180 . 17780 5 9 if 1 4} 90 0 tied ies NAE Digitized by the Internet Archive in 2009 with funding from University of Toronto http://www.archive.org/details/d13d14verslagene00akad / g 7 1 VERSLAGEN EN MEDEDEELINGEN KONINKLIJKE AKADEMIE VAN “WETENSCHAPPEN, 1 ana ieee KAOA HA 3 7 N 5 “VERSLAGEN EN MEDEDEELINGEN DER KONINKLIJKE AKADEMIE 11 VAN WETENSCHAPPEN. — äĩ—ä—¼i Afdeeling NATUURKUNDE. Dertiende Deel. JAARGANG 1862. oee ee AMSTERDAM, C. G. VAN DER POST, 1862. Kanaan * er 41 * 2 8 - ee * gn verten ed Knorr Salon, a ke * ed 2 . * ö * 5 tE tn | GEDRUKT BIJ 1 5 * 3 7 5 EE 1 1 5 114 R 1 4 4 } pe H * 5 INHOUD VAN HET DERTIENDE DEEL. PROCESSEN-VERBAAL DEK GEWONE VERGADERINGEN. Vergadering gehouden op den 28sten September 1861. blz. II. # ij „ „ 26sten October 1 „ 68. u 1 „ „ Zoten November 1 „ 138. 1 „ „ „ 28 den December u „ 202. w u „ „ sten Januarij 1862. „ 258. „ „ „ „ ten Februarij N „ 309. „ „ „ „ Ahnen Maart „ „ 416. w 17 „ „ Zhsten April 1 „ 454. VI INHOUD. VERSLAGEN. Verslag aan den Minister van Binnenlandsche Zaken, over het gebruik als voedsel voor den mensch van vleesch van rundvee, aan besmettelijke longziekte of aan andere ziekten lijdende . . ... bl. 75. J. P. DELPRAT en r. W. CONRAD, Derde vervolg op het Verslag over de Verzakking te Nijmegen. . „% 220. Derde Verslag over den Paal worm „ 318. VERHANDELINGEN. J. L. c. SCHROEDER VAN DER KOLK en w. VROLIK, Note sur PEneéphale de l'Orang-Outang. (Met eene Plaat). bla. — I. b. J. STAMKART, Horizontale intensiteit van het Aard- Magnetismus, waargenomen met het intensiteits-kom- pas, aan boord van het schip Petronella-Catharina, Kapitein c. H. VAN DER VEEN, op eene reis van Batavia naar Macao en terug naar Batavia en ver- der naar Nederland, in 1860 en 1861. (Met eene uitslaande Tube). N LATE LOD, v. 8. M. VAN DER WILLIGEN, De Constanten van Re- CCC ⅛˙à. J. De constanten van reflectie voor indigo. „ — II. De constanten van reflectie voor bloedsteen (lapis haematites )). 66. N. H. VON BAUMHAUER, Over eene ten onregte voor een Meteoriet gehoudene steenmassa . …. … … … . . „ 59. INHOUD, P. BLEEKER, Conspectus Geuerum Labroideorum ana- Iyticus …… . dort . p. J. MAIER, Gba onderzoek van water van eenen Artesischen put, geopend binnen den ring- muur van het Roomsch-Katholijke weeshuis te Sa- MaYang (Java)... … ernie ir a K A. W. M. VAN HASSELT, De e van 3 W. C. U. STARING, Notice sur les Restes de Mosasau- rus et de la Tortue de Maastricht, eonservés au Musée de TETLER à Harlem . . ,„ . REP F. KAISER, Eerste waarnemingen met den aidan. cirkel, aan de nieuwe sterrewacht te Leiden n. LOBATTO, Note sur la réduction des Intégrales dou- bles qui expriment le volume et la surface totale de Kellipeolde,r: 47:42 ie * strek ace 7e * v. S. M. VAN DER WILLIGEN, Over n 3 s. C. SNELLEN VAN VOLLENHOVEN, Diagnoses specierum novarum e genere Lepidopterum diurnorum Adolias, insulas Indiae orientalis inhabitantium p. BLEEKER, Synonyma Labroideorum 8 gicorum hucusque observatorum revisa, adjectis spe- cierum novarum descriptionibus . . M. J. HALBERTSMA, Ontleedkundige 1 J. Musculus gastroenemius triceps II. Musculus pyriformis fissus . „ De III. Musculus supinator brevis accessorius . IV. Vena cava superior sinistra. . . …. . V. De taalkundige afleiding van het woord: Coro- noïdeus. Cote ve e ee ader VI. JOHAN HAM van Arnhem, de ontdekker der ‚ Spermatozoïden .„ . er oe . blz, ET VI 94. 110. 116. 129. 161. 193. 250. 270. VIII INHOUD, u. J. HALBERTSMA, De afwijking van het tusschenschot der kamers en der primitive Aörta naar links, met hare gevolgen: — Bijdrage tot de kennis der onre- gelmatige ontwikkeling van het hart v. A. W. MIQUEL, Over de geographische verspreiding der Ficeae, met een nader onderzoek omtrent de soorten, welke in America, noordelijk van de land- engte van Panama, voorkomen . . ..... b. BLEEKER, Sur quelques genres de la Famille des PlouroBebkeoldek» „rs zie tia Ck Ren ME A C. H. D. BUYS BALLOT, Tets over het vinden van de Deelers der getallen en der Vergelijkingen in betrek- king tot nan ¼I )] « ˙ » J. A. C. OUDEMANS, Waarneming van den overgang van Mereurius voorbij de Zonneschijf, den 12den No- r ri OEE EPU blz. 1 348. 382. 422. 430. 450. NOTE SUR PENCÉPHALE DE LORANG-OUTANG, PAR J. L. C. SCHROEDER VAN DER KOLK Er W. VROLIK. — — Monsieur RICHARD OWEN *) vient de publier un mé- moire sur les caractères anatomiques du cerveau de Thomme et des singes. Préoccupé de la question remise sur le tapis par les auteurs des Vestiges of Creation et de la Natural Selection, et animé peut-être par la polémique, qui en a été le résultat, cet éminent naturaliste a voulu prouver par des faits anatomiques, que l'espece /Zomme n'a pas pu provenir de l'espèce Singe. — Cherchant ces faits princi- palement dans la structure du cerveau, notre honorable con- frère a cru de son devoir de reproduire les dessins de feu TIEDEMANN pour le cerveau d'un nègre t) et les nôtres pour le cerveau du Chimpansé $), afin de faire voir qu'il *) R. OWEN. On the cerebral Characters of man and the Ape in Ann. a. magzine of natural history, 3d Series, Vol. VII. N°. 42, Julij 1861, p. 456. ) r. TIEDEMANN. On the Brain of the negro compared with that of the European and the Orang-oetan in Philosophic, Trans. year 1836. 8) SCHROEDER VAN DER KOLK en w. VROLIK. Ontleedkundige Ver- handeling over de gedaante en het maaksel der hersenen van den Chimpansé, in Verh. der Eerste Klasse van het Koninklijk Nederl. In- stituut, 3e Reeks. Eerste Deel, bl. 263. ‘Amsterdam 1849. VERSL. EN MEDED. AFD, NATUURK. DEEL XIII. 1 (2) ya une différence prononcée entre Vencéphale de homme le moins développé et celui de ces singes supérieurs, que Pon nomme anthropomorphes. — Ces faits, ajoute-t-il, gagnent en importance, si Pon considère qu’ils ont été publiés bien avant que la transmutation des espèces fût devenue une question scientifique, par conséquent sans y avoir égard, et probablement aussi sans que les auteurs aient songé à la possibilité qu'une telle hypothèse pût être émise un jour. Monsieur Owen nous fait Phonneur- d'y joindre quelques paroles bienveillantes sur l'exactitude de nos dessins, qu'il a pu apprécier en les comparant avec les dissections qu'il a faites du cerveau du Chimpansé, de I'Orang- outang et du Gorille; le cervelet du Gorille, que nous n'avons pas dissé- qué, lui paraît proportionellement plus grand que celui des deux autres anthropomorphes, et il en déduit 5 nante force musculaire de cet animal, Jusque là nous n'avons qu'à nous féliciter d'un accord scientifique, dont nous sommes heureux et fiers. Malheu- reusement un peu plus loin, notre illustre confrère paraît s'être laissé entrainer par son désir de combattre la théo- rie de M. parwiN, et, si nous ne nous trompons fortement, il s'est fourvoyé. — Pour prouver que le cerveau du nò- gre s'élève sans transition et d'une manière brusque au- dessus de celui des singes anthropomorphes, M. owenN af- firme que le lobe postérieur de Phémisphère, la corne pos- téricure du ventricule latéral, et dans celle-ci l'éminence, que Pon nomme pes Hippocampi minor, qui existent tous dans le cerveau du nègre, manquent chez ces singes. — II ajoute que Tabsence de ces parties offre un caractère bien tranché et même des plus importants, pour distinguer le cer- veau des quadrumanes de celui de l'homme. Afin de bien préciser, il se sert des paroles suivantes, que nous avons cru devoir traduire. „Pour les définitions concises, dont on se sert dans les (3) systèmes zoologiques pour caractériser les groupes, il est avant tout nécessaire de bien définir les termes. Pai eu soin de le faire dans mon mémoire sur la classification pri- maire des mammifères &) d'après les differences spéciales | du cerveau. — Le terme de lobe postérieur y avait pri- mitivement un sens un peu vague. Avec M.M. cruvernrer, ropp et d'autres, je ne reconnaissais pas de limite natu- relle entre le lobe moyen ou temporal et le lobe postérieur ou occipital de Thémisphère du cerveau humain. Par con- séquent, je me vis forcé de prendre mon point de départ tant de la structure interne, que de la position relative des parties. — D'après cela j'ai nommé lobe postérieur celui qui recouvre le tiers postérieur du cervelet et se prolonge au delà de celui-ci,” Suivant ce raisonnement nous serions coupables d'une fausse interprétation, en nommant lobe postérieur une par- tie du cerveau, qui ne se prolonge pas autant et qui ne contiendrait pas de corne ventriculaire postérieure. M. ower le dit d'une manière implicite, en ajoutant: y néanmoins je n'ai aucun doute, que mes confrères failli- bles n'aient dit la vérité, telle qu'ils Ventendent, en affir- „mant que les singes d'un ordre supérieur ont un lobe 1 postérieur à Thémisphere de leur cerveau, une corne pos- wiérieure dans leur ventricule latéral et dans celle-ci un pes Hippocampi minor; mais de mon côté, je crois aussi prononcer une vérité strictement scientifique d'accord avec „les définitions de ces parties, en affirmant qu'elles ne sont propres (peculiar) qu’à Pespèce humaine.” Ces paroles, publiées au mois de Juin 1861, paraissent être une réponse à un mémoire, publié au mois de Janvier 9 V. On the characters, prineiples of division and primary groups of the class mammalia in Journal of the Proceedings of the Linnaean zn: Vol. II. No. 5, Junij 21, Ab. 1887. 1* (4) de la même année, par M. nuxrey “). Ce savant, qui nous fait Thonneur de nommer notre travail de 1849, one of the most valuable memoirs on the cerebral organi- sation of the higher Apes that has been yet written, dé- duit de nos observations et de nos planches justement le contraire de ce que M. OWEN y a vu. M. JON MARSHALL, qui vient après M.M. HUXLEY et OWEN, insiste sur cette singulière controverse, en citant nos planches „so differently interpreted just now, being equally „quoted to show the PRESENCE and the ABSsENcR in the y quadrumanous brain, of the same parts vie. the posterior y lobes, the posterior cornu and the hippocampus minor.“ — II fait quelques reflexions sur nos dessins, sur lesquelles nous reviendrons plus tard, mais il y reconnait toutes les parties, dont M. owen nie existence chez les singes. Outre cela, il donne une belle photographie du cerveau du Chim- pansé, dans laquelle il les montre toutes. Nous devons encore citer M. GEORGE ROLLESTON &), venu après M. muxrey et avant M. marsHarr, qui reconnaît- ces parties et les décrit chez P'Orang-outang. II paraît que Pannée 1861 a été funeste en Angleterre aux Chimpansés et aux Orangs, et que la question même de leur organisation cérébrale a bien vivement ému les es- prits. — Laccord d'opinion qui règne entre nous et ces trois auteurs nous flatte et nous honore. — Nous nous réjouissons de la facilité qu'offrent les Jardins Zoölogiques établis partout aujourd'hui, et de Pexcellent esprit qui anime leurs directeurs. — Une erreur, qui se serait perpétuéo autrefois, est maintenant bien vite éeclaircie. *) HUXLEY. On the zoological relations of man with the lower ani- mals in Natural History Review, N°. I, Januarij 1861, p. 69, London. ) On the brain of a young Chimpansee. By JOHN MARSHALL. In Natural History Review, N°, III, Julij 1861. London. $) a. ROLLESTON, On the affinities of the brain of the Orang-utan, in Natural history review, Ne. 11, April 1801. (5) En comparant les paroles de M. owen avec lappui una- nime donné à nos travaux par trois hommes éminents, nous ne nions pas que nous en sommes extrêmement frappés et profondement affligés. D'après les louanges, données à Pex- actitude de nos dessins, nous ne nous attendions pas au re- proche d'avoir méconnu le caractère anatomique du cerveau des singes supérieurs ou anthropomorphes. — Nous avons représenté dans nos planches les parties que M. oweN re- fuse au cerveau du Chimpansé; nous les avons décrites dans le texte de notre mémoire. M. oweN nous loue de notre exactitude, et par une contradiction in adjecto, il nie chez les singes l'existence des parties mêmes, que, de son aveu, nous y aurions si bien décrites et si bien représentées. Si nous avons bien compris la phrase, dans laquelle il enveloppe un démenti un peu voilé, c'est sur l'interprétation qu'il nous at- taque. II s'agit d'éclaireir celle-ci et de la défendre. Cette défense est devenue d'une certaine importance, depuis que la prétendue absence du lobe postérieur aux hémisphères du cerveau des singes est devenue un des arguments, que Pon oppose à I'hypothèse de la transformation des espèces, théorie que Ton doit à M. banwix, et qui, quoique con- nue seulement depuis environ deux ans, jette déjà un éclat plus vif que sa soeur aìnée, vieillie sous le nom de vesti- ges of creation. — II y a entre elles un trait de famille; mais la cadette se glorifie d'un nom universellement res- pecté, laînée se cache sous le voile de P'anonyme. L'his- toire nous apprend que de telles théories frappent et sé- duisent surtout les esprits jeunes et pleins d'avenir. Elles reparaissent de temps à autre et accompagnent presque tou- jours les tourmentes politiques et religieuses. Une fatalité, qui sexplique par la nature même de la lutte, lui donne toujours un caractère d'animosité très vive et presque toujours personelle. Un désir trop ardent de vaincre enlève aux antagonistes lesprit calme, qui les di- (6) rige dans leurs autres travaux. — Ils ne se donnent pas le temps de délier le noeud; leur impatience leur fait croire qu'ils n'ont qu'à le couper. Une phrase très forte, par la- quelle M. Agassiz définit la théorie Darwinienne en fait preuve; il la nomme une erreur scientifique, fausse dans les faits, non scientifique dans sa méthode et pernicieuse (mischievous) dans sa tendance. M. pARWIN est un homme trop Éminent pour mériter une accusation tellement formulée. On peut regretter qu'une imagination trop vive, une faci- lité de conception qui éblouit plutôt qu'elle n'éclaire, en le poussant dans le labyrinthe des hypothèses, lui ait fait quitter le champ des observations où lon aimait tant à le suivre, mais on ne lui contestera jamais un talent hors de ligne, ni un savoir aussi profond qu'étendu. Cette digression fait voir que nous ne sommes pas par- tisans de la théorie qui porte le nom de son auteur. — Mais s'il faut la combattre, nous désirons que ce soit par des arguments à Pabri de tout reproche et par des faits clairs, évidents, irrécusables. Sans cela on court risque de faire tort au système même, que l'on veut défendre. Nous craignons que M. oweN ne soit tombé dans cette faute. — Si nous ävions commis une erreur, soit d'obser- vation, soit d'interprétation, nous serions heureux de pou- voir Pavouer, en cherchant notre excuse dans ce qu'il nomme une faillibilité que nous admettons et reconnais- sons en toute humilité, et nous trouverions en même temps notre consolation dans l'idée, que cette erreur eût procuré un argument de plus contre une hypothèse qui nous dé- plait. — Mais, à notre regret, nous ne pouvons nous exé- cuter avec cette bonne grâce, Nous avons revu nos des- sins et nos préparations de l'année 1849. Nous recon- naissons avec M. owzx, que les dessins sont exacts. Non satisfaits de cette approbation, nous avons repété, au mois d'Août dernier, la dissection d'un cerveau d'Orang-outang, (1) mort au Jardin Zoologique d’Amsterdam. que nous devons à la générosité de M. wESsTEUAX et à la courtoisie de notre collègue M. van, eeuNs. Nous soumettons à votre appréciation, messieurs, la dissection du ventricule latéral gauche de ce cerveau, et nous osons espérer, que les ana- tomistes qui assistent à cette séance, n'y méconnaîtront ni un lobe postérieur à l'hémisphère, ni une corne postérieure au ventricule latéral, ni une éminence dans cette corne, Éminence que nons croyons avoir le droit de nommer un indice de pes Hippocampi minor *). Quant à la définition du lobe pos- térieur, nous ne sommes pas d'accord avec notre honorable confrère sur l'absence de limite entre le lobe moyen et le lobe postérieur de IThémisphère. Nous trouvons entre ceux-ci un sillon transversal, formant une ligne de démarcation, tout aussi distincte chez le Chimpansé et TOrang. que chez homme. Pour voir ce sillon, il s'agit de bien enlever la pie mère, ce qui n'est pas toujours facile, A vrai dire, ce lobe postérieur ou occipital ne se pro- longe pas autant que chez homme; il ne recouvre pas si bien le cervelet, du moins il ne le cache pas complètement, surtout vers les cotés; mais il n'y a rien là dedans, qui nous empêche de lui donner le nom qui lui est dû. — D'ailleurs il ne faut pas oublier, que lorsqu'on retire le cerveau du crüne, il ne garde pas ses proportions normales. II e'affaisse par le poids des hémisphères qui, en s’écar- tant, découvrent en partie le cervelet. M. erarrorer et les *) En parcourant le procès-verbal de la séance du 28 Sept. 1861, publié dans nos Comptes rendus, on verra que la présence des parties contestées y a été universellement reconnue par les anatomistes pré- sents à la séance. Le seul doute, qui soit resté, se rapporte au pes Hip- pocampi minor. La préparation était déjh couservée depuis deux mois environ dans de esprit de vin et l'on sait que cette liqueur couser- …_ vatrice raccornit toujours la substance cérébrale. A Fétat frais Pindice du petit pied d'Hippocampe était plus prononcé que maintenant. 68) auteurs Anglais, que nous venons de citer à la page 4, font ce reproche à nos planches de Tannée 1849. — Ce reproche est mérité. On devrait maintenir ou remettre le cerveau dans le crâne, pour le dessiner et, en tout cas, cor- riger les proportions du dessin d'après un moule pris de la surface interne du crìne, méthode nouvelle, que nous devons à M.M. wacxER et Luca et dont nous nous servi- rons à Yavenir. Par rapport au développement du cer- velet, nous ne croyons pas faire une chose inutile en rap- pelant que, d'après les mesures que nous avons publiées en 1849, le cervelet du Chimpansé et de l'Orang-outang est proportionellement plus grand que celui de Phomme. Cela doit avoir une certaine influence sur la manière dont il se trouve pour une partie à découvert chez ces animaux, qui ont les lobes occipitaux moins étendus que ceux de homme. L'existence de ce lobe occipital chez les singes n'est pas une découverte nouvelle dont nous puissions nous attribuer le mérite; TieDEMANN l'a déjà représenté en 1821 chez le maimon (Macacus nemestrinus) *). Cuvier dit que chez les singes, les hémisphères se prolongent en arrière, comme chez homme, pour y former les lobes postérieurs, qui po- sent sur le cervelet. Nous avons indiqué un lobe posté- rieur dans le cerveau presque lisse du Stenops T). D'ailleurs ce lobe ne manque pas toujours chez d'autres mammifères. TrepeMANN décrit de petits lobes occipitaux chez le Phoque, et, ce qui est plus frappant encore, il les indique et il les dé- peint chez le Dauphin §), M. ararrorer, dont personne ) Ieones cerebri simiarum et quorundam animalium rariorum. Hei- delbergae 1821. ) SCHROEDER VAN DER KOLK et w. vROLIK. Recherches d'anatomie comparée sur le genre Stenops d'irriger, dans Bijdragen tot de Dier- kunde, uitgegeven door het Koninklijk Genootschap Natura Artis Mu- gistra, 1 D. Amsterdam, 1848-1854. 8) Untersuchungen über die Natur des Menschen, der Thiere und der Pflanzen, B. II. S. 258. Darmstadt 1827. (9) ne méconnaîtra l'autorité, dit “): „que dans homme et „dans les singes, se détache de la partie postérieure de „l'are du ventricule latéral, un prolongement un peu re- „courbé en dedans, comme la corne d'un Rhinoeéros ou „comme une griffe. Ce prolongement est la corne posté- rieure ou occipitale du ventricule latéral. Ce prolonge- „ment est fort remarquable; dans les singes, il a une gran- „deur Énorme, eu égard à l'ensemble du ventricule latéral, „dont Parc est fort petit.“ _ Ainsi il est évident, que nous ne sommes pas les seuls qui attribuent un lobe postérieur aux hémisphères du cer- veau des singes. Si dans le règne des faits lerreur est possible, il est heureusement tout aussi facile de la réfu- ter. Nous avons cru de notre devoir de défendre la science contre une interprétation fausse, dont linvasion la menagait sous le patronage d'un nom justement célèbre. Mais que Fon ne s'y trompe pas. — C'est à tort qu'on ira cher- cher dans notre réfutation un argument pour la transmu- tation des espèces. — II y a sans doute, avec une grande diversité dans les détails, p. e. l'ordre et la forme des cir- convolutions, la proportion des hémisphères, la largeur des lobes frontaux etc., il y a, disons-nous, une certaine con- formité générale entre homme et les singes; leur cerveau se rapproche du cerveau humain; homme n'a rien dans son encéphale qui manque absolument aux singes, mais en tout cela nous ne voyons aucune raison pour nous faire admettre que l'homme soit un singe perfectionné. Plus nous étudions l'organisation des animaux et plus nous nous sentons affermis dans notre conviction, qu'il y a parmi eux des types fixes, représentés, quoique dans beaucoup de nu- ances bien variées, par des animaux, qui se ressemblent sous certains rapports. ) Anatomie comparée du système nerveur, Tome II, p. 74 et 75. Paris 18391857. (10) Mais nous n'y trouvons jamais image d'une échelle as- cendante, continue, non interrompue, mais plutôt celle d'un réseau. Nous ne connaissons aucune espèce de singe for- mant une transition directe à l'homme. — Si on voulait à toute force faire naître espèce homme de l'espèce singe, il faudrait chercher sa tête ches ces petits singes, qui se groupent autour des Sajous et des Ouistitis, sa main chez le Chimpansé, son squelette chez le Siamang, son cerveau chez Orang. Si on n'a pas égard à la différence des dents, il est évident que aspect général du cräne d'un Sajou, d'un Ouistiti, ou de quelqu'autre espèce congénère ressem- ble bien plus, quoique en miniature, au erâne de l'homme, que celui d'un Gorille, d'un Chimpansé ou d'un Orang adultes; le carpe du Chimpansé a le même nombre d'os que celui de L'homme, celui de l'Orang au contraire se dis- tingue par ce singulier os intermédiaire, que Pon retrouve chez tous les autres singes; le squelette du Siamang par le sternum, par la forme du thorax, par les côtes et le bassin, ressemble bien plus au squelette humain, que celui du Gorille, du Chimpansé et de l'Orang; nos recherches ont montré que le cerveau de l'Orang se rapproche plus du cerveau humain que celui du Chimpansé. II faudrait done chercher les traits de la famille humaine chez quatre Primates différents, dont un d'Amérique, deux d' Afrique, un troisième de Bornéo, un quatrième de Sumatra; les parents primitifs de homme seraient par conséquent tellement dispersés, qu'il devient par là bien difficile de croire à une telle souche. En terminant, nous prions l' Académie de vouloir nous accorder la faveur de publier dans ses comptes-rendus le mémoire et la planche que nous avons eu l'honneur de lui soumettre. Utrecht et Amsterdam, le 28 Septembre 1861. GEWONE VERGADERING DER AFDEELING WIS- EN NATUURKUNDIGE WETENSCHAPPEN, GEHOUDEN DEN 280 SEPTEMBER 1861. — —2 22 — Tegenwoordig de Heeren: d. siuoxs, W. VROLIJK, E. H. vox BAUMHAUER, C. J. MATTHES, P. ELIAS, b. J. STORM BUYSING, J. VAN DER HOEVEN, k. VAN REES, J. W. L. VAN OORDT, C. A. J. A. OUDEMANS, R. LOBATTO, F. J. STAMKART, A. H. VAN DER BOON MESCH, r. HARTING, J. L. C. SCHROEDER VAN DER KOLK, A. W. . VAN HASSELT, b. BIERENS DE HAAN, M. C. VERLOREN, F. c. DONDERS, M. J. HALBERTSMA, C. U. b. BUYS BALLOT, J. VAN GEUNS, W. H. DE VRIESE, en van de Letterkundige Afdeeling J. C. 6. BOOT. Het Proces-Verbaal der gewone Vergadering van den 29 sten Junij jl. wordt gelezen, goedgekeurd en „ vastgesteld. De Voorzitter wenscht den Heer pr vrresE, voor de eerste maal, sedert zijne terugkomst, ter verga- dering tegenwoordig, geluk met zijne behouden te- rugkeer in het vaderland, en hoopt, dat hij spoedig (12) tot vorige ligchaamskracht moge terugkeeren, en in wetenschaplijke bearbeiding der door hem bijeenge- bragte bouwstoffen troost en geestelijke opwekking moge vinden, bij zooveel gemoedslijden, als hem in den jongsten tijd trof. Worden gelezen brieven van de H.H. J. w. An- ‚ MERINS, VOORHELM SCHNEEVOOGT, SCHLEGEL, VAN DER WILLIGEN, strekkende tot verontschuldiging over het niet bijwonen dezer Vergadering. — Aangenomen voor berigt. Worden gelezen brieven ten geleide van ontvangen boekgeschenken van de volgende Heeren: 1°. Mi- nister van Binnenlandsche Zaken (s Gravenhage, 10 Julij 1861, 6de Afd., No. 194; 31 Julij 1861, 54e Afd., No. 173; 16 Augustus 1861, 5 Afd., No. 136; 5 Sept. 1861, 64e Afd., No. 219; 17 Sept. 1861, gde Afd., No. 144; 27 Sept. 1861, 7de Afd., No. 1513 27 Sept. 1861, 5de Afd., No. 132); 2e, Minister 5 van Buitenlandsche Zaken ('s Gravenhage, 10 Sept. 1861, No. 16); 3°, Commissaris des Konings in de provincie Friesland (Leeuwarden, 19 Julij 1861, 1 Afd., No. 185); 4. Secretaris van H.H. Curatoren der Hooge School te Leiden (Leiden, 5 Junij 1861); 50, Directeur van het Koninklijk Meteorologisch In-“ stituut (Utrecht, 30 Julij 1861); 6. J. pr BOSCH KEMPER, President der Vereeniging voor de Statistiek (Amsterdam, 9 Julij 1861); 7°. canpùzw, Sécrétaire général adjoint de la Société Royale des Sciences à Liège (Luik, 25 Julij 1861); Se, sparrs, Med. doctor (St. Nicolas. Zonder dagteekening); Oe. EN OK E, Voor- (13 ) zittenden Secretaris der Königlich-Preussische Aka- demie der Wissenschaften (Berlijn, 28 Februarij 1861); 100. wönrer, Secretaris der Königliche Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen (Göttingen, 18 Julij 1861); 11°. Krauss, Secretaris van het Verein für Vaterländische Naturkunde in W ürttemburg (Stutt- gart, 1 Julij 1861); 12°. R. casraRx, Bibliothecaris der Physic.- ökonomische Gesellschaft zu Königs- berg (Koningsbergen, 1 Mei 1861); 13°. W. scHELLER, Secretaris van het Naturhistorischer Verein in Augs- burg (Augsburg, 28 Julij 1861); 14°, na, Secre- taris van de Senckenbergische Naturforschende Ge. sellschaft te Frankfort a/M (Frankfort, 22 Augustus 1861); 15°. 6. r. L. mircue, Secretaris der Oberlau- sitzische Gesellschaft der Wissenschaften (Görlitz, 29 Julij 1861); 16°. Neumann, Secretaris der Naturfor- schende Gesellschaft zu Halle (Halle, 27 Julij 1861); 179, A. MeNae, Secretaris der Naturforschende Ge- sellschaft in Danzig (Dantzig, 19 Junij 1861); 18°. J. PERTHES, in naam der Justus PERTHES’ Geographi- sche Anstalt te Gotha (Gotha, 26 Junij 1861); 19°. E. H. WEBER, Secretaris der Mathem.-physicalischen Classe der Königliche Sächsische Gesellschaft der Wissenschaften te Leipzig (Leipzig, 30 Julij 1861); 20°, u. C. FLRISCHER, Secretaris der Philosophisch- historische Classe der Königliche Sächsische Gesell- schaft der Wissenschaften (Leipzig, 9 Julij 1861); 21°. eur. morst, Secretaris der Universiteit te Chris- tiania (Christiania, 6 Julij 1861); 22e, REXARD, Pre- mier Sécrétaire de la Société Impériale des Natura- listes de Moscou (Moskau, 1/13 Junij 1861); 23°. B. REISSNER, Secretaris der Naturforscher Gesellschaft 614) te Dorpat (Dorpat, 1/13 April 1861); 240, v. PLAY, Secretaris der Reale Academia delle Scienze Borbo- nica (Napels, 16 April 1860); 25%. Lurar DA VIA (Bologna, 22 Mei 1858); 26°. HENRY B. ROSCOP, Secretaris der Litterary and Philosophical Society te Manchester (Manchester, 15 Augustus 1861); 270. STEWARDSON, Secretaris van de Academy of Natural Sciences te Philadelphia (Philadelphia, 21 Mei 1861); 280. KIRSCHBAUM, Secretaris van het Verein für Na- turkunde in Herzogthum Nassau (Wiesbaden, 1 Au- gustus 1861); 29%. A. LIN EWI TOI, Sécrétaire de la Commission Impériale Archéologique à St. Petersbourg (St. Petersburg, 24 Mei 1861). — Wordt besloten tot schriftelijke dankzegging en tot plaatsing der boek- geschenken in de boekerij. Gelijk besluit valt op de aanbieding der volgende, door de H.H. DONDERS, DE VRIESE en BIERENS DE HAAN aangeboden boekgeschenken: 10%, Dr. von TRGLTSCh, Die Anatomie des Okres in ihrer Anwendung auf die Praxis und die Krank- heiten des Gehörorganes. Würzburg, 1860. 20. W. H. DR VRIESE, Rawa bekoebang als antidy- senterieum gebruikt op Sumatra's westkust. 30. W. H. DE VRIESE, Javaansche en Maleische vertaling van de Handleiding tot de teelt van de Kakao. 4%. W. H. DE VRIESE, Aanteekeningen betreffende: getah-pertja boomen (sapoteën) en getah-pertja van Zuwid-Oostelijk Borneo, naar aanleiding van ontdeh- hingen van JAMES MOTLREY. 5o, JAMES sMITH, Zelter to the chairman and mem- bers of the committee of the mathematical and physi- 615 cal section of the british association for the advance- ment of science on the guadrature of the circle. Wordt gelezen de volgende brief van Dr. orro BUCHNER: Hochgeehrter Herr. „Gestatten Sie, dass ich anbei der Academie royale des Sciences für die Bibliothek einen kleinen Beitrag übersende und zugleich noch zwei Exemplare beilege für denjenigen Herren oder die holländische Bibliothek, die am meisten Interessen an Meteoriten nehmen. Ich trage mit dieser kleinen Gabe nur einen sehr kleinen Theil meiner Schuld der Dankbarkeit ab für Ihre so krüftige Unterstützung bei meiner neuen Arbeit über Meteoriten, über welche ich auf der letzten Seite der Anlage einige Worte gesagt habe. Sie sehen, dass das Sammeln von Material langsam vor- angeht; doch denke ich bis zum Winter ziemlich vorange- kommen zu sein.“ „Sehr dankbar würe ich, wenn Sie gütigst vermitteln wollten, dass Aenderungen und Vermehrungen der holländi- schen Meteoritensammlungen mir mitgetheilt würden, sowie dass gedruckte Untersuchungen und Mittheilungen über Meteoriten mir gütigst zugesendet würden.“ De Secretaris berigt een der beide exemplaren den Heer vox BAUMHAUER gegeven te hebben, en noodigt elk, die daartoe in staat is, hem nadere berigten te doen toekomen over meteoriten, welke hij alsdan den Heer BUCHNER zal mededeelen. Worden gelezen brieven van dankzegging voor ont- vangen boekgeschenken van de volgende Heeren: Je. 616) J. TIDEMAN, Secretaris van den raad van Bestuur van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs ('s Gra- venhage, 1 Julij, 30 Aug. en 28 Sept. 1861); 20. “_ Voorzitter en Griffier der Gedeputeerde Staten van Friesland (Leeuwarden, 12 Aug. 1861); 30. p. y. vAN DER PANT, Eersten Secretaris van het Bataafsch Ge- nootschap der proefondervindelijke wijsbegeerte te Rotterdam (Rotterdam, 16 Julij 1861); 4. J. A. GROTHE, Secretaris van het Historisch Genootschap te Utrecht (Utrecht, 28 Mei 1861); 50. w. C. BACKER, Secretaris van H.H. Curatoren van het Athenaeum illustre (Amsterdam, Julij 1861); 6. canpùze, Sécré- taire général adjoint de la Société Royale des Sciences à Liege (Luik, 7 Julij 1861); 7%. MAR, Secretaris der Naturforschende Gesellschaft te Freiburg (Frei- burg, 10 Julij 1861); 8e. 6. T. L. HIROHR, Secretaris der Oberlansitzische Gesellschaft der Wissenschaften (Gör- litz, 24 October 1860); 90. NEUMANN, Secretaris der Naturforschende Gesellschaft in Halle (Halle, 27 Julij 1861); 10°, re. H. weBer, Secretaris der Königlich Sächsische Gesellschaft der Wissenschaften (Leipzig, 1 Augustus 1861); 11°. W. u. MiuLeR, Foreign Se- eretary der Royal Society te Londen (London, 1 Julij 1861); 120. R. Kiepist, loco Secretaris der Linnean Society (Londen, 1 Julij 1861); 13%. N. nous, Secretaris der Academy of Sciences te St. Louis (St. Louis, State of Missouri U. S. A., 28 Mei en 22 Dec. 1860); 14%. Jos Ren LOVERING, permanent Se- cretary of the American Association for the Advan- cement of Science (Cambridge, 28 Mei 1861); 150, J. Herry, Secretaris der Smithsonian Institution at Washington (Washington, 23 Januarij 1861). — 617) Wordt besloten deze brieven aan te nemen voor be- rigt. De Secretaris berigt van de H.H. c. en p. VAN pr steRR (Helder en Amsterdam, 8 Julij, 20 Augus- tus, 15 Julij, 9 Aug., 10 Sept. 1861) ontvangen te hebben Tabellen van Waargenomen waterhoogten, welke hij der Commissie over de daling van den bodem heeft ter hand gesteld. De Secretaris berigt, dat de Verhandelingen, gan- geboden door de H.H. BrErKER, DELPRAT en VON BAUMHAUER, aangenomen zijn door de Commissie van redactie. — Wordt gelezen de volgende brief van den Minis- ter van Binnenlandsche Zaken ('s Gravenhage, 5 Augustus 1861, N°, 201, 34e Afd.). Bij nevensgaand adres deelt zekere aresNIer, zich noe- mende architect te Amsterdam, mij mede dat hij een mid- del tot wering van den paalworm heeft uitgevonden. Ik verzoek URdGeb. dit stuk ter kennis te willen brengen van de Natuurkundige Afdeeling der Koninklijke Akademie van Wetenschappen, ten einde daaraan door haar zoodanig gevolg worde gegeven als zij zal vermeenen te behooren. Van dat gevolg zal ik gaarne te zijner tijd, met terug- zending van het stuk, berigt ontvangen. Het bijgaande adres van den Heer cresNier luidt als volgt: VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIII. 1 * (18) Met verschuldigden eerbied neem ik de vrijheid, UEx. omtrent de volgende zaak te schrijven, in de hoop der- zelver belangrijkheid UEx. aandacht moge waardig zijn. In de Dagbladen heb ik gelezen, als dat het, door den Paalworm, zoo zeer geteisterde Havenhoofd te Enkhuizen hersteld zal worden. — Daar nu ook de Staat in deze onkosten zal deelen, zoo geloof ik verpligt te zijn, het volgende Uwe Exc. mede te deelen, ten einde te verhinde- ren, dat zooveel kosten en moeite niet te vergeefs zullen zijn en men weder dezelfde klip zal aantreffen. Door eene veeljarige ondervinding en voortdurende stu- die is het mij gelukt, een middel te vinden, ter voorko- ming van den Paalworm en alle soort schadelijke Insecten niet alleen, maar tevens om deze nuttige bouwstoffen voor alle bederf te vrijwaren. De uitvinding is beproefd en steunt geheel op wetenschappelijke gronden, vooral op chemie en Natuurkunde, en is volstrekt niet kostbaar. Ge- loovende in deze mijn pligt, als burger van den Staat, gedaan te hebben heb ik de eer mij te noemen enz. De Secretaris berigt, dat hij, na ruggespraak met de Commissie over den Paalworm, den Heer Grrs- Nier schriftelijk heeft uitgenoodigd, om zijn „middel der Commissie bekend te maken, ten einde haar in staat te stellen, om, zoo zij zulks voegzaam achtte, daarmede proeven te nemen; dat hij daarna een ge- sprek met den Heer aresnrer heeft gevoerd, en dat deze Heer hem gezegd heeft deze bekendmaking in overweging te zullen nemen, maar dat de Secretaris daarvan en wel sedert ongeveer twee maanden niets verder heeft vernomen. — Wordt besloten den brief en zijne bijlage in handen te stellen der Commissie (19) 5 over den Paalworm, opdat zij daarmede handele, gelijk zij zal bevinden te behooren. Wordt gelezen de volgende brief van den Minis- ter van Binnenlandsche Zaken (sGravenhage, 25 Sept. 1861, No. 145, 3de Afd). Ik heb de eer hiernevens aan de Afdeeling ter kennis- neming te doen toekomen een ongeteekend schrijven, waarin als voorbehoedmiddel tegen den paalworm, zekere houtsoort wordt aanbevolen. De daarbij gevoegde bijlage luidt als volgt: Arnhem, 19 September 1861. Meermalen heb. ik vernomen dat er veel moeite is be- steed om den ramp van ons vaderland uit te roeijen (de paalworm) doch nog zonder gevolg. Doch bekend geworden zijnde met een middel hetwelk ik vertrouw en geloof ook voor dit lastige en rampzalige Insect een tegenmiddel te zijn, — Dit middel is het Jary- jaryllout uit West-Indië. Dit hout heeft de eigenschap dat wordt het in een kolk gesmeten dan doodt het alle visschen en Insecten, wordt het in een rivier of in de zee gegooid, dan A e zich alle gedierten, visschen zoowel als insecten op 4 uur afstand van de plaats waar slechts een cub. palm hout ligt. Dit dacht Ser bgg paal 8 of 4 pennen van dat hout sloeg, dan zouden zich alle insecten van den paal verwijderen. Wanneer dit eens door Uwe Excell. in overweging werd genomen, dan geloof ik zeker dat het niet dan Uwe goed- keuring zal verwerven. Dit hout zal wel bekend zijn aan de 8 van 2* 8 (20) ons land. Vertrouwende een goeden uitslag dan zal ik de vrijheid nemen mijn naam later aan Uwe Exc. bekend te maken. Wordt besloten den brief en zijne bijlage in han- den te stellen der Commissie over den Paalworm, opdat deze daarmede handele, gelijk zij zal bevin- den te behooren. Wordt gelezen een brief van den Minister van Binnenlandsche Zaken ('s Gravenhage, 21 September 1861, No. 146, 3de Afd., Waterstaat) van den vol- genden inhoud: Op uitnoodiging van den toenmaligen Minister van Bin- nenlandsche Zaken, bij missieve van 17 Nov. 1857 Ne. 28, zijn door de Natuurkundige Afdeeling der Akademie twee leden uit haar midden belast met het instellen van een plaatselijk onderzoek naar de verzakkingen aan de zijde van de Waal te Nijmegen. Het deswege uitgebragt verslag is in de werken der Akademie opgenomen en ook door den druk openbaar gemaakt. Sedert is, blijkens de in de Verslagen en Mededelingen voorkomende Rapporten, de aandacht der Afdeeling op deze zaak gevestigd gebleven. Uit het laatste Verslag deswege door de Heeren prLPRAT en CONRAD aan de Af. deeling gedaan, en waarvan mij door den Hr, coNrap een exemplaar is gezonden, scheen te blijken dat in deze ver- zakking, gedurende den laatsten tijd, geene merkbare ver- andering was ontstaan. f Het Gemeentebestuur van Nijmegen achtte dan ook den tijd gekomen om den verzakten kaaimuur te herstellen en de straat op te hoogen. Volgens nevensgaand schrijven echter van Burgemeester en Wethouders dier Gemeente, (21 ) a zou de verzakking weder op onrustbarende wijze zijn toege- nomen, hetgeen zoowel den gemeente-architect als Burge- meester en Wethouders aanleiding geeft, om een vernieuwd onderzoek van wege de Afdeeling door de Heeren DELPRAT en CONRAD te verzoeken, ten einde omtrent de middelen tot herstel en voorkoming van verdere verzakkingen nader te raadplegen. Ik heb de eer nevensgaande stukken aan de Natuur- kundige Afdeeling der Akademie te doen toekomen, met verzoek mij zoo noodig, na het instellen van het verlangd nader plaatselijk onderzoek, omtrent de zaak van raad te dienen. Het zal mij aangenaam zijn de bijgaande stukken, na gemaakt gebruik, terug te ontvangen. Het adres van Burgemeester en Wethouderen der gemeente Nijmegen, d.d. 13 Septemb., No. S0, luidt als volgt: De geringe plaatselijke verzakking van gronden, aan den Waaloever voor deze Gemeente, in de laatste twee jaren waargenomen, heeft het Bestuur dezer Gemeente doen be- sluiten herstellingen daar te stellen aan het verzakte ge- deelte van den Kademuur, met ophooging van den voor „ openbare dienst bestemden grond, aan welk des Raads be- sluit thans uitvoering wordt gegeven. De thans zoo zeer lage rivierstand van 1.47 El Nij- meegsche peil, 7.69 A. P., heeft op onrustbarende wijze de plaats hebbende verzakking doen toenemen, waaruit wij aanleiding hebben vermeend te moeten nemen, Uwe Excel- lentie daarvan niet onkundig te mogen laten, en voegen daartoe hierbij een gewaarmerkt afschrift van het aan ons uitgebragt rapport van den Heer Gemeente-architect P. vax DER KEMP, en nemen eerbiedig de vrijheid Uwe Excellentie (22) te verzoeken, om andermaal de Heeren CONRAD en DEL- pnar, Leden der Koninklijke Akademie, te willen uitnoo- digen, eene plaatselijke in-oogenschouw-neming van het verzakkende deel aan den Waaloever te willen bevorderen, om met Hun Hoog Edel Gestr. te mogen beraadslagen, welke middelen tot stuiting van den zoozeer verontrusten- den toestand zouden kunnen beraamd en toegepast worden. Het zal ons bijzonder aangenaam zijn, met Uwe Excel- lenties te nemen beschikking in kennis te mogen gesteld worden. Hieraan is gevoegd het volgende rapport van den Gemeente-Architect p. v. D. KEMP, onder dagteeke- ning van Nijmegen, 12 Sept. 1861. Daar de toestand van de verzakking aan de Waalzijde, sedert de laatste twee jaren geene belangrijke verandering. onderging, stelde de ondergeteekende aan UEdachtb. voor om den Kademuur en de straat daar achter op te hoogen ten einde de passage te vergemakkelijken, Dit voorstel bekwam Uwe goedkeuring en de uitvoering erlangde een begin. Bezig zijnde met die werken, is voor omtrent een tien- tal dagen de stand van het water tot 2 El Nijmeegsche peil gevallen, en alstoen bespeurde men weder eene geringe werking in den grond. Na dien tijd is het water vallende gebleven, en heeft de verzakking op eene waarlijk onrust- wekkende wijze toegenomen, en blijft bij het dagelijksch nog lager worden der rivier, waarvan de stand op heden is 1,47 El Nijm. peil, nog toenemen, niet alleen in zak- king maar tevens in vooruitschuiving. Om op dit oogenblik juiste maten van de werking op te geven, is niet mogelijk, aangezien door de uitvoering der werken de vroegere merkteekenen zijn vervallen, Met eenige zekerheid kan men echter stellen, dat op sommige punten (23 } de grond wel 15 duim naar beneden is gezonken met eene vooruitschuiving van ongeveer 8 duim. Bij den tegenwoordigen stand der werken ontwaart het oog verschijnselen, die luide roepen om tegen ‘gegaan te worden, let is daarom dat de ondergeteekende, bovengenoemden ‚toestand onder Uwe aandacht brengende, vraagt of er geene mogelijkheid zoude bestaan om de Commissie door de Ko- ninklijke Akademie benoemd, bestaande uit de Heeren CONRAD en DELPRAT, in deze oogenblikken uit te noodigen, andermaal de verzakkingen te komen zien en te willen be- oordeelen in hoeverre het raadzaam zoude zijn eenige wer- ken in de rivier de W tot tegenstand aan de verzak- kingen, uit te voeren. Een en ander 9 genoemd aan UEdachtb. beter weten onderwerpende heeft hij de eer te zijn. Wordt besloten dezen brief met zijne bijlage in handen te stellen van de H.H. coxnap en per- par, met beleefd verzoek om, zoo spoedig moge- lijk, den stand der zaak op te nemen, de middelen daartegen te beramen met het Gemeentebestuur en met den Gemeente-Architect van Nijmegen, en daarna zoo mogelijk in de eerstkomende Vergadering de Af- deeling te willen dienen van berigt en van ontwerp- antwoord aan den Minister. De Secretaris brengt ter tafel eene door den Heer MAIER uit Batavia voor de Verslagen en Mededee- lingen toegezonden verhandeling, over Scheikundig on- derzoek: van water van eenen artesischen put, geopend binnen den ringmuur van het Roomsch-Katholijke wees- huis te Samarang (Java). — Zij wordt in handen gesteld der Commissie van redactie. (24) De Secretaris meldt van den Heer vaN DER wir- LIGEN ontvangen te hebben eene verhandeling, aan- geboden voor de Verslagen en Mededeelingen, onder den titel van de Constanten van reflectie voor indigo. — Zij wordt in handen gesteld der Commissie van re- dactie. De Heer poNpers verzoekt, in naam der Com- missie over het gebruik als voedsel van vleesch van dieren aan de besmettelijke longziekte gestorven, dat zij diligent worde verklaard; hij zet daarbij de moei- jelijkheid uiteen der taak, welke aan de Commissie werd opgedragen; het is toch gebleken wit de aan- dachtige lezing der vragen des Ministers, dat daarin niet alleen spraak is van longziekte, maar ook van andere ziekten der runderen, als ook van toezigt op, of verbod van het verkoopen van genoemd vleesch en van de uitvoerbaarheid van dit toezigt. Ten einde grondig op genoemde vragen te kunnen antwoorden, is gebleken, dat kennisneming noodig is van het Rapport, opgemaakt door eene Commissie, bestaande uit de H.H. Baron D'ABLAING VAN GIESSENBURG, Mr. cazivs en Professor NUMAN, benoemd bij Ko- ninklijk besluit van 18 Augustus 1844, No. 87 en uitgebragt in de maand Januarij van den jare 1845. De Heer ponpers verzoekt, dat de Minister van Bin- nenlandsche Zaken tot mededeeling van dit Rapport worde uitgenoodigd. — Hiertoe wordt, op voordragt van den Voorzitter, besloten. De Heer vaN rees draagt in eigen naam en in (25) dien van den Heer Burs BaLILor het volgende rap- port voor. f In de Vergadering der Afdeeling van Junij j.l. werden door ons geacht medelid den Heer vox BACMHAUER aan- geboden de door ZED. en den Heer var moorser bere- kende Tafels ter bepaling van het alkoholgehalte van mengsels van alkohol en water, door middel van den honderddeeli- gen Areometer en Thermometer. De ondergeteekenden, in wier handen deze tafels door de Afdeeling gesteld zijn met het verzoek, de vraag te beantwoorden, of het welligt niet gepast zoude wezen, bij 's Lands Regering den wensch uit te drukken, dat voortaan de belasting op het gedestilleerd naar de regelmaat dezer tafels worde geheven, heeft de eer hieromtrent het navolgende te berigten. _ Naauwelijks behoeft gezegd te worden, dat de thans aangebodene tafels op de vroegere onderzoekingen van ons medelid berusten, bevat in zijne door de Afdeeling in hare werken opgenomen Verhandeling over de digtheid, de uit- zetting enz. van alkohol en van alkoholische mengsels. Uit het destijds omtrent deze Verhandeling bij de Afdeeling uitgebragt advies is gebleken, dat de daarin gegevene bepa- lingen uit een groot aantal van zorgvuldig ingestelde proe- ven zijn afgeleid, terwijl hare overeenstemming met de vroegere bepalingen van GILPIN en GAY-LUSSAC ten waarborg strekt, dat deze arbeid van den Heer vox BAUMHAUVER een veiligen grondslag voor verdere toepassingen oplevert. De tafels zijn ten getale van vijf. De eerste en meest uitgebreide geeft voor elken tienden graad van den hon- derddeeligen areometer en voor elken halven graad van den honderddeeligen thermometer het getal kannen zuiveren alkohol, welke in honderd kannen van het gedestilleerde vocht bevat zouden zijn, indien dit vooraf gebragt ware tot de temperatuur van 15° C, in deze tafels als normaal-tem- (26) peratuur aangenomen. Twee andere tafels geven de her- leiding voor het volume van het vocht en de correctie wegens de uitzetting van den areometer, wanneer de peiling en de bepaling der sterkte bij andere temperaturen dan de normale hebben plaats gehad. De twee overige dienen tot herleiding van de graden des thermometers van FAHRENHEIT en RÉAUMUR tot graden van den honderddeeligen thermo- meter. Hetgeen de tafels van de Heeren VON BAUMHAUER en VAN MOORSEL vooral gunstig onderscheidt van die, welke tot hiertoe bij de administratie van ’s Rijks belastingen in gebruik zijn, is de doelmatige keuze der maatseenheden; waarop de berekeningen berusten. Het mag toch in een land, waarin sedert eene halve eeuw het tiendeelige stelsel van maten en gewigten is ingevoerd, als een anomalie be- schouwd worden, dat bij den accijns op het gedestilleerd, voor de bepaling der temperaturen de Fahrenheitsche thermometer, voor die der digtheden de Nederlandsche vocht- weger gebruikt wordt, bij welken laatsten het getal 144 tot grondslag is genomen, terwijl als normaalvocht of maatstaf voor den accijns volgens overoud gebruik eene zoogenaamde grondlikeur dient, wier gehalte aan zuiveren alkohol, ongeveer 50} pe. bedragende, niet in geheel ge- tal kan worden uitgedrukt. Het strekt ons tot bijzonder genoegen, op grond der laatste mededeelingen van 's Lands Regering, ons geacht medelid te kunnen gelukwenschen, dat de ijverige pogingen, door hem ter verbetering van den bestaanden toestand aau- gewend, niet zonder gevolg gebleven zijn. Nadat reeds in het voorloopig Verslag van de Commissie van Rappor- teurs over het ontwerp van wet op het binnenlandsch ge- destilleerd met lof vermeld en op eene wijziging der wet in zijnen geest aangedrongen was, heeft de Regering in hare memorie van beantwoording eene nieuwe redactie van 627) art. 1 der wet voorgesteld, volgens welke bij het heffen der belasting als eenheid aangenomen wordt het vat ge- destilleerd bij eene warmte van 15 graden van den hon- derddeeligen thermometer, hetwelk 50 kannen zuiveren al- kohol bevat. Voorts wordt in dezelfde memorie bij art. 3 opgemerkt, dat de bedoeling der Regering is, bij deze ver- andering van den grondslag ter berekening van den accijns, eenen anderen vochtweger, tot het verkrijgen van eene juistere aanwijzing in onderscheidene deelen gesplitst, in te voeren, Men mag met gerustheid vertrouwen, dat deze vocht- weger de honderddeelige zijn zal. Alsdan zal, wat ther- mometer en vochtweger betreft, aan het herhaaldelijk geuite verlangen naar toepassing van wetenschappelijke beginsels in de wet voldaan zijn. En indien de Regering nog oor- deelt niet den zuiveren alkohol, maar het mengsel, dat bij de temperatuur van 15 graden 50 volumen percenten zuiveren alkohol bevat als maatstaf te moeten aannemen, zoo kan ter verdediging dezer keus aangevoerd worden, dat alleen in Frankrijk de zuivere alkohol, in Pruissen en Bel- gië daarentegen, dus bij onze naaste buren, het mengsel van 50 proct. als maatstaf dient. Buitendien verschilt het gehalte van dit mengsel slechts weinig van dat der vroe- gere grondlikeur, waardoor de bezwaren aan de uitvoering van een nieuwen maatstaf verbonden, aanmerkelijk worden verminderd De ondergeteekenden zijn diensvolgens van oordeel, dat, na deze belangrijke inwilligingen van ’s Lands Regering, er voor de Afdeeling geene voldoende redenen bestaan om ten aanzien van dit onderwerp een adres bij de Regering in te dienen, De Vergadering vereenigt zich met de conclusien van dit rapport. 628) De Secretaris lecst eene bijdrage voor, ingezonden door den Heer PRUYS VAN DER HOEVEN, over de be- hoefte aan kritiek, bij de wetenschappelijke studie der geneeskunde. De Heer vrouik draagt, in eigen naam en in dien van den Heer SCHROEDER VAN DER KOLK, eene in de Fransche taal gestelde Vote voor sur 'encephale de Lorang-oetan. Hij vermeldt daarin den strijd, tusschen de H.H. oweN en muxLEY onstaan, over de zamenstelling der hersenen van den mensch en van de vierhandige zoogdieren, en de ontkenning van den Heer oweN van het bestaan bij deze van eene achterkwab der halfronden van de groote hersenen, van een’ achtersten hoorn in de zijdelingsche hersen- holte, en van een’ vogelklaauw daarin, in welk ge- mis de Heer oweN een bepaald kenmerk zoekt der bewerktuiging van de vierhandige zoogdieren. en een verschil met den mensch. In verband met hetgene in den jare 1849 daaromtrent door den Heer scnroe- DER VAN DER KOLK en door hem over de hersenen van den Chimpansé werd uitgegeven, als ook met de tegenwoordige interpretatie door den Heer oweN der toenmalige afbeelding daarvan, doet hij de hersenen zien van een’ dezen zomer in den zoologischen tuin te Amsterdam gestorven Orang-oetan, en leidt hij met zijn’ mede-arbeider daaruit de gevolgtrekking af van het degelijk bestaan bij den Orang-oetan, zoowel als bij den Chimpansé, van de deelen, welke hun door den Heer oweN ontzegd worden. Bij de wetenschappelijke discussie hierover zegt de Heer vax DER HOEVEN, dat hij de literatuur (29) over dit onderwerp in Engeland heeft gevolgd, en dat eene der photographische afbeeldingen, welke hem door den Heer rouLesTON was gezonden van de hersenen van den Orang-oetan, zonder eenig ver- der bijschrift, hem zoodanig had getroffen, dat hij in zamenstemming met den Spreker, ze in het eer- ste oogenblik voor eene verkleinde voorstelling van de hersenen van den mensch had gehouden. Hij her- kent derhalve in de hersenen van Chimpansé en Orang eene achterkwab in het halfrond, eenen ach- sten hoorn in de zijdelingsche holligheid, en meent, dat het verschil tusschen mensch en dier niet zoo zeer gelegen is in de aanwezigheid of afwezigheid van een of ander bijzonder deel, maar in den verschillenden vorm en in wijzigingen van bijkans elk ligchaams- deel. De door de Heeren vroIIK en SCHROEDER VAN DER KOLK in de voorgelezen Note vermelde meerdere overeenkomst van den schedel der Ouistiti's met dien van den mensch, dan bij Gorilla, Chimpansé en Orang kan hij daarentegen niet toegeven. Hij wijst daartoe op den verschillenden vorm der tan- den, op de smalheid van het voorhoofdsbeen vooral van boven, en op de zeer verlengde gedaante van den schedel. De Heer raLBErTsMA herkent de meermalen ge- noemde deelen in de ter tafel gebragte hersenen van den Orang, maar meent dat de achterste hoorn van de zijdelingsche hersenholligheid wat al te scherp- puntig achterwaarts verlengd is voorgesteld in de afbeelding. Hij meent verstaan te hebben, dat de sprekers den kleinen vogelklaauw tegen den buiten- wand des achtersten hoorns der zijdelingsche hersen- 6300) holligheid doen aanliggen, terwijl dit tegen den bin- nenwand geschiedt. De Heer poxpns stemt met de Heeren vnOHR en SCHROEDER VAN DER KOLK zamen over de on- twijfelbare aanwezigheid van de achterkwab des half- ronds, als ook over die van den achtersten hoorn der zijdelingsche holligheid. Kleine verhevenheden op den binnenwand, die als kleine vogelklaauw zouden kunnen gelden, zijn hem echter niet zoo duidelijk. De Heer HARTING zegt, dat de groote verlenging van de achterste kwab des halfronds bij Mapale (Ouistiti) den schedel achterwaarts doet uitpuilen of dolichocephalisch maakt. Hij herkent ook de ach- terkwab en den achtersten hoorn in de hersenen van den Orang-oetan. De Heer vax GEUNS zoude eene photographische afbeelding der hersenen, als ook tot verdere verdui- delijking eene horizontale doorsnede verlangen van het in het praeparaat der hersenen gaaf gebleven regter halfrond. De Heer vrorak dankt, ook in naam van den Heer __SCHROEDER VAN DER KOLK, voor deze welwillende wisse- ling van gedachten, verheugt zich over de zamenstem- ming met hunne ambtgenooten; bespreekt nader de verhouding van den kleinen vogelklaauw, welke eigen- lijk noch tegen den binnen- noch tegen den buitenwand van den achtersten hoorn aan ligt, erkent echter dat de term van parois extérieure minder juist is; hij zal ook het andere halfrond doorsnijden, maar doet opmerken dat de punt achterwaarts van den achtersten hoorn even zoo scherp is in de photographische afbeelding van de hersenen door den Heer MARSHALL, hoewel hij erkent dat, zoo als nu het praeparaat zich voor- 631 doet, de punt wel wat al te scherp zich in de af- beelding vertoont; oorspronkelijk echter zag hij haar aldus. — Wat de overeenkomst met den Ouistiti's betreft, heeft hij geene volkomene gelijkvormigheid tusschen den schedel dezer aapsoort en dien van den mensch bedoeld, maar slechts eenige meerdere over- eenkomst in uitzigt, dan bij de volwassen Orang- oetan, Chimpansé en Gorilla. Genoemde Note, voor de Verslagen en Mededeelin- gen aangeboden, wordt in handen der Commissie van redactie gesteld. De Heer ouprmans biedt, ter plaatsing in de werken in 4°, der Akademie eene Verhandeling aan, onder den titel van Aunolaliones criticae in Cupuli- feras nonnullas Javanicas, versierd met twee-en-twin- tig platen. — Zij wordt in handeu gesteld van de H.H. miqver en pr vriese met beleefd verzoek om der Afdeeling, omtrent het opnemen daarvan in hare werken te dienen van berigt, voorlichting en raad. De Heer sramkart spreekt over Morizontale in- tensiteit van het aardmagnetisme, waargenomen met het intensiteitscompas aan boord van het schip Pe- tronella Catharina, kapitein VAN DER VEEN, op eene reis van Batavia naar Macao en terug naar Bata- via en verder naar Nederland in 1860 en 1861, en _ biedt daarover eene Verhandeling aan voor de Ver- slagen en Mededeelingen. Zij wordt in handen ge- steld der Commissie van redactie. 632) De Heer ponpers doet eene mededeeling over verminderde gezigtsscherpte, ten gevolge van astigma- tisme, en de correctie der asymmetrie door met cilin- drische kromming geslepene glazen. Hij herinnert, dat THOMAS Young de eerste. was, die het verschil in brandpuntsafstand voor de verschillende meridianen van het oog bij zich zelven beschreef; dat Arry op een zijner oogen dit verschil het eerst als oorzaak der verminderde gezigtsscherpte erkende. Talrijke onderzoekingen hebben later bewezen, dat schier in alle oogen genoemde asymmetrie voorkomt, evenwel in zoo geringen graad, dat, evenmin als bij Young, daaruit wezenlijke stoornis van 't zien voortvloeit. Daarentegen vindt men slechts een paar zeldzame gevallen vermeld, waarin 't gezigtsvermogen daaron- der wezenlijk zou geleden hebben. — Opmerkende, dat hypermetropen dikwijls minder scherp zien en zich, ook bij kunstmatige mydriasis, vrij onverschil- lig verhouden tegenover glazen van tamelijk uiteen- loopenden bandpuntsafstand, kwam Spreker tot de hypothese, dat deze beide verschijnselen van asym- metrie der brekende vlakken zouden afhankelijk zijn.“ Bij onderzoek werd deze hypothese in de drie eerste gevallen, die hem voorkwamen, niet bevestigd. Hij liet ze daarom varen. Maar later kwam hij er op terug en overtuigde zich, dat werkelijk het astigma- tisme eene rol speelt in de verminderde gezigts- scherpte van het meerendeel der hypermetropen. In den regel is bij dezen de krommingsradius in den horizontalen meridiaan veel te groot, waarvan 't ge- *) Archiv . Ophthalmologie, herausgegeben von ArLt, DONDERS und v. GrRABFD, B. IV, Abth. I. S. 324 u. 328, (33) volg is, dat ze zonder glazen horizontale lijnen vrij goed, verticale niet of naauwelijks onderscheiden. Door cilindervormig geslepene glazen, die Spreker liet vervaardigen, werd de anomalie gecorrigeerd en de gezigtsscherpte hersteld: voor 't herkennen van letters werd deze soms van 4} op f gebragt. — Op die wijze verdwijnt al weder een tal van ambly- opiën, en is tevens het raadselachtige zien van vele hypermetropen, hetgeen v. crRAEFE de toevlugt deed nemen tot een »zoogenoemd psychisch onderdruk- ken der verstrooijingscirkels“, verklaard. Spreker bepaalde den graad der asymmetrie, door vaststelling van den brandpuntsafstand voor een klein lichtpunt, in de twee meest uiteenloopende meridi- anen van het oog, nadat door een mydriaticum het accommodatie-vermogen was opgeheven. Hij vond het verschil, in enkele gevallen, zoo groot, dat ci- lindervormig geslepene glazen van 5 Par. duim brand- puntsafstand tot correctie noodig waren. In de- zelfde meridianen bepaalde hij den krommings-radius der cornea. Het bleek, dat deze dikwijls voor t groot- ste gedeelte rekenschap gaf van het gevonden ver- schil in brandpuntsafstand, terwijl de kristallens het hare er bij voegde, in zeldzame gevallen ook compenserend werkte, — in elk geval ook op eigen- aardige wijze (verg. amefropie en hare gevolgen, bl. 108 e. v.) compliceerde. Ook bij niet-hypermetropen werd de beschrevene asymmetrie, door WIE WIL astigmatisme genoemd, door Spreker enkele malen in dien graad gevonden, dat de gezigtsscherpte er belangrijk onder leed, en dat cilindervormig geslepene glazen het gezigtsver- mogen herstelden. Niet altijd ook beantwoordde de VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIII. 3 (34) grootste brandpuntsafstand aan den horizontalen me- ridiaan. Bij zijne uiteenzetting maakt Spreker gebruik van een stel van letters, door DR. SNELLEN ontworpen, die tot ummers dragen het aantal voeten, waarop een scherpziend, goed geaccommodeerd oog ze be- hoort te onderscheiden: de letters zijn vierkant en worden herkend, wanneer ze onder een hoek van 5 minuten gezien worden. Men ziet ligtelijk in, hoe met behulp van deze de gezigtsscherpte wordt vastgesteld: wordt bijv. XXX slechts op 20 voeten, of op 10 voeten enz. onder- scheiden, dan is de gezigtsscherpte respect. == 3 enz. N Spreker stelt zich voor, deze onderzoekingen uit- voerig op te nemen in it vervolg zijner verhandeling over het dioptrisch stelsel van i o in den gezonden en ziekelijken toestand. (Lie Versl. en ene Dl. XI, bl. 159.) Niemand heeft iets verder voor te dragen en de Vergadering wordt gesloten. HORIZONTALE INTENSITEIT VAN HET AARD-MAGNETISMUS, WAARGENOMEN MET HET INTENSITEITS-KOMPAS, AAN BOORD VAN HET SCHIP PETRONELLA-CATHARINA, KAPIT. C. H. VAN DEB VEEN, OP EENE REIS VAN BATAVIA NAAR MACAO EN TERUG NAAR BATAVIA EN VERDER NAAR NEDERLAND, IN 1860 ex 1861. DOOR F.J. STAMKART. =S De waarnemingen, waarvan ik de eer heb de uitkomsten aan de Akademie aan te bieden, zijn gedaan door mijnen ZOON 4. A. STAMKART, toenmaals In stuurman aan boord van bovengenoemd schip. — Het werktuig dat hiertoe ge- bruikt is, is hetzelfde Intensiteits-kompas, dat ik de eer had op de vergadering van 27 November 1858 aan de Akademie te vertoonen, en waarvan de elementen, ter be- rekening der Intensiteit uit eenen waargenomen hoek der naalden, medegedeeld zijn in de verhandeling over het onderwerp, uitgegeven door de Akademie. — Dit kompas is door mijn zoon medegenomen en terstond, van den dag van uitzeilen uit het Nieuwe-Diep af, dagelijks waargeno- men geworden. Ongelukkiger wijze was aan boord van het schip eene aanmerkelijke hoeveelheid ijzer geladen, waardoor natuurlijk eenen verstorenden invloed op den hoek der naal- den moest ontstaan. Ik heb gehoopt, de hoegrootheid van dezen verstorenden invloed, na de terugkomst van het schip, uit de waarnemingen zelve en een herhaald onderzoek van het kompas te kunnen bepalen. Het is echter geble- . 3e 636) ken, dat dit met geene genoegzame juistheid konde ge- schieden, en wel om twee redenen, vooreerst omdat er voor het uitzeilen, of kort daarna, geene gelegenheid ge- weest was den hoek der naalden bij verschillende koer- sen van het schip waar te nemen. Wel heeft mijn zoon zulke waarnemingen te Batavia niet verzuimd, vooral na de lossing van het ijzer, maar de magnetische invloed van ijzer op het kompas is dáár veel geringer dan hier, en bovendien bleven toch nog de hoegrootheid der hoe- ken bij verschillende koersen. alhier, of ten minste in de nabijheid onzer kusten, ontbreken. De tweede om- standigheid, die het moeijelijk maakte om van de waar- nemingen op de uitreis een nuttig gebruik te maken, was dat de magnetische kracht der kompas-naalden na de terugkomst bleek verminderd te zijn. Ik geloof het dus doelmatiger, om alleen de uitkomsten mede te deelen, die na de lossing van het ijzer verkregen zijn, en die, voor het meerendeel althans, gelijk blijken zal, als genoegzaam vrij van verstorende magnetische krachten kunnen aange- merkt worden. Tevens mag ook aangenomen worden, dat de kracht der naalden op den togt van Batavia naar Macao, van daar terug naar Batavia, en verder naar Holland weinig of niet meer veranderd is: 1° omdat de vermin- dering van magnetische kracht in staal-magneten, zoo als bekend is, met den ouderdom der naalden, na de laatste magnetisering, kleiner wordt en eindelijk bijna geheel op- houdt; en 25, op grond dat de hoek der naalden, bij den- zelfden onderlingen afstand, te Batavia, vóór en na de reis naar Macao, met ruim 5 maanden tusschenruimte, bijna ge- heel gelijk gevonden is. De plaats waar het kompas aan boord bij de waarne- mingen gestaan heeft, was of in de Aut van den stuurman, waar het gewoonlijk geborgen was, of in de dusgenoemde kerk aan boord, op de tafel middenscheeps, waar het tijde- (37) lijk geplaatst werd. In de nabijheid van den evenaar, en op de reis naar Macao en terug bleek er weinig of geen verschil tusschen de waargenomen hoeken, in de kut of in de kerk te bestaan. Dit gaf aanleiding, dat op verscheidene dagen, wanneer er welligt ook minder gelegenheid was om het kompas te verplaatsen, de hoek der naalden alleen in de hut is waargenomen. Na het vertrek van Batavia naar Holland, toen men op grooter breedten kwam, bleek echter dat er meer en meer een verschil bestond tusschen de hoe- ken in de Aut en de hoeken in de kerk, hetgeen een na- tuurlijk gevolg was van de magnetische werking van het ijzer, dat bij den bouw van het schip aan de boorden ge- bezigd was, en waar men in de hut natuurlijk veel nader bij was, dan in de kerk. Van toen af zijn de hoeken, bijna geregeld dubbel waargenomen, in de Aut en in de kerk, alleen dan, wanneer weêr en wind, en de daarmede in verband staande werkzaamheden het niet toelieten, is alleen in de Aut waargenomen. De plaats van het kompas in de kerk op de tafel is, na de terugkomst van het schip alhier, gebleken zeer gelukkig gekozen te zijn, want bij verschillende koersen bleef de hoek in de kerk bijna dezelfde, hetgeen in de Aut natuurlijk het geval niet was, en ook niet zoo goed noch in de kajuit, noch op het dek, bij het stuur-kompas, plaats had, — De waarnemingen in de kerk zijn dus als genoegzaam vrij van magnetische verstoring door het scheepsijzer te beschouwen, althans voor de breedten waar het schip geweest is. De waarnemingen waarop de volgende intensiteits bepa- lingen berusten, zijn nu, naar tijdsorde genomen, de volgende: Den 18% en 19 April 1860. Ter reede van Batavia. Afstand der naalden = 125 mm. Koers of voorlig- gende streek, In de Hut. In de Kerk. In de Kajuit. Nt. W 48°36 5 w. 47,50 2 w. 47% 2 w. (38 ) Koers of voorlig- gende streek. In de Hut. In de Kerk. In de Kajuit. 22 0 48%0 3 w. 47,30 3 w. 48,2 3 w. gemiddeld 4818 4740 47,60 Den 6den Junij 1860. Ter reede van Macao. Afstand der Naalden 125 mm. Koers, of voorligende streek. In de Hut. In de Kerk. 02010 52% 2 w. 50% 2 w. ON 49 „8 2 w. NW 49 „0 2 w. 51,0 2 w. Nt. 0 515,0 2 w. NO 52 „52 3 w. NW t. N. 50,3 1 w. Gemiddeld 50°,86 50°,67 Den 2gsten en 305en September en 1 October 1860. Ter Reede van Batavia. Afstand der Naalden 125 mm. Koers of 3 voorliggende streek. In de Hut. In de Kerk. Oost 47% 25 16 w. 48%37 8 w. Nt. 0 46,10 10 w. W t. Z 47 „21 7 w. b ZW. 2 48,00 10 w. 46,66 6 w. NNO? 0 46 „90 12 w. N t. O10 47 „57 9 w. Z WI W 46 „98 11 w. N WIN 46 „25 4 w NNO 47 „00 4 w. 20 t. Z 47,87 8 w. Gemiddeld ‚47°,14 41°,20 52 w Het kompas rond, nogmaals gemiddeld 46°,96 22 w Midden 47%12 639) Den 17% April 1861. Te Amsterdam, bij mij aan huis, op den zolder. Verschil der hoeken van elke Afstand der Naalden, Hoek der Naalden, naald met den Meridiaan. 