus qu^rer^ opor tct,dum grauitas fatis elTe non poteft.

Non enim,quemadmodum male affcdius vcnter quse grauant immodici

fenfus vitio non percipit, ita vcnac^atqj arterias,non cundem fed diuerfum

fenfian obtinent:an idem quoq; gcnus in ncruis exiftit pluribus verbis ad fi

dem faciendam opus eft. Vcnarum igitur plenitadinis,vt virium notas fci

entificf , in iibro depulfibus tradits funt.Noueruntaut ex his planc nihil.

qui nunquam non plenitudinis vocabulum vfurpant . Q^uanquam huius

cognofcendas in venis indicianecipfeinueni , necalterius fcriptis adfequi

mihilicuit . Q,uippe cum omninonemoantenos vel ipfas facultates fcit^

tradlauerit. Pauca cnim nimis Philippus, 8C Archigenes , abfolute vero ne p

vnus iftorum quidcm,fed pra:fens hie fcrmo non de his folii eft,fcd de fin /

guIisetiamcorporisparticuIis,vtiiocinere,corde,renibus,coIo,cerebro,8C

ofTe.Q,ua; igitur cx illis aut difficilem , aut nullum habent fenfiim , ha: no

flmili modo cum ventre,8C vefica in ipfis recremcnta fentiunt, Q,uaLdam

autcmprorfiisnihiI,qua:daautomninoobfcurc,autnihiI.Obfcurequidc

nimium,ytin plenitudinc immodica.Nihihvt in modica.Q^uinctiam pul

nioni,iocincri,8C renibus grauitatis fenfus interim innafcitur . Etiam quis

grauari os fcd obfcure admodum percipit.In ccrebro farpe non obfcura fo»

lu grauitas,fed manifefta c tiam apparet. Infenfilibus par ticulis null um nec

graijitatis^nec alterius cuiufpiam accidetis fenfiim videre licet , Ex olTibus ^o

quedam

DE PLENITVDINE Fo.f,

qu^damfcnru carcrc videtur,tum adeps,8C quidamadenes . Adha:cme=
dullas omnes ex infenfilium numero cenfentur. Cerebrum fane 8C fpinalis
quibufdamautoribus fenfu fruuntur.Q^nidam etiam carnemcircagibbas
iocineris partes fitam, qua Grseci ■^iyx'^^'^ vocant,fenfilcm alTerut . Neq;
enim omnino vfquam ei neruus inferitur.Dubitaueris quoq; de ilJa qua: fi=
mis tkis locis adiacet.Tam eni breuia funt,quf iocineris portis innafcuntur
Vtmembrana:eiusfolum annexa videantur.Idem acciditinliencSC reni/
bus,mult6 magis in pulmonc. Atq,- forfan,fi quis m hifce vifceribus gra/
uifatis (enfusexiftat,non ipfbrum vifcerum, fed tunicaiu membranaru'q;
«0 ea continentium ciTc dixcris. Praefcrtiinquae a pulmone,8C iocincr c fu=
fpcnfg funt,nec firmiter cis adharrent . Frequentcr enim a:groti manifefta
furfum ad clauiculam intcnfionem quandam, vt in hepatis tumoribus , tu
ipfius vifceris grauitatem fcntiunt. Nam vt totus cft felix ille qui pcr omne
vitg artatcm hocmali nunqpercepit,ita fubinde oeseolaborant.Dicit alibi
Hippocrates:Renum dolor ^rauis eft,qucmadmodum pulmonis vitium.
Dicla funt hgc ab omnibus fere mcdicis, cum vifcera phlcgmone corrcpta
fiierit . Scd ho^i nihil plcriq; inquifier unt , imo quidam neq; plcnitudincm
aliquando in vniucrfo animante cffepolTcfcd vna quapiam particula, aut
pluribus tcmere pronunciant . Scd age,fi placct , omni dubitationc rcmo /
10 ta in certioribus exerceamur. Certius autem clTc mihi vidctur,rurfus a gra
uitate initium caperc . Ha:c enim fenforiae virtutis copiaz euidcntifTimum
eflTe fymbolu apparet.Igitur veru ne cft quod dicitur, grauitatcm nccelTa/
Ti6copiam fequi,vel hancillamprfEcederC^Nonenimpcrindccftinora/
tione vel fcqui grauitatem,vel praECcdere . Veritas etenim , cui humorum
quoruda abiidatiaeft in corporchuicgrauedinis fenfinn effe in illis vidcli=
cetparticulis,in quib9 fenfiipr^ditisplenitudo extiterit.Atfalfum cft, vbi
grauitas,illic humorum effe copiam. Fieri enim poteft vt virtus imbecillis
afoIidisparticulisgrauetur,vtin paralyfi cotigit.Namufculis totius mc/
bricxneruorurefolutioneadmotuminfirmis,grauitatisfenfiisparalyticis
jo oboritur.No cni fibiipfigrauecft,quodaEgrotat,veluti mufculus, ncruus
dcnique aliud quodlibct corpus,particulas moues.Sed hxc aflFedtiojquam
grauitatem vocant,ex alioalijs aduenire nata eft, ipfeque per fe neruus,vel
tcndo,vcl mufculus,vel id genus quippiam,vnde motus nobisadminiftra»
tur,iualidius,imbecilliusq;,ac prius crat,fieri poteft : Grauare autem fe, ne=
quaquam.Vbiigiturvalidiuseuadit, validasmagis a<flionesqanteaobi=
bit.lnuaIidius,imbccillas.Exempligratia,mufculus,fihiceft,quicrusmo
iiet, fanusvehcmcnter illam membri partem,cuiinfertuscft,attrahct.
Bono habitu pra£ditus,vehcmentillime:a:ger inualide:viribus-deftitutus,
obfcurc.Q,uod fi ver6 non mufculus fed neruus cft , qui mufculum ipfiim
4o mouet,illius viclffimfanitas, 8C morbus,bonushabitus 8C vltiofus ha:c in

artubus

G. GALENVS PERG.

^rtiibus cxpedientjquemadmodum de mufculo prxdicauimus.fimilia de
rpiritu,{iisprecipuccrurimotumtranfmittit,dicentur.Ageigitur,pona/
musperrpicuitatisgratia.afpirituquiperneruosfertur^mufculiimoueri,
a mufculo primum tibiam,cui infertus eft:,dein articulum in genu, vbi fe^
iTiur cum tibia committitur. Vcre fiquidem in hifce hypothefibus dixcris
mufculii ipfum, membrumq; totum,nempe tibiam fpiritui inualido gra/
iiitatem adferre.Iam vero (^i neruum moueri a fpiritu,a neruo mufculum,
a mufculo rurfus tibia itatu3mus,fpiritus imbeciliis ab omnibus hifce gra=
uabitur.Q,"are nunccxhoc fermone liquetficri non polTcvt quid primu
grauet,aut grauetur,dignofcas:nifi quid primario quanqj in nobis particu lo
lam moueat antea compertum habeas . Sed ifta rurfum accuratius cxami=
nabiitur,ybi id,quo de fermo fuit,colIegerimus.Porr6 hic quoq; vniuerfas
enarrationi^pter cIaritateadiunge^hypothcfis,Fingamusitaq;mufcuIu
fefe primu, 8C tibixos mouere, vnde nunq^ vel inualidiffimus fibimet gra
uis exiftit. At tibia illumgrauat:an aiitmoueri folum cupientem,vel con=
quiefcentem,alterius non exigiK^ fpeculationis eft.Q,uippe cum id in libris
de mufculorum motu diffinierimus . (i,uo incognito ad amulTim necdi/
fpofitionem,neq;Iocumaffcd:umexgrauitatisfenfibuspernofces.Proti/
nus enim quibufdam vel membru vnum,vel etiam totum corpus, du mo
uere fe volunt, grauatur:quiefcetibus autcm nullusgrauedinis fenfus per= uy
cipitur, Monulli quoqj antc motii fc grauari fentiut. Qjiis igitur vtrorii(j
ho^j affedl^ fit,nulla ratione queas deprehcdere, priufqmoucntia corpora
quaE'quemouenturintotocriircadinucneris.Siquidemneruoriifilamen/
ta primummufculos mouet:in his fimul mcmbranofum genus,neruofum
8C artcriofumradhaec ligameta . Grauedinis equidem ipforu fenfus, ex iftis
alijs'qucomnibus,qua2intotomembroconfiftunt,exorietur.Infpiciamus
nunc,dil?iniamiisq;>qu3ndofund:ione,motumq;fubeutismembri,quan=
dorurfusquicfcentisgrauitascrit. Atfiligamentorumin eogenus fimul
cu carnofo mouetur (harc enim proprie mufculiigenerant) ex ho^^ ncutro
grauitatis (enfus vnqua euenerit: veru ex venis , vel arterijs, vel adipe, vel p
olTibus quibufda, vel omnibus. Atquimanifeftii eftan huiufmodi licet di
ftindlionibus has dicliones , ex quibufdam , vel ex omnibus, omiferimus,
le(5lores fubaudire tii ipfas oportere: fcientes in hocgenus orationibus, con
iundiones non difiundiuasjfed addifiud:iuas efte. Vnde ia perfpicui; eua
dit,vt quiciiq; particulam plenitudine laborantem velit pernofcere , is fa/
caltatumnosregentium:adha2cincifionis,8£n3tura:omniumanimantis
partiumnotinam habeat,elTeneccfTarium.Inde fiquide inftitutus qiiifpia
plethoricg partis indicia aliquando forfan inuenerit. Si porr6 quis vcritatis
nulla rationc habita,ali)s ftudeat imponercquod prxter vulgum aliquan
tulumfciat,illequidemexfaciIipoteft, modoErafiftratuminprimo defa 4,0

nitate

DE PLENITVDINE Fo,6»

nitate tucnda tatu euoluerit. Nufqua eni alias plenitudinis figna cxpoijere

aggrelTus eft . Attedamus igitur animu ipfius verbis, primii fanevbiquas

tademplethorg(ficenim vocat venaram plenitudinem) generatio fit,ex/

plicat:deinde vbinotas,qdbus eam cognofcas,ofledit. Itaq,- generatio illo

?> autore talis eft.Si nanq^ alimentu diflribuatur,nec eius appofitio fuccedat,

>•> nec pro cuiufq; confuetudine eIaboretur,aut alio quouis modo excernatur,

»y vafa cococlionis,digeftionisqj,8C facultatu a(ftionesineis diftribuentium

?> ncceffari^ fmpIentur.Pr^terea cum idnutrimenti,quod prius in vafis fuit,

j> nullo modo confumitur, fed ab i|s,que adi)ciuntur,incrementum accipit,

"o corporis vafa quoq; magis diftenduntur . A t vbi practer men fura acceffos

" rium nihil vafa recipiunt, verum aliud alimentum ex ventre permanat , ea

" quas iam ipfis infijnt,in vicina fpfritus vafa irrupunt . Hinc innotefcit cui=

uis deplenitudincqua^exinfufione (GrascitVx"-"-'^ vocant ) accidft, illum

differere.Indicio quoq; eft plethor^ vocabulu, quo abundantiam illa pro/

pri^ nominat.Hic enim alfed:us vocatur plethora folum , non alfus, cufus

iudicium ex viribus fiimftur.PauIuIum progreffusjquomodo eam dfgno=

j) fcas hiic fn modii fcrfbft.ltaqjplethora: ftatum deprehendercvt diximus

j ) conadu eft . Q_uf bus igitur vafa mediocriter ipleta fiint, \\ robuftfores fta /

s) tfm,8cfGrtforesqprfuserant,euadunt:idq;practercofuetudfnem:vbfver6

lo pleniores fad:f fuerfnt,brachia,tibfa2 8C manus mtumefcunt,quemadmo/

" dum illis,quf ab exercftf js fn dfftefionem venfat. Porr6 fi copiofior pletho

ra pcedat did;a fa mebra,vIccrofa, tardfora,magisq;pigra admotu ffunt.

Adde q? vniuerfa corporf s fun(ftura tan^ laflitudfne apparete tendatur.Ia

vero huiufmodi afFedlus morbo vicinus eft , nffi qufs dextre admodum 8t

prudenter cum foluat . In his Erafiftratus diuerfarum plenitudinum no/

tas coprehendit, addi tq; nonnuilas ds parum neceffarfas . Infpfcere autem

5, verba fpfius ab inf tio integrum eft. ISFam cum af t: A prfncfpfo ftaq; plenitu=

dfms,vafa medfocrf ter fmpleta funt,ij robuftfores , fortforesq; ac prfus efTe

c6fuerant,apparent:nequeaIiundefermoneceffarianihabetconfequentia,

jo neq; a difpofitione ad eius notas , neq; a notf s ad difpofitfonem . Sf quidem

vafismediocrftcr turgetfbus, robuftioresnos Scfortfores ^prfus videri no

eft necefrarium:neq;ciitalesapparemus,vafa mediocriter efTe impleta.Fie

ti enim poteft vt modicis horu impletionibus imbecilliores ctiam aliqui fi

ant: vel ad neutrum infigniter declinent,puta vel ad robur , vel ad imbecil=

Jitatem.Sifortiorcsatquc antea euadant,conuincimus hic nofoliimcum

viribus humorum copiam adaucfiam elfe,fedfnterfm quoq; decreuiffe^prf

mam'que fnterdum feruare quantitatem. Nam iuxta vtranque hypothe/

fin,coIIigitut ex priore dido trium effe confequentfam.Q,uippe adaud:os

humores, robur, 8CimbeciIlitatem adtionis infolitam,item virtutis robur

4-0 8C infirmitatemin eodem tempore comitari.Roboris accefrionem,humo=

res

C, GALBNVS PERG.

fesaudosjimminutos, 8C mediocresfequi.lntelligitur autem in ptx(cnti
commentario idem.fiue humores fiuc fanguinem dixero . Diftinguentur
eniminfermonisproceiru. Erafiftratusquidem fimpliciterpronunciauit,
nullademonflratione didtis fuis appofita. Nosautem non abfolutofermo=
nejedneceffarifs demonftrationiljus fidem ijs quae nuper retulimus,aftru
entes^exordium denuohinc abipfius verbis capiemus ♦ Robuftiores ait,8C
fortiorcsapparent. An diuerfa fignant robuftiores , & fortiorcs t His duo
mcdiocris copi^ figna fubiuxit: vel duo quidem nomina,vnum vero fignu
effatus.Ego fane ne vnam quidam fignificati differentiam inuenio,fiue ge
ncratim,fiue membratim,fiue demii fecundum maioris minorisq; ratione lo
interpreter:fed idem de vtroqj dici eenfeo. lam fane alrerum fi lubet intcn=
fionem 8i incrementum, in altero apparerc ponito. Siue igitur fortiores de
robuftioribuSjfiue robuftiores de fortioribus dicas, vna Cmiliq; fpecie vtri/
iifquc fignificationem omnino comple(5leris . Vbi nanque audtio cft fpccic
manentcibinon eft duaru fignificationum difciplina.C^ terum nemo non
pernouit Erafiftratualterius copia:generis,quod ad vires pertinet,ne qui=
dem meminiffe prorfiis,neque in hoc libro , nequc in ali js , qui de febnbus
infcributur. Qjn plethora ipfius iudicio intercidetiac,Gra:ci ^i/x-iflMr^yo
cant,caufaeft,inqua phlegmongconfiftant:quanq febris confequitur.FIe
thorx gencrationem euidentcr verbis praspofitis mdicauit,vbi corpoy s va w
^grauari tan^oncrc praetcrmenfuram legitimamimpofitcdiftcndique
plurimum fcribit.Hoc enim fermone ipfe vfiis eft, quemadmodum etiam
qu6d non magis vafa queant fufcipercfiiperflui intercidentiam in arterias
accidereinnuit,ijs videlicetquac abundant in venisillucirruentibus. Omi
fit ergo hic quoquc in diuifione quippiam. Non enim dicendum era t abfo/
!utecumvcna£nonampIiusquodadfertur,capiant,iIlaquaEmipfisconti=
nctur ad fpirituum vafa irrumpere. Multo aut melius erat dixiffe duorum
alterum venarum impIetionemcomitari,veltunicae ipfiusrupturam ,vel
fanguinis infpiritalia vafa tranftufionem. Caeterum putare fanguinem
necefTario tranffundi , quod venae fpfiim non contineant obliti omnino o
eft, vafispcr rupturam aliquando plenitudinis caufaeuenire, vtomitta/
mus adapcrtionem,crasaMW(r/)j vocat,fine tranffufione manifefta lcCpelatis
inteftinorum,vetriculi ftomachi,faucium,8£ oris fpatijs, qua: fenfibus pa
tet,accidere. A t quod in orationis diftindlione defuit, no in hoc folii opere
Brafiftratopeculiareeft,fedinali)spropemodum ommbus. Igitur quale
tandcmdixerit, deintegroinfpiciamus.lmplctis vafis mediocnter , robu/
ftiores quam erant,apparcnt . Vtrum 6 Erafiftrate cum fanguinis copia,
corporisroburadaugeatur^anetiamvirtuteadaudta.^^Egofiquidemneccfs
(ariumplancelTeputo>adactionisperfed:ionem,etiavinuroburincrcfce=
re . Tu vero fi incrcmento fanguinis duntaxat virtutisadtiones validiprcs ^,

fieri

DE PLENITVDINE Fo.7.

.fiencenres, Afclcpiadisopintonem magiseuertcrc quam potentiamalTe/
ucrarevideris.NcqicnimillefunpIiciterhuncnimodumait: Cuiplusfan
guinis,omninohuncrobuftiorcmeiIe,cuiminus,imbecilJiorcm:redinue=
nieshauddubicquardamcumdiiftind:iones,ijsqua2oculisvfurpamusc6-
Ibnasdicercetfinullaminnobis facultatem, autanimalcm, aut vitalem
elfe putet. Vidcturenim quidamagis fanguinefimul 8C fortiores , pra:ter

' cofuetudinem euafiffcquidarn fortiores fimul 8C m'nus fanguinci . Q,ua=
propter ncc fanguinis abundantia vircs augeri,nec ipfuisimminutione has
neceiTariodebilitariErafiftratusexiftimaredcbet. Namfiquiscumcom/

10 moncatjllorum,qua:nunccgorecenfui,haudinfitiasiueritfiind:!oniaini
tegritatem noncorporisincrementum.fed virtutisrobur confequi.Red/
dami.'sitaquenosfcrmonempaul6perfed:iorem,i|squa£parum integrc
protulit,rcIiquaadi)cientes:eritautcmhuiufmodi: Augcfcentefanguine
fimu] cu viribus ad:ionis quoq; robur incr efcit. A tqui hoc verc dixerimus,
nonautadrempropofitammagnummomentumadferct.CLuibusenim
Vtrunq;aud:umeft,Sifanguis,(5Cpotentia,eifdcmad:ionisroburaud:um
quoque veredicetur.(i,uibusautemviresincreucrunt,hisvtraq;neccfra/
rioaud:aeirc,nonitem.Porr6acciditaliquado,vtvirtusfolaaugcatur,Bo
nus gymnaftcsjfi quempiain fufceperit qui fanguinem pituitofum copiofe

to praeocio coIlegcrit:viribusimbecilIior cxiftat: cu fortiorcm , copiofiorisq;
fanguiniscompotem ef¥iciet,quamanteafucrat. Q^iiemadmodumigitur
qui ad:ionibus fungendis validiores,ac prius fad:i funt,nece(re eft cis virtii
tcm quoq; robuftiorcm eiiafiffe. Caetcrum non mod6abad:ionumperfe/
d:ioneaufpicatusad virtutis robur, fedetiam ci virtute , adad:ionum in/
tcgritatcmmutuofcconfequenteordinedeucnies. Navirtutevalid9,fim=
d:iones probe obit.Q^uare h^c fe inuicem fequuntur,integritas ad;ionum,
virtutis robur:ad:ionum integritatem, virtutis quoq; robur, Vtrum enim
exeisadelTcftatuerisjhuicomninoalterufimul adeft. Nontamen a copio
Core fanguineneceiraria fumitur cofequentia . Qjni (i largior ,atque prius

jo exiftat,idcirco non robuftior homo euadet,neq; fi paucior, magis imbecil/
liserit,quemadmodu neq; (i por tionc reliquis humonbus refpondeat, vir=
tus aequaliter fe habebit . Proin cx fuperioribus clarum eft,ad:ionum per /
fed:ionem virium integritatis proprium,8C infcparabile ciTeindicium,fan
guinisincrementinonitem. Cl,uodautemdeiccpsErafiftratusdicit,pro=
priumnon cft.fcd plcthora: infeparabile.Vocat ipfum adimpleri,apertius
tedi dixiftTct, Etenimgymnafta^i quidamdiligentiores.aliam laftitt 'dine
vlcerofam, aliam tenfiuam, aliain phlcgmonofam appellantes, nihilaliud
mnuiit,quam membra in tenfiuam lafTitudinem iJicidifre. Tuc cnim cor=
porisfui particulam quampiamadimpletam dicunt,cum tenfionem quan

4o dam in fe percipiunt . S^enfus itaq; tenfionis in phlcgmone et am oboritur.

bb Se4

.C. G A L E N V S P E R G.

;Scd pulfiispraster naturam.illu vel femper, vel magna cx par tc comitatur,

quem quis clarior interpres dolorem pulfatilem appelJabit. Cl.uibus sliu d

nihilquam tenfioaccidit jijsneq; inflammatione laborat tenla particula,

neqinecefTarioplethoricacftifedduoriialterUjvel lafla.vel plcrhorica. At

fi lalTa eftJmodicis I aboribus hic affecftus debetur , q> fi no Iaborauerisjne=

quaqlairitudinisvitioIa{rafitparticuIa,verumaIiter.Q^uamobrcmvtvc

runi fatcamur tenfionis fcnfus fme exercitijs omnino plcthora eft . Fit naq[;

fic loquentibus infeparabile fimul 8C proprium fignum vtrifq;fc vicilBm

confequcntibus. Siquidcm tenfio citra excrcitationcs,pIcthor£E comes eft,

cuius infeparabilis quoq; nota,taquam ab ciufdem caufa profcdla cfficitun iq

Porro tantum fanguinis incrcmentum,vt vtnx diftcndiamplius non pof

fint nccdum plcthora diccda cft.Q,uid igitur Erafiftratus in orationc bra/

chiorum,tibiarum, manuumq; meminitf^Etcnim in coIJo ctiam,8i^ dorfo,

St Iumbis,8C thoraccSC imo vetrc huiufmodi tenfioconftituitur.Q,ucm/

admodum autcm fuperfluo Erafiftratus artuum , fic etiam vlccrofi fcnfus

mentionem facit. (Xuippc hicplcthor^ notanon cft,verummordaciu hu

morumoccafione partibus,velut exulccratis nafcituridq; vel has illorum

aliquo contcgente, vel fanieirritante,vel pharmaco mordentc rautexmo

tionibus folis proucnit , Vt enim propria tcnfio in humorum exuberantia,

tunicas diftendctium verfatur,ita fenfus vlccrofus mordaccm qualitatem 20

fequitur,ideoq; multis in toto corpore frcquenter accidit,non quod pletho

T^copiofum,fednc m*diocremfanguincmobtinent , lam fi ha:c ita feha/

bent , quemadmodum certc habent , oportunum mihi vidctur,diftincli/

pnem quorundam apponere qua: prius,cii indicia ab Erafiftrato cofcripta

infpiceremus,ad hanc vfq; fericm diftuIimus.PIcnitudinem itaque,fiueex

vinbus,Cuecontinetiumcapacitatccxiftimctur,fatiuseritvideIicct diftin

guercan in fanguine folo, vel etiam alijs omnibus humoribns cofiftcrc na=

ta fit. Hoc nanquc indefinitum ille reliquit. Qjiu igitur no folum hi mor

bi,defe<ftusnempe 8i plenitudofedctiam qualitas abfurdaomneshumo=

yes occupet,totura medicorum ordinem intcrrogaui,quiquc ad vires,qui= jo

quc ad humorum incremcta abundantiam referunt,foIo nc audbo fangui/

ncfed ita,vt no cotineatur, venas extcndi contigatran fi' vcl in aliam qua/

uispariiculam,autetiavenasipfas,vclfimulcuhac, velfinchacbilisque/

piam,vel fanies,vel fpiritus flatuletus tata copia coaccruatus, vt a vafe fiio

contineri magis n5 poffit, tii hic quoq; tenfionem experiri animal nccclTa

riumerit.Si p3rticula,qu£E tenditur, fenlbria fuerit, tenfionis fenfumne/

ccfTario in omni quod diftcndit,neq; c6tinetur,percipit . Atq; alfe(flus hic

eft, tcnfionem vt vocat,particulasoccupare: qua magisau(fla,nimpiillas

cogit neceffitas. Huiufmodi meo quidcm iudicio,i js qus manifefto appa^

jrentiConfentire videtur.Confpiciunturenimnonmodoncrui^ velfuniculi 40

tcnfionis

DE PLENITVDINE Fo.g.

tcnfionis violentia dirupufed dolia quoqjfrequenter a muflo inflata . Nij=
per (anc vas flagneum, eoufq; a medicamento cx viperis compofito , quod
in eocontinebatur difflatum efi:,vt etiam peJlis ei circundata,8C funiculus
quodeligatumerat,dirumpcrentur,8Coperculumintumcrceret.Pra:tcrea'
qu6d maximis interdum doloribus quidam cornpiimtur", fpiritu partibus
nonnullisinfidenti-.itidem in leuiore inteftino fa:pe id accidere omnes arbi

*" trornouiircquibuscurarefl:, quotidie apudargros vifafcqui Siperfpicere.
Prasftat igitur ab omni fubftantia humida, 8C flatulenta particulas in tenfi
uam difpofitionem duci exiftimarc: vel (blum ex humoribus fanguinc cx=

10 uberantem huiufmodi affcdlionem comitari. Q^ua de caufa rurfus ad eos,
qui plenitudinem tanq ad vircs femper pu tant conftitui digrediamur, ro=
gemusqj vnualiquodlonge facillimum, taliquapiam hypothefi exempli
inodopropofiia.Grauentduo,corporisparticulas:hicquidemIignohume
risimpofito,veI Iapide,vel onere quopiam grauifTimo^alter f^inis paucifTir
mis acutillimifque:deinde quazramus in tali fpedlaculo illos, qui a virtute
plenitudinis confiderationem capiunt, paucas ctiam fpinas onus appellet,
an qu6d ab vtroqi le pondere homines moleftentur commune aliquod fym
ptoma (it:molcftia: vcr6 fpecies vehemeter euariet.Huic enim grauitas cii
puncSione:iIIi pundrio (ine grauitate accidit. In fumma fi quis pudlionem,

to vel mordicationem,vel quodlibet moleftum onuscopiamquoq;nominet:
cogeturaIiquando,vclvnafpinam,vcIacumtenui(Iimamonusappellare.
Qj.\o quideft magis ridiculum.'' Abfurda igitur ha^c funt 8C pr^ter omnia
hominum opiniones . Nos autem non deftruere communes notiones, fcd
conferuarc ftatuimus.Proinde multu,id quod grauat interpretamur,mo=
lcftum quod mordet, vel pungit,vel quomodocnq; vocare volueris. Atqui
multose(rehumorcsmordaces,aliosinnobisipfisorietes,aIiosextrinfccus
accidentcsjCui non eft perfpicuum.^^Porro quatuor ipforum in maioris mi=
norisq; ratione difFerentiae numeratur. Q,ui etenim mediocriter mordet,
pruritum concitant,quemadmodum fquilla: vehementius autem morda=

}o ces,vti crommyon.Nam fi tali natura pr^ditocorpus noftrii paul6 diutius
adfuerit,exulcerabitur. Nonulla hoc magis acria ftmt, maximeq; cum ex/
ulceratisofferuntur,horroremconcitant.d.uointenfo,au(5i:o'q;accidens
rigoreappellamus.Eadem portionemordacesin nobis humores quatuor
fpecierumconftituuntunpruritummouent, modiceradentes:his morda=
ciores vlccrofum fenfum faciunt:his adhuc vehementiores horrorem:mor
daciffimi rigore.Tradtauimus hfc in alijs comentarijs , vcrum qua: in fe /
cundode fymptomatumcaufis , 8i quartode fanitate tuenda tradidimus,
ei quiguftum quendam illorum velit capere, abunde fufficiunt. At fi opus
dc medicametoru facultatibus reIegeris,8C hoc prasccdes de teperamctis,

<|.o accuratius mordaciu humoru. n^tura cognofces . Verii plerifq; medicoru

bb ij fimile

C. GALENVSPERG*

le quid accfdit cum ecquod Hippocratcs de illis dixerit,qui fra<Suris, \tl
eius generis afFectibus laborantes prxcepta non faciunt, Nam 8C fi valetu /
dinem fequiidam expetant , incuratione tamcn laborem non fuftinent:
quemadmodum nec illi in difcendo, At falute fubito cofequi non poITunt,
folo finis defidcrio:nec alij fcientiam,nifi totam illam viam perfecerit,qua
pauloante indicauimus.Scict cnim fi velint,vIcerofiim totius corporis fen=
fum fiue os imodcratiora exercitia pr^ter cofuetudine fufcepta c6tingat,fi=
ue citra hg c fubit6 coftituatur , mordacis humoris effc fobole,idco'q; plus
£Equ6 exercitatis gymnaflaz olco copiofiore,frid:ione molli, balneo dulcis
aqu|calidoadamufrimteperato curatione molmnf.-quomordaces humo i»
rcs,qui ex maioribus iufto excrcitijs ob adipis, carnisq; mollioris colliqua/
tioncm,vel propter ipfos in corpore humores impedio calefa<^os generati
funt,difcutiantur»Q,u6d fi quis igitur horum dcmonftrationcs difcerc fu=
ftinuerit,folus firmiter pcrfuafum habebit ^vlcerofu fenfiim propter mor=
jdacesgigni humores: grauem ob multos, qui vircs refpiciunt : tcnfiuum
itidem proptcr multos,fed qui ad vafa eos contincntia,no corporum vires
quajcomprehenduntur,relationemhabcant,Erafiftratusinlibrode fani=
tate tuendaefficaciffimeplcthoregcnerationem reccnfens tcrtiamdidlo/
rum difpofitionem docet:dein ad notas conuerfus non magis de hac quam
alijsconfcripCt . Etcnimtenfiohuiusdu taxateft,quodillenominauitad= w
implcri » Porro vlccrofiim gigni fenfum , neque prasdidaz plenitudinis,
iicqueilIius,qui^vircsfpcd:at,propriumindiciumeft:multominusgraui/
prps,ad motumqjmagis pigroseuadere , Siquidemhocplcnitiidinis viri=
umpeculiarefignumefttNamomnem propemodum Empiricorumfyn=
dromen nobis dcfcripfit; poftremo partcm quampiam notationis i')tf ""^P
Gra:ciappc]lant,quam Herophilci fccflatores introduxcrunt, nonalio^
Empiricorummodo literis prodidit , ita inquicns : Alimento digcftone/
quc appofito, neque pro cuiufque confuctudinc claborato,nequc alitcr ex=
crcto. Nihil fiquidcm refert,vcl hf c dicas,vcl vt ilIi,otiofam vitx ratione,
Iblitoriimquc c?ccrementorum retenfioncm. Segnem enim priore vita in= p
dicauit,neq;elaboratoinquiens,proutquifqjconfucuerat . Recremcnto /
rum cohibitionem,dum praEfcriberct , nequealitcrcxcreto. Cacterum ex
tcmpore plenitudo notas habct. Nam ex preterito fegnem vitam fimul cu
excretionum fuprefrioneille capit:ex pra:fcntircpletionem,hulcerofumqj
afftd:um,8i ad motum pigritiam , & totius corporis grauitatem,alia'que
huiufmodiapponit ♦ Exfuturo ,quodhoc vitiolaborantcs, fieuacuentur,
pulchre coiialefcijt.Hoc Erafiftratusomiferat . Teftimonium ctenim hoc
recft^dignotionis pariter 8C curationis eft: dignotionisautem,vcl vtilli vo
cant,notationisnulla pars fuerit, fiquidempernotasaffeAus iudicarc vo
lumus, vt idoneum eis curationem confequamur . Q^uamobrem fi ex alio 4.(j

quopiam

DE PLENITVDINE F0.9,

quopiamranationemcommodehabereJiccret , fuper fliia efTet notatio. At
prjefentis tcmporis memor,riiborem 8C vaforum diHentionem pra:termi
fitqua:etiamipfa Empirici fercomnes.Mtthodicinopauci ficutaliaque/
damvtidiximusadiungunt.Q^uanquamSiinfanguincfbloplethora: ge
neratio ftatuatur,non male ab illis rubon 8i vaforum diftentio dignotioni
appofita fiint. Ad hgc tamen magis.q» brachia,m3nus,tibias',adimpleri di
cunt,noncitiuscarnium,8Cmufculorum,quam venarumplenitudinisfe=
cundum proprias ipforum hypothefes efft putabimus. Atq ui fic etiam du=
plicemdignotionem facere nos oportet, alteram venarum harum fenfiliu,
ic qua:omniumoculisfiibied:^funt:alteramillaru,quasipfefolusfped:auit*
Arbitror itaque iam coftarc i]s qui animumaduertunt , non paruieife ne /
gocijplenitudinemcognofccre, Ciiautemneverbotenus illam intclligere
promptumfit, verumdifFiciIimum,miraborfiex adrionib^dodinecan/
tea quid de ipfa meditati,nec muenietcsredre tradauerint. Q^uare abEm
piricorumfermonedenuoincipiamus,qui tutoadmodumpra:did:asdu=
bitationes eif ugere fe putant,fatentes quidem ipfi nihil omnino de plenitu
dinis elTcntia fe nouiire, in tali vero congerie Syndromen plethoricam no /
minant,vtilem fanguinisdetradionem obfcruatam clTe dicentes . Nempe
vniuerfis in vnimi colledis que finguli Mcthodici fcripferunt, ex his illo^^
jo dubitationes euitarc cenfcnt, verum multo magis,quim iRi, animum mo
do verbis ipforum adtendas,arguuntur.Cl,ua: rurfiis ab exordio rccenfere
prazftiterit.Efto igitur in praeterito tempore confiieta ciborum ratio , 8C li
beralior aliqua ex parte qukmantea,item excrcmetorum retentio , vniuer
fa vita fegnis . In pr^ fenti totius corporis,vel partium quarundam tcnfio,
mouendi pigritia, adionum imbccillitas,grauitatisfenfus', vlcerofadifpo
fitio,8C venarumtumor . Addcfiplacetruborem,quoniam huncquoque
nonulli afcribut. (Xuinetiam totius corporis ina:qualem quendam tunio=
rem,8C lalTitudinis ftatum. Sunt enim qui hacc adijciunt. Interrogabimus
ipfos,qua: cgo adulefcens adhuc Empiricum pra:cep torem rogaui , cu me
jo primum hgc doceret:omnia ne fimul dida ad euacuationis recordationem
vt ipfi aiunt,coire oporteret,an fi vel vnum ex ijs confpitiat , venam ftatim
incident, Ad primam igitur qua:ftionem prompte mihi refpondit , omnia
inquienscoire necelTario. Huiufmodi nanquerem fyndromen elTcvniucr
foruni cam complcntium cogeriem.Poftq vero primum hoinines duos in
memoriam reuocalTem^quibus ille ipfe nuper venam inciderc iulTit^vnum
cxoculisvehementerlaborante,alterumexvehicuIodelapfiim,demdelo=
ris implexum longius protradum, vt partes quseda contunderentur.Poft
hxc autemconticente ipfoaltcrius cuiufdam memini,cui8t ipfi mcdiocri^
ter febricit3nti,dolorem verg capitis non ferenti fanguinc mifit:rurfus alij
4o pleuriticcquinihilo magis vniuerfampra:didamfyndromen haberet.hg

bb iij fitabat

G. G A L E N V S P E R G»

Ctabat maxime quid refpoderet . Proinde plures id genus alios ei pr oduxi.
Nccnon fuperiorumfubmonui^quibusnonfolumnontotam fyndromen
fed ne duoquidemfymptomatahabentibusfanguincexvena detraxerit.
Huic eteni,qui ex vehiculo decidit,exercitatus quotidie,8C cofuetis omni /
bus recremetis abunde vacuatus,mediocriter cdens,8C toto fere die nobif=
cum agens,tam neq^ ipfius,neque alterius cuiufpiam opinionc vacuatione
indigens,cum vedusparticulas quafdam cotudilTet , venamincidendam
^ftimauit,nec rubore quopiam acquifito,nec vaforu tiimore,nec alio quo=
libet ex his , quas fyndromcn abfoluant , ^ folo partium contufa^e dolorc,
Haud fecus illum tradbauit qui lippitudine,capitisque dolore affecflus^nul lo
lumplanedidlorum fymptomatu inplethorica illa fyndromeperceperit.
.Q,uin alios complures qui vcl nihil ex congerie iam nominata, vel non om
nia fimul quae dicitis haberent,venx incifione veftro iudicio admififTe vi/
dimus.Nunc enim,aiebam,omnes memoria rcpctens,quibus a vobis fan=
guincm milTum effe vidimus, nemo adhuc fuccurrit , qui vniuerfam hu /
tufmodi fymptomatum fy ndromen acceperit. Vcrum huic quidc q^ la{II=
tudine, nuUo alio affed;u laborabat.vena incifa eft:illi, cp febricitaret gra^
Jniter,veloculis dolcret,vclcapite,vel h^morrhoidufupprefTio^jvel fimuli
er fuerit mefl;ruo,non omnia vcro , qug plethorica fyndrome coire poftu=
lat. Si igitur vniuerfas difpolitiones,in quibus ven^e fedioprofaiife obfer it
iiata eft , plethoricas nomincs,nos quoq; lippitudincm, pleuritim , vehe/
nientedolorem,ruinaexvehiculo,alia'q;fcxcentum, plethoricasfyndroa
mas appellare tempus cft. At fi horum nihil in plethorico concurfu com /
prchenditur, 8£ eorii fymptomatu congeries , quae fupra retulimus , plc=
thorica fyndrome nucnpatur,nulli vena,priufqomnia illa habeat inciden
da eft.Q,uomodo igitur illc mihi ad haec rcfponderit, quam'q; nihil decen
ter,maiorisotij negocium eft , necad ea , quorum antca mentionemfeci=
muspropriepertinet. Egoautemcum nugandi tempusinpra:fentianon
habea^cogitaui fcopos curationis vniucrfos in libro de ven^ incifione ofte=
dere, quos etiam iplbs ne vnus quidem accurate, diftindleq; confcripferit. j o
Itaque relicSis modo Empiricis ad rationalcs denuo rcuertamur,fingula
fymptomata qua: prodiderunt , infpicientes ♦ Nonnulla fiquide ipforu ad
viriumplenitudincpertinent,nonnullafuntenchymatis:alianonabfoluto
fermonc copi^,fcd talis indicia cxiftut:alia prorfum nullius copie, ver ii aut
vitiofi corr uptiq; humoris,aut ibecill^ virtutis, aut folidarii par tiii tumo=
ris notas exhibet.Hoc ita fc habercmente fi i js qu^ dicentur adhibeas,con
idifces.Iam fane tenfiua difpofitio, cum fine exercitifsincidit multa omni=
fio fubftantiam in fenforio corporc contincri oftendit : qua: au tem fit fiib=
ftantia,auteiusfpecies,nonitem :Nempecumhacparte folumipfatenfio
cuiuflibet fiibftanti£E,tenuis,cralfac,confiftentia medias,8Cflatulenta:,ad= ho

hfc

DEPLENITVDINE Fo.ioi

fiacccalidasjfrigidae, velmedia: communisfit: fedalifs qiiibiifdamdint
cernendifignisad huius agnitioncm defiderat.Porr6fund:ionuminfir=
mitas virtutcmimbecilliorem oftendit,dum id quod mouet, impeditur,
vtin manuum motu imbecilk: nam multas difpofitiones comita tur . Siue
iamcarnium,atq;adipumgenus cuipiam increuerint,virtutc eifdcmter=
minis permanente motus imialidiores ficri neceffitas cxigit. (i,uippe
quod motionem alifs dift;ribuit,codem in ftatu manet: qtiod mouetur, cx=
creuit.Siue vnus aliquis humorum, vel ctiam omnes fimul cxuberaucrit,
vires autem non cu cis adaucfl^ fint^nccelTe eft hic quoque fundiiones im=

10 becillas magis euadere:Cuc vtraqj 8C parenchymata vt vocat, 8t humores,
virtus autc nihil increuerit:fiue hxc parimodo inter fe habcant,fed virtus
imbecillior contigerit. At vtraque interim congredi pofliint,vt virtus in/
iiaIidior,humores fimul cum parenchymatibus,vel plures,v.el pauciorcs fi
ant: vel horum altcrum. Vtrum igitur propterea fundiones infirmae ma
gis erunt,in vno quoqj ipforum accidente,8t duobus,8C pIuribus,8C fimul
omnibuseft. Q^uandoquidemobfolidariipartiumnutritionemprobam,
ivTfocpiowGtxci vocatmotioncm aliquando infirma magis effc fad:am ar=
bitrari, hominii eft,quiignorant, virtutes folida tota corpora tranfircfcd
arterias8Cneruos, fpiritus tan^fiftuIasSCcanales fingunt.Deprchcndcs

K? opinionis prauitatem ex ali js multis , maximc duobus noftris commenta /
njs de Hippocratis 8C Platonis placitis,tum ex opere dc natur^ facultatib^»
Itaquc ad bonu habitum, tu^l^c/j appcllat , proprie fpedat folidarum par»
tiiieutrophia:cufarcia: 8C corpuIetig,carniii incremetapropria fiint . Ple*
ruq; igitur pro portionc adepsliberalius augebitur. Interdum in adipe ma=
gis caro, vel fola adcps increfcct ♦ Dida fiint de animantibus in opere tem=
peramcntorum. Q^uemadmodumautem in carne aliud cft eufarcia,aliud
corpuIetia,fic in fanguinchoc veluteu^mia.id eft bonitas fanguinis, illud
eiufdem copia. lam ver6 euasmia 8t qualitatcSC quantita te adamulfim na
turalis clTc omnibus videtur.Sanguinis copia,Gra:ci ■sroT^^iMp.Up appellant,

jD qualitatequidem in culpatacft:quantitate fccus:veruomninoautnatura*
lem habitum,qui a generatione contigit,exuperat , aut illum qui vires rc /
fpicit'Etcnim vtraque8Cvirtutisrobur,8C fanguinis copia aliquando fiis
pranaturamquamgenerationi acceptam ferunt inuicem augefccre pof/
funt : quemadmodumin bonis Athletarum ftatibus . Humores nanquc
& caro,8C vires proportionc mutua in ipfis increfciit. Vnde iam luce clari^
redditur, qu6d qui corporis tumorem vnu efTe plcthoras fignum dicut,fal
fa pra:dicant» Q,uia venaru tumor,vtiq; plethoram indicat . Carniu ver6
8C adipis tumor illarum ipfaru copiam:non tamen quam nunc inquirimus
cui etiaplethora: nome eft.De haccni plenitud(ne,qug videlicet euacuati*

4-0 oneoftedit,cuaIiquiipfo9idicere ftatniffent, qaatennshomonymijsin/

bb iii} notefcit

C. GALENVS PERG.

«otefcit,crratierQnt ade6 vt in carnitim,atq; adipis copiam dclaberentar.
Ita iam mendaxplenitudinisnota eft tumor corporis. Ipfa^e enim venaru
qua: ociilis patent,implctionem notat-.non tamennecelTario latctiiim.Sed
ficri aliquando poteft exterioribus vcnis diftentis , interiores non diftcndu
vt cum fubit6 frigus ipfas inuadit,fanguisin altum rcfugit, 8C vcn£E cxte/
liorcs ita fangume deftituutur, vt ne quidem appareant, Rurfus tcpore cx=
orto, vel lotis m balneo fanguis alto relidlo ad fummam cute , exterioresqj
corporis partes dcfcrtur.CXuod fi ardcns fcbris extitcrit,tuc quoq; corpus
veluti ferucns ncccirario vritur,inflatur,diffunditur.Proindc vcnarum tu=
mor non cft infeparabilis humorum copie nota,fed primu huiufmodi fta= lo
tu in corporeelle conucnit,vt neqj intcriorcs partes extcrioribus,neque he
illis calore praEceIlant:dcinde nc immodicusin toto animantc calor confi=
ftat.His ante diftind:is, venarum tumor,fanguinis copia:,quam modo pcr
excellentiam diximus,indicium aliquando fucrit.Nam ficri non potcft,ta
exa(5lc fanguineminterim in vcnis contineri, vt nihil vclbilis,vel pituitg ,.
vel ferofac faniei infcratur. Vndc nos in fuperioribus ide intelligi voluim9,
iiuc humorcsjfiue fanguincm abndare diccremus.CLuippe immixtus 8C ab
alijs humoribus fyncerus fanguis nunqin vcnis comprchenditur.Demon=
ftratumeft alibide mixto nihd rcfcrre humores an fanguinem appelles:no
tamen qualibct,(ed mcdiocri quadam menfura alijs ei admiftis: idq; in ani= jo
malibus naturali habitu praeditis . Vniucrfis enim in naturali fymmctria
adaudliscum fanguincquem cxcellcntiaE vccabulo notamus,idem fignat
humorum nomen,nulIumq; difcrime cft humores aucflos , vel fanguinem
diccrccum oratioinnuat humores idipfum omnino fibi veIIe,quod cft pro
vcteriportioneabundare.Hocitaqae nobisficdefmitum efto. Itcrumad
inftitutumreuertamar.Vcnarum tumor,fineq; propter cxterioris confti
tutionisvid:oriam,nequepcrfufionemfcruoremquecontigerit,fanguinis
copiam arguit. Cjctcrum talis particula nccdccliuis figurari,nec fiipra ali=
as recenter eirc mota debet. Q^uaproptcr oratione quadam vniuerfas par^
ticalarcsdiftind:ioncscomprchendcns,tucvcnarumtiimoremfanguinis j^
abundantiam indicare diccs,cum omncs fimul particulx cundem ftatum
cnmmediocricalore obtincnt.Sinanque pari omnes modo aflFiciantur:
calor aute excedat traffiifiohumoru qua: venas in tumorem attollat , inr
tercanafcitur,nontamenfanguinis,verumfpirituscopiaoftcditnr.Q^uo=
niam humores calefad:i inflationis phantafiam praebcnt . Guius rci gratia
qui vcnaru tamorcm,copia refcrre pronunciarut, fi lam illis venis qaibus
ihaecinfit,ipfumcontigiffeintcIIigat,rc(!^dixilTevidebuntnr.Pleniorem
fubftantia eft neccfTario,qua: venis tumore cociliauit, quam prior extitit.
SCfi qualistandemplcnitudofit,nonitaIiquid6conftet.Siquidemomnis
f^jbftantise copiofa2,tamor pra:ternaturam commimiseft,fiue fanguis pu ^^

rus

DE PLENITVDINE Po.ii»

i-iis, fiuc biliofus,fiuc rerofus.fiue pituitdfus,fiue flatuletus exiftat.Q^uems
admodum ver6 hicomnis copig differeti^ communis eft,fic venaru quoq^
tcnfio.Etenim hsecplenitudinis quantitatem, nonfpeciei differentiam fc=
quitur.(Xuamobrem tumor,fcnfusquc tenfiuus, non niagis humorum,^
fpiritus cxuberantiam oftcndet.Si iam hunc in modum quifpiam pronun=
ciaucrit,in tcnfionis fenfu copia cft ncceffario, verc dicct. Q,uietiam fi hoc
pado, aiat, fenfiliii partiailarum plenitudo affedum quempiam adducit,
hic quoque vcrus crit. At fi generali plenitudinis vel humorii nomine reli
dtofanguineinorationcvfijrpct,tunc verum cffe psrindc non ncccfFitas

10 eft,ca dc caufa,quam prgdiximus.Porr6 qu6d nequc plcnitudinis fimpli/
citcr,fedeiufdcmpromaiorisminorisquc ratione differcntiain vcnarum
tumorib9,8C tenfiua difpofitione verfatur,indc eft pcrfpicuum.NuIIa par /
ticula plena, nifi violcntam prius tcnfione cxpcrta,dolet . Si vcr6 in tumo=
tem,non tamcn violentius attoIIatur,nondum teditur. Ex quo innotefcit
tumorem cum tenfione maioremindicarc copiam:fine tenfione minorem.
C2^ua itaqj ratione interdum initio nullus tumor in venis apparct: tenfionis
autcm affe<5lus vehcmcns cft.Hunc enim maximis tumonbus coniuncSu
effc oportet: vcl quia intcrim tumor in vcnis latentibus infigniter diftedit.
Siquidcm plcnitudo tum qug adaliquid relationem habet,de qua nuc difc

ao ferimus,tum qug latitudinem vaforum refpicit ( fed necdum tenforu hanc
effe dicimus) tum quas ad tunicae diftcnfionem refertur, venarum tumo /
remgenerat,fanguinefupranaturalecuiufquefymmetriam copiofiusin/
crefcentcvtad illumpIenitudorefcratur.Tunicg tenficquafi ipfius fyma
mctri^ exccfTumdeclarat , noeni naturalis eft . Vtcrqjaut fanguis multus
eft,8t qui ex naturx fymmetr ia , 8C qui ex tunicarum tenfionc «ftimatur»
Cacterum Erafiftratus amborum meminit,non cxadlc quidcm, neq; tam
luculenter vt ego.attamen ita, vt dupliccm rci naturam eife dicat.Cum ete
nim fcribat : Ab initio itaq,-, 8t vafis niediocriter repIetis,robuftiores,forti=
oresq; quam prius effe confuerunt , apparent : indicauit immodcrationem

jo languinis cuiq; naturg habitum cxccfliiTc, Dcindc fubijcicns, vbi plcniores
multocuaferint,brachia,manus,8£ tibiac exturgefcunt:ceu tunicarumfan
guincm c5tinentium ametriam innuit, vndc coUigitur duas cfTc finitioncs
fanguinis incrcmenti fiipranaturam:priore,cu venis impletis tunicg ipfa^e
prajter naturalem cuiufquc ftratuintumcfcut. Altcram,vbi ad hoc tenfib
quoqUe accedit;cum in plcnitudincque ad vires pertinet, nc alterum qui»
dcm confpiciatur. Atquehxcquidemdcillis dixiffe fiifficit, Carteru ru=
bor,cuiusparitermemineruntnoncopiacfimpliciter,vcrumfanguinisco=
pig nota eft.Defideratautem ipfediftindlioncs eafdcm quastumor.Sina/
que cxtrifecus cueniat, vel cx fole, vel balnecvel exercitationc vcl itincrc,

