W «■ M~ « — __ ~ — ™ ' ■■■* Hk ^*. > ■ IBi il___»

^^ ♦*■ W* -__* - ^^ ^^ *■■ «_-» kte «___ ^™ ^»» *■__ !___»

'^*~ *" — ^^» •_»—*• • «• w %*J*+.

^^^ ^*^ tg^ t^^ — _ ^^ __ ^^ ■ *^* •_■ _»_f ,^^_ ■ ^^_E ^vv ^m ■ ^. * J^* #"■ ■» ^^ ^^ ^^ *•» ^^ ^^ _u__.^^» ^^ I

"^* *~* •■" ' **_r- ■** "* *• *» «4» t«»>*W?^__r ^•-^1

"^^ _^^ '** ^* * ^**^**^** *~* *"* fr*^\r ■ ^

r - _-. • \ « __" v • \__ ^^ i ^- ^-> ■■_. ____~^ .

/«-■^!»*

ei ,

C66M-rhK COIINIFICI

RHETORICORUM

AI) C. HERENNIUM

libri nn.

RECENSUIT ET INTERPRETATUS EST

C. L. KAYSER.

LIPSIAE

SUMPTIBUS ET TYPIS B. G. TEUBNEBI

MDCCCLIV.

«J '-f

JJ

> •

LE( >NARD< ) SPENGEL

AMICu CNICE CARO.

PRAFATIO.

Dratores antiqnos non posse satis intellegi el iudicari, nisi cognitio artis rhetoricae accedat, hodie minus ignoratur (juam olim, L. Spengelii maxume opera, cuius Artium scripto- res, Anaximenes, complnres dissertationes hanc literarum par- tem claro lumine illnstrarunt : idem plu- uno loco praestan- tiam huius magistri, qui volgo (auctor ad Berennium5 vocatur, commendavitj atque sic effecit, ut et ipse diligentius eum tra- ctarem: legi igitur e1 relegi, etiam praelegi in scholis acade- micis, ac mox invcni non supervacaneum fore studium in scriptore collocatum, qui suo adhuc vel nomine oareret, inter- prcte careret, recensione careret.

Quod enim attinet nomen, habel hoc commune eximius hic rhetoricae doctor cum Anaximene, quod diutissume debita Laude privabatur sub alieno et celebriore nomine delitescens, Ciceronianus enim inde a primis aerae nostrae saeculis fere- batur eius liber esse, nec nostris temporibus illius haberi est desitus, atque iidem, qui veheinentissume Anaximenia Aristo- teli vindicabant, etiam haec ars ut Tullio attribueretur , postu- laverunt1); stantque ab ea sententia adhuc nonnulli VV. DD.2), quibus igitur liber Cicerone dignus videtur; alii plane indi- gnum esse pronuntiant3); ex contrario longe supra Ciceronis Rhetorica extollit Puchta iure consultorum celebratissumus4). docendi certe arte illum vincit, qui in hoc quoque genere magis eloquentiae gloriam quam accurationis quaesivit ; . at noster materiam, quae ambitiosis Graecorum studiis nimis den- sa et perplexa evaserat, ad simplicem et perspicuom ordinem

1) Zeitschrift fur A.lterthamswissenschaft 1839, p. 408.

2) ut R. Klotz iti ed. nuper curata Cic. Vol. I, p. VI.

3) Bernhardy, Lat. Litteraturgesch. 57, 622.

4) Gewohnheitsrecht p. 50.

VI PRAEFATIO.

redegit, partes singulas dilucide explicavit, exempla idonea apposuit, quae pleraque ipse elucubratus cst: spirat in iis priscae eloquentiae Romanae ingenium, ut quasi dnoQQcot, qui- dam oratorum haberi possint deperditorum, ot repraesentare, quicquid ante Ciceronem illi principes: Catones Gracchi Crassi Antonii Sulpicii in dicendo assequi potuerunt. ipse, quantum cx tot«> libri habitu existumare licet, homo fuit a volgari rhe- torum le vitate alienissumus ; severus religiosus moribus castis- sumis, popularis libertatis defensor, arrogantiae nobilium gra- vis accusator, praeterea doctrina multiplici excultus, qui qui- dem de arte grammatica sc scripturum pollicetur1), de r«' mi- Litari, <{<■ administratione rei publicae*), contra dialecticos3), philosophiae autem mprimis studiosum in principio et fine libri se proclit ' .

Adumbrare eonati sumus virum, in quo specimen virtutis vere Etomanae invenire uon iniuria, spero, videbimur; Corni- ficium esse, eundem fortasse, quem Cicero Verr. I, :>o seve- rissumuBi atque integerrumum iudicem appellat6), Btatim de- monstrabimus.

I.

Scriptor huius libri primus Latine edidit artem rhetori- cam, nomina rerum, quibus ars continetur, primus e Grraecis convertit, exempla adiecit propria, non aliunde quaesita, utruin- que ipse profitetur6): itaque, nisi mendacem hominem fuisse arbitremur, et nominum et exemplorum, quibus utitur, inven- tor habendus est: iam si Quintilianus figurarum quasdam ap- pellationes in hoc libro obvias tribuit Cornificio7), atque ita

1) 141, 15.

2) 83, 11 sq.

3) 43, 7.

4) 3,3; 212. 15 sq.

5) si certa res esset , etiam praenomen Q. addere possemus. opinati sunt quidam L. Cornificium esse, ad quem epistulae sunt scriptae Fam. XII, 17 — 30; at is aliquanto iunior fuit Cicerone.

6) Iegantur verba apertissuma 133, 1 sqq. ab Handio tamen neglecta Encycl. E. et G. XVU, p. 108.

7) IX, 3, 97. 'adiicit his — Cornificius interrogationem ratiocinationem subiectionem transitionem occultationem; praeterea sententiam membrum arti-

PBAEFATIO. VII

significat a ncmino anto eum fuisse usurpatas, potestne ls

Cornificius alius fuisse atque horum Rhetoricorum auctor? si exempla idem lauclat ad vorbum convenientia ' ) , estne cre- dibilo aut ab alio oa ante prolata fuisse technographo, non ab hoc, qui abstinuit alienis, sua olaborare magistrum de- bere graviter contendit2), aut a posteriore maluisse Quintilia- num ea sumere neglecto vero fonteV an vero Btatuemue igno- ratum ab eo viro omnium doctissumo librum esse, quem usque ad nostra tempora traditum unquam latuisse studiosoe Roma- nae eloquentia<- plane improbabile est; et aliquem plagiarium fingemus, quo usus sit Fabius, quem extitisse ne tenuissumum quidon ve.-tigium r<-p<-ritur?3).

Haec, quae satis manufesta esse videntur, doctorum quo- rundam virorum ariolationibus mature obscurata sunt: eas omnes rocensere non opus est, nisi oxompla vitaosae argumen- tationis4) congerere velimus. vidit verum praeter Victorium Sigonium Muretum Lambimun Salmasium A. Ricobonus, ex-

culum. interpretationem conclnsionem . cf. 147. 11: 117. 23: 159, 20; 163, 14; 101. 17: 149, L8; L52, L0; 152,20; L67, 8; 171. 1. gravissumus locns est

V, 10, 2 'pluresque invenies in ea opinione, nt id demum, quod pugna con- st.it, enthymema accipi velint: et idco illud Cornificins contrarium appellat : Quint. dicit locnm 151, 4 sqq., ubi 'conclusio ez repngnantibns' qnam ipse appellat, sic describitur a nostro : 'contrarium est, quod ex rebus divorsis dua- bus alteram breviter et facile eonnrmat — hoc exornationis genus — quom commodnm est auditu propter brevem et apsolutam conelusionem , tum \vt o vehementer, id quod opu? - i, eonprobat contraria re' etc. ef. prae-

terea IX, 3. 90 nam et hoc (finitionem puta) Cornifieius atque Rutilius axrj- fia l.s&cog putant' <iuo significatur detinitio 162, 22. et IX, 3, 27 idem di- etum sit dc oratione libera, quam Cornificius licentiam (180, 6) vocat, Graeei ■jiaoQrjGiav . quem locum laudat Iul. Rufinianus (p. 36. ed. Capper.) nescio an non de ipsius Cornificii verbis, potuit enim Quintiliani fide eum laudare. quod M. Mattius affirmat , 'multo maximam partem illarum figuramm, quae

apud hunc incertum auetorem sunt, iisdem nominibus a Ciceroue priu?

insignitas — ut necesse sit fateri, ea nomiua non ab Cornificio, sed multo ante eum natum facta fuisse' (Opin. 186) plane fallitur.

1) IX, 3, 31 ex 145, 2; 54 ex 162, 14; ib. 70 ex 146, 3; ib. ex 156, 6; ib. 72 ex 157, 12.

2) cf. 121 — 132 egregiam de hac re Cornificii disputationem.

3) ea tamen sententia est Schiitzii , Prolegg. XLI, 'fieri potuisse, ut Cor- nificii liber cum libris ad Herennium eandem ob causam, ex qua similitudo inter Herennianum et Ciceronem de Inventione fluxit , multis locis conveniret .

4) cf. 56, 3 sqq.

VIII PRAEFATIO.

posuitque in libello quem eIudicium secundum' et in altero, quem eDeferisorem' inscripsit. at ipsius, qua usus erat, Quin- tiliani auctoritate adversarius quoque Ricoboni, Marius Mat- tius (Opinionum libri III, 175 — 188) nitebatur, et ex levi qua- dam neglegentia In eius verbis IX. 3, 69 notanda, nl>i tra- ductionis exemplum cum altero adnominationis <x Coraificio afferens omisit admonere hoc alterum traduetionis non esse'), deinde ex duobus lectioniB vitiis, altero liie altero illic re- licto2), apertissumum discrimen repperisse se putabat. quae praeterea suae opinioni firmandae attnlit Mattius, ne speciem quidem habent veritatis, tamen fidem tribuerunt ei nmlti, in quibus P. Burmann8), atque Gornificium Lam Bublatum rati aut desperaverunl de inveniendo auctore, ut ijise Burmann4) oostraque aetate plerique YV. I>I)., aut circumspexerunt, quem orbo libello patrem adsignarent, a Oicerone enim post Etaph. Regii Fl. Sabini aliorumque censuras volgo abiudicabatur.

Primus autem Etegius anno L492 senseral Ciceronis esse non posse opus, de quo Quintilianus taceret5); rectissumum

1) e;i admonitione non opus eral ad explodenda exempla frigida iudicio Quintiliani, qnornm Bcilicel vitium qnantilatis mutatione non videbatur minui pos.se: itaqui' soliim tiaductionis oomen posuit, adnominationis omisit.

'-'i occnpatio' menda omnium codd. esl L64, 17. quam recte sustulit Spal- din^; ct'. ihi Not. noslras. frustra triumphat Mattius: 'solo hoc testimonio cognntnr velint nolint Cornificiani fateri nequaquam hos libros a Cornificio conscriptos Fuisse, neque omnino verum esse quod scribnnl nihil tribuisse Fabium Cornificio, quod in Rhetoricis ad Berennium non inveniretur/ omnino veruni est. quippe Quintilianeus qnoqne locns \X. '■">, 91, «jui videbalur refra- gari nam et haec Cornificins atque Rutilius schemata Xi&eog putant', iam congrnit adhibita optnmorum codd. lectione 'nam et hoc — schema' ul de sola definitione agatur.

3) in Epist. Dedic. praefixa ed. Graevianae, Lugd. Bat. 17'ii, p. XXVI.

4) 1. c. XXXVI.

5) Regius refutavit illos, qui inscriptione el quornndam scriptorum au ctoritate probari putabant Ciceronis esse haec Rhetorica; mentione Tullii et Terentiae nil effici monnit; rectissnme a Quint. IV, .">, 3 locum ex RIn Heiennium (16, (>) reprehendi inteHexil annotavitque non taciturum fuisse, si Ciceronis illud opus putasset; item bene iudicavit de verbis III, 6, 45 'dixe- runt coniecturalem legalem iuridicialem , qui ct Verginio placent' vide ed. Rurm. praecepta eloquentiae diverso hic ordine tradi atque in reliqnis li. g. Ciceronis libris animadvertit; cf. 'Quaestio, utrum ars rhetorica ad Herennium Ciceroni falso inscribatur, quae post eius Problemata in Quint. Inst. Or. pro- diit Venetiis, ao. 149*2.

PRAEFATIO. IX

hoc iuclicium a multis praeiudicatae opinionis vindicibus acri- ter quidem, set futilissumis argnmentis l) impu^nabatur; Fl. Sabinus2) magis sensu quodam Latinitatis movebatur: quan- topere ipsa disciplina, quam tradit Cornificiua a Oiceroniana in libris de Inventione proposita discrepet, mirum in modum plerosque veteres et recentes lectores atque editores fugit: fefellit similitudo eorum, quae uterque de exordio et narra- tione praecipit, ut relicua item congruere nimis cito statue- rent, aut cepit oscitantia quaedam, ut non animadverterent plane diversam esse constitutionum, quarum maxume tracta- tione munus oratorium continetur (ef. 16, 11 sq.), numera- tionem appellationem divisionem explieationem : Cicero quat- tuor numerat, Cornificius tres8); ille appellat coniecturalem definitivam generalem translativam, bic coniecturalem Legi- tuinani iuridicialem 4) ; ille separat a constitutionibus con- troversias, quae in scripto versantur, bic eas subiungit le- gitumae constitutioni5); ille generalem dividit in negotia- lem et iuridicialem, huic iuridicialis ipsa genus est tertium constitutionum, subiectam habens formam absolutam et as- .-mnptivam6); in coniecturali constitutione ille firmamentum defensori, hic accusatori tribuit7); ille actioni nor solum prae- teritae, set etiam futurae coniecturalem statum adhibet, hic in praeterita eum continet8); ille non utitur divisione in pro- babile collationem signum argumentum consecutionem appro- bationem, hic contra abstinet altera in argumentationem ex causa ex persona ex ipso facto, et huius partis divisione in

1) cf. Fabr. Bibl. Lat. Lips. 1773. p. 152.

2) Sabini dissertatio recepta est a Grut. in Fac. I, 1033 sqq.

3) cf. 16, 17 cum [nv. I. 10.

4) cf. 17, 2 cum Inv. I, 10.

5) cf. 17, 10 cum Iov. I. 17 cxtr. in Topicis quodam modo ad veriorem Cornificii rationem redit, ubi ait 95: "in qua re alii quasi status existunt uovi . qui appellantur legitumae disceptationes : tum enim defenditur non id legem dicere, quod advorsarius velit, set aliud: id autem contingit, quom scri- ptum ambiguom est — quom oppouitur scripto voluntas scriptoris — quom legi lex contraria adfertur etc. sic emendavimus locum volgo male leetum ct interpunctum.

6) cf. 21, 13 cum Inv. II. 62.

7) cf. 24, 17 cum Inv. I, 19.

8) cf. 17, 2; 29, 3 sqq. cum Inv. 1, 11.

X PRAEFATIO.

continentia cum ipso negotio gestionem negotii adhmcta negotio et consecutionem1); maxume differunt tractatione lo- c(»nim coinmunium, argumentationum artificiosarum et vitio- sarum, denique generis deliberativi, quae longius persequi hic nolumus, cf. modo II, 10 sqq. cum Inv. II, 47 sq. II, 27 cum Inv. I, 51 sqq. III, 1 — 10 cum 155 sqq. ct quae de his partibus olini scripsimus in Monac. d. n. 1852, p. 482 — 487. Ea omnia qui accuratius intcr se comparaverit, non amplius de eodem utriusque libri scriptore, immo ne de fonte quidem codem cogitabit, undc ambo scriptores hauserint. Cicero ple- raque cx Hermagora repetiit, qui ei potissumus cst auctor, ut Hermogeni2); nonnulla enim in illo reprehendens significat se in ceteris viam a Graeco magistro monstratam tenere: aput Cornificium nusquam invenias Hermagoreae disciplinae vesti- gium; quin videtur eam ipsam petere prooemii verbis eilla, quae Graeci scriptores inanis adrogantiae causa sibi adsum- pserunt, reliquimus: nam illi, ne parum multa scisse vide- rentur, ea eonquisivcrunt, quac nihil attinebant, ut ars diffi- cilior cognitu putarctur'. falsa etiam de scholis ab eo insti- tutis, ex quibus Cicero commentarios suos excipere potuerit, suspitio est; familiaria enim negotia (3, 1), quibus parum otii sibi relinqui dicit, nil praeter curam domesticarum rerum sig- nificant; eae sunt occupationes, quarum etiam 26, 4 meminit; iis impeditus scholas habere nequibat: quas si tamen ei tri- buerimus invito, nihilo magis efficiemus, ut Ciceronem do- cuerit, nisi hunc impium dicere velimus in magistrum: ma- gistrum enim certe laederet istis chuius constitutionis (trans- lativae) 'Hermagoras inventor esse existumatur, non quo non usi sint ea veteres oratores saepe multi, set quia non animad- vorterint artis scriptores eam superiores, nec rettulerint in nu- merum constitutionum : post autem ab hoc inventam multi re- prehenderunt , quos non tam inprudentia falli putamus , res enim perspicua est, quam invidia atque obtrectatione quadam inpe- diri\ his (Inv. I, 16) aperte reprehenduntur verba Cornificii 16, 16: ecausarum constitutiones alii quattuor fecerunt : noster doctor tris putavit esse, non ut de illorum quicquam detraheret in-

1) cf. 29, 8 cum Inv, II, 16 sqq. I, 37 sqq.

2) Inv. I, 8, 12; vide contra I, 10.

PRAEFATIO. XI

ventione, set ut ostenderet id, quod oportuisset sinipliciter ac singulari moclo docere, illos distribuisse dupliciter et bi- pertito'. si animum Ciceronis a tali culpa abhorruisse exi- stumabimus, concidit hoc uno argumento et Schlitzii coniectura, qui Gniphonem fecit libri auctorem1), et van Heusdii2), qui Aelium Stilonern, uterque enim ea ipsa re maxume ducebatur, quod a Cicerone magistri commentarios editos esse arbitra- bantur non cogitantes scilicet de tanta, quantam supra osten- dinius, librorum ipsorum differentia. ne autem quis ad pra- vam Burmanni3) aliorumque opinionem rediens Inventionem ante Cornificiana scriptam putet, conferat 15, 4, ubi ait: cde insinuatione nova excogitavimus , quod eam soli praeter cete- ros in tria tempora divisimus' cuni Invent. 1, 23, quo loco Ci- cero hac triplici insinuationis partitione ut re iam volgata utitur. fieri sane poterat, ut opus a Cornificio tarde ad um- bilicum adduceretur, aliquot annos denuxi.-.^e suspicamur, ante- quam eo perveniret ; nam in extrema parte Sullam victorem describit 210, 1; in 73, 5 Sulpicii legem quandam vituperat, neque incredibile videtur Inventionem iam evolgatam fuisse quarto nostri libro nondum edito; ne maturius opus conficere- tur, difficultas impediebat scriptionis aput llomanos nondum usitatae; de pronuntiatione vero omnium primus hic scriptor praecipere ausus est (cf. 99, 18) ; neque poterat occupato aliis negotiis cito procedere exemplorum elaboratio, quoruin ma- xumam partem ab ipso excogitatam esse ipse affirmat et ar- gumentum ex Komanis rebus petitum prodit. tamen prolata est opinio scriptorem non suis exemplis esse usum, plane per- versa (cf. Ellendt. Brev. eloquentiae Romanae ante Caesa- rem historia p. 41): si enim Latinos oratores in suum volu- men transtulisset, non latuisset hoc populares, nec effugisset crimen mendacii; Graeea autem exempla si convertisset in Latinum sermonem, Graece certe doctos non fefellisset ac ri-* diculus fuisset rhetores Graecos in prooemio refutans, deinde

1) cf. Prolegg. XXIII sqq.

2) cf. Disquisitio de L. Aelio Stilooe Ciceronis iti rhetoricis magistro, Rhetoricorum ad Herennium, ut videtur, auctore. scripsit J. A. C. van Heusde phil. th. mag. litt. hum. doct, Traiecti ad Rhenum 1839. VIII, 109. 8vo.

3) 'illius de Inventione lihros passim descripsit' Praef. Dedic. XXXV.

XII PRAEFATIO.

sequens in exemplis et in eo imitans, quod antea acerbe re- prehendisset.

Ciceroni autem illam retardationem operis Cornificiani in causa fuisse videtur, ut suum relinqueret rude ct imperfe- ctum: taeduerM etiam ex illu nimis multa describere dc pro- auntiatione memoria et elocutione, ut meliorum fontium pe- Quria coactus fueral Cornificium paene solum Bequi iam in primis dc exordio ct narratione capitibus1). vel sic Inventio, quam smis ipse pater postea sprevit (de or. I, 5), non excidit manibus discentium: propter Ciceronis nomen multum lecta atque adeo Lubentius adnibita est quam libri Cornificiani par- tes eae, quibus inventionis praecepta continentur; itaque hic fortasse interiisset, si integra fuissent Ciceronis Ethetorica: aunc horum defectus alteris salutem attulit. facile enim bi- bliopolae alicui in mentem venire poterat atrumque librum vendibiliorem fore, si annecteretur Lnventioni ars Cornificii, huius Bcilicet nomine inducto. fraudem confirmasse iam Ldem bomo videtur Qonnullis interpolationibus, ut verbis Lpsius Ci ceronis in alienum iibrum translatis vere Tullianus videri posset Lectoribus nil mali suspicantibus, neque cum ratio a atupore plebis Literariae petita decepit: 'Tullius et Terentia' foedissima illa interpolatio ( 18, L3 sq.) V. Maturancium, au- ctoris Herenniani interpretem*), etMarinum Becichemum Sco- drensem et Angelum Bucinensem et alios Regii adversarios lusii. aescio an ab eodem profecta sit falsario divisio Cor- oificiani operis in sex libros, antiquissuma certe est, quippe iain Prisciano8) usitata. huius et antiquiorum Bcriptorum Hie-

1) cf. Cornif. I, 2, 3, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 11, L5, 17 cum Inv. [,7,9, 8, 23, 25, 26, 27, 28, 29, 31; etiaun Cornif. 1, 18, 15, 6, 7, 23, 24, 15 cum luv. I. 10. 20. 21, 23. 24, 28, 29.

2) vide ipsius homiuis minume mali verba: Cicero ad Herennium lib. I ,i se ipso exemplum dncens sic ait: pater familias — Tullius haeres meus Terentiae uxori meae triginta pondo etc. aonne hoc firmissimum est argu mentum? si enim alius a Cicerone ad Herennium scripsisset, nunquam pro- fecto nec Tullii nec Terentiae meminisset .

3) Priscianus III, 3, 19 (006 ed. P.). 'Cieero ad Herennium in quinto: quibus virtutibus — comparare\ loeus est 150, 20. numerus igitur resti- tuendus etiam X. 1. "2 (876 ed. P.) 'idem in 1111 ad Herennium 'quid enim tibi vis?' aliquis inquiat — idem ad eundem in IIII 'at non Afrieani nepotes,

PRAEFATIO. XIII

ronymi1) et Rufini») auctoritas opinioncm dudum divolgatam de Cicerone auctore magis confirmavit ac saepe contra incre- dulos evocata est.

II.

Utilitatem huius libri, postquam primum est editus, bene intellectam fuisse a studiosis artis oratoriae maxume inde pa- tet, quod eum ne Ciceronis quidem de oratore libri aut Ora- tor obscurare potuerunt; neque ei postca offuerunt Qninti- liani Institutiones oratoriae magnis doctrinae copiis insignes. nil nocuit Ciceronis obscura quidem, set haut dnbie contra hos libros comparata obtrectatio8), nil Quintiliani malignum silcntium4): scholae artem tam accommodatam suis exercita- tionibus, et, ut ipsius scriptoris rerbis utar Milucida brevi- tate praeceptionis' conspicuam non dimiserunt; idem vero Ci- cero, qui oblivioni tradere voluerat opus agreste, suo nomine conservavit et immortalitati tradidit, Quintiliano autem debe- tur, quod licuit Cornificii nomen sine ulla dubitatione his li- bris inscribere. imperatoruni adatc usurpatos esse docent ad- ditanienta, quae notavimus 23, 4 et 64, 17; mcdio aevo magi- stros rhetoricae inprimis lmnc auctorem secutos esse ostendil codicum vetustoram multitudo.

Quod autem plerumque usu venit, ut libri frequenter lecti mterpolatorum impudentes manus sentirent, nescio an in nul- lum tantopere, quain in hunc Cornificianum cadat. ac primum,

inquit etc. hic postcriora ex quinto, priora cx qnarto laudaverit grammaticus necesse est; illa enim 172, 0, haec 125, 10 leguntur.

1) Hieronym. in prooem. comment. ad Abdiam: 'dicit et Tullius tuus adulescentulo sibi inchoata quaedam et rudia excidisse. si hoc ille tam de libris ad Herennium, quam de Rhetoricis, quos ego vel perfectissimos puto ad comparationem senilis prudentiae dicere potuit, quanto magis ego libere profitebor et illud fuisse puerilis ingenii et hoc maturae senectutis ?s

2) Ruflnus aput Cic. ed. Or. V, l, 180 et 193 'Ciceronem ad Herennium in arte s. 'in arte rhetorica' laudat.

3) de or. II, 10 nec vero te , carissume frater — rhetoricis nunc qui- busdam libris, quos lu agrestis putas, insequor ut erudiam.' adde II, 117, 130, 201, III, 70, 75, 188, 209.

4) vide IH, G, 14—40, ubi Cornificius commemorari debuit, et ib. 03; obiter eius mentionem facit III, 1, 20. cf. Monac. n. d. 1852, 476.

XIV PRAEFATIO.

ut iam supra monitum est, ex Inventione complura ingesta sunt, eo consilio ut Ciceronis videretur esse, ut 4, 13; 9, 17; |ii. 12 el II: 14, 7; 18, 11; 19, 17; 20, 13 et 19; 23, 1; 76, 14 et in aliquot saltem codicibus 11, 20; 12, 11; 20, 16; 27, 2; 53, 2; 67, 11; 77, 5; contra ex Cornificiano opere nil in [nventionem translatum est. alius generis sunt explicationes, ut I. 13; 11, 10; 2:», 15; 27, 2; 2s, 2 ; 32, 13; 47, 14; 49, 6; 50, 8 et 18; 51, 10; 72, 7; 83, 18; 88, 7; 96, 3; 105, 9; 115, 1; 116, 11 et 13; 128, 16; 131, 9; 147, 6; 157, 8; 183, 7; 186, 4: 196, 20; 197, 1 et 4; 200, 6; 202, 6; 208, 4, indices marginales, ut 18, 2, 9 et 17; 19, 11; 21, 9; 28, 20; 34, 1; summaria eorum, quae in ordine leguntur, ab incauto librario pro genuini.s habita, ut 55, 2<i; 58, 6; 60, 7; 65, 13; 98, 8; 103, 9; 104, 17: L38, 9; L83, 11; 191, 13; 192, 5 et 9; 196, 9; 213, 4; eae avaxecpctAaicoGsis tam similes sunt inter se, ut hac rcpetitione nil fingi possit foedius; praeterea plurumis locis invenias adiecta aut constructioni grammaticae, aut ipsi scriptoris sententiae plane contraria; constructioni, ut 10, 13; 28, 18; 32, 7; 55, 11; 57, 9; 58, 14; 85, 10; 89, 12; 173, 10; 189, 4; 190, 12; 207, 6; sentcntiae, ut 19, 16; 20, 13; 27, 10; 30, 7; 40, 13; 44, 6 et 12; 47, 15; 49, 18; 55, 19; 56, 6; 57, 9; 58, 14; 75, 8; 82, 9; 86, 12; 87, 15; 91, 13; 97, 10; 98, 6; 104, 11; 106, 14; 110,4; 124,4; 139, 14; 151, 4; 155, 18; 159, 22; 166, 16; 189, 4; 191, 1 et 2; 192, 10. intcmpestive loci antea lecti citantur 187, 4; 192, 3; 194, 8; nondum lecti anticipantur 192, 12; 195, 12; 196, 1 et 12; 197, 4. plane ridicule interpellatur scriptor ista loquacitate identidem interstrepente 192, 3 — 12, quam paginam lectori, ut aniini eausa inspiciat, indico. earum interpolationum Schiitz indagavit numerum non exiguom magis sensu quodam recti odoratus, quam artis rhetoricae ductus cognitione; quam ob rem etiam sana aliquot membra exsecuit, e. g. 188, 7 et 11. ceteri editores rarissume aliquid senserunt, spuria cum genui- nis pariter relinquentes scriptori, in quo, ut ait Orelli ad I, 21 (hic 19, 8), nil huius modi temere damnandum sit. Schutz autem admodum inconsiderate rem gessit, quom locos ipsi suspectos eiecit, quasi in hac re ab omni errore immunis esset: nos maluimus diversa typoruin forma distinguere aera lupinis.

PRAEFATIO. XV

Quae moclo exposuimus, argumento esse possunt, quam magnus sit error eorum, qui parum valere arbitrantur criti- cam operam ad scriptores recte iudicandos : illis enim plirru- mis et foedissimis interpolationibus tribuendum videtur, quod docti quidam viri iniquam de hoc libro sententiam tulerunt: ista sane ieiuna inepta putida effecerunt, ut scriptor eleganti brevitate et ingenua simplicitate excellens, qui nil ante rem, nil praeter rem profert, qui res perfectis verbis comprehendit, qui aetate debet a nobis princeps prosae orationis Latinae ha- beri, si quidem in hoc genere antiquior liber integer l) ad nos non pervenit — ut is, inquam, ipse tamquam ieiunus ineptus putidus magistellus contemneretur. at speramus; quem ad modum, quom pessume habitus circumferretur, tamen inve- nit, qui vel per pannos agnoscerent decorem, postea severio- ribus etiam placiturum, remotis, quae eam nitere non sine- bant, adhibitis, quae sui similiorem reddant.

III.

Codices huius libri permulti inveniuntur iique aut tales, ut certae familiae adsignari possint propter constantiam lectio- nis; aut ex diversis familiis conflati. familias constituimus tres ac notavimus eas numeris 1, 2, 3, ubi omnes eiusdem sectae codices consentiunt.

Primae familiae codicibus octo usi sumus; quorum anti- quissumi et optiuni sunt Parisinus 7714(p) saec. IX, 7231(ar) saec. X Herbipolitanus (h) in confinio utriusque saeculi scrip- tus. ex uno eos fluxisse exemplo inde colligas; quod carent principio usque ad verba *tria sunt tempora' (9; 10). simili- tudo tamen non tanta est; ut pro uno usurpari possint: sua enim unusquisque habet bona; ut p: 51, 8, 62, 1; 73; 10; 91; 12, 102; 8, 115, 4; n: 47, 14, 53; 15, 54; 12; 61, 20, 66, 12, 78, 10, 117, 9, 138, 2, 159, 14, 163, 15, 181, 11 et 12, 186, 1, 191, 3, 205, 5; h: 18, 1, 36, 19, 41, 4, 44, 1, 51, 5, 70, 3, S7; 16, 116, 7, 121, 1, 144, 18; 156; 4; 160, 14, 163, 13, 165, 10, 185, 15, 1S9, 17. eiusdem generis fuerunt duo Gryphiani,

1) nam Catonis de re rustiea, qui passim in reeentiorem sermonis for- mam mutatus est , hic ratio haberi flequit.

XVI PRAEFATIO.

quos INIicli. Brutus quondam inspexit (cf. ed. Burmann. Lugd. 1761, p. 4S5 — 505): nam in liis eadem ab initio defuisse illius annotatio p. 485 docet: ubi nunc lateant, non constat, ut de- beamus Bruti neglegentissuma eollatione esse contenti. cogno- scitur vel sic eorum praestantia ex locis 94, 1, 111, 10, 129, 4 ac difFerentia quoque a ceteris huius familiae libris. ad hos ut redeam, in vitiosis ii lectionibus plus etiam quam in bonis Lnter se diserepant; reperiuntur, ui hoc potissumum indicem, in codice h et n1) complures seeundae familiae scripturae, ut librarii non videantur in uno archetypo se continuisse.

Eius rei maiorem in modum relicui huius familiao codi- ces, qui principio non carent, vestigia habent: tlieo Erfor- dienscm, (nunc Berolinensem), saec. XIII, (e) Cauchianum (k) Emmeranum £,59(nunc Monacensem) sacc. X(fi). atque e quidem pluruma praebuit eximia, ut 4, 17, 5, 13, 27, 11, 28, 16, 48, 5, 66, 2, L06, 9, 129, 7, 131, 9, 148, 7, 161, I, 169, 11 ct 16, 176, 7 et 19, 198, 7, 205, 12, 206, 5; non numquam cum soio p aut h%) conspirat, ut ex fonte vcl his libris me- liore ductum existumaveris ; at idcm pernmltis tcrtiae fami- liae depravationibus8) in quarto potissumum libro affectus est: cuin eadem haut pauciores bonas lectioncs communcs habet4). k atllmc ox sola Cauchii collatione innotuit satis accurata, si aetatem illam spectes, omisisse tamen liaut pauca ex compa- ratione ceterorum huius familiae codieum suspicamur. quo sae- culo scriptus sit, et ubi asservetur, Cauchius non adscripsit.

1) in h ut 31, 12, 33, 8, 42, 8 et 12, 165, 5 et 17, 167, 2, 174, 2, 190, 20; in Tt 60. 11. 102, 10, 105, 10, 115, 7, 121, 2, 127, 12, 166, 19, 198, 12. a1 h cum solo p consentit in 37, 9, 47, 6, 61, 9, 109, 10, 113, 1, 117, 2, 139,2, 160,15. 164. 12, 172, 1, 181, 10, 185, 3, n cum solo p 22, 13, 56, 11, 57, 6, 70, 3, 140, 14, 178, 5; cumsolo h 37, 21, 55, 15, 130,5.

2) cum p 11. M. 57. 8, 60, 1; cum h 11, 10, 19, 7, 21, 16, 22, 3 et 13, 24, 2, 25, 1, 27, 13, 28, 11, 43, 13, 47, 13, 49, 11, 62, 1, 103,4, 104, 8, 106, 7, 108, 5, 132, 2, 157, 5 et 22, 168, 15; cum n 156, 5, 198, 15.

3) ut 91, 5, 92, 1, 99, 1, 110, 4, 114, 8, 124, 16, 126, 2, 134, 3, 137, 5, 144, 15 et 17, 145, 12, 148, 10, 155, 1, 174, 4, 181, 1, 3, 8 et 15, 185, 16, 186, 1, 191," 7, 193, 13, 198, 5.

4) ut 67, 12; 71, 12, 88, 8, 98, 20, 99, 2, 111, 7, 125, 8, 139, 13, 144, 13, 140, 5, 7 etl4, 151, 1 et 9, 154, 13, 155, 10 et 12. 158, 7, 159, 16, 164, 2 et 4, 166, 12 et 18, 172, 12, 179, 8 et 9, 180, 7, 181, 9, 182, 8, 184, 20, 194, 10, 203, 11.

PRAEFATIO. XVII

bonas eius lectiones vicle 8, 21, ubi r accedit; 16, 6, 41 , 1, 102, 11, 205, 16; 208, 11, 210, 11. ') \l omnium primae

familiae librorum maxume acl secundam declinat2); solus ve- ram scripturam servat 33, 13, 67, 14, 85, 13, 87, 4, 156, 2, 175, 11. correctus passim est manu non multo recentiore, quae totam fere alterius sectae varietatem intulit. simili ratione p ex libro eiusclem generis mutatus est, idque interdum tam violenter, ut antiqua lectio plane deleretur, cf. 63, 7, 168, 153). etiam in k saepius varietatem illinc appositam invenimus. ita- que pWfL* significat eorrectricem eandemque ex codd. secun- clae familiae profectam manum: multo rarius in h % e talis emendatio apparet, neque ut in illis libris, ubique ex deterio- ribus fontibus ducta est. eidem denique sectae accensendus Ingolstadiensis nunc Monacensis recentissumus chart. saec. XVI, nec quidquam novi praebens.

Solam primam familiam pro fundamento genuinae scrip- turae in universum habemus : quae tamen passim librariorum vitio obscurata aut visa certe corruptionem tulisse duorum, qui medio aevo extiterunt, criticorum conatibus temptata est alte- rius indocti et inelegantis, alterius doctioris neque inficeti; hic locis, quibus corrigendis tralatitia Latinitatis cognitio suffi- cit, saepe recte medetur. ab illo rudiore secunda familia constituta est; exemplum, quod ad suum captum refingebat, easdem habuit lacunas, quas nostri primae familiae libri; quem doctiorem appellamus, pleniore codice utebatur et non nusquam meliora offerente quam illi hodie praestantissumi : sic accidit, ut quae inde derivata est volgaris recensio, etsi plerumque non sit commendabilis, tamen aliquoties auxilio ve- nerit nobis in utraque potiore familia haerentibus. pleniorem autem alterius correctoris codicem fuisse ex lacunis satis mul- tis consequitur, quae in deterioribus tantum libris explentur, in melioribus maxume propter homoeoteleuta natae orationem interpellant incommodissume : vide 16, 11, 29, 15, 37, 2, 56, 6,

1) secundae Iectiones habct 19, 12, 27, 10,35, 1, 111, 7, 112, 8 et alibi.

2) cxemplo sint, quae desnnt in pnh 3, 1—0, 10, praeterea 55, 14, 61, 2, 70, 18, 72. (5, 91, 5. in 20, 0 coniungit lectionem fam. pr. m. cum de- teriore relicuarum.

3) huius rei nulla mentio fit in ed. Orelliana. cornificius. b

XVIII 1'KAEFATIO.

69, 8 et 10, 95, 4, 110, 17, 118, 18, 119, 6, 122, 3, 123, 3, 128, 2, 13 et 17, 175, 8, 196, 20, aut quae etiani in e subla- tae sunt cum deterioribus faciente, cf. 126, 14, 132, 9, 139, 13, 144, 2 et 13, 159, 6, 188, 11. de iis pleraeque eius modi sunt, ut ex ingenio tolli non potuerint. antiquiorem fuisse au- ctorem secundae familiae ostendunt quaedam eius lectiones in tertiam translatae, ut 18, 11, 11», 12, 22, 13, 27, 10, 55, 14, 86, 9, 94, 1, 177, I.

Plurumis locis duae praestantiores familiae consentiunt, qua re factum est, ut criticis eadem fere dignitate codices esse viderentur, quos nunc alterutri accensemus. at discrimen, ubi dissentiunt, ingens est, quippe correctoris lubidine natum, non pedetemptim progressa depravatione. iuvabit autem de aliquot exemplis cognoscere utriusque interpolatoris rationem:

1. est mater atque praeterisse apariter. (58, 20) 2. est mater quae parit, pariter 3. est mater atque materies, ea parit

1. si sententia aliter iudicatum sit. (77, 4) 2. si a sententia al. iud. sit. 3. si semel al. iud. sit.

1. eadem ostemmtiatione scit (102, 11) 2. eadem ostentatione fit. 3. eadem attinent ad suavitatem pro-

nuntialionis. 1. varietates opus sunt. (105, 10) 2. varietates poni possunt. 3. varietate opus est.

1. nullius uneforse calamitas (177, 1) 2. nullius urbis (s. nullius verbo- 3. null. urbis meror et cal. rum). cal.

1. prudens parcum (178, 5) 2. impudentemquc parcum. 3. illudens parcum.

1. constituetur. (182, 1) 2. comprimctur. 3. mitigetur.

1. tamen ct ipsorum veritatis esse videatnr (182, 1) 2. tamen et sententia eorum , qui 3. amici ipsorum et veritatis esse vi- dicunt, quam de quibus dici- deamur.

tur, vera habeatur accedant, in quibus 2 male, 3 bene emendat primae lectionem: I. quidem varietas haberet enim (103, 4) 2. quod emendat varietas. habct 3. habet enim enim

1. sine mul cum concitatione (109, 4) 2. sine multa concitatione. 3. simul cum cogitatione.

1. quibus liber constat vitae (179, 0) 2. quibus libertas constatuite. 3. qu. liberi sunt, statuite.

PRAEFATIO. XIX

1. astutioperatione (182, 6) 2. astuta operatione (s. a statuta 3. astutiore ratione operatione)

1. huiacent c. gracchi (200, 9) 2. stultitia g. gracci memento. 3. inulti iacent gracchi.

Secundae familiae agmen dueit Bambergensis 42<l(<7)saee. X, passim correctus ex aliquo tertiae fam. libro (a2)1). proxu- mus ei est Frisingensis (/")saec. XI (nunc Monacensis), ali- quantum ab utroque distat Emmeranus F104(w)saec. XII (nunc item Monacensis), qui piura quam illi eum tertia fami- lia communia habet, 2) et aliquot locis solus ex Cic. de Inv. interpolatus est; 3) at idem nescio unde praeclara quaedam ser- vavit. 4) accedunt ad hos libros accurate excussos copiae Gru- terianae ex Palatino quarto et sexto, Gemblacensi; Bruilerensi;5j Liliensi,6) Coloniensi, Tosano, qui omnes sunt eiusdem sectae; etiamMediceus(m)a J. Gronovio inspectus,7) Parisinus 7696,(saec. XII) Gudianus 153 saec. XIII(^) Augusteus 4, ll(a)saec. XII. coniunctim haec secta praebuit emendationein in his locis: 3,

15, 4, 14, 6; 4 et 21, 13; 23, 32; 14; 39, 10; 67; 1, 69, 11, 89; 3, 96; 5; 107; 2; 108, 1; 113; 11, 126, 1, 16S, 12; 170, 12, et

16, 174, 7, 179, 2; 209, 1. singuli excepto n rarissume aliquid boni habent, ut a 187, 7; f 135, 2.

Tertia familia constat Bambergensi 423 (b), saec. XH, et Erlangensibus 2S9; 290; Lovaniensi nunc Bruxellensi 9999, Harleianis 2510, 2623, 2624. eadem fere ac b aetate scriptis, Fabrieiano aput Gruterum (ef. ad 116, 6 huius notam). Pari-

1) saepe haec secunda manus a codice b (Bamberg. 123) discrepat, ut 23, 4, 38, 5, -14, 7, 58. 20, 109, 17, 150. 14, 162. 10, 164, 8.

2) ut 46, 10, 49, 10, 90, 19.

3) cf. 4, 15, 11, 21. 21. 2.

-I) 10, 2, 17, 5, 30, 17, 72, 9, praeterea snlus cnm e facit 3, 5, 31, 4; cum ^40, 12, 66, 4; cum t 19. 8. cum /■ 20, 19 cum a2 45, 1 cum gr3 (Gryphiano 3) in 4, 3.

5) Gemblac. in Pacuvii Fragm. 61, 19 sqq. sigla (J1 notatur, ihidem Bruil. ^2.

6) cum 2 eonsentit 209, '•>. Cbloniensis 111. 10, Tosanus 185, 1.

7) Gronov. in illo codice etiam malas lectiones commendat e. gr. 186. 6, ubi 'pedes' omittit, 203, 2 'vcrum euntem illum'. eundem Elotz nuper (Prooemium Cic. Vol. I, p. V) 'longe praestautissimum' appellavit; ucc tamen quicquam inde recipere licuit, quod in aliis codd. non esset.

XX PRAEFATIO.

sinis 7695, 7699, 7740, 7741, 7743, 7744, 7745 = p 2, 4, 8, 9, 11, 12, 13, Vindobonensi 32 saeculi XIII et XIV libris et his recentioribus Lugdunensi 2 (/2) Rhedigerano 3 (q3) Dres- densi (<?). bonas lectiones ex his plerumque consentientibus excerptas invenimus 15, 9, 18, 7, 19, 9 et 14, 28, 1, 32, 14 33, 7, 38, 11, 40, 4, 69, 10, 74, 3, 76, 8, 77, 5, 78, 7, 87, 7 89, 4 et 7, 92, 5 et S, 94, 5, 95, 8, 96, 1, 101, 2, 4 et 8, 107 2 et 4, 108, 1, 109, 4, 110, 15, 114, 4, 115, 7 et 9, 117, 2 119, 1, 125, 7, 132, 10, 145, 5, 156, 20, 177, 6, 179, 6 et 14 182, 6, 185, 1, 195, 13, (196, 20), 201, 15, 203, 9, 10, 206, 2 209, 9, 14, 210, 13. l) huius familiae est ^Yindbergensis qtio- que nunc Alonacensis (g) saec. XIII, qui quartum librum inde a 143, 14 habet.

Iam transeamus ad codices mixtae originis, quorum dioQ- fi-cotcd ex libris diversis novam recensionem instituerunt : in eorum turba excellit Turicensis saec. XII (l) plerumque faciens cum familia secunda, pauca ex prima, satis multa ex tertia re- ferens atque inde maiorem lacunarum partem expletam2). prae- terea multa nova hic invenies partim probabilia, ut 15, 13, 18, 1, 23, 1, 31, 21, 38, 11, 52, 22, 99, 11, 118, 17, 122, 10, 128, 2, 138, 7, 161, 14, 172, 7, 190, 12, 200, 15, 206, 4; par- tim spernenda, quorum haec pauca ex multis sufficiant: 35, 1, 36, 6, 44, 7, 92, 2, 96, 17, 101, S et 10, 112, 4, 165, 4, 186, 1. cognati huic codici sunt Lugdunensis 3 (/3) 3) et is cuius lectiones margo Cratandrinae editionis habet (x), remotiore gradu Vratislaviensis (#); primae familiae usum aliquem, set frequentiorem tertiae prodit Duisburgensis (d) *) unde descri- ptus est Lugdunensis 4 (/4) ; ei similis videtur Pal. 3 et Cortia-

1) peculiaria bona codicis b vide 10, 11, 83, 8, 174, 4; cod. q3 11, 5, 30, 17, 147, 8, (cum e consentit solus 05, 9, 183, 17); cod. #95, 9, 192, 18.

2) restant lacunae 10, 11, 29, 15, 50, 0, 122, 3, 123, 3, 139, 13, 144, 2 et 13, 188. 11.

3) ex /3 duximus correctiones 107, 1, 193, 7, ex v 8, 8, 99, 13, is solus congruit cum e 10, 2, 159, 21; cum h 31, 3; cuin p2 15, 4, 178. 0.

4) vide lectiones inde repetitas 75, 10, 80, 4, 114, 21, 126, 2. et, ubi r adstipulatur 0, 1, 89, 10, ubi c, 15, 4, ubi p 157, 20, ubi ju. 28, 19. cx X est 67, 9 et commune cum r 00, 1 cum l- 175, 10.

PRAEFATIO. XXI

nus (%). idem convenit in Trossianum (r), l) cuius quasi satel- lites dixerim Rhedigeranum 1 iQi),2) Oxoniensem \, 3) Pal. I. Parisinum 6 (7738), Vindobonensem 31 (<d3), Persimanum (209, 9 cum r facit addito ciacent'), etiam Vossianum 2 >ro2),4) etsi nullus eorum vestigia principis presse sequatur. solitarium di- cas Lugdunensem 1, *) et dissimile par ceteris codd. Bamber- g-ensem 421 (c) et Rhedigeranum 2 i o! ' . recentiorem etiam conformationem eam habemus, quae ex libris, qui iam ipsi hy- bridae sunt, t et r nova confusione orta est : quam repraesen- tant Opizianus fnunc Berolinensis) o, 7) Ratisbonensis (nunc Monacensis) (p,H) Vossianus tertius vo3, Pal. 5. sive Pithoe- anus, et quem aliquot locis a Suffrido Petri inspectum esse narrat Gruterus. ex codice huius generis facta est versio Graeca particulae III, 29 — 40. 9) recentissumi denique sunt Ultraiecti- nus (t) et Zuiccaviensis (y) plane consentientes, i0) set hic al- ter desinit 74 in verbis cargumentari et' ille integer est. codex ille aut simillmnus certe in curanda ea editione pervetusta, cuius mentionem facit Orelli Ind. Edd. scr. Cic. p. 223, vs. 19 — 27. carentis indice et anni et tvpographi usurpatus esse

1) cf. 82, 4; in loeis iam notatis habet quae k,n,d,%, 122, 10 ciim q1, 123, 16 cum o solus praebet verum.

2) propria eius vide 31, 7, 118, 11, 122, 5. commune cnm P 172, 15, cum c 94, 2 cum qp 110, 2.

3) consensum reperiinns e. g. 64, 8, 66, 12, 00, 13, 109, 17: profuit 93, 16.

4) profuit 21, 18. 111. 4, 123, 16 et 155 cum pv.

5) cf. eum 202, 3 et cum 91 facientem 172, 15.

6) sua habet c 90, 18, 93, 15, 111, 12, 161, 16; cum e commnnia 157, 21, 160, 1, 190, 8; cum n 164, 8. cum v 159, 21, cum q1 01. 2. cod. o2 vide 191, 5, ac nescio an sequeudus fuerit 25, 3; recte cum v facit 15, 4, 175, 7, 178, 6, cum e 161. 0.

7) cf. 115, 15, 183, 18 et accedeute t 52, 22, cp 72, 7, c 101, 11. duo- bus m,P 24, 1.

8) hunc doctissumus quidam vir exaravit et suas, m videtur, correctio- nes intulit; ex iis probabiles videbantur 17. 7, 41. 1, 79. 17, 91, 12, 121, 4, 131, 11, 165, 16, 173, 4: in 31. 21 lectionem eodicis t, in 180, O &», in 87, 7, a, in 72, 7 et 119,2 0 sequitur. vo3 praebuit 17, 20, 23. 19, 136, 18, cum v. facit 113, 6.

9) cf. Cat. Codd. mss. bibl. R. Bav. auct. Hardt III, 409 sqq.

10) cf. 18, 11.

XXII PEAEFATIO.

videtur. iam inscriptio est eadem: 'Marci Tullii Ciceronis ora- toris clarissimi ad Herennium Rhctoricorum novorum liber primus feliciter incipit.' parum diffort titulus codicis Medicei Plut. L, 16, sacc. XV.

De genere Harloianorum 2590, 2600, 2019, 3509 ») Augu- stani et Salisburgensis nunc Monacensium, 2) duorum porro Lipsiensium 8) alterius bibl. Univ. Lips. 1246 (A1), alterius bibl. senat. Lips. 96, (A2) Gryphiani 3 (gr3) 'jduorum a Gronovio ad- hibitorum,5) denique Gothani6) nil statuo, nisi melioribus certe, quantum exempla ab amicis excerpta aut aliunde accepta do- cebant, non adnumerandos esse, ut facile tulerim accuratioris notitiae desidorium: quin plurumi restant codices adhuc ignoti, set optumis nostrorum aotate, si fidos indicibus, non pares ; nec vcrisimile bonitate nostros illis cederc, quandoquidem pleri- quo, quos saeculis XII — XV scriptos novinms, cum vetustio- ribus minumo possunt conferri. 7)

1) Barl. '2000, 2619, 350'.). quantum quidem ex specimine (27, 1—14) colligere licet, nil memorabile habent, a1 2590 haec nusquam praeterea in- venta: 27,7 ut quae, 8 et iudiciale, 9 ergo pr. abs. iudiciale priusquam ad alia transeamus. hoc in priore Iibro, 11 pr. est et diff. 12 propemodum hoc in libro absoluta, sed non parvam partem/

2) Augustanum ex mea collatione 61, 19 — 63, 3, <•( ex paueis Schiitzii citationibus novi (cf. 15, 19, obi signatur a) ; deterrimus videtur Salisbur- gensis(s), quem illa sola in particula inspexi.

3) Lipsienseni utrumque aliquot locis adhibuit Ernesti, ut 151, 1.

4) Gryphianus 3 in 4, 3 et 6, 5 cum cod. n conspirat, alibi, ut 9, 17, 33, 2 cum q1 , saepius cum tertia familia. Mich. Brutus eura in primo libro undevicies, in altero semel, in quarlo qnater in tertio nusquam commemora- vit. aput nos eius mentio restituatur 4, 3, ubi falso gr1 laudatur, et 149, 1, ubi (]"-* mutetur in gr3 .

5) Gronoviani libri duo, quibus praeter Mediceum Jac. Gron. usus est, ex ipsius notis non possunt satis cognosci; 115, I alter cum 1>, alter cum r con- sentit.

6) Gothanum librum ne plane ignoraremus, fecit censor ed. Schiitz. (Allg. Lit. Z. 1805, 360.) qui nonnullas inde profert lectiones, ut 10, 14 incipie mus, 10, 15 ab ambiguo, 13, 12 incipiemus unde, 18, 10 cuni scriptum duas, 20, 15 'paterfamilias — esto' om. 21, 2 heredes quos iubet (ut «) 22, 4 com- paratio concessio rem. cr. transl. cr.

7) antiqui lilm, qaos diligenter collatos vellem, sunt Medicei Pl. F>, 20, saec. XI et LI, 10, saec. XI, idem, quo Varro de L. L. et Cic. p. Cluent. continentur, idem etiam, ni fallor, quem J. Gronovius tractavit. saec. XII sunt

PRAEFATIO. XXIII

Editiones antiquae contaminationis malam consuetudinem a recentibus codicibus traditam propagarunt; itaque vix quic- quam debetur operae eorum, qui, ut Omnibonus Leonicenus, exeunte saec. XV identidem recudendae 'Rhetoricae novae' praefuerunt. ') etiam Aldina et Iuntina raro aliquid ad emen- dationem conferunt; multo plura Cratandrina et Lambiniana, deinde Ernestiana et Schtitziana et melioribus iam copiis ad- hibitis, quibus tamen nimis cunctanter atque adeo timide ute- batur, utraque Orelliana: 2) omnes nil amplius consecutae sunt, quam ut recognitiones dicendae sint editionum principum: eae autem ex futilissumis libris mstis ductae sane non requi- rebant diligentem explorationem: posteriores ubi aliquam ex ingenio correctionem afferebant, indicavi, praeterea Cratan- drinam citavi (Crat.) et maxume Lambinianam (Lamb.), ubi primum deseruerunt volgatam lectionem atque sic ipsae tex- tum, qui ad nostra usque tempora mansit, constituerunt. Mich. Bentinus,3) qui Cratandrinam adornavit, codicibus ute- batur nostrorum l et q1 similibus, Lambinus si non ipsis r et o certe parum diversis.

In universum obfuit Cornificio, quo minus ad pristinum habitum revocaretur, triplex editorum incuria: rerum verbo- rum codicum; atque rerum (h. e. potissumum rhetoricarum) neglectio prohibuit, quo minus sententiam saepissumc labo- rantem restituerent, verborum, quo minus suum scriptori di- cendi genus identidem obliteratum redderent, codicum, quo minus remedia in eis latentia investigarent aut iam prolata ad- hiberent. sic neque artis huius Cornificianae praestantia intel- legi4) potuit, nec proprietas orationis in summa perspicuitate

PI. L 10, 15, 30, 13 (olim Petrarcae), 44, XIII Pl. L. 29, XIV Pl. L. 5, 20, 40. miiltos huius et Parisiuae bibliothecae codd. saec. XV non morabinuir.

1) Mediolanenscm editionem (mcd.) ao. 1474 editam aluuioties citavimns.

2) prior ed. anni 1820 Turicensis cod. (Jt) lectiones et excerpta ex libris Oxoniensibus (cf. Index edd. p. 212) habuit , posterior codd. paftrb collatio- nes, de quibus supra egimus.

3) cf. Orell. Ind. edd. scr. Cic. 198.

4) cf. ut in quadraginta fere paginis subsistamus 8, 21, 9, 17, 10, 1, 12, 11, 15, 1 et 13, 18, 11, 19, 12, 20, 0, 11 et 19, 27, 10, 28^ 11. ?,!>. 17, 32, 13, 34, 19, 36, 6 et 15, 40, 13, 42, 2 et 12, 44, 7 et 8, 45, 1. 10, l(i, 47, 13, 49, 8 et 10, 50, 8 et 9, 52, 22, 53, 3 et 15.

XXIV PRAEFATIO.

et accuratione brevissumae cognosci. •) relinquuntur sane loci complures, quibus aut plane deleta fuit genuina scripturae forma aut gravius depravata et ex tenuibus codicum vestigiis exploranda : talibus aliorum et nostri conatus subvenire de- buerunt: eos in varietate lectionis notavimus diductis literis, ut a lectore statim distinguerentur ab iis emendationibus, quae totae sunt ex codicibus petitae.

1) cf. IS. 16, 21, 3. 22, 6 el 13, 24, 2 el 10. 20. 1 ct 11, 32, 7, 33. 8, 34. 11. 35, 1. 13. 13- 46, 11. 18, 6, 83, 1 98, 5, 124. 16. 144, 16.

INDEX COIHCUM. (C.)

Prima familia (1). 4. Gryphianus 1 . . . <jrl

1. Parisinus 7714 . . . p 5. Gryphiarms 2 . . . gr2

2. Parisinus 7231 . . . n 6. Erfordiensis .... e 3- Herbipolitanus ... h 7. Cauehianus .... k

1) multis locis denuo inspectus est ab E. Millero, qui in bac quoque opera, ut olim in Philostratea. singulari benivolentia et comitate me adiuvit. codex fuerat Claudii Puteani, nec ignotus Pithoeo et Salmasio.

2) coliationem huius codicis accepi a Celestino Port, scbolae palaeogra- phicae, quae floret Parisiis, olim alumno : primum librum speciminis causa E. Miller amicissume comparavcrat. C. Port. in fine schedarum adscribit: 'codex non duodecimo scriptus seculo, ut vult catalogus Mss. bibl. reg. sed exeuntc seculo, ut potius videtur, decimo'. insunt praeterea Fl. Vegetii epitoma, Iul. Solinus, Cic. Partitiones, J. Severianus, excerpta quaedam ex Quintil. Iib. X, XII (fol. 60 sq.) Augustinus de musica, al. scriptor Catalogi in eo quo- que errat vehementer. quod ait excerpta tantum esse in sex libros digesta: nimirum folia errore bibliopegi confusa hominem deceperunt.

3) Herbipolitanum exeussit C. Halm v. cl. cf. Analecta Tulliana fasc. 1. Monach. 1852. quos in Praef. V exbibet titulos exornationum ut 'exclamatio gravis, interrogatio mediocris, adnominatio bumilis' in plerisque meliorum fa iliarum codd. reperiuntur, suntque, opinor, ab aliquo magistro additi , qui singulas exornationes in tres figuras (cf. 133, 17) distribuere inutili opera conatus est. externa codicis forma describitur ab Oeggio , Chorographie von Wiirzburg I, 544, unde vide petita ap. Halm. 1. c. p. IV.

4 et 5) Bruti horum librorum collatio adiecta est ed. Lugdunensi, quae 1570 aput Ant. Grjphium prodiit.

0) Erfordiensis nunc Berolinensis cod. a nescio quo V. D. in Grae- vii usum est collatus, varietatem lectionis inde enotatam invenimus iu margine exemplaris ed. Wechel. Francof. 1500, quod asservatur in bibliotheca no- strate ; hinc codicem iampridem uoveram aliquanto melius quam ex Graevii no- tis (cf. ed. Graevio-Burmannianain Lugd. 1761 repetitam a F. Lindcmanno Lips. J828). at accuratius quam ab anonymo illo examinatus est nuper a Lud. Botzon studioso philol. rogante C. Halmio, qui pro sua in me amicitia lubeu- ter permisit, ut schedis Botzoni uterer.

7) etiam huius cod. lectiones invenimus in Graeviana bibliotheca, quae maxumam partem olim in academicam nostratem translata est: %dscriptae sunt margini ed. Cratandrinae 1528. J. Cauchius (J. van Cuyck) aomen suum in capite libri posuit sic: c.Io. Cauchius Ant. f. Ultraiecti/ constat eum com- mentatum esse in Ciceronis Officia, Ausonium et Aemilium Probum et ao. 1566

b*

XXVI

8. Emmeranus 1 ... jit 11. Frisingensis .... /'

9. Ingolstadterisis . . . ing 12. Emmeranus 2 . . n

13. Palatinus 4 . . . pal. i

_ , „ ... ,_* 14. Palatinus 6 . . . pal. 6

Secundii familia (2). .,.

15. Gemblacensis . gembl. (pl)

10. Bambergensis 420 . . a 16. Bruilerensis . . bruil. (j32)

obiisse. Graevius multas bonas illrus codicis lectiones omisit transcribere in annotationem suam, e. g. 102, 11. egregium ac fortasse eundem librum Cau chius ad emendandam Inventionem adhibuit, vide nostra ad 24, 17, 56, 6.

S) Bmmerani 1 (E58) descriptionem affert etiam L. Janus in ed. Macrob. LXXIII. cognationem quandam huius cod. eum n prodil Severianus in utro- que adiectus, iUso cum inscriptione 'praecepta artia rhetoricae summatim col leeta de multis ac sintomata a Julio Severano' hic cpr. a. rh. s. c. d. m. ac sumpta a J. Severiano.' codicem ipsi contuiimus, ut alterum Emui.

9) De Ingolstadieusi vide, quae supra narravimus p. XVII.

10) in extremo Polio eius codieis liaesil particula Controversiarum Sene- cae ed. Rip. 164, sq. unde lias lectioneg non tmmemorabiles excerpimus quo- modo iiiquit fecisti — sacrilegi — liberis — habet aocusator — quod mag- nus dolor? mater habes solacium — non fecit anus, non fecit orbata — irata inquit — frangatnr — dampnat — etiam snpersticiosos — coluit quae pro

tam — verbum est. Pars altera. omiiium vox — latere qiiisquc se

— quisquam suae et • accusator — diis ipsis persequ. — <\r ira

qni olim — violatae numiiium magestates comp. — deberet <t posset' in lo cis, quos punctis notavi. literae plane sunt detritac. hunc codicem incredibili neglegentia olim tractatura denuo conferre debuimus.

11) Frisingensis varietatem L. Spengel ita excerpserat, ul plerumque an tiquiorem manum accurate iiidicaret, recentiorem omitteret, ea nunc a me adiecta est. ceterum cf. Ind. Lect. in acad. Turic. sem. Iiil). 1844, pag. III.

12) Kmmeranus 2 (notatur K, 104) magna iacuna deformatur 135, 11» ('quam iste') usque ad 164, 1 (*adnuisscl modo') ac desinit 185, 10 in media voce 'iugulaveritis'. praeter Cornificiana etiam libros de Inv. habet cum in Bcriptione nlim pervolgata 'vetus rethorica Marci Tullii Ciceronis' a recentiore manu, ab eadem noster liber inscribitur rethorica nova M. T. Ciceronis. de ea appellatione nmi inscite egit H. Lagoinarsini apul Bandiniiim Catal. Mss. Lat. bibl. Med. Laur. II, 488, sqq.

13) Palatinum quartum et sextuin plane aniiqua esse scriptura diiit &ru terus not. ad 6, 7.

15, 16) Gemblacensis et Bruilerensis imnc Bruxellenses sunt 5348, 4045. ille saec. XII, hic XI scriptus. specimen horum et Lovaniensis nunc Brux. 9999 acceptum refero viro amicissumo G. Roulez, professori Gandaviensi (cf. 61, 19 sqq.), atque ibi signavi ^',(32,^3. aliis locis, ubi Guilielmii fiile duos priores libros laiulo, antiqua utor appellatione. Gruteri verba sunt: membra- nis Francisci Kabricii — usus fuit Gulielmius noster, qui praeterea adscripse-

XXVII

17. Coloniensis .... col. 25. Lugdonensis 2 /2

18- Tosanus tos. 26. Rhedigeranus 3 . . . q3

19. Liliensis /?'/. 27. Dresdensis .... d

20. Mediceus m 28. Erlangensis 289 ... sl

21. Gudianus #29. Erlangensis 290 . . . c2

22. Augusteus «30. Bruxellensis 9999 . . /33

23. Parisinus 7696 . . . p1 31. Fabricianus . . . fakr.

Tertia familia (3). 32. Gronovianus unus.

24. Bamberarensis 423 . . b 33. Harleianus 2510.

rat ad orani libri sui variautes lertiones excerptas ex codice Gemblacensi, Er- furdiensi, Bruilerensi, denique e chartaceo Suffridi Petreii (haee ad 3. 1). at Erfurdiensis nusquam ab eo mentio t i r : contra legimus ad <> . 1 monel Gn-

lielmius exstare in Coloniensi 'et apparatur'. unde ipse Tosanum et Liliensem nosset, nescio an nnsquam indicaverit, certe frustra qnaesiri.

17, 18. 19) cf. notam antecedentem.

20) qui a (iionovio simpliciter Medieeus appellatur, csse videtur Pl. LIII, 10. cf. quae supra diximus p. XIX, 7.

21) Gudiani et Augustei Bpecimen (61, 19 sqq.) amicae A. Fleekeiseni

operae debeo.

23) Parisini 7606 varietatem indidem daetam aecepi ab K. Millero. nl relicuorum Cornificii codicum, qui quidem ante saec. XV Bcripti >unt. ille eos- dem praeterea ex rhetorico genere libros habet atque n (Far. 7231).

24) bunc quoque codicem denuo comparare oportuit , quippe cuius non spicilegium , set multis locis paene tota messis nobis relinqueretur. quaedam lectiones indicare videntnr aut huius aut eius codicis, unde descriptus est, an- tiquissumum exemplum s. archetypum fuisse. (cf. 57, 10, llti. .>. 1^*3, 15.)

25) Lugdunensis cosnitio . ut relicuorum Lugdiinensium lilirorum (L) et Vossianorum (V), Oudendorpio debetur, (cf. Ed. Graevio-Bnrmanniana p. 519 — 612) qui nil de iis attulit. nisi membranaceos esse excepto Lugd. 4, et quadruplicatos. non admodum accurate in ea opera versatus est, saepius enim codices non nominat, set numerat tantum, quam ob rem nos quoque coacti fuimus adnotare e. gr. 'in 3 <)' h. e. in tribus Ondendorpianis aliquam lectio- nem inveniri; de codd. mediocri bonitate praeditis . et quorum simi'i's alii extant melius collati, in tali indicatione licebat acquiescere.

26) Rhedigeranus 3 cum duobus aliis eius bibliothecae, praeterea ^ ratis- laviensi et Dresdensi a F. Passovio et C. Schneidero collatus est, cf. descri- ptionem horum librorum in Museo cr. Vratisl. p. XIII sqq. hi quinque codd. ubi consentiunt, notantur litera P.

28) Erlaiigensium specimina accepi a Ch. G. I. Cron. v. cl. Harleianonim a G. Bunsen, dissertationis 'de Azania' scriptore. Vindobonensium ab H. Bo- nitz, celeb. professore Vindobonensi , Fabriciani lectiones Gruterus commemo- rat. quod auctor Catal. bibl. Harl. codicem 2510 saeculo X scriptum affir- mat, contraria atque Parisini scriptor, qui cod. n saec. XII adtribuit, ratione videtur errasse. Bruxellensis 9900 iam supra mentionem feci.

XXVIII

34. Harleianus 9893. 33. Il.nl. ianui 9884.

36. Palatinus 2 . .

37. Parisinus 7693

38. Parisinus 7699 .

39. Parisinus 7740 .

40. Parisinus 7741

41. Parisinufl 7743

42. Parisintifl 7744 13. Parisinus 7745 44. Vindobonensis 32

43. Vossiaous l . 46. Windbcrgensis

Cotlin-s iiiixlue (iii^inis.

47. Turiccnsis 4H. Lugdunensis 3

	49.	Cratandrinu8 .	X
	50.	Vralislaviensis	V
i»d. 2	51.	Duisburgensis	. . //
■ /<J	52.	Lugdunensis 4	. . /4
• J>4	53.	Palatinua 3 . .	)><tl.[i
■ P*	54.		• • X
• J>»	55.	Trossianua .	r
• /<"	56.	Rhedigeranus l	. . 0>
• P"	57.	Vossiaaua 2	. PO2
. y>» 3	58.	Oxoniensia 1 .	. ii.r1
. M4	59.	Palatinus 1 . .	pal. ■
. P01	60.	Vindobonensis 31	w3
g	61.	Parisinus 773« . .	• J>"
	62.	Gronovianua aller.
is.	63.	Persinianus.
. • 1	64.	Lugdunensis 1	. /'
/3	65.	Bambergensis 421	c

17 1 Turieensem oognovimusex alraque Orelliana el Indice lect. Bupra cilalo aoad. rnric. 1844. Iii<- illi<- secunda manii correctua esl (/2) tertiam fami liam restituente;

.M I Duisburgem vio adbibiUia hodie deperditus esse ridetur,

oerte Bonnam cum ceteria codicibus otim Duisburgi asservatis aon esee per- latnm a viro <l. F. G. Welckero comperi: eius vicarius, nisi quom ipsum ae iiius uupexil oollator, Lngd. 1 baberi potest, descriptoa anno 1459. rroaeiani varietatem lect. publicatam a possessore invenias in Neue Jahrlt. f. Pbilol. u. Paed. IX Snpplem. 3. Heft.' p. 126 sqq. inde repetiil Baiter I. c.

56) Rhedigeranum 1 passim secnnda manus correxit, ita ut vitiosam scripturam emendaril ant lectionem tertiae familiae intnlerit.

58) Oxoaienaium iectiones ex ed. Oxon. 1783 commemoral Orelli iu ed. priore. Persinianum rarissume cital Gruterus.

65) Bambergenaem 421 antea plane ignotum non sine fructn contulimus. nitidissnme iu membrana scriptus - - . XIV. eius saepe similem invenimus esse Rhedigeranum 2. mirum de ho< ceterisque F. Passovio <-t C. Schnei- dero excussis Orelli iudicinm tulit 'usi sumus, nt par erat, Lindemanni quo- (|iir snbsidiis, consulto contra abstinuimus a codd. Vratislaviensibus, quos Passovii discipnli ad Bdusei critici usum contulerunt, qnippe qui libri essenl omnes recentissimi atque lectionum confusionem, quae in his Tullii scripiis sic satis molesta cst. ubique anxissent magis, quam vel semel composuissent'. (Praef. ed. alt. p. VI.) at Lindemaani iidem illi codd. fuerunt: Rhedig. 2 aput Lindem. cst B. et is ipse ; * 1 » OreUio ad 193, 13 adhibitus, nec absti- nnit eo 187, 7, nec 211, 4 ct alibi; aliquantum conferre eos libros ad emen-

XXIX

66. Rhedigeraniis 2 .	Q2	76.
67. Opizianus	ii	77.
68. Ralisbonensis ....	<P	:-.
69. Vossianus 3 . . . .	•„3	79.
70. Palalinus 5 /><	/.5	80.
71. Suffridi Petreii liber.		81.
72. Ullraiectinus ....	r	M2.
73. Zuiecaviensis ....	7	B3.
74. Mediceus Plut. L, 16.		*4.
Codices incertae originis		n
75. Psrisinus 769H . . .	/<3	--

Parisinus 7715 Parisinus 7739 Parisinus 7740 Vindobonensis 29 Vindobonensis 30 Vindobonensis 33 Harleianus 2590. Harleianus 2-319. Harleianus 634W. Vuguslanns Salisburgensis Lipsiensis 1240 . Lipsiensis 96 .

P7

'imji or)

s

. A1

. i"

dationera notae noslraep. XX. 1,3; XXI. 2, 6; docere possont; denique aon omnes stint recentissami, Bet Rhed. 1, 2 Baec. Xl\ exarati.

ii7i esl Berotinensis membranaceus saec. XV numero 08 signatus, qui olim clarissimi poetae Ifartini Opitzii faerat' ail C. Hahn Anal. Pasc. I, p. IX.

68) Ratisbonensem nunc Monacensem i[>-'- contuli. membranaceus est, ao. 1438 Bcriptus, quod subscriptio <l".

70) Pithoeus tres Palatinos contulit, pal. 1 -■■ fi opinor, et hos quidem non multis locis, satis diligentei eum, qui aGruteroPal. 5 appellatur; varie- tas adlita est ed. Argentoratensis 1581 exemplari, quod nostras bibliotheea academica possidet: in titulo legitnr 'P. Pithoei LnyeriL haec editio correctior Lutetiana 1566 fol/ sero animadvertimus annotationem in fine Cornificiano- rum: 'eollatus cum tribus excmplaribus Palatinis Germanis' atque sic eundem esse pal. 5 cum Pithoeano. collator non satis diligenter suos codices distinxit; quin uno loco Parisinum 7714 s. Puteanum adhibuit (9, 10—10, 8). ita- que eum Pithoeanum appellat «Sraevius, cui ad manus tuit illud Argentoraten- sis exemplar.

71) Suffridi Petreii librum perraro a Grutero commemoratum tamen supe- rioribus comparari posse lectiones quaedam consentientes docent.

72) Ultraiectini primas paginas accurate comparatas v. cl. S. Karsten prof. universitatis Ultraiectinae humanissume nobis suppeditavit ; praeterea passim iu ed. Graeviana citatur. Zuiccaviensis, cuius lectiones Lindemann edidit, idem esse videtur, quem Graevius olim possedit. cum utroque consentire Mediceum Pl. L, 16 ex sola inscriptione conclusimus.

85) Augustani aliquoties mentio fit a Schiitzio; hunc et Salisb. contuli ipse in fragmento Pacuvii, in eodem Lipsienses vir amicissumus A. Wester- mann.

89) hic Gryphianus M. Bruto est Gr. A.

X X X

gg. Gryphianus 3 90. Golhanus.

.'/' :1

91. ' Ixoniensis '2

>.i| ) dao plerumque Oxonienses laudantur ab Orellio ei ed. Clarendoniana, Donnusquam plurium illi< nolatur consensus, quibus tamen accuratius distin- ruendia operae prelium ii>-ri non ?idebatur.

Nolabil ieelor, h1 h*, p1 />'■ n ' **, e1 e2, /. ' /. -, << ' <<-. « ' «-, /"' /'-, n1 ii'- il f*i r1 r* indicare priorem <'i alteram eiusdem codlcis (hpxekuafntr) manum; relicuis codicibus numerum adiee.lum, ul /i*j34 po12' p ' - •' «// ' '- 3 elc. diversos codices significare, quorum de Bcriplio supra exhibelur. ubi Bpecimina codd. Parisinorum exhibenlur p. 61 19 sqq. — 63, 3, Par. J714 simplici lilera p nolatur, Par. 7696 esl p1, 7696 />~ elc., alibi /<- Par. 7714 ab antiquiore, />J eundem a recenliore iii.uiii correctum indicat.

CORNIFICI

RHETORICORUM Al> C. HEREMUM

Linw im.

CORJUFICIUS.

CORMFICI RHETORICORm AD C. IIEREWIIM

LIBEH I.

Etsi negotiis familiaribus inpediti vi\ satis otium studio I 1 suppeditare possumus, et id ipsum, quod datur oti, lubentius in philosophia eonsumere eonsueviinus , tameii tua nos, C. Herenni, voluntas conmovit, ut de ratione dicendi conscribe- renius. ne aut tua causa noluisse aut fugisse laborem nos 5 putares; et eo studiosius hoe negotium suscepimus, quod te non sine causa velle cognoseere rhetoricam intellegebamus: non enim in se parum fructus habet copia dicendi et com- moditas orationis, si recta intfllegentia et detinita animi mo- deratione gubernetur. quas ob res illa. quae Graeci scriptores 10 inanis adrogantiae causa sibi adsiimpserunt, reliquimus: nam illi, ne parum multa scisse viderentur, ea conquisiverunt, quae nihil attinebant, ut ars diflieilior cognitu putaretur; nos ea. quae videbantur ad rationem dicendi pertinere, sumpsi- mus. non enim spe quaestus aut gloria conmoti venimus ad i»

1. in neg. pcb inped. q1 ocium efie otii n studio om.

fialf 2. possimiw rQ1 et ipsum a'fr ipsum om. n 3. ceusuimus

c tua nos tamen x tua t. nos \c tamen tua nos q1 g. her. e

(sic) g. hee. 2 gai her. 3 («*) o her. p 5. aut add. fi2 fug.

laborem nos en uos fug. lab. zy.Pith. fug. lab. cp fug. nos lab. s 6.

et om. n susc. hoc neg. dS 7. reth. (ifacx intelleg. fa (sic

ubique) 8. non in se parum fr. habet e non enim in se parum fr.

hab. prc,^,^1/'3 vo11 non enim parum in se habet fr. 2 (fi)t nou enim

par. fr. hab. r non enim par. fr. in se hab. qp 9. animi moderatione

ecbcp mod. an. 5 (Lamb.) 10. illam quam ,u 11. sibi om. c

assumpserunt e,3 assumpsere {i,2,trcpt relinquimus pr,%,<p 12. scisse'

multa c videantur e ea quae e conquesiverunt c 13. nihil

ad propositum att. t, pal.1, lox cogu. videretur xc nos ea ep,2,t

uos autem p nos quidem ea Q3 nos autem ea s 14. quidebantur n

quae videbamus q* quae putavimus x ad oratiouem n assumpsi-

mus r, Lamb. 15. gloriae eknrdll*,vox

1*

4 CORNIFICI RHETORICORUM I, II. 1—3.

scribendum, quem ad modum ceteri, set ut industria nostra tuae morem geramus vokmtati. nunc, ne nimium longa su- matur oratio, de re dicere incipiemus, si te unum illud mo- nuerimus, artem sine adsiduitate dicendi non multum iuvare: 5 ut intellegas hanc rationem praeceptionis ad exercitationeni adcommodari oportere. II 2 Oratoris officium est, de iis rebus posse dicere, quae

res ad usum civilem moribus ac legibus constitutae sunt, cum adsensione auditorum, quoad eius lieri poterit. tria sunt ge-

io nera causarum, quae recipere debet orator: demonstrativum deliberativum iudiciale. demonstrativum est, quod tribuitur in alicuius certae personae laudem aut vituperationem; delibe- rativum est, quod est in consulialione , quod habet in se sua- sionem et dissuasionem; iudiciale est, quod positum est in

15 controvorsia , quod habet accusationem aut petitionem cum defensione: nunc quas res oratorem habere oporteat, doce- bimus, deinde has causas quo modo tractari conveniat,

3 ost* wdemus, oportet igitur esse in oratore inventionem dispositionem elocutionem memoriam pronuntiationem. in-

20 ventio est excogitatio rerum verarum aut veri similium, quae

2. volnntatis at mmc r longua sum.or. e sum. longa or. r sum. or. longa n 3. de rhetorica o incipiamus d si te <jr. l si te (su- perser. 'vel sed') n sed te d sed si te s" iUud unum [i,2, trz Q2i [d

i

(om. 'unum') c 5. praec. rat. z 6. commodari fx.,2 (commodare /, ead. man.) accommodare p',u 7. iis ocp hiis q*v his s 8. moribus legibus e mor. ac leg. p[i,2,(r mor. et leg. cpV13,3 9. auditoris

d eius om. n potuit c genera sunt pc,'3 10. demonstr. — iudiciale om. f1, add. al demonstr. — vituperationem om. q1 (m. pr.) 11. et iud. dyx attribuitur x 12. aut vit. (i.2t et vi'. e vel vit. g

13. quod est in consultatione quod habet l,2,trb (coasulatione f1) quod habet in eonsultacione c quod in, cons. positum quod habet q12 quod po- situm in cons. habet r quod positum est et quod 6* (sic) quod in cons. positum hab. s; (Lamb.) 14. quod positum est in coutroversia quod

habet ft,2 quod pos. est in contr. et quod bab. pclligl 1^,3 quod pos. est in contr. et hab. e quod pos. in coutr. hab. o 15. in se acc. vel

pet. o acc. cum defensione aut petitionem cum recusatione n 16. nunc autem quas r op. or. hab. fi or. op. hab. q2 docehimus et quo modo 2-92 17. deinde lias causas quom. eqp2 (et quom. eas caus. q>') deinde quora. lias causas <5 tractare tl* vo* oporteal vel conveniat p 18. in or. esse zv Lamb. esse in oratorem nc 19. et pron.

cpv 20. inventioue excog. rerum ver. aut veris. n

II, III. 3, 4. AD C. HEREWH.M I. 5

causam probabilem reddant; dispositio est ordo et distributio

rerum, quae demonstrat, quo quidque loco sit conlocandum; elocutio est idoneorum verborum et sententiarum ad in- ventionem adcommodatio ; memoria est firma animi rerum et verborum et dispositionis perceptio : pronuntiatio estvocis.a voltus gestus moderatio cum venustate. haec omnia tribus rebus adsequi poterinms: arte imitatione exercitatione. ars est praeceptiu. quae dat certam viam rationemque dicendi; imitatio est, qua inpellimur cum diligenti ratione ut aliquorum similes in dicendo velimus esse; exercitatio est adsiduus usu> n> consuetudoque dicendi.

Quoniam demonstratum est, quas causas oratorem reci- pere, quas res habere conveniret, nunc, quem ad modum ad orationem possint officia oratoris adcommodari , dicendum videtur. inventio in sex partis orationis consumitur: in exor-1114 dium narrationem divisionem confirmationem confutationem ik conclusionem. exordium est principium orationis, per quod

1. reddant fv vel distr. ;' 2. rcnim invcntarmn cp (hoc inv. su- persc.) demonstrant e quo qnidque loco kt quo quidque loco quid quibusque locis e quid quibusque locis prvo1 quid quibus iu locis cov yq1, Lamb. quicl quibus l*eis s- locis conveniat et quo collocandnm sil q2 crat. 3. verboram ac sent. en verb. sententiarumqne ol verboram (ialfx verb. el sent. ? -I. commodatio ufa ( adtributio a1 supersc.) rerum ac verborum e rerum verborum g*(pr. m.) rerum verborumqne rc verb. di.sp. txlx vo1q*v 5. disp. receptio u/' ilisp. praeceptio n

erci

('). voltns o* vnltus el gest. r in tr. /• 7. el exerc. drrf exortalione e (corr. m. altt) 8. perceptio eualf disserendi e 9. inpell. af o1- nim om. t dicendi ratione uaf pal.4, gembl. ant aliqu. u 10.

valeamus ptc,Z,cpt usus ass. /• 12. quoniam dem. 1,2 quoniam dem. ko,a*,Z quoniam igitur dem. tzc rec. oportet vz 13. quas res e quasque res 5 convcniat eroebd convenil /2 qnemadmodum

ad orationem pnsMnt officia oi - "mmodari entQ23 qu. pos

or. orat. off. acc. ccp 411. ad "i . jm.>~. orat. "IV. acc. /3 qu. off. orat. ad or. acc. poss. bvo3 qu. possil .•"! or. orat. officium acc. r qu. ad rationem possinl officia orationis acc. u,f (oratoris"m. alt.) qu. ad rationem pos sil (n eras.) offitinm oratoris i toris' in rasura) .■"•>•.«' (alt. m. : ad oratio- nciii) qn. poss. "liiii" ad rationem oratoris officii acc. p, j>;< 1 2./' <)n. possinl ad orationem rat. off. acc. 8 qn. ad inventionem possint orat. off. acc. pal.1 15. in sex parfes > "n>. eklu-af in sex orationis p

c cons. exonl. u:2.r. Lamb. cons. in exord. ctpco,3 16. narratio- nis e confut. el concl. rtp

6 CORWFICI RHETORICORUM III, IV. 4—6.

aninuis auditoris constituitur ad audiendum; narratio est re- rum gestarum aut proinde ut gestarum expositio; divisio est, per quam aperimns, quid conventat, < jnici in controvorsia sit, et per quam exponimns, quibus de rebns sinms dictnri; con-

b lirmatio est nostrorum argumentorum expositio cnm adseve- rationc; confntatio est contrariornni locornm dissolutio; con- clusio est artificiosus terminus orationis.

Nnnc. quoniamuna cum oratoris officiis, quo res cognitu facilior esset, producti sumus, ut de orationis partibus loque-

leremur et eas ad inventionis rationem adcommodaremus , de exordio primum dicendum videtur.

5 Causa posita, quo commodius exordiri possimus, genus causae considerandum est. gencra cnusarum sunt quattnor: honestum turpe dubium humile. honestum causae genus pu-

15 tatur, quom aut id deferidimus, quod ab omnibus dcfenden- dum videtur, aut id oppugnamus, quod ab omnibus videtur oppugnari dcbere, ut pro viro forti, contra paricidam; turpe gcnus intcllegitur, quom aut honesta res oppugnatur aut de- fenditur turpis; dubium genus est, quom habet in se causa et

•>o honestatis et turpitudinis partem; humile genus est, quom iveconlempta res adfcrtur. quom haec ita sint, conveniet exor- diorum rationcm ad causae genus adcommodari.

1. auditorie rdl* aud. ant Ludicis fn aud. vel iudicis s" constitui- tur rdl* const. et apparatur ft,2c const. vel app. sr (Lamb.) 2. pro- inde ut gest. add. b1 (mg.) 3. per quod e quid conv. aperim. n exponimus vel aperimus q1 aperimus producti sumus (cf. 9) (i, add. mg. omissa et quid in contr. ?icp 4. sit per quam (i et per quod e simus dicturi ft,"?,r dicturi sumus qp simus acturi ek, ptc, 3, LV^ox 5. arg. nostr. p asseveratione, suprasc. asserlione » assertatione <l 7. orat. term. 3, Lamb. 8. oratoriis n 10. ad inventiones c II. videtur dic. c 12, causa vero pos. ;• commodius et facijius rdl* q' 13. est cons. epf (non «) tbgli 14. dubium et hum. cpx genus causae tq1 15. computatur (if (sill. 'corn erasa iu «) tum put. >iq1 esse put. qz defendimus id e defendemus id S 16. aut oppugn.

epbl2 vo*,(p obpugnabimus bQsS illud oppngn. v 17. opp. debere vid. eo opp. vid. deb. rz forte (ialft 18. causae genus c gen. causae q'1 opp. res r 19. est om. f causa honest. rrp12, Lamb. cau- sam lion. q3 cum in se causa partim hon. turp. habet c 20. partes e genus est causae /* gen. erit (iaf gen. causae erit cp 21. contempti-

bilis c affertur 2 ante affertur e ll vo1* co bQ3 ante fertur pP34 vo2 q1 rcp, Pith. convenit ticvcp exordii rationem tl3vol exordium et nar-

rationem l2 22. commodari (iaf

IV. 6, 7. AD C. HEREXNIUM I. 7

Exordiorum duo sunt genera: principium, quod Grae- ce 7tQooi[iiov appellatur; insinuatio, quae sxpodog nominatur. principium est, qUom statim animum anditoris nobis idoneum reddimus ad audiendum. id ita sumitur. ul atlentos ut docilis ut benivolos auditores habere possimus. sigenus causae dubium s habebimus, a benivolentia prineipium constituemus, ne quid illa turpitudinis pars nobis obesse possit; sin humile genus erit causae, faciemus attentos ; sin turpe causae yenus erit, insinuatione utendum est, de qua posterius dicemus, nisi quid nacti erimus, qua re advorsarios criminando benh olentiam io captare possimus. si honestum causae genus erit, licebit recte vel uti vel non uti principio: si uti volemus, aut id opor- tebit ostendere, qua re causa sit honesta, aut breviter, qui- bus de rebus simus dicturi, exponere. sin principio uti nole- mus, ab lege ab scriptura ab aiiquo nostrae causae adiumento 15 principium capere oportebit.

Quoniam igitur docilem attentum benivnlum auditorem habere volumus, quo raodO quidque confici possit, aperiemus: 7 docilis auditores habere poterimus, si summam causae bre- viter exponemus et si attentos eos faciemus; nam docilis est, 20

1. sunt duo t 2. prohemium epttbg2iv(p prohoemhim [ia pro-

homemium f proemium hq' voeatur n appell. insin. e app.

el ins. <5 epodos C (aepodos a opdos. fl) 3. quod st. q' qno

st. vol animnm aud. e aud. an. ? 4. id assumitur n id su-

mitur palf 5. beuivolos efaneobL,V,q> (sic ubique) causae ge-

uus t 6. habemus r 7. illa pars turp. 2./- pars illa turp. t turp. pars illa r si hum. z erit genus bg12izv genus om. I* gen. erit

8. causae om. vo*, Lamb. gen. caus. c 9. de qua p. dic. e habet

post 'capt. possimus' de q. p. doeebimus 71 10. adversarium c 11.

capere [iz carpere P si hon. l,2,tocx(p sin hon. s caus. gen. erit

om. e geuus causae 3 12. aul uti aut n si u. principio vol. z.

Lamb. volumus pc velimus iq1 aut om. 6 14. sumus l*Q2cp

ostendere l* sin cnlbQ2d, Lanib. si S uti princ. r 15. ab lege

ab scr. enprcbl2vo2 ab lege a scr. paflli ab lege aut ab scr, l* (alt. m.) q1 a lege vel a scr. z a lege a scr. a narratione (p (sic) a narr. Lamb. scr. ab aliquo eo, V scr. aut al. ps scr. aut ab al. ? aliquo nostrae ep'6de5 al. firmissimo nostrae ff 17. qu. ergo b att. beniv. eb beniv. att. g

audit. hab. vol. pboQliv aud. hab. possumus e aud. vol. habere (Jk,2,tr,Q7 18. quodque alilz effici l*vo28 efflcere b fieri q* 19. possumus e

breviter om. (ifln 20. eos om. ft,2,qo docile e doceles ab (sic) est

qui e2ptbl12i,V est quod e1 est is qui fc, a (ubi Ms' div. atram.) est ille

8 CORNIFICI RHETORICORUM IV, V. 7, 8.

qui attente vult aiulire. attentos habebinius, si pollicehi-

mur, nos de rebus magnis novis inusitatis verba facturos, aut de iis rebus, quae ad rem puplicam pertineant, aut ad eos ipsos, qui audient, aut ad deorum inmortalium religionem;

5 et si rogabitnus, ut attente audiant; et si numero exponemus

V8 res, quibus de rebus dicturi sumus. benivolos auditores

facere quattuor modis possumus; ab nostra, ab advorsario-

rum nostrorum, ab auditorum persona, ab rebus ipsis. ab

nostra persona benivolentiam contrahemus, si nostrum ofii-

io cium sine adrogantia laudabiinus, atque in rem puplicam qua- les fuerimus aut in parentes aut in amicos aut in eos ipsos, quiaudient, aliquid referemus, duin haec omnia ad eam ipsam rem, qua de agitur, sint adcommodata. item si nostra in- commoda proferemus: inopiam solitudinem calamitatem; et si

15 orabimus , ut nobis sint auxilio ; et simul ostendemus, nos in aliis spem noluis.se habere. ab advorsariorum persona beni- volentia captabitur, si eos in odium in invidiam in eorttemptio- nem adducenms. in odium rapiemus, si quod eorum spurce superbe perlidiose crudeliter confidenter malitiose flagiliose

20 factum proferemus; in invidiam trahemus, si vini si poten- tiam factionem divitias eloquentiam nobilitatem clientelas ho-

qui 1*tq3 1. qui ante vult (la1 att. autem hab. c 2. de iis reb.

o de biis reb. tq* de liis reb. e(iazQl de reb. iis rq> de reb. his fnQ2 3. publ. reni p eos ad ipsos P 4. quod aud. e' audiunt er/3qp au-

diant /2 audierint n ad om. e religionem pietatem fnllvol,a'i rel. aut piet. rx Lamb. rel. et piet. /3 5. audiautur e 6. res quibus de rebus afcoV-V,cp res de quibus rebus b res de quibus eQ* res quibus n simus p 7. poterimus 2,r ab nostra rcbQliv (s 0) nostra (ialf

a nostra persona a7r ab om. (iafl adv. nostrorum e(ianptobllta V, Ql2i adv. (om. nostr. ) frcp 8. et ;il> aud. rp'qp aut aud. pJ aud. (iaf ab rebus v a rebus envol,cp rebus af et ab rebus b et a reb. sr 9. of- ficium nostrum e 10. atque — amicos om. e atque in remp. j)!jQi6'1 aut in remp. s: 11. fuimus d1 12. audient (ia audiunt sr aliqnid om. d tvim haec ju- 13. qua de 2,r de qua s" 14. et orab. f 15. et simul ebQlicp Lamb. et si simul rcrp2 si simul v simul af et nos tnaf 16. noluisse spem q^co,^ 17. captatur cp in odium et

in inv. ?iq'z inv. in cont. «/' invidiam cont. plrQl,3 inv. et cont. e con- tentionem p et in cont. q2 18. si quid cl*Qlvb(p 19. perfidiose

perniciose e 20. contrahemus e detrah. r si fact. b 21. div. vel incontinentiam t div. incontinentiam ('vel eloquentiam' suprasc.) k div. eloquentiam incontinentiam r div. incont. sr Sc. : div. eloquentiam

V, VI. 8, 9. AD C. HERENNIUM I. 9

spitium sodalitatem adfmitates advorsariorum proferemus, et his adiumentis magis quam veritate eos confidere aperiemus; in contemptionem addncemns , si inertiam ignaviam desidiam kixuriam advorsariorum proferemus. ab auditorum persona benivolentia conligetur, si res eorum fortiter sapienter man- 5 suete magnifiee iudicatas proferemns et si, quae de iis exi- stumatio, quae iudici expectatio sit, aperiemus. ab rebus ipsis benivolum ecficiemus auditorem, si nostram causam laudando tollemus, advorsariorum per contemptionem deprimemus.

Deinceps de insinuatione aperiendum est. tria sunt tein-vi 9 pora, in quibus principio uti non possumus, quae diligen- n ter sunt consideranda: aut quom turpein causam habemus, hoc est, quom ipsa res animum auditoris a nobis alienat; aut quom animus auditoris persuasus esse videtur ab iis, qui ante contra dixerunt; aut quom defessus est eos audiendo, is qui ante dixerunt. si causa turpitudinem habebit, exordiri poterimus his rationibus: rem, non hominem spectari opor- tere; non placere nobis ipsis, quae facta dicantur ab advor- sariis, et esse indigna aut nefaria: deinde quom diu rem auxerimus, nihil simile a nobis factum ostendemus; aut ali- 20 quorum iudicium de simili causa aut de eadem aut de minore uut demaiore proferemus, deinde ad nostram causam pede-

clientelam c 1. et his — proferemus ( \) om. e 2. veritate ep(t,2,r

veritati 5: (Lamb.) 3. si ign. c 4. ipsorum prof. 'ox et ab aud. a 5. benivolentiam colligemus r benivolentia colligitur pQ\:i,(p ben. captatur nvo"1 ben. ducitur /l sapienter fort. n 6. prof. siquae alf

prof. sic que (i de iis ocp de hiis q3v de his g estim. n exist. sit/> 7. sit exsp. r 9. extollemus nocbcp 10. de insinuationibus /j.ancp aperiundum Lvo12 aperiemus vo*,q13 dicendum 2r,l (suprasc. 'aperien- dum') utendum (suprasc. caperiendurn) b 11. i 11 qiiibus e to vo^q^v 12. tibi sunt q*v 13. cum causa res c 14. esse vid. he vid. esse s" iis 0 liiis Q* his <g 15. quae e2 quod el aut cum — dix. om. e

defensus np est om. hl,v aud. eos 2.(q2v 1G. dixere a 17. rem non hominem hpn^^vo* ; ft. (ubi p* mg. add. : cvel hominem non rem') hominem non rem aut rem non hominem eo"» rem non hominem hom.non remoeb (40) rem non hom. aut bonum non rem q1 (pr. m.) non rem . rem 11011 hominem tp expectari hnnrc 18. dicuntur t 19. nefaria proferemus

(med. om.) e 20. factum esse n reliquorum n (sic) 21. simili

de causa P* de eadem re l* aut de min. aut de mai. hn^c aut de min. aut mai. p(ilv aut de mai. aut de min. tcp 22. proferamus f

10 CORNIFICI RHETORICORUM VI. 9. 10.

temptim accedemus et similitudinem confercmus; aut nega- bimus, nos de advorsariis aliqua re dicturos, et lamen

10 occulte dieemus interiectione verborum. si persuasus au- ditor fuerit, i<l est, si oratio advorsariorum fidein audito-

.-, ribus fecerit: — neque enim non facile scire poterimus, quoniam hon sumus nescii, quibus rebus fides licri soleat — erge si fidem factam putabimus, his rebus nos insinuabi- inus ad causam: <le eo, quod advorsarii hrmissumum sibi adiumentum putaverint, primum nos dicturos pollicebimur ;

10 ab .i.lvoisnrii dicto exordiemur, et ab eo maxime, qnod ille nuperrume dixerit; dubitatione utemur, quid potissumum di- camus, aut quoi loco primum respondeamus , cum adfirma- tione; si defcssi erunt audiendo, ab aliqua re, quae risum movere possii, ab apologo fabula veri simili imitatione depra-

is vatione invorsione abiectione suspitione inrisione stultitia superlatione conlectione literarum mutatione; praeterea cx- pectatione similitudine novitate historia versu alicuius inter-

I. pedetemptim 1,2,3,9* pedetentim c accedamus — conferamus /' profereiuus u aul neg. n aul si neg. afr item si (suprasc. aut) neg. u iii-iii >i neg. ? 2. aut aliqua ev aul de al. s- Sc. : aliqiia dici turos li 3. >i pers. esl aud. c 4. fueril 'nl esl om. 1 (add. p2u2) fidem om< /11/ ' •">. non om. n poterunt hl possumus k* 7. Iiis re- hus nos cnu nocp liis rebus hl 8. scilicet de eo u firm. — adver- sarii om. n 9. putaverint pe, Lamb. putaverint u (sic) putarint g 10. ab I aul ab e? ut ab e e! ab q1 11. ilixii c «lix. dubit. 1 dix. ajil dub. ? ( aui' add. p7u2) 12. quo loco 1 ( vel cui (x2) cum ad- firmatione h cum aff. cpn.u ( vel admiratione' ft*) cum admiratione vel affirmatione /2 cum adm. vel confirmatione v cum ammiratione b cum ad- mir. <s 13. sin def. b erint h quae summov. ul 14. possit, incipiemus cpl.lox poss. apologo q6 apologo fabula Ttufncp ap. aut fabula /29J ap. vel fab. p veresimili h vel ver. p immutatione pn gr'?.an inmutatione uf immutacione /> vel mutatione r2Q2 vel imitatione Pvo1 imitatione sententiae vo2 depravat h depravata bS vel depravata r'' prava depravatione (?2 l">. abici a suspicione h abicia 3xtspic.gr1 abiecta susp. grz a suspitione epit,a,f (ubi a susp. in rasura), /2i>o' assuptione u1 ("vel a suspicione' fi2) suspitione « ambiguo a suspit. o ab ambiguo suspic. b ab ambiguo abiectione susp. icpl^^^vo2 Sc. : abie- ctione susp. irrisione — mutat. om. 7t 1(3 superatione h,2./r q1

vel su

(pr. m.) separatione pk separatione u (sic) seperatione e et superatione

«d2 exsuperatione c,3 Sc. : super 1 at i on e colleelione hep/cQ^cp

collecione u collatione g aut lit. d litt. imitatione abiectione mnt. 30 lttt. imitatione ?i 17. similitudine turpi /<■ versu aliter ac parati fue-

VI. VII. 10, 11. AD C. HEREVNIUM I. 11

pellatione aut adrisione; aliter ac parati fuerimus, nos esse dicturos; nos non eodem niodo, ut ceteri soleant, verba facturos; quid alii soleant, quid nos facturi simus, .brevitcr exponemus. inter insinuationem et principium hoc inter- \ n 1 1 est: principium huius modi debet esse, ut statim aperte ra- ■> tionibus, quibus perscripsimus3 aut benivolum aut attentuin aut docilem faciamus auditomn. at insinuatio eius modi de- bet esse, ut occulte per dissimulationem eadem illa omnia conficiamus, ut ad eandem commoditatem ui dicendo perve- nire possimus. verum hae res utilitates tamelsi in tota ora- io tione sunt conparandae, hoc est , ut auditores sese perpetuo nobis attentos docilis benivolos praebeant, tamen id per exordium causac maxime conparandum est.

Nuncne quando vitioso exordio utamur, quae vitia vi- tanda sint, docebo: in exordienda causfei servandum est, ut r> lenis sit sermo ut usitata verborum consuetudo, ut non ad- parata oratio videatur esse. vitiosum exordium est. quod in pluris causas potest adcommodari, quod volgare dicilur; item vitiosum est, quo nilhlo minus advorsarius potest uti. quod commune appellatur; item illud, quo advorsarius poteril _><> ex contrario uti; item vitiosum est. quod nimium adparatis

rimus nos esse dicturos al> alicuius int. aut adrisione, bos non I. versu si promiserimus al. ae p. f. n. e" dict. aut ab alie. int. a. arr. nos noii (i2 (add. 'si promiserimus' et aut'). '2 I oni. 'ab') 1. derisioue t

arrisione si promiserimus /■ oyc,t (deris.) 3 aliter quam q7 2. nos

om. t non om. al aut nos (p solent e verba oni. r 3. sol.

videre fi2af sol. facere nr ib. dicturi t sumus 1.« oq> 1. inter

in

sinuationem n inter stnuacionem (i (sic) interesl quod rrr . Lamb.

interest quia y 5. eiusm. eLVg1 aperte p3 apertis g 6. per-

scribsimus k praeseribimus n praescripsimus />o3g> aul beniv. om. flal 7. aut ins. e(i ae ins. p1 lniiusm. hnc vol2Q-3 esse deb. uq* 8.

simiilationem t omnia illa ebcQ* 9. ad om. t eandem e in dieendieendi (i opere veuire C (opere pervenire A:o'-f3) i n dicendo

pfiveiiire Lambin. 10. hae res he Iiaee tres u liae tres sr etsi

n racione bS 11. siui comp. n aud. esse (b1 12. reddant c

(amen om. a' 13. maximae causae n 11. viiiose h2 15. suut

hfntrll2ivoliv docebie 6' dpc. exord. hepxnk ll>. levis 6o3 et ' (pr. m.) ut us. henk(L ctcpQ1, *0 et us. 5- 17. or. \i<l. esse l,nlroQl2v vid. or. esse 3 or. vid. af est 0111. (i 18. volg. p1 l(.l. est om.

n quod (i (sic) quod he,Ql (pr. m.) 20. apell. hb 21. ex contr.

om. f1. Ail verba 'ex eontr.' 'levi laeta mutatione' add. r 'breviter COBa-

12 I «MiNIFICI RHETORICORU.M VII, VIII. 11-13.

verbis conpositura aut nimium longum est, et quod non exipsu

causa natuin videtur, ut proprie cohaereat cuin narratione;

et quod neque benivolum neque docilem neque attentum facil

\ iii auditorein. de exordio satis erit dictum: deinceps ad narra-

.; tiimem transeamus.

l-' Narrationum tria genera sunt: unum est, quom exponi-

mus rem g-estam et unum quidque Irahimus ad utilitatein nostram vincendi causa, quod pertinet ad eas causas, de qui- Ims iudicium futuruin est; alterum g-enus narrationis est,

io quod intercurrit non numquam lidei aut criminationis aut trans- itionis aut alicuius adparationis causa; tertium genus est id, quod a causa civili remotum est, in quo tamen exerceri Con- venit, <|ii<) commodius illas supejiores narrationes in eausis

L3 tractare possimus. eius narrationis duo genera sunt: dnum, 15 quod in negotiis, alterum , quod in personis positum est. id, quod in negotiorum expositione positum est, tris habel partis: fabulam historiam argumentum. fabula est, quae neque veras rieque veri similis continet res, ut eae sunt, quae tragoediis traditae sunt; historia est gesta res, set ab

20 aetatis nostrae memoria remota; argiunentum est iicta res,

mutato' add. S 'leviter commulato' gp 'leviter paucis commutatis t> ap paratis //j>ln./i[ (ante ras.) apparate ep2,2,txc apparatis verbis 3 accurate et apparatc /J apparatis comp. esl verbis q1 apparate comp. est vel ni niiuin appositis verbis pa 1. nimis r/ll* 2. aatum est wo1 aatum

esse videatur a (sic) n. e. videatur s coh. e. aarrationis seateutia r coh. c. seuteotia uarrationis, quod separatum vocatur in quo etiam traas latum includitur n coh. c. narratione, quod s. v. i. q. c. t. concluditur cp 3. faciat nrcp 4. satis esl dict. n satis dict. est S (5. sunt tr. gen, tQ2 tr. smit gcn. reco,3 unum est exp. h1 unum quo exp. bS Lamb. un. curn exp. p3 exponemus — trahemus bS T.res gestas a uaum- quidque /<fil (o suprase. (i2) Lamb. unum quodquesr 9. est narr. e7C[i?i 10. aut fid. QlivS 11. apparationis causa 1,c13q2 app. aut Laudationis causa [i2,2,Iq1v et c (ubi \i. 1. c' minutis litt. supersc), app. aut ('vel' supersc.) laud. caus. rcp laud. aut app. causa o app. dele ctationis aut amplificationis causa b ('del. aut ampl.' mg) 12. a om. nfalQl est, in quo <5 Fo : est. set in quo 13. cuius n genera sunt 1,2 sunt

gen. <s sunt duae partes una — altera — posita est c 18. veras res r res continet 2.lQ2iv continet r eae sunt hpii,\t, ( ee sunt') o

hae sunt eaflcvolQl hae res sunt n 19. quae a trag. vo2y quae in trag. b2 tragedis 3 tragydiis h gesta res hpn\iafrQl2iv res gesta enocbcp ab om. h1 et ab c 20. remota mem. b mem. rem. est cp arg. come-

VIII, IX. 13, 14. AD C. HERENNIUM I. 13

quae tamen iieri potuit, velut argumenta conioediartun. illud genus narrationis, quod in personis positum est, debet ha- bere sermonis festivitatem animorum dissimflitudinem gravi- tatem levitatem spem metum suspitionem desiderium dissimu- lationem misericordiam rerum varietates fortunae conmutatio- 5 nem insperatum incommodum subitam Jaetitiam iucundum exi- tum rerum. verum haec in exercendo transigentur: illud, quod ad veritatem pertinet, quo modo tractari conveniat, aperiemus.

Tris convenit res habere narrationem: ut brevis utdilu-ixi4 cida ut veri similis sit; quae quoniam fieri oportere scimus, io quem ad modum faciamus, cognoscendum est. rem bre-

viter narrare poterimus, si inde incipiemus narrare, unde ne- cesse erit, et si non ab ultumo initio repetere volemus, et si summatim, non particulatim narrabinms, et si non ad extre- mum, set usque eo , quo opus erit, persequemur, et si is transitionibus nullis utemur, et si non deerrabimus ab eo, quod coeperimus exponere, et si exitus rerum ita ponemus, ut ante quoque quae facta sint, sciri possint, tamelsi nos reticuerimus, quod genus: si dicam, me ex provincia redisse, profectum quoque in provinciam intellegatur; et omnino non modo id, 20 quod obest, set etiam id, quod neque obest neque adiuvat, satius est praeterire; et ne bis aut saepius idem dicamus, ca- vendum est; etiam ne id, quod semel diximus, deinceps dica- mus, hoc modo:

diarum ao arg. comediorum b arg. comdiarum fi2 arg. trag. hepn^i1 1. potest bS velud fQ*cS 2. genus om. r 4. lenitatem h77tfifoQ2bS levit. om. ^1 suspitionem henano 5. varietatem nlXi commuta- tiones dl^vo^Q*, Lamb. 7. transigetur epnaf transigitur h 8. appe-

di

riemus ju. 9. tres res conv. habere [it delucida h lucida evo"1 lu cida k (sic) 10. op. fieri n 13. non om. fln 15. fuerit tll

16. non om. f 17. exponemus arQlivc Lamb. exponemus f 18. sint \,afvb scire hpl^k possit f ea retic. (om. 'nos') dl* 19.

quod genus p^eit^f q. gen. est s" (quod gen. est lioc modo l*) di- camus f dicatur v provintia hencp redisse — provinciam add. a2

20. et homini 1 22. et nobis t idem om. hn dic. idem b cav. etiam est bQ1 Cav. (sic lit. unciali) est etiam afcQ2 23. etiam om. n ne id quod semel diximus eafr ne quid nobis semel id quod supra dix. hpit ne semel id quod supra dix. t}[i (k\ semel quod') ne id quod semel dix. supra n ne id quod supra semel dix. 3 ne id q. semel supra dix. (pcQ* ne id q. supra dix. vl saepius deinc. dl*

14 CORNIFICI RHETORICORUM IX. 14 — 16.

Athenis Megaram vesperi advenit Simo: ubi advenit Megaram, insidias fecit virgini: insidias postquam fecit, vim in loco attulit.

15 item dilticide narrabimus, si, ut quicquid primum gestum ,-. erit, it.i piiinuiii exponemus, et rerum ac temporum ordinem

conservabimus , ut gestae rcs erunt aut utpoluisse geri vide- buntur — liic erit eonsiderandum, ne quid perturbale ne quid nove dicamus, ne quam in aliam rem transeamus, ne ab ul- tumo repetanius, ne ionge persequamur, ne quid, quod atl io rem pertineat, praetereanius — et si sequemur ea, quae de brevitate praecepta sunt; nani quo brevior, eo dilucidior et

16 cognitu faeilior narratio fiet. veri similis narratio crit. si, ut nios ut opinio ut natura postutat, dicemus; si spatia temporum personarum dignitates consiliorum rationes locorum

15 opportunitates constabunt; ne refelli possit aut temporis pa- iiim fuisse aut causam nullam aut locum idoneum non fuisse aut homines ipsos facere aut pati non potuisse. si vera res erit, nihilo niinus haec omnia narrando conservanda sunt, iiaiii saepe veritas, nisi haec servata sint, fidem facere non 2o potcst; sin erit ficta, eo magis erunt conservanda. de iis

1. mecarum 1 (mecenarum h) a1/ mechatum — mecharum n megara cpo2 megaram o1 megarum s (megarim vo1) si modo h simo adv. r vciiit lox 2. meg. adv. t fee. insid. ob virginis h,al 3. postq. ins. o iniulit or2l3Q3 4. quicquid 1 (quidquid e),2,rQt9S quid v quodque b 5. primum om. f^Pvo1 G. conserv. ord. r servab. 2 ut om. «912 7. sic erit c pert. ue quid novi l(ju.') pert. ne quid

contorte ne quid ambigue 2,t pert. ne qu. nove ne qu. ambigue r(>?3,s0 pert. ne q. contorte ne q. nove ne q. amb. bvd^Q1 ('neve vel amb.J pert. ii. q. nove n. q. contorte n. q. amb. c pert. ne q. cont. n. q. nove n. q. anib. <p 8. neque in tQ12 rem om. t aliam tr rem f 9. proseq. qp 10. pertranseamus fl ('vel praetereamus' alt. m.) et sic

e

itl*, Lamb. sequitur f1 ( mur alt. m.) quaerimus h persequemui 3(60) prosequemur o 11. sunt praec. fntQ2 nam — fiet om. t brevior est fnr brev. et t2 delucidior h lucidior b eo add. h* om. l,axf 12. eognito h1 narr. fiet erl* navr. est llvol 15. opoit.

heb possint htr • 17. sed vera f1 18. nihil omninos h omnia om. n narr. servanda /( obs. s. narr. qp 19. conservanda b conser-

vata vo^Q1 non poterit afc ?iq12 fac. non poterit vo* videtur non

potuisse fieri tp 20. sin erit fieta tiq3v sin vero erit ficta i sin erunt ficta pkfiancQ7- si autem eruut fieta cp sin erunt facta e sin erunt fictae hf,Qx (alt. m.)i2 si erunt tietae 8 sin erunt factae Q* (pr. m.)ft' eo om. e

IX, X. 16, 17. AI> C. HERENNIUM I. 15

rebus caute confligenduni est, quibus iu rebus tabulae aut alicuius firma auctoritas videbitur interfuisse.

Adhuc quae dicta sunt, arbitror niihi coustare cum ce- teris artis scriptoribus, nisi quae de insiuuatione nova ex- cogitavimus, quod eam soli praeter ceteros in tria tempora r> divisimus, ut plane eertam viatn et perspicuam rationem ex- ordiorum haberenius. nunc, quod relicuom est, quoniam de X rerum inventione disputandum est, in qua singulare consumi- tur oratoris officiuni, dabimus operam, ut nibilo minus in- dustrie, quae rei utilitas postulabat, quaesisse videamur, si prius •« pauca de causarum divisione dixerimus.

Causarum divisio in duas partis distributa est: primum 17 enim re narrata debcmus aperire , quid nobis conveniat cum advorsariis, quid in controvorsia sit; si ea, quae utilia nobis erunt, convenient, hoc modo : interfectam esse ab Oreste ir, matrem, convenit mihi cum advorsariis; iurene feceril et licueritne facere, id est in controvorsia, item e contrario:

magis etiam cons. cp dc hiis q3 his de vo3 de liis 5: 1. ecmfligen-

dimi \f.a ('conflingendum') v confing. nlbP^vo^Q23^ (Vel confringendtim')

li

confing. c confignend. cp (in ras.) tab. ab adversario aut. t 2. vi- detur d 4. nisi quae cdl* (plerique 0. ?) nisi quia ? de insinua- tione cdI3i,vo3 (alt. m.)x de insinuationibus g nove \.fn 5. eam cdl3* vo3%x ea heb ea 7t(ill2 eas ? soli \.2.tcp solum r soli nos c#,3 nos soli Q2r propter cc in om. f 6. orat. c 7. quia de q1 8. in quo \,af tl12 in qua g unicum l2vo2 9. officium noep2cb officium vel artificium ^'(alt. m.)2 artificium \.aftcplll2ivo12Q3 nihil ominus h ni- hil minus epn\x,,2 industrie c industria n industriae s: 10. quae cc quam 5 postulabat q*v postulabit 5 quesisse e[i 11. pattca om.

2(al) 12. divisione duas n distribuitur dl*Q3 13. per narrata n

Sc. : re narrata per narrationem l/1 per narratione (erasa litera) a1 post narrationem f^rlH narrationem t perorata narratione aV2(mg.),co,3 cum adversario c cum adversariis quid in controversiis si ea quae utilia nohis erunt convenient hoc modo \,cp ('in controversia relinquatur, si ea — hoc modo' cp 'relinquatur hoc modo' jli2) cum adv. quid in c. sit si e. q. u. n. e. c. hoc modo h^ll^vo^Q^.r ('quod in c.') cum adv. si ea — convenient quid in controversiis relinquatur hoc modo 2 (si ita — tra- versiis f1) cum adv. si e. q. ut. sunt nobis conv. quid in c. relictum sit d/3*,v vo"1 ('nohis ut. sunt') , 3, Lamb. cum adv. si ea q. ut. sint, nobis convenient. Deinde quid in c. rel. sit h. modo c 15. horeste (i,2,bq> horreste / 16. iure fec. 1 et om. fiandl3*vo3 17. ei fac. rvo3

id fac. I3 in contr. id est f id in contr. est q* u\ contr. est n (om. id) e contrariae e e contr. add. (*a

16 CORNIFICI RHETORICORUM X, XI. 17, 18.

Agamenmonem esse a Clytaemnestra occisum confitentur; quom id ita sit, me ulcisci parentem negant oportuisse. deinde, quom lioc fecerinuis, distributione uti debemus. ea dividitur in duas partes: enumerationem et expositionem. enumeratione

b utemur, quom dicemus numero , quot de rebus dicturi simus; eamplus quam trium partium numero non oportet esse, nam et periculosum est, ne quando plus minusve dicamus, et suspitionem adfert auditori meditalionis et artifici, quae res fidem abrogat orationi. expositio est, quom res, quibus de

10 rebus dieturi sumus , exponimus breviter et apsolute.

18 Nunc ad confirmationem et confutationem transeamus.

tota spes vineendi ratioque persuadendi posita est in confir-

matione et confutatione. nam quom adiumenta nostra exposue-

rimus contrariaque dissolverimus, apsolute nimirum munus

xi oratorium confecerimus. utrumque igitur facere poterimus,

16 si constitutionem causae cognoverimus. causarum constitutio- nes :)lii quattuor fecerunt: noster doctor tris putavit esse, non ut de illorum quicquam detraheret inventione, set ut ostenderet, id, quod oportuisset simpliciter ac singulari modo

swdocere, illos distribuisse dupliciter et bipertito. constitutio est prima deprecatio defensoris fum accusatoris insimulatione

1. a oni. 7r clytemestra hep clitemestra y,a?i clytomestra f,t ('clit. ) a cl. occisum essc b 3. deb. uti e 4. partes in eiuim. c,6* 5. quod /ip7i[i quo e sumus om. a 6. ea 1,2 lium. non op. hepn lium. noii op. esse k iium. uti non op. /a,2 ('uti' eras. a1) p2 nuiii. esse non op. c,3 esse num. non op. r num constare non op. qo nuni. conti- neri non op. a2,rf/34i't»13,912VT num. csse coiitineri non op. ll 7. et om. n niinus plusve n 8. aufert e afferat cp medit. aud. n 9. oratori antrvo^Q^v Lamb. Sel oratori' fi2 orationis l' quibUs de rebus 1 ,qp de q. reb. kr de q. sr 10. br. et aperte c 11. nunc ad con-

lirinationem transeamus 1.2. KpQlivS nunc ad conf. et coiifutationem tr. b, Lamb. nunc ad confutacionem et conf. tr. c nunc ad conf. tr. et ad confut. rdt* nuiic — tr. om. q* 13. et in confut. l,'2,vo*Qlt

vel i

adiutamenta n argum. aHr nostra adium. bvd 14. contrariaque (u (^sic) contrariumque f contrarif.que a1 15. fecerimus r 17. an

quattuor h doctor 1,2, et pr. m. : trQlli2vo\3 doctor hermes Pvo1

(alt.m.),qp doct. heres q2 doct. hermestes fdl*, PinU.m.) doct. ermestesft2 doct. thermestes r2 doet. hermestres c hermes noster doctor o doctor (su- prasc. marcus piso) q* voltacilius plotius k* 18. ut non n quid-

i

dani /( detrahere n 19. singulari modo ac simpl. n singulare ft

20. dicere c1?1 Cp1'. m.)2tf bipart. cp

XI. 18, 19. AD C. HERENNIUM I. 17

coniuncta. constitutiones itaque, ut antfl diximus, tres sunt: coniecturalis legituma iuridicialis. coniecturalis est, quom

de facto controvorsia est, hoc modo: Aiax in silva, post- quam resciit, quae fecisset per insaniam, gladio incubuit. Ulixes intervenit, occisum conspicatur, e corpore lelum cruen- s tum educit. Teucer intervenit, fratrem • occisum , inimicum fratris cum gladio cruento videt, capitis accersit. hic con- iectura verum quaeritur; de fucto erit controvorsia , ex eo constitutio causae coniecturalis nominatur. legituma con- 1'»

stitutio est, quom ex scripto aliquid controvorsiae nascitur. ea 10 dividitur in partis sex: scriptum et sententiam contrarias leges ambiguom definitionem translationem ratiocinationem. ex

scripto et sententia nascitur controvorsia, quom videtur scri- ptoris voluntas cum scripto ipso dissentire, hoc modo: si lex sit, quae iubeat eos, qui propter tempestatem navem re- 15 liquerint, omnia perdere, eorum navem ceteraque esse, si navis conservata sit, qui remanserint in nave: magnitudine tempestatis omnes perterriti navem reliquerunt et in scapham conscenderunt praeter unum aegrotum : is propter morbum exire et fugere non potuit. casu et fortuito navis in portum in- >o

1. crimine coni. b itaque om. I* aute om. bPvo1 2. iuri- dicalis n iudicialis n et iur. cp coniect. cum h coniect. est constitutio est n 4. rescivit c-Ql2cp quod qp 5. ulixis h1 ulixes n^ncp

occissum f e corpore n corpore 15 cultellum (adsc. vel telum') u- cruentatum b 6. edicit h eduxit n fratrem henp^fi^cp cum fratrem ? Lamb. et inim. np2rQJcpl*, 'et' eras. u. 7. cruentato tdl* videt cp videat en(iaftcQ23v vidit hnrovo* videbat b videret dl* viderat q1 accersit q12v hic coniect. hep^n hic quoniam cum coniect. fi hic quo- niam coniect. g ('quoniam' supersc. pl) 8. de facto enim contr. est Z3 ex eo heito et ex eo ? 9. causae om. f leg. est const. ecp 10. cum scripto aut e scripto \,n (*ex scr. ), Z12 cum scripto aut e scri- ptis tvo1 c. scr. aut ex scriptis [i^afQ12 c. de sc. aut ex scriptis rP c. ex sc. a. e scriptis @3 c. in sc. a. e scripto obScp c. in scriptum a. scri- pto dl* c. in scripto a. in scriptis c c. scripto a. scriptis v ea om. alf 11. div. autem fn in sex partes c diff. ncp ratiot. /a 14. vol. scr. fntQ2 ipso scriptore t si sit lex vo1 sit lex l3 lex sit q1 (lma)2. 15. navem hcppQ1 (sic ubique) cp navim [i,2, et cett. C

relinquerint h relinquerunt v reliqueruut ncQlcp 16. esse illis si cv servata r 17. remanserunt hcocp remanserit f 18. relinquerunt hv in schapham k in scafam /i in om. r pal. 46. 20. fortun;i rx

fortuito vo3 fortuitu sr incol. in portum n iucolomis hfia1 incol. om. cornificius. 2

18 CORNIFICI RHETORICORUM XI, XII. 19—21.

columis delata est: ille aegrotus possedit navem, petit, cu- ius fuerat. haec constilulio legiluma est ex scripto et sen-

20 tentia. ex contrariis legibus controvorsia constat, quom alia lex iubet aut permittit, alia vetat quippiam iieri hoc modo :

3 lex vetat eum, qui de pecuniis repetundis damnatus sit, in

contione orationem -habere; altera lex iubet augurem, in de-

mortui locum qui petat, in contione nominare. augur ipiidam

danmatus de pecuniis repetundis in demortui locum nomina-

XII vit: petitur ab eo multa. constitutio haec legituma est ex con-

io trariis tegibus. ex ambiguo controvorsia nascitur, quom

res in unam sententiam scripta duas aut pluris sententias significat hoc modo: paterfamilias quom filium heredem face- ret, testamento vasa argentea uxori legavit: Tullius heres meus Tereniiae uxori meae XXX pondo vasorum argenteorum

15 dato, quae volet. post mortem eius vasa pretiosa et cae- lata magnince petit: filius se, quae ipsc velit, XXX pondo

21 debere dicit. Constitutio legituma ex ambiguo. ex deiini- tione causa constat, quom in controvorsia est, quo nomine

alfdl* 1. ille h illa tc illani g possedit T. possidet <s(p2) petiit

vo*Q3 petit ille cuius f (sic ord. restiiuto) 2. cuius t ille cuius =r est leg. ^1 et ex cq3 3. contr. nascitur b contr. est q1 4. aut alia

perm. r et alia perm. c alia perm. I* et perm. q3 aut perm. om. vo3 aliquid vetat qu. r 5. de om. t pecc. cq1 repetendis hficbQ'2

dampnatus (inb 6. contentione e (sic) contentione q1 concione u con-

e cionem k alia vo1 7. aominaretur quidam h nominatur vir qu. k

nominare vir qu. ep7ifiaQ3, f (Vel augur'), n ('augur' suprasc.) nom. vir quidam augur c augur — nominavit om. t 8. de pec. rep. damn. rc eum qui petebat in dem. r, pal.3 in mortui e loc. qui petat nom.

a2t2vQ2 qui petat loc. nom. cq13 nominat e 9. mulcta ab eo t mul- ta hepcbcp1 const. leg. l,nc const. est leg. t2d<p const. leg. est q^vS leg. const. q2 11. res unam sententiam scriptum ijr1 ,2 res in unam sent. scripta y res unam sent. scripta scriptum hep^ res una sent. scripta scriptum n scriptum p2,2, cett. C 13. uxori vasa arg. n uxori om. «Y1 leg. boc modo ivo3q3 15. qua volet hpit 16. petit 1 illa

petit b petit illa ^2 mulier petit nc petit mulier s'(f'2) iilius rk me-

B

lius hen mclius p tullius <s qua n ipsa p1 velit t vellet l,rc volet er XXX ntcpr,lx (2da), l*vo2 in XXX g (in triginta e) 17. de- bere e[i et deb. hp1 ei deb. 5- esl om. q2 ex diffm. (p de defin.

a*d de diffin. fnP diffinitiva vo' defin. s 18. causa constat hepnccp

const. causa s: inde contr. (i2,2,bdl124vo12 ('inde contr. /') introver- sia /(

XII. 21, 22. AD C. HERENNIUM I. 19

factum appelletur. ea est huius modi: quom L. Saturninus legeni frumentariam de semissibus et trientibus laturus esset, Q. Cae- pio, qui per id temporis quaestor urbanuserat, docuit sena- tum, aerarium pati non posse largitionem tantam. senatus decrevit, si eam legem ad populum ferat, advorsus rem pu- 5 plicam videri ea facere: Saturninus ferre coepit, conlegae inter- cedere; ille nihilominus sitellam detulit. Caepio, ut illum conlra S. C. intercedentibus conlegis advorsus rem puplicam vidit facere, cum viris bonis inpetum facit, pontis disturbat, cistas deicit, inpedimento est, quo setius feratur: accersitur io Caepio maiestatis. Constitutio esl legituma ex definitione. vocabulum enim definitur ipsum , quom quaeritur, quid in- nhnuerit maiestatem. ex translatione controvorsia na- 22

scitur, quom aut tempus differendum aut accusatorem mutan- dum aut iudices mutandos reus dicit. hac parte constitutio- ls nis Graeci in iudiciis , nos in iure civili plerumque utimur, in hac parle nos inris civilis scientia iuvabit, in iudiciis ta- men nonnihil utimur hoc modo: si quis peculatus accusetur,

1. inpelletur h impelleretur it appellatur (ifa^v esse e1 lucius

heitob licius «' saturnius etrd legem controversiam frum. b

(sic not.) 2. triennibus alfl Q. om. 1.2,rcp quiutus co Q. b ce- pio epantcpc 3. perit h per om. t temporibus h edocuit dl* senatum om. b 4. tantam larg. h 5. ferat ad pop. qp re p. e

re p r. tc 6. ea facere l,alfbQ* facere (i1 eum fac. sr saturnius nt coll. eius r ceperunt interc. c interc. ceperunt cp 7. sitellam he

cistellam <5 (p) coepio ht 8. contra om. nt S. C. om. C (*s. consulturn add. qp*,mg.) conlegis (i 9. vidit facere ZiZ12p2 ferre vi-

dit n vidit h vidit ferre ? gradus pontis r 10. deicit hpefia^t deie- cit sr quo setius l,ob lex feratur cp perferatur c accersitur 1,

^icpbQ1*^ arcers. v 11. const. leg. est ex 2 const. est ex cp diff. anbcp 12. diff. nbc ipsnm om. n quid ut minuerit h qu. inmii-

im

nuerit pln quid sit imminuere ('inm/ (ia) p^fiaf quid sit minuere k quid sit minuere ? (e) 13. magest. f nascitur om. e 14. cum alepos

h c. allepos e c. al. epos pl c. alia pos. it c. male post ju-1 c. aut post (i^pp2 ('vel tempus' f*) c. a. tcmpus «2 ('tempus' in ras.), g differet

e vel different h different (il differens n accusatores aut iud. r 15. Iiac in p. cp 16. creti hp}7t graeci iudices f ('at secreti suprast.). a1 (ubi 'iudices' eras.) alii secreti iudices ju,2 critici (suprasc. 'greci ) n in iudicii h ut. pler. bv 17. et nos t nos oin. (il civ. iur. 2,<92 iuris om. b senteutia a]/'?itb adiuvabit d 18. ea utimux Qliv8 et boc modo r hoc modo d ui h. mod. g aceuBetur A accusatur 5

2*

20 CORNIFICI RHETORICORUM XII, XIII. 22, 23.

quod vasa argentea puplicade loco privato dicatur sustulisse,

possit dicere, quom definitione sit usus, quid sit furtum, quid

peculatus, secum furti agi , nou peculatus oportere. haec par-

titio legitumae constitutionis his de causis raro venit in iudi-

3cium, quod in privata actione praetoriae exceptiones sunt,

et causa cadit is, qui egit, nisi habuit actionem, et in puplicis

quaestionibus cavetur legibus, ut ante, si reo commodum

sit, iudicium de accusatore fiat, utrum illi liceat accusare,

Xiii23necne. ex ratiocinatione controvorsia constat, quom res

io sine propria lege venit in iudicium, quae tamen ab aliis legi-

bus similitudine quadam oecupatur. ea est huius modi: lex

est: si furiosus existet, adgnatum gentiliumque in eo pecu-

niaque eius potestas esto. et lex: qui parentem necasse iit-

dicatus erit, ut is obvolutus et obligatus corio devehatur in pro-

i5 fluentem. et lex : paterfamilias uti super familia pecuniave sua

legaverit, tta ius esto. et lex: si paterfamilias intestatus mo-

ritur, familia pecuniaque eius adgnatum gentiliumque esto.

Malleolus iudicatus est matreni necasse: ei damnato statim

folliculus lupinus in os et soleae ligneae in pedibus inductae

1. puplica h 2. potest (i posset Lq'1 diff*. nc usum h quid sit pec. j-cq1 3. sed et secum (i perditio h,a} 4. esl leg. t"1

iisdem caus. n invenit h 5. exc. fiunt l28 ex. fmnt ('vel sunt') /> 6. canse en\i a causa ntcp^j-dft^vo3 Qliv8 cedil ep/ca1/1 vel causa cedit fx1 quia egit nisi habuit actionem Itejm non li. qui non quemadmo-

dum oportet egerit ? (qui non quemadm. op. eg. qui aegit nisi li. act. fi) in om. 8 bublicis /* 7. comm. sic ti 8. utrumque [i illic eat

h 9. const. contr. b contiav. /( 10. lege om. t1 11. similitudi

nem quandam ccp occupatur p1 (ubi o erasum et au suprasc), q* ac- cupatur h aucup. b (au in ras.), g est om. jq1 eiusm. q1 lex

est si c/4(2da)p"qp lex om. ji 12. existel hp^nfiabcp existat ep^JiCQ^v adgnatum hp agnatum e3T,pal46,no2,3 agnatorum sr gentiliumquae —

pecuniaquae hen ei pec. /i- peccuniaque c familia pecuuiaque uq1 13. esto pot. c et lex est vo3<p esto lex est n parentes n iudi- catur erit e iud. sit q- 14. ut om. etqia^cbQ12*^1 is om.b ut his (i

culleo ('vel corio ) n corio m 15. et lex est p2q> et lex — esto om.

«,9](lma) super om. t1 sualligaverit h sua ligav. e 16- ita usus pp,1 ita add. a1 intest. — familia om. hen et lex est qp intestato p

17. peccuniave c eius om. f1 agnatum gentilium 1 ("gentiliumque' fi2) cpJ agnatorum gentiliumque 2,*/' agnatum et gentilium b agnatorum et gent. ov esto at heredes quos ille iubet, scribunt ji 18. ei om. f1 eo damn. /• eodem damn. fui 19. follicum lupinos he follicum lupino p7tkfi,f (follicu).

XIII, XIV. 23, 24. AD C. HERENMUM I. 21

sunt, in carcerem ductus est. qui defendebant eum, tabulas in carcerem adferunt, testamentum ipso praesente conscribunt, testes recte adfuerunt, de illo supplicium sumitur; hi, qui heredes erant testamento, hereditatem adeunt: frater minor Malleoli, qui eum oppugnaverat in eius periculo, suam vo- 5 cat hereditatem lege agnationis. hic certa lex in rem nulla ad- fertur, et tamen multae adferuntur, e quibus ratiocinatio nascitur, qua re potuerit ant non potuerit iure testamentum facere. constitatio legituma est ex ratiocinatione. cuius modi partes essent legitumae constitutionis ostendimus: nunc de m iuridiciali constitutione dicamus.

Iuridicialis constitutio est, quom factum convenit, setxiV24 iure an iniuria factum sit, quaeritur. eius constitutionis par- tes sunt duae, quarum una apsoluta, altera adsumptiva no- minatur. apsoluta est, quom id ipsum. quod factum est, ut is aliud nihil foris adsumatur, recte factum esse dicemus. ea est huius modi: mimus quidam nominatim Accium poetam con- pellavit in scena: cum eo Accius iniuriarum agit. hic nihil

a1 (ubi lma man. erasa) folliculus lupinus in os nr1 folliculo obvolutum os lupino a2 (not. in ras.), bQ3vo3 folliculo obv. lup. os l3 foll. lup. obv. os Q1,^ ('obv. est') foll. lup. os obv. est tr2 lup. foll. os obv. est c foll. involutum est os lup. Pq* lign. pedibus c ei ind. n indutae o inditae cbS 1. sunt in c. heitr sunt et in carc. <s (fta) carcere h deductus Q13cp induct. I1 statim tab. d. test. — affuerunt om. flrv

2. eo praes. n conscribunt, heredes quos ille iubet, scribunt n, med.

3. recte hep^nkodQ^bScp rite g ( recte vel rite' p2) supplitium f suppl. paullo post sum. t'iocl1'l*,V suppl. sum. paullo post S post suppl. sum r hi qui l.2,tbSQ12 hii qui cq3v 4. fr. manus h 5. obpugn. fiab in eius per om. I* 6. in rein nullam hnQ*1 in re nulla 7t 7. aff. qua- rum h 9. leg. cx rat. l,oll-3FQi3 leg. est ex rat. 2,tr leg. ex rar. esl b est leg. ex rat. cSrp quoniam cuiusm. qp 10. leg. part. essent c siut Iq3 11. iudicali h1 iudiciali n iuridicali h-it dicam. const. fQ1 dicemus c 12. iuridicalis h^pTt est const. rc sed si iure r 13. constitutiones bQ3 14. duae sunt \,Q12v sunt duae <s abs. dicitur cq2 15. fact. sit e 16. aliud om. cp2 assumitur a certe he certe vel recte (i iure cq- esse eam dic. eiusmodi hpit dic. ea huiusmodi est minimus e dic. ea hui. est mimus ('minus' 2da) ft 17. mimo n actium — actius f<etol4vol2,bdq> nominavit appellavit l4 18. in cena cum eo vo2 in caenaculum eo h in cenaculum enim {i1 iu caenaculo meo pTtfbSl12ivo' in cenaculo in eo l*vo3 in cenaculo cum eo cp in cenaculo in eum v in cenaculo eius e in caenaculo suo coq^k in cae-

22 CORXIFICI RHETORICORUM XIV. 24.

aliud defendit, nisi licere nominari eum, cuius noinine scripta dentur agenda. adsumptiva pars est, quom per se de-

fensio infirma est, adsumpta extraria re conprobatur. ad- sumptivae partes sunt quattuor: concessio remotio crimmis

s translatio criniinis conparatio. concessio est, quom reus

postulat iguosci; ea dividitur in purgationem et deprecatio- neni. purgatio est, quom consulto negat se reus fecisse; ea dividitur in fortunam inprudentiam necessitatem : fortunam, ut Caepio ad tribunos plebis de exercitus amissione; inprudentiam,

io ut ille, qui de eo servo, qui dominum occiderat. supplicium sumpsit, cui frateressct, antequam tabulas testamenti aperuit, quom is servos testamento manumissus esset; necessitudinem, ut ille, qui ad diem conmeatus non venit, quod aquae inter- clusissent. deprecatio est, quom et peccasse se et con-

is siiltn fecisse reus confitetur, et tamen postulat, ut sui mi- sereantur. hoc in iudicio fere non potest usu venire, nisi, quaado pro eo dicimus, cuius multa recte facta extant,

naculo atr-Q1* 'apud quosdam aliter habetur — in cenaculo ,u2 in scena ('coenaculo' suprasc.) in eo n hic mimus nihil dl*voi2 ('liee' vo1)

1. liceri nomina eum h eum uom. 6» aominare /' (2da) B,vol scri ptura detur ag. u1 ('vel scripta dentur fi'2) videntur tiq3 2. es( para cq'1 3. rnfirmata // es( adsumta hep^no^b1 est et ads. p- es( sed ass. sr extraria hetcp ex contraria picfil^vo^yr extranea ovo* q*vS, Lamb. ass. autem n 4. sunt partes b quatjuor ho 5. relatio cr. comp. vo3 6. postulat ign. \,aftr post. ign. sibi n post. sibi ii^n. g et div. tc et precationem pn et praec. he 7. neg. se reus 1,2 neg. reus se cp2 se neg. reus g 8. in prudentiam l.f^oc for tuna est p'(2da)w 9. ad tr. p. (TR. PL.) 1,2,0 ad tribunum plebis rZ34cp23 ad trebatium publium t inprud. efia in inprudentia est c

11. cui fr. C Fo: cuius i'r. apperuit h 12. eum his h man.

test. esset b test. m. est p3 necessitatem ^'(Imajqo necessitas es(

p*(2da) necessitudo est v 13. convenit he quod aquae pn quod has he quod aquae eum oS quod eum aq. g 14. deprecatiohem eum r peccasse se et consulto fecisse hpfi pecc. se et cons. fecisse se e pecc. et cons. fec. se n pecc. et cons. fec. 7Ca/',Lvo12obQ3v pecc. et cons. reus fec. y,p3(2da) reus et pecc. et cons. fec. vo* 15. et cum postulat it ut >ibi ignoscatur op misereatur f*,2(«rl),rp*3 miseriatur v 16. in iudi- cism nvcp,30 fere non potest ekficp fere pot. hpx non fere pot. p27r,2, trQ13v, Lamb. non pot. fere b usus (eraso s) venire b usu ven. 8 venire usu f nsu eveuire ntrvo1 p2 17. cuius om. a1 multa recte

facta extant 1 ('exeant' n) «2r/123,p3 extant recte f. m. ^p12^ recte f. m. ext. t"1 multa r. f. existunt qp multa r. f. constant jli2,2 ( recta' n)ob

XIV, XV. 24, 25. AD C. HERENNIUM L 23

in loco communi per amplifiealionem iniciamus hoc modo: quod si hoc fecisset, tamen ei pro pristinis beneficiis ignosci conveniret, verum nihil postulat ignosci. ergo in iudicium non venit, at in senatum aut ad imperatorem el in consilium talis causa potest venire. ex translatione criminis causax\ 25 constat, quom fecisse nos non negamus, sed aliorum pecca- « tis coactos fecisse dicimus ut Orestes, quom se defendit in matrem conferens crimen. ex remotione criminis causa

constat, quom a nobis non erimen , set culpam ipsam amo- vemus, et vel in hominem transferimus vel in rein quampiaui 10 conferimus. in hominem transfertur, ut si accusetur is, qui P. Sulpicium se fateatur occidisse , et id iussu consulum de- fendat, et eos dicat non modo inperasse, set rationem quo- que ostendisse, qua re id facere liceret. in rem confertur, ui si quis ex testamentu quod facere iussus sit, ex plebiscito '■'> vetetur. ex conparatione causa constat, quom dicimus

necesse fuisse alterutrum facere, et id, quod fecerimus, sa- tius fuisse facere. ea causa huius modi est: C. Popillius» quoni a Gallis obsideretur, neque ecfugere ullo modo posset, venit cum hostium ducibus in conlocutionem; ita discessit, ut, -io

facta om. vo1 1. in loeo comm. 13vo13q3 a loco comm. t lioe modo in

loc. coni. s" iniciamus tv initiemus h iniciemus <s hoc modo quodsi

I3vo13q12 quodsi s: (quidsi l* qui si q3) 2. fecissent t ei om. nv

pro om. q1 4. venit aut senatum ad imp. henk1 ven. aut in sen. ad

imp. k2 ven. aut seu. imp. p ven. at in sen. ad imp. 2(«' ),(?3J'i;02 (ei

in sen.') ven. at in sen. aut ante imp. up2a2, cett. C et cons. 2JQ1

ant in cons. q3v in coneil. a-rol^vo^tp 5. evenire tllvol2Q- convenire

l* 6. nos om. h 7. dicemus h^a1 ),rQx liorestes n 8. con-

ferens 1 ('vel confert' u^a^lvo13 transferl ol* confert =r 9. eum fecisse

nos non negamus eum a nobis 11011 cr. 71 amoveamus ipsam et aut —

con aut in rem n 11. inferimus hu-fn ..ferimus a accusatur is 1 ( ac-

eiisaturus' 7C~),tvox 92.3 accusaretur is 2,vo3,r (om. 'is') 12. publienm e

publium hitao supplicium eQ23 sulpitium n sulpinm q1 fatetur url3*

Q^bd id visnem solum u1 defendit b 13. ut eos (i (vel et' (i2),b

etiam rat. ost. fntl3Q- rat. ost. vo3,q3 15. iussus sit fac. nv ut '

ex pl. f vel ex pl. u2 16. ^etatur t dicemus b 17. alterum n1

fecimus satis <J 18. facere fuisse n et causa e et ea eausa v hu-

iuseemodi t C h C. pnu,af, ocpQ^ b *0. G. ntrd (layus v.q3 gne l*

<t. N. Q1 consul. e popilius l,nQl3d ponpilius r pampilius v poin-

peins l* pompilins aftocpQ2b *0 19. neque effugere vo3 oeque fugere sr

poss. ullo modo n possit h 20. cum due. bost. bS in conlu€atio-

24 (ORMFICI RHETORICORUM XV, XVI. 25, 26.

si inpedimenta relinqueret, exercituni educeret: satius esse

duxit, amittere inpedimenta, quam exercitum; eduxit, in-

pedimenta reliquit; accersitur maiestatis.

x\ i Quae constitutiones et quae constitutionum partes sint,

5 videor ostendisse; nunc quo modo eas et qua via tractari

conveniat, demonstrandum est, si prius aperuerimus, quid

oporteat ab ambobus in causa destinari, quo ratio omnis to-

tius orationis conferatur.

26 Constitutione igitur reperta statim quaerenda est ratio,

in quae causam facit et continet defensionem, hoc modo , ut docendi causa in hac potissumum causa consistamus: Orestrs confitetur se occidisse matrem; nisi attulerit facti rationem, perverterit defensionem. ergo adfert eam, quae nisi inter- cederet, ne causa quidem esset: * illa enini' inquit cpatrem

i. meum occiderat'. ergo, ut ostendi, ratio ea est, quae con- tinet defensionem, sine qua ne parva quidem dubitatio potest remorari damnationem. inventa ratione firmamentum quae- rendum est, id est, quod continet accusationem, quod ad- fertur contra rationem defensionis, de qua ante dictum est.

20 id constituetur hoc modo: quom usus fuerit Orestes ratione hoc pacto: iure occidi, illa enim patrem meum occiderat,

nem h in conluctat. fi. in colluctat. epn in conlocutione a (not. in rasura) in collbquium % ut om. h 1. ut si imped mol2(jr3 ul iinp. cr es

ercitumque t1 educere hpnfialb 2. dixit hepnaftbQ12 quam amit- tere fip2 impcdimenta quam exercitum dixit he imp. eum cx. ednxit pn(ialf imp. quam ex. cum ex. eduxit a2r imp. amittere quam ex. cum ex. eduxerit n imp. quam ex. cum eduxit qp imp. quam ex. exercitum eduxit S,l13*y imp. quam ex. cduxit ^'(lma) inip. reliqncrit n 3. accersitur ha7tii,'2.(Ql2v arcersitur e tnagest. fi 4. partes sunt tQ2d

sint partes n 5. et qua ratione nr% 6. aperiemns q3,30 7. ab om. en 9. qu. ratio est quae l,a$lb qu. est rat. quae ntr rat. qu. esl quae o (mg. add. ratio est ) qu. est ratio. ratio autem est cp 10. cau sam stare facit vo3 11. causa h horestes n 12. or. confltetur

1,2, tlrvo3, q1 (lma)3 or. cum fateatur t2voll13 or. cum confiteatur bl2d or. cum occidisse se confiteatur q2 se om. 6 mat. occ. bS 13.

pervertit ^tQ^vSO, pal S2,5 perverteret J.ox ergo adferte ft1 ergo

ut aff. r eam quam h incederet jia 14. nec causa bQl2v,30

15. est ea b Lamb. 16. nec parva fta,2 Cneque' f), tQ123vcp 17. remorare n dampn. e\in 18. id quod afrl*vox 19. antea hv

20. id — ratione om. r rat. orestes n 21. hoc modo pfll3iQl23S occ. iure cp iure — hoc pacto om. pf1 enim om. f1 occidit n

XY/, XYII. 26, 27. AD C. HERENNIUM I. 25

utetur accusator firmamento hoc pacto: at non abs te occidi neque indemnatam poenas pendere oportuit. ex ratione de- fensionis et ex firmamento accusationis iudici quaestio nas- catur oportet , quam nos iudicationem, Graeci xQivofifvov appellant. ea constituetur ex coniunctione firmamenti et ra- s tionis defensione hoc modo: quom dicat Orestes se patris ulciscendi causa matrem occidisse, rectumne fuerit sine iudicio a filio Clytaemnestram occidi. ergo hac ratione iudicationem reperire convenit; reperta iudicatione omnem rationem totius orationis eo conferre oportebit. in omnibus constitutionibusx\ n ->i et partibus constitutionum hac via iudicationes reperientur n praeterquam in coniecturali constitutione: in ea nec ratio, qua re fecerit, quaeritur, fecisse enim negatur; nec firmamen- tum exquiritur, quoniam non subest ratio ; qua re ex inten- tione et infitiatione iudicatio constituitur hoc modo: intentio is 'occidisti Aia.cem' .Jnfiiiaiio enon occidi'. iudicatio 'occideritne'. ratio omnis utriusque orationis. ut ante dictum est, ad hanc iudicationem conferenda est; si plures erunt constitutiones aut partes constitutionum , iudicationes quoque plures erunt in una causa, set omnes simili ratione reperiuntur. i0

Sedulo dedimus operam, ut breviter et dilucide, quibus de rebus adhuc dicendum fuit, diceremus: nunc , quoniam

1. hoc modo 2,£r.p12.3 al non p12. pal. 3,5, erat. ut non he non TtanQ3 attamen non <p non tamen rvo3 sed non tamen x sed non ? ab oreste Q1 ab te <?2 oecidi om. Ttcp 2. neque om. 7r non ind. cp

indamn. heno indampn. (i^Q^vb indenipn. ti-n indemn. acp, et cett. C pend. poen. n poenam r ex om. Q3cp 3. nascatur qu. op. bd qu. nascitur p2 4. tam ^1 quod ft1 crinomenon he 5. ratione de-

fensione fQ12v8 def. rationis cp ratione defensionis o rationis defeusione s 6. dicit nr se or. t patr. causa ulc. / causa p. ulc. nt 7. causa om. hpl sine iud. a fil. he7t,no 8. clytemestram hep*(iQl clitem. nn cly- tom. ft clitom. a clitim. bQ2 9. repperire ea reperiri bSvo"1 repp. e 10. conferre el3vo3 conferri g- 11. iudicationis reperietur n repp. heixa reperiuntur b 12. constitutionem hp1 const. in ea l.a1/" const. in ea enim nv const. nam in ea ^(fl2) 13. uegetur b 14. exqueritur ho-

quia q1 15. inficatione — ■ inficatio e infirmatione — infirmatio bd

depulsione — depulsio vo2 iud. modo const. modo int. h iud. consti- tuatur modo int. n 17. utriusque omnis or. ii 18. erunt plures fntv 19. quoque om. P unaquaque v 20. sed omnes obq1 (2da) si orationes p'(lma) sed et omnes ?. Fo: at omues repperientur he reperiuntur af 22. dic. adhuc b adhanc e1 quia ^1

26 CORMFICI RHETORICORUM 1. X\ 11.27.

satis lniins voluminis magnitudo erevit, commodius est in altero libro de ceteris rebus dejnceps exponere, ne qua proptcr multituditiem literarum |>ossit anitnuin tuum defatiga- tio retardare. si quo tardius haec, quam studes, apsolven stur, quom lTiiiin magnitudini, tum nostris quoque oceupa- tionibus adsignare debebis: verumtamen maturabimus et, quod negotio diminutum fuerit, exaequabimus industria, ut pro tuo in inis officio in nostro in te studio munus hoc adeumu- latissume tuae largiamur voiuntati.

1. raagn. hui. m.I. hd 3. altitudinem pal. * an. taun possil def. / poss. i. def. an. bi defet. t 1. ret. si qua h ret. snl si quo «'.y-cq.H Lamb. ret. sed quoniam r. g. hac quantotius h quae si. k

5. iinn ivriim tr magnitudine n magnitudinibus & do ostris h

qtioque om. o 7. dim. fattbl*** ,/' /' exaequavimus h industriae i.ittu' atb industrie 8y*0 8. tuo nos " off. in nostro Att/;1 nostro ritae p1» nostrae vitae (>J ott. e( nostro s accommodatissime Z4

( WtUI II I IIIIUIIIIIl lllini AD C. HEREWIUM LIBER II.

In primo libro, Herenni, breviter exposuimus, quas cau- i l

sas recipere oratorem oporteret et in quibus pariibus ofhciis arHs elaborare conveniret et ea officia qua ratione faciilume consequi posset; verum, quod neque de omnibus rebus sinml dici poterat et de maxumis rebus priinuni scribendum fuit, 5 quo cetera tibi faciliora eognitu viderentur, ita nobis placitum est, ut ea, quae difficilluma essent, potissumum scriberemus : causanun tria genera sunt: demonstrativum deliberativum iu- diciale; multo difficillumum est iudiciale, ergo id primumap- solvemus hoc et priore libro; de oratoris ofliciis quinque in inventio et prima et diflicilluma est: ea quoque nobis erit hoc libro propemodum apsoluta; parvae partes eius duae in tertium volumen transferentur.

1. libro primo b quas res cq1 2. percip. n or. rec. 2,trg2 oportet 3 a qu. n qu. partibus officiis artis hepnta2 qu. p. artis

aut off. v qu. p. officii art. ii^.a^fQ1 qu. off. art. p2(ihir2b$CQ2cp qu. art. off. q* qu. p. officia art. r'l2 qu. p. officia vel officiis art. vo1 part. of- ficia vo3 p. officii P 3. elab. oporteret q1 facillima n 4. possil he quod 1,/V,3 quia g (ja2) nec axtv reb. om. e sim. pot. dic. n pot. sim. dic. /• 5. primo q1 G. cetera quo n itaque

C-rQ^vq) 7. deficill. h conscrib. 3 8. caus. igitur qp genera sunt kpfkatyS sunt gen. g iudicio iudiciale est h 9. est iud. 3 10. hoc est pr. h et hoc pr. cp2 de oratoris off. quinque inventio hepn (*ova- toriis' h 'quinque Inv/ n) egimus cum de or. offitiis tractareuius, quorum inv. a1 ('oratoriis' et add. 'quinque' a7) eg. c. d. officii or. tractemus q, q. inv. fi1 eg. c. d. q. oratoriis o. tractaremus, q. inv. (i^fn eg. c. d. o. o. tractavimus V. q. inv. t eg. c. or. off. q. tr. q. inv. cq2 cg. c. d. q. o. off. t. q. inv. z',3.91 11. eaque Or. ex Lallem. 12. parvae partes eius duae e parve partcm eius h parvam partem eius p7tfi,2 sed parvam partem eius a2,3 sed part. parv. ei. t sed et parv. part. ei. qp 13. ut

vol. (suprasc. 'in tertium') h in tertium aliud vol. t tert. om. e trans- ferentur e,h* ( imus' suprasc.) transferamus it transferemus s-

28 CORNIFICl RHETORICORUM I, II. 2.

-' Ubi de sex partibus orationis primum scribere ineepimus,

in primo libro locuti sumus de exordio narratione divisione nec piuribus verbis, quam necesse fuit, nec minus dilucide, quam te velle existumabamus , deinde coniuncte de confirma-

5 tione el confutatione dicendum fuit; qua re genera constitutio- iiiiiii el earum partis aperuimus, ex <|in» simul ostendebatur, quo modo constitutionem et parlem constitutionis causa pd- siia reperire oporteret; deinde docuimus, iudicationem quem ad modum quaeri conveniret, qua inventa, curandum, ui

io omnis ratio totius orationis ad eam conferatur. postea ad- monuimus esse causas conpluris, m i|ii;is plures eonstitu-

ii tioncs ;iut partes i stitutionum adcommodarentur. relicuom

videbatur esse, ul ostenderemus , qiiae ratio posset inven- tionis ad unam quamque constitutionem airt partem constitu-

litionis adcommodari , el item quas argumentationes , quas Graeci iiti%st,Qrj(ictTa appellant, sequi, quales vitare oporte- ret; quorum utrumque pertinel ad confirmationem et ad confutationem ; deinde a<l extremum docuimus, cuius rn<»<li conclusionibus orationum uii oporteret. qui locus erat proxumus

20 de sex partibus orationis.

Primum ergo quaeremus, quem ad modum quamque cau

1. ubi de Bex et de Bex sr primum om. d incepimus 3,p2u

incipimua t incipiemua 1.2 instituimus & 2. libro primo b 3. de- luc. h \. coniunctim u'2,2 .">. dic. f. el confut. e 6. harum fta, 2,t part. exposuimus rg1 7. constitutiones n el harnm part. n partem 1."/.'' partes sr constitutionum n 8. reperire c repperiri he\ia reperiri ? oportet ^'^'(lma)^ docui indic. h1 iudicatio- nes '■ '•'. convenissel j*9,2,rp.l(lma) oporteret p'(2ila) est

om. \,af,trb 11. quamplures /?/3,/'o'/' plures /• in qua hle in qui bus sr (h*) Sc: in quas 12. ac part. p>*,2,rv reliqum h 13. videbitur he possit 3. inventiones — accommodare C inventin- nis — aecommodari. Junt. 1"). aut ad part. rd quales 3

A

16. epicher. hacg* epicer. e epiker. n HIllXHPEMJ&A (i epicherantata b sequi quas trl23ro3 seq. et quales nc vitare e vitari sr (*vet.' h) oportere e oporteret — • deinde om. fil 17. et ad conf. l(|»,),J,i;0,p,,3 et conf. fntrc 18. ad extr. om. c docuimus 1 doccbimns cr (*doc.

ad extr.' n) 19. oporteret tixd oporteat cr proximus l,2,*'/i3,p'

(lma) postremus Pith. extremus 3,p'(2ila) 21. igitnr fg1 causam

quamqne r

II. 2, 3. AD C. HERENNIUM II. 29

sain tFactare eonveniat, et nimirum eani, quae difficilluma est, potissumum consideremus.