165 min. 64°,50 4,12 115 „ 100 „82 7,90 125 „ 128 „62 13 „88 KOE: 149 „49 23 ,61 Uit deze laatste waarnemingen zijn op nieuw de elemen- ten ter berekening der Intensiteit, die te Amsterdam als eenheid i is aangenomen, opgemaakt, volgens de formulen welke in de theorie van het Intensiteits-kompas ze zijn. zij de afstand der naalden van elkander . . . . h De afstand der magnetische polen tot het mid- den der naalden (voor beide naalden gelijk aan- genomen). … » . De hoeken der 8 miek dee, 1 meridiaan . . . ' 2 pen p' Verder a en A standvastige ee don is: ge a SE BEDS PAG NEE (1) vG) e. + 4) pet Nele 9 1 i 1 S SD p br 2V (1 + 2u)? + 20 (-L u)? (3) 1 -) = « Tang. 1 („%). . (4) A Cos. 1 ( ＋ 9 (5) 5 * 1 Om de berekening der uitdrukking (3) gemakkelijk te ma - ken of liever, om die berekening te vermijden, heb ik eene (40) tafel berekend waarin voor elke waarde van u, terstond de hulpboog e kan gevonden worden. Deze tafel is opgeno- men in het Zeevaartkundig Tijdschrijft: Verhandelingen en berigten betrekkelijk het Zeewezen en de Zeevaartkunde, door sacoB swART (1860) N°. 1, 1% Afd, Ik heb alsnu gevonden | 4 0,0574600 . . . Loga = 8, 759368 _L == 61,3 mm 4 * 0,18388 * 0,0 057 2 — 0,8738284 In de maand November 1858, dus 24 jaar vroeger, was voor deze grootheden gevonden «== 0,06165, L — 63,0 mm, 0 == 0,1255 De verhouding I + a: l—a der magnetische momenten der naalden is dus iets tot de gelijkheid genaderd, dat is, de krachtigste naald heeft iets meer, de zwakkere iets min- der magneetkracht verloren. Bij de afneming der mag- neetkracht, zijn de Polen iets naar het midden verplaatst, en, indien bovenstaande getallen naauwkeurig genoeg zijn, om hierover te beslissen, dan is zoowel de arm L als de kracht M van het koppel M L verminderd. Uit de waarden van c, L en A, onderstellende i (te Amsterdam) = I, volgens de waarnemingen van 1 April is door mij eerst een viertal tafeltjes berekend voor de af- standen der naalden waarop de waarnemingen geschied zijn, te weten 105, 125, 145 en 165 mm, waardoor uit de grootte van den hoek wp de hoegrootheid der intensiteit i, gevonden wordt, Deze tafeltjes zijn de volgende: 1.653 S d 5 ds stal el el ve BER 88 8 8 — — D ————— RD * * . * 88 S* Sr IN vl mend oe val eed — S D Hier achter volgen de gedane waarnemingen, 200 in de hut als in de kerk, gemiddeld genomen van vier tot vier dagen, nevens de gemiddelde lengten en breedten waar het schip geweest is. De gemiddelde datum, binnen 4 dag, is er bij gevoegd, zoo ook de gemiddelde koers, uitgedrukt door het getal streken beoosten het Noorden van 0 tot 32.—, de afstand der naalden, de gemiddelde gemeten hoek en de daarmede overeenstemmende intensiteit. Waar een ander aantal dan 4 metingen gemiddeld zijn, is dit op de tabel aangewezen. (zie bijgaande Tabel) De lijn van het maximum der horizontale Intensiteit is door den weg van het schip driemalen doorsneden gewor- den, of liever tweemalen doorsneden, en eenmaal bijna ge- volgd, te weten de eerste maal op de reis van Batavia naar Macao en wel op 71° à 8" NBreedte en 108° à109° lengte beoosten Greenwich. dit maximum beloopt zeer nabij 2,200, of iets daarboven. Het tweede maximum, wanneer het schip bijna de lijn maximum volgde, treft men op ongeveer : (42) o à 1° ZBreedte en 129° Lengte oost, en bedraagt hier, volgens de waarneming in de kerk ongeveer 2,225, doch volgens die in de hut iets minder, te weten 2,199. — Gemiddeld kan 2,212 genomen worden. Het derde maximum is gevonden. bewesten Afrika op de terugreis naar Holland, en wel op ongeveer 2 à 3° N Breedte en 22° Lengte west. Dit maximum beloopt nagenoeg 1,770 — of iets daar boven. Het zoude van belang zijn de waarden der verschillende intensiteiten in absolute maat volgens eauss over te bren- gen. Hiertoe kan ik slechts de waarnemingen, of liever de uitkomsten er van, mededeelen, welke ik van ons ge- acht medelid, den Heer Burs-BALLOr, welwillend ontvangen heb, gedaan te Utrecht, te weten: bepaald door 8 Junij 1855 intensiteit — 1,7463 Dr. KRECKE. 1 Januarij 1858 „ 1, 7661 LAMONT. 27 September 1859 7 1,773 Dr. KRECKE. Julij 1861 Pi == 1,77 enz. Dr. BERGSMA. Deze laatste bepaling is door den waarnemer als iets min- der zeker opgegeven; daar echter de intensiteit in eene noordelijke en westelijke rigting afneemt, kan dit laatste getal 1,770 als zeer nabij voor Amsterdam geldend aange- nomen worden. — De gevonden intensiteiten worden dus herleid tot de absolute maat volgens cAuss, door ze te ver- menigvuldigen met het getal 1,770: — ter herleiding in Engelsche maat heeft men dan ook den factor 1,770 & 2,1688 — 3,8388. Volgens de waarnemingen met het intensiteits-kompas, is te Batavia de intensiteit, gemiddeld tusschen April en September 1860, — 2,133 nabij ; dus in absolute Angel solte maat == 8,188, werrror heeft hiervoor, in 1848 ge- vonden 7,897. De toekomstige waarnemingen die wij van den Heer Dr. BerasMA verwachten, zullen ter verificatie dezer uitkomsten kunnen verstrekken, DE CONSTANTEN VAN REFLECTIE: DOOR V. S. Mu. VAN DER WILLIGEN. J. DE CONSTANTEN VAN REFLECTIE VOOR INDIGO. J. In vier opvolgende verhandelingen werd door Ja- MIN *) de natuur van het teruggekaatste licht zeer volle- dig behandeld, voor metalen, doorschijnende stoffen en vloei- stoffen. Het resultaat van dat onderzoek was, vooreerst eene juistere kennis van den elliptischen polarisatie-toestand, waarin wij het licht na zijne terugkaatsing op metalen vinden, en ten tweede de ontdekking, dat alle stoffen zon- der onderscheid, zelfs onder den hoek van polarisatie, ellip- tisch gepolariseerd licht terugkaatsen en dus, juist gespro- ken, geene polarisatie in een vlak door reflectie kan wor- ) Annales de Chimie 3de Serie, T. XIX, XXII, XXIX et XXXI. (44) den verkregen. In de derde dezer verhandelingen beschrijft JAMIN den toestel, waarmede dit onderzoek voor alle spie- gelende oppervlakten kan worden verrigt ), en in de vierde verhandeling wordt deze toestel eenigzins gewijzigd, alleen om.ook vloeistoffen te kunnen onderzoeken, waarbij de spiegelende vlakte natuurlijk eene horizontale stelling moet innemen. Reeds in 1846 had pare doen opmerken +) dat indigo, die gepolijst een rooden metaal-glans verkrijgt, ook met de metalen de eigenschap gemeen heeft om het teruggekaatste licht sterk elliptisch te polariseren. 2. Hierin lag voor mij de naaste aanleiding om, in het bezit van zulk een toestel van JAMIN gekomen, het licht dat door indigo gereflecteerd werd, aan een nader onder- zoek te onderwerpen en even als JAMIN dat in zijne eerste verhandeling voor metalen deed, dat onderzoek voor verschil- lende punten van het spectrum uit te voeren. Alleen koos ik daarbij als vaste punten in het spectrum de strepen van FRAUENHOFER, terwijl de aanwijzing der kleur, waarvan JAMIN zich meestal bedient, altijd eenige onzekerheid laat en eene latere contröle eigenlijk onmogelijk maakt. Met veel moeite en vele opoffering van tijd gelukte het mij twee stukjes van de beste indigo, die ik kon verkrij- gen, door wrijven over zoogenaamd mechanisch schrijfpapier zoover te polijsten, dat zij vrij goede spiegelende oppervlakten aanboden, wel is waar hier en daar met een krasje, maar dat niet hinderlijk was en voor het bedoelde onderzoek geen schade deed. 3. Met het stukje n°. IL heb ik als het midden uit drie reeksen van waarnemingen de volgende uitkomsten ver- kregen : *) In de daar ter plaatse T. XXIX gegeven figuur is de compen- sator van BATINET aan den verkeerden verticalen cirkel aangebragt. +) Report of the British Association 1845. p. 5. 645 AZIMUTH VAN POLARISATIE VAN DEN INVALLENDEN STRAAL 80°, 1 7 k B 62’—33' 43°—36' 0.1679 C 60 —43 45 — 39 0.1804 1 57 — 26 39 —51 0.1472 E 57 —15 29 — 06 0.0981 E 57 — 20 26 — 59 0.0898 F* 57 —35 26 —35 0.0882 F 57 —55 24 — 36 6.0807 G 59 —16 24 —36 0.0807 Het resultaat van dit tafeltje toont eene zonderlinge af- wijking der indigo van de metalen. De cerste kolom wijst de punten in het spectrum aan, waarvoor het onderzoek plaats had; de tweede kolom de hoeken van voornamen in- val, waarbij het phase-verschil der regthoekig op elkander gepolariseerde stralen drie vierde gedeelte van den omtrek ‘bedraagt, even als bij JAMIN aangewezen door I; de derde kolom geeft het azimuth van polarisatie in den onder dien hoek teruggekaatsten straal, nadat het phase-verschil van 270° door den compensator is weggenomen, aangewezen door g; de vierde kolom eindelijk de verhouding der am- plitude van het loodregt op het vlak van reflectie gepola- riseerde licht tot die van het in het vlak van reflectie ge- polariseerde, even als bij aux aangewezen door & en verkregen, door eenvoudig tg. ꝙ door tg. 80° te deelen. E'. in de eerste kolom is eene schrijfwijze, die ik naar JAMIN volgde, om de streep 65 van FRAUENHOFER aan te wijzen; F* is een punt, dat ik bepaalde door in het op een scherm verkregen spectrum met den passer het juiste midden tusschen E en F te nemen. Het bijzondere, door dit onderzoek geleerd, is de gang der waarden van -I; terwijl toch bij de metalen de waar- (46) den van IJ van de streep B naar G en H voortdurend af. loopen, en diezelfde waarden bij de doorschijnende ligcha- men, als nagenoeg overeenkomende met de zoogenaamde hóeken van polarisatie, van B naar H oploopende moe- ten worden gedacht, zien wij hier eerst een afloopen en daarna een oploopen, waarbij het minimum omstreeks E schijnt gelegen te zijn, een gevalop de mogelijkheid waarvan JAMIN reeds wees *). Juist deze afwijking van het tot nog toe bekende lokte mij nader aan, maar maakte mij tevens ook schroomvallig om de uitkomsten van mijn onderzoek mede te deelen, zoo als ik die reeds voor geruimen tijd ver- kregen had. In het eerst liet ik het zonlicht door een naauwe sleuf binnenvallen en breken door een enkel gelijkzijdig flint- glasprisma van CHEVALIER; daarna voegde ik nog een Mün- chener gelijkbeenig prisma achter dit eerste en brak alzoo het licht door twee prismata. Maar nog was ik niet gerust op de zuiverheid van het spectrum en ik had hierbij een maar al te gevoelig herkenningsmiddel, niet alleen in de scherpte en vooral de kleurloosheid der strepen, door welke ik volgens de bij JAMIN opgegevene manier de waarden van den compensator van BABINEr voor de onderscheidene halve golflengten bepalen moest, maar ook in de aldus verkregen waarden zelven, daar deze bij voldoende zuiverheid zoo goed als regtstreeks evenredig moesten uitvallen met de golf- lengten voor de onderscheidene punten in de lucht zoo als die door FRAVENHOFER zijn aangegeven. 4. Met dat al had ik toch voor beide stukjes indigo uitkomsten verkregen, die denzelfden gang vertoonden als boven; terwijl ik, ter, vergelijking, de waarden van I voor rood koper en staal bepaalde op de stukjes, die daartoe in het doosje bij den toestel geleverd worden, en daarvoor uit- — — ) Annales de chimie, Ze Serie, T XXII. p. 317. 647) komsten verkreeg, die, zoover zich dat beoordeelen liet, vrij wel overeenstemden met de uitkomsten van samin (T. XXII) Intusschen had ik twee grootere gelijkbeenige prismata van flintglas en met een brekenden hoek van 45° uit München van merz besteld en van hem ontvangen; en daar- mede heb ik in de nu verstreken vacantie het onderwerp op nieuw opgevat. | Het zigtbaar worden van de hoofdstrepen van FPRAUEN- HOFER was met behulp van den compensator gebleken, geen voldoend kenteeken te zijn voor de zuiverheid van het spec- trum. Om hierin tot grootere zuiverheid te geraken, ging ik aldus te werk: A is een cilindrische lens van korten brandpunts-afstand, die ik in der tijd bij perrmauvp in Parijs had gekocht; B is een houten schermtje met eene verticale sleuf van onge- veer 4 mill.; C zijn de twee Münchener prismata; D is een schermtje met ongeveer gelijke sleuf, digt tegen het tweede prisma geplaatst (eenvoudig een zwart gemaakt stukje kar- ton, dat met een omgebogen rand op dit prisma wordt gehangen); E is het achromatische objectief van een Mün- (48) chener kometen-zoeker; F is de polarisator van den toestel van JAMIN; het zonlicht valt na terugkaatsing op de lens A en wordt in haar brandpunt in eene fijne lijn zamen- gedrongen, en valt van daar door de sleuf in B op de prismata. De lens E staat ongeveer op hare dubbele brand- punts-afstand van A verwijderd; de prismata staan natuur- lijk op het minimum van afwijking; door eene kleine verplaatsing van het schermtje B is het dan mogelijk om van het spectrum, dat in F wordt opgevangen, grooter of kleiner deel van het roode of violette einde weg te nemen, De toestel in F wordt dan zoodanig geplaatst, dat de streep van FRAUENHOFER, waarvoor zal worden waargenomen, op het midden der opening van F valt, en, zoowel daar als op de voorvlakte van den compensator aan den anderen ver- ticalen cirkel, 200 goed en scherp mogelijk gezien wordt. 5. Op deze wijze ging ik nu op nieuw aan het werk en nam, door verplaatsing van B, een gedeelte van het roode einde van het spectrum weg, wanneer ik in het blaauw of violet waarnam, en omgekeerd een gedeelte van het violette uiteinde, wanneer ik in het rood en oranje waarnam; het kenmerk voor voldoende zuiverheid bestond dan eensdeels in de zuiverheid en kleurloosheid der strepen links en regts van het nulpunt in den compensator, wier onderlinge afstanden ik meten moest om de waarden der halve golf- lengten in deelen van den compensator uit te drukken, en anderdeels in de waarden zelven aldus voor de onder- scheidene golf-lengten verkregen. Bij deze bepaling teekende ik dan tevens aan (zie de aanmerkingen in het volgende tafeltje) hoeveel ik ongeveer links of regts van het spec - trum had weggenomen om de verlangde zuiverheid te ver- krijgen, ten einde later des te gemakkelijker weder een ge- lijksoortig spectrum te kunnen voortbrengen. Vroeger reeds was mij gebleken, dat onder die bepaling de micrometer- schroef van den compensator geene genoegzame verplaatsing van het bewegelijke stukje quarts naar de linkerhand toeliet, (49 ) om voor de streep B van rraumNnOFER ook eene meting aan de linkerzijde van het nulpunt te verkrijgen; ik voor- zag daarin door een derden verticalen draad in den compen- sator uit te spannen, waardoor het nulpunt voor dit bij- zondere geval ongeveer 5 millimeters naar de regterhand werd teruggebragt. Ik verkreeg de volgende waarden, ieder het midden uit zes metingen links en regts van het nulpunt. A * 4 Ex. u On. E wava ; ad 21 5 14.10 0.5888 23.95 1.5883 1.5442 91 21.79 Speetr. tot ½ (F, G) over 6. 1.5471 92 —— vers CO Fe „tot ½ (F. G) over G en tot rood, 955 98) 22.20 Speetr. tot %s (F, g f G) over G en tot | rood. G | 10.21 0.4291 25.77) 1.5030, 15542, 04 22.34 Idem. Î a, FN Kolom A geeft de gevonden waarden op den compen- sator; À de golflengten volgens rravENnorER in de lucht, „uitgedrukt in duizendste deelen van den millimeter; A/ de grootheden der eerste kolom gedeeld door die der tweede ; de beide volgende de coëfficienten van breking voor de buitengewone en gewone stralen in quarts volgens RUDBERG, die door ponron ) als vrij naauwkeurig * aange- *) Phil. Magazine, 4 Series. Vol. XIX. p. 264. VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIII. + (50 ) merkt; de daarop volgende kolom het verschil van de waarden der voorgaanden; en eindelijk de laatste B, de grootheden A/ vermenigvuldigd met honderdmaal deze differenties. De getallen dezer laatste kolom zouden nu vol- komen aan elkander gelijk moeten zijn; maar in stede daarvan loopen zij geregeld op. En toch meen ik het hierbij te mogen laten ; hoofdzakelijk omdat ik geen kans zie om grootere zuiverheid te verkrijgen en toch nog voldoende intensiteit van het licht voor mijne proeven te behouden. Er blijft door het gansche spectrum immer eenige onzui- verheid te verwachten, omdat men niet in parallel maar altijd bij deze proeven in divergent of convergent licht waarneemt; maar vooral zal er ook immer diffuus wit licht door het gansche spectrum verspreid en vooral op de uit- einden overig blijven, eensdeels omdat glas niet volkomen doorzigtig is en altijd eenig licht verstrooijen moet, voor- namelijk op de vlakten: van inval en van uittreding, en omdat de randen der gebezigde schermen eveneens tot ver- strooijing zullen medewerken, en anderdeels, hoewel in min- dere mate, omdat de sleuf-beelden in de verschillende kleu- ren over elkander vallen. Ik geef alzoo toe, dat ik niet tot volkomene zuiverheid der onderscheidene kleuren geko- men ben; maar dit kan niet doen twijfelen aan de juist- heid van het resultaat dat ik erlangde, omdat, bij de door mij gevolgde methode, de fouten in de waarden voor de golflengten overgebleven geëlimineerd worden, en omdat de overgebleven kleuring in de nevenstrepen geen genoegzaam gewigt heeft om de kleur waar het om te doen is te over- stemmen; met andere woorden, de scherpte en kleurloos- heid der strepen in den compensator acht ik voldoende. Dit onderzoek echter heeft mij zeer veel geleerd, om na- melijk bij al deze en soortgelijke onderzoekingen, waar van een zeer zuiver spectrum sprake is, geen al te hoogen dank van die zuiverheid te koesteren; en verder heb ik daardoor 651) in BABINETs compensator, verbonden met twee Nicolsche prismata, zoo als hier plaats heeft, een zeer bruikbaar hulp- middel leeren zien, om over zuiverheid en homogeneiteit van kleur te oordeelen. — 6. Met deze waarden voor de halve golflengten heb ik toen een nieuw onderzoek aangevangen voor indigo, en het resultaat daarvan is dat, hetwelk ik boven in art, 2 gaf. De compensator werd daartoe links of regts van het nulpunt de waarde eener kwart golflengte verzet, en dan met den analysator en het reflecterende stukje indigo uit de rigting van het invallende licht voortgeschoven en zoo ver links of regts rond het middelpunt van den horizontalen cirkel rond- gedraaid, tot de inmiddels door den analyserenden Nicol voortgebragte donkere streep in het gereflecteerde licht tus- schen de verticale draden kwam te liggen. Bij dien stand was dan de hoek tusschen de rigtingen van den polariserenden en den analyserenden Nicol het dubbel van den hoek van voorna- men inval, Door metingen of liever instellingen links en regts van het nulpunt van den horizontalen cirkel, door den polari- sator links en regts van zijn nulpunt op het azimuth van 80° in te stellen, door het analyserende Nicol links en regts van zijn nulpunt af te lezen, en eindelijk door den compensator van BABINET links en regts van zijn nulpunt op een vierde undulatie in te stellen, werd ik onafhankelijk van de ware ligging der onderscheidene nulpunten, en wordt nog daarenboven de fout in de waarde der golflengte op den compensator geëlimineerd; zoodoende is dan elke me- ting het resultaat van zestien aflezingen en daarenboven wordt iedere fout in de aflezing van den hoek van voor- namen inval al terstond voor de helft verkleind overgebragt, omdat altijd het dubbel wordt afgelezen. De uitkomsten in art. 2 zijn daarenboven ieder het midden uit drie zulke metingen. Alleen ééne fout laat zich niet compenseren, dat is die welke resulteert uit eene afwijking van het vlak 4* (52) van reflectie of van den cirkel van den horizontalen stand; daardoor zullen al de hoeken van art. 2 iets te klein kun- nen zijn; maar deze fout zal allen gelijkelijk drukken. De toestel van JAMIN, zoo als ik die gedurende dit onderzoek pader leerde kennen, houd ik niet voor een naauwkeuri- gen toestel en nog voor volmaking vatbaar; met het oog echter op de vele onzekerheden van instelling, vooral wat betreft het azimuth, is zij voldoende en bij den tegenwoor- digen stand der wetenschap bruikbaar en toereikend en in zooverre geëvenredigd aan den gang van het onderzoek waarvoor zij is ingerigt; en in dien zin mogen wij der- halve niet meer vergen. 7. Ten einde niets te laten verloren gaan van de uit- komsten, die ik in den loop van dit onderzoek verkreeg, en alles ter vergelijking te vermelden, wil ik ook de minder volkomene uitkomsten hier deponeren. De fouten der nul- punten werden hier op dezelfde. wijze geëlimineerd als bo- ven. Ik geef ze verder zonder eenige aanmerking, zij zijn allen op de uitkomst van eene meting gegrond, en iedere meting op acht of zestien aflezingen, en de waarden A voor À verkregen zijn het midden uit zes metingen links en regts van het nulpunt van den compensator. MET HET GELIJKZIJDIG FLINTGLAS-PRISMA VAN CHEVALIER. AZIMUTH VAN DEN POLARISATOR 80°. INDIGO I. INDIGO II. A 1 7 1 | p B 16.26 60— 42 4055“ 62°—46' | 39°—45' C 15.67 59 — 36 45 — 00 62 — 25 42 — 52 DI 14.10 57 —17 | 36 —21 57 — 38939 —17 E | 12.51 [ 56 —37] 26 —50 57 — 4227 16 11.60 57 —45 22 —51 57 —28 | 23 — 15 G 10.61 | 57 —56 21 —09 || 58 —50 | 19 17 (53) BEEKING DOOK PRISMA VAN CHEVALIER EN EERSTE MÜNCHENER PRISMA, — 5 INDIGO II. AzIX. roll. S0% STAAL. AN ro 700%. 0 1 pn 1 7 B 16.08 62 — 14“ 40˙— 24 76˙— 40“ 56˙— 24 0 | 15.72 | 61—16 43 —31 || 77 — 05 | 56 —21 D 14.1057 —33 | 40 —06 || 76 —46 | 56 —52 E | 1252 | 57 —27 26 — 14 || 76 —00 | 56 —57 F 11.6457 —54 | 21 —17 | 75 —19 | 58 —20 G | 10.68 | 58—55 1s —22 || 74 —37 57—51 BREKING DOOR PRISMA VAN CHEVALIER EN EERSIE MÜNCHENER PRISMA. ROOD KOPER AZIM. POL. 800. A 1 7 B | 16.08 | 68°—05 71-00 C 15.72 | 68—17 | 72 —19 D 14.10 66 —46 72 —32 E 12.52 65 —03 68 —37 FP 11.70 64 —59 68 —38 9 10.3468 3365 —02 Door eene fout bij de instelling van den compensator werden hier de waarden van Fen G een weinig afwijkend genomen; van daar dat ik ze op nieuw vermeld. 8. De cilindrische lens, ontving bij mijne proeven het teruggekaatste zonlicht van een van achteren verzilverden spiegel, dien ik, even als rrAVENHOFER bij zijne proeven ook deed, eenvoudig van tijd tot tijd met de hand verzette om het licht op de prismata te houden. Zoo als uit de proeven van JAMIN bleek, is zilver het metaal dat het meeste licht terugkaatst en dus boven elk ander aan te raden. (654) Het voortdurend met de hand verstellen van den spiegel schijnt lastig en is ook inderdaad dikwijls onaangenaam; maar door het gebruik eener cilindrische lens in plaats van eene naauwe sleuf wordt deze moeite op de helft geredu- ceerd, dewijl men dan zeer lang volstaan kan met ééne beweging van den spiegel, en dus maar aan eene knop behoeft te draaijen, namelijk die, waardoor de spiegel rond de dwarsche as bewogen wordt, terwijl de verplaatsing van den spiegel rond de normaal op de vlakte van het venster zeer lang achterwege kan worden gelaten. 9. Omtrent de natuur der elliptische polarisatie door indigo aan het licht medegedeeld, blijft mij nog over te vermel- den, dat deze stof, even als de metalen en de sterker breekbare stoffen, zoowel voor rood als voor geel en blaauw licht tot de positieve naar JAMIN behoort. Het feit, om welks mededeeling het mij hier te doen was, zal stellig wel niet op zich zelf staan; indigo. zal wel niet de eenigste stof zijn, welke zulk een eigenaardigen gang der hoeken van voornamen inval vertoont. Er zijn ver- scheidene stoffen die hier in aanmerking komen: vooreerst de stoffen die genoemd worden in de verhandeling van DALE, en verder de stoffen, voorkomende in HAIDINGER’s verhandeling over de Körper und Oberflächen-Farben ). Ik zoek daarvoor stoffen, die als poeder eene geheel andere kleur in het verstrooide licht geven dan gepolijst in het gereflecteerde; ongelukkig zijn er niet velen die voldoen aan de voorwaarde van tot een massiven spiegel te kunnen wordeu gepolijst; in de eerste plaats komen hier in aanmerking cinaber, berlijnsch blaauw en bloedsteen. Een stukje ge- polijste lapis haematites bezit ik reeds; ik ben nu bezig om te beproeven een gepolijst spiegeltje te maken van ber- ) Berichte der K. X. Akademie der Wissenschaften, 1852, Vol. VIII. pag. 97. (35 ) lijnsch blaauw, eene stof, die uit een optisch oogpunt, zoo ontzagchelijk veel overeenkomst heeft met indigo. Ik ben zelf zeer verlangend te weten, wat mij dat onderzoek zal leeren. Ik vermoed en ik hoop, dat door het hier bespro- ken feit een nieuw gezigtspunt zal worden geopend op den zoo duisteren oorsprong van de kleuren der stoffen, en dat daardoor een bruikbaar complement zal worden geleverd op de schoone verhandeling van BAIDINGER waarnaar ik zoo even verwees. DE CONSTANTEN VAN REFLECTIE. DOOR V.S, M. VAN DER WILLIGEN. EL > DE CONSTANTEN VAN REFLECTIE VOOR BLOEDSTEEN, (L4APIS HAEMATITES). „ 1. De schoone herfstdagen hebben mij spoediger dan ik had durven hopen, de gelegenheid gegeven, om mijne on- derzoekingen omtrent de reflectie-constanten voort te zetten. Ik heb mij daarom het heldere weder ten nutte gemaakt, om het onderzoek uit te voeren voor bloedsteen (bijna zui- ver ijzeroxyd) die eene roode kleurstof vormt, en gepolijst zijnde, staal-graauw licht terugkaatst, en die dus even als indigo eene groote tegenstelling geeft tusschen het verstrooide en het regelmatig teruggekaatste licht. Ik verkreeg de volgende uitkomsten : Azim. van polarisatie van Azim. van polarisatie van het invallend licht 75°, | het invallend licht 70°, Staal, A Lapis haematites. 1 1 9 1 p k B 16.81 | 669—57| 179 —19'| 0.0885 | 7169—51'| 55e—18'| 0.5240 C 15.58 | 67 —06 19 —16 0.0937 76 —84 55 —34 0.5309 D* | 1466 | 67 —15 | 21 —55 0.1078 | 76 —19 55 —45 0.5346 F* | 11.96 | 67 —80 | 88 —85 | 01779 | . „ „ 4 F | 11.56 [67 —87 | 84 —87 | 0.1850 | 75 —12 | 56 —54 0.8888 ELCO PE MBE IEC iel 74 —84 | 57 —24 | 0.5691 657) D* is een punt in het spectrum, dat ik op een scherm bepaalde door met den passer het midden te nemen tus- schen de strepen C en D van PRAUENHOPER. De kolom A geeft de waarden van eene halve golflengte op den compensator van BABINET, en deze zijn behalve voor D* allen reeds opgegeven in mijn stukje over de constanten voor indigo. De uitkomsten voor J en p zijn het midden uit twee reeksen van waarnemingen, in ieder van welke elke meting op zestien aflezingen berustte naar de wijze, die in dat stukje door mij nader omschreven werd. 2. De gang der waarden van I bevestigt volkomen het vermoeden, dat door de uitkomsten voor indigo bij mij ontstaan was, dat namelijk die stoffen, wier diffuse kleur eene - belangrijke tegenstelling vormde met de kleur, die zij, na gepolijst te zijn, regelmatig terugkaatsen, ten aan- zien van de waarden van I zich voor de kleur van dat diffuse licht moesten verhouden als doorschijnende stoffen. Daarom moesten hier de waarden van J van het geel of groen naar het rood afloopen, terwijl zij voor indigo naar het blaauwe en violette einde moesten oploopen. Het maximum voor I blijkt hier omtrent D of E te liggen. Indien het mij gelukt berlijnsch blaauw te polijsten, zal zich dat moe- ten verhouden als indigo; en wanneer ik een gepolijst stukje cinaber kan verkrijgen, dan zal dit zich omtrent moeten verhouden als bloedsteen. Voor het oogenblik zie ik nog eerder kans om cinaber, dan om berlijnsch blaauw te po- lijsten. Omtrent de uitkomsten van zoo even heb ik alleen nog te vermelden, dat het vlak van reflectie ongeveer loodregt stond op de kristallisatie-stralen van de lapis haematites, en dat deze stof weder onder de positieve van JAMIN behoort. Ik moet het zeer betreuren, dat er onder alle de stof- fen, door HAIDINGER in zijne verhandeling genoemd, 200 weinig zijn, die in genoegzaam harde en groote stukken (658) kunnen verkregen worden, om daaraan een gepolijst vlakje te slijpen. 3. Ter vergelijking heb ik ook nog de uitkomsten opge: geven, welke ik dezer dagen verkreeg met hetzelfde stukje staal,” dat de uitkomsten, in mijn vorig stukje vermeld, had opgeleverd. G* is een punt in het spectrum, door eene onbenoemde donkere streep aangewezen, ongeveer midden tusschen; F en G, maar het digtste bij G gelegen. Die uitkomsten zijn nu het midden uit twee reeksen, waarin iedere meting weêr berust op zestien aflezingen, ter elimi- natie van de fouten der onderscheidene nulpunten, even als bij de andere waarnemingen het geval was. OVER EENE TEN ONREGTE VOOR EEN _METEORIET GEHOUDENE STEENMASSA, DOOR E. IH. VON BAUMMATER, Aan de goedheid van den kundigen bibliothecaris van het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschap- pen in Noord-Braband, Dr. c. R. mrrmaNs, had ik de toe- zending te danken van eenige steenbrokken, welke voor meteoriten werden gehouden en op S Julij 1853 te St. Mi- chielsgestel in Noord-Braband bij een hevig onweder zou - den zijn gevallen. Uit de vriendelijke mededeeling van den Heer nerMANs blijkt, dat op genoemden dag, tusschen 10 en 11 ure ‘smorgens, een verschrikkelijk onweder boven deze gemeente losbarstte, waarop kort daarna een hagelbui van hagelsteenen, die de grootte van ganzeneijeren hadden, de te velde staande gewassen en duizende glasruiten en dak- pannen, vooral naar het noordwesten vernielde. Onmiddelijk vóór de hagelbui zagen twee buren van den predikant een vurigen pijl op de pastorij afkomen, zoodat beiden meen- den dat de bliksem in de pastorij was gevallen; in hun voornemen om ter hulpe te snellen werden zij teruggehou- den door het daarop volgend bombardement van ijsbrokken ; toen de hagelbui ophield had de lucht eene zoele benaauwd- (60 ) heid, zoo als men zeldzaam opmerkt bij de grootste en meest afmattende zomerhitte. Eene sterke kruid- of zwavellucht (waarschijnlijk ozonreuk), welke de predikant op zijne bin- nenplaats, aan drie zijden met muren en aan eene zijde met een houten staketsel afgesloten, opmerkte, deed hem tot een onderzoek besluiten en naauwelijks had Z. E. de ach- terdeur geopend, of hij vond zijne beklinkerde binnenplaats bezaaid met ongeveer 30 brokjes van eene steensoort, die Z. E. voor meteoorsteen hield, en die volgens Z. E. nog sterk naar zwavel (P) rook; deze stukjes verdeelde hij onder er in belangstellende vrienden. De Heer HERMANS bemoeide zich later om sommige dezer stukken te bekomen, en on- der deze was er een ter zwaarte van 85 wigtjes, hetwelk plat was gedrukt, volgens zijn oordeel ter plaatse waar de steen op de klinkers was neêrgekomen, waaruit het Z. E. waarschijnlijk voorkwam dat die vurige pijl bij het neder- vallen in een gesmolten of weeken toestand moet geweest zijn. In de onzekerheid echter of de gevondene steenen waarlijk aërolithen waren, vereerde de Heer HERMANS mij met dit onderzoek. De steenmassa is eene korrelige grijze massa, geheel en al doorzaaid met glanzende donkerzwarte schieferachtige brokjes; hier en daar zijn helder witte steenbrokjes in de massa te zien. Op het eerste gezigt betwijfelde ik dadelijk den kosmischen oorsprong dezer steensoort, doch oordeelde toch een scheikundig onderzoek niet onnoodig, om over den oorsprong dezer zoo onverwacht en onder zulke omstandig- heden gevonden steenbrokken licht te verspreiden. Stukjes van de donker zwarte massa op een platinumblik verhit, brandden met eene roetende vlam en lieten een coak achter, die moeijelijk aan de lucht verbrandde, maar in een zuurstofstroom dadelijk onder achterlating van een weinig graauwe asch; het bleek duidelijk dat die zwarte massa niet anders was als gruis van steenkolen. Mijn assistent Dr. (61 ) SEELHEIM, die zich met de analyse der steensoort belastte, vond voor hare zamenstelling in 100 deelen: ed le in Or EMCR Rn 54,76 ene B 25,35 TT.... ME 12,13 Kalk aan kiezelzuur gebonden 0,91 Magnesia " 1 6,32 IJzeroxyd en aluinaarde 17 * 2,01 Oplosbaar Kiegelauur …...”............ 3,85 e 0,67 r spoor c a brer Wred spoor . . eden niets Deze analyse laat geen twijfel over omtrent den oorsprong dezer steensoort; het zijn stukken pleisterwerk, zamengesteld uit kalk, zand en gruis van steenkolen, die bij het inslaan van den bliksem van een muur of schoorsteen zijn afgesla- gen en op de binnenplaats gevallen, en de platgedrukte zijde van heteene stuk vertoont ons het afdruksel van den bouwsteen, waartegen het vroeger heeft gezeten. Ił vermeen dat dit onderzoek op nieuw het noodzakelijke aantoont om geene steenmassa, onder welke opmerkelijke om- standigheden ook gevonden, voor meteoorsteen te verkla- ren, voordat een scheikundig onderzoek daarover heeft be- slist; en het is daarom dat ik het niet onwaardig heb geacht om dit onderzoek in deze vergadering mede te deelen. GEWONE VERGADERING DER AFDEELING WIS- EN NATUURKUNDIGE WETENSCHAPPEN, GEHOUDEN DEN 26sten OCTOBER 1861. Tegenwoordig de Heeren: a. SIMONS, Wẽã. VROLIK, E. H. VON BAUMHAUER, C. J. MATTHES, F. KAISER, D. J. STORM BUYSING, A. W. M. VAN HASSELT, P. HARTING, J. L. C. SCHROEDER VAN DER KOLK, F. C. DONDERS, p. M. BRUTEL DE LA RIVIÈRE, J. G. S. VAN BREDA, F. J. STAMKART, W. H. DE VRIESE, J. VAN GEUNS, R. VAN REES, G. E. VOORHELM SCHNEEVOOGT, A. H. VAN DER BOON MESC IH. Het Proces-Verbaal der gewone Vergadering van den 2Ssten September j.l. wordt gelezen, goedgekeurd en vastgesteld. | Worden gelezen brieven, waarmede de Heeren VAN KERKWIJK, VAN DER KUN, ELIAS en VAN DER WILLIGEN zich verontschuldigen over het niet bijwo- nen dezer Vergadering. — Aangenomen voor berigt. Worden gelezen brieven ten geleide van boek- geschenken van de volgende Heeren: Je. Minister (63 ) van Binnenlandsche Zaken ('s Gravenhage, 30 Sept. 1861, N°. 298, 6e Afdeeling; S October 1861, N°, 135, 5° Afd.; 16 October 1861, Ne. 138, 9e Afdee- ling); 2%. G0ErrERr, Voorzitter der Schlesischen Ge- sellschaft für Vaterländische Cultur (Breslau, 1 Sept. 1861); 3°. FORCHHAMMER, Secretaris van het Kon- gelige Danske Videnskabernes Selskab (Koppenhagen, l Julij 1861); 4°. GurRIN MÉNeviuLe (Parijs, 25 Sept. 1861); 5%. 6. B. Ar (Royal Observatory, Greenwich, 14 October 1861). Wordt besloten tot schriftelijke dankzegging en tot plaatsing der boekgeschenken in de boekerij. — —vͥ— — Worden gelezen brieven tot dankzegging voor ontvangen boekgeschenken van de volgende Hee- ren: 1“. Directeur van het kabinet des Konings (s Gravenhage, 15 Oct. 1861); 2". Ministers van Binnenlandsche Zaken, Buitenlandsche Zaken, Ko- loniën, Justitie, Marine, Hervormde en Roomsch- Katholijke Eeredienst (s Gravenhage, 1861, 14 Oct, N°. 218, 5e Afdeeling; 11 Oct., N°. 3; 15 Oct, litt. A. Az., N°". 3; 16 Oct., Ne. 95; 14 Oct., litt. A, Ne. 12; 16 Oot., N°. 17; 17 Oct., Ne. ); 3. re- ferendaris, chef der 5e Afdeeling (s Gravenhage, 14 Oct. 1861); 4°. Secretaris-Generaal bij het Departe- ment van Buitenlandsche Zaken ('s Gravenhage, 12 Oet. 1861); 5% roorpzreK, Bibliothecaris der Tweede Kamer van de Staten-Generaal (\sGravenhage, 12 October 1861); 6. Nederlandsche Handelmaatschappij (Amsterdam, 19 Oct. 1861); 7°. W. 6. PLUYGERS, 1e Bibliothecaris der Hoogeschool te Leiden (Leiden, 11 Oct. 1861); S°. p. J. vermEUuLEN, Bibliothecaris (64) der Hoogeschool te Utrecht (Utrecht, 11 Oet. 1861); go, Gedeputeerde Staten der provincie Friesland (Leeu- warden, 14 Oct. 1861); 100. rrarrBreert, Bibli- othecaris en Secretaris van het collegie van Curato- ren van het Athenaeum Illustre te Deventer (Deven- ter, 15 Oct. 1861); 11°. p. BUbDixdu, Bibliothecaris der Akademie te Delft (Delft, 10 Oct. 1861); 120. HUBERTS, Bibliothecaris der stads-bibliotheek te Zutphen (Zutphen, 15 Oct. 1861); 139. A. N. Go- prrroy, Bibliothecaris der maatschappij tot bevorde- ring der Bouwkunst (Amsterdam, 8 Oct. 1861); 140. J. ENSCH EDE, Secretaris van TEYLER’S Tweede Genootschap (Haarlem, 10 Oct. 1861); 15%. 8. KIZ ER, Secretaris van het Koninklijk Instituut voor de Taal-, Land- en Volkenkunde van Neêrlandsch Indië (Delft, 11 Oet. 1861); 16°, UH. POLMAN KRUSEMAN, Secreta- ris van het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschap- pen (Middelburg, 12 Oct. 1861); 17°. G. F. W.ST ER. MAN, Directeur van het Koninklijk Zoölogisch Ge- nootschap te Amsterdam (Amsterdam, October 1861); 18°, Hoofd-Commissie van het Rotterdamsche Lees- kabinet (Rotterdam, 12 Oct. 1861); 19. G. GUNNING, Secretaris van het Provinciaal Utrechtsch Genoot- schap van Kunsten en Wetenschappen (Utrecht, Oct. 1861); 20°, A. VAN NAAMEN, Secretaris van de di- rectie der Overijsselsche Vereeniging tot ontwikke- ling van provinciale welvaart (Zwolle, 18 Oct. 1861); 210. p. F. VAN DER PANT, Secretaris van het Ba. taafsch Genootschap der proefondervindinglijke wijs- begeerte (Rotterdam, 23 Oct. 1861); 22°, on. LAN DRI, Voorzitter van de Koloniale Surinaamsche bibliotheek (Amsterdam, 23 Oct. 1861); 23% R. server, bibhi- (65 ) othekaris van het zoölogisch-mineralogisches Verein in Regensburg (Regensburg, 30 September 1860); 24%. Voorzitter van het, korps Ingenieurs in Spanje (Madrid, 2 Augustus 1861); 25°. FORCHHAMMER, Secretaris van het Kongelige Danske Videnskaber- nes Selskab (Koppenhagen, 1 Julij 1861). — Al deze brieven worden aangenomen voor berigt. Wordt gelezen een brief van den Minister van Binnenlandsche Zaken ('s Gravenhage, 7 Oct. 1861, Ne, 267, 2e Afd), strekkende ten geleide van het gevraagde reglement van politie omtrent de behan- deling en den vervoer van ziek en verdacht vee, ontworpen door eene Staats-Commissie, benoemd bij Koninklijk Besluit van 18 Augustus 1844, No. 87, De Secretaris berigt, dit stuk, dadelijk na de ont- vangst, gezonden te hebben aan de hiertoe door de Akademie benoemde Commissie. Wordt gelezen een brief van de Commissie voor de Staats-spoorwegen ('s Gravenhage, 28 Sept. 1861, Ne, 1544), waarmede de uitkomsten worden mede- gedeeld der boringen, welke, onder leiding van den eersten Ingenieur I. A. REUVENS, gedaan zijn in het terrein te Zutphen, waar de pijlers voor de spoor- wegbrug zullen worden gebouwd. Deze uitkomsten zijn bevat in eene graphische voorstelling, in eenen tabellarischen staat der boringen, en in kisten met de monsters van de grondsoorten, op de verschillende diepten geboord. VERSL. EN MEDED, AFD. NATUURK. DEEL XIII. 5 (66 ) De Voorzitter deelt mede, dat, volgens ontvangen inlichting van den tijdelijken Voorzitter der Com- missie voor de Staats-spoorwegen, genoemde opga- ven en toezendingen zijn gedaan, ten gevolge eener algemeene lastgeving van het Ministerie van Bin- nenlandsche Zaken, om de Akademie bekend te maken met de uitkomsten der boringen, en voorts ook met alles, wat de Commissie meent, dat voor de wetenschap belangrijk kan zijn. De Voorzitter stelt dien ten gevolge genoemden brief met al zijne bijlagen in handen van de H.H. HARTING en STARING, met beleefd verzoek om daarop nader de Afdeeling te dienen van voorlichting en raad. De Heer HARTING neemt het lidmaatschap dezer Commissie aan. Den Heer sraRINd zal van zijne benoeming kennis worden gegeven. Wordt gelezen een brief van den Heer mrquer (Utrecht, 7 Oct. 1861), strekkende tot kennisgeving van een verzoek om ontslag uit de Commissie, belast met de beoordeeling der Verhandeling, door den Heer OUDEMANS in de jongste Vergadering aangeboden. De Secretaris berigt, dat de Voorzitter heeft goed- gevonden om, in plaats van den Heer Migunt, den Heer vaN DEN Boson te benoemen, waardoor de rang van eerstbenoemde op den Heer pre vrimsn over- ging, en dat hij van deze benoemingen den Heeren DE VRIESE en VAN DEN BOSCH kennis heeft gegeven. Wordt gelezen een brief van den Heer pr vriesp, _ die zich bereid noemt, om aan deze lastgeving te voldoen, en zich daaromtrent zal verstaan met den (61) Heer VAN DEN Bosch. — Een en ander wordt aan- genomen voor berigt. Wordt ter tafel gebragt een brief van den Heer JAMES DE FREMERY (s' Gravenzande, 21 Oct. 1861), waarin Proceedings of the California Academy of nar tural Sciences 18541859 en eenige andere voor- wêrpen aan de Akademie worden aangeboden. De Secretaris zegt, daarvoor voorloopig dank ge- zegd te hebben, met bereidverklaring om een en ander in ontvangst te nemen. Wordt gelezen een brief van den Heer sAUREN, gedagteekend Slencken 25 September 1861, waarin de toezending wordt berigt van een kistje, bevat- tende voorwerpen uit het dieren- en uit het delf- stoffen-rijk. De Secretaris berigt, gemeld kistje niet ontvangen te hebben. — De Voorzitter doet opmerken, dat uit den inhoud van dezen brief ge- noegzaam blijkt, dat de schrijver zich omtrent den werkkring der Akademie geene voldoende kennis heeft "verschaft, en daarom bij haar aandringt om eene plaatsing bij bergwerk in Limburg. — Hij stelt der- halve voor, den brfef voorloopig in het Archief der Akademie ter zijde te leggen. De Vergadering ver- eenigt zich met dit Muren De bebe berigt met schrijven van den Heer P. VAN DER STERR (Amsterdam, S October 1861) Tabellen ontvangen te hebben van waargenomen 5* (68 ) waterhoogte, welke hij der Commissie over de daling van den bodem in Nederland ter hand heeft gesteld. — De Secretaris deelt mede, dat de Verhandelingen, door de H. H. srauKART en VAN DER WILLIGEN aangeboden, door de Commissie van redactie zijn aangenomen en dat zij derhalve in de Verslagen en Mededeelingen geplaatst zullen worden. — De Verhandeling van den Heer Marer is nog niet van genoemde Commissie teruggekomen. Van den Heer vAN DER WILLIGEN is ingekomen voor de Verslagen en Mededeelingen eene Verhan- deling, order het opschrift de constanten van re- Hectie voor bloedsteen (lapis haematites). Zij wordt in handen gesteld der Commissie van redactie. De Heer ponpers leest in eigen naam en in dien van de H.H. vaN HASSELT en VAN GEUNS een ont- werp-antwoord voor aan den Minister van Binnen- landsche Zaken over het al of ziet schadelijke van het gebruik van vleesch van zieke runderen en het toezigt op het verkoopen van genoemd vleesch. Het ontwerp “) behandelt in de eerste plaats de vraag of, en zoo ja, in hoeverre het gebruik van vleesch van runderen, welke aan de besmettelijke longziekte geleden *) Het rapport in zijn geheel wordt hierachter geplaatst en is ook afzonderlijk verkrijgbaar gesteld. (69 ) hebben en dien ten gevolge geslagt of gestorven zijn, scha- delijk moet geacht worden voor de gezondheid. Na de vermelding van hetgene daaromtrent hier en el- ders geboekt is, komen de berigtgevers tot de conclusie, dat vleesch van runderen in het eerste tijdperk der long- ziekte geslagt, volstrekt onschadelijk is. Niet zoo onvoor- waardelijk zouden zij durven verklaren, dat, ook in het laatste tijdperk, het gebruik van het vleesch geen nadeel voor de gezondheid van den verbruiker kan opleveren. In de tweede plaats wordt in het ontwerp de vraag ter spraak gebragt, in hoeverre de schadelijkheid van het ge- bruik van vleesch geldt van andere ziekten der runderen. Onderscheidene ziekten der runderen worden door de Ver- slaggevers genoemd, welke het vleesch minder tot voedsel geschikt en zelfs gevaarlijk maken. De conclusie daarvan is, dat het gebruik van dergelijk vleesch moet worden verboden. Ten derde wordt de vraag behandeld, in hoeverre toe- zigt op- of verbod van het verkoopen van genoemd vleesch noodig, en zoo ja, hoe het uitvoerbaar is. De noodzakelijkheid van toezigt is in de beantwoording der beide eerste vragen opgesloten. De rapporteurs zijn van oordeel, dat dit toezigt kan worden onderscheiden in het gewone en buitengewone. Zij achtten daartoe de benoeming van Staats-geneeskundigen een eerste vereischte. Bij de beraadslaging over dit ontwerp zegt de Heer VON BAUMHAUER daaraan niet onvoorwaardelijk zijne stem te kunnen geven. Hij vreest, dat door de stel- ling, dat het gebruik van vleesch van runderen, af- gemaakt in het eerste tijdperk der longziekte, voor de gezondheid van den verbruiker geen nadeelige ge- volgen kan hebben, het misbruik kan ontstaan, dat men het vleesch van dieren, in het tweede tijdperk 6 geslagt, ook ter markt zal brengen. Gemis van streng onderscheid tusschen de twee tijdperken kan tot de meening voeren, dat ook dit vleesch straffeloos zal kunnen gebruikt worden. De Heer voORHELM SCHNEEVOOGT vereenigt zich niet met deze bedenking. Hij wil, dat bij het bestaan van zooveel behoefte aan goed en krachtig voedsel voor de mingegoede volksklasse, geenzins aan het verbruik onttrokken worde eene groote hoeveelheid volstrekt onschadelijk vleesch. — Het komt op eene goede bepaling van het eerste tijdperk der long- ziekte aan, waaromtrent en ook in al het overige hij zich ten eenen male met het voortreffelijk rap- port der Commissie vereenigt. Hij vraagt ten slotte, of, onder aanwending van gepaste middelen, ook in het tweede tijdperk het vleesch nog niet bruikbaar zoude wezen, of bruik- baar gemaakt konde worden? — Was zulks moge- lijk en werd zulk vleesch voor lageren prijs ver- krijgbaar gesteld, dan ware dit een voordeel aan de mingegoede volksklasse geschonken. De Heer vox BAUMHAUER antwoordt, dat hij zich met deze denkbeelden van den Heer scnNervooer zoude kunnen vereenigen, zoo bij hem de overtui- ging bestond, dat de keuring van het slagtvee steeds op behoorlijke wijze geschiedde. — In de stad zij- ner inwoning meent hij althans dit te mogen be- twijfelen. — Hij weet dat aldaar vleesch wordt in- gevoerd van dieren in het laatste tijdperk der longziekte gestorven. — Hij wijst daarbij op de middelen, welke aangewend kunnen worden, om de blijken van bederf aan het vleesch te ontnemen. (71) De Heer van Geuns doet opmerken, dat men, bij de kwestie van het schadelijke van vleesch, in staat van ontbinding, niet uit het oog mag verlie- zen wat de ondervinding dagelijks leert. — Bekend toch is het, dat een ligte graad van ontbinding, met den naam van adelijkheid aangeduid, voor enkele soorten van vleesch, bepaaldelijk van het zooge- naamde wild, door enkelen voor verkieselijk wordt gehouden. — Ook in verband met het onderwerp van het Rapport is de-vraag nog onbeslist. — Men wachte zich daarom bij de redeneringen over het al of niet schadelijke, om niet te zeer op dit ar- gument te steunen en erkenne slechts dat een voor- zigtig toezigt eischt, dat zoodanig vleesch uit het gebruik worde geweerd. De Heer ponpers meent, dat de bedenking van den Heer vox BAUMHAVER eigenlijk het Rapport niet raakt. De 1ste en 2de vraag komen daarop ne- der, of het vleesch, dat ter markt gebragt of op an- dere wijze ten verkoop wordt aangeboden, voor de gezondheid der verbruikers al of niet nadeelig is. — Het Rapport bepaalt zulks, op grond van weten- schap en ondervinding. — Eerst de 3de vraag heeft betrekking tot het al of niet noodzakelijke van toe- zigt. En in het antwoord daarop eischt het Rap- port onderzoek en toezigt en wel van de meest bevoegde dat is van de medische autoriteit. — Op het ongunstig tafereel, dat de Heer vox Baum- HAUER van het somwijlen in de hoofdstad inge- voerde vleesch ophing, vraagt Spreker waar de rap- porten der geneeskundigen zijn, die ons de nadee- lige gevolgen van het gebruik van dergelijk vleesch 672) kenbaar maken. — Indien er gevaar voor de gezond- heid uit ontstond, kon dat hun toeh niet onbekend blijven. De Heer VAN DER BOON MESCH steunt de conclu- siën van het Rapport door te wijzen op de gunstige gevolgen, welke voor de stad Leiden eene handeling had, geheel overeenkomende met die, welke in het Rapport wordt voorgeschreven. Na sluiting der beraadslaging, vereenigt de Ver- gadering zich eenpariglijk met het ontwerp en wordt tot de verzending daarvan aan den Minister van Binnenlandsche Zaken besloten. De Heer pr vrresm spreekt over eenige voor brengselen van het plantenrijk uit de wester-afdeeling van Borneo, welke voor den handel in Nederland aan- beveling verdienen. In eene korte inleiding, vermeldt Spreker de voorschriften, welke hem in het jaar 1857, van de zijde der regering werden gegeven, toen hij naar Indië vertrok. Zij hadden ook tot strekking een onderzoek naar hetgeen tot verbete- ring en uitbreiding van den Nederlandschen handel aldaar kon geschieden. — Daartoe begaf Spre- ker zich in het najaar van 1860 naar de wester-af- deeling van Borneo. — Hij onderzocht aldaar eenige plantaardige harsen, gummen en vetsoorten, waar- van handel en industrie met groot voordeel gebruik zouden kunnen maken, en welke voor een deel reeds in den handel van Groot-Brittanje overgingen, ter- wijl zij op Java schier ten eenenmale onbekend bleven. Spreker noemt in de eerste plaats eene harssoort, Dammar mata koetjing geheeten, welke in Engeland (673) en in Frankrijk op groote waarde wordt gehouden, en veel naar Singapoer wordt uitgevoerd. Vervolgens wordt de waarde uiteengezet van ve- lerlei plantaardige vetsoorten, welke men onder den algemeenen naam van vegetable tallow, op Borneo Minjak tangkawang geheeten, zamenvat. — Spreker laat daarvan een specimen zien in den vorm, waaron- der het in de magazijnen van Singapoer voorkomt. — Het vet wordt getrokken uit de vruchten van eenen boom, welke tot de Diptero-carpeae van BLUME be- hoort. — De Dajakkers maken er gebruik van tot verlichting hunner woningen en bezigen het ook als voedsel. — De boom zelf moet zeer goed timmerhout leveren. — In Engeland, waarheen het vet gevoerd wordt, wordt het voor alle werktuigelijke ijzeren toe- stellen, tot insmering van assen, tot het weren van roest boven alle andere vetsoorten verkozen. Ten slotte bespreekt de Heer pr vriese ook de kamfer en de getha pertja, algemeen onder den naam van gutta percha bekend. — Zij wordt in den gehee- len Indischen Archipel gevonden. De Heer vox BAUMHAUER draagt eene aanteeke- ning voor over eene steenmassa, bewaard in de ver- zameling van het provinciaal genootschap van kun- sten en wetenschappen in Noord-Brabant te s Her- togenbosch. — Spreker toont aan, dat het inwendig aanzien zoowel als de chemische anályse leeren, dat deze steenmassa ten onregte voor een meteoriet werd aangezien; zij is veeleer een stuk pleisterwerk, zamengesteld uit kalk, zand en gruis van steenko- (74) len, bekend onder den naam van blaauwe kalk, dat vermoedelijk door het inslaan van den bliksem van een muur of van een schoorsteen werd afgeslagen. De aanteekening daarover, aangeboden voor de Verslagen en Mededeelingen, work in handen 5 steld van de Commissie van redactie. Niemand heeft iets verder voor te stellen en de Vergadering wordt gesloten. VERSLAG AAN DEN MINISTER VAN BINNENLANDSCHE ZAKEN, OVER HET Í GEBRUIK ALS VOEDSEL VOOR DEN MENSCH VAN VLEESCH VAN RUNDVEE, AAN BESMETTELIJKE LONGZIEKTE OF AAN ANDERE ZIEKTEN LIJDENDE. Bij missive van 19 Junij 1861, N°. 210, 9° Afdeeling, had de Koninklijke Akademie, Afdeeling Natuurkunde, de cer, van Uwe Excellentie het verzoek te ontvangen, haar oordeel te willen doen kennen omtrent de drie volgende vragen : 1. of, en 200 ja, in hoeverre het gebruik van vleesch van runderen, welke aan de besmettelijke longziekte gele- den hebben, en dien ten gevolge geslagt of gestorven zijn, schadelijk moet geacht worden voor de gezondheid. 2. in hoeverre dit laatste geldt van andere ziekten der runderen. 3. in hoeverre toezigt op — of verbod van — het (676) verkoopen van genoemd vleesch noodig, en, zoo ja, hoe dit uitvoerbaar is, De Afdeeling heeft kennis genomen van de door Uwe Excellentie ter harer. beschikking gestelde adviesen der ge- neeskundige faculteiten van Leiden en Utrecht en van die der verschillende Provinciale Commissiën van geneeskun- dig toezigt, allen betrekking hebbende uitsluitend tot de eerste der door U aan onze Afdeeling gerigte vragen. Zij heeft daarenboven getracht, door het zorgvuldig raadplegen der litteratuur haar oordeel te vestigen, zoowel omtrent de eerste als omtrent de beide laatste vragen. In 't bijzonder in betrekking tot de laatste vraag, stelde zij prijs op de kennisneming van het ontwerp van algemeen werkend reg- lement van politie, omtrent de behandeling en den vervoer van ziek en verdacht vee, in 1844 door eene commissie, bestaande uit de Heeren Baron D'ABLAING VAN GIESSENBURG, Dr. A. NUMAN en Mr. u. w. E. caz1us, welk ontwerp op gedane aanvraag door Uwe Excellentie haar werd toegezonden. Zij geeft zich thans de eer Uwe Excellentie het volgende in antwoord te doen toekomen: 1. Of, en zoo ja, in hoeverre het gebruik van vleesch van runderen, welke aan de besmettelijke longziekte geleden hebben, en dien ten gevolge geslagt of gestorven zijn, schade- lijk moet geacht worden voor de gezondheid. De epidemische longziekte der runderen is eene door be- smetting zich voortplantende ziekte, waarbij wel hoofdza- kelijk in de longen ziekelijke veranderingen ontstaan, maar die toch als algemeene ziekte reeds vroegtijdig eene afwij- king in de algemeene voedingsstof, namelijk in het bloed, te weeg brengt, terwijl op het einde der ziekte veelal de eigen- aardige bloedsmenging, die met den naam van pyaemie be- stempeld wordt, optreedt. Zoo men evenwel op grond hiervan mogt meenen te moe- ten aannemen, dat het vleesch van runderen, door deze ziekte 677) aangetast, reeds in het eerste tijdperk der ziekte als ge- vaarlijk voor de gezondheid te beschouwen is, zou men door de ervaring worden gelogenstraft. Noch in de adviesen, door Uwe Excellentie ter kennis- neming toegezonden, noch in de litteratuur is éenig bewijs te vinden, dat gebruik van vleesch, afkomstig van runde- ren, in het eerste tijdperk aan genoemde ziekte lijdende, daadwerkelijk een nadeeligen invloed op de gezondheid uit- oefent. De Afdeeling acht deze ervaring allezins voldoende, om het pleit te beslissen. Wel is waar, is het resultaat der ervaring van negativen aard, en de bewijskracht daarom alligt minder volkomen. Maar daar tegenover staat de breede basis dier ervaring, waartoe zoowel in Nederland als in 't buitenland maar al te dikwijls de gelegenheid zich aan- bood, In spijt toch van alle waarschuwingen tegen het ge- bruik, in spijt der strengste maatregelen tegen het vervoer en den verkoop van het van longzieke runderen afkomstig vleesch, is het telkens en overal in groote hoeveelheid tot voedsel gebezigd en meestal ook in den handel gebragt. Zoo beweert men, dat er plaatsen zijn in ons land, waar het slagten van longziek vee als geheime industrie gedre- ven en het vleesch verkocht wordt in verschillende kwali- teiten, de stukken van de beste hoedanigheid voor de tafels der meergegoeden en zelfs der aanzienlijken, die van min- dere hoedanigheid, onder de lagere volksklassen, en de slecht- ste, om ze tot rookvleesch te maken. Millioenen ponden zijn hier en elders door menschen gebruikt, en nadeelige gevolgen zijn nooit waargenomen. Geneeskundigen heb- ben het vleesch van longzieke runderen als voedsel genuttigd en bij herhaling zich van de onschadelijkheid op die wijze overtuigd. Bij dergelijke ervaring moet elke aprioristiche beschouwing zich gewonnen geven, en aarzelt de Afdeeling ook niet, als hare overtuiging uit te spreken, dat het ge- bruik van vleesch van runderen, aan de epidemische long- (78 ) ziekte in het eerste tijdperk lijdende en alsnu geslagt, be- hoorlijk toebereid, geene voor de gezondheid nadeelige eigen- schappen bezit. Met deze conclusie stemmen alle waarnemers overeen, In t algemeen spreken de Fransche schrijvers nog meer on- voorwaardelijk de schadeloosheid uit. Daaronder kan men de leden van den Conseil de Salubritt te Parijs noemen, waaronder mannen als HUZARD, MARC, PARENT-DUCHATELET, LARREY, D'ARCET en DEVERGIE gevonden worden. Daartoe behooren verder HuzarD (de vader) (verg. Ann. d' Hygiène publ., T. X, p. 80, T. XIV, p. 240, T. XXV, p. 87, T. XXXVIII, p. 94), rmÉRY en HUZARD (de zoon) (Traité sur la police sanitaire des animaur domestiques, Paris 1838, Gazette Med., 1852, N°. 62), prrAFoND (in zijn’ verdien- stelijken arbeid, Fraité sur la maladie de poitrine du gros bétail, connue sous le nom de peripneumonie contagieuse, 1844) en vele anderen. Onder de Duitsche schrijvers heb- ben ouderen en nieuweren hetzelfde geleerd. Bij RYCHNER (Bujatrik, Bern 1841, S. 294, Art. Lungenseuche) lezen wij: „Da im Anfange der Krankheit, alle krankhafte Er- scheinungen am getödteten Thiere sich lediglich auf die Brusthöhle beschränkten, da uns die übrigen Theile des Körpers, besonders gut gehaltener Thiere, so appetitlich schienen, liessen wir uns von dem Fleische.kochen, genossen die Suppe und das Fleisch, und befunden uns sehr woll. — Könzrn (Krankheiten des Rindviehs, Berlin 1843, S. 161) vermeldt, dat, onder anderen, varn, BOJANUS, DIETRICHS, HAGEMANN, HOFACKER en WAGENFELD zich tegen het ver- bod van het vleeschgebruik verklaard hebben, sobald die Krankheit noch nicht weit fortgeschritten ist;“ en voegt daarbij: diess letztere ist auch meine Ansicht und hun- dertfaltige Erfahrungen liessen sich dafür. ausfinden.“ Met korte woorden verklaart zich purreNuorer (Anleitung zur Erkenntniss u. Heilung d. Krankh, u. Hausthiere, Stutt- 679) gart 1847, S. 592, Art. Lungenseuche): „Das Fleisch der Kranken ist, — wenn nocli niclit ein typhöser Zustand eingetreten ist, — ohne Schaden geniessbar.“ Niet minder kategorisch klinkt de uitspraak van den beroemden MERING: „Das Pleisch der Erkrankten ist, solange es nicht ersetzt erscheint — ohne Nachtheil geniessbar.“ De jongste schrij- ver, eindelijk, over het onderwerp, HAuBXER (Entstehung und Tilgung der Lungenseuche, Leipzig 1861, S. 42), gaat nog verder en beweert: „Das Genuss des Fleisches von kranken Thieren ist für Menschen ganz unschädlich, und es ist noch kein Fall constatirt dass durch Fleisch- verkauf die Seuche verschleppt würe. Es liegt daher kein Grund vor, den Genuss und Verkauf des Fleisches von kranken Thieren zn verbieten.“ Onder de Nederlanders moeten wij vooral tellen NUMAN (Kan het vleesch van zieke dieren, in elk geval, door den mensch, zonder nadeel voor zijne gezondheid, als voedsel worden genuttigd, Utrecht 1852), in wiens uitspraak over dit onderwerp door geneeskundigen en veeartsenijkundigen hier te lande algemeen gedeeld wordt. Zou men, met het oog op den aard der ziekte, niet on- geneigd zijn geweest, een nadeeligen invloed te vooronder- stellen, het tegengesteld resultaat der ervaring kan ons evenwel niet bevreemden. Vooreerst geldt het eene ziekte, voortgebragt door een contagium, dat het vermogen, om langs den gewonen weg eene gelijksoortige ziekte bij den mensch op te wekken, ten eenenmale mist. Dr, WIEus (Verhandeling over de longziekte, Gent 1852, bla. 20) vermeldt uitdrukkelijk, „ dat het besmettend vocht, bij den „mensch onder de bovenhuid gebragt, geene toevallen ver- oorzaakt,” en de Heer Jannes, leeraar aan de veeartsenij- school te Utrecht, bevestigt dit op grond van eigen erva- (80) ring. Ten tweede leert de ondervinding, dat velerlei stoffen, die, meer onmiddellijk, bijv. langs de huid, in het bloed gebragt, nadeelig werken, straffeloos langs de mondholte in het darmkanaal kunnen worden gevoerd; en, ten derde, is de bereiding van het vleesch, waarbij het in den regel aan eene temperatuur van minstens 100° C. wordt blootgesteld, wel in staat den nadeeligen invloed van vele stoffen op te heffen. Men kan dus geenszins beweren, dat theorie en erva- ring ten opzigte van het hier behandelde vraagstuk met elkander zouden in strijd zijn, en de ervaring treedt dus met hare volle bewijskracht op. | Het bovenstaande heeft betrekking tot het vleesch van runderen, bij 't slagten in 't eerste tijdperk der longziekte verkeerende. Niet zoo onvoorwaardelijk zou de Afdeeling durven verklaren, dat, ook in het laatste tijdperk der ziekte, het vleesch bij 't gebruik geen nadeel voor de ge- zondheid kan opleveren. Wel is waar, zoekt men in de litteratuur te vergeefs naar afdoende bewijzen, dat werke- lijk nadeel daaruit is voortgesproten. De gevallen toch van Dr. ALBERT (HENKE’S Zeitschrift F. Staatsareneikunde, 1832), waarop door preraronp als bewijzen voor de scha- delijkheid verwezen wordt, zijn zeer onvolledig medegedeeld en vestigen geenszins de overtuiging, dat het gebruikte vleesch van runderen, die aan de longziekte geleden hadden, afkomstig was. Ook het geval, vermeld in het rapport der prov. commissie van Utrecht, schijnt der Afdeeling niet voldoende gestaafd te zijn. De geneesheer spreekt daarbij alléén zijne overtuiging uit, dat de ziekte is ontstaan ten gevolge van 't gebruik van vleesch van een, rund, dat aan de longziekte geleden had. Maar diens overtuiging zou de Afdeeling zeker dan alleen tot de hare kunnen maken, wan- 681) neer in eene naauwkeurige mededeeling der feiten de gron- den voor die overtuiging vervat waren. Thans zou men kunnen vragen: is het volkomen uitgemaakt, dat het rund aan longziekte, zonder complicatie met eenige andere ziekte, geleden heeft? Kan ook toevallige coïncidentie in 't spel zijn, en heeft men niet te ligtvaardig een oorzakelijk ver- band aangenomen? — Verband tusschen oorzaak en gevolg wordt slechts dan van de empirische zijde voldoende bewe- zen, wanneer het in vele gevallen, liefst hier in vele in- dividuen te gelijk, wordt waargenomen. In het algemeen dus moet de Afdeeling verklaren, dat zij in de ervaring geen bewijs gevonden heeft, dat het vleesch van runderen, lijdende aan de besmettelijke longziekte, zonder complicatie, in welk tijdperk ook der ziekte verkeerende, na- deelige gevolgen heeft voor de gezondheid. Klaarblijkelijk in- tusschen is het eene geheel andere vraag, of men het als be- wezen mag aannemen, dat uit gezegd gebruik geen nadeel zou kunnen voortvloeijen? De Afdeeling is er verre van verwij- derd, op deze vraag een bevestigend antwoord te geven. Zij wil zich niet beroepen op de wetenschap, die toch meer of min geweld zou worden aangedaan door de bewering, dat _ vleesch, in den toestand van pyaemie en gedeeltelijke ont- menging, straffeloos als voedsel zou kunnen worden gebruikt. Maar zij is van oordeel, dat de resultaten der ervaring, ten opzigte van it gebruik van in dezen toestand verkeerend vleesch, nog geene beslissende uitspraak toelaten. Hier na- melijk, zijn de feiten niet alleen van bloot negativen aard, maar men mag ook beweren, dat zij niet bijzonder talrijk zijn. 't Staat namelijk vast, dat in 't algemeen, vleesch, afkomstig van runderen, in het pyaemische stadium der ziekte verkeerende, betrekkelijk zeldzaam als voedsel is ge- bruikt. Vooreerst is men niet gewoon, voor 't slagten het laatste tijdperk der ziekte af te wachten, en, ten anderen, zijn de dieren alsdan niet alleen in hoogen graad verma- VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIII. 6 (82) gerd, maar het vleesch is ook van dien aard, dat het een’ natuurlijken af keer verwekt. De vuile paarse kleur, de weeke gesteldheid en de onaangename reuk maken het niet zeer begeerlijk. Men mag dus veilig aannemen, dat zoodanig vleesch niet veelvuldig, en in elk geval niet lang achter- een door dezelfde personen is gebruikt geworden. Daarom dan ook meent de Afdeeling, dat omtrent het al of niet schadelijke van zoodanig vleesch de ervaring nog geene uit- spraak gedaan heeft; en moet men al toegeven, dat het enkele malen straffeloos kan worden genuttigd, — een goed voedsel is het niet en, op den duur gebruikt, zou de na- deelige werking, naar het zich schier met zekerheid laat aanzien, niet uitblijven. a Op grond hiervan meent de Afdeeling, het gebruik van vleesch, af komstig van runderen, in het laatste tijdperk der besmettelijke longziekte verkeerende, als gevaarlijk, 200 niet als bepaald nadeelig voor de gezondheid te moeten beschouwen. Wat betreft het vleesch van runderen, die, aan long- ziekte lijdende, gestorven zijn, hieromtrent is het oordeel der Afdeeling niet gunstiger. In het algemeen toch volgt de dood eerst, nadat het etterachtig tijdperk is ingetreden, en sterft het dier reeds vroeger, dan kan eene complicatie in 't spel zijn, die het gebruik van het vleesch gevaarlijk maakt. 2. In hoeverre geldt dit laatste (het gevaarlijke van het ge- bruik van vleesch als voedsel) bij andere ziekten der runderen ? Mogt het nog kunnen betwijfeld worden, of 't gebruik van vleesch, van aan de besmettelijke longziekte lijdende runderen afkomstig, een’ nadeeligen invloed op de gezond- heid kan uitoefenen, — er bestaan ziekten, die het gebruik van vleesch van daaraan lijdend rundvee bepaaldelijk ver- bieden, wegens het gevaar voor het leven, of althans voor de gezondheid, daaraan verbonden. (83) Als zoodanig moeten worden genoemd: 1) De ziekten, bekend onder den collectiven naam van miltvuur of anthrax, — daarbij moge al of niet localisatie plaats grijpen. Hiertoe behooren, onder anderen, het gewone miltvuur, het darmvuur, het bilvuur, het vliegend of witte vuur, ook wel het # witte venijn’ genoemd, het lenden- of ruggebloed, de tongblaar (glossanthraz), enz. Deze alle zijn in meerdere of mindere mate besmette- lijke bloedziekten, welker kwaadaardig karakter zich in het algemeen te kennen geeft door eene eigenaardige neiging tot ontbinding en meermalen zelfs door uitgang in verster- ving of koudvuur. Het is algemeen bekend en door onwederlegbare bewij- zen gestaafd, dat de smetstof, in deze ziektevormen werk- zaam, langs de huid of het slijmvlies van mond of lippen, in wondjes of ontvellingen opgenomen en in het bloed over- gevoerd, bij den mensch soortgelijke aandoeningen, dikwijls met noodlottigen afloop, te weeg brengt. En wat aangaat het gebruik van het vleesch afkomstig van dieren, door deze ziekten aangetast, — talrijke voorbeelden, niet alleen in het buitenland, maar ook in Nederland voorgekomen en bij oudere en nieuwere schrijvers geboekt, hebben insge- lijks ouwederlegbaar aangetoond, dat een analoge ziekte- toestand, met hoogst gevaarlijke, vaak doodelijke toevallen, ook daardoor bij den mensch kan worden veroorzaakt. (Ver- gelijk NUMAN, I. c. bladz. 9 en volgg.; RITTER-HEKMEIJER, De ziekten van den mensch, ontstaan na besmetting door ziekten van dieren, Amersfoort 1847 1850; VAN HASSELT, De noodzakelijkheid van algemeen toezigt op het gebruik van vergiften, Utrecht 1848, bladz. 