4o vel vt fiimmatim dicam cx aduftioc: pari modo fi cx ira,pudoreq; atq; alijs

fimUibus

C. GALENVS PERG.

Hmflibus, vt ex acuta fcbrciam n5 fangainem indicat. Proin Je cS «quai '
iis totius corporis dirpofitio fiieritmullum aute eorumjquepercenfuim us,
adfit,tunc nimirum rubor copiac vniucrfi corporis animantis nota extite/
rit.Sinminuscerteilliuspartis,inquaapparet . Q^uinSCin phlegmonisfi=
iie in mufculis hae,fiue in cute confiftant.huiufmodi coJor Plethoricos affe
dlus comitatur.Sed de phlegmonis abunde fatis in commctario dc humo=
ribus praeter naturam dilTeruimus : demonftrantesipfosomnes pariter ab
huraorii redundatia3lijs,atquealijsinterdum partibusincubentium con=
ftitui. lam ver6 non de his, veru vti diximus.de illa plcnitudme fermo eft:'
quaeplethoranominatur:exhumoribusitoto rorpore fuperfluis proueni= i»
entc. SccusplcnitudincmvniucrfocorporifiibelTedicimus.vtparriumgc
nus vtrunqjSC vaforum , 8t carnium offenfam accepcrit . Nonnunqiia eni
alterum duntaxat affiici contigit,tanqiia vtra licet pars occupata fit,non in
vna quapiam particula,vcl duabus ,veruaut in totoanim3li,velplu ibus,
nobiliirimisqjparticulishacceueniat.EodeTi modo tumorem, qualisnam
Ctdeprchendercveri eft in rcbus dignofcendis cxercitatiiTimi. In carnoib
nanquegenercvnus tumor ipfaru carnium eft,alter humor:carne tanqua
!ana quapiam,aut fpongia fiipcruacuo hiimorc repleta , Atqui talis in car=
nibusredundantia , ei quac cx vaforum infufione nomen accipit , propor/
tione refpondet. Altera plenitudo iUi , qua; in viribus vel cumgrauitateco o
iiftit,non cft difrimtlis^rccordantibus nobis,nihil interefTc de copofita car=
ncveldemufculisdifputes : praetereaC plenitudinis carnium fiatmintio
mufculos.non fimpiicem illam carncm, quam ^E-yJc"-^^ nonulli vocat,in=
audicnda effe. In arterijs fanc 8C vems non fimiliter viriu plcnitudo xgris
ipfis percipitur,nifi qui natura ad fenticndu fuerint accomodati{Timi:eiuf=
modi folisobfcura qu^pia ac profunda grauitas in corpore apparet. Q,ua=
obrem ali^ quxda talis copias nots manifeftiorcs inquirenda: fiint . At cii
pleriq; medicorum fegnitcr eam tracfbauerint : nonulli ne quidem infpexe /
rit:ali)multaomiferint,nnllacertior, firmior'q;notaarteriarummotuin=
uenta eft: quam in libris de pulfibus copiofe declarauimus.Siquidem venas 3 ,
vna cum artcrijs fubinde plethora corripiuntur propter vaforum conflucn
tiam:quamalibicxecutifumus.Aliquandovifcofis,velcra{Tishumoribus
in venis colledlis, haud ita facilis eorum in artcrias traffufio committitur.
At huiufmodi rarum eft. Nifi enim fiipra modu craiTi , H vifcofi humores
extiterint,omninotranft'undiintur.EquideminhocgenusafFecttonibus,
plcnitudinis in venis colledlx nulla euidens nota eft;fed ex arteriariimotu
licetcapercSCfiqmaximcINIicarcho, 8cPraxagor^videatur:attamenfan
guinemarterijs non tranfmittunt . In alijs plcthoras fbtibus pulfim fignis
ndcs adhibenda cft: qug priuatim a nobis cxplicata funt. Cxterum fpccies
Blenitudinis,cumtotumcorpus aequaliter humoribus diftentum fuerit, j,^

hoc

DE PLENItVDINE To.n^

hoc modo diftingucndae rtint.Rubiciinda nquidefanguiniscopiaeflcrubr
pallida ver6 flauas bilis. Albefcit fupra naturalem habitum, pituit^:quem=
admodum nigrefcit,atra: bilis.Porro in Gngulis, qux commemorauimus
fanguinem fimul coaud;um elTc opor tet.Nam fi pallida bilis, quam SC flas
iiamnominant,aliquandofuperauerit,vtinregiomorbolaborantibus,no
adhucplenitudo,necpIcthorica difpofitio,fed vitiofus humor, kwoxuA'^
Grgcisdicif ,huiafmodi affedus eft.Hoc patflo in atra bile 8C pituita dicen
dum efl. Vbi vcr6,ficut antea oftcfum efl vel grauitas , vel tumor fupra na
turamfit,pIethoricaquidemtaIisdifpofitio dicetur.Ex colore pra:poIlen=

.10 tis humoris fpeciem cognofcer e oportet. Verum fola bilis nulium plcnitu=
dinis infcparabilcfymptomapoteftefficercncqjtumoremccrte.ncq^gra
Uitatem.NamaIteraqu^damantehacerita{fcd:iopriufqiiaeocorpusin=
creucrit.item ncc pituita qnajuis abfolute,modo fola fuerit , fcd ea qra: in
hydropumgencre,quod7t6\»toij>At7MaTiap Gr^ciappellati vniuerfj corpcrc
redundarepoterit.At Iiquetq:udam,qu^ humor crudusnominatur,inter
pituit£E fpeciesin praefcnti fermone ponendamerfe.Etcnim il diuerfam
ab illo ftatuamus iuxta diifcrentias quas nuper retuIimus.nccciTe eft qtioqj
eiufdcmhumorisdifcrimenapponcrc. Eft autemhumor hicpituitacrafli
or,minus'qucflatuIentus:qualisin vrinis fubfidct maximcqua: copiofum

20 exvoracitatcfcdimentum clixisfabisfimile continent. Atqui talishu/
morfaepeiilis vniuerfimpcr aluum duAuseft, quiabcxercitijs quidemab
ftinuerunt, cibis autem libcralifTime vfi funt , balneisq; in ipfo paftu, Imd
8c huic humori flcut pituitas albedo quxdam decolor in toto corpore fub=
fiftit. Inter rcliquas pituitac fpecies,alia dulcis eft,alia acris, alia falfa . Prior
fomnolentos facit:altcra cum abundat , famelicos : tertia fitibundos , Cru
da ver6 cibis faftidiii parit. Alix paulo maiorcm naturali fomnum conci=
li3nt.Atcrudushumor,quemadmodumduIcispituita,euidctiushoceffi=
cit.Demonftratum nanquc eftalibi fenfnum principio humedrato, ,8£ fri=
gefccnte fbporofam fequiconftitutionem : quemadmodum ficcefcente,8t

^ calefadloeodembilioComncsproptcr vtranq; bilcminfomncsagunt. In
atraprascipue adcft morofitas, animi dimiftio :et fineratione trifticics.
Cl,u6d fi non vniucrfb in corpore prxdid:i humores inundauerint , in vna
ver6 particula quapiamcongcfti fint,tumorcspra2ter naturamipfiscorpo
ribusgcncrant:dcquibusinalioopercconfideratioinflituitur. Atqueipfa
nuncillorum didla fymptomata pra:ter colorcm malum , cerebrum,&^
ftomachum occupat. Etcnim vigilis: 8t fomnt cerebro, cupidi ta tes cibi SC
faftidia ftomacho alijs alias difpofito acccpta fcrutur . Clarum vero eft os
vcntriculijftomachi nominc hic vocatuni,in qno pituita coikd:a,vt paulo
anterecenfuimus,appctitionescxcitauit. Q,uiflauabileabundant,fitibun

4p di*iiai|fibudiqj cuadunt,os ipfis amarii eft. Ex atra fubmifTi animo,8f mo

roC

C. G A L E N V S t> E R G.

rofuhorribilesja potii abftinentesXpuma pleni. At oes cibu non rcfugiunt:
fedquidam cx ipfis liberaliter fatis edunt.quibus atrabilisacriqualitate
exuberat.Hoc autem euenit,vbi ipfa malignior euadit. Ceterum vcl vt fan
guinis fsx tantum eft, nondum exad:e acris . Prgiftiterit forfan huiufmodi
numoremnonatrambilera.fedmelancholicii.quatenusitadicitiir^appel^
larcquemadmodum confueuimus: ideo,quod atre bili vicinusfitjeiusque
naturam ftatim fubiturus.At de vitiolorumhumoru differentijstui qu6d
nec plenitudinem ipfos vocare licet , fcrmonem inftitucre tcmpushocnon
poftuIat:verunonfimpliciteridquodrcdundat,q;iomodocriqueiuenire,
feddeplenitudineagere nobiseftpropofitum. Harcautemefthumorum i^
in animantis corporc abundantia. Nequc igiturparticularium tumorum,
neque vitiofi humoris fpecies m hoc fermone audire dellderandum eft,fed
cum vniuerfi vel iuxta priftinam proportio ntm increuerint , velexiguum
qucndam excelTum vnus inter eos accepcrit . 1 taque ianguis in plethoricis
ftatibus vehemeter poteft precellere: aliumhumoru nullus.Etenim caco-
chymianunc(quamvitiofiimhumoreintcrpretatifumus) huiufmodivo
cabulo, non plcnitudinis adhucncque plethor^ nominatur.Q^uarc pulfus
etiamin cacochymijshumorumnaturgpeculiaresomnino funt.In fuperi=
oribus copif s non fimiliter manifeftas cdunt diiferctias:quia humor fuper /
fluus fanguinispaululumadmixtu prorfushabet. Vbi fane vehemctcr cx= w
uperauent,taIespuIfusobbilemoririncceirceft:qualcsfequidiximusex/
iccato corde,8C incalcfccnte. Propter atram rur fus eiufmodi, quales,fi re /
frigerctur ide, ficcefcat^qj jjuenire docuim^.Eaderatione fiquadopituita
aliosviceritpulfusfrigidas,humida:'q;difpofitionisindicesprocreabit.San
guinem adamuflim naturali habitu prgditum,n' illa priftina; conftitutio/
nis immutatio comitatur.Cum humido magis abuda t, pulfiis itidem im/
mutatur: veluti fi calidior, aut frigidior ,quam antea fiat. Porr6 huius gene
ris vniuerfa in opsrc dc pulfibus diftind;a funt. In pracfentia tantum dixif=
fe fatis eft, fanguinis videlicet ex otio,humido'q; vi£tii, aqueis recrcmentis
incoredundatibus,humidioreatquepriuseuadere:exira,cxerciti)s,^ftu, p
fri(Sione,medicamento calcfacientcalimcnto fimili , vino meratiore, ve/
tuftioreq; calidiorcmiqucmadmodum cx frigore quodamfubito,frigidio=
lfcm.Q,u6d fiquifpiamcibisficcioristcmperamcti , aliatamen nullainte=
perie pracditis plenius vfus fucrit,fanguis illi ficcior f uturus eft . Q^umetia
coniucli humidior,8Cfrigidior: velfrigidior,8i ficcior, calidiorSC liumidi
or,vel calidior,8C ficcior ob pr^did:as caufas, fine alteriuscuiuidam humo
risfuperatiareddetur . At fi propter illora conuiuentiam intemperie fub=
cat,hzEc cu vitiofohumorc talis conftituetur:qua:etiamnufanguinc velca
lidiore , vel frigidiorc humidioreq; impendio fieri dicitur.Pari modo iux=-
taalias fexintcpcries,vniuer%naq;namcrofuntodQ.Secusautem ^cum fa

folus

D:E PLENITVDINE To.y,

fol^ ipfefuanatura talisfuit Ja ver6pulfiis in o6to tcperatur is fpecie illam
obtinebutrquale in comctario de pulfib^ explicauim^. Veru folius ne lan
guinisfit,anhumoriscuiufpiaeiadmiflI difligucdu efl: pr^ fenti corporis
totiuscoIore,ali)sq;fymptomatibus,quedefomno,vigilia,velappetituSC
cibi faftidio,aIijsq; ante paulu comemorata fut. Ad hec priore vid:^ ratio=
ne,cxerciti|s,8i ijs queipfi^groaccidere cofuerut.Infiiperanni teporclo
co,8C naturali corporisdenfitate,atque raritate.Etenim fatius cft cx omni=
bus^fidcm dignotioni aflruercnon ex vno,veI duobus,probe fcientibus (6
lamipfam in arte plurimum coniecftura: acceptum ferrc.Dico iam hanc ar

10 tispartem,qua!omni dignotioni feruit,non modo cacochymia:,vel pleni=
tudinis:quas nuncdiflfinire mflituimus. Siquidem ad:iones,vel morboru
caufa:,velremediaexad:ioremhabentnotitiam.Diximusdehisipfiscopi=
ofius alibi» Atque nunc fatis erit,pr2pofito abunde diffinito,in eodem ma=
numfupremam opcri imponerc. Abfolutus autem fcrmo euaferit,fi cxem
pIumadhuceifiibiungatur.FingamusiamhomininulIafebrelaborantive
nas plcnius intumcfcere,8c vniucrfiimcorpusrubcre . Confiderandii igi/
tur venit,an nulla calefaciens caufa ei accelterit.Si cni appareat,melius erit,
donec ex illa motus in toto corporc cofl:ituatur,dignotionc differrc. Q,uia
nec irafcentem, vel lotum, vel lauatam fcvel exercitatum, vel vino reccn=

20 tcr impletnm , vel alio quouis modo calefa<5lum dignofcere conuenit,fcd
motionibus externisomnibusquietis.Nam fi tunc eiufmodi appareat, fan
guinemhominifiiperfinumeire iudicabis. Indealiafuntinfpicienda: pri/
mo fanc > quae maximahabent virtutem,deiceps rcliqua. Oflendimus gra
uitatem,tenfionem,ad motum pigritiam:mox pulfus,vigiIias,fomnos,ap
petiones cibi 8C fafi:idia,alia'que fimilia.Poftremo prarccdetia fingula quae;
copiam faciunt,an confiieta quaspiam excretio fupprelfa fit, an exercitatio
negIed:a,anpIenioresvaIctisq;materia;cibiafrumptifint,anpoflalimcta
ifuetisbalneis vfiis faerit. Ad hec qiioq; an crebro plethoricis morbis cor /
rfpitur. Accedunt his omnibus iudicia a loco, 8C anni tempore fumpta, vcl

30 aliud tale velis apponercno £EquaIem omnibus caufam diftribues,ficut nec
malijsartispartibus.Nonnullasfiquidemnotxfcicntifica: fimt,vttenfio,
grauitas.venarum tumor,pigritia,color,pulfuum motio,cun<flis vidclicet
acceirorijs motibus feparatis. NSnullg ab his declinat , velu t recremctoru
cohibitio,vita otiofa,cibi plures,8i valctes,atque poft nutritionem balnea.
Vbi nanq5 vniuerfa coueniunt fcietificis vicina fiunt.Tcrtium pra:ter hjcc
ordinem occupant , fi cx confiietudine plethoricis affedlibus homo confli:?
<3:atur.Deindelocitemporuq5ratioeft,qua:ipfaomniaconftituit.CLi>oni
amhyeme,8C verc,8C temperatis regionibus plcnitudinemagiscofiigitur.
Calidis,8Cficcisannitcmporibus, 8Clocisminus. Ita cutedenfi,crebriusj

+0 rariores non itcm. F 1 N 1 S

cc

H^POLYBVSDE

SALVBRI VIGTVS

RATIONE PRIVATORVM,
Guinterio lodnnc Andmuco
interprete.

fRIVATOS HANC VIVENDI RATIONEM SEQVI OPORTET:

iHyemepliis efTe:min9biberecouenit.Sed potioni vinu
Jqiiam meradffimutefui panis exhibedus eft. Carne po/
'tiusafTa.modiceoleribus vtendum. Huiufmodi nanqj
'alimentiscorpusSC ficcum 8C calidumeuadet.At Vere ta

jpotioni adijciendum:fed paulatim tamen 8C dilutius hi

bendum eft. Cibo demendum,eo'qj molli.pulte videlicet magis.quam pa=
ncmagis oleribus vtendum eft.Eadem lege tranfeundii paulatim ab affis
ad elixa.Aeftate vcr6cibominusduro:8CeIixis,8C oleribus tumcrudis,tQ
Codi:is:potionemuItacorpusaEget.cauendumtamen,nemagnafubit6di=
«floru fiatmiitatio. Eo tepore aptidtmi funt, pulticula moUis, caro elixa,
potio quam dilutiflTma. Atq; haec ita obferuanda funt, vt corpus molle fit,
SC frigidum.Nam id calido anni tempore,8C ftcco,exuritur fqualidumque
redditur.Itaqj his ratioibus tueri oportet, Pari aut modo ex Verein Aefta
te.ficut ex Hyemc in Ver c6ftituere:cibis demendo, adi)ciendo'q; potioni. i»
Rurfus ex Aeftate in Hyeme traducere,du annus abfoIuatur,expedit.Per
Autumnu cibo pauI6 pIeniore,8C ficciore vti Iicet.Minus,fed meracius, bi
bere.(Xuemadmodum,vbiHyemsbonaconti'gerit, meraca etiam magis
8Cexiguapotione:cibopIehiore,8£.yehementerficcovti.Itaenimhocfrigi
do admodum 8C humido tepore optima valetudine frueris,minusq; frigus
fenties.CLuodad habitus 8C etatesa[ttinet,pIenis,moIIibus,rubiciiduIisob
teperaturg humiditate ficcior vi<3:usex vfusft.GraciIibus,duris,ruffis,8C
nigris humidior.Na huiufmodi corpora ficca funt. luuenib^ aute rarior 8C
humidior:quorii artas ficca eft, 8i corpora magis indurueriit.Senibus ma=
gnaexparteficcior aptuseft.Siquidehumidi,moIIes,8C frigidinmt. Proin p
de habitus 8C astatis,8£ temporisanni rationcvitg modum inftituere opor
tet,qui pricfentibus SC caIori,8t frigoricontrarius exiftat . Sic enim potius
fani degemus.Per hyemem celeriter ambulandum:£cftate conquiefcendu
.eft:autnoninfoleambulandum.0befiscitaambulatio,gracilibuslentaco
uenitrper ajftatem frequenti baIneo,hyeme rar6 vtendum eft:idque magis
tenuibus,quam plenis.Eo quoque tempore corpus vcfte pura , per zcftum
vili lacerna velandu eft. O befi,qui graciles fieri cupiunt,Iabores vniuerfos
ieiuni fiibibunt,8C fudantes adhucnecdum refrigerati cibum alTumet: vi/
numtemperatum,8C non perfrigidumpriusbibent:epulacfefanum atque
id genus alimenta dulcia funto,ea'quc copiofa.Sic enim vel pauciirimis bel ^,

larijs

-* \ POLYBVSDE F0.14.,

lar/js ratufantiir.Semel diedbusafTumptus, rarum balncUjIedrusper «fta
temterra,hycmedurumcubiIe,finevefl;ibusobambuIatio,qiiatamaximc
ficri poteft,conducit,Q_ui tenues fe implere volunt, pr^ter aJia,qu^plenis
contraria facient,modice ieiuni exerccn debent. Vomitu ver6,8C vctris de=
icdrione a mcdicamentopetita fic vtendum efl.Sex hybernis menfibus vo=
mere vtile efl;. Nam 8C pituitSE pIus,8C capitis grauitas fubeft. Adh^c dolor
prsEcordiacxercet. DeiedrionisaEftatevfuseft. TumenimfEftusbiliofum
corpusreddit,grauitateslumbosfatigant,8Cgenuacaloreinfeftantur,ve/
tris oriuntur tormina,8£ diftorfiones. iam vero fuperiores corporis partcs,

to per inferiores purgandas funt.Dciccftio autem plenioribus 8£ humidiorib^
amedicamento magis falfo:ficcioribusautem,8C tenuioribus,8c imbccillis
k pinguiorccralfiorequc petatur.Pingue igitur 8C craiTum eft lac, aqua ex
ciccrecod:a,atquehocgenusalia: tenue8^falfum olus, aquamarina,reli/
quaque huiusmodi. Vomitus prouocadi hoc pacflo funt. Craffiores ieiuni,
SC curfu , cita'queambulationc exercitati medio die vomere debent. Po/
tuifumanthyftbpifefquicyathum ,aqua: congio intriti , eumque totum
bibat,acctofalcqueadicd:o,qu6cdulcefcat.Primumlcnte,moxcitiuspo/
tandum cft. Tenuiores , magisq; imbecilli a cibo vomitum ita mouebunt:
Loti calida,mericyathos trcs bibent,dein epulas varias alTumet: veruCnc

to potioncneque poft has bibcndum cft , nifi tanto interuallo , quanto ftadia
quatuordcci expedias:p6ft vinis tribus comiftis vtendu eft,auftero,diilci,
SCacri.Primu meracius 8C modicepaulatimq; biberc: poftca dilutius,libe
ralius,8C citius conucnit.Q^ui vomere bis in menfe vult,melius confulct,fi
biduo continuarit,quam fi poft quitum decimum diem vomuerit. Alij fe=
ais faciunt.Q,ui poft epulas vomere volunt , vel quibus aluus aftrid:a eft,
hisomnibusdiefaepius,varios'q,-ciboseire:tumvinabina, autternabibe/
rc expcdit.Q^uibus vomitus non eft vtilis, vcnter autem fanus eft,his con=
traria fuperioribus conucniut . Pucris calidalauatio longo tcporeaptaeft;
yinu dilutius:neque ommno fngidum.Hoc autem exhibendum eft, quod

jo vcntrcmminimeattollit,perturbat'q5 8tinflationesparit.Q,ua:omniaco
ducuntnec6fli!ftentur,fedmaiores,coloratiorcsqjfiant.Mulieribusficci=
or vi(5t9 ex vfu eft.Etenim dbus ficcus, potio meracior carne mollibus ido
nca eft:adha2C fccundis, 8C foetui nutricdo potior eft.Q,ui corpus exercct,
per Hycmen currere 8C collutftari dcbcnt: Acftatelud:andu modicccur /

^ rendum nihil cft.In frigore multa ambulatio conuenit, Q^ui curfu fatigan
tur,luc!l:ari debent.Q,ui ex lu(fta fatigationem fentiunt, his currcdum eft.
Q,uibusexcrcitatis,ventrisprofluuiaoboriuntur,8Ccrudaincocla'q;deij=
ciuntur,i)s exercitiorum pars tertia , ciborii dimidia prorfus demcnda eft.
Q^uippe venter eorum copiam continendo noneft. Ad hoc panem quam=

4o maxime ailum ex vino ciTe oportct:bibcrc vcr6 nimis ^modice , fed mcra=

cc jj cius«

SALVBRIVICTVS RATIONE

cuis.Scmper aiitem poft cibum conqiiicfcereiqiu (emel die tunc afTumen/
dus eft,Hac enim ratione venter fibi comilTamaxime confouetjmutat^qj»
Accidiir huiufmodi profiuuia potilTimu ijs, qug ex vicH^us cofuctudine car
nem denfam acquifierunt . Nam venaz denfiores alimenta non recipiunt»
A tq ui rales in eodem habitu fubfiftere diu non poftiint . Sed in alter utram
partem dec|mant.Q,i'i rariorescute funt,8t hirfuti magis, carnis efum ex
faciJi admittunt:labores magis fuftinent,diuq; bono corporis ftatu fruun/
tur.Q^ui cibos pofterodie eru<n;ant,8c prarcordijs dolent , ijs veluti crudis
ad huc cibis , diutius dormiendum eft : noiuim genus laboris fubeundu eft.
Vinum meracius , largiiisq,- bibere oportet : cibis vtipaucifTimis.CXuippe lo
conftat ventriculum imbecillitatisfrigorisque vitiociborum copiam con
coquendononefte. Q,uif tipremuntur , p3rcuisedent,minusque
Jaborabunt,vinum dilutum, fimul 8C frigidilTimum bibent.
Q^uos dolores vifcerum infeftant , vel ex labore , vel
aliaquadam ambulatione , finecibisrecreandi
funt:modica potio conucnit, maximcque
ea quac moueat vrinam , quo venas
ex vifceribus prodeuntcs,re=
pletgnon diftendatur.

Nahinciflationes ^

febresq; ori=
untur.

FOtif»

'^AFVIEIVS

PLATONICVSDE

HBRBARVM

uirtuttbus.

lOANNIS PHILIPPI DE LIGNAMINE
E<juitisSiculi.S.N. D. Sixtiqudrtifamiliaris^
iUujlrifiimum cr rcuerrndtjpmum D.
doimuF.de GonZiig4,<iiir
dintUm Manlun,*
nm.

Vm mcaim cogitcampliiTinie princcps,aduentu mcc
um ad illuftriirimum principcmLodouicum,Marchi/
onem Mantiianum,patrcm tuum,ad qucm mifTus fum
k SixtoPontificc maximo, vt eum rofas aurcac munere
donarcm,in mcntem vcnit ordo , prudentia , fapicntia.
difciplina , quibus vrbcm Mantuam quibufdam firmis
gubcrnaculisrcgerct: quaminftitutionemciuilcm plurimosdies libenter
8C ftudiofc cotcmplatus, practcr vrbis ornamcnta exquifitilTima, cuius no
tam inftaurator quam f undator ab omnibus facile di(fii\s eft^prastcr fuo^j
ciuiumSC aulicorum morescaftigatifIimos,8£ principis fui nequaqua dif/
fimiIimos:faciIe fateor eam eiTc meorum temporum fortem,quibus videa
turartasilla aurea,qua; fubSaturno faiffe fcribitur,compararipoIfe . Mea
autcm tempora appelloregnu fcIicilTimii Alphofi regis : cnias animi ma/
gnitadinem,munificentiam,IiberaIitatem,prouidentiam,iaftitiam,for/
titudincmin prarfcntia rcticco.cumcius innumcrae virtutesperomnem
Italiam elucefcant. Videbatur autcm diainomunere 8C confilio fadum:
Vt cum tot Italiac lumina poene omnia extindla fuerat,quales fane (quem
propofui) Alphofiis Arragonum rex.Philippus 8t FracifcusSphortia,cIa=
riffimi Infubrium 8C Ligurum duces,illc folus conferuatuscrat: nc fcilicet
clariflima Italia quafi matcr vno temporc, vniiisque fortung id:u,cund:i$
fiIijsorbare?,8c adelTet quirerum 8C teporii viciffitudmes 8C varietatcs fua
prudctia,8t fapietta modcrarct,regeret,gubernaret,dubijs SCanimi pcdc=
tibus c6fuIcrct,Iapfos proftratos' q; crigcret.opprclfis ope fcrrct, felicemq?
fortunam 8i ftatum quam fapientiiTim^ conferuaret:quod eo melius face?
rcpoteratncmo,cui8Cfcientiareimilitaris,8Canimimagnitudo, 8Cauto«
ritas ac felicitas merat. Ab ineuntc cnim actatcin militiac difciplinam pro=
fe(flus,nonfolum asqualium fuorum,fcdcorumetiamomniumqui aetate
ei|inmult6antcib^ntftudioinduftria'quemilitari,Iaborc,vigilantia,ex/

cc iij ercitatione

iCrcitationc affidua curr endi,iaculandi,equitandi,facilime fupcrabat: frigo
ris,caloris,incdix, fitis paticntilTtmus fupra a:tatem 8C fortem.Intcr belli=
cofilTimos viros confilio,manu,autoritate , haud dubie princeps , qui cum
omnia in vnius fortunepoteftate atqj arbitriopofita fint,fic cu eo eft adii,
vtresfuae,ab eaauda:, ornatae'q; plurimu,omninodiminutaenil effe vifae
fuerit.Reliquf vcr6 virtutes qug reibellic^ pr^fidio,adiumeto'qj fiint,dici
non polTet qperfed:^ quam'q5 innumerabilesinco fucrunt: quas e6pluris
facere fc lecquo neq; fortuna2,neq; vcritatis rcrum , cucntorumq; his vllus
eftlocus.Innoccntiam prim6dico,deinde omnibnsin rcbus modcftiam, fi
dcm, facilitatem,humanitate,ingenium,rcligione,multas ( vtinhomine
militari) praeterea literas:qua^ omniain eo vno erat tanta, quanta in omni=
busfingula nuquam fuerunt: quem,vt ita dixcrim, in ipfis cunabulisPaU
lasvidebaturalui{re:tradidilTequenonfolumcifapientiamca:teras'q;vir3
tutes,vcrumetiam haftam 8C ^gida, vtillius rempub. 8C ciuitates,gentes,
populos rcgeret,8C gubernaret. His ver6 hoftes infolentifTimos, pacis 8C
quietis inimicilTimos qfortiffimepclleret, exturbaret, profligarct:neq; fo=
!um dixerim vniuerfam Italiam,fcd totum poene orbe huiufcemodi prin
cipibus,8c excrcituumimperatoribusfpoliatum, qui domimilitia:'qj va/
lerct, qui ciuitatum 8^ publicarum rerum gubcrnationibus digni effcnt:in
quorum prudentiam 8C veraconfilia , nihil noui aut inopinati polTet acci/
dercquorumintcgriratemnemofallereaftutia, nemoauro corrumperc,
nemo circumucnire inGdifs poflet.Ego^reucredifiTime 8C ornatiffime prin=
ceps, annos iam poene quiquaginta natus,8C varia mundifortuna vfus,qui
piorcs hominum multorum 8C vrbes vidi,dum veteres pricipes memoria
repeto,qui actate noftra illis comparari queant,praEter patrcm tuum inuc=
nio neminem . Clariffima enim Gonzagorum familia fcptingcntos annos
SCeoamplius cfFloruit,quod didum a mc vere nonblandcaccipias vclim:
ybinam obfecro terrarum 8t gentium inucniastres quatuor've principcs
huiufccmodi,quales tibi antca commemoraui t Qjxis enim eft ex noftri te
poris prmcipibus,qui virtutis ftudiofos exquirat, prouocet,primisaIJiciat
donis, propona t ftipendia {' Nemo omnium eft praster te qui patrem imita=
ris, qui fibi hanc laudem potuerit vcndicarc: tu cnim , vt maxima ingeni(,
dodlrin2,dignitatis,religionis,fapientigornamenta fileam quibus praedi=
tuses, astatis noftrccita omniumopinione facile princeps es,pace aliorum
dixeri, vt iter viros illos quos antiquitas tantopere admirata eft.CLii cocedas
no facile reperias:n6 mod^ gquas, veructia fupcras. O felicilTimos paretcs,
tali filio dignos:parentes,inquam,ne Barbaram matre filentio pretercam.
Equide nuquam vidi minus barbaram, im6 potius (vt dicztn quod fentio
8C quod in confelTocft) magis fapientem^redreque vfurpari poteft quod de
fe praedicarc Marcus Tullius foIebat,fad:urum fe Ciceronunomcnlonge

q 8C Letulonim 8C Pabiorum illuftriustq^ fi hoctepore nouare rebus voca=
bula audercm,profed.6 fapietiflime non nifi barbare appellare, 1 ta ab ca id
vocabulumommunivirtutumgenereornatum.audlum.illuftratumefl:»
Sedquorfumdematretuar^NamctfivirtutesineoIibellojquoclariflrima^i
illuftriiimq; mulierum nomina complexus fiim,attigi,t3men tottant^qj
funt,vtfatear,fimihielTetCiceronisfaciidia,menonmod6nonmuItislau
dibus efferre,fed ne recenfere quidem poire.Superiori temporeomnis fpes
mea in principeillo munificentilTimo.rege meo Alphonlb, item in Ludo/
uico patrc tuo repofita 8C fixa erat , quem fata (proh doIor,proh deorii ma
ieftatcm) abftulerunt,a quonon mcdiocre auxilium in meis rebus afflid;is
fueram affecutus. Nam nifi fua libcralitatc 8C munificctia,qua in me vfiis
eft,cum ad vrbem Mantuam profc(ftus fum,me had:enus fufte talTem , in
medio poene curfii omnino defecifiTemmunc vero omnem yitx meae quas
ad viucndum reftat fpem in te folo repofiii 8i fixi , quare a me in primis 8C
acf;terisomnibiisquivirtutecolunt,D2usOpt.M3x.roganduseft8Cob=
fecrandus, vt te ad vtilitatem omnium diutilTime 8C felicilfimc fcruet, Eft
enim domus tuaafyIum,8C refiigiii omnibus oppreffis,8C caIamitofis,fiib=
fidium his quiauxilium impIorant,faIutarc confiliumdeceptis 8^ Iaboran=
tibusmuIlii'q;virtutisgcnuseft,qaodapud te noninueniat laudem, pre/
miu,8C requie . Ita vt non folum ijs qiios pau]6 antc noiaui pricipibus,fed
etiam vcteribus illis c6parandusfis,quibus vt tibi,ftudiorum 8C religionis
tuendaE,8C amplificandje curafuerit, omnesquc virtutis ftudiofos ad vir=
tutem coIendam,vt olim Athenicnfis populus Periclcm.coronarunt . Sed
nelongiorfitoratiomeaqipfelibclIuscuiprsEponitur, ApuIeiiiPIatonicii
dc viribusherbarum,nupcrapudCaiTinuminuentum, 8C diligenti ftudio
corrcftum , opus fane elegantiffimum in eo diccndi genere, amplitudim
tua: dicaui 8C tribui : vt intelligeres mc tui patris , tuoriimque meritorum
magnitudinismemorem effe , vt fi quando corpus tuum ( quod abfit ) in
aliquod morbi genus(fiquidem vita noftra vt breuis,ita varijs morborum
gcneribus expofitaj^i- obnoxia cft) incidcrit,habcas vnde remedia philofo=
phica,naturalia,falutaria potius q medicorum , 8C artificio comparata pe=
tas.Fuit enim vir ifte Platonis difcipulus, 8i hunc laborem ncn inuitus fii=
fcepitad comtnuncmmortalium vtilitatcm:vt fcilicetmedicorum auari/
tia 8C fraudes plerunq^ admixtas tolIeret,quodin prooemio fiio ipfc ttftat^
eft:8C huiufccmodiopufculum exChyrone Cetauro8C prasceptorc Achil
lisquondamutuatuseft;quod tu cum vacuusfuerisleges obfecro Iibcter,
gc feIicitcr,8C ca^teri mortales no minus Apuleio autori q ribi,cuius caufa
gC autoritate opus inluccm venerit 8C circumfertur,debebunt. Vale glos
riofiirime princeps 8C diu hoc muner e meo frucre,

CC iiij

APVLEIVS PLATONICVS

EXORDIVM in
hfrburium

PuIciusPlatonicus cxpluribnspaucas vircs herbarum,
8C curationes corporum,ad fidcm vcritatis monumen/
tispublicis tradidit.Breuibusiile quide, fed tamen om
nino commode,8t pro fui ingenij rationc.^elTime enim
odcrat quorundam ftupiditatem verbofam , 8C ftupida
}ionoriscapiditatem,qui cum toti eximperitia concrea
ti elTe viderenturjnedici titulo celebrari qu^rcrcnt: nihil non fibi arrogan
tcsinaniyerborumambitione:quafi veromedicum venditatio redderet,
ac nonpotiasratio 8^ facultascurandi malcadfecla hominucorpora.Ego
ver6,Marcc Agrippa,cum inanimohabeam artismeaj commentariu tibi
probare.fufius aliquant^ cogor rem tra<flare. Nam medicamenta pr^fcri=
bcnsccu piaculum quoddam exiftimo pra;terircefFed:us.Sed tamenita
Cngula tcmpcro, vtxjuiequid hoc eft.quod tibi muneri mitto, tum ciuibus
mcis,tum percgrinisetiam SCcxtcrnis ( rumpantur inuidiali(;et mal«uoh'
mcdici) valdc profwifre conftct.

13

UeriaprimVettonicd. I.

^Didtur k Graccis Prionitcs: alijsPfychotrophon: alijs Sydcriti^s: alijs
CylTaros^alijs Pharpharia:alijs Athanatos:aIi}sPerone:ahjs Porpa= «*
cion :alijs Diprynion:aIi js Indice^alijs Theriophonos:alijs Hierobo*
tanc:ali js Cofmice: alijs Pandonia:alijs Vcttonica: alijs Scrratula»
^ErbaVettonicanafciturinpratis 8Cin montibus , locis mundis
8C opacis^circa frutices:animas hominum 8i corpora cuftodit.no
^(fturnasambuIationcs,8Clocafandla.LegeeamereAugufto,fine
:ea'q;tibicxcute, ijeterra inhgrcat,8cin vmbraarcfacies.atqata tcres
cum radicibu$fuis,8t cribroaromaticomolliirimeinpuluereredacla ccr/
nes.Cum volucris vti,fic vtcris. Adcapitis fraduramt

ljJ"Herba Vettonica contufa,8C fiiper caputimpoCta,vuInus ccleriter gluti=
nat,e6 quidemcfFicacius,fitertiore fad:a,rcccntiorifrequentiusimpofue= ja
fis^donec fanus fiat.Eius poteftas tantam fertur habcre vtilitatem, vt offa
quoq; fra(fla, vi fua cxtrahat. Ad oculorum vitia vel dolores.

^Hcrbg Vettonicg radicc in aqua ad tcrtias coqui to : ex ea aqua ociilos fo
iieto,ipfa cius folia trita. fiip frote imponito. Ad auriu vitia, vel dolorc.
IfHcrbaeVcttonicaerecentis foliamittc inaqaa,8C madefadraSC trita,
fuccum ciusexdpito: deidc tepcfacito,8C in aureftiIlato:Iana'que cooperta
mire prodefTecreditur. Ad caliginem oailorum.

l|[HcrbajVcttonicf drachmam vnam, aqusc calid^ cyathosquatuorie/
iunus bibat. Ad veattis dolorem.

j^Hcfbe Vcttonicf drachmas trcsSC vini amincicyathos tres,piperisgra ^^

na

DE VIRIBVS HERBARVM F0.17.

na.xvif.Omnia cotrita 8C calefad:a,ieiunus bib:it. Ad aluu cocitandu»
H[Herba:Vettonic£Edrachmam.j.aqujEcalidarcyathoj,duosadbibendu
dato:his autcmduntaxathasceritaptacompofitio.quoe^ no ex cruditate
inreftina torquentur. Ad coli dolorem,id eft colicum,

if[Herba:Vettonicacdrachmas.iiij.hydromelitoscyathos.vii|.adbibedu
dato, ventrem prg fentaneum mouet. Ad tullini»

H[Hcrba:Vettonicf fuccusjcu vinoauftcro5Equc^ficiet,hcrbevettonicg
vncias.ij.cxmelleaccipiatperdiesnoucm. Ad quotidianas,

^Hcrba: Vettonica: vcl pulegij drachmas fingulas,aqua: cal ida: cya thos

10 dccefubacccfTionedatobibere/anabitur. Adtertianas,

l|[Hcrba: Vcttonicae drachmas.ii).aqua:calida: cyathos. x.fubacceflione
datobibat, fanabitur. Adquartanas,

IjJ^Herbf Vettonicp drachmas.iif .mcllis attici vncia.j.aqu^ calid^ cyathos
iij.vino mixtaanteacccfljoncda bibat, fanabitur. Ad veficas dolore.
Hf Hcrbs Vettonica: drachmas. liij . apij radicis drachmas.iij.decoquc in
fcxtariu aquead mcdias:cum decodra: fucrint.herbas vettonica: in fe pcr=
mifcebisrdabis biberc per doiorem.imperpetuum fanat. Ad calculofos,
^Herba: Vettonica: drachmas.iij.cx aceto fcyllitico.SC mellis vncia vna,
& aqujE calidf cyathos nouem bibat &. fanabitur. Ad hydropicos.

10 ^Herba: Vettonica: drachmam vna, 8t aqua: calida: cyathum vnum da
triduobibatjfanabif. Ad mulicres quando partu laborat 8C febricitat,
l|[Herba: Vettonicx drachmas.ij.aquf calidae cyathos.iiij. fi fmc febrc fu
erit,exmulfacyathos.i)'.dabibere,fanabitur. Ad paralyfim.

^Herba Vcttonica trita 8^ impofita neruos etia prascifos glutinarcS^ per=
fanare creditu r . Ad h or rores,

^Herba: Vettonicx drachmasduas,aquzE calid^cyathosfcx,vini aufteri
cyathos duos fub accefHone da bibercmirc fanabitur.

Admulieresquibus locaafrigore vcxantur,
^HerbxVettonicf drachmas.iij.aquecalid^cyathos.iii|.daieiunebibat,

jo triduo remedia fentiet. Ad fanguinem qui pcr os rei jCitur.

^Herbae Vettonicae drachmas.iij.laclis recctis caprini cyathos.ii|.tridu6
bibat, continuo fanabitur. Ne ebrius quis fiat.

^Herbam Vettonicam priusfumat. Adeuerfosdc vehiculo.

4^HerbaeVettonica:drachmastres,vini veteris cyathos duoscalefactii
bibat. Adcarbunculos,

^Herba:Vcttonica:drachmam vn3m,aqua:calida:cyathosduos bibat.
Item hcrba Vettonica cum axiigia trita plag^ imponatur, fanabitur.

Ad cos qui perfriclionibus laborant,
ffHerbgVettonfcf vnciasdecem exvini cyathisquatuorbibattriduo, 8C

4<> (anabitur* Adid;ericos,ideft, morboregio qui funtauriginofi.

APVXEIVS PLATONICVS

M"Hcrba Vettonicaadmixtaex vinocyathos.iij.frequenter bibat.

Ad lalTos de via.
ff"Hcrb^ Vcttonica: drachma vnam,vini H oxymellis cyathos tres potui
dato.Itcmherbs vettonic^ ficca: puhiere.l. cx vinocyathos duos in aqua
calida mulfa dato cisqui aliquo iCtu lacfi fuerint , vel de vehtculo lapfi
funt, Vt facile concipiat.

•[HerbacVettomcf drachmas.iij.me!l!Svnciacoquitodonecdurefcat,ex
aqua calida cyathos duos bibat. Ad eos qui cibos retinerc no poiriint»
CHerbae Vettonicx drachmas quatuor,menis decocHi vnciarpaihllos ex
liis facito quatuor,paftillum vnumglutiat, aqu^e calidas cyathos quatuor n
potui dato. Ad ventris dolorem vel tumorem.

ITHerbam vcttonicam cum vino tritl opponito, potenter fadt,
'^■'>'' Adferpentismorfum.

•PHerbeVcttonicedrachmas.iif.in viniheminis tribus diIutum,8C potui
datu,omniuferpentiiimorfum fanat. Ad venenfi fi quisfumpferit.

ffHerb«eVettonica:drachmas.ii).cxvinocyathosquatuor,flatimreijcit
venenum, Item ad ferpentum morfus,

•rHcrbx Vettonic^ drachmam vnam,vini nigri cyathi tres:trita 8C iUita
vulnusfanant. Ad canisrabiofimorfum 8t lumbricos.

fTHerbam vcttonicamcontufam,morfuiimponito. Adfiftulas. t>

■THcrbam vcttonicam contufam rotiidam facito.obliga 8C expurgat,

Ad lumborum 8C coftarum dolorem.
iTHcrbaevcttonica: drachmas duas cx mulfo potuidatofebricitanticum
aqua calida: lumborum dolorem fanat mirifice» Ad podagram»

•THcrba vettonica ad tcrtias decoda aqua 2i potui data, ^fa' qj trita 8£ im
pofitamiredolorcmlenit,expertus ffirmat.

HerbaPUntago. II.

ir Alif heptapleuron:ali| platagine maiore,a Grgcis arnog!oiron,Galli
carbidolupon : alij aftcr : alij arnion , Hifpani tvricam vcl thefari '
cam:alij feptrocimam:a!ij probation^ali) pauplearomalij polyneu/ to
rontonfion:aIijcynogIoiram,DacijGpotax:alijporuo,Italiplata/
gincm Iatam:aliipolypleuron.
W«3S^Afcitur in paludibus plurimum H pratis. Adcapitisdolore,
3 Wa IfiTHerbaeplantaginisradixcollofufpenfa dolorem mirc toilit.
'<^^^ Adventrisdolorem.

•ff Hcrbae plantaginis fuccus tepefadtus fometnndo vctris dolore tollit mi
rifice: 8t fi tumor fuerit,tufa 8C ipofita tollit tumore. Ad dolore iteftinogi.
•THcrbaz plantagmis fuccus potui datus, 8C interiora fanat ,8C thorace ho=
minispurgatmirifice. Addyfcntericos.

' "trbamplantaginem cumlentc coquitcda m3nducandam,ventrem +.3

DE VIRIBVS HERBARVM Fo.i8«

ftringet. Ad cos qui purulentum excreant cum fanguinc.

^Herb^ plantagmis fuccum dabis eis bibercSC fanabiitur. Ad vulnera.
l(]"Herbjc plantaginis femen tufum.in vulnus fparfum, vulnera cit6 fanat,
8C refrigerat:8C loca qug nimio calore vrgef .perfanat. Ad ventre ftrigedu.
i^Hcr^plantagoinacetocod:a,in merobibitur, menfuracyathi vnius*

Ad mor fum ferpentis.
^Herba platago trita 8C cii vino fupta,comoda erit. Ad morfii fcorpiois,
ijfHerbac plantaginis radixalligata.mire prodeflc crcditur. Ad lubricos.
i|j"Hcrba plataginecotudes,8C fuccueius decochleari,vel deligula, dabis
lo biberc:ipfam'q;herbam tufamin vmbilicu ponito. Ad duritia in corpore.
l|j"Herba plantago pifata cum axiigia fine faIe,8C quafi in malagma fadla,
imponatur duritici.ftatim cmolliet. Ad quartanas»

i^Herba^ plantaginis fuccum in aqua mulfa duabus horis ante accefTione
bib3t,miraberis efFed;um. Ad podagram,8C omnium neruoru dolorem*
IjfHcrbaj plataginis folia contufa, vel fe(fla cum falis modico,8c impofita,
optime faccre ccrtum eft. Ad tertianas.

^Herbx plantaginis radiccs trcis contcrito,8c fub accefTioncm cum vino,
autcumaquaieiunodabibat. Ad fecundarumdolorem.

l|"Herbacplantaginisfemcncontritum,8C potui datum prodelTe credi/
w tur. Advulnerarecentia.

^Hcrba plantago tufa cum axungia fine fale imponatur , fanus efficietur.

Ad cos quibus pedcs ab itinere tumuerint.
•[Hcrba plantago contufa cii aceto 8C impofita,tumores tollere creditur.
Adeos quibus vlcus fccus oculum,veI (ccus nafiim cxoriri contigerir.
.^Herbf plataginis fiicc^ cxpffuscotufe,8C lanamollis fucco madefadra
imponatur p dics nouc,fanus efficictur. Ad dyfentcricos,fi'ue torminofos.
HfHcrbac plantaginis fcmsn tritum pro polenta in vino calido dato bibat,
fanus cfficietur. Adparotidas.

C([Herbaplat3gocuaxugiavctercpifata,8crpoCta,fanat. Advlceraoris.
P ^Hcrbacplantaginisfuccus,8Cfoliaeiuscod:ainore tencjntur, 8£radix
eins commanducctur. Ad fiftulas fanandas.

l||"HerbaepIantaginisfiiccusfiftuIisinfundatur.Admorfiimrabidicanis.
ijfHerba platago tufa 8C impofita facile fanat. Ad oes vefic^difficultates.
iJHcrba: plantaginis folia ant radices potata: cx paffo, fortiter mcdcntur.

Herbu Quinquefoliutn.

t^Gtxci pentaphylloniali) pcntatomon:aIi) pentapetcs: alif pentada/

d:ylon:aIi) pfcudofclinon:aIi| thymiatitin:alij callipetalo: Aegypti)

orphitebeocen:alijhermodad:ylon:ItaIi quinquefoliu: alij xylolo^s

thon:a'!) pimpcdonum:Daci propedulam:aIi| petrofidion:alij hepa

4-a tion:Galli pempedulam: Prophetac onycha vocant.

Nafcitur

APVLEIVS PLATONICVS

? Arcitur in locis pratenfibus,8C cultis , 8C mundis , guftatu afpero,
i{la(5te molli. Ad vitiaarticuIorumXi percufTa fuerint.

_ _ rHerbaquinquefoliumtufacumaxungiavetere,fmefaleimpo=
fita,fanat. Adventrisdolorem.

^HcrbgqMinquefoIijfuccumdabibat/memoradoloremrolleticochleaa
ria duo dato. Ad viria oris,vel lingua:,aut gula;.

^Herbac quinquefoli j radices ex aqua codla dabis,gargari2et,vitium to!
letj&arteriampurgabit. Ad capitis dolorcm,

€j[Herba: quinquefolij folia circunfcripta ter digitomedio ^ pollice,fub/
lata,contrita,&;capitiillinita,efficaciterfanat:pcrad;oremedio.locopuro ,5
reponi conuenit. Ad fanguinem de naribus nimium profiuentibus.

i|[Herba quinqucfolij data in potum,vel !]knita,reftringit mire.

Ad ferpentis mor fum.
CHerba quinqucfolij contrita,8^ potuidatacum vino , mire remcdiabi/
tur. Adcombufturam.