In causa eoniecturali narratio accusatoris suspitiones in- :* teriectas et dispersas habere debet, ut nihil aCtum nihil dic- tmn nusquam ventum aut abitum nihil denique factum sine •*> causa putetur; defensoris narratio simplicem et dilucidam ex- positionein debet habere cuin attenuatione suspitionis. huius constitutionis ratio in sex partis est distributa : probabile con- lationem signum argumentuni consecutionein adprobationem. horum unuin quidque quid valeat, aperienius. io

Probabile est, per quod probatur expedisse peccare et a simili turpitudinc hominem nunquam afuissc. id dividitiir in causam et in vitain.

Causa est ea, quae induxit ad maleficium connnodoruin spe aut incommodoruni vitatione , quom quaeritur, num la quod coinmodum maleficio appetierit num honorem num pe- cuniam num dominationem, num aliquam cupiditatem amoris aut huius niodi lubidinis voluerit explere aut num quod in-

1. tractare l./ntQ3 iractaii sr conveniant e nim. om. q3 quam- quae e quamque hlp quaeque nu-a1/' nanc < { 1 1 i ;i jt1 quae h'ln pal. * ui ijaaeque a- coniecturalem eam quae bQ'cp. pal. *, q3 (om. eeam*) pal. '. ('earum') coni. quae prima quaeque tx coni. eam quae prima quaeque rol2*vo3 coni. eam quae prima est et o- coni. causam quae vo2q3 coni. illani quae pr. quaeque v Sc. : eam quae 2. considerabimus vo2q3 3. in eoni. eaus. n 4. deb. — act. om. b 5. aut habitum enpa1

?icq12v factnm om. e put. sine causa fi 6. narr. def. n. deforis fi' 8. probabilem hepab 10. quidque (il unumquid. hl unumquod- cme p2[L2,2,torcQl2,3 11. per oin. p reo pecc. CQl2vcp,3 peccasse l2Q2 12. ab ea?iQ12 afuisse grl2haf affuisse e[itl abfuisse s: 13. et vit. tb 14. ind. reum Pith. ind. eum r comm. spe aut incomm. vitatione a2r 1q,3v,cq2 ('evit.') eommodiorum spe aut inc. (om. 'vitat.') b comm. appetitione aut inc. vit. d.r2 (suprasc. 'vel appet.') comm. aut inc. vitatione e comm. vitatione hpl7taln com. invitatione p2f comm. in- vitatione aut devitatione ju- (sie not.) comm. appetitione vel spe aut ine. vit. cp 15. cum qu. \,axf,t ita cum qu. 1-Qlvcp,3 ita ut qu. a2 ita

ita ut cum qu. n hoe modo cum cq2 num om. n quod om. q3 num quid Q*cp an quid d an quod bdl3* 16. an malef. quod comm. c a malef.

comm. quod q2 appetiverit dd aut am. a2c.Z.L.F,P 18. aut

eiusm. ebQ3cp am. alicuius aut huiusm. I* lihidines jx1 volueris hl volvens n aut non ecQ2 aut numquid cp quoddam inc. ft22 ('dam' erasit a2) quod om. ^i1

30 CORNMCI RHETORICORUM 11,111.4,5.

conimodum vitarit inimicitias infamiam dolorem supplicium.

ni4hic accusator in spe commodi cupiditatem ostendet advorsari,

io vitatione incommodi formidinem augebit; defensor autem

negabit fui.sse causam, si poterit, aut eam vehementer exte-

r,nual)it; deinde Lniquom esse dicet omnis, ad quos aliquid emolumenti ex aliqua re pervenerit, in suspitionem malefici devocari. demSe vita hominis ex ante factis spectahitur.

5 primum considerabit accusator, num quando simile quid fe- cerit; si id non reperiet, quaeret, num quando venerit in si-

lo mileiii suspitionem, et in eo debebit esse occupatus, ut ad eam causam peccati, quam paulo ante exposuerit, vita ho- nhnis possit adcommodari lioc modo: si dicet pecuniae causa fecisse, ostendet eum semper avarum fuisse, si honoris, am- bitiosum; ita poterit animi vitium cum causa peccati conglu-

istinare; si non poterit par animi vitium cum causa reperire, reperiat dispar: si non poterit avarum demonstrare, demon- stiet corruptorem, perlidum, vel si quo modo poterit aliquo aut quam plurumis vitiis contaminare personam; deinde qui

1. vitaverit I^q1 infamias r 2. cum Bpe vo* in comm, spe r adv. ost. b ostenderet (i* (*vel ostendet' p-2),aY (eer eras. a2) 3.

i

augebat ft 4. caus. fuisse oi^'(2da) potuerit p,2arevo3Q12v aut causaui <j> eam om. (i1/1 veh. eam <q2 5. ad quod tt G. reliqua e perveniret h malefici b 7. devocari sunde ('deinde' suprasc.) f omnis q2 actis <il* expectabitur hen 8. in quo pr. t^ocp, Ql('2d>i),2i'.% '.'. repp. he reperierit llvox8 quaerat, b num qu. in sim. v. suspitionera n iniin quam in s. susp. ven. r 11. pecatis hl peeeatis p 12. eauaa pec. Qlcp 13. ostendam hxe ostendat llvolQ* (lma)a fiiin om. vo2 avarum aa in rasura si hon. causa n 14. aml). ita poterit animi viiinm rnra causa repperire, repperiat dispar. si non poterit avarum //' I poterat av.') epl n amb. ita si non pot. — ava- rum h2p2k,ul (*disparia') amb. ita si non potuerit animi — potuerit ava- rum a1 ('par' add. a2).f.u2 ('vel rep. dispar/) 15. si non par vicium potuerit cum c. rep. reperiet dispar. add. p'(2da) mg. an. vit. c. c.

par reperire n an. vit. c. c. rep. par vo3 animi om. 6,Z*( lma) 16. repe- riet n potuerit n demonstr. quem pecuniae causa dicet fecisse r

Lamb. demonstr. om. cq2v 17. conruitore h1 fcorruptorem' h-) corr. perlidum IJ^vo^cpcQ2 corr. perfidiosum obvo2 corr. vel periidum fi.2,2 ('vel' notat a), tq13v vel si » si g (si add. «2 in ras.) quoquo fi2 antl3*vo9q),Ql {2da.)2v,d potuerit frcQ1 2 aliquo u-Y2 denique ali- quo s fdenique' includ. f2) 18. votiis h1 votis p vitiis votis ft (sic) viciis e coutaminare l,2(ax) contaminet c,Ql (2&ai)o7t contaminabit ?

III, IV. 5, 6. AD C. HERENNIUM II. 31

illud fecerit tam nequiter, eundem hoc tam perperam fecisse non esse mirandum. si vehementer castus et integer existu- mabitur advorsarius, dicet facta, non famam spectare opor- tere; illum ante occultasse sua flagitia : se planum facturum, ab eo malelicium non abesse. defensor primum demonstra- •'• bit vitam integram, si poterit; id si non poterit, confugiet ad inprudentiam stultitiam adulescentiam vim persuasionem: qui- bus rebus vituperatio eomm, quae extra id crimen erunt, de- beat adsignari. sin vehementer hominis turpitudine inpedie- tur et infamia, prius dabit operam, ut falsos rumores dissi- io patos esse dicat de innocente et utetur loco communi, ru- moribus credi non oportere; sin nihil horum fieri poterit, utatur extrema defensione : dicat non se de moribus eius aput censores , set de criminibus advorsariorum apud iudices dicere. is

Conlatio est, quoni accusator id, quod advorsarium fe-ive cisse criminatur, alii nemini nisi reo , bonum fuisse demon- strat, aut alium neminem potuisse perficere, nisi advorsarium, aut eum ipsum aliis rationibus aut non potuisse aut non aeque commode potuisse aut eum fugisse alias rationes com- m modiores propter cupiditatem. hoc loco defensorem demon-

(a- in ras.) qui aliud ovo3v 1. aequiter hpn^e1 hunc tam hpn (lafycg^S fuisse fc 2. castus integer hen (non p) extimab. d

3. non factam h non famiam a spectare hv expectari rvo3 spectari S"

4. illum occ. ante en ill. deinde occ. ii1 (evel ante' ft-) 111. autem occ. cq23 ill. ante occ. s- 6. si potuerit 2.rl2*vo3Ql23v si id non n sin autem non vo1 potuerit abl2vo3 7. et adolesc. r quibus rebus

i ae

q' Schiitz. qu. de reb. g que fi qui f qui an ei qui t 8. non de-

bebat n non debeat s" debeat Schiitz 9. hic ass. q1 si vehem. Q> ,30

hom. vita turp. rv 10. insania h primus p^k.ii1 (Vel prius' u2),A'

(nunc erasum) diss. dicat esse h 11. utitur h 12. si nihil tOQ12,3

horum q1 potest h,2,dvo3cQ123b 13. utetur q3 et dicet cI*Vqx

(2da)2,3 et dicat cp 14. aput q13 sed ju, (sic) sed om. af 1(5.

conlatio fi 17. alium neminem n bono h^ekP.Q '(lraa) bono om. n

bonum g nisi reum fecisse it bon. fecisse q2v 19. orat. fi aut

om. q1 aut neque comm. pot. hepfialfQx aut non aeque pot. aut non

comm. pot. n aut non comm. aut neque pot. t 20. ei fuisse h2 eum

fuisse (suprasc. 'fugisse') f eum effugisse oP*vol2bP illas \,atbS

ullas Ql alias illas f illas alias v 21. defensorem demonstrare oportet

tcp ut defensor demonstrat op. nr def. demonstret op. sr

32 CORNIFICI RHETORICORUM IV. 6, 7.

str.nc oportet aut aliis quoque bono fuisse aut alios quoque id, quod ipse insimuletur, facere potuisse.

Signum est, per quod ostenditur idonea perficiendi fa-

cultas esse quaesita. i<l dividitur in partes sex: locum tem-

: |iiis s|iatiiiin occasionem spem perficiendi spem celandi. iocus

ti quaeritur, celebris an desertus, semper desertus an tunr, quom

id factum sit, solitudo, sacer an prOfanus, puplicus an priva-

tus fuerit; cuiusmodi loci attingant, nnm, quod est factum,

perspectum exauditum esse possit. horum quid reo, <|tii<l

Mi aceusatori conveniat, perscribere non {rravaremur, nisi facile

qoivis causa posita possel iudicare; initia enim inyentionis ab

arte debeni proficisci, cetera facile conparabit exercitatio.

tempus ita quaeritur: quo anni, qua hora, noctu an interdiu,

qua <lie qua noctis hora factum esse dicatur et cur eius modi

1. .ilins quoque n bono fuisse cpkj'uQl(lmn) boaos fuisse n

bono /■ bene fuisse h horum fuisse fi1 fuisse bonum /> bonum fu iss< po ' (2da)2i/,3 2. Ldem quod // i]>>>' ius. u (sicnot.) Lpse om.

</' insim. iji>f // :<. el (|iiu ii>i. ol*vol*v ostendetur / 4. esse

om. «//'/ qnesitoi << ' loi :us h2 r>. occ. perf. hpn caelandi e et sp. cel. <p locum n 6. cum qu. na* des. si des. an. q* ilc.^. an Bemp. q1v Bemp. ile^. om. nbt> des. om. cq2 7. factum sit, sacer i factum >it in eo loco, sacer u' factum >it in eo Loco solitudo, sacer ht ■j>xu'ifrl13volQ' fact. sii in e. L. sil solitudo, sac. n,r ( sol sit'), a (*fu- erit' ante erasionem) fact. Bit Ln e. L. fueril sol. sac. v fact. sil fuerit in eo sol. sac. vo^q* fact. sit fuit Ln e. I. sol. Bac. cq- fact. fueril in e. 1. sol. fueril sac. tp vel priv. »>■ 8. cuiusm. Locum illum contingunt c num quidem h num quid est cpnu num quid A-.2,/3 num qni quid est rd iiinii i|uid qui est tvo* num < i u i ^ c num qui esl sf2) pactus 1 ( vel passus' /tt2) 9. perspectus ezauditus \,afr persp. et exaud. »6,Z4coaa Cprosp.') persp. vel exaud. <?' Sc: num quod est factum, per- spectum exauditum e. poss. qnod reoquod/" 10. scribere

non

cq"1 gravaremua // graveremur pa1 congravemur (i (sic) 11. causa posset posita iud. fr posset c. posset iud. n pos. c. poss. iud. c c. Lnd. pos. poss. t deb. inV. ab arte h 12. facile om. // comprobabit fi ('vel comparabit') 13 tempus quoque qua parte n (sic) temp. quo- inie quaeritur rv quitl anni hepn quod anni rf/4 quot anni /2 (?) qua anni parte b in qua parte anni q> qua parte anni g: Sc. : quo anni quae hora sit 1* noctu an interdiu epnuaccp noctu et int. /i noctu int. f noetn ac int. vo3 qua nocte an int. ?« 14. et qua die l,a2tl13vol2Q,3q) et quo ilie bd qua die a^fl^vo^vy qua diei r quo die w qua noctis ho ra ot/,3 qua noctis orac et qua hora nectis"^1» quanta liora /<■ quante horae p quanto horae n quantis horis kt2 quintis horis e quid tantis horis (i1

IV, V. 7, 8. AD C. HERENNIUM II. 33

temporibus. spatium ita consideratur : satisne longum fuerit ad eam rem transigendam e1 scieritne, satis ad iil per- Qcdendum spati futurum; nam parvi refert satis spati fuisse ad id perficiendum, si id ante sciri et ratione provideri non potuit. occasio quaeritur idoneane fuerit ad rem adoriendam, s an alia melior, quae aut praeterita sit aut non expectata. spes perficiendi quae fuerit, spectabitur hoc modo : si, quae supra dicta sunt sig-na, concurrent, si praeterea altera parte vires pecunia consilium scientia adparatio videbitur fuisse, altera parte inbecillitas inopia stultitia inprudentia madparatio io demonstrabitur fuisse; qua re scire potuerif, utrum diffiden- iliim an confidendum fuerii spes celandi quae fuerit, quae- ritnr ex consciis arbitris adiutoribus liberis aut servis mit ulrisque.

Argumentum est, per quod res coarguitur certioribus \ i argumentis et magis firma suspitione. id dividitur in tem- u; pora tria: praeteritum instans consequens. in praeterito tcnipore oportct considerare, ubi fuerit, ubi visus sit, quo- cuin visus sit, num quid adpararit, nuna quem convenerit, num quid dixerit, num quid habuerit de consciis de adiutori- 20

qnota hora p^w^^l.Ordl* quota hora noctis cp qu. noctis hor. l'l3vo3t ct efi eiusm. \,fnv eA cur eiusm. o2rZ*o2,3 et cuiusm. c cum eiusm. al

pal.46 cur eiusm. z spat. itaque vq3

1. fuerit long. n 2. rem transigendam r2ocpbPll'2i scieritne

l,2,tryPbd Csciveritne n) et potueritne srire cpJ(alt. m.)3v potueritne sciri ^'(pr. m.) et potuerit scire o2 scieritne et potueritne sc. <p 3. parvi res est u-1 4. ad id perf. om. vo3l* 5. potuerit vo3q2 adoriuu-

itam ?* 7. quae fuerit cb haec qua fu. hpnw^af haec qua fu. ewlmnttll haec fuerit quae r quae fu. om. /4 exspectabitur hepit hoc modo

om. t 8. signa sunt supra dicta ?i concurrent 1 (econcurrerent'A)r,3 concurrerint /*2/x2,2 ('cucurr. n),tc occurrerint l3i praeterea alt. I praet. alia qp praeter eius et ex altera c pr. ex alt. 5 10. altera hep et ex alt. q 2vcp ex alt. ? inop. imb. t inapparitio a*flS inapparatioue it II. quare sciri Z2p3 per quam resciri bS p. q. rem sciri 91 (alt. m.),cp2 crat. tfscire') per quae rescire vo3 per quas sciri v poterit 1 (ux),nQl 12. aut conf. h ad conf. u1 quae fuerit ^'(lma)Jc quaeritur om. r 13. consociis « aut utrique h1 (/utrisque' h"1) aut utrumque e aut utrimque pit aut utrisque om. u1 15. est quo res tQ2 est per quod arguitur res

v,v Ccoarg/) 16. argumentis C Fo: adiumentis firma magis r tria temp. focQ9v,Z 18. quicum TjJreHpr. m.)2v cum quo op1 (alt. m.) quacum 6 qu. vis. sit om. S 19. praepararit t numquid conv. rQ3 20. num dix. e cormficius. 3

34 CORNIFICl RHETORICORUM V. 8.

i.ns. de adhtmentis; num quo in loco praeter consuetudinem (ueril aul alieno tempore. in instanti tempore quaeretur, num visus sit , quom faciebat, num qui strepitus clamor crepitus exauditus sit, aul denique num quid aliquo sensu perceptum

\ si1 aspectu auditu tad lore [rustatu; nam quivis horum

sensus potesl conflare suspitionem. in consequenti tempore spectabhur, num quid re transacta relictum sit, <|ti<nl indicel ;iut factum esse maleficium, aul a quo sil factum. factum esse hoc modo: si lumore ef livore decoloratum corpus esl

lomortui, significat eum veneno necatum. ;i <|ii<> factum sit, hoc modo: si t « - 1 1 j 1 1 1 si vestimentum si <|iii<l eius modi relictum ;int vestigium repertum sit, si cruor in vestimehtis, si in eo loco conprehensus aut visus transacto negotio, quo in loco res -i-sia dicitur.

ii Consecutio est, quom quaeritur, quae signa nocentis <'t innocentis consequi soleant. accusator dicet, si poterit, ad- vorsarium, quom a<l <-iiin ventum sit , erubuisse expalluisse titubasse inconstanter iocutum esse concidisse pollicitum esse aliquid: quae signa conscientiae sint; si reus horum nihil

» fecerit, accusator dicet eum usque adeo praemeditatum fuisse,

iiuui quid hab. 1.2.oJ num quem bab. ? habuil c et adiut. v ad- iutoriis h.u ' ( vfl adiutoribus u2 )

1. iiiiin quo in loco &o1<fc(>,»,3 nuro quid quo loco vo2 niun quid in loco <s 2. ruerit r*db fueril eel feceril vo*l*co** fecerit ? in Lnst. :\ inst. s quaeretur kep quaeritur ? numquid risus efi^O -\. ris. fuerit n numquid ?tr. cun/cpv numquid Btr. f num qui str. g ( numquis str.' p2) I. exauditus aul keanccp num quid om. Apal.1,/' itli- i|iiid aliquo /5 ">. odoratu noo^vSfi1 jrustu n/2dl23*VcbQ3v Lamb.

jtu q> nuiii qua orum sena, f 6. sensuum qpr2 (ead. m.)

Lamb. poterit l*o2 efficere susp. c in Bequenti vo^q2 7. re ti icta relicitum h 8. ant malef. factum esse c aul ractam sit mal. nf aut ob quo h aut ob quod iieuxf aut ob quid a1 aut ab quo cp II. Fo: tumore praeditum aut liv. v dec. esse corp. lnort. n dec. corp. mort. est qp niortuum n 10. sit factum o 11. huiusm. cp relictum

sit p*,2tT0lv Lamb. rel. fuerit cp 12. vestig. rei h'/r/4vo2bQ23 reper- tum kepft,2,trv rep. est vo3cp rep. sit ox^p^pr. m., 'possit' alt. m.) Lanil). reperitur np2 repertum fueril c,3 fuerit rep. op2, crat, perspectum fuerit vo2 aut cnior ocbSQ2 aut si cr. q3 aut si in eo bSQ2vo3ccp Lamb. aut 9! eo q3 13. compr. sit aul q2 depr. qp visus fuerit c vis. tr. neg. fuerit Lamb. 16. hic acc. cp 17. et palluisse r 18. loc. fuisse vo3Q3cp 19, sii.t l./rp2 sunt 5 niliil horum fec. ?rp2qp Lamb. 20. adeo usque c

\ . VI. 8, 9. AD C. HERKNNIUM II. 35

quid sibi esset usu venturum, ut confidentissume resisteret, responderet: quae signa confidentiae, non innocentiae sint. defensor, si pertimuerit, magnrtudine periculi, non conscientia peccati se conmotum esse dicet; si non pertiniuerit, fretum innoccntia negabit essc conmotum. b

Adprobatio est, qua utimur ad extremum confirmata suspi-vig tione. ea habet locos proprios atque communes. proprii sunt, quibus, nisi accusator, nemo potest uti, et quibus nisi defensor, nriiio potest uti. communes sunt, qui alia in causa ab reo, alia ab accusatore tractantur. in causa coniecturali proprius m locusaccusatorisest, quom dicitmalorum misereri non oportere et quom auuet peceati atrocitatem; defensoris proprius loeus est, quom niisericonliaiu captat et quom accusatorem calum- niari criminatur. communes loci sunt quom acctisatoris tum defensoris ab testibus contra testes, a|is quaestionibus contra is quaestiones, ab argumentis contra argumenta, ab rumoribus contra rumores.

1. usu esset c usui ntvo3v eventurum rl3Q} confidenter l^vo3 confidentissime el constanter /'eo'01 confidentis se merenster el resp. hl (sic) et fortiter add. h2 resisteret responderel epn resisterel et responde- ret uk.2,l2vo3 resistens responderej c 2. signa conscientiae cp sint hi-pnil^vo^b suut c 3. pericli f non scientia /< ' conscientiae peccato /;lu2«1/' conscientiae peccati a*v 4. secum motum fnisse e se om. fr dicat d fiv innocentiae » (>. adprob. [i oum firma r

a

7. baec (suprasc. ea") p el u (sic) proprii sunt loci dl* pr. sunt bi quibus uisi accusator neiuo potest uti el lii quib.us nisi defensor non

potest uti pnf2a2l* 3lvoi3v pr. suut tres quibus n. a. n. p. uti et bis q.

snnt n. a. n. p. uti h pr. suiit quibus n. a. n. p. u. et bis qnibus n. d. n.

p. uti u- (sic) pr. sunt qnibus n. a. n. p. uti communes sunt qni alia in causa ab eo et bi q. n. d. n. p. uti eommunes sunt etc. e pr. sunt qu. n. a. nemo uti potest et ii q. n. d. uti uon potest qp pr. sunt quibus nisi aec. nemo potest uti et bi ('bii' c) quibus nisi def. (cett. om!) cbS^Q1 (pr. m.).p23 pr. sunt ii quibus nisi acc. et ii quibus nisi def. nemo potest uti r, Lamb. pr. sunt lti quibns nisi acc. u. p. u. c bi q. n. def. non potest uti nemo potest uti d pr. sunt quorum aliqifo nemo nisi acc. uti potest, item quibus nisi def. non potest uti /2 pr. sunt hi qu. u. acc. a. p. uti (cett. om.) a^f[ 9. alia causa vo3 ab reo alia in causa ab acc. /' 10. loc. est acc. ccp 12. atr. pecc. rQ3cp facti atr. % loc. est pro-

pr. cp 13. capiat h calumpn. ftcp123 14. indignatur * tum

acc. tcp 15. ab test. hep-lPvo^Q13 abs test. pit testem h abs quaest. p'7r ab quaest. ep^fiaftl^vo1 a quest. h 16. ab rum. teftafU' 2vol (f1

36 CORNIFICI RHETORICORUM VI, VII. 9, 10.

Ab tesiilms dicemus secundum auctoritatem et vitam te- stium et constantiam testimoniorum ; contra testis, vitae tur- pitudinem, testimoniorum inconslantiam : si aut fieri non po- tuisse dicemus aut non factum esse , quod dicaht, aut scire

s illos non potuisse aut cupide dicere et argumenlari. haec et

ad inprobationem et ad interrogationem testium pertinebunt

VII 10 ;l quaestionibus dicemus, cum demohstrabimus , maiores

veri inveniendi causa tormentis et cruciatibus voluisse quaeri

et summo dolore homines cogi, ut quidquid sciant, dicant,

io et praeterea confirmatior haec erit disputatio, si quae dicta erunt, argumentando isdem viis, quibus oninis coniectura tractatur, trahemus ad veri similem suspitionem; idemque hoc in testimoniis faeere oportebit. contra quaestiones hoc modo dicemus: primum maiores voluisse certis in rebus interponi

15 quaestiones , quom, quae vere dicerentur, servari, quae falso in quaestiohe pronuntiarentur, refelli possent, hoc modo: que in loco quid positum sit, et si quid videri aut aliquo sensu percipi possit; deinde dolori credi non oportere, quod alius alio recentior sit in dolore, quod ingeniosior atl emini-

1. ali test. alQl dicimus t sec. atict. dic. nv 2. vitae C

Fo. :. se cundum vitae 3. sicul fieri k 4. dicunt bQ1'2^ ">. haec

im

ad iiq* 6. ;ul improbationem el ad interrogationem 1 (ad probationem (O.^.rrx1 :id impr. el ad argumentationem m2,/'2 (ubi 'vel argumentatio- riem' suprasc.) W2»a,c<>23 (ubi 'el arg.') ad probationem et ad improba- tionem t(pllvo13 ('ad' alt. om. qp) ad prob. vel improb. Po ad improb. et ail probationero ('v<'l argum/ suprasc.) 91 ad prob. et ad improh. el ad argumentationem S pertinebit a1 1. ab qu. fi-a'fl nostros q> 8. inven. veri /' viros [i- ("vel veri' alt. m.) cruciatibus /24 9. quic- quid yaiab 10. confirmatio hb§ hec erit disputacionis. Que dicta bd si qua dicta erint li 11. isdem e hisdem hpfi,2,t eisdem CQl2b eiisdem q3 coni. omnis /■ 12. trahamus ,«- idem quoque cp 13. in om. (il dic. hoc modo 7iv oportebat h1 14. noluisse fihi 15. ea quae r sevirie h sevire e seu ... pit seu fia^f servari a2tr'l13 Pith. scrutari seu v probari seu n probari vo3 sciri cQ]23Scp scire r*l*volb et

n

qu. <p que in falso e (sic) 16. posse he possit (i possint e

17. qui in fi1 quod pos. ea1 aut si quid nocpQ3 aut quid e&et si- mile fi^a^f simili h,v Csimili veri') simile veri d et si quid esset si- mile s quod veri fi^f^a1 fveri' eras. 'videri' suprasc. a"1) aut aliquo sensu perc. o3 aut aliquo signo perc. I* aut aliquo simili signo perc. <s

18. perspici r possit hiv oporteret h 19. tenerior P (gl. esl in W2) qui ing. r ing. sit ?iq]v eminiscendum h remin. fil commin. s

VII, VIII. 10—12. AD C. HERENNIUM II. 37

scenduin, quod denique saepe scire aut suspicari possit, quid quaesitor velit audire, quod quom dixerit, intellegat sibi iinem doloris futurum. haec disputatio conprobabitur, si refelle- mus, quae in quaestionibus erunt dicta, probabili argumen- tatione; idque partibus coniecturae, quas ante exposuimus, 5 facere oportebit. ab argumentis et signis et ceteris locis, 11 quibus augetur suspitio, dicere hoc modo convenit: quom multa concurrant argumenta et signa, quae inter se consen- tiant, rem perspicuam, non suspitiosam videri oportere; item plus oportere signis et argumentis credi, quam testibus: haec m enim eo modo exponi, quo re vera sint gesta; testis cor- rumpi posse vel pretio vel gratia vel metu vel simultate. con- tra argumenta et signa et ceteras suspitiones dicemus hoc modo : si demonstrabimus , nullam rem esse, quam non su- spitionibus quivis possit criminari; deinde unam quamque su- is spitionem extenuabimus et dabimus operam, ut ostendamus nihilo magis in nos eam, quam in alium quempiam convenire; indignum facinus esse, sine testibus coniecturam et suspitio- nem firmamenti satis habere. ab rumoribus dicemus, si ne-vin 12 gabimus temere famam nasci solere, quin subsit aliquid, et 20 si dicemus causam non fuisse, qua re quispiam confingeret et eminisceretur, et praeterea, si ceteri falsi soleantesse, argu-

dicere

1. saepe dicere r s. scire n s. ilicere scire v sciri c posset bSQ1 (pr. m.)23 quod qu. fi^a^vQ3 2. quaestor fi^vdl^vo3 dixeris epnj.ta1 intell. — doloris om. l,alfl 3. dolori vo3 comprobatur hv confir-

mabitur d sic ref. fi2fb 5. ex part. dl* 6. oportebat h 7. ar- guetur /' dicere oni. h conveniet dl4, Lamb. 8. inter se conve- niant ndl* 9. semper persp. hp ' sem persp. pn- 11011 suspiciosam

om. I3 videri debere d Lamb. videri. item vo3c,'i 10. signis et arg. plus credi quam test. oport. n hoc enim f«-2,2,c hoc modo j-llvol haec autem r lioc autem v hoc modo h modo om. vo3 11. exp. posse cp quo signa v eorum testes «2 testes eorum r posse corrumpi «2 12. pretio gra metu vel sim. n 13. cetera suspitiones h 14. de-

monstravimus b 15. quis crim. vo3 17. nos esse fi2 eam om.

friQ1 alios quospiam /ho1 18. fac. esse hito 19. aut rnm. h ab

rum. vo^q1!} ab rum. fi (sic) "20. ita temere ropal.1. Lamb. tem. ita cp quiin h sumpsit he supsit fi suli . . sit a- (erasis lit. 'mp' et add. b) suv . . sit /' semper sil n 21. diceremus n confinxerU /• confingeret et eminisceretur h conf. et eminiscetur n confing. n ( vel comminisceretur') conf. quare reminisceretur d/* reminisc. el conf. bQ2 comm. el conf, q38 comm. conf. I2 recomminisc. vo3 conf. el comminisc. «r 22. argu-

38 CORNIFICI RHETORICORUM VIII, IX. 12, 13.

mentabimur hun< esse verum. eontra rumores dicemus pri- miiiii. si docebimus multos esse falsos rumores et exemplis utemur, de quibus falsa fama fuerit, el aul inimieos nostros

;nii ii ines natura malivolos et maledicos conflnxisse dice

iiniis; et aliquam aut fictam fabulam in advorsarios adferemus, quam dicamus omnibus in ore esse, aul verum rumorem pro- feremus, <|iii illis aliquid turpitudinis adferat, neque lamen ei nimori nos fidem habere dlcemus, itleo quod <|iii\is unus homo possit quamvis turpem <lr quoUbel rumorem proferre 10 el confictam fabulam dissipare. verumtamen si rumor vehe mehter probabilis esse videbitur, argumentando famae fidem poterimus abrogare.

Quod el difficilluma tractatu esl constitutio coniecturalis ct iu veris eausis saepissume traetanda, eo diligentius omnis is eius partis perscrutati sumus, ut ne parvola quidem tituba- timif aut offensatione inpediremur, si a<l hanc ratjonem prae- ceptionis adsiduitatem exercitationis adcommodassemus. ix 13 Nunc a<l legitumae constitutionis partis transeamus. quom voluntas scriptoris cum scripte dissidere videbitur, siascripto

mentamur </2 argumentabitur r l. esse verum bunc n 2. profere- iiius 1'vo1 primuui subitoa esse falsos rum. doc. r 2. rum. falsos o fals. esse rum. c 3. fame A fama om. a' fama falsa n el audi tioni <|ii"> aostros aul homines h et aliquos aul omnes e el inimi cos aostros aut hom. n -1. malivolos \:i,LVcbtp maledictos /«•{i' male ftcos ct»os confincxisse h 5. >■< aliquam aul ftctam fab. l,3,i4«01 et al. fictam fab. 2,Qlv et aut al. Ii<t. tah. t,otp (*oonf/) et al. confictam fab.

a*rw**Q* Lamb. et al. fab. confiot. /3 et al. rem. conf. c profere s

tpl*vo*,3 oonfer. c 6. quod c dicemus eU* hominibus n aut add. a'2 (erasa vocula) 7. illi l,2,r ne p»(pr. m.) tam. /' neque aos tamcn cp 8. babere aos fidem bdo* quivis unus homo 1,«2 (add. 'iinus') quis 11011 poes. vo3 quivis liom. g 9. quemvis ncp prof. rum. r 10. et fictam «?' et coniectam h veruntamen « rumor si (i vehementer om. ,u 11. argumentandi e^ forma ftd. kepit ('firmam' u1) fidem linnani n firmam fid, afr ftrmam spem n ftdem famae p2yqp 13. quod diir. u1 diffieillime tractatum est hiza (ante corr.) difficillimi tractatus est epnvo3 difficillimum tractatu fo* difficillima est tractatu cq> consecutio heit et quod r et quo p"1 ^ fa'1 n 14. veris quoque vo3 causis om. hl omnis eius partis ix1 15. ut om. n titulatioue hn

lti vel off. c offensatioiie^p1^?-' 'ztlzeb8 offensione <s lianc onu praec. rat. n perceptionis h 17. accommodavissemus dl* aecommodaremus r/7l26fD,2S Lamb. 18. partem l,rQlv 19. scribtoris — scribtum h

IX. 13. AI) C. HERENNIUM II. 39

dicemus, liis locis utemur secundum narrationem: primum scriptoris conlaudatione, deinde scripti recitatione, dejnde percontatione, scierintne advorsarii icl scriptum fuisse in lege aut testamento aut stipulatione aut quolibet scripto, quod ad eam rem pertinebit, deinde conlatione, quid scriptum b sit, quid advorsarii se fecisse dicant, quid iudicem sequi con- veniat, utrumid, quod diligenter perscriptumsit, anid, quod acute sit excogitatum; deinde sententia, quae ab advorsa- riis sit excogitata et scripto adtributa, contempnetur et in- firmabituf; deinde quaeretur, quid oi offuerit, si id voluis- io set ascribere, aut num non potuerit perscribi; deinde a nobis sententia reperietur et causa proferetur, qua re id scriptor senserit, quod scripserit, et demonstrabitur scriptum iilud esse dilucide breviter commode perfecte cum ratione certa; deinde exempla proferentur, quae res, quom ab advorsariis '•'•

(sic passim) scriptoris om. «' a scripto <!I*q2 scripto voB disserere n ' dissentire o3

1. sec. narr, om. Av'/:i '2. eum laudatione c deinde scr. rec.

om. I1 ser. narratione n rec. atemur fpcPVQ*,^ demum nc

vel cunctatione

3. percunctatione fncf/Q123 percontatione a (sic suprasc. fi2) per conlau- dationem hn per collationem e scirentne C scierintne Orelli sc. — testamento om. b sc. id adv. h scirenl ideone adv. pn discriptam h iu lege fuisse /q2 1. mi va test. ,>u\ in st. rpcQ238 5. ad ean dem fntr ad rem dl* pertinebal c pertineat vo2 scriptum sii quod f scr. sit ciim eo quod rx scr. cum eo quod n 0. adversariis effecisse h adversarios ciT. pxit adversarii fecisse se n 7. intellegantur h intel- legatur u intelligitur o1^ intelligatur ? scriptum oq2. crat. sit om. rw*(pr. m.) persc. est 8 8. accute c acute ( vel caute') n accurate

co

/3 exagitatum u deinde scut. hekp2alf2 dein sent. n deinde ea sent. a2tocprQ12vb8 deinde sent. ea q3 deinde a sent. p}nfl 9. cogitata f coutempnitur b8 contempnetur tiucq123 10. quaeretur om. n quid ei obfuerit eu,'l,t quid civi fuerit h quid divi fu. p quid dici fueral w quid obf. ei r qu. ei obfuit o3 quid periculi fuerit b$Q2 qu. ei periculi obf. c qu. ei per. affuerit v qu. ei obf. aut qu. per. fuerit cp 11. ad- scr. hpua1 ascr. enQ12v8cp asscr. a2bQ3 aut num non 1 (*aut unum non' e^.aftl^vo13^2 aut num npa.\*bl23 aut numquid o aut non cpQ^v8dl*z potcrit vo13 potuit l2 potuisset l3 praescribi edpa\3 perscribere cpbpn\ 2il2ivo12 dein. n repp. euQ1 12. hic scr, n 13. quod scri-

psit q)p2ii,3 id scr. esse cp 14. cum oratione certa heit,u (orat.) cum

certa rat. r 15. cum om. 8 ib. ab om. qvvc ab adversarii h

40 ri.|;\lii<'| miKTulJH niu \l IX, X. 13, 14.

sententia et voluntas adferretur, ab scripto potius iudicatae .sint; deinde ostendetur, quam periculosum sii ab scripto re- cedere. loous communis esl contraeum, qui, quom fatea tur se contra id, quod Legibus sanctum aut testamento per- X. 14 scriptum sit, fecisse, tamen facti quaeral defensionem. ab

6 sententia sic dicemus: primum laudabimus scriptoris commo- ditatem atque brevitatem, quod tantum scripserit, quod ne cesse fuerit, illud, quod sine scripto intellegi potuerit, non necessario scribendum putarit; deinde dicemus calumniatoris

lii esse officium verba el literas sequi, neglegere voluntatem;

deinde id, quod scriptum sit, aul i posse fieri aut non

lege non more non natura non aequo el bono posse fierij quae seripturam babuisse quam rectissime fieri nemo ilicet; at ea, quae a nobis faeta sint, iustissume facta; deinde contrariam

is sententiam aut nullam esse aul stultam aut iniustam aut non posse fieri aut non constare cum superioribus et inferioribus sententiis, aut cuni iure communi aut cuni aliis legibus com- niuniljus aut ciiin rebus iudicatis dissentire; deinde exem plorum a voluntate et contra scriptum iudicatorum enume-

1. sent. redderetur et vol. a^rtpvc^Q1 (*reddetur),80oa esse rol. u1 afferetur ctuu1 /)< (*adf.' u) ad scr. h ab scr. epnfiafti^vo^Q1 '2.

sinl haflltpcb dein n deinde — recedere u habel posl 'quaeral de-

fensionem (5.) ostenditur hv ad scr. h ab scr. ea recedi :5 3.

tum fat. d \. sc om. n contra quod l,alf('i<olQl contra id quod a*qpc6JB4»o23 contra quam nP legibus om. /3 leg. scm. eu leg. sctm. b _ sanccitum a"1 leg. sancitum sit n leg. sancitum $r perscr. fec. n .">. tamen qu. c quaeril /' ab sent. \.,aftrllvold 6. dic. sic t 7. ideo quod vo3 tantum scr. l,tbP illud tantum scr. a.*,2rc tant. ill.

sc. tp tantum id scr. /3vo3 necessarium ftprb 8. pot. int. c" 0. ne- cessarium nu1/123/,? calumpn. uno123 10. neglegere hnuab nec legere p 11. id om. hrg^v 12. aul non more 2,tpQl*bd, (plerique 0.) non natura om. h nunc quo et bono h non equo non bono tp

orem

quae habuisse scripturam quam rect. fx (corr. esl am. alt.) qu. hab. scri- ptorem (vel turam suprasc.) quam rect. n qu. hab. scriptorem quam rect. epna qua eo hab. scriptorem quem rect. h qu. hab. scr. licel quam rect. ju, quae omnia noluisse scr. quam rect. totpc(13vo3 qu. omn. scr". nol. qu. rect. _r ('voluisse tpd) 13. rect. ea fteri nemo u rect. f. ea nem. 2 rect. nem. . nem. dubitet Pith. ad ea hn 14. sint facta ./• facta sunt uo2 rectissime qp 15. stulta aut iniusta h aut constare hn lrj. ant inf. r 17. cum iure om. h 18. exemplum «/" exemplorum ('vel plum suprasc.) n 10. vol. contr. vbPvo1 vol. vel contr. von- enu-

\. 1-i, 15. AD C. HERBNNIUM II. 41

ratione utennir, deinde legum et stipulationnin breviter ex- scriptarum, in quibus intellegantur scriptorum voluntates, ex- positione. locus eommunis contra eum, qui scriptum recitet et scriptoris voluntatem non interpretetur.

Quoni duae leges inter se discrepant, videndum est io primum, num qua obrogatio aut derogatio sit, deinde, ulrnin 6 leges ita dissentiant, ut altera iubeat, altera vetet; an ita, ut altera cogat, altera permittat; inlirma enim erit eius de- fensio, qui negabit se fecisse , quod cogeretur, quom altera lex permitteret: phis enim valet sanctio permissione. item m illa defensio tenuis est, quom ostenditur id factum esse, quod ea lex sanciat, cui legi obrogatum vel derogatum sit; id, quod posteriore lege sanctum sit, esse neglectum. quom haec erunt considerata, statim nostrae legis expositione recitatione conlaudatione utemur, deinde contrariae legis enodabimus vo- is luntatem et eam trahemus ad nostrae causae commodum ;

meratione he,2 (enumeratione f), cvo* Pith. enumerationempjru-1 trg1 (pr.m.)3 munerationem u2 enumeracionum w enumeratio pJ(pr.m.)oftd ciium. est/13 enum. fiat d enum. fiel 1*i<o1q- en. dabitur /2 enumerationem faciemus r enumeratione utemur cp.

1. legem stip. I.q1 ('stipulationem e 'stipttlatione u1 'astipulationem' ?r) leg. ac stip. (i-futc \t>n. et stip. <s exscriptarum kb exscriptorum h seriptarum e excerptarum u.2.tr/'2 except. rocpl13* Fq'13^ 2. voluutates sed exposito h voluntaa sed expositio u1 voluntas expositio t,'& vol. haec exp. n vol. et exp. sr ('voluntas' om. n). Sc: voluntates, exp osit i one 3. exp. fiet /2p2 et loc. S communis om. a1 eum om. q1 rec. scr. t recitat l*vo3 -1. interpretatur u1 5. gentes h leges gentis u

discrepant nM discrepent 5" (3. namque abrogatio aut der. sit hn num qua abr. aut der. sit pu^Q-8 uum quae abr. vel der. sit 2 num quae abr. aut d. s. bo num quid abr. an der. s. l*vo3 nnm abr. an d. s. q1 utrivis abr. an d. s. q3 num quae abr. d. s. Pith. num quae abr. tum d. s. cp que der. aut abr. sit c an abrogatione aut derogatione sit u1 an abr. an derogatio sit etl^^vo1 an abr. aut der. s. aln't an abr. vel der. legis alicuius intercesserit dl* obrogatio Lambin. 7. lege sit adessentia

aut h dissensio f iubet h 8. ut altera dimittat dl* 9. nega- vit eu sese fec. o fec. se 6 ab altera cum alt. tllvoxv cui alt. l.f 10. permittat /* sanctio quam permissio ocp 11. >it teuuis dl* ost. in fact. h 12. sancciat u sanctial eafo^^-c sanxiat q3v legi om. I3 aliquid abr. obrog. hv abrog. s" aut der. add. A2, om. cp vel der. p2 der. aut abr. d id vero quocl vo3cp et id qu. 8 id quidem v 13. sanccitum u (sic) sanctitum fcp sancitum ob 14. et rec. et coll. ep

15. utemur om. n enotab. heu1 16. caus. utilitatem c

42 CORNIFICI RHETORICORUM X, XI. 15, 16.

deinde de iuridiciali apsoluta sumemus rationem iuris et quae- remus partes iuris cum utra facianl; de quibus partibus iuris posterius disseremus. \i ir> Si ambiguom esse scriptum putabitur, quod in duas aut

.-» pluris sententias trahi possit, hoc modo tractandum est: pri- mum sitne ambiguom, quaerendum est, deinde quo modo scriptum esset, si id, quod advorsarii interpretentur, seriptor lieri voluisset, ostendendum est; deinde id, quod nos inter- prelemur, et fieri posse et honeste recte lege more natura

m hono et aequo fieri posse; quod advorsarii interpretentur , e contrario; nec esse ambiguom seriptum, quom intelleg-atur, utra sententia vera sit. sunt, qui arbitrentur, ad hanc cau- sam tractandam vehementer pertinere cognitionem amphibo- liarum eam, quae a dialecticis proferatur; nos vero arbitra-

13 mur, non modo nullo adiumento esse, set potius maxumo inpedimento: omnis eniin illi amphibolias aucupantur, eas etiam,

1. deinde de iuridiciali fat deinde iudicaliA deiade iudiciali epnfi^vS deinde iuridiciali nl^vo3 d. a iuridiciali c de. de iudiciali q'1 apsoluta om. t1 assumeinus vo3cp atemur ratione iuris bQ2S, crat. et — iuris om. dl* 2. partes iuris hnc verum cum faciant kepn utrum cum ea facianl accp utrum cum ea faciat verum cum faciant e utro cum fa- ciant b utr. c. ea conveniant <#*,p2 ('convenirent') Sc. : cum utra fa- ciant de qua parte iuris l,2,tcprdl*Qxc,v ('iuris parte') parte iuris om. /3 iuris om. b de quibus partibus iuris med. 4. esse scriptum putabi- tur henl*y.vo3eppi\\.1 25,3 est scr. put. p*d sc. esse putavitur q1 putabi- mus esse scr. vo"1 est scr. ut puta (inc crat. esse scr. putabitur ut puta af pal*6#l»e* aut iu pl. tv 5. transigendum q> primo q"1 6.

qu. sit h quomodo scr. esset c ('esset' in ras.) quom scr. sit ol*vol<2 e2i>,3 quom est scr. r quando scr. est 1,2,* quando scr. sit l^^vo^cp quando quomodo scr. sit 9a(pr. m.) 7. sed et quod hepfi.fn set quod t sed et si id qu. nal1 sed etiam si id qu. I3 et si idqu. Pvo1 ,Q*(ipr. m.) interpretantur fA2«/"2 interpretatur jit1 8. deinde quod h,2,rv deinde in

qu. e nos om. ecS interpretamur r 9. et dicemus fleri posse d posse hon. n recte om. h^tQ3 et honeste lege recte more nat. c ct. r. et 1. m. et nat. bS et 1. et r. et m. et nat. Q12,v (om. ultimo 'et') r. et 1. et ratione et m. et n. q3 more naturae e 10. interpretantur af1

c,P 11. neque f iion /*q* ambiguuni e/24e2 ambiguo t ambigue g dictum vo3 intelligitur c 12. utra kl ,e(ilpf2tbQ123Sq>c utrum h^^f1 vera sent. sit bS veia utra sent. sit crat. arbitrantur (i'bQaSccp 13.

pervenire /' amphiboliarum l,avf amphibologiarum sr(a2). ut infra (K>) 14. ab dial. hixnc proferatur l,tl3* profertur s nos auteni o arb. nullo adium. esse e arb. non modo ullo adiuni. csse m 16. illi om.

XI, XII. 16, 17. AD G. HERE.WIUM II. 43

quae ex altera parte sententiam nullam possunt interpretari. itaque et alieni sermonis molesti interpellatores et scripti quom odiosi tuin obscuri interpretes sunt, et dum caute et expedite loqui volunt, infantissumi reperiuntur: ita dum metuunt in dicendo, ambiguom ne quid dicant, nomen suum pronuntiare * non possunt. vernm liorum puerilis opinioncs rectissumis rationibus, quom voles, refellemus; in praesentiarum boc in- terdicere non alienum fuit, ut huius infantiae garrulam disci- plinam contempnerenius.

Quom defmitione utemur, primum adferemus brevem VO-XII17 cabuli deiinitionem hoc modo: maiestatem is minuit, qui ea n tollit, ex quibus rebus civitatis amplitudo constat: quae sunt ea, quae capio : suffragia magistratus. nempe igitur tu et po- pulum suffragio et magistratum consilio privasti, quom pon- tis disturbasti. item ex. contrario : maiestatem is niinuit, qui 15 amplitudinem civitatis detrimento adiicit. ego non adfeci, sed prohibui detrimento: aerarium enim conservavi, lubidini ma- lorum restiti, maiestatcm omnem interire non passus sum. primum igitur vocabuli sententia breviter et ad utilitatem cau-

h[ilo illi dialectici r nuucupant (c. gl. 'intelligant') r 1. quic,x parte ex alt. 2 ex p. alt. bg* partc alt. c Fo. : quarum ex alt. p. 2. et om. q23 et alii h sermones b et om. h scriptum od.

9*(lma) scr. cum od. hefbl2* scr. tum od. sr 3. caute expediteque 3 Lamb. 4. vol. loq. t infantissimi hnac infantessimi p1 Lnfacetissimi ep^kji1 et ita p2 5. amb. ne quid e ne qu. amb. 5 6. pueriles

et garrulas l*volv 7. reffell. (i impres. bcp impraes. o in prae- scntia r intercedere hep^na-ntotpdl^^^vo^Q^^d interdjcere pu^fveQ3

8. fuit a proposito S 9. contempn. 7r/x contempnamus q1 10. cum

de difinit. (it diffln. hancb 11. magest. h minuit is n liis min. pv 12. et qu. h rebus om. p.1,pal.1,6 civilis vo1 amplit. om. d haec sunt pal. Y 13. quae capio he qu. cupiunt n^b1 qu. capiunt 5

Fo.: quibus caveo. suffr. magistr. 1,2 suffr. populi et consilia ma-

gistratus r,cp ('consilium') suff. pop. consiliumque mag. c suff. pop. et mag. consilium g igitur 0111. Q3 et tu ecp 14. suffragio om. c

consilii n concilio v potes h 15. distribuisti 8 e contr. q"13

magest. (i 16. aniplitiidiui civ. est detr. e2 detrimento facit nan

aff. ego non om. o afticit — dctrimento om. l,alf sed proh. detr. om. c 17. detrimentum r Lainb. a detr. v enim om. 1*q3 servavi

d 18. sum pass. c 19. pr. ergo b et om. nbl- ad utili-

tatem causae adcommodate h,b ('accommodata') ad ut. adcommodatae cau- sae epitfian ad ut. accommoditate caus. /' ad ut. accommodata causae tl13

44 CORMFICI RHETORICORUM XII. 17, 18.

sae adcommodate describetur; deinde factum nostrum cum verbi deseriptione coniungetur; deinde eontrariae descriptio- nis ratio refelletur, si aut falsa erit aut inutilis aut turpis aut iniuriosa; id quod ex iuris partibus suinetur de iuridiciali ap- ., soluta, de qua iam loquemur.

18 Quaeritur in translationibus primum , num aiiquis eius rei

actionem petitionem aut persecutionem habeat, num alio tem- pore, num alia lege, num alio quacrente: haec legibus et mo- ribus aequo et bono reperientur, de quibus dicetur in iuri-

io dieiali apsoluta.

ln cansa ratiocinali primum quaeretur, ecquid de rebus maioribus etut minoribus aui simiiibus similiter scriptum aut iudicatum sit; deinde utrum ea res similis sit ei rei, qua de agitur, an dissimilis; deinde utrum consulto de ea re scriptum

vol2.cP ("causa') ad at. caus. aostrae accomodate /2 ad ut. aceommodi- tatem nostrae causae vo3 ad ut. el commoditatem c. nostrae cp ad m. et ad commoditatem rx i cansae om.)

1. discribitur h describitur eu^Q23^. aliquot 0 describatur c deseri- beretur nl* defiaietur r 2. verbi el descr. nn descr. — contr. om. 1 a'o coaiuogitur descr. h defiaitioae vel descr. coaiuagetar /3 descr. et ratione aptabitur r.d (ubi 'et' om.) et descr. rat. aptabitur l* deinde om. // et discriptiouis ratione ref. e,p ('aptabitur' mg.) ti descriptione

is ratione felletur h et descr. ratioae aptabitur refelleturftjffl1 (ubi ratiooe aptabitur erasa)/ et descr. ratioae adiuogetur o 3. si falsa h 4. id quod hj^n idque ep2uUc de iudiciali hep de iuridicali n 6. primum non fi1 eius res h 7. aut pet. cp prosecutionem u2alf

exsecutionem a2 (vel ex' erasa una syll.) ntcpli2volQl(m. a.\t.)Zdlc pos- sessionem h.d2 (*ve1 poss.') possessionem aut exsecutionem p'(pr. m.)aut exsecut. possessionem d,l* ('vel poss.') liab. quem non oporteat cpvol3Qld et num b num alio tempore aumalia lege hpnuka1^.*6^ n. al. modo n. al. temp. u. al. loco n. al. lege Zpal.1 235,Pith. n. al. temp. al. mod. al. loc n. al. lege o u. al. modo temp. loco n. al. lege a2 fmodo' et Moco' suprasc.) wrqpp2i'.3 n. al. mod. al. temp. n. al. lege n. al. loco q1 uum al. t. — lege om. e 8. qu. aut agente trocpQ2v.Z leg. et mor. henunoq) leg. mor. s 9. aeqno et bono oin. alf aequa et bona 1 repperietur u1 reperienmr it reperiuntur rc dicetur om. a iuridi-

cali h 11. ratiotinali eu2 ratiocinali pc raciocinali a ratiocinari f ra- liocinali lcpl13vol .q1 2 rationali u1 quaeritur JiQ^vdcp etquid hepu 1*q2 quod fn quid itatfpl3ioV$lv$ 12. aut dissimilibus l.ft.a1 fdis' eras.) aut similibus aut dissimilibus dl* sim. aut diss. p*(pr. m.) Fo. : de similibus rebus (med. om.) scr. sit aut iud. d sumptum sit aut

iud. q3 13. rei om. /4 de qua keroqli3v,30 14. agitatur ep

XII. XIII. 18, 19. AD C. HEREXXIUM II. 45

non sit, quod non voluerit cavere, an quod satis cautuni pu- tarit propter ceterorum scriptorum similitudinem. de parti- bus legitumae constitutionis satis dictum est; nunc ad iuridi- cialem revortamur.

Apsoluta iuridiciali constitutione utemur, quom ipsam xiii 19 rem, quam nos fecisse confitemur, iure factam dicemus sine 6 ulla adsumptione extrariae defensionis. in ea convenit quaeri, iurene factum sit. de eo causa posita dicere poterimus, si ex quibus partibus ius constet, cognoverimus. constat igitur ex his partibus: natura lege consuetudine iudicato aequo et io bono pacto. natura ius est. quod cognationis aut pietatis causa opservatur, quo iure parentes a liberis et a parentibus liberi coluntur. lege ius est id , quod populi iussu sanctum est, quod genus : ut in ius eas, quom voceris. consuetudine ius est id , quod sine lege aeque ac si legitimum sit , usita- is tum est, quod genus: id, quod argentario tuleris expensum, a socio eius recte petere possis. iudicatum est id, de quo sententia lata est aut decretum interpositum. ea saepe di- vorsa sunt, ut aliud alio iudici aut praetori aut consuli aut

ea de re r scr. sit quod non vol. cav. n scr. sit non quod volueril

vel numquid ▼

cavere hepxn scr. sit non quod noluerit ju. (sic) sc. non sit quod non vol. cav. a2 ( quod non' in ras.) sc. s. numquid vol. cav. f sc. s. quod noluerit cav. p2 sc. sit (om. q. non vol. cav.) ll nou scr. sit quod nol. cav. bglo nicliil scr. sit quid vol. cav. p2 nihil scr. sit eo quod nol. cav. Q3,cp (eo' om.) nihil sc. sit quod nunquam vol. cav. S scr. nihil sit qnod uol. cav. d scr. non sit iiumquid vol. cav. c

1. an quod sat. l,nS an quid sat. af quod sat. tccpll3,V,3 ideo- que satis l* vel quod satis p2 putaret o 4. revertanmr c iuri-

dicalem n (ut 5) 6. confitebimur p3 factum henti 7. ass. ulla

v et extr. u- (sic) extraueae ll*vo3vcp coutrariae Q3 conv. quaeritur

e 8. factum sit >cpQ3S de ea e(i ideo f 9. ius — igitur om.

ft1^2 ius om. 8 ig. ius cp 10. iudicio fi1 aequo bono t>03e'(alt. m.)23y 11. bono et pacto vl*cp naturae ius fifrP cognit. h 12. et par. r et lib. a par. q1 13. est quod l3vo3Q3cp iussu populi 3 san- citum cq1 sanctitum q* factum v finnatnm cp 14. quod genus

est l* quod est gen. pMalt. m.) ut om. 7' in om. n ea he eas con- voceris (i^aQ3 convoceris eas (>2 ciun vocaris c consuetudine quod .... id quod sine n (sic cum lac.) 15. id t-st e id om. vo3Q3<p 16. quc

gen. 7r qu. gen. est D](alt. m.) optul. n abtuleris e obtul. nc contul. 7-p13 17. ab soc. anl*Ql recte petere hepnS vepetere recte / recte rep. s 18. impositum c'o2 interp. est d' ea spe/ 19. atiautalio h aliud alii cpvc*

46 CORNIFICI RHETORICORUM XIII. 19, 20.

tribuno plebis placitum sit, et fit. vt de eadcm re saepe alim nliud decreverit aitt iudicaverit, quod genus: M. Drusus prae- tor urbanus quod cum herede mandati ageretur, iudicium red- didit, S. Julius non reddidit. item C. Caelius iudex apsolvit

r» iniiiriarum eum, qui Lucilium poetam in scena nominatim lae-

serat, P. Mucius eum, qui L. Accium poetam nominaverat,

20 condenmavit. ergo , quia possunt res simiJi de causa dissi-

militer iudicatae proferri, quom id usn venerit, iudicem cum

iudice, tempus cum tempore, numerum cum numero iudicio-

io rum conferemus. cx aequo et bono ius constat, quod ad veritatem communem videtur pertinere, quod genus: ut ma- ioi\. annis LX et cui morbus causa est, cognitorem det. ex co vel novom ius constitui convenit ex tempore et hominis dignitate. ex pacto ius est, si qui inter se pepigerunt, si

15 quid inter quos convenit. pacta sunt, quae legibus opser- vanda sunt, hoc modo: rem ubi paciscuntur, in comitio aut

1. tribuiio plac. sit h tribus plac. sit e tribus p. plac. sit fi tribuno p. L. plac. sit b tribuuo populi plac. sit dl* trib. pl. sit plac. vo3cp ut lit ut de e ct si de q3 et sic m de 8 et iit om. I4 ea re /3 saepius l2 tlc eadem re ul saepe vo3 aliud alius fQ123 2. et iud. d iudicari h iudicaverit arl*QxvbQ3 gen. esl vo3cp marcus drussus h 3. quicum her. p'(pr. m.) reddit — non reddit f redidit — non redidit h 4. sextus iulius e item atelius h item caelius epkft item ce- lius ii(i7ic it. c. celius ocp it. G. Celius b it. auluscaelius l^^Vvo1 ('aulius') iudex om. t 5. iniuria. n cum qui h Lucillium d lucillum l4 lu- cium a^fl3vo23 in scaena hix in scenam epktl1 in cena cvo12q3v leserit h luscrat t 6. praetor M. V P. om. e,2 mutius henccp

L. om. ft1/1^2 lucium a lucelium l* actium enl*Q12v 7. possunt

t tres e dissimile v 8. iudicare c (sic) evenerit t2Q* ven. id

iudicem cum iudicet h 10. conferemus r2 2 Ox. efferemus rl pro-

IVrinius ju-2 proferemus g quod ad veritalem communem \,aAfl qu. ad ver. utilitatem comm. pOpr. m.) qu. ad ver. et ut. comm. tf2,S qu. ad ver. et ad comm. ut. wr,e2 ('ac ad comm.') quod ver. et ut. comm. v qu. ad ver. et comm. ut. cp qu. ad vcr. et ad ut. pertinet comm. c 11. ge- nus est Q3vcp 12. aimis om. e et cum hcpnfa orbus h moribus evo3 morbi (i (i in ras.) p2f 13. vcl om. ^qppHalt. m.)2d734y eras. c. eciam novum » del)et cp ex temporis b et om. dl* et ex hom.

abQ3 ius constat cp 14. est qni quid /' si quid inter se 1,2,3,

tocpcLvo12^1 si quod inter se q2 si quis int. se v si quidam int. se c2 pepigerint rl*v si que ju.1 si quod » 15. inter aliquos cpl*Q2v.% 16.

rem — ni paguut om. txS rem ubi paciscuntur 1,2 rem ubi paguut

XIII, XIV. 20, 21. AD C. HEREXMLM II. 47

in foro ante meridiem eausam cuicito; sunt item pacta, quae sine legibus Opservantur ex convento, quae iure praestare di- cuntur. his igitur partibus iniuriam demonstrari, ius confir-

mari convenit, idque in apsoluta iuridiciali faciendum videtur.

* * *

a

Quom ex conparatione quaeretur, utrum satius fuerit: agerexiV21 id, quod reus dicat se fecisse, aut id , quod accusator dicat oportuisse fieri, primum quaeri convenit, utrum fuerit utilius ex contentione, hoc est, utrum honestius facilius conduci- bilius; deinde oportebit quaeri, ipsunme oportuerit iudicare, i« utrum fuerit utilius, an aliorum fuerit utilius statuendi pote- stas; deinde interponetur ab accnsatore coniectura, qua re putetur non ratione factum esse, quod melius deteriori ante- poneretnr, sed in eo dolo malo negoiium gestum aliqua pro- babili causa, de qua ante dictum est. ab defensore contra is refelletur argumentatio coniecturalis. deinde quaeretur, potue-

trbd Prisc. X, 5, (894, 23) rem ubi pangunt d(*Q23v rem u. pagunt pa- gunt q1 rem tibi pagunt <p. Fo : rci ubi pac. in comitio 1,2 ( comicio (id). oratione pagunt. in comitio rdQl<lo oracioni pag. in eom. 6/'2(alt. m.) 3, Prisc. 1. c. orationem pangunt in com. Q3,<p Opag.') de oratione pang. in com. v oratione paciscuntur in com. t%

1. aut foro alf,c ante meridiem om. dl* cuieito heplnkx con- icito [ik*,2,Ql (pr. m.) conitito b reiicito o3 coniicito s Fo. : coiciunto (cf. Gell. XVII, 2.) 2. sine lege S convento gr.l2,hel3 contueuto [il conventu g (p? jt?) de iure odl*v,?> iura /~,pa14 iuri l3c vi-

dentur d 3. igitur his r conv. ius conf. r 4. id quod /ipl7i

e

iuridicali hn faciund. fi/n faciund. a (ead. m.) 6. de comp. vo3 ex paratione h quereretur hpJ quaeritur t satis ^1 sa.tiusa (lit. eras.) facere oHalt. m.)23,6 7. dicat om. af 8. convenit et e^'(alt. m.) conveniet [invo3 conveniat t ut. an inutilius o venustius g honestius Lamb. 10. oportebat h iudicari hen 11. util. om. oqp sanciendi vo"1

12. ab acc. coniectura efi2,'2,tyil3 ab acc. coniecturali /tpit ab acc. in coniectu- rali ja1 (sic) ab acc. coniectura suspicio ex const. coniecturali r ab acc. susp. ex const. coniecturali sr qua putetur e 13. non ratione pnfia^fQ^c ratione he non ea rat. ? quod mel. fip2,2,^14yo' 3c quo mel. heo. cett. C anteponetur fl"1* interponeretur v 14. sed in eo dolo it

suneo dolo e sine eo d. h sed eo d. pl sed in d. r sed d. s magno

(>3 esse gestum v gestum de aliqua probabili causa. ab defensorc

referatur fdef.' h) argumentatio coniecturalis de qua ante fantea' h) dic- tum est. deinde quaeretur potueritne vitari, ne in eum locum peuiretur. his ita tract. 1,2 ('deniqiie' n''a'f 'queri' (i1 :\b defensoie' om. p^paf

48 CORMFICI EtHETORICORUM XIV, XV. 21, 22.

22 riinc vilari, ne in eum locttm veniretur. his ita tractatis ac- eusator titetur loco communi in eum, qui inutile utili prae- posuerit, quom statuendi non haberel potestatem; defensoi contra eos, <|tii aequom eenseant rem perniciosam utili prae- sponi, utetur loco communi per conquestionem, simul quae- ret ab accusatoribus, ab iudicibus ipsis, quid facturi essent, si in eo loco fuissent, et tempus Locum rem deliberationem

w sii.nn ponet ante oculos. translatio criminis est, quom ab reo facti causa in aliorum peccatum transfertur. primum quae-

io rendum est, verene in alium crimen transferatur; deinde spe- ctanduni est, aequene magnum sit illud peccatum, quod in alium transferatur, atque illud, quod reus suscepisse dicatur; deinde, oportueritne in ea re peccare, in qua alius ante pecca-

hi^ sic tract/ he) gestum demde qn. p. v. a. i. e. veniretur locum aliqua |n. c. ab d. refellatur a. c. d. q. a. d. est. liis tract. tf8»»" gestum de inde q. p. \. a. i. e. loco inveniretur ;il< def. contra referetur (contra refcretur etiam q'6. 'contra referatur' p8) arg. coniect. aliqua pr. <•. d. q. a. d. eat. his tract. >■ geatium de al. pr. c deinde qu. p. v. n, i. e. I. v. al) def. c. refellatur a. c. d. q. a. d. e8t. his locia ita tract. I1-4 vo}*P,b ('<!'• aliqua |H"I>. causa3 om. referatur' m(2 'de' om. P et'locis') aegotium esse gestum <!«■ al. prob. <■. deinde potueritne — veniretur. ab def. — •conieet. <l<- q. a. d. eat. bia locis sic tract. cp gestum deinde <ju. — veniretur ab def. prius reffelletur al. pr. c. arg. coni. his ita tr. c Sc. gestum d. a. p. c. de qua a. d. est; ab defensore — c. r. a. c. de inde qu. etc.

1. hi.sMt tractatur ft1 2. utetur ho<- comm. loco bl2vol* ut. loco lioc comm. q1 ut. lioc 1. comm. ps comm. ut. loc. v ut. comm. loc. p2 3. fa- ciundip8 haberet l3 habuerit s def. autemc tpii cum cens. r. p. utili.s pr. ut eius loc. h rei pernitiosae utilem n 5. comm. loco cp2 et simul oqp,3 quaerat 1 (i. acc. ab iud. 1. ('a iud.' iz) 2,lrc acc. et iud. /34i'o3>o2qp,3 7. sin iu eo loco p*(pr. m.) <'t ipse temp. I* temp. et loc. rvo3cq> rem om. rp3 et rem q> deliberationemque r et de- lib. vo3cp 8. tuam h ponat V2 a reo q1 9. causa malorum /u.1 primum 1,2 qua pr. t primum in ea c in qua prim. g (a2) 10. ve

rene l,2,/oqp/13wo3c, Pith. iurene 9: crimen in alium 3 referatur vo3 expectandum h 11. est om. nb aeque l,2tob si aeque rril*

vo3vS an aeque p2 eque magnum ne de ea re sit illud c (sic not.) ae- quene Gronov. illud pecc. sit 91 id pecc. — atque id. vo3ep 12.

transfertur p1^^ fecisse qp susc. dicitur l se fateatur. junt. siisc — ante fieri om. a1 13. deinde — peccarit om. /"' re om.

ul* in eadem re vo3 inque pecc. u ante alius v peccaverit etiQ3v peccaret /( peccaverit ante c

XV, XVI. 22, 23. AD C, HEREXXIOI II. 49

verit, deinde, oportueritne iudicium ante fieri; deinde, quom faetum iudicium non sit de illo crimine, quod in alium trans- feratur, oporteatne de ea re iudicium fieri, quae res in iudi- eium non venerit. locus communis accusatoris contra eum, qui plus censeat vim quam iudicia valere oportere, et ab ad- 5 vursariis percontabitur accusator, quid futurum sit, si idem ceteri faciant, ut de indemnatis supplicia sumant . quod eos idem fecisse dicant: quid si ipse accusator idein facere vo- luisset? defensor eorum peccati atrocitatem proferet, in quos erimen transferet; rem locum tempus ante oculos ponet, ut w ii, qui audient, existument, aut non potuisse aut inutile ftiisse rem in iudicium venire. concessio est, per quam nobisxvi23

iynosci postulamus. ea dividitur in purg-ationem et depreca- tionem. purgatio est, quom consulto a nobis factum nega- mus. ea dividitur in necessitudinem fortunam inprudentiam. i. de hi& parfibus primum ostendendum est; deinde ad depreca- tionem revortendum videiur. primum considerandum est, num culpa vcntum sit in neeessitudinem num culpa veniendi neces-

1. iud. proferri cpQ23 iud. praef. l2vo3 iud. ferri /3 2. non est e 3. oportetne d dea re a1 de ea re om. d fteri om. h quae res — venerit om. ?• in iudicium om. d 4. non veuerit \.'l,tcQ13S non venit /3 imu om. o non devenerit bl*Q*v non devenit vo1 nondum venerit E accus. erit cpvo3v 5. tum quam q2 nunquamp3 oportere om. b 6. per- conct. h percunct. ancP 7. indempn. a indampn. n indamn. a-v inde

natis b eosdem idem a (sic) idem eos e 8. dicant 1,11vo2cq13S dicant

p (i dicat <s(a) et quid vo3cp quid si idse a quod si ipse c quid si idem

acc. ipse cp voluisse n '.I. defensorum eorum a1 in quo h 10.

transferet l,apnc transfertur «^(pr. m.)2u transferatur q3 transferetur ?

tempus locum h 11. hi 1,2,$ hii q123 ii om. o audient hep audiunt

u.'>.trbP,*0 audierint l*i>o3q> non posse 13cqx,3 aut inutile fuisse he

ll23vo3cpP aut uou inut. fu. 7t aut non ut. fu. sr 12. venisse t 13.

deprecationem. hic ignoscendi ratio quaeritur ex liis locis. purgatio hepn

gr12,2 depr. hic ignosci queritur ratio e. h. 1. purg. a1 depr. et pur-

gatio S 14. fact. non neg. 7t negamus a nobis factum /' 15. et

ea divid. c oecessitatem p2 a1 ftodl1 *vo2 q1 et impr. cp l(j. de

hiis q3v de ... partibus n (his eras.) partibus prius l2vo3 dein ad

predicationem hu1 17. est om. vo3 est non q1 est utrum q3S 18.

uum culpa ventum »it in necessitudinem fecerite (*veniendi' iu mg.) num

culpa ventunt sit in nec. num culpa veniendi necessitudinem fecerit hu

gr12 num per culpam v. s. in nec. num culpam veniendi necessitudo fe-

cerit pnanc,f (\ideudi'),qp (fec. mc.')tr,o (4u uecessitatem'j,3

CORMFICIUS. 4

50 CORNIFICI RHETORICORUM XVI. 23, 24.

situdinem feccrit; deinde quaerendum est, ecquo modo vis illa vitari potueril ac levari; deinde is, qui in necessitudinem causam conferet, expertusne sit, quid contra facere aut ex- cogitare posset; deinde, num quae suspitiones ex coniectu-

.-. rali constitutione trahi possint, quae significent id consulto

factum esse, quod necessario cecidisse dicitur; deinde, si

maxime necessitndo quaepiam fuerit, conveniatne eam satis

21 idoneam putari. si auiem inprudentia reus se peccasse dicet,

primum quaeretur, utriim potuerit nescire an non potuerit;

indeinde, utrum data sit opera, ut sciretur, an non; deinde, utruiu casn rtescierit an culpa; nam qui se propter vinum aut amorena aut iracundiam fugissc rationem dicet, is animi vitio videbitur nescisse, non inprudentia; qua re non inpru- dentia se defendet, sed cuipa eontaradnabit. deinde coniectu-

iBrali constitutione quaeretur, utrum scierit an ignoraverit, et consideinliitur, satisne in inprudentia praesidi debeat esse, quom factum esse constet quom in fortunam causa confe- retur et ea re defensor ignosci reo dicet oportere, eadem

1. est niii. qp quomodo euancp et quo modq p3 ecq. niuil. om. h 2. potuit vit. c devitari a-nr poterit ju,1 alleviari dl^v. deio.de qui in nec. c d. in nec. hepln d. si nec. p2f*,2 d. num qui in nec. I' d. hiis qui nec. v d. si in nec. x 3. causa hpa' f conferret ju.2 confe- retur o1 confert p,2« transferet / proferet rfl* conf. om. b fac. exco- gitareve e 4. possit /^o2 suspitione n 5. constitutione om. I*

sign. de cons. h 6. factum esse om. n cecidisse 1 ( ee' h iu ras.J a('ce' erasum alt. m.),/" accidisse 5: dicatur t 7. maxima uat con- veniat q (pr. m.) ea satia b 8. idoneam causam tocprQ^.Z.E putari de imprudentia fde imp." h uncialibus lit.) queretur h (\\\\v\\'\\Ui\' ),ej)kaf v), Pith. putari. primum quaeretur u peccasse se reus t.r (om. se | se r. pecc. qp reus s. pecc. fateatur c reus om. b Bese pecc. Z4 se peccare /- se fecisse. v dicat /•' 9. quaeritur e utrum om. pHpr. m.) pot. nescirc hepln pot. soiri r pot. scire g(p2^ia) aut non u' potuerit om. px,s0 10. sit data t'2 data om. ftl 11. nesciril

u an non culpa f nam qui propter — se rat. fug. dieit c 12. per racundiam d 13. et non cp inter 'imprudentia' et quare 20 fcre litt. erasae in a non prud. h 14, sed defendet se p1 contami-

nabit hpyr^a^f eontaminabitur u- contaminabitur ek cominabitur fi1 contaminabit personam a-ncprll 3 frp^pr. m.)u,3 pers. cont. c cont. suam personam /*p2 15. conquaeretur p2 16. in imprud. 8 imprud. g

('inpr.' ua) 17. 'cum in fort. — - non oportere' p2 habet ante 'si autem impr. — constet' (50, 8 sqq.) conferetur alob confertur epa-Ql (pr. m.) defertur h transfertur nl 18. et ea re .e??,a2 (ex ras.)qD et ea te

XVI, XVII. 24, 25. AD C. HERENNIUM II. 51

omnia videntur consideranda, quae de necessitudine praescri- pta sunt: etenini onines hae tres partes purgationes inter se linitumae sunt, ut in omnis eadem fere possint adcommodari. loci communes in his causis: accusatoris contra eum, qui, quom se peccasse confiteatur, tamen oratione iudicium demo- 5 retur; defensoris de humanitate misericordia; voluntatem in omnibus rebus spectari convenire, quae consulto facta non sit, in ea fraudem esse non oportere. deprecatione ute-xvii25 mur, quom fatebimur nos peccasse, neque id inprudentis aut fortuito aut necessario fecisse dicemus et tamen ignosci nobis m postulabimus. hic ignoscei>di ratio quaeritur ex his locis: si plura aut maiora officia quam malelicia videbuntur constare; si qua virtus aut nobilitas erit in eo, qui supplicabit; si qua spes erit usui futurum, si sine supplicio discesserit; si ipse ille supplex mansuetus et misericors in potestatibus osten- is detur fuisse; si ea, quae peccavit, non odio neque crudelitate, set officio et recto studio conmotus fecit: si tali de causa

fi/j1 et a te n et ea p2^1 CVt'l ate' u~) el a re / <lef. ign. se dicet op. ead. om. n defensori defensor ign. dicet et oportet se om eadem omuia h def. igu. reo dicet re oportet ead. omn. e

I. videbuntur // necessitate uxtQl 2 praesumpta x 2. omnes tres part. n om. nostrae part. 1 om. hae nostrae pait. /' om. in rera pait. a oni. rea pait. /' om. tres hae part. t- oni. haec tr. part. cp partis n p*(i>af purgationes pnu,a fes' iu ras.) purgationum /3 purgationis <s 3. eadem facere h Fere eadem g3 eaedem res fere «2 fin ras.) vo3 eae- dem fere res /p2 eaedem res nnl3 possunt e 4. communis h in

his causis h1 in his causae nphta- iu his causa eu in his (om. 'causis') p2al/ 5. pecc. conf. hea'ft confitetur en conflteretur hpl iudicem

e iudicium h fiudicum' ing.) iudices s remoretur l3 6. defensores h defeusiones pln defensionis p2 defensoris locus r,k2 7. rebus om. (iU[vo3v spectare c/jq-3 facta sunt a1 f. non sunt /3p2 f. non sint s. Sc. : f. non sit. 8. iu ea^1 an ea /<■ enea e in erus u' in eis p-u2.aftocp cdvg^v in eas nll in eisdem vo- ea 3 fraude e fraudi 3 9. Fate- raur n nos ura. // quaeque inpr. h quaeque ad inpr. n idque inpr. e neque id aut impr. I* neque i<l ipsum impr. cp inprudentes hn,p[ fimpr.') imprudenters aut — dic. om. vo '■ 10. fortuito hpn fortuitu s post. nobis fr sibi ign. vo3 postulamus qv 11. his locis 1,2. lcpcQ1'2 biis luc. p3i> iis loc. sr 13. suplicavit h supplicavit 1.2 14. visui h futura a,ftr//dlii<o3.e- fut. <le illo b si om. h 15. ille om. tl3 ille ipse (p potent. n ostenditur ep12 16. peccatum p'

17. commodis ux

4*

52 CORNIFICI RHETORICORUM XVII, XVIII. 25—27.

aliis quoque ignotum est; si nihil ab eo periculi nobis futu-

nun vidcbitur, si eum missum fecerimus; si nulla a nostris

civibus aut ab aliqua civitate \ itnperatio ex ea re suscipietur.

26 loci communes de humanitate fortuna misericordia rerum

5 conmutatione. his locis omnibus ex contrario utetur is, qui contra dicet, cum amplilicatione et enumeratione peccatorum. haec causa iudicialis lieri non potest, ut in libro primo osten- dimus; set quod potest vel ad senatum vel ad consilium vcnire, non visa est supersedenda. quom a nobis crimen

lo removere volemus, aut in reni aut in hominem nostri peccati causam conferenius: si causa in hominem conferetur, quae- rendum erit primum, potueritne tantum, quantum reus de- monstrabit, is, in qiiem causa conferetur, et quonam modo aut honeste aut sine periculo potuerit opsisti; si maxime

15 ita sit, num ea re concedi reo conveniat, quod alieno inductu fecerit; deinde in coniecturalem trahetur controvorsiam et edisseretur, num consulto factum sit. si causa in rem quan- diim conferetur, et haec eadem fere et omnia, quae de neces- situdine praecepimus, consideranda erunt. xviil 27 Quoniam satis ostendisse videmur, quibus argumentatio-

•2i nibus in uno quoque genere causae iuclicialis uti conveniret, consequi videtur, ut doceamus, quem ad modum argumenta-

1. al. qu. donatum x quoque oni. Q3 cst oin. P sic nihil fi (sic) ab eo om. alf peric. ob i'ut. n peric. ab eo nobis l/> nob. ab eo per. q3 2. dimissuni vo1 manumissum l3c uulla aut 3,0 aut nost. 7i civ. nostr. b 3. civibus om. alf non susc, c 4. communis hfi1 5. omnibus om. c e contr. q13v utemur, /' fi. dicit hv et enum. om. alf 7. libro pr. hep anrbQ3 pr. lib ? 8. quoniam pot. pH*vc quoniam non pot. (i1 quod om. q-3 potest ad rl3 vel ad senatum om. jtt1 vel ad cons. om. q3 concilium l*i< 9. visa est non t supersedendo h ab nobis pa2 10. volumus b voluerimus dl* rem quampiam /3<jp in homine /; 11. confertur vo3 conferatur vo2 conf. om. n 13. confertur vo^q2 et quone modo hn sit aut quonam modo dl* 14. aut om. cp honesti e ob-

sistere 3, cp obsistit ft 15. non ea re cq1 coneedere 12q23 con-

venit r al. indefecerit h lfi. trahitur qp eontroversia e an

vo3 et edisseretur epniikgr1'* . a2ncz edisseretur h et disseretur axf txcp et qUaeretur o/4yo12£12,3 17. unum r1 utrum r2 non q2v factum tum sit t causa peccati qp 18. fere omnia b necessitate

q1 19. perc. 7T cons. sunt q2 20. videamur h 21. iud. caus. e

22. ut om. /2 argum. to per arg. 1,2 ipsa per arg. I2 ipsas arg. <s

XVIII, XIX. 27, 28. AD C. HERENNIUM II. 53

tiones ornate et apsolute tractare possimus. nam fere non difficile est invenire, quid sit causae adiumento, difficillumum vero est, inventum expedire et expedite pronuntiare; haec enim res facit, ut neque diutius, quam satis sit, in isdem locis conmoremur, neque eodem identidem revolvamur, neque s incohatam argumentationem relinquamus, neque incommode ad aliam deinceps transeamus. itaque hac ratione et ipsi memi- nisse poterimus, quid quoque loco dixerimus, et auditor quom totius causae tum unius cuiusque argumentationis distribu- tionem percipere et meminisse poterit. ergo absolutissuma et 28 perfectissuma est argumentatio ea, quae in quinque partis est n distributa: propositionem rationem rationis confirmationem ex- ornationem conplexionem. propositio est, per quam osten- dimus summatim, quid sit, quod probare volumus; ratio est, (juae causam demonstrat veram esse, quam intendimus, brevi is subiectione; rationis confirmatio est ea, quae pluribus argu- mentis conroborat breviter expositam rationem; exornatio est, qua utimur rei honestandae et conlocupletandae causa confir- mata argumentatione; conplexio est, quae concludit breviter conligens partis argumentationis. hisce igitur quinque parti-xix

1. ornare n posimus a 2. diff. inv. heu (om. Cst') est difY. iuv. o diff. est vero tQ^cb 3. vero om. h est om. q-v invcntum argumen- tum v expedire plk(il,2,t experire heit experiri r/r1 2 expedite nr ex- polire p2ft2cqp,3 expolite q1v aut expedite u et expedire v et expolite rcp 4. quam om. /( quam necessarium sit salis dl* qu. satis est <?2 injiisdem axf in eisdeni «2 in liis t 5. immoremur t nec C ea- dem p2fiv idemtid. a revolv. ident. ftr revolvamus tQ3v 6. in- eohatam cp incoactum p2 incoactam vu3 prorsus rel. vu'cp 7. dein- ceps ad al. t deinde frcp meminere ft1 H. quid quoque l,2,72(pr. m.)3 qu. iu unoquoque p*ro(pQi2c?ii-(;il[. m.)*V quod in uuoq. Q3 in uuoq. loco quod v audilo eu aud. quod e 9. tum totius cpQ1 23 unicuius- que n 11. est arg. 1,2,^13 arg. est <s 12. distribuitur t ratio-

nis om. vol rationem — prop. est om. n 13. et exorn. a (sicj et compl. vcp 14. probari hppnbQ1*3 propri f probare eocp comprobare v dicere t est quae causam liplir. es1 quae causa p2ul causa est que u2 ■ est causa quae sr 15. veram esse in quam n verum esse in quod /;2 Sc. veram esse quam verum esse id quod s* 16. compluribus q3 argumentationibus t 18. rei moris 6 ostentandae fi1,»1 ("honest-

andae' in ras. a*) et locupletandae r conflrmatae t aftirmata cll*

1'.». argumenta h (sic) 20. coll. argWentariones e hiisce » hiis q3 his cp ergo bQ3v quinque om. c

54 rnliMFICI RHETORICORUM XIX. 28. 29.

bus ui apsolutissume utamur. hoc modo tractabimus argumen- kationem: causam ostendemus Hi\i fuisse, qua re interfeceril Aiacem: inimicum enim acermmum <lc medio toltere volebat, a quo sibi inin inimia suiniiiuiii pei iculiiin metuebat; videbal

sillu incolumi se incolumemnon futurum; sperabat illius morte se saiutem sibi conparare; consueverat, si iure non potuerat, i|iiavis iniuna mimico cxitiuin machinari: cui rei mors indigna Palamedis testimonium dat ergo el metus perieuii hortabatur eum interimere, n quo suppliciurn verebatur, et consuetudo 29 peccandi malefici suscipiencn' removebat dubitationem. omnes

u eniin quom minuma peceata cum causa suscipiunt, tum vero illa, quae multo maxuma sunt malcticia, aliquo certe emolu- mento ducti suscipere conantur. si multos induxit in pecca- tum pecuniae spes, si conplures se scelere contaminarunt

ie inperi cupiditate, si multi Leve eonpendium fraude maxuma conmutarunt, cui miriuii videbitur istum a maleficio propter acerrumam fonnidinem non temperasse? virum fortissumum intr.-Tniiniun ininiicitiarum persequentissumum iniuria laces sjytum ira exsuseitatum homo timidus noeens consciua sui pec-

1. in om. h tractavimus hj> tractemus u1 2. expositio. causam ek propositio. causamtw1,^13 expositio vel propositio' causamu ( velpr. u2)

,|iii;i i> 3. aiaceu h\m ratio inimicum ekpivo1 '•.»'' I- non om. //

non iniuriam sed summum p*,2(m),'?1v,< (*iniuria ft) rationis confir

rnatio videbat ekvo19 •">. racolomi »u (sic semper) incol e r,?J(pr. m.)

se om. tl*vo3 mortem n morte sibi sal. comp. qp 6. sal. sibi se c consueral k oonseveral iure a1 potueral hprb poteril u2»1 ( po- terat' o2k) 7. iniuri.i quavis iniin. 1, fquovis' A)2,r iniur. quamvis inim. /pl inim. ininr. quavis hg-.v ("quamvis') exitum <?'(pr. m.) cuius rei /'-'o2 8. palemedis / palamedi * ortab. b '.». et om. hepn,

lti. malef. suspieieadi u1 exornatio. omnes \,vox*Q* U. e ima

n qui niiiiinia rx iiiin minora t communia «\o'(pr. m.) non cnin n aliqua cum causa 1'itli. de causa 7-^p1// aliqna de causa o23 de alitpia oausa b suscipiant p*,2,Ai 12. illa om. r ib. nmlto om.

u'01 maxime e snnt maxima h aliquo certe it certo aliquo ekU al. certo <s 13. indncti iia>wbQ[23 14. sicut plures l' si plures /3 com- plures se scelere se pln compl. se sc. /te(u-p'2).2.<qpp3 compl. scel. se s (*quampl.' n) scelere om. I3 contaminaverunt 3.01- 15. simul nti h 10. comutarunt u1 videtur te 17. non se temp. votcp virnm (»ni. qp 18. integerrimum om. n 19. ira exustum // ir. ex- susscitatum e ir. excit. //<2i'//p123qp si liomo mvo- timidus u-

(sie) tim. om. alf

XIX. 29, 30. AD <". HERENNIUM II. &5

rati insidiosus inimicum incolumem esse noluit: eui tandem hoc mirum videbitur? nam quom feras bestias videamus ala- cris et ereetas vadere, ut alterae bestiae noceant, non est in «edibile putandum istius quoque animum ferum crudelem at- que inhumanum eupide ad inimici perniciem profectum, prae-5 sertim quom in bestiis nullam neque bonam 1104110 malam rationem videamus, in isto plurumas et pessumas rationes semper fuisse intellegamus. si ergo pollicitus sum me datu- 30 rum causam, qua inductus Ulixes accesserit ad maleficium, et si iniinioiti.iiuin acerrumam rationem ot periculi metum in- n tercessisse demonstravi, non esl dubmm quin confiteatur cau- sam malefici fuisse. ergo apsolutissuma esl argumentatio 1 quae ex quinque partibus constat, set ea no_n semper necesse est uti: est quoin conplexione supersedendum est, si res brevis est, ut fiacile memoria conprehendatur; est quom exor- 1.5 natio praetermittenda est, si parum locuples ad amplificandum et exornandum res videtur esse; sin et brevis erit argumen- tatio et res tenuis aut bumilis, tum et exornatione et conple- xione supersedendum est 01 omni argumentatiom de duabus partibus postremis haec, quam exposui, ratio est habenda. ergo jo amplissuma est argumentaiio quinquepertita , brevissuma est tri-

1. esse om. b quir u qui Wepf lamen a1 2. videamur e 3. electe suadere e ire w»1 altera bestia h alteri best. s bestiae

om. q3 est om. b 4. ferocem e atque hum. a1 ac inli. P et iub. vo3

is is .

5. cupidum y G. cum in nullam bestiam c (sic corr. alt. m.) <>. be- luis tU* "■ inesse vid. q3 plures parssummas h per sum-

mas enp* per pessimas a Cper add. «2j 8. inteUegimus h com- plexio si e7rA-i'013 latunun rf quinind. e2 10. et om. dl1

gi add fls li. esl add. «'2 li. arg. est ea cvqp 14. uti. est

cum compl. supersed. est gr^nn,^ (mg.) uti. cum compl. sup. est A uti. est enim cum con.pl. sup. est r uti. tum c. s. est ep^u/amcp.Q1 i'tn,ir sup.') uti. quia tum c. s. est * uti. tum enim c. s. est /l3<3 uti. sed tumc. s..esU4»o13,3 uti. sed c. tiun s. es1 q°- uti. sed c s. est v uti. cst c. s. vo- complexioni cpvo3 si et br. tc res om. 6(»a3u 15. brevis /'rc brevior e brevior est uk.a1 (ot eras.J brevius esl /; bre- vius est dicenda a-n est cum exorn. ^«.Ap^sw tum exorn. s 17. esse vid. ft sine br. A siuec br. e sin br. r brevius fl1 esserit //

aat

18. tcnuis ct liuin. crit t et hum. u (sic) tum cxorn. heuHr 20.

extremis part. p2 raiio hab. ('est' eras.) /< 21. quinquepert. —

tripert. — quadripert. — hppniQ1*3 arg. quinq. est ft arg. est quinq. ob

56 COROTFICl RHETORICORl \| \|\ \\. M _32.

pertUa, mediocris subiata aut exomatkme aut conplexione quadri pertita. XX3J Duo genera sunl vitiosaruni argumentationum : unum, quod ab advorsario reprehendi potest, id quod pertinel ad scausam; aiterum, quod, tametsi nugatorium est, taraen non indigel reprehensionis. quae tint, quae reprehenskme confu- tari conveniat, quae tacUe contemni atque vitari sme reprehen skme, nisi exempla subiecero, fntellegere dUucide non poteris. haec cognitio vUwsarum argumentationum duplicem utUitaiem

n adferet, nam >■/ vUare m argumentatione vitium admonebit, et ab alm non vUatum commode reprehendere docebit. quoniam igitur ostendimus perfectam e( plenam argumentationem ex quinque partibus constare, in una quaque parte argumentationis quae vitia vitanda sint, consideremus, utetipsiab his vitiis recede

m "' el advorsariorum argumentationes hac praectptione in omni- bus partihus temptare el ab aliqua parte iabefactare possimus.

32 Expositio vitiosa est, q n ab aliqua aul a maiore par

te ad omnis confertur id, quod non necessario esl omni bus adtributum; ul si quis hoc modo exponat: oranes, qui

-° i" paupertate sunt, malunl maleficio parare divitias quam officio paupertatem tueri. si quis hoc modo exposueril argu-

1 '"■ qnadrip. esl /1/",1 est quadrip. /' :t. gunl iren.

Mt. arg. hfrxpvbo» l i.l /■ idque r,l i.l om. p'(pr. m.) :». causas d

""-■" " ."' sil vo» 11. i. ,//« 6. r^pfebensiohfs mbvo» re

prehenaione ncldt*voqjQ1*» reprehensionis - vitari sjfte om. l,2,<J/»«a 'i'1"' »«nl -sine rep. - <-' (add. mg.) refntari ro» 7. reprehen

isi exemplo subicere // 8. si exempl. oq>c'bQl» exemplum nu*ac intell. ora. //' dilnde // ' dilucide int. fa*to* nOn om. hbvo»q>

1". adferel u .iil.rt r auferet d ferl l* nam evitareAp1* nam om. c

admoneb. h ammoneb. cb 11. non vila..tam // (sic) non vitatam n

mune compraehendere // commonere />' comi re el wjpa movere

el * '- ostend. add. //'-' perf. el pl. ostend. /' el plenam om. n ' ,:<- ''' '"""i"- i" p. arg. I» in arg. unaq. j. vo» in unaq. p. ..,..1 ,//< 11. vitia om. eS34pal.i ... quae vil. /4 vitanda om. vo1 sunl \.fi,,,h el om. ///* 15. recedamus ob rec. adv. // rec. ac adv. p(inedl*ovo»b

" l";l I"- " 16. tempt. henuancb ab add. a« ab aliqno henu,

2,v ab aliquo aul ab aliqua c (ab aliqua p) 17. el a maiori o vel a maiore p1 a om. fvo^qt non om. u1 parte om. rvo» 18. confe

retur /' traasf. Q*dvo* vel transf. w>> l'.i. adtributum b\ quid /i _>i>

^magis

malnnt om. // (in ras.),» ftam malef/ sic) gibi malef. 9 malef.

— otTit. a 21. in ofF. r/j3 si qui u/v/Z,/2

XX. XXI. 32, 33. \l» I • Hl Kl WMM II. 97

mentationem, ut non curemus quaerere, qualis ratio aut ra- limiis confirmatio sit. ipsam facile reprehendemus expositio- nem, quom ostendemus, td, quod in aliquo paupere inprobo sit, im omnis pauperes falso et iniuria conferri. item vi- 33 tiosa expositio est, quom id, quod raro fit, fieri omnino ne- .-, gatur, hoc modo: nemo potest ano aspectu neque praeteriens iii amorem incidere: nam quom non nemo devenerit in amo- rem uno aspecta, el quom ille neminem dixeril omnino, nihil adYertur rara id /Ur/\ dum modd aliquando fieri aut posse modo fieri intellegatur. item vitiosa expositio est, quomxxi omnis res ostendimus nos conlegisse ei aliquam rem idoneam n praeterimus, hoc modo: quoniam igitur hominem occisum eonstal esse, necesse est aul a praedonibus aut ab inimicis occisum esse au1 aps te, quem ille heredera testamento ex parte faciebat praedones in illo loco visi numquam sunt, \$ inimicum nullum habebat; relinquitur, si neque a praedoni- bus neque ab inimicis occisUs est, quoniam alteri non erant, alteros non habebat, ut aps te sil interemptus. oam in huius modi expositione reprehensione utemur, ~si quos pfaeterea

l. curemus 1,2, curet s 2. quam fac. c repraehendimus // •{. idom.

3,»oa inprobua k1 inprobosA* -1. id in oma. bvo3 el in omn. I3 transf.

t pi ;>. esl exp. co li. eque h aeqne p.w1 ( aeque sic) 7. i

om. (in in iini. dev. q28 8. uno om. h omnino om. h nihil

affertur ep1 nihil adfert u] (*vel differt' u') nihil i<l fertur h nihil differt

sinp2) 9. iil raro cpQ- iil f. aliq. r posse modo Beri l/J.r/Vo1

posse Beri bcpo*3vd 10. esl exp. ecp 11. res omnes r res om. b

ostendimus od\wo8(pr. m.) ostendemus gr nos allegasse h 13. esse

const. htro aut pr. ul aut inim. i 14. decisum esse nt al>s. h

,11,. ,,ni. /3 ,\ test. ttt* 15. fecerat wo8, Pitli. in illo C (autem in ill.

vo2 ill. in p2) illo E visi nunquam sunt; 1,« ('irnnq. sunl' in ras.) flvc

nunquam \ isi sunt nqpp13. Pith. nunq. visi l* v. sunt nmiq. ro v. nusq.

sunt 2>pa nusq. sunt v. Pvo1 nusq. v. simt d 16. habuit rb8o2vY.

rei. ergo V vo]q38 rel. igitur q'2 17. est om. f quoniam alt. u2 :l

quoniam quod alt. p- qui alt. p3 18. alteri p1 non habehit b nou

habebant p1 interepestus u (sic) interemptus a et in e huiusm.

hoQi23bl huiuscem. s 19. utemur nm, /c praeterea quam ille col-

legeril nro praet. quam ih lege erit h praet. quam illexerit e praet. quam

ille dixerit Z9(pr. m.)»oa praeter eos quam ille dixerit k(iftll{pr. m.)vo3,al

fvel collegerit' a2) praet. eos quos ille dix. pccp.v ( dixerat ) praetereat

quos intellexerit 7r praeterea quam qnos collegerif £p*3 pr. quam quos

ille dixerit /2(alt. m.^i'0'p1

56 l ORNIFICl RHETORICORUM \\l XXII. 38 M

quam ille conlegeril potuisse Buscipere maleliciuni ostende rimus: \ «lu t in hoc exempio, quom <li\nii necesse esse aul i praedonibus aul ab inimicis aul ;• nobis occisum esse, <h cemus poluisse vel a ramilia vel a coheredibus n<>stiix. quom

» hoc modo illonim conlcctionem disturbaverimus, nobis latio rem loeum defendendi reliquerimus. ergo hoc quoque vOm ihim ist ni exposilione, ne quando, qttom omnia conleoisse videa

M//iiir. aliquam idoneam partem reliquerimus. it<'in vitiosa

« • x j > • > -. i t i < > <-st , quae constal <\ raisa enumeratione, >i atft,

i" <iiii>m plura sint. pauciora dicimus, h"<' modo: duae res Bunl x i«l*-li*-«-f quae omnis ad maleficium inpellunt, luxuries et ava ritia. equid amor?' inquiat quispiam, 'quidambitio? quidinre ii^in? i|ni<l metus mortis? <|iii<i inperi cupiditas? <iui<l <<<'<n que alia permulta?' aut, falsa enumeralio esi quoni paucioru

is smt, (iIiiim dicimus, hoc modo: tres res sunt, quae omnis

homines sollicitant: metus cupiditus aegritudo. satis enim

hnT.it <li\is>c iii.tuiii cupiditatem, quoniam aegritudinem cum

wii 1 1 1 1 .»• | ii«- re coniunctam esse necess item \iti>>s,i ex-

l>>>siiio rst. quae nimium longe repetitur, li<><' modo: omnium

-•« malorum stultiti.i r>t mater atque praeter cetera parit inmen-

1. pottiiss - ' ostendemus tIiPq3, 1'iili. 2. velud a

esse ut ; aui jh 2 3. cissum ease p' l

\,-| t.nii. <> \>'l coh. - orum <p coniectionem epx,n i coniecc. i

n /i conlecti in a1 coniectione // collnti m vo*v •'>. defendi / >li

cendi /3 relinquerimus kplfbo*v reliquerimus 7tup'a((pcQ'id,f'0 relin quemus t relinquimus k ergo — reliqu. om. % quoque <>m. ;■ x. relinqu. t<uglv '.'. est exp • <\ Posl ezp. tres litt. muji erasae in ,i >\ - iiin. k tm fraudis enum. u1 si aut cum plura Ae(p*J

-i ni eum pl. niPgl:ir -\ riiin pl. niiiij si corapl. ur) >i aul plura l* LO. -iui uitft*!'!)3 sunt ? sai 11. videlicei quae 'l'tl' ••<>'

iudices qu. 5 omnes bom. qp bomines <> impellanl k compellnui 1,t luxuria uro7(p 12. inijuit \.'2.<i inquil eie 5c. : inquiat. religiop^Aat/1» in.-l. cbq 13. mortis mel bco* quid imp. cup. om. r II. alia innlia /*/23ro3qpo2 in.ila alia o3 Uem G, Sc: aut. item vitios positio esl / ( vel enumeratio' supras I 15. Bunl el plura sunl <li>-. e dicemus u't. Sc : sint p I. dic tres teates sunl // tres sunl e tres

sunt rcs b tr. pestes s. 1'iili. omnes aftvo* l*>. sollicitenl

el**Ql( pr. ni.) .'i egr. n 17. >li\. fuerat l metus cupiditas <>

metum et cupiditatem vdq 18. coniuncta a 19. eal >^\\>. q-3

nimirum an onlnium // ( ium add. ali. m.) "-"■ esl mater atque praeterisse apariter h,n (*pariter) esl m. a. pr. parit. p1 est matei quae

Wll. 34. AIi C. HERENNIUN II. 59

sas cupiditates, inmensae porro eupiditates mnnitae inaiode ratae sunt, haec pariunl avaritiam, avaritia porro hominem i.l qaodvis maleficium inpellit: ergo avaritia inducti advor- sarii nostri hoc in se facinus admiserunt hic id, quod ex- tremum dictum est, satis fuil exponere, ne Ennium et ceteros . poetas imitemur, quibus hoc modo loqui concessum est:

iiiinaui n<' in nemore Pelio securibus

m| lerram trabes .

neve ihde navia incohahdae exordium

coepisset, quae nunc nominatur nomine io

• . quia \ig\\ i in ea dilecli \ iii

vecli petebant pellein inauratam arietis

Colchis, inperio regis Petiae, per « i< ► l u 1 1» :

eteris paril gr*ekalntll '.ao*^1 i paril p ■ -' m. pestis pi .

cet. ea paril grl esl m. quae paril paritei »/'.<■ ( m. ■ -' ) esl m. quae parit //-'.</-' (■ is prae teris') est m. atque materies quae paril rx.Pith. b.) esl in. atque mat. quae pr. cet. pai | -' m. a. mal. q.

paril pr. cet. d iii. esl a. mat. ea paril /i,o'23n.v>1 i esl m.r) esl m. a. inai. paril P esl in. a. ■• i ui.it. q. paril /4 Sc: esl m. atque p ter cetera parit.

I. porro "in. n infinite cupide inmodi inmoderateque sun(

/■ ri immod. Buntg 2. naec haolv naes avaritiam om. hn porro om. I*

hominum jt homines fipo1 :<- "I aiiquod malef. ey^c ad quod mai. hl

.hI «iiiinl iil mal. h^p1* ad quod mai. non //- ad mal. quodvis rp ind. av.

/;• 4. amisemnt c inti - •■ se om. h* iil om. hQ*6 5.

-aii^ fuii "iii. hl c>. videamur relle imltari /J quibus - "'

permissum >ll* 7. nti iam in numero repelio h 8. caese he i

iiiit cesae aA cese olS/>7 accediss cecidisseni u (sic) accidis-

senl grlm,9 cecidissel eo excidissent /-''/ cecidissenl ? accedissel

Fleckeisen adigne h abiegne fHj13tpcb abiegnae o ad terram om. o1

'.). oaves hpl incohande qp inchoandas h inchoansa* (erasis 2 ult. liu.),

7r inchoandum D0,oa»o' incohandrum p2 inchoandi b exdium h 10.

eepisset h^puil/P eoepissent /" coepissel ea nune om. o nomine om.

q> 11. argu. h quia argivi iu eadem lecti viri vecti hepkf i qui arg.

he >ina arg.' p) quia arg. in eadem lati viri / (om. vecti') <|uia vecti ar-

givi u ("in eadem' suprasc.) quia argivi viri lerti a (inter argivi el viri

4 liu. erasae, inter 'viri' et 'lecti' 6* litt.) qua argivi vecti itn qua argivi

dilecti viri vecti ///3,rf/' ('qu.un') qua arg. del. viri L. vecti /' qua arg.

vecti lecti viri c.v ('elreti') quia argivi lecti viri o qua vecti argivi del.

viri qpo12.3 ('arliivi') 12. pelebaut illam pellem PvO1 -o ' .</(mg.) au-

l c

ratain /'p^pr. ni.) 13. chochis fl* cholhicis ua' echolchis n chol-

chis b<p Fo.: Colchos pelire h pelei /• pellie qp Post 'dolum' paene

totins versus erasi spatium est in «

60 CORNIFICI RHETORICORUM XXII, XXIll. 34, 35.

nam numquam era errans inea domo ecferret pedem Medea animo aegra amore saevo saucia. nani hic satis erat dicere, si id modo, quod esset satis, cu- rarent poetae: 5 utinam ne era errans mea domo ecferret pedem

Medea animo aegra amore saevo sauqia. ergo hac quoque ab ullumo repetitione in expositionibus magno- pere supersedendum est ; non enim reprehensione, set, sicut aliae o conplures, sua sponie vitiosa est. XXIH35 Vitiosa ratio est, quae ad expositionera non est ad-

1 lKim medeam <ll* hera errans mea domo efferre( pedem ep he-

ra err. mea ped. dom. eff k hera errans mea eff. ped. domo a ( era sic), c errans medea «'ir. pedem (om. 'dpmo') k,it (suprasc. chera mea'), f,P ('mea hera' suprasc.) errans medea eff. domo pedem n hera mea errans medea eff. ped. domo to era errans mea medea cff. pellem domo b,Ql ('hera' el 'pedem'), S ('ped. eff.') errans hera mea medea dom. eff. ped. p3 hera mea errans med. ped. eff. dom. v hera Ln ea dom. eff. ped. d i. ped. mea dom. I* era erans mea afferret pedem de dom. uol hera err. medea eff. ped. e dom. q- <'n'. medea mea eff. ped. dom. cp 2. me dea egro amore saucia //- (mg.) medea animo egra r% animo egra amore saucia p1 aegro amore suasia p- medea (cett. om.) dl* Totum versum om. /teplTiatocpcQl(])r. m.)wZ,23i;o12 pro eo repetunt: utinam nunquam hera errans mea eff. ped. domo kf,(t fdomo' om.); iitinam ne errans eff. ped. medea n 3. id satis erat c hic satis est l2 hic s. esset ll hic es- set l* hic s. crit c hic erat s. v s. hic crat p3 curarent poetae l,pal.146. (^(alt. ni.) curaret poeta fta,2,/2c'curassent poetae rf^DO^&p^alt. m.)3 modo curasset poeta quod s. esset vcp modo curassent q. s. e. poetac q2 5. utinam nc erra vcras mea d. cff. pcd. // utinam ne transefferret pedem medea n ut. nc hera errans mca d. cff. pcd. efi2f ut. uc err. m. d. eff. ped. pl ut. ne crr. eff. ped. ar ut. ne hcra crr. m. eff. ped. dom. ocp2,3 ('era' h) ut. ne hcr. err. m. cff. p. de dom. dl* ut. ne era erans d. eff. ped. p1 (pr. ni.) ut. ne licra medea err. eff. ped. de dom. v 6. medeas homo aegro amores revo sautia h medea homo egro amore saucia e medea ho- modo aegro amore revo saucia p1 medea aegro amore sevo saucia ju-

o

med. egro amore saucia p2,2,^4pa,c ('sautia') med. animo egra ( egra b) am. sauc. ('sautia' b) rocpvo^bP med. aegro animo am. sauciad med. an. aegro saucia vol mcd. ergo am. saucia vo3 med. egro am. sauciata pJu med. egra am. saucia p1 mcd. am. sauc. 1'iili. inedea (cett. om.) 7T/1 To- tum vs. om. I3, in a vers. eras. inter 'medea et egro 7. rep. ab ult. t ab ultima rep. ft'p2 magno opere l'v summopere l3 8. eget i-e- preh. P,xox reprehensione indiget t reprehensiones habet sicut al. cp sed sicut al. compl. sua sp. hpntvd^Q12,^ ('aliquae' h) sicul al. comp. sed sua sp. <s 9. quamplures vo^cp est om. k 10. vit. est rat. cb

XXIII. 35, 36. AD C HEREXXIUM II. 61

commodata vel propter infirmitateni vel propler vanitatem. infirma ratio est, quae non necessario ostendit ita esse, quem ad modum expositum est, velut aput Plautum: amicum castigare ob merilam noxiam

itimune esl facinus , venim in aetate utile 5

et conducibile.

haec expositio est: videamus, quae ratio adferatur: nam ego amicuni hodie meum

concastigabo pro commissa noxia. ex eo, quod ipse facturus est, non ex eo, quod fieri con- )(, venit, utile quid sit, ratiocinatur. vana ratio est, quae ex falsa causa constat, hoc modo: amor fugiendus non est, nam ex eo verissuma nascitur amicitia; aut hoc modo : philoso- phia vitanda est; adfert enim socordiam atque desidiam. nam hae rationes nisi falsae essent, expositiones quoque earum u veras esse confiteremur. itemque intirma ratio est, quae non 30 necessariam causam adfert expositionis; velut Pacuvius :

Fortunam insanam esse et caecam el brutam perhibent phi- losophi ,

saxoque inslare in globoso praedicant volubili : 20

1. inanitatem e 2. iniirmatio est ux infirma ratione b (sic) 3. velnd c 4. noxiani hno noxam ? (n) 5. inmune 1 inmane ao12

immane sr (p2u2) etatem u- 6. cond. est rv 7. positio u^a1

propositio t- expositionem p1 videamur h 8. hodie am. meum l2

am. meum hod. C am. hod. meum Crat. et seqq. E 9. castig. — hxktx non castig. u22,t2rli34 Fcp12oep,3 committa h commissa C commerita Crat. et seqq. E noxia hpl noxa s 10. quia ex eo vo3 quo h ipse om. vo3 in eo vo3 ex om. b 11. quod sit hepH* una nv 12. c. fals. io2 consistit l* amor — lioc modo om. 2 fugend. h 13. nasc. ver. /^wqp nemo /; ut lioc h 14. adf. u itfert vo3 dissid. h 10. confiteamur e confitemur u itemque l,2,tr item ? infirmatig ul 17. positionis it positionr- h velud u 18. esse

ins. o23 cec. et br. esse <p pliylos. (i pli. pei.li. cp 20. saxo-

que instare in globos0 n saxoque i. i. globos. Apegr.19,kx ('.-axeque') saxoque i. i. globo. ing. saxoque inst. globoso /V^cpV^P1'- m.)<o3 saxo- que instet globoso n saxoquc instare globosi p'(pr. m.) s. instar globoso g saxeoque instare globo Z,(l*e*,*(jn:. m.), p2189, '°(alt. m.)1 3.voxa*,gl (alt.m.)2 saxeoque stare in gloso-«oa saxeoque instare globosa |33 saxique instar globosi fik*,2( «/'^'apaH^^^oqp^^alt. m.),3(alt. m.) l2.co3(alt.m.). aug. saxique instar globosi esse co'l' saxique esse ad instar globosi p5,1 ('esse' om.) saxique admoduin globosi esse vo3 saxcique iustar globi vol

03

(alt. m.),p" saxeique ad instar globi p3 (sic) saxo quoque ad instai

62 CORNIFICI RHETORICORUM XXIII. 36.

i<l quo saximi inpulerit fors, eo eadere Fortunam autumanl. caecam ob eam rem esse iterant, quia niliil eernat, quo sese

adplicet; insanam autem aiunt, quia atrox incerta inslabilisque sit; brutam, quia dignum atque indignum nequeat internoscere. suni autem alii philosophi, qui contra Fortunam negant iillain extare, temeritate enim autumant esse omnia:

globoso v praedicaut volubili (i'i3/)<i<olv/rir,*9io t1 co3* posse dicanl volubili 1, iug. ("dicunt') praed. vel volubili >■- volubili (om. 'praial.' )«/'-o3 pr. volubile g pr. volubilem oPq*o,vo* (ali. m.) p613 fl»*,8(alt. m.)£12 aug. vol. praed. cpco^ esse pr. vol. /> * ( ; 1 1 1 . m.) essenl dicunt vol. u1 esse dicunt vol. tpl(pr. m.)pai.46,ZJ ('volubile') esse volubilem «'fu^vo3 sa- xique globosi praedicant instar volubilem s saxique quoque istam globosi esse volubilem praed. cos

1. iil quo saxum p id quod sax. he id o quo sax. itP id o cjuo saxa ij quia quo snx.kft ideo quia quo si\. u1//i>o3/4;>,38!"0£12ca12S ideo quo quia sax. . c ideo quoque sax. §3 i *1 « - < » quod quia sax. no2coJ ideo quia s. quo vox ,/>' ' l2 ideoque quia quo sax. /P ideo dicunt <|iiia quo sax. u2 ideo dicunt esse volubilem quia quo sax. a^ttvX1,9 ( el ideo ), aug. ideo dicunt volubilem quia quo sax. globosum /js ideo dicit volub. (j. q. sax. f?1 ideo vol. (|ii" r7 ideo vol. aiunt q. quo s inpul. h inpulit g sors oc,aug. eo vadere l* eb eandem fort. cad. p9 eo eandem cad. fort. oo5 eo f. cad. r/fi1 aut humani h 2. ob eam esse rem iterant ;?B ob e. r. ii. esse p2A2 esse ob e. r. it. «p esse om. ftn?*wo8&()13p25 s1 A'(pr. m.) asseverant u1 putant ?i autumant l*vir/>'° aiunt PjPco1 ideo quia ^,2 qua /" i-ernit p^co1 cernat om. gc se u1 sese quo p'3v

quo silii c 3. adplicet // applicit u 4. autem esse aiunt j33/2?>o13q>

p2S4S89ioii i -i X* co*s autem esse p1 esse aiunt /3A' atrax h intenta A2 instabilis /4 insatiabilisque ocy;2 ,2 insatiabilis /2(mg.)p2A2;j1'' insa ciabilisque vel instabilis p* s* et insatiabilis instabilisque ©'(alt. m.) ."). dignum atque om. u1 dign. neque ind. £12 dign. ab indigno V- 6. sunt alii / stmt autem et al. dl* pbilosoli hg forttma of2 negeni ^it,Z,vo3,Q1{A\t. m.)qp 7. ullam miseritatem esse aut umanitatem h ul- lam temeritate esse autumant tc ullam miseram esse temeritate esse autu mante ullam miseritatem esse sed temeritate omnia regi autumant p alt. m. (pr. m. erasa) ullam m. e. s. t. regi omniaaut. u'02 nllam mi fed sed t. o. reg. auti fcJ ('esse miseritatem' suprasc. alt. m.) ullam miseritatem esse aut humanitatem sed t. o. r. aut. ft2»1 ('miserationem' a1) pal.46 ull. esse miserationem aut humanitatem sed tem. o. r. aut. fnfi1 ( esse ullam si tem.') ullam esse miseriam aut humanitatem sed t. o. r. autument a.Pitli. ioH (Vtque htim.') nullam esse mis. aut humilitatem s. t. o. r. autumant v ull. mis. esse s. t. o. r. aut. V- ullam esse mis. sed t. r. o. m. aut. p1 (pr. m.),p'1 mis. ull. e. s. aut t. r. om. vo' ull. esse sed tem. om. r. aut. tgl1 ^uo^.pHalt. m.), p9 (alt. m.) ull. esse sed o. r. aut. cp ullam

XXIII, XXIV. 36. 37. AD C, HEREWIUM II. 63

id magis veri simile esse usus reapse experiundo edocet. velut Orestes modo fuit rex , factusl mendicus modo naufragio: nempe ergo id fluctu, haut forle fortuna optigif. nani hic Pacuvius infirma ratione utitur, quom ait verius esse temeritate quam Fortuna res regi: nam utraque opinione phi-s losophorum fieri potuit, ut is, qui rex fuisset, mendicus factus esset. item infirma ratio est, quae videtur pro ratione xxiv 37 adferri, set idem dicit, quod in expositione dictum est, hoc modo: magno malo est hominibus avaritia, idcirco quod ho- mines magnis et multis incommodis conflictantur propter in- io

deam esse s. t. 6. r. aui. w4 ullain esse niiseriam >cil i. o. v. ai;t. 5 Sc. : iillam extare, temeritate enim autumant cssc omnia.

1. et id magis p9 idque mag. ploca3?.- verisimik esee co2 simile esse h1 sim. aiunt esse k* sim. esse aiunt pab verisimiie esse aium s usus 1 quod usque p6 quod usus sr(p ali. m.) reapse c^'2:i res ab se/ta/ re ex re p9 res ipsa ib re ipsa l3eal25v,p3 ('ipsa' suprasc.)1 ipsa re pM ab se cp* re ipsa ab se A12 re ab se s experiendo gl3og13dp*sl* „34^12 9. velud g horest. ccg qni modo qp factns est men- ilicns modo 1,2(0' 2a#pal.fi)/24>'r>2p1P1f """I" m f- estr factus est modo mend. p3(alt. m.)10f2A'<jp modo f. e. mend. ang. - p4pU' fact. estmend. (om. 'modo') b§3,^ ('m. esl'), p25'.V '(pr. m.) fact. m. mend. /.2 et factiis est mend. o3 medicus p(pr. m.Jp^p6'1 3. nam naufragio r naufra- gio quippe p3a9<3' naufrago nempe nu'f-e naufragus nempc anico' q' oaufra- gis nempe f naufragiis neiupc p4(alt. m.) naufragium nempe p13 ergo p',o)2 rex ergo nn rcs ergo p(pr. m.) re ergo hk' rem ergo e res ista contingit ergo fi'(B3p4(pr. m.) res iia contigit ergo x§3qz res contigit ergo a res ista cont. naufragio quo co' res i. c. genus p13 cont. i. rcs .v. naufr. rcs ista nempe cont. p3 ncmpc rex naufragio nempe res i. contingil / ista contigit add. k"2 res ista contigit s- (add. mg. p' ) id Miiciu forte n2 i<l tl. non forte p1»2^12 fl. non forte cos id fructum forte p(pr. m.) id fructu noD

forte hen1 id fructu forte k (sic supersc. ali. m.) id factum temeritate p(alt. m.)v id temeritate non fortc col non id forte/J* id ne fortc e id forte. aug. id non sortc 7>J 3 non forte q"*v id non forte ? fortuna u,aug. nc(|ue fortuna §3,co3 ( fortunam') aut fortuitn t' aut fort. scd temeritate w4 non fort. sed temeritate q28 aut fortuna <j optigit 7tkplgs' contigtl p1 "> obtigit s" Sc. : naufragio: nempe ergo id fluctu, hauf forte fortuna optigit. ('haut forlc fort.' Oudend.) 5. geri cp (j. fuerat dl* mend. fieret dl*vo3 mcnd. factus foret cp 7. cum vid. 1 ,2./c 8. ad- ferri sed idem dicit quod p (sic not.) afferri quod «'/'/ aff. idem quod ka*nc sed id est dic. vo3 dici hP quo in h 111 exp, om. /4

in propos. vol hoc modo dict. est f 9. magjuim malum '■.->! vo3 hom. est 2,(a' 0111. 'cst', ut r).t idc. quia p2,2,rv9 10. mult. et

magn. o incomm. om. (i1 aflli.t. U'vo' p2.:* affligantur 7-

64 CORNIFICI RHETORICORUM XXIV. 37, 38.

mensam pecuniae eupiditatem ; nam hie aliis verbis idem per rationem dicitur, quod dictum est per expositionem. item infirma ratio est, quae minus idoneam, quam res postulat, causam subicil expositionis, hoc modo: utilis est sapientia,

5 propterea quod qui sapientcs sunt, pietatem colere consue- verunt. item: utile est amicos veros habere, habeas enim quibuscum iocari possis.. nam in huius modi rationibus non univorsa neque apsoluta, sel extenuata ratione expositio con- firmatur. item infirma ratio est, quae vel alii expositioni

inpotesl adcommodari, ut facit Pacuvius, qui eandem adfert ra-

tionem, qua re caeca, eandem, qua re bruta Fortuna di-

catur.

38 In confinnatione rationis niulta et vitanda in nostra et

opservanda in advorsariorum ratione stint vitia propterea-

15 que diligentius consideranda , quod adcurata confirmatio ra-

tionis totam vehementissume conprobal argumentationem.

utunfur iyitur sludiosi in confirmanda ratione duplici conclu-

siohe hoc modo:

iniuria aps te adfieior indigna, pater : 20 iiam. si inprobuui esse Cresphontem aestumaveras ,

1. pp. inmensam a1 propter inm. a2 2. expost. fi 3. idonea n 4. gubicit un subigit c expositioui 3,»©13 expositionis om. c utile t .">. quia f*a,2 propterea om. S qui enim S consuerunt kfi.anvo6.

cen

Ql(pr. m.) consuerunt t (sic) piet. coluerunt c 6. habes quibus d

habes enim qu. k°-cQ3cp quibuscum aj ( cum add. in ras.) 7. possis iocari /x1 coniocari possis u2 in om. / in eiusmodi vo2 in liuius q1 non conversa n 8. universali atque abs. r,lox universali non eaque ne-

que abs. cp oratione vol rationc exp. cOnf. om. c ratione — infinna oni. 1.2 0. item vitiosa rat. a%f*tl**c fesl rat/ a2) ratioiie quae fl ratio est qu. Tta1 ratio om. doQ2v,'i vcl om. Iq'c expositione «' 10. adcomm. u1 11. quare et vo3 eadem hb ■ dicitur \,aft

13. in add. a- 14. oratione cpQ1 ,3 suut 0111. e propterea quam h 15. consideraada sunt rZ4,Lamb. quia q2S aflirm. 1,2 ll3c (adf. hp) aff. rat. acc. n rat. conf. q3 16. tota he argumentatioue e

appr. Q- 1". studiosi eu^cbcp studiosissimi o studiose hplTC(i-,2.tll

in om. f 19. a te oc adfic. h 20. inpr. hpfaQ' si inpr. esse Cr. existimas 1,2 ('existimans' Ar,sic) si impr. cssc cr. existimabas tcpr l13V,b,l-(n\\. m.)v si impr. esse cesp. extimabas S si impr. esse tresp. estimabas c si indignum tresph. existimas dl* esse om. Q2 chres- ponthe h chresphonth. n chrespontem fi,2 crespontem oq1 tresp. cp Sc. : si inpr. e»se Cr.esph. a est uma veras

XXIV, XXV. 38, 39. AD C. HERENNIUM II. 65

cur me huic locabas nuptiis? sin est probus,

cur talem invitam invitum cogis linquere ? quae hoc modo concludentur , aut ex contrario convortentur aut ex simplici parte reprehendentur: ex contrario hoc modo :

nulla te indigna, nata, adficio iniuria: 5

si probus est, conlocavi ; sin est inprobus,

divortio te liberabo incommodis.

ex simplici parte reprehendentur, si ex duplici conclusione alterutra pars diluetur, hoc modo:

nam si inprobum esse Cresphonlem aestumaveras , 10

cur me huic locabas nuptiis? duxi probum:

erravi : posl cognovi et fugio cognitum.

ergo reprehensio huius conclusionis duplex esi; acutior illa su- 39 perior, facilior haec posterior ad excogilandum. item vi-xxv tiosa est confirmatio rationis, quom ea re, quae plmis res 15 significat, abutimur pro certo unius rei signo, hoc modo: necesse est, quoniam pallet, aegrotasse; aut: necesse est

1. huic hepl,a huins p2ukftcl24Q2 his glS huic homini vo3 lo-

casti t sine si prob. he,n ('sive') si noii est pr. S 2. virum invi-

tam c linquere e(ixl2 liquere hp1 relinquere sO^tt2) 3. eOBclttdi-

uir u1 concluduntttr o1 ex acld. a2 eonverterentDt f eonvertantur

l3d 4. simpl. ex r repraehendetur pax contraria h rep. ex contra-

ria n 5. ten ind. h ind. te qp nata pnocQ2(a\t. m.)vS nuta h nate e

b a

0 nata ? afficior u (sic) iniur. aff. b (corr. pr. m.) 6. si probus

es he conlocavi p collocabis h bene colloc. k locavi bQ3cpv collocavi sr 'si — coll.' add. u2 Fo. : te huic locavi sin est inpr. pu1 sin es impr. ek inest impr. h sin aut impr. r sin autem impr. l*vo3.Q3 ( si ) sin autem est impr. [i2,2,tocpcbSQl2v 7. divortii e(t divortiis vo2 te liberabo n te libero e libero te hpnuafdl*c liberabo te «r (*te om. o) ab inc. l3vo3cp 8. reprehendetnr hepa ('repraehend.' hp)cp sed ex dupl. hu^a1 9. altera t dilnetur eQ3 diluatur bS dividitm vo3 di- Initur 5 (Lamb.) 10. impr. — nuptiis om. h inpr. obQ12 chresph.

hpfa cliresp. n eresp. ettpM^thresph. odb tresp. t»c existimabas c ex- istimaveras d cetera ut supra 11. me hnius kp^a^ftrcQ123 ( vel huic a2) huiusme v me his b 12. errare a1 (*vi a2 iri ras.) f et fugio

nuuc rocpl12ivo13Q2bS ('fugito' vo3) effugio nune /4(pr. m.)ox 13. hu-

iusmodi unbQ12v,50 huiuscemodi /3 auctior hepxn accusatio u2

accntior a2 (not. in ras.) accusatior q1 (pr. m.) 14. fac. ista post. I3 fac. haec quam sup. q3 excogitatum a1 cogitandum /3,p'(pr. m.)8 15. conf. est pnfiftbQ1 inf. est he est om. S plures res \,a2n plures alflr plura g 16. pro c. ab. t huius rei dl* 17. paret ** parit

pV1 et eSr- w (S1C)

CORMFICIUS. 5

m (OltMl TCT RUF/miiir.ORUM XXV. 39.

peperisse, quoniam sustinet puerum infantem. nam haec sua sponte certa signa non habent; sin in ceteris quoque similia concurrnnt, non nihil illius inodi si^na adaiigent suspitio- nem. ih-in \iliusuni cst, quom vel in alium vel in eum

5 ipsuiii, qui dicit, quod in ad\ orsaiium dicit, potest conve- nire, hoc modo:

A. miseri sunt, qui uxofes ducunt. B. al lu duxisti allc-

rain. item vitiosum est id, quod volgarem haljet defensionem, hoc

wmodo: iracundia deduotus peccavit aut adutescentia aut amore. huius enim modi deprecationes si probaburttur, inpime maxu- ma peccata dilucntur. item vitiosum est, quom qiiid pro t'i» sumiltor, quod inter omnis eonstet. quod etiam nunc in con- trovorsia est, lioc modo:

1. siist. inf. e/4 ex sua sp. c 2. ctra u-1 non .sunt fi2«'

/iii/t ( iiipii habent' «a,ing.) sin in ceteris e stnceteW h sin cetera a,p"* si M .. cetera s- 3. concurrunt nonnihil hcpnn concurrerint nonnihil e2

(not. in ras. <•! ante i nihil' 13 litt. eras.) eoncumnit. quod si concurre-

lint iioiinihil <5 ( concurrant nonnihil fi2, concufrent nonri. o quae si

conc. nonnih.' <jp ' < | u ;n ■ si uuii cone, nihil' /4) augcnt /t (sic) 4. cum

vel fn (|u;unl(i vel fi2,a2 (in \:\\s.)tr \cl a' (antc 'vel' cras.1 4 litt.) quod

vcl g ci iu cnm cpa1 et euni hfi vel ciun t \cl ct eum /' vd in euin

a"*ob ('vel' «'-' iu ias.) 5. ipsuni om. Fvo* si dicit h quod 1,2,1*

ul i|iKi(l <s(a2) dicit \,alf2b dicitur g (n«2) dicit om. /V//4 6. hoc

tu m. conv. c 7. si uxnivs nefi' aut tu dux. n at induxi.sti k al ...

ind. a (Ui'«2. snpra ras.) alterain at tu duxisli f duxisti nieliiis uxorem ft (sic not.) duxisti uxorem dl* 9. itcm quod dl* id om. q3 hahet «2 add. in ras. 10. deductus hepix%n dediulus kfi (sic) ductus/>2,«2 (eraso de' suprasc.J/touo2 inductus g (Lamh.) pecc. adol. ii1 pecc. aut ah

adol. cb aut ah am. c 11. huius enim modi e1 huiusmodi enim e^pfiaftvo' o1 huiusmodi hodPvo3 huiuscemodi enim s prohantur hfi^v probentur t imp. maxima pecc. diluentur, in contentione in max. pecc. dil. t 12. diluentur ep2(i,2(m),rcK dilahentur hp^7tktocp.^,P dilahuutiir

rvo3, /2(pr. m.) delahentur vo2 cumquid pro eo it eum id pro eo pl,

h (cpro co') quod id pi"o quo e quum id profecto t cum id pro certo <5 ('certo' ft) cum id quod pro certo vo3 13. quod inter omnes const.

l,2,roqpc ('et quod' «2w)# quod quasi inter o. const. t,Qx (om. 'quod'). non const. volq3Scp constet «'(alt. m.)v constat vel pro vero (i (sic) et quod etiam n quia etiam a quoniam /3 quod etiam nunc ft2 add. (om. fi1) non in contr. I* 14. est om. he

XXV, XXVI. 39, 40. AD C. HERENNIUM II. 67

eho tu, di, quibus est potestas molus superum atque in-

ferum , pacem inter sese conciliant, conferunt concordiam.

nam ita pro suo iure hoc exemplo utentem Cresphontem En- nius induxit , quasi iam satis certis rationibus ita esse demon- 5 strasset. item vitiosum est, quod iam quasi sero atque 40 acto negotio dici videttir, hoc modo: in mentem mihi si ve- nisset, Quirites, non conmisissem, ut in hunc locum res ve- niret; nam hoc aut hoc fecissem, set me tum ratio fugit.

item vitiosum est, quom id, quod in aperto delicto posi- io tum est, tamen aliqua tegitur defensione, hoc inodo:

quom te expetebant omnes, florentissumo

regno reliqui : nunc desertum ab omnibus

summo periclo restituere conparo.

item vitiosum est, quod in aliam partem ac dictum est, potestxwi

1. studiis e potest at rhotum h studii quibus est potest aut uiotum e studiis esse p. aut mot. p*n nil tu dii esse p. aut motus p2 niliil studii esse p. aut motus (iaf2nl elio tu dii quibus est potestas (om. 'motus') fl, n2 (om. 'est') elio t. d. q. est polestas aul motus r eho t. <]. q. e. po- testas motus s ('eo' c) 3. pace h pae. enim \,2,{p),ll inter sese \,an inter se s" et conf. codd. Lamb. 4. huius ex. c iituntur hen,k ('usus' suprasc.) usum <s,a2 (in ras.). Sc. : utentem tliespro- tum 1 (thespontum n thesportum (l1')a tespr. n cresphontum f crespon- tem q ' 2 tesprotheum t threspr. h 5. quesitam hn quaesitam e certas e id ita esse hrl2Q13v ita esse id t ita esse om. ?i 7. geri vid. dl* michi fi si mihi ven. o 8. quiritis h commisisse e huuc

in loc. S (?) venisset i"'(pr. m.) 9. nam aut hoc r% hoc liaud

fec. b fecisset e et p2[ilf metum hfi2 metam epnf ratio % liaec ratio <s hoc rat. v rat. fecisset 1 ('fecisse' e) 10. quod id n id quod om. ^3 quod om. r 11. est eum aliqua dl* al. tegitur epxn al.

teigitur h al. teg. levi Wqp al. levi teg. s 12. expetebant e^p^

ocb expectabam hpl expeetal>ant n.2.rS florent. in regiio arcg2vbScp,eO in tl. regn. p1 13. regno onu S reliqui te l*vo3 te rel. cp nunc

— conparo om. n nimc desertum ep n. desertus hpl n. es desertus (i2,2,t n. des. es r nunc cum des. es p'cQ2o(p,S n. c. es des. q1 n. c. desertum res d n. c. desertus v 14. periclo l* per. solum grl per. so- ■ lius S per. solam solus c per. solam b (sic) periclo sola h et <5 resti- tuere paro (i1 ut restitui comparo e restitutio paro hpl restitutionem paro p2(i2,2,i^l34vo2i ut restituam te par. S ut te rest. par. q2 ut rest. paro s Sc. : s. periclo restituere conparo. 15. cum id quod <o'(pr. m.)

c

aliquam in part. e aliam in part. tf,Lamb. pro qua addictum sit ft(sic) dictum est a^ntvo^Q26 dictum hal dictum sit g

6* CORNIFICI RHETORlCORm XXVI. 40.41.

aecipi i<i esl liuius modi, ut si quis dixerit: satius ost uti regibus quam uti malis legibus; nam el hoc, tametsi rei au- g^endae caUsa potesl sine malitta dici, tamen propter poten- tiaiu eius, quo <!<• i<l dicitur, non dicitur sine atroci suspi •ii tioiii-. itiiu \itiiisiuu esl falsis aut volgaribus definitionibus

e uti. falsae gun1 liuius uiodi: si quis dical iniuflam esse nul- l.iin. nisi quae ex pulsatione au1 convitio constet; volgares >uut. quae uihilo iiiiuus in atiam rem transferri possunt, ut si quis dicat: quadruplator, ut breuiter scribam, capitalis

mest, esl enim inprobus et pestifer <i\is. nam nihilo magis quadrupiatorie quam faris quam sicari aul proditoris adtulerit definitionem. item vitiosum esl pro argumento sumere, quod iu disquisitione positum est, til si quis quem furti ar- -u.it el ita dical eum esse hominem inprobum avarum frau-

i, (liilfiitiiiu: ei rei testimbnium esse, quod sibi furtum fece- rit. item vitiosum est controvorsiam controvorsia dissol- \nv. hoc modo: uon convenit, censores, istum vobis satis- facere, quod ait se oon potuisse adesse ita, ut iuratua fuerit. <iui<l? si i<l exereitum u<»u venisset, idemne tribuno miHtum

1. si quis dlxerit \.alf >\ quis potens ac factiosus in contione <lix. s (*potest? c •' fact/ o vel fact/ q' contentione' t 'duxerif b) 2. ma-

ribus u/73p12 regibus quam om. al qu, uti malis legibus l,fntrcbP o'/v,'-'!i ijii. in;il. nii leg. a"1 qu. mal. leg. dlx ,4^p12uoJqD nam lioc ut Pvo*(f>Q%8 aug. causae h 3. dicitur h potentiam om. t 4. quod id dicit. he quod id (om. dic.) pn qui dic. id cp de quo id dicitur u,'2 <\<- quo dicitur id /5 non sine atr. / 5. an vulg. u-1 ac vulg. /r//p23 diffinit. ocb defensionibus \,ftl*,n ('vel defensionibus' mg.) 0. uti m fals. n si 1,2,*0 ut >i ? 7. pulsione llvo7 aut ex cOnv. cp con- vitio (i.aneb vitio n astel // 8. poterunt n '.). siqui e quadr.

a

aut r dieam tdl*vo3cp scribam g Vo.: finianu eapitulis (i cap. est enim he 10. nichilo mais (i uibilo minus dl*v 11. attulit hanco gj,Lamb. 12. dfff. « defensioneni hn 13. inquisitione c in quae- stione p2d si qni quem e si quisquam u si quis aliquem qp furti quem /J ll- el ita dieat heplnvolQx et indicat /' el dioat ita y,3 di- cat (om. 'et ita') p*p,2,fo<pc,Lamb. esse om. / impr. esse hom. (i 15. eins rei nt ei res // et ei rei cp ibi furtum alf fecerit furtum f lli. controversiam om. (il sblvere t,vo3 17. numquid conv. censorem // uobis /,3 satisf. quod ait hepnkH^vo* satisf. ex eo quod ait s(k*) 18. se om. r posse p2i>,3 potu — / (in fin. vers.) ita om. h uti ut ratus u1/?* fuerit heprdl*,Qx($v. m.) fuerat s 19. quodsi fntQ1 uuia si /J exercicium u1 idne p*trbcp id tr. 2,c de omni tr. 1 ('de omne' k1)

XXVI. 41.42. \I> C. HERENNIUM II. 69

diceret? hoc ideo vitiosum est, quia non expedita aut iudi- cata res, set inpedita el in ^imili controvorsia posita exempli loco profertur. itein vitiusuni est. quom id, de quo summa 12 controvorsia est, parum expeditur et, quasi transactum sit. relinquitur, hoc modo:

aperlo fatur dictio, si intellegas:

tali dari arma, qualis, <{ui gessit, luit.

iubei, potiri -i studeamus Pergamum:

quem ego me profiteor esse: me esl aequom frui

fralernis armis mihique adiudicarier , io

\«'l quod propinquos, vel quod virlute aemulus

sum ....

iteni vitiosum est, ipsum sibi in sua oratione dissentire et contru atque ante dixerit, dicere, hoc modo:

qua causa accusem hunc? , -

tum id exputando evolvere:

imin idem /J Scr. : idemne. 1. ac iud. h atqueiod. o2 2. esl rea vd*q> 3. proferatur b 4. \vl qu. gc >it om. e sic relinqu. h relinq. sic p (i. aperte aiax fatur l> se inteUegal h 1. talis icp*alpn dari —

gessit om. 1,2 («Vn) ,;i'' ''■"' !U-ma qualis iUe qui geasil talia fuil t tali il. a. iubel q. ille q. g. fuit l*vol lali d. a. q. ille q. gessit fuit iubet lsvo* tali d. a. 4. fuit ille 4. g. iubet vc? tali dare a. q. q. g. fuit c

8. iubet — pergamum om. a* pergamum hep* pergamd « 1 >i.- ) pergamo <s

9. quem ego me profit. esse hen,p (quam) quem egoprof. eseemedl*voia quae ego prof. esse meam ufn quae e. p. e. mea arbcvz, L&mb. quae ego pr. mea esse o2 quae - sse /12pM quae ego mea couf. esse vozol que egomet prof. esse mea f me est aequum tVui fraternis t mea - quum frui fraternis e mea meeum fros — traternis h nieam est eeum frui fr. p est aequum frui f'r. u.2 me aequum esl frui fr. p2 me enim est aequ. frui fr. ?7,p1ci'Osqp,3 me enim aeq. est frui fr. vr esl enim aeq. me frui fr. l*vol- nam me equum esl frui fr. 0. Lamb. 10. armis om. 1/2./ mihiquae e adiudieariei h 11. quia prop. bg23cp pr. sim. vo'1 v.-l quia virt. b quia virt. eius 0 quia eius virt. qp quod virt. eius c virtute l./'(pr. m. ). vo7, Lamb. virtutis 7tu^«/r7Ji>os012.3 virtutis virtute n virtutis est v virtutum tdl* remulus hep1 romulus p-un emulus a (in ras.) f em. suni rl1 3p' 2t>uoJqp.3 sum emnlns 0 Post 'emulus erasae dec. litt. in a 13. ipsum om. pJ 14. at contra p*Cpr. m.) contra atque 1 ('ad

vet quae

quae ic),2,t contra ea quae ? contra atque eaque dix. u (sic) atque te h dixerat q3v 15. qua causa accusem causam hunc h qua causa

vel accusem hunc

accusem causam hanc (i (corr. alt. m.) 16. ciim id «u1 tamen id p3t>

nequeo id mecum /4p2 nequeo mecum id o(mg.) nequeo Lamb. disp.

70 CORMFICI RHETORICORUM XXVI, XXVII. 42, 43.

nam si veretur , quid euin accuses, qui est probus?

sin inverecundum animi ingenium possidet,

quid autem aecuses , qui id parvi auditiiin aestumet?

xxvii non incommodu ratiune videtur sibi ostendisse, qua re

5 non accusaret. quid postea? quid ait? - -

nunc ego le ab summo iara detexam exordio.

43 item vitiosum est, quod dicitur contra iudicis voluntatem aut eorum, qui audiunt, si aut partes, quibus illi student, aut homines, quos illi earos habent, laedantur, aut aliquo eius

io modi vitio laedatur auditoris voluntas. itein vitiosum est non omnis res confirmare, quas pollicitus sis in eatposi- tione. iti-in verendum est, ne de alia re dicatur, quom

alia de re controvorsia sit, inque eius modi vitio consideran- dum est, ne aut ad rem addatur quid aul quippiam de re

15 detrahatur aut tota causa mutata in aliam causam derivetur: uti apud Pacuvium Zethus cuin Amphione, quorum contro- vorsia de musica inducta est, disputatio in sapientiae ratio- nem et virtutis utilitatem consumitur. item consideranduni

evolvere neqneam * exputando /</j':roqpp2tr.3 esponende evo* exponen- do vel exputando /'2 disponendo u2.2 dispntando />2os(mg.)p'(ali. m.)A ex disputando u' volvere h evolvercm n

1. ([iiid nim t qni eumu1 aecuses hna2n acensem <s qnid est n qnod est r si est /* 2. ginverecundum hepu1 siinverec. u2fntcp 3. (|iiiil

autem accuses h quid aotem eum acenses pn quid eum accuses ea*n qu. accusem eum ftr quid e. accusem s:(/>2u) quid hep1 cum idr quod id p'd qui hoc o auditum hepnantS auditu g (Lamb.) existimes h estimel r existimets aestumel Sofautg 5. postea quid aitVe postea quod aii?^2/ quid posteaZ qnid ait? u,a (alterum quid' in ras.)«c/123 J^igp quid quod postea ait o, Lamb. quid quod postea quid ait? d quid agit p3 6. ego

om. r ergo n iam om. nt ordine exordio 6 7. diciiur esse indi-

eis contra r 8. plures partes 6 111 i um. t U. led. a eiusm. l./'yol2p2e.3 liuiusm. u2.2 10. laedetur e laeditur <;{6''.) 11. om

nis h partes H 12. dicetur u' dicatur qnom om. o 13. de om. h de alia re op2 in qua h in quo f idque in /3 liuiusm. vq3 14.

ne ad t ad om. n aut re add. ii quidam e quiddam 3,coqpeo3p2 aliqnid rfto1 quoddam v. rj quippiam huob de ea iv p'(alt. m.) a re p2 15. causa in al. der. /3 diriv. hfiac 10. cetus est p3 contr,

de mus. enk contr. de amusica h contr. cum de mus. ? 17. inducta h (sic) introd. v est om. h sit l4vb Lamb. esset p3 disputatione

in hpn ratione — utilitate c 18. consumitur hnepxa2ro(pvM eonsum- mitur p2 consummattir p2u,2.(

XXVII. 43, 44. AD C. HEREXXIUM II. 71

est, ne aliud accusatoris criminatio contineat, aliud defenso- ris purgatio purget, quod saepe consulto multi ab reo fa- ciunt, angustiis causae coacti; ut si quis , quom accusetui ambitu masistratum petisse, ab inperatoribus saepcnumcro dicat aput exercitum se donatum esse. hoc si diligenter in s oratione advorsariorum opservaverimus, saepe deprehende- mus eos de ea re quod dicant, non habrre. item vitiosum 44 est artem aut scientiam aut studium quodpiam vitupcrare propter eorum vitia, qui sunt in eo studio: veluti qui rheto- ricam vituperant propter alicuius oratoris vituperandam vi- 10 tam. item vitiosum est ex eo , quia perpeiram factum con- stat esse, putare ostendi a certo homine factum esse, hoc modo: mortuom deformatum tumore praeditum decoloratum constat fuisse: ergo veneno necatus est; deinde, si sit usque in eo occupatus, ut multi faciunt, venenum datum, vitio non \r,

1. est oni. /W continere hen def. ratio o.oMjdt. m.) 2.

oppugnet v multi cons. o3 3i va causa accusati ab reo vo3 an- gustiis a2 ('is' in ras.) causa coacti u nt ?i quis qp uti si quis vo3 ita uti cum quis iq1 uti quis s qnum om. ocp accuset qp aceusatur htc 4. abitu h habitu n habitum pp* sepissime qp saepenumero apu.l exerc. donatum esse epxn s. dicat ap. ex. d. esse p2'i:2.l s.

die. ap. ex. se d. esse a2ocp s. dic. ap. ex. d. se esse CQ2vbS s. ag>. ex. d. se esse dic r.l3 ('sese') s. dic. ex. aput se d. esse o3 dicat s. ap. ex. d. se esse o« haec si o3 in adv. or. 6 (?) 6- saepenumero

(i depraehend. h depr. et in eiusmodi deprehensione ostendemus rdl* wo^qpcpqalt. m.)2u,3 ('huiusm.' q3S 'reprehensione' vo1) '• eos om. d eadem u quid dicant ^7^3,o, ('dicunt') non bere p.1 8. studium

om. dl* quippiam nd 9. vitam fjQ**cp,Ql(a\t. m.) qni sunt ne

eo st. n qui ne st. non pl ne eo st. sitl h (sic, 'qui' add. A2) qui stu- diosi sunt ep'u.2.rtQlc velut qp reth. nu 10. autoris v 11. item

vitnperandum est ideo. quod c eo quia hpnufatb eo qui e eo quoa S esse const. cocpbP ( 'esse' om. o3) constat hen.Lzmh. 12. putari l(ul)

(Q* ostendi quo a2 (eras. V) accepto homine h,e (dmine) a certo homine 6p'(alt. m.'f,l2 (a quo' suprasc.) a quo hom. s factam esse e6o12 faet. esaet pn fact. est 2,*qprcudo3 (hoc modo f. est' f1) 13. defortunatum u2.a*fh de forma more S deformatum timore o3(pr. m.)2 perdit. n coloratum 1,2 colore decoloratum oJ corpore decol. S

Fo.: livore decol. 14. constat fuisse henu2n (coustat om. u1) faisse const. s negatus h constat ergo ven. necatum esse k const. erg< v&t. necatum fntl3i ergo const. ven. nec. /-/. evgo ven. u. esse (om. coustat )c usque eo l1 usque adeo in eo /•0qpi>o23o,u,3 in eo usque adeo c/4i-o* 15. quod multi u,2 Lamb. ut ven. b2 ('ut' suprasc.)

72 CORXIFICI RHETORICORUM XXVII. XXVIII. 44. 45.

mediocri conflictetur: non enim factumne sit, quaeritur, set a

xxviii 45 quo factum sit. item vitiosum est in conparandis rebus

alteram rem ecferre, de re altera mentionem non facere aut

neglegentius disputare: ut si, quom conparetur, utrum satius

5sitpopulum frumentum accipere an non accipere, quae incom-

moda sunt in altera re, severe curet enumerare, quae in altera

incommoda sunt aut plane velut depressa praetereat, aut ea

quae minuma sunt, dicat item vitiosum est in rebus con-

parandis necesse putare alteram rem vituperare, quom alte-

loram laudes , quod genus, si, quom quaeratur, utris maior ho-

nor habendus sit, Albensibus an Vestinis Pinnensibus, quod

rei puphcae populi Romani profuerint, de his qui dicat, alte-

ros laedat: non enim necesse est, si alteros praeponas, alte-

1. med. iiou QH< midiocri conilicetur u1 2, esl om. /' 3. de

e

ra alt. a (sie) de altera re odl* non fac. ment. unlrcp 4. diligen-

tius /t> neglentius ^ negleg. ita quom om. frxpeoo^*, 3 comparentur f 5. an non (om. 'aceip.') ftrPQ^ aut non fivo^* q.me commoda o (sic) quae comm. sr Sc: quae incommoda. 6. sint om. t al- tera severa curet enumeret hep\nkl ('revera') alteram re.n vera curet enumeret k* altera re vera curet enumerare p altera re curet enumerare

ventura

vcuiura

p*a*fntrocP**V,S alt. re curet enum. «* fventura' sic suprasc.) alt par.e <>>(pr. m.) Sc. : in altera re severe curet enumerare in altera add. «> 7. sunt ocp sint ? sunt om. bQ™ et quam velut n

etquam relit hpigr>*,e fvelint') veluti p,,2,lo<p velut ff(p*j depre-

hensa l*Q'<p praeterea hfi> Se. : aut plane velut depr. p r. au. que c 8. minora t sunt ocp sit he sint =r 9. putari hepfianocpcb putare r v.tuperare ocpQ^b^O vituperari ff alteram rem n aliam q* alteram S 10. genus est <pV0* si qUaer. C Sc: si qnom qu. utrius en utrum

«»^39 maioris « honos c II. aebensibus p („«,) aut hvQ>

ves.inis pennensibus %>>■* vest. petinensibus gr* vegennis an penneu- sibus p,* venusinis an penn. ku\2 fvestinis' *,«* suprasc.) pal <«//"« F veszentims an penn. p* vegent. an penn. c vegient. an penn. » vejent an penn. pal.*,y vecet. an penn. pal.* vegentinis (om. penn.) rocpo^vby (vigentmis „ veientanis' 0.z. \egen.ino' 6«) quo Ap« qui d> reip. pop. r. hk (sie) rei p. p. R. e reip. et propter ,u« reip. et p'. r'. tt*(sic) rp et pop. r. p',2 fppto' s» suprasc.),*^ reip. e. populo r. 6 reip ei populo romano ,cP 12. profuerun. atf44o. praesidio faerun, „ ,.,„. ru.it cp e.s hen dein is «*a de . . is f de his c et is 9 his t diean, * dicat fl* alteros 1,0119 alteris p>yC alt. laudet alt. laedat 9 13

necessarium est c

XXVIII XXIX. 45; 46. AD C. HERENMDM II. 73

ros vituperare: fieri potest, ut. qaom alteros magis laudaris, aliquam alteris partem laudis adtribuas, ne cupidius pugnasse contra veritatem puteris. item vitiosnm est de nomine et vocabulo eontrovorsiam struere, quam rem consuetudo potest optume iudicare: velut Sulpicius , qui intercesserat . ne exu- /> les, quibus causam dicere non licuisset, reducerentur, idem posterius, inmutata voluntate quom eandem legem ferret, aliis se ferre diceret propter nominum conmutationem, non exules, set vi eiectos se reducere dicebat; proinde quasi id fuisset in controvorsia , quo illi nomine appellarentur a poptUo Ro- 10 mano, aut proinde quasi non omnes, quibus aqua et igni in- terdictum est, exules appellentur. vernm illi fortasse ignosci- mus, si cum causa fecit; nos tamen intellegamus vitiosum esse intendere controvorsiam propter nominum mutationem.

Quoniam exornatio constat exsimilibus et exemplis et xxix 46 rebus iudicatis et ampliflcationibus et ceteris rebus. quae per- i6 tinent ad exaugendani et conlocupletandam arg-umentationem.

1. vituperes ntvoxQlc fieri potest e tieri enim pot. ? (f. enim non potest (i sic) ut om. /4 ut quod alt. ep'jr ut alt. u1 ut quo alt. hp2fj,-f at qiun alt. « (m iu ras.) ut qui alt. c laudares n part. laud. 7i(p laud. part. «r 2. adtributas fi (sic) tribuas 1*q1 nec cupide c

cupidi depugn. h cupide pugu. n 3. de proprio nomine vo? et de

vocab. rvo2d 4. voc. 1.2,cbQ23 voc. eius rei tocprll3*Ql voc. huius rei v astruere r Statuere lllvol rem om. obl-vo13 5. opt. pot. ho

obtime (i indicare (i velud a sulpitius en 6. dicere causam 2,tr Liceret o seduc. he idem superius b sed idem post. l2cpvo13P 7. postremo /4 inututa nt sententia d eadem h aliis se ferre

e alios efferre h aliani se ferre ? I sese ferre' Q13) Fo.: set aliis se ferre. 8. diceret \.,axft dicebat *r nam non C Sc. : non. noo — mutationem om. t 9. sivi q3 red. se b dicebat ek aiebal ? de inde o2 periude pM 10. quod illi e a pop. — adpellentur om. // aul pop. e a pop. Elom. om. ;>' a pop. Rom. appell. ovbQ* 11. aul proinde quasi h/j'c deinde quasi n\>2u.r d. N. quasi e (sic) aul perinde qu. g aut proinde om. 2 proinde om. k 12. appellantur ev appella- rentur cp 13. sicul causam h non tamcn he viciosum a ( vi in ras. > 1 1. muiationem l,fnr commutationem atobill* 15. el exemplis <■( re bus iudicatis <•! amplificationibus el ex ceteris rebus rcpl13 T.q2 ( >■< ,\ ampl. ) ei reb. iud. el ex, el atmpl. e1 cet. rebusJ el ex. el ampL el reb. iud. el cet. cebus cq1.'\ et ex. el ampl. el Lud. el cet. reb. tfyz el exempl. et ampl. i-i eet. reb. l,2,« 17. exaggerandam u^,2,txprc,Q\a\i. m.) .\ aagerandam /*.p'(pr. m.) augendam vo2 eonloc. ep1 locupl. )tn2q>

74 CORNIFICI RHETORICORUM XXIX. 46.

qwae sint iis rebus vitia, consideremus. siniile vitiosum

est, ({iiotl ex aliqua parle dissimile est nec habet parem rationem conparationis, aut sibi ipsi obest, qui adfert. exem- plum vitiosum cst, si aut falsum est, ut reprehendatur, aut

5 inprobum, ut non sit imitandum, aut maius aut minus quam res postulabit. res iudicata vitiose proferetur, si aut dissi- mili de rc proferetur, aut de ea re, qua de controvorsia non est, aut inproba, aut eius modi, ut aut plures aut magis ido- neae res iudicatae ab advorsariis proferri possint. item

io vitiosum est id, quod advorsarii factum esse confiteantur, de eo argumentari et planum facere factum esse, nam id augere oportet. item vitiosum esl, id augere, quod convenit do- cere, hoc modo: ut si quis quem arguat hominem occidisse ct, antequam satis idoneas arguinentationes adtulerit, augeat

15 peccatum et dicat nibil indignius esse, quam homiiiein occi- dere: non enim, utrum indignum sit an non, set factumne sit, quaeritur.

