,,■'■" :, C

'. '• ■'% ••'." . .'■'-' ■'■•";.

«.•3.; ■*•'■•-■' ■■■p-K". ■•..-■<•

■'-!■ ' , • ' ..'•;. ♦- • :.. • • * r* •

• i ■.*;• ' *• • *; ' '■-,-'■"■ ' '. ; :

' • ■ ,■ > ■ •* >•;*. ■'..*■ '■'■' V" • .,■

'-■•:• • '• ^ . • ' ^V-: ;%•*':■-■'. - -. - ■

^r';'- ^Sf^^'#fe "• v y £ "'.'

-:•>.: v,

	?>	•t-
i				• ..
F'			<	?.*>>■	1yft
	• i		.[	' ' .
	'•%		■ ■		,

frfc*

*fc ,'j. *■

*^S?#

i>*>-**? .;-■:■;:.'■•'■*""■ '■'* '■■■ ■•!:*'" '»■*; "i »

:^:'v:'--r#v«'' ' ■■'.'...

-

/HV' .»

X {bl

Contra Libellum Calvini

in quo oftendcrc conatut

htercticos jure gladijcoer-

ccndos cfle.

Nolite antetempus quicquam judicare,dO/- nec veniat dominus,qui illuftraturus cf t occulta tencbrarum, et patc^ faciet concilia cordium.

i,Cor.^ :;

Impimm Vcrba Infidiantur fmgmnit & proborumos eumdefendit>

Pfalm 2.

Ut nunc Regw prudenter /tgitt : Ervdsaun* ludicst Ttrrt*

Anno Domini M.D.LCXUi

BencvoleLe&or*

Novismorbisnova adhibenda funt rcmedia : Quoties vero anti- quo morjx» quempiam corrcptu vidcmus, antiqua etiam & tali morbo adhi- beri folita, adhibemusremedia.AEgritudo feu potius Lethalis illemorbus , Tyrannis fcilicetinconfcientias alioru, antiqu'crat, ct iam pcr multos annos in animis multoru regnum pofTederar,atqueinnumeros cum in his, tum in alijs rcgionibus truculenter necaverat. Huic maloReformationem Ec- cl efie- in Europf tra&u pofTe fuccurrere fpescrat,& aliquo ccrtemodo fuccurrit,hoc enimconfcientiejusopreffi, fpitituali gla- dio (dc huic tyrannidi fortiter oppofuere 3 atque Magiftratus fuosfa$risconcionibu$, falutaribufqueadmonitionibusa tali perfe- cutione ita abiterruerunt & abftraxerunt ut lethalis hic morbus multis locis cxulare, atque aljas f edes querere cogeretur . Sedfc hominum inconftantiam, qui enim prftcr ec-tcroshuncmorbum deprjcabantur, cum eopr$merentur, )am ab eo 9 gratiaDeilibe- rati , quod fpiritu optime ceperant, carne cofummare conati iunt,& intolerabile hoc

(V) ij COHi»

iJtanfdentiejugurn,quod fuocollo Auxilio Dei fortiter excufTerunt,alieno rurfus inij- cere ftrenueftuduerunt, non minoricum crudclitate,quamcumillisanteaac"himfue- rat.Exemplocftceleberrimus illc Gencye- fisEcdcRxDoctor loannesCalvinus in fuailla adverfus Muhael. Servetum perfccutionc, quem (ux hdei aut potius iniidelitatis ergo retinuit , cui dicam fcripfit, c\: viVumdc- indccremavit. Infidclitatcm Servett blaf. phemiamappellat,quod mfidelitate longe quidmaju$eft;Nonhicinrlciaseo,infideIi- tatem grave pcccatum effe, blafphcmiam e- tiam gravius, neque etiam Servcti crronbus patronumautdefenforem me offero, qui altc cos fub terra dcprimi, ne peftilentiales quofdamhalitus cmittant/atius eflecredo. Moc tantu dico;.Serveii fadtum aut refpice- re fidem, aut potius infidelitate,atquefuiffc de facraefcriptur£ fenfurBIafphemuserat ir> Deum (fi vera,qux Calvinus fcribit,ipliu$ tnim Serveti libri non extant, ncquc etiam cos uf que adeo deuderem) cum tamcn crer deretfeDeumextoIlerc . Magnus certe & damno pubhcoconjun&us error,& tamen crror hic ex ignorantia; alioqui qu^infania quis furor,tam horribili mortis generi opi-

nionis

nioniscuiufdamefgo ( quam tamanrc&hH cdoclus repudiarc & ejurare potuiflet)fe ob- ijccrc ? Vitam itaquc pro f alfa quadam ve- ritatisperfuafioneeffundere, quam cuma- Jiquo confcicntiae fue (quamvis male do€tx) vermc vi verc rnaluit. Morte ergo fua Dcum fe glorificare fibi pcrfuafit* At perfuafio ifta / diccs) falla: Efto : Serveto tamcn falfa non fuit5a!ioquicerte mortem rcfugifTcr.Rebclli- onis fa&ionis, aut criminislacfeMajeftaw, faltem Ga?nevenfis , argui aut convinci noni poteft :foli9 igitur conceptx opinionis crgo. Atdicis,pravae,impi#blafphema;. Sit ita,fcd tamen,quam illc non impiam,& ad Dei ho- norcm faccrecredidit, & facraScriptura co- flrmare conatus cft.-Immo pro qua vitam fi- birelinquenda, atqueita horrcndam mor- temguftandamputavit, quofk gloris Dei ferviret, cui & adverfarij illius cremando ip- DccLtr* fum fe fervirc putabant. tten CrJ~

Quaeritur an hec non fit intolerabilis quae- >'* con~ d.}m &illicitaconfcienti^Tyrannis & inau- tre Ser' dita quaedam ac plus quam beluina crudeli- yet'A/7r'- tas : Ego certc ira efTe pronuncio. Calvbms « ^„'n. hoc fuum fa&umpublicistijpis cxtenuarc& Cal*.. ■?, defcndcre conat9eft. Idcm ctiam Bez.a Iatius. p™prii Solidiffimis vcro & ex verbo Dei dcpromp-

ns

at^ue ho ncr

caupt a&. tis af gumentis utriuique libef cii omnib» &

qutdaffir argumentis a multis refutaius eft.Prctcr cf t

^"'dh' ter os autem n^c f°rtiflimum libertatis com

henda f " facwiz propugnatorem & vindicem fe-

Z5.S/^^w fepraebuiterudita pjctate& piaeruditione

du*, fol. excellens» S. Caflellw, cuiuslabores et vigi.

uti$*7 liascircahocargumentuadveriusCalvinti

&,}*pm tibi cxhibcmus,quo rectius deindcdehoc

pegotio judiccs.Roget quis,ad quid quatri-

duani hui9 et jamgrave olentisLazari refu-

kitatio,hoccft errorum vetcru renovatio?

Verumfic habeat.Si ullamin OElopoiitus

clariflimusilleSolregionem afpicit, quae

capitaliterillade occidendis hxrcticis h£-

reiim (hoccnim proprium Tijrannidis in

Confdcntas nomen ) odit,deteftataeft, et

expulit,certe illa hxc noftraeft rcgio , nof-

trae bae arctiifimo foederis vinculo con junc-

t£ Provinciae. Multa homincs paflifunt,

multum fanguiniseffuiu, multaasrariaex-

haufta ad teterrima hanc ct fanguinaria be-

luam abigendam:omnia haec noftra vidit et

experta eftregio.Paucis ab hincannis nulli

haecTyrannis adhuc innotuerat,paucienim

plus £quo fervidi Theologi,qui Mon ftrum

hocadhucin fmu fovebant,quantum pote-

fanttegebant#

Se<J

Scdecce veterator illeSathan fubblando & fpeciofo quodam glori$ Dei & Zeli Ec- clehae praetc x, tuf ub dole & quaf i per cuni- culosquofdamirrepens,thronu Dei arTec- tat,ut iic hominum conicicnti js & fidei rur- fusdominetur, atque praefit. Vetusenim il le T. Bezae Tra&atus dc occidcndis H^re- ticis Gallice& Latine ante multosannos confcript9 & edit9, a quibufda verbi in Fri- fiaMiniftriscumprsfationcquadamnimis aculcata&fanguinem redolente, exlatio Infrsfd" inBelgiiitranflat9, &tijpis mandatusac di- l°J^ J^ vulgat9eft,quem etiamnum hodie quidam T*tuiM% extra omnem repraehenfionis, &calumniar jfSjifcef aleam pofitum autumant ( nemo enim ex UJdCi** reformatae religionis Miniftris hactenus in- IWU- ventus,quihuicdoctrinc;(fidijsplacet) kk ^"J^ opponeret)atque hinc eft quod,femel a nof rorfitum tro depulf9 cotpore languor ,paulatim rur- fus illud occupet,& magis magifque infici- at.Multos etia non puduit,erroris & fervo* nsfui filo duc~ti,in alio quoda Tractatu exe pla, torm*,Neuferi,Gentilis & aliorum,ad probandum illud quod volunt, adferre,& in que finem haec omnia, tute Ledtor benc. volcapudtecxpendcmil mihicum Serveti^ Kcufero, Gentilcautalijs illius farinae ho- (v) jtfj giinibug

tfiinibus £ommuneeffe,novitillc,qinom- nia,nequectiapatron9iIliselfeyclim:unuhoc me torquet & animum meum angit , eos qui pro hxreticis habentur ita crudeliter occidi, &pro virili meahanc fanguinariamlabem ab hoc, nobiliffimo noftrarum fcedcratarti regionum corporej&abenecompofitis & tranquillis noftris Ecclefijs arccre ftudeo, atque huncTractatum in pr«(cntia(daturus forti inpofteru etiam aliurn) tanquamvetus quodda & praefens antidotum adverf» hanc dcnuo renafcente & indies glifccntem pcf ti- JentialeIuem,dono*Legc Lcctor, & aequa \\x dicij lance trutina,fentks ccrte adulterina e£ fehancdoftrina,&anima? pariterac corpo- ri,& regioni efle exitialemrcontra vero plu- rimum facere ad propagandam vcram doc- trinam adanimarum falutem&corpoium fecuritatem atquc ad bcatam & fummam Provinciarum noftrarum tranquillkateni &paccm, fi quis ei fe f ortiter opponat. iTejf^. Tunealia rationc filium pcrditionis con- f. ficcrefludesquamfpimuorisPei? Vcri-

j.Cer.Jc tasfuisarmisvinck,qua3fpintualiafunr, & f •/•*• divinitus valida ad fubvei fioncm munitio- Hebr^ nu:ratiocinationes cverttndo, omnemquc t^ * ' fublimitatemquefefecxtollkadvcrfuscog-

«i-

pitionem Dei,&incaptivitatem redigendo omnem cogitationem ad obediendu Chri- ito, ut Apoftolus inquit . Doctores qui hanc deferiit , quafi ^d convincendos hofies per fe non fatisiufticiens& validafit,errant,& in ipfarft veritatemgraviterpeccant, cui non fatis confidunt, quia vim eius ignorant:& in ipfim Charitatem, quam erga proximu non fatis cxercent. Corpus quidem occidunt, a- nimam vero occidendo non fervant, imo potius eam perdunt,qui infidelem quempi- am e medio tollunt. Hypocritasquidem cfficiunt multos,Chriftianos vero nullosj&t quid(i(utfereficii folet) ovcm pro lupo, orthodoxum pro h3eretico,fidelem Dei fer- vu& teitem proBIafphemooccidant?E{tne quod hos noftros rigidiores Theologos , ne hocfiat,fecuros &certiores rcddat ? Vbi quaefo huius facli diplomata ? Num facra, fctiptura?Nufquamcertc hoc privilegiura ipfisconceffum invenies.Sacraenim Spnp- turaad vcritatem amplectendablandeho* mm.iz. mines invitat,non vi aut morteadigit , at- que hanc hasrcfios extirpationem & haereti- corum occifionem exprefteprohibet: quod nonmodoin hocTractatu,fedetin libello contra Befam aperte& dilucideoftenditur#

Efto

t*i»*fa: £ft0 crg0 Ecekfia? utrinque judiciurn

L'J ' idque Chriftiane&candide cx Dei verbo fcW vt dccet.Qujd ** autem Synod', quid fi ipfa ^toarr- Ecdefia, penes quamomnevoluntefleju- s>tCl)tU- dicium,hocnegligatmonitoribus fuis fcfe 1X311100« fortiteropponat, alteramfartemaudireax- que emendationcm admittcre nolit? Quod contraD.D. Ordinumdecretum& benc- placitum,videre licuitin recufatione *tfk foms (ut vocant) humanae ConfefRonis & Catechefios, cui etiam non nullos e contra- riofubfcriberecoegerunt. Quid fi etiam ipfa graviter erret? Cujus nimis multa , pro dolor,adferri pofTunt cxempla,ac inter ali- aEcclefiae Iudaicf quseper crrorcm Pro- phetas& Apoftolos trucidavit ,& ipfum Chriftum, immaculatum illum, & innoxi- umagnum,tanquan% Blafphemum (quod & hodie magnacumtemeritate& impude- tiamultisPi)sobijcitur)damnavit, & inter maleficoscrucifixittEtijm ipfa. Ecclefia Ro- mana annonhanc fangninariam viamin- grefla? Atnoflra, inquies Ecclefia reforma- ta: VtinamDeus hanc Reformationem no bis Jargiatur & diuturnam efle velit Verum quemadmodumillas, quasdixi ecclefiasu ;iacumHclvetica& Genevenii crrafTe con-

ftat

itat, ita & noftra (vt quae ex hominlbus non Cat.epifi. Undc quaque perfec~tis, & errare valientibus 'S**4*9* rton autem ex omnifcijs quibufdam Dijs, X/*>£ conftat,&ab optimisnonfemper pafcitur ,43.Bt- & regitur. Paftores enim in Lnpos fi&pemu- ^a Com. tantur , & Lupi Paftoribus fitpe fuccedunt , de Uftat. (tettantc Calvino&Befa)inhis articulisde/^2^4 haercicisoccidendis , &confcientiaefreno inijciendo,errarcgraviterpote(t;Qujdtuni in his omnibus Ecclcfiarum erroribus futu- rum?Quis nobis,tanquam incorruptus ali- quis , & e ccelo demiflus Iudex, in tanta opi- nionum difcrepantia , de doftrina aliqua , utrum Htrettca fit nec ne ? quis deipfis haere- '* ticis quinam fint,judicabit? Num JVlagiftraw tus ? minime : Beza enim hoc non fcrt. t* Trae*

Scribit cnim: Ha enimfiunt Eccle/i* non Prin- tmm de ctpumfartes: eoque obfiervaredebent Princi- Harettc* pes ut tntra poteftatis fius, fines atque cancellos * Ma£tF' fiefie cmineant , ne ficdicet audeant de Harefi ^2£" iudicare • Scd & hodic maxima pars* pa^ai cumlongoillo , gradibus & dignitatibus Edtt: dittincto, Pontificiorum ordinc,nihil aliud G*Bp*£ quam Ecclefiam , Concilia & Synodos cre- +**-*** pat. Verum hicmihi quaefo refponde:ergo- *M* ne ejufmodi Ecclefia>& Synodi intalirc- **** xum ftatu , & tanta opinionum diverfitate,

adverfarij,acl:ores, & Iudices in propria cau- la(quod in Romana ecclefia deteltati fumtis) futuri ?Quishaec aequo animo feret ? Quid aliud hinc quaefo exurget , quam bellii quod- damMadianiticum? Autnovus quidamPa- patus, novum confcientia: jugunl , veritatis fraenum, Tyrannis quaedam, & Prophetix (quaeliberaene debet) quaedam extincrio? Maxime,quandofic Ecclefiaa fuis partibus ^^^Magiltratum habct, utearum nutritij Hi fin* lijs. '3o6.&fih*m ofculenturhoc eft interprete Beza 307. Haereticos occidant.Sed & hoc Iudae aut Io- ^Uptd abi ofculum futurum, & vtNazianfen», Prd 25 2. 253 chnfto erunt contra chriflum. c" *(l Audiunt homines quotidie , multi etiam torum magno cum dolorc , fervidiores quofdam Snecan. & biliofos Theologos St«ntorea vccc paf- fimcxclamare& invehi etiam in fratres & collegasfuos,quiinaliquibus facraifcriptu- rae locis explicandis,non per omnia cum ijs confentiunt,& hanc fuam apud multos age- * refabulam, utproAtheis & Hareticis habe- antur?cosnunc Velagto nunc Arrw, Samo- fateno >Socino aut Serveto (qui vivuseom- buftus)comparantes,Quisautera hariiim- potemiae vocum, & tcmerariorum Iudkio- rum , frudus futurus fit , facile omnes .pij & prudentes intelligunt , maxime in his rcgionibus , in his Ecdefiarurn nof-

tra*

•rarum diffidrjs , quibus alius aluim facile damnat,&itacoloribusfuisapud omncs & praefertim D.D.Ordines depingit,ut in odia &inimicitias eorum incurrat &inauditus poenisfubijciatur.

Maxime itacjue Traftatil hunc ufui fu- x turum fperamus. Tum ut qui humanis in- genijsnimiu confifi, &exiftimationeatque autoritateduorumdoctorum ( fcilicet Cal. ylmetBeTLA ) feductiin reclam viam redu- 2 cantur. Tum etiam ut Ecclefia? fcedi crro- res qui iri eam irrepferunt 6^ adhuc irrepere poffunt demonftrentur, & ab ea arceantur : & utzelusillefcrvidus,quo Reges & princi- 3 pesad perfequendos& occidendos haereti- cos excitatur,reprimatur.Denique ut D.D, - Ordines alijque Magiftratus fcederatarum Provinciarum [ pro quorum, fapienti re- *imine,& fcelici du&u nunquam fatis dignc etiam in hoc negotio,Deo Opt. max .gratiae agi poflunt ] hac nuda vcritatis demonftra* tionc, a fubtilibus iftis libertatis fidei hofti- bus,Thcologis, fibi magis magifque cave- redifcant,& nunquafuaillafibiaDeo data e dignitate, & fumma poteftate ex arbitrio & „ placitoEcclefiafticorii quorundam (quod Cal<*t'ft in Antichrifti regno plcrumque fit ) abuti Jff* velirjt,atqueitaccec'tc xtcutorcs& Minijtn cru- T?J#% dtlrtatis AlitntfiAni* H*c Uo. +93%

H?c cnim illorum infana crudclitas, E- vangclicae doclrinae & ChrifHanaB Chari- tatifcujus famen fedoctorcs & imitatores profitentur)tamafTinis eft, quam Chrifto Belial , qui jam inde a corrdito mundo ho- micida eft.

Mirum certeefi Thcologos , tam Iefub- tasquamalios , qui PradeftinattBnem ufqut adeo urgent,in occidendis haereticis multo alijs crudeliores effe, cum tamcn hosmagis illorum mifcreri decebat, quibus haerefim illam in fatis eflefciunt, nec fi velint alitcr poflefentire. Itaque LcctorbencvoIeTy- rannidemhancarcerefi nequis faltem fuf- fragio tuo eam firmare & ftabilire noli , at- qucficanimum tuuminnoxio fanguinee- tia afpergcre : Dcum potius precare ut hanc animabus, corporibus, & regnis exitialem doctrinam,fua potentia & fapientia praemat & tolIat,atque ijs,qui eam tantoperc urgent iamorem det mentem , & omnibus noftris Principibus & Magiftratibusgratiarti fuam & fapientiam illam Solomonis iargiatur, quo fic inter falfam & veram matrem ( quae dilecti filij fui vitam a manu falfae ( quae in necem illius jam confenferat ( vindicavit ) cym fpiritu difcretionUdifcernat. ValeLec- tor bcnevok,& co quod damus utcr e ac fru tft# prxfatio

Pra?fatiO

OPtandum eft ut bonorUm Hommutt* magna fit authoricas, malorum au- tem nulla : Proptetera quod autho- ritate multum ducuntur Homines3 ct plerumque de rebus incertis fola alicuius authoritatefreti ftatuunt : Quo fit, utfi , qu£ authoritatc poIIet,virbonus eft,minuspecce- tur:finmaluseit,graviteretfepepeccetur.Sec$ cum in hac perverfa vita authoritas fere a mul- titudine pendeat , ct multitudoijs plurimun* tribuere foleat ,qui ipfius utilitati aut volup- tati 5authonoriinferviunt , ctfamacelebres funtapud cxterrios, quae resipfimultitudinifi& ornamento: Ab ijsabhorreat ,a quibus repre- hendicur,autqui ipfi nonindulgent: plerum- quc fit ut aiTentatores et fimulatores in praetici» fint: Synceriautem et feveri homincs^et famas contemptorcscontemnantur.

Rurfumquequoniam nihil tarri teclurri eil quod non aliquando detegatur,quoniam prar- fens affentationis dulcedo parit pofteadolores imaros,Fit utpoftquain magnadamna,aflen- tationibus obcarcati , reciderint homines, ag- nofcant et deteftenturaflentatores, bonofque laudentetdcjrndant:quorumconciliumquia carnielTet adverfarium , prius repudiarunt ♦ Hinc fere fit ut boni poft mortem laudentur i mali vitupercntur: quod in vitafcre contra fitd ut boni vit uperentur,mali laudentur . In cul- paeft hominum infcitia,qui maluntprafentis voluptatis brevitatem,quamfutura? perpetui- tttcra i Sicutpuermavultin praefentia unum

pyrum,quam in futurura ha?reditatem4C^uod H fiomines efknt viri,contra facerent,et ita maxi- ma mala evitarent. Exempla occurrut quamplu rima.Noefuotemporecaruitauthoritate,quam fihabuiflet, nonita mifercDiluvio extindum fuifTet lllud feculu. Idem accidit Lotho, quem afpernati perierunt Sodomita*, IdemProphe- tis.etlohanni Babtifta?,& Chrilto,&Apoftolis; quibus contemptis Iudau in Longiflimas & graviflimas calamitates fefe conjecerunt:fecu- ti videlicet blanda & afientatoria , eademquc cruenta Scribarum & Pharifa?orum confilia. lamvero docuit Chriltusfuturum,utin adven- tufuofitisftatus, quifuit temporibus Noe& Lothi-.hoc eft,ut fit fumma fecuritas,& c orum cotemptusqui a peccando avocabunr. Quod f\ inftat adventus domini maximenobis fufpecti efle debent,quifunt in eogradu inquo Scri- bar & Phanfaci,ne fuis blandisconfilijspraeci- pitentnosindamna fempiterna: maximeque eosdebem9facereautetiam quarere, quifunc NoeautLothi ltmi!es,hoceitquinosa pecca- tis avocant,etiamfi eorum confilia iu prarfentia fintamara.Omuino accidetnoltristemporib^, quod acadit cum:Contemnetur& vexabuntur, qui hominum faluti ftudebunt:Contra in pretio habebunturfalfiProphetar, quonia carniblan- dicutur.Siquishabctaures, hec atidiat &eru- minet . Parvus eft numerns eorum, qui fapere volunt; ijs nos laboremus. Qui fanum conlih- umcontemferint,idempofteafruftrarequirenr. Beati qui nec ipfi fibi aflentantnr , nec aliorum alTcntationes admittunt.

Quorfum harc a me dicta fint, jam rcferam . Bft hodielohannes Calvinusfummaauthori-

tate,

tate , quam equidem ei optarem maiorem , ff mitis mgcnij hominem & mifericordem vi- dcrem.Sed quiaproximofjctopalam oftendit, fcfitire multorumfanguinem jfcriproquefuo multispijspeticulumcreaveric3ego qui &na- tura &difciplina a fanguine totus abhorrco (ficut omnesabhorrere debent) palam orbi (liDeus volec) oftendameiusconatus, utqui pcnre nolint , definant ab eo decipi,& in viam revocentLir.CombuftuseftGeneva?,ob opini- onesde religione,fuperioreaniio3qui MtifU dic 26 > Octobris, Michael Servetus Hifpanus, Mtchaei impulforc &authoreCalvino , eius Eccelefis Ser^etus Paftore . Divulgato Serveti fupplicio multi Htfianus ©ftenfi funt , pr^lcrtim Itali & Galli : Primo altas Ae quodoccifuscflet homopropteropinionesde Renes ah religione. Deinde quod ita crudeliter occifus Arrago - eflet : 3. quodauthorePaftore : 4.quodcon- ma/ fpiraffec in eo occidendo Calvinus , cum ini- CataU- micisfuis: namethocferebatur:quintoquod^«/^»/'^ combufti elTenteius libri Francfordise. Sexto Itbrorum quodpoft mortem damnatus eiTeta concio- aSer^ef natoribus ad Gehennam.Harc audiensCalvi- edttorunt nuspublicavic LibrumcontraServetum, utfe recenfi* purgaretet illumrefclleret,atqueinfuperfer- tur mbi* ro coerceri debere oftenderet.In eo libro quid blioteca coneturemcereCalvinuspaucivideot . Efte- Gefneri 9 nimtalfa fpecie pietatis ita fucatus & colora- qui iicit tus,ut deprehenderenonfitfacile,prxfertim tllum ijsqui Calvinofuntaddicti.HuncergoLibrii frtpfijfe nuncexaminandumfufcepi, ecexplicandum', deTrmi* utaliquoSjfificripoteftab errorerevocem.Ac tatis er- nemomihihocLoco tumultuetur ,ponderct rortbus rationesLeccor, & avocato aperfonaru dig- Itb. 7. A ij nUaw

d* rf3*. mtateanimo,inveritate(qua»alioqurperfpicx. Sxcufos non poteft)totusfitintentus . Efficiam volentc in 8.Di~ Deo,utconatus huius hominisdeincepsijs pa- alogum teant qui fe ccecos effe nolint.Dicet forte Cal- deTrmi- vinp ,fuo more,me effe ServetiDifcipulum : Sed tate u- id n eminem terreat, Serveti ego Doclrina non bri 2. de defendo 3 fed Calvinifalfam doclrinam often- juftttta do. Itaque de Trinitate,de Babtifmo, & ccete- regni ris arduis queftionibus non difputabo , cum Chrtfti , Serveti Libros , quippe combuftos diligentia «apitula Calvini , non habeam , ut poffim ex ijs videre g> Anno quid fenferit, Sed in cceteris qua? funt eXtra il- \S32* r* lam Servetanam difceptationemjCalvini erro- tem //- res fic demonftrabo, ut quivis perfpicere pof- hrumin- fit,eum perfitim fanguinispalpareinipfa me- fcriptum ridie„ Agam autem cumeo, nonquomodoe- Chrtftia- gttipfccum Serveto,puem poftquam una cum nifmire- libris combuffit,mortuum Lacerat , et eius er- ftttutio) rores citatis etiam(fi fuperis placet)libri5quem k* fu* ^combuffit,paginis,multifqueIocis?refellit: per« conttnen- inde ac fi quis Domum combufferitrDeindenos tun°. de exeaDomoaliquavafapeterejubeatj&cubi^ Trinita- cula aut capfas indicet.Nos vero Calvini libros te dtVt- non comburemus : Vivunt & author & Liber, **, juod &equidemlatineetgalliceabeoeditus,nequi$ in ea non caufaripoffit aliquid a nobis depravari.Ponam fttinyifi" autemipfius verba,& eos Locos,de quibus dif- bilium ferere volam^ignabo numeris,ficubi opuserit: trium re deindenumerosillisrefpondentes ponaman- rum tllu- te mea vcrba,ut ita breviter perfpici res poffit, Jidsfed Ac primum titulum ponam,quiiic habet# yera fub- . Calvinus i .

ftantU Defenflo orthodox* fid ei de facra Trinitate? * Dei ma- cgntra prodigiofos ^rrvrcs Michaelis Servetj tiiftftam " - " Hifpanij

Hifpani, ubioftenditur H*reticos jure gladij t$o '$» coaercendos eiTe, & nominatim de hominetam yerfo^ impiojufte & mcritofumptum Genevse fuiiTe commu- fupplicium. Vaticanus . ntcatto

Hareticosaberroredenominatjquaiificdicat: in fpiri* Scribam contraerrores Serveti3ut oftendam er- tu . Lt£r0 rantes hoc eft, h^reticos jure gjadij coercendos 7% De eiTe,ficuterrans Servetusglaaiocoercit5 eft#//^? ££ HancciTementem Calvini poftea apparebit^ut juftiti^ veliteos quigravitererrantinterfici nifivelint regis in Calvini Sententiam defcendere . Atque hoc Chrifii agit totahacdeharreticis difputatione (quem- legis jut admodum oftcndcmus ) ut quofcunque CiUftitiam vinuscum fuisha?reticosjudicat,ij Servetoco-/*p«r<r»- mites mittantur: Quod fi fiat,comburendie- *it3(p de runt omnesChriftiani nominis homines,ex- charitate ceptis CaIvinianis,hoceft, Calvipiinftituturp Lib.j.de ratum habentibus ,quoddeindefic aggredi- regeners tur. Calvinus 2. tioneae

Quamquaminteraliaerrorum portenta , mandw» quibus SatarenafcentisEvangelij Lucemhac catione ^tateobruere conat9 eft, apprime deteftabilis./*/™»^» eft (i)impictatum congeries, quamMichael etde deg^ Servetus Lihris editis evomuit „ Ante hac ta- no Anti<* menhominemnonputaviex profeiforefutan- Chrifti • dum, quia tanta fuberat eius (2) delirijs abfur» Lih.*. ditas, ut nullo contra repugnapte (3) ultro in Lflftol* fumum abitura fperarem . 30. ad

Vaticanus. loannem

1. Impietates vocaf, quas in titulo errores ap- Calyini* pellavit,ct hicdeliria , que- convenire non pof- signa Cet funt.Nam error impietas propriedici non po- regnt An teft,nifi velis impium,appellare Paulum , dum t$chr$ft$, perfcquicwEccleiam,autThomam,dumnon # rcy** A iij credic Utimm

mstdm creditrerurrexiiTeChriltum,qui errores erant

nunc />r*.certe graviffimi, Sacrseliterx impios vocant e-

fentts. os,quifcientes&impi6animo,noninrirmita-

te vic~ti,aut ignorantes fedu£ti.,peccant:cuiuf-

&e mijf- rnodifuitCainqui fratrem fuumoccidit , auc

teno Trt- Saulus , qui Davidem perfequebatur , cum ta-

nitatts men ipfefuo oreconfe(fp fuiifet,fe eifacerein-

<? yete' juriam . Pro talibus non orat Chriitus, qui

Tum dif- dicit fe non orare pro mundo. At pro errantib*

cipltna orat,dumdicit:Ignofceeis,quianefciut quid

«dPhtltp faciunt,idcit errerepeccant.Sienimeumcog-

MeUnct. noviiTent,nunquam dominu gloricecrucifixif-

tyologta fent.(2)Deliros veroimpiosappellare,hominis

QmniA eitpropemodum delirantis.Naminquemnon

btcim* cadit pietas,ineundemnoncaditimpietas-.no

frefft cadit autem in delirum pietas ,non magis qua

funta* in bemanr.non cadit igitur ln delirum impie-

*SS3 * tas.(3)EtcerteinfumumabijiTent,fifuiifent

&*• abfurda deliria . Nec enim ita delirant homi-

nes utcapianturabfurdis delirijs, &futilibus

ineptijs,ut ipfe paulo poit appellat.Pergit dc-

indepaucis interjeclis.

Calvinus 3. I, Poitea ex bonorum virorum relatu agnoyi mefuijGTedeceptum,

Vaticanus. Erravitigitur Calvin^commifitquealiquid, utfitdicendum non putavi.Hociiquisantea de eo cijxifTer, is fortafiis pro blafphemo habi- tusfuiffeta CaJvini difcipulis . Pergit dcinde paulopoir,ubiantiquorum curiofitatemaccu- iavit. Calvinus 4.

Quid hodie?major pars h umano quoque pu- 4ore excuuTa>palamDeoiIludK:(i)In trcmen-

da eius myfleria non minusproterve irrum* pir , quam fiporci roilrain pretiofum theiauru mgererent. Vaticanus. I. Vidcturcontrafeipfumloqui.Deiveretre- mencia myfteriafunt Trinitas,Pr£deitinario& Eleclio. Dehisrebushic homo fic affirmat, quafi fuerit in Paradifo,& ita fpinofe de Tri- nitate in hoc libro docet,ut nihil aliud quam iimplicium confcientias hac curiofitate labe- fa<5tet,inquedubiuvocet.Depra:dcih*nations Yero ita crude docuit,ut innumeros homines adduxerit in tantam fecuritate,quanta fuit an- teDiluvium,auttemporeLothi,utpr$paratus ab eo mund*,poflitadventu Dominifecurius opprimi. Calvinus,5,

MultiimpurafceleftaquevitaEvangelijpro* feflionemcontaminant.

Vaticanus Impuros & fceleftos appellatadulteros,ebrio- fos,&eius generisca?ceros,qui verefuntim- puri.Sed nonintelligit,riullum hominumge- nusimpurius ciTequam hypocritas^qui fubo- vina pclle ovcs devorant.

Calvinus.6. Afque ut alia taceam , videmus quam (i) audacterlafciviantplurimi in fuiscommentis: quamqueinexplebilisnovarumrerumcupidi- tas infani pruritus inftanter ahos exagitat.

Vaticanus ,i. Vtipfemetquiitaaudaxeftsuteiu$com- mentis contradicere Genevx putetur nephas» Itaque nec infantes alijs verbis babtifare licet, qua prefcriptisa Calv.nec pfalmos alijsdieb* canere , Plus innovavic iple decem anis^quarn A 4 uni-

pniverfa ecclefia fexcentis : cmn tamenin fu|s Inflitutionibus in talesinnonatoresacerrimc invect* fuilTer,ut videatur eos depellere volu- irTe, quo ipfe in eorum locum fubiret. Ponara ciusverba ex primarum Infl. (quarBafileaeirrj preffas fuerunt anno 36) Capite 6. pagina 429, Calvinus 7,

fahi- •!. Legum veroferendajum potcftas.cum er, 9tuj $n ipia Apoftolis incognitafucrit,et totics eccle- /#//W'-fl«miniitris pervcrbum Deiadempta ,mircr bmbus. quieam,pra2terApoftolorumexemplum,con- cra manifeftumDei interdi&um adfetrahere aufit.Nonenim ambiguum eftqucd fcribit lAco.4. lacob* :(2)Qi!i judicat fratrcm,judicatLcge, qui Lege judicac noneftobfervatorLegis, ied judex:Vnus autem Legiflator,qui poteft ferva- pff re & perdere. Et paulo poft : Petrus quoque , jf. cum paftores officij fui admonct , fic gregem pafcerc hortatur,ne (.3 Jdominium exerceant aduerfuscleros. En precifum adeoquea ra- dicerevulfum,quicquid fibipoteflatis vendi- <ant,qui fefineverbo DeierYerre volunt. Non cnim cjuicqua Apoftolisdatum,quoipfi fuarn doctrina &fuum regnum flabiltanc, fed dun- ^axacquoregnumac do&rinam magnirlcent*

Vaticinus »1, At tibi cognita fuit, qui Lcf es tulifli Ge- nevae ante annos o&o, quarum authoritace et contra aliosufus es,ec proxime paucis diebus poft morcem Serveti,Eertellerium oppugnafli, &Magiftrat9prefidium ex Legibus,quas tu tu- liifes^Magiftratus fanxiflet,contra aliospoftu- lafli,& eafdemad cuasillas helvetkas Ecclefi- *$ auitftijUr, cstuis iUi$,legibuspronunciarcnt

dcexcott*

inunicandoBerteilerio,quemadmodumpaul$ antede Serveto pronunciarant . Qiiodfidi- ces te non novas illaslegescondidifte,fed om* nia ex verbo Dei ftatuifTe , Primum obijcietur nihil ergo a te fcribendum fuifle,fed legcs ut 2 Deolata? funt,fic relinquendas fuifle, Non ita, proterve roftruminpra?tiofumthefaurum in- gerendum fuifle. Deindequa?returexte3ubi- nam doceat verbum Dei pfalmos certos.certis diebusad prefcriptum Calvini canendos efle, & alia multa , qua?ex prefcriptotuo fic iftic obfervantur,ut fit contravenire magis nephas, cjuam fi quis peccaret in Spiritum Sanctum, (1) Tu fcilicet Servetum & innumeros alios non judicafti. (3. ) Ipfcitadominatur , ut 2 multis fimpliciter Dominus appellctur . Dif- putatum aliquando fuit inter ipfos conciona- tores3vtrum Calvinus Dominus appellari dc- beretjCum alijappellarentur Magiftri,optinu- itqucdominatio, utDomin9appelIaretur.Ve- nitenimin eiusardesquidam pauper fimplex homo.qui quaefi vit an frater eflet domi ? Cui refponfum cft : Quidfrater? Satismagnuscft utateDominus appelletur, Deniqueficdo- minaturGeneva? Calvinus* 11 r eumoffendere iitlonge periculofius, quam regem Galliae ici ipfa regia. Sciunt ha?c innumerabjles ab eq ejecti5&miferevexati,quosenumcrarelonga cflet hiftoria. Oftendat nunc tale aliquid vel feciiTe vel docuilTe Apoflolos . Sed redeamus adinftitutum Li brum.

Calvinus 8* Hisereovitijsjuftamac dcbitam tnercedem fepenaicDcus^dumhomiucsaiioquinon ftu-

pidos,cVaIiquadoclrinafinfl:os,brutaquada

iocordia in fcedos pudcndofque crrores pro-

labi finic. Hoc^quanquam non in tempore, ut

decebat , remedij adhibendi caufa metiitatus

fum : ubicamenreipfaedo&usagnovimona-

deo miratus fum multos efle in(i)Italia tabe if-

ta infeclos . Quoddicononmodoin bonam

partemaccipient,equi &(2)modefti illiusgen-

tishomines , fedincorrigcndo ($) patri|fu*

malo(quodutinam nonalijs quoqueregioni-

bus,&prefertim Gallige noftr^ communaefo-

fet)mihi libenter fubfcribenc.

Vaticanus #

Eiloper^pretium perfpicere curfioc pottfli-

mumde(i)Italisdicat & Gallis. Csetera? na-

tiones Calvinumagisex fcriptisnoruntquam

ex moribus, Hinc fit utcum multi remotarum

gentiumhomines habeant pro Deo,quod cius

vitam putantipfiusprofeflionirefpondere. Ex

Ictusno- italia vero & Gallia multi Gcnevam confluunt

mea(ut gclonginqua confuetudine Calviniingenium

mthtqut nonnulli deprehendunr.Id cumantea patefic-

dem vtde bat,tum veroin Servcto palam fa&um eft. Na

turjex. quotemporeeratibi Servetusin vinculis, ve-

frtmttar niceoforte fortuna Italus quidam L5tuscele-

fume»toy bris,cui cumde Serveronarratum efler,dixit fe

ubt dtctt^ nunquameiusfuiflefententiae , utaliquis pro

GrtbtldM opinionibus quamvis hsretitis,moreretur, 8i

aCahtno a^ \c\ ratiot\esiuasadduxit4 Deindcdeopini-

fuperbe one Serveti,quidixiflet Iefum Chnilum etiam

npudU - quodad humanitate attinerct,efle verum na-

tu.idem turalemqueDeifilium, exipfoDeo & virgine

ethtc dt- genitum3nonnulladifleruit,&eamfententiam

ettttr. /ibinon admodum difplicere dixit s quin fe a

puero

puero ita fcmper fenfifle. At fratres £111 protin*

orTenfi,eum in Serveti opinione efle dixerunt, cV li perfeveraret,uthafreticumdevitandum. Ccepitilleut derevaldeardua fufpenfus eos rogareucfiHconventumdarent , ubiratione fuam palam polTet exponere: Autfaltem aures Calvini(cuiusauthoritatem ipfefemper plu- nmifeciflet)fibiconciliarent , utabeoeade retanti momenti.apertiuspofietinititui. Sed nihil impetravit.Itaque ea de re graviter com- motus difceflit. & ad Vincentinos fracres ea de rc literas fcnpfit . Pra?terea Lelius quidam Zoiin5 literas Genevammiiitadamicumfuum, in quibusfcribebat Abelis fanguinemconque- riadDeum,&forcutCainusnoninveniretpa* ceminterris. ItemBernardinus Ochinus re- dux ab Angha Genevam pcrvenic poflridie quam Scrvetus combuli' eit,ad cum venit qui- dam, quieimortemServetinTrravit. Bernard* vero ita locutuselt, ut appareret ei non pro- barifactum: Quxieseumreddidit invifum. Ad ha?c vencrunt a Rhxticis fratribus quac- damcarmina,inquib9dicebatur vnum Serve- tuma Calvinoextindlum,fed revixifle innu^ merabiles : Corpus cius crematum, fed animi intactam remanhfle: Si Chriitus ipicGenevam veniret,forcutcrucifigeretur : Non eiTe jam eundumGenevamad ChriftianamLibertate. lbi enimeflealterum Papamjedquivivostor- reretjcum Romanus prius furTocaret: Nam fere univerfiltali,etiam qui Calvini doclrinaappro- bant,tum eacrudclicateoffenfi funtgraviflime, quod & in Gallia magna ex parte accidit.Harc rcs natiorib9 hisCalunureddiditiniquiorenv

(2) -fcquo*

j£quos modeftofquevecateos, quifubfcribut «ius crudelitati (3) Et quo nihil habent melius id patrias malum appellat Calvjnus, videlicee quod nolunt cuivis homini temere crederc i Quod autera Italorum maximum vitium eft , ciusnuIIammentionemfacitCalvinus : Lo- quordevindi&aecupiditate,qua nimirum la- borant muhi Itali tS unt enim Itali natura vai- de boni aut valde mali ♦ Sed quoniam id viti° um Calvino cum Italis fic commune eft, ut eis palmam prasripuerit.prudenterde eotacet. Calvinus^.

Vulgaris hic morbus eft,ac fere ubique reg- nat,quod ut quifqueingenijagilitatepolletj; itaeumtitillatinaniscuriofitas, Sed inltalis forte propter rarum acumen magis eminet ♦ Vaticanus,

Mavult fimplices et bardos , quibus poflTee «juidvisperfuadere. IngeniorumLumina re- tormidat,&extinc*tacupit,nedetegatur.Ta- lis fuit olim praeftigatbr illc Alexander pfeudo- mantis,hoc eft,falfuspropheta,quia iuis pra> itigijs Chriftianos& Epicuraos remouebat. Tumipfe Calvinus deingenijacumine potif» fimum gIoriatur,& multa tam argute diflent, ut ea nemo intelligat : Scd vult folus eiTe,quo poflit maiori cumlucro nundinari. Pergit dc~ inde,&eos quife eius crudelitatis miniftros praebere noIunt,Serveti diicipulosappellat , ut «osreddat invifos.Hic enim quorundam mos, ut quicunque eisnon aflentatur,is infcrni ali- quo nomine denigretur : Atheus, aurLiberri- nus,aut Anabaptiita3aut quid aliud huiufmodi Tocfitiiri ojicmquidemmorera didicerunta

^patri^

patribusfuis, quiflc foIebantpugnare:5ama* ritanus eft , Darmonium habet , quid eum au- <litis>Hac difFamandi ratione alios imperftos ab eis audiendis abfternent,atqueita victori- amnon auditis alijs obtinent . Dicit deinde eoseiTeMadianitarumfimiles , cum nulliun- quam Madianit^ magis intcrfcfe diffiderint , quam ipfe cum fuis . Atque ubi propofuit fe contra Servetumfcripturum, utalios ad fo- brietatem revocec 3 caufam fui facli iicrcd- dit.

Calvinus io, Si quisobicijatvel ignavum eflebellum,quod mortuo inf ertur , idque nonobfcurum aiffi- dentia? meaefignum efle,quod nunc mortuo in- fultem , cui vivo &Loquenti pepercenm : vel crudclem effe , quimortui hominis umbraral infccler : Vtriufque prompta eft facilifque de- fenfio. Egocnimquamdiu fpes fuit eius(x) ad fanam mentem revocandi , privatim ope- ram mcam impendere non deftiti. Vaticanus; Koc eft ad opinionem Calvini.Nam pro in* fanis habet,quicunque cum ipfonon fcntiunt. Sed fingamusfanumefleCalvinum,quomodai ad fanam mentem revocare potuiffet eum j qucm tam iniquetraclabat? Pra?cipere folenc Rethoresde concilianda auditorum bcnevo- lentia, quo perfuaderipoflit . Nam a quo quie alienum animum habet, ab eo perfuaderi non poteft.Calvinus orator bonus,utServeti bene- volentiam fibi conciIiaret,eum confeftim ra- puitincarcerem,omnesad eum aditus,ijs qui cum confolari ^aut ci conciliura dare poffenr,

diligentiffime pneclufit. [Omnes fuos collegas in eumincendit :. ipfe eum in carcere abfen- tem quotidianis concionibus ad populum infc vidioiiflime traduxit.His rationibusconciliata Serveti benevolenti33eumad fanam mentem revocare conatus en\ SimehercleCalvinum audire et ab eo difcere Servetusihtuilfet, his imquitatibusdeterreripotuiflet, Calvinus. n.

Acnedubijs narrationibus Leclorcsmorcr tantum (i) fimpliciterreferam ,quod duabus antc mortemfuam horis verum eiTe coram multisteitibusconfeiTuseft.Quummeum co\- loquium petijlTet (2) mifli funt duo Senacores C3)quimeincarcerem deduccrenr.

Vaticanus. I Quam fimplicitermox videbimus(2)Pra?tcr- ca quod eftpra:cipuum,Negaverat feiturum nifipcrmifluSenatus.EtquiSenatumprimoad capiendum Servetum pene coegerat , is nunc eum jam ad mortem damnatum adire fine pre- fidio non audet . Itaque hancpuerilem Calvi- nifimulationemipfi Senatores admiratifunt. (3)IncarceremCalvinus.( Chrilti Difcipulus ) a Senatoribus honorificededucicur: Servetuj fum macum ignominia a licloribus duclusfue- rat.Nunc confer cum Calvino Chriftum.

Calvinus. 12. . Quidnam vclletrogatus. dixitfca me vcniam petere. Vaticanus,

Expeclabam ut confitcretur, que tu paulo ante dixcras, videlicet quod tu privatim ope* ram tuamad eum fanandum impendifles . Ni- Iul taleconricctur, & tu aobis iiludis, ncque

pro-

promiiTii praeitas.Non idemeit veniam petere, &ilIaconfiteri4AnputasomnesitabardoseiTe ut iit.am arte nemo animadvertat? Sia prorpif- fis,oitc"dc illum ea eiTe confeiTum . Sed quoni- am callide difTimulas , ego prote narrabo» E- rat Servetus paulo iracundior.Cum incidiiTet in CalvinumJiominem extrema»iracundia?>& ab eo ita inique tradtatus fuiiTet in vicula,ex- aceibatus ita eft,utineummulta magis iracu de,quamChriiHanedixerit. Adeaquii Calvi- nus refponderit,quinonadfuerunt, conijciac exeiusicriptis&concionib%quasineumtoto illo tempore habuit: Igitur Servetus poitquam fibi morteminitare vidit ,. coepit de reddenda, ratione Deo cogitare : & quoniam intempe- rantius locut' ruiiTet,a Calvino veniam peti- jt,non propter doclrinam , nequequiaCalvi- nus ei unquam benefeciiTet,fed quia Servetus maledicla malediclis , cotra Domini precepm, lependiiTcr. Hxcdiflimulans , tcnebrasofTudit oculislcclofum,quaiiScrvetimodefHaCalvi- num reddatinfontem. Hic fubit illud quod in proverbij S : Dt\>es cttm fectt tnfurtam tnfuper mi~ ttatur : Paufer cum affeclus efl tnjurtafuppltcare cogttur: Servetus capitis damnatus,a Calvmo damnatorefuo veniam petit . Calvinusveniii Serveto ncquc viventi dedit,neque mortuo,ut oltendit totus hic liberin illum accufatorie fcriptus,&conciones,cVquodeos tamacerbc 6V verbis , & faclis, & fcriptis infedatur , qui Servetiviceaudencvelmifereri. Enpaltorem ovium Chrifti,quianimamfuam ponat proo- vibusfuis:en hominem ChriiHanu,quiSolem •ccumbcre non patitur fuper iracudiam fuams

Calvinus

wlvlnus r^. Ego vero ingenue praefatus( r) me nunquarii jriyatasinjurias perfccuturrjjquata potuima- luetudine admonui : jam mc ante annos ,16 * hon fine prafenti vitae difcrimine obtulifleme- am operam ad eum fanandum,nec per me fte- tiffe^qub minusrefipifcenti manum pi j omnes porrigerent»DeindeLiteris privatiscum ipfo flacideegifle 3 necullamcaptafleoftentatio- nem,Denique nullum a me benevolentia?offi- tium fuifle pretermifliim,donec Iibris meis ob- jurgationibusexaccrbatus (2) rabiemmagis quambilenerfudit.

Vaticanus .1. Negat fe unquam privatas injurias per~ fecutum,quiviridi#aecupiditateficardet , ut cum nemo de Magiftratu quidem oflFendere auflt ulla minima ore,nifi velit fufcipere inex- piabilesinimicitias . Atquehajcfunttotiilli nationi notiffima, Ehimvero eft operae pretium cxijsquaefcripfit 3 cognofcere homihis ergai Servetum benevolentiam .ScripfitCalvinus Commentaria in Ioannem,quibus commenta- rijsepiftoIamprefixitRobertus*Shephanus,in qua Calvini in refellendis alioruoi opinioni- bus modeftiam mirifice pi edicat Jn prima fta- tim pagina eorum commentariorum Calvi- nus Servetum his verbis aggreditur : Servetus fuperbiffimus ex genteHifpanica nebulo, En modeftiim dignam quam Robertus ad ccelum cxtollat . Sed Facit Robertus quod caeteri Cal- viniDifcipuIi:Hominem tantifaciuntut eius facla et dicta omnia nullo j udicio,ne confide- rata ouidem, ccrutira celebrent • Quo quif-

queeum magis laudavit,eoChrifti amorefL Adducam aliud exemplum modciha* Calvini in Servetum. In Libro de fcandalis,pag. 59* fic fcribit; Promultis unum exemplum Serve- tifufiiciat. Is enim Lufitanicofaftuinflatus , magis etiamnum propria arrogantia turgens 9 hanc fibi comparandi nominis rationem opti- mam eife (latuit , il omniareligionis principia convelleret . Quicquid ergo de tribusin Deo pcrfoiiis, olim ab ipfo Apoitoloru feculo tradi- tum a patribus, & continua astatu ferie ab om- rribus pijs receptum fuit,non modo tamque in- fultum repudiat,ted plufquam atrocibus con- vitijs exagitat ac profcindit . Tantumcani- na illa mordendi latraudique rabies,qua ebul- li unt omnes fcriptorum eius paginae/atis tef- tantur ,qualis hominem fpiritusinitiget . Ad rem vero ii venias,fatis perfpicies jcjuna inanis gloria? fiti jaccenfum,abfurdiffima quequaj deli- iiacupidehaufiiTe,quibusfefeinebriaret , &c. Intenm multa fpeculationum plauftra congc- rit,que adeo nihil habentcoioris, ut facile fano cuivis hominiconitetmon niii cceco fui amo- re fafcinatum,poiTe ita deiipere.Hecfunt verbal Calvini.Credam* igitur eum vitam fuam ob- tuliireperindepropterServetum,in quem ca- ninam hanc mordendi Latrandique rabieirt (benevolentisefuae judicium ) ebulliverit,ut of- tenderet quali manfuetudinis fpiritu initigare- tur, Etpoiteanonerubefcit, publicatis toto orbe libris diiTerere (2) Deeft,& qui Servetumi vivum torruerunt. En pietas,deberct hoc ial- tem dicere fine rabie . Caetera quae deinde po- eitj omicto,quod Scrve» Ubros non babeo &

Calvino credere periculofum nimis cft. Subi)* Citdeinde.

Calvinus. 14. Cum monendo & hortando nihil profice- rem nolui(i) fupra magiitriregulamfapere(2) nam ab haeretico homine qui autoehataehrttos pe^cabat , fecundum Pauli Apoitoli prarcep- tum^difcefTu

Vaticanus,

CallidetacetquidrefpondeiitServetus: & tamen fupra dixcrat fc relaturum quid Servet? duabus ante mortem fuam horis confeffus ef- fet ( 1 ; Magiitri regula eit3 peccantem admone- refeoifum:Deindeadhibitounoauta!terotef- re: Poftremo,dicereEcclefia?. Calvini pama udmonitiofueruntilla^quxfuprapofuiir^con- vitia:alteracaicer: tertia fafces , Hancratio- nema Magiiho Chrifto nondidicxt(2) vide- licet Calvinus hoc loco haereticum appellat e- um,quialiquoties admonitus non paxet : & reclc fane. Sed cportct admonitionem eiTe & bonam & veram . Bona eit,quae a charitate profieifcitur : Calvinianaadmonitiofuerunt vificulaiTalisadmonitioetiamamicumalie- nare poiTet^tantum abeit,ut alienatum revoca- re valeant. Veraadmonitioeitderc vera , Sc inquais,qui admonetur peccarefe videat ; Vt 11 ebrioium rite moneas & amice ut fe cor- rigatjii non parebitaliquotiesmonitus , erit pertinax & habendus pro publicano. Quod fi Servctusa Calvinoamicc 6Y exChrifii pra:- cepto monitusfuiifet , cV errores fuos vidcns, tamen la cis pcmnacuer perfevcwflet, recle a

Calvino vocareturharretic^Sed talemnonfu- iiTe,oftedit ipfa confefTio Calvini,qui fupra dix- iteum veniapvtijfTeabipfo Calvino,id quod fuitanimiccrtenonpref;acli,nequepertinacis nequcfe facile ficdemitteretCalvinus. Quod iiiic errorcs fuos vdifTet Servetus, quomodo viditmodeftiam,nonfuifTeteigraviustrrores conhteri, quam a Calvino • ut diclum eft) veni^ am petere .

*Caivinus i?«

Ad populum quod in pJaufibili caufa me iion venditavi, modefti$,non timiditatitribu- en t x qui & b oni I n dices.

Vaticanus.