,lj[Herba quinquefoliumcontrita SCpotuidata cum vino, mireauxiliabi=
tur, Adcancrumexecandum»

•[Herbam quinquefolium cum vino,8c adipe fuilla vetcre fme fale , pifata
vino vctcri afpergis,8C imponis.Legis autem eam mefe Augufto,rem vni-

cam experieris. lo

llcrbdVenmnaciayUelVerbend. iiri.

i[Ali) aryftercon: alif viniaciam: Grasd hierobotanum : alif cypariG:
fum:alij liciniam: alij diofatum:aIij demetriam::ali)' luftraginen: alif
pctoromon: Acgyptif pcmpetar:alif coIumbinam:ali) coIlcirum:ah|
py thagor^:alif militariam:alif fipifed:ion:ali) vertatiperum.
a!Afciturvbiqueinplanis,8£ aquofisIocis.Ad vlccraSi^parotides.
I : i[[Hcrba: vcrminacizE radixin collo Iigata fumme proficit.
ii Adftrumas8iparotides.

;^Herba verminacia tufa 8C impofita,mirifice fanat.

Ad eos qui induratas venas habent , 8i cibos non recipiunt. 30

^Hcrbx verminacis fuccum dabibat,8C codum m fcecum vino,mclIc,
8taqua:ftatimfanat. Adhepatisdolorem.

.^Herbam verminaciam folftitio le<5lam,8C in puluerem redad:am,robu=
fto dabis cochlearia quinqucex vino quamoptimo cyathos tres bibat, fta '
tim remedium fentiet: pro cuiufqj viribus lic dabis. Ad calculofos.

^Hcrbae vermmaciae radiccm contufamcx mulfo tepido dabis, ftatim
fuccurret:non folum ipfis calculofis , fed etiam quicquid eft quod vrinam
impedit celeriter deducit. Ad capitis dolorem.

^Hcrbac verminacȣc corona facta,8C capiti impofita , dolorcm celeriter
tollit» Adferpentummorfus. 4.0

Herbam

DE VIRIBVS HERBARVM Fo.i^,

ji^Hcrbam verminaciam cum fiiisfolijs 8C radicibus quifqufs cin(flamoc
cultam'que fecumportauerit,abomnibusferpcntibuscrittutus.
Ad morfum araneorum,quosGrcEci phalangiones vocant.
lH[Hcrba2vcrminacia:ramuloscxvinodecod:os8C cotritosiponis plagg
fi caua eft , aperiut primu vulnus.poftea crudos cum melle contritos, vlce
tiqj audad:er in(crtos,maturc ad fanitatem perducerc , cer tus au tor affir /
mat. Ad canis rabiofi morfum,8C ad hydropicos»

!H[Hcrbam verminaciam vulncri apponito.triticiqj grana itcgra induato
vulneri,du hgc humore molliantur.inde illa gallinas obi)cito,fi non appe/
•0 tierit,fublati periculi fignum erit. Ad vulnera rccentia.

[lj[Hcrbam verminaciam contritam cum butyro vulneri imponito.
Ad i<5lericos,id eft morbo regio Iaborantes,8C qui auriginofi funt.
'i|[HcrbjE verminacif drachma vna,nardi oboli tres,bacc2E ctudf folioru
fuccum exprimc pauium,myrrhac contritae in aqua cyathos tres bibatpel
letur morbus. Ad ferpentium morfas.

ilj[Hcrbg verminacig ramulos cx vino decod:os,8C cotritos imponcplaga
cwm tnmorc aperit,8c adfanitatcm ccleritcr perducit.

Symphonidcd. V.

^Greci hyofcyamumrltali laterculum:alij calicularem vocant.
"lAfcitur in locis cultis,8t fabulofis,8C hortis.Eft 8C altera fubnigro
coIorc,folijshorridis,idcft,venenofis: illaautemcadidior has vi=
peshabet: Adauriumdolorcm.

l|[HerbaE fymphoniacae fuccus tcpcfa<3:us,8C in atircm ftillatus,auria dos
lorem mir e tollit : 8C fi vermcs fucrint,nccat. Ad tumorcm geniculo^j.
il|[Herba fymphoniaca tufa 8t impofita,doIore tollit. Ad dentiu dolore.
ii([Herbf (ymphoniacas radice codtam cum vino auftero forbeat,8C tcneat
eam in dente qui doIet,mox fanatdentium dolorem. Ad inguinu dolore.
^Hcrba: fymphoniacaeradix alligata in foemore , 8C dolorcm & tumore
inguinum tollit. Ad iocineris,8C pulmonis dolorem,8C vcxationem.
30 ^Herbgfymphoniacaeradicis fuccu da bibat , cum fumma admiratione
fanabitur. Ad pedum dolorem»

,ij[Herba fymphoniaca alligata pcdum dolorcm toIlit:8C fi cotufa cum fua
radicc fiierit,8C fiipcr pedes pofita,mirc dolorem tollit, 8C tumorcm fanat.

Ad pecftinum mulierum dolorcm.
.^[Hcrbae fymphoniacas fuccum mixtu croco da bibat,miraberis cffcdu.

Vipm>M,id efh,Dritconted folm nomen,id ejl, Vperinam habet. VI.

NAfcitur in fiumine, vel intcr fegetcs,foIi)s molIibus,afpcro guftatu.
Ad vipcrae morfum.
l|[Herba vipcrina trita cum vino potui data,mirificc morftim fanat,8C vc*
4o ncnumdifcutit.Lcgiseam menfc Aprili.

Venere4, Vir.

dd m

N'

APVLEIVS PLATONICVS

llfAliiaphrodifiam , Itali venercam, Greciachorum,GaIli piperapia,
alij fandicem nauticam:ahi fingentianam.
r Afcitur in locis cultis,8C hortis,8£ pratis. Legis eam menfe Augufto»
Neapesexaminent,8C fugiant,
^Herbam veneream in vafe apium fufpenfam habcto,nunquamfeducen
tur.Hascherbararo inuenitur,necetiam fcire poteris , nifi cum flofculum
cmiferit. Ad duritiam vrinx 8C difficultatem.

^Herba: veneree radicem ex aqua decoda ad tertias da bibat,triduo vri=
nam mirifice deducit,8C ftranguriam fanat.

Herbu pcs lconis. lo

%A\i] acopen-.alij pedcleonis:Gra:cileontopodion:aIi) paCphilon hy=
rundincta.
TvjAfcitur circa campos. Si quis defeAus fuerit,fic eum tollet.

■•-^ ^Herbas pedis leonis frutices feptem fine radice coquito ex aq'.ia,Lu=
na decrefcente:lau3to eum 8C te qui facis ante limen , extra domiim prima
nod:e,8cherbamincendearifl:olochiam, 8C eumfuffumigato,8C receditea
domo>8CnepoIt yos rcfpiciatis,foluit eum,

Herbit SccleruU. IX.

lj[Ali) milion:ali) rufilonon : alii felmonagrion : Grarci botration: alii
ftaIucen:a!iicataticen:Aegyptiifeneocor:aliichoras:aliicautice:alii io
peucion:alii apium ruflicum : alii ciorophis:ahi clorophir : alii lyco=
ponon:alii apium rifiis.
rAfcitur in locis humidis, 8i aquofis:fi quis eamguftaucrit ieiunus, ri=
1 dendo exanimatur: eft enim cantica» Ad vlcera cyronia.

^He rbam fceleratam tufam cum axungia fine fale imponis vulner i, 8C co
caet,fiquafueritfordes expurgabitur.Gauetame ne diutiuspatiarisquam
necefiTe eft, ne corpus fanum exedat . Si argumentum rei experiri volueris,
tude cam,8C fuper fanammanum imponcSC alIigato,ftatim corrodit cor /
pus. AdftrumasScfurunculos.

^Herbam fceleratamtufam, 8i fiibacflam cum fimo porcinoimponis ftru p
mis,vclfurunculis,intra paucashoras difcatit,8C purgat.

Batrution uel Statice. X,

NAfcitur locis fabuloGs,8c campeftribus,8C arenofis.Radix eiusfimilis
eft verriculo:radiculas paucas,8C tenuiffimashabet. Adlunaticos.
^Herba batration fi lunatico i ceruice ligetur lino rubeo Luna decrefccte,
cum erit in figno Tauri,8t Scorpionis parte prima,mox fanabitur.

Ad cicatrices nigras.
^Hcrbambatration tufamcii fua radice mixto aceto impones his,qui ha
bcnt cicatrices nigras,exedit eas,8£ fimiles corpori facit colore. ,

Artemifi<t lAonoclonos. XI. ^^

l|[Artcmifia ramofa Graecis quibufdam monocIonos,aliis toxitefia,

aliis

H

DE VIRIBVS HERBARVM F0.20.

aliis ephefia.aliis anadorios.aliis fofufa.aliis lycophryx, Magts ho=
tninis fanguisjaliiscryfanthemon, Romanis hcrba regia , aut artc/
miria,aliisrapium,autt3rtana,GalIispona,Dacis2uofte dicitur. ^

iTy^-rAfciturlocislapidofis^Scfabulofis. Adinteftinorumdolorem. ^tfmf^ '

JN t^Herbaartemifiamonodonospifata,inpulueremredad:a,ciiaqua i ^ ■^
mulfa potui data,inteflinorum dolorem fedat. Ad iter faciendum. ^r^-^H^^'

;i|"Herbaartcmifiam monodononfi quis iter faciensfecum in manu por /
taucrit,nonfentietlaboremitineris:fugatdfmonia,6Cmaladedomopro/
hibet.-auertitoculosmalorumhominum» Ad dolorempedum. _ ^^ r

10 l{[Herba artemifia monodonos tufa cum axungia , 8^ impofita , dolorem
pedumtollit.

ArimifuTugdnthes. Xll,

Ad vcfica:dolorem,8t ftranguriam.
^Hcrb^ artemifi^ fiiccum ad fcrupulos duos ex vino,febricitanti ex aqua
cal ida cy athos duos potui dabis. Ad coxarum dolorem.

lj[Herbamartemifiam traganthetundescumaxungia cxaceto,bcne fiibi=
ges.impones 8Calligabis,tertiadie fanabi?, Adneruo^^dolorcs 8C tumores.
l^ Herbam artemifiam tufam cum oleo bene fiibadam impone , mirifice
fanat. Ad pedum dolorem.

10 ^Herbpartemifia:traganthesradicemcxmelledabismanducet,8citem
ccenato, purgabit.vix credi polTit tatavi habere ea.Si quisfebnb9 vcxaf.
^Herbe artemifiae fiiccum cum oleo rofaceo perunges,febres toIIet:hanc
hcrbamfi fricaueris, optimum odorem habet.

Artmifid Lcptaphyllos. XIII.

Hf Nafcitur circa foftas 8C aggeres : flofculum eius fi contriueris , fampfiici
cdoremhabet. Ad ftomachi dolorem.

^Herbam artemifiamleptaphyllon tufam,8C cum oleo amigdalino bene
fubacT:ammoremaIagmatis,inducispannomundo,8Cimponis,quintodie
fanabitur.Etfifueriteiusradixfuperlimenaedificiifufpefa , domuinemc
30 nocebit. Ad neruorum tumorcm. "^

ii[Hcrb£E artemifi'a:fiiccocumoleo rofaceo mixto , perungeeos , 8C defir
net elTc trcmuli,8C vitiu omne tolletur.Has aiit tres artcmifias Diana dici£
inuenifTcSC virtutesearu,8Cmedicinas Chironi Centaurotradidiire, qui
primusdchisherbismedicameninftituit.Has autem herbas cx nomine
Dianx artemifias nuncupant.

Lapaliunt. XIIII.

i|[Nafcitur locis fabulofis 8c inaggeribus. Adpanniculamininguine.
C[Herba lapatium contundes cum axungia vetere fine fale, fic vt axungia
dup!6 fir quam herba,8C bene commixtam facies turundulam,8C inuolue$
4o in foiio cauliculi,8C immittes eam fiib cinere calido,8C cu caluerit tunc im=
ponis fuper panmculam,panno ligabis,hoc eximium eft 8C optimum.
*^ ^ ^ r £> ^^ ,. Dracontca

M(

nPVLElVS PLATONICVS

Craconted. XV

l|[Aliianc1iomancs,aIuferon,Prophetxtiphonos,iGr^cis(3racon=

, tea,aIiichcrion,aIiifacinat6,alucorcodulon,aliipitoton,aIiidorca/

*» i •' Al V» dion,alii th eoriphonon, Aegyptii enimion,alii afdepias.

\^JI . lj[Dedraconisfanguinenatafertiir.Draconteanafcitijrinlocisfiimmis,8C

" *^Vilh^|l|*\\^ f^ndtiSjterra Apulia fuperfaxa,ta(5lumollis,guftudiiIcis,vtcaftaneaviri=

P dis fapore:radix ima caput draconis habet, Ad omniu ferpentiu morfus»

\^^^ ^ ^Herbgdracontcaeradixinvinotrita,8Ctepefad:a,acpotuidata,venena

^*^^ ^%V ^rvV^ difcutit. Ad olfis fraduram.

i[[Herbf dracontesE radix cum axugia pifata,8C in malagma redadla,ofla lo
frada de corpore educit,8i lapides extrahit . Legis eam menfelulio.

Satyrion. XVI.

,il[Aliicinos,aliipanion,Gallivia,aGrzecisfatyrion,aliiennatfcon,alii

ferpino,Itali priapifcu,Aegyptus orcifalitexion,alii eriton,alii me=

ncalii torminalis.

,T^-r Afcitur in montium radicibuslocis folidis,8C pratis, 8C cultis, 8C marfs

i > timis. Ad vlcera difficilia. 8C cicatrices»

C|[Hcrb^ priapifci radices tundes,8C i'mpones,8C cicatriccs daudet.

Ad lippitiidinem oculorum.
jl([Herb^ priapifci fucco inunges lippitudines , SC dolores tollet fine mora. lo

Si qins mulierem non poterit afFedrare.
^Herbg priapifci radicem teris ciun piperis albi granis quatuor, 8C mellis
vnci js tribus in vino optinio , medicamen triduo fumis , Legis eam menfc
lulio.

Centiana. XVII.

,l([ali) ccntauriam radicem , alii aloengallicam.alif narccn,alii chiro/

, nion,Dardam aloitin,Romani genus aut cicediam,ali j criminalem

^>%. vocant.

^ Tv T Afci tur in gemellis motibus: hgc herba ad omnia antidota facit,tad:u
X ^ ^ molli.guftu amaro. Ad ferpentium morfus. P

H[Herb^ gentianx radix ficca,8C in puluercm redad:a,pondere vnius dra
chma^ potui datur,ad cyathos tres fumpta, validilTimc prodeft.

Orbtculms. XVIir.

lj[AIi)s cyclaminus.aliis cy fanthemon,aliis cylTophyllon^aliis chelo=
nion, aliisi(flyopheron,aIiis filenc,aSocratetriphalitcs,abOftha=
ne afpho , a Magis miafpho, Aegyptijs thefce , a Romanis rapum
terra2,aut terrse vmbilicus vocatur.
x-yAfcitur inlociscultis,8Cmontuofis. Adcaputdepilandum.

•L ^ tj[Herba orbicularis in naribus immit titur. Ad aluum concitandam.
ff Herba: orbicularis collyrium fadum, 8C iniedum, cathardicum cft. +o

Ad

CE VIRIBVS HERBARVM ¥o,iu

Ad rplenis dolorem.
^Herbajorbiculansrucciimadcyathuin vmim ,aceti optimi cochiearia
qiiinque,perdiescontinuosnouempotuida,miraberiseifed;u:contrafplc
nem pendens eificaciter medetur,8C cyclamini fucco quifquis anum teti/
gerit,mira celeritatealuifolutionem expcrietur.Legis cam omnitempore,

Polygonum. XIX

I^AIiipoIygonatum,aIiicynochalam, aliiheracliam,alii afphalton,

alii chiliophyllon,alii clema,alii polycarpon, ali j carcincthron , alii

teuthalida,aliimyrtopetalon,aliicnopodion,alii2arithea,aliipeda

«o hon, Aegyptii tclphin, alii ftemphin , Magi gcnituram herois, alii

vnguemmuris.Latinifanguinariamautfeminalemappellant,

■vj Afcitur vbiq; locis cul tis 8C aggeribus ♦ Legis eam xiiiuo tempore.

^ ^ Ad eos qui fanguinem reiicuint.

^Herb^ proferpinacefuccum cum vino optimo auftero,fine fumo tepefa

ciuaeiunus bibat per dies nouem,mira re experieris. Ad lateris dolore,

^Hcrba: profcrpinace fiicco cum oleorofaceo.fi eum fazpius perunxcris,

tollet dolorem. Admammillarum dolorcm 8c tumorcm.

i[Herba proferpinaca tufa, 8£ cnm butyro fubada, 8C impofita , difcatit

mire dolorem 8i tumorem. Adoculorum vitia & dolorem.

10 ^Ad herbam proferpinacam vades antc folis ortii vel occafum , 8t circii-

fcribescam anulo aureo,8C diccs te tollere eam ad remedium oculi grauis,

& poft triduum antcfolis ortumfublatamcircundabis collo, proficietdi=

ligcnter. Ad aurium dolorem.

<^Herbe proferpinacgfuccustepefadrus 8C in aure ftillatus.mirifice doIo=

rem difcutit:etiam ipfiexperti fumus cu poteter proficere, 8c vlcera quoq;

auriiimfanar. Ad dyfentericos.

^Herb^ proferpinace Cuccm foliorum cum aqua calida potui datur quan

tum tij^i videtur,fanusefFicitar.

AriRolochia. XX.

jo ^AIiis dadylitis.aliis melocarpos,aliis teuxinon,latine ariftolochia,

aliis dardanos.

-KT Afcitur in locis montuofis, foIidis,8C cultis. Ad vim veneni.

-i^ <5j[Herbaariftolochia trita velpifata,ciimcro potuidata, vim veneni

e^^pellit. Adfebresaccrrimas.

^Herbaariftolochiafulfumigabiseu:fugatetiad^monia. Adfiftulas.

^Herba: ariftolochi^ radix fiftulis inferta,ccleriter expurgat,8i' ad fanita

tem pducit:medici quoq; finc ea nihil curarc poifunt. Ad frigore exuftos.

^Herba ariftolochia ex oleo caIefa<Il:o,camvim habet cum axixgia veterc

porcina. Contra ferpentium 8C hominum morfus,

+0 ^Herbx ariftolochie radices ad pondus denarii vnius,in vini hemina fa:=

dd ii) pius

^NtWv

APVLEIVS PLATONICVS

pius bibat,difcutiet venenum ferpentis . Si infanscontriftatusfuerit , hcfs
baariftolochia fuffumigabiseum.hilariorem facies.

Ad carcinomata,quae in naribus nafcuntur.
HfHerba ariftolochia cum cypero,8C draconteje femen cum melle impofi=
tum,emundat.

Najiurtium. XXI»

l[[ Aliis cardamon,aliis cynocardamon,aliis ibcris,aliiscardaminaca,
Aegyptiis fcmethjRomanis nafturcium dicitur.
Ad caput depilandum.
^ af^/^ ^Herbgnafturcijfuccumfinaribusinduxeris.caputdepilat.Hocnaftur 13
/itC^^f^ '(t' * cium non feritur,fed nafcitur ab fe circa parietcs imos.

At capitis vitia,8C prurigmes,8c furfures.
^HcrbsE nafturci) feme mixtum cum adipe anferina , 8£ tritum albatio/
nc,8C furfurcs a capite cliciet, Ad cruditatem,

^Hcrba nafturcium,8C pulegium ex aqua decoc^um dabibat,emendabi=
tur,8C difcutietcruditatem. Ad ftrumas»

H[Hcrbam nafturcium in menta contritum,fuper ftrumas imponis,fup/
pofitoolcris folio. Adfurunculos fanandos»

H[Hcrbamnafturciumcumfermentoimponito,concoquet 8C fanat.

Rierobulbus. XXII, lo

^AGraecis dicitur hierobulbus . I^Nafcitur vbiqtie circa fepes, locis
for didis. Ad articulor um dolorcm.

l|[Hcrbg hicrobulbi vncias fex,febcimcaprinumad vncias fex,cyprinum
olcumadlibram,8Cvnciasdaasinfcpifato,8Ccommifceto:vteris,dolore
lorum tollit. Ad lcntigines fiin facic mulieris fiunt.

lj[HcrbaehierobuIbi radice cu lumento lupmacio com.iiixta,mulieris fa=
ciem lentiginofam lauato,ftatim purgat.

Apollinaris,id eft,mandragora. xxii]»

l|[AIiidorigcni5,aliicecaneno,aGrgcisdicea,aliifaricinomamio,Ita3
liapollinarem,DacicoIidam,aIii|herbamc bachinam appellant. p
^Apollo hanc herbam fertur inuenilTe,8C AfclepiodedilTe : vndt nomen
impofuit ei apollinaris. Ad vulneracyronia,

l[[Hcrbam apollinaremcumaxugiavetere fme fale teris vinum, vetus fi=
ne fumo ad cyathum vnum, axungi^ libram fimul pifabis, tanquam ma /
Iagma,8C imponis.

Chdm£melon.i.cdmiuiaUi, XX IIII.

ij[AIii anthcmida,alii leucanthemon,alii heranthemon,quoniam vc
rc florcat,alii chamaemclon,quoniam malum odorcm habeat,non=
nuUi melanthemon, aii chryfocoma, alii calliam , Romani malliu,
Aphriaftertiphenappcllant. +»

Ad

. . . , j^ oicuma

DE VIRIBVS HERBARVM Fo.b»

Adoctiloru vitia 8C dolorem.
I^Herbam cham^Emelon fi quis ante folis ortiim carpferit,dicet ad caligi-
nem vel dolorem oculorum fc carpcre,;ad albiigincsoculorum maxime fa
ciet,fccum alligatam gcftet. Ad calculum.

lj[Herba chamasmclon ad drachmam vnam potui dctur,calculum cruet,

Chamaedrys. xxv.

H[HIiis cham? dropsXatinis trifago dicitur. Sunt qui ea teucrion vocant.

l([iNrafcitur in locis montuofis,8C fabulofis. Ad conuulfos.

Ij^Herbam chamedryn contufam de ligno adiedo vino potui data,ctiam

10 ruptos fanat. Adviperarmorfum.

l([Herba cham^drys in pulucrcm molliHimu redacfla 8C in vino vcteri po j, /

tuidata,venenumvehementerdifcutiet. Adpodagram. ^H- ^*^^;^^'

l|[Herbam chamedryn item dabis vt fnpra calidam,mire podagram mol
lit.LegiseammenfeAugufto. Chamaelga. xxv|.

l|[AIiipyros agnen , alij heracIeon,aIii bdelyra , alii coccon gnidion,
Romanicitocaciu,nonnulIi oIeaginem,quidam oleaftellu vocant.

Ad hepaticos.
^Herbae chamglasa: fuccus potui datus cum vino, febricitanti cum aqua
calid3,mire proficit. C ontra vcnenum.

io l([Si quis acceperit herbam chamglxam fi'ccatam,in puluerem redadlam,
8c in vino potui datam,difcutere vcnenum certum eft. Ad hydropicos.
^Hcrba cham^I?a,8c cham^daphne,8c chamgdrys,8C cham^py tis equa=
li portione tufa:,8c moIilTime cribratac,fi in potionc mixti vini iuucnibus
cochleariaquinqj des:item iunioribus8C mulieribus cochIeariatria:pueris
cochleare vnum, mirificc aquam omncm de corpore per vrinam digcr it.

ChamzEpitys. xxvi).

i|[Ali)olochyron,Athenienfesioniam,GraecichamaEpityn,ItaIiabi/

gam.ali) fyderitin,alij cyprciTinam nigra,alijdromagriam, Aegyp

tij nemenepSjprophetar hasma appellant, Ad vulnera.

30 ^Hcrba chamazpitys contufa 8C impofita, vulnus fanat. Si autem altum

vulnus fuerit,fuccum eius in vulnus mittes. Ad ft rophi dolorem.

^HerbachamepityspotuidatadoIoremftrophi, hoceft, interaneorum

tollit. ChamJBdaphne. xxviij.

l|[Ali) Iad:iIaginem,Grajci daphnitin,alij hydragogon,GalIi vfibim,

italilaureolamvocant. Adaluumconcitandam.

lj[Herbam chama:daphnen in pulucrem redadram molliffimu potui da*

to in aqua calida,aluum concitabit.

Hortriago,id eft,parietaria. xxix.

^Nafcitur circa monumenta , aut in monumentis : aut in parietibus , qui

4-0 funt circa radices montium. Ad eas res,qng in homine nafcuntur.

dd \\\\ Herba

APVLEIVS PLATONICVS

^jfHerba hortriago tufa 8C impofita, onines res qiiac in corpore nafciintur,
perfanat. Hancherbam fi volueris euellere , mundus , 8C ante folisortum
tollesXegis eam menfe lulio.

Britanice,idefl:,vitisalba. xxx,

^AIi| damafimon Itali britanica , ali) bibonem,a Grajcis dicitur britanice,

^pheteeclufos,aIi) beta vel plataginem. Ad vitia qu^inorenafcuf,

H[Hcrba britannica fumpta viridis in modum lad:uca2,fanat:3i per fe tri=

ta,atque exprelTa^fuccus in ore contine3tur,8i^ aliquid ex ea deuoretur, id

«q uc proficit. Ad ofcitudinem,

^Herbabritannica fi viride non habueris,etia arldam cor'ifam ;um vi/ lo

no,vt melliscrafritudofiatjfumitoieodem modo viridis fumpta , eundem

V efFedrum habet. Ad dentium dolorem, 8C fi laxi fueria -.

HfHerba britannica miraquadampotentia fuccurrit.R.eponendus3utcrTi

efl;hyemefuccus,velpuluiseius,namnonfemperapparet:fuccumeiush:r

bx feruabis in vafcvel cornu arietino. Pulueremquoqjeiusreponito. \i

adeofde vfus cii vino fumptus ,eque efficaciter jjdeft. Ad ahm coritan il.

^Herbae britannicaefuccuspro vinbus cuiufqifumptus per fc , fmc pzvf-.

culo purgat. Ad paraly 'i;;-:,

SHerba britannica viridis cum radicibus contufa , cii vinomero optutto
cyathos duos,vel tres potui fumpta.mirifice proficit. '

Adanguem.quod Gra:ci Synanchen vocant.
lj[HerbjEbrItannica: flosantequam tonitru audiat colIe<!l:us8Cde'iora=
tus,per totumannum anguem declinabit. Adoculorum dolorem.

HfHerbam britannicam acquo pondere cum vino accipiat.in pfenti dolo^
rcmtollet. Ladlucafyluatica. xxxj.

Ij^Aliihieranion.a Grgcistridaxagria , Aegyptushymbofus,aliiafpi
dion,alii ladluca fy]uatica,alii pieris.
l|ISfafciturlociscultis,8Cfabulofis, Adcaliginemoculorum.

^DIcitur cum aquila in altum vult volare,vt profpiciat rerum naruram,
ladtucf fyluatic^ foliii euellere,8C fucco fibioculos delinire,8t accipere ma J'*
ximam claritatem.Herb^ igitur ladruca: fyluatica: fiiccum mifce cum vi=
no vetcre 8C melle acapno, id eft, quod fine fumo optime coiledium eft,8C
tcrcSt in ampullam vitrea condcfi eo vtere,miram medicina experieris .

Argemonia. xxxi).

l|"Ali)farcocolIam,Grxciacelan,Italiargemoniam noniinant.
Ad oculorum vitia vel dolorem.
^Hcrba argcmonia viridis per fe trita fi aridafuerit,in calida aqua intin/
«flavt facilimeteripoirit,ilIita, fuggillationes SC liuoresoculorum diku/
tit. Ad vulnera,8C vlcera, 8i canceromata.

ij[Herba argemonia viridis contufa, 8C appofita, vulnera fanare apta efl.Si 4-o

autem

DE VIRIBVS HERBARVM Fo,tf

autem arida fucrit.aqua tepida remilTa, idem pcrficerc creditur.

Ad ventris dolorem.
^Herb^ argemoniac radicem bibat,mireprodeft. Ad fluxum.

fij[Herba argemonia contrita,8C appofita,mirc doloribus,8C tumoribus,8C
fluxu concitis fuccurrit. Ad morfum fcrpentis.

i|[Herbac argemoniac drachmas daas cum vini c yathis duobus potui da /
to,difcutit venenum mirifice. Ad percufTumferrojvel fude«

H[Herbaargemoniacotufa,8£ ipofita mirificefanat. Ad vcrrucas tolledas*
ijl^Herba argemonia cum aceto impofita,tol]it vcrrucas.
10 Ad fplenis vitia , vel dolor em.

l|"Herba argemoniain cibo fumpta fplenem confumet.

Ad ea quaz immunda funt.
H[Herbaargemonia contrita 8c impofita,aperit, SC pcrfanat.
,(i[Afphodelus , id eft lapatium,alii al^ulam rcgiam. xxxiii

Addolorcm tibiarum, vel pcdum.
l|[HerbgafphodeIi fucco cum oleo amigdalino vnge quod dolet, mirificc
fanabitur:etiam fi tumoresfuerint, illam tufam 8C fubadlam imponis.

Ad hepatisdolorem.

^Herb^afphodeli radice difcoque, 8C ex aqua mulfa dato potum.hepa/

10 tis dolorem mire tollit. Oxylapatium. xKKiii]^

l([Italilapatiumaccimvocant, Siquaduritiaincorporefuerit.

^Herba oxylapatium cam axungia veteri fuilla pifata , 8t ex pane dome=

fticofad:autmalagma,8Cimpofita,mirificef3nat. Cetauriu xxxv»

l|[Centaurium maias,aliinarcen , alii chironiam, aliimaroniam, Ita

li fel terra2,propheta; hgma herculis vocant. Ad hepatis dolore.

l|[Herbacentauriumaiuscx vinodecocftum, 8C potuidatum,fplene per/

fanat. Ad vlcera,vulnera,8C canceromata.

H[Herba centauriummaius contritum 8C impofitum, tumorem fieri non

patitur. ' f Ad fuggillationes 8t Iiuores.

30 i|[Herba; centauri) maiorisfuccus peruncfluscxaquafumme facit.

Ad vulnera recentia.

l|[Herba centaurium efficax cft ad plagas glutinandas, vt etiam carnes co

erceat qu^ cx aqua eius coquuntur. Centaurium mtnus . xxxvi.

lj[Centauriumminus.Suntquilimnefium,aIiihelIeboritcn,aIiiamai

ranthum.MagifanguinemHerculis,Dacitulbala.Romanifebri=

fugiam,aut herbam multiradicem appellat. Chiron centaurus has

herbasferturinuemlTcaquotcnetnomen Centaurium. Nafcitut

Iocisfolidis,8cfortibus. Ad vipera: morfum vel dolorem.

H[Herbamcentauriumminus,exacetotritum datijpotui, moxdifciitiet

4.0 venenum» Adoculorumaciemdeponendam.

Herbae

APVLEIVS PLATONlCVSf

i([Hcrbae ccntaurij minoris fucco oculiinundLaciem extenuant,8C fanan
tur,adied:o etiam mcUe. Eodcm modoproficit caligantibus oculis , ita vt
claritasreftituatur,ccntaurij minoris manipulos in vini congio coquito,8C
tridu6 maccrato,mox eximito, inde quotidie ad heminam mixtum melle
adiecflo, ieiunus bibat. Ad auriginem.

^Hcrbam centaurium minus decoque in aqua ad ter tias , 8C ex ea da bi=
bercquantumpotucrit,fanabitur. AdlumbricosSC tineas.

jlj[Herbamcentauriumminus dabis vt fupra,ei)ciet tineas.

Ad vencnum fi quis fumpferit,
l|I"Herbam ccntaurium ex accto tritam dato bibat,mox difcutict venenu. lo
Item centaurisE radids pondus dcnarii vnius , cum cyathis tribus vini bi=
betur. Profopis.idcftperfonacia. xxxvij,

lj[A!ii bacchion,aIii ncophclion , Daci reborafta , a Grxcisprofopis,
ah')elephantofis,aliidardana,Italipcrfonaciam,3hielephas,Galibe
tilolen. Advulneraomnia»

^HcrbfE perfonaciac fucci cum vino potio data, omnino morfus ferpen/
tium, vel colubra: mirifice fanat. Ad febrcs.

l[[Herba: perfonacix folijs cinges febricitantcm, ftatim mirifice cffuga/
bitur fcbris. Ad vulnus ficancerauit.

^Herbampcrfonaciamaquafoueto,dcindeipfamcumnitro,8Caxugia, lo
8C cum aceto tcrcin pannii induc, 8C impone. Ad inteftinorumdolorem.
Jj[H[crba: pcrfonaciae fuccum ad cyatham vnum , ex mcllc cyathos duos
ieiunus bibat» Ad canis rabiofi morfum.

|lj[Herba: perfonacia: radlccm cum fale marino tritam, morfiii imponito,
mox fanat. Ad vulncra vetera quas fatishumoris pracftant.

€j[Herbx pcrfonaciae radice,8C fpinam, quac in locis ficcis nafcitur,a:qua=
li pondcre conteris,8C imponis. Ad combuftum.

H[Herba: perfonaciazfuccumad cyathum vnum,cum mellis cyathis du /
obus bibat. Ad eosiqui fanguinem rei)ciunt.

il([Herba;perfonaciae drachmain vnam, id cft , fcrupulos tres cum pinea: jo
nucIcis,8C myrrhgcapito,fac paftilIos,cum vino potui dato,fanguinem re=
ijcientcm fanat. Fraga. x^fxviif.

i^Nafcif in locIsopacis,8C mudis,8C collibus. Ad penis dolore 8C colicos.
ij[Herbafraga cum pipcre albo , 8C melle mixta , 8C potui data , mirifica
eft. Ad Iafpiriofos,8C colicos,

H[Hcrbae fragac fuccum cum pipere aIbo,S£ mellc mifccda potui, miri=
ficuseft. Althsa. xxxix.

i|[Ali) ibifcum,Romani paritcr Grarcisaltha^an dicunt . Nafcitar in
locis humidis,8C campis. Ad podagram.

IjHcrbamibifcum pifatamcamaxungia veteriimponito,tertiadiefa/ +0

nabitur.

DE VIRIBVS HERBARVM Fo.i^-.

nabitur,eius herba; experimentum autores plures affirmant.

Ad coUedriones qu^ in corpore nafcuntur,

^Herbam ibifcum decoque cumfoenogra:co8Clinifemine,cumpolli=

neimpone,duritiasomnesdifcutiet. Adintcftinorum dolorem,

€[Herbam ibifcum item vt fupra decoque, poftea ex ea calida intcftinum

foue.tertiodiefanat.-expertifumus. ^ Adomnesentothcfmas»

l([Herba ibifcum decodla cum malua erratica 8C foenogracco medetur ♦

Hippuris,ideft,eqmfetum. xl.

^AGrgcishippuris,Italicquinalem. Ad dyfentericos.

10 l(rHerbehippurisfuccumexvinodulciadcyathosduospotuidato,dyfen.

teriam fanare creditur. Ad eos qui fanguinem per os reijciunt.

i^^HerbiE hippuris fuccumcxvino aufteriflTimobibant^moxreftringet.

Hcrbaerratica. xlj.

C([AIi) maluam rufticam,ahj el^omolara, Itali opiriacam,alij eupon,

ali| molocmaptio,alij ibifcam, a Grgcis molocynagia, alif coUyrin,

alij melionftrophon,ali)' maluam erraticam . iSJafcitur vbiquelocis

cultis. Ad vefic^ dolorcm.

^Maluamerraticamcumtotis radicibus fuis adlibram vnampifatamin

congioaqugdecoqueaddimidium,pcrtriduum ieiu nodabibcrcfanabis

zo eum. Ad neruorum dolorem.

^Malua erraticacumaxungia veterepifata,8Cimpofita, neruorum dolo=

rem mirifice fanat,facit 8C ad omnes cntothefmas decoda adhibito foeno=

grarco. Adlaterisdolorem.

^Malua erraticam decoque oleo, $ poftmodu diftringe folia,in mortario

tere,in pannum indiRimponctriduo nonfolues,emendat dolorem.

Ad vulnera recentia.
^Maluacerratic£E radicem incinere cod:am tere,8C impone.

Adpanniculamqua: ininguinenafcitur.
lj[Herba: malue erraticeodicem in cinere codlam tcre,8C impone.
30 "^«^ngloffum. xlij.

^^Magi felis genitura,Zanuchi ofthanes, Aegypti j autueorinbefor,
Aphri anfanaphi , Romani bouis linguam , bubulam linguam,aut
libanion appellant. Nafcitur locis cultis, 8t fabulofis, ranis 8C ferpentibus'
contraria. Ad tertianas fiuc quartanas.

l([Herba bouis lingua,quae trcs thyrfos fimiles mittit cius radicem totam
exaquadecoques,8Cpotiidabis,rcmediabis: qua^autcmquatuorthyrfos
habet,facit adquartanas,dabis vt fupra. Aliaitemcft herbafimilis qux fo
lialapatii fert minuta,eius radix pota ex aqua,ranis,8C ferpentibus eft ad=
uerfa. Adfuppurationesin corpore.

4.0 ^Herbabouislinguaexmelle,8Cpanefpi(rata vicemalagmatis , mirifice

rumpit

APVLEIVS PLATONICVS
SumpitHanclegesmenfelulio. Bulbusfcyllaticus. xliij,

l|[Aliipancration,aliibulbofcyIlites,alubia2:on>alufcylIa,aIiitipho/
nonjtali fcylla rubea mafculina. Ad hydropifin.

!l|[Herba bulbi fcyliatici torrctur,deide circumpurgatur , 8C medium eius
in aqua coquiturrcum madidum fuerit.cximitur, 8C ex eo tres oboli datur
cx mellc 8C aceto, 8C euacuatur per vrinam. Ad psronychia.

.^Hcrbac fcyllJE radix pifatacum aceto 8C pane impofita.paronychia mis
rifice fanat. Ad hydropicos vt fitis extinguatur.

^[Herbjefcyllx folium fubiedumfublinguafitimcompefcit.Legiseam
omnitempore. Adpernioncs. lo

H[Hcrbae fcyllg quod eft in medio eius cum olco dcfeniefadlo, atq; ea qux
dolorcmcxhibentvngcndofanabuntur. Cotyledon. xliiij.

H[Alij ccpora aphroditis.alij ftichas,alij vmbilicu veneris,ali j pales,
alij ftcrgeton, Nafcitur in tedis^aut in monumentis.
Ad ftruraas difcutiendas.
HfHerba cotyledon pifata cum axungiaouilla foeminib^ fine falc gquis po
deribuscalidaimponatur,ftrumas difcutit.Lcgis cam hycmis tcmpore,

Gallicrus. xlv,

l([Nafdtur in locis folidis circa vias. Ad morfum canis.

l|[Herbam gallicrus cum axungia 8^ pane domeftico etiam imponis,mox lo
fanabitur.Eade etiam duritias difcutit,8C.iiida cufale,8c trita,canismor/
fum(anat. Praffion. xlvf.

,lf Acgypti) ftcrion,ali j concfuru,a^'j vlccrariam,ali) cmpatyrion,pro
phet^ ematauru,alij marrubium,ali{ cameIoppdium,ali) philopin*
ali) aphcdion,ali) mclfadam,ali) noftrofiidu dicunt.
Ad tuflim grauem,
,<|[Herbam marrubium coques cum aqua, 8C dabis bibere ijs qui grauiter
tulfiut,fanabutur mirifice. Ad ftomachi dolorcm.

i<|[Herba£ marrubij fiiccus potatusftomachidq^e tollit: 8t fi febricitat,
cxaquapotatusfatiselcaat, Adlumbricos. jo

I^Herba marrubij,abfinthi) , 8C lupinorum paribus pondcribus in aqua
tnulfa co<fla:,8C cum vino bis,aut tcr in vmbilico pofitae,necat lumbricoSf

Ad condylomata.
;lj[Herbam marrubium comburccius cinereminfrica,fanabitur.

Ad venenum fi quis bibcrit.
j^Herbae marrubi) fiiccum dabis ex vino veteri,difcutiet venenum.

Ad fcabiem vd impctiginem.
H[Herbam marrubium difcoquc,8C ex aqua corpuslauato, fcabiem difcu
tit,8C impetiginem. Ad pulmonum cxtcnfioncm.

ll|"Hcrbam marrubium cx mellc codtam fumat, mire curat. 4o

» Ad

DE VIRIBVS HERBARVM Fo.if,

Ad omnem duritiem.
l|[Marrubium tufum cum axungia SCimpofitum, mire fanat.

SiquislaiTusaboperc,autaliter,indderitinlango/ ^ \/' ^ ^ ^

rem,& neruorum dolorem,8C fpafmum. j^^C^tM. dfU^ ef^»

'^[Hcrba: marrubij fuccus cum oleo rofaceo permixtus , ^ periidus , Gne
morafanabit. Adomniavulnera.

^MarrubiuminaliquofolioinuoIuis,vtcoquaturincinere,8Cteris cum
axungia,8C imponis-.omnia vulnera curat.

Xiphion,ideft,phafganion. xlvij.

■o ^AIij eam dicunt phafganon. Ad fiftulas quas \r\. corpore nafcuntur»
^Herba: Xiphionis radicis vncias.xj.amuli vncias fex,aceti cyathos du/
os,adipisvnlpinaevnciastresexvinopifabis inpanno Iinco,8c imponcs,
miraberis. Ad capitis frad: uram*

ffHerbx Xiphionis fiipcriorem partem conteris,8£ tritam ficcam aequis
ponderibus mixtam vino fumit , capitis olTa fra<n;a extrahit:aut {i quid in
corporefuppuratum fuerit, vel fipedibus calcata fint olTa ferpentis,contra
yenenufimiliterefficaxeft. Gallitrictim. xlviij.

Ad ftrumas virginum.
CHerba gallitricu piiata p fe, ipofita virginu ftrumis, (anat. Ad capillos.
jo <|[Herba gallitricu in oleo trita , 8t in caput perund:a,capiIlos inficit.

Moly. xlix.

<j[Clariflima herba^^ Homero teftcqui inuetione ei9 Mercurio affignat,
cuius fiiccus veneficiajdemonftrat,radice rotunda , nigra' qj, magnitudine
carpas. Addoloremmatricis» "faC^L /%#^^/

lj[Herba moly contufa,8C impofita, dolorem matricisfedat.

Hcliotropium. 1«

l[[Alijfcorpiuron,aIii heliotropon,alii dialion,alii heliopon, alii fcor/

piod:onon,aIiifefamon agrion,alii fcorpii vram vocant.

^NafciturvbiqueinlociscuItis,8imundis,8Cpratis. Eiusherba: diuinae

30 ad folis curfiim flores fc vertant,8t cum fol occiditjflores fe claudunt:rur=

fum cu oritur,flores feaperiut:facit ad rcmedia multa. Ad omnc vencnu.

H[Herba£ heliotropii puluis molliflimus, aut fuccus cius cum vino vctcri

optimopotuidatus,mirevcnenadifcutit. Adluxum.

^Herbaz heliotropii folia contufa 8C impoGta , efficaciter fanare dicunt.

Crias. 1(.

H[Nafcitur in Lucania:marmoris albi colorcm habet, quatuor rubicundis , ^

ornatacauliculis. Ad fciaticos fanandos. ^ ft:iAtii^^^ i^matfif,

^Herba; criae radix pifata 8C impofita,fciaticos ter tio die fanat, quafi ma= j

lagmatis genus impone. Adomnesdoloresincorpore» f fm:»i%

4^3 flfHerbs criae radix contufa 8C impofita vbi dolet,omncs dolores fanat.

ee Polytrichon

APVI^EIVS PLATONICVS

Polytrichon. \x\^

l|[Aliiliteres,alii fuperciIiuniterr£E,aGra2Cisadyaton,Acgyptiis ce/

Iini,ali) tricymam,Romani cincimalin,alii euentricon,alii terrse ca

pillos.Nafcitur inparietinisSC humidis locis. Ad coli dolorcm.

l([Herbg poly trichon qu^ habet ramulos quafi feta porcina,eius foliacum

piperisgranisnouem,8cfcminiscoriandri granis nouem contritafimul

cum vino optimo dabis bibere introcunti in balncum : facit etiam ad capil

los mulier um nutriendos 8C virorum. Aftula regia. lii),

i([AGrgcis dicitur molocinagria,id eft,malua fyluatica»

Ad dyfentericos. la '

lj[Herba^aftula2 regiae radix,cum vino trita potui datur, dyfenterici fta=
tim fentiunt beneficium. Ad ventris fluxum,

H[Herbac aftulae regia: femen mixtumcum acetoacerrimopotui datum,
ventremreftringit. Papauer. liiu.

i|[Alii oxytonon,alii rhoeam, Aegyptii nanti,aliipapauer fyluaticu,
Italipapaueralemvelpapaueralbum. Adepiphorasoculo?;.
lj[Herba£papaueris fuccum vel cauliculum cum frud:u fuooculis impo/
nis. Ad hemicranium,vel capitis dolorem.

i[[Herbampapauer fyluaticumteres cumaceto, 8C imponcs fuper fronte,
ledabit dolorem. Ad fomnum,fi qui non dormiunt. lo

l[[Herb^ papaueris facco fi quem perugas,fomnum ciim fopore obijcit.
,. , Oenanthes. iv.

^ Ad ftranguriam.

l|[Herba2 oenanthis radicemin puluerem reda(5tam,ad ftranguriamin
vini cyathis duobus dabis . Hcrba: oenanthis radice dabis vt fupra^tulTim
fedat. NarcifTus, Iv),

l([Narciirum ali j narciflbn any dron,alii autogcnes , alii bulbon eme=
ticon,aliilyrion,Romani bulbum morbitarium.Sut qui vt lilium,
liriumappellarint. Ad vulnera qua; ab fe nafcuntur.

^Herba: narcilTi radice contufa cnm oleo 8C farina,fac cataplafma 8C im ^
pone vulneri,fanabitmirifice. Splenion,ideft,fcolopendria. W\y

l|[Alii hermion,alii phrygiam,alii imagales,a Graecis fplenion, aliilo
chitcs,alii phrygites,alii cotodotres,alii thonerion.
Ad fplcnis dolorem.
^[Herbac fplenio radixinpulueremmolliffimum reda(fta,in vinoleuior/
* potui detar,fummam rem experieris, Conftat fic inuentam: cum exta fu^

eam proied:a elTent^adhaEfiire Iieni,eu'q; exinaniife:propter hoca quibuf/
dam fpleni on vocatur . Narrant etiam fiies qui radices eius edunt fine iple
ne inueniri,Q_uida ea dicunt ramis hyftbpi furculofam.folia fabg ciusno=
mcn appellant.Legunt eammaxirae cum flore:ex Ciliciae,8C Pifidia: mon 4.3

tibus

DE VIRIBVS HERBARVM Fo.tff,

tibus laudant* Nafcitiir locis aquofis 8C humedis. Polion. I viij.
f Nafcitur locis afperis. Ad lunaticos.

^^HerbjE polij fuccum commifces cum aceto , 8C perungis eos qui pati/
untur 'antcquam accedantlcdum. Item pilulas cius 8C radicem in Imtcolo
mundo circa collum ciusquipatiturligabis:expcrimcntum fadumeft.

Vid:orioIa. Ux»

^'> ^lf Alij daphnes.id eft,alexandrium,alii eupeialosjtali periga, Gr£ECi

daphnitis,alif daphnes famothracines,alii nicefphilos, alii vidorig

philo,aIii pellcomdea,aIii ftcphanos alexadrin9,alii daphnogloffo,

"* aliilaurusalexandrina. Adphlcgmatamundanda.

^[Herbae vidoriolas foliorum fuccus,cyathis duobus vel tribus datus ca

meIIcbibcrciciuno,mox phlcgmata intercidit.

Confirma maior. Ix.

l|[AliicoflIinam,aIiiconfirmam,aIiianagaIIicumdicunt.Nafcitur - -^ .-

in paluftribus, vel hortis. Ad profluuium mulicris. y-> /i /^^^' ^^ -**' -

^Hcrba: confirm^ pulucrcm molliflime tritum potui dabis in vino,mox /f /'^.s, mlM/llff^ /*^
rcftringit. Adconuulfos velquiintusruptifunt. '^'^ ^ < 3^ ^ "^

^Hcrbae confirma: radice in cinere tepido coquito, ex melle ieiuno dabis ^*?^
vtcdat,fanabitur,8Cthoracemintotupurgabit. Adftomachilanguore.
to ^Herbas confirmac radix cum oxygaro fedat dolorcm , 8^ magnum bc=
neficiumfcntit. Afterion. Ixf.

^iMafciturintcrpetras&Ioca afpera. Hscherbanodc tanquam ftella
iti coelo Iucet,vt qui videt ignorans dicatphantafma fe videre, 8C metu ple
nusirrideturmaximeapaftoribus. Adcaducos.

^Herbg afterij baccas eis dabis maducadas Luna decrefcetc, cum crit m
figno Virginis, 8C ipfam herba habcant in collo fufpenfam^rcmediabatur.

Leporispes. Ixij.

Ad vcntremfolucndum

^Herbamleporispedemficcatam 8C in puluerem redadam dabis potios

?o nem in vino,fi fine febre eft :fi autem fcbricitat,cum aqua calida, mox fol /

uetvcntrem. Didamnum. Ixiif.

^ Aliis fylueftre pulegium,aliis embradron , aliis belouacos , aliis ^ "^^ '

artemcdeion,aliiscretica,aIiis cphcmcron,nonnullis eldia , aliisbeloticos,
aut dorcidion,aut hclbunion, Romanis vftilago ruftica . Nafcitur in ifiila
Creta in monte Ida. Si qua mulier foetum mortuum in vtero habucrit.
^Herbae didamni fuccum,fi Cne febre fucrit,cum vino dabis:fi aute fe/
bricitabit, cum aqua calida , mox eiiciet fcetum fine periailo.
Ad plagas fiue a ferro,fiue a fude infiidas.
+o ^Herb^didamni fuccuinpIagaminfundetaliquis,8Cbibet,moxfanus
erit, Adferpentiummorfum.

ec ij Succum

APVLEIVS PLATONICVS

ff Succu ti9 cu vinobibat,8C tnox difcutiet vcnenu.Si quis venenu biberit.
CHerbsE didamni fuccus cnm vino potui datur . Na tanta vis efl didani
vt no folii interficiat ferpetes vbicuqj fuerint praefentia fua,fed fi odor eius
vento deferente peruenerit , mox occidat, Fertur 8C hoc exemplum: Si ca /
preain venationc teloperculTafueritjSCcumfagitta perueneritadherbam
did:ani,pafcitur,8C telii a fe ei|citur,8£ plaga fanatur. Ad vulnera recetia.
ifHerbam did;amni,8C argemoniam, 8t ambrofiam contritas cumbuty
ro imponito plag?,miraberisin omnibus didamnieffedum.