Conplexio vitiosa est, quae non primum quidque , quod

1. iu his rebus hod generibus p13,crat. vicina t sim. vitium 1,2 2. id quod bcp <juo pl de aliqua hp est om. axf partem

h rat. parem cob 3. ant sibi ipsi est qui affert hpnaxf aut s. i. est dissimilis esse quifl aff. (il (sie) aut sibi ipsi qui aff. e aut s. i. obest q. aff. a1 ('ob' suprasr.),Ne><pcoln,3 aut obest s. i. q. aff. p2 aut sibi ipsi dissiniile aut s. i. obest q\ aff. t aut s. i. q. aff. simile obest r Fo. : ant quo sibi ipsi obesf. 4. aut impr. l,2,tf3e aut si impr. ? 5. aut maius e quam expostulat h C). postulabit ocpbl* postulabat r,p'(pr.

m.) profertur tcpre1 prof. om. vo* diss. de re profertur tcg7b diss. d. r. proferatur ocp 7. aut om. he ut p1 de qua hrol3 8. aut

inpr. ],2,tl3 aut si impr. s huiusm. rp}i> ut auplures ft1 ut piu- res a7'2p2 ut aut pl. «* ('aut' suprasc.) ut tani pl. nfl 0. possunt ju.'rp2 item — oportet pa liabet post 'qnaeritur5 (17.) esl .|iiod tlcprc 11. plane fac. vo1 facere om. p1 factum esse add. jtt2 factum esse quod 1'actum esse convenit c facere quod conslat vol nam tum id 8 nam id tanttim cp

arguere f augere p3 augeri ? 12. id om. nv docere l/p,23q> doceri £ 13. ut si qui e ut si quisquam c ut quisque h in argumento bom. h 1-1. rationes /34 15. pactum r peceati atroeitatem nv occidissc cprdl*vo3 c,3 16. sit om. a\nl*v \H. cst vitiosa bg3 nou om. h iion quid-

que piimuni quod ju,2 non quidque quod pr. ka.f ('quidquae') n. quod quidque pr. Tiep'l\Lxli n. quod quique pr. p' quod quiqiie pr. h u. quod- que ut pr. l u. quodcumque pr. rp'(pr. ta.)t u. quo quidque pr. cvo3 n quemadmoduiu quicque pr. o.cp (q. id quodque) n. est quidque quod pr. v n. quicquid pr. p2 n. quidque pr. p'(alt. m.) n. id quod pr. I*

XXIX, XXX. 46, 47. AD C. HERENNIUM II. 75

dictum est, conplectitur et quae non breviter concluditur et quae non ex enurneralionc certum et constans aliquid re- linquit, ut intellegatur, quid propositum in argumentatione sit, quid deinde ratione, quid confirmatione, quid tota argumen- tatione demonstratum. 5

Conciusiones, quae aput Graecos inikoyoi nominantur, xxx 47 tripertitae sunt, nam constant ex enumeratione ampliiicatione et conmiseratione. in quattuor locis uti possumus conclusioni- bus: in principio, secundum narrationem , secundum /irmissu- mam argumentationem , in conclusione. ,0

Enumeratio est, per quamconligimusetconmonemus, quibus derebus verba fecerimus, breviter, ut renovetur, non redintegre- tur oratio ; et ordine, utquicquid erit dictum, referimus, utauditor, si memoriae mandaverit, ad id, quod ipse meminerit, rcduca- tur. item curandum est, ne aut ab exordio aut a narratione repe- 15 tatur orationis enumeratio ; facta enim et dedita opera conparata oratio videbitur esse artiiici signiiicandi ingeni venditandi me-

Sc. : rion primum quidque quod. 1. dictum est compl. l,2,(rc

uo23«p23 dict. e. primum eompl. ocpbd dict. e. eodcm modo eompl. I* concludit e (!)q> complectitur 6 2. non ex om. q3 non fi (sic) non del.

e

p2 om. «Y ex om. bl123T ex exniun. (i (sic) numeratione hfvo3 ',\. relinqnid u, reliquid /' relinquitur q1 quod prop. a 4. quid inde

plal deinde quid q2 quod deinde v iu ratione tl3cp rationis confir- matione he ratione conf. it quid in conf. I3 in tota arg. l3cp 5. dem. sit ll3cpvo'v (i. aput fl ETilAOTH. h epilogi ctiu,q1'1cv8 epy- logi ancp 7. tripert. cp(inlQ113v numeratione /mq2 8. commisse- rat. fi miserat. q- in quattuor — conclusione om. ^/*(pr. m. )vo2o (non cp)

b a

in 0111. \(k')L2vo3 in quatt. locis uti possumus concl. a (sic mutat ordi-

iicin) qu. in loc. cp possinins hpel(il concl. in 0111. hcp'Tt «J. prin-

cipiis e cum rationc cpit cum rationes h secundum rat,ionem u' Jl

1 cenlig. (i (sic) colligamus b 12. reb. sermonem vo3cp faeeremua ///>'

IVcn iniiis vo3 ut non rcimv. h removetur breviter el redint. /; aoa al

rcd. >//23 reintegr. q*3v 13. ex urd. b quo et ordine quo quidquid

crit dictum d ui quicquid h/iTTfi1 t,a2 (uT add.) m quidque k m om. s

rclcriinus hfif referemus epxkaoQ1 (pr. m.)3 referamus ty'(alt, m.)v(b!)

14. ad idcin l,2(f!)leQ?v 15. idem cur. h in gua cur. tocpLva1*,

9x(pr. m.),23i> iic iii exord. h ue ;ili exord. n ae ani exard. vo2 aul

jrr.i

narr. ke&anPvo3cp au1 a tiarlione » (sic) 10. enum. aarrsrtionis >■ facta <//'' ficte // fidta ? debita voB ac comp. q'2 17. videbatur t'l'[ esse ari. ttc .nii ing. »/ fngenii Itcpnu.' a- ingeriiique &/**, 2(a' ^Jrclhio^vd vcndicandi q*V incnioriac Ljfl2©1 el nicin. g

76 CORNIFICI RHETORICORl M XXX. 17, 18.

naoriae ostendendae causa; quapropter initium enumeratio- nis Bumendum est a divisione, deinde ordine breviler expo nendae ree sunt, quae tractatae erunl in conflrmatione el confutatione.

implificalio esl res, quae per locum communem instiga tionis auditorum causa sumitur; loci communes tsx < 1« *<•< "ii i praeceptis commodissime su ntur adaugendi criminis cau

18 sa. primus locus sumitur ab auctoritate, quom conme

ramus, quantae curae ea res <IK fueril inmortalibus aul ma-

taioribus nostris n--ii,iis civitatibus nationibus hominibus sa pientissimis senatui, item maxime, quo modo de liis rebus legibus sanctum sit secundus locus est, quom consideramus, ill.ir res, de quibus criminamur, ad quos pertineant, ntrum ad omnis, quod atrodssvmum est, an a<l superiores, quod genus

i.-, ii -.ii n t . a quibus auctoritatis locus communis sumitur, ;m ad paris, boc est, in isdem partibus animi corporis rortunarum positos; an a<l inferiores, qui lii^ omnibus rebus antecellun iur. tertius locus est, quo percontamur, quid sil eventurum, si omnibus idem concedatur, el ea re neglecta ostendimus,

1. osteatandae ~~,E init. orationis ///' in. euumerationi A enum. om. «' 2. esl divisionis h de hp* dein. njputh ordine om. pJ breviter ordine e brev. el ord,. ob ex ord. brev. t ord. el brev. rp brev. "iii. / A. buuI res d tracte u' tractandae / fractatae d '■>. esl quae 3 comm. pei loc l> propter dolum communis /' 6. con

sumitur u' ~. comi Ii> Bum. h BUmentur hvpnniv Bumuntur gr aut

augendi ux cauaam epp,2,oq>dl*vo~VQ~ 8. cum memoria cum l,a'f

4-n iit memoramua tQ~ cum commemoramua a~noc,% cum com moremuso1

'.i. res • ■;< p' >li> Fueril // faerit «li» ? fuil inmort. c ;i<- maioribus e amatoribus h>>nu' maioribus o~ nost. mai. qp 11. de eis reb. p1 12. legibus om. 2(a'),t> in leg. Pttt* Bancitum ea~oqovol sanccitum u sanoti nun /o1'-'»' -'u Banctum n '■>! /'/'■"' cum om. h consideremus Ao- 13. illa8 res g~d illas <U' eriminantur eo,',LJ~7',~\ ad om. 7r l 1. genus qnod /■ 1~>. hii cgl~3v lii sr ;i quorum auctoritate d*,9*(pr. m.) communis om. >■ consumitur u an ad |>;i"-> a*(in ns.^tcobLVP ;ui pares n« iam partibus A iam paribus ?r >i ;i paribus eu-Y 16. id est /4 in iisdem o in isdem e de eisdera p~ in hisdem 5 <■! fort. /4 17. positis en qui lii> hominibus reb. ?r quibus his omn. /4 liis qui oinn. anteeell. vo~ rebns om. // antecellunl i7/4p' 18. in quo / percunctamur uc percunctatur n percunctantur /' sit venturum /4 sit om. f~ eventurum >it f~ 10. idem om. a~fd ostendimus e osten- demus hnunvl>o~~~

XXX. 48, 49. M» C. HBRENNIUM II. 77

quid periculorum atque incommodoruni oonsequatur. quartus locus est, quo demonstratur, si nuic sit remissum, multos alacriores ad maleficia futuros, quos adhuc expectatio iudici remoretur. quintus locus est, per quem ostendimus, si sen- (••iiii.i aliter iudicare sit, nullam rem fore, quae inconnnodo 5 mederi aut perperam factum iudicium corrigere ppssit ; quo in loco non incommodum crit uti ceterarum rerum conpara- tione, ut ostendamus alias res posse aut vetustate sedari aut consilio corrigi; huius rei aut leniendae aut corrigendae nul- lain rera adiumento futuram sextua locus est, quom osten- 49 dimus ex consulto factum et dicimus voluntario facinori nul- 11 lain excusationem , inprudentiae iustam deprecationem para- i.iiii. septimus locus est, quo ostendimus tetrum facinus cru- • lele nefariuiu tyranniruiti esse, quod yenus iniuria mulieruni

I . et ino. Z1 at inc. // aut inc. rp sequatur voa 2. si tioiua h sii 0111. hn promissum h permissum -ii e sit perm. «3 ("per in ras.) >it repromiasum va1 multo kp^na1 ''. alacreg /Juo7 alacrio // (in li u . \s.) alacriuses n acriores /vp*i'o'i' malencium ebP quod hepxax el

ra

qtiod up'/' I. remoratur heno removetur u (ead. man.) esl locus t per quem ost. erta\ia ras.y<xp,3 cum ost. n,p(va ras.)/t* quo ost.fi1 per om. h ostendimus hccp ostendemus epit(i,2,t si sententia aliter i'pln in sent. alterius h -i a sent; al. p*ft,2,x/'t> si ab sent. al. / si semel a sent. al. q2 si semel (om. 'al.') c si semel al. 9- .">. dicatum sii // iudicatum sit ?. 8c. : iudicare sit. non illam /' fere ux facere henu^trh quae nun commodum erh c]jxnuax,h ('commodo) quae don cum comm. erii p1 quae uon commodum /*' quae incommoda mederi a"1 qu. incommo- iln mederi poc qu. incommodum quae ab aliquo modo med. / qu. aliquo modo med. /3 qui huic inc. med. l*vo* 6. aut — uti om. ux aut

perperam tum iud. n aul terratuum iud. h aut terramtnm iud. ep1 aut erratum iud. p2f*dcpc,3 aut perperum iud. //* aut perperam erratum iud. luJ,2,(/,,)r perperam factum iudicium. Orelli possis p2 7.

a

eertarum rf/4»o3 8. ostendam. he ostendemus a (corr. alt. m.) res om. ju.1 9. consilii h huius vero rei vo1 liniendae u leniundae oo3 aut om. u*vq% 10. est loc. ea quem ost. A quo ost. efi osten- dimus fiefi1 ostendemus ? ost. ex cons. nrWvo1*3 ost. et cons. epk gr12,h ('aut') ost. cons. Z124^1 ex eons. — dic. om. r1 11. dicimus eud dicemus g 12. excusationi e exc. esse t esse exc. col*Q3b im- prudentiam e sed imprudentiae dl* imp. vero qp iustam cp et iustam

l.fl/W13-^^ etiam iustam q* iustamque z>oJ Fo. : at inp. iustam 13. est loc. r quo ost. p*«,3*ut ost. h cum ost. nc ostendimus kefi* ostendemus s fasc. c 14. tirannic. uc genus ut. vo% iuiuria

78 CORNWKa RHETORICORUM XXX, XXXI. 49, 50.

aut earum rerum aliquid, quarum rerura causa belia susci-

piuntur et cum liostiluis de vita dimicatur. octavus locus est,

quo ostendimus non volgare, set singulare esse maleficiuni,

spurcmn nefarium inusitatnin , quo maturius et atrocius vindi-

5 canduin sit. nonus locus constat ex peccatornm conpara-

tionc, (piasi qiiom dicemus. maius esse maleiicium stuprare

ingenuom < (iiani sacrum legere: quod alterotn propter egesta-

tem, altcrum pmpter intemperantem superbiain liat. decimus

locus est, per quem omnia. quae in negotio gerundo acta

io sunt quaeque rem eonsequi solentj exputamus acriter et cri-

minose et diligenter. ut agi res et geri negotium videatur re-

rum consc<|Hi]itiniii enumeratione.

XXXI 50 Alisericordia eoninovebiair auditoribus , si variam

fortunarum conmutationem diceiiius: si ostendemus, in quibus

is commodis fuerimus, quibusque in incommodis simus, conpa-

ratione; si. quae nobis futura sint, nisi causam optinuerimus,

enumerabimus et ostendemus; si supptieabimus et nos sub

eorom, quorura misericordiam captabimus, potestatem subicie-

mulierom PtpvQ-1*^ mul. ini. c iaiuriarum muriae t iniuriarum ek^dl* iniuriam hp^nk^f iniuria p*anlx*volaQ*

1. aliquid qu. rer. om. o1 aliud qu. vo3 rerum om. ft/3*dcp sus- cipiantur l> '\. ostendimue heu1 ostendemua <s" malef, esae e 4. quod u2a/V//'24qp iudicandum etv iudicatum vo* rincL est ncp 5. nonus loc. constat \.af.o non. loc. esl t non. loc. est const. d non. loc .■>i cjui coast. s(>j) comp. pecc. cp 6. dicemus l.nfoc dicimus ? stuprari co' vituperare liu-fn 7. ingenuum hpnunnt. pal»* ingenium ef ingenuam mulierem cp ingenuam <z acrum '; sacrum legere r*,pal.? q13 sacram legem pal.s legere Baerum cb saer. ledere s- ( laedere a) laed. Bacr. o- quoniam o H. propt. alt. eg. q1 alt. int, b in- perantem c imper. hpntPcvo* intemperatam p*(pr, m.)vo3, Pith. 9.

e

gerendo cob gerundo e neg. tiunt vcl gerende /4 sunl aota fnt lo. exputamus n expnngemus p( in ras. )u-a* expugnemus fnr expom-inus ha^tp exponimns ul alacriter /q1 11. aul agi h 13. commove-

tur q3 auditor >i l3v.cp varia foit. commututioue h 14. dicimus si osteudimus t in cjuibu.-. eomin. fuerimus oni. hepn fuimus p2af trocP qnibusque incommodis sumus envQ1 2,u2«qp ('simus ) quibasque commoil. ('in' eras.) simus u1 quibns incomm. simus b,l2 ( tM <|uibus in incomm.' suprasc.)* in quibus inc. simus o,c ('sumus ),Q3 15. in comp. d Fo. : cum conp. sunt tS sint incomm. r 16. ni caus. I3

obten. h* optin. dQ13 17. enum. et om. S et si suppl. et si nos cp

18. captavimus e potestate nl4vo3 subiciemus nefindc

XXXI. 50. AD C. HERENNIUM H. 79

imis ; si, quid nostris parentibus liberis ceteris necessariis casurum sit propter nostras ealamitates, aperiemus et simu! ostendemus illorum nos solitudine et miseria, non nostris in- commodis dolere; si de clementia lmmanitate misericordia nostra , qua in alios usi simus, aperiemus : si nos semper aut 5 diu in malis fuisse ostendemus; si nostrum fatum aut fortu- nam conqueremur : si animum nostrum fortem patientem in- commodorum ostendemus futurum. conmiserationem brevem esse oportet, nihil enim lacruma citius arescit.

Fere locos obscurissumos totius artitiei tractavimus in hoc 10 libro, quapropter huic volumini modus hic sit; reliquas prae- ceptiones, quoad videbitur, in tertium librum transferemus. haec si, ut conquisite conscripsimus , ita tu diligenter fueris consecutus, et nos industriae fructus ex tua scientia capiemus et tute nostram dilig-entiam laudabis tuaque perceptione laeta- ih bere; tu scientior eris praeceptorum artifici, nos alacriores ad relicuom persolvendum. verum haec futura satis seio. te

1. (jiiod f iu aostr. /4.9l(pr. m.) praesentitras h proximis pa- rentibns rvo1 3,p'(alt. m.)*,3 ( "par. lib. proximis' /2) el <et. oUvo1

celerisque vo* 2. eausarum xk* 3. sollicitudine epnu1 a^ftroo12^

rf/134.3,x, Lamb. et cordi miseria t1 et misericordia /2 4. delores

h dolore ufv sii 11 (sic) et si o 5. vi>i it simus e fuimns 7ivo3cp fnerimns 6 aut divinu malis fuisse h aut divini fnisse malis e 6. ostendimus // factnm nuW2 7. pacientem h ae pat. p1 iu-

eommoditer u1 8. ost. futuram hpnu1 ost. fnisse rld/4 9. laeri- ma he acrescil ft 12. quoad iudieabitur t in tereium add. u-

sicut l^u^^oS sicum bgl 13. conquisitae n ita ut hepl7tk ita p2

ftol34vo23 dilienter f diligenter et nobis hep^nk1,^1 (inter dil/ atque 'et nos' 30 fere litt. eras.) dil. fueris conseeutus u^a^ocp dil. f'u. • tus /3 dil. prosec. fu. / dil. a te vel perlecta ve\ descripta fuerint k-u"2 fnvo3 dil. vel perl. a te vel descr. fu. c dil. a te vel perl. vel persc. fueris consecutus r dil. et nobiseum et sine nebis considerabis no'p'qp.3, dl4 ('nobiscum sine') dil. fneris consecutus nobiscum et sine nobis p2 14. et nos om. u1 et tua sententia cap. (i1 conscientia h ('con in

ras.)epjrti2 gr12aftr!3 /'rp,2i- 15. et totam h dil. nostram no3v

tua percept. henu'1 tu — persolvendum add. ft2 16. artificii

hen artificio ? nos vero t alacres /3 17. ad reliquum cp

ad pelicum h ad perielum ep ad periculum g ("ad periculum reli- quum v) vere cum futura satis voce enim h ventura d facienda r2(mg.)

90 CORNIFICI RHETORICORUM II. XXXI. ;.<>.

oiini Don ignoro. nos deinceps ad cetera praecepta transea iiiu.v ut, <^,|^,, LubentissiHne raciemus, tuae rectissumae vohin- t.iii morem geramus.

I. Bed noa oo1,c,3 deinceps cavere praec. // deinc. addere pr, it 2, ut iM quod p\//'i"l3".:< raciatmu ken faciemni pp,dr*w>,,pl,3 l:i-, iiniis < facimui ii voluatatU ep'« \"l. rectissime -,/cp 3. mo

i nufi n, nioi igei emui p*p 'o?

IIIIIMHI I IIIIHlir.il niini \H I . HEREWIl M LlliER III.

Ad omnem iudicialera causam quem ad modum conveni- i 1 ret (nventionem rerum adcommodari, satis abundanter, arbitror, superioribus libris demonstratum est; nunc earum rationem rerum inveniendarum, quae pertinebant ad causas detiberati-

el demonstrativas, in hunc librum transtulimus, ut omnis ■ inveniumli praeceptio tibi quam primum persolveretur. reli- cuae quattuor partes erant artifici: de tribus partibus in lioc lil.ro dictum <->t: dispositione pronuntiatione memoria: de elocutione, quia plura dicenda videbantur, in quarto libro scri- bere maluimus, quem, ut arbitror, til»i linrum celeriter apso- «° lutuni mittemus, ne quid tilji rhetoricae artis deesse possit interea prima quaeque et nobiscum, quom voles, et interdum sine nobis legendo consequere, ne quid inpediare, quin ad hanc utilitatem pariter nobiscum progredi possis. nunc tu fac at- tentum te praebeas: nos proficisci ad instituta pergemus. is

Deliberationes partim sunt eius modi, ut quaeratur, utrum n 2 potius faciendum sit, partim eius modi, ut, quid potissumum

1. iuridiclalem Pith. oporteret q1 2. accommodare e hab.

cbQ123v abund. arbitror \.2,trv abund. ut arb. 5 3. in sup.

dl*Qi2v.% dem. est libris bQ2 est om. heantdl2iv earum rerum

rat. e 4. pertiuebuut cq2 pertinebat S pertinerent. Iunt. 5. et

demonstr. om. 1,2,0 6. inveniundi hpant praesci iptto hptv perscri- ptio neu,2,P perceptio c quam plurimum h*tPr 7. in lioc tercio

libro c 8. dicendum erit ccp dicemus 3 9. plurima r iu quattuor libros h1 quarto vel tertio a ('vel tertio' suprasc. alt. m.) scribere

ht eonscr. g 10. malumus f tibi om. cqx absolutum add. u2 11. reth. rationis 6 rationis vel artis vol 12. interea — possis om. b et nobis cum vol. t et nobis cum vales iiu^a^f 13. legeiidum e legeudu h legendo consequendo u1 hanc add. «2 (in ras.) 14. tu

factu u1 (sic corr. ) 15. pergamus Pith. 16. eiusm. hepnkaftu liu

iusm. pg]»,3 17. faciund. eu^fc sit facieudum oep,Z partiiuu e1

huiusm. rdQ^bS qui pot. h1 quod pot. fl*

CORMFICIUS. 6

82 CORNIFICI RHETORICORUM II. 2, 3.

faciundum sit, consideretur. utruin potius hoc modo: Kar- thago tollenda an relinquenda videatur; quid potissumum hoc pacto: ut si Elannibal consulat, quom cx Italia Katthaginem accersitur, in Italia remancat an domum redeat an in Aegy-

b pturo grofectus occupet Alexandriam. item ddiberationes par- lim ipsae propter se consultandae sunt, ut si deliberet sena- tus, captivos ab hostibus redimat ;in non> partim propter ali- quam extraneam causam veniunt in deliberationem et consul- tationem, ut si deliberet senatus bello Ttalico, solvatnc legibus

io Scipionem, ul cum liceat ante tempus consulem fieri; partim et propter se sunt deliberandae et magis propter extraneam causaiu veniunt in consultationem , ut si deliberet senatus bello ltalico, sociis civitatem del an tion. in quibus causis rei natuia faciet deliberationem, oinnis oratio ad ipsam rcni

is adcommodabitur; in quibus extranea causa conficiet delibe- rationem, in Bs ex ipsa causa erint adaiigendae aut depri- mendae omnes rationes.

<* Eos, qui sententiam dicent, finem sil.i conveniet utilitatis

1. sit fac. ,u'p2 Lamb. faciundum e sii considerandum kil con- sideratnar c potius om. u ttarlag. ejuinb '2. quj //' qued, » I'1"'

.!n ultPu(pvo* -\. aqnib. //'/• cousulat l:2,tri<l/Q2S consultat n con-

sulel l* consultet f**qp vel cons^Het fi'1 eonsuj c quae px li. e Kar tag. uii 1. arceraitur pul accersitur klQscov,Z arcessitur q\;\\\. m.) arcessatur h accersatur nekl,a2 (in ras.) aTcessiatur yPg}f accersiatur n in italia r an italia dpQ2 ari in it. l,2,tbcp,Z perman. /',:* Lamb.

aut dom. qp in egiptum fi in aegipt. e 5. alexundriam oee. r det- liberationia cl> partim in ipsa h <>. deliberat eb 7. captivosne //// 9. se del. (il (ut 12.) solvatne — italico om. vd legilms opinionem ft1 10. licel /t1 liceat eum orp consule e II. Goiufe&erandae /Pvu3 \:\, ad tuendam del civttatera r ad luendum civ. det o1 del om. rc 14. faciat h omniB — deL on*. '•(/- ratjo Lamb. rem om. >">2 l.">. extraneam // (/// in ras.) causa om. hqtnalfc efficiel 0 Baciet p3 conf. omTfc 16. iu iis />qp iu liis s ex ippa I :>.lu(pP ;,i"/--V ipsa * eiit //9» erint //> adaugendam aut deprimendam gr,2,h<u,.p'1 ( aut adaug.') aui adaugenda aut deprimenda p'iz,kl ('aut' suprasc.) adaugendae aut deprimendae u2»///3///?/"/23 aut augeadae aui depr. flQ* aut augeada aut deprimenda p x alt. m. (add. 'est') dl*,Z 17. omnes rationes eorumlty matioiiem eor! gr,2kl omnem orationem eor. p%k*filc,3 memorationes eor. 7iu2a,f1 memorationem eor. hep1 omnes orationes eor. a2fliilvo23Q2 omnem eor. orationem Q1 (alt. m.) Sc: eos, qui 18. dicent qui sent. dicet gry 2 dicent is qui sent. dicet 2,tPcpQ2v dicent linem. is qu. s. dicet flnem c finem igitur conv. util pr. q1 pr. m.) fines ibi n finem conv. sibi cp

II. 3. AD C. HERENNIUM III. 83

proponere, ut omnis eodem totius orationis ratio confera- tur.

Utilitas in duas partes in civili consultatione dividitur: tutam honestam. tuta est, quae conficit instantis aut conse- quentis periculi vitationem qualibet ratione. haec tribuitur in s vim et dolum, quoruin alterum separatim aut utrumque sumemus coniuncte. vis decernitur per exercitus classis arma tormenta evocationes hominum et alias huius modi res; dolus consumitur in pecunia pollicitatione dissimulatione maturatione mentione et ceteris rebus , de quibus niagis idoneo tempore in loquemur, si quando de re militari aut de administratione rei puplicae scribere velimus. honesta ies dividitur in rectum et laudabile.

Rectum est, quod cum virtute et officio fit. id dividitur in prudentiam iustitiam fortitudinem modestiam : prudentia est 15 calliditas, quae ratione quadam potest delectum habere bo- norum et malorum; dicitur item prudentia scientia cuiusdam artifici ct appellatur prudentia rerum multarum memoria et usus conplurium negotiorum; iustitia est aequitas ius uni

1. omn. eodem tot. or. gr12k(i,2 omn. eorundem t. or. hp*n 011111. t. or. eodem e omnis eo tot. or. p2tr oinn. ad eam t. or. ll(mg.)vol 3e',3 om. ad eandem t. or. v om. ad ipsam t. or. dl* or. rat. conferantur c 4. in tut. rQ1 tutam honestam \,2,cvq* tut. et in hon. p1 tut. et hon. s conficiet cq2 5. tribuitur 1 (fi1) distrib. 5 6. vim dolum e'(pr. 111.)

e

vim atque dol. ^(alt. m.) qu. aut alt. cpdl*,% 7. sumamus coni. (i consum. cp numerum coni. h simul coni. e coniuncte hen,2,t con- iunctae pxk coniunctim p2[idl2*vo2c coniunetum q2 inconiuiicte vo3 de- cernitur p^atpnl.*6!1 discern. hekfcQ28. Lamb. secern. rocphPvo1 ,0 de- secern. I* 8. evocationes b, Lamb. revoc. 5 alia huiusm. dol. dl*Q3 9. in pecuniae h in peccunia (iac in pecuniam pollicitationes dissimulationes maturaciones mentiones et c. res bdl13*vo,3Q3v in pec. pollicitationem dissi- mulationem mat. ment. 9 ' (alt. m.)^ dissimulatione (i (sic) diss. om. a1/" mentitione /J,Lamb. mentione om. h et cet. res om. vo3 10. magis id idon. b 11. loquimur bQ3 de ministr. e1,^2 reipuplicae 0111.

ft1 pupl. om. e 12. velimus ep(n ?)j^,2,^eqpP.Lamb. valemus h volu- mus dl* volemus 0 et in laud. q1 14 fit om. h 15. in imprud'. n fort. temperantiam 6 16. dilectum hen delectum (i delictum al (corr. a2) 17. mal. et bon. art. ducitur h scientia — prud. 0111. cp

18. et appell. L,2,tfsg12 item app. oq»,3 item et app. dl* rer. miilt. mem. \,2,trQ*3v8 mult. mem. rer. CQ*b 19. ius suum cp suum o

uniuscuiusque nl*

6*

s4 l ORNMCJ RHETORICORUM II. III. 3. 4.

ouique rei tribuena pro dignitate euiusque; fortitudo es1 re« riim niiiu n.irutti appetitio el rerum humilium contemptio »'t laboris «-11111 utilitatis ratione perpessio; modestia esl in animo contmens moderatio cupiditatum. 111 1 Prudentiae partibus uteraui in dicendo, si commoda cum

6 ineommodis conferemus, quom alterum sequi, vitare alterum eohortabimur; aut si qua in re cohortabimur aliquid, cuius rei aliquam ad disoiplinam scientiam poterimus habere, quo modo uit qua quidque ratione fteri oporteat; aut si Buadebi

ius quippiam, cuius rei gestae aul praesentem aut auditam

memoriam poterimus habere; qua in re fa<Hie id, «i«i"«l veli- mus, exemplo adlato persuadere possimus. iustitiae parti- ims utemur, si aut innocentium aul suppticum dicemus mise ,,.|-i oportere; si ostendemus bene merentibus gratiam referri

iBOonvenire; si demonstrabimus uleisci male meritos oporlere; si fidem magnopere censebimus conservandam; si leges «'t mores civitatis egregie dicemus oportere servari ; si societates atque amicitias studiose dicemus eoli convenire; si, quod ius in parentes deos patriam natura conparavit, i«l reHgiose co

Mlendum demonstrabimus; si hospitia clientelas cognationes ad

1. rei tribuens l.a^ng^M r.-iribu.-ii> l< ^'u^/kq1 tribuens «'«jp unius cuiusque vo* 2- r. humanarum c cumlentio h contemptio (i 4. cupiditatem kfilgrl* 5. cum om. /h/01 mferamus y,*,2{ax),tr

alt. vit. r/yp121 7. cohortabimur <-.'■'• cohortemur ?( coart.' q7) cu- ius , 9 Jiquam om. t1 ('aliquitf P.ut^) aliquem cb ili><i|)li

,l;im bc. n disc. bc hpk1 disc. aul Bcientiam egr1* dUciplinabilem sententiam u1 disciplinabilem scientiam j(u'F) <t habere o,3 habere et ccp 9. qua quid rat. f qua quodque rat. rll* quidque om. qxv fieri possil ostendemua c,Z,vo* , fteri p'l|>i. m. . del. alt. m.) f.

, ,p, ,, t. ostendamus b ut si hp'n 10. pra<Esentis aul auditae t*l*cvql 11 fac. iu <|iii<l 6 12. possimus eft' possimus vel poterimus a ('vel |,,,i ' add. alt. in.) poterimus /V;2 possumns g 13. innocentiam lm innocentum p*atr,Z Bupplicium kakWvo1 dicim. n 14. in inme rentibus h1 (*bene mer/ alt. m.) inmerentibus >it merentibus p* (eum ra- sura 4 litt.) u.l.r referre t*vo*v conferri ul> ref. oportere t 15. male mer. ulc. cIjq* ulc. male mer. A9 16. magno opere q2S

leges et om. t 17. maiores tt aegregiae p1 egregiae /' aervare v conservari oqp opert. om. b 18. amicitiam qp dic. Btud. ocph colligi e coli om. <? 19. parentis hpnfi1 io patr. <» 20. demon-

stravimus /< sed hosp. /> ospitia /«■■c offfcia p2 clietitela A1 clien- telam ^2<? cognitione hl cognationem h2

III. 4. 5. AD C. HERENNIUM III. $5

finitates easte colendas esse dicemus; si nec pretio nec gratia nec periculo aec simultate a via recta ostendemus deduci opor- tere; sidicemus in omnibus aequabile ius statui convenire. his atque huius modi partibus iustitiae si quam rera in contione aut in consilio faciendam censebimus, iustam esse ostendemus, con-> s trariis iniustam: ita fiet, ut isdem locis <'t ad suadendum et ad dissuadendura sinuis conparati. sin fortitudinis retinend 1 causa faciundum esse dicemus, ostendemus res magnas et cel- -1- >c(|iii el appeti oportere, et item res humilis et indignas viris fortibus vel viros fortis propterea contemnere oportere n> nec idoneas dignitate 9ua iudicare; item ab nuila re bonesta periculi aut laboris magnitudine deduci oportere; antiquiorem mortem turpifudine habere; non ullo dolore cogi, ut ab officio recedatur; nullius pro rei veritate metuere inimkitias; quodlibel l»ro patria parentibus hospitibus amicis iis rebus, quas in-ii-i, tia colere couit. adire perieulum et quemlibet suscipere labo- rem. modestiae partibus utemur, si nimias lubidines hono- ris pecuniae similium rerum vittiperabimus ; si unam quamque

1. colenda hcplita*r* col. esse cumaste h caste om. o om. do* ne precio u1 aec pr. om. <U* ae gr. u1 2. nec peric.

om. q1 similitadine h a vera via et rect.i c ded. ost. n op. ded. u 3. dicimus // aequale >vo3q3v fatui u1 constitui q3 conv. stat. t stat. oportere cps 4. auiuscemodi % contione heob 5. aut conc. o.rp ('cons.') concil. h-Q}o facienda n rj. eontrarii A« idera hlpln isdem h2e,2 liis isdem u(sic) iisdem p"- hisdem cp12Ad hiis- dem q%v et ad suad. et diss. /14u,3 et ad diss. om. vo3 et diss. tp 7. sumus b parati >>o3q- -i fort. Q>(pi: m.) 8. causae h1 fac.

esse dic. l.2.rbl'cp faciundum epnfnvo1 faciendnm u«, qnid faciendum l fac. quid vol dicamus e dieemus (suprasc. 'ostendemus') u res ma"-n. ost. b et excels. cp 9. hum. res b 10. viris fortibus vel viros

fortes l,al fvef eras. «2)palAc vir. fort. riros fortes ? propterea om. ftl13vo2Q12v praeterea eont. pal. 15t>o3 conteinpnere u« contempni

c idoneos e idonea hvo3 11. ab nulla ekanb pericula u VI.

ac lab. q3 et lab. d doloris t1 antiquorum u1 morem 1 13.

sine turpitudine u (sic) turpitudinem en turpitudini t habere hp' ha- beri eup^af^tQ^v.Z non ullo u in nullo hep'cp in ullo n nullo s- 14. reeedant o pro om. e quamlibet u2f quilib. cb 15. ospit. u

iis rebus ne,l13 ('eis') his reb. hpant Lamb. pro his reb. fi rebus f et hiis reb. q3 et his reb. g iustia h1 17. honores hb hon. om. 6

18. pecc. u pecunias b pecuniarum 1'*q38vo3,c ('pecc.') similiumque

86 CORNIFICI RHETORICORUM III. 5, 6.

rem certo naturae termino definiemus; si, quoad cuique satis sit, ostendemus ; nimium progredi dissuadebimus ; modum uni cuique rei statuemus.

6 Huius modi partes sunt virtutis; amplihcandae, si suade-

sbimus, omnibus verbis attenuandae, si ab iis dehortabimur, ut haec attenuentur, quae supra demonstravi. nam nemo erit, qui censeat a virtute recedendum: verum aut res non eius modi dicatur esse, ut virtutem possimus egregiam expe- riri, aut in contrariis potius rebus quam in his virtus con-

lostare, quae ostendantur; ita, si quo pacto poterimus, quam is, qui contra dicet, iustitiam vocarit, nos demonstrabimus ignaviam esse ei inertiam ac pravam liberalitatem ; quam prudentiam appellarit, ineptam et garrulam et odiosarn scien- tiam esse dicemus; quam ille modestiam dicet esse, eam nos

i5 inertiam et dissolutam neglegentiam esse dicemus; quam ille for- titudinem nominarit, eam nos gladiatoriam et inconsideratam appellabimus temeritatem.

trl* et similium l*, Lamb. 1. difin. (i diffin. hancp quout h qued t3

satis om. 8 2. et nimium cpc.d ('nimirum). et in niin. v uimiumque t modum 1,2,13oq* modo v et si mod. tllvolQy et mod. sr 3. statuamus ke 4. huius part. q* partes sunt omnibus verbis attenuandae 1,2.1 ' (pr. m.),vo3 (om. 'atten.') part. s. om. verb. amplificandae si suadebimus, att. I* part. s. amplif. si hortabimur om. vero verb. att. /3 part. s. virtu- tis amplif. si suadebimus, om. verb. att. q2 part. s. virt. ampl. si dis- suadebimus omnib. verb. att. si ab his dehort. c part. virt. s. ampl. si suad. att. 7" part. s. virt. ampl. si suad. att. ? ('si dissuad. h) 5. et ab n si om. h ab is f ab his s 6. et ut /3 adt. hfi attenuent

t 7. erit n. qui censet b veruin aut om. t ver. ut dic. r. non h.

esse t 8. huiusm. cp2i>T,3 dicantur (in ut om. h posuimus

he poss. exp. egr. r egr. poss. exp. b 9. reb. pot. cq2 iis cp virtus const. quae ostendantur hep^n virtutem constare ostendemus (i1 virtus const. ostendatur ?(fi2 ; ostendetur /*, Lamb. v. const. videatur /' v. dicatur const. c) 10. item C. Sc. : ita si eo it quod is cq1

11. his qui itfi contradicit 3 vocavit hephi13*vo13Ql*v,3 vocabit Ttp%aftevo-Q^(j>v. m.) demonstravimus h 12. parvam (i^cb liber- tatem y.dl*cv, Lamb. quod cq1 qui dt* 13. inpr. (i appellaret h

appellant (i^n appellat v appellavit p23 14. esse om. r mod. dicil

esse (i mod. esse dicet t dicet mod. esse oqp Fo: dixerit esse iner- tiam nominabimus vo"1 inertiam — eam nos om. n 15. neglegentiam (i

esse dic. om. wo3 negl. dic. r formidinem bl 16. nominaret hl

nominarat k2 17. appellemus q2 veritatem b1

IV. 7. AD C HEREXXIEM III. 87

Laudabile est, quod coniicit honestam et praesentem iv 7 et consequentem conmemorationem. hoc non eo separa- vimus, quod partes, quae subiciuntur sub vocabulum re- cti, hanc honestam conmemorationem non dare soleant, set quod quom ex recto laudabile nascatur, tamen in dicendo 5 seorsum tractandum est hoc ab illo: neque enim solum laudis causa recta sequi convenit, set si laus consequitur, duplica- tur recti appetendi voluntas. quom igitur erit demonstratum rectum esse, hmdabile esse demonstrabimus aut ab idoneis hominibus, ut si qua res honestiori ordini placeat, quae a m deteriore ordine inprobetur; aut aliquibus sociis aut omnibus civibus exteris nationibus posterisque nostris.

Quom huius modi divisio sit locorum in consultatione, breviler aperienda est totius tractatio causae. exordiri lice- bit vel a principio vel ab insinuatione vel isdem rationibus, 15 quibus iudicialem causam. si cuius rei narratio incidet, eadem

2. hoc non 00 modo separavimus parles eg- hoc 11. e. 111. sep. ut partes hpn( nos)af,[i ('partes add. u2),n ( separab.') hoc n. eo sep. ut part. t hoc 11. e. sep. a recto, ut part. rl (*he veritates' r- snprase.) hoc n. separamus a recto, qnod hae quatt. part. dl* hoc nos eo separav. a recto non quod hae IIII part. S,ocp ('eo nos') hoc non eo modo sep. a recto ut part. c hoc nos eo m. separamus a r. non quod hee qu. part. v, l13 ('a r. sep.') hoc nos non separav. a r. part. ^(pr. ni., 'eo modo' pro non alt. m.). Sc. : hoc non eo s e par a v imu s , quod partes 3. partes om q1'1 subiciuntur efian sub vocabulum hep1ocphl'i sub

vocabulo ? 4. hanc honestatem he honestam hanc u1 honestatis hanc (u.2 hanc honestatis 5 non dare sol. p2u.2,tc dare soleant hep1 dare non soleant s sed quamquam C. Sc. : set quod quom 5. na-

scatur (i,2,rocpe,Ql(m\ m.)2v,3, Lamb. nascitur hepn 0. hoc om. n 7. recta l,2(al),fp2 rectum 5 consequi e consequetur vo' du-

plicatur cqp,3,p3 placatur hepln placet «/v2,2 pl. magis x 8. recte app. ft2/" recta app. recti / voluptas rh1 dtemonstratttm erit unto,'.l

erit demonstrandum hepit,f,a { vcl ratuin') pal.4SBp' 9. rectum esse hep1 7cu*,2.tvo2e vr-i tum sr demonstrabitur cpdl13*^^1 ,3 dem. hoc modo aut idoneis dl* ut ab idon. ul aut id al 10. hoseslior h .

ordine h qua dct. t 11. deteriori et hordine u ordine om. vol aut quibns hep'Ji aut qualibus ul secus n 12. civibus om. b et

ceteris r extraneis h 13. div. sit loc. \,aneocp div. loc. sit ? 11. brev. tot. tr. caus. ap. crit e tract. tocius CQ*b Lamb. tractio h apperiendae sit h apperietur f aperiendura est t exordio hepln 15. vel ins. q1 ins. liisdem q2 vel isdem heu'/> ve\ hisdeni peftrc ve\ hiisdem pa mI eisdem v vel ah isdem Q'dcp 16. qnibns tndicale cansSA

88 CORNIFICI RHETORICORUM IV. 8.

8 ratione narrari oportebit. quoniam in huius modi causis finis est utilitas et ea dividitur in rationem tutam atque honestam, si utrumque poterimus ostendere, utrumque pollicebimur nos in dicendo demonstraturos esse: si alterum, quod dicturi

ssumus, ostendemus, ac si nostram rationein tutam esse dice- mus, divisione utemur in vim et consilium, nam, quod in do- cendo rei dilucide magnificandae causa dolum appellavimus, id in dicendo honestius consilium appellabimus ; si rationem nostrae sententiae rectain esse dicemus et omnes partes recti

io incident, quadripertita divisione utemur, si non incident, quot erunt, tot exponemus. in dicendo conlirmatione et confuta- tione utemur, ut enim nostri loci, quos ante ostendimus, con- firinandi sunt, contrarii sunt confutandi. aryumentationis ar-

qu. in iudicialem causam epl« qu. in iuridiciale cansa p'2,v ('iuridiciali') qu. in iudiciali causa ? ratio n ead. aarratione vq1

1. op. oarrare c narr. oin. l2vo3 et quon. ocp, Lanib. 2. et lion. <v6 lion. utrumque pot. ost. si 1 3. ost. pot. cQ^vbQ3 ost. si cuius rei narratio incidet hos in dic. demonstr. csse ft1 pollicemur fj,2,'2(al )r,v ( jiolluc.') 4. si alt. l,2,t ('si' om. h1) si alt. erimus demonstraturi simpliciter 70Q123bcp (plerique 0) >i alt, dem. er. simpl. vd si alt. dem. simpl. vo3 si alt. eriinns dem. quod dict. cr. simpl. c sin a. quid dict. sum. ost. simpl. x quid heuQ1"1 quidem v 5. simus q1 ac si v at si b aut si sr regionem b dixerimus t (5. divisionem n in dicendo heulat'lvo3Q* 7. dilucide magnincandi nek^fi^a^f dilucidae

raagnincanda Apft1 dilucide magnificandae bQ3 magnificandae a"1 ( diiuci- de eras.) 1'^vo-q1 manifestandae £2p'2 delucidandae v dilucidandae et magnilicandae qp dihieidandae oc dol. appellabimus a*f appell. — cons. om. o 8. id om. hdl*vo3 honestiore vocabulo ^(^(alt. m.) hone- sti cons. b sin rat. r rationem nostrae sententiae ebQ1 ratione nostram sententiam h racionem sententiae v narratione sententiae rationem q3 ra- tionis nostrae sententiam sr(p») 9. rectum b partes recte h ('rectae') p1Ttiji'1n 10. inciderint r quadripert. (i qitod /Vp1 quot eras. al suprasc. a% quotquot ocp 11. erunt divisiones p tot et exp. q1 in dic. cxp. cp2 in dic. in conf. ocpbvo3 12. ntemur. ut enim nostri

loci — eonfirmandi sunt , ita contrarii snnt confutandi U3cq3 (Moci nostri q3 confut. sunt' c) ntem. ut enim 1. n. — confirm. s. ita contr. confut. dl*8 nt enim nostris locis — confirmandis contrariis confutandis p1 ,h (contr. cogitandis'),7T ( nostri' 'contr. concitandis') utemur nostris loc. — conf. contr. conf. ep^^u1 ('et confut.'),2J'?ji93qp,r ('loc. nostr. )b conlirm. contr. conf. om. I"1 ut. nostros locos — - confirmando contrarios confntando vol 13. arg. artificiose tr. ho artiflciosae tractanda e tractandae arti-

ficiose r

IV, V. 8, 9. AD C. HERENNIUM 111. 89

tificiose tractandae ratio de secundo libro petetur. set si ac- y ciderit, ut in consultatione alteri ab tuta ratione, alteri ab ho- nesta sententia sit, ut in deliberatione eorum, qui a Poeno circumsessi deliberant, quid agant, tutam rationem sequi qui suadebit, his locis utetur: nullam rem utiliorem esse incolu- 5 mitate; virtutibus uti neininem posse, qui suas rationes in tuto non conlocarit; ne deos quidem esse auxilio iis, qui se inconsulto in periculum mittant; honestum nihil oportere exi- stumari, quod non salutem pariat. qui tutae rei praeponet 9 rationem honestam, his locis utetur: virtutem nullo tempore m relinquendam; vel dolorem, si timeatur, vel mortem, si ea formidetur, dedecore et infamia leviorem esse, considerare quae sit turpitudinem consecutura: at non inmortalitatem ne- que aeternam incolumitatem consequi , nec esse exploratum illo vitato periculo nullum in aliud periculum venturum; vir- .- tuti vel ultro ad mortem proficisci esse praeclarum; fortitu-

2. altera — altera h ab tua u ab t. rat. alteri om. a1 3. est 1 sit om. t in om. e qui pejias e (sic) qui a poeno p,lax,t,ov. q. a.

o

pene h qui a pene it quia poeni n qui a poenis 5- 4. circums. sunt 6 tntam rationem si quis audibit hep1 tut. r. s. q. adibit itp'1 tut. r. s. q. adhibet jiantr tnt. r. s. q. adhibebit fQ^^ox tut. r. s. q. persuadebit vo3 tut. r. qui snadebit b qui tut. r. sequi suadebit cq^v^S Lamb. q. tut. r. suadebit dl* qui t. r. s. suadent cp1, (suadeat qp2). Sc. : tutam ratio- uemsequi qui suadebit 5. utemur /p2 incolomit. \,ab 7.

collocaverit n locarit h locaverit 0 ne deos quidem esse aux. iis b jdeos q. e. aux. his h idoneos q. non e. aux. eos «p9(i,2,t,P(jpr. m.)vox ( ldo-

o

neas' ft) idoneos non e. a. eos eplc deos q. non e. a. iis r deos non e. aux. eis q- nec deos q. his e. aux. vd nec d. q. eos e. aux. q3 nec d. q. e. aux. his cpdl* his d. q. n. esse (om. 'aux.')^1 8. consulto vd, Lamb. periculo fn mittunt rQl3vdcp mutant f invitant /2 ho-

nestum om. /;' honestam h2e 9. quae non e praeponit e praepo-

nat (i2f praeponet a1 ('vel at' a2) 10. rat. om. lc utemur u1 fc

esse rel. vo3 utetur ut virt. n 11. relinquam u1 et rel vo1,^

his me || atur ^1 si is metuatur ^2^2 si is inea mereatur e si timeatur p7ru,2,*g>u,e'(pr. m.) si timeas vo3 si ea formidet t si eam formides vo3' 12. decore e livorem f leviorem a (not. in ras.) 13. quae res sit turp. p2 turpitudo C. Sc. : turpitudinem consequitura Z?1 an

non h1 ac non h*c aut non (i^q^v at om. e inmortalit. neque et inc. c 14. est^V1 expl. nec 111 . Tt 15. nullo u (corr. ead. m.) null. peF. in aliud sit vent. c venturum p^ntcQ1 venturos s virtuti l(p-).afc virtute s 16. vel ultra hp^na^bl2 etiam ultro rdl* ad om. pb praecl.

90 CORNIFICI RHETORICORUM V, VI. 9 — u.

dini fortunam quoque esse adiumento solere; eum tute vivere, qui honeste vivat, non, qui in praesentia incolninis, et eum, qui turpiter vivat, incolumcm in perpetuom esse non posse. conclusionibus fere similibus in lhs et in iudicialibus causis uli

ssolemus, nisi quod in his maxume conducit quam pluruina

rcriiin ante gestarum exempla proferre.

VI 10 Nunc ad demonstrativum gcnus causae transeninus. quo-

niain hacc Causa dividitur in laudcni et vituperationem , qui-

bus ex rebus laudem constituerimus, ex contrariis rebus erit

m vituperatio conparanda. laus igitur potest esse rerum exter- narum corporis aniini. rerum externarum sunt ea, quae casu aut fortuna secunda aut advorsa accidere possunt: genus educatio divitiae potestates g-loriae civitas amicitiae et quae huius modi sunt et ea, quae his contraria. corporis sunt ea,

15 quac natura corpori adtribuit commoda aut incommoda:

velocitas vires dignitas valitudo et quae contraria sunt. animi

sunt ca, quae consilio et cogitatione nostra constant: pru-

11 dentia iustitia fortitudo modestia et quae contraria sunt. erit

igitur hinc confirmatio et confutatio nobis.

esse u praedarum u-1 1. formidini e quoque om. vo1 vivere

om. hl >. in pr. om. vo3 inc. h* epnpatcpb inc. sit 3,llvo12

inc. est dl* 3. incolomem p, esse in perp. non posse e 4. et in his l3 et iud. ^a^voHS. Ante 'causis' 4 litt. cras. a ut solem |] nisi h 5. nisi om. e si px sed itptfnt quod in his dt*vo^

quod his ? (Lamb.) iu liis om. c tj. unte rerum e proferre hep1^1 afferre o3 proferemus 7rp2f/,2,2.co2i> proferamus t 7. cansae genus o<p, Lamb. causae om. ft'^03 accedamus vo3 causa demonstrativa n dem. caus. cp 9. de reb. vol 10. vit. erit q3 comparata h1 epnuftQ* ,

om ('conp.' h1) 11. ext. rer. rb externarum a (not. in ras.) cor-

poris animi heptl,b corp. et an. «2/,3y023cp2 corp. animique (il1 an. et corp. q3 et corp. et an. tocprdl*vox , Lamb. ea sunt t causae ut h

causa aut nfinb 12. an fort. r ut adv. accedere h poss. quod genus c/>2o23 poss. ut sunt gen. v 13. potestas l3v civitates rcpvo3

vPon, Lamb. civitatis p2 civilitas l* 14. eiusm. q] sunt eaque his

contr. h sunt et quae his sunt contr. ek sunt et ea q. his contr. p(i,'2,vl14 bvo^CQ*, Lamb. sunt et ea q. sunt cont. his rQ3 huiusm. sunt contr. cp 15. tribuit vo3, Lamb. vel inc. oa inc. ut veloc. px(alt. m.)3w<5c2 16. valitudo nefiaccp his contr. qp 17. consistant n eonstant ut prud. rb

18. his contr. cp sunt contr. t erit igitur hinc c erit ig. hic dl* er. ig. haec s: haec om. n 19. confirm. et confut. nobis ntrPdl^cQ1*,^ confirm. et haec conf. nob. l^vo1 confir. confutatioque nob. o conf. nob.

VI. II. AD C. HERENXIUM III. 91

In huius modi causa principium sumetur aut a nostra aut abeius, de qtiO loquemur, aut ab eorum, qtii au- dient, persona atit ab re. a nostra, si laudabimus: aut offi- cio facere, quod causa necessitudinis intercedat; atit studio, quod eius modi virtute sit, tit omnes conmemorare debeant 5 velle; aut quod rectum sit ex aliorum laude ostendere, qua- lis ipsius animus sit. si vituperabimus : aut merito facere, (juod ita tractati simus; aut studio, quod utile putemus esse ab omnibus imicarn malitiam «atque nequitiam cognosci; aut quod placeat ostendi, qtrid nobis displiceat, ex aliorum vitu- n peratione. ab eius persona, de quo loquemur, si lau-

dabimus: vereri nos dicemus, ut illius facta verbis consequi possimus ; omnis illius virtutes praedicari oportere ; ipsa facta omnium laudatorum eloquentiam anteire. si vituperabimus, ea, quae videbimus contrarie paucis verbis conmutatis dici is posse, dicemus, ut paulo supra exempli causa demonstratum

et confutacione v confirm. oobis l,af l. in huiusm. causa 1,2,U1oq12 in hac causa ocp in huiusm. igitur causa sr ( ergo' q3) sumitur 1,«2 vo*d sumatur bQ3Lvo13 ut u1 ab nostra abQ^vcp 2. loquimur

tPcpvo^vcQ"13 querimus h audiunt tq ' 2 3. at uost. u1 ab nost.

fi26 laudab. dieemus o,p'(alt. m.) Lamb. off. nos fac. v 4.

necessitatis t 5. huiusm. af,30 virtute sit hplrQ ' (alt. m.^ox vir-

tutis sit oqpc,3 virtutes sint ep2fi,2 deb. comm. b in eo velle r 6. velle quod rectum sit aut ex al. laude C (vel quod' n) velle aut q. r. sit ex al. laude Crat. rect. esW per comparationem laude l*vo3 laude p. comp. cp 7. qu. ipsius animus sit 1 ('sit an.' e),2,3,vo3Qlox qu. no- ster an. sit 7'2cqp,Lamb. qu. ipsius vel noster an. sit r1 qu. noster ipsius an. sit t qu. an. noster ipsius sit q2 ' vituperavimus en 8. con-

tractati r simus cb sumus ? putamus e esse om. til 10. quia

bd placet r quod hepnafbQlicp nob. placeat hpln 11. quod

iiicipiamus ab eius persona de guo loquemur. ab eius pers. fi (sic) Io quimur htcprQ 38 laudabimus iu nos fil ('vereri' add. u2) laud. veteri nos it 12. dicemus ver. nos cpvcQl,i3b uti vo1 ae c ulius h

utilius itp1^1 13. possimus pxpal.2 Lamb. non possimus g ( non

posse' (il) poss. hominis ill. virt. l,2,le ( nomines' e.p1 'virtutis'

en) poss. et omnes homines ill. virt. Pq1 poss. omnes homines ill. virt. 5 praedicarc (i1 oportebit b 14. hominum laudum q"2

sin 9s,Lamb. 15. videbimus cp videmus <s contrarie l,2,r*vox ( con-

dici , ,

trariae' hpxf) Lamb. contraria ? duci (i (sic corr.) 16. paullo add.

a1 suprasc. ante supra s- demonstratum est a (not. in ras.)

92 COH.MFIf l RHETORICORUM VI, VII. 12, 13.

12 est. ab auditorum persona, si laudabimus, quoniam non

apul ignotos laudemus, oos monendi causa pauca esse dictu- n,s: au( si rl11111 i&noti, ut talem virum velint cognoscere,- petemus: quooiam in eodem virtutis studio sint, aput quos slaudemus, atque ille, qui laudetur, fuerit aut sit, sperare nos Faeile iis, quibus veUmus, huius facta probaturos. contraria vituperatio: quoniam norint, pauca de nequitia eius dicturos: quodsi ignorent, petemus m cognoscant, uti malitiam vitare possint: quoniam dissimiles sint, qui audiant, atque ille, qui

"'» \itiiperi'tnr, nos sperare illius vitam vehementer inprobatu- ",s- ab rel>«s ipsis, incertos esse, quid potissumum

laudemus: vereri, ne, qiiom multa dixerimus, plura praete- reamus, et quae similes sententias habebunt; quibus scnten- tiis contraria sumuntur a vituperatione. VIH3 Principio tractato aliqua harum, quas ante conmemora-

mwniiis. latioiimii. narrati.. it<>n erit ulla, quae necessario con-

'•/' '""• hl'1 'I1'- non nat^Sy qu. novi hp1 qu. niliil novi e,bv 1'nicliil'l qu. novi nichU /;2u' qu. nihil novi nibil |**,2,(a> ante erasio nem)tj©V 2. ignaros te«pi*,*(alt. m.)»©V laudamus rccp „ob '""• ."' nomen de causa h pauca dict. henno 3. ignari totpl1* (alt. m.)woV virum om. v 1. sunl / quos apud c 5. quo '"'''' rl '"'' i">3 laudetur »,3 laudatur hr laudatus epn(t,aftoq>c aut si [iQi* nos om. ft' Q. hiis p3 his ? (<(,os' k) ye] )mi||s ^,

Facta Imius ,„■ facta huiua facti «V 7. eius dicturoa \,b8x eius nos diet. vvo*Q**a eius esse dict. ? «. uti epwa^vlHo^cQ1* ut haftoiV"- voi3 ignoBcanl h fsed i iu a mutata videtur/ Halm.) .agnoscant 1,2, trcp agnoicent o cognoscanl 3,/3i> 9. difficilos t smu \,ftor au- dianl pnaxftc^ audiunt sr el ille wo* atq. illam ?r 10. vituperal e vituperare p1* vituperabitur /3 sperare nos illius <pr.3 Lamb. nos sp. ill. 0 sp. nos eos ill. r,©1 ('separat' pr. m.) cos sp. nos ill. « dicemus sp. eos ill. q* eos ill. vit. veh. Lmpr. e?r ill. vit. veh. eos impr. l*vo13 «9,3. Lamb. l[. a rebus eil^^vo1 incertos esse \,a*vtoH*V,Z,

Lamb. si inc. esse p2 si dicemus ine. esse p'(alt. m.) incertum esse' 2 «),r quod alf 12. ne nos /3 .liximus e praet. pl. 92 multa praet. «p' plura om. f 13. sim. hab. sent. t hab. sim. sci.t. p' 15. principum hx principiis n principio om. ft' tractato ek(i*,2,Q^v,li, cp, Lamb. tractata p* tractam h* tractum p'#r12 tractis tum 11 cum a re tum //3 aliqua — rationum Tror' frationem' r2 'narrat.' ?r) aliquam — rationem h1 ('aliqua' h*)p ab aliqua — ratione #rl2,p2 ('rationem') de aliqua — ratione /' ab al. — rationum ktp al. — rationum sumpto td* q. ante tractavimus 3,wJ ('q. attract.' /2) 16. ratione h*eitf*r*i*vox*

VII. 13. AD C. HERENNIUM III. 93

sequalur; set si quid inciderit, quom aliquod factum eius, de quo loquemur, nobis narrandum sit cum laude aut vitupe- ratione, praeceptio narrandi de primo libro repetetur. divi- sione hac utemur: exponemus, quas res laudaturi simus aut vituperaturi; deinde, ut quaeque quove tempore res erit ge- 5 sta, ordine dicemus, ut quid quamque tute et caute egerit, intelleg-atur; deinde exponere oportebit animi virtutes aut vitia; deinde commoda aut incoinmoda corporis aul rerum externarum, quo modo ab animo tractata sint, demonstrarej ordinem hunc adhifoere in demonstranda vita debemus: ab 10 externis rebus: genus in laude: quibus maioribus natus sit; si bono genere, parem aut excelsiorem fuisse; si humili ge- nere, ipsum in suis, non in maiorum virlutibns habuisse prae- sidium; in vituperatione: si bono genere, dedecori maioribus fuisse; si malo, tamen his ipsis detrimento fuisse. educatio is in laude: quam honeste in bonis disciplinis tempore totius

<?'c,3 ratio a2 ('nar' eras.) 1. si quid hp7rfi,2,tcpl3Ql* si quod e si

qua 3 includerit /*• incluserit k2 quam al. hl quoni h2 quo al. c

ut al. k aliquid f 2. loquimur tcp loquamur b sii C Fo : erit

aut

et vit. fi (ead. m.) 3. narranda ft1 primo om. n de secundo libro l* libro om. v 4. uteniur hac fi utetur e primo exp. d si- mus pa^Q^c^O sumus sr ('sumus laud.' b) 5. vitupcrari h ut quo-

cumque h ut quaeque quo l12vo3 ut quaeque quoque ocp gesta er. cp 0. ut quod b ut quidquid l3 ut quid quisque p'(pr. m.) quid om. I* quam tute tp quamq . . . a (sic erasis 3 litt.) tute |||| ut egerit h ut etiam eg. n tute utet eg. plk tute eg. efi^gr12 t. cauteque cp tute caute eg. p2 Sc. : tute et caute eg. 7. sed C Sc: deinde confirmatio exp. c (sic not.j oportebat t 8. atque vitia rvlZkvo3Q^,2) aut a2 (eras. voc. 2 litt.) atque inc. l**v vel inc. vo3 9. ext. rer. cg2b qui commodo e quo-

modo cum fi (sic) tracta ep1 ft1 kgr^2 sunt nbg12 tractata inde-

monstrare h 10. ad demonstrandam vitam debeamus e 11. si ^rnus 7- genus laudem h gen. est in laude c 12. de bono dli4vol ge- neri ea1 parem ante ft1 13. maiore — presidio fi1 14. dedeco-

rem gr12 dedecore b1 suis mai. cp suis se mai. b 15. male e suis ipsis o ipsis his p2 detrimentis h educatio in laude quam honeste

cj1 ('q. et hon.') ed. in 1. quid et hon. vo1 ed. in 1. quod hon. n*t educato bene in laude honeste hepxn cducato b. in 1. quod hon. p2(i2,2, vo* ( quid ) educatio in laude quam bene et hon. ^Mpr. m.) ed. in I quod b. et hon. gl(alt. m.)23 ed. in 1. quod b. hon. ro, cp ('quani') ed. iu 1. b. hon. b 16. in discipl. q3 disc. tempore totius pueritiae fuerit

94 CORNIFICI RHETORICORUM VII. 13, 14.

14 pueritiae fuerit; in vituperatione inde detrahere oportet. a corporis conimodis: in laude; natura si sit dignitas atque fonna, laudi fuisse <m. non (luem ad nioduin ceteris, detri- mento atque dedecori; si vircs atque veloeitas egregia, hone- s stis exercitationilnis et industriis ea dicemus conparata; si vali- tudo, perpetua diligentia et leinperantia cupiditatum; in vitu- peratione: si erunt haec corporis commoda, de his usum dicemus, quae Qasu et natura , tamquam quilibet gladiator liahuerit; si noo eiunt, praeter forinam unmia ipsius culpa

io et intemperantia non fuisse dicemus. deinde revortemur ad extraneas res et in his animi virtutes aut vitia quae fuerint, oonsiderabimus : divitiae ao paupertas fuerit, et quae potesta- tes quae gloriae quae amicitiae quae inimieitiae et quid for- titer hiiiniiitiis gerundis fecerit; cuius causa susceperit inimi-

lox Pith. disc! tot. pu. fuerit 1 ('fuerunt' f»1),2,raZIw,cj* disc. fueritftw*

disc. per omne"m pueritiam fuerit cp.v ('educatus fu/) disc. per totam p.

fu. educatus <?' disc. per omnem p. educatum l3*,o,% ('ed. esse' o)

1. in vitup. iiule detrahere oportet ,or12 in vii. binc <l<-u-. op. p[i' k*

in vit. imle trahise up. h iu vit. inde trahere op. kx ,e ('trahi') in vit.

inde retraxisse aperte [i*axf in vit. inde se retr. ap. nu'lntlX3*VQxv$ in

vit. hinc se retr. ap. rp2 vituperatio e contrario inde se ap. retr. deindj

transire oportet o,cp ('oportere') in vii. e contrario deinde traneire op. r.

Lamb. '2. a corp. oommodis tlxvolQx at corp. commoda k(ixb ut eorp.

comm. /2 ad oorp. commoda ff uatura si 1 (^),dl*vo3,Qx{\>r. m.),8

a nat. si s (£2f*2) ab nat. iu laude si (^'(alt. rn.)q> Sc: in laude

natura si si e( dignas h si et digna e si sit dignus pxn aut forma

[i*,2,tQx 3. lauilc h laudis fi fuisse ea heax ft* fuisse eam s quem

pi ('admodum' add. ft*) 4. atque om. [i sed si vires c egr.

relocitas 6 5. haec exerc. ekccp cxortationibus [ix atque ind. 12q3

iudustria 2oxl*,3, Lamb. adicemus h addic. it ea dicemus e dicemus s

valitudo e(ilX3*voX3CQXiv,3 6. ex perp. «14»o13cp19w,3,2Oi», Lamb. est

cx perp. /3 et om. hx 7. si hacc erunt q38 comm. de his hepx

n,a ('de' add. ead. man. litt. minutis) commoda his p*y,,2,c comm. his

male ocpQ*, Lamb. comm. male his g Fo. : com m. vi del icet 8.

dicemus esse c 9. sin erunt «/'/' sin erit hx propter e 10. non

fuisse dl*voX3Qxv,Z defuisse l3c fugisse r accidisse /»o'pal.2 fuisse 1,

^^Uvo^Q^cp dein. wo2 revertemur dl*vo,% rem vertemur c (sic) ver-

temur 1,2,/Z1 3uo2e2 11. extrarias r externas c quae an. v. aut quae

vit. <p 12. paupertates [ixncp fuerint (i^afvQ^cp potestas hek,2,

tyLVehQx-v8 13. et quae gl. 1%*q38 gloria l*voxox quod I,

fort. inim. ger. hekftrl1Mvol*Ql*v8 fort. ger. inim. n fort. in amic. ger.

u

ceHalt. m.) fort. in inim. ger. pa 14. gerundis henkcdt gerendis a

VII, VITI. 14, 15. AD C. HERE.WIUM III. 95

citias; qua fide benivolentia officio gesserit amicitias; in di- vitiis qualis aut in paupertate cuius modi fuerit; quem ad modum habuerit in potestatibus gerundis animum. si interie- rit, cuius modi mors eius fuerit. cuius modi res mortem eius sit consecuta. ad omnis autem n\s, in quibus animus homi- yiii 15 nis maxime consideratur, illae quattuor animi virtutes erunt 6 adcommodandae : ut si laudemus , aliud iuste aliud fortiter aliud modeste aliud prudenter factnm esse praedicemus; si vituperemus, aliud iniuste aliud ig-nave aliud inmodeste aliud stulte factum esse dicainus. perspieuom est iarn nimirum ex ic hac dispositione, quem ad modum sit traclanda tripertita di- visio laudis et vitnperationis, si illud etiam ndsumpserimus, non necesse esse nos omnis has partis in laudem aul in vi- tuperationem transferre, propterea quod saepe ne incidunt

fec. ger. I fecerit inim. Ji suscipere u Buscepit q36 iuimicicias susc. t

o

1. qua fide — amic. om. n qua benev. quo ofT. FptpQ* pfficja c (sic) amicitia h 2. aut om. e aut paup. hnu:2.ll'vo2(Q}(p fuit l3 3. in paupertatibua ger. e gerundis henutl ' 2 vo ' c ger. hab. an. t si interierunt u1 4. cuius modi — fuerit om. 1.2,c mors fu. eius cq> aut cuiusm. r 5. ad omnes res e ad omnes aures nu, ad oni. has res P ad om. r. autem n G. considerabitur el3 quattuoi hu virt. au. hocp animi om. b 7. accumulaudae u1 accommodatae f considerandae r 8. et aliud prud. hepntcQ*3v esse praedicemus dl2* vo*3q1v Lamb. esse dicemus ll3ocpQ3 esse dicamus l,2,trc sin vit. aS 9. vituperemus c vituperamus \,al vituperabiiuus a*rbd,Qx (alt. m.).'0 Lamb. aliud iniuste om. Ae»7r,a2(mg.) aliud iniuste ,u' al, iuique ^2/. al. inmod. heaa al. imm. al. ignave al. stulte l,al ('aliud inique' po=t 'stulte' eras.) al. imm. al. ign. al. st. al. itiique fnvoiQ~i al. iniuste al. imm. al. ign. al. st. i,Ql(alt. m.j al. iniuste al. ign. al. st. al. iniqiu- c al. iniuste al. ign. al. imm. al. st. 6 al. inique al. imm. al. igu. al. st. Ij.q* (om. 'al. ign.') al. iniuste al. imm. al. ign. al. st. al. inique qp 10. esse dicamus 3,^ esse dicemus u^Ma^^KpcQ2 dicemus r praedi- cemus 1 esse praedicemus «2,*0 est om. h 11. disputatione vo3q3 tripertita un divisione u. (sic) 12. adsumps. u 13. est nos kvQ3

esse nos om. ft1 parT has tb has om. Q*v aut in vit. epnucp et vit. h:>{a' ).//p3 aut vit. a*obQH8 vel vit. q[ 14. -aepe ne incidunt quidem, saepe ita tenuiler iucidunt, ut non sint l3b saepe n. incidant q. sepe autem i. tenuitur u. n. sint t saepe non i. q. et s. i. t. incidunt et n. sunt v saepe aec i. q. s. i. t. i. u. n. sint r saepe non i. s. i. t. i. u. n. sint V*vo°-o. <p('s. quidem ita ten.') saepe non i. quod s. i. t. i. u. n. sint q1 .2 i inc. et u. suut') non omnes saepe iuc. s. i. t. i. u. n. sint vo3 saepe non inc.

96 < oKNIFTCI RHETORTCORUM VIII. 15.

quidem, saepe ita tenuiter incidunt, ui non sint neeessariae dictu; quapropter eas partis, quae firmissumae videbuntur, legere oportebit. conclusionibus breTibus utemur, etnt-

meraHone ad exihm cttusae: in tota eausa crebras et bre-

b vis amptificationes interponere oportebit per locos com- iniinis.

Nec hoc genus causae, eo quod rare accidit in vita, ne- giegentius commendandum est, neque enim id, quod potest ttccidere, ul Faciendum sit aliquando, non oportel velle quam

10 commodissume posse facere; el si separatim haec aausa mi- nns saepe tractatur, al in iudicialibus el in deliberativis cau viv saepe magnae partes vorsantur laudis aul vituperationis, qua re in hoe quoque g-enere eausae non nihil industriae con sumendum putavimus.

i« Nunc absoluta nobis difficilluma parte rhetoricae, boc est

inventione perpolita atque ad omne causae genus adcommo- data tempus esl ad ceteras partis proficisci: deinceps igitur de dlspositione dicemus.

iii non >iiu o3 Bepe incidunl al non Binl c1 (omissa add. e*) saepe in- dicanl u. d. Bin1 liu1 )/'./' (pr. m.) sepe Be indicanl a. a. sinl (t*,anpa.V** saepe non i. quidem b. i. I. i. vel se indicanl u. n. Binl d

1. necessaria henkfoto1* Deceaae q3 2. earum <>' 3. breviteT tP8V utemur nostrae causae crebras pfi1 ut. aostri causa cr. // ( cau sas' /i])<'tti>-u':> ni. non nee in ipsa causa cr. c ut. si nostrae causae cr. /' ut. enumeratione ad exiram nostrae cansae in ipsa causa crebras r ni. eft. a. e. causae in i. c. crebr. t ut. en. a. e. c. el in i. c. cr. p'<p ui. ,\ enumerationibus a. e. c. i. i. c. cr. /4 nt. e. a. e. c. in ipsas cau- -i- .iiiii cr. p2 Se. : in tota causa 4. br. el cr. n interponere fieita1 int. oportebit (i^a^nteQ1* 6. COmmunis hp 7. ne hoc [L1 rare n raro sr aocidit Aop12,3 accidel l,2,tr 8. commendatum pal.6 esl om. ?'<;2 iil om. 7iq1 pot. videri r^cpl^vo1 3,3 vid. pot. rll4 9. ad fac. // Faciundum evo1 10. accommodissime nv,*ox posse Fa cit (i separatione 1, ('separatioui')2,f minus causa r 11. atta- nieii iu otpvo* an in // ac in tc aul in «'p23 et del. q3 12. res versantur bQ13 et vit. q3 ac vit. q1, Lamb. 13. quoque om. vo3Q*

eausae gen. kebP gen. caos. 5 ind. om. e consumendum hep^kl consumandum [la^no^v consum. esse q1 cousummandum p2/palB con-

ferendum <s Lamb. 14. putavimus b putnmus qp putemus s" 15. ab- solute ft a bonis // a nob. om. c 16. perpolitae adqnae omne // ad iim. en omne c. ad gen. // 17. esl om. /2 partes h1 partes ora- tionis /PenkanPvo^cQzdcp. Lamb. artis partes v partes rhetoricae dl14 par-

IX. i6. 17. AD C. HERENNIUM IIT. 97

Quoniam dispositio est, per quam illa, quae invenimus,IXi6 in ordinem redigimus. ut certo quidque loco pronuntietur, videndum est, euius modi rationem in disponendo habere conveniat. genera dispositionum sunt duo: unum ab institu- tione artis profectum, alterum ad casum temporis adcommo- b datum. ex institutione artis disponemus, quom sequemur eam praeceptionem, quam in primo libro exposuimus, hoc est, ut utamur principio narratione divisione confirmatione confu- tatione conclusione, et ut hunc ordinem, quem ad moduni praeceptum est ante, in dicendo sequamur. item ex insti- w tutione urtis non modo t<>t</s causas per oratkmem , set sm- gulas quoque argumentatkmes disponemus, quem ad modum i/< libro secundo docuimus, id est expositiofiem ratkmem confirma- tionem ratkmis exornationem conplexionem. haec igitur duptex i; dispositio esi: <//<</ per orationes, altera /><•/■ argumentationes, is itb institutione //r/is profecta. est autem alia dispositio, quae, quom ab ordine artificioso secedendum est, oratoris iudicio ad tempus adcommodatur, ut si ab narratione dicere incipia- nms aut ab aliqua lirinissuma argumentatione aut literarum aliquarum recitatione; aut si secundum principium confirma- ao

tes vel orationis rethoricae / part. rhetoricae facultatis o1-/ p. rhet. ratio-

nis o deinceps — dicemus om. n igitur oin. f

2 in ordine c quicquid I ( "vel quidque' u suprasc.) proiiun- tiatur h 3. conv. hab. r nos hab. conv. *ox,do(pLVvt>Qi3 Lamb. 4. disponendi t dispositionis oep 5. temp. cas. qj casum «2 supiasc. (eras. aliquot litt.) 6. dispositio est cp2 et cum pMpr. m.) con- sequemur Au]cp2 eas praeceptioues quas vo3 eam om. cp2 7. in priore lib. /3 in lib. primo 6p2 9. in hoc ordine u1 et ut hunc 7ru2c 10. sequemur l*, crat. 11. per ordinem vo3 totas per orationes n per

om. k sing. quoque argi hk sing. quasque arg. tobP3*Vvd sing. quas- que partes argumentationis rfp1,2 ('quoque') sing. arg. epix(i.2,ccp 13. libro II. h,o libr. scc. encp sec. lib. avS docuimus om. c id est om. ep1 in dispositione rationis confirmatione rationis orationis ('(1111111 sione hen in dispositionem (suprasc. 'id est exp.') u 14. exornat. con- chisionem pu.ntbrLVQ123K concl. om. n 15. una per arg. altera per

orationes cp2 per argumentationis partes atbvo3 Lamb. per part. argument. p^pal.2 16. profecto h et alia l4 illa disp. I1 17. artiticioso

Pcdop officioso ff reced. c,3 or. officio fi1 18. si om. 71 ab

narr. hepittrb ab narr. (i (sic) a narr. 5 19. ut ab /21 ab add. e2 aut literarum aliquarum l,2,tdl*CQ* aut ab litt. al. bllvo2Q^v ut ab lit. al. vol aut a lit. al. vo3 ut ab aliqua lit. P 20. excitatione / vel si vo3

CORNIFICIUS. 7

98 CORNIFICI RHETORICORUM IX, X. 17, 18.

tione utamur, deiade narratione, aut si quam eius inodi permutationem ordinis faciamus; quorum nihil, nisi eausa |Histiilct. fieri oportebit. nam si vehementer aures auditorum optunsae videbuntur atque animi defatigati ab advorsariis mul

v titudine verborum, commode poterimus principio supersedere, exordiri causam aut narratione mii aliqua firma araumenta- tione, deinde, si commodum erit, quia non semper necesse

\ est, a<I principi sententiam revorti licebit; si causa nostra magnam difficultatem uidebitur habere, ut nemo aequo animo

wprmdphtm possit audire, ab narratione quom inceperimus, ad principi sententiam revortemur si narratio parum profeabi- lis erit, exordiemur ab aliqua firma argumentatione. Iiis conmutationibus et translationibus saepe uti necesse est, quom il»sa res artificiosam dispositionem artificiose conmutare cogit,

18 in confirmatione el conmtatione argumentationum dispositiones

i6 huius modi convenit habere: firmissumas argumentationes in iniinis et in postremis causae partibus eonlocare, mediocris ct neque imitilis a<l dicendum neque necessarias ad proban- (lmn. quae, si separatim ac singulae dicantur, infirmae sint,

» .'11111 ceteris coniunctae firmae et probabiles liant, interponi

m om. r 1. iitinim t huinsm. /VoVp2 2. faciemue u faciamus 2 fa6iemus sr nihil non causa post. em nisl c. post. nihil r nisi p. ni- chil caus. p1 bichil n. causae qualitas post. » 3. ppstulal hecq* oportebat />' auditoris kp1 4. obtunsae kepitgr19 obtusae <z ad ad- ios A1 5. supers. exord. hpnaftqh) supers. el ex. S 6. aut narr. hp^nfFQ9 .nii enarr. ('vel a') u aul a n. ? aut al. hpxnk:l,rdll*vo*v aut ab al. s finnissima /3p12 7. quid hl quod l 'vel quia') u quia d\fd semper

• um

oni. o 8. principii u (sic) principium p2 rev. sent. cp2 nostram ev 9. tliiT. mag. ridetur / ut neque h 10. ab narr. kepntPtrbl1*3 Pq13 a n. s inciperemus b incipiemus o3 ad om. hl II. revertemur licebit /'« rev. libebit tdl* parum prob. est a*,Q*38 est par. prob. crp1/» est om. l,a] par. prob. erit Lamb. L2 exordiremur /> ab om. rb 13. transl. et comm. fnt saepe 1.2, lc partinm saep-- s 14. ipsam artilieiosam dl3* artificiosa hpnf dispositione h disp. res ipsa P disputationem u1 vel dispositionem u2 artificiosae a>f 15.

disputationes 7Teul 17. in pr. in postr. n in pr. et postr. o, Lanib.

posteris u1 conloc. u niediocris hp 18. et om. rp2i> ad ap-

prob. e 19. sunt bvo13Q* 20. cum om. e stabiles et prob. l4Ql liant el3 sint /2(pr. m.) fneriat Pvo1* sunt bil*vo3 fiuut s (Lamb.) tirm. fiunt et prob. ocp fi. in medio c. oportet <?u* interponi in med.

X, XI. 18, 19. AD C. HEREWIUM III. 99

in medio conlocari oportet: nam et statim re narrata expectat animus auditoris, qua re causa confirmari possit, quapro- pter continuo iirmam aliquam oportet inferre argumentatio- nem, et re dicta quoniam nuperrume dictum facillume me- moriae mandatur, utile est, quom dicere desinimus, recentem 5 aliquam relinquere in animis auditorum bene lirmam argumen- tationem. haec dispositio locorum, tamquam instructio mili- tum, facillnme in dicendo, sicut illa in pugnando, parare po- tcrit victoriam.

Pronuntiationem multi maxume utilem oralori dixeruntxil9 esse et ad persuadendum plurumum valere. nos quidem unum n de quinque rebus plurumum posse non facile dixerimus; egregie magnam esse utilitatem in pronuntiatione audaciter confirmaverimus: nam commodae inventiones et concinnae verborum elocutiones et partium causae artificiosae disposi- is tiones et horum omnium diligens memoria sine pronuntiatione non plus quam sine his rebus pronuntiatio sola valere pote- rit. qua re et quia nemo de ea re diligenter scripsit — nam

c. op. h interp. in med. et c. op. 7t,2.lcp interp. et med. c. op. rb et iut. et in m. c. op. vo3

l.conloc. [i conculcari e Fo.: conlocare etsi in re narr. exp. hp etsi re narr. exp. n et re narrata exp. ea2 ( et enarrata u^antPcQ2 et statim re n. exp. S.Q1 statim et r. n. exsp. r et r. n. statim exp. f statim re n. exp. cp 2. auditorum q3 sed qua re h qua re ebl13vo3Q3 qua de causa ( vel ex qua re suprasc.) w ex qua re g causae conf. possint h conf. causa possit rbQ2 c. poss. conf. cp 3. inferri n 4. et om. h}p reliqua qu. hpn reliquum qu. e qu. s Sc. : re dicta facillime el3 facile <S 5. desinimus tq1 desinamus ? recte aliquam h (in r.is.), pATt\t?af re- centem om. et rel. aliqu. t 6. in animis om. f 8. parere dLvo3, Lamb. comparare cp 10. max. multi ti or. util. cq* oratoris e 11. esse dix. fir et om. h nos quidem unum — posse hepkfi2 «/pal.46 vor nos quidem unum — possit b,l3vol ('quid) n. quid unum — prosit /2<y,qp ('quod') n. quod est unum — posse l1 nos quidem quod unum — posse vo3 nos qu. aliquam — posse it n. quidem unam — posse tcvo^Q1 n. q. unam eam — posse p2, Lamb. n. q. eam unam — posse dl*Q3 unum om. fi^n 12. de qu. partibus t 13. egregie h ('egregiae') eppk et egr. pal.4 nec egr. 7r,2 ('vel sine nec lege' f*),vtocpl13vo12Q12d\ Lamb. nunc egr. c nec ergo egr. vo3 nec non egr. q3 in pron. sola r audaciter v audacter g 15. verborum — dispositiones add. e2,mg. caus. part. cq2 16. omn. om. c disputaliones fi1 17. rebus om. i pronuntiatione (i1 (sic) pronunciando o poterunt (i1 18. quia oni. n et quia ?2l34

7*

100 CORNIFICI RHETORTCORUM XI. 19, 20.

omnes vix posse putarunt de voce et vultu et gestu dilucide scribi, quom hae res ad sensus nostros pertinerent — et quia magmopere a nobis ad dicendum conparanda est, nnn neglegenter videtur tota res consideranda. 5 Dividitur igitur pronuntiatio in vocis figuram , corpons

motum. ligura vocis est ea, quae suum quendam possidet ha-

2o bitiiin ratione et indnstria conparatum. ea dividitur in tris partis : magnitudinem firmittidinem mollitudinem. magnitudi- nem vocis maxume parit natura, non nihil auget, set maxutne

'<» conservat cura ; hrmitudinem vocis maxume conparat cura, non nihil adauget, set maxume conservat ratio declamationis ; mollitudinem vocis, hoc est, ut eam torquere in dicendo nostro commodo possimus, maxume facit moderatio decla- mationis: quapropter de magnitudine vocis et firmitudinis

uo3,3 quia g- 1. posse vix // putaverunt e putav. posse l> putar. posse cq23S voce vultu n 2. scripsi h scrihe a (corr. a2) cum rehaeres h c. hae res c ('hee') c. eae respick c. ea res u-1/ el eae res q2 hae oni. v ad nostr. sens. c pertineret u1 pertineanl /• el quae qu. d 3. quantopere \,d a nobis 1,2,0 ea pars a nob. g ( ea res I3 a nobis om. t) comparanda sunt vo2 comparata c.^t />' nou neglegentia u1 4. videtur tota res esse ilivisa in iig. vocis 7t 5. in corp. h-ji et in corp. g Sc. : corp. ('). ea est fntr quendam om. oqp 7. cotuparate h comparata p^nu^a1 comparata vel comparatum f ea om. hpit haec div. tol1vo1v.'?> et ea div. /4 divitur h dividitur igitur vo3 9. comparat C parit Halm. nalura om. u1 nonnihil auget 1,2,/

n. hanc auget o n. aug. hanc o2 n. aug. eam r n. curacio aug. c1 n. ail- auget /4 Lamb. n. hanc adauget Pvo^vbS.Q1 ('huic') n. hanc curacio adaug. c n. adaug. hanc o3 cum niliil adaug. I' sed maxime cura con- servat 1 (e mg. in ordine 'et maxime conservat exercitatio imitationis' liabet) s. m. curat cons. I1 si m. c. cons. vo1 s. m. cons. accuratio dl34vo3d pqalt. m.) s. m. amplificat accuratio o^pr. m.)3 et max. c. cdns. l3vo2cp et m. cons. exercitatio declamationis b et cura confirmat vel amplifical accuratio o2 s. m. cons. cura Lamh. 10. comparata nat. e compara tam nat. f comparat natura sr comp. cura Scluitz. 11. nonnihil om. e auget hr et maxime C sed max. conservat exercitatio imitationis 1, ('exeivi tatio nationis et imitationis' ft)/'/ ex. declamationis p^nocpeQ^v^ ex. imil. vel declamationis a ('vel decl.' add. alt. m.) ex im. vel declinationis q2 ratio decl. Scluitz. 12. vocis est fi (sicj ut in dic. eam torqu. c 1-5. nostro comm. 1 pro n. comm. g (Lamb.) facil q1v faciat // faciet s exerc. imitationis /2(ah. m.)x ex. im. et declam. vo3 moderatio decl. Schiitz. 14. fnmitatis b

XI, XII. 20, 21. AD C. HERENNIFM III. 101

parte, quoniam altera natura paritur, altera cura conparatur, nihil nos attinet conmonere, nisi ut ab iis, qui non mscn sunt eius artiiici, ratio curandae vocis petatur: de ea partexn firmitudinis, quae conservatur ratione declamatioms, et de mollitudine vocis, quae maxume necessaria est oratori, quo- 3 niam ea quoque moderatione declamationis conparatur, dicen-

dum videtur.

Firmam ergo maxume poterimus in dicendo vocem con- 2l servare, si quam maxume sedata et depressa voce principia

dicemus; nam laeduntur arteriae, si, antequam voce leni per- ,n mulsae sint, acri clamore conpleantur; et intervallis longion- bus uti conveniet; recreatur enim spiritu vox et artenae reti- cendo adquiescunt; et continuom clamorem omittere et ad sermonem transire oportet; conmutationes enim faciunt , ut

1. quo ii ' a natura r nat. paritur gr^hp^itfiPa1 nat. paralur ep ^fntrl1 vo*Q*,cl (W supvasc. r2) natura (om. 'par.') a2 (eraso eparitur),3,w^4 a cura ah- conpar. pft 2. uihil ad nos ?W nos om. vo\ Lamb. admonet comm. t adcommonere est 8 commonere hP communis res 1,2 communis enim res <* ('cbmmonere' suprasc. c2 1 res enim comm. est P comm. enim est res t commonere, res enim comm. est vo^oyo1 ab iis n ab his s non om. ewaV&^pr. m.) insc. non sunt r 4. ora tiones decl. pl orationis decl. %^axfn,Q\aM. m.) oratione decl. a2 de- clamationibuspTTfiaY.pMalt. m.) 5. mollicione b est nec. 2,tr " 6. moderationi ;x'-« deolamatione (t1 8. firmam ergo max. 3,elawca firm. ergo quam max. r firmameuto max. 1,2 firmam max. pV firmam tum max. n firmamentum ergo vocjs max. u firm. igitur quam max. q, vocem om. t 9. si qua e si quidem o2' ac depr. t voce om. «' principiuni <?2 principio r,v (ein princ.') 10. leduntur arteria h laeditur arteria Fo<p»oV«,3 ('acerima d), Lamb. laedgtur art. vo3 laedi art. efl4 antequam voce leni permulsae sinl t ant. voce 1. p. sunt ca ant. 1. v. p. Bint r ant. v. 1. permulsa est o' ant. I. v. permulsa est P4w,3 ant. vox I. p. esl w>a ('voce suprasc) ant. ™ce beue Perm- est A/>,7r '""• v"x b* p. ,.st ep»ft,2(»n),P(pr. m.).""1 .'Mii- leni voce bene p. esl oqp, Lamb. ant.

I. yoce vox bene p. est vo3 ant. vox permissa esl bene c1 aut. vox pei

missa est vel lene voce pertaulsa esl bene o2 Ll. acri cli re o,< '

;,,.,-•, [abore sr (*a. labore vel clamore p2 'acclamatione' o'(pr. m.) t • complentur ep,2,fcW completur hpl3*oH,ocp*,Z compleatur vo3, Lamb. complectitur pa el om. c L2. convenil &»o3 spiritu om. e

teria A recitando fi1 repausando o:i L3. aquiesc. e quiesc. /''■"'

conquiesc. I4 in contii /"■ clamore h permittere^ mittere ek

remitt. /2(|>i\ m.) dimitt. e3 comitt. f> emitt. w>' (suprasc. obmitt. )

II. redire o

102 CORNIFICI RHETORICORUM XII. 21, 22.

millu genere vocis ecfuso in onini voce integri siinns; et aeutas vocis exclamationes vitare debemns ; ictns enim fit et volnus arteriae hac acuta atque attennata niinis exclama- tione et si qui splendor est vocis, eonsumitur nno clamore

5 univorsus; et uno spiritu continenter multa dicere in extrema convenit oratione; fauces enim calefiunt et arteriac conplen- tur et vox, quae tractata varie est, reducitur in quendam sonum aequabilem atque constantem. qua saepc rerum natu- rae gratia quaedam iure debetur, item accidit in hac re:

10 nam quae diximus ad vocem servandam prodesse, eadem

orationis euuntiationi serviunt, ut, quod nostrae voci prosit,

22 idem vohmtati auditoris probetur: utilc est ad lirmitudinem

vocis sedata vox in principio: quid insuavius, quam clamor

in exordio causae? intervalla vocem confirmant: eadem sen-

i5 tentias concinniores divisione reddunt et auditori spatium cogi-

1. nobis eff. h ( vel vocis suprasc.) sumus n 2. cautas voc. h ftcclam. c exultationes f vitare hp7i(i,'2 vit. debemus rotpQ'v,3, Ll~ deb. vit. cq"1 vitare possimus e et om. c1 sit /' 3. vulnus arteriae l,2,<,9J(pr. m.),oy. vulnerantur art. s bac acuta 1 ('hac u

ex t ;

'canta' h) acuta <s aecuta c attenuata a ('ex add. «2) exclam. q3 Lamb. acclam. ? 4. et quisplendore voc. h et quis spl. est voc. e inest vo3 cons. a clam. h cons. pimio cl. o 5. naiversa cko2 ani verso h^pntp2 inmersus dl* univ. om. k1(i,2,ri1vo'1'3 Q, conveniel q3 conv. in extr. rotphQ^v enini om. fi1 calescunl f-1^2 7. et vox om. ft1 tractata varie est \.fi2nhQ13tp ('variae' plalQ2) tr. es1 va- rie f'tyiQ2S tracta var. est /• 8. aequalem l* qua saiepe p1 quae

saepe fo quia s. Jrp*ft,2,<p2 saepe ? 9. natura ep1 accidit ftl

velut acc. e,c ('velud) ut acc. o veluti acc. ? Sc. : item a c c. 10. nam ea quae dl* dicimus l^totpcQ12 ad serv. voc. oq1 con- servandam ni>o3(J2. Lamb. item — ut om. e eadem astinuncia-

tioni scit , quod A;1 eadem osten . . t . atione f.it ut quod p (sic cum in- terv.) eadem obstinen . . . ationis ut quod h1 (sic ; nen in ras. abstinenti Ifl) eadem ostentatione fit quod n ead. ost. fit ut quod (i eadem etiam ost. fit ut quod /c2fi2,2,pal.4 item attinent ostentatione fit ut quod pal.8 idem attinent ad suavitatem pronuntiationis ut quod t.Z.cQ1 ( eadem ). ea- dem pertinent ad s. p. ut quod Potp Sc. : eadem orationis enun- tiationi serviunt, ut quod 11. hoc quod d nostri voci e^oln

voc. nostr. tcbQ3 possit h 12. id q1 voluntati l,2,toP-vaPtl vo- luntate ?(tp) prodesse probetur tvo^c2 13. vocis om. efikn quid

enim tQ1 14. in principio causae c intervallo voc. adnrmant eas-

dem h 15. redd. div. r div. om. I auditoris e cog. spat. r

XII, XIII. 22, 23. AD C. HERENNIUM III. 103

tandi relinquont. conservat vocem continui clamoris retnis- sio: et auditorem quidem varietas maxume delectat, quom aut sennone aninms retinetur aut exsuscitatur clamore. acuta exclamatio vocem volnerat: eadem laedit auditorem; habet enim quiddam inliberale et ad muliebrem potius vociferatio- s nem quam ad virilem dignitatem in dicendo adcommoda- tum. in extrema oratione continens vox remedio est voci. quid? haec eadem nonne animum vehementissumc calelacit auditoris in totius conclusione causae? quoniam res igitur eae- dem vucis firmitudini el pronuntialionis suavitati prosunt, de io u/raque re simul eril in praesentia dictum, de firmitudinc, rjuae divisa sunt, de suavitate, qude coniuncta fuerunl : cetera suo loco paulo post dicemus.

Mollitudo igitur vocis, quoniam omnis ad rhetoris prae-xilI23 ceptionem pertinet, diligentius nobis consideranda est. eam m dividimus in sennonem contentionem amplilicationem. sermo est oratio remissa et iinituma cotidianae locutioni; contentio

1. rel. cum ad rem vocem 1,2 ('voeet' n[ia?i) voce coatiriua h voce

tenui e 2. et om. r var. qu. aud. cb,Q3 ('quaedam) 3. ad ser-

monem e sermonem hpn^afQ* sermone s Sc: aut sermone ani-

mus /;fi2/' ac animus a eius animum rv animus eius o maxime retinet

vo2 retineat e(i*af<p retineatur o aut om. e aut si afH ac si [i* al si n

ac /"* vel Pvo1 et P*owoaVw>3 suscitat bcp excitat l* exsuscitetur o

clamorem npa Sc: retinetur aut exsuscitatur accuta accl. c

4. vocem vulu. l,2,trc ('voluerat' h) voc. et fauces vuln. s (f. et voc. <p)

eadem . . . laedit a (voc. eras.) ledi h creditorem he iuditoremque a

auctorem n cred. quidem varietas haberet cnim he aud. quod em. varie-

tas haberet enim p1 (sic) aud. quod emcndat var. haberet cuim phcp*,a

('liabct ..' fuerat 'haberet') f ('haberet') aud. quae emendal var. habet

etenimfit aud. quod em. var, h. en. o2,* Pith. ('qu. var. em.') aud. quod

('vel quia' suprasc.) emend. auditorem varictas haberet cn. (l (sic) 5.

enim om. v Lnlib. hean/jQ1 vocif. pot. cqH focif. (i 6. accom.no-

datur hen ('ade ' h) 7. rat. n remedium ro vo.i om. n 8. an.

aud. veh. cal. t vch. an cal. aud. o calefecit h calefaeiat c 9. res

om. n rcs igitur l,afovcQ12vo3 crgo res 3 eadem hpWb 10. suavi-

tate ho suavitati t, Lainb. 11. re om. o1 12. divisa t visa s et

de suav. nLVcQ1:* dc om. q1 de suavitudini VvoWvtf** de sua-

vitate (b- fucrini {£ 13. dicemus paulo posl (i paulo praedicemus

( post' suprasc. alt. m.)»1 14. ergo o vocis om. n rethoricisn Fo.:

rhetoricam percept. ho 15. est om. vo2 17. oottid. eat cotid.

/m« lo.utioue a1 contentiosa ratio h cont. or. 7r

104 « "liMJICI RHETORICORUM XIII. 23. 24.

est oratio acris et ad confirmandum el ad confutandum ad- coni.nodata: ampUficatio est oratio, quae aut in iracundiam inducit aut ad misericordiam trahit auditoris animum. aermo dividitur m partisquattuor: dignitatem demonstrationem narra

stionem iocationem. dfenitas esl oratio cum aliqua graviute; demonstratio est oratio, quae docet, quo naodo quid fteri po tuerit ant non potuerit; narratio esl rerum ^estarum aut pro- inde ut ^estarum expositio; iocatio est oratio, quae ex ali qua re risura pudentem et liberalem potest conparare. con-

w.tentio dividitur in continuationem et in distributionem : conti

nuatio est orationis enuntiandae adceleratio clamosa; distributid

esl in contentione oratio frequens cum raris et brevibus in-

24 tervallis acri vociferatione. amplificatio dividitur in cohorta-

tionem et conquestionem: cohortatio est oratio, quae aliquod

ifi peccatumampliticans auditorem ad iracundiam adducit: eoaque- stio est oratio. quae ineommodorum amplificatione animum auditoris ad misericordiam perducit. quoniam igiiur moUituto vocis m trii partis divisa est, et hae paries ipsae sunt in octo

1 oratio ratio e et oni. p1»!» confirm. ei confut. 1*q» Lamb.

2 'i"M'- '" ''•"•"' ('»«"' add. ead. .„.) ,,... .,,„ irac. otp qu. ad irac. »o», Umb. 3. indicit b addncit l* an. aud. oij>q\ Lamb. I. i„ par

tcs '' '" ,IM 1,;""- th-" ('i" qu. p.') 5. dignitas esl oratio cum ali

qua gravitate. demonstratio est oratio quae docel qi I„ (J„i,i Beri po

tueril aut „,„. potueril npfiantp dign. est or. cum al. gr. quae d. q. q. C.

p. a. ... potuerit 1(^)/ dign. est or. q. doc. remissa voce qi lo q.

f- poterit el ii. pot. demonstratio e. or. cum aliqua gravitate el vocis re- missione d dign. esl or. c. al. grav. el v. remissione. dem. esl or. q. doc. remissa voce sr,(Lamb.) cum alia gr. h <•„„, grav. aliqua o 6. quomodo om. r quid om. t quod r possit aut non possit cq* ~. an non pot. e narr. esl que qp 8. m gest. o2 prout c cx ali qua re risum he ex re al. ris. p» ex al. ve risum p' ex al. rerisimili tt -'x al. re verisimili ris. p>*,2(pal «>q>wo* ex al. re versiculi v ex al. rerisimili re ris. *cps 9. impudentem ^* Bermonem impudentem el ilhb. c sermonem vel risum prud. p2 liberalem iocum n 10 i„ d.str. l,trb9* distr. s (<et in distr/ om. w) 11. erationis - conten- tione om. kepc, add. u* in mg. clamorosa o^ 12. eontemptione o' brev. et rar. p« et om. <J 13. coartationem A 14. oratio om. a

lo. adcludit h.ed faccl.') provocal r 17. adducit rdq* 18. dividi- mr tcQ** div. est heae partes h,n (W) div. esi he et part. « div. e. eae part. efin div. e. et eae part. p.ftrcdh (W) div. est et hae tres part. l\V div. est et partes opi<J div. e. et hec part. p3 ipsae simi

XIII. XIV. 24.25. AI> C HEREXXHM III. 105

paHesatias Outribuiae., kafum octopartium qim euOuqus idonea

pronunliatio sit, denwnslrandum rideiur. sermo quom estxiv in dignitate, plenis faueibus quam sedatissuma et depres- sissuma voce uti conveniet, ita tamen, ut ne ab oratoria consuetudine ad tragicam transeamus; quora aulem est in 5 demonstratione, voce paululum attenuata crebris intervallis et divisionibus uti oportebit; ut ipsa pronuntiatione eas resj quas demonstrabimus, inserere atque insecare videamur in animis auditorum; quom autem est sermo in narratione, tuni vocum varietates opus sunt, ut, quo quidque pacto yestum m sit, ita narrare videamur: strenue quod volumus osten- dere factum, celeriuscule dicemus, at aliud otiose, retarda- bimus; deinde modo acriter, tum clementer maeste hilare in omnis partis conmutabimus ut verba ita pronuntiationem. si- qua inciderint in narrationem dicta rogata responsa, si quae is admirationes , de quibus nos narrabimus, diligenter aninmm advortemus, ut omnium personarum sensus atque animos voce exprimamus. sin erit sermo in iocatione, leviter tre- 25

in oeto partes ahas distr. l,ntogp ips. s. in octo alias distr. o1* ips. -. in

al. p. oeto distr. t ips. in o. p. al. distr. af

1. sunt ips. in VIII p. al. distr. eoa ipsae om. vo3 2. sh pron. cp 3. in dign. est cp sedatis summa el depressis sranma heu1 et depr. om. ocp 1. ut om. rd 5. traicam a trhaicam b transferam t

cum enim in dem. eu1 cum vero est in dem. q3 cum autem est in dem. germo v cum a. sermo est in dem. d 6. paulolum a 7. uti oporte- hit <?2 oportet uti np°a?itocprS: Lamb. oportebit uti f uti om. p1 ut id ipsa h uti ips. e ut in ips. tocprdo1 res om. h 8. demonstravi- mus epccp demonstramus t insecare hepW inter se stare u1 intersecare jrfi2»1 et cett. C ('insectara 0. 'insectare vel iniectare' P) in ani-

mos ^vo* in animo p2 9. in narrationem p1 tum vocum trbQ* tunc voc. ocp 10. varietates opus sunt he,px ('opos'),* var. poni possunt 7rpV,2,rco2 varietate opus est s quique h quicque ob quodque fdqH 11. narrare hpnu^a^^vo^cQ10 Vel narrari' a°- videamur llvol videatur S si str. eS quid erS quid >nlod v volemus oo2 12. celerius h

ad al. nu at om. h otiosum h 13. modo eriter h acriter moda

oqj at quod ot. coni. Ern. tum meste 8 meste <*« mae A (sic) modeste tQ* hilare l,2,fco2 hilariter s 14. omnis o1 item A/<2 u*katbS ita et o1 15 qua om. P in eis ceciderint A incidum /3 in

narrationem heno in narratione sr 16. ammir. eo12 admiserationes rW«4 vo3 nos om. 2,r 17. an. advertemus a (W in ras.) adv. an. po3

an. animadv. etl3 animadv. xrv, Lamb. 1S. exprimemus b si iuerit

106 CORNIFICI RHETORICORUM XIV. XV. 25.

mebunda voce cum parva significatione risus sine ulla suspi-

tione nimiae caehinnationis leniter oportebit ab sermone serio

torquere ad liberalem iocum vocem. quoni autem con-

bendere oportebit, quoniam id aut per continuationem aut

.; per distribulionem faeiendum est, in continuatione adaucto

mediocriter sono vocis verbis continuandis vocem quoque

iung-ere oportebit et torquere sonum, et celeriler cum cla-

more verba conficere, ut vim volubilem orationis vocife-

ratio conser]iii possit; in distributione aulein al> imis fauci-

m bus exclamationem quam clarissumam adhibere oportet; et

quantum spati per singulas exclamationes suinpserimus, tan-

tum in singula intervalia spati consumere debebimus. in

amplificatione cum cohortatione uteniur voce attenuatissuma

clamore leni sono aequabili conmutationibus crebris maxuma

15 celeritate ; in conquestione voce depressa inclinato sono cre-

\\ bris intervallis longis spatiis magnis conmutationibus. de

figura \ocis satis dictum est: nunc de corporis motu dicen-

dum videtur.

sermo hpln si eril serm. cbo3 sin vero er. s. p2 sin s. er. ;• ln om. t locutione h locatione jm vocatione o2 el leviter n leniter u2.2,t'uo2(>3 lenissime e el trem. I* in trem. c Fo. : tremebundam vocera

2. mimae »oa caehinationis h Lenissime e lenis iterum /' leni- ter pitfnlvP*rvo*bQ*3 leviter s" (Lamb.) a serm. (i*c ad sermonis seriem h serio vocem torqu. ad I. ioc. I 3. locum hp Fo. : iociim.

ipiri iii 1. ita ut h 5. fac. sit l,2,r/>»2 adaucti h 6. voci

he continuandam e 7. iungere Bkamntho^ydtp rugere h rugire e augere tb adaugere s- (Lanib.) et om. hc coaelamare b H. con- fingere b ut inde vol. c 9. iu distr. autem e in distributionem vo- cis hj1 ('voces') in distr. autem vocis ('vocem' suprasc.) /2 in distr. dl* in distr. vocem sr aut omissis he faucibus om. u1 10. cxclama tionem quam clarissimam heuyi l2/'.3.o2 ('exclamatione' bQ* clarissima (i) exclamatione q. clarissima pn,2,toq>Pvo19v ct excl. q. clarissima q1 et clamatione et q. clarissimam voz 11. per sing. — spatii onr. f per om. h inter sing. pip,,1,tordc,o* ('secula'), Lamb. 12. iubemur heac iuhc- mus yi\llplu-fx debemus Ern. in amplificatione hpng1 in amplifica- tionibus S 13. cum om. hplnu2 cohortatioiie h cum horiatione p2 cum oratione u1 utemur ut vocc h attentissima La^pal.46/»^3 ( atteniissi mc' heu1) 14. levi Q13 commut. 1,2 com. crebris s" 15. verba

depressa h verbis depressis fi2,2 inclinatio soni h1 inclinatione soni hl u-f1 son. incl. q3S incl. solo n 17. vocum l3 de figura vocis (litt. uncial. ut tituli) u1 de mollitudine u2 nunc deinceps dl*

XV. 26, 27. AD C. HEREWH M III. 107

Motus est corporis gcslus et voltus moderatio quaedam, 26 quae pronuntianti convenit et probabiliora reddit ea, quae pronuntiantur. convenit igritur in voltu pudorem et acrimo- niam esse; in ?estu nec venustatem conspiciendam, nec tur- pitudinem esse, ne aut histriones aut operarii videamur esse. s ad easdem igitur partis, in quas vox est distributa, motus quoque corporis ratio videtur esse adcommodanda: nam si erit sermo cum dignitate, stantis in vesti^io levi dexterae motu loqui oportebit hilaritate tristitia mediocritate voltus ad sermonis sententias adcommodata; sin erit in demonstradone io sermo, paululum corpus a cervicibus demittemus, nam est hoc a natura datuni, ut quam proxume tum voltum admovea- mus ad auditores, si quara rem docere eos et vehementer instigare velimus; sin erit in narratione sermo, idem motus poterit idoneus esse, qui paulo ante demonstrakitur in digni- >■> tate; sin in iocatione, voltu quandam debebimus hilaritatem signiftcare sine conmutatione sestus. si contendemus per 27 continuationem , braehio celeri mobili vultu acri aspectu ute- mur: sin contentio fiet per distributionem, porrectione celeri brachi inambulatione pedis dexteri rara supplosione acri et »

1 mot. corp. U 3. pronuntianti — ea quae om. Hplul).al( pro- nunt. conv. et om. /«F<?*t>q>,3, Lamb. quae pron. conve.iiat pVW * prob r. qaae pronuntiantur om. pWfncQ^1 pronuntiant risum conv. h igitur om. 3, Lamb. 4. inesse oq>tv,d, Lamb. gestum h et ve- nust. l,af,t vetust. b eonspicuam E ante Or. et nec turp. p-maaft 5 esseom. h 6. ad eas r quas — .videtur esse om. k 7. com- 'modanda h 8. series serm. n in dign. cq™ sta,ltis ehnPlv stan~ tem pVo2 dext. lev. o dextrae nvcQ^cp 0. motu corporis u tri- stitiae a med. e 10. ac serm. fta in narratione u2 11. paulol. ha dimitt. heanl™vol3Ql*v8q> 12. est hoc Aeo1 est om. tt hoc om.

al et hoc esl btp a natnra om. he de nat. a?wo3 qu. maxime n, crat. tumultum hep1 tune vnltum r tum om. eo<p ammov. e ad- mon. c 13. eos ei om. n 15. demonstrabitur e demonstratur n 16. vocatione hn ioc. erit cp quodam e qu. hil. signif. deb. n debemus gvnrPtvo^ScQ* liil. deb. bcQ*3 17. si qH sin s 18. ce lebri e mobilique vultu u 19. cont. si r continuatio hpxn conti- nuatione u-1 porrectionem fy> porreccioue br. nu1 porrectiore brachio A:2 porriectione br. 0 porr. pro celeri br. ftp1*,*1 fceleri porrectionem pro cel. br.') porr. celeri brachio e p. celeri brachii u (celebri u1 yp^toqrrho1* yd porr. celeris brachii ft2,2,c celeri porr. brachii oJ 20. dexteri h nuat supplusione h subplosione en subplaus. anoHd

108 CORNIFIOI RHETORICORUM XV, XVI. 27, 28.

defixo aspectu uti oportebit. si utemur amplificatione per oohortationem , paulo tardiore et consideratiore gestu conve- niet utr, similibus ceteris rebus atque in contentione per con- tinuationem. si utemur ampiificatione per conquestionem, .i feminis plangore et capitis ictu non nunquam sedato et con- stanti geslu maesto et conturbato voltu uti oportebit.

Non sum nescius, quantum susceperim negoti, qui motus corporis exprimere verbis et imitari scriptura conatus sim vo- ces : verum nec hoc confisus sum posse fieri , ut de his rebus sa-

io tis commode scribi posset, nec, si id iieri non posset, hoc, quod feci, fore inutile putabam, propterea quod hic admo- nere voluimus, quod oportet, relicua trademus exercitationi: hoc scire oportet pronuntiationem bonam id periicere, ut res ex animo agi videatur. XV 128 Nunc ad thesaurum inventorum atque omnium partiiiin

16 rhetoricae artis custodem memoriam transeamus. memoria utrum habeat quiddam artificiosi an omnis ab natura proticis- catur, aliud dicendi tempus idoneum dabitur; nunc proinde atque constet in hac re multum valere artem et praeceptio-

jonem, ita de ea re loquemur. placet enim nobis esse artifi-

I. derisu h respectu l,2,dl*vo* oportebit aftP* oportet «r si nteinur — contiiiuationem om. f, notat linea (i siu autem utemur c

:}. uti conveniet e couveniet vo3v similius JPeprl (pr. m.)4wola similiter eet. n similiter in cet. a2Q2 similis cet. c cet. quoque r atque cont. h \. sin e 5. feminis he femineo ? (Lamb.) eaptivi luctii f^t captivi luca ja2 et const. om. rf/4 sed const. p^/i^CQ2 6. gemitu t maesto

om. ek vnltu om. n 7. susceperimus t laboris et neg. /3 <|im mot. ;;' 8. et om. Ern. stiin ocpl* Vcqw*§ 9. ne lioc h nec sic c

nec enim conf. e 10. commodo e cojnm. scire possel hoc satis com- tnode scribi possit h comm. describi e sc. possit cv non possit v et hoc /' 11. fecerim u- ammoii c(jnc 12. volunius 7tocpl3*vo3Q2

quod oportet epnfi^ocpQ- quid op. cl* qiiid oporleret hu'1 quod op. |ti.2,2, tvo^Q3, Lamb. tradamus d/*8 exercitatioue (i2ul 13. boc s<\ op.

1,2,/p2 lioc tameu sc. op. rocpQ^v,^ Lamb. bonam om. hq3 bon. pr. ocp res om. /' 15. tbesauros (i^k atque omnium (il*Q2, Lamb. atque dominiuin e atque ad omn. <j llj. rhetoricae artis e artis om. <s

cust. rhet. cqP mem. vero rvo"1 17 quiddam heaoc aliquid vo2q3

quidquam <s artificiosi hpn(i,2,vo2 artificii <s Lamb. a nat. ho ab nat. pa^lMd^vo^Q^v ad naturam e 18. aliud om. h temp. dic. c rnagis don. cqyv,Z dab. mag. id. c perinde /2 19. constat axf 20. de eadem [i (sic) loquamur Q3v nobis om. 2(al) artificem memo-

XVI. 28, 29. AD C. HERENNIUM III. 109

cium memoriae ; qua re placeat, alias ostendemus ; in praesen- tia cuius modi sit res, aperiemus. sunt igitur duae memo- riae: una naturalis , altera artiflciosa: naturalis est ea, quae nostris animis insita est et simul cum cogitatione nata; arti- liciosa est ea, quam conflrmat inductio quaedam et ratias praeceptionis. set qua in ceteris rebus ingeni bonitas imi- tatur saepe doctrinam, ars porro naturae commoda eonflr- mat et auget; item fit in hac re , ut non nunquam naturalis memoria, si cui data est egregia, similis sit huic artiflciosae, porro haec artificiosa naturae commoda retineat et ampliiicet 29 ratione doctrinae; quapropter et naturalis memoria praecep- n tione confirmanda est, ut sit egregia, et haec, quae doctri- na datur, indiget ingeni: nec hoc magis aut minus in hac re, quam in ceteris artibus fit, ut ingenio doctrina, praeceptione natura nitescat: qua re et illis , qui natura memores sunt, is utilis haec erit institutio, quod tute paulo post poteris intelle- gere; et si illi freti ingenio nostri non indigerent, tamen iusta causa daretur, quare iis, qui minus ingeni habent, adiumento velimus esse. nunc de artificiosa memoria loquemur. con- stat igitur artificiosa memoria ex locis et imaginibus: locos 20 appellamus eos , qui breviter perfecte insignite aut natura aut manu sunt apsoluti, ut eos facile naturali memoria compre-

riae e artificium memoriam q1,2 ( artificii S) artif. esse memoriam c 1. placere eft1 2. sit eas hpxa* sint eas icp^a^f sint ea n sit ea sr Sc. : sit res 3. alia nat. uq1 alia art. a2c artificialis q*v (nt 4) 4. sine mul cnm concitatione fip1 sine mnlta cum concit. k sine multa concit. gr12ep2H{i,2(m pal.4)//1 sine multa cogitacione c sine multatione vel sinml cum cogitatione p2 5. est om. u1 illa q^v 6. et quia rbvo3 si quia v quia om. a1 sed quia s Sc. : sel qua 8. item fit 1,2,* ita tit s ut nunq. a1 9. egreia u (ut 12) huic add. a'1 artif. haec cq2

10. retineat et amplificet p1, Lamb. retineret et amplificet h retinet et am- plificat s1 11. et nat. bS et om. sr 12. confirmata /' quae om. f

n

13. ne hoc a1 mais a 14. cet. rebus tq3 sit fv 15. initescal u illis que u1 16. erit haec tq23 17. illi 0111. /* ing. suo ito2^1^

nostri rP34vo3bQ3,lox nostro \,a1fml1vo'2 nostra v nostra praeceptione a2?i( vo^Scq2 pr. nostra qp indigent /j,q1(])v. m.)aaD 18. quarei // iis w diis n1 his cr vel. esse adium. e 19. dicemus u 20. ex om. I* vo^q^/6 locis imag. e 21. eos 0111. u' el perf. /4 insignitae p1 insigniti /y^/^.o^alt. m.) iusigniter rv.bl23vo3(p 22. absoluta n eas n facie epit mem. uat. / comprend. a1

110 CORNIFICI RHET0RIC0RUM XVI, XVII. 29, 30.

hendere et amplecti queamus, ut aedis intercolumnium angu- lum fornicem et alia quae his similia sunt; hnagines sunt for- mne quaedam et notae et simulacra eius rei, quam meminisse volumus, quod genus equi leones aquilae quorum memoriam

5 .sv volemus habere , imagincs eorum locis certis conlocare nos

oportebil.

30 Nunc cuius modi locos invenire et quo pacto reperire et.

xvilin locis imagines constituere oporteat, ostendemus. quem ad

modum igitur qui literas sciunt, possunt id, quod dictatum

loest, scrihere et recitare, quod scripserunt, item qui pviflio- vixcc didicerunt, possunt, quod audierunt, in locis conlocare et ex his memoriter pronuntiare. loci cerae aut chartae simillumi sunt. imagines literis, dispositio et conlocatio ima- ginum scripturae, pronuntiatio lectioni: oportet igitur, si vo-

15 lumus niulta meminisse, multos locos nobis conparare, ut in multis locis multas imagines conlocare possimus; item puta- mus oportere ex ordine hos locos habere, ne quando per-

1. complecti rd qu. aedes e,\i ('hedes')* hedera int. h hoedear iut. 7r 2. eis p1 sunt sim. c sim. s. his cp formae iam notae

e formae quae iam notae Tt form. qua etiam et nocte ft1 f. quaedam sunt et notae r 3. et noctae f et nocte cv que mem. ft 4. leones

Apu.,2,61 leonis eP*volB,^{pr. m.)&2op quorum memoriam om. l(p2)

ancg3 quorum om. bQlS qu. si volemus hab. mem. t si nolemus ima- gines eorum habere c 5. volumus vcjPq^S velimus vo3v im. ipsoruni vq locis certis l,2,co13 in loc. cert. obQ2S cert. loc. ktl^vo1* (i.

op. nos cb nos om. no23 7. pacto om. dl* repp. e{i 8. in loco h in locos a1 constituere dl*vo3,3 continuere p2 construere ocp collo-

care vol continere \,1,lxvo^ contineri t 9. qu. dictatum est pnkavc.C1 (cta' in mg.) quod dictum eis h qu. dictatur eis e qu. diotum est eis p1 qn. dictum est <s (Lamb.) 10. retincre ocp item hep^a ita s qni

inmodica /><?ft2 q. xmmotWca pn .2, locpLVnQ"1^1 ('qui non parva' alt. m.),3 qui incommoda fi1 q. non modica r quod madica v mnemonica Crat. 11. deciserunt h deciderunt p1 possunt h quod aud. 1.2.tvo2Q2i quae aud. <5 conloc. (i 12. et om. h loci cerae l,2pllvo1,Ql($T. m.)c nam loci cerae Z^ocpl^vo^Q1 (a\t. m.)2 cartae hp kartae n carte b aut ch. om. n 13. simillimae h similimum o collatio (1'a1 14. igitur om. n op.

enim si Uvo^q3 15. multa vol. t loc. nobis heQ^cp loc. (i1 nobis loc. ft2« nos nobis loc. &Z,23<;o13,p1(pr. m.)S ut in multis o ut iu

multas b (sic) uti mult. \.a uti m. in fnt iam mult. r uti multas im. mult. loc. cq2 17. ex — hab. om. \,a hos loc. ex o. comparari

op. t op. hos 1. e. o. comparare voH op. h. 1. e. o. bab. r collocare e.

XVII, XVIII. 30, 31. AD C. HERENNIUM III. 111

turbatione ordinis inpediamur, quo setius a quoto quoque loco lubebit, vel ab superiore vel ab inferiore parte, imagines sequi et ea, quae mandata locis erunt, edere possimus. nain ut, si in ordine stantis notos conpluris viderimus, nihil XVIII nostra intersit,.utrum ab summo an ab imo an a medio no- » mina eorum dicere incipiamus, item in locis ex ordine conlo catis eveniet, ut in quamlibet partem a quoto quoque loco lubebit, imaginibus conmoniti dicere possimus id, quod locis mandaverimus. qua re placet et ex ordine locos conparare, et 31 locos, quos sumpserimus, egregie commode notare oportebit, 10 ut perpetuo haerere possint; nam imagines, sicut Jiterae, delentur, ubi nihil utimur; loci, tamquam cera, remanere de- bent; et, ne forte in numero locorum falli possimus, quin- tmn quemque placet notari, quod genus, si in quinto Ioco manum auream conlocemus, in decumo aliquem notum, cui 15 praenomen sit Decumo ; deinde facile erit deinceps similis

0. h. 1. (om. 'op.') p2 1. quos et vis e quos et cuius fi1 ((110 setius

fxp-ob quoto Ioco quoque h quotoquoque quidque e quotoquoque p quoto quidque loeo kfi1 quotoquoque id loco ju.2«/p2 quo Ioco ncgl3d quoto quodque loc. t quotoquoque loc. b quoto loc. 1* Sc. : aquotoquoque ut 7. 2. licebit rP ab sup. efi1 ut ab inf. qp vel a niedia add. Ald.

0111. C imagines se h (pro 'im. sequi') 3. et ea hepnkQ^v ea o}qx

(pr. m.) ut ea firob, Lamb. ut t ut et ea 2(a2),p'(alt. m.) et ut ea q3 quae — erunt om. t er. loc. ocp edere possimus l.2,vic,Q2 (om. poss. ) Lainb. ed. et proferre poss. rvo1 videre et prof. poss. dP^vo1,^ ( videre 0111. p3) et vid. et pr. poss. ocpvo3 -1. etiam h utsi vo2 etsi hepnc

q23v si (i,2 siut Q*S ut bll in om. fifno(p Lamb. nos cp quam- ulures C videanms l3 5 nostra sit h ab siunino efiafiuo^Q^v

vel ab im. P34S an ab med. cb aut a med. vo3 an med. vox 7. veuiet l,2,6/2wo392« inv. /3 conv. ccp iu om. hfi quam libebit cb qualibet parte tr quotoquoque ec quotoquodque / quoque h/nrfit/l* quoquo k.2. /3ol2yo3,3 quo no12 8. lub. hb iin. coinmuiiieatioiie h dicere — ordine om. h iu tocis cp2 '•>. manducav. f et om. ju.1 10.

sumpseris 1,2 ('sumpserit' h) assuiiipseiiinus cp commoditer oporte- bit hpl commoditer notare op. 7tp2kfi,2 (m pal.4G),//'cp23y commode uotare op. grl*('t) commeditari op. ocpbl23vo13S Lamb. commeditari et notare op. i>o2p' egregie op. e Fo.: egregia re 11. in

perp. 2 nobis perp. c liaerere «?(/p2 nobis liaer. ? sicuti hanb 12. nil fntrv n. utiinur eis v cetera n certa «2 cerae /• 13. forte 0111. h1 loc. iiinn. r quantum tc 14. qu. placel locum

o |il. quemque / et si d si cp 15. indecumeo hn Lnde cum eo e aliquam notam u.'/;2/"2,?/2 ( vel aliquam notam) 16. pronomen <tf pro-

112 CORNIFICI RHETORICORUM XVIII, XIX. 31 32.

\i\notas <|uinto quoque loco conlocare. item commodius est in derelicta qiiatii in celebri regione locos conparare, propterea quod frequentia et obambulatio hominum conturbat et infir- mat imaginum notas, solitudo conservat integra vi simulacro- r. rum liguras. praeterea dissimiles forma atque natura loci eonparandi sunt, ut distincti interlucere possint; nam si qui inulla intereolumnia sumpserit, conturhabitur similitudine, ut lgnoret, quid in uno quoque loco conlocarit; et magnitudine modica ct mediocris locos habere oportet; nam el praeter in niodum ampli vagas imagines reddunt et niiiiis angusti saepe

32 non videnlur posse capere imaginum conlocationem; tum nec nimis inlustiis nec vehementer opscuros locos habere oportet, ne aut obcaecentur tenebris imagines aut splendore praeful- geant. intervalla locorum mediocria placet esse, fere paulo 15 plus aut lninus pedum trinum; nam ut aspectus, ita cogitatio niinus valet sive nimis procul removeris sive vehementer prope admoveris id, quod oportet videri. setquanquam facile est ei, qui paulo plura noverit, ab his et quamvis multos et ido-

prium nimicn vo2 decumo fi^a^nPd declmo a1 decimum <~p'2 dedico I ((ii1 ) erit inceps h similis lipit

1. c quoque e (sic) quoquo l/Pvo3 quoque oni. q3 .est derel. nv 2. in celebris /( inlecebri /' 3. abamb. ,u' deamb. /4 conturbaveral fil 4. notos c1 integra vi \ .aftl1 integras s- 5. dissimilis /iq"* dissimili rqp/1:i4j'03c,3 6. distincte ^fnQ^cp distenti / lucefe ft1

si qui hena si quis s- " . sumps. ftaqp similitudine 1,2,/p3 simil. locorum s" et ignorabit orp/x).o '(alt. m.) anl ignorab. vo1 8. quod /p3 in unoquoque e in quoquo >> in (juo l1 in quoque ? collocaverit fr q13v nam et A-,u2.2.c 9. modicos / mediocris pn haberi (ip2c 10. modum difflnitionis per extrema ampli / et om. vol angustiose non % 11. conlat. ,u' collocationes cll tunc rc 12. inlustris h,e ('ill.') baberi ,up13o* 13. obcaecantur h, ('obcec.') e 14. loc. copia esse /x1 placet esse r, Lamb. placent esse /; esse placet p12u valct esse hp^k^Q* valent esse s ('volunt esse' /) 15. plns licet ped. b

tricenum (c. gl. cid est trium pedum') pal.6 tricentum c tricenorum /' tri- ginta pal.'(alt. m.) tqlcov noScov Interpr. At Prisc. VII, 6 (743, 7) te- net 'tricenum.' trinum Delben. item qp1 cognitio / 16. sive mi- nus fi1 proc. nim. <p si vehem. (i 17. et qu. I3 18. e#1 i-t

qui h,e ('quid') pluravis h plurahis e ploravit p{ exploravit 7tp2(iaft

?rp2 explorabit n plura noverit /xqpF,3 pl. noverat dl* pl. novit vel explorabit /3 Sc. : fac. est ei qui paulo plura noverit, ab his et quamvis 1.2, lorQ123 et om. sr

XIX, XX. 32, 33. AD C. HERENNIUM III. 113

neos locos conparare, tamen si quis ab his idoneos invenire se non putabit, ipse sibi constituat quam volet multos licebit. cogitatio enim quamvis regionem potest amplecti et in ea situm loci cuiusdam ad suum arbitrium fabricari et architec- tari; qua re licebit, si hac prompta copia contenti non eri- 5 mus, nosmet ipsos nobis cogitatione noslra regionem consti- tuere et idoneorum locorum commodissumam dislinctionem conparare. de locis satis dictum est; nunc ad imaginum ra- tionem transeamus.

Omnium rerum similis imagines esse oportet et ex XX33 omnibus verbis notas nobis similitudines eligere debemus: n duplices igitur similitudines esse debent: unae rerum, alterae verborum. rerum similitudines exprimuntur, quom summatim ipsorum negotiorum imagines conparamus; verborum similitu- dines constituontur , quom unius cuiusque nominis et voca- w buli memoria imagine notatur. rei totius memoriam saepe una nota et imagine simplici conprehendemus hoc modo, ut, si accusator dixerit, ab reo hominem veneno necatum et he-

1. locos id. mult. c locos — idoneos om. o idon. ad ista locos qp comparat 1 ('conp/ hp 'conparat. re' p, sic) comparare per praedicta q1 comp. propter praedictos v iiude si vo3 si quis ab his e si quis adis hpx si qu. ad id. vo3 si qu. ad ista p^fi^Zjvo^rcg^^q)'1 si qu. satis bllvo* si qu. ad ista satis QlvS si qu. ad ea satis dl* idoneum tvo1 2. pu-

i a

tavit hpjc(i,'2,rlCQ2 putaverit r^oqpp3 constatuit ju. (sic) quandolibet multos h 4. ad s. arbitrium 1 ,'2,trQ2, Lamb. ad s. commodum et arb. Lvox,b ('ad usum')6* ad s. comm. arb. o ad s. comm. et suum arb. q3 attributum S et fabr. I* fabricare (i7anvo3q) 5. non er. cout. n 6. regione e 7. distentionem n 8. imaginem fil 10. quoniam omne rerum h qu. ergo rer. ff ('ergo' om. cq"2) Sc. : Omnium rerum. im. sim. esse c sim. e. im. qp et om. heTip,an 11. notas nobis simili- tudines el. deb. yP-,aftV-3*vox natas n. s. el. deb. ft1 notas s. el. nobis deb. n non nob. sim. el. deb. e nam et nob. s. e. deb. h notas n. ima- gines e. deb. vo3 similes notas n. e. deb. r nosmet nobis notatas simili- tud. e. deb. qx nosmet nob. sim. e. deb. b nosmet notas nob. et sim. el. deb. c notas sim. e. deb. p2 sim. e. deb. Q3vS 12. duplices ergo h duplices E inde a Crat. una — altera he(illvol 13. consumma-

tim ft1 14. negotiatorum fi1 comparemus dl* 15. comparantur et const. dl* hominis l,/'2 et verbi n 10. memoriae h memo- riam vo3 imagiui h notantur hc notamus vo3 memoria he 17. nota simulacrorum et ft (sic) comprehendimus JtTtp,nc 18. ab

reo om. at re e nec. ven. 2,t

CORNIFICIUS. 8

114 CORNIFICI RHETOHICORUM XX, XXI. 33, 34.

reditatis eausa factuni arguerit et eius rei multos dixerit te- siis et conscios esse ; si hoc primum, ut ad defendendum nobis expeditnm sit, meminisse volemus, in primo loco rei totius imaginem conformabimus: aegrotum in lecto cubantem

5 faciemus ipsum illum, de quo agetur, si formam eius detine- bimus; si eum non cognoverimus, aliquera aegrotum non de ininumo loco sumemus, ut cito in mentem venire possit, et reum ad lectutt) eius astituemus dextera poculum sinistra ta- bulas medico testiculos arietinos tenentem; hoc modo et te-

10 stium et liereditatis et veneno necati memoriam habere pote-

34 rimus; itt-in deinceps cetera crimina ex ordine in locis pone-

mus: etiquotienscunque rem meminisse volemus, si formarum

djspositione et imaginum diligenti notatione utemur, facile ea,

xxi (|ii,n' volemus, memoria consequemur. quom verborum si-

i.-. militiidiucs imaginibus expriraere volemus, plus negoti susci- picinus et magis ingeniura nostrum exercebimus. id nos hoc modo facere dportebit.:

iain damuUianem reges Atridae pararit in uno loco eonstituere manus ad coelum tollentem [>o-

jo niitiiini. quom a regibus Marciis loris caedatur: hoc erit ciam domuitionem reges'; in altero loco Aesopum et Cimbrum

2. si enim pr. e 3. exp. est ii,antQ2q> sit om. hepn veli- mus ((2 tvi om. t 1. tntius ivi /• confirmavimus // confirmab. epnp^rQ^^Sy conformav. c cub. iu leot. b 5. et ips. qp illud e agitur jtt formam illam dl* detinebimus C An: bene tenebi- mus? 6. eum nunc u. nou ad aliquem h non al. eptt/i.a/pal.46,p3 (pr. m.) cognoverimus voH, Lamb. agnovimus n agnoverirous ob agno veris o * Bvd\e3(alt. m.) aegr. <le minimo aliquo l(A'),2 aegr. aon

de m. aliquo /72 8. astituemus pnpatocpeQHd statuemus cq*3

adstruemus r ilextera \,atb tabellas P 9. medico ppanb

medio co jtt1 ('vel medico vel modicos' u,2) medieos epn ('medieoa te ... deinde de9ideratur folium in e) modicos h medicum tdl*Q'd medieo digito cp medio dig. Pitli. arietinus b tenente 2 *>o23 modo test.

rQ3cp 12. quotienscunque nP quoeieiisc. ac quotieiiseumquc b volu-

mus r 13. dispositionem n ratione n 14. eonsequamur fi2,2,Q2

15. negotio n suscepimus a 16. ideoque id r nos om. 2 18. domiultionem C domuitionem Victorius. regis t 1(.). in boc

loco e2 in loco C Sc. : in uno loco const. manus hp,[il ('coa-

struere') oportet const. man. bSv const. op. man. ? tendenlem /' 20. martiis ncp foribus loris u- eederetur n 21. domi ilionem vel do- mum ultionem dl* domu ultiones hp domi ultionem <s

XXI. 34, 35. AD C. HERENNIUM III. 115

subornari ut ad Iphigeniam in Agamemnonem et Menelaum. hoc erit «Atridae parant.' hoc modo omnia verha erunt ex- pressa. set haec imaginum conformatio tum valet, si natu- ralem memoriam exsuscitaverimus hac notatione, ut versu posito ipsi nobiscum primum transeamus bis aut ter eum 6 versum, deinde cum imaginibus verba exprimamus. hoc modo naturae suppeditabitur doctrina; nam utraque altera separata minus erit firma, ita tamen. ut nmlto plus in doctrina atque arte praesidi sit: quod docere non gravaremur, ni metuere- mus, ne, quom ab instituto nostro recessissemus, minus com- io mode servaretur haec dilucida brevitas praeceptionis.

Nunc quoniam solet accidere, ut imagines partim firmae 35 et ad monendum idoneae sint, partim inbecillae et infirmae, quae vix memoriam possint excitare, qua de causa utrumque fiat, considerandum est, ut cognita causa et quas vitemus et is

1. subornari p subhornari ft hesopum subomari et cimbr. c sub.

ut ad ephig. in a. et m. h ('agamennem it men.') pn^ka.f ('menelam')

sub ut ad ephig. et a. et m. n sub. euphig. et a. et m. c sub. vagan-

tem ipb. ad ag. et men. x sub. ut i. in a. et m. ('vagantem suprasc.)

vo" sub. ut ephig. vagantem t sub. ut vei vagantem eph. b,v ('epheg.')

S ('vagante epheg.') sub. vagantem ephig. ag. men. /"qpwo1 sub. vagam

iph. o sub. ut ad ephyg. advagantem a. et m. r sub. ut ducatur ad iph. a.

el m. ll sub. ephig. ulciscentes commissum in se ad a. et m. /3 sub. m

iph ad argumentationem et m. Q> Fo. : subomantes nuptias Iphi-

geniae id est Ag. 2. erint p' erant h er. omn. verb. b9* 3.

conform. h confirm. p^na^voHg1" suscit. Q™ cnm val. o nalura

mem. h 4. hac not. h ac not. p1 annotatione p"-(i'ka?woi3 vel hac uot.

[i* a (ead. m.)f Fo: set hac im. con fo rm ati one ac notatione sic

n m. exsuscitabimus 6. deinceps cum imag. cq^ 7. subpedi-

tabit b<f*v nam utraque hvQ* nam utramque p1 nam cum ex utraque np*(t,2

(pal 46)/13 nam ex utraque Q>d utrimque (om. 'nam')*?2 alt. e par. h

alt. est par. pnpfnc alt. par. est r alt. est seperata t alt. separata est P3

alt separ. Q^vbStp alt. superata l* alt. comparata a 8. minus ent m-

firma p*e*n#brw,c ('manus) magis e. f.rma f ( maius') r nimis e.

tum b est tp 9. in arte c sit om. f dicere n gravemur

»1 nec met. hp'n hec met. fi nisi cum met. dl* metuerimus p>

10. nec cum (i recessisserimus f 12. fame ^ vel firme ^ flrmae

et haeres hcpA1 acres fumae Lamb. An : firme haerentes?

13. ad common. r ad mov. dt*tp et part. n partim — sii.t om. tt partium it inbecillae hpgr^ imb. n inbecillis ac imbecilles <5

14. possuut mem. oqp quae h 15. causa cogn. c et quas o quas 5

8

116 CORNIFICI RHETORICORUM XXI, XXII. 35, 36.

XXII quas sequamur imagines, scire possimus. docet igitur nos ipsa natura, quid oporteat fteri; nam si quas res in vita vi- demus parvas usitatas cotidianas, meminisse non solemus, propterea quod nulla non nova nec admirabili re conmovetur

s animus; :tt si quid videmus aut audimus egregie turpe aut honestum inusitatum magniim incredibile ridiculum, id diu meminisse consuevimus; itemque, quas res ante ora videmus aut quod recens audivimus, obliviscimur plerumque; quae aociderunl in pueritia, meminimus optumesaepe; nec hoc alia

io <!<■ causa potesl accidere, nisi quod nsitatae res faciie e roe-

36 moria elabuntur, insignes el novae manent diutius. solis

exortus cursus occasus nemo admiratur, propterea <|iiod co-

tidie fiuht; a1 eclipsis solis mirantur quia raro accidunt, et

solis eclipsis magis mirantur quam lunae, propterea tjiiod hae

16 crebriores sunt. docet ergo natura se volgari et usitata re non exsuscitari, novitate et insigni quodam negotio conmo- \<ii: imitetur ars igitur naturam el quod eadesiderat, inve- niat, quod ostendit, sequatur. nihil est enim, quod aut na-

1. sequemur u' possimus u (sic) 2. quod qp ngi /rx* 3. cotid. i>7t)tho'li cottid. hat quottid. o eas mem. cbP 4. aulia aova uec adm. re A,p*« i re om. //'tt) aulla n. re n. adm. fi nulla re n. n- ailm. 2.t inill.t re n\>\ aova et adm. rQ*v,c ( aut adm.') q3 ( aut mirab. ) unlia ai9i re ii. el adm. ocp nulla aisi n. aul adm. re 6 Sc: nulla non nova n e c a. re ">• aul si aud. Iiq*v 6. hon. inhonestum inaud. d turpe in hominea tum inaud. bl2i i. aut inus. inaud. I3 incred. perir culosum oblsi*vo' incr. ridiculum pericul. »o8o8pai.s incr. ridfculosum vo* 7. itaque rocpbv. it. — ora om. \,aftCQ2 8. nt quod pn at qnod ant.f ( aut' suprasc.),c el r audivimus /' recens audivimus rip\2,tc aut aud. quod recens oboht ea quae dl* 9. in pueritiam cp obt. ju. opt. mem. sepe c 10. quod om. /• inusit. h res mem. fac. cp res fac. mem. /J4y0ac<j2,, 3 |1, dilab. vo3 lab. p12* insigne sed n uovae res dl4

manent om. h diut. man. jiq2 in animo m. diut. rp1 Lamb. diut. man. iu an. ocpb diut. in an. man. r-sivol2Q3 12. exort. solis cpQt2v ut solis exort. vo3 ortus l* occ. om. h pr. quia hpn/' V/jcq'2 cott. hualt cot. na2nbcQ2 13. et ecl. 7r eclipsis l,2,#cp* ('eclyps.' hpnt) mi-

ramur p1} qui ju- accidit /i 14. propterea quod l,2,v pr. quoniam ocpbl2 pr. quia vo,2q23 eo quod vo3 quod c liae res breviores h orae breviores jt haec cr. cp 15. nat. se 2,trocp nat. vulgata r//4

16. Sovitate vero u.2.rocpvo2cQlv 17. emittetur /\ ars ig. \,afQl ergo ars ??*c ig. ars oqpo et quae 6qp desideratio h desideret ?p2 in-

veniet >i quod np2u.2,ll3cvo3cp inv. et qu. r 18. est enim h en. est 5

XXII, XXIII. 36— 38. AD C. HEREXXIUM III. 117

tura extremuni invenerit aut doctrina primum; set reruin principia ab ingenio profecta sunt, exitus disciplina conparan- tur. imagines iuitur nos in eo genere constituere oportebit, 37 quod genus manere in memoria dintissume potest: haec res accidet, si quam maxume notatas similitudines cunstituemus; 5 si non mutas nec vagas, set aliquid agentis imagines pone- mus; si egregiam pulcritudinem aut unicam turpitudinem eis adtribuemus; si aliqua re exornabimus, ut si coronis aut veste purpurea, qno nobis notatior sit similitudo; aut si qua re deformabimus, ut si cruentam aut coeno oblitam aut rubrica 10 delibutam inducemus, quo magis insignita >it forma; aut si ridiculas res aliquas imaginibus adtribuemus; nam ea res quoque faciet, ut facilius meminisse possimus: nam quas res veras facile nieminimus, easdem fictas et diligenter notatas meminisse non difficile est. set illud facere oportebit, ut is identidem primos quosque locos imaginum renovandarum causa celeriter animo pervagemus.

Scio plerosque Graecos, qui de niemoria scripserunt,xxiii38 fecisse, ut multorum verborum imagines conscriberent, ut qui ediscere vellent, paratas haberent, ne quid in quaerendo con- 20

1. quia rer. /l5*«o12,3 quia si rer. vo* 2. sunt prof. n sunt hpl sunt et s" ex eius hp2,2 ex eis nt comparatur ni-Q2iv 3. in eo ordine genere h nosmet vol nos om. b op. const. /Yros 4. ma- nere om. foru-1 in m. man. pc in m. diut. haberi pot. rf/23**?1^ man. diut. in m. possit qp haec res ei acc. l,2,c haec res acc. tocprPvo1^12 haec r. enim acc. p3 haec r. firmissime acc. vo2 id acc. s- 5. accidit hdl*b Fo. : haec res ea acc. notatas QlccpP*V,Z notas s" 6. multas^r12 nuknrbo2iy. et vag. u* al. notum ag. t, crat. al. significantes l*vo2

7. pulcr. h eis turp. c attonitam n 8. aliquas exorn. \,2,trPvo12 cQ2iv aliquas res ex. vol (^alt. m.)3 aliquam rem ex. ocpbl2i* at si ul

et veste uH^Q^bdcp 9. notior fl,rtpP*vo3Q%v,Z, Lamb. qua"re hvo2 quam rem 5 10. deformabimus hQ2i def. turpeni g ut si om. c decruen- tatam c caeno h rubricam h 11. dilib. h inducemus c inducamus gr aut rid. hniianc 12. attribuemus cbvS 13. ut eo fac. 0 mem. valeamus h 14. veras 0111. \,af fac. minus hpl memineriinus an rocQi2ibv eas defictas 0 easd. factas hp't 15. facile h 16. idemi. fi idem h quoque nu'f locos om. al 17. pervagemus hpaft'b

vo2 pervagemur yr'2knt2 percurramus s" 18. scipio n plerum- que h2 19. fecisse ait n ut qui 6 ut hii qui o123 ut ii qui cyo23

quae ed. h qui ed. n qui eas disc. p2vo,*0 qui ea dic. c • 20. iuqueren- do kacp in dicendo vo2 inquirendo g cons. operae hplnt'bQlcp op. cons. at2v cons. operis p2uvo2c eonsumeretur op. o1/1

118 CORNIFICI RHETORICORUM XXIII, XXIV. 38, 39.

sumercnt operae; quarura rationem aliquot de causis inpro- bamus: prraum «piod in verborum innumerabilium multitu- dinr ridiculum esi mille verborum imagines conparare; quan tuium rniui haec poterunt valere, quom c\ infinita verborum

s copia modo aliml modo aliud nos verbum meminisse opor- tebit? deinde cur volumus ab industria quemquam removere, ut nc quid ipse quaerat, nos illi omnia parata quaesitaque tradamus? praeterea similitudine aiia alius magis conmovetur; nain ut saepe, formam si quam similem cuipiam dixerimus

io esse, non omnis haberaus adsensores, quod alii videtur aliud, item lit in imaginibus, ut quae nobis diligenter notata sit, ca

39 parum videatur insignis aliis: qua rc sibi quemque suo com- modo convenit imagines conparare. postremo praeceptoris est docere, quem ad modum quaeri quidque conveniat, et

i5 unum aUquod aut alterum, non omnia, quae eius generis erunt, exempli causa subicere, quo res possit esse dilucidior. quem ad modum quom de prooemiis quaerendis disputamus, rationem damus quaerendi, non millc prooemiorum genera

ig conscribimus , item arbitramur de imaginibus iicri convenire. xx.iv Nunc, ne fortc verborum memoriam aut nimis difficiiem

1. rationes Pvo1 aliquid de /iuq^v aliter quod c 2. in om.

A/-*4uol5tWj.9'(i)r. m.)qp innumerabili l2iivolb inn. verb. c 3. est rid. b rid. est v8 est om. h similitudines comp. o comprobare dl* 4. haec pot. /ichy hae pot. q2/J> haec om. I2 pot. haec s rx finita hplit .">. cop. modo aliuil dos /i,'2.c modo aliud modo nos ft (sic) nos om. Iq3 verborum fb verb. nos a 6. cur del. p2, om. (i,2(al) cura vol. ix quid vol. oqp noliimns c de Lndustr. I> 7. ut om. a2,n ne quae. h quaerat /m qu. quum s parata omnia n par. quaesita tr. pl par.

quaeque sita // par. atque quaes. kll 8. tradimus c alins alia coepb alins om. f comntoveatur b 9. formam quam ll3vo3ocpb 10. omnis tc ass. hab. I assentatores tllivnxQ'!h adsense res p1 ads. h 11. idem Q2cp itidem o in om. l,2,bo*8 notata sit o1 note sint bv8 notac sunt q2 nota sit g 12. ea p. videatur ins. l,2,trco13 eae p. videantur bQ2v hae p. vid. 08 13. doctoris (*vel praeceptoris' suprasc.)6 14. quaerat quidquid /• qu. quaer. qp aut uu. a2nrQ3 15. un. aliquid (l23Q3v un. aliquod exemplum qp un. quodque vo3 un. aliud aliquod b 16. casubi- cere fil 17. quemadmodum cum t quod 1,2,1* ut quam o ut cum b ut cvd1 quod genus cum vo1 ubicumque q3 prohem. 7Tftqp 18. ra- tione h qu. dam. qp gen. — arbitr. om. l,2(a') 19. item cbS

idem q3 arbitrabamur a2 20. ne forte om. aln ('ne add. a2) minus al

XXIV. 39, 40.

AD C. HERENNHJM III. 119

;mt parun. utilem arbitrere, ipsarun. memoria reri.m conten- tus sis. quod et utilior sit et plus habeat facilitatis. adm.men- dus es. quare verborum memoriam non inprobemus: nani pu- tamus'oportere eos, qui velint res facihores sine labore el molestia facile meminisse, in rebus difficitioribus esse ante ■> exercitatos; nec nos hanc verborum memoriam inducimus, ut versus meminisse possimus, set ut hac exercitatione illa re- rum memoria, quae pertinet ad utilitatem, confirmetur, ut ab hac difiicili consuetudine sine labore ad illam facUitatem trans- ire possinu.s. set quom in omni disciplina infirma esl artis 40 praeceptio sine summa adsiduitate exercitationis, tum vero ... n Hvwovixolg minumum valet doctrina, nisi industria studio la- bore diligentia conprobetur. quam plurumos locos ul habeas et quam maxume ad praecepta adcommodatos curare potens; imaginibus conlocandis exerceri cotidie conveniet; non enim, is sicut a ceteris studiis abducimur non numquam occupatione, item ab hac re nos potest causa deducere aliqua; numquam esl cnim, quin aliquid memoriae tradere velimus et tum maxume, quom aliquo maiore negotio detinemur. qua re quom sit utile facile meminisse, non te fallit, quod tantopere utile sit, ao quanto labore sit appetendum: poteris existumare utilitate cognita. pluribus verbis ad eam te adhortari non est sententia,

1 arbitrere b arbitreris tmprLuc arbitremnr l.-\/'o' arb. ipsarum mem cont. hp1 arb. ipsarum mem. rer. cont. p*,2,rv ( memoriarum fi>) arb ut ipsarum mem. rer. eont. n arb. ipsarumque mem. rer, cont. to<pc cont sit h 2. quae et u\an quae f quod (om. 'et') do utilior hocp utiliores S esset h habeat ocp habeant s facultatis hp^1 3. mem verb h non om. hp memoria non improbetur r non prob. c 4 put. non op. t sine dolorum h 5. modest. u1 facere ic,%h mem om hb ante esse o 6. ut v mem. poss. om. 1.2 -• nsus

mem t versus tantum vo> ut haec h illarum mem. rerum oq> 8. conf. et hac t conf. ut hac u eonf. et ab hac o 9. facultatem hfik 11. cum vero tp 12. nemonicis hpln memoris al memoriis s lah- stud t 13. comprobatur hpnt comparatur u1 14. et om. r eur.

poteris hp*na* cur. debetis c cur debebis S 15. imag. p^anocpl^c^ in imag. S ' exerc. cot. conv. hpafq* cot. convenit ex. c6 cot. conveniat ex. r cot. om. nvo* conveniet p/V^ 16. in cet. bvScp 17. item 1,2,« itas nos om. «» non potes ft1 non potest nos <p al. ded. o1 18. emm est ro3«p quiinA valeamus c et dum h et cum. * 20. fallat o* Lamb ouo tantop. * tanto opere p* tantope A 21. poteris Ap'*,2 quod pot s(/*) utile 07. 22. ad eam rem Pvo* te adhort. 1,2,?' F<p te rem cohort. r

120 COR.MFICI RHETORICORUM III. XXIV. 40.

ne aut tuo Btudio diffisi aut minus, quam res postulat, di- xisse videamur. de quinta parte rhetoricae deinceps dicemus: tu prinias quasque partis in aniino frequenla et quod maxume necesse est, exercitatione confirma.

'<■ nert. s (Lamb.) mea non /2 (guprase-. 'mea') Pith. 1. ne aul tuo stud. b ne aut vos stud. h ae a. uno Bt. px ne a. rtud. ^'y ne a. vestro st. np* ne a. st. tuo oyg* ne a. nos mo st. vo* ae a. tu nostro aul nos tuo st. fi%2(pal.««),ro", Lamb. e ('vd nos') ,liir. sii.,1. b aut om. c - ^ideatur /' parte om. j»1 dicamua b B. frequenta fcuo e1 / fre- quentato el p1. Lamb. 4. usu e exerc. vo*

CORMFICI RHETORICORIM AD C. HEREWIIM

LIBER IIIl.

Quoniam in hoc libro, Herenni, de elocutione scripsimus, i i et quibus in rebus opus fuit exemplis uti, nostris exemplis usi sumus et id fecimus praeter consuetudinem Graecorum, qui de hac re scripserunt, necessario faciendum est, ut pau- cis rationem nostri consili demus; atque hoc nos necessitu- 5 dine facere, non studio, satis erit signi, quod in superioribus libris nihil rteque ante rem neque praeter rem locuti sumus. nunc, si pauca, quae res postulat, dixerimus, tibi id , quod relicuom est artis, ita ut instituimus, persolvemus. set faci- lius nostram rationem intelleyes, si prius, quid illi dicant, 10 cog-noveris.

Conpluribus de causis putant oportere, quom ipsi praece- perint, quo pacto oporteat ornare elocutionem, unius cuius- que generis ab oratore aut poeta probato sumptum ponere exemplum: et primum se id modestia conmotos facere di- 15 cunt, propterea quod videatur esse ostentatio quaedam non satis habere praecipere de artificio, set etiam ipsos videri

1. in lib. hoc t hereni c Heremii C C. Her. E breviter de el. c scripsimus h conscr. ? 2. ex quib. h reb. maxime 912 3. uti ex. usi sum. qp usi fuimus vo1 praeterea cons. h 4. hac arte dl* faciundum nafmc 5. hec necess. nos 3 nos om. h 6. fa- cere om. c studio arrogancie cq* Fo.: landis studio. 7. nihil om. b neque om. vo3 neque post rem. tcpvo23 8. nos si dli dixi- mus r 9. uti inst. 6^43,40 10. nostrae h intellegis fi2,an intel- ligas b quod (i-af quam e'(pr. m.) quae pl(alt. m.) 12. cum pl.

hfiancQ^cp quampl. q1 disputant 7Tfta,2 13. uniuscuius t 14. aut

ab or. rQ3 aut a pocta tordl*vo' q*v et poet. /3 a poet. /' 15. mo-

lestia n,b (corr. ead. m.) dicent «i/* 10. faeese videatur ost. c esse om. ft1 quaedam oiu.j, Laml). 17. praec. de om. dl* prae-

cipio h sed etiam ipsos 1 ('ipso' h),roll3vo1,2Ql ,3, Lamb. set et in ipsos a s. et ipsos fnQ"1 s. ipsos t s. iam ips. /* s. ips. iam d s. etiam se ips. vo3

122 CORNIFICI RHETORICORUM 1. 1, 2.

velle artiliciu.se gignere exempla: hoc est, inquiunt, ostentare

2 se, non ostendere arteni. qua re pudor in primis est ad eam rem inpcdimento, ne nos.solos probare, nos amare, alios contemnere et deridere videamur. etenim quom possimus

5 ab Ennio aut a Graccho sumere exemplum, videtur esse adro- uantia illa relinquere et ad sua devenire. praeterea exempla testimonioruni locuin optinent; id enini , quod admonuerit et leviter fecerit praeceptio, exemplo sicut testimonio conpro- batur: non igitur ridiculus sit, si quis in lite aut in iudicio

io domestico testimonio pugnet? sic suo ipsius tcstinionio, qui suuin dederit exemplum, alnitatur: ut enim tcstimoniuni, sic exemplum rei confirmandae causa sumitur. non ergo opor- tet hoc nisi a probatissumo suini, nc, quod aliud confirmare debeat, egeat ipsum conlirmationis. etenini necesse est aut

is se omnibus anteponanl e1 sua maxime proben* ac negent

1. inquit f inquoeunl /; inchoent n 1. art. ost. /jq3v, Lamb. 3. ne ut aos kk el solos h alios — derid. om. 1,1 4. et om. c possumus dc 5. ab ennio aul a gr. sumere exempl. p1 ab hentiio su-

re .nii graco sumere ex. c ab e. consumere aut a gr. ex. pon. tp ab

e. sumere aut a gr. ponere ex. s aut gr. rl34dz gracco (in gracho «. graeeo q.1 2 videatur (i2anl3 esse om. dl* adrogantia hac

arrogantiam vd1 arrogantiae 5 ti. et 0111. h propterea hob

7. quaestionum ,u' opt. anQ'i3 id enim 3,9 J (alt . m.) etenim s

N. leve c sic test. t sicuti test. vo3 9. nam p'3 ridiculum sit h sit rid. oqpp' aut iud. 2,cv l<>. domestico pugnel i(pl),2(fv),fyo9 dom. puguang f2 dem. testdmonio pug&et /-p1 domeeticis testimomis pugnet /J2.pal. 'rf^coqi domestico (cett. om.) Z1 et si ipsius testimo- nio dederil exemplum ahutatur t si exempla posuerii u ederit exempl. (om. t-ett.) /2 et suo ipsius teslimonio ahutatur rvo2 I/un-b. et sui ipsius test. ab. ocpdlliQ12 sui ips. t. et ab. I et — abutatur om. pnaf1

/3yols.3 Sc.rsic suo ipsius testimonio, qui suum dederit exemplum, abutatur 12. exemplum eonfirmare debeat egeat

ipsum confirmatio nisi a probatissimo sumi ne quod aliud confirma- tinnis (i1 (sic not.) vel aliter: rei eonlirmandae — confirmationis (i- lirmandae h 13. nisi approbati.ss. b quid t firmare h 14.

egeat id ipsum /•2oq>rf/i4,3,p2 eonfirmatione dl2icQ123, Lamb. 15.

omnibus se t probant (i probent vel aut ncgent optima esse exempla quae ab optimis poetis et oratoribus sumpta sint aut si alia probant a probatissimis sumpta sint c pr. aut si alia probatissimis sumpta sint h pr. aut si alia a prob. sumpta (t1 ,n ('sum. sint) pr. aut si a. probant a pr. s. sint (i2,'2,t pr. quae ab oratoribus probatissimis s.. sint pl (caut negent — exempla' add. p- ree. manu mg.) probent aut negent o. e. e.

