, t
i
:ét'v'''
'*55^.
\0^
:X\
XV^
-" LIBRARY "^
Toronto, 00"^
x\0
pAMPBELL C0LLECT10^
e. VALERI FLACCI
SETINI BALBI
ARGO^^AUTICON^
LIBRI OCTO
EDIDIT
OTTO KRAMER
LIPSIAE IN AEDIBUS B. G.TEUBNERI MCMXIII
LirSIAE: TYPI8 B. G. TEUBNEKL
PARENTIBUS CARISSIMIS
PIETATIS ERGO
EDITORIS PRAEFATIO
C. Valeri Flacci Carmen, quod litteratis suae aetatis viris haud improbatum, quod Quintiliano etiam laude, Statio imi- tatione dignum erat visum, posterioribus temporibus fortu- nam sinistram atque immeritam passum est. neque enim lectum esse nisi a paucis iam paulo post mortem poetae vi- detur, neque ullus aut scriptor aut grammaticus Valerium nominat vel versus eius profert. atque quamquam non om- nino desunt, qui figuras et verba ex Argonauticis mutuati esse videantur, exigua etiam ista notitiae vestigia sunt. sic exeunte antiquitate panca carminis exemplaria exstitisse ve- risimile est neque vacua illa quidem, quippe neglecta a vi- ris doctis, ab omni genere mendorum. e quibus codicibus unus Valeri memoriam ad medium quod vocant aevum ser- vavit: unus enim certe liber litteris insularibus, ut infra de- monstrare conabor, scriptus et lacunis maculisque ita ad- fectus, ut ne id quidem, utrum omnia, quae Valerius exa- ravit, nobis tradita sint necne, prò certo sciamus, fons fuit omnium quos nos novimus codicum. nam etsi alter Valeri codex in catalogo monasterii Bobiensis decimo saeculo scripto commemoratur (cf. Bekker. catalogi biblioth. antiqui XXXII 477), neque totumne Carmen an partem an sententias tan- tum continuerit neque quo necessitudinis vinculo cum nostris codicibus coniunctus fuerit neque quo abierit cognitum ha- bemus. e libris autem manuscriptis nobis notis tres praeci- pue in recensendo Valerio Fiacco viri docti adhibuerunt, Vaticanum 3277 (V) etiam nunc superstitem et Sangallen- sem (S) Carrionisque codicem (C) ipsos quidem deperditos, tamen ut Sangallensis ex apographis satis bene possit resti-
VI e. VALERI FLACCI
tui, e Carrionis autem codice haud paucae lectiones in ad- notationibus editionum Plantinianarum (a. 1565 et 1566) serventur.
Quantum autem auctoritatis singulis his libris esset tri- buendum, olim magnae fuerunt inter viros doctos contro- versiae; nunc illud inter omnes constat Vaticanum et anti- quitate et bonitate ceteris praestare, boc tantum quaeritur, utrum Sangallensis et Carrionis codex e Vaticano fluxerint an propriam memoriam praebeant.
I. DE CODICE VATICANO 3277 (V).
Vaticanum 3277 ad Argonautica recensenda primus ad- hibuisse videtur Baptista Pius, qui in praefatione editionis Bononiensis tertiae (a. 1519) hoc libro oblato non parvum adminiculum sibi praesto fuisse adfirmat. post illum, quod sciam, Heinsius, Delamalle, Thilo codicem adsciverunt. at- que G. Thilo in praefatione editionis Halis Saxonum a. 1863 in lucem prolatae libri externam speciem accuratius descrip- sit lectionemque variam commentario critico inseruit non ni- mia tamen adhibita diligentia. non paucas enim lectiones V codicis aut omisit aut propriis suis erroribus inlatis pessum- dedit. nuper autem J. Samuelsson toto codice Romae denuo perlustrato quas lectiones a Thilone neglectas invenerat, in Erano (t. VI p. 72sqq.) publici iuris fecit. nihilo minus cum Sigfrido Sudhaus mandanti mihi, ut Valeri edendi munus a se incohatum subirem, tantae auctoritatis codicem iterum iterumque perquiri haud inutile videretur, ipse, ubi benigni- tate et liberalitate curatorum legati Schassiani Kiliensis oc- casio Romam proficiscendi mihi data est, totum codicem de- nuo contuli atque paginas eius omnes photographice effin- gendas curavi, sic mihi contigit, ut etiam post Samuelsso- nium haud spernenda excutiendo codice colligerem.
Verum quia et Eranum paucis praesto esse scio et mo- destiorem huius editionis apparatum erroribus Vaticani vel levissimis et a quovis Italo correctis aequo plus compiere
ARGONAUTICA. VII
nolui, attamen accurata optimi codicis notitia non inutilis est, omnium locorum, ubi collatio mea ab apparatu critico Thi- lonis atque a correctionibus Samuelssonii discrepat, conspec- tum hic addam. quas lectiones ubi Thilonis commentario cri- tico inserueris, accuratam, quae apud homines, memoriam V codicis habebis. quibus autem curae non sunt res ortho- graphicae eiTOresque calami sententiam non tangentes, ex apparatu buie editioni addito, quae scire opus est, satis cog- noscent. in quo quidem conspectu lectiones iam a Samuels- sonio repertas nota (Sam.) significabo ; exhibet igitur V:
15 Poebe 8 canhasa 10 ìiabent mibila; sua suprascr. a V*, nune tempore paene deletum (i suprascr. esse dicit Sam.)
13 potes (Sam.) 16 cum genitor; supra lineam adhuc legi-
tur t, olim sine dubio erat tu (cf. Sangallensem) 17 neque
in tyrias (Sam.) 18 magistris dilucide scriptum neque ulla
litera erasa esse videtur (Sam.) 19 mittet adhuc cognosci-
tur tet literis tempore satis obliteratis 42 audis (Sam.)
f r r.
47 gementem; i r Luprascr. Y^ 51 si mihi que (Sam.) 55 cu-
reqiie V^; curaeqiie V* (Sam.) 56 nephelei (Sam.) 62 uoca- lat; l (= in) suprascr. V^ 66 querire V^; quaerere V^ (Sam.) 82 imbre Y^; imbrè Y^ (Sam.) 90 greces Y^; greges Y^
91 Accipere de Y^\ Accepere sede Y^ (Sam.) aethara (Sam.)
100 forma 119 Auxiis Y^ 149 aeson%%%atus Y^; aeson%y- taeus Y'; sub rasura y fuisse vid. 166 cand%%%%%%idas Y^; candus etidas olim scriptum fuisse e vestigiis literarum cog-
noscitur; candidus idas Y^ 178 eueniet^ in ras. quattuor fere literarum sor. Y^ forma rasurae literis fede adaptata est
4
184 mynae; i sscr. Y^ 196 cuntis agentibus (Sam.) 202 II- h§rne^ tantum Y^; olim scriptum fuisse lllumetu tantum e ve- stigiis literarum apparet; llle meum tantum Y^ {Ilìi mi i tan- tum Y^ habere dicit Sam.) 204 libamina Y^; libaminae Y' 205 aescendit dilucide („etscendit potius quam aescendif' Sam.) 213 cwn^» (Sam.) 252 Pariter in Paretur corr. Y^ 284 iussa Y^; iussa Y* 286 aeolidaen 289 bibula surgenti (Sam.) 308 Mitte manus (Sam.) 314 ab alto (Sam.) 317 eminet onus (Sam.) 338 conpescuit (Sam.) 374 erymanteis undan- tem (Sam.) 405 altis prò aliis^ ut M[onacensis] 449 Pen- deret a YMn Perderei corr. vid. 479 fessaque luctu 508 fas est (Sam.) 509 ìnuita (Sam.) 521 ultro (Sam.) 535 sae- cula (Sam.) 540 capesseie (Sam.) 576 thyrrenaque (Sam.)
Vm e. VALERI FLACCI
611 zepherusque (SB:m.) 657 extat 667 Dm (Sam.) 6&S re- gio (Sam.) 678 uhicumque (Sam.) 679 aq; ingens (Sam.) 683 ceìahri (Sam.) 689 Tiphy sagitta citique, ut S[angallen- bìs] 707 uisulus satur in uisulas satur corr. V^ 712 maesti 723 uulnere (Sam.) 749 Mnc animam 759 suhiecere (Sam.) 760 adque (Sam.) 812 cadatq; fida (Sam.)
II 26 in altu (Sam.) 31 omnes (Sam.) 81 fugae dilucide {„fuget potius quam fugae" Sam.) 133 rahidas 149 inter nec et magni litt. Uh erasae sunt 160 quaerellas 186 lllic et 227 uelud V* (Sam.); uelud in uelut corr. V 231 Temi-
neum V* (Sam.) 235 deuluunt V*, o add. m. pr. (Sam.)
237 properes et V» et Y" 238 incentha V*^ 239 furorem V*
et V" 251 auctor etiam Y^ (Sam.) 261 auror-em V*, corr. m. pr. 262 lassatas V*; lasatas V*» 268 falamuribus (Sam.)
275 feda tumte 287 urebat 300 fuit; g add. vid. V*
310 redeunt piae (Sam.) 317 mag'xima V^; supra a priorem
olim X erat, quae nunc erasa est {^,magixima; non solum g, sed et altera litera, ut vid. i, deleta est'' Sam.) 318 phariise 334 aesomnes 352 que fata (Sam.) 355 ueneris (Sam.)
362 Tertor 371 educaere 372 Nec ìm in Nec iam corr. V^ (Sam.) 376 segni; nonnulla atramenti vestigia ex altera folii pagina per membranam penetraverunt, ut segnis falso legi fa- cile possit (segnis Sam.) 382 dracomem {dracomen Sam.)
398 Saeuam at Jialam'us V^ 402 iasaona (Sam.) 408 hae- suras in haesuraque corr. Y^ (Sam.) 422 I memoriter rae;
post I rasura unius literae (m?) esse vid. 427 acasto repen- det (cf. Monacensem) 435 und adhuc legitur 439 amothra
cadicàm Y^ 495 erymanihi 537 uì%larunt; erasa est l 549 patrum nemos (Sam.) 605 cla'^cusque ; prior u del. vid. 609 patru potius qudm patrii 622 Exsuper ant (Ssiin.) 646 ri- tus pares (Sam.)
Ili 99 umbra legitur (Sam.) Ili occupai 112 cotis in cotys corr. Y^ 137 Ora (idem Monacensis) 234 iustas anguiis
(Sam.) 245 resposcunt (Sam.) 257 primo (Sam.) 272 sumus
(hosp.) etiam Y om. (Sam.) 285 aceuam Y* 294 Extin-
guine^, a del. Y* 304 q: me 416 placitis (Sam.) 469 Nu- tatàbar ceratis (cf. Sangallensem) 471 eoli (Sam.) 497 alba- nas tirus (cf. Sangallensem) 511 neme entot (cf. Sangallensem et Monacensem) 521 (è add. Y^ e forma compendii elucet
536 haemenia (Sam.) 555 pueris loerfusaN"^, pueri spes lusaY^ (Sam.) 587 cotigit (Sam.) 599 aeq) (i. e. aeque) 023 ua-
riànt, ù del. vid. aY^ 624 urget Y^ (Sam.) 629 càoetu Y*
ARGONAUTICA. IX
(Sam.) 670 quoipimque V^ 672 q: maxima 683 q: tali
o y
698 q- gaudia (Sam.) 706 lenes V* (Sam.) 728 massilus Y^
i 730 Ilcet, i suprascr. V* 731 sustulis in sustuUt corr. V*
732 coticuereY^ 733 Ampythrioniades\reuirat in reuisat corr. vid. yi
lYll subplice (Sam.) 46 quaeritur tummentibus (Sam.)
61 Apyóllo, jj del. V^ (Sam.) 108 f: cursant, f del. vid.
t 121 àeolim V^ 125 ultra (idem Ottobonianus et Monacensis)
173 Ora (Sam.) 174 non nulla iuuenis (Sam.) 184 uulnerae
y
V^ 191 hac 223 calidonis V^ (Sam.) 242 Nota Y recte (Sam.) 243 Tunc (Sam.) 251 petae (Sam.) 261 uolu-
taì%%ce, duae litt. erasae {ta vel co) 280 lapit Jias (cf. San- galTénsem) 281 Cum (Sam.) 383 é arbitrio, supra ar cru- cem parvam posuit V^ (non signum 4) 4=26 urgebat (Sam.) 441 cicicus et quae in versibus 443, 444, 495, 496 a V^ in rasu- ris scripta esse dicit Thilo, omnia a Y^ scripta sunt 469 ge- nenrisque (Sam.) 482 mediaé Y^ 513 uocant (Sam.)
514 loeti {que om.); propioris (Sam.) 528 pippis (Sam.)
548 capescit 549 nota fciens, sed prior f incohata magis
quam absoluta est {sciens Sam.) 554 Qem 691 Secxa 695 et mediis {e om.) 715 quau librarius scribere coeperat, quod tamen in quamuis pessnm dedit 733 maryandinis (Sam.) 751 praecepta (recte igitur Heinsius) 754 cestus (Sam.)
r Y 71 nam prora (idem Monacensis) 84 fetis Y^ (Sam.)
87 liotore (Sam.) 93 quater polus 171 non credat [Sava.)
180 (cun)cti et 181 (Signa)que a Y^ scripta sunt 196 pro-
peranti Y et Monacensis (Sam.) 222 artus 242 Trader in Tradere corr, vid. Y^ 286 fortes Y^ 301 Ambiguaet in Am- biguaeS pessum dedit Y^ 310 (optjat et al(mum) scripsit Y^ 373 paiiore%^ sub rasura f exstare vid. 385 non (cf. C et
Monacensem) 407 Adixerat (Sam.); scilicet in exemplari Ya- ticani ordo versuum turbatus appositis literis A ei B (cf. 408 Blimina) restitutus erat, quod Yaticani scriba non intellexit 429 phetonta 453 (ili%%^ us eras. vid. 520 fremit dilucide 568 adsumptos 596 laxarten 603 (p)role g(etae) Y ^ scrip- sit 612 exsultet (Sam.) 641 niJii Y^ (Sam.) 673 paenitet
YI 25 nec qus (Sam.) 41 promi^te, erasa est t 58 speti- men (Sam.) SI jfuttilis (Sam.) 94 Fata, recte igitur Hein- sius (Sam.) 12' mox dictus 135 Tyrsagaé satis dilucide, a et é arte ligatae sunt (^^ Tyrsaga procul dubio scriptum est
X e. VALERI FLACCI
in V; quid sequatur incertum' : Sam.) 152 omnibus ('ThHo omhibus, sed supra n literam nihii aliud est quam atramenti labecula' recte Sam.) 159 toto (Sam.) 166 limfataque
sonitu 176 seminetis (Sam.) 180 atsistunt-, sonitu suprascr. V^ 181 ad- da/^ dilucide CV habet non addante sed inter a et ^ vestigium literae nesciocuius reperitur; fort. corr. est ex addan in addaf : falso Sam.) 198 Ensibus insibùs ruunt; sibus igitur del. vid. V^ 227 Cesar ies (Sam.) 239 equora (Sam.) 289 peraso in peroso corr. V^ 326 brahia (Sam.) 360 tellis (Sam.) 363 Hi^, e del V ^, ut vid. 370 JEuryales 402 seuissima 438 cir-
cumspicis; t suprascr. vid. Y^ 481 aetida (Sam.) 497 menus
in nemus corr. V ^ (Sam.) 504 orrent (Sam.) 507 dratia V ^ 511 %ongis^ erasa est g (Sam.) 527 ut lucifer (Sam.)
529 Et non (Sam ) 538 ante panis nulla litera erasa est
556 cassaridens (Sam.) 571 puri V^ ut vid. 573 unda
579 aesomnium potius quam aesoninium (aesoninium Sam.)
/l'i
594 praecor 674 erratiure V^ (Sam.) 677 acerui (Sam.)
^ ._ a
688 caice coniunx petit V ^ (Sam.) 692 inrig.iungere tauro
693 parcae é enuere (Parcaee tenuere Sam ) 695 iuuenta V et Monacensis (Sam.) 726 hic caelum (Sam.) 751 iubant (Sam.)
YII 9 pergil (Sam.) 21 iactatat oro (cf. Monac.) 28 men- tirique potius quam meritirique {meritirique Sam.) 30 aure asta {aurea Siam Sam.) 58 no cedere V ^ corr. 72 ueniens (ut Monacensis) 76 admei (Sam.) 91 quo uesta uolunta^^ erasa vid. t {'nt postea erasum' Sam.) 183 nec aetati me (Sam.) 201 supraemos et hic et in v. 201 a exhibet V (Sam.) 208 sedem dabo (Sam.) 219 grauior, neque ex gratior correctum est, ut Sam. putat; onis per ligaturam ni litt. scriptum (Sam.) 224 iuuente (Sam.) 240 praecor 247 ipsaq ex ipsaci corr. V^ 262 omnesque detinet (Sam.) 268 praecor (Sam.) 279 fratem (Sam.) 274 uideni (eadem ligatura ni litt., quae v. 219) 284 cxsoluere 287 aitan; ait a voce an diiungendum esse no- tis additis V* indicavit {^ain Y, corr. m. pr.': falso Sam.) 294 pudora estuat (Sam.) 296 tor drepidas {tor orcpidas Sam.) 297 net quos euertere (Sam.) 300 xpectat CSam.) 311 & questu (Sam.) 316 pelean (Sam.) 379 redire, posterior e pau- lum obliterata est {rediri Sam.) 388 adrumpit V et Mona- censis (Sam.) 390 ultus V, corr. V^ (Sam.) 392 graecibus- que (Sara.) 394 Namque tremens V et Monacensis (Sam.)
409 priorèm 421 ponoenas (Sam.) 425 exemplo (Sam.) 426 perq. (Sam.) 519 mauortis marbré (Sam.) 533 mihi care (Schenkl, Sam.) 560 Sstabat (Sam.) 562 arces recte 583 flu-
ARGONAUT/CA. XI
■L
mineis (Sam.) 588 acret 596 tores (Sam.) 598 noctemq. (Sam.ì 601 urget (Sam.) 603 Sustitat (Sam.) 621 obuiusi ante (Sam.) 629 clamore (Sam.) 636 exertos Y et Monacen- sis 638 misseros V ^ (Sam.) 639 ubi (Sam.)
Vili 18 Uirgeneos in Uirgineos corr. V ^ (Sam.) 39 non nulla (Sam.) 72 domiti q. (Sam.) 80 tubet 129 qoq. V ^ (Sam.) 200 locusqiie in locosque con. \^ 20 ò quaquam {Ssna.) 211 ipse (Sam.) 218 Ubi potius quam ubi 223 fatantur in fatentur corr V^ (Sam.) 229 cydera in cythera corr. V* item- que V. 235 ('corr. V*' Sam.) 231 stistinet 233 aetida V et Monacensis (Sam.) 239 planctu sacer (ut Monacensis) 279 caelebro datalia (Sam.) 280 de quaeso (Sam.) 289 amon- tihur (Sam) 331 Itque reditque red ratcs; red del. V^ (Sam.) 336 praelia (Sam.) 337 Transferet (Sam.) 338 Coìchius (Sam.)
339 m^ogos V ^ (Sam.) 386 Vrguent (Sam.) 394 conponere (Sam.) 396 Euroram^ a 2>'s. o corr. Y'; comittaterinis (Sam.)
n 401 iura adeum (Sam.) 419 uidissime (Sam.) 426 omes Y ^
(Sam.) 436 nimia (Sam.) 448 earat V^ (Sam.) 459 durae
(Sam.) 460 iuuente (Sam.) 467 Mane (Sam.)
De externa V codicis specie haec afferre satis habeo: exa- ratus est liber saeculo nono in CXXXX membranis formae quartae minoris, literis non tam nitidis quara claris. sin- gulae paginae versus inde a novenis denis ad vicenos ter- nos complectuntur. quinque codicis folia continentia vv. Ili 146—185, VI 439—476, VII 322—359, Vili 88— 125, Vili 366 — 385 et 136 — 153 exscissa sunt, postquam libri XV. saeculi nobis cogniti ex eo fluxerunt, sed antequam singulae raembranae a bibliothecario quodam numeris suntno- tatae. in octavo libro olim vv. 136 — 185 post v. 385 legeban- tur (nunc, quia folium omissum est, v. 154 versum 365 sequi- tur), qui error inde, quod in archetypo quodam Vaticani unum folium quinquaginta versus compi ectens e sede sua mo- tum erat, originem duxit. ceterum illud exemplar omnibus in foliis quinquagenos versus continuisse haud improbabiliter exposuit Paulus Krenkel (de codicis Valeriani Carrionis auc- toritate, diss. inaug. Lips., Luckae apud Saxo-Altenburgenses 1909, p. 5). scriba enim sive Vaticani sive archetjpi eius nimiae festinationi indulgens in describendo libro secundo Ar- gon auticon folium sui exemplaris vertere oraisit itaque quin-
Xn e. VALERI FLACCI
quaginta versus (213 — 262) bis exaravit. atque etiam singuli quidam versus, qui alieno loco nobis traditi sunt, in exemplari ilio vicenos quinos versus in singulis paginis continente olim omissi et imae paginae vicesimi quinti vel vicesimi sexti adpicti fuisse videntur (cf. P. Krenkel, 1. 1. p. 6, p. 8 adn. 2. p. 14 adn. 2).
Inscriptio autem carminis desideratur, quamquam initio to- tius operis duae lineae vacuae sunt relictae. inter singulos libros, nisi fortuito finis libri cum paginae fine congruit, ter- narum linearum spatia inveniuntur, in quibus usitatae ex- stant subscriptiones, velut
G. Valeri Flacci Balbi Setini expl. lib. II incip. liò. III.
vel similes. primus tantum liber subscriptione caret.
Manus emendatrices duas exhibet V: primam (V^) ipsius, qui codicem scripsit, alteram (V^) viri cuiusdam saeculi aut quinti decimi aut ineuntis sexti decimi, hoc inde apparet, quod apographa Vaticani saec. XV. exarata in primi libri versu 178 sede adcr escere e V codice descripserunt, quae lectio nunc rasura deleta est, Pius vero anno 1519 iam alterius manus interpolationem euenietque adcrescere repperit.
V^ satis multos errores, quos inter scribendum commise- rat, extemplo emendavit, nonnuUos, quos corrigere sibi pro- posuerat, aut parum diligenter aut omnino non correxit.^) eadem manus nonnulla verba et notas marginibus paginarum adscripsit, e quibus quae commemorentur haec mihi digna
1) cuiusmodi locos enotavi hos: II 362 flagat prò flagitat
au
495 nemeesiterymanihi (scriba a literis iter ad auter aberraverat) pò
III 2 jpulum (pu non expunxit) III 623 uariùnt (inter hastas
alterius u literae punctum positum, a non addita est)
IV 287 notata, manus (scriba a ta ad na transsiliens etna omi- serat, corrigentem literae na ante ma fugerunt) 437 uo'òis (t prò expuncta b non addidit corrector) 754 g . . guine prò sanguine (idoneo ad corrigendum spatio relieto nec delevit g nec inseruit literas san) V 453 ali^^ {aligeris sine dubio iam V ^ revocare voluit) VI 198 insibus prò inde {stbus deleta esse videtur, cor- rectura desideratur) 511 %ongis {g erasa, l non addita est).
ARGONAUTICA. XHI
videntur: ad versum 1784, quo loco magicae artes Alcimedes describuntur, amen adpictum invenitur, qua voce monachum illum, qui codicem conscripsit, daemonicas quasdam vires ex ilio loco effluentes a se defendere voluisse arbitreris.-^) quat- tuor autem locis occurrit nota R (i. e. rcquire, Graeco ser- mone ^rìrsi), qua adscripta corruptos versus significare solent critici.^) denique in inferiore parte paginae 140 rectae sub subscriptione octavi libri legitur uiil.fered: ad quod nomen tunc redibimus, cum de origine et patria codicis nobis dis- serendum erit.
Manus altera (V^) usque ad folium sextum glossas satis multas, nullius tamen illas pretii, supra versus vel margi- nibus inlevit et per totum Carmen hic illic sive de suo sive e codicibus deterioribus varias lectiones adscripsit, quin etiam nonnullis locis radendo priorem manum aut obscuravit aut abolevit.
Non ita certum mihi videtur, utrum subscriptio illa pa- ginae 140 versae, quam priori manui attribuit Thilo, re vera ab hac manu an a recentiore quadam confecta sit. literae enim a scribae manu haud mediocriter distant atque persi- miles sunt literis, quae in diplomatis reperiuntur. accedit, quod duo illi versus ita sunt obliterati, ut ncque Thiloni nc- que mihi oculorum aciem iterum iterumque intendenti, ut
1) qua adnotatione marginali demonstrari mihi videtur seri- barn non tam ignarum fuisse sermonis latini quam existima- verunt nonnulli viri docti, etiamsi istam scientiam non nimiam fuisse inde efficitur, quod paene innumerabilibus locis verba per- peram diiuncta aut conglutinata sunt.
2) dico vv. Ili 638, qui versus lacunosus est, IV 38, ubi fru- ente fruitur perperam legitur, VI 1, ubi cognomen Martis vitiose scriptum (gradibus) non perspexit quispiam, VII 392 corruptela sepubenis inquinatum. ceterum istae notae suspicionem mihi moverunt de integritate codicis non parvam. nam si quis nono saeculo vel paulo ante id tempus (adsumptas enim potius ex antiquiore exemplari quam factas esse notas ab ipso Vaticani scriba puto) adscriptis notis se versus non intellegere indicavit, nonne verisimillimum est, eundem aliis locis contextum verbo- rum corruptum temptasse? cuius interpolationis vestigia re vera obvia esse infra probare conabor.
XIV e. VALERI FLACCI
omnia explicarentur, contingeret. haec ipse legi (dubias li- teras punctis suppositis significabo) :
Nof renoua noxa monacJioru flag . . . doxa En monachuf . . . cUt qué demon . . Il . . . ftrauit.
Quamquam igitur in epigrammate non nimium profeci emendo, hoc aegre ferendum vix puto; neque enim adsentior Thiloni, qui, quo in monasteri© scriptus sit codex, in illa sub- scriptione exstitisse suspicabatur.
Praeterea ex aliis indiciis, quae sit patria V libri vel po-
tius archetypi, multo certius cognosci potest. ex ultimis enim
Germaniis adlatum esse V codicem, quod quidem Pius in prae-
fatione olim adfirmabat, bis argumentis non improbatur: vi-
dimus in pagina 140 recta legi uul-fered, quod nomen Anglo-
saxonicum esse ipsi suspicanti mihi benigne confìrmavit F.Holt-
hausen. neque dubium est, quin aut librarius ipse hoc suum
nomen olim codici intulerit aut, quod non raro accidit, ex
archetypo nomen scribae cuiusdam vel critici in apographon
transscriptum sit.^) accedit, quod in Vaticano ipso g litera
duobus locis insularem formam (j) servavit; dico v. VI 37
T pla^a et V. VI 289 Siigere. denique multae literarum mu-
tationes nisi ex insulari scriptura vix intelleguntur. vide e. g.
mutatas literas n '^ r:
I 8 canbasa ^^ *carhasa^) 449 penderei V olim ^^ *per-
deret V ^ II 1 0 9 defendene ^^ "^ de fendere 379 penricula 4 5 7 m-
stanre (exemplar procul dubio instane exhibuit) 529 fragon f^ *fragor IV 3 lunorem r^ ^lunonem 727 anguet <^ *ur- guet VI 554 haunit <^ Viaurit VII 139 precani ^^ ^pre- cari Vili 77 panumper ^^ ^parumper 263 sonorem <^ *so- rorem p ^^ r: I 330 paucos <^ *raucos 516 peruer-
uerat ^^ ^reuerberat IV 698 pJioebi ^^ *rhebae V 168 per- uulsis f^ *reuidsis p «-^ f: III 96 pacesque <^*facesque
1) transscriptum potius esse nomen crediderim, quia e puncto inter literas l et / interposito apparare mihi videtnr scribam ip- Bum nomen non iam intellexisse.
2) lectiones emendatae hic et ubique asterisco notantur.
ARGONAUTICA. XV
539 pecida <^ "^fercuìa 664 fax <^ *pax IV 20 fas <^ *pax VII 288 fraecor ~ *precor Vili 277 pater (pi-) ~ "" fra- ter (/>') f r^ r: II 392 faemos '^^remos s ^^ p: 1 148 ìiispasiis f^ Viippasus 234 mossoque ^^ "^mopsoque. Portasse huc etiam mutatio literarum a^^x spectat, quae
est IV 362: caraxe {carxe sine dubio in archetypo fuit) ^^ *carae.
Neque vero ipsum Vaticani codicis arcbetypon literis in- sularibus conscriptum fuisse videtur, sed archetypi fons. re- spicias quaeso, quod vv. II 457 (instanre ex archetypi lec-
tione instane) et IV 362 (caraxe ex carxe) et errores et cor- rectiones iam archetypi librario literas insulares non satis dignoscenti attribuenda esse apparet. praeterea aliae litera- rum permutationes in V obviae facilius ex usitata scriptura minuscula intelleguntur, veluti
r ~ f : II 362 Tertor ~ *Terror IV 275 Integet ^ '^In- teger V 84 pharentes ^^ *patentes VII 38 equote ^^ *aequore 59 mouera clatet <^ *mouet ac latet i ^^ r: VII 298
Piensa «^^ *Prensa n ^^ ri: III 672 enim (eni) V olim
f^ *erit V^ V 42 funis <^ *furiis V 322 respuent «^ *re- spuerit VII 274 iiideni ^^ *uiderit e ^^ r: VII 379
cogant -^ *rogant.
Archetypon igitur Vaticani ex codice quodam sive in Bri- tannia sive in monasterio Britannico Germaniae insulari scrip- tura exarato descriptum minusculis literis esse mihi vide- tur; tum demum ex ilio exemplari minusculae scripturae ipse Vaticanus in Germania fluxit. qui quo anno in Italiam ad- latus sit nescimus; quod tamen factum esse paulo post quam Poggius Sangallensem repperit(a. 1416), inde apparet, quod Sangallensis libri satis panca apographa inveniuntur: scili- cet viri docti pleniorem codicem mutilato praetulerunt; San- gallensis enim tres tantum libros atque quartum dimidiatum continebat. ceterum apographon quoddam Vaticani ante ip- sum Vaticanum in Italiam venisse veri dissimile non est: certe omnes libri nobis cogniti, qui XV. saeculo ex V fluxe- runt, non ex V ipso, sed ex apographo Vaticani transscripti
XVI e. VALERIFLACCI
esse videntur. omnes enim in textum receperunt versus spu- rios I 45 et VII 579, 580, quibus V caret. ipse autem V co- dex postea fuit in bibliotheca Fui vii Ursini, unde in Vati- canam venit (cf. Thilonis praef. p. XLI).
lam vero externa specie descripta V^aticani fatisque enar- ratis, quanti sit aestimandus- codex et quomodo ad emen- danda Argonautica adhibendus disseramus. atque con'upte- larum quamquam omnia genera, quibus illius aetatis libri inquinati esse solent, passus est, unum praecipue exhibet V, quo pretium eius non mediocriter minuitur, lacunas dico et versuum et verborum. nimirum verborum hiatus iam pridem viri docti animadverterunt variisque rationibus expleverunt. versus autem intercidisse bis tantum locis statuerunt, ubi sensum mancum esse apparet: I 45, III 77, IV 196, VI 78, VII 579, 633; praeterea versus 11316 — 331 lacunosos esse Thilo cognovit. cui adfirmanti multos adhucin contextu hia- tus editores fugisse piane adsentior. nam multis locis, ubi sententia depravata est, singulis verbis temptatis viros doc- tos sanando Valerio frustra operam dedisse credo, itaque Leo- nem secutus III 335a, VI 382, VII 521, Vili 286 aliisque locis quibusdam lacunas significare quam verba tradita mu- tare malui, quamquam hanc rationem emendandi caute esse adhibendam et ipse non ignoro et Langenii libido me docuit, cui versuum detrimenta indaganti ne uno quidem loco ad- stipulor. de plerisque tamen locis hoc modo ab eo temptatis verba facere non opus est, nonnunquam autem cum gravio- ribus . argumentis utatur Leonemque habeat adsentientem (quod factum est V 323, VI 121, VII 186), diversam meam sententiam proferre non inutile mihi visum est, itemque Thi- lonem Leonemque de nonnullis versuum lacunis vix recte iu- dicasse probare studebo.
II 375 Invidisse deos tantum maris aequor adortis, desertasque domos fraudataque tempore segni vota patrum. quid et ipse viris cundantibus adsit? Scilicet verba invidisse et desertasque et fraudataque pen- dent a verbo aliquo dicendi, quod e non tulit vocibus (v. 374) facile suppletur. Thilo, qui hoc non improbat, tamen post
ARGONAUTICA. XVH
V. 375 versum intercidisse ideo suspicatur, quod notione frustra ad sententiam dcsertasqiie domos aegre caret. mihi omnia con- cinna esse videntur, dummodo desertas praegnanter dictum intellegas (i. e. maligne derelidas). premenda igitur vox desertas f quae praemissa de industria est (item Verg. Aen. VII 394).
V 321 Sin vero preces et dieta superhiis
respuerit, iam mine animos firmate repulsae, quaque via patriis referamus veliera terris, stet potius: rebus semper pudor absit in artis. Argumenta, quibus nisus P. Langen versus nonnullos ante V. 324 excidisse contendit, infirma sunt. integer enim est lo- cus et facile intellegitur, modo respicias sermonem post re- spuerit esse abruptum atque potius non minus pertinere ad firmate quam ad stet itemque iam nunc voces ad utrumque verbum esse referendas. scilicet lason post respuerit pergere potest sic fere: ^alia deliberanda erunt', sed cum talia verba ad consolandos amicos perquam inepta esse intellexerit, ab- rupto sermone fortiora haec pronuntiat: ^ne exspectent socii regis responsum' (haec subintellegenda esse potius vox docet), ^sed potius nunc iam repulsae animos firment et quomodo negato veliere possint potiri, iam nunc certum (^stet^ capiant consilium, neve a fraude abborreant, si velleris vi potiundi spes desit'.
VI 120 Discolor hastatas effudit Hiberia turmas,
quas Otaces, quas Latris agunt et raptor amorum Neurus, et expertes canentis Jazygcs aevi. P. Langen, qui, si integer esset locus, Jazyges nomen ne- cessario subiectum debere esse agunt verbi putat Neurum- que non intellegit tertium ducem Hiberum, sed gentem, la- cunam significavit post v. 121. mihi inter illos versus nihii esse interponendum videtur; nam raptor amorum verba uti- que coniungenda sunt cum Neurus^ quod nomen (^Nevqov) aptum natumque est ad notandum et efiferendum talem ve- neris raptorem. exstat autem v. 122 eadem ellipsis adsunt verbi, qua e. g. Statius Theb. IV 159 utitur in simili gen- tium catalogo; quod utroque loco durius esse concedo.
Valerils Flaccus, ed. Kramer. b
XVni e. VALERI FLACCI
VI 569 Nestoris hastae
immorihir primaevus Helix, nec reddita caro nutrimenta patri, brevihus ereptus in annis.
Thilo post V. 571 duos fere versus intercidisse putat, quod brenihus ereptus in annis idem sit quod immoritur primaevus neque verba apte sint inter se conexa. utrumque concedo, sed illud argumentum ea re refutatur, quod Valerius Home- rum hoc loco imitatur (cf. Langeni adnotationem): II. IV 477 etiam ille poeta, postquam ab Aiace •d-aXsQÒv Zl^obIglov interfectum esse narra vit (474), haec superaddit: ovòe xo- KSvGiv Q'QE'Jtxcc cpiXoLq aTtidcoKe^ fiivvv^aòiog Ss oi alcov STiled"^ V7t AYavTog ^syad'v^ov óovqI òa^ivti. discrimen igitur non est inter utriusque poetae sententias nisi unum hoc, quod Valerius verbo ereptus non addidit Nestoris hasta (Al'avrog òovqÌ)^ scilicet ideo, quia Homericum illud iam ad conficien- dum versum 569 adsciverat. contra asyndeton illud re vera tolerabile non esse idem Homerus docet atque ipse supple- mentum suppeditat: ^Lvvvd-aÓLog Ss. ergo Samuelssonium et Sudhausium, iure illos offendentes etiam in brevi syllaba bus in arsi producta^), secutus scripsi brevibus^^que}. sic om- nia sunt sincera, ellipsis autem verbi invadit vel adgreditur (v. 572) inaudita non est qua est Valerius audacia.
Paulo aliter se res habet in bis:
VII 185 ipsam (se. Hecaten) flammiferos cogam compescere
tauros amplexuque petit, volucrem tunc aspidi Irin. Haec exhibet V corrupta sane neque efficientia sententiam. sed editores, quomodo mederi loco conati sunt, in graviores etiam difficultates inciderunt. scribunt enim plerique ample- xumque pati, volucrem Juno aspicit ita, ut in verbum pati orationem Veneris terminari significent. quibus receptis con- iecturis ridiculus oritur sensus. neque enim focosa irrisio'
1) perpaucae enim eiusmodi syllabarum productiones excep- tÌ8 legitimis velat III 234 sanguls^ IV 188 subiit, V 164 impule- rit, VI 612 abili, VIII 259 impediti in Argonauticis reperiuntur. sunt autem hae: II 225 meius (sing.), VIE 158 ego. vv. VI 152, 305, VIII 67 eadem offensio lenissima coniectura removetur.
ARGONAUTICA. XIX
(sic Wagner) Hecates esset, si poeta deam triplicem 'ab omni amore abhorrenteni, quamque amare nemo cuperet' Jasonis amplexum patientem fingerei, sed insulsa et foeda imago sub- naseitur et ab epici carminis gravitate aliena, meliorem viam inire coeperat P. Langen, etiamsi ei, ut ex difficultatibus se expediret, ideo non contigit, quod coniecturam amplexumque pati non reiecit. contra cum Junonis nomen aBurmanno prò particula mene infeliciter esse inductum desiderarique "^respon- sum' Junonis intellexisset,lacunam imprimendam meliore iure curavit. hiat enim certe sententia, sed non, ut P, Langen pu- tat, intra versum, quod multo rarius accidit, sed ante v. 186, neque ulla coniectura opus est, si tradita verba sic fere sup- plentur:
ipsam flammiferos cogam compescere tauros.' (talia iadantem blandis Saturnia dictisy amplexuqite petit; volucrem tunc aspicit Irin . . . Nunc vero quae me ipsum, ut nonnullis locis adhuc non suspectis lacunas significarem, paene invitum moverint, ac- curatius hic exponam, ut lector ipse, quo id iure fecerim, iudicet.
1779 Hunc sibi praccipimm gentis de more nefandae Thessalis in seros Ditis servaverat usus, tergeminam cum placai eram Stygiasque supremo ohsecrat igne domos, iam iam exoràbile retro Carmen agens; Totum locum, quem varie vexaverunt editores, explicavit Renkema (Observ. crii et exeg. ad C. Val. Flacci Argon., Traiecti ad Rhenum 1906, p. 20sqq.). scilicet atrura tau- rum Alcimede servaverat, quera sacris confectis dis inferis Hecataeque immolaret, ne indignantes illi numen suum ne- fandis artibus magicis laesum esse redeuntem Crethei um- bram a porta Tartari defenderent. Carmine autem eodem, quo exorata erat, retro recitato umbra removetur. qua in re mo- nendum est vv. 781 — 784 non actionem placandi deos enar- rari, sed morem describi, ut cum explicativum quod vocant retinendum esse intellegas. praesens autem tempus placai a plusquamperfecto pendere, id quod fieri posse Renkema pu-
b*
XX e. VALERI FLACCI
tat, vix tolerabile mihi videtur, qua de causa Sudhausio sua- denti obtemperare malo, qui talia supplevit: <^taUs enim diro maclatur vidima ferro,y tergeminam cum placai . . . II 335 ... ^haec antra videtis
Vulcanique' ait ^ecce domos: date vina precesque, forsitan hoc factum taceat iam fuìmen in antro: nox dàbit ipsa fldem, clausae cum murmura flammae, hospes, et incussae sonitum miràbere massae.' Obscuriores esse mihi videntur vv. 337sq. neque faciles ad intellegendum, nisi dubitationes quaedam Jasonis antecedunt, quas Hypsipyle tollera studet prolata declamatione sollemni physicorum et periegetarum, cessare interdiu opus Vulcani, increbescere nocte. itaque ante versum 337 nonnulla exci- disse veri est simile.
Ili 208 Ut magis Inarime, magis ut mugitor anJielat Vesvius, attonitas acer cum suscitai urhes, sic pugnae crebrescit opus: neque enim ignea cedunt astra loco . . . Tertium quod vocant comparationis omnino deesse nemi- nem credo fugere posse, noctu enim, qua voce aegre care- mus, et pugnae et montium illorum sonitus augeri dicit poeta, quam notionem in verbo suscitai satis inesse vix mihi per- suadebit quispiam: talis enim obscuritas etiam ab obscuri- tate Valeri abhorreat. lacunam igitur post versum 209 hian- tem sic fere suppleas: cum suscitai urhes (^noctihus , et resonat geminatis iciihus incus^, sic . . . III 572 Varios Jiinc excitat aesius
nube mali percussus amor, quibus liaeserit oris, quis iàles impune moras casusve lahorve attulerit. densam inferea descendere noctem iam maiore metu; tum vero et pallor et amens cum piceo sudore rigor. Verba quibus haeserii — attulerit continere deliberationem Herculis curis agitati et pendere a notione dubius^ quae fa- cile e vocibus varios — aesius elicitur, apparet. versu autem 575 iam ad narrationem poeta redit; neque enim Hercules noctem descendere cogitat secum, sed videt oculis, neque,
ARGONAUTICA. XXI
id quod dicat quis, metus noctis (^Schrecken derNacht') ter- rorem auget Hylae, sed nox metum Herculis. quia autem ellipsis verbi videndi hic praesumi vix potest, talem versum excidisse cum Sudhausio credo: densam interea descendere noctem <^et videi obscuras concrescere vallihiis umbrasy iam maiore metii. lY 301 Hoc saevior ille
ecce iterum vacuas agii inconsidta per auras bracchia. sentii enim PoUux rationis egeniem, dai genibus iiinctis laius effusumqiie sccuius Jiaud revocare gradum patitur, turbatque premifque ancipiiem crebros et liber congerii ictus desuper aver so; Asyndeto intolerabili sentii^ dai offensus iam Heinsius dans maluit quam dai scribere, qua tamen coniectura nihil pro- ficimus; neque enim dans laius sentii Pollux, sed sentiens (cum sentiat) dat-^ vai ut aliis verbis rem exponam, dai — laius arte adhaeret sequenti sententiae. eadem deliberandi ratione usus Thilo prò enim coniecit ubi. sed etiam enim uti- que servandum est, quod haec vox ad verba vacuas per auras respicit. et haec causa et altera res non levior me moverunt, ut lacunam post v. 303 latere arbitrarer. neque enim dubium esse mihi videtur, quin Statius bis versibus nostrum poc- tam imitatus sit, ipse quoque pugiles describens (Theb. VI
802 sqq.):
Ecce iterum immodice venientem eludit et exit
sponte ruens mersusque umeris: effunditur ille
in caput, adsurgentem alio piier improbus ictu
percidit . . .
idem fere agit uterque poeta: Pollux et puer ille astum ad-
hibent periculosura in adversario cauto ac provido, non ir-
ritum in insano et inconsiderato, sed apud Statium omnia
sunt cum breviora tum raagis perspicua: dolus ille signifì-
catur apertis verbis eludit, exit, sponte; apud Valerium contra
id, quod caput naiTationis totius est, nullo modo indicatur,
ut multos viros doctissimos illos quidem, sed pugilandi pa-
rum peritos dolum esse illud latus dare prorsus effugeret. qui-
XXII e. VALERI FLACCI
bus de causis tunc demum sententia perspicua fieri atque procedere raihi videtur, ubi talem versum inseruerimus: sen- tii enim Pollux rationis egentem (JBebryca et insanos ludens vigli arte furoresy dot genibus iunctis latus . . . IV 651 Idem Amyci certe viso timor omnibus antro
perculerat; sietimus iamen et deus adfuit ausis. Desideratur certe obiectum ad verbum perciderat perti- nens, quamobrem vulgo versui 651 intruditur aut animos aut mentes. sed neque Amyci neque certe neque alia vox ibi suspicionem movet, neduni supervacanea sit. ne Leo quidem rem ad finem perducit, cum viso in visus commutat, quin etiam structuram sententiae reddit duriorem et dictionem nimis attenuat. neque enim dubium est, quin viso antro (i. e. quia vidimus antrum) timor (jinimosy perculerat multo fortius dicatur quam <(iny antro Amyci timor visus percule- rat. atque alterum accedit hoc: quis credat lasonem in sum- mo hoc ^discrimine ponti' non eo animos sociorum revocasse, quod lunone et Pallade adiuvantibus e terribili illa tempe- state in primo libro descripta (608 sqq.) servati sint. eas- dem deas iterum adfore sperat lason (653) de Pallade prae- cipue cogitans, quae sua arte totiens decimam undam tum averterat (II 53 sq.). contra in pugna Amyci et Pollucis de- orum auxilium omnino non commemoratur. itaque Valerium sic fere scripsisse apparet: Idem Amyci certe viso timor om- nibus antro^ <(idcm animos pelago Zephyris certantibus horrory perculerat; stetimus tamen . . .
V 82 Fama per extremos quin iam volat improba manes
interea et magnis natorum laudibus implet
addita iamque fretis repetens freta iamque patenies
Cyaneas,
Tria sunt quae me adhortantur, ne intactum relinquam
locum. primum enim (id quod levius esse libenter concedo)
obiecto carere verbum implet aegre fero, deinde vox iamque
poscere mihi videtur quod antecedat (dico infinitivum verbo
addita adiunctum pendentemque a repetens). postremo, quod
gravissimum est, totius enarrationis deest summa, dico pri-
mae navis commemorationem. ideo lacunam post v. 83 sig-
ARGONAUTICA. XXIII
nificavi sic fere explendam: et magnis natorum laudibiis im- plct (Jinferna qui sede ìatent, rate pervia Pontiy addita iam- que fretis repetens freta . . . VII 55 Ante meus caesa descendet Caiicasus umbra
ac prior Haemonias repetct super aequora praedas^ aut ego cimi vittis statiti feralibus Hellen. si tamen his aliter perstas non cedere terris . . . Sic V, nisi quod uictis et hillen exhibet. omnia, quae ser- vata sunt, profecto sincera atque optima, sed deest versus post V. 57. quod cum interpretes non intellexissent, ipsi se frustraverunt corruptelas investigantes. scilicet vv. 55 sq. figuram xov àòvvàxov continente quam v. 57 continuari aut^) particula vel externum est indicium. accedit, quod haec figura geminari vel multiplicari solet (cf. e. g, Verg. Bue. I 59 sqq., Ov. Met. XIII 324 sqq., XIV 37 sqq., ex Pont. IV 5. 41 sqq,). praeterea v. 57, si integer esset locus, neque cum versibus antecedentibus neque cum sequentibus apte cohae- reret neque omnino explicari posset. ut autem quid poeta voluerit cognoscamus, imprimis verba cum vittis statui fera- libus Hellen quo spectent consid eranda sunt. statuitne Aeetes Hellen an non? plerisque interpretibus Aeetes adfirmare vi- detur se non sacrifìcandam Hellen ad aram duci iussisse, quocirca non esse, quod vellus a se repetatur, quas excusa- tiones ab hoc loco alienas atque omnino ridiculas esse ap- paret. una autem explicatio sententiae suffìcere mihi vide- tur: nimirum respicit Aeetes statuam Helles a se iuxta Phrixi tumulum positam (V 187 sqq.), scilicet monumentum in ce- notaphio statutum. iam credo cognosces, quid voluerit poeta, neque vituperabis me mancam sententiam sic ad fìnem per- ducentem: aut ego cum vittis statui feralibus Hellen <^quam iussi^ vitam ex pelago remeare videboy. ad totum locum haec subintellegenda sunt: ^ante efficientur haec àòvvazcc^ quam vos, praedones, una nave adlati, spolium de me reportave- ritis' (cf. V. 45).
De hoc genere vitiorum ut plura dicerem operam dedi,
1) niei forte ante per anaphoram (cf. v. 55) scribendum ducis.
XXIV e. VALERI FLACCI
quod difficillimum esse ludi cium de versibus omissis atque ipsas lacunas ab editoribus et inconsidera tius saepe signi- fìcari et neglegi persaepe vel coniectando temere oblini non ignoro.
Adiungendi denique illi loci, ubi in finibus versuum sin- gula verba desunt vel mutilata reperiuntur, quia exemplaris cuiusdam margines discissi fuisse videntur. bue spectant III 462 pars ardua ... IV 388 languentia . . .
VII 452 spem ponis . . . VII 614 rettulit he^ros}
Vili 458 non gentis honos non . . . quod praecipue sub finem codicis factum esse non miraberis.
Deinceps disserendum est de versibus in V a sedibus suis motis alienisque locis insertis. ad quod genus corruptelarum pertinent hi loci: I 56 legitur post 64, l 303 post 308, I 815 post 822, III 10 post 25, III 404 post 405, IV 209 post 213, V 407 post 426, VI 228 post 245, Vili 154— 185 post 385, Vili 441 post 459. quorum errorum pluri- mos iam antiquissimi interpretes correxerunt.
Contra nonnullos versus, quo loco traditi sunt in V, edi- toribus recentioribus immerito esse suspectos persuasum est mihi. velut in errorem gravissimum inciderunt, qui D. Ken- nerknecht (zur Argon autensage, Bamberg 1883, p. 13) secuti vv. 1403 — 410 post V. 382 transposuerunt. haec autem iis causa fuitmutandi: Valerius e quinquaginta Argonautis qua- draginta duos in transtris sedentes fìngit. alterius remigum ordinis princeps est Telamon, alterius Hercules (353 sq.). ab utraque autem parte navis unum et viginti viros sedisse postulandum est. sed non facile intellegitur, utrum ordinem poeta priorem enumeraverit; uno enim tantum loco (387) alterius ducis (Herculis) nomen pronuntiatur. bine igitur Herculis ordinem enumerari coeptum esse putabant inter- pretes, nec mirum est eis offensioni fuisse, quod a v. 355 usque ad v. 387 undeviginti remiges, inde a v. 387 viginti tres commemorentur. difficultas autem sic explicatur: Ty- deus et Periclymenus (387 — 390) non primi sunt Herculei ordinis, sed ultimi, atque Herculis ordo prior enumeratur. hoc etiam inde evincitur, quod nullo alio modo illud quin
ARGONAUTICA. XXV
etiam (387) intellegipotest. deinde a v. 391 Telamonis ordo recensetur. sedent igitur utrimque unus et viginti remiges. Itemque Thilonem vv. VII 276—283 recte post v. 291 collocavisse nego, quamquam locum integrum non esse fìr- missimis argumentis deraonstrari potest. si enim suo loco traditi essent vv. 276 — 283, lasonis essent illa verba cum Venere (Circe) colloquentis. quod fieri non potest ideo, quod v. 281 (te) Medea compellatur neque lason ipse ^dignum hospitum' (280) apte se appellaret neque omnino verba digna sunt supplice, sed etiam post v. 291 vv. 276 — 283 ora- tionem non quadrant. primum enim versu 291 (sai fama meis iam parta venenis) non minus quam versibus 282 sq. (occidat a eterna tandem Cadmeia morte iam seges et viso fumantes hospite tauri) fìnalem sententiam et effici et signi- ficari me indice apparet.-^) deinde cum totam orationem con- sideraverimus, cognoscemus primam partem (259 — 265) con- tinere narrationem Veneris, alteram(266 — 275, 284 — 287) preces lasonis, tertiam (et 276 — 283 et 288 — 291) argu- menta, quibus Venus- Circe Medeae, ut lasoni auxilium ferat, persuadere studet. bis autem argumentis usa est vv. 288 — 291: 1. quae iam promissa sunt, negare non decet (^pro- misi, ne falle), 2. miseranda est sors lasonis (moverer . . casti), 3. dignus est bospes, qui servetur (supplice digno), 4. novam laudem colliges famam tuam magicis artibus auctura (v. 291). vv. autem 276 — 283 haec argumenta profert Venus: 1. non nefas est hospites iuvare, nam beroinae veteres idem fece- runt (276 — 281, fas sit), 2. digni sunt bospites (280), 3. no- vam gloriam adipisceris, cum patriam pacaveris (281 sqq.). videmus igitur in vv. 276 — 283 duo argumenta repeti, dico dignitatem lasonis et novae laudis spem. sed cum, quanta sit utriusque argumentationis vis atque auctoritas, perpen- dimus, in vv. 276 — 283 omnia perspicua esse ac digna (si quid dignitatis est in consiliis perfidis), vv. 288 — 291 ob- scuriores nec satis idoneos esse intellegimus. nam quod Circe
1; respicias quaeso vocabula iam, satis, tandem, aeternus si- milia vel sua ipsoruin natura ac vi maxime esse idonea ad no- tandos orationum fines.
XXVI e. VALERI FLACCI
auxilium promiserat, eo re vera nihil officii iniungit Medeae. neque porro valet labefacere pudorem virginis argumentum illud languidum, quod Circae fama iam satis magna sit, Me- deae adhuc lateat ars et vis. contra quod nefas non est iuvare hospitem, hoc aptum est argumentum, et quod Medea patria pacata huraanitatem propagabit, hoc magnum dig- numque. itaque quia languidiora verba iuxta efficacia stare incredibile est, quia eaedem sententiae bis occurrunt, quia ver- sus 284 — 291 uno tenore conscriptos esse apparet (nam verba miserebitur ergo? die cum verho promisi, ad quod nihil nisi te miserituram esse suppleri possit, artissimo vinculo coniun- guntur), Valerium ipsum frigidulam istam sententiam fina- lem (288 — 291) improbantem nova et meliora (276 — 283) substituere voluisse credo, poetam igitur ipsum vv. 276 — 283 post confecisse et margini manuscripti addidisse verisi- mile est. tum ab ilio, qui post mortem Valeri Argonautica edidit, falso loco inserti sunt versus et utraque ad nos usque propagata est series.
Alii versus in V inde labem traxerunt, quod scribae in versum aut antecedentem aut insequentem aberraverunt. sic versuum III 9, III 519, VI 417, VII 201 (quem versum spurium non esse Leo cognovit), VII 244, Vili 161 fìnes in aeternum incertos esse mansuros verisimile est
E ceteris corruptelis, quas V exhibet, ob multitudinem memorabiles sunt haplographiae , quas dicunt, et dittogra- phiae literarum. permultis enim locis literae initiales vel finales verborum omissae sunt, quia eadem litera aut ante- cedit aut subsequitur, eodemque modo saepissime ex initio vel e fine verborum vicinis verbis litera addita est.^)
Multo notabiliora sunt creberrima illa menda, quae ori- ginem inde duxerunt, quod scriba quidam stupidus neglegens-
1) quos errores, si nullius sunt momenti et a nullo editore non correcti, in apparata critico huius libri te ad unum omnes reperturum esse ne exspectaveris. itemque in fine versuum no- tam " vel ~ literam m significantem esse omissam, id quod haud raro accidit, si de contextu nullo modo dubitari potest, non adnotavi.
ARGONAQTICA. XXVII
que verba vicina, sed inter se non cohaerentia, falso con- iunxit vel extremas sjllabas eorum adsimilavit.-^)
Plus delectationis quam ponderis illa vitia habent, quae inde orta sunt, quod scriba ut monachus verba ab ipsius notitia remota cum verbis in monasterio tritissimis commu- tavit. quo pertinenti VI 129 Mycael (archangelum intelle- git prò nomine quodam gentis), III 76 galileae prò galeae, IV 50 amen prò amens, V 339 Frater et amen prò Fratre tamen.
Gravissimi vero momenti illi loci sunt, ubi glossis vel interpolationibus in textum receptis verba poetae corrupta sunt. in quorum numero certe non ducendi sunt illi versus, quos Giarratano (praef. p. XXIX) afifert, excepto fortasse V. II 473, ubi veteris (prò felix) ex v. II 580 irrepsisse in textum veri dissimile non est. ipse in memoria V libri duo glossemata, quae poetae verba expulerunt, deprehendisse mihi videor:
III 511 quam Ncmeen tot fessa minis^ quae '^helua'^ Ler- nae experiar. quin helua corruptum sit, dubitari non potest, sed e duòtu literarum sinceram lectionem elicere velie luden- tis est. nam verba per se apta ncque inepte coniuncta (qua- lia sunt helua Lernae)^ a sententia tamen atque structura abhorrentia casu vel calami errore in codicibus effici incre- dibile est. itaque subobscuram quandum vocem a poeta hic scriptam et Vergiliano ilio loco (Aen. VI 287: helua Lcrnae) adpicto a glossatore explicatam fuisse credo, quae glossa
1) bue spectant, ut nonnulla exempla e primo libro afferam: J 69 quo uomere r^ * qui uomere 180 subitusqae paratus ^^ *siibitusque paratie 351 ampìexu tristi <->o '■^- amplexus tristi 564 truces — lahores -^ *trucis — lahores 609 ualidam con- tortavi r>^ * ualidam contorlo 730 sacri loui r^ '^ sacra loui 737 Thessales exanimes '^ * Thessalis exanimes 769 obitum natumque domumque ^^^ * ohitus natumque domumque 795 terras ocuìos r>^ * terras oculis 822 reuomente ueste r^ *reuomentes ueste.
sed licet plurima eiusmodi vitia neglegentiae sint attri- buendae, nonnunquam scribam, quae non intellexerit, consulto mutasse manifestum est, velut II 412 uiridis circa horrida tela sii uà tremit prò *uiridi circa horrida tela situa tremit.
XXVIII e. VALERI FLACCI
(nisi forte interpolamentum fuit, quod difficile potest diiudi- cari) in textum invasit. quid dederit Valerius, incertum est, sed fortasse Sudhaus, cum semina proponit, verum suspica- tur. quod nomen explicatione egere viro semidocto potuit videri.
V 147 Inde G-enetaei rupem lovis, hinc Tibarenum dant virides post terga lacus. sic legendum esse docet Apollo- nius Rhodius (II 1011 sqq.). V autem mire exhibet Indi- gena et aerupem iouis hinc Uhi mauors. quid sibi vult hoc loco deus belli? arte enim adhibita diplomatica adeo uihil proficimus in investiganda corruptelae origine, ut nisi ge- nuina Apollonius nobis suppeditaret, nunquam Valeri verba restitui possent. facile autem intellegitur librarium, qui pri- mus verba in codice per maiusculas literas scripto non di- stincta diiungere conatus est, duo illa nomina gentium non cognovisse ideoque usitatiora verba literis falso coniunctis effecisse. sic ex INDEGENAETAEI factum est indigena et ae, ex TIBARENVM tibi arenum. trunca^) autem voce are- num nomen lovis paene suhsequente "AQrjv deum aliquo modo significari sciolus quidam suspicatus ob vicinum pronomen Uhi vocativum casum Ares substituit atque explicandi causa Latinum nomen Mauors suprascripsit. hi igitur gradus de- pravationis deprehenduntur, ut videtur: a: HINOTIBARENVM |3: hinc tibi aren^^unì}
,., . mauors y. mnc ttbi ares
ò: hinc tibi mauors.
Interpolationibus nonnunquam genuinam scripturam cor- ruptam esse iam supra breviter commemoravi (p. 13 adn.). cui generi corruptelarum gravissimarum attribuo etiam duo haec exempla:
I 580 quot in aethera surgit molibus, infernas toticns de- missa sub undas, ubi totiens nulla ratione probari neque du- bitari potest, quin totidem rectum sit. quae cum ita sint,
1) fortasse etiara exscissae erant in exemplari ultimae voca- buli literae.
ARGONAUTICA. XXIX
haplographia locum olini sic mutilatum fuisse prò certo habeo: TOTIDEM[DEM]ISSA. quae tum supererant literae fotidemissa, ab interpolatore falso suppleta sunt, cui totiens prius in mentem venit quam totidem.
V 692 *timc adsuctus adest Pìdegraeas reddere pugnas Musarum cìiorus. V exhibet phlegyas qui reddere^ intolera- bilem certe coniecturam. nam qui non solum supervacaneum est, sed sententiae structuram perturbai, itaque Thilo non tenet rem, scribens ille Phlegrae qui reddere. immo vero postquam ex phlegreas oculorum errore non insolito pìdegyeas atque inde pldcgyas factum est, interpolator, ne metro versus laboraret, qui inseruit.
Quae si recte disputavi, Vaticanum 3277 omne genus mendorum, quae illius aetatis librarli facere solebant, aequo plus passum esse nec piane carere interpolatorum et glossa- toiTim licentia apparet, itaque in emendando Valerio Fiacco etiam optimo buie codici semper diffidendum est.
Ex V quinto decimo saeculo satis multi libri fluxerunt, qui quamquam haud panca scribendi vitia correcta et gra- viora menda a doctis viris temptata exhibent, in recensendo Valerio Fiacco prorsus neglegendi sunt. ad emendanda Ar- gonautica plurimum utilitatis afferunt iis locis, ubi exscissis singulis foliis in V memoria biat. quorum codicum tres classes distinguendae e^se mibi videntur: prima enim classis complectitur codices satis integros a libidine virorum doc- torum, altera continet libros gravius interpolatos, tertia et ipsos gravissime interpolatos et e Sangallensi codice conta- minatos. Inter codices satis integros babeo Monacensem et Urbinatem 669.
Monacensis 802 (M), quem totum fere contuli, forma quadrata, cbartaceus, continet folla CV, vicenos septenos versus in singulis paginis. recentiores manus tres in eo di- iunxi, vetustissimam ipsius loviani Fontani (M'') cuius fuisse librum subscriptione eodem minio quo coniecturae illae ex- arata demonstratur, alteram (M^), quae ex codice Sangal- lensi s classis (ut videtur, ex ipso Matritensi) lectiones varias
XXX e. VALERI FLACCI
in margine sepia adpinxit. recentissimam (M^), quae in- nuraerabilibus fere locis et de suo et de codice quodam gra- vissime interpolato coniecturas supra et iuxta versus scripsit. Thilo qui se emendatrices manus neque potuisse discernere neque voluisse dicit, in enotandis lectionibus saepissime erravit.
Codex Vat. Urbin. 669 (U) bibliothecae Vaticanae mem- branaceus formae octonariae CU folia continet (cf. Samuels- sonium in Erano VI, p. 74). ex hoc codice M libro simil- limo, fortasse etiam meliore, perpaucae lectiones cognitae sunt, quas Samuelsson 1. 1. attulit.
Secundae classi adiungendi esse videntur cod. Bononien- sis, e quo saiis multae lectiones in editionibus Delamallii et Caussinii publici iuris factae sunt, et cod. Burmanni, quem P. Burmann in editione sua bic illic commemoravit. praeterea bue fortasse pertinent cod. Vat. Urbin. 353 (P) et cod. Reginensis 1831 (R), quas Samuelsson 1. 1. de- scripsit atque hic illic laudavit, et cod. regius Heinsii, Reginensi ut videtur simillimus.
Tertiae classi addicendi sunt:
codex Vaticanus 1653 (N), quem Heinsius vocat Vati- canum secundum, membranaceus , formae maximae, ab una manu non ineleganter scriptus, ut triceni versus sint in sin- gulis paginis. notabilis est codex, quia ex exemplari fluxit, cuius quaterniones VI — Vili discissi erant. hoc inde appa- ret, quod in illa parte carminis ordo versuum magnopere perturbatus est; atque septuageni versus vel bis septuageni locum suum non servaverunt, ut tricenos quinos versus exem- plar illud in singulis paginis continuisse cognoscas. ceterum ex eodem arcbetypo discisso fluxit editio princeps (Bono- niensis prima), codicem N et Thilo et Samuelsson et ipse ego satis multis locis inspeximus.^)
cod. I. Valettae (T), cuius externam speciem descripsit Giarratano (praef. XXX, adn. 5), qui librum ipse Neapoli contulit lectionesque ex eo commentario critico inseruit.
1) de N et Bon.^ e Sangallensis classis codice quodam con- taminatis cf. Carolum Schenkl (Stud. zu den Arg. d. Val. FI., p. 334).
ARGONAUTICA. XXXI
de reliquis eiusmodi codicibus aut nihil aut perpauca cog- nita haberaus; sunt autem duo Chisiani, quattuor Lau- rentiani, Marcianus, codices Coki, Harlesii, Graevii.
II. DE CODICE SANGALLENSI (S).
Anno p. Chr. n. 1416 Poggius Florentinus in monasterio Sancii Galli prope Constantiam cum aliis scriptoribus C.Va- leri Flacci libros tres et quartum dimidiatum (vv. 1 — 317) invenit. ipse codex Sangallensis (S), quem decimo fere sae- culo conscriptum fuisse conicias, nunc periit, sed sex apo- grapha eius saeculo XV. facta supersunt: Matritensis X81, Vaticani 1613 et 1614, Ottobonianus 1258, Oxoniensis, Ma- latestianus.
Codex Matritensis bibliothecae regiae X 81 (X) char- taceus Sigiberti cbronicon post adglutinatum, AsconiPediani et Pseudo-Asconi commentarios, Valeri Flacci Argonautica (foli. 65 — 94) continet. velociter conscriptus est liber nec in singulis paginis par versuum numerus servatus (continent paginae 39 — 46 versus), inveniuntur multae correctiones, inter quas tres certe manus distinguuntur.-^) in fine codicis legitur haec subscriptio:
. C. uàleri flacci argonauticon. Hoc fragmentu repertu est in monasterio sancti galli prope constantia. X X. milihus pas- suum una cu parte Q. asconii pediani. deus concedat alteri, ututrumque opus reperiatperf ecium. Nos quodpotuimus egimus.
. . Poggius florentinus . .
Qua subscriptione neque minus literarum formis librum ipsius Poggii manu e Sangallensi codice transscriptum esse comprobatur (cf. Schmiedebergium, 1. 1. p. 26 — 28 de hac quaestione disserentem). codicem post Clarkium abbine pau- cos annos denuo contulerunt Skutsch et Schmiedeberg, qui collationes inspiciendas benigne mihi commiserunt.^)
1) sic P. Schmiedeberg, de Asconi codicibus et de Ciceronis scholiis Sangallensibus , Vratislaviae 1905, p. 8 sqq., quem in- spicias, si uberiora de hoc codice comperire volueris.
2) prò tanta benignitate alteri tantum gratias agere licet,
XXXII e. VALERI FLACCI
Codex Vaticanus 1613 (P) membranaceus, formae oc- tavae sed maiorìs mensurae, foliorum 38, versuum 31 in singulis paginis, solum Valerium elegantissime scriptum con- tinet. eandem subscriptionem exhibet quam Matritensis, una voce (^parte) omissa. quae lectiones variae in hoc apparatu critico inveniuntur, e Thilonis editione haustae sunt.
Codex Vaticanus 1614 (TI) membranaceus, formae mi- noris quadratae, foliorum 46, versuum 28 in singulis pagi- nis, continet Valeri Carmen elegantissime conscriptum, ab eadem manu in marginibus et supra versus scripturae variae additae sunt. tabulas photograpbicas faciendas curavi atque adhibui.
Codex Ottobonianus 1258 (0) Vaticanae bibliothecae in 331 foliis cbartaceis maximae formae continet Sili Punica (usque ad fol. 288) et Valerium Flaccum. in primo libro Va- leri tot scholiis, glossis, rasuris, lectionibus variis maculatus est, ut primae manus scripturae saepe vix aut omnino non possint perspici. in ceteris Argonauticon libris tales macu- lae vix inveniuntur. in fine haec addita sunt:
Finis eius quod inuenitur argonauticon. et quia exeplar t
_ et _
multis carminihus medosu erat scripiu è festine opus alio
0 0 , 0 a
tpore corrigedu. InSancto Gallo. M.CCCC.fXVI.Iulij.XVL
Quam subscriptionem falsario tribuendam esse Thilo con- tendit (praef. p. LXVI), Schmiedeberg contra e manu Bar- tholomaei de Montepoliciano , Poggii amici, profectam esse suspicatur (in diss. laud. p. 25 adn.). qua de re infra verba faciam. codicem satis multis locis ipse inspexi, tertii libri pho- tographa mihi praesto sunt.
Codex Oxoniensis (Q), in collegio reginensi servatus at- que a scriba indocto teste Clarkio exaratus et Sili Punica et Valeri Argon antica continet, subscriptione caret. Burii ap- parato critico utor in varia lectione adnotanda.
Codex Malatestianus plut. XII 3 in bibliotheca muni-
alter — Franciscum Skutsch dico — bisce diebus praematura morte non siue ino^enti literarum detrimento defunctus est.
ARGONAUTICA. XXXIII
cipali oppidi Cesenae servatus Silium Italicum et Valerium Flaccum (inde a fol. 162) continet. in singulis paginis com- plectitur duodequadragenos versus, codicem omnibus viris doctis, qui Valerio operam dederunt, neglectum mansisse valde miror, quippe quem Hermannus Blass iam anno 1875 Inter Sili libros enumeret (die Textesquellen des Sii. Ita!., JJ. suppl. t. 8 p. 178 sqq.). librum nemo contulit.
Inter quae apographa vai externis indiciis facile distin- guuntur duae classes: altera Matritensem et Vaticanum 1613 complectens insignis est communi subscriptione, altera Otto- bonianum, Oxoniensem, Malatestianum continens praeter Va- leri Argonautica Sili Carmen exhibet. inter eas classes Va- ticanum 1614 medium locum tenere infra demonstrabo.
Prioris classis princeps est Matritensis (X), ex quo ipso Vaticanum 1613 (P) descriptum esse inde apparet, quod P ad verbum fere X codicis vel textum yel correctiones expres- sit, atque quod vv. II 324 — 406, qui duabus sane paginis X codicis (pp. 78 V. et 79 r.) continentur, in P omissi sunt. contra illud argumentum, quo nisus Clark (Class. Rev. XIII p. 121) P, ut et JT, non ex X ipso, sed ex apographo quodam fluxisse contendit, nihil valet. affirmat enim vir ille doctus
V. I 28 sic in codicibus legi: pcciidumque X, pecodumque P, pecodumque H^ neque credibile esse dicit utrumque codicem o literam in X suprascriptam falso eidem verbi loco fortuito
inseruisse. re vera enim in Xpecudumque exstat (teste Schmie- debergio), unde lectiones librorum P et JI facile explicantur. Alterius classis principem esse Oxoniensem atque fortasse ipsius Ottoboniani arcbetypon Clark censuit, cui Bury (in praef.) adsensus est. de qua re dubitat Giarratano, qui tamen rem in suspenso rolinquit (praef. p. XXXVI). contra Schmie- deberg (p. 24 sq. adn.) Ottobouianum ab ipso Bartholomaeo transscriptum atque Oxoniensis fontem esse existimavit. sed quae argumenta hi viri docti attulerunt, ad diiudicandam quaestionem parum idonea esse mihi videntur. quod enim Clark profert Ottobouianum multis adnotationibus marginalibus et eius, qui codicem scripsit, et receutioribus instructum esse,
Vai^krius FiìAccus, ed. Kramer. C
XXXIV e. VALERI FLACCI
Oxoniensem autem talia marginalia non exhibere, hoc non docetur Ottobonianuna post Oxoniensem illis temporibus scrip- tum esse, quibus multi codices viris doctis cogniti erant. eodem enim iure dicat quispiam Ottobonianum non secus ac Matri- tensemvarias lectiones e Sangallensi adsumpsisse, recentiores autem adnotationes multo post ex aliis libris adscriptas esse, Oxoniensis contra librarium varias scripturas Ottoboniani ne- glexisse, id quod etiam P codicis scriba plerumque fecit, cum Matritensem exscriberet. sed ne Schmiedeberg quidem mihi persuadet, quia subscriptio illa ex alio quodam codice, qui ipse ex S fluxit, transscribi potuit, ut eiusdem P codicis ex- emplum docet. praeterea nonnulla me impediunt, ne aut 0 ex Q aut Q ex 0 fluxisse credam. respicias quaeso has lec- tiones:
III 4 Caeneadae VX, Ceneadet 0, Eneadet Q, *Aenidae 47 panius ista VXO, pannis ista Q, *Pan lussa 85 sangiiinae V, sanguine X^, sanguie (i. e. sanguine) 0, sanguinem Q (! !), *sanguineae 288 Taeleneque VX, Telae .ncque 0, "^Tela neque Q 397 uate VXO, nate Q, ^uati 640 prensaque VXO, pensaque Q, *prcnsatque 700 cupatrio VXO, cupairi Q, *cum patrio.
Cognoscimus omnibus bis locis corruptis 0 cum X et V con- gruere vel propius ad eorum lectiones accedere, Sangallensis igitur fìdem fidelius reddere quam Q, Oxoniensem autem pro- prios errores aut eraendationes (III 288) exhibere. quin etiam paene suspiceris in versu III 85 Oxoniensem e compendio Ottoboniani non satis perspicuo labem duxisse. sed ut 0 non ex Q fluxisse ex lectionibus modo adlatis intelleximus, ita Q non ex 0 derivatum esse ex bis locis discimus:
II 219 sista et V% sistet et X, sistet ac 0, sistet Q (etiam in archetypo 0 et Q codicum et omissum fuisse verisimile est) ,
439 amothra cadicem V^X, amota cadiccm Q, amotJira ra- diceni 0
I 157 ergit X (et sine dubio S), erigif 0, ergit Q
ARGONADTICA. XXXV
Confici mihi videtur res varietate lectionum, quae exstat V. m 703:
lamne ammìs iam V, Jam pe àmis ià X, lampenamisld 0, Ipe ammisìam Q, *Iamne animis iam. bic neque 0 ex Q neque Q ex 0 miram corruptelam hau- sisse, sed utriusque codicis scribam talem fere scripturam, qualem X exhibet, ante oculos habuisse apparet. in communi enim quodam fonte lapeamisld ita scriptum fuisse videtur, ut utinim altera nota~ad literam e (i. e. en) an ad a (i. e. arri) pertineret, dubitari posset neque / litera longa satis esset perspicua, quia autem neuter codex, ut infra videbimus, ex ipso Matritensi fluxit, utrumque ex altero quodam apograpbo Sangallensis,fortasseBartholomaei exemplari, descriptum esse atque Sangallensis alterum illud apographon periisse veri- simile mihi videtur. de Malatestiano nihil diiudicare possum, nisi quod inter Sili codices eum non magni esse pretii con- stat. qua de causa, quod librum adhibere non potui, non ni- mis aegre fero.
Quae vero ratio intercedat inter classes XP et OQ, iam Clark et Giarratano statuerunt. neutra enim ex altera fluxit, sed iitraque ex ipso Sangallensi originem duxit.^)
1) quod ut brevi ante oculos proponain, perpauca ex argu- mentorum multitudine eligam; bis enim locis X ad Y (itaque etiam ad S) propius accedit vel eum V congruit, OQ proprios errores vel coniecturas exhibent: I 521 Adnuit VX, Audiunt OQ, *Ahnuit 683 *acamans V, adamas X, amans OQ 593 coìioruif V, cohor ini X, c{h)orus OQ, *cohors vix
II 9 pahulà agnes V, pabula magnés X, pabula agnes OQ, *pa- bula Magnes 464 flumina VX, /lamina OQ, Humina III 4 Caeneadae VX, Ceneadet 0, Eneadet Q, "^Aenidae 454 ingranai VX, *ingruat OQ 474 lactus V, iactus X, latus OQ, *laetus 599 * aeque V, equi X, et qui OQ 735 *reuisat V^X, reuiset OQ.
Centra bis locis OQ genuinam S codicis lectionem servave- mnt, X menda propria vel coniecturas exhibet: I 504 *sol VOQ, sub X 552 *hiberna VOQ, effusa X
e*
XXXVI e. VALERI FLACCI
Iure igitur concludi dicat quispiam Matritensem et Otto- bonianum (Oxoniensem) , ubicumque Inter se congruant, S codicis scripturas fideliter exhibere, in lectionibus vero discre- pantibus manum Sangallensis ex ilio apographo, quod cum V conspiret vel propius ad V accedat, restituendam esse, cui conclusioni ne piane adsentiar, arcet me II codex, cuius haec condicio est. Il ex X descriptus quidem est, ut iam Thilo constituit atque cum aliis locis tum hoc errore U codicis op- time illustratur:
in 663 "^Adfore tu: Adfor tu V, Adfortii 0, Adfortu X, Adfor tu in Adfer tu mutavit U (scilicet Poggius in X li- tera e suprascripta Adfore emendare voluit, quod II falso in- tellexit).
Sed praeter Matritensem codice quodam OQ classis libra- rium n codicis in transscribendo Carmine usum esse haud paucis locis demonstratur, ubi II utriusque classis lectiones exhibet.^) qua in re notandum est codicem II plerumque lec-
II 60 *ipsa VOQ, iam X
537 *collibus VOQ, montihus X 563 *piacula VOQ, pericula X III 33 leue VO*), Heues XO^ 137 faciem VO, *facem X
216 prosprodite VOQ, proli prodite X, *uos prodite. ante omnes autem notandus propter rei perspicuitatem rnihi videtur v. III 96 pacesque V, picesque OQ, *facesque X, ubi Va- ticani et haud dubie etiam Sangallensis corruptela pacesque ita ab utroque scriba emendata est, ut tolerabilia effìcerentur.
1) commemorentur haec exempla: /*« I 116 Horsissem: torfissem II, torrissem VQ, 0 ut vid., tor-
xissem X 662 "^hiberrta H in textu, VOQ, effusa II in marg., X 601 *Nec n in textu, VO, Hec U in marg., X
624 cum JT, "^cum VO, tum X
Il 104 mgens II, *ingens VO, urgens X
537 *collibus n in textu, VOQ, montihus II in marg., X
ae III 4 *Aenidae: Caeneadet 11^ CaeneadaeYX^ Ceneadet 0, Enea-
det Q *) lectiones aut 0 aut Q codicis non adnotatas non novi.
ARGONAUTICA. XXXYII
tiones 0(Q) classis in textum recepisse, scripturas autem X codicis exhibere ant suprascriptas aut margini adpictas. quin etiam neglexit nonnunquam JT codicis scriba Matritensis lectio- nes optimas consentientesquecumV(S) libro vel propius ad eum accedentes atque recepit proprios errores 0(Q) codicis, voluti
III 100 Sgradii seseque X, gradus eseque V(S), gradus sese- qiie no 475 *hos V(S)X, hoc 770
481 *candentior X, andentior V, cadentior 770Q 633 ""ut V(S)X, et 770. His lectionibus aliisquepermultis evinciturVaticanum 1614 e duobus libris transscriptum esse, quorum alter fuit ipse Ma- tritensis, alter codex quidam 0(Q) classis. sed ncque Otto- bonianus ipse neque Oxoniensis alter ille fons fuit; sunt enim in ipso textu 7T codicis nonnullae lectiones miro modo cum V codicis scripturis congruentes, quas neque in 0 neque in Q neque denique in X reperias^): 1527 ^flentes II in textu, V, fledens II in marg., XQ Il 49 *Derigimus V77, Dirigimus OQ, Pergimus X
/• 96 picesqiie II, '^facesque X, picesque OQ, pacesque V
' h 198 Nisaeum 11^ *Nisaeum VO, Hisaeum X
216 vos prodite: pro^prodite 77, prosprodite VOQ, proh pro- dite X
304 nam creditus 77, nam creditus 0, nunc reditus X, *nam reditus V
431 fronte II, * fronte VO, fronde X
449 abolet animas in abolete mimas (sic!) mutavit 77, *ab- olete minas X, abolet animas VO
a ^* 510 cupit IT, cupit VO, * caput X
562 auida II, auida 0, *auidas VX.
1) cave autem credas aut ipsum Vaticanum aut Sangallensem alterum illum fontem 77 codicis fuisse: videlicet eaedem lec- tiones solis codieibus 770Q comniunes, quas nunc attuli, huic opinioni repugnant. ceterum si 77 Vaticano vel apographo eius in describendo codice usus esset, certe totum exarasset Carmen.
XXXVm e. VALERI FLACCI
72 aìtantidis VII, *athlantidis OQ, saltantibus X
g
654 recenfem II, recentem V, recentes XO, *recentum
III 307 *opes n in textu, XOQ, opus II in marg., V,
Quae cum ita sint, has lectiones cum V codice consentien- tes etiam in S atque in altero ilio apographo Sangallensis (in ^Bartholomaei' igitur libro), quod archetypon fuisse et Òttoboniani et Oxoniensis supra probavi, exstitisse atque hunc librum 'Bartholomaei' Il codicis scribae praeter Matritensem in manibus fuisse verisimile mihi videtur. sed utcumque haec res se habet, certe ad Sangallensem codicem restituendum praeter XOQ etiam 17 adhibendus est.
lam postquam constituimus, quo modo SaDgallensis me- moria revocanda sit, ad id transeamus, quod maxime quae- ritur, nempe quae ratio intercedat inter V et S. haec quae- stio, recentissimis praesertim temporibus, multarum causa fuit controversi arum. atque Thilo, Schenkl, Baehrens, quibus pau- cis annis abbine Samuelsson (Erani t. VI) adsensus est, San- gallensem ex Vaticano fluxisse coniecerunt, Clark, Bury, Giar- ratano, Lipsius (Mus. Rben. 1908, p. 157 sq.) S et V codices gemellos fuisse contenderunt. Samuelssonio, qui con tra Lip- sium scripsit (Erani t. Vili, p. 81 — 84), adversarius exstitit Paulus Krenkel (in diss. iam supra laudata, p. 2 — 8). sed nibilo magis diiudicata adbuc res est. nam argumenta a Giarratano et Clarkio aliata parum efficacia esse etiam Krenkel cognovit, non firmiora tamen ipse Lipsium secutus exhibuit. haec enim probare conatus est: deesse in omnibus apographis Sangal- lensis libri vv. I 393 — 442, unde concludendum esse, scri- bam duas paginas omississe, quarum utraque vicenos quinos versus contineret. in V autem bis versibus non expleri duas paginas. atque V quoque ex codice vicenos quinos versus in singulis paginis complexo descriptum esse constare, inde verisimillimum fieri dicunt Lipsius et Krenkel V et S ex uno archetypo transscriptos esse.^) accedere quod inter vv. 1 442
1) eodem autem iure arbitreris et V libri archetypon et ip- sum S codicem in singulis paginis vicenos quinos versus ex-
I
ARGONAUTICA. XXXIX
et II 213 (Il 213—262 in V bis legi supra dixi) 621 ver- sus intersint^); quos, si subscriptioni primi libri quattuor fere (re vera quinque) linearum spatium relictum fuisse pu- tes, 25 paginas exple visse probabile fieri, versus autem I 1 — 392 16 paginas explesse credunt, ut octo lineae^) inscrip- tioni totius carminis superfuerint.