Solagomaior. Ixiiij.

i[ A Grarcis dicitur helionfcorpion. lo

Ad ferpentiummorfus 8C fcorpionis idum,
ifHerba folago maior ficcata, 8C in puluerem moUilTimum redada,in vi=
nopotui datur,8£ ipfa contufa plaga: imponitur.

Soiagorainor. Ixv.

^ ||"AIi)heliotropiondicunt. Adlumbricosnecandos.

•j Herba folago minor ficcata 8C in pulueremredada, 8CinaquacaIida po

tuidata,lumbricosoccidit. Pxonia. Ixvj.

- ' ^^A Grxcis pentorobon,alij cydtodena,alif agaofoten,Itali pgonia diciit.

Inuetaa Ppnionomenautorisretinet.Nafcitur inCrcta.quamHome/

rusfaccrautorlibris fuis inferuit , Hjecinextremaregulabacculas habet w

maligranati magnitudine, qua: node fic lucet tanquam lucerna.quod gra

nam eft cocci fimile.Plurimu nodu a paftoribus inuenitur. Ad lunaticos.

iTHerba ppnia fi lunaticoiaccntiimpofita fueiit,ftatim fe leuat vtfanus:

J/fatiia ' 8cfieamfecumhabuerit,nijquameiaccidet. Adfciaticos.

^ ^ ^Herba: peonia: radicis partemalligabis lino,8C eiqai patitur circuncin=

ges,rcseftfaluberrima. Pcriftereon. Ixvi).

HfAIii verbenacam reda.Grarci periftereona vocant,aIi) trigonion,alii bu
nion,alii hierobotancn.alii philtrodotcn, Aegyptij pcmfempe , Magi lu /
nonis lachrymam, alii muftc]la:fanguinem, alii fanguinem Mercunj , Ro
mani criftam gallinaccam, alii pheria , alii trixalidem , alii exuperam , alii p
./-, herbam fanguinalem, Nequisacanibuslafretur.

J/iTfi^ 4/ ^401^' ■ ajjHerbam peiiftereona fi quis fecumhabuerit,negant a canibus latrari.

'-''^ — ' Adomniavenena.

H[Herba: periftereonis pulucrc (iquis potuidederit , omnia vencna difcii

tit. Brionia, Ixviij.

if[AIij vitem albam , alij ophioftaphylon ,alij chelidonion,aIi) melo/

thro,aIij pfilothron,alij arche2oftin,alij agroftin,aIij cedroftin ap/

pellant. Adfplenem.

^Herba brionia in cibodatur 8C p vrina fplenis digeritur, H^cherba ta

laudabiliseft,vtlientericisinpotionibusmittatur. Nymphasa. Ixix 4.0

'- A

DE VIRIBVS HERBARVM Fo.z7.

^A Grajcis prothea , alijs accabus', al/js lotomctra, alijs androcanos,aIijs
liydrogogos,alijs arneon,Italis nymphsEa dicif . Ad dy fentericos.

l|"Herbx nymphf e femen cum vino tritum potui datur,radicem eius da*
bis manducaredyfenterico diebusdccem.ltem radicis dus fuccumin vino
aufterodatcventriscurfumftringit. CrifTion. Ixx»

Ad faucium dolorem.
i^Herbe criflion radice fi quis in collo portauerit fu(pen(am,fauces ei na=
quam dolebunt. Ifatis. Ixxj»

^Alijsifatisfatiua,ali)saugion, Magisarufion , Italisglutaautgla/
W ftumdicitur, Admorfumferpentis,

l|[Herba:ifatisfoliacontrita cum aqua SCinplagam impofita adiuuant,
8C dolorem tollunt. Scordion,ideft,forbus. Ixxij.

Admorfum ferpentis.
tf"Herba fcordion coquitur , 8C datur ius eius potui cum vino : ipfa auterri
contufa in plaga imponitur, Ad ncruorum dolorcm, J, /f f^fyust ditCol^

iij[Herbafcordio trita, cumolcolaurino fubad:a,tolIitdolorem.

Ad qnotidianas vel tertianas.
l|[Herbafcordion alligata circa corpus hominis quotidianas SC tertianas
toUit, Verbaicus. Ixxiij.

'** l|"Sunt quilichniten,qui phlomon,Daci diefathe, prophetghermira=

don,Itali verbafcum.xgyptij nihat dicunt. Nafcitur inlocis fabu/
|ofis,8C aggeribus.Hancherbam dicitur Mercuri^ Vlyflldedifle,
cum deueniflet ad Circcn, 8C nulla malefadla eius timuiflc.
Aduerfus malosoccurfas.
^Herbas verbafci virgulaqui fecumportauerit nullo metu terrebitur,ne=
que belua: neque malorum mentione molcftabitur. Ad podagram.

^Herba verbafcus contufa atq; impofita intra paucas horas dolorem effi=
caciter fedabit, vt etiam ambulet ftatim . Hanc com pofitionem prazcipue
autores proficere affirmant. Heraclea,ideft,ferraria nigra. Ixxiiij.
3° ^AIi) herculanam,alij exuperam patricalem,Gra:ci heraclcam,ggyp
tij fendionor,ItaIi folaftrum vocitant. Vt m via tutus ambules.
^Herbaheraclcamfitecumin viaportaueris latrones non timebis.quin ^

etiamfugat eos. Ad caligincm oculorum.

^Grana herba: fupradida; purgato,8C in oculum mittito , tollet cam cum
albugine. Chclidonia. Ixxv.

ij[ Alijs hyrfindinaria,^ gypti js mopop, Dacis eurupillencGrgcis pgo
nia,GalIischelidonia dicitur.

Ad caliginem oculorum 8t qui vlcera in oculis & fcabritu /
dinem habet,8C ad albaginem oculorum.
^ i[Hcrb^ chelidonig fuccu deradice ei9 coteris cu vino vetere,8C mellc at/

ceiij tico^

APVLEIVS PLATONICVS

ticcpiper albu in fc bene contrftu mifces,8C vngis de intus . Hoc expcrti
fumusde fuccoeiusJteeiusIad:eocuIosfibivngct. Adcaligineoculo9«»
IU"H[erbac chelidoniaz fuccus vel flosexprelTus.St mixtus cummelleattico
in vafeasreo, leuiter cinericommixtus decodiisque fingularc remedium
contra caligincm cftiquidam fucco tantu vtuntur, Ad parotidas.

<|[Herba chelidonia trita,8Cexaquapotuidatamire^defi:. Ad cobuftii.
t^[Herba chelidonia cu fucco caprino coteris 8C iponis. Ad capitis dolore,
ffi"Herba chelidonia ex accto trita illinito froti 8C capiti. Ad detiu dolore.
H[Herb£C chclidonig radiceex vino ,SC cuprefli folia trita &^ thedamafcu=
lamacetodecoqucSCtepefadlumgargarizet. Solatrum. Ixxv). i^

^Ali) accabon!,GaIli fcobilon, Gracci ftrignon, a^gyptij aIfeIo,ItaIi co
culumdicunt. Adignemfacrum.

<j[Herbae folatri fucc9 illinit^ cu aceto fi5me jjdeft. Ad tumore corporis.
•[Herbam folatrum tufamcumoleo fubadtamimponereprodeft,

Si qua mulier ininferiore parte laboret.
J^Herba: folatri fucco fe foluet. Ad auricularum dolorem»

i|[Herb£e folatri fuccumoleo cyprinomifce, 8C tepefacflum ftilla inauri/
culam. Ad dentium dolorem.

^Herba: folatri baccas commanducet. Ad fanguinem fi de naribusfluat.
Ij^Herbas folatri fucco madido linteolo nares obturet,moxreftringct. to

Senecion. Ixxvij.

^Alijscrigeron, Tufcis diua,Grascisgerontea dicitur,
Ad vulnera quamuis vetuftiffima*
l|[Herba fenecion tiifa 8C fubacfta cumaxungia vetercplagas impofita fa/
nat vulnera. Si quis ferro perculTus fuerit.

lj[Herba fenecion fi mane ad horam fcxtam colledra 8C tufa cum axungia
vetere,8C in plagam impofita fuerit,plaga aperit 8C expurgat. Item fi cam
fimilimodo poft meridiem coIIigas,8C cumaxungia pifesSC mifceas,impo.
fita plage, claudit 8C perfanat. Ad pedum tumorem vel neruoru dolorem,
lj[Herbafenecion tufacum axungiaSC impofita,pedum doloremfedat p
vel neruorum potentilTime. Adftomachidolorem.

^Herb^fenecion!scauIiculicucariotabcnefuba<fi:i,vtfitmaIagmatisge
nus,8C impofiti in ftomacho fumme dolorcm fedant.
Ad lumborum 8C coxarum dolorcm.
^Herba fenecion trita cum fale vt fit genus maIagmatis,oppofita pedib^
prodcffe dicitur»

Filix. Ixxviij»

i[[Alij perin, Itali filicam,alii blechnon. Ad ramicempueri.

^Herbam filicem qua in radice efculi arboris inuenics tiidecum axugia,
8C panno indudbafurfum verfiis ligabis,fanabit quinto die. Advulnera. 4.^

Herbg

DE VIRIBVS HERBARVM Fo.iS*

l[[Hcrbai filicis radicem contritatn vulnenappofitam habe»

Ad dolorem foemoriim vcl fiirariim»

^Herba filice fumigabis loca.Item infantem languidum fi ex ea fumfga /

uerii;,facile conualefcit. Gramen. Ixxix.

l|[AIiiagrofi:in,aIiiegiron,aliiamaxitin, Aegyptifanuphi, alii afy/

phylion,aliifanguin3lem,aliivniolam,Hirpaniapariam, D3cico=

tiatam.AphriiabeLItaligramenvocant.Adepiphorasoculorum.

^Herbagramen qua: in fe fummu trifurcum habet ( nam in plura diui=

ditur) decrefcete luna fublatum teres,8C in potione dabis cum vino biberc:

10 deinde vnum exijs lippireincipienti ad colliiligato , 8C celerirer epiphoras

difcuterecrcditur. Adfplenisdolorem. f

^Herbamgraminisdecoques SCeiusflorcminpanolineo imponesin fple

nem.fentietbeneficiam. Gladiola. Ixxx.

l[[AIij xyphion,alii anad:orion,alii phafganon.alii macheronion,aIii ario, , - ' 'yjji

alii genitale vocant. Ad veficaz dolorem,8C eos qui vrina no faciut. ^^ cf/ /^ 'Vy^a /t^p^^

^Herbam gladiolam cffodies 8C ficcato corticc radicem eius conterito,8C

zAdilis vini cyathis duobus,aqii^ cyathos trcs coniunges , 8C fic potabis.

Ad fplenis dolorem.
lj[Herbam gladiolam maturiflimam Ied:am,ficcatam, 8i pifatam, 8C in
10 pulueremred^-flamiSC cumvinoIenilTimopotiii datam,mirif!cc fplenem
ficcare credunt. Adcoli 8C prascordiorum dolorem.

H[Herb^gladiola:baccamtrit3m8Cladtecapriao,mcliusfiarinino,tcpe=
fadlamdatobibercdefinctdolor. Rormarinum. Ixxxj»

l|[Alu'2ca,autcampfancmadicunt. Nafcitur inlocismarinis , 8i hortis.
Anteqthus fciretur,hac herba homincs dcos placabant. Ad dolore detiu.
i|[[HerbaE rofmariniradicemcommanducato.dentium dolorem fine mo=
ra tolIet:fuccumeiusfifuperdentemtenueris,moxf3nat. Ad languentes.
^Herba rofmarino trita cumoleo,Ianguidum pcrunges, mirefanabitur.

Adprurigines.
30 ^Hcrbam rofmarinum conteres,8C fuccum ti\\% cum vino veteri 8C aqua
calida da pcr triduum bibat. Ad hepatis dolorcm vel interaneorum.
^Herba^ rofmarini fafciculum condis in aquam, adiicies illi amomi pu/
fillum,3ut fpicam nardi,8C palmulas duas, rutg caulicubm m fe coque 8C
aquamcarumdabisbibcrcfanusfiet. Adtuflim»

I^Herbam rofmarinum cum pipere 8C melle tcris,8t facis paftillos 8C da=
bis vnum mane,8C vnum fero cum dormitum vadit^tufTim fedat.

Ad interaneorum dolorem.
l([Herbamrofman'num viridem,autaridamdabis vtfupra.

Ad oculorum album.
4.0 ^Herb«E rofmarinicinerem commifces cum melle attico 8C inugis.

ce iiij Ad

APVLEIVSPLATONICVS

Ad vulnera recentia.
J^HcrbaroCnarinum contufa , vel cocfla cum axungia 8C impbiita , optu
«lefacit. Ad frigora & tertianas.

I^Herbam rofmarinum cotufam in calida aqua fiuec.im vino, potui da/

LisfubacceirionemJiberabiseum. • Paftinacafyluatica. Ixxxii.

lj[AIi) carotam.Aphri ficham .Grxciageriontaphilon , ah'j eugon,

itali paflinacam fylueftrem dicunt. Nafcitur in locisfaxofis S^ ag/

geribus. Ad mulieres que a partu laborant 8C non ptirgantur.

Jnftnu.Cuyt'' fiJ 4 /^^ •■^HerbapaftinacafyJuaticacod:a,aqua eiusfe foaeat,fanabitur.

• /* fmBBfrrtiJ ^Mf^* Adpurgationemmulieris. lo

-/' tr^cl. (ifHerbapaftinacafyhiatica co(fta cumeadem aqua quacodlaeftcom/
^4 ^0(lf^f^fn(cCm: ice,8Cdatobibere,purgabitur. Perdicahs. Ixxxii,'.

lj[AIij muralem,ah) perietariam. Ad podagram aut gonagram.

.^Herba perdicahs coquitur in aqua, 8i ex ea aqua fouebis pedes, vel ge=

nua:deinde ipfam tufam cumaxungia impones "o^wvif^ , induc t\x pedibus

velgenibus,fanabismir€.Nafciturinparietibus,autmaceriis,autaggeri=

bus. Mercurialis. Ixxxiiif.

^Gr£Ccilinozoftin,ahichryfitin,alijargyricen,propheta: hermu bo

tanion,Itali mercurialem nominant. Ad ventris duritiem.

I^Hcrbammercurialemcoques , S^tritamex palTodabis,lratim detra/ io

JLa' t'hUA H^i^^wi^ het8Cftomachumpurgabit:etiamfeme eiustritumcumpairodabi:,ide

^c^y J i detrahet. Ad menftrua prouocanda.

|i|[Herba mercuriahs admotacum irino vcl rofaccooleo,potui dat3,mox:
pronocat. Ad oculorum epiphoras.

jljfHerbasniercuriahsfuccum tepiduminaurem ftiUatcmox Jiberabit.

Radiolum. ixxxv.

<H[Alii filicina dicut,fimilis eft fiJici qu^ fert in lapidetis nafcitur ^x^el
in parietinis , habcnsinfoJijsfinguIis binosordmes pund:orum aii
reorum. Adcapitisdolorem.

€([Herbam radiolum contufam, 8C ante curi ofe depurgatam , cum aceto j»
fcyllitico vfqj ade6 decodia donec nopareat , perugito,capitis dolorem fe-
dat. Ad aluum concitandam.

^HerbfE radioliradicem enulfam , 8C cultro corticem depurgatam cum
malua tere,8C ita ius earum bibito, fine labore vel aliquo t^ dio yentre dedu
cit,8iomnesa:ftusdepellit. Afparagus agreftis. Ixxxvj.

,^AJiipetreon,alij myacanthavocant. Adveficasdolorcveltumorem.
ilj[Herb^afparagiagreftisradicem coqueinaqua; fextario in pultariono/
Uoad quartas,8t ieiunus diebus feptem fumat potui , plurimisdiebiis bal/
nco vtatur,in frigida no dcfcendat ne^j frigidam,bibat , miram rem expe=
fietur. Addentiumdolorem. ^

Herba:

^

DE VIR IBVS HERBARVM Vo,i9.

^Hcrbac afparagi fuccum in orc contincri oportet. Ad clcphantibfbs*
^Herbac afparagi radix trita,co(fla imponitur. Ad reniim dolorcm»
^j^Herb^afparagi agreftis radix trita,cu vino potata ^ficiet.Si qiiis male=
iioUisdeuotarithominem,herbga(paragi agreftis ficcaradicecii aqua fon«
tanaluftrabiscum,8cfblutuscrit. Sabina. Ixxxvif»

lj[Alii brathyn,alii emctifton,alii cynophodion , prophcta: riophor=
mon,alii acatachiron , I tali Sabinam appellant.

Ad morbum regium.hoc eft, auriginem. \ » ^

^Herbafabinacumelle8Cvinopotata,auriginenidifcutit:cum vinotri/afti?» ^'.^, ^f ^
10 taidemfacit. Adcapitisdolorcm. *'

H[Herba fabina diligcnter trita , cum accto 8C oleo rofaceo mixta, capiti 8C
tcmporibus i!linita,valdc prodeft. Adcarbunculum.

^Herbafabinacummelleillinitur. Ad ignem facrum.

i^Herbafabinacum.melleillinitur. Caniscaput. Ixxxviij.

lj[Grajcianternio,alii cynocephaIon,prophetaE infcrios taphe, Itali ca
niscercbru,alifdigituVencrisnuncupant. Ad epiphorasoculo?;.
l([Herb^canis cerebri radicem ctimaquadeccque,8cdeea aquaoculos
foucto,ccleriterIenit. Erufcus,ideft, rubus. Ixxxix.

l([Grgcis batosidgus,aliis cynobatos.aliis afyntrophp,Italis (etes,pro=
10 phetishaematicanos,aliismorafyluaticadicitur. Adauriudolore.

^Hcrbgerufcitencri fuccusexpreiTus,tepefadlus8tinftillatus,aurium . * .

dolorelibcratSCperfanarcccrtumeft. Ad hgmorrhoidas reftringcndas. ^/( f<*/A/Jys*^^^^^'
l[[Hcrba:erufcitcnericyma:nouem,8Cmyrtifyluaticascymgitcnouem,
inaligranatificci corticestres coquunturinfe,8Cincalidaeorum fedcsin

cathedra,8Ccumrefrigcraucrit,fogaetabistibianum:hoctriduumfacics, ^^ J /^ ,

mirifice rcftringct 8C fanabit. <* Ad profluuium mulicriso^^ ^Z*^^''*** §lli/U%^'

^Herb^ crufci cymas teneras ter feptenas coque in aqua vfqi ad tertias,
8C p triduu ieiuno dabis,ita vt quotidie renoues potionem. Ad cardiacos.
^Hcrbaeerufcifoliatritaimponunturmamillaefiniftr^jdoIorcm fiftit. s

30 Aduerfus gingiuarum 8£ labiorum vitia. ► Aiim%, |f :^*|^i«i^ e^M

l[[Herbaj crufci cauliculis teneris in yino deco(flis,ipfum vinum in ore co=
tmetur. Ad vulnera reccntia.

H[Herba erufci,aut flos t\\.\% rponitur,finc pcriculo fanat. Ad codylomata.
i^Herbacrufcusin vinodecoquituradtertias,eoq5 vinofoucntur condys
lomata,8tomniavitiafedat. , Contra ferpentum 8C hominum morfus. ^js^itJ^/'

H[Herbaccrufcifoliarccentiatritaimponuntur.Addentesconfirmados. ^iL^Q> ^^ J'
^Brufci cymasin vinoauftcroadtertiasdecoquis, % exeoinoretenei',8C
ipfafoliamafticas^confirmat. MJlefolium. xc.

l|[Ali) Myriophyllon.alijmelophyllon.alii ftratioticen,ili! achillio,
4.3 Itali miliefoliii vocat. HSnc herbam A.'hillss inuenit, vnde vulne

ra

APVLEIVSPLATONICVS

■ra ferro pculTo^^ fanauit,quac ob id achillea vocatur: hac fanafle Tc^

lephotiemdicant. Addentiumdolorem.

H[Herba:millefoli)radiccieiuntSsc6manducet. Advulneraferrofada.

l|Herba millefolium cu axungia pifata 8C impofita, vnlnera fanat 8C pur

gat. Adtumores.

lj[HerbjEmilIefoliifuccuscuaceto bibitus.fanat. Ruta hortenfis. xcj.

Al ij befafa, Aegypti) epnubu ,Syri armala , Aphri churma dicunt.

^ , $ Adfanguinemfluentcmdenaribus.

•■ ' *X J^if^^^^^^^^^^^ hortenfisfrequentius odoratafanguinem denaribus mire

J^ fitf.l^^ ^«'•^^Tr^eftnngit. Adinflationes. lo

< ;<ij[Herbg rutg hortenfis crudas paululum editcyel in potione fumito.

Ad ftomachidolorcm.

HfHerbg rut^ feme cu fulphurc viuo 8C aceto ieiunus gufta to. Ad ingucn.

^Herba ruta viridis coquitur cx olco, deide comifcetur cera , 8C vt ccrato

inlinteolovtitur. Adepiphorasoculorum,

<^Herba rutacum polenta benetrita8Cappofita,lenitepiphoras: ctiamra

dix contufa 8C linita cmendat» Ad caliginem oculo^;.

l[[HerbgrutschortenfisroremmatutinumcolIcd:um in vafculo habeto,

.^excooculosperunges» ,- Ad carbunculos.

iH[Herbarutacxacetotufaimponitur. Admorfumcanisrabidi. lo

4^Her b ^e rutae pondo. x v. ex vino bibuntur,plaga£ tria iraponuntur rutg

,r ♦•PVT: t\ V V.'t./'^'^ *"*^ ^-""^ mellcfale 8C picc. Ad cardiacos.

* ■ ;lj[Hejrb« rutac fafciculus cu rofaceo olco decoquitur adied:a aloes vncia,

8C olci perucftio dolori refiftit. Ad Icthargicum excitandum,

X lH[Herbarutacumacetoinfunditurfronti. Adignemfacrum.

.n % .'sfc ..^-u-^s V,T^||Herba ruta cx aceto 8t oleo illinita fanat. Ad aciem oculorum.

K ^ l([Herbae ruts folia fubinde maducet ieiunusscum vino contrita 8f potui

^^f^ imPf^' ieiunodata,antidotumeft. Ad profluuium mulicris.

^Herbam rutac circumfcribe auro,8C cborc 8C argcnto,fublatam cam al /

j iJ^.-..' ligas infra talum. Adflucnsfemen. }o

^Herba ruta manducatur a balnco cum liquamine. Ad capitis dolorem.

_li[Herbarutaex vinopotuidatur,8CinftiIIatur capiti cum aceto rofaceo.

Mentaftrum. \ci].

H[AIi) fylueftrem mentam vocant. Ad aurium vitia vel dolores.

fj^Herbae mentaftrifuccus cum vinoaufteromixtus,8C inauricuIamcon=
aed;us, vermcs natos necare creditur. Ad elephantiofbs.

i([HcrbaE mcntaftri folia commanducata (anare certum eft.

Vt fcias in cuius ftellae tutela natus fis.
<0"Heri5w« mentaftru>toUesmudu58cin lintcolo mundohabeto,8C qMilfe_
^doinpane coct^ranum frumentiintegruminueneris , Cmulainvierba-^

ponito.

J^ft^'

DE VIRIBVS HERBARVM Fo.ja.

p©ntto,8C preceris feptenifteIlas,hocefl,SoIem,Umam,MartemjMerca3
riiam,Iouem, Venercm,Sattjrnu,8c ful?ptrfmn©^pone>^t^^=ega-^t4ibi per
<^ietem nfienaa»lijuauLJ»ig«fti#gliititfUIk«»^., Ebulum, xciij,

f Alijschameade,a{iishcliorade,aliisagriaad:e,aiiiseuboica,Gallis

ducone,Romanisebulum,Dacisoliua. Adcalculofos.

^Hcrbam ebulum tencrum cum foliis tritum ex vino potui dabis,Galcu/ "^

lumexpelles. Adfplenem.

^Radicem ebulicodam ad tertias cum aqua bibat. Ad colubri morfum.

l[[Herbam ebulumantequam fuccidas tencas eam,SC ter nouies dicas:om *

10 ni malazbeftiascanto.atquecamferro quamacutiffimoelimofecus ters
ram trifariam prazcidito, 8c id faciens dc co cogites cui medeberis ; reucr /
fusita ne refpicias , 8C ipfam hcrbam contritam imponito , continu6 fana=
i^ifiT» Adhydropicos.

^Herbae ebuIiradicisfuccusexprefTusad cyathosquatuor ex vini fexta=
rio 8C femis potui femel in die datus , hydropicis validilTime j3deft:per anii
enim humor omnis detrahitur. Ad fplenis dolorem.

l|[Herbg ebuli radicem ficcatam,8C in puluerem molhjTimum redadam,
ex vini cyathis tnbus pulueris cochlearia m limine ftansbibat,8t ebulum
femperfccumhabcat:fedebulumfineferroled:u. Pulegium xciiii»
lo ^Ali)arIencanthon,Gallialuolum,Aphriapoleium,ali)galifopfim,
Itali puIegium,Gr£Eci glichona vocant.

^Pulegium quam vim medicamentis fecum habeat multi ignorant.Duo

enim genera funt,mafculus 8C foemina:mafcuIus albtim floremhabet,fce=

minarubeum fiue purpureum, vtriqj vtiles funt 8C mirabiles.
Ad caputne ab aeftu concalefcat.

^Herbam pulcgium tecom autfuper aurem, aut fub anulo portato : hotf

8Chyemetotafacito,necgraucdinemfenties,necperfridionem. - . <.V/jl

Addoloreminteftinoruminfantium. £^4 >.t*>i^f*lf^ ^J^/^^^^i^^

^Herbampulegium tritum exaquafupervmbilicum imponito, conti= '

jonuofanusfiet. Adftomachinaufeam.

^Herbam pulcgium tritum, yel in aqua maceratum cum accto potui da= ,

bis,naufeamftomachifedat. Adveretripruriginem,

^Herba pulegium in aqua ferucnte maceratum tam diu doncc bibi pof=

fitaqua,optimumeft,8Cpruriginemfedat. Ad ventris dolorcm»

^Herba pulegium commanducatum,8C in vmbilicum pofitam , 8C rclis

gatumneexcidat^continuodoloremdifcutit. Adtertianas»

^Herbgpulegi) ram.iloslanairiiigiutosodoreturantcaccelTionetBtquod j

ficoronamincapitefia^uerit,capitisdoloremfedat. ,^-

Siinfansmulicrisinvteromortuusfuerit, ':^' '^ '"

4-0 f^Herb«pulegiicaulestyestecentesfu3iutej:oientestere^8Cinvmfvete= - "- -

rii

APVLEIVS PLATONICVS

f ■ , tisoptimiqaartariodabibat. Neinnauinaurees.

^^e IH fidiUJhii^ ^Herbam pulegium 8C ab(inthiumfimuItere,8Cexoleo8Cacetonarcs

frequenter frica. Si mulierminuspurgatur.

J-^* ' MTHerbepuIegijfemiuciaminoxymelliscyathisduobusmaneieiunusbi

' ' /^ .y - H^ /^i*m/«/ bat. Si fecundac apte non fequuntur.

-^ ^ "^^ ^ IJpHerbgpulcgiitresdiftringecaudas^SCinvinobonodabibat.

■ AdveficaEdoloremStcalculiim.

CHerbam pulegium \n vini cyathis duobus bene contritii ieiunus bibat»
* 8C continu6in folium defcendat,intra paucos ^\.t% fanabit, 8C calculus pel/

letur. Siquiscircacor,autpedlusdo]et. lo

^Herbam pulegium glutiat ieiunus. Si fpafmus fuerit.

ijHerbampulegium in accto cyathis duobus ieiunusbibat»

Si mulier obticuerit.
€[Hcrbam pulegium contritum, 8^ in puluerem rcdacftum , lana inuolu /
tum, fubijciatur ab obftctricc. Ad ftomachi infiationem aut intcftino^i.
•[Hcrbam pulegium ex aqua calida contritum, vel ex vino,aut per fe da /
to,remittetcit6. Adbilemeijciendam.

CHerba pulegium in oxymcllis quartario, vcl cyathisquatuorieiunoda
biberccijcictbilem 8tfanicmalbam,8cfaciet vtfacile rcfpiret»

Adpcnisdolorcm. zo

i[Herbam pulegium decoque cxaceto , 8^ idem acetum calida permixtu

potui dabisme quid pulegij pr«Egnanti dcderis. Ad fcia vcl coxaiv dolore»

H[Herbam pulegium, 8C piper aequis ponderibus tritum in balneo fricabis

vbidoIctfrcqucnter,fanuserit. Ncpcta. xcv.

l|[Graeci mcnteorion,ali) diauIas,Prophcta2 emaminonon.Itali nepe=

tam montanam dicunt. Ad ferpentium morfus»

ii[[Herbae nepetx montanx ex vino tritae {x\ZQ.m cxprelTusjCum vmo po/

^*"*^^ ' ?rj^udatur,cuiusfoliacontritapl3gaevtiliterimponuntur»

Peuccdanus. xcvf.

l|[Ali) agrion,alij agriophylIon,Magi bonum df monem,Romani fa jo
tariam,Prophetae agathon. Ad ferpentcs effiigandos.

H[Herba pcuccdanus arcet ferpcntcsodorcfuo-.cumbetonicaautadipc
ceruina, aut medulla accto mixto, eademque morfui impofita,medetur»
/iJgfih^A^ . Adphrcncticos.

^flf ^ .(ij[Hcrba pcaccdanus cum aceto capiti infufa fumme facit,

Inula campana. xcvi|.

.'(^GrsEci panax chimoria,aIii centauria panax » Ad vcGcae dolorem.
i|"Herba inula campana,8C apij femen,8C afparagi,8C foeniculi quoque ra=
^cesin vnum trita?,8C in tepida potui dataz, efficaciter profunt.

Addentiumremediat 4k>

Herbam

DE VIRIBVSHERBARVM Fo.?r;

fl^Herbam inulam campa nam leiunus commandu cet, dentes confirmat.

Adlumbricos,
j^Herbaj inuIzE folia ex vino trita fuper ventrcm ponuntur.

Cynoglolla. xcviif.

^AIi) prigia,alif ennomon,aIii fpemon,aIii cabaIIion,alii acoJymbos,
alii pyrgos,ali) leoceion.Aegyptif cenisjtali lingua canina,ali) fub=
Iinium,aIijlinguamaccdonica. . Admorfumfcrpentis.

^Herba lingua canistrita 8C cx vino fapta,multa ^deft. Ad quartanas.
tfHcrbacynoglolTa qu^folia (juatuor habet,pifata,& potui data cx aqaa, , -/

K> |»Derat. Adauriumfurditatcm. 4^ imui r<^/{^/kJ^

%Hcrbaj cynoglolTae ^y.\coxs ex pafTcSC oleo tcpefadus,8C in aures ftilla^''
tus,mircfanat. Saxifraga. xcix.

^Aliifarxiphagon.alii farxiphrangon ,alii cmpetron ,Romanifar
xifraga vocat. Nafcrfin montuoGs locis 8C faxofis. Ad calculofos.
^Hcrbam faxifragamcontritam in vino bibcndam dabis fcbricitanti in
aqua calida: tam praefens eflfedus ab expertis traditur , vt eodem die per/
fradiseiedisquecalculis.adfanitatemperducat. Hedcra nigra. c.
^AIiis cittaron,aIiis cilTarori , aliischryfocarpos , aliis poetica frons,
aIiiscorymbethra,aliiscilTiondicitur. Adcalculospellendos. /., „- [\
40 ^Herb«hederacnigr«baecas.vij.aut.x).cotritas8Cexaquapotuifum« ''^ "
ptas.mirc calculos in vefica congregatos fragerc,8C extraherc per vrinam,
certum eft. Ad capitis dolorem.

^Herba hedera cum oleo rofaceo, 8C cum fucco cius mixto vino tempora
8t frontem pcrfricabis/edat dolorcm. Ad fplenis dolorem.

^Herbs hederae nigra: grana prim6 tria,fecund6 quinque, terti6 fepte,
quarto nouem,quint6 vndecim,fext6 tredecim,feptim6 quindccim,o<fla ■"

iio feptemdecim,non6 noucmdecim,decimi vigintiunum in vino biban=
tur tcrnis diebus:fi cum fcbre fuerit , in aqua calida maximo auxilio lieno=
fiserit.SCrcmediatur. Adfphalangionummorfus.

30 f Herbac hcderas radicis fuccus imponitur. Ad vlcerum remedia.

^Herba hcdcra ex vino decoda imponitur. Ad nares male olentcs.
^Heibae hederae fuccus bene colatus in nares infunditur.

Adaurium inutilitatcm,8C qui minus audiunt. ^>f.€^yW&f/<t.^' 4dc.

^Herbas hcdera: fuccus mundilTimus cum vino in aurem ftillatus mc ' '

detur. Serpullum. cj.

^AIii2ygos,Aegypti) merui,alii poIion,aIii cicer crraticum.
Ad capitis dolorem.
I(f Herbas fcrpulli fucco cum oleo 8C falcperfrido , 8C in puluercm mol/
IilTimum rcdad:o,hisomnibuscommixtis caputperacffcum fanatur. Item
4o fcrpyllumdecodlum inaceto Sc trita , illinitur temporibus 8c fronti.

if Abfinthium.

APVLEIVS PLATONICVS

Abrmthium ci|.

IjfAliibatKy picron,Aegyptij fomijtali abfinthium. Nafcitur locis

cuItis,8Cmontuofis,8cfaxofis. Adpericulumfiingorum.

CHerbaeabfinthij fuccumexacetobibat.Hoc ferotin.isvir Centaurius

euafit.cumeffctafungistentatus. Adliuorcstollendos.

•rHerba abfinthium in aqua decodlum, 8C inducflum panno,imponis A t

corpustcnerum fifuerit, exmelle impone. Ad lumbricos.

•[Herbf abfinthii,8C marrubii,8C lupinorum paria podcra inaqua mulfa

codla,veiinvino,bisautterpofitain vmbilicum,ne'cant lumbricos.

\^'4, Adinguinisvelintertriginismoleftias. " lo

WHcrba; abfinthij furculum fumito,8tin femicinAo te<3:um portato.

Saluia. ciif.

H[AIij cIeIifphaco,alif elaphobofcon,alii phacon,alii crofmtn,aii j pha

gnon, Aegypti) becion, Itali faluiam vocant. Ad veretri prurigine.

- H[Herba faluia decoquitur,8C de ca aqua inferiores partes fomentantur,8C

fedatpruriginemfumme. Coriandrum. ciiil»

Ad lumbricos.
l|[Herba coriandrumcoquitur adtertiasinolco, 8C capitiimmittitur.
a lih ^UK Vtmulicrcit^pariat.

> * l[[Herba£coriandrifcm{nisgranavndecim,auttredeciminlinteoIomun io

do Imii I [iiiii I iiijl jiH|||ihllll'i>j,ii wJirinniii finidrum prope inguen ten eat:
6t mox vt omnia perada fuerint,rcmediii cit6 foluat, ne inteftina fequan=

/ (ficU^/ - *"*"• , , Adpulices.

^ '- lj[Herbatcoriandriaquamindomumrpargito. Cerifolium. cv»

Ad ftomachi dolorem.
l[[Herbae ccrifolii viridis cymas tres colligis , 8C pulegium in ligno teres,
8t mellis cochlearia mifces cum bullit,adiunges papauer viride , 8C inducis
in ftomachum. Sifymbrium. cvf.

l|[Alij ferpyllum,alij Veneris coronam,Romani vencream,aut cru=
fteralem vocant. Ad vefica: dolorem,8C ftranguriam. p

H[Herbg fiiymbrij contriti exceptos fuccos ad (crupulos duos febricitanti
ex aqua caIida:non febricitantiex vino potui dabis, remediabitur mire.

Oleaftrum. cvij.

Ad vefic£C dolorem & ftranguriam.

4|[Herba oleaftru trita,8Cfxpe potui fumpta,ftranguriam potenter emen

dat. Lilium. cviij.

Gra:cicrinonbafiIicon,alij' crinanthemon,alij callirion, Magi Martis

fanguine,Ofthanesauram Crocodili,Aepyptijfimpha:phon ,alij'

tialon.ltalililiumvocant. Adpercuirumaierpente.

^HerbacIilij buibum coterito, 8C in potu dabis : aat ipfum bulbum triru .

morfiii

DE VIRIBVS HERBARVM Fo.»;

niorfiii apponasifanabitiir. Ad luxum.

Ip-Ierba: lilij folia tufa 8C fmpofita , efficaciter fanant : 8^ fi tumor fuerit,

fcdant. Tithymalus. cix.

^Nafcitur in locis humidis 8C ripis, Ad interaneornm dolorem.

l|"Herbae tithymali frutice teres,8t in vini cyathis duobus mittes fuccos,

cochlearia duo dato ieiuno bibere , fanabitur. Ad verrucas.

^Herbae tithymalilacmixtumcum herba: batrachi fucco,fi in verruca

impofuerisjtertio die fanabitur. Ad fiftulasr

H[Herbj2tithymaIifuccumcum vino mixtum fupcr exprimito , demde
K> cajterisfomentisobjigato. Carduusfyluaticus. cx.

lj[AIi) camereon dicnnt. Nafcitur m pratis,8c fecus vias.
^Ad infirmitatem ftomachi.

ff"Herba3 cardui fyluatici quod habet m capite fummo medulla viridem

datoexoxygaro,fedat. Adoccurfnsmalos.

^Herbam carduii fyluaticum,fi Solenono fuerit Luna in Capricorno,toI

lis eum,8C quamdiu tecum portaueris,nihil mali tibi occurrit.

Lupmusmontanus. cxf.

4|[Nafcitur fecus fepes,8C loca fabulola. Ad lumbricos 8C tineas.

l|HerbamIupinummontanumtere8cdatoexacetocyathumvnumbi/ f

10 bere,fine mora eijciet . Idem infanti cum abCnthio tritus in vmbilico im=

ponitur. Laterida. cxif. * '

H[Gra:ci coccos cnidios, alii chama;Ia:a, Aegyptii ethertinnm, Italt
citocacium,alii latcrida.Nafcitur in locis cultis,8C fabulofis.
Adduritiem ventris.

:i|[HerbxlateridaEfemcn,quodcftgranum, dabispurgatupotui inaqua

calida,moxaluusconcitatur. Laduca leporma. cxii).

If Nafcitur locis cultis,8c fabulofis.Lepus arftate cum animo dcficit xftu,

hac herba remediatur.Ideoladtuca leporina dicitur. Ad febricitantes.

(^Herba lacfluca leporina ponitur fub puluino nefcienti,remediatur.
jo Sipilioculisobftant,

^Herbalad;uca leporina pilos fumme religat. Sicydes agria. cxiii).

<^italicucumerem fyluaticum appellant. Nafcitur locis maritimis, 8c ca / >» >» /

Iidis, Adneruorumdolorem,8cpodagram.^^/:w>j4^ ^Ufir ^ifiiU.

l|[Hcrbas cucumeris fyluatici radices coqucs ex oleo cibario ad tertias , 8C ^api ,

ipfis radicibus inungcs eos. Ad abortum.

^Herbe cucumeris fyluatici radice ad tertias coquat, 8C inde fe fublauet.

^i quisautem ieiunus frudum eius ederit ,periclitabitur: ideo abftineat ne

ieiunusmanducet. Canabis fyluatica. cxv. ^ /

^Nafcitur locis afpcris,8t fecus vias, 8t fepes. Ad mamilla^i dolore. ^4. :*<* -^i&Wm

4k) IjfHerbam cannabem fyluaticam tiifam cii axungia imponat,difcatit tu=

ffij morem

APVI^EIVS PLATONICVS

morem:8C fi fuerit colledio,expurgat. Ad frigore exuflos,

irHcrbcE cannabis fyluaticae frudum tritum cum vrticae femine fubiges
aceto,8C eis impones. Piganon agrion. cxvf.

i|"Itali rutam montana dicunt. Ad caligine oculo^i, 8i qui vlcera habet,
frHerbx rutx montan^ florem 8i folia coque,8C in vafculu vitreu mittc,
yinum vctus admifce, 8C fic inunges oculos. Ad pracordio^: dolorem,
JTHerbam rutam montanam contunde in vafe iigneo,deinde addc tribus
digitis quod prendere poteris,8C mitte in calicem, 8£ vinicyathum vnum,
8C aqua: cyathos duos da bibat,8c cotineat fe in ledo modicu,8C fanus erit.

Ad hepatis dolorem. lo

^Herba; rutx manipulu in ollam noua mittc, 8C aqu^ heminas trcs, mel=

- f lisqjeodeadijcitotantundem, 8CfacisinferuefcataquacumelIe,8tpertria

w- f(pi U'fi1l^'1XiiU' duu facies bibcreiSt plurimos poteris fanare. Ad eos g, vrina facere no pfit,

>*^!^ ^ IfpHcrbasrutx montana:cauliculosnoucmcontere,additoaqua^cyathos

^ ^fUT ' tres,8C aceti heminam,fiifferueat, 8t da bibat cotinue per dies noue, fanus

fiet. Ad exterminatos a vino.

lj[HerbjE rutae montana: femen cu vino bibant. ^i que fcorpio pculTerit,

^Herbaj rutas montana; femcn contritum ex vino dabis potui, dolorem

^. r/% f' fedat, Simulieraliquidmaliintrinfecushabuerit,

■ pULju^t- ^ IJf^ ^ ^ ^ IJ[Herba:rutaEmontangfemencontritum,cxvinoaufterodabibat. lo

itfi^fCff^/^-^^'^'''^ ' Heptaphyllon. cxvi),

lj[Itali feptemfolium vocant. Nafcitur locis cultis,8c fabulofis,
Ad pedum dolorcm vel auriginofos.
l|[Herba: feptemfolij trita^cumlutomixto fucco pedcs perunges, tcrtio
diedoloremtollit. Ocimum. cxviij.

Ad capitisdolorem.
^Herbaocimiimtritum cumolco rofaceo,aut myrteo,velaceto , frontt
imponitur. Ad epiphoras oculorum.

lj[Herba ocimum ex vino optimo tritum , oculis illinitur . Idem ad renes
inmaligranaticorticebibitur, Apium. cxix.

l|[GrecifeIion. Adepiphorasoculorum. ^^

ij^Herba apio trito bfi cu pancoculi tegiitur , Hedera chryfacathes.cxx.
^GrsEci Cyffos chryfacanthes, Ad hydropicos,

l(fHerbahederachryfacanthes dicitur ideoquia granafertcoloris aurei.
Ha:c grana vigmti in vmi fextario contrita , 8C ex vino terni cyathi bibiti
per dies fepte,proficiunt eis qui per vrina exinaniuntur. Menta. cxxj.
^Grxci hedyofmon, Adignemfacrum.

lj[Herb^ menta: fiiccus cxprcffus adicdo fulphure 8C aceto, 8C penna in=
imd:us,finedoIore fanat, Ad vloera in capite manantia.

i|[Herbamcntacontrita,8Cimpofita,vlccraficcat. Ancthum. cxxif. ^^

Ad

DE VIRIBVS HERBARVM Po.jj»

Ad veretri pruriginem.
fiTHerbam ancthum combure 8C comiTce cum melle , demde vulnus fouc

exaqua^pofleaexmyrtinooIeocalidoJauesjStficmedicamenimponc. /- /♦ r' ^ ' /-

Adioca mulierumfi dolent. ^//Z UfC4m(^<i A'^

^Herba anethum medicamen efl, pifatum igitur inijciaturabobfietrice. 1^%^-

Ad capitis dolQrcm.
^Herbe anethi flore cu oleo decoques , temporibusqj alligato 8C illinito,

Origanus. cxxiij»

'o fi[Hcrbaortganumaducet,miraberiseffed:um. Scpcruiuens. cxxiiif. " ii

l([AliivngulaMartis,aIiivnciaVeneris,aIiimultifolium, aliipartumma J r jji^/Z^
iorem,aliipartumminorem,aliiimmortalemvocant. Adapoftema. -^^ "''n^

^Herba femperuiuen tcm cum axungia & pane 8C coriandro contrita,vi-
cemalagmatisimponc. Foeniculum, cxxv.

Ad tulTim . jj r/wiim

6[Herba£ foeniculi radicem tufam in vino ieiunus bibat per dies nouem» "^ ^^^ '

Ad vefica: dolorem.
^Herbar foeniculi viridis fafcem, 8C apif viridis radicem,afparagi agreftis ^ ^

radicem,inpuItariumnouummittis , 8£ aqua: fextarium, 8i fimul ferue/

lo antadquartas,8iieiunusbibatdiebusfeptemvejpluribus, balneovtatur, ^

in"recentemnondefcendat,frigidamnonbibat,vefica;doloremfedatfine, .. ^^^n-- t^v-'
mora. -Eriphyon. cxxvf. ■•

^ltali rutam agreftem dicut. Nafcitur in Gallia in monte Syra , 8C figura
habetapii,8Cfloremquoq; purpuracCmilem nafturcio , feptem radicibus
totidemqueramuIis.IpfaautempatuIahumo,arperisminimis'q,-irriguis " ** \

omniflorenstemporcfemenhabettanquamfaba. Adphthificos. f ^

li[Herba eriphyo pifata , fuccum cius potui dato , miraberis yirtutem. ^

Symphytum album. cxxvij.

Adprofluuiummulieris. ^ ^ ^ d^^-lh^J/ti^m J^i4^

30 C|[Herbafymphytumficcata,pifata,8iinpulueremolJifTimuredad:a, in - ^ y

vinopotuidatur,moxreft:ringit, Petrofelinum, cxxviij.

H[itali trienne diciint. Ad morfiim ferpentis.

,^ Hcrba: petrofelini puluerem molIilTimum drachma vna ex vino potui

dabis,ipfa'quecontritaplagximponitur. Adneruorumdolorern»^"*;^' 'fi4>u^ ^lfff-i

^Herbapetrofelinum tufa,8c impofita,neruorumdoIoremfedat.

BraJfica fyluatica. zy.yx<,* .

Adtumoresomnes, , ^.f^ii^r ^ir

^HerbambraiTicamfyluaticamcumaxungiaveterepifatamiSi^commi^'^ - ' -/ ^ '
xtamquafimalagma,inducisIinteoIogrolTo,SCtumoriimponis.
4o Adlaterisdolorem,

ff iij Herb^

A P V L. P L A T. D E V I R I B V S H E R B.

iTHerba braffica fyluatica impones vt fupra didlu eft:. Ad podagram»

« Herbam brafiTicam fyluaticamidentidemconficies vtfupradixi:, quod

., , fivctuftiflimafuerite^efficaciorerit. Bafilica. cxxx.

>* v\»^ V,V gr{taliregiadicunt.HerbabafilicainiIlisIocisnafcitur,vbifueritferpens

bafilifcus,nonautem vnumgenus efi;eorum,fed genera funttria : vnus cfl;

holochryf^, alius eft ftellatuscapite aureo,tertius eft fanguineus vt miniu.

Holochryius qui dicitur chryfeos quod viderit inflat,8C incendit:fteilatus

autem,quieftchryfocephalus,quodvideritarefcit,8Coccidit:tertiusaute

qui eft ha:matites,quod vidcrit 8i perculTerit,defluet, ita vt olTa per fere/

maneant.Omnes violentias eorum haccherba regia obtinet : fi quis homo lo

^, V eamfecumhabuerit,abomnigenereferpentiumtutuserit.

* "'^^ Ir "• - '*'*' Mandragora. cxxxf.

•[Mandragoraefi:herbaquaedamhabcns radicem habentem {imilitudi=

nem hamanam,cuius color eft cinericius.Inueniti ir quandoqj nigra com/

plexionem frigidam 8C ficcam habes , fed eius cortex debilis eft 8c fubtilis,

habens narcoticam virtutem:in qua quidem radicereperiuntur lachrymas

8C fuccus.Eft enim mandragora mafculus S^ foemina,qua: per fua folia co

i Jiffia. /tM< gnofcuntur.In mafculo quidemfolia apparent folijs bliti,fed m. foemina fo

(*^ l£afuntficutla(ftuca,licctquandamhabeantafperitatem:habentvirtutem

I PUh ftrin^^^endi^mollificandijiterficicndi^fienimaliquiseamcomederit, mori/ %o

ili Jhmtd '^Hd fu€ /u%>*-}^ ftatim: fi non fijccuratur cum butyro 8t melIe,8C ilico euomat , aliter

jfimJ^f^ ^ jjQj^g^jj^jgf gf^gj^ fialicuialiquodmembrum fueritemutilandum, com=

L^^uA burendum,vel Ierrandum,bibat cum vino vnciam mediam,8c tantudors

miet quoufq; abfcindatur membrum aliquo fine dolorcSC fenfii: densetla

( *^>*^ elephantis cumeamollificatur,taIitervtfiatmolIis,8iaptuscuicunq5for=

^ a^ ipUffi l^^^^^f^^K maE.Odor hulufmodi radicisinducitapoplexiam prascipue mafculi:pofita

:cx)ica'/^ JmSU^I^ C^ >i^ vinp inebriat vehe,menter:8C fi fiat nafcale pro mulieribus,educit fcetu

t^W iliXQai'. viuum vel mortuum,SC matricem mundificat , quando bibitur drachma

vna vel dua: : 8C fi mifcetur cum fiilphure 8C bulliat in vino 8C fedeat muli=
- erdefiiper,abfcinditfluxummenftruorum:macul£E faciei delenturcum p
fuis foli)s,fi bene friccntur.Etiam poma pra:did:a2 mandragor^ vel etiam
radix cii aceto mixta erifipelamcurat:expomisautem fitaIiquandoquan=
do bene teruntur,8C cum oleo commifcentur: quod quidem multa opera=
tur quando radix , fecundam quod humano corpori opus eft , appllcatur.