Hic Locusclariorfiet txpagina 66 5« ubi fic loquitur Calvmu$ : Qum varie denique , di- iique verbis certatumforet,& fubinde queri- moniam illamrcpeteret : Non deccre pietatis caufasmcarceretraClari . Refpondiquod ve- rum erat,& initio pefat* eram^nihil mihi fore gratius,quamfiin tcmplo &totopopuloaudi- entediiceptaretur. Curigitur factumnon eftj fi utrique gratum crat ? Qjuod fi poftea recufa- vit Servetus,cur id modeilia? (u$ tribuitCalvi- nus,non recufationi Strveti? Iam quod caufani vocatplaufibiIem,deTrinrtate loquitur , quse in vulgus ideo plaufibiliseft, quod vulgu snon aliam Trinitatem no\it aut comprehendit5 quam qualis a pafturibusdepingifolet.

Calvinus, U. . Quinpotiusformidavi » nefi argumentumt illud ex animo & feno traclandum fufcipe- icm^maUvglifortealiquiautbiafphemiobftre-

perentmcpugnandinimiseifecupidurri. Vaticanus • Curergoquodamdie Dominico frequentit. fima concione Serveti (qui tum recens erat iri carcere )opiniones populo expofuifti, & copi- ofe traclafh ? An malebas cum abiente pugna- *e quam cumprefente?

Calvinus. 17. Quarrt prepoftera obfecro ifta eft humanitas, tit fi filentio tegatur unius heminis dedecus, Sathanaeaucupijs mille animas proftitui.

Vaticanus. Si Serveti errores ifta aucupia funt,cum mille animasSathana? aucupijsprofticuis, quieasa- gites & Camerinara moveas, Quamvisenim multa diflimulas,mulcaque trunca allegas, ta- tnenex ijs ipfis etiam in Libro mo capientur multi.Poteritenimvenenumpotoreslaedere, ctiam in paulo tuo,Iicet de vino tuo multum affundas. Vidi ego homincra qui citatisa te paginan^. Servetirationibus,denon bapti- iandisinfantibus5itafitcaptus,ut dixerit nihi! elTe apcrtius . Adeo frigiax funt tua? rationes Iamillud qualeeft, quodfe fingitfollicitum eiTede Saluce animarum, quo poffic corpora cremare,uc poft apparcbic.

Calvinus» 18. Vtinam fepulti eiTenc Serveti errores. Scd dum eos volitarc audio, cacerc fine perfidis culpa non licec,

Vacicanus. Tuipfein caufaesucvoIicent,vcenimpno~ ris eius libri nullaferc erac mencio,ica hic po~ flcrior pgceratatgjii more vendi finetumulcu.

Nunc

Nuncpoftquamtuhominem cum hbnseoiK- bufliiti, ardent omnes eius legendi cupiditate, & putancibi aliquidfuifTc bonicontra te,prop- terea quod tu bbrum & tunccremari volueris., & nunc malediclis obruere coneris . Has tur- basomnesexcitafti,que fine tenuitefbrent, Calvinus. 19. Quanquam non tam huius Lucubracionis , quaminflict§homirii pcena? , reddenda Ratio eft . Nam quicquid a Senatu noitro actum eft,mi'hi paflim aflcribitur. Nec fane diflimula- bo mea opera confilioque jure jn carcerem fuifleconjeclum. Quia recepto hiiius civitatis jure criminis reum peragere oportuit,caufaque huiufqueme efleprofecutumfateor. Ex quo convi&us, menullum de pcena verbum fecifle nonfolumboniomnesviri mihi tefteserunt, fed malis ctiam concedo ut proferant fi quid habent.

Vaticanus. Principiocum rumorelfet opera Calvini fuiflecaptumServetum.,amici Calvini id ne^ gabant,ut Calvinum ab hoc crimine defende- rent . Nunc ipfe fuis hanc defenfionem pr*- ripit;fe authore fa&um confitetur, fed jure fac-* tum amrmat, quod an verumfit poft difputa- bimus

Calviuus. 10. Sed quatenus progreflus fum, non tanti efl utpubJico libro Caiumniam,quam mihiafper- guntvel turbulentihomines,veI maligni, vel ftolidi & ebriofi,purgetur . Alia uc vidio caufa. nuncagenda eft.

Vaticanus. 8 uj Attendi-

^aticanus. AttenditeperDeumimmortalemhominisa- fiumum & concihum, horrebitisfi vcre perfpe- xericis.Vtilc oitendere non (blum,fe redtt fecif- fe,fed itaetiam omnes he/ettcostracTandos elfe iit tracTatus eit Servetus, Venitin mentem concilium Hamanis, qui pro ni hilo duxit in u- nam Mardochaeum mittere manus i uas. audie- xatenimquodeffetgetisludaea?) magifquevo- luit omnemludeorum^quxeratin regno Af- fucrijperdere nationem. Sic hic novu s Haman parum habet unum extinxifle, nifi detur infu- perpropemoduunivcrfohominumgeneri pa- yia facei e,v t oltendem^ . Vult enim occidendos ciTe omnes haereticos: hf reticos etia vult habe- iiomnes,qui abipfo dimdent. Ita fiet ut ora- nesPapi^ta?,Lutherani & Zwingliani,& Ana - bapiita?,cVfiquialijrunt,fencentiaCalvinifint jnrerficiendi,foliquefuperfintin terris Calvi- ruani cum Turcis & Iudaeis,quos excipit. Nam illosomnesaCalvino difliderc poftea oiten- demus.

Calvinus. 21 = An Chriftianis judicibus hatreticos punirc juceat.

Vaticanus. Quaefo vos lecTores, vt utriufque dicTa bcnig- neaudiatis. Hoc volooftenderc , nullama Calvino ad hoc probandum firmam rationem aut authontatemadduci, eumque iola reg- nandi cupidine ,fanguinifque inexhauflafiti omniahxc dicere, quardicit . Hjec nifi plana fecero ,non recufo guo mjnus omnes me dam- aent,

Calvi-

CaJvinus, i%.

Atque ut hic mihi cum duobus , homimin* generibus negotium eft , ita dilundte utrofque uc merentur,tracl:abo . Multihodie func tur- bulenti homines,quibus fi Iiberum foiet,qui^ quid intus conceptum habent , effutire , nihil non proerfraenifuaaudaciaconvellerent. Iftis non mirum ert fi tantopere arridet impunitas, Licentiaemater.facile etiam fubfcribent Epi- cursei omnesac Lucanici , quorumvoluptati hoc unumdeeft, quodquarinterfe clanculum & amigmaticc facriiegia obmurmurant 3 pieno ore creparenon audent.

Vaticanus. Qua»fote,Domine Calvine,fitibili$ efletde hseredicate cum aliquo, & is a Iudice polhila- ret,utfibiloquilicerec,cibinonliceret,nonne tibi diceresfieri injuriam ? Curalijsfacisquod tibi fieri non vis > Lis eft de Rehgione , cur a- lijs os prsecludis ? Nifiquiatibi maleconfcius metuisnedetcgaris aut vincaris,acqueicade- ijciaris dedominatu tuo ? Quem vero Lu> theru m ,quem alioqnin tanti facere foles , ap- pellabisJEpicurxum ne an imperitum?Is eniin inpoitillisin.13 Cap.Math.ficcontrateloqui- iuv.fiic yero W<r,vt malefani haclenus fuerim9, quiTurctis bello, heranieosigne,Iuda?os necis metu,£5?^/^injurijs voluimusadfidemcom- pe!lerc,^z/^»w noftris viribusevellerc,acfi " nos lili efTemus,quibus potertas efTet in corda " &fpiritus, &innoftra manu ad juititiam& " pietatem omnes homincs revocarc. Quod ^ " B iiij unus"

a,unus Deus non faciat, manat perpetuo infcc-

5, tum . Nos ifto paclo vcre homines potius a

3> verbo avellimus , eos perimendo ne poflit iq

3, eis ahquid operari : &duplicis necis( quantu

3y in nobis eft) non reos conftituimus:Corporiss

s> quodperdimus mortetemporaria, & anima-

s, rum,quasin gehennamdetrudimus.morteaf-

s, ficientesxterna: Poftea jactemus obfequium

s, nospra?ftitifle Deo,acpecuIiarenobispoIIice-

3, murhincincselopnemium. Iurefgitur dcbe-

3, bathiclocusinquifitores harreticorum et ho-

,, micidasillosfquioberrorem quemlibet,quiip~

sy fis videtur, homines adeo facile maclant , il

s> non effetillisfrons ferrea,etiamfi quandove-

ss re hajreticos in manibus haberent ) perterrefa-

J, cere. Nuncautem exurunt veros fanclos, &

3> funt ipfihaeretici.Quod quid aiiud eft,quam e-

ss vellere triticum, &prarfeferreevulfionemzi-

a> faniorum. HaxaguntiftiHomines vereamen-

tes,&pr£terea nthU , VideCalvine, hic Lu-

therum a te cfamnari,& viciflim ab eo te ha?-

reticum & homicidam, & frontis ferrea?, &

amentem appellari, Audi nunc vcftram con-

cordiamprcoicare. Sedquid unumLutherum

commemoro ? ImprefTuseftLiber,cuitituIus

eft : Deharreticis an fintperfequendi, quoin

Librocitanturplurimi autores, quos univerfos

tu damnas . Citantur cnim ibi Aueufhnui,

Hieronimus,Hilarius,Chryfoft.Theophilaclus,

Pellicanus, Lutherus, Brentius, OttoBrun-

feldius, VrbanusRegius, CadiusSecundus, S»

Caftalio,GeorgiusRenbergius, & ipfeloan-

nesCalvinus, &alij multi, quiomnescontra

Calvintim pugnant , cjuos oranes nunc Cal-

vinus

uiftus unoinfafce colligatos conjecit una fe- cum incineresServeti : Tantasfaneinferias inimico fuo mittens, taotadt ulcifcendi cu- piditas, Htpoftea audetdicere,eos facrilegia obmurmnrare: quafivero non fit venfimilius eum facrilcgia & portenta meditaii,qui fibi fo- Ii ac fuis loquendi poteftatem permitti poftu-

Calvinus, 23» Denique quotquot poena? metu fnagis quam pudoreamaie (cribendo cohibentur , indig- na tijrannideEcclefiam opprimicontendunt, nificuiquclibcrum fit,qua; placuent inluccm proferre,

Vaticanus. Malefcribereputat omnes , quinonipfius arbitratu fcribunt.Itaque cos non folum afcri- bendo,fed etiama loquendo arceri poftulat, utlibifoli quidvis effutiii liceat, &hancne- gat eifetijrannidem.Pergit deinde & difputat contraServetumqu2edam3queegohicnonpo- nam.NonenimServetum, fedventatem cle- fcndo. Ad finem fic loquitur. Calvinus.24. Ad ha»c,unde inter fidei violationem , & a- lia maleficiadifcrimen, nifi ex cerebro fuo fumpfit?

Vaticanus. Facillimefumi poteft difcrimen hocvelex parabola de fatore, ubi qui femen acceperunt inter 'faxa vel interfpinas, fidem violant&a veritace, quamlceti acceperant defcifcunt,hic proptercuras, ille propcer perfecutiones, & tamen cos nulla lex interfici jubec, Cur? quo- B v niam

niam fidem,violant: fedproxjmononnoeents quernadmodum nec invidi , nec avan aut yindi&r cupidi,fi haec vitiaintus claufa tene- ant.QuodfiCalvinus vultomneshos interfi- cere (qui tamen fidem violant, & in Dei con- fpectu nihilo funt funbus authomicidis meli» oresjquis fupererit ?

Calvinus %$.

Si vult Chrifti adventu mitigatum effecon- tra haTefesrigorem,teitnr-onium proferat. Vaticanus.

Quomodo mitigatum ? AnteChrifti adven- tumnullafitin totaLege hxreticorummen- tio:& tuiliic ha?reticorum pamam petis , ubi nihil nominatur? Namfi putasrigorem non ef- fe mitigatum , oftende rigorem ullum Legis fuiffein ha?reticos ante Chrifti ad ventum:6f- tende nomen haereticorum. Neque vero ncgo tumquoquefuifTe hareticosifed meos poe- namLegeconftituinoninvenio : Atin novo Teftamentoevitandos invcnio . Itaquepoena non eft vel mitigata, vel mutata: fed in novo Tcfiamento conftituta & inde petenda. Calvinus, 26

Prodit alter fanaticus ex fuo antro, qui Ser- Tetum vocat optimum fuum fratrem , & ideo puniendoseffe negathaereticos, quia fachso- racuiis fenfum quifquefuo arbitno affingat, utcerta veritasquafi nubibusobvolutajaceat,

Vaticanus» Indignatur ciTe alique, quidicatfacrasliteras cfTe obfcuras: ipfe putat apertas:In quopug- nat conrra Zwinglium, qui putat obfcuras jpugnat contra feipfum,quiad iias tam apertas

Literas

^cras aperiendas , pere innumerosedidic Commentariosipngnatcontraeosomnes qui badtenus tam multos dehis libros & fcnp- feiunt j&qijotidiefciibunt, ut omnibus le- gendis non lint fatis tres ^tates hominis. Ipfe- metmprarfatiunculain fuasinfhtutiones, di- cit fuuminiHtutionumLibrum eiTe adScrip- turas in'elligendas lnitrumentum neceilari- unr.Deniquemultosjarnannosquotidie con- cionatur,icnbit, Difputat, ad declaianda ea , quae dicit elTe daiiiTima.

Calvinus.27

Ita bonus interpres fidem ex hcminum cor- dibusdeleremavult, quampcenisfubijcere, quieamlabcfactant.

Vaticanus.

Non delet fidem ex hominum cordibus qui hereticorum poenam vult in adventum Iudi- cisdifFerri: nifi vis Chriftum ipfum accufare, qui jubetufquead meiTem zizania relinqui : Necitem^apoenJsvindicat , quivulteos fuo tempore a Deo,non permature ab hominibus puniri.

Calvinus.28.

Qualis cnimcxtabitreligio? s.Quibus notis # difcernetur vera Hcclefia ? 3 . Quid denique * erit Chrift u« ipfe , fi incerta fit ac fufpenfa ^4) Pietatis doclnna?

Vaticanus. I.Erit fundata in fidecerta de rebu< queTpe-. rantur, noncernuntur,qualisfuit Abrabami, qui juflus migrare, parui t , cum nefciret quo Vaderet : Iuffus mactare flIium,obedivit, cum tamen eventumignorarct, Sed eius cratccr-

18

ta fides,quia fidelis Deus promiferat.2. Cha* s,, ricate . que a fide proficifcitur , cuius precep- Uha.ij. tio , certa eit, Inhocenim , inyuit % cognofcent jf. Homines Vos ejfe meos difcipulos >Ji dtlexeritis

Hehr.u vos /ntcrvos 3. LapisofFenfionisijs , qui ni- /. hilvoluntcredere, nifi quod intelligunt. Eft

Ioha.20. entmfdes rerurn yuA non cernuntur.Beati ejui non jj>) Vtde/unt & credtderuntt (4) Pietatis do&nna :

Matth.j Diligere inimicos , benefacere ijs qui nobis

malefaciunt: Efurire&fitirelumtiam: beati

qui perfecutionem patiuntur propter Iufliti-

Luc.G* am ;Vevobis,cumdevobis benedicuntom-

nes Homines : ficenim faciebant laWis Pro-

phetis.Hec &alia huiufmodi certa funt, eti~

amfi ignorentur obfcurf ille qucftiones de

Nota. Trinitate,de Predeftinatione , de Eledione.,

*& & ce ter$, propter quas Heretici habentur ho-

mines, & quas multipij ignorarunt.

Calvinus 2?. Quantum vero Dei probrum. eft, fi ita ( 1 ) flexi- loquus cenfeturinfuisoraculis, ut nobis jo- cofeilludat PatquinificertaReligio prodita fitinScripturis, fequiturnos ambagibus.amo fallacjjs abipfo fruftra occupari. • Vaticanus.

Imo quantumDeiprobrum, nififitflexiJo-

quus>Nam fi aperte loqueretur,obijceret mar-

garitas porcis,cum oracula legant multi porci.

2.Cor.s Primu Paul» ait,IudarOs velatum habere vultii

dum Lege legunt, nec poffe intendcrein Chri-

(lu.quifinisLegiselt : ut vniverfa Lex Iudsis

nihil aliud fuerit, quam flexiloquentia. Atque

Deuter. idem docetMoifes \Qucefunt abditainquit , ea.

*S> •*# fHr>* Vsmiw pci mfiri ; $u* #j>erta tero , eafunt

noftrOj

noftrdi&> noflro>'uh?filiorum in atcrnuvny adexe- 3S " yuenda ornnta cjua dtttafunt tn hac Lcge \ Quafl sy

hocdzceret : Quxinhac Legein ceremonijs & cateris fignirkancur, ea nobis oculca, func penesDeumcondita» Sedqua»nosfacere ju- bet,u t de amando Deo & proximo,de non oc- cidendo,&rurando : itemquede facrificando i&rcsterisjea nobis apercafunt, quod ad obe- dienciamattinet, nteafaciamus:etiamiiqu2e ibi latentjignoremus .Haecenim eftverafides & obedientia,cantum tribuere Deo, utfacias qua?jubet, etiam fi nefcias quorfum fpectat. Ipfe E/aias oraculii fuum vocat Librum clau- w^, 2j> ; fum,quemncc iITiterati,necIiterati poffmtin- ir telligere. In fine Danielisfcnptum eft.id ora- z>antel. culumeiTe obfignacumufque adtempus ulti- J2%!>% mum, necintelle&umiriabullisimpijs. In pfalmis proponuntur qua»da£nigmata,,qua» ni- hil aliudfuntquamflexiloquentia . Hicccrte tatendumelt , DeumeiTeflexiloquum, necta- men jocofeilIufifte,utcalumniamrCalvinus: Narn Detglorta efl abfcondere "verbumfil. Calvi- p , ,A

nusputatprobrumelTe.Neque verodici poteft in novo Teftamento non elfe flexiloquium , cumibi fcriptum flt, Chriftumcumexternis Marc.4» nonnifiparparabolasagere,hoceft, flexilo- ss-34- quentia:fed Difcipulis ommafcorfim aperire, Ex quo apparet facras literas non nifi a Chrifti difcipulis vereintelligi poiTe. Suntautem Dif- cipuliChriiti quiei obediunt &charitatem habet ,ut fupradi&um eft : ij foli eas intelli- guntrcaecerisquidem, quamvisomniu fcien- tiarum peiitis,funtLaqueus#Viderelicet Apo- caljpfira.mcra effe «nigmata, qu*a folisfapi-

enti*

cntibus,hoc efr,Deum timentibus pjoulnt pcf- kpee.j. fpjci. Eft enim Liber claufus,quem folus ag- nusaperirepoteft. Paulusipfede Antichrifto^ &ultimatuba,& Chrifti adventu, amigma- tice vaticinatus eft : Deniquc omnia funt £nig- matum flena , qua? erit maxima Dei gloria , cum haec amigmata fujs , hoc eft pijs ad ex- tremumaperucrit: & Calvinusputat Deum afficiprobro , ft dicatur rlexiloquus , cum ea demumvera certaque fidesfit , crcdere Dci di&is flexi(oquis,qua? nonintelligas^quoniam perfuafum habeas eum eile veracem. Nihil ve igiturcertumell?Imoomni.a,qucfuntnobis ad falutem adipifcen4am,& ad obedientiam, cfficiumque noftrum neceffaria. Certum eft caomniaeiTevera, quc funtin facris iiteris. Certum eft Iefum effc Chriftum , efle Dei fili- uro,& eageffiiiequafdeeofcnptafunt. Cer- tum eft nofhotemporedete&os effe plurimos, &eos itacraiToserrores , vt palpari poflint, Certa funt pietatis precepta, de amando Deo &proximo , de amandis inimicis, de patien tia, de mifericordia, de benignitate , &ca?teris huiufmodi necefTarijs officijs. Sed nos ha?c,que funtofficijnoftrinegligertes , de Dei officio fumusfolliciti,& perinde , ac fi ei fucrimus aconfilijs. De eius arterna Ele&ione multa difputamus,&dePredeftinatione,&deTri- nitate, que nunquam vidimus affirmantes, etqua? funtantepcdes omniacontemnentes. Hinc nafcuntur queftiones infinitae , quarum cxitusfanguinis inopum & imbecillorum, ti ttobifcumicntire nolunt , efFuflo eft , Calvinus .

C&icf

&

CaVinus. 30J Quld fupereft ? Nifi ut eiufmodi homines viampetulantie fuaera£h:ri,Scripturam ,que; obftaculo eft,penitus fubmoveant.

Vaticanus. Meracalumniaeft. NonfubmovetArcam ora- culi,qui djcireife claufam . Non fubmovetE- faiseaut DPnielis amigmata, qui dicit ea intel- iecuun iri vitimo tempore.

Calvinus 31.

Interea verum efte , quod nuper dixi , appa-

retjtum Lucianicos,&craiTos Bei contempto-

res, tum ttiam omnestumultuofosfuam cau-

fam agere,utomniaimpune pertuibent, dum

Reltgtonem tuendam a prtnctpibu s fujclpt , £$ Le- gtimpeents ittndicari no/unt.

Vaticanus. Hicgraviterdamnat Lutherum fuum & Au- guftinum ,ca?terofqueomnesquosfupracita- vimus , &eos omniaunoin Fafce impune& tutoperturbarevelledicit. Callidus& quo- rundamlarronum fimilis , qui viatores admo- nent utcavcant a latronibus,quoiufpitionem dedinent.Sic Calvin^cumvelitomnia pertur- bare3alioshuiu*criminisaccufat ,nequishoc de ipfo fufpicetur. C t rtu eft in peifccutionib9 (qtialeshic mclitur maximeptjturbaiiomnia ut ipfe interficiendo Servccononfolum Ge~ nevamfuam, fed totampene Europamper- turbavit , & plurimorum arimos ^raviiiime labefaftavit Jamquoddicitaliosiuamcaufa agere^hocipfemetagit» Qlira cnimcum per-

{ecu-

fecutionem pateretur, fcripfit contra perfecu-

tionem longealiterquam hic . Ac ne quis hac

de re dubjtet, ponam eius verba ex inftitutio-

nibus primis: namin fecundis,utcau(am fuarri

ageret,omma perrurbavit . Sicigiturloqui-

turinprimis IrifHtutionibusCap,2.pag.i44.

deexcomunicatis: #*/vm> autnobifcum non

23 covfenttuntm eandemfidem ,aute^m ficon-

» fefTionem /W^r/.rhabent:Deumtamen,quem

33 ore conftemury opcribus abnegant ( ut quos

3, ridemusin omni -wm fceleratos ac perditos,

>) peccandivoluptateebnos , malifquefuis in-

3j dormientes ) huiufmodi omnes fuisfeinditijs

j> produnt non effe ad pr^ferts Ecclefic_ membra.

3> Inhuncufum conthtutefuntexcommunica~

3j tiones,quibus a fidelium confortio abdicaren-

3, tur atque expellerentur ii , qui ridem Chri-

3, itifalfoobtendenres, vite^equitia,eilre;nique

„ peccandi ficentia nihil aliudiunt quamfcan-

„ dala Ecclefie^ ideoqueindigniquiChnftino-

3, mineglork-ntur.Primum ne cum Deicontu-

3, meJia interChri/rianos nomiuentur,ac fi fanc-

9, ta eius Ecclefiaforet malericoriim & publica

3, improborumhominumconjuratio.Deinde ne

w frequenticonfuetudine alios corrumpant per-

3, veife vite exemplo. Pofrremo ut eos ipfos pu-

3, dore confufos fuseturpitudiais poenitere inci-

3, piat , ac ex ea pcenitentia reilpifcere tandem

a, difcant. Talesquidem judica/e,pofTumus pro

,, tempore ab Ecclefia alienos,quantumcernere

3, datur,ac fecundum eam.quam diximus notitie

33 regulam.Verum ne fic quidem defperandi a no-

3, bis'funt,quafiextramanumDeiabjecti,acom-

a, ninonephas qucropiaexpungere ex electorum

ii

3

)9

3'J

numero,aut defpcrare quafi jam perditn,niii ,J quos certoconitet verbo Dei jamdamnatos: ,, ut fi quis data opera ac deflinata malitia veri- n tatemoppugnet , utopprimat Evangelium , „ &nomen Deiextinguat, & Spiritui fancto re- „ fiitat.Deijs enimjamore Dci pronunciatum cit, cum dixit , nonrcmitti peccatumin Spi- ritum fanclum , nequein hoc feculo nequc in , futuro.Quodraro adeoa rtobis feritiri poteil ( fi vnquam tamen poteft ) ut fanioris iit con- iilij expeclare diem revelationis , nec tcme- rejudicio Deipraure . plus licentia? ne nobis irt judicandoarrogemus,niii volumusDei virtu- „ temlimitare, ac mifericordiae cius Iegem dicc- ,j re,cuiquoties vifumeit^peiTimiinoptimosmu „ tantur,alieniinferuntur,extranei cooptantur ^ in Eccleiia,ut iichominuopinioncm cludat & „ temeritatem rctundat, neilbi j udicandi ius fu- „ pra quam decet viurparc audeant p Danda potius opera,ut mutuo candore alter de altero quam poterit optimefieri fentiamus :alij alio- rumfa&a&di&aviciffimin optimam partem accipiamus,non,utfuipicaces folent, oblique acfiniitretorqueamus.Quodii quiita perverii _ funt ut de fe bene fcntiri non permittant, cos ,j tumenin manum Dei committamus,bonitatj- „ quceiuscommendemus, melioradehis fpe- }lt rantes,pacera & charitatcm alamus,nec iloude „ irrumpentesin fecretiora Deijuditia,errorum y± tenebns nos involuamus. Et vt vnico vcrbo ,, abfolvam, nonperfonamipfam, quseinmanu 3i atque arbitrio Dsi eitinmortera abdicemus, ,»' fed tantum qualia iint cuiufque opcra xfti- a racmusex lege Dqi , qua? boni & maji rcgula ^

£ eft.In huncfenfum accipiendffurtt excommtt-

£ nicatiOnes,non quibus deijcianturcx fpefalu-

J3 tis,qm coram hominibus abdieantur exEccle-

9, fi2grege,fcdvtinviamredeant,quemadmodtt

3, Paulusfcribit^fetxadidifTehominem Sathanar

3, ininteritumcarnis, utfpiritus falvus fieretin

„ diem Domini,hoc eltvutego quideminterpre-

,, tor)conjeciiTein damnationem temporariam,

M utina?teinumfalvusfieret, Itaquetametfi fa-

„ miliarius verfariaut interiorcm confuetudi-

w nem haberc cum excommunicatis perEcccIefi-

w aflicam difciplinam non liceat, debemusta-

„ men contenderequibus poiTumusmodis,five

w exhortatione ac doclrina , five clementia ac

9j manfuetudine, five noltris ad Deum precibus,

ut ad mehorem frugem converfi in focietatern

ac vnitatem Ecclefise fefe recipiant. Neyueij

t modofictraelandtfunt^fedTurca^uotjue ac Sara»

ceni, cetertcfue Vera Reltgionis hoftesjantum abcft

H ut probandajtnt rationes3 efuibus eos adfdem no-

.. ftran* adigere hd&enus molittfttnt^ dum ayua &

. tgne , communibufejue elementis tllts interdtcumt }

cum omnta tllts humdnttatts offitia denegant, cum

^ ferro & armis ferfequuntur .Hectlim Calvinus,

qu* omnia, fi quiscum ijsqua? nuncfacitfid

{cribit confcrat, tampugnatia videbit, quapu-

gnant Lux & tencbra.Nunc enim vires nact* ,

caufamfuam agit. Etquia Servctu interfecit,

vult omnesinterfici,quia fe diiTentiunt,& per-

fonas ipfas contra fuam ipiius normam in morte

addici.Itaque mirum non eft,fi vult alijs filen-

tiumimponitmetnitenim ncfuam hancin de-

cerius muutioncm & inconftgntiam detcgat

aliquis

aiiquisjtaqueergoluccm rcformidat,<fuia ma- le a^ic. Nequc vero eft quod dicat,fc tum de homine leviter peccantc fcripfiiTc . Imofcrip- ficdeijs^quos videmusinomnivita fccleratos ac perditos ( utipfiusverbis vtar ) pcccandi voluptate ebrios, maliique fuis indormientes: qualem vix credibile eit fuiiTe Servetum : Eti- amfi jam vcra forent , quaecuncque et Calvi- nus imporiit : Et tamen fi talis fuiffet, debuic Calvinus fua regula in eum vti^non ipfcfecurii ica pugnare.

Calvinus. 3*,

Sed jam ad bonos & fimplices me convercoV quiirifcitiaquidem labuntur^praccipue tameri tijranriicisPapi(Urumedi£tis oftcnfi, a re&o juditiodeclinancur.Videntcum impiefub Pa- patufoedata fit Religio & corruptclis innii- meris referta, meristerroribus diabolicam il- lamconfufioriemfulciri, vtcontravel fyllu bam vnam mdflicarc capitale fic.

Vaticanu* Quis coelum terra? non mifccat & ma^ecoeIo;, fi furdifpliceat verri, fi homicida Miloni ? Hi<i homo invehitur in eos qui faciunc quae facic ipfe.O frontem erfrontem,qui hoc toto Libro id unum agit , ut fua ferro defendat & contra- diccntesferro toll3C, is dealiorum rijrannide & terroribus conquerituncum ipfe Genevam tcrroribusita compIeverit,utipfi confules(ni- fiquijara fumhoftes apcrcijmuflScare nonau- dcaRr,

Calvinus,

€ ii Irft*

Calvinus. $-$.

lufta faneorTenfio,veritatem Deiccrnere & ferro & ignibus oppreflam.ut nemo eam fuo patrocinio j u\ are audeat; Errores vero L egit- timi judicijpraerextu violentci feptos,ut coar- .guendinullailt hbertas. Atque hfcquerimo- iiiapijs omnibuscommunis elt. Itaquenon tacidfolum gemimus,fed clara voee deflemus , eo fervitutis redaclumeiTe miferum oibem, ug ?fieculladifceptatiolocumhabeat,nccquir;ie- fulunomifledominantur, vocem.aliquamfurs placitis diffonam admittant : Nec denique du~ fcitare vel inquirete permittant*

Vaticanus. . Ego non poilimgraviusin Calvinnm invehx ,<quam lpfein feipfum invehitur. Nam harc omnia proifus eodem modo facit quae culpat inalijs;

Calvinus. 34. .Barbaries eft non ferenda,ubi nulla viget cog- «itio3poiTeiTionem nullojure nccratione rfiu» i)itam,gladiotueri.

Vacicamis.

Curergo tuam gladiotucris?Cu.rergoHie- ronymOjCurGribaldo cUrServeto (ut multos alios taceam )nonfuitapud voSliberaex quo Joco difcepcandi poteftas ? EftneapudvOsJi- bcrtasincarcere * Siiationem habes,curca contcntus non es ? Curvi rem geris ? Curn fcripferis ad Regem Daniae, pellie mediofa^ pientiam , ubi vi res gcritur , Cur pcpuliitt c medio fapientiam.

CalvinuS. 35, Vcrum eunj fajiOgs, Jta prophews & Apofto.

lo$

losolim fimilispremeret iniquitas , non nega- runt,quin Dei ctiltum & corleltem eius doclri- nam fas eiTet legii tima poreftate defendi,ut de jmpijs eius eveiforjbus poena devinitus prx- fcuptafumeretur . Severumcerte, utpofte* vide/bimus,)udicium Deusipeosconftituerat, qui populumtentaflenta vera religioneabdu» cere.

VaticanuSo Nequenosnegamus , Sedquinamfintimpij ifti everfores controverfia en\ Neque cnim pro impijs do&rinaecoeleitis everforibus protinus habendi funt fi qui a Calvino in rebus con- troverfis diflident.Exemplqm arTeram,quo to- ta res illuftrari poflir.Erant ante & tempore Chriftiludaorum fec"h?quatuor,Scriba?, Pha- rjfa?i,Saducaei et EiTaei:Hi omnes de Lege bene fentiebanr. (cd cam alij aliter interprctaban* tur . Si quis corum Legem negare aut impie evertere tentalTet, et fuos ad Iovem aut alium Dcumcolendum abducere, ismeritopoena$ dediiTet.Itaque mentopuniverunt eos Macha- baei, quiinludgeorum gijmnafiaritis Gra?co* rum invexerant» Sed fe&as illasferro puniri nulIaLex jubebat , qui nonimpie&deindu- ftria Legem everterent, fed in Legis interprer tatione errarent. SichodiefuntmultaHecte Chriftianorum, qu* omnes pie & religiofe fen tiuntde Evangelio, fcd id ahj aliter interpre?- tantur. Si quis EvangeIium,quodante pro- feflus fuiffetjpIanenegaretj&deChrifto, auc de Deo malcdiceret: ac petulanter blafphe- maret,proeo loquiequidcm minime vellerrv, Sed qui $Ji£U CtuiiU credensea aiiter quam C iij w*

uos intelligit, eum impium religionis everfore cflenoncredo: Eftenim aliudimpietas , aliud crror. Si Calvinus fuiflet Pharifarus, occidif- ietomnesfcribas & Saduc^os &EtTeos,neceos Chriflo docendos reliquiflet . Ego vero ante adventum Chriftiillos non arbitror vocari potuifle hereticos , fed poftquam Chriftusad- venit,quiei rite monentinon paruerunt,fuerut h^retici&pertinaces-.Sichodietot feclasnon putodebere omnes harreticas appellari : Sed £,ttc.2ib. cum veneric os & fapientia,cui refifterc nemo * poftlt, huic fi quis non obfecutus fuerit , eurn nabcboprohaeretico. Quodfi Calvini fapi- cntia talrs effet, cgo nunc rite contradicere no poflem ": Exquoapparetillum non eflepre- ditum illa fapientia . Itaque expe&andus eit IudexChrifty, nec tcmereDei juditiopr^eun- dum, utipfiusCalviniverbisfupra pofitis u- tar.

Calvinus. 36. Afceleratis tyrannis leremiasad capitalefup- plicium tradi* &in foveam projeclus, ad hoc afyIuriiminimeconfugit,CultumDeinonefle gladio vindicandum: Seddiverfa exceptionc utitur,poenam daturos veritatis hoftes,ubi in~ fioxium fanguinemfudcrint, Vaticanus. Xneptiflimecitatur hoc cxempIum,propterea guod nondumfuerat Ieremiasinfoveam pro- jeclus . Sed hic eft Calvini lapfus memoria?, cui faciledari veriia poteft , tametfi ipfe alio- rum errores ferre non vult . Erat Icremias captusaSacerdotibus& falfis Prophetis,qui si rriprccm gravera intcrrc tcntabanc & cona-

bantur,

banenr, quoniam vaticinatus fuifTetcontra Hi- crofolimam . Hinc Ieremias fic eos alloqui- tur : Eqidem fumin veftramanUjfacitequod vobis vifum fuerit.Sed hocfcitote,fi mc inter- fecerkis, futurum effe,ut vos,& haeccivitas, & eius habitatores pcenasdetis fanguinis inno- centis.Hic vides nonagi deReligione, fedde Homicidio. Non enim eis pcenas minatur,fl veritatiadvcrfati fuerint,fedfifanguinem tn»* fontemencuderint:& minaturnon aMagiflra-» tu( volebantenimipfieumoccidere, nonper Magiftratu ro)fed a Deo. Atquehoc excmplum poteli no pro Caivino3fed pro Serveto allegari, Poterat enim dicere Sacei doti Calvino & Ge- n evenfibus : Equidem fum in veftra manu , fed fi meinterfecentis, dabitis Deo pcenas homi* cidif.Sune &aliaapud eundem Ieremiamex- cmpla huic lococonvenientiora.De contemp- ta veritate , fed Calvino plane contraria . Mo- net Ieremias Sedechiam utfededat Caldaeis, quod firenuat, pr^dicit eia Domino graves poenas.Hic nulla mentio Magiftratus. Monet Ananiam falfum Prophetam,ut definat fuis blanditijspopulumdecipere.-Cumilleinerro- re pcrfeveraret,pra»dicit ei mortem , feda Do- mino,non a Magiftratn,

Calvinus» £7. Quid Apoftoli * an expoftulant cum adver- (arijs qui Rcligioncm cx Legis mandato pce- nisdcfendant \ Irnofolacaufarbonitatcfreti, nullam feveritatemrcfugiunt,fiquid peccaffo J tprchenfi fuerint .

Vatieanus.

C ii$ Nc^ne

$Jeque expoftulant cumeis qui adhuccir- cundfionem & alias ccremomastuerenturj quas tum Chriitus aboleverat : An fequitur propterca recle fecifie illos^qui legemceremo- jnijs defenderent ? Calvinus argumentis defti- tutus,cum non poflitdicere,aiunt , dicit, noq iiegant, ut paulo ante de Apoitolis & Prophe- tis : nonnegaruntinquit;&mox deleremia: Ad hoc afylum minime confugit. Hoc pacto iicebitdtfendereerroresinnumerabiles : Non iicgarunt Apoftoli orandum efle pro mortuis: non negarunt efTe purgatoriumiNon negarunt cundum efTe ad MnTam,ergo Licebit. Si habe- tethic horaoargumenta vera, nunquam fic i- iieptiret* Calvinus. 38.

Hiiariumquidcm Iongius provehi fateor : Quaeritui enim Ecclefiam carceribus & exilijs terrere^atqueitacogereadcredendujquaf exi- lijs & carcenbus elt credita , nimis propenfam cfle ad dignitatem faventium,que perfequen- tium terrore confecrata eit:Fugare facerdotes, «juf fugatis faccrdotibus eftpropagata: gloria- ii mundi favore,qu$ ChrifU eiTenon potuit^ni- iieam mundus odiflet. Sedilli (i) Auxentij & fimihum terocitas ltomachummovit5ut prefen- tem magis indignationem carperet(iicuti plau- £bile illi dabatur argumentum ) quam perpe* tuamtuendsfidei rationem expenderet, Vaticanus,

Quodeft in Hilario optimum , id vituperac Calvinus : Natn fi Hilari j verba confidei es,func planedivina . AtqueidemCalvinus eundem Hilaiium contra eundem Auxentium citat &: kudatinprcfationc fuaruin inititutionum his T verbis;

iJ

VCrbis -Etftne tdjamfummi yifij loco ducebdt cfuia flulta eptfcopalu dtgnttatts admtrattone occufati , 39 latentemfub ea larva cxtttalem Larnammnani- madverterent . Stc entm toyuttur:Vi\Utl) moneo: „

ca vete A ntichriil um • male enim vos parjetum a, amor ccepit: MaleeccleiiamDeiinteclis edi- n ficijfque veneramim,male fubijs pacis nomen „ ingtritis.An ne ambiguum eft in ijs Antichrif- „ tum effe feiTurii ? Montes mihr, & Sylva?,& La- n cus,& carceres:& voragines funttutiores,in ij$ enim Propheteaut manentes, aut demerfi pro- , phctabant . Ha?c tum Calvinuscaufa? (ux fer- viens fcribebat. Nunc poftquam facluseft E- pifcopus,vertitfolium,& occupatis ftultaCal- yiniana? dignitatisadmiratione animis homi- num,exitialem fubea LaryaLeniamnutrit.(i) tmo Calvino audacia Serveti (qui fe reprehen- derenon dubitaffet) ftomachum movit,ut pre- fenti magisultioni indulgeret ( ficuti plauiibi- leilli dabatur de Trinitateargumentum)quam perpetuam tuenda? ifidei rattonem ab Hilario optime defcriptam expenderet,

Calvinus.39.

Nam quodinopem fuae virtutis Chriflum argui cauiatur,dumiideterrenafurTragia com- mendant. ( 1 ). non debet in eam partem trahi , quaii Evangelij certitudiniquicquam deroget credentiumauthoritajjvelReligiovileicatRc gum patrocinio adjuta;fed in eos tantum quc- rimonia dingitur .(z ) . qui Dei verbo defti- tuti . 3)#maiiuarmataperverfoserrores fufti- «cbat. Vaticanus „

C ? Tamcii

Vaticanus. Efdr. 8. Taroen EfdrascumexBabiloniarediretjnuIIij 22. a Cijro rege prje/idium poftulare voluit cotra hoftes, quod diceret , domini in pra?fidio tutos, eflcomnes5qui eum rite invocarent .Et apud Efd-*3'3 Efajam Chriftusdicit fe folum calcafTe torcu- lar,nuIlofibi,dc populis auxiliantc^JNon mi- nus habebant Dei verbum quam Calvinus: Erant enim Chriftiam ut tu. (3) Nam fi verita- tem haberes , daretur tibi os & fapientia , cui reflftere nemopofiet:Sed deinfirmitate verbi tui confcius,ad vocas armatam manjun,

Calvinus 40 ♦ Ibidem hodie deflerc licet ftatum Papalis Ecclefia? non nifi vi & cxdibus furTuItum efle , omiflb Paftorum officio (1) tyrannicis folum cdiclis fulminare ,qui feprarfulum titulo ven- ditant :■ (z) cum vera&genuinaChrifti Ec- clefiaexperfecutionibusorta/ub ijfdem flo- ruerit.

Vaticanus. Etharcfcribit Calvinusmanib*adhuc Serve. ti fanguinecruentis,quinifi fe tyranicis edic- tis tueretur,& prarfulis titulo venditaret , non poiTet ftareadverfus eos,quibusnotus eft. Na paftorisotficium non aliud novit,quam illi ip- fiquosaccufat. Libet hiccdidtumponereMa- giliratus Gcnevenfis,cuius authoritate muni- »murInfhtutionesCalvini,Fuitautem edi&i caufa haec,Fuit Genevae quidam civis nomine Trouilkt,isinCalviniInftitutionib» aufus efl: queda reprehendere: Hanc ob cauia in jus vo- catus eft : Poftqua diu Utigatum eft, fit fena tuf* T - confuk

confultum gallico fermone in hnr c verba:

Eitans ouysenconleil cVfavansMiniftres de]a parollc dc Dku. Maiftre Guillame Farel &Piercvirct,c\rapreseuxfpec~tablesMaiftre> lohan Calvin&maiftre Iohan Trouillct en leurs dires & reproches fouvent debatues,dc 1 InftitutionChreftiene dudidtmonfeurCal- vin,& Ictout bienconfiderele confcii arrefte* 6V conclu que touteschofes bien oyes & ente- dues a prononce & declare ledicl livre de rinftitution du dit\ monfieur eftre bien & fainctementfaicl ia doctrine eftrefaincle doc- tiinedeDieu , quelonle tient pourbon& vrai miniftre de cefte Cite, & que de ici a l'a- venir perfonne ne foit ofe parler contre Ic dict livre ou la dicle doclrine. Commandans aux pareilles& a tousfe doiventteniracela . Le Merquedi,quefut neufieme de Novembre. I'an m il|e cincq cens cincquante et deux,hoc ciV.

Cum auditi eiTentin Senatufpectabilesdoc- tiflimiqueminiftri verbi DtiMagifterGuilhel- mus farellus & PetrusVirefj&pofteos fpec- tabilismagifterlohannes Calvinus,& Magif- tcrlohancsTrouilIetusinfuis dictis & objcc- tionibus jam f$pe difceptatisfuper Inftitutionc Chriitianaipfius Domini Calvini,omnib9 be- ne conilderatis Senatus fert cV deccrnit in huc modum,Omnib* rite auditis & intellettis Se natus pronunciavit cVdeclaravir, pronunciac & declarateum Librum Inftitutionum fuperi- us nominatuDomini Calvtni ciTc bene & fanc- fe faaumjCiufqucdo^rinameiTe fcntfa doc-

(rinam

frinam Dci , ipfumque authorem haberipro bono &vero Miniftrohui qs Civitatis.Itaque cdiciturutdeinceps ncmoaudeat loqui contra cum librum,& doclrinam eius. Mandatur am- babus partibus& omnibus, uthqc decrero ftent.Datum die Mercurij quod fuit nonaNo- vcmbris Anno milefimo,quingentefimo quin- quagefimo fecundo.

Perpende Ledtor hocfcriptum, yidebis quibus armismunitafithui^hominisdocirina.cVquam indignum fit eum inPapiftas invehi,cum ipfe faciat eadem (2 J EtGenevenfis Ecclefiaqua- lis fuit ex perfecutionibus orta, fub ijfdem floruitducefarello. Nam tum vigebat Genevat nonnutlaCh<u*itas.Sed nunc poftquam ipfa fe Calvinianis armis ., hoc eit ferro tueri coepjt defloruit maturofru&u, vcrfumque eft eius argentum inlcoriam.

Calvinus. 41.

Verum non obftant perfecutionum gladij , quo minus fuis fceptris pij Magiftris ecclefiam , qu$injufte affli&a olim fuit,tueatur.Nec mar- tijrumcrucesimpediunt , quominus jufro Lc« gum prjcfidio , ad Deum tranquille colendum idelesjuventur. Vaticanus.

Si te armis Servetus oppugnaffet^reclca Ma- giftratu defcnf» fuifles: fed cum fcriptis oppug- naverit,cur contra fcripta ferro flammifque pu- gnafti ? Hoccine vocas dcfenfionem pij Magif- tratus ? Nullane apud vos alia pietas eilquam raperc in ignem pcregrinos , iftac fine vllo tu- multu tranfeuntes ? & audes in Papiftas inve- hi ? Oftendcapud Papittas vllum JLuthera- numauc Caivinjanum cdc raptum ex MiiTa ia

carccicn^

carccrem,ficut Scrvctus apud Vos exconcionc,

Calvinus 42. PrudentercnimAuguitinus(i)Imperatores., inquir,fi in erroic eflfent (quod abfit)pro enore furicontra veritatem Leges darent, perquas lufti & probaientur & coronarentur,non faci- endo quodilli juberent,quiaDeus prohibcret: Sicut jutferat Nabuchodonofor ut aureafta- tuaadoraretur,quod quiafacere noluerunt j Deo prohibenti placuerunt, Quando autetrt Impcratores vehtatem tcncnt , proipfa con- tra ertore jubent, quod quifquis contemferit 3 judicium fibi accerfit. Nam & inter homines poenasluit, &coramDeofortemfton habet, qui hoc facere noluit , quodipfa veritatesper cor Regis iuffit : Sicut ipfe Nabuchodonofbr poftea miraculo commotus atque mutatus pro veritate contra errorcm cdictum propofuic.

Vattcahus. Prudcnter, nc dicam malitiofc , diflimulat Calvinus Locos Auguftini, in quibus loquitur contra perfecutiones,& tOtum hunc Calvima- nifmumdamnat.Libro^.contraCrefi: :Itcm de fide & openbus Cap„ 5. Et epiftola 1 58. & 159. ad Marcfillum& i5©ad Appcn. &inLi- broquadtirEvangelijfecundumMath.Cap. 1$ &contraEpiftoUmManiche^alijfque locis. Hi omnes loci Calvino nullius funt momenthlbi ei fuit Epicurc* autLucianicus Auguftin9,aut certe Imperitus, Atquehic eft faneiftorum ho- winum mos , utexijldemauthoribusaliadam- acnt.alia laudent atburatu fuo.fcd ca potiiTimii

r rfam-

damnent, qua? funt clemehtiae Chriiuarfje

convenientiora, utinteiligacur ipfos abom-

ni mifericordia abhorrere . Sedtamenper-

pendamus AugulHni didtum:eirenim Calvino

p)ane contranum .([). Eruntautemmulci in

Luc 18. errore ultimis temporib*,ut Chriltusoitendit,

j». qui dicit fe non inventurum fidc in terris cum

2 Timot. vcniet. EtPauIus dieic, ulcimatempora fore

*./. peflima . Eclohannes in Apocalypfi, qui dick

sjpoc.jy MOI2Lli a Regibus beftiam cV denique oppug-

14* .nari-agnum . PlurimifunttalesLociin facris

Literis 1 Icaque dabunt Imperatores & Ma-

giilratusultimis, hocefl noftris temporibus

Leges pro errorc contra vericacem : Et Calvi-

nuscumeosadperfequenduminflammat , ni-

hil facitaliud quam eoscontra ventatem ar-

jrcar,putarit enim omnes fe tenerc veritatem.

Calvinus. 45.

(1 ) Qui regulam ex puro Dei verbo petunt*

rite&ordine ab illis Religio cblitur .(*). Si

quis fibi cultum fabricat pro arbitrio , vel for-

tuito,quod ab alijs teraere commentum efi

arripic, quo magisfataget ,eofc majorcreatU

conltringec,quia nihil laudis meretur fuperfti-

tio.

Vaticanus. (1) Hoc faciunt omnes fecX* . Dicit Calvinns omnes errare preter fuam.Sed quis nobis eum Iudice dedit?Cur non expeclatur Iudex C ht if* tu$?(2vhocfacitipfeCalvinus in fuodieMer- ciirij,canendi*pfalmrscertisdiebus &alijs ce- remoni js, Non reprchendo ordinem, fine quo concineri nonpotcitmulritudo. Sedfcioquarn fuper&tiofc harcfervcntur •

Calvfnus. 44»

(i)Si verus & legittimus Dei cultor,quatte- nus feret cius vocatio,pro fideiftMe defeofione pugnabit,incredulos cceca (2)rabies arripiet» Vaticanus.

Scilicet armis fuiSjIuftitiajfide^paticntiajCe^ terifque virtutibus ,quae armaChriftianistri~ rPierf buitPaulus, AtCalvinus ferrum.(z)Sihomi- r£V flemChrifti nomen invocantem, Scnulliusfa- *' Pm cinoris non modo conviclumjfed neaccufatii f* quidem, torrererlaramis non eft coeca rabisfi , nulia potefl: eiTe coeca rabies, Calvinus»4f.

Ita in Papiftis ftultum & fcientia vacuum Zelum, qui eos precipitat,merito damnamus, non minus fcilicet quam iufanas fuperftitio- nes3qutb' fafcinati.fuperbe Dei verbum con- culcant» Vaticanus.

Ctir ab eis torrere homines didicifti? An tc morem iftum a Chrifto didicifTe dices? Dic un- de didiceris > Calvinus.46.

Si pr^pofteri zeli vitium ex ignorantia ma- nat.cur non laudabilis, eritille zelus, <jui now fortuito raptat.i.Dei filios.fed ad fidem,qu* iliisfolideteftata eft,2. aiTerendaminflammat »

Vaticanus. Si Dei filij eiTctis,Dei opera faceretis.Sed ho- mines non interficiendosinterficitis.H«c nun- quam fccit Dei fihg(z)fidem fuam aflercre non efthominem cremare, fedpotius cremari. Qui perfcveraverit ufque ad finem,inquit,fal- M<*t*h. vtis erit : Quomodo ? Perfequendo? Imopa-" "*«*• tiendo. Hce cft Yera,fed Calvino ignota fidci aifcmo

Cal-

Calvinus.47 .!. Denique ficut inter martyres & blafpbe- rnosin poen^fimilitudine , culpa tamem dif- crimem ftatuit j (2) fic pios &rcc~tos Zelotas cognitiojlniquos & perverfostementas Sc cce cusimpulfusfacit.

Vaticanus. Itaque difcrimen eftinter Raimonetum, qui uopterhorrendas&indubias in Deum blak Jphemias GeneveTecuripercufluseft ; EtSer- ' vetu, qiu de Deo quam potuerit optimefcrip- rerat,& fi quid male fcripferatjerransfecerat, ficutipfemetfarellusadpopulum,orantean- te rogum Serveto,teftat5 eft.NecnonipfeCal- vinus,qui in huius Libri tituloerrores appella- vit. Neque Raimohetus dixit unqua, fe erran- tem feciflemecfuas blafphemias unquam de- fendit,ex quo apparet,quantum fit difcrimen ioter eum & Servetu (2) Ita eft Pios autem ze- lotasinftruitChriltuscumdicitrNefcitiscui- us fpiritus fitis . Filius homirt is non venit ad perdendum,fedadfervandum. AcLupusnon vcnit mfi ut maclet.

Calvinus.48' Trahetur ad fupplicium,qui%mentum efle contendit, quicquidfacrisoraculisproditum eft, Quis taiemonftrnm honorifico martyns titulo iufii ornare ? Nempe ut ipfe Aguftinus re&edefmit:Martijremfacit caufa,non poena, Vaticanus. Hic homo vult eos,quosipfeprohxreticis lubet, hac mvidiagravare &mvifosreddere, cum nemo plus tnbuat facns oraculis, qua qui vulgo prohsrcticis habencur, Nam qui negat

iacras

facrasLiteras, ij non ha?retici,fed infideles& impijhabendi funt, Dequibus nos hic non tigimus.

Ca!vinus.49. Ergo hictenendaeft prudentia &moderatio^ ne vel pro caufa(i)incognita tumultuofe effer- veatiirprincipes,vel(z;inanifevitia ad fangui- nemfundendum ruant,

Vaticanus v (i) Scilicetnonfuerint incognita?cauEeprop-» ter q u as Servet us perijt, De f rinitate,d e Fa toa de Libero arbitrio, &C£teris,,cum deeis arabi- gat& difputettotusmundus, Sed Calvino nihil eft incognitum.(.2.)Sihominem vivum, maleficij ne reum quidem,viridiligno torrerre jmmanis f^vitia non eft,oftende quid fit fjyicia, Calvinus 50: Veteri proverbio audax infcitiavocataefb fuperftitionis vero mira eft tam audacia ,quara crwdelitas.

Vaticanus. Ita eft : & audacia & crudelitas apparet la intcrficiendis ijs,quos Deus vetuit interfici. Calvinus.51, Itaque videmus nihil hypocritis,cum fuae in- fcitie; & erronb* fecure indormianr,magis eiTie fanguinarium. Nec vero fieri aliter poteft,quin patris fui ingenium referant increduli omncs ', qui & homicida fuit ab initio & mendaci j /*£*, #* pater. Vaticanus.

Egohatcin Calvinumfcripturus eratrijnifi ipfe mc praeveniffet.Videtur hax fcripfifle kn- guine Serveti,

Calvinus 5^

P Verg

Veris autcm Dei culcoribus ab vtroque vi- tio cavendum, ne vel cius mcognita? patroci- nium temerajarripiantjVeladfevericatcm in« tcmpeianter ferantur.

Vaticanus. Veros Dei cultores putat Magiitratus fuos^ perquosinimicumfuum vltuseic, SedDeus noYit omnia,

Calvinus 53, Nam fi interrenis cauiis , omnium probris mcntotraducitur judicis focordia,qui( 1 )ex aliorum opinione, ignarusipfe totiusrei, fen- rentiamfcrtiquanto minus fercndifunt, qui incaufa pietatis, inquilitionem (quae privatis etiam quibufcunque precipitur;fupinoraftidi«. ©neghgunt?