43 en volgg.) De Afdeeling moet zich uit dien hoofde met ernst ver- zetten tegen de bewering, in lateren tijd vooral door Fran- sche schrijvers uitgesproken, dat ook het vleesch der aan 6* (684) deze ziekten lijdende dieren door den mensch ongestraft als voedsel zou kunnen worden genoten. Het is waar, op verre na niet altijd werden daarvan de treurige gevolgen waargenomen; deze uitzonderingen waren bereids onzen PETRUS CAMPER niet onbekend. Maar waar- nemingen met negative uitkomsten zijn niet in staat, de _ bewijskracht van goed geconstateerde positive feiten omver te stooten. Dat werkelijk het gebruik van genoemd vleesch niet on- misbaar door gevaarlijke verschijnselen wordt gevolgd, kan dan ook uit verschillende omstandigheden worden verklaard. Somtijds toeh kan bij de toebereiding van ‘het vleesch de smetstof worden vernietigd. Waarschijnlijk ook is deze in alle voorkomende gevallen niet even gevaarlijk, Iedere epi- zoötie vertoont zelfs hare eigenaardigheden, en het was dus a priori reeds te verwachten, dat zulk vleesch nu eens meer, dan weder minder verderfelijke eigenschappen zou be- zitten. Wijlen de Hoogleeraar Numan heeft reeds op deze omstandigheid gewezen, en daarbij tevens doen opmerken, dat men niet in staat is te bepalen, bij welke vormen der anthraxaardige ziekten weinig of geen gevaar zou te duch- ten zijn. Op grond dus van rede en ervaring, is de Afdeeling van oordeel, dat het gebruik van vleesch, afkomstig van runderen, die aan miltvuur- of anthraxziekten lijdende wa- ren, — onvoorwaardelijk moet worden geprohibeerd. 2) Versterving, of gangreen. — Wanneer deze ziekte geen gevolg is van eene zuiver plaatselijke aandoening, maar aan eene algemeen werkende of zoogenoemde inwen- dige oorzaak moet wórden toegeschreven, — onafhankelijk van het boven behandeld specifieke ziekteproces, — eischt de voorzigtigheid het boven uitgesproken oordeel ook daarop toe te passen. Vooreerst toch is het niet bewezen, dat ook, bij dergelijke versterving, het gebruik van 't vleesch geene 685) schade voor de gezondheid zou kunnen aanbrengen, maar, ten anderen, zou de uitwendige overeenkomst daarvan met sommige anthraxaardige ziekten tot mogelijke verwarring aanleiding kunnen geven in dien zin, dat ware miltvuur- versterving voor gewoon gangreen werd aangezien, en als zoodanig het vleesch van aan miltvuur lijdende dieren aan de prohibitie kon ontsnappen. 8) De roode loop of dysenterie, — Aangezien deze ook bij het rund voorkomende ziekte een besmettelijk karakter kan vertoonen, en een analoog ziekteproces meermalen epidemisch bij den mensch wordt waargenomen, eischt de voorzigtigheid hierbij de toepassing van denzelfden maatregel als boven. 4) Bij het mond- en klaauwzeer, de zoogenoemde aph- thae epizoöticae, is het gebruik van 't vleesch van de daar- door aangetaste runderen niet zonder gevaar voor den mensch. 5) De dolheid. — Algemeen is het oordeel uitgesproken, dat het vleesch van beesten, door dolle honden gebeten en daarna door dolheid aangetast, als oneetbaar moet worden verklaard. Of wel het gevaar van t gebruik van zooda- nig vleesch bij ondervinding voldoende gebleken is, meent de Afdeeling te mogen betwijfelen. Evenwel doet het vreeselijke van den ziektetoestand, die als gevolg van den dollehondsbeet ook bij den mensch wordt waargenomen, het allezins voegzaam achten, zich in dit opzigt aan de * meene uitspraak te houden. 6) De blaaswormziekte of gortigheid, — Hoezeer de daar- toe aanleiding gevende blaasworm (Cysticercus telae cel- lulosae) voornamelijk bij het varken voorkomt, wordt hij ook soms bij runderen gevonden. Meesch, dat Cysticerci bevat, geeft, wanneer deze door de hooge temperatuur bij de bereiding niet gedood zijn, aanleiding tot het ontstaan van lintwormen bij den mensch, in wiens darmkanaal deze ontwikkeling kan tot stand komen. Het vleesch dus, dat (56 ) de genoemde blaaswormen bevat, behoort als nadeelig ter zijde te worden gesteld. 7) Vergiftiging, inzonderheid die door minerale vergif- ten, zoo als rattenkruid, kwikmiddelen enz. — Daar het herhaaldelijk is gebleken, dat vleesch van vergiftigde dieren, in bepaalde hoeveelheid gebruikt, ook voor den mensch schadelijk, ja, welligt, levensgevaarlijk worden kan (vergelijk o. a. nerrwie, Ueber den Uebergang und das 'erweilen des Arseniks in den Thierkörper. Berlin 1847), is de Afdeeling van meening, dat daarop niet minder pro- hiberende voorschriften verdienen te worden toegepast. 8) De runderpest, eene ziekte, die vooral in het laatst van de vorige eeuw groote verwoestingen onder den veesta- pel heeft aangerigt, en ook in Nederland, zelfs nog eeniger- mate in 1813 en 1814, heeft geheerscht. — Wat de bruik- baarheid van het vleesch betreft, zoo geldt daaromtrent onge- ‘ veer hetzelfde, wat nopens de besmettelijke longziekte der runderen (in antwoord op vraag 1) werd gezegd. In het algemeen, is dit vleesch onschadelijk te noemen voor den mensch. In het laatste tijdperk der ziekte echter kan het mede nadeelige eigenschappen verkrijgen, en behoort het alsdan te worden afgekeurd. Daarenboven is hier nog om deze reden toezigt noodzakelijk, dewijl gevaarlijke complica- tien, die niet tot de zeldzaamheden behooren, anders lig- telijk konden worden voorbij gezien. Behalve de genoemde, komen nog onderscheidene ziekte- toestanden bij runderen voor, die aan het vleesch eene wezenlijk of slechts“ betrekkelijk minder voedingswaarde doen hechten, zoo als ingewands-ontsteking, waterzucht, uit- tering, de parelziekte, enz. enz. Ofschoon zoodanig vleesch in verscheidene „ ordonnantién op het keuren van vee en vleesch” wordt vermeld als minder geschikt ten algemeenen 687) gebruike, meent de Afdeeling zich daarmede niet verder te moeten onledig houden, als zijnde van het gebruik daar- van geen bepaald nadeelige invloed waargenomen. Van meer gewigt daarentegen acht zij het, de aandacht te vestigen niet slechts op het „ vleesch”, — waartoe vraag 2 zich bepaalt, — maar ook op de melk en de boter, af- komstig van runderen, door de hierboven vermelde ziekten | _ aangetast, Alhoewel de voorbeelden of de bewijzen van het gevaarlijke dier voortbrengselen, onder deze omstandig- heden, geenszins op zoo groote schaal zijn bijeengebragt als van het vleesch, gebiedt toch de reeds hier opgedane ervaring, — in verband met eene rationeel-pathologische be- schouwing aangaande de herkomst dezer voortbrengselen uit het bloed, — ook tot hen prohibitive voorschriften uit te strekken. 3. In hoeverre toezigt on- of verbod van het verkoopen van genoemd vleesch noodig, en, zoo ja, hoe dit uitvoerbaar is. Uit het antwoord op vraag 1 en 2 is gebleken, dat het gebruik van vleesch van zieke runderen en in 't bij- zonder van longzieke runderen niet onvoorwaardelijk is af te keuren, dat veeleer voor een deel dit vleesch als ge- schikt voedingsmiddel. moet behouden blijven. Maar voor een deel ook behoort het te worden geweerd, en bij som- mige veeziekten is volstrekt verbod een vereischte. Op grond hiervan acht de Afdeeling het toezigt noodzakelijk. Zij stelt hierbij de opmerking op den voorgrond, dat dit toezigt vooral niet leiden moet, dat braikbaar vleesch zou worden afgekeurd. 't Geldt hier vooral het vleesch van long- zieke runderen afkomstig. Nog altijd worden vele runde- ren door deze ziekte aangetast, en het zou te bejammeren zijn, wanneer de groote hoeveelheden bruikbaar vleesch, die ze opleveren, voor de voeding verloren gingen. Tevens zal, door in gewone gevallen het gebruik toe te laten, het (88) voordeel worden verkregen, dat zonder groote schade voor de veehouders het longzieke vee vroegtijdig afgemaakt en dus het gevaar van verspreiding der ziekte verminderd. worde. Daarbij komt nog, dat de overtuiging van het onschadelijke. van genoemd vleesch onder de bevolking en zelfs bij de hoofden der gemeentebesturen ten platten lande zoo algemeen gevestigd is, dat het onvoorwaardelijk verbod op gewigtigen tegenstand zou stuiten. In alle opzigten is het daarom wenschelijk, het onschadelijke toe te laten en niet te vergunnen, dat, zoo als thans maar al te veel plaats vindt, voorschriften worden gegeven, om datgene te weren, wat men ernstig weren kan noch wil. Maar, terwijl men dus, van de eene zijde, het onvoorwaardelijk verbod van gebruik en verkoop van genoemd vleesch noch noodig, noch nuttig, noch uitvoerbaar acht, wordt, van de andere zijde, de eisch van een streng toezigt des te dringender, opdat het werkelijk schadelijke niet worde over het hoofd gezien en met gevaar voor leven en gezondheid als voedsel gebruikt worde. Het vereischte toezigt nu kan, naar het oordeel der Afdeeling, worden onderscheiden in het gewone en in het buitengewone. a, Met gewone toezigt. Dit behoort ten allen tijde te worden toegepast. Het schijnt wenschelijk dit uit te strekken zoowel over alle beesten, vóór ze geslagt worden, als over het vleesch, ná de slagting. Ontbreekt dit toezigt, dan staat het vast, dat nu en dan voor de gezondheid nadeelig vleesch in den handel zal worden gebragt en door den mensch als voedsel gebruikt. En aangezien de verbruiker niet in staat is, zich hiertegen te vrijwaren, schijnt het Staatspligt, daarop toe te zien, | In vele gemeenten van ons vaderland bestaan dan ook ordonnantiën op het verkoopen en de keuring van vleesch, die evenwel niet allen even doelmatig zijn en voor wier stipte handhaving ook niet overal voldoende wordt zorg 689) gedragen. (Vergelijk de Verhandelingen over verschillende veeartsenijkundige onderwerpen, enz. onder redactie van F.C. HEKMEIER, Utrecht 1861, van blz. 257 tot 298. In andere gemeenten ontbreken die ordonnantiën geheel en al. Bepaaldelijk schijnt dit in de noordelijke provinciën des Rijks vrij algemeen te zijn (vergel. vox REEKEN in het tijd- schrift de Gids 1861). Het komt der Afdeeling voor, dat het hier een Staats- belang geldt, welks behartiging op den duur niet geheel en al aan de gemeenten mag worden overgelaten. Veeleer is het wenschelijk, ten aanzien van het toezigt op het vleesch en van vele andere onderwerpen, die tot medische politie behooren, eene regeling bij de Wet voor te bereiden. De Afdeeling zegt uitdrukkelijk voorbereiden. Zij is, namelijk, van oordeel, dat de kennis der feiten nog te onvolkomen is, om thans reeds tot het ontwerpen eener zoodanige wet over te gaan, Zij heeft zich de vraag voorgelegd, aan — personen de keuring van 't vleesch bij de wet zou moeten worden opgedragen. Daartoe zullen, naar haar oordeel, veeartsenij- kundigen, en, waar die ontbreken, bijzondere keurmeesters “moeten worden aangewezen; en deze zullen allen moeten werkzaam zijn onder het toezigt van een’ Staatsgenees- kundige. Het oordeel nu der Afdeeling is, dat de regeling van het keuren van het vleesch, en van de medische politie in 't algemeen, moet worden voorafgegaan door de aanstelling van Staatsgeneeskundigen. Naar haar inzien, behoort de medische politie tot de moei- jelijkste onderwerpen, waarover de zorg van den Staat zich behoort uit te strekken. Tot deugdelijke regeling wordt eene naauwkeurige kennis vereischt van plaatselijke omstandigheden . en plaatselijke toestanden. Die kennis is noodig, om te bepa- len, wat regeling en toezigt behoeft, en waar deze onnoodig en (690) dus nadeelig zouden zijn; — wat voor het geheele Rijk bij eene algemeene wet moet geregeld, wat aan plaatselijke regle- menten behoort te worden overgelaten. Bezit men die ken- nis niet, dan mist men de grondslagen en bouwstoffen voor eene deugdelijke regeling bij de wet. Naar het oordeel nu der Afdeeling zal men moeijelijk anders tot die vereischten kunnen geraken dan door tusschenkomst van staatsgeneeskundigen. Daarom meent Zij, dat de rege- ling der medische politie met de aanstelling dier ambte- naren moet beginnen. Aan deze zou kunnen worden opge- dragen het opsporen en verzamelen van alle feiten en om- standigheden, die tot de medische politie betrekking heb- ben. Zij zouden voorts kunnen belast worden met het toezigt op al hetgeen tot de openbare gezondheid betrek- king heeft. Zij zouden hebben te zorgen voor de handhaving der reglementen, hiertoe betrekkelijk, en, zoo veel noodig, nieuwe of gewijzigde reglementen voordragen. Zij zouden over de bruikbaarheid, het nut, de noodzakelijkheid dier reglementen door studie en ervaring leeren oordeelen. En, ten slotte, zou uit hetgeen door hen bestudeerd en gele- verd is, eene regeling bij de wet mogelijk zijn, die het overal wenschelijke en noodzakelijke zou kunnen bevatten, zonder door overtollige regeling te belemmeren en te be- perken. Zoo doende zou men van het bijzondere veilig tot het algemeene opklimmen, en niet door het algemeene, op theoretische gronden noodig geacht, het bijzondere aan ban- den leggen. Bij het aanstippen van den werkkring der Staatsgenees- kundigen is voldoende gebleken, dat die zich niet enkel tot het voorbereiden van eene wet van medische politie zou bepalen. Gebeel onafhankelijk daarvan is hij zeer belang- rijk en van wijden omvang. In 't belang der openbare ge- zondheid, in het algemeen, schijnt de benoeming dier amb- tenaren reeds geen uitstel meer te gedoogen. Voegt men (91) 4 daarbij, dat aan deze ook de geregtelijk-geneeskundige on- derzoekingen zouden kunnen worden opgedragen, over wel- ker gebrekkigheid, bij de tegenwoordige wijze van requi- ren, reeds zoo lang en met zooveel regt klagten zijn aange- heven, zoo ligt daarin zeker voor Uwe Excellentie een grond te meer, om het gevoelen der Afdeeling in ernstige over- weging te nemen. Mogt evenwel voorshands nog niet tot de benoeming van Staatsgeneeskundigen kunnen worden overgegaan, dan zou de Afdeeling meenen, Uwe Excellentie te moeten adviseren, de verschillende gemeentebesturen uit te noodigen, eene ordonnantie op de keuring van 't vleesch te ontwerpen, waarbij dan elders door ervaring geiijkte ordonnantiën en instructiën zouden kunnen worden medegedeeld en aanbe- volen. Ten dezen aanzien acht de Afdeeling het niet onge- past, te vermelden, dat zoowel de ordonnantie op het ver- koopen en de keuring van vleesch, als de instructie voor den keurmeester, vastgesteld voor de gemeente Utrecht, door wijlen haar geacht medelid den Hoogleeraar NUMAN, 200 bijzonder bevoegd, over dit onderwerp te oordeelen, hoo- gelijk werden geroemd; dat in den laatsten tijd te Utrecht bevoegde personen werkzaam zijn. om, in gezegde ordon- nantie en instructie de door het tegenwoordige standpunt der wetenschap gevorderde wijzigingen te brengen, en eindelijk, dat de Officielle Belehrung über die Vieh-und Fleischschau ; Wien, Kais.-Königl. Hof- u. Staatsdruckerei, 1850. — voor Neder-Oostenrijk in Fin — allezins belangstelling verdient. b. Het buitengewone toezigt. Dit behoort, naar het oor- deel der Afdeeling, in werking te treden, zoodra eenige ziekte onder 't vee heerschende wordt, dat is, als epi- zoötie optreedt. In dit geval intusschen moet het toezigt op het vleesch een deel uitmaken der algemeene voor- schriften, die de epizoötie zal vorderen. Het behoort hand (92) aan hand te gaan met de maatregelen ter beteugeling der heerschende ziekte en hare uitbreiding. Het toezigt wordt alsdan uit een dubbel oogpunt nood- zakelijk. Vooreerst moet worden gezorgd, dat het vleesch, welk nadeelig zou kunnen zijn voor de gezondheid, noch gebruikt, noch verkocht worde; ten anderen, dat noch door het vleesch, in zoo verre het gebruik om gezondheids- redenen voor den mensch niet behoeft te worden geweerd, noch door den afval van het dier de verspreiding der ziekte bevorderd worde. Hieromtrent nu zal iedere epizoötie hare eigenaardige eischen medebrengen. Zelfs een en dezelfde ziektevorm kan, bij verschillende epizoötiën, zooveel verschil in karakter vertoonen, dat niet telkens dezelfde maatregelen doeltreffend zullen zijn. Voegt men daarbij, dat ook locale omstandig- heden haren invloed veelal zullen doen gelden, zoo schijnt het ten eenenmale onmogelijk het te houden toezigt en de te nemen maatregelen voor buitengewone gevallen a priori vast te stellen. Trouwens in de derde vraag, die de Afdeeling de eer had, zich door Uwe Excellentie ter beantwoording te zien Voorgelegd, wordt dit ook geenszins verlangd. Immers, om ook slechts op gebrekkige wijze daaraan te voldoen, zou de Afdeeling zich hebben bezig te houden met al de bij het heerschen van epizoötiën te nemen maatregelen, waar- van, zoo als de Afdeeling de eer had op te merken, het toezigt op het vervoer en op het verkoopen van het vleesch een integrerend deel uitmaakt. En blijkbaar ligt dit niet in de bedoeling der aan haar gerigte vraag. Deze heeft, namelijk, geene andere strekking dan de hygiène van den mensch, en uit dit oogpunt behoeft het buitengewone toe- zigt niet van het gewone te verschillen. Wat de Afdeeling in betrekking tot het buitengewone toezigt wenschte te doen uitkomen, is: de noodzakelijkheid (98 ) van, naast eenige weinige algemeene voorschriften, bij 't ontstaan van epizoötie, telkens door bevoegde deskundigen de voorloopige maatregelen te doen nemen en verder zoo- danige ter goedkeuring te doen voordragen, als meer blij- vend worden vereischt. En in verband met deze noodzake- lijkheid, neemt de Afdeeling nogmaals de vrijheid, terug te komen op haar betoog, dat, eerstens, tot voldoende toepas- sing, en tweedens, tot voorbereiding eener deugdelijke wet van medische politie, de aanstelling van staatsgeneeskun- digen een onmisbaar vereischte is. Terwijl de Afdeeling, voorgelicht door hare leden r. c. DONDERS, A. W. M. VAN HASSELT en J. VAN GEUNS, de eer heeft, deze hare beschouwingen onder de aandacht Uwer Excellentie te brengen, voegt zij er de Bijlagen aan toe, welke haar met uwen brief van 19 Junij 1861, alsook la- ter gewierden. Terugzending daarvan werd door Uwe Ex- cellentie mied De Natuurkundige Afdeeling der Koninklijke Akademie van Wetenschappen te Amsterdam. In baren naam, NN R OKER, CONSPECTUS GENERUM LABROIDEORUM ANALYTICUS, AUCT. PETRO BLEEKER, I. CHEILINIFORMES = Julidina Günth. ex parte. Corpus oblongum compressum capite et trunco squamis magnis vestitum, squamis genis biseriatis, corpore 22 ad 25 in serie longitudinali, caudalibus posticis 3 elongatis ceteris majoribus. Caput non carinatum. Dentes maxillis conici, antici 2 ad S canini, angulares nulli. Os pha- ryngeale inferius corpore triquetro dentibus conicis vel graniformibus 1- ad 4-seriatis. Pinnae dorsalis et analis basi vagina squamosa, spinis pungentibus dorsali 9 ad 11, anali 3. Dentes, spinae radiique viridescentes. A. Linea lateralis interrupta. a. Praeoperculum edentulum. aa. Maxillae parum protractiles. +. Dentes canini utraque maxilla 4. Squamae cor- pore 22 vel 23 in serie longitudinali. Spinae dorsflles 9 vel 10. Spina analis posterior ce- teris longior. B. 5, I. CHEILINUS Lac. +’. Dentes canini maxilla superiore S externi ce- (95 ) teris longiores, maxilla inferiore 2. Squamae corpore 24 in serie longitudinali. Spinae dor- sales 9. Spina analis media ceteris longior. B. 6. 2. PSEUDOCHEILINUS Blkr. (spec. typ. Cheilinus hexa- taenia Blkr). 5 bb. Maxillae in tubum horizontalem protractiles. Os jugale elongatum cum maxilla inferiore articulatum. ＋ Dentes canini utraque maxilla 2. Squamae sub- operculo-interoperculares elongatae, corpore 22 in serie longitudinali. Spinae dorsales 9. B. 5. 3. KPIBULUS Cuv. b. Praeoperculum denticulatum. Maxillae parum pro- tractiles. Dentes canini maxilla superiore 6, maxilla inferiore 2. Squamae corpore 24 vel 25 in serie longitudinali. Spinae dorsales II. B. 5. 4. CIRRHILABRUS Schl. B. Linea lateralis continua. Praeoperculum denticulatum. Maxillae parum protractiles. Dentes canini utraque maxilla 4. Squamae corpore 24 vel 25 in serie lon- gitudinali. Spinae dorsales 9, anteriores plus minusve filigerae. B. 5. 5. DUYMAERIA Blkr. II. PSEUDODACIFORMES = Pseudodacina Günth. Corpus oblongum compressum, capite squamis mediocri- bus, trunco squamis magnis vestitum, squamis genis plu- riseriatis, trunco 33 p. m. in linea laterali caudalibus posticis 5 elongatis ceteris majoribus. Caput non cari- natum. Pinnae dorsalis et analis basì squamosae, spinis (96 ) pungentibus dorsali 11, anali 3. Dentes canini securi- formes vel incisivi maxilla superiore 2, maxilla inferióre 4. Os pharyngeale inferius corpore scaphaeformi dentibus pavimentatis. Praeoperculum edentulum. Linea lateralis continua. B. 6. 6. PSEUDODAX Blkr (spec. typ. Odax moluccanus Cuv.). III. CHEILIONIFORMES — Julidina Günth. ex parte. Corpus elongatum cylindraceum squamis mediocribus (46 ad 48 in linea laterali] vestitum, squamis caudalibus posticis, mediana acuta excepta, ceteris non majoribus. Caput non carinatum, acutum. Dentes maxillis cristales acuti compressi. Os pharyngeale inferius corpore triquetro dentibus conico-graniformibus pluriseriatis. Praeoperculum aetate juvenili denticulatum. Linea lateralis continua. Spinae dorsales flexiles 9. B. 6. 7. CHEILIO Comm. IV. PSEUDOLABRIFORMES == Julidina Günth. ex parte. Corpus oblongum vel elongatum compressum squamis magnis ad parvis (26 ad plus quam 120 in linea la- terali, squamis caudalibus posticis ceteris non majoribus. Caput non carinatum. Dentes maxillis cristales, quum adsunt, conici. Os pharyngeale inferius corpore triquetro dentibus conicis vel graniformibus bi- ad pluriseriatis. Praeoperculum edentulum. Spinae dorsales 8 vel 9, mem- brana inter singulas spinas nec incisa nec lobata. B. 6. A. Linea lateralis continua. Spinae anales 3. a, Spinae dorsales 8, omnes pungentes. Pinnae dor- salis et analis basi squamosae, Squamae corpore (697) magnae 28 vel 29 in linea laterali. Dentes in- termaxillares angulares nulli. Os pharyngeale in- ferius corpore margine posteriore rectiusculo denti- bus 3- ad 4-seriatis conicis vel graniformibus serie posteriore ceteris majoribus. aa. Rostrum elongatum valde acutum. Maxillae longe ante oculum desinentes. Dentes canini 2 intermaxillares tantum, curvati. 8. GOMPHOSUS Lac, bb. Rostrum breve obtusum. Maxilla daperior sub oculo vel vix ante oculuni desinens. Dentes utra- que maxilla canini 2 curvati prominentes. 9. JULIS Cuv., Günth. b. Spinae dorsales 9. aa. Caput ubique alepidotum. tf Squamae corpore parvae 70 ad plus quam 120 in linea laterali. & Os pharyngeale inferius corpore margine posteriore concavo, dentibus serie posteriore subaequalibus. 7 Squamae 110 ad 120 p. m. in linea la- terali. Corpus elongatum. Labia valde carnosa. Dentes canini utraque maxilla 4 curvati, angulares nulli. Spinae dorsa- les omnes flexiles non pungentes. Pinna caudalis angulis non productis. 10. HOLOGYMNOSUS Tac. (sp. typ. Hologymnosus fascia- tus Lac.). 7, Squamae 76 p. m. in linea laterali. Corpus oblongum. Labia gracillima. Den- tes canini utraque maxilla 2 recti, angu- VERS L. EN MEDED. Arn. NATUURK. DEEL XIII. 7 (98) lares utroque latere 2. Spinae dorsales, anterioribus 2 exceptis, leviter pungen- tes. Pinna caudalis angulis filigera. II. PSEUDOCORIS Blkr (spec. typ. Julis (Halichoeres) heteropterus Blkr). 3 Os pharyngeale inferius corpore margine posteriore non concavo, dente serie poste- riore mediano obtuso ceteris majore. ? Squamae 70 ad 80 p. m. in linea late- rali. Corpus oblongum vel subelengatum. Labia valde carnosa. Dentes canini utra- que maxilla 2 ad 4 curvati. Spinae dor- sales, anterioribus 2 interdum exceptis, pungentes. Pinna caudalis angulis non producta. 12. CORIS Lac.; Günth. ex parte. 1“ Squamae corpore magnae vel mediocres 27 ad 55 p. m. in linea laterali. Spinae dorsales omnes pungentes. „ Dentes canini utraque maxilla 2 heteromor- phi, intermaxillares securiformes. Squamae 27 ad 52 in linea laterali. Pinnae dorsalis et analis basi alepidotae. Os pharyngeale inferius corpore margine posteriore rectius- culo dentibus biseriatis serie posteriore com- pressis apice acutis. 13. ANAMPSES Cuv. 6“. Dentes canini utraque maxilla 2 vel 4 co- nici curvati. Squamae thoraco-ventrales iis medio corpore minores. (99 ) F. Os phuryngeale inferius corpore margine posteriore non concavo, dentibus conico- graniformibus 3-seriatis serie posteriore mediano ceteris majore. h. Squamae corpore 50 ad 55 in linea laterali. Pinnae dorsalis et analis basi alepidotae. Maxilla superior dente an- gulari. 14. HEMICORIS Blkr (spec. typ. Halichöres variegatus Rüpp.). 8“, Squamae corpore 27 Ie 28 in linea lateral. L. Pinnae dorsalis et analis basi squa- matae. Maxilla superior dente angu- lari. Corpus oblongum. 15. PLATYGLOSSUS Klein (spec. typ. Julis (Halichoeres) marginatus v. H.). L. Pinnae e et analis basi ale- pidotae. . Maxilla superior dente angula- ri. Dentes canini utraque maxil- la 4 vel 2. Corpus oblongum. 16. HALICHOERLS Rüpp. ex parte. ©’. Maxilla superior dente angu- lari nullo. Dentes canini utra- que maxilla 2 parum curvati. Corpus elongatum. 17. PSEUDOJULIS Blkr (spec. ue. Julis e Girardi Blkr). ARE 5 Os ade: 1 1 corpore dee ( 100 ) posteriore concavo dentibus triseriatis se- rie posteriore conicis subaequalibus. Squa- mae 28 in linea laterali. Pinnae dorsalis et analis basi alepidotae. Maxilla supe- rior dente angulari. Dentes canini utra- que maxilla 4, laterales magni retrorsum curvati. Corpus elongatum. 18. LEPTOJULIS Blkr. (spec. typ. Julis (Halichoeres) cya- nopleura Blkr). d“ Os pharyngeale inferius corpore margine - posteriore valde convexo, corpore ipso dentibus 3 tantum quorum medio molari maximo. Squamae 28 in linea laterali. Pinnae dorsalis et analis basi alepidotae. Maxilla superior dente angulari. Dentes canini maxilla superiore 4, maxilla infe- riore 2. Dentes intermaxillares cristales maxilla adnati vix conspicui. Corpus oblongum. 19. MACROPHARYNGODON Blkr. (sp. typ. Julis Ge- offroyi Q.). A!’ Dentes canini nulli, cristales compressius- culi. Maxilla superior dente angulari. Squa- mae 27 vel 28 in linea laterali, thoraco- ventrales iis medio corpore majores vel non minores. Pinnae dorsalis et analis basi alepi- dotae. Os pharyngeale inferius corpore margi- ne posteriore concavo dentibus biseriatis serie posteriore subaequalibus. Venter carinatus. 20, STETHOJULIS Günth. bb, Caput squamatum. Squamae corpore magnae 26 (101) ad 30 in linea laterali. Maxilla superior dente angulari. Pinnae dorsalis et analis basi squama- tae. Os pharyngeale inferius corpore margine posteriore non. concavo dente serie posteriore me- diano ceteris majore obtuso. ＋ Genae alepidotae. Labia mediocriter carnosa. Pinnae dorsalis et analis basi vagina squamosa humillima. Dentes canini utraque maxilla 4 curvati. Os pharyngeale inferius corpore den- tibus triseriatis. . Squamae capite 33 superne tantum. 21. GÜNTHERIA Blkr. (spec. typ. Halichöres coeruleovit- tatus Rüpp.). , Squamae capite regione postoculari et oper- culo superne tantum. 22. HEMITAUTOGA Blkr. (spec. typ. Labrus centiquadrus Comm. Lac.). f’. Genae squamosae squamis bi- ad pluriseriatis. Os pharyngeale inferius corpore dentibus qua- driseriatis. Pinnae dorsalis et analis basi valde squamosae, &. Operculum superne tantnm squamatum. Den- tes canini utraque maxilla 2 recti. Labia lata maxime carnosa. 23. HEMIGYMNUS Günth. G“. Operculum totum squamosum, squamis mag- nis bi- ad pluriseriatis. Dentes canini utra- que maxilla 4 curvati. Labia mediocriter carnosa. (102) 24. PSEUDOLABRUS Blkr. (spec. typ. Labrus rubiginosus Schl.). B. Linea lateralis interrupta. Spinae dorsales 9. a. Dentes maxillis uniseriati. Maxilla superior dente angulari. Squamae corpore valde magnae. Pinna dorsalis spinosa medio depressa. Spinae anales 3 (diagnosis Güntheriana). 25. DORATONOTUS Günth. (genus nihi incognitum). 5. Dentes maxillis bi- ad pluriseriati, intracristales graniformes, eristales conici, antici 2 canini curvati, angulares nulli. Pinnae dorsalis et analis basi ale- pidotae. Os pharyngeale inferius corpore margine posteriore concavo dentibus serie posteriore sub- aequalibus. aa. Spinae dorsales anteriores 2 flexiles, ceterae pun- gentes. Spinae anales 3. Squamae regione post- et suboculari uni- ad pluriseriatae, corpore 27 vel 28 in serie longitudinali. Os pharyngeale in- ferius corpore dentibus 4- ad 5-seriatis. 26. NOVACULICHTHYS Blkr (spec. typ. Labrus taeniu- rus Lac. ). 0 bb. Spinae dorsales anteriores 2 rigidae non pun- gentes, ceterae pungentes. Spinae anales 2. Squa- mae corpore 90 circiter in serie longitudinali. Os pharyngeale inferius corpore dentibus triseriatis. 27. CYMOLUTES Günth. V. NOVACULAEFORMES = Julidina Günth. ex parte. Corpus oblongum valde compressum, squamis magnis (28 ad 30 in serie longitudinali) vestitum, squamis cauda- ( 103 ) libus posticis ceteris non majoribus. Caput carinatum, valde convexum, rostro obtusissimo. Squamae capite par- vae. Dentes canini utraque maxilla 2 curvati, angulares nulli. Os pharyngeale inferius corpore valido triquetro dentibus conicis 3- ad 5-seriatis. Pracoperculum edentu- lum. Linea lateralis interrupta. Pinnae dorsalis et analis basi alepidotae, dorsalis spinis 2 anterioribus flexili- bus. B. 6. A. Genae mediae alepidotae. Squamae postoculares uni- in a. Spinae dorsales 2 anteriores a ceteris non separa- tae, non productae, anterior post oculum inserta. 28. NOVACULA Risso, Cuv. Val, ex parte. b. Spinae dorsales 2 anteriores longe a ceteris distan- tes in pinnam accessoriam separatae, anterior supra oculum inserta, 29. XYRICHTHYS Cuv. Val. ex parte (spec. typ. Xyrich- thys pavo Val. ). B. Genae mediae squamis pluriseriatis. Spinae dorsales 2 anteriores sequentibus longiores, anterior ante praeo- perculi marginem posteriorem inserta, 30. HZEMIPTERONOTUS Lac, Blkr. (spec. typ. Hemipte- ronotus quinquemaculatus Lao.) . VI. LABRICHTHYIFORMES = Julidina Günth. ex parte. Corpus oblongum vel subelongatum compressum squamis magnis vel mediocribus (27 ad 50 in linea laterali) ves- titum, squamis caudalibus postieis ceteris non majoribus. (104 ) Caput non carinatum, acutum, squamatum. Spinae dor- sales 9, omnes pungentes. Dentes maxillis canini curvati 2 ad 4. Maxilla superior dente angulari. Os pharyngeale inferius corpore gracili lineari dentibus acutis uniseriatis. Praeoperculum edentulum. Linea lateralis continua. Mem- brana pinnae dorsalis nec incisa nec lobata. B. 5. A. Squamae corpore 27 p. m. in linea laterali. Caput antice, lateribus inferneque squamosum. Dentes canini maxilla superiore 4, maxilla inferiore 2. Labium in- ferius lobatum fimbriatum. Pinnae dorsalis et analis basi valde squamosae. Spinae anales 3. 31. LABRICHTHYS Blkr. (spec. typ. Labrichthye cyano- taenia Blkr). B. Squamae corpore mediocres, 40 ad 50 in linea la- terali, Caput genis et operculis tantum ge Dentes canini utraque maxilla 2. a. Labium inferius antice in lobos 2 oblongos dis- tantes productum. Pinnae dorsalis et analis basi alepidotae. Squamae corpore 48 ad 50 in linea la- terali. Spinae anales 3. 82. LABROIDES Blkr. (spec. typ. Labroides paradiseus Blkr). b. Labium inferius lobis productis nullis. Pinnae dor- salis et analis basi leviter squamatae. Squamae cor-. pore 40 in linea laterali. Spinae anales 2. 33. DIPROCTACANTHUS Blkr. (sp. typ. Labroides xan- thurus Blkr). VII. COSSYPHIFORMES = Julidina Günth. ex parte + Hypsigenina Günth. Corpus oblongum compressum squamis magnis vel me- (105) diocribus (25 ad plus quam 50 in linea laterali) vesti- tum, squamis caudalibus posticis vulgo medioeribus in- terdum acuminatis. Caput non carinatum, squamatum, squamis operculo magnis. Dentes maxillis canini 4 magni curvati. Os pharyngeale inferius corpore trique- tro dentibus graniformibus pavimentatis. Praeoperculum aetate juvenili denticulatum. Linea lateralis continua. Spinae dorsales pungentes 10 ad 13, anales 3. A. Pinnae dorsalis et analis basi alepidotae. B. 6. a. Labium superius compressum ensiforme. Squamae genis 3-seriatae, trunco magnae, 28 p. m. in linea laterali. Caput valde obtusum. Spinae anales 12. Maxilla superior dente angulari. Squamae caudales posteriores lanceolatae plures. 34. XIPHOCHEILUS Blkr. b. Labium superius valde carnosum. Squamae genis pluriseriatae, truneo magnae mediocres 30 ad. 50 p.m. in linea lateral. Spinae dorsales 12 vel 11. Maxilla superior dente angulari, interdum deficiente. aa. Squamae 50 p. m. in linea laterali. Praeoper- culum limbo alepidotum. 35. SEMICOSSYPHUS Günth. (spec. typ. Labrus reticu- ‘latus Val). bb. Squamae 30 p. m. in linea laterali. Praeoper- culum limbo inferiore alepidotum. 36. DECODON Günth. B. Pinnae dorsalis et analis basi squamosae. Squamae corpore magnae, 25 ad 36 in linea laterali, genis pluriseriatae. (106). a. Spinae dorsales 10 vel 11. Squamae 25 p. m. in linea laterali. B. 5 Caput acutum. 37. PTERAGOGUS Pet. (genus mihi incognitum). b. Spinae dorsales 12. Squamae 30 ad 36 in linea laterali. B. 6. Labium superius ore clauso sub labio suborbitali non occultum. 38. COSSYPHUS Val., ex parte. c. Spinae dorsales 13. Squamae 28 vel 29 in linea laterali. B. 6. Labium superius ore clauso antice totum sub labio suborbitali occultum. Caput valde convexum obtusum. 39. CHOEROPS Rüpp. = Hypsigenys Günth. (sp. typ. La- brus macrodontus Lac, = Choerops meleagrides Rüpp.). VIII. LABRIFORMES = Labrina Günth. Corpus oblongum vel subelongatum compressum, squamis magnis ad parvis (30 ad 70 in linea laterali) vestitum. Caput non carinatum. Genae squamosae. Labia carnosa. Dentes maxillis uni- ad pluriseriati, angulares nulli. Os pharyngeale inferius corpore triquetro dentibus conicis vel conico-graniformibus tri- ad pluriseriatis, non pavi- mentatis. Spinae dorsales 13 ad plus quam 20, anales 3 ad 6. Membrana pinnae dorsalis inter singulas spinas incisa lobata, Linea lateralis continua. [ A. Spinae dorsales pungentes. a, Spinae dorsales 16 ad 21, anales 4 ad 6. Squamae corpore mediocres, 35 ad 45 p m. in linea laterali. Operculum squamosum, aa, Pinna dorsalis basi squamosa. Dentes maxillis pluriseriati, antici canini. {107 ) 40. ACANTHOLABRUS Val, ex parte. bb. Pinna dorsalis basi alepidota, Dentes maxillis uniseriati, canini nulli. 41. CENTROLABRUS . 5. Spinae anales 3. Pinna dorsalis basi alepidota. aa, Operculum squamosum. T. Dentes maxillls canini curvati 2 ad 4. G. Interoperculum squamatum. Dentes canini 4. 9, Dentes maxillis uniseriati. Spinae dorsa- les 15, anteriores filigerae. Squamae 35 ad 45? in linea laterali. B. 6. 42. LACHNOLAIMUS Cuv. Q'. Dentes maxillis pluriseriati. Spinae dor- sales 17, non filigerae, Squamae 35 ad ni 37 in linea laterali. B. 5. 43. CTENOLABRUS Val. “%. Interoperculum non squamatum. Dentes maxillis uniseriati, canini 2 ad 4. Squamae 40 ad plus quam 50 in linea laterali. Spi- nae dorsales 16 ad 21, non filigerae. B. 5. 44. LABRUS L. 1. Dentes maxillis uniseriati, canini nulli. later: operculum squamatum. Squamae 30 ad 36 in linea laterali. Spinae dorsales 13 ad 17. B. 5. S. Maxillae non ad vix protractiles. Rostrum non productum. Spinae dorsales 13 ad 17. (108) 45. CRENILABRUS Cuv. G. Maxillae valde protractiles. Caput valde acutum. Spinae dorsales 15. 46. CORICUS Cuv. bb. Operculum alepidotum. Dentes maxillis canini 4 compressi. Squamae 60 ad 70 in linea late- rali. Spinae dorsales 17. B. 5. 47. TAUTOGA Mitch. B. Spinae dorsales flexiles 18, anales 3. Dentes maxil- lis uniseriati, canini 2. Operculum limbo tantum squa- matum. Squamae 37 p. m. in linea laterali. Pinnae dorsalis et analis basi alepidotae. 48. MALAPTERUS Val. 5 IX ODACIFORMES = Odacina Günth. 9055 Corpus subelongatum vel elongatum compressum squa- mis parvis (55 ad 70 in linea laterali) vestitum, squa- mis caudalibus posticis ceteris non majoribus. Caput non carinatum, acutum. Dentes maxillis adnatae aggregatae. Os pharyngeale inferius corpore triquetro dentibus pavi- mentatis. Praeoperculum edentulum. Spinae dorsales flexi- les 15 ad 24. Linea lateralis continua. A. Caput operculis regioneque postoculari squamosum. Spinae anales 2. B. 5. 49, ODAX Cuv. B. Caput, regione supraoperculari excepta, alepidotum. Spinae anales 3, dorsales anteriores ceteris longiores. (109) 50 . OLISTHOPS Richd. X. CLEPTICIFORMES — Julidina Günth. ex parte. Corpus oblongum compressum squamis magnis (34 p. m. in linea laterali) vestitum, caudalibus posticis ceteris non majoribus. Caput non carinatum, obtusum, totum fere squamosum. Oculi posteri. Maxillae tenues, in tubum horizontalem protractiles, labiis tenuibus inferiore mem- branaceo ante maxillam pendulo. Rictus maxillis retrac- tis subverticalis. Dentes intermaxillares uniseriati recti antrorsum spectantes subaequales, inframaxillares laterales conspicui nulli, antici 2 caninoidei recti antrorsum spec- tantes. Os pharyngeale inferius corpore gracili dentibus conicis 3- ad 4-seriatis. Linea lateralis continua. Pinnae dorsalis et analis basi valde squamosae spinis pungenti- bus dorsali 12, anali 3. B. 6. 51. CLEPTICUS Cuv. Scripsi Lugduni Batavorum Calendis Novembris 1861. SCHEIKUNDIG ONDERZOEK VAN WATER VAN EENEN ARTESISCHEN PUT, GEOPEND BINNEN DEN RINGMUUR VAN HET ROOMSCH-KATHOLIJKE WEESHUIS TE SAMARANG (JAVA). J DOOR P. J. MAIER, te Batavia. — —— Op den 21sten Februarij 1861 was de diepte van den ge- noemden put 73 Ned. ellen en bevond men zich in eene laag loodkleurig zand toen het welwater opsteeg, hetwelk in den aanvang troebel was en eene hoeveelheid van 100 Ned. kannen in 9 minuten tijds opleverde; bij voortgezette boring vermeerderde de productie van het water. De put, waarvan de eigenlijke boring op 21 November 1860 is aan- gevangen, heeft eene werkelijke diepte beneden den bega- nen grond van 73,59 Ned. ellen en levert thans, bij eenen uitloop op eene hoogte van 80 Ned, duimen boven den beganen grond, eene aanzienlijke hoeveelheid water, welke kan gesteld worden op 100 kannen in 33 minuut of 41,143 kannen per etmaal en welke dus voldoende kan geacht wor- den voor de behoefte van. 4000 personen, zijnde de even- wigtsstand waargenomen op 3,55 Ned. ellen boven het terrein. . Aan de welwillendheid van den Direkteur der burgerlijke 6111) openbare werken, den Heer varenseekK, heb ik het te dan- ken, dat de specimina der doorboorde aardlagen mij voor eenen korten tijd ter bezigtiging werden afgestaan. Omtrent de dikte der lagen heb ik echter geene opgave kunnen ont- vangen; de lagen volgen elkander aldus. op: 1. Zand met klei — een bros mengsel, eenige schelpen bevattende. 2. Zware blaauwachtige kleiaarde. 3. Blaauwe, plastische kleiaarde. 4. Kleiaarde, als sub 2 vermeld is, verweerde eee ö steenen bevattende. * 5. Rolsteenen. 6. Blaauwe plastische kleiaarde. f 7 en 8. Fijn zand met een weinig kleiaarde. 9, Blaauwe plastische kleiaarde. 10. Klei, zand met een weinig kalk. 11. Blaauwe plastische kleiaarde. 12. Zand met een weinig kleiaarde. 13. Rolsteenen. 14. Idem (trachietachtig). 15. Gele plastische kleiaarde. 16. Conglomeraat van kleiaarde met schelpen. 17. Gele kleiaarde. 18. Blaauwe kleiaarde. 19. Idem Idem met zand. In deze laag is het put- water aangetroffen. Het water welt op met eene warmte van 92° F., (33,3° C.), is eenigzins troebel, wordt echter, na bezonken of gefiltreerd te zijn, volkomen helder. Het water is van goeden smaak, geringen reuk naar zwavelwaterstofgas *) en van 1,00035 soort. gewigt bij 27° C. —— — * *) Of dit gas in kleine hoeveelheden oorspronkelijk in het put water aanwezig is, of dat het zich na het vullen in de flesschen gevormd 6112) — Bij verwarming ontwikkelt het water weinige gasblaas- jes en begint troebel te worden, wanneer het voor het grootst gedeelte is verdampt. Tot droogwordens toe uitge- dampt, blijft weinig zout over, hetwelk voor het grootste gedeelte in water oplosbaar is. Uit het kwalitatief onderzoek is mij gebleken, dat het in water oplosbaar gedeelte der vaste bestanddeelen van het water de volgende bestanddeelen bevat: Koolzuur, zwavelzuur, chloor, potassa, soda en bitter- aarde; en het in water onoplosbaar gedeelte: Kiezelaarde, aluinaarde met een spoor ijzeroxyde, kool- zure kalk- en bitteraarde. Buiten deze bestanddeelen bevat het water alsnog: Koolzuurgas, organische stoffen, sporen van zwavelwater- stofgas, van zwavelzure kalkaarde, van ammonia en van phosphorzuur. KWANTITATIEVE ANALYSE, 1. Bepaling der vaste deelen. 259,532 grm. water gaven 0,118 grm. droog zout (bij 105° C. gedroogd), waarvan na behandeling met gedestilleerd water onoplosbaar bleven 0,013 grm. 100 grm. water bevatten dus 0, 04354 grm. we bestand- deelen, waarvan in water onoplosbaar zijn 0, 005009 grm. en oplosbaar 0,0385311 5 0,04354 grm. 2. Bepaling van het chlorium. 259,532 grm. water gaven aan bij 100 C. gedroogd chloorzilver 0,061 grm., waarin bevat zijn 0,01509 grm. chlorium = 0,0058 1 pCt. heeft, kan met zekerheid niet worden opgegeven. Het putwater be- vat zwavelzure zouten en organische stoffen, en het is bekend dat de aanwezigheid dezer stoffen aanleiding kan geven tot vorming van zwavelwaterstofgas. (1183) 3. Bepaling van het zwavelzuur. 259,532 grm. water gaven 0,022 grm. zwavelzure ba- rytaarde, waarin bevat zijn 0,00755 grammen zwavelzuur == 0,00291 pCt. 4, Bepaling der potassa. De in water oplosbare deelen, in de le bepaling verkre- gen, werden met barytwater behandeld, het barytpraecipi- taat (A) verzameld en in het filtraat de potassa op bekende wijze bepaald. Men verkreeg 0,037 grm. potassium- platinum- chlorid, waarin bevat zijn 0,01131 grm. chloorpotassium of 0,00436 pCt., beantwoordende aan 0,00275 pCt. potassa, gevende met 0,00233 , zwavelzuur, 0,00508 pCt. zwavelzure potassa. 5. Bepaling der zwavelzure soda. 100 grm. water bevatten 0,00291 grm. zwavelzaur; aan de potassa is gebonden 0,00233 „; afgetrokken, blijft 0,00058 „ „ gevende met 0,00045 „ _ soda, 0,00103 „ zwavelzure soda (watervrij) 6. Bepaling van het chloormagnesium. Het in de 4e bepaling vermelde barytprecipitaat (A) werd met verdund zwavelzuur behandeld en in het filtraat de bitteraarde bepaald. Men verkreeg 0,0055 grm. pyro- phosphorzure bitteraarde, waarin bevat zijn 0,00198 grm. bitteraarde. In 100 grm. water 0,000764 grm. = 0,000458 grm. magnesium, gevende met 0,001355 „ chloor, 0,001813 chloormagnesium. VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIII. 8 (114) * Bepaling van het chloorsodium. 100 grm. water bevatten 0,00581 grm. chlorium; aan het magnesium is gebonden 0,00135 „; afgetrokken blijft 0,00446 „ , gevende met 0,00289 „ sodium, 0,00735 „ chloorsodium. 8. Bepaling der kooleure soda. 259,532 grm. putwater, tot droogwordens toe uitgedampt, met ged. water behandeld, het filtraat met zoutzuur over- zadigd, uitgedampt en het overmaat van zoutzuur door zachte verhitting verwijderd, de vloeistof vervolgens met salpeterzuur en salpeterzuur zilveroxyde behandeld, gaf 0,215. grm. bij 100° C. gedroogd chloorzilver. In de 2de bepaling is verkregen voor eene even groote hoeveelheid putwater 0,061 grm. chloorzilver: deze hoeveelheid afge- trokken, blijft 0,154 grm. = 0,0381 grm. chlorium, be- antwoordende aan 0, 05688 grm. koolzure soda (watervrij). 100 grm. water bevatten dus 0,021916 grm. koolzure soda. 9. Bepaling der kiezelaarde. De in water onoplosbare deelen, in de 1ste bepaling ver- kregen, werden, na het filter verbrand te hebben, met zout- zuur enz. behandeld en werd verkregen 0,0045 grm. gegloeide kiezelaarde, voor 100 gr. water 0,001734 grm. bedragende. 10, Bepaling der aluinaarde, sporen üjzerowyde be- vattende, Het filtraat der kiezelaarde met een weinig salpeterzuur ge- kookt, met chloorammonium en ammonia behandeld, gaf ge- middeld uit twee proefnemingen 0,0015 grm. aluinaarde, een weinig ijzeroxyde bevattende, 100 grm. water dus 0,00058 grm. 0 II. Bepaling der kooleure kalkaarde. Uit het filtraat der aluinaarde werd verkregen 0,008 (115 ) grm. bij 100e C. gedroogde zuringzure kalkaarde, beant- woordende aan 0,00548 grm. koolzure kalkaarde. 100 grm. water dus 0,00211 grm. 12. Bepaling der koolzure bitteraarde. Dit zout is uit het gewigtsverschil berekend. Het in water onoplosbaar gedeelte der vaste bestanddeelen bedraagt in 100 grm. water 0,005009 grm. De kiezelaarde, aluin- aarde en de koolzure kalkaarde bedragen in 100 grm. wa- ter 0,00442 grm.; deze hoeveelheid afgetrokken, blijft 0,00059 grm. koolzure bitteraarde. RESULTAAT. 100 grm. putwater bevatten : - gr. Koolzure soda (watervrij) ............. 0,02191 ” — ere 0,00211 ” bibtarmarderd 510 eere drab bate 0,00059 Zwavelzure ‘potassa- …; .„.. vv. oee 0,00508 „ doda (watervrij) )) es 0, 103 inn ee vande a. c ders 0,00735 eee e dt els BUG rs e . . 0, 00181 Kiezelaarde. n. eee eil. 0,00173 Aluinaarde 5 sporen van ijzeroxyde. . 0, 00058 Te zamen 0, 04219 c onbepaald Zwavelzure kalkaarde, ammonia, phosphorzuur, _ zwavelwaterstofgas, organische stoff sporen 2 deze zamenstelling blijkt, dat het artesische putwa- ter van goede ern is en als drinkwater genuttigd kan worden. Batavia, Junij 1861. 8* DE SLANGEN-BEKER VAN CEYLON, DOOR A. W. M. VAN HASSELT. *) In de maand Maart van dit jaar had mijn hooggeachte vriend, de Heer 7. BORLEN, Gep. Schout-bij-Nacht, Lid van het Hoog Militaire Geregtshof alhier, de beleefdheid, mij op mijn verzoek ter hand te stellen eene familie-rariteit, die zoo in de ouderlijke woning, als ten zijnen huize, reeds omtrent 80 jaren, met de grootste zorgvuldigheid, zelfs met een’ zekeren eerbied, afgesloten werd bewaard, niet alleen als eene soort van reliquie, afkomstig van ZEds. vader (die vele jaren in Oost-Indië heeft geleefd, en den hier onder te beschrijven beker van Ceylon had medegebragt), maar ook wegens een wonderbaar / geheimzinnig” vermogen, dat, vooral in gevallen van vergiftiging, daaraan door sommigen werd toegeschreven. Bij de toezending van dit curiosum, — hetwelk in een’ kartonnen koker bevat en met zorg was ingepakt, deels om den beker niet te beschadigen, deels ook wegens eenige vrees voor de daaraan toegekende, misschien „) Vergelijk de voorloopige opgaaf daaromtrent in Verslagen en Me- dedeelingen, Deel XII, 1861, bladz. 181, in fine. (6117) nadeelige krachten, — dat ik eens meer van nabij wenschte te onderzoeken, had de Heer Borren de goedheid, het volgende berigt te voegen: „ Beker van slangenbeethout, „ medegebragt van Ceylon, in het jaar 1783. Een aftrek- „sel met schoon water van dit slangenbeethout levert, naar „men beweert, eenen drank op als inwendig geneesmiddel „voor kwalen, ziekten of ongesteldheden, veroorzaakt door „den beet van vergiftige slangen, en dient tot redmiddel „van den dood dier lijders, welke, na door vergift-slangen „gebeten te zijn, het water daaruit bij tijds hebben gedron- „ken.“ Reeds bij eene vroegere gelegenheid had de Heer BOELEN mij dezen beker vertoond, om de werking te doen zien, die hij inderdaad op daarin gegoten water uitoefent. Daartoe schonk hij er in mijne tegenwoordigheid gewoon, koud, kristalhelder pompwater in; na een half uur over- gegoten in een bierglas, was dit geel geworden, bij door- vallend, groenachtig-blaauw, bij opvallend licht. Het waterig aftreksel heeft, volgens de overlevering, echter eerst dan de bovengenoemde geneeskracht verkregen, wanneer het er eenige uren in heeft gestaan, en nog grooter wordt die, wanneer men het er 24 uren in laat verblijven. 0 De beker heeft den vorm van eenen grooten, ouderwet- schen wijnroemer, op een steel met voetstuk, is in toto hoog circa 0,15 Ned. el en heeft zoo in de opening als aan het voetstuk eene doorsnede van nagenoeg 0,10 Ned. el. Hij is blijkbaar zeer netjes gedraaid uit eene donkerbruine hout- soort, eenigzins in kleur, vastheid en voorkomen gelij- kende naar vele uit den kokosnoten-bast vervaardigde voor- werpen, van buiten glad gepolijst, van binnen eveneens bruin, doch dof en meer of min grijsachtig. Zoowel uit- als inwendig is het hout min of meer gevlamd, en het vertoont daarenboven aan de binnenzijde eene meer donkerkleurige plaats, duidelijk afkomstig van eenen ee knoest in het hout, (18) * Zelfs bij wrijving kon ik aan het hout niet den minsten eigenaardigen reuk ontdekken. Evenmin liet zich dit aan het daarin bewaarde water waarnemen. Dit vertoonde eene neutrale reactie, en had geenen eigenaardigen, noch bitte- ren smaak. Bij herhaling heb ik het verschijnsel nagegaan, waardoor deze beker zich kenmerkt en waaraan hij zonder twijfel - eenig en alleen zijne vermaardheid te danken heeft, waarbij ik mij evenwel nooit eenige andere proef heb veroorloofd dan dien te behandelen met koud water, uit hoofde van de hooge waarde, door den Heer BOELEN aan’ deze wer- kelijk hoogst zeldzame gedachtenis gehecht ). Nagenoeg terstond nadat men den beker met water heeft gevuld en er van boven af, dus bij opvallend licht, inziet, ontwaart men, dat er zich op verscheidene punten van de wanden, als ook van den bodem, daar waar zich het mid- denpunt van den steel voor het voetstuk bevindt, in alle rigtingen, als ware het straalsgewijze, dikke, lichtgroene strepen” door het vocht verspreiden, met eenen blaauwen weêrschijn. Deze strepen vermenigvuldigen zich, en alsdan het vocht even schuddende, neemt dit in zijn geheel, of- schoon natuurlijk iets zwakker, dezelfde kleur aan. Met de reagentia voor zuren en alcaliën behandeld, verhoudt het zich negatief. Zelfs in meer geconcentreerden toestand ge- bragt, blijft het reukeloos, en heeft het weinig of geenen, bepaaldelijk geen’ bitteren smaak. De bovengenoemde kleu- *) Ik voeg dit hier ook schriftelijk bij, om reden de Heer BOELEN, na het terug ontvangen van zijnen beker, aan den binnenwand daar- van enkele krasjes heeft ontdekt, die er te voren niet in geweest wa- ren. Welligt heeft deze of gene mijner geëerde vrienden, aan welken ik den beker en het verschijnsel heb vertoond, buiten mijn weten, deze daarin onbedachtelijk gemaakt met den nagel, een mesje, of eene speld, Ik vraag daarvoor nogmaals den hooggeachten Heer BOELEN ver- schooning, en verheug mij alleen hierin, dat daardoor niet de gering- ste wijziging in het verschijnsel is te weeg gebragt. (19) ringsverschijnselen daarentegen komen daardoor nog spre- kender te voorschijn. Bij doorvallende lichtstralen heeft het eene lichtgeel-bruinachtige ‘kleur; bij gereflecteerde of opvallende stralen vertoont het eene licht-blaauwgroene, bij beweging of plaatsverandering meer of minder opalise- rende of „ schillernde“ kleursverandering. Deze eigenschap blijft het lang behouden; in een glazen stopfleschje, waarin ik het nu reeds van Julij 1860 tot December 1861, dus 16 maanden lang, bewaard heb, houdt deze onveranderd stand, en is het vocht volstrekt niet in bederf overgegaan. Ten einde mij te overtuigen, of dit vocht, niettegen- staande zijnen onbeduidenden smaak, eenige physiologische of toxische uitwerking op het levende organisme uitoefent, heb ik er eenige oncen van laten uitdampen tot extract-dikte, en met hoeveelheden van 1 tot 3 greinen eenige inocula- tieproeven genomen, tweemalen op kikvorschen, eens op een hoen. Niets hoegenaamd werd aan deze dieren, gedurende twee dagen door den Heer rIENDERHOFF waargenomen. Geene de geringste teekenen lieten zich bespeuren van opwekkende of verdoovende vermogens. Van braakneiging of buikloop mede geen spoor. Hierna zelf een paar teugjes van het ge- concentreerde vocht geproefd hebbende, ondervond ik daarvan evenmin eenige uitwerking, ook geenen nablijvenden indruk op de tong of in de keel. Niet alleen a priori, maar dus ook op grond van dit een en ander, meen ik te mogen besluiten, dat de aan dezen beker toegeschreven genees- kracht niet of althans niet zoozeer bestaat in het bedeelen van het daarin geschonken vocht met een of ander werk- zaam beginsel of tegengiftige zelfstandigheid, maar dat wij hier eenvoudig te denken hebben aan eenen ingebeelden of bijgeloovigen invloed, dien de beschrevene verandering, welke het water in uitwendig voorkomen ondergaat, op het kinderlijk gemoed der Oosterlingen moet hebben uit- geoefend. Daar deze verandering hier zoo spoedig ont- (120) staat en zoo duidelijk in het oog springt, kan het zelfs geene verwondering baren, dat ook daardoor op den ver- lichten, doch niet deskundigen Europeaan een gelijkaar- dige indruk tot stand kan komen. Ten dezen opzigte zal het niet noodig zijn, met vele woorden te herinneren aan een tal van analoge volksbegrippen, zonderlinge genees- middelen of kuren, waarbij op de eene of andere wijze op de verbeelding wordt gewerkt. Zoo bijv. worden ver- scheidene voorbeelden aangetroffen, waar zenuwpijnen, in- termitterende koortsen, enz. althans tijdelijk. nalieten onder den invloed der verbeelding, opgewekt, zelfs nog in onze, dagen, door eene soort van „ belezing“ of „ bezwering”, waarvan het ware geheim slechts aan enkele familiën zou bekend zijn. Zoo, wanneer de leek, uit twee fleschjes met heldere vochten gevuld, door vermenging van beide, plot- seling eene zwarte vloeistof ziet geboren worden, is het nog steeds niet vreemd, dat daarbij de gedachte aan „ ver- gift“ in hem oprijst, gelijkerwijze de theaters daarvan nog ten huidigen dage meermalen getuigenis geven. Hoeveel te meer nog zal dan niet hier inwerking op de verbeelding kunnen ontstaan, door het als t ware van zelven ontstaan eener blaauw-groene verkleuring van het drinkwater in den beker, misschien daarenboven vervaardigd uit eene hout- soort, aan wier naam, even als die van zoovele boomen in Oost-Indië, tevens op de eene of andere wijze het begrip van „ slang” is gehecht, hetzij door den vorm hunner wortels, of de kleur hunner basten, hetzij door andere uitwendige overeen- komst van een hunner deelen met die van deze reptiliën. Hoe dit zij, op eene zoodanige wijze kan geleidelijk verklaard worden, dat aan den beschreven beker eene eigenaardige ge- neeskracht wierd gehecht. Misschien kan het zelfs geschied zijn, dat personen, door giftslangen gebeten, — door dit vertrouwen, door de daarmede verbonden gemoedsrust, door de hiervan af te leiden verminderde werkdadigheid van het hart (121) en de bloedvaten, — in ligtere gevallen werkelijk eenige baat hebben gevonden bij het drinken van dit water, even- zoo als bij ons te lande het branden met den sleutel van sr. HUBERT nog altijd door eenigen geacht wordt, meer dan gewone brandijzers, heilzaam te zijn tegen den dolle- hondsbeet! Van oudsher zijn dan ook, met betrekking tot dit onderwerp, aan meer andere, dergelijke, zooge- naamde sympathetische middelen krachten tegen vergiftige stoffen toegeschreven. Het meest.overeenkomend geval met ons onderwerp, om van andere te zwijgen, wordt gevon- den in de geschiedenis van den hoorn van den rhino- ceros. Bij vele volksstammen, zoo in Afrika, als vooral in Azië, en van daar uit in de middeneeuwen zelfs in Europa, heeft lang, en ten deele nog, het geloof bestaan, dat deze met wonderdadige geneeskrachten is begaafd, in het bijzonder tegen slangen-beet “). Ook is het bekend, dat oudtijds daaruit insgelijks bekers werden vervaardigd, die gelijk de faam luidt, begonnen te „zweeten’’, zoodra er vergiftige dranken in werden gegoten, of handvatten van messen, die „ van zelven” vochtig werden, zoodra zij in aan- raking kwamen met vergiftigde spijzen +) ! _Ik heb nogtans eenen gewigtigen grond meer voor deze mijne verklaring, en tegen het nog altijd mogelijk vermoe- den, dat werkelijk het hout, waaruit deze beker is ver- vaardigd, geneeskrachtige eigenschappen bezit. Zoo als het *) In eene vroegere Akademie-Vergadering heb ik daarover, te gelijk met dit onderwerp, reeds gehandeld (30 Maart 1861; zie Vers/. en Meded, DI, XII. bla. 131); ik stel mij echter voor, dit onderwerp liever te bewerken voor het Nederlandsch Tijdschrift voor Geneeskunde, als van een meer dadelijk praktisch geneeskundig belang. , t) Vergelijk daarover vooral Marx, Geschichtliche Darstellung v. de Lehre der e, alsmede Verhandelingen o. d. Natuurl. Gesch. d. Ned. ober a. bezittingen, 1839, Zoölogie, blz. 189. (122) voor de meeste mijner lezers wel overbodig zal zijn, nader uiteen te zetten, laat het besproken verschijnsel, dat in vroegere jaren gewis velen bijzonder moet hebben bevreemd of bezig gehouden, zich vrij geleidelijk op chemisch-physi- schen weg verklaren. Het verschijnsel toch is een eenvoudig en algemeen gekend verschijnsel van fluorescentie, hetwelk door verscheidene andere plantaardige voortbrengselen aan ver- schillende oplossingen wordt gegeven. Het meest bekend ten dien opzigte is eene zure oplossing van sulphas chi- nini, welke mij dan ook het eerst op het denkbeeld bragt, deze explicatie hier van toepassing te maken. Men weet ook, dat daaraan, in onderscheidene andere planten uit zeer uiteenloopende klassen, als der Acerineae, Contortae, Legumi- nosae, Terebinthaceae, Thymelaeae, enz, eene en dezelfde scheikundige stoffe ten grondslag ligt, t. w. de aesculine (ook polychrom, en in het Hoogduitsch Schillerstoff ge- naamd). Deze stof, tot de familie der glykosiden gebragt, waarvoor de formule Ci Hz O® is gegeven, — en die in zuiver kristallijnen toestand, vooral uit Aesculus Hippo- castanum, doch ook uit verscheidene Fraxinus-soorten, niet alleen de excelsior, maar ook uitmuntend uit den Ornus, als- mede uit Quassia amara, Moringa pterygosperma, Santalum- soorten en andere basten, kan worden getrokken, — heeft insgelijks het vermogen, om, reeds in ongemeen geringe hoeveelheid, aan eene waterachtige oplossing bij doorval- lend licht eene gele, bij gereflecteerd licht eene blaauwe kleur te verleenen, waarvan ik mij zelven herhaaldelijk heb: overtuigd *). Niet alleen komt alzoo deze kleursverandering geheel en *) Zie daarover onder anderen: J. E. SCHLOSSBERGER's Lehrbuch der organischen Chemie, 4te Aufl. S. 672, — Dr. A. O+ OUDEMANS JR. had de goedheid, mij eene kleine hoeveelheid dezer stoffe, bereid in het che- misch laboratorium van den Hoogleeraar d. J. MULDER, af te staan. (128 ) al overeen met die van het water uit onzen beker *), maar ook beantwoordt dit laatste volkomen aan eene en dezelfde reactie, als welke door de aesculine wordt gegeven. Bijvoe- ging namelijk van zuren heft tijdelijk het fluoresceren der aesculine-oplossing op, toevoeging van alcaliën (die reeds op zich zelven dit verschijnsel verhoogen), herstelt deze eigenschâp. Op volkomen gelijke wijze nu verhoudt zich het water uit den slangen-beker tegenover deze reactiven. Even weinig als mij dit laatste physiologisch werkzaam bleek te zijn, is er van een geneeskrachtig of zelfs toxisch vermogen der aesculine, 200 verre ik weet, iets bekend. Ook bij inductie mogen wij derhalve besluiten tot de door mij vermoede en reeds vroeger eenigermate toegelichte stoffelijke onwerkzaamheid van het water uit dezen beker. Wordt echter door dezen inderdaad „ aesculine“ en geene andere stoffe geleverd? Dit durf ik niet geheel en al be- vestigen. Verscheidene voorname punten van overeenkomst pleiten daarvoor, doch andere mede vrij belangrijke omstan- digheden wijzen op eenig verschil. Zoo wordt bijv. door de schrijvers over deze stof, de aesculine slechts weinig oplosbaar genoemd in koud water, terwijl wij zagen dat de kleurende stof uit den beker nagenoeg onmiddellijk en ruim door koud water wordt uitgetrokken; ik moet hierbij intusschen aan- merken, dat de zuivere aesculine uit het chemisch labora- torium alhier insgelijks terstond koud water ‘doet fluoresce- ren. Aesculine wordt verder gezegd bitter te zijn; het water *) Men zal misschien opmerken, dat de zuivere aesculine eenen helder blaauwen weêrschijn geeft, terwijl wij boven bij het water uit den beker van eene groenachtig blaauwe kleur gewag maakten. Deze kleine tegenstrijdigheid heldert zich voldoende op door de veel meer bruingele tint van dit water, dan die is, welke door eene zuivere aesculine-oplos- sing wordt geleverd; uit het hout van den beker worden vermoede- lijk nog andere, geel kleurende stoffen uitgetrokken, die, door hare vermenging met blaauw, eene meer groene tint verleenen. (124) uit den slangen-beker heeft nagenoeg geenen smaak; doch evenzoo vond ik hier, in tegenspraak met de bewering van SCHLOSSBERGER, dat ook de oplossing der zuivere aesculine, die mij ter beproeving was geschonken, volstrekt niet bit- ter smaakt. Meer van belang nogtans zijn de twee vol- gende opmerkingen. Vooreerst, vond ik, dat eene fraai blaauwe oplossing van aesculine, in een stopfleschje bewaard, reeds spoedig en van lieverlede meer en meer hare kleur, ofschoon niet vlugtig zijnde, als van zelve verliest, en dat die zelfs na eenige dagen geheel kan verdwijnen en ook niet weêr, door schudding van eenig bezinksel, kan worden hersteld. Daarentegen heeft een specimen van het water uit den slangen-beker, op dezelfde wijze bewaard in eene donkere kast, thans nog, na meer dan een jaar, zijne oor- spronkelijke kleur behouden. En ten tweeden, eene opmer- king omtrent den oorsprong van de aesculine. Wat leert ons de scheikunde dienaangaande? Dat deze verkregen kan worden door kokend *) water uit den bast van de genoemde houtsoorten. Zoo ver ik dit voor eenige dezer zelf heb kunnen nagaan, in vereeniging met mijnen ambtgenoot vaN RIJN VAN ALKEMADE, is inderdaad het fluorescerend begin- sel vooral aan de basten gebonden, en schijnt dit niet door het hout zelf te worden opgeleverd. Ten dezen op- zigte nu bestaat de eenige afwijking van den regel (mij tot hiertoe bekend) voor onzen slangen-beker, die blijkbaar niet uit eenigen boombast, maar wel zeker uit eene zware en harde hout-soort is bewerkt, van welke echter zoowel het binnenste als buitenste gedeelte het besproken verschijnsel evenzeer ver- ) Het water behoeft daartoe volstrekt niet te koken; althans uit verscheidene versche boom-basten, die wij op dit verschijnsel onder- zochten, vonden wij dat het zich ook bij koude digestie zeer spoedig laat waarnemen. Fraxinus Ornus geeft het bijzonder sterk, waarop pu- Four en onlangs srokes, ten behoeve van het nemen van lichtproeven, zonderheid met electrisch licht, opmerkzaam maakten. (125) toonen, waaromtrent ik mij, met den Hoogleeraar HARTING, door het plaatsen van het voetstuk in een bord met water, heb verzekerd. Doch welke is dan de houtsoort, voor dezen beker ge- bezigd? Hierover, ofschoon die blijkbaar tot de Dicoty- ledonen behoort, zijn wij voor als nog in het duister ge- bleven “). Alleen bij uitsluiting kan ik eenige vermoedens opperen, van welke ten dezen ter sprake komende boomen het niet afkomstig is. Het hout bijv. van onze kastanje- en esschen-boomen, zoowel stam- als wortelhout, brengt dit verschijnsel als zoodanig niet te weeg. Met den Heer van RIJN, en met den Hoogleeraar miqver, die de goedheid had zijne rijke botanische litteratuur daarover te willen raadplegen, doorzocht ik, hoezeer wegens tijdsgebrek niet dan ter loops, het Amboinésche Kruidboek van rumPunivs, BLUMES Num- phia, Kümerer’s Amoenitates, het Enchiridion van ENDLICHER, de Flora van KosreLetzKY, zonder op het spoor er van te kunnen geraken. Van eenige der ezotische planten, die hier in aanmerking konden komen, òf als aesculine leve- rende, òf als te boek staande als antidota tegen slangen- beet of Oost- en West-Indische volksziekten, — zoo als de Moringa pterygosperma, de Ophiorhiza Mungoz, de Chiococca anguifuga, het Ophioxylum serpentinum, de Nabalus serpen- tarius (rook), de Polygala Senega, de Mikania Guaco, de Ser- pentaria Virginiana, enz, — heb ik de geschiedenis, althans ten deele, nageslagen, doch insgelijks niets gevonden, op de vervaardiging van een’ zóódanigen beker doelende. Van vele onder dezen is bovendien het hout niet donkerbruin van kleur, of wel te dun, of te ligt, om er dergelijke voorwer- pen uit te kunnen draaijen. Van andere is de bekende hoogst bittere of scherpe smaak niet in overeenstemming te brengen met mijne waarneming. Dh De Heer porren deelde mij mede, dat dit door ZEd.’s vader „slangenbeet-hout” werd genoemd. (126) Daar de beker wordt opgegeven als afkomstig uit Cey- lon, heb ik bijzonder het oog gehad op de dáár voorko- mende boomen; gretig vergeleek ik daarbij natuurlijkerwijze het reeds beroemde werk van Sir JAMES EMERSON TENNENT, Ceylon, London, 1859, maar ook hier bleef mijne moeite onbeloond; hij meldt niets omtrent het voorkomen van deze bekers onder de hem bekend geworden rariteiten van dit eiland. Gaarne beken ik zelf het onvolledige van deze mededee- ling, doch wanneer die welligt aan anderen, beter ervaren dan ik in Land- en Volkenkunde, Geschiedenis der vergift- leer, planten-, schei- en natuurkunde, den aanstoot mogt geven, om dit onderwerp te gelegener tijd beter na te gaan, dan zal door hunne navorschingen de zeldzame beker van den Heer Schout-bij-Nacht BOELEN nog hooger in waarde rijzen, dan zij immer doen kan door mijne bijdrage. Ook in het openbaar zij aan Z Ed. mijne hulde toege- bragt voor de gelegenheid mij geschonken, het bestaan van een zoo zeldzaam overblijfsel uit vorige tijden ter algemeene kennisse te hebben mogen brengen. Ik besluit met de volgende bijzonderheden te constateren: 1°. Nog in het laatst der vorige eeuw waren in Oost- Indië (op Ceylon) houten bekers in volksgeneeskundig ge- bruik tegen giftslangen-beet. 2“. Men bezigde die tot het bereiden van een waterig aftreksel, dat echter waarschijnlijk geene andere dan z. g. sympathetische of ingebeelde krachten bezat. 