FINIS.

iip^/^wy,

Etton/ca.
|PIantago.
]Q,um(juerouiim.

I N D

Verminacia.

Symphoniaca.

Viperina.

Venerea.

Pesleonis.

Scelerata.

Batration.

Artemifia.

Artcmifia tragantlnes.

Artemifia leptaphyllos.

Lapatium.

Dracontea.

Satyrion.

Centiana.

Orbicularis.

Polygonum.

Ariftolochia.

Nafturcium.

Hierobulbus.

Apollinaris.

Chamarmelon.

Chamedrys.

Chamarlaea.

Chamazpitys.

Camgdaphnc»

Hortriago.

Britannica.

Lad:uca fyluatica.

Argemonia.

Afphodelus.

Oxylapatium.

Centaurium maius.

Centaurium minus.

Profbpis,

Fraga.

Althasa.

Hippuris.

"/•

ui|.

V.

V).

vil'.

vii\,

ix.

X.

X).

xiif,
xiiij.

XV.

xvf.
xvif.
xviif.

xix.

XX.

xxf.

xxif.
xxiif.
xxiiif.

XXV.
XXV).

^•Kviy
xxix.

XXX.

xxxf.

xxxif.
xxxiif.
xxxiiif.

XXXV.

xxxvf.

xxxvif.

xxxviif.

xxxix.

xL

E X

Fo.j4.

Erratica.

xlf.

BuglofTum.

xhf.

Bulbusfcyllaticus.

xliif.

Cotyledon,

y\\\\\^

Gallicrus.

xlv.

Prallion.

xlvf.

Xiphion.

xlvif.

Gallitricum.

xlviif.

Moly.

^ix.

Heliotropion.

L

Crias.

Jf*

Polytrichum.

lif.

Aftula rcgia.

liif.

Papauer.

liiif.

Oenanthes*

Iv.

Narciflus.

Ivf.

Splenion.

Ivif.

Polion.

Iviif.

Vid:orioIa.

lix.

Confirmamaior.

Ix.

Aflerion.

Ixf.

Lcporis pcs.

Ixif.

Didiamnum.

Ixii).

Solago maior.

Ixiiif*

Solagominor.

Ixv»

PaEonia.

Ixvf.

Periftereon.

Ixvif.

Brionia.

Ixviif*

Nymphaea.

Ixix.

Criffion.

Ixx*

Ifatis.

Ixxj.

Scordion.

Ixxii.

Verbafcus.

Ixxiii,

Hcraclea.

Ixxiiii.

Chelidonia.

Ixxv.

Solatrum.

Ixxvi»

Scnecion.

Ixxvii.

Filix.

Ixxviu»

Gramcn.

Ixxix*

Gladiola.

Ixxx.

fF iiii

Rofinarini*

Rormarinum.

Paftinacafyluatica.

Perdicalis.

Mercurialis.

Radiolum.

Afparagus,

Sabina.

Caniscaput.

Erufcus.

Millcfoluim.

Ruta hortenfis.

Mentaftrum.

Ebulum.

Pulcgium.

Ncpcta.

Peuccdanus,

Inula campana.

Cynoglofta»

Saxifraga»

Hcdera nigra,

Serpnllum.

Abfinthium.

Saluia.

iCoriandrum*

Cerifolium,

Sifymbrium»

V

I N D

1 E X

Ixxxf.

Oleaftrum.

cvif.

Ixxxif»

Lilium.

cviif.

Ixxxiij»

Tithymalus.

cix.

Ixxxiiif.

Carduui fyluaticus.

cx.

Ixxxv.

Lupinus montanus.

CX).

Ixxxvf.

Laterida.

cxif.

Ixxxvi).

La<5luca leporina.

cxii\*

Ixxxviij»

Sicydesagria.

cxiii].

Ixxxix.

Canabis fyluatica.

cxv.

xc»

Piganon agrion.

cxvf.

XC).

Heptaphyllon.

cxvi].

xcif*

Ocimum.

cxviif.

xciif.

Apium.

cxix.

Kciii]*

Hedera chryfacathes.

cxx.

xcv.

Menta.

cxxf.

xcvf.

Anethurn.

cxxif.

xcvif.

Origanus.

cxxiif.

xcviif.

Semperuiuens.

cxxiiif.

xcix.

Foeniculum.

cxxv.

c.

Eriphyon.

cxxvf.

C).

Symphy tum album.

cxxvif.

Clf.

Pctrofelinum.

cxxviif.

ciif.

BralTica fyluatica.

cxxix*

ciiif»

Bafilica.

cxxx.

cv

Mandragora.

cxxxf.

CV]*

N

Fo«35V

IN^HERBARVM

SINGVLORVM SlGNOs

RVM ZODIACI DEMONa
Hratio^necnon O" Mkrm
errAntium,^ux ^wti
fojfit.

ARIETIS ELELISPHAC05,

r»

lO

Rima herba EleliTphacos multas virtutcshabet, id eft,
ad fanguinis rcied:ionem, ad phthificos,ad matricis re=
carfionem,8C ad alias pafTiones ipCus,
i|[Adfanguinisreied:ione,tribus cyathis fucci eius ad/
mifceturmcliis attici vncia vna,8C ieiuno dabitur potui,
8C mox ftatuetur fanguis»
lj[Phthificis conficiiitar catapotia ficrcroci corici),id eft, cilicis drachmas
quiq;,fpic£E nardi drach.ii.myrrh^ troglody tic^ drach .iiii.Elelifphaci fe=
ministorrefadlidrach. iiii.piperislogi drach.ii.fucco Elelifphaci colliges
8C facies catapotia ,8C dabis mane ieiuno tria , 8C vefperi tria: voratis catapo
*° tiis,aqug calidas cyathi bini mox bibentur.

^ Ad matricis palIiones,id eft , fyrofin 8C rheumatifmu,8C alias paffiones
tius acopum conficies fic : capparis radicis cortids drach. ■x.ii . hederae ni=
gra: (eminisdrach. viii. myrrhealbaefrudlus drach. iiii.myrrhg troglody
ticg drach.ii. tufa creta'q;fuccoEIeIifphacicoIIiges,8tfaciscatapotiafcra
pulorum ternorum, 8t dabismaneieiuno vnum.Si vefpere vnum.
ijjTtem ad matricis paffiones^id eft,fyrofin,8i rheumatifmum.St dolores
acopum conficies fic:ca:ra£ albae drach.xii.medullaz ceruing drach.ix.rofg
ficcs drach.iiii.anferina: adipis drach.vi. fucciElelifphaci cyathosquatu
or,Cccaqu^q; tiides 8C ccrnes,cf tera lento igni foIues:fuccum verocoques
P donec quartaparseiuscofumatur:reponesinvafcftamneo.Vteturautcm
Cc:perungatmatricemdiligentcr:qu6d C dolor intolerabilis fuerit,EIeIif-
phacum cum radicib^ fuis in aqua multa decoques,8c in balneo aat femi/
cupio facies mulieremin aqua ipfa federe.

^Malagma ex radicibus Elelifphaciad renum dolore , lienofos, 8C ifchia=
damconficiturfic:ca:ra2 drach.viii.ammonfaci gutta: drach. xvi. galbaf
nidrach.viii.cedri£edrach.xviii.adipistaurinaedrach.xiiii.radicumEle=

lifphacificcaru drach.xxxii.Ccca qusq; tudes,8C cernes,8t commifces cu
hisqua£liquefeceris8£ colaueris.ProdelTeautempoteft fupra fcriptiiaco
pum etiam fiiprafcriptis paftionibus.
'fo TAVRI Periftereon otthos, Ih

H E R B AE

^^P^EcudaherbaPeriftereo orthos,cui9 virtutesfunt icredibiles.Na
i^xi|v ociilo^i palTioes defperatas itra tridim ciirat fecudu cofedlionc.
P^^^fej SrAd ociilorii vehemente dolore>8i tumores,8i omne epiphora
vterisinfrafcn'ptocol!yrio:crocidrach.xiiii,amuIi drach.ii. glaucii drach.
xvi. tragacantha: drach . iiii . ouorumtrium album teres diligenter cum
fucco T^/SifiSv^^of^ou.SC commlfces , & facies coUyria quibus vtaris.
fiTAdomneautemrheuma coquesherbaPeriftereona cumradicibus,8C
Vteris dus fomentis,8C mox curaberis .

€rAdleucomata,8tfuffufiones,8Cdefperatasoculorumpa{riones coficies
hiera fic:opopanacis drach.ii.lycii indicidrach. ii. hfmatitisdrach.iiii.cro lo
cidrach.iiii.amalidrach.ii.glauciidrach.vi.tragacanthf drach.ii.piperis
albi drach.ii. opobalfami drach.ii. mtWis drach. liii . Perifterconis herb^
radicis tufae cret£e'q; vnciam., fellis capraz . drach, iii. Pcriftereonis hcrbas
fucci q^athos tres, ficca quccq; humedlis c6mifces,8i vteris. Ha;c compo
Ctiofupradi(5ta£ pafTiones intratriduum fanas reddit.
;lj[Pterygia quoq;, SC fycofes.chalazia.Si his fimilia vno dk curat.Non effc
meurahicdiuinacmaieftatislaudesdicere.fcdexperimcntocognofces.

GEMINORVM PeriftcreonVTif-o?. HL

„ .g^lErtia herba Pcriftereon hyptios, cuius fucco medicamcntuaptif-
v^ ■&ifimum ad cancromata conficitur fic:croci vnciam. i . femis , rofac lo

ificcic vnciam.i.meliloti pontici vnciam.i.femts , 8C fcrupula fex,
flluminisfiffi vnciam vnam : harcteres, cerncsqucdiligentcr, SCadmifces
hisPcriftereonisherbefiicci fextariosquat.ior,8C coqucs inollanoua vfc[;=
eo donec mellis craffitudo fit,S£ vtcris. Curat etia in ore omnes paffiones.
CANCR.I Symphytos. IIII.

aVarta hcrba Symphy tos. Huius &■ radix , 8^ fuccns multas ha*
bet virtutes.Radix quidem ipfius vulnera, 8i pra:cifos neruos
glutinat fictc^r^ vncias. vij.medulle ceruina: vnciam vnam, ma
mx thuris vnciam vnam drach.ii.meliloti attici drach.vi. croci
drach.ii.refineterebinthina; vncias.ii.drach.ii.Symphytiradicis tufa: cre 30
tsd q; vncias.iU! .oleirofacei vncias.iii.ficca humccftis mi(cc>^ vtere.
^ Ad pedoris rheumata,id eft,arterias,8i vcnas,8C fanguinis reicftionem
Symphytifucco trochifcus coficitur huiufmodi:3pii (trhinis drach.vi. ani
ii drach.iiii.croci drach.iii.acori radicis vncia drach.ii.mifccns cum ficcis
facics trochifcos drachmarum fingularum, 8C dabis paticnti vnui ji iciuno
mane : fiftit enim mulicribus fanguinis proftuiiium.
^AdocuIorumrheumata , 8C «faefcoVe^SymphytifiiccocolIyriiimconfii
ciHhuiufmodi:pfimmythiivnciavna, fpicgnardidracli.iiii.crocidrach.
Bi.mclilotivnciam vnam,cumini drach.iii.Symphyti fucco admifce,8i fa 4-o
,^is collyriisvtcre.

Leonis

glGNORVM

Fo*?<r«

LEONIS Cyclaminus» V.

|Vinta hcrba Cyclaminus.Huius quidcm folium inutile eft, ra
dix ver6 admirabilis.Eft enim madida vt facile pofTit ex ea fuc=
cusexprimi:huiusfuccum 8£ mel xquis ponderibus fi mifceas,
8Cnaribusini|cias,capitis morbum, 8Cphlegmata expurgabit.
lf[Tufa radixficca 8C cribrata,8C melli,8Clycioindicogquis poderibusad/
mixta,narium vulnera celerrime curat, fimiliter 8t vcretri : 8C oris dentes
etiaconfirmat,quimotifuerint:menftruamulieribusfinedifficultatede/
ducit:conceptum protrahit,fi medicamcntu lana conuolutu fupponatur.
10 l[[Facit etiam ad aurium palTioncs. Conficitur autem medicamentum fic:
cacrzE vncias.vii.Scdrachmas.iiii .refinas terebinthina: vncias. v. fpumae
argenti vncias.iii. Cyclamini radicis tufas 8C cretas libaa.i. 8C drach. duas,
olei vcteris vncias. v.ficca quaeq; cnm humidis mifces,8c vteris.Hf c vir /
tus ftrumas,parotidas,apoftemata,furunculos, 8C omnia duriflima foluit,
fuppurationem rumpit: cumq; aperucrit , vteris medicamine illo, melle 8C
Iycioconfcdo.Hocenim8Cpurgat, 8C complet, SCcicatricemducit.

VIRGINIS Calaminthes. VI.

lExtaherba Calamithesvirtutchabet valdemirabilc.Coficitur
|autem medicametum,quodaccipietpfimmythij quantum vohi

cris: deinde admifces oleum rofaceam,8C Calaminthis fuccum

menfiins paribus donec inmodum mcllis efficiatur , 8C fuperindudrum»
combufturas fanat, Admirabile autem cius hoceft.quia ncqj cicatrix appa

ret,8C capillos euocat. Arcebit autem mirifice SC ignem facrum . Similitcr
autem ex acquo cumoleo rofaceo fi mifceas fiiccum nepetae, 8C fcbricitan/
tem perungas,fanabis.Si autcm cimolig,'8c alocs par podus in fpiffitudine
mellis efficias,8c caput dolcnti in frontem inducas 8C hemicrania,mox fe=
dabis dolorem.

LIBRAE Scorpiurus. Vlh

Eptima hcrba Scorpiurus,cuius fiint genera duo,que quide dc fo

li js cognofci non poffimt. Vna adfert frudum cyaneum,fimilcm
vug nigr^:fchema vtriufque fimile, 8C color fimilismyrto. Virtu
tcs habent diucrfas.Cyaneg fiiccus 8C defru(5tu,8C de foliis exprimitur. De
foliiscatapotia coficiutur hydropicis fic:cnicifru(flus drachmas .iiii.alocs
drach. viii.fcammoni^ drach.i.cocci cnidii drach.ii.Scorpiuri fucco com
mifces,8C facies catapotia drachmiaca . Ex his incipicnti hydropico dabis
drachmas fingulas:defperatis valdedrachmas binas.
Hf De fucco vcro frudus dus catapotia conficies elephantiofis fic: colopho
nii drach.iiii.fiicci meonos drach. vi.myrti nigrac drach. iiii.nardi ftades
drach.vi.asrisillyricae tufaEcraEtaE^qjdrach.xii.Scorpiurifuccocomifccs,
+0 8C facies trochifcosdrachmigos. Exhisdabisincipientielephantiacodra=

chmas

H E R B AE

iclimas nngulas,periclitantibus draclimas binas.
H[Lubricos habcnti dabis drachmae dimidiii.SC purgabis cfiiinc periculo.
iTDe radicibus Scorpiuri cataplafma coficitur hydropicis,8c lienofis,8C ad
omnesinteriores palTiones, quodacque 8f lumbricos eiicit,aiius confe<flio
harc cft:erui tufi 8C creti diJigenter drach.l.c^ra: drach.cxx.refinas terebin
thins drach.xxx. cedriae drach.lxxx. Scorpiuri radicum tufarum 8C cri/
brataru drach.ccc.ficca quxq; humed:is commifceSj8c vteris.
H[Altera herba Scorpiurus vtiliores habet virtutes. A feris 8C a ferpetibus
facilcliberatillos,quialeuioribuspcrcutiuntur,hoceft,fcorpionibus,fpha
Iangionibus,fcolopendris,8C marinis beluis venenatis, quibus dc Cucco fo/
liorum trochifcusconficitur huiufmodi:dauci fcminis drach. viii . cumini
lati drach. vi.aut.xvi.raphani feminis drach.iiii. tritis cretisq; admifces fuc
cum,8C facics trochifcos drachmieos: tumqjdabis binos cx nigri vini cya=
this quatcrnis.

llfAdafpidisperculTumde fru(flusherbasfuccotrochifcusconficiturhu=
iufmodi:rutg agreftisfeminis drach.xf.pctrofelinifeminis drach.xx.pule=
gii floris drach.ix.tritis cretisq; admifces fucaim,8t facies trochifcos dra=
chmiaeos. Cum quis pcrcufTus fuerit dabis ei trochifcum vnum,in aceti ex
fcyllaconfe(5licyathisbinis,8Ccogiscumcurrerc.
I([ Vnguenta coficics fic : mcdull^ ceruing. J . vncias. p. v| . fucci de femine
herbf Scorpiuri . ^.vncias.p.vf.galbani. ^j.vncias.p.vf.olci vctcris. ^» vn=
cias. p. v| . Hoc fi quis vndtus fuerit,licct iter ferpetcs dormiat,no pcaticP»
i[Aduerfusmorfumbeftiarum,ideft,hyenae,lupi, vrfi emplaftruexra/
oicibus conficiatur huiufmodi:cf rg drach.cxx. galbani drach.xl. panacis
drach.xl. ftercoris colambini tufi cretiqj drach.xxiiii.rcfinas tcrebinthing
drach.xxx. meduUg ccruing drach.xl. olei vcteris drach.lxx.hcrb^ Scorpi
uri radicis tufa: crctae'qj drach.lxxx. Ccca qu^q; humidis c6mifccs,8C vtc=
fis. Facithgc compofitioaducrfiis marinorum animalium vencna.

SCORPIIArtcmifia. VIIL

jCtaua herba Ar temifia, fiiccus eius in pleniIunio,Sole in ariete co
jftituto,magnas vtilitatcs habet . A quartanis enim 8C tertianis li=
|bcrat,Cfuccaaequa mcnfuracaolcorofaceomifceas,8C pungas.
^Adlunaticos autcm trochifcus ex ea conficitur fic: hyofcyami feminis
drach. vi.ircos illyrices tufg cret^que drach.iiii.refinp colophoniae drach.
ix.Iathyridos drach. ii. Artemifiae fucco commifccs , 8cfacies trochifcos
drachmif os,8C rcpones:cumq,- volucris vti trochifcum vnum folucs in cya
tho ladtisafinini, 8C perungcs ficuti 8Cquartanarios.
H[Fit autcm ex eadem Artcmifia 8C acopum ad neruorum pafliones fic:ce=
ff drach. xl.adipisanferingdrach.xii.medullgccruinajdrach. xx.galban/
drach» xvi« crocomagmatosdrach. xii, ircosillyrices tufse cretg^q^Jdrach^

10

lO

?o

4-0
XV

S I G N O R V M Fo.j7,

fn^an'm'oleidrach,xx.oIei>etcrisdrach.xxiiij.herbeArtemifiaefucacy/
athi.^7. vj.trita admifces,8C coques donec fpilla fiat fubftatia.H^ c c6pofi=
tio facit 8C ad partescorporis qua: valde torpefcunt.
<|De radicibus Artemifia: conficitur 8c malagma ad matricis recurfione,
fiCneruorum vexationem , 8£ paralyfin fic : c^rac drach . cxx . refinjE te /
rebinthina drach . xl.xylobalfami tufi cret ique drach. xii. galbani drach.
xii.ammoniaci thymiamatis drah.xviij.radicis Artemifia: tufa: creta:'q;
drach.xl.cedriar drach.xxxij.ficca qua:q; cum humed:is mifces 8C vteris»
^Si coquas Artemifiam herbam,8C fedeat mulier fuper eius vaporem,ftri
«o ^uram matricis habcns (quod malum Grarci -^ny/^op dicut) 8C carcinoma,
curabitur . S A G I T T A R 1 1 Anagallis I X,

|OnaherbaAnagalIis.Hui9funtgeneraduo,rubeum,8Ccyaneu.
infolijstantummodohabet vtilitatem . Anagallidis itaq; herbae
^g^^^cyaneacfuccus commixtus melli pari pondere , 8C infufus naribus.

phlegmaducit,fimiliter 8C dentium doloresfedat.

^Sin verocum oleo rofaceo eiufdcm Anagallidis fuccu melle 8C lydo in=

dico,8C acri aceto mifceas>8C des mulieri vt faciem fibi vngat,claram 8C ten

, famfibiefficietfaciem.
€|[AnagalIidis ruffk fuccus cummelle mixtus arriA«7ff /h.o ,% 8C alienatis in

»0 nares inied:us,falutem reftituit.H^ cnim paffioncs eadem multa quidem
habent: fedinhoc differunt,qu6dt7r(A4/oc, finefebrien-,alicnatioautecu
febri.Q,ua; palfio tunc fit maxime,cum frigorccotraxerit, 8C aftrinxerit
fj.Hviy^^, : 8C abundantia humoris opprefTus fpiritus , meatum facilem non
habens,tuncdemum mentiserrores, 8C infaniam faciet . Anagallidis itaq;
herbanatura acerrima inied:a naribus, fanos t^icit^
^[Vnguentum quoque conficitur ex ipfa , quod tollat e facie pholidas, 8C
lentigines , 8c '(o^i^^oo? , 8C fubitas maculasnigras,quas Gr£Bci «^(jou? vocant,
cui9compofitioha!ceft:alcionijdrach.iiij.pumicisco(!l:idrach.vii).gaIIa=
rumafianarudrach.ix.lyci|indicidrach.xij.irisillyricgdrach.xxiiij.melr

50 lisamaridrach.viij.Anagallidisherbasfuccidrach.xx.Hascfimulcom/
mixta 8£ fiibadla repones in vafculo ftamneo, 8C quando curabis,prius lo/
cum nitro 8C aqua abluito,8C fic oblini.

CAPRICORNI Lapathus, X.

|Ecimaherba Lapathus paucarum admodum virtutumeft,fed
Ivtiliffimarum.Huiusfaccumfi quis terat cu cyclamino,8C pcr/

|angatcorpus,aferis non contigetur:nam canes eum etiafugiet.

•[De radicibus Lapathi ad canis morfiim coficitur medicamentum fic:c^s-
rsdrach.viij.refinaspituinaedrach.xx.galbanidrach.xij.adipisporcina:
drach.xij.Lapathiradicum tufarum 8c cretarum drach. xxx, ftoracini vn

4o guenti drach.xx. comifces fimul, 8C vteris tti^ aduerfus canis rabidi mor=

22 fums

f

A^

t

W»- U Cty^A,

H E R B AE

fum:fed dabis praetcrea fucciLapathi dimidiu cyathum diurnum per di/
esfeptcm. Cl,u6dfi "i/^jc"?oB©^facbusfuerit, Si^fuccum bibere noluerit,
iniicito eum mifcens fenas cotylas olei 8C mcllis,8£ mirabcris cfFedum.

ACLVARII Dracontea. XL

Ndccima herba Dracontea,ab aliquibus marathrum dicitur.Hu
iusfuccooblitusquis,a ferpentibus nonmordebitur.
^ ^Morfusa ferpente fuccum draconteasbiberedcbct^mixtum
cum vmo2Equabilimenfura,8C curratquantumpoteftcoacflus,8C moxli/
berabitur. Menfuram danda: potionis iuxta virtatem ferpentis ^ ftimabis.
^Coficitur 8t hygra ad oculorumcaligine fic:cadmia: botryitidos drach. lo
ix. pfimmythij drach , iiij. dad:ylorum olTium combuftorum drach . xv.
Xc<-'^K.iKiK<xup^'oM drach. ij.lycij idici drach.ii.mellis amari drach.ij.admifcc
fuccumDracontca:,8C teredonecad melliscrairitudincmperueniat.

PISCIVM Ariftolochia. XII.

^^^VodecimaherbaAriftolochia.Huiusfunt2eneraduo,mafculi/
' "'■ ^ jnum,8t roemininum:8i quidefoemina cleinatitis dicitur,aftraga
^lotis mafciilus, 8i quidemafoeminaincipiam. Hascadfertfru

d:um in modum mali, cuius fucco hygra conficitur adfuffufioncm oculo/
rum,8C adglaucomatafic:cadmia: botiyitidoscombufta:,8Ccxtind:ae vfc
no falcrno , 8C lotx drach . viij. xa^^x-o^^si^a^Awy drach. iiij.ftibij drach. v). >o
piperisalbi drach. iy mellis attici drach . iiij. lycij idici drach.iiii.his tritis
cretisqj admifcc tantufucci vtefficiascralTitudincm mellis: cu'que curare
coeperis,nitro prius inunge:nunquam oleo vtaris.
l^[De foliorum vero fucco vngucntum conficitur , quod claritatem,8C can
dorem faciei praeftet:8C aufcrt etia vitiligincs,8C maculas nigras^quasGrg^
ci«X(j)0A£Aava5vocat,fic:eIleboricandididrach.iii).terrechia:drach.xx.iris
illyric^ drach.xl.mcllis amari drach. ■viiy lycij indici drach.vii).tritis crca
tisque admifce tantum fucci vtcff(cias craffitudinemmellis.
lj[Deradicibus Ariftolochia^collyriu coficitur ad coelomata , ad bothria,
ad fordida vlcera oculis innata:ipfum enim 8C mundat,8C complct:cadmif jo"
botryitidosdrach.xv.thurisdrach.viif.crocicoricijdrach.v.Ariftolochie
radicistunfg cret^que drach.xiiij.cumini drach.xij.commifcesomnia vi=
noammineo.

^Ad vlccra quoque chironia,8C fordida,qu£B cicatricem obducercnopof=
funt , proptcr rheumatis faniem diutilTimam,mcdicametnm coficitur hu
iufmodi:c2ra2 drach.xx.galbani drach.xx.manna: thuris drach.xl.refincE
terebinthinasdrach.xl. ''ov/^drach . xl. AriftolochiiE radicistufaccretg^que
drach.lxxx.olei vetcris drach.lx. ficca cuncfliscommifccs , 8C vteris.Hoc
mcdicamentum mixtum cuni rofacco oleo 8C mellcnarium, 8C oris vulne
rapercurat.Similiter 8C aurium,8C verctri pafliones.SC ani. +©

Aftragalotidis

PLANETARVM Fo.js,

llfAftragalotidisautem Anftolochia: folioriim fucco trochifcus confici/
tur ad pedroris vlcera.ex quibus phlegma, 8C pus egeritur.-purgat enim,8C
cicatricem ducit:croci drach . xxiiij.cafias fiftulas drach. vj.bdeiia; drach.

xi).eruidrach.xij.amygdalaeamaracpurgata:drach.vii).tunfi's,cretisque
admifccs fucciquantum fufFiciat,8C facics trochifcos drachmiacos. Ex his
dabis mane vnum, 8C vefperi eunti cubitum, vnum.
.^Demali autem fuccotrochifcusconficituradcalculofos ,8Cad4«?/ao^
Vcfic^,8C ad eos qui cum dolorc minimu meient, 8C ad eos qui cum fangui=
nc meient : petrofelini macedonici feminis drach.xiiij.rutf feminis drach.

** xiii) .dauci feminis drach. •Kiii]. cofti drach.x viij. piperis drach. j .iris illyri=
C£Edrach.iii).melJisatticidrach.xi).tritiscretisqucadmifces,8cfaciestro=
chifcos fingularumdrachmarum . Iciunodabis vnum ex vinicandidicy/
athis tribus. Hoc lapides foiuit,8C vulnera purgat,8c coplet itra diesnoue.
^Dc radicibus vcro Ariftolochias malagma conficitur ad ftrumas,8c pa=
rotidas , 8C a^ifa5^aro(-, , Si siariSAarct, fic:ca:rae drach. cxx. refinaj terebin/
thinae drach.xl.galbanidrach xiiij.gutt^ ammoniac^ drach xi).AriftoIo=
chig radicis tiiff drach.lxxx. ccdrig drach.Ix.ficca qu^q; honiedlis mifces
8C vteris.Hcc virtus^duriiTima fpargit.humorcs colledos rupit. Cu ape/
rucritadmifccsci herbae clematitis fufficientem modum: hxc enim 8C fa/

10 nat,8C purgat vlcera. l|[Manifeftata eft fingulorufignorum herbaruvir/
tusmeceflariumduxi Scfingularum ftellarumherbastradere,

V I R T V T E S

HERBARVM
miufcuiufq; feptem
fUiKtarm,

SO L I S Heliotropion. I.

iMnium prima herba eft Hcliotropion. Et quidcm funt
fmultagencra Hcliotropiorum,fed exhis omniu vtilif/
ifima eft quac dicitur Cicorion.Huius fuccus cum rofa=
lceo oIeomifcetur,8C fit vndliocardiacis aptifTima.Tcrs
Itianas ctiam,8C quartanas fanat, capitis dolorem fedat,
|fi fuccum 8C olenm asqua menfiira mifceas.
<|"Conficiiintur autem dc radicibus catapotia ad cardiacos , 8C ad ftoma/
chicos,qui vcxati cibum fumerenon poftunt. Hsccum acccperint fadl^
cibos digerunt:fpicaE nardi drach.viij.mcliloti drach.xiiii.croci drach.xii»
co<;o/i« av^o\jq drach . vi . Heliotropii radicis tufac creta:'quc drach. xxiiii*
commifces vino vetuftiflimo 8C mclle , 8C facies trochifcos drachmarum
CnguIarum:8C dabis cardiacisquidem cum aqua » ftomachias cum vino»
^ L V N AE Aglaophotis. IL

gg ij Secunda

H E R B AE

Ecunda herbaLunaE Aglaophotis.Hsec vel maxime in Arabia,'
8i Syria gignitur.Patitur haecfimilitudine Lnnaeicrefcente enim
_g=<3Luna 8C haeccrefcit-.minuentcminuitur ♦ Eft veroadmulta vti=:
lifllmarfed minuente ipfa.fi fucco eius cum olco rofaceomixto, tertianariii
vel quartanarium perungas,indubitanter Hberabis. Radicem autem fi lu/
natico alliges,foluetur palfio.Si quis a daemone tcnebitur,incefis radicibus
A^laophotidis pro thymiamate fuffiatur, 8^ mox dsemon fugabitur.
€rllludplaneobreruandum,neLunacrefcentevngas,autfufFias:quiacre=
fcit pafTio.Nauigantes fi tempeftatem patiantur , radices prothymiamate
incendant,8t fedabitur tempeftas. lo

•rConficitur autem de radicibus crefcentis, 8C decrefcentis herbas medi=
camentum,ipfis viribus 8C poiideribus ficuti 8C clematitts ariftolochig. De=
crefcentis radix facit ad ftrumas , 8c omnia nafcentia , 8£ hyperfarcomata.
Crefcentis autem ad explenda, 8t fananda vulnera. Intelligere autem pru /
dens potes,qu6d diuerfitate vfus omnis palfio corporalis nccnon 8C animg,
per praedidum vfum poteft 8C crefcere,8C minui.

SATVRNISemperuiuum. IIL

lErtiaherba Saturni Semperuiuum vocatur.Hsc fola coquitur 8C
|colatur,cuius virtutem oftendam. Succus eias debet habere mel /
ilis craffituduiem,8C faciet ad podagram frigidam, 8C calidam:eft i o
enim calida 8t frigida.Q^ua: differentiahincintelligitur, qu6d calida fri/
gidismedicaminibusdeletur,frigida ver6ediuerfo. Cumcognouerisdi= -
uerfitatem pafrionis,ad calidam quidem rofaceo oleo fuccum commifces,
8C oblincs loca delentia : ad frigidam myro fyriaco vteris. Sinautem vali=
dus dolor acciderit , ad frigidam admifcescaftoreum:ad calidum,fuccum
artemifia:»

lOVIS Eupatorium. IIIL

iVarta herba louis Eapatorium,quam alij Dacllylam dicut.Hu=
1 ius fuccus.confedrus in catapoti)s,facit ad Iethargicos,quorum co
Jipofitio hf c eft : vafc/^ou ^i^xy^ drach.ij.cafig drach.iiij. opopanacis p
drach.ij.liguftici drach. vii),mclathij drach.iii). tunfis cretisqae admifccs
fuccum Eupatorii, & fac catapotiahemidrachmixa,8i da in aquae calidac
cyatho vno.Et fi fuccum ipfiim mifceascum rofaceo oIeo,8C vngas Iethar=
gicum,faluabitur.

^De radicibusBupatori) conficitur trochifcus ad fanguinis eruptionem,
8£ dyfenteriam,8C vutnera,8C omnem palTionem vetris, cuius compofitio
haec eft:myrti candida; drach.ij .rhus fyriaci drach.xxiiij.radicum Eupa=
tonj tunfarum drach.xxiiif.maligranati corticis tunfi drach. xxviij.galla-
rum afianarum drachmas.v). tunfacreta'quecommifce vinoaaftero, 8C
fac trochifcos drachmiseos . Dabis autem trochifcum vnum febricitan= 4^

ti

PLANETARVM Fo.jp.

ti cx aqua calida:non calenti ex vino auftero.Statuit etiam ftatim fanguine
profluentem ventris. Amplius vno trochifco ne dcderis, ne iterum qugras
quemadmodum falucs ventrem.

I^Conficiturderadicibusetiam collyrium adleucomata, 8C pterygia,8C
onychidas,8C his fimilia hoc mododapidis hacmatitis triti & Joti drach.vi.
cadmiac botryitidostrita: & lotse drach. iiii . M-o?^.]/^cf'ovK.iKoaipSbjii drach .iii.
myrrhsetroglodyticesdrach.iiii.crocidrach.ix.radicuEupatonjtunfara
drach.xxiiii.cumini drach . viii.ex vinoaufteroconfice,& vtere.Hoccol=
lyriumtollit Ww7r/ot,,8Comnemliuorcm,6i impetigincs, 8Cnigrascicatri=
» ccscandidasefficin

M A R T I S Peucedanus. V,

Vinta herba Martis Peucedanus.Huius fuccus vtilis eft aduer=
fusmorfuslerpentium in hunc modum confcdo acopormedul
Is ceruina: drach . xl.lanfucidrach.xii.cyperidrach.viii.galba
ini drach.iiii.rcfina: tercbinthine drach. vi.cxra: drach, xl . olct
vcteris drach , xv) .fucci Peucedani drach.lx» tere , SC coque donec mellis
ftat crafTitudo. Hoc acopo perud:us quifq; non mordebitur:fi autem prius
percu{rusfuerit,8£fic vndlus curabitur.

H[Catapotia ctiam conficiuntar e fucco Peucedani aduerfus morfus ferpe
ao tiii fic:amomidrach,viij,coriadri feminis drach.xvj.myrrha: drach, viiit
cardamomi drach.xvj. i« «i'> exmplo: Mellis attici drach.xx, comifce fiicco
&C fac catapotia drachmia:a:8c da ex nigri vini cyathis. iiii.8C coge currcre»
^Adaurigine trochifcus dc radicibus Peucedani c6ficitur,qui curat etia
}iydropicos:lapidischelonitist£ificretiquedrach.vii). crocicorici) drach,
xij. faturei^floradrach. xxiii). aloesdrach. vii) . filphi)'.drach . xi).Iapidis
h^matitisdrach.iiii,mcllisamaridr3ch.xx. radicis Peuccdani tafg drach.
ix.tunfa creta'que commifce vino tranfmarino 8C fac trochiicos fingulara
drachmarum: ^cdabisinvinitranfmarini cyathis tribus : febricitantibus
ver6 in aqua calida.
30 ^Medicamentum quoque coficitur ad vulncra, 8t neruos praecifos vt in=
tra triduum conglutinentur fic:ca:rx drach. Ixxx.farcocolla: drach. xvf.
rciin^ ficcae drach.lx. thuris mafculi drach.xi). feui taunni dracb. xiiij.ca
ftoreidrach,viij.radidsPeucedanitunf^drach.lxxx.oleicilicijdrach.xl»
ficca quasque humedis commifce,8C vtere. '

VENERISPanaces. VI.

|'Exta herba VcnerisPanaces,a nobis wAwa/x/^j^ appellata,ab ali/

quibus Ka^/Tf/x®^. Huias facci proprias , 8C magnas habent vi=

I res:radicesquoqueeius non minores. Panacis herba: fuccocum

nardo mixto fi quis capillos vnguat,nigri capilli m omnc tempus perfeue=

4-0 rabunt,8C fpilfiores 8C pulchriorcs fient.

gS"l Hygra

HERBAE PLANETARVM
^Hygra ctiam conficitur , quac in oculis glaucoma inficiat : fimiliter 8C
?i&Mcp^(x.'\fj~-!i^ /xtAcwj^SfccAAtou? faciat fic : acacia: nigrx drach.viij . mifyos
drach.vij.frisflorisdrach.j.x"^**-^"-^'*-»"/^'^ drach.j. croci drach.viij.trita
creta'que commifce fucco eius donec melhs craiTitudo eificiatur.
trVncruentumquoqueconficitur adomnecorpus,vtodore gCcolorefit
optimo:fanfuci drach.xvj.roffe ficca! drach. j.cgrae drach.xl . pfimmythij
drach.xij.amomidrach.vii).irisillyric£Edrach.xl.meliIotidrach. XX. olei
hifpani optimi drach.xl.Panacis fucci fextarium vnum,tiinfa creta' qj hu=
med:iscommifce,8icoque vfquead craiTitudinem mellis . Hoc vnguen/
tLim etiam matricis omnes paiTiones curat . Ha: quide virtutes fucci fiint lo- ■
propria::radicis autem vtilitatcs optim^.

^Ex radicePanacis trochifcus conficitur,quem fi quis biberit, etia fi Cir .
ces venena fumpferit,nihil patietur malorum.Et fi ante venenum accepe=:
rit,8Cp6fttrochifcumbiberit,ftatimliberabitur:myrrha:drach.v).aloes
drach . xiii) . corni feminis drach.xij . croci drach. viij.opopanacis drach.
yii), inalio exemdmfic: Opobalfami drach . viij . anethi femtnis drach . xij .
vafc/^ou sania drach.i).mellisattici drach . xx . Panacis radicis tunfaj drach.
l.tunfa creta'qj commifcc vino mixto cum aqua marina , 8C fac trochtfros
fingularum drachmarum.His quinon fuerint vtmno lasfi , dabis trochi=
fcosfingulosinvinicyathisduobus.Hisautemquibusanteveneniidata io
eft ,trochifcos binos dabis in vini cyathis ternis.

tj[Bmplaftrum quoq; conficitur ad vulnera capitis,8C vt capilli renafcan=
tur,quodefthuiufmodi: cedriaedrach.iiij.fpumas argentidrach .viii.ma=
nacthurisdrach.xx.carrasdrach.lx. '''^/'drach . v) . olei veteris drach.ix.
Panacis radicis ficcg tunfcE'qj drach.cxx.ficca humedtis comifce,8C vrere.
<|Vndlio etiam conficitur ad mulierisfaciem, vt inea rugtc non fint,8C te
fapermaneat : tollitctiam^w^«Varc!., omnia,eftqj huiufmodi : lycij indici
drach.l.mellis attici drach. viginti, ellebori albi drach. viij.aluminis fcilft
drach.ij.mclilotidrach.xl.Panacisradicis ficca: tunf^quc drach.Ix.aceti
acris fextarium vnum,tufa creta'que commifces , 8C coques vfquead craf= jo
fitudinem mellis,

MERCVRir Flomus. VIL

'1'pEptimaherba Mcrcurij Flomus dicitur.Exfucco eius confici/
Itur acopum , quofi quis peruncftus fucrit 8C profecflus in viam,
ilaboremnonfentiet.Sinautempoftlaborem fuerit vnd1;us,mox
ccflabitlabor,fitquehocmodo:fanfucidrach.xij.medulla:ceruingdrach.
xl.galbanidrach.viij.oleihifpani drach.xl.Flomiradicis ficca; tunfa:'que
drach.Ixxx.ficcahumed;iscommifce8Cvtcre.

l|[Medicamentum quoque de radicibus conficitur , quod fagittas euocet
decorpore,quodefthuiufmodi:caeraedrach.Ixxx.refina: terebinthin^e 40

drach.

Fo*4o*
drach. xl.galbanidrach.xx.oleiliifpani drach.xl. Flomiradicis tunfg cre/
tg'qucdrach.lxxx.ficca humediscommifces^gc vteris.

I Abes in confcriptione bcne traditas tibiomnium paffionu curas,
^ Nunc prudentiae tusEfit conficere fupra didla , & praccepta mca
i_- ^_ J cuftodire.Nec alicui indigno tradere hanc fcriptura velii.Si enim
admultosimperitoshicliberfueritdiuulgatus.mirabilismedicinacdiCci/
plina cotaminari videbitur.Nam neq;diuerfa certamina difcipltna=
rum artis medicing homines,neq,- autoru prude tiu fcnpta di
fcere contendunt,qi ifr a tantis viris magno cum labore
qua^fita funtjvt faciletotocorpori falubritasin/
ueniretur. Cum ergo tanta me Deus pra;=
ceptisfuis vouiflfet, gratiasagcbam
tafaciliipetratioe meoemcu
ra recepiiTc.Percotabar
aut fi qua efTet
herba,vci

genus

lapidis , per

quod pofTet homo im=

mortalispmanere:8C Deusmul=

ta quidem herbarum , 8C lapidu fupra terra

gcnera elTe dicebat, qua: fi adepti fuiirent homincs*

perpetuam vitam haberent:fed fas non eile

fcientiam corum homines cogno=

fcere. Cum enim paruum

tempusvitas

fortiti
homincs, Ie=:
ges neglegat, 8C infi
dijsmutuis animasfuasg=
dere conentur, 8C manus contami
nare tantis malis auide ftudeant,paruo te=
pore vi^uti, hi fi prolixitatcm te=
porisacccperit,nec D E O
1 P S I parcent»
FINIS,

gg i"l

I N D E X

ARIETIS Elelifphacos; Fo.j^

a^^.^x^^D ranguinisreie(flionem. pagina prima.Iinea xii\.

^I^^Adphl-hificos, pag.f.lin.xv/»

j|Ad mathcis recurfionem. P^g-)' lui. xxi,

It8ada'i/f'i^V8t|6}Ma^a'/xopmatncis,8C alias pallioncseius. pag.j.Ii.xxvj,
Item aliud admatricis paffiones, fyroIm^SC jcheumatifmii & dolores eius
intolerabiles. pag.i.Iin.xxxf.

Ad renum dolorem, , pag.jMin.xxxiiij'.

Ad lienofos. Ip^g'^ Jin* iifdem.

Ad ifchiadam. pag. 8C lin,iifdem.

IL TAVRI PerifterconV^o?»

Adoculorumdolorem vchementem, pag, ii.lin.iii,

Ad tumores oculorum. pag. 8C lin . iifde.

Adepiphoramoculorum omnem. pag.SC lin.iifdem.

Adrheuma. pag.ii.Iin.vij.

Ad leucomata 8C fuffufioncs. pag.ii.lin.ix.

Adoculorumdefperataspaffiones^ ' pag.Sclin.iifdcm.

Adpterygia. :^'^' pag.ii.lin.xvi,

Adiycofes. pag.ScIin.iifdem,

Ad chalazia. pag'8C lin.iifdem,

IIL GEMINORVM PcriftcreonV^'®^.

Ad cancromata. pag.ii.lin.xx.

Ad oris vitia omnia. pag.ii.Im»xxiiii*

IIII. C A N' C R I Symphytos Confolida.

Ad vulnera, 8C ncruos pr£Ecifos conglutinandos. pag.ii.Iin.xxvii.

Ad pedioris regmata , id eft , arterias , 8C vcnas , 8C fanguinis rcied:ionem
trochifcus. pag.ii.Iin.xxxvii.

Ad oculorum f«'7/x«rou, 8£ anabrofes. pag.ii.lin.xxx vii*

y. LEONiS Cyclaminus* Fo.j6.

Ad caput purgandum. pag.i.Iin.v.

Ad vulnera narium. P^g^SC lin.iifdem.

Admenftruadeduccda." pag.i.lin.viii.

Ad conceptum protrahcndum. pag.i.Iin.ix.

Ad aurium paffiones, pag.i.Iin.x.

Ad ftrumas. pag. i.Iin.xiiii.

Ad parotidas, pag. 8C lin.iifde.

Ad apoftemata, P^g- 8^ lin.iifdem.

Ad furunculos. pag. 8C lin.iifdem.

Ad omnia duriflima folucnda. pag. 8C lin. iiCdem»

Adfuppurationem rumpendam. pag.i.Iin.xv.

Virgmis.

SIGNORVM

VI* VIRGINIS CalaminthesNepeta

Ad combiifluf as fanandas.

Vtcicatrixcombuftarumnonapparcat»

Ad capilJos euocandos»

Adignemfacrum.

Adfebres.

Ad capitis dolorem.

Ad hemicrania.

VII. L IB R AE Scorpiurus,

Ad hydropicos incipicntes

Ad hydropicos defperatos.

Ad elephantiofbs incipicntes.

Ad elephantiofos pcriclitentes.

Ad lumbricos.

Adhydropicos.

Ad lienofos.

Ap omnes interiores paffiones.

Ad lumbricos eiiciendos.

Ad ferorum morfus.

Adidrus ferpentiumleuiorum.

Ad marinas beluas vencratas.

Ad afpidis perculTum.

pag.i.lin.xxii.
pag.gclin.iifdem.

pag.i.Iin.xxfii.
pag. Sclin.iifdem.

pag.i.Iin.xxv.

pag.i.lin.xxvi»

pag.SClin.iifdem»

pag.f.Iin.xxxv*

pag.i/.lin.xxxvf»

pag.f.lin.xl»

pag.ij.lin.f,

pag.ii.Iin.il»

pag.ii.lin.iii.

pag.8clin.iifdem,

pag.ii.Iin.iiii.

pag.SClin.iifde.

pag.ii.lin.viii»

pag.ii.Ii.x.
pag.ii.Iin.xv»

Vt quis,etiam fi inter ferpentcs dormiat>non percutiatur.pag.ii. lin.xxiiV

Ad morfum beftiarum hyeng,Iupi, vrfi.

Aduerfus marinorum animalium venena.

yill. SCORPII Artemifia.

Adquartanas»

Ad tertianas.

Adlunaticos.

Ad neruorum pafliones.

Ad par tcs corporis torpefcentest Fo« }7.

Ad matricisrecurfionem.

Ad neruorumvexationcm.

Ad psraiyfin.

Ad ftriduram matricis.

AdK?5«,',Vco/xar©^ curationcm.

IX. SAGITTARIIAnagallis.

Ad caput purgandum.

Ae dentium dolorem.

Vt faciem candidam 8C tenfam habeas.

pag.ii.Iin.xxiii»
pag.ii.Iin.xxviii*

pag.ii.Iin.xxxi*

pag.ScIin.iifdem.

pag.ii.Iin.xxxiii.

pag.ii.Iin.xxxviii.

pag.i.Iin.ii.
pag.i.Iin.iiii.

pag.i.Iin.v.
pag . 8C lin.iifdem.

pag.i.Iin.x»,
pag.SClin.iifdem.

pag.i.lin.xv.

pag.Sclin.iifdem.

pag,i,Iin.xvii»

Ad

I N D E X

Aclepilepticos; ' pag.i.Iimxix.'

Ad infanos qui paflione capitis alienantur. pag. 8C lin. iifdem.

Ad epoXiif^cLq, lentigines , 8t ocsmacubs dc facic tolledas. pag.i.lin.xxvii»

X. CAPaiGOaNl Lapathus»
Ad morfum ferarum.
Ad morfum caninum.
Ad morfum canis rabidi^
Ad hydrophobon,

XI. ACLVAail Dracontea.
Vt a ferpentibus non mordearis.
Ad perculTum a ferpcnte.
Ad caliginem oculorum .

XII. PISCIVM Ariftolochia.
Adfiiffufioncm ocuIorum,8c glaucomata.
,V t facics clara 8C candida fit.
Ad vitiligines 8C alp homelanas.
Ad Ho/AtoMaroL, oculortim.
Ad Bo'^j/« oculorum.
Ad fordida vlccra ocalis innata.
Ad vlcera chironia SC fordida. '
Ad vlcera qua: cicatricem non ducunt»
Ad narium 8c oris vlccra.
Ad aurium, veretri,8C ani pafliones.
Ad vlcera que in pcdiorc nata,
phlegma,8c pus egcrunt. Fo.js.
Adcalculofos.
Ad plbriafin vcficae»

Ad eos qui cum dolore minimum meiunt.
Ad cos qui cum fanguine meiunt.

Ad ftrumas,parotidas,atheromata , 8t ftcatomata. ^_^.,

Ad Ipargcnda duriffima^St humorcs colledlos rumpedos.pag.j.lin.xviii.

I N D E X

Herb^rum Planetarum,

S O L I S Heliotropium.
i D cardiacos. pag.f.Iin.xxxif.

I Ad quartanas,tcrtianas,8C capitis dolorem. pag.).lin.xxxii).
ICatapotium adcardiacos,ftomachicos, Scfacile digerendum.

pag.j.Iin.xxxv.
II. L VNAE Aglaophotis.

Ad tertianarium,8C quartanarium. pag.if.Iin. v.

Adiunaticos» pag.ij.lin.v).

Ad

pag.i.lin.xxxvi.

pag.i.Iin.xxxvii.

pag.i.Iin.xl.

pag.ii.Iin.ii»

pag.ii.Iin.vi.

pag.ii.hn.vii.

pag.ii.Iin.x.

pag.if.Iin.xix.
pag.ij.Iin.xxiiij.

pag.ij.Im.xxv.

pag.ij.Iin.xxix»
pag.ScIin.iifdem.

pag.ii.lin.xxx.

pag.ij.Iin.xxxiii).

pag.SC lin.iifdem.

pag.ij.lin.xxxix.

pag.ij.lin.xl.

pag.j.Iin.if.

pag.f.Iin.vif.

pag.f.lin.viif.

pag. SClin.iifdem.

pag.f.Iin.ix.

pag.f lin.xv.