I, II. 2, 3. AD C. HERENWITM IIII. 123

optama esse exempla, quae a probatissumis oratoribus aut poetis sumpta sint, ;uit aliena probent. si se omnibus ante- ponant, intolerabili adrogantia sunt; si quos sibi praeponant et eorum exempla snis exemplis non putent praestare, non possunt dicere, qua re sibi illos anteponant. quid? ipsa aucto- n ritas antiquorum non quom res probabiliores tum hominum •; studia ad imitandum alacriora reddit? immo erigit omnium cupiditates et acuit industriam , quom spes iniecta est posse imitando Gracchi aut Crassi consequi facultatem. postremo 3 hoc ipsum summum est artificium res varias et disparis in m tot poematis et orationibus sparsas et vage disiectas ita di- ligenter eligere, ut unum quodque g-enus exemplorum sub singulos artis locos subicere possis. hoc si industria solum lieri posset, tamen esseinus laudandi, quom talem laborem non fugissemus: nunc sine summo artilicio non potest fieri. i> quis est enim, qui quom non summe teneat artem, possit ea, quae iubeat ars, de tanta et tam diflusa scriptura notare et separare? eeteri, quom legunt orationes bonas aut poemata, probant oratores et poetas, neque intellegunt, qua re con-

q. a. prob. or. a. p. sumpta sint g Sc. : probent ac n-egent optima — s 11 m p t a s i n t aut a 1 i e n a p r 0 b e 11 1

1. aut a poet. bvo12Qx 2. sunt fo2d 3. intolerabili — illos ante- ponant om. l,2,t intoll p2Q13cp intolerabilis vo3 arrogantia est p2,vo3 ('tiae') sunt arr. ocp sed quod s. proponatur p2 4. putant p2blv

vo3 5. quod o1 ipsa auct. 1,2,*?' igitur auct. dl1 ergo ipsa auct. 0

igitur ipsa auct. 5 ips. auct. valet v valet i. auct. q2 6. non cum hp1 nonne cum qp2 nam tum dl2iQ123 nam quo tvo2 nam cum s (Lamb.) probabilior est 2,c prob. est eo t probabiles dl* 7. ad mittandum p'v admittant dum /ifi1 admittit dum 7tp2(i2 admittit tum afr aut ad imi- tandum b redd. al. ocp egerit ar gerit a[ 8. cup. bominum 7-p3qo

('hom. cup/) 9. gracci kfib graeci q12 grassi hc postremum fi"-an 10. pares et dispares ft1 11. poematis hpTt[i2an Lamb. poematibus s

orationibus sp. Hinc legitur e 12. elige ft1 13. subiicere n posse

ne

h possimus l3 hoc si n (sic) 14. fleri solum poss. r possit cb 15. non fuissemus h1 non effug. b nunc vcro q1 Lamb. 16. est-

om. t qui cum non summe ten. vo2 non qui ten. cum summe e qui non s. c. ten. b!3 qui non c. s. ten. hpit,ii ('con summe'),2,6* qui nisi summe cum ten. dl2*.c ('continet') Lamb. qui nisi artem s. ten. q2 qui nisi c. s. ten. lxvo13,o ('quom'),qp ('retin.') nisi c. s. ten. tr,Q3 ('summa') teneat ro teneret bP3ivol tencre q2 tenct s: 17. iubebat b 18. sep.

a ceteris n 19. probat /< probata Tt\x2f or. bonos e nec b non 8

124 OORIWFICI RHETORICORUM 11,111.3,4.

moti probcnt, quod seire non possunt, ubi sit, ncc quid sit, nec quo modo tactum sit id, quod eos maxume delectat; at is, qui et haec omnia inteilegit et idonca maxume eligit ct omnia in arte maxvme scribenda redigit in singulas rationes

.-, praeceptionis , hecesse est eius rei summus artifex sit. hoc

i-itur ipsum niaxummn artificium cst in arte sua posse et

alienis exemplis uti.

1 llaec illi quom dicunt, magis nos sua auctoritate con-

movent quam ratione disputationis : illud enim veremur, ne

10 cui satis sit ad contrariam rationem probandam, (|iiod ab ea

parte steterint ii, qui et inventores huius artifici fucrint et

vetustate iam satis omnibus probati sint: quod si illorum

auctoritate remota rationem volent cum ratione conparare, in-

111 tellegent, non omnia csse concedenda antiquitati. pri-

15 mum igitur, quod ab cis dc modestia dicitur, videamus, ne nimiuin pueriliter proferatur; nain si tacerc et nihil scribere modestia est, cur quicquam scribunt aut locuntur? sin aiiquid suum scribunt, cur quo setius omnia scribant, in-

intelleganl h quod c m. 6 l. possint 0 ne quid hpl neque u-'

vel neauid nec u2 necquid nec afn ('aeq. nec) aut quid sit p2 (rec. mau.) ocpbt'23voliQ'i3 2. aut quo m. rocpdP*vol3Ql2,'-\ max. eoa 2,t deleotat u' vcq* delectet s al om. 1,2,/ 3. elegit h(t*afQl -I. in arte cp in artem maxime // in arte maxime lt*af max. in arte e in a. uiaxiina yr'plnu' k,tQil3 ( 'maximae pa) scribcndo n red. maxinie qp rationis p'1 orationis c 5. perceptiones // preceptiones nac Fo. : sing, praecepti ones 6. igitur om. h est max. artif. t in parte C 8. nova auct. 1,2 ('nona' n) nova anct. nos tv nos auct. sna comm. 3,pJ, Lamb. nos sua comni. anct. /• commovent (jiiain ratione disp. ent,P

(pr. m.)yo12 conini. q. veritate disp. rodt*,'i eomm. auct. sua quam v. disp. cp \). disput. (0111. cctt.) 1,2 disp. om. r enim om. p,lntvolox 10. ab ea parte st. eodx ab eis st. // ah ea 5 I I. ii ncp hi hpfi>,2,tocb ii om. I* et qui r inventoiuin // fuit // fuerint nekaocp fuerunt «y 12. sint eka sunt 5 13. auct. ill. n res omnes C volunt ftPvo- vcllent P rationem vol. cum re. Orelli post Lamb. : rationes v. c. ra- tionibus. Sc. : rationcm volcnt cum ratione 14. nou om. u-1

esse conc. 7- pr. ergo /4 15. qu. ab eisdem t ab eis qu. Lcb dice- tur r ne om. h 16. inutiliter et pueriliter ero(pl3/*i)ox{a\i. m.)*)1^, Lamb. pu. et inut. vo3 in. pueriliterque vo"1 tae. et ep,laftQl tae. ut hpln tae. aut <5 0>2«-2) nil hep 17. mod. dic. f quicquam nefian lo- euntur h[iacQ,2vb 18. in al. h suum del. c om. o quo setius heo quo et vis (il quo minus n omnia om. P omnia sua Pith. scribunt h inped. aQ1 impediantur /13

III. 4, 5. AD C. HERENNIUM IIII. 12.r)

pediuntur modestia? quasi si quis Olympiam quom venerit cursum et steterit, ut mittatur, inpudentis dieat essc illos, qui currere coeperint, ipse intra carcerem stet et narret aliis, quo modo Ladas aut Boeotus Sicyonius cursitarint, sic isli, quom in artis curriculum descenderint, illos, qui in eo, quod est s artilici, elaborant, aiunt facere inmodeste, aliquam anti- qui oratoris aut poetae laudant scripturam, ipsi in stadium rhetoricae artis prodire non audent. non ausim dicere, set 5 tamen vereor, ne, qua in re laudem modestiae venantur, in ea ipsa re sint inpudentes. quid enim tibi vis? aliquis in- io quiat: artem tuam scribis, giynis novas nobis praeceptiones, cas ipse confirmare non potes: ab aliis exempla suniis. vide, ne facias inpudenter, qui tuo nomini velis ex aliorum labo-

1. quare si (i1 quisquis fi si qu. Olympia cum ven. hepna1 (si

qn. 01. conv. hp1 si qu. ad 01. conv. n2) si qu. ad Olympiacum ven. g Sc. : si qu. Olymp iam quom ven. 2. et ut d mittatur hpnfiaftv omittatur edbvo13 obm. r ainitt. I1 adm. q3 em. l3cp imm. vo~ imitatur n imitetur cl2* imitator Ql2d inpudentes 1,6 ('imp.' eb 'impudentis' 7t) inprud. 2,CQ23vSdl* imprudentesque lVlX23 dicat om. fi illos esse tq2 3. coeperunt vo3v carcerem l,allocpL^cQltlv carcere

l* carceres kfi2,2(a2),rS narrat fi2,2,v alliis a 4. ladas p laudas hekxiih laudes v laedas a ledas n^k-fnl1 (a\t. m.)vo*CQ12dcp lydas ol* lydias q3 bovis hpk1 bonis k2 loris 6 bois g cum sisonius hp^k1

cum sisonibus n cum sisonis e ( vel sidoniis suprasc.) cum sisoniis k2p2 ant.Q^i^h. m.)c cum sisornis f c. sisonis 6 c. siplioniis v c. sysoniis q238 c. sicyoniis ocp 'suprasc. in voss. sicionius'. Oud. cursitarent axft aut si nobiscum cursitarint (il 'vel atur quomodo ledas aut bois cum si- somis' fi2 Sc. : qu. Ladas aut Boeotus Si.cyonius curs. si isti (i1 sic isti qui t sic cum isti 6 5. descenderint efocpc descenderunt ? quid in eos h 6. elaborant txd elaborent gr adiunt h adiciunt pl adiciut n dicunt p*Q2 inmod. heixacQ1<-'v antiqu. om. c 7.

sic fA1 ('ut' add. ft2) sicuti rvbQ3 sed n in stadium ocpe2vbd in

studium sr ( stadium in ras. a2 'h\ studio' nr) 8. rlietoricae artis er ocpbQ1'1^ artis om. <s audent h2l* audeant <5 Sc. : sic isti — in- modeste, aliquam antiqui oratoris aut poetae laudant scri- pturam, ipsi in stadium — audent (volgo: aliquem antiquum ora- torem aut poetam laudant aut scripturam. sicut in st. — audeant) 9. verentur efi1 venerantur p2pl(pr. m.) venentur g Sc. : venantur

10. re ipsa c quod f vis tibi cocpb vis om. a 11. inquiat pnfi2.

2,tQ' , Prisc. X (876,18) inquit efi^rc inquid h inquiet ? partem Kft2), 2,c nobis novas tcp nobis om. q1vo3 12. aliena ex. q' 13. in-

prml. fia1 nomine hf ex alienis tocp

126 CORNIFICI RHETORICORUM 111.5,6.

rifous libare laudem. nam si tua voluniina prehenderint an- tiqui oratores et poetae et suum quisque de libris tuis tule- rit, nibil tibi, quod suiini velint, relinquatur.

*At exempla, quoniain testiinoniorum similia sunt, item

5 convenit, ut testimonia, ab hominibus probatissumis sumi.' primum omnium exempla ponuntur bic neque confirmandi ne- quc testificandi eausa, set demonstrandi. non enim, quom dichnns esse exornationem , quae verbi causa constet e\ si- militer desinentibus verbis et ponimus boc exemplum a Crasso:

io ?quibus possunins et debemus', testimonium conlocamus, set exemplum. boc interest igitur inter testinionium et exemplum: exemplo demonstratur id, quod dicimus, cuius modi sit; te-

6 stimonio, esse illud ita, ut nos dicimus, confirmatur. prae- terea oportet testinioniuni cum re convenire, aliter enim rem

15 non potest confirmare: at id, quod illi faciunt, cum re non convenit. quid ita? quia pollicentur se artem scribere, exem- pla proferunt ab iis plerumque, qui artem nescierunt. tum

1. librare n liberare k'o aam om. h si tua 2,/](pr. m.),vu2 si horum cp si eoron s: (fsi a contrariis eorum vul) nomina volumiua h prenderint 1,2, LFocq23v prendererft / atqui hpl 2. poetae

suum jii quisquis /4 de libris siiis iul. e(ifo<pl13vol3CQ*,*oa;7d (siun- ptum' posl >iii>' b mg.) de verbis suis tul. v de I. tuis tul. pkant2dl4vo'2 tul. de I. tuis tx 3. niliil tibi quod tuiim dt* niliil istis q. suum <j

('n. artis' p2) Sc. : nihil tibi quod suum relinqnatur hkl reiin- quetur s 4. ad exempla pln^ ei ex. h aui ex. //, /' testimoniorum tuorum // ita conv. ocpdl* item ita eonv. vol 5. ut om. ntb'2 ah omnihus h 6. omnia e hic om. nr neque conf. ed nec conf. ndl*v non conf. s ('neque' om. o) nec test. dt*Ql 7. test. sed ocp

dem. causa otp 8. dicemus fi.pHpr. m.) dicamus p'(alt. m.) exor-

nationem esse e exort. f exoiuatinuiim h verbi gratia p23tf 9. et sim. // exponimus hl exposuimus ja1 et hoc posuimus ocp exem-

plo f 10. quibus poss. o, Lamh. quid poss. e quod poss. <? posui- mus bgi3 testim. heplocp ut test. ju.1 non test. sr sed exempl. om. it1 11. hoc int. ig. hepnan ig. hoc int. (il hoc i^. iut. s int. om. b testim. et exempl. hepatUQ12v ex. et test. ? 12. quod ex. ocp quoniam ex. v deinonstravimus o id om. t 13. ut quomodo nos dic. qp 14. pr. convenit e 15. op. test. esse 2 cum re — at id om. hpl 7Tfi,2 non potest rem elCQ2» conf. quid ita e quod rei ha1 ,2 quod re pfi2 quidem rei c cum non re b 10. quid ita om. eb qui ita hn

(i2af cur (i1 cur ita cllvol quid igitur vo2 quod ita q3 quia qui ob se a. scr. l,2,tocprv (se art. se scr. n) art. se scr. g scr. exempl. hepn aftcp scr. et ex. <s i~. profert f ab hiis p3 ab his 5 tuiic h

III, IV. 6, 7. AD C. HEKENNIUM IIII. 127

quis est, qui possit id, quod de arte scripserit, conprobare. nisi aliquid scribat ex arte? contraque faciunt, quam polli- ceri videntur: nam quom scribere artem instituont, videntur dicere se exeogitasse, quod alios docerent: quom vero scri- bunt, ostendunt nobis, alii quid excogitarint. S

<At hoc ipsum difficile est' inquiunt eeligere de multis'. i\ quod dicitis difficile, utrum laboriosum an artiiiciosnm? si laboriosum, non statim praeclarum; sunt enim multa hibo- riosa, quae si faciatis, non continuo gloriemini; nisi etiam, ?i vostra manu fabulas aut orationes totas transcripseritis, glo- iu riosum putetis. -sin istud artiliciosum egregie dicitis , videte, ne insueti rerum maiorum videamini, si vos parva rt-s sic uti magna delectabit: nam isto modo eligere rudis quidem nemo potest, set sine summo artilicio multi: quisquis enim audivit 7 de arte paulo plus, in elocutione praesertim, omnia videre is

1. decenter scr. fil de arte quae o scripserint 7ta2f 2. scri- bant nu2af scribit o ex erte h contraqnae h quod q2v polli- cendi h 4. quid al. /q2 ut al. P alius h docere hpl doceaut p2 tVvS docent ^1 cum scr. h cum vero scr. e 5. nobis aliquid exq.

h nobis ....quid exc. pl nob. quid exc. n(i,2 (cquod' f) nobis quid alii exe. e,p2(rec.)tor,3 nob. illud quod exc. qj excogitaverint ls 0. a1 om. \(p[),2,c ad hoc p2Q12v 7. quod ha1 quid s" diff. dic. cM si om. hepxit 9. facitis r non statim ocp gloriamini aocp nisi etiam si hp7tdl,3*vo] Qxv,3 nisi etiam si forte vo3 nisi etiam 'etsi dl* nisi forte si q*, Lamb. 10. transscripsistis axf transscripsetis vdl* trascripse- ritis cp transscripsissetis ? gl. id put. e putetis // putatis qp putaretis s" 11. sin istud \,alco sin autem istud <s(p-) artificiosum egregie h arti- ficium egregium e et artificium egregium Ql<iv8 et artificiosum et egregium t%Pc artificiosum egregium <s (' et egr/ qp) 12. ne iusinuet in eum ma- iorum vid. h ne insinuetis cum maiorum vid. p1 ne insinuetis cum ma- iores vid. Tta^fU^p- ('insiuuetis') ne vos similes ne insinuetis cum eo maiores vid. j.i ne vos insueti rerum vid. (suprasc. maiprum') c ne in- sueti maiorum vid. r ne vos insinuetis cum maiores vid. t ne vos insinue- tis miuores cum maiores videamini n,a2v. ('vos' et 'minores' add."«2-/.),e ('neu') videamini om. ^4 vos res parva / res vos parva r sicut oq2

13. magna om. n delectavit \,aftc delectat p2a2b delectet r Sc. : de-' lectabit situ modo h istud modo (il isto modo om. dl* silegere aiulis qnidem non nemo potest hfi^p1 n eligere rudis quidem nemo poterit er ( q. nemo ) selegere rudis q. nemo potest q3 selegere q. r. n. potest t se- legere q. non nemo poterit /a2,2 eleg. q. nemo potest p2 elig. n. q. po- test o el. rudis n. potest q2 14. sine art. summo hc audivit 1 ,«

audiverit o audierit <s 15. de arte aud. ftr

128 CORNIFICI RHETORICORUM IV. 7.

poterit, qu&e ex iite dicuntur; racere nemo poterit, nisi eru- ditu.s; itaque ut, si de tragoediis Eoni velis sententias eligere aut <K- Pacuvianis nuntios et qnia plane rudis id facere nemo paterit, quom feceris, te literatissumum putes, ineptus si^.

s propterea quod i<l facile facial <|iii\is mediocriter literatus, item si, quom ex orationibus au1 poematis elegeris exempla, quae certis signis artifici notata >int, quia rudis id nemo fa- eere possit, artificiosissume te fecisse putes, erres, propterea quod isto signo videmus te non nihil huius rei scire, aliis

10 sij^nis multa seire intellegemus. quod si artificiosum est in- tellegere, quae sint ex arte scripta, tnulto est artificiosius ipsum scribere ex arte: qui enim scribit artificiose, ab aliis commode scripta facile intellegere poterit; <|iii eligit faciie, non continuo ipse commode scribet; <t si est inaxuine artifi-

iseiosum, a&o tenpore utantur ea facultate, non tum, quom parere ipsi et gignere et proferre debent. postremo in eo \iin artifici consumant, ut i|»si ab aliis potius eligen<£ quam

1. poterit om. / ex arte eb arte A//I7ru de arte p2,2,co dicun- im irP m>\ eraditnB — poterit add. // tng. 2. itaque si t ita at si <? Si i, : itaque at, si de om. r1 de Euaii trag. o Enni de tr. cb de ii. eoicii d Euoi om. 1,2 tragidiis A 3, pachuviaais / pacuv. nun- ii,.> sed quia plane rudis hj^n (periodos add. n-') pac. aum si quia pl. pud. p*p p. aam >i pl rad. p1 p. quia plane periodos p- pac. periodis mun q. p. rad. el3 pac. periodis nam si q. p. rud. m pac. periodos num si q. p. rud. p3( iion 8i),2,«fl*»o* p. periodis non si q. p. rud. vo}v,Z,l ('periodos') p. periodos nisi q. p. rud. o,PwP (*si quia') p. per. non sed niM quia p. rud. qp etquia plane rudis Orelli. idem fac. p'

fac. non pot. c 5. quis med. e quisvis 7r 0. item sis cum e si

om. e sii ut in ex or. h cum om. dl*vo3 exhortationibus n de orat. Prisc. VII, 17 (771. 23) poematis hpka, Prisc. I. c. poematibus ? eligeris a cx. el. n 7. nota p1 cd siini C St\: sint id rud. c

nemo id t fac. nem. qp 8. poterit rp1 artificiose /t1p2qp,3 putes te fec. cg-3 erres eb ea res p^nf earinn // erras rrqpuo23cp2wd erres om. p2fia propterea err. quod c 0. huius rei om. /3t>o13p12,3 sui rei h eius rei k scire om. 1,2,/ 10. inulta te scire trQ3 . intelle-

gimus ft si add. a2 est om. ft 11. sunt a 12. ipse scr.

rrffta»o13 scribet cb. Lamb. scribat l23vol 13. commode — consumant

om. l{py).'2 qui vero r, Pitli. eligit r eliget sr 14. scribet tl3

ocpb, Lamb. scribit sr et si hoc es*t qp 15. facilitate 6 (corr. ead. in.) 16. par. ipsi gign. r par. et ipsi gign. oqpop123 gignente b id ipso iura artif. dl* 17. confirmant bdl* ut om. tlvo3b et ipsi dl4

ipsi at q3 ab aliis om. e eligendus af

IV, V. 7. AD C. HERENMUM IIII. 129

alienorum boni electores existumentur. eontra ea. quae ab iis

dicuntur, qui dicunt alienis se exemplis uti oportere, satis e>t dictum: nunc, quae separatim dici possunt, considerenms.

Dicimus eryo eos quom in eo, quod alienis utantur, pec- v care, tum magis etiam delinquere, quod a multis exemplas sumant: set de eo, quod postea diximus, antea videamus. si concederem aliena oportere adsumere exempla, dicerem unius oportere, primum quod contra hoc nulla staret eorum ratio; liceret enirn elig-erent et probarent quemlibet, qui silji in om- nis res suppeditaret exempla, vel poetain vel oratorem, cuius ro auctoritate niterentur. deinde interest magni eius, qui discere volt, utrum ununi omnia an omnia neminem, set aliud alium pntet consequi posse: si enim putabit posse omnia penes unum consistere, ipse quoque ad omnium nitetur facul-

1. aliorum sr Sc. : alienorum. boni elector esse existimetur 7r(*b<, boni doctores ex. dl4 existimantur etib ab eis b ab his ? 2. al. dic. se ex. ocp 3. sep. quae CQ2ivb possint l,2,c, Lamb. 4. omnes igitur Ob dicim. ergo mLdvo' 3vg2d Lamb. dic. ig. omnes vo2 die. ig. tum eos ideo ocp quod — tum om. o cum in eo quod gr1 cum ideo quod e,2,lbS,Qx (pr. m.) tum ideo qu. p2vo2vcQ23 id quod (om. 'cum') bpl7t cum ideo qui dl* 5. ideo magis eos etiam o cum magis etiam h peccare vo3 6. set p2 et l(pl),2,lrcdcp at b sed et /l4 de quo post. c

dixerimus /4 ante. dl*Q38 antea om. vo3 videbamus b 7. sumere vo3v vincerem (suprasc. vel dicerem ) e convincerem ov vicerem c vin- cerem s illos unius eu.-.2.trco3 8. quod om. fialvo3, Lamb. contra om. h hoc om. t haec volQ* eorum rat. q2 9. liceret torp, Lamb. licet \,2,dll*cvS ut el. rQ2 eligerint h 10. orationem al 11. au- torit. h uterentur (^(pr. m.) dicere l(e1),a1/co2 12. utrum omnium

omnia an omnia iieminem aliud alium. 7t ut. omnium omnia an o. a ne- mine al. al. p1 ut. omnia nomina an neminem al. al. h ut. unum omnia an omnia nemiuem al. al. r (alterum 'omnia add. r2) ut. u. o. an o. n. sed al. al. cpQ2vS ut. omnia unum neminem sed al. al. b ut. u. o. a. neminem o. an al. al. q1 (*sed al. al.' alt. m.) ut. et unum o. a. o. n sed al. al. o3 ut. omnes omnia an om. n. sed al. al. p2 ut. omnes o. a. o. a nemine an al. al. uf,an (omai$ et 'illud al.') ut. omuia omnes an o. a nemine an al. al. <"* ut. omnia ab uno an omnia a nemine an aliud ab alio eovo3,c (*ab uno omnia') utmmque ab uno o. a. o. a n. an a. ab alio t. 13. sequi qp putavit n putaverit dl* put. posse omnia eo om. put. posse pa put. om. posse tcp per diem unum h,px ( dies ) per unum posse e per unum p2\ifn unum Tt primum a 14. coixliscere

/tt2,2 considerare n ad omnium fi2,2,* nh. ad omn. &o3 CORNIFICICS. 9

[30 CORNIFIC] RHETORlfORUM V. 7, 8.

tatem; si id desperarit, in paucis se exercebit; u>sis enimcon-

trntiis erit, nee mirum, quom ipse praeceptor artis omnia pe-

nee unum reperire non potuerit. adlatis igitur exempHs ;•

tone a Gracchis a Laelio a Scipione Galba Porcina Crasso

i Antonio ceteris, item sumptis aliis a poetis el historiarum scriptoribus, necesse eril eum, <|iii discet, putare al> omnibus

s omnia, ai> im<> pauca vix potuisse sumi. qua re unius ali- cuius esse similem satis habebit, omnia, quae omnes ha- buerint, se solum habere posse diffidet. ergo inutile est ei,

io qui discere volt, putare ;i nemine omnia posse [sumi]. igitur oemo in hanc incideret opinionem, si ab uno exempla sump sissent: nunc hoc si-ni esl ipsos artis scriptores non putasse uniiiii potuisse in omnibus elocutionis partibus enitere, qaio- ni.un neque sua protulerunl neque unius alicuius aut denique

is duorum, sel ai> omnibus oratoribus et poetis exempla sump- serunt. deinde, si quis velil artem demonstrare nihil pro- desse ad dicendum, non male utatur hoc adiumento, quod unus niiiiiis arlis partis consequi nemo i >« >t u<i it ; quod igitur

1. Bin id uq13 desperaril rp2.afhi, Lamb. desperarel h despera- vit plfQltad desperare /' desperal m/l* desperaveril »0 desperabil g

io pauc. r sed exerc. h enim om. / contemptas (ir 2. artis om. o3 -\. repp. u abi. q123 ergo /' I. ;i plat. vo3 a graeco b a grasso q3 a grachis h ,i graecis uc ab lel. »' •">. ceteris hn ce- lerisqne ? idem u1 itemque n sumptisquc l* aliia et poetis n a poematibus c a poetis aliis /<■<■ <i om. e storiarum hp1 istor. 2 ui liist. P et ab hist. vul historiae n 6. qui discere vult r 7. posse os anius alicuius esse similem 1,2 un. a. esse se sim. vo12o un. a. se e. Bim. /3 iin. >'• .i. e. sim. iIkq'1 ».• un. a. e. sim. td/*v,<p (om. 'esse') iin. Be a. se e. sim. 12q1 8. quae umnu habneril h omnes habere po- tuerinl e fhabuerint9 corr. ead. m.) '•>. se solum lial>. posse e solom se h. posse ocp sol. hab. s. posse s posse oni. n inutiles ei hp' 10. velit S putare om. c putare a neniine omnia posse ep2(i,2,t put. annomina posse h put. anomnia posse pl put. non o. posse n put. nemi- nem oinnia posse gembl. bruil. pnt. nem. p. omn. dl* non put. unum omn. posse p3rocpQlv, Lamb. non put. u. p. omnia 3 Sc: putare a neniiin- omnia posse sumi ergo Q2 11. incederet (i inciderit Z3 si uno h sumpsisset fi2,2,co 12. signum fnQ12S,*0 13. elocutioni- bus h 14. protulerint a 15. vel poet. r 16. denique (i*dl3*dH non nibil p2 non nibil (i (sic) 17. ad diceudum hek ad disc. sr nonne ft (sic) utetur vo13q23 ut. adium. n 18. unius dl*Q12 nnus om. fc omnis partis artis n,Q3 ('omnes partes') nemo cons. Ao2 po- uerit pn potuerat c poterit he,2,l3 'o12i><jp oaiid l,tdt'vo3CQ13v

v. VI. a. 9. U) C. HERENNIUM 1111. 131

iuvat eorum rationem, qui omnino inprobanl artem, i<I non ridiculum est ipsum scriptorem artis suo iudicio conprobare? ergo ab uno sumenda fuisse docuimus exempla, .>i semper aliunde sumerentur.

Nunc omnino aliunde sumenda non fuisse -.i<- iatellege-vi g uius: primum omnium quod ab artis scriptore adfertur exem- 6 (iliiin. de eius artificio debel esse, non ul >i quis purpuram aut aliud <|iii|»|»i;iiii vendens 'lif.it esume i me, set huius exemplum aliunde rogabo, til.i quod ostendam.' sic mercem ipsi qui venditant, aihtnde exemplum quaeritenl mereis, aeervos m sese dicaot tritiei habere el eorum exemplum pugno non ha- beant, quod ostendant. si Triptolemus , quom bominibus - men largiretur, ipse ab aliis i<l hominibus mutuaretur aul -i Promethens, quom mortalibus ignem dividere veliet, i|»><- ;i vicinis cum testo ambulans carbunculos conrogaret, ridiculus is videretur: isti magistri omnium dicendi praeceptores non \i- dentur sibi ridicule facere, quom id, <|U<mI aliis poliicentur,

1. borum hpfiaftroq improbant t<f Lmprobenl eroQ1,^ probenl hpu't/1* probibenl np*,2(m ) i<l noslri t id nmn q2 i<l rid. aon b scr. Iiq1 comprobarel c aon compr. p-.u i non) 3. ex. doc. r sic semp. tt \. sumentar q2v ai. osu merentnr u2 alinm <J>- mus mer. // ut aliunde sinerentur n 5. omn. nunc // al. sic int. sum. non t'. E sic om. l*vo3 intelligimus rb intelligamus vo3 6. proferunl i pro fertur ol'2o\3 7. de om. eo*v,'d es eias y1 eius de oq. de eiusdem k-u2.itntvo2c artificii heq1'tv,% Fo: <1 <■ tpsius artificio non oin. /<p'nu.'2.i//4vo3c nam ul p2 8. quipiam // ltu<- a me l'volc 9. rog. al. 3.p'- rog. libi quod epvo9i9,zox lib. rog. qaod o rog. qnod iil>i

g. tibiqne /mku2a(p rog. tilti quamft' rog. t. quidem b sic merc. e si merc: s (*aul si m.' ><ol) mercem l,2,r<p,3 merces p2tllvo2i 10. illi qui Pq2 qui om. afn vendicant rfwd <JU- — exemplum om. /' aliunde ex. quaeritanl mercis tcp <-x. e querivant aliud merc. h ex. qn. mercis eZmolicd ex. <|ii. aliud merc. s ( quaeritant 7r) vos l

(lacervo*A 'acervose (il),2,r el ac. oqci at ^i ac. p* (rec ) ul si ac. ?<p3 aut si ae. v.vo2ol2d aul in areis ac. / 11. sese fte -i b dicant /i'p2/lrQ-vd <li< it al dicunt sr hab. et eor. qp hab. eorum I,2,c£ hab. sed eor. lv hab. el ex. eor. p2 exempla alllvo2i lialient hex-

ancocp 12. ostendunl r treptol. l(el).tf/' cum sem. hom. h 13. sem. gignerelur // hom. i<l ////4 hom. i<lem r idem hom. /2 ab al. h. id ipse /4 mutuarel /5 mutaret ul mutaretur ///<•' 15. lesto fmk1 t.- stula o. Prisc. III, 6 (614, 6) lesta s corroderel z1 ridiculus \i<l. I, fmtdl*v non rid. vid. avb/'2 Fq16o; num r. vid. />/Jp2 nonne r. vid. /\p3 ('ne nonne') ridieulis a'<3 17 qu. ab his /<

9*

132 CORNIFICI RHETORICORUM VI. vil. 9. 10.

;il» aliis quaerunt. si qui se fontis maxumos penitus apscon- ditos aperuisse dical e1 haec sitiens quom maxume loquatur neque habeat, qui sithn sedet, non rideatur? isti, quom non modo dominos se fontium, sel se ipsos fontis esse dicant et i omnium rigare debeanl ingenia, non putant fore ridiculum, si, quom id polliceantur , arescant i|»si siccitate. Chares ab Lysippo statuas facere non isto modo didicit, ut Lysippus eaput ostenderet Myronium brachia Praxitelia pectus Polycle- tiuni ventrem ei crura, set omnia coram magistrum facientem

lovidebat, ceterorum opera vel sua sponte poterat conside-

vmorare: isti credunt eos, qui haec velint discere, alia ratione

docere se posse commodius. praeterea ne possunt quidem

ea, quae sumuntur ab aliis, exempla tam esse adcommo-

data ad artem, propterea quod in dicendo leviter unus

ii quisque locus plerumque tangitur, ne ars adpareat, in prae cipiendo expresse conscripta ponere oportet exempla, uti in aitis formam convenire possint; at posl in dicendo, ne possil ars eminere et ab omnibus \ i < I « ■ ii , facultate oratoris occulta- tur. ergo etiam, ut magis ars cognoscatur, suis exemplis

1. si . 1 u i ^ njtnt^ /•(//" ro'i3c pen. max. <■ '2. el haec hepafi

<<<,'/> .1 |ii( 1*o<pq* el li"<- sr el om. /4 sciens //'<■ cura max.

hebl* iiiin max. pk,2,tlle quam max, roft<f**i», Lamb. loquilur //

3. babebal h quo sit. ovo*, Lamb. sedal /' m id. Pq2 non ma-

x i 1 1 1 . • arrid. <> non irrid. cpvo^Q*, Lamb. nonne irridetur r non rideal /■ l. sed ips. rv esse om. u1 •">. hominum cp 6. poll. aliis f

clares u' ab Lys. hepolv a I.. <? 7. non i. m. si. fac. 0 8.

captus /&' ca.put a (sic, lit, eras.) aul h myronium hplnk)i< mironium u."j myrronius e miionium / myronis vo*vQ3cp mironii /4 milonii /' milonis y>2/-3i'(y' ^cq'* misonis c) praxitelae pmnQll8 praxitele hukf

«<■/> praxiteles enllvolq> praxiletea /• praxitelia Klotz. pectus 0111.

9 polycletium )>'tc policletium ku:> policretium h pollicietium tvo*

polycletius evo1 policleti y/'2^3 policletii iI'c/>q' 9. ventrem el crura ct ocpiQ^j^vo* ( \.-l rr. ) crura 7r ventrem el cr. om. ? Fo: venlrem Cresilaeum secundum omnia h magistro faciente u''t2.vo3 ma- gistro facientem ttju.1 lu. sua sp. '.\,cp sp. sua <> sola sp. 1. aftr coas. pot. E II. vcliiit disc. haec cbq3cp docere <■ doceri s Sr. do-

cere se 12. nec possunt aftrco^dtp nunc poss. ul ( ne poss/ ju.2)

13. esse arlem adcomm. // esse accommodatam artem tt 14. quam pio- pria propt. (i2a qu. ad pr. pr. /' uniuscuiusque t 15. locus om. f 16. scripta an oporteat fia1 uti epn^jQ* ut <s 17. et post C

Si . : al post Is. ars om. d hominibus f occultantur h 19. nosc. ocp

Vll, Ylll.io, 11. AD C. HERENNIUM [III. 133

tnelius est uti. postremo haec quoque res nos duxit ad hanc rationcin, quod iioinina rerum Graeca convortimus : ea remota snni .1 consuetudine ; quae enim res aput nostros non erant. earuni rcriiin noinina non poterant esse usitata ; ergo haec asperiora primo videantur necesse est, id guod fiet rei, non s nostra difficultate; relicuom scripturae consumetur in exem- plis: haec si aliena posuissemus, factum esset, ut, quod com- modins esset in hoc libro, i«l nostrum iimi rsset, quocl aspe- rins <-f innsitatum, id propric nobis adtribueretur ; ergo hanc quoque incommoditatem fugimus. his de causis, quom artis io inventioncm probassemus Graecorum, excmplorum rationem secuti non sumus.

Nunc tempus postulal . ui ad elocutionis praecepta trans- caiuus. hipertita igitur erit nobis elocutionis pracceptio: primum diccmus, quibus in generibus verborum scmper omnis is oratoria elocutio debeal esse, deinde ostendemus, quas res semper habere debeat. sunt igitur tria genera, quae yeneravm n nos figuras appellamus, in quibus omnis oratio non vitiosa

1. c>t ut h postremo et e duxit nos e nos induxit dl*c 2.

nom. graeca rer. b gr. convertimus Aep,jr,2,rZu»osc gr. cuvert. [i (sic) gr. quae cum vert. p- (rec.) gr. quae cum conv. /2 gr. quae vert. 3,Pith. gr. quae conv. <p ea remutata ,ul 3. sint lo erat hf erunt (il 4. rerum om. (ivo3S 5. primo om. /4 id quod /ipI,r>wol(Pr« ni.),p3

q ;

idquo p> (sic corr.) id quoque q'1 idque ? tit vo3 6. in om. r 7. haec in aliena pn haec inalienisfl haec alienasi? Sc. : haec si al. eommodi hp7ip.'2.lcx 8. hoc nostrum ocp 0. inusitatum hp^nyb.aftc inusitatius s attribuetur /x1/ 10. quoque om. q* incommod. (i (sie) commod. an fugiamus af fugiam n fugiemus ^v 11. prob. Gr. e Gr. prob. g in- probaviss. vol 13. ad om. c 14. ergo erit b erit ig. r 15. gen. eorum semper 1,/Vi (eras. 'eorum' in a) gen. eorum generum semp. rf/4 gen. semp. s Sc. : gen. verborum semp. omnis ft2 nobis [il

16. oratoris vo3 locutio /s el. adhibeatur e el. debet esse dl* esse deb. cp Post 'semper' erasa vocula in a deinde — debeat om. Qli38

17. sunt igitur tria genera quae genera nos figuras appellamus grl2efifn rdl1* sunt i. t. g. q. nos f. app. tvo2, Lamb. sunt i. t. g. nos f. app. k figurae orationis sunt tres (haec hn litt. mainsc.) sunt igitur t. g. q. gen. n. f. app. hpizm,a ('tria gen. gen. nos' eras. 'quae') iig. or. s. III quas fig- al- Sen- nominaveruut Pcq^^vo1 ,3;vo3otp (om. 'figuras') fig. or. tres sunt, q. f. a. g. nom. g sunt ig. t. g. quas alii fig. alii genera nom. v

18. in om. h

[34 CORNIFIC] RHETORICORUM \ III. II, 12.

consumitur: unam gravem alteram mediocrcm tcrtiam extenua- tam vocamus; gravis est, quae constat ex verborum gravium levi e< ornata eonstructione; medioeris est, quae constal ex hurailiore neque tamen ex infuma el pervolgatissuma verbo

,111111 dignitate; attenuata est, quae demissa es1 usque ad usi tatissumam puri consuetudinem sermonis.

In gravi consumetur oratio ligura, si quae cuiusque rei poterunl ornatissuma verba reperiri sive propria sive extranea hI iin.iiii quamque rem adcommodabuntur, el si graves sen-

intentiae, quae in amplificatione el conmiseratione tractantur,

eligentur, el si exornationes sententiarum aut verborum, quae

gravitatem habebunt, de quibus posl dicemus, adhibebuntur.

12 iii hoc genere tigurae <'iit hoc exemplum: snam < i u i ^ esl \<<

strum, iudices, qui satis idoneam |H>ssii in eum poenam co

15 gitare, qui prodere hostibus patriam cogitarit? quod male-

Scium i-iiiu l scelere conparari, quod lmi<- malelicio dignum

sii|i|iiiciiiin potesl inveniri? in ii^, <|ui iii-rinioin aul matrem lainilias constuprassent, violassenl aliquem au1 postrem •■

I iliam <j' - cxteu. 1,2 i extenutionetn K) atlen.

dl*uolq '-'. voc. "iii. /' •'{. levi hplitk(i,2,{ (i. .!."•. bruil.) leni //"»/. I ,ii. iii.) magnu <•//-'< ■< y' -'\'/:* levi inagua c el adorn. V1

stitnti fl 1. hnmili l,3 inflrma n ' pervolg. q3

."). indign. n ■!) mi — .i henoxgb8q 6. serra. cons. y 7. [n gr. cons. or. Bg. henftafogb in - - ons. or. •? ■ <■ h consumabitur 2,

p1 ./)'-' rh (. consuinm.') ligurae l<i> s. iepp. poo13 repereris k -i\<'

:i l,'l,tdll*vo b. sive translata a8;i)oliJ,colt;,3 sive tr. ea

otpgo'1 9. aduu. q. rem eitair, Lamb. un. q. in rem. pjra/7,3o23 un. q. rem. h ad iiii, ij. nin ea vo3 in unamquauque rem oq 11. eligunlur /'-'

it. /' 1-'. dic. posl <i praedicemus ©'(pr. m.) post om. /' |>"-i

Lo dic. <■ adhibentur u adhibebunt. / 13. hoc in gen. q1 li

i h hoc <-iii ro* quisque o 1 I. in eum poss. idon. cbo13g

g lare hpitu-aP^vo^^og1 - - 15. quid h cogitaret h cogitavit

l _ Pith. malefactom e 16.

computari c cogitare n1 comparare f*s,2,ti 17. suppl. dign. </<p po-

lerit /• in liii- y' in his 5 <i>ti violassenl ing. ( nuum pkj'1

u

ar,il(alt. m.) i iillihmi 111 A« ' /'' /■ ingeniit) mgeniam e (sic) ingenuam jwi/z-i Larab. Is. aut constuprassenl u cum stupr. lt3*vol% stupr. vo"-vq2 ctis stopr. P (sic) violassent aliquem l./Mpi'. m.)»o2,i pulsassenl al. a1 (rec.) Q12'8q> verberassenl al. vd1 viol. al. om. '2{al),/oij aliquem aut str. om. 0 Se.: qui ingenuom aut m. con stuprass ent, vio- I assent aliqu e m

VIII. IX. 12, 13. U) C. HERENNIUM llll. 13>

sent, maxuma supplicia maiores consumpserunt : huic tru-

culentissumo ac nefario faeinori singularem | nam reli-

querunt: atqui in aliis maleficiis i<l singuios aul ad paucojs ex alieno peccato inhiria pervenit: huius sceleris qui sunt adfines, uno consilio univorsis civibus atrocissumas calamita- • tes machinantur. <> feros animos! <> crudeies cogitationes! o derelictos h< >inin<^ ab humanhate! qui i<l agere ausi sunl aul eogitare potuerunt, quo pacto Imvir^ revolsis maiorura sepulcris deiectis moenibus ovantes inruerenl in civitatem; <in<> modo deum templis ^|><>li:iti^ optimatibus trucidatis .ihi- m abreptis in servitutem matribusfamiiias et ingenuis sub h<>>.ti- lem lubidinem subiectis urbs aeerbissumo concidal incendio conflagrata: qui se non putanl id, quod voluerint, ;i<l exitum perduxisse, nisi sanctissumae patriae miserandum scelerati viderinl cinerem. nequeo verbis '•<>ii^-<|ui. iudices, indignita is t<'in rei: set negiegentius i<l fero, quia vos mei non egetis: voster enim vos animus amantissumus rei puplicae Eacile do- cet, ut eum, qui fortunas omnium vohiit prodere, praeciphem proturbetis <'\ ea civitate, quam i > t « • hostium spurcissumorum dominatu nefario voluii obruere.' 20

In mediocri figura vorsabitur oratio, si haec, ut anteixi3

1. maximam partem y maiores nostri a^rotpl^vo^^bg mai: veslri glivd sumpserunt u1 '2. aut nef. /' seeleri ro2gt% huic scel. vo* poenam reliquerunl f poen. non rel. s -5. atque C atqui Lamb. .aul ad sing, u,*, Lamb, 5. aff. cum cous. /• omnibus civ. vo* <">. fe- - i7rovo*eQl2vg,9 fer. homines t 7. der. aoimos hominis u <[iii nl />■ qnod /' '|iii<l 5 augere n sint pttl4gl 8. ant <iui<l /3 potuerunt eo possuht hspjtu-,2,tll3vo*b possint dl* <jih< -<ili<»'i p hoslis n repulsis v 9. inruerunt hul.it ( irr. ) irrnerant e inruerent u?n irruerent arp irment /' ifr. ov. 71 iu om. r 10. deorum 6 ex- pol. vo3 separatis b obtim. uc 11. arreptis tocfl1 Fcol-v.'l iii.ii. familiis hn ingeniis n 12. acerrimo li - ctis k ab

acerb. <p conc. acerb. g inc. conc. / 13. confraglata h pntent cp

< 1 1 1 < >< 1 om. b voluerunt oy 14. perduxisset b 1"). viilerit h iud. cons. co-Ab(j l<i. et vos c Vos meis ut dicant qui vos ipsi scitis nec

- u1 egentis h7 - om. t indigetis to12. Lamb. 17.

vos < • 1 1 i 111 vester c amantissimos u-.2.oepy docel eu^a^fq-S edocet s 18. nt eos h prod. vol. // penl. <jp 19. perturb. vq2S protrahatis Qli pertruatis r extra civ. c quam iate. hinc tacnna in n ho- stium om. fl omninm sp. c 20. voluit \.'2.Lf'v (voluerit u) voluerit o,(jbQl^38 21. ante om. .//

136 CORNlFlCi RHETORICORI \l IX. 13.

dixi, aliquantum demiserimus, neque tamen ad infumum de- scenderimus, sic: quibuscum bellum gerimus, iudices, videtis: iiiiii sociis, i|iii pro nobis pugnare et inperium nostrum no- biscum simul virtute et industria conservare soliti sunt: hi i qctom se e( opes suas et copiam necessario norant, tum vero nihilo minus propter propinquitatem et omnium rerum societatem, quid omnibus rebus populus Romanus posset, scire el existumare poterant. hi, quom deliberassent nobis- cum bellum ^erere, quaeso, quae res erat, qua freti bellum

i„ suscipere coiiarentur, quom mull axumam partem sociorum

iii officio manere intellegerent? quom ^ilu non multitudinem inilituin non idoneos inperatores non pecuniam puplicam praesto esse viderentl non denique ullain rem, quae res per tineal ad bellum administrandum ? si cum finitumis de finibus

15 bellum (jererent, si totum certamen in uno proeiio positum putarent, tamen nuiiiii.u> rebus instructiores el adparatiores ve niiiui : nedum isti inperium orbis terrae, cui inperio omnes

grentec reges nati ss partim \i partim voluntate concesse

iuiit. q i aul armis aul liberalitate a populo Romano su-

io perati essent, ad se transferre tantulis virlbus conarentur. qoaeret aliquis: quid? Freg-ellani non sua sponte conati

1. Posl dixi 12 fere liu eras. Ln « aliqiianlum tunc h aliquantum <> aliquantuium ? dim. ftalbeXi tamen om. re m1""1 •'"' fimum /' 2. iudicel ul iudrcetis k '■>. el qui imp. r 1. hii q1*v ii <p

r>. spes suaa u ' copiaa « aecessariorum rdl3*vo*Q*3ip , Lamb. norunl l,2,feo '<'//. '5 norint tho<p<IP*q'1 aorant Schntz 0. nibilo min. om. x communium rer. u1 nem rer. «'/* omniumque rer. o<p rer.

ssitatem g 7. quod />' .'2 omn. iu reb. cvo' Bom. pop. >q' pronus l< Hiim. mri. / posse h possent e possit ov posset om. h H. el "in. pnf ii cp deliberavissent e 0. ger. belf. co**bg eranf a' qua facti chn qua rali u1 qua ftducia freti dlk 10. part. soc nostrorum g II. >ibi non multitud. a (not. in ras.) 13. viderinl <tl* videretuv oo3 rem om. P quae res pert. I,2(a' ).t<</iil quae pert. sr(«2) pertineat «2(iv.-. )./>//. 3 pertinel g (Lamb.) 14. adm. ad bell. f siiui u ' si enim <p fanitum his h 15. bell. de fin. g fin. >uis p1 suis tin. q* nostris fin. vo3 pos. in uno pr. c praelio /' 16. cnm omn. <1 in omn. c et app. l,axrdl13*Vg,d et par. /Vp2 venis- sent e 17. necdum h illi «epjr illud ? Sc. : isti quis imp. h 18. concesserunt vo3, Pith. Lamb. concenserunt u consenserunt g 1'». quum armis /V1J libertate hpitfdl^voHQ3 populorum snp. h 21.

(juo / fragelhni /' fragelliani pabPvo1 *cg fregelliani tP4vo3 flegel-

IX. X. 13. 14. \l» C. HERENNIUM llll. 137

sant? eo quidem isti minus facile ponarentur, quod, illiquem ad modum discessissent, videbant: nam rerum inperiti. qui uiiius cuiusque rei de rebus ante gestis exempla petere non possunt, ii per inprudentiam faciliume deducuntur in fraudem, ut ii, <(iii sciunt, quid ;,l''s acciderit, facile ex aliorum eventis > suis rationibus possunt providere. nulla igitur re ihducti, nulla spe freti arma sustulerunt? quis hoc credal tantam amentiam quemquam tenuisse, ut inperium populi Etomani temptare auderet, nullis copiis fretus? ergo aliquid fuisse necesse est. quid aliud, nisi i<l. quod dico, potesl esse? w

lii attenuatae figurae genere, quod ad infumum el coti-xi4 dianum sermonem demissum est, hoc erit exemplum: nam u t forte hic in balneas venit. coepit, postquam perfusus est, defricari, deinde, ubi visum estj ut in alveum descenderet, ecce tibi iste de transvorso cheus* inquit 'adulescens, pueri is tui niodo me pulsarunt: satisfacias oportet.' hic, qui i<l aetatis ab ignoto praeter consuetudinem appeilatus esset, eru- iiuit. iste clariuseadem et alia dieere coepit. hic vix, tamen

liaui q13,v (*flegel/) aum «2qp sp. sua cvg,B l. sunt om. db quod q1'1 iati minua \.'2.tocpgbQl, Lamb. min. isti ? fac. facere con. cp quod \,lox quo 5 (Lamb.) 2. disc essissen 1 Ernesti 117 1: 'dissessissent') descissenl Y,2,totpcgb desissent //'p3 decidiss. /4 de- siiiiss. v feeiss. vo* videbantur pnakxt 4. hii cvq13 hi g ('hiqui' u) facilem h laudem fraudem b (sie) .">. al ii o ai liii ro-3 atque hii p1 alii h at hi s eventis ^pjr*tf14Lamb. eventibns p,21vd**1Q1(j!>T.m.yqi even- tu erlxvoxcg,% adventu v 6. possint o u. ergo re gb proinde n. re /J 7. credel l,tocpl13*vo23Q2g,3 crederet voxqx credat sr 9. tempt. heu

agbP fuisse aliq. CQ2g,Z 10. necessum h aecessarium u^.a^frPvo^cQ1 gtp3 et quid al. p1 quod al. b quod quid al. vo23d id om. p2 amtia potest ,a esse pot. cp2#,3 11. attenuatae erl1 attenuato

5 figara h quod b et quod Cvo1 id es1 quod vo3 idem quod c id quod 5 inflrm. n cottid. heiit,a (ubi sex fere litt. eras. post 'cottidia') cotid. nbQ123g 12. dim. henu-a1 13. ad baln. too- perf. est oleo vo- perf. est ceromate Pith. 14. defricare vo3 vis. est nt 1 (/>'). «//vqp.p2 ('esl ei ut') vis. est ire ut fcoQxvol3,Z ire vis. est, iii //-• vis. esl quod vo2 vis. est in alv. ut g descendereot f1 15. ecce tibi Ap'7r ecce ibi s 10. me do modo 6 (sic) me modo rcQl3g pulsarunt l,al l*vo3 pulsaverunt <s faciat op. hi h quod id f quid id a (sic) 17. esse A 18. item cl. a1 ille cl. vo3bgo't3 et eadem A caepit h tamen vix 57 vix tantundem p*(rec.) vix tan-

tlem cp

138 CORNIFICI RHETORICORl \l \. 1 1 16.

inquil esine me considerare.' lum vero iste clamare voce

ista, quae vel rabulae cuivis ruborem inicere potest: rit;i

petulans esl atque acerba, ne ad solarium quidem, ul mihi

videtur, sel pone scenam el in eius modi locis exercitata.'

> conturbatus. '•-! adulescens: nec mirum, cui etiam nunc pae-

dagogi lih> ad auriculas vorsarentur inperito < ■ i 1 1 ■» modi eou-

vitiorum, ubi istum \i'li>-ri scurram exhausto rubore, qui se

putarel nihil habere, quod de existumatione perderet, u! om-

i i ni.i sine famae detrimento racere posset. igitur genera figu-

i'i rarum ex ipsis exemplh intetlegi poterunt. erit enim <■< atte

nuata verborum constructio quaedam, <■/ item alia in oravitafe,

<ilrn posita in mediocritate.

K>i autem cavendum, ne, dum haec genera consectamur,

in finituma el propinqua vitia veniamus: nam gravis ligura,

is quae laudanda est, propinqua esl »-i. quae fugienda; quae

I. \.!.. te r<>3 clan I i )dll*vol,Z epil ciam. (i9,

i '(-'.v.m </i ,'. \ oce i lara e crebra \ .

<^ quod ^ qualis ve\ fnbulae /<//' vel facile ebvo*3,

Lamb. perfacile s i vel fac. om. n pcrfale «' perfacile u) >>.:

\ ,■ | rabnl < ■ ■ euius //'//' u '<.<- cuique p1 ruborem n ruboree g

inicere pa eicerc s An incutere? potesl l,aPc possel s ( potuisset

„) .: tcerva /< ' ea atervi d esl atque acerbus it es

atque acer s i - r <)) ae ad e. // nec ad h m ne ad

g Fo.: ista petulanter esl proterva, ne ad — sive: * -> i ;«

pelulans esl el proterva, ne a >l I ><> solariura fa2bvo3Q13

solum o- ad solutarium h ad salutarium epx"tkx ad salulandum

■

<//■'//■ '-A?«l trdLvo1* ad silitandttm ft (sic) qu. idoneus p(?)t qu. idoe

uiis <" I. sel om. /' pones h \ nes <i't penes erLV Lamb.

,, .11,1111 ///l2p' loci /' exercilata hul« exercitate jrjt2/" exercitatus -<■<!

s sit s 5. ad haec cont. kc cuitts c

niiiir om / i». ad aures l3 ad oric. /<n iraperitus tV huismodi /> huiuscem. o1 eiusm. /■ convit. I<u 7. ubi istum vidisset / ubi enim vid. n ubi imperitus cum vid. o* nlii euim iste vid. s Fo.: ubj istum vidit scurram om. h exauto »t. in ras.) robore

r se put. nil se h Fo. : putal — • perdat — possil 8. ut om. hn 9. possil // 10. ,\ istis </ ex his otp, Lamb. poteranl ////'o-1 erit i, .■.».■ •>,■,, ■?• erat s enim om. e et om. (Hcg,*0 11. constr. verb. h alia in grav. om. o el item alia posita in mediocritate tercia quae plena - itatis l*vo3g,bo2q. i esl gr/) 13. consectemur heaqp

cgLVP 14. couven. /' infinitum meaA in infinitum p1 in finitnma gi i\i- Bgura 1. .'.//• gravis figurae «2 gravi figurae s 15. ei ep^ft,

N. XI. 15, 16. M' C. HERENNIUM llll. I W

recte videbitur appellari, si sufflata nomtnabitur, nam nt corporis bonam habitudinem tumor imitatm saepe, item g>ra- \is oratio saepe inperitis videtur ea, quae turgel el inflata ,.S|. quom autnovisaut priseis verbis arat duriter aliunde trans- latis aul gravioribus, quam res postulat, aliquid dicitur, hoc 5 ,,i,,<ln: nam qui perduellionibus vendital patriam, non satis supplici dederit, si praeceps in Neptunias depulsus eril lacu- n.is. paeniteal ig-itur istum, qui montis belli fabricatus est, carnpos sustulil pacis. in hoc genus quom declinant, qui ab eo, quo profecti sunt, aberraverant, el specie gravitatis falluntur w nec perspicere possunl orationis tumorem. qui in medioereXH6 g-enus oratiortis profecti sunt, si pervenire eo non potuerunt, errantes perveniunt ad confinium geruis eius g-eneris, quod appellamus dissolutum, eo quod est sine nervis el artieulis, uthoc modo appellem fluctuans, eo quod fluctmi httc et ilhtd \\r<- is potesl confirmate neque viriliter sese expectfre. id est huius

2,/rc ea *ir>'z\ quae fug. \,a ( quae' om. n) quae fug. esl ? 1. recta videtur/x1 app. — aom. om.ff suf flata r-ud fultaft1 suflulta <5 it. om. Iavo36 .'. item gr. hpnlx ita gr. sr ■">• et gr. u ' G. ducllio- nib. <v pro hostibus perduell. u '■ dedit r supl. a1 depultus earo tpl*volg fuerit rPvo1 eril dep. c lacune a1 lacunae h 8. penitel \,2,otpvbg ergo // montis k esl et camp. oo1 9. genere cqp plerumque eum rvo1 plerique cum ff(*e. |>l-'//> declinanl e» declinatus // declinarenl /'.'•'<..<■ 'declinati fuissent' u derivassenl vo:i declinassent p&totpPvo^co^g declinavissenl cr ;>l> eo qui hpp.f LO. sunt om. <7/1 el errarunl eu-1 Sc. : i ii hoc genus quom declinanl qui ab i o et sjtecie ep*,'2,torg ,•1 spe <„>'- el spem c spe kp1^ specie ? fallitur. /7,» ' 11. prosp.

l.rliQ1 12. potuerinl p^fbl^vo^tp poterunt /-<' poteriat a/3 potuerunt add. u2 13. errantes et u (sic) ad confinium genus eius gen. y;1 i(|/,| ad conf. eius gen. ek-p-dl1 adconfinii g. e. gen. hn ad confiue gen. e. gen; u-.2.lro- ad conf. e. gen. ? fhuius gen/ p23 eiusdem s /•tp ) qn.j.l appellatur dissolutum <in<«l esl >in<- verbis et articulis ut boc tnddo appellem fmctuafis eo quod fluctual huc et illuc eatbo&Lvo^c g13opal.s (appellatur <?«2///4 appellem Ptw1 appelles /'2 appellamus <«ri bvo3Q= appellere o1 aervis oq> huc illuc c) <j»i< ><l app. diss.

qUbd <'-t verbis (">in>' uervis' suprasc.) et art. u. h. m, appellarem f. e. q. f. h. e. illuc vo- qu. app. <li>>. q. esl ut h. m. app. tlu.t . eo q. f. h. <•. illuc p'2 qu. appellamus fluctuans eo quod II. h. e. illuc u.,2i«li>fil.' 46) qu. appellamus fluctuansh.el illuc h^p1 1 fluctuat'),» ('fluctuantem' pr. m..) qu. app. fluctuans <-t dissolntum eo quod sine aervis 11. h. e. illuc p- (rec.) l<>. eonfirmate pavo3 ,(*1 (pr. m.) confirmare s itein //'u idem p2 huiusm. cu-dl{ i-iusm. ■?

in

140 I 0RNIF1C1 RHETORK ORl M XI. 16.

iiimiIi: socii nostri quom belligerare nobiscum vellent, pro recto ratiocinati essenl etiam atque etiam, quid possinl facere, >i quidem sua sponte racerenl el non haberenl hinc adiuto multos, malos homines el nudacis. solenl enim diu cogi i tare omnes, qui magna negotia volunl agere. non potesl huius modi sermo tenere attentum auditorem; diffluil enini totas, neque <inic.jii.iin conprehendens perfcclis verbis am plectitur. qui non i><>>->unt m iii < facetissuma verborum atte nuatione commode vorsari veniunl ad aridum el exangu<

us orationis, quod non alienunj esl exile ninari, cuius

modi esl hoc: nam istic in balineis accessil ad hunc; postea dicil chic tuus servos me pulsavit.' postea <<i<-it lii<' illi 'con n|.!, post ille huic convitium fecil el mngis magisque

praesentibus multis clamavit frivolus hic <|iii<l<'in iamet inli-

is bei dis esl sermo, non enim esl adeptus id, quod habel atte nunta ligura: puris el « ■ l » ■ < • r i -^ verbis conpositam orationem. omnc genus orationis, ••! gravem et mediocrem <-t attenuatam, udflciunl exomationes, <!<• quibus posl loquemur; quae si rarae disponentur, <liNtin.-t.mi sicuti coloribus, sicre

.1, i .i.i. conlocabuntur, oblitam reddenl orationem. sel Qguram in dicendo conmutare oportet, ul gravem mediocris medio

I. vestri <> »i l.fll. /x bclligcrere b bella « 2. rationali

!(,,•• possini ■', ' ■' possual c posscnl ? fac. pOM. r 3.

m quid <-f an non / binc Ap*jj/rii/14«),,o*,r,3 In. <i niae c

auditores » l/'PJ l. mnlti mali li<.m. u2 mulUM el m. hon. /' •">. ii. ix. in. i- - 0 ■ il.-Hliiii u defl. a*t

l^g2 7. aeque que quicqnam u oec enim quicq. r amplectis h am plecUmur h complectitm I \ koc§ <s% sanguine t

11. hoeesl '"j. ii.. iii huic l,2,to<poo9, Lamb. aam iste istic ob1 n. ille istlc s iu balineis grl*kkl in l>.i 1 1 1 •■ i -« />uk ■ -.•.',//' vo* i • u exrodl***

tol*Qlt .«I balneaa boo* ille acc. /• adhucrd 12. sery.

luua (j huic ..iii . - puls. iii'- hvg'y lii'- <Ii.ii h ' J 3. p

t) '»/ Miiiini fi ,-i i.ni. h 11. he inlib. eftab iam

..m. / 15. aermo <■-<■( n. •-. •■-<. adept. hpattprcQ**vb non esl eoim adept. ii a. en ad. / a. e. ad. esl 5 16. composita in n 17. gravem — mediocrem — attenuatara dignitatem hp7iutY.tl 3iv<>'13 ( _ mediocre

/1) attenuata «■' grave — mediocre - attennatum ili^rn. 5 18. eff. ep p*ftnbgcP exornatione h exornationis rt | » « . — t om, rv queremus |»*,2 l'.i qnod si ".</ sic h rare :r raro 0/* disponuntur /q< disponantur /' ,ro l*vo*§ crebre n 20. oblitam AJdus. oMi.nMiii s; reddent /, 1 ab. tv.l.liiiit g 21. commutare h<p'nt commutari ?

XI, XII. 16 18. M' I • HERENNIl M IIII. 141

.■i.in excipiat attenuata, deinde identidem conmutentur, ui facile satietas varietate vitetur.

Quoniam, quibus in g^eneribus elocutio vorsari debeat,xun dictum est, videamus nunc, quas res debeal habere elocutio commpda el perfecl i. quae maxume i<l modum oratoris ad ■ commodata est, tris res in se debel habere: eJegantiam con- posilionem dignitatem. elegantia est, quae facit, ul unuui quidque pure el aperte <li<-i videatur. haec distxibuitur in \..\ tinitatem et explanationem. Latinitas est, quae sermonem purum conserval ab omni \iti<> remotum: vitia in sermone, m <|iiu minus is Latinus >it, duo possunt esse: soloecismus <•! barbarismus* soloecismus est, quora in verbis pluribus r.m sequens verbum superiori non adcommodatur; barbarismus est, quom verbura aliquod vitiose ecfertur. haec quaratione vitare possimus, in arte grammatica dilucide dicemus. expla is natio est, quae reddil apertam . i dilucidam orationein; ea conparatur duabus rebus: usitatis verbis e! propriis. usitata Mini ea, quae vorsantur in sermone el consuetudine < • < . t i diana; propria, quae eius rei verba sunl aul esse possunt, qua de loquemur. •-*<»

Conpositio esl verborum constructio aequabiliter perpo- is

1. recipiat m tenaata h idempt. (f 2. sat. om. h var. om. dl* ralsilas var. u1 l quae rea u ' debel «' omm. per-

rectaqae e ad i Lum l,2,tbvcg ad hunc i lom o* ad commodum pa

o-d ad modum om. /3. Lamb. oratori el*tpji ( oratoria commodata') adcomm. u ii. deb. in se fitvc 7. ul om. h unusquisque he 8. el perfecte is baec iribuatur h in lai. et expl. distr. b el in lat. el cxjil. g el lat. esl c 10. in sermonem h 11. quo min. sil.n. u ' quo inin. serm. illatinus vo3 duo esse poss. c 12. esl om 1 in om. >ji ' /4 plur. iu verb. hg iu verbum pl. b plurimis u1 13. superius

h)ix n n. m commodal ars hn accommodabitur l* 14. verbis ;* 1 1 • « vitio sl- h verbum saltim vitiose n verb. aliquol u efferatur hpln dici- inr <p quae rat. b 15. possumus hp dilucide om. ocp dice nnis 1 discemus Z(n) disc. dil. c 16. rationem hpnut 17. duobus

modis uo*it us. rebus f 18. et om. hen.'2.t</ cotid. hnco1'2 cottid. epaig 19. propriamque eius h 20. <1<' qua cocpPvo3. Lamb. lo- quimur trQliiv loqftamur l> loquemur vel loquimur Pvo3 21. composi- lio est verborum eonstructio aequabiliter perpolita cu.^ia^t.P ( aequali- ter), vu- comp. e. v. constr. aonnisi aeq. perp. ndl* ('perpoliat' n) comp. est v. constructionis aeq. perpolitas kp comp. e. v. constr. aeq. perpoli- tas lxQx,S ( positas'),o2 (cpropositas'),u ('praepositas') comp. est qttae f'a-

L42 CORNIFICI RHETORICORUM Ml.18.

lii.i. <m conservabitur, si fugiemus crebras vocalium coaeur- siones, quae vastam atque hiantem orationem reddunt, ut haec est: baccae aeriae amoenissumae inpendebant; el si vitabimus eiusdem literae nimiam adsiduitatem, cui vitio versus hic eril • exemplo: — tam hic nihil prohibel in vitiis, alienis <■ \«*t 1 1| »1 i- iin —

1 1 Tite, lute, T.tii. libi lanta, lyranne, lulisti et hic eiusdem poetae:

• quicquam quisquam cuiquam quod ' convenial, n 10 et si eiusdem \ « • 1 1 • i adsiduitatem nimiam fugiemus huius oiodi: iiam cuius rationis ratio non extat, ei rationi ratio non esl Qdem habere; el si non utemur continenter similiter ca dentibus verbis, hoc modo:

flenles ploranles lacrimanles opleslanles i .-, i-i -,i verborum transiectionem vitabimus, nisi quae erit con

,11 omnes partes oraliouis aeq. perp. a%oq>V*voX3bo 3,r | perp. aeq.') com positio esl que facil o. |>. or. verborum coustruccio equab. perpolitas c

struclio esl \. consl. quae aequabiliter perpolitas omn. p. or. y (om.

'facil') aequalitei <i

1. fugiumus /'' fugimu9 /"- 2. redd. or. tp m hi I 2 tbvox

ni ,si boc r ni hoc est s 3. haecbhache h hacce n baccae p*d*r*

bacliae s bache tp bacce c bacae /-'>•<>'■>■ bace obi vaccae p'lu'!u'fii ' t/ace g aereae 1 ( aere eam l<)fi<<>'1 ereae « eree <■ aeneae oP enee <//>cp aeriae Halm. vilavimu9 h I. bic versus erit ho9 vers.

eril lii'- cbv .">. nam ii'>< >■ iuvitus -x 7. o t i t « - tati tute he o lite late tute p " tite lute tate /• tati om. /' liranne hecb 9. quicquam quisquam eu.'2.<//4Q2 quicquam quicquamAa quisquam quicquara co<p quid quam quispiam v quisqnam quisque vo* cuiquam quod convenial p'3o quiquam quod quisque conv. o- quaquara quisque conv. f(l qnemqnam

quisque > "ii\ . bfiag quemquam quemqtv piisque conveniel e quemquam

quemque quisque convenial pctp quemquam quemque quis conv. /■ quem- quam quis conv. /l3.i< I cumv.') quemque qnisque conv. itbP*vo*ip quis- <|ii«- conv. // quanquam quemquam quisquam conv. o aegetis /' Ftib- beek, Fragm. trag. Rora. p. <'>l : unquara quidquam quisquam cuiquam <j n < > «l ei conveniat, neget? 10. assid. e. verb. /■ fug. huius modi o<pQ- fug. cuiusm. /' fug. eiusm. esl r ftig. ea esl huiusm. p*(rec.) fug. ea esl eiusm. vo3 fug. eiusm, e U. extal <<<<,'- existel // exstel s ('extel n) non est rat. c rationem fidem f 12. acci dentibus /< II. lacr. commiserantes //'-'</ obtestanteg ocn. 2 15. trai. \itIi. / transiect. e/>cp

XII, XIII. 18, 19. AD C. HERENNIUM 1111. 143

cinna, qua de re posterius loquemur: quo in vitio est Luci- lius adsiduus, ut haec est in priore libro:

hsts res ad te scriptas, Luci, misimus, Aeli. item fugere oportel longam verborum continuationem , quad el auditoris auris e1 oratoris spiritum laedit. Iiis \itiis in .-, conpositione vitatis relicuom operis consumendum est in dignitate.

Dignitas est, quae reddil ornatam orationem varietate xm distingnens. haec in verborum et In sententiarum exornatio nem dividitur: verborum exornatio est, quae ipsius sermonis m insignita continetur perpolitione ; sententiarum exornatio est, quae non in verbis, sel in ipsis rebus quamdam habel digrii- tatem. * * *

Repetitio est, quom continenter ab uno atque eodem ver- io bo in rebus similibus e1 divorsis principia sumuntur, hoc is modo: voljis istud adtribuendum est, vobis gratia habenda, vobis ista res eril honori. item: Scipio Numantiam sustufit, Scipio Karthaginem delevit, Scipio pacem peperit, Scipio ci- vitatem servavit. item: tu in fbrum prodire, tu lucem con- spicere, lu in lioruin conspectum venire conaris? audes ver- 20

1. de qua 0 in — Luc. om. I* caelius hat coelius p celius m.-j tvo^g1 cecilius azroq>lli3cQ*avg Lucilius Grat. 2. haec esl hp(t,2,CQ3 hoc est sr priori otpbg libro om. o3v :\. a te Iia9 res r has per has res ad le niisimus lucili ad te scriptas luci misimus eli u1 ("wl scriptas Im 1 adi u2) has res ad t. s. lucili emisimus c emisimus tc coeli n eli etvbcp heli o1J adi axf ('aeli' o2) 4. quod tu 0. opere hag* oporlere n rationis opere'//3 operationis bll<ivoxtp 8. rationem u1 et var. vo*g,2 9. distinguit a*bl*volvQ* et in verb. eflyo'1 et in sent. l,2,roll *3vol 3bgc* et sent. s exornaiione hpcl4 exornationes />o123 11. insignitate eul insignita esl c continel a per polilionem hu^.e (om. cont. ) per pollicitationem u1 est om. ~2.o3 12. non verb. pc in ipsius reb. ev in reb. ipsis 7- habent // hab. qu. dign. e 14. ,1,- verborum exornatione rep. esl f* ('de \. exorn.' non maiusc. lilt. ut est 111 I'") ab om. c uno eodemque tc 15. in verbis e- sfm. el div. in rebus c 10. modo gravis /<«'/' ('gravis' additur titulo 'repetitio') vobis gratia hinc attrib. r istu A1 istuc /i2u est gr. hab. // gr. h;tl>. est op 17. esl hon. ovo3q* nemetiam h numetiam p ' nuan etiam

/' ' 18. cartag. AeTrqp kartag. u.2 chartag. I repperil u 19. sert

0111. // chr. restituit n qniu for. /> prodirel lucem h 111 lucem (suprasc. tu) fi 20. tulit esse cousp. f conspiceret quin hor. h

144 CORNIFICl RHETORICORUM XIII, XTV. 19, 90.

iiinn facere? audes quicquam ;il> i s t i s petere? audes suppli- i-iiim deprecari? quid est, quod possis defendere? quid est, quod audeas postulare? quid ''n|- quod tibi concedi putes oportere? non iusiurandum reliquisti? non amicos prodidisti? .-. iion parenti manus adtulisti? non denique in omni dedecore volutatus es? haec exornatio quom multum venustatis habet, iiini gravitatis el acrimoniae plurumum; qua re videtur esse adhibenda e! ad ornandam el ad exaugendam orationem.

nvorsio est, per quam non, ut ante, primum repetimus

hi verbum, sel ad postremum continenter revortimur, h« ><■ modo: Poenos populus Ronfanus iustitia vicit, armis vicit, liberalitate vicit item: ex 'i1'" tempore concordia de civitate sublata est, libertas Bublata est, fides sublata est, amicitia sublata est, res puplica sublata est. item: C. Laelius homo novus erat, al

is ingeniosus erai doctus erat, bonis viris et studiis amicus erat, ergo in civitate primuserat. item: nam quom istos, ul apsol vant, rogas, ut periurent rogas, ul existumationem neglegant, s, ut leges tuae lubidini largiantur, rogas. \i\ jn Coriplexio est, quae utramque conplectitui exornationem,

..,, el hanc, el quam ante exposuimus, ut et repetatur idemver-

I. de i-ti- /' .«>>>■ 'i- q'v Buplitium u 2. poss. ostendere "' niiiil — postul. om. /ip' u.~.(/il n<j putes conc. g l. nuni

(quater) <-/ reliquiati h\ntu..nx [v. contempsisti ? [ea*) perdid, {i'lv .">. iii.iiiiiin g i.liul. /;' attul. hn iuiiil. g deCore / 6. voluplat.

q*,30 imii iinili. cQlai itea h acr. mult. / 8. el orn.

,/i ('ad' add. a*) el ixaug. hvo' •■[ axagend. b i ad add. b*) el ad exagend. u-.u1/1 el ad exaggerandam /'2//3 et ad augend. vi '.». m ante diximus vo* primum om. h1 pelimns h LO. ad extremum r

convenientei g 11. poenes h populos lanos h ann. vic. om. tt

libertaie /w13'' liberalitatem h 13. ftdes s. e. a. b. esl om. Ap'»/*,2,//3 vo*r*Q' am. Bubl. esl om. vo M resp. subl. esl om. aoPHo^vbo*9 ilem om. / C.lellius hp G.lelius eg CB. lelius u gaius lelius acb

cor. 1. '11111- n corbellius «.*/" c.laelius cornelius /.'//' ('gayus') no

vus Uomo 15. Lng. eral /'. Sc: at ing. erat ing. er. om. u1,,,'

ing. — ain. erat om. /'2 vir. bon. r studiis /i/,nu.'2(u{ i Btu

diosis ? (ea*q>) amicus .-i studiosus o eral am. <• 1*'». Iiac iu civ.

/ iu hac civ. o pr. in civ. / nam om. '/q custos /2 cum Lst. om. vo'

iii abselvant rog. fy*1 ut abs. lergas // ' ul abs. le rog. s i nl le abs. o') 17. periurenl /<<7-'4(J3 peiurenl pnu1 peierent sr et ul exisl. u exstim.

(- negieganl <-/ (ead. m.) 18. leges h leg. pop. rom. ? tno lnl>. u 19. exorn. utamnr quam h exorn. ul utamnr ea quam n 29. •< LUam

XIV. 20,2. AI> C. Ill l;l \Mi M IHI. 145

luiiii saepius et crebro ad idem postremum revortamur, lioc modo: qui sunt, qui foederasaepe ruperunt? Karthaginienses. qui sunt, qui crudele bellum gesserunt? Karthaginienses. qui sunt, qui [taliam deformaverunt? Karthaginienses. qui sunt, qui postulanl ignosci? Karthaginienses. videte ergo, quams convenial eos inpetrare. item: quem senatus damnarit, quem populus damnarit, quem omnium existumatio damnarit, eum \ os sententiis \ ostris apso!> atis?

Traduetio est, quae facit, uti, q n idem verbum erebrius

ponatur, non modo non oflfendal animum, set etiam concin io niorem orationem reddat, hoc pacto: qui nihil habel in vita iucundius vita, is cum virtute vitam non potesl eolere. item: eum hominem appelias, qui si fuisset homo , numquam tam crudeliter hominis vitam petisset? al erat inimicus. ergo inimicum sic ulcisci voluit, ut ipse sibi reperiretur inimicus? is iicin: divitias sine divitis esse: tu vero virtutem praefer divi- liis: nam si voles divitias cum virtute conparare, vix satis idoneae tibi videbuntur divitiae, quae virtutis pedisecae sint. ex eodem genere esl exornationis, quom idem verbum poni- 21

(juam i'o3 exp. nl ero exp. et ul hpicy.,2,ltvox*Qi g,Z exp. a1 cum rf/4

idem primum £ id. verbum /3 1. revertamur ea^bPgQ* revertatur pn,2,tovQJ revertautur h 2. reliquerunl e*bt*voxQ*v6 Kartaginenses h^thQ3g.o(p ('Cart.') Cartaginienses eQx*,n ('Kart.') 3. qui Bunt— deform. om. bP qui sunl crudeles bell. gess. Imx qui sunl qui erud. bell. gess. gr12enp'2uxdr^voi2cQ'2 qui sunl qui in Italia .1. bell. gess. p,*,2,tospl*vo3 q3!/ qui s. q. iu [taliam c. I). gess. iq1 crudele 0111. vo* 5. qui

post. ign. 1>>Q*3 qui sibi p. ign. ? postulent l^a1)*1»©3 qui s. qui sibi postulenl pacem? h quid conv. cq2vS Lamb. <x quem pop.

damnaril bp(i,2,t quem pop. Romanus damn. <s ('dampn.' u-hgQ**)

7. hominum omnium n omnem a1 omnis g extimarito f*1 exstim. v

8. vest. sent. g absolvatis hpxnp.*,2{al) absoivitis p^^a^cbg^O abso- latis q1 absolvetis c 9. fecit / uti hepablx*voxVQx*3 cum om. b

10. nou rnodo om. m offendit h 11. hoc modo Q- qui om. h

12. iocundius eacQl*g,Z his e nou 0111. e col. n. pot. g 13. tu hom.

E ante Klotz. qui si u-~ hic nunquam ft 14. hom. vit. l,2tobo**vg

vit. hom. <s ad h 15. repperietur hu- reperietur a1 sic inim. o

16. divitiis e2u divitis p2u'2,2 divites plne°- divite // divitum ? tu —

div. om. hpxnfl tu vero epVptotpl1 3 * VcQ*vg,% Lamb. tu g praef. virt. eg virt. praefers r 17. volueris 0 satis donec h 18. videb. tibi

rq> videntur u pedisseq. henpPtobg pedissece c sunt «^O uon sint n non snnt r 19. est om. e vefb. idem e

CORNIFICIUS. l^

146 CORNIFICI RHETORICORUM XI V, XV. 21, 22.

1 1 1 1 - ni-iilo ln hac, tiiodo in altera re, hoc tnodo: cur eam rem tam studiose curas, quae tibi inultas dabil curas? item: nam araari iucundum est, si curetur, ne quid insil amari. item: veniam ad vos, si mihi senatus del veniam. in liis quattuor neribus exornationum, quae adhuc proposita sunt, non in opia verborum lii, ul ad idem verbum redeatur saepiuSj sel inesl festivitas quaedam, quae facilius auribus diiudicari quam verbis demonstrari polest. w Contentio esl . quom ex contrariis rebus oratio conflci

io tur, hoc pacto: habel adsentatio iucunda principia, ea dem exitus amarissumos adfert. item: inimieis i«- placabi- lem, ainici inexorabilem praebes. item: in otio tumultuaris, in iiiiiniliii es otiosus ; in re frigidissuma cales, in ferventissu ma friges; tacito quom opus est, ctamas, quom tibi loqui con

i!v venit, obmutescis; ades, abesse \i-. abes, revorti eupis; in pace bellum quaeritas, in bello pacem desideras; in contione de virtute loqueris, in proelio prae ignavia tubae sonitum perferre non potes. hoc fjcnere -i distinguemus orationem, ri _im\ es el ornati poterimus es

Exclamatio est, quae conficil significationem doloris aul

-'i indignationis alicuius per hominis aul urbis aul loci aul rei cuiuspiam conpeilationem, hoc modo: te nunc adioquor, Afri-

2. eures h til>i om. r oam om. rc, Lamb. 3. amare hpfi7

fwi/' ioc. xecQ*v,Z esl a*J}avo%Q*v,Z Lamb. lii nfdl* sil g

1. sen. niilii cp dal <> d i x ."). proposita >■ posilae hl propositae

s prop. adhui sunl ;■ ii. aul ad u eidem b saep. red. /' pius om. dl* 7. facilitas /7/' fest. quaedam eQ^^vcp fest. ? faci Lius om. b '.•. cont. ^r;i\i> esl /2 es om. vo* 10. modo / haberel f/> iocuud. eavcQ*3 II. adf. " 1'2. am. le l*vo* exora-

bilem h implacabilem rbPvo1 Q2vcp ' inpl." oq2v) in initio /i1 tumult. iuni /3 L3. officiosus u ' ot.es g solus ot.es /• II.

frigescis u<- tacito cum ea*o,Z tamcito cum aon g cito eum ji^n <iin ocum h cito cum non p*,axfrdl* cum non fic cum tibi loqui heu-,2

tlia*vo*Q3vg libi loq. p1 libi I. cum p*vo*Q* nbi loq. <v2/>r c. t. conr. loq. qp ubi loco r obvenil /4 15. obtumescis // obesse vis abesse

h Hi. in pacem bello « l contione hitg 17. de prae ign. b

18 "ii om. b boc in genere sed iste in ^.'iiin- h 20. esl om.

a'i03 coufigit hit 21. indignationem cp per om. e rei ali-

cuius g 22. nunc te e ajl. o Afv. i/n-^ro^Q-d Afr. all. b affir.

[tcQi 'r)

XV? XVL 22, 23. M» C. HERENNIUM IIIT. 147

cane, cuius mdrtui quoque aomen splendori ac decori esl ci- vitati: tui clarissumi nepotes suo sanguine aluerunt inimico- ram crudelitatem. item: o perfidiosae Fregellae, quam faciie scelere vostro contabuistis : ut, cuius nitor urbis Italiam nupei inlustravit, eius nunc vix fundamentorum reliquiae remaneant. s item : bonorum insidiatores latrocinia, vitam innocentissumi cuiusque petistis: tantamne ex iniquitate iudiciorum vostris calumniationibus adsumitis facuitatem? hac exornatione si loco utemur raro et quom rei magnitudo postuiare videbitur, ;kI quam volemus indignationem aaimum auditoris adducemus. i«

[nterrogatio non omnis gravis esl neque concinmv, sel haec, quae, quom enumerata sunl ea, quae obsunt causae advorsariorum , contirmal superiorem orationem, hoe pacto: quom igitur haec omnia raceres diceres administrares, utrum animos sociorum ab re puplica removebas <-t abalienabas an is non? et utram aliquem exornari oportuit, qui ista prohiberet ac fieri nwii sinerel an non?

Ratiocinatio est, per quam ipsi a nobis rationem posci-xvi23 inus. (ju;t re quidque dicamus el crebro nosmel a nobis pe-

1. splendor ei hac h,n I ac I aul dec. b atque dec. ooi2

2. abluerunl rl19vo}co*v all. vo* aluere cp .'}. o perf. a?o fragel

Lae »p*,2,qp Hagellae //« ' flegelli / facili <jl 4. sanguine nostro cp

contabuisti g 5. inl. (i vix nunc tc nunc om. o reliqui //

remaneant hjtku.vo2. Lamb. manean) 5 (i. rem bon. h latrocinia

o

vitae }ipln,'2{al) latrociura vitam u latrocinio 5- viam e Fo.: infirmi- tate 8. calumpniationibus p3 calumniatoribus lipn.a ('calumpn.')

2,(al,)dla* calumniis ? (e, 'calumpn/ bQ12) assumetis 2(«! ) assumpsis- tis a2ocpbQ2v8g,X'2ov. Lamb. adsumsistis /12uo13 hac exclamatione C

Sc: Bac exornatione 9. e( raro qop3u Lamb. magnitudine (i videtur t-Qvb 10. volumus a-g adducimus c II. est non 0. gr.

c 12. que enumeratio sunt u.1 annumer. /■ eis quae n obsint

/q3 13. conftrmant u- 14. omnia oni. g dic. fac. e admini-

strarum // utrum — annon om. Iffla^ldl19 (animos — et utrum om. 7r) 15. soe. oostrorum a-y et abal. om. ra2 et alienab. dl*vo9S,

Lamb. 16. et om /• exornari hp1 it(i,2,rS, Lamb. exorari gr^^eQ^gfO exortari p^rl/^cQ^bv exhort. /ocpr oportuerit cq- istaec Pvo* istec fip^alt. m.)2g ista et ttii2/^!12*.^1 (pr. m.)3 istam et // ista te pc,a ('(••' add. a2) istn vel te f ista aut m illa r id 0 17. ac om. c et

fieri vo12 sineret omnino ratioc. r (pr. m.) annon vel ita utrum

animos — alienabas an non t 18. nos ipsi ocp, Lamb. posuimus h 19. quicquid Ttix^S nosmet ipsi cp a nobis nosmet c

10*

U^ l OftNIFICl RHETORICORUM Wl. 23.

liniiis unius cuiusque propositionis explanationem. ea es1 huius modi: maiores nostri si quam unius peccati mulierem damnabant, simplici iudicio multorum maleficiorum convictam putabant. quo pacto? quam inpudicam iudicarant, ea m-uv-

.-, ftci quoque damnata existumabatur. quid ita? quia necesse esl eam, quae suum corpus addixerit turpissumae cupiditati, timere multos. quos istos? virum parentem ceteros, ad quos videl sui dedecoris infamiam pertinere. quid postea? i|im> tantopere timeat, eos necesse est, ui. quoquo modo

10 possit, veneficio petat. cur? quia nulla potesl honesta ratio retinere eam, quam magmitudo peccati Facil timidam, intempe rantia audacem, natura muliebris inconsideratam. quid? quam venefici damnarant? putabanl inpudicam quoque necessa rio. qua-re? quia nulla facilius ad i<l maleftcium causa quam

is turpis amor el intemperans lil>i<l<t conraovere potuit; tum cu- ius mulieris animus essel corruptus, eius corpus castum esse

I. expl. facta esl // ea r^i om. it 3. dampn. ttco'2// con-

viuctam /' Pith. 1. quo pacto? quam hnft^^a^^Pvo3 quo j). quoniam

quam ? ( quo j>- quia qui' q1) inpublicam b iudicarenl h;t'Q2rp

iudicarinl r iudicarnnl c iudicabanl /o3 videbanl qx ea veneficii >j.

da ata existimabalur kpftftc eam veneficam quoque damnatam existima

banl <alr'n/' eam veneficio q. d. exist. /' eam veneficii q. d. ex. s Fo. : eam veneficam qu. existimabanl iudicatam cp C>. corp. siumi

tgd 7. multos l&tPvo^co^g permultos s quos? istos (i>b paren

ar

parentes s < partes h potentes 6) |><>^i ceteros e el ceteros g

ceterosque ocp 8. videtur e '•». tantopere hn,'2,togb ut — petat

■ mii . ]/ iii cur 7Tu ' esl "in. e 10. |» « t .» t . cur a' (suprasc. 'quare'

„1 pet. cur qnare q' j>>'(. cur quia cp2 pet. quia nulla hpu/' pet. quam inilla e pet. quare necesse esl eam quam nulla cp' ( quod) vol,Z ('nul- lam' />) pet. quare necesse esl quoniam ntrila q- potes b honesta i>m. u1 11. continere n retinere quam >'o\y'(\iv. m.) fecil cp intem-

perantiam h intemperantem //./'( [>r. m.)2i«>' q'28 12. naturam //

mulieris hi>,'lJxzvolQ'cp, Pith. -'1 quare eam facial necesse est incons. e facial necesse est incons. ///'-/'o1-^ facial incons. /■ quid? quam ve- neficii damnatam putabant e quid quam \. damnandam put. r quam ven. damnabant, putabant x < j n i d v. damnatam? jjui. /<p2cq'v Pith. quid ven. causa quam d. pnt. /4 cjuid ven. damn. ? quid put. <? Sc.: quid? quan \. damnarant? putabanl 13. venefici // inp. //uvq'- inpudi-

cem // 14. uulla om. r iil om. cQ*d 15. et om. 'l.g lub. u1 poterit /// tum cuius hfcg quom cuius o cum cuius s (ncp) 16. cau tum lij^u1) essc cast. oq13

XVI. XVII. 23. 24. AD C. HERENNIUM IIII. 149

non putaverunt. quid? in \iris idemne hoc opservabant? mi- nunie. quid ita? <|iii;i viros ad unuin quodque maleficium singulae cupiditates inpellunt, mulieres ad omnia maleficia cupiditas una ducit. item; bene maiores hoc conparaverunt, ut neminem regem, quem armis cepissent, vita privarent. 5 quid ita? quia, quam nobis fortuna facultatem dedisset, ini- .(iiiiMi eral in eorum supplicio consumere, quos eadem for- tuna paulo ante iu amplissumo statu conlocarat. quid quod exercitum contra duxit? desino meminisse. quid ita? quia \iri fortis est, qui de victoria contendant, cos hostis putare; 10 qui victi sunt, eos homjnes iudicare, ut possit bellum forti- tudo minuere, pacem humanitas augere. al iUe, si vicisset, num-idem fecissct? non profecto tam sapiens fuisset. quid igitur ei parcis? quia talem stultitiam contemnere, non imi- tari consuevi. haec exomaiio ad sermonem vehementer ad is commodata est et animum auditoris retinet attentum quom ve- nustate sermonis tum rationum expectatione.

Sententia est oratio sumpta de vita, quae aut quid sitxvil24 aut quid esse oporteat in vita, breviter ostendit, hoc modo: difficile est primum virtutes revereri, qui semper secunda for-20 tuna sit usus. item: liber is est existumandus, <jui nulli tur- pitudini scrvit. item: egens aeque est is, qui non satis habet,

1. idemne hoc lfrt1)*^1^2?2» idem hoc s (4ioe' eras. fi2) miri. quare quid ita h 2. quod ita a unum quidem h 3. inp. hy,aQvl inpediunl h 4. un. cup. y dicit ep1 deducit g*3iro3*ox nostri

mai. e nostri memores p2 mai. aostri 2,opp13 Lamb. m. nost. hoc bene q> hoc comp. om. d •"). ui oin h ij. quem nob. pl cum oob. u.2(al),tv cum quem aob. //- fortuna facult. l,2,trotpbQ13vg ('fortunam' h) fort.

sub in fac. p2 fac. fort. =r 7. in forum h iu foro p^itw-.a^f in eos u,« (sic) supplicium h sumere h1 8. ante paulo o2 iu om. rl3 eollocarit ft'p2 cOnlocaref h qui quod h 10. contendat a1 11. hom. eos r omnes (i1 fprt. bell. r 12. adaug. /3 et ille C ('el 11011 ilte' d) at ille Crat. 13. aum idem t'o-J numne idem tc aon idem hpp,2,

robqlvg profecto non 0 non utique g esset rcb cur ig. cp 14. ei om. rl4c quia aetatem st. hp.u ('eiaiis ) qu. talem st, u-.2 qu. st. lalem eQ- 15. veh. ail serm. 9 10. retineat hp1 reddit toVvo1 tum ven. rl*3vo17vcQi3S 17. rationis r ratione exspectationis e 18. esl praetio h est rat. r 10. qnod f op. esse h in vita 0111. /' pacto eLV 20. pr. eum vo3 virtute h virtutem /3p2op,2o.r. Lamb. virt. pr. <j rev. virt. t reveri n cum qui o3 fort. sec. bft 2\. esl is /■ 22. ser- vet Z aeg. ha

150 CORNIFICI RHETORICORUM XVII. 34, 96.

et i- cui satis nihil potesl esse. item: optuma vivendi ratio esl eligenda: eam iucundam consuetudo reddet. huius modi sententiae simplices non sunt inprot)andae, propterea quod habel brevis expositio, si rationis nullius indiget, magnam <lr-

s lectationem ; sel illud quoque probandum esl genus senten- tiae, quod confirmatur subiectione rationis, hocmodo: omnes bene vivendi rationes in virtute sunl conlocandae, propterea quod sola virtus ln >u;t potestate est; omnia praeter eam subiecta sunl sub fortunae dominationem. item: qui fortunis

w alicums inducti amicitiam eius secuti sunt, lii simul ac for-

tuna dilapsa est, devolanl nes, quom enim recessil ea res,

quae lnif consuetudinis causa, nihil superest, qua re possinl in amicitia tenerL sunl item sententiae, quae dupiiciter eeferuntur; hoc modo sine ratione: errant, qui in prosperis

15 rebus omnis inpetus fortunae se putanl fugisse; sapienter co-

-ii.uit. qui temporibus secundis casus advorsos reformidant.

25 cum ratione hoc pacto: qui adulescentium peccatis ignosci

putanl oportere, falluntur, propterea <|ii<i<l aetas iila non esl

inpedimento bonis studiis; ;it hi sapienter faciunt, <|iii aduiescen-

»tis maxume castigant, ut, quibus virtutibus omnem vitam tueri possint, eas in aetate maturissuma velint conparare. sententias interponi rare convenit, ul rei actores, non viven- di praeceptores esse videamur: quom ita interponentur, mul-

1. satis nil. hepnk,2,trbqXiigtp aichil satis u- nou satis ,u' pot. oq3 obt. u 2 iii "in. u1 ea quae iuc. h iocund. en

acb iocundissimam P 4. habent breves exposiliones — indigenl h (i. q. iKin inliini. subiectionis h lirmatur h rat. om. t S. praeter <m hn (.i. fortuna h dominatione ep*ripaocpbl n'2/'^ dom. i 10. iiul. ain. fort. al. eius consec. e foi . alic. e ind. b (sic) ii o liis 7r simulac ul u 11. delapsa fta*ro(pcb evol. cp disces- -ii h 12. possil r 13. retineri otpvo*, Lamb. 14. referuntur e eflf. sine ratione el cum rat. a2,wo"(alt. m.),pal.13 eff. aut cum rat. aui sine rat. P eff. hoc modo nut >iii>- r. aut c. r. Bine rat. c effer. hoc rtiodo sine ratione hoc pacto. errant qui i n sic not.) in propriis n

15. reb. prosp. g omnis hp re put. h put. si tp effug. q3,

Lamb. 16. causis // causas eu1 .al adversas e formidanl r 17. <iu'ul addl. h quid adul. ii 18. put. ign. rocp,% non op. bvo*Ql pr. quia robS illa esl 7».rp'(pr. m.) 19. arlibus vel stud. r adttl. Tioci- 20. castigabanl qu. h omnem t. vit. Prisc. III. :?. (606, 1"<) 21. possunl 1-vo1 eos fl 22. rare pni conv. raro <p auctores hq* Sfl,*0,v (aut.) inuiundi b (sic) 23. esse vid. ocf/j interponantur a1

XVII. XVIII. 25. AD C. HERENNT M 011. 151

tlim adferenl ornamenti et necesse es1 animo eonprobel eam tacitus auditor, quom ad causam videal adcommodari rem certam ex vita el moribus sumptam.

contrarium idem fere est, quod eontentio. Contrarimn est,xvm qUOd ex rebus divorsis duabus alteram brevrter el facilecon .-, t i ,,,,., t hoc pacto: nam qui suis rationibus inimicus fueril semper, eum quo modo alienis rebus amicum fore speres? Llem: nam quem in amicitia perfidiosum cognoveris, eum qoa re putes inimicitias com fide retinere posse? :wi qui privatus intolerabili superbia fuerit, eum commodum el cognoscentem w snj fore in potestate qui speres? el qui in sermonibus <■! conventu auucorum verum dixerit nuraquam, ''11111 sibi in contionibus credas a mendacio temperaturum? item: quos ex

l. adferant jt afferrent a differrent b adferentur tamen neces

orn. alT. /■ el necesse esl anim mprobel eam ■ '" h

('animi') p1*f**,2(«1)»>"O0 nec. e. ■ p'1 nec. e. enim an. c. eam

ai Dec< ... enira c. eam ^mdP^vo1 nec. e. enim probel eam bdvo3 nam et nec. e. an. compr. eam q- nam el n. e. nt an. eam compr. vo2 nam oee. "t au. c eam eo, Lamb. ('>>■' om.) nam n. e. an. c. eam ol nam esl an. c. eam 0 2. aud. tac. 2,lg ad om. b \. quod •

idem i sl quod contentio e (rubr. script.) contr. id. f. «i"'"1 cont. esl

,ntr. fere esl idem q. cont. 1,t contr. f. id. e. q. cont. rg contr. f. id. e, q. cont. o'rt idem f. contr. esl q. cont. o2 contr. — cont. om. X quod cont. contr. es» om. cp 5. alt. rem el brev. facile vo3 6. modo

|3V03 fautoribus »o1 erit a (corr. ead. m.) 8. que in amicitiam nb perfidiesam h ea // 9. putas oP*vq* inimiciciam g in

ioiniic. e (sic) cum fide retinere posse eo c. f. ten< -- grrVac,g>

c. f. reposse ;;'/' c. f. reposcere p2 confidere posse ft cum I'. babere | - $ ui-acp3) aut om. o l'">. intoll. fia intolerabilis e cum comm.

/( eum commodum et cognoscentem sui fore in potestate qui speres? ek1 ' a*HroZ3tfOls9»2»,3, Lamb. g (om. 'fore') eum comm. e. c. scire in pot. (om. 'qui speres') Axp1,p(<fore' corr.>o* eum c. e. c. sui videre in pot. «i ('videri") f.e (om. 'sui') eum quomodo eogu. se yidere poteris in pot. micUil.k* ('se pot. vid.') 11. quid speras v qui sp. in pot. o2

qui i" serm. C Fo. : aut qui i u serm. et in conv. e 12. verum

dix. nunquam l^ft1),^ non verum dix. nru2/* verum 11011 dix. unquam a*vo3Q*voq>g verum non dix. /«/712 cum sibi u numquid eum rl-c,

Lamb. sibi om. rcb^ddl** in cout. a mend. credis temp. e in cont. a mend. temp. ///^u1 iu cont. credas a mend. temp. u2«'qp putes in a mend. temp. >Il2*bv 13. contentionibus /o12i mendatio /"//<

quod u1 olimus deiecibus b e colj. /o'2d

152 I "|;mi [| | | ; 1 1 1 rORI< ORl M Wlll. XIX. 25. 26.

cellibus deiecimus, cum liis in campo raetuimus dimicare? qui 'i""111 piures erant, paucis nobis exaequari uon poterant, hi postquam pauciores suut, metuimus, ne sinl superiores?

28 hoc exornationis genus breviter el continuatis verbis per- . rectum debel esse, el quom commodum esi auditu propter brevem el apsolutam conclusionem, tum vero vehementer, i'l quod opus esl oratori, conprobal contraria re el ex eo, quod dubiura non est, expedi! illud, quod esl dubium, ul aul diiui non possil aul multo difficillume possit. \i\ Membnun orationis appellatur res breviter apsoluta sine

ii totius sententiae demonstratione, quae denuo alio membro orationis excipitur, hoc pacto: el inimico proderas id esl unum, -i1""1 appeUamus raembrum; deinde hoc excipiatur oportel altero: el amicum laedebas. ex duobus membrk

issolis l' •"••• exornatio potesl constare, sel commodissuma el

apsolutissuma est, «|";"' ex tribus i stat, hoc pacto: et

inimico proderas el amicum laedebas el tibi non consulebas. item: nec ici puplicae consuluisti nec amicis profuisti nec inimicis restitisti.

Articulus dicitur, quom singula verba intervallis distin-

2nJ

1. tiis l,2,tQsg,Z eia 9 2. paucis nobis exaequari pot. ep(i2Q

pauc. aob. ex -• i pot. h exaequ. aob. a. p. pauc. r pares oobis esse

ii. pot. //.'.p^.lt. m.y>6 pares e. aob. n. pot.f*»ola par. oob. o. e. pot. o1 ('"•- paucia oob. a. e. pot. c,% (*nob. pauc. e. n. pot.') pares oobis exeq. o. pot. p'(l»'- "i.l potneran( p2 3. panciores facii o metuemus /p2<p 1 - - ' ii. gen. Crat. brevibus tvo*Q*, Lamb. e( ex

"""• r --■ deb. // et om. hvl3 cum om. f nt comm. h ui cnm

i.illim. f/7tul,'1,ro1 Sr, // el llllll .01111)1. C/OCfQ* llllll C. P 7. iil \.||. g eSl

om.g oratorio hn contra - - rbP^vo1* contraria res * rem contra- riam cp contr. ex re p2 .-t om. frv 8. dnbio h exp. i.l. vo* dub. est cp 9. anl oni. fatpo non possel e difficilius g 10. or. res app. res (i1 oratio app. res u2al 11. quod l4ro3 alio om. n nno alt. »o' 12. rationis c explicitur /,)>' explicatnr ie(ia1rlQa explicabitur t hoc pacto Hniin.V.i. Or. 194. hoc modo s 13. onftm om. g appellamns \.gq:.r/l* ('apell/), Rufln. I. c. appellatnr s deinde exc. t exe. op. altero u'p?: R"fin. alio exc. op. g exc. op. alitei kp* exc. op. ab altero s ('exc. ab a. op/ q") I l. et om. ho* inimicnm «2p2

.x om. 8 ex dnobus om. p123» membris solis, Rufin. Lamb. membris /- membr. snis s 15. haec om. h potes b atque abs. r 16. modo g 17. el libi l,2i«M el tibi ipsi s (a*) 18. nec amicis prof. «

(snpersc. minnt. lit.) prof. oec inim. om. f '20. distingnantur \,ob

XIX. 26. 27. \l> C. HERENNIUM IIII. 153

Siiontur caesa oratione hoc modo: acrimonia voce voltu ad- vorsarios perterruisti. item: inimicos invidia iniuriis potentia perfldia sustulisti. inter huius g-eneris el LUius superioris ve- hementiam hoc interest: illud tardius el rarius venit, hoc crebrius el celerius pervenit; itaque in ilio g^enere exremq-s tione braehii el eontortione dexterae giadium ad corpus ad- ferri, iu hoc auiem crebro el celeri volnere corpus consau- ciari videtur.

Continuatio esl densa frequentatio verborum cum aps lutione sententiarum. ea utemur commodissume tripertito : in m sententia in contrario in conclnsione. in sententia hoc pacto: c\ niiii multum potesl obesse fortuna, qui sibi nrmius in vir- tute quam in casu praesidium conlocavit in contrario hoc modo: nam si qui spei non multum coniocaril in casu, quid est, quod ei mag-nopere casus obesse possit? in con- is crasione hoc pacto: quodsi in eos plurumum fortuna potest, qui suas rationes omnis in casum contulerunt, non sunt omnia conmittenda fortunae, ne magnam nimis m nos habeal dominationem. in his tribus g^eneribus ad continuationis vim adeo frequentatio neeessaria est, nt infirma facultas oratorisM videatur, nisi sententiam et contrarium et conemsionem fre- quentibus ecferat verbis; set alias quoque non numquam non

1. hoc modo om. el huiusmodi n voltu p3 advers. om. helu 2. iuvidia om. tc iniuria vo-n2 coniuria /' 3. iu huius gen. h il- lius om. /2 vehementiae h"- I. quod illu.l all-cpVP ac rar. o

venit om. ocp 5. provenil i veni< o<p ita K* ontortione a*rob

(/l*.Q*(nh. m.)S,o°- ('tortione5 yl i, Lamb. contors. IHo^cq*3 concurs. d contentione l,2(ai),al3vo*3,Q*(pr. m.) gladium e gladius s f 7. antem ora. g corp. vuln. e 9. est et dens. h densa et con- tiuens r,/>(alt. m.)vo13q)CQ*v,Z densa cont. a"- verb. freq. cp 10. uti- mur cp eommodissima a tripertita a1 tripartite v 11. in ci sione hn inelusione / modo yQ* 12. mult. non ccp ob. pi 14. pacto£ si qui l,(ft*),2,g si qois pie u> colloearef hf 15. magno opere q°-8 inclusione / 10. fort. pl. oq* 17. in casu f in casus r intuIeruBi u'qp intulerint S,sO contulerint oo23 |s. nec Jm nim. mag. o. Lamb. in eos u1/, in nobis ecp 20. frequenta- tione h nec. est hepnftrofj est nec. s oratoris a*ogvQ*v,% orationis 1.2(«] \.trdl:i*voh:oU[>r. m.) 21. eontrariam concl. hn 22. efferal uo^q^S affefaf rdl* effert v offerat 5: verbis -.1 al. l&totprdl^vo^o' (pr. m.y3Sg verb. -,,-,1 ,( al. ?

l64 I ORNIFICl i:iii PORICOR1 M XIX, XX.» »■

alienam est, tametsi n< sse n «t, eloqui res aliquas per

huius ni"«li continuati «.

w Conpar appellatur, quod habel in se tuembra orationis,

de quibus ante diximus, quae constanl ex pari flere numero

isyllabarum. hoc non dinumeratione nostra Bel — nam id

quidem puerile esl sel tantum adferel usus el exercitatio

facultatis, ul animi quodam sensu par membrum saperiori

referre possimus, hoc modo: in proeli ortem parens op

petebat, domi lilius nuptias conparabat, haec omnia graves ncasus adrainistrabant item: alii fortuna dedit felicitatem,

... !,,,„■ industria virtutem iparavit. in hoc genere saepe

fieri potest, al i plane par terus sil syllabarum el

tamen esse videatur, si una au1 etiam altera syllaba esl al terutrum brevius, quom in altero plurcs, in altero longior i, .,,ii longiores plenior aul pleniores syilabae erunt, u< longi u,,!,, aul plenitudo harum multitudinem alterius adsequatur xaequet

gimiliter cadens exornatio appellatur, quom in eadem constructione verborum duoaul plura sun! verba, quae similiter

I. eloquiorum al. h - iHaa / embraliouis (t (corr.

,.,,,1 „,., |. antea fi conslant hp^a^tpdl^q^g consUU 2(a*),rl*v c< sieni -«'/' 1/7,ij' *3, Lamb. conslcl pna* pari n 5. sill. hitpcg

dinumeralione nostro Qel /V'"'2- tamb. din. f. nosl. 9 denum. nosl. li.-i .. ../.,.„<> den. r. nosl. »' de en. I. nosl. ./' de en. n. Det. tr de '„„„,. „. Qel a> en. n. ftel. o de n. en. ftcl <\ 6. esl om. dl* Bed ,.,„„.„ ,„,-•< idferreiA afferl <>. Lamb. 7. fac. e( exerc. kf an.

.., qUod. r 8« referri /• possumus h prael. h pares h parens obpet. //« optabat /' appet. iji(aU. '"•»'" 9«

s „. i.i. ammin. ecbg demonstr. /' alia u aliis »/*w>a illi DO»oe«,3 Larob. fel. fort. ded. abo^Sotp fel. ded. fort. c facilit. w» Pith. II |1U. p 12. plene / num. sil heaeog sit num ? sill. '■// 13. esse ridetur tto* sill. aut etiaw alt- c alt. etiam //// esl om. ///' b"o.: erit alterutrum brev. eWo» alt. membrum br. o2 alterumutrum br. g»(alt. in.) alterum br. pitpabcg, Lamb. altera br. // alterix br. f altero br. 6* alterum membrum br. ogwo* 11- brevis • brevius -i. '•"•1 br.

cum in altero ' br. aut, -i in ah. long. n br. aul -i . eum in

altero plures sunt, in alt. longior — erunl ? ( altera // cum alt. //' •:(„, B ,.. i. ait.' ,,.„. „> 'sint' qo*) Sc.: brevius quom ... altero plures, in altero longior — erunt Ltf. aul plen. om. f plenit. aut add. d1 nt long. har. «• alt. A nn.lt. <p 18. ipell. // in ea coust. It a< ■■>" ft),2,(a' i

£X, XXI. 28, 29. AD C. HERENNIUM IIII. 165

isdem casibus ecferuntur, hoc modo: hominem laudem egentem virtutis, abundantem felicitatis? item: huic omnis in pecunia spes «vst, :i sapientia est animus remotus: diligentia con- parat divitias, neglegentia eorrumpil animum, et tamen, quom ita \i\it. neminem prae se ducit hominem.

Similiter desinens est, quom, tametsi casus non insunl in verbis, tamen similes exitus sunt, hoc pacto: turpiter audes facere, ncquitei studes dicere; vivis invidiose, delin- <inis studiose, loqueris odiose. item: audaciter teiTitas, hu- militer plaeas. haec duo genera, quorum alterum in ex- w itus verborum, alterum in casus similitudine vorsatur^ inter se vehemenier conveniunl et ea re qui his bene utuntur, plerumque simul ea conlocant in isdem partibus orationis.

id hoc modo facere mportet: perditissuma ratio est i irem

petere, pudorem fugere; diligere formam, neglegere famam. is hic et ea verba, quae casus habent, ad casus similis, el illa, quae non habenl . ad similis exitus veniunt.

Adnominatio est, quom ad idem verbum aui ad idemno-xxi29 tnen accedilur cum mutatione unius aut plurium literarum, ut

1. isdem hewft hisdem ppabdgipcQ9 eisdem oa efferuntur h:2.dl3t vo*bi .tfT. vo13 Pith. efferantur ? laudem h/>nu' .a} ('vel laudas «*) landas s" ('laudis' <■ laudai gentem r 2. habund. (lacb ha-

bentem f huinu f cuius /eo23, Lamb. ornnis om. h 5ap.

anim. cius remot. P - - ,,.,•. an. rem. Pith. est om. o cenpa

ret h comparet n '>. posse ducit u1 0. aon insunt verbis ea"*ol3volv.3 non sunt in verb. Pvo3 7. tam. exsimiles sunt h existunt g modo Kj 8. nequid inter h audes t si vivit inv. delinquh h <i. fu_ riose loq. g audaciter hep%ir,2,tttt34 audaciter a audacter s (p2) 10. iu exitu verborum eg in exitus s ('exitu ic) Sc: in exitus verborum 11. casus similitudine nedil*VQx*vg,Z - - similiter h casu similiter pp.,2 trccp 12. el hae res fl et eas res pp2,2(al) et ea res ?r ea res u1 qui his p*,2,roll3*vo*3Qi*v,S (*hiis3 p3) qui eis ,/ quivis ftp1 qui solis « quibus et qui //Su1 his qui i-o»e 13. simul . . conl.p simul ea conl. u2 (add. ea) eas n isdem Ae/" hisdem pitpatcg eisdem oqpo 14. modo he noy pacto sr oratio u2/ 16. vel cas. sim. h,2{a> ) et ea quae £ ante Lamb. 18. adnotatio p>*,2{ax\t pronom. c adnom. ku^do^ affnom a?

ut i v -o • -r

verb. aut o1^ verbum et e (ead. m.) verb. ,t ? ad idem uomen nea /o2 nomeu 5 ('nomina lm\ ]«.). acceditur commutatione unius literae aut literarum 2 ('sillabaruni suprase. a) acc. cummutati.one vel unius aut lit. /;' acc. commutatione volumus aut lii. h acc. comm. unius lit. aut 1. vel sillabarum 8 comm. unius I. a. I. vel silL acceditur o2 acc. comm,

III

156 CORNIFICl RHETORICORUM XXI. -29.

,id res dissimiles >iinili;i verba adcommodentur. ea multis <'i variis rationibus conficitur: attenuatione et conplexione oius dem literae sic: hic, qui se magnifice iactat atque ostentat, venil ante, quam Homam venit; el ex contrario: hic, «|iios homines alea vincit, eos Ferro statim vincit; productione eius dem litcrae hoc modo: hunc avium dulcedo ducit ad avium; brevitate eiusdem literae hoc modo: hic tametsi videtur esse honoris cupidus, tamen non tantum curiam diligit, quantum Curiam; addendis literis hoc pacto: hic sibi possel lemperare, nisi amori mallet optemperare; demendis literis sic: si le- nones vitasset tamquam leones, vitae tradidisset se; trans- ferendis literis sic: videte, iudices, atrum homini navo an

vocum uuius littciae aul Byllabaruiu /2 acc. c. voc. aul literarum vo* acc. eomm. vel adieclione uuius 1. a. lit. ec,g | vel Binabarum add.) acc. eomm,

vel additii u. I. a. lit. p%y.tdl1 •*g*,o1 (add. sillabe aul sillabarum')

Lamb. acc. comm. vel add. unius aul lin. n acc. cum mulatione vel ■nli

lione (suprasc. demptione) u. I. a. lit. p< um mul. vel addici

iin '. \i\ lin. sillabe vel siil. v acc. c m. vel adiectii ve\ subtractb

un. l. ,i. I. sill. a. sill. otp Sc: cum mut. uuius aul plurium lite- ia iii in m a!<i(f <>'/k) ita iii pa ni n.i o aut s

1. ilin-iiii. lar accommodcntu ov<p,3 iccomi tantur j el veris ft1

2. .nii ,(ii. eoVvolabQ* iii att. o aul ten. icl2d adtenuationibus uo9 el ,1,1111,1. j»i vel compl. g aul compl. <s unius lit. <j 3. *it n mag- nificel iactal /<.'-{'<') iactat magnifice / magn. ost. el iact. voa maguifical i. ost. x I. \''nii antequam <//' venil ad le quam hp1 ven. a le ante quam CQ9v8q> ven. ad te antequam ep*np,x (Pbo1 ,*0 venita a t. ant./"ve ni.ii ,nl [,• ant. p>*fl,a ('a te veniil anlequain mg.) veniil ante ad te quam ;'. Lamb. veniit a le antequam <- ad le veniil auteq. »'- a le veu. ant. g l{. venita /''/■ H. venial u2<i,/'/q' R. veniit p2 ft. ivit /3 et ex coutr. h el extrario /;'7r el e contr. erQ*3g ex contr. ? (om. el ex contr/ /■< i,,,iitr. sic eo sic quos ro23t;,*oa;, Lamb. quoniam hom. c 5.

vincit jre, Lamb. vicit s st: fefro «oo1//.:! vinciil c,Lamb. vicit rc ,i prod. c pcr productionem p/* 6. hoc modo — lit. boc modo om.

kp7t,2,Q*v av. dulc. hominem d. ad ay. <p ad damnum e,b ('dampn/) ad damnum avium p3 7. liti <r-r<p literae o13 tam vid. ft1

iii. c/'o/2.o1{pr. ln. > 3 8. tamen tantum non /ju/i tantum tainen h iKni tamen p3 non tam. o quam Cur. o 9. Curiam oc,3 Cur. meretricem s Fo. : productione et brevitate eiusdem I. boc modo: hunc — avium. cx contrario: hic tametsi adt. h si possel //p23 10. amo- rem A1 vellet <j opt. p1 dem. nunc lit. hep^itaMlHo^bd Bic leonibus vitam tradidisse seufl sic leonibus vitae tradidisse sep1 sic si lenonea vi-

vitae tradidisset se u\tt (om. csi') sic si leccb s v. v. t. se u2.2

('leet.') 11. tamq. leones vit. v. se tr, ojc^jLamb, se trad. «p13u 12,

XXI, XXII. 39 — 31- AD C. HERENNIUM IIII. 157

vano cfedere nialitis ; item: >><>lo esse laudator, ne videar adulator; conmutandis Iioc modo: deligere oportet, quem velis diligere. haec sunt adnominationes, <|iiae in literarum brevi conmutatione aut productione aul transiectione aut ali- qno huius modi genere vorsantur. sunt autem aliae, quaexxil30 non habent tain propinquam verbis similitudjnem el tamen e dissimiles non sunt: quibus de g-eneribus unum est huius raodi: <|iiiil veniam, qui sim, quare veniam, quem insimulem, cui prosim, quae postulem, brevi cognoscetis. nam hic est in quibusdam verbis quaedam similitudo non Lam adfectata, io quam illae superiores, sct tamen adhibenda non numquam. alterunyenus huius modi: demus operam, Quirites, ne om- nino-palres conscripti circumscripti putentur. hacc adnonii- natio accedit magis ad similitudinem , quam superior, sel minus, quam illae superiores , propterea quod non solum ad- is ditae, set uno tempore demptae quoquc hterae sunt. ter- tium genus est, quod vorsatur in casuum connmtatione aut unius aut plurium nominum: unius nominis hoc modo: 31 Alexander Macedo summo labore animum ad virtuteni a pu- eritia conformavit ; Alexandri virtutes per orbem terrae cum 20 laude et gloria volgatae sunt; Alexandrum omnes ma- xume metuerant, idem plurumum dilexerunt; Alexandro si

hominesA navo hpft*a gnavo vS grano ft1 ignavo ed anvano om. l,2(aJ)

I. velitis c<ix item: nolo e. 1. 11. v. ad. add. oqp,Crat.,r (ante \i- dete iudices' et om. 5item') 2. pacto q2 dilig. 7ro12 qnem velis dili- gere l,(*del/ it),tLVP quam velis dil. o quem vis dil. c qu. velit dil. h, 9l(pr. ni.) a quo velis diligier p2,2(al).g a q. v. diligi r 3. liaec sunt adnom. (t1 hae sunt adnotationes ft^a1 hae adnot. sunt/" hae admonitiones sunl l liee sunt agnominat. q3v in om. q23vS 4. comm. brev. ccp trai. 1*q2 5. huiuscem. vo3 6. prop. verb. l,2(fl1),ft/o1*Pc1 piop. verbi /3 pro- pinquis verbis t prop. in verb. ? tam. tc 7. eiusm. h 8. qui ven. t quo ven. Pitli. quis ven. cp iusimilem fl1^123 0. quae post. l.bQ1 quid post. g quem post. g postules h 10. effeeta h affectanda g Sc. : adfectata

II. adib. b 12. gen. superioris h est huiusm. oqV3vS hui. est cp di- cemus op. h P. C. omnino o 13. conscripti om. hepxita}f adnom. n adnot. ft^O1),* 15. illa sup. QlS superiores illae o 16. litt. quoq. qp 17. est om. e in casu h mutatione q-3 18. plurimo- rum t 19. lab. summo t a<l virtutes ftxog, Lamb. 20. conformavit prl formavit v confirm. ? 21. laude et om. q23v gloriate sunt h gloria sunt epa,2(pal. 46 gembl),c gloria vulgatae sunt a2f2tocprLvol3ho23 gl. di- vulg. sunt g gl. pervulg. sunt q*S gl. sunt perv. vo2 Alexandrum — di-

L> CORNIFICl RHETORICORUM XXII. 31.

\it.i data longior esset, Oceanum mi s Macedonum irans

volasset varie hic unum nomen in eonmutatione casuum

volutatura est; plura nomina casibus conmutatis hoc do

racienl adnominationem: Ti. (Jracchum rem puplicam admini-

* strantem prohibuit mali civis scelus el indigna nex diutius in eo conmorari; C. Graccho similiter occisio esl oblata, quae \inini rei puplicae amantissumum subito <lr sinu civitatis eri- puit; Baturninum ftde captum malorum perfidia el scelus vfta privavit; tinis. (. Druse, sanguis domesticos parietes et vol-

10 tuiu parentis aspersit; Sulpicio qui paulo ante omnia conce-

lexerunt. Mexandro — Lransvolu '-'' Vlexaudro — Iraojvolaaaet.

Vlexandrura — dilexerunl ? omues e(tc omnes 1115: 22. metuenrnt-aJ,2,cq

bff^g timuerunl <> metucrunl <-" idem he idem om. P item sr dilexeranl gb

l. longioi dala robg Oceanuni mauus Macedonum Lransvolassel

tp&\ntdl*,y { M .i- . 111:111. ") trans Oc. Mac. transv, I ,2| a1 ),b8,e ('volasset')

transvouu Vfai a* tr. Oc. Macedonium transv. r Oc. fama Mac.

tnsv. w^.pal1 0 , v, Lamb. 2. aoc un. rfl* nom

... commulationera hp '■*>. pluriraa «'-..'i o1 \.t<j comput. h

I. fa< iuni // nominalione // adnotalionem ju.*,2(a1) amministrationem b

l'\ ii.-riuiu c .iinii. proli. maliciolus indigne a p ohibuil m. gal

liciolus indiguara el diulius e proh. marcns malliciolus indujna diut. qx

(pr. 111. l proh. 111. malliciolus indignc diut. p8d m. meliciosus ind. diut.

(om. prohibuil 1 proh. marcus malliolus ind. diuc. c prohibui indigna

ex. // prohibnil indign. . . .diut. //' proh. indignnm diut. n proh. indigne

diut. p>f,a ( prohibui vel t.' a1 aex' add. a?) proh. indigm \ diut.p*r,<

( nec),p'(alt. m. iniigne ),<pbg Sc: prohibuit mali civis scelus el indigna nex diutius in eo hefi in ■- 6. gaio hpp>fc G. eoxv gracco ///// 1 cracco t 6. commod. h simili hpxp1 Bimiliter om.

eb esl occisio obl. 1 - bl. hpx ooc. esl abl. w/4'p8 occisio

.•-1 obl. r occ. obl, esl «2.p'(-'li. m.) occiso ablala esl r.p. '2.1I3cq3 occiso ablata respre (supersc. publice') f*s iso csl abl. respublica u occasio

abl. osi i'o-(alt. 111.1 eccisi obl. csl <?'(pr. m.) quae virura reipubl.

amantissimum <'/«2// quae virtutis araantissimum hpitpfi^a1) quae vir

virlutis amanlissiraum v qui virtutis amanlissimus //•/' 3vo2q' 7. de >inn civ. oa^ocp/jy de sinu il> p'(>i<) divinum <i\. hpnp.f dominat civ. l dom/ in ras. el sic not.) a1 dnatura civ. / dominatum civ. q-3,*0 <Ih minatum <!<• >iiiu civitati c de medio civ. v subito om. cp 8. saturnum cqX3 saturnium l>y maiorura r maiorura aatu /cp-Pvo] 3rj,'\ malorum natu «2 (supersc. natn 1 perf. scelus h,p{ celus )///-1+.p1( pr. m.) perfidiae sc. fi,2,g perfidia per scelus erfQ^falt. m. r-'/'<7 '.•'>. Lamb. perf. el pei scel. / perfidia el scelus s.lnitz. 9, sanguinis a (sic) parletes C pe-

nates cdni. Oudend. vultu e 10 aspersit e suppticio 1 sHlpicium p12 qui hcp cni <y(u.)

slxii, xxiit* 3i aa. \i> c. herennium l"l. 159

debant, eum brevi spatio rron modo vivere, se1 etiam sepe- liri prohibuerunt. haec tria proxuma genera exornationum, 32 quorum iinuiii in similiter cadentibus, aiterum in similiter desinentibus verbis, tertium in adnominationibus positum est, perraro sumenda sunt, quom in veritate dicimus, propterea s quod non haec videntur reperiri posse sine elaboratione et sumptione operae; eius modi autem studia ;i<l delectationem xxm quam ad veritatem videntur adcommodatiora; <(iia re iides et gravitas el severitas oratoria minuitur liis exornationibus fre- quenter conlocatis el non modo tollitur auctoritas dicendi, io sel offenditur quoque in eius modi oratione, propterea. quod es1 in his lepos <•( festivitas, non dignitas neque pulcritudo. qua re quae sunt ampia e1 puicra, diu placere possunt; quae lepida sunt el concinna, cito satietate adficiunt aurium sensum fastidiosissumum. quo modo igitur, si crebro his is generibus utemur, puerili videbimur elocutione delectari, item, si raro interseremus has exornationes el in causa tota varie dispergemtis, commode luminibus distinctis inlustrabimus orationem.

Subiectio est, quom interrogamus advorsarios aut quae- 33 rimus ipsi a nobis, <|iii<l ab illis aut <|ui<l contra nos dici 21 possit, deinde subicimus id, quod oportel dici aut non oportet,

1. cum br. c sepelire /tc,'2{ul ),nr' saepelire p1 2. prox. gen. \:l.ttu<i gen. prox. ? 3. cad. verbis iq2 4. verbis om. p2 ad tiotationibus /'2 .-111111111. u 5. dicimus heptr dicemus aliquid q1() al. di cem. e G. quia ocpQ13 reperiri — videntur om. hpnti^a1) la- boratione cQ2cp labore <7/4.p'(nr. m.) 7. sumptione etP,a2fj.?> cum sump.

i< cum susp. ?">' consumpti q><?()12,Lamb. op. assumt. vo3 huiusm.

cq1 8. viii. magis accommodari P acc. vid. /■ 10. collatis rP* et om. q23v tolletur e II. in om. dlt or. auditor q3v quia est q3 12. iu iis 0 iu eis q1 pulcr. he 13. quare om. /' adque pulchra p, atque pulch. cp pulcra Iwq2 possinl b 14. lepida sunl

p2n lepides h lepidis p} lepidi (i1 iepida 5 atque conc. dl* concinnae h ita sat. h off. n 15. fastidiosum t quom ergo b erebre

h 16. videmur hpnua^ct/ videamur /' del. eloc. ocp item hpalf2 ('igitut /*) ita 5 17. interseremus has exorn. 1 ,2,lrvg,Q* ('rationes) iuters, exuni. has Q]ocpc.:) has iut. exorn. ? iu c. tuta hnu1 in tota causa cQ^ocp, 3 varie mn. f 18. disparg. h quasi lum. c 20. subieccio (i 21. ipsi a nobis quid ab illis cv ipsi quod ab illis a

nobis b ipsi quid ab illis <s aut om. h1 quod contra f. Lamb. quid om.

160 i ORNII II I RHETORII ORl \l XXIII, XXIV. 33.

quod aul nobis adiumento futurum sil uul illis ufTuturuni e

contrario, hoc modo: quaero igitur, unde iste taui pecuni-

a ractus -it: amplum patrimonium relictuni est? .ii patris

hona venierunt. Iiercditns aliqua \<-nit'.' non potesl «li<'i. sel

i etiam a neccssariis omnibus exheredatus est praemium

aliquod ex lite aul iudicio repit? non modo id non fecit, set

etiam insuper ipse grandi sponsione victus est. •■i^<i si liis

tionibus locupletatus non est, sicul omnes \iilriis. aul isti

domi nascitur uurum, aut, unde licitum non est, pecunias

\\i\ cepit item: saepe, iudiccs, animum advorti multos aliqua

n ex honesta re, quam ne inimici quidem criminari possint,

sibi praesidium petere; quorum nihil potcst advorsarius t.i

cere: nam utrum .i<l |Mtri> virlutem confugiet? al eum vos

iurali capite damnastis. an ad suam revortetur vitam? quam

i, uit ubi honeste transactam? nam lii<- quidem ante oculos

vostros <|H" modo vixerit, scitis omnes. an cognatos buos

enumerabit, quibus \<>s convenial connroveri? ;it lii quidem

nulti stint. amicos pro nemo est, qui sibi non putel

turpe i^tins amicum nominari. item: credo, inimicum si no-

p1 in. /t -uiii. iiiui> /iit.2.t dici op. E oporti

dou oporleal /5 aul n ,p'| pi . m

I ■ i I II li ll i s

aul ilU- ■ pc,t>d('offttt.') aui off. -i idcra contr. /' aul off.

-ii iil.-m COl /> ~ "II. Ilddo i OUtr. /' :nit off.

e conlr. p*natbdtf*,§0,Lam\ ,*oa aul \ «I <• contr.

obf. e7 2. nnde /' 3. ail

l.i. ni- .t :i i.l patris h I. trenerunl p.,2,p*e ve

niernni sil>i t haered. n obvenit «-' •"> exheredita-

uis fipx.u . << oeplt Intii

7. rictus kep-Kpdt* iuucttu u rincttu g B rat. Iii- r 9. p

pil l,2(a-),rti*vo* ('caep.' kx - p-a*) -'' &epe

ii ipse sepe nr animadTertil /• animum advcrti nf an. averti k animadv.

B 11. qnid. om. dt* 13. patres b \>. eius C ('erns' g) *■'<>.: ]>;■-

rentis t-estigium - virtntes ixij- ad h \u-

• -iiiii eg 11. iurati - reverlitur //' quam h quam vitam

epln antiquam vitam ? Sc.: vitam? quam 15. .'1111 nbi he/>xn alicubi si//;) hoste hpx tractanda u1 tractatam 5 Sc: tranBaetara iiuii. nam hic <|ii. vo1 n<>ii eqnid. P nam hic <|in>il <y> L0. nostros

// -. iiis. Omnes u1 ( homines' n*,m«r.) sc. eminens h ridetis omn.

il cogn. /•' ■<<> cogn. hn agnatos p*d 17. nos conv. ';p,-2<? 18. proferret liuxl> -\\>\ »\\\. <?'# 19. ist. unicum h ist. tunicum />x cedo g inimicnm om. f inim. nocentem p/a1 inim. innocentem henui/l1** V

XXIV. 33,34. Ah C. HERENNH M 1111. lttl

centem putabas, in iudicium adduxisti? non: indemnatum necasti. leges, quae id facere probibent, veriUTs? at ae scriptas quidem iudicasti. quom ipse te veteris amicitiae conmonefaceret, conmotus es? al nihilo minus, sel etiam stu- diosius occidisti. quid? quom tibi pueri ad pedes voluta-a rentur, misericordia motus es? at eorum patrem crudelissume sepultura quoque probibuisti. multum inesl acrimoniae et 34 gravitatis in hac exornatione, propterea quod quom quaesitum est, quod oporteat, subicitur i«l non esse ractum, qua re fa- cillume lit, ut exaugeatur indignitas negoti. ex eodem ge- n» oere, ut ad nostram quoque personam referamus subiecti onem, sic: nam quid me facere convenit, quom a tanta Gal- lorum multitudine circumsederer? an dimicarem? al nt eum parva manu tamen prodirem, locum quoque inimicissumum habebamus. sederem in castris? a< neque subsidium, quod 1« expectarem, habebam, neque erat, qui vitam produceremus. castra relinquerem? at obsidebamur. vitara militum nei,rle-

v'(|ii'. in.) quem io in pUalt. u\.)vo quem iu. nocentem p2d in. quera

»•■1 in

. g in. <|". Lnnoc. 'f inim. aoceniem o (sic) Sc: inim. >i nocen

noc

i e iii

1. put. iud. t, aon indamnatum e nam indemn. ha*oP* V,bb iam in- demn. \> non iam ind. n eum indemn. /' non enra indempn. u nam eum i iii I. t(f ■■t,i'i/,cQ l3 ('indampn.' c 'indempn/ p13),Lamb. eum enim indemn. /-

•_>. negasli A lege // num leges <ll* facer< eg1 veritus l('\ . -rit.-t-.'

Ai.-( »/' ).'/ ea ver. ?■ veritus es s an ne hpl* ac ne p1// 3. t,. um /,q^ • l. commonefacere conatus es a<l h motns o >.■<! om. o studiose /• <'iun necasti o •">. <iui // quod /' <;. non. al eornm vol ad // at om.

in hac

/'. L.iuili. 7. sepulturam h - s. ,\ exorn. e (sic

inquisitum I- situni f 9. quod op. <p2 <jui<l op. s: subic. nefia facile me it 10. augeatur o et eod. /' 12. sic epnfi- sit /x1 fit

a1 lit sic kbvo1 s£,Pith. sic lii /23p3 facimus sic V sic fac. /iv/-'p1d facia mus sic c sic faciamus aqpp2 sic om. h conveniret uo*,Lamb ex

tanta <p 13. circumsedere h circumsederet / circumsederetur cd .,, dimicare e ut dim. h aut dim. p1 Fo. : delendum an ul cum // aut cum u actum <S ad cum p1 al cum ? Sc. : al nt cum 14. tam ekf

tunc p3 cum <7/4 tum s S<-. : tamen prodirem /.Pith. proderemus /^'tt prodiremus gr locum — produceremus om. hpnu.l2ial)./vol munitissimum

rem

I* 15. sederem — habebam om. p'o 16. exspe&abam a (sic)

habebam c habebamus s nec e tjuo ///•.Pith. Lamb. vitam militum //.Pith. producerem erbQ13y*0 producerent d 17. au castra tPvo'2 rp123 neglegerem a (not. iu ras.)

CORNIFICIUS. 1 1

ltiii CORNIFICl RHETORICORUM XXIV, XXV. 34, 86.

-rrnii'.' :il eOS Vldebar ci . ttCCe] <i SSI ! C< 1 1 h 1 1 1 i< II 16, Qt 60S, qUOad

possem, incotamis patriae et parentibus conservarem, hos

tiiiin litiniirm repudiarem? al salus Rntiquior esl militum

< 1 1 1 :u 1 1 inpediraentorum. huius modi consecuntur identidem , subiectiones , ut «\ omnibus ostendi videatur, nihil pothis,

quam q I ractum sil . raciundum fuisse.

\\\ Gradalio est, in qua non ante ad ponseqoens verbum descenditur, quam ad superius conscensum est, hoc modo: naiu quae relicua spes manet libertatis, si illis et quod lubet,

iii licct , et quod licet, possunt, et quod possunt, audent, <■! quod audent, faciunt, et quod raciunt, \<>\<\^ molestum non estl itcui: noii sensi hoc et non suasi, neque Buasi et non ipse sl i, neque facere coepi <-t non perfeci,

nci|iic perfed <'t non i>p>i>.i\i. item: Africano virtutem in-

is dustria, virtus gloriam, grloria aemulos conparavit item: in- perium Graeciae hiil penes Itheniensis, Atheniensium potiti sunt v Spartiatas superavere Thebani Thebanos

M iedones vicerunt, qui ad inperium Graeciae brevi tempore

15 idiunxerunl Asiam bello subactam. habel in se quendam le-

m porem superioris cuiusque crebra repetitio verbi, quae pro- pria est huius exornationis.

DeOnitio est, quae rei alicuius proprias araplectitur po- testates breviter el apsolute hoc modo: maiestas rei puplicae

i i id. 0 ut >|ii. |). iin. e<M patr. e

2. incolomia h incolomes kumH oba. y 3. ad bsJ h 4. buiusra. h</ ooiuec. iiiiu1'1 ."). extendi h videantni e • > fact. esl vai1 ij1i\'.\ faciund. epxp,2,ro] fore do* 8. superioris h superiores en consensum kp*tr consc. etcp*P*ou concessnm c ssc. W**f, Lamb. »il rVo1 '.». ii.iin reliqnae «' i quae add. ;i2) rel. perman, A 11. el * 1 1 1 ... I fac. om. f nobia q2x 12 item cnm b Bensi boi

neque suasi om. />Q12y el cum ij>>>' b el ipae d 13. Btatim <>m. ro P^tn^bo1 Bt. ipse g 1 q3 11. africani h affr. cq*

virtute h virtut. ind. l,2,o<pffCQ1%8, ul Qninl l\. '■<>. 54. ind. virt. ? 15. vin. gloriae gloriae multos A imi>. egregie l.-'(V/l> imp. egregium /^/c.pM j>i . m.)i 16. apnd ath. /,/o2. Lamb. alheniensibua i<2fi"ir,,< q>c(f*ag atheniensium imperio P(alt. m. |*tw i n, sparc. n Buperav. ,</ thabeni thabenoa h 18. vic. mac. q; temp. om. o 19. ad- diderunl o subiectam r habetis 1,2 insequendum hpnat 20. superiorem 1/ 22. difflnio /< diffinitio aotpboHg def. mediocru qnae om. 2(«*) qua al. rei pr. amplectimur c 23. magest /<

XX V, XXVI. 55, 36. AD C. HERENNIUM HIL 163

est, in qaa eontinetur dignitas el amplitudo civitatis. item: iniuii.tr siint, quae aut pulsatione corpus aut convitio auris .nit aliqua lurpitudine vitam cuiuspiam violant item: bod est ista diligentia, set avaritia, ideo quod diiigentia est ad- curata conservatio suorum; avaritia iniuriosa appetitio alie-s norum. item: oon esl ista fortitudo, sel temeritas, propterea quod fortitudo est contemptio laboris et periculi 1-11111 ratione utilitatis <'t conpensatione commodorum, temeritas esl cum inconsiderata dolorum perpessione gladiatoria periculorum sus ceptio. haee i<l<'<> commoda putatur exornatio, quod omnem w rei euiuspiam vim et potestatem ita dilucide proponit et bre- viter explicat, ul neque pluribus verbis oportuisse <li<'i vide- atur neque brevius potuisse <li<-i putetur.

Transitio vocatur, quae quom ostendit breviter, quidXXVl dictum >it . proponit item brevi <|iii<l sequatur, li<><- modo: in is . parentem cuius modi fuerit, habetis; nunc parens qualis <-\ titerit, considerate. item: mea in isturo beneficia cognovistis ; nunc, <|ii<> iiKiild iste mihi gratiam rettulerit, accipite. pro- ficit haec aliquantum exornatio ad duas res: nam et quid dixeril conmonel <'t a<l relicuom conparat auditorem. 20

Correctio est, quae toilit id, quod dictum est, et pro 36 »•(1 id, quod magis idoneum videtur, reponit, hoc pacto:

2. pulsione corp. conv. hn 3. vita <•. riolatur '11* 1. de av. n sed potiiu ;• ideo • 1 ni ti a i>i. qnia b .">. invarioaa h aliornm lnr:i {al~),tc 6. 11011 esl ilia u1 isia non esl I>q23 aon ista esl p1 set — fort. om. ov 7. est contentio u1 cont. est 3.<pp12 ('conceptio' o1 'susceptio' p3) 8. <'i cum contemplatione vol cnm om. 8 incomm. cp 9. dolorum {.tr/.rocpdl** 1~cq-.'-\ laborum 5 perpensione hu1 10. exornatio e. h i|iiia 3,o12. Lamb. 11. praep. h 12. breviter hpnii.2{a}),tiQ'8 expli- cat breviter cPbq^g br. expl. <; 13. neque lucidius 112Vq12v8 dici put. pot. ocpc 14. tr. est quae ocpc quod dict. at 15. ponit c breviter cqx8 quod at consequatur a-i hoc modo paeto vd~ hoe modo modo tocpl2g in parentem ti in patrem p2atcg in patriam stp1) l(j. fuerunt u1 fuerit a (sic uot.) infuerit habebitis o nunc parens qua- lis \:l,t nunc in parentes qu. oqpf///2p3#,p1(alt. m.) nunc in patrem qu. /134,o1(pr. m.) nunc qu. iu patr. <3 extit. hfiac 17. in ista ben. h

ben. in ist. g cognoscitis C cognovistis Orelli 18. mihi iste

//o3 19. aliquantulum bl*vo23 nam vel t quod ftQ1 quae ocp

20. commonet aud. (i2a'f ('commov.') comparat aud. a2 auditorem at- tentum c.a1 ('att.' eras.) ut ad e 21. tollit quod o dict. sit cp

11*

0,4 CORNIFICI aHETORICORUM XXVI, XXVU. 36, 37.

quod si iste niius iius|iit.-s rogasset, imnio adnuisset modo; facile hoc perfici posseL item: nam postquam isti vicerunt, atque adeo \i<'ii sunt: eam quo rnodo victoriam appellem, quae victoribus plus calamitatis, quam l><»ni dederit? item: <> i virtutis comes invidia, quae bonos sequeris plerumque atque adeo i - conmovetur hoc genere animus auditoris;

refl 1111111 communi verbo elata tantum tnodo dicta videtur posl ipsius oratoris correctione magis idonea lit pro- nuntiatio. enon igitur satius est* dicel aliquis *ab initio, prae io sertim quom scribas, ad optumum <'t lectissumum verbum devenii quom non esl satius, si conmutatio verbi i<i

eril demonstratura , <-iu^ modi rem esse, ut, quom eam com iiiiini verbo appellaris, l»-\iu> dixisse \ i « 1 « • : » i i -. . quom adfec tatiiiN verbum accedat, insigniorem remTacias: <|ii<<<l si con- is tinuo venisses t<i id verbum, n<'<- r<'i oec verbi -i.itiu ani- madvorsa esset \\\ii:i7 ultatio est, quom dicimus, nos praeterire aul non

scire aut nolle dicere id, <|ii<»<l nunc maxume dicimus, li<»<'

l •' quid si (j1 hosp. suoa y h innnissel a*cb

■ j modo om. / ! tftnri ho< foc. - possil /»/

ii. iii ti <<Mi. g posquam u viceril o1 3. immo adeo

. /; . II iii 7T l iii .1 \ in. e*t <> \ i< i.

<j - pierifl ■? atque adeo liu'l.'i,ii

ieo ul immo adeo lkrQ-,'0 atqne imo ad om.

7. cnra uni ux vid .'pil11 \i.l it>l ea pt*X*- gembl.

p*» \i<l. <■!. / \ i.l. /'t'«. Lamb. \i.l. <j - videtur antea 8. potl ..iii. 7t ~ .ii<-iii po2 correpe. <j' correctio

n. -m ? idem <•.< sil u1 idonea sil u-u-vq- pronnntialione a^rPipvo1*,

o'(:ilt. III.).1 '.• lilllli O* .:_". B

c dic. aliaquae // 10. "l>t. u lectissimum \.!. dll4vo*Ql, Lamb. elect. tgq),Z delect. c rerb.

i.in. /i 11. esi < iiin - /' ■ noB <>iii.

ledei it // \ erbi ad >■<- it p1 \.-rl>i ridetur u1 rj. demonatratnr ///■ demonstrativa / 13. qnam h qnom // affeclanUus n, ad adfectatins P i<l idfectantis />2

- tA//1// ,i,||.-, tia /,pl ,,| electius

a*dt*vo-*Q-*va),3 <1> . - gantius tu2 8c. : adfectatius.

14. .l.i- rt-VcP insig - - rem om. nt. Lamb fac. rem ;

15. renissel n gratia nostri (- 17. occnltatio Spalding. occnpa- ti>> * <-st "1". «' aeacire a*Q* 1«. Bed i<l u1 nunc max. hp-% tunc max. . diximus /'

XXVII. 37. M' C. HERENNIUM llll. 165

modo: nain de i ritia quidem tua, quam tu omniomniuminteni-

perantiae addixisti, dicerem, si hoctempus idoneum putarem: nUnc consulto relinquo; et illud praetereo, quod ,r n'' '"'-

litaris infrequentem tradiderunt; deinde q I iniuriarum -

tisfecisti L, Labeoni, nihil ;i<l hanc rem pertinere puto. ho • rum nihil dico: revortor ad illud, de quo iudicmm est item: „,,,, dico, te ab sociis pecunias cepisse; non sum in eo nc- cupatus, quod civitates regna domos oranium depeculatus es: furt.i rapinas tuas omnis omitto haec utitis esl exorna i,,,, si au| ;«l rem non pertinel plaaius ostendere, quod oceuHe i" admonuisse prodest, aut si longum esl aul ignobile au1 pla- nuiii non potesl fieri aut facile potesl reprehendi; ut utilius sit occulte t--'-i^>»> suspitionem, quam eius modi intendisse ora- tionem, quae redarguatur.

Disiunclio est, quomeorum, de quibus dicimus, aututrum- is que aul iinuiii quidque certo concluditur verbo, sic: populus Romanus Numantiam delevit, Karthaginem sustulit, Corinthum disiecit, Fregellas evortit nihil Numantinis vires corporis auxi-

1. quidem om. / quam ,I11M ."' omnium int. hpnkfib omni int. s :\. non com. u nunc ei - "V |" ■-■ 'l1""1 '•< |vi militaris

infrequentem tradidernnl l('tradidisti' * i..'i o1 \,i quod '•• rei tribuni mil. inf. trad. r qu. le tribuni r. m. i. Irad. a*bq* qu. uil>. mil. te inf. trad. 0 ,[,,. ei rei m. te inf. tradidisti Pq*9,c ('inf. te*) qu. rei militari te inf. tradidisti ttpk, Lamb. q. are m. te inf. trad. Pitb. qu. te tribnnum r. m. inf. trad. q3 qu. te tribuno rei familiaris inf. tr. P,»0* (om. V) qu. rei m. t. inf. reddidisti gembl. qu. tribunis r. m. t. inf. redd S quod

■ i mil. infr. tradide.runl 1. infrequenti h quod et u 5. L. om. haltr lauioni // laboeni n ad rem P puto pert. k,2,t barum r «'». nicbil docui u> revertar w»1»?* quo de f* quod /' onde ind. volg- 7. a soc. oo^d pecuniam /5 coepisse nahi

pisse //2 accepisse wpcg,Z 8. - d< is /1r&'o1 omnes

/ 9. omnes tnas nZ*w>a3o*q>, Lamb. omnes om. ••',1cr es ut. %o2J 10. aut ad hcp1 aut g quam ('quae' K) ■ pertinel h perti-

ncnt e pertineant u (sic) pertineal s aliis C falii he) quod oce. hep^n s Sc. s*i aut ad rem non pertinel planius ostendere qnod occ. 11. potesl i pr. quod est r anl long. Uanogrf aut nob. hepn et nob. u1 aut pl. aut non uV2. Lamb. 12. repre- hendendi b ut quod fac. n al om. hen et util. p ut oce util. sit g 13. iecisse coni. Lamb. eiusm. hepafnb,*0 actionera /Vx 15. dbuunctio na-.cgM defunctio o*(pr. m) disiunctum s agimns ro3 16. unumquidque qp unumquedque s funumquoque' Ai certe //' 17. Romanorum h^ia1) Rom. om. if Kartag. hnu.2.' 18. deieeit Pw1

L66 CORNIFICI RHETORICORUM XXVII, XX> IIL »7,38.

Katae siint, inlni Karthaginiensibus scientia rei tnilitarii adiu mento fuit, nihil Corinthiia erudita calliditas praesidi tulit, nilul Fregellanis morum el Bermonis societas opitulata est itnu: formae dignitas aut morbo deflorescit aul vetustate ex

\ tinguitur. hic ntrumque, in superiore exemplo unam quam

iir ren certo verbo concludi videmus. coniunctio est,

< iu< >m interpositione verbi <■! superiores partes orationis eon

prehenduntur el inferiores, hoc modo: formae dignitas tul

morbo deflorescil aul velusl adiunctio est, quom ver

mi.iiin, «|n«i res conprehenditur, n< >n interponimus , sel aul primnm aul postremum conlocamus: primum I » < » * - pacto: deflore8cil fbrmae dignitas aut morbo aul vetustate; postre iiiuin sic: . « • 1 1 morbo aal vetustate formae dignitas deflo BCit ad restivitatem disiunctio esl adposita, qua re rarius

isutemur, ne satietatem pariat; ad brevitalem coniunctio, qua re saepius adhibenda est kse tret exornationes d<- timplici i/riiiir manant. XXVill Condupl sl '-iiiii ratione ampliflcationis aul con

miserationis «•iu^<I<-iii unius au1 plurium verborum iteratio,

ahoc modo: tumultus Gracchi, (Iracchi tumultus domesticos

p' I n uilnl a*bg 11 • m nil / nil .' lniliil

u'i\ ln - ' ens. "'i v ,

iii.ii-.. hn i >• iinl. i.-i i !n> hi> chorinli

erudiia om. lesidio hal/ linn. anhg rregelliaii.

■

l il.il. morbo /t exti

i \ /' \.r utrumque In hcplita

■ iii ? i/.*i -u|i. i 6. * »-iii i.in. //

-iii.m.-m /" »up </' or. p i

~ «i< ... i in.. h \ erb. quod i epreh. n

I | 1".». delloi essil form< a |>"-' no ^r

II. deiunctio h adp, u <>l|> coniunctio om. //' 15. ntem. ne

//./.' n'. ii .i ne s p coni. esl ndposita //'''■'-..)' i|>|>. esl

coni. oJ iimi. -i|>i>. "<• coni. adp brer. parial ."'ii. I'1 brev.

paril /. tepius -mananl del. p*(alt. m.)

* nlliiii. </ bec U*. g i tumplici (supi isi eodem i tp 17 manenl

u ls. quae i Uionem /'.T'/'/ qna ratiOnem h quae itionem

<m iiim eonfleitur ratione a* aul miserationia I ./'».'/ aui eomia.

//'.rrit.r aul oommis. om. o L9. uuius add. u'1 iin. rerbi r verbi aa. plurimnm ///;' plurimorum 7r//i«////<yl <•//.:* iteral jr.u.'/;V '',lm

iteratione n iteraUo *it p'u<lt. m.)a 20 tia ismodi </- tumultu«

KXVHI.38,39. M' C. HERENNIUM IIU. MW

,., intestinoa conparant. item: conmotus n a, quom Ubi

pedes mater amplexaretur , non es conmotus? item: nunc audes •■ti.in, venire in horum conspectum, proditor patriae, proditor, inquam, patriae, venireaudes in horum eonspectuml vehementer auditorem conmovet eiusdem redintegrauo verbi « ei volnus maius ecficit in contrario oausae, quasi aliquod trliiin saepius pervenial in eandem partem corporis.

[nterpretatio est, quae non iterans idem redintegral verbum, sel id conmutat, quod positum est, alio verbo, quod idem valet, hoc nodo: Pempuplicam radicitus evorusti, ... civitatem fanditus deiecisti. item: patrem nefarie verberasti,

parenti mi - scelerate adtulisti ne eius, qui audit,

enimuin conmoveri, quom gravitas prioris dicti renovatur m- terpretatione verborum.

Conmutauo est, quom duae senientiae inter Be discr< pantes ex transiectione ita ecferuntur, ul a priore poeterior 16 contraria priori proficiscatur, hoc modo: esse oportet, ul vivas, non vivere, ul edas. item: ea re poemata non facio, quia, cuius modi volo, non possum.cuius modi possum, nolo. i,(.Ili: quae de illo dicuntur, dici non possunt; quae dician

(ll gracchi tumultuae lum. gracchus gracchus lum. P tumult. g. grac- chi tum. przhi.-l., bcQ*"vg tum. c gracchi o, Lamb. tum. grec. tnm.

ppa,* dom. tum. g dom. et intert. ep^ e( .1 et

i„t /mV-\//W et int. ,. dom. P dom. el int. hostes c dom. hostes ei

in, poi^p* 1 imparavil Pvo' c pararai l* comparal s compa

,.,„, Graeviu» Uem om. * commotumones hn 2. pedes matei eplo Vq*c»,,Z mater pedes A*,2 mater om. u> 'noo es' alterum add. a> eal n item om. «■« nunc aud. etiam 1,2,™ «* *"» ■»» ' ™ .'

,,„, 3con 3. venir, om. /' renire in hor. consp. l,ato^cgq '■••5 m ,„„, consp. v,„. s prod. iuq. pat. om. c 4. audes ven. co»o 5 commoveatur A reintegr. o« integr. /a 6. magis eff u

contr. caus. om. o' Fo.: in contraria cansa quasi si ahqu. c

.. ;, •> / 8 nfp ii ;• inteffrans t

7 in eandem om. g corp. part. h.l.t »• nec u.

idem integraUo V id. redint. A« id est redi.it. u idem „-1 integr. / 9 id om oq* 10. valet nfco valeat s 11. civites A civitates 2,/ dkiec o*« eiee. o Uem om. rotyo«,del.o»(aU. »'•> ttefanae e

12 attnl. Aep/ta'^ mtuL s <"«2) aecessn e~. A audel h 13. prav.

ro* 16. traieei. ft 17 (suprasc. manducare') n tnanducare te

op u1 esse op. esse u2 op. es>e h adesse op. * 18- ut vo> h

quae huiusm. h 20. quae dici - dicuntur om. l(u>) dici aou de-

bent o

168 CORNIFIC] RHETORICORl \l XXVIII, XXIX, 39.

Possun*< QOn ^untur. item: poema loquene pictura pic ,I,M tacrtuni l""'"11 debel esse. item: si stuitus es el ea "' toces' s,i"^: si MPk el tamen taces, Btultus es non |M,,,M diC1 'i""1 commode fiat, quom contrariae sententiae ' PC,atione v«rba quoque eonvortuntur. plura subiecimus ,Ar,,l|,|;'- "L ''"«'"'•"" difficile esl hoc genus exornationis in- ""'"• ««««*"" esset, ut, quom bene essel intellectum, fa cilius iii dicendo inveniretur.

XXIX Permissio est, quom ostendimus in dicendo, nos aiiquam ,",,',M lotam tradere "' eoncedere aUcuius voluntati, sic: quo n1"" omnibus rebus ereptis solum mihi superesl animus rt corDU8' n*ee ipsa, quae mihi de uultis sola reUcta sunl vobis et vostiae condono potestatij vos me vostro, ...... pacto

v"l,,s ^"l",",l"■• ilamini atque abutamini Ucebit; inponite in "'"" 'i"",hl"<- 'i"",,<'"'' statuite: dicto atque nutu parebo.

': i,"m ■ ^€9*096 „., 0i , ma l0

p,CUlra' l"'""'a ***** "'•' debel esse bt poema I picl eal

■ ''• d '- 1W*-* C !■•'..•) ,,, I. dietura tac. p ,1

JW ''"J:1";""1 '"■ — P. debelA/1 PO. !• esl dictura tantum p

''■ ';;■"•"-« * cett. lilt. desectia , s.) ,„, ,,„,. ,„.„„,, *

P: '' """ '— ' '"'• L '•■',- "' P- debere. esse p* ,„, ,. ,, pictura .,""",'', '• •'• ''""•"•, '—■ /' I"'. '■ Bctura eal t. ,, ,,,,„,,, Mse 0. 2 .u» qa» M.I i / Lmenel , u_]u[ ^

" «»«« ..,.■..,/,. ea re t. .. non tamen si taces ea re 9t. es < ,, „

i " ■"""" Si '■ "• ' - - 5 Cideo at/r ' , tameu rf oi ■]

V" "; 'CC8' Ba*is' ^1 saPi8 "' '•'""■" tacea, Btultaa es

'• qnU1 ";"",n- "/-"^'-', tmb. ,,„1 , (1, ,, qui „, ,

""",M- •" ''"•"" """'"• B i" coutr. i»w,i,Lamb. ex „,„„■ /-.

" ■? ■*•"* ' ertuutur a«, re,ertuutur ^.,2 c ^ 0

; 7'"""^ I i*ahic,/..,0.,Lamb. haec subiic p. 8 ,.

'' ';• "x"m''h "'"• '»' «orn. .,„, * Lnyentum *»■ 7 ,„

9. ostendimua «>*• ostendemna , 10. ,oluntat« h

'• '"l"- reb.A solum mihi >„,,„,,, !.„,,.,„„ r , ,

^™0- 80lum «»P. /"« aol. eetsupe, c superea, 2(pal.« bruil ),,/- , '

S,ipereS< ' , "' '"'• "' '•• » 12. rel. 8Un, 8ol. p« ,, , 8 ,.,

::::::: r:->> vohUt ■ cpot •* ■*»**««-

'""-^ v"'"s"' ->.„,„,„,, , pot. p, ,0bi8e( ves(ri

;7 mC*L\r — - ft**V -veroo „

^ostro om. ^,Lamb. 14. vobis om. 0 v,,,,,,,- „.,* „ „„im 7

;:'"'""" ^ Hutabu,. ,,,„,„„„„ ltlU'l/H.«brui../.,l,,u,^'

^JP°nite^^cra,mg.impi r (^ ,,.,„, ,'„ „,

hbet Wl* qmcqrnd hbet a (sic uot.) quidquid licet ,i qui8 , ,„■„,„„

XXIX. 39.40. AD C. HERENNIUM 101. 169

hoc genus lametsi alias quoque non Qumqaam tractahdum est, tamen ad misericordiam conmovendam vehementissume esl adcommodatum.