30. De boom, welke het materiaal leverde tot vervaar- diging dier bekers, schijnt niet, althans niet algemeen be- kend te zijn. 4°. Deze werden bepaaldelijk. gemaakt uit eene donker- bruine hout-soort, niet uit eenigen boom-bast. 5°, Koud water, in deze bekers geschonken, begint oogen- blikkelijk en sterk te fuoresceren, (127) 6°. Dit verschijnsel laat zich gereedelijk afleiden uit de oplossing van aesculine of van eene daarmede overeenko- mende stoffe, 71°, Opmerking verdient, dat dit vermogen na een tijds- verloop van nagenoeg 80 geen nog steeds onverzwakt blijft eee rj Onder het afdrukken der bovenstaande mededeeling las ik, in POGGENDORFF'sS Annalen der Physik und Chemie, N° X, 1861, een klein, doch veelomvattend betoog, dat het fluoresceren van planten-sappen een veel algemeener verschijnsel is, dan tot hiertoe was vermoed. In dit opstel van C. B. GREISS, ten titel voerende: Ueber Fluorescenz der Auszüge aus den verschiedenen Theilen der Pflanzen, leest men, dat hij de water-aftreksels der basten van niet min- der dan 21 verschillende boomen (grootendeels inlandsche) heeft onderzocht, en zonder uitzondering gevonden, dat die allen fluorescerende vloeistoffen opleveren. Insgelijks de bla- den en zelfs de bloemen van dezelfde of andere planten deden het verschijnsel, hoezeer met eenige wijzigingen, te voorschijn treden. Doch wat mij het meeste belang inboe- zemde, was, dat hij aan het slot van zijn onderzoek bij- voegt, dat ook het hout en de stengels van verschillende planten (linden, esschen, beuken, dennen, vogelkers, sijrin- gen, braambeziën, kamillen) aan hunne waterige aftrek- sels het vermogen om te fluoresceren mededeelen. Hij is van meening, dat dit verschijnsel zijn ontstaan te dan- *) Zulks te meer, daar men veilig mag aannemen, dat in dien tijd tallooze malen de proeven daarmede zullen zijn herhaald. Wanneer de hier werkzame stof waarlijk aesculine mag heeten, dan is hiermede in zoo verre ook nog dit feit analoog, dat dáárvan telkens slechts eene uiterst kleine hoeveelheid, — men berekent slechts een mallioenste deel, — gevorderd wordt, om water te doen fluoresceren. (128) ken heeft aan de aanwezigheid van „ bittersto ffen”, die in alle deelen der planten verspreid zijn, en waarvan elke plant hare eigene wijziging zou bevatten, analoog aan de aescu- line in den kastanjebast, aan de quercine van den eiken- bast en aan de salicine van den wilgenbast. Uit de beschrijving der proeven en der wijze, waarop die genomen zijn, blijkt intusschen, dat ererss slechts bij twee proeven waarnam, dat de vochten reeds op zich zelven fluoresceerden (/ schillerten”), te weten het waterig extract van den esschen- en den eiken-bast. In al zijne andere proe- ven sprak het verschijnsel niet (zoo als dit bij onzen beker 200 buitengemeen krachtig geschiedt) op het bloote oog, maar moest daartoe gebruik worden gemaakt van eene lens, waarmede hij een’ lichtkegel van opgevangen zonnestralen in en door het vocht liet vallen. Op die wijze heb ik dan ook bij het hout van den manna-esch (hoezeer op verre na niet zoo sterk als bij den bast) de opgave van REIS bevestigd gevonden, zoowel bij aanwending alleen van een bol glas, als ook van dit met gelijktijdig gebruik der porte-lumière in een donker vertrek, die ik echter, bij vergelijkend onder. zoek met mijnen ambtgenoot VAN DEN BROEK, bevond ten deze onnoodig te zijn. Zooveel blijkt nu wel hieruit, dat kunstmatig fluoresce- rende vochten ook door Aout-soorten kunnen worden opge- leverd, maar wij zijn door deze opgaven nog niet gevor- derd tot het beantwoorden der vraag : of er, en welke andere houtsoorten zijn, die dit verschijnsel, althans zóó sterk spre- kende, voor het bloote oog opleveren, als het hout, waar- uit de slangenbeker van Ceylon is vervaardigd. — [Ter ver- duidelijking van mijne mededeeling zij nog vermeld, dat waar door mij daarin van fluoresceren of „ schillern’” gewag is gemaakt, dit steeds bedoeld wordt zonder het gebruik van eenen invallenden zonlicht-kegel |. NOTICE SUR LES RESTES DU MOSASAURUS ET DE LA TORTUE DE MAASTRICHT, CONSERVÉS AU MUSÉE DE PEYLER A HARLEM. PAR W.C. u. STARING, On sait que dans la Collection du Pavillon à Harlem, je conservais la belle suite de restes des deux grands Rep- tiles de la craie de Maastricht, qui on fait partie du Ca- binet de pierre caMPER, les restes notamment des ani- maux, qui ont été nommés Mosasaurus Camperi et Chelo- nia Hoffmanni, respectivement par HERMANN VON MEYER et par GRAY. Nous savons combien ces objets ont attiré l'attention des Paléontologistes, qui, depuis la fin du dernier siècle, épo- que de leur découverte, et surtout depuis la publication des importants travaux de camper et de cuvizn, les ont jugé de diverses manières selon l'avancement graduel de la science. | Ces animaux sont extrêmement remarquables; parceque d'abord, pour ce qui concerne le Mosasaurus, cet animal doit être considéré comme le dernier représentant, à une époque de l'histoire de la terre rélativement récente, c'est- à-dire à celle qui a précédé immédiatement l'époque ter- tiaire, des grands Reptiles marins pourvus de pattes nata- toires, qui ont caractérisé l'époque jurassique, et en même VERSL. EN MEDED, AFD. NATUURK. DEEL XIII. 9 ( 130 ) temps comme l'un des premiers représentants de la famille des Lacertiens, qui n'est parvenue qu’à l'époque actuelle à son maximum de développement. De même la Chelonia Hoffmanni, est un des premiers représentants des grandes tortues marines de l'époque actuelle, et mérite en outre de fixer notre attention, parceque, comme le présume le Pro- fesseur SCHLEGEL, elle paraît avoir des ressemblances avec la Sphargis coriacea, un animal. très-remarquable, qui, en sécartant par là de toutes les autres tortues, est dépourvue de carapace cornée. Pour ce qui concerne la Werte il en a déjà été trouvé tant de pièces séparées du corps, que, réunies, elles pour- raient suffire pour faire connaître lanimal dans toutes ces parties. C'est surtout parmi les objets qui sont la propriété particulière du Directeur du Musée de Teyler à Harlem, que se trouvent celles que l'on ne connaissait point jusqu'à présent. — Concernant Postéologie du Mosasaurus au con- traire, il y a encore beaucoup de particularités, qui jusqu'à présent nous sont inconnues, non obstant la riche collection de restes de cet animal, qui a été rassemblée. Une certaine quantité de restes plus ou moins remar- quables de ces animaux est à Paris et parmi eux on doit citer avant tout la grande tête de Mosasaurus, dont il existe à Leyde une bonne copie en plâtre. Des parties de moin- dre importance se trouvent dans les collections des villes de Liége, de Louvain, de Bruxelles, de Copenhague, de Maastricht et de Leyde; mais c'est principalement à Har- lem que se trouve en ce moment la plus grande et la plus importante partie. Les objets de cAurnx, avec tout son cabinet, ont été achetés comme on sait par l'état, et ont été conservés dans la collection de l'Université de Groningue. En 1852 le Gouvernement a permis à la ci-devant Commission pour la Carte géologigue de transporter temporairement ces objets cc n > 3 (131) au Pavillon de Harlem, afin d'y être étudiés et comparés avec la multitude d'objets analogues, qui étaient conservés à proximité et afin d'y être décrits et figurés. La commission se faisait un devoir sacré de sóustraire ces objets, qui pro- viennent du sol de la patrie, à Toubli dans lequel ils étaient tombés par un repos de plus d'un demi siècle. C'est le Professeur schlxohl, qui avait bien voulu se charger de ce travail, II avait déjà terminé les études} préparatoires, lorsque tout-À-coup l'autre collection, eci-dessus mentionnée objets appartenant aux mêmes animaux et indispensable pour un travail semblable, lui devint inaccessible, et il dût de resigner à suspendre le travail, plutöt que de le termi- ner incomplètement ou à moitié. Ce travail cependant n'est point du tout resté infructueux. Les principaux objets de CAMPER ont été supérieurement bien figurés et schizekl a constaté, comme un résultat provisoire de ses recherches, que le Mosasaurus était pourvu de pattes natatoires. Cette découverte a jeté une lumière tout-à-fait nouvelle sur For- ganisation de cet animal ). Les objets de camrer durent alors de nouveau être mis à cart; même après que la Commission géologique fût dissoute et que lachèvement de la Carte géologique füt confié à moi seul. Cependant ils gagnèrent beaucoup en importance, lors- que, il y a deux ans, il me fut possible de leur adjoindre la collection, si bien connue aux Paléontologistes, de feu Mons. HENCKELIUS de Maestricht. Une collection qui, pour ce qui concerne les restes dont il s'agit ici, a rendu celle de camrer beaucoup plus complète, et qui renferme une multitude d'objets qui méritent d'être étudiés. L'Université de Groningue alors insista sur le renvoi des pièces précieuses de la collection de caxrer. Elle était tout-À-fait en son droit. Le Gouvernement devait y ac- *) Voyez Comptes rendus, 1854, 2 part. pag. 799. Chi ane (132) quiescer; car naturellement il ne pouvait se décider à sous- traire de la collection de Groningue une valeur aussi impor- tante, sans donner une compensation, et non plus à donner un autre équivalent, ce qui Évidemment aurait constitué l'action de quelqu'un qui achête ce qu'il possède déjà. Cependant il était également naturel que, de mon côté, il m’était difficile de me résigner à satisfaire au désir de l'Université de Groningue et d'obéir à Pordre du Gouvernement; d'abord, parceque ces objets tendres et très-fragiles auraient dû étre exposés encore une fois au péril d'un transport à Groningue, et ensuite par- cequ'on aurait dispersé de nouveau la collection en ce mo- ment si nombreuse, et que je pensais qu'en soustrayant, ainsi la plus grande partie aux études paléontologiques, cette partie eut été de nouveau pour ainsi dire à peu près totalement perdue pour la science. A ma grande satisfaction je viens pourtant maintenant annoncer aux paléontologistes, que ce dilemme difficile s'est résolu d'une manière totalement satisfaisante, tant pour la science, que pour l'Université de Groningue et pour le Gou- vernement. Les Directeurs de Institut de Teyler à Harlem ont mon- tré de nouveau qu’ils sont constamment prèts à soutenir la science par des sacrifices pécuniaires considérables. Le Musée de Teyler, déjà si riche en objets paléontologiques précieux, possède maintenant tous les restes de Mosasaurus et de Chelonia, provenant des collections de auen et de HENCKELIUS avec quelques-uns que j'ai rassemblé moi- meme; et c'est ainsi que les trois pièces connues et si belles, qui avaient existé depuis longtemps dans ce Musée, sont deve- nues le noyau d'une collection éminemment riche et uni- que. Les Directeurs de l'Institut de Teyler, les Curateurs de PUniversité de Groningue et le Ministre de P'Intérieur ont accueilli avec bienveillance la proposition, que je leur avais faite, que l'Institut de Teyler prendrait ces fossiles (133) en échange contre d'autres objets d'Histoire naturelle au choix des intéressés. L'échange a eu lieu et Monsieur winKrer a accompli la tache exigeant tant de soin d’arranger ces objets si fragiles dans leur nouvel emplacement. Nous eha que ce sera là, qu’ils resteront pour toujours. Je n'ose pas oublier iei de rappeler, que Mons. WIXkLER a eu le courage de sauver de sa position périlleuse la pièce fameuse de la tête de Mosa- saurus, dont vax MARUM avait déjà fait lacquisition en 1784 pour le Musée de Teyler, Je dis de la position très- périlleuse dans laquelle elle se trouvait depuis nombre d’an- nées et de la placer dans une meilleure, de manière qu’ac- tuellement elle ne risque plus du tout de tomber en frag- ments. Comme cette affaire maintenant a été heureusement ter- minée jusqu'à ce point, j'ai une confiance pleine et entière que la force des circonstances fera suivre ce qui est encore nécessaire, C'est-à-dire d'une part, Vadjonction au Mu- sée de Teyler de la collection susmentionnée, qui est si importante par le grand nombre de restes de la Tortue elle anime, et de l'autre, I'étude approfondie de ces objets, ainsi au une description et représentation à la hau- 5 de la science. Afin de donner aux Paléontologistes un apergu de ce qui se trouve actuellement dans le Musée de Teyler, j'ajoute ieì une liste des objets, qui ont été transmis par moi, Les numéros correspondent à ceux sous lesquels ils se trou- vaient dans le catalogue de la collection du Pavillon, La détermination n'est naturellement que provisoire et super- ficielle, et à la suite d'un examen ultérieur elle devra être beaucoup modifiée, Les objets du Cabinet de caurzn sont marqués de la lettre C, ceux de celui de nenoxermvs II et ceux de la Collection du Pavillon P. Pour autant qu'il est à notre connaissance, tous les objets proviennent de la (134) montagne de St. Pierre près de Maastricht, excepté ceux pour lesquels un autre lieu de provenance a été indiqué expressement. Du Mosasaurus Camperi. Un bloe avec trois portions de mâchoire trouvé en 1766 et acheté en 1784 par vax MARUM pour l'Institut de Tey- ler, N°. 7424, Deécrit et flguré par VAN MARUM dans les Verhandelingen van Teyler’s Tweede Genootschap, tome 8, 1790, pl. L par rAvusas sr. ron, Histoire naturelle de la montagne St. Pierre, pl. V. et par cuvier, Ossemenls fossiles, Tome V, part. II, page 325, pl. XVIII, fig. 8, 9. Quatre portions de l'os pariétal C. 24014. Décrites et figu- rées par ADRIEN CAMPER, Mémoire sur les Sauriens fos- siles de Maestricht, dans les Annales “du Musée, Tome XIX, pag. 215, pl. XI, fig. 1, et cuvrer, Ossements, pl. XX, flg. 1. Fragments de Pos maxillaire inférieur du côté droit C. 2401“ et 240 le. A. camper, pl. XI, Oe 2, et CUVIER, pag. 324, pl. XX, fig. 2. Fragment de Yos maxillaire inférieur du côté droit C. 24014. A. cameer, pl. XI, fig. 3, cuviem, pag. 223, pl. XX, fig. 3. Fragment de la partie antérieure externe de la mâchoire inférieure C. 2402, Fragment de la mâchoire C. 2410. Partie antérieure externe de la mâchoire inférieure C. 2411, VAN MARUM, pl. 2, fig. 2. Partie antérieure interne de la mâchoire supérieure du côté droit C. 2412. Pierre CAMPER dans les Philosophical Transactions, Tome LXXVI, 1786, pag. 456, pl. XVI, FAUJAS ST, FOND, pl. VI. Une traduction de ce mémoire se trouve dans les Oeuvres de Pierre CAMPER, Tome J, pag. 357. | (135 ) Fragments des os de la ie C. 2401% 2401, 24019, 2418, H. 11870, Fragments de la mâchoire munis de dents, trouvés près de Nekem H. 118414», Trois dents C. 2430. Six vertèbres N° 7425 du Musée de Teyler. Un bloc avec sept vertèbres et des fragments de côtes HI. 11842 e. Trois vertèbres dorsales postérieures avec des côtes, C. 2403. Deux vertèbres dorsales, C. 2409. Septième et huitième vertèbre dorsale, C. 2424. Deux vertèbres dorsales, C. 2413, 2426. Vertèbres des carrières de Fauquemont, P. 6956. Très grande vertèbre, H. 5758. Vertèbres lombaires ou des 2° jusqu'au Sme des vertèbres dorsales, C. 2425, 2429. Vertèbre lombaire, C. 2405. Grande vertèbre lombaire, C. 2423. Première vertèbre caudale, C. 2427. Un bloc avec quatorze vertèbres caudales, C. 2408. Huit vertèbres caudales, C. 2404. _ Fragments de vertèbres, C. 24015, 2428, 2431, 2432, 2483, 2437, 5763, 5764 deux pièces, 5765, 5766 trois pidces, 5767—5769, 11847—11851, 11863 9, H. 11917-11932, 11935. Fragments de côtes C. 2405, 2434, H. 11843 trois por- tions d'une très grande côte, 11846, 11852—11859, 11933, 11934. Fragments de côtes des carrières de Fauquemont, P. 6956%, Os coracoïde, H. 11842, cuvrer, Ossements, pag: 336, pl. XIX, fig. 14. ) Les vertèbres N°, 11847 et 11850 proviennent de la couche de Craie à silex gris. Voyez le Bodem van Nederland, Tome II, pag. 318. N°. 20. (136) Os coracoïde, H. 11802, cuvrer, pag. 336, pl. XIX, fig. 15. Os coracoïde, P. 8086. Os coracoïde, H. 11916. Tête de Phumerus, H. 11861. Cubitus, C. 24014, cuvrer, pag. 336, pl. XX, fig. 24, Os de Pavant-bras et de la main, C. 2406, A. CAMPER, pl. XII et XIII, fig. 4 etc. Cuvier, pl. XX, fig. 4 5, 6, 8, 21, 22 et 23; H. 1184 10 -t, trouvés près de Nekem, H. 11860, H. 11867, C. 2405, C. 240349 sept phalanges. H. 5770 et 11870 deux ee Coprolithe? H. 11936. Probablement du Mosasaurus gracilis owEN. Une dent, H. 11834. Comparez OwEN, a History. of Bri- tish fossil reptiles, Section II. Fossil Reptiles of the cre- taceous formation, pl. II, fig. 1; et prxon, Geology of Sussex, pl. XXXVII, fig. 1 et 5. Un bloc avec douze côtes dorsales et lombaires, C. 2407. A. CAMPER, pl. XXII. fig. 11 bis, cuvrer, pag. 331, pl. XX, fig. 9. Ce bloc a beaucoup de ressemblance avec celui que oweN a figuré pl. I, IL et III, et prxox, pl. XXXVII, fig. 3, 4 et 5, et pl. XXXIX, fig. 7, 8 et 9. Vertèbre caudale, H. 5762. Fragments de vertèbres, C. 2433, 2436, H. 5758 deux pièces, 5759—5761, 11937-11939. De la Tortue. Face inférieure de la tête, H. 11913. Deux fragments de la mâchoire inférieure, C. 2415, H. 5755. Grande carapace, C. 2416. Carapace avec Fextrémité postérieure, achetée en 1840 de VAN DEN ENDB, 7451 du Musée de Teyler, Fragment de la carapace avec une partie du bord, acheté comme le précédent, 7452 du Musée de Teyler. (137) Deux fragments de la carapace, H. 11800, 11801. Fragments de la carapace, C. 2414, 2419 —2422, H. 11811— 11822, et des carrières de Fauquemont P. 8595 8599. Extrémité postérieure de la carapace. 7455 du Musée de Teyler. La moitié à-peu-près du eh entourant la carapace C. 24 7. Cinq portions d'un bord H. 11804. Fragment d'un bord réuni à une côte, H. 11803, 11915. Fragments du bord, P. 6954, 8279, H. 11805-11810, et 7454 du Musée de Teyler. Les premières vertèbres de la queue, P. et II. 11914. Fragments de l'omoplate et de Tacromion avec la facette articulaire, C. 2435, H. 11833, 11835, 11844, P. 6776 des carrières de marne près de Canne, 7432 du Musée de Teyler. Fragment du tibia, II. 11896. Fragments des extrémités, H. 11832, 11834, 11835, 118387 —11840, 11845, 11864, Fragments d'os, H. 5756, 5757, 11823-11831, 11862, 11865, 11866, 11869, P. 6176 des eerie 0 dents, pros de Canne. —— GEWONE VERGADERING DER AFDEELING WIS- EN NATUURKUNDIGE WETENSCHAPPEN, GEHOUDEN DEN 30sten NOVEMBER 1861. — . — Tegemvoordig de Heeren: d. SIMONS, W. VROLIK, „ H. VON BAUMHAUER, c. J. MATTHES, P. HARTING, J. STORM BUYSING, A. H. VAN DER BOON MESCH, L. C. SCHROEDER VAN DER KOLK, F. c. DONDERS, G. S. VAN BREDA, F. J. STAMKART, J. VAN GEUNS, W. M. VAN HASSEIT, R. VAN REES, M. C. VERLOREN, ‚ LOBATTO, H. J. HALBERTSMA, W. C. H. STARING, „ De . A. J. A. OUDEMANS, D. BIERENS DE HAAN, Het Proces-Verbaal der gewone Vergadering van den 266ten October j.l. wordt gelezen, goedgekeurd en vastgesteld. Worden gelezen brieven, waarmede de Heeren DELPRAT, VOORHELM SCHNEBVOOGT, CONRAD, DB VRIESE en VAN DER WILLIGEN zich verontschuldigen over het niet bijwonen dezer Vergadering. — Aan- genomen voor berigt. nennen — Worden gelezen brieven ten geleide van boek- geschenken van de volgende Heeren: 1°. Minister ( 139 ) van Binnenlandsche Zaken ('s Gravenhage, II No- vember 1861, Ne. 246, Se Afdeeling); 2b. Minister van Binnenlandsche Zaken ('s Gravenhage, 29 No- vember 1861, No. 219); 3°. Minister van Marine (s Gravenhage, 1861, No. 55, Lett. D); 4°, waver voorzittende Secretaris van de Königl. Preussische Akademie der Wissenschaften (Berlijn, 31 Augustus 1861); 50. W. R. WEITENWEBER (Praag, 2 Augustus 1861); 6. K. reusens, Bibliothecaris der Université Catholique de Louvain (Leuven, 20 November 1861); 70. H. wALTER en A. schuALTz, Voorzitter en Secre- taris van het Offenbacher Verein für Naturkunde (Offenbach, 1861); 8°. o. MARIONAG, Secretaris der Société de Physique et d'Histoire Naturelle de Genève (Genève, 15 October 1861); 9%. neNzr, Se- cretaris- der Naturforschende Gesellschaft te Bern (Bern, 10 September 1861); 10%. curisterer, Bi- bliothekaris der allgemeine Schweizerische Gesell- schaft (Bern, 10 September 1861); 11°. Directeur van het Observatoire Physique central de Russie te St. Petersburg (St. Petersburg, Julij 1861); 12°, ossokin, Lector der Université Impériale te Kazan (Kazan, 20 September 1861); 139. 4. E. ARPPE, Secretaris de la Société des Sciences de Finlande (Helsingfors, 13 October 1861); 14e. 0. HoLsT, Secretaris der Koninklijke Universiteit te Christiania (Christiania, 28 October 1861). Wordt besloten tot schriftelijke dankzegging en tot plaatsing der boekgeschenken in de boekerij. Worden gelezen brieven tot dankbetuiging voor ontvangen boekgeschenken van de volgende H. H.: ( 140 ) 10. Zijne Kon. Hoogh. rreprriK, Prins der Ne- derlanden ('s Gravenhage, 6 November 1861); 20. J. L. HORCH, Secretaris: van Z. K. H. den Prins van Oranje ('s Gravenhage, 31 October 1861); 30. pr CASEMBROOT, Minister vau Oorlog ('s Gravenhage, 5 November 1861); 4. Burgemeester en Wethouders der stad Amsterdam (Amsterdam, 31 October 1861); 50. Curatoren van het Athenaeum Illustre te Am- sterdam (Amsterdam, 22 November 1861); 6e. r. R. DIJKSTRA, Axchivaris-Bibliothecaris der provincie Friesland (Leeuwarden, 29 October 1861); 7%. EN - scHEDÁ, Bibliothecaris der Hooge School te Gro- ningen (Groningen, 21 October 1861); 8e. p. NIIg- HOFF, in naam der Commissarissen van de open- bare Bibliotheek te Arnhem (Arnhem, 4 November 1861); 9. o. R. HERMANS, Bibliothecaris van het Provinciaal genootschap van Kunsten en Weten- schappen in Noord-Brabant ('s Hertogenbosch, 29 Oct. 1861); 10°. J. A. GROTHR, Secretaris van het Historisch Genootschap te Utrecht (Utrecht, 1 No- vember 1861); 11°. J. riprMAN, Secretaris van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs (s Gravenhage, 29 October 1861, No. 294); 120. J. W. R. TILAN US, algemeenen Secretaris van het Genootschap ter be- vordering der Genees- en Heelkunde te Amsterdam (Amsterdam, 24 October 1861); 18°. A. AGUILAR, Secretaris der real Academia de Ciencias te Madrid (Madrid, 31 October 1861); 14°. A. crarMa, Secreta- ris der Société des Antiquaires de Normandie (Caen, 27 November 1861); 150. Secretaris der Société Dunkerquoise pour l'encouragement des Sciences, des Lettres et des Arts (Dunkerque, 25 October 1861); (141) 16% onRISTENER, Bibliothekaris der allgemeine Schweizerische Gesellschaft für die gesammten Na- turwissenschaften te Bern; 17°. Directeur van het Observatoire Physique central de Russie te St. Peters- burg (St. Petersburg, 16 Mei 1861); 18e. Rector der Universiteit te Kazan. — arme voor berigt. Wordt gelezen een brief van den Heer aus DE FREMERY (s Gravenzande, 28 October 1861), t geleide van eenige boekgeschenken en van de ii gende voorwerpen: 1°, Een stuk hout in de baai van San Francisco door den paalworm doorvreten. 2°._Nederhangend wier, zoo als men dit in California op den witten eik of Live Oak vindt. 3e. Een stukje quartz waarin het goud zigtbaar is, uit eene mijn in het graafschap Calaveras, in California. 4“, Stukjes steen uit het graafschap Napa in California, waarin vloeibaar kwikzilver gevonden wordt, Deze stukjes zijn echter zooveel. verbrokkeld op de reis herwaarts, dat het kwik er uit is geloopen. Met belangstelling wordt van genoemde voorwer- pen kennis-genomen en tof bewaring daarvan, als ook tot schriftelijke dankzegging besloten. Worden gelezen brieven van de H.H. c. en p. VAN DER STERR (Helder, 31 Oct. 1861 ; Amsterdam, 8 Nov. 1861), ten geleide van Tabellen van waargeno- men waterhoogten, welke der Commissie over de da- (142 ) ling van den bodem in Nederland worden ter hand - gesteld. Wordt gelezen een brief van den Heer p. BIRR“ KER, lid-correspondent der Afdeeling (Leiden, 19 November 1861), ten geleide van eene verhande- ling onder den titel van Conspectus generum La- broideorum analyticus, aangeboden voor de Verslagen en Mededeelingen. Zij wordt in dean gesteld der Commissie van Redactie. Wordt gelezen een brief van den Heer vax DER WILLIGEN, ten geleide eener verhandeling over elec- trische ringen, aangeboden voor de Verslagen en Mededeelingen. Zij wordt in handen gesteld der Commissie van Redactie. De Heer vax DER BOON MESCH rapporteert, als lid der Commissie van Redactie, op eene door den Heer Marer, correspondent der Akademie, voor de Verslagen en Mededeelingen aangeboden Scheikundig onderzoef: van water van eenen artesischen put, geopend binnen den ringmuur van het Roomsch-Katholijke weeshuis te Samarang. — Hij stelt voor, dat het in de Verslagen en Mededeelingen worde opgenomen, waartoe wordt besloten, De Secretaris berigt, dat de door de H.H. van - DER WILLIGEN en VON BAUMHAUER aangeboden ver- (143) handelingen door de Commissie van Redactie zijn - aangenomen. De Secretaris berigt, dat het kistje, ingezonden door den Heer sAUREN en vermeld in de notulen der voorgaande Vergadering, door verkeerd adres in handen is gekomen van de Commissie tot be- Waring der overblijfselen van oude kunst in Ne- derland. — Het is nu bij de Akademie voorhanden, maar bevat, volgens de schriftelijke getuigenis van den Heer srakIxd, geene voorwerpen van wetenschap- pelijke waarde. Wordt besloten, genoemd kistje in het Archief der Akademie ter zijde te zetten. Wordt ingebragt een brief van den Heer P. ka- TER dz. (Nieuwendam, November 1861). — Wordt besloten dezen brief in handen te stellen der Com- missie over den Paalworm, met beleefd verzoek, om daaromtrent te berigten in het jaarlijksch Rap- port, dat van genoemde Commissie wordt te gemoet gezien. Wordt gelezen de volgende brief van den Minis- ter van Binnenlandsche Zaken, gedagteekend 's Gra- venhage, 26 November 1861, No. 163, 9e Afdeeling, medische politie. Ik heb de eer U mijnen dank te betuigen voor de grondige en volledige beantwoording der door mij aan U (144 ) bij missive dd. 19 Junij jl. N'. 210, 9e Afd, gedane vragen. Ik vereenig mij gereedelijk met de resultaten van Uw Rapport. Het stelsel van staatsgeneeskundigen is opgeno- men in de ontwerpen van wet, welke ik weldra hoop aan de Tweede Kamer der Staten Generaal te kunnen aanbieden. Het kan niet raadzaam zijn, in dezen stand der zaak, daar- op nu te prejudiciëren. _ Intusschen acht ik het wenschelijk, dat Uw zoo gewig- tig en gegrond oordeel algemeen, vooral door de gemeente- besturen gekend worde, opdat zij dien ten gevolge veror- deningen vaststellen, tot dat later eene wet regelende de medische politie, ook hierin zal voorzien. Het is mij niet gebleken dat Uw Rapport door de Aka- demie zal uitgegeven worden. Geschiedt dit niet, dan wensch ik het voor rekening van mijn Departement te la- ten drukken en in den handel te brengen. De door mij voorgenomene aanbeveling der bovengenoemde politieveror- dening zal daardoor, naar ik mij vlei, ondersteund worden. Ik zal Uw antwoord hierop te gemoet zien. Wordt besloten den Minister te antwoorden, dat genoemd Verslag reeds ter perse is gebragt in de Verslagen en Mededeelingen der Akademie, maar nog niet werd afgedrukt. — Het zal, even als al de overige, in genoemd werk voorkomende Verhandelin- gen en Verslagen, afzonderlijk in den boekhandel worden gebragt, en het zal derhalve der Afdeeling aangenaam wezen te vernemen, hoeveel exemplaren daarvan door zijne Excellentie verlangd worden. Wordt gelezen het volgend door de I. H. pr cmd a Zr ad ie (145) VRIESE en VAN DEN Bosen ingezonden Verslag over de Adnotationes critieae in Cupuliferas nonnullas Ja- vanicas, voor de Verhandelingen der Akademie aange- boden door den Heer oupEUANs. In de gewone Vergadering van de Koninklijke Akademie van Wetenschappen, gehouden den 28 September jl, heeft het medelid de Heer oupemars voor de werken der Aka- demie aangeboden: Adnotationes criticae in Cupuliferas non- nullas Javanicas. Dit stak is gesteld in handen van den Heer mrqveL en den eerstondergeteekende om de Akademie te dienen van consideratie en advies omtrent de opneming daarvan in de werken der Akademie. } Vermits echter eerstgenoemd inedelid, bij schrijven van 7 October aan de Akademie, zich van de opgedragen taak verschoond heeft, werd door den Voorzitter der Afdeeling de taak van eerstbenoemde aan den eerstondergeteekende opgedragen en het medelid de Heer van pEN Bosen als tweede lid der Commissie benoemd. Hiervan is door den Heer Secretaris kennis gegeven bij eene missive d.d. 12 October jl. N° 88, waarbij tevens is verzocht ter zake, met laatstgenoemden medegecommitteerde zich te willen verstaan. Aan die uitnoodiging voldaan zijnde, hebben wij thans de eer het navolgende omtrent de aangeboden Verhande- ling aan het oordeel der Akademie te onderwerpen. De aangeboden Verhandeling betreft het geslacht der eikenboomen van Java, waarover de Heer C. L. BLUME, voor meer dan dertig jaren, zijne waarnemingen bekend maakte in de Verhandelingen van het Bataviaasch Genoot- schap van Kunsten en Wetenschappen, Deel IX, en dit later in onderscheidene andere geschriften heeft voortgezet. De Heer KorrnArs maakte een tal van nieuwe soorten be- kend van Borneo en Sumatra, terwijl de Heer MIQUEL VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIII. 10 (146) ditzelfde onderwerp heeft behandeld en in de Plantae Junghuhnianae en in zijne Flora Indica. Deze geschriften zijn publici juris; de personen, die als auteurs zijn opge- treden, zijn allen in leven en om zoo te zeggen present, terwijl de pièces justificatives zijn of in openbare of in bij- zondere verzamelingen : een feit, hetwelk bij kritische be- schouwing en verschil van inzigten wel verdient te worden gereleveerd. De eikvorm kan wel cosmopolitisch worden genoemd, als men nagaat, dat eikenboomen voorkomen in de bosschen der oude en nienwe wereld; dat zij vrij algemeen zijn in Europa, Azië, Japan, Noord-Amerika, op het vasteland van Indië en in den Oost-Indischen Archipel. Op Java zijn het vooral de hoogere bergstreken; op de eilanden buiten Java daarentegen, doorgaans de vlakten, ja niet zelden valleijen, in welke men deze schoone boomen aantreft. Meestal hebben zij hooge, zware, regtopgaande stammen; terwijl slechts, op zeer aanzienlijke hoogten, de vorm minder krachtig in verticale rigting is ontwikkeld, maar een dwergachtig en kreupel aanzien heeft. De bos- schen van den Gedeh, den Panggerango en den Malawar gaven van het eerste, de hoogere deelen van het Ardjoeno- gebergte op 9000“ van het tweede verschijnsel de aanschou- wing aan den eerstondergeteekende, terwijt hij op Ceram, Boeroe en andere eilanden van den Archipel de eiken in de vlakte of laagte zag. De hoogere bergravijnen zijn meestal met zwaar geboomte bezet. Hier is nog een rijke oogst voor den botanist: maar het doordringen of afdalen in die ravijnen gaat met groot gevaar gepaard. Het zijn inzonderheid Lanrineën en Cupu- liferen, welke men daar aantreft. De bijl, die meêdoogen- loos zoo menigen prachtigen stam velt, heeft deze hooge boschbewoners, die getuigen van eeuwen her, gespaard, want aan afvoeren valt hier niet te denken. De boschvellingen (147) en woudbranden, waardoor soms tienmaal meer wordt ver- nield, dan men voor de gagaas of ladargs, d. i. drooge rijst- velden, noodig heeft, strekken zich niet verder uit dan tot 4— 5000 voeten. Wanneer men nu de bergpaden, indien zij al dien naam verdienen, bestijgt, dan vindt men onder het hoog geboomte den hobbeligen, door wortels en uitstoelingen van allerlei aard als bedekten bodem, overal bezaaid met vruchten, bloemen en zaden, en daaronder hebben die der Cupulife- ren van allerlei ontwikkelingstoestanden, vormen en grootte, bovenal hun aandeel. Het zou aanleiding kunnen geven tot de schromelijkste verwarringen, indien men zich voor- stelde, met even zoo vele eigenaardige typen te doen te hebben, en waartegen vooral diegenen behooren te wa- ken, die gewoon zijn planten, door anderen verzameld, te beschrijven en door welke menige ontwikkelingsvorm, als soort, in het botanisch stelsel werd geplaatst, die daarin nooit had moeten worden opgenomen. Door eene menigte van voorbeelden, ontleend aan de vegetatie der bergen van Java, zou men kunnen aantoonen, hoe sterk de vorm in vele gewassen verandert, naar gelang der toenemende hoogte, en dit is in de eerste plaats van toepassing op de eiken. Wij gelooven hiermede het standpunt te hebben aange- wezen, waartoe de Heer ouprMans is gekomen, hoewel hij zijne kennis baseert op vergelijking van voorwerpen en na- tuurlijk niet op een eigen lokaal onderzoek, zoo als hu en KORTHALS deden. . be lk dee ee Bie a 4 : Het is eene verdienste om de feilen in de natuurhisto- rische systematiek begaan (en deze zijn talrijk) op te spo- ren en de wetenschap daarvan te zuiveren. Het belang daarvan wordt gemakkelijk ingezien door elken beoefenaar dezer wetenschap en vindt zijn hechten gronslag in het beginsel van eene zooveel mogelijk juiste begrenzing van soorten en geslachten. 10 (148) In het geslacht der eiken, worden de karakters bovenal ontleend aan de rijpe vruchten d. i, de eikels, en de kel- ken of napjes. Alle andere organen bieden tot onderschei- ding wel minder gewigt aan, maar zijn toch niet zóó gering te achten, dat men die te eenenmale moet veronacht- zamen. Dit geldt bovenal nieuwe geslachten, als men die wil vestigen. Na dit te hebben op den voorgrond gesteld, meenen wij te kunnen komen tot de speciale beschouwing van de kri- tische mededeelingen van ons geacht medelid. 1°. Quercus elegans, glaberrima en placentaria BL. moeten eene soort maken, te weten, Q. elegans BL. Zij wordt toegelicht door afbeeldingen (tab. II- V); terwijl wij twee afbeeldingen ontvingen van de, vol- gens den schrijver, als synoniem hiertoe te brengen Q. spicata sm? 2’. Wordt gevindiceerd als soort O. microcalye van KORT- HALS tegen BLUME en MIQUEL, die haar als eene bijsoort van O. spicata sm. hebben voorgedragen (tab. VII). 3°. Over Quercus pseudo-Molucca BU. Hieromtrent be- staat verschil tusschen dien schrijver en den Heer MIQCVEL. Lene verscheidenheid van wbreME wordt door den Heer mrqveL tot soort verheven, waar zich de Heer oupeMaNs tegen verklaart. Hij wil de soort O. pseudo-Molucca behouden en geeft er eene uitvoerige beschrijving van, door twee afbeeldingen (tab. VIII, IX) toegelicht, 4%. Opmerkingen over de Synonymie van 0. Surt BL, O pruinosa Bu, O. Korthals pr. 55. Over O. pallida Br. (tab. X, XI). 6%, „ „ thelecarpa ig. 17°, „ „ induta Bl., op nieuw beschreven en afge- beeld (tab. XII, XIII). (149 8˙ Q. Teysmanni BI., op nieuw beschreven en afgebeeld. Hiertoe brengt de Heer oupeMaNs ook O. hypoleuca uIq. 9°. O. costata BL. wordt gerekend tot Lithoearpus. 10°. O. Junghuhnii urq, vroeger gebragt tot O. lineata BI., beschreven en afgebeeld (tab. XVI, XVII). 11°. 0. conocarpa is eene nieuwe soort (tab. XVIII. 12°. Lithocarpus Javanensis Br. De schrijver geeft eene ver- beterde beschrijving van deze soort (tab. XIX). 13°. L. scutigera is eene nieuwe soort van dit geslacht, door ouprMANs voorgesteld en door sjen ‚__ toegelicht. 14°, Een analytisch overzigt van de eiken van Neder- landsch-Indié besluit dezen belangrijken arbeid. De ondergeteekenden zijn niet getreden in een herhaald onderzoek van de voorwerpen van des schrijvers kritiek. Zij zouden daartoe evenveel tijds, omslags en arbeids heb- ben noodig gehad als de Heer ouprmaxs behoefde voor de zamenstelling van dien arbeid. Dit was ook niet het doel van de lastgeving der Akademie. Wij veroorloven ons den Schrijver de volgende beden- kingen in overweging te geven: 1°. Zou men willen vragen, of de tijd niet is gekomen om de Cupuliferae monographisch te bearbeiden, waarvoor de materialen van BLUME, KORTHALS, JUNGHUHN, MIQUEL, VON SIEBOLD, TEYSMANN, HOOKER, THOMSON hier te lande voorhanden zijn, wat ons Indië, Engelsch-Indië en Japan betreft; terwijl de Amerikaansche vormen, die van Europa en Azië bekend zijn door de uitgegeven geschriften of uit de herbarien en museën zijn te bekomen? 25. Zou het niet nuttig zijn de hier geïllustreerde soorten te voorzien met diagnosen, voor zoo verre dit niet reeds geschied is ? 3“. Zou het aantal afbeeldingen, bij eene eventuele uit- gave, niet belangrijk kunnen worden verminderd? Bladen (150 ) van eiken (zonder vruchten) af te beelden heeft geenerlei nut. 4. De opmerkingen van den Heer OUDEMANS raken vooral ons medelid UAB. Deze geleerde is lid der Akademie. Zal zij hier niet toepassen het: audi et alteram partem, waardoor welligt menig bezwaar a priori zou kunnen wor- den opgeheven, vóórdat beslist worde, of dit stuk, waarvan de platen niet onbelangrijke onkosten zullen veroorzaken, zal worden opgenomen in de werken? Alvorens over die al- of niet-opneming in de werken te adviseren, stellen ondergeteekenden voor, dit geschrift te geven in handen van den Heer Brume, tot wiens wes tenschappelijken arbeid het in betrekking staat, en hetgeen de billijkheid jegens dit medelid hun toeschijnt te vor- deren. De Vergadering vereenigt zich in zooverre met de conclusiën van het Verslag, dat zij besluit, den Heer BLUME aan de bestaande Commissie toe te voegen, en ZEd. Hg. uit te noodigen: 1°. om kennis te nemen van de Verhandeling en van het daarop he- den uitgebragt Verslag; 2°. om daarna van zijne zienswijze daaromtrent aan zijne beide medeleden berigt te geven; 3. zich met hen in verband te stel- len tot het uitbrengen van een gemeenschappelijk Rapport, waarop later door de Afdeeling zal wor- den besloten. De Heer narving leest in eigen naam en in dien van den Heer sraring het volgende Verslag voor op den in hunne handen gestelden brief van de Commissie voor de Staatsspoorwegen, met de daarbij behoorende Bijlagen. (151) In de vorige Vergadering werd ons het onderzoek opge- dragen van een aantal grondsoorten, verkregen bij eenige borin- gen, die onder opzigt van den 1sten Ingenieur, den Heer L. A. REUVENS, nabij Zutphen verrigt zijn in het terrein, waar de pijlers voor de spoorwegbrug zullen worden gebouwd. Daarbij waren gevoegd eene graphische voorstelling en een tabellarische staat der boringen. Uit beide blijkt al aanstonds, dat de boringen slechts tot eene geringe diepte zijn voortgezet; bedragende deze voor de vijf eerste boringen niet meer dan 6,5 tot 6,9 Ned. el beneden het maaiveld en 1 tot 2,1 Ned. el on- der A. P, terwijl die der zesde boring, die voor het reg- ter landhoofd, 8,2 Ned. el beneden het maaiveld en 3 Ned. el onder A. P. bedroeg. Het liet zich derhalve niet verwachten, dat door deze boringen eenige voor de geologie van ons Vaderland ge- wigtige feiten zouden worden aan het licht gebragt. Ook kunnen wij kort zijn in de mededeeling der uit- _ komsten van het onderzoek. In de hoofdzaak is de zamenstelling des bodems op de zes aangeboorde punten dezelfde, gelijk trouwens reeds uit de kortheid van den afstand, waarop de boringen geschied zijn, mogt worden afgeleid. Die afstand bedroeg van de plaats der 1ste boring (die voor het linker landhoofd) tot aan die der 5de (tusschen den 7den en Ssten pijler) 237 ellen. De plaats, waar de laatste boring (voor het regter landhoofd) geschied is, ligt aan de overzijde der rivier op omstreeks 90 ellen van het linker landhoofd. De bovenste laag, onmiddellijk onder den bouwgrond, bestaat uit eene zandige klei. Hare dikte is het geringst aan de beide uiteinden, derhalve aan de beide landhoofden. Zij bedraagt aan het linkereinde slechts 0,6 en aan het regtereinde 1,1 el. In het midden daarentegen neemt die dikte toe, tot 3,2 el. (162) De aard dezer klei is eenigermate verschillend op on- derscheidene punten en ook op onderscheidene diepten; doch dit verschil bepaalt zich tot eene grootere of geringere vast- heid, hetgeen op zijne beurt alleen het gevolg is van de grootere of geringere hoeveelheid zanddeelen, die onder de kleideelen gemengd zijn. Het mikroskopisch onderzoek leerde dat de bestanddeelen zijn: kleine gerolde kwartskorrels en gruis van andere kristallinische gesteenten. Dit gruis be- staat uit scherpkantige ligchaampjes, die onderling nage- noeg geenen zamenhang bezitten, zoodat de geheele massa reeds hij eene matige drukking uiteen valt. De kleur dezer klei is meer of minder geelachtig grijs, ten gevolge van het meerder of minder gehalte aan ijzer- oxyd, dat echter overal slechts in geringe hoeveelheid aan- wezig is. In den Staat der boringen wordt het bovenste gedeelte der kleilaag, verkregen bij de boring op de plaats tusschen den 7den en Ssten pijler, vaste gele leem genoemd. In werkelijkheid verschilt deze zoogenaamde leem echter in niets van de overige klei. Onder de kleilaag ligt eene zandbedding, welker dikte nergens doorboord is. De zamenstellende bestanddeelen van dit zand zijn, wat de hoofdmassa aangaat, gerolde kwarts- korreltjes van 2% tot z millim. in doorsnede, doch overal vermengd met hetzelfde gruis van kristallinische gesteen- ten, dat de hoofdmassa der bovenliggende kleilaag uit- maakt. Mica-schilfertjes zijn reeds met het bloote oog daarin te herkennen. Alleen op eenige punten zijn in het zand ook grootere kwartskorrels gelegen, vooral in dat ge- deelte der laag, hetwelk ongeveer het midden tusschen de beide uiteinden inneemt, en op de hoogte van A. P. is gelegen. Daar komen gerolde steentjes, meerendeels van wit kwarts voor, tot van omstreeks 2 centim. in door- snede, | Vergelijkt men de beide genoemde lagen met elkander, Td ne (153 ) dan blijkt dat de haar zamenstellende bestanddeelen, wat hunnen. eigenlijken aard betreft, overeenstemmen. Het eenige verschil is: dat de onderste of zandlaag uit de grovere, de bovenste of kleilaag uit de fijnere fragmenten derzelfde rotsgesteenten bestaat. Beider oorsprong, als zijnde door de rivier aangevoerde rotsgruis, is dus dezelfde. Organische overblijfselen worden niet aangetroffen in de ons ten onderzoek verstrekte monsters, noch de zoodanige die reeds met het bloote oog, noch die welke alleen door het mikroskoop zigtbaar zijn, alleen met uitzondering van een nog met de kurk- en schorslaag bekleed, maar overi- gens geheel verveend stukje van een tak, dat hoogstwaar- schijnlijk van een beukenboom afkomstig is, en op 2,1 el onder A. P. in de zandlaag gevonden werd. Het blijkt derhalve dat men hier geene andere lagen doorboord heeft dan die, welke tot hedendaagsche bezin- kingen uit onze groore rivieren behooren. Ofschoon nu de uitkomsten van dit onderzoek slechts luttele beteekenis hebben, zoo laat zich de mogelijkheid en zelfs de waar- schijnlijkheid voorzien, dat een onderzoek van grondsoorten, opgebragt bij boringen op andere punten van ons vader- land, vooral wanneer zij tot iets grootere diepte worden voortgezet, belangrijk voor de geologie van ons vaderland zal zijn. Het is daarom dat wij voorstellen, den Minister van Binnenlandsche Zaken dank te zeggen voor zijne last- geving om de Akademie bekend te maken met de uitkom- sten der verrigte en te verrigten boringen, en onze bereid- willigheid uit te drukken om van die gelegenheid gebruik te maken ter uitbreiding onzer kennis van den vaderland- schen bodem. Tevens echter nemen wij de vrijheid u voor te stellen, dat de nu onderzochte grondsoorten gedeponeerd mogen worden in de thans op het Paviljoen te Haarlem bewaarde verzameling van voorwerpen voor de geologie van Neder- (154) land, daar zij hier bij de menigvuldige stalen van andere boringen, thans bij den aanleg der Staatsspoorwegen verrigt, hare meest eigenaardige plaats zullen vinden. Wordt besloten : 10. het Verslag in afschrift den Mind van Binnenland- sche Zaken mede te deelen; 20. in den geest van het Verslag zijne Excell. dank te zeggen ; 30. de onderzochte grondsoorten in NE te stellen on- der het bestuur van den Heer sTARING in de verzäme-. ling van het Paviljoen te Haarlem, en daaraan te voe- gen de graphische voorstelling en den tabellarischen staat der boringen, welke den brief der Commissie voor de Staats-spoorwegen ook vergezelden. l De Heer vax BREDA wijst op de aanteekening van den Heer rarr in Comptes rendus des séances de Academie des Sciences, Tom. LIII, No. 16, 21 Oct. 1861, pag 684, en doet eene der aldaar genoemde _ zeer dikke glazen platen zien, welke van het eene tot aan het andere einde doorboord zijn door den druk van de groote machine van RUHMKORFF. De Heer vox BAUMHAUER leest eene Verhande- ling voor, door den Heer d. J. MULDER ingezonden, over scheikundige werking van gering vermogen. In die Verhandeling werd onder meer als uitkomst van (135) _ vele witnie ed dat er dan bel ee geen einde is; dat door meerdere zamengesteldheid de ver- bindingen wel zwakker worden, maar dat het hoofdkarak- ter van chemismus, namelijk verbindingen in bepaalde aequi- valent-verhouding, nimmer schijnt te ontbreken, zoo de stof- fen slechts vrije beweging hebben. Daartoe werden vooral de oplossingen van ligchamen in water ter sprake gebragt, en aangetoond, dat die ligcha- men, welke heeten geene scheikundige werking op elkander uit te oefenen, zich in verzadigde oplossingen altoos aequi- valentsgewijze verbinden, en in eene hoeveelheid water ___ oplosbaar zijn, die bepaald wordt door de nieuwe zamen- gestelde stoffe, welke gevormd is, en welke hoeveelheid wa- ter geenszins uit de oplosbaarheid der zamenstellende stof- fen op zich zelve kan worden afgeleid. | Al wat zamen in eene oplossing verkeert, vormt alzoo één geheel van scheikundigen aard. De Vergadering neemt met belangstelling daarvan kennis en drukt den wensch uit, dat bij de ver- langde terugzending eene uitnoodiging worde ge- voegd aan den Heer uin, om haar óf deze Ver- handeling voor de Verslagen en Mededeelingen af te staan óf daarvan een uittreksel te geven voor het Proces-verbaal. Î 7 De Heer vROLIK spreekt over den schedelbouw der Papoeaas en der Alfveren. Hi herinnert, dat men reeds sedert lang weet, dat een zwartkleurig en kroesharig menschenras enkele eilanden (156) van den Indischen Archipel als ook die van Oceanié be- woont, en zal hij nu meer bepaaldelijk over de bewoners van het eiland Nieuw-Guinea spreken. Deze trekken meer en meer de aandacht des algemeens, en sedert korten tijd verschenen daarover twee Verhandelingen van den beroemden vox BAER, die de belangrijke zijde der bestudering van deze beide menschenrassen deden uitkomen, maar tevens nog vele gewigtige punten ‘onbeslist laten. — De naam van Pa- poeaas schijnt van een Maleisch woord papoeah afkomstig, dat gekroest haar beteekent. Het is echter ook mogelijk, dat deze naam afkomstig is van het woord Poea-poea, dat zwart beteekent. 266 althans is de meening van B. LEON DE ARGENSOLA, wiens reisverhaal in het Spaansch verscheen in den jare 1609, en in het Fransch in den jare 1706. Vroeger reeds moet ALVAR DE SAEVEDRA, en wel in 1528, voet aan wal gezet te hebben aan de noordkust van Nieuw- Guinea, welk eiland men in de 16° en 17e eeuw het eiland der Papoes heette. Er werd echter niet veel meer over. gesproken, totdat eene zeereis, door het Engelsche Gou- vernement ondernomen, onder het bestuur van FORREST, in de jaren 1774 1776, er op nieuw de aandacht op vestigde. — Het is echter slechts in deze eeuw, dat men tot betere kennis geraakte, vooreerst door de reizen rondom de wereld, onder DUPERREY, FREYCINET, DUMONT D'URVILLE, door de Fransche regering ondernomen, ten tweede door de United States erploring erpedition, ten derde door de zen- dingen van het Nederlandsche Gouvernement in Indië, waarvan de uitkomsten werden geboekt door s. MULLER in het prachtwerk, dat over onze bezittingen in Oost-Indië verscheen. Op dit alles volgde in den jare 1859 de beide Verhandelingen, welke vox BAER over de Papoeaas en de Alfoeren in de werken der Akademie te St. Petersburg uitgaf. ene dezer bepaalt zich tot de beschrijving en de afbeelding van schedels, welke hij van een Nederlandsch (157 )- beambte, den Heer p. r. vox sreBorp ontving, die deze schedels onder de nalatenschap van wijlen doctor u. Perrscr, chef van de geneeskundige dienst op Batavia, vond. — De tweede geeft een overzigt, met scherpzinnige kritiek van den stand der ethnographie omtrent de genoemde volkeren. . Geschenken in den jongsten tijd van de H.H. swavixg, CROOCKEWIT, WASZINK, CRAMER-WORG, MOYET, POOL ontvangen, stelden Spreker in de gelegenheid, om de feiten, door vroegere waarnemingen medegedeeld, aan eigen ervaring te toetsen. Hij brengt daartoe 9 schedels, uit Nieuw-Guinea ontvangen, ter tafel, en hoopt dat de beschouwing daarvan der Afdeeling, niet onbelangrijk zal voorkomen. — Vooraf echter vergunne zij Spreker openlijk, hoewel op verren afstand, zijnen dank uit te spreken aan hen, die zijn museum op zulk eene edelmoedige wijze verrijkten. Hetgeen de beschouwing dezer schedels vooral belangrijk maakt, is de erkenning daarin van twee duidelijk afgeba- kende vormen, welke het bestaan van twee onderscheidene menschenrassen doen vermoeden. Reeds de Fransche natu- ralisten, die in zekeren zin de firma’s uitmaken van qvor en GAIMARD en van LESSON en GARNOT, vestigden voor der- tig jaren ongeveer, de aandacht daarop, dat er op Nieuw- Guinea vermoedelijk twee menschenrassen voorkomen, het eene de kust bewonende (Papoua), het andere in het bin- nenland levende (dAlfourou, Alfour, Endamene, Arfaki, Mairassi). Vox ban lichtte de waarschijnlijkheid daarvan nader toe, door beschrijving, afbeelding en opgave van afmetingen der schedels, welke hij onder den gemeenschap- pelijken naam van Papoeaas ontving, maar die zoodanig onderscheiden zijn, dat zij duidelijk blijken tot twee typen te behooren. — Spreker verheugt zich, op dezen oogenblik het zijne te kunnen bijdragen tot gedeeltelijke bevestiging dezer meening. Vier schedels, in den jare 1859 van den (158) Heer croockewir uit Nieuw-Guinea ontvangen, komen ten eenenmale overeen met de le, 2e en 3° figuur van de plaat van vox BAER (Crania selecta enz.) *). — Een vijfde schedel heeft groote overeenkomst met den schedel, welke vox BAER afbeeldt, onder den naam eener Papoeasche vrouw, als ook met den knaap, in den jare 1817 door marrres afgebeeld. — De zesde en zevende schedel hebben eenen meer uitge- drukten negervorm. Zij gelijken zeer veel naar de elfde plaat van Lucar, Zur organischen Formenlehre. Een dezer komt echter van Bencoolen, en is dus niet van Nieuw- Guinea afkomstig. Hij is van een slaaf, en dit doet Spreker aan de mogelijkheid denken, dat hij van een Al- foer kan wezen. — De achtste schedel heeft eene onbe- twistbare overeenkomst met den schedel, welke vox BAER afbeeldt onder den naam van Alfoer, als ook met de af- beeldingen op pl. 1 van den atlas van purerrEY (partie zoölogique). — Zoo Spreker zich niet bedriegt, worden door dit achttal schedels drie typen vertegenwoordigd; de eerste, in het omschreven viertal aanwezig, zoude die der Papoe- aas zijn; de achtste schedel zoude tot de, Alfoeren behoo- ren, in den zin, welke vox BAER aan dezen naam gaf, en de zesde en zevende schedel onderscheiden zich door eenen meer sprekenden negervorm. — Hij wijst ten slotte op de onbepaalde beteekenis van dit woord Alfoer, Als naam wordt het toegekend aan vele andere volkeren, in het bin- nenste gedeelte van vele Moluksche en Sunda-eilanden le- vende. Spreker toont zulks door de aanwijzing van eenen schedel, welken zijn museum ontving onder den naam van Ternataanschen Alfoer van Halmahera. Volgens rarr be- teekent het Portugesche woord Alfoera een vrijgelatene. Door den naam van Alfoeren zoude men dus vrijen of ) Er was een vijfde bij, maar deze is den Heer FRANK, hande- laar in naturaliën, door Spreker in ruiling gegeven. (159 ) wilden aanduiden. Maar dit belet niet dat er op Nieuw- Guinea een bijzonder volkerenras kan wezen, waarop de naam van Alfoer of Arfoer, van Alfouren of Arfouren, van Harafouren past. — Zoo veel althans blijkt uit de be- schouwing van al deze schedels, dat men onder den naam van Papoea meer dan eenen schedelvorm uit Oost-Indië ontvangt. — Het aantal is nog te gering, om daaruit stellige besluiten af te leiden. — Het doel des Sprekers was slechts, om de aandacht op het gewigtig onderwerp te vestigen en zoo mogelijk door discussie daarin voor hem zelven meerder licht te verkrijgen. — De Heer van nasszlr biedt voor de Verslagen en Mededeelingen eene Verhandeling aan onder den titel van: de slangenbeker van Ceylon. — Zij wordt in handen gesteld der Commissie van Redactie. De Heer staring doet eene voorloopige mededee- ling omtrent Mosasaurus cAMPERI en Chelonia norr- MANNI, waarvan de overblijfselen, vroeger behoord hebbende aan de verzameling der Hoogeschool te Groningen, als nu in die van rerzer te Haarlem zijn opgenomen. — Hij stelt zich voor, daarover nader eene Verhandeling in de Fransche taal voor de Verslagen en Mededeelingen aan te bieden, welke met belangstelling wordt te gemoet gezien. De Heer roBarro biedt voor de werken in 40. der Akademie aan Mémoire sur une méthode d ap- (160) Hromimaulion pour le calcul des rentes viagères. — Deze Verhandeling wordt in handen gesteld der Heeren sTAMKART en vaN ReES met beleefd ver- zoek om omtrent de plaatsing daarvan de Afdeeling te willen dienen van berigt, voorlichting en raad. Niemand. heeft iets verder voor te stellen en de Vergadering wordt gesloten EERSTE WAARNEMINGEN MET DEN MERIDIAAN-CIRKEL, 1 5 NIEUWE STERREWACHT TE LEIDEN, ennen ede FT. KA IS E B. De Meridiaan-cirkel van de nieuwe sterrewacht te Lei- den is een uitvloeisel eener veeljarige studie van zijne be- _ roemde vervaardigers, de Heeren prstor en MARTINS te Ber- lijn, en van de slotsom der ervaringen, omtrent zulk een werktuig, door de meest beroemde sterrekundigen verkre- gen. Die studie en ervaringen leidden echter niet in alle opzigten tot beslissende uitkomsten en waar, omtrent de meest doelmatige inrigting van het een of ander gedeelte des werktuigs, nog eenige twijfel was overgebleven, werd door mij, in overleg met de Heeren Pistor en MARTINS, eene uitspraak gedaan, omtrent hetgeen bij den Meridiaan- cirkel voor de nieuwe sterrewacht te Leiden zoude worden aangenomen. Toen ik, in het jaar 1847, voor het eerst en vermoedelijk ook voor het laatst van mijn leven, eene korte buitenlandsche reis volbragt, heb ik aan eenige be- roemde sterrewachten, als in het voorbijgaan, Meridiaan- VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIII. 11 (162) cirkels gezien, maar het voorregt van met zulk een werk- tuig te arbeiden was mij nooit beschoren. Hoe wensche- lijk het geweest zoude zijn dat ik, vóór de bestelling van den Meridiaan-cirkel, die het hoofdwerktuig van de nieuwe sterrewacht te Leiden zoude worden, in de gelegenheid ware gesteld om eenige der meest beroemde werktuigen van dien aard naauwkeurig op te nemen, lieten de omstandigheden zelfs niet toe dit ter sprake te brengen; maar als ik tot eene beslissing werd geroepen, behoefde ik toch geenszins tot eenen greep in het blinde mijne toevlugt te nemen. Eensdeels kon mij de ervaring, die ik omtrent andere werk- tuigen had verkregen, ten gids verstrekken en anderdeels had ik mij niet vruchteloos beijverd, om, door afbeeldin- gen en beschrijvingen, eene naauwkeurige kennis te verkrij- gen van de verschillende inrigtingen, die men in de laat- ste jaren aan de Meridiaan-cirkels heeft gegeven en de meer- dere of mindere waarde dier inrigtingen aan de volbragte waarnemingen te toetsen. Een bezwaar, dat zelden bij de stichting van eene sterrewacht wordt ondervonden, lag in de beperkte geldsom, op welke ik, in het jaar 1854, de noodzakelijke uitgaven voor eenen Meridiaan-cirkel en zijne hulptoestellen had geraamd en die ik niet alleen niet mogt overschrijden, maar uit welke nog onkosten moesten wor- den bestreden, op welke ik niet gerekend had. Het ver- heugde mij daarom ten hoogste dat de Heerren pisrok en MARTINS met mij instemden omtrent de verwerping van de zeer kostbare wijziging, die de Meridiaan-cirkel het eerst, in het jaar 1852, aan de sterrewacht te Greenwich onder- ging en die, door de Heeren pisrox en MARTINS zelven, bij de Meridiaan-cirkels van de sterrewachten te Albany en te Kopenhagen is aangenomen. Daarmede is althans dit ge- wonnen, dat de pilaren van het werktuig te Leiden niet ten volle F 400 hebben gekost, terwijl men voor de, ze- kerlijk niet meer standvastige, pilaren van het werktuig te (163 ) Albany eene som van f 20,000 heeft uitgegeven. Het eenige van wezenlijke beteekenis, dat verloren scheen te gaan door tot de oude inrigting terug te keeren, was de schoone nachtelijke verlichting van den verdeelden rand der cirkels van het werktuig; maar het vernuft van den Heer MARTINS kwam aan dit bezwaar ter hulp en de Meridiaan- cirkel te Leiden geeft het eerste voorbeeld van zulk een werktuig, bij hetwelk de verdeelde rand van elken cirkel, aan de vier punten waarop de mikroskopen wijzen, door eene enkele verwijderde lamp, bij terugkaatsing, wordt ver- licht, zonder dat de mikroskopen door kanalen gaan, in de steenen pilaren geboord. De Meridiaan-cirkel te Leiden heeft vele nieuwe en schoone eigenschappen, en de hulp- ‚ toestellen voor zijn gebruik, die door mij zelven moesten worden bedacht en onder mijn oog te Leiden zijn vervaar- digd, kunnen, voor het minst door hunne nieuwheid, op eenige belangstelling aanspraak maken. Om verschillende redenen behoorde in eene uitvoerige beschrijving en afbeelding van den Meridiaan-cirkel te Lei- den en zijne hulptoestellen openlijk rekenschap te worden afgelegd van vele bijzonderheden, die daarbij voorbedach- telijk zijn ingevoerd. De arbeid, aan zulk eene beschrij- ving en afbeelding verbonden, zoude zekerlijk niet vermo- gen mij van haar af te schrikken, maar hare voltooijing zoude een aanzienlijk tijdsverloop vorderen en het is mij nu nog een onoplosbaar raadsel, hoe zij, met hare onmis- bare platen, eenmaal zoude kunnen worden uitgegeven. Ik zal echter voor haar zorgen, zoo spoedig als het mij mo- gelijk zal zijn, in de hoop dat ik dien arbeid niet uitslui- tend voor mijn eigen genoegen volbragt zal hebben. De Meridiaan-cirkel werd op den 2 0sten April van dit jaar aan de sterrewacht ontvangen, en hoezeer ik daarbij op geheel onverwachte bezwaren stiet, was hij reeds na ver- loop van weinige dagen opgesteld. De geheele zomer moest * ( 164 ) echter in rusteloozen arbeid worden doorgebragt, om het werktuig met zijne hulptoestellen voor de waarnemingen gereed te maken, en hoezeer er omstandigheden plaats had- den, die mij dwongen mijne voorbereidingen te staken en voorloopig bepaalde soorten van waarnemingen uit te slui- ten, was het werktuig, bij het aanbreken van den herfst, voor de waarnemingen, in het algemeen, gereed. Na eenige zeer bevredigende proef- en waarnemingen, die ons met het werktuig en zijne eigenschappen gemeenzaam moesten ma- ken, werd spoedig besloten tot eene reeks van onderzoekin- gen, die beslissen moest wat het hoofdwerktuig van de nieuwe sterrewacht te Leiden vermogt: die de soort van werkzaamheden moest bepalen, aan welke zij zich bij voor- keur te wijden heeft en eene uitspraak moest toelaten. om- trent de rol, die de nieuwe sterrewacht te Leiden in de wetenschap zal kunnen vervallen. | Men zal der sterrekunde te Leiden, wegens de geldsom- men die voor haar zijn uitgegeven, zeer strenge eischen stellen en men zal daartoe het volste regt hebben verkre- gen, als haar, in hare tegenwoordige schoone woning, het onontbeerlijk levensonderhoud zal zijn toebedeeld. Door nie- mand zal meer van haar worden geëischt dan door mij zel- ven, en overtuigd dat de volmaking der sterrekunde thans, boven alles, waarnemingen vordert van de hoogstmogelijke naauwkeurigheid, was het mijne begeerte en mijn toeleg, dat reeds onze eerste onderzoekingen met den Meridiaan- cirkel te Leiden eene naauwkeurigheid zouden openbaren, die met zulk een werktuig nog niet is bereikt of overtrof- fen. Ik eischte dat reeds de eerste waarnemingen te Lei- den eene naauwkeurigheid zouden bezitten, voor het minst even zoo groot als die der beroemde waarnemingen, met welke prsser zijne schitterende loopbaan besloot. De reeks van onderzoekingen, die hoofdzakelijk ten doel had den graad van naauwkeurigheid te bepalen, voor wel- (165) ken -de Meridiaan-cirkel te Leiden, in onze handen, vat- baar is, moest niettemin eene uitkomst van blijvende waarde opleveren, bestaande in eene, hoezeer nog slechts voorloo- pige, toch zeer naauwkeurige kennis van de Poolshoogte der sterrewacht te Leiden. Fene volledige mededeeling van de waarnemingen en berekeningen, daartoe volbragt, zoude een geheel boekdeel kunnen vullen; en daar het nog zeer lang onzeker zal kunnen blijven, op welke wijze de waar- nemingen aan de nieuwe sterrewacht te Leiden in het licht zullen verschijnen, heb ik het niet ongepast geoordeeld voor- loopig een kort berigt omtrent de verkregene uitkomsten, bij de Akademie van Wetenschappen, over te leggen, en zij zal, zoo ik hoop en vertrouw, die uitkomsten niet onwaardig keuren om in hare Verslagen en Mededeelingen te worden opgenomen. Moge het gewaagd schijnen nu reeds uitkom- sten te vermelden, terwijl men ter naauwernood het berigt kan verwachten, dat de Meridiaan-cirkel voor de waarne- mingen in gereedheid is gebragt, de reeks van voorloopige onderzoekingen, voor mijn bepaald doel in het werk gesteld, was echter reeds voor eenige weken gesloten en er bestaan geene redenen om hare bekendmaking te verdagen. Ik zal, in deze bijdrage, een kort verslag geven van de uitkom- sten waartoe zij leidden, maar vooraf moet ik mij de vrij- heid veroorloven, het doel en den aard van ons onderzoek nader toe te lichten. Nadat de sterrewacht te Koningsbergen gedurende eene lange reeks van jaren, eerst met den cirkel van camry en naderhand met dien van REICHENBACH, ontelbare waarne- mingen had opgeleverd, van het uiterst gewigt voor de ster- rekunde, werd Bresser, vooral toen zich eene kennelijke ver- andering in de eigene beweging van sommige vaste sterren openbaarde, levendiger dan te voren overtuigd, dat eene volmaking der sterrekunde hoofdzakelijk in de naauwkeu- righeid der waarnemingen gezocht moet worden. Aan het (166) einde van zijne loopbaan wenschte BrsseL in het bezit ge- steld te worden van eenen nieuwen Meridiaan-cirkel, die, naar zijne inzigten, door de Gebroeders rresorp te Ham- burg zoude worden vervaardigd en bestemd moest zijn om de hoogstmogelijke naauwkeurigheid te doen bereiken, voor welke de Meridiaan-cirkel vatbaar is. Aan den wensch van BESSEL werd in alle opzigten voldaan en de Meridiaan-cir- kel van de Gebr. reesorp, die, in den herfst van het jaar 1841, in de sterrewacht te Koningsbergen werd opgesteld, was gedurende de laatste levensjaren van BESSEL bijna het eenige voorwerp van zijne zorgen. Bresser wilde met dat werktuig de naauwkeurigst mogelijke bepaling leveren van de declinatiën der 36 fundamentaal-sterren. Hij ving zijne waarnemingen daartoe aan in de lente van het jaar 1842 en zij waren nog niet geheel voltooid, toen hij, op het einde van het jaar 1844, wegens den slechten staat zijner gezondheid, aan zijne waarnemingen een einde moest stel- len. Meer in het bijzonder wijdde Bessen zijne aandacht aan de poolster, daar de waarneming van dat hemellicht de poolshoogte der sterrewacht zoude doen kennen en alzoo den grondslag van al zijne overige onderzoekingen legge moest, | Het is op verschillende wijzen gebleken, dat Bresser, zich, gedurende zijne laatste levensjaren, boven alles beijverde om de waarnemingen met den Meridiaan-cirkel van RePsorm de hoogstmogelijke naauwkeurigheid te doen bereiken. Tot zijne allerlaatste theoretische bespiegelingen behoorde ook zijn merkwaardig onderzoek omtrent de buiging, die de Meri- diaan-cirkel door zijn eigen gewigt moet ondergaan, en die de gewigtige uitkomst opleverde, dat men inderdaad; door eene bepaalde zamenstelling der waarnemingen, die buiging geheel onschadelijk kan maken. Eene bron van onzekerheid, die bij de waarnemingen met den Meridiaan-eirkel steeds was blijven springen, scheen daardoor gestopt te zijn en (167) de bezwarende voorschriften van zijne theorie werden door BESSEL zelven. het eerst en strengelijk in acht genomen. Daar het hem niet meer mogelijk was om, overeenkomstig zijnen" wensch, de herleiding zijner waarnemingen zelf te volbrengen, heeft hij haar, bij uiterste wilsbeschikking, op- gedragen aan de Heeren BuscH en PETERSEN, destijds ob- servatoren aan de sterrewachten te Koningsbergen en te Al- tona. Het duurde echter lang alvorens die Heeren de hun opgedragen taak ten uitvoer bragten, Perensen overleed in het jaar 1854, en zusch werd, in het jaar 1855, toen hij eindelijk op het punt was om de waarnemingen van BESSEL. met hare herleidingen uit te geven, door een’ schielijken dood weggerukt. Die uitgave geschiedde eerst in het jaar 1856 en dus tien jaren na den dood van »rs- SEL, door WIonuAxX en uurHER, in het 27ste deel der Astronomische Beobachtangen auf der Kûniglichen Univer- sitäts-Sternwarte zu Königsberg. De herleidingen waren toen echter nog niet geheel en al teu einde gebragt, maar het ontbrekende werd door LurHeR aangevuld in eene Ver- handeling, die in Ne. 1076 der Astronomische Nachrich- ten is opgenomen. De waarnemingen, door BEssEL. met den Meridiaan-cirkel van RErsolb volbragt, die 200 lang verholen bleven, zijn, in mijn oog, de volkomenste in hare soort, en daarom koos ik haar als een toetssteen van de eerste voortbrengselen des Meridiaan-cirkels te Leiden, Het zal wel geen betoog vereischen, dat een doelmatig gebruik van den Meridiaan-cirkel vele theoretische kundig- heden, eene groote praktische vaardigheid en eene ijzeren volharding moet vorderen. Begeert men van den Meridiaan- eirkel zoo talrijke waarnemingen als dat werktuig kan op- leveren, zoo behoeft men, even als te Greenwich, eenige waarnemers, die elkander aflossen, en zal zulk een werktuig niet grootendeels doelloos zijn aangekocht, zoo wordt voor het minst één waarnemer gevorderd, die zich daaraan ge- ( 168 ) heel en al kan wijden. Wil men met den Meridiaan-cirkel den hoogst mogelijken graad van naauwkeurigheid berei- ken, zoo moet de waarnemer, welke goede hoedanigheden hij ook moge bezitten, voor zijne taak stelselmatig worden opgeleid. Ik oordeelde het noodzakelijk, dat de Heer N. M. KAM, observator aan de sterrewacht alhier, ofschoon daaraan eenige andere werkzaamheden moesten worden opgeofferd, zich met de behandeling van den Meridiaan-cirkel gemeen- zaam maakte; maar Z Ed. zoude zich niet aan den Meridi- aan-cirkel kunnen wijden, zonder de waarnemingen buiten den Meridiaan te staken, die aan eene wel toegeruste ster- rewacht niet mogen worden nagelaten en op zich zelve eene geheele toewijding vorderen. Terwijl ik zelf een hoog- leeraarsambt te vervullen heb en mijne werkzaamheden mij _ buitendien dagelijks, van den vroegen morgen tot laat in den nacht, bezig houden, zoude het mij niet mogelijk zijn op den duur dag en nacht met den Meridiaan-cirkel te arbeiden, die mij nu reeds veel meer tijds en inspanning heeft gekost dan iemand zich kan voorstellen en aan vele andere noodzakelijke werkzaamheden heeft onttrokken. Ik wensch, als de werkzaamheden aan de nieuwe sterrewacht behoorlijk geregeld zullen zijn, mij zelven de mikrometer- metingen met den nieuwen refractor voor te behouden, die tot nu toe door den Meridiaan-cirkel werd verdrongen, maar, 200 ik hoop, spoedig het voorwerp van mijne bij= zondere