PLANETARVM Fo.4x»

AddaEmonemfiigandum. pagij.lin.vii»

Ad fedandam tcmpeftatem* pag.ij.lin.ix,

Ad ftriimas,^:oi^a^, omnia nafcetia, 8C hyperfarcomata.pag.ij.lin.xiif.
Adexplenda&^fanandaviilnera. pag.ii.lin.xiiii,

III. SATVRNIScmperuiuum,

Ad podagram frigidam,8c calidam . pag.ii.lin.xx»

Ad vehemcntem podagram. pag.ii.lin.xxv.

IIII. lOVISEupatorium.

Ad lethargicos. pag.if.Iin.xxix»

Ad fanguinis eruptionem.dy fenteriam, volnera. pag ij.lin.xxxvf*

CoIIyrium ad AA'«.wA«ra,, ptcrygia,onychidas, Fo.j^. pag.f .lin .liif»
Ad hypopia,Iiuorem,8C impctigines. pag.i.lin.ix»

Ad cicatrices nigras vt candidae fiant. pag.f .Im.x.

V. MARTIS Peuccdanus.

Ad morfusferpentium pag.f.Iin.xiif.

Acopum vt quis k ferpentibus non mordeatur : 8C fi peraiffus f uerit , cu /
retur. pag.f.Iin.xviif»

Catapotium ad morfnm ferpentium ♦ pag.f.Iin. xix.

Ad auriginem 8C hydropicos. pag.f . lin.xxiif.

Ad vuInera,8C neruos praecilbs fntra triduu coglutinados. pag.f .Im.xxx.

VI. VENERISPanaces.

Ad pilos denigrandos,8C vt fpifIiores,8C pulchriores fiat,pag.f .lin.xxxix.

Ad 7AauKCo^aro(n, pag.ij.lin. 1»

Leucophthalmimelanophthalmivtfiant. pag.ii.Iin.ii.

Vnguentum vtcorpusSc colore, SCodore fitoptimo. pag.if.hn.v.

Ad matricis omnes pafTiones. pag.ii.Iin.x*
Adquantumuis mala vencna,8c fuptamalamcdicamcnta.pag.ii.Iin.xiif»^'

Ad vulnera in capite,8C vt pili renafcantur. pag.ii.Iin.xxii.

Vt mulieris facies rugofa non fit,8C tenfa permaneat. pag.ii.lin.xxvi.

Ad omnia cxanthemata. pag.ii.lin.xxvii.

VII. MERCVRIIFlomus.

Vt iter faciens laborcm non fentias. pag.ii.Iin. xxxiiu.

Ad laborem cx itinere conceptum depellendum. pag.ii.Iin.xxxv.

Vt fagittae, vel fpina: dc corpore facile euocentur. pag.ii. lin.xxxix.

P I N I S.

Folio.}5.paginapofleriori,verfibusxxxif.8Cxxxvif.indid:ionibusrheu
mata.u.pro.g.perperamexcufafunt: numerusquoq^ elenchi prioremha
rum di(^ionumfalf6quiindicat,quinariofiminuatur,verus erit.

5^ •) r AfTem.

.Cfignificat<
p.j CNumero»

PLINIVS SECVNDVS
ad amicos de Fiedicinti.

Requenter mihi in peregrinationibus ^ccidit vt pro/
pter meam,aut meorum ifirmitate variasfraudesme/
dicorum experirerrquibufdam vililTima remedia inge=
tibus precijs vendentibus: alijs ca qu^ curarenefciebat,
cupiditatis caufa furcipientibus » CLuofdam vcr6 com/
peri hoc genere craflari , vt languentes qui pauciffimis
diebus , vel etiamhoris polTint fanari , in longum tempus traherent:vt 8C
jEgros fuos diu in reditu haberct,8t f^uiores ipfis morbis exifteret. Q,"a/
propter necelTarium mihi vifumeft, vndique valetudinisauxih'acontra=
hercSC veluti in breuiarium colligere: vt quocuque venilTem.eiufmodi in=
fidiasvitare, 8thacfidudafecurioritermgrediar:vtfci3mfiquismihilan
guor acciderit,non faAuros medicos ex me vel meis rcditum,nec taxatu=
rosincommodorum occafionibus fanitates. Ante omnia puto in promptu
habendaqusE fubit^ defidcrata, difficilima videnturinuentu,ficutoleum
vctus:quod fi ad manum non erit,celer rime fieri poterit . DeferuefaAum
cnim vcl recentiffimu^SC odorem,8C vires vetuftilTimi praeftat. Et fi fortc
curatioexegcritaquammarinamin mediterraneo quacri, fblicitudini lo/
ctis non erit, fi ita profpiciatur : Duo eni falis fcxtarij in quatuor aqu^ fex=
tarios miffi',tcmperatiilimam mariniliquoris copiamfaciet. Oxymcli vc=
r6 facil^ erit ficri,fi in duobus cyathis mellis fextarius aceti addito pulegio
SC falismodicccontempcretur. Polentaautemhocmodofiet:ordeuma=
qua perfufiim vna nodte ficca?:deide viginti libris ordei adijciixtur trcs li/
brglinifeminis,coriandrifelibra,falisacetabulum:tuncdemiiha2cmixta
torrentur,8c mola frangiitur. Omnibus aute curationibus mel optimum
cft , in quo apes moriuntur , SC lana fiiccida : ea bona cfl:, qu^ de ouis coilo
fucritadtofa. Cineremauium,velaliorumanimalium defidera/
tumficfierioportet:inollamnouam mittiturauis,aut
quodlibetaliud animal putauerisexurendu:
quod addito operculo circulito'c^
argilla,in furno feruenti

torrebitur,fpira=

mento permodicefad:o.

Gargarizationes ver6 omnes cali:r

dx vtendae funt ficut 8C

fomcta,vtme=
dedi ratio 8C yfus oftedit.

Fo.i.

ANTONII

BENIVENII Dc

ABDITIS NONNVLa

Iisacmiradismor
borii8C(anatio=
nucaufis.

¥

10

Hieronymus Beniucnius loanniRofato
Mcdico SCPhilofopho.S.
V M poft infperatam amantilTimi fratris mortem (qua
propterea qu6d quicquid in me fugicntis vitf ex ta. mul
tis miierijs ac lagoribus fupererat vno illo niterctur, ni=
hil mihi in tcrris potuit accidere grauius) eius per ^ fane
honeftam 8C omni dod:rinarumgenerclocupletcm bi/
bliothecam euoluerem, incidi in pleraqj eius ingcni) mo
numenta:quie illcvt crat vir do<5trina & aetatc prouedior , ac multarum
reru vfu 8C expcricntia pollcns,cudebat quotidie.Lediitanti igitur ea mihi,
*° ac faspius ob memoriam illius rcuoliicnti pbtulit fcfc intcrea libellus quida,
in quo vir fummo 8C ftudio 8C diligentia prasditus, quxcunqj trigcfimum
fupra fecundum iam annum mcdenti iHi admirationc digna occurrerant,
8C ex quorii cognitu vfus aliquispoiretexifterc, ftudiofiffime proutquacq;
accidcrantfcriptitabat.Dele<5latus fumfateor nouitatc ipfa rcrum 8C vari/
etate lcd:ionis:mcas'q; partes cfTe duxi , ea qlibct impolita,8C qua: tumul/
tuaria quadam,vt videbantur,feftinatione ex tcmpore potius cffufa.quam
a cura diligcntius exarata.iterum autor relecHurus elTet.vtcunq; colligere,
8C in publicum dare. Ne fi qua in his vtilitas,pofteris inuideretur,8c vna cu.
autore pcriret. Nam ca:tcra quaz de reliquis medicinar partibus pauloaccu
jo ratius fcribebat,non mihi vifa funt ita maturuilTe, que in publicu veniant.
Sed ne haec quidem quar dc pluribus mutilis alioquin ac varie interlitis vix
eruerepotucrim,fine tchoc eft,fine cuiufpiam cxcellentis ingenij 8C dod:ri
nze viri confilio 8C autoritate publicarc aufim.Nc mihi indits cxprobret tc=
meritatcm meam,qui fratris mei viri alioquin cruditilTimi informcm ab=
ortiuum pro maturo 8C vndequaq; confummato foetu tollens,in patris dc=
decus 8C ignominia prodere feftinaucrim.Feci igitur quod meu erat, quod
fraternuspoftulabatamor, quod publica fiiadebat vtiiitas . Vcrumnifi ad
hocnoftru officiii accedatcura 8C dihgetia tua, quib*? 8i errata mea, fi qua
fortc in his coUigcdis retracHradisq; admifcrim, fedulo difpung3s,8i fratris
4o feftinata celeritate ficubiopus fuerit,tcmpcftiue matures,feci nihil. Vale,

AA

loannes Rolatus Medicus 8C Philofophus,
Hieronymo Bcniucnio.S,
lEgiamantillimi fratns tui libellum de abditis nonullis ac miran=
|dis morborum 8C fanationum cauliSjOpus varium,elegans,erudi=
!*„.,-. _,^ tum,8C vt vno me verbo expediam,dignum tato viro, Magnutn
profed:o detrimentum,magna,vt mihi videtur,miuria fieret,cum prefen
tis,tum futuri faeculi hominibus,fi tanta^ vtilitatis 8C eruditionis
libcr illis inuiderctur.Ego quantum ad me attinet,offi=
ciofun(flus fum.Reliquum eft vt nunc tande
per te Iiber ipfe prodeat in publicu:
ne,fi domi contineatur
diutius,magm
ctiminis
reusfias,
Vale»

FoKt»

ANTONri BENIVENII FLORENTINI

MEDICI ET PHILOSOPHI

DE ABDITIS NON=

N V L L I S A C

MIRANDIS MORBORVM

ET SANATIONVM CAVSlS.

De morbo quem vulg^ Gallicum vocant.
Caput primum.
fiOuummorbigenus, AnnoSalutisnonagcfimo fextofupra mille
quingentos a Chriftiana falute, non folu Italiam , fed ferc totam

ijEuropairrepfit.Hocab Hifpania incipicns,per ItaJiam ipfam pri=

mum, tum Galliam caEteras'que Europac prouincias latc diffufiim,morta=
Ics qplurimosoccupauit.lncipiebat enim puftulse gcnerc diucrfae in geni
talibus membris,Iicet intcrdum fed rarcnter in capite,8C inde per totii cor=
pus diffimdebantur . Ahjs quidem plan^ minimeque extantes :fed fcabra:
tamcn in fuperficie,8C colore fubalbidze : a quibus fquamse refolucbantur,
SCcarofub hiscorrofa apparebat.AJijs varis fimiles, figurarotundaz: 8C ab
his ite fquamis leuioribus refolutis ^mincbat caro rubicundior,ex qua viru

lentia fetcns 8C grauioris odons profluebat . Nonnu Jli vero latioribus cor /
» ripiebantur puftulis,fed qua: fupra cute non mKimefcerent,crairiores fqua
mas habentes:cx quibus etia virulentia c .piofior emanabat,8C amotis fqua
mis caro apparcbat obfcurior ac fubliuPG,quac inulcerata roderetur . QL"^*^
tu genus erat , quod fubalbidis fqurmis amotis cicatrici fimile rcmaneret,
aquoprofluensintcrdumfanguisd fFicuItatemfanationisoftenderet,8tfi=
militudinc ficcamfcabiemreprffentaret,ca:terisomninodetcrius: 8C licet
minuseroderet,ferpendotamcnvari]s8cintetatisinfidcbatIocis.Hocaiit
morbi genus plebcm pJurimii feruos'queaJ^ciebat . ExnobiJioribus vcro
paucos.Subfequebantur huiufcemodi puftiilas,licet etiam interdum pra;=
cederent,articiiJorum doJorcs,qui non minori cruciatu torqueret, ac fcne=
jo fccntibus iam puftuJis pJurimum inuaJefccrent.Q^iiod fi mcdicamentis co
pingentibusintrinfccumquisconarcturextruderehumorem,cotinu6ex/

ortf puftuJg in gula SC ore argrotos maJe habebant.Ex quo etiam nonnuJJi
obincuriammedentis,mortemobibant:aut,quodproximueft,crofisfau=
cibus difficiJime fanabantur . Hasautemnosimpetiginiseiregenera,quas
Gr^ci ARXN^a^ vocant,iudicauimus.(i,uemctiammorbumPlinius,qu6d
ex acceptooJcuJo mentum venaretur, mentagram appeJJauit.Huius ver6
6C Cclfiis quatuor fpecics elTe dixit:rubricam JciJicct 8C nigram:tum 8t qug
fcrpendo procedit,8J^ qua: item buJJulas varis fimiles habet. Materiam aiit
Harum puftuJarum diuerfam quidem ficuti 8C diuerfafunt genera,iudica /
<o mus.Interdu enim acuta humiditas fanguini mixta 8C crodes dominatur*

AA ij Interdum

ANTONIVS BENIVENIVS

Intcrdum craflior tenuioriparteabfumpta 8C ad atrambilem vcrfa , Nons

nunquam etiam atra ipfa infurgit bilis, qu^ ab acutiori humiditate non ab=

foluitur, 8C cutem perforans carnem erodit . Pari quoque modo exufti hu=:

moresad naturamatraebilis inclinantesefficiunt : qui fidenfioribusoccur

rant membris,quas perforare nequeant , figuntur ibidem , 8t dolores exci=

tant vehemcntiores donec r efoluantur , aut tandem erumpant in puftulas:

quac etC alioquin foedae 8C ad fanefcendum difficiles , fine vllo tamen dolo=

rcvtatrac bilisnaturaeft,infed;os premut.Ex quo fit,vt qui eiufmodiaf=

ficiuntur puftulis,imperitis fefe medicis non vnquam curandos tradant. ■

Q^uibuis aegritudmis huius caufas penitus ignorantibus,du inter ma]iin= 'o

itiacopingentibus vndlionibus illis mederi feftinant,fa2peeos autinmor=

tem aut faltem in dctcriorem, vcl etiam penitus in infanabilem compellant

morbum . Nam cum huic malo caufas infint difficiliores,8C qua: vix remo

iieri qucant,vt non fine magno laborcita nec fine diuturnioris teporis fpa=

tio fanefcere poteft.Q^uare qui ex his feftinam fanitatem quazr ut,mortem

plurimu,vtiamdid:umeft,autfaltemdiuturnioremmorbumnancifcun=

tur.Siquis igitur huiufcemodi malo vcxatus fibi ipfi citra omne difcrimen

confulercac certam falutem acquircre cupit,his vtatur medicamentis atq;

confili}s,qua2 a nobis infra ponentur. AfTerunt peritiflimi medici fi huiuf=

ccmodi morbus toto diffundatur corpore,ijfdcm medicamentis curatione io

fufcipcrc quibus 8C lepra curatur . Q^uarc cum iudicaueris fanguincm his

inifccrihumoribus,deduciq5 eoscum fanguincpolTcoptimum prgfidium

ttit fanguincm ilico de vena mcdia , quam Nigram medici vocat,mittere.

Contra vcr6 fi ineptos,8C qui cii fangiune mmime flucre poftint exiftima=

ueris,a£quare eos ac deducerc mcdicamento debes . Non inutilc tamen erit

hirudinem,quam (anguifugam vocant , aut cucurbitulas ea partc affigerc

quaaegermagis vrgetur.Prasfidij indigentiam indicant, habituscorporis,

rubor inloco,tumor venaru,8C fi puftulas fanguinolcntasfint. Poftea ver6

ad ea medicamcnta confugiendum,qua: materiaepartem deponant: quod

certefeliciusfiet,fi aluumduxeriseo medicamento, quod habet Myroba/ jo

lanoru omnium partes duas:Radicis barbari partem vnam: Agarici Poly /

podij, finguloru partem mediam:fiiccifumi terrae,fenae 8C vuac palTae , fin

gulorum partem quartam.Q^ua: tudicula attrita bulliat in aqu? libris fex,

donec quarta defecerit pars. Tum decolata comprimantur,8c additis melr

lis libra,fcamonea^ vncioIa,8C filiqua: asgiptiac^ vncijs duabus, paruo igne

in vnam redigantur compofitionem. De qua deuor et £Egcr vnciolam me-

diam.Demum aggrcdi debemuspotiones materiam f quantes,vt cx fumo

tcrr^.endiuia, aceto,faccaro,limonum citrique acido fucco. Aut eam,qu£E

habet Myrobalanos omnes,fumuterra:,cndiuiam,bugloiram, mcliffam,

Iwraginem , yiolas , abfynthium , thamcrindum , epithamum , 8C rofam. 4^3

Q,uibus

DE ABDITIS MORB. CAVSIS Fol.j.

(Xu&us additis fucco fumi terrg atq; faccaro,bulliat,8C ad potionis forma
redigantur.Materia tandem xquata dcducatur aluus medicamento potcn

tiori,quoddeponat humoremqucexcernere volueris:Ccuti fena , polypo/
dicalbo veratrclapide ftellato,fcamonio,compofitionefilij Amcch,lnda
&alifsmultis,qua:dod:orescxtollunt:dummodononobliuifcarisnutrire

ea in ladris aqua:quac fiue in potione fiuebucccUa accipies,optimii 8C cxcel=
Itnsauxilium inuenies.lj[ Verum quia humor non vna tantum vacuationc
icccrnitur,iteranda facpius hasc erunt. ^[Vltimolocoea funtaggredicnda
praefidia,quf cxtrinfccus adiunda etiam conferre polTint: vt in cralTiori 8C
■0 glutinofa materia,quae incidant:in tenuiori, quae rcfoluant: inmediaquae
vtraqueoperationcm cocilicnt. Mollireinterdu 8C dolores remittercopor
tunis prxfidijs conucnit.Hoc autem malum toUit acida pars citri, gummi
arabicum,gummi nucisplurima:, ftorax liquens,8C finapis,fi aceto liman=
tur.Saliua quoque hominis ieiuni,prf fcrtim quas detibus inhacrcfcit, prg=
fentaneum remedium eft. Aqua fulphurea,aqua falita 8C maris fpuma, fuc
cus pfilij,oleum ex frumeto 8C cx Yiolis,ftorax 8C pix armoniacus,hellebo=
rum,gummi rutg,litargirium,tutia , refina pini,fpuma argcnti 8C cerufTa»
Scrapion autem nitri partes duodccim, fiilphuris partcs . xiiij . cxcipiebat
refina copiofa,ea'qj vtebatur. Alij minio finopio ca:ram 8c oleu ex rofa ad=
»o dunt 8C eo inungunt.Nonnulli vcr6 refinam terebinthinam,argcntum vi/
uum, mafticcm,Iitargiriii, ccruffamthymiama'qj cxcipiiit myrtinoolco,
atq; larido:8C eo iniigcntcs fudare azgros cogut . Necpoftremo defunt qui
fateantur fe ex folo potu mcdicamenti,quod habctlaccam lotam , aloen ac
myrti codlionem,ex ciufinodi asgritudine fanos euafilTe»

fl[|"Vermis vomitu proiccftus. II»

jiOannesquidam fabcr lignarius,annum agcns quadragefimum,

' cum a cordis dolorefcrc perpetuo duobusiam annis grauiter vr=

! geretur,acpropterea quodeofaspius in mortis difcrimcnaddu/

id:us fucrat , peritillimos quofq; noftri feculi medicos fed fruftra

?o confiiluifTet,tandcm ad nos venit oratu, vt fi quo modo poiTem^tanto maa

lo fuccurrercm.Mouitmcfatcor cum resipfa,qi!£E fatis per femiranda vi/

dcbatur :tum vcl maxime viri lachry me,ac nimium mifcrabilis obfecra tio»

CcKpi itaquc mccum cogitare an id forte ex malo habitu vetriculi, feu cor=

dis,fiue ille calidus frigidusve eflet,anficcus,fimplex aut mixtus.Sed ho^*

nullus ccrtisindici) s oftendeba?. Cordis cnim natura nobilis prajftafq^ tato

tempore huiufcemodi iniuriam non tolcralTct. Cum nuUu aegritudinis ge

nus iprimi in cordc poffit^qui homine ad fcftina mortc deducat.Opinan=

ti igit mihi maligna aliqua 8C noxia materia in ventriculo dctineri: qu?,(f

vicinuslocusfit cordi,adeiusceruice afccndes homineai¥lid:aret,vifum

♦o eft ca quoquo modo ^pcllere . Q,uare mcdicame to vomitionc fieri iubeo.

AA lij Eo

/

10

ANTONIVS BENIVENIVS

Eo ctfi corrupta acputrensmateria expellitur, non tamen dolor remittif,
Confulo igitur vt iterum vomitum experiatur : quem nihilofecius vna in /
termifladicculavalidioremexhibeo,Expulfa'q;eocft craiTiorpituita , et
cum ea vermis longitudinis digitorum quatuorfatis, plenior, capite rubro,
Ieui,rotundo'qj,quod pifimagnitudincm nonexcederet:ca:tero corpore la
nugine quadamconted:o,cauda furcataad fimilitudinem nou£E lunsE : pe=
dibus nixus quatuor,duobusindexteriorem,totidemin finifteriorempar=
tem coaptatis. Admiratus vermis formam medicis eruditioribus oftendo,
Nullum inuenio quimoftrum fimile vidilfe fe vnquam fateretur . Aderat
tamcn fcnior quidam,fcd medicae artis imperitus : qui teftatus eft fimilem
fc vidiffe vcrmem vomitu quoque propulfum ab Alexandro quodam coe=
nobita:qui ftatim, vt iUe aiebat,proicd;o eo,mortuuseft. Vocitabat aiit hoc
moftrum cordis vermem ♦ At contra aeger ille nofter vt primum vermcm
ipfum euomuit ad priftinam reuerfiis eft fanitatem.

^Lapides in tunica hepatis reperti, IIL

iVlier qugdam nobilis dolore cxorto circa iecinoris partes cum diu
multumque angeretur,ac propterea quamplurimos medicos con=
fuluilTet,effiigere tamen id malumnullopra:fidio poterat , CLuare
opem nofbram vna cu alus experiri placuit.Conuenimus igitur plures me/
dici ,8C quazna eflent huius morbi abdite caufg hinc inde plurimo fermone io
difcuflimus, Veriim vt contingerein rebus dubiis plerunq; folet,fententia
non conucnimus,Cumpars iccinorisabfcclfumjparsmalum habitum iu=
dicaflet^nos y eri^ vitium in membrana contcgente inefTc credebamus . At
illacum inualefcente morbopaucisp6ft diebus, vtnos etiam excertis indi
cifs pari confenfii pra:dixcramus,e vita migraflet,mortua; corpus inciden
dumcurauimus.Etinuentasfuntin iecinoris membranula: parte decliuis
oricogefti lapilh figura 8C colore diuerfi. Alij enim rotundi : ali) angulares:
quadra ti alij,prou t pofitura 8C cafiis effecerat, maculis etiam rubcis,c^ru /
Icisalbisq;diftin<5ti.Hifuagrauitate extunica facculumlongitudine pal=
mijlatitudine vcr6 duoru digitorum efFeccrant.Hanc aute nos mortis cau jo
famarbitrati, difputarc de obfcuris vanum 8C inutile iudicauimus,

^FIuxus fanguinis ex Poro, IIIL

Ouihominem robuftum admodum, quitrigefimum Scfextum
agensannum,f^pemecii conqucftus efi de ccrto fanguinis fiuxu,
I^Siquofingulo quoque menfe grauiteraflFIid:arctur,Interroganti
mihi qua parte corporis fiucret,id fe nefcire refpondit. Admiratus hominis
vcrbum,dctegc,iquam,Iocumvndefluat,DcpofitopalIioiIiadextraofte=
tat:vbi fubiacetiecoris pars ima.Diligcnter locum oculis luftro,fi foramen
aut cicatrix in parte fit:omnia ^quabilitcr pofita lcnem 8C mollem carnem,
nuUamafperitudinis cicatricisve notammfpicio,Abhomincdecipifufpi= 40

cor.

DE ABDITIS MORB. CAVSIg F0.4..

cor.Cl,uod ille aduertes, paucis,inquit, diebus hunc tibi fcrupulum dema.

Inftat enim tempus quo fanguis fluerc confueuit . Rcuerfus pcrendie vno

fuppofito digito locu fluxus cotcgebat:quoamoto,n6 fecus emanauit fan=

guis,ac fi ex incifa vena proflueret.Nec prius fluor ille ceffabat q fanguinis

libra emittcrctur.Q^uo euacuato.nullus difcernere poterat vnde euacuatio

fadracfret.ExiftimauivenuIamforaminibuscutisfuaceruiceinh^rcfcere,

indeqj ftato temporc fanguine euacuari . Curaui igitur hominem fola fan=

guinismiflionc ex vcna iccoris fingulo quoque menfe. Curiofo'qi vidiu in=

iund:o,protrada cura eft ad fextum vfq^ menfem, 8C tandcm conualuit.

l[|"De vena vmbiIici,8C ex vulua prolapfa inteftina. V.

jlVIicrem vidimusfexagenariam,cuiusinteftina exvcna vmbili/

ci fiibit6 prolapfa funt, nullo praefldio conferente tertia die vitam

Ijfiniflc. H[Vidimus8CaIiam,dccuiusvuIua pariterdifruptainjtc-

ftina omnia profluxerant,paucis item diebus occubuiffe. I[[lnfuper 8C ter-
tia nouimus,cuius inteftina perfrada eorum tunica,a fumma vmbilici cu/
tetanquam infacculodependebant in vuluam. Hfecautemmiferam qui/
dem,fed tamcn longiorem vitam ducens, vna ca hoc malo confenuit»

^[[Vmbilicus prominens. VI.

Ommune omnibus vmbilicu ad decorem prominere.M6ftro=
fum,fi promineat vltra quam decens fit. lohannes Binus f ilium
}habuitod:imcftrem,cuiusvmbiIic9 digitisquatuor excreucrat
iad Pcnis fimilitudincm . Coles enim tefticuloru tunica iundus
videbaturra quo etiam fpiritus erumpebat intcrdu.Hunc cu plures medi-
ciinuififrent,8CexhisaIijinteftinume6erupilfeiudicarent,alijomentum,
aLj humorem,nos carncm in loco increuiffe dicebamus . Cui fententias cu
pater inhajfifret^pucrii curare coepi.Scd quod autoritate eorum mouebar,
qui proptcr Ipir itu quem inde erumpere interdum diximus , inteftinuil /
lud effe dicebat,refecada nc mihi ellet caro illa,8c id ipfum ferro'nean igne
potiusfaciendum,plurimum addubitabam. Vcrum certa tandem rationc
|o lubnixus vincirc carncm decerno :fingulisque diebus ardius deligans non
prius defifto,quam ca ipfa prg mortua penitus excidcrit:ac puer fubinde in=
tegram valetudinem recuperauerit.

J|[Exanoeuacuatavrina. VII»

|.Vis non miretur fi audierit quod 8t nos vidimus , puerum fcilicct
Jduodecimumagetem annum,cumvrinam fcptimoiamdienon

Jjredderct,propterea qu6d concretu quid ex pituita 8C fangume, vri

na: ipfius canaliculos obftruxerat,eam tadem ex ano euacuaiTe.^^Praefertim

fi nouerit 8C veflcam ipfam ceruice'q5 eius minime foraminulctam aut fu=

gofam exiftere: 8C inteftinum quod penctrari debuit,foIida2 8t cocret^effe

<|o natur^p, vt decet tunicas omncs quae neruofae funt.^^oportuit cnim aut inci=

' " AA vi\\ fam

ANTONiVS BENIVENIVS

|am veCcam inteftinumquc , quod citra mortem fieri neqiiit,aut naturam
cui impolTibilc nihil cft, huiufcemodi aperuifle vias: vt inde vrinam rcddc
ret,puerumq;feruarct. Nouimusenimmirandaeiusopera,nam8c puru/
lentum quid ctiam offi fubfidcns extrinfecus trudit,8t hominem certis in=
dicijs moriturum faepius libcrat . Vndc 3C militem vidimus,cui iJlatu vul
nus in coxam, vcficg ceruicem inciderit:ac fubide incuria medici ade6con=
glutinata obcalluit, vt pcnitus iter vrins obftruxerit: fcd ea nihilofccius car
ne paulatim erofa,coxa altcra cxtrinfecus erupit. Inde'qj quoad vir iJle vixit
rite profluens reddita eft.S'cd Pauli Bonini filium nouunu s, qui glade colis
daulk natus,paul6 infra eam itincre patefad:o vrinam reddebat. lo

l|"MuIier k fpiritu malo opprcflra. VIIL

Ccidit his tcmporibus nouum 8C admiradil morbi genus: quod
8C fi viderim curaucrimqucfcribere tamen vix aufim.Mulier fe=
xtumdecimum agensannum abima vctris partc dolore exorto >
conuellere manibus nitebatur . Cumq,- in horrcndum clamorem eruperet,
intumcfcebatilicototus vcnter, ade6 vtvterumgeftarecrfderesod:imen=
(cm:8C voceexhauftavbi totocubi!ihmcindercie<3:ansfefe, 8i plantaspe
dum interdum ceruici connccftens refilicbat in pedes , iterum procidens ac
rcfilicns : ifthucipfumidentidcm fa(3:itabat, quoad paulatim ad fereuerla
quoquomodorccrcarctur.Interrogataquid cgiiTctpcnit^ignorabat. ISJos ^'>
Ver6eiufmodimorbicaufasdifquircntcs,arbitratifumushocmaluexvul
ux afcenfu H vaporibus malis furfum elatis,ac fubindc cor 8C ccrebrum im
j)Ctcntibusprouenirc.Q,uare idoneismcdicamcntis adhibitis, cu nihilom
nino profeciirent,non parum mirati fumus. A re(fla tamen via minime de=
fiftendumputauimus,donecfcrociorfa<5laactoruisocu]is circunfpiciens
tandem prorupit in vomitum,quo longiores 8C rccuruos clauos acneas' que
aais vni cum caeraSt capillisin globum mixtiseuomuit. EtnouiiTimc ien
taculi fruftum tantg magnitudinis vt deuorare integrum nuUuspotuiiTct.
Ca'q; idipfumfjcpiusetiam videnteme faClitalTet, tcnericam arbitratus
fumfpiritumalo,quidum haec agcret fpcAantium oculos perftringeret, j»
Q,uare (piritalibus mcdicis commcndata.manifeftioribus dein fignis 8Car
gumetis rcm comprobauit. Nam 8C nos faspe eam va ticinante audiuimus:
£C ea practereaagentem vidimus,qua£omncm vimmorbifupergrefTajhu/
inanum etiam captum excederent.

^Sanatum gcnu miraculo cuidenti. IX»

Ipsj^ Obertus Saluiatus Bernardifilius U diui Dominici fratrumcon=
^^ri ^o^^fiou'"*^^'^* diiinmonafteriofand:iMarci Florenting ciuitatis
U^^^ivitamdcgcret^geniculidextcriorisabceirugrauiteraffligebatur.
CLuaremcfamiIiarimedicoaccerfito,maIumoftendit. Intumiieratenim
gei>u,tautiim^eleuabatur,vthumamcapitism3gnitudineaequaret.No=+o

DE ABDITIS MORB. CAVSI? Fo.f.

tx pituitofa 8C vapore plenum oftendcbant.Hic chirurgica manu curatus
his iam fanitatcm fuerat confequutus.Re uertebatur tamen id malu priorc
peius»Q^uare iudicauimus huiufcemodi ^gritudinem vbi iam inueteralTct,
nuUo modo citra vftionem finiri polle . Territus ille iudicio noftro ac pro/
pterea mcdicas artis fpc depofita.ad diuinum confiigit auxilium.Erat co te
pore in codem monafterio vir fimplex 8C bonus , Fide 8t Charitate pollens,
DominicusPifcicE oppido ortus 8C eiufdem religionis profelTor : pcr qucm
Deus plurima iam figna fecerat.Hunc igitur Robertus ipfe coueniens mi=
ferabilibus primulachrymfs 8C precibus orat.vt fefe fuis apud deu orationi

lo bus Iiberet:quod cu ille profola humilitate abnucret,inftat itcrum Robcr=
tus.Nccpriusalachrymis 8c importunitatc defiftit.quam Dei homine fle=
Ait atqueexorat. Cclebratis itaq; ex morc ac peradtis miffarum folemni/
buSjCumadRobertumipfum quifolus cclebrantiilli miniftrauerat con/
uerfus fuifTet^gcnicuIii dctegit : 8C figno Crucis fiiper malu imprelTo, fiat,
inquitjtibifecundii fidcmtuam. Q_uibus verbisomnisprorfus intrapau/
culos dies delituit f gritudo.Q_uod 8C nos non folii vidimus.fed 8i proprif s
( vt aiunt) manibus attredlantcs, gcniculum ipfiim dctumefaAum ac peni
tusfanefcensinuenimus.Etnequisn6omninovirtutediuinafad:u putet,
hicfcptimusiamcftannusexquo illefanitateadeptus,eamferuauit 8C fer=

10 uatope 8C auxilio illius,qui folus omnia potens, viuit 8C regnat infaecula.

^MiraculoIiberatus. X.

i|Vuenis quidam Horentinus nomine Gafpar du circa prgcordia fa
j-gitta vulncratus fpiculu educere nititur , reIid:o mucronc arudi=
___J'nemtatucuellit.Q_uecu Chirurgici omnilicetingenioomniqj
prazfidio nixi aucllere minime potucrint (in intima enim cofta ade6 infede=
rat vt reuelli nullo auxilio poiret,nifi cofta ipfa perfradla 8C vulner c amplio
rifad;o) mortcm potius quamlibct miferabilem , q tale genus curatioms
fubiremalebat.Q^uaretandemindefperationemverfiis.Iaqueofiifpenderc
fcautprofluenti Arno,vcIaIto puteo praccipitem dare cogitabat : quod 8C

}o fecifret,nifialTiftentesamiciilIijdiIigetifrimccuftodifrent. Inter quos erat
vir quidam Mariodus nomine fide 8C probitate poUes: hic hominem uigi=
ter deprecabatur,vt defperatione reied:a,in manus potius Dei a quo eft ois

? felus , tam grande malu tradere conaretur . Huiustandcm precibus flexus
Gafpar totus ad Deii conuertitur,non die, non nod:e ab oratione celTas:do=
necin vaticiniix prorumpens,nonnuIIos interim,qui ad eum vifendi gratia
acccderent, diiadhuc procuIelTcntpauIopoft adfuturospraediccret . Q^ul
etiam 8C ignotum quemlibet proprio quoqj nominc citans,admonebat afta
tcsomncs vti Deum timcrcnt,8C de falute fiia confiderent. Sc enim no mo
d6 dc ca deqj die 8t hora qua illam confcqui deberet certiorem fadum elTe ,

4o fedmultapra^tercaeodcm luminepra^uidifTeaiebat: vtprofed:ionefiiam

Romam

ANTONtVS BIENIVENIVS

B.omam 8C mortemrcxilium Pctri Medicis 8C fugamiduitatisnoftraeFlo/
rintiaeanguftias 8Ccalamitates,ItaligfubuerGoncm, SCalia ^plurimarqug
i>reuitatis caufa (ilentio praeterimus:qu^q; fere omniamagna cx partc lam
gmplcta vidcmus.Nam 8C qua pracdixerat die atq; hora mucro ipfe ex vul=
nerc fp5te fua profdijt:quo eied:o,etiam vaticinari dcftitit, 8C Romam tan
,dem pcregreproficifcens mortuus cft.

H[Mulier vulua carens vixit annis decem. XL

5iNgcniofusnoftrifa:cuIimcdicus Vgolinus Pifanusmclicetiu/
J nioremaduocandii cenfuit:vt vnacumillo mulierem quandam
I curarcmus , quae vuluae pernitiofo vlcere vexabatur . Huius nos lo
llmalitiamomni ftudio 8C diligentia toUerc fedfruftra conati fu=
mus:nam corrupta interim vulua 8C fruftulis comminuta defcendens,non
prius flucrc dcftitit q tota putrefces decideret:ac fic mulierem ingenti ma=
lo libcrauit,qujp licet y ulua carcns,fana tamen fuperuixit annos decem.

l[[Aquaintercutem. XII.

jQ,ua intcr cutemcii vehcmentius vrgereturpuer:tanta'qjintus
contrad:a elTet, vt aluum nullam in partem mouere pofletjomni

I auxilio mcdicorii deftitutus temcrariam fibi libcr tatem vcndica

tiit.CLuarc aqua quantu potcrat epota in vltimu fefc mortis difcrime ma*
lc fanus prajcipitauit. Vcru fiue id aquac contrad:^ impulfu,(iuc ope natu= »
tx fa<flum fit,foluta eft vmbilici vnitas:indeq; tanto impetu aqua proflue
tc coepit, vt fupra vcntrcm cubitos trcs afcederet.Q,uo fane vitam finiffet,
nificircaaftiilcntcsoppofitamanuaquam fluerenon permifilTent.Hinc
medico acccrfito 8C aqua paulatim cdudia^ac curiofo vi<Au 8C castcris qux
ad rcm faccrcnt iniii<5lis,breui temporc in priftinam redad;us cft fanitate.
(H[R.ufticus per annu nihil bibcns,ab aqua in=

tercutelibcratur. XIII.

r Vftico,quem aqua inter cutemmale habebat , opem noftram ex=
I poftulati, fanariillumcumiam morbusinueteraiTetminimc pof=
_ iifcreIpondi.Inftantitamenvtaliquodfaltemconfiliumcipra:be= p

remus,fubridensinquam,amiccficuraridefidcrasopuscftvtnonvltra bi
bas q vt vitam fuftineas.Difceilit: 8C anno peraAo iterum intcrroga t an ip=
fum nouerim. Nego me hominemnoffe. At illc tua ope curatus, inquit,ad
tc rcucrtor,fcirc cupies an adhuc mihi liccataliquid bibere:cum hadlenus
per annumnihil bibsrim. Admiratus intcrrogo quare 8£ cuius cofilio. Cui
illc, tuo inquit: 8C rem omnem ab initio narrat. I uiTi igitur paulatim vino
afliicfccre:(ed mero potius quam lymphato : 8C eo ipfo auftero ac tenuiirt=
mo . Difcefrit:8C curiofa potione vfus ad priftinum'q; reuerfus ftatum, qua
mccum familiaritatem primum contraxit,cam adhuc in hanc vfque diem
officiofiilime feruat 8C colit. 4.9

Struma

DE ABDITIS MORB, CAVSIS Fo.<r^

^Struma ingentis magnitudinfs 8C ponderis. XIIII»

VheremOliuamnomineftruma cox^ innatamultosannosmifc
rabiliteryexabat . Adeamenim iammagnitudinem cxcreuerat.

Ijvtoccupanteea coxam ipfam ac crus, ambulare nonpoflet.Ciuo
fadium vt ia quinquenio mifcra in led:o iaceret. Nec ex medicis vllus inue=
niebatur,qui aut ferro aut alio quouis medicamento tollere tam ingcs ma=
!umauderet.Q,uareomnifpedeftituta,mecumiunioradhuceffem ad le
vocas, operam noftra depofcit.Lachrymis vrgct 8C precibus, vt ^libet mi
fcrabilcaliquod tamen eipra:Gdium affcramrmori fc malle quam in tanta

10 miferia 8C calamitate vitam ducere. Mouerunt me fateor infoelicis mulic=
ris lachrymx.-acpropterca remfanearduam , 8C quam nullusqui faperct
attentaffet aggreffus,ftrumam ipfam ca potiffimu parte, qua coxa pende=
bat vinculo dcligo.Et quonia refccanda craflitudo palmo plenior erat,On=
gulis quibufq; diebus vinculii ipfum ardius ncd:o:donec par s media refe /
caretur.Tum candcnti ferro quod fupereft fcindo:fanguinem fupprimo 8C
mulierem fere mortuam refumens molli cubiculo recreo : accuriofadein
obferuatione idoneis'q,- medicamentis rite procedens,diuino tandcm auxi=
lioeam in priftina fanitatem reduco. Tanta autem fuit przEcifac carnis moa
les, vt pondus fexaginta librarum exccdcret.

io (|"ExfrigidiffimoemplaftroStomachoad-

motomorsfubfecuta. XV.

iOuimcdicum,qui velicuria,vcl magis vt arbitrot infcitia, empla
;ftrumfrigidiffimuftomachocuiufdamviri,dumilIuventriculi

^^•dolor fa tis mordax vrgeret,fuperpofuit.Putabat cnim hoc auxilio
dolorcmipfum tolli poffe. Vcrii ille dolorc fere amoto, graue tamen noxa
percipicns rcdeunti medico cxponit dolorem quidem remiffum , fc tamcn
infpirandi difficultatc vexari .CL"od infciusmedicusparuifaciensiterum
emplaftrumadmouit:8C ne tollatur ctiam iubet . At asger dii affiftetcs im=
perata faciunt,paucis interim horis fingultu premitur: quo grauius graui=
jo us'q5 hominem afflidantcinhorrefcunt illi membra : ex quo etiam paucis
interccptis diebus mors fubfequuta eft :quam medici omnes ex incuffo fto
machofrigoreproucniffe iudicauerunt. Ignorabat enimbonusillemedi^
cus,nullumprincepsaut principi fubferuiens membrumfolis frigidiseffe
curandum.

^Ex frigidiffimo aquae potu vir intcrimitur. XVI.

iNtoniusParmenfis iuuenis admodum robuftus cu fub feruentif=
'fimo folc, 8C magni ^iivs tempeftate pluribus diebus in itincre fu=
t_j^,. ^^ffet,ardetiffima tandem febri correptus eft:quare cum veheme"s
eum fitis vrgeret, frigidiffima aqua epota intra paucas horas mortuus eft.
4o iTDefediocxfrigidiffimivimhauftu, XVII.

^ ^ Blafuis

ANTONIVS BENIVENIV5

I LaCus Senenfis familiaris nofter 8C condifcipulus dum longiufcTi
lo tcmpore fub ardentiffimofolepile ludo incaluillet, nec fudore

Ijadhucaut fatigationeremiffisinfubtcrraneum locum,vbivina=

ria eratcelluIa.defccndilTetjfrigidilTimi vini calicem haurit:quo epotofta=
tim deficit:indeqj vt erat fere prEcmortuus ad cubile delatus ac calidis vt=
cunqj fomentis fed non fine graui noxa tandem licet ajgre refocillatus, con
ualuit.FrigidifTima cnim potio altius cordi infederat»

Erofum capitis os. XVIIL

jM^^aVidam monachus ordinis beati Auguftini exhis quos canonicos
IM ^yiregularesvocantjdii in monafteriodiuiDonati,quod vrbinoftrae lo
IJ^Sai^JprominensScopetu dicunt,vitamageret,femelmecu conqueftus
eft.affirmans capitis cius os paulatim idies crofum iri:quod miratus, caput
detego,manu diligentius contred:o , frontem fare totam olTe denudatam
inuenio: 8t quod m.aius eft,nullam in cutefumma, nullam in carne noxam
aduerto:rei caufam qugritans iudico acutiflimohumore hoc fieri,qui fora
minulcnta carne demilTus nuUam in ca vim faceret.Os ver6, quod denfius
acproptcreamagisobfiftens,eroderet,nonfecusacfulgur,quodaurumil=
laefis intcrim loculis nonnunquamliquarcfoIet.Atmonachus ille cum
maior iam oftis ipfius pars cfTet eroia,8t nuUo proficeretauxilio,paucis an/
nisvitamfiniuit» iq

Lapiscxinteftiniseic<flus. XIX.

I Ariottus Palla Pharmacopola cum inteftinorum dolore vcxaretur
jeius'qj venter nihil fere & id quidcm segre atq; liquatum redderet,
|pluribus'qj hominem medicamentisaluum ducentibus Si' clyfteri=
buscurairentmedici,8Cmorbusnihilominusinualefceret,adaliudauxilif
genus coEiuerfi, tota ipfius aluum humidis fometis emolliunt:nec prius ab
tncoepto defiftunt,quamille fic fotus lapideinftar columbini oui aluo pro=
i)cit.Q,ui quidcm lapis inteftino fiibfiftes 8C iter magna ex parte obftrucs,
«cctidco dcduci non poiTet qu6d inteftino tunicisq; eiusdeligatus efTet^vel
qu6d ipfius cralHbris intcftini aliqua fortc inh^refceret cellula ,medicame= 30
torum tamcn prgfidijs 8C cxpultrice adiuuate virtute tande propulfijs eft.
^erea acus pcrforato ftomacho extrinfecus truditur. XX.

"^ Euoraueratmulier quardam a^ncam acu, 8C nullainde noxa per=
|cepta,integrumannumita vterat,fanapermanfit.Q.uoperad:o
jcoepit dolor fatis acutusmulicrcm ipfam circa vctriculii vrgere,
c^ui du eam magis magisq; indies aff iigeret,plures confuluit medicos:nihil
tamen dc dcuorata acu^quam penitus obliuioni tradiderat, referens. Vari^
fucrunthincindefententiac. Alij enimabacutiori humore,ali)'a vento in->
tcr tunicas ftomachi redufo, ca:teri vero cx malohabitu excitari hoc ma=
8um putabant. Gu' q; omni quo poterat ftudio 8C diligetia cura ta,fanitatem, 40

nullo

DE ABDITIS MORB. CAVSIS Fol.7.

nuUo modo confcqiu poirct,medicsE artis fpc depofita.tolerarc id malu fa=:
tiiis duxit,quam pcrpetuis medicamcntisinaniter vexari . Sicq; annis iam
decem tali vrgente dolore , mifcram vitam trahebat , cum ccce acus illa te=
rcbrato ventriculo e paruo demifTa foramine pro fili|t. Nos autem 8C acum
vidimus8Cmulieremcurauimus:qua:paucisp6ft diebus vnitate vulneris
fada,in priftinam fanitatem rcftituta eft.

^Ob incuriam a lepra libcratus. XXI.

lEmini Onofriu Tcdaldii pro mortuo a mcdicis dcrclidtu incidill^
1m manusnoftras,non quide vt curarctur (id eni fadluimpoffibile
j videbatur ) fcd vt fatis amicoru opinioni & argro ipfi fieret . Lepra
homincmmaIchabebat:8Cfebriculaifiipervrgcbat.Q,uam<f folidasani/
malisparteisoccupansquafihabitiiinducat^Grscii^^i^iwvocant.Tantii^qj
inhatfcrat folidismebris hxc febricula, vt macic 8C tabe confiimpta carnc,
nihil nifi pellis 8C olTa fiipereiret.Q,uin 8C m neruis crurium tanta item con
ttadiio facfta crat, vt calces natibus inhasrcfccntcs extendi nullo modo pof=
fent.lndulgens itaqj hominis voliitati, pmitto vt omnibus omiffis legibus
fuo arbitrio viuat . Aduentante igitur vere cum iam nux plurima tenuiori
cortice veftiretur,his vcfci coepit.Et cum omne aliud cibi gcnus faftidu:et,
non vna altcra' ve contentus etiam fupra centii fingulis diebus comedebat,
10 panc licct modico adicAo. Qjlio fad:u vt 8C vcnter fluere coeperit , 8C fto /
machus nihil continerc:ficquc fruft ula intcgra deijci,vt concod:io nulla in
cis apparerct.Hoc itaq; incuriofo Sclicentiori vicftu vfus.adseftatem vfquc
proccirit.Q,uotemporccitruIIos,angurias,pcponesquccomcdcnsnuIIum
prgter cacibi gcnusdeuorabat:fed 8c ea cruda 8C incodla omnia deiiciebat.
Peradla aute iam fcre a:ftate refici coepit, 8C corpus quoquo modo refiim /
ptumad habitumfiium reuertitur , quoad ficco 8£ calido morbo humidis
8C frigidis pracfidiis fupcrato, quem ratio 8c diligentia curare nonpoterat,
incuria8C temeritasad priftinam redigeret fanitatem . Q^uabicnniofcli/
citer vfus.incuriofo poftmodum vidu 8C inutili libcrtatein eiidcm recidit
}o morbum.Q,uo demum abfiimptus , paucos poft annos e vita dccelfit.

lj]"Vlcusmcnti fanatum

dentiseuulfione. XXII.

B Vuenis quida Angenius noie annis ia tribus meti vlcere vexaba
1 tur :qui licct opcra compluriu mcdicoru vfus fuiffet , tantu ab /
I fuit vt no deprehedentibus iWis morbi caufam fanitate confequi
ipotuerit, vt penc omnerecuperanda: valetudinisfpem amifent:
dafcilicetexhis nonullic^f altu 8C callofiim vlc^ viderct,citra vftione ne=
qua^ toUi poffc affirmaret. Atq; ite alii quia callofa haberct ora.Chironeti
vIcuscrederct:8C obidcuratu difRcilimuarbitraren?. Nos ver6 vtprimii
4o hominem vidimus,8C vicus c6fpicatifumus,nullisidmalii medicamcntis

BB vinci

ANTONtVS BENIVENIVS

fvinci poffe predixim^: nifi eoprius eruto detcad cui^ radices vlcus ipfum
afcenderet. idquod res planc indicauit,nam dente ipfo cuulfo,erofam eius
radicemcernimus: vndefcilicet malum illud, fometum ac pabulum capi=
ebat. (X"o fublato, no multis pofl: diebus etiam domeflicis medicamentis
fanatumcftvlcus. ^Attoniti fulmine. xxiif.

|'Ttonitosfulminepatrem8i filiumvidimus,quorum corpusSC
mensl^uporequodamtenebantur,ade6vtdifTolutioneneruorii,
quam Graeci a7f7rX;i|rca' voc3t,affici eos crederem. Ciimqj ad fepti
mu vfqj diem fere abfqj cibo 8t po tu , quin etia muti SC fi ne fenfu vita mife
ram traherent,ex vena demix,quam medici Nigram vocant,fanguis emit lo
titur,aIuusducitur,corpus plurimis fridtionibus diftringitur, actcnuiffi/
mis interi cibis vtcuq; alitur,donec paulatim refe(5li ad priftinam tadem
fanitatem rcuerfi funt,

^Lapis tuflicula expulfus. xxiiij,

lEnricus quidam Alemanus cu lateru doloribus triennioia vexa=
i retur , 8C ob id opera 8t confiliomultoru interim medicorura fed

|fruftravfusfuilTet,adnostademvenitoratum,vt fiquomodo

poffem, laborantiilliopeferrem.lnterrogoigiturhominemaninitiiimDr
bi caufam' vc teneret,vtrumfcilicet ex frigore vel exi(5lu aliquo,autnimio
curfu vel diftillationca capite, fiuc etiam exprarcedentealiqua alia aegritii to
dine hocilli contiger it. Refpondit fe nulla procatardrica fcire caufam,fed
tantii ex occulto initio paulatim increuiffe morbum illii,adeo'q5 audlii vt
eum ad mortcm duceret. Anxius igitur 8C tati doloris caufam minime de=
prehendens,nefciebam quo me vertcrem.Neqj enim vlla vcl materiei , vcl
mali habitus crat indicia , cum tufficulaquacdam ficca homincm vrgcret,
neqjitem cxcrcmentaaliqua videbantur.Et medicamenta etia,quibus cu=
ratus fuerat,intcntiones fcre omnes euacu3uerant.Q,iiare autoru tandem
fententijs nixus,quibus docetur mcdicus , cu cauf^e morbi abditx funt his
prasfidiis vti,quae coferre quidem poftint, nocercnonpoffint,coepiprimu
lenire ped:us,mollire guttur 8t afperam arteriam , doneccalculo ad auella jo
ne magnitudinem de pedore propulfo,8C ficcailla tufficula,8Comnisprg:
tcreadoloramotuseft.

l|[Magna furazoffis parterefecata,puella conualuit. xxv.

ileronymi Corbinelli filia od:auu agens annu elephantico morbo af
I feda eft,i ta vt 8^ fur^ os vitiari coeperit. Suma enim cutis maculas
5crebros'q5 tumores habeb3t,8C rubor paulatim in atrueleuari ac co
iierti coeperat,adc6 vt facile iudicarcs vitium in offe confurgerc:pr^fertim
qu6d 8C ingenti dolore afficeretur, 8i nullum in carne puris fignum appa /
rcrct. CXuare foluto ventre 8C fanguine cucurbitulis miffo,detegerc os dc-
gernimus,quo deted:o,quicquid putrens 8C cariofuminerat abfcindimus. ^^
^ Sicqj

DE ABDITIS MORB. CAVSIS FoI.S.