Dubitatio est, quom quaerere videtur orator, utrum de 10 duobus potius aut ii"''1 de pluribus potissumum dicat, hoca modo: offuiteo tempore plurimumrei puplicae eonsulum sive siiiliitiain sive malitiam dicere oportel sive utrumque. item: in istud ansus es dicere, homo omnium mortalium . . . <i<i<> iiam te diguo mofibus tuis appellem nomine?

Expeditio est, quom rationibus conpluribus enumeratis, io quibus aliqua res Beri potuerit, ceterae tolluntur, una relin- quitur, quam nos intendimus, hoc modo: necesse est, quom constel istuin fundum nostrum fuisse, ostendas te aul va cuom possedisse, aut usu tuum fecisse, aul emisse, aul he- reditate lilii venisse: vacuom, quom ego adessem, p^ossidere is noii potuisti; usu tiuini fecisse etiam nunc non potes; emptio nulla profertur; hereditate tiiii me vivo mea pecunia venire iniii potuit: relinquitur ergo, ul me \i de meo fundo deie-

vo3 quidquid libel s atque om. t,Lamb. atque liu<- te A atque nuc c parebo he atque obtemperabo Sf(pa) Sc: inponite i n me quidlibet,

quidlibet Btatuite: dicto ;i i <j u <■ uutu parebo 1. qui [uain

o i|m<i<iik' om. t 3. adcommodandum ul 1. cum <<m. a1 videatur

heplitrb,*0 ntrum duob. ulb unum <lm >l>. // •"). <!<• plurimis h pot.

de plur. r positum potissimum b (sic) 6. olTuit /ie7t*,ebo:tcp obf: g recipi h consultum h consilium q2v 7. stult. sive malic. n dici

//u-,2,lg 8. iii istut h istud tu /jolcp tu istud tu vo2 tu illud l2vo' tu

ista e audes dic. gvo3 esses <li ere ausus n mort. om. g quero

aam te he quaero nam te p'nu]a' nam quo te pal.23 quaero quonam te oq>,Lamb. qu. namque quo te vo- quaero uam quo te ff (p2ft2a2) Sc. : quo- ii ii m te 9. appellent u 10. conpl. u quam pluribus cpgvo1 iju. plu- rimis P complurimis «o2 plurimis vo3 enunciatis x 11. qu. — pot. om. tt res fieri pot. e res f. uon pot. hplul res non f. pot.jj2 res imn pot. I'. aut f. pot. rg res f. aut non f. pot. u2,2,locpc res aut f. aut non f. pot. sr L2. intendimus dicimus h 13. istum fund. const. g fund. i. nostr. 6 illum n. fuml. Pitli. Lamb. ipsum f. nostr. q12 te om u1 aut om. # 14. usucaptione (ut 16) o nsucapione cp hereditati u1 15. ego

cum b 10. non potius /<■ tuum fecisse etiam nunc e tuiim etiam n. fec. hp^Tt t. usu fec. etiam num S t. etiam usu fec. j)*anlorc,Ql( fuisse').</(rfec. usu) t. etiam n. usu fec. uLV/jq^ t. etiam n. u. fecisti o t. etiam u. fecisti / Sc. : usu tuum f. e. nunc potest h 17. proferetur «» hefeditas e 18. ul me vivo Z vi om. p^alt. m.)2<3 mea om. u

eiec. gQ3

170 CORNIFia RHETORICORUM XXIX, XXX. 40, 41.

41 ceris. haec exornatio pluriniuin iuvabit coniecturalis argu-

mentationes, sel non erit, tamquam in plerisque, ut, quom

velimus, ea possimus uti: haec facere non poterimus, nisi

ipsa negoti natura dabit facultatem.

XXX Dissolutum est, quod coniunctionibus verborum e medio

e sublatis separatis partibus ecfertur, hoc modo: gere morem parenti, pare cognatis, opsequere amicis, optempera legibus. item: descende in integram defensionem, noli quicquam re- cusare, da servos in quaestionem, stude verum invenire.

lii lioc genus et acrimoniam habet in se et vehementissumum est et ad brevitatem adcommodatum.

Praecisio est, quoin dictis aliquibus relicuom, quod coeptum est dici, relinquitur in cogitatione audientium sic: milii tecum par certatio non est, ideo quod populus Roma-

is nus me . . . nolo dicere, ne cui forte adrogans videar: te autem saepe ignominia dignum putavit. itein: tu istud nunc audes dicere, qui nuper alienae domi! . . . non ausim dicere, ne. quom te digna dixerim, me indignum quippiam dixisse videar. hic atrocior tacita suspitio quam diserta explanatio

20 facti est.

3. poss. ea g haec fac. e fac. non pot. l,fltrQx6 fac. cum pot. /;2((-,-'i/2) fac. id non pot. «2.sr Fo. : hac fere non pot. nti 1. aisi ipsa e his ipsa hp1^1 ('ipse' //) aobis ips. p2fi.2.2(el) nisi nob. ips. sr (a2) 5. dissolutio est quae e*,3,q>c()2 0. part. sep. E ge- rere h genere ia1 more p1 7. parentis n parce n 9, de

servos p1 de servo efif-a1 de servis pz da servis f1 da servo c ser- vos tuos q- in quaestione pp.v in qu. da serv. cp 10. et om. q> iii se vehementissimam et — accommodatam tgb se veh. c 12. aliquibus p^a^ftotpc quibus hp1 quihusdam 5 quod incept. rQ1 qu. concept. ho3v eiini inc. q2 13. rel. inchoatum sic vo13 bruil. (incoactum vo3) rel. in iudicio audieutium. sic tQx8 rel. in aud. iudicio /13yo2(p.Lamb. rel. in aud. iudicium rdl-* rel. aud. iudicio bQ-3 rel. inchoatum in audientium iudicio. sic na- rel. inchoatum iudicium si l,^1 rel. iudicium si f1 ( audientium iudicio /- supersc.) rel. inchoatum iuditium c Sc.: rel. in cdgitatione audientium sic: 14. tecum praecertatione est l,«y tec. decert. non est q3 praec. tcc. est t tec. praecertatio non est s- (w«2) tecum par certatio non est Lamb. quia /jQ123g 15. nolo me /jq1 forte

om. 8 adrog. forte p 16. tuis tunc aud. h tu istuin aud. e tu istud nniic aud. fta,2,rw,3oa;,Lamb. tu nunc ista aud. o tu nunc aud. ista qx8 tu ista nuuc aud. sfqo) 17. aliena h domui (t2,2,#3o<prc 18. in te a}f* dixerim eaftcp?,2CQ3 dicerem hpnpiir^Q^Sg dicere b dixero sr (Pith.) me indigna c quippiam hnaog cuipiam vo^c 19. hic om. hpJ-r atrox

XXX, XXXI. 41, 42. AD C. HERENMUM IIII. 171

Conclusio est, quae brevi argumentatione ex iis, quae ante dicta sunt aut facta, conficit, quid necessario consequa- tur, hoc modo : quod si Danais datum erat oraculum, non posse capi Troiam sine Philoctetae sagittis, haec nihil aliud autem fecerunt, nisi Alexandrum perculerunt. hunc extinguere, s id nimirum capi fuit Troiam.

Restant etiam decem exornationes verborum, quas id-xxxi 12 circo non vage dispersimus, set a superioribus separavimus, quod omnes in uno genere sunt positae; nam earum omnium hoc proprium est, ut ab usitata verborum potestate receda- io tur atque in aliam rationem .cum quadam venustate oratio conferatur: de quibus exornationibus nominai.io est prima, quae nos admonet, ut, cuius rei nomen aut non sit aut satis idoneum non sit, eam nosmet idoneo verbo nominemus aut imitationis aut significationis causa: imitationis hoc modo. is ut maiores rudere et mugire et murmurare et sibilare appel- larunt; significandae rei causa, sic: postquam iste in rem puplicam fecit inpetum. fragor civitatis inpruuis esl auditus.

b disserta iia*c deserta h 20. facta es« 7 (esl om. /'/) facti est Klotz 1. et his ii ex hiis p3 .x his s 2. antea o conspicit

g conf. quid 1 conf. id quod u-.2trfProl-coi3v conf. quod id g conf. quod <5 eonsequitur cv seqnatur q3 3. quid si l,r dat. er. danais n erit hplu 4. tr. ni>i alftcv filoet. epuatb filuct. frn sag. Phil. old haec heu2cp hae g nihil aliud autem hpxtt ( aliquod' h)- nihil al. p- vero nihil /3 5. hnnc igitnr vo3 exting. rtac 7. rest. autem dec. r 8. vage non n a om. dl* ab snp. a1 snperav. tv 9. qnia

bgo1-3 pos. sunt f eorum henfntrbv.30 10. est oni. n usitate

axf 11. vetustate h ven. re^ertatur o 12. pr. est g 13. cui rei 2 14. eam rem ocp 15. aut signif. — imitationis om. l.afr aur im. — lioc modo om. p2 aut im. aut sign. causa. im. hoc modo to.Z.vo3 aut im. causa aut sign. im. c. h. modo' ro^.Lamb. aut im. c. ant sic:n. c. im. h. mod. vo2 aut im. a. significatione c. h. mod. c aut im. verbo vel caus. aut sign. im. h. mod. '//' aut mutacionis a. im. c. h. mod. v 16. aut maiores nostri l3v rudere et mugire et murm. 1,2. ( audire et mug.' l,al)/1,wo19J1('rudire') rudere mug. et murm. / rnd. fortasse et mug: et murm. dl* rud. vagire et mug. et murm. bg3 rud. et vag. el m. e\ murm. l2vo3al2d rud. vag. aut mng. et murm. vo2- rud. vag. mug. el murm. l3g rud. mug. vag. et murm. v rndere et om. c murmurari hep^na'1 sibill. h appellarunt hen appellavere " 17. aul signif. aftc.ijl(n\i. m.)d sis«' 18. inprimis C Fo. : inmanis est impr. aud. o esl aud. om. 1 nt est bd

172 CORNIFICI RHETORICORUM XXXI, XXXII. 42, 43.

hoc ^enere raro est utendum, ne novi verbi adsiduitas odium pariat; set si commode quis eo utatur, non modo non offen- det novitate, set etiam exornabit orationem.

Pronominatio est, quae sicuti cognomine quodara ex-

s traneo demonstrat id', quod suo nomine non potest appellari;

ut si quis, quoin loquatur de Graccbis cat non Africani nepo-

tesJ inquial 'istius modi fuerunt.' item si quis de advorsario

quom dicat evidete nunc' inquiat 'iudices, quem ad modum

me Plagioxypus iste traetarit.' hoc pacto non inornate po-

io terimus et in laudando et in laedendo aut corpore aut aniino

aut extraneis rebus dicere sicuii cognomen, quod pro cerlo

nomine conlocemus.

XXXII43 Denominatio cst, quae ab rcbus propinquis et finitumis

trahil orationem, qua possit intellcgi res, quae non suo vo-

is cabulo sit appellata, ut si quis Tarpeium loquens de Capi-

tolino nominet. ita aut inventore invcntum significatur, ut

1. nt cst bd et sic novi hp1 2. sic conim. dl* quis conun. g quis ea utatur non modo eccp ea quia ut. n. mod. o quis erat rara ita et n. mod. h.u1 ( " . • i it' ) qui ferat rara ita et n. modo p[ quis serat rara ita tton mod. n quis ferat rara n. mod. f1 ('raro' f2) qu. proferat rara ita n. mod. p2 qu. prof. ct raro ita et n. mod. r qu. prof. rara n. inod. n2.al qu. proferat et raro non mod. a"nt qu. comm. proferat i|iiis el raro n. mod. dl* qu. ea iitatur et raro n. mod. 6y,Pith. qu. eo ut. et raro n. mod. q[B8 qu. et raro ut. co non mod. q2 ostendet b ostendit q2 offendit cp 3. sed exora. etiam or. dl* exornet dl*g exornat ?(n) exornabit E 4. pronunciato d/*Q3 sicut g sicuti del. p2, om. qp nomine / •">■ non placet coni. Schutz fi. cum om. ocp loqui-

tur rQ1 at non vo^cq1^ anno /;' annon <z affr. pne 7.

iiKjniat at iiiquieti 1 inquit Prisc. X. 1 (H~(j. 111) inquict g ist. fu. inq. q2 8. cum om. p7totpl1BcQl*vd inq. om. / inquiet o inquit ?

('inquis' aliquot codd. Prisc. 1. c.) Sc: inquiat quae adm. ii 9.

Pl. mc q- plagioxyppus pu,' kat plaioxypp. f plagioxipp. henrcpcQ1, Prisc. I. c. plagiosippus 3 tlagioxipp. vo1 plagio exipsis ii2 Plagioxj pus Klotz iste me modo r tractavit og modo to 10. aul iu

laed. r in laed. corp. Z1?2 in laed. aul corp. u.2 in lacd. in corp. \,and l^ucpbQ^S in laed. aut in corp. rl2 eorp. aut in an. a2rbl2Ql2S corp. alicnius aut in an. v corp. et an. dl*cp aul iu extr. vol 3cpQ12v,3 11. sicut o 12. collocamus [i2,2,tocpd/13*gcQl6 accipimus x 13. ab prop. et iu lin. reb. e,fi' ('ab rebus') 14. trahit oin. p^a1 16. ita ut inventorem pro re ponat, ut si qu. tarp. — nominct aut inventum n ita ut inventorum conncitur e,^1 ('ventorum') ut inventor conf. h1 (ita ut' h2) ita ab invent. conf. p1 ('ista' p2) ista aut ab inventore conf. u.V,"/>'1/1,pl(pr. m.)d.f

XXXII. 43. Al) C. HEREXMUM IIU. 173

si quis Libero vinum Cerere frugem appellet, aut instrumento dominus, ut si quis Macedones appellarit lioc modo: cnon tam cito sarissae (iraeciae potitae sunt' aut idem Galios significans dicat ?nec tamen facile ex Italia materis Transal- pina depulsa est' aut id, quod fit, eo, quod facit; ut si quis, 5 quom bello velit ostendere aliquid quempiam fecisse, dicat: Mars istud te facere necessario coegit; aut si, quod facit, eo, quod fit, ut, quom desidiosum Martem dicimus, quia desidio- sos facit, et frigus pigrum. quia pigros ecficit; aut eo , quod continet, id, quod continetur, hoc modo denominabitur: armis m Italia non potest vinci nec Graecia disciplinis — nam hic

( id') id autem ab inv. conf. <p id aut ab inv. eolligitur p'(alt. m.),Pith. ista aut ab invento eolligitur aut ab inventore 72a2,b ('id aut') id aut ab invento aut ab inventore conf. I- ista aut ab inveutore aut ab invento con- ficitur. ab inventore ut si quis c ista aut ab invento aut ab inventore sit. ab inventore conf. vo2 id aut ab invento colligitur aut ab inventore conf. vo13ogQ2 id autem invento colligit ea aut ab inventore conf. v ut si quis tarpeium loquens de capitolio nominet l1 ,Ql ( cle capitolium'j si quis de tarpeio loquens eum oapitoliimm nom. <s ( eum om. vq3 'capitoliuni ftQ12v 'capitollinura h) aut ab invento hefi1 aut om. nc Totus locus sic legitur in E: *id aut ab inventore eonficitur, ut si quis de Tar- peio loquens eum Capitolinum nominet, aut ab iuvento'. Sc. : ut ?i qnis Tarpeium loquens de Capitolino nominet: ita aut in- ventore inventum signi f i cat ur inv. si quis h si qu. pro 1. vinum nominet pro c. fntges app. c si qu. pro L. v. pro C. fruges app. S" ('frugem' eQ^cp). Sc. : si quis Libero vin. Cerere fru- gem app. I. instrumemo dominum ea^fQ1 in instr. dom. pirundl*

in instrumentum dom. h instrumentum pro domino rf1,^1 (alt. m.) ab in- str. dom. sr (Lamb.) Sc. : instr. dominus 2. si qni h Macedonas p2«'cqp ( niached.' ep) appellant Au1 appellaverit /"' appellet np2</ nam tam c 3. varis egregiae 1 ( vatis e gretie n* 'egregie' he) sarisae greciae tv sarise grecia u-,2,cb sarissae Graecia g 4. signiflcans dicat qp significans ? tamei e tam. h tam. z Sc. : tamen faciies heu1 facilis p1 matris \,axn matrix /"' ^Z1 ,^» J(pr. m.) mau-r /'- acies l4

armatura ? materia V ictorius 5. ab eo sr Sc. : eo, et sic statim 7. qui s" Sc: qnod si qni h (J. vrl bell. n aliqnit u dicas h

7. ma\i> stnlte fac. h measvis istuc te fac. e maius istud te fac. u istod mars n. te fac. hgo te om. fo cogit a}fb qui fac. \,2,rdLV quis fac. t(fo quid fac. obv quod fac. E 8. desidiosnm Martem l(/;'u ').'// desidiosam artem g- diciinus henfntrvcQlig dicemus s* qui he quae pa}fi 9. pigrnm h facit cg et ab co t aut ab eo r ab eo c Sc.: aul eo, ut statim 174. 2. eo qui t, illud quod hft LO. id qn. con- tinetur om. a1 11. non om. h nam id e, Pith.

i;4 CORNIFIC] RHETORII ORl M XXXII. ftS, 4-t-

pfo Graeeis el Italis, quae continent, nominata snnt — aul eo, quod continetur, id, quod eontinet, ut, si quis auraro ei argentum aut ebur nominet, quom divitias velit nominare. haniiii rerum magis in praecipiendo divisio quam tn quae-

urendo difficilis inventio est, ideo quod plena consuetudo est ik.ii modo poetarum omnium et oratorum, Be1 etiam cotidiani sermonis, huius modi denominationum.

Circuitio es1 oratio rem simplicem adsumpta circumscri- bens elocuti hoe pacto: Scipionis providentia Karthaginis

ie opes fregit nam lii<-. nisi ornandi ratio quaedam essel ha- bita, Scipio potuil et Karthago simpliciter appellari.

,, Transgressio est, quae verborum perturbal ordinem per-

vorsione aul transiectione. pervorsione sic: hoc vobis deos inmortalis arbitror dedisse pietate pro vostra. Lransieetione

15 hoc modo: instabilis in istum plurumum fortuna valuit: omnis invidiose eripuil isti bene vivendi casus facultates. huius modi transiectio, quae rem non reddil opscuram, multum proderit ad eontinuationes , de quibus ante dictum est; in quibus

I. | italis li pro graecis lalis e .| sontinel « nomina

/ nm.i ,/';• notata e noniinata Schfitz 2. qni cont. b quid cont. /'

iil quod ynui. cri^o-rrf: ora. s al |Uod conlinet i ■ 1 <i I continetur r

aur. et arg. k,2,toq>Q*i aur. \.l arg. s '■'•■ ■»" ebur h in ras. I. harum rerum ii*.nld harum e borum est t<> harum omnium o<p barbanun hpnu, axf,n* ('vel barbarnm') harum omnium denominationum rrl>Q23.<t* harum rerum omnium denominacionum p' divisio om. <xp quam in inqui- i, -11.1,1 r<>\ qu. inquirendo l,2,trP-*cP qn. in quaerendo o ■">. e»t inv. q1-3 (|uia q13v 6. poetarum memoratorum rul poet. prememorato rum n poet. el or. s Se.: poet. omnium et or. cotid. nufnr. ...iiitl. heatg 7. hniuacem. / nominationum \(ul)/> H. ciroumitio lui orationem simpl. ui/ oratio quae rem Bimpl. ada. circumscribit h assumptam oo*m, Lamb. circ. oratio 9. modo iQ*(p,30

Kart. hef chart. / cart. nogq1 cartaginiensium /4 10. ordinandi eb 12. transgr. — traiect. om. \,a>f 13. aut pervers. aut tr. r, Pith.

perv. 3i h 11. inin. ap1 pietate pro vestra er*xp*l.w virtute vestra filinu-.Hril)ll2*vo-Ql3d vestra u1 virt. pro <7est. <i2toyl3rlb(j. Lamb. ti. sic g L5. praevaluit /' fort. om. h raluit. item E 16. eri- puisti lipnuahitd eripuisti tibi yc^.pMalt. m.) eripuit. fh erupuit g eripuit tibi ew^cqp.p^pr. m.)S Sc: eripuit isti eausas mu causa

hahttPvo* casus om. 'j/*'p3.</1 ('casu </2) 17. rem in reddito obsc. h

rem — obsc. om. a1 poterit Rufiuus, ed. Or. 186 18. cont. ver-

borum vo1 dictum sit h ( est' suprasc.)

XXXII. XXXIII. 4i. AD C. HERENNIUM IIII. 175

oportet verba sicuti ad poeticum quendam extruere nume- rmii, ut perfecte et perpolitissume possint esse apsolutae.

Superlatio est oratio superans veritatem alicuius augendixxxiu minuendive causa. liaec sumitur separatim aut eum conpa- ratlone. separatim sic: quod si concordiam retinebimus, .-, inperi magnitudinem solis ortu atque oceasu metienmr. eum conparatione aut a similitudine aut a praestantia superlatio sumitur. a similitudine sic: corpore nivcuin candorem, aspe ctu igneum ardorem adsequebatur. a praestantia hoc modo: euius ore sermo melle dulcior profluebat ex eodem genere m est hoc: tantus eral in armis splendor, ut solis fulgor opscU- rus videretur.

Intellectio est, quom res tota parva de parte cognosei- tur aut de toto pars [aut ab uno plura aul a pluribus unum.] de parte totum sic intellegitur: non illae te nuptia- r, les tibiae eius matrimonii conmonebant? nam hic omnis san- ctimonia nuptiarum uno signo tibiarum intellegitur. de toto

1. oportet verba sieuti ad poeticam exstruere Qumerum Etuf. I. c. op. \. Bicul a iii>.ii> in quendam exst. uum. \.2.to(pr, t/l,3*vo23Ql ('sic a poet.' ea1 iiuin extr. /<) op. v. sicut a poelicum qu. exstructa num. /2 op. v. >int ad poeticum qu. exst. unm. «2 op. ut \. >iut ad p. q. f\st. num. pal.a,vo 'e,3 2. ut — absol. om. / perpolite Qlvd. Lamb. abso- luta e 3. suprelatio h*p subrel. h2nui superrel. c suprarel. b (m 7) rirtutem p'?> 4. minueudiqne /i/>q13S miunendi i 5. sep. siut h quid si eprcv inqtiit si h eone. tenuerimus o ret. iu civitate ft-dl-^cp ?'ol3.p'(alt. m.)/>,3,pal.123\ Lamb. ten. in civ. o ret. imp. iti civ. g G. atque easu f et oee. dl*vo3 ab oee. q,28. Pith. 7. a sim. aut a om. l^p^a1) quando aut sim. p2 autem a sim. g qu. aut a sim. qp quoniam a sim. o aut sim. c a praestantia Q23v(fi) a praesentia a2KrLVcQ[/jdg praesentia 1.2(a') 8. ducitur qp corp. niveum ardorem ads. hep

( neveum h)2.vo2 corp. neveum eanis ardorem ass. u-1 corp. niv. eando- rem ass. (J,2,2,vo2 corp. niv. cand. ass. asp. igneum ardorem t cand. niv. r nivis cand. Z3 9. a praeseutia 1.2,-/tro16o' 10. cum ore e ex eod. gen. l2% in eod. gen. q3 eod. in gen. /3 eod. gen. sr 11. hoc est c hoc om. d spl. in arm. t in om. oqp sol. fulg. ut n ut om. h solis spl. bg obseurus fi1 obscurius hekb obscurior ? 13. res parva

tota u- tota de parte o.qp1 14. aut de parte totum ii atit de tota pars h

sit h Post haec verba Schiitz add. : 'aut ab nno p-lura aut pluribus unum 15. cum 111. c non illa et enuptia eelesti viae h non i. t. nu-

pitia laeticie al nuptiles f 16. tib. nupt. ocq,238 matrimonio eiru Fo.: de eius matr. eommoveb. a^CQ1 his e sanct. om. cq123

17. de t. pars om. l,alf a t. pars a?n

17ti i ORNIl ICI RHETORICORl M \\\lli. \\\l\. +4. -t:,

pars, ut si i|iiis ei, qui vestitura ;iut ornatum sumptuosum ostentet, dicat: ostentas mihi ili\iti:is el locupletis copias

1 1 iactas. ab uno plura hoc modq intellegentur: Poeno fuil tiispanus auxilio, luil inmanis ille Transalpinus , in Italia quo . que non nemo sensil idem togalus. a pluribus unum sic in tellegetur: atrox calamitas pectora moerore pulsabat; itaque anhelans ex imis pulmonibus prae cura spiritum ducebat ii.iin in superiore plures Hispani el <ialli el togati, et hic iiiiiiin pectus et unus pulmo intellegitur, el erit illic deminu

iu tu> numerus festivitatis hic adauctus gravitatis gratia.

Abusio est, quae verbo simili el propinquo pro certo e( proprio abutitur, hoc modo: vires hominis breves sunt; .iut : parva statura; aut: longum in homine consitium; aut: oretio magna; aut: uti pauco sermone. nam lii"' facile esl

16 intellectu finituma verba rerum dissimilium ratione abusionis

se tradu<

\\\i\ Translatio est, quom verbum in quandam rem trensfer

tui .\ ;iii.i n- . quod propter similitudinem recte videbituf

posse transferri. ea utimur rei ante oculos ponendae causa,

»sic: lii<- Italiam tumullus expergefecil terrore subito; brevi- tatis causa, sic: recens adventus exercitus extinxil subito civitatem; obscoenitatis vitandae causa, sic: cuius mater co

l - - - ieuium Pvo^Q* ornamentum P 2. osten

det o/oo I , :i. boc mod. int. 1,2,11'^ogtf inl. boc

mod. s intelliguntur g intelligantur d peneA I. inman. voXi ille i . n

illi^ c transalpinis u .">. ooo sens. id. nem. \>>j.. f intell. om. vo* intel legelur \,dt*Qx intelligitur c 6. atque dt* f*1»**' 7. ex unis pulra.

,/ (not. iu ras.) spiritum ducebai e ^|n i it n-. ihn . /</>'u ducebatui >\>. > sp. ducebatur ? B. i" superiore 1 .->,/">• <j3 iu Buperioribaa s '.'. pe .m> iiiih^ vny .t ersj oep ille ul illic "i". b dimin. fLVPg 11. siiii. verb. t pro '.iii. h 12 ..itiiinii '/ in bominem

hcnh 13. concilinm hx 11. parvo Berm. dt* serm. panc. o fac. lii.' g 15. dies. rer. nn. verb. g 1 • "» . tractands f 17. ver-

bornm u' transferetur hepn 18. ex re aL f re >>\u. o}ft qno u videbalur eldnol 19. a ntifnni rei e eril itur rei /;' ea igitur rei hu

aln eam ixiun n erit igitnr rei />- ea i^r. .i /,<r,d/,,*s»8,j1(pT. m.) es rei rt ea igitnr sumitur rei «*r*a»o1 "©^©'(alt. m. )•>//. :i causa lii sic //'«2 causa lii '/'««3 cauaa sit tu.p ' ( j.i . m.) 20. bic om. /' hio iu italia lum. l(/y').'//4 lumultu k1 lumultum h- errore brevitas a*

i.i.\. caus. "in. u1 21. Bit h ezercitns om. n 22. obcen. a i uwa om. u't ootid. NC eottid. heuaty

XXXIV. 45, 46. • Al> C. HERENNIUM IIII. 177

tidianis nuptiis delectatur; augendi causa, sic: nullius uui- vorse calamitas istius explere inimicitias et nefarium crudelita- tem saturare potuit; minuendi causa, sic: magno se praedicat auxilio fuisse, quia paululum in rebus non difficillumis asj»i- ravit; ornandi causa, sic: aliquando rei puplicae rationes, quae s m.iiitia nocentium exaruerunt, virtute optimatium revirescent. translationem pudentem dicuntesse oportere, ut cum ratione in consimilem rem transeat, ne sine delectu temere e( cupide videatur in dissimilem transcurrisse.

Permutatio esl oratio aliud verbis alhid sententia de- w, monstrans. ea dividitur in tiis partis: simiJitudinem argu- n mentum contrarium. per Bimilitudinem sumitur, quom trans lationes plures frequenter ponuntur*a >imili ratione ductae, sic: iiaiu quom canes fungentur officiis luporum, quoinam

I. delectetur l,(p'),r bic A aulliusom. d aneforee cal. kplx f nnaef. Ax)unefora el cal. ku' hunc fore et calamitas e aTbisca\.pt(i,/nt*dll*voi

verboi cal. a' arbis meroi el cal. a*0,Lamb. arbia el cal. ( meror su-

pras< i /• meror mlii> cal. d mer. urb. el cal. v moeror cal. p1 meror el cal, cqr verbis maior el cal. o: verbum moeror et cal. yJ verbi cal. Pvo* Sc.: irulliua univo.rae ealamitas amicitias / '2. inimicitia el nefaria h Bat. crud. <• 3. sil hn 1. qnj paul. u in reb. ilifT. C ii> reb. nciii diff. Klota ivandi causa \,'2(a,)^lll,, gravandi

,r (aie ilil.i ordinandi bg1 ' > i i • aam cnm «anes — per argumentam Iractatur ornandi canaa Bic aliquando. Sic verba >\ II hac translata aunt in I :2(a ').<//' J1 iUiquando b rea publicaa h rea reip. o53 reap. o lil'u rationea \:>.iixI>q1 virea s(v.) 6. aocentnm a7>d ex-

aruerunl enucd exarnerent /* exarnerint rb exaruerant sr(Lamb.) opti- matnm toa>Q23v obtimatum upl revireacunl eul,3lvo2 revirdeacerunt // (aic). revirdescenl n revirescent pMalt. m,)»o18c,3 reviridescenl r reviri-

- ret o'(pi". m.) reviviacenl qp reviruere pH iu ras.).'2 reviruerunt g 7. dicunt pud. g prudentcm ep2p.:2J> cum ratione om. h cum ra-

tionem pl cum ratio (eras. niin') />-.u2:2(al) 8. in sim. q23v8 traus- eant n dileetn n delnctu f delicto //eua' delictu c 9. atnr u1 ( vide' ailil. u2) rem transc. /qpp13i>o\Lamb. 10. permnlt. hn verbo h

sententiis e 12. tr. una aut pl. fll13.Q2 (^unae') tr. v.l plurea v trans-

lationibus plures it 13. a simili «2rc6',1<o12i>q).3 a simplici sr ora-

tione \:2.cQl2bdg<p ductae si cum a persona 1.2 (om. med. quae supra ,") leguntur Vicut' n 'sic cum' p2a2 Vn- sicum' u2a' sic f) # 14. a om. f nam — credemus a2 in mg. nam om. t fungentur h\L2ax fun- gerentur pal. 6 fungantur eg- funguntur ? officio ogo12 qnoniam hp,fl C quorrum' f2) quonam en quoiam u1/* quorum iam ji2P quo pal.4 cui 8 've\ quo vel cui' n cuinam s

CORMFICICS. 12

178 CORNIFIC] RHETORICORUM XXXIV, XXXV. 46, 47.

praesidio pecua credemus? per argumentum tractatur, qunni a persona aul loco aut rc aliqua similitudo augendi aut mi- nuendi causa ducitur, ut si quis Drusum Gracchum nitorem obsoletum dicat ex contrario ducitur sic, ut si quis hnnii-

.-. nem prodigum el luxuriosum prudens parcum et diligentem appellet. et in hoc postremo, quod ex contrario sumitur, et in illo primo, quod a similitudine ducitur, per translationem argumento poterimus uii: per similitudinem sic : <|iii<l ait hic rex atque Agamemnon noster, sive, iit crudelitas est, potius

io Atreus? ex contrario, ut si quempiam, qui patrem verbera- rit, Aeneara vocemus, intemperantem et aduiterum Hippo- lytum nominemus. haec sunt fere, quae dicenda videbantur de verborum exornationibus : nunc res ipsa mnnet, ut dein- ceps ad sententiarum exornationem transeamus. \\\\ 17 Distributio est, quom in plurisresaut personas negotia

i« quaedam certa dispertiuntur, hoc modo: qui vostrum, iudi- ces, nomen senatus diligit, hunc oderit necesse est: petulan-

1. pecna Apjrpft,2(pal.4) pecora l13 peculia pal.8 pecualia rp3 penuria vo* pertnta /4 pecnaria s(e) committemus r '2. loco aul re hepn a loco aut re a-fv ;< loco aul a re sr similitudine p aul aug. r7 min. aul aug. c immin. ant aug. p2 3. drosum grecum h aitorem hpkfi,2 ('mitorem' pal.f' ). o^./Mpr. m.) nidorem 7r numitorem etotp,P-(d\t. m.)3*vo*g numitoremque ?( a2 Lamb. 'minutoremque o3d ) I. obsolutum f dical om. /icpKp dicitur t ui (iin.u' .") prod. Inxuriosumque tj»1 prod. lnx. p2 prudensparcum jb1» inprndens parc. hep* tmpudentemqne parc. u7rt,/V/,p' illuderel parc. y illinlciis parc. ti^.Z.rfQ1 impudentem iilndens v illudens impndentemque 8 parcum u'»l* illndens pr. ot lux. dicat pareum el d. appellando r 6. appellet vp2 appellal S appellassel ? ex om. qp

7. ad similitndinem cp dicitnr u1 dncetnr h 8. argumentura hpft1

qnitl agil t-r.orfc quod ait u2rt'p' quidem at b 9. rcx hic ty atque om. /i'p2 non nostcr f nt om. cvo"2 credulitas /ip7ie'p'2.all] *vo2q]3 crudeli est u1 (sic) 10. antrens u1 acreos h atreos n aut si k si- cutsi oo2 quempiara xep>1 a*nrd,q>x (pr. m.)3<S quem pinm hp.a1 quem impium sr (u2«3) vcrheiavit kdvo1 q-v] qp 11. aencan ha] volemus

h item intemp. e adulterum qui castus fuit // ippolit. //095 yp- polyt. ea yppolit. pnufbv ipolit. t ypolit. ttgtj13 aypolit. c yppolium a1 12. ferme oq> 13. res hinc amm. u1 14. exornationem epnp^rbvcp^O exornationes ?(h.2) redeamus h transeamus om. n 15. distribntionem cum e plures hp] u1 b in pl. p^u^.^.roycyP.Lnmh. per plures etdl* (it'f) res om. en 16. eerta om. 2(a]) dispertiantur h quicumque wo23 quod o (ut 179,1) vestrip8 iudicat h iudices om. //I3p' 17. sena

tusque nom. vo1 senatoris et dil. h dil. sen. cq13vS

XXXV. 47. AD C. HERENNIUM IHI. 179

tissume enim semper iste oppugnavit senatum; qui equestrem locuni splendidissumum eupit esse in civitate, is optet istum ■maxumas poerias dedisse, ne ista sua turpitudine ordini honestissumo maculae atque dedecori sit; qui parentes habe- tis, ostendite istius supplicio vobis homines inpios non pla- 5 cere; quibus liberi sunt, statuite exemplum, quantae poenae sint in civitate hominibus istius modi conparatae. item: sena- tus est officium consilio eivitatein iuvare; magistratus est ofiicium opera et diljoentia consequi senatus voluntatem; po- puli est officium res optumas et homines idoneos maxume io suis sententiis deligere et probare. item: accusatoris officium est inferre crimina; defensoris diluere et propulsare; testis dicere, quae sciat aut audierit; quaesitoris est unum quem- que horum in officio suo continere: qua re. L. Cassi, si tes- tem, praeterquam quod sciat aut audierii. argumentari et con- »

1. iste om. l*Q3 iste semp. n obp. gb eq. in loc. n 2. spl. om. f oportet ut is optei i.-t. m. p. dedisse e is oportet ist. m. p. ded. n.h ('his') is optet ist. m. p. ded. p*ft,2(pal.*fi brnil.),/r ( obt.n'

u) ts oportet ist. m. p. ded. velit sr ( maxinie pene /</4 maxima peiir (ial maximae poenae p' n maximam penam qp) ne ista h.2.o3 ae iste

S 1. parentis epyP 5. uobis ulf hominem impium u

non facere helpln non favere up2 non fuere f (suprasc. 'favere' pla- cere') uon placare e2 G. qui libertis constat vite u1 quibus lib. con-

stat vitae h (linea per b ducta) qu. liber constat vitae p1 n qu. libenun constat vite e qu. libertas constat vite p-u^^a1).^1 (pr. m. : coii-tuiit') qu. libertas constatuite 113*q3 qu. liberi sunt constituite r qu. 1. s. ite voz qu. 1. s. statuite ? (a2) 7. hom. huiusm. g comparare u '

sen. — ■ iuvare om. n 8. off. est r offitio u' cons. — mag\ es!

off. om. hpnu,2(a') cons. — sen. volunt. om. eHpr. m0 ltem mao- r 9. off. est t onera hit opere l3 on. et diligentiam n honore et dil.

2(al),rdl*Q3 honorem et diligentiam ^u.o^pr. m.) senat. om. a2(eras.), nr voluntate hpnf voluntatem pop. r populi vol. d sen. et populi vol. qp 10. est pop. off. r ofticiorum optima sed homines idoneum h

obtim. u optum. n 11. dilig. henv.ntbvdgcpo2 probare et acc. h prob. aec. 5 Sc. : probare. item: acc. - off. togco2 12. deferre dil.

u' def. est docpv.3 testes h test. dic. l.2.tr(IP*io2:]Ql test. est dic. <j- 13. quae scierit l*vo3, Lamb. qu. sciant h aut audierint h vel audierit n testis est qu. sc. aut aud. dicere qp quaestoris u1 ,2.tocprg,Ql2v,3

questorum h 14. eorum ocp sqo om. dl* in suo off. ocpg L.

caussis e caussis hn in causis pu.2(a1).tl*Q'i luci cassi a*bg luci crassi c luci cassi in causis oqp()23o\Lamb. si om. u1 testis h 15. scienl /2 argumeutorum h coniecturam p~u coaiectura =r Se. : coniectu-

12*

180 CORNIFICl RHETORICORUM XXXV, XXXVI. 47, 48.

teetaram persequi patieris, ius accusatoris cum iure testimoni

conmiscebis, testis inprobi cupiditatem confirmabis, reo dupli-

cem defensionem parabis. est haec exornatio copiosa; con-

prehendit enim brevi multa suum uni cuique tribuens officium

■ et separatim res dividit pluris.

\\\\ i is Licentia est, quom apul eos, quos aut vereri aul metaere

debemus, tamen aliquid pro iure nostro dicimus, quod eos

iiiiiniiiir offendat, quo eos aul quos ii diligunt, aliquo in errato

vere reprehendere videamur, hoc modo* miramini, Quirites,

toquod ab omnibus vostrae rationes deserantar? quod causara

vostram nemo suscipiat? quod se nemo vostri defensorem

profiteatur? i<l adtribuite vostrae culpae, desinite mirari.

<iiiid est iiiiin. qua re non omnes istam rem fugere a<- vitare

debeant,? recordamini, quos habueritis defensores; stadia

is eorum vobis ante oeulos proponite; deinde rxitus omnium

considerate: tam vobis veniat in mentem, ut vere dicam, neg-

ram persequi ( perseq. coui. Lamb.) I. consequi ttxpl^ paeieris a

patiaris p,/**,<>,(pr. m.),6(corr. ead. m.) 2. commiecebit — confirmabil parabil /n miscebis g eo he% 3. parabit // te baee h haee esl \i%,aftorgb \. est enim u1 brevis h multa si uniouique h mult. suura nnieuique e mult. suum cuique aftro1* mult. el snum cuique sr ."». el separatim u-:2.t/.i>r/i3iro-nl3d et om. 1 separatio g separal el 6/soo,ac,Lamb. dividitur u- <>. quos ver. fto' 7. tamen om. y pro velle nostro h iure pro nostro g> quod eos minime offendal aut quos ea*tnpvol 3r.p'(alt. m.)*»,3 quod eos aul qu. hpnk[ quo eos aul qu. A--u.'>./l34ivy-.p'( |n . iii.) g, diiigunt // hi dil. nu/tocphg ei dil. e ipsi

dil. n liii ilil. ucQli aliquo iu err. l('aliquod' /mkl ).2(«' ),</' 34 cum iu al. err. s i errore <h in om. a2 iure /2 9. repr. videamur

A-2qp reprehendere videantur hp/'.)nkl 11*1, repreheudere posse videamur r reprehendi posse >/ideantur ebe, o'<alt. m.)2,a2(creprehendi posse' sic not.) )■( compr. ) Sc. : qUod eos minume offendat, qno eos, ant quos ii diligunt, aliquo i n errato \nr reprehendere videamur 10. quos t ab bominibus h vere rat. fi[ causam om. /'' II.

nemo om. o1 def. vestri n 12. confiteatar 2.// id adtrib. epll**o* ailtrib. hn id trib. g desinite Au.o'(pr. m.) no.lite g istud dea. hp:>[ti ).//'3er/2.o'(ali. m.) atque des. id tf/4u atque istud des. 5 (e,a2) 13. quid enim est hQ2vS quid enim u quid iil est rf vestram rem r1 fugere avitare a1 fug. a civitate e 14. quod liah. defensorem h lia- buistis n 15. eorum om. ^ vobis om. d» ponite 2(al),-tr<Po*g,

Lauil). praepon. i'o'y omn. exit. o,Lamb. 10. tune u2afgQ3 veniat 1.2.</ veniet <s ven. vob. y

XXXVI, XXXVII. 48, 49. AT) C, HERBNNIUM IIH. 181

legentia vostra sive ignavia potius illos oninis ante oculos vostros trucidatos esse, inimicos eoium vostris suffragiis in amplissumu.n locum pervenisse. item: aam quid fuit, iudi- eeSj qua re in sentenliis ferendis dubitaveritis aul istum ho- minem nefarium ampKaveritis? non apertissumae res erant 5 erimini datae? non omnes hae testibus conprobatae? non contra tenuiter et nugatorie responsum? hi€ vos veriti estis, si primo coetu condemnassetis, ne crudeles existumaremmi? ,!„,,, eam vitatis vituperationem, quae longe a vobis aberat, adfuturam eam invenistis. ut timidi atque ignavi putaremim. w maximas privatas et publicas calamitates accepistis: quom etiam inaiores inpendere videantur, sedetis et auspteamini: luci noctem, nocte lucem expectatis. aiiquid cotidie aeerbi atque incommudi nuntiatur: etiam eum, cuius opera nobis haec accidunt, remoramini diutius et alitis ad rei pupKcae perm- w ciem, retinetis, quoad potestis, in civitate? eius modi li-xxxvii49 centia si nimium videbitur acrimoniae habere, multis miligatio- nibus lenietur: nam continue aliquid huius modi licebit inferre: hic ego virtutem vostram quaero, sapientiam desidero, vete- rem consuetudinem requiro, ut quod erit conmotum hcentia, ■

1 vestri 0*8 homines n 2. eorum om. e 3. nam om. g 4. ferundis thgc? 5. ampliaveris n 0. data er om h oon - eonprob. om. *•»*«>) hae omn. t hec test. <pc confirmatae dl P ,1;m; n 7. et ten. «p resp. est rf^CalL m.) vos omnes bg 8 eondempnavissetis «V eond. eum <p 9. vitatis i ( vituperatis add. V 'vituperati estis add. *) quae 1. a vob. aberat vitup. P aberat affuturam eam iuvenistis erc<pvg.b ('affuturum' pr. m.) aberat obf eam i„v o aberat afut. eam inv. **i,0",o*(alt. m.) erat eam tenuistis p* erat eam inv. fl« erat (cett. om.) hPna:2{^),tl^ 10. di atque ign. h r'adque'),P» ut timidi «pV,S (ne timidi fi*«» ut ne tim. f nonue tim. P».« ut timidi om. e) putati estis pi* existimati es.is P.qp ( es-

setis') Fo : putemini 11. maximas pr. et publicas n max.mts

nrivatis et publicis hep> calamitatis eg* max. et pr. et publ. S

12 videatur h auspicamini n oscttamini 5 13. luci noctem non

lucem hp*nk noetem non lucem ep*p,2,*0 nocte lucem luce noetem p'd acerui « ac cotid. «bpQ^ cott. /ie«# 14. etiam eum Ap« ettam e.et eum s vobis «rfm vOS om. j, 15. rememor. e aletis h alitus e ad reip. pern. et ^oVP «* ad reip. pern. vo^ow 16. quodad /, quod u* 1". acrimonia h acr. vid. hab. o?3 hab. vid. acr. // 1».

huiusm. al. inf. lic u al. lic. inf. huiusm. g lic. al. huiusm. mf. o 1M erg0 «(sie) ergo efc..Pith. 20. requiro ut quod to<pPrc,i requ. quod S

182 CORMFICI RHETORICORUM XXXVII. 49.

1,1 constituatur laude e< altera pes ab Iracundiae molestSa rc- movcat, altera res ab errate deterreat. haee rcs, sicut in amicilia, item in dicendo, si loeo fit, maxume facif/ut et illi, 'i'1' ;,,,,li('"t- a culpa absint, el nos, qui dicimus, tam ipsorum

b qu;iii) vcritatis amici videamur. est autem quoddam genus in dicendo licentiae, quod astutiore ratione conparatur, quom ■"" "■' otomsamus eos, qui audiunt, quo modo ipsi se cu- f,i,n" obiureari, aul id, quod scjmus facile omnis audituros, dfcimus nos timere, quo modo accipiant; sel fcamen veritate

ioconmo\cii. ut nihilo setius dicamus. horum .1111110111111 ^ene-

eml w'»o,3,«0 commodum /, |ic. om. /2 I. id ,„„>,,,„„„,

hp*xpigr" i.l comprimetnr f*«,2(a* del. lin.) id coraprimatur p*U3w*» ,,l mitigetui ea*r*peq*bv ('i,l laude mitigetnr o^,Lamb.) „1 mitigabitur Vq^6

ita ul ,1,. o?h>8,*ox, Pith. Sc: ul quod eri( constitui ■ I ■ , „

de> '■' altera ab iracundiae mol. r»o«c,3,Lamb. ab iracundia el mol. S 2. altera rea I .:»,///' •./-<>'■',• ('altera rnm /,) altera 2,P haberal

""" •!'•'• h ii> amieia f*' i„ amicitiam eit 8. idem u (ead. m. een 1 item I. ■>(,,' )./,,, ita 5 ai loco ,,,,,. /,,,» Bj 1. n, „m. 2(««) sii 9 1. '"'l' •,ll,'m >inl P1 el nos qni ,li, iinu-, ,;,,,, „ ipsorum quam el % . ■ ■

Mia amici *idea '« el „. ,|. ,1. ipsorum el veritatis vid. am. vo* el

"• ''• ''• •""■ 'Ps- e( ver. esse \„l. c«»»o>,«« (el „. q. ,1. am i|». ,, ver. £!!!' \uL not- Baprasc.) el „. q. ,1. am. eorum el rer. .Tsse vid. tvo*,g (om. esse*),Lamb. el n. lamen q. ,1. am. ipa. el ver. e. \i,l. ,. „ „. q. d. tamen „ ips. veritatis — vrideatur kpp',n ('veriti e. eideamur') ''' "• 'l- ,L """ etiam reverti vi,l. ,1 „ „. (|. ,1. tum ipsos reveriti esse vid- 1*>X I ,M 'Ps- rev. rid.') el „. q. ,1. amicoa el ipsos veriti esse vi,l.

a\f*mg (om. aUerum eet') el „. ,,. ,1. ta „ tam ipsos \„iii ,. vi.l.

h""1' ''' "• 'I- d- """ ""'"'" se „iia „,,„,„ ,|„i dicunl quam ,1, quibus

'•"i"" ^era habeatur p',2 (pal.« bruil.', 'qui «liritur* «' : «« 'tamen — habeal«r •"'• aot.) ,1 „. tamen ,,.,1. el ipsos reveriti ,1 veritatis asserto res esse vi,l. I* (pr. m.)»,? • ('et .,. q. ,1. tamen'),* et n. q. ,1. „ i|)S. ,-,v. el ver. ass. e. vid. pJ el „. ,,. ,1. am. ipsorum et ver ass. e. „,l. 0 el "' «■ d- eorum am- el ass. v„ . ,. »id. o* et n. q. d. am. ipsorum el ipsos revereri ,1 reritatis esse assentatores vid. 9 Sc: ,1 „. ,,. ,|. tam ipsorum quam ver. ;,,„. esse vi,|. ;,. e8i au( (|„,„l /, quoddam om. 0,not. Vm.a-- 6. i„ dic. lic. L,2,frop'«e,8 dicnndo l>vo* astuti operatione hep'n astu.a operatione fil ,2(f*),P* , statuta operatione *»«/■ astutia operatione p* astnta ratione fl' astuta oratione o»«J magis astuta orat.one r astuta licentiae ratione »0» astutiori rat. / astutiore rat. «V/,„,; .7. eos om. ft eos obiurg. .9 ipsi 0m. eff* 8. facile — dicimus om. /iP7in.2(a*) auditores „os tim. dic. /o'gj 9. dic. om. eP temere 6 veritati e 10. n. setius n n. sedius /« niehilo cuius [i generum om. qp

XXX VII. XXWIII. 49, 50.AD C. HERBNWDM 1111. 183

rum exempla subiciemus; prioris, huius modi: nimium. Qui- rites animis estis simplicibus el mansuetis; ninnu.n creditis uni cuique: existumatis unu.n quemque eniti, ut perl.ciat, quae vobis pollicitus sit: erratis et falsa spe frustra lam diu detinemini stultitia vostra, qui id , quod erat in vostra Po- 5 testate, ab aliis petere quam ipsi sumere maluistis. poste- rioris Uccntiac hoc erit exemplum: inihi cum isto , mdices, fuit a.niritia. set ista tamen amieitia - tametsi vereor, quo modo accepturi sitis, tamen dicam — vos me pnvastis. qmd itai quia m vobis essem probatus, eu.n. qui vos oppugnabat, .0 inimicum quam amicum habere malui. erffo haec exornatio, 50 ,m Hcentiae nomen est, sicuti demonstravimus, duplici raiume tractdbitur: acrmoma, quae si mmsum fuerU aspera, mitigaoii laus- ct adsimuhtiione, de qua posterws dknrnus, quae non indiyd mitioaiionis, propterea quod imitatur liceniiam etsuaxs spontc est ad animum auditdris adcommodata,

Deminutiu est, quom aliquid inesse in nobis autiniis,xxxvil quos defendimns. aut natura aul fertuna aut industria dici- mus egregium: quod, ne qua significetur adrogans ostentatio,

1 subiicient e subiecimus /2 subiciamus h prius est e prioris est ndl* nimirum b 2. estis supplieibus* est. simplicioribus b est. omissis simplic.bus P eredetis t 4. quod 9 nobis f diu

• om q 5 vestra quid quod e vestr. quidquid n TCStr. qui qnod hpu^n bruil. vest. est qui qu. pW^ «*• « 1™d t**»1**'"* ' 55 U ^ sic not.) vest. est id qu. vq> vest. et quia quod W 'detinemini Stult. vestra id qu/ S 8e.: det. stult. vestra, qui id quod pot. vestr. hQi 6. ab illis n q». subigere uV1 posterioribus h 7.

isto iudicium h 8. ista om. /" tameu om. X sed tamen ista og

vere quom « '•>■ tam. dic. om. rf vos pr. hep** pnvatis

„»., probatis n quid itaq; quid aut vob. * 10. qma ita ut

« quiutu1 0bp.ua ll.quodam. 9' hic ex. A 12. h-

eentia/3 sicut 0 demoustrabimus' hp^n^ 13. acrimomam —

mitigabHlaus l(p«).2.rf^.o«(pr. m.)5 acrimonia - mitigabitur Umde e (««) 14 et assimulatio 1,2 et ass. est X et assimulatione <5 ( simila- tione' o) qua Ap1 quam nd snperius top»«* 15. indenegationis

nomine 1Q*1) in denegationis nomine dicitur p*,^1) indiget mitigatioms aVc mit' imL r md. mitigatione </p2 imitabitur c Fo.: imitatnr

tantum sua sp. sit ad an. aud. accommodata 1 (cse — adcommoda h 'accommodatum u).2(a^tocprQ^- sua se sp. ad a. a. accommodat «*&*(?* sua sp. ad a. a. se acc. g 17. dim. VMgdF^VP m ui ■*

(biis) in his hpnuXmbge his g 18. aut in md. «« dicimus o

dicemus 5 19- q>10 ne ul

184 CORXIFICI RHETORICORUM XXXVIII, XXXIX. 50, 51.

deminuitur et attenuatur oratione, hoc modo: nam hoc pro meo iure, iudices, dico, me labore et industria curasse, ut disciplinam militarem non in postremis tenerem. hic si quis dixisset <ut optime tenerem* tametsi vere dixisset, tamen adro sgans visus esset: nunc et ad invidiam vitandam et laudem conparandara salis dictum est item: atra igitur causa, ava- ntiae an egestatis accessit ad maleficium? avaritiae? at lar- - ssumus Fuit in amicos: quod signum liheralitatis est, quae contraria est avaritiae. egestatis? at huic .midem pater —

m nolo nimiinn dicere — non tenuissumtlm patrimonium retiquit. luc quoque vitatum est, ne magnum aut maxumum diceretur. hoc igitur in nostris aut eorum, quos defendemus, egregiis commodis proferendis opservabimus : nam eius modi res et invidiam contrahunt in vita et odiuin in oratione, si inconsi-

isderate tractes; qua re, quem ad modum ratione in vivendo

fugitur invidia, sic in dicendo consilio vitatur odium.

XXXIX51 Descriptio nominatur, quae rerum consequentium conti-

net perspicuam et dilucidam cum gravitate expositionem, hoc

modo: quod si istura, iudices, vostris sententiis liberaveritis,

jostatim, sicut e cavea leo emissus aut aliqua teterrima belua

1. dim. h^nfiog adt. u aten. C haec o 2. meo labore h me elaborare^ me elaborasse *ox me laborasse ocp 3. si quae h 4. obt. u eam etsi n eam tametsi ft* 5. nunc ad dl+cg1* et laud. om. / et laud. \,ando<pgcbP et ad laud. s 6. causa avaritiae aegestatis h ,-. avaritia egestatis e c. avaritiae egestas 7r c. avaritiae aut egest. 2,torbLvt,^.q< (alt. m.)" av. eaus. auteg. <p eaus. av. ul eg. vpTpr. m.) av. caus. aneg wfi ntrum i. av. causa a. eg. e Sc: utra igit. causa, avar. ao eg.

7. ad malef. ace. o<p avar. om. «'.?< ac larg. h ad largissimos \

8. fuit hic to<pQ3S fuit inimicos tc1 libertatis t largitatis g 9 aeg ku-o at om. l,2,/r,o'(pr. m.)d 10. nim. nol. g reli.ji.i.l Im relinquil c II. vitandum l* 12. quod h defendimus ^Xtcdg 13. proferundie vo^Pbg nam - or. b habet post \it. od.' eiusmodorum h eiusmodo res p 14. oratione consilio vit. odium si consid. f 15. h, r;it t,r- vo^cq^v vivendi v./W *CQ*0 minuendi p»(alt. m. ) vivendo q^ mi- nuendo o'(pr.m.) 10. fulcitur l(p>«),6 Fo. : fugitatur dicundo Pvo1 dicendi x cons. vit. om. f odium in oratione g 17. conse- quentiam h consequentia n 20. sicut om. f sicul cav. h a cav miftp ex cav. «,V etcav. I* leo e cav. e1 emissus erdotpgMmh. foenissus hpnu.grl*,al foenissus vel emissus ahi ('vel em.' add. «*) phoeniss. / feniss. vo* semissus V iminissus vo1 missus tvo3CQ*v,% belua n bestia ql8

XXXIX. 51. AD C. HEREXMUM 1111. 185

soluta ex catenis, volitabit et vagabitur in foro , acuens den- tis , insultans in cuiusque fortunas , in omnis amicos atque inimicos, notos atque ignotos incursans; aliorum famam depe- culans, aliorum caput oppugnans, aliorum domum atque om- nem familiam perfringens, funditus labefactans. qua re, iudi- 5 ces, eicite eum de civitate, liberate omnis formidine, vobis denique ipsis consulite: nam si i.stum inpunitum dimiseritis, in vosmet ipsos, mihi credite, feram et truculentam bestiam inmiseritis. item: nam si de hoc, iudices, gravem sententiam tuleritis, uno iudicio simul multos iugulaveritis: grandis natu m parens, cui spes senectutis omnis in huius adulescentia po- sita est, qua re velit in vita manere, non habebit; filii parvi privati patris auxilio ludibrio et despectui paternis inimicis erunt oppositi; tota domus huius indigna concidet calamitate: at inimici statim sanguinolentam palmam, crudelissumam vic- i.> toriam potiti insultabunt in horum miserias et superbi re si- mul et verbis invehentur. item: nam neminem vostrum fu- git, Quirites, urbe capta quae miseriae consequi soleant: arma qui contra tulerunt, statim crudelissume trucidantur; ceteri,

1. ex catena g avens ^1 habens I(Aa),2,/'(pr. m.)*4 aeuens cb et cett. C 2. multas l1 in multos o multos ? Se. : insultans in om. ■k in uniuscuiusque o fortuuam a Post 'fdrtunas' vox in h eras. et

inim. og 3. et ign. cp ignotos suos h mcursitans % depecu- lantiorum hpy depeculaus horuin n 4. capud uul obp. ukbg1

domum ac enficQ^vcp^ dom. at. Pvo1 dom. et vo3 dom. haec h 5. confr. Qld fani. omn. 1*q*v funditus labef. heplTtu funditusque lab. /?2u,2. tl3i,Ql{\>\\ m.) rempublicam funditus lab. 3./'i>o13qpc()2 ('penitus'),3d fun- ditusque remp. lab. r.crMalt. m.) iudtcium tc 6. eicite enu.'2.tbo>'-i vobisque ips. hal vobis ipsis et 7. demis. ho 8. mibi cr. om. n cred. mihi cq,2v bestiam iudices e^pHalt. m.)23v {). inmis. u-J('imis.' ft1)/?»^12 si om. alg add. a* de hoc iudicio h 10. uno in iud.

[i*at uno iudice n iugu — hic desinit n 11. cui sp. e.pMpr. m.)

cuius s omn. sp. sen. g adulesc. hob 12. lilii patrui /' 13.

exilio h despectus — obposita h 14. huius om. t 15. ab inimi- cis st. hpxrt at inimicis st. u{ stat. iniin. ocp sangninolentam palmam hen sang. palma <s crudelissimam victoriam h crud. victoria s Ifi. in hor. mis. ins. cp ins. vitae iu hor. I superbi re p(t9,2,vill(t138 snp. rebus oip snperiare h superbia re fi1 superbia sr(e,«2) 17. invenientur ,(//•• ft'-,^.!//1 JWpMpr. m. )3 invenietur n inveniuutur Aplu-] aam om. t 18. arbe capta hepnatbg capta nrbe $ qni mis. e 19. qui contule- ruiit orp tulerint fi2aid trucidabuntur ill3vol

1*6 CORNDFICl RHETORICORUM XXXIX. XL. 51,52.

<iui possunt \,tv aetatem aerumnas rerre, rapiuntur in servi tutem; <|tii """ possunt, vita privantur; ono denique atque eodem tempore domus hostili flagrat i 1 1 <-t- 1 1 « I i < » et quos natura aul voluntas nectssitudme benivolentia coniunxit, distrahunlur:

s liberi partim e ^remiis diripiuntur parentum, partkn in sinu iugnlantur, partim ante pedes constuprantur: nemo, hidices, ett, <|iii possil satifi rem consequi verbis nec referre oratione magnitudinem calamitatis. Ii<><' genere exornationis vel in- djgnatio vel misericordia potesl conmoveri, quom res conse-

hi quentes conprehensae univorsae perspicua breviter exprimun- tur oratione. \i >2 Divisio est, quae rem semovens ab re atramque ;i|»sni- \it ratione subiecta, boc modo: cur ego nunc tibi quicquam obiciam? si probus es, non meruisti: ->\\\ improbus, non eon

18 movere. item: <|iii<l nunc egode meis promeritis praedicem? si meministis, optundam; si <»Uiti estis, quom re nihii egerim, <ini<l est, quod verbis proficere possim? item: duae ressunt, quai possunl homines a<l turpe conpendium conmovere: in

1. erumnarum n herum /> boram «' hae res h heri ku7/ 'pal.* herii u (nol. in ras.) herium m herilem /' ;n'\i P el virea ea*co,Pitb. et per virea /.«)'( .ili. iii. i «loiniiii.piiim ("y',o'( |ii. iii.) vires dominorum i laborea g fere /t/>ln perferre n Sc: aernmnas rerre rapientur / 2. pri vabuntur / itaque eod. o 3. ostili u hostilia e (lagrabal hepln Lamb. An.: 't'l ag rata eat' -. Hag ral ur? 1. ae cessiludine benevolentia u'n ("beniv/) nec. benivolentiae e nec. aut benevol. /iu-,2.tcpQi3r nec. el benev. hrbPvo1 oec. ac ben. oo3 necessitate el ben. cP.q- ( ac ben. i diatrahentur tocpQ3 5. egregiia h <• gremio //3 par. dir. /p3 < erip. r) diripientur to i ip. <>lr) par. in sin. h in sinum e in sinno P o. iugulabuntur trp pedes «V/3Vp2qp,3 bere des h-'i edee e*«1/>a/pl» patres /- construpr. o constuprabuu-

tur o(p iudicnm e iudicium u 7. p i rem satie /.</ verb. con-

sequi «'cd ferre /' efferre 00*00*0,3 H. boc ne gen.Ap* boc de gen. e '.». consequnntur /j2 10. univ. om. /' univ. conpr. h exponuntur o 12. removens u. •_>.//' ,• re e utraque fte» abaolvito e 13. oratione /imuaru17/),,/, ergo s/ 1 I. obic. hoe modo Bi prob. u- quicq. tibi /fo- obiciam hcu/'toly nomine raisti it >i inpr.

/i7zq1 commoveris rl^o-d commovearis >■,,"■ commoveare f"1 (rec.) com- movebere oq>*03,Lamb. 15. ergo 7r de meis promer. epn.u1 ('pro' eras. (**) de m. propriis mer. li.u-.^.tcprP^FcQ-^vrjo de prop. mer. /34 ile pr. mer. meis p1 demens propinquis mer. b 16. obt. vos oqp obtea- dam n 17. possem «2 18. coap. ,u concipiendum /j?p*x

XI. XLI. 52. 53. AD C. HERENNIUM 1 1 II. 187

opia atquc avaritia: fce avarum in fraterna divisione cognovi- mus, inopein atqtte egentem nune videmus: qui potes kitur ostendere eausam malefiei non fuisse? inter lianc divisionem et illam. quae de partibus orationis tertia est, de gtta in j>ri- mo libro secundwn narrationem denumsiravmm hoc interest: s illa dividit per eniuncrationcm aut per expusitionem , quibus de rebus in tota oratione disputatio futura sit; haec se sta- tim exptieat et brevi duabus aut pluribus partibus subiciens rationes exornat orationem.

Frequentatio est, quom res tota eansa dispersae eo- w guntur in unnm. quo gravior aut aerior aut eriminosior oratio sit, hoc pacto: a quo tandem abest iste vitio? quid est, cur iudicium veUt eum liberare? suae pudicitiae proditor est, in- sidiator alienae, eupidus intemperans petulans superbus, in- [lius in parentes, ingralus tn amieos, infestus in cognatos, in r> superiores contumax, in aequos et paris fastidiosus, in infe- riores crudelis, denique in omnis intolerabilis. eiusdem -<■- \i,i .-,:•; neris est illa frequentatio, quae pluruinum coniecturalibus cau- sis opitulatur, quom suspitiones. quae separatim dictae minu- tac et infirmae erant, unum in locum coactae rem videntur jo perspicuam facere, non suspitiosam, hoc pacto: nolite igitur, nolite, iudices, ea, quae dixi, separatim spectare, set omnia

1. atque om. f aut av. u'1 tervarnm k sed av. n 2. qms otpv potest kpnuabocpv 3. causa n 1. iu part. kl' f^cQl2y 5. libro pr. fd dum narrationem demonstrayimus X.l.locpr dvim de aar- ratione demonstr. u2 anteqnam narr. demonstr. o1 diximus secundom nar- rationem S (a2, 'dix.' om. b) interest quod a^rocpvo^vcQ^-y.% 7. in tota or. a'cp per totam or. o2 in totam or. s- statim se otpQ1 se om. 'l.y 8. breviter a-cpb(Q3v vel pl. ku-.2.t 10. res tota hepizrfl*

res tote u1 res in tota s (u2 tota in' P) 11. in nnnm qno ep- in unum locum qno S (in unum quocum h tn nnnm cum quo u1 (sic) in cum qno p1 ) crim. — taudem om. u1 12. sit om. k sit or. y modo t iste tandem abest t qnidem cur h 13. cur iudiiio it c. indicio t c. iudi- ces s iudices, citr Crat. et seqq. E eum vel. ocpby velit heTt{pl'.\ ve- lis p1 (pr. m.) velitis s Sc: quid est. cur iudicium velit pudicie e\ 15. inf. in cognatos vo3 16. insnperioribns u1 partes b 17. in omnes den. o iu omnibus e intoll. uacp eiusdem — coniect. om. f 18. eausis eoniect. ocp 19. opitulationibus h opitulantur quae «.!,2(«'>

('opitulat.' u1) susceptiones kfcp 20. in ununi loc. P viderentur

ep'u'c/1* 21. non om. b ergo y 22. ind. om. dl* sep.

indicare h

|£g <( HlMFH I RHETORICORUM XI. I. 53.

conligite el conferte in nnum: si el commodum ad isium ex iiiins nM.it»- veniebat; el vita hominis esl tnrpissuma animus avarissumus fortunae familiares attenuatissumae; el res ista booo nemini praeter istum fuit; neque alius quisquam aeque i commode neque iste aliis commodioribus rationibus facere potuit; neque praeteritum est ab isto quicquam, quod opus fuerit ad maleficium, neque faetum, quod opus non fuerit; ct quom loeus idoneus maxume quaesitus, tum occasio ad- grediendi commoda, tempus adeundi opportunissumum, spa-

iii tiiun conficiendi longissumum sumptum est, non sine maxuma oeeuJtandi e1 perficiundi malefiei spe; <-i praeterea ante quam oeeisus homo is est, iste visus est in eo loco, in 'i1'" e«1 occisio faeta, solus; paulo posl in ipso malefici toco vox illius, qui occidebatur, audita; deinde posl occisionem istum

i, iimlta nocte domum redisse constat; postero die titubanter .•t inconstanter de occisione illius locutum; haec partim tosti- moniis partim quaestionibus partim argumentis certis omnia conprobantur el rumore populi, quem ex argumentis natum

1. iu iiiiuin Iqc. /*at»,»e0,g>,Piih. nn. iu loc. q"* in nn. conf. loc, bdg „1 , „• i,i islam //'jt.ii1 ad illius exitam mort. h ad ist. e. m.

ill ,. 3, amariss. '//*o-'3 fortunae familiarea attenuatisaimae h/nr

//r _!.•/,/ ,.,,-, Lamb. ('familiaref hpx 'attentiss/ <>- 1 fortuna familiares atte- naatissime 'II* fortunae familiares rei atten. p*,2 i familiaris' a) fortuna famlliaria rei attennatissima ek^mtgtpQ* ('fiuniliari' / 'attenuatissimus' p) fort. rei familiaris attenuatissima o I. alius qnisque kxp, 5. eommoda h iste om. «'// comm. al. / 6. esl <|"'r'i- -iU lM" '' "■ fiti(

oygbg* ad malef. — fneril om. l,2(«' )>U3* neque — fueril om.

*ox opua fuii a1 non fuit ogbcq"1 H. et tnm qp quaesitus sil P Mt qnaea. p12 tunc ■ 10. aept. esl u1 maximae occultanda

I, \\ ,.t perf. om. hpn^,2{aY)tdll%*vo%^ pertlcinndi e maleflcium otp malef. om. r** maleflciis el praetei mte h 12. ia occisus homg u

(om. '•-'") ia 1>. o& - l I ■•■<■. ia h. esl cqX3v his A ia om. oq> iate om. yq? 13. oec. est fecta r oo . facta esl uoqp.« in ipso loco maleflcii toPo*d,lAtab. loc. in ipso mal. qp in ipso maleflcii loco tn qno vo- in ipso maleficio s f/maleflcii' p3) II. andita est rl13oXivd esl aud. o-

and. esl qui occ. oqp 15. postero epitoq>cQt*v,h' postea f postera ? 16. ,,, ,. 111« b*,2,3 ill. occ. oq1 occ. eius /' occ. Blins hexplit' occ. fllium e* occ. filius itp*kl* occ. tilii r hec el si // 17. qnaest. om. 2(a') argumentatis l(u') partim argnmentatis u2 part. argumentationibna ,«c part. argumentis «lroqpos part. arg. om. ft et argumentis s Sc.: par- tim argumentis certis omnia om. exp argumentia omnia cora probautur et rumorem populi ex add. e1 18. probantnr h quam u1

XLI, XLII. 53, 54- AD C. HEREWUM IIII. 1^9

necesse est esse verum: vostrum, iudices, est ex his in uno loco conlocatis certam sumere scientiam, non suspitionem malefici: nain unum aliquid aut alterum potest in istum casu cecidisse suspitiose: ut omnia inter se a primo ad postre- nium conveniant, maleficia necesse est casu non potest fieii. , vehemens haec est exornatio et in coniecturali constitutione causae fermc semper necessaria et in ceteris generibus cau- sarum et in omni oratione adhibenda non numquam.

Expolitio est, quom in eodem loco manemus et aliudxLii.vi atque aliud dicere videmur. ea dupliciter lit, si aut eandem w plane dicemus rem aut de eadem re: eandem rem dicemus non eodem modo — nam id quidem optundere auditorem est, non rem expolire — set conmutate: conmutabimus tri- pliciter: verbis piununtiando tractando. verbis conmntabi- mus, quom res semel dicta iteruin aut saepius aliis verbis, is • mae idem valeant, referetur, hoc modo: nullum tantum est periculum, quod sapiens pro salute patriae vitandum arbitretur: quom agetur incolumitas perpetua civitatis, qui bonis erit rationibus praedttus, profecto nullum vitae discri-

1. nec. est veium esse (L1 esse om. dl*Q2 vestmm iudicium est h vestnun erit iudices eul vest. est iuil. kcp ex his eplkdl* his j ( bis omuibus' P) in nno loco hl in unum g in unum locum s" 2. colla- tis ucq2,30 sententiam hu^ay.tocpl^vo^^Q^vg sentiam f ("sententiam

scieiitiam' supersc. ) 3. malef. su»p. g aliquod et>oqp,Lamb. ca-

sum e7tulkl.*0 4. eecid. in casn istum t 5. malificia h maleficio

d necesse casu v nec. est casu malefieium vo1 non potest fieri 1("'), bPc non posse fieri s-(u2) 6. est haec p3,Lamb. 8. et omn. cp

9. expositio ul et om. g 10. ea autem vo13CQ12g,'i si om. dt*

11. plane om. h,2(al).tocpg rem dic. h,2,ld eandem rem om. e

12. nam — expolire om. 2(a') id quod pnv id quidem quod e qui- dem om. utrdl* optinere l('obt.' uj.p^pr. m.) obtinere alias obtun- dere l* optundere v obt. est aud. igb aud. non est cp 13. rem om. g commutare Ircpl "uo^pValt. m.)2<?,3 commutatione o commutabimus rem tripl. /'yo^p^Pith. commutare tripl. r1 commutatio fit tripl. a^r^nvo^co^vg.i

15. cum res semel dicta heftl3voz cum re s. dicta ua2 si com r. s. dicta est Z^yo^jP^sicut^Lamb. (sit') si cum r. s. e. dicta cbQ3,v ('ea- ilem') verum aut h iterum ac ocp verbis om. u1 verb. quidem h

16. valeant tl3 val. eadem h val. eandem rem o val. eadem re g val. ea- dem res ? referetur h proferetur ep2u2ag proferretur^1 profertur u' dl*vo2 proferemus o 18. augetur l*vo2Q2S augeatur ro3 adaugetur l1 incolom. hnu 19. erat 7tu/«7i4p2 praedito t praed. om. dl*

190 I 0RNI1 II I RHETORH ORl M \l .11. \l.lll. ;. »

iiicii gibi pro fortunia rei puplicae fugiendum putabil <•( erit in ea sentenlia semper, ul pro patria sludiose quamvit in magnam <lfsrnnl.it vitae dimicationem. pronuntiando eonmu tabimus, si quom in sermone tum in acrimonia tum in alio

, atque alio - Jtus eadem verbis conmu-

tando pronuntiationem quoque vehementius inmutabimue hoc oeque commodissume scribi potest, neque parum esl aper

.. iniii. qua re n«»ii eget exempli. tertium genus esl eonmuta ti,,nis, «|iK.<l traetando conflcietur, >i sententiam traiciemus \i.iii aul ad se cinationem aul exsuscitationem : sermocina

ii tiuiif - de <|u;t planiua paulo [><•«-.( sm. loco < i i < ■ « • i n 1 1 ^ . iniiif breviter, ad bane rem < j >i< »< 1 satis Mt, attingemus fo qua constituetur alicuius personae oratio adcommodata ad dignitatem, hoc modo, ut, quo facilius res cognosci posait,

i. oeab eadem sententia recedamus: sapiens omnia rei puplicae causa suscipienda pericula putabit, saepe ipse secum lo quetur: non mihi soli, sel etiam atque adeo multo potius natufl sum patriae: vita, quae feto debetur, saluti patriae po ssumum soivatur: aluil haec me, tute atque honeste pro

» duxil asque ad hanc aetatem, muniit meas rationes bonis

I egs< tibi g futuru /< fagenduin p putavil /^'.ti/u' 2, pet pat. h u it. laborel t 3. diminutionem <•

4. %\ tum tpe.P •->. u iiuii ;il. n(f ."». atque al. <>mi. rd anl •_'.-m. u eandem A verbia ora. g t">. pronuntiatione e,2tofb vehementer qp immutabirami •■.'</•'.:'. comm. o'*vg inmutarimui /i/in inmularenuu u' immularerimiu ea*rd immutabiranr t hoc quoque e.

bc. ooa poteel >el,>}l•H^A>•», fhaee i 7 imode Pvo* ap. eet r

B Kemplu tiu' exemplum //' exemplo j>-n tit<,<\ t/.'o.i . Lamb.

,,in. h '.i. traiciemtu enputc trahemna qp 10. ant

v- E 9U8cit. i) notionationem // Bermocina

tione qaa Ap1 BermocinaUonem qnam icp*U4tlfT**vo* Bermocinatio eat • I •• qna

iti. est qnam trd S- . ■. Bermocii de qaa II. ple-

oins u''ri,i planiaa om. o i>.nil ii. /72 posl volo >|u>> die. k poel di-

> emus tj)7iultll* loco add. ti7 Miu iii loc. die. oa dio. rao l<>>-. g 12. i'l li. rem qa. / ad rem haat <~j >>1 add. </- qa. a<l li. ren ? 13. ;il. p - - . 0 14. lii om. <7qp qnod u recogn. Iipiti/ 1">

-.ijtit-ns omnia L,2,rdZ4ol >;q>. qui omn. ?(p2u2) peric. reip. c

16. rasc. pntavh ju-p1 loquetnr kep*n*,2,Q3 loquitar ? Ul 1".

ntnlto oiii. ii 18. tii \it. *• facto lip'nu'o' 10. alind lmu'u'

iii. u1 perdoxit A 20. aetatem Buprasc. e monnit l.«,p,:,d moniil /' iiniuivit a*volbowg muninm / in eaa n me haa li.'l,(a') in<*

XI. III. 55. 5(i. AD C. HERKWII M 1111. 191

legibus optumis moribus honestissttmis disciplinis. quid est, quodsatisei persolvi i><is>it, unde haec acceperis? quare si haec loquitur secum sapiens saepe, ergo in pericuiis reipuplieae nullum ipse pericuium fugiei. item mutatur res traetando, si traduciturad exsuscitationem, quoin et nos conmoti dicere vi \ demur, el auditoris animum conmovemus, sic: quis es1 tam tenui et prava ratione praeditus, cuius animus tantis angus- tiis invidiae continetur, qui non hunc hominem studiosissume laudet rt sapientissumum iudioet, qui pro salute patriae pro incoiumitate civitatispro reipuplicae fortunis quamvis magnum io atque atrox periculum studiose suscipiat e1 lubenter subeat? equidem hunc hominem magis eupio satis laudare quam |>os- siim, idemque hoc eerto scio vobis omnibus nsu venire, ea- 56 >/>■/// res igitur his fribus m dicendo conmuiabitur rebus: verbis pronuntiando fractando, set tractando dupliciter: sermo- 15 cmatkme n exsuscitatione. set de eadem

re quom dicemus, pluribus utemur conmutationibus ; nam quom rem simpliciter pronuntiaverimus, rationem poteri- mus subicere; deinde dupliciter vel sine rationibus vel cum rationibus pronuntiare; deinde adferre contrarium — »

;ul has Pvo1 niea ratio u1 has rationes u2 1. moribus opt. IrQ3

mor. oni. hpnuti1 disc. hon. ocp hon. om. hp7Tu.-2.it/1 ).rd qnod est qu. b 2. qu. ei s. a me y quod a me ^atis ei ? Be. : qnod Batis haec om. y accipiea l,2(al),pQx accepi ocp accepta sunt ? Sc.: ac- ceperis qnare e quare haec ow>s,3, Pith. qn. hoc ccp va haec ///'-' />7ru2.-2.i'o2 iii haee u' inde h inde haec dl* et haec p1 2 item haer iv.l1 vo*y Sc. : qua re B i qnare— sapiens oni. rPS 3. loquetur hpnuftdgcp ergo it ego <s 4. fugi. Et iteni hn fhgi et item pft fugi. item 5: 5. ad susc. l^fl1),» videmur o2 videamur 5 0. si quis it an. sic cp 7. pro- vocatione hpTtu,1(ax ).q^ cogitatione sr Sc: et prava ratione praedito t 8. stndiose «' studientissime h 10. incolom. hnuag pro reiP. e (sic add. p e2) 11. studiosissime </l2uol3p123 suscipiat e1 subeat e1 et lib. sub. om. e 12. laudem r possim trvo-l/Q3 13. idque hoc Z1 eerte 'l.tocpbQ^vg^O casu e ausu hplTt[ilf- 14. dicundo pu1/ reb.

comm. o 15. verbis exsviscitatur u tractando dupl. l.a^coo1*/ tr. sed tractando dupl. gfu2**2) sed om. 7ro (non cp) 16. et exsusc. add. u2 om. Aw ead. de re cp de add. u2 17. dixim. 6 plurimis /uru ftcpdlli*vo*eb 18. simplicem £p3 pronuntiaremus hp^u1 pronnncia- verimus u-q3 pronunclarimus n 19. duplieem hpu-lcprQ12iv duplicem

sententiam 0. Lamb.? vel actionibus pron. n 20. sententiam pron. cpv prouuutiationem p"1 pron. om. d afferte n

1<>_' l ORNU II l RHETORICORUM XI. III. XI IV. ;,ii. :>7.

de quibus omnibus diximus in verborum exornatione — deinde simile et exemplum — de quo suo l< h-<» plura <li cemus deinde conclusionem; de qua m tecundo libro, quae opus fuerunt, diximus . demonstrantes , argwnentationetn quem \i.i\ //// modum conctudere oporteat: m hoc libro docuimus, euius

s iiintli esset exomatio verbi, cui conctuskmi nomenest. ergo hu- tiis iitmit vehementet ornata poterit esse expolitio, quae constabit r.r frequentibus exornationibus verborum ei senterttiarum hoc modo, iffitur sepiem parUbm tractabiiur ut ab eiusdem --'■ii

10 tentiae non recedamus exemplo: ut scire possis, quam facile praeceptione rhetoricae res simpiex muitipiici ratione tracietur sapiens nullum pro re puptica periculura vitabit; ideo quod saepe lit, ut. qui pro re puplica perire noluerit, necessario '-11111 re puplica pereat, <-\. quoniam omnia Bunt commoda a patria

ia tccepta, iiulluui incommodum pro patria grave putandum est. ergo qui fu-iuiit i<l periculura, quod pro re puplica subeundum '■>i. Ntuiti- t.iriunt: n.iin neque ecfugere incommoda possunl el ingrati in civitatem reperiuntur; at qui patriae pericula suo periculo «x«-i 1 >iu n t . hi sapientes putandi sunt, quom <•( eum

j<i quera debent, honorem rei puplicae reddunl <■( pro tnultis pe- 1 ii< • malunt <|iiam <-iiiii multis. etenim vehementer es1 iniquom vitam, quam a natura acceptam propter patriam conservave

1. exornatione het exornationibua g ex. eerb. n 2. ->i m i !•■ exempl. hflool*Q* .siin. iu exempl. nl de quo loco u1 pl. tuo l<>< ocp

S. in iji p. lniT.it /ui'l,'2i n ' 1 '|u. "|i. fuere qp 1. argumentatione t

gumentationes 'e*oipcQx*gb,%0 arg. om. qH .">. '■! in boc vo*CQ**b <•! ln.r in /* ilnr. in li'" lib.a dixim. o <i. eaaet om. «' eonclasio t*g i xtnclusionifl u ■'(/' n, - 7. politio 1 .«' 8. exorn. om. u1 ex verb. /ieoq>y \im1>. ex sr atqne sent. q> boc modo om, 'H* '•'. tractatnr e ul ab 1/r'u ' ■0*0' l.;iinli. ri ;tl> ? 10. recedemus dll J,.o'i ;<li. in. )qp facili perc. i//4////p'qp 11. rethorica u^nrPq, rea om. q2 traetetar «v «*/*// iraetatur 5- 12. \it;i\ii n vii. pei ir ideoque saepe 0 13. tit ut "in. Iqntii :l.(ul ),//' c/;5 ut "in. e (|iii 1-11111 / cum S Si-. : ij 11 i

ipee pro /J propter H. P. e ?ol. ee aecessi um ea*,co*v,Z necea

- 1 i t iiiin hpxp.,2,trPvo1*Q1 aecesse es( «11111/' aecessario eril riun /'p3(p 14. at qn. oq> quoniam om. / amn. sunl heixy omn. comm. sunt oq> sunt «I. eomm. ? commoda patr. /ipu.'2i a1 ).i* 1"). celebrandnm r1 1<>. publi ca om. A 17. namque effug. e ef«ng. qp eff. i«l poss. «7V 18. in civitatem d in civitate g 19. excipiunt <l expetant hp*n expectans u1 expetunt S(u-) hi "lii. y liii pl3fd ii qp cum <-t i-niin f qui .-t / quia el cp

et om. /< 20. liabent debent o(sic) 21. inimicum A(uJ 22. ceeptam //

XI. IV. 57. AD C, HEREXXIUM TIII. 193

ris, naturae, quom cogat, reddere patriae, quom roget, non dare; et qnoin possis cum sunuua virtute et honore pro pa- tria interire, malle per dedecns et ignaviam vivere; pro ami- cis et parentibus et ceteris necessariis adire periculum, pro re puplica, in qua et hi et illud sanctissumum patriae nomen 5 continetur, nolle in discrimen venire. itaque uti contemnen- dus est, qui in naufragio neminem quam se mavult incolu- mciii, ita est vituperandus, qui in rei puplicae discrimine suae plus quam communi saluti consulit: nave enim fracta multi incolumes fuerunt; ex naufragio patriae salvus nemo potest m enatare: •i1""1 mihi bene videtur Decius intellexisse, qui se devovisse dicitur et pro legionihus in hostis inmisisse me dios: amisil vitam, at non perdidit; ce enim vili carissumam et parva maxumam redemit: vitam dedit, accepit patriam; amisk animam, potitus est gloriam, quae cum sunnna laude 15

conservaveris a2cgcp, Lamb. 1. oatura fl>*,2,c patria a rogat u2,2./<>t/o2 a

2. et om. h 3. niale qm per b (sic) ign. 1. ign. vivere el cum sr 4. parent. cet. lia{q2 obire per. p2 adire peric. hpu^a1^1 adire enu1 ad. per. \clis s" 5. in qualibet b (sic) in qua et hic 111. ti in qua haec illud he in quae et haec 111. fi in <jna haec el 111. q2 in qua et hoc et 111. cocpv, Lamb. Sc. : in qua et hi et illud premone h patromonem Px paromonem n paromonen e patriae nomen p2,p<2 (ex eras.) oemeo patr. sr 6. continentur Ern. — Orell. ita uti hepitd itaque ut t

7. est is qui /4 in naufragio P in navigando cocpbi2 Fg,Ql(&h. m.: eig- navia pr. m.) in navigio s- navem se quam f se quam navem cp oavem quam sc sr ('navim' fi^adl^cQ12,^ 'navinm' l3) Sc. : neminem q. se incolom. hnuab 8. ita est cp item vit. 1,«* ita s" vituperandus

l,2(al),Lamb. vitup. est s" in re p. (i discrimini fi2a suae sal. pl. q. comm. e 9. communis salutis h navi euadl4bQl23v 10.

incolom. ab fuerunt l,^^1),^/14^2^ fnerint u2t effugei-unt Z3 ie-

runt 0 evaderc g evaserunt s* salv. om. f salvusne n 11. vid. bene t detius efi 12. dic. pro leg. et se cbl2v dic. p. leg. se et q13 pro relegionibus h,fi ('relig.') pr. legibus rb hostis h in- misisse uacQ2vb immisse h misisse /13o" intulisse l2 se immis. tocp medius e 13. amisit hpnu^a^^t unde am. s" (e) an non. hpn

aut non fi (sic) re enim vilissima et parva max. hpn^u^^ex parv.').2

(a^JrP^vo23 re en. vil. certam ct p. max. a^cbPvo1 re en. vil. et parva certam et maximam eS.P\ih.2ox re en. pro vil. et parv. maxim. Q,3cp,o ( et max. ) re en. pro vilissima caram pro p. max. q2 re enim v-ili carissimam et parva maximam Klotz 14. vitam dedit 1,2, tocpr

q138 ded. vit. g 15. gloriam pn^kfrcb gloria s*

CORNIFICIUS. 13

194 CORNIFICl RHETORICORUM XI. IV, XLV. 57, 58.

prodita vetustate cotidie magis eniteseit. (iuod si pro re

puplica deeere accedere periculum et ratione demonstratum

esl el exemplo conprobatum, ii sapientes sunt existumandi,

58 <i"' nullum pro salute patriae periculum vitant. iu his igi-

5 tur generibus expoiitio vorsatur, de qua producti sumus, ut plura diceremus, quod non uiodo, quoiu causam dieimus, ad- iuv.tt et exornat orationem, set multo maxume per eam exer- eenmr ad elocutionis facultatem. qua re conveniet extra eausam in exercendo rationes adhibere expolitionis, in dicendo

iii uti, quom exornabimus argumeniationem, qua de re diximus in libro secundo.

Conmoratio est, quom Ln loco firmissumo, quo tota causa continetur, manetur diutius el eodem s;ir|iias reditur. hac uti maxume convenit et id est oratoris boni maxume pro-

isprium; i enim datur auditori potestas animum de re lir-

missuma demovendi. huic exemplum satis idoneum subici non potuit, propterea quod hic locus non est a tota causa separatus, sicuti membrum aliquod, set tamquani sanguis per tu- ;> est per totum corpus orationis. XLV Contentio est, per quam contraria referuntur. ea est in

.-I verborum exornationibus, ut ante docuimus, huius modi: ini- micis te placabiiem, amicis inexorabilem praebes; in senten- tiarum huius modi: vos huius incommodis lu^etis, iste rei puplicae calamitate Laetatur; vos vostris fortunis diffiditis,

1. praedita p'1 veaust. epnfidl* vl venust. ftl3Q3 el ven. d cott. eat ot. (1)1) 2. decere ace. 1(//' )ald i dicere hp1) deeet acc. /'(alt. m.), vo* debere acc. //-uVi.//-1 q[ d decere snscipere />/2voxcq2<i debere bdbc v(/3q1v pericolo ed ad periculum uV2./qp/' '(?'<$ 3. esl exempi. //(?' corapr. quare ebgcol(a\t. m.)2B lii hpnuaiobQ' hii tpcjQ23d in / extimandi f»1 4. igitur om. tQl3v .">. de om. f 7. multa h 8. convenit / 9. in exercenda ratioite /> rationia h 10. nt iam exornatione /' mi

oum exornatione pu.'2.rl13*Ql3dg nti cnm exornabimua <-t uti cum exoi nationil)us nvo2 argumentatione C ('et arg/ /' ) qua de re ht de qua re <5{n) 11. in sec. libro obgQl3v 12. in libro firm. a quo // 14. conveniet /<q13v idem or. /iq2 or. boni est ocp 15. dare it 16. dimov. u2,2.* hinc t subici nfiacQ1 17. non statutu e /* noii

statuta 7t est tota u1 18. separatos it sicut v,Lamb. illi quod

hp1 profusus eup1 20. referentur hepn hec est ic 21. diximus

UgQ[ 2t',3 hoc modo 8 inim. — huiusm. om. a1 fQ2 22. te in- exor. cp 23. hoc modo S huiusmodi hQ3 vos estis huius b j

incommodum e 24. fortitudinibus ft2,2(a')

XLV, XLVI. 58, 59. AD C. HERENNIUM IIII. 195

iste solus suis eo magis confidit. inter haec duo eontentio- nis genera hoc interest: illud ex verbis celeriter relatis con- stat, hic sententiae contrariae ex conparatione referantur oportet.

Similitudo est oratio traducens ad rem quampiam ali- .7.1 quid ex re dispari simile. ea sumitur aut ornandi causa aut >\ probandi aut apertius dicendi aut ante oculos ponendi. quo modo quattuor de causis surnitur, item quattuor modis dici- tnr: per contrarium per negationem per conlationem per bre- vitatem. ad unam quamque sumendae causam similitudinis io adcommodabimus singulos modos pronuntiandi: ornandiXLVl causa sumitur per contrarium sic: non enim, quem ad mo- dum in palaestra, qui taedas candentis accipit, celerior est in cursu continuo quamille, qui tradit, item melior inperatoc novus, qui accipit exercitum, quam ille, qui decedit, prop- is terea quod defatigatus cursor integro facem, hic peritus inpe- rator inperito exercitum tradit. hoc sine simili satis plane et perspicue et probabiliter hoc modo dicitur: minus bonos inperatores a melioribus exercitus accipere solere; set or- nandi causa simile sumptum est, ut orationi quaedam digni- 20 tas conparetur: dictum autem est per contrarium: nam tum similitudo sumitur per contrarium, quom ei rei, quam

1. condit h suis om. 2(«') contentionis h contentionum «r 2. gen. cont. tv quod illud ocpgQ1 in verbis b 3. hoc h- hoc autem f contr. sent. cbQ*-v et comp. u-1 referatur h prof. <p 0. extra disp. h disp. similitudiue 7' exoniandi e orandi u 7. ap. discendi hnu1 pon. quom. hepnaloQ1 S pon. qnom. autem ocp pon. et quom. <s 8. de quat. I3 item 1,2 (a1) ita ? 9. quae contr. h per conl. per luvv.

\ .i ocphcQ2vg ('conlocationem' h 'conlutiouem' n) per br. per coll. 5 10. sumendi hl*Q2 snmendam vo13cgv,% sumende a1 11. orandi f

12. et per contr. dicitur sie 112vo\q3 ('sic dic.') et contr. sic dic. c quod per contr. sic dic. bvo3 13. in palaest. p1 in palam est itp-u.^a1).

(^(pr. m.) est qui ev candentes p-it2ktv.r!i cadentes \,2,vol(\>v.m.) calentes q1 cardentes l1 ardentes ^(Lamb.) est om. 2,v 14. cont. om. t qui om. h item l,2(dr) ita 5- mel. est 0 inp. g l."j. exere. a< e. u dedit t deducit % 1(5. cnrsor om. b facem dat. ;• imp. . Diu. h 17. ita hoc o 18. duci h hoc mo. dicitur l(p1).<Ziiol3ico9123i' dici potuit hoc modo s(p2, dici potuit hoc modo dicitur cp) 19. citum fi]ar,Lamb. ordiuandi ur 20. digu. qu. ocp. Lamb. 21. coup. hc compararetur lox accommodetur ocp autem est l,cpbQ12 est aut. 5 22. tunc £

13*

L96 CORNU II l RHETORK ORI M XXVI, \l \ II. ;,<< 60.

nos probamus, aliquam peni negamus assc similem. m pauio mtir quom >/>■ cursurilnu atur. per negationem dtcetur

probandi causa hoc modo: neque equos indomitus, quamvis bene natura conpositus ^t. idoneus i><>t' td eas utili

rantur ab equo : neque homo indoctus, .iiimn sit ingeniosus, ad virtutem potesl pervenire. hoc probabilius factum est, quod nia^is esl veri siinile, non p< virtutem sine doctrina conparari, quoniam nc equos quideni indomitus idoneus possil i - tumptum e$t probundi

nua dietum esl autem per ncxutionem; i<l enim perspi KLViioocuom est dc primo simililudinis verbo. apertiua « I i« * - 1 1 « l i

caus ■<>' m l modo : in amicitia geren

urrendi i ita convenil exerceri, ut.

>it , \ enire ; il productus sludio el

ii.n-s ull procurras. nam li<"- simile est sumptum,

nt apei uus itur, mala rution qui reprehen

<i,int «'(.n, qui verb sl mortem amici liberos <ni-

cuslodiant, prop ,...l in cursore tantum vclocitatis csse

oportcat, ul ur ultra linem, in amico tnntum benivo

jn lentiae, ut ultra quam amicus sentire |>..^sit procurral ni/mi

i l '

1 . i'l tui

-

j f M0l b

q. qoidem kep

- hii /' doc

/i L<| deinde auu m |>- i d i<l cum p

. u II. nile dicitor

:<n simil ■ ■:. - .1. ]>.

- . |». d. ftimilitndo «l. |>. brer.

1 . - mile <l |>. i>r. </»' * toa d. e. ■ <l. .u-

tem | . e I - - ■ ■' i '' '' '"'e1 13. iie Ib h l \.

prod 15. ultro <

■ ., -. imptum SchuU >-\ g 16. <t ut

om. u malain ratinn.-m qp hn eom <|iii reprehend»!

a*r*oa)90l •p*»,3,Lamb. 17. am. 18. < istodioBt

u> qood ei in corsore — et in amico vol3Q2<r.:i qo. .-t incorsione l> ijii. i:i - epl <1<- ■ : 19, Btudiom ut elT. fr

usqne ail ftnem >**,2,rraj)/'«o*f '*e,3 in am. — studio om. t ia amici- cta (/2i"oqp benivoleiniam h ben. studium ut ultra quam quod ami-

XI.YII. 60.

VI» C. HERENNIUM 1111. 197

ttae shntio. dictum autem $imile <'-t per brevitateiti; non enirn ita, ut in ceteria rebus, res ah re separata -•-'. sei utra que res coniuncte et confuse conparata. ante oculos po- nendi negoti eausa tumefur stmtiitudo, quom dicetur /»■>■ conia- Honem sic: uti citharoedus, quom prodierit optime vestitus,s pallam inauratam indutus, ''11111 ebiamyde purpurea variis co- loribus Lntexta '-t cum corona magua fulgentibus gemmis in- luminata, citharam tenens exornatissumam auro «-t ebore distinctam, ipse praeterea forma et specie ^it «'t statura ad- posita ad dignhatem, si, quom maguam populo conmoverit 10 his rebus expectationem , repente silentio facto vocem initt.it bissumam « - 1 1 1 1 1 turpissumo eorporis motu, quo melius or- natus el magis fueril expectatus, eo magis derisus «-t con- temptus eicitur; item, si quis iu exeelso !<"•" el in m.iuni^ ac locupletibus i-opiiv conlocatus fortunae muneribus et na- 15

turae '-"m lis omnibus abundabit, -i virtutis et artium, quae

magistrae sunt virtutis, egebit, quo magis «•'•tniN rebus erit .•..|iinxi^ et industrius expectatus, «■■> vehementius derisus

: - ■ ■' 3// ben. studium ut efferaiur nltra nnem pVP*1- *" bruil.r1*13*!»*^ um.tftepu1 ben. Btudium (cett. ora 1. esl autem sim. hobg

autem est Bim. -■ ulraque — pronunci il ieque — pronun-

tiatae a*tgbPvol •o,(alt. m.)*t>, Lamb. - \. sumi-

nii h -111111.!;. /. Bim. diciturAa1 Bim. dicetnT pn Bim. ul dicitnr f stm. cum dic. rbg cum dic. om. oqjP,?1! ilt. m .) 6. pallam inanratam epn

>■',- pala inaurata h palla inaur. g indnctus p induitnr hen induta pJ cnm clamidem pnrpuream ep cuncla i«l e^t pnrpuream h cum

clamide purp. n variis corporis 1 7. sint texta h la ma-

gna fulg. h magna rn%. rpnu.-i.t8 cor. magna magnis fulg.

u^o^pr. m.) cor. aur. magnis ? (o1 [ah. m.]//? ) fulg. gemm. om. /l inlnminata h 9. forma sp. n rulp. u1 1". .d 0111. uJ po-

puli o23f magno popnlo in comitiis rebus n cum norilicis rebns A

comitiorc reb. e commorit iis reb. p curutis reb. u1 commoverit his reb. u*qp 11. voc. mittat l,2(al),Off voc. emittat ? ( mutai r)

12. aceruiss. A sit orn. wo1 orn. >it et cbl- exorn. sit et vo* 13. fuerit et magis g except. hnua* 14. deicitur u ita qp 15. et

locupl. t8g et in loc. p3 conlatis u1 16. omuib. om. tdP* ha-

bundavit Aa abuadaverit rp3 virtutis et art. om. u et artium quae virt. om. hnalf 17. mag. non sunt n magistrae om. alg sunt Ap1 sumptibus egeb. p^u^fl sunt virtmis e^. qp sumptibus egeb. d (sic) 18. eopiosins / indnstrins u.-l.tl+g1 indnstriis hepnk indnstris llvoli

19G CORMFll 1 RHETORICOR1 M XI Vn,XLVlII.60 6J

et contemptus ex omni conventu bonorum eicietur. boc si miir exornatione utriusque rei, alterius inertiae artificu alte rius Btuititia ^imiii ratione coniata, sub aspeetus omnium reni ■. ixiiuii subiecit; dictum autem est per conlationem, proptereu , quod proposita similitudine paria ^iint omnia relata.

In Bimiiibus ops oportebit diligenter, ut, quom rem

referamus simiiem, cuius rei causa similitudinem adtuleri inih. verba ad simiiitudinem hab( imus adcommodata. i<l esl huius iii". li : ita nt hirundines aestivo tempore praesto Bunt, 10 frigore pulsae recedunL . . ex eadem similitudine nunc pei islationem verba sumimus: item falsi amici sereno vitae tempore praesto sunt; simul atque hiemem fortunae vide runt, devolan! otnnes. Be1 inventio similium lacilis erit, bj <ini sibi oiimis res animantis el inanimas, mutas >t <-l«<i|ii<'ii ii tis, feras et mansuetas, lei I maritimas, artiflcios

inlufttris a*r ; I • '

- . indostrius ei

1 y..T I I . Ii.n - 1 1 II 1 1.' « ll>" Mlllill

p ■ ....'. |. , | .ili. ini artiflcis a. Btultilia i>nk iltitiae h alt. inerti

. ' tli. inei liae ai liftt ia sciliret a. t ■ ■ td. Btullitia /' all .

.ii. ii alt. Blultiti ii - a*gd alt.

i. t. a. Btnltiti i - vb < - *(alt. m.) alt. inst . ...

atque >. stulti e Btultitiae /' a. inscitia .

:t. n- fppkai /" / • 1 8 jpei tu

ispecluin g - 't ' in /'»//'* l. Bubiciet '/'(>'

Bubiicii Bubiicii '/ propt. om. dt* ■>. posita s'oo( appo

iu simililud '• insimilitudine e1

dilig. op. qp - hp%n . — ramus i/J ' aflera

iinis 5 causaro h 8. '/ / ' * • /•/» ' 3 <.i. erund.

fin iinii.t. 10. inlaa h el ex dt*otpo*' II. tumuu

tui iil-i /< iii-in lf2,«J i ta g ritatem /' 12. Bunl si

rentum atqne ?r snnl -i nives atque alf,dl*o* (*nivem) fort. hiem. ;/p2 viderunl hpitpkxr riderinl <j 13. -i qui t si <|ni<l n si quisque b -i .|ui- ? 11. -iiii ..iii. - . . - animantes <-t ina

nimas /jtc animantes el inanimantes hkp,2(a%),tdl*d{ atqueJ),loa; anin inanimalaa c animatas <-t inanimal tanim. om. vo*tp) et loq.

E 15. terrestres s en lerr. e( ra . cetes mar. /> let

i- maritimis h terr. coetus .'t maritimas ""' terr. celestibns marit. /' terr. celestes .•' mar. tl*d,P (om. el ) terr. el cel. mar. rp cel. terr. mar. og,r i .-t mar. i cel. .•! terr. el mar. a2/jgl23v artili

XI.YIII.XUX. 61, 62. AD C. HEREWIIM MII. L»9

natura conparatas, usitatas atque inusitatas frequenter ponere ante oculos poteril el ex his aliquam venari similitudinem, quae ;1I1, ornare aul docere aut apertiorem rem facere aul ponere ante oculos possit: non enim res tota totae rei ne-

cesse esl similis sit, se1 id ipsum, q I eonfertur, similitudi- 5

nem habeat oportet

Exemplum esl alicuius facti aul dicti praeteriti eum eertixLlX62 auctorte aomine propositio. Ld sumitur isdem de causis, quibus similitudo: rem ornatiorem facit, quom nullius rei nisi dignitatis causa sumitur; apertiorem, quom id, quod sil op- 10 scurius, magis dilucidum reddit; probabiliorem , quom magis

. similem facit; ante oculos ponit, quom exprimit omnia perspicue, ut res prope dicam manu temptari possit. unius cuiusque generis singula subiecissemus exempia, nisi exem- plum quod genus esset, in expolitione demonstrassemus el is causas sumendi in similitudine aperuissemus : qua re lioliu- inus neque pauca, quo minus intellegeretur, neque re intellecta

plura scribere.

[mago esl formae cum forma cum quadam similitudine conlatio. haec sumitur aut laudis aut vituperationis causa: 20 Laudis eausa sic: inibal in proelium corpore tauri validissumi,

eiosa oatura />u\2.» artificioaas una aat. epwft1 art. el uui 1. * art.

lb ii.u. p»(pr. >"•) artiflcios casu nat. t (sie) artifloioao casu aat. vo3 artificiosas i tsu aat. l3dcp artiflcio caan oat. s Ccaau om. q3) Sc.: artificiosas et oatura

1. eomparata suscitataa n vitatas^1 et inus. vo3 atque imis. om. dl* I, |Ml„. a< oc.poterit^ 2. venerarir Fo.: aliquam invenire 3. orn. doc. fi orn. poterit f exorn. o<p doc. poterit u* spem. fac. hn I. ante

oc.pon.0 tota totae l,2,to<prdl™*vo** Priscian. VI, 1, (678, 39), qui

',.„•„»' tota toti s 5. sed id ipsum quod 1 sed id quod voa sed ad

i,,s. .,....,1 obl* sed ips. qu. rH^Q^cp sed ad ips. ad <|"- sr("'2) °onfer ,,„■ toylW3 confereturs 6. oporteat^ 7. est om. p 8.

praeposito h isdem henfiQ1 hisdem 2,cg eisd. oq* 9. eJ rem oa olKus rei c 10. ap. rem. <p ap. facil a9 obscurum todl31 11.

redditur t 13. prope dicam 1(/j'u') prope dicta p*p*,2,trvo'bQl di- cta prope ^?2 proprie dicta o<pl 3ivo V dict. proprie q3 tempt. nepa coyhcp 14. subiceremus ra et exempl. aawo13,3 15. geu. esl

/*«oief"»,3 est geu. # expoliat. /> (sic) explic. c 10. in simili-

Lodinem /«?»' voluimus e2» nolumus lu/ 1". perpauca ^ 18-

phis 7T persc. 9' 19. est similis form. ocpbQ1 est fo. si.n. Q3

•20 sum. laud. b laud. vit. «1 21. inibat in pr. hp* n^ cbvo3 ibat iu

200 CORNIFIC] RHETORICORUM XLIX.6a

Inpetu leonis acemuni similis; vituperationis, ul in odium aut in iii\i<!i.un aut in contemptionem adduoat: ul in odium hoc modo: iste qui cotidie per forum medium tamquara iubatus draco serpil dentibus aduncis aspectu rabido ->|»iritii vene-

i uato, circuminspectans buc el illuc, si quem reperiat, cui ali- «iui<l mali fmiiiinis adflare ore, attingere dentibus insecare, lingua e possit; ul in invidiam adducat, hoc modo:

iste, qui divitias suas iactans, sicul gallus <• Phrygia autario- tus quispiam, depressus el oneratus auro clamal el deie,rat;

Mi ut in contemptionem, sic: iste, <iui tamquam cochlea apscon

pr. ep*a* -.) ibanl iu pr. ftrPo**g peotore do' auri // \aliili>-

simum impetura h validissimum pectua « I Bimilis om. p%$1(a}yrotpg

simili V"1 v,t- ' '" '" odium aul in invidiam aul in con-

temptionem adducat. ul in • >tl i i ■ , , ■ hoc modo /3 nl in odtura indu< :<i aul

in inv. aut i! dicai boc modo p1 ui aui i I. add. hoc

modo </ i • iii i I. ducal li. mo. (j3 ui in od. add. h. mo. ~r

:<.. iste • i « i i I ( « ' ).</ ' ■ cott. '■<// med. om. to* vibratus

bl* iovatur // i ispectu i ibido ■.|>iiiiu venenata l**t*ox asp. rab.

• ; ip. rab. g ( i ipido hp,2,ol*,*0 venenatu 6)

cuminsp. tii |uidem // repp. • 6 ifflare ore 1./-'

iil. ■|n.in ore s dent. ora. // insecc, /< isparg. hp

ul inv. hoc in. b 8 i ? gallus /' .-I phr.

i A phrocia >• phroi 2 haur. h* 9. '|nis|>.

— deieral om. // depressua oneratus tbo* depressua om. a*bl9vo1'

depreh. el honeratusc depreh. el ornatus dl* claraat om. bl*volg <■! de ieral efa1 ^hpTcp,1 ('sieul iste') <■! <l. m contemna-

uir. Bic d. iii cootempnatus sil -.. i. < > ' ei d. aul in conteraptio

aem s. i. p* el deliral i itemplionem b. i. a*vo*olg,v ('itera cont/l el

del. <■! contempnitnr in contemtionera sic iste r efl del. el conlemtu b. i. I* el <1<-I. el oontempnitur b. i.t*volt el del. ei contempnii b. iste b el del. rte /' el deierat. contemptus i tusa sumitm p.*,a1(mg.) 10. qui om. ool<J coclea epp*abgtpc cocleam hpxt cochleas po1 abscondens el reten- tansaese tacitns qnoquomodo Bittutnscnm domo sua comeditur et aufertui / -• el r. 9. i. iit quomodo bH tutus cum d. tota nt comedatur aufertur Q- absc. el r. -. t. cum «I. totns comeditnr el auf. tvo"2 abs. e. r. s. t. cum totus d. auf. el com. p^pr. m.) abs. ret. b. i. quomodo ul tutus .om. auf. 1 i ibscondent3 // 'el ret.' p») ibsc. el r. s. t. q. n. t. <-om. et

auf. 2 i tantus /' quomodo vivat' a) abs. <•. r. s. t. quomodo sit

t. com. et auf. ll (nni. i abs. e. r. s. t. q. b. t. c. d. sua

nt eomedatur e. auf. A abse. e. r. b. tacite c. d. totus ut comedatur auf. /-'.//( taoitus ),vol* c. d. Bna t. n. c. auf. vo1* abs. retentat sese tacite <•. d. t. ut comedatur aufertur a*bo*v,c (Om. 'auf.') obcondens et retentat s. t. q. nt totus comedatur el auffertur u2 absc. retentat s. t.

XI. IX. L. 62, 63. AD C HERENMEM IIII. 201

denS et retentans sese tacitus, quoquo modo ut sit tutus, cum domo sua comeditur et aufertur.

Ecfictio est, quom exprimitur atque ecfingitur verbis cor- 63 poris cuiuspiam forma, quoad satis sit ad intellegendum, hoc modo: hunc, iudices, dico rubrum brevem incurvom canum s subcrispum caesium, eui sane magna est in mento cicatrix, ^i ([iio modo potesl \ni>is in memoriam redire. habet haec exornatio quom utilitatem, >i quem velis demonstrare, tum venustatem, si breviter el dilucide facta est.

Notatio est, quom alicuius natura eertis describitur sknis, l quae, sicuti notae quaedam, naturae sunt adtributa; ut si ve- n lis non divitem, set ostentatorem pecuniae gloriosum descri- bere, 'iste', inquias, eiudices, qui, se dici divitem putat esse praeclarum, primum nunc videte, quo voltu nos intueatur: nonne vobis videtur dicerej darem, si milii molesti non esse- is tis? quom vero sinistra mentum sublevat, existumat se gem- mae nitore et auri splendore aspectus omnium perstring-ere. quom puerum respicit hunc unum, quem ego novi, vos non

domi totns nt com. auf. oMalt. m.) absc. et retentans s. t. c. domo sua totus aufertnr ut comedatur /: absc. ■-. r. se t. e. d. totus sic ut tutus con- datur et auf. cp.o ('sic condatur) auferetnr h,al Sc: quoquO modo ut si t tutus etc.

3. effectio hntj2 effeccio u affectio l3vo]g{Q12 affectacio c 4. quod ad hg 5. hnnc om. h indicum dico u incoruum h 7. venire o 8. tum util. ecgcp si qua ul ostendere oo3,Lamb. '.). invenustatem e tum vetiistatem ul est facta cp facta sit p3, Lamb. 10. a certis h

11. notae ([iiae hen attributae alf adt. sunt ocp 12. ost. pecunio- sum atocpcbg,Qi2v ( pecuniorum) ost. pecuniosi l./pal.46 p3 Sc.: ost. pecuuiae gloriosum discr. h dicere aliasdescr. I* 13. et isie t iste om. h. inquias h inquies 5 (ita inquies iste ocp) si se f sese dicit div. esse t div. dici g putabat \,f (non a) div. putat d.

pr. esse o Fo: putat rem esse praeclaram 11. primum vid. nunc cQ^bg v. pr. nunc ol v. nunc primo p3 pr. non vid. 71 nunc om. ocp qui vultu p1 15. nuni vob. I- dic. vid. c dant si hepu darem

si 7ibl2vo3co-v darem vobis si «2p'^ daretis mihi Iocum (i9,2,tiX3Q3 da- rem vobis locum dl*S dare ve) daretis locum vox,*(j>r. m.) 16. ma— num sinistram subl. u sinistram man. subl. p1 sinistrumentum subl. h

sinistrum mentum subl. en sublevabit epamtrbPvo13 cg sublevabat u sub- levabit te h existimabit f se a gemmae g 17. nitorem — splen- dorem hep1 hominum <po3 praestr. dvo13 18. hunc om. to ego

om. bl2*voxgcp notavi — notavisse vo- non arbilrantur h nou arb.

202 i ORNIFICl RHET0RIC0R1 M i .63.

arbitror, alio nomine appellat, deinde alioatque alio. 'atheus tu' 1 1 1 • i « i i r '\i-ni. Sannio, n<' quid isti barbari turbent' ul i-initi. qui audiunt, unum putenl seiigi de inultis: ei dicil in .nii.iii. ut aul domi lectuli sternantur aul ab avonculo n . tui Aethiops, qui ad balneas veniat, aut asturconi locus ante inni -iiuiii detur aui aliquod rragile falso choragium rylo- riae conparetur; deinde exclamat, ul <>iihh'*« audiant ' videto, ut diligenter numerentur, »i potesl, ante noctem.' puer, qui i.iin bene naturam novit, 'tu alios mittas oportet* inquil 'si

1« hodie vis transnumerai ' inquil (duc tecum Libanum

• •t Sosiam.' .' deinde casu veniunt homini huspiirv

quos iste splendide, dum peregrinabatur, invitarat: <\ ea re homo hercle sane conturbatur sel tamen i \iti<> naturae non recedit: 'bene' inquil ' facitis, quom venitis; sel rectius re-

i . cissetis, si ad inr domum recta abissetis.' 'id fecissemus',

1 ' hetu iii /"( '.- i.l. ex

tii kbt*90lc tun . s inquid u.u'1 inquain «'/" venis

aiin ii.- quii li\ix n equidem '//' barbaros A is

- J, ' lll> . - /! 'l/'i.'J./ tlll

benl fi,j>u'k<i, stupenl ?r tmi' i .'.'./ perturbenl a*gd,

Lamb. conturbenl "f(Q[ Lurbenlui r conturbanlur l* indienl epitfi,

2(a ' ( putanl /<// u ' ),2,ti aligi g

I. ir luI ut <; lecli fjg1 ■ >.

,i.l li.iln. oiii. '/'/' aui detur om. '/ lostium hbce-l*tp ->\\

■jiii.l l./.p'-' »0 I.- ralsae ?("2) gloria ■

■iii /< T iil ..iii. <■ \ idele • ' ide t*c

, iea bene num, <//' aumerentur Ajca,toq>/,,*f1pl,0f3 nun

iam .|ui '-" qui eara A qui ( i.tm )

qui banc //("-'»".<' J< qui banc iam ar* qui bene iara

q< '.i. oaturam l('naturae' h)2,rcQ*bvg ualuram bominia fp bom. nat.

^ i ii iM // mitias 1.'-' in illoa n. ... ' piures m. *i alioa iii i - -i ho< <!"■ iinii iiuiii. // lo. duo lecum / liba

niii iii ,t/! II. i ine . I • l.">|>. I" li"-|>. Ii.jiii. =r 12« quos isle

dum splendide peregrinabatur invitai [u. i. 'I- ». peregrinaretui

,i pal.1 q. i. '1. >. peregrinatur iuvital kb, pab* q. i- «I. 8. itui 1,2 i |" - ' |..l."' i'niil) qui istum spl. iIimh |"

■ ui Lnvitarunt /.o'(.tlt. m.) qui istum .1. >. p. invitanl '• q. i. s. ,1. peregrinaretui receperunl a*ttpg,OQ*,L&mb. i receperanl ) q. i. 'I. |>. b. Busceperunl p- q. i. rec. 'I. B. peregrinarentur b q. i. ». ree. dum hic

inaretnr o Sc: quoa iste Bpleudide, dum peregrioabatur,

invitaral I 3. bom n. '//* sane om. 2(a')r/3, not. A II. re

cedel hn \~>. ;<<l meam toipl**cQ*9 recta ria 7r2uVo' reete hpAg

L, LI. 63, 64. AD C HERENNIUM 1111. '203

inquiunt illi esi domum novissemus.9 ca1 istud qmdem t'a- cile luif undelibel invenire: verum ttemecum.9 secuntur illi. sermo interea huius consumitur omnis in ostentatione: quae iit. in agris frumenta <-iiins modi sint, negat se, quia viiiae incensae sint, accedere posse, nec aedificare etiam nunc au- .» dere; ctametsi in Tusculano quidem coepi insanire et in is dem fundamentis aedificare.' dum haec loquitur, venit ini.ioi aedis quasdam, in quibus sodalitium erat eodem <li<.' ruturum; <iii<) iste pro notitia <l<>niini . i * ■ « I i 1 1 1 1 1 ingreditur cum hospitibus. Miic' inquit 'habito.' perspicit argentum, <|ii<«l eral expo- m situm, visil triclinium stratum, probat. .i<'<v<lit servolus, * 1 i -

ch I ini in aurem dominum iam venturum, si velil exire.

citanr'." in<|nit ceamus li<^i>it<.'v: frater venil <'\ FaJerno: ego iili obviam pergam ; \<>> buc decuma venitote.' hospites disce- dunt, iste se raptim domum suam <-<.ni<-it: illi decuma, quo k iUsserat, veniunt, quaerunt hunc, reperiunt, domus cuiasit: in deversorium derisi conferunt sese. vident hominem postero

. om. o1 --• h/l.toiiro^ijj' •_>. ite mecum jr2qp isle mecurn

vii " item eum e item equum hpnu1 i aeq. n\ euntem illura ? (u2: eun ieni eum /• illum e mite v) secuntui habg geq. illi /• '.\. huins int. f huiusmodi int. t int. huiusm. o omuis om. oq"1 1. frumenti fi^a1 >t. u' sint u2 .".. cens. o Bunt co'-d'f acc. aon ;

(sic) acc. nunc non possc c etiam aon aud. u ' etiam nec aud. t li. quidem om. u'd incepi 1*10*0* cepit u1/ insanire <<iepi r

isdem hcucij hisdem pn/iho' iisd. qp hiisd. o3 eisd. p2i' 7. cum c

convenit vo3 8. nbi sod. dl* sodalic. henog ead. oo3 9: quod

hnay prae h domne diam. \.2{ax) dominae edium t aedium om.

dl* intej^ro e in integro hp' nul 1(). abito n habitato t perspicitur

l,Pfl prospicit vo'i3 autem quod hpnui* ( quid n) au quod /' au- tem argentum quod a*tr appositnm l[*o'2cp 11. \ risit tricl. erbdcQltp aisil tricl. v ut sit tr. kflo3 111 tit tr. /' ut si tr. hpnua vidit tr. p2 probatui' td accedat h accessil c servulis h servus ocpo- 12. in aurem /' clare k (sic) clam u-.'2 dare ?(a2f- ).Lamli. dominum

clare <p iamiam d iam exire \b*al*g& 13. itanesl u-.'2./0 tV. 111. 11- ven. «3/>/-;'c,3pi 2j,,^ jr_ inqnid vcn. u Saijerno o2i-qp 14. huc yos hcQl3vg decuma (iPa1 deinde n (sic) fos decima huc hora /l ad decimam ncpal.^fco1 2tv/,3 hosp. om. «' descend. ra reced. 0 15. paratim hf in dom. /'i'0'o1 conicit eog connicit p' coniecit sr

qnoniam iuss. n 16. hoc u1 domum ro 3 euias l cuius p12 cum absit do* 17. esse /< sese conf. der. 0 viderunt c postero die 7T/?*2. Lamb. posteridie pl postridie h postera die <s

204 CORNIFIC] RHETORICORUM 1.1,1.11.64.65.

die: narrant expostulant accusant: ait iste eos similitudine loci deceptos angiporto deerrasse; se eontra valitudinem suam atl noctem multam expectasse. Sannioni puero negotium de- «liT.it, ut \;isa vestimenta pueros rogaret: servolus non

b inurbanus satis strenue el concinne conpararat: iste bospites domum dedueit, ail se aedis maximas cuidam amico ad nuptias commodasse. nuntiat puer argentum repeti pertimuerat • ■iiiiii. qui commodarat — 'apage, inquit eaedis commodavi, iaiiiili.ini dedi: argentum quoque vult? tametsi hospites habeo,

N) tamen utatur licet, nos Samiis delectabimur.' quid ego, quae deinde ecficiat, narrem? eius modi es1 hominis natura, ut, quae singulis diebus ecficit gloria atque ostentatione, ea \i\

65 annuo Ber ne enarrare possim. Iiuins modi notationes,

quae describunt, quid consentaneum sit unius cuiusque natu-

15 rae, veheraenter habent magnam delectationem : totam enim naturam cuiuspiam ponunl ante oeulos aul gioriosi, ut nos exempli causa coeperamus, aul in\i<li aul timidi aut avari ambitiosi amatoris luxuriosi furis quadruplatoris ; denique cu-

19 iusvis studium protrahi potesl in medium tali notatione. i-ii S rmocinatio est, quom alicui personae sermo adtribui-

I. :n iste -'('/' - 'ii / ".'. loci om. nrp in ang. vo*q* an

giportu irfnll^i ■', ' '<i tuto hepu-f ang. tuo (suprasc. '-imili') n

ing. k ang. postnlanl toto t,a* ang. toto s Sc: angiporto de

err. se nXic.-n.i el Be q" se s valitud. heu-aotpg :t. an-

nioni / I. el \ ■-' u1 pitp,tdP*vo*Q% rogassel ha}f ■

a*r servulos — inurbanos 1 ('urb/ /i\.2.io(il'o t) 5. com- pararel et comparare /** comparal ? Sc: compararat hosp. suos dt*Q* hosp. dom. suam c 6. deducti b ait sed maxime os cuid. h aed. Buas max. dl* max. ed. cb am. cuid. eb cuid. am. suo dl* 7. accomm. rocpt/P^vo^Q-g commend. q3 8. commodav. ocpcp accommodar. c apage \.n't apages /" apagete s (Lamb.) 9. quoque om. o lamenetsi ">p. h abeo h habeam cp 10. licel om. ///* Bamis h samniis « quod ax ergo ocp queque al 11. "ff. h parem

a

l.'2(</') efficiet (i Sc: e c 1 i « i t 13. euarrasse (t*,2(al) natio-

nes / 14. quod heii^Q^cp sil mius cuiusq. n sicut ius cuiu-i|. sil ut uniusc. ii (sic) 15. magnam om. I* 10. antc o. pon. bg 17.

exemp. om. al ceperamus huoh ceperim q1 mundi t aut om. u,lQ2i tumidi entirb aut tim. om. c 18. aut aml). o3va lux. furiosi

/- lux. furiosi furis c cuius st. ft2,2(a!) 19. trahi l* notione

u-.2tal) '20. sermotin. h asscribitur dl*

LII. 65. AD C, HERENNIUM IIII. 205

tur et is exponitur cum ratione dignitatis, hoc pacto : quom militibus arbs redundaret et omnes timore oppressi domi con- tinerentur, venit iste cum sag-o g-ladio succinctus tenens ia- culum; tres adulescentes homines simili ornatu subse- cuntur; inrumpit in aedis subito, deinde magna voce lubis est' inquit e iste beatus aedium dominus, qui non mihi prae- sto fuit? quid tacetis?' hic alii omnes stupidi timore obmutue- runt : uxor illius infelicissumi cum maxumo fletn ad istius pedes abiecit sese: 'parce,' inquit fet per quae tiia dulcis- suma sunl in vita, miserere nostri: noli extingnere extinctos; w fer mansuete fortunam. nos quoque fuimus beati: nosce te esse hominem.' equin illum mihi datis ac vos auribus meis opplorare desinitis? non abibo.5 illi nuntiatur interea venisse istuni et cum clamore maxumo mortem minari. quod simul ut audivit, eheus' inquit Gorgiae pediseco puerorum 'apsconde is pueros , defende. fac , nt incolumis adulescentia sit.' vix

1. .-t his eu exprimitur I1 ■>. nrbs capta g 3. retiu. vo3 ten. c iste om. «' in manu gladium dl* in mami iac. p2 iac. in nianu ocp baculum h 4. in adnliscentes h iu adol. p^nu^k quin adol. e adol. p*alS quinqne ad. gr Sc.: tres ad. homines l,fro*g hominem g- habitn l* subsec. ubgQ12 5. iumpit hpnufrb irrupit eal/P^Q13 armpitc irrumpit qp deinde om. h dixit magnafc-g9 maxima p'^qp,3 voce om. a1 ubi est inquit iste 7r ubi est iste inq. cp ubi e. iste b. inq. g- 6. dom. edium g qui non mihi eut quid non mihi lxvol qui mihi non v quin mihi s" ('qni mihi' f) fit. Oud. Or. cnr milii pr. non fuit c 7. hic tales h omnes stup. obm. I3 homiues l* tumore h 8. magno /23c 0. adiecit tl1 Q3vg proiec. dl* iniec. /3 subiec. vo3 per te a2 cvo^^cq1 </,3 iuq. et quae hp'n inq. per quae p- et per ea quae «r Sc.:

et per quae 10. sunt om. h ext. enua 11. beat. fuim. og nosse f 12. hom. esse tbcg13v qnin Uu1) at ille qnin <s (p- ; eat ille cur — noa datis' a-) date — desinite tl3*Q3 13. oppl. aur. meis cbo13gv

('appl.' ecv) desinetis bcQ^v nam rb abibo e habebo u1 habe- bat h hahibit fi2 abiit r adibit q3 abibit $■ ille ualtQ3 inlerea ve- nisse facium est et clamore I.Pq3 int. sedisse f. e. e. cl. f 14. istum int. ven. ex cl. r int. hunc ven. et cum cl. dl*ocpQ- int. ven. istum et cl. s"(a2) Sc. : interea v. istum et cum cl. simulac cp 15. ati-

divi eos inq. h audiunt t pedisequo d pedissequo p^u1 pendens equo h,™1 ('pedagogus jt2) pedisequa 2, cp pedissequa g Sc. : Gorgiae pe- diseoo 16. defende pu. defende o defende eos a2 ut inc. adulesc. sit k ut incolumis adulescentiam h ut incol. sit ad. g(tincolnmes')pB,2.fcH 13 *vo2S ut inc. adolescentia p^TZu^gr1"2 ut incolumes ad adolescentiam perdueas <5(a2)

•2()ii CORNIFICl RHETORICORl M l.ll. 65.

haec dixerat, quom ecee iste 'praesto ades' iii<|iiit *au- dax? intii \«.\ mea tii>i vitam aderait? exple meas inimicitias el iracundiam satura tuo — . 1 1 1 ^: 1 1 i 1 1 < • . ' Ule cuni magno spiritu everebar,J inquil ene plane victus essem: nunc video: iudicio

.-, mecura contendere non \i--. ui>i superari turpissumum superare pulcherrumum <>t; interficere vis: occides equidem, sel vic- tut Don peribo.' cut in extremo vitae tempore et sententias eloqueris neque ei, quem vides dominari, vis supplicare?' tuni mulier 'immo quidem ill<' rogal el supplicat: Bel tu,

iii quaeso, conmovere; el tu, per deos' inquit 'hunc examplexare: dominus est, vicit liii- te; vince tu nunc animum.' 'quin de ^ini^/ inquh cuxor, loqui, quae me digna non sunt? tace el quae curanda sunt, cura. tu cessas mihi vitam, tiiii omnem bene vivendi spem mea morte eripere?5 isle mulierem reppu-

15 lit :iii se lamentantem, illi nescio quid incipienti dicere, q I

1. dixii il - Tn ' etiam Bedes pal.1 sedel e Bodes //'-' Bedes g aud. iii. | u 2 Dum vox *\ aon \i\ ////' aon \i- ep*nfi,2

ni. -a \..\. bgcQlt in. .uii vitam // iniin. meas ti -\. i m. dt*

1. \ii.ii.n / verba l._.y12 rerba dabat. metuebam ocp rerba metue-

liani ? ( \ era >•"' i iudicio me< ktd,e ( iudicium') iO mec. j_ (sic) tu mec.

/'.'.'.'"m1 Bom mec. h lu iudicio mec. u-i 'tu' - ■ 1 1 _ m. ).y in iadicio i ■. g

(</'. Buprae | . / Beperari e lurp. Bup. c turp. Bup. pulc.

eo Bup. esl turp. ei sup. pulc. H* Bup. turp. eaj et -u|>. pulc. o*,Lamb. sup. turp. el —ii i • . pulc est g 6. int. \i- 1.-./ int. \i- me bdco1 int.

"!•' vi- 5 idea equidem pA,2(a1),_r !■<- eq. w>' oocidere qu.

tt.u ' occides qu. u-/>d occide qu. < idar rf/*oa oeoidar qu. _ (A)

7. m in extremo //<'u,ul in .'xir. 7r_ ail in extr. o9_**_oJ at in extr. _• Fo: augaris i u extr. temp, eese sententia eloq. // temp. e4 senten- lias el. '/'.tu,'.'./'!'»12 etiam t. -. el. . temp. etiam -. toq. ro^pal.^om.

I".|.'i temp. Beatentioee loq. a*f*0 temp. etiam Bent. loq. ? (Lamb.)

8. aonque u nunquam h quem <>in. u ' rides ul Buppl, // '••. tum mul. "iii. /' iuini" quidem iste p8#,Lamb. rog. suppl. u LO. commo

P, Lamb. amplex. Aqp, Lamb. exemplare _ 11. viiait hic u iii cince o> vince aunc tu /2 vicet auncA tuum an. I2 an, tuum lfgco* quid des. 11/y'u1) (juid uuii des. .' cur des. ft2 our \\<>\\ des. _f/>2 ) quin Oudendorp 12. loqui >>iu. /< sint }iepxn 13. el cura q. cur. suut // iiiia "ln. // tibiqne ocp 14. bcne om. dl* firentem sp. h iu-

•/entem sp. u2 meam mores Bemper h[i>* meam morum semper ep7tu-> . u1/" mea morte auferre «2 mea eripere morte /• mea iu morte dirimit / mea m. dirimere l3g- mea m. adimere r//4oa5 mea m. eripere ? Ki>: mea interuecione erip. ». mea interemtione erip. is mul. Ovcp13 repp. ■ku.^qq'1 pepulit u2/. lepellit bl2vo3vcgl 15. ab se <?u '//diip1

LII. LIII. 65, 66. AD C. HERENNIUM 1111. 207

(lignuni videlicet illins virtute esset, gladhun in latere defixit. puto in hoc exemplo datiun esse uni cuique sermonem ad dignitatem adcommodatum: id quod oportet in hoc genere opservare. sunt item sermocinationes consequentes hoc genus: enam quid putamus illos dicturos, si hoc iudicaritis? nonne s omnes hac utentur oratione?' deinde subicere sermonem.

Conformatio est, quom aliqua, quaenon adesj, personaLlil«6 confingitur, quasi adsit, aut quom res muta aut informis lil eloquens et forma ei et oratio adtribuitur ad dignitatem ad commodata aut actio quaedam, hoc pacto: quod sinunchaec io urbs invictissuma vocem mittat, non hoc pacto loquatur? ego illa plurumis tropaeis ornata, triumphis ditata certissumis, cla- lissmiiis locupletata victoriis nunc vostris seditionibus, o ci- ves, vexor, quam dolis malitiosa Karthago, viribus probata Numantia, disciplinis erudita Corinthus labefactare non potuit, is eam patimini nunc ab homunculis deterrumis proteri atque conculcari? item: quodsi nunc L. ille Brutus reviviscat et hic ante pedes vostros adsit, non hac utatur oratione: ego reges

ille eu:2(al) 1. illius laude g 2. datum /n2/" dalo hepa* doctos

c datos gr sermouem e sermonis (i*,2(al) sermones s 3. adcom

modatur h accommodatum e adcommodum u accommodati. * .p accommo

datios f accommodatos sr id quidem qp id oiu. atl34Q? scilicel

id qu. r hoc om. hcpn:2(a*) conservari bccp,*0 observari volov 5. sic hoc u.1 iudicaritis e*pn 0. omnes hac nt. epfiatQ2,*0 omnes lioc ut. h homines hac ut. n omn. ut. hac flbQ,3g utemur iivo1 utuntur l*vo3 ratione l2Q*vg dicit subic. h subice c serm. debet q2v de- bet serm. r 7. est malis qua p1 est animalis quam h quaedam

pers. h quae non ad. pers. c quae non assit peis. g 8. aut itffirmis sit h et infonn. iit bPvo*e 9. loquens q3S forma ei et or. hep*nku-:2, l-gd formei et or. p- forma et or. u-1 forma et or. ei ocp forma ei el ra- lio l formata ei et or. r fo. et ei rat. 13q3 fo. et ei or. s^Lamb.) 10.

sic. quodsi o haec om. b liaec verbis fil 11. invictiasimam h mittat 1 emittat cr(Lamb.) hoc modo oq2 hac voce g loquetur tl3*rQl loquit. q3 12. tropeis np-Q2 tropheis s tr. dedita b cl. ditata vict. u-2,2 ('locupl/ f-)J 13. nunc om. h,2 o cives om. l*oc o vexor civ. p 14. Kart. heag prolata b 15. chorint. itc 16. eam nou po-

tuit pat. h patimini hepncocpg patinum l patiemini s de ruinis h protrahi c et conc. g 17. quidsi cgv non lucius h L. om. t lu- cilius 912 ille lucius br. nc 1. brut. ille cp brevitus h revivescat n 18. nostros ov assit vgS si non hepfi ('non n) nonne l3 num 1*q1 utetur etocpl*vo3 non utatur hac c

•2n* CORNIFIC] RHETORICORUM LDI, LIV. 66, 67.

eieci, vos tyrannos introducitis ; ego libertatem, quae non ri.it, peperi, \ns partam servare non voltis; ego capitis mei periculo patriam liberavi, vos liberi sine perieulo esse nen curatis? haec exornatio in pluris res mmutas atque manimas » transfertur , sel proficit plurumum in amplificationis partibus et conmiserationis.

61 Significatio esl res, quae |>lu^ in suspitione relinquil quam

positum esl i atione. ea lit per exuperationem ambiguom

consequentiam abscisionem similitudinem : per exuperationem,

itquom plus est dictum, quam patitur veritas, augendae suspi- tionis causa, sic: lii<- de tanto patrimonio tam cito testum, quo sil.i petal ignem, non reliquit. per ambiguom, quom verbum potest in duas plurisve sententias accipi, sel accipi- 1 1 1 1 iii eam partem, quam \"it is, qui dixit: ut <l«- eo si «li-

m cas, qui multas hereditates adierit: prospice tu, qui plurumum

Livcernis. ambigua quera ad modum vitanda sunt, quae opscu-

i.iiii reddunl orationem, item haec consequenda, quae eonfi-

eiunl huius modi significationem. ea reperientur facile, si no-

verimus el animum advorterimus verborum ancipites au1 mul-

30 ti|ilici^ potestates. per consequentiam significatio est, quom

1. tir. Trttrqp -j. pai atara f mei om. o 4. haec conflrm. hf h. conform. ? Sc: haec exornatio enm in // I. «r. in ul (sie) licel in .11 |il. res oni. h in mntas hn iumutas />' atque inaniraaa nl transferatur ]> atq. inanima dnm tr. n atq. inanimalia utru feratur h atq. inanimalesnt tr. ku2 atq. inanimatas transferatnr <z(e; atq. inan/ om. /i3) Sc: transfertur 5. sed prof. 1 i -i ft),»oa tamen prof. p*,2,fomP gQp prof. hl3 mnltum W3 amplincationibus h 6. commiseratio 'i'i/t commiseratione s" ~. res om. »'«5' plus ora. h in signi- ncatione u'« 8. eznb. tdl* exup. ena*bwp 0. per repet. qnater /'«o1 abscisionem heizcocpby abscisa ? 1". qui h dict. est ob est om. e patiatur h 11. cansa susp. u testum quo k testam qua g ('qni' hp*ul) 12. sibi om. '//' ign. pet. c relinqnit fifv relinqnat b

13. pluiasve b vel in pl. o aententiae accepisse acc. h sed acc. tamen /14^12^,1-2.3 seci acc tautum vo3do<p sed tamen >• sed tum c acc. om. cv

14. in nnam l vide eos si dic. h si de eo dic. tocpg si dic. de eo dP- bcg12iv, Lamb. 15. audierit u1 persp. ocp illum qui dl* qui in plur. ti qui plurima vo3 qui mtiltum cv.'-i 16. ambiguo hp1 17. item l/ilfl1),^ ita ? hic !A 18. repp. h,'2 repetentur b facillime t l'.).anim.adv. 1 ( av.' u1) ad anim. adv. u2.a.f (\id animadv.') animadv. <s ef mult. c 20. significatio est cum pu,'l,tocp significatiotiemque n signi- ficatioue cum h significationum enm e sign. tit cum s

LIV. 67, 68. AD C. HERENNIUM IIII. 209

res, quae secuntur aliquam rem, dicuntur, ex quibus tota res relinquitur in suspitione, ut si salsamentari filio dicas: quiesce tu, cuius pater eubitis emungi solebat; per abcisionem, si, quom incipimus aliquid dicere, praecidimus et ex eo, quod iam diximus, satis relinquitur suspilionis, sic: qui ista forma el .. aetate nuper alienae domi . . . uolo plura dicere; per simi- litudinem, quom aiiqua re simili adlata nibil amplius dicimus, set ea significamus , quid sentiamus, hpc modo : noli, Sa- turnine, nimium populi frequentia fretus esse : inulti iacent Gracchi. haec exornatio plurumum festivitatis habet interdum io et diynitatis: sinit enim quiddam tacito oratore ipso audito- ii'in suspicari.

Brevitas est res ipsis tantum modo verbis necessariis 68 expedita, hoc modo: Lemnum praeteriens cepit; inde Thasi praesidmm reliquit, post urbem Lysimachiam sustnlit , inde is pulsus in Hellespontum statim potitur Abydo. item: modo

1. sequantur l(fi' )lrbl2vo3 consequuntur c tanta res lm 2. suspicioneA salsamentari lm filo u 3. eubiti se mugire h cubiti se mugi p cubito mungere /3 cubitis emungi ep!7tuk cubito sese emungere g se cub. em. c cub. se em. <s abscisionem henlocpcgP absciss: s 4. incepimus vo38 incipiamus l* incipiemus bl2volvcQ13 aliqua /4 deinde pr. a*W12»o13c praedic. it 5. dic. h 6. ex aet. eit domui (i,'2,tocp plua r

7. aliqua res p1 aliquorum h coallata / coll. Pd abl. Pq1 ill. q2

8. sed ea ro1 sed eas q2 sed ex ea ? quod axt sentim. / saturnini ennium h saturnini aenimium pxit fl. populis hpit pop. om. l2c reuquentia A frequ. a-rV -3vol 3vQ12.gQ3( fre. pop. ) reverentia sr inulti iacent gr. bccp inulti gr. iacent a-ij multi iac. gr. q13 multi tac. gr. /2 huiacent c. gr. p stultitiam c. gr. I* stultitiacen gr. h stultitiam dicent gr. 7T stultitiam cerne gr. eor1, gembl.bruil. stultitiam nosce gr. ^'^•('noscent' sic corr.) stultitiam dinosce gr. vo2 stultitiam nosce inulti gr. r stultitiae multi iacent gr. d stultitia nosse inulti enim iacent gr. o2 stultitia g. gracci memento (t3,2('c. grachi a),t(' stultitiam' supersc.) stultitiae memfnto gr. Z1 10. festivitationis h 11. sinunt 1,2 sunt / quid h tac. ore Y,2,rotpg ipso ep^rtu-r1 ipsum s?( aud. ips. bvc-Q1) 13. res verbis ips. c 14. exp. sic vo* cepit vim c thasi ha- thaui hep1 7tgr12 ,2,t taidi u tbabi p2 ethani k thani vo* thapsi ocp tapsi P tharsum Z3 tarsi S 15. viminachium l('vi inach.' e 'vimach. fi1) in arbium p,2 timachium a inachium f inachiam t in machidum ll michium l* machium d macidum vo2 macedum /3 machina q2 bithi- niam fi^ocqp.o^bithyn.'),/2^13^ bithinn/),p3('bithinia') L y s i m ac h i a m

U

Spengel unde c 16. sulsus hk sulsus it (sic) rursus pu^ia1) pul- sus g(e) ellespontum accp abaditem p*7t adabitem he abida item

COR>IFICIUS. 14

210 CORNII ICI RHETORICORI M I.IV. I.V. 68.

eonsul quodam i^ deinde primus eral eivitatis. tum profici- scitur in A.siam, deinde liostis esl dictus, post inperatof el popuii Romani consul lactus est babet paucis conprehensa brevitas multarum rerum expeditionem; qua re adhibenda quom aul res non egenl longae orationis, aul tem- ini> non sinh conraorari. i.\ Demonstratio est, 'i1""" ita verbis res exprimitur, utgeri

negotium el res ante oculos esse videatur. i<l fteri poterit, -i quae tnte <•( posl <■) in ipsa re facta erunt, eonprehende-

ii mu8, aul •' rebus consequentibus aul circuminstantibus non

recedemus, hoc modo: quod simul atque Gracchus aspexrt,

Quctuare populum verentem, ne ipse auctoritate conmotus

sententia desisteret, iubel advoCari contionem. iste interea

iore <'t inalis cogitationibus redundans evolal <• templo

islovis, — ( . 1 1 1 — <i«'tili» ardentibus, erecto capillo, contorta toga i-iiin pluribus ;ilii- ire celerius coepit illi praeco faciebal

ii. i abide item p% abidi ilem bPeg abido. ii. <j ' ( [» ' - m.)*o

aoido. Sestum in Hellesponto el slatim potitur

Lum 1. qnodam i* dcinde i>n qnod hia <li< ii k quondam iste

deinde e quondam tribunus deinde u <|<i. tr. ie deinde ffO**) ewrt om.

A.-'i'/') i ■ r tum ? proflcttur / 2. in Africam <?• hoslis esl diotus

[,rdgS host. dict. est 2(a'),o hosl el exul d. est/,c(om. eC),q%{ exulque), li. <l. eat el exul <r e. e. Ii. esl dict. 5-1 //'* 1 '.\. el popnlorum 1,2(8' ),vo*g postremo e*p,E el postrerao ? el j > < > 11 1 1 1 i Romani Junta factua

<'M <>iii. %>■>>' <Vp'v,3 Fo: i 1 <'in profi< i -< ■ i 1 u r - faetns esl m <<<l << <| u <• exul \<p. imi> deinde |ii. <•. <i\. idhibendum « ' •">. esl

saepe etrg egel /'« egebii dl*voleql,Z 6. rinel U>nul 7. ita

npr. Ii idaubis r. exp.' p,l),2,totprb rta \. expr. rea p2 res \|>. verb. <■ ii< rea \. exp. ? m _ - n 9. >i <|ni*

kpl <•! ;<tit<- ill* anli' ivm lr <•! t ( 1 ~ ; t /p'2 10. ;iut si r nt >i p-

seq. el* aul .< /Wij'i.11 instantibua U/)'tt cireaiBet. s-

11. i .■< <-<liiini» />> recedamus alcq9 <|ni;i sim. u ' quae sim. U ac <,qp n-i exil ///■//' exil n aspexil k persp. /2 prosp. s(p2)

12. auctoritate l.2ir/'i auct. senatos s a Bent. a*rllt*eq%%v6 13. ;i<l vocari oontinel Uepl7i adv. continel Be p*/»,2(a1) ceot. vorari /4p2oqp adv. <out. s interea iate bogq% ips,- int. l,2,m*trt**vo* 14. evocat epnu^a* evocato // evocatus p»/*/loes templo A e (empl. epfi,2,lo begt23vg(p ,-x temple sr 15. stans \.->.nvo2og et stans _tf4 sadans /;./y/-_3j.0i 3Cpi2-qp ,.t gndanj s^ po; tum ,., torta ^i cum tor(a

ul 10. eum eomplurib. /.op*23 aliis om. (u.2,2 ille Apit'p3 praeceps - " <j pi'- r faciebat audiebat ///.ttu1 aud. fac. e fac. viam audieb.

« ' fae. vim adieb. alf fac. viam adib. . vi.mi fae. adib. Pvo"1

LV. 68, 69. AD C. HEHEXNIl.M HJI. 211

audientiam; hic subsellium, quod erat in foro, calce premen- dextera pedem defringit et hoc alios iubet idem facere. quom Gracchus deos inciperet precari, cursim isti inpetum faciunt et ex aliis alins partibus conmeant atque e populo unus cfusus fuge', inquit 'Tibeii, non vides? respice inquam.' deindes vaga multitudo subito timore perterrita fugere coepit; at iste spumans ex ore scelus, anhelans ex intumo pectore crudeli- tatem contorquet brachium et dubitanti Graccho, quid esset, neque taiin-n locum, in <[Uo constiterat, relinquenti, percutit tempus: ille nuJla voce delibans insitam virtulem concidit "» tacitus; iste viri fortissumi miserando sanguine aspersus, quasi facinus praeclarissumum fecisset, circuminspectans et hilare sceleratam gratulantibus inanum porrigens in tempium lovis contulit sese. haec exornatio plurumum prodest in 69

1. hic adiit subs. /4 Bubs. quondam 1,«' subs. qnod quidam b subs.

o

quoddam ? - ; scorc x (sic corr.) sors u-f excors u'.«2(in

ras.)/1 S .: quod erat in foro galle 1.2 i gallae' he) prae- sens \{' ncc*! he):2(al \ prensans /' prendensque vo3 2. dextra Q3cp

dextro /Mali. m.)volQ2 defringe h defringet pnu confringens g defrin- gere coepil /• et hoc alios iub. idem l,2( item' p*f),trg et h. itl. al. iub. op2 et li. id. iub. al. cp et al. Ii. i. iub. g I . ■•: ex al. 1,2.

locprllvo3<) et al. c ex al. <5 aliis alios it aliis alis p aliis aliis he aliis aliise u1 aliis aliisque p-u-:2.n-y.lO aliis alii a2llvo3Ql3Scp aliis atque aliis ito*o,Lamb. motanl h (not. in ras.) commodant epxii commen- dant u1 commeant p2u2:2.t2l'dg.l„uub. convolant %{ty) Fo: conmetant un. e pop. c lusus fuge inquii videri hp hisus fnge inq. vid. tu fusu fuge inq. vid. en fuge fuge iuq. tib. bcQ,3cp.vi tibi ) fuge inq. '2.g30 fuge inq. tiberi roZ^o^^^tiberim) fuge inq. gracche l3 fuge inq. verbi fuge q2 Fo: lusi s u m u s , inq. Tiberi 5. nonne g inquiunt

l*vo3 inquit iam /13 6. sub mult. c cepit hg 7. spumas hexS spu-

mam ke2a2rocpbl-vo13cQ3vg telus u1 ex ore reiiciens cpvo13cv,Z,og ( de ore') ex ore anhelans reiiciens r ex ore ictus vo2 auhelus l infimo Hu1), /oqpr/ 34fco,2»,3 9. tutum loc. c steterat hvo3

10. nulla voce delabans insitam virtutem hen,ul ('debellans') n. v. d. iiisita virtute pti2,t nullam vocem d. iusita virt. a1 nulla voce delabens insita virtute dl*,vo2 ('insitam virt.') nulla voce delibans insita virtute Z3 nullam vocem d. i. virt. q2 nullam vocem edens insita virt. a2.? uulla v. delibans iusitam virt. Victorius 11. isti u1 istic u2 fort. viri e 12. circuminspectaus 1,2 circumsp. sr et om. bQlv ei hepit 13. illa re h hilariter u2,'2,tSg,*0 hilaris l*ocp ad sceleratam u2f

acceler. t scelerata hp scelera e 14. cont. se S valet q12 prodest proponit ante oculos in ampl. a2 (sic not.)

14*

212 i ORNIFICI RHETOR1COR1 M l.v. i.vi. 69.

amplificanda <'t conmiseranda re buius modi enarrationibus ; si.ituit enim rem tolam el proponil ante ocul lvi Omnis rationes lionestandae ^ 1 1 1 < l'u • ^ ■ conlegimus elocu tionis, in quibus, Herenni, si te diligentius exercueris, el - i vitatem el dignitatem e1 suavitatem habere in dicundo poteris, iii oratorie plane loquaris, ne nuda atque inornata ihventio volgari sermone ecferatur. nunc identidem nosmel ipsi nobis instemus, i-iiim communis agitui u1 frequenter

el adsidue consequamur .mi> rationem studio e1 exercilatione ;

i,i quod alii cum molestia tiiim^ de causis maxume faciunt, aul -i quis, quicum lubenter exerceatur, non habeat, aul stbi dil ii>iis sit, .nit nescius, quam viam sequi debeat: quae ang bis apsunl omnes difficultales: nam »•( simul lubenter exerce nnir proptei amicitiam, cuius initium cognatio recit, cetera

is philosophiac ratio confirmavit; el nobis non diffidimus, prop- terea quod «t aliquantum processimus, el alm sunl meliora,

I. . ■ "i i-. // miseranda rovtp re in liuiusm.

mitism. / re el in huiusm

iii s |n ope "iii / el |i"n. txp proponii

epkptfrd, l.uni'. reponil // prope |>"iii "' prope ponil g 3. o. r. h<

l 2 " '■''/' loc. "iii. /' I' «< iii i -

A ly' o. I"'-. fl> "in.i.li 'Sl eloc. sl .m!I.///.// i l"r.'i

1. diligenliii9 \.'2,q>g8,*Q diligentei ? i- ." in secnndo I

('serulo' " | in loq. />z;t'1. -'./<<•, '•' '"'• u ,; loqueris // elo-

qnaris T iiiiMii. loquaris h 7. Bermone essc ratur h

iii.. iii iiin ep - " proferatni fi,2,lroq /' **vol

mitemur // insisiemns n '.». arlis orationis // art. orationem '//Tu.'.' exercitatio h exornatione »' 10. nlirumolestia p aliis conmol. //

aliquibus - dicui I. /i2 alicui molestiam "'-.-'( //' i.o2 tr. de c.

.iiin iii"l. bool,3 II. si qnicuni pep.%t1,Uit -i quocum f* >\ cum qui bus n -i qnibuscum r/*q m quibus tum // Sc: >i quis quicnm de li bent< ini // exerceatui "'"' itui ? halx >< // //<*> habeanl

cy >\ 'ul ili:' - , - < H is n « 1 i t"f i « 1 1 1 ^" ///>' n i -i -il>i diff.

sii p* >\\>\ -i iliniiliini f/Q' si -ilii diffidunl 12. inl nesciua epn,

2,til *vo9q ' 3qp ta nesc. // a nesc. u anl -ii nesc. l*Q*d aul oesciunt &o,,d ;iut - - - debeal // '/ tu2.".»./ debeant 5- nli nobia " 13.

dif

Eacultates - alt. m.) eamur heplp>1 exercemus /'o1

exercebimur p*p>*fogQ*<p exercebuntui // ' exercebimue tP*v libeniei om. fiu 14. cum init. h cognitio l.a'/13i'0J Cacil 1 ( iuit' e'),F

,a»,3 fecil u-.2.( 1">. filosoph. // phyl.fi confirmabat e confirma

\'u Iq"6 >'i de nobis <!/o]-v.'-i propterquam // propterea quo u1 16. aliquantum pnuPvo1 aliaquod // aliquantulum <j

LVI. 69. AD C. HERENNIDM IIII. 213

quae multo intentius petimus in vita, ut, etsi non perveneri- mus iu dicendo, 4110 volumus, parva pars vitae perfectissu- maedesideretur; el viam, quam sequamur, habemus, pn quod in his libris nihil praeteritum esl rhetoricae praeceptio- nis. demonstraium esi entm, quo modo res m omnibus aeneri-s bus causarum invenire oporteret: dictum est, quo pacto eas dis- ponere cohveniret: traditum est, qua ratione essei pronuntian- dum: praeceptum est, qua meminisse possemus; demonstratum e*t, quibusmodis perfecta elocutio conpararetur : quae si seque- mur, acute et cito reperiemus, distincte ei ordtne tHsponemus, 10 graviter ei venuste prmuntiabimus , firme ei perpetue memine- rimus, ornate ei suaviter eloquemur. ergo amplhts m arte rhe- torica nihil est: haec omnia adipiscemur, si raUones praecep- tionis ditigentia consequemur exercitatwnis.

'• ,lul1" ,l interius h incertius t incercius u> attentius li3uol

ut elsi hepx,2(a*),vo* etsi pif"e«9> ' - unsi

*,'/'J, -■ par^a om. a*g ritae oratoi - quimnr h

*• 'l"'u" i" hw I- i" pr. h 5. demonstr. — possemns om .- "i qu. h 6. invenire hepltrcolwp,3 inveniri g oporteat tp debeat 8 '1"" '■'- I'"!" 92ocp ea t - bnere ogi J ivenit her

iveniat bo> ,-? ..., 0m. P 8. praecent est A qua om.

o' quomodo /« quae « qu.a p (sic) via

possimus hdP*ogvo*g> ostensnm - >. omparetnr eal**V<p,

'';""h- 'l'1'1-' /jl qnodsi c sequimur pn^rvo^cQ^vb sequemur , otp, Lamb. sequamur tfW exsequimur /,* exeq. uJ lii. repperimus /ip1 repperiemus ep9p reperiamus 0 ordine eoo ornate o«f»**eo« ,w>]

(pr. m.) ordinate s 11. vetuste fefip>r pron. — suav. om. < perpetut- l,rotp,*0 perpetuae b perpetuo s 12. ordinate el suav. cP eloquimur hbo* rethorice *ol"» reth. in ,.st /( concept. D«p,2(«») 11. consequamur hfl"vo3ocpoig persequem. 0« prosequim. p» et exereitatione fl^V/Vp1^.:]

N 0 T A E.

I.

3. i. satis otiam. Byntaxis esl a( Verg. \ II. I7u. Gaias in Dig. J I

XXXVIII, 1, 19 npus ad quaesl faciendum habeat'. 10. G

Bcriptores. quos dicat, incertum est; si Hermagoram, a I

contrario landatur Brat. 263, 271. de or. I. 1 1">. — i:.. gloria. cf. infra

tV, 64 extr. Cic, Verr. II, 5, 130.