Quibus argumentis mihi persuadere non possunt. nam no- vem lineas, plus igitur quam tertiam partem primae pagi- nae, inscriptioni relictas esse iam per se credibile non est, praesertim cum titulus in tanto spatio haud fuerit. qui si fuisset, a Vaticani librario certe non esset omissus. cete- rum iam Samuelsson (Erani t. VIII) sententiam Lipsii me- rito refutasse mihi videtur, tribus imprimis argumentis ille quidem nisus, quorum gravissimum hoc est: in illa ditto- grapbia V codicis (II 213—262) deest in V* v. 240, quo S quoque caret, in V^ omissus est v. 241. si vero in singu- lis paginis archetypi viceni quini versus fuerunt, et versum 240 et versum 241 in eo exstitisse manifestum est. num ullo modo fieri potuit, ut duo scribae eundem versum 240 casu omitterent? Krenkel responsum iam in promptu habet: ver- sum enim 241 in contextu verborum deesse posse, quin etiam supervacaneum esse videri dicit (quam opinionem prò Va- lerio vehementissime reicio); qua de causa probabile esse Krenkel existimat versum 241 in archetypo signo critico in- structum fuisse atque eo non satis perspicuo, ut facile ad versum 240 referri potuerit. quae sententia facile redargui- tur. nam si quis V codicem et rationem eius, qui librum conscripsit, noverit, concedet scribam illum criticam artem eo modo exercuisse prorsus esse incredibile; nec ad optimum ver- sum, quo carere nullo modo possumus, falso notam criticam adiectam fuisse putabimus.
hibuisse, in S autem anno 1416 unum folium vv. I 393 — 442 complexum exscissum fuisse.
1) re vera sunt 620 vv., quia v. I 830 apud Thilonem vacuus versus est.
2) re vera novem esse debebant, cum v. I 45 neque in V neque in S legatur.
e
\
XL C. VALERI FLACCI
Sed missa faciamus illa. S enim ex V descriptum esse certissima argumenta sunt miri hi errores S codicis:
I 707 uisiilus satur V scripserat, quod errore inter seri bendum animadverso in uisulas satiir V^ correxit, ita tamen, ut obiter legenti dubium esse possit, utrum w an a an ci in media voce nunc exstet. quod Sangallensis scribae accidit;
a legitur enim in XU uisulcis satur (Q cognitum non habeo),
0 uisu lassahtr recte exhibet.
II 275 feda tumte V, feda tumente S.
Vaticani scriba, id quod locum diligentius examinanti brevi
elucet, primum feda tu te (i. e. foedatum te) recte exarave-
rat, deinde, postquam linea transversa m literam significans
casu quodam partim obliterata est, m literam ipsam arto
illi spatio inter t* et ^ literas intercedenti intrusit. neque
enim tumente iper compendium a monacho ilio scriptum esse
inde apparet, quod nota "" non supra w, sed supra u fere
locum obtinet. tumente contra hoc compendio efficitur tumte.-
S codicis igitur librarium ipsa hac V codicis lectione de-
ceptum esse apparet.
II 272 — 275 hoc ordine atque his additis signis inV
lesfuntur: ^ /^„ n
° Et sacra . . . (272)
Taìia noce . . . (274) |
._^^^ Tum ualidas ... (273)
Bacche domum . . . (275) scriba V codicis, qui versu 274 conscripto animadvertit se versum 273 omisisse, hunc versum ilico subsequentem fe- cit versum 274 et notis adpositis v. 274 inter vv. 273 et 275 inserendum esse significavit. sed fortuito v. 275 ultimus est huius paginae, ut hunc versum in textu omissum et mar- gini inferiori additum esse facile suspicio oriri possit. quod si quis falso intellexerat , necessario versum 275 ilio loco textui inseruit, ubi altera nota exstabat, i. e. ante versum 274. ac re vera S codicis apographa hunc versuum ordinem ex- hibent omnia: 272, 275, 274, 273. apparet igitur illis no- tis Vaticani Sangallensis scribam in errorem inductum esse.
i
ARGONAUTICA. XLI
/ti
II 277 :f:erendam V, furendam S.
scriba Vaticani, qui errore f prò u exaraverat, /' litera expuncta ii non supra /", sed supra e posuit, ne u litera ni- mis procul a linea literarum abesset oculosqiie fugeret. con- tra S codicis scriba non satis diligenter eos locos exquirens, qui non primo adspectu intellegi potuerunt, e delendam et furendam restituendum esse putavit.
Il 287 i&ehat V, tùrebat S, Hirébaf.
mirum illud i' re vera non ir signifìcat, ut in Thilonis ap- parata falso legitur; nam i literae in V longe alia est spe- cies: parva enim linea transversa neque in initio ncque in in fine literae deesse solet (i). praeterea basta illa deversa ac tennis inferiore parte in r literam prominet, ut uno tractu i' scriptum esse dilucidum sit. atque re vera mirum hoc sig- num nihil significare nisi r literam docent vv. V 520, VI 285, VII 62, ubi fremii et ti'rhem eadem ratione scripta inveniun- tur. Tbiloni igitur et Sangallensis scribae idem accidit, ut incognitam r literae formam in V obiam male intellegerent.
n 376 *segni V, segnis S.
in V segni conscriptum est, sed e versu 397 versae pagi- nae nonnulla vestigia verborum opuf uidui per membranam penetraverunt, ut inter literas g et n pars bastae / literae etiamnunc appareat et superior curvatura o literae finali li- terae i speciem parvae f det, quin etiam posterior basta n literae punctum accepit, ut species vocis fegnif efficiatur. quod et apograpba S codicis exhibent et Samuelsson, ipse quoque falsa illa imagine iam per decem saecula exsistente deceptus, adnotat ut V codicis lectionem (cf. p. Vili).
Ili 439 '-^-proscctaque V, prorectaque S.
in V 5 litera sic exarata est, ut facillime prorectaque legi possit, quamquam diligentius intuenti et scriptoris manum noscenti dubium esse non potest, quin prosectaque et scrip- tum et intellegendum sit.
Ili 599 ^aeq^ V, equi S, et qui OQ, aequi 77.
ultimum signum in V literae i simile est. sed e curvata inferiore parte bastae evincitur comma intellegendum esse, non i literam. praeterea basta paulo brevior est quam quae
XLII C. VALERI FLACCI
i literae spatium expleat. ac re vera illud compendium scrip- tum est, quo que effici solet (q; vel q' vel q, ^ quae omnes formae in V occurrunt). veram V codicis lectionem neque S codicis scriptor perspexit neque nostris temporibus in ullo apparatu critico invenias.
in 699 ^Non hi tum flatus: Non intum flatus 0, Il in textu, nò hi tu flatus X et IT in marg. (etiam X lectionem corruptam in contextu verborum habuisse vel adhuc habere ex correctura marginali evincitur; sed neque Bury neque Schmiedeberg certiora adnotant). miretur quis, unde mira illa menda in S invaserint. quod mihi apertum est factum, cum Vaticani scripturam diligentius intuerer. in V enim h et i literae tam arte coniunctae sunt, ut tam in legi possit quam hi (hi), praeterea l litera in nomine flatus cum f li- gata brevior est quam illis locis, ubi vicinis literis non ad- haeret. sic factum est, ut neglentior scriba S codicis flatus legeret. acrius autem intuentem discrimen esse in V inter fi et fi non fugit.
704 fletus V, fiocus 0, fictus II (de X codice nihil affe- runt Bury et Schmiedeberg; sed fletus in S fuisse verisimil- limum est), eadem ratio scribendi, quam modo dixi, in V invenitur, atque iterum Sangallensis librarius ligatura illa fi non nimis perspicua deceptus est.
IV 261 uolutartW^ ice^ (i. e. uolutarce), uolutarice S, *ue- lut arce.
in V olim per dittographiam uolutarcace (vel uolutartace) scriptum erat; deinde prima manus ca (vel ta) literas tam neglegenter erasit, ut deversa basta e (t) literae et ultima cauda a literae servarentur. apparet autem S codicis scri- bam reliquiis t (e) literae ante rasuram etiamnunc conspi- cuis i literam significari falso suspicantem in illum errorem incidisse.
Quos errores S codicis non posse intellegi nisi e Vaticani lectionibus neque ad alium codicem archetypum posse re- ferri nemo negabit. ergo S ex ipso V transscriptus et in emendando Valeri Carmine neglegendus est.
ARGONAUTICA. XLEI
III. DE EXCERPTORUM CODICE PARISINO (Par.).
Priusquam de C codice loquar, codex Parisinus 7647 (Par.) quanti sit pretii perpendendum est. qui codex saeculo XIII. scriptus praeter excerpta ex aliis poetis selecta hos versus Valeri Flacci continet: I 22 sq., 39, 76, 248, 320—334, 579—581, 584—596, II 44—46, 59 sq., 117—122, 263, III 364 sq., IV 622 sq., 744,V324,536, 540, VI 200, 513 sq., VII 227—229, 416, 435, 511—514.
Ex quo codice descriptus est Escurialis Q I 14, qui par- tem tantum sententiarum e Parisino recepii.
Etiam de Parisini codicis auctoritate dissensio est inter viros doctos: alii librum ex V jfluxisse putant (notabilia sunt iudicia Schenklii et Krenkelii), alii, ut Meyncke, V et Par. e communi quodam archetypo derivatos esse arbitrantur. argumenta ab utraque parte prolata etiam ad diiudicandam hanc quaestionem parum valida esse mihi videntur.
Discrepai autem Par. a V non paucis locis, qui ab hac disceptatione prorsus alieni sunt idcirco, quod excerptor, ut generales sententias efficeret, summa cum licentia quamquam non sine elegantia quadam verba tradita commutavi!^)
Ineptae coniecturae deberi videtur v. 123 ilHusore^ quam- quam quid dicere voluerit excerptor non satis intellegitur, cum praesertim sequentes versus additi non sint. nibil tamen obstaret, quominus eandem corruptelam omnes (prò *amnes) atque in V in Parisini archetypo fuisse credamus. ncque ex alio fonte derivatae esse videntur falsae hae lectiones: I 588 abrumperet Par., '■^•rtimperet V {ab explicandi causa simplici verbo additum est), I 39 fictis uiilius dat et pondera dictis Par., * fictis dat uultum et pondera dictis V (in archetypo Par. codicis dat uultus ob vicinum nomen pondera scriptum
1) huc pertinent (cf. etiam Krenkelium 1. 1. p. 63 eq): II 117 Bex superum famam 26.3 certe optima V 324 semper omis- 8um 536 sic omissum 540 qiiippe uiros VI 513 redeunt tan- dem sua gaudia victis, quos VII 227 Cunctis communem ani- mantihus orbem 416 haud equidem pulcros.
XLIV C. VALERI FLACCI
fuisse videtur, quod aliquo modo metro adaptare conatus est Parisini librarius : vultus dàt et ponderai?)), 593 coorstum Par., coho?'uisY,*coJiors vix, II 46 occurrit Vsir., *occurrensY, VII 228 patriamque uocato Par., *pafriam inde uocato V (hic excerptor sicut novicii omnes inde parum intellexit dicit enim poeta Vergilium. secutus in panegyrico ilio Aen
VI patriam vulgo hominibus inde demum, i. e. ab illis or bibus terrae merito vocari, qui non Hacent extra sidera extra anni solisque vias', cf. Verg. Aen. VI 795 sqq., Val FI. I 515 sqq.). quas lectiones coniectando ortas esse apparet
Centra compluribus locis scripturas in V corruptas Par rectas vel tolerabiliter emendatas exbibet. in quarum numero duco: 176 '"^'animos mentesque Par., animos mentemque V (cor- rectio iuxta animos facillima) 321 *animum Par. SMN, abimumY 327 heu mihi Par., amipli V, *ei miM 0^ Bon.^ 330 *raiicos Par. C. Aid., paucos V 331 *I)eficiam Par. M T ^, edd., Defìciamiis Y / * pontumque polumque Par. C, potumque cretamqueY 579 *a parte Par. SM, aperte Y 587 "^aeolus Par, X^, aeblus V 589 "^oenotria Par. SM, oenatria V 595 '■^refringit Par. M. Bon.^sqq., refringet V II 263 facta Par., vulgo (nescio qui codex interpolatus primus), "^fataY
VII 229 '^redit itque Par. CM^T^ Pius sqq., rediitque V VII 513 dulces totiens Par., '^totie(n)s dulce(i)s CAld. Maser., totiens diicis V.
Quas correctiones uno excepto loco I 331 (pontumque po- lumqiie) a quovis homine linguae latinae non ignaro coniec- tando inveniri potuisse et consantaneum est et lectionibus vulgatorum codicum et priscarum editionum confirmatur. excerptor em autem illum sermonis latini admodum peritum fuisse constat (cf. quae supra de elegantia eius dixi). unus igitur restat v. I 331, nimirum ille omnium controversia- rum caput, pontumque polumque enim coniectando inventum esse vehementer negant multi viri docti, praesertim cum C codex gravissimo hoc loco cum Par. consentiat. centra C. Schenkl utriusque codicis vel scriptorem vel correctorem hanc lectionem e Statio liausisse probavit, ubi eadem clau- sula bis occurrit (Theb. XI 67, Silv. III. 2. 10), adversariis
ARGONAUTICA. XLV
tnmen ille non persuadens. ac re vera, quamquam illum, qui (' codicem interpolavit, in Vergili et Stati carminibus ver- satissimum fuisse cognovi infraque exponam, etiam excerpto- rem Par. codicis illos locos Statianos novisse atque in suum usum convertisse non facile ipse mihi persuasissem, nisi in alium locum ex Vergilio interpolatum incidissem. in v. Ili 365 enim haec sunt obvia:
mens carpitur aestii V
meiis crupitur igni Par.
(regina) caeco carpitur igni Aen. IV 2.
ex quo Vergili loco Parisinum igni mutuatum esse ap- paret. ■^)
Sed etiam hoc discimus ex versu ilio, Parisinum non ip- sum generalium sententiarum codicum archetypon esse, sed descriptum ex alio eiusmodi libro, neque enim dubium esse potest, quin idem, qui igni e Vergilio interpolavit, senten- tiam igitur versus intellexit, verba carpitur et aegro (egros Par.) integra in exemplari suo reppererit. meus autem nihil aliud significare atque mens non est quod dicam; nam n et u literae in eius aetatis codicibus saepe vix discernuntur (cf. etiam II 44 u <^ n 120 u ^^ n 45 uoctisque, uiger).
Ex illius vetustioris excerptorum libri scriptura non satis perspicua etiam has lectiones in Par. labem traxisse arbi- tror: I 586 tunc in iter corr. Par.-^ (scil. mutatis compendiis TC et ti) /Me prò kinc II 60 uitis prò ratis}) qui errores ex ipsa V codicis scriptura bis locis clarissima deduci non possunt.
Contra quin haec menda Parisini e Vaticani compendiis correctionibusve non satis intellectis orta sint, vix dubitaverim:
II 45 iV oculis (i. e. *Non oculis) V, Au oculis Par.
1) Helmium B. Ph. W. 1911, 265 hac in re mecum consen- tire gaudeo.
2) in ilio exemplari a apertam et u literam persimiles fuisse
docet lectio crupitur (III 366) ex capitur erta; ratis igitur cum ruti'< vel nitis confundi facile potuit. ui autem idem esse in Par. quod ni modo eom memoravi.
XLVI C. VALERI FLACCI
46 Càp' [i. e. ■'' Campus) V, Corpus Par. (scilicet mutata sunt compendia Gap' et Cop').
VII 512 nuc V (i. e. *nunc), non Par.
Nihil igitur obstat, ne Parisinum etiam e V fluxisse cre- damus, ita tamen ut intercedat Inter eos aliud quoddam ex- cerptorum exemplar. ^)
IV. DE CARRIONIS CODICE (C).
lara vero ad gravissimam in recensendo Valerio Fiacco quaestionem pervenimus, quid sit iudicandum de Carrionis codicis (C) auctoritate.
Ludovicus enim Carrio anno 1565 Antverpiae apud Chri- stophorum Plantinum edidit Valerium 'sescentis et amplius locis', ut ait, ex auctoritate veteris codicis manuscripti casti- gatum, cui codici in Belgio reperto atque Argonautica us- que ad versum Vili 105 continenti conspicuam antiquita- tem ipse tribuit; ante ^sescentos annos' enim, i. e. decimo saeculo, eum conscriptum fuisse quae declararent multa esse affirmavit, seque brevi post ipsum id demonstraturum esse promisit. in ^scholiis' (C*) autem illi editioni additis et in ^ castigationibus' (C^) novae editionis, quae anno 1566 ex eadem officina in lucem prodiit, Carrio satis multas lectio- nes e codice suo publici fecit iuris. nunc deperditum esse librum manuscriptum ncque comprobatum esse illud de co- dicis vetustate iudicium valde dolendum est. nam de hoc co- dice simili s ac de Blandi niano vetustissimo Horati pugna erat inter viros doctos, et ne nostris quidem temporibus con- sensus est de quaestione maxime intricata.
1) quam sententiam ut pluribus argumentis confirmarem, ip- sum Par. codicem vel tabulas photographicas inspicere animum induxeram. sed ad orantem me, ut haec facultas mihi daretur, bibliothecae Parisinae praefectus benigne scripsit librum tum Parisiis non esse, sed bibliothecae cuidam Romanae esse com- modatum. quod etiam nunc valde doleo.
ARGONA.UTICA. XLVII
Plerique enim, qui post Carrionem Valerio operam de- derunt, capti fucosis ac speciosis libri lectionibus iudicium Carrionis comprobare non dubitaverunt, perpaucis, ut Bar- thio et Broukhuysio, suspectus fuit codex. primus autem Thilo diligentius in C libri auctoritatem inquisivit, quem transscriptum esse e Vaticano atque habendum in interpo- latorum codicum numero firmioribus argumentis nisus con tendit. in eandem sententiam re denuo tractata argumentis- que novis illustrata C. Schenkl ductus est (Stud. z, d. Arg. d. Val. FI., 1871 p. 315sqq.). quos viros doctos secuti Aemi- lius Baehrens (Lips. 1875) et Johannes B. Bury (Lond. 1900) in editionibus Argonauticon librum Carrionis piane neglexe- runt.
Quibus adversarii fuerunt recentioribus temporibus ^) Pau- lus Langen (praef. ed. 1896), qui C ex V iluxisse, sed e me- liore fonte correctum esse contendit, Caesar Giarratano (praef. ed. 1904, p. XXXI sqq.), qui C ex eodem archetypo ac V vel potius ex eius archetypi gemello quodam descriptum esse persuasum habet, ita tamen, ut Carrionis codicis scriba, ut homo latinae linguae haud ignarus, plurimis locis suas con- iecturas in verba poetae intulerit. cui sententiae adstipula- tus est Leo (GGA 1897, p. 960sqq., 1905, p. 182sq.), qui C propriam memoriam praebere eis locis demonstrari affir- mavit, ubi e lectionibus C codicis, unde V labem duxerit, cognosci posset.
Nuper quaestione denuo instituta atque in omnes partes diligenter exposita in contrariam opinionem rediit Paulus Krenkel.^) in C enim ne unum quidem vestigium melioris memoriae inveniri non infirmis argumentis confirmasse sibi visus est. attamen rem ad finem non perduxit; effìcitur enim ex eius explicationibus, ut verisimile magis quam necessa- rium sit C codicem ex V fluxisse. praeterea nonnullis ar- gumentis parum efficacibus, quin etiam falsis, usus est: dico
1) vetu8tiores, ut Fr.Rudolfum Ey ssenhardt, Gustavum Meyncke, alios enumeratos invenies apud Paulum Krenkel, 1. 1. p. 2.
2) De codicis Valeriani Carrionis auctoritate, Luckae apud Altenburgenses 1909.
XLVIII C. VALERI FLACCI
imprimis ea, quae de 0 codice cum ^communi archetypo a V et S codicum non congruente et de fraude Carrionis dixit itaque non miror Krenkelium Helmio ^) non persuasisse, qui in argumentationes illius inquirens C codicis memoriae dif- fìdendum non esse denuo contendit. quae cum ita sint, meum esse putavi argumenta ab utraque parte ad hanc quaestio- nem prolata fusius retractare.
Priusquam autem de ipsa auctoritate 0 codicis disseramus, quaerendum est, num omnes lectiones a Carrione in sclioliis et castigationibus collectae, aut si non omnes, quaenam lec- tiones veram scripturam C codicis reddant, vel ut alii dicere solent, quantum fidei Carrionis verbis sit habendum. haud pauci enim cum aequales tum posteriores Carrioni ut summae iactantiae magniloquentiaeque homini magnopere diffidebant. de C autem codice duae potissimum res suspicionem moventi Carrionem enim ipsum sibi constantem non fuisse in varia lectione codicis adnotanda, quin nonnunquam alias scriptu- ras in C% alias in C^ attulisse, atque praeterea multas lec- tiones 0 libri etiam in editionibus priscis ante Carrionem in lucem prolatis occurrere iara pridem animadverterunt viri docti; unde coniecturas et suas et aliorum editorum Carrio- nem suo codici, ut pretium eius augeret, tribuisse non sine probilitatis specie contenderunt. nimirum haec suspicio tunc maxime oritur, cum discrepantibus iuter sese ^scholiis' et ^castigationibus' suarum adnotationum lectiones utraque editio in contextu verborum exbibet (vel ut siglis utar, cum C* cum Carr.^ et C^ cum Carr.^ congruit), deinde eis locis, ubi utraque scriptura C codicis (C^ et C^) cum aliis editionibus priscis conspirat, vel ubi conspirat cum editionibus altera, altera proprias lectiones exhibet (cf. locos a Krenkelio p. 22 sqq. adlatos).
Sed immerito Carrionem in hanc fraudis suspicionem ve- nisse probare, et quomodo illae discrepantiae ortae sint, ex- plicare conabor. nam laesae fidei suspicionem a viri me- moria, si fieri potest, defendere sanctissimum esse duco offì-
1) B. Pb. W. 1911, p. 263 sqq.
ARGONAUTICA. XLIX
cium, primum autem, ut est aequum, Carrionem audiamus ipsum in praefatione alterius editionis iam tum a simili- bus, ut videtur, opprobriis sic se defendentem: "^ factum est et nimia librariorum festinatione, et eius cui describenda dederam, negligentia, ut prò veteribus erroribus sublatis, novi succrescerent, et veteres non omnino omnes tolleren- tur. quod cum gravitar et inique ferrem, tamen illud mihi accidit longe gravius, quod non nulli ex bac librariorum sive festinatione sive incuria occasionem calumniae nacti, in me etmeum nomen temere sunt invecti,' atque profecto vestigia eximiae neglegentiae nec librariorum solum, sed puto ipsius etiam Carrionis, nec in priore solum editione, sed etiam in altera iterum iterumque sunt obvia. sic e. g. bae discrepan- tiae scripturarum C* et 0^ errori calami oculorumve pro- cul dubio tribuendae sunt^):
VII 7 Carrio in C*baec dicit: ^Nec pereat. Omnes vulgati: Nec poterai quo scirc malo. vet. cod.: Nec pereat quo scire modo}) vetust. Paris, (i. e. editio quaedam Parisina): Nec poterai quo scire modo.'
CaiT.^: nec pereat quo scire malo.
C^: ,Nec pereat. Omnes vulgati: Nec poterai quo scire modo. vet. cod.: Nec pereat quo scire malo, vetust. Paris.: Nec poterai quo scire modo.'
Carr.^: nec pereai quo scire modo.
Quo loco errorem subesse, non fraudem, vel inde perspici potest, quod Carrio in utraque editione quam 0 habere af- firmaverat lectionem reiecit. neque dubito, quin C* adno- tatio sincera sit, C^ librarli culpa vel ipsius Carrionis in- curia turbata; nam si ^omnes vulgati' et Vetust. Paris.' eandem lectionem (sic C^) exhibuissent, Carrio non Parisi- nam seorsum laudasset; praeterea vulgatos libros maio, mi- nime modo praebere constat. atque Carrionem in Carr.-^ vul- gatam scripturam malo retinuisse, in Carr.^ sui codicis lec-
1) quos locos Krenkel inter fraudis testimonia affert.
2) me ipsum, non Carrionem, hic illic singula gravioria pon- deris verba, ut magia elucerent, spatioaiua imprimenda curavisae moneo.
VaLiBbius Flaccus, ed. Kramer. d
L C. VALERI FLACCI
tionem vindicasse verisimillimum est; hoc enim permultis locis factum est ea de causa, ut mihi videtur, quod Carrio in priore editione nimis festinans lectionum C codicis pre- tium sive verum sive quod videbatur nondum satis perspe- xerat. itaque modo in C fuisse atque in C^^ modo et malo locos mutasse verisimile est.
VII 21 0*: ,Jam iactata toro. Vet. cod.: Tum iadata toro tumque exspectata cubili, nonnulli recentiores: Jam iactata toro nimiumque experta cubile.^
C^: ^Jam iactata toro. Vet. cod.: Tum iactata toro ni- miumque experta cubile.'
Carr.-^ et Carr.^: tumque exspectata cubili.
E formula castigationis C^ viri docti concluserunt initio adnotatiunculae positam esse vulgatam lectionem cum textu congruentem, atque sequi C codicis scripturam. ac re vera Carrio saepe hac ratione in adnotandis lectionibus utitur. sed hoc loco multo verisimilius est C* integram praebere adnotationem, C^ corruptam errore sive librariorum sive ip- sius Carrionis. editiones enim priscas nimiumque experta cu- bile exhibere, contra tumque exspectata cubili nusquam ante Carrionem inveniri constat. scilicet librarius quidam (vel ipse Carrio) in C^ ab altera voce toro ad tertiam aberravit, tum- que— toro igitur omisit; vel ut notis rem exponam: eandem hanc adnotationem atque in C* Carrio in C^ dare voluit; quae vero uncis includam, eo quem dixi errore exciderunt:
,Iam iactata toro. Vet. cod.: Tum iactata toro <^tumque exspectata cubili, nonnulli recentiores: lam iactata toróy nimiumque experta cubile!
II 283 C*: ,Non patrios'. Ita omnes vulgati, vet. vero cod.: non patrios bustis accendere saltus.'
Carr.^: patrios furiis accedere saltus.
C^: ,Non patrios. Omnes vulgati: non patrios furtis ac- cedere saltus. Vet. cod.: non patriis bustis accendere saltus.'
Carr.^: patriis bustis accendere saltus.
Etiam hoc loco errore in G^ patrios bustis C codici at- tributum esse manifestum est. nam ab eodem sciolo, qui.ad- ductus verbo accendere de bustis (i. e. ftweì'ibus) cogitavit,
ARGONAUTICA. LI
eimm. patriis interpolatum est: patris enim funera (busta) Hypsipylen magno apparatu (saltibus accensis) fìngere non ausam esse coniectator dicere voluit. patriis bustis igitur sine dubio in C legebatur. ceterum Carrioni non fuit, quod per fuTtum pafrios codici suo in C* tribaeret; Jia.m. patrios bustis prava est lectio neque ab ipso probata. iterum autem, quod notabile est, vulgatam scripturam Canio in Carr.-'- secutus est, codicis lectionem in Carr.^
Similiter etiam aliis locis a librariis vel potius, puto, ab ipso Carrione peccatum esse demonstrari potest, etiamsi non semper quoniodo ortus sit error aeque est manifestum.-*^)
Centra nonnuUae discrepantiae inter C* et C^ obviae ca- lami errore effectae esse adeo non possunt, ut fraudis spe- ciem prae se terre videantur. attamen etiam has dissensiones ad decipiendi consilium referendas non esse videbimus, cum quibus rationibus docti viri illius aetatis atque ipse etiam Carrio in codicibus ad emendanda videlicet carmina adhi- bendis et codicum lectionibus adnotandis usi sint, considera- verimus. de quibus rationibus H. Blass fusius optimeque dis- putavit in diss. commemorata (JJ. suppl. 8, p. 189 sqq.). quae vir ille doctus de fide Carrionis e Censorini codice Co- loniensi lectiones varias enotantis examinato ipso libro ma- nuscripto etiam nunc superstite statuit, ipsius verbis bic ex- piimere mihi liceat (p. 196):
^Wo Carrion, wie er dies bàufig tut, die Stelle erst in dem zu verbessernden Text, den ich wiederum seine Vulg. nennen will, binsetzt, dann in dem durch einzelne Emendationen ver- besserten, darf man, wo der Text der Vulg. stehen bleibt, ebensowenig als bei Modius annebmen, dafì derselbe mit dem Colon, ùbereinstimme. Wo andererseits die Lesart der Vul-
1) tribuo autem sirailibus erroribus harum lectionum C* et C^ varietatem : 1 147 accliuisque C% accUnisque C^ 152 num 0% nunc C^ 227 uates Mynias Q>"-, longa MyniasC^ 275 de- duxere C% diduxere C^ li 57 ore C'', orbe C^ III 152 Zelyn C% Zelen C^ V 57 diuidat-contegat C% diuidet-conteget C^ 641 luttus C», Incus C^ VI 113 aulas C% auras C^ VII 296 ohstrwt C% obruit C'^ 486 obibo C% ohibò C^\
d*
LII C. VALERI FLACCI
gata verlassen ist, ist diese Anderung durchaus nicht, wie bei Modius fast stets, durch einen Anschlufì an den Colon, hervorgerufen, sondern beniht fast ebenso oft auf Conjectur, die durch nichts gekennzeichuet ist, da mit denselben Wen- dungen wie scribe, emenda usw. sowohl Conjecturen alshand- schriftliche Lesart, oft beide gemischt, eingefiihrt werden. Es ist aber kein Grund, dariiber bei Carrion sich zu ver- wundern und erwacbst ihm daraus kein Vorwurf. Der Unter- schied zwischen dem Verfahren des Modius und des Carrion beruht eben in der verschiedenen Tendenz ihrer Schriften, wie sie schon der Titel ihrer Biicher ausspricht: Carrions Zweck in seinen Emendd. ist Besserung schlechthin, Modius' in seinen Nov. Lect. Besserung durch Anschlufì an alte Hand- schriften. Wird dagegen die geanderte Lesung einer ganzen Stelle mit ausdrùcklicher Berufung auf den Colon, eingefiihrt, etwa mit einem Optimae mem- branae eleganter sic exprimunt, so ist auch von Carrion die àngstliche Gewissenhaftigkeit heu- tiger Tage nicht zu erwarten, sondern es werden auch in dem so eingefùhrten Texte mehrfach Aus- driicke der Vulgata beibehalten, die an und fiir sich nicht fehlerhaft waren und das Sachverstand- nis nicht alterierten. Sicherer Verlafì ist also hier nur auf das, was gegen den voranstehenden Text der Vulg. ge- àndert ist.
Wo endlich einzelne, aus dem Zusammenhang herausgeho- bene Lesarten ebenfalls ausdriicklich als so im Colon, ent- halten aufgefùhrt werden, verdient Carrion durchaus Glauben, denn in ali den Fàllen, wo dies fùr Censorin geschieht, weicht er auch nicht ein einziges Mal vom Eichtigen ab.'
Ex qua codicis adsciscendi ratione nonnullae discrepantiae Inter C* et C^ obviae facile explicantur. accedit, quod Car- rio, ut ipso in praefatione praedicat, ad alteram editionem confìciendam e codice suo iterum et diligentius collato multa addidit et sustulit.
IV 272 C*: jdubium caput eripit. Ita vulgati, vet. cod.: 0 eh alio dubium caput erigit astu. quod non minus placet.'
ARGONAUTICA. LEI
Carr.^ erigit ashi,
C^: fiaput eripit astu. Ita vulgati, vet. cod.: Oehalia du- hiiim caput erigit arte, quod non minus placet.'
Carr.^ erigit arte.
Lectiones C codicis in C* et C^ adlatae inter se abhor- rere primum intuenti videantur; sed animadvertendum uti- que est Carrionem hoc loco unum verbum erigit spectasse, • [uod solum in C* a vulgata lectione distati hoc verbum )lum sententiam tangit, contra utrum astu an arte scri- [>eret, non multum referre Carrioni videbatur. itaque eum, cum primum codicem cum Vulgato' suo exemplari prelo im- presso conferret, solum erigit enotasse verisimillimum est. iterum codicem perscrutans etiam ad lectionem arte oculos attendisse videtur, quam ut aptiorem nunc et castigationibus et textui inseruit.
VI 417/8 C*: ,omnes vulgati: ncque peste recinctos Tela sed implicitos miseraque in peste revinctos. vet. cod. ncque cura cavere Tela, sed implicitos miseraque in peste revinctos optime.'
Carr.^: ut C in C*.
E qua adnotatione, cum Carrionis rationem respicimus, nihil colligere possumus nisi quod C cura cavere exhibuit; cetera incerta sunt. accuratiorem C codicis notitiam Carrio in C^ dat:
C^: jOmnes vulgati: ncque peste recinctos Tela sed impli- citos miseraque in peste revinctos. vet. cod. ncque cura ca- vere Tela sed implicitos miseraque in veste revinctos: optime. lUarum autem vocum, pestis et vestis, in se transmigratio frequens est.'
Carr.^: ut C in C^
Comperimus igitur C praeter cura cavere etiam ueste ex- hibuisse. de fraude cogitasse Carrionem iterum probabile non est, multo verisimilius eum festinantem in priore editi one conficienda C codicis lectionem ueste non animadvertisse.
VI 572/3 C*: ^At Latagum. Omnes vulgati: Ahlatacum Zelemque^) Daraps, illum exigit hasta Hunc fugat, ingenti
1) enor calami ve! typothetae est.
LIV c. val^:ri flacci
subiti tum sanguinis unda Vidit vet. cod. At Latagum etc. ut imprimendum curavi, Bonon. lib.: hunc fugiV
Carr.^: At Latagum Zetcnque Daraps: illum exigii hasta Hunc fugit^ ingentem subiti cum sanguinis undam Vidit.
Certo igitur scimus At Latagum^ ingentem, cum, undam in C fuisse, quae lectiones a vulgata scriptura adnotata dis- crepant. an non etiam fugit lectio a vulgata recedens atque in textum Carr.^ recepta in C fuerit, id quod Carrionis ra- tionem a Blassio expositam spectans putet quispiam, dubi- tandum est. cur enim Oarrio Bononiensis editionis scriptu- ram fugit diserte laudaret, nisi exprimere vellet eam in C non esse, quam tamen ut probabilem coniecturam in textum recepturus esset? atque re vera ex C^ evincitur C codicem fugat exhibuisse:
C^: ,At Latagum. Omnes vulgati: Ahlatacum Zetemque Daraps, illum exigit hasta Hunc fugat, ingenti subiti tum san- guinis unda Vidit. vet. cod. At Latagum etc, ut imprimen- dum curavi.'
Carr.^: ut Carr.\ nisi quod fugat exhibet.
In altera igitur editione conficienda Canio, cum Bono- niensis scripturam genuinam non esse sibi persuasisset, eam et in Carr.^ et in C^ omisit. fraudis igitur vestigia non video; atqui Carrionem inaudita prò nostrorum temporum sensu li- centia usum esse, cum in C^ codicem fugit non habere non praedicaret, in propatulo est. quod ne crimini ei daremus, iam Blass nos admonuit: nam textum emendare, non codi- cis variam lectionem promulgare Carrionis interfuit.
Imprimis autem huc spectant ei loci, ubi, quae in scho- liis de C libro Carrio attulerat, desiderantur in castigationi- bus, velut II 586 numine. III 209 ater, 298 vulnera, 433 novat, V559 tuta, VII 145 carosque parentes. has enim lec- tiones, quae Carrioni Argonautica retractanti nullius pretii visae erant, merito praetermitti posse silentio putabat.
Aliis locis obscuritas quaedam dicendi in adnotationibus Carrionis satis frequens etiam me paene sollicitavit, ut virum fraudis immerito accusarem. cuius obscuritatis unum exem- plum ostendere mihi liceat:
J
ARGONAUTICA. LV
1412 C* et C^: ^PM'ias. vet. cod. hic mendosi sunt, qui legunt Peìyas.'
Carr.^ et Carr.^: Fhlias.
E quibus verbis et Thilo et qui eum sequebantur C Phlias recte exhibuisse collegerunt, quod codicem re vera non ha- buisse adnotationes ad v. Ili 149 factae docenti
C*: ^Hic et ut primo libro mendose legunt veteres libri PeUas\
C^: 'hic ut et primo libro, mendosus est vet. cod. legens Pelias\
'Veteres libros' autem et Vet cod.' idem significare ap- paret.^) ergo dicat quispiam Carrionem in primo libro men- titum esse, evincitur autem ex ipsis formulis persimilibus posteriorum adnotationum priora verba non sic intellegeu- da esse:
^Pììlias <(exhibet^ vet<(us^ cod<^ex)>. hic mendosi sunt <^libri vulgati)>, qui legunt Pelyas^^)^
sed ita recte intellegi:
^Phlias. vet<(eres^ cod<(ices)> (i. e. C) hic mendosi sunt, qui legunt Pelyas\
Neque igitur Phlias in C fuit neque Carrio nos fallerò voluit.
lam vero venio ad alterum fraudis, quod videbatur, ar- gumentum, quod inde viri docti sibi fìnxerunt: permultae C codicis lectiones etiam in priscis editionibus ante illud tem- pus in lucem prolatis occurrunt; atque quamquam plurimi loci eiusmodi sunt, ut facile duo scribae vel correctores in eundem errorem incidere vel eandem medelam adferre po- tuerint, tamen nonnuUae consensiones exstant, quas casu or- tas esse incredibile est (quod, cum has lectiones a Krenkelio pp. 17 — 35 collectas perlegeris, non negabis). quia autem priscos editores melioris notae codicibus usos non esse, con- tra Carrionem priscas editiones adhibuisse constet, Carrio-
1) numero singulari et plurali promiscue atque sine ullo dis- crimine illius aetatis viri docti passim utuntur, etiamsi unum librum significare velint (cf Schenkl, Studien p. 313 med.)
2) re vera libri vulgati inde a ?on.^ recte Phlias exhibent.
LVI C. VALERI FLACCI
nem 'communes' illas lectiones C codici per fraudem attri- buisse verisimile esse putant viri docti. quam sententiam improbamus. nam C codicem etiam cuna interpolatis vulgaris notae libris manu scriptis haud paucis locis miro modo con- sentire eidem viri docti iamdudum viderunt. quin autem prisci viri docti interpolatos codices ad Valerium edendum adhibuerint, nemo iam dubitabit, qui Giarratani^) appara- tum criticum qualibet pagina inspexerit. cur igitur ceteras etiam lectiones, quas C et editiones priscae exbibent communes, in vulgatis codicibus exstitisse atque inde in editiones flu- xisse non credamus? consideranti enim, quam paucos codices vulgatos noverimus, dubium iam non erit, quin multo plures lectiones quam nos scire possumus e codicibus talibus in pris- cas editiones irrepserint. cuius rei testes nonnunquam ipsi editores ipsaeve editiones sunt, etsi qua e lectiones ex codi- cibus haustae sint, non est additum.
Sic principem editionem (Bon.^) e codice N libro persi- mili fluxisse iam supra dixi. Pius autem (a. 1519) se praeter V duos codices 'priscos' adbibuisse confìrmat, quorum alter Pomponi Laeti manu elimatus nunc a Samuelssonio in bi-
1) Ì8 enim quascumque lectiones interpolatorum codicum et editionum priscarum comperire potuit magna cum diligentia contulit. ipse nonnullos eiusmodi Iocob nihil dubii relinquentes e primo libro carminis adferre satis habeo: 15 illa N, T^, cod. Ben., Bon.\ Bon.^, Yen.^ Ven.^ lunt.^, Parrhasius, Pius etc, *ille V 16 iam M, cod. Ben., editiones priscae, *tu (V) ST 56 Nephilaei N, Bon.\ Bon.^, Yen.\ Ven.^, Iunt.\ lunt.^, *Ne- phelei V 74 fera NT^, cod. Bon., cod. regius, Bon,\ Bon.*, Ven.\ Ven.^, Maser., *freta V 84 quiuit cod. Bon., Bon.^, Ven.\ Ven.^ *quiui Y 100 aì)iit T\ ahit cod. Bon., Parrha- sius, lunt.^, lunt.^ Aid. etc, habet Y, *avet 108 armata M*N, cod. Bon., Bon.S Bon.^ Yen.\ Yen.*, Iunt.\ lunt.*, Aid., Maser, etc, *flammata Y 120 oras N, T^, cod. Bon., cod. Burmanni, cod. regius, Bon.\ Bon.*, Yen.\ Yen.*, *undas Y 132 corripuit silet haec N, T*, editiones omnes ante Carrionem, corripit sedet Y, *corripit illa sedet 137 uiridi totus N, cod. Bon., Bon.\ Bon.*, Yen.\ Yen.*, Maser., *uiridique torus Y 146 clarus P, N, T, cod. Bon., editiones omnes ante Carrionem, *clanis Y j antora M, N, cod. Bon., editiones omnes ante Carrionem, *auc- tora Y, * Adora.
ARGONAUTICA. LVH
bliotheca Vaticana repertus esse videtur. est autem cod. Re- ginensis 1831 (R), in cuius fine haec leguntur:
„Finis, Fomponio praeceptore. Luce XXV.JiiUi 1468 sa- lutis cìiristianae aetatis meae 21.''''
praeterea in v. VI 527, ad quem Pius adnotat 'scribe pris- cis exemplaribus admonentibus cit Lucifer\ codex R it in cit correctum exhibet (teste Samuelssonio). idem autem codex centra ceterorum librorum consensum lectionem properaniia habetv.V 196. num quis dubitat, quinPius, quamquam nihil nisi ^scribe propcrantia' adnotat, etiam hanc scripturam ex R sumpserit? iniuria igitur exspectes viros illos doctos se lec- tiones e codicibus hausisse in commentario constanter com- memoravisse. quotiens autem ipsa Pii editio e Vaticano at- que duobus codicibus interpolatis derivata cum C congruat, Krenkel miratus est p. 17sqq. itemque Maserius se scriptis libris usum esse in adnotationibus dicit (cf. e. g. IV 719).
Quominus igitur arbitremur lectiones et in C et in edi- tionibus priscis obvias etiam in vulgatis libris manuscriptis exstitisse, nihil obstat.
Gravissimus autem testis se non coniecturas doctorum vi- rorum editionumve priscarum suo codici, ut pretium eius augeret, falso inseruisse ipse Carrio nonnunquam est, id quod Krenkelium fugisse miror. haud enim paucis locis Carrio lec- tiones pravas, quas casu vel coniectando bis in C et priscis editionibus ortas esse incredibile est, e C codice adnotat nc- que tamen in textum recipit. quod, si lectores decipere vo- luisset, certe non fecisset auctoritatem codicis sui ultro in- fringens ^). eas igitur lectiones a Carrione improbatas re vera in C fuisse apparet, ncque minus verisimile est, eas e codici- bus quibusdam interpolatis in editiones illas priscas invasisse.
1) haec velim conferas: 1767 perlacrimans C, perlachrymans Bon.', Ven.\ Ven.^ *per lacrimas V, Carrio III 433 nouat C, Pius, Engentinus, Colinaeus, Gryphius, *uocat V, Carrio VI 65 Achimeniae C, Maser., achaemoniae V, *Achaemeniae lunt.^sqq., Carrio 82 sub uulnere C, Lugdunensis, *sub uellere V, vulgo, Carrio 189 aet{h)aeum C, Gryphius, *{a)eaeum V, vulgo, Carrio VII 166 qu{e)is illa sacris C, Bon.^ Ven.\ Ven.^ quis illa sacro V, quin illa sacro lunt.^sqq,, Carrio.
LVin e. VALERI FLACCI
Quae omnia si recte disputavimus , Carrionem immerito fraudis accusatum esse constat atque sequitur, ut omnes lec- tiones, quas apertis verbis (vet. cod. iiabet vel similiter) Carrio C codici tribuit, re vera in C fuisse credendum sit. contra eas scripturas, quas in C esse non dilucide dixit Carrio, Car- rionis esse coniecturas nostro iure contendemus.
Quae vero lectiones nova hac ratione adnotationum Car- rionis ad recuperandas veras scripturas C codicis adsciscen- darum adhibita abiudicandae sint e C libro quaeque sint addendae ei adhuc neglectae, facile qui apparatum meum criticum cum Thilonis apparatu comparaverit cognoscet.-^)
Porro quibus rationibus viri docti commoti sint, ut C co- dicem Vaticano inferiorem esse scriptumque XV. saeculo iudi- carent, quibusque argumentis adversarii eorum utantur, expo- natur. e quingentis enim fere locis, quibus 0 et V discrepant, ne centum quinquaginta quidem meliores lectiones quam V nobis suppeditat C, longe autem plurimae pravissime inter- polatae sunt lectiones. accedit, quod plus centum emenda- tiones (multo igitur maior pars) et centum fere corruptelae, in summa igitur ducentae fere lectiones, etiam in vulgatis libris XV. et XVI. saeculo sive manu scriptis sive prelo im- pressis inveniuntur. un de C has lectiones e vulgatis libris sumpsisse vel potius ipsum inter eos habendum esse non im- merito suspiceris. sed etiam quadraginta fere illae lectiones meliores, quas C solus exhibet, perpaucis fortasse exceptis a quovis homine latinae linguae non ignaro facile coniectando reperiri potuerunt. accedit, quod paene omnibus locis, ubi Carrio discrepantes scripturas e codice suo afifert, in V aut contextus verborum aperte hiat aut metrum turbatum est
1) qua in re monendum est me nonnunquam, cum C* et C^ ita inter se discrepent, ut utra lectio fuerit in C, certo scire nequeamus, neutram adnotasse. ceterum adde apparatui meo has lectiones C codicis ab incipiente me Valerium edere vel casu vel ut leviores de industria omissas: 1116 inuicti 117 Hunc 376 actis (= V) 521 Annuii 551 qua classe (= V) 563 me (= V) 581 totiens (= Y) 681 sequentum (= V) II 133 Huc Ubi C*, Hinc Ubi C' 310 redeuntque.
ARGONAUTICA. LIX
aut verba tradita non facile explicari possunt, ut hominem queudam coniectandi atque corruptelas emendandi studiosis- simum et aliorum coniecturas undique adscivisse et suo Marte textum temptare conatum esse suspicio fiat, postremo vix uno loco uterque codex (V et C) lectiones aeque bonas ex- hibet, ut utram recipias in textum dubites.
Contra qui 0 propriam memoriam praebere atque Vati- cani tamquam gemellum esse arbitrantur, bis argumentis nituntur: exstant in C praeter multos locos aperte interpo- latos optimae lectiones, quas coniectando inventas esse in- credibile est. praeterea Leo (G. G.A. 1897 p. 960sq., 1905 p. 183) nonnullis lectionibus C libri, unde Vaticani errores orti sint, illustrari adfìrmat. quomodo autem factum sit, ut pennultae deteriorum librorum corruptelae etiam in C oc- currant, plerique explicare non curaverunt; unus Helm nu- per (B.Ph.W. 1911, p. 263) suam sententiam breviter ape- ruit. suspicatur enim illas lectiones non e deterioribus libris in C, sed e C in deteriores fluxisse.
Quod num recte dixerit Helm primum examinandum est. nam haec questio gravissimi est momenti, quia si probabilis est illa opinio, haec necessario efficiuntur : si e C codice, Vati- cani gemello, deteriores codices XV. saeculo conscripti varias lectiones receperunt, spes est nos bonas scripturas e Carrione fortasse non enotatas in eis inventuros esse, ergo omnes vul- gatae classis libri ad Valerium recensendum adhibendi sunt. haec simplex conclusio, cuius Helmium conscium sibi fuisse non puto, sententiam eius probabilem non esse docet. neque enim ullum vestigium melioris fontis in deterioribus libri, adhuc repertum est. an hoc melioris memoriae indicium est, quod una vel fortasse duae versuum lacunae non prorsus in- epte in eis expletae esse videantur (cogito imprimis de v. 145, quem fortasse etiam C exhibuit). de talibus enim ver- sibus iudicium semper difficillimum atque incertum erit, quia viros doctos XV. saeculi latinis literis doctos eruditosque fuisse et optimos haud raro versus finxisse constat. gravissimarum autem corruptelarum V codicis ne una quidem opitulantibus libris vulgatis (et C codice, ut infra probabo) sanatur. quae
LX C. VALERI FLACCI
enim emendationes in iis inveniuntur, plerumque sunt per- spicuae facilesque omnes, ut a quovis homine linguae lati- nae non ignaro extemplo conflari potuerint.
Sed graviora sunt, quae me arcent, ne Helmio adsentiar. ubi enim, quaeso, apographa C codicis sunt, quae sane con- fecta essent, si C liber Italis cognitus fuisset? nam ille co- dex, ut interpolationibus completus, iudicio illius aetatis ma- ioris pretii liber visus esset quam ipse Vaticanus. vel si C ipse miro modo numquam transscriptus esset aut apographa temporum iniuria omnia periissent, cur in deterioribus libris "^6 C correctis' tam exiguae reliquiae "^melioris memoriae' su- persunt? cur ^optimae' illae lectiones, quas laudibus eiferunt C codicis defensores, cur tot lacunarum aut versuum aut verborum supplementa in iis desunt? numtam stulti fuerunt viri docti XV. saeculi, ut scripturas, quales C e. g, I 331, III 341, V379, VII 373 exhibet, ut versus III 77, IV 196, VII 633 neglegerent, contra permultas interpolationes inanes vilesque ex eo adriperent? hoc nemo sanus probabit. immo vero si C codicis memoria vel uni librario ante oculos fuisset, illae lectiones etiam nunc in vulgatis libris legerentur.
Gravissimum autem hoc argumentum Helmii sententiae obstat, quod nonnullis locis lectiones deteriorum librorum medium locum tenent inter Vaticani scripturas aut integras aut levissimis erroribus adfectas et C codicis gravissimas interpolationes, quod igitur e vulgata lectione a Vaticani memoria non nimis procul recedente, unde C codicis con*up- telae ortae sint, facile intellegi potest. quo hi loci pertinenti
1141 ""et (Afyracia M^NT^: et rada V, et trac(h)ia SMT, cod. Bon., et extracta 0.
IV 641 * auditi sonitus Maser., Aid.: auditis sonitus V, auditiis sonitus MT, cod. Ben., vulgo, auditur sonitus C.
VI 118 *Lagea Gronovius: ìagae V, longe cod. Harlesii, longaeva 0.
VII 85 subitonus qua V (voluit V * subito nusquam, sed inter s et q breve spatium casu magis quam consulto est re- lictura), su^it honus quam M^ {quam expunxit M^), cod. Bur- manni, subiit nusquam C.
ARGONAUTICA. LXI
Vn 127 * semel s(ic} increpat Lemaire: semels increpat V,
semel sese incr. cod. Bon., sese semel incr. M (p et a dele- vit M^), sese semel incr. M^C (in communi igitur exemplari eorum codicum, qui hanc coniecturam exhibent, mancam
sententiam Y codicis sic suppletam fuisse apparet: semels^^^ increpat).
VII 244 arida menti V, ardua menti lunt.^, lunt.^, Aid. (quin eandem lectionem codices quidam, ex quibus editiones illae fluxerunt, exhibuerint, dubium non est), ardua amanti C.
Sed obiciat quispiam has lectiones et in C et in vulgata classe obvias a recentiore manu vai in rasuris C codicis vel in marginibus post addi potuisse. quis autem, ut unum exem- plum e multis afferam, totum versum II 156, quem se non intellegere Carrio ipse fatetur^ in rasura scriptum fuisse pu- tet? sin autem margini inlitus fuisset, Carrio certe textus integriorem scripturam non neglexisset. neque omnino, si tot correcturis variisque lectionibus genuina C codicis memoria inquinata fuisset, Carrio hoc factum silentio praeterisset, sed praecipue iis locis, ubi libri lectiones ipse non probavit, tex- tum ab alia manu temptatum videri adnotasset. nam Car- rionem ad tales correcturas animum intendisse inde perspi- cimus, quod ad v. I 679 haec in commentario affert: ^Vet. cod. stai pater., ({uodi tamen alia manu depravatum fuisse videtur.' aliae autem eiusmodi adnotationes apud eum non inveniuntur.
Quae si proba sunt, C codicem quinto decimo saeculo e codice interpolato vulgaris classis fluxisse apparet. sed quo- modo fieri potuit, ut Carrio in aestimanda codicis aetate tantopere eiTaverit? nam, ut iam Thilo commemoravit (praef. p. LXXXV adn.), Carrionem in vetustate codicis Censorini aestimanda cautum fuisse et timidum constat. etiam hanc quaestionem non sine probabilitate solvere posse mihi videor. Carrionem enim adulescentulum admodum Valerio operam dedisse nemo adhuc animadvertisse videtur. anno enim fere 1547 Carrio natus erat^), adulescens igitur non plus quam
1) cf. Biographie nationale de Belgique III, p. 352 sqq., Allgem. Deutsche Biogr. IV, p. 27.
LXTI C. VALERI FLACCI
duodeviginti annorum Valeri codicem contulit-, contra Cen- sorinum edidit anno 1583, triginta sex igitur annos na- tus.^) scilicet virum Carrionem peritum artis diplomaticae fuisse et cautum nemo mirabitur; sed peradulescentulum eum artem illam tantopere calluisse, ut certum ei esset iudicium de codicum aetate, ista praesertim aetate, nonne veri hoc ad- modum videtur dissimile?
Quoniam igitur C codicem cum vulgatis libris artissimo vinculo coniunctum fuisse ostendimus, nunc cetera virorum doctorum argumenta perpendamus atque, num quae vestigia melioris memoriae nescio unde adsumptae in C inveniantur, exploremus. quod ut diiudicemus, primum in Leonis gravis- simum, quod videtur, argumentum inquirendum est; nam P. Krenkel (p. 67) non tam dilucide illam sententiam refu- tavit, ut omnis dubitatio sublata sit. bis igitur locis quo- modo corruptelae Vaticani exortae sint, e C codicis lectio- nibus cognosci Leo affirmavit: III 520, V 147, 338, 370, 680, 692, VI 247, VII 283 (291 in bac editione), 319, 373, 541, 557. quod nollem factum esse; nam plurimae harum scripturarum C libri ad diiudicandam quaestionem parum pertinent, quia eaedem correctiones etiam in deterioribus libris leguntur. ^) accedit quod omnibus bis locis, ubi C et dete- riores libri genuinam lectionem exhibent. Vaticani memoria leniter corrupta est. an emendationes, quas modo enumeravi
1) cf. Biograpbie nationale de Belgique III, p. 352 sqq., AUgem. Deutsche Biogr. IV, p. 27.
2) dico autem hos locos: V 338 Frater et amen conantes qui Y {sequi corr. V^), Fratre tamen conante sequi C, Pii codices 370 habet Arcas V, hebet Arcas C, Sabellicus, Pius, Maser., Engentinus, Colinaeus, Gryphius (cf. eandem correcturam VII 156 in T^, Bon.^ sqq. obviam; num C ilio loco hehet exhibuerit, incertissimum est) 692 Phlegyas qui V, Fhìegraeas C, Pius Maser, sqq., Phlegraeas qui Bon.^, Ven.\ Ven.^ Aid. VI 247 tenero V, tenerae C, lunt.^sqq.; Unquuntur V, liquuntur C, T\ cod. Ben., lunt.^ sqq. VII 291 me istam V, meis iam C, Bon.^ sqq. 319 Ac nequeat V, Ac ncque tam C(?), Bon.^ sqq. (num C hanc lectionem vere exhibuerit, valde dubito, cf. p. 58 in.) 641 tiberine V, liberne C, T\ Pius sqq. 557 spatioque V, sti- patque C, cod. Burmanni.
ARGONAUTTCA. LXIII
IH adnotatione, difficiliores sunt inventu quam e. g. vv. 1232 hihri commimis exit) vel Wlb&Q (strodrre) Sangallensis con- lecturae? neque omnino alterius codicis veras lectiones cor- ruptelarum alterius originem apte detegere credo, si emen- dationes cum e literarum tractu tam e verborum conexu elici facile possunt. scilicet gravioris ponderis sunt illi loci, quos alter codex genuinos praebet, alter tam foede corruptos, ut emendatio hominum ingenium eludat, sed etiam tunc semper cavendum est, ne speciosis interpolationibus alterius libri de- cepti carbonem prò thesauro captemus. solvitur enim quaestio eiusmodi tantum locis, quibus uterque codex mendosas scrip- turas exhibeat, sed alterius verba ad archetypi memoriam pro- pius accedant. inter quos locos Leo habuisse videtur versum:
Y 147 *limc Tibarenos Politianus, hinc Uhi mauors V, inde iymaiios C (nam tymanos in C* librariorum neglegentiae de- beri ex adnotatione C* ipsius Carrionis evincitur: credit enim yir ille doctus lectionem Mnc Uhi mauors ex inde Tymauos pronuntiatione ortam esse), re vera V codicis lectionem inde labem duxisse, quod glossema in archetipo integram scriptu- ram expulit, iam supra(p. XXVIII) demonstratum esse confido, ergo V cum archetypo hic congruit, C longius ab eo rece- dit, neque dubium esse potest, quin inde Umauos coniectando ex hinc Uhi mauors effectum sit.
Supersunt tres loci, quos ab interpolatore correctos esse Leoni incredibile visum est: III 520, V 680, VII 373. atque profecto, quin V 680 verba rerum manet accipite ordo recte restituta sint, nemo dubitabit (prò rerum manet accipere ergo V). sed accipite etiam M, cod. Bon., alii correxerunt, atque ordo rerum locutio est tam trita (cf. e. g. Verg. Aen. VII 44, Ov. Mei XIII 161, Stat. Theb. VI 244), ut in Vati- cani versum IV 449 vel errore irrepserit {rerum est ex or- dine prò scruni est ex ordine), difficilis igitur emendatio non fuit. praeterea me ex C libri lectione, quomodo Vaticani error ortus sit, etiam nunc non cognoscere fateor atque Leo- nem rem perstrinxisse tantum doleo.
Ili 519 sq. Verum animis insiste tuis actumque per omnem Tende pudor ; mox et Furias JDitemque moveho C
LXIV C. YALERl FLACCI
Verum animis insiste tuis actumque mouébo Tendepudor ; moxet furias ditem quomodo uerhoY. C codicis supplementum adeo non probabile est, ut omnes editores excepto Delamallio Heinsium secuti actumque in astumque mutaverint. sed hac quidem coniectura nihil pro- ficimus; nam dictio illa per astum tendere ab omni sermone latino abhorrere mihi videtur. exspectes potius tende ad (astum inauditum) vel tende (astum inauditum fingere), deinde autem viri docti, quibus Heinsii coniectura placuit, falsissi- ma ratione emendandi uti mihi videntur: neque enim illam ipsam vocem, a qua emendationem proficisci necesse est, con- iectando e textu removere licet. nam actumque ad senten- tiam accommodatum esse apparet; dicit autem Venus: ^pu- dor me commoveat ne id, quod conficere animum induxeram, relinquam utque id, quod antea actum est, <^ad fìnem per- ■ ducam)>'. hoc vel simili supplemento opus esse ideoque in- finitivus desiderari mihi videtur. interpolator autem, nam is hunc versum mancum ut versus III 9, VI 417, VII 244 inepte supplevit, actus Herculis spectaverat atque sensum magis quam latinitatem curans lunonem per omnes labores Herculem acturam esse dicere voluerat. ego, si ludere licet, actumque (tueriy i. e. perpetrare ac perficere, proposuerim. postremo corruptelam inde exortam esse in V, quod scriba a voce actumque versus 519 ad nomen ditemque versus 520 aberra vit, intellegeremus , etiamsi C codicis scriptura non praesto esset. verbum autem moueho(ò20), quod unde miram illam labem traxerit (quomodo uerbo) ne C quidem nos do- cet ^), correctum est in CXM^ ad exempla Vergiliana. Leo- nem igitur hunc locum ut sinceritatis argumentum apte at- tulisse nego.
VII 373 Bat dextram uocemque Venus hlandisque pauentem Adloquiis C^) ^r
Bat dextram Uandique pauens uocem uenus qua^ Adloquiis V.
1) suspicor autem in aliquo exemplari olim scriptum fuisse cum lineola casu erta moutho.
2) C codicis lectionem etiam in Lamenti Balbi editione
ARGONAUTICA. LXV
Etiam hoc loco, quomodo Vaticani scriptura corrupta sit, cognosci posse e lectione C codicis Leo contendit. quod usu venire hic minus concedo quam aliis locis; immo lectiones iibrorum V et C tantopere inter se differunt, ut eas ex uno fonte fluxisse prorsus incredibile mihi videatur. praecipue
qui monstruni illud qua. ""^ in V e lectione, qualem C ex- hibet, oriri potuerit, non perspicio; in C enim obscurae huius vocis ne vestigium quidem invenitur. quam rem ipsam a primo maxime suspectam mihi fuisse fateor; nam quod in codice gravissime interpolato corruptela quaedam optimi co- dicis ita est remota, ut ipsa illa vox, quae maximam prae- bet diffìcultatem quamque intellegere nemo adhuc potuit, piane sit neglecta et omissa, nonne hoc redolet interpola- toris licentiam ? deinde in Vaticano, ubi singula quidem saepe neglegentia sunt peccata, versus autem funditus turbati non inveniuntur, inde a secundo huius versus pede scribam sive per errorem sive consulto verba sine ulla mente fuisse mix- tuinim et confusurum atque insuper tria ex his verbis (blan- dique prò Uandisque, pavens prò paventem, vocem prò vo- cemque) fuisse corrupturum, si eadem vel similis lectio atque in C exstitisset in archetipo, veri mihi videtur dissimilli- mum. contra C codicis interpolatorem etiam aliis locis (cf. II 156, VI 165), ut sententia aliquo modo flueret, ordinem verborum temere invertere non dubitavisse constat. itaque etiam hoc loco C libri versum ab interpolatore confectum et Valeri verba emenda esse e Vaticani scriptura corrupta adfirmo. atque ne sanam quidem sententiam lectio C codicis
(a. 1523) esse Giarratano in apparatu critico adnotavit, quod errore factum esse suspicor. Giarratano enim ipse editionem Balbi in manibus non habuisse, sed hac adnotatione, quam e. g. Burmanni commentario p. 619 insertam invenies, in erro- rem inductus esse videtur: 'Lego atque libentius quam et quam. Verum Lud. Carrion ita legit rectius: Dai dextram vocemque Venus, blandisque paventem Alloquiis BALBVS.' quae quin Bai- bus a. 1523 non scripserit, nemo dubitabit; tum enim Carrio nondum natus erat (cf. p. LXI). sed cum ipsi quoque mihi ut Balbi editionem inspicerem, non contingeret, certiora dicere atque unde error ortus sit, explicare nequeo.
YAiiEBiira FijAccub, ed. Kramer. 6
LXVI C. VALERI FLACCI
continere mihi videtur. primum enim, quid sibi vult dat . . . vocem? nam etsi non ignoro /^as, tales voces dare eandem vim habere quam haec verha^ dieta dare (cf. e. g. ipsum Va- lerium VII 412), illud vocem dare ab attributo nudum me iudice nihil significat nisi quod nostro sermone reddimus einen Laut von sich gehen (sic Val. FI. IV 49 de avis, cla- more) aut eine Stimme verleihen (cf. e. g. Stat. Silv.V 3, 28); minime auteni vocem dare alicui idem est atque adloqui ali- quem. deinde zeugma illud dat dextram vocemque perdurum esse apparet. postremo poeta in comparatione (375) matrem tenerarum avium multo aptius pallidam nominaret, si Ve- nus quoque paveret, ut et in narratione et in comparatione pavens duceret paventem. pavens igitur libenter e Vaticano reducerem (pavet autem me iudice dea rei magicae insupe- rabilem vim potestatemque superis etiam pertimescendam). meo igitur iure statuere mihi videor lectionem C codicis in- dignam esse quam in textum recipias. ncque profecto tam desperatam esse Vaticani lectionem censeo, ut propius acce- dendi ad verba poetae spes omnino non sit. primum enim ad deprehendendum suppositicium vocabulum ansam dare mihi videtur versus, quem V exhibet, metrum. hexametri enim structura usque ad hepthemimeren nihil praebet offen- sionis, reliqua autem abhorrent ab illa lege metrica, quae ut verbi accentus congruat cum arsi quinti pedis postulat (exstat enim vocem Venits j. _). ex qua metri offensione vo- cem vocabulum ab ilio loco alienum atque Venus protru- dendum esse e quinto pede in quartum discimus, quo facto versus sic progreditur: dat dextram blandique pavens Venus ^ ^ \j quae sequantur elicienda esse puto e verbo mu-
OS
tilato qua. '^. quod ut explicemus, ordiendum est a nota "^ : quo signo vv. I 327, II 24, III 709, V 125, VII 71 com- pendium efficitur verbi est. sed eadem nota corrupto versui VIII 338 adhaeret supervacanea (adulter. ~) eodemque modo atque hic puncto ab ilio versu seiuncta est^), ut eam utro- que loco prò critico signo stare atque idem fere significare
1) quod me utroque loco in apparatu critico fugisse nunc doleo.
ARGONAUTICA. LXVH
quod illud R (de quo p. XIII verba feci) facile suspiceris.^) dubitali igitur potest, utrum est in V traditum sit necne;
OS -'
qua autem nihil aliud est quam osquam, ut aut osquamest aut osquam in fine versus exstare intellegas. sed licet am- bigua sit haec lectio, illud dubium non esse mihi videtur, quin in exemplari quodam vestusto ultima versus verba, dis- cisso fortasse margine (cf p. XXIV), difficilia fuerint ad legen- dum, atque quin scriba literarum ductus perplexos et ex parte deletos, ut potuit, pingendo imitatus sit. ad utramque autem lectionem satis prope accedit quam ipse proposuerim coniectura oscula m<^isce(} (vel oscula misc^^ety). totum igi- tur locum sic fere emendandura esse existimo: dai dextram blandisque pavens Venus oscida miscet adloquiis iunctoque trahit per moenia passu. quam coniecturam boc Ovidi loco commendari puto ac fulciri (Met. VI 626)^):
mixtaque hlanditìis puerilibus oscula iunxit. contra unde vocem in textum irrepserit, diiudicare non audeo : fortasse glossema est ex vv. 389 sqq. aàpavens adscriptum ; ibi enim (394) Venus tremens dicitur ob magicum murmur Me- djeae; fortasse autem olimvir semidoctus, qui deletis vocibus oscula miscet in altera parte sententiae desideravit alterum obiectum ad verbum dat, talia fere poetam dicere voluisse arbitratus dat dextram et vocem blandis adloquiis (nostro sermone ^sie reicht die Rechte und leibt scbmeichelnden Worten ibre Stimme') vocabulum vocem addidit et prò sua facultate metro adaptavit. sed utut res se babet licetque improbes coniecturam meam, boc unum spondeo Carrionis libri scripturam e textu esse repellendam.
lam satis demonstravisse mibi videor e lectionibus C co- dicis a Leone allatis, quomodo Vaticani corruptelae ortae sint, minime intellegi posse, ncque ipse alias emendationes
1) idem fere etiam Monacensis scriba sensisse videtur, qui nibil nisi quam exaraverit.
2) nec inutile erit cum Valerio conferre Ov. Met. Vili 211 sqq., quam comparationem poeta in conficienda sua compaiatione imitatus est.
LXYHI C. VALERI FLACCI
C libri, quae V codicis vitia illustrarent, inveni. centra haud paucis locis C codicis menda gravissima et mira optime ex- plicari e levissimis V libri erroribus non immerito viri docti monuerunt. quarum lectionum nonmillas repetere liceat:
II 166 trahitque V, retrahitque C, *traditque. Ili 35 Ecce iam Y^Et Caeam C, "^Et te iam. 294 fatisia V, fatishoc C, "^fatis id (d literae basta brevior fuisse videtur in arche- tjpo) 731 arisY, astris C, *axis IV 173 Ora V, Gra- da C, * Oro (C codicis scriptura aut e dittograpbia obliteratae
Ora vocis Ora, e Cia igitur, orta est aut inde, quod librarius
Ora cum compendio Grd nominis Gratia commutavit) 287
notata . manus V, notat ipse manus C, *notat Aet(nay ma- nus (Vaticani errorem iam in archetipo fuisse vix credibile est; cf. quae de errore inter scribendum orto p.XIIdixi; spec- tanda est C codicis coniecturae inanis et futilis elegantia) 524 sq. argos Letifer V, Argos Laetifera 0, *arquos Letifer 645 Defìgere V, Diffugere C, *Defìcere (cf. Krenkeli expli- cationem p. 18sqq.) V 104 inopia V, Enopiae C, * Inopi 105 citheron V, cytìieram C, *Cytoron 262 infastum V, in- festum C, *infaustum VI 234 armas V, arma C, *armos 714 Iam quidet V, Iam uidet et 0, * Iamq(^^ videi ^) VII 377 saeui V, suis C, *se<^q)ui 379 cogant V, uolunt C, *rogant 380 aliter caeo aeV, aliaAeaeae 0, *aliter caecae 6Ò0 par- tim graium V, parti graium C, Spatri in Graium.
Ipse V codicem perscrutatus hos locos adhuc incognitos repperi, qui me indice gravissimi ponderis sunt:
II 253 miserereteneY^^ *miserere tene V^, miserae retine C, Maserius.
In utraque scriptura (V* et V^) verba recte et procul du- bio sic ut in archetipo distincta sunt, sed in V*, quam scrip- turam et S et deteriores solam descripserunt, e literae cauda paulo longior usque ad t literam porrecta est, ut uno te- nore exarata esse verba videantur utque neglegens librarius facile in C codicis errorem induci potuerit.
1) simili modo litera q omissa nota ; adiuncta est sequenti verbo vv. V 215 et 269 (qui prò q;ut).
ARGONAUTICA. LXIX
TI 362 Tertor V, Tortor C, *Terror.
VII 241 Jw V (i. e. "^ quando)^ quoniamC.
Compendium falso intellectum esse quis non videt? illud rnim compendium, quo ipso XV. saeculo quoniam significa- batur, huic simillimum est: qm (sic e. g. legitur in ^OI 144). centra quoniam (II 144) in V hac nota efficitur quo.
Quin omnibus bis locis C codicis librario eaedem lectio- ues, quae in V exstant, ante oculos fuerint, dubitari non potest. atque quamquam nonnulla ex bis Vaticani mendis iam in arcbetjpo fuisse veri dissimile non est, plerumque ipsum demum scribam Vaticani peccasse prò ingenti eius ne- glegentia non immerito arbitrabimur. ergo nisi forte omnia ad arcbetypos referre nimio studio mavis, C quomodocum- que ex V fluxisse iterum mibi concedes.
Tertium superest argumentum eorum, qui C propriam memoriam continere existimant, hoc: haud paucas dicunt ex- stare lectiones optimas C codicis, quae coniectando inveniri non potuerint. quam sententiam non miraberis, cum quot locis etiam cautissimi editores C codicis lectiones in textum temere receperint, perspexeris. hae enim scripturae Carrio- nis codicis usque ad nostrum tempus prò genuinis verbis poetae in editionibus leguntur^):
1) ceterum non solum C codicis fucosae lectiones, sed etiam alioriim librorum deteriorum coniectatornmve priscorum inania inventa etiam in optimis nostris editionibus prò sinceris Vati- cani verbis non raro sunt suppcsita; cf. e. g. quae in apparatu critico ad vv. Ili 7.S2, IV 212, V 570, VI 170, 385 attuli. etiam V. II 111 miro quodam consensu omnes editores exceptis vete- ribus perpaucis optimam V codicis lectionem spreverunt, quae est et barbara uestis et torques insigne loci, receperunt autem ple- rique reiecta particula et priore Pii coniecturam it barbara^ quam falsam esse, cum it prò navibus vehitur non dici possit nisi de bominibus, iam Samuelsson (Stud. in Val. FI., Upsalae 1899, p. Ili) demonstrat, ncque tamen meliore iure ipse pro- ponit sed barbara, quod Baehrens scribi vult his barbara, ipsum quidem improbabile non est, sed nimis recedit a literis tradi- tis. re vera omnia sunt concinna, dummodo voces insigne loci ne interpreteris adpositionem, qnam vocant, vocabuli torques, sed praedicatum: et barbara vestis et torques <(sc. esty insigne
LXX C. VALERI FLACCI
I 42 audis V, audisti C.
Samuelsson demumApoll.Rhod.il 1141 etVal.Fl.VlII187 respiciens Vaticani genuinam lectionem in textum revocavit.
I 49 lacera adsiduis namque illius umbra V meque assiduis lacera illius umbra C
Vaticani memoria nihil offensionis habet, neque percipio sagacitatem virorum doctorum, qui ideo vocabulum namque non probaverunt, quod altera sententia non explicationi prio- ris inserviat, sed novum aliquid addatur: Pelian enim visa umbra ex somno excitari. minime enim ex somno excitat re- gem Phrixi umbra, sed ad mortem ulciscendam (eadem ratione eodem utitur verbo e. g. Verg. Aen. XII 440); neque igitur novi quicquam additur, sed eadem imago (ipsum — aspicio) more Valeriano in sequenti sententia (lacera — Helle) conti- nuatur; vel potius poeta, ut duas illas, quae acerrime animum regis percusserint res, dilucidius proponat, duabus senten- tiis unam imaginem complectitur: gemuisse iuvenem et la- cera m fuisse umbram, haec praedicat. qua de causa lacera vox ex initio alterius sententiae non expellenda est. quia autem sententia lacera — Helle priori non subiecta, sed ad- iuncta est, atque utraque quod propositum erat non nuntia tantum fama refert explicat, etiam vocabulum namque est retinendum. scilicet si utraque sententia explicativa vocem namque contineret, nemo offenderetur. nunc nihil aliud fac- tum est nisi id, quod Valerius priore loco particulae nam- que anaphoricam dictionem ipsum — ipsum idem efficientem, sed plus vigoris habentem praetulit.
I 593 cohoruis Y, cokors.in C.
Si Sudhausium secutus cohors.vix monte chalyps scrip- seris, prò languida lectione C codicis sententiam multo for- tiorem efficies. particula autem in a Valerio ex consuetu- dine inde a poetis Augusteis propagata satisque nota sae- pius sic omissa est (cf. e. g. urbe II 370, 393, puppe V 72, arvis VII 206).
loci, e duobus igitur insignibus, et e barbara veste et e tor» que, captivas illas esse Thressas cognosci posse poeta dicit.
ARGONAUTICA. LXXI
II 294 Solvimus heu serum furtis scelus V
Solvimus heu miscrum furtis scelus C.
Valde miror, quod etiam Thilo, criticus ille cautissimus semperque diftidens C codici, hoc loco miscrum recepii at- ({ue, ipse furtis in furti immutans, solvimus heu miserum furti scelus scripsit. quibus coniecturis sententia aperte cor- rupta non expeditur. neque enim solvere idem significat at- que luere^ neque ullo modo fieri potest, ut pia Hypsipyle ipsa, quod patrem furto servavit, sceleris se arguat: immo vero scelus parricidii dicitur. neque magis Samuelsson, qui Vaticani scripturam servari et sic diiungi solvimus — heu se- rum — furtis scelus sicque intellegi vult ^expio — heu sero — scelus Lemniadum patre clam servato' rem tetigit. eius enim opinioni versus antecedentes obstant, quibus Hypsipyle se patrem, sive puppi fragili eum creditura sive in insula re- tentura sit, non servaturam, sed certo leto tradituram esse queritur (292sq.). veram lectionem iam Pius lenissima mu- tatione restituerat: solvimus heu serum Furiis scelus, ì. e. 'heu ipsa quoque, quamquam sero, pendo Furiis debitum^) scelus parricidii.' praeterea sic locum intellegendum esse te- stis est Statius (Theb. V 628), qui sic Valerium imitatur: exsolvi (scil. ego Hypsipyle) tibi, Lemne, nefas.
II 322 ait, haec hospita, credite xmppis C, hospita om. V.
C libri lectionem iam Thilo recte refutavit (p. XLIV) bis verbis: ^hospitus dicitur, qui aut alienus est vel peregrinus, aut hospitaliter aliquem excipit, aut hospitio alieni iunctus est, quarum significationum nullam adiectivum illud hoc loco habere potest.' est autem sententia huius loci ^non sine vo- luntate deorum puppis advenit', qua de causa Summersi con- iecturam <(fatisy haec credile p. a. recepì, videtur autem in- terpolator hospita ex hoc versu Stati mutuatus esse (Theb. V 336): Felias irdacti late suhit hospita ponti Pinus. illic Statius Argo navem incognitam atque peregrinam recte ho- spitam vocat, ipse Ovidium fortasse secutus (Fast. I 340).
1) cf. V. 281: fraudata ,. . Erinys.
LXXn e. VALERI FLACCI
II 439 sq. Hactenus in populos uates amothra cadicam Missa mane V
Hactenus in populos vates Samothraca diemque 31 issa mane C.
Lectionem C codicis ab omnibus fere probatara non in- tellego neque Langen exemplis parum aptis adlatis persua- dere mihi potest, ut ^insulam in populos et diem mittere' idem significare quod ^operta sacra insulae populis narrare et in lucem proferre' credam. nam licet ^in populos mittere' tolerabile videatur, 'in diem mittere' ab omni latinitate ab- horrere iudico et priori locutioni intolerabili zeugmate ad- iunctum esse, praeterea poeta sacra insulae non eatenus in lucem prolata manere vult (neque enim quicquam protulit), sed omnino operta manere. nec denique vates Samothraca placet, quam ob rem Sudhausio magis confido conicienti ex Apoll. Rhod. I 919 sq.: hactenus in popidos vates^ Samotlira- cia^\ dicam (^V'd''ì]6o^ai,): Missa mane (%eiàQoixo). Ad missa mane confer illud missum facere et similes dictiones. 'hac- tenus' igitur inquit 'vates ego dicam, o Samothracia, nec quicquam addam.'
II 535 fluctus defertur hdua in imos C, beìua om. V
C codicis interpolamentum non dignum fuit, quod ab edi- toribus reciperetur. nam fluctus pistris defertur Parrhasii vel fluctus monstrum defertur eiusdem vel melioris pretii est quam quod non sine offensione (beluaZin) quinto pede ex- hibet C. Sudhausi fluctus donec defertur probum mihi vide- tur. donec autem eodem modo collocatum invenimus I59t et passim.
II 599 hic prima pia soUemnia Phrixo ferie manu V, celeres hic prima piacula Phrixo ferie manu C.
Scripturam libri C aeque bonam esse atque Vaticani lec- tionem neque ab interpolatore profectam videri Meyncke et Langen contendunt, caligantes illi in sole, nam si in le-
1) ad formam cf. Aen. VII 208 Thraeiciamque Samum, quae nunc Samothracia fertur, et ad formam simul et rem Ciò. Nat. Deor. 1119: Praeterea Samothraciam eaque quae Lemni nocturno aditu occulta coluntur.
ARGONAUTICA. LXXIH
gendo paulum perrexissent, iam, credo, ipsi errorem animad- vertissent. sic autem res se habet: in archetypo C codicis voce sollcmnia post pia omissa hians versus suppleri debe- bat; atque vocabulum pia(ciila} tamquam ultro se obtulit, alterum autem supplementum interpolator e sequentibus hau- sit, ubi V. 604 sq. sic leguntur: celeri cxtempìo suhiere ruen- tcm Cymothoe Glauciisque manu. vocabulo celeri ad metrum obiter adaptato iam exstabat sententia '^aeque bona neque ab interpolatore profecta'. num quis dilucidiora interpola- tionis vestigia inveniri posse existimat? ceterum qui stilam Valeri novit, sibi collocationem sollemnem adiectivorum et substantivorum (a b A B) eripi non patietur, cui nimium ille indulget. locus autem gravissimus est eam ob causam, quod interpol atorem coniecturas potius e verbis poétarum similibus quam e suo ingenio sumpsisse apparet. quod tum respicere te iubeo, cum de versibus e Vergilio et Statio bene restitutis verba faciam.
111168 sq. Occupai os harhamque viri clauamque superne intonai occumbens et mine ait Herculis armis SMN (V deest folio exscisso), occurnhens i nunc 0.
C codicis lectionem tolerabilem sensum praebere, siquis conexum sententiarum neglegat, concedo, sed asyndeton il- lud intonai, ait valde suspectum est ac vix tolerandum. qua de causa T codicis et priscarum editionum scripturam resti- tuendam et locum sic legendum esse spondeo: occupai os har- bamque viri clavamque superne intonai ^occumbes' et ^nunc' ait ^Herculis armis'.
Ili 210 sic pugnae crebrescii opus V
sic pugnae crudescit opus C.
Codicis C lectionem e Verg. Aen, VII 788 (crudescunt san- guine pugnae) haustam ab omnibus editoribus probatam esse miror. comparationis enim antecedentis sententiam hanc esse apparet: ut maior est mugitus Vesuvi per silentium noctis (cf, quae p. XX attuli), sic augentur sonitus nocturnae pug- nae (cf. 206 sq.). quam in sententiam verbum crebrescit op- time quadrare, crudescit sensum delere manifestum est.