Vaticanus. 1. Sicuti Genevenfis magiftratus ex opinione CalviniServetum judtcaruntjipieignari toti- us rei,quippe homines illitcrati:ld oitendcrunt 10 litteris quas ad Ecclefias fcripfcrunt,in qui - bus dixerunr,fe de paftorum fuorum fide non dubuare,

Calvinus. 54. Itaquedeteitabilisert illa,qua?in Papatu do- minatur barbaries : nec vero horribile Dci ju- dicium effugiet . Ad funtparati martyrts ad reddcndamovium rationemfi hceat. AdeOex verboDei(i)nullaconceditur defenfio^vt^) a&ionisprincipium fit, nullam difcepcauonem admittere,

Vaticanus j. Imoconceditur:ied ilcutServetorvidelicet facondicionc uc pcreundumfiCjnifi recante-

tur.2.Et tuae a£l!om$principiumfin'tcarcer,& nullum vcl Serveti amicum , vclfaltcmnon , inimicum ad difccptationem admittere. Tef- tis Grybaldusa te tam fuperbe repudiatus.

Calvinus. 55. . Itaqueanfa rationibm pr^cifa, miferosho- mines( 1 )non aaditos(i)excarnifkant diris tor- mcntis : poftea iinguis(3)exectis ad ignem ex- truduntmonqui fua flamma eos ffatim abfu- mar,fed lcnta vftulationcconficiat,quo fe mo- ri fentiant,vt dicebat tyrannus ilJe. Exemplar fa neillud eft cum bcluwiftuporis,tum imma- ais fsevitia?,

Vaticanus.

1. Tmo auditosquanquam quid refert,vtrum

audiantuf an non audiantur ? Cum iintm ma-

b* iniquorumjudicum , a quibusnil nifi mors

cxpe&aripofTK:fiverec~fe dicant5fivefecus, ut

cumScrvetofaftumeft , quinonnifi abini-

micis fuis audit* fuit,hocelf,a Calvino 6\rhel-

vetijs3quidebeba^ipfimeteflerei,nonjudices,

cum Servet*contra eosomnes fcripfiiTet .z.ide

faceieprobabant Gcnevenies Servero, fiveru

audivi,Cum enimdeLibro cVdeomni verita-

teiua /ponteconfefiuNcflet,admocadtinlu-

perGehennam (ficvocancillipatriofermone

tormentum)&excarnifkatusfuiftet,nifiinter*

ceffiflerPetrus Vandalusfenator, ivridem Cal-

vinoiummus inimicus : Vt intelligatiseos qui

funt paulo clemcntiores non pofTe eiTe Calvi-

ri anaicos (3)Gloriaturhoc nomineCalvinus,

4juoi$ervetoLinguamnonibfciderit. SedvL

tam*abfcidit SrLibroscombuflit, nepoflitSer-

Vccus, faltcm Libns pofl morcem caufamiice-

t> 1J fCJ

tt toto orbe terrarum . Sed Calvinus fuum de Servetojuditiumputatiaturoomnib* eflede- bere?necaropliusinquirendumefTe,poitquam magifter noiter ipfe dixit . At curlibros com- buflit? Mctuebat credo nehomines coirum- perentur. Cur idem non metuerat antea in /*• /m;»,que libium ipfemet Genevc curavit im- primendum^cum fuoadverfus eum fcnpto ? Curnonidem fecit in Serveto? Nifi quodSer? vctus Calvinum roagisdetegebatquam Inte- rtm* Quod fi d;cet fe non potuifTe extinguere Iftterim: Cur idfaltem ex urbefua nonexcJu- debat ? Cur aiiosperniciofoslibros Genevse vel impnmivcl vendi non prohibet ? Ibilicet babcre Ariftotelem,qui negatpnmum & prav cipuumarticulumfideidcCreatione mundi: Licet Alcoranum,Apuleium3MartiaIem,Plau- tumTerentium^HoratiumjCatullum^Tibdllf^ Propertiu& cftcros moru corruptores ncfa- nosiiicet Ovidiudearteamandi,hoceftadul- terandi, & eius imitatorem ClementemMai o~ tum. Venerat ante aliquot annos quida ex GaU lia Genevam: Is ad quendam amicum fuum fic fcripfit : Emigravi exEabylonia : Mittemihi -omnia operaOvidijcum commentaiijs 8 Ba- byloniam vocant ipfi Papatum . Quid vis cft illis Hierofolima . Quiddicamdeijs,quxibi imprimuntur nugis ? Zographia Befg&ciuf- dem Epiftola PaiTavantij, de moi te uxoris Vi- rcti,quilibelli nihilaliud funt nifi fcurrilitatcs &nugf. Sedifiifcurrilitatespropeccato noa habent : Sedent enim in caxhedra dcriforum. Taleslibroscuminfinu circunferant combu- runt libiwi Strvtti • Cw ? Miucnon dete-

gantuc

fantur , fedirnpunc,dicant&faciantquidli-. et . Metuunt hominum oculos,& Dei omnia hec fpedtantis"ocuIoscontemnentes^) Defcri- bitmortem Scrveti,&jaliosdeprehcndittyra- nos.SoIi enim fibi & fuishec: Hcerecredit. Calvinus. 56. Rectequeeriam in hacparte Auguftinus: Si terrean cur inquit , & non doceantur , impro- ba quaii dominatio. (1 ). Videbitur. Sed rur- fus ii docentur & non terrentur ,vetuftate con- fuetudinisobdurati,adcapefcendam viam fa- lutispjgrius furgent.De convidtis he;xcticisIo— : qu tur,qut fnperba tantum morofitate inducli difccflionem ab Ecelefiafecerant / Vaticanus . Etnos terrendos cenfemus , fcd ijs armis, quibus Paulus de juihtia & continentia,& fu- <*&9.jf turo ludicio difrercnsprauoremfoelicemrer- ruit.Verum hanc Calvinianamterrendiratio- nem ignoraruut omnes ApoftoJi, habetque Calvinus plus quiddaraquam-Hli. ; Calvinus^. Quid ergo dic~turum fuiite putatn us , fi pios &r iimpiices unius -Dei cultorescrudelitervidi- fethac tantumcaufavftulari,quiahominun*g~ mentisclarumDCi verbum opponercnt? Vaticanus. CeitenonprobaiTft. o Calvinus: 58.

Nequeenim Papae incendiarijs foeviendi af liaratio eft, nifi quod fi&itijsfuislegibusquic» quam derogartnoiifuft:inent# Yaticanus.

Sauxerunt illiferc primum fuas Icgcs fcngu^

nc in Ioanneni Hus,in Concilio Conftamienii , cum jammultafecularegnaflent : Hicidem, cumvixdumregnareccepiflet: tSualiseritde- cimus a Caivino? Etpoftea aliQ> damnarc non erubefcit,. Calvmus. £9.

Sed eos opprefla dodlrinac TucCjtam impoten- ter furcre mirum non eit , quOrum dominatio in confufis verbi Dei ruinis fundata eft, & qui- bus fpes victorif non njfi in tenebris fit fita, Vaticanus*

Atqueidem facitCalvinus ^quialiorumLi- fcroscomburit,&loquendiIibertatemvioIcn- tamanu eripit,ne eiusnefanj conat^patcfiant, quippecuifpesvicloria?3noniufiin tenebris iit fm. Calvinus. 60.

LongealirerEcclefiaDei,quaMit fidei fuarcon- feflionemex orcDeipetit,uaadeandem rcgu- lamn pra?poftercferatur,zelumfuumtempe- rat. e Vaticanus.

Vt DifciputosfuosdocuitChrifluSjCum vel- lentignem decoeJo evocare exem&lo Helia: : Nefcitisinquitjcuius fpiritus fitis , filius homi- nis non venit ad perdendum, fed ad fervand u . Verum hanc zeli temperatiohem Calvinus non ponit . £alvinus, 6*1.

Nobis igitur quin fernanda iit exacla tum prudentia,tum manfuetudo , nulla dubitatio eft;Deinde quinluditio prarire debeat placi- da & religiofa doCtrin* cognitio, 0

Vaticanus.

Qualis fcrvatacflin Secveto , quifimulac confpeclis dic Dominico, exconcipoe cradtus eftincafcerem,unde poflea nuuqua exivit, aifi cum ad igncm du&us eft Hcc eil cal vini-

placida iila etreligiofa doctrinarcognitio. Calvinns,6z*

Sed hoc minime obfiacuIoeft,quin Magiftra- tusorficiumfitgladioet poenis coercercqui cum ipfi fint apoftata?,a recla fide aliosad de- fedtionemfoilicitant,etin Deum contumelio- fi,miferasammas illaqueant ]&isfallacjii: pa- cem conturbantO)Eccle/isetpietatis con- fenfum tcinduntac laccranr. Vaticanus.

PromiferatCalvinus fe Loquiturum de poe- na ha?rencorum: Multa deinde locutus eftde crrantibus,& impijs & blafphemis , quafi er- rantesjimpij blafphemi, Apoftatc& heretici iintijdem Acnequisdifcrime videre& Cal- vinifallaciapoftit animadvertere,nufqu5de' finitquid ftthxreticus Jta nobis jocofe illudit in re tam feria. lam quod de Apoftatis dicit, Qutd fit maledicit.Apoftataenimin facns literis dici- Afoftata tur, quiad aliuDeumdeficit : Hereticus vcro Qutdfit qui eiuldem Dei cultum retinens ,alicui falfx Hxrctt- fecl^aut opinionipertinact^inherct. Hecduo cus. contunderevultCalvinus,ac ne ncquidemaf- fequiturpropofitum.Nam fi Apoftata dici de- bet,qui a rcdta fide alios ad deiedtionem folli^ citat,& ab ea ipfe jam defecit(alioquin Apof- tata dici non debet,ficuti Judaeus a Chrifto A- poftata non eft,cumineumnunquamcredide- rit)Servetus nuriqua a Lutheranifmo autCal- vinifmo defecit. Semper enim eis adverfatus

eft.Quod fi fuit Apoftata,ficut Calvinus velle videtur(fumfitenim aj> eo huiusdifputationis occafionem) oportet Papa? fidem a qua Serve- |us 4efecerit,effc re&am Jta erit ipfe Calvin u* D iiij «

cxfuafententia combureridds^quippe qui a

£apa defecerit(,;i,)Ecclefiam voeac Calvini-

anifmum , namceteras proEccleujs non ha-

ibec.

1 Calvinus. 6$

Quas tamen obtendant rationesimperiti, icd non mali homines , quibus tanto fcelen danda videturimpumtas breviter videndurn eft.ftegnumfuum,inquiunt,manu&annisc6. Iticui non voluitdominus,fed fpmtuali Evari- gelij gladio: & fuos hortatus eft ut parati efiec propriumfanguinemfundere,utahenumfunr derent nufquam pra?cepit; Apoitolos tanquam agnos in medioLuporumemiiit,non inltruxit carnispotentia.Atquificontraexcipiam,Nuf- quam Dominum niandafle fuis,ut furta,iapi- rias,adulteria,caedes, vaeneficia puniant,ideo- que impune ferenda effe haee omnia,quid dic- turiiint?Concedentnelaxandas eiTe habenas fceleratis ? Acnon pbtius dicent non obftare qux fingUlis prarcipitur tolerantiam, quo mi« lius vigeant Legum fancliones i

Vaticanus CumfurtajrapinXjaduJteriajCafdes&c.pum- wntur , ncn puniunturad conltituendum Reg- DumChriiti , non ad juihffcandos,aut pios reddendoshomincs,nonad generandam no- vam creaturam, ied ad tuenrfa.bonorum cor- pota aut facultates. ItaquePapimSyludaris, j'urcis,cffterilque , quosputat extra regnnrrr ChriiH,concederip[eCalvin* punireeiufmo- difacinora: At propter.fidera puniiealiquem tiOnconcedecj cum fupra dixerit , hoc noia pifi pio & bono Magifh atuiiiGere, Itaque.no*

de*

debent hic omnia confundi , fed foum cuique tribui , &coeleite regnuma tericitribusdif- tingui:Chriituseaquefuntextra regnum fu- qm,nonattingit. Sed queadregnumfuumat- tinent omnia tradit . Itaque omnia ab eope- cenda f unc . Sed de his pdliea plura . Calvinus.64,

Verumquidem effe fateor,ncque vi armata ciecliun ab initio fuiile ChrjMiregnum , ncquc armorum pradidio ihre . EvangcJij enimpiar- dicatione regnare Chriftum oportet,ut impie- aturvaticinium illudiPopulusquenonnoveia mihi fubicdb fuit: Adauditum auris obedivic mihi. rtaquedomin^quoiHuftriorciTct, vocas fu$ erru:atia,nudos & mcrmes mifit Apoitolos, nec modo deftitui voluit terrena potentia , fed totum ferc mundum habereinfeftum,utCelef- tem ciTe Evangelij vicloriamoronibus confta- ret,duminftar palinaconcra tot tamque ardua obfhcula emerfit. Nec vero aliter hac f tate^ quaminvito & reluctante mundo vel denuo furrexit, vel adhuc floret. Sua igitur virtute, non hominum manu fuftinetur Keligio^ i)Nec fufhaEvangehj miniftros potentia roagis ar- mat Chriflus,quaBellandifacuItate,quia fica- nimatos efTeconvenit,ut o,uam linguaafTerunt doclrinam proprio fanguine,quoties opii* f ue- rir,obfignare non dubitent, Vaticanus.

Hex veredicuntur: utinam in his perfcvera- ret; i )EiHta,fi de vera RcligioneJntelligas:fed vcftra Redigiohominu manufuilinetur. Tolle cnira veftri Magiftratus,violentiam &perfecuw iiones , & redde loquendi auc icribendi liber- O v atem*

tatem 5quam a PaoTo traditam ( poteftisenir* {inquit) omnes prophetifare ) vosfolUiIiftis, & vidcbitis quid poflic libra veritas- Quod ii hoc negas , fac periculum , evcntus judex efto^ Hoc tu ifpe perfcntifcere videtis , qui tam follicitecaves, ne alijsloquiaut fcribere li- ccat:quodproiecto nunquamfaeeres miiho* minummanu ftares.

Calvinus. 6°? .

Primum vera? fanaequedoctrina? plerumque adverfantur mundi principes. Vaticanus.

Itaquearmati hac Lcge Calvini,eos qui ve^ ram fanamque do&rina teiiebunt,interncient.

Calvinus, £6. Deinde multos quibusad breve tempus arri- fitjfuo rigore exafperat.

Vaticanus.

Non cft ergo doftrinaCalvini fana. Nam & cgo expertus ium,& multi quotidic experiun- tunadeo nullam eflfe rigorem in ea, ut nulla ilt in terrislztior.ItaquequiaPapaad Calvininu. deficiunt,levarife,nongravari fentiunt: mul- toquefacilius ferunt doclrinam Papae Gene- vcn(i«,quam Romani,

Calvinns. 67.

Pauci funtqui ferendo jugolibenter cervi- cemfubmittuntj&quemadmodumdelitiasfi- biipfi faciunt, ita.i. Docloresappetuntblan- dos & mellitos,qui ferviliter adulentur. Vaticanus.

Itaquecumfuflfragijs resagitur inReligio- tiis caufisjficutiinServetanaaclacft , maior pars vincct njcjioreni , & pauci illi iempec,

plun-

plmibus vincentur f.T.JQjrinam blandi fint do&ores, facile judicabit, qui utramque vide- tfcet blandorum & feverorum viam guitave- rit* - -

Calvinns. 6t. lam videmus, ouod non equalis fitprinci* pum fucceflTio , fcd bcne Compofitum a patrc ccclefi? itatum,hlius quafiviolcnta procella re- pentc iubvcrtat,

Vaticarius, Itaquectiamfi hodie benecompolifus eiTet ftatus Geiicvenfis^cras fubveiteretur, &fi ho- die aliquisimpius hajreticuscombureretur^cras pioidemfieret.

Calvinus. 69. Atqui Evangelij miniftros minime ad quamli- betauram fiexibilesnutare decetjVerumquo- cuncque inclinent hominum animi, &quam- libet difilrnilis fit tcmporiim conditio, redhim curfum tenere, necrerna & immutabiiis Dci veritas, qu^apudeos depofita eft perfida eorii ignaviaconcidat.

Vaticanus. Hoc fi feciiTet Calvinus,uon mutaiTet fente- tiam depcrfecutione,ut ca?terataceam. Qnod iiin melius mutaflet, laudarcm, fed in deterius mutaiTecftvitiofum,

Calvinus 70 ♦ Sic veteres Prophetas , Licet propitijs in- terdum Regibus vfi fint eorum prasfidio ad- juri , videmus tamen varijs fubinde tempc- ftatibus fiiifle jaftato* , rtit negarinon pof- fit omnes fub crucis Chrifti vexillo mili- EaiTe. Hoc certe fcculis omnibus communceft

Homini-

Homimbw non placere t quicuncquc Chrifto JfideUter ferviunc.

Vaticanus. Atqui Homines cx Calvinj fententia,erunc de caufa religionis judices : Itaque eos femper damn^bunt^qui ipfis oon placebunt. Calvinuin quidemnondamnabunt : Isenimvuitut Ma- giitratusdeharrcticisjudicct : ludicantaufen* fuffragijs , in quibus-cummaior pars vincat melioremfpaucos efle bonos Calvinus fupra dixitjoportctCalvinia nos majori,hoceft de~ teiion parti placere^quo poffit Servecos oppri- mere^hoqui non-polfct,

Calvinus. 71. Abfurdum cfle obijciunt/pirituale Chrifti regnam carnis potentieTubniti , nempe ut fi- dem abfurdum,eilin humana eloquentia fun- datam effe . N unc fi quis ob muteffere j ubeat quicumque diferti funt , doctosomnes & Li- beralibuiartibus politos a fuggellu prohibe- at,nc tidem exinamat eloquentia, nonne aper- teDeo ejufquedonis injuriamfacieiC?

Stulteifere quidera jubet Paulus quicunque fapcrevidentur^utChriiti Difcipulitiant: ne- pe uc.fapientia carnisin ordinem coa&a , emi- neat fola tides . Quod fi nulla rati o i mped i t9 quo minusEvangehj predicatiotantum vircu- tcfpiritusfit euicaxJ& pedidequas tamen ha- berepoflit humanas arte&:Ita nec Religio,ta- mctfi fola Dcimanu continctur, & £ub crucc triurophar 1 a Legictimis tamen fubfidijs , ubt ita vifumxltDeo,non abhorret. Vaticanus Abfurdafallaxqucfitailitudo, &eademob.,

fcurc

fcure traclata.Habet enim hoc Calvinus ,ut fi

quando LecTores aut auditores fallcre vul t,lo-

quitur obfcure,uthac obfcuritatcabiurdita-

tcm tegat , & ita canquam anguilla in turbida

aqua evadat Sed nos dilculTa hac obfcuricate,

ciusiimilitudenem cxplicemus. Quemadrr.o-

dumille inquit, ad Docendum Evangelium

adhiben poteit elocjuentia,tamctii neceiTaria

non iic . lca ad Religionem tuendam, adhiberi

potert gladius , tametfi necefTarius non lit .

In hac fimilitudine hoc abfurdum eft,^uod rc-

ligioni ferrum fic juhgit,ut doclrin^eloquen-

tiam-Ertimvero non iicadReligionemadhibc-

tur fcrrum , ut ad do&rinam oratio, Sinc ora-

tioncdocerinonpotcft , at fine f errb religio

conftat,nec magis gladium requirit, quam di-

vitias aut aratrum, .Alioquin ad imirationcm

Calv ini fic liceret ratiotinari : quemadmodum

a medico adhiberi poteft eloquentiaad per-

fuadendumegroto , Itagladiusad tuendam

eiusvaletudihem.HarcfuncabfurdiiTiima.Sed.

hic homo tantopere ferrumcupit,utidom-

nibusrebus intermifcere geftiat. Nosvero

iimilicudinem longe accommodatiorem af-

FerrepoiTumuS : Quemadmodum adpralr-

andumgladio opuseft , neque rcfert utrum

ispolitus iitan rubiginofus , roodolit acu-

cus : ItaadDocenduraEvangeliumopuseit

oracione , neque refert utrumea incompta

Jit an ornata , modo fpiritus acumenhabe-

at . Et fic ut prselia ferro non verbis , trac-

iantur;Sic Religioverbisnonferro traclanda

cft.

CalYinus.72»

Qga

Qux ftulta funt mundi clegit Deus, ut fapien- tcs confunderer.veium quia pifcatoribus ex- ©rdium fecit,poiteaalios fibi delegit(i)mini- ftros , netjue ita rudes & elegantiori doclrina tirtclos. Vaticanus.

Quaeftulta funt mundi rejecit Calvinuscun>

fuisiutfapientes extolleret; Itaquead docen-

diautconcionandi min* neminemadroittunt

nifiicientiarum & linguarum peritum,prefer-

titri Latinae. Ipfe Chriitus fi veniret,nifi latine

Joqueretur^ab iftis non admitteretur.hoccectu

cit.FuitquidamLaufaniae concionator, yirin-

culpata: vita?,, fed cjuiLatinenefciret: hunciiti

coegeruntad audiendu Cordcriumpuerosla-

cinam hnguam docente. Homojam natu gran-

dior, non ferenshancindignationemjdiiceflic.

Tantum iilisin latmofermone pofitu eft . De-

•>!/«/♦ //. n^«e fi componas eos cum Chrifto, invenies

*s* * " Pror^ls contrarios.Chriitus patri gratias agit,

quod arcanafuacelaverit,&fapientes &doc-

tos , & ca parvulis & indoctos patefeceric : ifti

gratiasaguntjquodea parvulos & indoclos

celaveritj&fapientibuspatefeccrit , ChriiH

ccclefia gloriatur , quod non multos fapientes,

nonmnltosnobileshcbcat; ifti folisfrpienti-

tms&nobiJibusgloriantur(.i.)Dedoctoribus

illis loquitur,qui conrtruclam a pifcatonbus ec-

clefiam deftruere ccepet unt:Nam poilqua artes

toumane ab illis cu Theologia mifceri cceperunc

omnia deinceps in deteri* abierunt,van$ & inu*-

5*r/D».^tilesquafftiones (vetamePauIo) induclsefunt,

jg. quibus cafta ilia ventas adeo implkatur & ob-

icuratur, nedicamextinctaeit , utreitituinoa

jpoflSt 3 niii ad eofdera pifcacorcs & jndo&os re,

dc-

«fcatur,utvcrum fit iJIudrexore infantium & la&antiuai perfccifli laudem. Hujus rei exe- Pfitl.t. pium vide eeitinipfomet Calvino. Farcllus in principio Evangeiium magnoardore docu- it, auchores prot hanos tanquam pdte rejecit, Poetam ii quem naclus erat , tanquam itcrcus abijciebat, ab ulcifcenda injuria adeo alienus erac,utcum graviflimas plurimafquc injurias ob Evangelium pertulent , nunquam quem. quam in jus yocaverit , quin imo fuos vice fu- am ulcifcentcsfemperdeterruerit. Hisillear- tibus in fugandis erroribus,ferendaque chari- tate proficebat<,Sed poftquamCalvinus intio- duclus,profanas fcientias facrisadmiicuit, ul- cifcendarum injuriarum mille te&os Chriitt veite modos excogitavit,adeoindeterius abi- eiunt,utipfemet l;arellus(heu dolor) jam cal- vLni7et,& vitia ab codidicerit, quem virtures docere debuerat ; Tantasvires habuitilla falfo nominata fcientia,utPauli verbisutar. Deni- quequo plusfemper rnbutum ei! humanis& prophanisfcientijs,eolongiusa divinis &fa- crisdcerratumeft . Et qui tam fhidiofeea* colunt , & ad ea rem collegia initruunt & tu- entur,nihil aliud quam miiitesarmantadver- fus /implicem illamtuiticamque veritatem., Sed inftruant quatum volent,raciet Deus quoi olim fecit, ut lmmanem illum prodigiofum- Goliam armatusnomine Dei David fuudade- ijceat,&ei caputipiiufmet enfe predicac . Calvinus,75# Quin etiam Paulusipfe , qui fe facundiade- ftitui fatetur, nonomnisdodtrina:expers,uca* iij ejus collegf ,fcd a puero in Lege( i) erudi-

ctts

tus fuerat.

Vaticanus. (i) Re&e in Lege,fed vos prophanatas fcier> tias evenitis,Quanquam quod tu de Paulo di- cis3contrateeit.Nam eahtteraedoclrina infla- tus veritatemlonge acriusinfeclat9 eft.,quam alioquin feciflet , Itaque poltea veramfci- VhtUf.3. cmjam^ hoc eit Chriftum &chariratem adep- tus3illamlitera?cognitionemproitercoreha- buit3quam nunc Calvinus extollit • Calvinus. 74. Vtautem de fuccefforibus taceam.Ifaia? fer- xno non modo purus cV nitidus/ed etiam arti- ficio (1) ornatus, fatis teftatur eloqucntiam fi- dei interdum miniftram efle. Vaticanus , (1) Noneftitarnonenimartificioludithuma- no more fpiritus ille fatidicus,nec humana vo- luntateautarte.fcd S.Spiritusimpulfu Jocuti a.Tetr. funtfan&i horoinesDei, Fuit lgiturin Iefaia j.2. nativa^non arte quf iita eloquentia,quae ab ea, quam iitiarTeclant tantum differc 3quantum honeftae matrone; pulchritudo a meretncis fu co.Sedvoluntittimifcerefacraprophanis, Sic fecit antea Sebaitianus Caitalio qui in prefa- tionein Mofem fuum latinu } Mofi tribuit om- nes artes , quas homero tribuerat ante Plutar- ehs3&adid magnoapparatu.quafipredarum aliquidfa&urusutitur:quaiiveiononfcripfe- XitimpulfudivinoMofcs^nullaprorftiS ullius artishabita ratione. Scdhomines levrsom- matrahuntadinfhtutumfuum, 6Vut huma- Jhasartes quarumfuntdifciptili^evChant, eas' fafcrisauthoribus admifccnt ut tanquam le-

thajei

ifnles mufcg odoriferumfacrieloquij unguett- ciiincontaclu fuo inficiant.

Calvinus. 75. Et certe Chrift us non minus ftell$ radijsfi)

magos a d fc duxit,quam paftores angeli vocc. Vaticanus „

(ijEtCalvinianosduceret,fifedignarenturi- tadennttere,utinftabulumdefcenderent.No» cmm Doctos fed fuperbos afpernatur Dcus* Sed quia fuperbia fere laborant docti(narn fci- entia mflat^fit utpauci do&i ferventur„ Erunt quidem nonnulli ex do&is qui fcfe ad Chrifta prarfepe demittent,quales fuerunt Magi,car- teriseum defpicientibus,qualesfuerunt Scri- bae & Pharif^i. Sed paftores & illiterati primi plurimique erunt,quibusangelus Chriftina- tales.nunciet,cum tamen ifti illiteratos nullo numero habeant,Nam fi quis paftor aut illitc- ratus eis nunciatura aliquid de veritate venir ret,certofcio3non magis moverentur , quam ii aiinus ruderet .

Calvinus. Quare nec mde obfcurumque vulgusexqud fumfit Chriftus ecclefi^primitiasCi,; viamre- gib* prxcluficquin ipfi quoque & fe & fua om>» nia ei offerrent, & ipfa etiam gladij potcftas a qua inftruclifunt facra effet oblacio. Vaticanus. TraditPauIus Chriftum cum afcendiflet it% altum dediffe Apoftolos , & Prophetas , & E- vangeliftas,& Magiftros ad conponendos fanc- tos,ad operis rainifterium , ad extruclioneni eorporis Chrifti , hpc eft,Ecclefjae : Ha?func ^cratobUtiotiesaid^c facrum opus. Gladiua E quiden»

quidem ad Chrifti regnum nonabhibetur,ni-

Ctntra fi ad occidendum Chriftum & fuos. Sunt qui-

Monafte- dem qui gladium gerunt , miniftri Dei, fed ad

rtc»fis A- puniendos malehcos,non ad extrucndu Chri-

nAb*pt»f- ftiregnum.Atqueid Chriftianiscommuneefr,

tas • cum cf teris nauonibus,qu£ & ipfe eunde gla-

diumgcrunt ncque tamen Chrifti regno fcr-

viunt. Calyinus.77-

Nunc videmus ut ad ferendam crucem , ad odia,probraque mundifubcundaparatos eflc oporteatEvangelijminiftros : Sicuti non alijs quampatientiar armis dominus eosinftruxit: & tamenjubeanturRegespietati$ (1) doclri- nam fuopatrocinio tueri.

Vaticanus. (1) Hominemoccidere.noneft dodtrinamtue- ri,fedefthominemoccidere . CumGeneven- fesServctumocciderunt , nondo&rinam de- fenderunt,fcd hominem occiderunt . Doclri- nam tuerinoneftMagiftrat',(quid gladiocum Do#rina>)fed docioris.Dodtorem autem tueri cft Magiftratus,ficutagricolam & fabrum & roedicu&cceteroscontrainjuriam tueri.Ita- quefiCalvinumoccidere Scrvetus voluiiTct y recleCalvinumdefendifTetMsgiftratus . Sed cumrationibus & fcriptis Servetus pugnaret , Wtionibus &fcriptis rcpellenduserat. Calvinus.78. Obijciunt deindenihil minus elTeconfenta- neum,quam ad fidem (qux propenfa obedicn- tia conftat ) violcnter cogantur homines. Ego ut omittam qu$ vere & fcite in hanc fcntenti- am difputat Auguftinus utiliter , fcilicetinvi- tostrahijqui Dcooranipotcnti rcluclantur ut

caftiga-

caftigatione fuba#i,fponte accedant, refpon* dcoin tuendo Ecclefiae ftatu alium eife gladij ufum,quam uc ad Hdem quis cogatur. Vaticanus. Nemo poteftad me venire,nifi pater meus traxerit eum.Ifti voluot a Magiitracu tiahi ho- /**«. G* mines,trahenti Deo reludiantes/ciucct ut Ma- giftratus plu$ erficiat quam Deus . Scilicec cafhgatione fubacli fponte accedent t Qui rt fuaiponteaccedcret,deterrerentur:ficutipif- ccs, quiultroadefcamautreteaccedunt , fi cogercvelis aufugiunt > Teftiseil Geneva Si Sabaudi^pars , quae Evangehum vi coacta ad- mifit.Ibienimitapaucifunt,qui no$ concio- natorescapitaliter oderint,& miiTamavkiifTi- me defidcrent , ut dictu fitincrcdibile. Teftor cgo tocum illum populum.

Calvinus.79. Namutdemus inprincipum manu &arbi- trionon erTe,ediclisfuispenetrare in hominu corda,utobediencer faluris doclrinaamplexi, Deofefubijcianc. Hoctamenpoitulat corum vocatio(i)neimpurisac petulantibus linguis lacerare permittant facrum Dei nomen , eiu£ queculcum pefTundari finanj.

Vaticaniis. Modo laudaverat Augufh'num,qui difpu» tat utilitennvitostrahijUt fponte accedanc, nunc fui oblitus fatctur edic~ta Regum non pc-« netrarc in hominum corda,ut obedienter doc- trinam amplexi, Deofe fubijciantquac funt planecontraria : Namfponteaccedeic&o- fredieutcr doclrjnam ampleGU , idemeft. £ ij (iJDicun*

(i)Dicuntur ha?c accufatorie & malitiofe,Nori enim continuoimpura &petulantilinguaefl, fi quis a Calvino in Ccena Domini,aut m pue~ rorumBaptifmo,autPredeftinatione , aut in perfecutione diffentit, modo facras Literas ve^ ,ias effe credit.

Calvinus 8o* Privatuskomo,qui vit£ & mottis poteftaterri non habec,fi domum cui praeft,facrilcgijs pol- Iuilinat,culpa non vacabit : Quanrofoediore- rit principisignavia,fi ad efTrenem pietatis vio- lationcmconniveat? Sedebit fcilicetludexiri fublimiacmagnifico folio , & ChiifH gloriam probrofe(.i.) deijci tacitus feret, &imperium fibi pamarummetuafTerens,Iicentiamimpro- feis diffipands ecclefi$ concedet ?

Vaticanus. Pergit rhetorice magts quam ChriiHane,rcm cxaggerare,ut intelligamus quan to pl us profe- cerit lnprophanis artibus quam in facris.Quid enim errr^nem pietatis violationem vocatrPro- ponatur nobis Servet9,cuiusodio Calvinus hec omniafcnbit, NegatServetus baptifandos crte infantes , Vtrum ita fentit Servetus ut dicit,an non fentit ? Et hunc fenfum vocat Calvinus ef- fr^nem pietatis violatione.Qua ratione ? Nam cffraenisviolatioin eo intelligitur , qui fciens pcccat : Servetus fi pcccat, ncfciens facit 4 V- trumigiturServetum interficisCalvine 3quia tta fentit,an quia ita loquitur? Si intcrficis quia fic loquiturutfentit, interficispropterverita- tam : Namveritas eft,dicerequ5fentias,etiam- fcrrQ5,& pfaimus j j.bcatum pronunciat e um,

gui

quivercdicitguaehabetin animo : Ettueum jnterficis ? Sin interficis quia ita fentjt,doce e- um aliter f entire,aut oftende ex facris litcris in- terficiendos eiTe errantes & malefenticntes. Calvinus. 8l.

Erpopietatisdoclrwaevindices eruntpij Ma- giftratus non iolum ut ad( i jFidem cogant mi- nus voluotariosjfed neab ea ditione exulctfs) Chriihis,in qua eius benefitio regnant (3) Ne Ludibrijsimpunefubjaceatfacru ciusnomen, cuiusfplendorehonorificaeit eorum poteftas. (4) . Nc contra eius do&rinam protervane impij,qui tranquillumTeorum imperium conti- net(t. Neinfirmos,quibusdivinitus prsefedti funtcuitodes3in exirium rapi filentes & quieti videanr, Vaticanus,

(i.Hoc fieri non poffe modo confelTus erar, nunciterum affirmar5& ipiefecu turpiter pug- siat:ne quid interim dicam,quod hoc nunc Ma- giihatui tribuit,quod in primis Inftitfttionibus Paftori tribuerat. lbienim Cap.6-Pag.417, „ ficdeDei fermone dilTerit \ Haecfuntarcana 3» illafpiritualiapoemata Deiad demolitionem ,« munitionum,quibus confiliadcmoliantur fidei >> militcs>&'omnem celfitudinem qu$ extollitur „ adverfuscogoitionemDei^&captivamducanta» omncmcognitionem ad obediendum Chrifto 3, & promptam habent vindiclam adverfus om- J5 neminobedientiam.En plane& perfpicue de-3» finitam pietateV,quaecclefia: paftores,quocun- „ q*edemu nomine vocentur,preditoseffecon- 3, venit,nempeutverbodei(cuiuspofitifuntmi- „ niftrijac 'difpenfatores) confiaecter omn/a ,, audeantscuiusMaicftatiomnemmundigloria, 5J Eiij vir-

;,vittuteTubIimItatemcedere eogant, fpfe onw

3, nibus a fummo vfquead noviffimum irnpe*

>9 ret,Chriftidomum edificent^Sathanf domum

„ fubvertant, o ves pafcant , rebelles & pertina-

„ ces arguantjincrepent, revincant, folvant, li-

„ genc>fulgurcnr.,denique & fulminentjfed om-

niainverboDei.Haecfuncquannillotempore

fcripfit Calvinus,omma tamen verbo agens,

verbo rebelies adfidei obedientiamcogens,

verbo Lupos interficiens, verbo denique fulgu-

jans & fulminans. Nunc ex verbo fuo;quonia

id nullas vires habet) cudit gladiu,& hanc Ma-

gittratibus provincjam aflignac, utferro ad fi-

demcogancminusvoluntarios,lnquoiterum

turpitera fedilTentu. Nam in poftremis Inftit.

aRobertoimpreflisAnno i553.cap.$. Diih

i7o(h§c ideo fic deligenter noto,ne quis erret,

li force ha?c poitea Calvinus ut folet mutave^

» rit)fic fcribit : Efitgttur /ongediVerftrattOyjuia

t> aec efUAcnftcjue fibt fumit Ecclefia , quvdjit f>ro-

>' frium MAgtjlr*tus:necjue hoc effcere fotefi Ma~

9> gtflrdtus cfuodab Ecclejiaperagitur. H^C ibi Cal-

vin us, Magiftratumf ut o bi ter dicamjab Eccle- fia feparans, quafifoli Paltores fint Ecclefia: lllicigiturnegac hocefficere polTe Magiftra- tum,quod ab ecclefia pcragitur, nunc Magif. tratus oflficium elTc dicit cogere adfidemmi. nu$ voluntarios^quod tamen in primis lnfiitu- tionibusverbononfciTotnbuerat.O homine verfatilem cV omma ex tempore ad arbitrium fuum mutantem.O cceaquiccecum hunc fe- quimini, quando tandem apcrietis oculos >(z) , $ciIieetGenevaexuIaretmagisChriitu,fiSer- vctus non fuiflet occifus (.3.) Imo tum maxi^

me

meludibrijs fubjieet & male audie , eum ln* terficiuntur qui id confitencur(4)actum maxi* meprocerviuncimpijcyranni, cum fibiiaevi- tc fa$ efle putant magiftro Calvino (5) hoc eft Calvinianos, quos foliccc Servccus in exitium rapuic.

Calvinus, 82,

Obtendunt pr^terea Chrifti difcipulis co- lendameiTe manfuetudinemquacin magiftro apparuit.Nequeenimarmis,inquiunt,pr5frac- tos compulit in fuum obfequium, fed do&i ina omnes bhnde allicere tcntavic . Vt illud im- pleret Efaia; vaticinium:fcccc iervus meusnon rixabitur neque contendec, neque in plateis audieturciusclamor : Calamuquaflacumnon confringct & elichnium fumigans non excin- guet, quafi vero contraria cxceptio nobis non tfal+J* iitinpromptu ,ut dottoris officio fun&us eft Mat.iJ* Chriftus , ita arreptum ab co fuiiTc flagellum , quo templum Deia prophana nundinatione purgaret(i) Siimpctu profflgavit filius Dei,qut divinicultus prartextu hoftias in atrio tcmpli vendebant,cur gladium fibi commiflum mn ex- crant pij Magiftratus ad coercendos pcrfidos (a)apoftacas,qui cotum Deicemplum apcrca contumelia prophananc ac violant ? Vaticanus.

(1) EtnobisCalviniano morefic argumcn- tariliceret. Siadulteram non damnavit fi- liusDei, curadukeros damnet Magiftratus? Quodfidicet Calvinus eumin adultera non fuifle judiccm:nos idcm de flagcllodiccmus: Nequeenimpraefcribebat Lex (quamChriftus, ft Magi(tratumgcffirTet,fequi d*buiiTct)hancfla E iiij gclli

gelli poenam illis nundInatorib'Jtem fi Chii» ftlisnuridinatoresillos tantum ejecct, non in- terfecit, & jamMagiftrarus debct Apoftatas tantum eijcere,non lnterfieere.Item fiChnfl* iua ipfiusmanu id fecit,debet magiftratus fua manu idfacere,nonpercarnifice.SiChrifte ex templo manufaclo illps ejecit, idem debet h » ccre magiitrat',Quod fi Calvinus dicet:Tem- t plumillud figuramfuifleTempli non manu- J-Corwr/hftijiQctft cor(\is hominis ( namTemplurh S' 27' Deifanclnmeft,quod eftis vos.ItemrCbrpora j.Corwt. vcftra templa funt Spintusfancli JDicemus &' *- *S • nos eadem ratione, flagellu illud manu fadturrt figuram fu!rTe,flagelhfpriritnalis3{ioc eit,verb! Dei,quodverbum non magiitratir,fed paflo- nbus traditum eft,per quod debeantLuposin- terrlcere^Sathan^domura fubvertere, &cete- ra omnia pra?ftare,que paulo ante ex ipfo Cal- vino citavimus , Item fi Chriilus injuria nec a fe ncc ab alijs dcpulit,fed multos fuo tempore, <& maxime Ioanneni Baptiftam injuiteinter- ijci paiTuseit, idetn facere debet Magiftratus. t)eniquefi Magiftratusofficiuplacet adChri- fti vitam revocare, Magiftratum habebimus inermen,quineLatroncs quidem, nedum ha?- reticos poflit interiicere. Difcamuspotius fine fophifticis argutijs ficargumentari, & Calvi- num fuoipfiusgladiojuguIare0Sii Chriftus nun- dinatoresillos non mandavit Magiftratui ejj- ciendos ex tcmplo Domini, neque fe accufato- rem dcdit advcrfus eos,fed ipfemet, eosfua ma- nufuoqaetcloejecit,nondebuitCalvinus(qua fe Chrifti vicarium eiTe vult ) mandare Serve~v tam Magiftratui eijciendum, ntduro necan-

dnrrt

4um,neque fe,aut coquumfuirm aceufatorem dareadverf* cuiri/ed ipfemer eum fua manu, fuoque teIo,hoceft verbo,eijcere, vinccre,cc- dere,contumeu'jsa#icere,cogere,trucidarc,dc- niquefulguraie &fuIminare.Sedcum exTetin cordc tam ardens vinditta? fpiritus ( quemad- modum exprobrat ei Servetus in hoc ipfius Calvini Libro pag. 1 04 ) i n malevolam cius a- ninam nonintroivithaecfapientia. ltaqueof- £:ij fui oblitus homicidium turpiflime patra- vit & nuncut id tegat homicidia xnfupcr jnfi- nitaxnhocLibromolitur,&omniadivinaora- Cula ad fuuminftitucum crahereconatur, qua- ii pepigerint omnescum eo, fe fe quicquid ef- futiverit id credituros, ficut folent cius difci* puli. Iamjam ,Calvine,patefcunt artestuar: videt te Deus,& videbunt homines brevi ( z) hic homo omnia ineptecomparat,nundmato- rescumapoftatis, &Chriilucum Magiitratu, &pror]igarecum coercere: cumneque Chrx- rtusfutiitMagiitratus,necapoitataniundinen- turin temploDomini, nec profligare fivecij- ccrefic idem quod ferro coercere^Nam Apof- Quid fit r ata is elr,qui fua fponte exit templo Domini, ^ofiauu hoceitecclefia^Quomodo poteftiguturin ec- clefia nundinari, aut inde eijci, qui eft extra ? Ipfe potius Calvinus & eius fimiles nundinan- turin templo Domini, funtque vere Cananan, hoc cft mercatores: nam hoc fignificat nomen Can aan. Primumnon nififripendiodocent. Scio viveredebere ex ara quiferuit arat : Ced r.Cor.j. iftific ftipendio funt addicli, ut fi auferas ab JJ% ds ftipendia, nonfiteorumparsvigefima rc- manf«ra*Cum eiTetinCornitam Muncpellicar- Ev denfi

tfenf! inerodultum/tf /*'/**, quo Coneionato* ribus (hpendiapreadebatur/ueruntibi mag- aa pars,qui concionari pergere noluerunt faU cem ufqueadPafcha,quod mftabat : cum ta* men eos adhortaretur eorum primarius, Lae- faniar vero fic nundinantur , ut fint ibi fempcr pra?ftantes,qui fic concionandi munusaucu- pentur.quomodoin Papatu cxpcttanturCu- rionatus,Abbatiz Sc cxtera mercimonia. Ac eoufque nundinationibusac Litibus procef- fum cft( Jitigant enim affiduc inter fcfc ficu- ti mercatores ) utMagiftratus Bernenfis cum tx eorum litigationibus aflidue obtundere- tur , detraxeutcisfinguliscentcnosfloneros illius monetf de animis ftipendijs.Prudensfa- ne Magiftratus,qui cum intelligeret mercato- resiftosnulla re magisgaudere quamLucro, judicaverit nullapcena convenienti* aut me- JiuscoerccripofTe,quam damno, Atquehstc eft eorum nundinationis prima pars . Al tera quodex Theologia feceruntartcm humana- rum fimilem . Itaquead concionandi munus neminemadmittuntmfi fit humanarum fcien- tiarum peritus,& nifi linguas,hoccft Hebr^- am,Grecam,&Latinam fciat,aut ialtem Lati- nam : Nam has tres , quac mortu^ funt(quippe que nulli jampopulo funt in ufujfola* numc- rantinLinguis , Cactcras qu$ vivap funt qiri» bufque populiutuntur _, nullo loco habent. Itaque nquis de cxtcrisLinguis>velviginti fciat,fi trcs illas ignorac,nnfquam vocabitur trilinguis :Sin illas tresdidicerit,etiamfi alias eallcat ,tamen tantum tri lingui s vocatur ; tan-

ti faci-

ti faciunt ifti qu* vulgus ignorat. Prafterea ne- miriem admittunt , nifi fitab ipfe miflus: mit- tunt autem neminem , nifi qui cum lpfis per omnia confentiat , eorumque dicla & facla omnia probet, & eis nonfolumaflentiatur, fedetiamaflentetur. Quihancootamabeis non accepit , huic memoriam exercercnon li- cet. Ipfe Chriftus fi vcniret , nili faltem La- trne fciret , & nifi ab eis miflus eflct,haudTcio anadmitteretur.

Iam veroanimashominumquando nundi- nentur, pretereundum non eft Ecclcfiam bifa- riam interpretantur.Sed ponamus potius ver- ba Calvini ex poiircmis Inlt.Cap.8.in cxpofiti- onibusquarta?partisfimboli:Bifariam(inquirJ» deEcclefiafacrajliterf loquuntur: Interdum enim cum Ecclefiam nominant , eam incelli- gunt,qu$ revera eft coram Deo,in q uam nulu* recipiuntur,nifiqui& adoptionis gratia filij Dci funt,& Spintus fanclificationc vera Chri- flimembra ,

Sarpifllmeautem Ecclefiae nomine univer- fam hominum multitudinem in orbe terrarum difFufam defignat,quf unum fe Deum&Chrifc tumcolereprofitetur : Baptifmo initiaturin ejusfidem. Cc^nae participationc unitatemia veradocliina&charitateteftatur : confeflio- nemhabetin verbo Domini,& adeiuspre- dicationem minifleriumconfervatabeo initi- tutum. Inhacautemplurimifunt permixti Hypocrite , quinihilChrifli habent preter titulum atque fpeciem : Alij quam plurimi ambitiofi,avaii,invidi , maledici,nefarij,

aliqui

aliqui impurioris vita?? Qui ad tempus tolerai?-:

Ji tur,velquia legittimo juditio convinci neque-

39 unt,vel quia non femper ea viget difciplin^ fe~

3? veritas,quardebeat. Quemadmodum ergo no-%

^ bis invifibilem, foliusDeioculisconfpicuam

ecclefiam credere neceifeeft,itahanc, qua?re-

' fpcclu hominum ecclefia dicitur,obfervare, ei«

ufquccommunionemcoleredebemus. Item

H Diir. 9. Rurfum tamen , quia ahqnatenus ex-

pedirc videbat,utfciremus,quinobishabend£

39 pro ipfius filijs effent,hac in pertefe captui no-*.

ftro accommodavit. Et quoniam fidei certitu-'

33 donon erat,qudddam charitatis judieium eius.

5> loco fubftituir,quo pro ecclefifmembrisagno-

*y fcamus,qui & fidei confeffione, &vite exem-

^3 plo,& facramentorum perticipatione,eundem

nobifcuDeumacChriitumprofitentur. Hec

V funt verba Calvini.

Talem obfervant habentqueecclefiam ifti, rir delicet qua? refpeclu hominum ecclefia diclrur inquafidei certitudo necerTaria noneft, kd tantum quoddam Charitatisjudicium,dequa charitate fine fidei certitudine indicant.In hac permixti funt hipocritac plurimi & aljj quos commemorat.Quaero igutur.curillosnon eij« ciat ? an quia judicio convinci nequeunt ?Imo longefaciliusquam hacreticimam deHypo- critis,ambitiofis, avaris, quina iintriullacon- troverfia eft, prefotim de Hipocntis,qui veni^ unt in veftitu ovium,& a fruclibus,hoc eft ho~ cft , homicidijs,cognofcuntur , ficut & Lupus ab efu ovium : At de Harreticis eft controver- iia,necadhucoftcndercpotuitCaivinus,quidfit Harreticusjcum tamen dc Hscreticis occidendis

«omina*

2:

nominaum icribat . Curigiturneminem vn- quam propter avaritiam aut invdia. combuffir, cumplurimos novent,& accufare& convin- cere poifit ? An quia non vigct Genevae ea dif- ciphnie feveritas , qua? debebat ? Imo viget au- thoreCalvmo. Supraenimoftendit _, non mfi boni Magiftratus efle perfequi Haereticos . Qnod cum fuo Magiftratuiin Servetu perfua- ierir,habctfuumMagiftratumprobono . Cut crgo ab eo impetrare non poteft, ut Hypocri- ta$ cVavaros iIIosoccidat3An funt eiHypocri- rf meiiores quam,Heretici? Autfi non funt,cur obfequenti orem habet Magiftratu in Haereti- cos, quam inillos?Sed quidego ha?cperfequor> Calvinus non habet pro magnis vitijs ea, quae Deushabet promaximis,ut apparetin ijsle- §ibus,quascondiditde adminiftratione Eccle- iiae,inquibusfacit vitiorum generaquc» : V- Eiurn eorum quar in miniftroo»?»/»* toler ari ne- queunt, quorumpiimumponitha?refin , intcr caetera Lufiones Legibus vetiras & chtoreas. Akerum tolerabilium,in quibus ponit i "curri- litatem, mendacitatem , calumruam , ava- ritiam, nimiamiracuBdiam& contenti ones^ Haec vitiafunteitolerabilia, cumfacrel ittere nihil deterius inveniant quam fcurras,ad eo ut in i.Pfalmointerpeflimosponaoturr&a varos cumommum malorum radicem vocet Pau- lus avaritianu Sedhaec vitia Calvinus tolc- rarepoteft^quajfuntnotiffima; Harefim , lu- (iones&choreasnon poteft,quid hoc hc »minc facias,qui fcurrilitatem & avaritiam &a ilum» niam leviora vitiaputet quam Harrefini auc iafiones,& choreas ? Itajqueergoavarij;, ia-

vidis,

vidis,maledicis,deIatoribus3calumniatoribuSj mendacibus,Hypocritis (quoru Hypocritarum Calvinus in illis Legibus nullam fccit mentio- ncrn?Tantulieftapudeum momenti hypocri- iis) apud iftos facilc Locus eft : Atfiquisab cis aliquainre difTentiat,etiamfi iic ahoquia inculpaas moribus, Hazrecicus eil 3 ferri non potdt .

Ponamatque narraboexemplum unum , ex quo cctera pcrfpici poflint. Narrat Ioann es Ga - iiius concionator Bafihenfis in Libro dc Ana- baptiftis, fuiffe quendam tomatorcm Ana* baptiftam capicis damnatum Bafilee., fed ei Oeeolampadius gratiam a Magiftratu impe- travit,dummodorecantaret : Rccantavit, & poitea fuit homo peffimus, nec ei tamcn quif- qnam propter flagitiofam vitam moleftus fuit. Ponam verba ipfius Gaftij : Revocat ( inquit ) " ridenti ore in Ecclefia : Scdquiddicam?Pof- tca f ccleftiorem , obfcoeniorem & magis per- 3> fricTajfrontishominemncmo unquamvidit. 35 lactabat fe coram fuis,cum probitati ftuderct, M Religionifanaeadhereret, perfccutioncm paf- M fumfuiiTe : Tumcumfceleribusinundet, po- v tetufqueadmane fuinnum,fcorcctur,chore- 3* as ducat , a nemine corripi . Ha?c loannes 35 Gaftius. Sicigiturdocent , Modo fit doclrina & facra- mentorum ufus fanus, adeffe Eccelfiam : Pec^ cata vinci non pofle : Nos effe & forc carnem ufquead mortcm ♦ Hifcemodispopuloaffen- tantur, &ignarumeiusrei Magiftratum affi- dueirritant m Harreticos ( fic appellant eos, «juiab ipfadiffemium) docent nihil eit cfTe

dcterius

deterius aut majori fupplicio dignum . Ica- qucrcbaptilatumeiTe, apud cos longe cft ca- pitaliusquam adulterare, autinvidcre, aut maledicere , luderc teiTeris, tcmpus, quo nihil char^inutilitcrconfumerejhucillucqucdiv»- gari , ut folentScortatoresomnes,annosado- lefcentiarfuar mulicribus inhonefustranfigere, autfuperbum aut iniuflum, detractorem, aut fuum ipilusquarrentem commodum,autava- rum, aut fcurram , aut calumniatorem effe . Rcbaptifatos intcrfici jubent , non ex fcrip- turis facrofanclis , fed exfcntentia Swinglij, qui prarclaram hanc legem tulit , *»t qui mtr- ,» fusfuertt) mergatur . Cumque clament om- » nia fe ex fcripturis facris facere , nondum ta- men unam indc fyllabam oitendere potuev runt, qu*jubeatinterfici,fi quis errct inin- tellcclu Carne aut Baptifmi.O Magiitratus,qui vosducunt,fcducunt. Harfuntvere prophana? animarum nundmationcs : Hifccmodis illi a- nimas vivificant , quas Deus non vivificat , & occiduntquas Deus nonoccidit . Itaquecum Ez/eeh- veneritDeifilius, eijcictmercatorcsiftos,non *?• quo flagello ipli nos cijciunt ( nam eis Chrifti flagellum , enfis eft carnificis^) (ed igneo,invic- toquc fcrmone fuo , quoniam totum fandtum Dei templum apcrta conturaeliafc blafphc miaporphanant & violant.

Calvinus.8j#

I. Hicunum quidem huiusfan&i Zeli fpecime cdidit Chriftus. In reliquoautc vocationis fuae curfu ab c xtcrno corre&ionis genere abflinuic

nc

nefpintuale regnum fibi a patre commiffum^ terrenis imperijs mifceret. Nam qui haercditx.- Luc. 12, tisintertratresHercifcund^arbitcrelTe rehii- b.z^e. it,fuum tamen cuique jus fervari vuka pijsju» dicibus. Vaticanus.

( i) Atqui fi tamen Magiftratui exemplum de- dit,cur non & deinccps>Sin min5 ,cur illud ad Magiftratum trahiturf ^potius^quam hoc?ai!C «juis nobis diftinguctquando fic imitandus,aut nonfit? Calvinus.84

Ad h£c, diftin&e notat Efaja? vaticinium , jion ad omnespromifcue fpec"tare,quam com- mendatin Chriftomanfiretudinem. Vaticanus, Tamehipfccftporra,perquamqui non in- Mdtth trat^ul' Ci^ & Latro :Difcite a me,inquit[ ora- nes oneratos alloquens ) qui mitis fum, & cgo //a reficiam vos.SedCalvin* manfuetudinehanc . ad fe pertinere non putat : Itaque non rcrTci- tur. CalvinuSjSy.