I. i. lectiooem Bed -i te aoli cum Klotzio defeadere es Cie. Att. IV, I Bimilibus locis: ipse •■nim Coraif. m h. 1. loquitur I. 16 extr.

itr. ;. oratoris officium of. Theonem I. 157: Eqyov p^royoc. s. ad u-um civilem. rid. Cic. de or. II. 68. lul. Vict. 196. — 9. Iria. 2 comparetur Cic. Inv. I. 7. or. 69. de or. I. 260, II, 5, II"-. Quint. III, ;;. lin. AnaxiiiiiMi.- duo geuera aovit, coatiooale et iudiciale; Bpecies lau- dandi »•( vituperaodi utrique geoeri admiscet; cf. ed. S 1. cnm

ii. .i. [>. 99 sq. Aristoteles demum induxit tertinm, to IsidsiXTixdV, quod

i II. 1"> omittere malit, reliaquil tamea il>. 341. — 13 sq.

hic aoaaalla >x Cic. luv. I. 7 - suut in codd. >|iK>ri ipsa orationis

forma cognoscitur; uuus n etiam l". illinc habel 'pelitionem cnm recn- Batione*. it. has cansaa quo mod - g ccipe

iii II. I exposuimus, quas - - m recipere oporteret' III, 10'h

dividitur in laudem el vitaperatiouem'.

.">. .'. distributio rernm. qui codieem gp exaravit, snpra scripsit 3 b. 1. 'inveiitariini' ex Cic. Inv. I. I i \]. (i. \. Isjc,. 906) re-

quiril excogitatarum' al satis intellegitnr, qoae res hic dicantur. quo quidqne loc<> cf. infra III. 16. 3. ac sententiarum aon recte incodd. u1/'1"1 omittitur: verborum enim ad inventionem accommodatio elegantiam .■i compositionem complectitur (cf. I\ . 17. ]•-,. praeterea dignitatem eam. quae in verborum exornatione - - ; relinqnitur igitur ahera, qnae in

sententiarum exornatione versatnr: ea pars elocntionis omitti minnme po- tuit aec a Cornificio aec a Cicerone, (Inv. I. 9) apnt quem quod anliquis- sumi libri illis verbis carent, caruisseque videutur etiam ii, qnibns Inl. Victor. 251 ed. Or. et Cassiodorus 370.301 usi snnt, nil probat nisi anti- qnissumum vitium esse. vix opus est laudare Cic. de or. II. 36, 72: III, 96. 201; or. 81, 83. 95, 96. — 5. et dispositionis deest aput Cic. Inv. I, 9: memoria est lirma animi rernm ae verborum ad iuventiouem (retioendam) perceptio' tenebitur hic ratione a Quint. III. 3. 2 indicata: cneqne omnia, quae res posthlet, dicere, neique suo qnaeqne loco poteri- mus nisi adiuvante memoria'. 9. artem et exercitationem coniungit Cic p. Arch. 1, p. Coel. 45: iinitationem commemorat de or. I. 156: 'exerci- tatioues non tam artis indigent quam laboris. quibus in rebus habenda - ratio diligenter quos imitemur, quorom similes velimus esse' verbis usns

21^ NOTA E.

paem isdem atque I rlegebatui ab Albutio, qui,

iii narral Seaec. Contr. III. prooem. (199 Bip.) quem proxume dicentem commode audierat, imitari volebat . inpellimur nl veiimua periphra

esi =: Btudioee conamur. IS. quem ad modum - adoommo dari, loooa ■< multia male inlellectus, iguorantibua offlcia oratoria (in ventionem, dispositionem etc.) accommodanda esse ..l orationem, non ora tionem ad offlcia, al partea orationia (exordium, narrationem etc.) ad offi

i ixume inventi m. 16. de partinm orationia enumeratione aufflciai

l ladaBse Cic. de or. n. 80

lotorum of, praeter lota ropica « ic. Part. or. LOOaqq. de or.

."i M. L63 sqq. etiam 11,54 eadem videtm ibuli notio. 12. eaua i

posita, Bi< Cic. 82: esl hae< rea posita, quae ab advorsario

i -.11111. Caecinam — pulsum prohibitumque esse \i coaotia bomini-

baa ,i armatle . qnattuoi lusarura ne confnndantur cum

tribne generil n atatim addit, quae sint. nlii quinque eeae \<<

Inerunt, minua rectej < j • » i I » » i ^ < un> facinni Cic, de Inv. I. 20. Quint. IV. I. 10. ille I. >-. ait: am Bunl quinque: honestnm admirabile

hirmile anceps obacurum. '-i adrairabile idem eat, quod noatro turpe, oon- reniunl honeatum humile ancepa; obscurum autera nil impedit, quo minua in ceteria <.miiil>n-. insit, nam cur nequeanl in quibue aut tardl

auditores sunl -1111 difflcilioribua i<l cognoscendnn -<<!ii- causa inplicita

fi. definitio addena, ni fallor, aliena profertur dubii generie < Cie. <1<' Inv. 1. 20 |>>. in i|ii(< aul iudicatio dubia eal aul cauaa el

hoi - lurpitudinia particepa *< silicel uniua <iiiu><|ii<- cauaae, quae a

iudice recipitur, iudicatio necessario dnbia eat. nil lamen obioquitur Victo- rinua p. 50 ed. 0 s, inquit, causa <Iii<<Iiii> modia est, si au! iudi-

.. dubia Bii au! inho (fo: inl ■-li <•> honeati mixta

, ,1 . ausae genus. -1. « u |<. Lig. I" ruberonia patris prudenliam desideral 'quod homo qnora ingenio tum etiam doctrina <\ cellena genna li<<< ""I esael non viderit' deinde signiflcai

admirabile i. e. turpe.

7 ... De etyrao \<" ftfooifiiov igii ttnonymua Seguerianua p. 127

<•<!. Speng. Quint. IV. I.-- -<i ixpoSoq n jommemoratur apnl techni-

vi.l,- Aphthon. progymn. L09, 12. ». ni attentoa nl docilis 111 benivoloa. triplex hic exordii Bnia a mnltia Bcriptoribns tractatur, quoa laudal Speng. ."I Anaxtra, 54, 8 (195 Bqq.), quibua addo Ci.. Top. '.»7. Part. 28. in ea divisione poleral omitti tvua&ucc, si qni- dem qui attentua idera esl docilis; itaque duplici diviaione Cic. utitur Phil. II. 1«»: 'alterum peto ;i vobis, nl me pro me dicentem benigne, al ternm ipse efficiam, ut, contra illum <|u<<m dicam, attente andiatis . si ge- niis — attentos cf. Quint. I\. 1. 11. Cic. Lnv. I, 21. — 11. si ho- - Lentia eadem videtur fuisse apul Anaximenem 73, 1 Bqq. ed. Sp. (Khet. Gr. I. 228, 29 ed. Sp.) loeo valde lacero .1 confuso , for- js sii integrando: rcp uev ev dicc/.eiutvcp ntouQyov Uyeiv , idv Se fiovlrjTcti , Gvvroucog vnouvr}6teov avrrjg • rcp 91 dttcfitfiXrjutvcp Iv. xov

7TCCQOIXOUSVOV XQOVOV rj TOt> TCCtQOVTOg TCp 7lQOg CtVTOV 7] TtQOg xbv lo-

MiTAE. 219

•;ov rovg duovovrag SvaxtQaivtiv rov avrov tqotiov, ovttv-q tn tntivcov figrjTai, rr]v tvuivtiav noQiariov, ouoiOTQOTccog 6t nai rco urjrt tv urjrt y.ay.cog dicatttuivco. 9. similis sententia apnd Quint. IV, 1, 44. 'si ni- hil, quod nos adiuvet, erit, quaeramus, quid adversarium laedat: nam, ut optabile est , plus favoris mereri, sie proxumum odii minus'. 19. si 7 summam causae b. exp. vide a<l hanc praeceptionem Anaxim. 54, l(i. eum nota Sp. Quint. IV, 1. 34 qui afferl principium Cluentianae, adda- mus Div. in Caee. 1. Verr. I, 1. 1. — 20. cf. Gic. de Inv. I. 23. Quint. IV, 1, 34.

8, l. attentos — facturos . 1. Cic. Pan. 30, Quint. IV, 1, 33 laudatosque Speng. ad Anax. 5 \. 21, quibus adiiciatnr Cic. p. Flacc. 3. p. Rab. p. r. 4. — 3. de iis — pertinent, ut Demosthenes XXIV, 4 sq. L, l. Cic. 1. e. 6. Cornif. hic ul plerumque in duobns primis libris de solo iudiciali genere cogitat, prooemium deliberativi <■! demon- strativi generis infra III. 7. L3 brevius absolvit. diligenter tractatum ab Anaximene 41, 22 sqq. 7. quattuor modis. conspirant Aristot. 8 Rhet. III, 14, 7, Anaxiin. 73, 12—23, An. Seg. 428, 5. quartus modus omittitur a Cic. Part. 28, ubi res praetereuntnr, non in lnv. I, 22, nec de or. II, 321. (Jnint. IV. 1. (i eadem divisione relata inntiliter adscri- bit : 'petsonanim non est, tit plerique crediderunt, triplex tantum ratio ex litigatore et adversario et iudice, nam exordium duci non nnmquam etiam ab actore causae solet' quasi lii< non vicariam reo operam praestet. 9. si nostrum — laudabimus. cf. Anaxim. 73, 14. Quint. IV, 1, 13. Cic. p. S. Rosc. 1. Div. in Cae<-. 2. 12. aliquid = aliqua rx parte, vid. Halm ad Cic. p. Sest. 10. — 14. ef. Quint. IV. 1, 27. Ci<-. p. Mil.

1 s<j. — 15. cf. Quint. 1\', 1, 33. sententia, reum in aliis spem uoluisse habere, saepe invenitur, ut apul Antiph. I. 4. VI, 10. Lys. III. 2. — 17. s i e o s i n o d i u m i n i n vi d i am i n c o n t e m p t i o n e m a d d u c e m u s . non plane convenit Anaxim. 07, 3, qui OQyrjV cp&ovov t%d-Qav in ad- versarios excitari vult, nec Isocrates XV, 31 t'x&Qag loco afferens uiaog, at Cicero paene ad verbum luv.I. 22: eandemque divis»nem habet . Quint. IV, 1, 14. exempla sint primi generis ex multis Isae.VIII, 2 — 4. Demostb. XVIII, 10. XXXV, 1. Cic. p. S. Rosc. 0, 13. — si potentiam. mentio eius, set non in prooemio invenitur aput Cic. p. Mui. 59. 'nolo accusa- tor in iudicium potentiam adferat'. faetionem divitias. utrumque tri- buitur a Cicerone Verri I, 8, 15. a Dem. Midiae XXI, 138 sqq. hic qui- dem extra prooemium. eloquentiam duobus codd. suppeditatam, a Ci- cerone, quod mireris, omissam Inv. I, 22 Quint. non neglexit IV. 1, 11: 'etiam partis adversae patronus dabit exordio materiam: interim cum ho- nore, si eloquentiam eius ac gratiam nos timere lingendo, ut ea suspecta sint iudici, fecerimus'. itaque qui se defendit, iubetur ab Anaximene 55. 25 rag tkarrcoatig cptQtcv Xtycov • cog ov Stivonqri niartvcov aviarr\v. cf. etiam Apsin. IX, 473. tale est prooemium Quintianae.

9, 2. his adiumentis. cf. Aristot. Rh. I, 12. 2, Lys. XXIX, 12: aallov Si TtQoatitoiovvro iiiartvtiv roig xQrjuaaiv rj Stdiivca ra avrcov afiaQrijaara. :,. <f. Anaxim. 73. 18. Apsin. IX. 408 ac praecipue

■2-2i) \ «I I \l

1 Vi i. 20, abi tiogulos iudices cum laude nominal (lnqne lii> Q.

I niflcium, fortaase ipa huius libelli scripiorem); sel iiii extra prooe

Miiiim hae benivolentiae capialii ntitur, ui Hyperidea pro Euxenippo

ool. I-*. II t. Quint, l\. I. •'!•> i.ili.i . \ tistumat, 'quae

""■ii suni personarum nei causartim, vcrum adiuncta persouia «■> canaia

i iudicii n. expectatio volgi'. excmpla ainl Cic. |i S. Rosc, II.

I. 19, p Coel, '.'. c Ile p. dom. (2) metu il<<l

iniecto | lifleet - ciliare ronatui B. tollemus Kloti recte

0 iiiciiir, o extolle mu - Inv. I, 22 10. eadem

videtur insiuuatio, quniii Vpsiu. IV l" ii ippellat, deflnii

qui ftnul

eundem 19] l< gcudum v ideli

I >'.<■■'

NWfi — ii. baei ni.i insinuationia lempi intui iam ab \n.<\.

r) *< liisrationi

bna. itera tres »ont: aul dissimiliiudinem rei i bis gestar cum crimine

advcrsariorum nilitudinem rei iam iudicatae c

noslra ostendimiis - de ...|\ eraariis, el la

Di.ii m.il.ili. iiiin- orcultc. il rdine positaa referl Ctc.

Inv. I. |A, inde • ■ verbis el d - <l te defensurum' etc. 17.

niii inni bominem. quod in miiltu dditur 'hominem non rem'

ex \v\ l. -I llliiiiiin eat, quamvis ibi Ciccro plane diversa praeeipiat, nm cf. • i. . |. Mil. ni in. ii hominem notavit, el Pom

peius il<- inre non de facto quaestionem tulit." adde Lycurg. adv. Leocr. 61

— 18. placere - - nel iria. ■ i. Quint. l\ . I. 16: 'advocatus ali

quando utiliter etiam reprehendere potest, nam ><• quoque moveri i ■ ■ i < - ■ i i ■ ■

-•i. m |ir<. Rabirio Postumo Cicero, dum aditum sibi ad aurea facial h • ritatem indnal vera sentientis', eto. locus <--i apul Cic. p. Rab. 1. 2.

— 21. de aimili cauaa i u i <l <■ eadem. < I Cic. p. Caec. 38. 'nou — vereor, ne hoe <li< i ~ . in eadem causa eodem interdiclo le oporlere resli

nii. Caecinam non oportere.' |». Tull. 35 'apsolvantur <.n - de simili

causa S8 esl (I": reae neces H. familiae.) adde Quint, \.

'-'. I 'Hi de minore .i n i de maiore, nescio an <\

luv. I. II extr. Iiik translata.

10, S. iut.Mieiiii.il.- verborum. -■ II, 3. 'in causa coniecturali narra - - suspitiones interieetaa el diapersaa habere debet'. uf.

Hyperides pro EUxenippo, col. 41. cd ndvxeav 8eivomzov tcov iv toi Xo- '/'." l&yopivtov «rru oov, o ov tpov lav&dvsiv cov ii;-/.u Xiyng ov Xuv&d- kov. ovdte jcaoatp&iyyoio iv rr.j l6yq>, wj nXovGiog iotiv 'E. xai ndXiv |0 diuXmcoi\ cog ov/. i/. dr/.uiov noXX-qv ovoiuv avveiXenteu.. -i persua- sus auditor fuerit. eadem constmctione Cic. p. Tull. W 'nl -i poa

— -. reciperati deres'. ubi vide aotam Kelleri Semestr. I, p. 681. i. si oratio adv. f. f. auditoribus. hoc praeceptura iisdem fere vei bia repetitur Inv. I. 25. — 8. sic -Vpsin. IX, 194: dic inuyytXiug dt xafriGTaut&u — onoxav xov ivavtiov do/.ovvrog ioxvpi&G&ui xivi %t-

NOTAE. 221

cpuXaico Xtyyg tnuyytXXoutvog ov itQog tntivov udXXov r] ngog jjucav tlvai. Hermog. autem diett n. bvq. l'»i lgxvqotutov ytvog XvGtcog — o Kal fituiov nsxXrjtai — otav ttg to tvavxiov thqiigtuvui dvvoiut&a xov Xoyov t'E, uvtcov atQOvvTtg tuv uvTcdixov oig &uqqcov £lo£Q%£%ai, affertque exempla Demosth. XIX. 78, 134. lale prooemiDm magnam vim habet nam auditor ait Cic. 1. c. qnom enm, quem advorsarii pertnrba- tiun pntanl oratione, \ i<t.t animo firmissumo contra dicere paratnm, ple- rumqne Be potins temere adsensisse qnam illum sine cansa confidi bitratnr.' lectionem putal minume necessariam intelleges, praesertim si nostrum lociiiii compares, ul>i t t«in adversarii plnrali nnmero inducnntur, etsi statim infra unus adversarins commemocatur. n>. <| u <> «l i 1 1 • - nn- perrime dixerit. h. e. in extrema sua oratione, cf. III. 18. — n. dubitatione utemnr. cf. Quint. IX. 2, 19, qui laudal Cic. i>. Cluent. 1: equidem qnod ; • * 1 me attinet, <jm<> me vortam, nescio. negem fuisse il lam iufamiam iudici corrupti ? etc. 12. <|in>i loco primum resp. simile ilhnl Demosth. XVIII, 129. ov% utioqcov, oti %qt\ thqI gov — ti- ■xtiv , ctnoQco rov 7Tqc6tov uvrjG%co. cum a il t' i r ni a t i o n e tenebimus, qnamvis Cic. 1. c. deteriornm codd. lectionem cum admiratione solam habeat ; dubitatio utrumque admittit. 13. de forma erint servata in cod. h \id. Lachm. ad <iai. I. 140. — n. possil incipiemus panci el recentes libri, possil exordiamur solae E. recte igitnr Kiotz omi- sit verbum, «| n < »< l facile aliquid «/erbi a communi intellegi possi mente suppletur exordiemur interposito altero «/erbo 'utemnr*, <im< > malim referre ablativos, omissa nimirnm praepositione, quam irrepsisse suspicor ex loco Cic. Inv. I. 25 Bin rea dabit, non inntile est al> aliqua re nova aui ridicula incipere'. apologo. A.esopicam fabnlam dicit, cf. Gell. II, 29, fin. Cic. de or. II, 264. Quint. \ I. :'.. II. apul Artstoph. Vesp. 583 reus AIgcotcov rt ytXotov profert. fabula veri simili ut comoediae, tragoediarum enim fabulae ncc «/erae nec «/eri similes, cf. I, 13. de usu fabulae cf. Cic Part. -10: fabula etiam uun numquam, • • i ^ i sil incredibilis, tanicii homines conmovet*. itaque [>. Mil. 8. attulit non sim- causa etiam fictis fabulis doctissumi homines memoriae prodiderunt eum, qui patris ul- ciscendi causa matrem necavisset, — sapientissjimae deae sententia libera- tum . depravatione explicel Quint. VI, -J>. 6 ridiculum dictum — saepe est industria depravatnm . differl scilicel depr. al> imitatione, nec erat, cur ob locum Cic. dc or. II, 242 in re est iteni ridiculum, quod es quadam depravata imitatione sumi solet inferioris familiae lectio imiia- tione depravata reciperetur. J5. invorsione. eius exemplum dat Cic. de or. II, 261, unde videas idem esse quod infra IV. 10 permu- tationem. de abiectione vide Cic. or. 127. de suspitio.ne de or. II. 268. de inrisione ib. 277. de stultitia ib. 274. qui correxerunt 'stultitiae irrisione' non videbant esse brcvius appellatam pro simulata stul- titia. cf. Quint. VI, 3, 23: 'eadem quae si inprudentibus excidant, stulta siint. si simnlamus, venusta creduntur/ 16. de superlatione cf. infra IV, 44. coulectione significatur frequentatio , lnc ni fallor, referenda est ad argumenta ab adversario prolata , cf. Cic. Brut. 303. liquet, cur

■2-2-2 NOTAE.

ariorum librorujti lectionea exsuperationem <'t collationein >|n. mus. de literarum mutatione agil Cio. de or. II. 240. praelerea expeclatio tiabet, nec opua eral S.lmt/ii emendatione 'dicto

itiouem'. exp. anim poteal pei se ita intellegi, ut b. I. • i l P« 7.1 omnis enim exp. eius, qni sudit, el admiralio al in proviai axitne habeni aliquam in audiendo voluptalem'. i:. de limi litudine cf, l\. 50, uovitaa opinoi bistoriae opponitur, de qua viaV I. I : iM-. interpellatione. Cic. Part. ;<<». -n autem boc

etiam in t, ut *i qoando — interventua alicuiua aul interpeilatio

— 'i aobis, iii dicamua uliquid ad lempus apte, ne dc

rellnquamus. exempluro, sel i io pr mio positum praebal Cio. de

prov. ■ 18 im, P. I quod sentio, atque illam interpellalionem

iii. i ramiliariasumi, qua paulo ante iuterrupta esi oratio mea, non perti

mesi .iin - t ero Conli . III |> sm. i BOfl ed.

Bip I iiiK.il ii ideo ililigeutissunie cavcbant homines,

dicontem interpellarent . iu universum agil de exlemporaii axordio Quint. IV, 1,

II. l. .i <l i i ri .. ii <• li. <■. adsensiouis cnm plausu significatione, of.

< de II, 262. muito eliam adrisum eal vehemenliue'. poateriora duo

insinuatio i coniunguntur n Quint. l\. 1. is. — ■.>. dieturos.

■ adicitui rbum, unde baei pendeant; adieclum citra

II n. Mi multia codd. nou prira rimus, 9. in <l i

ido h. <■. ni relicuis oralionis partibtts, ride III. M ibique nolata. igno rantia huiua rei Schutzio iu causa fuit, ul verba *ul -- possimns • ret. 10, h usurpatur rocabulum ul I, -'. 14, II, W, III, 10,

l\. I. 06, 67, 68 <l. de parte aliqua arlia rhetoricae, qnod qui n<<n .ii

tenderant, interpretamenlu lililates' adscripsere. tametsi — conps

randum Quint. I\. 1. ."> idem profert, respondetque sii ad I

ronis reprehensi :m, qus neei i<< an Coniif. quoque peiatur, de <n. II.

niiiiii monenl • < principio fuciamus iodicem el docilem,

quae sunl ulilia, Bel i principi magis propria quam relicuarum pai

tiiim: faciliora etiam in principiis, quod el attenti tum maxume aiint, quom <.inui:i expectaui ei «!**< i 1« — . m.i^i^ initiia esse poasunl addi 81 quae praecepta principiorum -- voluerunt, <■:• in lotia orationibus

bujii .i.i. ii. exordii vitia tractantur a Cic. Inv. I. '-'•'». de or.

11,315, Quint. I\. 1. 71. — 15. ul lepis sil sermo. vid. Quint. I\. 1. 58. A 1 1 . 8e£ 130, 7, hac moderatioae cavetur, ne itatim auditori ai tilicii Buapitio afferatur, cf. infra I, 17 el Cic. Inv. I, 25 extr. <|ui locus Schutzium permovit, ul verba'nunc — docebo' poel videatui esse eonlo

i. illml tamen praeceptum b! ueglegetur, item nascetur \itiuiii. 17. quod in pluris causas p. adi . cf. Cic. Br. 200. 'omnium — cauaa- nim iiimiii e8l naturale principium, una peroratio . itaque u urjdauov fiai.-

Xov tocptXrjotr (Dionys. de L\>. 16) si is lana prooemii, summum cob-

n.i viiiuin. quod hic describitur; eius modi exordium tvztXig appellatur , Philostr. \. s. 253, '-':>. — M. commune. cf. Ci<-. tnv. 1, 26, unde Interpojalionea in aliqnot codd. deteriores fiuxerunt \>. 21, et 12, 2 —

NOTAE. 223

21. verba quod nimium app. v. eonpositum esl aui effugerunt im- merito notaiB alieuae originis, aon enim ppterant haec repeti posl supe- riora: ut aon adparata or. vid. esse, lioebitque h. I. Ciceronis cow- paratione uti, (jui eundera praeceptorum ordinera secutus conrautabili quod ab advorsario potest leviter mntatum ex contraria parte dici continuo Bub- Lungil 'longum quod pluribus verbis aul sententiis ultra quam sati> est producitur'.

12, -'. nt proprie cohaereat cum narratione. Senec. Qontr. I,

I. c\tr. (8(1 ed. Bip.) 'Hermagoras in hac controversia trausiit a | e

mio in narrationem eleganter, rarissumo quidem genere, ul Ln eadem re transitus esset sententia essel schema esset - ex altera parte transiil a prooemio in narrationem Galiio el Lpse per Bententiam etc. adde Cic. de or. II, '-Vlb. Quint. IV, 1. 76. exemplum praebeal Demosth. I.\ I. 2 — 4 — 10. quod intercurrit — adparationis causa. \u. Seg. 135, 12 ii sqq. hoc intercurrens genus narrationis flidei aut criminationis causa ncc- QttSi-qyrjOiv appellat, quia brpontxsztti tlvcov 7I£ql to 7tQc'cyucc, distinguit

ab ea TtuQi-A^ccoiv . quae i-ndQOiiij ion /.6y(ov *&&' ollolcoglv rj uifirjOiv tcov ytyovoTiov. digressio <m esl secundum Ciceronem de <n'. III. 203, Quint. IV, 2, 17. Cornificio est transitio. n. alicuius adparatio- nis causa. pronomen iam per se Ludical ultumum el generalius nomen poni, cf. Madvig ad Cic. de Fin. III. 63; quae in Libris non bonis ad- scripta siuit, *>•! laudatiouis, aut vel delectatiouis aut amplificationis'. inde patet glossemata esse; eaque iterum ex luv. (I. '27) inlata sunt. L2. exerceri convenit. sunt enim progymnasmata. it. fabula et L3 argumentum referre videntur Aristotelis (iv&ov et loyov cf. de poet. c. 5.

13, ". haec — transigentur. h. e. uegotiorum et persouarum de- scriptiones : supplendum genera' quapropler singularis transigetur ex op- tumis libris recipi non poterat; etiam Lllud ei mutationi refragabatur. 8. ad veritatem = ad veras causas, cf. II. 12, l\. 32. — 9. de tribus 14 narrationis virtutibus cf. Auaxim. 60, 7, sqq. Axislot. lihet. III, 16. Theo. Progymn. 183. Cic. Inv. [,28. Or. 122. Quint. IV. 2, 31, nnde haec ex- cerpam: Jeam plerique scriptores, maxume quisunt ab Isocrate, volunt <-.>-<■ Lucidam brevem veri similem — eadem nobis placet divisio, quamquam

et Aristoteles (I. c.) ab Isoerate parte in una dissenserit, praeceptura bre- vitatis irridens . tamquam necesse sit longam aut brevem esse expositio- nein nec Liceat ire per medium'. Cic. Top. 97 nou differt, set Part. 31, ubi Tlieodectis exemplo etiaiu suavitatem adsumit. il. de brevitate nar- rationis cf. Cic. Inv. 1, 28; Quint. IV, 2, 40. — 13. si non ab ul- tumo. vide An. Seg. 436, 18: ovvxouov 7toirjo£Lg xr)v 8ir\yr\aiv , iuv (irjts noQQco&ev ttQxy , Ktt&tt7t£Q iv TOiq TiolXoiq (scr . 7tQol6yoig) Ttenoi- r}K£v EvQLTtidrjg, firjTS llcckqcc hiyyg, cog oi ll£tu to TtQuyuu ■ao.l aklcc Sir\yoviL£voL. 16. et si n o n deerrabimus. Anaxim. 60, 19 hanc praeceptionem, quod aptius est, ad perspicuitatem refert; Cornific. infia (14, 3) eam repetere cogitur. adde Tlieonem 185. — 17, et si exi- tus — intellegatur. Theo 190: £zl $£ %al tcc ovvv7tuy.ov6iL£Vtt Ttuv- xcog ovu7tSQiuiQ£Tiov (sc. 7t£QittiQ.) Tco avvToucog ccTtccyyill^LV fiovXoLii-

224 n 0 i m ■'•

I,,,. \ - 137, 18: noiijOHS 8\ ■ f Mrl oi i«g<v

jrap. l ii ni ii i ii ii il i r B in ii b, ■ i.

\n.\ 'l I. Iln io 188

15 M l. snmpti lii vss. ex Ln< etn dilucide nar

rabimus, si — exponemns. cf. tnaxim. 60, 14. rheo 184 sqq \n-

t id 214, I. apul qtios divisio obtinel perspicui

r. si< .11,1111 Clc. de or.

II. 329 rerbia nsitatis, si ordim temporum con

,i iiini interrnpte narrabitnr . Qnint. contra l\. 2, 83 huli legi

opponit: iii- ii> qnidera accedo, qni - putanl ordine, quo qnid

. qno ezpedit etsi idem l\ . n : ii ii itqne dilui id i , >i fuei ii

— iiiin il - lua personis tempori

bus ' i»ii h» . I. 29. — :. n e

,,ii i ,| j, , qu i d d psi optumornm codd Bde

mnl quod in il Cic. In\ . I. c. ne quid pei lur

iltenun membi In noBtrum

I,,, n ; illnd au ezplicatione indigere i i

il, i, , ,111,1 ambigue quod p1 monstrat, nbi prioi habel manns vel

ii; in rb lin ■ 1 1 1 1

/ i invenit. 9. |u i«l — p i m n -. i r.

Qnint. IV. 2, 1 1 sqq. 10. ' dilucldlos I"

Ii,„ ord '|niil nove dicamns, ne

qnid . qo • quae de

Bunt, in- qnam in aliam - imus, ne .* I • ultumo

, , |, qno brei lor etc. ne tamen quid

mntemus, |* ■ • • 1 1 i i ••-' Cic. Inv-. I. 29, ubi item posl verba hic eril couside randum, ne — qnid '|i""l ad rem peftineat, praetereatui pergil el om nino, qi Bunt, hoc quoque in genere Bun1 con

Bimilis narra i Cic. In\ . I, 29. Part.

32. ijuini. I\ . 2, 52. rhec 190 "• !>■

ii.nuiii dign - splicamus adhib. I\ . I 'pnto in 1 ixemplo

,1,1 *se nni cnique Bermonem ad ommodatnm . adde

Top. 97. 'ut in"i ni cum •' 17. homines i psos

_ ii, ,n p -- eina modi est, quod p. Q Hoscio 17 Bqq.

adversafio opponitn - nservanda Bunt. Qu.

i\ . ,'mi plnrni im credibilia, Bicui

falsa qnoque rrequi similia; qua re non minus laborandnm est, ut

indez, q dicimus, qnam qnae Bngin . idem monel An-

tipho V, 3: *o\\o\ yap 170*13 n,ii ov dvvaptvmv liyeiv aitiorot yevope- roi roii ct).t]&toiv ttvroig rovzoig (/.Tzoilovto , [ov dvvaftevot Srj).i3o«i -«] xoXXol dl xmv Xeyetv SwapAvav itioro\ yevofievoi to] ipevdeafrai avtm tovtm lcmfhjGav, [Sioxt ItyhvoccvTo]. il»i inclusa .-ilt interprete ad- posita ,■>-..•. praeterea toig ipevdieiv avroig tovzoig legendum ezistirao. 19, saepe veritas — fidem non potesl facere. cf. Anaxim. 81,5. Theo 191.

N0TAE. 22.')

15, I. confligendum cnnl adversario, cuius narratio aut aperte aut impugnanda est. bic loqnitur Ci©. p. Caec. 17: 'quom omnia ita - ,i. quem ad modom nos (in narratione) defendimus'. apnt Se- nec. Contr. IV. 25 (281 ed. Bip.) negabal se pro Flaminino narraturnm Montanus, sel quae obiciuntur, responsurum'. Aps. IX. 194, 17 propte di^yrjofig dividontur in lozooiv.ag et aycovLGTixas. adde Qnint. IV. 2. 80. — 4. quae de insinuatione aova exc. ii> Cie. Env. I. 23 sq. pro Buk ntitnr, aon laudato auctore. — 9. oratoris officium. nt li. 1. optumi intlil. artificium' sic 111.17 ordine officioso' pro 'ord artificioso' babent. Cornif. autem, a\ sup I onstitnil docere, quem ad modum

l * ■ ' — - i 1 1 1 ad orationem officia (non artificia | oratoris accommodari, ita bie convenienter inventionem praecipaom oratoris officiura esee dii ii. adde, qnod illic e( 1. 1. II. 1 oratoris' aomen officiis apponit. qnin etiam 4 de (ir. I. 137 tneri potesj lectionem cnon negabo me ista omninm com- inuiiia el contrita praecepta didicisse: primnm oratoris officinm esse di- ■ ■• ■:■(■ .k1 persnadendum adconunodate3 etc. nihilo minus indnstrie

eadem, qna Buperiora, industria. 10. a q - - - ■ pendel quod relicnom est, set scriptor, quasi illins membri oblitns >it. quae rei ntilitas postnlabat intnlit. postulabat verum tempns esse, ncii postulabit, totius rei natura docet, qnod antem quae pro cqnam cx uno Augustano dedimus, defendat alter Locus l\. 1: cnunc si panea, quae res postulat, dixerimns, tibi id, qnod n - urtis — persolvemus'.

12. causarnm divisio eel quam A . Seg. H7. 29 TzooQ-toiv appellat, 17 Hermog. it- tvo. '.i'.t „,. Ttgov.araov.ivTJv. pro exemplo utens Demosth. XXIII. 18 Bqq. XIX. 4 ad tvv.oivuuv pertinere eam di.it n. 16. "212. 17. — 13. re aarrata requiri vidimus (collato loco III, 18) antequam co- dicis « lectio pef narrata' nobis innotnit. cperorata narratione' deterio- inm codd. inde ab a- /2 mendnm excluditoi nsn verbi non nisi in epilo- gum eadentis. solus ille, qui Ciceroois nomine orationculam suam ad Qnirites post redit. venditavit, perorationera in media Ppmpei eontione ponit § 16. — 13. qnid nobis conveuiat cum advorrsariis. adhibe Gic. Inv. I. 31, Victorin (34. ed. Or. adversarii bic Oregtes eiusque de- fensores sunt; qui euin accusant, iis ntile est confiteri ipsum matrem a 9se interfectam, iis, qui defendunt, utile est adversarios confiteri a Clytaemnestra necem illatam Agamemnoni. n. quid ia controvor-

sia sit. Qnint. VII. 1. 8: explorandum est. ubi eoutroversia incipiat, el considerari debet, quae (quid?) primam qnaestionem facit' (faciat?). 17. item e coutrario. h. e. si quae adversariis utilia erunt. convenient. convertuntur autem personae et qui ante fuit adversarius, i. e. Ores- - minc loquens inducitur. hunc locum etiam Halm Anal. Tull. p. 4. recte emendavit.

16, l. confitentur de adversariornm concessione intellegendum, quae est utilis nostrae parti. confessiones partis contrariae a Cicerone saepe ultra confitentis voluntatem augentur, ut p. Caec. 34. 'feci equidem, quae dicis, omnia et ea sunt et turbulenta et temeraria et periculosa. quid ergo est? impune feci. nam quid agas mecum ex iure civili ac prae-

CORMFICIUS. 15

226 \ I » I \ E.

torio, Don bal ram quid confiteri >it. ignorat deolamator p. domo

03, ni>i ail ii ' • 1 1 tam Miin existuniandus de gestie rebus gloriari, qnam de

obiectifl i conflteri (sc. de furtis largitionibus lubidinibue). aon oonfl

i.ri niiiii i-, Miiiuiii potest, <|iu i.ih.i commisit. j. aegant. sententia est Tyndarei apnt Eui vno 6 iur) ftuvovo inQu^tv iv-

8i%a, uiX <<i'y,t xooi tovi eljtog /, r . otrji ;», velv. 3. distribu-

lione. deflnitionem >•! divisi m, quae partes eaedem fere Bunl atqne

expositio <i enumeratio, Cic. Part. 20 in prooemium reieit, ut intellegen inditoris elflciatur. <-. eara plue quam trinm partiuna numero II., ii oportel esse. Cic, Inv. I. 32 certum numerum non postulat, sel brevitatem absolutionem paucitateno generum; paucitas eo spectat, nl ii," i iii ponantur neque p nm partibus implicentur; ab

solntio <•>!, pei quam omnia, quae inciduui in cansam genera — ample etimnr, in qna [partitione] videndum est, ne ant aliqnod genus utile re

linquatui partiti m — inferatur . Iii<- Lnclusum vooabn

lnin ease alienum non fugiel attentoa lectores, Quint, IV, •">. •'{ ipgnm i videtur dicens: ne ill"> quidem probaverim, qui veUuai

ultra tres pro| extendere, quae sine <lniii<i *i niminm lit multi

plex, fugiel memoriam iu<li< i> <•! tnrbabit intentionem, hoc lamen nnmero relut !•■:,''• ii"u '-' adliganda, quora |n>^>ii causa plures desiderare ae sane Demosth. XIX, 5 B oumerum ternarium quadruplici divisione egres rafl est, triplicem habet in XXI, 21, XXHl, 18 -I ni Cie. pro -tarenfl 11, pro Cluentio 9 etc. 8. Buspition^m adferl anditori medi tationis i « 1 qiuxl artifici valde nocere mnlti docent, e. ... Cic. Brut. 130, Contr. III. prooem. (108 Bip.) \"- Seg 130, II. a< poeta ex rhe i- i,in scholis profectua Ovid. \. \. II. 313. — 12. Bententia redil apui 1 ir. 122. '!'• or. II. 331. Quint. V. prooem. 2. Aphtbonius igitnr, nbi uvctoy.tvi]v el y.uTttov.tvr)v exposuit, utrobique addit: to dt noo-

yvUVUOUCt TOVTO TtCCOCCV iv tCtVTCp ntQltXtl TtjV Tr)q rf^V/yi,' lo%VV (I. 7'2,

77). 17. alii <| u;itt 11 o 1 fecernnt. Bermagoram intellige , qnem quo

dammodo Becutua esl Be genes n. otuo. I»;. ."> iv trj furalrji(>H (trans

l.iti . . i-oTt 1 ti UQOrfYOVfUvms grjTrjotig, %a%,dnto iv GTO%uoucp,

ovTt ti tOTi . v.ttftcintQ iv 00(1} . ovTt onoiov ti ioTiv , cog Iv Tuiq X01- ncdq (quas tameo una noiorrjg oomplectitur) , dXl' uvto tovto, sl dti ^rjTTJGcci ti tovtcov, nuQuyocccpj) ycto ior tv . seontus esl etiam Cic. inlnv. (I. 10, 16) quidem, postea desernit. Corniflcii rectum iudicium atqne adeo doctoris, cui obtemperavit, a Quint. eonflrmatur III, 0. 70: personae tem- pora actii - tque propter aliquam cansam transferBntur: ita non est

in translatione qna - in eo ipso, propter quod transfernntnr.

eiusdem Hcrmagorae auctoritate faetum es»<' videtur, qnod Cieero (lnv. I. 11.) el Bermogenes (». otuo. 12, 3; 48, 5) constitutiones etiam in ge- nere deliberativo et demonstrativo inesse statuerunt; Cornificius ab eo quo- que errore liber est ; is inde ab hoc loco , oblitus admonitionem de illa opinione addere, agit de solo iudiciali genere usque ad finem alterius libri. noster doctor. quis fnerit . incertnm est; nomen Hermae, quom iu deterioribus tantum libris extet, coniecturae deberi suspicor. Quint. III,

XOTAE. 227

t>. 14 ubi ait: a plurimus tres sunt facti generales status . quibus et Ci- cero in oratore utitur — idem Patrocles Bentil — tres fecil et M. Anto- nius — qui et Virginio plaeent eonsalto videtnr omittere Cornificinm. cf. Praefat. — 20. constitutio est prima depreeatie defensoris < m iii accnsatoris insimulatione coninncta. baec respiciuntur a Cic. Inv. I. 13 extr. ubi errore quodam Hermagorae refutato hoc eodem urge- bitnr ail "sive coastitntionem primam cai - - - tirmationem

dixerit sive defensoris primam deprecationem e< a Quint. III. fj. 13 'alii eredidernnt primam eius, cum quo ageretur, deprecationem/ cum defini- tione a Corniflcio ugnrpata maxume congruit Cic Top. 93 refutat cusationia, in qua depulsio criminis quae Graece Gxdotg dicitnr, Latine appellatur Btatus: in quo primum iusistit quasi ad repugnandum con_ defensio. Quint. contra III. <*>. 13 sqq. etiam ■ • - statum csse de- crevit, postqnam Corneiins I - - sententiam protulit, omnino non a de- pulsione sumi statnm, set ab <-o. qni propositionem Buam coufirmet. at '•\ flrmamento accusatoris iudicatio (de qna vide infra I. 26) proxume consequitur, non statns, qui antecedit rationem in genere legitumo et iuri- diciali. appellatio ex certaminibns gymnicis petita esse videtar, cf. Aesch. III. 206 coonSQ — iv xotg yvuviv.otg uycoaiv oquxs xovg nvnxag Tztoi xrjg axdoscog nqog uXXrjXovg diuycoviaouirovg. ovrco v.ui vusig oXqv xr)v r\uiouv vnsn rrjg nolscog v.cd rrjg zd^scog uvrco rov Xoyov udysG&s. tale c|uiil Bpectare videtur Hermog. n. oxua. 10, 2. 6&sv — si'ortrut crdotg. sirs utzo xov axaotd&iv xovg dyo)vi'^ouivovg, sirs oftsvovv. iriooig na-

QlTjUl.

17. 8. eonieetnralis Legitnraa iuridicialis. Anaximenee dnas haium constitntionnm, coniecturalem et iuridieialem exprimit, inridicialis-

qne utramque formam, ratione habita aycovcov xlutjxcov et dxiurjxcov . 24. 18 — 23: oxav 6 vouog 6qi'£tj rag riucoQtccg. dstv.xiov ag ovy. inoirjos zo naQunav r\ cog svvouu v.cd div.cau inoirtGSv oxs Ss oi dr/.uorcd v.u&s- oxrjv.aGi xitLrjxal xr\g £r\uiug, ouoicog ndXiv ov cpuxiov, oxi xuvxu ovv. inoir\asv, dXXd uiv.ou fisfiXauuivov xov ivuvxiov v.cd dv.ovaia dnocpui- vsiv nsiQaxiov. eandem fere Lysias XIII, 49—52 divisionem profert. Aristoteles Rhct. III. 17, 1 genera constitutionum universali nomine ni- oxscov , propria appellatione nondum usus complectitur. Cicero pro legi- tuma Cornificii constitutione definitivam Hermagorae exemplo ponit (cf. in- fra ad 17. 9 adnotata) his locis: Inv. I, 10, Part. 33. Top. 92. or. 45, de or. I. 139, II. 104, III, 70, quorum unum Top. 92 huc trausferam : 'defensor aliquid opponat de tribus: aut non esse factum aut , si sit fa- ctum aliud eius facti nomen esse aut iure esse factum: itaque aut infitia- lis aut conieeturalis prima appelletur, definitiva altera, tertia. quamvismo-. lestum nomen hoc sit, iuridicialis vocetur/ coniecturalis constitutionis de- scriptiouem praebent verfoa Antiphomis VI, 18 onooa Xd&Qa nqdxxsxui v.ai sni ftuvaxco §ovXsv9ivxu, cov urj sioi uuQxvosg. dvdyv.rj nsni xcov xoiovxcov s'6, avxccv xcov Xoycov xcov xs xov v.uxr^yooov v.cd rov dnov.Qi- vouivov (v.Qivoiiivov?) rr)v Sidyvcoaiv noisioxrca v.cd ftqQSvsiv v.cd ini oui-hqov vnovosLV xd Xsyousvu vui siv.d';ovrug uuXXov tj cdcpu sidoxug

15*

228 \m i \ i

•••■. < iii adhibenda sil . pluribua keechi exponil I. 7:t sqq. maxume 00 -<<,. adscribena in iiu< ■: tvotontti

■Wax in ailva Incnbuit. Quint, l\ . ibulam plu - . i|iiinii Teui ar I h

is inventum eum io solitudine iuxta ex

anin 1 1 » i » — iuin craento, non id m< •<)• . Ulixea respondet,

iiin :iis»iiin . sel sibi nulhu eum kiace Inimicitias

fatiae, <l<- laude i: nii: deiudc subiungit, quo i I" in eam

solitudinein \ ■ idium e « olnere

i \ <i . si <-n. |< 23.

EUb lal. reliq. 2 .' jentii a Wcli kero, qui I

Quintiliano Rdcm nou li - liaei petita diceuli. 5, e ooi

|.<n<- si.hus ii. .1. ;/ Bde recepi ul lini CorniUcii magis oouveniene.

:. \ i.| ,-.i i optimorum libroram lc« ti<> uou i erai qua I

lll\. I. 16 111 ijlll.ll l.l|ls|l i.ll.lllll |ll H-l.lllll-sllMK.s

in imode intei pel

luui ' ve i quaei itui : e« <■ i

|ue leguntui supra s. — 10. 18, 10; 10, I 8 : 25, '■'>.

1 11.11». -llllllllilll-

- mtui : -uiii quinque i ex .ui.' - inalione ex

defl omiuil de m . I, 1 l". II. 1 1". Parti». 107 ei

• .- ■ i modo iii C iftcii raUonem . quoni

aii: quouiam nil debet,

dauda <-i opi idintricem ei Lestem adhibeamua, in qu

ilii i novi, ijin appcllanlui legitumae diaceptaiionea

■ i.ilcin Qumero el ordine An. Seg. 161, 15 aqq. haa partitiouea leg. couat. Quint, autem qi - noi it. ( \ III. prooem.

10) quai lut ai pti ei volunl • ■ leinationia ?) aui am

inenlui .' 1 1. -1 lex s i t — iu nave. haei quaai pei parenUieain illata sunt, li<>< rn «. .1 .. ad ipaum faetam

qaa re !<■■ tione -n l<-x baul optu erat, ni nendum quidam perterriti : utrumqae placuil

Sch '111111 apui Hermog. -t. aroo 1".. 6 raa eadem alteri iuncta

invenitur: o , q fisxef&ta toji nuTooybiv xai o tmutivu^

Xtiuu^ouiri g tnjl dea»6xi]S tono rj]C VBtif aitOXiJQVXZOS tniutivt %ti .'um >t tnjl ttal eCoyexat avxijs ovorjg nuTQoiug, ul oonstitutio tiai I. gituma ex conlrariie legibua. pluribua ea illustratui uvTivofiiu I. c. 6.

18. •.'. baec oonst. — sententia inepta repetitio est, nala, ul \i detur, ex iudice marginali, nec aliter Btatuimus d<- 1«. 0, 17: l'.i. II: 21, 0. lales indices desunt in $>'$ l\. 25, ubi, si antea ipsius Bcriptoris conei 20 lio addi eat - derarentur. 3. haec pars d>; coatrariis legi-

Ijii- tractatur a Cic. Inv. II. 111 sq. Quint. \ II. 7. 1 el Hennog. n. oxuo. 10. 4, 4111 docet leges inter se 11011 ui-i v.uxu ntoioxuGiv pugnare poa»e ;

\OT.\E. 229

adscribil Syrianus l\ . 264, I" mitol6yr\tai — cog ovn av ovovatrj no- lixeiu, fv fi cpvati tvavxioi dklqXotg t-toiv ol vouof ncag yuQ xuxu tov Jriuoo&tvq xu uvtcc y.vqiu ycu ur) y.vqiu tc>Tti> SVQSIV ; i-l yaQ fxurf-Qog tcov ay<ovi£oft£vmv tuv Ivavxlov %Qoto%ijcai (-<•. nQotaxt xcu ) vouov, oi'% oiov Tf mvg dnucozag svoqxov &iofrut xr)v iprjcpov. locam ■ \ oratione deperdita respici Baspicatur Walz, aobia Syriauas lapsu calami au( memoriae videlur Jrjuoa&tvrj pm Alo%ivr\v scripsisse, cf. III, :*7 aq. etsi Demosth. quoque docet, cur contraria Eerri Hequeaal

XXIV, 34, 62, 64. — 6. in coatioae oratorem habere cf. Rein Crim. tl. H. p. 623; de augurum Domiuatiooe loquitui Cic. Phil. II. 4. leg.

II. is. Hiui. 1. — n. res i ii u ii .i iii aeotentiam s< ripta - - aig nifical apul Cio. Inv. II. 116 contractum aic: ez ambiguo aascitur

controvoraia , quom quid senserit scriptor, obscurum ex eo, q L seriptum

duas pluvisve res Bignificat.' itaque 'soriptuin aostro loco illinc in op mi> libris adhaesit; Schutz vero offendens in re, quae sententias aigni-

Bcet, nlci - bividebatur corrigendo: re in nnam ■ Bcriptum',

non illc admiratus, Cornificium dicere IV, 67 aignificatio esl res, quae plus in Buspitione relinquil quam positum esl in oratione.' pariter 'res iu iiiiain sententiam Bcripta' est = scriptum in anam sententiam. 12. hoc modo. exemplum idem invenitur apul Cic. I. b. argutiora offert Her- mog. n . axua. 15, 63 el scholia IV, 274, 843. — 13. impadeatissuma interpolatione factura esl Tullius ex filius el nxori nomea Teren- tiae additum, eo opinor consilio, ul indocti esse Ciceronis librum ei tri- hiitimi faeilios crederent cupidiusque emerent. at !ii<- scriptor in fu-tis causis nomina non adscribit. i"'. quae volel Cic. [nv. II. 120 pro

muliere pugnat: 'in hac causa, in qua de vasis argenteis quaeritur, pos- sit mulier dicere nihil attinuisse adscribi quae volet' bi heredis voluntati permitteret: eo enim oon adscripto nihil inesse dubitationis , quin lieres, quae ipsc vellet, daret: amentiam igitur fuisse , quom heredi vellet cavere, id atlscribere. quo non adscripto nihilo minus heredi caveretur.' 17.

debere dicit omisso pronomine inde pendente, ut aput Cic. Inv. II. 116.

19, 1. De legibus Appuleiis non perlatis vid. Cic. de Leg. II, 6. 21 quod hanc legem frumentariam attinet, qua quinae partes sextae assis in modios singulos pretium constituebantur cf. Mommsen Trib. 180. Drum. Gesch. Rom. II, 238. — 2. Q. Caepio hic, qui 654 u. c. quaestor erat, bene distinguatur ab altero, cuius mentio infra fit, (22, 9) consule u. c. 648. cf. Orelli Onom. Tull. p. 540 sqq. — - 5. ferat praesenti tempore indicatur, senatum non expectasse Saturninum eo temeritatis processurum. ea facere sc. ferenda, videri pro visum iri significat iam promul- ganda quidem lege laedi a Saturnino rem puplicam . senatum tamen ex- pectare eum a ferenda destiturum. 6. intercedere supple 'coepe-

runt'. 7. sitellam detulit Liv. XXXV, 3 sitella adlata est , ut

sortirentur. Cic. N. D. I, 106. ut — Ti. Gracchum cum videor — vi- dere de M. Octavio deferentem sitellam. Plura dabit A. G. Becker (Mar- quard) Antiqu. Rom. II, 3, 131. Wunder in Praef. ad Var. lectt. ex

230 \ < • i \ i

4. Erf. p. CLVHI. I '. hoc lolum emblema deesi in

-..li- /// , s. C. iii omnibus libris -i oontrn relinqnitm . molestna existii

|ili asmus, adverbinm enim nil facil id intercedentibna illustraudnm.

■ dvorsufl rem p. recte babet, etsi cum ferre eoniunctnm ediloribua

■ 111 • - displicnil nam hoc' ail Erneati esae qnid adversus remp. oerni non

ictio modo cernilnr.' igitur ex oodd. 0/la0' facere, ea quo

pendium (fi i potuit alternm rerbum. II. recabnlnm

.iiiin definilur. cefer haec ad auperiora •• i esl buius modi*. miretur h. I. leetor attentus, nemini olim dlsplicuisse volgalam quom quaeritui quid mi inminuere maicstatcm' in qua eral el inanis circuitio el deeral ad ipaara S.itm nini ac Caepionis causam relatio. de definitione in nniver

-ii rtot. I. 13, 9. II- r genis descriptio Offov II. 6 refellitui

apul l \.'ni|iliini esl XIV, ">. - i.i. e \

translatione. Iii. sufficial i, quae infra ad II. Iti adferemus,

laud I ■' sqq. .inii expl. Victorini p. 15, II sqq. ed. Or.

ijiiiui. \. 13, T -.|. ii 16 '■'> \|i-iu. IX, 185, '-'ii. —

ii. i • iii |*ii - differendum. de ha< liaiufl l \ . 123. — i">. reus

di.ii. - psi iudices iranslationem postulant. — (.

in iudici i i iti •-. in

quibufl rei exceptione utuntur, quatm - rum plerumque talis

videatur, nt Rom iudici nil probaturos fuisse exlstnmem; e. g. vide

or. XXXIV, XXXV, XXXVIII. Midia onem reicll Demosthenes

\\l. 25 -'i'|. Ainlii.ii.iiii- idem XXII, 21 -29; \ I »ias XIII,

M — 16, aofl iii i ii i . ii\ili plernmqoe ulimur. iudiciis opponi tur ins, ii. 'ii in.- civile, deli idieotivum, iampridem a nobif

hensum; sel neseio qus anlia nunc rine nota reiiotum, cf.

Cic, Inv. II. 57: i ■ ius civile babemue constitutum, ul cauas cadal is, i|ni ii. .ii. quem ad modum oportet, egerit: qua re in iure plerumque

santur (translaliones). 17. in bac parte nos iuris civilis

soientia iuvabit. his verbifl et inoommodissume divelluntur membra coniunota: nos in iure plemmque utimur, in iudiciis tamen non nihil, ul li.u- modo' el inepta continetur senlentia, pei ->■ enim intellegitur in aetione quallbel legituma iuris civilis scientia iuvari litiganies. fortasse baec Hu . 'I I. 201: iu i.Tiiin privatarum causis — depromenda

pe oratio est ex iure civili el idetrco — ■ oratori iuria civilis Bctentia

qui illa verba in ordinem r pit, etiam alteram ntimur

adiecit, qtto iam carere non posse vid itio. i-. aeeusetur

iiu. nl u • - - Lipsiensia | dibi indicativns est)

toto b. I. habitn defenditur, praeteroa nsn scriptoris, cf. §. 25.

20, l. quod vasa — sustalisse. exemplum raide tritum ac iam ab Ari-im.-lc adhibitum, cf. Ethet. I. 13,9. apul Rermog. n. ataa. II, 13. definitionis non translationis explicandae causa affertor. g.

praetoriae exceptiones sunt. cf. Gai. IV, 110. Cic. Inv. II. 57 'praetoriifl exceptionibus multae exeluduntur aetiones — 58 exceptiones postulantur et quedam modo agendi (h. e. certo morlo agendi, queso qui noii sequituF, causa eadit) potestas datur.' ibi libris qui babent 'prae-

XOTAE. 231

toris' et 'qnonam modo' obtemperandum non fuit. ceterum exceptio prae- loria non semp.-r valnit ad oniittendum iudieium. siquidem ait Cic. Pa lni» 'ea fere generis eius sunt, ui quamquam in ipsuni iudicium saepe de- labantur, tamen ante iudicinm tractanda rideantui

quae etiamsi, antequam res in tndicinm venit, an< certata aul diiudieata ant confeeta sunt, tamen in ipsis iudiciis permagnum saepe habeni pondns volgo est 'confecta non sunt.' ?erba 'qui aon qnem ai1 modnm oportet ege- ,h' lectio eodd. deteriornm el E tsx Inv. I. ■>' translata sunt, cod, (i

ei reram et insiticiam habel lectionem, qno i rpolator apertins d.^pre-

henditnr. 9. ex ratiocinatione — occupatnr. panlo aliter Cic. 23

lnv. II, 148: ex ratioe. n. contr. qnom -\ eo, quod uspiam est, ad id quod nusqnam scriptnm est, venitur. Qn. \ II. 8, 3 hic statns ducil ex eo, quod scriptum esl id, quod incertnm est, qnod quoniam ratione eonligilur, ratioi aativua (status) dieitur. cf. Bermog. n. azaa. 14, 10. qni componit hoc genna cum eo, quod est tt£qi QrtTOv v.cd diuvotag. H. similitndine

quadam occupatur. ni qnasi propria hal earum legum. iam apud \ii.i\im. 8, 9 invenitur xo ouotov xto yf/Qauutvcp vouto aliquot exem- plia illnstratnm, ride p Cic. de or. I. 248: 'Galba — mo

Bimilitudines adferremnJtaqae pro aeqnitate contra iu> dicere. Brut. L43 in L. Crasso oratore laudatnr cquom de iure civili, quom de aeqno et bono disputaretur, aigumentoruin et similitudinnm copia'. in volgata leetione: "aimilitudinem qnandam auenpatur et res inepte dicitur ipsa leges quae- rere et verbuin ancnpandi prave adhibetnr de legibns iam ad nsnm can- sae conversis, neque apte eohaeret cnm ab aliis legibus'. 12. les

est. retinui est', quo neqnit oratio carere: facile elabebatur ante »i. praesertim si st' bjrevior scriptura nomini adhaeserat. si fnriosns exi- stet. inde a SchiUzio Legitnr 'escit', quamvis recte obloquente Ernesio 'profecto non necessarium est, auctorem — leges afferre voluisse secun- dani Latinitatem priscam'. legem commemorat etiam Cic. Tusc. III. 11. in canea Malleoli (de qua vide Liv. ep. 68. Oros. V. lci) a fratre afferri poterat, ut ei tamquam furioso abiudicaretur testamenti factio. 13. et

lex — profluentem. Schiitz recte iudicare videtur, quom haec ad- notat: 'quid ista lex ad rem, de qna quaeritur, an paricida damnatus in carcere testamentum facere possit ? manus interpolatorum hic grassatas S8 magis eliam prodit cod. Aug. iu quo legitur: 'obvolutus corio lupino iuposito gallo simia serpeute devehatur' etc. totam denique legem hic ab aliena manu adiectam esse confirmat Cic. de Inv. II. e. 50 (,14>sj, ubi tres tanium leges in eadem causa afferuntur . addere poterat ex Inv. 1. i verba notata videre esse ducta, legitur enim illic: ei statim — ligneae soleae in pedes indutae sunt, os autem obvolutum est folliculo et prae- ligatum; deinde est in carcerem deductus, ut ibi esset tantisper , dum cn- leus, in quem coniectus in profluentem deferretur, conpararetur' ; praeterea ipsam Inv. II. 149 interpolatione foedatam esse, includendaque ista : quae hunc ipsum supplicio eius modi aftieiunt et' ut relinquatur : hic certa lex — nulla profertur, set ex ceteris legibus (sic cod. Erf.) quae ha- bueritne testamenti faciendi potestatem.' 15. pat erfamilias — esto.

-•'■52 \ 1 1 i \ i

"• 224: "l " iii licebal lotum patrimonium legatia atque libertatibua

•'i'" qnidquam beredi relinquere praeterquam inane no n he

redis, idque i. XII lex permittere videbalur, qua cavetur, n< quod qnti 'I'"' ''•' '"'' -" ' • i-l ratum haberetur.' hanc legem profere

banl defenaores lestamenti: 'conti wtendiaae videtqr, Malleolnm

inteatatnm aaae nortuum, quippe qui i. aoelere nmiaso teetamenti

|ne adluliase legem tertiam: >i patei nilias inleal ttus esto*. qua suos non FuiaM exeeptoa pei >,•

conalat, agique de tealatoribus , quibus i essenl sui. 19. i n pedi

Dn< " inaolitum, ad Bententiam Bnpervacaneura aotavimne;

'"*• 11. 148) vide . imiii 11. 1 sil i rpolatio e<

ii"" ni-i ••.. genuina haberi debeant, quae Bine uncia appono: '.•. Btatim

oleae [in pedes] inditae aunt.' ""-"" ""'" inductae tenendum optumorum codd. auoioritate, neque in verbi repeliflone offendemua 'inductae sunt' - 'dnetna eel' qualia Cornif. """ *"•"• ' '• '• -,' "' do -.in hae potiasumnm canaa eon

24 21, 12. inridicialia conat itutio. ... apul Cic. Inv. I. I l. 11. r>j

■ uni aegotiaii Bnbiungili ecte, ai quid video ;

' "ill,: «ttridioialia .-1 in 411.. aequi nui . . praemi aul 1 aae

- i" qna quid iuria .-x civili more ,-i , i

quaeritur.' .-i altero lo. ialia eat, quae in ipao negotio

ioria eivilia habel inplicatam controvoraiam — iuridioialia eai in qua aequi ''' i"i'l"i "•'"• 111 "ii po quaeritur.' .111 . qnaero, in

iuridteiali conatkutione deauni inplicatae controvoraiae? qui autan boi Hermagora derivare velit, dividente aciYicel loytnjjv ezdoiv in ■ T,y.,)v ei dixaioloyiav , ab Hermogi 11 I ■.» . 5 diacat, qnid stl «**■" •■"'■ wOXovrog, :t 6$£ -,-.■• 1 '. , z6(

'• '"■ -" """ deliberativa, quam conatitntionem tioii

■ bw. I, 12 II: ... .11111 nomiaa Hermagorea reti- Imi~ : etai Part. 106. tamen eoninnotio

"•■'" qnandam aegotialia constitutionia cum deliberativa causa monatrat: • quae i" lii- controvorsiia oriimtur, quae auni certia nporibus notatae, fiunl ruraua inflnitae detractiaque tempo

'•il" - ii.s nir>uiii ...l conaultationia rormam ratii tnque revocan

IU1'-' "• nna apaoluta altera adsumptiva neminatur. diffe

tiam Btmilitei explicatam vide Cic. Inv. I. 15, etiara Quint. VII, 1. :; 'defi - potenliasuma est, qua ipsum factura, quod obioitur, dici

tur honestum esae -partem hanc rocanl Hermagorei *ut dvviX^tv' (of.

Hermog» n. gtug. 12, l:,, ' !U\ inteUectum i.l ... ■., referentea, Latine

ad verbnm tranalatam non tnvenio, absoluta appellatar — alterom .->. .1,- fenBionia genus, in quo faotnm per Be iuprobabile adsnmptia extrinaecus auxiliis tuemur, i.l vocant y.ut uvti&i-giv' (ef. Hermog. n. gtug. \>. 19) 'Latine hoc quoque non ad verbum transferunt, adeumptiva .-1111.. dicitur r;" ■■ 1T- mimus .|ni<lum — scena. infra II. 19 diacimns, hunc

raimum piopterea damnatum esse; nimirum hic, ul.i magia etiam, quam

\<>TAE. 233

in iudicio bomines notos Bumere odiosum esl (cf. Cic. p. S. Rosc. 17 1 non licebat hoinini vili el ignobili nobilissumum civem nominare.

22. i. scripta. h. e. tragoediae. extraria re. <lo hac forma conf. Doederlein Synon. IV, 277. — .5. translatio criminis a Cic. 25 lnv. I. 15 relatio criminis appellatur, ea causa, suspicor, ae trans- latio confunderetur oum constitutione translativa. 6. postulat igno- sci omisso pronomine personali, ut IV, 20, qui posiulant ignosci, el apui Cic. I. c. oonsnlto |mti ■as.-o icus >r rciiiiiU'tiu ct tamen ut ignoscatur, postulat.' 8. dividitur in fortunam inprudentiam necessita- toin. pro fortuna Cic I. >-. casum ponit. totam iuridicialem constitutio- nrin iilrni his verbis complectitur de or. II, 106: iure omnia defenduntur, quae sunl eius generis, ul aul oportueril aut licueril aut aeoesse fuerit aut inprudentia aul casu facta esse videantur. 9. de Caepionis cala- mitate cf. l/iv. epit. 07. Cio. de or. II. 197 sqq. et ut hic, Brut. L35: 'Q. etiam Caepio — cui fortuna belli crimini, invidia populi calamitati fuit. inprudentiam. simile exemplum adfertur a Quint. (VII, 4, 14) ignorantiae, ut si quis fugitivo Btigmata scripserit, eoque ingenuo iudi- cato negel se liberum esse eum xisse. 11. cui frater esset, pro quo malim cnius f. e. fortasse ab intcrprete adiectum cst . ne <|uis rre- derel alienum hominem aperuisse testamentum. 12. necessitudi- nena Quint. eodem exemplo illustrat I. c. nt quom miles ad commeatus diem non adfuit ct dicit se Quminibus tnterclusum aut valetudine', di- verso Cicero Inv. II, 08 el Hermog. 13, 12. — 14. deprecatio est — mis.ereantur. Cic. Inv. I, 15 eadem fcre suiu verba; Quint. VII,

4, 17 haec habet: cultuma cst deprecatio, quod genus causae plerique negarunt in iudicium unquam venire: quin Cicero qnoque pro Q. Ligario idem testari videtur quom dicit: causas, Caesar — posthac (pro Lig. 30) et cetera'. in iudicio deprecatip sane iuutilis est . , nisi addamus, nos ea uti nollc, quod monet Cic. Inv. II, 104 'parte eius generis, quom cansam non in eo ut depreceris, constitueris , uti licebit' (sic legendum ex Erf. aliisque libris), sequiturque hoc praeceptum in or. p. Flacco § 26: 'in hoc ego reo ne quod perniciosum exemplum prodatur, pertimescam, in quo ctiam si quid errasset, omnes boni connivendum esse arbitrarentur? quod quidem ego non modo non postulo , set contra , iudices , vos oro et obte- stor, ut totam causam — acerrume coutemplemini.' talcm deprecationem tribuit Hortensio Verr. 11, 5, 2 'inperatorum peuuriam conmemorabit, tum deprecabitur a vobis, tum etiam pro suo iure eontendet, ne patiamini talem inperatorem populo Romano Siculorum testimoniis eripi' at Flaccum ut defenderet, similibus artibus usus est, cf. initium orationis.

23, l. in loco communi per amplificationem. communis lo-: cus a Cornificio non dicitur, nisi qui in alia causa a reo , in alia ab ac- cusatore proferri potest (II, 9), at amplificatio solius accusatoris est. (II, 26, 47) videntur hic quoque interpolatori Ciceronis verba obversata esse Inv. II, 104: deinde augere beneficia licebit et iudices per locum com- munem ad ignoscendi voluntatem deducere.' 3. ergo in iudicium non venit. cf. Cic. Part. 43 'quae motu animi et perturbatione facta

234 NOTAE.

sine ratione sunt, ea defensionem coirtra crimen in legitumis iudiciis non habent, in liberis disceptationibus habere possunt' causa exponitur ab Vnaxim. 78, 10. aut ad inperatorem et ab ipso scriptore non pro- fectum sel imperatorum demum aetate inculcatum esse iu Praef. suspicati sumus adhibito Qnint. \ II. 1, 18 iu senatu vevo el apul popuJum et aput principem - habel locum deprecatio.' imperatoris mentio non invenitur Cic. luv. II. 105, neque infra II. 26. ~- :,. ex translatione crimi- ii i>. Cic. Inv. I, 15: relatio criminis est, quom ideo iure faetum dici- iur. quod aliquis ante iniuria lacessierit' Qu. VII, 4, 8. 'in quo genere (const. iurid. adsumpt.) fortissumnm est, si crimen causa facti tuenwr, qualis esl defensio Orestis Horatii Milonis. ocvrtyxlrjiict dieitur, quia om- nis nostra defensio constat eins accusatione, qui vindicatur.' of. Hermog. n. gtcco. 13, 3. — 8. ex remotione criminis. diversam distinctio- neiu remotionis tradil Cic. Inv. 1, 15: rem. cr. est, quom id crimen, quod infertur, ab Be el ab sua culpa vi et potcstate in alium reus remo- vere conatur. id dupliciter fieri poterit, si aut causa aul factum in alium transferetur: causa transfertur, (inom aliena dicitur vi et potestate fnctum; factum autem, quom alius aut debuisse aut potuisse facere dicitur.' Quint. ciiiu Cornif. eoasentit; VII, I, 13. 'interduin culpa in homiuciu relegatur, ut si Gracchus reus foederiaNumantini, euius metu leges popu- lares :uli>^r in tribunatu videtur, niissum se ab imperatore suo dioeret: interim derivatur in rem, ut si is, qui tcstamento quid iussus non fecerit, dioat per leges id fieri non potnisse. hoc fittdotaGiv dicunt.' exempla remotionis inveniuntur aput Lysiam XXII, 8 sq. Cicer. in Vat. 16: Plin. Epp. III, 9, 12 minus huc facit. — 12. P. Sulpicium. completur hinc Vellei. narratio II, 19. iussu consulum: Q. Pompei, L. Sullae. 15. si quis ex testamento. exemplum plane convenit cum nanatione Cic. de Fin. II, 55. — 16. ex conparatione. Cic. Inv. 1, 15: 'con- paratio esl . quom [aliud] aliquod [alicuius] factum rectum aut utile con- tenditur, quod ut deret, illud quod arguitur, dicitur esse commissum.' ibi inclusa a nonnullis codd. recte omissa, praeterea esse' post 'utilc' ex- cidisse videtur. lv ('. Popillius. Liv. ep. 65. 'L. Cassius consul

a Tigurinis Gallis pago Helvetiorum, qui a civitate secesserant, in finibus Allobrogum cum exercitu caesus est; milites, qui ex ea clade superave- rant — cum hostibus pacti sunt.' idem fere narratur a Cic. Inv. II, 72 quod a Cornif. set non nominato Popillio; adde de legg. III, 40. simile Mancini exemplum a Quint. affertur VII, 4, 12.

24, 3. accersitur maiestatis. Cic. de legg. III, 17 perduellio- 26 nis reum dioit. 10. non necessarium fuit cum deterioribus libris ad-

dere ratio est' praesertim quom infra redeat definitio : 'ergo, ut ostendi, ratio ea est, quae continet defensionem.' 13. quae nisi interce-

deret, ne causa quidem esset. sic Cic. Inv. I, 18: 'ratio est quae continet causam . quae si sublata sit, nihil in causa controvorsiae relin- quatur.' ' ibidem leges: Orestes si accusetur matricidi nisi hoc dicat: iure feci, illa enim patrem meum occiderat, non habet defensionem, qua re omnis quoque controvorsia sublata est. n. firmamentum quae-

NOTAE. 235

rendum est, id est. quod continel accusationem; plane ex < ontrario Ciceroni Inv. I. 19 firmamentum est lirmissuma argumentatio defensoris et potissuma (sic optumus liber k, vulgo aptissima' aut appo- >itis>inia' legitur) ad imlicationem.' ad Cornificianam appellationem redit Part. 103 'rationem appellamus eam , quae adfertur ab reo ad recusan- dum depellendi criminis causa, quae nisi esset , quid defenderet, non ha- beret : firmanicntiim auteni, quod contra ad labefactaudam ralionem refer- tur, sine quo accusatio stare non potest.'

25, 5. ex coniunctione firmamenti et rationis. accuratiae sic Cornif. quam Cicero, qui (secundum p1, a quo veram scripturam ser- vari et sequentia docent et Yictorini scholia) oinissa defensioue rationis Inv. I, 18 iudicatio est' iuquit 'quae ex iniirmatioue rationis nascitur con- trovorsia.' plenius iterum et rectius Part. 104 'rationum et firmamento- rum contentio addncit in angustum disceptationem.' defensione aperte glossema est rationis, quod ne casu quidem recte habet; 'ratione defen- siouis' quod in o et cod. Gothano est, cur ferri nequeat, satis liquet. 9. reperta iudicatione — oportebit. cf. Part. 109, Top. 95: de or. II, 114, ubi Antonius narrat 'cum — accepto causae genere et cognito rem tractare coepi . nihil prius constituo, quam quid sit illud, quo mihi referenda sit omnis illa oratio, quae sit propria quaestionis et iudici.' ipse Cic. Verr. II, 5, 2 eadem locutione utitiu : 5quid agam, iudices? quo accusationis meae rationem confei-am?' 12. praeterquam iu '27

coniecturali const it utione. nam in ea, ut ait Cie. Inv. I, 19 'ne- cesse est eandem esse quaestionem et iudicationem ut: factum est — non est factum — factumne sit' et (II. 111) "simplex erit iudicatio et in quae- stione ipsa continebitur' igitur etiam II, 15 requiritur talis sententiae con- formatio : 'ex quibus quaestio eadem in coniecturali constitutione quae iudicatio.' 15. intentio — infitiatio — iudicatio indoctorum

lcctorum causa appositi sunt indices, recte omittuntur aput Cic. Inv. I, 19 ubi noli tollere verba factiim est — non est factum' respondentia supe- rioribus I, 18 non iure fecisti — iiue feci.' 1S. si plures erunt

c onsti tut iones — erunt. Cic. Inv. II, 102: 'qnaedam genera causa- rum simpliciter ex sua vi considerantnr , quaedam autem sibi aliud quo- que aliquod controvorsiae genus adsumunt, qiia re omnibus cognitis non erit difficile in unam quamque causam transferre , quod ex eo qnoqne (sc. ex uno quoque) genere convsniet' idem II, 110 omnino — qui di- ligenter omnium causarum vim et naturam cognoverit, quom genere primo tum etiam forma eas intelleget dissidere, ceteris autem partibus aptas in- ter se omnis et aliani in aliam inplicatam videbit.' ( locus volgo et le- Ctionifl et interpiuictionis vitio obscuratur.) exemplum liuius rei suppe- ditel Miloniana, ubi primum constitutio iuridicialis absoluta adhibetur: licuisse reo vitam contra Clodii insidias defendere; ileinde hoc ipsnm, a Clodio non a Milone insidias esse factas ex constitutione coniecturali probatur, postremo contendit orator iuridiciali usus adsumptiva, etiam si res aliler baberet, tamen egregie de re puplica Milonem Clodii interfectione meriturnm fuisse; itaque ante perorationem haec ponit : set iam

236 N 0 T A E.

multa de causa: extra causani etiam nimis fbrtasse multa' (92). eo re- >|)ii icns ridicule ineptil declamator de domo (32) 'intellego, ponlifices, me plura extra causam <li\i-M'. quara aul opinio tulerit aul voluntas mea, sel hoc conpensabo brevitate eius orationis, quae pertinel ad Lpsam oog nitionem vestram.' quod aufera coniunctionem constitutionum attinet, mul "i- •"-! iii ea exponenda Eermogenes n. nrao. 22, I Bqq. 33 . 1 sqq. *W, 10 Bqq. <-ir. 20. :ii omnes, iii proposui , esl in simili looo infra

III. 15. 'si Beparatira haec causa minus Baepe tractatur, ;u in iudiciali iuis ,-i in deliberativis causis Baepe magnae partes persantur laudifl au1 \ ituperationis.'

_"i". i. si q ii o tardiue bene tnetur rialra Vnal. Tull. 7 laudato Pompon. Dig. I, 2, I. 26 ul aliquo plures haberent' el Ulpian, il>. XIX. 2, 11. "-' ne aliquo detel ius facial .

II.

1 27, !. i ii <| ii i h ii > partibus officiis artis. li^' lectii optu

inuinm oodd. coniungitur cum Corniflciana appellatione officiis Ciceroniana 'partibns artis' (Inv. I. '••>• Cornif, n< Bupra l. 3, Bq. de causis, quas orator recipere debeal el de offlciis oratoris loquitur. 8. causarum

fria genera sunt. male baec m editionibus separantur el plena inter puHctione el maiore Lntervallo a verbis antecedentibus , quibuscum arcte oohaerent. ait scriptor: de causis el offlciis omnibus non potesl uno tem- pore agi, igitur difficilluma potissumum li. e. prirao loco tractemus: ex causis autem difficilluma eal iudicialis, ex officiis difflcillumum inventio. lo. hoc et priore libro. ineptissumum est, quod sic priore libro aicit Be id egisse., u1 absolveret genus iudiciale, quod hoc demum libro absolvetur. duplex interpolatio in deterioribus «odd. et edd. hunc locum obsedit, simplex in melioribus: haec constat verbis 'et priore' genuil au irin reoentiorem cegimus quom — tractaremus quorum. illud priore li- bro' praeterea contra usum scriptoris est, alibi usurpantis 'primo libro' (II, 1, 26. III, 16); altera iuterpolatio oiendax est: de quinque enim offi- ciis nondum egit C. set aget in hoc relicuisque libris. resectis istis pannis iam patet eomparatio causae iuridicialis el inventionis: illam hoc libro absolvet, haec qupque eril hoc libro propemodum absolata; parvae enim partes Cornifiiio videntur genus deliberativum et deinonstrativum , quae in tertium volunien transferentur.

2 28, 2. in primo libro inutile additamentura est , verbis enim 'ubi — incepimus' satis indicatur locus. 7. et partem con stitution is. quod volgo legitur et partes const. significat in una causa plerumque plures partes status inveniri, quod et naturae rerum et scriptoris sententiae refragatur. 9. qua inventa — conferatur. in hoc brevi superio-

NOTAE. 237

ris libri collectione Cornif. certo non posuit admonhionem bis iam paulo ante I, 25, 26 lectam. iniuria autem Schiitz eiecit verba 'postea — ad- commodarentur' immemor videlicet verborum I, 27 'si plures — reperien- tur.' 11. esse causas conpluris. quom additur 'conpluris , certae

causae dicuntur contra voluntatem auctoris, qui in universum de constitu- tionibus earumque cognatione agit. 13. quae ratio posset inven-

tionis — accommodare. ut partes orationis ad inventionem , ita in- ventio ipsa ad constitutionem accommodatur, cf. I, 4, et III, 1. ad omnem iudicialem causani quem ad modom oonveniret inventionem rerum adcommodari.' 15. quas Graeci lit l%blq rj (tuzu app ellant. cf.

maxume Quint. V, 10, 1 — 19. — 1S. docuimus ut 'docebimus' inter- pellat constructionem, omnia enim pendent a 'relicuom videbatur esse ut ostenderemus.' 19. qui locus erat. proxumus de sex partibus

orationis. index marginalis 'de sex part. or/ in causa fuisse videtur, ut adderentur ista 'qui locus erat proxumus' (s. extremus), ne sententia hia- ret ; in quo nou attendit interpolator ad sensum vocabuli loc\is, qui non potest esse = pars orationis, set artificii (II. 50) aut sedes argumentorum (I, 4; Cic. Top. 8).

29,1. et nimirum eam, quae difficilluma est, potissimum consideremus. quoin statim pergat 4n causa coniecturali commode omittitur 'coniecturalem' in optumis libris, quae prima vero quamvis mo- leste abundans necessarium alicui videbatur, qui potissumum quid esset, non intellegeret , cf. II, 1. — 3. idem docet Cie. Part. 121: 'narratio 3 accusatoris erit quasi membratim gesti negoti suspitiosa explicatio sparsis omnibus argumentis obscuratis defensionibus.' adde Quint. IV, 2, 54. exempla talis narrationis sunt aput Isocr. XVII, 3 — "24; Demosth. XIX. 9 — 63, Cic. p. Quint. 14 sqq. contra attenuationis Cic. p. Mil. 27 sqq. — li. de probabili cf. laudata Speng. ad Auaxim. p. 154. — expedisse satis signiflcat certum quoddam facinus , ut reo' addito non opus sit. 12. dividitur in causam et vitam. simplicior haec divisio quam Ana- ximenis 27, 23, a quo tria adiumenta zov sl-AOzoq recensentur: cpvaig (= rcu&r]) avvrj&siu HsgSog, qua re, ut hoe obiter moneam, 28, 11 cor- rigendum zqlzov Sh xfodog" tioXIuy.ls yuQ diu zovzo zr]v cpvOLV fiiu- ouusvol y.ul zu rj&rj tiqo&l16il£&u zl tzquzzblv. Anaxim. xiodo? dicit, quod Cornif. causam , latiore sensu, neque eo, quem Isocrates usurpat, quom omnia omnes TjSovrjg rj y.tQdovg i\ ZLur[q £vsv.u ait facere, XV, 217. Cicero autein , Inv. II, 10 omuem coniecturam ex causa ex persona ex facto ipso fierl vult, ut Quint. VII, 2, 7 quaeri in couiectura docens de facto de auctore de animo; causa autem a Cicerone in impulsionem et ratiocinationem distribuitur Inv. II, 17, Part. 112 sqq. et a Quiut. V, 10, 33. VII, 2, 35. — 16. num honorem lit Clodius aput Cic. p. Mil. 32 — num pecuniam, ut Aeschines aput Demosth. XIX, 102 — 127.

30, l. adhibeatur hic Lys. I, 44 sq. Cic. p. S. Rosc. 98. — 3. de 4 defensione Cic. Inv. II, 20 pluruma adfert, additque quaedam de opinione reorum et dubitatione, quibus Cornif. caret. eausa foisse aegatur aput Lys. VII, 11—29, Autiph. V, 57 — 60, ubi argumentis eius rei expedilis

238 \ 0 l \ E.

-i.- ridetur orator dedisse: ravra ui-v nuiv Ityio. (og uvt(6 uoi noocpaaiv m<('.uiuv n%h to uno/.Tf-trui tov uvoihc. :,. iniquom 688« di-

cet devooari . r. Cie. ln\. II. 36, Quint. VII, 2, '■''. buc speetal Ci. . p. Q. Hoseio 22. IIS \,,,. o. Rxnciua fraudavil Pannium. qua de causa? subridel Saturiua, reterator, nl sibi ridetnr: ail proptex tpsa IIS i i . i. rideo, -• lamen oui ipea I. . > tam vehementer concnpierit quae in: aam tibi, M. Perperna, C. Pieo, oerte tanti non fuiasent, ul Booiam fraudaretis: Ui>-. i" cur tanti fuerint, causam requiro/ ;. deinde eodd. male inserant, quasi baec de rita partera facianl eorum, qnae de causs modo praecipiebantnr. ceteram ride hic Cie. Inv. 11,32, Quint. V, lu. 38 5 <i exempium Ctc. p. Qnint. II sqq. ubi Naevii tractatur vita. B.

ii ii iii qnando Bimile qnid feeerit. idera esl apui anaxim. 28, 22:

TirWy. i rf otVTO toi-tu CO 7T,,,]ii,: XolXdxiS ntnoiijV.o T(( noortoov . f-i uoiu tovttp. ntitur eo Lys. XXVII, '■'■

Itoer. XVII, 36, Cie. |>. S. Ftoec. 100, abetinei cooeulto Lycurgua I 19. — in. i ii e"o debebi ut ad eam oaueam peo

! i — vita li inis possil adcommodari. idem Bermogenia esl

um n. ti'o. 88, 20 sqq 91, 16. agitque sic <'i< . p. Clnent. 70. baec, indioei vere diountur a uobie, facilius credetis, >i emn ani-

mi> vostris Longo intervallo recordari »'. Btaieni ritam et uatnram velne- ritis: n.iiii perinde nl opinio esl de cuiuBque moribna, tta quid .il» eo ffl rtuin aut ii.in factnm sit, existnmari p i contrario pro Sulia 74:

adspicite ipenm - eonferte crimen cnm rita: ritam ab initio ad boc tempus explicatam enm erimine recognoscite — • non cadit, non, Lnqnam, cadil iM boe mores, non in bnnc pndorem, uon in hanc ritam, uon in hnnc hominem. -, non poterit — dispar, Cic. Inv. II. 33

• \ .li-|>.iri quoqm nlparum, si ea pari facultae non erit, tnpro-

bare aniiniiiii advoraari oportebit id qnod Beeuti sunt Caelii aeensatorea cf. Cic. |>. Cael, 15 ■> maledictia pudicitiae ad coniurationis invidiam ora tiu est vostra delapen <-i miliiis apnl Lysiam IX, 1. improbatnr antem lian accnaationifl ratio a Quint. \ll. 2, 28. — it. vel ^i quo modo potcrit alii|iio — personam. of. III. I. si qua in re oobortabimur aliquidf. obscnrabatnr olim constructio eo quod deniqne' in omnibns codd. praeter u praengebatar vania aliquo ant1 etc. qnam pl. vitiis eonta- minare. displicet lioc quoqne Quintiliaao VII, '-'. 34.

31, i. Bic <ic. luv. II. 50. <■iiisil.ni esae qni in illa re pcecarit et htec quoque (del. 'et') admisisse'. Isocrati- XVIII, 52 ex ano ineigni Calli- maehi maleficio, quod enarrat, iudices de praesente lite concludere iubet. adde Aesch. I. 76. 93, 153. Cic.-p. Mur. 13- — 3. facta non famain sp. op. Cic. Inv. II. 34. 'hortandi iudices erunt, ut veterem famam ho- minis nil ad rem putent pertinere.' Qiiint. VII. 2, 33 aceusetor — ad praesentem guaestionem , de qua sola iudicium sit. cognitionem alligabit, ilii iiis neminem non aliquando coepisse pcccare.' exempla praebeat De- mosth. XXX. 4; Dinarch. III, 6. ndlai TOiovxoq av sldvQ-avtv vudg, adde 18. — 5. demonstrabit vitam integram nt Dcm. XXI, 136, Ihperid. p. Lyc col. 11 — 15; Cic. p. Q. Rosc. 17 — '2-i. idem Anaxim. 79,

NOTAE. 239

10 praecipit. — 6. confugiet ad i nprudent i a m. cf. Cic. Inv. II, 37. sin autem iu ante acta vita aliquae tmpitudines erunt — inprudentiae necessitudini persuasioni adulescentiae aut alicui non malitiosae animi ,nl fectioni adtribuentur/ 7. quibus rebus vituperatio eorum.

quae extra id crimen erunt, debeat assignari. haec enim sola concedit defensor. quae nequeunt ad ipsum crimen accommodari: quod volgo additur 'non' ante debeat' sensum efHcit patrono plane eontrariom, ut iam Schiitz intellexit. cf. etiam Cic. 1. c. alicui non malitiosae animi adfectioni adtribnentmr, ut animus non omnino integer, set a tali cnlpa remotus esse videatur.' 10. prius h. e. antequam extrema defensione

utatur. 11. rumoribus credi non o p. Isocrates XV, 32 v.-tat iu-

diees retiq So^aig XQ^6^UL Tcai? udCnoq vri iv.tivcov vy.iv iyyfytvrjfit- vaig. vide etiam Cic Inv. II, 37. — 13. extrema def. ut Cic. p. 1'lanc. 16. — de moribns aput censores. cf. (j. A. Becker Antiqu. Rom. II, 211 sq. — 16. conlatio. de ea Cie. Inv. II, 24: 'iu hoc — 6 loco caput illud erit accnsatori, si demonstrare poterit, alii neinini causam fuisse faciendi ; secundariam, si tantam aut taiu idoneam nemini.' p. Mil. 32: 'illud Cassianum cui bono fuerit' in liis personis valeat.' adde p. S. Rosc. 84. Antiph. II. a, 5. Isocr. XVII, 40 sqq. — 19. aut non aeque commode potuisse. huc illa in fxequentatione posita (IV, 53) spe- ctant: neque praeteritum qnidqoam e»t ab tsto, quod opns fuerit ad ma- Leficium, neque factum, quod opus non fuerit' et Quint. VII, 2, 42 post haec intuenda videntnr et consilia — an alio tempore et aliter facere vel facilius vel securius potuerit' etc. — 20. illas rationes meliorum codd. lectio probari non potest, quia hic non ad certas quasdam rationes respi- cit, alias autem aperte a correctore est: itaque uotavi. 21. propter cupiditatem 'quorum enim' ait Cic. p. Cluent. 183 eminet audacia atque proiecta est , a consiliis malitiae deseruntur/

32, 1. defensoris rationes similes proferuntur a Cic. Inv. II, 20, ubi ipsum nomen conlationis non invenitur; alia notione apparet I, 48, ut sit 'oratio rem cum re ex similitudine conferens', componaturque cum ima- gine et exemplo. 3. signum. eius definitio exhibetur a Cic. (Inv. I,

48) diversa : 'signuin est , quod sub sensum aliquem cadit et quiddam si- gnificat, quod ex ipso profectum videtur, quod aut ante fuerit aut in ipso negotio aut post sit consecutum et tamen indiget testimoni et gravioris confirmationis , ut cruor etc. vides haec pleraque conveuire cum partibus argumenti infra 33, 16 sqq. tractandis. 4. id dividitur in partis

sex. eae ap. Cic. Inv. I, 37 sqq. subiciuntur gestioni negoti; enume- rantur paene omnes p. Cael. 54 'non causa non locus non facultates non conscius non perficiendi non occultandi malefici spes non ratio ulla uon vestigium maxumi facinoris reperietur.' 5. de loco vide Cic. Inv. I, 38 7 unde huc illata est solitudinis' mentio , quam nunc doleo non plane a me sublatam auctoritate codd. fU. apte monet Lougin. IX, 552 icnv 61 oxt Y.cci xo iv eQ7}(j,icc Sblvoxeqov y.ul xo iv orptt, (bene sic Spengel) %c<Xe- 71c6tsqov. exemplum loci in argumentatioue adhibiti praebet Cic. p. Mil. 53. — 6. notanda masculini forma celebri s. — 3. quod est factum,

240 N ( » T A l

perspectum reote ex corruptelis librorurn elicere mihi videbar, cf . 34, 2 iiii iti visus .-.ii (|iKii]i faciebal volgo tegebatur; qui esi passus perspectus ei exaudltus. 10. perscribere verbum etiam duobus locis lnv. II,

.">:* el 88 Ciceroni restituatur, illic ex cod. Erf. hic ex Vicforino. n.

eadem sententia redil apul Hermog. n. ataa. 50, 19. CSc. Inv. II. 45 iiin lege ■"! (■■! quae praecepta suat, conparabuat, aiodo — conferanl (vel 'adferant'). 18. quo anni so. tempore; explioatur lectione codd.

u/i : (|u;i parte anni'. cf. <'ic Inv. I. 30: consideratur autem tempus e( anni el meosie et diei el aoctis el vigiliae el liorae' etc. oommode ad hibebitur bic Cic. p. Mil. 53 videte uunc illum primum egredientem e \ i II .- 1 subito: ourl vesperi: quid aecesse >^t'. tarde: qui conveuit, praesertim i « 1 temporis? biemem dicit. idem signiucatur adiectifl qua hora' qnae minime tolerari possunt, quom statira legatui qus — noctis l,,,i;i' aotione differente. of. Il.ilm. \u.il. Tull. I, '■'. n. quadie.

Ii. ,-. qua dier, forma Verg. <■'. l,*208 obvia.

33, i. Bpatium, Cic. Uiv. 1, 39 saepe oportel commetiri cum tem

pore negotium el videre, potueri aut magnitudo aegoti aul muititudo

rerum in eo transigi tempore. Bpatium, ci>i aon in coniecturali causa, consideratur in or. p. Quint. 79 6. de occasione idem, 1, 40:cesl pars temporia babens in Be alicuiua rei idoneam Eaciendi ant non faeiendi "i1 |,,n i iMi.ucin." Bigniflcatur ea |>. Tull. •> I lempus ad insidiandum atque celandnm idoneum.' 7. Bpes perficiendi breviter a Cic. luv. I. II

;ilis,,u iim 'facultates Bunl aut qnibus faeilius §1 aul Bine quibus aliquid

conflci niin potest.' — 'haec qua' optimorum codd. lectii unullis

\\ |)|i :,,i Bcripturam ecqua ducere videbatur, nos baec vetus inter- pretamentum babemus, adieetnm ne absolute legeretur 'perflciendi. ai statira deesl bic accusativus in spes celandi quae fuerit omittendua vel concinnitatis causa priore quoque loco. 12. qnaeritnr ex consciis. propterea <'ic p. Cael. 57 interrogat cui denique conmiBit? quo adiu- tore nsns est? quo bocio? quo conscio? cuJ tantum facinus, cui Be, cui salutem suam credidit? 13. aul utrisque post 'liberis aut servis ncii est in fi1. reote, videtur enim nihii ad rem conferre, utrum alterutri s adhibeantnr an ntrique. 16. argumentum est per quod res i o

srguitnr certioribus argumentis. non temere displicuil Gronovio Srnesto Schtttzio 'argumentis' definitum vocabulum in ipsa deflnitione po- Mtiim. qnod antem 'inventis' aut 'indiciis' proposuerunt, mireris illos in mutationem multo faeiiiorem et cx ipsa scriptoris consnetudine eonflrman- dam .iion ineidisse: adiumentis, cf. 1,7, 18 (7, 15; 16, 13). ex vera lectione fortasse lemma natum est paulo infra alienissumo loco post 'de adiutorrbus' (34, 1) iniectum 'de adinmentis' cui defendendo frustra oum Schutzio admoveas Cic. Inv. II, 24 'si ratio adiutores adiumenta — de- fuisse alicui demonstrabuntur aut II , 44 'si adiumenta si adiutores de- sint.' adiumenta autem pro argumentis sumpta invenimus etiam aput Cic. de or. II, 303 'medioeriterne causis nocent, quom aut advorsariorum ad- iumenta confirmant aut ea, quae sanare nequeunt, exulcerant? ad senteii- tiam facit Victorinus 95. ed. Or. 'signum non satis ad lidem valet, set

NOTAE. 241

alterius firmioris argumenti indigel ad probationem.' quod Cornificio ar- gumentum, Anaximeni orjfisiov esl 35,22: orjuziov St ioriv aXXo dlkov — to' y£ zifriccitvov yiv£G&ai tcqo rov TtQdyuarog rj dua roi TtQayuari 77 ptrd ro rcQayua. haec enim divisio consentil cum ea, quae hic legi- tur, 33. 10. reditque aput Cic. Inv. II. 43. Part. 114, Top. 5. Quint. V. 10,45; Hermogeni sunt rd dn dQ%rjg (ii%Qi tiXovg [n. zvq. 128). 18. quocum visus sit. cf. A.naxim. 36, 10. Cic. Sull. 52. — numquid adpararit. ita quaerit Cic. p. Cael. 58. ipsius autem veneni quae ratio fingitur? uhi quaesitum est? quem ad modum paratum? etc. 20. nu m quid dixerit. hoc argumento Cic. p. Mil. 44. tamquam capitali ntitur: Vos (Q. PeliUius M. Cato) ex M. Favonio audistis Clodium sibi dixisse — periturum Milonem triduo: posl diem tertium gesta res esl quam dixerat. quomille non dnbitaril aperire, quid cogitaret, vos potestis dubitare quid fecerit'? Iiiuo suspicor Ciceronem Top. 52. 'ante rem — quaeruntur, quae talia sunt adparatus conloquia locus ronstitutum convitiuni' dedisse, non 5con- vivium'. iiiiin i| ti i il habuerit de consciis h. e. iiuin quid conpereril a consciis.

34. i. de adiumentis. cf. notata ad :{:*>. Ki. num quo in loco Ernesto commodum sensum habere non videbatur. at recte Schiitz: cimo i'st apertissumus : quaerendum dicil auctor, num reus aliquo in loco prae ter consuetudinem fueril aut aiieno tempore, quod utique suspiciosum est. contra si hic legimus numquid iu loco id valde obscm*um est, nam quid est, quaeso, illud quid ? 2. in instanti tempore. Cic. Top. 52 cum re autem: pedum crepitus, strepitus hominum, corporum umbra et

si quid huiusmodi'. adde Quint. VII, '2, 16. — 4. num quid aliquo sensu perc. attende ad generale vocabulum quid' quod Schutzium praeteriit, tollentem propterea aspectu auditu quasi iam ante tractata. 9. tumore quod addidimus 'praeditum', (iu nota) ex II, 44 petitum est. II. si telum. cf. Cic. Part. 39 ubi eonsequentis temporis argu-

menta cum consecutione commiscentur, ut ibid. 114. — 12. si in eo loco conprehensus Cic. de or. II. 170. ubi argumentorum Iocos recensel, hoc consequentium affert exemplum: 'si et ferro interfectus ille et tu ini- micus eius cum gladio cmento conprehensus in illo ipso loco et nemo praeter te ibi visus est et causa nemini et tu semper audax, quid est, quod de facinore dubitare possimus?' 17. cf. IV, 53 'si — postero

die titubanter et inconstanter de Occisione illius locutum (constat) et Cic. Cat. III, 13: ac mihi quidem quom illa certissuma sunt visa argumenta atque indicia sceleris — ■ tabellae — tum multo illa certtora: color oculi, voltus taciturnitas , sic enim obstupuerant' etc. 19. sint necessarius

hic et 35, 2 est coniunctivus , ubi accusatoris oratio refertur. 11011 ipsiiis. scriptoris sententia exponitur.

35, 1. resisteret responderet. quom 'resisteret non idem sii a< responderet', boc nolim pro illius glossa babere. 2. confidentiae.

ne postules, quod cp babet. 'conscientiae' reputa hoc argumentum esse Ix cv^vyiag sive cvoroi%iag , et iocose proferri: quod confidenter responde- rit, nil eo probari, nisi confideuteui esse hominem. G. adprobalio

CORMFICIUS. 16

•lil Mt T \K.

Vnaximeni 36, II s*Xsy%og eat. 8. loci proprii el conu a alitev

distinguunlui a Cic. fnv. II. 17 : i - in causa pars argumentorum

esl adinncta ei cansae boI quae dicctui el - » l » ij»s;i ita ducta, ul ab ea

separalim in omnis einsdem generis i msas iransferri non Batis commode l"i>-it: pars autem pervagatior el aul in omnis ciusdem generis aut iu

plerasqne causas ndcommodatn. Iiaec ergo nrg sntn, qnae transferri in

mnllas causas possunt, locos communis appellnmus deindc tamen cum

Cornificio consentit, tibi . « i t Inv. II. 18: Mocus comn is aul certae rei

qnandam conlincl nmplificationcin — aul dabiae, qui \ contrario i|m>-

<l ii <• liabeal probabilis rationes argumcntandi , ul suspilinnibus credi iion oportcrc . conscntil ctiam de or. III. 106, 'i1'" ''"'" lcgimus 'alii pero (habent) nncipites disputationcs , in quibns de univorso genere in ulram-

'i11'' parlcm «1 i ■--• ■ ii copiosc licet . usus autem c munium locorum non

solum in ftne orationis commendatui ab arlis scriptoribus , Bel, nl docel

Clc. Parl. ."."2 in .iii-n ipso orationis declinati >s ad nmplificandum dan

ini- iohiiini.il. i re aliqua aW rcpreliensa ei idcm Inv. II, l'i distinguitur

oratio atquc iulustratur inaxumc raro inducendis locis communibus cl

nliquo loco oribus illi^ argumentis conftnnato' (aic dedl, cf. ."»:{

oportebil liunc locum communi loco confirmare el Part. 52) nam el lum conceditur commune quiddam dicere quom diligentcr aliquis proprins • ."'-..■ locus tractatus esl el ;iiidii<>ri> aniinus aul renovatur ad ea, qnae rcstant, aul '>iimil>ii- iam dictis exsuscitatur'. idem vuli Longinns IX, 555 dicens: iv roig xa«9 tfxaaroy tt7to8smvy(iivoig rd st8og txvreSv (»c. tcov itciXoycav) XQrjoifiov. de communibus locis in universum ngil Hcrmog. Prog. I. 29, ^phthonius Prog. I. 80, I ln - Prog. I. I ">7 el 222 sq. Lycnrgus, severus liomo, ait sycophantarum esse ^rjrtiv tc< ytoQtu tuvtu iv otg Tovg 7taQuXoyiO(iovg v.utu twv c< t tovi^outvtov Ttotrjoovrui ( 3 I ) acsaneiis maxu iii.- oratorcs iudicum mentes decipere conantur. inventio communiura locornm :i Cic. Brut. 17 Protagorae tribnitur. 10. |> i 'o \< \ i u - locus accusatoris — criminatur. eadem fere sunl aput Cic. Inv. H, 51. — 15. ab lestibus itra iiimores. haec el alia cnumerantur a Cic. Inv. II. •">(). ea que latius pcrscquitur Quint. \. capp. 3, 1. 7. praeterea vide Cic. Parl 120, fop. 73 sqq. de or. II. 118 -i>|. el An. Seg. 145, 28, qui de tra ctatione tcov ivti%vmv xal clti%vav ntdTScov agens necessario monet Kctv iditoTTjg BVQOi \rc'<g ati%vo - ov 81 rov QrjtOQOg ,'v taig ci.

it. Ta ulv §ot)&ovvzct avl-rJGui v.cd fofiuicoGttt . t.u rVJ- ■/.«& tjiicov tirt Gntv.ovvca v.cu ws- ovv. ci$io7tLCTc< SiafyaXstv. paulo ante 145, 2 1 lc gendiim esf: uts%voi utv ag l| itotfiov TtOQifcou.sftu, ?vts%voi 81 ag ■'■/. r/js- Ti%vr\g ).c<ui3civou: v.

36, l. quid pro testibus dici possit, Cic. docel Part. 117, quid contra testes ib. 19. — ■ 2. cnm Cornificii verbis vitae turpi tudinem teslimb- ii i .1 1 ii ni inconstantiam congruunl ista apul \naxim. 39, 7. 8stthv tqo- itov ror (MtQTVQog SiafidXXsiv, av ?} Ttovijnii;, ij t6 uuotvQovutvov i£s- tcifeiv, civ c<ni'd-c<vov Tvy%dvr/. apul Ciccronem plurnma siini exempla luculentissuma reprehensonim testium, cf.p. Font. llsqq. p. Scauro38sqq. p. Cael. '20 el passim, tota fere or. |>. Flacc. maxume 21 sqq. — 5 ■■< < -

NOTAE. 243

gumentari. Orelli voluit olim argutari immemor loci 1 W 47 si testem, praeterquam quod sriat aul audierit, argumentari el coniecturam persequi patieris, ius accusatoris cum iure testimoni conmiscebis . scilicel irsti non lieel quod oratori, eui haec Quint. IV, 2, 103, 108 praecipit: etiam nar- rationi insit argumentatio — inseremus exposilioni et brevem, quom res poscet. defensionem el ratiouem factorum: neque enim narrandum eal tamquam testi, set tamquam patrono . <;. uoli iis codd. obsequi, in qui- bus legitur 'ad probationem et ad inprobationem , hic enim de sola reie- ctione testium agilur; tenendum esl ad mterrogationeni , collato Cic. p. Flacc. 22 i » 1 » i est igilur illa laus oraloris, quae vel in accusatore antea vel in patrono spectari solebat: beue lestem interrogavit: callide accessit: reprehendit: quo voluit, adduxil: couvicit el eiingnem reddidit . 7. ;t 10 quaestionibus. hic vide Axist. Ethet. I, 15, '20 Anaxim. 40, 0 cum notis Speng. laudantis Antiph. VI, 273 Lys. VII, 36 Isocv. XVII, 53. Is. \ III, 28, unde locum transscripsit Dem.XXX, 37, citatus a Theone Prog. I. 100: i-OTL S( xai tv indoTG) Xoyip tvQtLV Q-ztlhuv yLtcpdXctLOv, oiov tv rcp dijuoo&tvovs kcctcc 'Ov/jtoqos tE,ovXrjg , ti ciXrj&tLg cd ficcGccvoi ncd iv Tco 7cuqk AloxLvtj Katd Tt(ido%ov , ti cxXr)fttLg cci cpr)cLCii kc<1 aXXcc aXXo&tv. res obiter a Cic. tractatur Top. 73. amplius in Part. 117 sq. unde haec excerpamus: dicendum — de uostrorum etiam prudentissumo rum hominum institutis, qui quom de servis in dominos quaeri noluissent, de incestu tamen el coniuratione, quae facta me consule est, quaerendum putaverunt.' cf. praeterea p. S. Rosc. 77, 119. 10. quae dicta erunt. !i. e. a servis in cruciatu. male vulgo iungitur argumentando his verbis iungendum verbo 'trahemus . 11. isdcm viis, cf. 37. 5. — 13. con- tra quaestiones. uonnulla convenientia , uonnulla etiam diversa sunt aput Cic. Part. 50. adde p. Sull. 78. Antiph. V, 30 sqq. An. Scg. 451, 29. — 14. cerlis iu rebus. de quibus non potest ambigue re- sponderi, quae facta investigatione uecessario aut probantur ac deinde servanlur, aut statim refelluntur. servari qui hoc sensu «lit i uon intej lcgcrent, cerrigebant 'sciri'. 17. quo in loco quid positum sii

displicebat Ernesto, consecutionem temporum ppstulare putanti, m esset' scriberetur, legebatur enim statim 'posset' (quod iu varietate lectionis ad- scribere male omisi). at hoc ipsum secundum auctoritatem eodd. htv cor- rigendum erat: exemplum enim a Cornif. datur, non oratio maiorum re- fertur. 17. et si q.uid viderj a u t aliquo seusu percipi pos-

sit. haec antea vehementer depravala erant, legebatur: et si quid esset simile quod videri aut aliquo simili signo percipi posset. Lambiuus, cui frustra obloquitur Graevius, vjdit ineptum esse 'slgno', requiri 'srnsu quod nunc nnus saltem liber qs offert, omittens idem praeterea recte simili . scilicet signa ipsa nou percipiuntur, set quod sensit aliquo pcrceptnm est, potest signum praebere. 19. ad emi niscendum. haec lectio hic quidem soli // debetur; infra 37, 22 est etiam in ti. Halm confert 0. Mullerum ad Varr. de L. L. VI, 14.

37, 2. qtiid quaesitor velit audire. ridicule hoc describitur a Cic. p. Mil. 00: 'agc vero quae erat et qualis quaesjio? heus tu. Rutio,

16*

244 VOTAE.

\,'ilii causa, cave sis mentiare: Clodiua insidiaa fecil Miloni? fecit. ccrla crux. nullas fecit. speratn libertas. >|ui<l hac quaeslione certius? Bi- milia \ i < i • ■ ap. Antiph. \. 31. 5. partibus coniecturae. Cic. Part.

11 1 1 S : 'dictaque quaestionis argnmentis el coniectura ponderanda. l". plusopoftere signia - credi quamtestibus. Isaeus VIII, 6 in nniversum pronuntial rsxfirJQia HQeirtto tmv uuqtvqhov etvat, sri l\. 12 peculiare praeceptum proferl: ev fiovatg — ruig tcov xlrJQiov fioec- vmyalg Soxet poi nQoorjytttv teitfirjQiotg (taXlov ij uuqtvoi itterevetv. praeterea vide Aristot, Rliet. I. 15, 17; \n. Seg. 151, 23. Hermbg. n. zvq. 113. Cic. p. Cael. 22 sq. 06. Parl. 19: dicendum esl argumenla rerum esse propria, testi lia voluntatum . II. quo re vera s i n i

sta. al non geruntur argnmenta el Bigna, quaproptei aul neglegen tiorera h. 1. scriptorem fuisse aul dedisse quo res vere sil gesta Buspi cor. 12. vel pretio \ e I gratia vel metu vel Bimultate. metum ,i, Hermog. commemoratum tc. evQ, 113, lu omittil Anaxim. 39, II ot ii.: v Sta /icou-, iii* dt 8tu Ttti(oi>i\.v , (it 81 8ta v.hQdog v7Cottt: vovtui tbevdi) itaQzvQetv. pluribus Cic. haec persequilur p. Font. 11, I"). cf. praeterea p. Sull. 78. sq. p. Scauro 38, de metu testibus iniecto Verr. I, 28; Demoslh. XL, 58 Veschin. I. 90 Bqq. — 14. quae contra argu menta el signa proferenda Bint, Aristot. docel Rhet. I. 15, 17, vide etiam

12 \ni\iin. 7'.». 20. 19. ab rumoribus. ;■ Cic. Top, 76 fama volgi quoddam mullitudinis lestimouium appellatur. pro rumoribus disputal leschin. I. 125—131 e( iam inde a 75; idem II. 145 docet, quid intersil iulei a ','",'' et dicifiolrjv, m Demostheni malam famam iure obesse osten dat; atis contra Aeschinem i ^ ■ ~ i u > gententiam retorquel XIX, 243 sq. conf. etiam XXI. 134.

:;s. i. contra rumores. exempla vide apul Demosth. XI.. 54.

Cic. p. Cael. 38, p. Planc. 56, p. Font. 10. — ifi. offensati ■ \"

cabulum priscum, sel a scriptoribus argenteae aetalis repelitum cf. Senec.

13 de benef. \. 5, 25; Quint. XI. •'<. 130. 18. quom voluntaa scri- ptoris «iiin scripto dissidere videbitur. hoc Cic. fnv. II, 121 Bic circumloquitur: "quom alter verbis utitnr ipsis, quae scripta sunl (sic Erf. cod. >•! Victorin. l. alter ad id, <\u<><\ Bcriptorem sensisse dicet, omnem adiungit diclionem/ Isocratea VII, 11 legea accufate scriptas distinguil ab iis, in quibus interpretandis aliquia calumniari possit.

39, i. secundum narrationem. mireris hoc olim improbatum fuisse \\. I»l>. quasi constitutio legiluma Bpernal narrationem. eundem atque hic ordinem praecipit Cic. Part. 133: qui scripto nitetur, eum re exposita recitatione uti oportet, deinde instare advorsario. etc. 2. scri- ptoris conlaudatione. Cic. Inv. II. 150 postulat 'eius scripti quod proferas, conlaudationem', 125 autem "scriptoris conlaudalionem. 3.

cf. Cic Inv. II, 125 "quem locum multis modis variare oportebit tum ipsum secum admirantem, quidnam contradici possit — tum ipsum advorsarium quasi intentantis loco producendo hoc esl interrogando (fo. legendum quasi in testis loco productum interrogando sive "interrogantem), utrnm scri- ptum neget esse eo modo.' 5. conlatione. quid sci •ipium sit,

NOTAE. 245

quid advorsarii se fecisse dieant. Cic. Inv. I. c. poterit uti — 'facti aut intentionis advorsariorum cum ipso scripto contentione: quid scri- ptum sit, quid factum, quid iuratus iudex'. sic a semct actum narrat Aeschin. III. 203, (vide eundem etiam 1,8). — 6. quid iudicem — excogitatum. nimirum eertum est, ut ait Cic. Inv. II, 132 Ceteros ci- vis, quid agant, ignoraturos, si ex suo quisque consilio et ex ea ratione, quae in nientem ant in lubidinem venerit, non « communi praescripto civitatis unam quamque rem administrarit'. hinc legendum videtur lnv. II. 134 'amentiam esse, eius rationem, (codd. ivi ) qui peccarit, potius qoam legis ipsins verba cognoscere. quod iudices attinet, Anaxim. 77. 1 praecipit: vnoui'uvr]6Y.s zovg Sr/.aeTccg, ozi ov% vnsQ tov vouov, dlXct tov nQayuccTog Sr/.di,ov6iv ouoeavTsg Kazd zovg vouovg Tovg v.nutvovg rrjv iprjcpov oiosiv. eandem sententiam Lysias proferl XV. 9. — 1(i. quidci offuerii, si i .1 voluissel ascribere. similiter'Cic. quaeritPart. 134:'quid inpedierit scriptorem, quo minus exciperet illud, quod advorsarius tamquam -i exceptum esset, ita dicit se secutum? Inv. II, 130 iubetur defensor scripti affirmare: non i'ui>~.' ei (scriptori) grave nec difficile eam causam excipere, quam advorsarii proferant, -i quidqUam excipiendum putasset: consuesse ■■"-. qui leges scribant, exceptionibus uti'. cf. etiam Sermogenes n. azao. 54, l<> sqq. ubi qui scripto nititur, to tir) nQoadicooioirai gravissumum argumentum habet, reus aotem con- tra alfcrt: ovSsv costo Sstv tcsqI tojv cpavsQcov 6 vouo&tTrjg SiOQi^tiv v.tltvcov Tovg sn svvoici (sc. dviovrccg 'givovg tni to tst%og) ur) H8~ y.colvGftai. 12. sententia reperietur. nescio an Cornif. dederit

's. aperietur nam exponi et demonstrari contra eos debet, qui legem aliud velle dicunt. verbum hac notione saepius obvium, ut 1, -4, 7, 8, 13, II, 2.

40, 2. quam periculosum sit ab scripto recedere. in cai celebratissuma Curiana Q. Scaevola pluruma pro scripto attulit: 'quam captiosum essel populo, quod scriptum cssct. neglegi et opiuione quaeri voluntates et interpretaiione disertorum scripta simplicium hominum per- vorterc' (Brut. 196). itaque, ut ait Cic. Part. 135 'ainplificandi causa de conservandis legibus de periculo rerum puplicarum atque'privatarum quom aliis locis tum in perorando maxume gravitcr erit vehementerque dicen- dum?' seutentia hacc srnguiari simplicitate ab Antiphonte V, 14 pronun- tiatur, praeclare a Cic. p. Cluent. 146 sqq. exornatur. — 3. locus communis idem est ap. Cic. Part. 127 niinume essc concedendum, ut is, qui de re confiteatur, verbi se interpretatione defendat/ 7. \\

quod tantum scripserit, quod necesse fuerit. audiendus hic im- primis Aristoteles Rhet. I, 15, 2: apavsQov — otl lav iisv svavTiog ij 6 ysyQanntvog tco noccyuccTi , tco kolvco vouco %Qi]6Ttov v.al TOtg tniti-

Y.tGlV COg SlKCClOTtQOig Y.Ccl OTt TO ' yVCOtirj rf/ CCQl6Trj TOVT t6Tt XO [Ut

Ttavztlcog xQ'J6&ca zotg ytyQCCufitvotg. idem I, 13, 13 zc sntsr/.sg ap- pellat to TtaQcc zov ysyQccuuivov vouov Sly.cuov et Ieges a magistratibus interpretandas atquc ad utilitatem accommodandas cssc nsQt oecov s'£,a- (Svvazov6iv — Itytiv dv.oi^cog iudicat Polit. III. 11 extr., sic Demosth.

246 \(i| \K.

XXXIX. 10: ojv y av iu) cogi voiioi , yvovnj r>) SmutOtdTT) c)chc<gfiv oaomiyv.ccTi-. praeterea vide Anaxim. 77. I sqq. (cum locia oratorum a Speng. landatis Lysi X. 6 sqq. \l\. 1 sqq. XVI, 6, 7: Isae. I. 13)

Cicer m luv. II. L38 Bqq. de or. I. 243, Brut. 198. multis in Caeci-

aiaua quoque contra scriptum disputat, sel in extrema oratione 01 — 03

scripl itur callide adversus senlentiam. 9. calumniatoris essc

officinm yerbael literas sequi. similluma sunl haec Ciceronis pro

1 "■ 85: illnd in tota defensi tua mihi maxume mirum videbatnr, te

ere iurisconsultorum anctoritati obtemperari non oportere — uam ceteri iiini ail istam orationem decurrunt, quom se in causa putanl habere ae ■uetn et bonum, quod defendant, si contra verbis el literis et, ui dici solet, summo iure contenditur: tnm solenl eius modi iniqnilati boni el

aequi nomen dignitatemq p] ere — Lnm vociferantur ex aeq I

hono, non ex callido vorsutoqoe iure rem iudicari oportere; scripl se

qui calumniatoris esse, boni indicis voluntatcm scriploris anctoritatemqne

defendere . Iii. ex codd. aliquol restilui orationem' pro volgato I

tionem, ~i :odd. inserui 'nnn' ante solenl el verba si contra' etc. bu

perioribus arclius iunxi. in calumniatoris officio' non offendissel Ouden-

dorp, si meminissel IV. 16 .| n canes fnngnntui officiis luporum/

ii. ii.ni lege — posse fieri. hae partes iuris sunl . .1. quibus .-1'. Hi 19 — 12. quae habnisse — dicel addii scriplor ipse orationi

«us, quem facil defensorcm scntentiae ■ ■. ;i scriptum. locus autem \ i-

tiatus et inepto glosscmate auctus ab aliqno, cui quaedam omnino non I""'' fteri (II i el taraen rectissume fleri viderentur. scriptura pro

ripto ni supra I. (i ab lege ab scriptura — principium capere opoi i.l-ii." habnisse, nbi expectes habere cf. cum II. 1."} 'scierintne ...I vorsarii id scriptum lni---..- in lege/ n. iustissume facta. com-

pares defensionem Epamin lae, qui contra leges imperium retinuerat

ante pugnam Leuctricam, Cic. Inv. I. 69, nbi haec lit argn ntatio:

'l ' si leges omnis ad utilitatem rei puplicae referri convenit, lii.- autera

saluli rei puplicae profuit, profecti n potesl eodem facto ei communi-

hns fortunis consuluisse -■( legibus non optemperasse.' contrariam sententiam aul nullam esse aul stultam cf. Cic. Inv. II, Ml, p.

. c 1. p. Balb. 20 sqq. — is. exemplomm — enumeratii

n(.' ni ur. recepimus verbum iu solo cp servatum, quia haec correctio po- iins quam lectio mullis locis confirmatni g. II. 14 'nostrae legis ex

positione — utemur.' quae Cornif. hic fieri iubet, Cic. p. Caec. 53. eo- dem ordine exequitur, ubi pro exemplo primum afferl Cnrianam cansam, deinde aliquot leges el testamentnm.

41j :i- l"."s communis. Ci.-. Part. 127. 'defensor — el ea, quam proposui, aequitate nitatnr et ea quom secum faciat, non re, Bel depravatione verbi s,' urgeri queratur/ :,. de contrariis legilm.s vi.l.

Aristot. Rhet. I, 15, 24; Isocr. XII. 141. Anaxim. 82, 1. Hefmog. n. 1") gtccg. 50. 4. Cic. Iuv. II, 115. — 7. ut altera iubeat, altera ve- i.t iiam saepe ea' nt dicit Cic. 1. c. 'quasi exceptione qnadam corrigere videtnr illam, quae iubet.' accusatpr C. Balbi (19) talem duarum legum

NOTAE. 247

repuguantiam sibi videbatur invenissfi. 12. id quod posteriore

lege sancitum sil ess rglectum. hoc queritur Andocides I,

103: tijv ulv svdsi&v Itioit\guvt6 uov v.utu vouov y.eiutvov , ti)v <k- v.uxriyoQtuv v.uxu ro rprjcfiouu to kqoteqov •fSysvt^.svov tceqI eteqiov. 10. trahcmus ad nostrae causae commodum ea ralione, quae indicalur Inv. II. 147 'suae legis ad scriptum ipsam sentenliam quo- que adiungere, coutrariam vero legem (sic Erf.) item ad aliam sententiam transducere, ut, si ti.-t i poterit, ae discrepare quidem videantur inter

i. De sth. XXIV. L44— 148, ttermog. n. otuo. 58, T

12. 2. recte faclitm esse a uobis probabimus partibus iuris, quibus constal constitutio iuridicialis absoluta. verum cum facianl oullo sensu habenl optumi codd. ntram cum ea faciant ceteri; ea spectat ad legem, sel duae sunt , de quibus agitur, ac quaestio est, utrum lex, qjiam aos secuti sumus, an ea, quam adversarii, verior sit: cum veriore partes iiuis convenient, ergo dcdimus cum utra faciant. Orelli servans 'utrum cum ea faciant' aon repulavit sic dici partes iuris cum iu- rldiciali constitutione , cuius partes sunt, dissentire poss . -'• de qua

parte iuris codd. paene omnes, al pluralis requiritur, <Hi".l intelleg lector comparato Cic. Inv. [1,61: cid ex partibus iuris, de quibus posl di-

cendum est, sumi oportebit/ oec | cedens 'faciant' alio ducil. quod

aulem editioni Mediol. lectionem illara tribui, plane memoria lapsus sum: aata est ex sola mea huius loci el alterius aput Cic. contemplal 4. de ambiguo scripto agunt Aristot. Rhet. I, 15, 10, Anaxim. 77. 7 (ubi 16 cf. uotam Speng.) Civ. [nv. II, 118 sqq. Part. 132 sq. etiam Theo Prog. I 254 sqq< _ gcriptum esse putabit-ur. edd. pleraeque, etiam recentissumae retinent lectionem alterius familiae esl scriptum ut puta

s ' SCr. putabitur, ut puta'; iucommode tamen haec formula adiecta

- . nl.i definitio, nop exemplnm sequilur. U. dialecticos Cornif.

graviter vituperat, Cic. commendat de or. II, 111, fortasse illius repre- hendeudi causa, dicens 'ambiguorum plura genera sunt, quae mihi vi- dentur ii melius aosse, qui dialeclici appellantur, hi autem noslri igno- rare, qui aon miaus nosse debeant.' . - etiam quae — sen-

tentiam nullam possunt interpretari. num ipsae amphiboliae iaterpretantur sententiam? vix credo nostrum tam neglegenter locutum -. ac nou dedisse quod h. 1. requiritur :quarum — sententiam.'

.4:3. 5, aomen suum pronuntiare 11011 possunt. plane simi- lis vituperatio eorum philosopborum , qui dtuloyovs eqiotikovs insliluunt, esi aput Isocratem XII, 28. — 7. hoc interdicere nobis invitis reli- ctum est, nam auctoritate optumorum librorum iampridem hoc inter- cedere restituebamus. cf. Cic. p. Tullio 29: evidetis praetores per hos annos intercedere hoc ('interdicto' supplet Peyron). qui'hoc ablativum is ,(.11 aniraadverterent , corrigebant 'interdicere' unde Lambinus ei alii 'interiicere' faciebant, longius etiam a vero digressi. 10. quom 17 deftnitione iitemur. Cic. Inv. II. 52 secundum Bermagoream distrib tionem tractal defiuitivam constiiutionem. exempla aon eadem quidem, Ltem a maicstatis crimine repetita habet hic et Part. 105, de or. II.

248 NOTAE.

107, 199 sqq. in Inv, Flaminii, qui — per seditionem ad populum legem agrariam ferebat, in ceteris locis Norbani, qui de Q. Caepione turbulen- lius egerat. 11. praeceptum, ut primum afferatur bfevis voeabuli de-

linitio, sequitur quidem Cic. in or. p. Balbo, ubi exponit, quid sit 'fundus 1 » < > j > 1 1 1 1 1 ^" quid 'sacrosanctum' (20, 33) irridet tamen de or. II, 108: rin hoc genere causarum nonnulli praecipulnt , ut verbum illud, quod causam facit , lucide breviterque uterque definiat , quod mihi quidem perquam puerile videri solet — etenim defluitio primum reprehenso verbo uno aut addito aul dempto saepe extorquetur e manibus, deinde genere ipso do- ctrinam redolet exercitationemque paene puerilem, tum in sensum et in mentem iudicis intrare non potest. — maiestatem is minuit.' verba simt L. Saturnini, cui statim (15) repondet Q. Caepio. quae sunt ea? quae capiunt. haec esl lectio edd. inde a Cratandr. 1528 usquc ad Orell. 1844. vestutiores cum Pal. 1. habebanl 'haec sunt ea, quae cap/ verba, m ineptum glossema eicienda esse statuerunt Graevius Oudendorp Ernesti; Schiitz. plane eiecit; revocavit Klotz mutata interpunctione : quae siuu ea, quae capiunt' el addidit 'si scriptor pro 'quae sunt ea, quae' etc. dixisset: haec autem sunl ea, quae' etc. fortasse nemo de loco du- bitasset; sed non debet offendere repetitum pronomen; vid. II, 30: verba autem quae capiunt suffragia populi' faciliora essenl ad intelligendum , si scripsissel auctor: quae continent suffragia etc. quamquam verbum ca- piendi recte usurpatum esl \. III, 10, 31.' at verba a Kl. citata 'nimis an- gusii (loci) saepe non videntur posse capere imaginum conlocationem mi- nume comparari |m»miih cum iis, de quibus nunc agitur: scilicel quae capiunt, cum iis, quae capiuntur, eadem esse nequeunt. nos usi lectione codd. Ite: capio' scripsimus non nimis audacter: quae sunl ea . c|nil>us caveo : cavere autem sibi videtur Saturninus populi suffragiis e< magistratuum consilio, quom Caepionem maiestatis accersit. suffragia magistra- tus. in hic subsistitur, quia solis suffragiis populus potestatem suam prodit, nec magistratus ullam servat dignitatem, si privetur consilii sui effectione. explicandi gratia aliquis 'populi' et 'consilia' interposuit. du- cla ista sunt ex seqq. 'nempe igitur tu et populum sniTra^io ot magi- stratum consilio privasti, quom pontis disturbasti'. 19. vocabuli scn- tcntia. cf. Cic. Inv, II, 53.

44, •'!. ratio refelletur, si aut falsa eril aut inutilis aut turpis aut iniuriosa. paene omnia haec accusatori obiciuntur a Cic. 18 p. Balb.: falsa § 20. "21. 27. imitilis 22. 23. Lniuriosa 24. — 6. quaeri- t n r in translationibus. concinnius esset, quod Schiitz reposuit: 'in tr. quaeretur/ at videtur ipsius scriptoris lubitu iniitnlns ordo esse. pri- mum autem errore librariorum huc translatum est , ulii non sequente 'deinde' stare nequit. 7. habeat. vulgo additur ex aliquot codd.

equem uon oporteat. adiecere ea, qui quaestionem non intellegerent, quae- ritur enim, num quis oinnino actionem liabeat , num cui agere liceat. cf. Cie. Caec. 32. 'quaero sitne aliqua huius rei actio an nulla?' adde ib. 37. Emesti hic malc coniecit 'num alius eius rei actionem — habeat' et Schiitz prava ratione hanc coniecturam reiecit, quod 'aliquis' sit = alius quis:

NOTAE. 249

quasi qui accusatftur, pleinimque magis de mutando accusatore cogitenl quam de plane repndianda accusatione. ' locum huc pertinentem iam supra ad 20, 6 laudavimus ex Hermog. n. arcca. 16,3. in scholiis Syriani adh. I. [V, "278, 1 scribe naQayQacpsrat Ss /7 (isrdlrjtpig , in Marcellini V!7,.>. 12 i^ninzst — v.ca Ssvzsqov ^rjzriaa iruQcc zo vrjs nccQayQacprJg. — num alio tempore, aum alia lege", num alio quaerente. exinterpola- tione volgari recensioni adhuc adhaerente legebatur enum alio modo t. loeo — quaerente aul agente' : sic 'tempore' explicatur per 'loco', Mege per

' |,,' cant agente' vero non solum inutile, sct etiam ineptum est, alio

enim agente' h. e. ea conditione, ut alius agat, qui potest aliquis habere actionem? recte llalm. optumorum codd. lectionem defendlt: Ernesto et Schiitzio loci sententia obscura fuit. 'alio' tempore tangit Longin. IX, 552; 'alia lege' ut agatur postulat Byperides p. Euxenipp. docens Polj eucti aecusationem 11011 cadere in vouov siaccyyslrr/.ov , qua re iudices admonet, ne prius attendant singulas accusationis partes (col. 20), noiv avro r6 -Asycclcciov rov dycovog vud rr]v civriyQCCcpr]v i&rdocoatv , st soriv sk rcov voytcov rj fn/j. idem magni interesse ait (col. 21) oncog — - ai tioayysXiat xcul ai aXXat XQtosig xccrcc rovg vouovg sioiccaiv sig ro St%aarr]Qiov Sta roiro yaQ v^stg vksq dndvrcov zcov dSiKrjudrcov, oaa iorlv sv zrj noXst , voaovg s&sods xoQtg nsQt Udarov avrcov' sequuntur exempla diversorum criminum a diversis iudiciis tractandorum. hiiic explica 'alio quaerente/ 9. de quibus sc. partibus iuris.

n ju causa ratiocinali. Ernestus ratiocinall in compluribus codd. atque edd. inventum, quia id verbum nuspiam reperiatur et Quint. III. 5, 4 haheat 'causa rationalis' el rationalis idem significare possit, recipere ttOD esl ausus. al rationales status, qui legalibus opponuntur a Quinf. III, 6, 55 (locus enim alter ab Ernesto citatus ab ipsa re alienus est) minume idem sunl atque 'avXXoytouog. quem accipimus ratiocinalivum vel collectivum' ait Quint. III. 6, 46. — 11. in optumis libris legitur 'etquid (pro 'ecquid') in rebus maioribus aut minoribus a u t dissimilibus similiter scriptum — sit. (debueram annotare 'in rebus' non 'de rebus' omnes libros mstos el editos habere). 'dissimilibus' ,„■111111 manifesto es ede similibus' sic expulsa vera praepositione falsa 'in' csi inducta, inepte repetitum 'aut' denique ordo turbaius, requiritur enini hic: '<lc rebus similibus maioribus aul minoribus*. ceterum maiori- ims aul minoribus aut' notavi, quia in ratiocinatione unice spectatur si- militudo, maiores an minores fuerint causae, quae comparantur, parum 1,1,11. cf. Apsin. IX. 513. yivsrca Ss mki iii zov oytoiov r} ovXXoytarty.cog Xvatg. 13. noliem me fugissel vitium lectionis ea res similis — dissi- similis'. continuandus ''111111 eral numerus pluralis posl de similibns . — ■ exemplum in breve contractae ratiocinationis invenitur ap. Cic. de prov. ,.,„,,. [2: '.mi 31 qui frui publico non potuil per hostem, hic tegitur Lpsa lege censoria: quem is frui non sinit, qui est, etiamsi non appellatur, hostis, (Gabinium dicit) huic ferri anxilinm non oportet?' n. deinde utrum consulto — similitudinem. plane huc facil Cic. Part. 13,"> Vi quid consulto non scribimus, hac omissione cupimus ecflcere aut certe

2.50 NOTAE.

concedere at Qat, qudd si eavissemus, non pojsset Beri. eoutraria ratio est, si aon cavemus, quia diseftam cautionem putamus inutilem adde Senec. Contr. I\. 27 (297 ed. Bip.) 'multa quamvis aon excipiantur, in- telleguutur — • quaedam vero tam manifesta sunt, at uullam cautionem desiderent, tali omissione Cic. abutitur [». Caec. 93. locum minume iatellexit Eraesti . quom contendit altemm membrum quod satis cautum eto. ni>ii oppoai priori, set rationem reddere, qua re noluerit diserte cavere legislator in lege; tdeo au (45, I) sustulit, eodicum, quos solos aoverat, fide dcceplus: seeuti sunl Orelli el Klotz.

45, i. revortamur offendit, quam autea nondum inceperil de iuri- dieiali agere, malis vorlemur s. oonvortemur, 9, es (|iiiliiis parti-

19 bus ius constet. aput Cic. Inv. II. 67 eoumeraatur tura naturae con suetudiuis, praeterea pactum, par, iudicatum, deiude additur: iui'a legi- tuma <'\ legibus cognosci oportebit. simplex divisio estTop. 31 ifl legem morem aequitatem' subtilior Part. 129. et longior, quam quae Imc traus ferri possit. ef. etiam p. Balb. 2, 17: \m-. II. :*, 205. - 13. lege ins. sic Cic. |». V\. 27, 33, 19, 55, 59, 67, 74, 78, 80 lege aul consue tudine facta esse, quae reo obieiautur, docet, contra legem venisse atque adeo dici venisse bona S. Roscii demonstral |>. S. Rosc. 125 sqq. alia eXempla li. geu. vide Isaei II. X. Dcmosth. XXII, 5— 31, XXIII, 22 — 89. - ii. consuetudine ins illustratur a Cic, Pa,rl. I. c. et Inv. II,

<>7: s. in-- esse putatur id, quod voluntatc omnium sine iege vetustas

conprobaril — quo in genere — eorum rnulto maxuma pars, quae prae- tores edioere consuerunt'. 17. itaque Lys. XIV. I ait: tixog — tiqm-

tov nfol zovzojv vvvi 8iY.ttfcovxttq fu) fiovov SmaOTttq dlld y.ai vofio- Uizag avzovg ytvia&ai tv tiSozaq , ozi onwq dv vvvi ittqi avzwv yvw- rt, ovza} xai zov aXXov %q6vov >j noXig ttvxoiq xQrjctzai. iudicato iiiiiur etiam Demosth. XVIII. 22 1, contra XXYIl. 95 iudicaiorum nou semper rationem habend&m esse dicit. adde Anaxim. 8, 3, abi appella- iin ro -AtKQiuivov vtto rtv(ov ivSo^(ov div.aiov, Quint. V, 2, 2.

46, l. e i lii ui il i' eadem re saepe alius aliud decreverit ant iudicaverLt. aperle liis verbis tteratur, quod aute legitur ut aliud alio — ■ plaeitum sit nec causa apparet, cur idem bis, nnlla re nova adoecta dicatur, nam per se liquet, de eadem tantum re agi ita posse, iii magistraiuum iudicia diserepent; igitur ae hoc quidem addito opus fuit. :?. qiiod cum herede mandati ageretur. cf. Dig. XVII, 1, 27 el III. 26, 10: 'morte eius, cui mandatum est, si is integro adhuc mandato decesserit, solvitur mandatum et ob id heres eius licel exsecutus liiciit mandatum, non habet mandati actionem — si adhuc integro man- dato mors alterius interveniat, si id est , vel eius, qui mandaverit, vel illius, qui mandatum susceperit, solvitur maudatum : set utilitatis causa receptum est, si mortuo eo , qui tibi mandaverat, tu ignorans eum de- cessisse exsecutus fueris mandatum, posse te agere mandati actiune, alio- (juin iusta et probabilis ignorantia tibi damnum afferet'. reddidil =

20 dedit. 8. iudicem (-11111 iudice cf. Cic. p. Balb. 64. videte ne uti- lius vobis et honestius sit, illis ducibus (Pompeio Sulla Crasso Mario)

NOTAE. 251

errare, quam lioc magistro erudiri. '.: tempus cum tempore. Cic. p. Cluent. 94. cquid? couferam Sullamne cum lunio? — an vero tempas . > 1 1 1 1 tempore? tempus hoc tranquitium atque pacatnm: i'lit»l omnibns in- vidiae tempestatibns concitaturn. 13. vel novum ins. praeter iuris partes iam indicatas; non ad communem veritatem, set ad peculiarem li<>- minum conditionem ac dignitatem spectans. 15. noli eum Sehiitzio

transponere 'siint pacta' propter iil <\w>\ statim legitnr esnn1 item pacta5 i.ini proprie ea tantum pacta habentur, quae lege observantur. ifi. pa- Mimi, de quo in hac particula XII tab. agilur, ad iudichim spectat, quod adire inteir se constituunl litigantes. constal antem reos atrumque, peli- torem atque enm unde petitur, passim dici. hanc igitnr appellationem hic, iihi erem' aptum sensum praebere non videbatur, proposui. paeiscnn- tur antiquiore forma epagunt', etsi oblata a Prisciano 894, 23, commutare veritus sum; consensio enim optumorum codd. 1. 2 et romparatio loci I, 23. esi furiosus existet' monstrat, scriptorem non lam prisca et obsoleta quam perspicua et aperta volnisse ponere.

17, l. coiciunto proponenti Gellius auctor fuit, apnl quem XVII, 2 verbis a Cornit*. allatis complementum accedit, sic autem illic legitur: eante meridiem causam coniciunto, quom peroranl ambo praesen tes, post meridiem pfaesenti litem addicito, «<< occasus suprema tempe- >tas esto'. coicere de exponenda causa apul iudicem iuris studiosis notnra, cf. Gell. V. 10: cProtagoras petere instituit ex pacto mercedem; litcm cn lti Euathlo contestatur, et quom ad iudices coiciendae consisten- daeque (econsciendaeque' corr. Lachm. ad Lucr. p. 349) causae gralia venisseiit. tuin Protagoras sic exorsus est' etc. haec duo pactorum genera apul Cie. Inv. II, (38 in inmni confunduntnr. 2. quae iure prae- siare dicnntur. praestare hic idem atque valere est. 5. deest ini- tinra Imiiis capitis de genere assumptivo iuridicialis constitutionis , deft- niri enim oportebat el in partes suas describi secundum donsuetudinem gcriptoris ubique praeterea servatain. iam Schutz hoc vidit, qui auda- lins nec perfecte lacunam explevit inculcando verba in assumtiva. ex 21 conparatione. mutatur ordo supra I, "21 iu>tiiiiin>, ubi extremo loco esl conparatio; nec deesl causa, cur etiam primum locum capiat, inspice modo Hermog. n. 6tc<o. 12, 20: rjrot — stg tavrov ttvaS£%szai ndv o </ cvycov xo yeyovog f} E?g Ti T(*>v «?£«>#*» ai'T0 pe&LGTr]6f x«» uev elg savxov dvccdeyrjTca , noiet uvtIotccgiv, — ccv de ei'$ tl tcov e%co&ev, rjtoi etg avrov tov nafoovza fj etg ecllo w kccv (ihv eig tov na&ovza, noiet dvTey/.lrjfia, — av de slg ezeQOV ti (le&tozd , ndliv SicctQeTeov r} yaq ei$ vitsv&vvov ti Svvduevov yeveo&ca nQayucc r} nQooconov uetti'or.t\oi ro eyv.lr\ua — v.a\ noiei ueTccoT.aoiv , f} eig ov dvvduevov vnsv&vvov ysveafrai, dvsv&vvov S\ Ttdvzrj, -/.al nenotrjv.h avyyvcafi>riv; quod Hermbgeni esl ttvxiaraaiq , Aristoteli Rh. III, 15, 3 avTinataXldx- tto&ai est, el pXaftBQov, aXXd necXov xrt. Apsini IX. h\2 Ivcig uno tov Ivavxlov ■/.«>&' vitso&soiv (>c. vito&saiv'). cf. etiam Senec. Contr. III. L9 (230 ed. Bip.) V, 33 (35J e. B.) exemplum comparationis pei subiecti m prolatae extal Byperidis ap. Rutil, I, 18, 8, utrum ho-

-■>-' \M | \ | .

- repoMimui e* Umbini atquc ...1. . . \h,..u ,,,.,.,, in oodd.

1 ■ •/•ntwUna' .1.- quo Orelli in ali i. suspectum mihi ali

111,1 " !'••• rocabulum: dobc oomparo cod. 15, :.. de lesl man. 7.

1 l privilegium dsmas ni aliquid venustum eveuiai, id mI concin

nam grelam'. nii Uunea liui racil renusias, qood autem in ed. pr. Orelli

■'"••"II. quod solum ia nbsolutai

'• ■pUasume coiitra I. tslum atili compoaitar ul infra III, S,

■ 101 '-. demonsirabilur I. stiua utiliui .„,-

■' q I rl , ,ii, „1 q i i, .,,,,-. oom

'••• '• ■o«Ui \\. 20 sqq, ?8 ,„. utilioe atatu

■ proptei ,ii. dlapUcuii Ubn i. q . .„,,, itiliua

18, II. qua adhu, lea ln.h | | |

moa i . :i ,,. ( ,(|i.

q u eai deterio

""" ' """ : - - . ,. Cic. Inv.

"• " ' " ■■'■ l l • 10, isqai iaterp

""",s cam 8 idverbialitei naarpatum vide p.

jolium' iM, anleponei bm

. sUium aallem rei iu

ua pi obab ili caasa, de

'i "■' i ii . i . iii.i pn

dividitui ,,, i ..>. \a \\\B , .,,,,,, IM ,, , ,,,.,,,,,,,,.

U n

,"11''- pravos igilur volg ve rnm: 'dolo mal gotium gestum.

refelletur arg. coniect. aliqoa pro ttab'"' '■"", ''• 'l- '• ''• 'potueriloe ritari, n,

renil • I»'" labitu qaiddara I,-, ii

""" 'I ' " eum in necessitudinem

:ll" •"" pei imprudenliam. accedit, q I ,\ rolgari

""' """ u ■ defensoria argumi

'ii ordiue, qao legantm in o| lia codd., mal mmemo-

ulversarii - ente dii la auat. ' '• efeusoi e i oal , .. , efel lel ai argu me ntal io con iectn i '»■■ em Rhet. III, l .., „,\

eVsxo;, ori ov ^u - - , ,_,,; (n; TII„TI^ ;; rt,;.-,

Itro. xoirjocct pg|.

!> 'i""l factu -- u idem esi ap. Cic. Inv. II, 78, \n-

,1'""1- '■ '•" ' !'• Quint. IX, 2, 21 ii voe i„ eo I aseUs,

'l"'"1 *Uud - iranslatio criminia a Cic. Inv. II. 78 ur is relationera cr. appellet, iara supra explicavi -. m.

'"• '" nlium crimen transferatur. Cic. Inv. II. 70: 'oportebil — si qua faeoltas erit, per aliquam coostilaUoaem illam, in qjuem cri- ""'" - ■ defeadere. ti. aequene magnum — iieatar.

N 1 1 1 ,\ E. 253

Cic Inv. II. 80: levius esse illud, qaod in alterum peceatura reus trans- ferat, quam quod ipse susceperit.

pi. i. oportueritue i u «1 i • i n m ante fieri h. e. num revera ille iii leges peccaverit, tn quem reus culpam transferl. quom factum — unu venerit. Cic. Inv. II. 80 'negare debebit audiri oportere id, quod in eum criminis conferatur, de quo i- ipse, qui conferat, iudicium fieri noluerit, <-t i«l . quod iudicatum non -ii . pro infecto haberi oportere'. ;. qaod eos idem fecisse dicant. h. e. item supplicium sampsiss de indemnato, nl Orestes. quod Schfitz in his verbis commodum sensum ih.ii invenil (quare eiecit), sane mireris: sententia esl v.-l tragicis frequen- iit.i, e. g. Soph. El. 580 oqcc Ti&ticu Tovdt tov vduov QoOtoiq v.tI. et Eur. EI. 1093 ei 8' uutiiptrcu cpovov div.ufav tpovog, dnov.Ttvdi c iyco. I. qurd si ipse accnsator. baec pluribus persequitm Cic. Inv. II. 81. — '<■ peccati atrocitatem prof. Ci<-. Inv. II, 83. de fensor — ipsam relalionem conprobabil — augendo eius, in quem referet crimen, culpam el audaciara el quara maznme per indignationem , -i res feret, inncta conquestione, ante ocnlos ponendo'. itaque Hermogen. n. ctuc. V>. 12: M' ncccij ycto ctvTtyv.).ituuTiv.i) uvriVicti rontv.i) yivtTcu y.uTudooui} (sic maliin legere ex Monac. :(I7) adde Aps. IX. IS2. — ii. ,i ii t iinii potuisse — renire. sententia illustratur a Cic. fnv. II. 84, ,, magis etiam iu or. p. Mil. 7 — 11, onde illud praeclare dictam es- cerpam: '-.il.-nt — leges inter arma, nec se expectari iubent, quom ei, qni expectare relit, aqte iniosta poena luenda >it . quam insta repetenda. iterum hi<- Sophocles laudandus esl Oed. Col. 992 sqq. ti Tig ct rdv di- v.cuov — tov uitiov xivoi uv, ovdi zovvdiv.ov ntQiftlinoig. etiam An tiph. IV, § (nbi § •") legerim ti ur) tcc uvtu v.ui int§ov).tvcu v.ccl int- povltv&rjv) el d, 7. — 12. de concessione agil Cic. Inv. II, 94, sqq. et 2:5 Aristnt. Rhet. I. 10, 7: nccvrtg 8r) nQuzzova nuvzu zu uiv ov bi uv- zovg. tu di c)i uvTOvg' zcov piv ovv ur] bi ctvTovg rcc uiv biu zvxriv nocczzovct , tu di i'£, uvuyv.rjg , zcov 6' i$ uvuyv.r\g zu uiv fiiu , zu di cpvcti. idem Rhet. III. 15, 3 cilXog zQonog (defensionis adversns ca- lamniam) cog 'icTiv uuuozi/uu rj azvxVI"* 5 uvuyv.uiov. hue rettuleris Antipli. III. — 16. de his — revortendum videtur. haec a Schii- tzio merito damnata notavimus: cur enim ad id quod suo loco tractaturus esl . sibi revertendnm fore dicat? non sensit idem, verbis U8) num culpa veniendi necessitudinem fecerit nil nisi inutiliter et inscite iterari, quae antea leguntur H7) num culpa ventum sit in aecessitudi- nem. inseite iaqaam, quom «li« i saltera debuerit: "num eulpa necessitu- dinem fecerit veniendi in necessitudinem'. frustra VV. DD. in corrigendo glossemate operam collocaverunt; ut qui 'niim io culpam veniendi aeees- • situdo fuerit' proposuerunt , de culpa enim . in quam quis venerit, hic non quaeritur. vide <Je h. 1. etiam Madvig, Opusc. II, 232.

50,3. expertusne sit, quid contra facere — posset. Cic. Inv. II, 99: 'postea demonstrare (oportebit) potnisse vitari et hac ratione provideri potuisse . si hoc aut illtni fecisset, aut ne sic fecisset (sc. fa- ceret') praecaveri'. universe hoc praeceptum ab Anaximene tangitar, 23, 5.

254 \ " I \ i .

— I i > i oonsulto factum esse. iadem fere verbia bae< Cic. profen

Im. II. '.•'.•. .n Rnbirium Postumum dcfcndena nolile igitur' ail fortunam

ivortere in cnlpara nei conBilium ■ diate, n<'<- voluntatem ex

\i intcrpretari (29). t. >i maxume uecessitudo putari. Bii Cic.

In\. II. Inu gi i|ua neressitudu turpiludinem videbilur babere, oporlebil

per locomm i-ominuuiura inplicationem (fo: ampliflcationem) redarguen-

i.-ni demonstrare quidvia pcrpeti, mori denic|ue satius fuisse, quam eius

modi neccssiludini optempcrare eadem esl sententia Lysiae Xlll, 52;

I . ronis npul S ' [II 17 | B p 220); ipse Cic. necessiludi

ie utilur |. ira eal lempus, >|n.> posl adventum

nii . quod si esl . 1 1 1 1 1 1 ii ■ . itis .i iiii.ii est,

'.' I ni. ii \'.ln 8. inpruden luaxi nc 79, I" el

. I" i i{ ruc ormi 0(0)1

. SieiXe. adde Tliu cydid, I. 32, Demosth. XIX, 98 sqq. riiei ulrum potuerii

ii . ■- iliquauto Hccuratiua I i imigis es pcrsona aocusaloris,

qiiam qti ld. m plurai» mi u. p. i npai a Lj

\ \ \ II >.T(>'s Ttilf

' ■■! i .1.1 Olfi U I,

ur\i ii. <| ii i - •■ proptei \ i n ii iii - cohI aminabit. initioi

i lim. .|in lalera defeiisionem nou excludil 30, 9; i

l ii.-in i.iiin unlii.it III, I. ...iiiiii.in.ii.il Deraostli \\l. 18; me

1 i .■ '. l . i.luiit .'ti.un in ignorationem

ic iii inprn iini. quae quamquam suul voluu

i.ii ulmouitione deiciunlui — lamen babeui

tantoa motns, nt ea, quae volu i interdum aul

.tiu . 16 in inpr. praesidi de b < sa t

2 I ti pi ..'iii ■ tiu i,v li-

•,,ir, .... <v .• '>;. n . dxv%k tifue&ijvcu

-iii^Gdvru. coutra 15, II — 17. uli - reorum enumerat, h>>< quoque proferl ro totg tttv^fucet

"i|. •.' purg iliom - • - 1 > 1 1 * rum librorura lectio facile eo ducebat,

nt interprclamentum agnosceremus pervarie in codd. conformatum.; nimi-

inin >.|>n« videbatur circuitio - partes purgalionis s. hae trea

- pui galionum , . - . , . 99 etiam am-

pliorem - - iti _-n » mooel Hermog. t- ttcca, 15, II cum Lnterpr.

25 IV, 673 sqq. — B. qaom se i --■ eonfiteatur. cf. Ci<-. Inv.

II. lul . ul>i legendnm videtnr 1<« i autem communea accusatoria in con

■ -! iii el quauta \ staa peccandi relinqualui etc. exemplnni dabil

Demosth. XXI, 211. — voluatalem in omnibus Bpectari conve- nire pluribus Cic. persequitur Inv. II. 101. — *. <!<■ deprecatione eadem

Mitit apnil Cic. Inv. II. lul sqq. Quint. VII, 1. 18. Seneo. I tn.v. 1\ . 24 i 27 I ed. Bip.) exemplum celeberrimum suppedital Cic. or. p. 1 ii. si plura .1 u t maiora officia quam maleficia vide <i.. In\. II. !<"'>: quod iodo verba Anaxim. 24, 2 hoc pertinent ;

NOTAE. 255

per Howveiav Diaarch. II. 8 hoc loco ntilur. r. - i qua virtus aut nobilitas eril in • ■ o qui sapplicabit. eadem a Lysia coniangnntur XXX, I. fjdri — rivtg &tg kqCgiv KaraGzavteg udfneiv ti':-v §9o£uv} unocpctCvovreg de rccg tcov nooyovcov aoezag v.ia Tctg aqpezeoag ccvtcov tvtoycoiug ovyyvcourjg iw%ov nuo' vucov. qaae Cic. Iuv. II. |07 ie nobilitate commemoranda affert, nescio an -i. recte mutaverim: -i f.nnl- tas erit, se aul consangaioeum magais ac principibas viris aaf iam a n ioribus in primis amicum esse, el ampliludinem suae volontatis, nobilita- tem generia eorom, qai se Balvom velint, i, qnae personis ad ho-

aestatem .-i amplitudinem sunl adtribata, cum conquestione sine adrogantia iu se esse demonstrabit'. 13. «i qua spes eril usni fnturnm. .1. Cic. Iiiv. II. 106, sententiam tribnil defensori Verris, Hortensic Verr. II, 5, 2 ipse usurpal p. Font. 32 isdem paeoe verbis. aceedal iternm Lysias Xl\ . 2, 43 et Dinarch. II. 3. \- - \ Spartanornra rens zrjg t£ "Aq- yo>'g cxnoxcoQrioetog tcprj — fpyw nalm ccno).voctG&ut \ - tese&eu i

zr)v 8tctfioXr]v, ul narral Matreellinus s. Minucianus in Bcboi. ad Hermog. IV. 250. — l€. >i ... quae peccavil — recto studio coumotns fecit. Cic. Inv. II. 107 iubet reum ostendere non odio oeque crndeli- late fecisse -■■ qnod fecerit, sel aut stultitia ant inpulsu alicuius ant ali qua honesta nm probabili cansa . addidi -•■' ex Victorin. el aliquol codd. 17. -i tali ili- caus i aliis qnoqne ignotum est. Cicero I. c. cete ros proferri vnlt, qnibus maiora delicta -- - »t, Anaxim. 80, "">

praecipit: antotpaive v.cct zov tvuvzCov , ei ri i^r]uuoztv, ov/yvcotirjg zvjeiv cigitoGuvTu. exemplornm magnus numerns, nnde I II.

2, 101 : 3, 217 laudasse anffieiat.

~>2. i. loei eommnnes iidem fere snnt aiqne commiserationis II. 26 50. 5. ex contrario ntetnr. haec qnoqne pars i i"n-. Inv. II. 108 plutiluis demonstratur. adde Aristot. Rh.-t. II. 23, 24. Hermogen. n. li). 239, 16. eius generis esl oratio Thebanorum aput Thucydid. III, 07 sqq. adversus ttiturain deprecationem agunl Lysias XIV, 1. 24. Demosth. XIX. 310, XXI. 09, 186 sqq. Diaareh. I. 108 sqq. Cic. Verr. II, 5, 131 sqq. — ". in primo libro, cf. I, 24. — 8. veJ ad senatum vel ail consilium. Cic. Inv. II. 105 hoc genns — qnia et pars li ipsa inducenda nou nnmquam est et in senatn aut in consilio saepe omni in genere tractanda . in i«l quoque praeeepta ilamus' Yictorinus 155. ed. Or. in suo exemplari legeril oportel aut in concilio', explieat enim hoc falso per verba apiul populum'. 9. Cic. Inv. II. 86 — 04 non haue - lam, i|ua Cornif. atitnr, divisionem eausae in rem et hominem coHatae proferl, set adilit remotioaem criminis in rem bipertito fieri, nt vel caus v.-l res ipsa removeatur. 12. potueritne tantum. exemplum ttaius

qaaestionis apul Cic. est I. c. 02. — 14. si maxnme ita sit h. e. ut tantum potnerit. lum, seeundnm Cic. 1. c. 88 accusator ilieet, suo qnemque officio consulere oporlere, nec, si ille pecass.-t , hunc oportaiss peccare, deiude, si ille deliquerit, separatim illum. sicnt hnnc, accnsari oportcre'. 17. edisseretuT b. I. = exqniretur (cf. I. 27). quod ver- bnm fortasse ipse scripte? bic posuit. in rem. difficilis distinctio huins

2.")« NOTAE.

in rem remotionis a concessione, quam expetit is, quicausam in necessi tudiaem et fortunam confert, est tamen aliquid discriminis: hic vitsvdv- va culpam sustinent, illic avsv&vva, apte docet Marcellinus IV, 248, 2: Ityoiifv ovv ori tcrl %ai Ttgayfia vntv&vvov oiov vofiog' TtQayfia yag o vofiog , og vitsv&vvov diivarai etvai kts. potest enim ex aliqua parte mutari obrogatione vel derogatione aut plane lolli. defensoris ratio li. I. non indicatnr, fortasse quia facile intellegitur ; nisi quid excidit. exemplum pete a Cic. p. Rabirio p. r. 20.

27 53, l. n ;i iii fere — adiumento. sententia saepius est a Cieerone prolata, nt de or. II, 120, 170, Brut. 1 10. — 2. expedire usurpatum m II, II. scriptor nan postulat lucidam dispositionem, nec verbis ex- pedite pronuntiare elegantem elocutionem significat, set 1*1 tantum, ut excogitata inissini ab auditoribus recte et clare intellegi. quod in libris deterioribus legitur 'inventum expolire' profectum essr videtnr ex Cic. Inv. I, 7-4 argumentatio vocatur — inventi artificiosa expolitid'. illud 'expedite pronuntiare' est idem, ob quod a Cic. Br. 237 ('. Censorinus lau- datur 'quod proposueral explicans 'expedite'. 5. in isdem locis. cave hos locos cum communibus confundas, proprii enim dicuntur unius cniusque causae. sic etiam apul Cic, [nv. II, 150 locus autem hoc in genere argumentandi hos — esse arbitramur iegendnm, non, ut in edd.

novissimis: Jlocos autem *■ munes'. quippe in hoc ipso capite, quod

est de ratiocinatione , infra demum, § 152 propriis locis communes sub- iunguntur. 9. argumentatio ;• Cicerone in syllogismum cogitur Inv. I. 57 sqq. eum solum Quint. sequitur V, 11. dividitur autem argumen- tatio ab illo in propositionem, propositionis approbationera, assumptionem, assumptionis approbationem , complexionem. mediae igitur partes aCorni-

28 ncianis diversae sunt. lo. ergo apsolutissuma. particula, quom infra § 30 recte praeposita sit eidem sententiae, liic, ubi nondum quidquam de divisione argumentationis signiflcatum est . delenda videtur.