zorgen zal kunnen worden. Het was eene uitredding voor de nieuwe sterrewacht, dat de Heer u. G. VAN DE SANDE BAKHUYZEN, civiel in- genieur en Doctorandus in de Wis- en Natuurkundige Wetenschappen, die zich reeds met de beste gevolgen op de sterrekunde had toegelegd, besloot, zich geheel aan haar te wijden en zich bepaaldelijk aan den Meridiaan-cirkel over te geven. Ik wenschte, reeds vóór een jaar, dat de Heer VAN DE SANDE BAKHUYZEN als observator bij de nieuwe ( 169 ) sterrewacht mogt kunnen worden aangesteld, opdat de be- lemmeringen, die hij in zijne werkzaamheden aan de ster- rewacht ondervond, zouden worden weggenomen, maar zelfs tot op dit oogenblik is die wensch onvervuld gebleven. De Heer VAN DE SANDE BAKHUYZEN heeft echter al den tijd, over welken hij beschikken kon, voor de sterrewacht en bepaaldelijk voor den Meridiaan-cirkel ten beste gehad, ten gevolge waarvan hij als hoofdpersoon moet optreden bij het onderzoek, dat ik hier te vermelden heb. Ofschoon de Heeren pPisror en MARTINS vreesden, dat het opstellen van den Meridiaan-cirkel mij zoude misluk- ken, daar dit nimmer door den sterrekundige zelven ge- schiedde, was het na verloop van weinige dagen met de beste gevolgen ten einde gebragt. Veel bezwarender was het verordenen van de talrijke hulptoestellen, dat ik geheel voor mijne rekening en verantwoording nemen moest, maar waarin ik vermeen zeer gelukkig geslaagd te zijn. Ik heb mij beijverd om van het inrigten der sterrewacht zoo velen mogelijk partij te laten trekken. Bij het opstellen van den Meridiaan-cirkel waren alle studenten tegenwoor- dig, die zich alhier op de sterrekunde toeleggen, en bij het verdere inrigten en rectificeren was ik gewoonlijk verge- zeld van de Heeren KAM en VAN DE SANDE BAKHUYZEN, Onberekenbare diensten werden mij bewezen door de on- gewone vaardigheid van mijnen zoon P. J. KAISER, Adjunct- Verificateur van 's Rijks zee-instrumenten en Doctorandus in de Wis- en Natuurkundige Wetenschappen, die dikwijls ten uitvoer bragt, wat men naauwelijks van een’ geoefen- den instrumentenmaker had kunnen verlangen. Ik ging voor in alle onderzoekingen, die met den Meridiaan-cirkel volbragt moeten worden en bepaalde alzoo het eerst den graad van naauwkeurigheid, waarvoor dat werktuig vat- baar was. Alle gevaarlijke bewerkingen met het werktuig geschiedden, nadat ik daarin was voorgegaan, door de * (120) Heeren KAM en VAN DE SANDE BAKHUYZEN, aanvankelijk on- der mijn oog. Van het minder gevaarlijke werd allengs tot het meer gevaarlijke opgeklommen, tot dat ik de vol- ledige behandeling van het werktuig, ook in mijne afwe- zigheid, den genoemden Heeren kon toevertrouwen. De waarnemingen, wier uikomsten ik hier heb mede te dee - len, behooren tot die, welke, zonder mijne onmiddellijke medewerking, door den Heer KAM en hoofdzakelijk door den Heer VAN DE SANDE BAKHUYZEN zijn ten uitvoer ge- bragt» Naar de vroeger vermelde theorie van BESSEL moet men, om de hoogte van eene ster, bevrijd van den invloed der buiging der werktuigs, te verkrijgen, vier waarnemingen met elkander verbinden. Men rigt den kijker op het he- mellicht en leest de aanwijzing der mikroskopen op den verdeelden cirkel af. Vervolgens rigt men den kijker op het beeld van het hemellicht, gezien door terugkaatsing op de oppervlakte van een kwikzilverbad, en herhaalt de af- lezing van de aanwijzing der mikroskopen. Het halve ver- schil tusschen de middentallen van beide aflezingen geeft eene voorloopige bepaling der Meridiaanshoogte van het hemellicht. Nu wordt het werktuig op zijne pannen om- gelegd, zoodat de tappen der horizontale as, om welke het werktuig wordt ombewogen, elkanders plaatsen verwisselen: Daarna wordt de geheele bewerking herhaald en alzoo eene nieuwe bepaling van de Meridiaanshoogte der ster verkre- gen. Het midden tusschen de twee aldus verkregene uit- komsten voor de Meridiaanshoogte der ster moet hare juiste waarde geven, vrij van den invloed der buiging. Bepaalt men alzoo de Meridiaanshoogte van de poolster of van eene andere circumpolaire ster, bij hare bovenste en onderste culminatie, zoo geeft de halve som de pools- hoogte der plaats en het halve verschil den poolsafstand der ster, Indien de ster, zoo als de poolster, zich langzaam (171) door het veld des kijkers beweegt, zoo zal men telkens meer dan eene waarneming volbrengen en alle waarnemin- gen, door eene naauwkeurige berekening, tot de Meridi- aanshoogte herleiden, met inachtneming van de fouten door eenen mogelijken schuinschen stand der draden te weeg ge- bragt. Men moet zoo naauwkeurig mogelijk den invloed der straalbuiging in rekening brengen en de waarnemingen van ‘verschillende dagen, die met elkander verbonden moe- ten worden, naar praecessie, aberratie en nutatie, tot het- zelfde tijdstip herleiden. Daarenboven is het noodig dat men, naar het voorbeeld door pesseL gegeven, de foutey bepale van de strepen der verdeeling, die men gebruikte en, ofschoon dit door presse, werd nagelaten, moet men het ook als noodzakelijk beschouwen, dat de fouten der mikrometerschroeven, door welke de onderverdeeling der cir- kels wordt verkregen, worden bepaald en in rekening gebragt. IX zal hier de maatregelen niet vermelden, die door mij genomen zijn om een kwikzilverbad te verkrijgen, welks oppervlak rustig en zuiver genoeg moest wezen, voor zulke teedere waarnemingen als in onze bedoeling lagen. Ik zal hier ook den hulptoestel met stilzwijgen voorbij gaan, door mij bedacht om het den waarnemer mogelijk te maken, zonder eenig gevaar voor zich zelven of voor het werktuig, de oogbuis van den acht voeten langen kijker te bereiken, als die, met tusschenpoozen van weinige oogenblikken, nu hoog naar boven en dan laag naar beneden gerigt moest worden. Evenmin zal ik in bijzonderheden treden omtrent den toestel, “door de Heeren Pistor en MARTINS geleverd, om het geheele werktuig, dat honderden ponden weegt, zon- der gevaar, in weinige minuten, op zijne pannen om te leggen. Al die bijzonderheden behooren tot de beschrijving en afbeelding des werktuigs, tot wier uitgave ik hoop een- maal te zullen worden in staat gesteld. | De waarnemingen met den Meridiaan-cirkel te Leiden, (172) die meer bepaaldelijk de voorwerpen mijner tegenwoordige beschouwing uitmaken, zijn in den geest van BESSEL en naar de uitspraak van diens theorie, omtrent de poolster ten uitvoer gebragt. Zonder eene ruimte te begeeren, die mij hier niet verleend kan worden, kan ik hier omtrent de waarnemingen zelve, niet meer mededeelen, dan de eind- uitkomsten op elken dag verkregen. Ik heb die einduit- komsten’ in de acht hier achter geplaatste tabellen ver- eenigd, wier regt begrip nog de navolgende verklaringen en inlichtingen zal behoeven. . Het werktuig is toegerust met twee cirkels; die elkan- der volkomen evenaren en van welke de een aan het eene, de andere aan het andere uiteinde van de horizontale om- wentelingsas is geplaatst. Aan ieder der twee pilaren is een volledig stel van vier, met mikrometers toegeruste, mikroskopen bevestigd, zoodat de eene cirkel zoowel als de andere voor de waarnemingen gebruikt kan worden. Niet overal zijn de twee cirkels van eenen Meridiaan-cirkel even volledig ingerigt en toegerust, maar, om een aantal rede- nen, acht ik het een groot voorregt, dat dit bij den Me- ridiaan-cirkel voor Leiden geschiedde. j Onmiddellijk aan eenen der twee cirkels grenst de ‘arm, bestemd om den kijker met zijne cirkels, vast te zetten en eene fijne mikrometrische beweging te geven. Die cirkels worden van elkander onderscheiden door dien in de nabij- heid van den arm cirkel A, en den anderen cirkel B te noemen. De twee standen van-het werktuig worden van elkander onderscheiden door de uitdrukkingen arm Oost en arm West, naar gelang het uiteinde der as, in welks na- bijheid de arm is geplaatst, naar het Oosten of naar het Westen is gekeerd. Ik wenschte, dat bij de waarnemingen omtrent de poolster beide cirkels zouden worden afgelezen, niet slechts “om de naauwkeurigheid der einduitkomst te vergrooteu, maar ook voor een bepaald onderzoek omtrent (173 ) de buiging des werktuigs, en om een geschil te beslissen tusschen de Heeren PIsTOR en MARTINS en mij, over eene verhooging van de naauwkeurigheid der waarnemingen, door eene wijziging der mikroskopen. Ik heb daarom den Heer ‚ KAM verzocht om, terwijl de aflezing van beide cirkels den Heer VAN DE SANDE BAKHUYZEN, die eigenlijk de waarne- ming der poolster volbragt, te lang zoude hebben opge- houden, zich met de aflezing van eenen der cirkels te be- lasten. De vier eerste der acht navolgende tabellen bevat- ten de waarnemingen, geheel volledig door den Heer vaN DE SANDE BAKHUYZEN ten uitvoer gebragt. De vier laatste tabellen vermelden dezelfde waarnemingen, met het verschil, dat, terwijl de kijker door den Heer vaN DE SANDE BAK- HUYZEN was gerigt, de andere cirkel door den Heer KAM werd afgelezen. De waarnemingen van den 23 October zijn volledig door den Heer Kam alleen volbragt. Aan de herleiding der waarnemingen is door beide genoemde Hee- ren deel genomen. Bij elken doorgang der poolster door den Meridiaan, die in het onderzoek werd opgenomen, werden 12 of 14 waarnemingen volbragt. Eerstelijik werd de kijker 3 of 4 malen op het teruggekaatste beeld der ster gerigt; daarna 6 of 7 malen op de ster zelve en eindelijk nog eens 3 of 4 malen op haar teruggekaatst beeld, en bij elk instel - len van den kijker werd de aanwijzing van ieder mikros- koop der beide cirkels afgelezen. In den kijker zijn twee horizontale draden gespannen, die omtrent 15” van elkan- der verwijderd zijn en in wier midden zwakke voorwerpen des hemels kunnen worden ingesteld. Bene heldere ster laat zich echter veel scherper op eenen der draden zelven stellen en daarom werd die handelwijze door ons bij de waarneming der poolster aangenomen. Om echter de waar- nemingen omtrent de poolster, voor het onderzoek der bui- ging, bij de gelijktijdige Nadir-bepalingen te kunnen ver- (6174) gelijken, werden de waarnemingen, door den naauwkeurig uitgemeten afstand der draden, tot haar midden herleid, en opdat eene mogelijke kleine fout in den afstand der dra- den geenen invloed zoude uitoefenen op de einduitkomst, werd de poolster bij den eenen stand des werktuigs op den eenen en bij den anderen stand op den anderen draad, in- gesteld. De herleiding van de aflezingen voor elken dag, tot hetgeen men zonder aberratie en bij den middelbaren stand der pool voor 0 Januarij 1861 gevonden zoude hebben, werd ontleend aan den Nautical Almanac. Om plaats te winnen zijn in de volgende tabellen de graden en minuten, die voor alle regels van dezelfde kolom dezelfde zijn, slechts éénmaal, in den bovensten regel, aan- gewezen. De verklaring der cijfers zoude te veel ruimte hebben ingenomen om aan de hoofden der kolommen te worden geplaatst, en daarom zijn deze door letters van elk- ander onderscheiden, die de volgende beteekenis hebben. Kolom A betreft het teruggekaatst beeld der poolster en vermeldt de middentallen der uitkomsten, elken dag daar- omtrent verkregen, nadat de aflezingen van den aangewe- zenen cirkel alleenlijk waren herleid tot den Meridiaan en het midden tusschen de draden en van straalbuiging gezuiverd. Kolom B betreft de poolster zelve, ragtstreeks waarge- nomen, en vermeldt de middentallen omtrent haar op dezelfde wijze als die der kolom A verkregen. Kolom C geeft de getallen der kolom A, herleid tot het- geen men bij den gemiddelden stand der pool en zonder aberratie gevonden zoude hebben op 0 Januarij 1861. Kolom D geeft de getallen van kolom B, op dezelfde wijze herleid tot 0 Januarij 1861. Kolom E bevat de halve verschillen tusschen de getallen in de kolommen C en D, en dus de Meridiaanshoogte der poolster, hetzij bij de onderste, hetzij bij de bovenste culminatie, z00 als men die gevonden zoude hebben op 0 Januarij 1861. (175) TABEL I. Arm West, Onderste culminatie der poolster. Aflezing op cirkel A. 1861. A B C D ** id 4 320% 44“ 219 15“ 320% 43“ 219 16’ 11 Sept. 23%.01 35¼.89 25.21 33.69 12 23 98 | 35 10] 25 (38 33 70 14 7 23 91 34 36 25 14 33 13 24 % 27 87 81 76 | 25 73 33 90 27 wv 30 .30 29 64 | 25 91 34 „03 28 „ 30 70 29 95 25 87 34 78 30 7 29 30 28 „44 2419 33 55 2 Oet. 29 33] 27 21 23 99 32 .55 8 * 29 74 25 33] 23 55 31 .52 8 * 30 81 25 03 23 81 32 (03 8 30 .86 24 20 23 417 31.89 10 7 33 „42 24.03 24 78 32 67 Gemiddeld bedrag der getallen in kolom E, of gde voor de Meridiaanshoogte der poolster: 504325“. 81 ___Waarschijnlijke fout van elke bepaling: 0”.146. » (4). TABEL II. Arm West. Bovenste culmiuatie der poolster, Aflezing op cirkel A. 1861. * B 0 D E N 32335“ 216%dQ24“ 323% 35“ 21624“ 53 357 24 Sept. 39.85 20.22 14.70 45%.36 14¼.67 26 „ 40 „34 { 21.38 | 15 17 46 55 14 31 27 „ 39,89 | 20 12] 14.72 | 45 26 14 73 29 „ 37 92 21 18 13 91 45 19 14 36 30 „ 36 30 2157 13 18 44 69 14 25 3 Oct. 36 17 21 92 13 .56 44 53 14 52 4 „ 35 78] 22 68 13 (54 44 92 14 31 N 33 32 23.63 | 12 61 44 34 | 1414 9 u 83.13 | 2375 12 79 43 69 | 14 55 10 3158 25 57 12 48 44 67 | 13 91 ‘Gemiddeld bedrag der getallen in kolom E, of einduitkomst voor de Meridiaanshoogte der poolster: 53°35'14''.38. Waarschijnlijke fout van elke bepaling : 0%½168. 0). (6176) TABEL III. Arm Oost. Onderste culminatie der poolster. Aflezing op cirkel B. 1861. A B 0 D E 2 3200 44 21915“ 320 43“ 2190116“ 50% 43“ 13 Oct. 32.52 20“¾.07 22% 13 30%46 25% 84 14 4 32 .90 19 34 22 (04 30 .20 | 25 92 15 „ 33 81 19 29 22 56 20 54 26 „01 18 * 36 23 | 18 78 24 05 30 .96 26 54 19 „ 37 02 | 18 21 23 .99 | 31 24 26 37 20 „ 37. 14 | 18.30 | 23 84 31 (60 26 12 21 „ 31 .05 17 „13 23 (32 30 86 26 23 22 „ 37 10 17.59 23 30 31 39 25 96 23 „ 37 43 146 21 23 17 30 47 26 35 24 38 33 15 76 23 (16 30 .93 26 11 25 „ 39 08 15 32 23 (45 30 (95 26 25 26 „ 40 .66 | 15 (73 24 65 31 74 | 26 „45 27 „ 41 06 ( 15 62 | 24.39 32 29 26 (05 Gemiddeld bedrag der getallen in kolom E, of einduitkomst voor de Meridiaanshoogte der poolster :50°43'26''.17 . . . (e). Waarschijnlijke fout van elke bepaling: 0.145. TABEL IV. Arm Oost. Bovenste culminatie der poolster. Aflezing op cirkel B. 1861. A B 0 D E 3230 35“ 21624“ 3230 35“ 21624530 35’ 12 Oet. 31“/.04 23.79 | 11,84 | 42.99 14% 43 13 w 30 „07 | 23 71 { 11.37 | 42 (41 14 48 14 w 29 56 | 24 26] 11 26 42 59 | 14 34 15 w 29 „03 | 24.35 | 10.99 | 42 49 | 14 20 16 w 30 21 | 25 11] 12.25 | 43,07 | 14.59 17 30 16 | 25 .80 | 12 44 | 43 52 14 46 18 „ 30 .06 [| 26 29 | 12 71] 43 (64 14 53 19 ww 29 60 | 26 82 | 12,68 | 48 74 14 47 24 on 27 26 | 28 13 | 12.19 | 48 20 | 14 50 25 „ 28 „08 | 29 42 | 13 17 | 44 33 | 14 42 26 „ 28 Ol | 29 52 13 (63 44 „001476 Gemiddeld bedrag der getallen in kolom E, of einduitkomst voor de Meridiaanshoogte der poolster: 5435/14/47. (d). Waarschijnlijke fout van elke bepaling: 0.094, (171) TABEL V. Arm West. Onderste culminatie der poolster. Aflezing op cirkel B. 1861. A B 0 D E 399 15’ 140% 44“ 39016“ 140% 43“ 50% 43“ 11 Sept. 28%78 16“%.60] 26".57 | 18.81 | 26,12 12 w 46 „20 | 34 95 | 44.80 36 35 25 77 1 45 „31 35 67 | 44.08 | 36 90 26 41 u 41 41 38 13 | 43 55 35 99 26 22 28 w 38 97 | 40 (63 43 .80 | 35 80 26 00 5 40 51 | 41 47 45 62 36 36 25 37 2 Oct. | 40 63 43 26 | 45 97 37 92 23 97 wief 38 55 | 43 72 44.87 3740 26 26 1 2 36,27 | 43.01 | 43 81 3547 | 25 83 U à 37 76 43 94 4487 | 36 83 25 98 pi 88.39 44 99 | 46 08 37 30 25 71 yr 86 16 | 45 .54| 44.74 37 56 26 41 W 7 34.98 45 13 43 62 36 49 | 26 43 Gemiddeld bedrag der getallen in kolom E, of einduitkomst voor de Meridiaanshoogte der poolster: 5043/26. 14. . . (e). Waarschijnlijke fout van elke bepaling: 0210. TABEL VI Arm West, Bovenste culminatie der poolster. Aflezing op cirkel B. 1861. A B Ol 5 E | 3624“ 143 35“ 3624“ 14335“ 53% 35’ 24 Sept. 30",45 | 50“%02 55“¼.61 24/86 14'.63 25 * 30 (06 49 52 | 54.89 24 69 | 14 90 30 03 | 49 67 | 55 20 24 50 14 64 30 09 | 50 02 | 55 23, 24.88 | 14 78 33 .96 | 48.66 | 57 08 25 54 | 14 23 u 1 1 3 Oet. 31.87 46.63 54 48 24 02 14.77 4 ow 33 „50 46 53 | 55 74 24 29 14 28 1 „ 36 20 46 26 56 01 25 8 14.31 9 * 36 (19 45 (53 56 13 25 59 14.74 0 * 37 „55 4425 56 68 25 15 14 25 Gemiddeld bedrag der getallen in kolom E, of einduitkomst voor de Meridiaanshoogte der poolster: 53°35'15".55 . . . (0. Waarschijnlijke fout van elke bepaling: 0.167. VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIII. 12 (178) TABEL VII. Arm Oost, Onderste culminatie der poolster. Aflezing op cirkel A. | 1861. | Aes C D E g a f 0 39015“ 14044390 16“ 140% 43“ 50% 43! 13 Oet 22.88 36% 12 33,27 | 25,13 | 26,23 14 wv 23 „19 36 95 34.05 26 09 26 „02 15 7 22 .40 37.39 33 65 26 14 26 25 n 18 .85 | 36 (91 31 04 24 73 2684 19 19.3 37 78 32 (40 24 75 | 26 18 20 wv 19 42 | 88 44 32.72 | 2 14 26 21 21 wv 18 .99 39 al | 32.72 25 .68 | 26 48 22 „ 20 11 39 .36 33 91 25 .56 | 25 83 23 19 32 | 40.63 | 33 .58 | 26 (37 26 40 24 Ow 18 .38 | 41 07 33 :55 25 90 | 26 18 25 „ 17 .46 | 41.33 33 .09 | 25 JO 26 (31 26 wv 15 .83 | 41 18] 31.84 25 17 | 26 66 27 ow 15 „38 | 40 .88 | 32.05 | 24.21 | 26 08 Gemiddeld bedrag der getallen in kolom E, of einduitkomst voor de Meridiaanshoogte der poolster: 50°43'26''.27. . . . (4). Waarschijnlijke fout van elke bepaling: 0,167. TABEL VIII. Arm Oost, . Bovenste culminatie der poolster. Aflezing op cirkel A. 1861. A B C D B 36024“ 143035“ 3624“ 14335“ [53° 35 12 Oct. 24.50 | 3237 43“¼%.70 18/17 | 14,74 13 7 26 93 | 33 28 45 (63 14 58 1448 14 7 26 52 82.88 | 44 85 | 1451 14.83 15 7 27 05 | 31 97 45 17 | 13.84 | 14 34 16 7 26 43 31 56 | 44 39 | 13 (60 14 .60 17 7 26 82 | 31 (54 44 54 | 13 „82 1464 18 7 26 75 | 30.89 | 44 ,10 | 13 „54 14 .72 19 wv 27 09 | 30 53 | 44 11 13 (61 14 70 24 ow 29 Sl | 29 74 4488 14:67 | 14.89 26 („28 51 27 16 43 42 12 88 1471 206 7 28 81 | 27 73 43 „29 18 (24 14 97 Gemiddeld bedrag der getallen in kolom B, of einduitkomst voor de Meridiaanshoogte der poolster: 5335/15/69... . (/). Waarschijnlijke fout van elke bepaling: 0/,118, (119) Bij de beoordeeling van de naauwkeurigheid, die de waarnemers te Leiden bereikten, kunnen de getallen der kolommen C en D niet in aanmerking worden genomen en zij laten zelfs geene uitspraak toe over de standvas- tigheid des werktuigs. Die getallen hangen namelijk van het nulpunt der cirkels af, dat zich verandert, zoo dikwijls als men de mikroskopen aanraakt, en de oogbuizen der mikroskopen moesten gestadig worden verzet, omdat nu eens waarnemingen met mijne verouderde vèrziende oogen en dan weder met de gewoonlijk eenigzins bijziende oogen der jeugd geschiedden. Het is klaar dat de mikroskopen, tusschen en onder de waarnemingen, die met clkander ver- bonden moesten worden, volstrekt niet werden aangeroerd. De waarschijnlijke fout van elk der getallen, in kolom E voorkomende, is de eenige maatstaf der bereikte naauw- keurigheid en zij moet vergeleken worden bij de waarschijn- lijke fout der uitkomsten, op dezelfde wijze als bij ons, door persseL verkregen. De uitkomsten der waarnemingen door BESssEL omtrent de poolster volbragt, zijn, in den vorm van de voorgaande tabellen, zamengesteld op blz, LVII tot LIX, van het 27ste deel der Astronomische Beobachtungen auf der kö- niglichen Universitäts-Sternwarte in Königsberg. Bresser was omtrent drie jaren met zijn onderzoek bezig en verkreeg vier reeksen, elke van 29 tot 33 bepalingen. In den tijd van zes weken verkregen de waarnemers te Leiden vier reeksen, elke van 10 tot 13 bepalingen, en werden zij in de maand October zeer door het weder begunstigd, zoo hebben zij zich ook nu en dan met eenen minder gunsti- gen toestand der lucht beholpen. De Heer vAN DE SANDE BAKHUYZEN heeft uit elke der door pesseL volbragte reek- sen van waarnemingen de waarschijnlijke fout van elke zijner bepalingen van de Meridiaanshoogte der poolster af- geleid en verkreeg de volgende uitkomsten: 12 ( 180 j Uste reeks, waarsch. fout 0',248 gde ” 7 „ 0 1 6 8 3de 7 77 u 0 it 8 4de y 7 7 0 211 Midden 0%2 11 De waarnemingen, volledig door den Heer vax R SANDE BAKHUYZEN alhier volbragt, geven: ste reeks, waarsch. fout 0“. 146 a gde 1 7 „ 0 468 Z3de 5 Ld 0 „145 . 4de 5 1 Ld 0 094 Midden 0.138 De waarschijnlijke fout van elke bepaling is alzoo bij den Heer vax DE SANDE BAKHUYZEN veel kleiner dan bij BESSEL, als een stellig bewijs dat de eerste pogingen te Leiden eene merkbaar hoogere naauwkeurigheid aan den dag leggen dan de onderzoekingen van BESSEL, aan welke door zijnen opvolger Busch teregt den naam van u verfei- nerte Beobachtungen“ werd gegeven. De waarnemingen van den Heer VAN DE SANDE BAKHUY- ZEN, aan den anderen cirkel, door den Heer kam afgele- zen, geven: 1ste reeks, waarsch. fout 0%. 210 gde „ „ 5 187 gde 1 1 A 4de „ 1 „ 0 118 Midden 0.165 Ook hier is de waarschijnlijke fout, hoezeer grooter dan bij den Heer vax DE SANDB BAKHUYZEN, nog aanmerkelijk kleiner dan bij Bresser. De onderlinge vergelijking der ver- kregene uitkomsten bewijst, dat de cirkels door den Heer — (181) VAN DE SANDE BAKHUYZEN aanmerkelijk scherper dan door den Heer KAM worden afgelezen. De zamenstelling van de gemiddelde uitkomsten der ge- tallen E, in de voorgaande tabellen, tot de poolshoogte der plaats en den poolsafstand der poolster, vordert nog, dat die uitkomsten worden gezuiverd van den invloed der fouten van de strepen der verdeelingen van beide cirkels, die bij de waarnemingen zijn gebruikt en van de fouten der mikrometerschroeven. Bresser heeft de fouten der mi- krometerschroeven geheel en al verwaarloosd en te Leiden zijn zij nog niet bepaald. De hoogst omslagtige bepaling van de fouten der mikrometerschroeven komt mij echter nood- zakelijk voor, daar zij niet dan door een groot toeval zon- der eenigen invloed op de einduitkomsten kan blijven en zij zal te Leiden, zoo spoedig als de omstandigheden het zullen toelaten, worden ten uitvoer gebragt. Aan den Me- ridiaan-cirkel te Leiden is niet, zoo als gewoonlijk, een toestel voor de bepaling van de fouten der verdeeling toe- gevoegd, maar de mikroskopen, voor de gewone aflezingen bestemd, laten zich, wegens hunne bijzondere inrigting, daartoe gebruiken. De cirkel, dien men onderzoekt, moet daarbij echter, voor de waarneming der hemellichten, tij- delijk buiten dienst worden gesteld, maar dit is geen be- zwaar, nademaal steeds een tweede cirkel gereed is. De fouten der gebezigde verdeelingsstrepen zijn alhier bepaald naar het gewijzigd voorschrift van BEssEL, zoo als dit door PETERS op den Pulkowa is nagevolgd (Astronomische Nach- richten Ne. 491 en Recueil des memoires des astronomes de Vobservatoire central de Russie, vol. I, pag. 199). De mikroskopen van elken cirkel liggen, zoo als ge- woonlijk, 90° uit elkander en telkens wordt het midden uit hunne aanwijzingen genomen. Men moet dus telkens het midden kennen der fouten van vier strepen op den verdeelden rand, die 90° uit elkander liggen en brengt (6182) dit terug tot de streep onder het mikroskoop, dat bestemd is om de graden en de volle vijftallen van minuten af te lezen. Noemt men die streep Z, dan zal ik, in navolging van BESSEL, het midden der fouten van de strepen, die bij het aflezen worden gebruikt, namelijk van de strepen overeen- stemmende met Z, 90° + Z, 180° ＋ Z en 270˙ + Z door w (Z) uitdrukken. Gaat men telkens van het nulpunt der verdeeling uit, zoo is w (Z) telkens de eenige groot- heid met welke men te maken heeft. Bij de waarnemingen der poolster lagen, voor iederen cirkel, onder het mikroskoop, dat bestemd is om de graden en volle vijftallen van minuten af te lezen, beurtelings de strepen der verdeeling, overeenstemmende met 36° 25’, 39° 15/,320° 45'en 32335“. Voor iedere dier strepen moest, bij elken cirkel, de grootheid u bepaald worden. Dit geschiedde drie malen, op verschillende dagen, door den Heer vaN DE SANDE BAKHUYZEN en insgelijks drie malen door den Heer KAM, en de door hen verkregen uitkomsten zijn de navol- gende: Cirkel A Cirkel B w (36° 25) + 0“%¾.81 BAKH, _ 1,12 BAKH. ＋ 0.67 „ + 1.06 wv ＋ 0.69 „ ＋ 1.07 „ + 0 .59 KAM ＋ 1 „Il KAM ＋ 0.84 „ ＋ 0 99 „ ＋ 0 89 „ + 1.09 „ Midden + 0,80 + 1 .07 w (399 15) + 0% 75 BAKH. ＋ 0 94 BAKH. ＋ 0 (92 „ ＋ 1.03 + 0 838 „ + 1.06 „ ＋ 0 82 KAM + 0 .99 KAM ＋ 0 73 5 + 0 96 „ ＋ 0 91 „ + 0 98 „ Midden ＋ 0 83 ＋ 1 .00 ( 183 ) w (320° 450 + 07,33 BAKH. ＋ 0,56 BAKH- i r e +046 „ ＋ 0 37 „ ＋ 0.52 „ + 0 (54 KAM ＋ 0 „62 KAM + 0.38 „ +081 „ . e Midden ＋ 0 42 + 0 62 w (323°35') ＋ 0.80 baku. ＋ 17.02 BAKH ＋ 0.90 „ + 1 28 „ „en e ＋ 0 84 KAM ＋ 1 29 Kam ＋ 1.00

(A PX ABO 3 * C = zu abe $ IL. * 02 En supposant ac, et posant ln 67, ls * == 2 12 9’, Taire de la surface totale S de Tellip- soïde aura pour expression la double intégrale 8 — aff FT hee 1— 2 les limites des deux variables devant satisfaire à la condition 2˙2 ＋ 12 — 1. La réduction de cette double intégrale a déjà fait Tobjet dies travaux de divers géomètres du premier ordre, On sait que LEGENDRE a ramené le premier la valeur de S à deux transcendantes elliptiques ). II faut convenir cependant que la voie très compliquée suivie par ce geomètre contraste singulièrement avec la simplicité du résultat auquel il est parvenu. La méthode de M.rrana, basée sur d'autres prin- cipes, réduit la question à Tintégration d'une équation diffé- rentielle de second ordre t). Cette marche à mon avis, „) Traité des fonctions elliptigues, Tom. I, pag. 350. 4) Journal de Crelle, Tom. XVII, pag. 345. 2 13 * (6196) assez indirecte, tend a lui Ôter également le merite de la simplicité. En 1839, M. caravan a eu idée heureuse d'utiliser une considération géométrique pour obtenir la réduction de Tintégrale aux transcendantes elliptiques, d'une manière supérieure à chacune de celles employeés par les deux géomètres Éminens que nous venons de citer *) M. le Dr. senrömimen a traité en 1856 la même question, en la considérant comme un cas particulier d'application d'une formule générale fondée sur les propriétés de la fonction T f). Le même géomètre a donné plus tard une méthode directe d'intégration qui se borne à conduire à deux intégrales premières susceptibles d'être ramenées aux fonctions ellip- tiques, mais sans indiquer le moyen d'en déduire le résultat final $). Le procédé que nous allons exposer a Tavantage de conduire assez simplement et d'une manière plus directe aux transcendantes elliptiques, sans recourir à aucune con- sidération géométrique. Changeons d'abord les variables & / en d'autres 1, liées avec les premières par les équations * == r Cos. ꝙ, r Sin. q, la double intégrale se réduira alors à celle-ci : [vi | — r? (e? Cos. p + f? Sin.? el) zor? 1— 7 Pintégrale par rapport à r devant être prise entre les limites * , l, et celle par rapport à p entre les limites p=0. p= Ax. Posons encore 1 — 72 , ce qui donne r adr ve 4— — do, il s'agira d'évaluer la double es *) Journal de Liouville, Tom. IV, pag. 328 et Tom. V, pag. 115, t) Zeitschrift für Mathematik und Physik, herausgegeben von Dr. o. scurömiron und Dr. B, werzsoner. Erster Jahrg. pag. 80. 6) Ibid. pag. 376. (197 ) 7 1 . dy | eos. Sin pH (e°Cosp Hf Sin gd. 0 'v Considérons actuellement l'intégrale définie 75 V(AHB)/B (AH Bu?) du == } AFB l jv aba 5 170 ＋ 0.1 daf, 15 3 — 555 g Posons A B =I et Reer Sin. ꝙ, on déduira de Téquation précédente 0 V Uend SU en Cost" S2 de, 1— e? Cos. 2 p—f* Sin. p Ì 2 hike 1e Cos. pt-f* Sin.* 9) 6 70 i dg eu- de (eef “tl, 601 Oos. Berend ce qui changera la valeur de 8 en 75 6 —1) 9 —— . Bme feel + |) + . 2 N AF Sin. 0 Or, puisqu'on a _ dp to Agra Ate ES 2 e Cos. 5 0 e 2 TM il en résultera (198) 27 dp 4 22 1 CC Sin- % ICI lf*0)" 1 | Par conséquent Ld — ld S Aab nu (Lef “tf 7 e 5 I e de 2 | ter | ef * E Uh 1 a do . | * (ere d- al En remplagant la dernière de ces intégrales par ì do 11 1570 js d „ eee 95 e 0 | On obtiendra í do 1 do S An ab — — 8 1 f pek f YE e e”) ee e, Les deux dernières intégrales se ramènent facilement aux fonctions elliptiques. A cet effet faisons eg = Sin. . e Sin. u. Aux limites g == 0, o = l correspondent les limites p= 0, p==u, et Pon aura pour la première de ces 17 1 do _ 1 1 d f VL) e ee Bray) Tote k étant égal à 75 J, à cause de a C. (199 ) Quant à la seconde intégrale, elle se réduira à 4 TR DEN ot. Uke St ) 0 Cos. wdw mek, TC . \ Slib’ , VEE 15355 2% . vk? Sin. 1% dy, == volks) F (K, u) — e B(k, u). — e oP Siny On obtiendra donc, apres avoir remplacé 5 sli (15 Era) Hel + 1 te ootyy/ (1 Sus Dn) la dernière quantité devant encore être évaluée entre les limites m = 0, , = . Or, il est aisé de s'assurer que la fraction 8 Cos. u (1 — K Sin. — e 5 0 Sin. w prendra une valeur égale à zéro pour / = 0. En y faisant == el changeant Sin. u en e, et Cos. u en , (l e), elle deviendra égale à /(l—e°)(1—f*) —1 231, en ayant égard aux valeurs de &, e et J. ( 200 ) On obtiendra donc finalement pour Paire totale de la surface de Tellipsoïde, 2 be Ô S = 2n 0 Eran (ku) Y (a —0 86500 le module & etant — 35 ik 52 Cc? 2 — C2 0 ) et u == ArCCO8. . | a Si Ton suppose b—=a, Vellipsoïde se changera en une surface de révolution engendrée par Pellipse (a, c) qui tourne autour de son petit axe 2c. Dans ce cas on aura k — 1, done 4 du Ke 5 2 Biene, Sn F (k, u) ——=l G Cos. u Cos. u 0 E (K, u) = fen. ua. Sin. u —5 ar — 62. 0 Partant 2 ac? a- (a! —c? 4 eee 45 a4 a % (a! — 602) = 27er El 5 * 2 2 4 (1 +e) 27 1 16 3 M. La supposition b c, donnera lieu à une ellipsoïde en- gendrée par la même ellipse, tournant autour de son grand axe 2a; on aura alors = 0. F(k‚u} = E (A, u) = u. Done: s 2 |t + delven te (a? e dere te be — resin. 9. (B) C'est un fait digne de remarque que les aires de deux ten em rr der et N ä (201) surfaces de même espèce, telles que les deux ellipsoïdes que nous venons de considérer, s'expriment par une fonction circulaire ou par une fonction logarithmique, selon que la révolution de Yéllipse s'effectue autour de son grand axe ou de son petit axe. Il n'est pas difficile cependant de faire voir que la formule (B) peut être déduite de celle (A), à Taide seulement d'un changement de lettres. En effet, en permutant dans cette dernière les demi axes a et c, il viendra: A ca? e TVA. ‘orb renee a 1 Or, d'après la formule connue een — 1), qui donne Bk. et Vea be ci! je ) 5 dh obtiendra immédiatement ac e résultat conforme à la formule (B). Delft, Decembre 1861. 8 ale Ae 2 ee ö GEWONE VERGADERING DER AFDEELING WIS- EN NATUURKUNDIGE WETENSCHAPPEN, GEHOUDEN DEN 2ssten DECEMBER 1861. — 22 — Tegenwoordig de Heeren: d. SIMONS, w. VROLIK, k. H. VON BAUMHAUER, C. J. MATTHES, p. HARTING, A. W. M. VAN HASSELT, A. H. VAN DER BOON MESCH, C. H. b. BUYS BALLOT, R. VAN REES, M. C. VERLOREN,” G6. J. VERDAM, F. W. cox RAD, G. A. VAN KERKWIJK, R. LOBATTO, J. G. S. VAN BREDA, F. J. STAMKART, J. L. C. SCHROEDER VAN DER KOLK, J. VAN GEUNS, P. BLEEKER. — Het Proces-Verbaal der gewone vergadering van den 30sten November j. I. wordt gelezen, goedge- keurd en vastgesteld. Worden gelezen brieven van de H.H. J. vAN per HOEVEN, c. L. BLUME, F. KAISER, strekkende ter (203) verontschuldiging over het niet bijwonen dezer Ver- gadering. Aangenomen voor berigt. Worden gelezen brieven ten geleide van boekge- schenken van de volgende Heeren: 1°. Minister van Binnenlandsche Zaken ('s Gravenhage, 2 Dec. 1861, 5e Afdeeling N°. 252, 6 Dec. 1861, 5e Afd. N°. 157, 16 Dec. 1861, 6e Afd. N'. 209); 20. Minister van Oorlog (s Gravenhage, 18 Dec. 1861, Topographisch bureau No. 48 B); 30. Directie der Nederlandsch- Indische Maatschappij van Nijverheid te Batavia (Ba- tavia, Februarij 1861); 4% W. u. pr vrrese (Lei- den, 23 Dec. 1861); 5% Ww. N. pu ntzv, Secretaris der Maatschappij van Nederlandsche Letterkunde (Lei- den, 7 Dec. 1861); 6ů%. J. cnRTSTIEx, Secretaris der Société Impériale des Sciences etc. à Lille (Lille, 15 Août 1861); 7°. C. r. NAUMANN, Secretaris d. Fürst]. Jablonowskische Gesellschaft (Leipzig, 20 Nov. 1861); 8 P. r. WAHLBERG, Secretaris der Koninklijke Zweed- sche Akademie van Wetenschappen te Stokholm (Stokholm, 25 November 1861). Wordt besloten tot plaatsing der boekgeschenken in de boekerij en tot erde dankzegging. Worden gelezen heinen tot dankzegging voor ont- vangen boekgeschenken van de volgende Heeren: 19. Curatoren van het Athenaeum Illustre (Amster- dam, 30 Nov. 1861); 2. A. VAN NAAMEN, Secreta- ris der Directie van de Overijsselsche Vereeniging tot ontwikkeling van Provinciale Welvaart (Zwolle, 20 Dec. 1861); 30. rrourens, Secretaris der Aca- demie des Sciences te Parijs (Parijs, 5 Dec. 1861); (204) 40. L. cOFFINIÈRES, Général Commandant de l'école polytechnique te Parijs (Parijs, 20 December 1861); 50%. CHRESTIEN, Bibliothecaris der Société Impériale des Sciences, de l'Agriculture et des Arts de Lille (Lille, 23 Decembre 1861). Wordt besloten deze brieven aan te nemen voor berigt. Worden gelezen brieven van den Heer BLEEKER ten geleide van de volgende Verhandelingen, aan- geboden voor de Verslagen en Mededeelingen : 10. Syzonyma Labroideorum Ido-Archipelagio- rum hueusgue observatorum revisa, adjectis Spe- cierum novarum descriptionibus. 2e, _Neuvième article sur la faune ichthyologigue de Vile de Ternate. | 30. Simieme mémoire sur la faune ichth e de Pile de Batjan. Zij worden in handen gesteld der Come van Redactie. Wordt gelezen een brief van den Heer F. Kals pn, ten geleide van eerste waarnemingen met den Meri— diaan-cirkel aan de mieuwe sterrewacht te Leiden, aangeboden voor de Verslagen en Mededeelingen. — Zij worden in handen gesteld der Commissie van Redactie. Wordt gelezen een brief van den Heer d. J. MUIe per (Utrecht, 7 Dec. 1861), waarin ZEHg. te- (205) rugzending verzoekt der in de jongste vergadering voorgelezen Verhandeling, en eenen korten inhoud toezendt van het daarin besprokene voor het Pro- ces-Verbaal dier zitting. De Secretaris berigt, aan het verlangen van den Heer muLper voldaan en de inhoudsopgave in het voor de pers gereed gemaakt Proces-Verbaal opgenomen te hebben. De Secretaris berigt, dat de door de II. H. var HASSELT, STARING en VAN DER WILLIGEN aangebo- den Verhandelingen door de Commissie van Redac- tie zijn aangenomen. De Secretaris deelt mede met schrijven van den Heer P. VAN DER STERR (Amsterdam, 9 December 1861) ontvangen te hebben Tabellen van waargenomen wa- terhoogte, welke hij der Commissie over de daling van den bodem in Nederland ter hand heeft gesteld. Wordt gelezen de volgende brief van den Heer C. I. BLUME (Leiden, 26 December 1861): In antwoord op Uwe missive d.d. 3 December jl. N'. 107 heb ik de eer te berigten: Dat ik niet zouder bevreemding kennis heb genomen van het besluit der Natuurkundige Afdeeling van de Konink- lijke Akademie van Wetenschappen, om mij als nog toe te voegen aan eene Commissie van advies, die reeds Verslag heeft uitgebragt. Wanneer ‘hiervoor eenige geldige reden bestond, zoude ik geen bezwaar maken, om mij die benoe- ming te laten welgevallen, maar nu dit, mijns inziens, niet ( 206 j het geval is, mag ik geen gehoor geven aan de vereerende uitnoodiging der Afdeeling. Ik ben intusschen zeer gevoelig voor de beleefdheid der geachte Heeren rapporteurs, welke hen noopte om het voor- stel te doen, waarvan het bovengenoemde besluit der Af- deeling een gevolg is geweest. Tevens echter kan ik U de verzekering geven, dat ik mij in het minste niet gekrenkt of 1 8 80 zal gevoelen, wanneer er besloten wordt om Historische opmerkingen van den Heer OUDEMANS of van wien dan ook omtrent mijne werkzaamheden op wetenschap- pelijk gebied in de werken der Akademie op te nemen; immers, zijn die aanmerkingen juist, dan wordt de weten- schap daardoor gebaat, — en zijn zij onjuist, dan kunnen zij later wederlegd worden; en daarenboven, mogt de ziens- wijze van een ander tegen mijn gevoelen aandruischen, dan toch ben ik, als partij, wel de minst geschikte regter. Ik neem daarom de vrijheid U te verzoeken, om aan de Afdeeling mede te deelen, dat mijn vast besluit is, mij met deze zaak, die, naar ik vertrouw, in de handen van be- voegde regters is, niet in te laten, Ik heb de eer, U bij deze het mij 5 5 Verslag alsmede de Verhandeling van den Heer oUDEMANS, waar- van ik met belangstelling inzage heb genomen, te retour- neren. Wordt besloten, dezen brief met het vroegere rap- port en met de Verhandeling van den Heer oupw- MANS weder in handen te stellen van de H.H. pe VRIESE en VAN DEN Bosch met beleefd verzoek, om alsnu een stellig advies te geven. over het opnemen van haar in de Verhandelingen der Akademie. De Heer conrap leest in eigen naam en in dien vn dn dd 6207) van den Heer perprar verslag voor op den brief van den Minister van Binnenlandsche Zaken met de daarbij behoorende Bijlagen, gedagteekend 's Graven- hage, 21 September 1861, en opgenomen in het Pro- ces-Verbaal der zitting van den 2Ssten September j.l. (Verslagen en Mededeelingen, Afd. Natuurkunde, Dl. XIII, bl. 20). — Na toelichting van het verslag door afbeelding en tabellen, wordt het ontwerp-antwoord aan den Minister van Binnenlandsche Zaken, ten geleide van dit Verslag, in beraadslaging gebragt. Na eenige wisseling van gedachten, waaraan de H.H. STAMKART, CONRAD, VAN DER BOON MESCH, VON BAUMHAUER, HARTING en de Voorzitter deelne- men, en waarin de wenschelijkheid van grondborin- gen tot het verkrijgen van meerdere zekerheid om- trent de oorzaak der verzakking ter spraak wordt gebragt, wordt de geleide-brief vastgesteld, als volgt : Het behaagde Uwe Excellentie bij aanschrijving van den 21sten September jl. N°. 146, 3° Afd. Waterstaat, aan de Natuurk. Afd, der Koninkl. Akademie van Wetenschap- pen mede te deelen den hiernevens teruggaanden brief van Burgemeester en Wethouders der gemeente Nijmegen, d.d. * 13 Sept. j.l, vergezeld van het mede hierbij teruggaand rap- port van den gemeente-architect, d.d. 12 Septemb. j.l, over den voortgang der grondverzakking aan de Waalzijde te Nijmegen, met verzoek Uwe Excellentie, zoo noodig, na het instellen van het verlangd nader plaatselijk onderzoek, om- trent deze zaak van raad te dienen. In voldoening daaraan hebben wij het verlangde ver- nieuwde onderzoek opgedragen aan onze beide medeleden, die de vorige rapporten daarover hebben uitgebragt. De uitslag van dat onderzoek is der Afdeeling in de (208) Vergadering van 28 Dec. j.l. voorgedragen door een Ver- slag, dat zij de eer heeft met kaarten en Bijlagen ne aan Uwe Excellentie aan te bieden. De Afdeeling heeft zich, na eenige discussiën, met de gronden en de conclusie van dit Verslag vereenigd. — Wordt ‘tevens besloten het verslag in de Verslagen en Mededeelingen op te nemen als: Derde Vervolg op het Verslag over de ver zakking te Nijmegen en het onder dien titel voor het algemeen verkrijgbaar te stellen. ) De Heeren co RAD en peLPRAT worden door de Vergadering uitgenoodigd, om, zoo als zij tot heden deden, bij voortduring hunne aandacht op dit ge- wigtig onderwerp gevestigd te houden. — Voor al hunne menigvuldige ‘werkzaamheden ten deze wordt hun voorloopig dank gezegd. De Heer sramkaRT draagt in eigen naam en in dien van den Heer van rees het volgende verslag voor over de door den Heer roBarro aangeboden Verhandeling. In de jongst gehouden Vergadering van den 308ten No- vember, is door ons geacht medelid den Heer roBarro, eene Verhandeling aangeboden onder den titel van Mé- moire sur une Méthode d'approximation pour le calcul des rentes viagères. Uwe vergadering besloot dat stuk te stel- len in handen van den Heer vAN rees en van den onder- geteekende, als eerstbenoemde, om haar te dienen van be- rigt en voorlichting omtrent de plaatsing er van in de werken der Akademie. — Wij hebben de eer aan dezen opgedragen last te voldoen door het volgende rapport. 6209) Het is bekend dat de berekening van de waarde eener lijfrente, gegrond op deze of gene sterftetafel, eene lastige, althans tijdroovende berekening is. Een ieder welke zich met zulke berekeningen heeft bezig gehouden, zal de waar- heid proefondervindelijk erkend hebben, en eene verkorte berekeningswijze zal hem als eene wenschelijke zaak zijn voorgekomen. Ons medelid de Heer LoBATTO heeft zeker- lijk mede in dit geval verkeerd en zijne overwegingen hebben hem geleid tot eene manier van berekenen, waarvan het gronddenkbeeld het volgende is. Men weet dat de waarde eener lijfrente, betaalbaar na het einde van elk jaar volgende op den dag van het con- tract, iets minder asen dan wanneer de rentenier bedingt elk half jaar de helft zijner lijfrente te ontvangen, of om elk vierendeel-jaars een vierde gedeelte te trekken; en dat om de eenvoudige reden, dat in het eerste geval de lijf- rente-kas die gedeelten der renten behoudt, welke, in het tweede en derde geval, betaald moeten worden aan die per- sonen, die in de tweede helft van elk jaar, of in het tweede, derde en vierde kwartaal komen te overlijden. De be- rekening der lijfrente-tafels wordt echter gewoonlijk gedaan in de onderstelling, dat de renten bij het einde van elk jaar geschieden, en men vindt vervolgens, door eene afzon- derlijke berekening, de vermeerdering van de maanden der lijfrente, voor het geval, dat de uitbetalingen per half jaar of per kwartaal zullen plaats hebben. Men gaat hierbij van de onderstelling uit, dat in den loop van één jaar de afstervingen gelijkmatig plaats hebben, dat is evenre- diglijk aan den tijd, die van het begin des jaars verloopt. Het denkbeeld van den Heer LoBATTO is nu, om deze manier van rekenen ruimer te nemen: om de waarde der lijfrenten niet van jaar tot jaar op de gewone wijze te be- rekenen, maar om dit, tegen een behoorlijk verhoogden in- terest, slechts van 5 tot 5 jaren uit te voeren, aannemende VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIII. 14 (210 dat om de 5 jaar telkens het vijfvoudig bedrag der rente betaald wordt; en om, door het aanbrengen eener correctie, de gevonden sommen te herleiden tot hetgeen zij zouden geweest zijn, indien eene jaarlijksche rente bedongen was. — De onderstelling van den Heer rogarro is hierbij, dat men de wet van afsterven, ook gedurende een vijfjarig tijdvak nog gelijkmatig mag aannemen. Heeft men op die wijze de waarde der jaarlijksche lijfrente van 5 tot 5 jaren ge- vonden, dan is het ligt door interpolatie de tafel van en | tot jaar aan te vullen. Het is duidelijk, dat deze manier niet 200 naauwkeurig is als de tot heden gebruikelijke, en dat zij daarom teregt door den Auteur „une méthode d'approzvimation’” genoemd is. De mindere naauwkeurigheid ligt in de onderstelling eener gelijkmatige afsterving gedurende ieder vijf jarig tijd- vak, waardoor alzoo aan de Levenskromme een veelhoek gesubstitueerd wordt. — De vraag alleen is, of deze be- naderende manier voor de toepassing in het dagelijksche leven voldoende uitkomsten geeft, want wat de bereke- ning aangaat, deze wordt inderdaad aanmerkelijk bekort. Dit laatste laat zich ligt nagaan, als men bedenkt, dat volgens de gewone wijze ongeveer 100 berekeningen ge- daan moeten worden, waarvoor nu slechts 20 diergelijke in de plaats komen, terwijl, wat de aan te brengen correc- tie betreft, deze eens vooral door den Heer rogarro is be- rekend en hier in een beknopt tafeltje medegedeeld is. — Er blijft dan nog wel over het maken van interpolatiën : maar eerstelijk zijn deze ligt uit te voeren, en ten andere zal een ieder erkennen, dat dit een aangenamer werk is, dan het regstreeks berekenen, omdat men reeds een over- zigt over het geheel heeft, en minder vrees voor altijd te duchten rekenfouten behoeft te hebben, die, bij interpola- tiën, ligt hersteld worden. In de Mémoire wordt, na eene herinnering der gewone (6211) rekenwijze, eerst eene formule (4) gevonden, waardoor de waarde der lijfrente wordt uitgedrukt in functie van de ver- schillen — A V — der getallen levenden op de achter- volgende jaren, dat is in functie van de getallen der jaar- lijks afstervenden. — Deze formule dient later bij het vinden der correctie d, welke aan de waarde eener lijfrente moet toegebragt worden, die alleen om de vijf jaren, of al- gemeen om de n jaren, voldaan wordt, ten einde haar te herleiden tot de gezochte waarde A eener jaarlijks uit te keeren rente, — Formule (8) geeft die correctie d, welke blijkt eene bijna standvastige waarde te hebben, met slechts eene geringe vermeerdering, die evenredig aan het gezochte getal A is. — Van deze correctie wordt eene tafel gege- ven, voor drie verschillende interest-standaarden, 3, 31 en 4 pct, en voor waarden van A gaande van 1 tot 20. — Van de ontwikkelde methode wordt vervolgens een voor- beeld van toepassing gegeven op de bekende Tafel van KERSEBOOM, waarbij tot rente-standaard 4 pct. is aange- nomen. De verschillen met eene naauwkeurige rekenwijze, anders gezegd, de fouten der benaderende manier, blijken hierbij voor de toepassing verwaarloosbaar te zijn, voor ouderdommen tusschen 5 en 65 jaren. Geheel in het be- gin en bij het einde der tafel, onder 5 en boven 65 ja- ren, zijn evenwel, zoo als verwacht moest worden, de fou- ten grooter. — Eene tweede toepassing op de tafel van DE. PARCIEUX, en tegen den interest van 3 pct. geeft ge- lijksoortige uitkomsten. Deze worden verder nog bevestigd door eene toepassing, bij 4 en 3} pet, op de sterftetafeis van DE BRUNE, waarbij echter de jaren onder 20 voor het mannelijk en onder 15 voor het vrouwelijk geslacht niet mede zijn opgenomen. — Deze beproevingen der Méthode voeren tot het besluit, dat zij voor het grootste deel der sterftetafel eene voor de praktijk volkomen. voldoende naauw- keurigheid geeft, maar dat voor het begin en einde dier 4* (212 tafel, de tijdsverloopen van 5 jaren te groot zijn, waarom ons medelid voorslaat alsdan de berekening van 3 tot 8 jaren te kiezen. Fene toepassing hiervoor op de tafel van KERSEBOOM, van 60 tot 93 jaren, geeft voldoende uit- komsten. Met betrekking tot deze beproevingen der Méthode is op te merken, dat de Heer LOBATro de waarde der cor- rectie ò slechts tot in twee decimalen naauwkeurig bere- kend heeft; ze toepast op de in vier decimalen berekende waarden van A’, en de dus gevonden uitkomsten vergelijkt met de tot vier decimalen naauwkeurige waarden. Het is duidelijk, dat op deze wijze de beide laatste cijfers, zoo- wel der gevonden uitkomsten, als der aangewezen différen- ces, of liever erreurs, onnaauwkeurig moeten zijn, en dus dat, òf de correctie d tot in vier decimalen uitgerekend dient te worden, òf wel, dat de beide laatste cijfers bij de vergelijkingen moeten worden weggelaten. — Zijn twee de- cimalen in de practijk wezenlijk voldoende, dan is de laat- ste keus welligt de doelmatigste, waarbij men echter nog in het oog dient te houden, dat de om de vijf jaren ge- vonden waarden eener jaarlijksche lijfrente verder dienen moeten, om van. jaar tot jaar te worden geïnterpoleerd. Deze geïnterpoleerde getallen zullen dus in het laatste cij- fer, dat is in dit geval de tweede decimaal, niet altijd naauwkeurig uitvallen: waaruit volgt, dat de berekening van de correctie d ook nu, minstens tot drie decimalen, moet uitgevoerd worden. De Heer ronarro wijst vervolgens nog aan, dat zijne benaderende rekenwijze ook toegepast kan worden op het vinden van meerdere getallen, die van den vorm en uit- gestrektheid der levenskromme afhangen: zoo als de uit- gestrekte en de voor eenen bepaalden tijd te trekken lijf- renten: de kapitalen betaalbaar bij het overlijden van een bepaald persoon enz: verder ook op het berekenen van den (213) gemiddelden levensduur en eindelijk ook op het berekenen van renten, die van het leven van twee personen, van ge- lijken of ongelijken ouderdom, te zamen afhangen. Van deze gevallen worden weder de uitkomsten van gedane be- proevingen der Méthode medegedeeld. Door deze verschillende toepassingen, die welligt iets bekort hadden kunnen worden, blijkt zoowel de waarde der benaderingsmanier, als het bedrag der fouten, die zij medebrengt, en die in het algemeen klein genoeg zijn, om in de practijk verwaarloosd te worden. „Naar aanleiding van het gegeven overzigt, hebben de on- dergeteekenden de eer, — behoudens de gemaakte opmer- kingen, — tot de opneming van den arbeid van ons ge- acht medelid in de werken der Akademie te adviseren, als zijnde eene manier van rekenen die, met oordeel aangewend, vooral in den tegenwoordigen tijd, veelvuldig van toepas- sing kan zijn. De Vergadering vereenigt zich met de conclusiën - van het verslag en besluit tot het opnemen dezer Verhandeling in de werken in 4° der Afdeeling, zoo- dra de geldelijke middelen zulks zullen toelaten. De Heer LoBATTO biedt voor de Verslagen en Me- dedeelingen aan Note sur la reduction des Intégrales doubles, gui eaprimen le volume et la surface totale de Vellipsoïde. Zij wordt in handen gesteld der Commissie van Redactie. De Heer van Geuns spreekt over de tusschen- celstof en hare verhouding. (214) Bij de ontwikkeling die de weefselleer in den laatsten tijd ondervonden heeft, acht Spreker het van gewigt die ver- houding naauwkeurig na te gaan, en de vraag ter sprake te brengen of men teregt aan de tusschencelstof eene on- dergeschikte beteekenis, namelijk als het produkt der cel- len toekent. Vóórdat hij dit onderwerp meer in bijzonder- heden nagaat, vestigt hij de aandacht op de waarde der histiologische studie voor de verklaring der pathologische processen: de ontleedkundige kennis is de onmisbare grond- slag dier verklaring; als bewijs hiervoor bespreekt hij de leer der ontsteking. Zoo men hier al van eene klinische indeeling uitgaat, dan is toch de nadere onderzoeking van hetgeen er als ontleedkundige veranderingen bij waargeno- men wordt, onmisbaar; zoo men al het verschil van ont= steking met bloedovervulling, met exsudaatvorming, met et- tervorming, met neiging tot ontaarding of tot nieuwvor- ming, als zoovele soorten erkent, die gedurende het leven een geheel eigenaardig verschil in het verloop vertoonen, dan kan het toch niet missen, of men zal hetgeen hierbij plaats heeft alleen dan juist beoordeelen, wanneer men door naauw- keurig histologisch onderzoek die processen heeft leeren kennen. Na deze voorloopige opmerkingen, komt de Spre- ker tot het onderwerp en wijst in de eerste plaats aan, hoe. met uitzondering van slechts zeer weinige weefsels, nevens de cellen tusschencelstof als wezenlijk element voorkomt; de verhouding van beide kan nu zijn, dat de tusschencel- stof het produkt der cellen is, of dat de cellen uit de voor organisatie vatbare stof gevormd worden, of dat beide in hare wording meer zelfstandig zijn. De eerstgenoemde stelling is de thans meer en meer algemeen aangenomene. Intusschen acht de Spreker dat daartegen in vele gevallen gegronde bedenkingen bestaan: van waar ontleenen die cellen, die in het midden van het weefsel groeijen, ver verwijderd van de bron van het voedingsvocht, de stoffen die gevor- (215) derd worden om de tusschencelstof te leveren? De ver- houding van beide elementen is niet zelden, wat de hoe- veelheid betreft, zoodanig dat men moeijelijk kan gelooven, dat de cellen bij haar gering aantal of bij hare mindere _ ontwikkeling voldoende zijn om de tusschencelstof af te schei- den. Ook met het oog op hetgeen in de eerste tijdperken ‘ waargenomen wordt, is dit niet altijd aannemelijk, daar men dikwijls eerst later in de reeds aanwezige tusschencelstof de celvorming aantreft. — De vroegere meening van cel- lenvorming uit het blastema leidde tot de stelling, die in de tweede plaats genoemd werd, Het is bekend, hoe de leer van de vorming der cellen uit een blastema door de histiologische studiën en nasporingen, die de algemeenheid van de vorming van weefsel uit weefsel aantoonden, werd verdrongen; de erkenning hiervan leidde tot de bekende stelling omnís cellula e cellula. Zoo men dit aanneemt, ver- valt noodzakelijk de onderstelling van de vorming der cel- len uit de tusschenstof; doch daarom kan men toch de laatstgenoemde als matrix, waarin de cellen hare voedings- stof vinden, nog erkennen. De Spreker wijst ter verduide- lijking op hetgeen er plaats heeft met vloeibare tusschen- stof, 200 als met bloed,lymphe enz, waar eene wisselwerking tusschen beide onmiskenbaar is. Hij komt aldus tot de stelling, dat cellen en tusschenstof als zelfstandige elemen- ten beschouwd moeten worden, en wijst op de verschillende verhoudingen, die hierbij kunnen bestaan, ten aanzien van hare wederkeerige “werking, naarmate de cel het hoofd- ‚dln, of de basschenoeletof de overhand behoudt of verkrijgt. De Spreker treedt alsnu in eene nadere beschouwing van de toepassing van dit beginsel, eee hij zich tot de volgende punten bepaalt. I,. De moleculaire groei. Bij de snelle vermeerdering ee e n eh’ de m (216) lecules in eene voortdurende plaatsverandering denken; dat groeijen wordt niet alleen door de verandering der cellen verklaard: de cel wordt door de tusschenstof als gedragen en medegevoerd. 2°, De verandering van de exsudaten op de vrije opper- ‚vlakte: het exsudaat dekt het ontbloote weefsel, de on- derliggende weefsels groeijen daaronder en als in het mid- den van die uitgegroeide stof; de nieuwvorming gaat van de bestaande weefsels uit; het exsudaat, als amorphe laag, neemt, naarmate de nieuwvorming voortgaat, steeds meer af en wordt verbruikt. Men kan hier van geene organisatie van het exsudaat spreken, maar wel van verbruik: door de functie der cellen kan het exsudaat de beteekenis van tusschencelstof krijgen. 3e. De strijd omtrent het bindweefsel en zijne vorming uit cellen wordt door dit beginsel tot eene voldoende op- lossing gebragt. De Spreker herinnert hier wat er al over dit onderwerp sedert de onderzoekingen van DONDERS en vInchow in het midden gebragt is, en vermeldt de uiteenloopende beschouwin- gen van REICHERT, BRUCH, HENLE, VIRCHOW, WINTRICH en anderen, en betoogt hoe het bindweefsel, wanneer het zich uit verschillende weefsels ontwikkelt, evenzeer als het em- bryonale bindweefsel, reeds van den aanvang af, eene zekere type van structuur vertoont, hetzij areolair, hetzij fibrillair, die zich niet anders laat verklaren dan door eene eigenaardige rigting in de ontwikkelingsvorming van de tusschencelstof. 4. Bij verschillende nieuwvormingen, waarvan hij als voor- beelden het fibroma, het sarcoma en carcinoma aanvoert, ziet men een eigenaardigen areolairen bouw, die al weder op de tusschenstof terug gebragt moet worden. Hij herin- nert hierbij zijne vroegere mededeeling omtrent de been- vorming in longweefsels, omtrent beenvorming in het alge- meen, omtrent beengenezing en been-enting, alsmede het- (217 ) geen zijne onderzoekingen hem geleerd hebben omtrent de tuberkel-vorming: om daaruit het besluit af te leiden, hoe hier eene zeer groote eenvormigheid in de structuur van het weefsel voorkomt, die in de type van den groei van de tusschenstof hare voldoende verklaring vindt. 5°, Het stroma van ziekelijke nieuwvormsels wordt in de pathologisch anatomische beschrijving als een essentiële grondslag erkent. Zoodanig stroma-weefsel stelt als ware het het scelet, den vorm daar, waarin de cellen bij haar groeijen gedrongen worden zich in bepaalde rigting te ontwikkelen. _ Laat men de tusschencelstof buiten rekening, dan kan men niet dan zeer willekeurig aan de cellen het vermogen toe- kennen om zich deels als stroma vast te leggen, deels als vrije cellen in de ruimte, die door het stroma opengelaten wordt, te ontwikkelen. 6“, De door ROKITANsKY en door andere ziektekundige ontleedkundigen uit zijne school, zoo als wepr beschrevene type van groei door knopvorming, kolfvorming, de papil- leuse woekering in de maasruimten, de balkenvorming, de dendritische vegetatien, de papillomata enz. wijzen op eene ontwikkeling van de tusschencelstof naar eene bepaalde type, die evenzeer voor de physiologische ale voor de pathologische weefselvorming geldt. 7%. Bij de ontsteking van weivliezen komt het of tot ettervorming of tot plastische uitzweeting: tusschen beide bestaat histiologisch een zeer naauw verband. De Spreker vermeldt hier de jongste onderzoekingen van cohxHA, die met hetgeen door hem zelf waargenomen was zeer goed over- eenstemmen. Te regt wordt bij de beschrijving op de ver- anderingen, die in het subsereuse en het interstitiële weef- sel bij de ontsteking der weivliezen reeds in de eerste dagen plaats heeft, gewezen. Zoo ziet men dan spoedig verdikking van het vlies en uitgroeijing op de vrije op- pervlakte ontstaan, terwijl de door corN nu zeer juist be- ( 218 ) schrevene laag van aanvankelijk gevormde cellen weder ver- dwijnt. Zoodanige verdikking en uitgroeijing geschiedt niet zonder dat daarin de tusschencelstof voor een belangrijk deel betrokken is. Op die wijze vormen zich de welbekende vlok- ken op het cor villosum: zoo komen door de verbinding - van de uitgroeisels der beide weivliesplales de adhaesiën tot stand enz. Zeer veel overeenkomst hiermede vertoont: het proces der propvorming in afgebonden vaten. In de fibrine-laag groeit, terwijl het weefsel des vaatwands door woekering van het bindweefsel aanzwelt, het areolair bindweefsel, dat digter en digter wordt, en bij volledige zamengroeijing van alle zijden van het verstopte vat ten laatste het weefsel in een gelijkmatig likteekenweefsel doet overgaan. De Spreker licht verschillende punten zijner voordragt door afbeeldingen van mikroskopische preparaten nader toe. De Heer BLeEKER spreekt over een nieuw ge- slacht van Cychloiden van de Goudkust, hetwelk hi kenmerkt als volgt. Corpus oblongum compressum squamis magnis cycloideis (27 vel 28 in serie longitudinali) vestitum, squamis oper- culo magnis deciduis, genis biseriatis, interoperculo uuise- riatis. Dentes maxillis pluriseriati mobiles, clavati stipite tenues, apice bi-vel trilobi. Nares utroque latere simplices Pracoperculum edentulum. Os pharyngeale inferius trian- gulare linea media sutura valida simplex, margine posteri- ore medio emarginatum. Dentes pharyngeales inferiores et superiores numerosissimi confertissimi plus minusve clavati et apice incisi, Linea lateralis interrupta tubulis simplicibus notata, Pinhae dorsalis et analis alepidotae, dorsalis spinis 15, analis spinis 3. B. 5.“ (219) Volgens Spreker is dit geslacht het naast verwant aan het geslacht Haligenes van den Heer cünrner, van hetwelk het zich onderscheidt door de bewegelijke, knodsvormige, op een’ dunnen steel staande tanden, door de aanwezigheid van interoperkelschubben en door het aanzijn van slechts 2 rei- jen schubben op de wangen, Hij kent er twee soorten van, welke beide het onderste gedeelte van den kop bijkans gitzwart hebben, zich voor- namelijk van elkander onderscheiden door de betrekkelijke hoogte en lengte van ligchaam, kop en kaken en welke hij genoemd heeft Melanogenes macrocephalus en Melanogenes mierocephalus. Niemand heeft 255 verder voor te stellen en de Vergadering wordt gesloten. DERDE VERVOLG OP HET VERSLAG OVER DE VERZAKKING TE NIJMEGEN. 1861. DOOR P. J. DELPRAT EN F. W. CONBAD. Nadat wij in het tweede Vervolg op het Verslag over de verzakking te Nijmegen ), in April van dit jaar (1861) der Afdeeling berigt hadden gegeven van den stand der zaken bij de verzinking te Nijmegen, dat in vele opzigten gunstig kon worden geacht, dewijl er toen sedert ongeveer een jaar tijds en na den laatsten ijsgang, geene belang- rijke veranderingen hadden plaats gehad, ontving de Af- deeling van den Minister van Binnenlandsche Zaken, onder dagteekening van 21 September 1861, No. 146, 3e, Af- deeling, Waterstaat, een brief van den volgenden inhoud: „Op uitnoodiging van den toenmaligen Minister van „ Binnenlandsche Zaken, bij missive van 17 November 1857, „No. 28, zijn door de Natuurkundige Afdeeling der Aka- „demie twee leden uit haar midden belast met het instel- „len van een plaatselijk onderzoek naar de verzakkingen „aan de zijde van de Waal te Nijmegen. ) Zie Verslagen en Mededeelingen, Dl. VII, bl. 301; Dl. XI, bl. 18. Dl. XII. bl. 106. (221 „Het deswege uitgebragt verslag is in de werken der „Akademie opgenomen en ook door den druk openbaar „ gemäakt. Sedert is, blijkens de in de Verslagen en Me- „dedeelingen voorkomende rapporten, de aandacht der Af- „deeling op deze zaak gevestigd gebleven. Uit het laatste „verslag deswege door de Heeren perLPrAT en CONRAD aan „de Afdeeling gedaan, en waarvan mij door den Heer cox- RAD een exemplaar is gezonden, scheen te blijken, dat in „deze verzakking, gedurende den laatsten tijd, geene merk- „ bare verandering was ontstaan. „Het gemeente-bestuur van Nijmegen achtte dan ook „de tijd gekomen, om den verzakten kaaimuur te herstel- „len en de straat op te hoogen. Volgens nevensgaand schrij- ven echter van Burgemeester en Wethouders dier gemeente, vou de verzakking weder op onrustbarende wijze zijn toe- „ genomen, hetgeen zoowel den gemeente-architect als Bur- „gemeester en Wethouders aanleiding geeft, om een ver- „ nieuwd onderzoek van wege de Afdeeling door de Heeren „DELPRAT en CONRAD te verzoeken, ten einde omtrent de p middelen tot herstel en voorkoming van verdere verzak- „kingen nader te raadplegen. „Ik heb de eer nevensgaande stukken aan de Natuur- „kundige Afdeeling der Akademie te doen toekomen, met „verzoek mij, zoo noodig na het instellen van het verlangd „ nader plaatselijk onderzoek, omtrent de zaak van raad te dienen. „ Het zal mij aangenaam zijn de bijgaande stukken, na „gemaakt gebruik, terug te ontvangen.“ De Minister van Binnenlandsche Zaken, (get.) S. VAN HEEMSTRA. De bij dezen brief overgelegde stukken waren van den volgenden inhoud: (222) Nijmegen den 13 September 1861. „De geringe plaatselijke verzakking van gronden aan den „ Waaloever voor deze gemeente, in de laatste twee jaren „ waargenomen, heeft het bestuur dezer gemeente doen be- „sluiten herstellingen daar te stellen aan het verzakte ge- „ deelte van den kademuur, met ophooging van den voor „openbare dienst bestemden grond, aan welk des raads be- „sluit thans uitvoering wordt gegeven. „ De thans zoo zeer lage rivierstand van 1,47 el Nij „meegsch peil, 7,69 el + A.P. heeft op onrustbarende „wijze de plaats hebbende verzakking doen toenemen, waar- „uit wij aanleiding hebben vermeend te moeten nemen, „Uwe Excellentie daarvan niet onkundig te mogen laten, en voegen daartoe hierbij een gewaarmerkt afschrift van „het aan ons uitgebragt rapport van den gemeente-archi- „tect P. VAN DER KEMP, en nemen eerbiedig de vrijheid „Uwe Excellentie te verzoeken, om andermaal de Heeren #CONRAD en DELPRAT, Leden der Koninklijke Akademie, te „willen uitnoodigen, eene plaatselijke in oogenschouwneming _ „van het verzakkende deel van den Waaloever te willen „bevorderen, om met HHEg. te mogen beraadslagen, welke „ middelen, tot stuiting van den zoo zeer verontrustenden „toestand, zouden kunnen beraamd en toegepast worden. „Het zal ons bijzonder aangenaam zijn, met Uwer Ex- „cell. te nemen beschikking in kennis te mogen gesteld „worden.““ De Burgemeester en Wethouders der gemeente Nijmegen. gel.) BIJLEVELD. De Secretaris (get) VERHEIJEN. (223 ) „Rapport aan Heeren Burgemeester en Wethou- „ders van Nijmegen over de verzakking aan de v Daar de toestand van de verzakking aan de Waalzijde, „sedert de laatste twee jaren geene belangrijke verandering „onderging, stelde de ondergeteekende aan UEd. Achtb. „voor, om den kademuur en de straat daarachter op te hoo- „gen, ten einde de passage te vergemakkelijken. Dit voorstel bekwam Uwe goedkeuring en de uitvoe- ring erlangde een begin. „ Bezig zijnde met die werken, is voor dient een tien- „tal dagen de stand van het water tot 2 el Nijmeegsch „ peil gevallen, en alstoen bespeurde men weder eene ge- „ringe werking in den grond. „Na dien tijd is het water vallende gebleven en heeft „de verzakking op een waarlijk onrustwekkende wijze toe- „genomen, en blijft bij het dagelijks nog lager worden „der rivier, waarvan de stand op heden is 1,47 el Nij- meegsch peil, nog toenemen, niet alleen in zakking maar „tevens in vooruitschuiving. „Om op dit oogenblik juiste maten van de werking op „te geven, is niet mogelijk, aangezien door de uitvoering „der werken, de vroegere merkteekenen zijn vervallen, „Met eenige zekerheid kan men echter stellen, dat op „ sommige punten de grond wel 0,15 el naar beneden is „ gezonken met eene vooruitschuiving van ongeveer 0,08 vel, — „Bij den tegenwoordigen stand der werken, ontwaart het oog verschijnselen, die luide roepen om tegengegaan te „worden. „Het is daarom dat de eee bovengenoemden „toestand onder Uwe aandacht brengende, vraagt of er „geene mogelijkheid zoude bestaan om de Commissie door (6224) „de Koninklijke Akademie benoemd en bestaande uit de „Heeren CONRAD en DELPRAT, in deze oogenblikken uit te „noodigen, andermaal de verzakkingen te komen zien, en „te willen beoordeelen in hoeverre het raadzaam zoude zijn, „eenige werken in de rivier de Waal, tot tegenstand aan „de verzakkingen, uit te voeren. „Een en ander hierboven genoemd aan UED. Achtb. „beter weten onderwerpende, heeft hij de eer te zijn” De Gemeente- Architect (get). P. v. p. KEMP. Nijmegen 12 September 1861. N Ten gevolge hiervan, werden wij, onder dagteekening van den 30sten September j.l, door de Natuurkundige Afdeeling uitgenoodigd, om den stand der zaak op te nemen, de middelen daartegen te beramen met het gemeente-bestuur en met den gemeente-architect van Nijmegen, en daarna zoo mogelijk in de eerstkomende vergadering der Afdeeling te dienen van berigt en van ontwerp-antwoord aan, den Minister. Door verschilllende werkzaamheden onzer openbare be- trekkingen verhinderd, is het lokaal onderzoek, dat ons vooral en in de eerste plaats noodig was, eerst onlangs kunnen geschieden, en wij bevinden ons nu in staat, aan den ons opgedragen last te voldoen. Vóórdat wij overgaan tot de omschrijving van den stand der zaak, zoo als die thans bevonden is, zal het niet on- dienstig zijn, hier de datumsgewijze gemaakte aanteekenin= gen te laten volgen, ons door den gemeente-architect vaN DER KEMP overhandigd, waaruit eenige gevolgen te trekken zijn omtrent den meerderen of minderen voortgang der be- weging; voortdurende en juiste waarnemingen toch zijn de waarschijnlijk eenige middelen om tot de oorzaken op te klimmen. (225 _Aanteekeningen over de verzakking te Nijmegen, van den gemeente-architect VAN DER KEMP. In 1858. Mei. De stander in den kaan gt gezet, des vas 15 dm. overgezakt. 