Placida Chriijo mitifque fuayitastribuitur, qua infirmos fuftineat, non quarobuftam ma^ litiam magisobduret.

Vaticanus. Tame Iude robuftam malitiam perculit,nec tamenobduravit : NecCalvinus Servetum ©bdurafiet,fi pertulhTet : potius obduravit non ferendo. Non enim obdurantur homines ma- fuetu4ine3sed potius ad poenitentiam in vitan- tur» Calvinus.86~.

Manfuetus eft Chriftus utcalamum quaftV tumnonconfringat, anideojquoquc utco- rum obftinationcm foveat,quidcbiles cofritv* gunt* Yatifiaaus..

Tamcti

Tamen Sribas & Pharifafos pertulit,qui debi- lesconr>in£ebanc,&populuraa veritate avo- cibaiit,nec tamcn iovit corura oblhnationcm, noii enim fovecur oblhnatio patientia,fed po- tius rumpitur,fiu'lo pactorumpipoteil : nam nulura bono vincitur,non malo.

Olvinus. 87. Manfucrus elt ut parcatelichnijsfumigantibus ^; an ldeojUt tenebras non difcutiat ? ^At

Vaticanus. Quire difcutiat > ferro nean Luce ?

Caivinus. 88- Quuipotiusfceptroferreoarmatur,quoiai- micorum capita conterat,

Vaticanus. Conterere capitamoneittenebrasdifcaterc : &fceptrum ferreum Chriiti vocantfacpLi- ters fcrvorem potentem & incxpugnabilem, &fpiritura oriseius,quo Antichnitumftcrnet ikutifupra ex ipfo Calvino citavimus, Vbi feirum ? Calvinas. 89.

Scioequidem,ut non alio quam verbi gladio vtatac Ctin.itus, promptam illi*fle vindiclam in omnes irapios(i)fed nbn dicemus alioquam cius fpiritu aclum faiffe Petrum,quum Anani- am & Saphijramfubita mortepercuflTit : nec Paulum dicemus fuute Magiilro diflimilem, <Juum Eiymam magum caecitace vltuscft.

Vaticanus. Nobis mirirlce illudit hic homo: vtitaradver- fativa conjunclione,Sed,& tamen nihil contra- rium ponit ei quod dixerat:Nec enira alioqua yerbigladioPetr' vfus eit. Et Hoc ipfumcft, v4uod nos dicimus , Chritf i gladmra effe vcf,

burn. At eoim Petrus eodem fpiritu aclus fuitj

Quisnegat ?Sedoftende eum eogladio vfum

fuiflc , auo tu vfuses in Serveto.Deinde Pe-

trum fahoaccufac : Non enim a PetrooccifuS

eft Ananias ,fed tantum objurgatus & repre-

henfus.Quod fiobjurgacioneacconitus perijt,

/ .Samu. non °bJurganti debet hoctribui, fed vlcori

* "DeorAlioquindicendumerit etiam Nabilem

***' ' ' ab Abigacie vxorefuafuifTeocafum,quum

pofteaquam illa ci narraretin quanto ipfc pe-

riculo fuifTet, diriguit homo , & poft aliquot

diesobijt.AtqueidemdicodeSaphijta.Quod

Atlor.f. enimeidixicPctru*: Pedescorumquivirum

8 „ tuum fc{>eIiver«nt,funcpro foribus , qui te ef-

ferentymorcem prsdixicnon intulit . Alioqui

diccndumeflec Prophetas , quoties raortem

alicuiprcdixcrunt, etiamimportaifc, Idquod

falfumeft.

Eademdicode Paulo&Elynam. Seddi- caturfanea PetrooccifusAnamas quortiam eius fcntentiam ratam Deus habnit, & quod Pctrusinterraligavit, id ligatum fuitetiam in coelo, Quojfum hoc citatur a Calvino } v- trumcnimdebetpaftorimitariPctrum,anMa- gifhatus ? Certepaftor: nonenimgeflit Ma- giftratumPetrus.Curergonon percuffit Ser- *etum verboCalvin*,ficuti Pcrrus Ananiam ? Cur eam provinciam mandavit carnifici ?Non potuit, fi modo vera cft illa , d^uamdiximus, Calvinifencentia.Quod Magifrratus nihilfa- cere poteft,quodabEcclcfia peragicur.

Calvinus 90. Ncc Vidco dUOifura pemncantpotcntlaMiias

ittta

terSpiritusdonacommemorat jdem Paulus^ niiiutad incutiendum coratcmptoribus ter* r«rem vigerecSpirirus ieveritas . Vaticanus. Pautus glariaturfibi cfaum eflepotentiam ^.Ccri^ adxdiricandu, non addc(hucndum:&Chri- J0 g i!us dicit fe non vemfle ad perdendum, fcd ad ^" "

P*

ss-

lerv.indurn.Itaqucad hanc rem dedit dona fa« nandi &confbladis& cactcras poteitates: Do« "ctrim na occidcndi dcdiflc eum ego non legi : Sed ' .■ ■• quodabolebitomnempoteitate,hoclegi.Ver- *' *' bum quidem cledit potens cVinviclu^quo pof- icc contumacescogi,fedferru non dedu.Erant illc potentiaeadfervandu,hicCalviniadper« dcndum:ilIjcnovej,haJc vfquea Cainoducens originem . AtqueiltejampridemcetTarunr, quemadmpdumprardixitPaulusforc, utprp* phetix & Iingua? cefTarent, quod idem de mi» raculis videmusaccidiiTe. Itaque Calvinusip» tmCtrl fe,qui dehispotentijsgloriatur,tameneisca- j». j. ret.NamServemmnunquamalio,quamverbt telo occidiflet,fi verbi vires habuiflet. Enim- vero cum verbo necfanare, necoccidere pof» fetjfervandi provmciam totamomittit ( nori enim venitadfcrvandum fedad perdendum) perdendi autcm provinciam Magiftratuicom- mittitjne^fiidfua rnan» fierct, detegcretur hy~ pocrifis. Nam hijpocritis non licet mtcrficerc Ioh.tfy quenquam,quippe ovina pcllc teclis, j/.%

Calvinus 91 Ergo veibi mini(lrislicuiccorporali.i» pofna coercerc impios tprincipes^quoruro prppriurn clt munusgladiotueri fanclum ordincm^ infU dcidifpofiuonecefTabunt ?

Vaucamts, f ijj

Vaticanus, SibiVontradki^Dixiteniminlnil.utoftendL mus,nihilfacere pofle Magiftratu,quod ab ec. fii peragitur. Nuncficargumentatur :Siverbx miniitris licuit corporali pcena ccercere im« pios,licet & principibus: cum fic exilla fupe- riore ejus regula argumentari liceat. Si licet minirtris, nonlicetpnncipibus. Sednosfic argumcntabimur : Quemadmodum Apoiloli fuo telo , hoc eft vtrrbo , puniverunt fontcs quoshabebaht in poteftate verbi , idqueob pcccata/queverbis&doclrinaconn*iterent:fic debet Magiftratus fuo telo,hoc eft,gIadio,pu- nire fontes quos habent in poteftate gladij , idqueob peccata,in quarjus habet gladuis .Et quemadmodum Petrusverbo piinirenonpo- tuifTet homicidam , fed eum Magillratui reli- quiflct : Sic Magiftratusferro punirenon po- teft hypocritam,autha?reticum,aut mendacem (nullam cnim ad id legem habet)fed eos debet Paftoiibus punicndosrclinquere: alioquin miC cebuuturfacra profanis . Hoc aperte docet E- lifafus,quiquerentiregi Ifrae!itarC,an deberec interficere Sijrios,quos Elif^us cceperat,rcfpo- *' *' dit,nonperctities:nequeenimcoepifti eosgla-

*um ' dio&arcutuo,utpercutias. Sicdicetverus Paftor Magiftratui,non occideshypocntas,he-

* reticos,mendaces,neque enim coepifti eos gla»

dio & arcu tuo,ut occidas . Capiet & occidcC cos dominus fpiritu oris fui . Occide homi- cidas ,raptores &ca?tcros , quos gladiopotes capcre . Atquc ut exemplum hoc abfolvam, Componamcum Petro Calvinum , utcx col- lacionepcrfpidpQfllt^ua^shic fucrit Jmita.

tor Pctri. Pemi^Ananiam objurgavit , cV fi

{>lacct uthocCalvinoconcedarri*)occidit fo o verbo,finecuiufquamopera.Calvin»Serve- tii occiditfolo ferro,operaMagiftratus.Petrus illum propter mcndacium,quia mertitus eiTet SpirituiCandto; Calvinushuncpropterveiita- tem,quia mentirinoluiflet:fienim recantare, & contraconfcientialoqui Servetus voluifTet,, evafi(Tet,fedquiadixitquo,d fenfit,perijt. ie- trus faclo illo cffecit, ut alij deinceps memiri formidarent;Calvinus hoc fa&o ef?ecit,ut de- incepsaIijverumdicerc,metupcenc^reformi- dent . Petrus lllis oftendit vires verbi fui.,ad laudem Dei;CaIvinus hicoitendit imbeciilita* tem verbifui,adLauderh gladij, qui Calvini Deus eft . Petius poftea nihil tale fecit, quod fciamus: Calvinushunc lpfum librum perrina- citer & obf tinate ( i ) nomioatim fcripfit ad ex- cita.udas fimiies totoorbe perfecutiones . Va? coeciscarcorumducibus: Varva? &ijsqui ab eis ducuntur nifi hic oculosaJ>crire,& fein vi- am reducivolunt.

Calvinus. 91* Porroerudeliseftilia,quamlaudant,cIemen- tia.oves exponere in preda,ut lupis parcatur,

Vaticanus. Lupos verbo,& quidem a paftoreinterfici ipfe Calvinus antedocuitmunc vult a Magiftratu ; atqui ab utroque interfici non poffunt Taeeo «uod lupi venmntinpelleoviuro,intU8autcra luntlupi rapaccs,afruclibuscorumcognofce> Math.?t tis eos. Fr u<5rus autem lupi eft carriem crudam //. comedere . Itaque non qui interficiuntur,fed

'nterficiuntlupifunc.

F iij Calvi-

Calvinus, o$. Anlmas ipfi pravorum dogmatum veneno in- ficiunt,&legitima gladij poteftas abipforurr* corporibus arcebitur ?

Vaticanus.

Eriam invidi & avari & fuperbi animas infi-

ciunt , multosemm fuifitrulis & verbis & ex-

emplis aitidue gignunt:Invidusinvidos,fuper-

busfuperbos,avar* avaros,fed in eorucorpora

A&Q.U. gladlo poteiras nulla eft. Occifuseftabange-

$** lo domini Herodes propter f uperbia : Sed a

Magiltratu ea de caufa occidi noh potuifler.

Calvinus, 94.

Xacerabitur totum Chriiii corpus, ut putri-

di unius mcmbri intadlus maneat fcetor ?

Vaticanus.

Putrida membraPaulusamputat,Dum ea

s c tradit Sathan$,hoc eft excommunicat , idque

' * iri pccnam c6rporis,ut fpiritus feivCtur m Di-

^" * emDomini : Itaqueea iterum recipit,/i ad

fanitatem redierin t,Hoc officium pattojis Cal-

vinus adMagiftratum tranfrert , ctiam Contra

feipfum. Nam in caufa Bartelerij,contenditid

ofriciumefTe paftorum,non Maoiftratus. Et ea

de re graviflimam habuitcum Magiitratu Ge.

nevenfi controverfiam^adeout ad Helveticas

cccl^fias miflurn fucrit. lam fiMagiftrat us am-

putatmembra,non potefi id faccre Paftor ,nec

carurfumpoffunt recipi •: Sin pafiorfacit,non

poteft Magiftratus. Taceo quod hominem oc-

cidere non eft membrum amputare . Anv*

3?«w. //. putaturenim membrumincredulitate,quem-

*9. admoaum docuit Paulus , de ludeu exole»

3mpuutis 9 quitaraenoecifi

non funt,Cum Magiftrat' civeminterficit,non privateumCivitate,fed vica* Item cumocci- dituraliquis taraque b*rcticus,non amputatar cx Chrifti corpore,fed ex vita corporis : alio- quinfi morscorporiseffetamputatio, omnes qui moriuntur arnputarentur ab ccclefia. Calvinus.c^,

Et quidem vt modcrate agant principes,* pij $ Doclonbus monendoshortandofque efle fate- or, & medicorum initar ulrimam non adhibe- antmcdicinam,nifidefperatis morbis. Seda difloluta raolIitie,quaenihilaIiud cftquam malx fomentum,multumdirfert levis humanaque medendi ratio. Vaticanus.

Hoc fi Calvinus obfcrvaiTet,nunquam Serve* tum, quo primum dic vidit,capitis accufafTet, nec poitea tam cito tamquecrudeliter intcrfici oaffus fuifTet,ne dicam fcciiTet. Calvinus 96.

Add ueunt etiam Scri pture^ tefiimonla,in qui- b*videntur habereaIiquidcoloris:Sinitc^inquit Mtt.sfc Chriil9) zyzania crefcerc cu tritico, ne fimul e- vellatur&triticum. Si pr^cife nobifcum agunt cx vcrborum formula , non tantum prohibetur Magiftratus ab ufu gladij , fed omncm difcipli- am c medio tolli oportet.

Vaticanus. Explicandum eft apertius quid fit evellere zyzania,quoniam rcs eft maximi momenti ad hanc queftionem.Cum cflfent inter Corinthl- /. c?#r« os lites & diflidia,ita ut dicerec,egofum Pau- j.^ li,ali' egofum ApoIfos,fic cos objurgat Paul». Jsgo minimi facio dc me,vel a vobis, velomni- no humana diejadicaritquin neque ipfc de mc F iiij fcn-

^fententiam fero,qu3mviscnim nihil mihi cq-

% fciam,non camenidcirco fum ab/blvend9.Ve-

j, rumquidemejudiciumfacturusfit, Dominus

,, eft, quamobrem ne quid ante temp9 judicate,

$9 donec veniac D6minus,qui cenebramim occuU

$, taproferecin Lucem,& animorum cofiha pa-

P, tefaciec,ac tum demum Laudem quifquccon-

M9 fequetur a Deo . Haec ego fratres in me & in

* Apollo derivavi propter vos omnes , uc m

„ nobis dilcatis , nemini fuper quam fcrip-

5, tum eft ai rogare , ne alius de alio contra

» alterum tiimeatis . Quis eriim de te judicatu-

*, ruseft.*Ha;cPaulus,quafihocdicat,Quidicit:

„ Egofum Pauli,tumetdePaulo, &reum juditio

fuo prefert Apollo,& feipfum prxfert diieipuKs

ApoIloS. Hocautemeft judicare ,quoquisfit?

excellentior & peo charior . Acqui hoc j iidJ -

cari non debctab hominibus, neque antedi-

cm Domini. Itaque quamvis ego nullius mali

fnihifumconfcius,t3men nolo me juftum judi-

care, etiam fi ilm juftusrnon enim meum eft de

me judicare,fed Domini,cuiusjudicium non.

dum venit,fed expeclandum eft; Qui judicat

aIiquemeffereprobumauteIeclum,judicatde

occultis tenebrarum &confilijscordium.

Nara ex confilijs cordium reijciet aut accipi-

cVdomin^homines.Atquioccaltaillanon-an-

teLucem & diem adventus Domini patebunt:

Itaqueancedicmillamjudicarioo poteftquis

£crcprobus. Alioquin periculum cflet,ne Co-

rinthij aliqaem reprobarenc, quem Deus non

reprobarec,& non reprobarentyQpzmreprobarct-

Itaqoequamvishabentnonnullamfcientiam, quaj udicaxe poiHnt de rebusalijs,non eft tame Y-' ' ez

ea tanta , nt eis derebus tam arduis j"aditiam j>ermittatPauius,cumneidfibiquidcrn,quJ e- osfcicmialongefuperabat,pcrmittat.lamco- fer hunc locum Pauli cum parabola de zrza. nijs,inveniesfimiIem.Nam quod dicit pater- fa milias :Ne evellite ea ante tempus meffis,vi- delicetneforte zijzania evcllentcs, evcllatis etiarafrumentum.Idipfum elt quod diatPau- lus : Nc quid ante tempus j ud icatc,videlice t, nequemibrtedamnetiV,qui nonfit damnan- dus.Narnhocfepefitabijs,quifcrrofairiunt Ecclefiam . Et quod dicit llle: Meffis tempore mandabb meiToribus&c.Idipfumeft quod di- cit PauIus,Donec veniat Dominus cVcribc eft, cumdicetbcnedic"tis:Venite,& malediclis Ite. Igitur evellere zizania,eftjudicarcaliquem ef- fc reprobum,& eu ex Chrifti corporein fem- piteinumabfcindere.Idquod fieri non poteft ante diem Dbmini.Iam quod obijcit Calvmus de Magiflratu,nihil ad zizania pertinet. Cum enim Latrone occidit, non evelliteum ex cor- poreChrifti,fed ex hac vita.Etfappe bcne fpe- rantMagiftratp deeorum anima,qubrumcor^ pustrucidant, Neceosinterficiunt quia mali funt,fed quia male fecerunt& nocuerunt. At in hereticis alia ratio cft . Qui enim eos interfici- untjudicanteosreprobos &inarrernudamna- tos,in quo Dei judicium,quod Paul* expec"tari jubet,anteveitunt. Propterea in inrcrficiendis facinorofisnonaberratur,fimodoconftetdc facinoribusmamipfimetfacinoroficonfitentur fe mortem meruifle. Ar in haei eticis abcrratur, molti enim pij occifi funt pro harrcticis, confi- tentes quidem id,cuius accufabantur, fed id F v pec-

pecctatum eiTe,aut mortedignum negantes. Pnmum Chriftus non ncgabacidde quoac- cufabacur,vidcliccc, quod dixitfet/c efle fiJiura Dci:atquc hanc obcaufam incerfecluseft tan- quam blafphcmus.idem accidit poftca Apofto-, Ijs & catteris , qui propterea inrerfefti funt, quod Chriftianam religione profirerentunCunx igitur id illis acciderit propter improbitatc hor nunumin caufa religionis: in alijs autem cau- fisnonaccidit(nam quicuncpropter facinora. patiebancur, recle interficiebancur,nec Iudari nequec^tere gencespropter calia fupplicia re- praehenf^funta Deojnoo debemus putarc no- j.Timo. drumfeculum eiTc meliusillo , utineocrrari i,r* non poffitjCum fcriptum fit,ulcima cempora , hoc eft nofira,fore peffima. Ad hec cum Chrif- tus hic dicac facorem eiTe fijium hominis ,:. Sa \~ toremautem zyaaniorum cflehomincm ini- micum,hoceft,Diaboiumi qui zijzania feveric poft dodrina Chriftij non viderurxyzania ap- pellare lacrones & adulrcros , cxterofque cius geaeris maleficos. Non enim fevit Diabolus poftEvangeliu, cum efTent jamahce Evange- lium.Sed videtur zyzaniaapppeHare eos,quos Diabolus fevit falfa dodtrina poft E vangelium cuiufmodi funt Haeretici & hypocrica?,qui per fpecicm teligionis Chriftianar, decipiunc ho- mines : &ficinterpioslatent, quomodo her- baclatentin fegete.donec fruclum ediderinc . Harc jubct Chnftus ufque ad mefTem rclinqui, ne quisforce bonus una cum eisincerficiacur '. Pfaeftac cnim uc omnes mali yivant ufquead ju- diciam,quam fi vel nnus bonus in interficien- dismalisimcrftcereturL Qucmadmodum rex

malct

rnalet ut omnesin fuo regno Latrone$,viveret, simti- quam fi uniis iegis filius cum omnibus latro- tudo ele- nibus occideretur. Sic enim rem fingamus. Eft gtnujft* rex Gallia? qui habet aliquot filios in rcgno fuo ma. difpeifos alba vefteindutos,fed populo igno- tos# Cum eis permixti funt fimulatores qui- dam,qui ut honorentur tanquam regis filij,vef- tes albastfumferunt, & fe quoque Regisfilios efTe ja&ant , Rex hac dc re certior faclus edi- cit,ne quis hominemalbavefteindutum neca- re aut violare audeat/ub poena capitis,ne quis forte de Regis fiftjsinterficiatur/efepoft annu omnes congregaturum &nudaturumeiTe,& ftmulatores occifurum : fuos autem filios(quo- . rum in corpore detracla vefte confpiceretur impreflum Lllium)fervaturum. Nonnepuni- fctur a Rege,fiquisalbatum hominem interfe- cerit/iveisregis fiiiusfit,five non fit > Iam Rer Chriltuseit,a)batilunteiusDifcipuIi : Hypo- rritf vero& Ha?ietici i js fefeadmifcuerunt & vcftesalbas fumpferunt,ut honorenturtanqua Dei filij,hoc eft,fic in fpeciem vivunt, ut fancli &pij efte videantur. Koc intelligensChriftus, juflit utrofquerelinquiufquead diem judicij, in quo detrafta fimulatioms vefte , occulta tc- nebrarum proferet in Lucem,& patefacietcon- (iliacordium,quenunclatcnt.Nonpeexpedta- ri debet illa D;es? An putamns nostama cog- riitionemhabere,utVideamusconfiIiacordiu, quar Paulusdocet nonpatefaclumiri smtedi-' umDomini? Nonnecontrahoc Chrifti ediclu facimus,fi hypocritas aut harrcticos albo vefti- tos,hoceft,nullius facinoris reos(namii quod faciaus commifcrint^am non fant aJbx:Kft c-

nira

nim fadnus nigra veftis) occidimus ? Nonne ij$ ©ccidendis accidere poteft ut occidatur pius aliquis.ficut ha&enusfemperaccidit.*Quod fx dicem9 nosnon criare,idem femper dixerunc quipiosoccideruntinonneerrarepoffumus.ut iJIierraverunt,inij(demfaciendis,queTecerunt ilh,cumnihiloiIUsfimusmeliores?Qmsungi*a putavit fe tcnercfalfamreligionem?Errarunt Iudei quiChriftu & Apoftolospeifecutifunt : Errarunt gentiles , qui Chrritianos perfecuti i unt.Erravit Papa,qui Lutherancs & Zwirgli- anosperfecutus eft.Erravit Henricus Anglia? Eex, qui Papiftas& Lutheranos, &Zwingli- anos, & Anabaptiftas interfecit . Erravit Lu- therus, qui Zwinglianos, Diabolos appellavit . &in Gehennamdamnavit. Anfoli Zwingli- ani & Calviniani non errabunt? An foli hi m Chrifti tribunali fedebunt, ut eis folis liceat de Mdt.24. Hfreticisjudicarej&cosocciderePOferve ne- ^, quam qui tardius veniente domino , inebi i- aris rebusfecundis,& verberas occidifque co- fervostuos,venietdominus,qua hora minimc reris,& tediflecabit,ibique ponet,ubi ponnn- tur Hypocritf ,ibi erit fletus ftridorque denti- tim. Calvinus#97,

Excommunicatio purganda? Ecclefia? opti- mum eft remedium : atqui locum non habebit^ fi zyzania auingere fas non cft. Vaticanus. gjCor.f. Non confequitur.Quos enim excommunica- bat Pauluseosad tempus tradebatSathanf,ut hac pcena fubaeli fefe corrigercnt,quo fpirit9 corum(cum fefecorrexiflent ) fervareturin du «m Domini. Hoc non crat zyzama evellere :

/

namevulfa zyzaniafundituspereuRt : neceos Paulusprozyzanijshabebat:nonenimconge- runtur zyzania in horicum # AtillosPaui* fer- vabat in horreum Chrifti-

Calvinus.98. Addc quml non rantum de perverfis dogma- tibus ilhcDominusagit,fed quafcunque cor- ruptelasad viriandum bonum femen fpargit $athan,in genere defignat ( •, Facetfanc igitur Leges & judicia,fi relinqui zyzania oportct uC iqueadmciTem Vaticanus.

Non confequitur,quemadmodum jam often- dimus . Sed Calvmus non intelligcns quid fit zyzania, apertenegatnonrelinquenda, qu£ Chriftusapertedocetrclinquenda,utfitAnti- chriftus,hoceft,Chriftoapertecontrarius.Pu- tatevellizyzaniaa Magiftratu, cum interfici* tur homo:quod perindc eft,acfi putaret fana- rifebrerri a carnifice,cum febricitanteminter- ficit.Sicfaneturfane Calvinus , fi hanccurati- bnem amat.Pergit deinde,& poftquam eccle- fiamcumagrocomparavit, quizijzania fcrrc coga:ur,ficinfert.

Caivinus.99.

Eft juidem illud verum,fimul ac cum Evan- gelioluoproditChriitus, ventilabrb paleas 2 triticodifcernere.ScdhocitafaccreincipitjUt plena purgatio ad diem vltimum difTcracur; quo fegregabit agnos ab hadis. Vadcanus.

Si ventilibrura ferrum cn\hocniht"I ad ver- bum Evangclijrfin verbumeft,hocnirulad fcr- rum Magiftratus,pr$terea Chriftus Evangclio {uofcrncnfera fccit > paleas qwdem a criaco,

cera-

temporefcmcntisiecernerc ttonpotuit, hoe cnimeiTetcontranaturam: fed nequc poteft, fi quandoprodijtcumEvaneeliofuo : Altud enim cft fegetcm adhuc viridem colere , aliud mctere.Omnino meflTistota riet tcmpore mef- Its, idque non a Magiftratu, ied Dei nuncijs : nec palea a triticoame dicmilJara feparart,aut in ignem conijci incipiec*

Calvinus. ioo# (i)Nori igitur quemlibet rigore ecitare Chrif. cus jubetjCcdtoIleranda effe mala admonet(2) qu* lineperniciecorrigi nequeunt.

Vaticanns, l.Ncquequifquaid dixit,quod fciam:Efiemrri excommunicatiorigor,quamnemotollit:fed ea nihil ad evulfionem zyzanioru(2) At Calvi- nmputat hserericos afepoiTeintetficifineper- nicie,cum nulla unquam majorextiteritperni- cics,quam cx occtfione eorum,qui habetur prb hcrcticis. Calvinus.joi-

Gamaliclis authoritasperperam ab iflis ad~ ducitur. SuadetGamalicl ut quicfcantScriba», quiafi exhominibus eft doclrina,fpontediiTol- vctur : fin ex Deo, nunquam poterit diflblvi? Nam id imperite di&um ciTc facile indc patet, «ejuodnon modo peiTundet omnem politicum odinem,fcd ecclefie quoque difciplinam ener- vet.Et ccrte habenda crat perfonar ratio. Nam Camahel ambigens quid re£um fit, quafi ef- custn tcnebris ocque hucnequeillucfecon- vertereaudctjfed fufpeditfenttam.Intcrim ex veris principijs malamconfequentiam elicit,< «ihil aedhibcndu cffc confilij, quia Dcus qtiod * ium cfttuebitur ; quod autcm ab homimbus

pcs;

peflfum ibit.

Vaticanus. Eft operarpretium videreiftorii(quialiosinter- Bulliv ficiunt,qui ab ipfis diflenti5t)concordiam.Bul- gcrm in lingerusCalviniinfundendofanguinefocius,/««ie«^ GamaKelis confilium fummis Iaudibusextol-/*»/**»* litin Adiishisvcrbis: Gamaliel propruden- Calytwt tia fua 8: animi modeftia , longe aliud dccrc- foctus • vit.llliintemplolaniandis pccudibus aflucti ,> defanguine&Laniena differunt. Hicvcro >, Sctipturis & Legi Dei afluet*a crudelitatcre- „ trahit & fapien terconfulit. rfabet enim Deus „ roiniftrosfuos vel in impiorum medio,quorum ,„ opcra addefenderidum fuos utitur. Qualcm „ hoc loco Gamalielem videmus, cujus quidem „ authoritas magnafuit nbii tantum apud exte- ,, ros Iudaicac religionis cultores , fed apud nof- „ tratcs quoqucrmcmineruntenimcjuSjnon ci- ,, trainfignemhonoris pre/ogativam Do&ores ,» ecclefiaftici.Nam ipfePaulusin 21* hujusLi- „ bri capitcfatctUr fe ad pedes hujus Gamalielis „ perdidicifrcLegcm.HincDivusHieronimuse- ,a jus mentionem facitin catalogo fcriptorum ,, Ecclefiafticorura . Imo Chrijfottomus,&poft> „ huncBedaex authoritate Clementis Alexan- „ drini aiunt Gamalielem fuiftc infide Apoflolo ,3 rumfocium.Minimeergo mirandum eft,quod „ tam cordatc Apoftolorum caulam *//>. Hax Bullingcrus.At Calvinus tanto focio in re tan- ta planccontrariuseft.Statuitcnim(quia fuam non veritatis caufam agit) optima qua?que e- ncrvare.SuperiuscommcndaveratPauIifeten- tiamLcgis,quamaGamalieIedidicerat , hic Gamaliclcmcspcum facu.Quaframusigiturab

hoc

hoc tamperfpicace CaIvino,quid ipfe Scribis confuluiffec,fi iniilo concilio adfuifW INfemi- rum ut interficerent Apoflolos.Cum enim cf - cumappelleteum,quud duTuadebatrnoh eft dubium,quin ipfeconeraria, hoc eit mortem, fuafur* ruerit: atque ka fententia Calvini in- terfe&ifuilfentAportoli : & certe. interfecit quod m fe e(t,quod finegat,oftedat nobis quid ilhs fuafurus fu . rit? SuaiiiTet, credo, ut cosdu lnittcrenc, fed alias rationesadduxiflet. Quaf- nam?Dixiffet efle infontes? Non habuiifct lo« cum apud Scribas , qui id non credebant : Ec confiliuminterea dandum erat dei c ambigua, QmdagisCalvine^Siquis Cardmali. Turonio fup^riliis quinquerehgionis hominibus,quos iJle Lugduni paaloanre.qaam tu Setvccum uno rogo cremayit,dcdiitet confili u Gamalis- lisdicercfnefuiifece^um?Aucquideiconfulu- iffes? Vt eosdimitteret:Quiratione?Quia vc- ram religioriemcoIcrent?At hoc non credebat Cardinatis,& adcredendu cogere tu non po- tuiiTes. Acdifpjtaffes. Sed ille difputationes & rationes toas non admifiifet : Eft enim Scri- barumfimilis. Addequod difputaciones lon-j geTunt, durantquejam annosplus triginta: & prefenscaptivorumpericulu pollulat prarfens aliquod coniilium . Quid igicur tu Cardinali fuafiffcs quoillorum vitx confulercs ? Nonne videmus in tali caufa nihil effe Gamalielis con- iilio prudentius ? Non enim de rc q ix fcnbis cerra effet,rioc dicit. Si aclum fuiffet depuni- cndo adulterio,nunquam dixiifet: Si a Deo efh Certum enimerataduIteriuminonelTea Deo: Ne£ taiia veniunc unuuamin delibcracionem.

Sed

Sed cu dc Religione ageretur,qu$ tamen corj- troverfa erat, nonpotuifletetiamfiChriitian*- . fuiflet (quod fortaflis erat) Iudfis dare confili- um melius, Primii,ratio eft vera, Si a Deo non cit,fponte peflum ibit. Qualis eft ilia ChrifH : Omnis planta,quammeus Patcrcceleftis non M * plantavit,extirpabitur: Siniteeos.Item Davi- ' ^ disquiSauIem intcrficerecumpoflct,nolebat, '3% Item exempla,qu£ adducitGamalielverafunt. NamTheudasiile & Iudas Galilarus innihi- lum abierant. Iam quod metuebat Gamaliel , vide]icet,necumDeopugnarcnt,idilIispoftea accidic. Quod fi Gamalielis confilium fempef (ccutifuiffent^nunquamcumDeopugnafTent, Atquehodieeadem planeratio eft . Sienim Papiffce confilium hoc fequerentur nunquam tot infontes homines punirent:Quod idem di« co dc Zwingliauis & Calvinianis,Papiftaru hac in rcdifcipulis & imitatoribus.Nunccum au- diuntGamaliele authoreCalvinoc^curafuit» fe,fi volunt ducem h unc fequi,erun t plane Ga- malieIicontrarij,atqueitaauthoreCaIvinopa- flim fundeturfanguis,etiam Calvinianorum , Sed hic homo ita crudelis eft tamque inexpia* bih odio Serveti manesperfequitur, ut malie etiam fuos a Papiftiscomburi, qua hocGama* lielisconfilio fervari,ne ipfe peccafle videatur. Iam quod dicit Calvinus Gamalielis di&u cflc ciufmodijUtpcflundetomncropoIiticumordN nem,&ecclefi* difciplinam enervet , non ve- re dicit* ♦ Nam nec Apoftolorum diciplinn fuit enervis , quse tamen caruit his Calvini mervis: & ordo politicus manct in peccatiscer* *'$& concrovcrfia carentrbus* lajLegeMofi* G 4*

de facilioribus minoribufque caufis judica- bant 7oSeniorcs : Difficiliorefquccaufasad Mofem referebantilpfc fupcr eis Dcum confu- lebat.Sic hodie fieri potcit. De adulterijs,de homicidijs,de falfisteftimonijs,&caeteris no- tis certifque criminibus judicari fine periculo poteft : Scdde Haereticis controverfa reseft (nam ficontroverfa non eflet,non magis de eis difputarcturqiiam de homicidijs ) & ideo ad oraculumreferenda. Quemadmodum igitur Mofes tempus oraculi expcc~tabat,neque tame politicum ordinem interea pefliindabat : ita fiobis temp» Iudicij Dei expedtidum eft, quod crit certumfuper hifce controverfijs oraculura. Intereanihilominusutetur Deusfuorum rai- niftcrio in rebus controverfis. Calvinus.ioti '4&*a3> ClaudiusLyfiasFelicifcribit,fenulIum in *$• Pauloreperifiecrimen,quiatantumcumIud£« isde Legcdifeptet:N6quodprobetPauUcau- fam,fed quia Legemfufque deque habet, imo cupcret prorfus eflcabolitam , ideoquegau- dct intcftinis diflidijs convelli. Tam boni,fci* licetpatroni voce , judicij laqueos diflblvere conatus eftServetus,quafi coelefte efict oracu- lum quod Lucasa tam malo authorc prof ec- tum efle rccitat.

Vaticanus. Miflus eratLy fiaj , ut de maleficijs aut faci- noribusjudicarct.De Legeveronon magisju- dicare poterat,quam de mufica.Itaque quod dc X e fibi neque nota, neque commina judex efle «oluit, fapuit. Quod fi fapuiflct & Genevenfis Magiftrat^ounquam de iicrvcto judjcaflet,nott

roagis

magis qua dc mufica.Na quid fit Hypoffatice & cognotativc,&ca?tera nuuquamin Biblijsile&* verba,qu£ in caufa Scrveti teruntur, & omnino quidfibi vclittotaharcCalvinideTrinitatefpu nofa &: cenebricofa , nec ipfo Calvino fatis ex- plicatadifputatiOjCercofcionon magis novit Magtftratus Gcnevenfis, quam Lyfias novcrae Pauli caufam.Oftcndunc bxc Literac eorum ad HeIveticosMiniftros,in quibus (cribunr,fe noa dubitare de fide Miniftrorum fuorum,quafiho<5 dicant.Iudicarcfe alienafide^alienifque oculis*

Calvinus.io^ Obijciunttandem : Cum juffus eft Petrus gla- dium in vaginarecondere, Dominumfatiscla- re teftatum clle., quam fibi non placcat violenta ^*«**< & armata Evangelij defenfio.Sed quid fi cxcipi- *s* 3m,nevcrbis quidemcoram Piiatofuaminno- ccn tiam afferuiffe, ut j ure poterat }

Vaticanus. f°6»/j»

Hoc mihi videtur contra Calvinum efTe, Si ** enim ne verbis quidem pugnavir,quanto minus ferro? Calvinus.io^

Si decreto Patris obfequi volens, quafi agn»co- ram tonfore obmutuic, & cantifpcr a prgdican- do Evangelio abftinuic,dum facrifkio mortis fii£ peccata expiaret,miramur fi Petrum a cacdepro- hibucrit* Varicanus,

Etiam ejufdem Patns Decrctum eft ut compa- tiamur^u eonrcgnare volumus .

Calvinus. 105. *"*• *i

Vcrum aliud eft quod refpondean . lus ftrin- '*• ^ gendi gladij Chriftus rainiftro f uo non conce- **''»"•*• 3ic; temcrc eoim horao pri vacus ai 1 ipicrau *'••*• Vaticanus.

9h £

Ettumhomoprivatuserat, cumAnani*am & Saphiram itravit.Sed dic mihi Calvine,cum Servettimaccufaiii,nonneprivatushomogla*' dium arripuifti ? Nam qui accufat, interficit. Non tu quidem tua manu,fed ne Herodes qui- dem lohannemfua manu,

' Calvinus. 106.

Tumultuofc non vult repelli milites , a qui- busvinrienduseratmempenchanciniamiam fubirerjquafialeretpro Evangelij miniitrisii- carios. Vaticanus.

Hanclnfamiam non timuitCalvinu^ Calvinus. 107»

Hinc colligi nullaratiopatitur , Principum manusligari,neordinarium munusfuumcx- crceant. Vaticanus.

Atnos ordinarium munuseiTe Principum negamus. Calvinus. 108.

In fumma,vi Petrum graflari non id eo ve tat, velutMagiitratusexarmet, velut cos repellac a Iufta Evangelij propugnatione (.1 .) Sed quia non vult illum ruere pracipiti impetu extra vocacionis fua? metas, nec morti iuse, quare- conciliandi crant homines Deo , quicquam moraeafferri. Vaticanus.

Magiftratus officium Chriftus hoc loco non attingit.Nam fi Magiftratus officiofuo funclui fuifTet3Chriitu no comprehendiiTet fed adver- fus illos defendifTet,non propter fidem aut Ke- ligioncm,fedpropterinnocentis hominis de- feniionem in lege prafcriptam .Cur Petrum uti gladio prohibueritjcaufam lpfe dicic; Caficem ^ucm mihidcdic Patcrnon Yis vt bjbam? Hunc

cali-

cahcem Calvin* aji/s propinare rtovit, 9011 Jp- /cbibere,nihilenimeumadfcpertinereputat, quafi eum fic potaverit Chriftus,ut nobis po- tandusnonfitrNec cftCalvinusexeorumnu- rnero,quibus diclum eft : calicem quidem me- Mat* jta. um bibetis(i)Calvini vocatio Iongius porrigi- tur quaro Petn : Huicenimocciderelicet,fcd alienamanu.

Calvinus 109. Haclenus quecuncqueabadverfaparte ob. tendi folent bona fide retuli,& me fatis doluiC iearbitror.

Vaticanus. Imo multa alia folent obtendi3qua? extant in illo de Kcreticis libro , quem fuprl citavimus -9 Quorum nihil vere diluit Calvinus.

Calvinus. no- Super e{r3ut non modolibcrum ciTe Magiftrati- busdoceampoenasfumerede cceleftis doclri- n^corruptonbus ,fed quod illis nolunt licere (i)imperiti,d:vinituserTe mandatum,ut pefti- feris (z) erroribusimpuniatem dare nequeant, quin deicifcant ab officij iui rlde.

V^ticanus. Imperitos vocat Auguftinum,Hilarium,Chry- foftomum,Lutherum,&ccrerqs,quorumtamc teftimonijs,prefertim Auguftini3doc~trina fuam fa?pe fulcirc folct. Crcdamtis igitur impcritum efte eum, quiimperitorum teftimonijs nitatur, autperitosappellet eos , quorum teftimonijs, nitatur,2. Erroribus dat veniamLex, etiam fi cjuis hominem per crrore interfeccrit , qui ta« men error eft Lethifer.

Calvinus/ mf

G lij A<

Ac primum quidem hoc diclare natura? Cen- fura , ut in omni politia benecompofita , prin- cipium teneat religio , & Legum pra?fidio integra fervetur , tcftes fqnt ipfi increduli i Legantur Philofophi , quicuncque hoc ar- gumentum traclarunt . Certe incipiunt a Di- vino cultu,& eo religionis gencre, quod opti* inum eflc putabant.ut fccundum eos barbarus fit &infipiduslcgiflator,cui pietatis erga Deos prima npn eft cura.Pudendum vero nobis enr, jllosin tencbris vidifTe,quod nosin luce fugi- at.Nec fuperftitioni tnbuipoteft, quodillnn Xegibus iuis religfonis coftodiam comple*i funt. Vaticanus.

Paulo ante repudia vit exemplum Ly fif , quem malum authorem appellavit . Nunc exemplo nititur incredulorum . Gur potius ipcredulcs imitcmur, quam Lyfiam ? Neque tamen nego admittendumefie,fiquidinillisboni^uit,Sed quodidem Lyfia? negetur, hoc vcroindignor . Preterea cum Legiflatorcs illi multa vitiofa tradidcrint,noIoeosfequi,neinijsquidemque bene tradidiffc videantur, nifi ea mihi aiiunde conftent.Periculofum eft enim ei credere, qui «e aliquando decepit.Tradiderunt non eflfe ad- tnittendos Deos ncvosautadvenas i hacde caula Chriftum repudiarunt Athenienfesphi- lofophi ; & Elymach? Romanis fuafit,utChri- ilum rcpudiarent,quod nov9Deusefier.Quo<i fi authorcs hos , quos nobiscommendat Cal- vinus,fecutifutfientmaiores noftri, nunquam Chriftum accepiflent.cV nuncfi nos illoslequi fyhf.s* volcmus Chriftum repudiabimqs,& ad Phiio^ m fophitmfa entumguc vanaai ( ut Pauli verbic

vtar

utaOrevertemuiyjuf oosdeprcdetur Chrifto* queprivet. Itaquefiftatuiuent illireligfooem ferro elVe defendendam,nollcm eos fequi,nifi a- aliundeccrtumteftimonium haberem. Sed ne id quidem ftatuerunt,quod fciam. Religionis quidem iniuis Legibusrationem primam ha- buerunt, (cd non ut eamferri pndidiofic fepi- rcnt,utvuItCa!vinus:NamCiceroin ^deLe- gib^ubitetratur fe optimas & reipub: confcn- taneas daturum ficLeges exorditur : AdDivos adeuntoCaftepietatemadhibento^Opesamo^a» vento.Qui fecus faxit,Deus ipfe vindexerit. Et >» f>aulopoithunclocumdeclarans,fic loquitur: >> Quodauteronon judex , fcdDeusipfe judex >» conitituitur,praefentis poena? metu religio con- „ firmarividetur.Etpauloantehunclocum: Le- „ ge;n perjurij hisverbisconcepit.Pcrjurij pce- >» nidivinaexitium,humanadcdecus. Videshic w impietatem & impium gladio non fubijci. Fe- w ceruntenim iHi Legiflatores duo gcnerapecca- torum.quoru alia Deo p.unienda reliquerunt^ut ea quar modo diximus: Alia quiatederent ha- mineSjhominibuspunieada mandarunt,ut ip» fe Cicero in eode loco fcrib.it ; Sacrum facrove commeadatum qui clepferit ^rapferitque^arrj- cidaefto.Perjurij pcena divinaexitium,humaaa dedecus.lnca?ilum pontifices fupremofupplicio >» ianciunto» Calvinus,n2* n

Quid enim abfurdius eit,cum furta ievere puni- aUudex.lacrilegijsliccntiam dare? Cum fuum Cuique honorem fal vum tueatur ( i ) iacerancja impijs cxponere Deigloriam? Vatkanus Argsmcntd aminoriadmaj^fimjnoHpecca u Q iiij puftt-

jpuniuntur,magis decet majora puniri. Ac pri- nium peccat ipfecontra Legem hanc in fuis il- lis,quasfupradixi,Legibus,inquibusIevio- rem poenam ftatuit avantia? mendacio,cal um- uie&Iracundie, qnamlufionibus &choreis: Deindc in tota Genevenfi republica ,cum ibi furtum & faifx moneta? cuiio aperte contra Mofis Legem pleftantur.adulterium autem & inobedientiain parentes(qua?longe graviora funt, 8cin legecapitefanciunturjnOnple&an- tur.Quid fi hxc a Magiitnitu luo non petit,cur hic tantopere urget?Sin petcns non poteit ob» tinere,habet inobedientem & malum Magif- tratum. Ideoqueei nondebuitpermittere tic haereticos perf equatur, cum eam perfccutione non nifi bonis permittendam efle docuerit.De inde peccat quod de hxreticis difputans iacri- legia nominar, quafi vero idem fit facrilegium & hajrefis. Poltremo quod indiftin&e argu- menrarifolent quidam.-SiMagiltratuselt de- fen(orfecUnde;tabuIe, quantomagis prima:? Ha?c funt fophifmata otioforum hominurr», quibus imperitum vulgusillaqucant.Sic cnim torum more argumentariliceret : Sipaitores poilunt Magifiratuum animis imperare>quan- to magiscorporibus?Si vcrbopoflintligare a- nimas, quanto magis ferro corpora?Si verbo licuitPetrofternereAnaniam , quantomagis Malchum ferro?Si Elia?fas fuitignem de cceio dcvocare ad comburendos Regis nuncios, cuanto magis Apoftolis ad comburendos Sa- m aritanos?Si M ofi licuit oecidere uEg yptium, quantomagisChriito?HecfuutomniafalIacia, quibus tlti iophift* ad fonguincm fundend um

homi-»

homines inpelliit.Res fic explicari poteft: Si fur- tii punitur,quanto magis punieturHypocrifis, & avaritia^ Invidia?etc.Reclc:Icdfurtumab hominibuSjH) pocrifis a Deb. Si punitur qui lacerat honorem hominis , quantomagisqui Du?Recte.fedhic a Deo,illeabhominib'.Pu- nitenimMagiitratusaclionem, Deuscogita- tionem :Hicebrietatem3tlle ebriofitatem:hic furtum3illefuracitatem:Hiccorporis3illeani- miadulterium: hicraptum, illerapacitatem: hic ftuprum,ille ftuprandi volunrJatemrhic ho- rnicidium3ille odium:Denique illc radicem,hic ramos:hicrivum,illefontem:hiccorpusiIlea- nimam,H£C r.ilinc diiringuamus, omnia con- fundemus( i)Lacerabat Dei gloriamHerodes, cumlaudantepopuloemseloquentiam,fuper- ^&% '*< biret,necDeogloriam tribuerct:nectamen a MagiftratupuniripotuiiTet:nulIaenimLexca- pitefancit ejufmodi fuperbiam. Itaquea Dto punitus eft,qui animam punit. Idem dico de Nabuchodonofore,quifuperbiensdixit,magna illam Babylonemaiefuitfcconditam , prop- Dan- 4- terquem faitum,converfus eftin beiHam.lde *7* dico & deijs,quosDeus fic opjurgat : O filij p/al, +% hominu,quouiquegloria mcani convertitisw infamiatn? Quoufque amabitis vanitatem & qucritis mendacium? Amare vanitatem eft la- cerare Dci gloriam . & tamen fi vellet Calvin* omnes vanitates amatores puniri a Magiftratu, nemo iuperefTet ei quipunire poiTitipiumMa- giitratum.Punientur he/: a Deo non ab homi- nibus.

Calvinus. irj. Depcrjurijsncmolitcmovere sudebir>quinr

grauiter punienda fit, Cur hoc fatentnr % qui

hxrcticis exhibendam effe moleftiam negant ?

rufiqoia perjurijs leditur humana focietas *

vaticanus.

Itx Rhe- Perjurinm fi alteri nocet, ut fit in falfis xtt-

mia. timonijs punitur tahonc,non lege perjuri;, fed

legefalfiteftimonij : Alioquinperjurijpcena

«ft divina}exitium,ut fupra ex Ckerone pofui-

mus,ut patet Num.$. vbi fi vxor,viro fuipctla

de adutterio, adhibitaaqua illa dira, id perpe-

traverit,pumtur a Deo,non a Magiftratu. Sed

efto fane,puniatur perjurium:quid hoc ad he~

reticos ? Qui peierat,fcienspeccat'. ficut qui

homineminterfick: hereticus ( ut nunc here-

tici)non item:Cur in eodem loco ponemus eos

qui errantcspeccant,cum i\s , qui data opera

faciunt ? Etiam perjurium infcienter patratum

condonatLex , &adeam rem iniUtutumeft

facrificium .Homicida? vcro,qui i mprudens fe-

cerit, venia datur, & poftliminium poft morte

P&tificis. Curnon errantib9idem preftet Chri-

fHmors? Calvinus. 114.

Ergo Dei gloria hominm commodis i mp Ii^ citavindicabitur,vbi autenvdefuajadlura nt- mo qucretur . j #m ulta cu m 1 udibr io jacebit ?

Vaticanus.

Imopunietur.fed a Deo,ut de Herode & cae-

terisdiximus. ' Calvinus. 115«

Supervacuum foretplurib'verbis hoc perfe-

qui. Namcumrediacpolitixficfinis, legittimi

inter homincs ordinis confcrvatio , negledhis

tutcm pictatis ordincm hunc ita diflipet, ut ci-

era ipfam bruta fit hominum vita: mutilam efle

gubernationisformam, conftat,in qua negli-

giturreligio. EcMagiftratusnon nifi dimidi-

«seifle , & umbratiles quiforenfibus^tantnm negotijsintenti , dcaiTeiendo Deicultunon cogitant. Vatieanus.

Lcgittimus ordoeft,ujt Patforanimascure*; Magiftratus vero corpora.Qni ammasMagif- tratui tradit,privat Paftor£om"cio fuo, & om- nempervertit ordinem. Sic Mofcsprarcibus, Exo, ry. Iofua manu beilumgereba nt . Solvite quar Mdt%*j. funt Cefaris.Ce£iri3&:quaelu!U Dei Deo. ji. Calvinus. 11,6

Huius reiilluftre nobisexcmplum,Spiritu* Dci pi oponit in Nabuchodonofor. Nam ejus ediclumcelebrat Daniel.quocapitalem poe- _ inamdenunciat,fiquisin Deum Ifrael blafphe» dn% ** mus fuerit.Honor profeflo non vulgaris cru- deli tyrannohabctur,cum Piophetafuum do- rninus,ad publicandas, quastuIitLeges,qua- fi pr^ conem au*ignat,&r Leges ipfas in acla fua rcfertjfacrifqucfuisoraculiiannumerat.Quid? «AnSpiritusfan&i&r propheta? elogio lauda- tur Nabugodonofor,qui veri Dei gloriam pro imperiotutandam fuFcepir,utadimpiameius prophanationem coniveant fancli Magifira- tus? Ac non potius his Dominus.fub propha- ni rcgisperfona,quid ipfos deceatprefcribjt t Vaticanus.

Cumantetantofaihdjo repudiaverir Cal- vinus confilium Gamaliclis, cur nunc tanto- perc Nabugodonoforis celebret quar caufa fie non vidco>nifi quod illud erat mitius, hoc du- rius,ncdicamfa?vius:& Calvmusommafarva libcntcramplec*titur,mitia reijcit. Nam quod dicit hoc ediclum a Daniele celebraii,idcm de CamaUchs confiiio dici po tcit.Sic enim illud

bum

narrat Lucas,quomodo hoc Daniehneuter fen- tentiamfuam interponit5reclum fit^an non ih, Sed Calvinus homo Nabugodpnoforianus, hoc fupra modum extollit -, illud caxum effe refctt. Mihi vero Gamaliel molhor & novo fcederi aptior effe videtur. Nabugodonofor fapit ferrum & plane crudelem tijranhurn, quemadmodumeumappcllatipfeCalvinus:

Z>*n. j. Ac ea(^em temeritate videripoteft hoc cdictu: promulgafle,quapauIoante voluerat interfi- cere lapientes fuos, quia.fommiumexplicare nefcivillet:aut qua Danielem adoraverat, & eifacrificiumfurfitumque fieriimperaverat. Quod fi placet hoc imitari, facrificetur etiam CaIvino,non folum Deo . Talis erat lllorum

J3. 14. non imitanda temeritas,qui Paulo & Barnabx facrificium facere volebant, & moxfacillime mutati,Paulumlapidarunt. Sic hicNabugo- donofor,portquam mottem minatus eft omhi- b9 qui male loquerentur de Deo Sidraci, Mi- faci & Abdenagonis, tantum ipfemetabfuit, nt ei Deo dignam gloria tribueret, ut quem- admodum capite iequenti narratur, advcr- fus eum immodicc f uperbiverit , cVeam ob caufaminbrutam naturam converfus fuerit. liotd» Scd fueritfane juftum hoc tyranni edi&um , quoniam Calvinus tyrannnorum facla liben- tcr approbat , tamCn non eil in novo fcedere imitandu.Potcft refponderi:Nefcitis cui* fpi-

I*"C'J*3> nt9 fitis,fili9hominisnonvenitadperdendfi

Sh 3>fcdfcrvandum.Si noluit Chrift* ut Apoftoli

. » Eliam,Privati privatum,Prophetse Propheta

v imitarentur,quanto minus vellet Ut Chriftiani

Magiftratus cruenturo tyranni ediftum imi-

tentur ?

terxtur ? Verumefto,conccdamusomniafa?va Calvino,fit imitandus fane tyrannuSjquid indc confequetur ? Interficiendos efle omnes qui de Deolfrael maledicunt:at huc quidem Icge nc- mo interficictur.-omnes enim Dcum conriten- tur.Sed haec ad Chriftum tranfiferamus: Inter- ficicndi erunt Iuda?i,qui de Chrifto malcdr- cunt.Hax nihilad harreticos , qui Chriftu con- fkentur,etiamfi crrent.Nam errarc non elt ma- ledicere : Quemadmodum fi quis Calvinu er- ransdicereteiTe alba vefteindutu,cumfitru- bra,non continuo de eo malediceret. Enimvc- ro fi placet lmitari edictaRegir,imitemur Cijri edictum , quem Efdras longe magnificentius Efdr.u celebratjquamDanielNabugodonoforem.Eit cnim fa&u inftin&udivini Spiritus,quoedixk ut Iudxi,qui in eius regno degerent,Hierofok- mam profifcercntur,fed neminem coegit. Sic nos ad pietatem neminem cogere conemur : Nam invitus nemo fiet bonus, Et qui ad fidcm cogcre voiunthomines,perindefaciunt,ac fi quis in os recufantis argroti baculo cibum in» truderet.Sacr^Iiterarcum dedoccnda charica- te loquuntur,utuntur verboperfuadendi : Ifti non verbis perfuadere volunt , fcd ferro cogc- re: Ergo Chriftianos ha b e n c ferreos,ficut E van- gclium fcrreum.Sed pergamus, & omiffis Cal- vini/am fatis refutatis exdamationibus , ad rcm veniamus.