54, 2. causam ostendemus Ulixi fuisse. nde notata ad I, 18. — .">. inimicum — metuebat. simile est, quo Cic. p.-Tull. 55

29 utitur; adde p. Mil. 32,30. 51, — 11. omnes enim — - minuma pec- cata cum causa suscipiunt. isdem paene verbis Cic. p. S. Rosc. 73 'aput homines — pnulentissumos agitur, qui intellegunt ncminem ne minumum quidem maleficium sine causa admittere' adde ib. 84. — 15. si mulli leve conpendinm fraude maxuma conmutarunt. ita Cic. p. Mil. 32 boni nullo emolnmento inpelluntur in fraudem , inprobi saepe parvo'. 17. fortissumo timidus, integerrumo nocens, iniuria la- cessito conscius peccati sui, ira exsuscitato Lnsidiosus respondet; solum inimicitiarum persequentissumo qUi opponatur deest; ipsius scriptoiis an librariorum culpa, non audemus pronuntiare.

55, I. cui tandem hoc mirnm videbitur? gravis huius interro- gationis vis deminuitur praefixa particula esi' verbis 'timidus nocens', quam tamcn intulit Klotz ex paucis mediocris bonilatis codicibus. recte idem tenuit 'inimicum' incolumem, pro eo quod maluerunt reponere Gronovius, Ernesti , Schiitz, Orelli inimicus incoluniem quae lectio plus uno incom-

NOTAE. 257

modo premitur. 2. a bestiis comparationem, ceterum dissimilem, ducit Lycurg. 131 sq. — 3. alterae dedi duce Halmio. quia cod. h offert altera' calidius quidem, quom iu eo libro a et i saepe permutentur et anomala forma alibi aput liunc scriptorum inveniatur, III. 8. — io. acer- 30 ruma ratio hic est quod supra 54, 17 'acerruma formido'. 11. du-

bium eiecto sententia reslituetur, ut dicat accusator infitiari iam Ulixem noii posse fuisse causam . quae ad maleficium pellicere posset , set imle nondum consequitur, ut hoc confiteatur ipse Ulixes. 14. est quom

conpl. snpersedendum est. forma dicendi in multis codd. obscu- rata confirmatnr altero exemplo IV, 36 'est quom non est satius'. resti- tueudam vidit etiam Halm. 19. in omni — est habenda. Schiitz

harie iure dixit ineptissumam esse glossatoris laciniain: nil enim iis ver- bis proflcitur, ac ne Latine quidem prolata sunt. at non magis probanda erat eidem inutilissuma coniplexio 'ergo amplissuma — quadripertita'.

56,6. quae sint — docebit. nulla subiciuntur nugatoriorum exem- 31 pla, nec intellegitur, cur hic praecipue de utilitate exemplorum agat, quae nusquam omisit. igitur haec non minus insiticia habebimus 'quae sint — non poteris' quam quae seqnuntur, quibus anticipatur sententia inferio- rum verborum 14 \it et ipsi — possimus' iam a Schiitzio eandem oh causam deleta. sublato demum utroque emblemate cohaerere manufes- tum 'duo genera sunt vitiosarnm argumentationum — reprehensionis cum 'quoniam igitur osteiidimus perfectam et plenam argumentationem ex quin- que partibus constare, in una quoque parte — quae vitia vitanda sint, consideremus'. vitiosa argunientatio adversarii materia est confutationis, quam oh rem haec tota pars a Cic. Inv. I, 78 recte subiungitur reprehen- sioni. 17. expositio. supra §. 28 propositionem appellavit. eadem 32 inconstantia deprehenditur aput Giceronem Inv. I, 58: aiunt primuni con- venire exponere summam argumentationis' deinde 59 nonnulli codd. quom expositio sit hoc pacto adprobata' plerique 'propositio , unus t pr. m. ex- propositio, utramque lectionem coniungens ; idem cadit in verba ununi in locum quom conduxerit breviter propositionem et adsumptionem ibi enim praestantissumi codd. ab Orellio etHalmio usurpatorum \>x propositione' ha- hent, praestantior k 'expositionem'. deinde sane 'propositio' sola ponitur, omissa altera appellatione. ad expositionem vitiosam cf. Cic. Inv. I. 7'.> sqq. ubi complura huc facientia tractantur. excerpamus haee: 'argumen- tatio reprehenditur, si — ex iis, quae sumpta sunt, non conceditur ali- quod unum plurave — quom — i<l . quod credibile dicunt, negatur esse eius modi — quod pro credibili sumptum erit, id infirmabitur — si quod in quibusdam rebus aut hominibus accidit, i<I omnibus dicatur nsuvenire

— aut si id, quod raro fit, fieri omnino negatur, ut Curio pro Fulvio : nemo potest uno aspectu neque praeteriens in amorem incidere (80).

57, 1. ait talem expositionem vel neglecta ratione visum iri vitiosam. 33

— 0. dietuin Curionis essc ex Cic. <iis<iinu> 1. s. <•. ^. n i b i 1 adfer- tur b. e. nil dicit, qui hoc eontendit, dummodo nliquando Beri — in- tellegatnr. vocabulo 'aliquando' adscripta gl. 'raro' peperit, ul videtur, interpolationem 'raro id ii,.ii' el haec varias lectionea refert" diffen, qui-

CORNIFICIUS. 17

258 \" i \i ■

i,n, iiniu lubeDtei caremus. raro cnim Beri plane refragatur Bententiae

i 111 a Curione pr intiatae, alque ineptissuma reddil Bequeutia du todo

— inlcllegnlur'. quod loculionem attinel, of, i'i<\ Sen. 17. nihil igitur idferunt, qui in re gerenda voraari Beneclutem aeganl.. II. aliquara

1,-in idoneam praeterimus. Cic. Inv. I, 84: ''1111 ratio vitiosa in

lellegitur, b'i aul praeleritum quiddam dicemus, quod velimus concedere, aul iuiii iuiiin aliquid adnumeralum , quod aul coutra ili< i |in>>'n aul cauaa iinii Btl, qna re non honestc possimus ronccdere. hoc ultimum a Cornifl

cio n nif atnr. 1 it. lemporis rati :ra i^ abant,

<iui fecerant' scripaerunl tn codicibus nul editionibus. <T. Cio, Cat. I, 13 niiiii dubitaa id me inperanli quod iara lua Bponte faciebasT ac-

cuaationia Bimilluraa argumentalio • -1 ap. Quint, \. 12 , ."..

go li"< quoque reliqucrimug. alieua iaU eesc iam

S< liiu/. vidit, qui grammatici cuiusdam clausulnm appvllat: esl index

;u marginaiis, ni Biip 0 0, 7. '•. quae constal <• \

falsa enumerali falea aulera om ratio aul pauciora habet,

qnom plura Bint, aul plura, quom pauciora sint. hacc divisio in libris insii-, el edilis obscurata fuil lectionis \ini> el additis incommodissume 1 1 i) 12. inreligio eal in «71/'-/ -7/,./ V"- Bervavimus, quom reli absolutc )»■ .-^i t n m \i\ possil Biiperslitio

Orelli .i<lii<'iaii^ ad ed. priorem: eal li"< voc. Vppuleianuni v. van Vaaascn Fasli p. 231 . inreligio quidcm, al inreligio >ns aoveruni Liv. \. • Pliu. Epp. IV, 1. inrcl ic. \mi II. 50

ueque in nomiuc oiTendemus, quocum couferri polesl II. 7 inadparatio.

pro| iouem meliorum lil um kpln,2(al) religio recipienda non

i'i. qnae aimium longe repetitur. apul Cic. Inv. I. 7'.t tertiiim geuus viti aentationis in <•<> ponilur: -i genus ipsum ar-

grunenlatiouis viliosum oslendilui . 'in- formae recensentur $j HU: si omnino lotum falsura erit, si commune, si -1 leve, si remotom,

>i mala deflnitione (sic codd.), >i controvorsum, -i perspicuom, si

- ut, si turpe, si offensum, Bi contrariumj >i inconstans, si advor

Biim'. remotum lm. facit, il<- .jm. vidc $ 01, nbi ex fragmenlo Ennii

iliiu | > 1 iiiti \->. laudaulur. 1 t corruptelis primariorum eodd recte

milii \isiis siiin couoludere, Corniflcium praeter cetera non prae eeleris dediase. prop < vero hac lectione Halm, qnom aduotavh: qni

volgatam qttai - patientei tulernnt, oon attendiaae videntui

veteres in lali Bententia oon prae ceti ia sed prai - dicturos

lniss,- .ti quae -inii iatae ceterae? quam i j>><- commendat Bcriptnram eod. I> aliorumque maler ; 1 1 < 1 1 1 . • ma - ectorem sapit.

59, -'. haec pariunt cf. Fleckeisen Mus. Elhen. nov. VII. 271 Bqq. VIII. 221. — 7. utinani ne i n nemore. prooeminm Medeae Ennia- aae saepe a CU cilatur, m Top. 61, de Fat. 35, de N. I>. III. 75, p. Cael. 1S; eo autem, quo hic consilio solnm lnv. I, 91, et a onini. V. 10, 84. — s- accedissel accepi a Fleckeiseno per Ribbeckiuni (praef. Fragm. trag. Lat. IX); comparat ilte Plant. Hml. S Poen. II. 38, etiam Knn. vs. 371. — trabes singularem hiu.' laudanl Varro ile T.. L. VII, 33

NOTAE. 259

Prisc. VII, 751. — 11, 12. lii duo vss. recte Legantur ap. Cic. Tusc. I, 45, nbi tamen verba 'Argo quia' et 'in ea' a plerisque editoribus Ciceroni tribunntnr; eos poterat Cornificii citalio decipere volgo ex corrupiis libris exhibita. monuit iam Balm. — dilecti ex duobus codd. principibus Tusc. I. c. ductum etiam nonnulli nostrorum habent. 13. Colchos malim, cf. Plin. B. N. IX. 54: 'risum est tanti in extremam Italiam pe- tere Brundisium ostreas.

60, -'. versus uec priore loco, uec posteriore (0) abesse potest, hdc enim requiritur amoris commemoratio, in priore nil, quod posterior habe- ret, abicere scriptori Licuit. Oudendorpins vel 'Medea 'meram berae glos- sam utrobique habuit, Euripideorum dionoiv Ijnj Mrjdsia oblitus. ;. cf. not. ad 58, 0. — io. vitiosa ratio est, qua ad expositio- 35 nem — vanitatem. Cic. Inv. I, 94. 'advorsum est, quod ipsi causae aliqna ex parte officit, ut si — ratio alicuius rei reddetur falsa, hoc modo: pecunia bonum est propterea, quod eamaxume vitam beatam eefi- cit, aut si infirma, ut Plautus: amicnm castigare etc. Cieero commodius quam Corniflcius absolvil vanam rationem, deinde innrmam rationem par- liculam vitiosae argumentationis facit, non, ul hic, ea appellatione paene tnt\uu genus complectitur.

01, 4. sumicum castigare Pl. Trin. 1, 1, 1 sqq. 9. conmiss servavi, quom aput Pl. 'conmeiita sit, scriptoris enim Lapsus corrigere Bostrnm uon est. 10. ex eo quod ipse — rat iociuatur. utrum- oue scriptorem (Inv. 1, 05) perperam de Plautiuo loco iudicare, quom nam' ibi ratiocinatioui non inserviat, intellexii Schfitz, Praef. ad Cic. Rliet. I XIV sq. 16. per itemque redit ad infirmam rationem, atque ita loquitur hoc uno Loco, alibi item invenitur. 18. fragmentum Pacuvii Welcker Trag. 1159 sqq. ex Duloreste petitum snspicatur, Ribbeck 104 ex Bermiona, rediens tamen ad alteram fabulam 283. Fleckeisen Philol. 1852, 383—8 optumc de restituendis his vss. meruit. 20. saxoque

instare in globoso legeudum esse iam Salmasius Exerc. Plin. p. 873 invenit (fortasse inspecto codice Parisino [>], unde profectum suspicor, quod ibidem profert 'id quo saxum' et 'ergo id factum' (infra 03, 3); nu- pei Fleckeisen in idem incidit. imago qnae describitur a poeta Fortunae in globo stantis, eadem est aput Cebetem, tab. p. 40 ed. Rel. ij TvXr} cSeli-Q yvvii tvcpXi) acavoasvrj earrjy.vtu inl Xl&ov nvo? GtQoyyvXov hccI Ttdcpri. adde Ovid. Epp. ex Pout. IV, 3, 31.

02, l. versnm Ribbeck, nescio qua de causa, spurium censet: dedit autem non ex optumis libris 'quia quo id saxum. 2. iterant FI. usum verbi illustrat ex Plaut. Trin. 832. — quo sese adplicet h. e. nnl- lam sequitur rationem. 6. Fl. bene probavit , requiri civxlfttGiv For- tunae et temeritatis, igitur non legi posse , quod Orelli opinabatur, 'For- tuna negaut miseriam csse ullam', idque vel propterea, quod non solum misera, set etiam laeta ad Fortunam refeiebantur. versus certo restitui nequit,' at qnom *set' et 'res regi' in praestantissumis libris non legatur, ex vestigiis codd hne conficere conatus sum , quod sensui et metro nou adversarrtur. ad sensum autem cf. Tac. Ann. VI, ^mihi haec et

260 NOTAE.

talia audienti in incerto iudicium est , fatouc res mortalium et neeessitate inmutabili an forte volvantur*. animi causa repeto Gruteri notam: lectio 'miseritatem aut humanitatem' sane coutemnenda minume videtur, imo am- plectenda venit; uam quid nol)is cum versibus? alius quis ipsos con- stituat.

03, 1. id magis — edoeet. sic Speugel huiie versuni constituit, coild. nunc plane addicentibus (M. gel. Auz. 1846, 910). 3. haec 'nau- fragio nempe — optigit' a Ribbeckio abiecta suut auctore G. Her- manno, adseribit enim 'scholiastae doctrinam non Pacuvii poesin prae- stare vidit Henn. Eph. Lips. 1828, n. 113 sq/ (nimirum illi vera versus forma nondum cognita fuit) 'sed Fleckeisen tamquam poetae verba pro- ponit haee: naufragio uempe ergo id structum, liaut forte fortuna obti- git, praeeuute 'haut forte fortuna' Oudendorpio et 'structum Bezzenber- gero, cum antea vulgaretur: naufragio res contigit, nempe ergo haud Fortuna obtigit, Salniasius vero Exerc. Plin. p. 873 scripsisset: naufragio nempe: erge id factum forte, haud fortuna obtigit'. Oudendorpii corre- ctione nos quoqnc nsi sunms, ex 7r5co2A12 fluctu' sunipsimus, et iungendo 'factust mendicus modo naufragio' faciliorem structuram et magis natura- lem reddidinuis; sic eaiin 'neinpe ergo', ut solet , exorditur enuntiatum. 7. factus esset respondet Pacuviano 'factusl niendicus'. quod non ani- madvertebant, qui praeferebant lectionem codd. dl*vu3: fieret.

37 64, 2. utrumque vitiorum genus, hoc et qnod G3, 7 notatur, tractat Cic. Inv. I, 95 eodem quoque utriusque exemplo usus. 9. ratio, quae vel alii expositioni potest accommodari, a Cicerpne volgaris appellatur cf.

38 1, 90 et ipsum scriptorem I, 11 (11, 18). — 17. utuntur igitur stu- diosi. ex usu vocabuli 'studiosi' (quod hac significatione aput Cicero- ueni nondum invenitur) = scholastici conclusit nescio quis hunc librum reeentiorem Cicerone esse. ac recte quidem Ernesti lexic. technol. Lat. rbet. s. v. ait: 'eloquentiae cultores, quos Cicero diccndi studiosos ap- pellare solet, seriore aetate simpliciter et xar' f^o^^v studiosi dicti sunt — sic auct. Herenn. II, 24. dial. de oratt. c. 21'. at nos potius quam totum auctorem hoc additamentum seriori illi aetati tribuemus, quae etiam imperatorem I, 24 (23, 4) inseruit. 'studiose' otiosum hic et ineptum est. 19. iniuria aps te adficior. verba sunt Meropae ex Enniana Cres- phonte petita, quibus illa compellat patrem Cypselum. secundum Hygi- num fab. 18-1 Polyphontes fratre Cresphonte interfecto eius uxorem Me- ropam duxerat; ex hoc tam infausto coniugio pater filiam abducere pa- rabat aput Ennium, ipsa ad speciem simulata fide repugnabat. videntur autem nomina maritorum mutata fuisse in Latina tragoedia, ut Cresphon- tes posterior fuerit. cf. quae Ribbeck 265 sqq. profert contra Welckeri coniecturam (Trag. 828), aput Ennium bis Polyphontem legendum esse. hac duplici reprehensione Ciceronem saepe iisiim invenias, cf. p. Cael. 50, 52, 58, p. Rab. Post. 35, p. Lig. 29. tractat hanc refellendi ratio- nem pluribus Inv. I, 83, sq. alio adbibito exemplo, quod Cornif. affert, ubi inconstantiae vitium deiuonstrat , II, 42.

65, 5. nulla — incommodis immerito pro Ennianis haberi pro-

NOTAE. 261

nimtiat Ribbeck. p. 25, aescio qua causa: ipsum artis scriptorem versus hie substituisse nmito minus credibile est, qui satis habuerit interroga- tionem 'nam si inprobum — nuptiis?' repetere, ut reprehensionem ex simplici parte factam exemplo demonstraret. verba 'iluxi — cognitum' ex alia parte eius scenae ducta esse veri simile. 6. conlocavi reliquimus, etsi responsio eam concinnitatem postulat, ut idem verbum bis pouatur; inductum autem esse compositum suspicamur nt usitatius ; ea confusio etiam Ter. Phorm. IV, 6, 32 obtinet, ubi iambicus septenarius octonario intempestive interpellatur. nisi legamus 'filiam locatam' cum Beutleio. 13. Schutz liunc indicem sine ulla vo&siag nota dimisit. 14. de repre- 39 hensione signi cf. Cic. fnv. I, 81.

06, 2. certa signa non babent. sic III, 12. quae similes senten- tias habebunt. 4. communc describitur, de quo vide Cic. Inv. I, 90 et plenius agentem Quint. V, 13, 29. is ex Cic. p. Oppio profert exem- plum : 'at enim non veri simile est tantum scelus M. Cottam esse com- mentum. quid? hoc veri simile est, tantimi scelus Oppium esse conalum?' poterat etiam p. Sulla 48 uti 'si quod eum defendo, quem tu accusas, eur tilii qnoquc ipse non succcnseo , qui accuses eum, quem ego defen- do?' 7. verba sunt ex incerta fabula apul Ribb. 221 , magis comici quam tragici similia. Ribbeck tamen non miraturum sc ostendit 251 , si quis haec pro Iasonis et Medeae iu extrema fabula convitiis habuerit. ii. quod volgarem habet def. idem fcre cst. quod iam supra 37 in iufirma ratione ultumo loco affertur, vid. Cic. Inv. I, 90 ibi laudatum. M. inpune — diluentur. imago ca et aptior el rei iudiciali accom- tnodatior quam altera verbo dilabentur expressa, etsi optumorum libro- riini lectio est. sic Cic. p. S. Rose. -12 eego res tam levis qua ratione infirmem ac diluam, reperire^non possum. 13. antecedente 'quom quid

pro eo sumitur aecessario mutandus erat indicativus 'constat' quem omnes codil. praeter o' habent. vitium est, quod a Cic. Inv. I, 91 appellatur conlrovorsum eodem addito exemplo.

67, i. ad quam personam conversus Cr. haec pronuntiarit, nonliquet, cf. Welcker Trag.838 Ribbeck I. c. 200. — 6. utrumqne vitium hoc et .jo quod statim iufra 1 10) describitur, complectitur Cic. Inv. 1,90: leve est, quod aut post tempus dicitur ffo: quom — dicit) hoc modo: si in men- tem venisset, non conmisisset, aul perspicue turpem rem levi tegefe volt defcnsione hoc modo: quom te expetebant. etc. vides levi' plero rumque librorum lectionem esse ex Inv. illatam. 9. male legebatur

li.i.r ratio ; quod offerl cod. Cort. , probatur altero loco II, 24 'qui se propter viniini — fugisse rationera dicet. 12. fragmentum incerti poe- lae rx qua tragoedia petituro sit, itero obscurura; si. quae Bergkii, quem de ea re coiunilui, sententia est, Thetis loquitur, Peleus Sophocleus magna ,-\ parte a tragico Latino mntatus fueril oportet. 14. apul Cic, Inv. I. 90 esl in plerisque libris solus ul restituam paro . in optumis retinetur 'sola ui' r. [>.' adiectivum deest in /12 (lnv.) idque recte; membrorum enim paritas eo lurbatur el versus ipse extrudil vocabulum, -i accipiaa .il> codice '■ irsi. conparo' quod etiam in 'restitntio paro (V) delitescit,

262 M » l \ i

sobministrante u alteram correctionem restituere. 15. quod — acci

pi. quod Cic. Iu\. I. ss habel de ambiguo , miuua cum his convenit, brevitei rea Bignificatur a Quint. \. 13, 34,

jl 88, ■. falsia aul volgaribus dcf. Cio. Inv. I. 01. 'mala deflni-

tip est, quom aul communia describil — aul ralsum quiddam dicit.' 6. plenam iniuriae deflnitionem vide infra i\ 35. — 9. finiam poteral hlc Bcribi, m apui Quint. II. I."). 1; VI, 3, 109. — 12. pro argnraen

tosumere. >| 1 in disquisitione positum es t, hodie appellamns

petitionem principii, Ciceroni Inv. I. 95 advorsnm esl - -i ratio alicuins rei redditnr eadcm*. 16. con trovorsiam controvorsia dissol- \,-i.\ ,iuii aliis supra propositis hoc peccatum enumeratur a Quinl \. 13, 34 illi magis ritiose dicuntur quam acute repreheuduntur : argumen

iiiin dubium pro necessario, controvorsum pro fesso, commune pluri

Imi- pro prop"rio, volgare, supervacuom, serius constitutum, contra Adem*.

12 69, i. vitium simile, doii idem tractatui ;i Cic. Inv. I. 89. - 6.

frustra Eric. Memrains proposuil Apertae . 8. potiri — Perga

iii ii iii. b*ic iam Ribbeck auctore Pleckeisenio. exempla coustructiouis iinilia possinl afferri. idem verara lectionem quem ego me profi

oi esse, iin- esl aeqn (*aecum) frui praetulil plane falsac

quae ego prof. esse mea el minus t<l versum sententiamque conforma- _ ■ prof. esse me , denique n virtuti scripsil nescio qua de causa; r. sum non adiecit, s«-t hoc ipsum vel aliud verbum ibi lectum fuisse adnotavit. «■••i.i-iim fragm. hoc non Accii, quem Cornif. nusquam citat, sei Pacuvii est. 13. ipsum sibi in sna oratione dissen

tire Cic. [nv, I. '.»:. inconslans est, quod ab eodem de eadera re divorse dicitnr*. inconstantiae vitium tangitnr, opinor, a Terentio Phorm. V, 7. .V> sqq. "|ui'l \"-. iii.ilnin. ergo me si<- ludiflcamini, inepti, vostra puerili sententia? aolo volo, volo nolo rursum. ubi poeta dedisse videtur pue-

rili inconstantia*. aput Thei m 218, '-' legerim ^rjxrjaousv — sl iid%s-

xui xr.ra xr)v SirjyrjOtv uvxog tuvxco 6 ovyyoucpsvg. ).">. editores tri-

buerunl poetae totum hunc versum, qui ex dimidia tantum parte servatus . verba enim tum i<l exputando evolvere ipsius scriptoris sunt. de- cepil ill"- aequeo i'l mecum' <\ mala correclione codd. bl*o2 ingestum pro iiiin id", iii continuari orationem per inflnitivum 'evblvere" non ani- madverterent. etiam Ribbeck, cui hk locos divinatione parum veri simi- li cx Armorum iudicio sumptus <-.-se videtur, eadem opinione tenelur scri- benS nequeo qua causa accusem hunc, exputando evolvere' quod primo obtutu aliquam speciem habet, al prave dixerit, se non posse exputando evolvere, pro simplici: se non posse videre s. intellegere.

70, :t. quid autem accuses. pariicula similiter usurpata ut in fragm. Enni ex Iph. (p. 34 ed. Ribb.) a. 'ijuis homo '■■ exuperavil nn- quam gentium inpudentia? <3. quis tete autem malitia?' non opus cum Hihl>. scribere 'quid tandem eum' (praef. XVI.). 6. nunc ego — ex- ordio. haec ducta suspicor <x Eur. Med. 475 iv. xcov Ss nocoxtov ngco- xov ao^ouca Xiysiv , uhi paulo aut<- dvuiSsiuv Medea obicit lasoni 472 ; vix igitur dubium, quin haee quoque ad Enniauam fabulam non nbique

\nTAE. 263

seilicet ail verbum ex Graeca expressaui referenda sint. eetermn Cic. Inv. I. 83 eadem verba affert, nt demonstret, quibus rationibus falsa ...mple- \io reprehendatnr 'aul convorsione ant alterins partis infirmatione ef. no- tata ad 04. 10. — '. qnod dicitur contra iudicis voluntatem 13 ap. Cic. Inv. I. 92 eaul offensnm est, quod eornm, qui andiunt, volunta- tem laedit, nt si quis aput equiles Romanos cupidos indicandi Caepionia legem iudiciariam laudet, aut contrarinm est, qood eonlra ea dicitur, quae ii. i|iii audiunt, fecerunf' etc. adde de or. II. 304. — 10. ita Cic. Inv. I, 94 'advorsum est — si plnra pollicilns pauciora demonstrabit, aut . si quom totum debebil ostendere, de parte aliqua lequalur. 12. ne de alia re dicatur. hoc genere complectitnr formas infra exhibitas tota nac §. breviua ea transiguntur a Cic. Inv. I. 04 advorsum est — si quis — non id, quod accnsabitur, defendat, ut. -i qnis, quom ambitus accusa- hiiur. manu se fortem esse defendat, anl ut Amphion aput Enripidem [item aput Pacuvinm] qui vitoperata mnsica sapientiam laudet. hic in- clusa om. voss. 1. 'ant ut — laudet' est in p\ praeterea 'qui' deleverim. 16. Zethus cum Amphione. ex.idit aut supplendum est verbum e. g. p.r.aut'. 17. de musica. vides Romannm hominem a studiis mnsicis separare philosophiam secus ae sapientissumis Graecorum placuit, cf. W el- cker Trag. 818 sqq. 'sapientiae rationem5 luebatur Amphion, virtntis nti- litatem' Zelhus. quod autem hoc vitinm attinet. Demostheui obicitur, qnod aliena immisceat, ab Aeschine I, 166, 170, 174. Aeschini idem a Demosth. XIX, 201. 214 Androtioni XXII, 43, 40. Polyeucto ab Hyperide pr. F.ux. col. 41.

71. l. Cic. Part. 15 praeeipit: 'firmamenta — ant dilnenda aut op- s.uranda aut degressionihus obruenda' fateturqne Antonius de or. II. 294 'si qnae premat res vehementius. — adhibere quaudam in dicendo spe- ciem atqne pompam et pugnae similem fugam'. talis simulatae pugnae exempla praeheiit Cic. orationes uon paucae . ut Qnintiana, Caeciuiaua. Tulliana. 3. simillumum est, quod Lycophronem iioi%tCccg reum dicen- tem facit Hyperides col. 14. ter corona donatum a Lemniis: 8 dr) vsx- urjouc vu.lv taziv etg zovzov xov ccycovu, co$ ^tsvdsts *&z f.u0" «w«i eiaCv ov yccq otuv zs zov 'Ad-rjvrjat 7zovr,o6v tv Ar<uvcp tivca yor\- azov. Ouint. IV, 2, 15 rationem talis defensionis explicat 'an reus am- hitus male narrabit, quos parentes habuerit, quem ad modum ipse vixerit, quibus meritis fretus ad petitionem descenderit'.' 0. idem observatur ab feocrate XII. 112. et ab Aeschine III. 20&: ovdsv iicav bh.caov dntiv tztQCOv 7tc(Q£u§o).ij TZQuyucczcov ttg Irjd-rjV vuug povltzca zrjg v.uzrtyo- Qiccg tufiultiv. .1 e ea re h. de ea re, qua de agitur ut II. 5. 13. 48 (= 31,8; 30.5: 70. '.l). itaque Eruesto delenti pronomen equod faoile quivifl recte fieri sentiat' Schiitz et Orelli temere assenserunt. 7. hoc 44 vitium, ut complura alia advorso' subicitur a Cic. Inv. I, 04. II. C»c. Inv. I, 02: 'non concessum est. quom id quod augetur (noli 'arguitur' eorrigere), iu controvorsia est, ut si quis quom Clixem accuset, in hoc maxume conmoretur indignum esse ab homine ignavissumo virum fortis- sumum Aiacem necatuui'. Aristot. Rhet. 11,24, 4 appellat hoc ro oa-

264 NOTAE.

voian y.cczccohsvcc&iv — oxccv fi^ dsi^ccg, ozi inoirjosv, av^rjotjg zo nqccyficc. 13. corpore decoloratum nuilti codd. habent, defensum a Klotzio ex Cic. N. D. II, 139, ubi loquitur de ossibus 'quae subieeta corpori mirabilis conmissuras habeut at is locus cum nostro coraparari non potest. videtur potius ex 1F, 8 'livore decQl. revocandum esse, ut binc illic scribendum 'tumore praeditum'.

45 72, 2. Cic. Inv. I, 94 eadem fere habet , cogitat autem hic uterque de argumento deliberativae causae; at ib. 1, 30 praecipit: 'omnia tor- quenda sunt ad commodum suac causae, contraria, quae praeteriri poterunt, praeteceundo, quae illius erunt, leviter attingendq, sua diligenter et eno- date enarrando . contraria tamen omnia adversarium adiuvant, aut, ut bic lcgitur, illius sunt; oppositum requiritur 'quae dicenda erunt' itl quod liabet cod. k, i. in exemplo de frumenti largitione volgo pravissumc commoda alterius rei cum incommodis alterius comparantur, ubi debebant utriusque aut commoda aut incommoda comparari. eorrectione antem f'a- cta quae incoinmoda manufestum iam erat moleste abundare alterum 'in- commoda'. 7. velut deprcssa ut est ap. Cic. p. Cluent. 183: 'sae- pe miiltorum inprobitate depressa veritas emcrgit ct innocentiae defensio interclusa respirat . ne Graevii coniecturam Vt quae vclit depressa' acci- pere cogeremur, egregius liber n fecit, in quo est 'ct quain velut depres- sa, unde intelleximus 'et quam' ex 'aut plaue' corruptum esse. 11. Albensibus an Vestinis Pinnensibus. egit de Pinnensibus (TIiv- vqzcci) Diodor. Sic. libro XXXVII, ut liquet ex brevi fragm. X, 192 cd. Bip. § 20 ed. Didot.

73; 3. Cicero hanc formam vitiosae argumentationis non diserte de- scribit; cohaeret autem cum mala definitione Inv. I, 91, a Cornif. supra II, 41 tractata. quam rem h. e. quo nominc res appellanda sit; scili- cet penes usum 'arbitrium est el ins et norma loquendi' (Hor. A. P. 72). 5. P. Sulpicius, ut est in Liv. ep. 77, tribunus plebis auctore C. Ma- rio pcrniciosas leges promnlgavit, ut exules revocarentur et novi civcs Ii- bertinique distribuerentur in tribus. cf. Mommsen d. rom. Trib. 169 sqq. 7. eandein legem b. e. de eadem re, ceterura, quae cst interpretatio Ernesti 'non de exulibiis nou revocandis, scd, de exulibus, et quidera re- vocandis videtur autem ille non affirmasse a sese aliam atque antea le- gem nune ferri, set, quo ipso differentiam recentis legis demonstrare co- nabatur, aliis . diceret opponitur alteri verbo ferret, quod ut in iin- plicatiore strnctura citius intellegeretur, suspicor a scriptore additum fuisse particulam adversativam; praeterea eieci nam. (juod post 'conmutationcm' adhaeserat, planeque obscurabat constructionem, verbo dicebat (9) a cqui' (5) divolso. — quae inde a § 40 recensentur vitia, Qiiint. V, 13, 34 brevius describit. 12. si cum causa fecit. audis hominem Maria-

46 narum partium. 10. et ampli f icat i onibu s non est , cur cum Krnc- sto ac postcrioribus editoribus suspectum habeamus, cxornationi enim si similia exempla res iudicatae inserviunt, quidni ampliflcatio quoque? ea vitiose usurpatur, si quis augeat peccatum ante quam satis idonea argu- menta commissi facinoris attulerit (74, 12).

N 0 T A E. 265

74, 1. de simili et exemplo agil Auaximen. 30, 15: 34, 24. exemplo- rum Xvaig tractatur ab Apsiue IX, 521. — res iudieata — inproba. Aesch. III, 103. Xiysi 8\ 6 cpevycov ov% cog tvvoua yiyQucptv , dlX' cog rjdrj noze v.ai tcqozbqov tztQog zoiavza yociipciq dnicpvyev. io. qnod advorsarii faetum esse confiteant ur, de eo argume n tari ideo huc refertur, quod amplificatio ibi omittitur, ubi expeetabatur. Longiu. IX, 555 ait: ozav ydg dnodeix&j] zi nodyuu (scr. nQc<x&ir), ovzco zo 7iQayua av^tzai. Cie. Inv. I, 92 'perspicuom' appellat, 'de quo non est controvorsia, ut si quis, quom Orestem accuset, planum faciat ab eo ma- trem esse oceisam . contrarium vitium est, si augetur, quod nondum li- quet esse faetum. cf. Cic. Mur. 08. 'factum sit necne, vehementer quaeri- tur: si f»ctum sit, quin contra legem sit, dubitare nemo potest'. l-. quae non primum quidque, quoddictum est, co n p lect it ur. h. e. quae non eapita orationis tenuioribus rebus omissis complectitnr. sola transpositione suam scriptori sententiam reddidimus. conf. 111. 1 : iuterea prima qnaeque et nobiscum qnom voles et sine nobis legendo consequere'.

75, l. quae non breviter c o nclud it ur. 'conplexio enim est' (cf. Cic. Inv. I, 07) per quam id, quod conficitur ex omui argumenta- tione, breviter exponitur. 7. conclusiones etiam ap. Cic. Inv. I, 98 47 tripertilae sunt, divisio fit in cnumerationem indignationem conquestio- nem. has duas partes una amplificatione complectitur Part. 52. Arislot. Rhet. III, 19 amplincationi el ennmerationi addit zo nQog tccvzov v.uzcc- OHSvdcsai tv zov dv.Qoazr)v %a\ zov ivuvziov cpavXcog et to uvgr]cuL v.ul zantivcoGca, quod in zixvcag QtoSev.zeicaq appellaverat ro tncaveiv ij ipiytiv , omissa illa altera parte, quae potius prooemii esl propria, cf. Anon. Seg. 454, qui ipse distribuit ofiicium epilogi tlq zo nQav.ziv.6v yial zo na&rjziv.ov, *al zov utv nQuv.ziv.ov eoziv r) dvuv.tcfuluicooig nzt. aput Anaxiin. vide 78. 17 sqq. et 82, 6 sqq. — >. i u quattuor locis — conclusione. ista h. 1. aliena snnt, ubi de sola ultima ora- tionis parte, non de concludendis ceteris partibus agitur : Quxerunt for- tasse ex Cic. de or. 11. 312 itaque vel narratione exposita saepe datur ad eonmovendos animos degrediendi locus vel argumentis Qostris confirmatis vel eontrariis refntatis vel utroque loco vel omnibus — recte id fieri potest. II. de enumeratione vid. Anaxini. 47, 24 cuiii aot. Speng. Cic. Inv. I, 98 'enumeratio est per quam res — dictae — reminisceudi causa uuum sub aspeclum Bubiciuntur Part. 59. ubi ait eius lempora duo

- Bi aul memoriae diffidas eornm, apul quos agas — aul frequentatis firmamentis oratioois el breviter expositis vim esl habitwa causa maio- rem. adde Quint. VI, 1, I. exemplum enumerationis eum conformatione iunctae vida Cic. Verr. II. 5. 13(i— 8. — 16. facta ex >"li> <//' recte reatituil Graev. laudatis locis Cic. Brul. 30. Or. 172. Gell. XVIII, 21. (<iuibus adde Cic. de or. II, 30, 111. isn monens etiam, Graecos eadem aotione ntnoirjuivrjv ligiv nsurpare.

70, i. ostendenda'e non eral mutandnm, ef. III, 6 (86, 10). — 48 B. idem primus locus ap. ('i<-. esl Inv. I. 1"1 : 'sumitur ab auctoritate,

266 NOTAE.

qaom conmemoramus, qnantae cnrae res ea fneril ili^ inmortalibus anl eis, quorum anctoritas gravissima debcl esse. excmpla huius loci etsi non ex conclnstone pelita extanl aput Lycurg. 94 Bqq. Cic. p. Mil. 8. — . 12. nndus « (tn »< ( m • locns isdem fere verbis a Cic. Inv. I. <•. describilur, sel adiectis iudiciis >i. : an ad omnis aul ad maiorem partem <|iio<l :t t r< >i i -^-i i

Mi est, an ad superiores , qnales Bnnl ii. quorum ex auctoritate indi

gnalio snmitnr, qnod indignissumnm est, an ad paris animo fortuna cor- pore, quod iniquissumum est, an ad inferiores, quod superbissnmum est.

1 1 i 1 1 < aperte translatnm i| I atrocissumum esl in Cornificii expositii m,

cetera interpolalor omisit. ad omnis rem, qua de agilnr, pertinere Bae pe monenl oratores, ul Isoci XVIII, 34, XX. 21. Demosth. XXI, 6,' 126 sq. 219 sqq. XXIV, 205, Cic. p. Tull. :><> el Caec. 76 sq. qufm locum Madvigti el Spengelii nsns invenlis ric nuper emendabam: Bin iuris liaec \,.\ ,~i. ,■--,• vim noii in caede solum, scl etiam in animo, lnl>iilinis. nisi crooi adpareat, >im non esae factam, -i iuris, enm dici deiectum esse, qui probibilns sit, lubidinis, nisi es eo loco, ubi vestigium inpresserit, deici neminem posse, si iuris rem el sententiam et aequitatem phirumnm

\ .- 1 1 . ■ portere, lubidinis verbo ac litera ius omne torqueri , vos statuite

i i :i . recuperatores , res i 1 1 a >■ nt ne viliores esse videantur. res illae sunl 'populi Romani .■.mi~:i civitatis ius bona fortunae possessiones quae in «liiniimi ineertumque revocabuntur*, -i Caecina eausam non optinnerit. 17. tcrtins et quartus locus idem, set minus distincte expositns esl ;i|>- Cic. Inv. 1. 101. ill>- illnstratur etiam Top. 07 ubi appellatur I. <lr ef fectis'. ,'\ nmltis exemplis lando A.ntiph. II. 1, 10; Demosth. XXIV, 215 sqq.

77. 2. quartns locus tractatur ab Auaximene 78, 6, nsnrpatur a Lysit) XXX, 23, \>»li. I, 117 sq. Demosth. LVI, 48. — 5. si sententia aliter iudicare s it. locutionem in multis codd. plane obscuratam, in optumis leviter corrnptam lut IV, 22 extr. cod. h 'administraruna habet pro 'adininistrare ) revocavimus. cf. III. lo pluribus verbis a<l eam te adhortari non est sententia*. interpolationis originem repete a leco Cicero- ni;ino liauc csse rem, quae si sit semel iudicata, neque alio conmutari iudicio neque ulla potestale corrigi possit.' facit lnic eiiam Inv. II, 100 permagnam esse (eam rem) et magno futurum detrimento, si ea rcs ab iis. qui potestatem habeant, neglecta sit/ (si<- legeudum oum Viotorin. 154 ed. Or.) sententia obvia ap. Cic. p. Flacc. 4. — 9. constructio est: 'nnllam rem adiumento futnram huius rei — leniendae etc. non igitur 40 est, cur Ernestum audias, 'adiumento' spurium esse opinanti. 10. de

sexto loco conseiitit Cic. Iuv. I, 102: sententiam eloquitur Autipho V. 92'. tcc uev ctxovGiu tcov auaQzrjUKTCov fjrst GvyyvoiurjV, xa 8e sxovGia ovy. j^fc ea saepe redit, ut Demosth. XXIV, 19. — 13. septimus locns esl ap. Cic. Verr. II. 1, 82 quom te in oppidis et civitatibns amieorum non legatum populi Romani, set tyrannum lubidinosum crudelemque praebue- ris — hic tibi perfugium speras futurum?' adde Cic. Inv. I, 102, De- mosth. XXIII, 5G. iniuria mulierum optumi codd. aut in iniuria- ru m aut iu iniuriam contraxerunt.

\ nT AE. 267

78, 2. octavura locum Cic. pluribus persequitur Inv. I. 103; similia vide ap. Dem. XXI, (32—0(3. — 4. quo niaturius et atrocius ?ia- dicaudum sit. sic etiam Cic. p. Caec. 7. eut quaeque res est turpissuma, sic maxume et maturissume vindicanda est/ 5. nonus locus Iraetatur a Cic. Inv. I, 104 et Quint. VI. 2, 21: 'quaedam videntur gravia pes se: paricidium caedes venificium; quaedam effieienda sunt. id autem contingit, quom magnis alioqui malis gravius esse id, quod passi sumus, ostendi- tnr.' exemplum praebel Lys. XXX. 25. Demosth. XLV, 43 sq. — 6. stuprare ingenuom. ef. IV, 12, ubi Item distinguitur vis matrifami- lias et iugenuo illata. nec afiter Cic. Verr. II, 1. 02 equam nraltis islum ingenuis, quam multis matribus familias in illa — legatione vim adtulisse cxistumatisr ubi tameu Znmptius supplebat 'virginibus' sileri enim de illo quidem flagitii genere in tota accusationc. scilicet oblitns erat eorum. qnae Verr. II, 5, 33 leguntur. idem discrimen redil Philipp. III. 31 'matres familias virgines pueri ingenui abripiuntur.' 8. de decumo loeo ef. Cic. Inv. I, 104, et isdem fere verbis dicta Div. 38. exempla lecto- rcs oratornm sua sponte invenient aput utrumque principem plnrnma; aput Lys. cf. XXXII, 10—18. Aesch. III. 157. — 11. rerum conse- quentium enum eratione exornatio constat, quae infra IV, "j1 descri- ptio nominatur; eam Cic. Part. 55. in amplincationis adiumenlis recenset. praeter hos decem locos utrique scriptori communes Cicero quinque affert, quorum tamen duodeciimus et quiutus decumus octavo simillumus est. tertius decumus septumo. 13. misericordiae partes hic non numerantur, 50 ut a Cic. Inv. I, 100. qui conquestionis item quindecim locos describit. eundem vide de arte sua miserationis excitandae agentem Or. 130 sqq. diversa habet Anaxim. 05, 8. — si variam fortunarum conmu- tationem tlicemus. ut Cic. p. Mil. 09, p. Sull. 89, 91. — li. in quibus commodis — simus. Cic. Part. 57. 'proprius locus est iu his rebus aut amissis aut amittendi periculo; nihil est enim tam misera- bile quam ex beato miser.' talia sunt aput Andocid. I, 144 sq. — 16. quae nobis futura sint. cf. Anaxim. 83, 4. — 17. si supplicabi- mus. ut Cic. p. Mur. 80, p. Sull. 92.

79, 1. si quid nostris parentibus. simile est aput Quiut. VI, 1, 19 et Apsin. IX, 592: K£%£v7pt£ tovrov rov Xoyov %ai 6 Al(S%ivr\q iv rtj ccTtoloyiu dno zov naTods *cd rrj? (irjTQog ccvtov, iXstivovg av- tovs etnaiv avTco nooocpaiveoQ-cu. (sc. avTca TtQOcpcdveo^ai , ut legitur ap. Aesch. II, 147.) adde Cic. p. Cael. 79. p. Sull. 88, p. Font. 37 sqq. et Brut. 88. 5. si nos semper — in malis fuisse ostendemus. cf. Cic. p. Mil. 5. — 6. si nostrum fatum — conquer e m u r. sic Cic. singularem miserationis causam affert p. Mur. 55. 'qui propter stu- (lium novae laudis etiam in veteris fortunae diserimen adducitnr.' 7. patien- tiamfuturam reiCic. praedicat egregie, permutatione ex eontrario adhibitap. S. Rosc. 144. 9. nil — areseit. a Cic. Inv. I, 109 auctor buius dicti laudatur: rhetor fuit Apollonius. saepe citatum cst, ut a Cic. Part. 57. lul. Se- veriano 345 ed. Capperon. Ojnint. VI, 1, 27. 'nec sine causa dietnm est nil facilius quam lacrimas inarescere.' expectes hic quoque citius'.

268 \ < > I \ i •;

III.

1 Hl , s. Elocutio locum ante pronuntiattonem el memoriam habere de- bebat: al si illam lertio lil>ni inclusisset, in nirais magnum rolumen is

evisset, quartus antem factus essel in>i<> brevior, hoc quidem indicatnr rerbia 'quia plnra dicenda ridebanlur.' \-i. prima quaeque i. <•. po lissuma el difflcilluma. « i. II. 1 <27 , 7). et nobiscum — conse qnere. Bimiliter CSc. Top. 99 'huic generi — praecepla soppeditantur aliis in libris, quos poteris mecum legere quora voles. ad hanc uiili- latem h. e. ad hanc ulilissumam artem, ail enim 1,1: non — in se

2 parum rructus habel copia dicendi el commoditas orationis.' 16. utrum potius — potissumum. Cic. Inv. I. 17 dislinctionem si<- institnil: si iuocla erit (cansa), utrum sil ex pluribns quaeslionibus iuncta an ex ali- (pia conparatione (placel considerare). simplex r^i, quae apsolutam in -.- continet nnam quaestionem hoc modo: Corinthiis bellum indicamus an iKin '.' coniuncta ex pluribns quaestionibus in <n»;i plura quaeruntur hoc paclo: ntrnm Karthago diruatnr an Karthaginiensibns reddatur an eo colonia deducatur. <\ comparatione, in qua per contentionem, utrum po- lins aut quid potissimnm sit. quaerilur, ad hunc modum: ntrum exerciine in Macedoniam contra Philippum mittalur — an leneatnr in h.ilii.' orilii confusus ita reslilueudus est, ul legatur in qna quid potissu iiiiiin sil quaerilur' et 'ntrum potius sit, qnaeritur.' duplex quaestio pro- ponitur e. g. apul Demoslh. XX, 5; triplex apul Cic. de prov. cons. 17: 'uiriim duae Galliae decernendae sim an altera Gallia cum Syria aul Ma- cedonia an nenlra, sel utraque Caesari relinquenda.' qui huic invidebant, oec tamen deducere attdebant, aul ulteriorem Galliam decernebanl aul citeriorem (36).

82, 6. captivos — redimat. cf. Cic. de off. III. 99 sq. fleguli dissuasio Bigniflcalur. — 9. bello Italico ex inferiore versu (13) illa- tuin tollendura potius duximus, quae sententia Orellii Halmiique est, quam scribendum cnm Klotzio 'bello Poenieo.' 16. malis 'ex ea caasa.' erint ulii /i1 hanc ipsam lectionem offert, A erit' habet, (qui I, 10 praebuit eerint') ausi sumus recipere. cf. Lachm. ad Gai. I. 140. — 17. omncs rationes eo sensu h. I. osurpatur ul IV, 24 (init.) 52 (med.). is. eos

3 correximus, ac separavimus distinctius a snperioribus ; offendil enim, quod volgo legitur: 'omnem orationem eorum, qui sententiam dicent, ftnera sibi conveniet utilitatis proponere' ui orationi ipsi, non oratori consilium tri- buatur; aherum incommodum ex ea lectione nascitnr additis m omnis eo totins orationis ratio conferatur.'

83. :<. ntilitas in duas partis — dividitur tutam honestam. aliam Cic. ralionem iniit Inv. II. 157, non subiungit honeslnm utilitati, set tria genera rerum expetendarum ponit: honestum utile el tertium ex liorum partibus iunctum, ui amicitia bona existnmatio' laudabile igitur, pars aput Cornif. honesti eum hoc terlio eonvenit. idem Part. 95 ab uli- Iitate separat efficiendi ralionem, quo toto genere quibuscnm et contra

NOTAE. 269

quos quo tempore aut quo loco aut quibus facultatibus armorum pecu- niae sociorum possimus uti' requirendum est. Coruif. non tangit effi- ciendi facilitatem aut difficultatem , quippe quae in rationem Lutam aut honestam uon debel habere gravius momentum. tutam honestam asyndetou est ut II, 17, 34 (bis). 4. instantis periculi vitatio-

nem ut Cic. discessu suo rcin publicam sibi servasse videbatur, p. Sest. 49. — 5. tribuitur ct supra I, 2 revocaviinus ct restituendum est ap. Cic. Inv. I, 58, 61, II, 17 ex optumis libris. io. nientione. Ernesti hoc bcne intcrpretatur de genere et artificio fallendi, quod inest in eo, quom homines iis , quos decipere et illicere in fraudem volunt, e longin- quo ostendunt spem non pollicendo , set tanliun obilcr in sermonibus ia- ciendo, quod spem faciat. 11. de re militari. sic ornittit scriptor

li. 1. quae Anaximenes babet 15, 18 sqq. 15. Cic. Inv. II, 159 easdem

partes habet, set modesliam appellat temperantiam. simplicius quam uter- que Aristot. Rbet. I, 9 virtutes describit. prudentia est calliditas — negotiorum. Ciceroni Inv. II, 160 prudentia tribus partibus con- stare videtur: memoria intellegentia providentia. 19. cf. Cic, Inv. II,

160: iustitia cst habitus animi communi utilitate conservata suam cuique tribuens dignitatem.'

84, 1. Cic. Inv. II, 162 'fortitudo est considerata periculorum susce- plio et laborum perpessio : eius partes: magnificentia iidentia patientia perseverantia. lias deinde partes definit. etiam temperantiae, quae est ratioi.is in Iubidinem atque in alios non rectos inpetus animi firma et mo- derata dominatio' tres ab eo partes describuntur: eontinentia clementia modestia. s. ad disciplinam lcctio codicis « est, quod moneo, qula 4 ad excidit in varietate lectionis. 'disciplinam scientiam' est iu hpk1, 'di- sciplinam aut scientiam' in egr12. unde facile nascebatur suspitio alterum altcrius vocabuli glossema esse. iam intellegetur , qui nata sit volgata, 'disciplinabilem scientiam': ita scilicet scientia ad disciplinam (faciens) explicabatur ; Cornif. loquitur de doctrina ad exercitationem accommodata, qua adliibita facilius exercentur discipuli. sic Emesti istud 'disciplina- bilem' recte accepit, no-i recte huic scriptori relinquendum esse statuit, quod in Tertullianis Cassiodoriis Alcimis demum tolerabile est. 10. rei gestae praesentem — memoriam. h. e. quam rem recordamur, cui ipsi interfuimus. similiter infra Ioquitur 87, 1: 'laudabile est, quod con- ficit honestam — praesentem commemorationem.' 16. si leges —

servari. sententia exornatur a Demostli. XXIII, 22—69.

85, 1. colenda etsi ab optumis libris oblatum accipere vereor, plu- ribus enim nominibus generis feminini durius adiungitur. 2. nec si-

multale ut Cic. de pr. cons. 2, 18. — 5. faciendam Ern. glossema esse pronuntiat, quasi Ciceronis usus , qui Fam. IX, 2 'tibi boc censeo' scripsit, obtrudendus sit Cornificio. 9. sequi et appeti. exempla 5

huius generum coniunctionis affert Lachm. ad Gai. p. 312 etiam boc nostro usus.« 10. vel viros fortes. particula varietas lectiouis indica- tur, ut passim; viros fortes autem ab iis correctum est , qui nomcn desiderarent ab oportere pendeus , nescii bunc scriptorem saepissume

270 NOTAK.

80lura iafinitivam activi illi verbe apponere, nullo nomiiie s. pronomine addito. cf. I. 18 'id quod opertuissel Bimpliciter docere — IV, ~ si conoederem aliena oporten adsumere exempla.' ll. nec idoneas

dignitate, Brnesti in ablativo oftendil malitque ex Lnterpolatioue ed. Hom. 147 1 'nec idoneaa pro sua dignitate' 'elegans quiddam el non pro- fecto a librario orlum' exsculpere enec eaa pro Bua dignitate. at qurscri- pSil iv, 20 'vix satia idoneae libi ridebuntur, quae virtutis pedisecae ,ini' poteral adiectivo plane eiufldem ac 'dignus' uotionis etiam eonstru- ctionem eandem tribuere.

0 86, i. eadem ree tractatur ab Aristot. Rhet. I, '•>. 28. Cic. tav. II,

165, Part. 81. quodam modo pertinent huc etiam Top. 94. — 0. ut haec attenuentur, quae supra demonstravimus. loquitur de vir- tntum descriptionibus, u( prudentia supra § 3 'scientia cuiusdam artiiici appellata hic attenuando fil 'inepta et garrula el odiosa Bcientia'sic lemma minume insitioiom esse ridetur, quod Ern. opinabatur assentientibus Schutaio Orellio aliis. eonstructio est ut 21, 13. — 10. non nova res i mlti.it ii ■ , sel praeceptum generale in partibus recti tractandis demonstra- lnTj ,|na re item volgatam lectionem oorreximus. 12. inertia vitium iustitiae ftnilumum multo minus recte dicitur quam modestiae, ac perin- commodum, quod Bic idem ritium duabus diverBis recti partibus opponi- tur. ,„.,. debuil Klote de ea re dissentire a superiorum editorum iudieie. qnod praeceptem attinet, schema hoc paradiastolae nominatur a Rutilio L„po 1, \, qui iocus Bic, opinor, legendus est: boc sohema res duaa ( plu- ivs aut duas' codd.)j quae ridentur unam vim habere, disiungit et quan- luin distent, docel suam cuique propriam Bententiam subiungendo. Hype- ridis: enam quom ceterorum opiniouem faliere conaris, tu tete frustraris: non enim probas te pro astuto sapientem pntellegi], pro confldente fortem, pro inliberali diligentem [rei familiaris] pro malivoio Beverum: auUum esj enim vitium, quo virtutis laude gloriari possis/ quae inclusilnus, Ilypc- ridiis aliena manu adiecta habemus. non idem, set simile pcaeeeptum esl Anaximenis 66, 16 qui describil refutationem iv. tov naoaXtXH^i- vov tqotiov • olov idv 6 tvavtiog $iv.aiov dnocprjvT) , av iitt,%UQti Su- xvvvai, w's icriv alc%QOV ctc. 14. diect. nulla apparet causa, cnr iimi hic quoque futurum exactum posuerit, idque in netis sakem admo- nuimus.

7 87, 5. superiori non quod — seleant respondere oportet verae

causae expositionem , ao, ni faller, ita ul eadem particula causalis usur- petur. ideo rautatum est, quod volgo legebatur quamquam, shuilis constructio est II, 13 (40, 3). laudabile separatim apectatur a Cic. p. 1. Man. 43sqq., ubi eommendat Pompeium ab auctoritate, postquam ab vir- tutibus cum praedicavit. 9. ab idoneis hominibus. cf. Anaxim.

8, 2. Aristot. Rhet. I, 7, 21, II, 23, 12. — 13. quom — sit. ratione caret, quod in recentioribus edd. legitur: 'quum — fit' : scriptor causam reddit, cur breviter aperiat talis causae tractationem , pleraque enim iam supra dixit in describendis recti partibus. 15. vel isdem rationi-

bus adiecta particula sensum perverti iam S.lnitz vidil. 16. quibus

NOTAE. 271

iudicialem causam. cf. III, 17 'commode poterimus — exordiri cau- sani aut a narratione' etc. de prooemio et narratione in causa delibera- tiva Cic. Part. 13 haec praecipit: 'principia vel non longa vel saepe nulla, snnt enim ad audiendum qui deliberanl sua causa parati. nec multum sane saepe narrandum est: est enim narratio aut praeteritarnm rernm aut praesentium, suasio autem futurarum.' adde de breyitate prooemii ib. 97. —

88, 2. in rationem tutam atque honestam. utramque Cic. 8 ostendit in or. de pr. eons. quom utilitati rei publicae suas inimicitias con- donat, §§ 19, 20, 24, 30, 35, 40 et p. 1. Man. quom docet et dignitatem et utilitatem rei publicae postulare, ut Pompeius bello Mithridatico prae- ficiatur §§ 8, 27, 50, 53, 56, 64. contra nec honestum nec impetrabile nec utile maris imperium Atheniensibus esse Isocrates demonstrat VIII, 66 sqq. vide praeterea Anaxim. 63, 19. — 7. dilncide magnr ficandae eausa. glossema lioc est, set corruptum iam in antiquissumis libris: nimirum rei dilucidandae causa' explicabat verba 'in docendo magniircandae verba in dicendo honestius; non satis chrre sententia simplicibus decendi et dicendi vocabulis significari videbatur. n. in diceudo male editores omnes cum superioribus coniunxerunt coniungendum omissa praepositione cum conf irmat i one et co nfutat i one: lrae enim orationis partes solae significantur dicendi verbo, atque sic ab exordio narratione et divisione distinguuntur. cf. quac modo legimus, vs. 3. utrumque pollicebimur (in di- visione) nos in dicendo demonstraturos esse, si alterum, quod drcturi sumus, oatendemus/ nec aliter intcllegas verba 11, 9. ratio eius rei pe- tenda ex 16, 12 sqq. — 12. ut enim in multrs codd. excidit, inde nata corruptio, ut a verbo titemur relicua penderent, constructione contorla, sensu partim pravo , partim inani: contrariis enim locis non ipsi utimur, nostris autem nos uti per se intellegitur.

89, l. de discrimine tutae et honestae rationis diserte praecipit Cic. Part. 89, 96. quaestionem autem de utili s. tuta ratione vide aecurate dis- tributam ab Hermog. n. ot. 49, ubi legendum vs. 19: si ds ur) sioiutftu, xd [iiv v7iccQ%0VTa dya&d drtoisiTai , tu d' ovv. ovra ft^V, nooaysvo- fteva d' dv (cf. 51 , 8) ov itooosozai. pro ea Aristocrates sibi videba- tur rogationem tulisse, refutatur a Demosth. XXIII, 102 sqq. eam partem extrinsecus petitam technographi contendunt cf. VII, 165 et 1303 ed. W. anonymus et Greg. Cor. at plaire necessaria erat lracc expositio xov dov{itp6oov. — 6. sic Cic. de or. II, 334: vincit utilitas plerumque, quom subest ille timor, ea neglecta ne dignitatem quidem posse retineri.

9. pro honesta ratione passim Demosth. agit iir Leptinea (XX) ibi <f. 126, 9 etiam 10, 13, praeterea Theonem I, 156. — 13. turpitudinem corru- ptum in turpitudo gcnuit interpolationerii considerare; illam inter pretare dsiliav. statim (90, 3) eo sensu opponitur 'qiri turpiter vi\it' ei 'qui honeste', locutio autem redit infra 95, 4.

90, 3. similis sententia est apnt Cic. p. Sest. 100; Senec. Suas. 12 ed. Bip. el 31, quo loco vcrba Latronis 'non futuruni fidele vitae impe- tratac beneficrum' conferes cum nostri dicto: nec esse exploratum — ven- turos (89, 14). — :,. quam pluruma — exempla proferre. Ana-

272 NOT \K.

\iin 30, | ."> sq. 32, s Bqq. hanc partem multis verbis illustrat adhi- liiia divisione in naoadtCyut/ta x«tu Xoyov «i naQct koyov. hocrates antem \lll. 7 1 sqq. 1 1 * > Bq. comparatione auperioruni temporum Graecae

tiistoriae probal kthenis deponend tsse maris imperinm. Cicero de

prov. oons. 20 afflrmal ego omnium meorum consiliorum atque ractorum exempla sempei ex Bummorum hominum ractis mihi censui petenda.' deinde complnra eius modi reoenset 20 22. idem Part. 58 in cohorta

ttonibus — bonornni ac maloruin enumerati ss el exempla valere plnru-

|n iiiiiin nimi.i. ride etiam Aristot. Rhet. III, 17. .">. — ~. de demonstra tivo genere ef. <'i>-. Part. 71 9qq. Theo l. 226 sq. — 10. triplex divisio I » • — . i i ■ t invenitur. ef Spengel ad Anaxim. 6, 23, laudatisque ab eo adde Clo. Part. 38, -l II. 16, 342, Inv. II. 177. Theonem I. -■.

11 91, a i n i ab eius >l <■ quo lo^uemur persona. hoc principinm tractatw ab Vnaximene 68, I. id, «|ii« •«! esl ab eorum, qui audient, persona, ab Aristot. Rhet, III. II, II tv ot mCg tntotty.Tty.oig oi't- G&at otC nottCv cvvtncttvtCo&ca toj' dy.oo«T i)v /y avtov rj yivog rj int- Tl|()^vu«T, kvtiiv ij ifuos yi ntog. .. [socratea simile proferl IX, 5. —

iit ,j ii ,, ,1 r <• < i ii ni >i i •• I i o i' ii iii I .i ii (l .• osl >• n dere, qualis i p b i u a aaimus Bit. haec respondent \rii>is infra 9 sq. positis sul quod placeel 08tendi, quid in>i>is displiceat, >\ aliorum ritnperatione. qna re nulla ratioae >>nl«' in C obvius defeadi potest, quem in recentissumis edd. re- poealum mireria. It. ;i (> eins persona, de <in<> loquemur. Ana \iin. loo. modocit. : in\ tii MOOai%BtV dt nttQtty.ulovii.tv — ty. tov &uv[iu- Gtd y.al ntQicpavr) cpci6y.tiv [x«t uvtov ioct x«i ] rovg iyx.foutu£oftivovg [x«! roijij ytyouivovg] dnocpuivttv ntnQayorag. hic legerim dnocpuvtCv et in- chiaa, atpote ex >g\, marginali x«r« tov uvtov tgonov x«l tovgip. profecta deleverim. 12. idem invenias ap. Isocr. \, 82, XII. 36; Bimilia ap. De- mosth. XIV, 1. XX. 76. 13. sive omnis Bive hominis legis, male abundat, opponuntur inter se virtntes ac facta, ut adiecto ipsa intellegitnr.

12 92, 2. activa notione lii<- nsnrpatnr ignotua at ap. Cic. Fam. V, 12, 7. — U. priacipia a persoais sut icbus sumuntur b, trahuntnr, non a rationibus, cf. 91, 1. vitituu igitur non erat iu tractato, volgata le- ctione, quam melioree qnidam libri tenent, sct in pracpositione , qua ple- rique lniiii libri carenl; igitur falsi editores Bunt, qui Erncstum secuti pr. tracto ab aliqua harum — rationum' reposuere. ceterum comparetur cum tota hac laudationis descriptione Theo I, 229 Bqq.

93, :i. divisione hac utemur. similis Anaximenis praeceptio est 68, 12: fittd to noooiutov 8tt SttXofitvov td t^to tr)g uQttrjg dya&d xal ra iv uvtfj tfj dottrj ovtu notttv ovtto ' td utv t^to trjg dgttrjg tlg tvyivttuv xai Qc6ftr}v y.ai y.uXXog y.al nlovtov, tr)v 8' UQttr)v tlg eo- cpiav x«t Stv.aioGvvr]v x«i dvdqtCuv xai initrjStvfiutu ivSo^u. verba et lacunosa et corrupta fortasse sic emendari poternnt: inuivtiv , StutQr)- Goutv Sh ovtco' td fttv v.tt. praeter Anaxim. cf. Hermog. Prog. I, 37 sq. Aphthon. I, 86 sq. — ". deinde ut legeretar pro leetione Omnium codd, set series rerum enumeratarum postulabat. 10. in de-

monstranda vita. hinc confirmatio initium capit antecedentia divisione

NOTAE. 273

continebantur. 11. verba 'qnibns maioribns natus sit' spnria habuit Er- nesti, assentientibus Sthiitzio et Orellio: latuit ergo eos. nullam sic rela- tionem relinqui istis : parem — excelsiorem fuisse. quod autem a genere exorditur laudem, idem postulat Anaxim. 68. 20, sequiturque Isocr. IX, 12. — 13. cf. Anaxim. 69, 20. iuv Si urjdtv uno xcov noo- yovcov tvdoigov v7tuQ%r) , liyt, cog uvxog taxi ytvvcuog. de genealogia traetanda idem multo prolixior est quam Cornif. de educatione autem bre- vissimus (70, 8). — 16. quam honeste — fuerit. recepimus lectio- nem librorum non optumorum , quippe haut offensi varietate structurae, ut Ernesti et Schiitz.

94. l. in vit uperation e inde detrahere oportet. cf. I. 18 14 (16, 18) cnon ut de illorum qnicqnam detraheret inventione. ignoratio formulae malas quasdam mutationes codd. peperit, quom in secundam familiam illatum est inde retraxisse aperte' sive 'inde se r. aperte' quod etiam ia tertiam manavit . in cod. ?■ antem: deiade transire oportet'. quod necessariam reddidit adiectionem verborum 'e contrario' post Vitupe- ratio' utramque eorrnptelam habeut ocp , deinde editi libri varie has de- pravationes miscnerant. exemplum talis detractionis petere licet a De- mosth. XVIII, 259—264, ubi Aeschinis educationem earpit, postquam suam laudavit 257 sq. vid. etiam Isocr. IX, 22. — a corporis commodis respondet superioribus: cab externis rebus' male hic Eru. adscribit: 'nempe ab genere et edueatione, quae suut in exteruis, vult transiri ad externa et ab his rediri rursus ad externa': immo distingunntur externae res et corporis commoda, quae ab animo aut plane non tractantur, aut certe ininus ab eo reguntur, et eae, quibus tractandis animi virtutes aut vitia se produnt. opus autem non fuit istis: deinde transire oportet ad cor- poris commoda' quom sufficiat ad indicandum ordinem, quod statim legi- tur (10) 'deinde revoitemur ad extraneas res'. 2. in laude etsi optu-

mi libri omittunt, tamen requiritur, id quod iam Ern. monet, propter sequens (6): in vituperatione', ceterum volgo et ordo pervertitur lectione 'a natura in laude' et adiecta praepositione corporis commodis natura per- mutatur. sequentia casu et natura' (8) poterant veram ratiouem demon- strare. — 6. Isoeratcs sie IX. 22 in Euagora puero QcourjV v.uD.og lau- dat, atque ibidem acocpQoavvr}v : in Helena autem variis ratiouibus pul- critudinem praedicat X, 16 — 19, 38 — 69. — 7. usum dicem us h. e. non laudabile ducemus, quod usus sit uaturae bouis. hoc qni non vide- rent, male 'male' alleverunt. nobis in praestautissumorum codd. lectione de his latere videbatur videlicet. 10. non fuisse aptum est. si ut hic, passim de homine defuncto est oratio, nec est eur admittamus cor- rectioues aut iam in libris aut nuper a YV. DD. factas. fuisse saue, meliorum codd. lectio, contrariam sententiam efficit. probavit tameii I. Gronov. saepe peccant autiquis^umi libri omittenda particula negativa. ut 114, 6; 116, 4, aput Cic. Part. 125 vel bis excidit in uno versu: to- tum illum locum pessume habitum sic correxerim: 'negat enim (accusator) probari oportere eos, qui legem scripserint, ne ratum habeatur iudicium, si totum corruptum sit , si unus accusator non corruptus sit , non rescin- CORMFICIUS. 18

274 N « » T A E.

dere: nititur aequitate, <• qua Bcribenda lez fuerit, set quae conpleetc lur illi hhlii-iis corruptis, ea verbo uno praevaridationis conprehendisse di.ii'. li. comraode baee illustrantur a Cic <!<• <>r. II, 'M'2. — it, of, I IX. 56, 61 '•!. 68.

95,2. • | ii t- )ii ; • • t modum habneril i n potestatibua gerundia ,i M i in u in : hoc [socr. IX. 12— 16 de Euagora docet. -— i. aaden tere

I". inveniaa apnl *'i< 3 . I ic. d \ II. 318 propterea monet

oratori virtutum cognitionem , Bine qua landatio efflci non poeeit, aecea-

.iM esae, 7. aliud iuate etc. adhibe laoor. IX. 23, ubi virtuti te- aerioria aetatis, amtpfocvvij accessisse dicuntur in Euagora adnllo dvioeia y.al cocpiu v.ui dfiunocvVq , Cic. p. leg. Man. Pompeio si< tribuil emnea virtntes: Bcientiam militarem jj 28, fortitudinem l>. virtutem) '2'.* — 85, In-

entiam 36—39, temperantiam \0; trea, i commemorata prodentia

Mim Lraria iria vitiaPisoni <!<• pr, oons. I — (i. praeterea in-

relicitatem (quippe ex inacientia ortam) eidem et Gabinio 8, 9,

..iM- .i.i ezitum cauaae deteriorea lantum codd. Ii.ih.iii, nec opus i.ili additamento, quod aon niai interpretatnr concln- Bionem; pro eo autem, qnod in «»j>ti»nii-. corruplum legitur aoatri cansa ;uit nostrae i uisa veteres eritici ex quorum recenaione eodd, ircQ1// fluxe iiini. intuleruDt in ipaa cauaa quaai a causa poaail separari conclusio,

ii hic qnidem Bcriptor in cansa inease existumat, cf. Illl, 56 et III, 22 (103, 8) eontinena vox — animum vehementissume oalefaeit auditoria in i.iiius ooneluaione canaae'. itaque boc quoque loco malumna h iii lota canaa. <l<' commnnibua locis paeaim in oratione nsurpandia vide iii. t. a<l II. '.t . -11:111] oniiii. \ll. 10, M Qegantem posse aiai in re praesenti conatitni — reservandi perorationi an per totam actionem dif- fnndendi affectns. 7. in vita. opponuntur, quae IV, 32 dicuntur

a<l delectationem qnam ad veritatem accommodatiora'. B. aeglegentiua Bommendandnm h. e. ab ipaia magistris, qui alioquin contemnerc pos- sini -.-1111- Beparatim rarins usurpatnm. commendatnr antem ;i Theeae I,

151 Bq. et ipse Cieeroae «1 II. 349, III, 105. Part. 69. qui 'commen-

taiKliiin' malnernnl legere, aon reputaTernnt seutentiam scriptoris, nec notionem verbi. orationem enim commentari possumus, non genus ora- tiouis: qiii.l antem velit Cornif., statim signincat, quom verbis neqne eaim — vituperationis ipse studiose commendat genus demonstrativum. ii. in iudicialibus et in deliberativis causis. sic Isocrateae oratio- nis (!<• bigis (XVI) quae supersunt, paene omnia laudationi Alribiadis inser- viunt; mnlta panegyrica habet Leptinea, Dem. XX, 30 sqq. 45sqq. 75sqq., vituperationis partes vide ap. eundem XXIII, I 1 I. Ciceronis cf. de prov. cons. 32—34, p. Balb. 9, 13: or. p. Mur. paene tota versatur in laudando hoc reo comparandisque cum eo accusatoribus. contrarinaa est, quom pars iudicialia generis in demonstrativa oraiione veraatnr, qualie ea est, quae dc praemio habetur, de ea loquitur Cic. Inv. II, 110 neminem conveniet arbitrari, nos, quom aliquod exemplum ponamus, quod in senatu agatnr, ab iudiciali genere exemplorum recedere: quicquid enim de homine pro- bando aut inprobaudu dicitur, quom ad eam dietionem seuteutiarum quo-

NOTAE. 275

qne ratio adcommodetnr, id noa, etsi per sententiae dictionem agitur, deliberativum est, set quia de homine statuitur, iudieiale est habendum'. liic quoque delendum videtur et ex eod. erf. reeipiendum 'adcommo- datur'.

97, 4. Cie. de or. II, 307 eandem profert divisionem. priorem ratio- 16 nem Apollodorii solam putabant sequendam e»sc, recte obloquentibus Alexandro Num. et Neocle cf. An. Seg. 442, 10. — 10. huius loci nou esse commemorationem argumeutationum utteato lectori facile liquebit. aeque otiosa est ac quae adiecta sunt II, 47 de conclusionibus. tameu non omnia a Sehiitzio reiecta sunt: servavit priora 'item — docuimus', sustulit ne tantulo quidem viliora id est — profecta'. 16. Quiut. hanc 17 liberiorem orationis conformationem per singula describit VII, 10, 11. le- gendus etiam Hermog. n. svq. 109 sq.. ubi agit de Demosthenis artificio

iu conversione partium orationis posito, et n. td. 211 sq. — 1S. quautlo principium omittendum sit, docet An. Seg. 430 sq. — 19. exemplum orationis, in qua a literarum recitatione iuitium tit, est ap. Isaeum. XI,

I. — 20. secundum — narratione. cf. Rhet. Gr. VII, 730, Speug. ad Anaxim. 220.

98, 2. Quint. idem monet IV, 1, 70. — 1. nam — firma argu- mentatione (12). haec omnia complectamur, quibus duae potissumae ponuntur, cur artificiosus ordo mutetur, eansaes si fatigati sunt animi au- ditorum, orator omittit prooemium; si narratio parum probabilis est atque sic magnam difficultatem causa habere videtur, omittit narrationem et exordhur ab aliqua firma argumentatione. verba aliqua firma argumen- tatione' (0) bis scripta altero tantum loco apta sunt, vs. 12; ista vero 'si causa — revertemur' et sensu carent , causa enim , quae magnam diffi- cultatem habet, probabiliter narrari nequit , et moleste iterant superiora de initio a narratioue faciendo, unde ad principium redeat oratio. 6. ex- ordiri causam narratione. hoc ftt ab Isaeo in or. III et IX, in qui- bus ab narratione capit initium. 7. de reditu ad prooemii sententiam agit An. Seg. 442, 15, ubi ait, ab Alexandro Num. et Neocle svlozs y.ui tiqo zov TiQooiuiov locum narrationi tribui, onorav 6 6iyt,a6rr)g 7iQOi]QS&i6[iEvog r). ib. lege nunc mecum: quod non semper n. e.

II. audiatur hic Aps. IX. 495 svlots ov dirjyT]TSOV , drccv v.utf rjiicov r) dt,r]yr)6Lg r), etiam An. Seg. 440. 15. 452, 9. Senec. Contr. II, 9, p. 147 ed. Bip. — 15. nunc demum ad argumentorum dispositionem pro- 18 greditur, de quibus agendi antea tempus non fuit. 16. idem praecipi- tur a Cic. de or. II, 313, Or. 50 et Apsine IX, 515 sq. — 20. cum ce- teris coniunctae. nam , quod dicit Quint. IV, 2, 82: 'quaedam argu- menta turba valent, diducta Ieviora sunt'.

99, 1. similis est admonitio Ciceronis de or. II, 313. — 4. lectione codd. optumorum 'reliqua' s. reliquum' patet vestigia servari eorum, quae respondeant superioribus re narrata, ut legi oporteat aut 're dicta' aut 're acta . illud propter ductus literarum similiores praetuli, nunc vellem 're acta' dedissem. cf. III, 27 (108, 13) 'pronuntiationem bonam id per- ficere, ut res ex animo agi videatur etiam IV, 25 'sententias interponi

18*

276 X 0 T A E.

l.n ii eonvenit, nt rei actores, oon vivendi praeceptores videamur esse'. nuperrume dictum i. e. in eztrema oratione, cf. I. 10 (10, 10). — 7. 10 comparatio redil apnl Cia Br. 139, Qaint. VII, 10, 13. — 10. de pro- auntiatione in volgua notnm Demosthenis dictum est, cui Cicero adstipu- latnr Brut. 142, de or. III. 213, Or. "iti. pro exempio actionia medio-

"atorem eommendantis esse potest, i| 1 Cic. de Cn. Lentulo nar-

rat, Brut. 234: 'qui quora essel nec peracntus — nec abundans verbis

— sic intervallia exclamationibus voce Buavi el canora admiranda digni- tate vajebal in agendo, utea, quae deerant, non desiderarentur . sie enim legenda existumamus mullorum coniectnria vexata. alterum eins rei exem- plum (ex contrario) Laelium ponimua, (Brut. 86) qui quom in defensione puplicanorum adcurate eleganterque dieendo parum profecissel . ipse illis auetor futt, ul causam mi.hu Ser. Galbae conmitterent, quod ifl in dieendo adhortor acriorque easef ubi Qobiseum Bcribe actuosioi a. e. adhi- bito CSc. Or. 125 'sunl maxume luminosae el quasi actnosae (orationis) partes duae'. 11. unnm de qninque rebus. enallage generia aer vanda fuit, optnmia libris tradita el exemplia eonflrmata, uf II, 17

i 13, 11).

20 1|M|. "■■ inliiii divisio est ap. Cic. Brut. 141. Or. 55. utroqne loco aptius actio (lititiir. quod hic esl pronnntiatio. io. cnra Bchutz cor- rexil prospiciena ad Hil. 1: idem n ratio decl. et 13 'moderatio decl/ tluxii i\ 101, 1 '-t •>. — de iint rocia multa attulii Quint, XI. 3, 19.

— 12. ut eam torquere — possimus pluribufl explicat Uniut. XI. 10: • -t quaedam (pronnntiatio) — habens omnis in se, qui deside-

rantnr, sonos intentioneaque et toto, ut ainnt, organo instructa.'

101. 2. cura de qua hii agitnr, esl diaetetica et medica. — 13. ser- monem dicit, qui oratio est remiasa et flnitnma cotidianae locutioni.

21 102, i. integri h. 1. interpreteris: intactus. hinc derivare licet no- tionem non occupatus' qua adhibita vide, num Cic. p. Sest. 12 dederit: 'neque unquam Catilina quom — aestate integros nactus illos callis et pastorum stabula praedari coepisset . sine multo sanguine — concidisset'. 2. acutas v. exel. cf. Quint. XI. 3, 51. — s. qna nunns usitatum adverbinm (cf. Ter. Ad. I\ . 5, 50) auetoritate codicis p, a cuius lectione proxume abest, quod legitur in he, malui ponere quam exemplo Madrigii simillumum locum infra § 28 (109, 6) corrigentis ad Cic. de Fin. 428 quo modo' hic quoque inferre. potest autem Iocus alter ex altero emen- dari : illnc transtulimus 'qna, hne item' in apodosi. sententia etiam a Cic. de or. III. 178, 181 profertur: 'id — auribus nostris gratum est in- ventum, quod hominum lateribus non tolerabile solum, set etiam facile esse possit'. et a Quint. VIII. 3, 11. XI. 3, 44. — 9. gratia eo sensu hic est, quo IV. 30 extr. 'quod si continuo venisses ad id verbum, nec rei nec verbi gratia animadvorsa esset'. 11. attinent ad suavitatem pronuntiationis infelici correctoris conatui tribuenda lectio haut at- tendentis ad sequentia, in quibns non solum de suavitate, set etiam de perspicuitate et vi orationis agitur. fefellit eum fortasse ineptum sum-

22 marium infra 103, 9sqq. positum. 12. idem voluntati auditoris pro-

NOTAE. 277

betur: pro eo in omnibus E invenitur 'idem voluptate a. pr. at vide Cic. Br. 83: qnom sint in dicendo variae voluntates, delectari mihi magis au- tiquitate videtur et lubenter verbis etiam uti paullo magis priscis Laelius . itaque Lamb. frustra in or. p. Quint. 93 'fatetur se non belle dicere, non ad voluntatem loqui posse' ad voluptatem praeferebat. 13. sedata

vox in principio commendatur et a Cic. de or. III, 227 et a Quint. XF. 3, 161. — 14. de oratione respiratiouibus distinguenda , quo sit di- lucida pronuntiatio cf. Quint. XI, 3, 33.

103, 3. aut sermone. res contrariae discerni debent repetita dis- iunctiva particuta, quae omissa volgo latet in lectione cod. e 'ad sermo- nem'. 9. mireris in emblemate 'quoniam — dicemus non Schutzium offendisse, set Orellium demum, rationibus tamen non validissumis per- motum. distinctio videlicet firmitudinis et suavitatis non ex mente scri- ptoris est facta, 'divisa' autem et 'coniuncta' prave posita sunt, ubi di- cendum erat <le firmitudine separatim et deiude coniunctim cum enuntia- tione orationis tractata. 'cetera ad mollitudiuem referenda sunt , de qua tamen nou paulo post . set statim legemus. his quamvis gravissumis vi- tiis non offensus e*t Orelli; ei displicuit nil nisi ista: 'erit dictum quae divisa sunt', quod in grammaticas regulas peccarent et supervacanea esse viderentnr. sic accidit, ut uncos in priore editione appositos tolleret in posteriore. 14. igitur adiecit idem, opinor, qui incommodum sum- 23 marium ingessit, de quo supra egimns. rhetoris nisi hic ad eos respi- cit, qui non simt inscii eius artifici, nnde ratio curandae vocis petatur,' (20) malimus nsitatam Cornificio locutionem restituere 'rhetoricam' scri- bendo. cf. IV, 69 in his libris nil praeteritum est rhetoricae praeceptio- nis, adde III, 1, IV, 4, ubi invenitur 'rheiorieae artis'.

104, 2. amplificationi hic et instigatio et misericordia subicitur, quae supra II, 47 separantur. 11. oblivione quadam omisi admonere cla- mosa eodem iure repudiandum esse atque supra 5 remissa voce, nec 'acri vocif eratione' tolerari posse. quod autem additur cum raris et brevibus intervallis, refragatui* praeceptioni infra datae 106. 11. expectes potius cum longis et crebris intervallis. fortasse Cornificius nil posuit praeter hoc: distr. est oratio frequens intervallis'. in conten- tione apposuisse ea causa interpolatorem existumo, quod eadem appel- latio distributionis et in dividendis causis adhibetur et una est ex figuris sententiarum , cf. I, 17; IV. 47. — 17. inutilis et iuiucunda enumeratio 24 similis illi argumentationum II, 30 (55, 20) vel a Schiitzio relicta est.

105, 3. dignum, quod huc transferatur Quintiliani praeceptum XI, 3, 20 'ut sint fauces integrae, id est: molles ac leves, quarum vitio et frangitur et obscuratur et exasperatur et scinditur vox — fauces tumen- tes strangulant vocem, obtusae obscurant. rasae exasperant, convolsae fractis sunt organis similes'. 9. insereresi solum posuisset . prae- positio fuisset omittenda ante 'animis.' insitam opinionem quandam animis hominum dicit Cic. p. Cluent. 4. — 12. celeriuscule Prisc. hinc laudat 611, 36. — at aliud otlose decurtatum hoc pro at aliud, quod otiose

21* NOTAK.

volumus ostendere factum, ret. nisi scripserit, qnod Ern, coniecit al quod otiose, ret.' — de sono narrationis vide Qnint. XI, 3, 162.

106, i. i|iniil conieci, scribendum esse tremebundam vocem e1 deinde 'voirm' omittendum vs. :>. iam Schiitz, ut aunc video, idem statuit, oec retineri potesl lectio codd. aisi h. I. admodum aeglegenter Corniflcium

25 scripsisse sumas. 2. nimiae li. e. abhorrentis a dignitate orationis. iimi < >pus correotione Ernesti 'mimicae' idem falsus es1 in iudioandis le ctionibus 'leviter tremebunda' el "leniter oportebit' permutans adverbiorum l.i.iiin. m enim transitus vocis lenis, qod levis dicitur, Lta vox leniter, noii leviter torquetur ab sermone simplici ad iocum. 3. Quint. conten tionem tractal XI, ;*, 103. — 6. vocem iungere esl qod uti intervallis in pronuutiatione , nl arcte concludantur periddorum membra. B. ul

vim volubilem vociferatio consequi poBsit. haec esl Quinti- liano 1. c. 'fortia celeritas', in qua vocis agilitatem clamor aequiparat. 12. consumerc debebimus. liic Ern. aiulicndus fuil adscribens ad lect. volg. 'iubemur: Lnt. a magistris artis dicendi. sed aoster supra dixit eos Qon praecipere diligenter de modo pronunciandi. itaque blan ditur lectio ms. Cort. 'iubemus nisi totum verbum factum esl e debemus. iiain etsi etiam magistri artium dicuntur iubere apul Ciceronem: tamen noster, quod observarim, aunquam hoc verbo de iis utitur . Ernestum secutus esl Schutz, qos verius tempus addidimus. paulo antea malis legi in singulas excl.' 13. attenuatissuma opponitnr depressissumae

(105,3). — 14. oonmutationibus crebris locus esse non potest, ubi sonus aequabilis poscitur; Lgitur verba notanda fuerunt, 15. crebris intervallis cf. Cic. Brut. 234. — ig. magnis conmutationibus. Quint. XI, 3, 03 describil diversam pro argumento pronuntiationem , ubi intcr alia poscitur in miseratione 'flexa ct flebilis.' pronuntiatio, in oniver- sum comparandus esl Senec. Contr. pr. p. 05 cd. Bip. nbi Latronem \i tnpcrat: 'numquam illi cura vocis exercendae fuit — nil vocis causa fa- cere: non illam per gradus paulatim ab imo usrpic ad summum perdu- cere, Qon rursus a summa contentione paribus Lntervallis descendere'.

20 107, 4. sic Sulpicius laudatur a Cic. Brut. 203: 'gestus et motus cor-

poris ita venustus, uttamenad forum, non ad scenam institutus videretur Cassius Severus a Seneca Contr. III, p. 390 ed. Bip., ubi dicitur fuisse pronuntiatio, quae histrionem posset producere, tamcn quae histrionis possrt viden (immo non tamen). praeceptum Cornificii redit ap. Quint.

27 XI, 3, 89, 181. — 19. porrectipne iure Klotz restituit, usus loco Cic. N. D. II, 150 digitorum enim contractio facilis facilisque porrectio . Ernesto seribenti 'proiectione' ct Cic. Brut. 59 adlnbenti, qui brachii proiectionem in contentionibus fleri iubet, sine causa Schutz et Orelli asseuscre; sensus cnim discrimen nullum est. a Quint. XI, 3, 84 'brachii moderata proie- ctio ad continuos et decurrentes locos' commendatur. idem dat inam- bulationis praecepta XI, 3, 120 ct 128 de pcdis supplosione ayit. adde Cic. dc or. III, 220, Brut. 141, 278.

108, 5. feminis plangore. cf. Quint. XI, 3, 123. Philostr. V.

28 S. 221, 21. — 15. simillumus locus est Ciceronis de or. I, 18 5quid

NOTAE. 279

dicam de thesauro rerum omuium memoria? quae nisi custos iuventis co- gitatisque rcbus et verbis adhibeatur, intellegimus omnia, etiamsi prae- clarissuma fuerint in oratore, peritura'.

109, 6. set qua ef. notam ad 102, 8. — 10. porro — retineat et 29 amplificet. indicativo relicto praefixoque novae paragraphi siguo adhue latuit periodum sic interrumpi ante absolutionem ultumLjncinbri. similiter neglecta cst coniunctio arcte cohaerentium in or. p. Sest. 3, ubi capitis et

§ nota intempestive posita est ante 'et quamquam . paulo ante eum Bakio delebis quia et iis potissumum vox haec serviat'. 17. ne ingenio suo cum paucis deteriorum codd. Iegas , memento scriptorem ingenio fretis suum non ingenium, set praeceptionem opponere, praeterea ef. Cic. de or. II, 103, 'adsequor, ut alio tempore eogitem, quid dicam, et alio dicam, quae duo plerique ingenio freti simul faciunt'. nostri non indigerent — daretur. Ern. 'nostro' reponens non animadverterat, hanc constructionem a Cornif. vitari, uhique genetivum illi verbo iungi. quod autem coniunct. imperf. praetulit, scriptori sententiam tribuit homines egregia natnrali me- moria praeditos carere posse artifieiali , a qua longe aberat.

110, 4. qttod genus equi leones probatur hoe exemplo, quod Laclimannus ad Luer. p. 85, 6 fieri posse negavit, ut 'est' omittatur in hac formula. cf. praeterea I, 14 (13, 19) II, 19, 20 (45, 16. 46, 2 et 11) infra III, 15. quorum memoriam — oportebit. hic protasis su- periora repetit, apodosis inferiora antieipat , utrumqtte ineommodissume. 10. qui immodica habeut E ante Crat. ut omnes C; illic adscri- pserunt veteres interpretes hanc notam: imm. multa, ut longam oratio- liem'. interpr. graecus item dedit of oaa av xig zinoi Ttlsiora fie^a- &rjx6zsg.

111, a quotoquoque loco scripsimus, volgo omissa praepositione, 30 quam necessariam esse et per se patet, et ex comparatione verborum vel

ab superiore vel ab inferiore parte' consequitur. nec aliter interp. gr. dcp' ov av dr} xivog e&slco^sv. adiectis autem vel a media' (vs. 2) miims opus erat. 10. egregia re coniecimus, ne duo adverbia eius- 31

dem terminationis coniungerentur. sic eo vocabulo Cornif. utitur III, 6: 'res non eitts modi dicantur esse, ut virtutem possiuius egregiam experiri'.

112, 6. ut distincti interlucere possint. ab Ernesto haec et a Schiitzio tentata sunt frastra: loci inter se ut distiuguautur vicissim praefulgendo , postulat scriptor. 9. et mediocris isdem VV. DD. glossema videbatur praeeunte titiilielmio ; at respondet hoc sequentibus 'nimis angusti' etc. 18. plura noverit ab his in eodd. melioribus 32 sic decurtatum, ut noverit' excideret, in deterioribus sic ut 'ab his' omit- teretur. hi sunt , qui artern mcmoriae docent, ad quos etiam infra re- spicitur verbis nac prompta eopia . paullo plura dictum, ut IV, 7. 'quis- quis cnim audivit de arte paullo plus'.

113, 10. si 'ex omnibus verbis notas nobis imagines eli- 33 gere debemus eontiunitas flagitat ut etiam 'omuiurn rerum simi- lis imagines esse' oporteat. itaque volgata mutanda fnit quoniam crgo rerum s. im. iure praeterea reprehendebat Schiitz, quod apodosis

■2*11 iVOTAE.

duplices Bimilitudines' nil affervet, qnod aon iam eesel in protaai; al hoc

ipeiua atione 'quoniam ergo rerum Bimulacra ease oportel el rerbia

-111. -t Dotaa Bimilitudinea eligere debemua, duplioea imaginea eaee de benl minume ritatur: meliua eum docere poteral leotio omnium codd. duplicea igilur. etiam de — * - « i * i - Lnutiliter nugatua eat, quom ad Benten tiam totiua looi n^ ait.-nil.-u-. Bingula aic .cribendo depravaaaet: 'rerum imaginea expromuntur, q. >. i. r. Bimilitudinea comparamua, rerborum imaginea c. q. n. o. o. e. v. m. Bimilitudine notatur non enim \ .11.- Bcri ptorem explieare, quid Binl Bimilitudioes , >.-t quid imagines, ac rooabu lum imagiaea quod Bil deflnitum, non debere in deflnitione poni. at naec nalla eat deflnitio, Bel praeceptio tantum, 'imago' non per aimilitudinem Bxplicatur, >,-t utrumque rocabulum plane idem Bignificana ia ricem uaurpatm .

II»- B medico bc. digito, quod ex Pith. a.l.li.lit Schuta, ae am phibolia exiateret. medioua digitua a. medicinalia eai ricinua afa imo,

cf. Macrob. Sat. VII, I*. teaticuloa arietinoa i. >-. orumeni ■

:\ | pelliculia leaticulorum arietinomm. 11. oetera crimina quae olim oom miMi reua 18. domuitionem 'primua edidit \ i. toriua e <'i.-. de Divin. I,

33 I..-M.-. M.iiii reapicituT ad i o It.miiiii el e rerbia imago &V adaori

i>it Krn. conflrmatur ea correctio lectione codd. <//* altero loeo ra. 21. 19. in primo loco dedit Sch&U; rectiua opinor noa *in nno loco/ cui reapondel 21 in altero I. cf. ne longe quaeramua, 113, II. — jo. ftegi bua Boribendum fuit, non regibua, familiae .-111111 Ftegum Marciorum lii mentio. 115, l. locum corruptum raria ratione Banare VV. I>l>. conati aunt. S.lin/. propoauil Bubornare .eaopum el Cimbrum in Iphigenia agentea \_.i 111. -11111. m. -ni .-i Menelaum' idem d. lect. Marb. aeat. Isii n.

X\. Oreili: Bubornari in Iphigeniam a Calohante \_. imnonem el M.'

- 1 non exprimitur 'parant'. FLibbeck (Praef. X\ 1 'Aeaopum .-t Cimbrum subornare Iphigeniam relul agentea .gamemnonem el __.": obacuriua boc, qnia non intellegitur, .|ui<l sit Bubornare Iphigeniam. Orelli in ed. priore bene ridil __g. el Men. interpretamenta eaae nominum _esopi .-t Cimbri- quod Bubornantia legendum eaae Btatuimua, poacere i.l ridebatttr aute- cedena tollentem ; ac quom apparatum quendam BigniAcari liqueat vix alium famnc ease poase existumarimua quam nuptiarum, quarum reaticria delitescere ridebantur in ttt ad'. rersio gr. iv t<p txtQta xonca Ataco- nov &fTeov xal Kvupgov v.cd y.oauovuivrjv tv rij itldvrj 'lcpiysveiav tovt taTui xr_. expressil lectionem oodicis . _ive 0. 3. s.-t haec — notatione. male oohaerenl ista 'tum ralet — ut versu' etc. item

improbandum 'hac notati ■' posl 'haec imaginum confor-

matio' synonyma enim ea >\mi. fortaase Vel' corruptum in Valet' ce- 35 teras turbaa creavit. 12. in lectione hgt** 'flrmae el haeres' latere vi- detur 'flrme haerentes'. Halm hoc ac tamquam verisimilius '.-t acres proposuit, laudans Quint. XI. 2, 22: clocis esl atendum multis illustribus explicatis modicia intervailis: imaginibus autem agentibna acribua insig nitis. quae occurrere celeriterque percutere animum possiut'. al si quid mutandum sit, praestabit Cornificium ipsnm aequi, cf. supra 111, 11.

NOTAE. 2*1

116, 4. Qon adiecto, quod facile ante nova elabebatur, lenins cor- rexinuis lectionem optumorum codd. quam fit volgo. G. 'incr. periculo- sum ridieuluni' lectio codd. ob/^^vo1 vertitnr graece ctnid-ccvov xivdvvco- dsg yeXoiov. 11. solis abesse potest, absolute cnini exorlus et occasus 36 sic etiam alibi ponnntnr, cf. Tac. Hist. III, extr. nostro antem loco non modo solis, set etiam lunae statim mentio fieri debebat, qnom infra ecli- pses solis, et lunae comparentur.

117,."). ea accidet legendum esse snspicati sumus eodem sensu atqne 37 supra 'qua' 102, 8; 109, 6. — notatas etiam o habet. et interpr. gr. oeorjfieicofjievag, idem in suo exemplari 'multas' pro 'mutas' iuvenit. 8, aliqua re correxit Crat. quod in notis cr. commemorare omisi. 19. qui ediscerc vellent h. e. qui memoriam vellent exercere: obiecto 38 facile caret sententia.

118, 4. haec poterunt. cf. Fleckeisen Mns. Rhen. VII, 273.

7. vis contentionis frangitur volgata lectione euf ae quid — quaerat, quom nos — tradamus . particula est illata, opinor, ab iis, qui prohibere vel- lent , ne negatio ad utrumque colon referretur, iinmemores exemplorum, quale est notissumuin illud Hor. Serni. I, 1 — 3. — 18- genera abesse 39 malimus, ita ut mille fiat substantivum.

119, l. et ipsaruni volgatam lectionem rssr hic addere liceat. 2. quod et utilior sit. iam Schiitz non auditus a posterioribus criticis vidit hic non de reruin utilitate et facilitate quaeri, set memoriam rerum cum memoria verborum comparari. 8. quae pertinet ad utilita- tem h. e. ad ipsum usum rerum. sententiam eandem habet Senec. Contr. IV, pr. (266 ed. Bip.) 'non est — utilis exercitatio nisi quae operi simil- luma est illi, ad quod exercet: itaque durior solet esse vero certamine' deinde suae aetatis scholas rhetoricas vituperans : in scholasticis declama- tionibus contra evenit: omnia molliora et solutiora sunt'. 13. quid va- 40 leat doctrina, comprobatur diligentia, quae in exercitatione secundum artis praecepta ponitur; non est , cur cum Orellio 'corroboretur' inferamus.

21. poteris — cognita Schiitz temere eiecit; dicit scriptor Herennium aliquando intellecturum , quam utilis haec ars sit, si eius ope plurumarum rerum cognitionem sibi compararit, nunc iam suspicari eum posse uti- lem fore.

il!l.

121, 3. praeter consuetudinem Graecorum. fecit hoc Aristo- 1 teles, iique, quos laudat Anonymus Seguerianus ; nou Anaximenes, quem Cornif. ignorasse videtur. 7. neque ante rem neque praeter rem. bene Ernesti: neque praefationibus usi sumus, neque quicquam diximus, quod non ad rem ipsam pertineret explicandam — hoc 11011 assecuti sunt qui dederunt cpost rem\ hoc est in tocpvo2iv, et ed. Mediol.

282 NO i \i .

122,5, 1 1 . 1 1 . ii l .i ii i disiiuclionei ! lumereauta (Jh*. posere exera

I • 1 1 1 iii paiicissumorum codd. flde sustulimus; certe '•" non defendiliir, quod

docemur cl ponerc exemplum el ~.nun- \. reclissume dici: ■ • I nemo du

bitavit, 10. aic suo — nbutatur. neceasario haec rnseruntur, alio ijiiin quod per exemplum a lite petitum Cornif. probare rolt, Id buio Ipsi exemplo probando adbibueriL quae dedimus, ex laceris membria duo i iiin potissumum codd. tr fuerunl elicienda ad el qul suum.

16. _.in >|iin mirifleum dilemma existit, ul

.iiu >.• omnibus praefcrnut, aul negenl optun ib ;ilii-. sumpta

iniii ipaa i iuaa eat, eur alienia non utantur, quod se omni bus praeferunt. videlicel nlterum dilemmatis membrum, cui reapondeul

• i 128, 3 •*> -i quoa - anle| anf excidii in plerisque libria, .esti

insil in '-./.'■ aut ->i int' unde .ecimus: aul aliena

probent, lllud ■ I lam videa priori divisionis ■. dilemmatis

pai ii i'linn_. lulnm fnissc iinii iinl i :\ \ \%, .imili esl ap, <i<-. Brut, 185 quibua virtuiibua oratoria ho

iiini quidque . 1 1* k l » « i — \itii- orator — nou adsequalur haei

— artifex aliquis ludii ilni pt« . adde I

124, 4 ibenda. vere Si huts : hoc n_ .i

\ini.-' male repetiluui mate praecedente, neque h, I. sensum

alienia (8) qui enim hio loquuntur, -"h^ aiieuia utuntur. ibidem quon in nac, suspicamui

lioncs adscriptum ease, 1 1 i — * e eptiones' adiectum alleri

\ ... ,i.i.l... eerte oon sufflcil ad tuendam rolgatam comparalio loci simi lia II. 12 (88, 18) li i ha • rationem praeceptionis adsiduitatecn exer

ooia adcommodassemus.' (t. noa sua anetoril and

iam Baiter coniecit. II. inv. > aot. ad 121, 'J.

I |. rationem — onm rali •. nl esl apul Cic. |>. Quint. '.»2 quod

un ratione decerneret, idcirco nobia eliam magia te indice

opns BH

I. quom venerll curana. \i\ "|>>>^ laudari exemplum, quale Cic. Verr. II. 2, 124 "ad iatnm emptum renerunl locum LUum aena Ujrinm.' I. ex Buseb. chron. |>. 13, Bcal. iot. 9vv. 835 -< pp-" '-i 1 * i * ■ Bicyoninm <li'i. mire Lambinua de Boiaoo Thessalo el pugile ritavit, quem Xenoph. \ >mmemora _*, I rsinua rero

\,.| ,|, i ssunl i.im calcei quoque Sicyonii, quibuaoum

i . - iae] ttur ;i viria dootissumia. 7. Btadium

rhetoricae artis. eadem translatio esl •<(>. Cio. de or. I, 147. 5 126, l. nam si — relinquetur. queritur Ernesti iu hoc loco mi-

riflce fluctuant lihri , nl uil certi extricare li<-.-at.' licettamen, modo quid \.-lit dicere scriptor, observemus ; - dia editorum aeeidit, ut nemo in 'eorum volumina' offenderet, nec deprehenderel veram Lectionem olim in .' eo*, nuper in 2,r inventam 'tua volumina.' deinde nulla erai causa, cur reeiperetur Turnebi coniectura de libria sustulerit' ab Ernesto, OreUio aliis, possessivum enini quit, el alteriua quidem, non lertiae per-

sonae requiritur. postremo nihil tibi ex <//*, quod snum velint ex ple-

NOTAF.. 283

risque duci potuit. plane Bic Cic. loquitur 1'liil. \, 6 *hanc tibi cousue- tudinem plerisque in rebuB bonis obtrectandi si quis detraxerit, < i n i < l tibi,

c| I Bibi quisque relit, Don relinquetur? t~. qui artem nescie- 6

runt. inde colligere aliquis possit arte non opus esse, nec exemplum ipsum testabitur rx arte egregie illum scripsisse, onde petitum est.

127, i. debebanl rationem a se inventam demonstrare, qua tn scri- bendo ntantur, a1 id non faciunt, demonstrant tantum, quam rationem alii sequantur. It. artificiosum egrcgie Sehutz hic quoque a succes Boribus neglectus invenit, nunc confirmatur codicis h auctpritate, ut scri- ptoris iisu, ef. 80, 13; 116, •">•

128, 8. aut (1 1- Pacuvianis nuntios. subscribimus Bententiae 7 Orellii, cuius haec rerba sunt in ed. altera memorabile i 1 1 n *l r n m 1 1 i < . ^" (noverat ex solo p1) quod esset rag tdav dyytXcov x«i i£ayyelav QTjOtig, ac viilr etiam atque etiam, ne aoc v. parum intellectum pepererit monstra lectionum statim memoranda; inculcatum autem sit \. periodus, quia aptius non succurrebat3 ete. tamen istud'periodos Prequenter memoratur ab recen- lioribnsLatinarum literarum Bcriptoribus, ut aBernhardyo p.366,sq. quamvis minume Corniflcianum sil pro continuatione. poematis. propter li.mc formam Incus laudatur a Prisciano VII, 774. 8. propterea quod — intellegemus. haec quae Buperioribus propterea quod — literatus ad amussim respondent, sententiamque habent commodissumam , pravo iudi- eio usiis Sihiii/. reiecit. 16. parere ut complura eius generis otiosum lectorem, non ipsum Bcriptorem dilucidae brevitatis Btudiosissumum redolet.

1*20, t. alienorum. non dubium, quin Cornif. sic, non aliorum de- derit. cf. 13, I, nl>i h 'aln pro 'aiienf habet. 3. separatim h. e.

iani refutatis ipsorum adversariorum causis. 8. eorumratio: non

cniiu proferri pussent talia argumenta, ut §§ 1—3.

130, 4. de eloquentia Catonis conferei^dus maxume Cic. Brut. 63 sqq. 293 sqq. de Laelii Scipionis Galbae ib. 82 sqq. de Porcinae 95, 96; Ti. Gracchi mentio iit ib. 101. 296 ac Plin. H. N. XIII. 12 narrat se utrius que fratris libros aput poetam Pomponiimi Seeundum vidisse. plerumque solus Caius boni oratoris laude ornatur, ci'. Br. 125. Antonium et Cras- sum vide comparatos 139 sqq. 10. igitur nemo in hanc incideret 8 op. ut probes. particulam non repugnare sententiae loci, quod Ern. et Srlnitz contenderunt , paululum immutabis verba e. g. sic: igitur debe- bant ab uno exempla sumere. ne quis in hanc opinionem incideret. 'enim- vero' et \atqui' ab illis proposita revera sint contra mentem scriptoris.

16. 'denique' etsi a nonnullis codd. oblatum tamen nou recipieudum fuit a Schiitzio: solet enim illud a Coruif. in fine brevium membrorum poni, deinde identidem adhiberi in enumeratione argumentorum aut praece- ptorum ne ultumo quidem excepto; cf. II, 13, 14, 15.

131, 7. potest mercator, compendium ut faciat, mercem aliunde ro- 9 gare, quam amico vendat, artis scriptor sua afferre debet: quod si non faciat , mercatori comparandus erit, qui mercis, quam venditat, exemplum non ex sua apotheca, set ab aiiis petat. vides accurate distingui ven dentem a yenditante , mercem consuetam ab aliena. ceterum breviloquen-

284 NOTAE.

li.im liuins aucloria dedecenl addita mercem el aliunde' suntque |)n> in

- ! T I I |l I H I .■ III II s. ||l|h ||l,\ .!,• ,|,.|| .,

lis initinm 1'n-ii rel leuipua diversum ostendit, nee lamen quisquam m paravii imiii ,i superioribus ■ aeglecta ieetione codieit e: iio

merc. i|»-i quid \ enditani .

132, ' Cornif, |>"> Inbitu membria buuiti artiflcem attribuit; rentrem ii doiuu Phidia, Oudendorpiui Mye. ; « t in

ipeo .1 • •■ ridetur plastae nomen Crej tim (nl es In " . il

in r. '.t' in '.miiii n.iii sine exemplo transierit, lectumque fueril olim crura quem Plii » restituii . Coi niflcio noa red

derimns. tx. ne possnnl qnidem — propria. Ii">- si repui Qnint. IX. B, 00 i ae Cornificii abstinu n. idem

II. 177 debel , ne i ognoscal artem,

,|in .iinl I 147, 2 I tud '' D<

mostheoem ul ditvov — tttl oocptau(>< ■ xt(t* *(il ttM9%QVHtii9,

i7. - enuntiati .| I in dii endo - tangilur

il»i .-i rolgo leelum antithesin obseural atque adeo lollil , qu nus.

138, i. ii,, iii ii, i i.- iu iii h -.< re%vi7ui, maxume sehema

tnm appellati I . primns coovertit, primua igitur Latine

.1.- | commentatns est. 16. primnm — debeat, prioi

11 para $$11 16. i - " SS 1" -Ti- • '"• >nnl igitur 1 1 i -i

■ l.-iii inveniuntur ap. Cii |uol offlcia oraturis, tol

snnl oendi: subtile in probando, modicum in delectando, rehe

mens in Bectendo: in qno nn tdde his de or. III. 199, 212. Pawl i I

134, ■'■. levem construotionem in I < non putabant ferendam

■ iil. eo profecti snnt; dedernnl magna • itnmque hoc ab 3< h. : ill.- male negal . de

compositione verborum ea, ex qna laevitas orationis naacatnr, lii<- sermo- nriii .■>>.•: debneral constructio boc enim un-

quam ita nsnrpatum fuisse, ui splendida el magniflca signiflcaretnr com poaitio, vix credibile est. verbornm gravinm. de narratii

\n - lfl titycdoTiQinq 6i rcotrjcn^ rr)v Atrjyrjaiv ipilrj cpodati

12 x«< dirjgrjutvrj: iiiuin» tHpijljj v.ui dirjQuivr). 17. ingennom. de re- titate hnius lectionia vide notata nd II B) quom dicimua mains

- maleficinm stnprare ingennom qnam sacrnm legere. qni ingenuam Btuprasset, nil niai poenam X inilliiiin aeria Bubibat, i f. Qjuint. decl. 370. de vi nominia materfamilias' quod non nbiqne nnptam' Bigniflcat, vide Pa- pinian. Dig. XI. \ III. 5, 10; Dlpian. L, 10, l*'». volgo legebatur'qui violassent ingennam matrem familias constuprassent pulsassent aliqnem anl poetremo necaasenf at primae fam. eodd. violassenl aliquem' habent, quo exclnditur idem verbum Bupra lectum; praeterea cod. ,u: matremfam. aut constupr/ liinc, restituto vocabujorum ordine, scriptori suum reddidisse nobis vide- mur. coninnetio ingennornm et matrnmfamilias iteratur Btatim 135, 11.

135, -. poenam reliquerunt h. e. omiserunt, cf. Cic. p. Mnr.

NOTAE. 285

27 in omni inre civili aeqnitatem reliquerunt, verba ipsa tenuerunf. mintts recte interpretatur Orelli: posteria eam excogitandam siverunt'. volgo le- gebatur p. non rel.' ut neeessario per interrogatiouem haec proferenda essent, sensu valde contorto. Schtttz antem omissa iuterrogatione contra uMim Latinitatis hanc sententiam inesse putat: quoniam in proditores satis idonea poena non possit excogitari, propterea maiores singularem poe- tiain hnic facinori non reliqnisse; cansa sane haec vera est, cf. Lycnrg. 9 Cic. p. S. Rosc. 70. totina exempli sententia tnvenitur ap. Cic. p. Mur. 80: inita sunt in hae civitate consilia, iudices, nrbis delendae, ei- \iiiin trucidandornm, aominis Romaui extinguendi: atqne haec cives, cives inqnam, >i eos hoc nomine appellari Pas est, de patria sua et cogitant el cogitaverunt'. 5. univorsis civibus ef. II. 48, ubi secundo in loco ijiiacritur, uiniin res, de qnibns criminamur , ad omnis pertineant, ar ad Buperiores etc.

136. -'. exemplum mediocris hgurae petitnm esse ridetur ex aecnsa- 13 tione Varii llvbridae, cf. Appian. b. c. 1, 37. — 5. norant a Schutzio recte scriptum est, praeterito enim est opus, nbi de tempore ante exor- tain BOciornm defectionem agitnr, qno existnmare poterant, qnid populus Komanus posset. 13. pcrtineat noli referre ad sociorum deliberatio- ucni: potest in aniversum significari quidquid ad bellnm gerendum requi- ritur. 17. isti dedimns pro illi' optumorum codd. vide 137. I.

137. i. de excisis a. u. 628 Fregellis cf. Liv. Epit. 60. Vell. II, 6. 9. aiiquid fuisse aecesse est ut videlicet potentes cives Romani eo- rum defectioni praefuerint. cf. infra 140. 2. 14. syntaxis 'visum est 1 I ut' . omparetur cuin placituin est , ut' II, 1 (27, 6). 15. ecce tibi iste cf. laudatum ab Halmio Cic. p. Sest. 89. de off. III, 83. — 16. sa- tisfacias oportet. Schiitz: tecte adolescenti stnprnm minatur, notum est enim, constupratioues masculorum nonnumquam ulciscendi causa fa- ctas esse .

138. 2. rabulae, quod nobis sub levi codd. optumorum hp corru- ptela fabulae latere visum est, vix necessarium confirmare locis ut Cic. de or. I, 202, Or. 47, Quint. XII. 9. 12: a viro bono in rabulam Ia- tratoremque convertitur . 3. impurus homo puerum honestissumum turpi convitio violat: cinaedum esse muliebri appellatione (acerva hpl, exercitata hfi^a) significat: inde suspicati sumus legendum esse ista p. est atque proterva'. vix enim quidquam praeterea subesse credibile \d- cabulo 'acerva pro quo 'acerba scripsimus, ut Latina saltem vox relin- queretur; nunc paenitet nos non ipsum hoc 'proterva' intulisse. sola- rium tractavit Victor. Lect. XXI, 13 ubi affert locum appositum, Cic. p. Quint. 59 'vixit enim semper inculte atque horride — non ad solarium non in campo non in conviviis vorsatus est.' obscoenum sensum , quem habet h. 1. 'exercitata' exempla iliustrent Catull. LXI, 235 et Cic. Cat. II, 9. ex quo loco etiam verborum 'poue scenam' explicatio petenda: 'nemo (cst) in scena levior et nequior, qui se non eiusdem (Cat.) prope soda- lem fuisse conmemoret'. nimirum contemptissumi sunt histrionum amo- res. 9. aliena plane ab ingenio scriptoris admonitio, ex ipsis exemplis 15

286 »01 \r.

_<-i,- iin ini<lli- dterara adnotatiouem eril enim — mc

diooritate' iam S. h, ii iribuit. 16. <'"mili< ins diserte roluil

I nntiare laudabilem Bguram orationii non racile distingui ab hnpro

Ii.iihI.i, qttare nolim in Buapitionem roeare rerba qnae landanda <>i — qaae fugienda enm Ern. ei Beh. ad rem quod attinet \iil<" Ariatot. Kli.i. Iii nec. Contr. lli. pr >m. 199, Bip. Quint. VIII, pr. :».

I>. :,,.-,. I\. 9t, 9t

1 i. Bufflal i legendi isse etiam Vict, coniecit, inferiora eom

de oratione, qi ei inflata eat. i. de jrenere

aovorum priacorum Iranalatorum rerbon r. I 17 de or. III.

168, 201 1 v" — '. li »aa lacnnaa aput Lucr. III, Imi

landat. Cornif. bI bIo rixiaset, potuissel apti-sumis exera

pli- t ii i _ *-iii—. uti oompluribua Pseudociceronianls , nl de dom.

[24: 'iii ill< • ,iim simul rei publicae sanguinem •"!

ooelnm uxil villam in Tnsculano \i-'> ' 8. pae

iin ridetui Ern. ei ed. 1 IT 1 dedisse, ci \|>l \ nlt di<

iii , - dcl . nt •u iii poenlteat . 16. e i spe

• II, i tpodosia inithim Bunm capit; -i statnamus lam ■> rerbis .•i ;ii> eo, « 1 1 » • ■ p erunt lllam inchoari, eandera

10 hab< - liam atqn< |nod appellamus dissolu

lum sufflcil niia appellatio, nl ceterornm ritiornm; Quctuans forl

1 '> tnlem nihil est propoaitnm ni->i ul

ne immo< il diaaolnta aul llue io : inde natum

ineptissumum emblema nl hoc modo - illuc; lmi<' tamen malnil Orelli

qnam lolerabiliori additainento Rnctnans

1 |i>. i,. diffluit. -<ili<<-i. iii .«it Cic. Or. 77 solutum qniddam sit,

ii,-i ragum lamen , ut ingredi libere, non ui licentei rideatnr errare.

tridnm Demelrio IX, 1>hi eel £,t\q6v. exempla iterum petantnr ex Psendociceronianis , nt pro dom. 'M qoae maior calurania esl quam re ntre inberben itulum bene ralentem ac maritum: dicere llium

senatorem p. R« aibi relle adeptare: i « 1 antem seire el ridere oranea, non nt ille filius inatitnatur, sel nl <• patriciis exeat et iribunus |>l<-l>is Beri possit, idcireo adoptari' hic sane ralet indicinm Corniflcianum : frivolns liir quidem iam «•( inliberal • I». aimile eal .ristotelis prae

ceptnm Rh. III. 2, ■">■

lli. 2. cf. \ni\. 17. .'1 x"'i A: tovttav aerra nuvzu zu utQrj ovy/.uTceXiytir (tfvjva ', oiu).'/.uttovtu tov^ l6yOV£ v.a) fM]6i

17 TtoTt ouoia tls to uvtu TTo/./.u Tiyrivui. '.. ad modura oratoris diversns enim oral - modus, cf. Cic. de or. III, 1">3. — <i.

elegantiam el dignitatem Cic. coniungil Part. 16 Bimplicibns rerbis eaa rirtutes tribnens, compositionem Beparans, quae adhibetnr eoniunctis. siraplicia autem <'i s.unt partim nativa, i li «■ elegantia) partim reperta sive tractata, qnae ad dignitatem pertinent. adde Quint. VIII, 1.1. — 7. eadem fere Bunt ap. Cic. Or. 7'.» 'sermo purus erit «•! Latinus dilueide

qne pla |ii<- dicetnr. plnra ride de or. III, 49. — 9. Latinitas qnae

fnerit in Seattro Antonio Crassi I narrai Cic. Brut. 135, 140,

XOTAE. 287

143, 262. — 12. soloecismum descriptum vide Cic. Part. 18, Anaxim. 51, 9. 13. cx optumorum librornm Itpn \superius' lectione nnnc co-

nicimus \ul Buperius fuisse ;il) anctore scriptum. — 15. hinc liquet, de arte grammatica librum edere voluisse Cornificium; non consequilur, quod nuper van Heusde statuit , Aelium Stilonem honim Rlietoricorum esse au- ctorem. 17. usitatis verbis el propriis iam Anaxim. praecipit

51, 3: nocoTOv uiv ovv 6voua£s TOig olv.tioig ovouaciv 6 ti ccv Isygg, diacptvycov to aucpifiolov. deinde Cic. Or. 80 Bimplex (urnatus verbo- nim ) probatur in propriis usitatisque verbis, quod aut optume sonant aut rera maxume explanant' contra idem, nbi de gravi orationis figura agit Part. 54: augent etiam relata verba iterata duplicata — oraninoque sem- per [quasi naturalis et] non explanata oratio, set gravibua referta verbis ad augendtun adcommodatior. inclusi verba, quae explicant, quid sit explanata . 21. de constrnctione verborum brevissumi sunt Anaximenes 18 .•t Cornificius, eo piura profert Cic. de or. III. 171 sqq. Or. 140 sqq.

142, l. hiatus vitandi praeceptum habet Anax. 51. 4. etiam 40. L2; tangit Cic. Part. 21. — 3. bene correxit Halm. aeriae 'h. e. bacae in aere pendentes'. 15. verborum transiectionem etiam Anaxim. vi- tandam censet 51, 7.

113. .'. Lachmann ind. lect. univ. Berol. 1849, p. 5 scribit 'in pri- more libro : lias, Arli, res ad te Bcriptas misimu Luci . de eodem hoc \n,i, Gerlacb egil Prolegg. ad Lucil. p. XXXV. — ■ 4. item — conti- nuatiouem. cf. Cic. Part. 21, qui in suavi dicendi genere postulat coniunctionem 'quae sit circumscripta non longo anfractu, set ad spiritum vocis apto . 8. dignitas — dividitur similiter Cic. Inv. II, 49

'omnia quae in inventione verborum et sententiarum aliquid habent digni- tatis, in communis locos conferuntur. eodem spectant de or. H, 36, Brut. 69, 141, 275. — 13. Schiitz deprehendit lacunam h. 1. quaedam exi i- disse monens, 'quibus transitus ad singulas verborum exornationes conti- nebatur . fortasse: 'de verborum exornationibus primum dicemus' cft. c. 34 extr. (178, 13) 14. repetitio Graeeis rhetoribus, Alexandro VEB, 446, 1'.» Tiberio 558, Phoebammoni al. Inavacpooa dicta describitur a Cic. de or. III, 206, ubi inter figuras comparet 'eiusdem verbi crebra — a primo re- petitio'; Part. 21 'relataque ad idem verbum ponantur': Or. 135 'ab eodem verbo ducitur saepius oratio'; a Quint. IX. 3, 30: *ab isdem verbis plura acriter et instanter incipiunt'. Rutilii Lupi verba I, 6 ita legerim: 'epi- bole. hoc schema dupliciter fieri consuevit , quom pluribus similibus aut diversis sententiis unum et idem verbum singulis praeponitur aut varietas verborum, quae tamen eandem vim inter se habent' (to iaodvvauovv. ut est aput Alexandrum 1. c). adieci 'similibus aut' videtur enim idem ilki quod a nostro vs. 15 4n rebus similibus et diversis'. 15. res divor- sae hic sunt idem ac contrariae. 20. tu — conaris. plane sic De- mosth. LVI, 1. exempla repetitionis passim inveniuntur, cf. Dem. IV, 44, VIII, 65, IX, 66; ap. Cic. cum homoeoteleuto Verr. II. 5, 58 cum ex- peditione p. (oel. 53 sq. cum conformatioue Cat. IV, 18; figuram resti- tui or. p. Caec. 65, cf. supra ad 40, 9.

288 NOTA I .

lii.. ii Cii de "i. III . 205 appellarur eiut

iliin verbi in extremura convoraio . Uraeci plerique uominanl «rnffryo- umj», riberiua 500, Herodianua 508, Hei no§ t 18, -,s>.'> (laudal ibi Dem. i. i. ii; \i\. 198); ai Rutil. Lup. I. 7 epiphoram, Deuetriua i\. HO

icmplum Cic. |>. liil. •*>'.• affart; poteral im riul. I, 24: de exilio reducti .i mortuo, civita i mortuo

— > 1 1 1 > I . .iim conleutione iuugitur IMi. \. I I»'-

mostheu 11, II, -"•'. III, 19, \ III, 80, XVU 100. 14. La<

liinii hominem novum i ."• videitu Lambinue, eui la-

ni.-ii inn ei unl . ii. >*. n- - |nod fai il

ttini,- . m l : i , mecum lentenlia existal - • 1 1

i|ii;uiii> melior. i .. itudiia amicua dietum >->t, ul l\. 25 qui auia

ni ii i apaoivanl i og i - aic -i pi imo ■ '"-iii condemo

■ teschine

III. 106

iile etiam, >|ii>>>l ii>i atalim legitui

1 Or. 19 ii-ni \iii>>>

ilui itm - aul utrumque, >|iu.« utram

,p,, itionem ei converaionem ap

pc| »p, liut. Lup. I, 8 nomen latinnm,

ilierum <■ 682 -i lym. 7<>7.

idem • quod vo l>i imum rei le

habet, iam enim aatia liquet, quid aigniflcei . Quint. exemplum

i Milouinua (50) IX, |ue i>l quidem ul converaionem de

mouslrel, deinde addit: quaraqnam hoc exemplum ad aliud quoque schema

nii-i . iiuu:. i-i iiiii Bnes inlrin iuni quale eel qui

Mint . i|iii f". citatione nostri I i .

p iefa I. Uniil. Lup. I. >•• exemplum »clis, apul

i II. 22, |> Q. RjOsc, 1 .'

li',. g iduci o duplex est, vo ibulo qoodam aul lic iterato , m

in.tiii-.it n>>tii>. aut aic, "t diveraa inlellegenda -it altero l illam in

,. Cie. de or. III, 201 o verbi erebrina poaiti quaedam dialin

iii.i' or. 135: 'adiunguur idem iteralum'. praeclarum eiua exemplum pete 1 .-. j). Mil. 81, putidum 9 iin timii-i multa

Miui nomina apul rheto es I « • •J',YZl."if]"' e»ve

<itr appeilal iVlexandec VIII, 170; d iphoram Ruiil. I. II. lul. Ro Bnianua mnicxmatv i|>. 13 ed. Capperon.). Cic. Or. 135 deacribii >;nii -.i. : 'continenter unum verbum non in eadem Bententia ponilur ijiiint l\. :'. 68 coniungii cum adnominatione l.\. 3, 08 (quo de loco egimna in asurpavil laocr. \lll. lul nu/.u uv nb- al7j#ieveo« tvy yuvoi /.iytov . tl cpuiT] turt ti]v c(oyr)v uvtoi^ (Spartania) ytyf-vr/G&ui tcov Gvucpogcov , uti- tt)v uqxi)v Ti)i 9aXatxr\q TtUQil.uufiuvov. Demo athenioa exempla sunl IX, 17. 18, XVIII, 289, laudata ab Sermog. n. 18. 326, Cieeroniana Verr. II. 3, 105; 2, 155, p. Mur. 8. Phil. III. 27, V, 2U.

NOTAE. 289

140, 9. contentio tractatur a Quint. IX, 3, 81: 'contrapositum — vel ut quidam vocant, contentio (civri&erov dicitur) non uno fit modo: iiam .■( - Bingula singulis opponuntur - et biria binis — et sententiae sententiia' omisimus apposita exempla ex Cluent. 15, 4, 5. ipse Cic. de antithetis loquitur aaepius: Or. 65, 135 et 167, ubi aua cital ex Verr. N, 4, 115 conferte hanc pacem cum illo bello' etc. in Part. 21, ni falli- mur, scripsic '.-\ contrario Bumpta rerba crebro contrariis paria paribus respondeamf. imperfecta esl bontentio ap. Vntiph. Tetral. I , y, 3 rovg uev yao o re cpofiog rj re u8iYta tYctrr) r]v navoai .... rfjg nQourj- diag, roig 8e 6 re -KivSvvog rj re uloxvvr\ — ctQv.ovou r)v ococpQOvioui xo ftvuovunov vijg yvdftrie, ezplebitur inserto ro dsSiog s. to 8s8oiv6g (cf. Tfaucyd. I. 36) ante vqg nQou. praeterea Bcr. toig uev. — 20. exclama- 22 tio in enumeratione ponitur a <'i.-. de or. III. 207, idem ait Or. 135 'si est aliqua exclamatio v.-l admirationis \ .1 conqueationis' reprehenditurque aQuint. IX, :{, «17. quod inter figuras verborum exolamationem commemoraverit, quam Bententiae polins esse ipse putat, 'affectus enim est*. pluribns de apostropha agit IX. 2, 38, adhibitis ex Cic. p. Lig. 9. p. Mil. 85. Yerr. II. 5. 163. Bimiliter Hermogenes oxerXiuoriv.ov loyov tractal n. 18. 336, exemplis uaus Dem. XIX, 113. XXII, 78. XXIII, 210. quibus addimus \.>rli. iii. L37, 260.

117, ii. bonorum latrocinia fecimus unoorQocprjv , quae adhuc addito Lnsidiatores' et correctione 'latrocinio' multum rehementiae amise- i..i. Btrncturam qnod attinet, cf. Cic. ad Qu. fr. I, 1. 8 'sublata Mysiae latrocinia et ibidem 'oppidorum latrocinia1 quod vocabuli notionem, p. S. Rosc. lil confltere huc ea ape renisse, quod putares bic latrocinium, uon iudicium futuruni'. nostro loco quadrnplatores , non iudices, appel- laniur latrocinia; ideoque Buspiceris, his potius infirmitatem quam ini- quitatem tribuisse s.riptorem. 9. si loco Utemur quid sit, explica- tur verbis quom — videtur. igitur non opus etiam alio interpreta- mento 'raro", atque interpellat moleste epexegesin cum illa voce coniun- ctain. ceterum cf. IV, 4'.» 'haec res , si loco fit' etc. n. interroga-

tio. Cic. Or. 137 inter sententiarum ornamenta praecipit, 'ut interrogando urgeat' etiam 1J n i 1 1 1 . IX, 3. 98 interrogationem ut ratiocinationem (23) subiectionem (33) transitionem (35) occultationem (37) a Cornificio dis- sentiens alterius generis h. e. sententiae s.hema esse contendit. Anaxim. 46, 18 eam nuXiXXoyiu subiungit appellatam i% ineQcorrjoecog. Hermo». Prog. 18 sXsyy.riY.6v appellat, n. 18. 241, 19 illustrat verba Cornificii quae — orationem xctl -r) SQoarrjGig 8e [?}] rov vnoYeifievov nQOOco- nov cinoorQOcpr] ion xul £%st nQog rfj ocpoSQorrjrt %al iXeyY.riy.6v xt,- Sio Y.al ra roiavra oxrjuara inl rcov ovv. ini8e%o[ievcov civriQQriGiv naQaXappdverai, deinde affert Dem. XVIII, 63. cf. etiam Demetr. 114. de innumeris exemplis iuvabit inspicere Isaeum VI, 25, Dem. XXIV, 98 sq. Lycurg. 77 sq. Cic. p. Cael. 33 sq. — 16. et utrum — an non. haec petita sunt ex Dem. XVIII, 71; ex eadem parte etiam supe- rior interrogatio fluxit, quam noli ab hac inferiore tamquam diversam distinguere. 16. legatur istaec. ls. r a tiocina t i o. Cic. Part. 47 23

CORNIFICIUS. 19

290 NOTAB.

etiam ill.i ■/erietas in argumentando <-t noo inincunda distinotio, m

■jin.iii in - noamel ipsoa aul percooUmnr*, adde .1,- or. III.

207, 0 131 »gia appellalui ab Iristide IX, .'(17. Uexandro \ III.

9 plane aliue esl figura cognominia ap. Rntil. Lop, II. I'.».

describitui <t ad evnq rlni ap. Henno , 215, 10. exempla

\i.l. v I' IX, M M] WMI . 54, <|. I. I.ni.l.,1 VlflB. I. 0. . Cio. in

Pia,

I i^. I M. Porc. Catonia liaec senlenlia luit, qni teete Qnini. V, 11, 39 ii ii 1 1 < i ii a.lnh. i.iin n. .n eandem ease i/eneAcara dixit ap. Senee. Contr.

III. '• ed. Bip.) coniecturalis es Irovoraia inter duo ori ta,

qnom allerum probamua, ul i<l alterina f ■ • t probatio, tamquam qnom dl cimua adulterara fuiaac, ut credatur etiam proptei boc veneflca. ". \i < n iii parentem .i [ac. Vnn. XIII, institnto propinquia co

il el inaontem nuntiat ii' tali Jfldicio matrein ii ..11 credibile, qna <<■ <\ <<><l. e parentem recepi.

iii. .i.l aenlenlia iparetnr Lya. ap. Stob. I .X \ III. 38.

140, I ' lem Cu. Pompeiua quoque in restitnendo Tign

1 . ■). — 18. de sen !<• 11 1 i ■ itefnm diaaentil

Qaint. i~ j .i «-111111 plane bi li libua accenaenda aententiam

membrnra articulum inl lem concluaionem. <l<- deflnilione yvu

| convenil inter Aristotelera Itlxt. II. 21, 1 el Hei genera P

l. 24. ille .1 1 • ./>/<.• ..n efflci Itaq listinguil aenten

,').'■ htiloyov (I. <-. $ 3); Herm. qnoqne <li\i ilit sent. ttnlag el 8tt£ ■ 25) rimilis Anaximenis diatributio

|s #«0 8\ ti:. ;,.>//,.■• 1 ta{Off, 11 8\ Xtxoa8o

iddere non neceaae, hia antem propoaitia /■>/,

tp(j> s twrofiaQ cf. etiam, quae Se a de Porcio Latrone

oarral Contr. I. jn. ■■ ..-m . p 66 ..l Bip. 20, primnm virtutee re vererl < f. III. 1. 88 is| . 11; 114, 2) ne ovm Ranconeto <i Lambino plnrnmum legendnm eese putea. vidii tara Grntenui.

150, 11. devolaal rie Oie. p. Quin ur se oon — p — :il> adflicta amioitia ti atque ad florentem aliam devolare .

n. qnae dnpliciler ecfernntnr. Bigniflcatur non rationia anbiectio, -••i diverss eiusdem sententiae pronnntiatio exemplo Bil Dem. XXI, 101, nl>i aententia prina aimpliciter proponitnr — TtQcittovaiv —

<l.in<l,' ilnjili.it. -r: olov — vtzuqihv. seotentis Bcriptoria aon intellecta ab iis. qui in o,I,epaI,*tfo* adscripsernnl Bine ratione el cnmratione, nade flux.il boc emblema iu ed. Ern. qnae praeterea essei ineptissnma -r» iteratie superiorum (vb. 6), defendit tamen Ern. n. propter formam matnrisBnma Prisc. baec landal I. <•.

151, 1. ia.it hnc Aristot. Hli. II. 21, 15: %atoov<ni 8\ v.ud-oXov Xt- youtvov , o v.utu uioos -TtQOvnoluufiuvovttq xvy%civov6t. 4. contra- rium — eontentio esf annotatio indocti lectoris; contentio .-111111 ma( pere a contrario differt. adscribit Halm: 'notabile est, titnlnm flgurae, qui in oodice /'(/<) nnmqnam omittitnr h. I. de<-ss<', unde etiam verisi- milius fit vv. 'contrarium idem etc. glossema esse/ de contrario quod

NOTAE. 291

idem est cum tertio conclusionis modo cf. Cic. Top. 55 'ex hoc illa rlie- tornm suut cx contrariia eonclusa, qune ipsi enthymemata appellant: non quod non omnis sententia proprio oomine enthymema dicatur, set — quia videtur ea, quae ex contrariis conflciatur, acutissuma, sola proprie nomen commune possedit'. eo respicien9 Quint. V, 10, 2 el simul ad lnmc lo- cum 'plures' ait 'invenies in ea opinione, ut id demum, quod pugna con- stat, enthymema accipi velint, et ideo illud Corniflcius contrarium appel- lat'. idem IX. 2, L06 Graeco aomine hanc flguram appellat ivavTioTrjTa, unde sint iv9v(ij](ic<rc( y.c<t ccitiugiv (fo: ivavTicoaiv). al) Aristotcle Rhet. II, 23, 4 hic locus dicitur iv. tov (idXXov *al tjttov eiusdem ge- iu-ris sunt . quae Minucianus IX. 608 lm.%eiQiiitttTa eac ilaTTovog — dno fitt^ovog nominat. ab Ajnaximene modo Tty.taJQtov (33, 15) modo tvd-vurjua (33. 24) haec ex contrario argumentatio vocatur. cf. laudatos a Spengel. I. c. Autiph. VI, 27; l.\ s. I\. 12; Dem. XI. IX. 58; et prae- terea tsocr. XVII, 50, XVIII, 30 sqq.; Isaeura I passim, V. 34, 38; An- docid. I, 102, Lycurg. 71. \ri; Uschin. I. 85, 108, III. 78; Dem. II. 24, 26, VIII, 20, II. IX. L3, XX. 8, '.». 12, 83, 86, III. 135, XXXIV, •25—28. 45—48; Hyperid. p. Lycophr. col. 15. Cic. p. Balb. 54, p. Flacc. '.i. Ht. p. Cael. 78. p. Sest. 61, 83, «I. 90. — io. cognoscen- tcin sui fore. sic Quintio trib. pl. magna Ignorantia sui Iribuitur a Cic. p. Cluent. 109.

L52, iii. membrum (xc5Aoz>), articulus (v.ouua) continuatio (jrt^o- 26 Sog) diverso ordine significantur a Cic. Part. 19 'dilucidum fit usitatis verbis propriis (sc. eel pr/) dispositis aut circumscriptione conclnsa aut intermissione aut concisione' h!c intermissione membrum, concisione ar- ticulus appcllatur. quando membris, quando continuationibus utendum sit, docet Hermog. tc. svq. 1 15. 8. articulos h. e. v.ouuara tribuit ccpo- Sqottjtl, nominans eliam to maz ovoua v.ouciaTi-AOV, quale sit Dem. I, 9 (ubi 'Aucpinoliv memoria lapsus addit) et xdg 7tvxvag Kal Si ilaxi- otov i^cdXaydg. cf. praeterea, quae de Crasso membra saepius quam continuationes adhibente narrantur a Cic. Brut. 162, et Senec. Contr. IV, 25 (285 ed. Bip.). — 15. solis feliciter haesit ap. Rufinum p. 194 ed. Or. contortum enim sensum habet suis codd. lectio.

153, 4. quod illud tardius maluit Ern. scribere, quia 'forma ea vulgatior nostro' esset: crrore scilicet ex deterioribus libris ducto, qui compluribus locis addunt particulam, cf. 11, 5; 129, 12; 195, 2. — 6. gladium servatum cod. c tractatur a Varr. L. L. VIII, 49. habet Lucil. ap. Non. III, 106. (ed. Gerl. p. 88, n. 52) — 9. continuatio a Cic. 27 plerumque conprehensio dicitur, ut Brut. 274, 317, 320, 325, 327.

154, 3. comparibus ut similiter cadentibus contentioni conduplicationi (38) circuitioni (44) locum praecipuum Cic. tribuit in laudando et vitupe- rando Part. 72, Or. 38, 84. appellatur compar ab Aristot. Rhet. III, 9, 9 Anaximene 52, 56 Tiber. VIII, 561, Alex. 484 (7caQi.Gov) 7caQiocoGig, a Quint. IX, 3, 80 IgokcoXov , ut a Rutil. Lup. II, 15, Aquil. Rom. II, 2. quo modo Demosth. comparium fastidium vitet, pluribus docet Hermog. 7T. IS. 281, 18; idem monet tc. 18. 279, 14 talibus proprie xdXXog ora-

19*

292 NOTAE.

tiuni oonciliari ntQt ov xnrl 'iGoxQuxrjs cprjoiv , <m xovs uycovovxug £ni- or]it,uivto&ut x«t &OQi<(lttv noitt ntQl nuQtOcootcov nctl xotovxcov xivcov Xiycov [raur' tiQrjKtv iv lluvu&rjvutxcp]: ultuma quattuor verba ab Her- mogene aliena ease videntur. ezempla apul [aocratem pluruma inveniun- tur, cuius paene tota or. XXI ex comparibus eat composita, ut iam Philostr. animadvertil V, S. 214, 20. Demoath. vide VIII, 33, XXII, 1, 28 Aeach. III. 04, Cic. p. Caec. 1. quem locum laudat Quint. 1. e. — 14. aiit bi quom i n altero plures sunt volgo legebatur, male adhi-

bita disiunctione eorum, quae aisi couiuncta esse possunt: oecessario

in altero memhro plures syllabae sunt, quom alterum brevius cst . uec compar ad Bpeciem oascitur, nisi illud brevius longitudine saltem aut plenitudine praestel : quare 'aut si' el Bunt' delenda fuere. ohaervatio ..i.l.iii ,->t Anaximenis 52, 27: eflj d' dv l'oa xal noXXd LifKQa oXiyots ixtyuXoig x«J i'ou xo tiiyt&og looiq xov UQt&fiov. Is. siinililcr

cadena b. bomoeoptoton vide ap. Rutil. Lup. II. 13, qui tamen exem- jiluin bomoeoteleuti ex Sosicrate iam Ln hoc capite affert, Aquil. Rom. II, l; Uexandr. \lll. 476, et Tib. 562, qui exemplum Isocr. citat IV, 180. Baepius etiam repetitur eadem terminatio in \ I, 7.">, ubi pro ur\otiita no- Xixtiu TtTccyuivri iQcoiitvov legerimus u. OTQUTtiu t. x'j- utrumque ge- nus sim. cad. el Bim. de*. complectuntur Aristotel. Rh. III. 9 et Anaxim. 53 •") 7TUQotioic6otcog aomine, etiam Cic. de iis comunctim agit Or. 38, adde 135, de or. III. 206, plura praebet Quint. IX, 3, 75 — 71). 20 1"'">. 18. adnomiaatio. haec plerisque est nuQovociuGiu: A l<- -

xandro VIII, 177. Tiberio .">.">ii. Ilennliaiio .">0.">, llutilio Lupo I, :5. [ul. Rufiniano II. 1">. at Aquilae Romano paronymia. (?) Aristot. Rhet. III, 0

appellat xd nuQu ygdiiua gxcouuuxu , Cic. or. 84 laudat inmutati

literae quaesitas \ enustates .

156, 2. attenuatione aul conplexione eiusdem ILterae. at- lenuatio esl cum brevitate idem, ita lamen, ul in fiexione Lantum inve niatur: complexionem dicit, quam Graeci owuXotcprjv, cuins exemplum, sel uoo iu eadem litera usurpatae, Quint. I. •">, 17 proferl ex Varroue Uacino, nostro loco 'verrit' ,\ veniit contraclum praecedit lenue alterum

'\,nit', deinde a tenui. 'vincit' ex contrario ad plenius 'vincll' proceditur, aatum ex diducta forma vinciit. eadem relatio, quae esl inter comple- xionem et attenuationem, obtinere debet inter productionem el brevitatem, neque scriptorem credibile membra cohaerentia sic disiecisse, utvolgosunt: ac quia a brevi litera ad productam (avium — Svium) deinde a producta ad brevem (curiam — Curiam) Lransitum facit, supplendum ex contrario fuit, quod supra legitur vs. 4: productionis et correptionis exemplum est ap. Quiut. VII, 9, 13. — 9. addendis literis ut Cic. p. Cael. 15, 77. Verr. II, 1, 2. — io. demendis. ut Aesch. 111,78. num addiderit ipse scriptor nunc', quod in notis reliquimus, uon liquet. 11. transferen- dis ut Aristopb. Th. 1215.

157, -'. e onmy taudis. sic Cic. Verr. II, 5, 26. lectio codd. alte- rius farn. 'a quo velis diligier improbanda est , quia non subsistit in com- mutatione Iiterarum e et i, set addit inflexionem eius generis, quod in

NOTAE. 293

sequentibus denmm tractatur. s. qua re veniam recte iam Hase ad 30 Reisig. de gr. lat. p. 693 notavit. io. adfectata dedimus pro 'adfe-

ctanda' eo sensu, quo vocabulum est ap. Qnint. XII, 10: 'danduin putant non nihil esse temporibus atque auribus nitidius aliquid atque affectatius postulantibus' cf. etiam Cic. de or. III, 168. huius remotioris similitu- dinis exempla vide Cic. Verr. II, 5, 59 et 84. — 12. hoc exemplum 'demus — putentur' valde vituperatur a Quint. IX, 3, 71 sq. . qui, opinor, non Crasso ea verba tribuit, ut Ellendt ap. Diibner Or. Rom. fr. p. 264. — 17. quod vorsatur in casuum conmutationc est Cic. de or. II T, 207 'quod in multis casibus ponitur', Quint. IX, 3, 36 'fit casibus — hoc schema, quod -JtoXvmcoxov vocatur. eo nomine describitur ab Hermog. n. 18. 288, 23 ab Alex. VIII, 473, Herod. 598, Rutil. Lup. I, 9. Aquil. Rom. II, 15. eodem exemplo Dem. XVIII, 298 utuntur Hermog. et Alex. ap. Cic. cf. maxume p. Quint. 94.

158, l. deliberatio Alexandri, an Oceanum naviget, saepe a rhetori- 31 bus tractata est, vid. Senec. Suas. 1 , 1 (4 ed. Bip.) Contr. III, 22 extr. 5. in eo sc. in administrando. 8. de exitu Saturnini, Drusi, Sulpicii

cf. Vell. II, 12, 13, 19, Flor. III, 16.

159,2. sententia eadem fere de his ornamentis redit ap. Cic. Or. 84, 32 de or. III, 98, 214, Senec. Suas. 7 (50 ed. Bip.) Quint. VIII, 3, 12. Hermog. n. tS. 283, 13. — 20. subiectio. nostri verba fortasse Ge- 33 org. Trapeznnt. III, Rhet. p. 28 respicit, explicans sic eam figuram: 'est argumentatio in qua quaerimus, quid pro adversario aut contra nos dici possit, deinde per singulas inlerrogationes propere subicimus rationem, qua id, quod dictum est , non ita esse ostendimus'. describitur, non ap- pellatur a Cic. Or. 138 'sic dicet — - ut saepe cum iis qui audiunt, non numquam etiam cum advorsario deliberet' 'communieatio' est Quintiliano IX, 2, 20; Graeci vnocpoQccv s. av^vnocpoodv , quae nomina sine causa distinguit Cur. Fortunat. p. 86: 'hypophora est intentio adversae partis anthypophora responsio eius' nam res etiam in contrarium convertitur, ut adversario tribuatur vnocpoQcc , cui opponitur Ivaig , cf. Hermog. 7t. svo. 108, idem celeriter contra subiectiones adversariorum factas ccTtccvTr\6£ig in yooyorrjTog instrumentis ponit it. 18. 296, 9, ubi contraria argumenta, antequam prolata sunt. ab adversariis, refelluntur. cognatum est genus, de quo Isocrates XII, 111 et Anaximenes 41 , 22 agunt , hic nQO%ccTccli\tyiv nominat (Quintil. IV, 1, 49 nQolrjipiv.) cf. Spengel 1. c. Tiberius VIII, 568 communem vnocpOQag appellationem subiectioni et ratiocinationi attri- buit. exempla invenies aput Andoc. 1, 101. Lys. XXX, 26 Isae. V, 45 sqq. Dem. VIII, 17, Cic. p. Flacc. 4. p. Planc. 11. et Verr. II, 2, 166 ubi in extrema § legerim his cum Bakio. in or. p. Sest. 47 repe- - titur obiectio iam supra 43, 45 proposita, cum nova subiectione. 21. ridicula est disiunctio: eqnod oportet aut nou oportet'; hoc enim, quod non oportet, subicere numquam non ineptum erit, notavimus igitur; prae- torca quod ante 'aut nobis a. f. sit' repctendum fuit vel rectae constru- ctionis causa.

160, 5. praemium qualia comnicmorantur Cic. p. Cluent. 98, Inv.

•294 \n| \K.

II, llo. - 10. aliqua e \ honeata re cf. Lya. \\.\. I. .t Dinaroh. II, k. qui looua ■■li.iin ad seqq. ntrum ad |».»tii — rirtutera <- <• n i' u - giet* adhibendua eet. 14. vitam io optumia libria poal qnaai cot-

locatum poauimua ante lioo prooomen, ridetur eoira n < • I la < > i -» leotio anti qnam t-\ boe Ipeo vitam quam praeteree rita boneate tra

otaia veremoi al Latiae <li< i potaerii pro vita boneste (of.

s.ill. Gat, -■ i lectionem lium codd. ai reterum edd. aam bie qui-

il . iM eto, male mutavil Orelli, acribeoa al bie <|u. concinnitatia caaaa, iu\ ita plane Beatentia.

34 161, I <|iiimii quaeaitum eal — factnm. hac refer Qaiat. l\. 2, 100 Rutiliua aive Gorgias (Aguraa pal tjoiv uv&vnocpoQuv uvTtQoqoiv n(tQciv^t]oi<. r,iv , quod eel dicere, qnid fleri opoi taerit, deinde <|ui<l faotnm >it.' i-'. loquitur C. Popilliua, oniua oauaa narratm I. 25, — 14. prodirem leetionem cod. / praetulimua, m sei

-. ii«lii cetera quoque rerba, quibua de imperio aao l<<

quitur, Bingularem habent: relinquerera eni - repudiarem',

■ \ nno e rei eptum eal li ;i i><- ba m.

102, alterutrum a librariia profectum ei ". gradatio

nXffut^ Mexaadro \ III. 1 « '• 7 . Tiberio 557, Berodiano 003, tVqailae II,

l^, lulio Huiini. : Bermog. ». 18. 260, 10 appellai to xAjftuxwror

itunl. I, 12 ixiitlwqv. abiter tangilur flgura a Oic. de or, III, 207; <-t Or. 135, ( <i I >i legendaoi videtnr quom gradatim Buraum reraua iiur rt reditnr*.) p P I - ■ ut etiam — quae ascendunl grada

tim it t» humiiioribua ad aap 3 id b. I. iquila ana partini

• \ Demetr. I\, 111 repetiit: dediaae eum Bnapieor poatremam qnodqne rerbum in Buperiore (volgo: priore) membro aul parte aliqaa elocutionia poeitnm in inferiorem rnrana aaanmptum inioitur. deacendil igitur ut <'<>i niflcius el Quintilianna l\. :t, ."> 1 : ceteri aacendunt. Quint. 1. <•., ul De

metriua Bermogenea -Vquila <'i alii !)<■ Bthenicnm exemplum XVIII, I7'.i

affernnt, Aquila p Cic. |>. Mil. 01 el rerba Licinii Calvi iu V;i-

tiniiim: laid, Orig. II. -M. 1 duo fragmenta ei oratione 8cip. Afrie. tni noria; ii> accedal Dinarchua I, 62: iv uiv Tutg nuQcaugtaiv olnovQog, iv c)i zoig or/.ot p&vovm nQtcfit vzrjg . iv di roig nQta^evzuig dQant- rrjg ioriv. noa Bine flgurae damno ibi transpoaueria, qnod Bauppe aua- det, olnovQog <-t dountTrjg. 12. exemplum Demoath. I. c. mngia bni tatus w quam expreseit. 14. de his eodem ordine repetitia

35 a Quint. egimaa in Praef. I. — B. defiaitio. Qaiatiliano hai flnitio I\. 3,91: 'quaedam omnino aon sunl Bgurae, aicut <>nlo dinume ratio cireutnaeriptio , Bive hoc nomine signiflcatur comprehenaa breviter sententia, sive finitio. nam et hoc Corniflcina atqne Rntiliua (11,5) 'ache ma ?.i£tcog putant'. Rutilio et Berodiano IX, 601 optfffto? est, cf. prae terea Cic. Or. 110, Ouii.t. VII, 3, 18 et 35.

163, 3. non est ista fortitndo set temeritaa. hae trabi po-

teal Rutilii paradiastole, I, 4. — 12. ut neque pluribua verbis —

pntetnr. quod pluribus vcrbis uon oportuit dici, it.i dilaeide dtctum

. ut non possit dilncidins, quod brevius non potuit, recte ob brevita-

NOTAE. 295

tem laudatur. hoc non viderunt, qui 'lucidius' intulerunt. 14. trans- itio. ex parte tractatur a Cic Or. 137. (isxdfiaoiv appellat Rutil. II, 1.

21. correctio a Graecis sniSiOQ&coaig (cf. Tiber. VIII, 535), sni- 36

xifirjatg et vnalXayr) (Alex. 486), snavoQ&coaig (Iul. Rufln. II, 17), asxdvoia (Rutil. I, 15) nominatur; hanc ultumam appellationem speclat Quint. IX, 2, 60: 'est quasi paenitentia dicti, ut pro Caelio: eset quicl e°-o ita gravem personam introduxi' (35) idem cognationem correctio- nis cum dubitatione IX, 3, 88 indicat; Ciceronem vide Or. 135, de or. 111, 203. loci a rhetoribus frequentati sunt Dem. XVIII , 130, 297, qui- bus accedant ex Cic. p. Cael. 69, Phil. III, 3. contrarium quodam modo correctionis est, quom magis idoneum antecedit, lcvius succedit, ut p. Cael. 32 'quocl quidem facerem vehementius, nisi interceclerent mihi ini- inicitiae cum istius mulieria viro: fratrem volui dicere; semper hic erro'.

164, B. quom post praepositio esse videretur, accusativus corre- ctionem necessarius scilicet ab iis habebatur, qui grammaticam sine seusu exercerent; quid enim ineptins dici potest, quam prpnuntiationem post correctionem , ergo non ipsa correctione , ficri idoneam? at post adverbium hic est, ei respondere oportet antea, volgo corruptum et male iunctum. 11. est legenclum esse, quod nunc iuveiiitur in cod. c, viclit

Ernesti. de locutione est, quom non est cf. 55, 14. — 13. aclfe- ctatius. idem vocabulum atque supra 157, 10, ubi vide notam, resti- tuendum fuit ex varia depravatione. 17. occultatio ef. Praef. I. et 37

Spalding ad Quint. IX, 3, 98. figura breviter describitur a Cic. Or. 137, ab Anaximcne accuratius, 47, 3 siQcovsia Ss saxi Xsysiv xi fir) nQoanoi- ovasvov Isysiv — xo sv nQoanoirjasi naoalsiipscog Xsyovxa avvxoacog dvauiuvT}OHSiv xoiovxov xi. vocatur naQalsiipig ab omnibus techno- graphis Graecis, ut Alex. VIII, 430. Phoebammone 507, Tiber. 532, Demetr. IX, 109, Hermog. n. svq. 89, n. id. 335, qui laudat Dem. IX, 26, XVIII, 268: adde Isocr. IX, 21, Dem. I, 33, II, 3, XXI, 15, XXIII, 148. Cic. p. Tull. 52. p. Cluent. 99. Verr. II, 5, 20.

165 4. infrequentem tradidefunt tribuni militum imperatori. 12. ut utilius sit occulte fecisse suspitionem. Quint. IX, 2, 75 idem docet: equaedam etiam , quae probare non possis, figura potius spam-enda sunt; haeret enim non numquam telum illud occultum, et hoc ipso, quod non apparet , exirni non potest: si idem dicas palam, et de- fenditur et probandum est' etiam Seneca Contr. 1,5, extr. 'Latro aiebat non quidquid spargi possit suspitiose, de eo etiam dicendum: colorem hunc esse, non quaestiouem: eam quaestionem esse, quae impleri argumentis possit'. adde Contr. II, 13 (p. 179.) eius modi fere est, quod Cic. habet de prov. cons. 6. 'nec haec idcirco omitto, quod non "•ravissuma sint, set quia nunc sine teste dico'. 15. disiunctum ap.

Aquil. Rom. II, 20 8is£svyLisvov ap. Cic. de or. III, 207 significaliir verbis 'cpiod de singulis rebus propositis ductum refertur ad singula . exemplo sit in Pis. 96 'Achaia exhausta, Thessalia vexata etc.

166, 6. coniunctio haec non tangitur a plerisque technographis. 38 at coniunctione, qualis a Quintiliano IX, 3, 02 describitur, et ipsa et

2!tC, \.i | \| .

adiunetio eontinetnr. idem ^ni-^i ii . • [ • \n. Beg. K<7. II: aec

aHo nomine videtor Aquil. Rom. II. 21 nsua esse, nbl 'anteiengmenon

corruptelne Buspiti m movet. Quinl. exempla affert p, Clnent, 15. Cet,

I. 22 19, bne trea mnnnnt Scliuta merito eiecit; glossatori

deberi dicene, qui ■ i » » « » • I iam sequitur conduplicationia flgura, aomniabal aliqnid '!>■ aimplici gcnere aeecio qno. 18 oondnplicntid. de buiua flgurae nominibna aii Uexander \lll. 162: rovco ro «;//«« o filv Kag- n/a>Ofi xaXtXXoyiav naXtl, mioi 81 avaitnXatmv ol o*l {w waliftw, el lii quidem pleriqne Bont: primum oomen novii Aquil. Rom. II. 8, tertium aotione, nl plua nno verbo repetito conatet, idem 0; anadiploain facit, qunm CorniAciua commutationem (ef 167, 15), 10. Quinl. l\. :t. 28 adieotionem vocat, plnrnque sae dicil quac $$ 28 IS pei

ntpla complnra apponens; ii-. addiraua ex Dem, \in

XVIII, 24, XXI, 112 Wii 78 XXIII, 210 (cun t. Weberi), Dinarch.