LXXIV C. VALERI FLACCI
III 298 meque tuus nunc piangerei error V,
meque tuus potius nunc piangerei error C.
Mancum versum interpolator inani verbo supplevit neque •digno, quod reciperetur. neque opus fuisse nimio ingenio ad talem coniecturam fìngendam supplementum simile atque aeque pravum interpolatorum librorum demonstrat (melius). quod autem ad sententiam attinet, poiius post iustius (297) prorsus supervacaneum est. accedit, quod scrip tura tuus po- tius non parvam aurium offensionem continet. Sudhaus lo- cum sanare mihi videtur scribens ille meque tuus <^sine m)>- mine^) piangerei error atque interrogationis signum post funera, comma post error ponens. id enim queritur pius Ja- son, quod di sibi arguendi sint, qui tot acerba canentes gra- vissimum hoc nefas celaverint; sin autem Cjzicus Jasonem interfecisset, suum tantum errorem regi plangendum fuisse nec ad deorum incriminationem descendendum sicut ipsi. IV 572 sq. Siqua breuìs scopuUs fieret mora, si semel orsis ulla quies, fuga tunc medio peranda recursu V, fuerit mora C, pairanda recursu C; properanda recursu vulgo.
C codicis lectionem fuerit e recentioribus probaverunt Schenkl, Langen, Samuelsson, Krenkel. sed una Vaticani ficriptura fieret proba est. nam etiamsi omnia essent dubia «et obscura, hoc unum luce clarius est: negat Phineus se Ar- gonautis ullum consilium dare posse (568 sq.). qua de causa ridicule vates sic pergat: sed tunc properanda erit fuga (i. e. transitus) per scopulos, siqua hrevis mora scopuUs fuerit. an hoc certum consilium non est? sed quod gravius est, nunquam esse moram scopulis, ipsa haec summa est verbo- rum Phinei; nam vix repetunt primae celeres confènia terrae {i. e. vix post concursum discurrere rursus coeperunt sco- puli), iamque alio clamore ruunt (concurrunt). minime au- tem de certa mora cogitandum est (sic Krenkel illam mo- ram dicit, quae est inter scopulos concurrentes et disceden-
1) aberravit igitur librarius a sine ad wme, quae quidem reliquias scriba prò nunc legebat.
ARGONAUTICA. LXXV
tes, Men toten Punkt') ; quam si dicere voluisset poeta, sane non siqua et si ulla scripsisset, sed cimi illa-fuerit. vera sen- tentia haec est: "^consilium dare non possum, quia tam ce- leriter concurrunt scopuli, ut ipsi venti avesque, ut ipse Nep- tunus transire non audeant; scilicet siqua brevis mora sco- pulis fieret, quae adhuc nunquam facta est, si saxa semel discedere orsa nescio quo casu paulum morarentur, tunc con- silium darem: tunc enim in medio discursu transeundum esset (vel potius transeundi spes esset) : sic autem nulla mora neque igitur ulla spes est, nam vix rcpetunt etc. quae cum ita sint, fieret utique servandum esse statuo atque etiam Sud- hausi coniecturam speranda recursu vulgatae lectioni pro- peranda recursu praefero.
V134 Semianimem patrius quam sanguine vexerit amnis V Semianimem patrius quam vexerit amnis in aequor C. Vix credas omnes editores praeter Lemairium, Caussinium, Baehrensium, Burium genuinam scripturam V codicis non intellexisse et C libri ineptias anteposuisse. sanguine enim omni sensu carere eis videbatur, sanguine^ in quam, quod unum buio loco colorem affert. %aec locutio' sic interpre- tatur versum praeclare Lemaire, "sanguine vexerit Valerium redolet et apte cadit in fluvium caedibus auctum et quasi sanguinem prò aquis volventem, dum contra tò quam vexerit amnis in aequor frigidum est recentioremque arguit emen- datoris manum. in confirmationem veteris lectionis nil am- plius addam nisi sequentia exempla: Verg. Aen. VI 87, Et Thybrim multo spumantem sanguine cerno -^ ibid. 1X456, et plenos spumanti sanguine rivos, ibid. XI 393, Iliaco tumi- dum qui crescere Thybrim Sanguinea addas e. g. Lue. Phar- sal. III576 sq., Semianimes alii vastum subiere profun- dum Hauseruntque suo permixtum sanguine pontum, ibid. VII 116, Sanguine Bomano quam turbidus ibit Enipeus. san- guine autem etiam ab interpolatore C codicis non intellec- tum ideoque deletum est. itaque ut bexametrum suppleret, clausulam satis usitatam substituit. eadera autem clausula in libris interpolatis invenitur VI 300: atque iterum intrat (J,n aequor^.
LXXVI C. VALERI FLACCI
V515 da iungere dona V, da iungere dextram G. Utrumque, quod Carrio ipse fatetur, facilem interpreta- tionem admittit. at Burmann eumque secuti novissimis tem- poribus Langen et Helm dubitaverunt, an iungere dona prò vicissim donare dona latine dici possit. mihi haec locutio non audacior videtur quam Vergili illud pacem iungas (Aen. XI 356). illa autem ipsa res, quod iungere dextram dictio est tritissima inter poè'tas, suspicionem movet; nam inter- polator permultas locutiones usitatas e poétis lectitatis mu- tuatus est.
VII 533 Heu miser, heu iantis iterum mihi care periclis V Heu miser, heu tantis iterum carpende periclis C. Eac verba recto coniungas nec iam reicies Vaticani scrip- turam. neque enim intellegendum est tantis periclis mihi ite- rum care^ sed tantis iterum {instantihus) periclis mihi care. dicit igitur Medea non idcirco Jasonem sibi carum esse, quod eum amet, sed quod miseretur ingentia pericula bis subitu- rum, sicut decet virginem pudicam. adverbium autem iterum Gracco more adbibitum haud aliter substantivo adiungitur atque V337 circum et VI 220 inter. interpolator autem, sive quod V libri lectionem ipse quoque non perspexerat sive quod voce mihi in exemplari suo carebat, non sine sol- lertia quadam prò care substituit car<^pendye. VII 589 sqq. Ille virum atque ipsam tunc te, Medea, recusans
concutit et tota nifentem carminis ira
portat iners V
cornibus ira C. Si lectio C codicis sincera esset, bis idem diceret poeta; Jasonem enim totis viribus cornibus niti iam in versu 588 legitur. contra obscurius esset illud ipsam te Medea recu- sans; quod non intellegere poteris, nisi Medeam artus Jaso- nis Carmine suo validiores reddidisse recordatus eris (vide V. 463). taurus igitur, cum Jasonem portat, ipsam quoque portat quam frustra recusat Medeam tota ira carminis illius magici nitentem. carminis ira autem scribit Valerius, quia vivum tamquam atque vigens est Carmen; cf. etiam ira fla- gelli VII 149, ira sanguinis III 446, similia.
ARGONAUTICA. LXXVII
VII 478 sqq. quantum ìiinc àberis, die quaeso, prò funài? quod caeli spectabo latus? V quando hinc aheris, die quaeso^ profundi quod caeli spectabo latus? C.
Vaticani scriptura, quam omnes post Carrionem miro er- roris consensu neglexerunt, non tam sensu caret quam in- terpretatione. interrogat autem Jasonem Medea duas has res, quam procul abiturus sit trans maria et quod caeli latus sibi spectandum sit. quam humana haec sunt atque quam apte expressit istas amantium quaestiunculas, qui identidem rogi- tare solent: "^quam procul aberis a me?' contra C codicis lectio, utut eam intellegis, languida est. profundi igitur cum quantum coniungendum est (cf. e. g. tantum maris Verg. Aen. V616), non cum eaeli^ atque mare significat lììnd profun- dum haud alitar atque I 160, 574, II 383, IV 403, 642, 730, V337, 439 Vili 314. VII 630 iamque omnes uidere uirum V,
iamque omnes odere virum C.
Perperam odere a multis editoribus receptum est. nam ter- rigenas nunc animos in hostem intendere aptissime poeta dicit.-^)
De fucosis autem C codicis interpolationibus in vv. Ili 519 et VII 373 ab omnibus editoribus immerito receptis iam supra disserui,
Postquam igitur omnibus bis locis Vaticani scripturas aut ipsas integras et in textum revocandas esse aut, quam vis sint corruptae, medelam nobis suppeditare comprobavi, non plus quadraginta loci supersunt, ubi C aut solus aut una cum Parisino (1331) genuinas lectiones prò V codicis vitiosis ex- hibet.^) quarumlectionum plurimas coniectando a quovis ho-
1) cf. e. g. [Theocr.] XXV 241 sqq. o 8é ^i slds .,. d-riQ a^io- Tog . . . acpuQ de lià%rig èfiv^occto.
2) quem numerum, cum plures codices interpolatos cogno- verimus, minutum iri verisimillimum est. dico autem has: I 132 illa sedei C (?), illa om. V 331 pontumque polumque Par. C, potumque cretamque V 337 signiferum cratera C (signiferum
craie'M'), signiferam crateram V 704 ora C, ira V II 6 fre- tis C, freti V 502 passosque sinus Q, passusque sinu V
III 106 Olenii C, ochenii Y 182 diuersa Sagen C, diuersas
LXXVm e VALERI FLACCI
mine sermonis Latini non ignaro facile reperiri potuisse ne- mo negai, quin etiam Langen, Giarratano, Helm, qui 0 co- dicem propriam memoriam praebere persuasum habent, e quadraginta locis modo adlatis hos tantum pretium codicis praestare concedunt: 1331, 111341, V 67, 379, 484, 680, VI 3, 217, 474. quid igitur? hisne saltem locis C ex me- liore fonte hausisse credendum est an interpolatori etiam hae emendationes debentur? quod ut diiudicemus, quam ra- tionem vir ille doctus, quem C codicem vel archetypon eius interpolasse constat, in emendandis corruptelis sit secutus, spectandum est. exstant autem, id quod adhuc viros doctos piane fere neglexisse miror, nonnulla interpolamenta pra- vissima, quae e poetis per totum medium aevum adsidue lectitatis deprompta sunt. sic interpolator ille ad emendanda vitia exemplaris sui Vergili versus falso adhibuit hos^):
Val. FI. VII 452: *si tamen aut superis aìiquam spem ponis <^in istis} V: si tamen aut superis aìiquam spem ponis C: si tamen aut sumtis aìiquam spem ponis in armis,
Verg. Aen. II 676: sin aìiquam expertus sumptis spem ponis in armis.
agent SMU (V deest) 278 flatus C, fletus V 341 festina C, fortuna V 367 acerque C, sacerque V IV 111 sin C, in V 551 tam . . tam mira C, iam tamira V 676 fumo C, fuso V V 67 velut ille C, ueluti V 200 per te uehar C, perteueara V 254 refusis C, refosis V 273 regum C, regnum V 342 aequali Schytidum C, aequalis q: tliidum V 379 ora C, arma V
440 per C, om. V 464 reges C, regis V 484 forte C insorte), oste V 534 tali C, ali V 605 quae C, om. V 680 ordo C, ergo V VI 3 tueri C, uideri V 217 Phaleri C, parenti V (ex V. 215) 279 magnoque doloris C, magnosque dolores V 305 inquit genitor C, genitor inquit V 474 alieni C, aliena- que MNT, cod. Ben. (V deest; exhibuitne aliena?) 516 feri C, ueri V 572 At Latagum C, Ahlatacum V 638 Arinen Olhumque C, arinae nolbumque V 706 agii C, ait V VII 24 leuis C, om. V 84 Tiberine C, liberi ne Y 187 Festinam- que C, Festinansque V 566 tenebras C, tenebrae V Vili 62 ac uocat C, aduocat V.
1) quos locos a viris doctis in carminibus veteribus versatis facile augeri posse consentaneum est.
ARGONAUTICA. LXXIX
Supplementum C codicis perversum esse sequens versus Argonauticon docet, qui eam ipsam sententiam exhibet, quam C hoc loco subdidit, scilicet armorum spem (^aut tua jprae- senti virtus te educere loto, si te forte potest). Val. FI. n396sqq.: *nunc triste nefandae noctis opus, vidui nunc ilìa sìlentia tedi saeva ma(jgisy, thaìamos excussaque vincla quod ausae
V: saeiiam at halamas C: saeuit amor- thalamis Aen. IV 532: saeuit amor, magnoque irarum fluctuat aestu Aen. VII 461: saeuit amor ferri. Val. FI. II 594 sq.:
V: *iterum Ae(oyiios Fortuna nepotes spargit C : iterum Aeolios Fortuna penates spargit Aen. IV 21: et sparsos fraterna caede penates.
Vaticani scripturam genuinam atque optimam esse iam Langen demonstravit. Val. FI. II 600 1):
V: */?éc prima pia sollemnia Phrixo C : celeres Me prima piacula Phrixo Aen. VI 153: ea prima piacula sunto. Val. FI. in2102):
V: *sic pugnae crehrescit opus C: sic pugnae crudescit opus Aen. VII 788: crudescunt sanguine pugnae Aen. XI 833: crudescit pugna. Val. FI. Ili 125:
V: *turhata Phlegyas decurrit {-rat V) ah urbe C: turbata Phlegias decurrit ab aree Aen. II 41: Laocoon ardens summa decurrit ab arce.
Vaticani lectio omnino non suspecta est; nam Cyziceni ab urbe in dorso sita (cf. II 631) ad portum decurrere non in- epte dicuntur. accedit, quod poeta versum 113 sq. respicit (turbida-urbs).
1) cf. p. LXXIIsq. 2) cf. p. LXXIII.
LXXX C. VALERI FLACCI
Val. FI. VI 165:
*aut is apud fluvios volucrum canor, aethera quantus Timc lituum concentus adii
V: uolucrum clamor aethera quantus C: uolucrum quatif aethera clamor Aen. V 140 sq.: ferit aethera clamor Nauticus Aen. II 338: sublatus ad aethera clamor. Lectione C codicis perversissiraa discinditur comparatio. Val. FI. VI 208:
^pectus in adversum <(deest nomen proprium^ iacit alipe- demque
V: pedtis in aduersum gleacit alipedemque C: pectus in aduersum grauiter iacit alipedemque Aen. XII 295: desuper altus equo graviter ferii atque ita fatur. E Statio autem his locis falsa interpolamenta adsumpta esse ludico:
Val. FI. I 751:
V: *secretisque ciet uolitans pater Aeolus aruis (cf. Verg. Aen. VI 477 sq.: iamque arva tenebant Ultima, quae hello clari secreta frequentante C: secretisque ciet uolitans pater Aeolus antris Theb. IX 617: nec mihi secretis culpam occultare sub an- tris Theb. IX 734: murmura, secretis quae Colchidas ipsa sub antris Nocte docet. Val. FI. Ili 197:
V: ^extrema sonuit cita cuspide cassis C: extrema sonuit cita casside cuspis Theb. IX 867: magno cita turbine cuspis.
Val. FI. V25sq.: V: *haud aliter sodi supremo in tempore Tiphyn Ante alios^
superesse volunt. mors frigida centra Urget C: haud aliter sodi supremo in funere Tiphyn etc. Theb. Vili 212 de eadem re:
sic fortes Minyas subito cum funere Tiphys destituii etc.
ARGONAUTICA. LXXXl
Apud Valerium hoc loco Tiphys nondum mortuus est, sed mors adhuc urget, ut C codicis lectionem ridiculam esse fa- cile intellegas. quin funere ex Statio haustum sit, hic dubium non est.
Val. FI. VI 723:
*ante ocidos fuga sera ducuni
V: ante ocidos fuga fera diicum C: ante oculos fuga torva ducum Theb. VII 589: fuga torva per agros Cornipedum.
Quae dictio in versu Statiano certe tolerabilis est (in- tellego fugam torvam visu, i. e. terrorem inicientem adspi- cientibus), apud Valerium prorsus improba; nam equi fu- gientes terribiles sunt, minime homines fugientes.
Quoniam igitur interpolator C codicis e Vergili Statique carminibus liic illic ineptias verbis Valeri intulit, nonne veri- simillimum est eundem etiam bonas lectiones ex poetis illis nonnunquam mutuatum esse? an, quaeso, casu fit, ut ipsae optimae emendationes C codicis, quibus pretium libri con- stare et coargui Langenio, Giarratano, Helmio videbatur, si- millimis Vergili et Stati dictionibus tamquam commendentur? immo vero hos locos e notissimis illis poetis, quos in mani- bus habere solebant, ab interpolatore sanatos esse mea qui- dem sententia apparet: I 331 V: potumque cretamque
C: *pontumque polumque Stat. Theb. XI 67 (Silv. Ili 2. 10): pontusque polusque III 341 V: uestes, quas rapuit telis fortuna uocan-
tibiis austris C : *vestes, quas rapuit telis festina uocanti- hus austris Verg. Aen. IX 488: veste tcgens, Uhi quam noctes festina
diesque Urgebam et tela curas solahar anilis. V 67 Y: ac ueluti grecis cessit cui regia taurus
C : *ac uelut ille gregis cessit cui regia taurus Verg. Aen. X 707: acvelutillecanummorsudemontibusaltis
actus aper,
Va-lebius Pj.accus, ed. K rame r. f
LXXXn e. VALERI FLACCI
Verg. Aen. XI 809: ac velut illc, prius quam téla inimica se-
quantur, continuo in montis sese avius ahdidit altos occiso pastore lupus . . .
V 379 V: liaec uirginis arma Dianae
C: Viaec uirginis ora Dianae Verg. Aen. IV 511: tria virginis ora Dianae.
V 680 V: talis rerum manet accipere ergo
C: *talis rerum manet accipite ordo (accl- pite etiam vulgati libri correxerunt), Verg. Aen. VII 44: maior rerum mihi nascitur ordo Stat. Theb. VI 243: rerumque cffictus in illa ordo ...
Val. FI. IV 449: consuetis '^rerum'^ est ex ordine fatis in- gemere {rerum prò serum in omnibus libris falso legitur). Quae cum ita sint, num quis dubitat, quin etiam nonnulli versus, quos unus C codex exhibet, ab interpolatore e Ver- gili Statique verbis conglutinati sint? Statium igitur vir ille doctus IV 196 imitatus est, non Statius, ut Helm putat, ver- sum ineptum, qui in C legitur:
Quaìiler ignotis spumantem fundìtus amnem (^Taurus aquis qui primus init spernit'iue tumentemy Pandit iter: mox omne pecus etc. Stat. Theb. VII 436 sqq.:
Ac velut ignotum si quando armenta per amnem pastor agii, stat triste pecus^ procul altera tellus omnibus et late medius timor: ast uhi ductor taurus init fecitque vadum^ lune mollior unda etc. Ceterum C codicis versum spurium atque inconditum etiam ea de causa habeo, quod perduram facit collocationem ver- borum; sic enim in C intellegendam esse structuram vocum apparet: qualiter taurus, qui primus init . . . amnem., pandit iter, commodiorem autem constructionem persimilibus verbis usus sic fereefficias: Qualiter ignotis spumantem fundìtus am- nem <^Intrat taurus aquis tumidoque in gurgite ductor^ Pan- dit iter; mox . . .
Itemque versum VII 633 C codicis e particulis versuum
AEGONAUTICA. LXXXIII
Vergilianorum compositmn esse persuasum habeo. leguntur enim haec in C: Quarn modo Tartareo gaìeam Medea vencno (Infcctam dederàf nsusque armarat in illos} In medios torsit.
Ad quod supplementum cf. Verg. Aen. VII 341 : Gorgoneis Allecto in fé et a venenis et Aen. IV 647 non hos quaesitum mmius in usus vel Moretum 20 quam fìxam par ics illos servahat in usì(S. ceterum Langenio, Helmio, aliis versum C codicis probum esse affìrmantibus piane non adsentior. of- fendit enim brevis syllaba rat ante caesuram producta.^)
Restant igitur de quadraginta illis emendationibus C co- dicis quattuor, quae ut reperirentur, nonnulla fortasse pro- pria inventione opus erat: V 484 forte tenens (scilicet inter- polator sorte scripserat, quod aut C codicis librarius aut Car- rio non perspexit), VI 3 tueì'i, VI 217 Phaleri, VI 474 alieni. sed ipse iudices, lector, num tales coniecturae ab homine docto versatoque in poetis latinis re vera abhorreant: credo te hanc opinionem ut ficticiam reiecturum esse, praesertim cum quae lectio VI 474 in V fuerit nesciamus, atque Phaleri nomen e catalogo Argonautarum in primo libro enumeratorum facile restituì et circumspicientem fugere vix possit. itaque nisi om- nia, quae modo disputavi, inania duces, ultimum etiam ar- gumentum a viris doctis prò auctoritate C codicis adlatum labefactum esse concedes.
Respicientibus igitur, quae de C libri pretio disseruimus, omnes res contra eius auctoritatem quasi testimonium dicere, contra ne unum quidem certum vestigium melioris memo- riae in eo inveniri apparet. attamen si C ex V non deriva- tus esset, aut ex alio propriae virtutis codice correctus, fu- turum esse, ut in Carmine sex fere milia versuum continente atque satis prave tradito nonnullis saltem locis G codicis lectionibus Vaticani corruptelae inexplicabiles et illustrarentur et emendarentur, quin etiam ut nova nonnulla menda nunc latentia nobis patefìerent, mea quidem sententia necesse est.
Haec habui quae dicerem de recensendo Valerio Fiacco, quo- niam igitur ex uno Vaticano 3277 Argonauticon memoriam
1) cf. p. XVm adn.
LXXXIV C. VALERI FLACCI ARGONAUTICA.
pendere comprobavi, in apparata critico, ubi hic codex recedat a textu constituto, accuratius adnotare contentus, reliquos co- dices laudare nisi coniecturas exhibentes spectabiles aut histo- riam textus Valeriani illustrantes non debebam. attamen Pa- risini et Carrionis codicis varias lectiones (atque, spero, ul- timus) addidi omnes, non quod de pretio earum ullae mihi superessent dubitationes, sed ut lector, quid sit de illis libris iudicandum, ex universa accurataque eorum memoria melius quam fieri potest ex breviore hac dissertione ipse disceret. monendum autem est me in adferenda et V codicis et de- teriorum librorum scriptura, cum prò minore huius editionis ambitu apparatum non inhabilem ad perspiciendum conficere mihi proposuissem, non tam anxie egisse, ut etiam levissimos calami errores et scribendi rationem illorum temporum a nostro usu differentem ubicumque adnotarem. eadem de causa etiam coniecturas superiorum editorum criticorumque non nisi op- timas adscripsi quasque notabiles esse eenserem.
Me ad emendanda poetae verba non plus contulisse, iis po- tissimum locis, quibus sanandis multi et docti viri frustra operam dederunt, crimini mihi, spero, non dabis. cui mu- neri minus etiam suffecissem, nisi inopi saepe et initio paene desperanti dux fuisset Sigfridus Sudhaus, magister mihi benevolentissimus. huic viro doctissimo, qui, priusquam hoc opus ad me detulit, magnam eius partem iam absolverat, qui mecum totum Valerium perscrutatus in plagulis corrigendis operam et laborem consumpsit, cuique omnino plura quam nunc e nomine eius adposito cognoscas debeo, prò tot tan- tisque beneficiis maximas ago gratias. itemque Friderico Vollmer magistro meo doctissimo humanissimoque, quod be- nigne schedas emaculavit utilissimaque multa adnotavit, grato testor animo.
Denique quod hoc loco accuratius de recensendis Argo- nauticis agere mihi licuit, offìcinae, quae hanc dissertationem meam inauguralem praefationis loco imprimendam libéralis- sime et benevolentissime suscepit, gratiam refero debitam.
Kiliae, mense Maio. ^^^^ KRAMER.
INDEX VERSUUM IN PRAEFATIONE TRACTATORUM
Lib. I
42
49 403—410 581 593
779 sqq.
Lib. II 111 294 322
335 sqq. 375 sqq. 439 sq. 473 535 599
Lib. Ili 168 sq. 208 sqq. 210 298 611 519 572 sqq.
Lib. IV
Lib. V
p. LXX p. LXX p. XXIV
p. xxvin
p. LXX p. XIX
p. LXIX adn.
p. LXXI
p. LXXI
p. XX
p. XVI
p. LXXII Lib. VI
p. XXVII
p. LXXII L'^^ yii
p. LXXII
p. Lxxni
p XX
p. Lxxm
p. LXXIV p. XXVII p. LXIII p. XX
301 sqq. |
P. |
XXI |
572 sqq. |
P- |
LXXIV |
651 sqq. |
P- |
XXII |
82 sqq. |
P- |
XXII |
134 sqq. |
P- |
LXXV |
147 |
pp. |
XXVIII et LXIII |
321 sqq. |
P- |
XVII |
515 |
P- |
LXXVI |
692 |
P- |
XXIX |
120 sqq. |
P- |
XVII |
569 sqq. |
P- |
xvni |
55 sqq. |
P- |
XXIII |
185 sqq. |
P- |
XVIII |
228 |
P- |
XLIV |
276—283 p. |
XXV |
|
373 |
P- |
LXIV |
478 sq. |
P- |
LXXVII |
533 |
P- |
LXXVI |
590 sq. |
P- |
LXXVI |
630 |
P- |
LXXVII |
SIGLORUM CONSPECTUS
^:
C:
Far. :
X:
0:
Q' P:
n.-
M:
U: F: E:
N:
T:
cod. Bon.:
Bon. ^ :
Bon^.
Ven^:
Ven.^:
Junt.^:
Junt.^:
Aid.:
Carr.^:
Carr.^i
CK Kr.:
> saec. XV
cod. Vaticanus 3277 saec. IX
(V^ manus recentior) cod. Sangallensis (saec. X) cod. Camonis saec. XY
excerpta Parisina (cod. Paris. 7647) saec. XIII cod. Matritenis X 81 cod. Ottobonianus 1258 cod. Oxoniensis \{S) saec. XV
cod. Vaticanus 1613 cod. Vaticanus 1614 cod. Monacensis
(M^, M^, M^ manus recentiores) cod. Urbin. 669 cod. Urbin. 353 cod. Reginensis 1831 cod. Vaticanus 1653 cod. J. Vallettae cod. Bononiensis editio Bononiensis a. 1474 ed. Bononiensis a. 1498 ed. Veneta a. 1500 ed. Veneta a. 1501 ed. Fiorentina a. 1503 ed. Fiorentina a. 1517 ed. Aldina a. 1523 ed. Carrionis a. 1565 ed. Carrionis a. 1566 scholia Carrionis a. 1565 castigationes Carrionis a. 1566 editoris coniecturae
e. VALEEI FLACCI
AEGONAUTICON
LIBER PRIMUS.
Prima deum magnis canimus freta pervia natis fatidicamque ratem, Scythici quae Phasidis oras ausa sequi mediosque inter iuga concita cursus rumpere fiammifero tandem consedit Olympo. Phoebe, mone^ si Cymaeae miki conscia vatis 5
stat casta cortina domo^ si laurea digna fronte viret; tuque o, pelagi cui maior aperti fama, Caledonius postquam tua carbasa vexit Oceanus Phrygios prius indignatus lulos, eripe me populis et habenti nubila terrae, 10
sancte pater, veterumque fave veneranda canenti facta virum. versam proles tua pandet Idumen (namque potest); Solymo nigrantem pulvere fratrem spargentemque faces et in omni turre furentem. ille tibi cultusque deum delubraque gentis is
instituet, cum tu, genitor, lucebis ab omni parte poli, neque iam Tyriis Cynosura carinis
1 natis N, nautis V 10 habenti X^'O-M^N, habent^^^ V, sua a V^ additum, nunc tempore, ut permulta {cf. 16, IS, 19) in prima pagina codicis, paene deletum 12 pandet Gryphius, pandit V 13 potest Pius^ potes VC lo gentis cod. Bon.^ genti V I pater (11) i. e. Vespasianus, proles (12) i. e. Domi- tianus, fratrem {13) et ille {lo) i. e. Titus 16 tu V^ ut vid.
supra Un. add., piane fere obliteratum, S, iam MN 17 ne- que iam Sudhaus. neque in V \ Tyriis — carinis Friesemann^ tjrias — carinas V
Valekius Flaccus ed. Kramer, 1
2 C. VALERI FLACCI
certior aut Grais Helice servanda magistris,
sed tu signa dabis^ sed te duce Graecia mittet
et Sidon Nilusque rates. nunc nostra serenus 20
orsa iuves, haec ut Latias vox impleat urbes.
Haemoniam primis Pelias frenabat ab annis, iaru gravis et longus populis metus: illius amnes lonium quicumque petunt, ille Othryn et Haemum atque imum felix versabat vomere Oljmpum. 25
sed non ulla quies animo fratrisque paventi progeniem divumque minas; bunc nam fore regi exitio vatesque canunt pecudumque per aras terrifici monitus iterant: super ipsius ingens instat fama viri virtusque baut laeta tyranno. 30
ergo anteire metus iuvenemque exstinguere pergit Aesonium letique vias ac tempora versat. sed neque bella videt Graias ncque monstra per urbes ulla: Cleonaeo iam tempora clusus biatu Alddes; olim Lernae defensus ab angue 35
Arcas, et ambobus iam cornua fracta iuvencis. ira maris vastique placent discrimina ponti, tum iuvenem tranquilla tuens nec fronte timendus occupat et fictis dat vultum et pondera dictis. 'hanc mihi militiam, veterum quae pulchrior actis, 4o adnue daque animum. nostri de sanguine Pbrixus Cretbeos ut patrias audis efiìigerit aras. bunc ferus Aeetes, Scytbiam Pbasimque rigentem qui colit (heu magni Solis pudor), bospita vina
nil nostri divumque memor. non nuntia tantum le
18 magistris V dilucide 19 sed — sed Lemaire, seu — seu V I mittet V dare exhihet 22. 23 hàbet Par. 23 am- nes Sabellicus^ omnes FO, ore Par. 38 tuens C Aid., timens V 39 fictis uultus dat et pondera dictis habet Par.
42 audis F, audisti C 43 età prò Aeetes Y {sic vel similiter saepe). Inter 44 et 46 x signum minio pictum est in marg. F, MNO^ ad sententiam satis apte addunt inter et attonitae mac- tat sollemnia mensae
ARGONAUTICON LIB. 1. 3
fama referti ipsum iuveuem tam saeva gementem, ipsum ego, cum serus fessos sopor alligat artus, aspicio; lacera adsiduis namqiie illius umbra (juestibus et magni numen maris excitat Helle. so
si mihi quae quondam vires, vel pendere poenas Colchida iam et regis caput tic atque arma videres. olim annis ille ardor hebet, necdum mea proles imperio et belli rebus matura marique. tu, cui iam curaeque vigent animique viriles, 55
i, decus, et pecoris Nephelaei veliera Graio redde tholo ac tantis temet dignare periclis.' talibus hortatur iuvenem, propiorque iubenti conticuit, certus Scythico concurrere ponto Cyaneas, tantoque silet possessa dracone 60
veliera, multifidas regis quem fìlia linguas vibrantem ex adytis cautu dapibusque vocabat et dabat ex terno liventia mella veneno.
Mox taciti patuere doli nec veliera curae esse viro, sed sese odiis immania cogi 65
in freta. qua iussos sed tandem quaerere Colchos . arte queat? nunc aerii plantaria vellet j^St*^ *
Perseos aut curru saevos frenasse dracones ardet, ut ignaras Cereris qui vomere terras (Ljlo^ U^ imbuit et flava quercum damnavit arista. ^ /o
heu quid agat? populumne levem veterique tyranno
48 fessos V-SM'^ fessus V 49 ut supra F, meqiie as- siduis lacera illius umbra C 50 post 64 legitur in V, suo
loco in MN 1 I F, Id V'^ 58 propiorque M^ propriorque V {sic saepius) 59 certus QX'^PM'^, certis V (>2 uoca- bat F, I supr. u add. V^ 6lJ ex terno diiunxit Stroh, ut nu- fìierus in re magica sollemnis effìceretur ; de usu praepositionis ex cf. Langen ad hunc locum^ externo F et similiter Avieri. Ar. 347 ebria ut externo {Amhros.) splendescat lana veneno ] li- uentia X^O^M-N, libentia F, libantia F" 66 sed tandem
Caussin, sectantem VC \ quaerere SV^, querire F^ 68 Per- seus F^ 6*) ardet, ut Sudhaus, Creditus F ( Cereris qui
Bon}^ cereres quo V 70 Imbuat F^ | damnabit F-
1*
4 C. VALERI FLACCI
iiifensum atque olim miserantes Aesona patre.s
advocet? an socia lunone et Pallade fretus
armisona superet magis et freta lussa capessat^
siqua operis tanti domito consurgere ponto 75
fama queat? tu sola animos mentesque peruris,
Gloria; te viridem videt immunemque senectae
Phasidis in ripa stantem iuvenesque vocantem.
tandem animi incertum confusaque pectora firmat
relligio, tendensque pias ad sidera palmas so
'omnipotens regina', inquit ^quam, turbidus atro
aethere caeruleum quateret cum luppiter imbrem,
ipse ego praecipiti tumidum per Enipea nimbo
in campos et tuta tuli nec credere quivi
ante deam, quam te tonitru nutuque reposci ss
coniugis et subita raptam formidine vidi,
da Scytbiam Phasimque mihi; tuque, innuba Pallas,
eripe me. vestris egomet tunc veliera templis
illa dabo, dabit auratis et cornibus igni
colla pater, niveique greges altaria cingent.' 90
Accepere deae celerique per aetbera lapsu diversas petiere vias. in moenia pernix Thespia et ad carum Tritonia devolat Argum. moliri hunc puppem iubet et demittere ferro robora, Peliacas et iam comes exit in umbras. 95
at luno Argolicas pariter Macetumque per urbes spargit inexpertos temptare parentibus austros Aesoniden; iam stare ratem remisque superbam poscere quos revebat rebusque in saecula tollat.
76 tu — Gloria habet Par. \ mentesque Far., inentem- que V 78 stantem 831, stentem V 79 incaeptum (7%
incoeptum C^ 82 Aethere F, Aethera C \ imbrem F-XO-, imbre V^C 90 Colla XM, Colca F 1 greges SV\ greces F^ 91 Accepere de(a)e <S, Accipere de F\ Accepere sede
F- 93 Thespia et ad Kr., cf. 478, Thespiaca et T; Thes-
piaca ad C 95 umbras Sabellicus, undas VC 96 mace- dumque F^
ARGOXAUTICON LIB. I. 5
Omnis avet quae iam bellis spectataque fama loo turba ducuin^ primae seu quos in flore iuventae temptamenta tenent necdum data copia rerum: at quibus arvorum studiumque insontis aratri^ hos stimulant magnaque ratem per lustra viasque visi laude canunt manifesto in lumine Fauni 105
silvarumque deae atque elatis cornibus Amnes.
Protinus Inachiis ultro Tiryntbius Argis advolat, Arcadio cuius fiammata veneno tela puer facilesque umeris gaudentibus arcus gestat Hylas: velit ille quidem, sed dextera nondum no par oneri clavaeque capax. quos talibus amens insequitur solitosque novat Saturnia questus: 'o utinam Graiae rueret non omne iuventae in nova fata decus, nostrique Eurystbeos baec nunc lussa forent. imbrem et tenebras saevumque tridentem iam iam ego et inviti torsissem coniugis ignem. ne nunc quoque nec socium nostrae columenve carinae esse velim^ Herculeis nec me umquam fìdere fas sit auxiliis corniti et tantum debere superbo.'
Dixit et Haemonias oculos detorquet ad undas. 120 . fervere cuncta virum coetu, simul undique cernit H^ W'I delatum nemus et docta resonare bipenni litora; iam pinus gracili dissolvere lamna Tbespiaden iungique latus lento que sequaces molliri videt igne trabes, remisque paratis 125
Pallada velifero quaerentern braccbia malo. , v***^^
constitit ut longo moles non pervia ponto /.^^-m^*- ' V ^ puppis, et ut tenues subiere latentia cerae lumina, picturae varios superaddit bonores. hic sperata . . . Tyrrheni tergore piscis 130
100 auet C, cf. llies. l. L. Il p. 1313 sq., habet T, obit
Schenkl \ fama C Aid., forma V 105 visi Heinsius, iussi V
107 Argis Bon.^, agris V 113 rueret X^ siipra Un. corr.^
grueret V 116 torsissem M, torrissem V 124 iungitque
F, t erasum in P 130 hic spe^H F, hic spectes^^^^^^ F',
6 e. VALERI FLACCI
Peleos in tlialamos vehitur Thetis; aequora delphiu corripit, illa sedet deiecta in lumina palla nec love maiorem nasci suspirat Achillen. hanc Panope Dotoque soror laetataque fiuctu prosequitur nitidis pariter Galatea lacertis 135
alta petens: Siculo revocat de litore Cyclops. contra ignis viridique torus de fronde dapesque vinaque et aequoreos inter cum coniuge divos Aeacides^ pulsatque chelyn post pocula Chiron. parte alia Pholoe multoque insanus laccho uo
Rhoetus et Atracia subitae de virgine pugnae. crateres mensaeque volant araeque deorum poculaque, insignis veterum labor. optimus basta bic Peleus, bic ense furens agnoscitur Aeson; fert gravis invito victorem Nestora tergo us
MonycbuS; ardenti peragit Clanis Actora quercu; nigro Nessus equo fugit, adclinisque tapetis in mediis vacuo condit caput Hippasus auro.
Haec quamquam miranda viris stupet Aesone natus et secum: ^beu miseros nostrum natosque patresque. 150 baccine nos animae faciles rate nubila contra mittimur? in solum nunc saeviet Aesona pontus? non iuvenem in casus eademque pericula Acastum
hic sperata SM^ sperata diu Baehrens, fori, sperata deo vel lovi (e/. 133), hic insperato P^C
132 Corripit sedet F, Corripuit residet F^, ipsa interposuìt Baehrens, illa Carrion (incertum, an ex C) \ Achillen Thilo, achille F, achillem V^P3I 135 nitidis Wyttenbach., nudis
F 13(> alta Loehhacìi^ antra F 137 uiridisque F^
141 Rh(o)etus SMC, Rboetus F, Rhoecus Parrhasius | atra- cia O^Jf ^ racla F, t(h)rac(h)ia SM, extracta C 144 Hic P. hic ense F, Hac P., hac parte C 146 Actora C Aid., auc- tora F 148 in mediis: cf. lUas Lat. 889 \ hippasus X. ex corr., M, hispasus F 149 stupet anxius navigli fragili- tatem, cf. 150 sq. \ aesone natus SM, aeson^jatus F, aeson ytaeus F^ {inter n et j alterum j (?) paene obliteratum apparet) 150 Et SM, Haec F* in ras., V^ non legitur 153 Non V\ Nam F^ | acastum XMF^ castum F
ARGONAUTICON LIB. I. 7
abripiam? invisae Pelias freta tuta carinae
optet et exoret nostris cum matribus undas.' 155
Talia cunctanti laevum lovis armiger aethra advenit et validis fixam erigit ungaibus agnam. at procul e stabulis trepidi clamore sequuntur pastores fremitusque canum; citus occupat auras raptor et Aegaei super effugit alta profundi. leo
accipit augurium Aesonides laetusque superbi tecta petit Peliae. prior buie tum regia proles advolat amplexus fraternaque pectora iungens. ductor ait: ^non degeneres, ut reris^ Acaste^ venimus ad questus: socium te iungere coeptis i65 est animus; neque enim Telamon aut Cantbus et Mas Tvndareusque puer mihi veliere dignior Helles. 0 quantum terrae, quantum cognoscere caeli permissum est, pelagus quantos aperimus in usus. nunc forsan grave reris opus; sed laeta recurret 170 cum ratis et caram cum iam mihi reddet lolcon, quis pudor heu nostros tibi tunc audire labores, ^ ,, \ guani referam visas tua per suspiria gentes.' ^*^ ^.-/...f^H^
Nec passus rex plura virum: 'sat multa parato in quaecumque vocas; nec nos' ait ^optume, segnes 175 credideris patriisve magis confìdere regnis quam tibi, si primos duce te virtutis honoris carpere fraternae sedeatque adcrescere famae. quin ego, nequa metu nimio me cura parentis impediat, fallam ignarum subitusque paratis 180
156 cunctanti Ald.^ cenanti V 157 erigit OiV, ergit X,
ergit QH, rapit X et P in marg.^ ^git V et perspicue M, uegit
7^ gerit M^C 166 canthus et^MN, candus et S {V oUm,
ut vestigia doeent), candidus F* in ras. scripsisse spondeo
174 sat ;S^, stat V 178 sedeatque iV, 0^ in marg. inf.^ sede
at X, 0 ut vid., V ut forma et spatium rasurae docent, sede X *,
sed et ilf , eueniet^* F* in ras. , si des Carrion pereleganter, sed cf. I 555. VII 428; corruptela sic erta videtur sede ^adq;^ adcr, 180 paratis Bon}, paratus F
8 C. VALERI FLACCI
tunc adero, primas linquet cum puppis harenas.' dixerat. ille animos promissaque talia laetus accipit et gressus avidos ad litora vertit.
At ducis imperiis Minyae monituque frequentes puppem umeris subeunt et teDto poplite proni i85
decurrunt intrantque fretum. non clamor anhelis nauticus aut blandus testudine defuit Orpheus. tum laeti statuunt aras. tibi, rector aquarum, summus bonor, tibi caeruleis in litore vittis et Zepbyris Glaucoque bovem Tbetidique iuvencam 190 deicit Ancaeus. non ilio certior alter pinguia letifera perfringere colla bipenni, ipse ter aequoreo libans carchesia patri sic ait Aesonides: "^o qui spumantia nutu regna quatis terrasque salo complecteris omnes, 195 da veniam. scio me cunctis e gentibus unum inlicitas temptare yias biememque mereri: sed non sponte feror, nec nunc mihi iungere montes mens tamen aut summo deposcere fulmen Olympo. ne Peliae te vota trabanti ille aspera iussa 200
repperit et Colcbos in me luctumque meorum:
"''illumetu tantum
non indignantibus undis
boc caput accipias et pressam regibus alnum.' sic fatus pingui cumulat libamine flammam.
Protulit ut crinem densis luctatus in extis 205
ignis et escendit salientia viscera tauri,
189 uittis ikT, uictis V 190 iuvencam C, iuuencum V 192 Pinguia S F^ Pingua V 196 cun(c)tÌ8 egentibus SM,
cuntis (item 213) agentibus V 197 merere F^ 202 Illi| me^ V {sub rasura i, altera hasta u liUerae, 2, t, 5, vestigia u liti, ita apparent, ut Illumetu scriptum fuisse intellegas)^ Ilio metu X, Ille metu OQX^P, lUum ego tu M, 0^ et X^ in marg., Ille meum V^; duo hemistlchia huius fere sententiae ex- eidisse videntur illum etiam tantum <[fas est sentire dolorem. aequore iam placido,^ non indignantious undis 204 liba-
mine V^SM, libamina V 205 crinem OQX^P, crimen VX 206 aescendit V clare^ a(d)scendit SM
ARGONAUTICON LIB. I. 9 ^
ecce sacer totusqiie dei per litora Mopsus immanis visu vittamque comamque per auras surgentem laurusque rotat. vox reddita tandem, vox horrenda viris; tum facta silentia vati: 210
'heu quaenam aspicio. nostris modo concitus ausis aequoreos vocat ecce deos Neptunus et ingens concilium. fremere et legem defendere cuncti hortantur. sic amplexu, sic pectora fratris, Inno, tene; tuque o puppem ne desere^ Pallas: 215
nunc patrui nunc flecte minas. cessere ratemque accepere mari, per quot discrimina rerum expedior. subita cur pulcher harundine crines velat Hylas? un de urna umeris niveosque per artus caeruleae vestes? unde haec tibi vulnera, Pollux? 220 quantus io tumidis taurorum e naribus ignis? tollunt se galeae sulcisque ex omnibus bastae et iam iamque umeri. quem circum veliera Martem aspicio? quaenam aligeris secat anguibus auras caede madens? quos ense ferit? miser eripe parvos, 225 Aesonide. cerno et thalamos ardere iugales.'
lamdudum . . . Minyas ambage ducemque terrificat; sed enim con tra Pboebeius Idmon, non pallore viris, non ullo borrore comarum terribilis, plenus fatis Pboeboque quieto, 2so
cuj genitor tribuit monitu praenoscere divum omina, seu flammas seu lubrica comminus exta seu plenum certis interroget aera pennis,
211 concitus F*, M^ in ras., concitos VS 214 am-
plexu Heinsius, amplexus V 217 Accepere S, Accipe V
219 humeris M, numeris V \ per artus X.^ et M^ in marg., P, paratus V 227 lamdudum minyas ambage ilf, landu-
dum minsas ambige F, aS' ut vid.y I. uates mynias a. C* Carr. \ I. longa minias a. C^ Carr.^, verum nescitur , nam possis per- multa, veliit tali, insana | ducemque X. in marg., ducumque F 228 idmon SM\ idimon F 229 comarum X'^QM,
cumarum F 232 lubri comminus exit F, corr. SM-
10 e. VALERI FLACCI
L - i/J sic sociis Mopsoque canit: 'quantum augur Apollo
flammaque prima docet^ praeduri piena laboris 235
cerno equidem^ patiens sed quae ratis omnia vincet. ingentes durate animae dulcesque parentum tendite ad amplexus/ lacrimae cecidere canenti, quod sibi iam clusos invenit in ignibus Argos.
Vix ea fatus erat^ iungit cum talia ductor 240
Aesonius: ^ super um quando consulta videtis^ o socii (quantisque datur spes maxima coeptis!) vos quoque nunc vires animosque adferte paternos. non mihi Thessalici pietas culpanda tyranni .
suspective doli: deus haec, deus omine dextro 245
imperat; ipse suo voluit commercia mundo luppiter et tantos bominum miscere labores. ite, viri, mecum dubiisque evincite rebus, quae meminisse iuvet nostrisque nepotibus instent. banc vero, socii, venientem litore laeti 250
dulcibus adloquiis ludoque educite noctem.' , PaU^
paretur. moUi iuvenes funduntur in alga, 9n^(^^\^ conspicuusque toris Tiryntbius. exta ministri rapta simul yeribus Cereremque dedere canistris.
lamque aderat summo decurrens vertice Cbiron 255 clamantemque patri procul ostendebat Acbillen. ut puer ad notas erectum Pelea voces vidit et ingenti tendentem braccbia passu, adsiluit caraque diu cervice pependit. illum nec valido spumantia pocula Baccho 260
sollicitant veteri nec conspicienda metallo signa tenent; stupet in ducibus magnumque sonantes baurit et Herculeo fert comminus ora leoni, laetus at impliciti Peleus rapit oscula nati suspiciensque polum 'placido si currere fluctu 265
234 mopsoque S, mossoque V 236 omnia S^ omina V 248 ite — iuuet hahet Par. 249 instent V^ inmarg., O^MN, istem V 252 funduntur corr. X^ M^, funguntur V
266 ostendebat M^C, ostenderet F, ostenderat M, ostentarat S
Pelea vi
ARGONAUTICON LIB. 1. 11
*elea vultis' ait \entosque optare ferentes, hoc, superi, servate caput, tu cetera, Chiroii, da mihi. te parvus lituos et bella loquentem miretur; sub te puerilia tela magistro veuator ferat et nostrani festinet ad hastam.' 270
omnibus inde mero calor additus: ire per altum magna niente volunt. Phrixi promittitur absens vellus et auratis Argo reditura corymbis.
Sol ruit et totum Minyis laetantibus undae deduxere diem. sparguntur litore curvo 275
lumina nondum ullis terras monstrantia nautis. Thracius hic noctem dulci testudine vates extrabit, ut steterit redimitus tempora vittis Phrixus et iniustas contectus nubibus aras fugerit Inoo linquens Athamanta Learcho; 280
aureus ut iuvenem miserantibus intulit undis vector et adstrictis ut sedit cornibus Helle. septem Aurora vias totidemque peregerat umbras Luna polo, dirimique procul non aequore vi sa coeperat a gemina discedere Sestos Abydo. 235
hic soror Aeoliden aevum mansura per omne ,
deserit, heu saevae nequiquam erepta novercae. ^ ^ illa quidem fessis longe petit umida palmis /a/>^
veliera, sed bibulas urgenti pondere vestes unda trahit levique manus labuntur ab auro. 290
quis tibi, Phrixe, dolor, rapido cum concitus aestu respiceres miserae clamantia virginis ora extremasque manus sparsosque per aequora crines. lamque mero ludoque modus, positique quietis
26(J uultis 3f^ uultus V 269 miretur X^M\ meretur
V 271 me M^ ut vid.^ me V, viae V^ in marg., uie XN^ magis C; ^mero caluisse virtus'' dicitur, unde promissa vs. 272sq.; Bacchyl. frg. 21 275 deduxere OM^C, diduxere VXC^ 281 mirantibus Bentley 283 totidemque 5, totidem V
281 visa Bon.^, iussa F, iussa V^ 285 discedere M^, dis-
cendere F, descendere SC \ abido SM^, aboedo F 287 sae- uae nequiquam SM, seu uenae quiquam F
12 C. VALERI FLACCI
conticuere toris; solus quibus ordine fusis 295
impatiens somni ductor manet. hunc gravis Aeson 4 ^' et pariter vigil Alcimede spectantque tenentque *1 pieni oculos. illis placidi sermonis lason
suggerii adfatus turbataque pectora mulcet. mox, ubi vieta gravi ceciderunt lumina somno, 300
visa coronatae fulgens tutela carinae vocibus bis instare duci: ^Dodonida quercum Cbaoniique vides famulam lovis. aequora tecum ingredior^ nec fatidici s avellere silvis me nisi promisso potuit Saturnia caelo. 305
tempus adest; age rumpe moras; dumque aequore toto curri mus, incertus si nubila duxerit aetber^ iam nunc mitte metus fidens superisque mihique.' dixerat. ille pavens, laeto quamquam omine divum, prosiluit stratis. Minyas simul optulit omnis 310
alma novo crispans pelagus Tithonia Pboebo. discurrunt transtris: bi Celso cornua malo expediunt, alii tonsas in marmore summo praetemptant^ prora funem legit Argus ab alta.
Increscunt matrum gemitus et fortia languent 315 corda patrum; longis flentes amplexibus baerent. vox tamen Alcimedes planctus super eminet omnis. femineis tantum iUa furens ululatibus opstat, " obruat Idaeam quantum tuba Martia buxum, fatur et baec: ^nate indignos aditure labores, 320
dividimur; nec ad bos animum componere casus ante datum, sed bella tibi terrasque timebam. vota aliis facienda deis. si fata reducunt
300 lumina *S', luminae V 303 suo loco legitur in C Ald.y post 308 in V I Cbaoniique Xf C Aid., Hiaionique V 305 me nisi JBon.^, Menesi V 306 structura: mitte metus, si Cob
etwà') . . duxerit, dum currimus 308 metus (7, manus V
314 alta N, alto V 317 omnis S, onus V 319 obruat
SM, obruad F, obruit Bon.\ sed cf. II 529 III 55, 89 IV 710 320 a nate usque ad vs. 334 dextra habet Par. 321 ani- mum S Par., abimum V
ARGONAUTICOX LIB. I. 13
te milii, si trepidis placabile niatribus aequor,
possum equidem lucemque pati longumque timorem. 325
sin aliud Fortuna parat, misererò parentum^
Mors bona, dum metus est nec adhuc dolor, ei mihi, Colchos
unde ego et avecti timuissem veliera Phrixi?
quos iam mente dies, quam saeva insomma curis j^
prospicio. quotiens raucos ad litoris ictus 330 \ .{,
deficiajn Scythicum metuens pontumque polumque '^^•^* H'Jr
nèc de^te credam nostris ingi-ata serenis. Sik^A 1'
da, precor, amplexus haesuraque verba relinque T^A^v^c
auribus et dulci iam nunc preme lumina dextra.'
talibus Alcimede maeret; sed fortior Aeson 335
attollens dictis animos: 'o si mihi sanguis,
quantus erat, cum signiferum cratera minantem
non leviore Pholum manus haec compescuit auro, ^ ^
primus in aeratis posuissem puppibus arma \ ^ ,4- f^^
€oncussoque ratem gauderem tollera remo. 340
sed patriae valuere preces auditaque magnis
vota deis: video nostro tot in aequore reges
teque ducem. tales, tales ego ducere suetus
atque sequi, nunc ille dies (det luppiter oro),
ille super, quo te Scythici regisque marisque 345
victorem atque umeros ardentem veliere rapto
accipiam cedamque tuae mea facta iuventae.'
sic ait. ille suo conlapsam pectore matrem i^ti^^^^^ *
sustinuit magnaque senem cervice recepit.
Et iam finis erat. Zephyrumque ratemque morantis 350 solverat amplexus tristi tuba tertia signo. dant remo sua quisque viri, dant nomina transtris.
324 placabile Par. X-M, placibile V 327 (h)ei mihi
0^ in marg., N, heu mihi Par., amipli V 330 raucos Par. <7, paucos V 331 Defieiam scyth. Par. M., Deficiamus cyth. V \ pontumque polumque Par-, C, potumque cretamque V 337 signiferum cratera (crate ili"-) minantem CM\ signiferi cratera sinaut V 338 Pholum Sabeìlicus, tholum F, tolum
C 342 video T^ Parrhasius, ut deque V (olim ex VIDEQ), ut dent C 351 amplexus M (sed s j^ost deìetum), amplexu VC 362 uiri dant SM, uirida ut V
14 C. VALERI FLACCI
hinc laevom Telamon pelagus tenet, altior inde , / q j occupat Alcides aliud mare, cetera pubes vx.tn^ a«/
^W '3^5 dividitur: celer Asterion, quem matre cadentem 355 ^ ,^; Piresius gemino fovit pater amne Cometes, segni or Apidani vires ubi sentit Enipeus. nititur hinc Talaus fratrisque Leodocus urget • remo terga sui, quos nobile contulit Argos.
bine quoque missus adest quamvis arcentibus Idmon sea
alitibus; sed turpe viro timuisse futura.
hic et Naubolides tortas consurgit in undas
Ipbitus, hic patrium frangit Neptunius aequor
qui tenet undisonam Psamathen semperque patentem
Taenaron Euphemus, mollique a litore Pellae 365
Deucalion certus iaculis et comminus ense
nobilis Amphion, pariter quos edidit Hypso
nec potuit similes voluitve ediscere vultus.
tum valida Clymenus percusso pectore tonsa
frater et Iphiclus puppem trahit, et face saeva 3.7»
in tua mox Danaos acturus saxa, Caphereu,
Nauplius, et tortum non a love fulmen Oileus
qui gemet, Euboicas nato stridente per undas,
quique Erymanthei sudantem pondere monstri
Amphitryoniaden Tegeaeo limine Cepheus 37^
iuvit, et Amphidamas (at frater plenior actis
maluit Ancaeo vellus contingere Phrixi)
tectus et Eurytion servato colla capiUo,
quem pater Aonias reducem tondebit ad aras.
te quoque Thessalicae, Nestor, rapit in freta puppis 380
355 cadentem Barth^ carentem V 356 Piresius Parrha- sius, Crestus V, Cristatus C | lavit prò fovit Heinsius, sed cf. Stai. Theb. I 60 sq. et de hoc usu verbi Cels. I 5 os frigida aqua fovendum, Cels. IV 5, Plin. Nat. Hist. 28, 12 357 Sig- niorapida ut uires F, Segnior corr. SM., apidani M^ in marg. 358 Leodocus lunt.^^ leodecus V 360 Idmon Bon.^, ida V, idé. V 361 Alitibus SM, Altibus V 373 gemet J5on.*, gemit V 374 erymanteis undantem F, corr. 0-M^
376 actis F, annis X'^ in marg.., N, fort. aevi
ARGONAUTICON LIB. I. 15
fama, Mycenaeis olim qui candida velis
aequora et instantes mirabere mille magistros.
hic vates Phoebique fides non vana parentis
Mopsus, puniceo cui circumfusa cothurno
palla imos ferit alba pedes vittataque fronte 385
cassis et in summo laurus Peneia cono.
quin etiam Herculeo consurgit ab ordine Tydeus
Nelidesque Periclymenus, quem parva Methone
ffelevis Elis equis et fluctibus obvius Aulon
caestibus adversos viderunt frangere vultus. — 390
Tu quoque Phrixeos remo, Poeantie, Colchos bis Lemnon visure petis, nunc cuspide patris inclitus, Herculeas olim moture sagittas. proximus bine Butes Actaeis dives ab oris; innumeras nam claudit apes longaque superbus 395 fuscat nube diem, dum plenas nectare cellas pandit et in dulcem reges dimittit Hymetton. insequeris casusque tuos expressa, Phalere, arma geris; patula nam lapsus ab arbore parvum te quater ardenti tergo circumvenit anguis: 4oo
stat procul intendens dubium pater anxius arcum. tunc caelata metus alios gerit arma Eribotes . . . nec Peleus fretus soceris et coniuge diva defuit, ac prora splendet tua cuspis ab alta, Aeacide: tantum baec aliis excelsior bastis, 405
quantum Peliacas in vertice vicerat ornos.
382 et instantes Eyssenliardt , nec stantes F, fori, et ec- stantes 383 vates Bon.^, uatis VC 385 alba F, ima C \ uittataque X^M, uittaque V \ fronte Barth^ fòrontem F 389 Feleuis F, Et leuis plerique codd. deteriores {praeferrem nec levis i. e. nec facilis), felixque Baehrens, fori, fervensque j obuius iW, obliiiis F 393 moture Bon.^, morture F
393—442 desunt in S 398 expressa Jf, expres F 399 pa- tula Heinsius, uacua F, fori, sacra 400 ter quater vulgo 402 armorum descriptio aut casu excidit aut a poeta nondum inserta est 404 ac 3f *, ad F | tua M, tu F 405 haec aliis cod. regius^ hae altis F 406 uicerat M^ uincerat F
16 C. VALERI FLACCI
linquit et Actorides natum Chironis in antro,
ut socius caro pariter meditetur Achilli
fila lyrae pariterque leves puer incitet hastas, . . .
discat eques placidi conscendere terga magistri ... 4io
et quem fama genus non est decepta Lyaei
Phlias immissus patrios de vertice crines.
nec timet Ancaeum genetrix committere ponto,
piena tulit quem rege maris. securus in aequor
haut minus Erginus, proles Neptunia, fertur, 415
qui maris insidias, clarae qui sidera noctis
norit et e clausis quem destinet Aeolus antris,
non metuat cui regna ratis, cui tradere caelum
adsidua Tiphys vultum lassatus ab Arcto.
taurea vulnifìco portat celer aspera plumbo 420
terga Lacon, saltem in vacuos ut bracchia ventos
spargat et Oebalium Pagaseia puppis alumnum
spectet securo celebrantem litora ludo.
oraque Thessalico melior contundere freno
yectorem pavidae Castor dum quaereret Helles, 425
passus Amyclaea pinguescere Cyllaron herba.
illis Taenario pariter tremit ignea fuco
purpura, quod gemina mater spectabile tela
duxit opus; bis Taygeton silvasque comantes
struxerat, Eurotan molli bis fuderat auro; 430
quemque suus sonipes niveo de stamine portat
et volat amborum patrius de pectore cycnus.
at tibi collectas solvit iam fibula vestes
ostenditque umeros fortes spatiumque superbi
pectoris Herculeis aequum, Meleagre, lacertis. 435
407 natum ilf ^, natium V 410 lepida sententia postea
adscripta necdum inserta seriei orationis videtur, nec 411 sq. nd- aptatos aut suo loco insertos esse a poeta puto; versus alio loco intrudere liidentis est, cf. VI 102 412 Phlias Bon.^, Pelias
ve 414 maris Bon.^^ mari V 420 celer aspera Chauvin, celerà F, caelataque C 422 alumnum M^ ex alimmum corr., alumnis V 424 thessalico Bon.^, thessalio V 429 tage- ton F, corr. M^ \ siluasque M^ saluasque F
ARGON AUTICON LIB. I. 17
hinc numerosa plialanx, proles CyUenia: certus Aethalides subitas nervo redeunte sagittas cogere; tu medios gladio bonus ire per hostes, Euryte; nec patrio Minyis ignobili s usu, nuntia verba ducis populis qui reddit, Echion. 440
sed non^ ^P^h ^^^^ Argo reditura lacertis \e\i celerem Scythica te maestà relinquet barena cessantemque tuo lugebit in ordine remum. te quoque dant campi tanto pastore Pberaei felices, Admete; tuis nam pendit in arvis 445
Delius^ ingTato S ter open quod fuderat arcu. a quotiens famulo notis soror obvia silvis
lievita ubi Ossaeae captaret frigora quercus J ^/^
^erderet et pingui miseros Boebeide crines. ^ • *t J ;
insur^it transtris et remo Nerea versat 450 ^ \\^v<^'
Cantbus, in Aeaeo volvet quem barbara cuspis p \i - \ "Tìsm/ pulvere; at interea clari decus adiacet orbis, «J/»^u 1 n^
quem genitor gestabat Abas: secat aurea fluctu ^
tegmina Chalcidicas fugiens Euripus barenas, celsaque semiferum contorquens frena luporum 455
surgis ab ostrifero medius, Neptune, Geraesto. at tibi Palladia pinu^ Polypbeme, revecto ante urbem ardentis restat deprendere patris reliquias, multum famulis pia insta moratis, si venias. breviore petit iam caerula remo 46o
occupat et longe sua transtra novissimus Mas. at frater magnos Lynceus servatur in usus, quem tulit Arene, possit qui rumpere terras et Styga transmisso tacitam deprendere visu. fluctibus e mediis terras dabit ille magistro 466
et dabit astra rati, cumque aetbera luppiter umbra perdiderit, solus transibit nubila Lynceus. quin et Cecropiae proles vacat Oritbyiae,
436 hinc Bon}^ Hic V 440 reddis Heinsius 449 Pen- deret V scripserat, sed priore hasta n litterae sub lineam- deducta correxit | boebede V 456 Geraesto Carr., gerasto V 457 at Burmann, Et V 462 servatur Aid., seruatus V
Valukius Flaccus, ed. K rame r. 2
18
C. VALERI FLACCI
temperet ut tremulos Zetes fraterque ceruchos. nec vero Odrysius transtris impenditur Orpheus 470 aut pontum remo subigit, sed Carmine tonsas ire docet, summo passim ne gurgite pugnent. donat et Iphiclo pelagus iuvenumque labores Aesonides, fessum Phylace quem miserat aevo non iam operum in partem^ monitus sed tradat ut acres 475 magnorumque viros qui laudibus urat avorum. Arge, tuae tibi cura ratis^ te moenia doctum Thespia Palladio dant munere; sors tibi, nequa parte trahat tacitum puppis mare fissaque fluctu vel pice vel molli conducere vulnera cera. 480
pervigil Arcadio Tiphys pendebat ab astro Hagniades, felix stellis qui segnibus usum ^ et dedit aequoreos caelo duce tendere cursus. ! Ecce per obliqui rapidum compendia montis i ductor avens laetusque dolis agnoscit Acastum 485 ihorrentem iaculis et parmae luce coruscum. li ille ubi se mediae per senta virosque carinae intuli t, ardenti Aesonides retiuacula ferro abscidit; haut aliter saltus vastataque pernix venator cum lustra fugit domino qua timentem 490
urget equum, teneras compressans pectore tigres, quas astu rapuit pavido, dum saeva relictis mater in adverso catulis venatur Amano, it pariter propulsa ratis-, stant litore matres claraque vela oculis percussaque sole secuntur 495
senta virum, donec iam celsior arbore pontus immensusque ratem spectantibus abstulit aer.
470 impenditur X^ in marg., inpeditur V 474 misera laeuo F, corr. X^ 479 fissaque fluctu iV, fessaque luctu 1'
(lucta) C 482 segnibus X^M, signibus V \ usum M^^ osum V 485 auens F, ovans Heinsius 491 teneras 2\ te-
neros F | compressans Sudhaus^ conpressus F, compressus C 493 averso Farrhasius 494 it Eyssenhardt, Ut F
496 iam Bon.^, tam F 497 inmensusque ikf ^, inmensus et
M, inmens F
ARGONAUTICON LIB. L 19
Siderea tunc arce pater pulcherrima Graium coepta tuens tantamque operis consurgere molem laetatur; patrii neque enim probat otia regni. 5©o
una omnes gaudent superi, venturaque niundo tempora aquaeque vias cernunt sibi crescere Parcae. !^ _-
sed non et Scvtbici genitor discrimine nati /• ^
intrepidus tales fundit Sol pectore voces: 'summe sator, cui nostra dies volventibus annis 505 tot peragit refìcitque vices, tuane ista YoluntasV Graiaque nunc undis duce te nutuque secundo it ratis? an meritos fas est mihi rumpere questus? hoc metuens et nequa foret manus invida nato, non mediae telluris opes, non improba legi 5lo
divitis arva plagae (teneant uberrima Teucer et Libys et vestri Pelopis domus): horrida saevo quae premis arva gelu strictosque insedimus amnes. cederet bis etiam et sese sine honore referret ulterius, sed nube rigens ac nescia rerum 515
stat super et nostros iam zona reverberat ignes. quid regio immanis, quid barbarus amnibus ullis Pbasis et aversis proles mea gentibus obstat? quIT'Minyae meruere queri? num veliere Graio vi potitur? profugo quin agmina iungere Phrixo 520 abnuit Inoas nitro nec venit ad aras, imperii sed parte virum nataeque moratus coniugio videt e Graia nunc stirpe nepotes et generos vocat et iunctas sibi sanguine terras. flecte ratem motusque, pater, nec vulnere nostro 535 aequora pande viris: veteris sat conscia luctus
498 Graium Bon. \ gratum V (sic etiam 507, 523) 502 a- quaeque Hertz, quaeque V 508 est VSMN 509 inuida MN, inulta V 513 premis X^M, primis V | insedimus
Zinzerling. insedibus V 515 rerum Aid., regum VSMN
(cf. 725, Aen. XII 227) 510 nostros X\ nostvis V \ re-
verberat Bon.^, perueruerat V 518 aversis Bartìi, aduersis
V 519 Quid X^M, Quod V 520 vi Bon.\ Ut V
521 Abnuit cod. Harlenii, Adnuit V \ nitro F, ultor Aid.
2*
20 C. VALERI FLACCI
silva Padi et viso flentes genitore sorores.' adfremit his quassatque caput qui veliera dono Bellipotens sibi fixa videt^ temptataque contra Pallas et amborum gemuit Saturnia questus. 530
Tura genitor ^vetera haec nobis et condita pergunt ordine cuncta suo rerumque a principe cursu fìxa maneut-, neque enim terris tum sanguis in ullis noster erat, cum fata darem^ iustique facultas bine mibi^ cum varios struerem per saecula reges. 535 atque ego curarum repetam decreta mearum: iam pridem regio, quae virginis aequor ad Helles et Tanain tenus immenso descendit ab Euro, undat equis floretque viris, nec tollere contra ulla pares animos nomenque capessere bellis 540
ausa manus; sic fata, locos sic ipse fovebam. adcelerat sed summa dies Asiamque labantem linquimus et poscunt iam me sua tempora Grai. inde meae quercus tripodesque animaeque parentum banc pelago misere manum. via facta per undas 545 perque biemes, Bellona, tibi. nec veliera tantum indignanda manent propiorque ex virgine rapta ille dolor, sed nulla magis sententia menti fìxa meae: veniet Phrygia nani pastor ab Ida, qui gemitus irasque pares et mutua Grais 550
dona ferat. quae classe debinc effusa procorum bella, quot ad Troiam flentes biberna Mycenas, quot proceres natosque deum, quae robora cernes oppetere et magnis Asiam concedere fatis. bine Danaum de fìne sedet gentesque fovebo 555
mox alias, pateant montes silvaeque lacusque cunctaque claustra maris; spes et metus omnibus osto.
527 padi S, pandi V 528 dono SM, don V 535 liinc Balbus, Hic F, Haec C ut vid. \ cum Q teste Heinsio, cur F, ut bine C 536 Utque C 542 labantem Bon.^^ labentem F 549 iam pastor Bon.^ 551 quae Carr., qua F
554 concidere C 557 claustra SM^ clastra F
ARGONAUTICON LIB. I. 21
arbiter ipse locos fterrenaque summa movendoJ
experiar, quaenam populis longissima cunctis
regna velim linqiiamque datas ubi certus habenas.' 56o
tnnc oculos Aegaea refert ad caeriila robur
Herculeum Ledaeque tuens genus atque ita fatur:
^tendite in astra, viri: mea primum regia mimdo
lapeti post bella trucis Phlegramque labores
imposuit: durum vobis iter et grave caeli 565
institui. sic ecce meus, sic orbe peracto
Liber et expertns terras remeavit Apollo.' ìImO
dixit et ingenti fiammantem nubila sulco ^k^^^'
direxit per inane facem, qiiae puppe propinqua
in bifidum discessit iter fratresque petivit 570
Tyndareos^ placida et mediis in frontibus haesit
protinus amborum lumenque innoxia fundit
purpureum, miseris olim iniplojabij.e nautis.
Interea medio saevus permissa profondo carbasa Pangaea Boreas speculatus ab arce 575
continuo Aeoliam T3n'rlienaque tendit ad antra concitus. omne dei rapidis nemus ingemit alis, strata Ceres, motusque niger sub praepete pontus. aequore Trinacrio refu^ique a parte Pelori stat rupes borrenda iretis: quot in aethera surgit òso molibus, infernas totidem demissa sub undas. nec scopulos aut antra minor iuxta altera tellus cernitur. illam Acamans habitat nudusque Pyragmon, has nimbi ventique domos et naufraga servai tempestas. bine in terras latumque profundum 585 est iter, bine olim soliti miscere polumque infelixque fretum (neque enim tunc Aeolus illis
558 mouebo C 563 mea X^N, me V 564 triicis Bon.^, truces V \ Phlegramque Sudhaus, cf. Stat. Theb._VI_358, phreg- laeque V 578 motusque N T cocl. Bon., motoque VC \ prae- pete X^ 3/, praete V 579—581 habet Par. \ a pshite Par. S M, aperte V 581 totidem lunt.'^, totiens V 582 scopulos Jf, scopulis V 583 pyragmon XC\ pyragmo V 584 — 596 ha- bet Par. 586 hic Par. 587 Aeolus Par. X\ aeblus V
22 C. VALERI FLACCI
rector erat^ Libya cum rumperet advena Calpen Oceanus^ cum flens Siculos Oenotria fìnes perderet et mediis intrarent montibus undae), 590
intonuit donec pavidis ex aethere ventis omnipotens regemque dedit^ quem lussa vereri saeva cohors: vix monte chalybs iterataque muris saxa domant Euros. cum iam prohibere frementum ora nequit, rex tane aditus et claustra refringit 595 ipse Yolens placatque data fera murmura porta, nuntius hunc solio Boreas proturbat ab alto: Tangaea quod ab arce nefas' ait^ ^Aeole, vidi. Graia novam ferro molem commenta iuventus pergit et ingenti gaudens domat aequora velo, eoo
nec mihi libertas imis freta tollere harenis, qualis eram nondum vinclis et carcere clausus. bine animi structaeque viris fiducia puppis, quod Borean sub rege vident. da mergere Grraios insanamque ratem: nil me mea pignora tangunt, 605 tantum bominum compesce minas, dum litora iuxta Tbessala necdum aliae viderunt carbasa terrae.'
Dixerat. at cuncti fremere intus et aequora venti poscere. tum validam contorto turbine portam impulit Hippotades. fundunt se carcere laeti eio
Thraces equi Zepbyrusque et noeti concolor alas nimborum cum prole Notus crinemque procellis bispidus et multa flavus caput Eurus barena-, induxere biemem raucoque ad litora tractu unanimi freta curva ferunt nec sola tridentis 615
regna movent: vasto pariter ruit igneus aetber cum tonitru piceoque premit nox omnia caelo.
588 abrumperet Par. 589 oenotria Par. SM, oenatria V 593 cohors: vix Sudhaus^ e. bis Xeo, cohoruis V, coor-
stum Pa/-., cohors in C 595 refringit Par. M, refringet V
605 pignora SàbelUcus^ pectora F, cf. Stai. Theb. V 432 606 litorae F, corr. X^M 608 at S, om. F, et M 609 va- lidam contorto Thilo, cf. II 273, IV 452, nalidam contortam F, valido contortam plerique receperunt 611 zephirusque et M zepherusque te F
ARGONAUTICON LIB. I. 23
excussi manibus remi, conversaque frontem puppis in oblicum resonos latus accipit ictus, vela super tremulum subitus volitantia malum 620
turbo rapit. qui tum Minyis trepidantibus horror, cum picei fulsere poli pavidamque coruscae ante ratem cecidere faces, antemnaque laevo prona debiscentem cornu cum sustulit undam. non hiemem missosque putant consurgere ventos 625 icpnari, sed tale fretum. tum murmurc maesto: 'hoc erat inlicitas tem erare rudentibus undas quod nostri timuere patres. vix litore puppem solvimus, et quanto fremitu se sustulit Aegon. boccine Cyaneae concurrunt aequore cautes? eso
tristius an miseris superest mare? linquite, terrae, spem pelagi sacrosque iterum seponite fluctus.' baec iterant segni flentes occumbere leto. magnanimus spectat pbaretras et inutile robur Ampbitrjoniades; miscent suprema paventes 635
verba alii iunguntque manus atque ora fatigant aspectu in misero toti, cum protinus alnus solvitur et vasto puppis mare sorbet biatu. illam bue atque illuc nunc torquens verberat Eurus, nunc stridens Zepbyris aufert Notus ; undique fervent 64o aequora, cum subitus trifìda Neptunus in basta caeruleum fundo caput extulit. ^banc mibi Pallas et soror hanc' inquit ^mulcens mea pectora fletu abstulerint; veniant Pbariae Tyriaeque carinae permissumque putent. quotiens mox rapta videbo 645 vela Notis plenasque malis clamoribus undas. non meus Orlon aut saevus Pliade Taurus moi-tis causa novae. miseris tu gentibus, Argo, fata paras, nec iam merito tibi, Tipby, quietum ulla parens volet Elysium manesque piorum.' 65o
619 obliquam C | resonat C ut vid. | ictus M^ actus V 622 picei Bon.^, picea V 632 pelagi /S, peiagis V 637 toti Beck^ tota F, in Ò Ine ardo tota in misero 630 eurus X^ut vid., M, euros V 648 argo X'iV, ergo V 649 iam T, tam V
24 C. VALERI FLACCI
haec ait et pontum pater ac turbata reponit litora depellitque Notos, quos caerulus horror et madido gravis unda sinu longeque secutus imber ad Aeoliam tendunt simul aequore portam. emicuit reserata dies caelumque resolvit 655
arcus et in summos redierunt nubila montes. iam placidis ratis exstat aquis, quam gurgite ab imo et Thetis et magnis Nereus socer erigit ulnis. ergo umeros ductor sacro velatur amictu Aesoniamque capit pateram, quam munere gaudens eeo liquerat hospitio pharetrasque rependerat auro Salmoneus, iiondum ille furens, qui iingeret alti quadrifida trabe tela Io vis contraque ruenti aut Athon aut Rbodopen maestae nemora ardua Pisae aemulus et miseros ipse ureret Elidis agros. 665
hac pelago libat latices et talibus iufìt: ^di^ quibus undarum tempestatiBque sonorae imperium et magno penitus par regia caelo^ tuque fretum divosque pater sortite biformes, seu casus nox ista fuit seu volvitur axis, 670
ut superum sic claret opus, tollique vicissim pontus habet, seu te subitae nova puppis imago armorumque bominumque truces consurgere in iras impulit, haec luerim satis et tua numina, rector, iam fuerint meliora mihi. da reddere terris 675
has animas patriaeque amplecti limina portae. tum quocumque loco meritas tibi plurimus aras pascit honos, ubicumque rotis horrendus equisque
654 ad Aeoliam t. s. aequore portam Langen^ ad aeoliae t. s. aequora porte F, ab aeoliae t. s. aequore portae C 658 ulnis SM, ulnus V 659 ductor .X^P, doctor V
662 qui Dederq, cum V 663 ruenti Heinsius^ ruente F
665 ureret aelidis X^ urire caelidis F 668 regia MN,
regio F 669 Tuque SM, Tu quoque F 671 claret Sud- haus, staret F; cf. Manil IV 915— 'J21 676 limina S, H-
mine F 677 meritas T, miritis F 678 Pascet C^ {in scho- liis Carr. nihil de C aff'ert) \ horrendus equisque JVT, horren et equis F
ARGONAUTICON LIB. I. 25
stas, pater, atque ingens utrimque fluentia Triton frena tenet, tantus nostras condere per urbes.' eso
dixerat haec. oritur clamor dextraeque sequuntur verba ducis. sic cum stabulis et messibus ingens ira deum et Calabri populator Sirius arvi incubuit, coit agrestum manus anxia priscum in nemus, et miseris dictat pia vota sacerdos. 685
ecce autem molli Zephyros descendere lapsu aspiciunt; volat immissis cava pinus habenis infìnditque salum et spumas vomit aere tridenti: Tiphys agit tacitique sedent ad lussa ministri; qualiter ad summi solium lovis omnia circum 690
prona parata deo, ventique imbresque nivesque fulguraque et tonitrus et adhuc in fontibus amnes.
At subitus curaque ducem metus acri or omni mensque mali praesaga quatit, quod regis adortus progeniem raptoque dolis crudelis Acasto 695
cetera nuda neci medioque in crimine patrem liquerit ac nullis inopem vallaverit armis, ipse procul nunc tuta tenens; ruat omnis in illum quippe furor, nec vana pavet trepidatque futuris.
Saevit atrox Pelias inimicaque vertice ab alto 700 vela videt nec qua se ardens effundere possit. nil animi, nil regna iuvant; fremit obice ponti clausa coliors telisque salum facibusque coruscat. haut secus, aerisona volucer cum Daedalus ora prosiluit iuxtaque comes brevioribus alis, 705
nube nova linquente domos, Minoia frustra infremuit manus et vi su lassatur inani omnis eques plenisque redit Gortyna pharetris.
679 Stas SM, Stat VC \ atque vulgo, aque 1^ 680 con- dere Heinsius, concede V 681 dextraeque cod. Harlesii, dextraque VC \ sequuntur Pius, sequentum V 683 calabri M, celabri V 684 anxia F, inscia C 695 raptoque SM^, rapto V 698 illum Kr., illis F, illos X^M 704 ora C, ira F 708 eques nonnulli apud Pium, equis F
26 C. VALERI FLACCI
quin etiam in thalamis primoque in limine Acasti fusus humo iuvenis gressus et inania signa 710
ore premit sparsisque legens vestigia canis 'te quoque iam maesti forsan genitoris imago^ nate'^ ait 'et luctus subeunt suspiria nostri, iamque dolos circumque trucis discrimina leti mille vides. qua te, infelix, quibus insequar oris? 715 non Scytbicas ferus ille domos nec ad ostia Ponti tendit iter, falsae sed captum laudis amore te, puer, in nostrae durus tormenta senectae nunc lacerat. celsis an si freta puppibus essent pervia, non nitro iuvenes classemque dedissem? 720 o domus, o freti nequiquam prole penates.' dixit et extemplo furiis iraque minaci terribilis: 'sunt hic etiam tua vulnera, praedo, sunt lacrimae carusque parens.' simul aedibus altis itque reditque fremens rerum que asperrima versat: 725 Bistonas ad meritos cum cornua saeva Thyoneus torsit et infelix iam mille furoribus Haemus, iam Rbodopes nemora alta gemunt, talem incita longis porticibus coniunxque fugit natique Lycurgum.