22 October, De scheuren in de straat voor de galerij op nieuw digt laten maken. 3 November, Het kommiezenhuisje regt gezet, en waar- genomen dat het 15 dm. gezakt was. 17 November. Hetzelfde huisje weder regt gezet; ere was 15 dm. gezakt. - 18 November. Eene afscheuring langs de geheele grens der verzakking waargenomen, van het kommiezenhuisje over de Vischmarkt langs de pomp, dwars door de groote straat over het erf van vooap, langs het koepeltje over de. straat en den kaaimuur. De waterstand was 0,98 el. 15 December. De deur van den kraan van onderen afge- schaafd, omdat zij sleepte. Waterstand 1,44 el. 18 December. De straat voor het Rotterdamsche Koffij- huis weder gelijk gemaakt door het bestaande talud lan- ger te maken. Hlet verschil in de hoogte was gemiddeld 30 dm. 31 December. Het water teekent thans 3,12 el. In 1859. 26 3 Het kantoor van de kommiezen regt gezet; het was 8 dm. gezakt. Toen was het water in de rivier weder laag, daar het in het begin van Januarij 3,22 el was, en van toen af vallende tot heden op 1,45 el. Daarna is het water weder wassende geworden tot | 8 Februari, als F versn vallende werd tot VEREL. EN MEDED, AFD, NATUURK. DEEL XIII. 15 (226) S Maart op 1,95 el, vervolgens is het weder bij af- wisseling gewassen en gevallen tot 10 April, als wanneer het stond op 2,18 el, daarna geregeld gewassen tot 11 Mei, namelijk 3,41 el. Deze stand is hooger dan in Januarij, en toen het de volgende dagen tot 20 Mei weder viel tot 2,67 el, zijn er op nieuw scheu- ren in het rabat bij het torentje gekomen, alsmede aan het riool onder de straat voor het torentje. Op dien dag is het riool gemaakt. In de straat beneden den kraan zijn gaten gevallen, die ook aangevuld en gedigt zijn; na 20 Mei is het water weder gewassen tot 4,22 el op 25 Mei en toen weder 1 vallen. Er zijn putten voor het huis (het Roode Hert) en ver- der naar beneden gekomen. Ook langs de Bazaltkade zijn gaten gevallen en scheuren in den grond waargenomen. Een en ander is achtereenvolgens digt gemaakt. 9 Junij. Het rabat voor het torentje en daarnaast is heden behoorlijk in orde; de waterstand is 3,06 el. Aan het kommiezenhuisje is sedert 26 Januarij j.l. niets bespeurd. | 28 Julij. Bij een waterstand van 2,05 el is heden voor het eerst weder eene scheur ontdekt in het rabat onder het torentje, en zijn ook weder putten in de straat en een gat achter de Bazaltkade gedigt. 19 September. Het kommiezenhuisje weder waterpas ge- zet; het moest 13 dm. geligt worden. 24 September. De stoep voor de galerij weder in orde moeten maken, omdat zij zoo verzakt was. Ook de straat voor het Roode Hert bijgewerkt. De kademuur voor het Rotterdamsche Koftijhuis zakt meer en meer vooruit. 16 October is een gat in de straat gevallen voor het Roode Hert, tusschen de houten tuipalen, die langs de (227 kade staan. Over het algemeen meerdere vooruitschuiving opgemerkt. De verzakkingen nemen bij den zeer lagen waterstand, 1,10 el, sterk toe. 26 October, Iet kommiezenhuisje weder waterpas ge- zet, het was weder 10 dm. gezakt. a 29 October. De straat voor het Rotterdamsche Koffijhuis weder bijgewerkt, omdat zij zoo ongelijk gezakt was, dat er geen kar of rijtuig tegen op kon. Zoo ook de groote straat bij de Kraanpoort weder in orde gemaakt en het gedeelte van de oude Vischmarkt bij den afgebroken muur. Van heden af is het water wassende; de laagste stand is geweest 1 el boven 0. December. De straat voor de galerij weder circa 30 dm. gemiddeld opgehoogd en verstraat. In 1860. 16 Januarij is juist aan den muur achter de Visch- markt, tegenover den kraan, een gat in de straat gevallen, waarin wel 20 karren puin en grond zijn gestort om het weder te digten. Voor eenige dagen is het water hoog ge- weest 4,70 el en in de laatste dagen is het schielijk ge- vallen; daardoor is welligt dat gat ontstaan. 6 Maart is voor de deur van het huis van Meurs, op 12 el afstand van de stoep, een gat in de straat gevallen van circa 75 dm. in het vierkant, dat dadelijk weder ge- digt is geworden. 11 Maart zijn achter de Bazaltkade vele gaten geval- len, doordien het water hoog zijnde, de grond achter den muur had weggespoeld, 30 Maart, Kommiezenhuisje regt gezet; bet was paar 7: dm. 5 April. Door het hooge water is een hoek van het muurwerk der galerij uitgeslagen, hetwelk, nadat het water op 10 April weg was gevallen, is ingemetseld. A 15 (228) 11 April. Verscheidene gaten, die in het verzakte gedeelte en voor MEURS gevallen waren, op nieuw laten digtstraten. Voor het kantoor van de schippersboot, achter den gemet- selden kademuur, is een gat in de straat gevallen, hetwelk ook al door het hooge water daarin gekomen was. Junij. Het rabat onder het koepeltje weder in orde gemaakt. Gedurende den geheelen zomer is het hoog water geweest, totdat, in de maand November het water vallende werd en op den 14 November, toen het water aan de peilschaal 2, 1 el teekende, is er weder eene scheur of zakking, in het rabat van het koepeltje gekomen, 19 November was het water zoo laag, dat men aan het gat, dat in den kaaimuur voor het Rotterdamsche Koffijhuis, gedurende den zomer bij hooger water was gekomen, een begin kon maken met digt metselen. Dit gat is in den vooruitschuivenden schuinen kademuur, en daardoor was het bovenste gedeelte zonder dragt en wel ter diepte van drie steenen weggeslagen. Bij een water- stand van 2,09 el op bovengemelden datum, is er aan be- gonnen en zijn er 1500 metselsteenen in verwerkt. De rollaag bovenop is ook weder ingemetseld en overal digt gemaakt. 1861. 23 Januarij. Peilingen over het ijs op de rivier gedaan; daarvan staten gemaakt en het resultaat aan den Hee: CONRAD medegedeeld. 11 Februarij. De kraan afgelood. Junij. Vermits in den loop van het vorige en dit jaar de verzakking zoo al langzaam werkende is geweest en de weg langs de Waal bij het torentje moeijelijk voor de pas- sage wordt, heb ik een voorstel aan Burgemeester en Wet- houders gedaan, om een en ander op te hoogen. Dit voor- stel is ten fine van onderzoek gesteld in handen van de r (229) Bazen HOOGSTRATEN, VERBURG en BEUMING, die bij rapport van 22 Junij hunne goedkeuring aan het plan gaven. 8 Augustus werd dat werk aanbesteed en aangenomen door J. HASPELS voor de som van f 1660,—. 30 Augustus. Met de werkzaamheden is sedert eenige dagen een begin gemaakt. Het water begon te vallen (de stand is op heden 1,92 el) en er deden zich nu kleine scheurtjes in het rabat en nieuw gemetselde goot in de groote straat op. Ook over de Vischmarkt teekent de meine wendde naar ge- woonte af. 6 September, In den nieuwen kaaimuur worden kleine scheurtjes zigtbaar. Waterstand op heden 1,57 el. 12 September, De verzakking is zoo erg dat ik een rap- port daarover aan Burgemeester en Wethouders heb inge- zonden. Gemiddelde zakking op enkele plaatsen 15 Ned. duimen, vooruitschuiving 8 duim. 14 September. De nieuw opgemetselde kademuur is met de rollaag er overheen klaar gekomen. De grond of straat daar achter wordt opgehoogd, Bezig met afbreken van de Kraanpoort. 18 September, Begonnen met den aanleg van den muur om het erf van pr voocp langs de Waalzijde. 23 September. Kommiezenhuisje regt gezet en het te dien einde opgeligt 18 Ned. duimen. Op den 12den Septem- ber eene peiling gedaan in de rivier voor het torentje, zie den Staat (gereduc. op 3 el N. S.). 5 el. van de kaai diep 3,50 el. 10% „ „ „ „ 6,30 „ I „ Re 1,90 „ 20 „ „ „ „ „ 9,45 „ 25 „ „ „ „ „ 10,00 „ 30 „ „ „ „ „ 10,90 , 35 „„ „ „ „ 10, 80 „ Verder langzaam ondieper. (230) 23 September. Den 15den September is de laagste wa- terstand tot heden gedurende den zomer geweest, zijnde 1,44 el. Na dien dag is het water gaan wassen en heeft de zakking opgehouden, zoodat 's morgens de scheurtjes niet meer open waren. De was heeft aangehouden tot den 27 ben September en toen stond het water 2,56 el. 28 September. Het water vallende, staat 2,38 el. 7 October. Het water langzaam vallende, staat 2,11 el. 10 October. Alles is nog in rust. Waterstand 1,90 el. 's Avonds berigt gekregen dat er op nieuw scheurtjes in het rabat bij het koepeltje en in den kaaimuur zijn ge- komen. Van dat oogenblik is het terrein weêr gaan zakken. 16 October zijn de muren om het erf vr vooep en om de Vischmarkt klaar gekomen en den volgenden dag teeken- den zich scheuren daarin. Waterstand 1,70 el. 20 October. Het water al vallende, staat heden 1,55 el. De werking in den grond en muren blijft geregeld aanhouden. 26 October. Het metselwerk der muren bij den nieuwen opweg klaar gekomen. De grond en straat voor het koepeltje zakt weg, de straat scheurt af, Het rabat voor het koepeltje stort in. Over de Vischmarkt breede scheuren in den grond gekomen. … Waterstand 1,38 el. 4 November. Waterstand 1,23 el. De zakking houdt ses aan. Kommiezenhuisje regt gezet, het was 10 dm. gezakt. 6 November. Sedert drie dagen is het, water 1,24 el, 9 November. De stander in den kraan afgelood; hij is weder 8 dm. uit het lood gekomen. 11 November. Kommiezenhuisje weder 10 dm. opgeligt. 13 November. Het water is sterk wassende geworden, slaat 2,05 el, De scheur in den kaaimuur voor het Rotterdamsche Koffij-_ (231) huis digt laten maken. Een gedeelte staat 5 dm. voor het andere. Bij de waterpassing van gisteren is gebleken, dat de kraan sedert 16 Februarij . 1861 (laatste waterpassing) 7 dm. gezakt is. De vooruitschuiving van de kade voor de groote straat is 15 duim. 14 November, Waterstand 2,38 el. Nog geene scheu- ren in de aangemetselde opening van den kaaimuur, 15 November, Waterstand 2,54 el. 18 November. Waterstand 2,50 el. Nog geene scheu- ren in de aangemetselde opening van den kaaimuur. * Bij de thans gedane locale Inspectie teekende de verzin- king zich geheel volgens dezelfde lijnen, als die door ons in 1857 opgenomen en op de kaart bij ons eerste Verslag zijn opgegeven. Geene merkbare verandering was daarin zigtbaar, hetgeen al dadelijk de juistheid bevestigt onzer meermalen geuite stelling, dat men hier met eene plaatse- lijke verzinking te doen heeft, en met geene afschuiving ten gevolge van verdieping der rivier. | De aanvang der verzinking is nog altijd op hetzelfde punt, voor het Rotterdamsche Koffijhuis bij G. * Daarboven is geenerlei werking in den grond, Aldaar is het bovenste gedeelte van den kaaimuur dit jaar ter lengte van 40 el vernieuwd, welk werk, volgens hiervoor vermelde aantee- keningen, 14 September gereed was. Dit gedeelte muur verzakte echter weder in de rigting der lengte, terwijl hij bij het aanvangspunt G van den ouden kademuur los- scheurde en 5 duim vooruitdrong. Het hoekhuis bij den koepel had geen de minste ver- andering ondergaan; het tegen den hoek aangebragte ge- metselde beertje (in de aanteekeningen hiervoor rabat ge- „) Zie de Schetsteekening in de Verslagen en Mededeelingen, Dl. VII. (232) naamd) was echter losgescheurd en met de grondaanvulling mede gezakt, Aan de woningen zelven waren nergens scheu- ren of beweging te ontdekken. De ruimte waar de afgebroken huizen van vooGp en VERBERK gestaan hadden, was nu tot een pleintje aange- hoogd, door eenen nieuwen muur omgeven. Deze nieuwe omgevingsmuur toonde op 2,50 el afstand van het hoek- huis eene scheur, en was verder op 0,10 el gezakt. De an- dere zijde van den omgevingsmuur langs de groote straat toonde een gedeelte lang 5 el, dat 0,25 el lager was dan een ander gedeelte, lang 4 el, Hier waren scheuren, waar- van de afstand was 5,50 el. — Dit gedeelte van den muur had de beweging van den grond geheel gevolgd. Dit was evenzoo het geval met den nieuwen muur daartegenover gemaakt. Het voorste gedeelte was 0,25 el lager dan het achterste gedeelte; de eerste scheur was op 4 el afstand van den hoek en de onderlinge afstand der beide scheuren was 5 el, De scheuren in de muren volgden geheel de lijnen die de verzinking aantoonen. De Kraanpoort was afgebroken en de straat aldaar bijgewerkt. Vóór de gewezen Kraanpoort was alles ongeveer 0,15 el vooruitgegaan. De Vischmarkt was opgeruimd, doch de pomp (bij e op het kaartje) stond nog als altijd aan den rand der verzin- king en werd nog voortdurend dagelijks gebruikt. Bij het terrein waar vroeger de galerij gestaan heeft, was een nieuwe muur gemaakt, waarin eene opening of door- gang wijd 6,50 el gelaten is. In dezen muur was op 2,50 el van die opening mede eene scheur gekomen. Het kommiezenhuisje was steeds opgewonden en het overige gedeelte der verzinking was, met inachtneming der laatste zakking van de aangevulde gronden, geheel in den- zelfden toestand als vroeger. (6233) Aan den kraan, die op den 13den November j.l. geble- ken was sedert 16 Februarij jl. 0,07 el gezakt te zijn, was geen verdere verandering ontdekt. Vele der merkteekenen, waaruit de vroegere waarnemin- gen gedaan werden, zijn door de uitgevoerde werkzaamhe- den vervallen; ze kunnen dus nu niet meer alle vergele- ken worden. Voor zoo ver ze overgebleven zijn, laten wij de laatst gedane opnemingen daarvan hier volgen. OPGAVEN DER UITKOMSTEN VAN DE GEDANE WATERPASSINGEN OP _ HET VERZAKTE GEDEELTE AAN DE WAALZIJDE TE NIJMEGEN. DAGTEEKENING DER WAARNEMINGEN. AANWIJZING DER PUNTEN. 27 A 16 Febr. 12 Nov. 1685. 1861. 1861. | A. P. ＋ A. P. A.P. 1 Peilsteen in den gevel van M runs 15 tr 16 2 Kade bij de peilschaal, op de kaart bij M 11,20 11,20 11,20 3 Kade voor de Galerij, op de kaart bij O 10,86 10,84 10,79 4 Peilsteen in de Kraan. 12,62 | 12,59 12,52 5 Kade voor de Groote straat, op de kaart . . 10,64 | 10,57 10,44 6 Kade, 10 el hededen G „„ i 10,32 10,24 7 Kade voor het Rotterdamsche Koffijhuis, wilen, es kant BELG, are gnoe) or i5n we ve ese 11,45 11,44 8 n tusschen de vnn van de Pes ‘ots ale: ab n 11,01 10,84 9 1 7. enn 12,57 | 12,57 10 Straat, 10 el voor de Galerij 11,21 | 11,21 11 | Straat, tusschen den 8 en de Visoh- r 11,26 | 11,17 12 {Midden der straat, voor da “Kraanpoort . 10,86 10,79 13 Groote straat bij H........ . 13,15 | 11,84 14 | Idem, hoek van de Steenstraat bij 5 13,04 13,40 NB. Op 12 November 1861 waren de punten 6—13, decor plaats gehad hebbende veranderingen, verdwenen, terwijl punt 14 niet is waargenomen. (234) OPGAVEN DER UITKOMSTEN VAN DE GEDANE METINGEN DER AFSTANDEN VAN DEN KAAIMUUR TOT DE ACHTERGELEGEN PUNTEN BUITEN DE VERZAKKING AAN DE WAALZIJDE TE NIJMEGEN. 8 DAGTEEKENING DER 8 N METIN GEN. 2 PLAATS DER GEMETEN AFSTANDEN. 1 8 27 April 16 Febr. 13 Nov. 8 1860. 1861. 1861. el f el el 10 Bij den Kraan, van den uitspringenden hoek van den keelmuur der Vesting tot den spijker in den buitenkant van den kaaimuur, geslagen op 3.78 el uit het midden van het gele merk voor de stoom- booten op den Kraan 19,60 19,60 2 In de poort van de stoep van het huis Langendam, langs den westpilaster der poort tot den spijker, geslagen op 25.93 el uit het midden van het merk als voren 31,10 { 31,35 31,50 3 Van den scherpen kant van den voet des koepels ten oosten van de poort in de rigting der bandkeijen in de straat. . J 10,90 | 11,10 4 Voor het Rotterdamsche Koffijhuis van den kant van de plint des pilasters aan de deuropening, ten westen van die opening) 10,00 | 10,00 5 Voor dit Koffijhuis, van den kant van de plint als voren, aan de oostzijde des BODOUWE ops oon re a 8,75 8,75 6 Voor het westelijke buitenpenant der Kraan: poort tot den spijker in den kaaimuur, op 25 el uit het merk als boven bepaald 14,52 | 14,52 NB. Ten gevolge der plaats gehad hebbende veranderingen zijn de andere punten verdwenen. Wij voegen mede hierbij de aan ons verstrekte peilingen in de rivier de Waal. CCC niee En MEE KE —˙ nen AP ad (235 ) No. 1. Dwarspeilingen over de rivier de Waal voor de stad Nijmegen over het ijs gedaan door r. VAN DER KEMP, Gemeente-Architect. De raai van meting is genomen van het kantoor van den Heer rmussen, op het uiteinde van de peppelenboomen te Lent. De data der peilingen waren: 9 Januarij 1854 toen het water stond 2,76 el Nijmeegsch peil, 7 Maart 1858 toen het water stond 2,50 el Nijm. peil en 23 Januarij 1861 bij een waterstand van 5,45 el Nijm. peil. De peilingen zijn gereduceerd op een waterstand van 3 el Nijm: peil, — 7 AAN DE KAAI. IN 1854. IX 1858. W 1861, Belvandekaail 3,0 3,10 „ vl 5,60 6,20 | 5,05 Bn „„ „ „ 8,10 7,90 20 „ „ „ „ 9,00 8,75 8,70 25 „ „ „ „ 9,30 30 „ „ „ 1 9,60 9,75 | 9,40 35u „ „ u 9,90 | 40 „ „ „ „. 9,10 9,80 | 9,90 50 „ „ „ wm 9,00 9,30 10.45 ijd „ „ 1,80 8,90 | 8,95 he ied Ov „ „ ul {7,10 8,90 8,95 le In 1 80 „ „ „ „6,80 8,25 | n 90 „ % „ „ a6, 30 7.40 7,55 858 is wegge- 100 „ „ „ „ 6,40 6,70 6,45 schuurd. 110 „ „ „ „6.28 6,70 6,55 | 120 „ „ „ „ 6,00 6,30 6,50 130 „ „ „ „ „6,00 5,40 | 6,48 140 „ „ „ w 5.80 4,85 | 6.20 % 5,80 4,78 5,95 160 „ „ „ „ 48, 70 410 5,55 170 „ „ „ * 4,60 5.30 Fate eee 180 „ „ w 5,30 4,60 5,30 jaan hebbende 1904 „„ „ 55% | 455 | 1 200 „ „ 7 „ 490 4,30 | 5,05 [liep geworden. 210 u „ w 4,60 4,10 4,80 220 „ „ „ ow 4,30 ſopen wa 4,40 „ „ „ u 4.20 id. ki 3,80 | 402 „„ „ ow id. 8,80 (236) E Dwarspeilingen over de rivier de Waal voor de stad Nijmegen over het ijs gedaan. N De raai van meting is genomen 54 el boven den kraan op het achterhuis of de schuur van CRYNEN te Lent. De data der peilingen waren: í Nijm. peil. 22 Januarij 1838 bij een waterstand van 3,08 el 9 Januarij 1854 # 5 „ 2,70 „ 7 Maart 1858 b» „ „ 2,50 „ 23 Januarij 1861 „ ” „ 5,45 „% 12 September 1861 De peilingen zijn gereduceerd op 3 el aan het Nijmeeg- 11 75 „ 1,47 55 sche peil. In In In 23 Jan. 12 Sept 1838. 1854. 1858. 1861. 1861. 9 de Kaai. — — 1,50 2,00 5 el van de kaai 3,47 3,80 3,10 3,50 10 „ — „ „ 6,17 5,85 6,30 5,80 6,30 15 9 „ „ „ 8,74 8,30 8,10 7,90 20 / „ „ I 0,07 9,28 9,75 9,55 9,45 25 „ mn „ I0, 57 10,00 10,05 10,00 30 „ „ „ un 10,45 10,68 10,70 11,05 10,90 35 „ „ „ „ I0, 05 10,80 10,80 10,80 40 „ „ „ „ 9,90 10,90 10,30 10,75 50 y „ „ „. 9,57 10,40 9,70 10,05 60 „ „ „ „ 9,75 9,60 9,30 10,05 8 70 „ „ „ „ 9,22 8,50 8,50 10,10 85 On 5 „ „ 8,52 7,50 7,95 8,80 — 90 „ „ „ „ 7,82 6,90 7,10 7,80 5 100 „ „ „ 6,87 6,05 6,50 7,30 8 1105 „ ñ„ „ 6,32 4,70 5,70 6,60 120 „„ „ „ 5,57 443,80 4,50 6,05 180 „ „ „„ 5,02 3,60 4,45 5,45 | 140 „ „ „ „ 4,48 3,50 4,10 4,55 | rl 150 „ „ „ „ 4,02 8,20 (3,50 4,30 E 160 „ „ „ „ 3,62 3,003,380 3,8858 Bad On „ „ „ | 3,14 2,90 | 8,85 8,30 | 180 „ „ „ „ 3,02 2,80 2,90 8,70 rr ⅛⁰V an ¼—twM . 7˙ my arn Se a Fee In In In 23 Jan. n N 1838. 1854 1858. 1861. | | 190 el van de kaai! alles js. 2,85 | 2,60 2,55 200 „ „ „ „ 2,74 2,60 open water 66 Lie % 87 2,45 id. 2,68 Ë 220 % „ „ „ 2,22 2.40 id | 2,55 AS 280% „ „ „ 1,88 2,30 | id | . 8 240 „ „ „ | 2.25 8 250 „ „ „ „ 1.588 > In 1838 was de rivier het diepst van 20 tot 35 el van den kant. „ 1854 « „ „ u „ 25 „ 30 « « . 8 dus verder. „ 18588 „„ „ 1 „ „ 285 40 5 „dus weinig verschil. a. In 1854 was van 60 tot 180 el van dezen wal eene bank, die in 1838 daar niet was en in 1858 ook weêr weggeschuurd is. Ne. 3. Dwarspeilingen over de rivier de Waal voor de stad Nijmegen over het ijs gedaan. De raai van meting is genomen voor het Bruggehoofd voor MEURS naar den Veerdam te Lent. De data der peilingen waren: 8 Maart 1838 bij een waterstand van 2,40 el Nijm. peil en 23 Januarij 1861 bij een waterstand van 5,50 el Nijm. peil. an 1858. | 1861, Aan het Bruggenhoofd 1,15 1,20 155 geen, Fan 0 5 el van het u 2.30 2,40 iP ie nd! 10 „ „ „ Pi 4,45 4,50 petri. de er „ 6,50 5,20 | grootste diepte en 20 „ „ ” 1 7,80 7,90 wel 11,70 el. Dit „% d. 00 ee . 30 „ „ „ „ 9,70 10,00 vier, van al de 35 „ „ „ 1 10,60 11,10 punten die gepeild 40 „ „ 1 V 11,00 11,70 . 45 „ „ 5 „ 10,70 11,20 50 „ „ 1 1 10,50 10,80 60 ů ww 5 9,70 | 10,30 e . 9,50 9,60 80 „ „ 55 8,90 9,00 Or „ „ Pi 8,20 7,90 100 - # u / 1,05 6,95 110 „ „ J 6,55 6,50 120 „ „ 5 5,55 5,70 130 « ww 1 4,55 4,90 140ä - „ 1 3,15 4,30 150 „ „ wv 1 2,15 3,30 160 9 « w ” 2,80 Ng Mog Peret, 1 2,65 EO . 2,65 | 190 ⸗ wv „ / 2,55 g 200 „ „ „ 1 2,40 F 1 2,30 220ä „ „ 1 2,40 230 « „ „ 1 2,45 240 # „ 1 2,50 250 „„ wv 15 2,50 260 „ „ 1 3,05 290 / aan den Veerdam te Lent. 4,00 No. 4. Dwarspeilingen over de rivier de Waal voor de stad Nijmegen over het ijs gedaan. De raai van meting is genomen aan den ouden Haven- mond oostzijde en haaks op den havenmuur. el ae Se met r C 6239 De data der peilingen zijn: Nijm. peil. 9 Januarij 1854 bij een waterstand van 2,70 el 9 Maart 1858 5 „ 0 Vi 2,40 „. 22 Januarij 1861, & l „ „ 5,50 , De peilingen zijn gereduceerd op 3 el Nijm. peil. 1854. | 1858. 1861. wen de Kaai. 1,60 1,60 1 Ln ven 1. I. 5 el van de Kaai. 2,70 2,60 i k 10 % „ „ „ | 5,00 | 530 | 504 Fes TP 15 „ „ „ „ 6,85 6,30 i „ „ „ 7.0 7,10 70 ſ 1864 waa: die 30 „ „ „ „ 8,60 8,35 8,00 | diepte ongeveer 40 40 „ „ „ „ | 8,70 | 8,30 | 8,2% ain aj =| 50 „ „ „ „ 8.80 8,30 8,40 geheel geen ver- 60 „ „ „ 8,70 8,10 8,45 | andering. 70 „ „ „ „ 8,50 7.92 8,10 80 „ „ „ „ 8,35 7,75 8,05 90 „ „ „ „ 8,30 1,65 1,15 100 „ „ „ „ 8,00 7,55 7,65 „ 7,95 7,50 7,50 120 „ „ „ „ 7,85 7,50 7,45 130 „ „ „ „ 7,70 7,50 7,25 140 „ „ „ „ 7,60 7,35 7,00 150 „ „ „ „ 7,35 7,20 6,75 160 „ „ „ „ 6,80 6,70 6,45 170 , „ „ „ 6,20 6,40 6,10 180 „ „ „ „ 5,60 5,70 5,40 190 „ „ „ „ 4,60 5, 5 5,00 200 „ „ „ „ 3,80 4,35 4,10 210 „ „ „ „ 2,90 3,50 3,60 220 „ „ „ „ 1,60 2,45 3,10 230 „ „ „ „ 1,10 2,90 2,70 240 „ „ „ 1 1.08 1,50 2,10 250 % „ „ „ 1,05 1,25 1,60 260 „ „ „ „ 1,00 1,30 270 „ „ „ „ 1,00 280 „ „ „ „ 0,80 290 „ „ „ „ 0,70 300 „ „ „ „ 0,50 7 Maart (240 No. 5. Dwarspeilingen over de rivier de Waal voor de stad Nijmegen over het ijs gedaan. De raai van meting is genomen voor het Havenmeesters- huis bij de nieuwe haven dwars over de rivier. De data der peilingen waren: Nijm. peil. 1858 bij een waterstand van 2,50 el 22 Januarij 1861 5 De peilingen zijn gereduceerd op 3 el Nijm. peil. 71 u 15 5,50 u 1858. 1861. Aan de Kaai. 0,50 en oe 17 et 5 el van de Kaai. 2,90 re pd eg Bata va e | 4,30 —— 45 9 1 10 5 „ „ 10 5,70 5,50 de grootste diepte is, ech- 16 As 1 6,65 ter ruim 3 el minder dan 11 Ltd ne „ | 1,30 1,30 | gehad. pl 40 „ „ „ 1 7,00 6,90 D % BORREN „ 7,00 6,70 1 6,70 6,55 80 „ „ 1 I 6,70 6,50 90 11 11 15 15 6,50 6,50 100 „ „ U „ 6,50 6,45 D en 6,50 6,40 IDs RIEM 6,45 6,40 D OE DEED 6,45 6,30 ESD a 07 NN 6,50 6,20 150 « „ 1 , 6,50 6,15 OR Be AR A 6,45 6,30 N BMR id 6,28 6,40 Dt, Ae A Veder ah 6,30 6,00 190% „ „ „ 6,26 6,00 200 „ „ „ „ 6,10 5,95 210 - „ u 6,10 5,75 220 „ 5,70 65, 55 230 „„ „„ „ „ 5,77 5, 30 240 „ „ „ „ 4,08 4,80 250 „ „ „ „ 3,20 | 4,00 260 „ „ „ „ 2,55 3,10 | (241) * geleid. Het vorenstaande heeft tot de volgende beschouwingen Wanneer men de aanteekeningen nagaat van den Ge- meente- Architect VAN DER KEMP, dan verdient het opmer- king, dat de aanvang der beweging zich meestal kenmerkt bij een lagen of vallenden waterstand, en dat die beweging bij hoogen of rijzenden stand ophoudt. Wij trekken te dien aanzien uit deze aanteekeningen het VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIII. volgende : WATERSTAND pen AAN HET | DATA. —— AANMERKINGEN. PEIL. 1858. el 18 October 0,98 Beweging. 16 December 1,44 Idem. 31 December 3,12 In rust. 1859, Begin Januarij 3,22 Idem. 26 Januarij 1,45 Schijnt geringe beweging te zijn geweest. 8 Februarij 3,20 In rust. 8 Maart 1.95 10 Apri 2,18 11 Mei 3,41 20 Mei 2,67 Scheuren in het rabat bij het torentje enz. Na 20 Mei 4,22 9 Junij 3,06 Sedert 26 Januarij is er niets 28 Julij 2,05 Voor het eerst weder eene scheur in het rabat bij het torentje. 16 October 1,10 Beweging, meerdere vooruit- 4 schuiving. 29 October 1,00 _ {Beweging ; doch vervolgens, bij was, weêr in rust, 16 (242) WATERSTAND DATA. Are bere AANMERKINGEN. PEIL. 1860. In Januarij 4,70 Zijn er door wegspoeling gaten gevallen. Geheele zomer is het hoog geweest. {Geen beweging van eenig be- lang. 14 November 2,19 Weder eene schak in het rabat bij het koepeltje. 19 November 2,09 Is geen hike aangeteekend. 1861. 30 Augustus 1,92 Er doen zich weder scheurtjes op. 6 September 1,57 Idem. 23 September 1,44 Is geen beweging aangeteekend. Het water daarna gewassen. Scheuren digt. 27 September 2,56 Scheuren weder digt. 28 September 2,38 Geen beweging aangeteekend. 7 October 2,11. Alles nog in rust. Des avonds 10 October 1,90 beweging. 16 October 1,70 Beweging. 20 October 1,55 De werking in den grond blijft aanhouden. 26 October 1,38 Sterke beweging. 4 November 1,23 De zakking hondt aun. 6 November 1,24 Idem. 13 November 2,05 De scheuren worden digt ge- maakt. 14 November 2,38 Nog geen nieuwe scheuren. 15 November 2,54 Idem. 18 November 2,50 Idem. Wij kunnen daaruit met eenigen grond besluiten, dat de beweging zich vertoont bij een lagen waterstand van ongeveer 2 el aan het Nijmegensche peil en daar beneden blijft aanhouden, en dat ze bij hoogere waterstanden ophoudt. Deze opmerking blijft onzes inziens al weder de stelling ondersteunen, dat de oorzaak der verzinking is van plaat- (243 ) selijken aard. Zoo lang de ondergronden en daarin be- staande holten, onder eeu hoogen waterdruk, met water door- drongen of verzadigd zijn, is er evenwigt en rust, doch zoodra de waterstand verlaagt en de waterdruk vermindert, wordt het evenwigt verbroken en de inzakking of verzin- king der gronden moet volgen. Kon men den waterdruk vervangen door dien van eenige andere stof, dan zou daaruit de gevolgtrekking te maken zijn, dat wanneer er aan de rivierzijde buiten tegen den kademuur een zware berm of steenstorting werd aangebragt, in zwaarte evenarende den waterdruk, overeenkomende met den stand van het water, wanneer het boven de 2 el Nij- megensch peil gekomen is (stel veiligheidshalve 3 el Nij- megensch peil, zijnde een weinig hooger dan de middelbare rivierstand), de beweging daardoor zou kunnen tegengegaan worden. Wij kunnen dat echter niet geheel toestemmen. Wel zou zulk een zware steenberm meer blijvend in de plaats treden van den tegenstand, die tijdelijk door den hoogeren waterstand wordt uitgeoefend, maar dit hulpmid- del mist de andere uitwerking van het water, dat den grond doorweekt, de holten en kanaaltjes vult, en daardoor meer dan door iets anders de beweging van den grond doet ophouden. De steenbestorting zou bij lagen waterstand het wegvloeijen van het water niet beletten, veel minder door haar gewigt aan het opvullende water de drukking teruggeven, die het van het hooge rivierwater ondervond. De grint, hoe ook zamengedrukt, zou toch water door- laten. De ondervinding heeft ook doen zien, dat de vroeger omgevallen oude kademuur, die nog vóór een gedeelte van den later gemaakten kademuur ligt, en vroeger zelfs voor dat gedeelte een zwaren steenberm gevormd heeft, de ver- dere beweging niet heeft kunnen beletten. Wij willen daarom echter het maken van een zwaren 16* (6244) steenberm tegen den voet des kademuurs, van zwaren ballast- steen aangestort, ter hoogte van ongeveer 3 el Nijmegensch peil niet bepaald afkeuren; het wegvloeijen van het water onder den verzakkenden grond zal daar altijd eenigermate door bemoeijelijkt kunnen worden. Wil men iets aan de rivierzijde beproeven, dan is dit het eenige werk, dat misschien eenig nut zou kunnen hebben. Het zou echter bij eene groote kostbaarheid het nadeel hebben, het aan- leggen met schepen en stoombooten bij lagen waterstand zeer te belemmeren, en wij herhalen het, de uitwerking schijnt ons zeer onzeker. Wij moeten verder opmerken, dat het uit crd hiervoor opgegeven waterpassingen of hoogte-opnemingen en uit de waarnemingen der afstanden of van de voorwaartsche be- weging schijnt, dat de beweging in het algemeen eigenlijk niet bijzonder groot of verontrustend is geweest, Van 1860 tot 1861 was de zakking van de kade niet noemenswaardig; de cijfers der bevonden hoogten wijzen het aan, en in November 1861 vindt men slechts drie punten (N°. 3, 4 en 5) die 0,05 el, 0,07 el en 0,13 el waren gezakt. De gemeente-architect zegt in zijn rapport van 12 Sep- tember 1861 aan Burgemeester en Wethouders, dat men met eenige zekerheid kan stellen, dat op sommige punten de grond 0,15 el naar beneden is gezonken. Met de voor- uitgaande beweging, indien men ze zoo noemen mag, is het voorzeker niet erger gesteld, Bij het aanvangspunt der verzakking (bij G op de kaart) is de kademuur slechts 0,05 el vooruitgedrongen, en voor de gewezen Kraanpoort (N° 2 van de lijst) is in 1861 eene voorwaartsche beweging van slechts 0,15 el waarge- nomen. De gemeente-architect schat in zijn boven aange- haald rapport de vooruitschuiving in het algemeen maar op 0,08 el. W me es 6 * (245) Door de uitvoering van werken zijn eenige merkteekenen vervallen, ze kunnen dus niet meer vergeleken worden, maar het locaal onderzoek heeft genoegzaam aangetoond, dat er nergens grootere voorwaartsche beweging is geweest. Deze voorwaartsche beweging is in vergelijking met de plaats gehad hebbende verzinking der gronden achter den kademuur, onzes inziens, zoo gering geweest, dat ze eigenlijk niet met den naam van vooruitschuiving te bestempelen is, en alleen het gevolg eener geringe helling van het vlak van afscheuring tusschen het onbeweeglijke gedeelte aan de stadszijde en den verzakkenden grond. Het spreekt toch wel van zelf, zoo als wij dat in onze vorige Verslagen ook reeds opgemerkt hebben, dat de ver- zinking der gronden niet zoo volkomen te lood heeft plaats kunnen hebben, dat ze niet door eene geringe uitwijking naar de buiten- of rivierzijde zou zijn vergezeld. geweest, die door de gedane aanvulling of ophooging welligt ver- groot is, Wij kunnen daarom de ondervonden geringe voorwaart- sche beweging niet aan eene bepaalde voorwaartsche bewe- ging der ondergronden toeschrijven, maar moeten ze slechts aanmerken als een gevolg van de minder regelmatige zak- king zelve. Wanneer er te dezen aanzien geene ergere en daarvan geheel afwijkende verschijnselen plaats grijpen, meenen wij ook voor het vervolg dat gevoelen te moeten blijven aan- kleven. De peilingen in de rivier, die hiervoor onder N°, 1 tot 5 zijn opgegeven, en waarvan die van de laatste jaren ter vergelijking op de kaart en in profil zijn gebragt, doen zien, betrekkelijk de peilraai: N°. 1, boven de verzinking, dat de diepten van 1861, vergeleken met die van 1858, tot op 10 ellen afstand van de kade, eene aanmerkelijke verondieping van 4,15 el heb- ( 246 ) ben ondergaan; die verondieping daalt op 20 el afstand tot op 0,05 el en vermindert op 30 el afstand tot op 0,35 el, terwijl verder buiten de 40 el afstand van de kade eene betrekkelijk geringe verdieping is waargenomen. No. 2 genomen 54 el boven den Kraan, dus vlak vóór de verzinking. Bij het vergelijken der diepten van 1861 met 1858 ziet men, dat eene eerste peiling bij de kade 0,50 en de tweede peiling 0,40 el verdieping toont, doch dat er reeds op 10 el afstand van-de kade eene verondieping is van 0,50 el en dat later ditzelfde en op dezelfde diepte als vroeger gebleven is. Op 15 el van de kade is de rivier 0,20 el verondiept; op 20 el afstand is zij 0,25 el à 0,35 el en op 25 el afstand 0,05 el ondieper geworden. Op 80 el afstand is zij 0,15 el verondiept, en op 35 el afstand heeft de bo- dem dezelfde diepte behouden. Op 40 el afstand en verder is er overigens eene geringe verdieping waargenomen, die echter later weêr verdwenen is. No. 3 is eene peiling tegenover het einde der verzin- king, ter plaatse daar de werking geheel ophoudt. De ver- gelijking der peilingen tusschen 1858 en 1861 wijst meestal eenige verdiepingen aan, die echter digt bij den oever niet aanmerkelijk zijn. Op 40 el afstand uit den oever wordt hier eene diepte van 11,70 el gevonden; het is het diepste punt van de rivier. | De peilingen Ne. 4 en Ne. 5 liggen geheel beneden de verzinking. De vergelijking der peilingen. van 1858 en 1861 toonen zulke geringe verschillen van verondieping en verdieping aan, dat het profil der rivier op deze plaatsen als niet veranderd mag worden aangemerkt. — Het besluit uit deze peilingen te trekken is: dat er over. het algemeen in de rivier voor de stad nabij den wal, cer rn er ren ne 0 8 4 * 5 6247) verondieping dan verdieping heeft plaats gehad, en dat de helling van den onder water zijnden rivieroever tot aan den bodem, nergens steiler is, dan aan den aard der grondsoort toekomt. Wanneer men de gedane peilingen verder nagaat en in verband met elkander beschouwt, eene lijn trekkende door de diepste peilingen van ieder profil, waardoor ook de stroom- baan wordt aangegeven, dan zal men daaruit ontdekken, dat er voor de stad Nijmegen in de langte der rivier een kuil bestaat, zoodat. de bodem der rivier voor de stad eigenlijk het best kan vergeleken worden met een laken, dat aan vier punten is opgehangen. Dit heeft het denkbeeld doen ontstaan, ons van wege het gemeente-bestuur voorgeslagen, namelijk: om den bo- dem der rivier, voor zoo verre deze kuilvormige gedaante zich uitstrekt, met basaltsteen tot eene zekere hoogte aan te vullen, waartoe men schatte ruim 2000 lasten basalt- steen noodig te hebben. Wij ontkennen echter het verband der verzinking met de diepte van de stroombaau, en gelooven dus ook, dat de storting van basaltsteen in de diepte der rivier tot niets zou leiden dan tot zeer aanmerkelijke kosten, die niet in een figuurlijken, maar in den letterlijken zin in het water gesmeten zouden zijn, terwijl ze daarenboven zoude dienen om het geheele riviervak te bederven, en daardoor tot andere bezwaren en nadeelen aanleiding geven, veel erger dan de tegenwoordige verzinking. Sterke en plotselinge vernaauwingen en verwijdingen in opvolgende rivier - profilen is algemeen, in meer dan een op- zigt, als nadeelig voor scheepvaart en water-afvoer beschouwd, Bij te groote breedte ontstaan verondiepingen en bij ver- naauwingen vermeerdering van diepte en stroomsnelheid die nadeelig kunnen zijn. Uit de vergelijking der rivier-pro- filen tegenover Nijmegen met die daarboven en beneden (248) zou men het gevolg kunnen trekken, dat het profil der rivier vóór de stad niet geheel en al in evenredigheid staat met de profilen der rivier boven en benedenwaarts, en dat het nuttig kan zijn, die evenredigheid door eene verbete- ring van dit riviervak te herstellen. | Ofschoon wij nu het verband hiervan met de verzinking ontkennen, en dat wij gelooven, dat het niets tot het ver- minderen der verzinking zal kunnen toebrengen, zoo achten wij het echter niet overbodig de aandacht daarop te vesti- gen, daar wij meenen dat het in het algemeen eene nuttige en aanbevelingswaardige zaak zou zijn, ernstig eene verbe- tering van dit geheele riviervak in overweging te nemen. De rivier heeft onzes inziens geen anderen invloed op de verzinking dan dien, welke aan de meerdere of mindere hoogte van haren waterstand is toe te schrijven, en aan de zijde des bergs is geene verandering te bespeuren, zoodat wij meenen dat de waargenomen verschijnselen alle redenen geven om te volharden bij het gevoelen, in ons eerste Verslag uitgedrukt: „dat er bij deze verzinking noch van de zijde „des bergs, noch van de zijde der rivier eenige regtstreek- „sche werking heeft plaats gehad, en dat het voorgevallene „behoort tot de gevolgen van misschien zeer diep liggende „verzinkingen der ondergronden tusschen de teê des bergs „en de rivier.” Ofschoon wij dan het beproeven van den hiervoor aan- gegeven te storten steenen berm tegen den voet der kade niet geheel afkeuren, zoo zien wij echter na de laatste voorvallen geen beweegreden om af te wijken van den vroe- ger gegeven raad, waarbij voornamelijk werd aangegeven, de verzinking bij gedeelten zoo diep mogelijk op te graven en met betere grondsoort aan te vullen, doch bij de groote kostbaarheid en moeijelijkheid van dien maatregel, de een- voudige ophooging der verzinkende plaatsen werd aanbevolen. Zal de verzinking daardoor spoedig ophouden? — Wij ( 249 ) gelooven het niet. ledere lage waterstand zal aanleiding geven, de eenmaal begonnen beweging op nieuw in werking te brengen. Wij stellen het voor zeker, dat de verzinking niet kan ophouden, dan nadat de bestaande holten volkomen gevuld zullen zijn en daartoe is veel tijd noodig. Slechts langzaam en met geduld is die uitkomst te verkrijgen. Iedere te sterke, te plotselinge aanvulling zal nadeelig zijn, doch eene van tijd tot tijd op nieuw aangebragte aanvulling moet ein- delijk het gewenschte doel doen bereiken. OVER ELECTRISCHE RINGEN. DOOR V. S. M. VAN DER WILLIGEN. — 2 —— I. Prof. rress heeft voor korten tijd een onderzoek ge- publiceerd over de electrische ringen van PRIESTLEY *%), Naar aanleiding daarvan heb ik mij ook daarmede bezig gehouden en wel op de wijze in $ 6 en vervolgens van de bedoelde verhandeling beschreven, met behulp namelijk van den inductie-toestel van RHUMKORFF T). Een paar fijne engelsche Cleopatra-naalden werden verticaal in klem- men bevestigd en eene gladgeschuurde geel koperen plaat horizontaal tot op omtrent een millimeter van beider punt genaderd; de naalden werden in verband gebragt met de electroden van den inductie-toestel en dan werden de ver- langde ringfiguren op de geel-koperen plaat gevormd. Bij den betrekkelijk geringen afstand, dien de vonken daarbij moesten overspringen, trad dan al terstond die bijzondere wijze van overgang op, welke ik in vroegere mededeelingen over het electrisch spectrum steeds van eene eigenlijke korte vonk wilde onderscheiden hebben, waarbij namelijk de nega- tieve naald tot op zekere uitgestrektheid boven de punt met blaauw licht bedekt werd, terwijl binnen dien blaau- *) PogGeENpomrrr's Annalen, 1861, Ne. 10, p. 198. t) Zie dE, Philos, Magaz, Series 4, Vol. IV. p. 408. (251 ) wen lichtkoker de naald zelf begon te gloeijen; in welk geval het spectrum van dat blaauwe licht, zoo als ik vroeger ver- meldde, dezelfde regelmatig verdeelde strepen geeft, die door het blaauwe negatieve licht in het ijdel worden vertoond. 2. Bij aandachtige beschouwing van de negatieve naald met een loup van omtrent achtmalige vergrooting, bleek mij, dat vooreerst de punt der negatieve naald steeds in gloed was en voortdurend afnam; terwijl van tijd tot tijd een gloeijend puntje zich ook hooger op aan de naald ver- toonde; verder, dat de fijne vonkenstroom, welke van die naald naar de plaat gerigt was, duidelijk met twee goed van elkander afgescheidene, eenigzins eivormige atmosphe- ren omgeven was, waarvan de buitenste minder licht gaf dan de binnenste ; eindelijk, dat zich rondom den voet van den vonkenstroom op de koperplaat van tijd tot tijd gloeijende __ puntjes vertoonden, die ik voor de weggeslingerde stukjes van de naald hield, Een soortgelijk onderzoek aan de andere naald leerde mij, dat, mits het koper goed schoon geschuurd. was, zich om den voet van den positieven von- kenstroom op de plaat een rond blaauw schijfje vormde van negatief licht, waarboven een stuk van een atmospheer zweefde. 3. Na eenigen tijd, niet al te kort, opende ik den stroom en vond. de ringfiguren gevormd, die ik met dezelfde loup beschouwde en waarvan ik zoo goed mogelijk eene vergroote afteekening maakte. Fig. I werd onder de positieve naald gevormd, de negatieve figuur van Rikss; in regelmatig ge- reflecteerd licht, in het midden een zwart puntje; daar rondom * II. III. (252) een blanke schijf a, wier omtrek bestaande in een breeden hoog geoxydeerden en met vuil bedekten band eigenlijk uit de hand moest zijn getrokken, om hare onregelmatigheid te doen gevoelen; rondom die schijf en band een blaauw en violet gekleurde ring ö, de gordel van nikss; rondom dezen een van binnen roodgeel en naar buiten meer brandgeel uit- loopende ring e, de zoom van rimss, die alleen door een naauwelijks merkbaar donkerder verloop van den gordel ge- scheiden was en naar buiten in alle rigtingen stralende uit- stierf. Fig. II werd onder de negatieve naald gevormd, de positieve figuur van miess; in gereflecteerd licht een kleinere zwarte kernschijf a, die ik acht te bestaan uit de weggeslingerde stukjes van de naald; daar rondom een lichter grijzen ring b, van veel fijner voorkomen, welks lichtere tint ik ook in de teekening trachtte weêr te ge- ven; a en b geven te zamen de schijf van rress, die weêr door een betrekkelijk breeden en zwarten kring wordt om= sloten, welke meestal in twee onregelmatig gevormde om- trekken gesplitst wordt gezien; verder een blaauw, violet en rood gekleurde ring e, de gordel van rress; en eindelijk een van binnen roodgeel en van buiten meer brandgeel ver- loopende ring d, de zoom van Riess, van binnen naauwe- lijks of in het geheel niet van den gordel afgescheiden en van buiten weder als eene zon in alle rigtingen in stralen uitloopende; de gordel is hier door één veel ster- ker en helderder gekleurd dan bij de negatieve figuur. Wordt fig. II met een doek ligt afgeveegd, dan wordt bijna de geheele schijf weggenomen; alleen een zwart punt in het midden blijft staan en de zwarte kring aan den omtrek, die nu, omdat al het losse poeder is weggenomen, als hoog geoxydeerd en hier en daar nog met vuil bedekt voorkomt en bij aandachtige beschouwing als zoodanig reeds in den vorm van Fig, IL te onderkennen is. d, Wanneer het niet zoozeer te doen is om de juiste ( 253) kennis der kleur, geeft de beschouwing vooral der positieve figuur bij kaarslicht veel schooner geheel. En wanneer men dan verder deze figuur in diffuus licht beschouwt, door haar buiten het regelmatig teruggekaatste beeld der kaars in de schaduw te brengen, ziet men haar nog geheel an- ders; zij gaat dan, bij eene bijna loodregte beschouwing, hoofdzakelijk tegenstellingen van glans en dofheid vertoo- nen; de zoom wordt dof witachtiggrijs; de gordel volkomen glanzend zwart, veel zwarter dan het overige gedeelte van de plaat; de dan naar binnen volgende donkere kring in Fig. II, ter breedte van den zwarten band van afscheiding in Fig. III, is moeijelijk afgescheiden waar te nemen; het meer naar binnen gelegen deel van den grijzen ring steeds witachtig ;- terwijl eindelijk de donkere schijf a van Fig. II dof. zwart blijft, De negatieve Fig. 1 verkrijgt in dit licht een doffen witachtig grijzen zoom, een glanzend zwarten gordel en eene hier en daar grijsachtige schijf, met moeijelijk te onderkennen rand, ten blijke dat die schijnbaar blanke schijf meer naar het midden ook iets werd aangetast, ter- wijl ook het zwarte middenpunt, wanneer eerst het daarge- legen zwarte poeder wordt weggeveegd, almede wit uitkomt. 5. De beschrijving der figuren wil ik hier eindigen. Op geel koper konde ik ze verreweg het schoonst voor den dag brengen. Van de uitkomsten op andere metalen wil ik niet spreken, dan alleen voor zoo verre zij mij kunnen dienen om een of ander punt toe te lichten in mijne bij- drage ter verklaring, waartoe ik nu overga. Geen metaal gaf mij uitkomsten, die zoo precies en zoo schoon waren als die van geel koper. „Vooreerst houd ik zoom en gordel beiden eenvoudig voor een resultaat vam oxydatie, waarbij voor den zoom nog eene laag vuile neêrslag moet worden gedacht, die door verdam- ping van de schijf en gordel af komstig is, terwijl de meer of minder merkbare afscheiding van beiden eensdeels het (254) resultaat is van de meer donkere kleuren, die daar ter plaatsen volgens de Newtonsche ringen — die der eerste orde — moeten worden gevonden, en ten anderen moet worden toegeschreven aan een eenigzins scherpen rand van het vuil, dat op den zoom kon blijven liggen. Immers, de overgang van violet of liever blaauw tot geel geschiedt door donkere tinten; en zoodra de vonk begint over te gaan, vangt zij een reinigingsproces aan, dat zich tot op zekeren afstand uitstrekt en in verdamping der aan de plaat klevende vlugtige deelen bestaat, die verder op weêr neerslaan, het- geen zeer gemakkelijk waar te nemen valt, door de plaat, nadat pas enkele vonken zijn overgegaan, even onder den adem te houden. Op een blaauw aangeloopen stalen veer zag ik op eenigen afstand van het plekje, waarop de ne- gatieve naald gewerkt had, zulk een kleinen rand van vuil stof. Bij enkele figuren op geel koper meende ik op de afscheiding van zoom en gordel ook een scherpen rand van vuil te herkennen. Toen ik vervolgens een klein schijfje schrijfpapier met een klein gaatje onder de negatieve naald had gelegd, vond ik, na eenigen tijd den toestel te heb- ben laten doorwerken, onder het schijfje werkelijk een rin- getje gevormd, dat in grootte en voorkomen vrij wat op den zoom geleek. Terwijl ik dit schrijfpapier verving door een schijfje mica of een stukje porcelein-kaartpapier, vond ik geen noemenswaard ringetje meer gevormd, zeker omdat mica en dit porcelein-papier bij die groote verhit- ting, waaraan zij werden blootgesteld, geene vochtigheid of dampen hadden af te geven zooals het zoo hygroscopi- sche schrijfpapier. De kleuren verder, te rekenen van den binnensten rand van den gordel tot den zoom ingesloten, houd ik voor de afdalende kleuren, overeenstemmende met de gereflecteerde ringen van NEwrON en dus als, van bin- nen naar buiten, steeds regelmatig afnemende dikten van het opgelegde oxydlaagje aanwijzende, Ik heb deze kleuren (255 ) vergeleken bij die, welke zich op een blank geschuurd reepje geel koper ontwikkelden, wanneer het met zijn eene uiteinde in eene alkoholvlam werd gehouden. De oxydlaag werd dan natuurlijk al dunner en dunner, naarmate zij ver- der van de vlam verwijderd was en de opvolging der kleu- ren, van de vlam naar buiten te rekenen, had daarbij het- zelfde verloop als van den binnenrand van den gordel tot over den zoom, en sloot met brandgeel; alleen is het geel in de ringfiguren iets vuiler dan op mijn koperreep. Mogt men aannemen, dat de zoom het gevolg was van hooger oxydatieproces dan de gordel, dan zoude ik met regt kun- nen vragen, waarom dan, indien zijn geel het geel der tweede orde ware, daar buiten nog niet blaauw rood en het geel der eerste orde zigtbaar worden? Op de brandgele oxyd- laag van het koperreepje heb ik ten overvloede de posi- tieve ringfiguur gevormd,-en een roodgekleurden zoom ge- pore blijkbaar het rood der eerste orde. Even als zoom en gordel is ook de grijze schijf met den —— kring der positieve figuur het resultaat van een naar het centrum steeds in sterkte toenemend oxydatie- proces. Zeer duidelijk wordt deze klimmende gang in de dikte der oxydlaag juist door het voorkomen der figuur in diffaus kaarslicht, waarbij de gordel glanzend zwart, en de kring die de schijf omsluit ook nog zwart wordt, terwijl de grijze schijf dof grijsachtig wit werd, dewijl door te hooge oxydatie de bovenste korst dezer schijf in poeder was over- gegaan. Maar zoo als rirss teregt aanmerkte, dat oxydatie- proces is geene eenvoudige inwerking van de dampkrings- lucht op eene uit het punt, waar de vonk treft, verhitte schijf, waarom ik dien kring ook nog ten deele voor wegge- ‘slingerde stukjes der naald houdt. De atmospheer, die den vonkenstroom omgeeft, speelt daarbij eene voorname rol; onder een stukje mica of papier komt niets van schijf of gordel tot stand ; de atmospheer, die de vonk omgeeft, moet op de metaal- (6256) plaat vrij kunnen inwerken, dan eerst worden beide gevormd in al hare pracht. Ik zal niet beslissen of de zamenstellende dee- len van de atmospheren eene bijzonder oxyderende kracht bezitten, daar toch het voldingend experimenteel bewijs daar- voor moeijelijk zou te geven zijn. Voor mij is reeds de hooge temperatuur, die ik aan de atmospheer, evenzeer als aan de vonk, en misschien nog wel in hoogere mate, toe- ken, voldoende om onder de toetreding der dampkringslucht die oxydatie teweeg te brengen; terwijl de regelmatige vorm der beide atmospheren veel tot de regelmatigheid der ge- vormde ringen kan bijdragen. De schijf met haar om- sluitenden kring houd ik voornamelijk voor het effect der eerste atmospheer; en gordel en zoom voor dat der tweede, geholpen door de algemeene verhitting der plaat, De zwarte schijf a in het midden der Figuur II houd ik voor niets anders dan voor de afgevallen stukjes van de naald. 6. Omtrent de negatieve figuur kan ik kort zijn. Het negatieve licht drijft voortdurend als een blaauw-violet schijfje rondom den vonkenstroom, die van de positieve naald op de plaat valt, en hondt hem naauw omsloten. Wij we- ten, dat met dat negatieve licht ten naauwste de eigenschap van den stroom zamenhangt, om alle deeltjes van de nega- tieve electrode los te rukken en weg te werpen, hetgeen zoo duidelijk zigtbaar is in den platinaspiegel, waarmede het glas al spoedig bekleed wordt rondom den negatieven draad van eene luchtledige buis; zoo ook worden uit dat blaauwe schijfje alle deeltjes voortgeworpen, welke van de plaat los worden gemaakt, hetzij zij geoxydeerd zijn of niet, In de negatieve figaur op eene blaauw aangeloopen stalen veêr zag ik een wit vlakje duidelijk met enkele putjes; de negatieve figuur op geel koper vertoonde zich in hare binnenste schijf in diffaus licht ook eenigzins grijs en in het midden bijna wit, dus ook aangetast, Deze schijf is (257) dus alleen blank, omdat al hetgeen los raakte terstond werd weggevoerd. De begrenzende hoog geoxydeerde kring dezer schijf is minder zuiver rond en met een paar scherpe omtrekken afgesloten, omdat het blaauwe lichtschijfje niet altijd en standvastig dezelfde grootte behoudt en voortdu- rend bewegelijk is; en wanneer de plaat niet zuiver schoon is of de afstand tusschen de naald en de “plaat te groot genomen wordt, vindt men het schijfje veel onregelmatiger begrensd, omdat dan het lichtschijfje niet goed tot stand komt. Op zilver vond ik dit schijfje der negatieve figuur vuilachtig blaauw, zeker door de sterke aantasting van het ligter smeltbare „zilver, waardoor het ruwer van oppervlakte geworden was. | Gordel en zoom ontstaan hier weêr even als bij de po- sitieve figuur uit eene regelmatig afnemende oxydlaag, waar- toe voorzeker de blaauwe schijf het hare wel zal bijdragen, door de verhoogde temperatuur, waarmede zij gepaard gaat en die dus op de plaat van de plaats, door haar bedekt, moet uitgaan. Deventer, 28 November 1861. VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIII. 17 GEWONE VERGADERING DER AFDEELING WIS. EN NATUURKUNDIGE WETENSCHAPPEN, GEHOUDEN DEN 25sten JANUARIJ 1862. | — 2 — Tegenwoordig de Heeren: G. SIMONS, R. VAN RUS, C. A. J. A. OUDEMANS, J. d. S. VAN BREDA, W. VROLIK, . BIERENS DE HAAN, C. J. MATTHES, J. VAN GEUNS, „ H. VON BAUMHAUER, A. H. VAN DER BOON MESCH, D E F. W. CONRAD, G. J. VERDAM, G. A. VAN KERKWIJK, W. C. UH. STARING, D. J. STORM BUYSING, P. HARTING, * W. M. VAN HASSELT, G. E. V. SCHNEEVOOGT. Het Proces-Verbaal der Gewone Vergadering van den 28sten December j. I. wordt gelezen, goedgekeurd en vastgesteld. Worden gelezen brieven van de H.H. BADON GHYBEN, ELIAS, VAN OORDT, BLEEKER, DONDERS, SCHROEDER VAN DER KOLK, HALBERTSMA, alle strek- kende tot verontschuldiging over het niet bijwonen dezer Vergadering. — Aangenomen voor berigt. — — — (259) Worden gelezen brieven ten geleide van boekge- schenken van de volgende Heeren: 1°9. Minister van Binnenlandsche Zaken ('s Gravenhage, 4 Jan. 1862, 5e Afd. Ne. 192); 2e. Minister van Binnenlandsche _ Zaken ('s Gravenhage, 15 Januarij 1862, 6° Afd. No. 176); 3°. Anprav, Directeur der Afdeeling Zee- vaart van het Koninklijk Meteorologisch Instituut (Utrecht, 22 Januarij 1862, Ne. 812%; 4% ENGLING, Voorzitter der Société pour la recherche et la con- servation des monuments historiques du grand-duché de Luxembourg (Luxemburg, 12 November 1861); 50. J. LieBIG, Voorzitter der Königl. Bayerische Aka- demie der Wissenschaften (Munchen, 24 Mei 1861); 60. WIEDMANx, Bibliothecaris der Königlich Bayeri- sche Akademie der Wissenschaften (Munchen, 20 No- vember 1861); 7% p. DE RENDANTUR HEURGSLOHEN (Voorzitter van het Verein von Alterthumsfreunde im Rheinlande (Bonn, 30 Dec. 1861); Se. cHRISTENER, Bibliothecaris der Schweizerische Naturforschende Ge- sellschaft (Bern, 23 Nov. 1861); 9°. k. FRIES, Se- cretaris der Société royale des Sciences te Upsal (Up- sal, 9 September 1861). — Wordt besloten tot schriftelijke dankzegging en tot plaatsing der boek- geschenken in de boekerij. Worden, gelezen brieven tot dankzegging voor ont- vangen boekgeschenken van de volgende H. H.: 10, MANSFELDT, Bibliothekaris van den Koning ('s Gra- venhage, 23 Jan. 1862); 2. rreperik, Prins der Nederlanden ('s Gravenhage, 19 Januarij 1862); 3° VAN HEEMSTRA, Minister van Binnenlandsche Zaken C's Gravenhage, 22 Januarij 1862); 4%. n. vollxx- 17e ( 260 ) HOVEN, Referendaris, Chef der 5e Afdeeling bij he) Departement van Binnenlandsche Zaken ('s Graven- hage, 22 Januarij 1862); 5% omarrus p'mHALLOY, bui- tenlandsch lid der Akademie (Halloy, 31 December 1861); 6ů. u. cuevarrer, buitenlandsch lid der Aka- demie (Parijs, 7 Januarij 1862); 7%. rarapay, bui- tenlandsch lid der Akademie (Londen, 7 Januarij 1862); So. R. owenN, buitenlandsch lid der Akademie (Londen, 23 Januarij 1862); 9e, rLoOuRENS, Secre- taris der Academie des Sciences te Parijs (Parijs, 13 Januarij 1862); 10e. wirserr, Voorzitter van de So- ciété d'émulation de Cambrai (Cambrai, 9 Januarij 1862); 11°. sMO NIN, Secretaris der Academie de Stanislas (Nancy, 3 Januarij 1862); 12°. BARCLAY en POLLOCK, honoraire bibliothekarissen der royal me- dical en chirurgical society te Londen (Londen, 17 Januarij 1862); 13°, ROMAIN, in naam der Admiralty in Londen (Londen, 10 Januarij 1862); 14°. HARALD BAGGE, Secretaris der Senckenbergische Naturforscher- Gesellschaft (Frankfort a/M. 10 Januarij 1862); 15°. THALÉN, Bibliothekaris der Société royale des sciences te Upsal (Upsal, 2 Sept. 1861). — Aangenomen voor berigt. Wordt gelezen een brief van Mevrouw de Weduwe M. G. VAN DEN BoscH, geboren 1eNsnHorkK (Goes, 18 Januarij 1862), het berigt bevattende van den dood van wijlen haren echtgenoot R. B. VAN DEN BOSCH, in leven lid der Akademie. N Wordt gelezen een brief van Mejufvrouw M. A. Dr VRIESE, mede in naam harer zusters (Leiden, 22 2 Kn (261) Januarij 1862), het berigt bevattende van den dood van wijlen haren vader Ww. H. DE vriese, in leven lid der Koninklijke Akademie van Wetenschappen. De Voorzitter zegt, dat ongetwijfeld zijne woor- den weêrklank zullen vinden in aller hart, als hij verklaart, dat het berigt van dit dubbel afsterven met grooten weemoed door de Akademie wordt ver- nomen. — Hij wijst op de treffende bijzonderheid, dat binnen weinige oogenblikken een verslag zal worden gelezen, door beide afgestorvenen geteekend, en noo- digt den Secretaris, om schriftelijk het leedgevoel der Akademie aan Mevrouw de Weduwe van pEN Bosch en aan Mejufvrouw pr vrrese uit te drukken. — Hiertoe wordt besloten. Wordt gelezen de volgende brief van den Minister van Binnenlandsche Zaken ('s Gravenhage, 7 Januarij re No. 169, 3e Afd.). ik zeg der Natuurkundige Afdeeling van de Akademie Baak voor het mij, onder dagteekening van den 30sten De- cember J.. N°, 126, toegezonden nader Verslag betrekke- lijk de Verzakking te Nijmegen. Het zal mij aangenaam zijn van ‘dit Verslag een vijf-en- twintigtal exemplaren, tegen betaling der kosten, te ont- vangen. j Wordt besloten het eerste gedeelte van dezen brief aan te nemen voor berigt, en voor het tweede ge- deelie gevólg te geven aan den wensch Zijner Excellentie. | Wordt gelezen een brief van den Minister van ( 262 ) Binnenlandsche Zaken ('s Gravenhage, 24 Januarij 1862, No. 153, 3° Afd.) van den volgenden inhoud: Ik heb de eer de Afdeeling kennis te geven, dat het bij Koninklijk besluit van 23 Februarij 1855, N'. 1, toege- legd subsidie, ten behoeve van het onderzoek en de proef- nemingen omtrent de Verwoestingen door den Paalworm, . voor zooveel het jaar 1861 betreft, bij Koninklijk besluit van den 21sten dezer N°, 50, met F 100,— is verhoogd, en dat dit bedrag eerlang op de gewone wijze zal kunnen worden uitbetaald. Deze brief wordt onder dankbetuiging eener voor berigt. De Secretaris berigt, onder dagteekening van Hel- der 24 December 1861 en 10 Januarij 1862, van de H.H. c. en p. VAN DER STERR ontvangen te hebben Tabellen van waargenomen waterhoogte, welke hij der Commissie over de daling van den bodem in Ne- derland heeft ter hand gesteld. De Secretaris deelt mede, dat de Verhandelingen, aangeboden voor de Verslagen en Mededeelingen door de H.H. BLEEKER, KAISER en LOBATTO door de Com- missie van Redactie zijn aangenomen en ter perse gebragt. Worden gelezen twee brieven van den Heer BLEE- Ker (Leiden, 5 en 22 Jan. 1862) ten geleide van twee Verhandelingen, de eene onder den titel van Notice gur le genre Trachinus Amr. et ses espèces, de tweede onder dien van Notices ichthyologigues, IX. — Beide zijn aangeboden voor de Verslagen en Mede- (263) deelingen en worden in handen gesteld van de Com- missie van Redactie. De Secretaris berigt met vriendschappelijk schrij- ven van den Heer HALBERTSMA ontvangen te hebben eene Verhandeling, aangeboden voor de Verslagen en Mededeelingen, onder den titel van de afwijking van het tusschenschot der kamers en der primitive aorta naar links met hare gevolgen. — Bijdrage tot de ken- nis der onregelmatige ontwikkeling van het hart. Zij wordt in handen gesteld der Commissie van Redactie, Wordt gelezen de volgende brief van den Heer SNELLEN VAN VOLLENHOVEN (Leiden, 21 Jan. 1862). Bij eene missive van 26 Maart 1861, had ik de eer aan de Akademie aan te bieden eene Verhandeling, inhou- dende eenige beschrijvingen van nieuwe Vlindersoorten, als Bijdrage tot Monographie van het geslacht Adolias. In de gewone vergadering der Afdeeling, gehouden 26 April van datzelfde jaar, werd het voorstel aangenomen, om deze Ver- handeling in de werken in 47. eene plaats te gunnen. De staat der kas heeft evenwel niet toegelaten, dat deze Ver- handeling i in het jaar 1861 werd ter perse gelegd en een schrijven van uwen geachten Secretaris meldt mij, dat die staat geenszins zal gedoogen, dat zij in het jaar 1862 worde gedrukt. Ondertusschen ligt er, gelijk bekend is, in de beschrij- vende natuurlijke historie veel aan de prioriteit der naam- geving met diagnose of uitvoerige beschrijving gelegen en voor den entomoloog zooveel te meer, daar iedere maand eene reeks van beschrijvingen van insecten ziet in het licht verschijnen, — mij nog meer in dit bijzondere geval, daar de Engelsche natuurkundigen grooten voortgang maken met (264) de descriptiën der nieuwe soorten van insecten, door den Heer WALLACE in onze Oost-Indische Koloniën verzameld. Ik neem daarom de vrijheid der Akademie voor te stel- len, mij deze Verhandeling, waarbij vier gekleurde platen zouden behooren, weder af te staan, ten einde haar nog in den zomer van dit jaar in het Tijdschrift voor Entomolo- gie, welks redactie daarover gunstig denkt, te laten in het licht geven. Volgaarne wil ik mij verbinden, om de diagnosen der in dit stuk voorkomende soorten voor de Verslagen en Mededeelingen op te stellen, opdat deze alzoo in de wer- ken der Akademie worden opgenomen. | De Voorzitter doet opmerken dat, in den gegeven staat van zaken, wel niet anders dan toegegeven kan worden aan den wensch des Schrijvers van den brief, en stelt dus voor, dat zulks geschiede. De Heer VAN DER BOON Musch geeft in beden- king, dat, door de afstemming der f 6000, —, met welke de Regering het subsidie van de Akademie had willen verhoogen, deze nu in onhoudbaren toe- stand gebragt is. — Hij wijst op het groot. aantal belangrijke Verhandelingen, dat nu voorloopig onge- drukt moet blijven; op het treurig verschijnsel dat Verhandelingen, welke de Akademie waardig keurde, om in hare werken op te nemen, teruggevraagd wor- den; op de verlamming, welke uit de vertraging der uitgave van de werken der Akademie te wachten staat, en vraagt ten slotte of het niet wenschelijk zoude wezen, zich tot de Regering te wenden, met bescheiden blootlegging van dezen staat van zaken en met verzoek om daaraan op de eene òf andere wijze bijv. uit het Hoofdstuk der Onvoorziene Uit- gaven te gemoet te komen, De Spreker wijst ten (265 slotte op hetgeen in het buitenland in het belang der wetenschappen en zóó in dat der natiën gedaan wordt. | De Voorzitter antwoordt, dat eene dergelijke han- deling slechts zal voegen aan de Vereenigde Zitting der beide Afdeelingen van de Akademie, en dat de Natuurkundige Afdeeling zich niet geroepen mag achten, op zich zelve en zonder medewerking der Zuster-Afdeeling, dergelijke voorstellen te doen. — Volgens verklaring toch van den Secretaris blijft ook veel gewigtigs van de Zuster-Afdeeling onge- drukt liggen. — Het Bestuur der Akademie houdt zich met het onderwerp bezig, en het zal derhalve wenschelijk wezen de voorstellen af te wachten, welke het aan de beraadslaging der Vereenigde Zitting der maand April e. k. vermoedelijk zal onderwerpen. De Heer marring kan zich vereenigen met het denkbeeld, dat de behandeling der zaak uitgesteld worde tot de Vereenigde Zitting van April e. k., mits dat zij dan iets anders worde dan eenvoudig ter spraak brengen. Spreker doet de onvoegzaam- heid uitkomen, dat eene Akademie van Wetenschap- pen worde gedrongen om, gelijk nu ligtelijk het geval kan worden, gedurende meer dan twee jaren afgesloten en buiten bekendmaking te houden Ver- handelingen, welke zij waardig keurde, dat dadelijk zouden worden uitgegeven. Hij doet tevens opmer- ken, dat uit den voor de pers gereed liggenden voor- raad van door de Akademie goedgekeurde stukken blijkt, dat het haar nooit aan werk, noch aan werk- zaamheid ontbreekt. De Secretaris betreurt den tegenwoordigen toe- stand, omdat daaruit cen tijdelijk onvermogen ont- (6266) staat, maar meent toch dat het besluit der jongste Vereenigde Zitting moet worden gehandhaafd, om, zoolang de schuld aan den drukker der Akademie niet werd gedelgd, wat de Verhandelingen in 45. be- treft, slechts voort te gaan met hetgeen reeds voor twee jaren ter perse werd gelegd, d. i. met de 7%é0- rie, Propriétés, Formules de Transformation et Mé- thodes d'évaluation des Intégrales définies, door den Heer BIERENS DE HAAN, waarvan nu 75 vellen zijn afgedrukt, en waarvan de voltooijing binnen een paar maanden kan worden te gemoet gezien. Behalve de Verslagen en Mededeelingen, als min- der kostbare bewijzen der werkzaamheid van de Aka- demie, moet al het overige blijven liggen, totdat de rekening der Akademie vrij zal wezen van achter- stallige schuld. — Spreker wijst op een gezegde, geuit bij de behandeling in het openbaar over de Staatsbegrooting, alsof het minder debiet der wer- ken een bewijs zoude wezen van hun gering gehalte, Hij laat het oordeel over de onwaardigheid van dit gezegde over aan het geweten van hem, die het uit- sprak, maar wil hier slechts de onwaarheid er van in het openbaar doen uitkomen. De schuld der Aka- demie ontstond oorspronkelijk door het ondernemen der uitgave van de Tables d Integrales dófinies van den Heer BIERENS DE HAAN, en zij wordt verhoogd door het drukken der daarop gevolgde Z4éorie enz. Voor beide schoot de particuliere kracht van Uit- gevers, zoowel hier als in Duitschland, te kort. Het is de bestemming der Akademie om daarvoor in de plaats te treden. — Zij voldeed daaraan en dompelde zich in schuld, maar mag er zich op verheffen, dat zij dit deed. De Tables d'Intégrales maakten in ge- (267) heel Europa eene zoodanige époque, dat op de ken- nisgeving alleen, dat als een gevolg daarop de ge- zegde Phéorie zoude worden uitgegeven, een der voornaamste Boekhandelaren van Leipzig onlangs Spreker verzocht, hem daarvan 50 Exemplaren te doen toekomen, mits hem vergund wierd zijn naam als mede-uitgever op den titel te plaatsen, en uitslui- tend met het debiet in Duitschland belast te worden. Spreker meent verder over de ‘questie van het schijnbaar gering debiet der werken van de Akade- mie, de aandacht op een feit te moeten rigten, dat hij, zoowel. bij de aanvallen op, als bij de verdedi- ging van de Akademie steeds onvermeld zag blijven. Het is de boekenschat, welke van het buitenland in ruiling tegen de werken der Akademie wordt terug- gegeven. — Hij is een nationaal eigendom, en door zijne waarde een nationale rijkdom, waartoe de toe- gang en waarvan het gebruik aan niemand ooit is geweigerd geworden. Spreker heeft voor eenige jaren, toen de Natuur- kundige Afdeeling alleen de Akademie uitmaakte, door den daartoe het meest bevoegden Boekhandelaar de geldelijke waarde daarvan in de jaren 1853 en 1854, toen het bedrag der Geschenken veel minder was dan heden, doen schatten en door vergelijking met het cijfer der rijkssubsidie voor de Akademie van denzelfden tijd bevonden, dat deze geldswaarde toen met dit voor een jaar gelijk stond, en met meer dan f 1200,— overschreed hetgeen in beide jaren aan drukloonen was uitbetaald ®. 