Sicq,* magna oflisparte refecatajpuella (quod multis ipoflibilc videbatur)
tandcmritecurata conualuit.

^Sagitta carminibus euulfa. xxvf»

Ijlhiltamfacile in corpore quam fagittaconditirr, SCeade fa:pius
i.altiflTime, quod 8C in milite vidimus , cui telii dextra parte pedloa

gjrisillatii^finiftriEfcapulajoflri vfq;adeo inhiefit , vtS^ multimu/

croncm euellerefruftraconatifint. Namrediretam longo fpacio mmime
poteratabfq^ carnis 8i venaruneruoriimqdaniatione : proptcrea q^ vtrinqj
Ipicula ipfum cingerent, ncc etiamcotra carne incifa euelli telum poterat,
10 cum os fcapula:,cui infederat,magnum amplii'q5 obflaret.CXuare medicg
artispra:fidio deft:itutus,cum id citra mortis periculu ficri non poflet, ad/
uocat ArioIum,qui duobusdigitisplagefuperpofitis8c carminibus nefcio
quibus infufurratis,telum cx ofle redirc iubet, quo etfi abfqj aegri corporis
noxa.no tamen fine vtriufqjanima: difpendioobtempcratciriiles illcpau
cis poft dicbus ritc curatus conualuit.

<||"Vlcerat£enarcs xxvif.

|Lcerari naresintus confueueriit,eiq5 malo vix fiiccurri poteft, cu
iinuetcrafcit.Mihi nubilispuclla nobilisq,- oftenditur : q ciufmodi
jmorbo diu tenebat,nec inuentuseft medicus,licct plurimi puella
io curanda fufcepi{Tent,qui id malutolIcrcpotuiflet.ErantcnimvIceracirca
nares cruftis pluribus foeda:e quibus etiam malusconfurgebat odor, quod
genus Greci c^cWappcllat. Cura itaqj.orantc patrcqui vnice filiadilige;:
bat aggredior,his auxiliis fretus,qu£e ad huc morbum conducibiliora vifa
£unt. Primo igitur aluu duco,humores a:quo,8C cucurbitulis fcapulis aifi=
xis carneq; ferro incifa fanguinc mitto. Tum & frid:ionibus diuertentibus
vfus,nares calida aqua fpogia exprelTa cofoueo: deindc ceruflam 8C argeti
fpuma oleo myrtino 8C omphacino cxcipies ad craflitudine mcllis reduco,
eo'qjiIIinirinarcs fazpiusiubeo quoauxilio cruftisomnibusexcifis,ccrufla
demu,oIibano,cadmia,fyIIiqj intcriori partc diligenter attritis 8C mclle ad=
5o dito medicamentu conficio,quo fpccillulana obuolutu intingcs vlccribus
admouebam:8t hisrepletislinamcntii, eoquoq; medicamcnto illitumde=
mittebam in nares. Id'q; bis die vel ter facicndii curabam:quoad his pra:{i=
dijs 8C auxili)'smalo,quod plurimosmedicos diu multu'q; fruftra fatigaue
rat,paucisetiam mcnfibusfublato,pucllampriftinae reddimus fanitati.

l|[Naturalia claufa incifione curantiir. xxyiiy

:j' Aturalia foeminaru interdu claudi certu eft. Id aut aut protinus
in vtero matrisfit.aut vlcerationc illarum partiii:dumfdlicet ex
incuriamedicifanefcendoorisinter fefe conglutinatis iungiitur.
Incidit in manus noftras puclla quedam iam matura viro,iam plenis nubi=
4o lis annis,cui naturalia ipfa clauderentur .Q,u^ cum ego huiufcemodi malii

BB ij curaturus

ANTONlVS BENIVENIVS

jcuf atiirns infpicio.video membraniila quadam , qua; ipfuis vuluaz orf ops
poneretur.CLuareduabus lineisinterfefe tranfuerfis eamincido : ftatimq;
tanta ac tam ingcnti impetu nigrior materia profluxit , vt grande lumen,
,quod tunc miniffcer admouerat,extinxerit.Menfes enim prajteriti intus te=
ncbantur:qui8CdoIoresetiamfingulismenfibus excitarcnt» Incifa itaque
membranuU ipfa,quicquid ex ea intus fuperfuit, hamoapprehendoampu
to'qj.Tum reliquu cureexaliorum vlcerumore profequutus,haudmultis
poft diebus puellamipfam fanam,ac coniugio aptam relinquo.

l[[Emortuusfoetusvncoextrahitur, xxix.

jAturopartu intusemortuopericlitabatur vxor piflorismei,quare lo
euocatiimerogat.vtdeficietiilliquoquomodoopcmferam. Ego
Iveroreputashuiufmodicurationeminterdifficilimasanumcrari,
,SC fiimmamprudentiam acmoderationemdefiderare(pra:fertim8Cqu6d
ita fcetus tranfucrfus iaceret,\ t ne manu quidem intra vuluam iniecfla di/
rigi in caput aut ipedes poffet,8£ c]^ imus vetcr ia frigefceret)de falute eius
dubitare coepi. Veru hortate me coiuge accgteris aiTifi:ctibus,vt nulluin=
tetatu relinquere auxiliu,vncu vertebris dorfi infantis ini jcics paulati cx/
trahere nitor.Sed obfliabat oris vulux coprefiTio, 8^ ceruix toto corpore re /
plicata augebat extracftionis difficultatem. duare calido olco naturalia fo
iiccquo paulatim hiante vulua fcetu educo. Muliere'q5 fere mortua molli io
cubili recreo,8C oportunis demii pr^fidijs curata priftm^ fanitati reftituo.

l][Natus ano claufo. xxx.

^IdimusduospuerosabvteromatrisnatosnaturaIibusclaufis:ho
jru altericaro quaedainanoaltiusincrcuerat,ade6 vtinteftiniex-
|itus percipi nullo modo poflTet, quo fadlu vt paucis diebus vitam
rinierir, Alteri ver6 membrana quardam ipfius tantum ani ori opponeba=
tur;fed ca acutiori fcalpro praEcifa,ftatim lanatus eft puer.

Naturalia erofa 8C claufa. xxxj.

i K^^^^rr Vliereetiam vidimus,cuimorbus quem vulgoGallicii appellatto
', V tam vulua eroferat, Si incuria medici quicquid erofum fucrat, oris 30
iL Jlinuicem iutlisobcalluit.lndeqjfola vrina,8C ca cx paruoquidenifo
raminercddebatur.Huicnos(proptereaqjcaIlusipfealtioreiret,^vtcitra
mor tis difcrimen incidi polle extimaremus) confuluimus vt incurata po/
tius viuere,quamtatofepericuIoexponerevellet.

^lnteftino tenuiori claufo vita finitur. xxxi).

Tomacho loga Sc plura vicia cu exalijs mcbris, tnhumorib9fibi
innatis accidere cofiicucrut. Vnde 8£ nos viru nouimus quinqua

gcnariu, qui cx pterita ^grmidinc qaaxo^'^S'^ Gr^ci vocat,i qua

fimul 8C deiedio 8£ vomit9 accidut,itcftina'q; torquen?, 8C bilis atra fupra
|fra'(i;eriipit,inppetuii8C vtexperietiadocuit,penit^infanabile inciderat ^^

vomitu:

DE ABDITIS MORB. CAVSIS Fo.p.

vomit um: vndc 5C ftomachiis paucis admodu horis cibum continebat , 8C
aluus pr^tcrea nihil omnino reddebatjfiue his Jeuibusfiue etia acnbus me=
dicamentis vrgeretur. AirumebatenimcibosJeuiorcs, SCad concoquen/
dumfaciJesrquos vbialiquothoras continuerat, quicquid exlnisfupererat
euomcbat, Alebatur aute parte tcnuicri , quam vcna; a ventriculo attrahe
bant,ficq; miferam qiiidem,fcd tamen longiufculam vitam duxit . Huius
vcro nosmorbi caufam indagatcs,putauimus cam mteftino tenuiori figi:
eo^qj adco obcalJuiffc, vt cu incod:us cihus ad iccur totus penetrare no pof/
fct,retrocedcrct8t vomitu t3ndemexpcJJeretur,idquod mortuoeoexperi=
to mento comprobare voJentes, corpus incideretentauimus.Sednefcioqua
fuperftitionenegantibuscognatis,voti compotes fierine<^uiuimus.

IjrEx abfcciTu mefcnteri) mortuus. XXXIII.

I Vlianus quidam iuucnis aJioquin optimus alui torminibus vexa=
jbaturiinqi dies magismagis'q; dolor vimcapiebat: tanm'q;abe /

IJrat vthuiufcemodi doloris abdita: caufas deprehendi poifentjvt

nullis vnq^ praefidijs tolli aut faltcm leuan hoc malum potucrit.Omnia eni
vifcera fana videbatur,iecur,Iien 8C intcftina omnia nullam doJoris notam
oftendcbant.Scd ille nihilommusmagis magisq; indies ^ vt toJerari poffet
vrgentc dolorc ipfo,tandem c vita difcelTit. Q,uarc mortui corpore incifo,
*o vt fcilicet tatimali caufas dignofcercmus, 8C fanisomnibus vt putabamus
inuctis vifceribus,iubeointeftina amoueri. Qjix dumgladiodifcmdit mi
nifter,in abfcelTum magnum incurrit.Q^uo pr^ecifo materia multa nigrior
fcetcnsqueprofluxit,encauftofutoriofimilis. Exquomanifeftaeius mor=
tis caufam deprchendimus. Atra enim bilis eo cofiuens huiufmodiabfcef=
fumpaulatim cffecerat.

Monialis inteftinorum doJorc mortua. xxxiiif.

^N coenobiodiui Donati quod magro Puluerofae eft, religioJa
lmuJier8teiuscoEnobijprofeira,fuit:qusinteftmoru doloribus
multis iam mcnfibus vrgebatur : Et aluus nihil nifi argre 8i du /
ilrum,iQ*q;tantum dccimoquoq; die reddebat:Cum'q; nulliscon
fcrentibusauxiIijsdiumuItumq;hocmalovexata,tandem naturxc6cef=
ferit,mortuaecorpus incidendumcurauimus , SC inucntafuntinteftina aJ/
tioricalJoconftrid;a:adeo'queitcranguftumreIinquebatur,vtdeicctioncs
aegrc tranfmitti paifcnt.Hoc tamen nos maJum ^pterea qit6d aluiim pre=
mentinefcioquid durum renitebatur,etiamea viucnte prcfenferamus.

Tubcrculum fiipra cordis arteriam. xxxv.

jjVlierClara nomine S^generccordisdoloreiterdumvexabatur,
'quem medici a malo ipfius habitu fieri arbitrabantur . Sed cu pJu
l-nbusia annis conubio iiid;a non cocipcret, Sl fterilitatis caufam
4o qreretac tollereconaretur multispra:fidijs , ita demii dolor illecordis icre

BB iij brefcere

ANTONIVS BENIVENIVS

brefccf c occcpit,vt ppetuus f ieret.Ex quo fg pius etia mulier ipfa deficies,
recrcari vixpoterat,doncc eoia magismagisq; inualefcete c medio fublata
eft. Csteru mortug corpore icifo 8C fruftulu nigrioris carnis i finiftro cor=
dis vetriculofupra arteria,quod mefpilij forma haberet , SCvulua amedio
infra vcrfusimam eius partcm iundis orisobcalluifTe repcrta cft . Q^uare
y t tuberculum illud mortis,ita hoc fterilitatis caufam f uilTe cognouimus.

Stomachumobcalluilfe. XXXVI.

jNtonius Brunus affinis meus, cum cmanducatum cibum breui /
;ori quam par fuerat temporis fpatio contincret, & ita vt crat inco
i!d:um rci jcerct, omnibus mcdicamcntis,quae ftomachi \itijs ad / i o
hiberi polTunt^diligentiirime fotus eft. Veriim cum ea nihil omnino profi
ccrcnt, 8C corpori ob inopiam alimenti lam abfumpto vix pellis 8t olTa fu /
pcrclTentjgradatim tandem ad mortem dcdud:us eft . Q^uare defundi ca
dauerc publica: vtilitatis gratia incifo,inuentum eft hominis ventriculum
ita iundis oris ad imam eius par temobcalluifTe, vt cum nihil indc ad ifcri=
pra tranfmittere potuerit^nccefTarici mors fubfecuta fit.

Callus in vcnis mefaraicis. xxxvij.

^Etrus Aldimarius filium habuit,qui cum odauu iam agcret an=

lnum,in corruptum incidit appetitum, quo calculos rudera' q; co /

|cdensin lentamtandem febriculamdeucnit. Indcqj proccdcute :©

temporc 8C vcntriculus non contincre 8C ventcr fiuerc ccepit. Adeo'q; duo=
fcus his malis vcxatus cft pucr, vt paucis etiam diebus c vita dccefrcrit . Hu
iusnos cumannuentc patre emortuum corpus incidifTcmus , repertus eft
callus inter vcnas,quas mcfaraicas appellat,a quo cum venac ipfa: adeo ob=
ftrucrentur omncs, vt fcrri indc fanguis vltra no polTet, neccffe f uit pucru
«vitamigrare-,

Anginaincifa. XXXVIIL

^ Ngina laborabat Nicolaus Rota,fed nullus tamen rubor aut tu /
\mot vel itus in gula vel extra videbatur.Et ipfe nihilominus vix

|fpiritutrahes,quicquidprgtereaedendufumeret,per osftatiSt ^^

naresrci)cicbat.Q,uare cum arefcente corpore,paIIente iam facie ac verten
tibusocuIis,fpesommsfublataefret,8Cmediciquibuscurademandatafu
erat segru amplius non adirent,mc licetiuniorem conuocant , asgru often
dunt,8C quarciiq^ ad:a fuerant exponunt . At ego cum 8C asgrum ipfum ad
tnortem tendere,8C medicos quarcuq; oportuna fuerant prJEfidia adhibu=
ifTc intelligcrem , ccjepi ipfe mecu cogitare fatiusne efTet xgru ipfum Deo
8Cnaturg,vtC£Etcrimedici,incuratumdimittere,analiquodIicctinfolitij,
vtile tamen auxilium experiri . Vcriim adhortantibushis qui acgro affiftc
bant,confiIium capio,8i locum altioribusplagis fub ipfism3xillis,acetiam
fupra coUu incido: ex quo cii fanies multa prornperet,adc6 morbus leuat^ 4.5

cft

DE ABDITIS MORB» CAVSIS F0.10.

cft.vfcfaucibus ipfis fpiritumfimulSC cibum capienlibus,facLlis deinadbo
nam valetudinem acgro ipfi darctur regrcffio.

^Soluta vmbiJia vnitas» xxxix.

^jIrunouimus,qucmdolor in plcniori inteftino cxortusadc6 cru/
ciarct, vt nullo intcrim fpiritu criipcnte mcdiu homincm dific/
(^umiri putarcs : ca'q; fruftra multa auxilia adhibcrentur,8C non
folumclyftcria vt in aluum demit tebatur cadcm prorfiis cijcercntur, fed SC
tncdicamcnta quoquc tam nihil ex ipfa aluo dcponerent , vt itcr hinc indc
claufum crcdcrcs:Tandcm cucurbitula vmbilico affixa (folet cnimhuiuf=
10 modimalii tahpracfidio nonnunquaminui aclcuari)fohita eft vmbiliciip
fiusvnitas:indeq,'fpiritus craffiorerumpens.SC cuairbitulam ipfamdific/
cit,8C hominem omni amoto dolore priftinae fanitati reftituit»

l|[Elcuatio ftomachi. XL.

|Nnum(extiidecimii agetiPctriGuicciardini filio, ita ceruix ve=

triculifinc vllo dolorisfcnfu elcuabatur, vtmagnitudinem pomi

jcydonci ^quaret: nccmanifeftacaufaoftendebatur,cuomnino=

cumcntocarcrct.Q^uarcrcmadmodumdiligentcr veftigarecoepi , admi=
ratus qusenam abdita: huius mali caufa: cffi; pofficnt.Sed cum niillam pror
fus prgtcr vcntum inucnirem , k quo vcntriculi capite paulatim eleuato, ita
^o ciufcemodi fierct tumor, vt 8C ofta ctia talem fitii adepta , nec vltra ad pri=
ftinum ftatu rcucrfa,figuram iam illis impreflam tanquam naturalem cu=
ftodircnt, fcrrea demum Iamina,qua2 cx cingulo quoq; furgebat ferreo,fto
machumcomprimi iubco,quo paulatimad fedemfuam retroccdcrccoge=
rctur,quod fadu eft :nam haud mult6 p6ft hoc vno tatum prj fidio ita re/
prciTus eft tumor ille,vt ad priftinam ac naturalem formam ipfius vcntri=
culi ccruix pcnitus rcuerfa fit.

II^Menfesvomitioneproiedri. XLI.

Vjr yRgcbaturmuIieraccrbiffimocapitis dolorcproptcreaquodmcns
V^ ftrua non prouenirent: vcrum his demum vcmitionc propulfis
P - V i\{qq fiiblatus eft dolor . Scd cum id itcrum iterum'q5 ac faspius fa /
ditaflet, abhorrcns tandcm mulicr ab huiufcemodi vitio,auxilium noftru
cxpofcit:qui fola fanguinis miffione ex vcnula quae fub talo cft,8C menftrua
ipfa cx naturali locorite profluere coegimus,8C quod feques cft, mulicrem
ip&m priftin^ fanitati rcftituimus.

4|[Cordis pars patefa<5ta. XLIL

jiNcifoabceffii,quifuprafcptimamvertcbraminnatiilongotem

poris interuallo finu fccerat,intimam' que membranam fua fanie

prorfuscroferat,minimaipfiuscordisparsocuIis cerncntiumpa

Itcfadacft. Vcriim cu homincm fiimma 8C diligetia 8C folicitu=

I0 4inccurai^emus,in priftinam redadtus cft fanitatem.

BB iiij Purc

ANTGMIVS BENIVENIVS

^Pure per vrinam dcducfto fanatus eft plcurcticus. XLIIIf

JRitur faspe inlateribusmorbus,qui ■!s-7^Gp2uik a Grarcisnomi/
natur: huic tulTis 8^ febrisaccedit , 8£ excreatur cumpituita fan/
guis,graueprofcd:6acpcneintolerabilemaium. Hoccu afflige=
retur Antonius quidam,8£ morbus iam ad maturitatem perueniffetjeua/
cuato per vrinam pure, quod rar6 cdtingere folet,pcnitus fanatus eft ?ger»
ii|[Ex tabe fanata fola fanguinis miiTione. XLllII.

I Nno mtcgroremorantibusmenftruismulier ad fummam dedu/
(fta eft maciem: 8C vena; eius obnimiam pknitudinem nignorcs
lfa<Se,admoduraextendebantur.Ciim'q5nullucibigenusdcfide lo
raret,confeques fuit, vt totii tabefccret corpus.Q^uare prarfentaneu auxi /
lium iudicauimus fanguincm mitterc: quicuprimo die nigrior effluxiiTet,
iubeo 8C altcro idipfum ficri. Qjio longe clariore emanantc,fad:um eft vt
profluentibus dein mcnfibus,mulier qug perannu macic 8C tabe afncieba/
tur , idoneis tandein mcdicamcntis refumpta ad priftinam facile redierit
valitudincm. l[[FIuxusfolaorationefanatus. XLV.

iiGcidit interdu ventrem fluerc:8C fi diu negligas, difficilior plc= '
|runq; fiteiuscuratio^quinSCnonnunquamimpolTibilis. Q,iio<i
jst nosnuper cxperti fumus . lohannina Bcncia affinis mca,mu=
lllicr quidcm 8C animo 8C genere nobilis,cu diu ventre fluere per= lo
mififTet^eo tandcm deuenit,vtnullis medicamentis , nullisauxili)s,nullis
ctiam balneis eiufmodi fluxus fifti potucrit : augente interim hoc malii iu^
gi ^ inuincibilihumorcquicx eiusinfirmoalioqum 8^ imbecilio capite in
ventriculum diftiilabat.Et licct interdii eonualefcere videretur,haud mul
totamcnp6ftreuertebaturidmalu,8Cquideprioredeterius.Q,iiareomni
fpemcdicaeartisdepofitajFratremDominicuPifciefcmordinisprardicai:
torum,de quo etiam fupra mcntionem fecimus , adit : morbii quo tenetur
expomt:fe omni humanoauxilio deftitutaafTirmat: lachrymis 8C precibus
orat, vt laboranti fibi fua &. fide 8C oratione opem fcrat : quod cu ille fe fa /
fturumpro viribusannuifTet^admota manu mulieriscaputcoprimit. Til jo
fufa oratione ac figno Crucisibidc imprcfTo^abirc iubct.Reucrfa dcmi:m
cum eo ipfoatq; itcmaltcro die vcter nihil ex confuctudine preterqfanum
jfedderet,me conucnir,rcm ordine narrat,fcquc penitus liberam affirmat.
Q,uod etfi Dco, cui polfibilia funt omnia,fad;u facilimum fcire , vcrebar
tame ne quod habebat in votis mulier,id iam fe adeptam perfuaderet:cum
nihilominus morbus ipfe paulo poft vel etia dcterior reuerfurus cfTct. Sed
cumiam tertius peragatur annusex quofluxus ipfc fuppreilijs cft,nec vlla
interim appareatregrefIionisnota,igcnue8tfatemurSCpredicamus hoc
folonutuDeiperfidem 8f orationem fandbifTimi illiusviri fad:umfui{Te,
ad laudem 8C gloria nominis fui,quod eft bencdic^um in faccula. 4-3

Gelatus

DE ABDITIS MORB, CAVSIS

FoI.rr«

Gdatus in comitialem incidit morbiim. XLVf»

Icronymus Bencius,cum e diui Laurentif a:de, vbi dcclamatis ad
populuconcionemaudicrat, domu ferercccpilfet:8C rcferato ho=
ftio ad cubiculu vfq;,in quo vxor ex partu languens iacebat,afce=
dilTet,immotus ibidem 8C mconniuis oculis ftetit . CLucm cu vxor diutius
intuita rogafTet tandem quidageret:8CiIIc nihilofedus cxpergifccrctur,
accerCtis femulisin codem quo illa lacebat cubili , coniugcm locari iubet.
Q,ui vbi tadefcnfum rcccpit,nihil eorii que ipfc intcrim cgerat,rccordaba
tur . Q,uare conuocatis medicis , quibus 8C ipfe intcrfui, plurimofcrmone
10 quacfitu eft , an ille toto eo temporc obdormierit , vt accidit multis: qui ea
pcrfa^pe dormicntes faciunt,quf munia folii vidcntiu: effc vigilantium: an
alioquopiammorbolaboraucnt ♦ Ac tandem conuenimusiliueotempore
ron dormifTe^fed rigidii potius vel attonitii aut gelatum fuiifc. Q,ua qui/
dem fententiam etiam fubfequens malii manifeftilTime comprobauit: cu
paul6p6ft in comitialcm inciderit morbum: quo nuUis prorfus confcrcn/
tibus auxilijs multos iam annos miferabiliter cadit.

^AmifTa atq^ itcrum recuperata memoria. XLVII.

K prartcrito morbocoualefcens AntoniusquidamSenefis,qug=
cunq; memoria fixa tenucrat ita prorfus oblitus eft, vt ne reru qui

dem nomina reminifcerctur.Dijmq^ Florcntia: elfet,Senis feelTe

putabat.Sed ne amicos quidem ab inimicis difcernebat: quos ctiam immu
tatisnominibus vocitabat.Quare eo velutprorfusamenti,atq5 delironatu
r«E dimiffo , cu vigefimo iam dic hoc malo angeretur, coepit venter faiere,
varia'qj S^diucrfa ftrigmenta , fanguinem, bilemvindem, muccofas'quc
deicciliones deponcrc.Quo fa Au v t mens fimul 8C memoria rcdirent,licet
nihil corumqua: ipfeinterimgelTerat,rccordaretur.

^Ex diftenfione neruorum mors fubfequuta. XLVIIL

Ittere fanguinem vt cxpeditilHmu perito cft , fic ignaro periculo=

filTimum. luuenemvidimus cui cum ex brachiofanguis mittcre

!o "g^gg 9jtur,8C neruum fcalpellum attigilTet,ftatim fequuta neruorum di=

ftcnfio: qua: homincmita crudelitcr afflidauit , vt paucis ctiam diebus Ia=

boranti lUi vitam eripucrit.

lj[Ex incifa artcria feremortuus. XLIX.

lR.ta,vt alToIet,inter commenfales litccum quidam e conuiuis ar /

Ircptum calicem in AlfonG Hifpani familiaris noftri faciem proie=

ScifTet,8C incifaarteriaac cute dilaccrata fanguiscopiofior enimpe/

ret,multa quidcm fcd fruftra adhibita funt medicamenta: cu ea fit arteria:

ipfius conditio,vt incifa coireaut fanefcere citra vftionem no poffit.Qua=

re cu fangais ipfe eo femper vehementius proflueret , qu6 plura experircn=

<to tur auxilia:8C homo iam venis exhauftis prorfus dsficeret , ad mc tandem

mittunt

ANTONtVS BENIVENIVS

fnittiint rogantes,vt fi fieri poffit,amicum a morte pracripiam. Venio igi=
tur ad eum, vulnus infpicio, virtutem probo, nullum fuperelle prjEfidium
iudico, prgter vftionem folam : quare ea qua potui diligetia incifam arteria
candentiferroinuro,8Cftatimfupprefruseffcranguis,quoinhibito,reliquii
cura: facilem fatis 8C expcditum habuit ad fanitatem regrelTum.

^Mulicr ex copiofa fanguinis mifTione emortua. L»

i.Vidamnoftrifaeculimedicusphilofophixmagis qmedicasartis
1 pcritus,cu vxorcm lacobi Pad:ij equitisFlorctini curarct, qug du
.^^.^iabus tertianis vexabatur ,mittere fanguincm vtilifTimu iudicauit,
quod 8C cgo,cuifimulcumillocurademandataerat,pcnitusnon improba= lo
bam:cu bilis (anguini mixta videretur . Sed H multa tamen pituita exu/
berabat.Igitur venam incidendam quidemcenfui : fed tentandigratia, vt
fcilicct colorcm fanguinis habitn'q5 difccrncremus. Q^uificrafTus 8C niger
efrct,tanq vitiofuslargius cffundcretur:fin contra rubcr 8tpcllucens,tan^
anteger feruarctur.lncifa igitur venafanguis effluxit rubicundior . (Xuarc
dimifTo iam caliculo,fupprimendu cenfui:ille cotra deducendum. Vcrum
cum clTct ipfe xtate proueclior,eius magis fcntcntijc inhEcrentibus coniu /
gc 8C propinquis,ad duas fane libras fanguinis mifcruntsequc lucidiacru/
bri . Q,"are cura omni fcniori illi relidla protinus difccdo,palam aflRrmans
atq; conteftans iugulatam cfTc mulicrem: quod 8C paulopoft rei euentusfa lo
cilecomprobauit,cum paucisadmodumdiebus mulier ipfadefedlisiam
viribus,ac voce penitus exhaufta in fomnu incidcrit grauiorem:ex quo tan
dem mors fubfequuta eft,ob nimiam fcilicct humorum cruditatem:qu^ ex
ingentifanguinis profufionc contingcre folet.Q^uarc debet fcmper medi/
cus fi diligens fit,in omni fanguinis miflione confiderarc vtru craflus Si ni=
gcr:an contra ruber 8i pcIlucidusfit.Q^u6dfi nigcr 8C craffus , vt vitiofijm
effundi:fincontraruber8ipellucidus,vtintegrufupprimiiuberc:tantum
enimabeft vtciufmodi fanguinis rubri fcilicetatqj pellucidimifrioprolit,
vt etiamplurimu femper obfit . Sed txcidit homini documetum filij feni:
quoin miffione fanguims cii bilisaccenfionem,tum 8t pituitae cruditatem p
plurimum cauendam cenfuit.

lj{"EpotoveratroiuguIatus. LI.

ijAboranti cuidam Zenobio ncminequartana,imperitusquidani
imcdicus veratru ,quodinter cajtcra medicamenta periculofiiTi/

^ ,. |'mu eft,temerc propinauit.Ex quo ftatim fiibfequuta eft cucrebra

ac vehemens alui ducfbio , tum fpiritus tam grauis ac diff icilis attrad-io, vt
cummcfili}adhominemiaminmortisarticuIopofitnaduocaiTent,8Cnul

lis potuifTct pra:fidi)s tanto malo fuccurri , intra fcx tantu horarum fpatiu
mors en violenta e medio fiibtraxerit. Cauendum igitur cft ne huiufcemo
)dimedicamenta,quaj vcneninaturamhabent, 8cftomachiica:tera'q;mc= +(,

bra

DEABDITIS MORB. CAVSIS Folu?*

braplurimnIsEdunt,abfq,-eoexhibeamus,quodnocumctumauferrepof/
fit:cum 8C aluum pcr fc fjcpius ducant, 8C hominem nonfolum infirment,
fed pleriiq; etiam morti tradant.

^ Vomitu cx albo vcratro mors fubfequuta . LIL

j Omitus vt interdu fanis vtilis , fic aduerfa valetudine Iaboranti=
pusnonnunq neccflarius. Verummultumintereft quo modo 8C

fquare fiat.Hoc autem officiu diligentis medici efTc debet . Nam

cum quida medic^ artis imperitus albo veratro vomitu ciere (blitus.omnc
genus morbi tali praefidio fefe curaturu polIiceretiir,accidit fortc vt in ma
K> nus eius incidetit quidam,qui duobus iamannis vcntriculi vitiolaboraret,
nec vUis vnq medicamentis fanari potuerit : vtpote quod cn fuapte natura
difficile fit , difficilimii etia redditur in corpore infirmo atq; imbecillo, prg
fcrtim vbi licetiori quadam libcrtate vtatur aeger. Albu igitur 8C huic ve/
ifatru,ex more exhibcnte iIlo,plurimum bilis ac pituita:, tum nigra bilem,
poftrem6 fanguinem eiecit:quibus ita dedud:is,imbecillitas primo 8C quis
demmagna,tumfudorfrigidustotocapiteacthoraceemanans,nouiirimc
SC mors fubfequuta eft.Non igitur ignorare diligens medicus debethuiuf=
cemodimedicamentu non femper ^grisprodefTeifanis ver6 femper obeffe:
nam vbi robuftum corpus nacftus fueris,8C vetriculus fit potens,morbusq;
10 longior ac difficilis, vt comitialis 8C infania,aut pares his,tunc albu veratru
riteac citra medici culpam exhibi poteft,

^Repreflbfudorcfanatus. LIIL

1] Vm haud poftrem^e notae Medicus nobilem qucdam ciuem cu=

I raret,8C fcbribus malc hominem habentibus, vniucrfiim corpus

I in fudorem refolueretur,vires'q; omncs ita deficerent,vt cognati

iplurimu de falute cius addubitaret,mc aduocant,£Egru oftediit,

curam enarrant.Infpiciens itaq;hominem,oaiIosadmodumgraues acpal=

lorem facieiintueor:quin U intimaeius pra^cordiacalorc vehcmentiaffici

aducrto.Q^uarefudorem ina:qualem,qui finiri non poterat,ftatim amotis

}o veftibus,quibus ille de praecepto medici tcgcbatur, vt incongruu 8C inutile

fupprimerc nitimur ^praefertim <^ eo vires ^ gri penitus conuelli v idsbatur:

tum corpus cuentari aegru'q; etiam frigidioribus potionibus vti iubeo: do/

necfudor,qucmmcdicus illeomni ftudiociebat, prorfusfiipprimeretur.

Q.uod vbi fadu eft,immutari ftatim videas acgri facicm , vires redirc, ca '

lorem reprimi.fcbrcm remitti , ac non multo p6ft homincm ad priftinam

ianitatemreucrti.

^eftilcnti fcbre arreptus. LIIII.

IHilippus Stroza 8t nobilitate gcncris 8C opu affluetia infignis,le=
Jta quadam fcbricula laborabat:8C ex mcdicis,qui asgrum viderat,
lalij quotidianam fed leucm, ali j ob algorem contradam febre pu=

tabant:

ANTONtVS BENIVENIVS

4abaiit:ncc defuit quicredereti capitcdiftillaircmateriam.quaEputrefce/
tcmfebriculam gigneret. At nos cii eam ipfam diligentiori cxamine pcrpe
deremus,peftilcntcm iudicauimus: quam fententiam deridetcs medici,cii
leuatamiam febrem exiftimarent (latebatcnim anguisin hcrba ) famili=
ari tantum medico curam dimittunt. At acger^qui lam conualuilTe videba
tur, aducntante die feptimo,in ncruoru fubito refolutionem 8C febrem inci
ditardefcenterqua exhaufta voce 8C corporis viribus conuulfis,paucisetia
diebus mors fubfequuta eft.Magna igitur elTc debctmediconim circufpes
d:io in cognofcendis curandis'qj morbis:nc infcitia ( vt faepe fit) atq; indili=
gentia eoru asgri ipfi.qui fefc illis penitus tradut atq; c6mittiit,periclitenf . lo
Cj[Claudus ex loco emincntiori cadens \i/

bcrumrecipitgrclTum. LV»

Jlcolausarchitedlusciide eminenti turripratcepsruiiTetjtantum
abfijitvtextamingcnticafumcommodumaliquod reportarit,vt
cumantea altero claudicaret pedcrcdle deinccps ambulauerit.
I^Q,uirr8C puerum vidimus,qui peftilcntimorbo correptus curatus'q;,ide
maliun cflFugerit.Nam vbi prius ade6 vtroq; pede claudicarct, vt nifi duo:
bus fuldtus baculis omnino incedcre non poiret , curatus Iibcre id cft fine
aliquo adininiculo inccdcbat.

l(|"Scorpionei(5tusglaciefeopprimiquerebatur. LVl* to

Aniulumhabui,quifcorpione id;ustanto fubitc>actamfrigido
iiidorctoto corpore perfufus eft,vtaIgetifTimaniucatqucglacie

.fefe opprimi querer ctur. Vcriim cum algeti illi folamthyriaeam

ex vino potentiori cxhibuifTem^ilico curatus eft.

(|"Fanicsvalida. LVIL

I Vm vniuerfam pene Italiam anno falutis nonagefimo fexto Cu=
; pra millcfimum quadringentcfimu tam ingens ac valida fames
laflElidlarct, vt paffim multi publicis in vijs atq,- platcis deficerct,
umultictiamcx malisacnoxijs nutrimentis in variasincidercnt
flegritudincs, vidimus exhis qplurimos quiexdiutina fame efcam abun/ jo
dantioremnad:ifuerant,dumpIeniorivtunturvid;u,p3ucisdiebusvitam
finifTcradeo noxia atque pernitiofa eft nimia fatietas,quam multa preceiTit
inedia.Muliercsquoque vidimus,qua:pueris quosladlareatitifecflis, 8C
fc 8C illosad morte dcducerent.PIurimi tamcn ex his qui ad vilitudinarili
deducebantur , medicorum cura 8C diligentia ad priftinam reuertcbantur
ranitatem.

^Mulier fcremortuaex fanguinismififionc. LVIII.

jlVlicremvidimus,qua:cum pleniori 8Cobefo elfetcorpore, 8Cin
Ijardcfcentcm incidiffct febrem, vfa cuiufdam imperiti mcdici co=
yilicfanguincmexvena copiofum emifit . (i,uoftatimgrauitcr 4.0

afflK^tata

DE ASDITIS MOkB. CAVSIS Fo.i,»

affli(3:ata in multodeteriorem prolapfa eft valetudmem.Nam vt m tenui=
oribus magis fanguis,ita 8C in plenioribus magis caro abundat . Nos igitur
cum ad mulierem vocati,eam fummo in difcrimine pofitaminucniremus,
alias omninoobferuationesadhibendascenfuimus , eas videlicet, ad cjuas
dirigi curantis confiiium debet. Q^uare defed:am dudum virtutum omni
genere auxilij refumo,donec corporis viribus redcutibus, materiam quam
cxuberare cognoueram,medicamcnto deponendam cenfeo:quod cum ex
frigidioribusrebus xgrotati exihibuiffem, ilico extindia cft febris,8C mu=
lier dccuius iam funcrc cogitabatur,per Dei gratiam rite curata conualuit,

lo ^^'^ quartana malc curata, fanitas,tum 8C

morsfubfequuta. LIX.

^ •ylllicus mcus annuam quartanam patiebatur, 8C cofilio ncfcio cuius
N\/ empiricifafelumexomphacino,8CalIiavfq;adfatietatem deuoras,
. V ad vigintiinfupcr vinimcricaiicesebibit, quoadeoinfiatuseft, vt
efoco propequemccEnauerat,amoueripcnitusnonpoflet.Q^uare ftrato
humi pallio quo induebatur,ibidcm pcrnocftauit.Matutino autem aduen-
tante tcmpore, diffufiis per omnia mcmbra fudor eft , quo finito , vomitu
quicquidcomederat reiecit,8Ccu eopituitofa excrementa quamplurima.
Q,uo fadlum vt SC quartana quoq5,qua itegrum iam annum laboraucrat,

10 extrufa,valetudinem fit c5fcquutus,quam quidemrem validiorisnaturze

. viacceptamrefercndamarbitrati fumusmam amotaiamcruditatcSchu/
morum concocfbione longiori fpacio perfe6ta,natura quae fua pigritia tor/
pebat,abignauia 8C torpore propuIfa,contra morbu 8C caufas vires excitat,
quibus tandem fudorcipfoatq; vomitu,8C morbum8C errorem difiedt.
Q^uod profedro eadcm fcbris comprobauit . Nam cum quatuor poft anos
hominemitcruminuafi(ret,8Cilleputaret codcm pofTefe auxilio febrcm
tollercquo olim fecerat, ftatim hoc cft intcr morbi ipfius initia,dum fcili=
cetcrudaefretadhucipfamatcria atq;incod:a,pleniori vt tum vidru 8C po=
tione abudantiori cx ijfde quibus fiipra rebusabufus, ante folis ortiicode

jo quodecubucratioco mortuusinuentus eft.

^Molefta tufTis fola fanguinis

miffionc curata. LX.

lOlcfta tufllaffidcbatur puella qujcdam quintu 8C dccimum agcns
annii,qua2tamctfi pcr fegrauis 8C formidabilis cffet , eo tamen fcfc
medicoformidabiliorem rcddcbat^quod vnifarpiusaim eafan/
guinem expueratpuelIa.Q^uamobrcmcumcdiciipfi,quibus airademan=
data crat, 8t hac paulati tabc cofiimptum iri, 8C nullis fe poffe auxilijs huic
malo fuccurrere vidercnt,cam tandcm Dco 8C natura: dimittunt. Vcrum
pater (vt eft amor ) nc quid omnino intentatum relinqueret , mc aduocat,

4o pucIIamoftendit,8Cqua:ha<5lenusfad:afunt,plurimo fermone enarrat.

CG At

\

ANTONIVS BENIVENIVS
A t ego fputu prim^coUigi iubccquod ybi nullu pus fubfequi, 8C fagufnc
ipfum minimc etiapurulentuinfpicere, coepimecucogitare quxnam hu
ius viti) caufa effet,8i an fanguis ipfc ex orc vel ex gingiuis.aut forte ex na=
ribusefferretur:fed cumex his locisabfq; vJIa profluat tulli,aliiide eu ema=
nare arbitratus fum.CL"^^^ o ^git"^ fi is ex gutture, aut ex arterijs vlceratis '
ycl ex pulmone potius,fine ex pedlore, aut fortc ex iccinorc proriipcrct:fcd
cum nullaeflent certa indicia , puellam interrogo an menfes illi profluant
(foIcntenimfoemina:,quibusfanguisper menflirua non rcfpondct, faspe
eum aut cum tuffi cxpuerc, aut vomitione propellerc) Sed negantc illa,fan
guinem mittendum cenfeo ex vcnis,quae fub talo funt : idq; fingulis mcn/ «o
fibus faciendum donec ifto atq; item ali)s auxili)s,qu$ fanguinem promo=
iicre confiicuerut,8C menfesipfirite proflucre coeperunt,8C puella qug iam
macic 8C tabc confed:a viderctur, fex tantum menfium fpacio vires 8t cor=
t)usrefumens,ad priftmamadiuuanteDeoreucrfaefl:fanitatem.

li[DifTicultatefpirandimortuus, LXf.

iVItos difficultatc fpirandi laboraffe cognGuimus,fed itcr cxtcros
1qucndam,qui non nifi redra ceruicc fpiritum trahens,paulatim ex
Sanguftia deficietc virtute toto corporepallidus ac liucs efficiebaf :
jiullus tamen in peclorcjnullus in prsccordifsdolorerat: fed nec fibilus ali/
quis ob anguftias,pcr quas fpiritus euadit percipiebat:ex quoiudicare pof= w
fes segritudine in pcdrore concipi, Vcrum cu paucos poft dies inualcfcentc
morbo ipfo 8C nulliscdfcrcntibus praefidijs,a!ger e vitamigralfct,inddcre
mortuum dcccrnimus,vthuiusmali abditasaclatentescaufas deprchcn/
dercmus,.Q,uod vbifacHrumcft^inuenimusnon paruatrfc bilis 8C fangui/
nis nigriorisincius corde coilTcvnde etiam per venasdiffufus,noneft mi=
rum fi cornimpete eo fpiritum, ipfum homincm ad feftinam mortcm dc/
duxerit,quod etiam autore Galcno alias contigiffe cognouimus,

Ex horrore flammac m

febrimincido, Ixif»

|M AppianiB'afilica,cumadhuccffcm admodum luucnis, vnk i<9
cu Peregrino Allio I iter is Grascfs operam dabam fub pra:cepto=
re Francifco Caftilionenfi religiofo viro.Vbi cum femel e cubili
^fummodiluculo confurgens^ dem ipfamingrcderer, vixc^ lime
tranfiliffem,ecce video flammasab imopauimentoitcrumatqueitcrii fiir=
fumferri:horrcfco,8Cpaucnsactremenscurfim,vtpoteram,cubiIeipfum
repeto.Me ver6 Percgrinuscondifcipulus mcus,quiadhuc inlcdtulo qui/
efcebat,cum anhelantem 8£ vcluti lymphatuminfpiccrct,rogatquidnam
mali mihi contigerit: vix cgo trahebam fpiritum , rcm tamen vt potui cx /
plico.Admiratus8Cipfe,timcrccoepit.Scdcumintcrimprgceptornoftere
pubiIifuirexifTet,homineconucnimus,reexponimus,caufam quacrimus. 4.»

^ nic

DE ABDITIS MORB» CAVSIS Fo.i4..
Ille verb, vt erat vir dodriis 8C in philofophia fatis eniditiis, vaporcs,iqiiit,
ex cadaueribusmortuorum eleuatur , qui calidiffimum hunc aerem nadli
(id enim acciditm ipfo mcfc luU]) faciJe inflammantur,quod Sc nosetiam
fxpius vidimus,ac proptcrea nihil vobis pcrtimefccndumcfl-.Hoc ctfi ego
autoritate viri fiiafiis verumiudico,ex prarccdcnti nihilominus timore, ex
quo fpiritus ipfi cateruatim verfiis cor regrcdientes inflammati fiint, in ea
quam GrJEci iq»</j.i^M> vocant,febrem incidi.

^"'uerhorroremortuus. LXIIL

ll^^Pl^^^erum nouimus,qui dumrure paternodegcrct.fingulisque die=

lo i ^l^t^us ad vicinum facerdotcm ftudendi caufa,vt fit , fummo manc

ltlj^^^.m'ifeJ'etura patre,acciditfemel vtprope iam intrantiilJi faccrdo=

tis ipfius ardes.eflretqjccelum pauluJumadhucfiibobfcurum , pra:fi6 fue f

rint duo viri nigris veftibus obuoJuti, quibus adeo pertcrritus eft puer , vt

totocorporecontremifcensaJta'q;voceauxiJiumcJamitans,inadmirabiJe

fanc aegritudinem , ac demuminmortemincidcnt. Namfiatotempore,

id eft odlauoqaoqidieSi cadem ferme horaineundemfcmper horrorem

atq;clamoremproruebat,donectabeconfumptus,vitamqiia:nuIJisprx=

fidi/s contineri potuit,miferabiJiter finiuit.

€[TulTi fcilTa eft tunicainteftinorum. LXIIII.

10 r^rs7j Vfti valida vrgebatur puer fextum agcns annu , diimq; vehemen

^!^a!tiustuiriret,fciiracfttunica,qua:diducercabifciionbuspartibus

^^jiinteftina debct : 8t in fcrotum, Gr jcci oV^J^ vocant , inteftina de/

iioJuta,hcrniam feccriit,qua 8C in hunc vfq; dicm Jaborat.Tanta enim fuit

fcilTura, vt nec coire had:enus vJlis potuerit medicamcntis, nec etiam in fii

turum nififola vftione coibit.

^Id:us in cordts tunica conualuit. LXV.

W^ nobili familia nati fratres duo , eadcm etiam cohabitantcs do=
*^^'mo,atq;eode vi(5lu viuentes,duminter coenandumorta(vtfit)

m ^^^.intcreoslitcalteralterumgJadioquo inmefavteretur inipfius
jQ ^if^Sg^ cordis fede perciiftifret,plurimiisq; ex vulnere faguis efferretur,
langucfcuntilico vena:,palJetfacies,fudor frigidus totocorpore manat,ar
teria: noneJeuantur,omnia'q;demu mortis figna apparent . Verum ne ni=
hiJ omninoagcrem,iubcohomine hisrebus foueri,quibus cordis vires re=
fici poffint: ciimq; aeger vfq; ad mediam nodlcm eode fefe habitu haberct,
& deeiuspotius funere quam de vitacogitarctur , coepit paulatim fpiritus
reuerti.Q,uarcfumptafpecuraprofcquor,donecaIijs atq;itcmalijspra:/
fidiis vfiis,hominem tande,Deoadiuuate,ad priftinam fanitatemreduco:
exquopJane cognouimusnonid:ucor,vtputabamus,fedcius tantum tu=
nicam leuiter fuilTe pcrftridam.
4o ^Vuiumftomachicuratum. LXVI.