Tartareo tum sacra lovi Stygiisque ferebat 730
manibus Alcimede tanto super anxia nato, siquid ab excitis melius praenosceret umbris. ipsum etiam curisque parem talesque prementem corde metus ducit, facilem tamen, Aesona coniunx. in scrobibus cruor et largus Phlegethontis aperti 735 stagnat honos, saevoque vocat grandaeva tumultu Thessalis exanimes atavos magnaeque nepotem Pleiones. et iam tenues ad carmina vultus
709 acasti S M, acati V 710 humo SCM^, homo V,
humi N 721 penates Balhus^ nepotes V 723 uulnera
SM^ uulnere V 726 rerumque lunt.^^ regumque V
726 Thyoneus Bon.\ thyone VS 730 sacra SM\ sacri V
734 ducìUBon.'^, dicit V 735 scrobibus SM, sacro uibus V I operti G 737 Thessalis M, Thessales V | nepotem
Jf, nepote V
ARGONAUTICON LIB. I. 27
extulerat maestosque tuens natumque nurumque talia libato pandebat sanguine Cretheus: 740
'mitte metuS; volat ille mari quantumqiie propinquat, iam magis atque magis variis stupet Aea deorum prodigiis quatiuntque truces Gracula Colchos. heu quibus ingreditur fatis^ qui gentibus horror pergit. mox Scythiae spoliis nuribusque superbus 745 adveniet; cuperem ipse graves tum rumpere terras. sed tibi triste nefas fraternaque turbidus arma rex parat et saevos irarum concipit ignes. quin rapis bine animam et famulos citus effugis artus? i^ meus es, iam te in lucos pia turba silentum 750
secretisque ciet volitans pater Aeolus arvis.' Horruit interea famulum clamore supremo maestà domus^ regemque fragor per moenia diifert mille ciere manus et iam dare iussa vocatis. flagrantes aras yestemque nemusque sacerdos 755
praecipitatj subitisque pavens circumspicit Aeson, quid moveat. quam multa leo cunctatus in arta mole virum rietuque genas et lumina pressit, sic curae subiere ducem^ ferrumne capessat imbelle atque aevi senior gestamina primi 760
an patres regnique acuat mutabile vulgus. contra effusa manus liaerensque in pectore coniunx 'me quoque' ait ^casus comitem quicumque propinquat accipies, nec fata traham natumque videbo te sine, sat caeli patiens^ cum prima per altum 765 vela dedit, potui quae tantum ferre dolorem.' talia per lacrimas. et iam circumspicit Aeson, praeveniat quo fine minas^ quae fata capessat
742 stupet Aea cod. Harlesii, stupe acta V 749 hinc
etiam V habet | effugis S M, effugit V 750 in M, om. V | silentis Sudhaus, ex Verg. Georg. I 476 751 aruis F, antris C 755 in hiatum terrae vel humi proturhat aram, GtoXrjv
{layiyirjv {Lue. Meii. ^S), frondem perterrita Alcimede 759 sub- iere (SM, subiecere V 761 acuat J5on.\ acuatu V 767 per- lacrimans C 768 quae fata Pius^ quo fata V
28 C. VALERI FLACCI
digna satis: magnos obitus natumque domumque et genus Aeolium pugnataque poscere bella. 770
est etiam ante oculos aevi rudis altera proles^ ingentes animos et fortia discere facta quem velit atque olim leti meminisse paterni, ergo sacra novat. veteris sub nocte cupressi sordidus et multa pallens ferrugine taurus 775
stabat adhuc, cui caeruleae per cornua vittae et taxi frons hirta comis; ipse aeger anhelans impatiensque loci visaque exterritus umbra, hunc sibi praecipuum gentis de more nefandae Thessalis in seros Ditis servaverat usus: 730
• _ • ' ì
tergeminam cum placat eram Stygiasque supremo
obsecrat igne domos, iam iam exorabile retro
Carmen agens; neque enim ante leves niger avehit umbras
portitor, et vinctae primis stant faucibus Orci.
illum ubi terrifìcis superesse in tempore sacris 785
conspexit, statuit leto supremaque fatur
ipse manu tangens damnati cornua tauri:
Vos, quibus imperium lovis et non segue peractum
lucis iter, mihi conciliis, mibi cognita bellis
nomina magnorum fama sacrata nepotum; 790
tuque, excite parens umbris, ut nostra videres
funera et oblitos superum paterere dolores,
da placidae mihi sedis iter meque hostia vestris
conciliet praemissa locis. tu, nuntia sontum
virgo lovi, terras oculis quae prospicis aequis, 795
ultricesque deae Fasque et grandaeva Furorum
769 obitus Bon.'^, obitù V 771 aeui CT, aeuù F, re-
rum lunt.'^ Ile: novat Bon.^^ noua V 778 Inpatiensque S, que om. V. post 780 versus excidit huius fere sententiae <^talÌ8 enim diro mactatur victima ferro, )> terg. cum pi.; 781 — 784 mos descrihitur , non actio narratur. ad retro agens cf. Lucr. VI 381 Hor. epod. 17, 7 784 vinctae lacohs, cunctae V
785 sacris Burmann^ sacri V 786 leto se. suo {Menkema) 795 oculis SM^\ oculos V
ARGONAUTICON LIB. I. 29
Poena parens, mentis regis succedite tectis
etj^saevas inferte faces. sacer effera raptet
corda pavor; uec sola mei gravia adfore nati
arma ratemque putet: classes et Pontica signa eoo
atque indignatos temerato litore reges
mente agitet semperque metu decurrat ad undas
arma ciens; mors sera viam temptataque claudat
effugia et nostras nequeat praecurrere diras,
sed reduces iam iamque viros auroque coruscum 805
cernat iter, stabo insultans et ovantia contra
ora manusque feram. tum, vobis siquod inausum
arcanumque nefas et adhuc incondita leti
sors superest, date fallaci pudibunda senectae
exitia indecoresque obitus. non Marte nec armis sio
aut nati, precor, ille mei dignatns ut umquam
ense cadat; quae fida manus, quae cara suorum
diripiat laceretque senem nec membra sepulchro
contegat. baec noster de rege piacula sanguis
sumat et ben cunctae quas misit in aequora gentes.' — 815
adstitit et nigTO fumantia pocula tabo
contigit ipsa gravi Furiarum maxima dextra;
illi avide exceptum pateris hausere cruorem.
Fit fragor; inrumpunt foribus qui saeva ferebant imperia et strictos iussis regalibus enses. 820
in media iam morte senes suffectaque leto lumina et nudanti revomentes veste cruorem conspiciunt; primoque rudem sub limine rerum te, puer, et visa pallentem morte parentum diripiunt adduntque tuis. procul horruit Aeson 825 excedens memoremque tulit sub nubibus umbram.
808 incognita pìerique, sed cf. 531, Aetna 234 811 nati om. F, hic add. M^ post mei S 815 huc transtuUt lunt.''-^
post 822 habet V 816 pocula SM, procula V 819 fori- bus Heinsius, cf. II 220, sonitus F, sonitu S \ ferebat Im- perio F, corr. S 822 revomentes Pius, reuomente F 824 pallentem SM, pallantem F 825 Diripiunt Bon.^ (Dirr. Bon.'), Deripiunt F, cf. 813, II 240
30 C. VALERI FLACCl ARGONAUTICON LIB. I.
Cardine sub nostro rebusque abscissa supernis Tartarei sedet aula patris, non illa menti accessura polo^ victam si volvere molem ingenti "•"iacet ore Chaos^ quod pondere fessam 83o materiem lapsumque queat consumere mundum. bic geminae aeternum portae^ quarum altera dura semper lege patens populos regesque receptat; ast aliam temptare nefas et tendere contra: rara et sponte patet^ siquando pectore ductor 835
vulnera nota gerens, galeis praefìxa rotisque cui domus aut studium mortales pellere curas^ eulta fìdes, longe metus atque ignota cupido, seu venit in vittis castaque in veste sacerdos. quos omnes lenis plantis et lampada quassans 84o
progenies Atlantis agit. lucet via late igne dei, donec silvas et amoena piorum deveniant camposque, ubi sol totumque per annum durat aprica dies thiasique cborique virorum carminaque et quorum populis iam nulla cupido. 845 has pater in sedes aeternaque moenia natum inducitque nurum. tum porta quanta sinistra poena docet maneat Pelian, quo limine monstrat. mirantur tantos strepitus turbamque ruentem et loca et infernos almae virtutis bonores. 85o
827 abscissa C Ald.^ adcisa F, abscisa Barih 830 iacet F, iuvet vel similia Sudhaus, ut continuentiir verfius; lacunani ante liunc vs. suspicati sunt plerique; in marg. C ad supplen- dum vs. 829 hic fuit versus luppiter et primae uelit omnia reci- dere massae. 830 gerens /S, marg. add. iW\ cerens V ^4> 841 lucet SM\ luget V 843 Deueniant S, Daueniant F, Adueniant M 844 chorique X3I, chori F
e. VALERI FLACCI ARGONAUTICON
LIBER SECUNDUS.
Interea scelerum luctusque ignarus lason alta secat; ncque enim patrios cognoscere casus luno sinit, mediis ardens ne flectat ab undis ac temere in Pelian et adhuc obstantia regis fata ruat placitosque deis ne deserat actus. 5
lamque fretis summas aequatum Pelion ornos templaque Tisaeae mergunt obliqua Dianae; iam Sciathos subsedit aquis^ iam longa recessit Sepias; attollit tondentes pabula Magnes campus equos: vidisse putant Dolopeia busta la
intrantemque Amyron curvas quaesita per oras aequora, flumineo cuius redeuntia vento vela legunt; remis insurgitur. inde salutant Eurymenas; recipit velumque fretumque reversus auster, et in nubem Minyis repetentibus altum 15
Ossa redit. metus ecce deum damnataque bello Pallene, circumque vident immania monstra terrigenum caelo quondam adversata gigantum, quos scopulis trabibusque parens miserata iugisque induit et versos exstruxit in aethera montes. 20
5 ne Heinsius, neu V 6 fretis C, freti V 7 Tisaeae Ald.^ pisaeae V 11 Amyron Maserius {Apoll. RJiod. T 596)^ myrin F, amyrin C 14 reversus Bon}^ reuerso F, reuersum C lo repentibus F, corr. X^M^
32 C. VALERI FLACCI
quisque suas in rupe minas pugnamque metusque servat aclhuc; quatit ipse hiemes et torquet ab alto fulmina crebra pater; scopulis sed maximus illis horror abest, Sicula pressus tellure Typboeus. bunc profugum et sacras revomentem pectore flammas, 25 ut memorante prensum ipse comis Neptunus in altum abstulit implicuitque vadis totiensque cruenta mole resurgentem torquentemque angaibus undas Sicanium dedit usque fretum cumque urbibus Aetnam intulit ora premens. trux ille eiectat adesi 30
fundamenta iugi; pariter tunc omnis anhelat Trinacria, iniectam fesso dum pectore molem commovet experiens gemituque reponit inani.
lamque Hyperionius metas maris urget Hiberi currus et evectae prono laxantur habenae 35
aetbere, cum palmas Tetbys grandaeva sinusque sustulit et rupto sonuit sacer aequore Titan. auxerat bora metus^ iam se vertentis Olympi ut faciem raptosque simul montesque locosque ex oculis circumque graves videre tenebras. 4o
ipsa quies rerum mundique silentia terrent astraque et effusis stellatus crinibus aetber. ac velut ignota captus regione viarum noctivagum qui carpit iter non aure quiescit, non oculis, noeti sque metus niger auget utrimque 45 campus et occurrens umbris maioribus arbor, band aliter trepidare viri, sed pectora fìrmans Hagniades 'non hanc' inquit ^sine numine pinum derigimus, nec me tantum Tritonia cursus
26 altum S, altu F, alto C 28 undas SM, aindas V
29 dedit: cf. Stai. Theb. I 568 \ aetnam Jf, aeternam V
30 adesi X^M^ adesit V 31 omnis M, omnes V 32 in- iectam OQ^ iniecta V 33 Commovet Bon.^^ Cu mouet V 38 Auxerat M, Auserat V 44—46 habet Par. 45 Non V, Au Par. | uetus Par. (metus correctum) \ utrunque Par.
46 Corpus Par. | occurrit Par. 48 numine X^ corr., M. nomine V 49 Dirigimus OQ
ARGONAUTICON LI6. II. 33
erudiit; saepe ipsa manu dignata carinam est. 50
an non experti, subitus cum luce fugata horruit imbre dies? quantis^ prò luppiter^ austris restitimus^ quanta quotiens et Palladis arte incassum decimae cecidit tumor arduus undae. quin agite, o socii; micat immutabile caelum 55
puraque nec gravido surrexit Cyntbia cornu, nullus in ore rubor, certusque ad talia Titan integer in fluctus et in uno decidit auro, adde, quod in noctem venti veloque marique incumbunt magis et tacitis ratis ocior horis. eo
atque adeo non illa sequi mihi sidera monstrat, quae delapsa polo reficit mare: tantus Orlon iam cadit, irato iam stridet in aequore Perseus: sed mihi dux, vetitis qui numquam conditus undis axe nitet serpens septenosque implicat ignes.' 65
sic ait et certi memorat qui vultus Olympi, Pleiones Hyadumque locos, quo sidere vibret Ensis et Actaeus niteat qua luce Bootes. baec ubi dieta dedit, Cereris tum munere fessas restituunt vires et parco pectora Baccho. 70
mox somno cessere; regunt sua sidera puppem.
lamque sub Eoae dubios Atlantidis ignes albet ager, motisque truces ab ovilibus ursi tuta domosque petunt, raras et litus in altum mittit aves, cum primus equis exegit anbelis 75
51 an Balbus, At V 53 arte X^M, arta V 57 ore FC*, orbe C^ 58 auro Thomas Phaedrus {cf. Verg. Georg. I 458 sqq.\ euro VC 59 {ab in) et 60 habet Par. 60 ratis F, uitis Par. 61 monstrat Voss., monstrant F; monstrat
scil. Pallas; redit enim Tiphys ad ilìud erudiendi {49, 50), quod tetigerat tantum, munus:, monstrat iuxta sidera in monstrant pessumdatum videtur 64 conditur C 67 Pleiadas JSein- sius I quo P, quos F 69 munere SM, muneres F
70 pectora Sudhaus, cf. Bacch. fr. 20, 2 et 11, corioro F, cor- pora X^M 72 atlantidis M, athlantidis OQ, aitanti dis V
75 primus 5M*, primis F
Valebius Flaccus, ed. Kramer. 3
34 C. VALERI FLACCI
Phoebus Athon mediasque diem dispersit in undas. certatim remis agitur mare rostraque cursu prima tremunt, et iam summis Yulcania surgit Lemnos aquis tibi per varios dilecta labores, Ignipotens; nec te furiis et crimine matrum so
terra fugat meritique piget meminisse prioris.
Tempore quo primum fremitus insurgere opertos caelicolum et regni sensit novitate tumentes luppiter aetheriae nec stare silentia pacis^ lunonem volucri primam snspendit Olympo ss
borrendum cbaos ostendens poenamque baratbri. mox etiam pavidae temptantem vincula matris solvere praerupti Vulcanum vertice caeli devolvit-, ruit ille polo noctemque diemque turbinis in morem, Lemni cum litore tandem do
insonuit. vox inde repens ut perculit urbem, adclinem scopulo inveniunt miserentque foventque alternos aegro cunctantem poplite gressus. bine reduci superas postquam pater adnuit arces, Lemnos cara deo, nec fama notior Aetne 95
aut Lipares domus: bas epulas, baec tempia peracta aegide et borrifìci formatis fulminis alis laetus adit. contra Veneris stat frigida semper ara loco, meritas postquam dea coniugis iras borruit et tacitae Martem tenuere catenae. 100
quocirca struit illa nefas Lemnoque merenti exitium furiale movet. neque enim alma videri tantum: eadem tereti crinem subnectitur auro sidereos diffusa sinus, eadem effera et ingens et maculis suffecta genas pinumque sonantem 105
virginibus Stygiis nigramque simillima pallam.
76 undas SM, undis V 79 dilecta Lennep, defleta V
80 furiis X^ ilf, fariis V 81 fugat S, fugae V dare exhibet 86 poenamque M^C, poenasque S^ poenaque V 94 re-
duci S ut vid., ilf, rudici V 103 tantum: eadem Sudhaus^
cf. V 436\ là tumea cum V \ tereti X* in marg., M, reti V 106 pallam Boìi.^^ palmam VC
ARGONAUTICON LIB. II. 35
lamque dies aderat. Thracas qui fuderat armis dux Lenini^ puppes tenui contexere canna ausus et inducto cratem defendere tergo^ laeta mari tuni signa refert, plenasque movebant no armentis nuribusque rates. et barbara vestis et torques insigne loci, sonat aequore clamor: ^0 patria^ o variis coniunx nunc anxia curis, has agimus longi famulas tibi praemia belli', cum dea se piceo per sudum turbida nimbo 115
praecipitat Famamque vagam vestigat in umbra, quam pater omnipotens digna atque indigna canentem spargentemque metus placidis regionibus arcet aetberis: illa fremens habitat sub nubibus imis, non èrebi, non diva poli, terrasque fatigat 120
quas datur. audentem primi spernuntque foventque^ mox omnes agit et motis quatit oppida linguis. talem diva sibi scelerisque dolique ministram quaerit avens. videt illa prior, iamque advolat ultro impatiens, iamque ora parat, iam suscitat aures. 125 Lane superincendit Venus atque bis vocibus implet: Wade age et aequoream, virgo, delabere Lemnon et cunctas mihi verte domos, praecurrere qualis bella soles, cum mille tubas armataque campis agmina et innumerum flatus cum fingis equorum. 130 adfore iam luxu turpique cupidine captos fare viros carasque toris in ducere Thressas. haec tibi principia, bine rabidas dolor undique matres instimulet: mox ipsa adero ducamque paratas.'
Illa abit et mediam gaudens defertur in urbem 135 et primam Eurynomen, qua proxima limina Codri, occupat exesam curis castumque cubile
108 puppes M, puppe V 111 it barbara Pius; cf.praef. 114 Has S, Hos V 116 umbra M, umbro V 117—122 ha- bet Par. \ Rex superum famam digna Par. 122 linguis M^ linquis V 130 fingis M ex corr., fringis V 132 fare Bon.^^ Faue V 133 rabidas VSM, rapidas Thilo 135 abit M, dabit V 136 om. C ! qua Sudhans ex V 327 ^ ac F, ad Carrion
n*
36 C. VALERI FLACCI
servai! tem: manet illa viro famulasque fatigat
litoribus, tardi reputant quae tempora belli
ante torum et longo mulcent insomnia penso. i40
buie dea cum lacrimis et nota veste Neaerae
icta genas 'utinam non hic tibi nuntius essem^
o soror, aut nostros' inquit 'prius unda dolores
obruat^ in tali quoniam tibi tempore coniunx
sic meritae, votis quem tu fletuque requiris, ub
ben farit et captae indigno famulatur amore.
iamque aderunt, tbalamisque tuis Tbreissa propinquat
non forma^ non arte colus, non laude pudoris
par tibi nec magni proles praeclara Dorycli^
pietà manus ustoque placet sed barbara mento. 150
ac tamen bos aliis forsan solabere casus
tu tbalamis fatoque leges meliore penatesi
me tua matris egens damnataque paelice proles
exanimat, quam iam miseros trans ver sa tuentem
letalesque dapes infectaque pocula cerno. 155
scis simile ut flammis simus genus; adde cruentis
quod patrium saevire Dabis. iam lacte ferino,
iam venie t durata gelu. sed me quoque pulsam
fama viro, nostrosque toros virgata tenebit
et plaustro direpta nurus.' sic fata querellas leo
abscidit et curis pavidam lacrimisque relinquit.
transit ad Ipbinoen isdemque Amytbaonis implet
Oleniique domum furiis; totam inde per urbem
personat, ut cunctas agitent expellere Lemno,
ipsi urbem Tbressaeque regant. dolor iraque surgit: les
139 litoribus intellego iteratis ad litus itionibus {cf. 283 furtis), velleribus Aid., vulgo 141 Neaerae Aid., neaera V
148 forma nonnulli apud Pium, fama V 150 ustoque
Bon.^, usto V 151 aliis Heinsius, tales V 154 Exanimat ilf, Éxaminat V l^Q ut supra nisi simili F, Scis sumus
ut similes flammis genus adde cruentis Quod patrium saevire (patruum servire C^) dabis C 159 uirgata F, ingrata C
160 direpta T Bon.^, directa VC, derepta Vossius 164 ut
Bon.^, et V 165 regant M ^, regnant F
ARGONAUTICON LIB. II. 37
obvia quaeque eadem traditque auditque, neque ulli vana fides. tum voce deos et questibiis implent, oscula iamque toris atqiie oscula postibus ipsis ingeminant lacrimisque iterum visuque morantur. prosiliunt nec tecta virum thalamosque revisunt ito amplius; adglomerant sese nudisque sub astris condensae fletus acuunt ac dira precantur coniugia et Stygias infanda ad foedera taedas.
Has inter medias Dryopes in imagine maestae flet Venus et saevis ardens dea planctibus instat 175 primaque 'Sarmaticas utinam Fortuna dedisset insedisse domos tristesque babitasse pruinas^ plaustra sequi^ vel iam patriae vidisse per ignes culmen agi stragemque deum; nam cetera belli perpetimur. mene ille novis^ me destinat amens iso servitiis, urbem aut fugiens natosque relinquam? non prius ense manus raptoque armabimus igne, dumque silent ducuntque nova cum coniuge somnos, magnum aliquid spirabit amor?' tunc ignea torquens lumina praecipites excussit ab ubere natos. i85
ilicet arrectae mentes, evictaque matrum corda sacer Veneris gemitus rapit: aequora cunctae prospiciunt simulantque choros delubraque festa fronde tegunt laetaeque viris venientibus adsunt. iamque domos mensasque petunt; discumbitur altis 190 porticibus; sua cuique furens festinaque coniunx adiacet, inferni qualis sub nocte barathri adcubat attonitum Pblegyan et Thesea iuxta Tisipbone saevasque dapes et pocula libat, tormenti genus, et nigris amplectitur bydris. 195
166 traditque Fius, trahitque F, retrahitque C 167 vana lunt.^, Vna V \ et om. F, add. ilf -, tum *S' 168 adque F, iamque C 169 visuque Bon.^, uisumque F 176 dcdisses C 178 construo: patriae culmen (an culmina?) per ignes agi {i. e. ignibus rapi), cf. Sen. Med. 148 sq. 179 Fulmen C \
agi C Bon.\ agis F 181 aut F, ut C 185 ubere S, ur- bere F 186 euictaque X^J/, uictaque F 191 cuique X, cui F 193 Occubat C
38 C. VALERI FLACCI
Ipsa Venus quassans undantem turbine pinum adglomerat tenebras pugnaeque adcincta trementem desilit in Lemnon; nimbi s et luce fragosa prosequitur polus et tonitru pater auget honoro. inde novam pavidas vocem furibunda per auras aoo congeminat, qua primus Athos et pontus et ingens Thraca palus pariterque toris exhorruit omnis mater et adstricto riguerunt ubere nati, adcelerat Favor et Geticis Discordia demens e stabulis atraeque genis pallentibus Irae aos
et Dolus et Rabies et Leti maior imago visa truces exerta manus, ut prima vocatu intonuit signumque dedit Mavortia coniunx.
Hic aliud Venus et multo magis ipsa tremendum orsa nefas gemitus fìngit vocesque cadentum 210
inrupitque domos et singultantia gestans ora manu taboque sinus perfusa recenti arrectasque comas 'meritos en prima revertor ulta toros, premit ecce dies'. tum verbere victas in thalamos agit et cunctantibus invenit enses. 215
unde ego tot scelerum facies, tot fata iacentum exsequar? beu, vatem monstris quibus intulit ordo, quae se aperit series. o qui me vera canentem sistat et hac nostras exsolvat imagine noctes. invadunt aditus et quondam cara suorum 320
corpora, pars ut erant dapibus vinoque soporos, pars conferre manus etiam magnisque paratae cum facibus quosdam insomnes et cuncta tuentes: sed temptare fugam probibetque capessere contra arma metus: adeo ingentes inimica videri 225
196 pinum F, pontum C 197 Adglomerat (X^) tenebras P, Adglomerit tenebrat V 202 Thraca pavet Pierson, Haupt \ pariterque M, paterque V 203 ubere M '", ubera V
212 recenti SM, recaedenti V 213 — 262 bis leguntur in V (V et V^) 213 arrectosque V^ \ meritas C 214 uictas V, ductas C 215 Inthamos V^ 218 series F, facies C
219 Sista F* 222 magnisque T, magnosque F 224 ca- pescere F^
ARGONAUTICON LIB. II. 39
diva dabat^ notaque sonat vox coniuge maior;
tantum oculos presserò manu, velut agmina cernant
Eumenidum ferrumve super Bellona coruscet.
hoc soror, hoc coniunx, propiorque hoc nata parensque
saeva valet, prensosque toris mactatque trahitque 2so
femineum genus, immanes quos sternere Bessi
nec Geticae potuere manus aut aequoris irae.
it cruor in thalamis, et anhela in pectore fumant
vulnera, seque toris misero luctamine trunci
devolvunt. diras aliae ad fastigia taedas 235
iniciunt adduntque domos. pars ignibus atris
effugiunt propere, sed dura in limine coniunx
obsidet, et viso repetunt incendia ferro.
ast aliae Thressas labem causamque furorum
diripiunt; mixti gemitus clamorque precantum 240
barbarus, ignotaeque implebant aethera voces.
Sed tibi nunc quae digna tuis ingentibus ausis ora feram, decus et patriae laus una mentis, Hypsipyle? non ulla meo te Carmine dictam abstulerint, durent Latiis modo saecula fastis 245
Iliacique lares tantique palatia regni, inruerant actae pariter nataeque nurusque, totaque iam sparsis exarserat insula monstris. illa pias armata manus ^fuge protinus urbem meque, pater-, non hostis', ait 'non moenia laesi 250 Thraces habent: nostrum hoc facinus; ne quaere, quia
auctor. iam fuge, iam dubiae donum rape mentis et ensem
226 magior V^ 227 presere F* | manu Burmann,
om. F, metu C 230 Seua ^/^ Seu F 231 Temineum
V- I inmagines F" 233 it Sabellicus, His VC \ cruos V^ 237 properes et F | dira C 238 incentha F* 239 fu- rorum iÉf, furorem F 240 om. VS \ Diripicunt F^ | precanum F^ 241 om. V^ 242 ausis Me om. F*, add. in fine vs. 243 243 Ora F, orsa Heinsius 244 in marg.
inf. Imbet V^ 247 Inrueant F*, Inruerent F^ 251 fa-
cinus S, facimus F | nequèis auctor V^
40 C. VALERI FLACCI
tu potius, miserere, tene.' tunc excipit artus obnubitque caput tacitumque ad conscia Bacchi tempia rapit primoque manus a limine tendens 255 ^exime nos sceleri, pater, et misererà piorum rursus' ait. tacita pavidum tunc sede locavit sub pedibus dextraque dei; latet ille receptus veste sacra; voces chorus et trieterica reddunt aera sonum, fixaeque fremunt in limine lynces. 260
regina ut roseis Auroram surgere bigis vidit et insomni lassatas turbine tandem conticuisse domos, stabilem quando optima facta dant animum maiorque piis audacia coeptis, serta patri iuvenisque comam vestesque Lyaei 265
induit et medium curru locat aeraque circum tympanaque et plenas tacita formidine cistas. ipsa sinus bederisque ligat famularibus artus pampineamque quatit ventosis ictibus bastam respiciens, teneat virides velatus babenas 270
ut pater, e nivea tumeant ut cornua mitra et sacer ut Baccbum referat scypbus. impulit acri tum validas stridore fores rapiturque per urbem talia voce canens: 'linque o mibi caede madentem, Bacche, domum; sine foedatum te funere pontus 275 expiet et referam lotos in tempia dracones.' sic medios egressa metus; facit ipse verendam nam deus et flatu non inscia gliscit anhelo.
253 miserere tene F^, misereretene F% miserae retine C 255 rabit F» 258 dei SM, diei F 250 chorus se. Bacchi comitum simulacra 260 lynces Schmiedeberg, tygues F% ty- gers F^, tigres vulgo 262 lasatas F^ 263 stabilem certe optima facta Dant animum habet Far. \ fata F 267 tacita M\ tacitas F 268 famularibus M, falamuribus F 271 e Kr.., om. F, et (7, in Baehrens 274 ante 273 in V, sed notis verus ordo restitutus est. in S hic est ordo 275, 274, 273
275 feda tùmte F, corr. ilf, foeda tumente S \ pontus ilf,
ponus F 277 egressa X^ M, aegrasa F | ferendam F\ fu- rendam S 278 anhelo Bon.^, anhele F
ARGONAUTICON LIB. IL 41
iamque senem taciti s saeva procul urbe remotum
occulerat silvis, ipsam sed conscius ausi 280
nocte dieque Favor fraudataque turbat Erinjs.
non similes iam ferre choros (semel orgia fallunt)
audet, non patrios furtis accedere saltus,
et fuga diversas misero quaerenda per artes.
visa ratis saevae defecta laboribus undae, 235
quam Thetidi longinqua dies Glaucoque repostam
solibus et canis urebat luna pruiuis.
huc genitorem altae per opaca silentia noctis
praecipitem silvis rapit et sic maestà profatur:
^quam, genitor, patriam, quantas modo linquis inanis 290
pube domos. prò dira lues, prò noctis acerbae
exitium. talin possum te credere puppi,
care parens? possum tantis retinere periclis?
solvimus beu serum Furiis scelus. adnue votis,
diva, soporiferas quae nunc trabis aequore bigas. 295
non populos, non dite solum, non ulla parenti
regna peto; patria liceat decedere terra.
quando ego servato mediam genitore per urbem
laeta ferar? quando bic lacrimas planctusque videbo?'
dixerat. ille procul trunca fugit anxius alno 300
Taurorum lucos, delubraque saeva Dianae
advenit. bic illum tristi, dea, praeficis arac
ense dato; mora nec terris tibi longa cruentisi
iam nemus Egeriae, iam te ciet altus ab Alba
luppiter et soli non niitis Aricia regi. 305
279 tacitis Bon.\ tacitus VSM 280 occuluit Thilo, sed cf. Neue, Formenlehre III 396 283 patrios furtis F, patrios (patriis C^) bustis C | accedere i?on.\ accendere VC 285 sae- uae itf ^ seua V 286 thetidi M, tetih V 287 urebat V dilu- cide 288 Huc Bon.^^ Hunc V 289 rapit et Bon.\ raptet V 200 inanes nonnulli apud Pium, inani V 292 possum X^ possunt V I credere Bon.^^ reddere V 294 serum F,
miserum C \ Furiis Pius, furtis F; cf. praef. 299 planctus- que X^M, plantusq^^ F 300 fuit V ut vid. 301 Tauro- rum lucoB Sudhaus, Taurorum locos V, Taurorumque locos M, vulgo 303 dato M, tato F
42 C. VALERI FLACCI
Arcem nata petit, quo iani manus horrida matrum congruerat. rauco fremitu sedere parentum natorumque locis vacuaeque in moenibus urbis iura novant; donaut solio sceptrisque paterni s ut meritam, redeuntque piae sua praemia menti. 310
Ecce procul validis Lemnon tendentia remis arma notant; rapitur subito regina tumultu conciliumque vocat. non illis obvia tela ferre nec infestos derat furor improbus ignes, ni Veneris saevas fregisset Mulciber iras. sis
tunc etiam vates Phoebo dilecta Polyxo — non patri am, non certa genus, sed maxima +taetae
Proteaque ambiguum Phariis se <(fìngit)> ab antris huc rexisse vias iunctis super aequora phocis; saepe imis se condit aquis cunctataque paulum sao surgit ut auditas referens in gurgite voces — ^portum demus' ait, 'fatis haec, credite, puppis advenit et levior Lemno deus aequore flexit huc Minyas; Venus ipsa volens dat corpora iungi, dum vires utero maternaque sufficit aetas.' 325
dieta placent, portatque preces ad litora Grais Iphinoe; nec turba nocens, scelerisque recentis signa movent, tollitque loci Cytherea timorem.
*
309 nouant donant M, nocant dobant V 310 redeunt
{om. que) etiam V 31 7 magxima taeta F, (caete C) 318 pha- riise ab F, pharii se patris ab C, phariis epatris ab M | la- cunas sic fere supplevit Sudhaus sed maxima <(iactaiis munera caelicolum maternaque nomina testans^ Proteaque a. Phariis se <(fingit)> ab a. 319 iunctis SM'', iniunctis F 320 Saepe imis M, Saepimis F 321 referens SM^, ret'erns F 322 fa- tis Summers^ om. V, ait haec hospita C 323 Aduenit et F, Adueniet C 324 corpora Burmami, tempora F, foedera Mark- land, cf. Stai. Theì). V 138 de eadem re agentem 326 Grais XM, gris F 327 scelerisque O'^QC, celerisque F | recentis 0^ in marg., nocentis VC Post 328 ìacunam statuit Thilo; fort. etiam post 331 nonnulla desunt
ARGONAUTICON LIB. II. 43
protinus ingentem procerum sub nomine taurum deicit, insuetis et iam pia munera templis 330
reddit, et hac prima Yeneris calet ara iuvenca.
Ventum erat ad rupem, cuius pendentia nigris fiimant saxa iugis coquiturque vaporibus aer. substitit Aesonides^ atque hic regina precari hortatur causasque docens ^haec antra videtis sas
Vulcanique' ait 'ecce domos: date vina precesque .... forsitan hoc factum taceat iam fulmen in antro: nox dabit ipsa fìdem, clausae cum murmura flammae^ hospes, et incussae sonitum mirabere massae.' moenia tum viresque loci veteresque parentum 310
iactat opes. mediis famulae convivia tectis expediunt; Tyrio vibrat torus igneus ostro, stat maerens atavos reges regesque maritos Thressa manus, quaecumque faces timuisse iugales eredita uec dominae sanctum tetigisse cubile. 345
iam medium Aesonides, iam se regina locavit, post alii proceres; sacris dum vincitur extis prima fames, circum pateris it Bacchus, et omnis aula silet; dapibus coeptis mox tempora fallunt noctis et in seras durant sermonibus umbras, 350
praecipueque ducis casus mirata requirit Hypsipyle, quae fata trahant, quae regis agat vis aut unde Haemoniae molem ratis: unius baeret adloquio et blandos paulatim colligit ignes iam non dura toris Veneri nec iniqua reversae^ 356 et deus ipse moras spatiumque indulget amori.
331 hac SM^ ac V \ ueneris M^ ueris V | calet Bon.^^ caret V 334 aesonides XM, aesomnes V Post 336 vel excidisse vel ohliteratam esse sollemnem physicorum et periege- tarum declamationem, interdiu cessare opus Vulcani, increbre- scere nocte, testis est 338 341 iactat Bon.^^ lactet V
34:3 Stat 3/^ Istat V 34G medium Heinsius, medi F, me- <lia S 351 ducis M^ dices V 352 quo fata Heinsius,
fort. recte 355 Veneri vulgo, ueneris V 356 moras SM, mora si V
44 C. VALERI FLACCI
Pliada lege poli nimboso moverat astro
luppiter aeternum volvens opus^ et simul undis
cuncta ruunt, unoque dei Pangaea sub ictu
Gargaraque et maesti steterunt formidine luci. sea
saevior haut alio mortales tempore gentes
terror agit; tunc urget enim, tunc flagitat iras
in populos Astraea lovem terrisque relictis
invocat adsiduo Saturnia sidera questu.
insequitur niger et magnis cum fratribus Eurus 365
intonat Aegaeo, tenditque ad litora pontus;
et lunam quarto densam videt imbribus ortu
Thespiades, longus coeptis et fluctibus arcens
qui metus. usque novos divae melioris ad ignis
urbe sedent laeti Minyae viduisque vacantes 370
indulgent thalamis nimbo sque educere luxu
nec iam velie vias, zepbyrosque audire vocantes
dissimulant, donec resides Tirynthius heros
non tulit, ipse rati invigilans atque integer urbis:
invidisse deos tantum maris aequor adortis^ 375
desertasque domos, fraudataque tempore segni
vota patrum. quid et ipse viris cunctantibus adsit?
^o miseri quicumque tuis accessimus actis.
Pbasin et Aeeten Scythicique pericula ponti
redde' ait 'Aesonide: me tecum solus in aequor sso
rerum traxit amor, dum spes mihi sistere montes
Cyaneos vigilemque alium sp oliare draconem.
si sedet Aegaei scopulos habitare profundi,
hoc mecum Telamon peraget meus.' baec ubi dieta,
359 dei iHf, die V 360 maesti steterunt Pius, maestis et erant V 361 mentes Hei-nsius, sed cf. 363 362 Terror SM, Tertor F, Tortor C 366 tenditque SM, denditque V \ pontus ili", pondus V 368 arcens Sudhaus^ arcent F, arcet
C Bon^ 369 Qui F, Quem C Bon.^ 374 inuigilans i)f ^
a corr.^ inuigans F 376 Desertasque CM"^, Disertisque F |
tempore M^ tempora F 379 Phasim et oeten 31, Phasine
tamen F 383 habitare S3I, habire F | profundi Jf ^, pro- fundo F 384 haec SM, hae F
ARGONAUTICON LIB. II 45
haud secus Aesonides monitis accensus amaris, 385 quam bellator equiis, longa quem frigida pace terra iuvat^ T^j-evis''' in laevos piger angitur orbes, frena tamen dominumque velit, si Martius aures clamor et obliti rursus fragor impleat aeris. tunc Argum Tiphvnque vocat pelagoque parari 390 praecipitat; petit ingenti clamore magister arma viros pariter sparsosque in litore remos.
Exoritur novus urbe dolor planctusque per omnes et facies antiqua domos. sibi moenia linqui en iterum; et quando natorum tempora^ gentem 395 qui recolant, qui sceptra gerant? nunc triste nefandae noctis opus, vidui nunc illa silentia tecti saeva magis, thalamos excussaque vincla quod ausae induere atque iterum tales admittere curas. ipsa quoque Hypsipyle subitos per litora cursus 400 ut vidit totaque viros decedere Lemno, ingemit et tali compellat lasona questu: ^iamne placet primo deducere vela sereno, carius o mihi patre caput? modo saeva quierunt aequora. sic portus fugeret ratis, aspera si te 405
Plias in adversae tenuisset litore Thraces. ergo moras caelo cursumque tenentibus undis debuimus?' dixit lacrimans haesuraque caro dona duci promit chlamydem textosque labores. illic servati genitoris conscia sacra 410
pressit acu currusque pios: stant saeva paventum agmina dantque locum; viridi circum torrida tela
386 quem X, quam V 387 frigida . . . umbra iuvat, flecti in 1. p. ang. 0. Sudhaus 390 pelagoque SM, pelago V
392 remos X' in marg.^ faemos V 396 gerant F, regant C
398 Saeua magia th. 0*, Saeuam at halamas F, Saeuit amor tli. C I exclusaque C 399 Induere atque cod. Harlesii, In- bueratque F (Imb.) C 404 quierunt Ald.y quierant F
405 sic Bon.^, si F | post ratis pc(wZ potius pe) Utt. in V exstant 408 lacrymans Bon.^, lacrimas F 411 Pressit
acu CT^ lunt.'^, Praesit a F 412 viridi Barth^ uiridis F
46 C. VALERI FLACCl
silva tremit; mediis refugit pater anxìus umbris. pars et frondosae raptus expresserat Idae illustremque fugam pueri; mox aethere laetus 4i5
adstabat mensis, quin et lovis armiger ipse accipit a Phrygio iam pocula blanda ministro, tunc ensem notumque ferens insigne Thoantis ^accipe' ait, 'bellis medi aeque ut pulvere pugnae sim Comes, Aetnaei genitor quae flammea gessit 420 dona dei, nunc digna tuis adiuugier armis. i, memor i terrae, quae vos amplexa quieto prima sinu, refer et domitis a Colchidos oris vela per hunc utero quem linquis lasona nostro.' sic ait Haemonii labens in colla mariti. 425
nec minus Orphea tristis cervice tuaque, Aeacide, et gemino coniunx a Castore pendet.
Has Inter lacrimas legitur piger uncus harenis. iam remi rapuere ratem, iam flamina portanti spumea subsequitur fugientis semita davi. 430
tunc tennis Lemnos transitque Electria tellus Threiciis arcana sacris. bic numinis ingens borror et incautis decreta piacula linguis. banc demissa lovi non umquam laedere fluctu audet biems. sponte ipse deus tunc asperat undas, 435 cum vetat infìdos sua litora tangere nautas. obvius at Minyas terris adytisque sacerdos excipit bospitibus reserans secreta Tbyotes. bactenus in populos vates, Samotbracia, dicam: missa mane, sacrisque metum servemus opertis. 440 illi sole novo laeti plenique deorum
416 mensis X^M^ mmsis V 418 Thoantis Bon.^, to-
nantis V 419 medi(a)eque OQPII, mediae V 424 Vela
M, Uè V 426 tristis M, tristi V 431 transitque 2\
transitaque F, transibatque C 433 linguis M, linquis V
435 undas M, in V nunc tantum und legitur, cetera plicatura
teda sunt 439 vates, Samothracia, dicam duhitanter Sud-
e haus ex Apoìl. Rhod. I 919^ uates amothra cadicam F, uates
samothraca diemque C 440 missa i. e. silentio tecta
ARGONAUTICON LIB. II. 47
considunt transtris. iara quas praeviderat urbes
navita condebat, proraeque accesserat Imbros^
et sol aetherias medius conscenderat arces.
Tbessala Dardaniis tunc primum puppis harenis 445
adpulit et fatis Sigeo litore sedit.
desiliunt: pars bine levibus candentia velis
castra levat^ tracto pars frangit adorea saxo
farra, citum strictis alius de cautibus ignem
ostendit foliis et snlpbure pascit amico. 450
Aleides Telamonque comes dum litora blando anfractu sinuosa legunt, vox accidit aures flebile succedens^ cum fracta remurmurat unda. attoniti pressere gi*adum vacuumque secuntur vocis iter, iam certa sonat, desertaque durae 455
virgo neci quem non bominum superumque vocabat? acrius hoc instare viri succurrere certi; qualiter, implevit gemitu cum taurus acerbo avia frangentem morsu super alta leonem terga ferens, coit e sparso concita mapali 46o
agrestum manus et caeco clamore coloni, consti tit Aleides^ visuque enisus in alta rupe truces manicas defectaque virginis ora cemit et ad primos turgentia lumina flexus; exanimum veluti multa tamen arte coactum 465
maeret ebur, Pariusve notas et nomina sumit cum lapis aut liquidi referunt miranda colores. ductor ait: 'quod, virgo, tibi nomenque genusque^ quae sors ista, doce, tendunt cur vincula palmas?' illa tremens tristique oculos deiecta pudore 470
442 praeuiderat T^. prouiderat VSM 444 sol M, sola V 448 castra levat Lue. IV 18 453 Flebile M\ Fle-
bili F, Flebilis accedens Parrhasius 455 sonat SM, reso-
nat V 458 taurus SM, taturus V 464 turgentia cod. re- gius, cod. Harlesii, T\ surgentia VC \ lumina T^ Maserius, flu- mina VC | flexus se. capitis Sudhaus, flectus V, fluctus MC 467 liquidi referunt C Bon.*, aliquid ire ferunt V 469 sors Heinsins, more V
48 C. VALERI FLACCI
'non ego digna malis' inquit; 'suprema parentum
dona vides, ostro scopulos auroque frequentes.
nos Ili felix quondam genus^ invida donec
Laomedonteos fugeret Fortuna penates.
principio morbi caeloque exacta sereno 475
temperies, arsere rogis certantibus agri,
cum subitus fragor et fluctus Idaea moventes
cum stabulis nemora: ecce repens consurgere ponto
belua, monstrum ingens; hanc tu nec montibus ullis
nec nostro metire mari, primaeva furenti 480
buie manus amplexus inter planctusque parentum
deditur. hoc sortes, hoc corniger imperat Hammon,
virgineam damnare animam sortitaque Letben
corpora; crudelis scopulis me destinat urna.
verum o iam redeunt Pbrygibus si numina tuque 485
ille ades auguriis promisse et sorte deorum,
iam cui candentes votivo in gramine pascit
cornipedes genitor, nostrae stata dona salutis,
adnue meque, precor, defectaque Pergama monstris
eripe, namque potes. neque enim tam lata videbam 490
pectora, Neptunus muros cum iungeret astris,
nec tales umeros pharetramque gerebat Apollo.'
auxerat haec locus et facies maestissima capti
litoris et tumuli caelumque, quod incubat urbi,
quale laborantis Nemees iter aut Erymanthi 495
vidit et infectae miseratus flumina Lernae.
Dat procul interea signum Neptunus, et una monstriferi mugire sinus Sigeaque pestis adglomerare fretum, cuius stellantia glauca lumina nube tremunt, atque ordine curva trisulco 500
473 felix Slothouwer, ueteris F, sed fori, post genus duo
hemistichia exciderunt et pristinae felicitatis commemorationem et
nominis nuncupationem (468) continentia 477 idaea M^C^,
idae V 478 ponto X^ pono V 479 montibus iHf, mo-
nibus F, menibus (i. e. moenibus) S 485 iam Bon.^^ tam F
au 495 nemeesiterymanihi F, corr. M
ARGONAUTICON LIB. II. 49
fulmiueus quatit ora fragor, pelagoque remenso cauda redit, passosque sinus rapit ardua cervix. illam incumbentem per mille volumina pontus prosequitur lateri adsultans, trepidisque ruentem litoribus sua cogit hiems. non fluctibus aequis 505 nubiferi venit unda Noti, non Africus alto tantus ovat patriisque manus cum plenus habenis Orion bipedum flatu mare tollit equorum, ecce ducem placitae furiis crudescere pugnae surgentemque toris stupet immanemque paratu 510
Aeacides pulsentque graves ut terga pbaretrae. ille patrem pelagique deos suaque arma precatus insiluit scopulo, motumque e sedibus aequor borruit et celsi spatiosa volumina monstri, qualis ubi a gelidi Boreas convallibus Hebri 515
tollitur et volucres Ripbaea per ardua nubes praecipitat piceo necdum tenet omnia caelo, illa simul molem borrificam scopulosaque terga promovet ingentique umbra subit. intremere Ide inlidique rates pronaeque resurgere turres. 520
occupat Alcides arcum totaque pbaretrae nube premit. non illa magis quam sede movetur magnus Eryx, deferre velint quem vallibus imbres. iam brevis et telo volucri non utilis aer. tum vero fremitus vanique insania coepti 525
et tacitus pudor et rursus pallescere virgo, proicit arma manu, scopulos vicinaque saxa respicit, et quantum ventis adiuta vetustas impulerit pontive fragor, tantum abscidit imi concutiens a sede maris. iamque agmine toto 530
pistris adest miseraeque inbiat iam proxima praedae.
501 Fulmineus ilf, Flumineus V. 502 passosque sinus C, passusque sinu V 514 celsi M^^ celso V 517 omina C 518 Ille C 519 Ide cod. regius, T, idem VC 520 ef, Lucr. VI 561— 564, 575 sq. 5^2 mouetur cod. Bon., T, mo-
uenti V 528 adiuuata V, corr. SM^ 529 pontiue fragor M"", potentiue fragon V
VAXEBitrs Flaccus, ed. Kramer 4
50 C. VALERI FLACCI
stat mediis elatus aquis recipitque ruentem
Alcides saxoque prior surgentia colla
obruit; hinc vastos nodosi roboris ictus
congeminat, fluctus donec defertur in imos 535
iam totis resoluta vadis; Idaeaque mater
et chorus et summis ulularunt coUibus Amnes.
protinus e scopulis et opaca valle resurgunt
pastores magnisque petunt clamoribus urbem.
nuntius hinc socios Telamon vocat^ ac simul ipsi 540 '
borrescunt subitoque vident in sanguine puppem.
nec minus in scopulos crudique cacumina saxi
emicat Alcides vinclisque tenentibus aufert
virgineas de rupe manus aptatque superbis
arma umeris. regem inde petens superabat ovante 545
litora tuta gradu, qualis per pascua victor
ingreditur, tum colla tumens, tum celsior armis
taurus, ubi adsueti pecoris stabula alta revisit
et patrium nemus et bello quos ultus amores.
Obvia cui contra longis emissa tenebris 550
turba Phrygum parvumque trahens cum coniuge natum Laomedon; iam maestus equos, iam debita posci dona gemit. pars aerii fastigia muri cingit et ignotis iuvenem mirantur in armis. illum torva tuens atque acri lubricus astu 555
rex subit et patrio fatur male laetus amore: ^maxime Graiugenum, quem non Sigea petentem litora nec nostrae miserantem funera Troiae adpulit bis fors ipsa locis, si vera parentem fama lovem summique tibi genus esse Tonantis^ 560 noster ades iunctisque venis: sator unus et idem stirpis lionos, quamquam longis disiungimur oris. quot mihi post lacrimas^ post quanta piacula patrum
535 donec Sudhaus^ om. V, defertur bellua C 537 ulg- larunt V (1 erasa est) 545 ovante Bon^, ouant V
547 cum colla C \ armis F, artus C 549 patrium nemus M""^ patrum nemos V 551 phrygum XM^^ phrygaim V 567 petentem S^ patentem V 560 tonantis /S, donantis V
ARGONAUTICON LIB. E. 51
serus ades, quam parva tuis iam gloria factis.
veruna age mine socios fraternis moenibus infer; 565
crastina lux biiuges stabulis ostendat apertis.'
dixerat haec tacitusque dolos dirumque volutat
corde nefas, clausum ut thalamis somnoque gravatum
immolet et rapta ludat responsa pharetra;
namque bis Herculeis deberi Pergama telis 570
audierat. Priami sed quis iam vertere regnis
fata queat? nianet immotis nox ^turica^J" lustris
et genus Aeneadum et Troiae melioris honores.
^nos' ait 'ad Scythici' Tirynthius 'ostia ponti
raptat iter; mox huc vestras revehemur ad oras 575
donaque dieta feram.' tum vero plura vocatis
adnuit ille deis. promissa infida tyranni
iam Phryges et miserae flebant discrimina Troiae.
Panditur bine totis in noctem carbasus alis litoraque et veteris tumulos praelabitur Ili 580
Dardaniumque patrem; vigili simul omnia ludo festa vident; bine unda, sacris bine ignibus Ide vibrat et borrisonae respondent Gargara buxo. inde ubi iam medii tenuere silentia ponti stridentesque iuvant aurae, Phrixea subibant 585
aequora et angustas quondam sine nomine fauces. ecce autem prima volucrem sub luce dehiscens terruit unda ratem, vittataque constitit Helle, iam Panopes Tbetidisque soror, iamque aurea laeva sceptra tenens. dum sternit aquas, proceresque ducemque aspicit et placidis compellat lasona dictis: 591
'te quoque ab Haemoniis ignota per aequora terris
565 infer 5, infers V \ post 565 interpolaverunt MT: ut tibi seruata statui quam (quae M^^ que T) munera probe (prole M^T) 569 Immolet et rapta ludat Baehrens^ Immo- lete raptaque luat F, Immolet ereptaque luat X^M^ 572 tu- rica F, dorica M' T, cod. Bon. 576 uocantis C 577 An- nuet Ò I deis T, dies VC 580 veteris Maserius, ueteres
V 585 aurae M^ aurea V 586 numine C 590 dum F, tum Carr.^ \ proceresque P, proceremque F 592 Te
Pi¥^ Tu F I ab aehaemoniis F, corr. SM
4*
52 C. VALERI FLACCI
regna infesta domus fatisque simillima nostris
fata ferunt; iterum Aeolios Fortuna nepotes
spargit, et infelix Scythicum gens quaeritis amnem. 595
vasta super tellus, longum (ne defice coeptis)
aequor, et ipse procul^ verum dabit ostia Phasis.
liic nemus arcanum geminaeque virentibus arae
stant tumulis; bic prima pia sollemnia Pbrixo
ferte manu cinerique^ precor, mea reddite dieta: eoo
non ego per Stygiae quod rere silentia ripae,
frater, agor; frustra vacui scrutaris Averni,
care, vias; neque enim scopulis me et fluctibus actam
frangit biems: celeri extemplo subiere ruentem
Cymotboe Glaucusque manu; pater ipse profundi 605
has etiam sedes, haec numine tradidit aequo
regna nec Inois noster sinus invidet undis.'
dixerat et maestos tranquilla sub aequora vultus
cum gemitu tulit, ut patrii rediere dolores.
tum pelago vina invergens dux talibus infìt: eio
'undarum decus et gentis, Cretheia virgo,
pande viam cursuque tuos age, diva, secundo',
immittitque ratem mediasque intervolat urbes,
qua brevibus furit aestus aquis Asiamque prementem
effugi-t abruptis Europa immanior oris. 6i5
has etiam terras consertaque gentibus arva
sic pelago pulsante, reor, Neptunia quondam
cuspis et adversi longus labor abscidit aevi,
ut Sicuium Libycumque latus, stupuitque fragore
lanus et occiduis regnator montibus Atlans. 620
iam iuga Percotes Pariumque infame fragosis
exsuperant Pityamque vadis, transmissaque puppi
Lampsacus, Ogygii quam nec trieterica Bacchi
503 fatisque ilf ^, fastisque V \ similliaF 694 aeolios iHf,
aelios V I nepotes F, penates C 697 Aequor M^, Aequod V
699 ut supra F, St. t. celeres hic prima piacula Phr. C
600 Ferte SM^ Forte F 608 uultus SM, uultu F
619 fragorem (7, fori, recte 621 Percotes Bon.^^ percotis VC
622 Pityamque Bon.^, phyamque F 623 ogygti F
ARGONAUTICON LIB. II. 53
sacra neque arcanis Phrygius furor invehit antris, sed suus in Venerem raptat deus, illius aras 626
urbe saper celsique vident yelamina templi. ' rarior bine tellus atque ingens undique caelum rursus et incipiens alium prospectus in orbem. terra sinu medio Pontum iacet inter et Hellen ceu fundo prolata maris; namque improba caecis eso intulit arva vadis longoque per aequora dorso litus agit: tenet bine veterem confinibus oris pars Phrjgiam, pars discreti iuga pinea montis. nec procul ad tennis surgit confinia ponti urbs placidis demissa iugis; rex divitis agri 635
Cyzicus. Haemoniae qui tum nova signa carinae ut videt^ ipse nitro primas procurrit ad undas miraturque viros dextramque amplexus et baerens incipit: 'o terris nunc primum cognita nostris Aemathiae manus et fama mihi maior imago. 64o
non tamen baec adeo semota neque ardua tellus longaque iam populis impervia lucis eoae, cum tales intrasse duces, tot robora cerno, nam licet bine saevas tellus alat borrida gentes meque fremens tumido circumfluat ore Propontis, 645 vestra fides ritusque pares et mitia cultu bis etiam mibi corda locis; procul effera virtus Bebrycis et Scytbici procul inclementia sacri.' sic memorat laetosque rapit, simul bospita pandi tecta iubet templisque sacros largitur bonores. 65o
stant gemmis auroque tori mensaeque paratu regifico centumque pares primaeva ministri corpora; pars epulas manibus, pars aurea gestant pocula bellorum casus expressa recentum.
631 per S, om. F, sub M T 637 ut Bon.\ EtF 638 dex- traque C \ haereus 3/, haeres V 641 intellego: non tamen haec tellus adeo semota aut ardua est neque omnino impervia {rèe àdià^utcc) orientis iam longinqua sunt populis 646 ri-
tusque NEFy ritus V 654 Pocula bellorum X^ M, Procul apellorum V \ recentum ilf, recentem V
54 C. VALERI FLACCI ARGONAUTICON LIB. II.
atque ea prima duci porgens carchesia Graio 656
Cyzicus 'hic portus' inquit ^mihi territat hostis, has acies sub nocte refert, haec versa Pelasgum terga vides, meus hic ratibus qui pascitur ignis.' subicit Aesonides: 'utinam nunc ira Pelasgos adferat et solitis temptet concurrere furtis eeo
cunctaque se ratibus fundat manus: arma videbis hospita nec post hanc ultra tibi proelia noctem.' sic ait basque inter variis nox plurima dictis rapta vices nec non simili lux posterà tractu.
659 subiicit Bon.\ Subigit V 660 Adferat F, Efferat C
e. VALERI FLACCl
ARGONAUTICON
LIBEE TERTIUS.
Tertia iam gelidas Tithonia solverai umbras exueratque polum; Tiphyn placida alta vocabant. it tectis Argoa manus, simul urbe profusi Aenidae caris socium digressibus haerent. dant Cererem lectumque pecus nec palmite Baccbum 5 Bithyno Phrygiove satum^ sed quem sua noto colle per angustae Lesbos freta suggerit Helles. ipse agit Aesonidae iunctos ad litora gressus
Cyzicus abscessu lacrimans
muneribus primas coniunx Percosia vestes io
quas dabat et picto Olite variaverat auro, tum galeam et patriae telum insuperabile dextrae addidit: ipse ducis pateras et Thessala contra frena capit manibusque datis iunxere nepotes.
Tu mibi nunc causas infandaque proelia^ Clio, 15 pande virum; tibi enim superum data, virgo, facultas nosse animos rerumque vias. cur talia passus arma, quid bospitiis iunctas concurrere dextras luppiter? unde tubae nocturnaque movit Erinys?
pò
1 umbras C, cod. HarUsii^ undas V 2 polum SM^ pu-
lum V 4 Aenidae Ald.^ Caeneadae V 5 Dat C 9 lacr. coniunx persocia uestes F, lachr. cui tradit amicis C, excidit e. g. iungitque virorum 10 suo loco habet Aid. {et C, ut vid.),
post 25 V I primas CMT, prima V 11 elite F, ditem C 13 phaleras Heinsius 14 nepotes F, penates Gronovius
15 Tu SM, Tum F 10 tibi M, ubi F
56 C. VALERI FLACCI
Dindyma sanguineis famulum bacchata lacertis 20 dum volucri quatit asper equo silvasque fatigat Cyzicus, ingenti praedae deceptus amore adsuetum Phrygias dominam vectare per urbes oppressit iaculo redeuntem ad frena leonem. et nunc ille iubas captivaque postibus ora 25
imposuit, spolium infelix divaeque pudendum. quae postquam Haemoniam tantae non immemor irae aerisono de monte ratem praefìxaque regum scuta videt, nova monstra viro, nova funera volvit, ut socias in nocte manus utque impia bella so
conserat et saevis erroribus implicet urbem."
Nox erat et leni canebant aequora sulco, et iam prona leves spargebant sidera somnos. aura vehit; religant tonsas veloque Procnesson et te iam medio flaventem, Rbundace, ponto 35
spumosumque legunt fracta Scylaceon ab unda. fpse diem longe solisque cubilia Tipbys consulit, ipse ratem vento stellisque ministrat. atque illum non ante sopor luctamine tanto lenit agens divum imperiis; cadit inscia davo 40
dextera, demittitque oculos, solataque puppis turbine flectit iter portuque refertur amico.
Ut notis adlapsa vadis, dant aetbere longa signa tubae, vox et mediis emissa tenebris: ^liostis habet portus, soliti rediere Pelasgi.' 45
rupta quies; deus ancipitem lymphaverat urbem Mygdoniae Pan iussa ferens saevissima matris, Pan nemorum belli que potens, quem lucis ab horis
20 Dindama V 24 Oppressit Jf^, Oppressus V 34 re- ligant T, religat V \ ueloq. procnesson F, uelo proconesson C 35 Et te iam M^ ut vid., T, cod. Bon., Ecce iam F, Et Caeam C 30 scylaceon ab F, scyllaceon (ab om.) C
40 Lenit agens Jf ^, Lenitangens F 41 demittitque X oUm, T, dimittitque VG 43 longa Aid., longo F 47 Mydoniae F I pan iussa ilf ^ panius ista F 48 bellique M^, belli F | ab oris cod. Pii, ad oris F, ad oras M^T., codd. Burmanni et Colei., ad ortus C
ARGONAUTICON LIB. HI. 57
antra tenent; patet ad medias per devia noctes saetifferum latus et torvae coma sibila frontis. 50
vox omnes super una tubas^ qua conus et enses^ qua trepidis auriga rotis nocturnaque muris claustra cadunt; talesque metus non Martia cassis Eumeni dumque comae^ non tristis ab aethere Gorgo sparserit aut tantis aciem raptaverit umbris. 55
ludus et ille deo, pavidum praesepibus aufert cum pecus et profugi sternunt dumeta iuvenci.
Ilicet ad regem clamor ruit. exilit altis somnia dira toris simulacraqne pallida linquens Cyzicus. ecce super foribus Bellona reclusis eo
nuda latus passuque movens orichalca sonoro adstitit et triplici pulsans fastigia crista inde ciere virum. sequitur per moenia demens ille deam et fatis extrema in proelia tendit, qualis in Alciden et Thesea Rhoetus iniqui 65
nube meri geminam Pboloen maioraque cernens astra ruit^ qualisve redit venatibus actis lustra pater Triviamque canens umeroque Learchum advebit, at miserae declinant lumina Thebae. iamque adeo nec porta ducem nec pone moratur 70 excubias sortita manus, quae prima furenti advolat; bine alii subeunt, ut proxima quaeque intremuit domus et motus accepit inanes.
At Minyas anceps fìxit pavor; aegra virorum corda labant, nec quae regio aut discrimina cernunt, 75 cur galeae clipeique micent, num pervigil armis
49 ad patet cf. Leo, Gòtt. Gel Anz. 1897 p. 964 sg. 50 si- bila XO^ M, sibilia VO 55 umbris : cf. Aen. X 593 58 altis SM, ab altis V 59 linquens S M, liquens V 63 inde
ciere T Bon.\ Indiciere V 64 fatis M, fastis V 65 the- sea PM^, these V 68 triuiamque M, triamque V \ leaschum V 71 furenti F, parenti C 76 galeae S M^ galileae V \ post hunc versum unum intercidisse vidit Carrio, qui in marg. C cod. a manu primae aequali scriptum invenit versum hostis et exciti dent obuia praelia Colchi
58 C. VALERI FLACCI
donec et tasta volans immani turbine transtris insonuit monuitque ratem rapere obvia caeca arma manu. princeps galeam constringit lason so vociferans: ^primam hanc nati, pater, accipe pugnam, vosque, viri, optatos huc adfore credite Colctios.' Bistonas in medios ceu Martius exilit astris currus, ubi ingentes animae clamorque tubaeque sanguineae iuyere deum, non segnius ille 85
occupat arva furens; sequitur vis omnis Acbivum. adglomerant latera, et densis thoracibus horrens stat manus, aegisono quam nec fera pectore virgo dispulerit nec dextra lovis Terrorque Pavorque, Martis equi, sic contextis umbonibus urgent, 90
caeruleo veluti cum luppiter agmine nubem consti tuit: certant zepbyri frustraque rigentem pulsat utrimque notus; pendent mortalia longo corda metu, quibus illa fretis, quibus incidat arvis.
Hinc manus infelix clamore impellere magno 95
saxa facesque atras et tortae pondera fundae; fert sonitus immota phalanx irasque retentant, congeries dum prima fluat. stellantia Mopsus tegmina et ingentem Corytbi notat Eurytus umbram. restitit ille gradu seseque a lumina ferri 100
sustinuit, praeceps subitum ceu pastor ad amnem, spumantem nimbis fluctuque arbusta ruentem. at Tydeus 'en intentis quem viribus' inquit ^opperiar manibusque dari quem comminus optem; quo steteris moriere loco.' subit ilia cuspis 105
Olenii; dedit ille sonum compressaque mandens
78 inmanu F 85 SanguinaeF 88 pectore 5on. ^, pec- tora F 92 rigentem /SiUf, rientem F 94 metu iS'ilf ^ metus F 95 manus M^, mnnua F | clamore SM^ clamor V 96 facesque Xilf, pacesque F, picesque OQ 98 stellantia
ilf ^, stillancia F 99 umbram 3/^, umbra nunc legitur in V (m fori. pUcatura abdita) 101 amnem Spumantem SM^
amne Spumante F 103 At C, Et F 105 subit ilia M\ subtilia F 106 Olenii C, Ochenii F
ARGONAUTICON LIB. III. 59
aeqiiora purpuream singultibus expulit liastaru. ac velut in medio rupes latet horrida ponto^ quam super ignari numquara rexere magistri praecipites impune rates, sic agmine caeco no
incurrit strictis manus ensibus. occubat Iron et Cotjs et Pymo melior genitore Bienor.
At magis interea diverso turbida motu urbs agitur. Genjso coniunx amoverat arma; ast illi subitus ventis vivoque reluxit 115
torre focus; telis gaudes^ miserande^ repertis. linquit et undantes mensas infectaque pernox sacra Medon; cblamys imbelli circumvenit ostro torta manum, strictoque vias praefulgurat ense. talis in arma ruit, nec vina dapesque remota, 120
statque loco torus, "l'in quo omen+ mansere ministri, inde vagi nec tela modis nec casibus isdem conseruere manum et longe iacuere perempti. ecce gravem nodis pinguique bitumine quassans lampada turbata Phlegyas decurrit ab urbe. 125
ille leves de more manus aciemque Pelasgum per noctem remeasse ratus pulsumque requirens saepe sibi vano Thamyrim clamore petebat arduus et late fumanti nube coruscus; quantus ubi immenso prospexit ab aethere Typbon iso igne simul ventisque rubens, quem luppiter alte crine tenet; trepidant diro sub lumine puppes. toUitur bine tentoque ruit Tirynthius arcu pectore certa regens adversa spicula fiamma:
111 occubat ^on.^ occupat V 113 At lunt.^, Et V
116 torre Bon.\ Terre V 120 remotae CT^ 121 in quo omen VC, insomnes Bentley^ inque omen Lemaire \ mansere S^ masere V 122 nec bella Bentley, sed cf. VI 182 \ isdem M^ in marg., idem V 123 manum Jf^, manu VC, manus longe et lunt.^ 125 decurrit M (i in ras.), decurrat V \ ab arce ex /sed X^ urbe corr.) 127 ratus M, ratur V 128 Tha- myrim Heinsius, thamyrum V 132 lumine T, limine V 133 tentoque Reujà^ cf. 591, totusque V
60 C. VALERI FLACCI
per piceos accensa globos et pectus harundo 135
per medium contenta fugit; ruit ille comanti
ore facem supra^ maiorqne apparuit ignis.
Ambrosium Peleus, ingentem Ancaeus Echeclum
sternit et elatae propius succedere dextrae
Telecoonta sinit ''"delicataque"'' ora securi 140
disiecit cervice tenus. simul aspera victor
cingula sublustri vibrantia detrahit umbra,
^has, precor, exuvias et opima cadavera' Nestor
^linquite' ait: 'ferro potius mihi dextera, ferro
navet opus', prensumque manu detruncat Amastrum u5
diversasque simul socios invadere turmas
admouuit. pergunt rupta testudine fusi,
qua tenebrae campique ferunt. gravis invenit Ochum
Phlias et trepido Pollux impingitur Hebro.
ipse super vultus taboque natantia terga 150
dux campi Martisque potens, ut cacca profundo
currit biems, Zelyn et Bronten Abarimque relinquit
semineces: Glaucum sequitur Glaucumque ruentem
occupat et iugulo vulnus molitur aperto.
ille manu contra telum tenet ultima frustra 155
verba ciens fixamque videt decrescere cornum.
bine Halyn, bine rigido transcurrens demetit ense
Protin et insignem citbara cantuque fluenti
Dorcea, qui dulci festis adsistere mensis
137 Ore M\ Ora V \ facem XM, faciem V 138 Eche- clum TMlo, eclielum F, Ethelum G 140 Teleconta V \ deli- cataque VC^ deductaque M^, duplicataque Heinsius^ geminata- que Thilo^ delataque ScheìrJcl 143 et opima T, cod. Bon.^
opima r, o prima C \ Nestor Aìd.^ nostro VC 146 — 186 de- sunt in V 146 socios X^PCT, ocios XII, otios 0, otius 0', ociusM 149 Fhlms NRFT,Feìms SMUC 150 natantia vel fluentia Heinsius, labantia codd.^ madentia Friesemann 152 Zelyn C% zelen SMNBUC^, zelon F \ Bronten Maserins, cf. Apoll. Rliod. 1 1041^ broten codd. 154 uultus m. operto 0
US
157 Halyn C, calin S, alyn MN, alin BF 158 Protinet XS Prothin et C, cod. Harlesii, Protinus OQPnMNT, cod. Bon. 159 assidere NBF
ARGONAUTICON LIB. IH. 61
pectine Bistoniae magnum post ausus alumnum. leo
nec pliaretram aut acres ultra Tirynthius arcus
exercet^ socia sed disicit agmina clava.
ac veluti magna iuvenum cum densa securi
silva labat cuneisque gemit grave robur adactis
iamque abies piceaeque ruunt^ sic dura sub ictu i65
ossa virum malaeque sonant sparsusque cerebro
albet ager. levis ante pedes subsederat 'Hidmon;
occupat OS barbamque viri clavamque superne
intonat ^occumbes' et 'nunc' ait 'Herculis armis^
donum ingens semperque tuis mirabile fatum.' 170
horruit ille cadens nomenque agnovit amicum
primus et ignaris dirum scelus attulit umbris.
nec tibi Tbessalicos tunc profuit^ Ornyte^ reges
hospitiis aut mente moras fovisse benigna
et laribus sacrasse diem; procul advenit Idmon 175
oblatumque ferit, galeam cristasque rubentes,
heu tua dona, gerens. quem te qualemque videbit
attonitus, Crenaee, parens. en frigidus orbes
purpureos iam somnus obit, iam candor et anni
deficiunt vitaque fugit decus omne soluta: 180
desere nunc nemus et Nympharum durus amores.
at diversa Sagen turbantem fallere nervo
tum primum puer ausus Hjlas (spes maxima bellis
pulcber Hylas, si fata sinant, si prospera luno),
prostravitque virum celeri per pectora telo. i85
Accessere (nefas) tenebris fallacibus acti Tyndaridae in sese: Castor prius ibat in ictus
162 dissicit CT, dissicèt X, disicet OMU, dificit NF 164 leuat 0 \ cuneisque M''^, cunctisque SM, doneisque N 166 male sonant 0 168 clariamque C 169 occumbes T Bon.\ occumbens SMISI C \ et SMN, i C 170 super-
que 0 I fatum Kr., fatis codd. 174 nec mente 0 \ mo- ras fouisse X^MN, fouisse moras S {post moras oeto liti, spatio relieto) 175 laribus M^N, claribus SM^U 111 Heu tria (7(?) 182 At diuersa Sagen C, At (Ad S) diuersas agent
SMU, At diuersus agens NRFT, cod. Bon. 184 Pulcher MN, Purher n, Puer XO
62 C. VALERI FLACCI
nescius; ast illos nova lux subitusque diremit frontis apex. tum Castor Ityn, qua caerulus ambit balteus et gemini committunt ora dracones, i9o
frater Hagen Thapsumque securigerumque Nealcen transigit et Canthi pallentem vulnero Cydrum. torserat bic totis conisus viribus bastam venatori Erymo, brevis banc sed fata ferentem prodidit et piceo comitem miserata refulsit 195
Luna polo; cessere iubae, raptumque per auras vulnus, et extrema sonuit cita cuspide cassis. Nisaeum Telamon et Opbelten vana sonantem per clipei cedentis opus cratemque trilicem, qua stoma cbi secreta, ferit laetusque profatur: 200
^di, precor, bunc regem aut aeque delegerit alta fors mibi gente satum, magnusque et flebili s urbi conciderit.' super addit Aren fratremque Melantbum Pboceaque Oleniden, Lelegum qui pulsus ab oris regis amicitiam et famuli propioris bonores — 205 qua patiens non arte — tulit. nox alta cadentum ingentes resonat sonitus augetque ruinas: ut magis Inarime, magis ut mugitor anbelat Vesvius, attonitas acer cum suscitat urbes . . . sic pugnae crebrescit opus; neque enim ignea cedunt 210 astra loco, lentis baeret nox conscia bigis.
Perge age Tartareae mecum semel omnia noctis, Musa, sequi, trepidam Pbaetbon adflavit ab alto Tisipbonen, graviorque locos iam luce propinqua umbra premit; non signa virum, non funera cernunt, 215 et rabie magis ora calent. vos prodite, divae,
191 nealce V 194 Venator Hierimo C \ fata SM^ fac- ta V 197 casside cuspis C 199 cratemque Heinsius^ ar- temque V 204 lelegum M^^ legum V 207 resonat Hein- sius, donec F, donat (7, duplicat Pius, denset Gronovius 209 Vesuius M^T\ Vesubius F, Vesulus C \ ater M]G \ post 209 versum excidisse credas talis fere sententiae noctibus, et resonat geminatis ictibus incus, 210 crudescit C 211 len- tisque Schenkl 212 semel omnia: cf. Lue. II 147 et IH 296 216 vos prodite Bon.^^ prosprodite V
ARGONAUTICON LIB. HI. 63
Eumenidum noctisque globos, vatique patescat armorum fragor et tepidi singultibus agri labentum atque acti Minjis per litora manes.
Cyzicus hic aciem vanis discursibus implet 220
fata trabens; iam pulsa sibi cessisse Pelasgum agmina, iam passim vacuos disiecta per agros credit ovans: tales babitus, ea gaudia fingit ira deum. fundo veliiti cum Coeus in imo vincla Io vis fractoque trabens adamante catenas 225 Saturnum Tityumque vocat spemque aetheris amens concipit^ ast illum fluviis et nocte remensa Eumenidum canis et sparsae iuba reppulit bydrae. saevit acerba fremens tardumque a moenibus agmen increpitat: ^numquamne dolor virtusque subibit 230 nil ausas sine rege manus? at barbara buxus si vocet et motis ululantia Dindjma sacris, tunc ensis placeatque furor, modo tela sacerdos porrigat et lussa sanguis exuberet ulna.' talibus insultans iamdudum numine divae 235
deficit, infracti languescunt frigore cursus, corda pavent, audit fremitus irasque leonum cornuaque et motas videt Inter nubila turres. tunc gravis et certo tendens stridore per umbram Aesonii venit basta ducis latumque sub imo 240
pectore rumpit iter, quam nunc incognita vellet lustra sibi nullosque datos venatibus annos. talia magnanimi diverso turbine fundunt tela viri sonitusque pedum suspectaque motu explorant; prensaut socios vocemque reposcunt. 245 quod si tanta Ines seros durasset in ortus, exstinctum genus et solas per moenia matres
223 habitus (g^ft?) T, Heinsius, auditusF 226 amens M ^ amans V 230 nunquamne SM^ numque ne V \ virtusque Heinsius, uirtute V 234 iussa sanguis e. ulna Grotius, cf. 20 et Lue. Ili 664^ iustas anguiis e. urna V 236 frigore M, frore V 237 lonum V 244 Tela^M, Tala V 245 res- poscunt V 246 Quod M, Quo V | lues Heinsius^ iouis VC
64 C. VALERI FLACCI
vidisset stratamque dies in litore geutem.
Tum pater omnipotens tempus iam rege perempto flectere fata ratus miserasque abrumpere pugnas, 250 supremam celeravit opera nutuque sereno intonuit, quem Nocte satae, quem turbidus horret Armipotens: tunc porta trucis coit infera belli, continuo dant terga metu versique per agros diffugiunt, quae sola salus; nec terga ruentum 255
mens Minyis conversa sequi: stetit anxia virtus. ecce autem primo iam spargere lumine portus orta dies notaeque (nefas) albescere turres. 'di maris' attonito conclamat ab agmine Tipbys, 'ut mea fatali damnastis pectora somno. 26O
heu socii quantis complerunt litora monstris.' illi autem ncque adhuc gemitus ncque conscia facti ora levant; tenet exsangues rigor horridus artus; ceu pavet ad crines et tristia Pentheos ora Thyias, ubi impulsae iam se deus agmine matris 265 abstulit et caesi vanescunt cornua tauri, nec minus effusi grandaevum ad litora vulgus, ut socias videre manus^ dare versa retrorsus terga metu. dextram tendens proclamat lason 'quos fugitis? vellem bac equidem me strage meosque 270 procubuisse magis. deus haec, deus asper utrisque implicuit. sumus en Minyae, sumus hospita turba, cur etiam flammas miserosque moramur honores?'
Tum super exsangues confertae caedis acervos praecipiti plangore ruunt; agnoscit in alta 275
strage virum sua texta parens, sua munera coniunx. it gemitus toto sinuosa per aequora cacio.
251 Supremam SM^, Suprema V \ celerauit M^T, cele- brabit F, celebrauit C 252 satae F, satus C 253 belli F, leti Schrader 254 uersique CT, auersique F 257 ecce <^au)tem Peerlkamp, cf. II 587, Aen. VI 255, Ecce leui F j primo F, primos vulgo 270 Quo XC 272 en M, eu F, heu X I sumus (hosp.) i)f, om.V 273 flasmas F 274 con- ferteC,consertesF, consert(a)e/SM 276 Str auge F 277 it T^ Bon.K Et F
ARGONAUTICON LIB. IH. 65
pars tennis flatus et adhuc stridentia prens9,nt
volnera, pars sera componunt lumina dextra.
at vero in mediis exsangui rege reperto 280
aggeribus, tristi sileant ceu cetera planctu,
sic famulum matrumque dolor, sic omnis ad unum
versa manus. circa lacrimis ac mentibus aegri
stant Minyae deflentque nefas et cuspidis ictus
Aesoniae sortemque ducis solantur acerbam. 285
ille ubi concretos pingui iam sanguine crines
pallentesque genas infractaque pectore caro
tela ncque hesternos agnovit in hospite vultus,
ingemit atque artus fatur complexus amicos:
'te tamen ignarum tanti, miserande, furoris 290
nox habet et nullo testantem foedera questu:
at mihi luctifìcum venit iubar. hic quibus adsum
colloquiis, cui me hospitio Fortuna revexit?
exstinguine mea (fatis id defuit unum)
speravi te posse manu? talisve reliqui 295
has ego, amice, domos? quod si iam bella manebant
et placitum hoc superis, nonne haec mea iustius essent
funera? meque tuus sine crimine plangeret error,
nec Ciarli nunc antra dei quercusque Tonantis
arguerem. talesne acies, talesne triumphos 300
sorte dabant? tantum que nefas mens conscia vatum
conticuit, patriae exitium crudele senectae
et tot acerba canens? ben divis visa sinistris
regna mihi. quinam reditus? quae me hospita tellus
accipiet? quae non primis prohibebit harenis? 305
invidere dei, ne Phasidis arva remoti
et Scythicas populatus opes haec rursus adirem
278 flatus C fletus V | prensant cod. Burmanni^ prensat V 288 Tela Q, Taele V 290 tanti SM\ tante V 292 iu- bar. hic Sudhaus^ iuuarint F, iubar en X^ilf, iubar. heu Thilo 29é fatis id Bon.^^ fatisia F, fatis hoc C 297 essent M^ esset F 298 Vulnera C \ <(8Ìne cri)>mine Sudhaus, nunc
F, potiuB nunc C 305 prohibebit F, aroebit C*, cohibebit 6'^ 307 opes SMy opus F, Il in marg.
Yalsrzcs F1/ACOU8, ed. Kr amor. 6
66 C. VALERI FLACCI
litora neve tuos irem tunc ultor in hostes.
fas tamen est conferre genas, fas iungere tecum
pectora et exsangues miscere amplexibus artus. 310
vos age funereas ad litora volvite silvas
et socios lustrate rogos; date debita caesis
munera, quae nostro misisset Cyzicus igni,'
Parte alia Olite laceras super ora mariti fusa comas misera in planctus vocat agmina matrum 315 fatur et haec: ^primis coniunx ereptus in annis cuncta trahis; necdum suboles nec gaudia de te ulla mihi, quis maestà tuos nunc, optime, casus perpeterer tenui luctum sciamine fallens. Mygdonis arma patrem funestaque proelia nuper 320 natales rapuere domos, Triviaeque potentis occidit arcana genetrix absumpta sagitta: tu, mibi qui coniunx pariter fraterque parensque solus et a prima fueras spes una inventa, deseris heu, totamque deus simul impulit urbem. 325 ast ego non media te saltem, Cjzice, vidi tendentem mihi morte manus aut ulla monentis verba tuli; quin te thalamis modo questa morari heu talem tantique metus secura recepi.' illam vix gemino maerens cum Castore Pollux 330 erigit baerentem compressaque colla trabentem.
Interea innumeras nudatis montibus urgent certatira decorantque pyras et corpora maesti summa locant. vadit sonipes cervice remissa, venatrix nec turba canum pecudumque morantur 335
funereae, quae cuique manus, quae cura suorum, quae fortuna fuit. medio rex aggere longe
313 Mimerà SM, Mune V 320 Micdonis V 321 Fatales C 326 saltim V 328 te Schenkl, et V 330 gemino M^C, geminam V 333 corpora (7, Pii codd. ^emendati\ tempora V 335 Venatrix SM, Vernatrix V \ turba S, turma V 336 la- cunam statuii Leo eius fere sententiae <^doDa viri passim que ferunt decoramina pompae)> funereae 337 longe C, Pius^ longo V
ARGONAUTICON LIB. HI. 67
eminet; hunc crebris quatiens singultibus ora adlevat Aesonides celsoque reponit in ostro. dat pietas auro atque ardentes murice vestes^ 340
quas rapuit telis festina vocantibus austris Hypsipjle; galeam dilectaque cingala regi inicit. ille suam vultus conversus ad urbem sceptra manu veterum retinet gestamen avorum. nam quia nec proles alius nec denique sanguis, 345 ipse decus regnique refert insigne parenti, inde ter armatos Minjis referentibus orbes concussi tremuere rogi^ ter inhorruit aether luctificum clangente tuba; iecere supremo tum clamore faces; rerum labor omnis in auras 350 solvitur, et celsis conlucent aequora flammis. scilicet haec ilio iuvenem populosque manebant tempore, Peliacis caderet cum montibus arbor; hoc volucrumque minae praesagaque fulmina longo acta mari tulerant. sed quis non prima refellat 355 monstra deum longosque sibi non auguret annos? iamque solutus bonos cineri, iam passibus aegris dilapsae cum prole nurus, tandemque quiescunt dissona pervigili planctu vada, qualiter arctos ad patrias avibus medio iam vere revectis seo
Memphis et aprici statio silet annua Nili.
At non inde dies nec quae magis aspera curis nox Minjas tanta caesorum ab imagine solvit. bis zephyri iam vela vocant: fiducia maestis nulla viris, aegra adsiduo mens carpitur aestu, 365
340 pietas Bon.^^ piceas V 341 festina C, fortuna V
342 regi Bon.^j regni V 346 parenti Madvig, parentis V
347 ter Egnatius, cf. Aen. XI 188, Apoll. Bhod. 1 1059, per ve I referentibus S3I, referentes V | orbes M, urbes V 850 Cum C 359 arctos cod. regius, T, arcos F, agros C 360 patrios C 361 silet XM, silicet V \ nili XM, nilis
V 362 nec quae magis Vossius, neque magis F, neque mag- nis CM ^ 363 caesorum Iiint.^, laesorum VC 365 aegra adsiduo Heinsius, aegro adsidue F | fiducia mestis Nulla ani- mis . egros assidue meus crupitur igni hahet Par.