Calvmus.117. Scd jamaudiamus quid juris dominus ftatue- ritmfuaecclefia : Poftquamenimprophetam & Somniatorem,qui populum abducerc tenta- vcrka refto pietatiscuku Juflit occidi,eandc D**'i*

pccnara

£ poenam extenditad fingulos his verbis : Si fnci*

* * tavcrit tc fratcr tuus,fl lius matris tua?, aut filiuj

*** w tuus, aut filia tua , aut uxor que^ efl in finu tuo,

*> aut proxim9,quem habcs quafi animam tuarn^

» fccretodiccns; Eamus&ierviamus Di jsalie-

»» nis,quosnectunofti, nccpatrcs tui,non acqui-

3» cfcesei,necandies eum : Nonpercctei ocu-

>* lus tuus,nec ei propitius erit , ut oculteseom:

*> quumpotiusoccidendooccideseum & manu*

» tua primafit,utilluminterficiat: Deinde mau*

« totius populi:Opprimes autem euratapidib**

*j Vaticanus.

H*c nihilad Harreticos: nullus cnimcorum

dicit: Eamus &: fcrviamus Dijfs ahefcis : Quin

profitcntur omnes eundem Deum , qucm nos

agnofcimus,& patres noftri . Ncc quifq uam

nosadBaaliv, aut AItharoti,aur Neptum cul-

tum impellit. Quod (\ dicet Calvmus eos , quj

prava? intelligunt facras /cnpturas, Deos alic-

noscolere,ma!e dicet:nam & Saducfieas pra-

tc intelligebantcumreiurrc&ione negarent ,

qui crror cratccrtegravior,quam ullusServe-

ti: Itemquecumde Dei regno circa connu-

biacarnaliterfcntircnt : Nectamenunqnam

• * '**• accufati funthuius criminis: Ncc Chriftus

JJ*' cosalieni Dei cultoresappellavit, federriw

re dixit , nefcientesfcripturas , & eos benigne

loh. 29. docuit. Erravit & Thomas&quidemgrivi-

kj* tcr,qui Chriftum refurexifTe non ante cicdeic

voluit,quam vidirtet,cum tamen & Chrriti an«

tegreiTara pridicatione,& Apoltolorum om-

nium confcntienstefhmonium haberet . Er-

\r4&. /tf.wrunt&ipfi Aj>oir.oli,quiprimumnon puta-

" runtin Evangeiiigratiaadmittcndaseircgca-

tcs,qui crror tantierat momenti,ut nosomnes

a graciaexduderccnequc tameidol«Jatix>auc

irapij

Smpij aut blafphemi f uerunt,Pofl remo Papif. ta$ ipfe Calvinus non folum errare,aut Harreti- cos effe,fedimpios & blafphemos & alicni dci vcl potius Deorum cultores & Antichriftos ef- fecontendit. Quodfihabentalienum Dcum, baptifantpuerosinnomine alieniDei. Arqui Calvinus ipfe ab eis baptifat* eft & baptifmum huncratum habet. Quod fiis baptifmus verus cft,oportet ut habeant Harretici Papift^ verum Deum:Ita fitutnou debeantHcreticiintera- lieni Dei cultores numerari:Sin maluseftbap- tiimus,debctCaIvinusrcbaptifari,nec dum cfl C hriltian us . Sin alienos Deos interpretatur peccata , Avaritiam , Luxuriam , & cf tera , quc Dij in novo Teftamcnto vocantur(quoru Deus Pkst*j0 venter e(r,inquit,& avaritia,qua? efl Idolorum 's • cultus) & fignificata funt perillos veterisTc- Coi^s* ftamenti peregrinos Deos3ha*c nihil ad magif. tratum ;Ipfe fibi quifquc Magiftrat* efTe debct, in hocnegotio,ut docet Chriftus t Si oculus tuus,autmanus,autpestcimpedit,abfcindc# ***** t* Hseccft vera illa Iapidatio,quae hac Mofis Legc ** * fignificatur: Adquamubi ventumeft,finem habet illa : Sicuti finem habcnt umbra? Lcgis, poltquamLuxvenit.QuodfiCalvinusvoIebac fcrvare Legem,dcbebat Scrvet* non comburi, fed a populo Lapidari,& Calvinus ipfe , ut In- noccntiffimus,primum lapidem jacere.

Calvinus 118. Eant nunc & crudelitatis Deum accufent,qui bus inftar vcnialis Delidti eit a pura fide & Dci cuJtudefcclio. Vaticanus Quinam ij fint ncfcio. Mihl videturhstcdefcc* tio graviflimum & plane Lethalc pcccitum,8c iaLcthalc ut ab hominib* (qui eccinam mcr-

tcm

tem non habent) puniri non poflit/ed tantun? a Deo igni a?terno,ut oftenditur in Epiftola ad Hth, io, Hebrxos: fi volentespeccaverimus(inquit)poit acceptam cognitionem veritatis3 non ultra pro peccatis relitta eft hoftia fed formidabilis qua> daexpeclatioludicijj&ignis vehementia 3qui devoraturus eit adverfarios ? Sed hcc defeclio eftin fpiruum fandturo,cuius pcena Magiftratui non datut/ed Dco refervatur. Et Calvinusdc hfrefi difp utaturumfepollicitus, huc diverti- tur,quafifitidem:Vteo5,qiuabeodifrentjunt (quos haereticps appellare folet ) omnibus infa- mib5 nominibusobrutos poflitopprimerc-Hac eandemartera exercueruntoiim Scriba? &Pna- ritei. Calvinus.n9.

Ceterum antequam uItraprogrediamur,duo notare opera;pretium eft. Neque enim religio- nem5qualifcunque tandem fit,tam fevere con- fervatacfancir,fed qua verbo fuo inftituerat . Deindc lapidatipnis poenam in exteros non c- • * dicit/edquiLegis doclrinam profeffi perfide ab eadefciverunt.Ita tolituroflfenfio,qua? mul- tosimperitosfallit3dum metuuntnehoc pra?- textu ad faeviendum armentur Papar carnifices. Nam fi Dominus populo fuo certam pictatis rc gulam ante patefccit^quam poenis fubijceret apoftatas,quifnam mortalium fibi hoc fumerc audebit,ut dodtrina? genus fuovel alterius arbitrioconfic"tum,gladio& pcenis fanciat ? crgo non vaga & csca poteftate inftruirous MagiftratiiSjUteorum prcfidioiine delectu re- ceptaquavisreligioin fuoftatumaneat; Sed tcnendam eiTe contendimus Legem divinitus prarfixam, ut compcrtae Ycritati fucccdat dc-

inmo

mum poenarum fah&io.

Vaticanus. m . , ,

Omnes fe&£ religionem fuam verbo Dei tu- cntur,certamqueeiTedicunt. Itaque omncs SeclarhacCalvini norma armata; alias perfe- quentur. Dicit Calvinus fuam efTecertam , 8£ illae fuam.-Dicitillas errare,&illa* eum:Calvi* nus vult eile Iudex,& illf volunt.Quis erit Iu- dex? QuisCalviniimconftituit omnium fec- tarumludiccm , iitfolusaliaspoflitoccidcre? Quo Iudiciooftenditfefolumfapere ?Habec verbum Dei,& illj habent. Si ita certa rcs eft, cui ccrta eft ? Calvmo ? Ei alij pucantfibi cfle certam,Sed curtot Libros fcribit Calvinusde comperta veritate ? Cur nullum librum fcri- bit quo ofiendat homicidium,aut adulterium effe fUgitium ? Quia ccrta reseil . Cur nemo comburi fe patitur ut neget vera efTe,quefunt in facris literis? Quia omnibus in confeflb res eit.Cur ergo exiftunr, qui interfici fe fubitine- ant propter rebapfifotioncm, & alia qufdam, cum tamcn facras literas admittant & revere- antur ? Nonne quia controverfa i es eft ? Quod fiCalvin9 omniajamperfpefta &cog- nitahabet,curnon cxpeclat, donecalij quo- que ea perfpiciant ? Cur eos intcrficicndo cffi- cit,ut difcere non poffint?Duodccimfuntho- r^dici : potcftquis horavndecimadifcere-.qux fcis (inquit Paulus) utrum uxorem tuam ferva> turus fis? Quod fi iperari vult adh uc Paulus dc conjuge infideli,quitamen cjjuctidi-nis conju- gisadmonitionibus nondum revocaripotuit 9 cgi non & de h^reticisfpcrari poffic ? Calvinus. izo

H Qwarfc

Quarenon eft utfibi blandiantur errorum pa- troni,quiin fundendo mnoxio ianguine ftulto fuo zelo & ignorantia? indulgent,utfaltem In • quifitionisonusin ahosreijciant,ut fim ( 0 ex alienis refponfis fan&osChrifti martyres cru- dcliterintcrficere liceat.

Vaticanus. Tucis fcncftram aperis iftoLibro,nonmi- nus quam ttiis.Cum enim p utent fe cultu pra»- flare Deo, dum pios interficiunt, &infuper exhortationetuaimpellantur( neque enimeis adhuc perfuafiftieos efie malos, ut fibi a per» fecutionibus abftinendum , & eas Gcnevenfi- buspermittendas exiihment ) ferenturdein- ceps precipitcs in fanguinem , ficut tu, & qui- cunqucabeisdiffentict,euminterficient, ficut tu: utnullusvnquam Nero, nullus Caracalla, imIlusHcliogabalus,nonvniverfideniqucTy- ranni unquam tantu fanguinis fuderint,quan- tum tu & Zwinglius veftrisiftis cruentis & fan- guincexaratisdidis& fcriptisc\: haclenus ef- fudiftis & deinceps erTundetis, nifi refpiciente jgenus humanum Deo,principes & Magiftratus a vobis fafcinati atquc coecati ca?perint oculos aperire, & fuum vobis m haunendo fanguine Riimfterium deinceps denegare,(i) Sicut Ga> nevenfisfenatp ex Calvini & eius fociorum re- fponfis hommcm interfecit , dc quibuscaufis non magis judicare poterat, quam coeci deco* Joribus.

C^alvinus.m. ' Ad hec folvitur quorundam ob;ec~tio,qui ro- feant,an gladip adi^endifintad Chriftifidem Iudci%,Turcac? 8f fimi]cs.Neque erum in omnes

pro-

promifcue gladium ftringf jubet Deus: Sed A- pottatas^qufeimpie alienaverint a verocultu, & alios ad fimilem defectionem trahere conati fucrint, juftcjpccn^fubijcit. Vaticanus. Poftuh a mc (inquit pater filio ) & tibi dabo Pfit. j?J gcntes Ha?reditate\& fines terrae pofTcfiionem . Itefilius : Mihi data eft omnis poteftas in ccelo M4t-2f' &intcrra.Itaquecumfittotiusotbisrex, nulla l*m gens peteft excludi ,qum ea fit Chriftiarioruni gladio perfcquenda#.Si vera eft Lex Calvini Jam vero Turce & ceteri in Afia funt Apoftatgabi e- nim predicatum & creditum fut Evan^elium: Itaqueij maximeeflentperfequendi. Quid &c DeHt • ► Iud9isdicam,quibusdiclufuit,Prophetamvo- bisfufcitabitDominus &c. Cuifiquisnonpa* ruerit,morietur. IamhuncprophetamChnitu <4ct,?<, effe ollenditStephanus : Quem Chriftum cum rcpudiavcrint IudeJ , ij maxime digni funt fup- plicio.Quod dh^reticoshabetCalvinusproA- poftatis,cum Papiftas Hcreticosjudicet, debe- reteos inprimisperfequi,& coaclo G^neven- fiumexercitu,Galliaminprimisinvadere, qua? a vera Apoftolorum rehgione defeccrit. Quod fi negabit habere fe f^tts viriu ,refpondebitur : Nolueeostimere,unus veftruhigabitcentum^ & centum fugabunt decem milia. Quod ii nc ficquidemaudet,debebat faitem Cardinalem TuronumcompreJiendere,quiperGenevapau- lo ante mortem Serveti tranfijt,proficifcens ( id quodfciebantomnes)adcomburendospiosho- mines,qui erantLugduni in vinculis , quos & paulopoitcombufTit . HiCjhicdebu^fummitti coquus ille Calvim> ut ipfe Calviaus carnificem tfij illum

illum Cardinalem accufare :ServaiTet vitam il!o- rum. Sed mavult cum Papiftisconfpirare,feque femper cum potentioribus cOnjungere.

Calvinus.122.

Nunc veroquifquis haereticis & blafpherhis in-

juftepoenam infligicontendet,fciens & volens

eodem fc obllringet blafphemia? reatu.

Vaticanus.

Quoniam nullu infacrisliterisldcumihvehit,

quijubeatheraeticosinterfici,jungiteosmaliti~

dfecumblafphemis,utfi quiseosa mortevin-

dicare veIit,gravetunnvidiafocietati nominis,

quafiquiblafphemispatrocinari velit. Sicfecit

inLibro , quemfcripfitcohtra Anabaptiftas &

iibertinos, in qUo ut gravet Anabaptiftas con-

jungit eos cum Libcrtinis , cum duae lllae feclac

nonminusfint interfecontrariar,qi!am Calvi-

n* &Servetus.Didicithancartema ludaeisaui

Chrifturn interlacroncscrucifixerut. Pergitdc-

inde exaggerare pietatisftudium,Iubet facefle-

repaternum amorem,quicquid ettinterfratres,

propinquos & amicos benevolentia;,atque id to-

tum facitut inimicosfubspoiTitopprimere. Na

iieiTetipfctam ftudiofus fervande^ Legisquam

fimulat, ccepiiTeta fuisfipfemeintelliget cum

hsec leget) Cut incipit ab hacreticis, quos nufqa

lcx nominat?Cur non potius ab aduIteris,quo»

rum magnum habet numerum Gcneva , &

quorum pceua in Lege nominatim fancitur?

Quodfi ha?c non impetrata Magiftratu , qua-

lem habet Magiftratum> Curab eo facilius

impetrat dc /ncertis hsreticorum erroribus.

quam dc certis adulterorum flagitijs ? Nec-

ego hzc dico,quod vclim Mofaica poena puniri

adul-

adultcros. MalimaJios.etiam poenas molliri quam hancintendi,& ad Mofem revocari : fcio qualesiim9 hodie hominesrfi omnes morte pu- niremur , quimortemfecundumLegemMo- £s meruimus, bontDeusquisevaderet ?Sed cum Calvmus nos ad legem iilam tam fevcre vocet,indignumefteum aUtam nota crimina connivere,pra?fertim cum Magiftratum habeat ila obfequentem,ut per eum poffititnerficere, quosnuiquamjubetLexinrerfici,nequidinte- rim dicam,quod monet^ falfarios& fures Gc- neve^ contraLegem patiaturintetrlcLcumLex fures non morte,fed muldta puniat. Iam illu^ perDeumqualeeft,quod Legecitatde evcr- tendis f.inditus urbibus colentiumDeos alic» nos,ctiam uoaj>ecorio & fupelleclili ? Ergo/I vires nactus fucr t Calvinus,invadct Galliara, c^terafque nationcs , quas pro Idololatris ha- bet : Ibit,e vertet urbes,homines univerfos tru- cidabit,nonfemjnis,non aetate confec"tis , non Laclantibusparcet: Pccora infuper maclabit , &cor.geliam in mcdi.um forum fuppellectilern una cum Serveto crernabit. Perpendanturei' verba : Ha?c eo fpettant ; Huc nos revocat Iu- cjzusiftcqui Mofem velato vultu legit,necin- telligitfincm LegiseiTeChiiitum snecpatitur illi oraculo dari locuni:Filius non portabit ini- qwitatem patris . Quid enim meruit infanss iipater eftidololatra? Nunquam ne reliclislc- gis umbris in Lucem vcniemus ? Calvinus. n$. Sed ubi afuis fundamentis convellitur Reli* gio,deteftanda»in Deublafphemiae proferun- turfiimpijs & ocitiferis dogmatib* in cxitinm H 413 *&

rapiuntur anima?: denique ubi palam defeclio ab vnico Deo,puraque eiusdottrina tentatur, ad extremuilludremcdiu defcendereneceiTe cft,ne mortale venenum longius ferpat.

Vaticanns, HocnobismonftrumdefcnbitCalvinus,quaIe cgo,abfit ut velim cfbfenderc , pcreant per me lane liqui palam defeclioncm docent ab vni- co Deo.Sed tales eflecos,quia CalvinodifTen- tiunt,& quoshabetCalvin9proh^reticis, ego noncredo.NammultivelZ\ving!jani,velLu- therani, vel Anabaptiflae, vel Papifla:, in rebus graviflimisdiflentiunt,qui tamen unumDcum venerantur,venerandumque docent :quinne ipfum quidcm Servetum(quem hic depingere VoluitCaivinus)talem fuiflecre^o. Nunquam cnim mori voluifferjpotiufquc recantaflet, ut ita Serveti blafphemia? , & Calvjni inncccntia pateret. Oportet inlibnsejus fuifle aliquid, quod Calvin* reformidaret.Ncque enimcom- buflitmetuensnepublicarentur errores Ser- veti,cum ipfcmet Calvinus quosputat illius erroreseflc detcflabiliflimos, eoshoc fuo li- bro toti mundo publicarit. Credo Servetum ineolibro detexifle multos enores Calvini, quemadmodullgnificarc videturin ipfoCal- vinilibro pag.223. ubi fic loquitur Servetus: Vttnam miht itl»crum effet errorum tuorum fttcere Cdtahgu. ItaquemctucnsCalvin* nedeteee- retur,&hominc&librucremavit. Sed vidct cum Deus , cu j us non reformidat oculos, om- nia patcbunt : Nunqua tam mulros extinguet Calvinussquin fuperfint qui ejus errores vide- anc acdctegant. Quamoipfcfediligenmis

& diutius texerit , tanto erit poftca magis invi- fus illis ipfis, quos decepit.

Calvinus.i24? IudcxMofes,quam humaniterin alijs crimini- buspuniendisfegefferit,conftat:in vindican- do autem Dei cultutotusardet . Confecrate inquit3manus Yeftras,Domino:Nemo fratri fu- ovelpropinquoignofcat : Vtquifqueobvius fuerit.fine veniaoccidite. An putamus fubito ftirorecorreptum5itafolita?clementi$,tuncob- litum fuiffeaut facros JLcvitas fanguinc made- fierijuberet. Vaticanus. v

Hic locus Calvinu refcllit: Erant illiLevitar, nosLcvitasaliosnonhabemusquamChriftu, qui facerdoseft fecundum ordinem Melchife- dech: & Chriftianiomnes3quifuntrcgalefa- cerdotium.QuodfiLevitarumfaclumimitan* dum eit,Chnfio imitandumfuit, quiilhs fuc- ceflit,&faneimitatuseft . Vtenimillicorpo- rales facerdotes corporaliter fuis fratiibus & propinquis non pepercerunr.fic fpiritualis fa- cerdos dnriftus fpiritualiter fuis fratribus& propinquis non parcit : Quae eft mea mater(in- quk)aut qui iunt mei fratres? Abipoft me Sa- tana,inquitPetro. Item qni non renunciaverit patri & matri &c: et adeo fibimct ipfi non po- left meus effedifcipulus.Heceftfpiritualis il- la occifio propinquorum , fignificata illo faclo Levitarum, & declarata nobis ab hocnoftro Lcvitaaeterno,quefiretinerevolurri®, necefTe eft.ut finamus illas figuras evanelcere : iin figu- ras retinemus , nihifaliud quam Iud$i fumusa Scagratia excidimus, quifub lege efTevolu- H\us : nam utrumquc retineri ncquit-

H iiij Calvinwt

Calvinus. \i$ Si quidam hunc ordinem regno Chrifti, quod fpiritualecft, &prsefentifecuIocongruere ne* gant , quiahufquam in Evangclio detur tale mandatum.Ergo quia difertis verbis Chriftus & Apoftoli nori precipiunt , quo pcene gene- re digna iunt adulteria & furta,ideo ceffabut a fuo officio magiftratus ? Si quis excipiat,qui a Chriliiad ventu abolite non funt politiae, fu- rnendaseffede maleficijs pceias utLegibus funtconftituti: nempehuic refponfolibenter fubfcribo. (i) Nullos fuifie M.i giitratus,quibus preciperent Apoftoli quod rectum eflet, dicc- refuperfedeo.Hocvnocontentusfum,Chriffci adventu nec mutatum effe pohticum ordi- riem,necdcMagiftratuumoffitio quicque de- trac~tum,Agedu quod Paulusdocet:Non fruf- tra ab ipfis gladiu geftari, an ad iperiem vnam reftringidebec?

Vaticanus . Etfi hec omnia Calvino conccd.eremus^at- qucadeo vniverfam Mofis Legem •dmirtc- f emus,nihil tamen efFecit. Dixerac fe oftenfu- tum ferro coercendosHereticos, He/eticus <juidfit,nufquam definjt:Idquod eftvalde vi- tiofum,riufquam rem ( prsefertim controrer- fam) definire, d.e qua nominatim difputes, Cumdifputatiodebeata d.efinmone proficif- ci.Sedhoc malitiofe fecit.Sienim haereticum definivifret, nufquam Legera inveniffer , qur jubeateuminterficirmaluitergqremconfun- derc, & hsreticos blafphemis, & Idololatris,, & Apoftatis conjuagere, vtqaosfeorlu occi- £cre rjoij potcrat,cos c«m cawro con/un&os V aecare^

necaret.Sed nobisnon fatiffacitha?cfraus:Of- tendatCalvinusLegem,qua?jubeath*reticos occidi:NuIlaeft. Atde Apofhtis &blafphe- misefrQuidnobis cum Apoftatis& blafphe- tnis ? De harrcjicis queflioeft. De ha?retici< le- gem ollende. An fum harreticiblafpemi: Defi- niergo quid fit ha?reticus,idqut exfjcris lite- ris utinterig^mus an harreticusfit blafphe- rnus. Q^ isenimtibiconccdeteos,quihodie habcntur herctici , efTc blafphemos aut Impi- os ? Quis fanus Papar concedet Luthcranos & ZwingHanos & Calvinianoseffeblafpemos, etiam/j abeo difTcntiant in Coena ? quos ta- rnen nonminpdamnat,quamipfiPapam.Quis Zwinglioconcedet Anabaptiftas efTeblafpe- rnoSjCtiamfi ab eo ditfentiantin Baptifmo ? Quis Calvino concedet zwinglianos & Lu- tberanos erTeblafphemos,quos tamede Coe- na damnatin libeflofuo ? Ieem Lutherum & &*** Brentium&caeteros, quiabeo diffentiunt in hac ipfa quxitione de perfecutione ? quavix ^O» ulla gravior effe potefr , quippeinqua agitur devnahominis,propterqueChrifiusmortu- us eft. Non ett idem blafphemus & errans/de- bent htc difhngui, prarfertim in caufa capitis, neita leviterhomjnesobignotu& nufquam in lege nominatum crimen occidamus.Nego vfquam in tota Lege pra?ceptum effe de occi- dendis errantibus aut ba?reticis:&Calvinus nobis jamdudumindignismodis illudit,dunj eorum poenara a Lege petit,& nufquam in Le- ge nomhantur.NuncvenitadChriflum, tit •itendat fub eo manereLegem & eandem dn $arecuam m caufis Religionispuniendi rati- H v onem

enem quae cft in IegerQuod fi quis eleoncede-

rctjtamen neficquidem haberetlegera uilam

de puniendis Haereticis . Sed quis ianus hoc ei

concedet,manere fub Chrifto iegem? Quisfi-

bi Chriftum eripi patiatur,ut ad Moie cum Ca!

vino redeat>Sit Calvinus Mofis difcipulis cvl

fuis IudejsiNobisMeflias jam vemtLegiihtor

nofter,cuius Legi obedire volumus . Sk enim

rem confiderem*:Lex p^dagogus fuit ufque ad

GaL 9 . Chriftum,donec Yeniret promilTum fememvbi

* venit Chriftus ,ceflat p*dagogus,adeo ut eos

qui circuncidi volunt,a gratia excidifle dicat

Cd. s Paulus.AtqueinMofis politiamnemoadmit-

' citur finecircuncifione; Ea enim eft in eam in-

greflus : Itaque quifub Mofe efle voIunt,cir-

cuncididcbent,cV totam Lcgcmimplerc^Le-

gaturdiligenterepiitolaadGalatas , itemque

&<£• 7. 3C* Hcbrafos, in qua oftenditur Araonicum fa-

cerdotium tranflatumeiTcad tribum Iud jjhoc

eft adChriftum, qui fit facerdos fecundum or-

dinem Melchifedech, ubj difenis verbis dici-

tur^quod dum tranfrerturfacerdotium,necefle

eftutLegisquoquetranflitio fiat. Hicvides

tranifern Legem,videliceta Mofe ad Chriftfi,

abumbrisadLucem,afigurisad remipfam, 2

carneadSpiritum .Quodautcmdicit Paulus

Legem efle fpiritualem,hoc ipfum eii quod vo-

lo. Legis mcnseft fpiritualis,fed acliones exter

nse carnales. Circuncifio fpiritualiseft, de qua

*. Corj. Mofes loquens dicit:Cireunciditecordis veftri

jf* praeputium : Sed hanc Circuncifionem non m-

telligebat Ifraclitarum popu)us: Itaque inhc/

rebant carnis manufa&x circuncifioni:id quod

oikn-

oftendit Paulus,eum dicit eos velatum cor ha- /.Cor.j.

bere,dumlcgiturMofes, nec animadverterc finem abolende Lcgis.Scd qui ad Chnftum ve- nerunt,ijs velu fublatum eit , & a Chrifto abo- litum.EthabentlegisfpiritumjhocefljCircun- cifionem cordis.Huc enim mittit homines Lex> fed non peiducir,qtiin manet ultra Iordanem. Com fit autem Lex partimCeremonialis,,par- tim Iudicialis (de moraliinprefentia non lo- quor) utraque pars tranfl3ta eft.Nam iacrificia iiia migraruntinfaciihcium Chrifti,& in cofi- Total*x aem habent,ficut litera in Spiritu- ludiciorum tranIl*~ vero faclam elTe tranflationem;oftendit tranfla- td* tiopeccatoium , quorum puniendorum gratia conifitutaf uereludicia, Peccatumfuit opcra- ri die Sabba rhi, huic peccato conflituta poena fuit,mors corporis.Nunc Sabbatum illud cor- porale^tranflatucftinfpirituale^quodidedico depcccato : Namqui dieSabbathi operatur, non peccat: Qualisigitur eritpcena violatifpi- ritualisSabbathi ? Nimirum fpirjtualis. Idem dico deCircuncifione,utcuemadmodumtum occidebantui eorum coipora , qui corpora ha- berent incircuncifa durante circuncifione cor- porumrlta nunceorum cordaoccidantur,qui cordahabebuntincircuncifa,poftquam nobis oftenfaeft,&carnaIi fucceffitcordiscircunci- fio.Itaque hic nullum locum habebunt judicia Msgiftratus. VtinLegeMonY.Nonenim cor mcircuncilum poiTuutattingere3ficuti coipus. Idem dicodelegeiiia . Prophetamde Gentc Dcwi8* fcja &dcfiatribus tuis ( Dicit Mofes ) ficut,,

mc

me,fuffltabit tibiDeustuus,ipfumauif ies. Qui autem verbaeius audire noluerit, ego ultor cxiftam.AtquehanclegeconmmavitPopul%

tofie.g. cum rfixit lofuf Prophcte,: Qui conttadixerit ontuOj&non obediveritcunctisfermonibus tuis,quospr*ceperisei, moriatur. Hicvideo

Act.y. poena corporajem, At ubi ad Chriftu ventfi efl, qui ver*ille Propheta eft, ut oftendit 2tepha- n%& de quo Paterfic prxcepit: Hunc audjte: Pacna eft animorum,non corporum, fi quis ei non obediventjUt docetur m epiftola ad Hae- breos: Irritl quis faciens Legem Mofis,duob*

Heh.io. ycj trjb^teftjb* moritur quato graviore puta- tis amcieturfupplicio qui filiu, Deiconculca- verit, &fauguinemTcftameti pollutu dixerit, in quofanclificat* eft,& fpirituigratiarcontu- meliafecerit ? Scimp enim qui dixitrmihi vin- dic1a,& ego retribua.Et iteru:Iudicabitdeus popuIufuu.Horrendum efiinciderein manus Dei viventis. Vides hjc poentam incredulita- tisautdefeclionis a Chriftonon mandari ma- giftratui , fed viventi Deorefervari. Quod fi ea magiftratui commifTa forct^dcberent Iudei inprimis fecundumhancleg^mpuniri, quia Propheta ijlum Chriftuci^aDeofufcitaturn audirenoluerunt, quos tame Cal vins (fopra) abhuiusfui magiftrat* gladio exclufit. Igitur quemadmodum credentibus Chrifto vita,non vita temporalis,fed aetcrnapromittitur.itainr credulos roors, non teporalis, fed xterna ma- nec > Atque quo modo puniendi fint,qui in tegem Mofis peccaverint , exipfa legedik cendu eft:Ita quomodo puniendi fint, qui m

Chnftug» pccwYCjioJaW^F^ Chriffi kg*

diiGcn-

difcendii eft,quse (Tc habetj qui non cr ediderfr* damnabitur,hoceft,pccna$ Deo dabit,nonho- minibus. Quodigitur qua?ritCalvinus,quod Paul* docer.noH Fruftra ab ipfis gladiu geftari, arnd ad fpcciem urtam reftringi debeat,id totui contra Calvinum eft.Si enim vu!t hoc intelligi de utraquefpecie,hoc eft,decaufistum religi- onis,tu civitfbus,oportetutreddat nobisCal- vinus omneslegis Ceremonias & facrificia , uc qoi in ea peccaverint , ij ex lege puniantur: o- portet ut reddat Afijla , ut qui hominem irn- prudensoccideritconfugiatin Afijlum ufque ad mortemPontificis, ut ita novum Iudaifmu habeamus.Quod fi dicitceremoniasiilas mi- graffein alias,videlicet Circuncifiqnemin Ba- bti(mum,&Pafcha inCoenam : primum que- ram,cur cetereceremoniae , qoque non mi- graverintinalias:anpcrierinr,anveroin rero ipfa migraverint ? Quod fi in rem migraverut, ut Aaronis pontificatus corporalis in fpiritua- lem Chnfti, quarro cur non dici pofllt etia Cir- cuncifionem carnis migrafle non in Lotionem carnis fed in circonfcifionem cordis,utBabtik mus&Camafuntnovae Ceremoniae novitef- tamenti,quf tamen idem fignificant quae iilf. Deindequaeramcur non etiam poenamutata fit mutatisCeremonijs?an debeant eadd poe- na punin\qui peccaverintin has ceremonias, qua punicbantur qui peccabant in illas.Si de- bent ,oportetCalvinumpuniri , quipueros rionbaptifeto&avodie.Item quod aliquando nolueric Coenam adminiftrare panibusinfer- mentatis,cum per dies Pafchae feimentum Lcx interdicat Opoitet & eos qui ad Coenam do- tnim non accedunt^aut qui mdigne comedunc

OGCldlt

occidi,fcutocCidebanturquiPafchanegIige- bant,aut nonre&e agcbant. Sindicet aliam nuncefTepoenam,videIicetfpirituaiem,utqiyi indigne manducet , judiciumfibi manducet, hoceft,poenamfpiritualemaDeo,noncorpo- ralem a Magiftratu,id ipfum eft quod volum*, niigrafle videlicet poenam corporalem in fpiri- tualcm, qusequalisfic , difccndumeita novo Teftemento, non a veteri cum illud nullam de feaptifmo & Carna Lcgern tradat. Ita fiet u t in caufis Cercmoniarurri , aut Religionis nullum locumhabeat gladiuscorporalis ,quippe qui JRsm.is- migrav*cm fpiritualem. Quod aute dicit Pau- Jus,Magiltratu non fruftra geftare gladiii , hoc citmaximecontraCalvinu.Dicic enim Paului deomni lViagiftratU ,ac potiftimumRomano qui tum fere ubiquedominabatur,qui fane le- gem fuam non acceperac a MofeJtaqucquod iolvit Chriftus pro fe& pro Petro tnburum Romanis, nonideofolvitutobediretin eo Le- gi Mofis,fed potius fccit contraLegem Mofis. Nufquamenim juffitLex Mofis , utliberitri butnmfolverent ; &ipfecumLiberenYec non debebat. Iraqucquod dicit Calvinus non elfe mutatum Chrilti adventu politicuordincm, idco valetjutmaneatisordoquitum fuit,hoc eft, utgcntilesnonIudeifumus,nondebemus a Mofe Legem pctere,fcd ipfi noitras Leges fe- qui,fcd duntaxat in caufis civilib*. Nam quod ad Religionemattinct , ea totapctenda efl a Lege Chrifti , alioquin reijceretur ipfemet Chriftus,cumgentiles LegesmultosDeosad- rnictant,&ignocosautnnvosrepudient. Igi- tur ut rem expedia,Chri(i9 ficfei Charitatifquc legcm docuit ,quc fuit ycra mens & fcopus

lcgis

legisMofaicae^propterquam mentem Mofai- ca Lex a Paulofpiritualisappellatur. Carnali quidem Legi, cumfpiritualemattuleric,no- Rom.y. luit lubijciGentesjquasdocuit^necenimpo- teit cai o cum fpiritu congruere , cum hic vivi- ficec,illa necet. Quodautem politicumordi- nemreliquit,fic reliquit,utagricu!tuiam, 8c Medicinam,& cartera ad vitam necefTaria- Ec quod Paulus docet obediendum effe Magif- tratui3nonmagisdc Motaico Magiilratu lo- quitur jquamdeGentilifEt quod Ma^iftatus punitfacinorofos, non punitquia Moiesjuflit fed quiaLexnaturse&^quitatis jubet , que fuit & antc Mofem & in cxteris nationibus quasteftaturPaulus habere Legem fcriptam in cordibus. ItaquequifueruntMagiftratus vel anteMufe, velinalijs Rebufpub: punie- X*m*** banthomicidia,adultena,ca!teraquefacinoia non Legc Mofis,fed nature: Ica nunc,quinon funtiubMoiepuniunt eademLege naturae, non Mofis. Ac quemadmodum Cnriftianus, qui Deum amat ,fide Chrifti amat fpontc fua, nonquiaMofesjuflGt:Itaqui Magiftrat5 Chri- itianusfacinorofospunit,amoreDeipunit,no coaclu s j ugo Leg is,In Chriito neq ue G ra?cus cft,requeIudafus,nequemaritus,nequeuxor, ncque mas nequc foemina,fed nova creatunu & tamen Chriftiani funt Greci,Iuda?i,conju- ges,marcs&fcemina?:quodidemdicode Ma- giftratu. EftMagiftratusomnino,neceflarius, cuandiu funchominesmali :&quiMagiftra- tus tollunt , pcrinde faciunt, acfipatrifa- tnilias virgarnadimerent , vtfamilia eoliccn- tius pecuiet ; Sedin caufis Rcligionis non

cil a-

efl alius Magiftrattis , quam Chriftus & ,quds Chnftus nonferro , fed verbaarmatos mifit : Qua?rct aliquis an non liceat Magiflratui legc j>olit;ea Mofis vti>Ad quod ego refpodeo :Non iblum licere,fed etiam longe melius effcquam alia,fic tamen vt non idio vtatur , quia Mofes juflerit, fed quiareclumfit . Exempli gratia: IufutMoiesvtcum edificabuntur DomuSjtcc- tum f arum fepto aliquo muniatur,ne quis inde deiabatur. Habuitca lexaliquam rei futura? umbram &fignificationem,quc;in Chriftoim- pleta eft, ut jam ncceffaria nori fit, fi domiim ^difices, huiufmodiloricam adhibere, non ma- gis quam circuncitfi. Tamen cum ea res ad vi- tam magnum ufum afferat , quippe qua? ad ca« fus viundos valeat^ii quisin ijs regic hibus,u- bi plana tetfa funt domorum^d faciat , recliusi faeietquamfecusiNeque tamcnfervus ent lc- gis Mofaica? : Sic de Magiftrani dico : Siquis iacinorofosficpuniat, ut Mofesinftituit,lon- gerecliusfaciet,quafi ali6rum Legesfcquatur; quippccum lata divinitus Mofaica Lex fit om- nibus modis omnium juftiffima: neque tamcri critMofaicae legi fubjeCtus: nonenim faciet, <juia juffu Mofes, fed qaia re£iu eft,femperque fuit.Sedhocfieri velimfine fuperftitione^, ma- limque femper in parte clcmetia? inclinarequa feveritatis,neforte nimio & inconfideratoMo- fisftudiopecceturinChrilhclementiam. Ita- <jue quodlexillaTalionis, oculum prooctalo, dentemprodente , nufcjuam jamobfervatur, ne Geneva? qu idem,ubi tameh Magiftratus eft Calvini3nus,idmihinondifpliect.QuodfiMa- ciftratus eftem & mmi .udicandumcflet de a-

dulterailla, cin Chriftus vitam mirabili pru- dentia confervavit : Aut de impudica,qusei pedesvnxit,nonaudcremcamdamnare.Ter- ret enim me diclum illud:Quos Dens conjunx- ic,homo ne feparec; Quos Deus purgaverit,tn ne pollueris;Qua Chrilttis abfolvit,homo nou damnec.Idem dico de Latrone,quiin Chriftura in cruce credidit, Itemquede Onefimofervo, pro quo Paulus ad Philemonem fcripfit: Et de Davide.qui adulterium & homicidium patra- vit.Multumenim intereft urrum pio,ignoran- tia,aut negligentia Iapfo,& fe corrigenti, aut ei,qui pius elfe incipiat,venia detur,an impio. Quod autcmfcribk Calvinus nuUosfuijffe Md- **

gtftratus^ qutbus frACtpcrcnt Afoftolt^ tjutdreclum 39

e/pt,nonvideo quorfum pertinet : Non enim a» ideopreferiberenon debuerunt,quia nondura erantMagiftratus Chriftianirqui, cum vitaenor- mam eciam in futurum fcriberent , debuerunt rationefuturihabcre,fifciebantfore aliquan- , do Magiftratus Chriftianos:Sicuti Mofescum legeslfraelitis pre/criberet,& eos Regem cre- are vetaret,tamen cum prc/ciret futurum , uc regemcontra Legem^crearentjprsefcripfit in futurum Iura Regis* Atque fcoc idem facere vi- detur Paulus cum fcribit : Principes non funt Rm.t$l timori bonioperis,fed malj . Visauteranon timerepotelhte,bonumfac,&Iaudemhabebis cxiIIa:Deienim eftminifter tibiin bonum:ft autem malum feceris,time. Non enim finecau- fagladiumportat : Dei enim minifter eft, vin- <dex in ira ei qui malum agit &c. H*c omnii verba fi quis ritc perpendat , deprehendet hic ©£cium tacite prarfcribi Magiftracui, videlicec

pt puniat externa facin©ra,non interna pecca- ta Invidiam, Hypocnfim, Superbiam,qua? gla- dio fuo attingerc non poteft, quamvh majora funtquamexterna,uequeiternKeIigione.Cum enim loquitur Paulus de Magiftratu , qui tuni erat,fi permitteret homines puniri propter Re- ligion£,punireturipfemct|Paulus in primis qui Religioneprofiterur, a qua tum Magiftrt9 om- iies,tu Iudaici,tumceterionines abhorrrebaat Itaquequoddicit: Vi$ non timercpoteftatem? bonum fac, perinde eft ac (i diceret:Loquor de eo Magiftratu,quipunitmaieficos,non benefi- coS.Nam quod ad eos Magiftratusattinet, qui w nos Chriftianos,qui bonum facimus, nec faci- jiorofifumus^periequunturproptcrReligione, ij Dei miniftri non funt : Cum Deus miniftris fuis juiTerit,ut bencficos tueantur,rton oppug- iient. Sed e;us miniftri funt qui bencficos &: pios a malorum injuria defcndunt . ttaque de- Jbcnt facinora punire,Re!igionem vero tra&a- renondebent( nihilenim aliud quamomnia pervertent)fed nobis religionis antiftitibus e- am relinquerefic tradtandam,quomodo pra?- cepitreligionisparcns Chriftus. Uxc Paulus docetjedpaulo obfcuri* propter tyrannidem

Calvinus#i26". Fatentur ifli,quibufcum nuncdifccpto,ad alia criminapIecltndajudicesdivinitusciTcarma- tos,modoa rcligione abftineat(i)utlibereip- £s tacentibus Ialciviat impietas. Vaticanus . «y. Ccr. ( * )Imo ut artD,s Pauii fpiritualib^ & duini po- ### tentibus coerceatur^quib* illecaptivam ducit

©mnemcogitationead obediendiim Chrifto^

&fn promptu habetVIn<ii(fcamtcJverfurndM- ncm inobedienuam.

Calvinus. 127. VerumrcclamatiimumerislocisSpiritusfanfr- tus,qui fub Chriih regno fana? Do&rina» & le- gitcimicultuspatronos ac vindicesfore Rcges pronunciat.Quando Davidprincipesomnes ad ofculandum rilium hortatur,quid potiusabillis exigit,quam ut fanam Doc~trinam fuo praefidio defendant?Quum totiesdicitventuroseffeue ChriftotributumorTcrant,quidaliud intelligit, Efiti Jimj

3uam pur^ adorationis pr^fides futuroSjpi^que oclrina»cuftodes?QuomodoctiamilIudEfaia: Efi dt^ vaticinium impIebitur,ecclefia?nutnciosfore, /*«***- nifiad ruendumpietatisitatum potentiam fu- tum $IM am conferant ? fuo%Ma-

VaticanUS naftcrt^

Nihil potuitapertius dici contra Calvinum. jfo»». Nam Efaias eo in loco , qui hic a Cal vino cita- tur,ficIoquitur:Cxterarumgentiulac,regurn- quefugesubera.EtmoxrEfficiarautprotuiad-. miniftratione fit pax & proMagiftratu Iuftitia . Non jamcrudelitas in tua tcrra , non vattitas aut calamitas 111 tuis finib* audictur , tuofque* murosfalutem, &portas Laudem appallabis. EtCap^^.ChriftusficloquitunPrxluracalcavi folus, neque mihiquifquam ex populisadfuit, cumquehullum advitore nullum eiTcadminica latoreanimadvertens mirarer,vi&oriam mihi- proprio lacerto,mea mihi adminiculante bile^ populofqueiratuscontudi,&bilemeainebria- vi,dejeclo ad terram eoru potentatu. Et Cap. £$.Lupus & Agnus (imul pafcentur, & Leo Zi Bos ftramencomedent,ferpentifquc vicluserie I ij pulvis,

pulvis,non nocebitur, neque corrupte agetur Mtch.4. in toto meofan&o monte. Et,2,Cap. C udcnc extnfibusfuisvomeres , &exfpiculisfalces: Neque gentes aliar alijs arma inferent , neque amplius bclia difcent.Hfc & alia infinita fcrip- tafunt deftituro tempore regnantis &cclefia?> quod tempus hoc loco citat Calvin* contra (e- /. Cor ipfum • Si enim erit pro Magiftratu Iuftitiajde-

# r . Jec^° a<* terram gentium potentatu , cunctifque poteftatibus a Chrifto abolitis,& enfibus in Falces converfis,quonaenieutenrur Magiftra- tus,ut veritatem tueantur,quaro nemooppug- nare poterit ? Atque ut incelligatur.quam lon- Centr/t gealiafuturafit Cluiftivi<5toria,quam Calvin»

hlonafie- arbitratur , pugnabit Chriftus folo veibo , de

rtenfes, quofcriptu eft : Dominusmeumosfimilered.

^*.*j>* diditacutigladij. Item; Dominus mfhi ling- uaro dedit eruditam.Huicacutoignboque ver^ bo tantum aberit ut patrocinentur Principes , uteifefeopponantgentesomnes,&vincamur, atque ita iubacla? reddantur fcabellum pedura Chrifti3& ei,eiufque ecclefia? fervisnt deinceps In otnnia fecula,ut quodregnum, & quargens

jp^ti?#-r#einonfervierit,evertatur. Dehac vidtoria fic fcriptumtft : Exultabuntpijglorioie,infuiso-

Efa. 60. vantescubilibus.Deipra?dicationeminguttu-

Pfaljj-j re,& gladium in manu habentes ancipitem ,ad fumendumdegentibus fupplicium,ad capien- das de populispcenas,ad coru Regcscathenis , ad Nobiles vinculis conftiingendos ferreis, ad exercendumprefcriptumineos judiciu ,quod fitpijsornamento. HicvidesfuturumeiTe, uc reges non ferro Ecclefiam defendaot,fed op- pugncnsa& abeaY crbo &ipirituoris Domini

fic

Cic vincantur. Vt ei ad pedes accedant, & eius pedam veft gialambant. Itaquequod fcrip- tum eit , fore Regcs numcios eccleiia? , iic ac- cipicndum efr , eos qui antea regnaverant, fo- reiervos,ut Ecclefiam nonferro,fed fervitio fuo fovere cogantur.Vertetur enim rerum ita- tus , & qui regnaverunt , fervient eis in quos regnavcnut, &quicapnvi fuerunt,impera- bunteisquibus fervierint. Deponetenimpo- tut.x.* tentes defede,&exaItabithumiies.Efurien- f2% tcsimplebit bonis^ & Divitesdimittetinanes. Tum habebimus urbem potentem,cui pro mu- Efa, 3$c ris & propugnaculo falus erit,cu Dominus ter- ram percuileru virgaorisfui,quod erit Chrifti fceptrum illud ferreum,0 vos qui Domini me- moratis, properate tempus hoc, nolite vd no- bifcum ipfis,vel ei lntermiflionem dare,quum componat reddatque Hierfolimam in terris laudabilem . Calvinus (nequis fortedeci- piatur) tantumabeft uttempus hoc jam efTe putet ( quamvis fuos Magiftratus ferro illo, ec- cle^z fua? nutncto , jam armet,tanquam illa temporajamvenerint) utnefuturumquidyem arbitreturinhacvita.Namutfupra exeiusln- ititutionibus ofteodimus, Ecclcfia fovetin qua plutimi funt hypoci itae & impij . Et in Cum- mentarijsfuisinEfaiam, dehocipfotempore regnantis ecclefia?,dequo loquimur,fcribens, dicit,valdeineptire eos,qui haxfutura putent in hac vita:Nihil enim hichabere nos eiusfoe- Ucitatis, niii guftum. Et in Epiitolain Cathc- chiimum fuum fic fcribit: Nifi mirabiliter De- M us ecelo fuccurrcrit, videre mihi videorcxtre- „ mam baibariem . A tque utinaro non (paulo ^ X iij poftj

^poft) fentiantfilij noflrifuiffehoc verbum po*

„tius vaticinium,quam cor jecluiaro. Quo ma7

„giselaborandumnobis ell, uc qualefcunque eo*

9, cleiiarreliquias (qua?poft mortem noitram ref-

„tabunt,vel ctiam emergent)fcriptis noftris col-

>5hgamus. Cumigiturexpccletextremambar-

bariem,non hic regesideoad ecclcfiardefenfio-

nem &nutritioncmaimat3quodeos tales fu-

turos fperet,ied armatfeipfum eprum piefidio

(finequo videt verbumfuum efteiners atque

invalidum)quopoflitferro(quiaveibononpo-

tcft) advcrlariosluos opprimcrc.

Galvinus. it8. Acccdat jam PaulifurTragium,quo fcrupu. lus omnis cximitur. Solcnnes in Ecclcfia pre- cesconcipijubet proRegibus &omnibusqui honore& potentiaexcellunt: Qjiorfum ? Vt cjuietam,inquit,& tranquillam vitam agamus. Anhocduntaxat? Imo cum omni pictatc & temperantia. Si tantumodeitiarveltemperan- tia? facla effet mentio,aliquid foi te colons pre- tenderent,qui a Principibus religionis caufam attinginolunt:SedcumhocilJis mun'ailignet Paulus,utDeu rite colendu procurent,quantej ©bfecrotemeritatisett,injunc"ta divinitus po- teftatcillosexuere ? Duohic obfcrvare ope- ia?pra?tium eft.Neque enim privatos homines initituit Paulus,ut fe Deo addicant, fed de pu- blica principum funflione diflerit, quateuus in foliolocatifunt& gladio inftru&i ad regen- dum humanumgenus:IIlorummunusnonfo- lum i n tuendo cuiufque jur a?conftituit, fed ad Igvcndampicutcjpoidinatos ciTedocet.

Vaticaourf

Vaticanus Superiore pagina dixerat Calvinus , nullos fuifle Magiftratus,quibusprexiperent Apoito- liquidredtum eiTet : nunccontradicita Pau- loeoiumfunclionemdeicrib] acviividiindu- as partes:id quod verum non eit.Sic enim fcri- bitPaulus: Exhottoreigoprimu m omniumut i»T*m.x> fiantiupplicationes, preces3interpellatiunes, gratiarumaclionesprocunclishominib9, pro RegibuSj&omnibuspoteftatepollentibuSjUt tnnquillamquietamque vitam aganius,cuui omni pietate&gravitate- Oilendit deinde quorfumhaecdicat : Hocenim honettumeft (inquit"» noftro Servatoriacceptum, quivult omneshomin;sfervari &ad vericognitioncm venire : quafi hoc dicat : Orandus Deus eit pro cundtis hominibus,ut eismentcmaperiat,qua yeniant ad cognitionem veritatis: Quod (i fie- ret,ferviremus Deotranqui!le:quodcum reges fieriimpediant(perfequunturcoim jiliipfi nos propter ReJigionem3atque lta tranquilLicatem impediunt ) orandus Deus eft uteisquoquc mentem aperiat , ( quaudoq-iidem vult eos quoque ficut & caeteros omnesfalvos fieri)non ut Religionem ferrotueantur, fed ut Religio- nem fcrro oppugnarc deiinant . Cum enim foli Magiftratus & Prmcipes pios perfequan- tur (ad Regesemm atque Principcs duccmini *** "* propter nomen meum,inquit Chriftus) Siilli perfequi defierint,agemus tranquil'am vitam cumqmni pietate.Nemoenim tranquillitacem noftram interpelIabitpropterfacinora,finul- U commitamus.Ipfa fe autem picras facilc tu- ebitur/ia corporibus noftris abftioebitur. N6 I iiij igitus

Igitur hic poftulat Paulus,urprincipes fanam

doCtnnam armis tueantur ( contra quos enim

tuerentur,nificontrafcmetipfos,cumfolieam

armisoppugnarent fed utaccipiant,& oppug-

nare definant.Quod fi fiatjequetur tranquilli-

&cgan- tas.Perinde ac ft Mercatbies oprent u Latro-

tsftr»4 nes fiant boni,quo poflint Mercatorcs trari-

Jimthtu- qUiiic iter facere, ncn ut Latrones eis tranquil-

^9' htatem preftent,(ed ut eam impedire definant.

Nam certe Pauh tempore Lationcs erant &

Lupi principcsadverfus ChriOianos jdquod

M/tt.i0. Chriftusjudicaverat, cumdiceret:Egomitt6

/. vosficutovesinmedio Luporum : Et Paulus

jJTimj, cum dicit, fe liberatum ab ore Leonis.

<7- Calvinus.129,

Vnde feqnetur, gladium in eorum manuefTe

depofitum,quofanam Doclrinam propugnet :

quod prf ftare nequeunt,nifiirhpias corruptelas

poenis cohiberc licear, Deflnantergoindocti

homines&fJarumconfidcrati negarede vera?

Do&rina? corruptorib* furnendas effepoenas,

nifi palam Deo obftrepere vehri t.

Vancanus.