I. 24, 29, ax Cicerooe p. S. Roec, 125, p. Mur. 68, 83, p. Mil. 6" ' iim ni.u \ II, 5, 81. ' ii iii ratione araplificatio

M i •>. ut infra eel 17 1 10 aiai andi mtio quaedam easel babita 209, l

ezponitur oum rntione dignitatis'. 19. nnina anl plurinm. bIi

'ii RatiL i. iii i,i interdum fll uno verbo, interdnm plurium rerjbo rnin conium tione*.

. 8. int.erp l ne Part. 53 cognominatia

rerbta, Bynonj \ \lll, H'>."> ,-i Kqa. II. II, 1 # "» , a qua

lautologiam pi fferre docet II, 17; nleovaepae ■ Tiberio 563,

tpaine •'iiil, Phuebammone 108. de nsa huini tui sjristot.

Rhet. Iii, 12, 2 el Demetr. 50, 03. quedraplex eel .ip. Lys. XXV, 18. ■ i I oonmutatio ap. uuiin. l\. :< , 85 el Uexandro avtifUtapoX^ ap pellatur (hnius corruptissuma rerba i\. 180 intellegi poasint, b! bIc com pleantni • tmXta

nyt lUQlotoV T<>>. ,,i y,,aii: POl ti'( iv KiJZil Lr0'~ n'-"

' vt(( tv riXtt tov i t('( <T] tv tiXtl roi' ngaiTOv tt&ivta

tv "QZU T'"' ^em j. ab Bermogeue n. td. 286 tnuva-

oxQOCfnj, .i poeta • i. qnem edidil Quicherat. reflexio , anadiploaia el

replicatio ab Aq. II. II. 10 lulio Roflniano Marciano Capella <-t gnmma - Charisio Diomede Donnto. Rufln. ail Latine hano flguram duplica- tionem diei, cuius rei anctor hodie nullus relinqnitur. Quintil. ex I p. <iii.ni. ;,, phil. l\. 8 el p. Quint. exempln, qnibns accedat

p. Qnint. 49 etenim ni"i> honet itam quoqne larpem exornat,

vita turpis ne morti quidem honestae locum relinquit' nbi nc posteriora repngneni prioribns, i>'»>t turpis' ineerimus Baepe'. «« I i ^* vide ap. Amipli. V, II. Iso . VIII, 108, Dem. XIV, 8, XVUI, 219, 'JI7. Cic. p. < 8, p. Sull. is. p. Mur. 56, p. Deioi. 30, Senec. Contr. IV, 28 extr.

168, l. Siin"niili> dictum servavit Plut. Qnaeat. Conv. l.\. 15 £w- ygucpiu [iiv toti tp&syyoftivr) r\ noir\aig , noirjOtg di otycaau i\ 'C,c»ygu- cpia. — •}. oxymoron s\ Btultoa es — tacea talem responsionem pi labat, qnalem dedimne. i». permissio nominator tantnm a Cieerone, describitur a Quiiu. IX, 2, 25 et Rntiiio, qai initgonr]v appellal II, 16.

NOTAE. 297

exempla cf. Dem. XII. 0. XIX. 10 1. Cic. p. S. Rosc. 145 p. Rab. Post. l") s(|. — 15. dicio atqne nutu parebo. sic aput Serv. ad Verg.

Aen. VIII, 690 narrat Augustus \ nium iussisse, ut legiones s-uae —

(Cleopatrae) niitn el iussu parerent' el ap. Liv. IX. 32 esl 'dicto paretur. ap. Plaut. Men. 248 Icgerim 'dictum facessas atque libi caveas malo'.

L69, 4. dubitatio ap. Cic. de or. III, 20-3, 207, Or. 137 breviter 40 tractatur; Graeci plerique SianoQrjoiv vocant, ut Alexander VIII, 454, Tiber. 533. Aquil. Rom. I. 10; Rutil. II. 10 dnogiav. Quint. IX, 3,88 codem, quo Cornif. (6) exemplo utitnr, ducto ex Dem. XVIII, 20, non- nihil tamcn mutato; illic ciiim haec sunl verba: xi ovv Gvvrjycovioaxo avxcp 7to6g xo Xafieiv oXiyov beiv ev.6vxag e^anaxcouevovg ; ,) xcov aX- Xcov EXXrjvcov she XQV *tt*Cav ei'x' ayvoiav ei'xe %al ducpoxeQa tocvt etitetv. s. boc quoque exemplum indidera est derivatum (Dem. XVIII 22); graeca illa monstrare possunt, Corniflcium neccquaero, nam quo te' scripsisse, nec 'nam quo te' set 'quonam tc' ceterum bis addimus [socr. \ III, 38, Cic. p. Cael. (»7. frigus summum est in dubitatione p. dom. 113 'patremne appellem an aiium?' 10. expeditio. a Ciceronc Inv. I,

44 cadem forma argumentationis dicitur enumeratio: 'in qua pluribus rebus expositis ct ccteris inflrmatis una relicua necessario conflrmatur' ipso nomine significatur Divin. in <'ar, . 45 'quid? quom accusationis tuae membra dividere coeperit et in digitis suis singulas partis causac consti- tuere? quid? qnom unum quidque transigere rxpcdire apsolvere?' adde Brut. 154. Quint. V, 10, 66 appellat argumentorum genus ex remotione, quo modo efficitur totum falsum, modo id, quod relinquitur, verum. de eodem agit VII, 1, 31. Aristoteli hic esl locus ty. diaiQsaecog Rhet. II, 23, 10; exemplum, iu quo vcra ratio silctur, est ap. Isaeum V, 43, alia invenies Dem. XIX, 92 sqq. 221 sqq. Cic. p. S. Rosc. 30 sqq. p. Q. Rosc. 13 et ap. Apsinem, ubi amplificatur locus Aeschinis III, 230; IX, 549. ibi legendum e| dyvoiag xo iprjyiGua dfiaQxcov eyQcapev rj dvay- naoavxog avxov xivog; 12. de possessione vacuorum agrorum cf. Cic. de leg. agr. III, 12. — 16. ctiam nunc h. e. postquam prohibui prae- sentia niea, ne iure agrum possideres.

170, 3. facere ex 'fere' fieri potuit , ut in cod. h 51, 3. — 5. dis- 41 solutum tractatur a Cic. Part. 21, Or. 135, Quint. IX, 3, 50 Aquil. Rom.

11, 19, qui soiutuni nominat. vim huius figurae aperit Aristot. Rhet. III

12, cf. praeterea Hermog. Prog. I, 18, Alex. VIII, 409, Tib. 566. Hc- rodian. 607. — 12. praecisio describitur a Cic. Or. 138 'ul aliquid reticere se dicat' inde explicanda 'reticentia' de or. III, 205, quam qui- dam falso occultationem habuerunt. Quint. IX, 3, 58 hanc figuram no- - minat synecdochen, ipsi Graeci ditooiciiTir]Oiv, ut Alex. VIII, 450 Tiber. 536. Demetr. IX, 106. Anaxim. 47, 21, ubi xd doxeta tractat , affert etiam hoc: to: ev&vuruiaxa Xeyovxag rjuior] (sc. dei: Xeyeiv) , cooxe xo T[UiGv avxovg v7coXau§dveiv xovg dyiovovxag. exemplum frequenter laudatum praebet Dem. XVIII, 3, adde ibidem 195, et Cic. p. Mii. 33. — 14. par certatio mireris non receptum esse in recentioribus edd.

298 NOTAE.

rf. Cic. |>. Quint, 68 dicturum arbitror, aon fuisse Naevio parem eerta- ii in <iiiii Alfeno?

I.' 171. i. conolu8ionem Bchematum numero eximil Quint. IX, 3, W.

10. Cicero Br. 60, ul postea Quint. IX. 1, I Lropos separat a ftguris; raliooe bao reddita eal tropua - dictio ab eo loco, in quo propria . translala in eum, in quo propria aon est — borum nil in Bguras cadit, nam el propriis verbis el orjiine collocatis ftgura fteri potest*. 12, aominatio. de verbis novatis aul similitudine anl imitatioue aul in Hexione aul adiunctione verborum Cicero egil Part, 16; < j ■ i < - 1 ■ i locura re -.j.i. i suspicor a Quint. Vllf, fi. 6; adhibeatur etiam Or. 61. Graecis haec ovofutvoitoUi , .t. Trypho tt. tq. VIII, 7lu. Greg, Cor. 77(1 Ano ■ym. 72f>.

17'J. 4. pronominatio significalur a Cic. Part. 17 aut propria su inniiinr rerum vocabula aul addita ad nomen . exemplum praebel de prov. ..'ii-. '.i .iii vero in Syria diutius esl Semiramis illa retinenda? .i uvxovofuntiav appellant, ul Anonym. 723, unde sua duxil Georg. Choerob. 811. el Cocondr. 7S7. .'.. non potest. cur non possil

-m> iniiiiin.' vocari, aemo intelleget, ;ti aon sempei placet: quamobrem prohauda videtui Schutzii coniectura. D. plagioxypus le ex codd. corruptelis eruebatur, aeque erat, our Ernesti pronunliaret, n. .ii i.mii esae in hoe Plagiosippo laborare. esl autem celeripes incur sans oblique h. <■. dolose. 10. in laedeudo. quale esl Cic. Phil.

III, 16 de Bambalione. 11. sicut! cognomen — conlocemus, in

i:{ dex marginalis Buperiorum vs. 1. Bq. huc aberravit. 13. denomina iiu iractatur a Cic. Or. 92 el de or. III. U'>7. illic distinguil transla lionem a mutatione, 'in quibus \>y<> verbo proprio subicitur aliud, quod idem Bignificet, Bumptum ex re aliqua consequenti: quod quamquam trans iido lit . tamen alio modo transtuiit, quom dixil Ennius arce el urbe orba miih'. alio modo [si pro patria arcem dixisset, et] horridam Airicam 'terribili tremere tumultu quom dicit, [pro Afris inmntal A.fricam] . hic inolusa, fortasse etiam poetae nomen addita sunt ab interprete. meti iniam vide a Graecis nsQt tqutccov Bcriptoribus illustratam, ul a Trj

phone VIII, 139, G - Cor. 770j ! Lrio 786, Georg. Choerob. 811,

\ii..n. 717. Cic. 1. .■. adscribit: hanc vnaXkMfqv rhetores, quia quasi 9ummutantur verba pro verbis, itEttowptttv grammatici vocant, quod no niini transferuntur . huc respicH Quint. VIII, 6, 22: 'est nominis pro nomine positio, cuius vis cst pro eo, quod dicilur, causam , propter quara dicitur, ponere; sed, ul ail Cicero, vTtallayrjv rhetores dicunt'. a< Alexander VIII, 480, Zonaeus 689, ^nonym. 712 alio plane scnsu eam a§pellationem accipiunt. 15. verba 'ut si <iuis de T. loquens Capi- tolinum nominet el transponenda fuere post appellata et corrigenda : videlicet non est exemplum rei ab inventore appellatac, si quis Capitolino monti nomen indat Tarpeii, set rei a fmitumis vocatae, nec tam vcri similc Tarpeium unquam a celebriore monte nomen mutuatiim esse, quara hunc ornandi causa ab illo. 16. ita aut inventore inventum sig-

nificatur, ut si quis Liberum pro vino Cererem pro fruge

NOTAE. . 299

appellet. sie haec nunc conformamus valde corrupta etiam in optu- mis libris; in cpiibus n saltem, quid sententia postulet, indicat istis: Mta ut iuventorem pro re pon.it' requiriturque boc altero genere denomi- nationis 'aut instrumento domiuus', ( dominum cnim ut scriberetur, pro- pinqui accusativi effecerunt) praeterea ignorasse ridetur Cornif. for- mam adhuc a Quint. VIII, G, 24 improbatam, et quam Gicero ne eomme- moravit quidem; nam de or. III, 1(57 ait: gravis est inodus in ornatu orationis et saepe sumendus, ex quo genere haec sunt: Martem belli esse communem , Cererem profrugibus, Liberum appellare pro vino ergo non 'fruges pro Cerere, vinum pro Libero', quod aput Cocondrium VIII, 786 demum, Georg. Ghoerob. 812 et Anonymum 717, Bedam denique 380 ed. Capperon. invenitur, nam Tryphonis l'A\) non esse verba rj dno xcov sv- qovxcov — vnsQxaxog totius § contemplalio docet. peccatum identi- dem est in nostro loco addendis praepositionibus , quae non viderentur abesse posse; at 'signo intellegitur' infra est 175, 2, et signilieatur' quod pro 'conficitur reposuimus 172, 10 verbo minume apto , praepositionem vix admittit; qua re eonstanter deleta est, sic descripta serie: aut inven- tore inventum significatur — aut instrumento dominus — aut id, quod lit eo, quod facit — aut id quod facit eo, quod iit — aut eo quod con- tinet id, quod continetur — aut eo, quod continetnr, id quod continet'. qui haec ita cohaerere non sentiret, intrusit denominabitur'.

173, 3. aut idem addito pronomine certum quendam historicum re- spici indicatur. 4. materis. cf. Non. XVIII, 20. 7. aut si quod facit eo, quod fit. Gocondr. VIII, 7<S7 eandem dicit denominationis formam: or7ro Ss xov ndo%ovxog xo Sia-AQLVca cog xo ' %Icoqov Ssog xai 7z61sllov 7tolvSa%Qvv Kal ucavocisvov /Jcovvoov immo xo noiovv, nam diaxQtvca ex inferioribus nolv — da-AQW y.al natum esse videtur aber- rantibus librarii oculis. exemplum Latinum vide Cic. de prov. cons. 13. 9. eo quod continet. cf. iterum Cocondr. 780.

174, 5. plena consuetudo — d enominat ionum. haec idonea est causa , cur pluribus afferendis exemplis supersedeamus. 8. circui- tio a Cic. de or. III, 207 vocatur circumscriptio. Quint. VIII, 0, 59 haec habet: 'qnidquid — significari brevius potest et cum ornatu latius ostea ditur, nsQicpQaatg est: cui nomen Latine datum est non sane aptum ora- tionis virtuti circumlocutio. verum hoc, ut cum decorem habet, tcsqi- cpQaacg, ita cum in vitium incidit, TtSQiaaoloyCa dicitur, obstat enim, quidquid non adiuvat'. cf. praeterea Tryphon. VIII, 742, Greg. Cor. 771, Cocondr. 791, Georg. Choerob. 812. exempla sufficiant Dem. XYIIl, 249, XXI, 90, Cic. Cat. III, 10. — 12. transgressio est aput Cic. de or. 44 III, 203 traiectio, ib. 207 verborum concinna transgressio commendatur. pluribus Quint. eam figuram illustrat VIII, 0, 62, hac distinctione facta:

id cum in duobus verbis fit, ccvaoxQOcpr) dicitur, reversio quaedam: qua- lia sunt volgo: mecum secum; apud oratores et historicos: quibus de re- bus. at cum decoris gratia trahitur longius verbum, proprie hyperbati tenet nomen. laudat Cic. p. Cl. 1. Hermog. n. iS. 287, 21, quem se- quitur Tiber. VIII, 501, dividit hyperbaton in xo <tai vnsQ&satv et xo

300 NOTAF.

x«r« 7Tc(ofvdf(nv , otriusqae laudans exemplnm Demoath, II, .">, lii. k«- d-agoTrjTo^ Ivavttov dioitur ab eodem u, td. 208, I. cf. praeterea \i<-

\;uulr. VIII, 181, el \ i i i . 1 1 > in. 644, ceteri acriptores magia (rra latica

qnam rhetorica afferunt. 18. in quibna — apsolntae. b*ic Cic. de

or. I, 151 'ipsa conlocatio conf latioque verborum perflcitur in acribendo

noii poetieo, sel qnodam oratorio nnmero et modo,

175,3. BUperlatio in genere tractatur a Cic. Top, 87, <>r. 139, de or. III, 203. divisio eiua ngurae eadem fere atque hic <>i ap. Demetr. IX. 58 »q. 71 sq. el Cocondr. VIII, 791, amplior ap. Qnint. VIII, 8, 88, <ini ait: t'n plnribua ui"iii>. .iin .niiii plus tacto dicimua - aut rea per Bimilitndinem attollimus - aul per comparationem aul si^nis quasi qui- bnsdam — rel translatione . laudal exempla Cic. Phil. II, <>•*. <'<7, Verr. II. .">. ll.">. bene monel I. e. 71 mentiri hyperbolen, neque ita, o! men daeio fallere velit; quo miuri> intnendum eal . quonaque deceal extollere, quod ii"lii> di " creditur. breviter langitur snperlatio ab Anaxim. 85, 7. quo loco Spengel afferl Lys. \ll. 1. Demosth. IA . 24. pnerilea hyper bolaa <'-s<- pronuntial \ri>t<<i. Rhet. III. II. 15, maxnme comoediae aptas Demetriua I. <■• usaa Vristophanis exemplis, ul Trypho VIII, 7 Iti qnodam Iiipliili. nil ii<>\ i eal ap. Greg. Cor. 772, Georg. Choeroh. sli. >Vnon. 721 <•< Inl. llniiii. I, :is. — alicuiua notavimus, pronomen enim abest 178, - iii eadem dictione, <-ti;tm ap. Cic. de or. III. 203: 'angendi mi- onendive cauaa veritatia superlatio atque traiectio. II. aimile, ael ex

contrario, esl de foeda pnella illnd Diphilium uilaivcc 9* ovtcog, coarf %al noifiv uxoTOff. i -.. intellectio. Qnint. VIII, <l. '.» ovvt%do%riv

appellal atqne eodem f<'i<- modo describit, < | n < • Trypho VIII, 739, ceteri- <iu<- Graeci, Coeondr. 790, Greg. Cor. 789, Georg. Choerob. 809j ano nymi 891, 697, 7IS. — ii. aul ab uno plnra aut plnribua ahnm ,\ Beqq. 17<i, .'.. ."> Bchnta snpplevil; deesse non posee lector attentus intelli 45 176, II. abusio explicatur a Cicerone Or. 94. ■kristoteles — tra-

lationi — Bubinngil — abusionem, quam %axa%orixiiv vocant, nt quom minutnm dicimna animnm pro parvo, <-t abutimnr verbis propinquis, Bi opus est, vel quod delectal vel <|U'"I doeet" idem de or. III, 189 Bimrlia doeet, adde Quint. VIII, 1. 5 <-t BCriptorea de tropia \ III, 71<i, 7<iii. 784, B04. Demosthenica exempla Bnnl IV, 13, r>. XIV, 3, XXI, 166, ex Cic. landetur terrester archipirata Apronius Verr. II, 5, 70. — 17. transla- tionis causae a <"i<-. <ir. 92 proferuntur dnae potissumum, Buavilaaan et inopiae; eum sequitnr Quint. VIII, G, 18, qui pturnmia de translatione agit. ul Demetr. quoque IX. 38—43. addatur tVristot. fthet. III, 2, 8 et Tryph. VIII, 72'.», quocum conspirant Cocondr. 7S 1 . Greg. Cor. 764, <<e- org. Choerob. 804. — 20 brevitatis causa. metaphora enim, nl ait Quint. VIII, 6, 8 'brevior est similitudo, eoque <li>t;u. <|tm<l illa eempa- ratur ivi, quam volumus exprimere, haec pro ipsa re dicitur'. 22. cu- ius mater — delectatur. expressa haec sunt <x Demosth. XVIII, 129.

177. 7. translationem pudentem — esse oportere. omnes

NOTAE. 301

dicendi magistri praecipiunt: Aristot. Rhet. III, 2, 8, Quint. YIII, 6, 14, Demetr. I. c. Hermog. tc. svq. 176, 2, it. 18. 225, 10: paene isdem ver- bis Cic. de or. III, 165 'verecunda debet esse translatio, ut dedueta in alienum locum, noii inruisse, atque ut precario, non vi venisse videatur. exempla translationis eadein de causa, qua metonymiae, afferre noluimus. 10. permutatione scriptor tria alibi separata schemata compleetitur : si- 46 militudinem s. dllrjyoQiav (Demetr. 43 ttuqu$oXt\v appellat): argumeu- tum s. dvtovoiiaoiuv quodam modo; contrarium s. siQcavsiuv. de primo genere agunt Cic. de or. III, 166, Part. 53, Quiut. VIII. 6, 44, Demetr. 1. c. Quint. ubi translationem tractat inter alia 'modieus' ait 'atque oppor- tunus eius usus illustrat orationcm — continuus vero iu allegorias et ae- nigmata exit'. deinde 1. c. 51 quod Cornif. argumentum vocat, exemplum nominat: 'est in exemplis allegoria — nam ut Dionysinm Coriuthi esse, quo Graeci omnes utuntur, ita pluruma similia dici possunt'.

178, 3. Gracchum nitorem opsoletum Lindemann scripsit, Gracchorum proposuit Orelli; prioribus editoribus bic oulla lux oborta erat. scilicet Drusus ad incepta Gracchorum rediens rem iam vetustam levoeare videbatur. 4. ex contrario ducitur ef. Anaxim. 47. 3:

siqojvsiu Ss laxi — xoig svuvxioig ovouuoi xu TtQuyuuxu itQoouyoQSV- siv. a Cic. de or. III, 203 dicitur 'illa, quae maxume quasi inrepit in hominum mcntis alia dicentis alia significantis dissimulatio' et Or. 137 ul contra ac dicat accipi et sentiri velit'. adde Quint. VIII, 6, 50, Aquil. Rom. I, 7, Alexander VIII, 451, Trypho 757, Herodian. 590. exempla praebent Aescbin. IU. 155, Lycnrg. 88, Hyperid. ap. Aps. IX. 547, Dem. III, 27, XXIV, 100 el maxume 199: Cic. Verr. II. 5, 28 et 31, Phil. III, "24, p. Sest. 80 sqq. 93. — 15. distribulio nominata tantum a Cic. 47 de or. III, 204 describitur in Or. 138 \it aliud alii tribuens dispertiat' cf. praeterea Anaxim. 48, 4, Rutil. Lup. I, 17, qui usqiouov, et Iul. Ru- fin. II, 23. Rhet. VII, 245, qui Siulqsgiv vocaut. exemplum longius, quam ut huc transferatur, habet Cic. Cat. II, 18—23 etiam Verr. II, 3. 0 'fi- dem sanctissumam — recordetur'. ibi interpolatorum culpa videtur factum. quod subito Yerrem in interrogatione ad Hortensium conversa alloquitur, quom deinde pergat rnrsus defeusorem compellans ; scripserim igitur 'si isti non infestissumus sit — decretorum? qui — is non expilatione — is non isti — quom verbera — recordetur'. ex Demosth. cf. I, 28, III, 26.

179, 11. separanda esse exempla latuit editores, neque viderunt se- natus magistratuum populi actiones nil commune habere cnrn iudiciis.

15. adhibuimus haec ad 36, 5 dicta contra testes: 'cupide dicere et ar- gumeutari'. ex contrario Iaudatur M. Scauri oratio a Cic. Brut. 111 Mn qua gravitas summa et naturalis quaedam inerat auctoritas, non ut cau- sam, set ut testimonium dicere putares, quom pro reo diceret'.

180, 6. licentia in eo versatur, \it liberius quid andeat — utobiur- 48 get aliquando' (sic Cic. Or. 138). nostrum locum respicit Quint. IX, 2,

27 assimulata et arte composita procul dubio schemata sunt existimanda : quod idem dictum sit de oratione libera, quam Cornificius licentiam vo- cat, Graeci nuQQrjOiuv. quid enim minus figuratum, quam vera libertas?

302 N«»TAE.

sed frequenter sub bac Bpecie latel adolatio . eilatnr etiam ab lul. Elufln. I. 33. >|iii. i ■ i Rutil. Lup. II. 18 naQQr}oi'av appellat. Hermogenes rem Bie describil t. 19. 233, 19 tvrotui i-tat tqtt%eim ndaai eti rcov jmi%6 V9v nooomnmv bcixl\kr\aiv fjov^cti dico nro; caT» hXarrovcov itQoato- •T'1' ■ tommg. idem monel Demostbenem perraro habere *«#«-

/vTijTa. n. 19. 233, IM pluruma licentiae exempla LjBtaa prae bet, in primis in in. XXI, ;i|> Isocr. \lll licentiam habeni haee omnia 80; mitigatio additnr 72. 111. 124; ap. teschin. I, 177 miligatio

-» i» t dil liniiii.nn. cf. praeterea Dem. III, IX passim, XVIII, 188, XXIII,

I I''. Lycurg 27, Ci< p. Cae< I. p, Best. 9 1.

181, S. Bimiliter Cic. p. Caec. 6 'eg ilii persuadeo — voa — quod

videtui ad Bummam illius (Aebutii) existumationem boc iudicium pertinere,

moram ad c lemnandura acquisisse? (quaesivisse?)' •',. aon oontra

tenuiter - responsnm. Cic. |». Cluent. BO^utrum, per deos inmoi talis, magis esl mirandum, qnod is condemnatus est, an qnod omnino re

Bpondere ausus est? 10. Bedetis el auspiearaini plane convenit c

tlristophanio I ! orr' ?vofn i ,t di y.dQ-rjxat. nunc demum Bensnm

habenl Bequentia: luci aoctem, aocte lucem expectatis' quae si, ul volgo,

itamim legatur, in altero membro carenl sensu: luci enim noctem ex pectant, <{ u i oscitantur, non Item nocte lucem. i:>. alitis. sic Aesch, III. 256. ohtcci iftag tlg xoeovxov tvrj&sfae rjSr] TtQO^i-^rjKtvat — raff- 7tFQ IhtiTo) tffitpovxag, a).£ ov mxowdvxtjv av&Qmito* iv xijnolfi.

49 16. retinetis - in civitate. eadem fere verba habel Clc. Verr. II, '-'. 7('>. — 17. mitigationibus. mitigationis exemplum vide ap. Dem. \lll. 11 -i plunl allata ab Hermog. tt. 19. 253, 3 sqq. hTrtbioQ&cootv appellat Tiber. VIII. 134.

182, i. iracundiae molestia. meliores libri hfc incommodissn mani nec huic Bcriptori consuetam forraam loquendi habenl iracundiam el molestiam, nbi signiflcantur otfensi licentia auditores. 5. alterum genus Bolnm esl Qninliliani sententia Bchema, qnippe assimulatam el arte compositum . cf. I. o.

183, -'. nimium creditis unicuique. Demosth. ap. Etatil. II. I^: \ns — decepti estis temere omnibns credendo . 7. licentiae male additum ab interprete pro generis' quod abessc lamen pote9t.

50 ii. posl exempla oon amplius locus esl explicandae dnplici huic mitiga- tioni : profecta esse videtur haec annotatio ab eodem lcetore, qui multa simiKa prioribus libris allevit. 17. deminutionem tangit Cic. Part. 22 movel oratio — quae — signilii.it oratoris ipsins amabilis mores, qui exprimuntur — inflexione sermonis, qnom aut augendi alterius aut mi- nuendi sui causa alia dici ab oratore, alia existumari videntnr, idque co- mitate fieri magis quam vanitate'. brevius tangitUT Or. 137. hac facil etiam Sen. Suas. 9, Bip. ubi scripserim 'hacc quo modo ex corruptts co perveniant, ut etmagna, nec tamen insana (volgo 'sana') sint, aiebal Mae- cenas apud Vergilium intellegi posse'. Hermog. pluribus hanc tTTith.ttav tractat n. 18. 328, adhibito Demosth. XVI, 16, XX, 2, 13. 102, XXI. ], XXIII, 4. 24, XXVII, 1. accedat Cic. p. Balb. 1.

NOTAE. 303

184, 8. quod signuiu liberali tat is ■ — avaritiae. haec verba eiecit Schiitz turpissumum emblema csse dicens: at sic alterum refutatio- nis membrum insuavissume decurtatur, nec sententia tam inepta est , si liberalitatem intellegas de moribus honestis nil humile ferentibus. humilis autem ingenii avaritia cst. 17. descriptio idem est, quod ap. Cic. 51 Part. 55 'consequentium frequentatio' et Top. 67 locus ex ecfectis, qui, nt ibi ait 'suppeditare solet oratoribus et poetis, saepe etiam philosophis, sel iis, qui ornate et copiose loqui possunt, mirabilem copiam dicendi, (lUdin denuntiant, quid ex quaque re sit futurum'. ab ipso mnlta petas exempla, quorum illustrissumum videtur Cat. IV, 11. cx Isaeo laudamus IX, 36 sq. ex Aeschin. III, 157, ex Demosth. XXIV, 93 sq.

185, 5. rem puplicam funditus labefactans volgo sciibitur. at nullus locus rei publicae, ubi orator incommoda privatorum ennmerat, nec potest illa funditus labefactata osteudere periculum, ne iudices in semet ipsos immittant teterrumam beluam. 10. grandis natu parens — habebit. eadem res describitnr ab Antiph. III. p\ 10.

186, 1. vestigium veri uniis n servavit lectione erumnarum. ae- rumnae graves labores sunt, ut ap. Cic. Fin. II, 118. 3. flagrabat habent codd. optumi fortasse corruptum ex 'flagratur' vel fiagratast cf. supra lectum 135, 13 et Hygin. fab. 179 'ciim fulmine et tonitribus venit et Semelen conflagravit'. 6. ante pedes, simile vide Cic. Ph. III, 4. — 12. divisio. Cic. Inv. I, 45 eomplexionena in forrnis ar- 52 gumentationis profert 'in qua, utrum concesseris, reprehenditur ad hunc modum: si inprobus est, cur uteris? si probus, eur accusas . Hermoge- nes III, 167 ed. Walz appellat xo SlXtJuuutov — otuv Svo SQCoTiJGSig SQcorcovTsg x6v uvtlSlv.ov noog sv.utsquv cousv sig Xvoiv ttuqsgv.svug- usvoi laudans duo exempla Demosth. XVIII. 196, 217: addimus XVI, 23, XXIV, 122, XXXII. 16, LVI, 33, Lycurg. 34. 76, Ciceronis p. Quint.

81 p. S. Rosc. 52, p. Planc. 13 med. Verr. II, 2, 150 sq. Ph. III, 14, 18, 21. non omittenda fabula iucunda de dilemmato, quo Tisias contra Coracem, Corax contra Tisiam usus esse dicitur Prol. Stas. IV. 14; trans- lata etiam ad Euathlum et Protagoram Gell. V, 10.

187, 4. verba de qua — demonstravimus nec bene Latina sunt, nec solet Cornificius tam accurate sua citare. 10. frequentatio ea- dem est atque enumeratio, de qua iam ad II, 47 egimus. hic addimus indicari eam a Quint. IX. 2. 103 'multa — Rutilius Gorgiam secutus — et Celsus — posuerunt schemata: consummationem , quam Graecus Sia).- \uyi\v vocat , cum plnra argumenta ad unum effectum deducuntur . vo- cabulum Graecum corruptnm videtur ex tiu).u.).o-/luv. eadem ap. Ari- stot. Rhet. III, 19, 4 avauvj\Gig est, ap. Theon. 181, Apsin. IX, 547 dvuv.8 cpuluCcoGtg , ap. Alexandr. VIII, 439 et Zonaeum 675 ovvu&qoic- uog, fit autem vel omnibus colligendis argumentis, vel ex parte. quod praecipit Anaxim. 48, 9: %Qrj Ss v.al tiuqu usoog ivuarov tou loyov ituXilloyuv, fecitque hoc fsocr. VII, 32: 'cpcaious&u -/«o itQcoTOV usv Ttuou tcov V.VQLCOV trjv ^coquv XufiovTSg v.ts! (iiiiili- ciiirigi- ib. 24 dov- rcov fisv HquvIsl tcov wqlcov , sensu enim cassum, quod volgo legitur

304 NOTAK.

d. u. HacniXeiddtv) fecil etiam Demosth. Wlll, 215 Bqq. ubi of. uotam Weberi, Cie. |>. I. Manil. 49; in universum lii frequentatio ab Isaeo VII, 13 Bqq. a DeroOBth. \\l\, 108, XXVII, 17. is. |.\ I, 45, 46, Cic. p. Quint. 86 Bqq., <\ qua enumeratione intellegi potest, quod fueril argu mentum deperditae partia $ 85, p. Ciuent. 125. freqn, cum permutatione (ctnv ri)i< nXaeikcetos) laudatui ex Byperidea or, contra Demadem ab ,".:<, Apain. IX, ">1T. — i •.. Buae pudicitiae alienae. haeo eodem modo componuntur a Cic. p. Cael. 12 parcal iuventus pudicitiae Buae, ne Bpoliet alienam . 19. quae Beparatim Buspitiosam. Cic, Part. i": veri Bimilia - etiam >i videntur esse exigua per se, onultum tamen, qnom Bunt coacervala, proflciunt'. add< Va, Beg, 156,

3 — 7, qui frequentati sm aocusatorie propriam esse monet, 21. per

Bpi< n.iiii Bic Cic. p, Tull. ."».") iit t .ni perapicuam quam paucissumis verbis agam, dubitari hoc potest, recuperatorea utri oppugnasse videantur: qui ad illam villam venerunt, an qui in villa manserunt?'

188, i. omnia quae inde ab h. I. enumeranlur usque ad 180, ^ re

petitio Bunt eorum, quae Cornif. ex] ii II, 3 12, t\ el commo

ilu in - adtenuatissumae. adhibe Cic. p. S. Rosc. so — 88. — 7. aeque faotum, quod opua non fuerit recte abesse codd. Erf. el Duisb, existunial Schfitz: al non magia Bupervacanea Bunl quam illa ap. Cio. de or, II. 296 memoriateneo -dixiaseme, cum ceteria tuis laudibua hanc esse vel maxumam, quod non Bolum, quod opua esset, diceres, •s,,i

.'ii.mi , quod non opua easel d diceres , horaoeoteleuton effecit, ut verba

in optumia libria exoiderent. desiderantur enim illic, quod Schfitz i al

tendit, etiara verba ad maleflcium'. n. quod et perficiundi in c

pluribua lilni> ii< .ii invenitur, valde placuil Brneslo, immemori acilicel distributionia 11. 6 i :<:<, 7, 12) expositae. ordo antera cnr hic invitia li bris muletur, non idonea causa est, quod illi. invenitur alius, nam plura ex hoc lilno exempla afferri possunl converaae enumerationis. 13. in

i|)>o malefici loco Bcribendnm Fuit, quom prnecedat: si — iste visua esl iu ." 1. ..■". in 'i"" ''sl occisio facta ul alter conspectus, alter auditua in eodem loco Buspitionem de reo motam conflrmet. in ipso maleflcio quod volgo legebalur, dictum, quaai non lum solum vox illius aliquid probare possit. 17. argnmentis certis coaluisse existumavimua in argumentatis, quod optumi codd. offerunt. celerum miretur atiquis, Oreliium Becjusisse argumentis', quod giossema haberet ortum ex altero (ipsius Bcilicet "[lini""'-) : tormentis; oblilus erat auperioruni II, 9, sqq., nlii lestimonia quaestiones argumenta rumorea tractantur ant pro reo ant contra eum usurpanda.

189, :.. qni maleficia apposnerunt, male explicuerunt omnia, qni- bus Bcriptor probabiie collationem signum argumentum locos communes compiectitur ; ijui maleficio, vereor, ut sic ne Latine quidem lucuti sint, praeterea haut apte dicuntur maleficii signa argnmriiia <■!<;. in niale- liiiuni convenire; inter ae convenire ea oportet, ut manufestum sit male- tuium. necesse est ex superioribus iteratum esse videtur, indeque nata lectio deteriorum codd. 'posse'. ail sententiam cf. Cic. p. S. Rosc.

NOTAE. 30.3

02. — 6. vehemens est haec exomatio. ut ait Cic. Part. 59 'fre- quentatis firmamentis orationis et breviter expositis vim est habitura causa maiorem'. 9. expolitio voeatur a Theone 152 sqq. s^SQyaoia, signi- 54

ficatur a Cicerone Or. 137 'sic igitur dicet ille, quem expetimus, ui vorset saepe multis eadem et una in re haereat in eademque conmoretur sententia' nec alienus ab hac re Seneca Contr. IV, 28 extr. 'habet lioc Montanus vitium: sententias suas repetendo corrumpit: dum non est contentus unam rem semel bene dicere, efficit, ne bene dixerit et pro- pter hoc et alia — solebat Scaurus Montanum inter oratores Ovidium vo- care; nam et Ovidius nescit, quod bene cessit, relinquere'. 15. aliis

verbis. ut Demosth. XVIII, (53, 64, GO, 60 diversis verbis eandem re- petit interrogationem. exemplum malae expolitionis inveniinus ap. decla- matorem pro domo 97, 98 an ego poteram — earitati anteponit suorum , quae iuscite transtulit ex Sestiana § 51.

190, 12. in qua est adiectum non intellecta verborum constructione; 55 quod exemplum subinngitur sapientis secum deliberantis, SiaXoyiauov exhibet, de quo cf. Iul. Rufin. I, 20.

191, 2. qua re loquitur — fugiet verba a Schiitzio iure reiecta suut; volgo ita efferuntur, ut sapiens adhuc ipse loqtiatur, at in optumis codd. fugiet legitur, non 'fugi' ideo ex it recipere debuimus ergo. quod autem Schiitz statim traducendo dedit pro tractando, vehementer falli- tur, ut liquet ex 189, 14. 7. et prava ratione feeimus ex 'provo- eatione ; sic supra est 189, 18 qui bonis erit rationibus praeditus'. —

13. eadem res — exsuscitat ione 'glossator ali(juis adiecit repetitio- 56 nis formulam , qua facile caremus'. Schiitzii hoc est iudicium haut du- bie verum; reliquit autem set, quod item interpolatoris est, adiectum scilicet, ut aliqua coniunctio efficeretur sequentium cum emblemate.

192, 3. de qua conclusioni nomen est. haec distinctio intem- pestivaest, sequentia (6) ergo — sententiarum generalem sententiam habent, ubi de certa quadam et peculiari expolitionis forma agitur, deinde (9) igitur septem partibus tractabitur numerationcm ineptam, de- nique 10 ut scire possis — tractetur plane falsam sententiam, qui- 57 bus enim, ut infra 194, 7 ait, 'multo maxume exercemur ad elocutio- nis facultatem ea facilia esse non possunt. onmia ista molestissume tur- bant coniunctionem praecepti cum exemplo. VV. DD. tamen intacta reliquerunt exceptis (vs. 5) 'in hoc libro — nomen est', quae ceteris etiam tolerabiliora sunt. Hermog. Prog. I, 22, ut Aphthonius, easdem fere partes %Q£i'aq facit, cuius plane diversa tractatio est ap. Theon. 201, 206. expolitionis exempla praebet Cic. p. Mur. 61 — 66, p. Cael. 39 — 42, de prov. cons. 29 sq. Cat. II, 14 — 16 nonnullae partes eius inveniuntur ap. Dem. XVIII, 309—312, Cic. p. S. Rosc. 109 sqq. in Cornificiano exem- plo res simpliciter pronuntiata legitur vs. 12, ratio subiecta ibid. res du- pliciter pronuntiala et cum rationibus 16 sqq. contrarium 21sqq. simile 193,

6 sqq. exemplum 11 sqq. conclusio 194, 1 sqq.

193, 1. vehementer est iniquom — non dare. usus ea sen- tentia est Cic. Phil. XIV, 31 et p. Sest. 47 'nesciebam, — quom esset

CORNIFICIUS. 20

306 N I » 1 A E.

omnibus definita mors, optandum eese ul vita, quae Becessitati deberetur, patriae potius donata, quam reservata oaturae videretur?9 pergil Cio. il»i«l. praeceptiouem hanc Bequi, ul \el l><<ii afferat exemplum § 1S; (4110 ad miriflcas ineptias Pseudooioero de dom, $64 abutitur) Bimilitudinem quo- que nun Longe remotam adhibel § r> >i mihi in aliqua uavi — ut cete- ros conservarem, (e oontrario Pisonem facit Btatuentem de sapientia of nck) p. s.-.-t. 23.) r>. in qua — contineLur. Bimillume Cic. Ph. V, ui potest oognatio ulla propior esse quam patriae, in qua eliam paren- - oontinentur?'

58 194, 1. cotidie magis enitesoit, of, similia ap. Cic p. Mai oello 11, l'li. Xl\, 33 Bq. — 8. qua re oonveniet - • Beoundo. haeo vel ineptissuma distinotione inter 'adhibere' et 'uti' produnl alieaam originem, praeterea male dictum est extra eausam, ubi requiritur ex- tra veritatem el addito i n exercendo plane abundat; tum oon erat,

cui de argi mtatione librum Becundum laudaret, denique tota admonitio

incommoda, postquam Bcriptor pronuntiavit Btudiosos i>>'i expolitionem maxume exerceri ad elocutionis facuitatem: recte igitur iam Schuts haec inierpolatori tribuit. 12. oonmoratio illustratur a * io. de tjr. II, 202, «jiiint. \, L2, \. Bermog. n, 18. 266, 23 rafs. — intfiovatg itp cov iaxvousv nQuyudxcov xqwus&u, Lunlat idem Demosth. XIX, 03. commo ral inem excusat Antiph. V, 46 — urj uot dx&sods, dv vuug nolldyiiq zavzd StSd^co. ii>. etsi scriptor Lpse dqIU apponere exempla, eltabi- mus tamen Demoath. XIV, 3, 7, 10, 14, 37; XX. 56 (ubi orator prae- dicit] Ln quo Bolo argumento adversarii commoraturi sint) XXIV, 9, 16, 55, 58, 72, 7 1. 77, 90, 102, 194, 207 Bq. ef. de ea re etiam Theonem I, 150, iterumque Bermog. n. 18, 361. — 20. utraque contentionis for- ma ab Anaximene tractatur 52, 13: dvzi&szov usv ovv iazl zo ivuvziuv zr)v ovouuaiuv dfia x«l zr)v Svvutitv (sentt utiam) zoCg dvxtycsifisvois fyov 7] zo szsqov zovzcov. exem j j I < • 1 1 1 1 1 1 maxuma turba possit excitari, sufficiat taiu.ii laudasse Dem. I, 47, VIII, 16, XVIII, 205, XIX, 141, XXI, 61, 73, XXXIV, 12, 35, Cio. Verr. II, 5, 38 p. Sull. 14—20. resti- tuenda est contentio ap. Ljsiam VII, 12 sic: o zi -/.sqSos iysvszo zco dcpaviaavzi xal rjzts ^rjfiiu zco nsQinotrjouvzi, volgo legitur notrj- auvzt.

59 195, 5. de similitudinis formis et causis cf. Cic. de or. III, 157 sqq. obiter eam tangit de or. III, 205, Or. 138; discrimen inter similitudinem (nuQU$o\r)v) imaginem (slytco) exemplum ^nuQuSstyuu) explicatur a Mi- nuciano IX, 604 et Cic. Inv. I, 4'.), qui pro similitudine appellans colla- tionem haec tria Bubiungit comparabili; nuQu(ioXr)v similiter atque Cor- nif. dividit Polybius Sard. VIII, 012, alia ratione Trypbo 750, Cocondr. 793. — 6. ea sumitur aut ornandi causa aut probandi. haec sola commemorantur a Quint. V, 11, 5. — 12. adiectum est per con- trarium anticipatione incommoda, quom infra (21) legatur dictum est autem per contrarium, ubi deinde hic modus pronuntiandi explica- tur. eodem pacto intempestiva ista mentione peccatur postea ter; qui ea 190, 2, 12, 197, 4 intulerunt, offendebantur concisa causarum similitudi-

NOTAE. 307

nis descriptione 195, 11, 196, 3, 11, 197, 3; ergo aliquid apponendum esse putabant, quo fieret tolerabilior ea brevitas orationis. modus autem per contrarium significatur a Quint. V, 11, 26: 'solent — fallere simili- tudinum species , ideoque adhibendum est his iudicium: neque enim, ut navis utilior nova quam vetus, sic amicitia' etc. ex Cic. exemplum si- militudinis per contrarium prolatae afferimus p. Planc. 68 'dissimilis est pecuniae debitio et gratiae' etc. ac contractius Ph. III, 2: 'certus autem dies non ut sacrifici sic consili expectari solet adde Aeschin. III, 158.

196, I. ut paulo — asserebatur. talis citatio exempli, quasi id non ad tpsam hanc similitudinis formam, set ad alius cuispiam rei illustrationem pertineat, vitiosa est, insiticiam esse vel ex usu verbi as- serebatur probari potest illa aetate nondum hoc sensu usurpati. non minus prava est lectio omuium editionum inde a Victoriana dissere- bamus, quae in nnllo codice obvia tamen Schiitzio causam sola prae- buit, cur hanc annotationem repudiaret. 3. quodam modo huc referre licet Quint. V, 11, 24: admonendum est rarius esse in oratione illud ge- nus, quod sIhovcc Graeci vocant — quam id, quo probabilius fit, quod intendimus: ut si animum dicas excolendum, similitudine utaris terrae, quae neglectai sentes ac dumos , culta fructus creat — ex hoc ge- nere dictum illud est Ciceronis: 'ut corpora nostra sine mente, ita civitas sine lege suis partibus ut nervis ac sanguine et membris uti non po- test' (p. Cluent. 146). — 9. ergo sumptum est probandi cau- sa. postquam explicavit, quo modo probandi causa dicatur simile adhibitum esse, ratione plane caret hoc additamentum. 15. sum- 60 ptum, quo omisso deerat indicatio consilii , quo utitur orator in usur- panda hac similitudinis forma, recte a Schiitzio additum est. 20. ami- citiae studio et otiosum est post verba 'tantum benivolentiae' et mem- brornm concinnitatem tollit. exemplum similitudinis per brevitatem dictae praebet Dem. IV, 26.

197, 5. uti citharoedus — eicitur. fabula narratur a Luciano, Euangelum Tarentinum infelicissume ausum esse certare Pythiis cf. n. dxaid. 8 sqq. cuius loci commode admonuit Halm. Anal. Tull. 53. — 18. industrius expectatus respondet superioribus 'magis expectatus' quod postulat forma collationis , in qua 'proposita similitudine paria sunt omnia relata . hoc non reputaverunt , qui 'inlustris' ex deterioribus libris recipiendum, et expectatus' eiciendum esse opinati sunt, Oudendorp Er- nesti Schiitz. 'industrior' ex Catone laudat Priscian. III, 108. similia ex coll. sunt ap. Demosth. II, 21, III, 33, IV, 40, XXIV, 208, ap. Cic. p. Sest. 24 ut si gladium — contrucidaverunt' ibi postrema inde a ver- bis ita cum hominibus' etc. si sola essent posita, brevitatis exemplum offerrent.

198, 2. alterius inertiae artificis alterius stultitia simili 01 ratione conlata. haec inertia est, cui ante oculos ponendae adhibe- tur citharoedi stultitia , artificis ab interprete profectum est, qui non videret homini nobili hic descripto inertiam, alteri stultitiam tribui. cf. Halm. Anal. Tull. 1. c. 3. verba — adcommodata. oe pronomen

20*

M)* NOTAE.

desideres, cf. Bupra 90, 9 quibua ex rebus laudem ronalituerimus, ex eonurariis rebus eril vituperatio eonparanda. 16. terrestria el ma- ritimae ut legatur, flagital concinnitas, qua hic qainque praeterea pa- ria compoiiuiiiiir : ceelestis' aalum videtur cx interpretatione cete Bervata in hp, recte deleta in e7r.

100, :i. dooere. accuratiua cral probare', quo Bupra solo utitur. |i;iiillo ante venari non aptnm est, nbi effectua investigationia notari de- 62 bet, ~. exemplum. de bo of. Cic. Inv. I, 40 exemplum csi , quod nni auctorilale aut casn aiicuiua bominia aut Degoti conflrmat aut inflr- lnat'. 1'art. 40 maxumam faoit Qdem ad Bimilitudinem veri priaaum exempium, deinde introducta rei similitudo. adde Anaxim. ;J0, 15. cum imi. Speng. el Amlm. III. 2, laoor. I. 34. exemplum, quo Cic. ntitur per contrarium, esl p. Sest '■>>' quid enim Bimile fuii in Metello deinde suam cansani per liauc disBimilitudinem illustrat: inepte imitana ea acriptor or. ad Quir. posl red. 6 depreeationem Melellorum comparavil cum depre calione C. Pisonia el Q. Cieeronis. ap. Demosth. vide XVIII, 310, XIX, M0, 271, XXIV, 133. ap. Cicer. praetei 1. raodo laud, p. Mur. 68 sq.

— praeteril i ' ccnocp&tyuaTog ab bistoricia memorati nt expt. Orelli.

— ti. exempli exemplum afferri posse idem V. D. Bine causa negat: quom exemplum bic >it rhetoricum vocabuium, oon intellegitur , eur id ,\ nplo secundum volgarem notionem aic dicto probari aequeat. 19. iaaago deauutor a Cic Inv. I, 10: 'oratio demonstrans corporum aut iiaiiiraium Bimilitudinem , nec alitex Quint. V, 11, 21, Berodian. VIII,

610, Miimc. I. c. Bupra IX, 603. iria 1. fthet. III, 4, 1 imagiaem a

translatione (latiore aensu, nl complectatur permutationem) sola compara- tivac particulae adieetione differre docet.

200. i. aspecto venenato quod esl in libria optumia, fortassere- tincri poterat, Biquidem sic exprimitur ^dayicivog ocp&cduog; etiam Bpi- ritns rabidus h. c. rabiosi. tenuimua tamen alterum ttt natiurae magis consentaneum. 6. in universum recte iudieat Ern. de hac imagine, rei- ciens ore attingere: nam nec Bensnm commodnm habel el lollit aequa- litatcm anicccdciiiis el consequentis: in primo snnt tria: dentea adspectua spiritns: hic ergo jiaritcr tria esse debent, quamquam cum aliqua varie- tatc: fauces dentes lingua'. maluimns 'faucibus notare, de inlinilivo Er- uesto assenliendnm fnit: quod enim Orelii volgatam tueri posse sibi \isns est invento 'quem ore' in cod. t — est etiam iu muliis aliis — non re- putabal 'attingere' debile esse post 'afflarc' nec altendit , quam insuaviler pronomine constructio interpelletur.

201, l. cum domo — anfertnr. \totum hoc ridieulam emblcma nos seclusimus' ait Orelli. at ridiculum homiuem sic describi vitium non est, nec a verisimilitudine abborret, primiuu exedi illiim (cf. Ter. He- aut. III, 1, 53) ab hostibus, deinde exinanila domo abripi pro servo. si quid ridiculi liic est, haeret ea vituperatio in libris, qui habent 'nt

(53 eomedatur aufertur'. 3. ecfictio aput Hermog. Prog. 47 Tlieon. 239 est tncpQccais, ap. Aquil. Rom. 8icixvnco6ig ; tractatur a Quint. V, 11,24. exemplum Demosth. vide XIX, 314: Ciceronis multa sunt, iit Verr. II, 2,

NOTAE. 309

168; in Pis. 1, 25. p. Sest. 18, 19, ubi sic praeparatnr effictio: 'quorum (Pisonis et Gabinii) per deos inmortalis si nondum seelera volneraque iuusta rei pnplieae voltis recordari, voltum atque incessum animis iutue- niini: facilitis facta eorum occurrent mentibus vostris, si ora ipsa oculis proposueritis'. 10. notatio rj&onottcc dicitur ab Hermog. 44, sqq.

XC(Qay.tr]QiaiJ,6g a Rut. Lup. II, 7, qui Lvconis affert notatiuiiern ebriosi praeclaram, Cicero de hoc ornamento orationis agit Top. 83, Or. 138, de or. III. 204; Quint. VI, 2, 17. exempla suppeditat Cic. Cat. II, 20, 22 p. Mur. 38, 51. iu Pte. <i7, 20, 22, p. Flacc. 11 sq. Pli. II, 105. nec Dcmosth. talibus caret, cf. II, 15 — 20, XXI, 204. — 12. ostentatorem pecu- niae gloriosum fcciinus ex vestigiis codd. quod cnim Ern. cx uno Lipsiensi duxit, 'ost. pecuniae' scquentibus aliis, hominem fingit divitiis snis inflatum, 'gloriosum' demum accedente uotio existit divitias sibi falso tribuentis. adde, quod infra 204, 16 respiciens ad hanc notationem glo- riosi se ait exhibuisse.

202, 6. falso interpretamentum adiectum est ad 'fragile choragium gloriae' in codd. melioribus, deteriores habent falsae non miuus super- vacaneum , quom non nisi falsa gloria requirat tale praeconium. s. ut diligenter numereutur intellege 'servi quorum tantus numerus esse simulatur, ut unus iis lustrandis non sufficiat in seqq. (9) additum ha- bent quidam libri 'hominis' et 'plures' quae vocabula ab attentis lectori- bus non desiderabuntur. 12. levi transpositione huic loco medendum fuit: splendide dum pro 'dum spl.' hospites veniunt hominis splendida promissione allecti, quo magis fit ridiculus , quom eos sordide accipit, non tantopere explodendus, si nulla facta iactatione liberalitati illorum parum responderet. 'splendide invitare' eadem fere ratione dicitur ac 'prolixe promittere' Cic. Fam. VII, 5. 'benigne invitare' Fam. IV, 13, alia.

203, S. sodalitium hic est convivium a sodalibus institutum, ut 64 apparet ex verbis 'perspicit argentum — visit triclinium stratum'. quod Ern. visit deleret, nulla erat causa. 1". postero die soli 7tpz praebent,

at supra 188, 15 epn cum multis aliis 'postero die titubanter — locutum'.

204, 2. angiporto tuto opinmi habent codd. tuto indicat diver- sam terminationem vocabuli , in aliis enim libris 'angiportu', in aliis *an- giporto' legebatur, inde faciebant deteriorum codd. dioQ&tazcd 'tolo'.

10. nos Samiis dc I ecta bimu r, h. e. fictilibus, ut volgo constat. cf. suavem Cic. aarrationera p. Mnr. 75. 20. sermocinatio, qnam Aq. 55 R. ethopoeiam appellat, significatur a Cic. de or. II, 328 'festivitatem habet narratio distincta personis et interpuncta sermonibus'; plerumque cum no- tatione confunditur, cum conformatione eam coniungit Quiut. IX, 2, 29 sqq. fictiones personanim diceris: de nostro loco cogitare vidctur, qnom ait sunt quidam, qui has demum 7tQOGCQ7i07ioiiag dicant , in quibns et corpora et verba fingimus, sermoaes hominum assimnlatos dicere ntcdo- yovg malunt, quod Latinorum quidam " dixen.nt scrmociuationem : ego iam recepto more utruniqiie eodem modo appellavi; nain certe sermo fingi non potest, ut non personae sermo fingatur .

205, 1. cxcmplo hoc sermocinatioois exornatnr narratio rei vere La-

310 NOTAl

rini al> Oppianieo commiasae, vide Cio. p. duoat, 25. — fl. qui non milii praesto foit magistratam scilicet gereati, of. Cic. 1. e. 'per U lam I. Sullae \iiu atque victoriam Larioum in summo limore omnium i-uiii armatis aih >'i,i\ it , quattnorviroe , quoe municipea recerant, eastalit, i Sulla el ali>>.-> praeteri i dixit'. 13. qnin illum

iu plerieque noni inimici praemillitur at llle |>i<> i|in> Orelli

nialit at i-t>- per ->• quidem primae familiae leotionem

••iiiin bominia «-t <v Bententia agnoscitar et ->>ii>> \">i- satia disungai potesl b supplicibua feminae rerbia, 13. non abibo inpple antequam ille mibi produeatur in oonspectnm*. of. Cic. Verr, II. 1. ">l metua eral eummna: i|>-<- enim lyrannua non discedebat loogias: \>>lia gentum — expectab 16. Gorgiae pedieeco scri

l>-iinu- , lectione < ■ > ■ i u- i . i |>>>li->-> >■ certe non . • j » t • • adioitur no-

niiiii app - iin tiuii.-ni alliint. cf. Calull. X, 27 'in.uir,

inquii pui

200, l. p cum Beqtiente verbo oopulatura

alanc bo< mntaiu lectum seasu caret. correclionem

i: , Vf 8, 20: 'eel obi >'-t frater? praeato adeat'. i. iudii io iii> .'uii oontendere non \ i -. etiam li>»- eonvenit ia oarra- lionem a|>. i i> . p. Cluent. 25 ai> eodem (Sulla) -ii>i essc inperatnm, ut \ illuin, qai ribi delationem nominis et capitia perioulum ostenta

ral — el alteram Auriura et <iu- C Qlium — proscribendoa interflcien- dos>|n>- < ui aret .

207, 1 loogi aua i. e, talem orationem: • j n i < I putamna illos dictu i, m bo< i jiiim illiiniin aermo. rerbs deinde anbicere

m iii a>Kli ii.-> aententia nec eouatruetio patitur. 7. conforma-

tio traotatur a & l ip 15, Part. •">■">. et de or. III, 205 personarum ftcta indnctio \>l graviasumum lumen angendi : i omissus orator non

■ t rem puplicam loqnentem oec ab inferia excitabit. iilud Hermog. Pro^. I, 15 ngoaconoTtoituv, ut Kutil. Lup. II. *>, Aquil. Kom. I, 3; boc tldiokonotiav appeilat. nooGcononoiiav trarlat Aristot. Klnt. III, II. 2. etiam Demetr. IX. 100 Bq. nctaa personarum oratioaea pleriqne te bno-

jilii yj&onotucv nominant, ut Apsioea IX. 545, qni exemplam Hype- ridium affert, Alexand. VIII, 440, Pkoebamm. 500, riber. 537, Zon. 676. otramqae genas Ulnstratar a Quint. VI, I. 25: IX. 2, -"• sqq. exemplum loqnenlis •. Cic. Cat. I, 1* p * < j » n 1 i p, Planc. 12, excitati ab

inferia [>. CaeL 33; cam oratione Bruti cooferatnr comparatio a Cicerone instUuta Ph. III, 8, aqq. Demosthenica vide I. 2, VIII, 35, XIX, 66, \. -• Iiiii.um III , 257.

208, 4. in pluria res. eae res, qnae oppooaatar amplificationi et commiserationi, non possunt mutae >t iaanimae dici; Bunt partea orationis,

G7 iu quibus confirmationi locas non inepte datar. 7. sigaificatio apat Graecos scriptores t(iq>aoig est, "nec alio nomine utuntur Aquil. Rom. I, 5, Quint, IX, 2. til. cf. etiam VIII , 3, 83. .hic duas formas constituit : 'alteram, quae plus si^nifieet quam dicit, alteram, quae etiam id, quod non dicit'; illic eandem distinctionem diversis verbis profert, in univer-

NOTAE. 311

sum signifieatio describitur a Cic. dc or. III, 20*2, Or. 139, Tiberio VIII, 543, qui exempla laudat ex Dem. I, 12, XLV, 84. Tryphone 740. quam Aristides IX, 387 appellat tiLcpuciv, plane alius generis est. s. exu- peratio idcm est atque superlatio, abcisio non differt a praecisione, de ambiguo quoque et similitudine supra egimns, redit nunc eorum mcn- tio , sct ita, Ut significationi serviaut. exuperationis exemplum vidc ap. Cic. Phil. II, 63, iam adhibituin a Quint. VIII, 6, 68. — 11. testum ex k recipi, cf. Plin. H. N. XXXII, 7, § 26. — 12. de ambiguo multa habet Cic. de or. II, 254 sqq. praeterea Quint. VI, 3, 47: VII, 0, 1 , et de vitiosa ambiguitate VIII, 2, 13. singulare genns ambignitatis in con- iunctionc aut disinnctione vocabulorum situm tractatur ab Sermog. n. svq. 186, undc libel uonnnlla huc transferre: i\ rrjg cvv^iatcog — dv.oXov- &i'a cvyxtifiivrj llIv aXXo SrjXoi, SiuiQOviLivrj St aXXo iucpui.'vti olov cprjurj r]v, oxi avvtcriv 6 nuzr\o Trj xov vlov yvvcav.i- uoi%6v v.utuXu- fiiov iyv.fnuXvfiuivov 6 viog dtprjnt v.ul dnov.r\QvaasTca vno tov nu- tqos' sqsl yaQ * onov v.ul xov llolxov Xufioutvog ifiocov • co ttutiq' av Si r]g — oi'duuov\ tco yuQ llol%co v.ul xro tiutql nQOOxt&iv tv&iotg to ' gv Ss r)g' xfj cvv&ictL xr)v tucpuciv iSrjXcoct, xr)v uacpdXtiav Ss i'xsi dno xov 'ovduuov.' hoc argumeutum a Polemone sophista tracta- tum erat, cf. Philostr. V. S. 233, 0, ad quem loeum debueram hunc Hermogcnis apponere, etiam Apsin. IX. 534. praeclara exempla ambigui ap. Cic. sunt p. Flace. 43, 51, p. Sest. 8 extr. de pr. cons. 9. — 20. per consequentiam. in hanc proprie convenit significationis notio. cf. Quint. VIII, 2, 11 et Cic. p. Quiut. 14, p. Cael. 00.

209, 2. Graecum fontem huius exempU Victorius Var. Lect. XIV, 10 indicavit, legitur euim ap. Plut. Sympos. Qu. II, 1 usuvr]ut%-d as xco $qu%lovl dnouvxxoutvov. — 3.per abcisionem. cf. supra 170, 16 no- tata, ubi idcm exemplum praecisionis affcrtur, quod hic abeisionis. quam autem Anonym. n. c%. VIII. 650 dicit dnoGLOjnr\CLV, potius nuQaXsiipLg est, ut exempla docent Dem. XXV, 8 ex quo vs. 10 nQOrJxs legendum, et XXI, 15. alia ratione peccat in definienda reticentia Zonaeus 677 et alter Anon. 702. 6. per similitudinem. poterat addere 'et exem- plum nam huius modi est, quod statim additur: 'noli Saturnine — Grac- chi' et notissumum illud 'Dionysius Corinthi.' 13. brevitas ap. 68 Graecos scriptores Alex. VIII, 450 Phoebamm. 505, Anon. 656, 701 ini- TQOxacuog est. etiam ap. Aquil. Rom. I, 6, ap. Cic de or. III. 202 per- cursio; ab Hermog. n. IS. 299 tractantur al nvv.val v.ul Si' tXcr/iGTov s'gaXXuyuC, exemplum est Dem. I, 12, et quod laudat AIl-x. IX. 118, quibus addatur XIX, 76. — 15. via, quae hic describitur, aecessario Ly- simachiam ducit, quam rem Spengel nobis indicavit. 10. 'appulsus', quod Auratus proposuit, nemini displicuisse videtur quamvis otiosum vo- cabulum et brevitati contrarium. nos ex monstrosa optumoram codd. le- ctione sulsus Sestum dici coniecimus, plerumque cum Abydo coniunctim memoratam cf. Meineke Vind. Strab. 200.

210, 1. exemplum vehementer corruptum duplici medicina transpo- sitione et singulorum verborum correctione sanare tentavimus. remanet

312 NOTAE.

Lamen difficultas, quod Sulla dicitar consul factus esse, non dictator. cf. de liac re censorem Cie. Schutziani Ally. Littztg. 1805, p. 302. 7. demonstratio SicttvncoaLg vocatnr a Theone I, 220, qui exemplum adumbrat simile ei, quod liic est, Alexandro VIII, 450, ubi legendum videtur Sicttvncoaig S' totiv , otciv duct nQoaconcov ycai nQuyudtcov nu- Qctycoyr)v (pro nctQaavvuycoyr)v) nOLrjodutvoi ur) tovg Xoyovg uovov dXXct v.ai td tvtQyrjuutu (pro ivuQyrjucttct) y.ui td nd&rj y.ai td tiSrj Siutvncout&u. exempla deinde affert Aesch. III, 153, Dem. XIX, 65. adde Tib. 571, ubi laudatur Dem. XVIII, 108, et Caccilii mentio fit, qui Siatvncoaiv posuerit iv toig tfjg Sictvoictg oxijuaoiv, Zonaeum (»78. Bermog. n. tvQ. 140, 15 StatvncooLv tov nQdyuatog appellat Sia- oy.tvr)v, Rutil. Lup. I, 20 ethologiam. Cicero eam de or. III, 202 etPart. 20 describit, breviter attingit Or. 139. Quint. IX, 2, 40 tradit a quibus- dam Dominari vnotvncooiv; VI, 2, 29 autem cpavtuoictg a Graecis lias imagines rerum dici, VI, 2, 32 ivctQynctv appellat 'qnae a Cicerone illu- stratio el evidentia nominatur'. videtur Part. 20 spectare, ubi Cic. illu- .strem orationem vocat, (unde suspiceris, etiain aput Quint. legendom esse 'illustris oratio',) et Top. 97 narrationes evidentes'. quom ita verbis — videatur. similitcr loquitur llermog. I, 49 Sti — tr)v tQur]vtCav Sid trjg dv.orjg o%tS6v tr)v oipiv ur}%ttvdo&ai. II. haec narratio non plane eongrnit eum Plutarchea Vit. Tib. Gr. 17 sqq. — 13. iste. Nasi- cam dicit, cf. Plut. 1. c. 19. — 14. evolat e templo lovis, ubi se- naiiis consederat. aliud narral lMut , apul quem Nasica fmstra cohorlatus consulem, ut rei publicae subveniret, tyrannum tolleret, avanrjSrjaag — inei toivvv, ecprj, nQoSiScooiv 6 ctQ%cov tr)v noXiv, oi. fiovXoutvoi toig voung florj&eiv dv.oXov&titt , %ui tuvtu Xiycov uuu v.ui to v.QuontSov tov iuutiov &iutvog tni tr)g v.tcpuXr)g i%coQtL nQog to KanttcoXiov. accuralins etiam Appianus senatum eo die iu templo Fidei Lradit congre- galum fuissc, de bell. civ. I, 10.

211, 2. liic quoque audacius agendum fuit, ul sententia emergeret lolerabilis cx monstris verborum. qnod ad rem attinet, similc narrat Plut. I. c.: avtoi (principes) — tcov SicpQcov v.citayvvuivcov vno tov cptv- yovtog 6%Xov tit v.Xdoucttu v.cti tovg noSag Xuufidvovttg uvifiuivov ini tbv Ti(Hqlov ciuct naiovttg tovg nQotttayuivovg. — 4. non con- venil cum admoniliooe fugae allerum hoc cnonne videsr respice inquam:

09 quam ob rem scriptor dedisse videtur: efusi sumns*. 9. aput Plnt. I.

c eliam Tiberius fngil el in fugiendo cadit bunii, tum ctviotdutvov — ttvtov 6 uiv iucpttvcog v.ui nQcorog tig tr)v xtcpuXr)v nutd^ag noSi SC- cpQOV llonXiog r)v UutvQrjiog tlg tcov avvaq%6vtcov. trjg Si StvtiQug ctvttnoittto nXrjyrjg Atvyiiog Povcpog, cog ini v.aXco tivi ctfivvvout- vog. huic igitur tribuitur, quod in Cornificii narratione uni eidemqne sceleris auctori.

212, 3. praeclare liber liac complexione et cohortatione concluditur, placetque in ea maxume animum allurn prodens consolatio 'alia meliora suut , quae multo intentius petimus in vita' ctc. quam a volgari rheto- ricae doctore frustra expectes. exitus nobilis dehonestalur assuto indice 'demonstratura cst cnim — exercitationis' (213, -r>) quem superiora 212, ('», sq. plane inutilem csse ostenduiit, alienum essc ab auctore vel Gru- terus sciisit.

INDICES.

CORNIFICIUS. 21

IVDEX AICTIIRIM.

Accius 60, 2.

Aeschines I. 70. 17. 180, 6. II. 70.

1. III. 1(5, 20. 144, 10. 181. 15. Alexander de fig. 97, 4. 167, 15.

210. 7. Anaximenes. 7, 11. 17, 2. 29, 12. 33,

15. 37. 12. 50, 11 el 16 91. 11

93, 3. 141. 2. 147. 11. [51, 1.

154. 14. 155. 18. 159, 20. 16 !. 17. Anonymns de fig. 209. 3.

— Seguerii 13. 13. 35, 15. 134. 3.

— tragicus Lat. 60. 7. 67, 12. 60. 15. Antipho. II. 146, 9. IV. 40. 11 V

14. 17. 30, 1. VI. 17. 2. Appianus. 210, 14. Apsines. 9, 11. 47. 5. 79, 1. 109,

10. 208, l*. Aquila Romanus. 155, 18 162, 7

166, 6 et 18. Aristides. 208, 7. Aristophanes. 181, 10. Aristoteles. 40. 7. 47, 5. 49, 12. 140,

4. 151. 4. 154. 8. 175. 3. 100. 10. Beda 172. 10.

Careinus. 106. 18. Cebes. 61, 20. Choeroboseus. 172, 10. Cicero Brut. 99. 10 (bis). Cicero de orat. 6, 6. 11, 10. 42. 14. 43, 11. Praef. XIH.

— Invent. I. 5, 3 et 5. 6. 13 et 19. 9, 17. 10, 8. 15, 4. 16, 6. 17. 7. 21, 12. 23, 16. 24. 13 et 17. 25.

5. 56, 17. 58, 19. 60. 10. 07. 0 et 14. 70, 12. 71, 11. 81, 16. 83, 5 (bis).

— Invent. II. 18, 15. 20, 5, 13 et 19. 21, 12. 22, 14. 25, 12, 15 et 18 (bis). 31, 1. 32, 10 (bis) et 11. 35. 8 (bis). 38, 18. 39, 6. 41, 6. 50, 3 et 7. 51, 5, 13 et 16. 53, 5 77, 2. 83, 3 et 5. 95, 11.

Ckero Orat. 162, 7. 172. 13.

— Partit. 20, 5. 21. 12. 25, 5. 04

10. 1 H. 17. 146,0. 152, 10. 210.7

— Topica. 17. 10. 33. 20. 45. i :,ij

11. 151. 4. Praef. IX.

— p. Balb. 44, 3. p. Caec. 15. 1. 1". 7, 9 et 18. 44, 14. 70, 12 181. 3. p. Cael. 163, 21. 102. 3. p. Cluent. 205. 1. Divin. 169, 10. p. Flacc. 22. 14. 36, 6. p. Font. 51, 13. p. Lig. 50, 7. p. leg. Man. 87. 5. 88, 2. 05, 7. p. Mil.32. 13. p. Mur. 185. 2. 102, 3. Phil. I. 144.

0. Phil. X. 126. 1. p. Planc. 195,

12. de prov. 44. 13. 81, 10. 88, 2. 90, 5. 95, 7. 165. 12. p. Quint. 102. 12. 157. 16. 107. 1:,. 187. 10. p. Rab. Post. 50. 5. p. Sest. 102,

1. 108. 3. 150. 20. 103. 1. p. Snll. 06, 4. p. Tull. 0, 21. 43, 7. Verr.

I. Praef. VI. II, 1. 78. 6. II 2 159, 20. II, 3. 178. 15.

Cicero de Fin, 23, 15. de Leee 2 1 3. Tusc. 59, 11.

— personatus de domo 16, 1 25 18. 139. 24. 140. 0. 145. 0. 100,' 8. 180, 5. 193. 1. ad o. post red 15, 3.

Cocondrius. 172. 16. 173, 7. Cornificius. Praef. V — XV. 20 12

et 19, 46. 10. 00. 12. 73, 12. 141. 15. Demosthenes. XVIII. 45, 17. 94, 1.

147, 10. 102. 7. 100. 4 el 8. 170.

22. XIX. 37. 19. 70. 17. XX 96,

II. XXI. 150. 13. XXII. 19, 15. XXIII. 89. l.XXX. 36. 7 XXXIV.

xxxv. xxxvm. 10. 15.

Dinarchus. 162. 7. Diphilus. 175. 11.

Ennius. 50. 7. 11 et 13. 64. 10. 65, 5. 67, 1. 69, 15. 142. 7, 9 et 14.

21 -

316

[NDEX RERUM ET VERBORUM.

Euripides. El. 19, 11. Med. 70, 6.

Or. 16, 2. Fortunatianus. 159, '-'<». Gellius. 17. 1. iso, 12. Hermagoraa Praef. X. 16, 17. 17. 2.

21, 12. Hermogenes. 17. II. 18, :;. 2J . 12.

39, li». 17. :.. 89, I. l 17. 11. 152,

Ki. L54.3. 159, 20. 180, 6. 208 12. Hiei onj mua Bd. Pi aef. XIII. Hyginus. 186, 3. Hyperides. 1 1. 7. 70, 3. 86, 12. 181

10. Lsaeus. l\ . 37, 10. \ 169, LO. VIII.

36, 7. 37, lo. XI. 97, L9. Lsocrates. \ l. 1.54, L8. \ II. 37, L8.

187, 10. \ lll. I 15, 9. 180, 6 IX,

94, 6. 95, 7. XII. 13, 5. B8, 2. L59.

20. W l. 96, 1 1. XXI. L54 i. _ aus. 7 1. 10. Lucianns. 197, 5. Lucilius 1 L3, 1 . Lycurgus. 30, B. 35, 8 Lysias. III. 50, 1 1 VII. 194,20. XI\ ,

17 XXX. 51, L3. XXXI. Mar< • llinn». II, 7. 51, 12 el 1 7. Minui inus. 51, 12. L51, 1. Ovidius 16, - 189, 9 Pacuvius. 61, ls. 62, I el 6. 63, L.

69, 12. 7i». io. Philostratus. 208, 12. Plautus. 61, 9. 168, L5.

Plutarchus. 210, 13. Polemo soph. 208, 12. I * . . 1 \ 1 1 i 1 1 -. Sardianu8. 195, 5. Priscianns. Praef. XII, Quintilianus. Lnst. or. III. 6, L3 sqq. 20. H. 11. IV. (i. 13. 8, 7. 159,

20. \. 151, 1. 195, •"» el 12. \ l. 7'.», 9. 210, 7. \ II. 15, 14. 23, 3. VIII. 17. 10. 172, 13. 17.-.. 3. IX. 132, 12. 1 II. 9. 1 17. II. 148, 2. 151, 1. 157, 12. L62, 7. 163,

21, L65, 12. loo.o. 180, 6. 187, LO. Praef, \ I. Bqq.

Rufinianus. 107, L5

Rufinus. Praef. Xlll 152, 15.

Rutiliua Lupus. 86, 12. I L3, I 1. I 17,

ls. 154, is. L62, 22. L63, 21. Seneca Controv. Praef. XX\ I. L07, I

lo.-., L2.

— Suasi 1 83, 17. Sophocles El, 49, 7.

— Oed. »'. 49, 11. Syrianus. 1 8, 2. 14, 7.

XII Tabulae. 20, L2. 46, 16.

Tacitus. 62, o.

Terentius. 65, »'»■ »'>'•', 13.

Theo. 13, 17. 36, 7. 69, L3. L92, :;.

Tiberius de fig. 150, 20.

Trypho. 172, 16.

Velleius. '-':'.. L2.

M. Victorinus. 0. 19. 52, 8.

Zonaeus. 209, 3.

I\lll \ KEHl .1 II VERBORUM.

ab Bcripto iudicare. 40, I.

;ih tuta ratione sententia est. 89, '-'.

abcisio. 209, 3.

abiectio. 10, L5.

abusio. 170, 1 I . actcedisset. .">'.», 8.

aetio. 100, 5.

actionem habere. 44. 7. actores rei. 150, 22. actuosus. 90, 10. ad al. inpedimeiito esse. 122, 2. ad diem venire. 22. 13. ad tribunos (sc. verba facere) 22 , 0. adcommodantur officia ad orationem. 5, 13.

adcommodantur partes orationie ad <.('

ficia. ib. adcommodatur Lnventio ad constitutio

nem. 28, 13. adfectatus. 157, 10, 101, 13. adferre fabulam in advorsarios. 38, 5. — legem in rem. 21, 0. adfertur nihil. 57. 8. adfines sceleris. 135, 5. adiectio. 100. 18. adiumentnm. 33, 15. 130. 17. adiumento esse rei faciendae. 77, 0. admirationes. 105, 10. adparatio. 12, 11. adprobatio. 35, 0.

IXDEX RERUM ET VERBORUM.

317

adrisio. 11, 1.

adsiduitas eiusdem literae. 142, 1.

verbi 142, 10. adsumptiva eoustitutio iuridicialis 21,

4, 47, 5. advorsum. 68, 12, 70, lll. aequabile ius. 85. 3. ex aequo et bono ius. 45, 10. aeriae baeae. 142, 3. aerumnae = labores. 180. 1. ag-enda dantur scripta. 22. 2. agere rem. 99, 4. 108, 13. Albenses. 72. 11. Alexander M. 158, 1. Alexander rhetor. 97, 4. 98, 7. aliena a causa. 71, 1. alienum est intercedere. 43, 8. aliquid, adverb. 7. 12. aliquis. 30, 17. 30, 17. 87. 11. 170. 12. aliqua certa persona. 1. 12. ambigua vitanda. 208. 16. ex ambiguo controvorsia. 18, 12. 42, I. per ambiguom signifieatio. 208. 12. amicus studiis. 144, 15. amphiboliae. 42, 13. Amphion. 70, 16. amplificatio. 23, 1. 73, 16. 104, 2. anceps causae genus. 6, 11». avev&vva eidpam habent. 52. 17. angiporto s. angiportu. 204, 2. ex animo agere. 108, 14. anni tempus = coprc. 32, 13. ante. adv. 9, 15, 20, 7, 31, 4. antecelli. 76, 17. Antonius orator. 130, 5. aperire de aliqua re. 9, 10, 79, 4. aperitur sententia. 39, 12. Apollodorii, 97, 4. Apollonius rhetor. 79. 9. rudere — appellarunt. 171, 10. apsoluta constitutio iuridicialis. 21. 14,

42, 1. argumentari. 36, 5. argumentatio vitiosa. 56, 6. argumentationis partes. 53. II. argumentationum dispositio. 98. 15. argumentum (genus narrationis). 12. 20.

— pars constitutionis coniecturalis. 33. 15. 37, 6, 188, 17.

articulus. 152. 10. artifici suspitio. 16, 8. artificiosus ordo. 97, 17, 98, 14. artificiosam dispositionem artifieiose

conmutare. 98, 14. aspectus venenatus. 200, 4.

— rabidus ib.

asyndeta. 35, 1, 43, 13, 83, 4, 98, 5.

at. 96, 11, 116, 5, 150, 19. atrox suspitio. 68, 4, 170, 19. attenuata figura. 134, 5, 137, 11. attenuatissuma vox. 106, 13. attenuatio literae. 156, 2.

— suspitionis. 29, 7.

— verborum. 140, 8.

— virtutum. 86, 6.

quae nil attinent = inutilia. 3, 13.

audaciter. 155, 9.

audita rei memoria. 84, 10.

augurum uominatio. 18, 6.

auspicari. 181, 12.

aut-aut, vel — vel. 58, 2.

autem. 70, 3, 171, 4.

barbarismus. 141, 12.

bipertito. 16, 20.

Boeotus Sicyonius. 125, 4.

brevitas. 209, 13.

cachinnatio nimia. 106, 2.

cadentia similiter verba. 142, 12.

cadere = accidere. 50, 6.

Q. Caepio quaestor. 19, 2.

— consul. 22, 9. Capitolinus mons. 172, 15. Cato orator. 130, 4.

causa = genus causae. 4, 17.

causa eadem. 9, 21.

causa et vita eonstat probabile. 20. 12.

causa posita. 6, 12.

causa similis. 9, 21.

causae exordium. 102, 14.

— genus. 6, 22.

— postremae partes. 98. 17. causae verae. 38, 14. causarum genera. 4, 9, 27, 8. cautio quando omittatur. 44, 14. cavetur legibus (abl. cas.). 20, 4. celebris locus. 32, 6. celeriuscule. 105. 12.

Chares. 132, 6. Cimber histrio. 115, 1. circuitio 174, 8.

eircuminspectare. 200, 5. 211, 12. circuminstare. 210, 10. circumlocutio. 174, 8. circumscriptio. 162, 7. coarguere rem. 33, 15. coetu primo condemnare. 181, 8. cogere = iubere. 98, 14. cogitare poenam. 134, 14. cognoscens sui. 151, 10. color. 165. 12. commendare genus. 96, 8. commoditas in dicendo. 11. 0. eommoditas scriptoris. 40, 6. commune argumentum. 66, 4.

318

[NDEX RERUM ET VERBORUM.

commune exordium, I 1 , 20. communioatio. I ■">'.'. 20. conceditux reo. 52, 1">.

• 19, 12. conoidil advorsarius. 34, 18. conoinna transiectio. I 12, I ">. concinnae elocutiones. 09, I I. conoisio 152, 1<». conclusio. ".">. 7. 171, I . concurrunl Bigna. <i'i. '-'. concursiones \ ocalium. I 12, I , conduplioatio. 166, L8. confessio advoreariornm. 15, 13. 16, i .1. :>.

conflcit causa deliberati m. B2 I i

conflnium genus. 139, I '•

, onflagi ata urbs. 135, 13.

. onfligere. !.">. 1 .

confliclari vilio. 76, 1-

conformatio. 207, 7.

. ..iiuliniii.il i- animi \ iiiinii cum i aosa

peccati. 30, I l. conicere causam. 17, 1.

. onieotura. '<7, •">. 17, II.

coniecturalis constitutio. 1", '-'• '-'•">. L2 29, I.

. oniunetio. 160. 6.

conlatio. 31, 1 » "> . 38

conlaudatio scripti. 39, '-'.

conlectio. 10, 1<'>.

oonligere benivolentiam. 9, i s. 57, II.

conlocnpletare rem. •">'". L8

conmoratio. L94, 12. (cf. 53, 5)

conmutatio. 167, 15.

conpar. 15 l. 3.

conparatio. 23, K'>. 72, 3.

conpellare al. in scena 2 1 , 17.

conpendium leve. 54, l-">.

conplexio. 75, I 111. L9.

conplexio literae. 1. "><'>. 2.

conpositio. 141. 6.

conprehendere al perfectisverbis.J l<».7.

conprobatur doctrina. I L9, 3.

conroborare rationem, .")''. 17.

consequi verbis Bacta. 91», 12.

consequentium enumeratio. 78, II.

per consequentiam significatio. '-'0">. 20.

consequuntur signa. 34, l-">.

consideratior gestus. 108, 2.

consilium = dolos. 88, 6.

conspicienda venustas. 1<>7. 4.

constitutio. 16, 20.

atitutiones plures inuna eausa.25,18.

constitutionnm aomina. 17. 2. aume- rns. 10, 17.

constructio verbomm. 141, 21,

constuprare. L86, 6. consuetudine in>. 15, I L, consultandae deliberationes, 82, <i. consumere al. in aliqua re. 96, L3.

— aliquam rem. 70, 17.

, onsummatio, 1S7, 10. contentio. I H'>. '•». contineni vox, 1<»:'. 7. continenter. L02. .">. continuatio. L43, I. L53, 9. contortio dexterae, !">•<. o. contrahere benivolentiam. s, $). contrariae leges. 18, •'{. contrarie dicere. 91, !•">. ,.\ contrario. !•">. 17. 156, 1. I7S, i. contrarium, 7<i. 9. 1">I i controvorsiam controvorsia dissolvere 68, L6.

— intendere. 7-''. I l.

, onvenil mihi cum advorsariis. I "», 16.

ijniil convenial 32, 9.

convitium. 33, 20. convorsio. 1 1 1. '.».

— cx contrario. <'>•">, 3.

, oi |>n^ intis. 71, 13. con ectio. l<»-'5, '-'I .

L30, I. , redere dolori. 36, ls.

lans. L32, 9. Cresphontes. 64, 9. criminose exponere. 78, 10. ,'inn causa al. facere. 7'>, 13. cura vocis. I<»n, 10. Cuyionis dictum. -~>7 , <i. , uro enumerai •■ 72, 6. dare causam. 58, *<». - crimini rem. 181, <>.

— testimonium. •"> 1, 8.

de al. Bupplicium sumere. '-'I . •''.. de civitate eicere, ls">. 6. de re animum demovere. L94, 15. de tragoediis Enni sententias feligere.

L28, -'. ilr \ it.i oratio Bumpta. 1 L9, L8. decernitur vis. 83, 7. definita animi moderatio. :'>. '■'. deflnitio. 162, 22, ex deflnitione controvorsia. L9, I.

43, 7. definitiones falsae. 68, <i.

— volgares. 68, 7.

deinde in exitu ehumeraUonis. L30, 16. deliberant bellum gerere. 136, n. deliberationes in deliberationera veni

unt. 82, 8. deminutio. 183, 17. demittere corpns. 107, 11.

INDEX REEUM ET VERBORUM.

319

demonstrare vitam. 93, 10.

demonstrativa oaiisa. 00. 7.

in demortui locum. 18, 6.

denique. 204, 18.

denominatio. 172, 13.

deponentium el passivorum infinitivi

iuncti. 85, 9. depravatio. 10, 14. deprecatio. 22, 14. 51, <s- 52, 8. deprecatio prima defensoris == consti-

tutio. 10. 21. depressa. 72, 7. clerelicta regio. 112, 2. derogatio. 41, 6. descriptio. 78, 11. 181, 17. desidiosus Mars. 173. 8. destinare al. in catusa. 24, 7. detinere formam. 114, 5. detrahere. 94, 1. devocari in suspitionem. 30, 6. dcvenire ad optumum verbum. 104, 10. dialectici. 42, 13. in dicendo quidf 11, 0. 88. 11. die gen. 32, 14. dignitas personae. 14, 14.

— orationis. 140, 18. 141, 0. dignuni maleficio invenire supplicium.

134, 16. diluuntur pcccata. 66, 9. dilucida brevitas praeceptionis. 115, 11 disciplinabilis scientia. 84, 8. disiunctum. 165, 15. dispar vitium. 30, 16. dispositio. 5, 1. 97, 1. dispositionis memoria. 5, 3. dispositionum genera. 97, 4. in disquisitione positum. 68, 13. dissidere cum scripto. 38, 19. dissoluta oratio. 139, 13. dissolutum. 170, 5. distincta oratio. 140, 19. distributio. 16, 3. 178, 15. divisio. 186, 12.

— causarum. 15, 12. divorsus = contrarius. 151, 5. docere ut. 135, 17.

dolus. 83, 6.

domi nascitur aurnm. 160, 9.

domuitio. 114, 18.

Drusus. 158, 8. 178, 3.

dubitatio. 169, 4.

dubium causae genus. 7, 5.

duplicatio. 167, 15.

dupliciter ecferre sententias. 150, 13.

duriter translata. 139, 4.

ea. 19, 6. 117, 5.

eadem lex. 73, 7.

ecce tibi. 137, 15. ecferre rcm. 72, 3.

— sententiam. ib.

— ■ verba similibus casibus. 155, 1.

ecfictio. 201, 3.

educatio. 93, 15.

egregia res. 111, 10.

egregie artiliciosum. 127, 11.

'electores alienorum. 129, 1.

elegantia. 141, 6.

eloquentia obiecta advorsario. 8, 17.

eminere non debet ars. 132, 18.

eminiscor. 36, 19. 37, 22.

enarrationes. 212, 1.

cnodare volnntatcm legis. 41, 15.

enumeratio. 75, 11. 169, 10.

— falsa. 58, 9.

enuntiare orationem. 104, 11 (cf. 102.

11). erint. 10, 13. 82. 10. esse omiltitur. 9, 20. 10, 2. 19, 14.

29, 5. est quom. 55, 14. 104, 11. etiam — adhuc. 181, 14. evidentes narrationes. 210, 7. evocationes. 83, 8. ex contentione utilius. 47, 9. ex plcbiscito vctari. 23, 15. exangue genus orationis. 140, 9. exaugere argumentationem, 73, 17. exceptiones praetoriae. 20, 5. exclamatio. 149. 20. exemplum. 199, 7. exerceri imaginibus conlocandis. 110,

15. exercitata, de cinaedo. 138, 4. exbausto rubore scurra. 138, 7. exilis oratio. 140, 9. ad exitus similis verba veniunt. 155, 17. exordiri causam. 87, 16. 98, 0. exordiam. 8, 7.

— commune. 11, 20.

— volgare. 11, 18. exortus (solis). 116, 11. expedire. 53, 2. expedisse peccare. 29, 9. expedita res. 69, l, 4. expeditio. 169, 10. explanatio. 141, 8. cxpolitio. 189, 9. expositio. 56, 17.

expresse conscripta exempla. 132, 10. exprimeremotuscorporis vcrbis. 108,8. cxquircre firmamentum. 25, 14. exscriptae leges. 41, 1. exsuscitatus ira. 54, 19. extenuata tigura. 134, 1.

320

IM>1.\ RERUM BT VERBORUM.

externae res. 93, x.

cMrain-.i • m-a. S-_>, 7.

_ rerba. 134, B. extrane u i ■ -. 9 i. .">. extrai .'. 1.

extrema defensio. 31, 13. .i,l extremnm. 28, 1*. exnperatio. 206, 8. rabnla. 12, 17

. vei i Bimilia : comoeeHa. Ii». 14. Eabnlae asus. 10, 1 I.

rortiter Lnimicitiia gerendis, 94, 1 1

oraUo. 75, 16. ntu/i/ius opponta. 01, 13. teminU plangor. L08, •"»■

- ■ :. 1. 79, 10. 90, I. 112, 14. ferme. lso. 7.

iv-ti\ itaa sermonis. 13, 3. 178 . 10. 165, 12.

— \ oi i-. 100,

133, 18.

liiiin = ilifinin. HS, '.1.

nnitio. 162, 22. nnitnma rerba. 176, 15.

nnitnn • rea. 172, 13. nrma Buspitio. •'<•'<. 16 drmamentam, 24, 1 '• drmitndo < oois. l'»1». 10.

flagro (ran.siliruiit. 186 fortitndo. 84, I

.. 9 50, 17. Fortuiiu' imat/o. 61, 20. Fregellae. 137, l. 117. 3. frequentatio. 187. 1'». frivolna eermo. 140, II.

(iilli.i oratnr. 130, I.

garrnla disciplina. I

— scientia. 86. 13. genera cansarum. 4. 9.

— dicendi. 133, 17. quod genns. 110, l gerere amiiitias. 95, 1. gignere exempla- 128, l'i. gladiatoria temeritas. 80. ]:;. gladium. 153, 6.

gloria = gloriae studium. 3, 15. gloriae. 94, 13.

gloriosus pecnniae ostentalor. 201, 12. Gracchi oralores. 130, 4. (166, 20. 209, 10.)

bus.(n. e. C. Gr.) 122, 5. 123,9.

— (h. e. Tib. Gr.) "210, 11. gradatio. 162, 7.

gratia. 102, 9.

gravis figura. 134, 2 et 7.

habere oerta signa. 66, '.'.

habere in se. 3, 8. 154, :>. 162, 19.

qnae habenl Binulis sententias. 92, 13.

i,r. 66, 2.) habitudo bona i orporis. 189, 2. haee fem, pJar. 1 1H, i Bannibal. 82, 3.

I, 1. 21. 3et 18, 77, 2. 150. H». hic. II. 7. I-Jii, 6. hilare. 105, 13. hinc. 90, 19. I l", 3. hUtoria. 12, 19. hoc aut hoc. 67 hoc est. 9, 13. 11. II. 76, 16. honeata conmemoratio. 87, I. honeeta ratio. 88, 2, honeeti partes. 83, 15. hospitium = koepitee. k. 21. huc et illw 200, 5 humilior dignitaa. 134, '• id est. 10, l 24, 18. idonea pronuntiatio. 164, h.

iili .i res. 57, 11.

idonei bomines. 87, '•>.

iil n- dignitate. 85, 1 1 .

-• i postnlat. 22, 6. ignotns acthe. '•»'-). '-'.

imagines rer 1 1 :>, I".

— verborum. Ib. 199, 19. in praesentiarnm. 13. 7. inadparatio. •'<•'<. I". inambulatio. H»7, 19. inbecillae imagines. 1 15, 13. incidnnl partes laudis. '.»•">, 1 I. inconstaniia. 69, 13. indigeo eonetr. 109, 17. inductae soleae. 20, 19. iuilintio praeceptionis. I"'.t. .">. indnctn alieno. 52, 15. industriae. 94, 5. industrior. 107. ."> et IH. infitiatio. 25, 15. infrequentem tradere. Hi">, I.

1 ll'.». 17.

iugennom Btnprare. 78, 6. 134, 17. iniuria mulierum. 77. 13. inpetrare. 145, 6. inprudentia. 22. 9. 80. 8. inreligio. 58, 12.

insecareres in animis auditoram. 105, 9. inserere r. i. a. a. ib. insimulatio accusatoris. 16, 21. insinuare se ad causam. 10, 7. insinuatio. 7, 2.

instramentodominussignincatur, 173,1. integer in omni voce. 102, 1.

INDEX RERUM ET VERBORUM.

321

intellectio. 175, 13. intellegitur al. signo. 175, 17. intendere causam. 53. 15.

— orationem. 165, 13. intentio. 25, 15. intercedo. 43, 7. intercurrens narratio. 12, 10. interest hoc constr. 153, 1. interiectae Buspitiones. 29, 3. iuteriectio verborum. 10, 3. interlucentes loci. 112, 5. intermissio. 152, 1". interpellatio. 10, 17. interponere decreta. 45, 17.

— quaestiones. 36, 15. interpretatio. 167, 8. interrogatio testium. 147, 11. interserere exornationes. 159, 17. intervalla crebra. 106, 15. intestini tumultus. 167. 1. inventor pro invento. 172. 16. inveniundi praeceptio. 81, 6. invorsio. 10, 15.

iocatio. 105, 18.

is. 31, 8. 33, 4. 71. li. L88, 12.

— om. 90, 9. 92, 4. 166, 15. et ita. 68, 14.

Italicum bellum. 82, 13.

iudicatio. 25. 1.

iudicatum. 45. 17.

iungere vocem. 106, 6.

iuratus fuit. 68, 18.

in iure vorsari. 19. 16.

iuridicialis constitutio. 17. 2. 1~>. 5.

iustitia. 83, 19.

Ladas. 125, 4.

laedere et laudare oppos. 72, 1:3.

laeditur auditoris voluntas. 70, 10.

Laelius orator. 130, 4. 144.

Latinitas. 141, 8.

Latro rhetor. 106. 16.

latrocinia bouorum (quadrup(alores)

147, 6. laudabile. 87, 1. lectissumum verbum. 164, 10. (cf.

96, 2). legere sacrum. 78, 7. leges couirariae. 41, 5. legituma constitutio. 17, 2. 38. 1S. levis constructio verborum. 134. 3. leviter tangere. 132. 14. lex frumentaria Saturnini. 10. 1. libare laudem. 126, 1. licentia. 180, 6. lites paedagogi. 138, 0. locare filiam. 65, 6. loci decem amplifieationis. 76, 8.

loci imaginum. 109, 20.

loco fit res. 1 17. 0.

in locum hunc res veuii. 07. S.

locus quidt 28, 10. (cf. 132, 15.)

— communis. 23. 1. 35, H.

— proprius. 35. S. Lysippus. 132, 7. maculae est ordini. 170. 1. magnifice iudicata res. 0. 0. magnitudo vocis. 100, X. malefici locus. 188, 13. mandati actio. 16, 3. materis. 173, 1. uiaturissuma aetas. 150. 21. medicus digitus. 1 ] 1. 9. mediocris figora. 134, 3. 135, 21. membrum. 152. 10. memoriter pronuntiare. 1 lo. 12. mentio. 83, 10. misericordiae partes. 78, 13. mitigatio. 181, 17.

modestia. 84, 3.

modo — tum. 105, 13.

modus oratoris. 14 1. 5.

de moribus censoriniu iudicium. 31, 13.

multo difficillume. 152, 9.

munus oratorium. 10. 14.

musica. 70. 17.

Myro. 132, 8.

narratio brevis. 13. 11.

— dilucida. 14, !.

— veri similis. 14. 12. narratiouis genera. 12. 0. necessitudo. 22. 12. 10, 17. neglegentius al. fene. 135, 16. nempe ergo. 63. 3.

— igitur. 43, 13.

Seoeles rhetor. 07, 4. 98, 7.

Neptuniae lacunae. 130. 7.

nihilo minus. 15, 9. 161, 4.

nimirum. 95, 10. 171, 6.

niti ad facultatem. 129, 14.

nitor opsoletus Graccbum. 17S. 3.

nomina rerum h. e. technica. 133. 2.

nominatim laedere. 46, 5.

nominatio. 171, 12.

de nomine controvorsia. 73. 3.

non traiectum. 31, 13. 87, 4.

non scire. 164, 17.

nonullo dolore cogi. 85, 13(</. 02. 16).

non voluit. 45, 1.

notatae similitudines. 117, 5.

notatio. 201, 10.

— imaginum. 115, 4. nova verba. 139, 4. nove dicere. 14, 8. novitas. 10, 17.

:V22

IMMA RERUM II VERBORUM.

oovum ius. |ii, 13.

nugatorium. 56

ad Dumerum poeticnm cxtrucrc \ ei ba.

175, !• imiic. 164, 18 uuntii ii/int Pacuviun 128 I

Duperrume dicl I<>. |u ti. i

obcaecantui imagines. 1 12, I ;t. oblita oratio. I 10,

obrog II. 6.

uib ( soli» i. I l'i, II. ... , isio al. obla occultatio. 164, 17. oci ultatur u -. L32, I I. occupatui ' ■ - ab leglbus. 20, '•>.

■ •• cupalus i i enenum datuin, 7 1 , 15.

oco. in eo q I etc. 165, T.

odiosi inti ■

offent - 16

offensum, 70, 0

offlcio t ii ei i 91, '-\.

officium calumniatoi is I" 9 (<*/". I 77.

I n. — oratoi is I 5,

opoi '■ pro: "/). /ii - 1 s ■. 10

opponi ludibrio. 185, 13.

n|lMlli- ill- . -

< > I » 1 1 — Bunl \ arietati - 1 05, I".

ordine refi i • |.'l.

.\ Ordine habere lo< os, 110, 17.

i iliin- Btare. III. I.

ostendo : ostento. 7i>, I . 86, 10.

(vide eontra 1 22, I . pactum, I'», 15. par certatio. 17n. | i parere dicto atque outu. 168, l">. partitio i onstitutionis. '-'". '■'>. parum multa Bcire. '■*>. 12. paulo plura nosse. 1 1 '-'■ 18. 1 27, •">. paulo Bupi a. 91 . L6,

i = : peetus. 1 76, 6, penes unum omnia consistunt. 129, 13. percursio. 209, 1". perditissuma ratio. 155, I I. perduelliones. 139, 6. periculosnm esl n<-. 1 * » 1 . 7. periuro. 144, 1 7. permissio. Iiix. 9. perscriptum diligenter. 39, 7. persecutio rei al. -I l, 7. persequens inimicitiarum. 54, Iv perspicua culpa. 1x7. 21 . persuasus auditor. 10, '■><. pervenit telum in corpus. I'>7, 7. placitum est, ut . . . 27, <>. plagioxypus. 17'J. '.'. plaiiuiii facere. Ki"). 11.

pleniores >\ llabae. 154, L5 l>ln> minusve. 16, 7. Polycletua. 132, B. Polyphontes. 64, 19. pollicentur »■ scriberc 126, 16. i . Popillii 3. 2 I, L8. 161, 9. l'> ■ ina orator. 1 30, 1.

I" lu.nlii. Jn7, r.i. porro. 59, I . '-'.

• /.■ •- rb. 164, 8.

potestatea al. rei amplecti definitii

162, 23. iu poteslatibus misericors. >l . I •>. potissumum. 22, 7. 29, I. potiri constr. 69, 8. L93, L5. praei isio. 170, 12. praefulgcre. 1 12, 13. praemiura ex lite. L60, 5.

sens audita memoi ia. 84, I". ire iure. 17, 2. esse. 206, I . praevaricatio. 94, I". Praxitelea. L32, B. prima quaeque. 81, L2. primum = potusumum. I L9, 20. primum omnium. 126, 6. primum quidque. 7 1, 18. rerba. 139, I. bile. 29, II. 17. 13. producti >iimns ni ... I», 9.

proficisci in mediocre gcnus oi al -•

L39, L2. prohibel nihil uti. I L2, •">. oeliri. I ■">'.'. I. sepultura. 161, 7. proinde atque. H>.x, lx.

- quasi. 73 . 9. — iii. (i. ->.

P thens. 131, L4.

proi linalio. I7'J. I.

pronominu pern. cas. obl. tuhaudiun- tur. 18, 17. 22, <> et 12, 89, 15. I II. 16. pronuntiatio. 99, I". jnojiiii lex. 20, 10. proprie cohaerere. 1 2, 2. proprii l">'i. •}•">, 7. propositio. 56, 17. prudentia. 83, l">. pudens Lranslatio. 1 77, 7. pulmones = pulmo. I7H, 7. purgatio. 22, 7. 19, 15.

itiones. 51, '-'. lii puta. 42, I. (jua — quo iit"<l<>. 102, X. quae — quales. 28, 15. quantulum poterunt valere. llx, :'..

INDEX REKOI ET VEBBORUM.

323

que. 70, 13. 127, 2.

quaestiones in servos. 36, 7.

quaestio in deliberatione. 81, 16.

qnidam. 8:5, J7.

quid ita? 148, 5.

iion est quin. 55, 11. 108, 4. (<■/'. 37,

20.) quispiam. 84, L0. 178, 10. quo setius. 19, 1". rabula. 138, 2. ratio. 24, 10. 53, 14.

— fugit me. 67, '.•.

— inimicitiarum. 55, 10.

— sententiae. 8«, 8. cf. 82, 17. cum ratione. 166, 18.

ratione factum. 47, 12.

— providere. -53, 1. rationes aostrae. 151, 6.

rei puplicae. 177, 5. ratiocinatio. 147, 18. ex ratiocinatione controvorsia. 20, 9.

44, 11. ratiocinalis causa. 44, 11. recitatio literarum. '.(7, 20. redigere omnia iu praeceptiones. 124,4. redintegrata oratio. 7."), 12. reflexio. 167, 15. Reges Marcii. 1 15, I . relatio criminis. 22, 5. 48, 8. relativi prono/ninis altructio. II, 6. relinquere iusiurandum. 144. 1.

— poenani. 135, 2.

remotio criminis. 23, tt. 52, 9. remotum. 58, 9. repetitio. 143, 14. repetitum longe. 58, 111. replicatio. 107, 15. res = aliqua pars artis. II , 10. 208, 4.

— acta. 99, 4.

— iudicata. 74, 1.

— narrata. 15, 13. 99, 4.

— plures res signincans. 18, 11.

— scripta := scriptwn. ]S, 11.

de rebus quinque unum. 99, 11. (cf.

43, 11.) respondere al. loco. 10, 12. resistere respondere. 35, 1. reticentia. 170, 12. retinere animum auditoris. 103, 3.

— inimicitias. 151, 9. revorti. 45, 4. rhetor. 103, 3. rigare ingenia. 132, 5. rumores. 37, 19. rumpere foedera. 145, 2. Samiae. 204, 10.

sanctio. 41, 10. hercle sane. 202, 13. satisfacere. 137. 16. 105. 1.

— censoribus. Ott. 17. satis otium. 3, 1 . Saturninus. 19, 1. 15«, 8. scientior praieceptorum. 70, 18. Scipio 1 egibus solutus. 82, 1". Scipio orator, L30, 1. scripta = tragoediae. 22, 1.

ex scripto et sententia controvorsia.

17, Ki. 38, L9. scriptor legis, 39, 2. scriptura = scriptum. LO, 12. scriptura diffusa. 123, 17. secuodum narrationem. 39, 1. sedata vox. 102, L3. semovere rem ab re. L86, 12. sententia. 1 L9, 1*. seutentia est = fa animo e.st. 77, 4.

119, 22. sententiarum exornatio. 143, 11. separatis partibus ecfertur dissolutum.

170, 6. sermocinatio. 20 1, 20. sermones personarum non distincli. 205,

12. servare rem. 14, 19. 30, 14.

. 209, 16. non modo, set. 132, 4. severitas oratoria. 150, 0. si (non ' set si ). 4, 3. signa nocentis. 34, 15. significatio. 208, 7. signum. 32. 3. similiter cadens. 154, 18.

— desinens. 155. 0. similitudo. 105, 5. 209, o. simplici animo csse. 183, 2. simplici iudicio damnata. 148, 3. simul ut. 205, 14.

si quo tardius. 26, 4.

sitella. 19, 7.

sive — potius. 181, 1.

sodalitium. 203, 8.

solarium. 138, 3.

soloecismus. 141, 12.

solutum. 170, 5.

spatium signi pars. 33, 1.

species gravitatis. 139, 10.

sperabat se comparare. 54, 5.

spiritus rabidus. 200, 4.

splendide invitare. 202, 12.

stadium artis. 125, 7.

statuendi utilius potestas. 47, 10.

in stiuUo esse. 71, 9.

studiosi. 64, 17.

324

IM>I.\ RERUM ET VERBORUM.

Btultitia slullilinr siuililiilin. 10, Ifl.

subii ei e exempla Buh arlia I"1 08,

123, 13. subiectio. L59, 20. siitil.ii.i o 139, I.

Suiin. 210, I. P. Sulpicius. 23, 12, 7:'.. ... L07, I.

i 18 B. Bumma L9.

sumplio operae. I">'.'. T. Buperlatio. 10, Lfl. I7">. :\. im. "--'. 9. supplosio pedis, M'7. 20. BUUm BCl il" i •-. 1-1 I s-

nen. I 5 1 L2. lametsi — lamen. L8 \ i\ lamen. I -\~ . L8< (.iniulis viribus. 136, 20. I bj peius ' " - I "».

lemeritaa f»/'/"""'"'' fortunae. ' lempora insiuuationis, 9, I I • lempuB eonsequcns. 34, II.

— iiisi.uis. :i i

testibua n-s conpi ob . . 181, 0.

.li ... ietini. III, 9. testimonia, 36, I. testnm ; tetta. 131, l">. lorquere vocem. Hh>. L2.

indo lii expoliliu. 191 . I. tradere Be i ilae. 1 56, 1 1 . tradnctio. I 1 5

onsuetndo. I(,">. 5. iliis traditae fabulae, 12, 19.

trahere a Bnitumis rebua oratii m.

172, L3.

— al. ad verisimilem Buspitionem.

L2.

— al. iu in\ idiam. 8, '-'f*.

. 174, 12. ii ansiectio. 17 1. L2. Lransiectio \ erborum. I 12, l">. Lransitio. L63, I I. transitio • digrettio. L63, I 1. iranslatio men ttatust 16, 17.

— criminis. 23, 5. L8, 8.

— flgwa. 1 7(>. 17.

inslation ntro> <.i Bia. 19, I :'..

transscribere. 1-7, 10.

Lremebunda >70X. Ii>'>. ls.

tribuo • ilisiriiiim. h:\. .">.

Triptolemus. 131, 12.

tueri paupertatem. •"><>, 21.

lurgena oratio. L39, "5.

lurpiter vivere. 89, 18,

tula ratio. s"

tute vivere. 90, L.

UlixeB .... i.lii Ajiacem. 1 7, :\. ."> i, 2.

ultro ad i tem proflcisci. n(.i, |.">.

similiiudines. 113, 12. ■iiii. ;> malilia. 91, '••. univorae. 177. I. in iiiiiiin conferre. 188, l . ositata \ .'il>a. III. 17. usque adeo. 3 l, 20. iit. 21, 15. 86, 6. 168, 6. nidil uti. lll. 12. utilitas. 81, 12. 83, 3. L19, 8, .nl utilitatem progredi 81, II.

<lr UXOre iuilirinin /iririiliiui. I is, 7.

vai in .1-1 i. L69, 13. Varnu Hybrida. 136, 2. \ ,isi;i atque liians oratio. I 1'-'. 2. venit venit. L56, I. vincll — vin.il. I '.' \ erbornm exornatio. 1 L3, 10. veritaa vera eauta. L3, h. iii \ .i itate dicere. 1 59, •">. ; Pinnenses. 72, 1 1. \ ictua Bponsione. L60, 7.

| i- <///// i/o/o. 83, 6.

\ isiini est "t 137, II.

\ h;i rei consideratur. 30, 7.

\ ii. i rri ilns. 96, 7.

vocnm variel .'• s. L05, LO.

volgaris defensio, 66, '••.

volitare in foro. !*•">• I.

volnerare vocem. L03, I.

\..1iiiis lit arteriae. 102, '■'>.

\ oltum admoi ere "l auditores. L07, 12.

volubilia \ is orationis. L06, H.

voluntatea Bcriptornm. II. '-*.

volnntati auditorifl probari. 102, '-'■

\ olntari in omni dedecore. II 1, •">.

volntatnr nnum nomen in conmuta

tione casnum. 158, 2. Zethus. 70, 16.

i\»e\ i.n im v

uhioXoyia. 147, 18. aXXrjyOQia. 177, ll). dficpLfioXiu. 42, 13. dvadinlcoaig. l(i(i, 18. Ki7, 15. dvuYScpuXuicoGLg. 1S7. 10. dvdfLvrjoig. 187, 10. dvaatQOcprj. 174, 12. dvucpOQu. 144, 9. dvsv&vva. 57, 17. dv&vnocpoQa. 159, 20. avTfyxAr/iia. 23, 5. 49, '••. uvTi&saig. 21, 14. uvti&stov. 194, 20. avTixaraHarTfa-ihM. 47, 5 et 14. uvTiXrjtyig. 21, 14. dvTiasTu§o).r'j. 167, 15. avriftfTa^fffig. 145, 9. dvTiaTaaig. 145, 9. dvTiaTQOcprj. 144, 9. dvTOVofiuaia. 172, 4. 177, 10. o:7roui>rT£(7'&ra rco $Qu%iovi. 209, 2. a7TOpi'«. 169, 4.

a7roo7W7rjj(Tis. 170, 12. uTLurjTOi uycovsg. 17, 2. yvcofirj. 149, 18. cWpsatg. 169, 10. 178, 15. cVcaUayr/. 187, 10. SidloyoL. 204, 20. SiuitoQrjaig. 169, 1. S luoxsv rj . 210, 7. SLUTvncoaig. 201, 3. 210, 7. SiucpoQu. 145, 9. Sis£svy[isvov. 165, 15. SilijfifiuTOv. 186, 12. siScoloTCOLiu. 207, 7. slv.mv. 195, 5. slqcovslu. 164, 17. 177, 10. sxcpQuaig. 201, 3. sficpaoLg. 208, 7.

SVUVTLOTTjg. 151, 4.

svuQysLU. 200, 7. sv&vfLTjfLu. 149, 18. 151, 4. s^sQyuaiu. 189, 9. STtuvdXrjipLg. 166, 18.

STtUVUOTQOCprj. 167, 15. STtUVUCpOQU. 143, 14. snuvoQQ-coGLg. 163, 21. s7ts£svy(isvov. 166, 6. impoXjj. 143, 14.

fWiootfcoffts. 163, 21. 181, 17.

S7tlSL-H.SLU. 183, 17.

S7tiSLY.sg. 40, 7.

iTtlfLOVTJ. 194, 12.

S7tL7tXoY,rj. 162, 7. S7tiTL[irj0ig. 103, 21. STtiTQOTtrj. 168, 9. tTtLTQOxuoiLog. 209, 13.

STtLCpOQU. 144, 9. S7tlXSLQr'lfLUTU. 28, 15.

q&oXoyia. 210, 7.

f}&pnoi£a. 201, 10. 204, 20. 207, 7.

^aoxcoAov. 154, 3.

xaAAog tov Aoyou. 154, :i.

Y.UTUXQTjGLg. 176, 11.

xAfim£ s. /diiiaxcoTov oxrjfiu. 167, 7. v.0LV0Trjg. 144, 19.

KOfLfJLU B. YOfLfLUTLYOV. 152, 10. fLSQLOfLQg. 178, 15. fiSTufiuoig. 163, 14. (istaXrjipig. 44, 7.

fLSTUVOLU. 163, 21.

fLSTuOTuOLg. 23, 8. fLSTUcpOQa. 176, 17. fisTcovvfiia. 172, 13.

OfLOLOTCTCOTOV. 154, 18. OfLOLOTSlsVTOV. 154, 18. OVOfLUTOTtOLia. 171, 12.

oQiOfiog. 162, 22. naXiXXoyia. 166, 18. 187, 10. Traoa^oir/. 177, 10. 195, 5. TtaQuyQUcprj. 19, 15. 44, 7. 7tUQuSsLyfLu. 195, 5. 7rc<rpo;6"t«aToA»7. 86, 12. 163, 3. 7tuQuSLrjyr]OLg. 12, 10. TtuQcilsLipLg. 164, 17. Trapacjp^cyyfa-frai. 10, 3. 7rap£x(3o:atff. 12, 10. TtuQiocooig. 154, 3.

TtUQOfLoicOGLg. 154, 18.

TtuQovofiuaiu. 155, 18. 7tuQQrjoiu. 180, 6. 7tSQLoaoloyiu. 174, 8. TtSQicpQUGig. 174, 8. TtXsovaaiiog. 167, 15. TtloYrj. 145, 9. 7ro^.v7rTcoTOV. 157, 16. Trpofx^at?. 161, 9. Trpo^fatg. 15, 12.

326

[NDEX GRAE( US.

itQOHCCTdlippiG. I

■■/, . I">. 12. • i». '.i. LO. I vi. 20. ■jioooto- 807, 7.

33, l 5.

] !.*>. '■'. avXXoyieftos. II. 11.

..... 187, I". ovvsx&oxij. 170, 12. 17 12.

13.

aweivvfiio . 1 <'>7. I V avexoi%ict. 35, '-'.

rj-xaf^Jinr. 151, I. Tpf^rr;, 180, 6. rn.i.TOI. 171, L0.

vxaUayrJ. W3, 21. 172, 13. vnegparov. 1 7 1. 12.

vittgPoXr\. 17.">, '".

, 200, 7.

L59, '-',|.

..i'( i. 210

corrk;em)a.

I. Iu verbis scriptoris:

scr. 5, 15. consumitui: exordinm.

10,8. advorsari. 11. 15. doc. exordienda.

— 11. 21. 'nimium adparatis verbis conpositum aut' aotari debebaat diver-

sis literaram formis, cf. Not. ad li. 1.

— 16, 13. _et in coufut.

— 18, 17. 'constitutio*. (lit. minusc. initiali. idem corrige 19, II i

— 19, 16. civili' diversis literis exprimendum fnit, cf. Not. ad h. 1.

— 23, 6. set, nt 47. 14. 50, 14.

— 24, 13. pervorterit.

— 25, 20. reperieutur.

— 31, 4. occultasse ante.

— — 14. apnt imlices.

— — 17. bono fuisse.

— 32. 4. partis.

— 33. 2. 'transigendam' dele.

— 36, 7 — 9. quom — cruciatu — quicquid.

— 43, 3. opscuri.

— — 4. metuont.

— ■ — 9. contemneremus.

— 44, 13. eae res similes sint.

— 50, 7. maxume.

— 64, 7. iniuria quavis.

— 72, 5. nunc sic scripserim quae commoda — vere — commoda.

— 76, 7. commodissume.

— 99, 4. re acta.

— 104, 11 — 13. 'clamosa — in contentione — cum raris et brevibus —

acri vociferatione' — haec vocabula diversis typis exprimenda fuerunt.

— 114, 20. Regibus.

— 135, 10. optumatibus, ut 177, 6 optumatium. 184. 4. optume.

— 147, 16. istaec.

— 150. 8. est, omnia.

— 153. 6. brachi.

— 163, 12. del. 'explicat'.

— 173, 1. nunc propono: 'Liberum pro vino Cererem pro fruge.

— 204, 8. 'apage'.

— 208, 9. abcisionem.

Diduciis literis exprimenda curavi quae graviora videbantnr, eetera orthographica sunt, in quibus attentionem meam sane laboriosam doleo frustra fnisse. Non fugiet, opinor, W. DD. illam antiquiorem scribendi ralionem haut ex codd., set ex placitis Madvigi Ritschlii Fleckeiseni aliornm esae Cornificio hic attributam.

328 CORBIGENDA.

II. in \ ariitate lectionis:

l. 13. quod posilum est & l- 14. quod pos. est iu eontr. ei

quod bab. /><■/' 3y' /'.;{. (deletifl punctis bud 'el quod*). <s, 8. de liis reb.

rutitu^ 9, II. add. 'quibus. «r. II. ir>. add. aoceb. in exord. s. 13,18.

,',i,i ''mhh sr. 15, '.'. (m. 9) q'(:i\i. m.)*. 16, L3. add. 'et conf.' 9. 33,

:,i ,o'(;.h. m.)»e. ib. L8(m.20) yMi-i. m.)*e. 40, L9. o'(pr.ni.)a.

16, L3. oHait. m.)* 17. 2. (m. B) bt\" | iura /,/<///'4. 59, I. et immod. sunl A\ 60, 8. (m. L6) p^alt. m.)3. 62, 3. (m. 10) vo***. 82,

17. 8 , ■ B4, 8. al. ad disciplinam sc. n. 96, 5. inter ponere oportebil f*,aIn/eo,1< interponemus. ff. L02, 3. vulnus arteriae. i.-j./y1 ( i>i. in.).'".r. 103, I. (m. 10) 'aud. quod em. rarietas baberet enim. pi* li.,,-, deL. L04, s ei aliqua re risum. hetrb. lnT. 19. porreceione. «f*1 . lju. i (,,. 1, Lamb i 126, 2. 'de libris tuis tul. hpnkanPdl4 vo*. tul. de I mi>. /'. de I. suis tul. epfoqil1 3r</' v</2, "oa?, :<" etc. (hoc ordine) K<7. 2. descissenl I. 2, roycgb. L39, L3 (m. 17 > e«*6dVp,,Z«o1,u paZ.B ogp. ib. (tu -'-')".•-'( </' /////. ,49) f. 140,11. qp babet 'in batneas'. III. 2. 'quid — post.' "Mi. etiam ?r. il>.. 4. 'reliquisti* habel /. III, 6. (m. •>)• 1:|"" cinio vitam. ff. B. ;r. -'•". I ">:< 20. dele » ante p2. 165,13. adde 'huiusmedi. =r. 171. ult. dele 'ut >-t\ L72, I. bo. 'ut. est. 17."», B (m. II) dele 2, ao*. ib. (m. I">> ■?/**, '-'. fo2-

III. h. Notis:

229, l" • I' in modo explicare debui, ul ad 117. ">. 272. 22. sc.

'ad interna ei ab nis\ 394, 36. (ad 162, lli relegavi lec sm adPraef. I;

ai ibi omisi monere, optnmos codices el plurumos oflerra leotionem "/ir i ii t .-i 1 1 industria' m Quint. IX. 3, 54, ubi exspectes 'iudustria •/irtutera ; eo que comprobari oii^iiu-m citationis Quintilianeae ex ii>^>> Corniflcio ductae.

BIBLIOTHECA

SCRIPTORUM GRtECORUM ET ROMANORUM TEUBKERIANA.

NEUE SAIILUNG

GRIECHISCHER IINB LATEIMSCHER CLASSIRER

von

B. G. Teubner in Leipzig

gedruckt und verlegt.

REDACTIOXS- CO.UMISSIOX :

Geh. Reg.-Rath Prof. Dr. Immanuel Bekker in Beilin. Gymnasiallehrer A. Fleckeisen iu Dresden. Rector und Professor K. Halm in Miinchen. Gymnasialdirector Dr. A. Meineke in Berlin. Professor Dr. F. W. Schneidewin in Gottingen.

IM FEBRUAR 1854.

S.

>eit langer als einem Yierteljahrhundert haben die vorhandenen billigen Textausgaben der Griechischen und Lateinischen Classiker grossentheils den Slandpunkt unverandeit beibehalten , welchen sie bei ihrem Erscheinen einge- nommen haben; die bedeutenden Fortschritte der Kritik und die seit jener Zeit von den hervorragendslen Mannern der Wissenschaft vorgenommenen Text- revisionen der meisten Schriftsteller des classischen Alterthums sind auf die fiir Schulen und Universitalen bestimmten stereotypirten Ausgaben fast ohne allen Einfluss geblieben.

Wie man es aber auf keinem Gebiete der Wissenschaft billigen wird, einen veralteten, durch spatere Forschung mit volliger Evidenz verworfenen Standpunkt zur Grundlage des Unterrichts zu nehmen , so muss es gewiss nicht rninder fiir unzuliissig gehallen werden , bei der Lectiire der Griechischen und Lateinischen Classjker in Schulen Texte zu benutzen, welche die Ergeb- nisse der. neueren Kritik go.nzlich unberiicksichtigt gelassen haben.

Schon aus diesem Grunde wird ein neues Unternehmen keiner Rechl- fertigung bediirfen, welches die Resultate der Wissensehaft auch auf diesem Felde fiir die Schule fliissig machen soll und langst von Philologen und Schulmannern als eine Nolhwendigkeit erkannt worden ist.

Aber auch von vielen weniger in Schulen gelesenen als fiir Philologen und Freunde der classischen Literatur wichtigen Schriftstellern ist die Yer- anstaltung billiger, nach dem neuesten Standpunkt der Kritik revidirter Ausgaben vielfach und dringend gewiinscht worden, da die Fortschritte der Wissenschaft oft nur in Programmen und zerstreuten Abhandlungen oder in grosseren theuren Ausgaben niedergelegt sind, welche Yielen und nament- lich dem gering dotirlen Schulmanne ihrer hohen Preise wegen unzuganglich

bleibcn; wie denn iiberhaupt von manchea fur geiehrte Sludien oft unenl- behrlichen Auloren billigc Ausgabcn noch gar niclil vorhanden sind.

Ks wird demnach diese neue Sammlung d< r Griechischen und Lateinischen Classikei nichl bloss dic in Schulen gelesenen Auloren in billigen kritisch revidirlen Ausgaben umfessen, sCnaVrn sich ;uuh Jber die wichligsten dem der Schule femer liegeudeo Schriflsteller vcrbreiten.

i; ,1.1 Ausfuhrung erschien es mir vor Allem als eifle Hauptaufj zur Herausgabe nur solche Manncr zu gewinoeo, welche einzeln liir die Kriiik der xon ihnen zu ubernehmenden Autoren schon Erspriessliches ge- [eistet oder durch fruhere wissenschaftliche Arbeiten ihre Befahigung Sffentlich documentirt hatten, diese neueu Aasgaben niebt bfoss die von Andern

anenen ResuRate der Kritik in sich aufnehmen werden, sondern durch I irschungen der Herausgeber, durch Benutzung neuer HQlfsmittel, neuer Coliationen von Handschriflen u. s. w. einen besonderen wissensohafllichen Werlh si<-h beilegen dQrfen.

Wurde ich schon sellher in «Im- Wahl znr Witwirkung geeigneler Manner durcfa gelehrte Freunde untorslOitzt, m gfaohe ich jeUrt fiir die gediegene Forl fuhruag des Uoleroehmens <lie votistaodigsUn Garaotien bieten zu k<3nnen, indem die Herren

Imm. Bekker, A. Fleckeisen, K. Halm, A. Meineke und F. W. Schneidewin die Giite hatteo, sieh zu einei Bedoetioos-Cbmmission zu vereinigen, welche Bowohl die Wahl der Herausgeber fOr die ooch nichi vergebeaeo Aulorcn treffeo, als rfiich auch darin mit ihrem Rathe uatersttitzen wird, dass unter unausgesetztei Berti< ksichligung aller oeueo Erscheiouogen uod etwaiger aeuer Hiilfsmittel die bereits erachienenen Bande Btels aul <l<'in HShepuokt der Kriiik erhalten werdea. Es habea mir dazu uberdiess sammtliche Herren Heraosgeber ihre Mitwirkuog bereilwilligst zugesicherL

Die Zugabe kritischer im<J exegetischex Aomerkungea licg-t nicht un Plane des Unlcrnehmeos , doch werden die Herren Heraosgeber ihr kritiachtea Yniah reo in di io eiaer jedera Baade beizufugenden Praefulio rechlferligen

uml liiri auch die wichtigstea Abweichungen von <l<i' zum Grunde geleglen

nsion aamhafl machea.

Neben diesea auf die inncre Gestalt der Texte bezuglicheu Erfovdernissen, denen sich selbslverslandlich die grosstmSgiiche Correctheit anreihl, glauble ich hinsichllich der aussern Ausstatlung durch dic Wahl grosser deutlicher Lellern und saubern Druck auf gutera Papier den vielfachen Klagen begegnen zu mussen , welche iiber dm klcinen dic Augen angrcifenden Druck der ge- brauchlichslen Schulausgaben laut gewordeo sind.

Wie weil es mir gelungeo ist, dieseo Anlorderungen in den bis jetzl erschieoeaen Banden iiberall zu genugen, glaube ich getrost dem Urlheile der Sachverslandigen anheim geben zu kuiincn, zumal wenn dabei in Erwagung gezogen wird, dass die Preise meiner neuen Ausgaben trotz ihres grosseren Uinfanges und der oft sehr bedeutenden auf die Revision der Texte ver- wandten Kosten durchschnittlich nicht hoher sind, als die der billigsten Stereotypausgaben.

E^ wird iberdieas raein eifrig-stes Beslrebcn sein, die Sammlung in steter Fortbildung*) zu erhallen, und sowohl bei wiederholten Abdriicken als bei neu crscheinenden Biinden bezuglich der Correclheit, wie der innern und iiussern Ausstatlung, eine immer grossere Vollkommenheit zu erzielen.

*) Die meisten in Sclrulon geleseneft Autoren sind bereMs in wriederholten, yon Netiem durchge- Ibdrflckeii ersrhienen.

Durch allgemeine Einfuhrung in Schulen, officielle Empfehlungen Seitens verschiedener Oberschulbehorden (in Oesterreich, Sachsen, Kurhessen, Xassau u. s. w.) und durch offentliche Beurlheilungen in den meisten wissen- schaftlichen Zeitschriften des In- und Auslandes hat das Unlernehmen auch bereits vielfache Anerkennung gefunden; eine Anerkennung, die mich ennu- thigt dasselbe iiber das ganze Gebiel der altclassisehen Literatur auszudehnen, indem ich nicht zweifle, dass mir dazu auch fenier die Unterslutzung der Herren Philologen und Schulmanner zu Theil werden winl.

Nachstehend das Verzeichniss der bis jetzt erschienenen Bande: A. Griechische Schriftsteller.

Aeschinis orationes. Curavit Fr. Franke. (Veliu-PaPier 1-~) 7% "^

Aeschyli tra°-oediae. Ex recensione Ricardi Porsoni passim reHcta a Guil. Dindorfio.

Editio secunda eorrectior. i \ . P. 18) 10 <J£t:

Daraus auch jedes Stiick einzeln : % 8 J#r

Aesopicae fabulae, siehe: Fabulae.

Apolloaii Rhodii Argonautica ad cod. ms. Laurent. rec. R. Merkcl.{\ . P. 15) 9.^5? \ppiani Alexandrini historia Romana ab Immanuele Bekkero recognita,

2 Voll. Jeder Band a (V. P. 1. 9) 27 *%£

Aristophanis comoedias edidit Th. Bergk. 2 Voll. Jeder Band a (V. P. 21) 13% . ^

Daraus auch jedes Stuck einzeln a 5 ^^

Arriani de expeditione Alexandri libri VII. Recognovit R. Geier. {X . P. 15) 8 *4&

Mit Zunipts Karte des Reichs und der Kriegsziige Alexanders des Grossen.

1 (V. P. 21) 1314 ^

Babrii fabulae Aesopeae. Edidit F. G. Schneidewin. (V. P. 10) 6 Jf^

Bucoiici Graeci Tbeocritus, Bio, Moschus. Recensuit Henricus Ludolfus Ahrens.

<'V. P. 9) 5 ^ffi: Corpus poetarum epicorum Graecorum eura et studio Arminii Koechly editum. Vol. IV. vidc: Apollonius Rhodius ed. Merkel. Vol. X. vide : Ouintus Smyrnaeus ed. Koechly. Demosthenis' orationes. Ex recensioue G. Dindorfii. Editio secunda correctior. ■6 Voll. (6 Partes.) (V. P. 2. 3%) 1^7%^

Einzeln: Vol. I., Pars I. & II. a 6 ^r , Vol. II., Pars 1. & II. a 6 ^t/r, Vol. III., Pars I. 6 ^?, Pars II. 7% J$Z

Dle elnzelnen Abtnellungen des Demosthenes entbalten» Voi. I Psrs 1. Olyntliiacae III. Philippica I. De pace. Philippica U. De Halonnoo. De Cher*oneso. Philippica III. IV. Adversus Philippi epistolam. Philippi epistola. De contributione. De symmoriis. De Rhodiorum libertate. De Megalopolilis. Vc foedere Alexandri. Vol. I. Pars 2. De corona. De falsa leg-atlone. Vol. II. Pars 1. Adversus Leptinem. Contra Midiam. Adversus Androtionem. Adversus Anslo-

cratem. Vol II Pars 2. Adversus Timocratem. Adversus Aristog-itonem IJ. Adversus Aphobum III. \dveisus Onetorem II. In Zenothemin. In Apaiurium. In Phornuonem. ln Lacritum. Pro Piiormione. In Panlaenelum. In Nausimachum. ln Boeotum cle nomine. In Boeotum de dote. Vol III. Pars I. In Spudiam. In Phaenippum. In Macarlatum. In Leocharem. In Stephanum U. 01. rars ^ £pae In oiymplodorani. In Timotheum. In Polyclem. Pro corona

trierarchias. In Callippum. In Sicostralum. ln Cononem. In Catliclem. Vol. III. Pais 2. In Dionysodorum. In Eubulidem. In Theociinem. In Neaeram. Oratio fune- bris. Amatoria. Prooemia. Epistolae. Lodex histoncus. Diodori Siculi bibliotheeae historicae libri qui supersunt et deperditoruni fragmeuta. Ex recognitione Immamielis Bekkeri. Vol. I— III. JederBand (V. P. 1. .6) 24 JtyK Euripidis tragoediae superstites et deperditorura fragmenta. Ex recensione . Augusti Nauckii. Vol. I & II. Jedef Band a (V. P. 20) 13% Jf:.

Daraus aticli jedes Stiick einzeln. _,; .^

Fahulae Aesopicae collectae. Ex recbgnitione Caroli Ilabuii. (V. P. 12) \ft'^p, Heredotihistoriarum libri IX. Curavit H. R, Dietsch. 2 Volt. (V. P. 1. 6)22^^r Einzeln Vol. I., lib. 1—4. 11%^, Vol. II., «b. 5—9. 1VA >W*

Homeri carmina ad optimoruai iibrorum fidem expressa curante Guil. Dindorfto. Vol. 1. Pars I. Iliadis I — XH. Editio tertia correctior. (V. P. 10V3) 6% ^fp:

Vol. I. Pars II. Iliadis XIII— XXIV. Editio tertia correctior. (V. P. 10%)

6% ^

Vol. II. Pars I. Odysseae I — XII. Editio tertia correctior. (V. P. 10%) 6%^?

Vol. II. Pars II. Odysseae XIII — XXIV. Editio tertia correctior. (V, P. 10%)

lsocratis orationes. Recognovit praefatus est et indicem nominum addidit C. Ed.

Benseler. 2 Voll. Jeder Band a (V. P. 18) 11% Jf}

Luciani Samosatensis opera. Ex recognitione Caroli Jacobiiz. 3 Voll. Jeder Band

a (V. P. 1 0$) 18 J$k Auch in folgenden einzelnen Abtheilungen:

Vol. I. Pars I, enth. : De somnio s. vita Luciani. Prometheus es in verbis.

Nigrinus. Iudicium vocalium. Timon. Halcyon. Prometheus s. Caucasus. Deorum dialogi. Dialogi marini. Mortuorum dialogi. Menippus s. necyomantia. 9 *J£t:

Vol. I. Pars II, enth. : Charon s. contemplantes. De sacrificiis. Vitarum auctio.

Piscator s. reviviscentes. Cataplus s. tyrannus. De mercede conductis. Apologia. Pro Iapsu in salutando. Hermotimus. Herodotus s. Aetion. Zeuxis s. Autiochus. Harmonides. Scytha. 9 ^lf:

Vol. II. Pars I, enth.: Quomodo historia conscribenda sit. Verae historiae liber

primus. Verae historiae liber secundus. Tyrannicida. Abdicatus. Phalaris prior. Phalaris alter. Alexander s. Pseudomantis. De sallatione. Lexiphanes. Eunuchus. De astrologia. Demonactis vita. 9 jfffi

Vol. II. Pars II, enth. : Amores. Imagines. Pro imaginibus. Toxaris. Lucius s.

asinus. Iupiter confutatus. Iupiter tragoedus. Somnium s. Gallus. Icaromenippus.

9 Jf:

Vol. III. Pars I, enth. : Bis Accusatus. De Parasito. Anacharsis. De Luctu.

Rhetorum praeceptor. Philopseudes. Hippias s. Balneum. Bacchus. Hercules. De electro s. cycnis. Muscae encomium. Adversus Indoctum. Calumniae non temere credendum. Pseudologista s. De apophrade. De Domo. Macrobii. Patriae enromium. De Dipsadibus. Disputatio cum Hesiodo. Navigium s. Vota.

9 Jffn

Vol. III. Pars II, enth. : Dialogi Meretricii. De morte Peregrini. Fugitivi.

Saturnalia. Cronosolon. Epistolae Saturnales. Convivium s. Lapithae. De Syria dea. Demosthenis encomium. Deorum concilium. Cynicus. Pseudosophista s. Soloecista. Philopatris. Charidemus. Nero. Tragodopodagra. Ocypus. Epi- grammata. 9 Jlf?:

Lycurgi oratio in Leocratem. Edidit Carolus Scheibe. (V. P. 10) 6 Jfp:

Lysiae orationes. Edidit Carolus Scheibe. Accedunt orationum deperditarum frag- menta. (V. P. 18) 11%^

Moschus, siehe Bucolici Graeci.

Pausaniae descriptio Graeciae. Recognovit Ioannes Henricus Chrislianus Schubarl.

Vol. I. (V. P. 24) 15 Jfr

Pindari carmina cum deperditorum fragmentis selectis. Relegit F. G. Schneidewin .

(V. P. 15) 9 ^?

Platonis dialogi secundum Thrasylli tetralogias dispositi. Ex recognitione Caroli

Friderici Hemtanni. 6 Voll. (V. P. 4. 20) 2 a# 27 ^7:

,feder Band einzeln: Vol. 1. 15 ^?, Vol. II. 12 ^tf?: , Vol. III— VI. a 15^

Auch in folgenden einzelnen Abtheilungen:

No. I. Euthyphro. Apologia Socratis. Crito. Phaedo. 0 ^iffi

No. II. Cratylus. Theaetetus. 7V3 ~4fix

No. III. Sophista. Politicus. 7% ^4fix

No. IV. Parmenides. Philebus. 6 »x§w?

No. V. Convivium. Phaedrus. 5 ~4fi):

No. VI. Alcibiades I & II. Hipparchus. Erastae. Theages. 5 JffP:

No. VII. Charmides. Laches. Lysis. 5 Jiffi:

No. VIII. Euthydemus. Protagoras. 5 Jif?:

No. IX. Gorgias. Meno. 7% ^tf?:

No. X. Hippias I und II. Io. Menexenus. Clitophon. 6 .JfiP:

No. XI. Rei publicae libri decem. 13% Jt@K

No. XII. Timaeus. Critias. Minos. 6 *Mk

No. XIII. Legum libri XII. Epinomis. 12 ^ffr:

N". XJV. Platonis quae feruntur epistoTae XVIEf. Acceduut deflnitiones et

septem dialogi spurii. 9 ^/ff/:

Nb. XV. Appendix Platonica eontinens isagogas vitasque antiquas Scholia

Tiraaei glossarium indices. l^/o ^ff?:

Plularchi vitae parallelae. Recognovit Carolus Sintenis. Vol. I — IV. (V. P. 3. 4)

1 ^27 . fyV:

Aucli in folgenden einzelnen Abiheilungen:

No. I. Theseus et Romulus, Lycurgus et Numa, Solon et Publicola. 7% ^ffr

No. II, Tbemistocles et Camillus, Pericles et Fabius Maximus, Alcibiades et Co-

riolanus. 7% ^ff?

No. III. Timoleon et Aemilius Paulus, Pelopidas et Marcellus. 7% *Jfx

No. IV. Aristides et Cato, Philopoemen et Flamininus, Pyrrhus et Marius. 7% */ff*

No. V. Lysander et Sulla , Cimon et Lucullus. 7% Jff?:

No. VI. Nicias et Crassus. Sertorius et Eumenes. 6 ^fft:

No. VII. Agesilaus et Pompeius. 6 Jffr

No. VIII. Alexander et Caesar. 6 ^fft:

No. IX. Phocion et Cato minor. 5 Jrfx

No. X. Agis et Cleomenes, Tib. et C. Graccbi. 5 .Jfn

No. XI. Demosthenes et Cicero. 5 <J£k

No. XII. Demetrius et Antonius. 5 Jff?

Cluinti Smyrnaei Posthomericorum libri XIV. Relegit Arminius Koechly. Accedit

ndex nominum a Francisco Spitznero confectus. (V. P. 18) 12 ^ffi:

Rhetores Graeci ex recognitione Leonardi Spengel. Vol. I. (V. P. 1. 18) 1 *p

Sophoclis tragoediae. Ex recensione Guilielmi Dindorfii. Editio secunda correctior.

(V. P. 22%) 12% JfZ

Daraus auch jedes Stiick einzeln : a B% ~/y?

Strahonis geographica. Recognovit Auc/ustus Meineke. 3 Voll. (V. P. 2 a-p 24 ^ff?:)

1 ^21 . /y..: Einzeln: Vol. I. & II. a 15 JfZ, Vol. III. 21 ~<tfx Theocritus, sielie Bucolici Graeci.

Thueydidis de bello Peloponnesiaco libri VIII. Recoguovit Godofredus Boehne. Vol. I.

Lib. I — IV. Vol. II. Lib. V— VIII. Index. Jeder Band a (V. P. 15) 0 ~4f?

Xennphontis expeditio Cyri. Recognovit Ludov. Dindorfius. Editio tertia correclior.

(V. P. llti) 6% J&

— — historia Graeca. Recognovit Ludov. Dindorfius. Editio secunda correctior.

(V. P. 13%) 7% ^ff?: -r institutio Cyri. Recognovit Ludov. Dindorfius. Editio tertia correctior.

(V.P. 13%) 7%^

commentarii. Rec. L. Dindorfius. Editio tertia correctior. (V. P. 7%) 3% ^/ff?:

scripta minora. Recognovit Ludov. Dindorfius. Editio secunda correctior.

(V. P. 13%) 7% ^ff? tnhalt: Oeconomicus. Convivium. Ilieio. Agesilaus. t'o republica Lacedaemoniorum. De repuhlica Atheniensium. De vecligalibus. l»e le eiiuestii. Hipparchicus. Cynegeticus. Apologia Socratis.

B. Lateinische Schriftsteller.

Caesaris, C. lulii, commentarii. Cum supplementis A. Hirtii et aliorttm. Acce- diint Caesaris Hirtiique fragmenta. Recognovit Fr. Oehler. (V. P. 20) 12% *Afr:

Daraus einzeln : commentarii de bello Gallioo. 6 . ' ■

commentarii de bello civili.

Ciceronis, M. Tullii, scripta q*uae manserunt omnia. Recognovit Reinholdus Klotx. Partis l. Vol. I. continen9 libros l\' ad C. Herennium et libros II de invent

(V. P. 18) 12 . '

Patrtis I. Vol. II. de oratore libri III, Brutus, Orator, Topica, Partltii

oratoriae, de optimo genere oratorum. i V. r. 27) |s

- — Partis ll. Vol. I. continens orationes pro P. Quinctio, pro Sex. R-oscio \niriiiio, pro <j. Roscio Comoedo, divinationem in Q. Cae.cilium, actlonem In G. Verrem primam, actionis in C. Verrem secundae sive accusationis libros I — \.

(V. I'. 27) 18 ^?

— — — Partis II. Vol. II. continen9 orationea pro M. Tullio, pro M. Fonteio,

pro A. Caeoina, de imperio Cn. Pompeii, pro k. Cluentio Avlto, de

;,g, pro C. Rabirio perdueUionifl reo, in I.. Catillnam quattuor, pro I..

Murena, pro L. Flacco, pro P. Sulte, pro \. Licinio Archia poeta, [»>st redilum in senatu el poal reditum ad QuirUe» habitaa, de d de haruspicum respousu.

(V. P. 27) I- « i.rroni- , H. Tmllll, Parlia II. Vol. III. contincns orationea pro P. Sestio,

in P.Vatininnt, pi '■' ' lio , de provinelia consula L. Cornelio Balbo,

iu L. Calpurnium Pisonem, pro <'n. P • ■ C. Rabiria Poslumo, pro I.

\iiiii.i Mil . pro M. Marcello, pi io, pro in M, \n

,, Philippicafl M\. (V. P. 27) L8

— Partifl iii. \ '• 01 \\i. eplbto-

l.triim ad Quintum iibroa m. Q. ' onia ad M. fratrem de petitione

ilatus librum, elusdem renufl qtdaam de - . s XII, eiuedem, al fertur, epi- f< iiiiimrum. ( \ . I'. '21 i ls

AikIi in folgenden ernxelnen ^btheilnngen:

d Berennhun. 6 ^t&t:

\,,. rentlone, •• • 'v

D B • '-/'

t. Brn

. \ .. (i. l opica . i' • • ntn. I

\, :. P. Qn rino, |"" U.

1 1 i in C. Verrem pi j

\ I . - lil). I — \ . 1 J

\ , io. - pro M. TuHlo, pro M. Fonteiu, de

Lmperia I

\. i •

\,, | 2. i I "ii, ,i. pro L. Miimm.i. pro L. Fl i

\ . i , pro P. Sull i. , iro \ I. ■ ii •

imiiii in senata et Q Ites

de li.u ii*[> •"> . M. Caelt

\ |r L. Cornelio li.>ll>",

in L. Calpurninm i Cn. Piancio, pro C. Rabirio

m<>. •>

pro r. \ ■• .• v , p Q. Li-

\IV. 7'yi. .

EpU I familiarea librl I— IV.

larum ail familiarefl lil)ri \' — VIII.

o ad familiarea libri IV -XII. ■">

Bpialolarum ad ramiliarea liljii \lll -X\ l. ."> .

Bpislolae ."1 Quintnm i petitione con-

raj qnidam de sigcia XII,

. ut fertur, tominajrym. 3% *Afi:

\l\. B - Klotx. I Biint

memorabilia \ I 15 ~^?

Inliali: ( - Vmerino, Ai '• VerrU i. i.ro

\tge Manili», u pio L. M' - I, pro A. Llcinlo

ino M, M.nccllo, , I. II. XIV.

Cornelii Nepotis , - rnm gentium I ritae

. reliquifl libria. I Henricus

Rudc (V, P. 5) 2%

f urtii , <».. , Itufi uiiiii libl

. ovil ffenr. Eduardus Foss. (V. ('. 1"m I"

Kutropii breviarium bifll Qttl, C. 67. Baum-

garten-Crushui B rieus Rudolphus Oietsch. (V. P. 5

Kloii. luli. Epitomae de T. Livio bellurom omnium anoornm DCC libri II. Ej

flnlm I.. Ampetii lih ialh ex recognitione Eduardi

flin. (Y, P. 12) 9 Jfr.

		I-.
	V.	Lfl.
	M	20.
		21.
		22
	v .
Cirrrnnis

GcUii, Auli, noctium Atticarum libri XX. Ex recensione Marlini Hertz. 2 Voll.

(V. 1\ 1 %p 10) 27 Ngr. Horatii, Q,. , Flacci opera omnia. Ex recensione Ioa. Christ. Juhn. E.litio quiuia.

Curavit Theodorus Schmid. (V . P. 12) 1% ~ly?:

luvcnalis satirarum libri V. Recensuit Adolphus Hueckcrmann. (V. I'. 1%) \% ^ff?: Livi, Titi, ;il) nrbe condijta libri. Recogn. Guil. Wcissenborn. Vol. I. Lib. I — VI.

Vol. II. I.ib. VII — XXIII. Y..1. III. Lib. XXI\ ■ — XXX. V..1. IV. Lib. XXXI—

XXXVIII. Y..1. V. Lib. XXXIX — XLV & epit. libr. XLVl — CXL. Y..I. \l.

Fragmenta et index. Jeder Band (V. P. 15) a 9 .

Lucreti Cari, T., de rerum natura libri sex. Reeognovit lacobus Bernai/sius.

(V. P. 20) 12 Jf?:

Martialis, M. Val., epigrammaton libii. Ex recensione sua dcnuo reeognita e.lidit F. G. Schieidewin. (\. p. 20) 12 ^ff?

Ovidius, P., \aso. Ex recognitione R. Merkeiii. T..m. I. Amores. Epistulae. De me- tlicamine faciei. Ars. Remedia. (V. P. 15) 10 ^ffr:

Tom. 11. Metamorphoses. (V. P. 12) 7y2 -///.-'

Tom. III. Tristia. Ibis. Ex Ponto libri. frasti. Halieutica. (V. P. 15) 10^.-'

Dai lua ainzeln:

Tristium libii \ . 3^ Jf}.

— Fastorum libri VI. 5 ^/)f?:

Ovidii, P., \asonis metamorphoseon ex recogn. Rudolphi Merkelii delectus. 5 ^ffP:

Phaedri Augusti liberti fabulae Aesopiae quum veteres tum novae atque restilutae.

A.l optimorum libronun lidem recognovit atque de poetae vita et fabulis praefauis

est Ch. Timoth. Dressler. (V. P. 5) 2% ^ff^

Plauti, T. Macci, comoediae. Ex recognitione Alfredi Flcckeiseni. Tom. I.

Aniphitru.nKni Cagtivos Militem gloriosum Rudentein Trinummum complectens.

(V. P. 18) 12 ^ffP:

— — Tom. II. Asinariam Bacchides Curculionem Pseudulum Stichum com-

plectens. (V. P. 15) 10 JfZ

Daraus auch jedes Stiick einzeln : u %% ^ff?

Plini, C, Caccili Secundi epistularuin libri novem. Epislularum ad Traianum im-

peratorem liber singularis. Panegyricns. Recognovit //. Keil. (V. P. 15) 10 ^ffr

Propertii, Sex., elegiae. Recognovil Henr. Keil. (V. P. 9) 6 *Aft:

Salmttl, C. , Crispi Catilina et lugurtha. Recognovit H. R. Dietsch. Editio secunda

correctior. z% ^ffn

Senecac, L. Annaci, opera omnia. Recensult Fr. Huuse. 3 Voll. (V. P. 3. 15)

2 a$ 6 JfZ Einzeln: Yol. 1 & II. a 18 . if} Vol. III. 1 afi. Taciti, C. Cornelii, opera qoae snpersunt. Ex rec.gnitione C. Halmii. Tomus prior annales continens. (V. P. 15) 9 ^ffT:

Tomus posterior historiaS et libros minores continens. (V. P. 15) 9 ^ff?:

Daraus auch einzeln :

— — Germania, Agricola & dialogus. Z% ^ffr Vcllei , M. , Paterculi ex historiae Romanae ad M. Vinicium Cos. libris duobus

quae supersunt. Receiisuit Fridericus Haase. (V. P. 7%) 4% ^ffri:

Virgilii, P., Maronis opera onmia. Ex recens. J. C. Jahn. Editio quarta. (V. P. 20)

n«4 ^?

Daraus auch einzeln:

Bucolica et Georgica. 33' t^p

Aeneis. 7i/2 ^

Zunachst werden erscheinen und befinden sicli grossentheils unter der Presse:

Aeliani opera, iibernommen von Prof. Westermann in Leipzig.

Anthologia Graeca, ubernommen von Professor Schneidewin in Gottingen.

Anthologia lyrica, insunt Anacreontea carmina, ubernommen von demselben.

Apollodori bibliothecae librilll, iibernommen von Geh. R.-R. Prof. Imm. Bekker inBerlin.

Aristotelis opera omnia, iibernommen von Professor Bonitzm Wien.

Arriani scripta minora, iibernommen von Dr. R. Hercher in Rudolstadt.

Corpus poetarum epicorum Graecorum, ubernommen vonProf. Kochlym Ziirieh. 20V..II.

Dinarchi orationes, ubernommen von Professor Scheibe in Neustrelitz.

Diodorus Siculus, ed. Imm. Bekker. Vol. IV.

Dioals Chrysosiomi orationes, ubemommeu von L. Dindorf in Leip/.i-.

llerodiuni uisloriarum libri VIII . Qberngmmeu von Geh.R.-R. Prof. Imm. Bckker in Berlin.

Bealodl carmina, ubesnommen von Professoi Mbtzell iu Berlin.

llomeri carmina minora, ubernommen von Professor Schneidewin iu G5ltrng<

losrplii. Flinil. opera omnia, iibernommeu von Itnm. Bekker in Jirrlin.

Innei orationes, ubernonrmen von Professor Scheibe in Neustfelits.

PauHuniur descripli ed. /. C. II. Sehubart. Vol. II.

lMutarrhi viiae, ed. C, Sintenis. Vol. V.

iMiiiurrhi moralia, Gbernommen von Dr. 11. Bercher in Rudolstadt.

llheiorrs Gbraeel, ed. L. Spengel. Vol. II & III.

Stobnrl Borilegium el eclogae, nbernommen ron Gymnasialdireotor Meineke in Berlin.

Tiicniistii paraphrases , ubernommen ron Prof. Spengel in Munchen.

Throphrasti characteres, uberBommen ron Gymnasialdir. Schulrath Foss in Altenburg.

— hii itarom, ubernoromen ron Gymnasialdirector Wimmer in Breslau.

t.ituiii trmina, ubernommen ron Dr. A. Rossbach iu Tubingen.

< ireronis opera ed. R. Klotx. P&rtis III \ I jde.

lustini I - iae Philippicae, ubernommen ron Gymnasialdirectoi Jeep in Wblfenbuttel,

lMuuti . • .1 \ recognitione Al/redi Fleckeiseni. Vol. III A: l\.

Plinii, C. , Sceundi naturaiia bistoriae Kbri XXXyil. Mil rollstSndigem Index

Debernonimen ron 1 Ludw. v. Jan in Schweiufurt.

<t iiiutili.ini de institutione orat. libri XII, Bbern. \. Gymnasialdir. Botmell in Berlin. — declamationes, Gbernommen vmi Prof. Haase in Breslau. Rbrtorrs Latini. abernomn ffa&n in Munahen.

Srriptorcs hisiorinr I rfiitse . immen von Professor Bernhardy in Halle.

Srriptores rri rustirne, Qbernommen vmii lh. //. AV<7 in Halle.

srnrrur. H. \niiiu-i. bernommen von Profc Haase In Breelau.

stutii, l».. opera, ubernommen ron Queek in Sondershai

Trrrnti , P. , comeedlae, ubernommen ron Gymnaslallehrer Fleckeisen in Dreeden. Tibulli carmina, nbernommen ron Dr. ./. Rossbaeh in Tubingen.

Hiemftchst werden folgende Schriftateller in neuen Aasgabeii

erscheinen :

Arhillcs Tatius Alriphron — Antoninus AristidrH — Irteiniilorus —

Allicnncus fchcs — fhnriton — Drmctriiis Phnlrreus — fussiuK DIo

— IVio-jenes LurrtiuN - Dionysius IlulirurnussenNis — l.pirtetus — I urliilrs — Heraclidcs — Himcrius — Libunius — LongiiN — Lj rophi on

— Niroliins Diiuiiisreiius — Palacphatus — Phi lost rut us — PolybiuH — Ptolcniaeus — Themistii orntiones — Try phiodorun — Zonuras.

Amminnus Hnrccllinus — Antbologiu Latina — AppulciuH — AurcliuH Victor — Ausonius — Aviuni l.ilml.ie — Avicnus — llorthiun — < u IpurniuH — Vulr- rius Cnto < 'atouis distirha — CcIhuh — < ensorinus — Clnudianus

— Fronto — Grutius Fuliseun — Hyginus — LactantiuH — LucanuH

— Lucilii Aetna — .TlncrohiuH — Mnnilius — NcmcNiunus — IuliusOIiHC- i.uens — Prtronius — Pomponiun Mela — Kutiliun .Vimnfiunus — $c- necae trngoediae — Sercnus Sumonicus — ApoIIinarin Sidoniun — Silius Itiilirus — Snetonius — Syminurhus — Publius Syrus — A'alerius Flaccus — Valcrius Maximus — Varro de lingua Latina — Vitruvius.

Ausser diesen bereits ersebienenen , im Druck befindliehen und vorlaufig in Aussicht genommenen Cla&sikern, welehe zusammep iiber 400 Biinde um- fassen werden, behalte ich mir vor noch andere Schriflsteller, von denen sich das Bediirfniss neuer Ausg-aben ergibt, in die Sammlung aufzunehmen. Ich hoffe dazu durch die regste Theilnahme aller Freunde der altclassischen Literalur, namenllich aber durch die Unlerstiitzung aller Philologen und Schul- manner des In- und Auslandes, in Stand gcsetzl zu werden; den Letzteren insbesondere, sowie Allen, welche fiir die Verbreilung dieser Ausgaben, sei es privatim oder in amtlicher Stellung, wirken konnen, moge schliesslich das ganze Unternehfnen bestens empfohlen sein. JB. Cr. Teulbnev,

Universify of Tor?»b Library

Acme Libraiy Card Pocket

Under Pat. "Ref. fadex File"

Made by LIBRARY BUREAU

i%j£A

■i

zx~*m

^* «• m» ***■■ *•* *^ ^~.-

jBMT

fl*

^UrHI

AM

o«

••

■

m

■G

;

• -

.

«#,

KT

-w-

« *#

«■■^V-. «W.s

91

m

>■* ^ W

S* .•*

KJC