6*
68 e. VALERI FLACCI
necdum omnes lacrimas atque omnia reddita caesis iusta putant; patria ex oculis acerque laborum pulsus amor segnique iuvat frigescere luctu. ipse etiam Aesonides, quamquam tristissima rerum castiganda duci vultuque premenda sereno, 370
dulcibus indulget lacrimis aperitque dolorem. tum secreta trahens Phoebeum ad litora Mopsum ^quaenam' ait ^ista lues, aut quae sententia divumV decretusne venit fato pavor, an sibi nectunt corda moras? cur immemores famaeque larisque 375 angimur? aut pariet quemnam haec ignavia finem?' 'Dicam' ait ^ac penitus causas labemque docebo' Mopsus, et astra tuens *non si mortalia membra sortitusque breves et parvi tempora fati perpetimur, socius superi quondam ignis Olympi, sso fas ideo miscere neces ferroque morantes exigere liinc animas redituraque semina caelo. quippe nec in ventos nec in ultima solvimur ossa: ira manet duratque dolor, cum deinde tremendi ad solium venere lovis questuque nefandam 385
edocuere necem, patet ollis ianua leti atque iterum remeare licet; comes una sororum additur et pariter terras atque aequora lustrant. quisque suos sontes inimicaque pectora poenis implicat et varia merito s formidine pulsant. 390
at quibus invito maduerunt sanguine dextrae, si fors saeva tulit miseros, sed proxima culpae, bos variis mens ipsa modis agit, et sua carpunt facta viros: resides et iam nil amplius ausi in lacrimas humilesque metus aegramque fatiscunt 395 segnitiem, quos ecce vides. sed nostra requiret cura viam. memori iam pridem cognita vati est procul ad Stygiae devexa silentia noctis
367 Iusta Jf, luxta V \ acerque C, sacerque V 374 sibi Fius, tibi V 375 cur M\ cum V 382 Exigere M, Ex- iere V 391 fori, invitae 392 culpae cod. Burmanni^ culpa V 397 uati cod. Burmanni^ uate V
ARGONAUTICON LIB. HI. 69
Cimmerium domus et superi s incognita tellus, caeruleo tenebrosa situ, quo flammea numquam 40o Sol iuga sidereos nec mittit luppiter annos. stant tacitae frondes immotaque silva comanti hori'et acerna iugo; specus umbrarumque meatus subter et Oceani praeceps fragor arvaque nigro vasta metu et subitae post longa silentia voces. 405 ensifer hic atraque sedens in veste Celaeneus insontes errore luit culpamque remittens carmina turbatos volvit placantia manes. ille mibi quae danda forent lustramina caesis prodidit, ille volens Erebum terrasque retexit. 4io
ergo ubi puniceas oriens accenderit undas, tu socios adhibe sacris armentaque magnis bina deis; me iam coetus accedere vestros haut fas interea, donec lustralia pernox vota fero, movet en gelidos Latonia currus: 4i5
flecte gradum, placitis sileant age litora coeptis.' lamque sopor mediis tellurem presserat boris et circum tacito volitabant somnia mundo, cum vigil arcani speculatus tempora sacri Ampycides petit adversis Aesepia silvis 420
flumina et aequoreas pariter decurrit ad undas. bic sale purpureo vivaque nitentia lympba membra novat seque borrifìcis accommodat actis. tempora tum vittis et supplice castus oliva implicat et stricto designat litora ferro; 425
circum bumiles aras ignotaque nomina divum instituit silvaque super contristat opaca^
399 Eumeni dum domus C 402 tacitae Bon.'^^ sitae a
V^ corr. in citae 403 acerna Sudhaus et rei causa et metri, cf. Aen. IX 87 et Serv. ad Aen. II 16, uerna F, Averna Bein- sius 404 et 405 inverso ordine in F, corr. Bon.^ 409 fo- rent Xilf ^ fores F 411 accenderit Burmann, ascenderit F 412 adhibe ilf ^ Slothouiver, adhibere F 416 placidis coc^. Ben. 420 esepia F, Aesopia 6'*, Asopia C^ 421 undas SM^^ unda F 423 hoirificis M, horrigis F
70 C. VALERI FLACCl
utque metum numenque loco sacramque quietem addidit, ardenti nitidum iubar evocat alto.
Atque Argoa manus variis insignis in armis 430
ibat agens lectas aurata fronte bidentes. Delius bic longe candenti veste sacerdos occurrit ramoque vocat; iamque ipse recenti stat tumulo placida transmittens agmina lauro, ducit et ad fluvios ac vincula solvere monstrat 435 prima pedum glaucasque comis praetexere frondes imperat, bine alte Pboebi surgentis ad orbem ferre manus totisque eimul procumbere campis. tunc piceae mactantur oves, prosectaque partim pectora, per medios partem gerit obvius Idmon. 440 ter tacitos egere gradus^ ter tristia tangens arma simul vestesque virum lustramina ponto pone iacit; rapidis adolentur cetera flammis. quin etiam truncas nemorum effigiesque virorum rite locat quercus simulataque subligat arma. 445
bue Stygias transire minas iramque severi sanguinis, bis orat vigiles incumbere curas atque ita lustrifìco cantu vocat: *ite, perempti, ac memores abolete minas; sint otia vobis, sit Stygiae iam sedis amor; procul agmine nostro 450 et procul este mari cunctisque absistite bellis. vos ego nec Graias umquam contendere ad urbes nec triviis ululare velim, pecorique satisque nuUae ideo pestes nec luctifer ingruat annus, nec populi nostrive luant ea facta minores.' 455
dixerat, et suramas frondentibus intulit aris libavitque dapes, placidi quas protinus angues,
433 uocat F, nouat G Plus | recenti M, recentis V 435 fluuiosa cunicula F, corr. Bon.^ 436 glaucasque PM^G^ glaucaque V 444 nemorum S^ nemorumque F; sententia
haec est: locat quercus spoliatas fronde et effictas in virorum ^eciem 449 abolete minas X, aboiet animas F, abolete ani- mas UM 454 ingruat OQM^, ingrauat F 455 nostriue luant ea M^T^G, nostri uel antea F
ARGONAUTICON LIB. m. 71
umbrarum famuli^ linguis rapuere coruscis.
Continuo puppem petere et considere transtris imperat Ampycides nec visura vertere terrae: 46o
exciderint quae gesta manu, quae debita fatis. illi alacres pars arma locant, pars ardua raptis insternunt tabulata toris oriturque trementum remorum sonus et laetae concordia vocis, luppiter urgentem ceu summa Ceraunia nubem 466 cum pepulit movitque iugis, fulsere repente et nemora et scopuli nitidusque reducitur aether, sic animi rediere viris, iaraque ipse magister nutat ab arce ratis remisque obsistere tendit. instaurant primi certamina liber amictu 470
Eurytus et dictis Talai non territus Idas; inde alii increpitant atque aequora pectore tollunt. par gemitu pulsuque labor, versumque vicissim mittitur in puppem remo mare, laetus et ipse Alcides 'quisnam bos vocat in certamina fluctus?' 475 dixit et intortis adsurgens arduus undis percussit subito deceptum fragmine pectus, atque in terga ruens Talaum fortemque Eriboten et longe tantae securum Ampbiona molis obruit inque tuo posuit caput, Ipbite, transtro. 48o
lam summas caeli Phoebus candentior arces vicerat et longas medius revocaverat umbras: tardior bine cessante viro quae proxima Tiphys litora quosque dabat densa trabe Mysia montes advebitur. petit excelsas Tiryntbius ornos; 485
baeret Hylas lateri passusque moratur iniquos.
462 raptis e. g. addidi, om. F, celsis C, summis ilf T, codd. Bon.^ Biirmanni, Coki 466 mouitque Jf, nouitque V
469 tendit SM, tend V {cetera membrana teguntur) 471 Ta- lai Bon.^, eali V 474 laetus 3f, laetus V 481 candentior XM, andentior V 482 Vicerat ^S, Vincerat V \ longas aS, lon- gasi V 483 duo hemistichia huius sententiae excidisse suspica- tur Sudhaus cessante virum <(certamine puppis labitur et repetens fessisi quaepr. 486 lateri passusque /SM, later ipsassusque V
72 C. VALERI FLACCI
Illum ubi Inno poli summo de vertice puppem deseruisse videt, tempus rata diva nocendi Pallada consortem curis cursusque regentem, nequa inde inceptis fieret mora, fallere prima 490
molitnr caroque dolis avertere fratri. tum sic adloquitur: ^procerura vi pulsus iniqua germanique manu (repetis, quo crimine) Perses barbaricas iam movit opes Hyrcanaque signa. Aeetes contra thalamis et virgine pacta 496
conciliat reges ScythicoSj primusque coacta advebit Albana Styrus gener agmina porta, bellum ingens, atque ipse citis Gradivus babenis fundit equos. viden Arctoo de cardine quanta tollat se nubes atque aequore pendeat atro? 500
corripe prima vias; finem cum Phasidis alti transierit Perses aciemque admoverit urbi, coepta refer paulumque (nefas) et foedera necte consiliis atque arte tua. sponde adfore reges dis genitos, quis arma volens, quis agmina iungat.' 505 at virgo, quamquam insidias aestusque novercae sentiat et blandos quaerentem fìngere vultus, obsequitur tamen et iussas petit ocius oras.
Ingemuit Inno tandemque silentia rumpit: 'en labor, en odiis caput insuperabile nostris. 510
quam Nemeen tot fessa minis, quae +belua+ Lernae experiar? Pbrygiis nitro concurrere monstris nempe virum et ^pulcbro''" reserantem Pergama ponto vidiraus. en ego nunc regum soror — et mibi gentis uUus bonos? iam tum indecores iustaeque dolorum 515
493 repetis MaseriuSy repetit V 499 cardine Heinsius, carcere V 500 aethere Francius 502 aciemque Bon.^^ faciemque V 503 refer Bon.^^ refert V \ nefas distinxit
Sudhaus 606 astusque Bon.^ 510 caput XM, cupit V
611 belua V {interpolatum vid. ex Aen. VI 387), proelia Aid., flumina Burmann ex II 496, fori, semina, cf. 665 513 pul- chro V, tuto Wagner \ ponto F, coepto Burmann 516 inde- cores CT, codd. Burmanni et Harlesiì, indecore V \ iustaeque HeinsiuSy iussaeque V
ARGONAUTICON LIB. III. 73
primitiae tenero superati protinus angues. debueram nullos iuveni iam quaerere casus vieta nec ad tales forsan descendere pugnas.
verum animis insiste tuis actumque
tende, pudor; mox et Furias Ditemque movebo.' 520
haec ait et pariter laevi iuga pinea montis
respicit ac pulchro venantes agmine Nymphas,
undarum nemorumque decus. levis omnibus arcus
et manicae virides et stricta myrtus habena,
summo palla genu, tenui vagus innatat umbra 525
crinis ad obscurae decurrens cingula mammae.
ipsa citatarum tellus pede plausa sororum
personat et teneris summittit gramina plantis.
e quibus Herculeo Dryope percussa fragore,
cum fugerent iam tela ferae, processerat ultra 530
turbatum visura nemus, fontemque petebat
rursus et attonitos referebat ab Hercule vultus.
hanc delapsa polo piceaeque adclinis opacae
Inno vocat prensaque manu sic blanda profatur:
'quem tibi coniugio tot dedignata dicavi 535
Nympha procos, en Haemonia puer adpulit alno,
clarus Hylas, saltusque tuos fontesque pererrat.
vidistis roseis haec per loca Baccbus habenis
cum domitas acies et Eoi fercula regni
duceret ac rursus tbiasos et sacra moventem. 540
bunc tibi vel posito venantem pectine Phoebum
516 Pritiae et F, Primitiae et SM, et del. Sudhaus., ut Heinsius^ a Wagner 518 ad Bon.^^ om. V \ forsan X^Jf, forsas V 519 actumque movebo V {ex 520) ^ actumque per omnem suppl. C, fori, actumque vel coeptumque tueri 520 Ditemque movebo X olìm^ M^C, ditem quomodo verbo V 521 et siipr. vers. add. V^ 524 habena T Bon.^, barena
V, ad habena cf. Lue. VI 221, ad myrtus Aen. VII 817 525 umbra VC, optime oh obscurae {526), unda vulgo 528 plan- tis 6', plactis V 534 blanda F, uoce C 530 haemenia F :\538 Vidisti M \ roseis SM^ reseis F 539 fercula Fius^
pecula F, pocula C, fercula sunt ea quae in triumpho feruntur, cf. e. g. Sen. Herc. Oet. 110
74 C. VALERI FLACCI
crede dari. quae spes Nymphis aufertur Achaeis,
praereptum quanto proles Boebeia questa
audiet et flavi quam tristis nata Lycormae.'
sic ait et celerem frondosa per avia cervum 545
suscitat ac iuveni sublimem cornibus off'erfc.
ille animos tardusque fugae longumque resistens
sollicitat suadetque pari contendere cursu.
credit Hylas praedaeque ferox ardore propinquae
insequitur; simul Alcides bortatibus urget 550
prospiciens; iamque ex oculis aufertur uterque,
cum puerum instantem quadripes fessaque minantem
tela manu procul ad nitidi spiracula fontis
ducit et intactas levis ipse superfugit undas.
hoc pueri spes lusa modo est, nec tendere certat 555
amplius; utque artus et concita pectora sudor
diluerat^ gratos avidus procumbit ad anines.
stagna vaga sic luce micant, ubi Cynthia caelo
prospicit aut medii transit rota candida Pboebi:
tale iubar diffundit aquis; nil umbra comaeque 56o
turbavitque sonus surgentis ad oscula Nymphae.
illa avidas iniecta manus heu sera cientem
auxilia et magni referentem nomen amici
detrabit; adiutae prono nam pondere vires.
lam pater umbrosis Tirynthius arcibus ornum 565 depulerat magnoque iugi stridore revulsam terga super fulvi porrexerat borrida monstri litora curva petens; alio nam calle reversum credit Hylan captaque dapes auxisse ferina, sed ncque apud socios structasque in litore mensas 570 unanimum videt aeger Hylan nec longius acrem intendens aciem. varios bine excitat aestus nube mali percussus amor, quibus baeserit oris,
643 proles M, prole V 555 pueri spes lusa V^E^, pue-
ris perfusa F, pueri spes fusa C 557 amnes M, omnes V
505 ornum Lemaire^ ornos V 566 stridore S^ M^ ut vid.^
strodere F, de trude C 569 hausisse C 673 percussus
SM^^ percussas F
ARGONAUTICON LIB. III. 75
quis tales impune raoras casusve laborve
attulerit. densam interea descendere noctem 575
iam malore metu; tiim vero et pallor et amens cum piceo sudore rigor, ceu pectora nautis congelat hiberni vultus lovis agricolisve, cum coit umbra minax, comitis sic adfìcit error Alciden saevaeque monet meminisse novercae. 580
continuo, volucri ceu pectora tactus asilo emicuit Calabris taurus per confraga saeptis obvia quaeque ruens, tali se concitat ardens in iuga senta fuga, pavet omnis conscia late silva, pavent montes, luctu succensus acerbo 585
quid struat Alcides tantaque quid apparet ira. ille, velut refugi quem contigit improba Mauri lancea sanguineus vasto leo murmurc fertur frangit et absentem vacuis sub dentibus hostem, sic furiis accensa gerens Tiryntbius ora 590
fertur et intento decurrit montibus arcu. heu miserae quibus ille feris, quibus incidit usquam immeritis per lustra viris. volat ordine nullo cuncta petens: nunc ad ripas deiectaque saxis flumina, nunc notas nemorum procurrit ad umbras. 595 rursus Hylan et rursus Hylan per longa reclamat avia: responsant silvae et vaga certat imago. At sociis immota fìdes austrisque secundis certa: morae est nec parvus Hylas (quamquam omnibus
aeque grata rudimenta), Herculeo sub nomine pendent. eoo illum omnes lacrimis maestisque reposcere votis incertique metu nunc longas litore voces spargere nunc seris ostendere noctibus ignes.
675 lacunam statuii Sudhaus eius fere sententiae: Et videt obscuras concrescere vallibus umbras 586 quid (apparet) Jf, qd (t. e. quod) V 587 cotigit V 592 feris Schmitz^ ferae V 595 procurrit F, procumbit QC, percumbit M 599 mo- rae est Madvig^ moraes V \ aeq> {i. e. aeque) V
76 C. VALERI FLACCI
ipse vel excelsi cum densa silentia montis strata vel oblatis ductor videt aequora ventis, eos
stat lacrimans magnoque viri cunctatur amore, illius incessus habilemque ad terga pharetram, illum inter proceres maestaeque silentia mensae quaerit inops quondam ingenti comprensa trahentem vina manu et durae referentem monstra novercae. eio
Nec minus interea crudelis iapyga Inno adsidue movet et primis cum solibus offert. iamque morae impatiens cunctantes increpat ausus Tiphys et oblato monet otia rumpere cursu. ergo animum flexus dictis instantis lason 6i5
concedit sociosque simul sic fatur ad omnes: 'o utinam^ Scythicis struerem cum funera terris, vox mihi mentitas tulerit Parnasia sortes^ agmine de tanto socium qui maximus arrais adforet, hunc lovis imperiis fatoque teneri 620
ante procellosum scopulis errantibus aequor: nec tum fama viri nec certior extitit auctor. verum agite et^ dubiis variant quia pectora curis, consulite et, motis seu vos via flatibus urget, pergite et inceptos mecum revocate labores, 625
seu pluris tolerare moras rursusque propinquis quaesivisse iugis, pretium baut leve temporis acti.' dixerat; at studiis iamdudum freta iuventus orat inire vias: unum tanto afore coetu, nec minus in sese generis dextrasque potentes eso
esse ferunt. tali mentem pars maxima flatu erigit et vana gliscunt praecordia lingua: saltibus ut mediis tum demum laeta reducit
606 amore XM^^ amori V 609 comprensa (compressa G) trahentem X'itfC, conpensatra lete V 610 durae O^M^C, dura V 613 ausus merito plerisque suspectum 614 mo-
net XM^, mouet V 622 nec tum Sudhaus^ Nedum F, nec- dum X Jf *, vulgo \ certior etiam ad fama pertwet 623 va- riant quia Hcinsius, uariunt qui V, quibus anxia C 624 con- sulite Bon.^, Consulit V 626 pluris (se. est) Burmann^ plures V 628 at Burmann, et V \ flexa Sudhaus, cf. 598, 701
i
ARGONAUTICON LIB. HI. 77
cerva gregem, tura gestit aper reboatque superbis
coiiiminus ursa lupis, cum sese Martia tigris 635
abstulit aut curvo tacitus leo condidit antro.
at plus ingenti Telamon iam fluctuat ira
cum fremitu, saevisque serens modo iurgia dictis
insequitur magnoque implorat numina questu,
idem orans prensatque viros demissaque supplex 64o
baeret ad ora ducis: nil se super Hercule fari
sed socio quocumque, gemens quamquam aspera fama
iam loca iamque feras per barbara litora gentes^
non alium contra Alciden, non pectora tanta
posse dari. rursum instimulat ducitque faventes 645
maguanimus Calydone satus, potioribus ille
deteriora fovens semperque inversa tueri
durus et baud ullis umquam superabilis aequis
rectorumve memor. 'non Herculis' inquit 'adempti,
sed tuus in seros baec nostra silentia questus 650
traxit bonor, dum iura dares, dum tempora fandi.
septimus bic celsis descendit montibus auster
iamque ratem Scytbicis forsan statuisset in oris;
nos patriae immemores, maneant ceu nulla revectos
gaudia, sed duro saevae sub rege Mycenae, 655
ad medium cunctamur iter, si finibus ullis
has tolerare moras et inania tempora possem,
regna bodie et dulcem sceptris Calydona tenerem
laetus opum pacisque meae, tutusque manerem
quis genitor materque locis. quid deside terra eeo
haeremus? vacuos cur lassant aequora visus?
tu comitem Alciden ad Pbasidis amplius arva
adfore, tu socias ultra tibi rere pbaretras?
638 serens Aid., ferens F, furens C | modo Kr.^ ut re- spondeat voci idem (640), om. F, fera S, in C 039 implorat X^ ut vid., iV/', inplorant F 640 Idem orans F, Dememo- rans C \ prensatque Bon.^, prensaque F | demissaque X, dimissaque F 643 feras SM, fera F 652 descendit SM, discendit F 655 saevae Bon.^, saeua F 659 tutusque
M», tuusque F 661 lassant MC, classant F 663 Adfore X'ikf, Adfor F
78 C. VALERI FLACCl
non ea pax odiis oblitave numine fesso
Inno sui. nova Tartareo fors semine monstra 665
atque iteruni Inachiis iam nuntius urget ab Argis.
non datur haec magni proles lovis; at tibi PoUux
stirpe pares Castorque manent, at cetera divum
progenies, nec parva mihi fiducia gentis.
+et ego et"^ quocumque voces, "''qua tegmina''' ferro sto
plura metam; tibi dieta manus, tibi quidquid in ipso
sanguine erit^ iamque bine operum quae maxima posco.
scilicet in solis profugi stetit Herculis armis
nostra salus; nempe ora aeque mortalia cuncti
ecce gerunt; ibant aequo nempe ordine remi. 675
ille vel insano iamdudum turbidus aestu
vel parta iam laude tumens consortia famae
despicit ac nostris ferri comes abnuit actis.
vos, quibus et virtus et spes in limine primo,
tendite, dum rerum patiens calor et rude membris eso
robur inest; nec enim solis dare funera Colchis
sit satis et tota pelagus lustrasse inventa.
spes mibi quae tali potuit longissima casu
esse fuit; quiscumque virum perquirere silvis
egit amor; loca vociferans non ulla reliqui. 685
nunc quoque, dum vario nutat sententia motu,
cernere devexis redeuntem montibus opto.
sat lacrimi s comitique datum, quem sortibus aevi
crede vel in mediae raptum tibi sanguine pugnae.'
Talibus Oenides urget; simul incita dictis 69o
beroum manus. ante omnes Argoa iubebat vincla rapi Calais. furias miratur ovantum Aeacides, multusque viri cunctantia corda fert dolor, an sese comitem tam tristibus actis
664 pax Heinsius, cf. Stai. Ihéb. VII 199, fax F, lex Loeh- bach 670 Et ego et 7, Et egomet M, Ast ego et S, Ast
egomet CT, fort. ibo egomet | qua tegmina F, sequar, agmina Jacobs 671 tibi (quidquid) X''M1\ om. V 675 ibunt
Aid. 681 solis XM, soli V 683 tali Bon.\ talis V 688 Sat M^T, Stat V \ datum X^M, tadum V
ARGONAUTICON LIB. III. 79
abneget et celsi maerens petat ardua montis. 695
non tamen et gemitus et inanes desinit iras fundere. 'quis terris prò luppiter' inquit ^Achaeis iste dies, saeri capient quae gaudia Colchi. non hi tum flatus, non ista superbia dictis, litore cum patrio, iam vela petentibus austris, 700
cunctus ad Alciden versus favor: ipse iuvaret, ipse ducis curas meritosque subiret honores. iamne animis, iam gente pares, atque inclita vulgi dextera? nulla fìdes, nulli super Hercule fletus? nunc Porthaonides, nunc dux mihi Thracia proles? 705 aspera nunc pavidos contra ruit agna leones? hanc ego magnanimi spolium Didymaonis hastam, quae ncque iam frondes virides nec proferet umbras, ut semel est evulsa iugis ac matre perempta fida ministeria et duras obit torrida pugnas, 710
testor et hoc omni, ductor, tibi numine firmo: saepe metu, saepe in tenui discrimine rerum Herculeas iam serus opes spretique vocabis arma viri, nec nos tumida haec tum dieta iuvabunt.' Talibus Aeacides socios terroribus urgens 715
inlacrimat multaque comas deformat barena, fata trahunt, raptusque virum certamine ductor ibat et optenta mulcebat lumina palla, hic vero ingenti repetuntur pectora luctu, ut socii sedere locis nullaeque leonis 720
exuviae tantique vocant vestigia transtri. flet pius Aeacides, maerent Poeantia corda, ingemit et dulci frater cum Castore PoUux. omnis adhuc vocat Alciden fugiente carina, omnis Hylai., medio pereuntia nomina ponto. 725
700 cum patrio M, cupatrio V 703 iam gente Jf ^,
iam negenite VS \ inclita SM, indita V \ uulgi X^MT, uului V 709 aeuulsa F, excussa C 714 airi SM^ uir V \ tum X3/, dum V 715 terroribus V, sermonibus C 721 uo- cant V {Valerium sic scripsisse prò uacant docet IV 348)
80 C. VALERI FLACCI ARGONAUTICON LIB. EI.
Dat procul interea toto pater aequore signum Phorcys et immanes intorto murice phocas contrahit antra petens; simul et Massylus et una Lyctius et Calabris redit armentarius arvis. ilicet extremi nox litore Solis Hiberas 730
condidit alta domos et sidera sustulit axis. flumina conticuere, tacet cum flatibus aequor.
Amphitryoniades nec quae nova lustra requirat, nec quo temptet iter, comitis nec fata parenti quae referat, videt, aut socios qua mente revisat. 735 urit amor, solisque negat decedere silvis. non aliter gemitu quondam lea prolis ademptae terga dedit; sedet inde viis inclusaque longo pervi gilant castella metu; dolor adtrabit orbes interea et misero manat iuba sordida luctu. 740
726 toto XM\ tot V 731 axis M\ aris F, astris C 732 Flamina TC, sed cf. Gir. 233 et Skutschii explicationem Gallus und Vergil p. 51 sqq. \ tacet Burmann, iacet VC \ sine flatibus C 735 reuisat F* ut vid.y XM, reuirat V 736 decederà V 737 gemitu dativus est 738 terga dedit i. e. cessit, cf. Vollmer ad Stai. Silv. II 6. 93
0. VALERI FLACCI
ARGONAUTICON
LIBER QUARTUS.
Atque ea non oculis divum pater amplius aequis sustinuit, natique pios miseratus amores lunonem ardenti trepidam gravis increpat ira: ^ut nova nunc tacito se pectore gaudia toUunt: haeret inops solisque furit Tirynthius oris, 5
at comite immemores Minyae facilesque relieto alta tenent. sic Inno ducem fovet anxia curis Aesonium, sic arma viro sociosque ministrat. iam quibus incertam bellis Scythicaeque paventem gentis opes^ quanta trepidam formidine cernam. 10 tum precibus^ tum me lacrimis et supplice dextra adtemptare veto; rerum mihi firma potestas. i, Furias Veneremque move; dabit impia poenas virgo, nec Aeetae gemitus patiemur inultos.' dixit et arcano redolentem nectare rorem, 15
quem penes alta quies liquidique potentia somni, detulit inque vagi libavit tempora nati, ille graves oculos et Hylan resonantia semper ora ferens, ut nulla deum superare potestas, procumbit. tandem fessis pax reddita silvis, 20
fluminaque et vacuis auditae montibus aurae.
3 lunorem V 4 se Jf ^, Heinsius^ om. F, te Carr.^,
sub S H viro Heinsius, uiros V 20 pax Bon.^^ fas V\
siluis M, silua V
Valebids FiìACCTJS, ed. Kramer. 6
82 C. VALERI FLACCI
Ecce puer summa se tollere visus ab unda frondibus in croceis et iniquae munere Nymphae stansque super carum talis caput edere voces: 'quid, pater, in vanos absumis tempora questus? 25 hoc nemus ac fatis mihi iam donius improba quo me Nympha rapit saevae monitu lunonis, in amnes. nunc lovis accessus et iam mihi limina caeli conciliat iungitque toros et fontis honores. o dolor, o dulces quas gessimus ante pbaretrae. 30 iam socii laetis rapuerunt yincula ventis, bortator postquam furiis et voce nefanda impulit Oenides. verum cum gente domoque ista luet saevaeque aderunt tua numina matri. surge age et in duris baut umquam defice; caelo 35 mox aderis teque astra ferent; tu semper amoris sis memor et cari comitis ne abscedat imago.' talibus orantem dictis visuque fruentem ille ultro petit et vacuis amplexibus instat languentisque movet frustra conamina dextrae: 4o
corpus bebet somno refugaque eluditur umbra, tum lacrimis, tum voce sequi, tum rumpere questus, cum sopor et vano spes maestà resolvitur actu. fluctus ab undisoni ceu forte crepidine saxi cum rapit balcyonis miserae fetumque laremque, 45 it super aegra parens queriturque tumentibus undis certa sequi, quocumque ferant, audetque pavetque, icta fatiscit aquis donec domus baustaque fluctu est; illa dolens vocem dedit et se sustulit alis: baut aliter somni maestus labor. exilit amens 50
effusisque genas lacrimis rigat. 'ibimus' inquit,
25 absumis ilf^, adsumis F 26 ac Sudhaus, haec VC 27 in amnes F, inanes X^C, intellego hoc nemus ac quo me Nympha rapit, se. amnes, domus sunt 28 limina cod. Coki,
lumina F, numina BaeJirens 29 toros Burmann, om. F,
suos C 3fO pharetrae M^C, pharetram F, pharetras S
38 fruentem X, fruente fruitur F 46 quaeriturque M ^, quae- ritur F 50 amens Jlf, amen F
ARGONAUTICON LIB. IV. 83
^solus et hos montes desertaque lustra tenebis,
care puer, nec res ultra mirabere nostras.'
haec fatus relegitque vias et vallibus exit
iucertus, quid luno ferat^ quas apparet iras. 55
nec minus et socios cernit procul aequore ferri
praecipites tacitumque pudet potuisse reliuqui.
lamque iter ad Teucros atque hospita moenia Troiae flexerat Iliaci repetens promissa tyranni^ cum maesto Latona simul Dianaque vultu eo
ante lovem stetit et supplex sic fatur Apollo: *in quem alium Alciden, in quae iam tempora differs Caucaseum, rex magne^ senem? nullumne malorum finem adeo poen aeque dabis? te cuncta precatur gens hominum atque ipsi iam te, pater optime, montes 65 fessaque cum silvis orant iuga. sat tibi furtum ignis et aetberiae defensa silentia mensae.' dixit ubi, e scopulis media inter pabula diri vulturis ipse etiam gemitu maestaque fatigat voce lovem saevis relevans ambusta pruinis 70
lumina; congeminant amnes rupesque fragorem Caucaseae; stupet ipse dei clamoribus ales. tunc etiam superas Acheronte auditus ad arces lapetus; gravis orantem procul arcet Erinys respiciens celsi legem lovis. ille dearum 75
fletibus et magno Phoebi commotus honore velocem roseis demittit nubibus Irim. *i, Phrygas Alcides et Troiae differat arma; nunc' ait ^eripiat dirae Titana volucri.' diva volat defertque viro celeranda parentis so
imperia atque alacrem laetis bortatibus implet.
Iam Minyae mediis clarae per sidera noctis fluctibus intulerant placido cava lintea cursu
62 tenebis ilf *, tenebris V 54 uias et X^, uiaret V 64 precantur C «5 optime X^MT, om. V 68 Exit
ubi C 73 superas Bon}^ super V \ auditur C 80 de-
fertque i)f ^, diflfertque V
6*
84 C. VALERI FLACCI
multaque deserto memores super Hercule volvunt. Thracius at summa sociis e puppe sacerdos 85
fata deum et miserae solans incommoda vitae securum numeris agit et medicabile Carmen; quod simul adsumpta pulsum fide, luctus et irae et labor et dulces cedunt e pectore nati.
Interea magni iam iam subeuntibus astris 90
Oceani genitale caput Titania frenis antra sonant; Sol auricomis cingentibus Horis multifidum iubar et bisseno sidere textam loricam induitur; ligat hanc qui nubila contra balteus undantem variat mortalibus arcam. 95
inde super terras et eoi cornua montis emicuit traxitque diem candentibus undis, et Minyas viso liquerunt flamina Phoebo.
Proxima Bebrycii panduntur litora regni, pingue solum et duris regio non invida tauris. loo rex Amycus; regis fatis et numine freti non muris cinxere domos, non foedera legum uUa colunt placidas aut iura tenentia mentes. quales Aetnaeis rabidi Cyclopes in antris nocte sub hiberna servant freta, si cubi saevis to5
advectet ratis acta notis tibi pabula dira et miseras, Polypbeme, dapes: sic undique in omnes prospiciunt cursantque vias, qui corpora regi capta trabant. ea Neptuno trux ipse parenti sacrifici prò rupe iugi media aequora supra no
torquet agens. sin forma viris praestantior adsit, tum legere arma iubet sumptisque occurrere contra caestibus; baec miseri sors est aequissima leti, bue ubi devectam Neptunus gurgite puppem sensit et extremum nati prospexit in oras ii6
85 sacerdo V 86 defuit in C 92 auricomus 1\
cod. regius | cingentibus cod. Bon.^ ingentibus VC^ urguentibus codd. Fti 104 rapidi XC 105 Nocte SM, Noctis V
108 f: cursant V (f deleta videtur) 111 sin C, in V
113 miseris Burmann
ARGONAUTICON LIB. IV. 85
et quondam laetos domini certamine campos,
ingeniit ac tales evolvit pectore questus:
^infelix imas quondam mihi rapta sub undas
nec potius magno Melie tum mixta Tonanti,
usque adeone meam quacumque ab origine prolem 120
tristia fata manent? sic te olim pergere sensi,
luppiter, iniustae quando mihi virginis armis
concidit infelix et nunc chaos implet Orion.
nec tibi nunc Yirtus aut det fiducia nostri,
nate, animos opibusque ultra ne crede paternis. 125
iam iam aliae vires maioraque sanguine nostro
vincunt fata lovis, potior cui cura suorum est.
atque ideo ncque ego banc tumidis avertere ventis
temptavi tenuive ratem, nec iam mora morti
bine erit ulla tuae. reges preme, dure, secundos.' 130
abstulit inde oculos, natumque et tristia linquens
proelia sanguineo terras pater alluit aestu.
Principio fluvios gentemque et litora ductor explorare iubet, paulumque egressus Ecbion invenit obscura gemitus in valle trabentem is5
clam iuvenem et c^esi maerentem nomen amici, ille virum ut contra venientem umbrataque vidit tempora Parrbasio patris de more galero paciferaeque manu nequiquam insignia virgae, 'ben fuge', ait ^certo, quicumque es, perdite, passu, uo dum datur.' obstipuit visu Nonacria proles, quid ferat admirans. postquam remeare monentem ocius et dictis perstantem cernit in isdem, abripit et sociis, quae sint ea, promere cogit. ille manum tendens ^non baec' ait 'hospita vobis us terra, viri, non bic ullos reverentia ritus pectora; mors habitat saevaeque hoc litore pugnae.
116 campis SM\ campus V 124 aut det T^ JBon.^,
audet V 125 ultra etiam V habet \ ne Carrio^ nec V 126 eliae V 128 tumidis F, motis C 130 preme dure
F, doliture C, premit ille Schenkl 131 linquens M, linque
F 145 manum S, manu V \ hospita X^M, hosta F
86 C. VALERI FLACCI
iam veniet diros Amycus qui tollere caestus
imperet et vasto qui vertice nubila pulset.
talis in advectos Neptuni eredita proles 150
aeternum furit atque aequae virtutis egentes
ceu superum segnes ad iniqua altaria tauros
constituit^ tandem ut misero lavet arma cerebro.
consunte atque fugae medium ne temnite tempus.
namque isti frustra quisquam concurrere monstro 155
audeat; et quaenam talem vi disse voluptas?'
ductor ad haec ^Bebryxne venis diversaque regi
corda gerens (melior vulgi nam saepe voluntas),
hostis an externis fato delatus ab oris?
et tua cur Amycus caestu nondum obruit ora?' leo
'^nomen' ait ^praedulce mibi '^'nomenque'J' secutus
Otreos unanimi, decus ille et laeta suorum
gloria nec vestros comes aspernandus in actus,
Hesionam et Phrygiae peteret cum gaudia nuptae,
hic Amycum contra iussus stetit atque ego palmas i65
implicui; sed prima procul vixdum ora levantis
fulminea frontem dextra disiectaque fudit
lumina, me numquam leto dignatus et armis,
sed lacrimis potius luctuque absumor inerti.
spes tamen, bis fando si nuntius extitit oris 170
et Mariandynum patrias penetravit ad urbes,
unde genus fraterque viro — sed et ille quierit
oro nec vanis cladem Lycus augeat armis.'
Haec ubi non ulla iuvenes formidine moti accipiunt, videt et dura sic pergere mente, 175
terga sequi properosque iubet coniungere gressus. litore in extremo spelunca apparuit ingens,
149 et iS'ilf ^ om. V 155 concurrere SM^^ concurre V 158 gerens M^ in marg.^ regens V 161 nomenque F, duc- tumque Heinsius, v otumque Damsté, /br^. nutumque 167 Ful- minea Bon.^, Fulmineam V 169 assumer C 170 fando ili", fraudo V 173 oro Pius, Ora F, Gracia C 174 non ulla cod. Bon ^ non nulla F | iuuenis F 175 videt et Schenkl^ dolet et F, dolor et duras insurgere mentes G
ARGONAUTICON LIB. IV. 87
arboribus super et dorso contecta minanti,
non quae dona deum, non quae trahat aetberis ignem,
infelix domus et sonitu tremibunda profundi. iso
at varii prò rupe metus: hic trunca rotatis
bracchia l'apta viris strictoque immortua caestu,
ossaque taetra situ et capitum maestissimus ordo.
respicias quibus adverso sub vulnere nulla
iam facies nec nomen erat; media ipsius arma i85
sacra metu magnique aris imposta parentis.
hospitis hic primum monitus rediere Dymantis^
et pavor et monstri subiit absentis imago,
atque oculos cuncti inter se tenuere silentes,
donec sidereo Pollux interritus ore 190
He tamen, hac quicumque es' ait ^formidine, faxo
iam tua silva ferat, modo sint tibi sanguis et artus.'
omnibus idem animus forti decernere pugna,
exoptantque virum contraque occurrere poscunt.
qualiter ignotis spumantem funditus amnem 195
pandit iter, mox omne pecus formidine pulsa pone subit iamque et mediis praecedit ab undis.
At procul e silvis sese gregibusque ferebat saevos in antra gigans. queni nec sua turba tuendo 200 it taciti secura metus. mortalia nusquam signa manent; instar scopuli, qui montibus altis summus abit longeque iugo stat solus ab omni. devolat inde furens, nec quo via curve profecti nec genus ante rogat, sed tali protonat ira: 205
'incipite, 0 iuvenes. etenim fiducia, credo,
180 tremebunda XJI\ remibunda VII 181 Sit Heinsius, Vt F, et Bon.^ \ hic Aid., bine V 183 et Heinsius, om. V, fori, capitum et 185 media T, medius V 186 metu Q^ mentuque V 187 monitus P, monitis VC ! Dymantis Hein- sius, tymantis F, tumentes C 188 Et F^^ilf, E F 191 hac etiam V habet \ ait Bon.^, aut F | faxo Bon^, saxo F 194 con- traque SM^, contraF 195 amnem M, amem F 196 sen- tentiam mancam sic supplevit C taurus aquis, qui primus init, spernitque tumentem, 200 nec F, non C 206 0 Xif ^ eo K
88 C. VALERI FLACCI
huc tulit auditas et sponte lacessitis oras. sin errore viae necdum mens gnara locorum, 208
Neptuni domus haec^ egomet Neptunia proles. 213
hic milii lex caestus adversaque tollere contra 209
bracchia. sic ingens Asiae plaga quique per arcton 210 dexter et in laevum pontus iacet haec mea visit hospitia; hoc cuncti remeant certamine reges. 212
iam pridem caestus resides et frigida raris 214
dentibus aret humus, quis mecum foedera iunget? 215 prima manu cui dona fero? mox omnibus idem ibit bonos. fuga sub terras, fuga nulla per auras. nec lacrimae (ne ferte preces) superive vocati pectora nostra movent; aliis rex luppiter oris. faxo Bebrycium nequeat transcendere puppis 220
ulla fretum et ponto volitet Symplegas inani.' Talia dieta dabat, cum protinus asper lason et simul Aeacidae simul et Caljdonis alumni Nelidesque Idasque prior quae maxima surgunt nomina; sed nudo steterat iam pectore PoUux. 225
tum pavor et gelidus defixit Castora sanguis. nam nec ad Elei pugnam videt ora parentis, nec sonat Oebalius caveae favor aut iuga nota Taygeti, lavitur patrios ubi victor ad amnes, nec pretium sonipes aut sacrae taurus harenae, 230 praemia sed manes reclusaque ianua leti, illum Amycus nec fronte trucem nec mole tremendum vixdum etiam primae spargentem signa iuventae ore renidenti lu strans obit et fremit ausum.
208 gnara ilf ^ T^, ignara V 213 huc transposuit Schenhl \ domus haec Loehbach, domus adque F, haec domus atque Bur- mann 212 functi Burmann, sed hoc — certamine prò abla- tivo pretti est, certamen est pretium {Xvtqov), quo se redimunt \ reges SM, rege V 214 caestus C 1\ caestu V 215 quis Heinsius, qui V 210 feram Heinsius, sed cf. Langen ad V
285 218 neferte F, nec forte XT 223 Aeacidae Carrio, cf. V 573, aeacides V 226 tum Thilo, Cum F 229 lavitur Bon.^, labitur F, capitur C 232 trucem Bon/\ ducem F
ARGONAUTICON LIB. IV. 89
sanguineosque rotat furiis ardentibus orbes. 235
non aliter iam regna poli, iam capta Typhoeus
astra ferens Bacchum ante acies primamque deorum
Pallada et oppositos doluit sibi virginis angues.
sic adeo insequitur rabidoque ita murmure terret:
'quisquis es, infelix celerà puer; haut tibi pulcbrae 210
manserit hoc ultra frontis decus orava matri
nota feres. tune a sociis electus iniquis?
tune Amyci moriere manu?' nec plura moratus
ingentes umeros spatiosaque pectoris ossa
protulit borrendosque toris informibus artus. 245
deficiunt visu Minyae, miratur et ipse
Tjndarides; redit Alcidae iam sera cupido
et vocuo maestos lustrarunt lumine montes.
at satus aequoreo fatur tune talia rege:
'aspice et baec crudis durata Yolumina tauris; 250
nec peto sortis opem, sed quos potes indue caestus.'
Dixit et urgentis per sera piacula fati nescius extremum hoc armis innectere palmas dat famulis, dat et inde Lacon. odia aspera surgunt ignotis prius atque incensa mente feruntur 255
in medium sanguis lovis et Neptunia proles. bine illinc dubiis intenta silentia votis, et pater orantis caesorum Tartarus umbras nube cava tandem ad meritae spectacula pugnae emittit; summi nigrescunt culmina montis. 260
continuo Bebryx, Maleae velut arce fragosae turbo rapax, vix ora virum, vix toUere passus bracchia torrenti praeceps agit undique nimbo
237 deorum V^ ut vid., M, deosum \ 241 frontis Z^ilf 2, fontis V 242 Nota etiam V habet \ tune a Thilo, tuneo F, tune e C \ electus C, eluctus V 243 Tune X{?)M, Tune V 246 visu Minyae cod. Bon.^ T, uisum inse V 248 uocuo F, uacuo M, sed cf. Ili 721 \ maestos Koestlin, maesto F 251 peto Burmann, petae F 252 per sera Baehrens, post
sera F, prò sera Madvig 255 feruntur SM, ferunintus F 259 poenae Wagner 261 uelut X^ uolut F [ fragosae Kr., fragosa F
90 C. VALERI FLACCI
cursibus involvens, totaque immanis barena insequitur. vigil ille metu cum pectore et armis 265 bue alternus et bue, semper cervice reducta, scraper et in digitis et summi pulvere campi, proiectusque redit. spumanti qualis in alto Pliade capta ratis, trepidi quam sola magistri cura tenet, rabidum ventis certantibus aequor 270
intemerata secat, PoUux sic providus ictus servat et Oebalia dubium caput eripit arte, ut deinde urgentes effudit nubibus iras ardoremque viri, paulatim insurgere fesso integer et summos manibus deducere caestus. 275
ille dies aegros Amyci sudoribus artus primus et arenti cunctantem vidit biatu, nec sua defessum noscunt loca nec sua regem agmina. respirant ambo paulumque reponunt bracchia, ceu Lapitbas aut Paeonas aequore in ipso 28O cum refovet fixaque silet Gradivus in basta, vix steterant, et iani ecce ruunt inflictaque late terga sonant; nova vis iterum, nova corpora surgunt. hunc pudor, bunc noto iam spes audentior boste instimulat. fumant crebro praecordia pulsu; 285
avia responsant gemitu iuga: pervigil ut cum artifìcum notat Aetna manus et fulmina Cyclops prosubigit, pulsis strepitant incudibus urbes. emicat bic dextramque parat dextramque minatur • Tyndarides; redit bue oculis et pondere Bebryx 290 sic ratus, ille autem celeri rapit ora sinistra, conclamant socii et subitas dant gaudia voces.
268 vocibus proiectus et effusus (304) notantur schemata pugnatorum pedem proferentium 269 trepidi ilf *, trepida
V 270 rabidum Friesemann^ rapidum V 272 erigit C 274 fesso codd. Pii, ferro VC 275 Integer CT\ Integet
V 280 Paeonas lunt.^, poenas V 281 Cum F, dum
Carr.^ 282 steterant SM^ sterant V 285 instimulat
lunt.^, Instimulant V 287 notat Aetna manus KoestUn^
& notata. manus F, notat ipse m. C, movet Aetna m. Heinsiìis
ARGONAUTICON LIB. IV. 91
illum insperata turbatimi fraude furentemque
Oebalides prima refugit dum detonet ira,
territiis ipse etiam atque ingentis conscius ausi. 295
saevit inops Amycus nullo discrimine sese
praecipitans avidusque viri (respectat ovantes
quippe procul Minyas); tunc caestu elatus utroque
inruit. hos inter Pollux subit et truci s nitro
advolat ora viri: nec spes effecta, sed ambae 300
in pectus cecidere mauus. hoc saevior ille
ecce iterum vacuas agit inconsulta per auras
bracchia. sentit enim Pollux rationis egentem . . .
dat genibus iunctis latus effusumque secutus
band revocare gradum patitur, turbatque premitque 305
ancipitem crebros et liber congerit ictus
desuper averso; sonat omni vulnere vertex
inclinis ceditque malis. iam tempora manant
sanguineaeque latent aures, vitalia donec
vincula^ qua primo cervix committitur artu, 310
solvit dextra gravis. labentem propulit beros
ac super insistens Tollux ego missus Amyclis
et love natus' ait; 'nomen mirantibus umbris
hoc referes: sic et memori noscere sepulchro.'
Bebrycas extemplo spargit fuga; nullus adempti 315 regis amor; montem celeres silvamque capessunt. haec sors, haec Amycum tandem manus arcuit ausis effera servantem Ponti loca vimque iuventae continuam et magni sperantem tempora patris. tenditur ille ingens hominum pavor arvaque late 320
297 Praecipitans Jif ^, Praecipitant V 298 tum caestu
elatus Baehrens^ tunc caestu uelatus F, tunc caestu latus Xeo, caestuque elatus Heinsius 299 trucis SM''\ truncis V
300 effeta GM^T\ cod. regius 301 In pectus M\ Inspec-
tus V 303 enim F, eum Ald.^ ubi Thilo 304 iure Sud- haus offenditur asyndeto; me indice talis vs. excidit Bebryca et insanos ludens vigil arte furores 307 omnis CT 308 ce- ditque malis MC^ ceciditque malis F 309 Sanguineaeque M, Sanguinaeque F 317 hic desinit S \ arcuit Gronovius,
arguit F
92 C. VALERI FLACCI
occupat, annosi veluti si decidat olim pars Erycis vel totus Athos*, qua mole iacentis ipse etiam expleri victor nequit oraque longo comminus optutu mirans tenet. at manus omnis beroum densis certatim amplexibus urgent, 325
armaque ferre iuvat fessasque attollere palmas. 'salve vera lovis^ vera o lovis' undique 'proles' ingeminant, '0 magnanimis memoranda palaestris Taygeta et primi felix labor ille magistri.' dumque ea dieta ferunt, tenues tamen ire cruores 330 siderea de fronte vident; nec sanguine Pollux territus averso siccabat vulnera caestu. illius excelsum ramis caput armaque Castor implicat et viridi conectit tempora lauro respiciensque ratem 'patriis' ait 'bas precor oris, 335 diva, refer frondes cumque liac freta curre corona.' dixerat. bine valida caedunt armenta bipenni perfusique sacro placati gurgitis amne graminea sternuntur bumo; tunc liba dapesque frondibus adcumulant; exsortia terga Laconi 340
praecipiunt pecudum. toto mox tempore mensae laetus ovat nunc laude virum nunc vatis bonoro Carmine, victori geminans cratera parenti.
lamque dies auraeque vocant, rursusque capessunt aequora, qua rigidos eructat Bosporos amnes. 345
illos, Nile, tuis nondum dea gentibus Io transierat fluctus, unde baec data nomina ponto, tum pius Oeagri claro de sanguine vates, admonita genetrice, refert casusque locorum Inacbidosque vias pelagusque emensa iuvencae 350
exilia intentisque canit: Ridere priores saepe lovem in terras Argivaque regna Pelasgum
322 qua mole iacentis suspecta videntur 326 fessasque M, fessaque V 336 refer Bon^, refers V \ freta ilf, feta V 338 Perfusique CT\ Profusique V 340 Frondibus
M, Frontibus V 346 Nile tuis Bon.^, nil et uos V 352 in Heinsius, om. V
ARGONAUTICON LIB. IV. 93
virginis lasiae blandos descendere ad ignes.
sentit Inno dolos curaqne accensa iugali
aethere desilnit; dominam Lyrceia tellus 355
antraque deprensae tremuerunt conscia culpae.
tum trepida Inachiae paelex subit ora iuvencae
sponte dei; plausu fovet liane et pectora mulcet
Inno renidenti cohibens suspiria vultu.
mox ita adòrta lovem: ''da quam modo ditibus Argis seo
campus alit primae referentem cornua Pboebes
indomitamque bovem^ da carae mnnera nuptae.
ipsa ego dilectae pecudi iam pascua digna
praecipuosqne legam fontes." qua fraude negaret
aut quos inventus finxisset luppiter astus? 365
muneris illa potens custodem protinus Argum
adiungit; custos Argus placet, inscia somni
lumina non aliter toto cui vertice, quam si
Lyda nurus sparso telas maculaverit ostro.
Argus et in scopulos et monstris torrida lustra 370
ignotas iubet ire vias ben multa morantem
conantemque preces inclusaque pectore verba.
ultima tum patriae cedens dedit oscula ripae;
flevit Amymone, flerunt Messeides undae,
flevit et effusis revocans Hyperia lacertis. 375
illa ubi Tel fessi tremerent erroribus artus
vel rueret summo iam frigidus aethere vesper,
heu quotiens saxo posuit latus, aut ubi longa
aegra siti, quos ore lacus, quae pabula carpsit,
verbere candentes quotiens exborruit armos. 380
quin et ab excelso meditantem vertice saltus
audentemque mori valles citus egit in imas
Argus et arbitrio durus servavit erili,
357 Tum T, Cum V \ inachiae M, inachaiae V 359 re- nidenti M, recidenti V 362 carae CM, caraxe V 365 in- ventus i. e. deprehensus \ finxisset Feerlkatnp^ timuisset F, mo- visset Burmann {cfs. V 291 et Stai. Theb.XII 183) | aestus C
374 Messeides Bon.'\ messonidaes V, messenides CT^ 379 crapsit V
94 C. VALERI FLACCl
cum subito Arcadie sonuit cava fistula ritu
imperiumque patris celerans Cyllenius ales 385
advenit et leni modulatur Carmen avena
^quo'que ait 'hinc diversus abis? heus respice cantus.'
haud procul insectans Argum languentia . . .
lumina cuncta notat dulcesque sequentia somnos,
et celerem mediis in cautibus exigit harpen. 390
iamque refecta lovi paulatim in imagine prisca
ibat agris Io victrix lunonis et ecce
cum facibus spirisque et Tartareo ululatu
Tisiphonen videt: ac primo vestigia visu
fìgit et in miserae rursus bovis ora recurrit, 395
nec qua valle memor nec quo se vertice sistat.
Inacbias errore etiam defertur ad undas
qualis et a prima quantum mutata iuvenca:
nec pater aut trepidae temptant accedere nymphae.
ergo iterum silvas, iterum petit invia retro 4oo
ceu Styga dilectum fugiens caput; inde per urbes
raptatur Graias atque ardua flumina ripis,
oblato donec paulum cunctata profundo
inciditi absistunt fluctus et gnara futuri
dant pavida alta viam; celsis procul ipsa refulget 405
cornibus ac summa palearia sustinet unda.
ast Èrebi virgo ditem volat aethere Memphin '
praecipere et Pbaria venientem pellere terra.
contra Nilus adest et toto gurgite torrens
Tisiphonen agit atque imis inlidit harenis 4io
Ditis opem ac saevi clamantem numina regni.
386 Carmen avena M^ carmina uena F, carmina avena Baehrens 387 heus Burmann^ heu V \ cantus F, pastor
Schenkl 388 languentia F, languentia somno (7, 1. cantu T, fori, virga (ramo) vel loto 392 Ibat 1/, Ibant F 395 Fi- git 3/2, Fugit ve 39G ualle M\ nelle F | nec quo se
T, quo se F, quo sese iliO, cod. Bon., cod. Coki 401 dilec- tum Jf, dilectam F 402 Raptatur C Plus, Raptatus F 404 gnara Bon.'^, ignara F 405 pauidae T 406 pelearia F 407 Ast herebi Bon.^, Aetherebi F
ARGONAUTICON LIB. IV. 95
apparent sparsaeqne faces disiectaque longe verbera et abruptis excussi crinibus hydri. nec lovis interea cessat manus. intonat alto insurgens caelo genitor curamque fatetur, 415
atque ipsa imperium luno pavet. haec procul Io spectat ab arce Phari iam divis addita iamque aspide cincta comas et ovanti persona sistro. Bosporon bine veteres errantis nomine divae Yulgavere. iuvet nostros nnnc ipsa labores 420
immissisque ratem sua per freta provebat euris.'
Dixerat, et placidi tendebant carbasa venti, posterà non cassae Minyis Aurora retexit noctis iter; nova cuncta vident Thyneaque iuxta litora fatidici poenis borrentia Phinei^ 425
dura deum summo quem sors urgebat in aevo. quippe ncque extorrem tantum nec lucis egentem insuper Harpyiae Typboides, ira Tonantis^ depopulant ipsoque dapes praedantur ab ore. talia prodigia et tales prò crimine poenas 430
perpetitur. spes una seni, quod pellere saevam quondam fata luem dederant Aquilone creatis. ergo ubi iam Minyas certamque accedere Pbineus sentit opem, primas baculo defertur ad undas vestigatque ratem atque oculos attollit inanes. 435
tunc tenuem spirans animam ^salve 0 mihi longum exspectata manus nostrisque' ait 'agnita votis. novimus et divis geniti quibus et via iussos
417 Spectat J5o»^.\ Spectabat V \ Phari Carrio, om. V, poli T, Io vis Bury 418 cincta M^ T, cuncta V 420 no-
stros 3/^ nostro V 421 auris T 426 Dura FO, Dira cod. Bon., T I summo quem sors Sudhaus, summoque suis F, sum- moque sui (surgebat) C, summoque lues Bon^^ summo quem vis Lemaire 428 Harpyiae Typboides C, H. Typhonides C*, Balbus, yphoides arpyiae V 433 accedere M, accere V
434 ad M, ab F 437 Expectata M, Expectat F | nostris- que M, nostrique F | uotis M, uobis V {ab utroque superioHs b Ut. partis ìatere punctuìn posuit V, t tamen non acid.) 438 uia M\ nia F
96 C. VALERI FLACCI
quae ferat ac vestri rebar sic tempora cursus proxima quaeque legens, quantum Vulcania Lemnos 440 traxerit, infelix tulerit quae Cyzicus arma, sensi et Bebrycio supremam in litore pugnam iam propior iamque hoc animam solamine mulcens. non ego nunc, magno quod cretus Agenore Phineus, aut memorem, mea quod yates insedit Apollo 445
pectora; praesentis potius miserescite fati, nec miti diyersis erratura casibus orbem amissas aut fiere domos aut dulcia tempus lumina; consuetis serum est ex ordine fatis ingemere. Harpyiae semper mea pabula servant, 450 fallare quas nusquam misero locus: ilicet omnes deveniunt niger intorto ceu turbine nimbus, iamque alis procul et sonitu mihi nota Celaeno; diripiunt verruntque dapes foedataque turbant pocula, saevit odor surgitque miserrima pugna, 455 parque mihi monstrisque fames. sprevere quod omnes pollueruntque manu quodque unguibus excidit atris has mihi fert in luce moras. nec rumpere fata morte licet; trahitur yictu crudelis egestas. sed vos o servate precor, praedicta deorum 460
si non falsa mihi, vos fìnem imponite poenis. nempe adsunt, qui monstra fugent, Aquilonia proles non externa mihi; nam rex ego divitis Hebri iunctaque vestra meo quondam Cleopatra cubili.'
Nomen ad Actaeae Calais Zetesque sororis 465
prosiliunt, Zetesque prior 'quem cernimus?' inquit. *tune ille Odrysiae Phineus rex inclitus orae? tu Phoebi Comes et nostro dilecte parenti?
439 cf. Aen. VI 690 440 legens M, leges V 442 Sensi et Jf ^ in marg.^ Sentiet F 443 solamine ifef ^, solamina V 449 serum Gronovius, rerum V 451 nunquam C 452 in- torto F, in toto C I nimbus Bon.^, nimbo VC 457 manus G \ atris codd. Fu, cod. Harlesii, auris F, uncis M* 460 o ser- vate Heinsius, obseruate F 463 externa ikf^, hesterna F 464 cubili If^ cubile F 465 acteae iHf, aeteae F
ARGONAUTICON LIB. IV. 97
o ubi nunc regui generisque ubi gloria? quain te exedit labor et miseris festina senectus. 470
quin age, mitte preces; namque est tibi nostra voluntas, si non ira deum vel si placabilis urget.' sustulit hic geminas Phineus ad sidera palmas 'te'que ait, 'invisum quae nunc premis, ira Tonantis, ante precor, uostrae tandem iam parce senectae; 475 sit modus, et fore credo equidem; nam vestra voluntas quid, iuvenes, sine pace deum? nec eredita culpam saevitiae scelerumve mihi nunc crimina pendi: fata loquax mentemque lovis quaeque abdita solus Consilia et terris subito ventura parabat 480
prodideram miserans bominum genus; bine mibi tanta pestis et offusae media inter dieta tenebrae. iam tandem cessere irae, nec casus ab alto, ipse volens nostris sed vos deus appulit oris.' sic ait et, fatis ita iam cedentibus, omnes 485
impulit et durae commovit imagine poenae. instituere toros mediisque tapetibus ipsum accipiunt circumque iacent; simul aequora servant, astra simul, vescique iubent ac mittere curas: cum subitus misero tremor et pallentia primae 490 ora senis fugere manus. nec prodita pestis ante, sed in mediis dapibus videre volucres. fragrat acerbus odor patriique exspirat Averni balitus; unum omnes incessere planctibus, unum infestare manus; inbiat Cocytia nubes 495
luxurians ipsoque ferens fastidia visu. tum sola conluvie atque inlisis stramina mensis foeda rigant; stridunt alae, praedaque retenta
461) generisque TI/, genenrisque V 472 placabilis urget M, placibili surgit V 474 invisum Kr., iniusti F, iniuste quae non Madvig \ premis ira Bon.^, praemisera V 477 quid Bai- bus, Quod F, haud Fius 481 prodideram Bon.^, Prodiderat V 482 offusae Gronovtus, effusae V \ niediae in media corr. V^ 489 ac mittere Bon.^, admittere V 403 Fragrat acerbus Aid., Fraglata ceruus V \ patriique M^T, patrique V 496 Luxorians V 497 inlisis Maserius^ inlusis V
VAiiEEruB Flaccus, ed. Kraraer. 7
98 C. VALERI FLACCl
saevit utrimque fames; nec solum horrenda Celaeno Phinea sed miseras etiam prohibere sorores. 500
emicat hic subito seseque Aquilonia proles cuin clamore levat; genitor simul impulit alas. hoste novo turbata lues, lapsaeque rapinae faucibus, et primum pavidae Phineia tecta pervolitant^ mox alta petunt; stant litore fìxi 505
Haemonidae atque oculis palantia monstra sequuntur. sic ubi prorupti tonuit cum forte Vesevi Hesperiae letalis apex — yixdum ignea montem torsit liiems, iamque eoas cinis induit urbes: turbine sic rapido populos atque aequora longe 510 transabeunt, nullaque datur considere terra, iamque et ad lonii metas atque intima tendunt saxa; vocat magni Stropliadas nunc incola ponti, hic fessae letique metu propioris anhelae dum trepidant humilique graves timidoque volatu 515 implorant clamore patrem Typhona nefando, extulit adsurgens noctem pater imaque summis miscuit, et mediis vox exaudita tenebrisi 'iani satis bue pepulisse deas. cur tenditis ultra in famulas saevire lovis, quas, fulmina quamquam 520 aegidaque ille gerens, magnas sibi legit in iras? nunc quoque Agenoreis idem decedere tectis imperat; adgnoscunt monitus iussaeque recedunt. mox tamen et vobis similis fuga^ cum premet arquos letifer. Harpyiae numquam nova pabula quaerent, 525 donec erunt divum meritae mortalibus irae. ' haesit uterque polo dubiisque elanguit alis; mox abit et sociae victor petit agmina pubis.
503 rapinae Pius^ ruinae V 609 intuit V 510 rapi- do C Bon.^^ rabido V 511 terra 31^ ut vid., terrae V 512 ultima Benkema, non recte 513 vocat Bon.^, uocant V 514 lethique Bon.^^ loeti V \ propioris etiam V 524 si- milis M^C, similes V \ cum premet F, comprimet C \ arquos Leo, argos FO, arcus vulgo 525 Laetifera C 528 pubis Heinsius, pippis V
ARGONAUTICON LIB. IV. 99
Interea Minyae pulsa lue prima Tonanti sacra novant; tum vina toris epulasque reponunt. 530 ipse inter medios ceu dulcis imagine somni laetus ad oblitae Cereris suspirat honores; agnoscit Bacchi latices, agnoscit et undam et nova non pavidae miratur gaudia mensae. hunc ubi reclinem stratis et pace fruentem 535
aspicit ac longae ducentem oblivia poenae^ talibus appellat supplexque ita fatur lason: Vota, senex, perfecta tibi; nunc me quoque curis eripe et ad nostros animum converte labores. omnis adhuc sors laeta quidem, nec numine vano 540 (siqua fides curae superum) tantum aequor adorti tendimus: ipsa miti puppem Io vis optima proles instituit, dedit et socios Saturnia reges. fidere mens sed nostra nequit, quantumque propinquat Phasis et ille operum summus labor, hoc magis angunt proxima, nec vates sat iam mihi Mopsus et Idmon.' 546 ille ducem nec ferre preces nec dicere passus amplius hic demum vittas laurumque capessit numina nota ciens. stupet Aesonis inclita proles Phinea ceu numquam poenis nullaque gravatum 550 peste lovis: tam largus honos, tam mira senectae maiestas infusa; vigor novus auxerat artus. tum canit: ^o terras fama venture per omnes, quem sociis ducibusque deis atque arte benigna Pallados ipse nitro Pelias ad sidera tollit 555
demens, dum profugi non sperat veliera Phrixi, fata locosque tibi, possum quas reddere grates, expediam rerumque vias finemque docebo.
529 pulsa lue Bon.^, pulsaue V 530 uina M, uena V 531 ceu Bon.^, seu V \ dulcis M^^ ducis V 535 fruen-
tem M^, furentem V 536 ac longe M^T^ alonge V
548 capescit V 549 ciens ili", fciens V {prior f non abso-
luta, sed incohata magis est) 550 ceu Pius^ ce V
551 tam C T, iam V \ tam mira C, tamira V 553 venture Bon.^, uentura V
100 e. VALERI FLACCI
ipse etiam, qui me prohibet sua pandere terris saecula, te propter fandi milii luppiter auctor. 56o
liinc iter ad Ponti caput errantesque per altum Cyaneas. furor his medio concurrere ponto, necdum uUas videre rates: sua comminus actae saxa premunt cautesque suas. ceu vincula mundi ima labent, tremere ecce solum, tremere ipsa repente 565 tecta vides: illae redeunt, illae aequore certant. di tibi progresso propius, di forsitan ipsi auxilium mentemque dabunt. ast ipse iuvare ausa quibus monitis possim tua? quippe per altum tenditis, unde procul venti, procul unde volucres, 570 et pater ipse maris pavidas detorquet babenas. siqua brevis scopulis fìeret mora, si semel orsis ulla quies, fuga tunc medio speranda recursu: vix repetunt primae celeres coufinia terrae, iamque alio clamore ruont, omnisque tenetur 575
pontus et infestis anceps cum montibus errat. verum animo redit illa meo sors cognita divum (fabor enim nec spe dubios solabor inani): cum mihi Tartareas saevo clangore volucres protulit ira Io vis, vox baec simul excidit auris: 580 ''ne vanas impende preces finemque malorum expete, Agenoride; pontum penetraverit ulla cum ratis et rabidi steterint in gurgite montes, tunc sperare modum poenae veniamque licebit." sic deus, aut vobis ergo fera saxa patescunt 585
aut mea iam saevae redeunt ad pabula Dirae. verum inter medias dabitur si currere cautes (certe digna manus) vacuumque exibis in aequor,
562 his Bon.\ hic V 563 uUas Bon.\ illas V 564 ceu Heinsius, cum F, tum Bon.^ 665 labent Heinsius, labant
V I equore JBon.^^ aequora V 572 fìeret V, fuerit C 573 speranda Sudhaus, peranda F, properanda M^^ patranda C 574 celeres Bon.^, celeris F 680 excidit auris Lach- viann ad Lucr. V 608^ excidit aures F, exciit (exiit 0^) aures C, accidit ai^res Bulaeus ^^&&:4<^P!St^f^Sfi.^^a, F, per del. M ^
588 ceirté haec d.
CAMPBELL :
COLLECTinM:
ARGONAUTICON LIB. IV. 101
proxima regna Lyci, remeat qui victor ab oris
Bebryciis. toto non ullus litore Ponti 590
mitior. hic lecto comitum de robore siquem
perculerit vicina Ines, ne defice casus
praedicti memor atque animos accinge futuris.
iUic pestiferas subter iuga concava torquet
alter aquas Acheron vastoque exundat biatu 595
fumeus et saeva sequitur caligine campos.
linque gravem fluvium et miseris sua fata colonis:
sic quoque non uno dabitur transcurrere luctu.
quid tibi nubifera surgentem rupe Carambin,
quid memorem, quas Iris aquas aut torqueat Ancon? eoo
proxima Thermodon bine iam secat arva, memento:
inclita Amazonidum magnoque exorta Gradivo
gens ibi; femineas nec tu nunc crede catervas,
sed qualis, sed quanta viris insultat Enyo
divaque Gorgonei gestatrix innuba monstri. 605
ne tibi tunc borrenda rapax ad litora puppem
ventus agat, ludo volitans cum turma superbo
pulvereis exultat equis ululataque tellus
intremit et pugnas mota pater incitat basta.
non ita sit metuenda tibi saevissima quamquam eie
gens Chalybura, duris patiens cui cultus in arvis
et tonat adflicta semper domus ignea massa.
inde omnem innumeri reges per litoris oram,
bospitii quis nulla fìdes; sed limite recto
puppis et aequali transcurrat carbasus aura. 615
sic demum rapidi venies ad Pbasidis amnem.
castra ibi iam Scytbiae fraternaque surgit Erinys.
ipse truces illic Colcbos bostemque iuvabis
auxiliis. nec plura equidem discrimina cerno.
592 defice Bon.^, defece V 593 accinge Jf, accingere V I futuris T\ Bon.\ futures V 595 Ater C 596 ad sequitur cf. V 656 599 carambì il^^, carambi V 600 aut V, quas C 601 Thermodoon CM^'T \ bine Madvig, bic V 604 sed Pius, et V 606 tunc Bon.\ nunc V 610 fori, non ita set, cf. Vili 316 614 limite Pomponius Laetus^ limine V
102 C. VALERI FLACCI
fors etiam optatam dabitur contingere pellem. 620
sed te non animis nec solis viribus aequom credere; saepe acri potior prudentia dextra. quam tulerit deus, arripe opem. iamque ultima nobis promere fata nefas; sileam, precor.' atque ita facto fine dedit tacitis iterum responsa tenebris. 625
Tum subita resides socios formidine lason praecipitat rumpitque moras tempusque timendi. ipse viros gradiens ad primi litoris undam prosequitur Phineus. 'quaenam tibi praemia' dixit, ^quas, decus o Boreae, possem persolvere grates? eso me Pangaea super rursus iuga meque paterna stare Tyro dulcesque iterum mihi surgere soles nunc reor. exactae (verumne?) abiere Yolucres, nec metuam, tutaeque dapes? date tangere vultus, dem sinite amplexus, propiusque accedite dextrae.' 635 dixerat. abscedunt terris et litora condunt.
Omnibus extemplo saeva sub imagine rupes Cyaneae propiorque labor. quando adfore quaque parte putent? stant ora metu nec fessa recedunt lumina diversa s circum servantibus undas, 640
cum procul auditi sonitus insanaque saxa, saxa neque illa viris sed praecipitata profundo siderei pars visa poli, dumque ocius instant, ferre fugam maria ante ratem, maria ipsa repente deficere adversosque vident discedere montes, 645
omnibus et gelida rapti formidine remi, ipse per arma volans et per iuga summa carinae bortatur supplexque manus intendit lason nomine quemque premens. ^ubi nunc promissa superba
622 saepe — 623 opem exìiih. Par. 624 sileam Loeh- bach, sileo F, sileo et C 680 possim Heinsius 633 ue- rurane F, nana uere C; distinxit 0. Seyffert 635 dem sinite Heinsius, Desinite V 638 propiorque M'^, propior V
641 auditi Maserius, auditis F, auditur C, auditus MT, cod. Bon. 643 instant T, instat F 645 deficere Burmann,
Defigere F, Diffugere C \ discedere Sahellicus, descendere F
ARGONAUTICON LIB. IV. 103
ingeutesque minae, mecum quibus ista secati? eso
idem Amyci certe viso timor omnibus antro,
perculerat; stetimus tamen et deus adfuit ausis.
quin iterum idem aderit, credo, deus.' liaec ubi fatus,
corripit abiecti remumque locumque Phaleri
et trahit; insequitur fiammata pudore iuventus. 655
unda laborantes praeceps rotat ac fuga ponti
obvia; miscentur rupes, iamque aequore toto
Cyaneae iuga praecipites inlisa remittunt.
bis fragor infestas cautes adversaque saxis
saxa dedit, fiamma expresso bis fulsit in imbri. eeo
sic ubi multifìdus ruptis e nubibus horror
effugit et tenebras nimbosque intermicat ignis
terrificique ruunt tonitrus elisaque noctem
lux dirimit, pavor ora virum, pavor occupat aures:
liaud secus implevit pontum fragor; effluit imber 665
spumeus et magno puppem procul aequore vestit.
Advertere dei defìxaque numina ponto, quid scopulis praeclusa ratis, quid dura iuventus expediat; pendet magnis favor ortus ab ausis. prima coruscanti signum dedit aegide virgo 67o
fulmineam iaculata facem. vixdum ardua cautes cesserat, illa volans tenui per concita saxa luce fugit; rediere viris animique manusque, ut videre viam: 'sequor, o quicumque deorum' Aesonides Wel fallis' ait, praecepsque fragores 675
per medios ruit et fumo se condidit atro, coeperat bine cedens abductis montibus unda ferre ratem pelagoque dies occurrere aperto, sed neque permissis iam fundere rector habenis
651 excidit vs. huius fere sententiae: idem animos pelago Zepliyris certantibus horror 673 redieie Bon.^ {cf. Stai. Theb. F4), cecidere VC 675 uel fallis M^T^^ cod. regius, uel fallit F, uel fallor C, a^diuhìt dubitanter Sudhaus cfs. Stai. Theb. V286sq. 676 fumo C, fuso V 677 bine cedens HeinsiuSy incendens F, incedens C, fori, abductis succedens | abductis 2wn^. \ adductis F
104 C. VALERI FLACCI
vela, nec eniti remis potè, cum super adsunt eso
Cjaneae. premit umbra ratera, scopulique feruntur comminus. hic luno praecepsque ex aethere Pallas insiliunt pariter scopulos: hunc nata coercet, hunc coniunx lovis; ut valido qui robore tauros sub iuga et invito detorquet in ilia cornu. 685
inde, velut mixtis Vulcanius ardor harenis verset aquas, sic ima fremunt, fluctuque coacto angitur et clausum scopulos super effluit aequor. contra omnes validis tenui discrimine remis pergere iter mediosque ratem transferre per ictus; 69o saxa sed extremis tamen increpuere corymbis, parsque (nefas) deprensa iugis; nam cetera caelo debita, conclamant Minyae, latera utraque quippe dissiluisse putant. fiigit ipse novissimus ictus Tipbys et e mediis sequitur freta rapta ruinis; 695 nec prius obsessum scopulis respexit ad aequor aut sociis temptata quies, nigrantia quam iam litora longinquique exirent flumina Rhebae. tunc fessas posuere manus, tunc arida anbeli pectora, discussa quales formidine Averni 700
Alcides Tbeseusque comes pallentia iungunt oscula, vix primis amplexi luminis oris.
Nec vero ipse metus curasque resolvere ductor, sed maria aspectans 'heu qui datus iste deorum sorte labor nobis. serum ut veniamus ad amnem 705 Phasidis et mites' inquit ^dent veliera Colobi, unde per bos iterum montes fuga?' talia fundit, imperio fixos lovis aeternumque revinctos nescius. id fati certa nam lege manebat, siqua per hos undis umquam ratis isset apertis. 710
682 Inno JBon.^, om. V 686 cf. Sen. nat. quaest II 26, 4, II 30 690 ictus Bon\ ictos V 691 Saxa M, Secxa V 694 Disiluisse V 695 e Bon.^, om. F, in codd. Bon. et Bur- manni 698 Ehebae Bon.^^ phoebi V, Rhebi C 702 pri- mas — oras cod. regius, T^ 708 fixos Bon.^^ fixus V
709 id Heinsius^ et F, haec Baeh/t'ens | manebat T, manebat F^
ARGONAUTICON LIB. IV. 105
Tum freta, quae longis fuerant impervia saeclis, ad subitam stupuere ratem, Pontique iacentis omne solum regesqne patent gentesque repostae. non alibi effusis cesserunt longius undis litora, nec tantas quavis Tyrrbenus et Aegon 715
volvat aquas, geminis et desint Syrtibus undae. nani super bue vastos tellus quoque congerit amnes. non septemgemini memorem quas exitus Histri, quas Tanais flavusque Tyres Hypanisque Novasque addat opes, quantosque sinus Maeotia laxent 720
aequora. flumineo sic agmine fregit amari vim salis bine Boreae cedens glaciantibus auris Pontus et exorta facilis concrescere bruma, utque vel immotos ursae rigor invenit amnes vel freta Tersa vadis^ biemem sic unda per omnem 725 aut campo iacet aut tumido riget ardua fluctu, atque bac Europam curvis aufractibus urget, bac Asiam Scytbicum specie sinuatus in arcum. illic umbrosae semper stant aequore nubes et non certa dies, primo nec sole profundum 730
solvitur aut vernis cum lux acquata tenebris, sed redit extremo tandem in sua litora tauro.
lam Mariandynis advertit puppis barenis, atque celer terras regemque exquirit Ecbion dieta ferens^ lectos (fama est si nominis umquam) 735 Haemoniae subiisse viros, det litora fessis. adproperat Lycus auditis laetatus Acbivis, ac simul Aesoniden omnemque in regia turbam tecta trabit modo Bebryciis praefìxa tropaeis,
712 stupuere ratem M^ stuperatem V 715 quavis Kr. et Vollmer, quamvis V (sed quau librarium scribere cocpisse ex m Ut. forma apparet), iunctus Thiìo 718 Non F, num 5^^-
thouiver, sed cf. IV 444sq. 719 flavusque Bon.^, fluusque V Tyres Maserius e cod. quodam, lyces V | nouasque V (fluvius ignotus, cf. VI 100), Melasque C 721 fregit T, regit V 722 glacialibus CT^ 724 inuenit codd. Pii^ inueniat V 726 rigat C 727 urguet Heinsius, anguet F, angit W^V,
auget C 728 hac lunt \ Huc V
106 C. VALERI FLACCI ARGONAUTICON LIB. IV.
mitis et in mediis effatur talia Grais: 740
'haud temere est: fato divum reor ad mea vectos
litora vos, odium quibus atque eadera ira furentis
Bebryciae saevaque pares de gente triumphi.
certa fìdes animis, idem quibus incidit hostis.
nos quoque, nos Amycum, tanto procul orbe remoti, 745
sensimus et saevis frater mihi fusus barenis.
ultor ego, atque illuc cunctis accensus in armis
tunc aderam, cum vos mediis contenta ferebant
vela fretis. illum in sanie taboque recenti
vidimus aequoreo similem per litora monstro. 750
nec vero praecepta mihi suprema tyranni
fata queror bellove magis laetarer et armis
procubuisse meis, quam lege quod occidit ultus
ipse sua meritoque madent quod sanguine caestus.'
excipit Aesonides ^tuus ergo in montibus ignis 755
ille? tuas acies medio de gurgite vidi?'
fatur, et ostentans prolem lovis 'bic tibi Pollux
en' ait, 'inviso solvit cui pectore poenas.'
ille virum circa mirantia lumina volvit.
festa dehinc mediis ineunt convivia tectis 760
communesque vocant superos, quorum eruta nutu
Bebrycia, et votis pariter praedaque fruuntur.
742 eadem ira C, Sabellicus^ adea mira V 744 hahet
Par. 751 praecepta etiam V exhibet, praerepta Bon.^, vulgo
753 ultus M^C, uultus V 754 sanguine M, g..guine V
(duarum litt. spatio relieto) 758 invito Schenkl \ cui Jtmt^
qui V 762 praedaque Bon.^, praeda V
e. VALEKI FLACCI ARGONAUTICON
LIBER QUINTUS.
Altera lux haud laeta viris emersit Olympo: Argolicus morbis fatisque rapacibus Idmon labitur extremi sibi tum non inscius aevi. at memor Aesonides nimium iam vera locuti Phineos bine alios rapto pavet Idmone luctus. 5
tunc corniti pia insta tulit caelataque multa arte Dolionii donat velamina regis, bospes bumum sedemque Lycus. flens arma revellit Idmonis e celsa Mopsus rate; robora caedunt pars silvis portantque arae, pars auguris alba 10
fronde caput vittisque ligant^ positumque feretro congemuere; dies simul et suus admonet omnes.
Ecce inter lacrimas interque extrema virorum munera, quem cursus penes imperiumque carinae, Tipbyn agit violenta Ines, cunctique pavore 15
attoniti fundunt maestas ad sidera voces: 'arquipotens adverte, precor, nunc denique Apollo; boc, pater, boc nobis refove caput, ulla laboris si nostri te cura movet, qui cardine summo vertitur atque omnis manibus nunc pendet ab unis.' 20 dieta dabant ventis nec debita fata movebant.
5 rapto ilf ^ raptaF 6 Tun V 11 caput Bon.^^ oni. F, possìs etiam comas (cf. Stai. Ach. 1 289) 14 carinae M^, carina V 16 ad sidera M^ asidera V
108 C. VALERI FLACCI
qualem praecipiti gravidum iam sorte parentem natornm flet parva manus trepidique precantur^ duret ut invalidis et adhuc genitoris egenis, haut aliter socii supremo in tempore Tiphyn n
ante alios superesse volunt. mors frigida contra] urget, et ille recens oculis intervolat Idmon. exanimum frustra Minyae clamore morantur avellique negant; vix membra rigentia tandem imposuere rogo lacrimasque et munera flammis 30
vana ferunt; crescit donis feralis acervus. ut vero amplexus fessi rupere supremos et rapidae sonuere faces, tunc ipsa cremari visa ratis medioque viros deponere ponto, non tulit Aesonides geminis flagrantia cernens 35
corpora cara rogis, sed pectore ductor ab imo talia voce gemit: ^quid tantum infensa repente numina? quas nostri poenas meruere labores? bina (nefas) tuto pariter mihi funera surgunt litore. magna adeo comitum numerosaque pubes? 40 aut socios rapit atra dies aut ipse relinquo sontibas impulsus Furiis. ubi Tiphys? ubi Idmon fata canens? ubi monstriferae par ille novercae? te sine, Tbespiade, nos ulla movebimus ultra aequora? nec summa speculantem puppe videbo 45 Pleiadumque globos et agentes noctibus Arctos? cui Minyas caramque ratem, cui sidera tradis? carpere securas quis iam iubet Aesona noctes? hoc labor, hoc dulci totiens fraudata sopore lumina et admotis nimium mens anxia Colchis 50
profuit? heu quantum Phasis, quantum Aea recessit.
25 tempore F, funere C 35 Aesonides Bon.^^ aesonidus F, aesonius MT, codd. Bon. et Burmanni \ fra^lantia F 37 noce M, uoces F 39 tuto Sabellicus, toto VC | surgunt Jf^T, surgent F 41 relinquor (77' 42 funis siibit iphys F 47 Cui M, Cy F 50 admotis — Colchis Gronovius^
cf. IV 544 sq., adtonitis — colchis F, adtonitis — curia Balbus 51 Aea cod. regius^ aeta VG
ARGONAUTICON LIB. V. 109
nunc quoque, si tenui superant in imagine curae, adsis umbra, precor, venturi praescia caeli rectoremque tuae moneas ratis.' haec ubi fatus, sola virum flammis vidit labentibus ossa. 55
'quod tamen externis unum solamen in oris restat' ait, ^caras humus haec non dividat umbras ossaque nec tumulo nec separé contegat urna, sed simul, ut iunctis venistis in aequora fatis.' haud mora: reliquias socii defletaque miscent eo
nomina; tura vivo frondens e caespite tellus aggeritur, cineremque Lyco coramendat lason.
Maesti omnes dubiique, ratem fidissima cuius dextra regat. simul Ancaeus sollersque petebat Nauplius. Erginum fato vocat ipsa monenti 65
quercus, et ad tonsas vieti rediere magistri. ac velut ille gregis cessit cui regia taurus fertur ovans, hunc omnis honos, hunc omnis in unum transit amor: primo laetus sic tempore rector ingreditur cursus; etenim dat candida certam 70
nox Helicen. iam prora fretum commoverat et iam puppe sedens . . . diraiserat ancora terras.