Sanam Doctrinam vocit Paul9eam, qu$ red-

/. T#»« dit honjihesfanos,hoccft,Charitate & Hdend

0ii. fl&a, bonaque confcientia piarditos : Infanam

autem,quas reddit curiofos, contcntiofos,con-

tumaces^impios^irrcligi ofos3prophanos, parri-

Cidas dcc. & fi quid aliud fane dodtrinr cotra-

rium eft. Verum ifti legealia fpeclant. Habenc

enim pro fanis eos , qui cum ipfis f entiunt de

Baptifmo,deCcena,de Picdeftinatione&c*

Tales homineSjlicetflntavari, invidi, obtrec-

W^eSjfiiQuJatorcSjmaidacesjfcun^foenera-

tores,& fi quid aliud fane_ doftrinc adverfatur^ facileferbintur,nec uiluspropterhominum vi- tia occiditur,nifi quis homicidium,aut furtum aut aliquod hujufmodi facmns atrox patra- vctic,autconcionatcresorTenderit ; namhoc apudeosperindeeft.,acpeccatuminSpiritum fanclum,iicutijam vulgo alicubi proverbio diciiolet. Sin aiiquisdeEaptifmo,aut Ccena aut Iuitificatione , Fide &c . ab eis diiTcmir. 1$ cft Kaeretkus, is Diabolus,isomnibus terra manque adverfandus,tanquam Ecclefia? hoftis a ternus & fanac doclrinae everfor nepharius , etiamfi alioquivitaiit incorrupta , adeo cle- uotd9 mens, paticns, benignus, mifcricors,liberaIis, adeoquereligiofus&Deimetuens, utinejus monbus nihil habeant vel amici 3 vel inimici , cjuodieprehenderevaleant:Ha?omnesvirtu- tes,& vitae innocentia(quam Paulus in feipfo ^&o. 26 commendare non dedignatui jhominem tueri apudiitosnon poiTunt , fiinaliquorcligioms capiteab cisdilTcntiat, quinpro lmpio & blal- phemo habeatur.Oftendunt hfcpr^ter illud de Tornatore exemplum,quod iupra citatavim*, etiam alia multa. Nam apud Tigurinos multi inculpate alioquin vit£ homines,tamum prop tcr opinione de Baptifmo occifi funr. authore &°td, Zwinglio,inter quos duo Tigunirifuerunr,pa- ter&filius,quositapiosfuifle , uthaudfacile alij tales in ea ccclefia rcperiri poiTent,teftan- tur qui noverunt,etiam amici Zwinglij. Rur- fum aliqui cum antea inculpate vixiiTent,poft quam re cantare coaclifunt , deinceps ita fcc: lerate vixerunt,ut ncmo eos flagitijsjquarct- ^C tamen propwr hanc fl3gitioiam vi»m,nul- l v Um

Um a quoquam perfecutionem pafli funt. Hcc perfequenaaehominumreligionis infamia vr- &*»' /. deturjamtempoieDjnielisgraflata fuilfc.cS €• cnjmejusvitam&morescarpere ejus invidi

non poffet,(tatucrunt cjusreligionem cavilla- ri.Sic ifti quorura vicam culpare nequeunt,e- orumreligionem invadunt:Et in eo fane pru- denter& malitiofefaciun?:cumenim morib» ipli non excellant, ad Doclriium veniunt , de qua cum Magiftratus j udicare non poffitjficuti demoribtis,eifaciliusimponunc,atqueitafu- amillam fanam Doclrinam venditantcs ino- pes opprimunt.At Chri(tp concra iflorum doc- trinam repudiabit indie ludicij ,& mores re* quiret:cumenimeidicent : Edimus tecum 6c bibmus,8c in vicis noftris docuifti,refponde- bit cis : Nefcio unde fitis, difcedite a me om- ncs malefici.Hic vidcs fruftra oftentan dodtri- Imc. /J"narn^ni(5 adfint mores Doclriug congruentcs, Ctiamfi Chnftusipfe in noftris plateis do.cue- rit: 8f tamen nihil jadtamus quam verbum & Sacramenta.Occecaccecorumcoecitas?Qin- fanabiliulma&cruentiirimihypocrifis?Qi;a' dotandcmdetecla cns , ucdcfinantdeinceps Magiftratusarbitratutuo funderc fanguinem corum, quos igrforant >

Haclenus undique collegit Calvinus omnia, quarpotuitad fundendum fanguinem Haereti- corum,nec tamen ullu m facrum authorem po- tuit invenire, qui jub,eret Harreticos occidi. I- taque quo meli9dccipere Leciores po(Tet,nuf- qaam definivit,quid fit Hxreticus.Scd,deha!- rcticis difputaturum fe pollicitus , multa dixit ^cfalfii propheus^de alicni Dei culcoribus,dc

impijs

impijs & blafphemis , tandemque eonclufit, quiailljfmtinrcrficiendi, arquc uiam Hare- ticos clTe interficiendos . Bellafaneconclufio, wt fi quis,cumoilenderitincendi3rios, & La, trones,&homicidasinterficidebcre, jnferar, ergo etiam ebriofos eiTeinterficiendos,nec ta- men legem ullam proferar,quejubeat ebriofos intcrficijfedtantu fophitticis rationibus oilen- dereconetur,ebriofos non minusnpceie quam illoSjitaqucergodignos eflequi occidantur. £iccineverofallacibus3&fucatisindiiclionibus ducTti homines ftatim interficicmus?Nonne Iu» dicib5 pre/ripituraitlegcmhabeant oculisfuis prepofitam ? CedoLegem dehareticisinterfi- ciendis : Nullaejl. Ateft defalfisProphetis: Quidrnihicumfalfis Prophetis ?Tu Haereti- cumaccufas (dicet bonusludex) profer Le- gemquejubeatHcreticum occidi. At funt He/eticifalla»Prophetar: Oftendehoc : Tibi non credo : Non enimjubent alienum De- um coli : Nequequicquam futurum piedi- cunt. Atfuntblalphemi. Oitende&hoc: Ofiendeidem eiTeblafphemum&h^ieticum: an Deus non poterat he/eticos appellare,fi e- osvolebatoccidi? Adeonefuit obliviofus. ut tot feculis,tam multis libris nufqnam verbum fecerit de hcreticis occidendis ? Et nuncCal- Deu. 4* vinusultimis temporib9nobis novamLegem 212.32. fcribit,cum tamen fcriptum fn3 Legi Dei nihil necaddendum eiTe , necdemcndum. Enim- vero oflcndamusipfi quid Calvinus putet h$- reticum,ut pcrfpici poflit quonamfitventuia 'res, fi Principes fecuti fuerintejus concilium. Cum de re vulgo nota fcribimus , eam definiic jjon folcm us ;In quo quidem judj.cam.us fiQ nos

ea de re fcntire nt vulg* Itaque fi fcribas intet-

fici dcbere Latrones,omnes populi qui volent

feqm"Iegemtuam,intcrhcienceos,e|Uosceito

habentipfiproLatronib*.SiccumfcribitCal-

vinusoccidendose(Teh^rericos,omnespopu-

Ii,quieiobteperare volent^occident eos^quos

certo habent pro hxrcticis. Itaque fiet ut Pa-

pifta; Lurher;mos& Zwinglianos& Anabap-

tiftasinterficiant.EtLutherani ,Papi(tas & A*

nabaptiftas&Zwinglianos : Itemque ca?teri

omnesmequeenim dubitat ullafeclarum,quirj

ipiarecleientiat,ca?tera? finthxreticf Ite con-

fpirabunt inter fefe homints,authore Calvino

- . moreMadianirarum5&adeoalijalijsnonpar-

/^•^'centjUtdextralfvaquerapiantjquodcomedat,

& famentes nec dum faturati iui ipforum bra-

chijcarnemvorent.,& ManafTenfibus cumE-

phramitis,& Ephramitiscum ManafTenfibus

contraIuda?osconfpirantibs,neficquidemfe-

data ira Domiui, quin habeat adhuc porredti

manum .

Scribit enim Calvinus in fuis Inftit. Cap. 8.

- fc£t:.26. DeHxreticishisverbis: Haeretici &

"fchifmatici vocantur,quidifTldiofacl:o ccclefix

"communionemdirimuntiHaec porro duobus

•'vinculiscontinetur ,fan$ Doclrinae confcnfio-

"ne &fraternaChantate ; Vndeinter H^reti-

" cos & fcifmaticos hoc difcrimen ponit Auguf-

"tinuSjquodillijquidemfalfisdogmatibusfidci

■ " afincetatem corrumpunt:Hiautemintcrdum

* 3 ctiam in fidei fimilitudine focietatis vinculum

"difrumpunt . HabetCalvinus pro Ecclefijs

fuam& hclveticas,& Argentmenfem, & bax-

onicas^hoccitjLuchcranas, Abhis Ecclcfijs

qui

qui vero diflfidertt , illfjpfi Ha?retici funtatque ndei fmccritatem corrumpunt Authorc ipfo Calvino . Oporcet autemjam easduobusvi» culis contineri , videlicet fana? Doclrinac con- fenfione & fraterna charitate . lam cum finc mtcr eai,quos CalvinusamplecliturEcclefias, maximatum Dnclrina?,cumanimorumdi(Ten- fio.id quodfatillime oftendi poteltj & haben- di finrpro Hareticis ex fencentia Calvini, qut haecdubvinqula rumpunr, nihilfupeeftmfi ut CalvinianiaUos, &alij Calvinianos inva^ dant,& alij aJios pro h^reticis habentes corro- dant,Donec alij alios confecerinr. Ac fi voienc homines Calvini confilium fequi,nulla erit fec ta,qu£ non aIiasomnesdamnet& pcrfequatur (nuliaenim fcclaefl, quae judicio fuonon cfl optima)ut ita Ammonitar & Moabite_ & Efaini mutuis vulncnbus cad anr, Deinde fuperueni- ant veriIudei,quifinefudore&fanguine fpo- Jia legant . Iam poftquam Calvini dicla refuta- vimus,fuperdt ut, quod nonfecitille,oftenda- mus quinam verefmt h£rctici,& quonam rao- dotraclandi.

Quid fit ha?reticus„& quonam

modotraclandus

Soepc fitut aliena? lingua?vocabuIa nonirt- tellecla errores magnos atquepericuIofosafTe- ram : videmus hoc in nomine ecclefif ,quod vo- cabulumcumcoetumautconcionemfignifjcec fictamen degencravit, ut vernacufislinguit fignificettemplum.Idem dico dddolo,quod fimulachrumeft:& tamen in eo fic crratur,uc flui fimalachrahabent.putentfcldolis carere r Quod

Quod fi res fua cuiufquam gentis Hngua dice-

rctur, non haberet locum hic error. Sic aecidit

in nomine hxretici , quodgra?cumeft, Ec

cu m apud ignaros gr?ce lirtgua? nominatur,pu-

tantha:reticumeundum eflequem blafphemu

aut migum,autatheum, aut alieni Deicultore^

aut eius generis monftrum aliquod itahor-

rendum,ucfaciliusLatronibus&proditoribus

£c parncidisveniam dent, quamei,qui dica-

turh^reticus.HuncvuIgi errorem mtelligen-

tesiltihomiriesincendiaiij , fiquemafedifTi-

dentemopprimerevoIunt,appellanth^reticu,

cuius nominis invidiam ne Chriftus quidem

pofleterFiigere.Quodfipro heretico nomina-

rentpertinacem^difcucereturh^c erroris nebu-

ia,po{rentqueIudices longe jultius d^ percma-

ciIudicare,quamdehapretico,hoceft, de noto

Defi t'o crimine,quam de ignoto.Nos igitur vocabulu

u *y /icexplicabimtis. Hsrefisgraecumvocabulurn

*reJts* elt,quod fectam , five opinionem declarat (. i .)

Suntautem ieclsealiajlaudabiles, ut Acto24

- rf&28. Dicitur fecla Nazararorum , hoc eft,

Seitnru. chriftianorum (. z . ) Aliae prorfus impia? , dc

trta gc- qUtbus flc fcripfit Petrus: Fucrunt autcm &

verA. falfivates inpopulo , utetiamin vobis erunt

t/.Pet.j. faift Magiftn, quiperniciofas feclas introdu-

cent,vindicemquefuumherum negantcs, ce-

lerem libi perniciem conciliabunt , eorunque

perniciem multi fubfequentur,per quos verbi

inftitutiomaleaudiet:quique vosperavariti-

am fictitijs verbis nundinabuntur. 3. Aliarfec-

ta? funt media?, qua? per fe impia? dici non pof-

funt , videlicet corum qui Religionem rc-

tinent , atque eredunc facrofacris Literis ,

fied

fed eas pcrperam intelligunc , cujufmodi e- rant Schribx, Pharilaei,Saduca?i& Eflsi ,huif- modi vitiofis icdtis qui pertinacius adharrent, neque fe ad (aniora revocari patiuntur , cum tamen verecVritemoneantur , hiGrscehaj- retici , Launepertinatesappellantur . Vere monendos id eo dico,quod non eft habendus pro haerctico, ii qnis falfo monetur, hoc eft, fi ad falfam opinionem , non ad veram vocetur: VtfiSaducarus Pharifseum monuitfet , utab opinione quam habehat de Rcfurreclionede- fiiteret : male haberetPharifacumproherc- tico , &feproconftanti ; Efletque potius Sa- ducarus partinax. Itcm rite monendos dico# quod fi Pharifan ,qui erantavarialiquem mo- nunTent s ut ab a varitia defifteret ( nam & in moribus cernitur pertinacia ) & is tamen noa dcftiiifTc t , non fuiflet fubito pcrtinax & re- bellis' tametfi deberet defiftere ) fed idpo- tius Pharifscorum vitio tributndum , qui, quoniam avarieflent,mortuis & invalidis ad- monitiombus utercntur . Neque enimha- betvircsoratio , quartanturaa Labris , no» corde , proflcifcitur , qualisefthiftrionum. Sed fi quisavarus a Chrifto monitus , timeri perflitifletinavaritia , isvere pertiuaxfuif- fet,

lamvcniamusad noftrum fcculum. Sunt &r hodie tria feciarum genera, videlicct ,pium & impfum , & mcdium. Pij funt qui in hoc feculo fancle & jufte & pic vivunt , expe&an- tes adventum beati domini Dci , quem in fpi- jitu & vcritate colunt. lmpij funt Dci con- tcmptores & blafphcmatores , omnis reli-

giouif

gionis inimici & derifores , qui facris Literte non magisjrtedicamminus^creduntquam pro phanis,homines avari,Libidinofi & voluptatu feclatores maximi . Horum magna pars e(t A- po(tatarum,quiprincipio crediderunt Evan- gclio: Deindccum non perfeverarent , facli funt Athei,acciditque eis quod dixit Chriftus, Redijtin eos malus fpiritus aflTumptis alijs fep- tcm dcteriorib* : Atque ta facla e(r illorum ho- minura conditio poiterior priore deterior. De hisvaticinatuseit Petrusineoquem fupra disi loco.Medij funt, qui Deum reverentur illi qui- dem,creduntque faCris Iiteris/ed eas non intel- ligunt. Ac de Impijs & Athtis facile judicare po(Tunt,quippe qui feiplos nonfolum morum, fed etiam verborum impuritate produnt,& pi- ctatem fibi neverbis quidemvendicent3Sedde veris Chriitianis deique filijs3quinam(int,mag-

Raeioju- naconrroverfia eit : Propterea quod de mul.

dictndt tis fedtis nulla eit , quae non hoc fibi vendicet.

de doftri» Si in controveriiam veniret demultis medicis,

jw*. ecquise(Tetoptimus,&popul5' deeorumdoc- trinajudicare nonpoflet jgiturquod ones pro- babiliter diiTercrcnt,& Hypocratem, & Galc- numcitarent3nonpo(Ietpopulusrccli*dc cis judicarc, quam (i omiflis eorum rationibus, ex fruclujudicaret,hoce(t, ei palmam tribuerct, cjuiplurimos &gravi(limosmorbbs curafiet. Sic dc animoru mcdicina cum agitur,nec po£- fitvulgushomincmjudicarede Magiitrorum difputationibus , optimum & expedinflimum eflfet exfructujudicare, hoceit, cos optimos putare,quianimoru morbos,hoccn\viria op- time fanan t,& plurimes reddunt ex ebriofis fo

biios

brios,ex internperanribus continente$,ex ava- ris, liberales, paticnteseximpatientibus,clc- . nientescxcrudelibuSjCX LibidinofisCaltos . Hanc rationem Iudicandi tradiditPaul' ; Ma- mfeira funt,inquit,opera carnis, videlicet, A- Gal.jj dulterium,ftuprum,impuritas,falacitas,DeaC- trorumcultv,veneficium,inimicitie;,Lis,emu- Iationes,Iracundia^contentiones,ieditibnes, fecl^,Invidif, honucidia,ebrietas , commeiTa- tiones,& his /imilia: Atfpirit9fruc~tus elt cha- ritas,gaudium,pax, clementia , bemgnitas,bo* nitas,fides,Lenitas,continentia.Ex his fruciib» judicarifacilepoteft,quamam fedta /it optima, fcilicet corem quiChnftocredunt &ooediut, ejtifquevitam imitantur, five ij Papiiia? jppel- lantur,five Lutherani,fiy c Zwing!iam,five A- nabaptift$,fiveaIioquopiamuomine. Neque enim in nominefita cft, (&d in re veritas.Tales quifunt,&quibusnonfatiseit dicercDomine M domine,fedinfuperejusvoIuntatiparent, ij ?* vercpij,Deiquefi!ij funt,pofluntquc de Here- ticis,&deali)sjudicare : Atfiquiejufmodi hominum admonitionibus non optempcrant, hos hereticos & pertinaces merito poiTis ap- pellare: Quemadmodum fi quis motbusa bo, nomedico5quialios multoscuraverit, curari non poffit , hic morbus pcrtinax rite dici pof- fit.Atfiquismorb9 a malo medicocurarinoti potuit,huncmorbum non continuoinlanabi- lemdixeris, fortaffis enim fanari poiTet,fi bo- nuseiTet Medicus. Sic in moribus , fi quis ma- liijabhomine malocorriginonpotuit , non protinus putanduseft pertinax .fortafiis eniro corrigi pofler , il bonum Magiftrum nanciice- K letur

retur.Qajemadmodum aliquandocontigitho-

mineuna horaab homine piocorrigi,qui mul-

frsannisa fui fimilibuscorngi nonpotuit. Sic

hodie omiflis moribus & vitae&nclimonia, fo-

lenthomines judicaredeDo&rina, &eosoc-

cidere,qui ab ipfis aliqua in re diflident, ctiamfi

fint alioquin moribus integris , id quod contra

fieri decebat. Nam etiamfi aliquis peccafl*et,de-

beretei tamen veniadan, fireliqua eiusvitaef-

fetinnocens, quemadmodum dixit Iehulofa-

2. P4r. phato:Equidem iftius faftipcenas dares Domi-

/j>. no , inquit, nifiinte extitiffentquaedam lauda-

bilia , quod Lucos ex h ac Regione exterminaf-

ti, & animum tuumad Dei ltudium applicuifti •

Igiturquia nonex moribus , fedcx Doclrina

judican occidiquevolunthomines, &qua?nam

fitoptimafe£tarumnondumjudicatumeft,nec

anteludicisadventumjudicaripoteftjQujeritur

intereaquid faciendum fitpertinacibus ? Hic

fi confulasut interficiantur,interficienturom-

niumfeclarum hominesapudcosquifeclaffunt

alterius.

Itafietut Calviniani in Gallia , atque Pa- pifta? Geneva»,occidantur,& Lutherani a Swin- glianis,& a Lutheranis Swin^liani, & ab omni- bus Anabaprifte, &omnesab Anabaptiftis ne- Centur,nccullusoccifionumfiet modus, donec omnes mutuisvulneribus conciderimus . Hac occidendi rabie qui putat sedificari Eccleflamj is ex Chrifto facit Sathanam. Sic enim fangui- ne,non charitatefolet a?dificari Sathana?ecde- fia . Rurfufi jubeas Haereticosimpunedimitti, orietur cogitatio de impijs illis & atheis ac blafphemis^annonfintpunicndi. Itaquc rem

cgo diftinguendam arbicror, & impios ilfos ab ijsdifcernendos, ijui errant . Ac quoniaui CaJ- vinus de Hereticisdifputansomnia confundit, & modo blafphemos, modo alienorum Deo- rum cultores,modo falfos prophctasinfeclan- do ,Hef eticos horum nominum invidia grava- vit ? Oftendam eos qui Harretici habentur non effe tales. Iinpiosillos 8c facratum literarum contemptores,acblafphemos Haereticorum no- mine non coinpreheudo, fedut impios trac- tandos judico . Si Deum negant, fi blafphc- mant,fi palamde fan&a Chriftianorum Do&ri- na maledicunt , fanclam piorum vitam detef- tantur,eos ego relinquo Magiftratibus punien- dos,non propter Religionem.quam nullam ha- bent,fed p. opter Irreligionem . Quod fi quis Magiitratus cosin vinculisteneret, fi fortc fc corrigerent (quoniam immenfa eft Dei miferi- eordia ) is mihiMagiftratusnonalienus efTtvi- dereturaChriftiana clemencia.

Verum cum de hereticisagitur,De eis cx vul- Qmndm gi opinionejudicatur, videndum eft quinam hodteh** hodie habeantur pro Harreticis . He/eticiha • beturpro bentur Papiite , Valdenfes , Lutherani , S win- H*ret$ck* gliani , Anabaptifta?, Zwencfcldiani , & fiqui funt huiusgeneris . Harum ego fe&arum di- co nullam effe quae dcbeat per fe impia vocari, etiamfiomnes errent : Credunt enim omnes ineundumDeum,&ineundemDominum Sc fervatore Chriftum . Scio equidem quam mul- tis,quam prodigofis erroribus Papa mundum repleverit , ut ab eo merito defecennt feclae ille-, quas modo dixi : Scio & quam in oece- K ij m

ris etiamnum reftent errores , quos Lux maior poiTxt difcutere : quamquam multi in cis fint magifti i nihilo meliores quam Papa. Sed ego de ijs Ioquoraqui funt in fua fe&a religiofi.Sux- ne bonum Papiftam,hoc eft,Dei metuente,qu* peierare,qui occidere,qux adulterareaut fal- fu tcirimonium dicere metuat,aut alteri face- re,quod ipfi fieri nolit: Dico hunc nulla ratx- one debereimpium vocari ,autinterfici:& ta- menfimulachra colit;quid tum>Erroxe colit , nonmalitia,ut& nosomnescoluiraus. Quod fi verbaJLcgis urgeas,debuimus,omncsinterfi- ci.Sed nonita eft: vukenimDeusprofuami- Mdt.n.t fericordiaerrantesdoceri5nonoccidi.Dices : Sed perfcverat in errore fuo: quid tum? & A- poftoli demoniacum quendam fanare non po- tuerunt,adeo pertinax erat ille D^mon : an id- eo occxdere debuerunt, quiafanare nequive- runt?an nonpotius incredulitatem fuam ac- cufare^quaein culpa erat,utxpfis Dominus ex- probrat?quia non oifi jejunijs & precibus eij- cipoteratilludgenusfpirituum. Quidfinos non fatis fidei,ficut & ApoftoIi,habemus, aut noniatisapeccatis jejunamus, autprecib9 o- peram damus? Andebemusinterficere,quos propterincredulitatem , culpamque noftramt Fanare noh p0lTumus?O vae nobis fi facimus. Eft ne tanta fides,integiitafque, & continen- tianoftra , utnos Apoftolisanteferreaudea* mus ? Cur nonaccufamus incredulitatem noftram , quae in caufa eft, ut errorem fpiritus ex eo eijcere nequeamus ? Ac quod de Pa- piftis dico ,idem etiam de alij s intelligi volo. Si enimPapiftac , quitam graviter& xn tai

multi

multis errant , tamen propter errores illos ©c- cidendi nonfunc , quantominusalij , quiab illorum erroribus magna ex perte difcefle- runt? Itaque non debet Lutherus neque zwin- glium ? aut Calvinum { fi tamen fentit cum 2Wingho Calvinus ) intcrficere, quamvis eum , in Ccena pro heretico3 vel potius pro Diabolo & reprobo habeat. Neque rwinglius Luthe- rum,quamviseum etiam maledicura & blaf- phemum judicetrNequeCalvinus Melantho- nem, quamvisab ipfoin Predeftinatione dif- * fentientem : NequeiitiomnesOfiandrum, licetab ipfis in Iuftificatione difcrepantem, Deniquenondebentij qui unumDeum , u- numqueDominum confitentur alijaliosdam- nare,nedum occidere. Alioquin3quifquishoc j^,t^r faciet , is nulla arteeffugiet , quindicatureffe ^Sm malus ille fervus,qui tardanti reverti Domino confcrvos fuos verberat.

Atquc m hanc dc perfecutione Difputatio- nem tandem abfolvam , exponam hoc ipfum, quod modo attigi , dc hac ultimorum tempo- rum perfecutioneoraculum,exquototares(fi quisoculos aperire volet ) perfpici poterit. Sic igitnrloquiturDominusiQuodfi quis eftfidelisfervusatqueprudens , qucmherus M4t,2j% prefecerit fua» familiae , ut ei alimomam fuo temporeprfbeat, beatuseftillefervus , dixic Chriftquem cum venerit ejus herus offende - rito^cio fungentem,profec~to,inquam vobis , cumfuis omnibus pracponetfacultatibus.Lo- quitur de bonopaftore , quioves Doclrina pafcit,non intcrficit. Quod fi malus ille fer- vuscum fuoanimo cogitans hcnimfuumdiu K 3 adYCQ-

adventum fuum dirferrc , caperitpulfarccon- fervos,epuIarique &potarecum vinolentis,ve- tiiec illius fervi Dominus inexpeclato ei dic, ignotaquehora , & eum difTecabit atque ad Hypocritarum,hoceftfimulatorumconditio- nem rediget,ubi ploratus eritftridorque den- tium. Loquiturdemalopaftore,quiovesoc- cidit , non pafcit. Et quod dedilatione ad- ventusheridicit , oftenditfeloquideuhimo tempore, cum jamdiu adventum differre vi- debitur Chriftus . Namantiquiilli AuguiH- nus , Hieronimus,HiIarius ,&ca?teri ,con- fervos fuosnonitaperfequebantur : Metue- bantenimadventumDomini : Sedhiulumi fervi perditificfegerunt,quafiventurus non fit. Item quod dicit , ccepit pulfare conrer- vos , indicatfe non loquide perfecutione e- ©rum,quinonfunt confervi noftri, hoc eft, qui Chriftum Dominurnnon agnofcunt , cujuf- modifuntTurcat &Iuda?i ,nam illi nos prop- ter Chnftum non perfequuntur ,'neqtie nos viciiTim eos.Sed loq uitur*dei js qui perfequun- tur eos, qui eundem Dominum Chnftum ag- Bofcunt ,cuiufmodifunt omnes lec"ia?quasfu- pracommemoravi , exceptisillisimprjs, qui Chriftum nonagnofcunt, idcoque pcrfecutio- nem non patiuntur. Et quod dicit. c«p'$tt iignificatfore hancperfecutionem , non qua- lisfuitilla gentilium qui perfecutionemnon tantuminchoarunt , .fed abfolverunt, nec in caimpediti fuerunt : Raecperfecutionondu^ rabit ad finem libidinis mali cohfervi , oppri- metur enim repentino adventu Domini . Ec <JUOd dicit , PphUn (f potare cum y$nole*ttisi

Loqur-

Loquitur depotentibus Zc abutidantibus,qui, rebusfecunais ebrij luxuriant 8c lafciviuntia. .confervos, id quoi antea nonfaciebant, cum nondum abundarent. Nam Zwinglius&Cal- vinus & caneri perfecutorcs , anrequam vires na&ifimthumiliterfefe & moiefte gerebanr, & perfecutores damnabant, Nunc figinati & viresadepti & opibus eiati, lafciviunt , & in- firmosconfervosfuospulfant,quemadmodum prrdixit olim Deus his verbis : Ego ipfe inter E&.3+. obarfum pecus & macilenrum dijudicabo,quo- niam voslatenbushumerifque detrudit.s,co-. nuVquc veftrisanetatism infirmiflimas quaf- que,eoufque ut cas foras fparfim quatiatis. I- taquc ego meas oves confervabo, ne /Fnt am- pliuspreda?, &pccusapecore dijudicabo, cif. quepaitorem unum fufcitabo,qui eas pafcat , meum Davidem ,qui eas pafcet3eifque paflor erit.

Itcm quoddicit Chriftusipfe : Veniet illitti (erVt Domtntts mexpeftdtoei dte jgnotacjuc bora : fignificatfecuritatem,qaaetum erit,qualis fuit tempore Noe,quamfecuritate aftert tum ho- minum indurataimprobitas, tuhuiccongrua hypocritarum blanda doclrina. Et quod dicit:

Et*m ad hypocrttarum condittonem redtget :Gitcn- dithuiusperfecutionisauthoresforehypocri- tas,hoceft,fi&os homines,qui volunt melio- res videri,quam fint,ideoque fama fuamomni rarione tucantur,& cos maxime in fe&entur , a quibus deteguntur. Nihil enim eft hypocritis magis fanguitiarium,utegoipfius Calvini ver- bisutar, Itaque omncs quicuncque nominis K urj Chir&t-

Cht Iftiani homfnes alij ss qui eundem Duum Chiiftu agnofcunt,periecutionem proptcr re- Jigionem inferant . ijfinedubiofuntfervns illenwlus, qui confervos fuos vcrberat.Per- pende Lector totam rcm , aperi ocu!os,& ama vearittem,invcnies ita efle.

Ha&enusadea,qua?deperfecutione fcrip- fit Calvinus,nunc ad ipiumiam Calvinum ve« niamuSj qui omiiia llla generali perfecutione ad Servetumfe confert,utvidcjai*9 cuiulmo- difit hic ferreus Chrifti -ni!es, & eiusfaftum hocexaminemus,ne QmpHcesab hoc homi- neduplici de.. foiantur. Primum depellit a fe crimenquoaccufatur,quafieiusoperafaelum fueritut Vienna? , in provincia Lugdunenft captus fuent Servecus,ncgatque credibileef- fe,fibitantam crTecum t^apiitisfamiharitatem aut gratiam. Quafi vero nefciarmis miffum po- ilca fuiffe Gencsenfem nuncium Vicnamad pet cndam fenteimam lbi contra Servctum latam;aut quafimagna fucritopus gratiaad efficiendum utcaperetur,a Papiitis Servetus, qui contra Papam tam acriter fcripferat, eum- que in ipfo Iibro,qui Vienna? tu-n impnmcba- tut Antichnitum tife pluribus rationibus de- monftrat : autquafinonfacilepoflit intcr Pi- latum & Herodem coire amidtia adverius aliquem,qui vtriquefit adverfarius. Enimve- ro Calvmus hoccrimein iic neg?t , utprope* modum fateatur.Sic enim/cribit/

Calvinus.130, Nec vero,fi vereid mihi obijcerent, putarcm ctte ncgandi caufam3qui non difliruulo me au-

thore

thorefadtumefleutinhac vrbedeprehenfus, ad caufam dicendam poftularetur.

Vaticanus.

Quafihoc dicat : Si curaffem cum Vienna»

€apicndum5reclc feciflem,cumidGeneva? fe-

cerim,& reclefecerim.Ergofipoterat effice-

re ut Genevae caperetur,debuit id facere, curn

id reclum eflefateatur:poterat autemfacilli-

me : nihilenimfacilius eft,quamefficerevel

leviflimoindicio utcapiaturin Gallia, qui ali-

quid,nedum tamatrociadixent,nedum fcrip-

feritinPapam.Itaquenonjamdubito , quin

Calvinusid fecerit Etinfuperquod comme-

morat : vcl fcripferir vel fcribendum curaverit:

fi negabit Servctus,habemus euis manu fcrip-

ta quaedam , que oftendentur,fi voletis : Hec

fcribebantur Lugdunum aGenevaad Papi-

ftas : lam vero perpendacur qualisfit harc con-

f cflio Cal vini. Si efFeciflem, inquit ut capere-

tur in Gallia Servetus, rec*iefeciflem,cum Ge-

nevarfeccrim. A tqui fi recle fecilTet Calvinus,

re&e fcciflenr etiam Papifta? , qui Servetum

ccepiflent&occidiiTentjudicioCalvini. Ergo

PapiftisctiamficutGenevenfibus , licet ha>

reticosoccidere. Atquifupra dixit Calvinus

hoc non nifi pio magiltratui licere : Ergo Pa-

pifticus magiflratuspius eft, poteftque dere~

ligionis eaufis non minus judicare quam Ge-

nevenfis. Quod fipiu$ eft,& hoc ei Iicct,po-

teftjudiciofuo,hocpio, interficereeos, quos

judicatjmeticos , poteftergo&Calvinum

ipfum & Calvinianos omnes occidere 3 quo-

niam eos habetprohajreticis. Quodfidicec

K v " Calvmus

Calvinttshoeillislicuiftein Serveto,fed in alx- p non licere : quis admittcc hanc cxceptionem? ficenim dicent illi: Nos Servetum,non ut Scr- vctum , fed utha:reticuminterficimus?atque hinccolligimusextua ,Calvine, Do&rina,li- cerenobisinterficereeos , quosServetofi- miles,hoc eft,hej:eticos judicamus: Aut enim hoc permitti nobis non debet, aut illud debec juditionoilropermitti ; Cum enim Magif- tratus fimuSjj udicio noftro, non alieno utimur. Quod Ci nobis juditium de religione eripis, c- ripeetiampoteflatum judicandi de Serveto . Sinpermittis : Permittcetiamde te, quem eodem Iocohabemus quo Servetum. Quem- admodumenimficonfiliotuoinducli , homi- cldas occideremus, & te ipfum, fi homicidaoa |udicaremus, occidercmus. Vt tantum advcr- farios,non etiamnoftros nobis interficere lice- sre judicemus.

Calvinus.ijr. Obftrepant Iicetvel malevoli, vel malefici feomines , ego Iibenter fateor , ac prae me fero (<|Uiafecundum(i)urbis Icgesaliter cum homi- ne jure agi non poterat) (i) ex me prodijfle accufatorem : Necinficiormeoconfiliodic- tatam efle (j) formulanyjua patefieret aliquis incauiamingrcfrusL

Vaticanus. (i) Gencva?Lexeft , nequemdieDomini- co capiliceat, nifiobcapitalcfacinus.Itaqu* cum accufatorem fumpfitdic DominicoCal- vinus , Scrvctum capitis accufavit,aut contra tirbis Legem fecit (2) In Lcge Mofis accuiato- resfuQt tcftcs , quidiccre pofltmc , vidiaut

adfui*

adfui 3 prlmiquelapidem jaciunt. An Calvini coquus potuent de Serveti erroribus circa. Tnnitatem,&Fatum,&ejusgenerisobfcurif- fimas quiftiones ( in quibus tot jam feculis fu- davit Ecdcfia)judicare, &primuslapidcm ja- cere ,aut ut falfus teitis eodem fupplicio affici, ijsjudicandumrelinquo,quinorunt hominis ignoramiam . Itcm an Pailori licuerit ex cuh- na fua accufatorem reicapitesdepromere,ju* dicent ij qui Apoftolorum mores ingenium- que norunt. Coquus ilie non cft accufator,fed muta perfona & accufatoris larva , ut ea dc- ceptus Magiftratus , pateretur verum accufa- torem Calvinumtotam Serveti caufam agere, id quod ci nonlicuifIet,fi lecundumurbisLc- gemfuifletipfemetinvinculs. (3) Quarpo- tuerit efTe illa formula non video, nifi quod ex evcntu fufpicor huiufmodi fuifle : Dico hunc hominem cflc hxreticum, hanc accufationera concluditdeindeCalvin9: Hareticifuntocci- dendi, ergo dico hunc hominem efleocciden- dum ea lege,ut nifi reumperegero,occidar pro eo legeTalionis . Hax eit accufatio Calvini • Refpondeatnunccoram Deo,quividetom- nium corda, anipfeficfecumagi vc!it,quo- modoegitcum Serveto.

Calvinus.132. C^terumquidmihitunc fueritconfilijex ipfo deinde aclionis progreflu apparuit. Vaticanus. •

Imoexhoc quodcaptuseftdieDominico, & exipfoeventu,hocelt,lupplicio.

Calvinus.133. Simul enim ac vocatifum0 ego & colleg? mei

roini-

ainrme per pos ftetif ,quo min* placide nobi£ cura de fujp Dogmatibus confer re liberum il- lieflet.

Vaticanus,

Mifera & nimium ferva Libertas difpueandi, cum,nifi velisin fententia Calvini defcendere- conclufionem fadturus fit carnifex.Hoc aliundc quam ex E vangelio habet Calvin9. Si volebat difputare3non debebataccufare( nam accufa- tioni refpondet no difputatio,fcd caufg dictio) fed poti9 adcfcnamplacideinvitare. Necerat quod metueret fugam Serveti , fi ei liberam a vinculis difputationem permififFet,cum ille fua Iponte eam ob caufamfortafTis Genevam ve- niflet : Autfifugammetuebet,neficquidem compedes inijceredebuit:Nec cnimdifputari debetcurainvitis.

Calvinus.134.

Imo perinde accefTimus,ac fi ex vinculis red- denda eflet doctrinaenoftr^ratio : ac fi quid o- fcijceret , teitati fumusnos ad rcfpondendura paratpseiTe, Vaticanus,

Valdecredulus erit^qui hoccredet.Ex vitfc- culis quicaufam dicit,pcenamformidat4 Hanc fbrmidarequi poiTunt illiMiniiiri ? cum Magif- tratusdereligionenonnifiexipforumdifcipli- na&fententiapronunciet?

Calvinus.r^.

Cum fubindeplenisbuccisconvitiain mec* v©rrieret,quorum indices ipfos pudebatac pi- gebat,ab eius infe&atione abftinui. Vaticanus.

EquideServetunonlaudo,fifuitintemperan- ttoris Lingux : tametfi magnoperc videndu eft.

quo quid animo dicatur.Si quid dixhTetin Cal- vinum Scrvetus, quoanimodixit IudaeoPon- tifici Paulus : Percutiet te Deusfartes dealbate^ A3.2$+ noncgoid temcre rcprehendendum exiftima- /. rem, cum vcrum effet. Sed fi quid intemperan^ tiusdixit Servetus cumhomine intemperan- tiflimo confligens, na&us fuit Cal vinus hcmi- nemfedignum : tametfieumaCalvinoreprc- hendi eftindignum : cumipfe Calyin* convu* tijs fic abundet , utfint qui dicant ex ejus fcrip- tisconfici poflediclionariurnconvitiorum. Ita quequod dicit , fe aServeti infeciatione tunc abftinuifle , id mihicrcditu valde difKcileeft, cum eum quotidianisconcionibuspalamtra- ducere foleret, & nunc infuper edito Libro, ob fcaenumcanem, & equum defultorium,& quid non?appellans, totoorbe traducat -Crcdam* cuminipfo conftittuab ejus infeclationeab- itinuifTe.Ille vero aut non abftinuit, aut voluit hac fpemodefti^conviciandi poftea licenuam apudMagiftratum,necnon apud omnes natio- nes emereri. Alioquin fi vera fuiflet modeftia, nunquameum,nectuncabfentcm,profuggcC tu,nec nunc mortuum totoorbe profcinderct» Calvinus.i2>. Addequod nulium inftabat graviorispcenej periculum,fi quo modo fuiflet fanabilis.

Vaticanus, Qui morbis corporis in carcere Iaborat, emitti folentaliquandojUtfanaripoftint.Calvin^ in- fanabiIemputatServetum,quififanusfuit,po* tuittanta inquietatefgcreflfici: finjam^ger, potuit reddi mfanabilis , nifi fortc corporis morbos magis gravant vincula, quam mentis,

Calvinus

Calvinus^ 137. Atqui tantum abfuit a quatrenda moderati- one ut jaclantia? & ferocia? plenus,fanaomnia & utilia confilia petulanter refpucrit. Vaticanns, Tum vero fanus fuiflet , fi Calvini confilia Servetus fana fore credidiflet, Si fic in vincu- Jis teneretur in Hifpania Calvinus, experiretur quam fana finthoftiumconfilia. Calvinus.i;8* Porro quam abfurda? execrand$que blafyhe- mi^ iili intctloquendum cxciderint,alibi forte ©portunius dicetur : Hoctantum in prefentia teftacum voIo,m e non ita capitaliter fuiffe ia- feM,quin Iicitum fuerit vcl fola modeftia(nifi mente pnvatus forcm) vitam redimere, Vaticanus. Ergo non propter hsrefes, fed propter im- modeitiamoccifuscft. Nondcbent ergo hse- retici necari,nifi fintimmodeiti. Curhancre- guIamnonpriustradiditCalvinuSjCumdeh^- reticis occidcndis difputaret? D^indefimo- dcftia hereticis vitam fcrvare poteft,cur non & homicidis?Cum ha?reticum efle gravius fit Ge- pcv^quam homicidiam,ut ex fupplicij ^ravi- tate perfpicitur Enirnverononobfcure,hquis ©culos habeat,o(tendic Calvinus,Servetu odio cecidifle Calvini.

Calvinus. 139. Scd nefcio quid djcam.nifi fatali vxfania fu* jffe correptum , ut fe pracipitem jaccrcc . Vaticanus. Calvinianiquidamcum Calvini faftumde- fendcre non poifcnt eo poftrcmo confugerunt ,

ot

ut dicerent.Serveto fuilTe Fatale comburi Ge- nev^. Hac rationelicet excufare quecunque fi- tint?Sic erat in fatis.Quod 11 quem occidimus, fic erat in fatis . Et tamcn fati nomen Calvinus * ipfein fuis Inftit.Cap.14.fecl:: 40. non recipit, cum tamen rem ipfam fic teneat , ut fortuna? nomen planereijciat .

Calvinus, 140.

Excipiet forte quifpiam,cur ultra Pauli man- T datumprogreflusfim ,qui defperatosquoque 2' im9 ' hercticos Timotheo,folum vitandos efiefcri- „*/' bit. Atquimihiin promptueftexcufatio,rai- ' s~ hifatis fuiflehominenijCui* deplorata impie- i0' tas mihi nota erat,vitare,et alios monere vt i- dem facerent.Sed illa cavendi prudentia neque rne5neque alium quemlibet fuiflfe impeditum, quo minusquifquepiorum Magiflratuum,H«T reticum coercendum pro oblatafibifacultatc curarct.

Vaticanus.

Sic fe excufant Sorbone Magiftri:Ha?retictim aceufant & damnant , & eundem Magiiiratus fervare jubent fi po(fent,fed in medio armato- rum fatellitum ,exquorum manibus vixeti- am volucris poffet evoIare.Sicfecit Calvinus : hominem accufavitrhaereticum & impium,de- pIoratum,& quovis Latrone fceleftiorem pro- cunciavit, &totoorbe ficinfamavit,vtftijgi- umaliquodmonflrum efle eum putarent ho- mines.Hocubi fecit,& Magiflratui fuo fumma diligentia & laboreperfuafit , non pofleiHum dimitti , quin defcifleretMagiftratusab offi- cij fuifidi (ficenim fupradixit ) hominem tanquam hereticum devitat : Decjusipfins

morte

morte nullum verbum facit Migiftratui. Affer

aquam Calvino,ut lavet manus fuas:lnnocen$

eftab eiusfanguincNobis non licetinterfice-

# requenquam. Sedfihuncdimittis, non es a-

M<tt.27* micus Caefaris. O Calvine,Calvine,putas De«

ri,* » um non»incm efe fimilem,ut iftis Sorbonicis

lohan.ix fophifmatisdecipife patiatur ? Ipfi tui Difci-

3*C$**J> puIi,quitealioquumtanrifaciunt , uttecum

**' cafuram putent ecclefiam,te hacin parte de-

fendere non poffunt» Tantum hoc dicunt, non

fine graviflimis caufis ( fed qu$ lateant ) feciffe

_ . te,uc hominem illum occideres : Quod perin-

tohdn.iS de eft ac fi dicant . si non fuiffet SertlJS maje_

s°9 faclor,non tradidiffet eum Calvinus Magiftra- tui.O quamtum abeft hic homo ab Hehza?i in- genio,de quo fupralocuti fumus : AutDavi- dis , qui cum eftct ipfe Rex vnttus Divinitus, Saulum tyrannum,ipfiufque &regnum injuftas tenentum , &vit£armata manuinfidiantem, tantum abruit ut occideretcum pofTet , ut ne occidi quidem paffus fuerit : Aut ChrilH , qui adulreramex raanu Magiftratus tam rairabili aftutialiberavit.

Calvinus. 141. Idem ApoftoIus,qui tantum a congreffu Hc-

xXtm.i. reticiThimotheumprohibet,feHijmenaeum & Alexandrum Sathanae cradidiffe palam afferiti Vtdifcerent nonblafphemare \ Si tuncPauIo admanumfuiffecpiusMagiftratus , &ftrenu- us gloriae Chrifti vindex, ego quidem non du- bito,quinillos puniendos libenter daturus fuerit , quos permifla fibi divinitus caftigatio- «e in ordinem cogebat. Vaticanus.

ttos

(i) Hoc eft,ut pudore &infamia moti,adfa- nitatem redirent:Quemadmodum faclum eil in Corinthio ilio , quem Paulus excommuni- j.CVr.j> cavit ad poenam corporis , ut fecorrigeret & iterum ln Chriftianorm commrnioneaccipe- retur , id quod faclUtn eft . Paulus vero , tan- tum abeftvt tllum Magiftratui fumendum li- benter daturus fuerit , vt fic de ///* poftea fcri- batCorinthijs ; Satiseftillieacaftigatioplu- t.Cor.i* rium,utcontrapotius ei condonetis, ac cumV. coconfolemini , neforte immodico m^rore conficiatur, Quamobrem hortorvos,utcha- ritatemineum exerceatis.'"En metuit illene ob excommunica.tionis infamiam m^ rore con- ficiatur quantoid magis ractuiiTct acarnifice , ne quid interim dicam , quam iniquum fuiffec eundem bispunirij videlicet a Paulo & Magi- ftratu, Cur nonidem metuitCalvinus in Ser- veto, qui fupplex Magiftratum fruftra petijt , vt gladio perire Iiceret,neimmodico ignis cru- ciatu ad defperationem adigeretur ? Vbi tum fuit Caivinianorum charitas? Cur non tradi- dit Calvinusillum Sarhanae , utdifcerernon blafphemare l Tradiditcarnifici : eiSatan fu- itcarnifex : Quomodo difcet nuncServetus non blafphemare , fed Deum laudare ? Cum fcriptumfit : Nonmortut lau dabuntte Domine : pfa/ >•. Aut quomodo tum didiciflet Hijmm^us & Alexandsrnonblafphemare jfiaccufantcPau- lovenifTentinmanuscarnirlcis? SoletneCar- nifex dedocere blafphemias ? Ego vero adeo a Calviho difcrepo, utnon dubitem , quin Paulus Magiftratum oraturus fuerit , vt illjs veniam darct,quopoflent difcerc non blafphe ' L mar*

mire : NamhocPauliclcmentic^ conveniens cft^&fecittalealiquidin Philemone , qu«m pro Ouefimo fervo , anteanequam ,tamoffi- Vhd. jS. ^0^ orat • Si 4ll*d te ^c > inquit , aut tibi debct , id mihiimputato . Ego Paulusfcrip- fimeamanuj Egodiflblvam. Haectampro- cul abfuntamenteCalvini , quamcceluma terra. PutatCalvinusPaulum fuifle Calvi- nianum : &quia non poteftdiccreillumta. le aliquid fecifie ( repugnat cnim ejus tota Do&rina , totaque in Chrifto vita ) dicit fac- turum fuifie. Itaquefi fuillet Paulus, qualis fuerat, antequarrffaclus eft , Pauluscertefe- ciftet , & talem nunc nobis tacit illum Calvi- nus , mavultqueSaulumquamPaulum. E- nimvero fifa&urusfuifletPaulushocin h^re- ticis , curnonfecitinmaleficis* Habebat ad manum Magiftratum ad puniendum homi- cidas , adulteros , falfosteftes, &c. Inqui. buspuniendisMagiftraHim miniftrum eftc Dei jpfeteftatuscftinfuisEpiftolis : Cur nullum vnquar» facinorofum accufavit , cum poflet ? Aut cur harreticos folum debgeret ad accufan- dum,cum huiufmodiineptam vniusrei,prarter- miflisalijs,eleclionem reprehendcbat ln Papif- ' tis ipfe Calvinus in primis Inftit : pag. 589 his verbis: Mandaturfcilicet inLege de ma&an- dovitulo ,decjusadolendaadipc, de arieti- busfecandis & comburendis & innumerealif obfervationcs , quibusprcTermiflis,mirorcuf vna unc*TfooIeiilIispIaceat. Et egoreclius mi- ror cur tam multis facinorofis pretermiflis^ quosLcxoccidijubet , Calvinovnorum har- reticoruraaccufatioplaccat 9 dequibusnul-

lain

fa iri uninerfa tepe fyllabainveniripoteft. Calvinus.142. Neque enim quod mihi&omnibus vcrbi miniitns prefcriptum cil , judicesconftnngit ac ligac , ne mnuus fibi divinitus injundtum exerceant : Acne mihi quidem obftat (1) vteorum prarfidio fideique Dei vericatem , tf- bi ica opUs eft , commen^em.

Vaticarius. (1) Hocert , quominus Harreticos accufemi acdicam : Fides eit in veftro prxfidio . Si huncdimirrisridem & officium Veftrum defe- retis. Hoc idem eit , quod mododixeratPau- liim fuiiTe faiturUn • Quod , quid aliud eft, qaamdicere : Crucifigecu Pilate : Nobis nonlicetinterficerequenquam : Sedaccufa- re licec , & Magillracui minari , nififucrit ob- fccutus . Ethic quidemfibiconcradicit Cal- vinus ; Supra enimfcripfitfenullumdepOenat Serveti,exquo conjuclus fuefat, verbum feciiTe. Et tamen hic fcribit hoc effe officij Miniftri , & Paulumfa&urumfuifle. Atqui li Paulusfacere dcbuit , debuit& Calvinus: & fi fecit Cal vinus , mentitus eit cucn nega- vit : Sinoufccit , deliquitinofficiunifuum; Ca?tera quf de Serveio fcripfit Caivinus , & tres illas queltiones omitco , non quianon multa ibi reprehendenda fint. Sed quiaCal* vini errores omnes refcllerc eifet inhnitum; Deinde qiua moftuus eft Servctus , quofit, vt fiquidineumforteCalvinrismentitus efr, ejnsfidesficpenesCalvinum : cui quamura crgdi debeat atque oportebat oftcndunc ca, J. i) ^»»

quae fuprapofuimus . Facile eftde mortuo ma* jedicere: Sed refurgetaliquandoServcfjficut &nos : necita extin&aett ciusanimaa Cal- vino,utnonpoflitCalvinum (fimodo falfum dixitde eo tellimonium) rcfellere coramDeo, qui longe aliter j udicabit quam Ca! vi nus. Ve- niamus ad mortem Serveti,quam Calvinus ita defcribit,utfimui clementiamfuamdepiugat: Sicenimloquitur,

Calvinus. 145, Cartcrum ne male feriati nebulones, vecor- dis hominis pernicacia , quafi martyrioglori- entur.in cius morteapparuitbeluina itupidi- tas,undejudiciumf cereliceict3nihilunquain ferio inReligionc ipfum cgiflc,

Vatfcanus. Hic exciitfc mcdeftia Calvini. Calvinns, 144. Exquomorseidenurciataeit,nuncattonito fjmilis herere,nunc alta iufpiria edere,nunc in- ihr Li) mphatici ejulare.

Vaticanus. 1 EtficredoomniaharcinvidiofecVmala Rdc aCalvinodicij&accufaroriemagisquamvere narrari, tamen etiamfi vcra efient, nulla hic vi- deo beIuinamliupiditatem4.EameniminmiIi- tibus & in humanishominib^inteiligimus^qui metu mortis non magismoventer qua belue. Athominemmoveri^humanum eft,nonbelui- num.Edidit,&E*echias alta fufpiria , cum ei nunciataeiTetmorslonge mitiorquam Serve- to: Ec colurabac fivc gruisritu querulos cV mi-

icra-

ferabiles clamores emifit, Iobus ipfe,qui pa- tientizrfpecimen proponi folet,henc attonito loh.2.i$ fimilis totos leptcm dies,cum tamen amici ei non tamtriltenunciumarTerrent^q laminimi- ci Serveto * Ipfe deniquc Ch nltus fanguinem prajangorefudavit^&ammam triftem habuir /^. 22. ufquead mortemjacinipfopatibulo^quafide- ^ fertus,miferabiliter exclamavit : MiDeus,mi Mat%2?. Deus , cur medeicliquilli ? PofTetha?c om- ^ _ nia Calvinuseademartevitupe-are, & obli- que , & finiltre , utfufpicaces folent , torquc- re , quod tam fieri non debere fcripfit in pri- mis Infht. Vt fupra oftendimus, Eft omnino ea fophiftarumnatura, ut omnia pervertere fci- ant,eademquemodo vituperare,modolauda- re. Sicommovetur mortcServetus , dicunt clTc belumi ftuporis : Si moriturconftanter Anabaptiite ( ficut aiunt eorum hominum in- creJibilemelfcinperferendis fupplicijs con- ftantiam ) dicunteiTeperanaciam, virtutem- AMt.ji, queDiaboli : Inquofanefuntludseorumdif- tg. cipuli , quibusnec Iohannisautteritas , nec Chrilti comitas fatis faciebat . Rurfum fi qu is ex ipforum difcipulis conftanter occubuit,tol- luntlaudibusin coelum : fincommotus eft , noncarentexcufationibus, idquod equidem non repr$hendo , eit cnim charitatis hex in bonam parteminterprartari.

Sed quod nonidem in alijs quoquefaciunr, idegoprobarcnonpofTum . Speclandusom- ninoefianimus, noncorporis facies aut gefc tus. Poteft enim ficri ut& pius aliquis in mortc eiulet,& impius cantet : Et contra ut &pmscantec& impins eiulec : Itaque non L iij funt

fmit hec amini eerta Indieia . Servetumqui- demcommotumfuiflenihilmiror : IpfeCaU vinus , qni nunc mortuo tam petulamer inful- tat,fi clTctin eo ftatu, ncfcio quid faccret,cum fepe foleac , fiquis in eum Liberius l^cutu* erf, cadcre ftatim in morbum fuum , qucm he- xnicraniamappellant;Tanta eft iracundia?im- patienria. Fercfitutquoquifque magisfero- cit, dumabeft apoena ,idem magis frangatur dum ea adeft. CFeditemihiLeclor, aliud cftdeignefub umbr* Loqui , aliud viderefe a carnifice fulphure afpergi , & faciei inor- bemadmoperi . O Calvinc, Calvine, vi- de ne tecum in hac ( id quodefiet melius) vei infuturavita,t,alioneagaiur.

Cajvinus. 14J.

Quod poftremo tandem fic invaluit , ut tan- tumHifpanicomorereboaret : Mjlericordia, Mifericordia.

Vaticanus.

Neillijuftacaufa erat, curDciMifericor- diamimploraret , cum efietinmanibushomi- num adeo immifericordium, vt ab eisdecolla- tionem precibus impetrare non potuerit,quam impetrarepotujfleun media Canibalumbar- birie.

Calvinus.

Vbi ad Iocum fupplicij ventum cft , hortatu •ptimifatris,fymmyfteauenoitri Farclli tan- dcm acgreextorta ei vox tuit , vt populuscorn- muiiesfccum prcces concipcret . Porroqua id confciehtia fibj facere permiferit non video. Scripferat enim manu fua , fidem hic Diabo- &amrcgnare : Nrillamnobis efife Ecclafiam

nullmrt

nullum dcum, qufa infantes baptifando Chrif- tum abnegarcmus . Quomodo igiturfein- precibus lbcium populoadjuncxit , cujusfu- gienda eratcommunio ? An non profanatio ett facrae vnitates,communern Deum & fi idera cucnimpio 8c profano coetu profiteri ? Vaticanus.

EtTigurinosLutherus vocavitanimarum la- wones : SedidfedeMagiflris dicereteftatus eft. ProplebequidemDominusoravit. Po- tuit & Servetus illa fcripfifle de Magiftris , & tamen de plcbe non tta fentire : Auc certe non dc omnib us . Qui putat populum dccipi , non continuovniverfum populum abominatur. Chriitus ipfecV Apolloli m templo orare, & ficris intereflfe non dubitaverunt : &tamen teltatus eft Chnftusludxos ex eo templo feciffc fpeluncam latronum.Quomodo ergo fe in pre- cibusfocium Latronibus adjungit?IpfeCalvi- Vic.ip. iiusEcclcfiamhabct inquaplurimifunthijpo- crite & impij,utfupra cxejus Scripturis olten- dimus : Quaigutur, confcientia fibi permit- tit orare communem Dcum cum hijpocncis & Impijs ?