~ CC ii Inter

ANTONIVS BENIVENIVS

iNter ftomachi vitia vulgatifTimumeft refoluticquae vel calidi=
I ori,autfrigidiori,humidiorive,vel etiam ficciori habituplfruq;
Ifolet accidere»Nobilis quidam vir loannes nomine ciuis Neapo=
litanus,cumdiueiufcemodivitiolaborairet,8Cexmedicisnoftri
ffeculipliirimihominemcurandumfufcepifTent , nullum tamen inuenire
auxiliumidoncumpotuit. d.uare cum Florentiam demii veniens me con
ueniiTet,8C qua: had;enus ex medicorum confilio huic vitio adhibuifTctjor
dineenarraflTet^exhisquibusvfuseft prajfidijs facile cognouimus txiiii/
mafTe medicos omnes eu m malo habitu f rigido laborare. Nos ver6 8C prg /
cedenticuratione 8C alijs haud faneobfcuris indicijs,longe aliter fentientes, lo
calidiorihabitu eiusal¥ici ventriculumarbitrati fumus.Q^uare ad eaauxi-
Iiaconucrfi,qua:aridum iam ac tabe pene confumptum corpus defiderare
videbantur,primo die folas lad:uculas ex aceto 8i oleo comanducare pra2=
cipimus,quas cii vtiles ftomacho atq; idoneas percepiffet , iubeo dimittat
baIneum,frid;iones,exercitationes> pr^ fcrtim fuperiorum partium, vnd:i=
onesomnes 8C cibos calidiores,quibus hadenus vfus fuerat, 8C ad frigidos
potius ac difFicilioris concodionis fefe conucrtat . Vnde 8C veruecem ma=
gis quam auem aut venationc vel pifcem,nifi lit generis durioris,in hac fua
aegritudine conlaudo. Potui quoq; aptifTimum illi vinum frigidum 8C au /
fterum,ineptifrimum calidum SCcrafTumeiTc proniicio.Q.uibuscumillc zo
aufcuItafTet,ac diligentifTime ea exequutusfuifTet,hoc tantum generc vi=
£ius 8C frigidioribus medicamentis vfus,infra duos menfes priftinam recu
perauitfanitatem. i|[Meliceraprocarbiiculoiudicata. LXVIL

ILcere fubalbidofuriiculo fimilcquod Grseci co ^ faui fpecicha-
|beat MtA/knjijj vocant ,virquidamnomine Pauluslaborabat.Id
jautcum febrem 8t inflammationemingetem excitafTet,medicu
quidem fed qui per impcritia vlceris ipfius natura minimc calleret,accer fit.
Eo aut iudicate vlcus ipfum peftilens efTe ( venit enim cu dolore vehemeti
habensq; foramina pcr q fertur, humor glutinofus vix maturefcit ) fimul
omnes cu confulente medico aufugiiit,vm tantum viro a:gri curam comr p
mendantes.CXuo fadrLi, vt defperatis penerebus ad me mitteret,rogarctq}
aliquod pereuti illi auxilium ferrem. Scifcitor itaq; nuncium vlceris natu=
ram,8i an increfcat asgritudo vel deficiat virtus , aut forte eo loco peftilen
tes fint febres.Refer? vlcus non nigru,non lucens,n 6 pallidum cfTc, febre
lcntam 8ipeneleuatam,fanaomniainregioneilla. Acccdoigituradhomi
nem:cum'q;contrahilarivulturefedifrem,faciemprim6oculos'q;fanofi=
miles intueor.Tum ar teriam tangcns,plcniorem quoq; reperio. Q^uzre fa=
nitatem pollicitus vlc us dctego,8t omni fublato timorc familiam reuocas
curam 3ggredior,qua: licet difKalis admodum fuerit, ad integram tamen
fanitatcm a^ger ilie per Dci gratiam reuerfus eft, 4o

Incifus

DE ABDITIS MORB. CAVSIS FoI.iJ.

^lncifus coles fanari ncquiuft. LXVIII.

sEduim fibi colcm Iino & cjuidcm ard:c deJigauerat puer infci|s pa
rentibusjec^que tam diu vind:us fuit,donec plags altitudo ad iter
vrinas afccnderct duobus locis:quibus 8t quod vrina ip(a inde mit
tcretur,8C quod vtrinq; orze obcallucrint.coire vlcus atq; conglutinan nui
lisvnquamremedijspotuit. <|[Monachiietiamijfdemfermetemporibus
vidimus atq,- curauimus,qui ob zelum cailitatis fed indifcrstum tamen ac
minimefeciidum Dei rationabilc obfequium , colcm fibi 8i qufdem pube=
tenus prorfus abfciderat:cx quo cum fanguis copiofus cfflueret,ac proptc /
10 reamedicamctaomniavinceret8Cexuperaret,arduumfaneacIaboriofum
fuit eiufmodi profluuium fiftere atq; inhibcre.Oportuit enim fingulas vc/
nas,qu2 fanguinem fimdcbant apprchendere, atqnta deligarcvtora prf=
cliifa coirent.Cl,no fad:o reliquum cura: genus haud admodum difficile fu
it,donec vulnus ritc curatumpenitusfanefceret.

(^Q,ui cx nimia plenitudinc mori videretur,fola

fanguinismilTionefanatur. LXIX.

iLurimum in morbis iu dicandis tribuiit venarum pulfui,qui fi im
becilli exiguique fuerint,mor tem plerunque denunciant:fin con=
tra magni 8C pIeniores,faIutis fpem afferunt. Nos tamen Philip/
w pumqucndamvidimus,hominem(ane ebriofum 8C corpulentum , cuius
pulfus,dum langucs in \t£to iacerct,ita paruus 8C exilis erat,vt cum a me/
dico percipi vix pofTet.facile credercs mortem inftarcni facics rubicudior,
oculi,dcntes 8£ venac pleniores iudicio prudetis medici obil:itiifent.Q,ua=
rc tanti mali caufam diligentius pcrquircns,iudico id ob nimiam faturitate
fanguinisque abundantiam fieri,nulliimque oportunius adhiberi polTe au
xiliii,quam fanguinis ipfius cclerrimam milTionem.Scd obftabant cogna /
ti atque amici, verentes ne huiufcemodipraefidium hominemceleriusoc/
cideret.Inftanti tamenmihi ac certam, fi id fieri pcrmitterent, falutem pol
licenti,tandemacquieuerunt.Q_.uareaccerfitoftatimminiflrofanguismit
jo titur. Nec mor a,pulfus fimul 8i vires tam ccleriter redeimt,vt feftinantior
afFuerit ipfa fanitas,quam mors qua: pro foribus excubarc vifa eft.ailFututa
crederetur.

^ Abfceffus fola thyriaca apertus. LXX.

Vcrulus thoracis abfccffu laborabat , 8C cum condita 8i matura la
fuppuratio efret,timeretque ille vlcus mucrone difcidi , thyriacam
fuperpono, qua no fecus vnius tantum nodris fpacio abfcelTus ipfe
apcrtus eft.ac fi fcalpello fuilTet icifiis, cx quo facilc coiedlari poteft quata
(it huius compofiti vis: quod 8t nos faepc alias experti fumus.
^Cacrgnam mor tem afferrc fi a digito
+0 pcdisincepcrit. Ixxf.

CCiij Q^ui

10

ANTONIVS BENIVENIVS

iiVi vlcere nigrcquod yoif^divQw Gr^ci appellant,afFiciutur,(i id
a digito pcdis incepcrit,8t patiens fuerit fenex , vel ex his,quo=
rum corpus mali habitusfit, celerius moriuntur.Nouimus nos
iCambinu , Carolum 8C Thomam ciwts Florentinos,necnon 8C
aliosqplurimoshuiurcemodiaffed:osvitiopaucisdicbusvitafiniire. In/
cipit enim caroipfa in vlcere paulatim nigrefcere vcl liues fieri:quin & ari=
da interimatqi ficca,8C cutis circumiaces nigris impletur puftulis : tum 85
qus proxima eftjamiiTo fenfu liuet palletqj. Necpriusferpere idmalu de=
finit,donec offa etiam inficiat : quod fi quicquid aridum eft 8C proximum
quoqdocum, vel vfqj ad fanu prorfusexcideris,rcuertitur tamcn 8t ferpit.
Veriim cum aliae corporis partes hoc malo afficiuntur , plaeriicj fanantur.
In iIIiufmodiautmembris8CcaIor eftdebilisSCneruiinfuntplurimi, qui
cum inficiuntur,facile etiamcircuiacentia loca inurunt.Vnde 8C proxima
his ftatim Iiuent,donec totu membrii miferabiliter occupant atqj inficiut»
l([Ex carcinomate exagitato mors fubfequuta. LXXII.
Enit ad me Philippusquidam textor, cui in leua frontis parte tu
moreratimmobiIisinacquaIisq;,acfuruncuIoperfimiIis,quietia
tangentirenitebatur. Et venx,quae circa locum crant,paIIid£E
quodamodoacliuorequodamfuffafacvltra decorum itumuerat . Cu'qj
noftrum dc hac re perquififfet iudicium, confulo ne id maiiim quoquo mo
dotoIIereprasfumat,fcd leuioribus tantum medicamentis illi blandiatur.
Difceffit,8C cu in manus imperiti cuiufdam medici incidiffet,tota iam itra
menfem frotc 8C altero oculo crofo , ad me reucrtitur , fcifcitas'q; an aliqua
falutis (iiperfit fpes,vtinam, mquit,confulenti tibi fide habuiffem.Monco
igitur itcru homine , ne vllis pterca vtatur medicamentis pr^ter q blandis
acleuioribus.Q,wod fiafperis 8C erodetibus vteretur,fore vt breui reliqua
etiamipfiusfacici crodcretur. Audiuit tandemhomo,8C cum his tantum,
quae nosilli fecundum hac intentioncm parauimus,medicamentis femper
vfus fuiffet, vt ad decimum vfq; annum fuperuixit,ita ccrte fi id malum ex
confilio noftronunq agitalTet,ad vltimum fcned;utis perueniffet.

^Ramice curatus interi) t. Ixxii).

j Amice vexabatur Michelotius nofter,cumque facerdoti cuidam,
jqui hacartem profiteretur,fefe curandum tradidiffet, duplicifta=
Itimillefafciainguen deuinxit, norcpulfo infuperioresparteisin/
tcftino.Dum'que membrum ipfumita vt eratard:iusobIigatum i ocflauu
vfq; diem detinuiffet,effetq; interim inges cxorta inflammatio,qug homi=
nemeaparte,quafafciadeligabatur,miferabilitercruciaret,repcnteomnis
amotus eft doIor,8C ipfe delirare coepit.Q^uare cum ad acgrum fer^quidc
fed tameti vocatusaccederem, prim6 arteriam tango , cum'qjpulfum vix
eleuariperciperem, 8C faciem infpcdans, eam nimiopallore fuffufam atq; 4o

ipfos

to

JO

DE ABDITISMORB. CAVSIS Fo.i<y.
ipfos etiam ociilos cauos cffed:os aduertcrem,iubeo faccrdotem accerfant:
tum fafcia illa foluta, locum vndiqj nigrclcentem cerno: cum'qj Ipecillum
vlceri imponerem,omnia circuiacentia inteftina ia putruilTe cognofco.Ex
quopaucis horis c vita difccdes,vtiIenobis documentu fua morte reliquit,
languentium fcilicct corpora non facerdotibus,quibus tantum animarum
cura dcmandata cft,fcd dod:ioribus mcdicis tradi oportcrc.
IjfPucIIa oculo perforato vifum

rccuperauit. LXXIIII.

^aVatuor annos natam pucUam vidimus, cui du ca nodum in pan/

WjM "o foluerc acuto gladio niteretur,refiliens mucro oculii dcxtrum

«.JSE^ipercuflit , quo perforata ipfius oculi tunica , plurimus ftatim inde

fluxit humor rquarc 8C fi vifum prorfus amiferit,ipfum tamcn haud multi

p6ft rite curata recepit . Tanta cnim ineft vis tcnellaE illi xtzti , vt huc ipfu

oculi humorcm (quod faepe accidit) in integrumrcficere pofllt.

lj[Iocinoris vitio laborans fola fangui=

nismiffionefanatur. LXXV.

|Ocinoris vitio afficicbatur Antonius Brunellcfcus, cxquocu vc/
i hemesdolor a laterc dextroin iugulii humeru'qj trafmitteretur,
^^^^,,^^^ 8C bilcm quoquc cuomentem acgrum fingultus ctiam pene ftran=
'0 gularet,ad homincm vocatus accedo. Verum cum huiufcemodi vitij notg
exdtm fere fint.quaz 8C lateris abfccffum indicat.medicus cui primu ggri
cura dcmandata fucrat,medicamentis 8C cataplafmatis cius pecbori mcde=
batur. Scd cu. dolor 8t anguftix magis magisqj hominc afFlid:arent, iubeo
fanguine ex vcna,qua2 ad iccur dirigitur, ftatim deduci:8C quas illc infuper
pcdtoriadhibueratmedicamcnta.iocinori ipfiimpono,doneceger ad fani-
tatem rcuer titur :quod paucis dicbus fadum cft. Opor tc t igitur medicum
non folum morbumcognofccrcfcd 8C locum ctiam in quo fit , diligcntius
pcrfcrutari.

HfScifTo inteftino graciliori vita amittitur. * LXXVI.

lEnuioris inteftini morbo , quem Gtxci v^iop vocant , vrgeri com=
imune eft:fed vrgcri,vt fic vitamtoIIat,inauditii.Corpulenta^ug=
idam mulicr, cum mod6 fupra, mod6 infra vmbilicum intolcrabi
iij)remeretur dolorcncc vllus hic indc fpiritus crumperet,adc6 agitata eft
vt fcifTo tandem inteftino vitam finicrit : quod nifi incifa mortua pluribus
innotuiffetjnefcioan citramendacij fufpitioncma mefcribipotuiffct.
i[Sed 8C rufticii nouimus,qui cum poft longiorcs tortiones,8t ventris diu=
turnas infiammationes diemobifret,8Cmortui incidcretur corpus,longior
ininteftino fixura inucnta eft:cx qua ctiam rcccntes vuas , quas paul6 ante
comedcratjprorupiffcconfpeximus.
^o ijJ"Vcrmiscxped;orcpropulfus. Ixxvif.

CC iii) Laborabat

A N T O N t V g BENIVENIVS

|Aborabat AntoniusSiculusmolefta quadam tuflicula, 8C cu dia
IWhilconferentibusauxilijshocmahimtolcrafTetjadnostandem

|venit:rem exponit-.confilium quazrit. Nos vero 8C qu6d morbus

diutius inuetcrafTct, 8C quod multos expertus medicos,nihil omnino pro/
fectfTetjputabamus hoc vitium asgre elidi polTc. Verum ne quid intentatii
relinquerctur,marrubij fuccum ex melle a:gru deuorare iuffimus fingulis
diebus:tum 8C intericdris tcporibus fcyllam lambercdonec vermis cx eius
ped:orevnacumtuiTipropulfus,hominemfanitatireftituit,

^Calculus vi fua decifus. Ixxviij.

iIcolausRufticus calculo vexaba?,figiira, vt poftea confpeximus, 'o
Jjlongiore:hic cumab ima parte acudor^tafperioreffet, vcficam
/^^"pfam incidit ; tum8Ctefticulorutunica perfracSa poftmultosac
pene intolerabiles dolores, tandem in confpedlum vcnit, quo hau d magna
poftmoda difficultate dedudto,cil multi hominem moriturii, &i quidem
rcd:c iudicaret (neq; enim vefica cii incifa fuerit,pracfertim infenori parte,
cohaErct) illc tamen practcr omniii opinionem conualuit :hoc folum ex ta-
to malo homini incomodo rcIi(5lo,qupd inde femper quoad vixit vrinam
reddidit. ^Osfoeminiserofum. Ixxix.

|RgebaturRogcrij Corbin^llifiliain ilib^ dextrisdolorefere per
Ipetuo . Q^iiare multis diuerfo tempore vocatis medicis.cu vnuf/ iS
Iquifquc pro ingenio fuo(diuerfienim diuerfa fenticbat) puellam
curaflent,8C prafidia nihil omnino profecilTent.c mediotande fublataeft.
Q^uare cofiliu fuit inciderc cor pus mortue,8{; inuentii eft os foeminis ero=
fum,maximam'q;olTisparte in puluerereda(5ta:nec no 8C circa matricis os
quatuor quafi lutei tuberculi inftar pil£e,quorii tres aqua oppIebatur,quar-
tuspaululuprae cartcris elcuabatur vndi'qj dentatus 8t fuperficicina:qua=
lis atqj durior, vtpote qui ex carne atra' qj bilc genitus effet. Non igitur ad=
modu mirandu eft,fi in eiufmodi morbis , quoru caufas incer t£E abditac'q;
funt,diuerfimedici diuerfa fentiant 8t loquantur ,Nam 8C Antoni) lacccti
filiu nouimus,qui cii ingenti coxarij dolore vexatusin maximamprimii j^
debilitatem,tum 8i in mortemnihiliuuantibus medicismhilqjConfereti=
buspr^fidijs deueni(ret,incifo corporc inucntus eft pefHfer humor in coxa,
fluo magna pars ofTis erofa,etiam in cinercm verfa videbatur,

^CalcuIocuulfofanatacftmuIier Ixxx-.

bAIcuIu non m viris tantu fed etiani in fcxminis concrefcereccr=
I tum eft. Monialis qu^da duodecimo ia dic vrina non reddebat,
Jpropterca quodipfius vrinae iter calculo obftrueretur , qu6 ctia
imatcriamulta conliuxcrat . Cl,uarecii neq; a:nea fiftulanequc
nicdicamentisalijs vinci hocmalu pofTct, infolitiialioquin fed tameopor
tuiju confiliu capics, vncum calcuIoinijcio,ne fcilicetconcufTus iterum in 4.)

veficam

DE ABDITIS MORB» CAVSIS Fo*i7.
veCcam reuolueretur. Tum ferramento priori parte retufo calculu ipfum
percutiojdonec fazpius id;us in frufla comminuitur , 8C tunc omni qua po=
tui diligetia ne quid intus omnino l£Edcretur,vncu ipfum pariter ac ferra=
mentum reduco,ex quo fimul vrina atqj calailis remiffis flatim fanata efl
mulier, I^Exfbloventomorsfubfequuta. Ixxxi.

lOdouicuNicoIinugeneroficquitis Othonis filium vidimus, qui
lciifolovento vifceraSC ftomachu impetcnte ade6 in monoailo
jaff litflaretur, V t dum pars parte premitur exitu hinc inde negato,
non folu vifcera 8C pcd:us fed fcapulx etiam incredibili extenderentur do=:
10 Iore,8C fpiritus magna ac miferabilis fieret anguflia, tertio denique die ni=
hil conferetibus auxiliis e vita migrauit.Incifo autem eius cadauere 8C vif=
ceraomnia vcnto plena confpeximus, 8C in finiftro cordis ventriculo obdu
ratu calluminuenimus,qui nucis magnitudinem acquaret . Q^uare vt illu
hoc eft vcntum mortis ipfius,ita huncfcilicet callu aduerfae hominis vali=
tudinis caufam fuilTe arbitrati fumus.

^Brachiumabhumerodidudlum. LXXXII.

i^OhaErerc interdii mcmbra exulcerata velprotinusin vtcrcaut

jletiam vftionc confueuerut.Nos autem puellam vidimus 8t cu=

jrauimus,cuius totii brachiu feruentifTima: aqux efFufionehu=

10 l^^^^lmero cohgferat. Gii'q;nemoexprudentioribus medicisinueni=

retur, qui puellam curarc auderet (periculu enim erat,ne dii membra ipfa

fcalpello difcernercntur,neruus incidcrctur,8C fanguis immodicus profiue

ret) ego folus vt eram iuuenishanccuram aggrcfTus , paulatim cicatriccm

ipfam fcalpcllo difcindo.fanguinem fupprimcs, donec ad cubiti iundhira,

vbineruuscft,deuenio: tufeparatim vtruqjmolliori emplaftro circundo,

8C quoniamextenderebrachium no potcrat,iubeo vt grauiori poderefum

pto,manu id perferat , donec paulatim extendatur . Q^uod cum ipfa diu=

turnioris temporis fpatio obferuaffct , ad priftinum tandem ftatum reuer=

fum eftbrachiumipfum, fola gratia 8£muncreiIIius, quieft benedi(ftusin

}ofa:cuIa. ^Corpilisrefcrtum. LXXXIIL

IjAcobusIatro e patibulo quo fufpcnfus fucrat, veluti iam mortu

us,fed qui tamen adhuc viucret,depofitusatq; curatus,couaIu=

it. Verum,vt erat homo ingenio malo prauo'q;,ad eadem ftatim

iifcelera rcuolutus quibus antea extemum promerucrat fupplici=

um,iterum capitur atq; fufpenditur.Q^uare hominis admirati nequitiam,

mortui cadauer incidendum curauimus,8C inuentum cft cor cius ob eximi

am caliditatem vndiq; piiis refertum.Hoc ide inuentum eft in corde Ari=

ftoinenis Gracci,qui folus perhibetur integras acics pugnando in fuga ver=

tiffe. Eft ergo non tatum fcelefti ingenii fignum,fed quandoq; etiam rarac

4.0 fortitudinis.

Ex

ANTONIVS BENIVENIVS

f Fx ftata febrc vita fublata . LXXXIIII.

Ohanncsarchitedriisfingulisannis ftatodie,hocefi:quo natus
fucratjfebre implicabatur, qua: ex putrefcenti bi!egenita,fuum
circuitumferuansquartum 8tdecimumn5 trafgrcdiebatur di=
em. Donecfenioconfe(flus8C cadem cx more complicitusfebre,
natali fuo die vi morbi proftratus, natura: concelTir.

l|[Multitudovcrmiumcied:a. LXXXV.

iAurcntij lanij filium vidimus , qui fcptimum agensannum.tri/
|du6 cx nimia lubi icorum vi fere mortuus iacuit,fo!o potu ex gra/
Imincaceto 8C faccharo viucs. Q,uartoautcmdiccum medicamc ro
to cxalocmyrrha 8t croco ei propinarctur , duodcquinquaginta fupracea
tum vermibus aluo depofitis, ftatim conualuit.

^Recrcmcnta cx naturalibus dciedra» Ixxx v).

Vellam quoquc vidimus, qux claufo ani meatu nata, o(5t:auoquo=
qj dic recrementa ex nat uraiibus dsijciebat . Cu' mq; hoc imp!icita
malo vfqj ad fcxtumdecimum annum vitam duxilTet , vi tandem
inorbi,quod s^oipop Grxci vocant(id autcmfitcum intcftina circa vm=
biliaim torqucntur) mifcrabili criiciatu deie<5la e medio fublata eft.

^Vcrmeseicd:i. Ixxxvij.

^fj^^N Auinionis balncis, qua: funt in agroScncnfi,mulicrem vidi= lo

I mus, qua: continuis fcptcm dicbus aqua cpota , ^plurimos t3n=
JflS dcm cx ijs , quos medici propterca quod cucurbita: femina imi=
is.tantur,cucurbitinos vocant,vermes eiccit. CLuiitaintcr fefe,
dum fcilicetalter alteri mordicus inharrerint , iungcbantur , vt cu fua ipH
fcrie quatuor cubitorum longitudinem cxcederent, vnumtamencorpus,
vnu m dumtaxatvermem putares.

fl^Fruftulum carniscicdium. Ixxxvii).

I Llud etiam mcmoria dignum vidctur: Mulicr prarfocata cum ab
omnibus promortua haberetur , 8C de cius potius funerc q de vita
lcogitarcntaiTiftcntcs.paulatimquafigrauiorifoninoexcitatin, ir\ jd
jnolcftifTimam incidit tulTim,qua cum diu agitata elTet , durioris tandem
carnis fruftulii ciccit,8t fanata cft . ^Sed &> lulianus medica: artis profef/
fus,dum grauitcr azgrotaret, 8i aduenientimedico dolorem quocirca ve/
triculum miferabilitcr cruciabatur,exponcret,tangcnte illo (vt nt) ac ma=
nibuslocum pcrtrad:ate,crupitm vomitum,quo 8C ipfc fruftum carnisad
f»arua:pilacmagnitudinem,inquovcrmisno fecusacbrucusinfiliquarc=
cludebatur, cicd:ans, ad priftinam ftatim rcuerfus cft valitudinem.

l|[Q^u^ incifo mortuo notatu digna inucnta funt, Ixxxix.

]On vidcnturfilentioelTcprzEtercunda, qux nuperin incifo Licobi
jcuiufdamfiirisinfignis cadauercadnotauimus: bifurcatamfcilicet 4<>

vcnara

DE ABDITIS MORB. CAVSIS Fol.ig.

vcnam.qua: a Iiene ad ventriculu atram defcrt bilem.tum 8C abfceiTum in
finiftrocoidii;ventre pituita rcdundantem: poftrcm6&pofteriorcmeius
capitis partem,vbi memorize fcdes eft:,ade6brcuem,vt tatilla ccrebri por=
tiunculam contineret.Q,i'ani ob caufam cii priorum fcelcru,8c eoru,quae
pro his faepe palTus fuerat tormeta,fciIicct exilia 8C carceres minimc recor=
daretuntoties ad vomitum tan^ canis impudes reuerfus eft , vt inlaquc/
umtandcminciderit, vit£e'que acfurtifinem feccrit.

* l[j"VrinacxaIicnisIociscmanans. XC.

[Ontrahitur etiam ex matris vtero circa naturalia vitium, vt ob»
I ftrud:io mcatusjCX quo fluere vrina folet. Vidimus cnim 8C nos
j puerum quendam.atqucpuellam nobilem hoc vitiolaborantes,
^^^"quorii alter cum ado^ meatus ipfc daufus obftrud:us'q; eflet, vt
meiereindenonpoflet, exanguftoadmodu foramine, quod pauluminfra
glandem vrina ipfa vi fua efFccerat,emingebat,fcd non abfqj ingcnti eiu!a=
tu 8C genitalis membri tumore. Altcra vero ex Ioco,qui eft infra pedrinem
paululu fupra vuluam vrinamrcddcbat,niillisinterim apparetibusfignis
atq; indicijs, vnde ipfa naturaliter cfferri debuerit.Hanc autem nos,cu pas
rentum rogatu curarc tcntauerimus , 8t nullu huic malo idoneum inueni/
jctur pr^fidium, ita vt erat incurata ad vltimu fu^ vitg terminu pcrmafit.
10 ^Exnoxaillataneruis voxdepcrdita xq.

J Vfticus quidam cum decliuiori capitis prora pcrculTus rcddiflet,
ISC alteram capitis ipfius partem oppofitam ad tcrram,vt par fuit,
ielidcret,furrcxitquidem fed mutus:idautem fiuc ex repercufTio/
ne neruoru,qui regrcdiuntur cx pcdrore, fiue ex defiuenti matcria.qug nct
iios illos oppIeuerit,tam incertum, ^ certilTimum cx hoc communicatam
noxam ner uis ipfis, qui vocem effingunt. Nam & Galcnus facile mcdicorii
princeps, in libro quem de interioribus fcribit, affirmat fuiffc homine, qui
dumgladulailliabfcinderetur incollo, Scfcalpellum ncruoiipfos,quibus
vox cffi'ngitur,incideret,iIico fadus eft mutus.
30 l([Lumbricisvexatuspuerquicfcerenonpoterat. xci],

aVcrum vidimus 8^ curauimus,qui cu nuUo modo quiefcere pof/
]fct,fcd ita femper hinc inde temerario quodam impetu & inordis

|natomotuferretur,vtetiamftarcvoIensitcrumtitubarct8tcade

let, quacGtum cft a medicis quaenam elTct abdita caufa huius mali,quod il
li diftcntioncm cum faltu putabant.Sed cum nullam prorfus aliam inueni
rent q, t imorem,in quem paucis ante diebus puer ipfe nefcio quam ob rem
incidiire dicebatur , idoncis fccundumhanc rationem medicamcntispue/
tum curare coeperunt,qua; cu nihil omnino proficercnt 8C in noftras tan /
demdeueniflet manus,deprchefa ftatim morbi caufa,quamfoIosIumbri=
(|.eCPscircperfenfimus,vfq[5adco adhocmalum propulfandum facileStcx/

pcditum

ANTONIVS BENIVENIVS

peditu aditum habuimus, vt hacfola intentione curatus pucr^ad priftinam
breuiregreiTusfit valitudinem»

^Mulicr ex lapfu vrinam continere non poterat» xciij»

Enit ad me mulier quaedam.quac vrinam continere non poterat,
cumqj aliquodanobispraEfidium plurimis iam defatigatis me=
dicis cxpofceret , iterrogo an aliquam huius mali caufam tencat»
[cgate illa.itcrii qu^ro ceciderit ne,ex quo fortc ani fedcs clifa fuerit,cii' q;
8t ip& fatcretur oli fc dc ficu prolapfam, vltima fpinac vertebraelififTc, nul=
lo tamcn inde fenfibiiipercepto nocumento, 8C nos non fiigeret oriri ex ea
ipfa vertcbra neruum , quiconftringcndi vcficam vimhabet, huiusftatim lo
^gritudinis caufam dcprchendimus. Attrito enim ex eius lapfu ncruo ipfo,
confequens fuit vt relaxata vefica vrmara continere no poflfct^quod 8t fa:^
pc aliis ex eadcm caula accidiflc cognouimus. Hoc igitur nos malo idone=
is eIifoprgfidijs,mulierem ipfam per Dci gratiapriftingfanitati reddimus.
^Calculus in tunica fcllis, xciii\»

|Eccffithisdieb9mulicrnobilisDiamates nomincdolore proftra
Ita calculirfcdcumnuUumantea ex eo percepifTct nocumentii. vi

__ |fum eft medicis mortuae cadauer inciderc, 6C rcperti funt lapides

qplurimi, non quidem vllusin vefica, vt putabatur,fed prxtcr vnii,qui in
tunica fellis coloris atri 8C magnitudine caftancx aridac continebatur , ca: / lo
teriomnesinpannicuIo,quocontegiturhepar,vndcetiamvelutiinfollicu
Jo dcpendulifacculum effecerant. Hanc autem nos mortiscaufamrati,fa
picntis viri confilium effeduximusjnihilomnino deincertis 8t occultis
tnorbis ftatucre.

^Ex prsccedentibus torminibus erofi villi»

quibus yis retinendi fulci tur. xc v.

Nteftinorum tormina,quodGrxci (f^wivn^icu/ vocant,exulcera=
re intcftina intus confucucrunt,indc'que dcfcendunt cruenta 8C
muccofaexcremcnta:cum'qu'd malumdiutiusinueterafcit, aut
hominem tollit , aut (quod forfitan deteruis eft) nufq fanefcit. p
Nam 8C nos lulianum quendam nouimus,qui cum poft quadraginta dies,
quibushoc morbo vexatus eft,fublatis iam doloribus ac deijcicndi cupjdi=
tatceiusaluusimpendioliquidiorpermanfiffetjSCfxpiusqparfueratfcr
rctur,nullisvnqauxilijscuraripotuit,quinfcmper quoad vixit 8C impetu
yentris cohiberc nequirct,8C vbicuqjdeijciendi cupiditas hominc vrgcrct,
ibidcm excrcmenta deponeret.crofis fcilicet cx prf cedcntibus torminibus
atquc confijmptis villis,quibus yis ipfa rctinendi fulcitur.

^Bx ijfdem torminibus erofa vifcera. xcv).

'^ 2^Idimus 8C alium natione Arctinum, qui cum ijs itcm torminibus
\\/ diutiusvexatusfuilTet,exijfdemdeniq;inerodentiaipforumintc= 4o
■* ^ ftinorum

JITfii

DE ABDITIS MORB» CAVSIS F0.19.
ftinorumvlcera.tiim in tabcm, poftremoin mortem incidensjerofa intus
vifcera oftendebat,c quibus dum ita al¥e(tlusfuperuixit,vt triennium non
exccfTcritjContinuo fanies efTundebatur.

H[Morbus comitialir» XC VII.

i notiflimus iter ceteros morbos efife ibleat,qui comitialis nomi
l-natur,ignotus tamen apud multosplf ruqj cft,vt que nupcr in pii
TcUa vidimus Aretina : qua: cum huiufmodi inuadcretur morbo,
tninime ( vt aflblet ) concidcbat,minimcqi cx eius ore ferebatur fpuma.Sed
ftans caput tantum hincinde.ac fi quid mfpicere vcJlet,tota ca ceruicc mo
10 uebat,nihil interimloquens,nihilaudiens,nihil(enticns.Cumq; iterumad
fe rcuerterctur,iterrogata quid cgifTct^pcnitus ignorabat . Caufam autem
perquircntibusnobiscurpuellacum comitiali afficeretur morbononcon
ciderct.vifum eft ex hoc contingerc, qu6d contrad:io 8C tenfio ad cerebru
tion ferretur,cum (blus vapor fijrfum afccnderet. Ex qup nuUo rigorc ce /
rebnimipfiimintentumab inordinatis motibusreliqua mcmbra pr^fer/
uare poterat.Q,i'od autera pucUa ipfa hoc modo laborafTct , 8c mtdici oes
quicunq;eam viderant,affirmabant,8C rei euentus facile comprobauit: cu
prorumpcntibus menftruis hoc malum euaferi t. Nam vt quandoqj in pu /
eris Venus,itainpucIlismeftruorum initiumhuiufmodi morbum tollere
10 folct.

fEIephantia, ^ XCVIIL

lOngis morbis annumeratur is quem t7i.t<?>«n'«^Gra2Ci vocant : qui

in Italia pencnun^vifus amedicis,vixdignofdtur . Pcregrinum

quendam vidimus in grabatulo iacentem , cuius fumma corporis

part€ maculis quibufdam ad atrum coloremvcrgcntibus inficicbatur,8C

cutis injEqualiter afpera CTafra'q,-,8C veluti fquamis foeda ac Iiucns,diuerfis

etiam locis mollis ac dura oftendebatur : quin 8C ofTibus ipfis vt vidcbatur

tam vitiatis,8C vniucrfo corporc macie ac tabc c6fcd:o,ita furg ipCus os,pe=

dcs 8C manus intumucrat, vt vtriufque partis digiti fub tumore ipfocon/

jo derentur.Cl,uare cum ad hxc mala ctiam febricula qua:daadderetur,qua:

homincm abfumcrct , vnius tantiun menfis fpatio e vita migrauit ad Do/

tnmum.Parcatigitur Auicenna, quielephantiam tumorem pcdumdixit:

cum ha:c non folum pedes , fed vniuerfum corpus afficiat, 8t fpecies leprx

Ct,qu|apudnc^rosnondumvifa,apudPauIum probe defcripta notatur.

l|"Ex calidiori materia caput impetentc fus

rit ac moritur puella. XCIX.

Nfania: tria funt gcncra,8C acutum quodlibet,vnum aim in ac/
ccflionc febris, aut in fuo vigorc dcfipit acger, 8C alicna loquitur,
fcd tamenlcuatafebreftatimrcfipit. Alterum^quodGraeciij-fss
vw^ vocat,cui fcmper dementia comes eft.Nam licet intcr mor /

DD bi

ANTONIVS BENIVENIVS

bi imtiare{ipcrcinterdumvideaturfger,eiustamen mcnsquibufdamfcm
pcrimaginibusagitatur.Tertiii verdgenus cfl: lcthalemagisacpeftifcru,
cum fcilicet ajgcr ipfe non folum perpctuo dcfipit,fcd 8C qusccuq^ agit.im /
petu quodamSC violcnto motu operatur.In huiusautemgeneris lethalem
infaniam cumnobiliffimi cuiufdam virifilia j>lapfa maleagcrctur , 8£ nos
adeam intempefta nodbc vocatiaccederemus , ade6 furentcm pueliam in/
ucnimus, vt dum hinc inde fefe violeto quodam impetu iad:arct, quicquid
interim obuium habebat,dentibus arriperct , frangcrct„laniarct . Ex quo
proprios capillos,brachia 8C manus, 8C fi quid prseterea aliud arripere po/
tcrat,itamordicus,nullohabitodifcriminefuaneanalienuelTet,apprehe= lo
debat , vt nifi fciflfum ac prorfus laccratu ex cius dentibus eripi non pofTet,
ade^ vt vinciripuellam oportuerit,ne fibi aut alteri noccrct. Vcrum cu pau
cis poft horis fiiror ille remitticoepiiTet,infomnumiciditgrauiorem , quo
(tametfi noftris prasfidijs , ftudio 8C diiigcntias azgre ccderct) vix tandcm
excufTo, ab infania quoquc puellam ipfam liberauimus . Sed vt eft ingeniu
niulierum,pra2fertim nobilium.cum fanitatc adepta nihil corum quac pro
tuendafirmanda'que valitudineiniund:a fuerant,obferuairet,8t fua viue=
>:et libertatcpoft integrum menfem quo priftina vfa eft valitudincin cun
dem mcidit morbum : a. quo cum nuUis vnquam auxilijs potucrit a medi/
cis liberari, vnius tatum diei fpatio e medio fublata cft .Si quis autem huius to
morbi caufam qua2rat,nos quantum c6ic<flarc licuit, materiam credimus
fuilTe calidiorem,fcd paucam tamcn:quae cum caput pcteret,fuo 8C inccn /
dio 8C mobilitate puellam f urentem rcddcret. Et quonia caput ipfum fri /
gidiori materia oppletum fuerat, hanc quoque , cum 8C ipfa vt crcditur 8C
parfuit exagitatafuiffet,prioriilIa matcriaextindtaacrefoluta, ipfumdc=
«lique profundiorem fomnum puelte feciire putamus»

^ Vermis e nare proicdrus C .

lOlet intcrdu aaitus 8£ pcftifer dolor in capitc excitari, que Greci
ki^jaAaA^ia^ vocat,fed tale,quo caligcnt oculi, alicnetur mcns,ci=
ftctur vomitus,fupprimatur vox, frigcfcat corpus, 8C ipfa deniqj P
deficiat anima,rarum eft videre. Nam 8f nos amicum habuimus Philippii
nomine , qui cum his omnibus agerctur malis , 8C aduentante die feptimo
mor s ipia nullis conferetibus auxili js iamiam adefTc viderctur , vi tandem •
jrobuftioris naturac vermem e dextra nare palmo longiore eiccit, quo pro /
puIfo,omnis ftatim cum eo amotus eft languor.

ij[Spafmo Cynicomor=

tuamulicr. Cf.

jjVm impcritus quidam medicus cuidam mulierculae cx gcna de=
1 xtra tuberculu forunculo fimile fcalpello abfcidilTet^nuIla habita
Ijratione neruorii ac venulara,quibus illud,cu femioui magmtudi ^®

ncm

DB ABDITIS MORB. CAVSIS Fo.ic.

nem cxpleret,aIligabatur,ilico fubfequuta eft iflammatio ac dolor, ex quo
(imul infoelix mulier in eu incidit morbu,queGr^ci huwkc/j OTacr/xJ/j vocant:
quo dum mifellae iJli temerario quodam motu perucrtitur os, 8t facies mo
d6 in dexteriorcm,mod6 in finifteriorem partcm difteditur, ac totum de/
niquc corpuspallore quodam fuffunditur,ade6 aflFii(5latur mulier,vt cum
nequcfenguinis milTionc, nequcaluidu<Su , neque vncflionibus vllis.necj
aiio quouis generc auxilij hoc malum inhiberi poffet, infra paucos admo /
dumdicsevitamigraucrit: hocnobisfuoipfius infortunio documentum
tclinquens , vt cum fcilicct oportuerit, non palTimnos omnibus quifibi
10 chirurgid nomen vfurpant , fcd his tantum qui dodtrina fimul vfu 8C iu /
dicio pr£ualent,crcdamus.

l|"Gclatus. cij.

]Oftgraueisdiuturnos'q;labores,quilbusper ingentia frigora tur=
Jbido 8C plutiio ccelo , perque flagrantiffimos scftus diu no<5liiquc
iperequitans fcfefatigarat AntoniusCoUenfis, indifficiliore tan/
dem incidit sgritudinemrqua ftatim vt corripiebatur (quod farpe homi /
ni contingebat) amiffa ilico memoria fenfiiqj, eodcm quo erat dn ab ea in=
uadcretur habitu per(eucrabat,patcntibus ctia 8i inconiuis oculis: fi enim
inter ambulandu hocilli cotingcbat malum, ambulabat:fi inter quicfccn=
10 dum,quiefccbat:finvcr6interaliud quoduis agendum,tantifpcripfum
agebat,nihil interimaudiens,nihilloqucns, nihil cognofcens,doneccede=
tc morbo ad fe regrederetur ,8C tunc ctiam nihil eorii quas egiffct , rcmini=
fccbatur.Ex medicis autcm qui hominem vidcrit,alij s virtutcm quae dif=;
ccrnit 8C vnit coniungitqj.Iacfam cffe iudicantibus , ciiisqjnoxamcacteris
vcntriculis iundum iri volentibus,adc6 vt mcmoria ex hoc & communis
fcnfus intrinfecus paterentur , ali js aliter 8C quidem argutius 8C morbu 8C
caulam cxplicare conantibus,nos homincm gclatum dicebamus:cu huius
morbi nota;, qux per fe fatis cruditioribus eas veftigare volentibus mani=
fefta: funt,eiufmodi detegercnt aegritudinem.Fit autem id malu ex nigri=
jQ ori bile poftremu vcntrcm cerebri impctenti,qug ftatim memoria tollens,
fua ctiam ficcitate casteros vcntres contrahit:quibus claufis toUitur pariter
fenfus 8C motus , 8C quonia frigidior eft,hominem gclat : quibus ver6 mc=
dicamentis ad hunc morbii profligandum vfi fimus , proptcrca qu6d eius
cura notiffima eft,mtexerc fiiperfluum iudicauimus»

^Tcnfioneruorumccruicis. cii).

Rauioribus morbis obnoxia ceruixcft:fcdintcrcaetcros fmpor/
'tunior acutior'quc,quirigore quodam neruorum crcdram ggri cer
uicemintendes,eiimfepe velintra quartamdicminterimit.Q^uo
morbo cum Parmenfis quidam Francifcus nominc grauitcr vrgeretur,8t
Ao nos sd tu voQti,homine robuftioris natura:, 8C qui turgetibus venis facie

DD ij etiam

ANTONIVS BENIVENIVS

ctiam atqueoculos rubicudiorcs habcrct,infpiceremus, fanguinem ftatitn
cx ea vena,quam Ki^aXiKhh Grasci vocant.mitti iubeo. Tum parciori vidlu,
hocefl, folaaquaexmellehominemcibas^hyrcino atqrcaprino oleode/
tonfum madcfacio caput: ftiperq; impofito pileo aluum etiam his medica /
inentisduco ,quibusacapiteipfoaccaeteris fupcrioribus partibus deduci
refoluique polTit humor , qui huius mali caufa fuerat. Ex quo ocyus affuit
illi fanitas ^mors affutura putabatur.

Ij^Exabfceffugul^ehominempeneiuguIatum. CIIIL

PLiudquoquemorbigcnuscircafaucesoriri confucuit, 8Cidm/
'jterdum peftiferum acu tiimq; : quale in Alexadro Scrralio nuper lo

[vidimus, cui neq; rubor neqj tumor vllus intus in gula aut cxtra

^ftendebatur, fedaridum corpuserat SCfqualidum. Ciimqinihilomnino
alimenti demitteret,fedquicquid abfumeret flatim reiedans vixfpiri/
tumtraherct,8C voxadeo faucibus hxreret, vtnemutire quidempoffct,
iugulari prorfus homfnem putares, nostamcnSCvrgentismorbiSCaEgri
virium ratione habita, vtile 8C priefcntaneum remedium duximus fangui=
nem mittere: tum 8C cucurbitulis natibusaffixis deducere humorem cona
ti,frid:ionibus fimul aliisq; pr^fidijs quazcuq; extrinfecus hominem iuua=
re poterant tantifpcr vtedum cenfuimus.donccsgrifaucesdetumefceret.
Verum vbi malum his omnibus auxilijs non mod6 cedere aut leuari,fed in lo
Jioras vehementius ac cotumacius ficri aduertimus,omni abiedla fpc ^grii
tanqproximanod;emoriturum,Deo8^natura: reliquimus.Huncautcm
cu alliftentes, velut ia iam fpiritii cxhaIaturum,figno C rucis ex more in au
roram vfq; fingulis momentis confignaret ac muniret,ccce flatim a fum/
piis ^gri faucibus tam ingens cx adaperto intus abfccffu puruIentJE mate=
rizE vis effertur,vt homine pene iuguIato,catinuIum, in quo recepta cft,ad
fummum repleret labru.Q^ua expulfa,ftati refumptuseft fpiritus,8C eger
qui iam pro mortuo lugebatur, veluti ab inferis remeans, paulatim conua /
lefcere coepit,donecintegram confequutus eft fanitatcm.

^VitioIieniscuratuSk CV. jo

lenis vitio afficiuntur qplurimi , horu finiftra pars tumes ac du /
rior premcti renititur. CLuodfidiu perfeucrat (nam interdu pcr/
petuum id malumeft) tumefcut crura,8C fi vlcera prastereainnas
fcuntur, vix fanefciit . Multos nos tali vitio affcdros curauimus: inter quos
vnum, quem,cum feptennio hoc morbo vexatusfruftra multa cofilia , ac
pcne infmita pracfidia expertus fuiffet, folo tandem cappari , qui tali acgri=
tudini aptiffimus cihus eft,fola'q} vi aquscin qua faber ferrarius faepc can=
(des ferrum extinguit,annua potione Iiberauimus:tanta fcilicet in eiufmodi
?qua contra hoc vitiumincft visatq; virtus. Vnde 8C compertum eft , ani/
11)^14 <jua? apud hos fabros c^ucantur perquamexiguos habere lienes. 4o

Morbo

DE ABDITIS MORB» CAVSIS Fo.w»

^Morbocoeliacocuratus. CVI.

Nipfius ventriculi porta morbus innafcitur, qui a Gra^cis >to/A}=
ato? appellatur . Durefcere fubhoc venter folet, 8C torminibus
premi,aluijsq; ipfa ade^ nihil reddere, vt ne (piritus quidem in/
ff a,fed ncc fupr a erumperc poffit. Paulus pater meus haud me /
diocrisingenij 8C docflrma: vir,hoc morbo malc vexatus , cu diii multa ac
varia auxilia fed fruftra expertusfuilfetjclyflercexfolo Iad:ccondito in
ventrcm inietflo , acmultis fubindeflrigmentis depofitis,adpriftinam rc=
iicrfuseftfanitatem.
10 ^[Extenuiorisinteftinimorbofanatus. CVII.

N tcnuiori inteftinoacutus interdum 81 peftifer oritur morbus,
ex quo ctiam fupra vmbilicum intolerabiles cxcitantur dolorcs,
ntc fpiritus vUus tranfmittitur,8C nonfolum cibus ipfe.fed fter
cus ipfum plsctunq; pcr osredditur. Vomitusautem varius aut
niger exiftens,grauioris ctiam odoris cft. Tali igitm morbo ade6 Lauren/
tius amatiffimus fratcr affecflus eft, vt cum ncq^ milTio fanguinis.neqj alui
dud:io,ncq; aliud quoduis idoneumauxilium hoc malum frangere pofTet,
materia tandem ad neruos prolapfa, in morbum inddit comitialem. Q,uo
breui 8C in mortis difcrime addu(flus,cum triduo hoc habitu iacuifrct,ni=
10 hil omnino dcguftans , a medicis dcrelid:us eft . Verii die quarta, vbi pau /
luIumreuiuifcensvinulambcreoccepit,rcfumiturfpiritus,8Cmorbuspaii
latim vi natura: propuIfus,prxfidi js cedit,doncc tandem per Dei gratiam
penitus fubIatus,hominem fanum reliquitrquod no prius tamen effecit,q
exad:isquatuormenfibus,adicquoprimumille huiufcemodiaifedlus eft
morbo.

flJpMorbo vulua: inedia liberata eft muLer. CVIII.

Exari vulug morbis vt mulicribus commune,ita fane inauditum
|) j fic vexari, vt patiens nullum qibi gcnus deuorarc qucat. In coeno=
I biomotis Coelijmonialem vidimus, que cumhuiufmodi vulug
jo morbograuiteraffIid:aretur,ita prorfus quancunq; illi fubminiftraffent
efcam faftidiebat, vt quodam velut impctu asftuatis ftomachi eam ftatim
vt accepcrat,vomitione propelIerct:quod nosab irrefolubili 8C crafHori ve
to , qui a vulua ipfa verfus ftomachum fcrrctur ficri putantes , multa pro
rc ac tempore adhibuimus auxilia , qua: cum nihil omnino proficerent , 8C
ad dccimumipfa iam diem fola panis buccclla (quod mirum eft) vitam tra=
duxiffet,vitandem inedix deuidto acpenitus profligato morbo, adprifti=
namreuerfa cftmulier fanitatem.

A . ^AquaintercutemelifovteropropcIIitur. CIX.

/ A\ Ccidit interdum cafii 8C fortuna fanari nonnullos , quos medicina

4-0 J^~^aimc non poteft.Mulicrem fcimus,qu| dum aqua inter cutc ade6

DD ii) laboraret.

ANTONIVS BENIVENIVS

|aboraifet,vtmilladcfalutcci9fupereirctfpes,nefcioquofp{rituimp{ilfa,
tdt eminenti quodam loco adterram deuoluitur, 8C vtero ad lapidemelifo
di{ie(5l:o'c^,ita prorfus omnis ef¥ufus ell humor, vt quas puerii oAimenfem
geftare vidcbatur, enixam crederes.Scd nec multo p6ft aut tempore aut la
borc idoneis ad hanc rem ad hibitis prgfidi js,penitus fanata eft mulier.

^Alapamortuus. CX.

\ Xorta inter duos iuuencis litc , aimalter alterumextento bra/
chio alapa percuiriiret,in morbu ftatim , quem 3i7ro7rA)i|fap Graeci
vocant.refolutus vapulans,paucis ctiam horis iugulatiis interijt.
Q,uarcconuocatismedicis(mvinculisem'mdetincbaturrcus) quzcfitum lo
eft de caufa mortis ipfius. Verum alijs in id;um ipfum, quo m atcriam c6 ;
motam fuiiTe putaret:alijs in humidiorem locu, quo diutius obdormierat:
nonullis etiam in lautiorem vi<5lu 8C potum pleniorem, quo dum vixit eft
vfus, huiufinodi mali caufam referentibus,indifcujflrum apud prazfide re/
manCtiudicium. ^Nouimusitcmfulloncmqucndam nominePctrum,
qui vmco pugno ftoni;acho cuiufdam iuuenis violentius impetito,hominc
intcrcmit, l|[Gemini pucri. CXI.

LEminos nafci nuUus dubitat, fcd ita nafd,vt indiftindli fint,mon
Iftruofum . Mulier quxdam Alcxandranomine cx Mediolanenfi

|'agroFIorcntiamvenicns,gcminosmaresqueftiiifpcdtandosda= xo

^at>quorum altcr itcger toto corpore diftin(ftisqj membriserat.altcr ver^

ita fcapulis alterius lungebatur ventriculo , vt ill6 totum caput

iniedfle vidercturtcaetcro vcri corpore ab co feiudlus,

[: nonfecusillodemammillamatrislacexu/

gente mouebatur , ac fi ipfe paritci:

fugerct. fScdSCfubidc

fcre tempusvi/

dimus

alios p

fenunos,qui
umeroadpIa=
tam pedis coicrat capite
exccpto,alter finiftro.dcxtro
altcr vbi iagebantur carebat bra?.
chio. Coxa,crus,SC pcs, vnus ac com=
munis erat. Altcra tame corporis
parte intcgrafeiundla'quej
diftinguebantur*

i

\

\k%>

p'

^••^'vS»»*^

9k

4

"*^J

I

.3W

.y.