Inde premente noto tristes Acberusidos oras praeterit et festa vulgatum nocte Lyaei CaUichoron; nec vana fìdes: bis Baccbus in undis 75 abluit eoo rorantes sanguine tbyrsos. illum post acies rubrique novissima claustra aequoris hic resides thiasos, bic aera moventem
52 saperant iV/^, superat V 53 prescia Bon.^^ prae-
sagia V 55 lambentibus C 56 externis MOT, extermis F, extremis Plus 58 se pare M, sapere V 61 frondens e Heinsius^ frondes et F 67 uelut ille gregis C, ueluti gre- cis F, cf. Aen. X707, XI 809 68 ouans hunc M, ouans bine F I in unum ilf, intimum F 69 laetus sic ikf^, laetu sic F, laetos sic (7 71 iam prora M^C, nam prora F 72 sedens dimiserat F, diras inseruit Loehbach optime, saevas Scìienkl, summa Leo, sedens tristes diuiserat C {ev. 73) 75 Callichoron Bon.^^ Callirhoan F, Callirhoen CM^ \ bis 31, cod. Burmanni, bic F I in Plus, ut F 78 Aequoris M^, Aequores F
110 e. VALERI FLACCI
udaque pampinea nectentem cornua vitta
nunc etiam memiiiistis^ aquae, Boeotia qualem so
Thyias et infelix cuperet vidisse Cithaeron.
Fama per extremos quin iam volat improba manes interea et magnis natorum laudibus iraplet
addita iamque fretis repetens freta iamque patentes Cyaneas. ardent avidos attoUere vultus, 85
quos pietas vel tangit adhuc quos aemula virtus. fata immota manent; unum, qui litore in ilio conditus, ad carae mittunt spectacula turbae. it Sthenelus. qualem Mavortia vidit Amazon cumque suis comitem Alcides ut condidit armis, 90 talis ab aequorei consurgens aggere busti emicuit; fulsere undae, sol magnus ut orbem tolleret aut nubem quateret polus. atque ea vixdum visa viris atra nox protinus abstulit umbra. ille dolens altum repetit chaos. omina Mopsus 95 dum stupet, in prima tumulum procul aspicit acta, obnubensque caput cineri dat vina vocato. carmina quin etiam visos placantia manes Odrysius dux rite movet mixtoque sonantem percutit ore lyram nomenque relinquit barenis. 100
Altius bine ventos recipit ratis, ac fugit omne Crobiali latus et fatis tibi, Tipby, negatum Partbenium, ante alios Triviae qui creditur amnis
80 booetia F, boetia C 83 in textu om. C et marg.
add. I fatorum G | excidit vs. huius fere sententiae inforna qui sede latent, rate pervia Ponti; T, cod. regius, cod. Pom- ponii Laeti hunc vs. exhibent: venturam caelo fatis melioribus Argo 84 Addita iamque T^Bon.^^ Additamque F, Addic-
tasque C | iamque T Bon.^^ namque F, quaque C | patentes marg. Venetae exempìaris Vaticani adscriptum, pharentes F, ferentes G 87 litore M, liotore F 89 It ythenelus F 93 quateret Bon.^^ qaater F j cauixdum F 94 attulit G \ umbra Heinsius., umbram F 95 omina G Aid.., omnia VM
99 dux F, dum C 100 Percutit ore T, Perclytore F 101 bino cod. regius^ 2'\ in F 102 Crobiali Bon.^^ Cobilli
F, Cobylli MG
ARGONAUTICON LIB. V. Ili
fidus et Inopi materna gratior unda.
mox etiam Cromnae iuga pallentemque Cytoron 105
teque cita penitus condunt^ Erythia, carina.
iamque reducebat noctem polus: alta Carambis
raditur et magnae pelago tremit umbra Sinopes.
Assjrios complexa sinus stat opima Sinope,
nympba prius blandosque lovis quae luserat ignes 110
caelicolis immota procis: deceptus amatae
fraude deae nec solus Halys nec solus Apollo.
Addidit bic casu comites Fortuna benigno Autolycum Phlogiumque et Deileonta, secutos Herculis arma viros; vagus bos ibi fixerat error. 115 ut Graiam videre manum puppemque Pelasgum, prima ruunt celeres ad litora seque precantur accipiant socios. nova dux accedere gaudet nomina desertos et iam sibi currere remos. transit Halys longisque fluens anfractibus Iris 120
saevaque Thermodon medio sale murmura volvens, Gradivo sacer et spoliis ditissimus amnis, donat equos, donat votas cui virgo secures, cum redit ingenti per Caspia claustra triumpbo Massageten Medumque trahens. est vera propago 125 sanguinis, est ollis genitor deus, bine magis alta Haemonidae petere et monitus non temnere Phinei. ipse autem comitum conversus ad ora novorum Vos mibi nunc pugnas' ait ^et victricia' ductor ^Herculis arma mei vestrasque in litore Martis 130
interea memorate manus.' sic fatus et aegro
104 Inopi Hermolaus Barharus^ inopia F, Enopiae C 105 Cromnae Heinsius ^ cromanae VC \ pallentemque CM^T, cod. Burmanni, pallentem V \ Cytoron T Bon.^^ citheron F, Cy- theram C 107 alta M, alca F 112 halys F, Hylas C 114 Autolycum Bius, Aut holitum F, Autolitum C \ Phlogium- que T^Bon^^ phogiumque VC \ Deileonta 5o^.^ deiolenta VC \ secutos M^, secutus F 116 Pelasgam Bon.^ 120 halys
ilf ^, halyx F | amfractibus ilf, autfractibus F 121 thermo- doon F I murmura i)f ^, murmure F 125 Massageten C
Plus, Messageton F | medumque M^T^, mediumque F
112 C. VALERI FLACCI
corde silens audit cursus bellique labores virginei^ exciderit frenis quae prima remissis, semianimem patrius quam sanguine vexerit amnis, quae pelta latus atque umeros nudata pharetris 135 fugerit Herculeae mox vulnere prensa sagittae, utque securigeras stimulaverit Ira catervas fleturusque pater, quantus duce terror in ipsa^ qui furor, insignis quo balteus arserit auro.
Nocte sub extrema clausis telluris ab antris uo
pervigil auditur Chalybum labor: arma fatigant ruricolae^ Gradi ve, tui; sonat illa creatrix prima manus belli terras crudelis in omnes. nam prius ignoti quam dura cubilia ferri eruerent ensesque darent, Odia aegra sine armis 145 errabant Iraeque inopes et segnis Erinys. inde Genetaei rupem lovis, bine Tibarenum dant virides post terga lacus, ubi deside mitra feta ligat partuque virum fovet ipsa soluto, vos quoque non notae mirati vela carinae 150
Mossynoeci, et vos stabulis Macrones ab altis Byzeresque vagi Philyraeque a nomine dieta litora, quae cornu pepulit Saturnus equino.
Ultimus inde sinus saevumque cubile Prometbei cernitur, in gelidas consurgens Caucasus arctos. 155 ille etiam Alciden Titania fata morantem attulerat tum forte dies; iamque aspera nisu undique convellens veteris cum strage pruinae vincula prensa manu saxis abduxerat imis
132 cursus doctus quidam apud Harlesium^ currus V 184 quam sanguine uexerit amnis F, quam uexerit amnis in aequor C 135 humeros M^T^ umeris V 142 sonat
M^, isonat V 147 Indigena etaerupem iouis bine tibi ma- uors F, corr. Politianus^ Inde Genetaei rupes Iouis inde Ty- mauos (Tymanos C^) C 151 Mossynoeci et vos Kr., Moos-
sonychi (Moss. MG) uos et VC^ vos Mossynoeci et Leo, Mos- syni vos et vulgo \ magrones VC 152 Bytheresque C \ Philyreiaque C 15G titania ilf, itania F
ARGONAUTICON LIB. V. 113
arduus et laevo gravior pede; consonat ingens leo
Caucasus, et summo pariter cum monte secutae
incubuere trabes^ abductaque flumina ponto.
fit fragor, aetherias ceu luppiter arduus arces
impulerit imas manus aut Neptunia terras.
horruit immensum Ponti latus^ horruit omnis i65
Armeniae praetentus Hiber, penitusque recusso
aequore Cyaneas Minyae timuere relictas.
tum gemitu propiore chalybs densusque revulsis
rupibus audiri montis labor et grave Titan
vociferans, fìxos scopulis dum vellitur artus. 170
contra autem ignari (quis enim nunc credat in illis
montibus Alciden dimissave vota retemptet?)
pergere iter socii; tantum mirantur ab alto
litora discussa sterni nive ruptaque saxa
et simul ingentem moribundae desuper umbram 175
alitis atque atris rorantes imbribus auras.
Sol propius flammabat aquas, extremaque fessis coeperat optatos iam lux ostendere Colchos, magnus ubi adversum spumanti Phasis in aequor ore ruit. cuncti pariter loca debita noscunt iso
signaque commemorant emensasque ordine gentes dantque ratem fluvio. simul aethere piena corusco Pallas et alipedum Inno iuga sistit equorum.
Ac dum prima gravi ductor subit ostia pulsu, populeos flexus tumulumque virentia supra i85
flumina cognati medio videt aggere Phrixi, quem comes infelix Pario de marmore iuxta stat soror, bine saevae formidine maestà novercae^ inde maris, pecudique timens imponere palmas. sistere tum socios iubet atque hinc prima ligari 190 vincula, ceu Pagasas patriumque intraverit amnem. ipse gravi patera sacri libamina Bacchi
168 revulsis cod. Bon.^ peruulsis V 171 nunc vulgo ^ non V 176 imbridus V 181 emensasque ilf ^ e mensas quo V
184 Ac dum M, Actum V 187 Pario Maserius, pa.uo F,
paruo C
VaIìEBIus FIìACCus, ed. Kraraer. 8
114 C. VALERI FLACCI
rite ferens umbram vocat et sic fatur ad aras: 'per genus atque pares tecum milii, Phrixe, labores tu, precor, orsa regas meque his tuteris in oris 195 tot freta, tot durae properantia sidera briimae passum. Phrixe, fave et patrias reminiscere terras. tu quoque nunc, tumulo nequiquam condita inani, adnue diva maris numeroque accede tuorum. quando egomet rursus per te vehar? aurea quando 200 Seston et infausto s adgnoscent veliera fluctus? vos etiam silvae, vos Colcbidos hospitis orae, pandi te, dives ubi pelli s micet arbore sacra, tunc tibi, fecundi proles lovis, orte nivali Arcados axe deae, fluvio modo, Phasi, quieto 205
Palladiam patiare ratem, nec dona nec arae defuerint tellure mea; reverenda fluentis effigies te, Phasi, manet, quam magnus Enipeus et pater aurato quantus iacet Inachus antro.' dixerat, atque illi dextra sine versa magistri 210
protinus in proram rediit ratis omine certo fluminis OS pontumque tuens. *^promittis ut ecce utque vocas, revehemur' ait. sic deinde precatus arma iubet celsa socios depromere puppe. dona dehinc Bacchi casusque ut fìrmet in omnes 215 rapta Ceree, viridesque premunt longo ordine ripas.
Incipe nunc cantus alios, dea, visaque vobis Thessalici da bella ducis. non mens mihi, non haec ora satis. ventum ad furias infandaque natae foedera et horrenda trepidam sub virgine puppem: 220
IStt phrixe M, phire V \ laboris V 195 orsa Bon.^^
ossa V 196 properantia s. brumae Sudhaus, properanti s.
passum F, properantia s. passis C 197 passum Sudhaus huc transtulit e v. 196, Phrixe f. et p. r. t. V lacuna non significata, placidus post patrias inseruit C 200 per te uehar C, perteue ara F, ego te r. praetervehar Pius 203 micet 0, misceat F
207 reverenda Heinsius, uerenda F, ueneranda MT 210 Dixerat iHf, Dixit erat F 215 casusque ut Heinsius,
casus qui F 220 uirgine F, imagine C
ARGONAUTICON LIB. V. 115
impia monstriferis surgunt iam proelia campis.
ante dolos, ante infidi tamen exsequar astus
Soligenae falli meriti meritique relinqui^
inde canens: Scythica senior iam Solis in urbe
fata laborati Phrixus compleverat aevi. 225
illius extremo sub funere mira repente
fiamma poli magnoque aries apparuit astro
aequora cuncta movens. at veliera Martis in umbra
ipse sui Phrixus monumentum insigne perieli
liquerat ardenti quercum complexa metallo. 230
quondam etiam tacitae visus per tempora noctis
effigie vasta, socerumque exterruit ingens
prodita vox: '0 qui patria tellure fugatum
quaerentemque domos bis me considere passus
sedibus, oblata generum mox prole petisti, 235
tunc tibi regnorum labes luctusque supersunt,
rapta soporato fuerint cum veliera luco.
praeterea infemae quae nunc sacrata Dianae
fert castos Medea choros quemcumque procorum
pacta petat maneat regnis neu virgo paternis.' 240
dixit et admota pariter fatalia visus
tradere terga manu: tum falso fusus ab auro
currere per summi fulgor laquearia tecti.
membra toris rapit ille tremens patriumque precatur
numen et eoo surgentes litore currus: 245
'baec tibi fatorum, genitor, tutela meorum,
omnituens: tua nunc terris, tua lumina toto
sparge mari; seu nostra dolos molitur opertos
sive externa manus, primus mihi nuntius esto.
tu quoque, sacrata rutilant cui veliera quercu, 250
excubias, Gradive, tene; praesentia luco
221 monstriferi V 222 artus V 233 0 T^Pius, om.V 236 Tunc M, Tune V 237 uellera M, uellerea V
238 sq. auris quae vocatur est in membrana, cuius in marginihus hic et in vss. 254 — 258 nonnullae literae perierunt; manca unds inclusi: nunc sacrata M, n[ii..s]acrata V 239 quemcumque MT, que[cum]que F, quaecumque C 240 neu Heinsitis, ne V 245 currus My cursus V 247 lumina MT, limina V
8*
116 C. VALERI FLACCI
arma tubaeque sonent, vox et tua noctibus exstet.' vix ea, Caucaseis cum lapsus montibus anguis, haud sine mente dei^ spiris nemus omne refusis implicuit Graiumque procul respexit ad orbem. 255 ergo omnes prohibere minas praedictaque Phrixi invigilata piena necdum Medea inventa adnuitur thalamis Albani virgo tyranni.
Interea auguriis monstrisque minacibus urbem territat ante monens semper deus et data seri 260
signa mali; reddi iubet exitiale sacerdos vellus et Haemoniis infaustum mittere terris. centra Sole satns Phrixi praecepta volutans aegro corde negat, nec vulgi cura tyranno, dum sua sit modo tuta salus. tunc ordine regi 265 proximus et frater materno sanguine Perses increpitare virum; sequi tur duce turba reperto, ille furens ira solio se proripit alto praecipitatque patres ipsumque ut talibus ausis spem sibi iam rerum vulgi levitate serentem 270
ense petit, rapit inde fugam crudelia Perses signa gerens omnemque quatit rumoribus arcton. iamque aderat magnis regum cum milibus urbi, primaque in adversos frustratus proelia muros constiterat. datus et sociis utrimque cremandis 275 ille dies alterque dies^ cum Marte remisso debitus Aeaeis dux Thessalus adpulit oris.
Nox bominum genus et duros miserata labores rettulerat fessis optata silentia terris.
253 anguis ilf ^ angues V 254 dei spiris M, [d..s.i]ris
V (cf. 238) I refusis 0, refosis V 255 graiuroque jf, [ ]um-
•que V I respexit ikf, rexperit V 256 omnes ilf, [. .n]es F
257 Inuigilat piena M, Inuigila[. . .Jena V 260 Territat M^ ut vid., Territa V \ saevi C 262 infaustum NT, in-
fastum F, infestum C 263 uolutans ikf, uoluntas F
265 tuta M, tua F 269 ipsumque ut Sudhaus, cf. 215, ipsum qui F, ipsum quoque C, ipsum quin Heinsius 270 ferentem C
273 regum 0, regnum F 277 Aetheis C 278 miserata Bon.^, mirata F
ARGONAUTICON LIB. V. 117
at luBO et summi virgo lovis intima secum 28o
Consilia et varias sociabant pectore curas. virgo prior ^magna pariter quos mole petamus, cernis' ait ^Colchos habeant quae proelia^ quique nunc status, hinc Perses, illinc non viribus aequis apparat Aeetes aciem. quibus addimur armis?' 285 cui luno 'dimitte metus, ne proelia forte bine tibi grata negem: . . . manet aegida sudor et nostros iam sudor equos. stat pectore fìxum Aeetae sociare manus. scio perfida regis corda quidem; nullos Minyis exsolvet honores. 290
verum alios tunc ipsa dolos, alia orsa moyebo.' ^sint, precor^ baec; tua namque mihi comitanda potestas' Pallas ait, liceat Grais ut reddere terris Aesonium caput et puppem, quam struximus ipsae, iactatam tandem nostro componere caelo.' 295
Talia tunc bominum superi prò laude movebant. tristior at numquam tantove paventibus ulla nox Minyis egesta metu; nil quippe reperto Phaside, nil domitis actum Symplegados undis, cunctaque adbuc, magni veniant dum regis ad urbem, 300 ambigua et dubia rerum pendentia summa. praecipue Aesoniden varios incerta per aestus mens rapit undantem curis ac multa moventem. qualiter ex alta cum luppiter arce coruscat, Pliadas ille movens mixtumque sonoribus imbrem 305 horriferamve nivem, canis ubi tollitur omnis campus aquis, aut sanguinei magna ostia belli aut alios duris fatorum gentibus ortus: sic tum diversis hinc atque bine motibus anceps
281 uarias M\ uaria V 286 fortes V 287 hic
Baehrens | manet aegid F, manet ingens aegida C, fori, tantus {vel parilis) manet a. s. 289 Aeete M, Aeetes V 301 Am- biguae& V ^ (& in ras. t Ut.) 302 sqq. cf. Hom. II. X 3 sqq.
303 moventem Heuss, nauantem F, nouantem M 307 san- guinei M^, sanguine F 308 alios nonnulli apud Pium^ altos ve 309 motibus Heinsius^ molibus F
118 e. VALERI FLACCI
pectora dux crebro gemitu quatit, optat et almum sio iam iubar et certi tandem discriminis horas. tunc defìxa solo coetuque intenta silenti versus ad ora virum ^quod primum ingentibus ausis optavi stis' ait Weterumque quod horruit aetas, adsumus en tantumque fretis enavimus orbem. 315
nec pelagi nos mille viae nec fama fefellit Soligenam Aeeten media regnare sub arcto. ergo ubi lux altum sparget mare, tecta petenda urbis et ignoti mens experienda tyranni. adnuet ipse, reor^ ncque inexorabile certe 320
quod petimus. sin vero preces et dieta superbus respuerit^ iam nunc animos firmate repulsae, quaque via patriis referamus veliera terris, stet potius: rebus semper pudor absit in artis.' dixerat et Scjtbicam qui se comitentur ad urbem 325 sorte petit, numeroque novem ducuntur ab omni. inde viam qua Circaei plaga proxima campi corripiunt regemque petunt iam luce reducta.
Forte deum variis per noctem territa monstris senserat ut pulsas tandem Medea tenebras, 330
rapta toris primi iubar ad placabile Phoebi ibat et borrendas lustrantia flumina noctes. namque soporatos tacitis in sedibus artus dum premit alta quies nuUaeque in virgine curae, visa pavens castis Hecates excedere lucis; 335
dumque pii petit ora patris, stetit arduus inter pontus, et ingenti circum stupefacta profundo, fratre tamen conante sequi, mox stare paventes viderat intenta pueros nece seque trementum
310 almum i)f ^ almam V 318 sparget Bon}^ spargit
V 320 inexorabile M^, exorabile V | certe M^, terte V 322 Respuerit i^f^ Respuent V \ firmate M^, firmata V
324 rebus pudor absit in artis hahet Par. 332 lustrantia
JfC, lustratia V \ lumina C, cod. Burmanni 338 fratre
tamen conante sequi 6\ cod. Pii, Frater et amen conantes qui
V (e ante qui add. V^) \ stara V
ARGONAUTICON LIB. V. 119
spargere caede manus et lumina rumpere fletu. 340
bis turbata minis liuvios ripamque petebat Phasidis acquali Scythidum comitante caterva, tiorea per verni qualis iuga duxit Hymetti aut Sicula sub rupe choros bine gressibus haerens Pallados bine carae Proserpina iuncta Dianae, 345
altior ac nulla comitum certante, prius quam palluit et viso pulsus decor omnis Averno: talis et in vittis geminae cuna lumine taedae Colchis erat nondum miseros exosa parentes. ut procul extremi gelidis a fluminis undis 350
prima viros tacito vidit procedere passu, substitit ac maesto nutricem adfata timore est: ^quae manus baec, certo ceu me petat agmine, mater, advenit band armis, band umquam cognita cultu? quaere fugam^ precor, et tutos circumspice saltas.' 355 audit virginei custos grandaeva pudoris Heniocbe; cultus primi cui creditus aevi; tum trepidam dictis firmans bortatur alumnam: ^non tibi ab boste minae nec vis' ait 'ulla propinquat nec metus; externo iam flammea murice cerno seo
tegmina, iam vittas frondemqae inbellis olivae. Graius adest, Graio sic cuncta simillima Pbrixo.' Sic ait. at luno^ pulcbrum longissima quando robur cura ducis magnique edere labores, mole nova et roseae perfudit luce iuventae. 365
iam Talaum iamque Ampyciden astroque comantes Tyndaridas ipse egregio supereminet ore: non secus autumno quam cum magis asperat igues Sirius et saevo cum nox accenditur auro luciferas crinita faces^ bebet Arcas et ingens 370
luppiter; ast illuni tanto non gliscere caelo
342 aequali Schjtidum C, aequabs q: thidum V 354 Ad- uenit M, Aduenis V 357 Enioche V 360 Nec M\
Necte V 364 edere Gronovius, sedere F, dedere C
370 hebet C, Sabellicus, habet V
120 C. VALERI FLACCl
vellet ager, vellent calidis iam fontibus amnes.
regina, attonito quamquam pavor ore silentem
exanimet, mirata tamen paulumque reductis
passibus in solo stupuit duce, nec minus inter 375
ille tot ignoti socias gregis haeret in una
defìxus sentitque ducem dominamque catervae.
'si dea, si magni decus huc ades' inquit ^Olympi,
has ego credo faces, liaec virginis ora Dianae,
teque renodatam pharetris ac pace fruentem sso
ad sua Caucaseae producunt flumina Nymphae.
si domus in terris atque bine tibi gentis origo,
felix prole parens, olimque beatior ille,
qui tulerit longis et te sibi iunxerit annis.
sed fer opem, regina, viris. nos hospita pubes 385
advebimur, Graium proceres tua tecta petentes.
due, precor, ad vestri quicumque est ora tyranni
ac tu prima doce fandi tempusque modumque;
nam mibi soUicito deus ignaroque locorum
te dedit; in te animos atque omnia nostra repono.' 390
Dixit et opperiens trepidam stetit. illa parumper virgineo cunctata metu sic orsa vicissim: 'quem petis Aeeten, genitor meus, ipsaque iuxta moenia, si vivos possis discernere calles: bac adeo duce ferte gradus-, ingentia namque 395
castra alios aditus atque impius obsidet hostis.' dixerat baec patriumque viam detorquet ad amnem, sacraque terrificae supplex movet inrita Noeti.
Ille autem inceptum famula duce protinus urget
372 fontibus Bon.^, foribus F, rorìhu^ Heinsius 373 pa- vor ore Bon.^^ pauorei V 375 in solo Heinsius, insolito V 378 ades M, adest'F 379 ora C, arma V 380 fruen- tem r, furentem V 384 et te M^, ecce V 385 nos varia lectio codicis Bon., non VC \ hospita MG, hospia V 386 pro- ceres tua M, procerestatua V 388 ac tu Pius, Astu V \ doce Bon.^, duce V 390 adque F, sed et C \ nostra MN, nostro F 392 sic orsa uicorsa uicissim F, corr. M 394 uiuos VC, biuios Heinsius 395 hac lunt.^, Huc F 397 patriumque M^, patrium F | amnem M^T, omnem V
ARGON AUTICON LIB. V. 121
aere saeptus iter^ patitur nec regia cerni loo
limo virum, prior Aeetae ne nuntius adsit. iamque inerat populo mediaeque incognitus urbi, cum Comes orsa loqui. ^Phoebi genitoris ad aras ventum' ait. 'huc adjtis iam se de more paternis rex feret; liic proceres audit populosque precantes 405 adloquiis facilis: praesens pater admonet aequi.' Dixerat. ast illi propere monstrata capessunt limina. non aliter, quam si radiantis adirent ora dei verasque aeterni luminis arces: tale iubar per tecta micat. stat ferreus Atlans 4io Oceano, genibusque tumens infringitur unda; at medii per terga senis rapit ipse nitentes altus equos curvoque diem subtexit Olympo; pone rota breviore soror densaeque sequuntur Pliades et madidis rorantes crinibus ignes. ub
nec minus bine varia dux laetus imagine templi ad geminas fert ora fores cunabula gentis Colcbidos hic ortusque tuens: ut prima Sesostris intulerit rex bella Getis, ut clade suorum territus bos Tbebas patriumque reducat ad amnem, 420 Pbasidis bos imponat agris Colcbosque Yocari imperet: Arsinoen illi tepidaeque requirunt otia laeta Pbari pinguemque sine imbribus annum et iam Sarmaticis permutant carbasa bracis. barbarus in patriis sectatur montibus Aean 425
Pbasis amore furens: pavidas iacit illa pbaretras virgineo turbata metu discursibus et iam deficit, ac volucri victam deus alligat unda. flebant populeae iuvenem Pbaethonta sorores,
406 ammouet aequi C 407 huc transposuit Bon.^, post 426 exhihet V \ Dixerat M, Adixerat V 408 Limina M,
Elimina V 410 per C T\ om. V \ atlas 3£', atdans V 411 infringitur Pms, infrangitur V 410 bine Heinsius, hic V 417 Adgeminas M, Adgeminans V 422 tepidaeque Par- rhasius, trepidaeque VC | ad requirant cf. Aen. 1 210 sq. 423 Otia M, Otila V 424 braeis V 426 illa M\ ulla V
122 C. VALERI FLACCI
ater et Eridani trepidum globus ibat in amnem; 430
at iuga vix Tethys sparsumque recolligit axem
et formidantem pathos Pyroenta dolores.
aurea quin etiam praesaga Mulciber arte
veliera venturosque olim caelarat Achivos:
texitur Argoa pinus Pagasaea securi, 435
iamque eadem remos, eadem dea flectit habenas;
ipsa subit nudaque vocat dux agmina dextra.
exoritur notus et toto ratis una profundo
cerni tur; Odrysio gaudebant Carmine phocae.
apparent trepidi per Phasidis ostia Colclii 44o
clamantemque procul linquens regina parentem.
urbs erat bine contra gemino circumflua ponto^
ludus ubi et cantus taedaeque in nocte iugales
regalique toro laetus gener: ille priorem
deserit; ultrices spectant a culmine Dirae. 445
deficit in tbalamis turbataque paelice coniunx
pallam et gemmiferae donum exitiale coronae
apparat ante omnes secum dequesta labores.
munere quo patrias paelex ornatur ad aras
infelix, et iam rutilis correpta venenis 450
implicat igne domus. baec tum miracula Colchis
struxerat Ignipotens nondum noscentibus^ ille
quis labor^ aligeris aut quae secet anguibus auras
caede madens; odere tamen visusque reflectunt.
Quin idem Minyas operum defixerat error, 455
cum se Sole satus patriis penetralibus infert. filius bunc iuxta primis Absyrtus in annis^ dignus avo quemque insontem meliora manerent. tum gener Albanis Styrus qui advenerat oris,
434 celarat M, celerat V 437 Ipse C 438 toto C, SabelUcus, torto V 440 per C, om. V 443 et cantus codd. Pii et Harlesii^ extantus F, est tantus C 446 coniunx ilf, coniunxi V 451 domos CM^ 452 ille Heinsius, illa V 453 aligeris ilf, ali^ V (us eros, vid., sed 4 — 5 liti, spatium relictum) 455 error F, horror Meyncke 456 penetralibus Jf *(7, penetrabilibus F
ARGONAUTICON LIB. Y. 123
distulerant sed bella toros; tum Phrontis et Argus 46o Aeolidae fraterqiie Melas, quos advena Phrixus progenuit; pariterque levi Cytisorus in hasta. post alii, quos praecipuo Titania tellus legit honore patres^ motique ad proelia reges. admonet hic socios nebulamque erumpit lason 465
sideris ora ferens; nova lux offusa Cytaeis. conveniunt stipantque viros rogitantque, quid ausi, quidve ferant. postquam primis inhiantia dictis agmina suppressumque videt iam murmur lason, talia miranti propius tulit orsa tyranno: 470
^rex Hyperionide, quem per freta tanta petendum caelicolae et prima dignum statuere carina, siquando hic aliquam nostro satus orbe solebat Thessaliam, siquos Phrixus memorare Pelasgos, hi tibi tot casus, horrenda tot avia mensi 475
cernimur. ipse egomet proprio de sanguine Phrixi: namque idem Cretheus ambobus et Aeolus auctor cum love Neptunoque et cum Salmonide nympha. me neque nunc enses araeque egere paternae, nec tua Thessalicis quamquam inclita nomina terris 480 sponte sequor. cui non lusso tot adire voluptas monstra maris? cui Cyaneos intrare fragores? sceptra tui toto Pelias sub lumine Phoebi maxima sorte tenens totque ille gravantia clivos oppida, tot vigili pulcherrima flumina cornu, 485
460 Phrontis Pius, phontis V 461 Aeolidae T^ Bon^, Aeoliae V 462 Cythisorus Fius^ euthisorus V 463 prae- cipuos C 464 patres CT\ patris V \ reges C, regis V
465 nebulaque C 466 siderea Heinsius | lux M^ lus V | offusa Gronovius, effusa F, effulsit C \ Ithaeis C 467 stipant- que Loehhach, rogitantque F, lustrantque Thilo 469 mur- mur T^ Bon.^, munus F 470 miranti 31^ maranti F 482 fragores M. frigores F 483 lumine vel numine Heinsius^ nomine VC 484 sorte Gronovius, oste T", forte C \ ille Gro- novius, illa VC | gravantia clivos Sudhaus, cremantia diuos FC, ornantia clivos Schtnkl, prementia clivos Baehrens, frequentia dives Thilo 485 purcherrima F
124 C. VALERI FLACCI
ille meum imperiis urget caput, ille labores
dat varios, suus ut magnum rex spargit ab Argis
Alciden, Sthenelo ipse satus. tamen aspera regum
perpetimur iuga, nec melior parere recuso.
hic sibi me auratae pecudis quiscumque periclis 490
exuyias perferre iubet. tibi gratia nostri
sit, precor, baec meritique locus, quod iussa recepì
teque alium, quam quern Pelias speratque cupitque,
promisi et meliora tuae mihi foedera dextrae.
si petere boc saevi statuissem sanguine belli, 495
Ossa dabat Pindusque rates quotque ante secuti
inde nec audacem Bacebum nec Persea reges.
sed me nuda fìdes sanctique potentia iusti
bue tulit ac medii sociatrix gratia Pbrixi
iamque tibi nostra geniti de stirpe nepotes. 500
nec tamen aut Pbrjgios reges aut arva furentis
Bebryciae spernendus adi: seu fraude petivit
seu quis bonore meos, sua reddita dona deumque
nos genus atque ratem magnae sensere Minervae.
vix tandem longis quaesitam Colcbida votis 505
contigimus, qualemque dabat te fama videmus.
tu modo ne claros Minyis invideris actus.
non aliena peto terrisve indebita nostris,
siquis et in precibus vero locus, atque ea Pbrixo I
crede dari, Pbrixum ad patrios ea ferre penates. sia f
muuera tu contra victum mibi vecta per aequor
accipe Taenarii cblamydem de sanguine aeni
frenaque et accinctum gemmis fulgentibus ensem:
boc patrium decus, baec materni texta laboris,
bis Lapitbes adsuerat eques. da iungere dona, 51S
da Scytbicas sociare domos. sciat effera regis
ira mei, quem te borrifero sortitus in axe
493 quam quem T, quemque V 497 reges Ald.^ regis V 501 furentis M^, furentes V 502 petiui CM^T^ 507 inuideris ilf *, inuideri V 512 taenarei V 513 ac- censum Jacohs 514 laboris M ^, labores V 515 dona Vy dextram C
ARGON AUTICON LIB. Y. 125
€aucasus atqiie tuis quantum mitescat habenis.'
Talibus orantem vultu gravis ille minaci iamdudum fremit et furiis ignescit opertis. 520
ceu tumet atque imo sub gurgite concipit austros unda silens, trahit ex alto sic barbarus iras et nunc ausa viri, nunc heu sua prodita Grais regna fremit, quin et facili sibi mente receptum iam Phrixum dolet et Scytbiae periisse timores, 525 nimc quassat caput ac iuvenis spes ridet inanes, quid vesanus agat, quod veliera poscat ab angue, urit et antiquae memorem vox praescia sortis, CUT simul aut Persen illinc sibi moverit aut bine Thessalicam Fortuna ratem; num debitus ista sso
finis agat saevaeque petant iam veliera Parcae. interea quoniam belli pugnaeque propinquae «ura prior, fingit placidis fera pectora dictis reddit et baec: ^cuperem haut tali vos tempore tectis advenisse meis, quo me gravis adsidet hostis. 535
frater enim (sceptri sic omnibus una cupido) excidium parat et castris me ingentibus urget. quare age cognatas primum defendite sedes, nec decus oblati dimiseris advena belli; namque virum trabit ipse chalybs. tum veliera victor, tum meritis nec sola dabo.' contra inscius astus 541 'ergo nec bic nostris derat labor arduus actis' excipit Aesonides 'et ceu nibil aequore passis additus iste dies? veniant super baec quoque fato bella meo. non bunc parva mibi caede dolorem 545 quasque dedit luet ille moras.' tum Castora mittit,
518 habenis C, cod. Burmanni, harenis V 520 fremit F dilucide I ignescit C Bon.^, ignoscit V | apertis C 521 ceu tumet Bon^^ Centum et V 523 ausa Bon.^, causa V
524 receptum T, receptus V 529 simul aut Bon^^ simul
ac V I praesen V \ moverit Bon.^, mouerint V 531 tali C, ali F, alio MT, cod. Bon. 536 sceptri omnibus u. e. habet Par. 539 dimiseris Bon.^, demiseris F 540 lamque C | Quippe uiros tr. i. calibs hahet Par. 541 astus F, acti C 542 desiderai atur in C 546 luet ilf -, leuet F
126 C. VALERI FLACCI
^ui ferat Aeaei sociis responsa tyranni.
acribus ast illos curis mora saeva trahebat,
ac simili ut medio viderunt Castora campo,
crebrior incussit mentem pavor. 'o Io vis alma 550
progenies, fare, an patriam spes ulla videndi,
fare' omnes. ille in mediis sic orsus Acliivis:
'nec ferus Aeetes, ut fama, nec aurea nobis
terga negat; bello interea sed pressus iniquo
auxilium petit; armatos dux protinus omnes 555
adcelerare iubet; longo nam tuta recessu
puppis et adposita fluvius defenditur urbe.'
Haud mora: prosiliunt, quos nec Riphaea iuventus, quos nec Hiber aut tota suis Aurora pbaretris sustineat. stetit explicito prius agmine pubes, seo
expertique simul, si tela artusque sequantur. nec quisquam freta nec patrias iam respicit urbes, sed magis ad praesens itur decus. incita cristas aura quatit, variis floret via discolor armis, qualis ab Oceano nitidum chorus aethera vestit, 565 qualibus adsurgens nox aurea cingitur astris. illos Sole satus tacita maestissimus ira miratur temere adsumptos, nec talia mallet robora, quam medios bostem subiisse penates. interea laeto patitur convivia cultu 570
et iuxta Aesoniden magno cratere lacessit nunc sibi monstrantem natos lovis oraque iuxta Aeacidum, nunc ingentis Calydonos alumnos; audit et Alciden infando errore relictum defletosque duces terraeque marisque labores. 575
ipse autem tantis concita furoribus arma expetit Aesonides et amicos ordine reges: ^quis procul ille virum, nodis quem balteus asper
552 omnes Bon.^y omnis F, tuis C 554 pressus ikf,
pressais F 559 tuta CiifT, corf.J5on. 501 Expertique ilf^ Experti quo F | arcusque Bon.'^ 562 urbes ilf, urbe F 564 decolor C 567 mestissumus F 570 potitur C | cul- tu F, vultu vulgo^ sed cf. Toc. Ann. II 75 fm. 578 nodis Heinsins, nobis F
ARGONAUTICON LIB. Y. 127
subligat et stricto stat proximus armiger arcu, ceu pugnam paret et positas confundere rnensas?' 580 centra flammigeri proles Persela Solis 'quem rogitas^ Carmeius' alt; 'mos comminus arma semper habere viro, semper meminisse pharetrae. quid Latagum, quid si amuigenam mirere Choaspen? bellatoris equi potantem cerne cruores; 585
nec tamen immissis hic segnior ibit habenis.' 'illum' ait Aesonides 'pariter refer, h orrida signis cui chlamys et multa spirat coma flexilis aura.' respicit Aeetes atque huBC quoque nomine redditi ^dives Aron; croceos sic illius omnis odores 590
iactat eques^ cunctis sic est coma eulta raaniplis: sed ne speme virum et comptis diffide capillis. Campesus hic spoliis in tigridis. ille profundo incumbens Odrussa mero; vide lata comantem pectora et ingenti turbantem pocula barba.' 595
hic et laxarten dictis stupet hospes acerbis immodicum linguaque gravem^ cui multa minanti non superum^ non praesentis reverentia belli, contra autem Aeetes 'non frustra magna superbo dieta Yolant' ait^ *et vocem paria arma secuntur, eoo nec requies^ quin Marte diem noctemque fatiget; atque ubi Riphaea stupuerunt flumina bruma, iam pavidi cum prole Getae, iam pervigil illum Medus et oppositis exspectat Hiberia claustris. hos autem quae quemque manus, quae signa sequantur, si memorem, prius umentem lux solverit umbram. eoe cras acies atque illa ducum cras regna videbis dissona, saxiferae surgat quibus imber habenae,
584 choaspe F, corr. CM^ 586 hic segnior Bon.^, hic genitor F, genitor sic C 589 Aeetes Bon^, aesonides V 591 cunctis Berìfley, iunctis F, unctis CT^, Pius 592 Sed nec C 593 in tigridis Bon^, intigris F 596 et Bon^^
è F I laxarten vulgo, laxarten F, Laxasten C 597 multa
Hetnsius, inulla F, nulla vulgo 605 manus C Bon.^, magnus F I quae C, om. V 608 arenae C
128 C. VALERI FLACCI
quae iaculo gens apta levi, quae pietà pharetris
venerit. ingentes animo iam prospice campos, eio
atque liane alipedi pulsantem corpora eurru
Euryalen, quibus exsultet Mavortia turmis
et quantum elata valeat peltata seeuri,
cara mihi et veras inter non ultima natas.'
fatur et occiduo libat cratera parenti. 615
quisque suis tum vota deis et poeula fundit,
dent aeiem, dent belligeros superare labores.
Ecce autem Geticis veniens Gradivus ab antris ingentemque trahens arctoa per aequora nubem aspicit Aeaea Minyas stupefaetus in urbe 620
ambitumque senem promissaque veliera puppi Thessalieae. citus ad summi stellantia patris tecta ruit questuque lovem testatur acerbo: 'quae studiis, rex magne, quies? iam mutua divi exitia in solos bominum molimur honores, 625
teque ea cuncta iuvant, rabidam qui Pallada eaelo non abigis neque femineis ius obicis ausis. non queror, exstrueta quod vexerit ipsa carina veliera sacra meis sperantem avertere lucis, quodque palam tutata viros: sic cetera pergat, 63o
si valet. insidiis quid nune fallaeibus ambit, nostra ut Phrixeo spolientur tempia metallo? non opus auxilio Colchis nec foedere vestro: et Persen simul et Minyas deposeimus bostes. quin age — quid tantae eoeunt in proelia gentes? 635 quid tuus Aesonides? — imus nos, protinus imus in nemus auriferum et sumptis deeernimus armis? vel tu sola polo tacitis inopina tenebris labere: quantus ibi deus experiere nec illas adstiteris impune trabes. an Martia tempia 640
609 Quae T Bon.^, Qua et V \ quae (pietà) Bon.^^ qui V 611 corpora MC^ corporo V 616 suis T, suum V 617 dent (belligeros) M\ dant V 620 Adsp. Aeetae C
621 pubi Heinsius 624 divi Gronovius, uidi V 628 Non cod. Burmanni, Num VC \ querar C | extructa 31, exfructa V
ARGONAUTICON LIB. V. 129
intemeranda minus^ tantum mihi lucus et agger
quod rudis et sola colimur si gentibus umbra?
est amor et rerum cunctis tutela suarum^
et tibi, magne pater, terris donarla certant:
est honor bis etiam lucis. ego cara Mycenes uò
culmina, virgineas praeder si Cecropis arces,
iam coniunx, iam te gemitu lacrimisque tenebit
nata querens. metuant ergo nec talia possint.'
Non tulit baec animis, quin longa silentia Pallas rumperet inridens strepitumque minasque Gradivi, eso 'non tibi Aloidae, quibus baec fera murmura iactes, non Lapitbae, sed Pallas' ait; 'neque ego aegide digna, nec Yocer ulterius proles lovis, excidat iste ni tibi corde tumor: lituos miser armaque faxo oderis et primis adimam tua nomina bellis. ess
quin simili matrem demens gravitate secutus; digna quidem, monstrum superis quae tale crearit. quod tamen adgressae scelus aut quo crimine sontes, si iuvenem, qui lussa sui tam dira tyranni impavidus maria et nondum qui nota subibat, eeo
iuvimus et magnis aliquam spem movimus ausis? an nullas praeferre preces nec foedera regis uUa sequi, caeca sed cuncta impellere pugna debuimus? sic Tbraces agunt, sic turbidus iste, siqua petit, cuperem baec etiam nunc bella remitti 665 nec socias armare manus. da veliera, rector, et medio nos cerne mari, quod sin ea Mavors
641 tantum T\ codd. Burmanni et Pii, tantus F, tacitus C \ lucus cod. FU, C**, luctus VC^ 642 sigentibus F, frigenti-
bus C 643 suarum Bon.^, suorum F 644 magne Bon^^ magna F 645 lucis Sudhaus^ suus F, suus. ast Bon.^^ suus. anne C \ cara F, cf. Hom. 11. IV 51 sq., clara C \ Mycenes Groìiovius, mycenis F 646 cecropis ili ^, cecropias F
648 possint F {cf. 670), poscant Aid. 650 gradiui M, gra- diuit F 651 Aloidae Bon.^, aolidae F, Bystonidae C \ mur- mura M, mura F 657 crearit Heinsius, creauit F 661 lu- uimus iHf, Uiuimus F 662 nullas ikf^, nulla F | regis T^ Bon.^, reges F 665 nunc Carrio, num F
Valebius Flaccvs ed. Kramer. 9
130 C. VALERI FLACCI ARGON AUTICON LIB. V.
abnesat et solus nostris sudoribus obstat,
ibimus indecores frustraque tot aequora vectae?
faxo aliqua et nequeat.' sic femina. coeperat ardens 670
hic iterum alterni s Mavors insurgere dictis.
excipit bine contra pater et sic voce coercet:
'quid vesane fremis? cum vos iam paenitet acti
peccatumque satis, tunc ad mea iura venitis.
quolibet ista modo, quacumque impellite pugna, 675
quae coepistis, babent quoniam sua fata furores.
te tamen boc, coniunx, et te, mea nata, monebo:
sit Persen pepulisse satis, nec vana retentet
spes Minyas fìnemve velint imponere bello.
illum etenim talis rerum manet, accipite, ordo: eso
vieta retro nune castra dabit bellumque remittet
territus adventu ducis et virtute Pelasgi;
mox ubi Tbessalicis referent bos flamina terris,
tunc aderit vietorque demos et seeptra tenebit,
donec et Aeeten inopis post longa senectae 685
exilia heu magnis quantumlibet impia fatis
nata iuvet Graiusque nepos in regna reponat.
bic labor amborumque baec sunt discrimina fratrum.
vadite et adversis, ut quis volet, inruat armis/
Dixerat. instaurai mensas pacemque reducit, 69o et iam sidereo noctem demittit Olympo. tunc adsuetus adest Pblegraeas reddere pugnas Musarum cborus et citbarae pulsator Apollo, fertque gravem Pbrjgius circum cratera minister. surgitur in somnos seque ad sua limina flectunt. 695
668 abnegatPws, Abneget V 670 faxo Kr., cf. 654, IV 220, Fas V I aliqua et Sudhaus, aliquae V \ Fassaque quae nequeam C
675 Quolibet M\ Quodlibet V 679 finemue M, finenem V 680 accipite MC, cod. Bon., accipere V \ ordo C, ergo V 683 referent 11^, reflerent V 686 quantumlibet nonnulli apud Pium, quantum licet V \ inpia M\ inopia V 688 amborumque Carrio, amborum F, amborum sunt haec Pius 691 sidereo Hein- sius, sideream V \ demittit Bon.^, dimittit V 692 pblegraeas reddere C Pius, pblegjas qui reddere F, Pblegrae qui reddere Thilo 693 citbarae pulsator T Bon.^, cithara pulsatur V 695 limina Bon. ^ lumina V
e. VALERI FLACOI ARGONAUTICON
LIBER SEXTUS.
At vigil isdem ardet furiis Gradivus et acri corde tumet nec quas acies, quae castra sequatur, invenit; ire placet tandem praesensque tueri, sternere si Minyas magnoque rependere luctu regis pacta queat Graiamque absumere puppem. 5
impulit hinc currus^ monstrum inrevocabile belli concutiens, Scytbiaeque super tentoria sistit. protinus e castris fugit sopor: excita tela^ turbati que coire duces; bos insuper ingens fama movet, rate quae sacra vulgabat Achivos 10
advenisse sui repetentes veliera Phrixi^ quos malus bospitio iunctaque ad foedera dextra luserit Aeetes atque in sua traxerit arma.
Ergo^ consiliis dum nox vacat alta movendis, legatos placet ire duces^ mandataque Perses 16
edocet, adfari Minyas fraudemque tyranni ut moneant. quinam bine animos averterit error? se primum Haemoniis bortatum ea veliera terris reddere et exuvias pecudis dimittere sacrae: bine odium et tanti venisse exordia belli. 20
quin potius dextramque suam suaque arma sequantur,
2 nec M^, ne V 3 tandem ilf^ tandemque V \ tueri C, uideri V 5 graiamque M, gratamque V \ pubem Aid. 9 turbatique coire Kr., cf. 232^ Turbati coire F, Turbati co- iere M^, vulgo 11 repetentes M^, repente V
9*
132 C. VALERI FLACCI
aut remeent; neque enim Aeetae promissa fidemque esse loco; abstineant alienae sanguine pugnae. non illos ideo tanti venisse labores per maris. ignotis quid opus concurrere nec quos 25 oderis? haec medio Perses dum tempore mandat, aureus effulsit campis rubor, armaque et acres sponte sua strepuere tubae. Mars saevus ab altis 'bostis io' conclamat equis, *agite ite, propinquat', ac simul bine Colcbos, bine fundit in aequora Persen. 30 tunc gens quaeque suis commisit proelia telis, voxque dei pariter pugnas audita per omnes.
Hine age Ripbaeo quos videris orbe furores, Musa, mone, quanto Scytbiam molimine Perses concierit, quis fretus equis per bella virisque. 35
verum ego nec numero memorem nec nomine cunctos mille vel ora movens; neque enim plaga gentibus ulla ditior: aeterno quamquam Maeotia pubes Marte cadat, pingui numquam tamen ubere defit, quod geminas arctos magnumque quod impleat anguem. ergo duces solasque, deae, mibi promite gentes. 41
Miserat ardentes, mox ipse secutus, Alanos Heniocbosque truces iam pridem infensus Anausis, pacta quod Albano coniunx Medea tyranno, nescius beu, quanti tbalamos ascendere monstri 45
arserit atque urbes maneat qui terror Acbaeas, gratior ipse deis orbaque beatior aula, proxima Bisaltae legio ductorque Colaxes, sanguis et ipse deum, Scytbicis quem luppiter oris progenuit viridem Myracen Tibisenaque iuxta 50
ostia, semifero (dignum si credere) captus
23 alienae F, alienae a C 24 ideo F, adeo C 25 quos M, qus F 27 effulsit M\ et fulsit F 28 ab M\ ob F 29 agite ite M\ agite ite ite F 31 tunc gens quaeque
Meyncke, Tunc et quaeque F 1 telis Aid., terris F; cf. Lue. VII 510 Illic quaeque suo miscet gens proelia telo 40 oeminas M^, geminos F 44 coniunx ikf ^ condux F
47 Gratior M, Cratior F 48 Bisalte Bon.\ bis altae M^T, hisaltae F | legio T Fius, regio F
ARGONAUTICON LIB. VI. 133
corpore, nec nymphae geminos exhorruit angues.
cuncta phalanx insigne lovis caelataque gestat
tegmina dispersos trifidis ardoribus ignes;
nec primus radios, miles Romane, corusci 55
fulmini s et rutilas scutis diffuderis alas.
in super auratos collegerat ipse dracones,
matris Horae specimen, linguisque adversus utrimque
congruit et tereti serpens dat vulnera gemmae.
tertius unanimis veniens cum milibus Auchus eo
Cimmerias ostentat opes, cui candidus olim
crinis inest, natale decus; dat longior aetas
iam spatium; triplici percurrens tempora nodo
demittit sacro geminas a vertice vittas,
Datin Achaemeniae gravior de vulnere pugnae 65
misit in arma Daraps, acies quem Martia circum
Gangaridum, potaque Gerus quos efferat unda,
quique lacum cinxere Bycen. non defuit Anxur,
non Rhadalo cum fratre Sidon, Acesinaque laevo
ornine fatidicae Phrixus movet agmina cervae. 70
ipsa Comes, saetis fulgens et cornibus aureis,
ante aciem celsi vehitur gestamine conti
maestà nec in saevae lucos reditura Dianae.
movit et Hylaea supplex cum gente Syenen
impia germani praetentans volnera Perses. 75
densior haut usquam nec celsior extulit ullas
silva trabes, fessaeque prius rediere sagittae
quin et ab Hyrcanis Titanius expulit antris
Cyris in arma viros, plaustrisque ad proelia cunctas so
56 Fulminis ilf^, Fluminis V \ diffuderis Bon.^, diffun- deris VC 58 spetimen V 65 Achaemeniae lunt.^, achae- moniae F, Achimeniae C 66 Claraps C 69 Sydon Ace- sinaque Bon.^, sidonya caesinaque F, Fidon lacesinaque C 73 nec in saeuae cod. Burmanni^ Ald.^ necis saeuae V \ lucos Heinsius, luco V 74 syenen M^, syrenen V, Sirenem C Bon.^ post 77 versus intercida in FC, in TN hic versus legitur Ar- boris ad summum quam pervenere cacumen, quem omnes ante Thìlonem editores receperunt
134 C. VALERI FLACCI
Coelaletae traxere manus; ibi sutilis illis est domus et crudo residens sub veliere coniunx et puer e primo torquens temone cateias. linquitur abruptus pelago Tyra, linquitur et mona Ambenus et gelidis pollens Opbiusa venenis. 85
degeneresque ruunt Sindi glomerantque paterno crimine nunc etiam metuentes verbera turmas. bos super aeratam Phalces agit aequore nubem cum fremitu^ densique levant vexilla Coralli, barbaricae quis signa rotae ferrataque dorso 90
forma suum truncaeque lovis simulacra columnae; proelia nec rauco curant incendere cornu, indigenas sed rite duces et prisca suorum facta canunt veterumque viris bortamina laudes. ast ubi Sidonicas inter pedes aequat babenas, 95
illinc iuratos in se trabit Aea Batarnas, quosj duce Teutagono, crudi mora corticis armat aequaque nec ferro brevior nec rumpia ligno. nec procul albentes gemina ferit aclyde parmas, biberni qui terga Novae gelidumque securi 100
eruit et tota non audit Alazona ripa.
quosque Taras niveumque ferax Euarcbus olorum.
te quoque venturis, ingens Ariasmene, saeclis
tradiderim, molem belli lateque ferentem
undique falcatos deserta per aequora currus. 105
insequitur Drangaea pbalanx claustrisque profusi
Caspiadae, quis turba canum non segnius acres
exilit ad lituos pugnasque capessit eriles.
inde etiam par mortis honos, tumulisque recepti
81 Coelaletae Lemaire, Coeia laetae F, Coraletae C \ su- tilis N, futtilis V 82 est Loehbach, Et V \ uellere F, uul- nere C 94 facta vulgo, Fata F 95 ad aequat cf. Thes. l. L. 1 1022, 38—45 9G inse F, secuin G Aid. \ aeabatarnas F. Exabatarnas C% Exabaternas C^ 100 nouae F, Norae
(7, Noae lunt.^, sed cf. IV 719 102 aut ante aut post hunc versum nonnulla exeiderunt | Tarax C | niueumque M, niuem- que F 106 Drangaea lunt.^, dranc(a)ea VC
ARGONAUTICON LIB. VI. 135
inter avos positusque virum; nani pectora ferro no
terribilesque innexa iubas ruit agmine nigro
latratuque coliors, quanto sonat torrida Ditis
ianua vel superas Hecates comitatus in auras.
ducit ab HTrcanis vates sacer agmina lucis
Vanus; eum Scythiae iam tertia viderat aetas 115
magnanimos Minyas Argoaque vela canentem.
illius et dites monitis spondentibus Indi
et centumgeminae Lagea novalia Thebes
totaque Riphaeo Panchaia rapta triumpho.
discolor hastatas effudit Hiberia turmas^ 120
quas Otaces, quas Latris agunt et raptor amorum
Neurus, et expertes canentis lazyges aevi.
namque ubi iam viresque ■f'aliae+ notusque refutat
arcus et inceptus iam lancea temnit erilis,
magnanimis mos dictus avis, haut segnia mortis 125
iura pati, dextra sed carae occumbere prolis
ense dato; rumpuntque moras natusque parensque,
ambo animis, ambo miseri tam fortibus actis.
hic et odorato spirantes crine i'Mycael
Cessaeaeque manus, et qui tua iugera nondum iso
eruis, ignotis insons Arimaspe metalli s,
doctus et Auchates patulo vaga vincula gyro
spargere et extremas laqueis adducere turmas.
non ego sanguineis gestantem tympana bellis
Thyrsageten cinctumque vagis pos terga silebo 135
pellibus et nexas viridantem floribus bastas.
112 Latratuque M ^, Latratu V 113 in auras cod. Burmanni, in aulas F, ad aulas C*, ad auras C' 115 Varus C \ aetas MC^ aestas T" 118 Lagea Gronovius.lsig&e F, longaeua C 122 la- zyges Biirmann, iazies F 123 uiresque alie F, fori. v. lassae vel tardae, verumtamen verbum velut labant praetuìerim \ no- tosque C 124 arcus CT^Pius, Argus F 125 mos lunt^, mox F I dictus F, intellego edictus ab avis, ductus Pius 126 prolis M\ proles F 129 odorato CM^T\ odorata F Mycael F, Micelae C, veruni nescitur 132 gyro Parrhasius
(C?), cyro F 135 Thyrsagetem N, Tyrsaga& F dare exhibet 136 uiridantem M^ uiritantem F, vibrantem Buìaeus
136 C. VALERI FLACCI
fama, ducem lovis et Cadmi de sanguine Bacchum
hac quoque turiferos, felicia regna, Sabaeos,
hac Arabas fudisse manu; mox rumperet Hebri
cum vada, Thyrsagetas gelida liquisse sub arcto. uo
illis omnis adbuc veterum tenor et sacer aeris
pulsus et eoae memoratrix tibia pugnae.
lungit opes Emoda suas; sua sigua secuti
Exomatae Torynique et flavi crine Satarchae:
mellis honor Tor3^nis, ditant sua mulctra Satarcben, 145
Exomatas venatus alit, nec clarior ullis
arctos equis; abeunt Hypanin fragilemque per undam
tigridis aut saevae profugi cum prole leaenae,
maestaque suspectae mater stupet aggere ripae.
impulit et dubios Phrixei velleris ardor 150
Centoras et diros magico terrore Choatras.
omnibus in superos saevus sonor, omnibus artes
monstrifìcae: nunc vere novo compescere frondes,
nunc subitam trepidis Maeotin solvere plaustris.
maximus bos inter Stygia venit arte Coastes; 155
soUicitat nec Martis amor, sed fama Cytaeae
virginis et paribus spirans Medea venenis.
gaudet Averna palus, gaudet iam nocte quieta
portitor et tuto veniens Latonia caelo.
ibant et geminis aequantes cornibus alas leo
Balloniti comitumque celer mutator equorum
Moesus et ingentis frenator Sarmata conti.
nec tot ab extremo fluctus agit aequore nec sic
fratribus adversa Boreas respondet ab unda
aut is apud fluvios volucrum canor, aethera quantus i65
tunc lituum concentus adit lymphataque miscet
139 manu Pius, manum V 140 uada F, iuga C \ Thyr- sagetas Fius, thyrsagatas V 143 Emoda Bon.^^ emeda V, Eumeda C 152 sonor Sudhaus, cf. VII 389, onor F, honor M^ vulgo I omnibus etiam V exhibet \ artes M^, artus F 157 uene- nis F^ ueniens V^ {ì nunc erasa) 159 tuto Gronovius, toto F 164 respondet M^ respondit F 165 voi. canor Heinsius, uol. clamor F, clamor volucrum Schenkl^ uolucrum quatit aethera cla- mor C 166 concentus C Bon.^, conceptus F [ adit F, agit C
ARGONAUTICON LIB. VI. 137
milia, quot foliis, quot lioribus incipit annus. ipse rotis gemit ictus ager tremibundaque pulsu nutat humus, quatit ut saevo cum fulmine Phlegram luppiter atque imis Typhoea verberat arvis. 170
Prima tenent illinc patriis Absyrtus in armis et gener ingentesque inter sua milia reges. at circa Aesoniden Danaum manus ipsaque Pallas aegide terrifica, quam nec dea lassat habendo nec pater horrentem colubris vultuque tremendam 175 Gorgoneo; nec semineces estendere crines tempus adbuc, primasque sinit concurrere pugnas. impulit hos centra Mavors pater et mala leti Gaudia Tisipboneque caput per nubila tollens ad sonitum litui mediaque altissima pugna, 180
necdum clara quibus sese Fuga mentibus addat.
UH ubi consertis iunxere frementia telis agmina virque virum galeis adflavit adactis, continuo bine obitus perfractaque caedibus arma corporaque, alternus cruor alternaeque ruinae; iss
volvit ager galeas et thorax erigit imbres sanguineos; bine barbarici glomerantur ovatus, bine gemitus, mixtaeque virum cum pulvere vitae. Caspius Aeaeum correpto crine Monesen abstulit; bine pariter Colcbi Graique sequuntur 190 missilibus; rapit ille necem praedamque relinquit, nec sociis iam cura viri. Dipsanta Caresus Strymonaque obscura spargentem vulnera funda deicit; Albani cadit ipse Cremedonis basta,
168 ictus Heinsius, intns V 169 fulmine T, flumine V \ phlegram M, phlegra V 170 typhoea (typhea V) uerberat
ve, Typhona reverberat 5on. 2, vulgo, sed cf. Hom. 11. II782sq., unde conicias atque Arimis 176 semineces M, seminetis V
sonitù 180 atsistunt F (sonitu add. V^) 181 clara F, certa Piiis \ addat Bon.^. addant F 182 iunxere M, iuxere F 186 ege- rit C 189 Aetaeum C 190 hunc Bon.^ 193 Strimona- que Bon.^, Strymoniaque F 194 Chremedonis CM^T^, chre- modonidis F
138 C. VALERI FLACCI
iamque latet currusque super turmaeque feruntur. 195
Processere Melas et Idasmenus; incipit basta ante Melas, levis ast abies elusit utrumque. ensibus inde ruunt; prior occupat aere citato cassidis ima Melas; infracta est vulnere cervix. mixta perit virtus: nescit cui debeat Ocbeus 200
aut cui fata Tyres. dum sibila respicit Iron cuspidis Argivae, Pyliam latere accipit hastam.
Viderat Hyrcanos paribus discurrere fratres Castor equis, pater armento quos dives ab omni nutrierat fatisque viam monstrarat iniquis. 205
tum magis atque magis peditem candore notato Tyndariden incendit amor, simul obvius hastam pectus in adversum . . . iacit alipedemque ■{■constitit excusso victor duce; risit ab alta nube pater prensisque equitem cognovit babenis. 210 at pariter luctuque furens visuque Medores Tyndariden petit et superos sic voce precatur: ^hunc age vel caeso comitem me reddite fratri, primus et hic nostra sonipes cadat impius basta, eredita qui misero non rettulit arma parenti 215
meque venit contra captivaque terga ministrata dixerat; Actaei sed eum prior basta Phaleri deicit; ad socias sonipes citus effugit alas.
Quis tibi fatales umquam metuisset Amyclas Oebaliamque manum, tot, Rbyndace, monti bus inter 220 diviso totidemque fretis? cadit impiger una inguine transfosso clari Taulantis alumnus
195 et 196 deerant in C 196 et Idasmenus Bon.\ fidas- menus V 197 utrunque ili", utrimque V 198 Ensibus
inde M, Ensibus insibùs V (sibus delere voluisse videtur V^) \ aere citato M, aerigitato V 200 Mixta perit uirtus habet
Par. I Oebreus C 202 Cupidis V 205 fatisque M^, fratris que V I monstrarat M^ monstrat V 207 hastam Bon.^., basta V 208 gleacit F, grauiter iacit C, Gelae iacit codex regius, 7'\ desideratur nomen propr. 209 constitit (corripit Wagner) vix mutandum {cf. Vili 133)-, deesse vid. vs. eius sententiae <( corripit et iam barbarico sublimis in ostro)> constitit 214 cadat Jf T, cadet V 217 Phaleri C, parenti V 222 alumnus M, alumnis V
ARGON AUTICON LIB. YI. 139
semidea genetrice Tages, cui plurima silvis pervigilat materna soror cultusque laborat. tenuia non illum candentis carbasa lini, 225
non auro depicta chlamys, non flava galeri caesaries pictoque iuvant subtegmine bracae. iamque novus mediae stupefacta per agmina pugnae vadit eques densa spargens hastilia dextra, fulmineumque viris + profundis + ingerit ensem 230
huc alternus et bue; cum saevior ecce iuventus Sarmaticaeque coire manus fremitusque virorum semiferi; riget bis molli lorica catena; id quoque tegmen equis; at equi porrecta per armos et caput ingentem campis bostilibus umbram 235
fert abies obnixa genu vaditque virum vi, vadit equum, docilis relegi docilisque relinqui atque iterum medios non altior ire per bostes. orbibus bos rapidis moUique per aequora Castor anfractu levioris equi deludit anbelos 240
immemoresque mori; sed non isdem artibus aeque concurrunt ultroque ruunt in funera Colobi. Campesus impacta latus inter et ilia quercu tollitur ac mediam moriens descendit in bastam. Oebasus infestum summisso poplite Pbalcen 245
evasisse ratus laevum per luminis orbem transigitur; tenerae liquuntur vulnere malae. contra autem geminis fìdens tboracibus ictura sustinet et gladio Sibotes ferit ultima teli,
225 candentis F, splendentis C \ lini C, cod. Harlesii, nili V 228 Me legitur in M, post 245 in V 230 prò
fundis diiunxit Koesflin {intellegens glandes fundae ut Sii. Pun. X 151), proturbans C, fort. procurrens 232 Sarmaticaeque
coire Sudhaus, Sarmaticae coire F, Sarmaticae coiere M", vulgo \ fremitusque Bon.^, fremituque V 234 equis at equi Aid.,
quis age qui F, equis agitur C \ armos ilf '^, armas F, arma C 237 relegi 3f, religi F 244 descendit Bon.\ discendit F 247 tenerae C lunt}, tenero F | liquuntur (7T^ cod. Bon., linquuntur F, tinguuntur Ph. Wagner 249 sustinet Franeius, Sustulit F
140 C. VALERI FLACCI
nequiquam; iam cuspis inest^ nec fragmina curat 25a Ambenus et trunco medium subit Ocrea ligno. seminecera Taxes Hypanin vehit atque remissum pone trabit fugiens et cursibus exuit bastam; dumque recollectam rursus locat, inruit ultro turbatumque Lacon et adbuc invadit inermem. 25s
impulit adverso praeceps equus Onchea conto nequiquam totis revocantem viribus armos in latus: accedit sonipes, accedit et ipse frigidus: arma cadunt, rorat prò cui ultima cuspis; qualem populeae fidentem nexibus umbrae 260
siquis avem summi deducat ab aere rami, ante manu tacita cui plurima crevit barundo; illa dolis viscoque super correpta sequaci implorat ramos atque inrita concitat alas.
Parte alia infestis (nam fors ita iunxit) in armis 265 Styrus adest, laetusque virum cognoscit Anausis, et prior 'en cuius tbalamis Aeetia virgo dieta manet nostrosque feret qui victor amores. non', ait, Mnvitoque gener mutabere patri.' tum simul adversas conlatis cursibus bastas 270
coniciunt; fugit adductis Albanus babenis saucius atque datum leto non sperat Anausin, nec videt. ille autem telo moribundus adacto ^ad soceros pactaeque sinus en coniugis' inquit, ^Styre, fugis, vulnus referens, quod Carmine nullo 275 sustineat nuUisque levet Medea venenis.' dixerat, extremus cum lumina corripit error, voxque repressa gelu percussaque vertice tellus.
Hinc animos acies auget, magnoque doloris turbine Gesandrum Mavors rapit: ille morantes 280 increpat et stricto sic urget lazygas ense:
251 subit ikf, subì V 261 aere F, arbore C 265 fora ita iunxit CT^ Bon.^, forsitan iuncxit V \ in armis T* Bon.\ inanis V 266 Anausis Dureau de Lamalle^ anausim V 269 En ait C 279 magnoque doloris C, magnosque dolores V 281 sic urget Bon.^, sigurgit V
ARGON AUTICON LIB. VI. 141
'nempe omnes cecidere senes, nempe omnis ademptus ante pater, quae vos subito tam foeda senectus corripuit fregitque animos atque abstulit iras? aut mecum mediam, iuvenes, agite ite per urbem 285 Argolicamque manum aut caris occumbite natis.' inruit et patrias coeptis ferus advocat umbras: ^sancte mihi Vorapte pater, tua pectora nato suggere nunc animamque parem, si fata peroso tarda tibi turpesque moras non segnius ipsi 290
paruimus parvique eadem didicere nepotes.' baec ait, auditusque Èrebo, tunc corripit ensem turbidus et furiis ardens quatit arma paternis. indigenis sacratus aquis magnique sacerdos Phasidis Arctois Aquites errabat in armis 295
(populeus cui frontis honor conspectaque glauco tempora nectuntur ramo), te, Cyrne, parentis immemorem durae cupiens abducere pugnae; iamque omnes impune globos diversaque lustrans agmina non usquam natum videt, utque iterum intrat vociferans, iterum belli diversa peragrat, 301
lancea caeruleas circum strepit incita vittas. opprimit admissis ferus bunc Gesander babenis. ille manum trepidans atque inrita sacra tetendit 'te' que 'per hanc', inquit, 'genitor tibi si manet, oro 305 canitiem, compesce minas et si tibi natus, parca meo.' dixit. contra sic victor adacto ense refert: 'genitor, turpi durare senecta quem mihi reris adbuc, ipse bac occumbere dextra maluit atque nitro segnes abrumpere metas. 310
et tibi si pietas nati, si dextra fuisset,
286 urbis Madvig 291 eadem Baehrens, eam F, viam
C Aid. 1 didicere Jf, dedicere V 296 frontis Baehrens,
frondis V 300 non usquam natum videt Loehbach, non us- quam uidet V, quem quaerit nusquam uidet C \ utque Bur- mann, adque V \ instat Heinsius 305 inquit genitor C,
genitor inquit V 306 si tibi natus KoestUn, sicubi nato V 308 refert T, refer V
142 C. VALERI FLACCI
haut medii precibus tereres nunc tempora belli, praeda future canum. iuveni sors pulchrior omnis: et certasse manu decet et caruisse sepulchro.' dixerat-, ille deos moriens caelumque precatur, 31
dextera ne misero talis foret obvia nato.
Te quoque, Canthe, tui non inscia funeris Argo flevit ab invita rapientem tela carina, iam Scythicos miserande sinus, iam Phasidis amnem contigeras, nec longa dies, ut capta videres 320
veliera et Euboicis patrios de montibus ignes. illum, ubi congressu subiit Gesander iniquo, territat bis: 'tu, qui faciles bominumque putasti bas, Argive, domos, alium bic miser aspicis annum altricemque nivem festinaque taedia vitae. 325
non nos aut levibus componere braccbia remis novimus aut ventos opus exspectare ferentes; imus equis, qua vel medio riget aequore pontus vel tumida fremit Hister aqua; nec moenia nobis vestra placent: feror arctois nunc liber in arvis 330 cuncta tenens, mecum omnis amor, iacturaque plaustri sola, nec bac longum victor potiere rapina, ast epulae quodcumque pecus, quaecumque ferarum. mitte Asiae, mitte Argolicis mandata colonis, ne trepident; numquam bas biemes, baec saxa relinquam, Martis agros, ubi tam saevo duravimus amne 336
progeniem natosque rudes, ubi copia leti tanta viris. sic in patriis bellare pruinis praedarique iuvat, talemque banc accipe dextram.' dixit, et Edonis nutritum missile ventis 340
312 tereres T, teiere V | tempora Bon.^, tempore V 313 omnis Lennep, omni V 318 ab T, ad V 319 am- nem M, amne V 326 brachia M, brabia V 328 qua M^ quam V \ aequore M, aequora V 331 amori arcturaque
plustri F, corr. M^ ut vid. 332 cf. Aen.X739sq. 335 tre- pident Bon.^^ trepidant V | relinquam T^ Bon^, relinquat F, relinquant C 336 ubi tam saeuo T, ubitam saeui F, (agro) subitam saeui C 337 copia ikf, capia F 340 Edonis Vius^ aedoniis F
ARGONAUTICON LIB. VI. 143
concitai; it medium per pectus et horrida nexu
letifer aera chalybs. trepidus super advolat Idas
ac simul Oenides pariterque Menoetius et qui
Bebrycio propius remeavit ab hospite victor.
at vero ingentem Telamon procul extulit orbem 345
exanimem te, Canthe, tegens; ceu saeptus in arto
dat catulos post terga leo, sic comminus astat
Aeacides gressumque tenet contraque ruentem
septeno validam circumfert tegmine molem.
nec minus bine urget Scytbiae manus armaque Canthi
quisque sibi et Graio poenam de corpore poscens. 351
arduus inde labos, medioque in corpore pugna
conseritur. magno veluti cum turbine sese
ipsius Aeoliae frangunt in limine venti,
quem pelagi rabies, quem nubila, quemque sequatur 355
iile dies: obnixa virum sic comminus haeret
pugna, nec arrepto pelli de corpore possunt.
ut bovis exuvias multo qui frangit olivo
dat famulis, tendunt illi tractuque vicissim
taurea terga domant, pingui fluit unguine tellus: seo
talis utrimque labos, raptataque limite in arto
membra viri miseranda meant: hi tendere contra,
bi contra, alternaeque virum non cedere dextrae.
bine medium Telamon Cantbum rapit, bine tenet ardens
eolla viri et molles galeae Gesander babenas, 365
insonuit quae lapsa solo dextramque fefellit.
ille iterum in clipei septemplicis improbus orbem
arietat et Cantbum sequitur Cantbum que reposcit,
quem manus a tergo socium rapit atque receptum
341 it Bon.^, ad V 343 Menoetius Bo7i.^, meonetius V 344 propius se. advolat, satis dure 346 arto vulgo, arcto V 347 adstat Baehrens, basta V, hastam Carrio 350 arma- que M, arma V 353 turbine Bon.\ turmine V 356 cer- tant, cui tempestatum regimen omnisque ille dies cedat 357 ar- repto Bon.^, arreptos V \ pelli Burmann, belli F, uelli T 358 Ut bouis T, Et uobis V \ frangit 7, frangere T 360 un- guine Bon.^, inguine V | tellus M, tellis F, pellis Bamsté 366 quae T^ Bon.\ qua V 368 Arietat et ilf C, Arietate V
144 C. VALERI FLACCI
virginis Euryales curru locat. advolat ipsa 370
ac simul Haemonidae, Gesandrumque omnis in unum it manus. ille novas acies et virginis arma ut videt, ^has etiam centra bellabimus?' inquit; ^heu pudor.' inde Lycen ferit ad confine papillae, inde Thoen, qua pelta vacat; iamque ibat in Harpen 375 vixdum prima levi ducentem cornua nervo, et labentis equi tendentem frena Menippen: cum regina gravem nodis auroque securem congeminans partem capitis galeaeque ferinae dissipat. hic pariter telorum immanis in unum 380 it globus; ille diu coniectis sufficit bastis,
quin etiam gravior nutuque
. . . . ; carens exterruit Idam;
tunc ruit ut montis latus aut ut machina muri, quae scopulis trabibusque diu confectaque flammis procubuit tandem atque ingentem protulit urbem. 3b5
Ecce locum tempusque ratus iamque et sua posci proelia, falcato s infert Ariasmenus axes saevaque difi'undit socium iuga protinus omnes Graiugenas, omnes rapturus ab agmine Colcbos. qualiter exosus Pyrrbae genus aequora rursus 390
luppiter atque omnes fluvium si fundat babenas, ardua Parnasi lateant iuga, cesserit Otbrys piniger et mersis decrescant rupibus Alpes: diluvio tali paribusque Ariasmenus urget excidiis nullo rapiens discrimine currus. 395
a egida tum primum virgo spiramque Medusae ter centum saevis squalentem sustulit bydris,
375 Harpen vulgo, harben V {h. add. V^) 376 Vixdum 3f, Vixtum V 377 et labentis Heinsius, Inlabentis F, Illa- bentis C, fori, iam labentis {cf. iamque 375) \ Menippen Bai- bus, enhippen F, et Henippen C 382 duo hemistichia exci- disse perspexit Leo-, sic suppl. Sudhaus nutuque <(inclinis Aca- stum ense petit visuque^ carens e. I. 385 tandem ilf^T\
tamen F | protulit F, idem aliis verhis expressit Stai. Theb. IX 556, propulit MT, vulgo 392 cesserit M, gesserit F
ARGONAUTICON LIB. VI. 145
quam soli vidistis equi, pavor occupat ingens
excussis in terga viris, diramque retorquent
in socios non sponte luem. tunc ensibus uncis 4oo
implicat et trepidos lacerat discordia currus.
Romanas veluti saevissima cum legiones
Tisiphone regesque movet^ quorum agmina pilis,
quorum aquilis utrimque micant, eademque parentes
rura colunt, idem lectos ex omnibus agris 405
miserat infelix non haec ad proelia Thybris:
sic modo concordes extei'naque fata petentes
Palladii rapuere metus, sic in sua versi
funera concurrunt dominis revocantibus axes.
non tam foeda virum Laurentibus agmina terris 4io
eiecere noti, Libyco nec talis imago
litore, cum fractas involvunt aequora puppes.
bine biiuges, illinc artus tenduntur eriles,
quos radiij quos frena secant, trabiturque trahitque
currus caede madens, atroque in pulvere regum 415
viscera nunc aliis, aliis nunc curribus baerent.
haud usquam Colcborum animi ncque
tela, sed implicitos miseraque in peste revinctos confodiunt ac forma necis non altera surgit, quam cervos ubi non Umbro venator edaci, 420
non penna petit, haerentes sed cornibus altis invenit et cacca constrictos excipit ira. ipse recollectis audax Ariasmenus armis desilit; illum acies curvae secat undique falcis partiturque rotis, atque inde furentia raptus 425
post 398 versiim deesse suspicor 399 retorquent Colum- bus, retorquet V 404 aquilis ilf ^, aqua lis V | parentes Bv/rmann, parentis V 408 Palladii M, Palladit V 412 s^e- qnora JBoM.\ aequore V 413 artus M^T, arcua V \ tendutur V 416 Viscera Jf, Vicera V 417 Haut usquam F, au- gescunt dubitanter Sudhaus \ neque in pestere uinctos F, ne- que cura cauere C, neque Graia morantur Sudhaus ad senten- tiam aptius 418 in ueste reuinctos C 419 altera surgit Bon.^, aliter asurgit V 422 excipit Pms, accipit VC 424 falcis M^, falces F 425 Partiturque F^, Patiturque F
Valerics Flaccus, ed. Kramer. 10
146 C. VALERI FLACCI
in iuga Circaeos tetigit non amplius agros.
Talia certatim Minyae sparsique Cytaei funera miscebant campis Scythiamque premebaut, cum Inno Aesonidae non hanc ad veliera cernens esse viam nec sic reditus regina parandos 430
extremam molitur opem, funesta prius quam Consilia ac saevas aperit rex perfidus iras. increpat et seris Vulcanum maestà querellis^ cuius flammiferos videt inter regia tauros pascua Tartaream proflantes pectore noctem. 435
haec etenim Minyas ne iungere Marte peracto monstra satis iubeat Cadmei dentibus liydri, ante diem timet et varias circumspicit artes. sola animo Medea subit, mens omnis in una yirgine, nocturnis qua nulla potentior aris. 440
illius adfatus sparsosque per avia sucos sidera fìxa pavent et avi stupet orbita Solis. mutat agros fluviumque vias, suus alligat ignis cuncta, sopor recolit fessos aetate parentes datque alias sine lege colus. hanc maxima Circe 445 terrificis mirata modis, hanc advena Phrixus^ quam vis Atracio lunam spumare veneno sciret et Haemoniis agitari cantibus umbras. ergo opibus magicis et virginitate tremendam luno duci sociam coniungere quaerit Achivo. 450
non aliam tauris videt et nascentibus armis quippe parem nec quae medio stet in agmine flammae: nullum mente nefas, nullos horrescere visus.
428 premebant T, premebat V 431 molitur vulgo ^ mol- litur V 432 saeuas F, seras C 433 seris V, s(a)euis CM^ 434 interregia F, inter egentia C 437 locus immerito su- spectus, cf. Verg. Georg. 11 140 sq. 438 Ante diem timet *. e. praetimet, cf. Tlies. l. L. 11 133, 72sqq. \ circumspicis V {corr. vid. F^) 439 — 476 desunt in V uno folio exscisso 439 Sola iV, Solo M 441 adfatus Bury, ad fletus MNT, cod. Bon., cod. Burmanni, cf. 646, ad fremitus C, ad fatus SchenM 443 ignis MNT., cod. Burmanni., ingens T^ Bon.^, igni G 452 nec quae medio Jf ^ quae om. ilf \ neque quae medio C, me- dio qu(a)e NT. cod. Bon. {om. nec) 453 nullos M^N, nullus M
ARGONAUTICON LIB. VI. 147
quid si caecus amor saevusque accesserit ignis?
bine Veneris thalamos semperque recentia sertis 455
tecta petit, visa iamdudum prosilit altis
diva toris volucrumque exercitus omnis Amorum.
ac prior hanc placidis supplex Saturnia dictis
adgreditur veros metuens aperire timores.
'in manibus spes nostra tuis omnisque potestas 46o
nunc' ait; 'boc etiam magis adnue vera fatenti.
durus ut Argolicis Tiryntbius exulat oris,
mens mibi non eadem lovis atque adversa voluntas,
nullus honor tbalamis flammaeve in nocte priores.
da, precor, artificis blanda adspiramina formae 465
ornatusque tuos terra caeloque potentes.'
sensit diva dolos iam pridem sponte requirens
Colcbida et invisi genus omne excindere Phoebi.
tum vero optatis potitur, nec passa precari
ulterius dedit acre decus fecundaque monstris 470
cingula, non pietas quibus aut custodia famae,
non pudor, at contra levis et festina cupido
adfatusque mali dulcisque labantibus error
et metus et demens alieni cura perieli.
'omne' ait 'imperium natorumque arma meorum 475
cuncta dedi; quascumque libet nunc concute mentes.'
Cingitur arcanis Saturnia laeta venenis, atque bine virgineae venit ad penetralia sedis Cbalciopen imitata sono formaque sororem. fulsit ab invita numen procul, et pavor artus 480
protinus atque ingens Aeetida perculit borror. 'ergo nec ignotis Minyas bue fluctibus' inquit 'advenisse, soror, nec nostro sola parenti
458 Ac prior hanc C, Ac prior ac M, Ac prior cod. Bon.^ Atque prior iV'T (hanc add. T^) 461 nera M, dina N 462 ut M, et N 463 aversa Gronovius 465 Da M, At iV 470 acre M, ecce NT \ fecundaque N, facundaque M 473 mali MC, ma- lis iVT I labantibus T\ SaheìUcus, labentibus MN T, cod. Bon. 474 alieni C, alienaque MNT, cod. Bon. 479 Chachiopen V \
t imitata F (t F^ add. vid.) 480 numen F, lumen Pivs
10*
148 C. VALERI FLACCI
scis socias iunxisse manus? at cetera muros
turba tenet fruiturque virum caelestibus armis, 485
tu tlialamis ignava sedes^ tu soia paterna
fìxa domo? tales quando tibi cernere reges?'
illa nihil contra; nec enim dea passa manumque
implicat et rapidis mirantem passibus aufert.
ducitur infelix ad moenia summa futuri 49o
nescia virgo mali et falsae commissa sorori:
lilia per vernos lucent velut alba colores
praecipue, quis vita brevis totusque parumper
floret honor, fuscis et iam Notus imminet alis.
hanc residens altis Hecate Perseia lucis 495
flebat et bas imo referebat pectore voces:
^deseris heu nostrum nemus aequalesque catervas,
a misera, ut Graias baut sponte vageris ad urbes,
non iniussa tamen; neque te, mea cura, relinquam.
magna fugae monumenta dabis, spernere nec usquam 500
mendaci captiva viro, meque ille magistram
sentiet et raptu famulae doluisse pudendo.'
dixerat. ast illae murorum extrema capessunt
defixaeque virum lituumque fragoribus borrent,
quales instanti nimborum frigore maestae 505
succedunt ramis baerentque pavore volucres.
lamque Getae, iamque omnis Hiber Drangaeaque densa strage cadit legio et latis prosternitur arvis. semineces duplicesque inter sua tela suosque inter equos saevam misero luctamine versant 510
congeriem et longis campos singultibus implent. victores patrium contra paeana Geloni congeminant; eadem redeunt mox gaudia victis, qua deus et melior belli respexit imago.