5 Dit is nader uiteengezet in het Verslag, aan den Minister van Binnenlandsche Zaken in 1855 ingediend, te vinden in Verslagen en Mededeelingen, DI. III. Jaargaug 1853, bl. 309, ( 268 ) De Secretaris wenscht met den Voorzitter en met de Leden, die ten deze gesproken hebben, dat de verdere beraadslaging in de Vereenigde Zitting der beide Afdeelingen geschiede, niet zoo zeer echter, omdat hij hoopt dat daaruit eene aanvraag om hoo- gere subsidie voortvloeije, noch ook omdat hij daar- van iets zoude verwachten, maar veeleer, opdat zij overwege, wat de waardigheid der Akademie eischt, dat in den tegenwoordigen staat van zaken door haar gedaan worde. | De Voorzitter sluit de A ES, Door de Vergadering wordt besloten, aan den Heer SNELLEN VAN VOLLENHOVEN zijne Verhandeling terug te geven. Door den Secretaris wordt gelezen het volgende door de H.H. pr VRIESE en VAN DEN BOSCH getee- _ kende voorstel: De ondergeteekende heeft de eer der Akademie voor te stellen, de Annotationes Criticae euz. van den Heer ouDE- MANS op te nemen in de werken der Akademie, doch met reductie van het aantal platen, ten minste tot op de helft van het aantal. Hij laat dit over aan den geëerden Schrij- ver in overeenstemming met den Heer Secretaris, doch ver- oorlooft zich het volgende daaromtrent in overweging te geven. Tab. II. Zamentrekken met II. 10. V. Vervallen. De omtrek der bladen kan komen op IV. VI. Vervallen. VIII. 1 X, als bij IV en V. Alzoo X en XI vereenigen (209 Tab. XII en XIII eveneens. XIV en XV * XVI en XVII „ XIX en XX A* XXI en XXII. „ De Heer oupzuaxs, hierop door den Voorzitter gehoord, verklaart bereid te wezen, om de voorge- stelde vermindering der platen, in overleg met den Secretaris, in overweging te nemen en te zullen wach- ten, tot dat de staat der kas het drukken zijner Ver- handeling mogelijk zal maken. De Heer verpau biedt voor de Verslagen en Mede- deelingen eene Bijdrage aan tot de meetkundige theorie der hoofdassen van ligchamen, waarvan hij kortelijk 0 inhoud vermeldt. — Zij wordt in handen gesteld der Commissie van Redactie. | 7 5 Heer staring biedt het voor korten tijd uit- gegeven blad Veluwe aan der geologische kaart van Nederland. — Het wordt in dank aangenomen en in de boekerij geplaatst. De Heer vAN DER BOON MESCH biedt voor de boe- kerij der Akademie eenige door hem uitgegeven boek- werken aan. — Zij worden in dank aangenomen en zullen op de maandelijksche lijst der boekgeschenken vermeld worden. Niemand heeft iets verder voor te stellen en de Vergadering wordt gesloten. DIAGNOSES SPECIERUM NOVARUM E GENERE LEPIDOPTERUM DIURNORUM ADOLIAS, INSULAS INDIAE ORIENTALIS INHABITANTIUM, SCRIPSIT Dr. S. C. SNELLEN VAN VOLLENHOVEN. Adolias apicalis. Ad. (c alis posticis subangulatis) alis supra fusconi- gris, fascia undulata nigra prope marginem externum; subtus flavofuscis versus marginem obscurioribus, linco- lis curvatis, fascia media serieque punctorum obscurio- ribus instructis, in apice striga albescenti notatis. Ext. alarum 0,066 m. Hab. Borneo. Adolias Diardi. Ad. (2 alis posticis rotundatis) alis anticis supra fuscis, fascia notatis 7 macularum albarum, quarum ex- terae geminae; posticis fuscis, fascia transversa lata e ru- bro coerulescenti, 5 maculis sagittatis albis notata, Ext. alarum 0,066 m. Hab. Borneo. Adolias Ludehingii. Ad. (@ alis posticis rotundatis) alis anticis supra Cd dh deed (271) fuscis, fascia albescenti 6 macularum oblongarum, qua- rum extrema in medio interrupta; posticis supra fuscis, fascia lata alba venis fuscis divisa et 7 lumulis coe- rulescentibus notata. Ext. alarum 0,074 m. Hab. Agam in insula Sumatra. Adolias bipunctata. Ad. (& alis posticis subangulatis) alis supra fusco- nigris, subtus dilate flavofuscis, fasciis duabus undula- tis obscurioribus, punctis duobus albis prope costam anticarum. Ext. alarum 0,054 m. Hab. Borneo. N Adolias octogesima. Ad. (& alis posticis subangulatis, 2 rotundatis). In mare: alis anticis supra viridescenti-fuscis, posticis ru- ſescenti-fuscis, fasciis transversis obscurioribus, posticis prope basin notis 8 et 0 insignitis. In femina: alis supra dilute fuscis, fascia latiori alba, secta fasciola angulosa fusca. Ext, alarum in mare 0,062, in femina 0,072 m. Hab. Java et Borneo. Adolias Indras, Ad. (Q alis rotundatis) alis supra dilute fuscis, fascia transversa lata irregulari macularum albarum lunulata- rum et sagittatarum, versus angulum analem evane- scente. Ext. alarum 0,070 m. Hab. Borneo. Adoltas Varuna. Ad. (alis rotundatis) alis supra obscure fuscis, anti- cis fascia transversa valde irregulari 4 lunularum et 7 macularum sagittatarum albarum, posticis serie macu- 10. 11. (272) larum sagittatarum nigrarum, apicem versus albomar- ginatarum. Ext. alarum 0,060 m. Hab. Java. Adolias Pardalis. Ad. (& alis rotundatis) alis supra obscure fuscis, anticis fascia transversa valde irregulari lunularum ac macularum sagittatarum albarum, nee non serie sub- marginali macularum albarum; subtus alis fuscoflavis, posticis maculas numerosas nigras exhibentibus. Ext. alarum 0,062 m. f Hab. Java. Adolias Apsarasa. Ad. (alis rotundatis) alis supra fuscis, anticis serie irregulari lunularum albarum, alteraque macularum sagittatarum, posticis fascia lata, antice alba, medio et postice coerulescenti, maculis triangularibus nigris no- tata; subtus alis ex flavo griseis, posticis maculas nu- merosas nigras exhibentibus. Ext. alarum 0,060 m. Hab. Borneo. Adolias Gandarva. Ad. (& et ? alis rotundatis) alis in mare supra ob- scure fuscis, in femina fuscis, anticis serie transversa septem macularum oblongarum griseo-albarum, posticis nubeculis albis; alis subtus e flavo cinerascentibus, fas- cia transversa antice lata, postice angustissima macu- larum connatarum oblongarum. Ext. alarum 0,072 m. Hab. Java. Adolias Surjas. Ad. (Q alis rotundatis) alis supra fuscis, anticis fa- scia angulata ex fusco alba, postice linea angulata É . 12. (273) obscure fusca marginata; posticis fasciis duabus trans- versis undulatis serieque macularum triangularium al- barum; subtus dimidiatim luteis et ex luteo albis, fa- sciis duabus undulatis fuscis. Ext. alarum 0,068 m. Hab. Java. Adolias Anis. Ad. (2 alis posticis subangulatis) alis anticis supra a basi usque ad apicem et marginem interiorem me- 13. dium nigrofuscis, quod ad reliquum fuscis, fascia 5 macularum albarum oblique transversa; posticis dimidio basali nigrofusco, reliqua parte cupreo-fusca, serie pun- ctorum nigrorum notata, Ext, alarum 0,062 m. Hab. Java. Adolias Blumei. | Ad. (alis rotundatis) alis supra brunneo-nigris, fa- scia marginali, in apice angusta, in angulo anali lata 14. coerulea ; subtus sive luteis, sive ex fulvo fuscis, fere immaculatis. Ext. alarum 0,060 m. Hab. Java et Sumatra. Adolias clathrata. Ad. (alis posticis subangulatis) parva, alis supra brunnescenti-nigris, fascia clathrata marginali coerulea ex angulo anali versus medium marginem externum alae anticae directa; subtus basi flavescentibus, margi- nem tenus coeruleo-cinerascentibus, serie marginali ma- cularum sagittatarum nigrarum. Ext. alarum 0,054 m. VERSL. EN MEDED. Arp. NATUURK. DEEL XIII. Hab. Borneo. 18 SYNONYMA LABROIDEORUM INDO-ARCHIPELAGICORUM HUCUSQUE OBSERVATORUM REVISA, ADJECTIS SPECIERUM NOVARUM DESCRIPTIONIBUS, AUCTORE PETRO BLEEKER. CHEILINIFORMES. 1. Cheilinus celebicus Blkr = Cheilinus celebicus Blkr, Vierde bijdr. ichth. Celebes, Nat. T. Ned. Ind. V p. 171 ex parte. Hab. Celebes, Sangi, Batjan, Obi-major, Amboina, 2. Cheilinus ceramensis Blkr, Bijdr. ichth. Mol. Vissch. Amb. Ceram, Nat. T. Ned. Ind. III p. 290. Hab. Bali, Solor, Timor, Amboina, Ceram, Banda. 3. Cheilinus chlorurus Blkr, Enum. spec. pisc, Arch. ind. p. 102 == Sparus chlorurus Bl., Bl. Schn., Lac. — Cheilinus punctatus Benn. = Thalliurus Blochii Swns. — Cheilinus punctulatus Val, Pet. = Chei- linus guttatus Blkr — Cheilinus decacanthus Blkr. Hab. Java, Duizend-ins., Bawean, Kokos, Batu, Nias, Singapura, Banka, Celebes, Sangi, Timor, Ternata, Buro, Amboina, Ceram, Goram. Mauritius, Seychell., Mossamb. (275 ) 4. Cheilinus fasciatus Cuv., Rüpp., Swns., Val, Blkr = Ikan Cacatoeha laoet of Zee-Cacatoe Valent. fig. 74 — Ikan Mata bintang hidja of Groene Staroog Valent. fig. 113 — Phoenix Ren. I fig. 132 Sparus fasciatus Bl, Lac. = Labrus enneacanthus Lac. Cheilinus sinuosus QG, = Cheilinus nebulosus Richds ? Hab. Java, Duizend-ins., Sumatra, Singapura, Nias, Celebes, Flores, Amboina, Banda, Goram. China, Mauritius, Seychell., Mare rubrum. 5. Cheilinus Hoeventi Blkr, nov. spec. Hab. Amboina. 6. Cheilinus lacrymans Val. Hab. Java, Archip. Molucc. 7. Cheilinus notophthalmns Blkr, Diagn. beschr. n. Vischs. Batav., Nat. T. Ned. Ind. IV p. 492. Hab. Java. 8. Cheilinus oxycephalus Blkr, Vierde bijdr. ichth. Amb., Nat. T. Ned. Ind. V p. 349. Hab. Batu, Flores, Batjan, Amboina. 9. Cheilinus ozyrhynchus Blkr, nov. spec. Hab. Celebes, Amboina, Batjan. 10. Cheilinus radiatus Blkr, Enum. spec. pisc. Arch. ind. p. 108 (nec Ehr. nec Val.) = Maletivisch Valent, fig. 176 — Sparus radiatus Bl. Schn. (nee L. Gmel., nec Lac.) — Labrus digramma Lac. — Cheilinus Commersonii Benn. — Cheilinus diagrammus Val. Hab. Java, Bali, Kokos, Sumatra, Celebes, Halma- heira, Ternata, Batjan, Amboina, Nova-Guinea. Mauritius, Seychell., Madagascar. 11. Cheilinus trilobatus Lac, Cuv., Val, Blkr = La- . 185 (276) brus capite guttato, cauda tricuspidata, squamis mem- branaceis ad basin imbricatis Comm. ap. Lac. = Labrus trilobatus Shaw = Cheilinus rivulatus Val.? == Cheilinus tetrazona Blkr (juv.). Hab. Java, Bali, Bawean, Sumatra, Singapura, Ce- lebes, Timor, Halmaheira, Ternata, Buro, Am- boina. Mauritius, Borbonia, Seychell., Madagascar, Mare rubrum, Nova-Hibernia, Vanicoro. 12. Cheilinus undulatus Rüpp., Val, Blkr = Crassilabrus undulatus Swns. Hab. Java. Mare rubrum. 13. Pseudocheilinus hexataenia Blkr = Cheilinus hexatae- nia Blkr, Act. Soc. Scient. Ind. Neerl. II, Achtste bijdr. vischf. Amb. p. 84. Hab. Amboina, Goram. 4. Epibulus insidiator Cuv., Guér., Swns., Val, Richds., Blkr — Bedrieger Valent. fig. 86 = Ikan Moe- loet bezar of Grootsmoel Valent. fig. 112 — Pas- ser, Filou Ren. I fig. 209, 210 == Bedrieger, Trompeur Ren. II fig. 13, 81 — Groote Bedrie- ger, Magnus impostor Ruysch I tab. 2, fig. 6, 7 Sparus insidiator Pall, L. Gm., Bl. Schn., Lac. == Epibulus aureus K. v. II. Hab. Java, Duizend-ins., Kokos, Singapura, Suma- tra, Nias, Celebes, Mauritius. 15. Cirrhilabrus cyanopleura Blkr, Enum, Pisc. Arch. ind. p. 102 == Cheilinoïdes cyanopleura Blkr. Hab, Java. — de SS al ere R e 9 6277) 16. Cirrhilabrus solorensis Blkr, Bijdr. ichth. ng Nat. T, Ned. Ind. V p. 88. Hab. Solor, Banda, Haruko. 17. Duymaeria amboinensis Blkr, Act. Soc. Scient. Ind. Neerl. I, Beschr. n. vischs. Amb. p. 54. Hab. Amboina. 18. Duymaeria enneacanthus Blkr, Act. Soc. Sc. Ind. Neerl. J, Beschr. n. vischs. Amb. p. 54 == Crenilabrus enneacanthus Blkr, Hab. Amboina. 19, Duymaeria nematopterus Blkr, Act. Soc. Scient. Ind. Neerl. I, Beschr. n. vischs. Amb. p. 54 == Crenilabrus nematopterus Blkr = Cossyphus filamentosus Pet. ? Hab. Banda. „Mossamb ? PSEUDODACIFORMES. 20. Pseudodar moluccanus Blkr, Scaroid. p. I., Guthr = Ikan Kapala biroe, Blaeuwkop-visch Valent, fig. 10 Passer Ren. I, fig. 12 = Odax moluccanus Cuv. Val. Hab. Celebes, Ceram. CHEILIONIFORMES. 21. Cheilio inermis Richds., Gnthr. - Gouden spiering Valent. fig. 203 — Ikan Mole jang tadjam, scherpe Molevisch Valent. f. 256? — Fockenero Ren, I, fig. 181 — Labrus inermis Forsk. = Labrus has- sek Bonn., Lac. = Cheilio auratus Comm., Lac., OG., Val, Pet. — Cheilio fuscus Comm. Lac. =— Hemiulis auratus Swns. = Eupemis fusiformis Swus. == Labrus fusiformis Rüpp. = Cheilio Forskalii (278) Val. = Cheilio hemichrysos Val. — Cheilio mi- crostoma Val.? = Cheilio ramosus Jen. ? Hab. Sumatra, Bawean, Celebes, Sangi, Ternata, Am- boina, Banda, Ceram, Goram, Buro, Timor, Letti. Mare rubrum, Mossamb., China, PsEUDOLABRIFORMES. 22. Gomphosus coeruleus Lac., Cuv., Val, Blkr = Groene 23 24 25 26 2 — snip Valent. fig. 424 == Snip, Becasse d' Amboine Ren. II. fig. 109 = Klipvisch de Loeven Ren. II. fig. 37? = Gomphosus viridis Benn. Hab. Sumatra, Kokos. Ceylon. . Gomphosus melanotus Blkr, 4e Bijdr. ichth. Kokos- eil., Nat. T. Ned: Ind. VIII. p. 457 — Ikan Pan- gerang, Pangerang of Prins Valent. fig. 504 == Idom-babi Ren. I, fig. 36 — Juffertie, Petite De- moiselle Ren. I fig. 83. Klipvisch Ren. II fig. 78. Hab. Java, Kokos. ‚ Gomphosus notostigma Blkr, nov. spec. Hab. Java (Mus. Lugd. Bat). ‚ Gomphosus tricolor Q., Blkr = Gomphose Lacépède QG. = Gomphosus ornatus Benn. — Gomphosus Cepedianus Val. Hab. Celebes, Sumatra, Amboina. China, Carolin, Otaiti, Mowi. ‚ Julis amblycephalus Blkr, Versl, vischs. Malang, Nat. T. Ned. Ind. XI p. 83. Hab. Java. Julis eupido Schl., Blkr, Günth. Hab. Java. Japonia, cc (279 28. Julis dorsalis QG,, Val, Richds., Pet, Günth. — Ikan Kajoe, Stokvisch Valent. fig. 53 == Phaisant Ren. I, fig. 155 — Potskop de Baguewall Ren., II fig. 68 == Labrus pulcherrimus Sol. — Julis prostigma K. v. H. = Sparus Hardwickii Benn. == Chloricthys Hardwickii Swns. — Julìs semifas- ciatus Val, — Julis (Julis) urostigma Blkr. Hab. Java, Bawean. Sumatra, Batu, Nias, Celebes, Sangi, Flores, Ternata, Amboina, Banda, Goram, Letti, Nova-Guinea. Mossamb., Mauritius, Ceylon, China?, Otaiti. 29. Julis Güntheri Blkr — Scarus? quinquevittatus Lay Benn.? = Julis (Julis) quadricolor Blkr, Act. Soc. Scient. Ind, Neerl. I, Beschr. vischs. Manad. p. 55 (nec Nat. T. Ned, Ind. XIX p. 339, nec Less., nec Val.). Hab. Celebes, Sangi. Loo-choo ?? 30. Julis Janseni Blkr, Act, Soc. Scient. Ind. Neerl. I. Beschr. n. vischs. Manado p. 56 Labrus luna- ris Bl. ?? (nec L) = Julis Blochii Val. Pf Hab. Java, Sumatra, Celebes, Sangi, Amboina, Letti. 31. Julis lunaris Val, Rüpp., Richds., Blkr, Gunth. — Ikan Parkia, Kleen Parkia-vischje Valent. fig. 178 == Klipvisch Ren. II fig. 39 — Labrus polyodon capite coeruleo cauda bifurca Seba, III tab 31 fig. 7 — Labrus lunaris L., Gron, Lac, Bonn, Daub. Hauy (nec Bl.) — Labrus oblongus cauda bifurca capite purpurascente Gron. Mus. tab. 6 fig. 2 — Labrus capite obtuso purpurascente, cauda bifurcata in medio truncata Gron. Zooph. n°. 242 == Scarus gallus Forsk. = Labrus zeylonicus R. Forst., Penn., Gm., Bl. Schn., Lac. — Labrus lorius Bibl. (6280) Banks = Labrus ornatus Soland. — Labrus lutes- cens Soland, == Labrus viridis Bl., Lac., Bl. Schn. — Labrus gallus Gm, Bl. Schn. = Osphronemus gallus Lac. = Trichopus arabicus Shaw — Julis viridis Cuv., Val, Richds. = Julis polychrosthes v. Hass. = Julis Duperreyi G., Val. == Julis Hardwickii Gray — Julis porphyrocephalus Benn. =— Julis lutescens Benn. — Chlorictys lunaris Swns. == Julis trimaculatus Rüpp. (nec QG, nec Val.) == Julis meniscus Val. — Julis Baren Val. = Ju- lis (Julis) celebicus Blkr. Hab. Java, Duizend-ins., Bawean, Sumatra, Nias, Singapura, Bintang, Gelens Sangi, Flores, So- lor, Ternata, Batjan, Buro, Amboina, Haruko, Ceram, Goram, Banda. Mane rubrum, Mossamb., Seychell., Mauritius, Bor- bonia, Ceylon, Siam, China, Otaiti, Ulea, Ins. Sandvic. 8 32. Julis melanochir Blkr, Act. Soc. Sc. Ind. Neerl. II. ge Bijdr. Vischf. Amb. p. 77 = Variété du La- bre argenté Lac. Poiss. III tab. 18, fig. 175 Julis genivittatus Val.?? — Julis Commersonii Val. PP == Julis Matthaei Val. ? Hab. Amboina. Mauritius ? 33. Julis quadricolor Less, Val, Blkr, Vischs. Zuidk. Java, Nat. T. Ned. Ind. XIX p. 339 — Girella pao Less., Val. — Scarus Georgii Benn. = Julis semicoeruleus Rüpp, Val, — Julis aeruginosus Val. == Labrus vittatus Forst. ap. Val. ? = Labrus cya- nogaster Sol. ap. Val? = Julis cyanogaster Val? Hab. Java. Mare rubrum, Mauritius, Ceylon, Otaiti ? (281 ) 34. Julis Schwanefeldi Blkr, Diagn. beschr. n. vischs. Suma- tra V— X, Nat. T. Ned. Ind. IV p. 288. Hab. Sumatra, Java. 35. Julis umbrostigma Rüpp., Val, Günth. Julis Souleyeti Val, Blkr = Julis Abhortani Val. 7 Hab. Java, Kokos. Mare rubrum, Mauritius, Ins. Sandvic. 36, deen fasciatus Lac, Blkr = Ikan Hidong batoe, Klipneus Valent. fig. 293? — Ikan Moe- loet bangkat, Diksmoel Valent. fig. 308 — La- brus semidiscus Lac. — Labrus doliatus Lac. == Julis rosea QG, == Julis annulatus Val. == Julis doliatus Val. == Julis (Julis) annulatus Blkr == Coris annulata Günth. Hab. Celebes, Amboina. Maurit., Seychell. 37. Hologymnosus oxyrhynchos Blkr = Julis (Julis) oxy- rhynchos Blkr, Tweede bijdr, ichth. Boero, Nat. T. Ned. Ind. XIII p. 74. Hab. Buro. 38. Pseudocoris heteropterus Blkr — Julis (Halichoeres) heteropterus Blkr, Act. Soc. Scient. Ind. Neerl. II, 8e Bijdr. Vischf. Amb. p. 78 = Coris heteroptera Günth. Hab. Amboina. 39. Coris formosa Blkr — Ikan Boelan, Maanvisch Va- lent. fig. 171 — Ikan Babara Koening matanja, Babara met geele oogen Valent. fig. 461? = Ikan Renne of Rennevisch Valent. fig. 355 = Reeme Ren. I fig. 11 — Perkiet du Mont Rouge Ren. II fg. 160 ==" Platiglossus dilutiori colore rufo Klein Miss. IV tab. 12 fig. 6 — Labrus formo- ( 282 ) sus Benn. — Ichthycallus formosus Swns. = Julis stellatus Val. = Julis (Halichoeres) formosus Blkr = Coris pulcherrima Güuth. Hab. Celebes, Amboina. Maurit. 40. Coris Gaimardi Günth. = Ikan Soelang jang on- goe, Geborduurde Purprevisch Valent. fig. 337 Radja Ikan Cacatoeha, Koning van de Cacatoeha- visschen Valent. fig. 305? == Ikan Mahadewa, Opper Godsvisch Valent. fig. 453? == Paroquiet de Baguewall Ren. II fig. 9 — Loup de Nasse- law Ren. II fig. 59 = Parkiet ou Poisson Perro- quet d'Aroeke Ren. II fig. 154 = Julis Gai- mardi Q., Val. Hab. Archip. Molucc. Ins. Sandvic. 41. Coris Greenoughij Günth. — Ikan Sari of Roeijvisch Valent. fig. 66 — Spitsneus Ren. I fig. 213 Klipvischje Ren. II fig. 5, 71 = Julis Greenovii Benn. = Julis (Julis) leucorrhynchos Blkr, Act. Soc. Sc. Ind. N. Ind., Beschr. Vischs. Manad. p. 57. Hab. Celebes, Buro. Ins. Sandvic. 42. Anampses amboinensis Blkr, Act. Soc. Se. Ind. Neerl. II, 8e Bijdr. vischf. Amb. p. 80. Hab. Amboina. 43. Anampses coeruleopunctatus Rüpp., Val., Blkr = Anamp- ses chlorostigma Ehr. ap. Val. Hab. Java. Mare rubrum. 44. Anampses geographicus Val, Blkr. Hab. Amboina, Ceram. (283) 45. Anampses melanurus Blkr, Act. Soc. Sc. Ind. Neerl. II, 8e Bijdr. vischf. Amb. p. 79. Hab. Amboina. 46. Anampses meleagrides Val, Blkr = Gevlakte bruine Zeylonsche visch, Piscis zeylanicus fuscus maculatus Ruysch Thes. I tab, 7, fig. 14. Hab. Amboina. Ceylon, Mauritius. 47. Anampses pterophthalmus Blkr, Act. Soc. Sc. Ind, Neerl. II, 8e Bijdr. vischf. Amb. p. 81. Hab. Amboina, Celebes. 48. Anampses Tioistüt Blkr, Act. Soc. Se. Ind. Neerl. I, Beschr. n. vischs. Amb. p. 56. Hab. Amboina. 49. Hemieoris batuensis Blr Julis (Halichoeres) batuen- sis Blkr, Derde bijdr. ichth. Batoe, N. T. Ned. Ind. XII p. 240. Hab. Batu. 50. Hemicoris caudimacula Blkr = Julis caudimacula GG., Val., Pet. Hab. Java. Maurit., Mossamb. 51. Hemicoris variegata Blkr = Halichöres variegatus Rüpp. — Julis variegatus Val. = Julis (Halichoe- res) Schröderi Blkr — Julis variegata Kner — Coris variegata Günth. Hab. Amboina. Mare rubrum. 52. Platyglossus marginatus Blkr = Platiglossus subrufus squamulis laevibus quadratis quasi reticulatis Klein, Miss. IV tab, 12 fig. 5 — Halichoeres marginatus . ö (284) Rüpp. = Julis annularis K. v. H., Val. == Julis (Ha- lichoeres) annularis Blkr. Hab. Java, Sumatra, Batu, Amboina. Mare rubrum. 53. Platyglossus Hoevenit Blkr = Julis (Halichoeres) Hoe- venii Blkr, Bijdr. ichth. Banda Nat. T. N. Ind. II p. 250 — Julis. (Halichoeres) chrysotaenia Blkr, Diagn. beschr. vischs. Batav. ib. IV p. 488 = Gou- jon rayé d'Amboine Ren. II fig. 18P? Hab. Java, Bawean, Sumatra, Nias, Banka, Solor, Ternata, Buro, Amboina, Haruko, Ceram, Goram, Banda. 54. Platyglossus kallochroma Blkr — Julis (Halichoeres) kallochroma Blkr, Diagn. beschr. n. vischs. Sumatra, Nat. T. Ned. Ind. IV p. 289. Hab. Sumatra, Nias. 55. Platyglossus melanurus Blkr = Julis (Halichoeres) melanurus Blkr, Bijdr. ichth. Banda, Nat. T. N. Ind. II p. 251, Bijdr. ichth. Solor, ibid. V p. 87. Hab. Bawean, Celebes, Sangi, Solor, Timor, Buro, Amboina, Banda, Goram. 56. Platyglossus notopsis Blkr == Julis notopsis K. v. II., Val. = Julis (Halichoeres) notopsis Blkr = Julis (Halichoeres) phaiopus Blkr. Hab. Java, Bawean, Sumatra, Batu. 57. Platyglossus purpurescens Blkr == Labrus polyodon varius macula coerulea ad basin pinnarnm pecto- ralium Seb., Thesaur. III tab. 31 fig. 6 = La- brus varius polyodon cauda subrotunda wacula subnigra ad basin pinnarum peetoralium Gron., Mus. Il n. 183 == Labrus maxillis aequalibus capite acuto cauda subrotunda marginibus albis macula (285 ) nigra ad pinnas pectorales Gron., Zooph. Ne. 240 Labrus purpurescens Bl. Schn. — Labrus leucurus Bl. Schn. — Julis (Halichoeres) Temminckii Blkr == Julis (Halichoeres) kallopisos Blkr. Hab. Java, Bawean, Banka, Celebes, Amboina. 58. Platyglossus Froliki Blkr = Julis (Halichoeres) Vro- liki Blkr, Bijdr. ichth. Batoe-eil., Nat. T. Ned. Ind. VIII p. 323. Hab. Bawean, Batu, Nias, Banka. 59. Halichoeres amboinensis Blkr — Julis (Halichoe- res) amboinensis Blkr, Act. Soc. Scient. Ind. Neerl. I. Beschr. n. vischs. Amb. p. 55 Hab. Amboina. 60. Halichoeres bicolor Blkr — Labrus varius maculis 2 nigris post initium pinnae dorsalis Seb., Thes. III, tab. 31, fig. 8 = Labrus bicolor Bl. Schn. = Julis mola Cant, ex parte (nec Cuv.) Julis (Halichoeres) margaritophorus Blkr. Hab. Java, Singapura. 61. Halichoeres binotopsis Blkr — Julis (Halichoeres) bi- notopsis Blkr, Verh. Bat. Gen. XXII Bijdr. ichth. … Bali p. 7, Bijdr. ichth. Timor, Nat. T. Ned. Ind. III p. 170. l Hab. Bawean, Bali, Timor, Ternata, Amboina, Goram. 62. Halichoeres chloropterus Blkr — Labrus chloropterus Bl., Bl. Schn. == Sparus chloropterus Lac. — Ju- lis chloropterus Cuv. — Julis semidecorata Less. == Julis (Halichoeres) Cuvieri Blkr — Halichoeres hleekeri Günth. lab. Java, Bawean, Duizend-ins., Singapura, Cele- bes, Amboina. Mauritius. 63. 64. 65. 66, 67, 68, (286) Halichoeres guttatus Blkr — Prochilus lingua soluta add latera 7 lineis longitudinalibus dorso proxima linea ex hortulis fenestralibus conjunctis reliquis ex circulis concatenatis varius Klein, Miss. V tab. 12 fig. 5 — Labrus prochilus Kleinii Mus. Linck == Labrus guttatus Bl, Bl. Schn. — Julis argus E. T. Benn. — Julis (Halichoeres) polyophthalmus Blkr == Julis (Halichoeres) argus Blkr = Hali- choeres argus Günth. Hab. Bawean, Sumatra, Nias, Batu, Lepar, Celebes, Sangi, Buro, Amboina, Ceram. Halichoeres Hartzfeldì Blkr — Julis (Halichoeres) Hartz- feldi Blkr, Nieuwe bijdr. ichth. Amb., Nat. T. Ned. Ind. III p. 563. Hab. Bali, Celebes, Ternata, Buro, Amboina. Halichoeres Hyrtli Blkr — Julis mola Cant. ex parte (nee Cuv.) = Julis (Halichoeres) Hyrtli Blkr, Act. Soc. Scient. Ind. Neerl. I, Beschr. n. vischs. Manado p. 60. Hab. Java, Singapura, Nias, Banka, Celebes, Sangi. Pinang. Halichoeres javanicus Blkr = Julis (Halichoeres) ja- vanicus Blkr, Descr. spec. pisc. Javan. nov., Nat. T. Ned. Ind. XIII p. 341. Hab. Java, Singapura. Halichoeres kawarin Blkr = Julis (Halichoeres) kawa- rin Blkr, Bijdr. ichth. Timor, Nat. T. Ned. Ind. III p. 172. Hab. Celebes, Timor. Halichoeres Kneri Blkr, nov. spee. Hab. Singapura, Banka, Java, Celebes. (287) 69. Halichoeres leparensis Blkr = Julis (Halichoeres) le- parensis Blkr, Nieuwe bijdr. ichth. Banka, Nat. T. Ned, Ind. III p. 730. Hab. Java, Bawean, Sumatra, Nias, Singapura, Le- par, Celebes, Ternata, Buro, Amboins, Saparua, Goram, Timor. 70. Halichoeres miniatus Blkr — Julis miniatus K. v. H., Val. — Julis (Halichoeres) miniatus Blkr, Hab. Java, Bawean, Bali, Sumatra, Batu, Celebes, Solor, Timor, Ternata, Amboina. 71. Halichoeres modestus Blkr — Julis (Halichoeres) mo- destus Blkr, Verh. Bat. Gen. XXII, Gladsch. Labr. p. 26 — Julis modestus Ker. Hab. Java, Bawean, Duizend-ins., Singapura, Banka, Lepar, Sumbawa, Buro, Timor. Philipp. 72. Halichoeres nigrescens Blkr — Labrus tetraodon ni- grescens maculis albis undique varius Seba, Thes. III tab. 31 fig. 2 == Labrus nigrescens Bl. Schn. == Labrus cauda subrotundata corpore ovali picto linea laterali infracta dente curvo ex angulo oris exerto utrinque, Sahnee moia Russ., Corom. Fish fig. 120 — Julis mola Cuv. = Julis Dussumieri Val. = Julis exornatus Richd. = Julis (Halichoe- res) notophthalmus Blkr = Julis (Halichoeres) mola Blkr — Halichoeres Dussumieri Günth. Hab. Java, Duizend-ins., Sumatra, Singapura, Banka, Bali, Celebes, Buro. _ Coromand., Pinang, China. 73. Halichoeres pardaleocephalus Blkr — Julis (Halichoe- res) pardaleocephalus Blkr, Verh. Bat. Gen. XXII, Bijdr. ichth. Bali p. 8. Hab. Bali, Sumatra. 74. 75. 76. 77. 78. 79. (288) Halichoeres podostigma Blkr == Julis (Halichoeres) po- dostigma Blkr, Bijdr. ichth. Flores, Nat. T. Ned. Ind. VI p. 332. Hab. Amboina, Buro, Flores. Halichoeres poecila Blkr == Julis granatinus K. v. H., Mus. L. B. — Julis poecila Lay Benn. — Julis (Halichoeres) Harloffi Blkr. b Hab. Java, Bawean, Sumatra, Batu, Bali, Borneo, Celebes, Flores, Timor, Ternata, Buro, Amboina, Goram. Ins. Sandvie. Halichoeres prosopeion Blkr = Julis (Halichoeres) prosopeion Blkr, Vierde bijdr. ichth. Amb., Nat. T. Ned. Ind. V p. 347. / Hab. Amboina. Halichoeres pseudominiatus Blkr — Julis (Halichoe- res) miniatus Blkr, Bijdr. ichth. Timor, Nat. T. Ned. Ind. III p. 171 ex parte, Bijdr. ichth. Solor, ibid. V, p. 87 var. a = Julis (Halichoeres) pseudominiatus Blkr, Act. Soc. Scient. Ind. Neerl. I, Beschr. vischs. Amb. p. 60. Hab. Java, Bawean, Sumatra, Celebes, Timor, Am- boina. | Halichoeres Reichet Blkr = Julis (Halichoeres) Rei- chei Blkr, Act. Soc. Scient. Ind. Neerl. III, Zesde bijdr. vischf. Sumatra, p. 43. Hab. Java, Bawean, Bali, Sumatra, Buro, Amboina. Halichoeres Schwarzi Blkr = Julis (Halichoeres) Schwarzi Blkr, Verh. Bat. Gen. XXII, Bijdr. ichth. Bali p. 7 — Julis (Halichoeres) dieschismenacan- thus Blkr, Nieuwe vischs. Banda, Nat. T. Ned. Ind. III p. 645 — Julis (Halichoeres) dieschis- amer TES vase ddie ln ( 289 ) menacanthoides Bikr, Derde bijdr. ichth. Amb., ib. IV p. 121. Hab. Madura, Bawean, Bali, Lepar, Celebes, Timor, Ternata, Halmaheira, Batjan, Buro, Amboina, Banda. 80. Halichoeres solorensis Blkr - Julis (Halichoeres) so- lorensis Blkr, Bijdr. ichth. Solor, Nat. T. Ned. Ind. v p. 86. Hab. Solor. 81. Halichoeres timorensis Blkr — Julis (Halichoeres) ti- morensis Blkr, Bijdr. ichth. Timor, Nat. T. Ned. Ind. III p. 171. Hab. Timor. ‚ Pseudojulis Girardi Blkr Julis (Julis) Girardi Blkr, 3e Bijdr. ichth. Bali, Nat. T. Ned. Ind. XVII p. 168. Hab. Bali. 83. Leptojulis cyanopleura Blkr == Julis ocellatus K. v. H. S sce, icon, ined, — Julis (Halichoeres) cyanopleura Blkr, Diagn. beschr. n. vischs. Batav. Nat. T. Ned. Ind. IV, p. 489. Hab. Java. 84. Leptojulis pyrrhogrammatoides Blkr = Julis (Halichoe- res) pyrrhogrammatoides Blkr, Diagn. beschr. u. vischs. Batav., Nat. T. Ned. Ind, IV p. 490. Hab. Java. 85. Macropharyngodon Geoffroyi Blkr — Julis Geoffroyi QG, Val. — Julis meleagris Val. — Ichthycal- 8 20 Alus Geoffroyi Swns. — Julis (Halichoeres) Geoffroyi Blkr. Hab. Celebes. Ins. Sandvic. VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIII. 19 (290 ) 86. Stethojulis albovittata Günth. — Gallenay parquit of Casturi De Vlam. sec. Val. = Gallenay Castouri Ren. I p. 133 —. Koelreut., Nov. Comm, Petrop. IX p. 458 tab. 10, fig. 2 — Labrus albovit- tatus Bonn., Lac. = Julis balteatus GG., Val. == Julis (Halichoeres) balteatus Blkr — Sahne balteatus Kner. Hab. Java, Sumatra, Nias, Batu, Bali, Celebes, Sangi, Ternata, Buro, Banda, Goram, Letti. Ins. Sandvic. 87. Stethojulis aæillaris Blkr = Julis axillaris Val. Julis (Halichoeres) bandanensis Blkr. Hab. Java, Celebes, Ternata, Banda, Goran, Timor, Letti. Ins. Sandvic. 88. Stetſiopulis interrupta Günth. = Pantsjoeri ompan of Aas-dief Valent. fig. 30 — Ikan Djala-boental, Visch met het rond werpnetje op zijn lijf Valent. fig. 447 = Mentsjouri ompar Ren. I fig. 60 — Ju- lis (Halichoeres) interruptus Blkr, Bijdr. ichth. Banda, Nat. T. Ned. Ind. IL p. 252. Hab. Bali, Celebes, Solor, Ternata, Buro, We, Ceram, Banda. 89. Stethojulis kallosoma Blkr — Julis (klalichoeres) ka- losoma Blkr, Bijdr. ichth. Mol. Visehs. Amb. Ceram, Nat. T. Ned. Ind. III p. 289. Hab. Bawean, Bali, Sumatra, Nias, Celebes, Sangi, Ternata, Buro, Amboina, Ceram, Banda, Goram. 90. Stethojulis phekadopleura Blkr — Julis (Halichoeres) phekadopleura Blkr, Verh. Bat. Gen. XXII Bijdr. ichth. Bali p. 8 — Julis leucostictus v. Hass. M. L. B. Hab. Java, Bawean, Bali, Sumatra, Nias, Borneo, 6291) Celebes, Sangi, Ternata, Amboina, ne Timor, Letti. 4 91. Stetjojulis Nendrdi Blkr — Julis (Ealichoeres) Re- nardi Blkr, Bijdr. ichth. Banda, Nat, ke Ned. Ind. II p. 253 (excl. syn.). Hab. Bawean, Sangi, Celebes, Ternata, Buro, Am- boina, Banda. 92. Stethojulis strigiventer Günth. — Julis strigiventer Benn, Val. = Julis (Halichoeres) strigiventer Blr = Halichoeres strigiventer Kner. Hab. Bawean, Singapura, Lepar, Celebes, Ternata, Buro, Amboina, Ceram, Banda, Timor, Letti. Mossamb., Maurit., China. 3 93. Stethojulis trilineata Günth. — Ikan 8 of Visch met 4 oogen Valent. fig. 54 — Labrus polyodon lineis utrinque 2 longitudinalibus cauda aequali Seba, Thes, III tab. 31 fig. 5 — Labrus trilineatus Bl. Schu. excl. syn, ex parte — Julis Sebanus Val, — Julis (Halichoeres) casturi Blkr. Hab. Java, Bawean, Bali, Sumatra, Nias, Celebes, Sangi, Batjan, Amboina, Haruko, Goram, Letti. 94. Güntheria coeruleovittata Blkr == Halichöres coeruleo- vittatus Rüpp. — Julis coeruleovittatus Val. Ju- lis elegans K. v. H. ap. Val; Kner — Julis (Ha- llcchoeres) elegans Blkr — ulis eine phaio- ‚taenia Blkr. dà aib Java, Bawean, Bingo, Sumatra, Nias, Batu, Celebes, Sangi, Buro, Amboina, e, Goram, Flores, Letti. Mare rubrum, Mossamb. 95. Güntheria trimaculata Blkr == 21 s 2. Val., Poiss. XIII p. 331 (nec p. 282), Guér., Griff., | 19e hor (292 ) v… Richd. (nec Rüpp.) = Julis (Halichoeres) spilu- rus Blkr. Hab. Kokos, Celebes, Sangi, Flores, Buro, Amboina, Haruko, Banda, Goram, Letti. Vanikoro, China? 96. Hemitautoga centiguadra Blkr — Brigadier Valent. fig. 87; Ren. I fig. 71 — Ikan Babi, Verkensvisch Valent. fig. 148? — Zeldzaam Italiaansch vloertje Valent. fig. 510? — Corbeille Ren. I fig. 97? = Dambordt ou YEchiquier Ren. II fig. 120 La- brus centiquadrus Comm., Lac. = Labrus hortula- nus Lac, = Sparus decussatus Benn. — Halichö- res eximius Rüpp. — Ichthycallus decussatus Swans. — Julis hortulanus Val. = Julis decussatus Val, Peters = Julis (Halichoeres) hortulanus Blkr —= Halichoeres hortulanus Günth. Hab. Java, Sumatra, Celebes, Sangi, Flores, Timor, Letti, Amboina, Goram. Mare rubrum, Maurit., Ceylon, Hindost. 97. Hemitautoga notophthalmus Blkr = Tautoga notoph- thalmus Blkr, Act. Soc. Sc. Ind. Neerl. I Beschr. vischs. Manado p. 53. Hab. Java, Celebes, Timor, Goram, Nova-Guinea. 98. Hemigymnus fasciatus Günth. = Adder Ren. I fig. 4? =— Mullus fasciatus Thunb. — Labrus fasciatus Bl. — Labrus fuliginosus Lac. — Labrus malaptero- notus Lac. Sparus zonephorus Lac. = Sparus meaco Lac. = Scarus quinquefasciatus Benn. - Erychthys quinquefasciatus Swns. — Tautoga fas- ciata Val., Blkr. N Hab. Java, Nias, Amboina. Maurit., Ceylon, (293 ) 99. Hemigymnus leucomos Günth. — Tautoga leucomos Blkr, Vierde bijdr. vischf. Biliton, Nat. T. Ned. Ind. XV p. 239. gen, Hab. Biliton. 100. Hemigymnus melapterus Günth. — Labrus melapte- rus Bl. Cheilinas et Jalis macrocheilus K. v. II. Hemiulis melapterus Swns, — Tautoga melapterus Val, Blkr = Tautoga dimidiata Blkr. Hab. Java, Duizend-ins, Kokos, Sumatra, Batu, Nias, Singapura, Bintang, Celebes, Amboina, Ceram, Goram. 101. Novaculichthys kallosoma Blkr = Novacula kallosoma Blkr, Act. Soc. Scient, Ind. Neerl. VIII Elfde bijdr. vischf, Amb. p. 5. Hab. Bali, Amboina. 102. Novaculichthys macrolepidotus Blkr — Labrus macro- lepidotus Bl. - Labrus Arago QG, = Julis tae- nianotus Cuv., QG. — Julis trimaculatus Val. XIII p. 282 (nec p. 38 1, nec Q., nec Griff.) = Xyrichthys macrolepidotus Val., Pet. Novacula julioides Blkr == Labrichthys? Arago Blkr = Xyrichthys (Nova- cula) Arago Steind. Hab. Bali, Sangi, Amboina; Ceram, Banda, 3 Wageu. Insulae Neoguinaicae, Mossamb. 103. Novaculichthys taeniurus Blkr — Labrus taeniurus Lac. == Labrus fuscus Lac. — Sparus hemisphaerium Lac. == Sparus brachio Lac. — Julis melanopus Rwdt. — Julis bifer Lay Benn. — Xyrichthys tae- niurus Val. = Xyrichthys vanicolensis Val, == Nova- cula cephalotaenia Blkr = Novacula taeniurus Blkr — Novacula Hoedti Blkr = Novacula taeniura Günth. (294) Hab. Bali, Celebes, Sangi, Flores, Timor, Amboina. Maurit., Madagase., Nov. Hebrid., Vanikoro. 104. Cymolutes praetertatus Günth. — Julis praetextatus Q., Val. = Xyrichthys torquatus Val, Kner — Xyrichthys novaculoides Blkr == Niva xyrich- „thyoides Blkr - Novacula praetextata Blkr. Hab. Java, Bali, Celebes, Buro, Amboina. Mauritius. NOVACULAEFORMES, 105, Novacula javanica Blkr, nov. spec. Hab. Java. 106. Xyrichthys pavo Val. — Xyrichthys pavoninus Val. == Novacula pavo Blkr. lab. Kokos, Ternata. Maurit., Borbonia. 107. Xyrichthys tetrazona Blkr = Novacula tetrazona Blkr, 3e Bijdr. ichth. Bali, Nat. T. Ned. Ind. XVII p. 169. Hab. Bali. 108. Hemipteronotus celebicus Blkr = Novacula celebica Blkr, Act. Soc. Sc. Ind. Neerl. I. Beschr. n. vischs. Manado p. 61. Hab. Celebes, Amboina. 109, Hemipteronotus melanopus Blkr — Novacula mela- nopus Blkr, Act. Soc. Scient. Ind, Neerl. II. 8e Bijdr. vischf. Amb. p. 82. Hab. Amboina, Buro. 110. Memipteronotus pentadactylus Blkr, — Ikan Bandan jang sowanggi, Pandasche Toovervisch Valent. fig. 67 == Ikan Cacatoeha bandan of Bandasche Caca- (295 ) toeha Valent. fig. 123 == Rievier Dolfijn Valent. fig. 292 = Banda Ren. I fig. 84, II fig. 6; Ruysch. Theatr. tab. 20 fig. 8 = lean Potou Banda Ren. II fig. 112 — Coryphaena pentadactyla I., Bl., Bl. Schn. == Blennius maculis 5 utrin- que versus caput nigris Ankerkr. Act. Holm. 1740, tab. 3 fig. 2; Hemipteronotus quinquemaculatus Lac. = Xirichthys cyanirostris Guér. — Novacula pentadactyla Val, Blkr - Novacula sexmaculata Val. — Novacula punctulata Val, Blkr. Hab. Bali, Celebes, Ternata, Buro, Amboina, Ceram, Coromand. 111. Hemipteronotus spilonotus Blkr == Novacula spilono- tus Blkr, Act. Soc. Sc, Ind, Neerl. II 8e Bijdr. vischf. Amb. p. 83. Hab. Amboina. 112. Hemipteronotus Twisti Blkr - Novacula Twistii Blkr, Zevende bijdr, ichth. Ternate, Nat. T. Ned. Ind. X p. 381. Hab. Ternata, Batjan. LABRICHTHYIFORMES. 113. Labrichthys cyanotaenia Blkr, Bijdr. ichth. Flores, Nat. T. Ned. Ind. VI p. 331. Hab. Flores, 114. Diproctacanthus wanthurus Blkr — Labroides xanthu- rus Blkr, Act. Soc. Reg. Sc. Ind. Neerl. I Beschr. vischs. Manado p. 52. Hab. Celebes. | 115. Labroides latovittatus Blkr = Labrus latovittatus ( 296 ) Rüpp. = Cossyphus dimidiatus Val. == : Fissilabrus latovittatus Kner. Hab. Amboina, Goram, Letti, Timor. Mare rubrum. 116. Labroides pakte Blkr = Ikan Firdaus of Groene Paradijsvisch Valent. fig. 4, 193 — Paradijs Ren. I fig. 131 A Paradijsvischje Ren. II fig. 43 Poisson de Paradis Ren. II fig. 143. Hab. Java, Kokos, Sumatra, Celebes, Sangi, Buro, Amboina, Haruko, er ora, Letti. COSSYPHIFORMES. 117, Xiphocheilus typus Blkr, Bijdr. ichth. Nias, Nat. T. Ned. Ind. XII p. 224. Hab. Nias. 118. Cossyphus anthioides Günth. — Crenilabrus anthioides Benn. = Cossyphus zosterophorus Blkr. Hab. Amboina. Mauritius. 119. Cossyphus bilunulatus Val, Richds., Blkr = Labrus bilunulatus Lac. Hab. Amboina, Mauritius. 120. 2 diana Val, Blkr = Labrus diana Lac. Hab. Sumatra, Bintang, Batjan, Amboina. Mossamb. 121, Cossyphus mesothorax Val, Blkr == Schout-bij-nacht Valent. fig. 126; Ren. I fig. 99, 143 — Harlequin Ren. IL fig. 102 — Labrus mesothorax Bl. Schn. = Crenilabrus elegans K. v. II. Hab. Java, Sumatra, Amboina. (297) 122. Choerops leucozona Blkr = Crenilabrus leucozona Blkr, Vierde bijdr. vischf. Biliton, Nat. T. Ned. Ind. XV p. 238 — Hypsigenys en, Günth. Hab. Biliton. 123. Choerops macrodon Blkr = Labrus macrodontus Lac. == Labrus choirodon K. v. H. — Choirodon ma- crodon Blkr = Cossyphus macrodon Blkr — Choerops meleagris Rüpp. — Cossyphodes macrodon Blkr — Hypsigenis macrodon Günth. Hab. Java, Bawean, Sumatra, Singapura, Bintang, Celebes, Sumbawa, Ternata, Batjan, Ceram, Timor. 124, Choerops oligacanthus Blkr — Crenilabrus oligacan- thus Blkr, Bijdr. ichth. Riouw, Nat. T. Ned. Ind. II p. 489, Bijdr. ichth. Singap. ib. III p. 68 — Hvp- sigenis oligacanthus Günth. lab. Singapura, Bintang, Banka, Celebes. 125. Choerops Schoenleini Blkr — Cossyphus Schoenleinii Ag., Val, Blkr = Cossyphus cyanostolus Richds. == Cossyphus ommopterus Richds. — Hypsigenis ommopterus Günth. Hab. Java, Singapura, Celebes. China. SPECIES LABROIDEORUM INDO-ARCHIPELA4- GICAE NOVAE. Cheilinus Hoevenii Blkr. Cheil. corpore oblongo compresso, altitudine 3% ad 34 in ejus longitudine, latitudine 2} circiter in ejus altitu- dine; capite acuto 33 ad 3} in longitudine corporis; alti- tudine capitis 14 circiter in ejus longitudine; oculis dia- (298) metro 5 fere in longitudine capitis paulo plus diametro 1 distantibus; linea rostro-frontali concava; rostro acuto oculo sat multo longiore; naribus parum conspicuis, anterioribus brevitubulatis; maxillis subaequalibus superiore vix ante oculum desinente 23 ad 24 in longitudine capitis; maxil- lis dentibus uuiseriatis conicis mediocribus antice caninis 2 magnis prominentibus, intermaxillaribus inframaxillares ore clauso recipientibus; mento vix prominente; squamis genis biseriatis iis serie inferiore praeoperculi limbum non tegen- tibus; praeoperculo obtusangulo angulo rotundato; osse pharyngeali inferiore dentibus conieis valde obtusis corpore uniseriatis crista biseriatis ; squamis lateribus 22 in serie longitudinali; linea laterali singulis squamis tubulo sim- plice recto notata; pinnis dorsali et anali basi vagina squa- mosa humili, parte radiosa postice angulatis, dorsali anali vix vel non altiore spinis validis postrorsum longitudine accrescentibus postica ceteris longiore corpore triplo fere humiliore, membrana inter singulas spinas non incisa non lobata; pinnis pectoralibus obtusis rotundatis et ventralibus acutis longitudine subaequalibus 7 circiter, caudali obtusa convexa angulis non producta 53 circiter in longitudine corporis; colore corpore superne roseo olivaceo, inferne roseo margaritaceo; capite vittulis brevibus rubris circa orbitam radiantibus; vertice rostroque maculis parvis sparsis rubris; iride flava vel rosea superne fusca; squamis dorso lateri- busque singulis punctis pluribus rubris; cauda macula maxima oblonga faciaeformi fusca in linea laterali; pinnis imparibus spinis radiisque coerulescenti-viridibus membrana roseis, dorsali membrana rubro nebulata et subreticulata spi- nam In inter et Z macula magna coerulea ; caudali nigro- violaceo reticulata marginibus aurantiaca; pinnis pectoralibus et ventralibus aurantiacis, ventralibus basi violaceo-fuscis. B. 5. D. 9/10 vel 9/11. P., 2/10. V. 1/5. A. 3/8 vel 3/9. C. 1/11/1 et lat. brev. (299 ) Hab. Amboina, in mari. Longitudo speciminis unici 170”, Adu. Species Cheilino celebico affinis sed corpore altiore, capite altiore et breviore, maxilla superiore longiore, vittu- lisque capite rubris gracilioribus et brevioribus nec oper- cula nec nucham intrantibus. Dixi in honorem J. van der Hoeven, Zoologi celeberrimi. Cheilinus celebicus Blkr (descriptio emendata). Cheilin. corpore oblongo compresso, altitudine 4 ad 44 in ejus longitudine, latitudine 2 ad 2 et paullo in ejus al- titudine; capite acuto 33 ad 34 in longitudine corporis; altitudine capitis 13 ad 13 circiter in ejus longitudine; oculis diametro 5 cireiter in longitudine capitis, diametro 1 eireiter distantibus; linea rostro-frontali concava; rostro acuto oculo sat multo longiore; naribus parum conspicuis, anterioribus brevitubulatis; maxillis subaequalibns superiore ante oculum desinente 3 circiter in longitudine capitis; maxillis dentibus uniseriatis conicis mediocribus antice ca- ninis 2 magnis curvatis, intermaxillaribus ore clauso infra- maxillares recipientibus; mento vix prominente; squamis genis biseriatis iis serie inferiore limbum praeoperculi non tegentibus; praeoperculo subrectangulo angulo rotundato ; osse pharyngeali inferiore dentibus conicis obtusiusculis, corpore uniseriatis, crista subbiseriatis ; squamis lateribus 22 in serie longitudinali; linea laterali singulis squamis tubulo simplice recto vel leviter curvato notata; pinnis dor- sali et anali basi vagina squamosa humili, parte radiosa postice rotundatis, dorsali anali vix altiore, dorsali spinosa spinis postrorsum longitudine acerescentibus postica ceteris longiore corpore non multo plus duplo humiliore membrana inter singulas spinas nec incisa nec lobata; pinnis pectora- - libus obtusis rotundatis et ventralibus acutis 7} ad 74 cau- ( 300 ) dali obtusa convexa 54 ad 5} in longitudine corporis; co- lore corpore superne roseo-olivaceo, inferne roseo vel mar- garitaceo; capite vittis rostro-ocularibus 3 vel 4 rubris; fronte, vertice, regione postoculari, operculis nuchaque vit- tulis et maculis oblongis rubris, squamis dorso lateribusque superne punctis rubris et vittulis brevissimis transversis ir- regularibus violascentibus; cauda linea laterali maculis 2 magnis irregularibus nigricantibus; pinnis dorsali et anali spinis et radiis coeruleo-viridibus, membrana antice rosea rubro nebulata et marginata postice aurantiaca; dorsali spi- nosa spinam 1” inter et 2m macula profunde coerulea; pectoralibus et ventralibus roseo-rubris; ventralibus basi violascentibus; caudali radiis coeruleo-viridi membrana ro- sea tota violaceo reticulata. B. 5. D. 9/10 vel 9/11. P. 2/10. V. 1/5. A. 3/8 vel 3/9. C. 1/11/1 et lat. brev. Syn. Cheilinus celebicus Blkr, Vierde bijdr. ichth. Celeb., Nat. T. Ned. Ind. V p. 171, ex parte. Hab. Celebes (Makassar), Sangi, Batjan (Labuha), Obi- major, Amboina, in mari. Longitudo 5 speciminum 135“ ad 154“. Cheilinus oxyrhynchus Blkr. Cheil. corpore oblongo compresso, altitudine 4 ad 4} in ejus longitudine, latitudine 2 circiter in ejus altitudine; capite valde acuto 3 ad 39 in longitudine corporis; alti- tudine capitis 13 ad 1% in ejus longitudine; oculis diame- tro 4} ad 5 in longitudine capitis, diametro 1 circiter distantibus; linea rostro-frontali concava; rostro acuto oculo sat multo longiore; naribus parum conspicuis, anterioribus brevitubulatis; maxillis subaequalibus, superiore ante ocu- lam desinente plus quam 3 in longitudine capitis; maxil- lis dentibus uniseriatis conicis mediocribus antice caninis 2 magnis curvatis; mento vix prominente; squamis genis bi- 6301) seriatis iis serie inferiore praeoperculi limbum non tegenti- bus; praeoperculo subrectangulo angalo rotundato; osse pha- ryngeali inferiore dentibus conicis obtusis corpore uniseria- tis, crista subbiseriatis; squamis lateribus 22 in serie lon- gitudinali; linea laterali singulis squamis tubulo simplice recto vel leviter curvato notata; pinnis dorsali et anali basi vagina squamosa humili, parte radiosa postice rotundatis, dorsali anali vix altiore, spinis validis postrorsum longitu- dine accrescentibus postica corpore duplo circiter humiliore, membrana inter singulas spinas profunde incisa lobata; pin- nis pectoralibus obtusis rotundatis et ventralibus acutis sub- aequalibus 7 ad 7%, caudali obtusa convexa angulis non producta 5 ad 5 in longitudine corporis; colore corpore superne olivaceo-roseo, inferne margaritaceo-roseo; capite rostro, fronte et vertice inferneque vittis nullis; iride flava vel rosea superne fuscescente; fascia oculo-caudali lata dif- fusa fusca cauda profundiore vulgo e maculis magnis oblon- gis diflusis composita; squamis dorso lateribusque singulis punctis pluribus rubris; pinnis imparibus spinis radiisque viridibus, membrana roseis vel aurantiacis, nigricante- viola - ceo reticulatis, dorsali spinam I inter et 2 vulgo ma- cula coerulea; pinnis pectoralibus et ventralibus roseis vel aurantiacis, ventralibus medio vulgo fuscescentibus. B. 5. D. 9/10 vel 9/11. P. 2/10. V. 1/5. A. 3/8 vel 3/9. C. 1/11/1 et lat. brev. Hab. Celebes, Amboina, Batjan, in mari. Longitudo 4 speciminum 111“ ad 141’, Adn. Species Cheilino celebico atque Cheilino oxyrhyncho affinis sed sat distincta. Species generis Cheilini Indo-ar- chipelagicae hucusque cognitae characteribus schemate se- quenti expositis facile distinguendae. I. Spinae dorsales 10. ( 302 ) Cheilinus chlorurus Cuv. Blkr = Cheilinus decacan- thus Blkr (juv.), etc. II. Spinae dorsales 9. A. Os pharyngeale inferius dentibus corpore 2- ad 4-se- riatis, crista 2-seriatis. a. Squamae genis serie inferiore pracoperculi limbum non tegentes. | aa. Caput vix vel non longius quam altum, vitta- tum vel rivulatum. Membrana inter spinas dorsi nec incisa nec lobata. Pinnae dorsalis et analis basi vagina squamosa elevata. + Corpus fasciis 6 transversis fuscis. Pinna cau- dalis adultis angulis productis. Cheilinus fasciatus CV. Corpus fasciis transversis nullis. Squamae striis transversis undulatis rubris. Pinna caudalis adultis angulis non producta. Cheilinus undulatus Rüpp. bb. Caput acutum sat multo longius quam altum. Membrana inter spinas dorsi incisa lobata, Vittae operculares 8 p. m. obliquae violaceae. Pinnae dorsalis et analis vagina squamosa humillima. Cheilinus radiatus Cuv., Blkr. b. Squamae genis serie inferiore pracoperculi limbum totum vel magna parte tegentes. Pinnae dorsalis et analis basi vagina squamosa elevata, aa. Squamae genis praeoperculi limbum superne tan- tum tegentes. Caput obtusiusculum, guttulis nu- merosis et vittis oculo-maxillaribus 3 vel 4 ru- bris; vittis oculo-opercularibus rubris. * 6303) vOheilinus » trilobatus Lac. = Oheilinus tetrazona Blkr (jur.), g ile bb. Squamae genis praeoperculi limbum totum te- gentes. Caput valde acutum vittulis vel guttulis nullis. Pinna dorsalis antice macula duplice ignea et coerulea, B. Os pharyngeale inferius dentibus corpore uniseriati, brista biseriati, a. Caput obtusum aeque altum circiter ac longum, Squamae genis pracoperculi limbum tegentes. Cheilinus ceramensis Blkr. * Caput valde acutum multo longius quam altum. Saquamae genis praeoperculi limbum non tegentes. | Pinnae dorsalis et analis basi vagina squamosa humili. a aa, Membrana dorsalis inter singulas spinas nec incisa nec lobata. 7 Vittae rostro, veitice et postorbitales plures rubrae. Mentum non prominens. “ Corpus altitudine 33 ad 33 in ejus longi- tudine. Caput altitudine 1} in ejus longi- tudine. Maxilla superior 23 ad 2} in lon- aitudine capitis. Cheilinus Hoerenii Blkr. &' Corpus altitudine 4 ad 4 in ejus longi- tudline. Caput altitudine 18 ad 14 in ejus longitudine. Maxilla superior 3 in longitu- ke a dine capitis. Cheilinus celebicus Blkr. * ( 304 ) 1 Vittae oculo-maxillares 2 tantum, vertice pe- riorbitalesque nullae. Corpus altitudine 33 in gejus longitudine. Cheilinus laerymans Val. bb. Membrana dorsalis inter singulas spinas valde in- cisa lobata. Vittae capite nullae. Corpus altitu- dine 4 ad 4} in ejus longitudine. Maxilla su- perior 3 ad 33 in longitudine capitis. + Caput altitudine 13 in ejus longitudine. Pin- nae pectorales 9 in longitudine corporis. Ma- cula coerulea spinam dorsi In inter et Au. Cheilinus notophthalmus Blkr. ＋ Caput altitudine 13 ad 13 in ejus longitu- dine. Pinnae pectorales 7 ad 73 in longitu- dine corporis. Pinna dorsalis antice macula coerulea nulla. Cheilinus oxyrhynchus Blkr. Gomphosus notostigma Blkr. Gomph. corpore oblongo compresso, altitudine 4 ad 42 in ejus longitudine, latitudine 2} circiter in ejus altitu- dine; capite valde acuto 33 circiter in longitudine corpo- ris; altitudine capitis 14 circiter in ejus longitudine; oculis diametro 5} circiter in longitudine capitis, diametro 2 fere in capitis parte postoculari, diametro 1 eireiter distantibus; naribus posterioribus medioeribus valvula claudendis, ante- rioribus parvis brevitubulatis; rostro valde acuto producto, absque maxilla superiore longiore quam basi alto; dentibus maxillis conicis anterioribus quam lateralibus majoribus, anticis 2 maxilla superiore caninis medioeribus curvatis vix divergentibus; rictu longitudine 4 circiter in longitudine ( 305 ) capitis plus tota ejus longitudine ante oculum desinente ; praeoperculo subrectangulo, margine inferiore concaviusculo ; osse pharyngeali inferiore dentibus conicis obtusiusculis, corpore 3 ad 4-serjatis serie posteriore mediis ceteris majoribus, crista biseriatis; squamis lateribus 28 vel 29 in linea la- terali; linea laterali singulis squamis tubulo bifido vel tri- fido notata; pinnis imparibus basi squamosis, dorsali parte spinosa parte radiosa humiliore, spinis pungentibus postica ceteris longiore corpore plus triplo- humiliore, membrana inter singulas spinas vix emarginata non lobata; dorsali radiosa analique postice angulatis radiis anterioribus radiis posterioribus longioribus; pinnis pectoralibus acutiusculis 6 circiter, ventralibus acutis 93 ad 10 fere, caudali truncata angulis non producta 6} circiter in longitudine corporis; colore corpore olivascente? pinnis roseo?; — axilla superne basi pinnae pectoralis macula fusca; pinnis dorsali et anali fusco marginatis, dorsali spinam In inter et 4” macula magna fusca; caudali postice vitta transversa intramargi- nali fusca. g B. 6. D. 8/18 vel 8/14. P. 2/13. V. 1/5. A. 8/11 vel 3/12. C. 1/12/1 et lat. brev. Hlab. Java, in mari. een speciminis unici 114%. Adn. Specimen hujus speciei unicum decoloratum in une Lugduno-Batavo conservatur. Vue eee Blkr. iden corpore oblongo compresso, altitudine 34 circiter in ejus longitudine, latitudine 3 circiter in ejus Adtudins; capite antice carinato obtusissimo 4 circiter in longitu- dine corporis, altiore quam longo; linea rostro-frontali ante oculos valde convexa, rostro subverticali convexiuscula; ocu- ( 306 ) lis diametro 33 circiter in longitudine capitis, diametro 4 fere a linea rostro-frontali remotis; naribus vix conspicuis, anterioribus brevicirratis; osse suborbitali sub oculo oculi diametro sat multo altiore; maxillis subaequalibus, supe- riore 3 et paullo in longitudine capitis; dentibus maxillis pluriseriatis, intracristalibus obtusis parvis, cristalibus me- diocribus conicis acutis, anticis 2 caninis magnis divergen- tibus, intermaxillaribus ore clauso inframaxillares recipien- tibus; genis medio inferneque alepidotis superne regione suboculari posteriore tantum squamis aliquot in seriem uni- cam curvatam dispositis; regione operculi supero-anteriore squamis parcis; praeoperculo obtuse rotundato; osse pha- ryngeali inferiore valido dentibus, corpore triseriatis conieis obtusis serie posteriore ceteris majoribus, crista biseriatis conicis acutiusculis; squamis lateribus 28 vel 29 in linea laterali posticis ceteris non majoribus; linea laterali sub radijs dorsalibus penultimis interrupta, regione supra-sco- pulari valde curvata, tunc rectiuscula, singulis squamis tubulo vulgo simplice notata; pinna dorsali simpliee supra operculum ineipiente; spinis omnibus longitudine subaequa- libus corpore plus triplo humilioribus, anterioribus 2 flexi- libus, ceteris gracilibus leviter pungentibus, membrana inter singulas spinas nec emarginata nec lobata; dorsali radiosa radio 1“ tantum simplice dorsali spinosa vix altiore postice angulata; pinnis pectoralibus acutiusculis 54 circiter, ven- tralibus acutis 7} circiter, caudali obtusa convexa 5 et paullo in longitudine corporis; anali radio 1° tantum sim- plice dorsali paullo humiliore postice angulata; colore cor- pore superne viridescente-roseo inferne dilutiore; iride fla- vescente; vittis genis operculisve conspicuis nullis; mediis lateribus supra apicem pectoralis macula diffusa lutea vel rosen; ventre pinnas pectorales inter et ventrales violas- cente; pinnis dilute roseis, caudali vittulis transversis, anali vittulis obliquis coerulescentibus. (307) B. 6. D. 9/12 vel 9/13. P. 2/10, V. 1/5. A. 3/12 vel 3/13. C. 1/10/1 et lat. brev. Hab. Java, in mari. Longitudo speciminis unici deseripti in Museo Lugdun. Batav. conservati 121”, Halichoeres Kneri Blkr. Halich. corpore oblongo compresso, altitudine 43 ad 4} in ejus longitudine, latitudine 2 circiter in ejus altitudine; capite acuto 43 ad 4 in longitudine corporis; altitudine capitis 14 ad 14 in ejus longitudine; oculis diametro 3 et paullo in longitudine capitis, minus diametro 1 distan- tibus; linea rostro-frontali declivi rectiuscula; naribus con- spicuis, anterioribus brevitubulatis; rostro acuto oculo non longiore; maxillis subaequalibus, superiore ante oculum de- sinente 33 circiter in longitudine capitis; dentibus maxillis intraeristalibus graniformibus minimis, cristalibus conicis medioeribus acutis, anticis 2 caninis mediocribus curvatis prominentibus; maxilla superiore dente angulari mediocri; membrana operculari post operculum producta postice.obli- que truncata; osse pharyngeali inferiore corpore valido tri- quetro margine posteriore non concavo, dentibus corpore triseriatis conicis obtusis serie posteriore medio praesertim ceteris majoribus, crista biseriatis conicis ex parte acutis; ossibus pharyngealibus superioribus dentibus ex parte ob- tusis ex parte conicis acutis; squamis lateribus 28 in linea laterali absque caudalibus parvis; linea laterali singulis squamis corpore antice tubulo arborescente corpore postice tubulo simplice notata; pinnis dorsali et anali basi alepi- dotis, dorsali spinis medioeribus pungentibus non divergen- tibus postrorsum longitudine acerescentibus posteriore cete- ris longiore corpore minus triplo humiliore, parte radiosa parte spinosa paullo altiore postice angulata; pinnis pecto- ( 308 ) ralibus acutiuscule vel obtusiuscule rotundatis 6 circiter, ventralibus acutis 85 ad 8 fere, caudali obtusa convexa 5} ad 6 in longitudine corporis; anali dorsali radiosa paullo humiliore postice angulata; colore corpore superne viridi inferne margaritaceo; iride flavescente vel rosea; macula postoculari oblonga verticali violacea; fasciis 2 cephalo- caudalibus fuscis, superiore vertice incipiente ad basin pin- nae dorsalis decurrente et dorso caudae desinente, inferiore operculo incipiente antice infra caudam supra lineam latera- lem decurrente et basi pinnae caudalis desinente, maculis lateribus interdum dilute roseis distantibus margini inferiori fasciae inferioris approximatis; pinnis imparibus roseis, dor- sali ocellis rubris longitudinaliter uni- ad triseriatis parte radiosa insuper dimidio basali radium Zu inter et 6 na- cula nigricante; caudali rubro diffuse ocellata, superne basi macula nigricante roseo annulata; pectoralibus et ventrali- bus flavescente- vel roseo-hyalinis, pectoralibus basi superne macula triangulari violaceo-coerulea. B. 6. D.'9/12 vel 9/18. P. 2/18. V. 1/5. A. 9/12 vel 3/13. C. 1/12/1 et lat. brev. Hab. Java (Karangbollong), Singapura, Banka, Celebes (Manado), in mari. Longitudo 16 speciminum 54“ ad 68% Adn. Species Halichoeri Hyrtli valde affinis coloribus, dentitione, spinis dorsalibus, sed distincta corpore elatiore, macula pinna dorsali radiosa nigra, macula basi pinnae pectoralis superne violaceo-coerulea, radiis pectoralibus fis- sis 13 etc. Nomen dedi in honorem amieissimi R. Kner, Ichthyologi Vindobonensis celeberrimi. Scripsi Iugduni Batavorum Calendis Novembris 1861. nn dees GEWONE VERGADERING DER AFDEELING WIS. EN NATUURKUNDIGE WETENSCHAPPEN, GEHOUDEN DEN 22sten FEBRUARIJ 1862. te Tegenwoordig de Heeren: G. SIMONS, k. VAN REES, C. A. J. A. OUDEMANS, w. VROIIK, d. A. VAN KERKWIJK, Db. BIERENS DE HAAN, C. J. MATTHES, J. VAN GEUNS, E. M. VON BAUMHAUER, A. H. VAN DER BOON MESCH, v. W. CONRAD, F. c. DONDERS,; L. J. A. VAN DER KUN, J. P. DELPRAT, u. C. VERLOREN, Nn. J. HALBERTSMA, A. W. M. VAN HÁSSELT, d. k. v. SCHNEEVOOGT, F. J. STAMKART; van de Letterkundige Afdeeling: de Heer C. w. orzooukn, en van de Corresponden- ten in Oost-Indië: de Heer P. BIEEX ER. Het Proces-Verbaal der gewone Vergadering van sten Januarij jl. wordt gelezen, goedgekeurd en vastgesteld. Worden gelezen brieven van de H.H. sNeLLEN VAN VOLLENHOVEN, VAN OORDT, ELIAS, VERDAM, MI- VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIII. 20 (310 ) Quer, strekkende ter verontschuldiging over het niet bijwonen dezer Vergadering. Aangenomen voor be- rigt. Worden gelezen brieven tot dankzegging voor ont- vangen boekgeschenken van de volgende H.H. 10. J. c. HorcH, bibliothecaris van Zijne Koninklijke Hoogheid den Prins van Oranje (s Gravenhage; 29 Januarij 1862); 20. S. KEIJZER, Secretaris van het Kon. Instituut voor de taal-, land- en volkenkunde van Neêrlandsch Indië (Delft, 16 Februarij 1862); 30. Bibliothecaris van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Lei- den; 4. Voorzitter en Secretaris der Commissie voor de Staats-Spoorwegen; 5% ART, Directeur van de royal observatory te Greenwich (Greenwich, 24 Januarij 1862); 6e. Secretaris der Société Dunkerquoise pour Fencouragement des sciences, des lettres et des arts (Duinkerken, 26 Januarij 1862); o. BUCHNER, Secre- taris der Ober-Hessische Gesellschafft fur Natür- und Heilkunde (Giessen, 20 Februarij 1862). — Aangeno- men voor berigt. Wordt gelezen. een brief, gedagteekend Leiden 19 Februarij 1862, waarin Mevrouw de Weduwe BLuUME geb. J. A. W. WAARDENBURG kennis geeft van den dood van wijlen haren echtgenoot C. L. BLuUM®, lid der Natuurkundige Afdeeling van de Koninklijke Aka- demie van Wetenschappen. — Deze kennisgeving wordt met leedwezen vernomen en de Secretaris ver- zocht, Mevrouw de Weduwe Buumr de deelneming te verzekeren der Afdeeling in dit voor haar 200 treurig verlies. F ĩ WE At an En nd Ee a in dt be l (311) De Secretaris deelt mede, met schrijven van 18 Fe- bruarij 1862, van den Heer P. van Der sTERR tabellen ontvangen te hebben van waargenomen waterhoogten, welke hij der Commissie over de daling van den bodem he Nederland ter hand heeft gesteld. — De Secretaris deelt mede, dat de Verhandelingen, aangeboden voor de Verslagen en Mededelingen door de H.H. BLEEKER, VERDAM en HALBERTSMA, door de Commissie van redactie zijn aangenomen. Wordt gelezen een brief van den Heer J. A. c. OUDEMANS- (Batavia, 30 November 1861), bevattende eene Waarneming van den overgang van MERCURIUS voorbij de zonneschijf den I Aden November 1861, aan- geboden voor de Verslagen en Mededeelingen. — De brief wordt in handen der Commissie van Redactie an Wordt zor een brief van den Heer wiqver, strekkende ten geleide eener Verhandeling over de Geographische Verspreiding der Ficeae, met een nader onderzoek omtrent de soorten, welke in Amerika, noordelijk van de landengte van Panama, voorkomen, aangeboden voor de Verslagen en Mededelingen. | Zij v wordt in handen der Commissie van Redactie gesteld. De Heer e e heeft ingezonden voor de Ver- _ slagen en Mededeelingen eene aanteekening Sur quel ni en a gques genres de la famille des Pleuronecteoides. — 20* (312 ) Zij wordt in handen der Commissie van Redactie gesteld. In naam van den Heer Buys BALLOT wordt voor de Verslagen en Mededeelingen aangeboden Jeis over het vinden van de deelers der getallen in betrekking tot de witgaaf van de tafels door bash berekend. — Het wordt in handen der Commissie van Redactie gesteld. De Heer vrorik leest in eigen naam en in dien van de H.H. vaN ooORDT, STORM BUYSING, HARTING en VON BAUMHAUER het verslag voor van de werk; zaamheden der Commissie over den Paalworm in den jare 1861. — Wordt besloten een afschrift van het verslag den Minister van Binnenlandsche Zaken aan te bieden, onder terugzending van het adres van den Heer errsNier, en met aanvraag om de 7 100,—, welke ten behoeve der Commissie voor den jare 1862 zijn toegezegd. — Wordt tevens besloten, het verslag in de Verslagen en Mededeelingen op te nemen en het ook afzonderlijk verkrijgbaar te stellen. De Heer vox BAUMHAUER laat eene schijf zien van een der in het verslag vermelde palen, in de fabriek van de Heeren suits doortrokken eerst met waterglas en later met chloorcalcium. Het uitwendig aanzien als ook de aschbepaling, die slechts 0,3 pCt. bedroeg, grootendeels uit chloorcalcium bestaande, toont aan, dat het waterglas door het chloorcalcium is gedeplaceerd. Deze feiten doen geene hooge ver- wachting rijzen van beveiliging tegen den Paalworm, (313) welke de paal door deze bewerking zal verkregen lieb- ben. — Wordt besloten, dat een en ander ter ken- nis zal gebragt worden van de Commissie over den Paalworm, opdat daarmede worde gehandeld, gelijk 10 vermeenen zal te behooren: Wordt gelezen een brief van den Raad van Be- stuur van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs (s Gravenhage, 18 Februarij 1862), luidende als volgt: In de Vergadering van het Koninklijk Instituut van In- genieurs van den 10den September en den 12den Novem- ber 1861 is onder anderen uitvoerig gehandeld over het creosoteren in het algemeen en over het gebruik van de ereosoot tegen den Paalworm in het bijzonder. Die beraadslagingen zijn vrij belangrijk geweest. De in de laatstgemelde Vergadering aanwezige leden heb - ben dien ten gevolge, op voorstel van een van de raadsle- den besloten, de aandacht van de Afdeeling Natuurkunde der Koninklijke Akademie van Wetenschappen meer bepaal- delijk op het daar gesprokene te vestigen, vooral ook met het oog op hetgeen door wijlen het lid Dr. s. BLEEKRODE over de steenolie is gezegd. Dien ten gevolge heeft de Raad van Bestuur thans, nu de notulen van beide die Vergaderingen voor goed zijn vast- gesteld, de eer, een afzonderlijk exemplaar van die notulen aan de Afdeeling aan te bieden, terwijl voorts de Raad vermeent, aan die Afdeeling te moeten overlaten, daaraan zoodanig gevolg te geven, als zij zal vermeenen te behooren. Wordt besloten dezen brief met zijne Bijlagen in handen te stellen van de Commissie over den Paal- worm, opdat zij daarvan het gebruik make, dat haar gepast zal toeschijnen. (314 ) De Heer HALBERTSMA spreekt over wijzigingen in de ontwikkeling van het stelsel der bovenste holle ader, en licht zijne voordragt toe door afbeeldingen en medegebragte voorwerpen. — Eene daarover gestelde verhandeling maakt een gedeelte. uit van een eerste vijftal ontleedkundige aanteekeningen, dat voor de Verslagen en Mededeelingen wordt aangeboden. — De overige zijn: L. Musculus gastroenemius triceps; 2e, Musculus pyriformis fissus; 3°. Musculus supina- tor brevis accessorius; o. de taalkundige afleiding van het woord coronoïdeus. — Dit vijftal wordt in handen der Commissie van Redactie gesteld. 1 De Heer ponpers spreekt over de ligging van fe,. draaipunt en de gezigtslijn, bij verschil van refractie van het oo, naar onderzoekingen door hem en door den Heer porsrr bewerkstelligd. Hij licht zijne voor- dragt toe door afbeeldingen en medegebragte werk- tuigen en zegt daarover eene verhandeling toe, be- stemd voor de Verslagen en Mededeelingen. — De Secretaris wordt gemagtigd, haar bij de ontvangst in handen van de Commissie van Redactie te stellen. De Heer BIERENS DE HAAN spreekt over logarith- mentafels, en biedt daarover, in naam der uitgevers, de H.H. r. vrEweEG EN zoon te Brunswijk, twee boekwerken aan, onder den titel van scHröN’s Lo- garithmen, Tafel 1, II en III. Brunswijk bij vi WIG EN ZOON, Amsterdam bij surrKe, 1862. — Ter slotte zegt de Heer pr HAAN daarover een betoog toe, onder den titel van Ze/s over de Logarithmen- Tafels, aangeboden voor de Verslagen on Mededeelingen. — (315 ) Wordt besloten om het boekgeschenk te plaatsen in de Boekerij der Akademie en daarvoor schriftelijken dank te betuigen aan de H.H. Uitgevers, en het toegezegd betoog, zoodra het zal ontvangen zijn, te stellen in handen van de Commissie van Redactie. De Heer conrap draagt, ook in naam van den Heer prrrrar, het volgende voor: Het is ter onzer kennis gekomen, dater in het zakkende gedeelte van den rivieroever te e groote gaten zijn gekomen. dele Eene vriendelijke hand heeft ons ann waaraan dit is toe te schrijven. ‚Wij achten bet niet ondoelmatig daarvan hier mededee- ling te doen. Vóór dat de rivier de Waal tot den hoogen stand der laatste dagen was gerezen, was een schip geladen met zwaren hardsteen, bestemd voor eenen Steenhouwer te Nijmegen, door middel van den Kraan gelost geworden, De geloste steenen heeft men niet alle kannen wegha- len, en drie’ stukken van ongeveer 60 duim vierkant in doorsnede, lang ieder omtrent 2 el, bleven boven den Kraan op den oever liggen. Het water rijzende, stroomde did die steenen op, en _ baande zich met geweld een’ weg langs die stukken tus- schen den Kraan en den muur van de Vischmarkt, waardoor aldaar een aanmerkelijk gat spoelde. De steenen vormden als ware het eene krib door de wer- king waarvan de grond wegspoelde; want door de ver- naauwing, waardoor het water ed was er een verval van ongeveer 60 duim. Het uitgespoelde gat beslaat nagenoeg de geheele ruimte ( 316 ) tusschen den Kraan en de Vischmarkt en heeft eene diepte van 1,20 el. Beneden den Kraan is mede een gat gespoeld, doch op die plaats is dit niet ongewoon, het wordt daar door de neêr (dat is de terugkeerende stroom) veroorzaakt. Wij hebben gemeend een en ander te moeten mededee- len, om te doen opmerken dat de uitgespoelde gaten in geen verband hoegenaamd staan met de verzinking. Omtrent den tegenwoordigen toestand der verzinking zijn ons nadere opgaven toegezegd. De Heer vaN Hassi vestigt de aandacht der Vergadering op de berigten, in den jongsten tijd door dagbladen medegedeeld, omtrent de vergiftiging van anijszaad door bijgemengd zaad van Condum maculatum. — In verband met de vroegere verrig- tingen der Akademie omtrent gezondheids-regeling, vraagt de Heer vaN masseLT, of het niet wensche- lijk zoude wezen, het gewigtig onderwerp der verval- sching van levensmiddelen op nieuw onder de aan- dacht van 's Lands Regering te brengen. Bij de beraadslaging, waaraan de H.H. ouDEMANS, VON BAUMHAUER en VAN REES deelnemen, wordt be- rigt, dat de schadelijke vermenging, waarop door den Heer vax masseur wordt gedoeld, voor het oogenblik geene nadeelige gevolgen heeft gehad, ver- mits zij tijdig genoeg door het Collegie van weten- schappelijke keurmeesters. te Amsterdam werd her- kend, om de groot-handelaren te nopen deze partij uit den handel te nemen en met het cachet van: het Collegie der Keurmeesters verzegeld naar Triëst terug te zenden. ( 317 ) Door den Heer van Rees wordt de vraag ter spraak gebragt, of het wel tot de verpligting der Akademie behoort, zich in te laten met handelingen, welke hem toeschijnen meer van zuiver administrativen aard te wezen, al wordt er ook in den zin van bevoegde beoordeeling de toelichting der wetenschap toe ge- vorderd. Spreker meent deze vraag ontkennend te moeten beantwoorden. — Hij wenscht, dat de han- delingen der Akademie zich meer uitsluitend tot het gebied der wetenschap mogen bepalen. Na sluiting der beraadslaging, brengt de Voor- zitter in omvraag, of de Afdeeling zich op nieuw en in verband met de geschiede mededeeling met het opmaken van nadere voorstellen omtrent verval- sching van levensmiddelen zal bezig houden. Met 10 tegen 6 stemmen *) wordt besloten, zich voor het oogenblik buiten het doen dezer voorstel- len te houden. Niemand heeft iets verder voor te stellen en de Vergadering wordt gesloten. ) Drie leden hadden de Vergadering reeds verlaten. DERDE VERSLAG OVER DEN PAALWORM. — 2 Wij achten ons verpligt, in een Derde Verslag, U de uitkomsten mede te deelen onzer werkzaamheden in het jongst afgeloopen jaar. — Zij gelden in de eerste plaats de proefpalen, aan het Nieuwe Diep en te Stavoren, Het zijn palen van eiken- en greenenhout, bewerkt met 1“. kool- teer, 2e. creosoot, en 30. paraffine-olie, Zij werden in de maand Julij 1860 te Stavoren en aan het Nieuwe Diep in het water gebragt. De uitkomsten van het onderzoek dezer palen op den 4den Julij van het jaar 1861 aan het Nieuwe Diep zijn 10 volgt: In een onbereiden eiken en greenen paal zijn duidelijke bewijzen van Paalworm. 