CaIvinus.T47.

Ac pro co quidem ut fupplicarctur , horta- tus eft Farellus : Scd nominatim ut Dominus perditi alias hominis mifertus , ab execrandis e.uai crroribus ad fanam mentem reduceret, Vaticanus.

Ergo propter errores accufatus eft Seryetus:

atquetamenLexneminemproptcr errorcs in-

terficit,etiam fi quis patrem fuum per errorem

interiecuTct : ferrarunt dc gravius quam Ser.

L iuj vctas

vetusludan,qui Chriftu crucefixerunt: Quod fi propter homicidium erant mortedigni a at propter errorecerte non erant.Erravit & Tho-r masgraviflime, qui nequefacrisfcripturis, ne- queChrifti predicatione,neque communitot Apoftolorum 6c Dif cipuiorum teftimonio ad- duci- potuit, vtcrederet revixuTe Chnftum : Et poterat tantus error a Calvino blafpkemia vocari:An ideoerat occidcndff>CrediditSer- vetusrevixiflcChriftum.&tamennon vidit, curfi inalijs errabat,nonfervatuseft?Vteffet Locus ad refipifcendum > SiThomas tum oc- Cifus fuilTet , nonne e jus faluti fuiflfet preclufa via?Cur Domino tempus auxilij prf fcribimus? Vtfi hunc hominemaberroribus anteaccen- fas flammas non revocaverit, fit ei hodie r)a- grandum ? Q^id f\ cras, cum venturuseft Do- miaus ? O fi occideret Deus omnes errantes, quis evaderet ? Sed dicent , crrores illos eiTe blarphcmiam. Ita^ue Mufcu Ius in Epitaphfo, <juod de Serveto fcnpfifle dicitur,ficLoqurturs

Seryetus ex Hifpanid, Qut tam dtu non debuit Interfideles Vty/ere, Hte tt tpltcem not befltdm9 & SHthAntfaittttpnatd) lllufiones Djtmonum^ fjabere dtctt pro D eoy *

%t prcpter hanc hlafphemidm.i tinguamque detcftabtlem, Non proptcr crrores grdlt>es3 ^uibuffcdtebat plurimU, Tlammts Gensytextittfltts efi.

Vides

Vides quid vocct blafphemiam,Non quod dixerit Servctus Deum effe triplicem beftiam, autDjmonem^quemadmodumplebifalfiflimc perfuafum eft ) fedquod dixerit cos ignorare, quid fit Deus,& pro vero Deocolcre non ve- rum4Hocautemdebetnonblafphcmia,fedcr- rorappellari . Sedquemadmodumaffencato- resinirio vitiaeorum,quibus adulancur, exce- nnanc, eum qui iracundus eft , feverum appel- lantes & qui avarus frugi,& qui prodig* Libe- ralem . Ita Calumniatores eadcm exaggeranr, J errorem appellantes blafphemiam , & aiiorum verba finiftre & in malam partcm interprecan- tes . Si dixiffec Servetus , Deum effe Djemo- nem , cffet vera blafphemia , & ego eumpunt- » dum effegaudercm. Sed fi dixic eos nefcire quid »* fit Detis , & ideoiaifum Dcum colere , non contra Deum locutus eft, fed coutra homines. Alioquin poffenc hoc pacto Iud$i Cbriftam ac- cufare,cu dixiffec eos ex domo Dd fcciffe fpe- luncam Lacronum.Itemcumdixiffeteosefle a patre diabolo,& tamen confeffus f uiffec cffe fi- Uos Abrahami3pocuiffcnc dkcreab eo Abraha- mumappellacum cfle Diabolum : Quod idem dicode Dco,quoniam ipfifc Dej tilos aifcre- bant . Huiimodi calumnijs oppreffum fuiffc Servetum video. Perfuafum eft populo,illum appellaffe Trinitatem Cerbcrum , id quodfal- fum eft: Credidit enim in Patrem,& in Fihum & in Spiritum fan&um, que Trinitas eit: Sed hxc alitcr inter pretatus eit quam ipfi : Hanc interpretationem llliin vulgus invidiofe ex- aguarunc, utputcnt homincs^Scrvetumali- t v quem

inlibera Civitate, nifi aliquis effet accufatof f qui una cum reofefe offenet ad vincula &c. Calvinusfamulum fuum fubmifit, quifeaccu- fatoremdaret Isfamulusfuit aliquando co- quus,nobi!is cuiufdam nomineFaIefij,quem FalefiumCalvinusaliquandotantifecitobre- ligionem, ut eum in quadam Epiftola fummo- pere laudaverit. Sed poftea cumfavere vide- oatur Falefius cuidam medico nomine Hye- ronimo(qui in vinculistenebaturproptercau- fam predeftinationis,quoniamdere diflcnfiflet) in publicacongregationea Calvino judicatus cfl hiereticus. Ab eodem Calvino mittitur ibi iamulus,qui fefe accufatorem dedit : & Serve* tus e c*oncionevocatus,& nomen fuum con- feflus,con;ecl9 eftin carcerem3nec non ipfefa- mulus Calvini,qui paulo poft datisfide juffo- ribus liberatuseft. Servetus in vinculis fic ha- bituseft, uteumconvenirenemo (nifi magna authoritate preditus) poflet,nifi qui Calvini a- micus eflet. Capto Serveto miflus eil nuncius a MagiitratuViennam,qui referret fententiam ab ipfis ViennenfibuscontraServetum latam, cui nuncio Viennenfes eam dederunt, & illud adjecerunt , Servetum, judicio fummi Ga?ne- vcnfiumconcionatoris venifle inmanusVien- nenfium. Kelata hec Sententia miflus eft nun- cius ad HelveticasEcclefiaSjBarnam/Tigurum, Schaffhuyfiam,&BafiIeam,unacumlibroSer- veti, &accufationeconcionatorum , &litcris Magiftratus Gxnevenfis ad miniftros illafum ecciefiarum,autadMagiftratus ad corrogan- das earum f uper Serveto Sententias. Interea miflliseftad Francofordiafflquidam

Tho-

Yhomas, famulus Roberti Stephani qui libros Serveti, quiillicad nundinas prolati fuerunc combuflitnediftraherentur.Nuncius illea co- cionatoribusillarumEcclefiarum retulic lite- ras,inquibusdamnabaturServetus,tanquam H*reticus.Itaqueftatimconvocatus eft Magif- trat* Genevenfis fuper Serveri negotio. Ame- deus Porrius militie Dux, & idem primus tunj Confulvrbis,cum videretanjmos Senatorum inclinatos in necem hominis, noluit adefle in judicio , negavitqucfc participem fore eius fanguinis. Idem feceruntquieam alij, reliqui alij aliterdamnarunt,nonnulliadexilium, alij ad perpetuos carceres, pars maior ad ignes nifi recantarevellet.

Cellarum etiameiusvrbk fummum Pro- feflbrem Theologiar, affirmant nuncquam nec In Serveti , nec in vllius Haeretici mortem con- fenfifle ; Idemque putantdequibusdameius vrbis Miniftrisinferioribus, qui ad dicendarti deServeto Sententiam, propterea non fuerunc vocati . Ita duclus eft 3d tribunal , &ibi darfi- natusutcomburcretur,& in cincres redigere*. tur.HancSententiam vbi audivit,poftulat fup- plexa Magiftratuut liceret perhVgladio,ne'fe ad dcfperationem magnitudine cuiciatus adi- gerent, atqueitaanimamfuamperderet: fefl <juid peccaverit peccafle icnorantia,animo qui* dem & voluntate ita conftitutam fuifle,ut pro- movere gloriam Dei voluerit, quas eius preces Farellus Magiftratui apertius expofuit. Sed Ma- giftrat*a Servetoexoratus non cft, ita duclus eft Servetus fubindeclamans. o De$tsfiry>aanimam meam: O lefufli Dei &terni mtferere mc$, Vt ven- M iij tum

tumeftadfupplicij locum procubuit fupplica-

bundus , jacuitque aliquandiu pronus ,Farello

populumitaalloquente: Videtisquantas vires

riabeat Sathan,cum aliquem poflidet,hic homo

eft dodtus imprimis,&fortafie fe redtefacere pu-

tavit,fed nunc poflidetur a DiaboIo,quod idern

vobis accidere poflet. Interca vbi furrexit Scr-

vetusteum hortabatur Farell' vt diccret aliquid.

Ille gemens& fufpirans clamabat : ODe&} o

Deu*\ cum Farellusan nihilaliudhaberetquod

diceret,reipondit,quidaliudpoflum loqui qua

4eDeo t Farello monente, utfi vxorem,autlibe-

fos haberet,& teflamentucondere vellct/adefle

tum notarium publicum,Ule nihil refpondit3Ita

dudlus eft ad ftruem lignorum, erant autem faf-

ciculiquernivirides,adhucfrondofi , admixtis

Iignis taleis. ImpofituseftStrvetustruncoad

tcrram pofito , pedibus ad terram pertingenti-

bus. Capitiimpofitaeftvelftramineavel fron-

dea,& eafulphureconfperfa: Corpuspaloalli-

gatum ferrea catena,collum autemfune craflo

quatriplici aut quintriplici laxo,liber femori

alligatus: Ipfe carnificem oravit nefediutor-

queret. Interea carnifcx ignem in ejus confpec-

tum, &deindein orbemadmovit, homo vifo

igneitahorrendumexclamavit , vtvniveifum

populum perterrefecerit. Cum diu lan^ueret,

iueruntex populo qui fafciculos confertim con-

jecerunt, ipfahorrenda voceclamans: Jefufh

t>ei Aterni mtferere mei\ poft dimidia? circiter

horar cruciatum expiravit. Sunt qui affirmant Calvinumcum vidUletad fupplicium duciSer- vetumfubrififlc , vultufubnnu veftis leviter deje&o. H*cresnaultospios turbavit , atque

fcan-

fcandalum fcandolorum peperit,<juod vix nun-

quam obliterare videretur , multaenimineo

taclo pij reprehenduntcrimina.

Primumquod interfedfeft Genev$ homo prop-

terreligionem,negant enimquenquam propter

religionem debere interfici: oc cum citatur ve-

tus Teftamentum de interficicndis falfis Pro-

phetis,citantnovumdenonextirpandiszizanys

ante mefTem. Quod fi Helvcticas Ecclefias con-

fenfifle in mortem Scrveti dicit; Rcfpondcnt eas

non potuiffe effe judices cum cfTent rea». Nam

eas,vna cum Gcncvenfi reprehcndebat Servet*.

Deindemirantur Calvinumcum eisEcclcfijs in

alterius mortem confpirafTe,quarum docrrjnam

aliasdamnavit.NaminLibellogallicodecoena

damnat aperte Zwinglium , Oecolampadium,

vnacum Luthero eofqueerrafTedicit.Quod fi in

Coena errarunt,poiTunt & in perfecutione erra-

re.AIterumeitquodCalvinioperainterfccfelr,

nam hic vt inimicu fuum poiTet op primere, fub-

ornavit accufatorem ex culinafua , hominem

Serveti , & Servetanarum quxitionum ignarifii-

mum,hoc vero tam Ionge* a Chnfti natura abefTe

ajunt,quam abeft a cceIotclIus,venit enim Chri-

itus non vtperderet,fed vt fervaret. Tertiumeft

ouod tam crudelitcr interfcclus fit , cum tamen

fupplex gladium petierit, Hee crudelitas inaudi-

ta fufpicionem gignere pofTet,quafi Genevcnfcs

velintingratiaredirecum Papa, & fa&o olren-

derc,fe ab ipfo nonabhorrcre,qu3mvis vcrbisin

eum debachentur.Quartum quod ad intcrficicn-

dum cumconfpiraruntEvangelici,cum Papiftis,

vndcfuitqui putant fic inter eos coire amiciti-

am, quomodointerPilatum , cV Hcrodcmcoijt,

M*ihj in

in Chrifli fupplicio. Qiiintumcfl quodSetve* ti Libricremati fint,id quod(ficut & ca?tera)vk

dentur a Papa didicifle* *Et quidem fi vera eft doc"trinaCaIvini,de Predeflinatione, & Elec- tione,nonfuitquod roetueruntnequamfedu- ceret Seryetus, fi itlem elecli, feduci non pof- funt. Atfipeccatafiunt necefiaria,&cogente Deo, non poterat Servetus nonfacerc, quod fe- cir,nec poterant Calviniani non decipi,fi futu- *um,vt decipiantur, necdecipi,fi futurumeft Vt non decipiantur- Sextum crimen cft, quod mortuus, Servetus infuper publice in concio» nibusdamnatus eft, ad arternum fupplicium,& itadamnatus, vtquifententiamFarcllumde- tonare audiverint,dicunt ie toto corpore arque smimo horruiiTe5Septimum crimen tft,quodin eum jamextinclum,fcribere videtur Calvinus, id quod fimile videtur illius facli Iudarorum ,* cjui mortuo Chrifto,petierunt a Pilato(Chirftu impoftorem appellantes)vt ejus'corpu$cufto- dirctur:SicCalvinumformidareajunt,neSer- yeti corpus,clam toIiatur(id ne ficri poflit Cal- vim diligentia profpe&u cft) fed necinereslo- quantur. Alias,fi volebat m eum fcribere,debe- bat co vivcnte fcribere,vt ci rcfpondendi elTet poteftas,quodetiamJatronipermjttitur.

Combttftus eftSertetus s4q-jffj.die zj.Oit,

Cum principioEvangelium docerctGeneva? GulielmusFarcI.lus , & Petrus Viretus,fuper- venit ex Gallia Ioannes Cal vinus,& a Farcllo afcitus,coepit & ipfe docere;Interca orjtur dif- fidiumiuterconcionatores,&cives,quodcives volebantfibicoenaadminiilrari panenon fer- menrato, utin co cum Bernenfibus conveni- tcnt^ConcionatOresautemfermentato.Erant

mcn-

turn io Vrbe du$ facliones, «juarumalteraDu- ce Ioanne Philippo, concionatoribus adverfa- batur,alterafavebat, Duce quodamBalthafa- re. Cumillaplusvaleret, fitSenatusconful- tum , ut Concxonatores urbe eijcerentur, nifi parerent.Itaejectialijalio,CalvinusArgenti- nam venit, & ibi Theologiam profitei i coepit , Interea Iohannes Philippus proptcr homicidi- um fecuri feritur ; Ita plus valente altera facli- ©ne,mittuntur Argentinam nuncij ,qui Calvi- numrevocent: a?gro exoratus tandem Gene* vam redijt,omniumquc primum curavit ut rcs innovaret. Primumformulamfcripfit Baptif- mi, & Pra?cum, repudiata ea quaubi tum ha- bebatur ; Deinde noyum Catechifmum dedit . Potfea inftit uta Genevcnfis Ecclefia? fcripfit, & % ' ea a Senatu facienda cuiavit,itaque ita confif- torium erexit . Concionatorcs quos ibi inve- nit,&duosLudimagiflros,fingulatim,aliosa. lijsdecaufisejecit/exccpto amicofuoVircto. Pfalmoru cantationes in templis inftituit, cer- tifquedieb*certos Pfalmoscanendos aiTigna-

pnyir nfprn|VTpr£iivtj^Wir}]a gfl paffp frftii fc.

citjUtibiante roeridianam concionemtah££nas aperirenonliceatjfubpoenapignorationis.ni^. em Natalis Chriitijeciiprofeitiimjibellosali- quotTcrfph>,qmbus in Galliam caeteralqueTer- rasdimiftis, multos mortales Genevam pellcx- jtjdocenSjeosfubpapafalvaconfcientiavivere non polTe. Magiftr at9femper coluit,& poten- tiflimorumquorumqueamicitijsmaximeitu- duit,hisfretusadverfariosdomuit. Modoin )us vocando, modo pro fugceflu, impuniflimc invehendo,Quoldaexilio,aliosvinculismulc- taYit,roultos a fc vcniam fuppliciter petere M v cocgic

coegit • Denique eo proceffic , ut cum aliqui inurmuraflentineum ,nonnulli perGcrvafia« nis(eft autem Gervafium altera pars urbis)pof- tridie eredtum fuerit in medio foro patibulum, in poenafiquis inutire auderet. Quifquis Cal- vino difplicet,fciatfibi pereundum efle,nifide- fint Calvino vires.Sed illud peflimum eft4quod Calvinus mendaciisfacile credit,nec nullum diluendisLocum det ?Qui cum offendit isim- pius,is atheus,i$ Epicurcus appellatur.Qui ab co ulla in re diflidet,is Haereticus eft,& ita de- nigratur,ut fi quiscum eo colloquatur Chrif- tianus nonfit. Quiillucconfluunt,Galliim- primisdocenturabhorrercab Harreticis, Hoc cftinimicis Calvini: Cuiufmodi funt Falefius, Hieronimus Medicus,Andreas Zebedeus,Ma- randus,Marcolfus,Caftalio,G*lius,& ceteri : Cum his hominibus colloqui peccatu eit mor- tale. Atque hee omniafiunt/ubChriftititulo. Caeterumeft homolaboriofus,acuti ingenij , ( nifi fa?pe odio , aut amore fui ca?caretur ) mc- moriatenaci ftrennu',irrequiet»,qui Concio- natoris^SenatoriSj&lectoriSj&ScriptoriSjmu- nera unus obeat; Et fere omnibus,omniu prx- fertimdivitum,acpotentu,acdoclorum nego- tijs,&contradlibusinteriit,&omniaagit.Co- litur maxime a nobilibus,& divitib* ,& eos vi • t ifli m colit,& ttapotentia fuam confirmat,adeo utfitipfisctiamSenatoribusformidabilistcum pauperibus non multum ei eft negoti,quu ple- riqueeifintignoti.Homine ita depingere vo- lui, utquonia rpfefibi vendicatfummafacraru literarum cognitionem,& hac re multosdeci- pit: confidcret homine5,fit ne credibile , Deum

in

in huiufmodi animam infudific arcana fua,cotti ea folcat potius humilibus & paruis apcrire,& celare mundiSapientes.

Nefcire multi hodic videntur chrftnm He- braice,Grece,& Latine fuifie crucifixfi: an non videtis hodie quoque, eosfolos, folosinquam cos,qui illarum trium Linguarucultores funt, Authores efle pcrfccutionum^

Admonitio ad Lc&orem

Cumfeclione2i,&3j,Libeiiihujusdic"tum, & demonitratu fit,compIuribus in locis a Cal- vino ipfo damnatam, ac rejectam. confuetudi- nem glaclio coercendi Harreticos, & do&rinas horoinumexarninicujuims iubtrahendi, non absreforejudicavi,fi prartereaquanllis locis a Caflellione adducla funt, nonnulla aliaex eiufdemCalviniScriptisteflimonia, hocloco fubjungerem : quofaciliusa?quus Le&or per- fpiciat,non femelatqueiterujfedfajpe &con- ftanter,vi verjtatis adac"tum,ea improbafle3que poilea proprijcommodi & honoriscaufa pro- bare & propugnare ftuduit. Adjecimuseademoperathefes quafdamThe- ologicaSjdcfumtasexdifputatJone quadamde Hormcidiokgittimo, adexplieationemSexti pr^cepti Legis, typis vulgatam ,atque ad dif- putandum propefitam Theologiae Studiofis , &.S.minifterycandidatis m ColkgioTheo lcgico , quod cft Lugduni Batavorum Anno

i6o2'.qu9Cum Breviariuquoddamfint,pro- IharDifputationis.The: Bezaedepuniendis a Magiilratu he/iticis/atisluculenteroliedunt, quam fatagant quidam , ifla opinionum mon- flra in Ecclcfias hafce invehcre^cum eam llluft .

D.D.

D. D. Ordinum Hollandi* alumnii, qui ad Ec+

clcfix mimfterium prsrparantur ? in Gyronafys

publicisanon vocc modo, fcd editis ctiam The*

fibus inftillare nondubitarint,

Dcnique mantiff velutilocoaddidimus, Pau-

cula ex annotationibus Seb: Caftellionis in no-

vum Teftementum,ejufdemque mfuam vtriuk

que Tcftamenti tranflationcm, ad Rcgem An-

glif prefationem: cum &illa huc face*

re vidercntur. Tu benignclcdtor,

fi quid nofti reclius illis,

candidusimparti,

(inon,hisvtere

\ mecum.

J-oci

Loca quaedam ex fcriptis Io- hannis C alvini dcftimpu.

Nos operani demus , & quantumpofTumuf laboremus,vt vas aureum vcl argenteum fim* CEtcrum fictilia vafa confringere', folius Do- minieftjCui&rvirgaferreadatacft : Necquif. quamfibi quodpropriumeft foli filio3 vendi- cct,vtadarcamventilandam , cVpurgandam palca fufficiat, zizaniaque omnia numanoju* dicio fegreganda.Superba eft ifta obftinatiOj& facrilega prarfumptio quam fibi furor pravus afTumrt.Inftitrviij, fecl.zo.IdemCijpr : Epift; Lib;iij, Ex.iijpag:77.

Iftec vero quam diximus , Ecclefia? poteftas fi cu ea conferatur, qua fe aliquot jam feculis, inpopuloDcivenditaruntfpiritualestyranni, qui Epifcopos fc , & religionre Prefules falfo vocarunt:nihilomeliorcritconfenIus , quarn ChriftocumBclial.

Nequchicmihipropofitumeftexponere, iqualiter&quam indignis modis fuamtyran- nidem cxercuerint. TantumreferamDoclri- nam, quamfcriptisprimum, deinde ferro & ignihodictuentur.Inftit:viij.fecl.i46- III

Eritvicarius ChriiH > quifuriofiscqnati- busEvangeliumpcrfequendo , Antichriftura fcpalamprofitctur.

EricPecri fuccefior,qui ad demoliendum,quie- quid aedificavic Pecrus, fcrro 5t igni graflacur ? Inftic: viij. Se&. 119.

IIII. Pellicuremediofapiencia dum vi resgericur. Calvinus, Pre/a: in Aclis Apoflo : A j regem Dani*. ,»

V. Negat enim id Epifcopalc effe,fidem & Eccle- fixmsarmistucriJnftic ; viij. Secl.182. VI. Quosenim tanco muneri deftinavic Domi- Bus,eospriusijsarmisinftruu:,qu£adirnplen- dum requiruncur, ne inanes acque impara- ti venianc: Hsec func armailla Spiricualia , po- 2. Cor. centia Deo ad municionum demolicionem : i*- 4*s* Quibus comfilia demoliancur fidi Dei milices, &omnemcelficudinem, qu* excollicur adver- fuscognicionem Dei,& captivamducanc om- nem cognicionem ad obediendum Chrifto. En fummam poceftace.qua Ecclefix paftores,quo - cunque demum oomine vocentur,prc:licos ef- feconvcmc. Nempeuc verbo Deicoafidenter omniaaudeanc : Eiusmajeftaci omnem mundi Vircucem , Gloriam , Sapienciam, Alcitudinem cedereacqueobedirecoganc : Eius pocencia fulcijomrnbus a fummo ufque ad noviffimum imperenc < Chrifti domum ardificenc, Sathanar Mori- fubvercantf Ovespafcanc , Lupo s interfiriant , st*rer- docilesinftituant & cxhorcencur , rebclles& ror .->/- pervicacesarguant,increpent, fubigant : Li- yat ho- gencacfoIvanciFulgurencdeniqueliopuseic, m§. ac fulminent: Sedomnia in yrerfo Dei &C,

Augufi . vijj. Scct; 14 j.

vir.

VII.

Nequeenimconfentaneum eft, ut quimoniti- onibus noftris obtemperare noluerint , eos ad Magiftratumdeferamus. Inftic : viij. § nu VIII. Quomiampro confcflbfumunt > vniverfa- le confilium , ^(Te veram Ecclcfiar imaginem : Hoc principio fumpto , fimul abfque du- bio ftatuunt regi immediate a fpiritu fanclo* ejufmodiconciha, ideoque errare non pofTe: cum itaque ipfi ( fpirituales tyranni ) concilia regant imo conffituant : rcvera fibi vendi- cant, quicquidcontendunt dcbere concilijs . Videmtgiturnofiramftto arbitrio ftare "volunt , >f Q§ cadere : vt quicquid ipfi vtramque inpar- ># tem conftituerint , firmum animis noftris ftatumque fit, ut five quid probaverint , ipfu nobisnulladubitatione probari: Sivequid damnavcrint , idquoque pro damnato efie oportcat.Intcnm fua libidine,contemptoqufc verboDei,cuduntdogmata:quibuspofteafi- dem hac ratione haberi poftulant Nec cnim ChnftianumelTe,nifiquiinomnia fua dog- xnata, tam affirmativa* quara negativa >eerto confcntiat.fi non explicita fjde, tamen impli- ConfefjT. Clta , quia penes Ecdefiam fit, condere no^os Cathech] fideiarttculos. Inftit.viij. 146. IX, Sed hoc quoquc cx advcrfo operf preri- um eft videre , quis fuerit olim verus vfus Ecclefiafticf Iurifdiclionis , & qua ntus abu- fus obrcpferit , utfciamus, quid abrogandu fit,& quid cx antiquitate rcftituendum,fi yo- lumus everfo regno Antichrifti, vcru Chrif-

ti

ti rCgnum iterum erigef e . Primum hic fcopus eft, utfcandalisobvia eatur, quod fi quidfcan- daliexortum fit aboleatur,

Inufuduofuntconfideranda:Vta jurCgla- dij prorfus feparetur hsec fpiritualis poteftas: i*Cor»s* Deinde neuniusarbitrio,fedper legittimum confeflum adminiftretur. Vtrm^ue m puriorc Ecclefia obfervatu fuit.Neque enim vel mulc- tiSjvelcarceribuSjvelalijscivihbuspoenispo- tcftatem fuam exercuerunt fart&i Epifcopi,fed foIoDominiverbo,utdecebat vfi funt.Scve- riffimaenim Ecclefie. vindicla, & quafi ultimii fulmen,eftexcommunicatio,qu£ non , nifi in neceffitateadhibetur. Illaporro necvim5nec manum defiderat: Sed verbi Dei potetia con- tcntaeft-Inftit: viij.§.i7i.

Quanquamintcr Apoftolos,& eorUm fuccef- fores,hoc,utdixi,intereft,quodij fuerunt cer- ti,& authenticifpiritusfanftiamanuenfes: & ideo eorum fcripta, pro Dei oraculis habenda funt : Ali j autem hon aliud habent offici j , nifi utdoccant,quodfacris fcripturisproditum eft acconfignatum. Confcf- Conftituimusigitur,noneffejanifiielibus re*

JU CJtbcAi&utti>vt novum aliquod dogtm excudant,fed

cktfmtu. fimpliciterinhaerendumefTedo&rinajjCui Do- minus omnes fine exceptione fubjecit . Hoc cum dico,non tantum of tendere volo , quid fin - gultshominibusliceat,fed quid etiam vniverf? Ecclefia?. Quintum ad fingulos attinet : Paulus ccrte Corinthijs ordinatuserataDomino A-

j.Cw**' poltolus: fideitameneorafcdominari negac.

j/. Quis jam dominiu fib i arrogare audeaf ,quod

fibi

fibi non competerc teftatur Paulus ? Quod (I /.c*r ,r+ hancdocendi licentiamagnoviflet,ut quicquid 24.39. tradiderir paftor,in eo certam fibi fidem habe- ripoftulet: Nunquam hanc difciplinam tradi- diiTet ijfdemCorinthijs , ut Ioquentibus Pro- phetisduobus,auttribus, carteri dijudicarent, quod fi alicui fedenti revelatum erTet , primus taccret.SicenimT?eminiperpereit,cuiusainho» ritatem,verbi Dei cenfurx non fubijccret . Ac de univerfa Ecclefia,dicetquifpiam, aliaratio eft:Refpondeo:PauIumhuicdubitationi alibi occurrerc,cumdicit fidemeiTe exauditu: Au- Rom.jtl ditum autem ex verbo Dei.Scilicet^fia foloDei /7. YerbopendetfideSjfiin illudfolum refpicit& recumbit,quis jamtotiusmundi verbo locus ^relinquitur1' Neque hichsefitarepoteritjquicu- quebenenoverttquid fitfides, Eamenimfir- mitudine fubnixam efic oportet , qua adverfus Sathanam,& omnes inferorum machinas , to- tumque mundu invicla & intrepida confiftat* Hanc firmitudinem non nifiinvnoDei verbo reperiemus.Deinde vnivetfalis eft ratio , quam hicrefpicere convenit: Deumidcircoadimere „ hominibus,proferendinovi dogmatis faculta- „ tem,utfolusipfenobis fitinfpirituali doclrina „ magifter: vtfolus eft verax,qui nec mcntiri,nec „ fallerepoteft, Hxcratio nonminusad totam „ ecclefiam quam advnumquefideliu, pertinet. „ Inftit : viij.§ 14? • XI. Vndefequitur omnes humanas doclrinas fua immunditiemredolere. Nihilcnim purum,ni- fi quod a Deo profectum eft : Calv. In Efat : Coram:6.5. XII.

HabentMoyfe&Prophetas. Luc.i6.29»EtfiLex &Prophet£ non fufficerent,Dcus aliaadjumeta N non

non denegaret. Hincagnofcimus,omniaqua» Dei verbo adduntur.damnanda, & reijcienda cffe. Dominus enira nos omnino a verbo fuo pendere,eoque contentos eiTe voluit.Si igitur alijs pr^bemus aures magnam ipfi injuriam fa- cimus.Cal: Comt;in E(ai:viij.2o.ItemBefoin ConfeiT:Chr:fidei.cap:4.fe«:6. XIII. Sed quoniameft nemo,quinonaliquaigno- ranrie- nubecula obvolutus* fit: auc nullam re- linquamus Ecclefiam oportet,aut hallucinati- onem condonemusinijs rebuSjquar&invio- lata religionis fumma&citra falutisjaclura, ignorari poflint &c; Interim (i nitimuremen- dare quod difplicct, f acimus id ex officio nof- tro.Ethucpertinet illud PauIi:Si meliusquid fedenti revelatum fuerit , prior taceat. Vndc conftat , fingulis Ecclefi^ membrisdemanda- tum., publicae^dificatiomsltudiumjpromen- furagratieTuar: mododecenter& fecundii or- dinem. &CjInft:virj,fecT:,i3. XIIII. Le regne de Sathan ne peut confifter3ou vn chacuna Franchife&liberte, de mettreena- vant fon opinion,touchant le faicTde U religi- on.Acontius.lib.vj.foI: ii?.L'empefchement decefte hberteeft fatanique.Idem.Lib: vj.fol* 216.

XV. Don ques ce chois eft prefente aux pafteurSjfrls aimentmieuxjparla liberte3fourTnr toutesces difficultis 3 &quela vraye cognoiiTance de- meure en leglife: ou de viure en repos,& ou- vrir la f encf trc a ignorance.Ide\Lib. vj fo : i * 3 .

Ex

Ex difputatione dehomicidiolegittx*

mo tijpis vulgata , atque ad difputandura

propofitain Collegio Theologico,

Illuftr:D. D. OrdinumHollan-

di^,& Weftphrifie , Anno

M.DC.II.

Thefis, V.

T\E Idololatris porro,Heriticisj & Blafphemis ■"-Mn Deum,major hodie ventilaturqueftio : Sedtamenquia tamexprefTeDeus eosemedio tolliprecepit, quicunqueexPopuIo Dei alienos colvermtDeos,velpopulumadfaIfosDcosfe- duxerint, velnomen divinum blafpheme ufur- pavenntjomnino cum.S. literis3quicquidhu- roanacontra ftrepatratio,fentiendumjudica- mus,

VI.

Verum cautio hic diligens adhibenda erit : Non enimquilibet Idololatra, aut Ha?riticus#, autBlafphemusinDeum3ejufquecultum5ulti- mo fupplicio a Magiftratu puniendos eft , vt Le- gesdocent,ratio & vfusperfuadent. Namqui hisvitijseftinquinatuSjisaut occulte&clam , aut manififte & palam peccavit . Qui occulte* & privatim , is minime Magiftratui pcenas tene- tur darc, quoniam de his cognitio pertiriet3non ad Forum(vt loqu untur) humanum, fed ad celc- ftistribunalisPrefidem > quifolus occultorum cognitor,eoque & folus Iudex eft. Qjii manife- fte vero&publice^iscontinuoetiam nonplec- tendus morte/ed vivus ( ex arbitrio tamen Ma- giftratus,proreicircumftantia caftigatus )dimit- N ij tendue

tendus : Nempefi non, i*. data operafponte, fcienfque peccaverit.z0 de hoc crimineantea' fuericaccufatus 3°.monitus,obftinate fcelus fcelericumulans,invijsimpijs pcrrexerit am- bulare.4°.EccIe%pacemturbarefueritcona- tus y°. Aliosad idemfa&um follicitaverit.

VII. Quoautem meliusconfter,quifnam morte dig- nusIdololatra.Ha?reticus,Blafphemus fit judi- candus,fingulorumdefinitionemproponem*: deindequi talesreperiunrur,quales defcriptio exieit,eos occidendos efic, rationibus ex jure divmo,humanoqueex faniorumhominum tef- timonio petitis probabimus. VIII. Capitali fupplicio dignus rdoloUtr* efr,qui palam, data opera , ncgledis admonitionibus, obftinatevt turbetEccIefiam,&aliosfeducats vice vniusveri Dei,fi£tum aliquem habuerit, aut prcter vnum illum,creaturam aliquam, ip- fi quafifoeium adjungens coluerit,aut denique verum quidem Dcum fo!um,fed non legittimo in facris literis prarfcripto modo , honoraverit. Hxreticit* eft , qui ab Ecclefia, cuius fe mcmbru externa profeflione antea dcclavarit, feipfcfe- parans,errorem fundamentis fidci, & Prophc- tica»Apoftoliceque doctrinannfcripturis tra- dita? adverfantem tuetur, de quo tamen farpe , & ritc admonitus convi&ufque ex vcrbo Dei, tam publicc quam privatim contemtis admo- nitionibus non v ult defiftere,nec veritatcm in fcriptis Apofcolorum &Prophetarum revela- taagnofcere:fed potius invi&a& percinaci im- piecace eircfiftens,Ecclefi;epaccm &concordi-

am

am laeerarecontendit , fua?qne perfidiap ludurn public^ & privatim apcriens, peftiferi dogma- tis fattioncm,& gangrarnam fcriptis concioni- bufquefuis,quamumin feeft,vel inecclacfiam Dci invehere,vel ab alijsinveclam fovere. i?/4t^«*/eftquipublicc deliberato animo, „ negleclisadmonitionibuspraefracle,velmaIe- dicalingua,contumeliofedeDeo vcro, indig- numquippiameffutit,tum tribuendo ei,quod ipfi non competit,cum adimendo quod ei pro- pnu eft ; tum tranfferendoin creaturam ,quod cft Dei ioliusjvel faclo impio,cultu m divi n um veruimpedit,conculcat, aut impedire, & con- culcareconatur, * Exod.

X. 22.20.

Quicunque igitur alicuishorumcriminum^eo Deut.17 quo diximus modo,reus fueritdeprehenfus,eu /. a Maeiftratibus morte punicndum efle, his ra- * Dcut. tionibusnixidemonftramus.i.Quia voxDei 18.20. imperavit.quicunque facnflcat Dijs,pra?terqua ij.f Domino foh exfcindetur ' . alibLPropheta qui J £<?"»/, pra?f umferit loqui verbu in nominemeo, quod 24.14. . utloquerttur ego non precepi,aut quiloquitur Mat. 26. in nomine alienorum Deorum, morietur talis 6f. Propheta.*. Rurfum,qui maledixerit Deo fuo, 4 LeVtt feretpeccatumfuum,quiblafphemaneritnome/^.^7. Dommi morte mulcletur,omnino lapidib* ob - * ,2.P<tr% ruetcum univerfuscxtus, five indigena fue. 14.1 f. ritfiveincola. '•. Quiaiftiqui illos occiderunt *.2.'Reg in S. Scriptura a Deo laudantur. Exemplo 23.20. funtMofes.4. Afa.Mofias.*.Iofpahat,7.Ezc- i 2.Par. chias. 8. Quin & cum Magiflratus officium ,7.t7. nonfaceretjindelendisfalfisProphetis, Deus « 2.Re^ Hcroasfuofpirituexcitavit, quiofficio Princi- tg%i. N ilj pum

9jt Reg. puin eppugnandisijsfungerentur, utinHif-

/*. jf. toria Iehu * & Elia» • • legcre eft.III. Et ne quis

* 't.Reg. calumnieturmoris idtantum fuiiTeinpopulQ

gi. 40. Ifraelitico fub lege, fed a vins py s poft adven-

tum Chrifti non fa&itatum /is diligenter Pa u-

lidiabolo tradentis Hijmenaeum, & Alexan-

*%x.Tim dnun ' ■ &excfcantis Elymam Magum l * &

/# 2o% Petri occidentis Ananiam & Saphyram * 3fac-

*2 Atf. tum perpendat. Quod fi Petrus tales morte,

Ss, <p# Paulus ex c^catione & traditione Sathana? juf-

*i<4&.S. tc P"niverit(quod omnes pij fentiunt, & jure

' credunt)cum tamen ipfisgladius non effet tra-

ditus : quid de Magiftratu diccm* , qui gladium

a Deoad id accepit, utexorbitantes a lege Dei

caftiget, fi aperte factiofos,Ecclefia? conturba-

tores, defperatos Apoftatos , & publice a Deo

adcerebri fuifigmenta multosfeducentesjion

puniverit? Etenim quamvis fuapcena delere

non poflit animi opinionem, neutiquam tamen

ferre debet peftilentem , & impiam profeffio-

nem.

X.

I V. His addeprimitiv£Ecclefia?Principes

pios: Conftantinus nontantum Arrianos , &

Idololatras interfici voIuit,fed eorundem etiam

Iibros cremari , & pra?fe<5tos qui id facere ne-

^Ntceph glexhTentcapiteple&i: *ldemjufTeruntTheo-

EccUf. dofius, Valenrimanus, Gratianus, Martinianus,

kifl% itb. Honorius, Iuftinianus Imperatores 2 , V. Quin

f.cap.it qUod & illi quoque , qui neque v erum Deum

&JJ. cognoverunt, nequedelegittimoipfumcolen-

9 <■.£,./. di modo,quidpiaminaudiverunt, folummodo

/•&>•/• inftinclu natureeos occidendos judicaverunt,

guiinpublice recepta reIigione,quidquam im,

muta-

mutarunt : Teftis eft nobis mors Theodori A~ thei, protagora? Abderitis, & magni Socratis, quem cum Melites accufaret Afebe\as> his literisaclionem concepit KdtkatSo\rAtesyHot€4

hepoln nomt\,ctTheoMshou nomt^on, hetera de dc- j /Xacr, monta ten* cisegoumevos. 3 Athenienfes quoque m yjtA utjudicarentquantopereairldjifilutemper-^^^ tineretfiDeorudenforestoIlerentunSanxive- runtutei etiamquicunquealiquem Afihtas ^Po//UK accufaiTet, nifi reumperegiiTet^capitalehoc Lty.s% foret.4.

XI.

VI, Acceditdeniqueratio, quardittatcri- tffmff.f men prodigmtate objeftigravius leviufve ef- JJf Liy. fe: Ideoque cum Idololatra , ftacticus, Rlaf- IJf§ phemus,quales defcripfimus,primario peccant r0H4t inDeum,objeclum pradtantifTimum : deinde in Ecclefiam cuius pacem turbant, & ipforum crimen publicum fic,in omnium injuriam fac- 2 q L r tum ut leges adferunt 2 tum propter objecli * ££ dignitatem tum propter gravitatem criminis, ^„^1 minimeipfis parcendu efle ratio periuadet ut ■ tcmporalis faltem pcena corripiat,quem Spiri- tualis non correxit difciplina 3 .ne ex negleclu , De*: tales puniendi, homines alij qui a natura ad ^ ^

malumfuntproni,eiufdem deliclis&im-

pys aclibus afTuefunt. Namubi r\ , *

* • n •*.- • L/a.3,19,

maior eft venia,ilhs maior

pulIuJat dcliclorum

Copia.

N iiij E*

)£* Ex annotationibus in fe-

cundam ad Corinth. Cap^io.

Armacnimmilftif noflrarnoncarnaliafunt, fcddivini potentia .Pauli militiaerat oppug- nare & deturbare cogitationes hominum : hoc eft,tanta virtute loqui & docere, ut hominum animireiveritate vic~H, cogerenturita cogita- re:Veradicit,& que^ refelh nequeunt.Adeam fpiritualem pugnam utebatur telis non car- nalibus , fed fpiritualibus : ut enim infa- nus fit, fiquis gladium aut miifile velitvin-* cere cogitatione , ficinfanus fit fi quis co"gita- tionem vclit vincere gladio, Atqui Chriiiiani prapconis virtus pofita eit in vincenda cogitati- one,exquoconfequitur,eum non porTeuti niii ijstelis,quibusvinci poifint cogitationes ho- minum. Excmplumhabemusin Ncrone: Is Grarcia peragrans, edebatobibatque ipfemet certamina mufica? : fialiosmuficos vincebat, coronabatur:hoc eratlegittimum certamen: fm ab eis vincebatur , curabat ut mterficercn- tur.hoc veronon erat muficum vincere , icd hominem occidere : Quaineptainiquitateil- lud confequebatur,vt hominum fi&a voce,tan- quamviclorinpraffentialaudaretur: &carteri Muficideincepsdata opera malecanerent , ne cutn of7endercnt,cogitationes quidcm homin u

(quam-

(quamvis princepseflet omninm potenttflimut)

non vi ncebat , quin cum pro infano & illi tunc

haberent,& nos nunchabeam^At cscteri mu-

fici,quieum artis peritiafuperabant.vincebant

non folum aliorum , fed etiam ipfius Neronis

cogitationem,utitaeiusanimus,quamvisinvi-

tusjoqueretur: hij melius canuntquam ego.

Similiter accidit & in Religionc. Difputatur

de multisrebus:fi quem verbis vincimus,coro-

namur:& hoceftlegittimucertamen : Si quis

a nobis vinci nonpotefl , harreticusappellatur

& inrerficitur : Hoc vero noneft harreticum

vincere, fed Hominem occidere: qua inepta

jniquitateillud confequimur, utinprsefentia

fi#a hominum voce vi&ores pronunciemur, &

cxterj deinceps minus benedicantquam pof-

fent,ne pereanr. Cogitationes quidem Ho-

minum ( quamvis potentcs fimus ) non vinci-

mus , quin nosproinfanis , & nuncqui cceci

non funt3habeant,& poftea habiturifint,atque

ita de nobis judicatur,ut nos nunc de Nerone

& cartensChriitianorum perfecutoribus judi-

camus. Nihilenimtamteclumeft3quodnon

fitdetegendum. PromifirDeus obedientibus

virtutem tantam , ut vnuscentum , & centum

decem milia fugarepofTint. Sicpugnavit Pau-

lusquivnuspoterat divinis illisfurs armisde-

turbare non centum , fed omnium hominum

cogitationes.

At nunc centeni fingulos interficimus, & Chriftum carnalibus armis defendimus, ut in- celligatur nos armis carere fpiritualibus , & rurfum Rcdemptorem Chiftumhaberccarna-

lem

lcrn.Si enim Apoftoli3qui nobis ccclefiam plan- taverunt, contenti fuerint armis fpiritualibus, appareteos,quicarnaliaadhibet,nonfatiscon- fidere fpiritualib9:Quibus tamenconfidercnt, ^cahabcrentquippe quefunt onipotentia ut ap- parebit inadventu Domini, qui Antichriftu, id eft Chrifti hoftem fummum non alijsarmis de- bellabit,quamfpiritu orisfui, Scriptum efb Tabernaculum faclum eiTe ex populi donis ul- Xk** $S* xxo oblatis,neminecoaclo. Quod idcm de ec- clcfiaintelligendumeft, utpatetinPfal; no. In quodicuhtur ChriiticopiaeefTevoluntariat . Itemque in lege,in qua jubecur,vt timidi difce- dant,ne ln acie ceterorum animos emolliant. Sic eft gerendum bcllum Chrifti militibus voluntarijs,fedfolo Dei verbocoa&is: aliter qui militant,alij quam Chrifto militant. Itaqueoftcndit eventus morefquc noifri,quis iit frucluscoacle militie. FINIS.

Ix

Exannotationibus in primam Epifto.-ad Timoth.cap.I.

\A Endacibus3perjurijs, & fi quid aliud fanfc Sdna ^^Doclrinarcontrarium eft.Hic animadver- DQarma, te le&or,quid fic iana dodlrina:Ea eft videlicet, ^r£Ut l9 que^nimimorbos,hoceit,vitiafanat,vtfique „ videas cx mendaci,veracem , ex contumaci o- bedientiem, ex libidinofo caftu elTe redditum, nondebeas dubitare , quin quar Dodtrina eos morbos fanaverit,ea fana fic : Nam infana fa- nareanimosnonpoteft,non magis quam infa- namedicinacorpus. Rurfum qua?Dodrinaa- nimoseorum, a quibusadmittitur,non fanat , fcd aut tales relinqnit, quales in venit ,aut eti- am fuperbiores reddit & diiTolutiores,ea quia infanafic,nemofanus negabit.

£x Libro defenilonis Sebaft.Caftel-

lionis contra Theodorum

Bezam.

Tit : 3 ,Super Hyetici vocabulo harc verba fcribir.Quidam, cuidiciturH^ticusquicun- que pertinax eft , tfm-r/^^pertinacem con- vertit \ Quemlocum egojam ficcorrexcram, Seclarium hominem ; Et in margine hsec verba adfcripfcram : Vjtiofe fefla? addiclum. Ipfe autem quem vocet Harreticum ,peti jubet cx Adt.^.17. VbiHarreticumdefinithisverbis : Harretic* is dicitur, quia receptaEcclefiardoc- trina ita aberrat, ut contempto Dti & ipiius ec- clefiarjudicio in fententiapermaneac&Difci-

pulis

jmlis afcitls,ecclerl* concordiam violet.

Hancego definitionem quo minus approba- repoffim,multf cauff funt, Primo,quia copo- fitaeft,cufitreifimplicis: Complectiturcnim primodirTidentcm,dcindecontumacera,terti- o pertinacem,quarto magiftrurn , quinto facti- ©fum. Ad quas quinque res definicndas toti- dem adhiberi oporteret definitioncs. Deinde ^uod dicitrarecepta doclrina,reclius (meo ju~ diciojdicerct: a fana doclrina,

Quid enim fi ipfa ecclefia hajrefim reciperct (idquod&Chriititemporefeceratecclcfialu- darorum,& vcinam poftea,nunquam feciiTct ec- clefiaChriftianorum)andifcordare riefaserit? Tertio , quia tantu magiftros conftituit harreti- cosjDifci pulos cxcludit : Dicit enim : Di fcipulis afcitis. Quid igitur ipfi difcipuli?an non erunt harretici?Solus crgo Nicolaus eiit Haereticus ? Nicolaitar non itcm ? Iam pcrtinaciam curad- jungitdefinitioni fux.qua in mcaprima tran- ihtione non immcrito repudiat? Poteft enim aliquis haereticus efTe, & tamen non pertinax: ficuc Paulus ante cognitum Chriftum heretic* erat,videlicctPharifatus,cVtameni}onperm3- fit in errore. PcfTemplura ejus definitionis vi- tia commemorare.fed ea ex ijs quae dixi f acilc cft perfpicere: qua? quidcm gravcm ob cau/am adduxi.

Nam etiamafimili haercticidcfinitionede- duxitdifputationcmfuaminLibello , quem conferipfit,dehe;reticisa civili Magiftratupu- nicndis; Ex quofacile eft conijcere quam vc-

ram

ram efTe credendum fit dc tanta re eiusfemenVj :iam,qua?a tam falfadefinitione proficifcatur. Itenunc Principes, & fangmnemfecunduro ejus Dotfnnam funderc propcrate. »

Haeretici definitio vera.

Enimvero hereticusis proprie eft,quiefl ab iutttUl aliqua herc(i,hoc eft,Sec"ta:diciturquc qua for- fcfiMU* ma Academicus,Peripateticus , Platonicus. w4# Sed quemadmodum valetudo pro malavale- tudine:&infacrislitterisGentes proprofanis gentibus (vnde Ethnici nomen ortum eft^di- cuntur : Ita & ha? relis a Paulo pro vitiofa fedU ponitur:Vnde harretici nomen dcduxit, quo e- umindicavit,qui vitiofam fedtara fequitur,fi- ve is fic pertinax,(ivc non fit : five admonitus.fi- veisfitpertinaxfivenonfitfiveadmonitus,five fecus : five Difcipulos afcivit,fivc cft ipfemct difcipulus.

Quod autem hxreticum vitari jubetPauhis, nonobhxrefim jubct , fcd obpcrtinaciam in ha?refi: id quodjndicatcumdicit: Poftvnaai aut alteram admonitionem.

Atquehanc ob caufam ego principiohereti- cum tranftuleram, pcrtinacem, magisin Pau- lidc partinaci hxrctico Sententiam intentus, quamin vimvocabuli,quamdifcu(fi pofteadi- ligentius.

Iubet igitur Apoftol9 Paulus^h^reticum non

evitarijprsefertim Tito,hoc eft,magiftro:fecl ad-

nioneri potius ac doccri. Quod fi poftea per-

tinacem deprehenderit , evitct : ficut & e-

briofum , Blafphemum aliofque flagitio-

fos

fos evitaredebet , fi admonitionibus nonob* ,^/Wf^-temperenc.IlIudaddam quod Paulus Ha?reci- takrttos cum illum pertinacem vocat Aftokatakriton ,

fxidj/t. hoc eft,afe ipfodamnatum,nonfic(meoqui- dem judicio)accipiendum efie,quafi ille fciens volenfque feipfum damnet,contraque confci- cmiam peccet,vt docent quidam ,quihereti- cos malitiofe ad preiracle peccare dicut,quam- vis id negent,ad mortem vfque pertinaces . Si cnim ad mortcm vfque negant , quis id vobis po/t mortem ipforurateftaripotuit? Num in

&om. 2. lpforum corda(quod folius Dei eft)penetraftis> Sed fimilis mihi videtur hec locutio illi. Eo ip- foquo aIterumdamnas,teipfumcondemnas, hoc eft,condemnati3-ne dignum effe oftendis. Nequeenim fcientes volentefquefeipfos con-

Rsm. 14* demnant3quiahos damnant.

Irem illud : foelix qui fcipfum non damnat , ineoquodprobat,hoceft ,quiineo , cujus cognnionem habet,quodque approbat, itafe gerit,vt nihil committat,quamobrem fit dam-

jt^.rj. nandus. Sedilludlongeapertiflimum: Quia divinam doclrmam reijcitis, neque vos fempi- . terna vita dignos judicatis, fcitote nos adgen- tes converti.Neque enim profeclo indignos fe fcienter judicabant Iuda?i fempiterna vita^Sed ita fe gerebant, vt fe ea indignos inprseftarent . Sichoc loco Ha?reticum ilJum pertmacema Paulo Aftol°ata\>riton , ideo dici arbitror , quia «, * cafaciatquibusfeipfum damnatione dignum

*' '*'** prebcat Nimprofecloerrorifspe credunt hze- retici,deo illis(quia veritatis a more non admi- ferint) tantam vim erroris mittente, vt credant (inquit)(animadvertatur hoc verbujmendacio-

Dz

Dc filijs carnis & filijs Spiritlis.