486 ignara C, cod. Burmanni 491 falsae Bon^, falsi V 495 perseia M, persia V 499 Non inuisa M 500 us- quam ilf, usq; V 506 herentque ^on. \ herent V 507 Dran-
n gaeaque Maserius, dratiaque V (n suprascr. F^) 511 longis M, longis V {erasa est g) 513 Redeunt tandem sua gaudia uictis habet Par. 514 habet Par. | Qua F, Quos Par.
ARGONAUTICON LIB. VI. 149
Quis tales obitus dederit, quis talia facta, 515
die age, tuque feri reminiscere, Musa, furoris. Absyrtus clipei radiis curruque coruscus Solis avi, cuius vibrantem comminus hastam cernere nec galeam gentes potuere minantem, sed trepidae redeunt et verso vulnera tergo 520
accipiunt magnisque fugam clamoribus augent, proterit impulsu gravis agmina corporaque altis sternit equis gemitusque premit spirantis acervi, nec levior comitatur Aron, horrentia cuius discolor arma super squalentesque aere lacertos 525 barbarica chlamys ardet acu tremefactaque vento implet equum, qualis roseis it Lucifer alis, quem Venus inlustri gaudet producere caelo. at non inde procul Rambelus et acer Otaxes dispulerant Colchos pariterque inglorius Armes, 530 fraude nova stabula et furtis adsuetus inaltis depopulare greges, frontem cum cornibus auxit bispidus inque dei latuit terrore Lycaei: bac tunc attonitos facie defixerat hostes. quem simul ac nota formidine bella moventem 535
vidit Aron, ^pavidos te' inquit ^nunc rere magistros et stolidum petiisse pecus? non pascua nec bos hic tibi; nocturnis mitte baec simulacra rapinis neve deum mibi fìnge; deus quoque consere dextram.' sic ait, intentaque adiutum missile pianta 540
derigit et lapsis patuerunt vulnera villis.
515 fata Heinsius 516 feri C, ueri F 518 uibran- tem M, uiprantem V 522 altis Balbiis, atris V 523 pre-
mitispirantiacerui F, s suprascr. V^ 526 ardet Pius., arcet F | tumefactaque nonnulli apud Pium 527 qualis T, qualem
F I it NF, cod. Bon., ut F 529 at vulgo. Et F 530 Col- chos T, colchus F I Armes T^, Gronovius, arrais F 535 ac nota Burmann, cf. SU. Pun. VII 744, agnota F, ignota Ven.^ 637 nec bos T Bon.^, nexos F, nec spes C 538 rapinis C
Plus, panis F {ante p nulla litera erasa est) 530 dextram T''' Bon.^, dextra F
150 C. VALERI FLACCI
nec minus Aeolii proles Aeetia Phrixi
fertur et ipsa furens ac se modo laeta Cytaeis
agminibus, modo cognatis ostentai Achivis.
atque hos in medio duri discrimine belli 545
laudibus inque ipsis gaudens ubi vidit lason,
'macte' ait 'o nostrum genus et iam certa propago
Aeoliae nec opina domus; sat magna laborum
dona fero, satis hoc visu quaecumque rependo.'
dixit et in Sueten magnique in fata Ceramni 550
emicuit clipeumque rotans bunc poplite caeso
deicit, illum aperit lato per pectus hiatu.
Argus utrumque ab equis ingenti porrigit auso
et Zacorum et Phalcen, peditem pedes baurit Amastrin.
sanguinis ille globos effusaque viscera gestat 555
barbarus et cassa stridens sublabitur ira.
dat Calais Barisanta neci semperque propinquas
Riphea venali comitantem sanguine pugnas,
centum lecta boum bellator corpora, centum
pactus equos; bis ille animam lucemque rependit 560
crudelis; tandem dulces iam cassus in auras
respicit ac nulla caelum reparabile gaza.
labitur intortos per tempora caerula crines
tunc quoque materna velatus barundine Peucon.
at genetrix imis pariter Maeotis ab antris 565
implevit plangore lacus natumque vocavit,
iam non per ripas^ iam non per curva volantem
stagna nec in medio truncantem marmore cervos.
Eurjtus Exomatas agit aequore. Nestoris bastae
immoritur primaevus Helix, nec reddita caro 570
548 sat lunt.^^ stat V 553 auso Sudhaus, auro F, ictu C 554 Phalcen C, Maserius, palchen V \ haurit ilf, haunit V I Amastrin T^ Bon. ^, amastri F, Amastrum C, cod. Burmanni 556 stridens T^ Fius, ridens FC, frendens vulgo 559 lecta F, laeta C \ boum M^T^^ bouum F, hominum C 560 equos T^ Bon.\ equis F 563 Labitur M^ Dabitur F 565 ge- netrix ilf, negetrix F 567 per ripas iam If, peni passiam F 570 primaeuus M, prima aeuus F
ARGONAUTICON LIB. VI. 151
nutrimenta patri, brevibusque ereptus in annis. at Latagum Zetemque Daraps; illum exigit basta, bunc fiigit, ingentem subiti cuna sanguinis undam vidit et extremo lucentia pectora ferro.
Ecce autem muris residens Medea paternis 575
singula dum magni lustrat certamina belli atque bos ipsa procul densa in caligine reges agnoscit quaeritque alios lunone magistra, conspicit Aesonium longe caput, ac simul acres bue oculos sensusque refert animumque faventem, sso nunc quo se raperet, nunc quo diversus abiret, ante videns, quotque unus equos, quot funderet arma, errantesque viros quam densis sisteret bastis. quaque iterum tacito sparsit vaga lumina vultu aut fratris quaerens aut pacti coniugis arma, 585
saevus ibi miserae solusque occurrit lason. tunc bis germanam adgreditur, ceu nescia, dictis: 'quis, precor, bic, toto iamdudum fervere campo quem tueor quemque ipsa vides? nam te quoque tali attonitam virtute reor.' contra aspera Inno 590
reddit agens stimulis ac diris fraudibus urget: ^ipsum' ait ^Aesoniden cernis, soror, aequore tanto debita cognati repetit qui veliera Pbrixi, nec nunc laude prior generis nec sanguine quisquam. aspicis, ut Minyas inter proceresque Cytaeos 595
emicet effulgens quantisque insultet acervis; et iam vela dabit, iam litora nostra relinquet, Tbessaliae felicis opes dilectaque Pbrixo
571 brevibusque ereptus Samueìsson^ breuibus ereptus F, breuibus praereptus C 572 At Latagum C, Ablatacum V \ Daraps scil. aggreditur 573 sanguinis M^ guinis V ! un-
dam vulgo, unda V 579 aesonium i)f ^ aesomnium V
581 Nunc M, Hunc V 582 quot funderet C Aid., quod fu- derat V 583 errantesque Sahellicus, Orantesque VC \ siste- ret F, sterneret C 594 prior T\ Sahellicus, praecor V | sanguinis usquam C 597 relinquet M, relinquent V 598 felicis M^, felices V \ dilectaque iH ", delectaque V
152 C. VALERI FLACCI
rura petens. eat atque utinam superetque labores.'
tantum effata magis campis intendere suadet, eoo
dum datur, ardentesque viri percurrere pugnas;
at simul hanc dictis, illum dea Marte secando
impulit atque novas egit sub pectora vires.
ora sub excelso iamdudum vertice coni
saeva micant, cursuque ardescit, nec tibi, Perse, 605
nec tibi, virgo, iubae laetabile sidus Achivae,
acer ut autumni canis iratoque vocati
ab love fatales ad regna iniusta cometae.
nec sua Crethiden latuit dea, vimque recentem
sentit agi membris ac se super agmina tollit, eio
quantus ubi ipse gelu magnoque incanuit imbre
Caucasus et summas abiit bibernus in arctos.
tunc vero, stabulis qualis leo saevit opimis
luxurians spargitque famem mutatque cruores,
sic neque parte ferox nec caede moratur in una 615
turbidus inque omnes pariter furit ac modo saevo
anse, modo infesta rarescunt cuspide pugnae.
tunc et terrifìcis undantem crinibus Hebrum
et Geticum Priona ferit; caput eripit Aucbi
"l" bracbiaque ■*■ et vastis volvendum mittit harenis. 620
At genitus love complerat sua fata Colaxes; iamque pater maesto contristat sidera vultu talibus aegra movens nequiquam pectora curis: ^ei mihi, si durae natum subducere sorti moliar atque meis ausim confìdere regnis, 625
frater adhuc Amyci maerens nece cunctaque divum
599 petens M, potens V \ fori, set eatque 602 At M, Ad F, ac Heinsius 603 Impulit C, SabeìUcus^ Intulit V
607 autumni J5oti.\ autumi F, autumno JBaehrens 608 regna M, gregna V 610 tollit M, tellit F, toUi Heinsius
614 Luxurians M, Luxurias F 616 Turbidus iHf, Turpidus V i furit M, fuit F 618 undantem F, sudantem C
620 Brachiaque F, Branchiadae Heinsius, sed cf. vs. 60sqq., unde locus sanandus vid. 625 moliar JEngentinus, Melior F
626 maerens Peerlkamp, maeret V
ARGONAUTICON LIB. VI. 155
turba fremant, quorum nati cecidere cadentque.
quin habeat sua quemque dies cunctisque negabo,
quae mibi.' supremos misero sic fatus honores
congerit atque animis moriturum ingentibus implet. eso
iUe volat campis immensaque funera miscet
per cuneos, velut hiberno proruptus ab arcu
imber agens scopulos nemorumque operumque ruinas^
donec ab ingenti baccbatus vertice montis
frangitur inque novum paulatim deficit amnem. 63&
talis in extremo proles lovis emicat aevo
et nunc magnanimos Hypetaona Gessithoumque^
nunc Arinen Olbumque notat; iam saucius Aprem
et desertus equo Thydrum pedes exigit basta
Pbasiaden, pecoris custos de more paterni 64o
Caucasus ad primas genuit quem Pbasidis undas;
bine puero cognomen erat, famulumque ferebant
Pbasidis intonso nequiquam crine parentes.
iamque aliis instabat atrox, cum diva supremas
rumpit iniqua colus, victorque advenit lason. ub
excipit bunc saeva sic fatus voce Colaxes:
Vos Scytbiae saturare canes Scytbiaeque volucres
bue miseri venistis?' ait saxumque prebensum^
illius et dextrae gestamen et illius aevi,
concussa molitur bumo, quod regia luno 65a
flexit ad ignotum caput infletumque Monesi.
praeceps ille ruit; nato non depulit ictus
luppiter, Aesoniae vulnus fatale sed hastae
per clipeum, per pectus abit, lapsoque cruentus
advolat Aesonides mortemque cadentis acerbat. 65&
627 fremant Schenkl, fremunt F, frement PeerUamp 633 Imber agens T, Inuera gens V 634 montis M^, mon-
tes V 636 iouis ili", ionia V 637 magnanimos ilf, mag- nimos V I hypetaona M, hypetaon V 638 notat F, cf.
Sudhaus ad Aetnam pp. 153 et 1S6, rotat Balbus^ necat C Aid,
639 exigit Sudhaus^ cf. 572^ excidit VC, excipit vulgo 643 parentes Carrio, parentis F 646 fatus M^^ fletus F ()48 uenistis CM^\ uenis F 651 Flexit in admoti caput
in fatumque monesi C
154 C. VALERI FLACCI
spargitur hinc miserisque venit iam notus Alanis.
At regina virum (neque enim deus amovet ignem) persequitur lustrans oculisque ardentibus haeret; et iam laeta minus praesentis imagine pugnae casti gatque metus et quas alit inscia curas, eeo
respici ens, an vera soror; nec credere falsos audet atrox vultiis, eademque in gaudia rarsus labitur et saevae trahitur dulcedine flammae. ac velut ante comas ac summa cacumina silvae lenibus adludit flabris levis auster, at illum 665
protinus immanem miserae sensere carinae, talis ad extremos agitur Medea furores. interdura blandae derepta monilia diyae contrectat miseroque aptat fiagrantia collo, quaque dedit teneros aurum furiale per artus, 670
deficit; ac sua virgo deae gestamina reddit, non gemmis, non illa levi turbata metallo, sed facibus, sed mole dei, quem pectore toto iam tenet; extremus roseo pudor errat in ore. ac prior bis: ^credisne patrem promissa daturum, 575 o soror, Argolicus cui dis melioribus bospes contigit? aut belli quantum iam restat acerbi? heu quibus ignota sese prò gente periclis obicit.' haec fantem medio in sermone reliquit incepti iam Inno potens securaque fraudis. eso
Imminet e celsis audentius improba muris virgo nec ablatam sequitur quaeritve sororem. at quotiens vis dura ducum densique repente Aesoniden pressere viri cumque omnis in unum imber iit, totiens saxis pulsatur et bastisi 685
primaque ad infesti Lexanoris horruit arcus, alta sed Aesonium supra caput exit harundo,
656 alanis T^ Bon.^, alantis V 662 eademque ilf, ea- dem V 663 saeuae M\ saeua V 666 sensere CM^,
om. F, fori, metuere 668 derepta Vossius^ direpta V
^78 gente ilf ^, genere V 681 audentius T, audientibus V
682 ablatam Bon.^, albatam V
ARGONAUTICON LIB. VI. 155
teque, Caice, petit; coniunx miseranda Caico linquitur et primo domus imperfecta cubili.
Regius eois Myraces interpres ab oris 69o
venerat, ut Colchos procul atque Aeetia Parthis foedera donato non iurita iungeret auro, tum iuvenem terris Parcae tenuere Cytaeis ac subiti Mavortis amor, simul armiger ibat semivir impubemque gerens sterilemque iuventam. 695 ipse Euphrataeis residens ad frena tapetis nunc levis infesto procurrit in agmina curru, nunc fuga conversas spargit mentita sagittas. at viridem gemmis et eoae stamine silvae subligat extrema patrium cervice tiaran 700
insignis manicis, insignis acinace dextro; improba barbari cae procurrunt tegmina plantae. nec latuere diu saevum spolia illa Syeuen^ perque levem et multo maculatam murice tigrin concita cuspis abit; subitos ex ore cruores 705
saucia tigris agit vitamque effundit erilem; ipse puer fracto pronum caput implicat arcu. sanguine tunc atro chlamys ignea, sanguine vultus et gravidae maduere comae, quas flore Sabaeo nutrierat liquidoque parens signaverat auro. 710
qualem siquis aquis et fertilis ubere terrae educat ac ventis oleam felicibus implet^ nec labor adsiduus nec spes sua fallit alentem, iamque videt primam tenero de vertice frondem, cum subito immissis praeceps aquilonia nimbis 715 venit hiemps nigraque evulsam tendit barena:
a 692 inrig.iungere tauro F\ corr. M^ 61)3 parcae te-
nuere itf, parcae et enuere V \ cytheis M, scytheis V 695 iuuentam M ^, iuuenta V 696 Euphrataeis Sudhaus,
pharetratis F, cf. Plauti Stick. 378 et passim \ ad frena ta- petis M', afrenata petis V 698 spargit ilf, spagit V 700 patriam C 706 agit C, ait F, hiat T 708 uultus
ilf ^, uultis F 714 iamque videt Carr.^, lam quidet F, lam
uidet et C 716 barena ikf, harem F
156 C. VALERI FLACCI
haud secus ante urbem Myraces atque ipsius ante virginis ora cadit; sed non magis iUa movetur unius aegra metu, quam te, Meleagre, furentem, quam Talaum videt aut pngnas miratur Acasti •, 720 at satis lios ipsae gentes campique videbant tempestate pari versis incumbere turmis: ante oculos fuga sera ducum largnsque cadentum est cruor et currus dominis ingentibus orbi.
Non tulit hos Perses gemitus clademque suorum 725 tergaque versa tuens bis caelum questibus implet: ^quid me iam patriis eiectum sedibus, istas ut struerem pugnas Scythiamque in bella moverem, vos superi, vos augurio lusistis inani? quid fratris meritas tua, luppiter, omina poenas 730 promisere mibi? nobis Argoa parabas scilicet auxilia et tantas coniungere vires. saeva quidem lucis miseris mora; dent tamen, oro, unum illum mihi fata diem, quo veliera Acbivos sic meritos quoque bunc videam virtute superbum 735 Aesoniden tantos flentem sine bonore labores.' dixerat baec pectusque suis everberat armis et galeam fletu, galeam singultibus implet; ibat et in medii praeceps incendia belli, ni prior adversis Pallas vidisset ab armis 740
et secum: 'ruit ecce ferox in funera Perses, quem genitor Colcbis solioque imponere fratris iam statuit. nostra vereor ne fraude peremptum increpet et culpam hanc magno terrore rependat.' haec dicens atro nebulam diffundit amictu 745
723 sera Sudhaus, cf. 750, fera F, torva C, foeda T, vulgo 724 est Kr., Et F, it T, vulgo 725 clademque M, cladem F 726 his vulgo, hic F 727 me M\ ne F 728 Ut If 2^ Ui F 729 lusistis Heinsius, iussistis F 730 tua T\ Carrio, tum F | omina (7T, cod. Burmanni, omnia F 734 veliera Sudhaus, fellet F, fallat C, fallet M 735 quo- que et hunc C 738 implet Bon.^, implent F 739 Ibat M, Iba F 742 inponere Thilo, iteponere F, reponere M
ARGONAUTICON LIB. VI. 157
stridentesque viri circum caput amovet hastas. ille super socias clementi turbine gentes erigitur paulumque levi raptatus in aethra iam tandem extremas pugnae defertur in oras, forte ubi serus Hiber Issedoniaeque pbalanges 750
Marte carent solisque iuvant clamoribus agmen. Nox simul astriferas profert optabilis umbras; et cadit extemplo belli fragor, aegraque muris digreditur longum virgo perpessa timorem. ut fera Nyctelii paulum per sacra resistunt^ 755
mox rapuere deum iam iam quodcumque paratae Thyiades^ haufc alio remeat Medea tumultu atque inter Graiumque acies patriasque phalangas semper inexpletis adgnoscit lasona curis armaque quique cava superest de casside vultum. 760
746 Stridentesque ilf, Stridensque V | hastas ikf, hastos
V 748 paullumque C Bon}^ paulum V 750 Hiber Isse- doniaeque Thilo, hiberis sidoniaeque F, Iber Essedoniaeque C
751 carent T, calent VC 753 extemplo Bon.^, exemplo
V 755 paulum per F, paullisper C 756 quodcumque F, quocunque C, in quodcumque T\ cod. regius 760 vultum Wagner, uultus F
e. VALERI FLACCI AEGONAUTICON
LIBER SEPTIMUS.
Te quoque Thessalico iam serus ab hospite vesper dividit et iam te tua gaudia, virgo, relinquunt, noxque ruit soli veniens non mitis amanti, ergo ubi cunctatis extremo in limine plantis contigit aegra toros et mens incensa tenebris, 5
vertere tunc varios per longa insomnia questus nec pereat quo scire malo^ tandem que fateri ausa sibi paulum^ medio sic fata dolore est: ^nunc ego quo casu vel quo sic pervigil usque ipsa volens errore trabor? non baec mibi certe 10 nox erat ante tuos, iuvenis fortissime, vultus. quos ego cur iterum demens iterumque recorder tam magno discreta mari? quid in hospite solo mens mihi? cognati potius iam veliera Pbrixi accipiat, quae sola petit quaeque una laborum 15
causa viro, nam quando domos bas ille reviset? aut meus Aesonias quando pater ibit ad urbes? felices, mediis qui se dare fluctibus ausi nec tantas timuere vias talemque secuti hunc qui deinde virum: sed sic quoque talis abito.' 20 tum iactata toro totumque experta cubile
6 uarios M^, uario V 8 paulum F, causam Ph. Wagner 9 peruigil M, pergii V 11 tuos M^, uob V 13 magno M^, magna V 16 reuiset M^, reuisit V 20 huc Schenkl 21 totumque Loehhach {cf. Cai. 50, 11, Prop. 1 14, 21, II 22, 47, luv. XIII 218}, tumque V | tumque expectata cubili C ut vid.
ARGONAUTICON LIB. VH. 159
ecce videt tenui candescere limen eoo; nec minus insomnem lux orta refecit amantem, quam cum languentes levis erigit imber aristas grataque iam fessis descendunt fiamma remis. 25
At sua longarum Minyas iam cura viarum admonet, inque ipso nequiquam tempore regem laetitiae meritique petunt. quem passus lason vota prius captasque deis accendere praedas prominet atque oculos longe tenet, aurea si iam 30 pellis et oblatis clarescant atria villis.
lUe autem iam iam vultus vocesque parantem ante petit rumpitque moras inque ipsa morantis prosilit ora viri talique effunditur ira: ^orbe satos alio^ sua litora regnaque habentes, 35
quis furor has mediis tot fluctibus egit in oras. quisve mei vos tantus amor? tu prima malorum causa mibi, tu, Phrixe gener. non te aequore mersum quo soror, ut felix uullos nunc nomine Graios 39
nossem ego. quis regum Pelias, quis Tbessalus aut quae Graecia, quodnam hominum cerno genus, aut ubi cautes Cyaneae? venit Scytbicas en hospes in oras. quinquaginta Asiam (pudet Leu) penetrarit lason exulibus? meque ante alios sic spreverit una, una ratis, spolium ut vivo de rege reportet? 45
ipsum offerre meos, ipsum iam pandere lucos imperet et nullo dignetur vincere bello? cur age non templis sacrata avellere dona omnibus atque ipsas gremiis abducere natas, praedo, libet? vobisne domos, vobisne parentes 50
22 eoo M^ eaeo V 24 leuis C non male suppl.^ om. V 25 gratave Heinsius 28 Laetitiae Jlf ^ Latitiae V \ meritique Bon.^^ mentirique V 30 si iam M^, siam V 32 iam iam lunt.'^^ nam iam VC \ parantem V^C^ parentem F, paratas lunt.^, vulgo 33 petit Aid., aperit F, venit E. Èeuss
38 aequore ilf, equote F 39 soror Bon.^, sor V 40 aut- que ex adque corr. V^ 41 quodnam T Bon.^^ quondam F 44 sic F, ut C 4(» iam Sudhaus, om. V, me C, nunc cod. Bon.
160 C. VALERI FLACCI
esse putem, ratis infandis quos sola rapini s
saevaque pascit hiems et quos, credamus ut ipsis,
rex suus inlisit pelago vetuitque reverti?
scilicet Aeoliae pecudis poteretur ut auro.
ante meus caesa descendet Caucasus umbra 55
ac prior Haemonias repetet super aequora praedas,
aut ego cum vittis statui feralibus Hellen
si tamen his aliter perstas non cedere terris,
teque pudor cassi reditus movet, ac latet una
nescio quid plus puppe viris, liaud ipse morabor eo
quae petitis; modo nostra prior tu perfìce lussa.
Martius ante urbem longis iacet horridus annis
campus et ardentes ac me quoque vomere presso,
me quoque cunctantes interdum agnoscere tauri.
bis magis atque magis rabiem nunc nostra senectus 65
luxuriemque dedit, solitoque superbior ignis
ore fremit. succede meae, fortissime, laudi
et nostros recole, bospes, agros. nec semina derunt,
quae prius ipse dabam, et messes, quas solus obibam.
consiliis nox una satis, tecumque retracta 70
cumque tuis baec lussa deis, ac siquid in isto est
robore, praedicti venies in rura laboris.
ipse incertus adbuc, tenebris te protinus illis
involvi flammisque velim, durare parumper
an magis, everso iacias dum semina campo, 76
ac tibi Cadmei dum dentibus exeat bydri
miles et armata florescant pube novales.'
Filia prima trucis vocem mirata tyranni haesit et ad iuvenem pallentia rettulit ora
67 fori, ante ego | hellen M, hillen V \ excidit versus, quo figura tov àdvvatov geminahatur \ suppleas e. g. quam lussi, •vivam ex pelago remeare videbo. 59 mouet ac latet M^ mo- uera clatet V 63 uomere Jf, uouemere V 72 venies
Bon.^, ueniens V 74 uelim Jf, uelum V 76 iacias Bon.^, iaceas V 76 ac Bon.^, Hac V \ cadmei MN, admei V \ dentibus Heinsius, seminis V {ex 75) 79 retiulit V
ARGONAUTICON LIB. VII. 161
contremuitque metu, ne nescius audeat hospes so
seque miser ne posse putet. perstrinxerat horror
ipsum etiam et maestà stabat defìxus in ira.
non ita Tyrrhenus stupet loniusque magister,
qui iam te, Tiberine, tuens clarumque serena
arce pharon, praeceps subito nusquam ostia, nusquam ss
Ausoniam videt et saevas accedere Syrtes.
tura tamen, infando quae det responsa tyranno,
colligit et tandem obtutu consurgit ab alto.
'non' ait "^hos reditus, non hanc, Aeeta, dedisti
spem Minyis, cum prima tuis prò moenibus arma 90
induimus. quo versa fìdes? quos vestra volutant
lussa dolos? alium hic Pelian, alia aequora cerno.
quin agite hoc omnes odiisque urgete tyranni
imperiisque caput; numquam mihi dextera nec spes
defuerit; mos iussa pati nec cedere duris. 95
unum oro, seu me illa suis seges obruet hastis,
hauriet ad verso seu crastinus ignis hiatu,
nuntius hinc saevas Peliae mittatur ad aures,
hic periisse viros, et me, si vestra fuisset
ulla fìdes, reducem patriae potuisse referri'. 100
Talibus attonitos dictis natamque patremque linquit et infida praeceps prorumpit ab aula, at trepida et medios inter deserta parentes virgo silet nec fìxa solo servare parumper lumina nec potuit maestos non flectere vultus 105
respexitque fores et adhuc invenit euntem, visus et heu miserae tunc pulchrior hospes amanti
80 ne T Bon. ^, om. V 83 ioniusque magister C, M^
in marg., ionius magis V (magist&r V^) 84 qui iam te, Ti- berine, tuens Heinsius^ Qui iam te liberi netues V, Qui portus, Tiberine, tuos C 85 praeceps i. e. praeceps datus, scil. tem- pestate, cf. Aen. II 516 \ subitonus quam F, subit bonus quam M, cod. Burmanni, subiit nusquam C 86 videt Bon. \ uides V 91 quos nastra uolutant M, quo uesta uoluntag V {erasa vid. t) 93 agite et M^ ut vid., agite et V 94 numquam Columbus, quamquam V 102 infida iHf *, infidi V
Valeritts Flaccus, ed. Kramer. 11
162 C. VALERI FLACCI
discedens: tales umeros, ea terga relinquit.
illa domuru atque ipsos paulum procedere postes
optat et ardentes tenet intra limina gressus. no
qualis ubi extremas Io vaga sentit liarenas
fertque refertque pedem, tumido quam cogit Erinys
ire mari Phariaeque vocant trans aequora matres:
circuit haut aliter foribusque impendet apertis,
an melior Minyas revocet pater; oraque quaerens 115
hospitis aut solo maeret defecta cubili
aut venit in carae gremium refugitque sororis
atque loqui conata silet, rarsusque recedens
quaerit, ut Aeaeis hospes consederit oris
Phrixus, ut aligeri Circen rapuere dracones. 120
tum comitum visu fruitur miseranda suarum
implerique nequit subitoque parentibus haeret
blandior et patriae circumfert oscula dextrae.
sic adsueta toris et mensae dulcis erili
aegra nova iam peste canis rabieque futura 125
ante fugam totos lustrat queribunda penates.
tandem etiam molli semet sic increpat ira:
'pergis', ait "^demens^ teque illius angit imago
curaque, qui profuga forsan tenet alta carina
quique meum patrias referet nec nomen ad urbes. 130
quid me autem sic ille movet, superetne labores
an cadat et tanto turbetur Graecia luctu?
saltem, fata virum si iam suprema ferebant,
iussus ad ignotos potius foret ire tyrannos
o utinam et tandem non hac moreretur in urbe. 135
namque et sidereo nostri de sanguine Phrixi
dicitur, et caram vidi indoluisse sororem,
110 et F, at Burmann 112 refertque Bon.^^ referque
V 115 quaerens M, quaeres V 119 Aet(h)aeis C
122 Implerique Cilf ^ Inpleritque V 125 rabieque Bon.^^
rapique V 127 semet sic Lemaire^ semels F, semel sese
M^, cod. Bon., sese semel CM^ 129 qui T Bon.^, cui F | profuga M, profugat F 130 nec 31, inec F 131 supe- retne 31, superenne F 132 Hancadat F
ARGONAUTICON LIB. VII. 163
seque ait bas iussis actum miser ire per undas. at redeat quocumque modo meque ista precari nesciat atque meum non oderit ille parentem.' uo
dixerat haec stratoque graves proiecerat artus^ si veniat miserata quies, cum saevior ipse turbat agitque sopor: supplex bine sternitur bospes^ bine pater, illa nova rumpit formidine somnos erigiturque toro; famulas carosque penates 145
agnoscit, modo Tbessalicas raptata per urbes: turbidus ut poenis caecisque pavoribus ensem corri pit et saevae ferit agmina matris Orestes: ipsum angues^ ipsum borrisoni quatit ira flagelli^ atque iterum infestae se fervere caede Lacaenae 150 credit agens, falsaque redit de strage dearum fessus et in miserae conlabitur ora sororis.
His ubi nequiquam nutantem Colcbida curis Inno videt necdum ex tremo parere furori, non iam mentitae vultum vocemque resumit 155
Cbalciopes. quando ardor hebet leviorque pudori
mensque obnixa malo, tenues sublimis in auras tollitur et fulvo Venerem vestigat Olympo. ^sum memor, ut ■'tecum+ mecum partita laborem; illa nimis sed dura manet conversaque in iram leo et furias dolet ac me nunc decepta reliquit. i, precor, atque istum quo me frustratur amorem vince, precor, patriis ut tandem evadere tectis audeat atque meum casu defendere ab omni
138 undas cod. Burmanni, lunt.'^, umbras V 139 at
Bon.^^ Aut V I praecari itf, pcani V 141 artus M^, arcua
V 142 quies M, quisae V 143 bine Bon.^^ hic V
144 illa T Bon.^, ille V 145 penates F, parentes 0* {om. in C^) 147 caecisque ikf, caesisque V 149 horrisoni M, horrison V 150 incestae Marius 156 hebet T^ Bon.^, babet V \ pu- dori V, pudore est Madvig; mihi talia excidisse videntur cedit amor meliorque redit iam pectore sensus 159 tecum mecum F, totum mecum C 161 decepta F, furiata C
11*
164 C. VALERI FLACCl
Aesoniden: vis illa sacro, quo freta, veneno. i65
illum etiam totis adstantem noctibus anguein,
qui nemus orane suum quique aurea (respice porro)
veliera tot spiris circum, tot ductibus irnplet,
fallat et in somnos ingenti solvat ab orno.
haec tibi: nam Furiis atque ipsi cetera mando.' 170
Tum Venus aligerum mater sic fatur Amorum: *"nec tibi, cum primos adgressa es flectere sensus virginis ignotaque animum contingere cura, defuimus, data continuo quin cingula soli nostra tibi, quis mota loco labefactaque cessit. 175
haut satis est, sed me ipsa opus, et cunctantia poscunt pectora me dubiusque pudor: iam foedera faxo Aesonii petat ipsa viri metuatque morari. tu face luciferae citus ad delubra Dianae deveniat, sacras solita est ubi fundere taedas iso
Colchis et aequali dominam lustrare caterva, nec te nunc Hecates subeat metus, aut mea forte irapediat ne coopta time; quin audeat opto: continuo transibit amor, cantuque trilingui ipsam flammiferos cogam compescere tauros.' i85
amplexuque petit; volucrem tunc aspicit Irin festinamque iubet monitis parere Diones et iuvenem Aesonium praedicto sistere luco, protinus bine Iris Minyas, Cytberea petivit
165 vis Sudhaus, quis F, queis C, quin lunt.'^ \ sacris C 169 fallat Loehbach, Soluat F, aliì alia coniecerunt 170 nam Bon.^, non F 171 aligerum M^ alierum F | fatur Amo-
rum Bon.^^ futura morum F 174 quin Heinsius^ om. F,
sed C 176 opus et F, opus est C 178 Aesonii M,
Aesoni F 179 luciferae F, letiferae G 180 taedas M,
aedas F 183 ne coepta time Heinsius^ nec aetati me F, nunc acta time C 186 ante hunc versum excidit
versus huius fere sententiae talia iactantem blandis Satur- nia dictis I petit F, peti C 187 Festinamque 0, Festinans- que F
ARGONAUTICON LIB. VII. 165
Colchida; Caucaseis speculatrix luno resedit lyo
rupibus, attonitos Aeaea in moenia vultus speque nietuque tenens et adhuc ignara futuri.
Yix primas occulta Venus prospexerat arces, virginis ecce novus mentem perstringere languor incipit; ingeminant commotis questibus aestus. i96
ergo iterum sensus varios super hospite volvens maeret et absenti nequiquam talia fatur: 'si tibi Thessalicis, nunc si tua forte venenis mater et heu, siqua est, posset succurrere coniunx. quidve tuos virgo possim nisi fiere labores? 200
hoc satis ipse
ei mihi, ne casus etiam spectare supremos 201*
atque iterum durae cogar Comes ire sorori. et nunc ille sua non quemquam sorte moveri, non ullum meminisse putat, cumque omnibus odit me quoque, siquando fuerit tamen ulla potestas, 205 illum ego, qui diris cinis ultimus baeserit arvis, ossaque, quis tauri saevusque pepercerit ignis, componam sedemque dabo. fas tunc mibi manes dilexisse viri tumuloque bas reddere curas.'
Dixerat. ecce toro Yenus improvisa resedit, 210
sicut erat mutata deam mentitaque pictis vestibus et magica Circen Titanida virga. ipsa, velut lenti fallatur imagine somni, sic oculos incerta tenet magnique sororem paulatim putat esse patris. tum flebile gaudens 215 prosiluit saevaeque ultro tulit oscula divae ac prior: '0 tandem, vix tandem reddita Circe dura tuis, quae te biiugis serpentibus egit
190 speculatrix ilf, speluncatrix V 201 Hoc satis ipse etiam spectare supraemos V (etiam sp. su. ex v. 201'-)^ suppleas fere hoc satis ipse <(putes, miserae quod linquitur unum)> 202 dirae C \ ire F, esse C 203 sorte Bon.\ forte V 206 aruis F, oris C 208 sedemque M, sedem F 214 sic T\ Carrio, Hic F
166 C. VALERI FLACCI
hinc fuga? quaeve fuit patriis mora gratior oris? ante et Thessalicae Phasin petiere carinae 220
perque tot infelix frustra vada venit lason, quam patriae te movit amor.' tum cetera rumpit occurritque Venus: 'tu mine mihi causa yiarum sola^ tuae venio iam pridem ignava iuventae. cetera parce queri neu me meliora secutam 225
argue; quippe etiam repetentur munera divum. omnibus hunc potius communem animantibus orbem, communes et crede deos. patriam inde vocato, qua redit itque dies, nec nos, o nata, malignus cluserit hoc uno semper sub frigore mensis. 230
fas mibi non habiles, fas et tibi linquere Colchos. et nunc Ausonii coniunx ego regia Pici, nec mihi flammiferis horrent ibi pascua tauris, meque vides Tusci dominam maris. at tibi quinam Sauromatae, miseranda, proci? cui vadis Hibero 235 (ei mihi) vel saevo coniunx non una Gelono?'
Illa deae contra iamdudum spernere voces. 'non ita me immemorem magnae Perseidos' inquit 'cernis, ut infelix thalamos ego cogar in iilos. i, precor, atque illuni prò me dimitte timorem. 240 sed magis his miseram, quando potes, eripe curis, unde metus aestusque mihi, quaeque aspera, mater, perpetior durae iamdudum incendia mentis, nulla quies animo, nullus sopor arida . . .
219 gratior oris N Bon.^, grauior onis V {n et i Uterae ìi- gatae) 224 ignaua F, cf. VI 486, ignara Heinsius 227 Cunc- tis communem — 229 dies hahet Par. 228 patriamque
uocato Par. 229 redit itque Par. M^CT\ rediitque V \
nos onata F, diis nata C \ malignus cod. regius, cod. Bur- manni, (vix maligni), malignis VC 230 tamquam aeterno
lanuario Coìchida premi rem augens dicit Venus 233 ibi
M^, tibi F 240 illum Loehbach, unum F, tuum Baehrens, (ac) vanum Bureau de Lamalle {cf. II 167, VII 539) \ me dimitte M, medium itte F 241 qn {i. e. quando) F, quo- niam G 244 arida menti F (menti ex 243), arida membra Thilo sufficiente sensu, languente stilo, ardua menti Junt.^,
i
ARGONAUTICON LIB. VII. 167
quaere malis nostris requiem menteinque repone, 245 redde diem noctemque mihi, da prendere vestes somniferas ipsaque oculos componere virga. tu quoque nil, mater, prodes mihi; fortior ante sola fui. tristes thalamos infestaque cerno omnia, vipereos ipsi tibi surgere crines.' 250
talia verba dabat conlapsaque flebat iniquae in Veneris Medea sinus pestemque latentem ossibus atque imi monstrabat pectoris ignem.
Occupat amplexu Venus et furialia figit oscula permixtumque odiis inspirat amorem; 255
dumque illam variis maerentem vocibus ambit inque alio sermone tenet, 'quin hoc' ait ^audi atque attoUe genas', lacrimisque haec infìt obortis: 'cum levis a superis ad te modo laberer auris, forte ratem primo ^figientem^ litore cerno, 260
qualem nostra suo numquam dimittere portu vellet, adhuc omnes quae detinet insula nautas. unus ibi ante alios qui tum mihi pulchrior omnis visus erat (longeque ducem mirabar et ipsa) advolat atque unam comitum ratus esse tuarum 265 ''per tibi siquis" ait ''morituri protinus horror et quem non meritis videas occurrere monstris, haec precor, haec dominae referas ad virginis aurem, tu fletus ostende meos; illi has ego voces, qua datur, hasque manus, ut possum, a litore tendo. 270 ipsae, quas mecum per mille pericula traxi, defecere deae; spes et via sola saluti s, quam dederit, si forte dabit. ne vota repellat,
ardua amanti C 245 repone MT, reponem V 250 uipe- reos M, uipereor V 253 imi ilf ^ ibi V 254 figit
M, fugit V 257 quin M, qui in V 259 a superis MT, asperis F, Hesperiis Koestlin 260 figientem F, fugientem MT, sidentem dubitanter Sudhaus 261 portu M^T^, porto F 262 detinet M, detinent F 267 quem M, quidem F | oc- currere M, occurre F 269 fletus Jf, fletur F
168 C. VALERI FLACCI
ne mea; totque animas, qualis nec viderit ultra, die, precor, auxilio iuvet atque haec nomina servet. 275 [si Pelopis duros prior Hippodamia labores expediit totque ora simul vulgata procorum respici ens tandem patrios exhorruit axes, si dedit ipsa neci fratrem Minoia virgo, cur non hospitibus fas sit succurrere dignis 28O
te quoque et Aeaeos iubeas mitescere campos? occidat aeterna tandem Cadmeia morte iam seges et viso fumantes hospite tauri.] ei mihi, quod nuUas hic possum exsolvere grates. at tamen hoc saeva corpus de morte receptum, 285 hanc animam sciat esse suam. miserebitur ergo? die, ait, an potius" — strictumque ruebat in ensem. promisi; ne falle, precor. cumque ipsa moverer adloquio casuque viri, te passa rogari sum potius; tu laude nova, tu supplice digno 290
dignior es; sat fama meis iam parta venenis.' Torserat illa gravi iamdudum lumina vultu vix animos dextramque tenens, quin ipsa loquentis iret in ora deae: tanta pudor aestuat ira verba eavens; horror molles invaserat annos. 295
iamque toro trepidas infelix obruit aures nec quo ferre fugam nec quo se vertere posset prensa videt; rupta condi tellure premique iamdudum cupit ac diras evadere voces.
274 nunc mea Bon.^ \ uiderit ilf, uideni V (n et ì lite- rae ligatae) 275 seruet Jf, seret F 276—283 post 291
cóllocavit Thilo, sed ver su 291 oratio aperte terminatur; vss. 276 — 283 in locum versuum 288 — 291 poetam suhstituere volu- isse mihi verisimile est^ cf.praef. cap.I 278 patrios M^ pa- trio V 279 neci fratrem M, neti fratem V 281 Aeaeos iubeas Bon.^, eaeor subeas V 285 at lunt^, Ut VC
288 praecor Jf ^ fraecor V 291 Dignior es. sat fama meis iam Heinsius^ Digniores et famame istam F, Dignior; est et fama meis iam G 296 toro trepidas ilf, tor drepidas F
297 net quos euertere F 298 Prensa iHf, Piens a F
299 duras C
ARGONAUTICON LIB. VII. 169
Illa sequi iubet et portis exspectat in ipsis. soo
saevus Eckionia ceu Penthea Bacchus in aula deserit infectis per roscida cornua vittis^ cum tenet ille deum pudibundaque tegmina matris tympanaque et moUem subito miser accipit hastam: haud aliter deserta pavet perque omnia circum 305 fert oculos tectisque negat procedere virgo, centra saevus amor, contra periturus lason urget et auditae crescunt in pectore voces. beu quid agat? videt externo se prodere patreni dura viro, famam scelerum iamque ipsa suorum sia prospicit et questu superos questuque fatigat Tartara- pulsat bumum manibusque immurmurat uncis noctis eram Ditemque ciens, succurrere tandem morte velint ipsumque simul demittere leto, quem propter furit; absentem saevissima poscit 315 nunc Pelian, tanta iuvenem qui perderet ira*, saepe suas misero promittere destinat artes denegat atque una potius decernit in bora ac neque tam turpi cessuram semper amori proclamat neque opem ignoto viresque daturam, 320 atque toro proiecta manet, cum visa vocari rursus et impulso sonuerunt cardine postes.
Ergo ubi nescio quo penitus se numine vinci sentit et abscisum quidquid pudor ante monebat, tum tbalami penetrale petit, quae maxima norat 325 auxilia Haemoniae quaerens prò rege carinae. utque procul magicis spirantia tecta venenis
300 expectat M^ xpectat V 303 pudibundaque 3f, pu- Ihbundaque V \ matris Heinsius^ dubitanter recepì, patris V
306 Fert M, Feri V 308 impectore M, implet
ore V 311 et etiam V exhibet 314 demittere Bon.^^
dimittere V 316 pelian M, pelean V 318 dein negai
d'Orville \ in bora Heinsius, inira V 319 Ac neque tam C^ Bon.^, Ac nequeat V 322 — ^h^ perierunt in V 323 uinci M^N, uincit M 324 abscisum M, abscissum Nl\ excus- 8um Heinsius
170 C. VALERI FLACCI
et saevae patuere fores oblataque centra
omnia, quae ponto, quae manibus eruit imis
et quae sanguineo lunae destrinxit ab ore, S30
'tune sequeris' ait ^quidquam aut patiere pudendum,
cum tibi tot mortes scelerisque brevissima tanti
effugia?' haec dicens, qua non velocior ulla
pestis erat toto nequiquam lumine lustrat
cunctaturque super morituraque colligit iras. 335
o nimium iucunda dies, quam cara sub ipsa
morte magis: stetit et sese mirata furentem est.
^occidis beu; primo potes hoc durare sub aevo?
nec tu lucis' ait 'nec videris ulla iuventae
gaudia, non dulces fratris pubescere malas? 340
bunc quoque, quicumque est, crudelis, lasona nescis
morte perire tua, qui te nunc invocat unam,
qui rogat et nostro quem prima in litore vidi?
cur tibi fallaces placuit coniungere dextras
tunc, pater, atque istis iuvenem non perdere monstris 345
protinus? ipsa etiam, fateor, tunc ipsa volebam.
testor cara tuas, Circe Titania, voces,
te ducente sequor, tua me, grandaeva, fatigant
Consilia et monitis cedo minor.' haec ubi fata,
rursus ad Haemonii iuvenis curamque metumque 350j
328 oblataque T^ Bon.\ abiataque MNT 330 lunae T Bon.^, lunam MN, cod. Bon. \ destrinxit Burmann, distrin- xit UMT^, distinxit NFT \ sanguineo — ore Heitisiusl {idem orbe), sanguinea — ira codd., sanguinea — ora Bury 332 mortes Zinzerling, mortis MNT, cod. Bon. 333 sq. ve-] locior ulla pestis erat d'Orville, uelocius ulla Pestiferam codd.
33é lumine MT , limine NT^ 337 et N, om. M
340 Gaudis N \ non M, cod. Bon., nec NT 341 Hunc N, Hinc M I quicumque est Koch, cf. V 387, qui nunc est codd. cum C \ crudelis NT, cod. Bon., o crudelis M, primae- UU8 C 342 te N, om. M, tete post nunc add. M^ 343 ro- gat N, regat M | quem prima Heinsius, cf. V 351, quem primum codd. 345 pater atque Bon.^, poteratque MNT,
cod. Burmanni, cod. Bon., poterasque G 347 cara N,
cura M 348 sequor M, sequar N 349 cedo M, celo
FN I ubi M^N, tibi M
ARGONAUTICON LIB. VII. 171
vertitur, hunc solum propter seu vivere gaudens sive mori, quodcumque velit. maiora precatur carmina, maiores Hecaten immittere vires nunc siti, nec notis stabat contenta venenis. cingi tur inde sinus et, qua sibi fida magis vis 355
nulla, Prometheae florem de sanguine fibrae Caucaseum promit nutritaque gramina poenis, quae sacer ille nives inter tristesque pruinas durat alitque cruor, cum viscere vultur adeso tollitur e scopulis et rostro inrorat aperto. seo
idem nec longi languescit finibus aevi immortale virens, idem stat fulmina contra sanguis et in mediis florescunt ignibus lierbae. prima Hecate Stygiis duratam fontibus barpen intulit et validas scopulis eiBPodit aristas; 365
mox famulae monstrata seges, quae lampade Pboebes sub decima iuga feta metit saevitque per omnes relliquias saniemque dei; gemit inritus ille Colcbidos ora tuens; totos tunc contrabit artus ^monte''' dolor cunctaeque tremunt sub falce catenae. 370
Talibus infelix contra sua regna venenis induitur noctique tremens infertur opacae. dat dextram blandisque pavens Yenus oscula miscet adloquiis iunctoque trabit per moenia passu. qualis adbuc teneros supremum pallida fetus 375
351 seu Heinsius, se MNT, cod. Bon. 354 notis M^N, noctis M 357 promit MC, tonitra NT \ poenis Bury,
ponti M, ponit NCT, cod. Bon., cod. Harlesii 359 durai
alitque Bulaeus^ Dura tedi que M (t s. scr. itf ^), Durat hedi- que cod. Burmanìii, Durat editque T, Durabat editque N 363 sanguis Bon.^, Sangiis F, salvus Baehrens 364 stigiis
ikf, estigiis V 369 toto M probante Heinsio \ tunc M^
tune V 370 Monte VC, nempe Ph. Wagner 372 Indui- tur M, Intuitur V 373 blandisque pavens Venus oscula miscet ^r. , cf. Ov. Mei. VI 626, blandique pauens uocem
uenus qua ~ {i. e. osquam est) F, uocemque Yenus blandis- que pauentem (parentem C*) G
172 C. VALERI FLACCI
mater ab excelso produxit in aera nido
hortaturque sequi brevibusque insurgere pennis;
illos caerulei primus ferit horror Olympi,
iamque redire rogant adsuetaque quaeritur arbor:
band aliter caecae per moenia deficit urbis sso
incedens borretque domos Medea silentes.
bic iterum extremae nequiquam in limine portae
substitit atque iterum fietus animique soluti,
respexitque deam paulumque bis vocibus baesit:
^ipse rogat certe meque ipse implorat lason? 885
nullane culpa subest? labes non uUa pudoris,
nullus amor, nec turpe viro servire precanti?'
illa nibil contra vocesque abrumpit inanes.
et iam iam magico per opaca silentia Colcbis
coeperat ire sono, montanaque condere vultus 390
numina cumque suis averti collibus amnes.
iam stabulis gregibusque pavor strepitusque sepulcris
inciderat; stupet ipsa gravi nox tardior umbra;
iamque tremens longe sequitur Venus; utque sub altas
pervenere trabes divaeque triformis in umbram, 395
hic subito ante oculos nondum speratus lason
emicuit viditque prior conterrita virgo,
atque bine se profugam volucris Tbaumantias alis
sustulit, inde Venus dextrae dilapsa tenenti.
obvius ut sera cum se sub nocte magistris 400
impingit pecorique pavor, qualesve profundum
per chaos occurrunt caecae sine vocibus umbrae,
377 sequi T Bon.^^ saeui F, suis C 379 rogant T JBon.^, cogant F, uolunt C 380 aliter F, alia G | caecae T Bon.^^ caco ae F, Aeaeae G 381 horretque M^, horret F 382 li- mine JBow.^ lumine F 383 Substitit Jf, Subsistitit F 388 abrumpit vulgo, adrumpit F 390 montanaque d'Orville, monstrataque F 392 graegibusque ikf, graecibusque F | se- pulcris ilf, sepubenis F 394 iamque vulgo, Namque F, Ipsa G I sub altas GM^, sublatas F 398 bine Bon.\ hic F | volucris Tbaumantias alis Garrio, uolucri taumatia salis V, volucri Tbaumantias ala Bon.^, vulgo 399 dilapsa T Bon.^^ delapsa F
AKGONAUTICON LIB. VII. 173
haut secus in mediis noctis nemorisque tenebris inciderant ambo attoniti iuxtaque subibant^ abietibus tacitis aut immotis cyparissis 405
adsimiles, rapidus nondum quas miscuit auster.
Ergo ut erat vultu defixus uterque silenti noxque suum peragebat iter^ iam iam ora levare Aesoniden farique cupit Medea priorem. quam simul effusis pavitantem fletibus heros 410
flagrantesque genas vidit miserumque pudorem, has tandem voces dedit et solatus amantem est: ^fersne aliquam spem lucis?' ait, ^miserata laborem nempe venis? an et ipsa mea laetabere morte? ne, precor, infando similem te, virgo, parenti 415
gesseris, haut tales decet inclementia vultus. hascine nunc grates, haec exspectata laborum dona dari decuit? sic te sub teste remitti fas mihi, virgo, '^'tuum"'"? iustas da vocibus aures: die, pater ille tuus tantis me opponere monstris 420 quid meritum aut tales voluit cur pendere poenas? an iacet externa quod nunc mihi cuspide Canthus, quodque meus vestris cecidit prò moenibus Iphis aut Scytbiae tanta inde manus? iussisset abire perfidus atque suis extemplo cedere regnis. 425
spem mibi promissam per quae discrimina rursus et reddat qua lege, vides. occumbere tandem possumus, idque sedet, quam non quaecumque subire patris lussa tui; numquam sine veliere abibo bine ego, degeuerem nec me tu prima videbis.' 430
Haec ait. illa tremens, ut supplicis aspicit ora conticuisse viri iamque et sua verba reposci,
403 nemorisque Bon.^, nemoris V 406 auster 3f, auter V 413 laborem Bon.^, laborum V 416 haut equidem pulcros decet inclementia uultus habet Par. \ tecet inelementia V
419 tuum corruptum vid. ex 420, fori, fas me, virgo, fuit?
420 die iTr., Nec V 421 cur Sudhaus, om. F, me Carrio (incertum an ex C) \ poenas ilf, ponoenas V 422 cuspide M, cupide V 425 extemplo ilf , exemplo V
174 C. VALERI FLACCI
nec quibus incipiat demens videt, ordine nec quo^
quove tenus, prima cupiens effundere voce
omnia, sed nec prima pudor dat verba timenti; 435
haeret et attollens vix tandem lumina fatur:
'quid, precor, in nostras venisti, Thessale, terras?
linde mei spes ulla tibi? tantosque petisti
cur non ipse tua fretus virtute labores?
nempe, ego si patriis timuissem excedere tectis, 44o
occideras, nempe hanc animam cras saeva manebant
funera. Inno ubi nunc, ubi nunc Tritonia virgo,
sola tibi quoniam tantis in casibus adsum
externae regina domus? miraris et ipse,
credo, nec agnoscunt bae nunc Aeetida silvae. 445
sed fatis sum vieta tuis; cape munera supplex
non mea; teque iterum Pelias si perdere quaeret
inque alios casus, alias si mittet ad urbes,
heu formae ne crede tuae.' Titania iamque
gramina Perseasque sinu depromere vires 450
coeperat liisque iterum compellat lasona dictis:
'si tamen aut superis aliquam spem ponis in istis
aut tua praesenti virtus te educere leto,
si te forte potest, etiam nunc deprecor, bospes,
me sine et insontem misero dimitte parenti.' 455
dixerat: extemplo (neque enim matura ruebant
sidera et extremum suffecerat axe Booten)
cum gemitu et multo iuveni medicamina fletu
435 nec — timenti hahet Par. 438 spes ilf, sps V
439 ipse M^ ipsa V 440 sq. cras saeva manebant funera
Leo, pars saeua manebat Funeris V 442 iuno ubi nunc F, en ubi Iuno C \ tritonia M, tritinia V 444 ipse T Bon.^^ ipsa V 445 hae Bon.^, liaee F, haec Baehrens 447 Non F, nunc T^ Bon.^ 448 si Heinsius, oin. V 451 his-
que Langen, his F 452 in istis Thilo, cf. 442., om. F, in ullis Fh. Wagner, sumtis al. sp. p. in armis G 453 pre-
senti Bon.^, persenti F | te educere F, educere lunt."^, vulgo 455 dimitte Bon.^, demitte F 457 suftecerat F, suffixerat Bon.^, vulgo; sed nescio an voluerit poeta Booti occaso iam et quasi defuncto astrum tamquam vicarium dari \ Booten T* Maserius^ boontem F
ARGON AUTICON LIB. VII. 175
non secus ac patriam pariter famamque decusque obicit. ille manu subit et vim corripit omnem. 460
Inde ubi facta nocens et non revocabilis imiquam cessit ab ore pudor propiorque implevit Erinjs, carmina nunc totos volvit fìgitque per artus Aesonidae et totum septeno murmure fertur per clipeum atque viro graviorem reddidit hastam, 465 iamque sui tauris languent absentibus ignes. 'nunc age et has' inquit ^cristas galeamque resumé, quam modo funerea tenuit Discordia dextra. hanc iace per medias, cum verteris aequora, messes; protinus in sese conversa furoribus ibit 470
cuncta phalanx, atque ipse fremens mirabitur et me respiciet fortasse pater.' sic deinde locuta iam magis atque magis mentem sw^per alta ferebat aequora, pandentes Minyas iam vela videbat se sine. tum vero extremo percussa dolore 475
arripit Aesoniden dextra ac summissa profatur: 'sis memor, oro, mei, contra memor ipsa manebo, crede, tui. quantum hinc aberis, die quaeso, profundi? quod caeli spectabo latus? sed te quoque tangat cura mei quocumque loco, quoscumque per annos; 480 atque hunc te meminisse velis et nostra fateri munera, servatum pudeat nec virginis arte, ei mihi, cur nulli stringunt tua lumina fletus? an me mox merita morituram patris ab ira dissimulas? te regna tuae felicia gentis, 48S
te coniunx natique manent; ego prodita abibo; nec queror et prò te lucem quoque laeta relinquam.'
460 omnem ilf, hominem V 462 propriorque V 463 vol- vit Voss, soluit V 468 funerea Jf, funera V 473 fere- bat M, furebat V 478 quantum F, quando C 480 quo- cumque M^ quodcumque V 482 Munera ilf, Munerat V 483 nulli stringunt tua 1. fletus vel nullo stringuntur 1. fletu Heinsìus, nulloa stringunt tua 1. fletus F, nullo tinguuntur 1. fletu Ruhnken 485 Dissimulas M, Dissimilis F 486 nati- que T^ Schenkl, nataeque F, materque nonnulli apud Pium | abibo VC^, cf. Thes. l. L. 1 68, 50 sqq., obibo C% vulgo
176 C. VALERI FLACCI
protinus hospes ad liaec (tacitis nam cantibus illum flexerat et simili iamdudum adflarat amore) ^tune' ait ^Aesoniden quicquam te velie relieta 490 credis et ulla pati sine te loca? redde tyranno me potius, recipe ingratos atque exue cantus. quis mihi lucis amor? patriam cur amplius optem, si non et genitor te primam amplectitur Aeson, teque tuo longe fulgentem veliere gaudens 495
spectat et ad primos procumbit Graecia fluctus? respice ad bas voces et iam^ precor, adnue, coniunx. per te^ quae superis divisque potentior imis, perque baec, virgo, tuo redeuntia sidera nutu atque per bas nostri iuro discriminis boras: 500
umquam ego si meriti sim noctis et immemor buius, si te sceptra, domtjm, si te liquisse parentes, senseris et me tum non baec promissa tuentem, tum me non tauros iuvet evasisse ferosque terrigenas, tum me tectis tua turbet in ipsis 505
fiamma tuaeque artes; nullus succurrere contra ingrato queat, et si quid tum saevius istis, adicias meque in medio terrore relinquas.' audiit atque simul meritis penuria poenis despondet questus semper Furor ultus amantum. 510
Haec ubi dieta, tamen perstant defixus uterque, et nunc ora levant audaci laeta inventa, ora simul totiens dulcis rapientia visus,
489 adflarat Pius^ adflebat F, adflabat ilf, cod. Bon. 490 Tune C, Tunc V 491 pati Gronovius, peti V 493 lucis M^, locis V 496 procurrit Heinsius, sed ipsam Graeciam
7CQ06Y.vvri6Biv Mcdeam sicut deam lason blande promittit \ grae- cia Jf, gratia V 498 quae Bon.^, qui V 499 virgo T Bon.^^ ergo V 501 si meriti sim noctis et C, si meritis noctis F, si meriti, si noctis sim Langen (sum Baehrens) 503 me tum — tuentem Heinsius, mea tum — uidentem F, me umquam — tuentem Baehrens, me iam — tuentem Langen 507 tum Baehrens, tu F, tibi Burmann | istis Bon.^, ipsis F, fort. igni est 510 amantum Kr., amantis F 511 perstat defixus — dictis {51à) hahetPar. 512 nuc F, non Par. 513 totiens dulces (\ toties dulc(e)Ì8 Maserius, Aid., totiens ducis F, dulces totiens Par.
ARGONAUTICON LIB. VII. 177
nunc deicit valtus aeger pudor^ et mora dictis redditur, ac rursus conterret lasona virgo: 515
'accipe, perdomitis quae deinde pericula tauris et quis in Aeolio nianeat te veliere custos; nondnm cuncta tibi, fateor, promissa peregi. saevior ingenti Mavortis in arbore restat, crede, labor, quem — tanta utinam fiducia nostri 520 sit mihi nocturnaeque Hecates — nostrique vigoris
dixerat, utque virum doceat, quae monstra supersint, protinus immensis recubantem anfractibus anguem turbat et Haemonii subito ducis obicit umbram. ille, quod haud alias, stetit et trepidantia torsit 525 sibila, seque metu postquam sua veliera circum sustulit atque omnis spiris exhorruit arbor, incipit inde sequi et vacuo furit ore per auras. 'quis fragor hic? quaenam tantae, die virgo, ruinae?' exclamat striato Aesonides stans frigidus ense. 530
illa trahit ridens tandem que a^it angue represso: 'hunc tibi postremum nostri parat ira parentis, heu miser, heu tantis iterum mihi care periclis. 0 utinam nullo te sim visura labore ipsam caeruleis squalentem nexibus ornum 535
ipsaque pervigilis calcantem lumina monstri: contingat bis deinde mori.' sic fata profugit seque sub extremis in moenia rettulit umbris.
Et iam puniceo regem spes vana sub ortu extulerat, quantis nox una diremerit undis 540
Aesoniden, liberne fretis iam vultus apertis
517 Aeolio cod. Harlesii^ lunt.^^ aeoli V 520 quem M, quaem V 521 nostriqne F, vestrique Heinsius^ sed paren- thesin post Hecates terminavi versumque deesse Leo cognovit, sup- pleas e. g. nostrique vigoris <^auxilio videamque tua virtute peractam.y 532 nostri ilf^, nostris V 533 mihi care F, . carpende C 534 utinam ut F, ut del. Langen ! sira M, Bu- rnus F 537 bis Postgate, Leo, nix F 539 vana Maserius, una F 541 liberne CT^ Plus, tiberine F | fretis F, freto C \ apertis Plus, aperto VC
YAi^EBiua Fui-Ccus ed. Kramer. 12
178 C. VALERI FLACCI
utque prius totum sileat mare, dumque ea longe explorare + quaeat + , contra venit Arcas Echion dieta ferens, iam Circaeis Mavortis in agris stare virum: daret aeripedes in proelia tauros. 545
et Vocor en nitro' dixit^ 'spesque addidit alas.
vos mihi nnnc primum in flammas invertite, tauri,
aequora, nunc totos aperite et volvite flatus.
exeat Haemonio messis memoranda colono,
tuque tuum patri in Graium da, nata, draconem. 550
ipsius aspectu pereant in yelleris, ipsa
terga mihi diros servent infecta cruores.'
fatur et efiPusis pandi iubet aequora tauris.
pars et Echionii subeunt immania dentis
semina, pars diri portant grave robur aratri. 55f
at sua magnanimum contra Pagasaea iuventus
prosequitur stipatque ducem; tum maxima quisque
dieta dedit saevisque procul discessit in agris.
fìxerat ille gradus totoque ex agmine solus
stabat, ut extremis desertus ab orbibus aclis, 56o^
quem iam lassa dies austrique ardentis harenae,
aut quem Riphaeas exstantem rursus ad arces
nix et caerulei Boreae ferus abstulit horror,
cum subito attoniti longissima Phasidis unda
Caucaseaeque trabes omnisque Aeetia tellus 665
fulsit et ardentes stabula effudere tenebras.
543 quaeat F, parat Pius, meat Wagner, possis etìam iu- vat, placet, iubet ante 546 excidit versus eius fere sententiae: talibus attonitus subita rex institit ira | en ultro M, ultro en V \ alas Ph. Wagner {cf. Aen. Vili 224), aula F, ausa C, Bon} 547 in flammas F, in pflebas Aid. 548 totos — flatus Loeh- hach, totas — flammas F 550 patri in Graium Schcnkl (Graios Heinsius), partim graium F, parti Graium G 551 in velleris Koestlin, in uellera in F 557 stipatque 0, cod. Burmanni, spatioque F 558 ab agris JBow.^ 559 ex agmine J5on.\ exa- mine F 560 ab orbibus M, ab oribus F, in oribus Ph Wagner, sed exspectes ab aclibus, quae ducem sequi solent vel stipare \ aclis vel axis Vollmer, axis F; cf. Thes. l. L. II 1640, 22sqq. 562 arces etiam V exh. 564 attonitis C 566 tenebras C, tenebrae F
ARGON AUTICON LIB. VII. 179
ac velut ex una siquando nube corusci
ira lovis torsit geminos mortalibus ignes,
aut duo cum pariter ruperunt vincula venti
dantque fugam: sic tunc claustris evasit uterque 570
taurus et immani proflavit turbine flammas
arduus atque atro volvens incendia fluctu.
horruit Argoae legio ratis, horruit audax
qui modo virgineis servari cantibus Idas
flebat et invito prospexit Colchida vultu. 575
non tulit ipse moras seseque immisit lason;
diversos postquam ire videt, galeamque minantem
quassat et errantem dextra ciet obvius ignem.
cunctatus paulum subito furit. aequora non sic 58i in scopulos irata ruunt eademque recedunt fracta retro, bis fulmineis se flatibus infert obnubitque virum, sed non incendia Colchis adspirare sinit, clipeoque inliditur ignis 585
frigidus, et viso pallescit fiamma veneno. inicit Aesonides dextram adque ardentia mittit cornua, dein totis propendens viribus haeret. ille virum atque ipsam tunc te, Medea, recusans concutit et tota nitentem carminis ira 590
portat iners; tandem gravius mugire recedens incipit et fesso victus descendere cornu. respicit bine socios immania vincula poscens Aesonides, iamque ora premit trahiturque trabitque obnixusque genu superat cogitque trementes 595
sub iuga aena toros. alium dehinc turbida Colchis exarmat lentumque offert timideque minantem,
667 una MC, unua V Ò7S et M^T, om. V \ post 578 in CMNT duo ìeguntur versus: Ut tandem stetit et toruo (tor- to C) se lumine flexit Qui prior aduersi respexit lasonis arma
683 fracta Pius, Facta V | fulmineis iVi^, flumineis V 584 in- cendia Jf, cendia V 585 inliditur M, inlidititur V 587 Ini- cit F, Incitat C \ adque Leo, atque V, inque C 589 te M, de V 690 carminis F, cornibus C 591 residens Gronovius
592 fesso Jf, fessos F 596 toros M, torca F
12"
180 C. VALERI FLACCI
iamque propinquanti noctem implicat; ille fatiscens
in caput inque umeros ipsa vi molis et irae
proruit. invadit totusque incumbit lason eoo
desuper atque suis delixum ilatibus urget,
utque dedit vinclis validoque obstrinxit aratro^
suscitat ipse genu saevaque agit insuper hasta^
non secus a medio quam si telluris hiatu
terga recentis equi priniiimque invasit babenis eos
murmur et in summa Lapitbes apparuit Ossa.
Ille velut campos Libyes ac pinguia Nili fertilis arva secet^, piena sic semina dextra spargere gaudet agris oneratque novalia bello. Martius bic primum ter vomere fusus ab ipso eio
clanger et ex omni sonuerunt cornua sulco; bellatrix tunc gleba quati pariterque creari armarique pbalanx totisque insurgere campis. cessit et ad socios paulum se rettulit beros opperiens, ubi prima sibi daret agmina tellus. eis
at vero ut summis iam rura recedere cristis vidit et infesta vibrantes casside terras, advolat atque, imo tellus qua proxima collo necdum uraeri videre diem, prior ense sequaci aequat bumo truncos; rutilum tboraca sequenti 620 aut primas a matre manus premit obvius ante, nec magis aut illis aut illis milibus ultra sufficit, ad dirae quam cum Tiryntbius bydrae agmina Palladios defessus respicit ignes. ergo iterum ad socias convertere Colcbidos artes 625 et galeae nexus ac vincula dissipat imae,
598 noctem M^^ noctemq. V 601 defixum F, defessum cod. regius, defectum Biirmann 603 Sustitat V 604 a
d'Orville, ac V 607 campos Libyes Bon}, campis alibyae V
609 agris Maserius, acri V 612 quati CT, quatit V 614 heros M, he V 615 agmina MC, agminia V 616 At nero F, Aduerso C \ cristis F, castris G 618 imo T^ Bon/\ ima F 619 Necdum M, Nectum F 621 obuius li, ob- uiusi F 625 iterum T lunt.'^, iter VC \ socias T^ Bon.^,
socios F
ARGONAUTICON LIB. VII. 181
cuiictaturque tameu totique occurrere bello ipse cupit; spes nulla datur^ sic undique densant terrigenae iam signa duces^ clamorque tubaeque. iamque omnes videre viriim^ iamque omnia contra eso tela micant. tum vero amens discrimine tanto, quam modo Tartareo galeam Medea veneno
in medios torsit; conversae protinus hastae. qualis ubi attonitos maestae Phrygas annua Matris 635 ira vel exsectos lacerat Bellona comatos, haud secus accensas subito Medea cobortes implicat et miseros agit in sua proelia fratres: omnis ibi Aesoniden sterni putat, omnibus ira talis erat. stupet Aeetes ultroque furentes eio
ipse viros revocare cupit, sed cuncta iacebant agmina, nec quisquam primus ruit aut super ullus linquitur, atque hausit subito sua funera tellus. Protinus in. fluvium fumantibus evolat armis Aesonides, qualis Getico de pulvere Mavors 645
intrat equis uritque gravem sudoribus Hebrum, aut niger ex antris rutilique a fulminis aestu cum furit et Siculo respirat in aequore Cyclops. redditus hic tandem sociosque amplexus ovantes haud iam mendacem promissa reposcere regem 65o dignatur; nec, si ipse sibi terga ingerat ultro qui pepigit, velit in pacem dextramque reverti amplius; ambo truces, ambo abscessere minantes.
629 clamorque C Ald.^ clamore V 630 uidere F, odere C 631 micant Kr. (vix yìbrant), iubant V Post 632 in C legitur Infectam dederat ususqiie armarat in illos 635 atto- nitos Carrio^ atto F, exstimulat C, cod. Bon. 636 ex(s)ecto8 C Bon.^^ exertos F 639 ibi Carrio, ubi F 642 nec Bon^^ ne F j aut Carrio, haud F 645 mauores F 648 Siculo Bon.^^ sicco F 04J) bine Francìiis 650 iam mendacem Carr.^ tamen dacem F
e. VALERI FLACCI AEGONAUTICON
LIBER OCTAVUS.
At trepidam in thalamis et iam sua facta paventem Colcliida circa omnes pariter furiaeque minaeque patris habent; nec caerulei timor aequoris ultra, nec miserae terra ulla procul; quascumque per undas ferre fugam, quamcumque cupit iam scandere puppem. 5 ultima virgineis tunc flens dedit oscula vittis, quosque fugit complexa toros crinemque genasque ante "1" peranti "i" carpsit vestigia somni, atque haec impresso gemuit miseranda cubili: 'o mihi si profugae genitor nunc ille supremos 10
amplexus, Aeeta, dares fletusque videres ecce meos. ne crede, pater, non carior ille est, quem sequimur; tumidis utinam simul obruar undis. tu, precor, haec longa placidus mox sceptra senecta tuta geras, meliorque tibi sit cetera proles.' 15
dixit et Haemonio numquam spernenda marito condita letiferis promit medicamina cistis, virgineosque sinus ipsumque monile venenis implicat ac saevum super omnibus addidit ensem. inde velut torto Furiarum erecta flagello 20
8 panti carsit F, per antiqui carpsit M, vulgo, superstan- 1 tis e. V. Somni Leo 10 ille F, mille Hewsius, ipse SchenTd j 17 promit Turnébus, prodit F, profert G \ cistis Jf, cistris F 20 erecta T Bon.K eiecta VC
ARGONAUTICON LIB. Vm. 183
prosilit, attonito qualis pede prosilit Ino
in freta nec parvi meminit conterrita nati,
quem tenet; extremum coniunx ferit inritus Isthmon.
lam prior in lucos curis urgentibus heros venerat et nemoris sacra se nocte tegebat, 25
tum quoque siderea clarus procul ora iuventa. qualis adhuc sparsis comitum per lustra catervis Latmius aestiva residet venator in umbra, dignus amore deae, velatis cornibus et iam Luna venit: roseo talis per nubila ductor so
implet honore nemus talemque exspectat amantem. ecce autem pavidae virgo de more columbae, quae super ingenti circumdata praepetis umbra in quemcumque tremens hominem cadit, haut secus illa acta timore gravi mediam se misit; at ille 35
excepit blandoque prior sic ore locutus: 'o decus in nostros magnum ventura penates solaque tantarum virgo haut indigna viarum causa reperta duci, mihi iam non ulla requiro veliera, teque meae satis est quaesisse carinae. 40
verum age et hoc etiam, quando potes, adice tantis muneribus meritisque tuis; namque aurea iussi terga referre sumus; socios ea gloria tangit.' sic ait et primis supplex dedit oscula palmis.
Contra virgo novis iterum singultibus orsa est: 45 ^linquo domos patrias te propter opesque meorum; nec iam nunc regina loquor sceptrisque relictis vota sequor: serva hanc profugae, prior ipse dedisti quam (scis nempe) fìdem. di nostris vocibus adsunt, sidera et haec te meque vident. tecum aequora, tecum 50 experiar quascumque vias, modo nequis abactam
28 Isthmon C, P^«s, sihmo V 24 curiis M^, curiit V
35 Icta C 38 Solaque M^ Sola qui V 39 duci, mihi
iam Sudhaus, mihi iam F, mihi, iam nunc C, mihi, mihi iam
Leo. mihi, iam iam vulgo \ non nulla 31^ ut vici., non nulla V
40 satis M, statis V 42 Muneribus iH, Mumeneribus V
184 C. VALERI FLACCI
huc referat me forte dies oculisque parentis
ingerar; hoc superos^ hoc te quoque deprecor^ hospes.'i|
Haec ait atque furens rapido per devia passu tollitur. ille haeret comes et miseratur euntem, 55 cum subito ingentem media inter nubila flammam conspicit et saeva yibrantes luce tenebras. ^quis rubor iste poli? quod tam lugubre refulsit sidus?' ait. reddit trepido cui talia virgo: ^ipsius en oculos et lumina torva draconis eo
aspicis; ille suis haec vibrat fulgura cristis: me patiens contra solam videt ac vocat ultro, ceu solet, et blanda poseit me pabula lingua. die age nunc, utrum vigilanti hostemque videnti exuvias auferre velis^ an lumina somno 65
mergimus et domitum potius tibi tradimus anguem?' ille silet: tantus subiit tum virginis horror.
lamque manus Colchis crinemque intenderat astris, carmina barbarico fundens pede, teque ciebat, Somne pater: ^Somne omnipotens, te Colchis ab omni 70 orbe voco inque unum iubeo nunc ire draconem, quae freta saepe tuo domui, quae nubila cornu fulminaque et toto quicquid micat aethere; sed nunc, nunc age maior ades fratrique simillime Leto, te quoque, Phrixeae pecudis fidissime custos, 75
tempus ab hac oculos tandem deflectere cura, quem metuis me adstante dolum? servabo parumper ipsa nemus; longum interea tu pone laborem.'
52 oculisque M, oculis V 53 superos ilf, superas V
65 miseratur euntem M^ miserat urentem V 62 me patiens Sudhaus, cf. Aen. VII 490, Suet. vit. Caes. 61, Meque pauens F, nec paveas Leo \ ac uocat C, aduocat V \ nitro ilf, ultra V
66 Mergimus cod. regius, T\ Bon.^, Mergitur V 67 tan- tus M^, tantos V \ tum cod. regius, T\ ut F 70 colchis Jf, colchidis F 73 iìi marg infer. add. V^ \ Fluminaque VM, corr. Bon.^ 74 laeto Jf, loto F 76 oculos M, oculis F
77 me adstante Heinsius, meis tande F, me stante C, me instante T, me hic stante cod. regius, miserande Meyncke \ . parumper M, panùper F
ARGONAUTICON LIB. Vili. 185
ille hiiut Aeolio discedere fessus ab auro
nec dare permissae, quamvis iuvet, ora quieti bo
sustinet; ac primi percussus nube soporis
borruit et dulces excussit ab arbore somnos.
contra Tartareis Colcbis spumare venenis
cunctaque Letbaei quassare silentia rami
perstat et adverso luctantia lumina cantu 85
obruit atque omnem liuguaque manuque fatigat
vim Stjgiam, ardentes donec sopor occupet iras.
iamque altae cecidere iubae^ nutatque coactum
iam caput atque ingens extra sua veliera cervix,
ceu refluens Padus aut septem proiectus in amnes 90
Nilus et Hesperium veniens Alpbeos in orbem.
ipsa caput cari postquam Medea draconis
vidit humi, fusis circum proiecta lacertis
seque suumque simul flevit crudelis alumnum:
^non ego te sera talem sub nocte videbam 95
sacra ferens epulasque tibi, nec talis bianti
mella dabam ac nostris nutribam fida venenis.
quam gravida nunc mole iaces, quam segnis inertem
flatus babet; nec te saltem^ miserande, peremi.
heu saevum passure diem: iam nulla videbis 100
veliera, nulla tua falgentia dona sub umbra.
cede adeo inque aliis senium nunc digere lucis
immemor, oro, mei, nec me tua sibila toto
exagitent infesta mari, sed tu quoque cunctas,
Aesonide, dimitte moras atque effuge raptis 105
velleribus. patrios exstinxi noxia tauros;
80 iuvet Heinsius, iubet V 82 ab arbore F, corpore
Heinsius \ somnos M^, somnus V 83 uenenis ikf, om. V 86 obruit lunt^^ Orruit V 88 — 125 desunt in V uno folio exscisso 92 draconis M^N, dracones M 94 Seqne su-
umque il/^ Sed suumque M U, Se seuumque NF, Seque se- uumque T 97 Mella M^-N, Melle M \ nutribam ilf, turba- bam N 100 heu T^ Aid., Nec ilf, cod. Bon. et Burmanni, Ne NT I passure lunt.^, passura MNT 102 digere iV, de- genere M, degere M^, egere Bcnkcma, 105 hic C desiit \ dimitte N, demicte M
186 C. VALERI FLACCI
terrigenas in fata dedi; fusum ecce draconis
corpus habes, iamque omne nefas, iam, spero, peregi.'
quaerenti tunc deinde viam, qua se arduus heros
ferret ad aurigerae caput arboris, 'eia, per ipsum no
scande age et adverso gressus' ait 'imprime dorso.'
nec mora fìt. dictis fidens Cretbeia proles
calcat et aeriam quamvis perfertur ad ornum,
cuius adhuc rutilam servabant bracchia pellem,
nubibus accensis similem aut cum veste recincta 115
labitur ardenti Thaumantias obvia Phoebo.
corripit optatum decus extremumque laborem
Aesonides, longosque sibi gestata per annos
Phrixeae monumenta fugae vix reddidit arbor
cum gemitu, tristesque super coiere tenebrae. 120
egressi relegunt campos et fluminis ora
summa petunt. micat omnis ager, villisque comantem
sidereis totos pellem nunc fundit in artus,
nunc in colla refert, nunc implicat ille sinistrae.
talis ab Inacbiis Nemeae Tirynthius antris 125
ibat, adhuc aptans umeris capitique leonem.
ut vero sociis, qui tunc praedicta tenebant
ostia, per longas apparuit aureus umbras,
clamor ab Haemonio surgit grege; se quoque gaudens
promovet ad primas iuveni ratis obvia ripas. 130
praecipites agit ille gradus atque aurea misit
terga prius; mox attonita cum virgine puppem
insilit ac rapta victor consistit in basta.
Interea patrias saevus venit borror ad aures fata domus luctumque ferens fraudemque fugamque 135
107 in fata Pius^ infesta codd. 110 aurigerae iV, ari-
gerae M 122 uillisque iV, nillisque M 126 aptans iV, captans V 129 ab M\ &d V 130 ratis M^T, rates V 131 agit M, ait V 132 atnotita V 134 aures M^, auras V 136 — 185 in omnibus codd. XV. saeculi post 385 leguntur, idem ordo fiiit in F, uhi tamen vss. 366 — 385 et 136 — 153 uno folio exscisso perierunt, ordo versuum restittitus est in marg. co- dicis E
ARGON AUTICON LIB. Vili. 187
virsinis. Line subitis ■^inflexit'*" frater in armis, urbs etiam mox tota coit^ volat ipse senectae immemor Aeetes^ complentur litora bello nequiqiiam; fugit immissis nam puppis habenis.
Mater adliuc ambas tendebat in aequora palmas uo et soror atque omnes aliae matresque nurusque Colcbides aequalesque tibi, Medea, puellae. extat sola parens impletque ululatibus auras. 'siste fugam, medio refer bue ex aequore puppem, nata, potes. quo' clamat ^abis? hic turba tuorum us omnis et iratus nondum pater; haec tua tellus sceptraque. quid terris solani te credis Acbaeis? quis locus Inacbias inter tibi, barbara^ natas? istane vota domus exspectatique bymenaei? hunc petii grandaeva diem? vellem unguibus uncis 150 ut volucris possem praedonis in ipsius ora ire ratemque supra claroque reposcere cantu quam genui. Albano fuit baec promissa tyranno, non tibi; nil tecum miseri pepigere parentes, Aesonide; non hoc Pelias evadere furto 155
te iubet aut ullas Colchis abducere natas. vellus habe et nostris siquid super accipe templi s. sed quid ego quemquam immeritis incuso querellis? ipsa fugit tantoque (nefas) ipsa ardet amore, boc erat, infelix, redeunt nam singula menti, leo
ex quo Thessalici subierunt Colcbida reges, quod nullae te, nata, dapes, non ulla iuvabant tempora, non ullus tibi tum color aegraque verba errantesque genae atque alieno gaudia vultu semper erant. cur tanta mibi non prodita pestis, i65
136 inflexit codd.^ effulsit Heinsius, incessit Wagner^ in- felix SchenJcl 137 ipse M'N, ipsa M 145 Nata M^N, Nota M 149 uota MT^, cod. Bon., cod. regius, nota T, tota N 158 ego suspectum 161 Ex quoto M'\ Ex quo to V \
Colchida reges Sudhaus, litora reges Giarratano^ nam singula V (ex 160) 163 tempora F, pocula d'Orville \ aegraque M,
aetraque V 165 erant Bon.^, erat V | cur ilf ^, cura V
188 C. VALERI FLACCI
ut gener Aesonides nostra consideret aula
nec talem paterere fugam^ commune fuisset
aut certe nunc omne nefas, iremus et ambae
in quascumque vias? pariter petiisse iuvaret
Thessaliam et saevi quaecumque est hospitis urbem.' 170
sic genetrix, similique implet soror omnia questu
exululans; famulae pariter clamore supremo
in vacuos dant verba notos dominamque reclamant
nomine* te venti procul et tua fata ferebant.
Inde diem noctemque volani redeuntibus aura 175 gratior, et notae Minyis transcurrere terrae^ cum subito Erginus puppi sic fatur ab alta: Vos' ait 'Aesonide^ contenti veliere capto^ nec via quae superet nec quae fortuna videtis. crastina namque dies trucis ad confìnia ponti iso
Cyaneasqne vocat^ meminique^ 0 Tipby, tuorum saxa per illa, pater^ memini^ venerande, Jaborum. mutandum, 0 socii, nobis iter; altera ponti eluctanda via et cursu, quem fabor, eundum est. band procul bine ingens Scythici ruit exitus Bistri, i85 fundere non uno tantum quem flumina cornu accipimus; septem exit aquis, septem ostia pandit. illius adversi nunc ora petamus et undam, quae latus in laevum ponti cadit; inde sequemur ipsius amnis iter, donec nos flumine certo 190
proferat inque aliud reddat mare, sint age tanti, Aesonide, quaecumque morae quam saeva subire saxa iterum, quam Cyaneos perrumpere montes; sat milii: non totis Argo redit ecce corymbis.' baec ait ignarus fìxas iam numine rupes 195
stare neque adversi s ultra concurrere saxis. reddidit Aesonides: *et te, fidissime rector, J
166 gener aesonides Jf, genaenerae sonides V 167 nec Bon.\ Ne F 170 est M, om. V 175 Inde 31, Indi V 180 Crastina Jf, Orasti V 181 meminique Bon.^, meminit- que V I tuorum M^ tioium V 189 Quae Jf, Quaem V 194 reddit M\ reddit V 197 te 31, de V
ARGONAUTICON LIB. Vili. 189
haud vani tetigere metus, nec me ire recuso longius et cunctis redeuntem estendere terris.' protinas inde alios flectunt regesque locosque 200
adsuetumque petunt plaustris migrantibus aequor.
Puppe procul summa vigilis post terga magistri haeserat auratae genibus Medea Minervae; atque ibi deiecta residens in lumina palla flebat adhuc^ quamquam Haemoniis cum regibus iret^ £05 sola tamen nec coniugii secura futuri, illam Sarmatici miserantur litora ponti, illa Thoanteae transit defleta Dianae. nulla palus, nullus Scytliiae non maeret euntem amnis; Hjperboreas movit conspecta pruinas, 210
tot modo regna tenens; ipsi quoque murmura ponunt iam Minyae, iam ferre volunt. vix allevat ora ad seras, siquando, dapes, quas carus lason ipse dabat, iam nubiferam transire Carambin signifìcans, iam regna Lyci, totiensque gementem 215 fallit ad Haemonios bortatus surgere montes.
Insula Sarmaticae Peuce stat nomine nymphae, torvus ubi et ripa semper metuendus utraque in freta per saevos Hister descendit alumnos. solvere in hoc tandem resides dux litore curas 220
ac primum socios ausus sua pacta docere promissamque fìdem tbalami foedusque iugale. ultro omnes laeti instigant meritamque fatentur. ipse autem invitae iam Pallados erigit aras incipit Iddliae numen nec spernere divae, 225
praecipueque sui, siquando, in tempore pulcher coniugii Minyas numquam magis eminet inter:
202 uigilis M, uigiliis V 205 quamquam ilf, quaquam V 206 coniugii iJf ^, coniugis V 208 defleta cod. regius, T^ Pius, defiexa V 211 ipsi BF Bon.\ ipse V \ mur-
mure V 214 dabat iam Bon.^, dabam V | carambin M^, carymbin V 218 ubi M, ilbi V \ utraque M''\ utrasque V 29A ipse Balbus, Ipsa V 227 Coniugii M, Coniugi V
190 C. VALERI FLACCI
qualis sanguineo victor Gradivus ab Hebro Idalium furto subit aut dilecta Cythera, seu cum caelestes Alcidae invisere mensas 230
iam vacat et fessum lunonia sustinet Hebe. adnuit unanimis Venus, hortatorque Cupido suscitat adfixam maestis Aeetida curis; ipsa suas illi croceo subtegmine vestes induit, ipsa suam duplicem Cytherea coronam 235
donat et arsuras alia cum virgine gemmas. tum novus implevit vultus honor^ ac sua flavis reddita cura comis, graditurque oblita malorum. sic ubi Mygdonios planctus sacer abluit Almo, laetaque iam Cybele festaeque per oppida taedae, 240 quis modo tam saevos adytis fluxisse cruores cogitet? aut ipsi qui iam meminere ministri? inde ubi sacrifìcas cum coniuge venit ad aras Aesonides unaque adeunt pariterque precari incipiunt, ignem Pollux undamque iugalem 245
praetulit, et dextrum pariter vertuntur in orbem. sed ncque se pingues tum candida fiamma per auras explicuit, nec tura videt concordia Mopsus, promissam nec stare fìdem, breve tempus amorum. odit utrumque simul, simul et miseratur utrumque 250 et tibi tum nullos optavit, barbara, natos. mox epulas et sacra parant; silvestria laetis praemia venatu facili quaesita supersunt; pars veribus, pars nudanti despumat aeno. gramineis ast inde toris discumbitur, olim * 255
Hister anbelantem Peucen quo presserat antro, ipsi inter medios rosea radiante inventa altius inque sui sternuntur velleris auro.
228 uictor 3f, om. F, fori, gradiens vél veniens vel rediens 231 sudtinet ilf , stistinet V 232 adnuit unanimis MeyncJce, Adsunt urianimes V 238 cura M, curo V 239 planctu sacer V 211 tam coti. Bon.^ iam V 213 sacrificai Jf, sacri- fìcans V 219 fidem M, fìdes V 251 tum F, iam Bon.^
ARGONAUTICON LIB. Vili. 191
Quis novus inceptos timor impediit hymenaeos turbavitque toros et sacra calentia rupit? 26o
Absyrtus subita praeceps cum classe parentis advehitur profugis infestam lampada Grais eoncutiens^ diroque premens clamore sororem atque ^hanc, o siquis vobis dolor iraque, Colchi, adcelerate viam; neque enim fugit aequore raptor 265 luppiter aut falsi sequimur vestigia tauri. puppe (nefas) una praedo Pbrixea reportat veliera; qua libuit remeat cum virgine; nobis (o pudor) et muros et stantia tecta reliquit. quid mihi deinde satis? nec quaero veliera nec te 270 accipio, germana, datam; nec foederis uUa spes erit aut irae quisquam modus, inde reverti patris ad ora mei tam parvo in tempore fas sit? quinquaginta animae me scilicet unaque mersa sufficiet placare ratis? te, Graecia fallax, 275
persequor atque tuis bunc quasso moenibus ignem; nec tibi digna, soror, desum ad conubia frater, primus et ecce fero quatioque hanc lampada vestro coniugio, primus celebro dotalia sacra, qui potui; patriae veniam da, quaeso, senectae. 28O
quin omnes alii pariter populique patresque mecum adsunt. magni virgo ne regia Solis Haemonii thalamos adeas despecta mariti, tot decuit coiisse rates, tot fulgere taedas.'
Dixerat atque orans iterum ventosque virosque 285
perque ratis supplex et remigis
vexilla magistris.
259 impediit iJf, inpendit V 263 diroque Baehrens^
diramque V \ sororem Jf, sonorem V 268 remeat T, tre-
meat V 274 imaque M, una V 277 frater JBon.^, pater V 279 dotalia M, datalia V 280 da M, de V 281 alii Bon.~, alti VM I populusque Bentley, sed cf. V 405 284 coiisse
Bon.^, coire V \ fulgere M^, fulgurae V 286 duo hemi-
stichia excidisse vidit Leo; iam antea supplevercd Sudhaus per . . . remigis <^ipse recentis transtra ruit panditque novis_) vexilla magistris, quod comprobatur Stai. Theh. V 403 sqq.
192 C. VALERI FLACCI
illi autem intorquent truncis frondentibus undam^
quaeque die fuerat raptim formata sub uno
et tantum deiecta suis a montibus arbor
(quid dolor et veterum potuit non ira virorum?) 290
haud longis iam distat aquis, sequiturque volantem
barbara Palladiam puppem ratis^ ostia donec
DanuJ3Ìi vii'idemque vident ante ostia Peucen
ultimaque adgnoscunt Argoi cornua mali.
tum vero clamorem omnes inimicaque tollunt 295
gaudia, tum gravior remis fragor, ut procul Argo
visa viris, unamque petunt rostra omnia puppem.
princeps navalem nodosi roboris uncum
arripit et longa Styrus prospectat ab unda
coniugio atque iterum sponsae flammatus amore. 300
iamque alii clipeos et tela trabalia dextris
expediunt; armant alii picis unguine flammas;
impatiens tremit hasta morae, nec longius inter,
quam quod tela vetet, superest mare, vocibus urgent
interea et pedibus pulsant tabulata frementes. 305
Cum subitas videre rates vibrataque flammis aequora^ non una Minjae formidine surgunt, primus et in puppem deserta virgine ductor prosilit et summa galeam rapit altus ab basta; ense simul clipeoque micat; nec cetera pubes 310
segnius adreptis in litore coustitit armis. at tibi quae scelerum facies^ Medea, tuorum? quisve pudor Colchos iterum fratremque videnti quidquid et abscisum vasto iam tuta profundo credideras? ergo infausto sese occulit antro, 315
non aliud quam certa mori, seu carus lason seu frater Graia victus cecidi sset ab basta.
Haud ita sed summo segnis sedet aethere Inno
287 frondentibus ilf, frondibus V 288 fuerat M, furat V 289 a montibus ilf, amontibur V 293 uiridemque ilf, uirilegemque V 302 armant ilf ^ amant V | picis unguine Bon.^, pici sanguine V 309 rapit ilf, rapat V 318 sedet M\ sed V
ARGONAUTICON LIB. Vili. 193
aut sinit extrema Minyas decernere pugna^ nec uiimero quoniam Colcliis nec puppibus aequos. 320 ergo ubi diva rates liostemque accedere cernit, ipsa subit terras tempestatumque refringit ventorumque domos. volucrum gens turbida fratrum erumpit, classem dextra Saturnia monstrat. yidere, inque unum pariter mare protinus omnes 325 infesto clamore ruunt inimicaque Colcliis aequora et adversos statuunt a litore fluctus. Tollitur atque intra Minyas Argoaque vela Styrus abit; vasto rursus desidit hiatu abrupta revolutus aqua. iamque omnis in astra 330 itque reditque ratis, lapsoque reciproca fiuctu descendit. vorat hos vertex^ hos agmine toto gurges agit. simul in vultus micat undique terror; crebra mina poli caelestia limina laxat. non tamen ardentis Styri violentia cedit; 335
hortatur socios media inter proelia divum: ^transferet ergo meas in cjuae volet oppida dotes Colchis? et Haemonius nobis succedet adulter? nec mihi tot magnos inter regesque procosque profuerit prona haud dubii sententia patris? 340
an virtus praelata viri est et fortior ille, quem sequitur? iungam igniferos sine Carmine tauros saevaque Echionii ferro sata persequar hydri. hoc adeo interea specta de litore pugnas amborum: victoris eris. iam digna videbis 345
proelia, iamque illud carum caput ire cruenta sub freta, semiviri nec muiTa corpus Achivi sed pice, sed flammis et olentis sulphure crines.
320 aequi Wagner 321 accedere M, accendere V
322 ipsa subit Bon.^^ ipsas ubi V 329 abit T Bon}^ habet V 331 ratis M ^ rates V 332 vorat cod. regius, T\ Bon:\ uarat V 333 agit M^ ait V 334 limina cod. Burmanni^ lumina V 337 Transferet etiam V exhibet 338 Colchis M^, Colchius V I succedet iJf, succederet V 348 flammis et
olentis MT, flammise tollentis V, flammis sed olentes Lemaire
VaIìERIus FIìACCUS, ed. Kramer. 13
194 C. VALERI FLACCI
vos modo vel solnm hoc fluctus expellite corpus, non te, Aeeta pater, generi aut, Sol magne, puclebit. 350 fallor? an hos nobis magico nunc carmino ventos ipsa movet diraque levat maria ardua lingua? atque iterum Aesonides, iterum defenditur arte, qua solet? haut illi cantus et futile murmur proderit. ite, rates, et frangite virginis undam.' 355 dixit et intortis socio cum milite remis prosilit; at fluctu puppis labefacta reverso solvitur efFunditque viros ipsumque minantem tunc quoque et elata quaerentem litora dextra. ibat et arma ferens et strictum naufragus ensem, 360 incipit et remos et quaerere transtra solutae sparsa ratis maestasque altis intendere voces puppibus; ast inter tantos succurrere fluctus nulla potest aut ille 'J'velit''', quotiensque propinquat, tunc aliud rursus dirimit mare, iam tamen errat 365 iamque abiit, fuudoque iterum violentus ab imo erigitur; sed fluctus adest magnoque sub altis turbine fìgit aquis, et tandem virgine cessit.
Absyrtus visu maeret defìxus acerbo, heu quid agat? qua vi portus et prima capessat 370 ostia? qua possit Minyas invadere, clausos quos videt agnoscitque fremens? maria obvia contra saevaque pugnat hiems totusque in vertice pontus. abscessit tandem vanaque resedit ab ira et tanta de clade ratis. latus inde sinistrum 375
adversamque procul Peuces defertur in oram cum sociis; gemino nam scinditur insula flexu
362 maestasque Thilo , ma est as V \ altis V, aliis lieinsius 364 aut ille velit F, aut ulla velit T^ Éalbiis^
actam ille petit Bury^ fori, aut ille vehi {i. e. advehi) «65 errat F, extat AU. 366—385 desunt in V [cf. ad 136) 370 heu Heinsius {cf.I71, VII 309), Nec M^N, uunc Schenkl 372 fremens Sabellicus, tremens MN 374 resedit Lemaire, cf. Aen VI 407, recedit F 375 ratis M^ Iunt.\ rates MN 377 sociis Bon.\ socii MNT
ARGONAUTICON LIB. Vili. 195
Danubii. hac dudum Minyae Pagasaeaque puppis
in statione maneut; illinc Aeetins li eros
obsidet adversa tentoria Thessala classe sso
impatiens, pugnaeque datur non ulla potestas.
noctes atque dies vastis mare fluctibus Inter
perfurit, expediaut donec lunonia sese
Consilia atque aliquera bello ferat anxia fìnem.
At Minyae tanti reputantes ultima belli 385
urgent et precibus cuncti fremituque fatigant Aesoniden. quid se externa prò virgine clausos obiciat, quidve illa pati discrimina cogat? respiceret pluresque animas maioraque fata tot comitum, qui non furiis nec amore nefando 390 per freta, sed sola sese virtute sequantur. an vero ut thalamis raptisque indulgeat unus coniugiis? id tempus enim. sat veliera Grais^ et posse oblata componere virgine bellum. quemque suas sinat ire domos, nec Marte cruento 395 Europam atque Asiam prima baec committat Erinys. namque datum hoc fatis trepidus supplexque canebat Mopsus, ut in seros irent magis ista nepotes atque alius lueret tam dira incendia raptor.
Ille trahens gemitum tantis ac vocibus impar, 4oo quamquam iura deum et sacri sibi conscia pacti religio dulcisque movent primordia taedae, cunctatur mortemque cupit sociamque perieli
cogitat
haut ultra sociis obsistere pergit. haec ubi fìxa viris, tempus fiuctusque quietos 405
378 hac lunt^, ac MN, at M^ \ pagaseaque N, pega- sea M (que add. M"^ 381 ulla M^N, nulla 31 386 Ur- guent etiam V exhibet 387 quid se jBon.\ quidese V j clau- sos T^ Bon.^, clausas V 389 maioraque il/, malora V 390 furiis F, furtìs Heinsius | amore £on/^, more V 396 Eu- ropam M, Euroram V 398 ista TBon.^, ipsa V 401 iura deum M, iura adeum V | et sacri Pms, est acri V 404 post cogitat duo hem istichia intercidisse statuii Schenkl
13*
196 C. VALERI FLACCl
exspectant: ipsam interea^ quid restet, amantem ignorare sinunt decretaque tristia servant.
Sed miser ut vanos^ veros ita saepe timores versat amor fallique sinit nec virginis annos. ac prior ipsa dolos et quamlibet intima sensit 4io
non fidi iam signa viri nimiumque silentes una omnes. haut illa sui tamen immemor umquam nec subitis turbata minis prior occupat unum Aesoniden longeque trahit, mox talibus infìt: ^me quoque, vir, tecum Minyae, fortissima pubes, 4i5 nocte dieque movent. liceat cognoscere tandem, si modo Peliacae non sum captiva carinae nec dominos decepta sequor consultaque vestra fas audire mihi. vereor, fidissime coniunx, nil equidem; miserere tamen promissaque serva 420 usque ad Tliessalicos saltem conubia portus inque tua me speme domo, scis te mihi certe, non socios iurasse tuos. hi reddere forsan fas habeant, tibi non eadem permissa potestas, teque simul mecum ipsa traham^ non sola reposcor 425 virgo nocens, atque hac pariter rate fugimus omnes. an fratris te bella mei patriaeque biremes terrificant magnoque impar urgeris ab hoste? fìnge rates alias et adhuc maiora coire agmina: nulla fìdes? nulli s ego digna periclis? 430
non merui mortemque tuam comitumque tuorum? vellem equidem nostri tetigissent litora patris te sine duxque illis alius quicumque fuisset: nunc remeant, meque ecce (nefas) et reddere possunt, nec spes ulla super, quin tu mea respice saltem 436 Consilia et nimio comitum ne cede timori.
409 fallique M, fallitque V 411 signa M, signi V
412 illa M, ulla V 415 uir, tecum T, uittae cum V, quid tecum — movent? Liceat Heinsius^ quid tecum — novent, liceat Thilo 419 fidissime MU, uidissime V 423 hi FU codd., bis V 424 permissa Bon.^^ promissa V 425 reposcor ikT, reposcos V 436 nimio MRF, nimia V \ cede if ^ ce V
ARGONAUTICON LIB. Vm. 197
eredidit ardentes quis te tunc iungere tauros
posse? quis ad saevi venturum tempia draconis?
0 utinam ergo meus prò te non omnia posset 439
atque aliquid dubitaret amor, quin nunc quoque quaero
quid iubeas. — heu dure siles, magnumque minatur 459
n escio quid tuus iste pudor? mene, optime quondam 44i
Aesonide, me ferre preces et supplicis ora
fas erat? haud hoc nunc genitor putat aut dare poenas
iam sceleris dominumque pati.' sic fata parantem
l'eddere dieta virum furiata mente refugit 445
Tociferans. qualem Ogygias cum toUit in arces
Bacchus et Aoniis inlidit Thyada truncis,
talis erat talemque iugis se virgo ferebat
cuncta pavens: fugit infestos vibrantibus hastis
terrigenas, fumt ardentes exterrita tauros. 450
si Pagasas vel Peliacas bine denique nubes
cerneret et tenui Tempe lucenti a fumo,
hoc visu contenta mori, tunc tota querellis
egeritur questuque dies, eademque sub astris
sola movet, maestis veluti nox illa sonaret 455
piena lupis quaterentque truces ieiuna leones
ora vel orbatae traherent suspiria vaccae.
procediti non gentis honos, non <(restat imago)> 458
Solis avi, non barbaricae decor ille iuventae, 46o
qualis erat, cum Chaonio radiantia trunco
veliera vexit ovans interque ingentia Graium
nomina Palladia virgo stetit altera prora.
* *
*
437 eredidit Bon.^, Reddidit V | quis te HeinsÌMS^ quise F, quis se T Bon.^ 440 quaero Bon.^^ qiiaere V 459 huc transposuit Lemaire 444 parantem I, parentum V
445 Reddere M^^ Redde V 447 Thyada Heinsius, tyana
V 452 tenui post Tempe add. Baehrens, om. V 456 Piena 3f*, Plana V 457 vacc(a)e T Bon.^^ bacchae V 458 re- stai imago vel gloria restat Sudhaus, om. F, gloria magni T Inter versus 4(>.'> et 464 secum non cohacrentes nonnulU codd. deteriores haec interpoìaverunt : Moestus at ille minia et nota Colchidos ira
198 C. VALERI FLACCI ARGONAUTICON LIB. Vili.
haeret^ et hinc praesens pudor, bine decreta suorum dura premunt. utcumque tamen mulcere gementem 465 temptat et ipse gemens +et tempera dictis'^': 'mene aliquid meruisse putas? me talia velie . . .'
466 et tempera dictia F, et dictis temperat iras If * in marg., et tempora quaerere dictis Heinsius 467 Mane V \ ultimos versus, nisi mortem in scribendo poetam oppressisse cre- das, sic fere constituendos et e. g. suppìendos censet Sudhausius:
temptat et ipse gemens <^c|uaerens)> et tempora dictis: ""mene aliquid meruisse putas? me talia velie <:^pro tantis, inquit, meritis tibi praemia reddi?'^
1
INDEX NOMmUM
A b a r i m Cyzicenum v u ìnerat
Jason III 152 Ab a 8 pater Cantili Argonau-
tae 1453 Absyrtus Aeetae fiUusY iòl;
VI 171, 517; Vili 261, 369 Abydus urbs: -o 1285 Acamaiis Gyclops 1583 Acastus Peìiae filius, Argo- nauta: -i 1709, VI 720; -um 1153,485; -e 1164; -o I 695 Acesina . . . agmina VI 69 Achaemeniae i. Persicae . . .
pugnae VI 65 Achaeus: nymphis . . . -is III 542; terris ... -is III 697 et VIII 147 ; urbes . . . -as VI 46 Acheron IV 595; -nte IV 73 Acherusidos oras V 73 Achilles: -i 1408; en 1133,
256 A e h i V u s subst. : -i lasonis VIII 347 ; -um III 86 ; -is VI 544; -OS V434, VI IO, 734; -is {ahi) IV 737, V 552. ad- iect. : duci ... -0 Tosoni VI 450; iubae . . . -ae VI 606 Actaeus . . . Bootes II 68; -i . . . Phaleri VI 217; -ae . . . sororis Cleopatrae IV 405; -is . . . oris I 394 Actora Lapitham 1 146 Actorides Menoetius, Argo- nauta I 407 A d m e tu 8 Argonauta : -e 1 445
Aea 1) ni/mpha: Aean V 425 2) terra I 742, Vói, VI 96
Aeaei . . . tyranni V 547; -um . . . Monesen VI 189; -o . . . pulvere I 451 ; -a . . . urbe V620; -is . . .oris V277; -os . . . campos VII 281; -a . . , moenia VII 191 ; -is . . . oris VII 119
Aeacides 1) PeZews 1139, 405, II 427
2) Telamon II 511, III 693, 715, 722, VI 348
3) -ae Peleus et Telamon IV 223, V573
Aeetes I 43, III 495, V 285, 553, 589, 599, VI 13, VII 640, Vili 138; -ae IV 14, VI 22; (dat.) V289, 401; -en II 379, V317, 393, 685; -a VII 89, Vili 11, 350.
Aeetis Medea: AeetidaVl481, VII 445, Vili 233
Aeetius heros Absyrtus Vili 379; -ia virgo MedeaYl 267; proles -ia VI 542 ; -ia tellus VII 565; -ia foedera VI 691
Aegaei . . . profondi 1 160, II 383; -0 II 366; -a . . . cae- rula 1561
Aegon 1629, IV 715
Aemathiae manus II 640; v. Thessalia
genus Aeneadum II 573
A e n i d a e Cyziceni III 4
200
INDEX NOMINUM.
Aeoli a e «nswZoe VI 354; -iam 1576
Aeoliden Phrixum I 286; -ae Phrixi fila V 461
Aeolius 1) ah Aeolo, vento- rum rege : -iam . . . portam 1654
2) ab Aeolo, Hellenis ftUo: genus -ium I 770; -ii . . . Phrixii VI 542 ; -iae . . . do- mus VI 548, pecudis VII 54; -io . . . veliere VII 517, auro VIII 79 ; -ios . . . nepotes II 594
Aeolus 1) rex ventorum 1417, 587; -e 598; v. Hippotades 2) Hellenis filius^ Phrixi avus I 751, V 477
Ae sepia flumina 111420
Aeson I 144, 296, 335, 756, 767, 825, VII 494; -nis IV 549; -na 172, 152, 734, V 48 ; -ne 1149
Aesonides lason 1161, 194, 474, 488, II 334, 346, 385, 659, III 339, 369, IV 675, 755, V4, 35, 543, 577, 587, 636,
VI 655, VII 530, 587, 594, 645, Vili 118, 166, 197, 244, 353; -dae III 8, VI 429, VII 464 ; -den I 98, IV 738, V 302, 571, VI 173, 592, 684, 736,
VII 165, 409, 476, 490, 541, 639, Vni 387, 414; -de 1226, II 380, Vili 105, 155, 178, 192, 442
Aesonius dnctoi lason 1241; -ii . . . ducis III 240, viri VII 178; -iae . . . cuspidis III 285, hastae VI 653 ; -ium . . , iu- venem I 32, VII 188, ducem IV 8, caput V 294, VI 579, 687 ; -iam . . . pateram I 660 ; -ias . . . urbes VII 17 Aethalides Argonauta 1437 AetnaIV287;-amIl29; Aetne II 95
A e t n a e i . . . dei Vulcani II 420 ;
-is . . . antris IV 104 Africus ventus II 506 Agenor pater Phinei IV 444 Agenoreis . . . tectis IV 522 Agenorides Phineus IV 582 Alani: -os VI 42; -is VI 656 Alazona fluvium VI 101 Alba oppidum Latii 11304 Albanus 1) subst. i. Styrus saucius necat AnausinYl211 2) adiect. -ni . . . ty ranni V258, Cremedonis VI 194; -no . . . tyranno VI 44 , Vili 153; -na . . . porta III 497; -nis . . . oris V 459 Alcides 135,354, 11451,462, 521, 533, 543, III 475, 550, 586, IV 78, 701, V90; -dae IV 247; (afa*.) "^111230; -den
III 65, 580, 644, 662, 701, 724,
IV 62, V156, 172, 488, 574; V. Hercules
Alcimede I 297, 335, 731;
-es I 317; V. Thessalis Almo fluvius Vili 239 Aloidae V651 Alpes VI 393 A 1 p h e 0 s fluvius Vili 91 Amanus mons 1493 Amastrin Scytham occidit Ar-
gus VI 554 Amastrum Cyzicenum de-
truncat Nestor III 145 AmazonV89; -nidum . . . gens
IV 602 Ambenus 1) mons VI 85
2) Scytha occidit OcreaYl 251 Ambrosium Cyzicenum Pe-
leus . . . sternit III 138 Amnes 1106, II 537, VII 391 Amores VI 457, VII 171 Amphidamas Argonauta
1376 Amphion Argonauta I 367;
-na III 479
INDEX NOMINUM.
201
Amphitryoniades 1635, UI
733; -den 1375; v. Hercules Ampycides Mopsus UI 420,
460; -den V 366 Amyclae:-asyi219;-isIV312 Amyclaea . . . herba I 426 Amycus IV 101, 148, 160, 232,
296; -ci lY 243, 276, 651, VI
626; -cum IV 165, 317, 745 Amymone fons Argolidis IV
374 Amyros fluvius: -ron II 11 Amythaon Lemnius II 162 Anausis Scytha VI 43, 266;
-in leto dat Styrus VI 272 Ancaeus 1) Argonauta, fiUus
Astypaleiae I 191, IH 138,
V64; -um 1413
2) Argonauta, fiUus Ly-
curgi I 377 Ancon fluvius IV 600 Anxur Scytha VI 68 Aonias {Boeotias) aras 1379;
-iis . . . truncis Vili 447 Apidanus fluvius 1357 Apollo 1234, 567, II 492, IV
61, 445, V17, 112, 693; v.
Arquipotens, Clarius, Delius,
Hyperioniu3,Phaethon, Phoe-
bus, Sol, Titan Aprem Seytham exigit basta
Colaxes VI 638 Aquilone creatisIV432;Aqui-
lonia proles IV 462, 501; v.
Calais et Zetes Aquites Colchus VI 295; ne-
catur a Gesandro VI 3()3sqq. Arabes: -as VI 139 Arcadi© ... veneno 1108, astro
Ursa maiore 1481, ritu IV 384 Arcas I 36, Ecbion VII 543,
Bootes V 370; Arcados . . .
deae Callistiis V 205 Arctoo de cardine III 499;
-oa per aequora V619; -ois
. . . armis VI 295, arvis VI 330
Arctos sidu^ et regio VI 147; -on IV 210, V272; -o 1419,
V 317, VI 140; -OS V46. 155,
VI 40
Aren Cyzicenum occidit Tela- mon III 203
Arene mater Lyncei et Idae 1463
Argi urbs: -os I 239; -is 1 107, III 6G6, IV 360, V 487
Argiva . . . regna IV 352; cu- spidis -ae VI 202; -e VI 324
Argo 1273, 441, VI 317, Vili 194, 296; (voc.) I 648
Argolicus Idmon V2, hospes VI 676; -camque manum VI 286; -cis . . . colonis VI 334; -cas . . . urbes I 96; -cis . . . oris VI 462
Argos I 359
Argous: -oa manus III 3, 430; -oi . . . mali VIII 294; -oae . . . ratis VII 573; -oa ... se- curi V 435; -oa . . . vincla III 691, vela VI 116, VIII 328, auxilia VI 731
Argus 1) Argonauta 193, 314, 477, II 390; v. Tbespiades
2) PhrixifiliusY 4.60, YIÒÒ3
3) custos lus IV 366, 367, 370, 383, 388
Ariadne v. Minoia Ariasmenus Scytha VI 387,
394, 423; -ne VI 103 Aricia urbs II 305 Arimaspi gens: -pe VI 131 Arinen Colchum necat Colaxes
VI 638 Armeniae V 166 Armes Scytha VI 530 Armipotens Mars III 253 Aron socius ColchorumY òdO,
VI 524, 536 Arquipotens Apollo V 17 Arsinoe urbs: -en V 422 Asiae plaga IV 210; -ae VI
202
INDEX NOMINUM.
334; -am 1542, 554, II 614,
IV 728, VII 43, Vili 396 Assyrios . . sinus V 109 Asterion Argonauta 1355 Astraea II 363 Athamas: -anta 1280 Athos II 201, IV 322; -on I
664, II 76 Atlans II 620, V410; proge-
nies -ntis Mercurius I 841 Atlantidis i. Pleiadum II 72 Atra ci a ... virgine Hippoda-
mia 1 141 ; -io . . . veneno VI
447; V. Thessalicus Auchatae gens\ -es VI 132 A u e h u s Cimmerius VI 60 ; ca- put eiipit -i lason VI 619 Avernus 1) suhst.: -ni II 602,
IV 493, 700; -no V 347 2) adiect. : -na palus VI 158 Aulon 1389 Aurora 1283, IV 423, V559;
-am 11261 Ausoniam VII 86 Ausonii . . . Pici VII 232 Autolycus Herculis comes,
postea Argonauta V 114
Bacchus II 348, III 538, V 75, VII 301, VII] 447; -i II 254, 623, IV 533, V 192, 215; -um II 272, III 5, IV 237, V497, VI 137; -e II 275; -o 1260, II 70 ; v.IaccliTis,Liber,Lyaeus, Nyctelius,Ogygius,Thyoneus Balloniti gens Scythica VI 1 6 1 Barisanta Scytham occidit
Calais VI 557 Batarnae gens Scythica VI 9 6 BebryciaIV762; -iaeIV743,
V502 Bebrycium fretum IV 220; -ii . . . regni IV 99; -io . . . litore IV 442, hospite VI 344 ; -iis . . . oris IV 590, tropaeis IV 739
Bebryx IV 157, 261, 290; -cis
II 648; -cas IV 315 Bellipotens Mars I 529 Bellona 1546, II 228, III 60,
VII 636; V. Enyo Bessi gens Thraciae II 231 Bienor Cyzicenus 111112 Bisaltae legio VI 48 Bistones: -as 1726, III 83 Bistoniae . . , alumnum Or-
pìiea III 160; V. Thracia palmite . . . Bithyno III 6 proles . . . Boebeia III 543 pingui . . . Boebeide I 449 Boeotia . . . Thyias V80 Bootes sidus Actaeus II 68;
-en VII 457 Boreas 1575, 597, II 515, VI
164; -ae IV 630, VII 563;
(dat.) IV 722; -an 1604 Bosporos IV 345; -on IV 419 B r 0 n t e n (broten V) Cyzicenum
vulnerai lason III 152 Butes Argonauta 1394 Byzeres gens Pontica V 152 lacum ... Byz en VI 68
Cadmei . . . hydri VI437, VII 76 ; -eia . . . seges VII 282
Cadmi de sanguine Baccbum VI 137
Caicus Colchus a Lexanore ùiterfìcitur VI 688
Calabri . . . arvi I 683; -is. . . saeptis III 582, arvis III 729
Calais Argonauta III 692, IV 465, necat Barisanta et Ri- phea VI 557; v. Aquilo, Bo- reas, Orithyia
Caledonius . . . Oceanus I 8
Calliohoron fluvium V 76
Calpen montem 1688
Calydonis alumni Tydeus et Meleager IV 223; -osV573; -a III 658; -e satus Melea- ger III 646
INDEX NOMINUM.
203
Campesus Coìchus V 593,
VI 243
Csinthus Argonauta 1 106,451,
VII 422; -i III 192, VI 350; -um VI 364, 368; -e VI 317, 346; occiditur a Gesandro VI 341
Caphereus promunturium :
-eu 1371 Carambis prom unturium V
107; -in IV 599, Vili 214 Care su s Coìchus deicit Dip-
santa Strymonaque, ipse a
Cremedone fiecatur VI 192 Carmeius ColcJms V 582 Caspia claustra V 124 Caspia dae gens Scythica VI
107 Caspius Scytha necat Mone-
sen VI 189 Castor Argonauta 1425, III
187, rtyn transigit III 189,
668, IV 333, VI 204, 239; -ra
IV 226, V546, 549; -re II
427, III 330, 723 Caucaseum . . . senem Pro-
methea IV 63, florem VII 357 ;
-eae IV 72, nymphae V 381,
trabes VII 565; -eis V 253,
VII 190 Caucasus 1) mons V 155, 161,
518, VI 612, VII 55 2) Coìchus VI 641 Cecropiae... Orithyiae I 468 Cecropis arces V 646 Celaeneus III 406 Celaeno Harpyia IV 453, 499 Centores gens Scythiae: -as
VI 151 Cepheus Argonauta 1375 Ceramnus Scytha occiditur
ah lasone VI 550 summa Ceraunia III 465 Ceres 1578, V 216; -eris I 69,
II 69, IV 632; -erem I 254,
ni 5
Cessaeae {an Ciss. ?) manus
VI 130
Chalcidicas ... harenas I 454 Chalciope soror Medeae: -es
VII 156; -en VI 479 Chalybes: -um IV 611, V 141 Chaonii . . . lovis 1303; -io
. . . trunco Vili 461 ; v. Do-
donis Chaos 1830, II 86, IV 123, V
95, VII 402 Chiron I 139, 255, 267; -nis
1407 Choaspen Colchum V 584 Choatrae gens Scythica: -as
VI 151 Cimmerium domus III 399;
-ias . , . opes VI 61 Circaei . . , campi V 327; -os
. . . agros VI 426; -is . . .
agris VII 544 Circe VI 445, VII 217, 347;
-en VII 120, 212 Cissaeae v. Cessaeae Cithaeron V 81 CI ani 8 Centaurus I 146 Clarii . . . dei Apollinis III 299 Cleonaeo . . . hiatu 134 Cleopatra coniunx Phinei
IV 464 Clio III 15
elite coniunx Cyzici III 1 1 , 3 1 4 Clymenus Argonauta I 369 Coastes Scytha VI 155 Cocytia nubes Harpyiae IV
495 Codrus Lemnius LI 136 Coelaletae gens ScythicaYl 8 1 Coeus Titan III 224 Colaxes Scytha VI 48, geni-
tus love VI 621, 646; occidit
Monesum occiditurqiie ah la- sone VI 651 sqq. Colchi III 698, IV 706, V 440,
VI 190, 242; -orum VI 417;
-is III 681, V451, 633, VI
204
INDEX NOMINUM.
742, Vili 156, 320, 326; -OS
I 66, 201, 327, 391, 743, III 82, IV 618, V178, 283, 421, VI 30, 389, 530, 691, VII 231, Vili 313; voc. VIII 264; -is V50; V. Cytaei
Colchis 1) Medea V 349, VII 181, 389, 584, 596, Vili 68, 70, 83, 338; -idos VII 369, 625; -ida VI 468, VII 153, 190, 575, Vili 2
2) terra: -idos II 423, V 202; -ida I 52, V 505
3) adiect: gentis -idos V 418; matresque nurusque -ides Vili 142
C 0 m e t e s pater Asterionis Ar-
gonautae l 356 Coralli gens Scythica VI 89 Corythus Cyzicenus III 99 C 0 1 y s Cyzicenus III 1 1 2 Albani . . . Cremedonis hasta
cadit Caresus VI 194 Crenaeus Cyzicenus : -e III 1 78 Cretheia virgo Selle II 611,
proles lason Vili 112 Cretheus pater Aesonis I 740,
V477; -eos I 42 Crethiden lasonem VI 609 Cr obi ali (Cobilli F) latus V
102 Cromnae iuga V 105 Cupido Vili 232 Cyaneae IV|658, 681; -as I
60, IV 562, V 85, 167, Vili
181; -ae cautes I 630, VII 42,
rupes IV 638; -eos montes
II 382, VIII 193, fragores V 482; V. Symplegas
Cybele VIII 240; v. Idaeus,
Mater, Mygdonius Cyclops I 136. IV 287, VII
648; -pes IV 104 C y d r u m Cyzicenum Pollux
transigit 111 192
Cyllaros equus Castoris: -on
I 426 Cyllenius ales Mercurius IV
385; proles -ia 1436 Cymaeae . . . vatis I 5 Cymothoe Nereis II 605 Cynosura I 17 Cynthia II56, III 558 ; v. Diana Cyris Scytha VI 80 Cyrnus Colchus: -e VI 297 Cytaei VI 427; -is V 466; v.
Colchi Cytaeus adiect.: -ae virgi-
nis Medeae VI 156; -is VI
543; -OS VI 595; -is VI 693 Cythera VIII 229 CythereaIl328,VII189,VIII
235; V. Venus Cytisorus fìlius Phrixi V 462 Cytoros urbs Pontica: -on V
105 Cyzicus rex II 636, 656, III
9, 22, 60, 220, 313, IV 441;
-ce III 326; necatur ah la-
sone III 240; v. Dolionius
Daedalus I 704
Dahae: -is II 157; v. Thressa
Dananm de fine I 555, VI
173; -OS 1371 Danubii Vili 293, 378; v.
Hister Daraps Scytha VI 66, necat
Latagum, sed necaiur a Zete
VI 572 Dardaniis . . . harenis II 445;
-ium . . . patrem llum II 581 Datis Scytha: -in VI 65 D e i 1 e 0 n HercuUs coiìies, postea
Argonauta: -onta Vll4 Delius Apollo I 440; sacer-
dos Mopsus III 432 Deucalion Argonauta 1 366 Diana IV 60; Dianae II 7,
801, V379, VI 73, VII 179;
{dat.) infernae V 238, 345,
INDEX NOMINUM.
205
Thoanteae Vili 208; v. Cyn-
thia, Hecate, Latonia, Luna,
Phoebe, Trivia Didymaonis hastam III 707 Dindyma mons III 20, 232 Dione: -es VII 187; v. Venus Dipsanta ScytJiam Caresus
. . . deicit VI 192 Dirae Harpyiae IV 586; Fu-
riac 1804, V 445 Dis: Ditis I 780, IV 411, VI
112; -tem III 520, VII 313;
V. luppiter Discordia II 204, VI 401,
VII 468 Dodonida quercum 1302; v.
Argo Dolionii . . . regis CyzieiY 1 Dolopeia busta II 10 Dolus II 206 Dorcea Cyzicenum lason de-
metit Ili 159 [Dorica (turica F) noxIl572] Doryclus Lemnius: -i II 149 Doto Nereis I 134 Drangaea (drancea V) pha-
lanx VI 106, legio VI 507 Dryope 1) Nympha III 529 2) Lemnias: -es II 174 hospitis . . . Dymantis (ty-
mantis V) IV 187
Echeclum Cyzicenum sternit
Ancaeus III 138 Echion Argonauta I 440, IV
134, 734, Arcas VII 543; v.
Nonacria Echionii . . . dentis VII 554,
hydri VIH 343; -ia . . . aula
711 301; V. Thebae E d 0 n i s z. Thraciis ventisVl 340 nemus Egeriae 11304 Electria tellus II 431; v. Sa-
mothracia Elei . . . parentis IV 227
Elis I 389; -dis I 665 Elysium I 650 Emoda (emeda F) mons VI 143 Endymion v. Latmius Enipeus fluvius I 357, V 208;
-ea I 83 Ensis sidus II 68 Enyo IV 604; v. Bellona E 0 u s 1) suhst. Eoo (u _ _) VII
22; V. Lucifer
2) adiect. (w ) : -i . . .
regni III 539, montis IV 96;
-ae . . . lucis II 642, silvae
VI 699; ( ): -ae . . . At-
lantidis II 72, pugnaeVI142;
-0 . . . sanguine V" 76, litore
V245; -as . . . urbes IV 509;
-is . . . oris VI 690 Èrebi II 120, IV 407; -um III
410; -0 VI 292 Erginus Argonauta I 415,
Vili 177; -um V 65 Eribotes Argonauta I 402;
-en III 478 Eridani . . . amnem V Ì30;
V. Padus Erinys II 281, III 19, IV 74,
617, V 146, VII 112, 462,
VIE 396 Erymanthei ... monstri I 374 Erimanthi . . . iter II 495 Erymus Cyzicenus III 194 Erythia urbs V 106 Eryx II 523; -cis IV 322 Euarchus fluvius VI 102 Euboicas . . , undas I 373; -is
moutibus VI 321 Eumenidum II 228, III 54,
217, canis III 228 Euphemus Argonauta I 365 Euphrataeis (pharetratis F)
. . . tapetis VI 696 Euripus I 454 Europa II 615; -am IV 727,
VIII 396 Eurotan fluvium I 430
206
INDEX NOMINUM.
Eurus I 613, 639, II 365; -o
I 538; -OS I 594 Euryalen AììiazonidaY 612-^
-es VI 370; V. Mavortia Eurymenae urbs-, -as II 14 Eurynomen Lemniada II 136 Eurystheos . . . iussa I 114 Eurytion Argonauta I 378 Eurytus J.r</onai<^aIIl99,471,
YI 569; -e I 439 Exomatae gens Scythica VI
144; -as VI 146, 569
Famam II 116
Fas I 796
Fauni I 105
Fortuna 1326, II 176, 474,
594, in 293, V 113, 530 Fuga VI 181 Furiae: -arum 1817, VIII 20;
-is II294, V42, VII170; -as
III 520, IV 13 Furor VE 510; -orum I 796
Gralatea Nereis I 135 Gang ari da e gens Scythica:
-dum VI 67 Gargara mons II 360, 583 Gaudia VI 179 [Gel a 8 Scytlia VI 208J Geloni gens Scythica VI 512;
-0 VII 236 Genetaei rupem lovis V 147 Genysus Cyzicenus III 114 Geraestus promunturium:
ostrifero ... -o I 456 Gerus fluvius VI 67 Gesander rex lazygum op-
primit Aquiten VI 303, 322,
365; -drum VI280, 371, ne-
cat Euryale VI 378 sqq. Gessithoum Colchum occidit
Colaxes VI 637 Getae V603, V1507; -is V419 Geticum Priona VI 619; -o
de pulvere VII 645; -ae . . .
manus II 232 ; -is . . . stabnlis
II 204, antris V 618 Glaucus 1) deus marinus II
605; -0 I 190, Il 286
2) Cyzicenus : -um . . . oc-
cupat lason III 153 Gloria I 77
Gorgo III 54; v. Medusa Gorgo nei ... monstri IV 605;
vultu ... -60 VI 176 Gortyn urbs: Gortyna I 708 Gradivus III 498, IV 281, V
618, VII, Vili 228; -ÌV650;
-0 V122; -e V142, 251; -0
IV 602; V. Mais Graecia 1 19, VII 41, 132, 496,
Vili 275 Graiugenae: -umn557; -as
VI 389
Graius 1) suhst. V362; -ium
VII 550; -io V362; -i 1543, VI 190; -ium I 498, V 386, VI 758, Vili 462; -is I 550, II 326, V523, Vili 262, 393; -ios I 604, VII 39 ; -is IV 740
2) adiect. -ius nepos V687; -ia . . . ratis I 507, iuventus 1599; -iae ... iuTentae 1 113; -io . . . tholo I 56, duci II 655 ; -ium . . . orbem V 255; -iam manum V 1 1 6, puppem VI 5 ; -io veliere 1519, corpore VI 351 ; -ia . . . stirpe 1523, hasta Vili 317; -is ... magistris I 18, terris V 293; -ias . . . urbes I 33, III 452, IV 402, VI 498
Haemoniaml22; -iae IV 736 ; V. Thessalia
Haemonidae IV 506, V 127, VI 371
Haemonius . . . adulter Vili 338 ; -ii . . . mariti II 425 et Vili 283, iuvenis VII 350, du- cis VII 524; -iae . . . ratis II
INDEX NOJVJINUM.
207
353, carinae II 03G etVll 326; -io . . . colono YJI 541), ma- rito Vili 16; -iam . . . ratem ni 27; -io . . grege Vili 129; -ia . . . alno III 536; -iis . . . terris V 262 et VI 18; -ios montes Vili 216; -ias . . . uudas 1 120, praedas VII 56 ; -iis . . . terris II 592, can- tibus VI 448, regibus Vili 205; r. Thessalicus Haemus mons l 727; -um I 24 H a g e n Cyzicenum PoUkx
transigit III 191 Hagniades TtphysliS2,ll 48 Halys 1) fluvius Vll2, 120 2) Cyzicenus: -yn . . . de- metit lason III 157 corniger ... Hammon II 482 Harpen Amazonida invadit
Gesander VI 375 Harpyiae IV 428, 450, 525 lunonia . . . Hebe Vili 231 He b l'US 1) fluvius: -ri II 515, IV 463, VI 139; -rum VII 646; -ro Vili 228
2) Cyzicenus: Pollnx im- pingitur -ro 111 149
3) Scytha: -rum . . . ferit Iaso7i VI 618
Hecate VI 495, VII 364; -es V335, VI 113, VII 182, 521; -en VII 353; v. Diana, Per- .seis
Helice I 18; -en V 71
Helix Scytha Nestoris hastae immoritur VI 570
Hello 1 50, 282, II 588; -es 1 167, 425, 537, 111 7; -en H 629, VII 57; v. Cretheius
Henioche nutrix Medeae V 357
Heniochi gens Scythica VI 43
Herculeae . . . sagittae V 136; -eo . . . leoni I 263; robur -eum I 562; -eo I 387, ITI
529, nomine 111 600; -eis . . .
auxiliis I 118, lacertis 1435,
telis II 570; -eas . . . sagittas
1 393, opes 111 713 Hercules ; -is III 169, 649,
673, V115, 130; -e HI 532,
641, 704, IV 84; v. Alcides,
Amphitryoniades,Tiryutliius Hesionam IV 164 Hesperiae letalis apex IV 508 Hesperium . . . orbein Vili 91 Hiber V 166, 559, VI 507,750;
-ro VII 235 Hiberas {Hispanos) domos III
730; maris ... -ri 11 34 Hiberia Pontica V 604, VI 120 fHidmon Cyzicenus ab JSer-
cuìe necatur HI 167 Hippasus Lapitha I 148 Hippodamia VII 276 Hippotades 1610; «?. Aeolus Hister VI 329, VIU 219, 256;
-ri IV 718, Vili 185; V. Da-
nubius Hora mater Cólaxis: -ae VI 58 Horae: -is IV 92 Hyadumque locos II 67 Hylea . . . gente VI 74 Hylas Argonauta I 110, 219,
prostravit Sagen IH 183, 184,
486, 537, 549, 599; -an HI
569, 571, 59G, 725, IV 18 dulcem . . . Hymetton 1 397;
-i V 343 Hypanis 1) fluvius IV 719;
-in VI 147
2) Colchus: -in transfigit
Taxes VI 252 Hyperboreas . . . pruinas VIII
210 Hyperia fons IV 375 Hyperionide8V471; v.Aeetes Hyperionius... currus 1134;
V. Apollo Hypetaona Colchum occidit
Colaxes VI 637
208
INDEX NOMINUM.
Hypsipyle II 244, 352, 400,
ni 342 Hypso mater Deucalionis et
AmpMonis I 367 Hyrcanaque signa III 494;
-is . . . antris VI 79, lucis VI
114; -OS . . . fratrea VI 203
laccho I 140; v. Bacchus lanus II 620 lapetus IV 74; -i I 564 I^Pyg"^ ventum III 611 virginis lasiae lus IV 353 lason I 298, II 1, III 80, 269, 615, IV 222, 537, 626, 648,
V 62, 465, 469, VI 546, 586, 645, VII 28, 43, 221, 307, 385, 396, 576, 600, VII! 213, 316; -na II 402, 424, 591, VI 759, Vn 341, 451, 515; V. Aeson, Aesonides, Cre- theius, Crethides, Graius et cetera Graìum nomina
laxarten Colchum V 596 I a z y g e s gens Scythica VI 1 2 2 ;
-as VI 281 I d a e a que mater Cybele II 6 3 6 ;
-am . . . buxum I 319; -a . . .
nemora II 477 I dalia e ... divae Veneris Vili
225 Idalium urhs VIE 229 Idas Argonauta 1 166, 461, III
471, IV 224, VI 342, VH 574 ;
-am VI 382 Idasmenus Scytha a Melane
occiditur VI 196 sqq. Ide mons II 519, 582; -ae II
414; -a I 649 Idmon Argonauta I 228,360,
III 175, 440, IV 546, V 2, 27,
42; -iiis V 9; -ne V 5 versam . . . Idumen I 12 Ignipotens Vulcanus II 80,
V 462
Iliaci que lares II 246 ; ty ranni
IV 59 Ilus: -i II 473, 580 Imbros II 443 Inachiae . . . iuvencae IV 357;
-ias IV 397, Vili 148; -iis . . .
Argis 1 107 et III 666, antris
Vin 125; V. Argolicus Inachidos lus IV 350 Ina e bus fluvius V 209 In ari me insula III 208 Indi VI 117 Ino Vili 21 In 0 0 ... Learcbo I 280; -oas
. . . aras I 521 ; -ois . . . undis
II 607 Inopus fluvius: -i V 104 Io IV 346, 392, 416, VII 111;
V. lasius, Inacbis, Pboebe caram . . . lolcon I 171 1 0 n i u m mare I 24 ; -ii IV 512 ;
-ius magister VII 83 Ipbiclus 1) Argonauta^ Thestii
filius I 370
2) Argonauta, frater Alci-
medes: -o I 473 Ipbinoe Lemnias II 327; -en
II 162 Ipbis Argonauta VII 423; -i
1441 Ipbitus Argonauta Nauboli-
des I 363; -e III 480 Ira V137; -ae II 205, V146 Iris 1) dea VII 189; -im IV
77; -in VII 186; v. Thau-
mantias
2) fluvius IV 600, V 120 Iron 1) Cyzicenus III 111
2) Scytha Nestoris (?) ac-
cipit hastam VI 202 Issedoniaeque pbalanges VI
750 Istbmos: -on Vili 23 Ityn Cyzicenum transigit . . .
Castor III 189 Pbrygios . . . lulos I 9
INDEX NOMINUM.
209
luno I 96, Il 3, III 184, 487, 509, 534, 611, 665, IV 7, 55, 354, 359, 416, 682, V 183,280, 286, 363, 401, VI 429, 450, 690, 650, 680, VII 154, 190, 442, Vili 318; -onis IV 27, 392 ; -onem II 85, IV 3 ; {voc.) I 215; -one I 73, VI 578; v. Saturnia
lunonia . . . Hebe Vili 231, Consilia Vili 383
luppiter 1) deus I 82, 247, 344, 466, II 84, 305, 358, III 19, 91, 131, 401, 465, IV 219, 365, 560, V 163, 304, VI 49, 170, 391, 653, Vili 266; lovis I 663, 690, 788, ni 89, 225, 385, 578, 620, IV 28, 75, 127, 414, 479,542, 551, 580, 684, 708, V 110, VI 53, 91, 463, VII 568, ar- miger aquila I 156 et II 416, Chaonii I 303, proles Her- cules III 667, sanguis PoUux
IV 256, proles Pollux IV 327, 757, famulas Harpyias IV 520, Genetaei V 147, proles Phasis V 204, virgo Pallas
V 280, progenies Castor V 550, natos Castorem et Pól- lucem V 572, proles Pallas
V 653, ducem . . . Bacchum VI 137, proles Colaxes VI 636; lovi I 795, II 434, IV 391, Tartareo I 730; -em II 363, 560, IV 61, 70, 352,360,
V 623; (VOC.) II 52, lU 697, IV 122, VI 730; -e I 133, 372, natus Pollux IV 313,
V 478, VI 608, genitus . . . Colaxes VI 621; v. Tonans
2) stella V 371
Lacaenae Clytaemnestrae VII
150 La con Pollux I 421, IV 254,
Valkbius Flacccs, ed. Kramer.
invadit Taxen VI 265; -ni
IV 340
Lag e a novalia VI 118 Lampsacus II 623 Laomedon rex Troiae II 552 Laomedonteos . . . penates
II 474 Lapithes V 515, VII 606; -ae
V 652; -as IV 280 Latagum Colcìmm V 584,
Daraps interficit VI 572 Latias . . . urbes I 21; -iis . . .
fastis II 245 Latmius . . . venator Endy-
mion Vili 28 Latona IV 60
Latonia Diana III 415, VI 159 Latris Hiherus VI 121 Laurentibus . . . terris VI 410 Learchus: -o 1280; -um III 68 Ledae genus Castor et Pollux
I 562 Leleges: -um III 204 Lemnos Vulcania II 79 et TV
440, II 95, 431; -ni II 90,
dux Thoas II 108; -no II 101,
323; -non I 392, II 127, 198,
311; -no II 164, 401 Leodocus Argonauta 1 358 Lerna: -ae I 35, II 496, III 511 Lesbos III 7 Lethaei . . . rami Vili 84 Lethe: -en II 483 Leti . . . imago II 206; o
Vili 74 Lexanoris Scythae VI 686 Liber I 567; v. Baccbus Libya I 588; -es VII 607 Libycum latus II 619, -co . . .
litore VI 411 Libys I 512 Lipares domus II 96 Lucifer VI 527; v. Eous Luna I 284, III 196, VIII 30;
-ae VII 330; -am VI 447; v.
Diana
14
210
INDEX NOMINUM.
Lyaei . . . genus Phlias I 411;
II 265, V 74; V. Bacchus dei ... Lycaei Fanis VI 533 Lycen Amazonida Gesander
ferit VI 374 Lycormas fluvius : -ae III 544 Lyctius III 729 Lycurgum I 729 L y e u 8 rex Mariandynorum
IV 173, 737, V 8; -ci IV 589, Vili 215; -co V 62
Lyda nurus IV 369 Lynceus Jr^onaw^al 462,467 Lyrceia tellus IV 355
Macetum . . . urbes I 96 Macrones gens V 151 Maeotia . . . aequora IV 720,
pubes VI 38 Maeotis nympha VI 565; -in
lacum VI 154 Magne 8 campus II 9 Maleae . . . fragosae IV 261 Mariandyni : -um IV 171; -is
. . . harenis IV 733 Mara VI 28; -tis III 90, 151,
V 130, 228, VI 156, 336; -tem I 223, II 100; -te I 810, V 276, 601, VI 39, 436, 602, 751, VIII 395; v. Armipotens, Bellipotens, Gradivus, Ma- vors
Martius clamor II 388, cur- rus III 83, campus VII 62, clangor VII 610; -ia tuba I 319, cassis III 53, tigris III 635, acies VI 66, tempia V 640
Massageten V 125
Massylus III 728
Ma tris ira VII 635; v. Cybele
Mavors V 667, 671, VI 178, 280, VII 645; -tis VI 694, VII 519, 544; v. Mars
Mavortia coniunx Venus II
208, Amazon V 89, Eurydle
V 612 Mauri III 587 Medea V 239, 257, 330, VI 44,
157, 276, 439, 575, 667, 757, VII 252, 381, 409, 589, 632, 637, Vili 92, 142, 203, 312; V. Aeetis, Aeetius, Colchis, Cytaeus, Sol
Medus V 604; -um V 125
Me don Cyzicenus III 118
Me dorè 8 Scytha VI 211; oc- ciditur a Phalero VI 217
spiramque Medusae VI 396; V. Gorgo
Melanthum Cyzicenum ster- nit Telamon III 203
Melas Phrixi filius V 461, ferii Idasmenum VI 196 sqq.
Meleager Argonauta: -gre I 435, VI 719; v. Calydon, Oenides, Porthaonides
Melie nympha IV 119
Memphis III 361; -in IV 407
Menippen Amazonida Gesan- der ferit VI 377
M.enoetìvLsArgonautaYlSid; V. Actorides
Mercurius v. Atlans, Cylle- nius, Pleione
Messeides undae IV 374
Methone urbs I 388
Minervae V 504, VIII 203; v. Pallas
Minoia . . . manus I 706, virgo Ariadne VII 279
Minyae I 184, 519, II 370, III 272, 284, IV 6, 82, 246, 529, 693, V 28, 167, VI 427, Vili 212, 307, 378, 385, 415; -is l 274, 439, 621, II 15, III 219, 256, 347, IV 423, V 290, 298, 507, VII 90, VIII 176; -as I 227, 310, II 324, 437, III 74, 363, IV 98, 433,
V 47, 456, 620, 634, 679, VI
INDEX NOMINUM.
211
4, 16, 116, 436, 482, 595,
VII 26, 115, 189, 474, Vili
227, 319, 328, 371 Moesus VI 162 Monesen Colchum Caspius
necat VI 189 caput , . . Monesi Colchi ferii
Coìaxes VI 651 Monychus Centaurus I 146 Mopsus Argonauta 1207, 384,
III 98, 378, IV 546, V 9, 95,
Vili 248, 398; -o 1234; -um
III 372; V. Ampycides, Delius Mora I 327 Mossynoeci V 151 Mulciber Vulcanus II 315, V
433 Musa III 213, VI 34, 516;
-arum V 693 t M y e a e I (gens Scythica) VI 1 29 Mycenae III 655; -as I 552;
-es V 645 My cenaeis . . . velis I 381 My^don rex Phrygius: -onis
in 320 Mygdoniae ... matris Cybe-
les 11147; -ios planctus Vili
239 Myracen fluvium VI 50 Myraces Parthus VI 690, a
Syene necatur VI 717 Mysia III 484
Naubolides Iphitus Argo- nauta I 362
Nauplius Argonauta I 372, V 65
Neaerae Lemniadis II 141
Nealcen Cyzicenum Pollux transigit III 191
N elide 8 Periclymenus Argo- nauta l 388, IV 224
Nemea: -ees II 495; -eae VIII 125; -een III 511
pecoris Nephelaei I 56
Neptunius . . . Euphemus I
363; -ia proles Erginus I 415, Amyciis IV 213, 256, cuspis II 617, manus V 164 Neptunus I 212, 641, Il 26, 491,497, IV 114; -ni IV 213, proles Amycus IV 150; -no
IV 109; -ne 1456; -no V 478 Nereus I 658; -ea I 450 Nessus Centaurus I 147 Nestor Argonauta I 380, de-
truncat Amastrum III 143;
-ris VI 569; -ra I 145; v.
Pylius Neurus Hiberus VI 122 Nilus I 20, IV 409, Vili 91;
-i ni 361, VII 607; -e IV 346 N i s a e u m Cyzicenum Tela-
mon . . . ferit III 198 Nonacriaproles£'c/izonIVl41 Notus I 612, 640, III 93, V
438, VI 494; -i II 506; -0
V 73; -OS I 652, Vili 173; -is I 646, IV 106
N 0 V a 8 fluvius ignotus IV 7 1 9 ; -ae VI 100
N 0 X VI 752 ; -cte satae Furiae III 252; -cti V 398
Nyctelii Bacchi VI 755
Nympha IV 27, V 110; -ae in 561, IV 23, VI 52, Sar- maticae Peuces VIII 217; -a III 536; Salmonide -a V478 Caucaseae . . . -ae V 381 -arum III 181; -is III 542 -as III 522
Oceanus I 589, Caledonius
I 9; -i III 404, IV 91; -0 V
411, 565 Ocheus Scytha VI 200 0 e h u m Cyzicenum caedit
Phlias III 148 Ocre a Colchum Ambenus . . .
subit VI 251 Odia V 145 0 drusa a Colchus V 594
14*
212
INDEX NOMINUM.
Odrysiue Orpheus 1470, dux
V 99; -io . . . Carmine V 439; -iae IV 467; v. Thracius
0 e agri ... de sanguine Or- pheus IV 348 Oebalides Pollux IV 294 Oebalius . . . favor IV 228;
-ium . . . alumnum Pollucem
I 422; -ia . . . arte IV 272;
-ium Castoris . . . manum VI
220 Oebasus Colchus a Phalce
transigitur VI 245 OenideB Meleager III 690, IV
33, VI 343 Oenotria I 589; v. Hesperia Ogygii . . . Bacchi II 623; -ias
. . . arces VIII 446 0 il BUS Argonauta I 372 Olbum Colchum occidit Cola-
xes VI 638 Phocea Oleniden III 204 Olenius 1) Lemnius: -iill 163 2) Cyzicenus: -ii . . . ilia
transfigit Tydeus III 106 Olympus 1) mons: -um 125 2) i. caelum: -i II 38, 66,
III 380, V 378, VII 378; -o
V 413; abl. 1 4, 199, II 85,
V 1, 691, VII 158 Oncliea Scytham VI 256 Ophelten Cyzicenum Teìamon
ferii III 198 Ophiusa urhs VI 85 Orcus: -ci I 784 Orestes VII 148 Orlon ( ) I 647, II 508;
(w _ _) II 62, IV 123 Cecropiae proles ...Orithyiae
Zetes Calaisque I 468 Ornytus Cyzicenus: -e III
173 sgq. necatur ab Idmone
Orpheus 1) subst. I 187, 470;
2) adiect. : -ea . . . cervice
li 426; V. Bistonia, Odrysius,
Oeagri
Ossa II 16, V496, VII 606 Ossaeae ... quercus I 448 Otaces Hiberus VI 121 Otaxes Scytha VI 529 Othrys VI 392; -yn I 24 0 1 r e u s Mariandynus : -eos
IV 162
Padus Vili 90; -i I 527; v.
Eridanus Paeones: -as IV 280 Pagasae wròs: -asV 191, VIII
451 Pagasaea . . . pinus V 435,
iuventus VII 556, puppis VIII
378 Pagasela puppis I 422 Palladi am , . . ratem V 206,
puppem VIII 292; -io . . .
munere I 478 ; -ia pinu 1 457,
prora Vili 463; -ii . . . metus
VI 408 ; -ios . . . ignes VII 624 Pallas I 530, 642, IV 682, V
183, 293, 649, 652, VI 173,
740; -dis II 53; -dos IV 555,
V 345, VIII 224: -da I 126,
III 489, IV 238, V 626; (voc.) I 87, 215; -de I 73; v. lup- piter. Minerva, Tritonia
Pai lene peninsula II 17 Pan III 47, 48; v. Lycaeus Panchaia VI 119 Pangaea promunturium II
359; -a .. . arce I 575, 598;
-a . . . iuga IV 631 Panope Nereis I 134; -es II
589 Parcae I 502, V 531, VI 693 Parium urbs II 621 Parius . .. lapis II 466; -io
de marmore V 187 vox . . . Parnasia III 618 Parnasi . . . iuga VI 392 Parrhasio i. Arcadia galero
IV 138
INDEX NOMTNUM.
213
Parthaonides v. Porthaoni-
des Parthenius fìuvius Y 103 Parthi: -ia VI 691 l'avor II 204, 281, Terrorque
. . . , Martis equi III 89 Pelasgi 1) h ostes Cyziceno-
rum III 45; -um II 657, III
126, 221; -OS II 659
2) Graeci: -um IV 352, V 116; -08 V 474; v. Graius
3) adiect. ducis lasonis V 682
Peleus Argonauta I 144, 264,
403 , Ambrosium . . . sternit
III 138; -eos 1131; -ea 1257,
266; V. Aeacides Peliacae . . . carinae Vili 417;
-as . . . umbras I 95, ornos
I 406, nubes Vili 451; -is
. . . montibus III 353 Pelias 122, 154, 700, IV 555,
V 483, 493, VII 40, 447, Vili
155; -ae I 162, 200, VII 98;
-an I 848, II 4, VII 92, 316 Pelion mons II 6 Pellae urlis I 365 Pelops: -pis I 512, VIE 276 Pelorus promunturium: -i I
579 P enei a laurus I 386 Pentheus: -eos III 264; -ea
VII 301 coniunx Per e osi a Clite III 10 Per co te urhs: -es II 621 Pergama 11489, 570, 111513;
V. Troia Periclymenus Argonauta
Nelides I 388 Perseas i. Hecateias vires VII
450 Perseia proles Aeetes V 581,
Hecate VI 495 Perseidos (ITeca^es?) VII 238 Perses 111493,502, V 266,
271, 284, VI 15, 26, 34, 75,
725, 741 ; -en V529, 634, 678,
VI 30; -e VI 605 Perseus 1) heros: -eos 168;
-ea V 497
2) sidus II 63 Peuce 1) mswZa VIII 217; -es Vili 376; -en VIII 293 2) nympha: -en Vili 256 Peucon Scytha VI 564 Phaethon III 213 i. Sol; -nta
V 429
Phalces Scytha VI 88; -en non evadit Oebasus VI 245, porrigit Argus VI 554
Plialerus^?*^onaM^a: -el398; -i IV 654, basta deicit Me- doren VI 217
P bari a . . . terra IV 408; -iae . . . carinae I 644, matres
VII 113; -iis . . . antris II 318 Pbarus: -i <IV 417>, V 423 Thydrum . . . Phasiaden VI
640 Pbasis I 518, II 597, IV 545, V51, 179, 426; -idis I 2, 78, III 306, 501, 662, IV 616, 706,
V 342, 421, 440, VI 295, 319, 641, 643, VII 564; -im 143, 87; -in II 379, VII 220; -i
V 205, 208; -ide V 299 campi . . . Pberaei I 444 Pbilyra nympha: -ae V 152 Pbineia tecta IV 504 Phineus IV 433, 444, 467,473,
629; -éì IV 425, V 127; -eos
V 5; -ea IV 500, 550 Pblegetbontis I 735 Pblegra: -am I 564, VI 169 Pblegraeas... pugnas V692 Pblegyas 1) Ixionis pater:
-an II 193
2) Cyzicenus necatur ab Hercule III l^bsqq. Pblias Argonauta I 412, in- vada Ocbum III 149
214
INDEX NOMINUM.
Phlogius Comes Herculis^
postea Argonauta: -um V 114 P h 0 e e a Cyzicenum occidit Tc-
lamon III 204 Phoebe: -es IV 361, VII 366;
V. Diana Phoebeius Idmon I 228 Phoebeum... Mopsum IH 372 Phoebus II 76, III 481; -i I
383, III 437, 559, IV 76, 468,
V 331, 403, 483, VI 468; -o II 316, Vili 116; -umili 541; -e I 5; -0 I 230, 311, IV 98; V. Apollo
Pholoe wows 1 140; -en III 66
Pholum Centaurum I 338
Phorcys III 727
Phrixei...vellerisVI150; -eae pecudis Vili 75, fugae VIII 119; -eo .. .metallo V 632; -eos . . . Colchos I 391; -ea . . . aequora II 585, veliera Vili 267
P h r i X u s 1) Helles frater 141, 279, V 225, 229, 461, 474, VI 446, VII 120; -i I 272, 328, 377, IV 556, V 186, 256, 263, 476, 499, VI 11, 542, 593, VII 14, 136; -o I 520, II 599, V 362, 509, VI 598; -um V 510, 525; -e I 291,
V 194, 197, VII 38 2) Sctjtha VI 70
Phrontis Phrixi fllius V 460 Phryges II 578; -um II 551;
-ibus II 485 ; -as IV 78, VII 635 Phrygiam II 633 Phrygius furor II 624, mi-
nister Ganymedes V 694 ; -iae
. . . nuptae IV 164; -io . . .
ministro II 417, palmite III 6 ;
-ia . . . Ida I 549; -iis . . .
monstris III 512; -ios . . .
lulos I 9, reges V 601 ; -ias
. . . urbes III 23; v. Idaeus,
Mygdonius, Troia
Phylace urls I 474
Ausonii coniunx . . .Pici Circe
VII 232 Pindus V 496 Piresius . . . Cometes I 356 Pisa: -ae I 664 Pityam urhem II 622 Pleiadumque globos V 46 Pie io ne: nepotem -es Mer-
curium I 738; -es i. q. Pleia-
dum II 67 Plias II 406; -da II 357; -de
I 647, IV 269; -des V 415;
-das V 305 Poeantius Philoctetes: -ie I
391; -ia corda III 722 Poena I 797 Pollux III 149, 330, 667, 723,
IV 190, 225, 271, 299, 303,
312, 331, 757, VIII 245; voc.
I 220; V. Lacon, Ledae,Oeba-
lides, Oebalius, Tyndareus,
Tyndarides Polyphemus 1) Argonauta:
-e I 457
2) Cyclops: -e IV 107 Polyxo II 316 Pontica BÌgna I 800 Pontus IV 723; -i I 716, IV
318, 561, 590, 712, V 165;
-ùm II 629 M
Porthaonides Meleager III »
705 Priami II 571 Geticum Priona ferit lason
VI 619 Procnesson insulam III 34 Prometheae. . .fibrae VII 356
Prometheus:-eiVl54;v.Cau-
caseus, Titan Propontis II 646 Proserpina V 345 Proteaque ambiguum II 318 Protin Cyzicenum ferit lason
III 158
INDEX NOMINUM.
215
Psamathen fontem I 364 Pyliam {Nestoris vel Pericly-
meni) hastam YI 202 Pyragmon Cyclops I 583 Pyrnus Cyzicenus: -o III 112 Pyroeis equus Solis: -enta V
432 Pyrrhae genus VI 390
Rabies II 206 Rambelus Scytha VI 529 Rhadalus Scytha: -o VI 69 Rhebas fluvius: -ae IV 698 Rhodopen I 664; -es I 728 Rh 0 etna Centaurusll 4:1, 111 65 Rhundacus fluvius: -e III 35 Rhyndacus Scytha: -eVl220,
necatur a Castore Riphaea iuventus V558; -0 . . . orbe VI 33 , triumpho
VI 119; -a., .bruma V602;
-a . . . ardua II 516; -as . . .
arces VII 562 Riphea Scytham necat Calais
VI 558 Romanus: miles -e VI 55;
-as . . . legiones VI 402
Sabaei: -os VI 138; flore -o
VI 709 Sagen Cyzicenum Hylas . . .
prostravit III 182 Salmoneus I 662 Salmonis: -ide nympha V478 SainothraciaIl439; z;. Elec-
tria Sarmata VI 162 Sarmatici . . . ponti Vili 207;
-ae . . . nymphae Peuces Vili
217; -ae ... manus VI 232;
-as . . . domos II 176; -is . . .
bracis V 424 Satarchae gens Scyihica VI
144; -en VI 145 Saturnia ZmwoI 112,305,530,
IV 543, VI 458, 477, VIII 324
Saturnia sidera II 364 Saturnus V 153; -um III 226 Sauromatae.. .proci VII 235 Sciathos insula II 8 Scylaceon promunturium
III 36
Scythiae I 745, IV617, V525, VI 7, 115, 350, 647, VII 424, VIII 209; -am I 43, 87, VI 34, 428, 728
Scythici., .Phasidis I2,regis- que marisque I 345, nati Aeetae I 503, ponti II 379, 574, sacri II 648, Bistri Vili 185; -ae . . . gentis IV 9; -um . , . pontumque polumque 1331, amnem II 595; arcum
IV 728 ; -am . . . urbem V 325 ; -0 . . . ponto I 59 ; -a . . . ba- rena I 442, urbe V 224; -is . . . terris III 617 ; -os . . . re- ges III 496, sinus VI 319; -as . . . domos I 716, V 516, opes III 307, oras VII 42; -is . . . oris III 653, VI 49
Scythis: -idum V 342 Sepia s promunturium II 9 Sesostris rex Aegyptiorum
V418 Sestos urbs I 285; -on V 201 S i b 0 1 e s Colchus transfigitur
ab Ambeno VI 249 Sicanium... fretum II 29 Siculum . . . latus li 619; -o
I 136, VII 648; -a II 24, V 344; -OS . . . fines I 589; v. Trinacrius
Sidon 1) urbs I 20 2) Scytha VI 69 Sidonicas . . . habenas VI 95 Sigeo litore II 446; -ea pestis
II 498, litora II 557 ; v. Troia Sin di gens Scythica VI 86 Sinope urbs V 109; -es V 108 Sirius stella I 683, V 369 Sol I 504, III 401, IV 92; -is
216
INDEX NOMINUM.
I 44, III 730, V 224, proles Aeetes V 581, VI 442, 518, Vili 282, 460; voc. Vili 350; -e satus Aeetes V 263, 456, 567; V. Apollo
Soligenae Aeetae V 223 ; -am V317
Solymo . . . pulvere I 13
Somnus: -e bis Vili 70
Sterope: -en I 446
Sthenelo ... satus Eurystheus
V 488
Strophadas insulas IV 513 Strymona Scytli am Caresus
deicit VI 193 Styrus sponsus Medeaelll 4t97 ^
V 459, VI 266, necat Anau- sin VI 272, VIII 299, 329; -i Vili 335; -e VI 275; v. Albanus
Stygiae . . . ripae lì 601, noc- tis III 398, sedis III 450; vim -iam VII! 87 ; -ia . . . arte VI155 ; -iis . . . manibus I 730, virginibus II 106; -ias . . . domos I 781, taedas II 173, minas III 446 ; -iis . . . fonti- bus VII 364
Styx: -ga I 464, IV 401
Sueten Scytham necat lason VI 550
Syenen Scytham VI 74; occi- dit Myracen VI 703 sqq.
Symplegas IV 221; -ados V 299; V. Cyaneae
geminis . . . 8yrtibu8 IV 716; -es VII 86
Taenario ... fuco I 427; -ii . . . aeni V 512
T a^enB^ro a promunturium: -on I 365
Tages Scytha necatur a Ca- store VI 223
Talaus Argonauta I 358; -ai
III 471 ; -aum III 478, V 366, VI 720
Tanais fluvius IV 719; -in I
538 Taras fluvius VI 102 Tartarei .. .patria 1828; -ae
. . . noctis III 212; -0 . . . lovi
I 730 ; -am . . . noctem VI 435 ; -o . . . semine III 665, ululatu
IV 393, veneno VII 632; -as . . . volucres Harpyias IV 579 ; -is . . . venenis Vili 83
Tartarus IV 258; -ra VII 312 Tania 8 Scytha: -ntis VI 222 Taurorum lucos II 301 Taurus sidus I 647 Taxes Scytha trans figit Hy-
panin VI 252 Taygetos mons: -on I 429;
-i IV 229; -a IV 329 Tegeaeo limine I 375 Telamon^r^OMawia 1166,353,
II 384, 451, 540, Nisaeum et Ophelten caedit III 198, III 637, VI 345, 364; v. Aeacides
Telecoonta Cyzicenum ferii
Ancaeus III 140 Tempe VIII 452 Terrorque Pavorque, Martis
equi III 89 Tethys II 36, V431 Teucer I 511 Teucri Troiani: -os IV 58 Teutagonus Scytha: -o VI 97 Thamyrim ducem Pelasgorum
III 128
Thapsum Cyzicenum Pollux
transigit III 191 Thaumantias Iris VII 398,
Vili 116 Thebae 1) urbs Boeotiae III 69 2) urì)S Aegypti : -as V 420 ;
Thebes VI 118 Thermodon fluvius IV 601,
V 121
INDEX NOMINUM.
217
Theseus IV 701; -ea II 193, III 65
Thespia luoenia I 93, 478
Thespiad e8l)^lr^M5:-enI 124 2) Tiphys li 368; -e V 44
Thessaliae VI 598; -iam V 474, VIII 170; v. Haemonia
Thessalici . . . tyranni I 244, ducis V 218; -ae . . . puppis 1380; puppi -aeV622; -am . . . ratem V 530 ; -o . . . freno
I 424, hospite VII 1 ; -i Vili 161; -ae . . . carinae VII 220; -is V 480, 683; -os . . . reges III 173, portus Vili 421; -as . . . urbes VII 146 ; -is . . . ve- nenis VII 198; v. Atracius, Haemonius, Thessalus
The s 8 SLÌis Alcimedel 737,780 Thessalus 1) suòst VII 40; -e
lason VII 437
2) adiect. dux V 277; -a
. . . puppis II 445, litora 1 607,
frena III 13, tentoria Vili
380; V. Thessalicus Thetis 1131, 658; -idisll589;
-idi I 190, II 286 Thoanteae...Dianae Vili 208 Thoas rex Lemni: -ntis II 418 Thoen Amazonida Gesander
ferit VI 375 Thraca palus II 202 T h r a e e : -es II 406 ; v. Bistonia Thraces II 251, V 664; -as
II 107; V. Bistones Thraces equi I 611 Thracius . . . vates Orpheus I
277, sacerdos idem IV 85;
-la proles Calais III 705 ; v.
Edonus, Odrysius Threiciis... sacris II 432 Threissa II 147 Thressae II 165; -as II 132,
239; -a manus li 344; v.
Dahae Thybris VI 406
T h y d r u m Colchum Còlaxes
ferit VI 639 Thyias III 265, V 81; Thyada
Vili 447; Thyiades VI 757 Thynea. ..litora IV 424 Thyoneus Bacchus I 726 Thyotes . . . sacerdos II 438 Thyrsagetae gens Scythica:
-en VI 135; -as VI 140 Tibarenum . . . lacus V 147 Tiberine VII 84 Tibisena ... ostia VI 50 Tiphys Argonauta 1419,481,
689, III 37, 259, 483, 614,
IV 695, V 42; -yn II 390,
III 2, V 15, 25; -y I 649, V 102, Vili 181; ì;. Hagniades, Thespiades
Tirynthius Hercules I 107, 253, II 373, 574, III 133, 161, 485, 565, 590, IV 5, VI 462, VII 623, VIII 125
Tisaeae . . . Dianae II 7
Tisiphonell 194, VI 179, 403; -en III 214, IV 394, 410
Titan 1) Sol II 37, 57
2) Prometheus V 169; -na
IV 79
Circen Titani da VII 212
Titanius 1) a Sole: Cyris VI
79; -ia. . .antra IV 91, tellus
Colchis V 463, Circe VII 347
2) a Prometheo: -ia fata
V 156, gramina VII 449 Tithonia Aurora 1311, UH Tityum gigantem III 226 Tonans luppiter: -ntis II 560,
III 299, IV 428, 474; -nti
IV 119, 529
Tory ni gens Scythica VI 144,
145 Trinacria II 32; aequore -io
I 579; V. Siculus Triton I 679 Tritonia Pallas 1 93, li 49,
VII 442
218
INDEX NOMINUM.
Triviae flecafes I1I321,V103;
-iam III 68; v. Diana Troiae II 568, 573, 578, IV
58, 78; -am I 552; v. Dar-
danius, Iliacus, Pergama,
Phryges, Sigeus Tu sci., .maris VII 234 Tydeus Argonauta 1 387, III
103; V. Calydon Tyndareus . . . puer Castor I
167; fratres . . . -eoa I 571 Tyndarides Pollux IV 247,
290 ; -en Castora VI 207, 212 ;
-ae III 187; -as V 367 T y p h 0 eu 8 gigas II 24, IV 236 ;
Typhoea VI 170 Harpyiae Typhoides IV 428 T y p h 0 n i.q. Typhoeus III 130 ;
-na IV 516 Tyra fluvius VI 84 Tyres 1) i.q. Tyra IV 719
2) Scytha VI 201 Tyrio . . . ostro II 342; -ae . . .
carinae I 644 ; -iis . . . carinis
I 17 Tyrrhenusi. mare IV 715; ad-
iect. magister VII 83; -i . . .
piscis 1 130 ; -a . . . antra 1576 Tyrus: -o IV 632
Vanus Scytha VI 115
Venus II 126, 175, 196, 209, 324, VI 528, VII 171, 193, 210, 223, 254, 373, 394, 399, Vili 232; -eris II 98, 187, 315, 331, VI 455, VII 252; -eri II 355; -erem II 625, IV 13, VII 158; V. Cytherea, Di- one, IdaliuB, Mavortia
Ve sevi montis IV 507
Vesvius III 209
Umbro . . . edaci VI 420
Voraptes Scytha: -e VI 288
Vulcanius ardor IV 686; -ia Lemnos II 78, IV 440
Vulcani II 336; -um 1188, VI 433; V. Ignipotens, Mul- ciber
Zacorum Scytham Argus . . .
porrigit VI 554 Z e 1 y n Cyzicenum vulnerat la-
son III 152 Zephyrus I 611; -um I 350;
-is I 190, 640; -OS I 686 Zethes Argonauta 1469, IV
465, 466; -em . . . fugit Da-
raps necaturque VI 572 ; v.
Aquilo, Aquilonia, Boreas,
Orithyia
9? , 4/hf i -^^^
9
Valer ius, F. PA
6l0U
C, Valeri Flacci •V2
- " TJFICAL IMSTITUTE
5 9 Oiirr. -M-'S PARK
Toronto 5, Canada