("\emadmedum tune ts yuijecundum ^A^arnem natus eratrferfeyuebatur ium yuinatuseratfecundumfpiritumi Jta &nunc. SedquiddicitScriptura ? £ijce jinctUam & Ft/ium eius : Non tnim hxres trtt fltus Ancill&^cumfilio LtherA.Gallat%4,

Derpende haecverba PauIiLector. Ifmaelna- * tL5fecundumcarnem,perfequebatur Ifaa- cum natum fecundumfpiritum . Ita & nunc carnales perfequunturfpirituales.Nec aliter fi- eripotelt.Vt enimlfaacus^quia junior,& ideo infirmioreratjfmaelemperfequinonpoterat; ita nuncChriiHani, quia poft Antichriflianos nati & imbccillioresfunt, non poflunt, Anti- chriitianos perfequi:atquehocipfum multisa» lijs exemplis ilgnificatum eftfNam neque Abel Cainum3neque Noa Gigantes, nequeLothus Sodomitas, nequeDavid Saulem^neque Pro- phetxfalfosprophetas, neque Chriftus aut A- poitoli S.cnbas & Pharifaros perfequutifunt , fed contra . Quodfiqui facere potucrunt, tamennonfeceruntvtDavidrquemcumSau- iustanquam puliccm aut tanquam perdicem per montes perfequeretur , David na&us eura kmelatqueiterumpr^ildiodeilitutum 3 po- tuit mterficere , fed noluit « Sic hodie pij iunt tanquepukxquidam,quemperfequuncurim- pij . Quod fi quando accidit, ut impijs nocerc ponjnt^tantumabeitvtnoceantjVtetiampro- iinti&: eorumfaluti ftudcant : Hocenim a fuo Davidedidicerunt : ficutilliaSaulopatrefuo

ci*

cis nocere<Jidicerunr,aquibtis beneficia acce- perunt. Habes hic figna notafquepioru ac im- piorum. Impij funtnobileSjDivites^literatij potentes,derifores,perfecutores,crudeles,fti- perbi,celebres&ambitiofi;SicutCain*,Gyga teSjSodorait^Saulus^MagiiEgyptij/alfipro- pheta?,Scriba?,Pharif$i, herodes, Pilatus , An- nas,Cayphas,PhiIofophi. Pij funtignobiles, paupcrcSjimperitijdebilcSjdenfi^vexati^pacirl- cijmiteSjhumiles/ummifiTijObrcur^vileSjCon- tcmpti, infames,quifquilia? &ramenta mundi, honorifque fuicontemptores, & honorisDci itudiofi,quibonum pro maloreddunt,conviti- jsappetiti benedicuntjdcniquc agnum Chrif- tumperomnescruces&virtutesfequuntur. Nnnc proponetibi,Chrifiiane Leclor, talem popellum ob oculos , & cogita, an fieri poflit, vt huifmodipopellustoto orbe,difperfus,im- pios, hoc eft Gygantes & mundi Dominos in- tcr fefe confpirantes , perfequatur. Quod fi ficri non poteft (vt certe iion poteft) noli dubitare , quin qui alios propter fidem perfe- quuntur,fiintIfmaelit3E,quoniam Ifmaelis na- turam imitantur.Sed quid dicit Scriptura? E- ijceancillam & ejus filium ; Non enim hxres crit filius ancillf cum filio Liber$.Quid eftan - cilla?Eft Lcx interprete ipfo Paulo. Ancilla? fi- lij funt,qui fub Lege , hoc eft, fub Literaeffc volunt i & ideo eos , qui fub fpiritum volunt vivere,perfequuntur , ficut Ifmael Ifaacum. Itaquevtintelligatur eosefle veroslfmaeli- tas,citant Legts literam , que jubetinterfi- cifalfos Prophetasj Falfos autcm prophe- ras interprctantur Hxreticos ; Haercticos au- tcm intcrpretanturcos, quiabipfis diffenti-

nnc

untfln quofilijfunt eorum qiii dieebant; Nos Legcm habemus , &iecundum Legemdebet morLquia filium Dci fe fecit. Vides utfilij Le- gisperfequunturfiliosfpiritus,&adeamrerrt Legem citant. Sedquidfaciat Sara,hoc efl Li- bera,& fpiritualis Ecclefia ? Non eijcit ipfa fi- lium ancillar,hoc eft^Literj fervos; Nec Ifaa* cus itemei]CitifmaeIem,nonenimpoteft,hoe eft,pij non eijciuntimpios:nonenim poflunt: fed rogat Sara virum fuu ,hoc eft, Ecclefia De- um, uteijciat perfecutricemillam Legem five literam,& eius fiIiosperfecutoressne fint h$re* des regni coeieftis.Itaque Ecclefia» non eft, eij- cere impiosab h^reditate coeleftr.fcd id com- petitmarito Chrifto, qui eoseijciet virga ons fui,cumdicct: Itemaledicliinignemxternu Hancfententiam pronunciarenon eftSar$,nec Ifaaci,fed Chrifti.Proinde videant quid agant qui harreticos damnant: nonenim fic damnari folent harretici,vtLatrones:Nam de latronib* fa?pe bene fperant etiam i j qui eos fufpendunt & p^ro cis Deum orant , nec cos ad Gchennam damnatosputant„ Sedqui harreticosfupplicio afficiunt , judicant eos a Deo prorfus efte re- je&os&sternisignibusaddidlos: Quoddum judicant,fedentplanein tribunaliChrifti , & fententiam illam pronunciant : Ite maledicli Inignemasternura : Quaeneaueabaiipquam Chrifto,nequeante diem ludicij pronunciari poteft. Nam ideo Iudicij diesappellatur,quod tum , nonantejudicaripoterit,qui fintelecli aut reprobi: Quemadraodum docuit Paulus , cumdixit.Nolitcantetempus quicquam judi- carc, doncc veniat Dominus , q ui illuftratur us

O cft

-eft occulta tenebrarum 9 & patefaciet confilia cordium. Quae veiba dum mecurn perpen- do,nihil habeo quod addam3nifi ut &:\ m ag;tur de aliquo damnando tanquam haeretico3hoc eft , fempiternis poenis addiclo, & a Deoin fempiternumrejeclo(taIesenimputanturhse- retici ) admoneam omnes nt fepties confide- rent3quid a^ant ; Et hic eandcm fententiam. majoribus Literis (ut curfim legi poflit)uerum adfcribam.

Nolite ante tempus quicquam

j udicare,donec veniat Do-

minus,qui illuftraturus

eftoccultatenebra-

rum,&patefa-

cietconfi*

lia cor-

dium.i.

Cor.^

Ex

Exepiftola Caftalionis ad Niov laurnblafdikenfcm.

QVod iftic ficpaflim fseviturin Anabap- tiftas doleo , & perfecutoribus fanam mentem opto, non quoderroribusfaveam A- nabaptiftarum , fedquod &ipfi ptrfecutores & erroribus no minus,credo, gravibus,& fce- leribusIaborantgraviiTimis. Etfineutrum ef* fet,&c*etera abei{ent,vcl hic error,& hoc fcp- lus ciTet quovis Anabaptiftarum errore gra- vius,quod hominesobreligioneminterficiunr, cV putentintei ficitndos.Namomnino hic per- fecutionis fpiritusalienuseftaChriftifpiritu , cV qui eoirapelluntur, cujus fint fpiritus ncfci- ut.Ec tu,frater,cave,perDeum,te qua?fo,cave, netu vel imprudensiila te pcrfecutionisfocie- tatecontamines/Nonegocrefententiatualo- quor,quam ab iftis perfecutionibus abhorrere mihiperfuafum eft,fed deeventu,quivelinvi- toconfequitur tuascum Anabaptiftas difpu* tationes.Audivi enim eos a tc,in gratiam prin- clipis,advocato,refclli.Deindecumrtfutati,ta' men in fententia perftiterint,puniri. Si ita eft, malLem te in ipfis Principum erroribus & pec- catiscaftigandis& refcllendis occupari, qui- bus cos fcatere tu non ignoras , ij fque hoc pri* mum omnium perfuadeas, non eiTe hommes obreligionem interficiendos. Itademuinli- ceret nullo Anabaptiftarum , non dicam enim Pri.ncipum.)pericuIodifput3re.Nucdum,prin- cipibusilloerrore infe&is, refellisAnabaptif. tas,idqueab ipfisPrincipibus advocatus, fit vc

O ij quos

quos volcns refcllis, ijfdem nolensnoeeas,ne« queipfisPrincipibusquicquamprofis.Nequec* nimredduntur tua profeCtqdealicuiuserroris difputattone meliores,fcd*duntaxatinfuo in- jufto faclo ne quid dicam afperius) confirmati- ores. Sanclius eflet,Deoque acccpti», tuo pcri- culo Principib' refellendis opera dare,quam c- tuo d fputantem miferorum miferiamaugeret Ncque vero crrores refcllendosefle nego,fed fic efle refcllendos non judicorhec a nie benc- vole amiceque dici tu non dubitas. Movct me &*illorum miferia,& tuum pericuIu.Scis quid f3rpe,mc audicnte,dixcri$,.ZvV nos inducas in ten- t*tioncm. Calliduscit Sathan & paulatimtra- hit quofcunquepotclt in focietatcm fanguinis, a qua nos ita procul abefle dcbemus,vt a vefle abnorreamusfanguinepolIuta.Deniquevtof- ficij aoflriquid fit fciamus ,ficcogitem* ; Quid faceret Iefus fi eflet hic,& ftatim refponfum in animis noftrisaudiemus.DeGallianilnifi me- ros furoresaudivimus.Roromagum captuefle fama cft,& vtrinquececidifleplurimos,& ex- pugnata vrbeita effe%vitum in oppidano$,vt matres,quoho(tium man* evitarent,(cquc fu^ ofquenatosinflumen demergerent. Denique tota Gallia nihil meferius cogitari poteft. Va» autoribus,vaefanguinarijs& Principuminflt. gatoribus. Hij funt fru&us Doclrinst de perfe- quendisharrcticis.Amaruntfaguincm,&fan- guine djuflejudex coeleftis)eis dedifti Sedfi- ncm faciam:Nam nihil proficio, tantum Iuftif. fimfi meum dolorem in fideliffimi optimique amici finuiu effundo. Valc.

Scbr

Sebaftianus Caftalio Eduardo

Sexto AngliabRegi clarifT:

Salutem.

/^ um facrarum lircrarum libro$,a me in Lati- ^^numfermoneconverfo$,in lucem emitte- rem,fereniflimeRex angliar/uaferunt amici,vt costuarMajeitatidedicarem : Idque vtfacere vellem,tribus rarionib^perfuaferunt. Pnmum quoddicerent,nuIliconvenientiusfacrasIite- rasoffcrri poffe^quam ei,cu/uj regnum afijlum efleteis, quipropterfacrarum iiterarum flu- dium atquedefenfionem vcxarentur. Deinde, quod tu nuper hanc eandem travfferendi li- brosfocrosprovinciam,bominib'doc1isman- dav ffes/cd vnius obitu impeditus fuifles. Pof- tremo , quod prartcrcarteras difciplinas, atque linguas,etiam Latinitatis ,velinpiimj$ (cujus iioshicnonnullamrationcmhabuimus )ftudi- ofuseftes, & ad eam rem magittrum eruditum haberes.Hiscaufisadduclusfum , vttibi , Regi illuflriffimo, eeoinfirocconditionis homo,vi- gilias meas orferreauderem : fperans fore,vt quanto in altiore dignitatis faftigio,te Dei be- nignitas collocaffet , tanto clerr-entius tenues admitteres,amore C H R I S T I, qni cum Deo foret^qualis,n6dubitavitadinr1mosfedemit- tere . Quod fi placct, & fi hanc tranflationem , Rex,legere n6 recufes, cxponam tibi jam , quod fueritinhocnegotiomcum infhtutum. Ego opera m dedi,vt fidelis , & latina , & perfpicua eflet harc tranflatio,quoad eju$ fieri poflet : Ne qucm dcinccps orauonis obfcuritas ,aut h orri- O iij dctas

ditas, aut etiam interpretationisirinMeIitas,ab horumhbroru letiionerevocaiet, Sed perfpi- cuitatis & rldelitatis potiffimam rationeduxi» mus.Nam quodadlatimtatem attinet,elt ora- tio nihil a!iud quam rei qujdam quafi veftis,& nosfartoresfumus.Resqui^cmmaneteadem, nec otationis elcgantia nx melior , nec vilitate deterior.Nequercmvereamatis, quemabea cognofcendarctrahitincultaoratio. Quin e- tiamviderrus Evangelij arcana nobis tradi- ta elTe verbis impolius,& e media mdoclorum plebedefumptis . nequidindehominumelo- quentia? tribuerctur.Caeterum quoniam in hoc ftudio verfantem,necefle erar,non folu verba, fedetiamres ipfas(fincquibusverbafe;pe in- telligi non pofmnt)perpendere,:fi quid interini animadvertiobfcuri9,nonfo'um quodadver- ba,fed etiam quod ad rem pertincret,id cona- tus fum paucis illuitrare. Atjn verbis quidem declaiandisjfui aliquantoconfidentior. Veiu res vtparciusattingerem, incaufafuit partim pra?fers tranfferendi inffjtutu5qi:od ci.rca ver- ba ver&tur: Partim,& cjuidem multo magis, ignorantia mea.Cu enimfinthilibri dereous divinisfcripti,necefTeeltnos,quant^magisho mines fumus,tanto minorum horum intellige- tiam habere. Etprofcclofi verumfateri voJu- mus , clt adhuc/ioftrumfccujum in profundis ignorantia? tenebris demeifum :cujs i ei certif- fimuro teftirooniu funttam gravestamperti* naces,tam perniciofe^ duTenfiones;tam roulti, & ijdemirriticonvent' dchifcecontroverfjjs, jantusque numer* quondie nafcenriumlibro* t um,& eorum inter fefe toto caelo diffidentiu..

Si enim

Sienim nnus. Dei fpiritus , & vna veritas efl; necefle eft, in quibusidcmfpiritus, cademque veritas infit, eos unu effe,idcmque fentirefpi- ntuahbus in reb9:&finobis clanflimjverita- tis orta dies eflec,nunquam tot obfcuns libro- rum acGenderemuslucernas. Atqueequidem mihihujusignoranti^caufamque/enti, vide- baturinventu difficilis.Neque enim tribui hcc liieraru & artiumignorationipoteit, cu noftro feculonihilfieripoiTiteru3itius:&tamen tan- tis fludijs,tanta li nguaru cognitione.tot artib9 per tot anos, tantii abeft ut multu profeclu fit, vt indies ln deterius abeant res.Itaque cu atte- tiushancrem confiderarem,vifusfumihihu~. jus ignorantiae vnam venflimamque caufam invcnifle,vitiofit3te ac impietatem. Itaque di- „

Clt Danicli arigelus./^/ff agent tmptj \nec tntd-Pani.i ■* ligent ^llt tmptj , E t Da vi d C O n tra : lo v<£ metuea i o . ttbtt* patefit ejt*s arcanum. Et Efr jlSlP RE M £ ,, oraculum^obfigna difcipltnam, apuddtfcipulot me- Pfal.if, os. Quod fi io^os. arcanain hislibnsoccultaca i+. nofle voIumus,mctuendusnobiSi&colendus„ /ovrfeft,eiqueobediendum, vt decetejusdif-£/i/. <f. cipulos.Haec vera ad divinarumrerum cogniti- /<f . one via,hec vna ad hoc divinorum arcanoru fi- gillum aperiendum clavis efl; quam qui habe- 6it, nullam aliam requiret: qui non habebit, frultra ca?teras admovebit hnic fcr^. Quod (i efletinnobis verus Dei amor acque mecus,& fl tantum fludij & opera? in eo ponerem9,quan - tum alij incomparanda pecunia,alij in literis, alijindifcipIiniSjalijinnonote, ahj inaliarc ponunt , nonfolumabeiTetciailaharc^liceat. mihi dicere quj fentio;crafla haec,inquam,qu2e cenetfeculum, ignorantia: Vcriun etiam tantx O iiij eifct:

cflct Mm cognitionis,hocefr,vere. pietatis plc* oa tei ra, quanta nobis/i fapimus, promifTa eit* Atqueita nafceretur lllud vere" auieumfecu- lum, quo cikntomncsdivinitns docli : Fieret- que quod armipotens jova pollicitus eft his verbis : CVPENTex enfibus fuis vomeres, Mfch.4.3 fe cx fpicuijs fakes:nec gerites alise alijs arma infercnt,nec amplius bella difcent,degentqoc fubfuis quifque vitibus ac ficubus, exttrrente nullo,quoniam Iove^ armipotentis osloquitur. tC* 11 6 Enlhjci ; Verfabitur cumagnolupus,accuba- ' ' bitquepardus hoedo.copulatofque vituium &: leone & taurum ducet puer parvul», & vacca Vrfuiquecompafcentur,concubantibuseorum pullis: & Ieo more boum palea vefcetur, & lu- derfuperafpidisforamenla&ensinfans , fu- perque vipera? cavernam deliculus puer ma- numagicabit. Nufquammaleautnequitcrfiet jn meo facro montc: Quoniam tanta? erit Iovjp cognitionis plena terra, quantisoperitur aquis rCa. e tnare.Item illud adHierofolijmam,hoc eit,ad ** # ' Chriftianorum Rempub idi&um: AD TE fefe recipienthumiliter homines,qui te afflixerint, & tuoiu pedum veitigiavenerabunturomnes tui conviciatores :teque Iove^ vrbem ,Sionem Augufti Ifraelitarum appellabut . Pro eo quod deierta,invifa & maccefla fueris,efficjam ex te fublimitatem ^ternam ,voluptatem perennems adeo vt cf terarum gentium lac , regumque fu- gasvbera, fciefque me Iovam cfle fervatorem, vindicemquetuum,Iacobeorumnumen. Pro arreinducamaurum, proferroinducamargen- tu,proIignisa?s : efficiamque vt protuiadmi- niitratione /itpax,&pro Magiitratibusjuiutia.

Kon jam erudelitasjn tua terra,non vaftitn tut calamitas in tuis finibus audietur : Tuof- qoe muros falutem, & portas laudem apptlla- bis. Non amplius tibi Sol intcrdiu lumen pice- bcbit,nequeLunafplendor illucebit : Sederit,, tibi Iova lux a*terna,Deufque tuus decori.Non „ occumbetarnpliustuusSoltuavelunaoccidet:., Nam Iova tibi lux erit «terna , finita tui lu&us „ die . Tuus autem populus,jufti omnes,fempcr 3> terram poffidebunt , a me fata ftirps , manuum „ mearum opus,quod mihi fit honeftamento.Mi- ,, nimus in iJle.minutiflimus in populofam gente „ excrefcet : Id quod ego Iova fuo temporc ac- „ celerabo. Item illud :ACCERSAM vosex E^ee^S gentibus,& ex omnibus colleclosterris,addu- 24.. camin veftram patriam : Puraque confperlos ,, Lijmpha , utab omnibus veftns fceditatibus „ purgeminijabomnib* vcftrisvosexpiabo fter-„ coneis divis : Vobifque & cor novum,& fpiri- „ tum novum in peclora dabo : Et exempto de ,9 corponbus veftris Lapideo corde,vobiscarne- „ um cordabo : & datoin corpora veflra meo M fpiriru,facia vtinftitutismeisparcatis,mcafque 3> fen tentias confervctis : Quo faciendo, manebi- tis in tcrra , quam cgo dedi majoribus veftris : & vos mihi popul*,& cgo vobis Deus ero,vo£ qae ab omnib9 veftris impuritatib9 vindicabo. iixccftinhismultilquealijslociSj&maxi- mein ApocaIijpfi,promiffaChiiftianisfoelici- ^?oc** tas,o Rex,& pcrfeda Deicognirio,ac obcdien tia ; Quamequidemquo magiscolueudis fa- crislibnsconfidero,eominus ha&enus pratfti- cam video , utcunque illa oracula intcll igas. Scdexiftunt ignayf dimdentiu voces,quij>ro O v infaao

infonohabeatjfi quis ardeat fperare & confi- dere mcliora npftri* : Quaii veroDeifit, vcl - decurtata roanus,vel aurisobtufa : Aut,quafi y <*♦/<*• j^eo defperandum fit,quia nunquam ita f uit : Ac non potiusideo fperandu fit,quia non fuit : &is promifit,qui neque mentiturunquam,& poteft ctiam mortuis vitam reddere. Equidem aut harcfutura elTe fatendumeft,autjam fuif- fe,aut Deusaccufandus mendacij.Quod fiquis fuiiTedicet,qua?ramexeo,quandofuerinr. Si dicet, Apoftolorum tempore: Qufram,cur non vndiquaque perfecla fuerit,& tam eito exole- Verit Dei c©gmtio,ac pictas,quse & aeterna , & marinis vndisabundantior fueratpromilTa.Sin dicet, Noftro tempore : Mirabimur hancpa- cem^qua' ex vomenbus falcibufque noftris cu- dat enfes,& fupelleclilem domofqueconver- tatin bombardas,&propugnacula.Sedeft,cre- do,hacc pax in Iiterarum proceribus, &populi Magiftns.Vndeigitur linguarum & calamoru longe nocentiora bella,quam ferri ? Vnde tot tam graveiControverfie,qu5 nequetot jamfe- cuIis,totdifputationibuscomponipotuerunt% &fereinfanguinemimbecillioru erumpunt? Dum nemo eft,quidefuojudicio dubitet: Ne- moeft,qui nonalios damnet. Invidemus,ma- ledicimus : Nonfolumma!ummalo,fed faepe bonummalopcnfamus : Etfiquisa nobis in aIiquoreligionisvelpunctodiiTidet,eumdam- namus,& peromnesterrarum angulos linguae ffylique jaculopetimus, & ferro&flamma & vudis fa?vimus,& ex reiu natura indefenfos & inopestollimus: &nobisnon licerequenquam intcrficere,dicimus: & tamen Pilato tradimu5, £ hunc dimittat,amicum efTc C^faris negamus:

&

&'quodeftomniumindigniflimum,heicomnh C H RI S TI nos iludio,& juifu,& nominefa- - • cerc clamamiis, & Iupi feritatem agniha pellc tegimus.O Seculum.Scilicet C H R I S T 1 «u- dioSanguinanjcrin.*3<]ui, nealiorum fanguis effurdendus eiTer,ipfe fuum ttfudit. CHRISTI fiudio zizania extirpabimus, qui ne frumentum extirparetur , juflit vfque ad meflem relinqui zizania. C H R I STlftudioalios perfequemur, quijuflit,tit finobisferiatur roala dextera,ob- vertamus finiftram.C H R I S T 1 ftudio mfere- m* aiijsmalum,quinobis,utpromalobonum redderemus.prc-cepit.Vbieritergoilh nobis i.Ctri} tantopere commendata charitas,une qua, Iicet „ & horoinum teneas &angclorumlinguas, 8c 3> ©mniafcias,&fide vel montes tranimoveas,& 3, ©mniatualargiaris , atqueadeo tuum ipfum >, 'corpus comburendum tradas, nihil es ?Quod il 3, quis de charitate fefe jaftat , confideret , num ,» frudt9 charitatis habeat, &r ea pra?ltet , quar cha- „ ritatisefletraditPaulus. Chaiitasbenignaeft, „ inquit: Charitas temcraria non eft, non tumet, s, nonfe geritturpitcr^non fibiipfiitudet,nonefl,f irritabilis,non male cogitat,nongaudetinjutU- ,, tia , fed veritare lartauir ; Omnia tolerat, om- „ na credit, omnia fpcrat, omnia fuftinet: Chari- Rom.rj, tas nunquamintercidit, Nuncqtiidemmanet ^. fides,fpes,charitas: fedharum trium maxima n eft charitas,atque in ea fiia eft legis pcrfunctio- M Denique chantas muhitudinem tegit pecca- torum,eif que medetur.Quod fi hodie ea ita re- frixitjiit intjuslocoregnet odium & tamen promifit Dcus piumillud juftumqte feculum, quod fupra commemoravi : fatendum omnino cfl, mutta in oraculis promifla , nondum elTc

per-

$erfelb. Cu jus f ei ignoratio in caufa eft , ve )eidonaadmodum jejuna, exilia, &macra faciamus:&vatumoraculap!craqLieinepte3ne dicam ridicule, interpretemur : dum quarfu- tura func , & non niil ab ijs qui vel divinicus, velrei evencu fintedocli,poiTuntintelligi,ea & fine fpiritudeclarareconamur, mctuen- tcs videlicet,nequid ignorare videamur.Cum ha?c ita fint,6 Rex,& cum setas noftra in tanta adhuc ignorantia?caliginecoecutiat,ctiam at-r que etiam nobiscavendum efTefentio,ne quid imprudentercommittamus.Quodfi qua? funt Mdehut* in religionis negotiocontroverfic; ) funt autS 44*46, pluiimaOinhisfjquendumluda? Machabaci & fuorum fa&um judico ,qui dcara folidi facri- ficijjCum quid ftatuerent, non habeicnt ,ejus lapidesin montc templi ,loco opportuno,pofu erunt, donecad\eniretvatesaIiquis,quide ljs ~ oraculum referret.Aut potius Mofis,cui difer-

Jfumjf. usverbismodopraeceptumeratjVt fiquiscon- $$* tra legem data opera commififTet,is capiti poe- nasdaret:& tamen eum quiin dic Sabbati lig- natus erat ,iiiterncerc noluit, nifirelato fuper ca re nominatim oraculo . Et erat Mofes fidus Deiminifter,&ejus fpiritu nonparceprarditus Vtinterim nihil dicam deconfilio Gamalielis, 4«?./. quioilendit,fi earesab hominibusefFet,diffo- lutumiri:finaDcoeit,nonpoffedifTolvi , ne fortecontra Deum pugnetur . Quod fi has res nobiseffccertioresputamus , quamillaMofi fuit(quando ea funt tempora,vt nemo fe crra- rc putet^at certe non debemusijdem,& accu- fatoresefTe^&judiccs, potiufqueparendum eft Pau|oAitapratcipicnti ; St^uUimbecUUfdeefi%

hnh

tuis nu!U eum animi dulitdtione fyttuUminim T* auis esyju/ afienumfamu/umdumttds} Suo Dcph-

noflat , aut eadtt . Confiftec autcm: poteft c- Romaj* nim Dcuscumftabilirc.Tu verocur tuumfra- 1^ trem damnas aut tu,cur tuum fratrcm defpicis? " Noitru quifquc caufamprofe dicctapadDe- 3> um. Quamobrem ncjamdamnemus aliusali- um. Namfidamnabimus,damnabimur,&ca- dem mcnfura nobis rcpendetur . Praeihteric (meoquidem judicio)Romanorum legemdc vindicijs fequi,quc erac hujufmodi.Si quis, qui fehattenusproliberogefliflec , vocabacurin jus ab aliquo , qui eum fervumefte aftercrec interea dum caufa pcndebat , vindicia? daban- curfecundulibcrtatem:Hoceft,iscujusIiacr- tari pcriculum creabatur , manebat in eadein conditionc qua libcri , donecin judiciopla- numfadum,acpronunciacum eflfet, vcrumis fervusanliberforec. Ecmerito,Cumenimde ejusconditione dubitaretur , fi forte liberum efle conttgiftet, & intcrea pcndente lite fervi- liter habitusfuiflet, faclaforet hominilibcra gravis injuria . At quanco id in capitiscaufafi- eriaequius eft } Prefcrtiminrcligionc, inqaa peccatur gravhTima

Expeclemusjufli judicis fementiam & opc- ram demus , non vt ipfi alios damnemus, fed tft nihilcommittamus , quamobrem nobismetu- eidafitdamnatio.Obcdiamusjuftojudici, 6£ zizaniavfquead meffemfinamus,rje forte frn- mentumfdum fupra magiftrum fapcrevolu- mus)extirpemus. Nequeenimadhucvltimus mundifiniseft: Nequenosangeli fumus,qui* Hus hax (it mandaca provincia . Adde , quod

abfur-

abfurdum eft , fpiritualebellum , terreftribus armis geri.Chriftianorum hoitcs fut vitia^con- tra quae vii tutibus certandum eft,& contranjs remcdijscontraria mala curanda: vtdo&rina ignorantiam pellat,injuriam vincat patientia , fupcrbist raodeftia reiiftat ,pigriti£ opponatur diligentta,contra crudehtatem pugnetcleme- tia,fimulationem profternat fincera, & fe Deo probans rehgicfa mensaanimufque purus x 8c qui vni Dco placere ftudeat . Hsec funt vera Chriftiana? religionis , &vcreviclnciaaima: non vtcarnifici mandetur provincia docloris, & exteriora poculi prius,quam interiora pur- gentur. Atque ha?c de religione duntaxat a mc diti volo.Namquod adfacinoraattinet , ho- rnicidia,adulteria,furta3falfa teftimonia,& hu- jufmodi reliqua,qu£ Deus&punirijuftit , & quopaclopuniendaforent,pra!cepit3eaincon- troverham non vocantur. Neque de ijsobfcu- reprsecepitDeiiSj&adbonorumdefenfionem pertinent: nifi velimus in noftns cubihbus ju- gulari,utquidem nunc funt tempora. Ncque veropericulum eft,nefiMagiftratus, a Dco , adbonosdefendendosconftitutus , aliquem homicidij con vidtum t.ollat in crucem, virum bonuminterficiat J ncquequifquamdefendic vnquam homicidium , ne homicida quidcm. Sed religionis &inteiligentie facrarum litcra- rumlongeeftaliaratio.Cumfintenimhccob- fcure , & fe*e per amigmata tradita , & dc his jam per milJe amplius annos difputetur , nec dumcomponircspotucrit , nequecomponi abfenteomnium controverilarum diremptri- cea& ignorantie fugatricc ChamatepoiTit:&

cadc

eadecaufa innoceftte fangume repleta terra fuiiebemus profcclo(quamvis nobis omnia fcire videamur)deberaus,inquam,metuere ,ne incer latrones ( quos mcrito crucifigimus) cti- amCHRISTVM lmmeritocruafiganrus. Et fi non modo Turcas,& Iudaros (quorum llli CHRISTVM parum amant,hi eciamcapita- liter oderunt)vivere patimur apud nos,verum etiam maledicos,(uperbos3invidos,avaros,im- pudicos, ebriofos, &c$terahominumfiagitia ferimus,&cumijsviv«mus,epulamurjlstamur, dcbemus faltem communcm hunc arrem & fyiritum ii*conccderc,cui idcm C H RI ST I nomennobifcum profitenturj & nemini no- cent : Eoque funt animo , vt mori malint, quim aliud dicere,aut facere, quam quod dici, autfietideberearbitrantur.Vtinterim nondi- can,quodnullumhominumgenus minusme- tu jncLim fic.Qui enim vitam mavult amittere, quamdicerequodnonfentit(peccaretenim,u" faceret: cVquicogit , peccarecogit) noneft, credo,mctucndumjneispccuniapo{fitjauta- liarccorrumpi.

AtqueenuidemilludniihipetfuafijnulloselTc principibus, & magiftratibuS obedientiores, quam eos qui fimpliciter Deum metuunt, & ia eo quod fc untjfiaelcsfcfe prarftant. Cxtero- rum quidem obedientia ficla eft , neque durat diutius, quamvelmetucogitur , velvtilitate allicitur. Sedquiconfcientiaad obediendum impelhtur ,quique docente Deo didicit magif- tratibus & potefhtib' obediendumefle,etiam iniquis,nedumjuftis : hujus veram &a?teinara> c(fe obedientiam necefle eft , quoniam Deus

(qui

(qui ei obedientia? caufaeft) vcrus manet & ae- ternus.Illud quidem(ut ad propofitu redcam* ) citra controverfiam verumeibAd pceoitendii properat ,cito qui judicat : Etmultos judicaf- fc pcenituit,iudicium fufpendifle non pcenitu- it . Etquiadclementiampropenfiorcft,quam ad iram,is Dei naturam imitatur :Qui cum fci- at nos efle fontes,tame dirfcrt fentcn tiam,diu t & expec"tat,dumfi3t vita? corectio . Qui enim continuo nccat, nullum rclinquit poenitentiae loeum. Quod fi quis hiscontradicere audcbir, necefle erit vt fateatur,fanguinem a fe oppugna- «,3 nobis defendi. Vtrius autem facilior futura (it caufe^ di&io apud judicem Deum , fi quis ig- norat:audiat Solomoncm ita dicentem: impi-

irum *»erbainfidt<tnturfanguinii Atproborum os Prot.if eum defendtt. l\\\i& perfectum habeo,clementi$ patientie ,benignatatis, obedientia? non pofle poeniterequen^uam ,crudelitatis,cV temerarij judicij non pofle non poenitere.Quod ii illa t«- tiffima via eft,heepericulorum plena: Infanum cfleoportet,qui fefciens volenfquein pericula praecipitet. Neque vero ha?c ideo tibi dico,Rex llluftriflime, quod aliquid finiftrum dete acce- perimus . Cum fis enim ejus adhuc setatis, qua* fub tutorum cura cuftodiatur , njum ingenium (nobisprcfertim , tanto terraru intervallo dif- janclis)cognitumefle non fatis poteft . Dicunt quidem, qui ifthinc veniunt, eam efle tuam in- dolem achumanitatem, vt omnia de te fperent ©ptima,quoru nos fpeiadeo accedimus.vtfpe- remus 6V optemus etiam optimis(fi fieri poflit) meliora.Cumigiturvideamus,noftracorpora vobisRegibus efie in raanum a Deo tradita, ve-

ftros

tfh-osautemanimoseiTeilirnanuDei : Movc-i murexemplis, 5: periculo pro virxli parte obvi- am ire conamur , malumque nunquam nimis maturc declinaripoiTc judicamus. ItaqueDe- um oramus,vobisut earn menteminijciat, ut vosdeveftrisanimis (quiin Dei manu funt) tanto magis fitis folliciti,quam ij fnnt de fuis €orporib*,quividentfuamvitam vobisin ma- nueflfe pofitam :Quantoanimiinteritusgravi* orcft quamcorponseupimuSjinquam, vosef- fetales,qualeseiTejubetDeus hisverbis: Cum &cut,i? Acetdertt regem in regni fui folio federe , hanc /# . fibi legem a facerdotib* Levitis in libro exfcri- yi bito.eamqueapud fe habetc&legito per om- „ nemvitam fuam,vtdifcat lovam Deum fuum fi vereri%curetqueutoronibusverbishuis legis, >f atquehis in(litutispareat,necontra fuos fan- guineosanimoinfolefcat,neve de difciplinaad dextram aut fiuiftram defleclat , vt diu vivat in regno fuo tum ipfe,*w« eiusnati , inter ifrae- iitds. Itera Solomode bone rege loquens, his " verbis: O RACVLVM habet tn Ubtjs Rex3cuius 'prov.jf os erimen injure non committttjmpte agere , regi- J0 bttsefitntifum : Namlufittia folium aptum eft. placent regtbus Jufta labra^ probe Ucjuentes a- * mant.Regta bt/is3eft morttsnunctusj&eam vir fa- piens dtlutt . In ferenttate Vu/tus Rcgts^ita efi % eiufaue favor efl qu&da.m cjuaftferotina nubes. Ha-

bere fapientia,eft longe prejtantius quam auru. Eit autem fapicntia? caput,Dei metus: qui no- bisdebctoboculosdies noctefqje vcrfari, fiC ad mala frenum,& ad bona calcar efle. Hafchabuiprarfentia,Rex,de quibuste mone- rem.non cquidcra vt vates, non vt mifTus divi-

P tilS

)3

nitus:Sed vt vnus de muJtis, qt1* diflidia &H-

tes oderim,& religioncm charitate magis , &

animipietate,qitamqua?{tionibus&rebuscx-

ternis exerceii cupiam . Neqne vero me prete-

rit , nihilamedici , qvod jicnab alijsantemc

dittum fit . Sed rccla qu$ funt,ca & a multis,

& tam diudicijd^nec eis pareatur^ion elt inu-

tilc. Accipe igitur^Rtx , noftrum hunclaborem

comiter &humane*: Et fivacat(debetautcm

vacare) & i\ placet (dcbet autem placere ) legc

facrasliterasanimopioac reftgiofo ♦ & te ad

regendum regnum f c praepara , tanquam

homo mortalis & Rationem redditurus im-

rnortali Deo, Opto tibi Mofis clementi-

am, Davidis pietatem,& Salomonis

fapientiam Vale. Bafilea?,Men-

fcFebruano; Annomille*

(imo quingentefimo

quinquagefimo

primo*

Anv-

Ampliffimo Confuli, & fe-

natui Bafilien(i5Dominis fuis,

clcmentiffimis,& colcndis;Sebaf-

baftianus Caftellio Salutem it\

Domino.

Eit mihi mei clementiffimi Doriiini , a Mag- nifico DominoRectore, &cxterisEcclcfiae Doctoribus,& Paftorib9 demonftratum;quem- admodum vobis fcripcajfuerint littera? , in qui- busego graviflimeaccufarer;cuj* accufationis partesfuntdua^ VnaexlibroTheodori Befe fumpta , alterafupermeadialogorumBarnar- diniOchinitranflatione.AcmihipoftuIanti,re- citara eft pars illa literarum, in qua ego accufa- barj&r fuperea quid refponderemfuminterro- gatus.Refpondipetere rae, vc fi fieri pofTet,mi- hidaretnrejuspartisexemplum.vticriptoac- cufatus,fcriptore fponderem. Quodcumfibi, nifi vcltro permiflb licere negafiet, & alioquin putarenrpofTeme adipfascrimmatione$,qua; lllis Hteris allegarentur refponderc , fic facere ftatuij vtnotatisexillisliterisnumerisp^gina- rum , in quib9 in IibroBefa? accufor,vobis ad. verfus illas accCifatoris criminationes,quantum cas recordare & comprehendere pollum , hic paucis refpondere, Paratus Scceteras ejufdem criminationes etiam publicofcripto,ficucpab- lico fcnpcoab eoaccufatus , diluerc. Qua?fo vos Domini mei clemcntiffimi,vt me dicentem caufam, eo animoaudire dignemini, qao ani- mo fe quifque vcflnt in fimili caufa Ycliet auWiri* P iij Pri-

Primum crimcn ett quod flm libertinus, 2 que cnminemctamproculabefTe , quamcoelum* aterradiftatconftantiffimeadfirmo , &inno* centia? me§ omnia fcrip ta, dicla re&e intellecla, & facla mea allego : Itaque ante omnia cri- xnen h oc accufacor meus vi probet peto , aut & non probet , calumniatorcmeumelTenecelTe cft.Atque infuper fe infontem accufafle non eft ci religio: Ipfummet libertinorum herefi affine cffcamrmo.

Secundum crimen eft,quod fum Pelagianus,& quod gratiam Dei,peccatumque originis nega,- verim. Ad quod criraen egoidem,qcod ad pri- mum rcfpondeo,& vt hoc quoquc probet ac- cufator poftulo. *Namquod ad Bcfae fcriptum attinet,in quohocexijsqu^ incap.7.adRom: fcripfi probarc conatur, dico eum finiftre intcr^ pretari fcripta mea , & ex ijs ea vclle elicerc , que mihi nunquam vencrut in mentem, & hoc publicofcriptoprobarcfumparatus.

Tertium crimen cft , quod ego fum omrrium facinoroforum, hercticorum,aduItcrorum , fu- rum, homicidarum patronus,& quod cos tutos fcb accufatoribus & judicibus prarftare velim : & quod nolim Magiftratum ullo modofe nego- tijsreligionisimraifcere , & dehoc crimine, idemquodde fuperionbus refpondeo falfifli* mum cfTe, & vf idprobct accufatorpoftulo. E- govcromccontrarium etiam ex fcriptis meis oftenfurumeffefpondeo. Quinimofifit opus teftibusfidedignis , planumfaciam quofdam, quideMagiftratufiniftrefcnticbant , ficfuifle abc* crrorc opera mea avocatos , vt mihi

00»

confefli fmt, me apud eosfola tnanfuetudinc plusenecifle,quam vlli vnquam adacli gladijs potuifTent .Nam deMagiftratu omnino idem & femper fenfi , & fentio, quod in Sacris lite- cris.Etin Kafilienfi confeflionehabetur: Vide-

licet . <£* fwtt <©ott ber toaecftept fei- nec trienerrfntmgfcljtoert/ unfcfjoecftem tofferitf ftenoetnalt/$ufcfjicm ber Guttereii tm/raacfj mttj tfraff Dec bofem befrjclfee tt.

Atque illud addo eum durare oportere ctiam temporenovi teftamenti , quahdiu eruntfa- cinorofi homines , qui funtpuniendi : & qui ei poteftati refiftit , ordinationi divinar pe* fiftit,

Quartum crimen eft quod Caftalio fit papifta , et blafphcm9 in gratiam Dei.Et ad hoccrimeu jdem relpondeo, quod ad Superiora : Falfum efle\ nequeillud vllum vnquam mortalium ef- fe probaturum . Nam tantum abeft vt fim pa~ pirta,vt a magnis viris non femel , magna mer- cede propofita , & jam pridem , & non ita pri- dem , vt ad ipfos migrarem folicitatus recufa- lim. Quod vero ia Dei gratiam blafphemu me cfledicit , hocqucquenonminus quamillud falfueft . Namnosgratuito Deibeneficio,per fidem in Chriftum juftificari , & fervari : fem- per & crerfidi , & docui , & hoc etiam fcripta mca palam teftantur.

Quintum crimen eft , quod Oftalio fit Acade • mic^&quodhabeatfpiritum Anabaptifticum. Academicierant Philofophi quidam, qui nihil fciri pofle dicebant , nihilque affirmaban t. Ab P iij hoc

Jioccrimine ipfemctBefa,mein hocipfo libro nuxime vindicat : Ideoenim in metoto libro invehitur,quiamultaaffirmem , qu^ipfe a me adfirmariindignatur.QuodverodefpirituA- nabaptiltico fcribir, qualem fpiritum habeant, aut quiddeDeiverbofentiant,autfcribant A- mbaptiflar,ipfi viderint.Ego &fcripfi,& nunc fcribo,& fentio , controverfias. quae funt inter Thcologosde Religione, non poffeex fcriptu- ra,nififimuladfit tumChrifHSpirit*,qui men- tesaperiat,tumCharitas componi. AtqueiU lud addo nifi operam dederimus , vt charita* tem habeamus, futurum cffe vt quanto plus H- • tere habe3mus,tantominusSpiriius habeam* ^ tantoque rnagis indiesinter nosdiffideamus, &ind.eteriusabeamus , neque non infuper r.Cor. aliudPanliadijcio: Si&hominum loquar& ^» Angclorum Jinguis, neque charitatem habca,

fuma?stinniensautci)mb2lumrefonans.Et fi rantum djvinationis habeam3vt omniaaicana, fcientiamque omnem teneam,& fi adeo omni fim fideprardicus,vt vel montes tranfmoveam, &tarncncharitatenonfim pra?ditus,nihilfum. • Etfi omnes measfacultates , in liberalitatem.

erogem,& fi ve! meum corpus comburendum trada m, & tam en charitate non fim praeditus , nihilprofirio,H:?cfuntqua?deChrifto/piritu, & charitatc, &, fcripfi, & fcribo, & fcntio : ac tantumabelt vt hoccrimenrefoimidem , vt ha?c vera efle dicam, pronunciem, clamem, & 'event^ipfe vera effe>& haclenus docuit , & de- incepsdocebit : NamfineChiiltifpiritu , & chantatejfi quis has cbntroverfias componere fperatjeum perinde faccrc dico3acfi velit are-

natum

aatum,exroIaarena,atquecalce,fineaquaface- te. Illud addo accuiatorem meum hicfibitri- plicitec contradicere , namfi fuinhbtrtinus, non.pofTumeifc velPapiita, vcl Anabaptiita, zutii Anabjptiita,necPapifta, neclibertinus eifepoflum:quippecum tresfejci$afe invicem, addoetiama.b Academicorumit&a, ficutig. nisabaquadifcnpent, ldquod facileproba-» rem,nifi ld veltra? prudentix cognitum eile mi-.- ru* perf uaduem.

Sunt & aliameiciementiffnu Dominicri-' mina, q xBefa, & Caivinusmihiimponunt, quorutn vnumaut jiterum ( dequibusvosfa- cillime,etiam iine mea d:f nfione judicarepo-: tcftis ) obiterdicam. Vnnm eitqucdBiblia tranltulerim impulfu,inftin£tuque dial oli.Co- gicatc quam verijSarifaer hnc ic< ipfcnnc . Al- terum dt,quod wcini mei ligna ■■herpagone rapuenm. Hinc cognofcire mei ciementufimi Dommi ,qualesfiut accufat c-resmei . Sienim eorumaccufitionicredctis,opcr:'jb:t non fo- Inmme,verumeti.im vicinostuncmeoSjCVpii- catoresmu!tos,alioique cives B Jilienfes, for tafle plus quam tiecenros, mecum darefurti- pxnas5quippequicactem Jif»na mecunf palam. rapuerint.

Hoc ifti cum furtum palam toto orbe publi- catis libris interpretatiiunt , cogitatc qua- les funt & in ce-teris 9 prxfertim fi qncm

oderinc

P iiij

o#erint,nam mca fcripta nihilo candidius pro- fedto funtinterpretati,quam harpagonem.Hfc & huiufmodi multa (qua? de me fcripferunt) ii vultprobare meus accufator , prodeat corani veltro Senatu , & coram codem etiam Germa- nicis verbis, (utcunque Germanice vix etiam balbutiam)paratus lum caufum diccre.Sin ma- lam habet confcientiam , meque putat non fibi privatim, fed illis qui mepublicatis libnsac- cufarunt,publicatis libris rcfpondere,& Befam cumhactranfiret:interpellaredebuifie,fcitote meiCIem: de hac reDomini , quominusid haclen'fecerim,perme non itetifle.Nam & tu D. Cocceum, &porrocumeo. D. Re&orem. Simonem Sulccrum conveni,&Befam vnacum illis,nifi ad bellfi properansdifcefliflet conven- turus fui,& nunc paratus fum ad omnia , qusc mihi,illi in fuis fcriptis impofuerunt crimina , publicofcriptorefpondere:Atqueadeoa vo- bismeiClementiflimi Domini : Vthoc mi- hi permittatur ,poifqua fic accufor, obnixe pe- to.Aut fi hoc non impetro,ilIud faltem pcto, ut fi forte refpondere non permittatur,tacere non fit fi audi. Quod fi fint Cibi bene confcij, com- pareat ipfe Be(a & Calvin9,& omnia qusecon- tramecriminaliterismandarunt^coiam vobis meisludicibusprober.t : Etego (ut intelliga- tis quantum mea? caufa? bonitati confidam ) fi ilUprobaveiint,meum caputadjuftum fuppli- cium ultro offero. Nondebebunt autem , nifi fibi maleconfcij fint,BafiIeen{e tribunal refor- formidare , qui illa toto mundo publicare nonreformidarunt. Spero vosmei Domini; Clcmcntilfimij Dci in hoc negotio vicarios, in

hac

hac caufa, ffcue haftenus,& in c^terorQ^Sritt

meaipfiuscaulafeciftis , adhibicuros eciam cam prudentiaro,afflantc fpiricu veritatis , vt nihil njfi re probe perlpetta pronuncietis, Magna funt & potentes advcrfarij, &accufa- tores mei,fcd & potenseft De'(qui perfbnarii rationemnonhabens)dcfoliodeijcic.Egove- ro humilis fum homuncio : fed & humiles ref- picit Deus,&eorumfanguinem(fi injufrefun- ditur)vla'fcitur.Labl facile eft, & vulnus vno> xnomento facile infligit vnus vir malus , quod deinde centum boni rpedicimultis annis fa- oarenonpoi7unt.ODeus,qui&meum,&ad. verfariorum meorum cordano(ti,furge,&ju» dicacaufammeam,

Quod ad accufationis partem fccundam at-

tinet,videlicet , quod Barnardini Occhini di-

alogostranftulerim , non putoid mibifrauda

eiTedcbere. Tranftuli enim (ficut &aliae*

jufdcm operatranftuleram)non vt judex,

fed vttranflator,&exejufmodiope-

ra,adalendamfamiliam& quaef-

tumfacerefolitus : & typo-'

graphus librum fe dixit

obtuliiTe,eumquc fe-

cundum Bafileenfi-

a infiituta fu-

ifiecenfu-

ra appro

batuxn,

FINIS

Errata Bencvolus Leftor fic eraendabit.

titer^ Itnea, errdtum corre&um%

folto Pro Lege

4*1* 3» Prspteterd Proptcre*.

2f eonoltum confiltum.

ji^r.yerf 20 maxtmeyue maximtaue ji.Zycrf. 17 puem auem

*d*4* 7^fin.tftanter-exaptat tnftarexdgtieb j.j%yerf. i% fnclos tinttos

Iftus Itujfi.c.jurif

tonfultut ttattatus yicula traclusytncula ttbris Itberis

ere re

amor amantior (Jum

tamc/ue infultu tamquam tnfuU Jaccenfu aueque accenfu qu<tqut coforapltxfttes auto^atakrttos g.afin . yaleant yaleat

2> modefttam tmmodeftism

l (4 qum euum

j 4 caufaque huiufcauftm, hucuf

*S

AS. *

s4j.yerf.ir 18

JT.j. I.

12

rsy

B.i4Vcrf. 6

B.2.

que p&vuit. y/dto B,4..yerfo. /. non

"B.S* i6 effuttn

•7« j.afinpar

4.ajin habet B.y.Verfo, 12 nthilve C.r. 1. perditu

C.j. 16 dec/tnantur

j.aftfs.verrt C.2.y>erfo, f.afin.que

C.3. Mj qUt/t

aue

y/deo

nos

effutire

per

habent

nthtlne

perditum

dccltnant

Verrt

dquo

qutd

Jjrttt^

liter.t

Vo/to

llne*

erratttm

Pro ritis fuftnebat

c/ut/t llS. magiftrts. ycrttaies, efferyeatur

B.f. ult.

C.Cycrfo, 10.

C7. jj.

&.r. 6.

D.i.^erfo.y.a fn.o^ium.

D,2. lC '. mabtts

E.3» i#, fs/tcem.

D,j,yerfo . j> afn. corfpeti/s. mermes. paltna \tbr*.

tfpe-yidetis mtnus . hebcdt fierres, prsteryant

D

jj). D,f.yerfo.s.

S.

D.p.yerfo.S.

E.2,yerfo. ult.

E,j. ^ JK

JE,j.yerf p&nxlt. Chr/fizmA

E.^.,yerf 2. ejeset.

E.y.yerf if. an/mis.

E.C %yerf. 4,4.jin.hoc eft ho e[t,

E,y. 18. ^jttd

E,y,yerf, 2f. fttmnum.

F.i.yerf

E.2.

E.2.yerf.

jjj.

S.

-?♦

EUjnam.

gl.ir/atur,

ecfia^

t'SS»erf J.

tam-jue. te*/s. Joyafin.d/fcip//am. teclftfftm.

correBum*

Lege ritus.

fifttnebantt

//.

yuafts* M*gtftratus+ ^er/tas. cffcryeant. emutum, mantbus feltcem ccnfpt-clxj^ /ner&tcs. falmx. Ubera, tpfe-yiderts. munus. habeat, Jienes poterVtant. Ckr/ftus. ejecit, annuts. boceft, duo,

f:mm:tm. Ei.jma £/ortatur eccicfa tan^uam lents

dtfctpI/Ttam peccati/m f.Cjafif*

titer* Lwe* errattm felio.

f.C, S*afi>** Dium0

4.?.yerf. 7. afin. fentiamm G.3. 11, doluijfe

G.^JVerf. 4. afin. Elijmaehus G.f. G.afin. Vanttates\

G.f.yerf. 23 . h omium

2f. multa #.7* *♦ hue

G.p.verf 9. fuum

H.i. 13. Ki

fi.2.Verfi 12 * foeietati H.3. 1. alios

B.^ytrf. /# fui*

(ii. eonfittuti

if. quteeju* ft.7. n.afin. fuee UJ.Vsrf.2 yerU

<f# idio

i.rjtetf. 3. afin.dvhipo.

tbtd, jur aconftitttit I.4.yerfiti2 iudieayerat

f.dfin. leg9 /♦/♦ *2* citatavimus I.f.verf. 13 fntra I.tf. 2 atcjucetiam,

I4<f.y*rf. fAafin rfincotatem I*7C*erfii cujufijuam

W* 7 id™

3 afin» beati M%Ver. 23 igitur t^it € Deafirorum

ecrrecttiin

Viem fententiam

diluiffe Symmackut Yanitatit hominum inulta hac juin Et

fcciato atiae «juia

confiitutttX tjuictjuam muod verbo tdeo

divinipo. jure co*(titf*lt+ tndtcaverai. longe. citavimus, eontra^ ettam, pnceritatem eujufijue ideo heatum frofterea Deafirorum prodtgofis

Lttere 1'tues crrAtum

tolto.

Kj.ycr.f Suine

Ks / hatearjtequc

bXjj**erf. C.afn* CkriftyuSM,

Kjj.yerf. j. Duum

f. yearittens

£♦/• 7» Gency*

13. fecerit^Et (£c.

if cutt Ks^* 3* capites

KjGjKrfe.s* indtces

K_J. Tanult.fidt

KfS,yerfo,C. hominem

13 Sertus

1 $ tenentum

L.r, /t cumeo

Mb.i+yerfi. 13 cJI^PauIus certc

to.aftn. repreheudcbat £•*• **• csnjucJus

*.*jintpnt.Sed

vlt. ofortefrdt t.t.yerfo.S.afinjn humanis* *..?. 12 tam L.Sjrtrftl*. &faciei

23* Admoneri *•*# /. vmtatct

ttrrtdu»

Sumt

ha&eatftefue

Chriftus*

Dominttm,

^eritatcmm

Vienna.

dtftingue hocp/tt» toffecertSy & tttfuper 9 yuod cemmemorat , TreJ fcriffertt \cl fcribendum curayertt.z St tius. Et&t. tapitis*

}udtces%

fdc

bominum

Seryetus

tcncntem.

eum.

dtfttngueeftPatt ius,certem

reprehendat.

conVtftus.

dtftinguejinfjfed

oporteat

inhumanit

tamen

tyignem facici

admoyeri

twttatts .

ilid.

IsterM
Fo/to	Unea .	erratum correcJuni Pro Lege
L.t.ytrf*	S.afin.accidtt. aecedtt
LJ	S>. aepurgandi ref>ur?andi
	ihid.	Si idem ftdem
	*P	impofita efi adde Co rond
	6 afin.	ipfa tpfe
M.+.	I*	nunyuam °h unefUam obli- literareVi- terari pojfe W- deretur det>ur
M.+.yerfo.	**	fiidem ficjuidem
	7	necejfaria necefario
	21	ne Ser- nonjze Ser
*./♦	14	Pr&cunt precum
M.fferfQ%	-	nonnu/ltper perGeryafianos Gervafiantf
	S	in utire muttre
	<P	nullum ullum
M.f.yerfi,	s.	manttfz mantiffd
M.7.	u/t.	(.) 00' '
N.3.yerfot	jf.	hpofiatos Apoftatas
Jfrf,	3	meltt me/itus
	4	Adtkai j4di\e't
	S	nomfieiThe nomi^eiTheeuj,
	thtd.	ous hou demo ou da:moma\e nia kena etr na eifegoumeno* egou meyos
	3 afin,	, illis illtc
Xj.ycrfo	<f	ad ac
	8 afin	t imprajlarent prafiarent
#J	f*f*<	> tmcfue tanc/uam
&.Stycrfi+	7afin.	fptritum fpirttu.
o«r	+ afin.	ccluendis eyo/uendtJ f/N/S

vJw

.'•&.'■

: : .'■' . ■ ^>-%V^

* ... ■> ■ : ■.• •■ . ♦ •; ■ , ■ * %">v«y>*te v

. '-• •••■■'•.. y^^r^'^^;:-^^>^v?:^5m-:-^ ■'•>. •'•*•-. * .^i! :''>.:r-;:c^;< '-.^ ^r^s'" '"

-.• . -. -■ ■'• ^^•>'v^>:^^'^v.-.V-:k?^ >:•>_

- •'.v----'*'.^*1V?--:^

/'/^^:M<4':^'-'^.:^-v'/v. . -/, . ' ':v '.. Y,- V.

. ■ ' '* '■ i'A- ">«*3# ^. '^;v;':- '' -'-.. i ';"" • ;:' ;: - ;;-

r, :;* ■;; f-^VJ-.f.V*"*?-..; A.V-.^vV.: ;-*<,'^. '•>:•.>%**•.' 'Sj >•. "■ / >''-■•'••• --..**:::«• -V:.v7. • ■ : .:••

■. - • :. >■■■'- ••■-.. '.*^>v8V--.vy^-j^v-.;.^»^V-.v-''

* . « ;..-.. . . ' . >v % • v». • . ■ .• ■/:-... t v

.: . •■' :-•■"-' :m?m&mu z ~

•

; vw \-v-;;^*l^# ^' 7 '"

■'*•»• *":v - ^"'Kij^SV >**»"* V£T"*- •*♦ '

>- ■; . . £ -:..;'-. • '■" •• '.>■ V :

»* - . ■ ' ■ ' .: «■'' «•;-'- .* '» . . • ."■"■ *}<>-"* /.-'-.■. .-".■/'/■>- * - L.**'i2 .-'•■■•":

Tr:*

'•'•"*■. ;<■ >>i>^;