2°, Van de eiken en greenen palen met creosoot en paraffine- olie doortrokken, als ook met koolteer besmeerd, werd van elke reeks een uit het water gehaald, Geen daarvan vertoont eenig spoor van Paalworm. Gelijke uitkomst nagenoeg is te vermelden van de proef- nemingen te Stavoren. Het onderzoek der proefpalen had aldaar den 16den Augustus 1861 plaats. Het leerde, dat in de onbereide greenen palen sporen zijn van Paalworm, in een enkel der onbereide eiken palen ook, hoewel in min- ennn EK et ed ah nand nn (319 ) dere mate. Het met creosoot en paraffine-olie bereid hout is er volkomen vrij van gebleven. In een met koolteer bestreken greenen paal zijn sporen van Paalworm zigtbaar. Van het in den jare 1859 aan proefneming blootgesteld hout had men den 12den November 1859 te Stavoren we- der in het water gebragt datgene, wat met creosoot was behandeld. Het is ons den 16den Augustus 1861 gebleken, dat waar het creosoot niet goed was doorgedrongen, er zich sporen van Paalworm vertoonen. In goed gecreosoteerd dennenhout was daarvan niets zigtbaar. Zes palen, drie van eiken-, drie van greenenhout zijn, onder het opzigt van een onzer (vox BAUMHAVER), in de fabriek van de Heeren vax per ELsr en surr doortrokken met waterglas en daarna met chlorcalcium, ten einde een kalksilicaat te vormen, in en rondom het hout. Ten einde met eenige zekerheid de proef te nemen, zijn deze palen onder het opzigt gesteld van den Heer xirrknlk, opzigter van den Waterstaat aan het Nieuwe Diep, ten einde die goed te doen droogen, vóórdat zij in het water zullen worden gebragt. De uitkomst dezer proefneming zal derhalve later worden medegedeeld. Door den Heer vAN RIJSWIJK zijn in Junij 1861 twee proefpalen naar het Nieuwe Diep en twee naar Stavoren gezonden, bestreken met het door hem uitgedacht en vroe- ger reeds besproken middel *). Zij zijn van eiken- en van greenenhout. In de maand Junij jl. in het water gebragt zullen zij in den zomer van den jare 1862 een onderwerp van gezet onderzoek voor ons uitmaken, waarvan wij de uitkomsten later zullen mededeelen. Ons eerste Verslag, in den jare 1860 uitgegeven, leerde, ) Zie het Tweede Verslag over den Paalworm in Verslagen en Mede- deelingen der Natuurkundige Afdeeling, D. XII, bl. 138, Amsterdam 1861. (320) dat de creosotering het hout niet overal tegen den Paal- worm had beschermd. Op de vraag, of het mislukken ook aan deze wijze van bewerking moest worden toegeschreven, heeft de Heer BouITox, een Engelsch fabriekant, het ant- woord willen geven, door overzending van twaalf perkoen- palen, van dennen- en beukenhout en zes van populierenhout, alle in zijne fabriek gecreosoteerd. Hij verzocht, dat daarmede proeven mogten worden genomen. Wij deden zulks gaarne en hebben in de maand Augustus des jaars 1861 genoemd hout te water doen brengen aan de stations Nieuwe Diep en Stavoren. De: uitkomsten daarvan zullen later worden medegedeeld. Wij zien deze uitkomsten met belangstelling tegemoet, vermits door vele ‘Engelsche ingenieurs, ten volle vertrouwen verdienende, het creosoot als krachtig middel tegen den Paalworm wordt aanbevolen, waarvan, zoo als gemeld wordt, de haven van Lowestift een onwederspreke- lijk bewijs levert *). | Inmiddels bleven wij zoo veel mogelijk onze oogen geves- tigd houden op hetgeen elders aangaande dit voor alle kust- landen zoo gewigtig onderwerp geschiedt. In de Annales des ponts et chaussdes, Novembre et Decembre 1860, leest men, dat in de haven van Saint Jean de Luz Sorva, volgens den ingenieur DAGVENET te Bayonne, de Paalworm zoodanig heerscht, dat het onmogelijk is hout aldaar tot bouwmate- riëel der havenwerken te bezigen. Den 17den Junij 1859 zijn aldaar naast de peilschaal de volgende drie stukken hout in vertikalen stand in het water geplaatst. Een dennen paal, 5,30 N. E. lang en 0,35 N. E. in middellijn dik, was met Sulphas cupri, vol- gens de methode van Bovonerre, doortrokken. Een onge- schilde beukenpaal, lang 5,25 N. E., dik 0,34 N. E., was ) Men zie wat daaromtrent gezegd werd in ons Zerste Verslag van 1860, bl. 111 en 112. 3 jb 5 (321) op dezelfde wijze behandeld. Een derde vierkante dennen paal, lang 2,80 N. E., 0,30 en 0,17 in doorsnede, werd ‚in Julij 1857 voor den spoorweg van Seville naar Cordua door WILLIAM HUTCHINSON, agent te Bordeaux van Jon. BETHEL in Londen, gecreosoteerd. Het onderste uiteinde dezer drie stukken was op de hoogte van laag water ge- steld, Bij het onderzoek, dat op den 11den Januarij 1861 plaats had, is gebleken, dat al deze drie palen sterk door den Paalworm waren aangedaan en wel het hevigst het ge- ereosoteerde hout. De berigtgever besluit daaruit, dat het middel van povonerie tegen den Paalworm onvermogend is, en dat het creosoteren, door eenige Engelsche Ingenieurs zoo zeer aangeprezen, geen grooter vermogen heeft. Wat den Sulphas cupri betreft, is zijn onvermogen ook in Bel- gië gebleken, Zie Annales des travaux publics de Belgique. … Tegenover dit ongunstig resultaat, wat het creosoteren be- treft, staan gelukkiger uitkomsten in België verkregen. In de Annales des ponts et chaussées van Mei en Junij 1861 komt eene nota voor van den Heer ronksrizn, ingenieur- en-chef, waarin de volgende proefnemingen worden mede- gedeeld van den ingenieur crEsPIN te Ostende. In October 1857 zijn drie gecreosoteerde stukken den- nenhout, elk 1,50 Ned, El lang, in het zeewater gelegd. Zij hadden opgenomen: het eerste 7,50 kilogr., het tweede 13 kilogr., het derde 17 kilogr. creosoot. Met aandacht in 1859 nagezien, vertoonden zij geen spoor van Paalworm, terwijl de onbereide stukken en diegene, welke met sulphas cupri waren bewerkt, er door waren aangedaan. De Heer CRESPIN heeft van deze stukken eenige schijfjes doen zagen, die ook bleken geheel zuiver te zijn. Vóórdat de stukken hout ter voortzetting van de proef op nieuw in de zee werden geplaatst, zijn twee op de plaats der zaagsnede be- spijkerd, terwijl het derde bloot is gelaten. In de maand April 1860 is gebleken, dat deze twee op (322) de plaats der zaagsnede bespijkerde stukken gaaf waren ge- bleven; in het derde, alwaar men het door de zaag ont- bloote hout gaaf had gelaten, zonder bespijkering, hebben, de Paalwormen daarvan gebruik gemaakt tot indringen in het hart van het hout. De Heer CRESPIN meent, dat het mislukken der hierboven vermelde proefneming van den Heer DAGUENET moet worden toegeschreven aan het verzui- men der schoonmaking der palen van al hetgeen op hunne buitenvlakte begroeijing teweeg brengt, als wier, Cirrhipo- den enz. — De Heer RES PIN gelooft voorts, dat het drin- gen van Paalwormen in gecreosoteerd hout in Holland, al- waar, volgens zijne getuigenis, de proeven op groote schaal werden genomen, het gevolg is van ditzelfde gemis van schoonmaken, als ook van het in verbinding brengen der proefpalen door ongecreosoteerde latten. De verkeerdheid eener dergelijke handelwijze is in ons eerste verslag erkend geworden. Maar wat het schoonhouden der oppervlakte van paal werk betreft, moeten wij in het midden brengen, dat dit voor een enkelen proefpaal, wel- ligt ook voor sluisdeuren mogelijk is, maar geheel onprac- tisch moet heeten voor paalwerken, gelijk zij bij ons voor- komen. Dat exotisch hout evenmin als het gewone timmerhout van Paalworm vrij blijft, is ons op nieuw aan het Nieuwe Diep gebleken. — Zoogenaamde mamberklak, dat aldaar sedert, drie jaren in het water lag, bleek vrij sterk door Paalworm aangedaan te wezen. Wat het bespijkeren betreft zagen wij op den wal aldaar eenige oude palen liggen, welke, naar men ons verhaalde, sedert 40 jaar in het wa- ter waren geweest. Hoewel sterk bespijkerd en met eene zware laag van ijzeroxyde bedekt, waren er menigvuldige sporen van Paalworm in. Intusschen mag daaruit niet be- sloten worden, dat de bespijkering geen afdoend middel zou zijn tegen den Paalworm, gelijk wij reeds vroeger heb- 9 S ze” dna or nek ( 323 ) ben gezegd, De oorzaak dat de Paalworm in bespijkerd hout is gedrongen ligt waarschijnlijk daarin, dat de bespijkering niet hoog of niet diep genoeg is voortgezet. Juist daarin ligt de reden, dat het paalhoofd, genaamd Southendpier, hoe- zeer de palen met bladkoper bekleed waren, spoedig door den Paalworm is aangetast en vernield, zoo als beschreven is in de Minutes of Proceedings of the Inst. of C. K. 1849—50; de Paalworm had onder en boven de koper- huid weten in te dringen en de palen doorwoeld. Niet on- belangrijk is de opmerking, welke wij daar vinden, dat het koper in weinige jaren zoo door het zeewater was aange- tast en afgesleten, dat het weinig dikker dan papier en zacht was geworden. In den jare 1861 werd door U in onze handen gesteld een adres van den Heer GresNier, zich noemende architect te Amsterdam, met schrijven van 5 Augustus 1861, 3° Afd. Waterstaat, N°. 201, door den Minister van Binnenland- sche Zaken der Afdeeling gezonden, ten einde door haar daaraan zoodanig gevolg worde gegeven, als zij zal ver- meenen te behooren. Het adres luidt als volgt: Met verschuldigden eerbied, neem ik de vrijheid U.E.G. omtrent de volgende zaak te schrijven, in de hoop der- zelver belangrijkheid U.Exs, aandacht moge waardig zijn. In de dagbladen heb ik gelezen, als dat het door den Paalworm zoo zeer geteisterde havenhoofd te Enkhuizen hersteld zal worden. Daar nu ook de Staat in deze on- kosten zal deelen, zoo geloof ik verpligt te zijn, het vol- gende U. Ex. mede te deelen, ten einde te verhinderen, dat zoo veel kosten en moeite niet te vergeefs zullen zijn en men weder dezelfde klip zal aantreffen. Door eene veeljarige ondervinding en voortdurende stu- die is het mij gelukt, een middel te vinden, ter voor- (324) koming van den Paalworm en alle soort schadelijke in- secten niet alleen, doch tevens om deze nuttige bouw- stoffen voor alle bederf te vrijwaren. De uitvinding is beproefd en steunt geheel op wetenschappelijke gronden, vooral op chemie en natuurkunde, en is volstrekt. niet kostbaar. Geloovende mijn pligt, als burger van den Staat, gedaan te hebben, heb ik de eer enz. De Voorzitter onzer Commissie heeft zich met den Schrij- ver van dit adres in verbinding gesteld, en hem verzocht de Commissie met het door hem bedoelde middel bekend te maken, als wanneer zij zoude kunnen overwegen of het doeltreffend ware daarmede proeven te nemen. — De Voor- zitter nam daarbij de vrijheid den adressant te wijzen op het rapport der Commissie, dat hem ten eenenmale onbe- kend was gebleven. Dit gesprek had in de maand Augustus des jaars 1861 plaats; sedert dien tijd is van den adressant niets meer vernomen. Men is dus geregtigd om te besluiten dat door hem van de zaak is afgezien. Wij nemen de vrijheid voor te stellen, dat bij de mededeeling van een afschrift van dit Verslag, het adres den Minister van Binnenlandsche Zaken worde teruggezonden. Bij schrijven van den 25sten September 1861, 3e Afd. Waterstaat, N°. 145, zond de Minister van Binnenlandsche Zaken aan de Natuurkundige Afdeeling een ongeteekend adres van den volgenden inhoud: Meermalen heb ik vernomen dat er veel moeite is be- steed om den ramp van ons Vaderland uit te roeijen (de Paalworm) doeh nog zonder gevolg. Doch bekend geworden zijnde met een middel hetwelk ik vertrouw en geloof ook voor dit lastige en fanpzalige insect een tegenmiddel te zijn. 6325) Dit middel is het Jaryjaryhout uit West-Indië, dit hout heeft de eigenschap dat wordt het in een kolk ge- smeten, dan dood het alle visschen en insecten, wordt het in een rivier of in de zee gegooit, dan verwijdert zich alle gediertens, visschen zoowel insecten op 4 uur afstand van de plaats waar slechts een cubiek palm hout ligt. Dit dacht ik zou ook goed zijn wanneer men in elke paal 3 of 4 pennen van dat hout insloeg, dan zoude zich alle insecten van de paal verwijderen. _ Wanneer dit eens door Uwe Excellentie in overweging werd genomen, dan geloof ik zeker dat het niet dan Uwe goedkeuring zal verwerven. Dit hout zal wel bekend zijn aan de naturalisten van ons land. Vertrouwende eene goede uitslag, dan zal ik de vrij- heid nemen mijn naam later aan Uwe Excellentie bekend te maken. 7 Den in onze handen gesteld. Het daarin vermelde hout is ons onder den opgegeven naam onbekend, en daar de schrijver zich niet noemt, is het onmogelijk bij hem eenig nader berigt in te winnen, of het hout zelf van hem te verkrijgen. Uit de opgave des schrijvers zoude besloten moeten worden, dat het Jary- jargliout giftige eigenschappen heeft. Maar wij meenen te moeten doen opmerken, dat de giftstof spoedig door het __golvende zeewater zoude worden uitgespoeld, waardoor bin- nen korten tijd de giftige werking zoude ophouden, en dus de __ vermeende bescherming wel van korten duur zoude wezen *). J onder het afdrukken van dit blad is ons de volgende aanteeke- ning van ons medelid c. A. J. A. OUDEMANS ter hand — welke u gemeend hebben aan ons verslag te moeten In de brochure van den Heer Jhr. C. A. vax SrPESTEIJN, le Luite- nant der Artillerie, getiteld: „ Over Surinaamsche houtsoorten” (over- 8 VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIII. 21 ( 326 ) De jongste niet zeer warme en nog al natte zomer is voor de vermenigvuldiging van Paalwormen niet voordeelig geweest. Dat zij intusschen aanhoudend op onze kusten aanwezig waren, leeren onze waarnemingen te Nieuwe Diep en te Stavoren in het onbereide hout, als ook diegene, welke ons door den Heer Karer te Nieuwendam werden medegedeeld. Het was ons aangenaam te bemerken, dat men ook in het buitenland zijne aandacht op de verdiensten van den Heer KATER gevestigd heeft. In de Göttingische gelehrte Anzei- gen 1862, Stück 1, wordt gezegd: „der zweite Abschnitt, „welcher von der Lebensweise des Pfahlworms handelt, „stützt sich meist auf höchst dankenswerthe Mittheilungen „eines schlichten Zimmermanns in Nieuwendam des Herrn „KATER, welche in ihrer ungekünstelten Einfachheit den „Stempel unmittelbarer Beobachtung und der Wahrheit gedrukt uit „ West-Indiën 1854—1855, le en 3e afl.) vindt men onder het woord Tari- Vari het hout beschreven van Duquetia quitarensis uit de familie der Anonaceae. — Daar dit hout echter fijn, sterk en veer= krachtig genoemd wordt, en daaraan met geen enkel woord eigen- schappen worden toegeschreven, waaruit van eenigen nadeeligen in- vloed op dieren zou kunnen blijken, zoo meenen wij dat het yari-yari van den raadgever en dat van den Heer vax SYPESTEIJN niet inden- tiek zijn. Waarschijnlijker komt het ons voor dat de raadgever 't oog gehad heeft op het hout van Lecythis ollaria — door SXYPESTEIJN „Karakalli“ genoemd — en dat wel omdat deze S. zich daarover aldus uitlaat: „Is eene duurzame houtsoort,’ die thans weinig meer voor timmer- werken wordt aangewend: bij oude gebouwen wordt het nog dikwijls aangetroffen, waarbij de hardheid van dit hout veelal opvallend is. — Dit hout bezit de goede eigenschap van nimmer door waterwormen te worden aangetast, waarom het bij voorkeur bij paalwerken wordt gebezigd. Het is te wenschen, dat de daarmede in Nederland aange- vangen proeven dezelfde goede uitkomsten zullen opleveren als in Su- riname. SCHOMBURGK zegt ook in zijne Diseription of" British Guyana, blz, 33; dat het Karakalli nimmer door den Zeeworm (Lepas anatifera) wordt aangetast” — „Zie ook Noren Forêts vierges de la Guyane Francaise, Paris 1827.” Bekend is het dat het hout der Lecythis-soorten afschuwelijk stinkt; even vreemd echter dat de 8, daarvan met geen woord melding maakt, (327) tragen.“ Zij worden daarna in uittreksel vermeld en even- zoo wordt met den inhoud der beide verslagen gehandeld. De uitvoerige inhouds-opgave sluit met de vo woor- den, waaraan de naam des schrijvers, de Hoogleeraar KEFER- STEIN te Göttingen, dubbele waarde geeft: „Wir verdan- „ken also den vorliegenden Untersuchungen die theoretische „durch die Beobachtung bestätigte Lösung einer Frage, welche lange Zeit sowohl durch ihre praktische Wichtig- „keit wie durch wissenschaftliches Interesse viele Forscher y beschüftigte, und begrüssen in den beiden vorli en „Schriften also einen wahren Fortschritt in der Erkenntniss „der Naturgeschichte der Thiere.“ Wij vergenoegen ons met het eenvoudig wedergeven de- zer woorden. Zij strekken tot dank en tot billijke voldoe- ning aan 's lands regering voor de ondersteuning, ons tot _ dezen arbeid geschonken en nog van haar te verwachten. let resultaat der door den Heer vox saummAvER ook gedurende het jaar 1861 voortgezette bepalingen van het zoutgehalte van het water op de stations Nieuwendam, Vlis- singen, Harlingen en Stavoren, vindt men in de vier aan dit verslag toegevoegde tabellen, uit welke bepalingen wij als hoofdresultaat voor de verschillende stations het volgende enen : ___ Nieuwendam. Terwijl in het jaar 1859 in de maand September het zoutgehalte tot meer dan 12 p. m. was ge- stegen, hebben wij in ons vorig rapport gezien, dat dit d zoutgehalte sedert steeds was verminderd, zoodat het in Augustus van 1860 tot 7 p. m. was gekomen. Na dien En is dat zoutgehalte weêr sterker geworden, zoodat het in Februarij 1861 weêr tot 12 p. m. was gekomen; doch reeds in het midden van April was door grooten toevoer van zoetwater het tot bijna 6 p. m. gedaald, om later eenig- f zins te stijgen, doch niet boven de 7 à 8 p. m. _ Vlissingen. In ons vorig rapport zeiden wij, dat het zout- 21 (328 ) gehalte op dit station vrij constant bleef, alleen in den zomer iets hooger was dan gedurende den winter; gedurende het jaar 1861 merken wij op nieuw die vermeerdering van zout van de maand Januarij af aan niet alleen tot midden in den zomer, maar zelfs tot in de maanden September en Octo- ber, als wanneer het een maximum van 32 à 33 p. m. heeft bereikt, een gehalte hetwelk met 2 à 3 p. m. het maximum van 1859 (in de maand September) overtreft. Sedert het midden van November is wel is waar het zout- gehalte iets verminderd, doch nog steeds boven 81 p. m. gebleven. . r Harlingen. Opmerkelijk zijn de resultaten op dit station verkregen. In Julij 1859 had het zoutgehalte een maximum van 30 p. m. bereikt: in Junij 1860 was het reeds tot 21 p. m. gedaald, en bleef tot in de maand Maart 1861 beneden de 24 p. m. Van dien tijd af echter zien wij het weêr snel toenemen en in Julij, Augustus en September bijna het maximum van 1859 bereiken; terwijl plotseling in October het zoutgehalte op nieuw tot 21 à 22 p. m. daalt, om op die hoogte tot in het begin van December te blijven, terwijl in het midden van December het zelfs tot 16 p. m. is gedaald. Stavoren. Reeds in ons vorig rapport merkten wij op, dat het zoutgehalte op dit station aan de grootste schom- melingen is onderworpen. Wij zijn overtuigd, dat de zeer lage cijfers, in Februarij en Maart 1861 gevonden, niet uitdrukken het ware zoutgehalte van het zeewater in den omtrek van Stavoren, maar van het boven het zeewater drijvende water, hetwelk door het smelten der ijsschotsen is ontstaan, zoodat wij deze groote anomaliën niet als wezen- lijk beschouwen. In ons vorig verslag vermelden wij, dat het maximum van het zoutgehalte bij Stavoren in Julij 1859 was geweest en wel tot een bedrag van 24,6 p. m., dat het verminderd was tot 12 p. m. in de maanden Maart en (329) April 1860 ) en tot het einde van 1860 tusschen 12 en 14 p. m. had afgewisseld. In 1861 vinden wij het in April een minimum van 10,2 p. m. bereiken en sedert steeds stijgen, vooral van October af, zoodat het op het laatst van het jaar weder bijna zijn maximum van 24 p. m. heeft bereikt, Wij nemen ten slotte de vrijheid u voor te stellen, dat een afschrift van dit Verslag den Minister van Binnenland- sche Zaken worde aangeboden; dat het voorts worde op- genomen in de Verslagen en Mededeelingen onzer Afdeeling en daarenboven afzonderlijk verkrijgbaar gesteld; eindelijk dat den Minister voor de dienst van den jare 1862 worden aangevraagd de Honderd Gulden, vroeger toegezegd en voor de voortzetting van onzen arbeid noodig. Amsterdam, den 22 Pebruarij 1862. W. VROLIK, J. W. L. VAN OORDT. D. J. STORM BUYSING. P. HARTING. E. H. VON BAUMHAUER. | *) In het vorig Verslag staat 1859 moet zijn 1860. ONTLEEDKUNDIGE AANTEEKENINGEN, DOOR H.J. HALBERTSMA. EERSTE ZESTAL. I. MUSCULUS GASTROCNEMIUS TRICEPS. II. MUSCULUS PYRIFORMIS FISSUS. III. muscuLus SUPINATOR BREVIS ACCESSORTUS. IV. VENA CAVA SUPERIOR SINISTRA. V. Dr TAALKUNDIGE AFLEIDING VAN HET WOORD: CORONOÏDEUS, VI. JOHAN HAM VAN ARNHEM, DE ONTDEKKER DER SPERMATOZOÏDEN, I. MUSCULUS GASTROCNEMIUS TRICEPS. Ofschoon deze anomalie meer is waargenomen, verdient eene daarop betrekkelijke waarneming, die ik in Januarij 1859 op het lijk van eene zeventigjarige vrouw deed, hier eene plaats, vooreerst omdat ik geloof, de anomalie op na- tuurlijke wijze te kunnen verklaren, en ten anderen dewijl zij gepaard ging met een tegennatuurlijk verloop van de groote vaten en de zenuw in de fossa poplitea. Zoowel aan de regter- als linkerzijde ontsprong de ga- strocnemius in het bedoelde geval met de volgende drie hoofden: het uitwendige, dat niets tegennatuurlijks ver- EN | (331) (332) toonde; het inwendige hoofd, dat zwakker dan gewoonlijk alleen vastgehecht was aan den inwendigen knobbel van het dijbeen, en een derde hoofd, dat boven het inwendige ge- legen van de binnenlip der linea aspera ontsprong, en wel daar ter plaatse, waar deze lip op het punt is in den con- dylus int. over te gaan. Dit derde hoofd was aan den oor- sprong 2 em. breed, wordt benedenwaarts iets smaller, wint daarentegen in dikte en heeft eene lengte van 11 cm. Het versmolt met de twee andere hoofden op de plaats, waar deze onder den bekenden hoek zamenkomen. Tusschen het inwendige en buitengewone hoofd was eene langwerpige spleet, welke tot doortogt diende aan de arteria, vena en nervus popliteus, die in dezelfde orde als gewoonlijk naar den pees- boog van den m. soleus voortliepen. Ten gevolge van dit verloop rustten natuurlijk vaten en zenuw op het derde hoofd, dat op zijne beurt den achterwand van het knie- gewricht begrensde, De anomalie vindt in zoo verre eene verklaring als het inwendige hoofd regelmatig met twee van elkander geschei- den gedeelten ontspringt, namelijk 1° van den inw. knob- bel en 2° van de binnenlip der linea aspera, tusschen welke ook in den normaalstaat, gelijk AuBrNus in zijne Tabula musculorum XXIV, fig. 10, duidelijk aangeeft, eene hoekige ruimte bestaat. Men denke zich deze ruimte slechts verlengd tot eene spleet en in plaats van met twee, ont- springt de gastrocnemius, gelijk in ons geval, met drie hoofden. De bijgevoegde afbeeldingen maken de zaak dui- delijk. Fig. 1 stelt de anomalie van den gastrocnemius voor aan de linkerzijde; a beteekent het uitwendige, 5 het inwendige, c het derde hoofd en d de spleet tusschen beide laatsten, waardoor art., ven. en nerv. popl. passeerden. In Fig. 2, die de hierboven bedoelde afbeelding van ALBINUS teruggeeft, vormen b + ec het regelmatige inwendige hoofd, waarin bij d de vermelde hoekige ruimte gezien wordt, * lt mie ed" dd herin dee dte de de „ (333) Het tegennatuurlijke verloop van vaten en zenuw, of- schoon buiten twijfel in naauw verband staande met het ontstaan der anomalie, kan ik niet verklaren. II. MUSCULUS PYRIFORMIS FISSUS. Zeer dikwijls, zegt neNre, is de m. pyriformis in tweeën gedeeld, zoodat er eene spleet ontstaat, waardoor dan een wortel van den n. ischiadicus heengeschoven is “). Ook ik ben in de gelegenheid geweest deze afwijking waar te nemen en heb daarbij meer bijzonder nagegaan, welk ge- deelte van de zenuw door de spleet, welk ander gedeelte op de gewone wijze verliep. Het is mogelijk, dat er eenige standvastigheid „bestaat met betrekking tot deze afwijking, en in zoo verre is het welligt niet onbelangrijk het geval hier te vermelden. Het kwam voor bij eene vrouw van 35 jaren, op wier lijk de spier aan weêrszijden gespleten werd gevonden door den Med. Cand. T. k. HALBERTSMA. Door de splijting ontstond er natuurlijk een bovenste (Fig. 3) a en onderste hoofd b van den pyriformis, die in het gegeven geval zoodanig over elkander geschoven waren, dat het onderste aan de achterzijde gedeeltelijk door het bo- venste overdekt werd. Terwijl er aangaande het bovenste hoofd niets bijzonders viel op te merken, vermeld ik van het onderste alleen, dat zich dit deels zelfstandig aan den tro- chanter major vasthechtte, deels met schuins gerigte vezelen aan de pees van het bovenste ingeplant was. Het gedeelte nu van den plexus ischiadicus (nyrrr), dat door de spleet der spier in verticale rigting doordrong e, was zeer dun en bezat eene breedte van 13 m.m.; deze n. perforans verdeelde zich in drie takken, een buitensten, mid- delsten en binnensten. De buitenste d was de sterkste van de *) Muskellehre, S. 249. ( 334 ) drie en liep evenwijdig met den n. ischiadicus naar bene- den, om na afgifte van een’ tak aan het femorale hoofd van den m. biceps, in het midden der dij te versmelten met den hoofdstam dier zenuw. De middelste tak e was de nerv. glutaeus inf., terwijl de binnenste f na een kort ver- loop anastomoseerde met den n. cut. fem. posterior h. Het gedeelte van den pl. ischiadicus, dat als nervus ischiadicus g gold en als gewoonlijk onder den pyriformis doorging, had aan zijne binnenzijde den n. cut. femoris posterior *, die iets lager, gelijk wij zagen, eene versterking erlangde van den n. perforans. Overigens verliep de n. ischiadicus als gewoonlijk, met uitzondering van het korte hoofd van den biceps alles voorziende, wat hij gemeenlijk verzorgt en zich, gelijk boven reeds is gezegd, verbindende met een gedeelte van den buitensten tak van den n. perforans, W * (335) De afwijking bestaat dus in het gegeven geval hoofd- zakelijk daarin, dat de pl. ischiadicus een platten zenuw- bundel afgeeft door den gespleten m. pyriformis, die deels overgaat in den n. ischiadicus en in den n. cut. fem. pos- terior, deels den m. glutaeus maximus en het femorale hoofd van den m. biceps met takken voorziet. III. MUSCULUS SUPINATOR BREVIS ACCESSORIUS. Het gebeurt dikwijls, dat de m. brachialis internus een oppervlakkigen bundel afgeeft, die digt bij de insertie van den m. deltoïdeus en coraco-brachialis ontspringt en, naar beneden loopende, tot derde hoofd wordt van den biceps. Minder veelvuldig is mij eene andere afwijking van den brachialis internus voorgekomen, waarbij de laagst ontsprin- gende vezelen van de uitwendige zijde (die welke boven Fig. 4. ( 336 ) den condylus externus humeri vastzitten) een zelfstandigen bundel vormen en zich onder de insertie van den biceps vast- hechten aan de tuberositas radii. Heeft dit plaats, dan ont- staat er eene spier, die men supinator brevis accessorius zou kunnen noemen, dewijl zij boven den gewonen supinator brevis gelegen is en zijne werking versterkt, gelijk uit de rigting der vezelen genoegzaam is op te maken. Ik heb eene dusdanige spier hier afgebeeld (Fig. 4); a is de supi- nator brevis, met den n. radialis profundus, 5 de accesso- rius. Eenen overgang in de fascia antibrachii, gelijk HeNLE die vermeldt in zijne Muskellehre, S. 182, nam ik niet waar. ì IV. VENA CAVA SUPERIOR sINISTRA. Onder de afwijkingen in de ontwikkeling van het stelsel der bovenste holle ader behoort de verdubbeling van dit vat, waarvan wij in een volgend opstel (Over de afwijking naar links van het septum atriorum en der aörta primitiva, met hare gevolgen) een voorbeeld zullen opgeven, niet on- der de groote zeldzaamheden. Anders daarentegen is het gelegen met eene anomalie van het stelsel der bovenste _ holle ader, waarbij deze ader, in plaats van aan de reg- terzijde der aörta, links van de art. pulmonalis gelegen is en langs een omweg het regter atrium bereikt. Voor zoo verre ons bekend is, schijnt er slechts een enkel dusdanig geval te zijn beschreven, namelijk door wir. CHESELDEN, in de P/alos. Transact., Vol. 23, N°. 337, XXXVIII, ofschoon men moet bekennen, dat de beschrij- ving al zeer onvolledig is en men, zonder nadere kennis met de zaak gemaakt te hebben, moeijelijk tot het besluit zoude komen, dat cueserpeN werkelijk met eene links ver- loopende cava te doen heeft gehad. Hij zegt Hoorden het volgende en niets meer: „A Heart, with the Vena Azygos inserted into the right „Auricle; and the Descending cava coming round the Ba- ( 337 ) „sis of the Heart, above the Aorta and Pulmonary Ves- Hsels, to enter the Auricle at the lower part with de As- 4 „ cending Cava” . Bij deze onzekerheid acht ik het dubbel der moeite ward, hier melding te maken van een ander voorbeeld, dat 5 B, de verzameling van den Hoogleeraar d. C. B. SURINGAR, te Leiden, wordt bewaard, en door wiens welwillendheid ik in staat gesteld werd het te beschrijven en af te beelden. 5 Het hart is oogenschijnlijk dat van een volwassen indi- vidu, meet op de hoogte van den suleus atrioventricularis van regts naar links 10 cm. en van dezen suleus naar de muero cordis 9 cm. Het regterhart met zijne vaten (v. ca- vac en a. pulmonalis) is volledig met eene donkere massa, 4 ken met de v.v. pulmonales en aörta) minder volledig * stof gevuld. Artt. en venae pulmonales vertoo- nen Ni opmerkelijks; haar verloop wijkt niet van den regel af en de zamenstelling is normaal. Ook de aörta ver- _ loopt normaal en het eenige afwijkende, dat zij vertoont, bestaat in de a. anonyma, die tevens de carotis sinistra _ afgeeft, en in het enger worden van het neêrdalende stuk, hetgeen echter kan toegeschreven worden aan de minder goede vulling bij het opspuiten. Geheel anders is het gelegen met de vena cava superior | (fg. 5) a. Alles is hier als ware het omgekeerd. Zij stelt 4 zich zamen uit eene anonyma dextra ö, die dwars voor de aorta naar links loopt en eene anonyma sinistra e, die voor ————— gaat. De vereeni- S tot en ge ah vor den bog dr aörta, en haar verdere loop is nu van boven naar beneden en links. . 1 gaat hierbij voor de art. pulmonalis heen en plaatst zich vervolgens zoodanig op het atrium sinistrum, dat de auri- cula hierdoor schijnbaar van het overige atrium en de venae __pulmonales wordt afgesnoerd. Terwijl nu de ader voortdu- $ rend aanmerkelijk in omvang toeneemt, gaat ze, enigzins (338) Fig. 5. van rigting veranderende d, in den suleus atrio-ventricu- laris sinister om het hart heen naar de achtervlakte, om onder en links van de cava inferior in het regter atrium uit te monden. In dezen sulcus neemt het laatste stuk der cava sup. sin. even als in het later mede te deelen geval met 2 cavae superiores de plaats in van de vena magna coronaria cordis, en terwijl zij zelve ontbreekt, ontlasten zich de meeste hartaderen e in hare plaatsvervangster, de cava superior. ( 339 ) De azygos sinistra f is in het gegeven geval een zeer sterk ontwikkeld vat, dat, den loop der aörta volgende, zich over de linker longvaten (en bronchus) boogvormig heen- slaat, om zich 4 cm. onder de zamenkomst der anonymae in de cava superior te ontlasten. Hoe de regter azygos zich verhouden heeft, kunnen wij uit het praeparaat niet met zekerheid opmaken; mogelijk heeft haar bovenste ge- deelte zich ontlast in de vena anonyma dextra, althans er is een vat g, dat voor haar kan gelden. In elk geval is verreweg het grootste deel van het gebied der azygos dextra overgegaan in de sinistra, waartoe wij mogen besluiten uit de buitengewone ontwikkeling dezer laatste op de plaats van inmonding in de cava superior. De verklaring van de door ons beschreven anomalie laat zich gemakkelijk geven. Wij hebben hierbij slechts aan te nemen, dat de regter ductus Cuvierii, die anders tot on- derste stuk der cava superior wordt, geheel tot niet is ge- reduceerd, en wel ten koste van den linker, die daardoor __de hoofdstam is geworden. Waaraan echter in het gegeven geval de verdere ontwikkeling aan den linker ductus Cu- vierii moet worden toegeschreven, valt moeijelijker te beslissen. Wij veronderstellen, dat de communicatie-takken tusschen de 2 v. v. cardinales sup. en tusschen de 2 cardinales inf. hieraan schuld zijn. Terwijl deze geheel kunnen ontbreken en er dan twee even sterke cavae superiores met daaraan be- antwoordende azygeae ontstaan, mogen wij aannemen, dat in het onderwerpelijk geval de rigting dezer communicatie- __ takken eene andere is geweest dan gewoonlijk. De regel is dat de dwarstak tusschen de bovenste cardinales gaat van links naar regts en beneden, dat die tusschen de car- dinales inferiores gaat van links naar regts en boven, en 1 niemand zal ontkennen dat dit een begunstigend moment is voor de verdere ontwikkeling van het cardinaalstelsel der regterzijde (vena cava sup. dextra). Maar denken wij ons nu (340) de rigting dezer dwarstakken omgekeerd: die tusschen de bovenste cardinales gerigt van regts naar links en beneden, die tusschen de onderste van regts naar links en boven, dan zal wanneer onze praemisse waar is, ook de linkerhelft van het cardinaalstelsel tot hoogere ontwikkeling komen; met andere woorden: er zal eene linker cava superior in plaats. van eene regter tot stand komen, MarsnarL *) ontdekte, dat van den linker ductus Cu- vierii na de geboorte in den regel niets overblijft als de vena (sinus) coronaria magna cordis. Het ontwikkelings- gebrek, dat wij voor ons hebben, bevestigt op eene schoone wijze de waarheid zijner waarneming, dewijl deze laatste ader in ons geval geworden is tot eindstuk der linker cava superior, welke zich uit den linker ductus Cuvierii ont- wikkeld heeft, V. DE TAALKUNDIGE AFLEIDING VAN HET WOORD: CORONOÏDEUS. Het adjectivum coronoïdeus, gebezigd in ontleedkundigen zin, wordt vrij algemeen afgeleid van xopdvn, cornix, eene kraai, en desniettegenstaande vertalen toch de meeste ont- leedkundigen den processus coronoïdeus van de onderkaak en ellepijp door kroonuitsteeksel, Kronenfortsate, alsof het woord van corona, kroon, afstamde. Herre TH) komt mijns inziens teregt op tegen deze vertaling, zoo ook uyrrn &), die daarom voorslaat te spreken van Krohnenfortsatz, daar eene kraai in het Duitsch niet alleen Krähe, maar ook Krohne heet. Daarentegen dwaalt de Hollandsche vertaler *) A. KÖrziker, Entwicklungsgeschichte. Lieipz. 1861. S. 424, ) Mandbuch der Knochenlehre des Menschen, S. 189. ) Lehrbuch der Anatomie des Menschen, Gte Aufl, S. 252. (341) van urkri's Leerboek *) weder, door het te laten voorko- men, alsof ook bij ons het woord kroon in de beteekenis van kraai gebezigd wordt; mij althans is zulks niet bekend en de nasporingen, die ik deswegens bij de geachtste taalvor- schers van Nederland deed, hadden evenzeer eene negative nitkomst. a Ik geloof echter verder te mogen gaan en beweer, dat ook de afleiding zelve, zoo als men die thans maakt, geene passende is. Men heeft te veel gehecht aan de oorspron- kelijke beteekenis van het woord en de figuurlijke over het __hoofd gezien. Figuurlijk toch beteekent zog onder ande- ren het haakvormige uiteinde van iets, vooral van een boog, waaraan de pees wordt vastgehecht, zoo als bij nesvcnrus : zopdm: To dre v gon eis 5 ú weupa diderat en bij MARCIANUS ad Iliad. A In: f wpd (poöta) zo émecapmig &xoov rob rügen yet ev zal ämúprnrat ú veupd. Uluet is stellig met deze node, dat men den processus cCoronoideus der onderkaak en ellepijp vergeleken heeft, of het zou moeten. zijn met het curvum rostrum cornicis en het geheel voor het deel moeten genomen hebben, wat mij | 4 echter te gezocht voorkomt. Men heeft inderdaad eene on- 1 derkaak slechts aan te zien om de overtuiging te verkrij- C gen, dat de afleiding, zoo als wij die begrijpen, de ware is, en bij de ulna is de overeenkomst zoo groot, dat het bo- veneinde bij de zamenstelling van een werkelijken boog zou 1 lauen gebezigd worden. In het eerste geval is de in- __cisura semilunaris, in het tweede de incisura sigmoïdea major de keep waarin de koord zoude passen. Mien zal zich mogelijk verwonderen over deze eenvoudige _ afleiding van het woord en waarschijnlijk niet minder, wan- TER 1 J Leerboek der Ontleedkunde van den mensch, 2e druk, blz. 252. _ _ VERSL. EN MEDED. Arp. NATUURK. DEEL XIII. 22 ( 342 ) neer men bedenkt, dat zij alles behalve nieuw is. Bij VESALIUS *) toch vinden wij reeds de volgende passage: pxopbm seu zopwvis, et xopwvór, interpretibus quibusdam „cornix, aliis corona dicitur, At veteres Graeci in ossibus „ hac voce acutum significabant processum, quem ad arcus „cornu et incisionem, ubi nervus sedet referebant. Hujus „generis unus utrinque in inferiore maxilla habetur, cui temporalis musculi tendo inseritur.” Het is merkwaardig dat vesarrus, niettegenstaande deze verklaring van het woord, den proc. coronoideus max. inferioris +) toch proc. acutus s. in mucronem productus, dien der ulna &) proc, anterior noemt. VI. JOHAN HAM VAN ARNHEM, DE ONTDEKKER DER SPERMATOZOÏDEN , Het was in Augustus van ‘den jare 1677, dat zich bij ANTONIUS LEEUWENHOECK, te Delft, vervoegde een zekere HAM, student in de Medicijnen. Hij was neef van Professor CRAANEN te Leiden, en vroeger door dezen den beroemden Delvenaar aanbevolen. Ham bragt hem, zoo luidt het verhaal van LEEUWENHOECK zelven, in een glase Flesje, het ontloopen Mannelijk zaad van een Manspersoon, die by een ongesont Vrouwspersoon hadde geweest, met bijvoeginge, dat hij Heer HAM, na eenige weynige minuten tyds, wanneer de geseyde Materie zoo dun was geworden, dat deselve in een dun glase pypje konde gaan, levende schepsels daar in konde sien leven, welke Dierkens deselve Heer oordeelde dat staar- ten hadden, en dat deselve niet boven de 4 uuren in 't leven bleven *). *) Opera omnia. Lugd. Bat. Tom. I. Lib. I. Cap. III. p. 7. 1) I. e. Cap. X. p. 88. 8) I. o. Cap. XXIV. p. 92, 94, % A. LEEUWENHOEK, Sevende Vervolg der Brieven, Delft 1702, 118 Missive, (343) Naar aanleiding van deze mededeeling, waaruit men teregt opmaakt, dat eigenlijk nau de ontdekker der Sper- matozoiden is, begon LEEUWENHOECK het zaad van den mensch en der dieren te onderzoeken en beschreef hij de sperma- tozoïden het eerst in een brief, geadresseerd aan w. BROUN- KER, Secretaris der Koninklijke Societeit te Londen, geda- teerd Delft, November 1677 ). Toen later HARTSOEKER zich de eer der ontdekking wederregtelijk toeëigende, re- kende reeuweNnoeck zich verpligt dezen brief bij extract mede te deelen in zijne 1139 Missive, d.d, 17 December 1698 en geschreven aan den Heer HARM. VAN ZOELEN, oud- Burgemeester der stad Rotterdam +). Wie is nu echter die nam, waaraan de wetenschap zulk eene belangrijke ontdekking te danken had? Wanneer wij HALLER wilden gelooven, dan zouden wij voet geven aan het denkbeeld, dat hij een Duitscher was: „Inventorem esse credo,” zegt hij: /LUDOVICUM HAMME (auctorem libri de herniis et de crocodilo) juvenem germanum”’ S, in welke „meening gedeeld wordt door kurr spreNaeL “), bij wien echter het credo van HALLER in een scio veranderde. „ Es „war im August des Jahrs 1677,“ dit zijn 's mans woor- dien, vals ein junger Arzt aus Dantzig, LUDWIG vox Hau- v ux, der damals in Leiden studirte ), den berühmten ) Philosophical Transactions, Numb. 142, Dec. 1677, Jan. and Febr. 16%, 1 9 Sevende vervolg der Brieven. 8) A. HALLER, Elem. Physiologiae. Lugd. Bat. 1765, Tom. VII, p. 523. r Tn. IV. S. 293. Tf) Dat LUDWIG VON HAMMEN in Leiden geweest is, kan blijken uit de volgende plaatsen van zijne Dissertatio de Herniis (Ed. tertia, L. B. 134681, opgedragen aan Prof. preriNcourt), pag. Ól: „Nec infrequens „est limpidam tunicas inter testiculos cooperientes reperire, quam et Hy bpropriae inclusam cuticulae subinde vidimus in cadaveribus et seme! vin Leydensium Nosocomio”;en pag. 76: „Uydroenterocelen, ni fal- 22 (344) „ ANTON VON LEEUWENHOEK zu Delft besuchte, und diesen „zuerst auf die Körperchen im männlichen Saamen auf- merksam machte, auch sie ihm wirklich zeigte.“ Het is stellig op het gezag van twee mannen als HALLER en KURT SPRENGEL, dat ook velen der nieuwere schrijvers dezen Lup- WIG VON HAMMEN uit Dantzig voor den ontdekker der sper- matozoïden houden, zoo als onder anderen de biograaph in ERSCH und GRUBER’S Allgemeine Encyclopaedie ), KÖmua- KER T) en ECKHARD $). Het komt ons echter voor, dat genoemde schrijvers allen gedwaald hebben en dus dat de bewuste Hau een geheel andere persoon is geweest dan LUDWIG VON HAMMEN, eene meening die ook EHRENBERG, HENLE en FREY schijnen aan te kleven, ofschoon zij over hau niet meer weten mede te deelen, dan dat hij een Leidsch student was. Ik meen: ver- der te mogen gaan en het bewijs te kunnen leveren, dat deze HAM JOHAN heette en dat hij een Arnhemmer, dus een Hollander van geboorte was. | De eenige schrijver, die zich over HAM nader heeft uit- „lor, Lugduni ad Rhenum meo tempore conspectae, depictam tabu- „lam, inter chartulas reposuimus.” *) Wij vinden in deze encyclopaedie eene korte levensbeschrijving van VON HAMMEN, die wij niet kunnen nalaten hier terug te geven. „LUDWIG VON HAMMEN, geb. i. J. 1652 wahrscheinlich zu Danzig, wid- mete sich der Medicin und studirte dieselbe zu Montpellier, wo er auch Doktor wurde; hierauf liess er sich in Danzig nieder, wurde gleichzeitig Leibarzt des Königs von Polen JOHANN SOBIESKI, starb aber sehr jung daselbst den Iöten März. 1689. An literarischen Pro- dukten hinterliess er nichts als seine Doktorsdisputation: Curriculum medicum Mons peliense 1674, 4. und de herniis diss. cui acc. de crocodilo et vesicae mendaci calculo epistolae. Gedani 1677, 4. Lugd. Bat. 1682. 12°, Trotz HARTSOEKER’'s Einwendungen scheint es doch ziemlich sicher, dass er der Entdecker der Samenthierchen ist, welche Entdeckung er im August 1677 dem Professor (sicl) ANT. VAN LEEUWENHOEK zu Delft mittheilte. Wegen seines frühzeitigen Todes hinterliess er meh- rere Werke unvollendet, namentlich eine neue Ausgabe von LINDEN's Schrift De scriptis medicis und eine Geschichte der Danziger Aerzte. 4) Mikroskopische Anatomie. II. 2. S. 398. 8) Lehrb. der Anatomie des Menschen. Giessen 1862, 8. 228. ( 345 ) gelaten, is Muys, die stellig goed met hem bekend is ge- weest, 200 als weldra blijken zal. In zijn werk: De carnis musculosae fibrarumgue carnearum structura, L. B. 1741, P. 288, lezen wij namelijk in eene noot de volgende op ons onderwerp betrekkelijke passage: „Has bestiolas in semine „ humano viventes primum anno 1677 a D. Hax retectas „fuisse, scribit LEEUWENHOEKIUS operis prioris Epistola 113; id quod ipse etiam ex ejusdem Inventoris ore accepi. Cla- „rus enim hic vir, qui primum Medicinae Doctor creatus „ Arnhemiae Praxin medicam exercuit, deinde viro peril- ___glustri, tune ad Serenissimum Brandeburgiae Electorem Le- 8 y gato ab hac Republica misso ab actis fait, postmodum 7 „ ipse titulo satis honorifico hujus Reipublicae negotiis apud yhune Principem curandis praefuit, tandem in patriam re- 7 „dux, et urbis Arnhemiae consul, ex Gelria ad consessum 1 „Ordinum Generalium delegatus exstitit, mihi tune juveni y senex amicitia atque studiis communibus conjunctus fuit. . „Quae causa, cur ejus memoriam hic grata mente recolam.” *) 8 A wen deze korte levensschets volgt dus, dat nau doctor de Medicijnen was, de praktijk heeft sac ke te . dat hij Secretaris van Legatie is geweest bij den Keurvorst van Brandenburg en later aan het hoofd van het- zelfde gezantschap heeft gestaan, dat hij, teruggekeerd in bet vaderland, burgemeester is geworden van Arnhem en _ eindelijk Gelderland bij de Staten-Generaal heeft vertegen- woordigd. De nasporingen welke de Heer BAKHUIJZEN VAN DEN BRINK in 's Rijks Archief en de Heer Nisnorr in het pro- _ vinciale Archief van Gelderland ten mijnen dienste in het 7 werk hebben gesteld en waarvoor ik hun hier openlijk dank 2 Ik kan niet nalaten den lezer hier nogmaals te wijzen op mar- Ô die, terwijl hij murs aanhaalt en dus bekend was met den levens- van HAM, toch gelooft dat de man een Duitscher was. Kurr 5 een was verstandig genoeg murs niet te citeren en in zeker 5 opzigt dus consequenter. (346) zeg, bevestigen volkomen hetgeen Muys ons aangaande HAM mededeelt *). Bovendien, en dit wilden wij in de eerste plaats aantoonen, blijkt uit het onderzoek van de Heeren BAKHUIJZEN en NIJHOFF, dat HAM niet LUDWIG maar JOHAN en niet vox HAMMEN maar kortweg Hau heette. Onder dien naam komt hij voor in zijne briefwisseling met hunne Hoog- Mogenden te vinden in 's Rijks Archief en ook in de Re- keningen der stad Arnhem, waar de bezoldiging der sche- penen van dien tijd vermeld wordt. Dat de man Arnhemmer van geboorte was, vinden wij opgeteekend in den catalogus inscriptionum, voorkomende in het Archief van den Senaat der Hoogeschool te Leiden, waarin zijne inschrijving als student op de volgende wijze vermeld staat: 1671 Sept. 16. JOHANNES HAM, Philoso- phiae Studiosus ann. 20, by ANNEKEN VAN SCHEPSEL in de Nieuwstraat. Het moet ons hierbij niet verwonderen, dat nau als student in de Philosophie werd ingeschreven en later bij LEEUWENHOECK voorkomt als student in de Medi- cijnen. De beoefening van verschillende vakken van weten- schap was vroeger niet zoo gescheiden als thans, en wij ontmoeten beroemde geneeskundigen van dien tijd, die tevens den graad van Doctor in de Philosophie bezaten, zoo als o. a., om in de familie nau te blijven, het geval was met den Hoogleeraar THEODOOR CRAANEN, die niet alleen Doctor was in Philosophie en Medicijnen, maar deze vak- ken ook doceerde +4). Aangaande den levensloop van nau kunnen wij onge- *) Zie ook: Resolutien van de H.H, Staten van Hollandt ende West- Vrjeslandt 18 November 1688, 26 Mey en 6 December 1691, 19 Mei 1604, waaruit wij zien dat mam, die in 1688 nog den titel had van Commissaris, daarna benoemd werd tot „Resident aan 't Hoff van syne Keurvorstelyke Doorluchtigheid’ met een tractement van elf gulden daags, eene betrekking die later veranderd werd in die van Zetra- ordinaris LE'nvoyé, waarschijnlijk met een tractement van zes duizend gulden 's jaars. 1) Zie söcnen, Gelehrten. Lexicon, in voce CRAANEN. (347 lukkig niet veel meer mededeelen dan bij murs te vinden is. Gaarne zouden wij wenschen te kunnen zeggen in welke familieverhouding nau stond tot Prof. CRAANEN, daar het eenvoudige Neef van Prof. CRAANEN, z00 als LEEUWENHOECK hem noemt, tweederlei beteekenis kan hebben. Zoo zouden wij ook gaarne willen opgeven waar Hau eigenlijk gepro- moveerd is; te Leiden is dat niet gebeurd en evenmin te Harderwijk, de Geldersche Akademie, van welke twee Hooge- d scholen de lijsten der gepromoveerden van dien tijd nog voorhanden zijn en nagezien werden. Tot de onmogelijk- heiden behoort het stellig niet, dat nau, na zijne studiën te Leiden te hebben volbragt, den graad van Doctor in het buitenland, b. v. aan eene der Duitsche Hoogescholen ver- kregen heeft, eene handelwijze die niet zonder voorbeeld is. hetrekkelijk den tijd van geboorte en overlijden van HAM kunnen wij den lezer alleen zooveel mededeelen, dat, toen hij in September 1671 te Leiden als student werd inge- 3 un, HAM den leeftijd van 20 jaren bereikt had, waar- uit dus volgt dat zijn geboortejaar of in 1650 of 1651 valt. Omtrent zijn sterfjaar kunnen wij nog minder met zekerheid iets opgeven; dit staat echter vast dat hij in 1723 nog leefde, daar nam toen, gelijk te vinden is in de stads rekeningen van Arnhem, voor de derde maal als burge- meester van Arnhem uit de steden van het kwartier van Veluwe gecommitteerd werd ter vergadering van Hunne Hoog-Mogenden. Hoezeer het ons leed doet omtrent den levensloop van HAM niet meer licht te kunnen verspreiden, meenen wij toch ns hoofddoel bereikt te hebben. Bedrieg ik mij niet, dan s het bewijs geleverd, dat niet LuDwie vox HAMMEN uit tzig, maar JOHAN HAM uit Arnhem de ontdekker is der ermatozoïden, 5 * 4 1 DE AFWIJKING VAN HET TUSSCHENSCHOT DER KAMERS EN DER PRIMITIVE AÔORTA NAAR LINKS, MET HARE GEVOLGEN. BIJDRAGE TOT DE KENNIS __ DER ONREGELMATIGE ONTWIKKELING VAN HET HART, DOOR H.J. HALBERTSMA, INLEIDING. Er bestaat eene soort van aangeboren hartgebrek, waar- van de voornaamste kenmerken zijn: 1° oorsprong der aörta uit de regterkamer, 2“. obliteratie of stenose der long- slagader of conus arteriosus en 37. vrije gemeenschap tus- schen de regter- en linkerkamer. Men kan niet zeggen dat deze anomalie zoo zeer zeldzaam is, en, bijaldien men daar- aan mogt twijfelen, verwijzen wij den lezer naar vircHow’s Archiv, Bd. XII, waarin een stuk van HERM. MEYER te vinden is, getiteld: Ueber angeborene Enge oder Verschluss der Lungenarterienbahn. Meyer heeft daarin meer dan 70 gevallen, waarin bovengenoemde kenmerken gevonden wer- den, uit verschillende Schrijvers bijeen verzameld, ze in Ta- bellen gerangschikt en gebezigd, om door analyse en onder- linge vergelijking tot de oorzaak van hun ontstaan op te ( 349 ) klimmen. Ook wij waren in de gelegenheid een paar voor- beelden van dit gebrek te zien, en dewijl wij bij het onder- zoek op minder bekende bijzonderheden stuitten en bij de verklaring van het ontstaan tot geheel andere resultaten kwamen dan meyer, hebben wij gemeend voor de mede- deeling van dit onderzoek en van deze uitkomsten eene plaats te mogen vragen in de Verslagen en Mededeelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen. EERSTE GEVAL. _{ CANTHONIA VAN GESSEL, Oorsprong der aörta wit de regter- famer. Opening in het septum rentrieulorum. Dwars geplaatst __ostium venosum dertrum. Platte hartvorm. Ontbreken van den muero cordis, Zwakke ontwikkeling der linker kamer, Twee bovenste holle aders. Geheele afsluiting der gemeenschap tus- schen longslagader en regterkamer. Open ductus arteriosus _Botalli, Vana te in rei nd nr es Ege 8 ol” . — $ 1. ZIEKTEGESCHIEDENIS EN LIJKOPENING, _< Hetgeen wij van de levensgeschiedenis van deze patiënte te weten zijn gekomen, bepaalt zich tot eenige weinige _ bijzonderheden. A. vAN erssEL werd den 2den April 1861 geboren en was toen volkomen wel, met natuurlijke huid- leur. Toen de accoucheur des anderen daags kraamvrouw en kind bezocht, was dit laatste geheel cyanotisch gewor- den. Het schijnt dat het kind dit gebleven is tot aan den „die onder toenemende kortademigheid, doch zonder lere verschijnsglen, den 7den October 1861 plaats greep. et meisje bereikte dus den ouderdom van ruim een half ar (6 maanden, 5 dagen). Wij vernemen verder, dat A VAN GESSEL het derde kind was van gezonde ouders, ( 350 ) dat het eerste kind gezond is, dat het tweede aan atrophie op den leeftijd van 7 maanden gestorven was, en dat zich de cyanose nooit anders in de familie had voorgedaan. De sectie werd verrigt door Dr. BooGAARD, die mij daar- omtrent het volgende mededeelde. Het kind was slecht ont- wikkeld en mager en na den dood niet sterk cyanotisch, zoodat de geneesheeren Dr. Kist en ANDRESON, die het kind behandeld hadden, de opmerking maakten, dat het er beter uitzag dan tijdens het leven. De longen waren lucht- houdend, maar anaemisch. Van de buikorganen viel bijzon- der de milt in het oog, die nagenoeg de grootte had van die van een volwassen mensch en reeds bij het leven als een gezwel” in den buik was opgemerkt. Het orgaan was zeer bloedrijk, doch scheen overigens niet ziekelijk ver- anderd. Ook de lever was groot en hyperaemisch, ofschoon in mindere mate dan de milt. § 2. BESCHRIJVING VAN HET HART. A. Uitwendige beschouwing. Voor den leeftijd is het hart sterk ontwikkeld. Ofschoon het bij uitwendige beschouwing uit de 4 bekende afdeelin= gen (Fig. 1 en 2, a, b, e, d) bestaat, valt toch dadelijk de eigenaardige conformatie van het kamergedeelte in het oog, dat geen duidelijken mucro cordis vertoont, maar daar ter plaatse stomp afgerond is, gaande de regter hartrand met een grooten boog over in den linker, Het hart is boven- dien breeder en platter dan gewoonlijk, De grootste lengte der kamerafdeeling, gemeten van den sulcus atrioventri- cularis, bedraagt 3,7 em., terwijl de grootste breedte dezer laatste 3,9 cm. en de grootste dikte 2,4 cm. is. Eene ver- gelijking tusschen de 2 kamerhelften doet ons de zwakkere ontwikkeling der linker zien, hetgeen het inwendig onder- zoek bevestigt. (351) “Aörta f en arteria pulmonalis e zijn beide voorhanden en bare betrekkelijke ligging normaal; zij wijken echter wat den omvang betreft merkelijk van den regel af. Terwijl de aörta op de plaats van oorsprong uit het hart eene dwarse afmeting bezit van 1,1 cm. en later zelfs nog omvangrij- ker wordt, bedraagt die der arteria pulmonalis niet meer dan 0,5 em. komende deze geringere breedte gedeeltelijk ook op rekening van de geaardheid van den wand, die in de lengte van het vat sterk geplooid is. Het verloop van de twee hoofdstammen is overigens normaal; de aürta geeft behalve de 3 groote slagaderen uit den boog nog eene a. thyreoïdea ima af, terwijl de a. pulmonalis door een _ ductus Botalli van 0,5 em. dwarse afmeting met de aörta in verbinding staat, na vooraf een regter en linker ramus _ pulmonalis te hebben afgegeven. Van sterk ontwikkelde __arteriae bronchiales vinden wij niets. . eer afwijkend van den regel verhoudt zich het stelsel der vena cava superior. In plaats van eene enkele ader namelijk, vinden wij er twee, eene regter en eene linker. De regter ., zich zamenstellende uit een truncus brachiocepha- lieus 9 en eene azygos i, loopt vlak achter (niet ter zijde van) de aörta adscendens naar beneden, om door het dak van het regter atrium in dit laatste uit te monden. De _ linker vena cava superior , van gelijke sterkte als de reg- ter en zich evenzoo zamenstellende uit een truncus brachio- cephalicus h en eene azygos i“ gaat vóór den boog der nörta en de linker artt. en venae pulmonales naar onderen, t en einde verder, achter langs het atrium sinistrum om, in dwarse rigting I naar regts te gaan en uit te monden in het regter atrium onder de cava inf. m. Gedurende dit verloop wordt de omvang der ader merkelijk grooter, ter- 4 wijl haar wand door het opnemen van dwars gestreepte spiervezels zoo gewijzigd wordt, dat men meenen zoude met een gedeelte van het atrium te doen te hebben. De plaat- (352) sing van dit laatst bedoelde stuk (Fig. 2 )) is van dien aard, dat daardoor de auricula (Fig. 2 d') van het overige atrium sinistrum d van buiten als ware het afgesnoerd wordt, terwijl het verder naar regts juist geplaatst is in den sul- eus atrioventricularis; men zoude kunnen zeggen, dat het hier de plaats innam van den dwarsen tak der vena magna cordis, die men zich slechts buitengemeen vergroot behoeft voor te stellen, om een duidelijk beeld van de ligging van het laatste gedeelte der cava sup. sin. in die streek van het hart te verkrijgen. Opmerkelijk is het hierbij, dat eene eigenlijke vena magna cordis ontbreekt, maar dat de takken, welke haar moesten vormen, in deze linker cava uitmonden “). B. Onderzoek der holten van het hart en van de groote vaatstammen. De voor dit onderzoek noodige insnijdingen der kamers bewijzen ons de sterke ontwikkeling van den regter kamer- wand. In maatcijfers laat zich de dikte, gelijk bekend is, moeijelijk uitdrukken; daarom zij hier alleen vermeld, dat de dikte van den regter kamerwand eerder grooter dan die van den linker te noemen is. Het endocardium is overal glad en niet veranderd. De ostia atrioventricularia zijn regts en links voorhanden en de van deze ontspringende tricuspidaal- en mitraalkleppen „) De verdubbeling der vena cava superior is geen zeer zeldzaam gebrek. Men vindt de daarop betrekkelijke waarnemingen vermeld bij orto, Lehrb. der path. Anatomie, Berlin 1830, S. 347. Ook BARDELE- BEN en w. vROLIK deelen er gevallen van mede. Zie mürrers Archiv 1848, S. 497 en Verl. v. H. Gen. t. b. der Genees- en Zeelkunde te Am- sterdam, Dl. II. Stuk 1, bla. 112, Pl. V. 3. Hetgeen als afwijking bij den mensch wordt aangetroffen, vindt men terug als blijvenden toe- stand bij vele zoogdieren, zoo als bij den olifant, den egel, de cavia, den klipdas en de rat. Verg. W. vrorrk, Handb. der Ziektekundige Ontleedk., Dl. I, blz, 174, en unn, Syst. der Vergl. Anatomie, V. 8. 327 fl. 5 ( 353 ) gezond. Anders verhouden zich de ostia arteriosa. Uit de linkerkamer namelijk ontspringt geene slagader, uit den conus arteriosus der regter daarentegen slechts een enkele stam, en wel de aörta, voorzien van drie normaal gebouwde kleppen en sinus Valsalvae, waaruit op de gewone wijze 2 _kransslagaderen ontspringen. Het ostium dezer aörta heeft een omvang van 3 cm. met een daaruit berekend lumen van 72 O0 mm., dat onmiddellijk daarboven nog aanmerke- lijk toeneemt. tt RENEE 3 aal 4 B, k 1 N 17 Fx sh De EN N * . % Fig. 3. Afbeelding der verhouding van de ostia arteriosa et venosa een normaal gebouwd hart. 3 „ aorta. A. p. a. pulmonalis O. v. s. ostium venosum sinistrum 0. v. d. ostium venosum dextrum, a. e., a. c. artt. coronariae, p. g. jn ee rdende aan het septum ventriculorum. 1 voorste, 2 nksche, 3 regtsche seluminairklep der a. pulmonalis, + linksche, 3 5 e adchterste semilunairklep der aörta, 7 voorste, 3 achterste, binnenste tip der tricuspidaal-klep, 10 aörta-tip, 11 vrije-tip der Het driehoekige gestippelde vlak toont de plaatsing aan van het septum membranaceum. (354 ) Het septum ventriculorum is onder den hoek” tusschen achterste en linker semilunairklep der aörta (Fig. 4. 4, 6) doorboord, ten gevolge waarvan directe gemeenschap tus- schen beide kamers bestaat niet alleen, maar ook tusschen linkerkamer en aörta. Het gat in dit septum heeft eenige overeenkomst met eenen gelijkbeenigen driehoek (Fig. 5, B, a), waarvan de twee opstaande zijden (die welke beantwoorden aan de vastgehechte randen der bovengenoemde semilunair- kleppen) ingebogen zijn en eene lengte bezitten van 6 m. m. en de uitgebogen basis (gevormd door den vrijen rand van het septum) 9 m.m. meet. Door berekening vindt men, dat de geheele opening een lumen bezit van hoogstens 18 O m.m. Van uit de regterkamer in dit gat ziende, be- Fig. 4. Fig. 4. Verhouding der ostia in het hart van A. v. Grsser. Letters en eijfers hebben dezelfde beteekenis als Fig. 3. Het ostium der art. pulmo- nalis ontbreekt. Het septum ventrieulorum (5. 9.) is naar links verscho- ven en gaat tusschen A. en O. v. s. door, Het o. v. d. is, ten gevolge van deze verplaatsing, gedraaid om een hoek van &= 90%, zo0danig dat het voorste uiteinde der spleet tusschen 7 en o, nu naar links ziet en ingeschoven is tusschen aörta en ostium venosum sinistrum. Het ge- stippelde vlak stelt hier de aan het septum membranaceum beantwoor- dende opening in het tusschenschot der kamers voor. Men ziet dat het eene geheel andere plaats heeft ingenomen dan in het normale hart. Verg. Fig. 3, Kia ei ä 4 N l 9 J N d ö Á n e a nde (6355) merkt men de buitenvlakte van de aörtatip (Fig. 4, 10) der mitraalklep, die het dus afscheidt van de ruimte, vervat tusschen de twee tippen der mitraalklep. | Bijzonder merkwaardig is de betrekkelijke ligging van het ostium venosum der regterkamer. Terwijl dat toch in normaal gebouwde harten zoodanig geplaatst is, dat de spleet tusschen de tippen gerigt is naar voren (zie Fig. 3) vinden wij haar hier (Fig. 4) dwars geplaatst, terwijl de Fig. 5. Pig. 5. Stelt de verhouding voor van het septum membranaceum of de ‚ daaraan beantwoordende opening en de semilunairkleppen der aörta, __& linksche, 5 regtsche, 6 achterste semilunairklep der aörta. a Sep- tum membranaceum of daaraan beantwoordende opening. 4. nor- maal hart. Verg. Fig. 8. — B. hart van A. v. cessen. Verg. Fig. 4. — C. hart van sINGELING. Verg. Fig. 7. — Bend nd pms (356) voorste tip (7) (uxxrLI) naar binnen, de achterste (8) naar regts of buiten en de binnenste (9) naar achteren ge- keerd is. Het geheele ostium is dus als ware het om een hoek van 90 naar links gedraaid. Het septum atriorum vertoont nog een duidelijk over- blijfsel van het foramen ovale, als eene opening van 3 mm. dwarse afmeting, terwijl bij een nader onderzoek de plaats, waar de linker v. cava superior uitkomt in het regter atrium volkomen beantwoordt aan de inmonding van de vena magna cordis, die eene duidelijke, hoewel niet sterk ontwikkelde valvula Thebesii bezit. Bij het onderzoek van den ductus arteriosus Botalli blijkt, dat deze hoewel nog open zeer vernaauwd is; eene sonde van 1 m. m. in doormeting laat hij nog door, meer niet. De art. pulmonalis opengeknipt zijnde, zien wij verder dat terwijl zij vrije gemeenschap heeft met de twee rami ad pulmones en den nog doorgankelijken d. arteriosus, alle directe gemeenschap met het hart ontbreekt. Het vat eindigt op de plaats, waar de gemeenschap behoorde te zijn in een blinden zak, met gladde wanden en zonder eenig spoor van kleppen. § 3. BLOEDSOMLOOP. Uit de voorgaande beschrijving kunnen wij ons gemak- kelijk een denkbeeld vormen, hoe het bloed in het gegeven geval heeft moeten loopen door het hart en de groote vaat- afdeelingen. Volgen wij daartoe nevensgaande schematisehe af beelding (Fig. 6), waarin duidelijkheidshalve slechts ééne cava superior is afgebeeld en laat ons bij de holle aders een aanvang maken. Van hieruit heeft het natuurlijk in het regter atrium moeten stroomen, om vervolgens door het ostium venosum dextrum naar de regterkamer te worden | Fig. 6. Schematische voorstelling van den bloedsomloop in het hart 0 Van A. v. GESSEL: v. c. venae cavae, v. d. ventriculus dexter, v. p. venae „ v. s. ventriculus sinister, gedreven . Uit de regter kamer had het bloed geen anderen _ uitweg dan door de aörta, waarin het vermengd werd met het bloed uit de linker kamer. Door de aörta werd het naar de verschillende ligchaamsdeelen gevoerd, terwijl een 4 gedeeltes door den open ductus Botalli in den ramus dexter en sinister der art. pulmonalis naar de longen werd gedre- ven. Uit de longen werd het langs den gewonen weg naar het hart teruggevoerd, om door het linker atrium in de linker kamer over te gaan en eindelijk door het gat i in het septum ventriculorum te vloeijen naar de aörta, in welk vat het zich, „gelijk wij reeds zagen, moest vermengen met het bloed uit de regter kamer. Behalve door deze vermen- ©) Dat er bloed door de kleine opening van het septum atriorum uit het eene atrium in het andere gevloeid heeft, komt ons bij hare 4 plaatsing niet waarschijnlijk voor. In elk geval kon dit op. let wezen der circulatie geen invloed van eenig belang uitoefenen. 3 VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIII. 23 ( 358 ) ging van aderlijk en slagaderlijk bloed in de aörta week de bloedsomloop in 't geval van VAN GESSEL in zooverre af van de physiologische circulatie, als het bloed naar de longen niet door den stam der art. pulmonalis maar door den ductus arteriosus Botalli naar de longen moest wor- den gevoerd, eene inrigting, welke aan die bij de Reptilia (meer bepaaldelijk de Batrachia) herinnert. Waarschijnlijk is deze ductus, bijna onmiddellijk na de geboorte, wijd genoeg geweest om de noodige hoeveelheid bloed naar de longen te voeren, maar is de sluiting van dezen gang al spoedig begonnen en heeft dus ook even spoedig aan- leiding gegeven tot de cyanotische verschijnselen, die zich reeds den eersten dag na de geboorte vertoonden. Het is slechts te verwonderen, hoe hierbij het leven nog zoo lang gerekt kon worden, daar het kind dan toch nog ruim een half jaar oud is geworden en in de laatste dagen heeft moeten teren op eene bloedmassa, die op zulk eene ge- brekkige wijze met zuurstof werd bezwangerd en zich zoo onvolledig van haar koolzuur kon ontdoen. Men herinnere zich slechts, dat de ductus Botalli zoo vernaauwd gevon- den werd, dat er slechts eene sonde van 1 m.m. in diameter door kon gevoerd worden. | * TWEEDE GEVAL. HENDRIK SINGELING. Oorsprong der aörta uit de regler kamer. Opening in het septum ventriculorum. Dwars geplaatst ostium venosum deztrum. Platte hartvorm. Ontbreken van den muero cordis. Zwakke ontwikkeling der linker kamer. Vernaauwìng van het ostium der arteria pulmonalis. § 4. ZIEKTEGESCHIEDENIS EN LIJKOPENING. Wij vinden die uitvoerig vermeld in de met zorg be- * PU Ä]§⅛Q ² mp! ꝛ wm en 4 (359) werkte dissertatie van Dr. HANEORAATT ), die den patiënt in de laatste dagen van zijn leven, onder toezigt van den Hoogleeraar sunNdan te Leiden, behandelde. Wij deelen er hier slechts het voornaamste uit mede, den lezer, die meer aangaande den patiënt wenscht te vernemen, verwijzende naar het proefschrift zelf. ö _ HenprikK SINGELING werd geboren uit gezonde ouders en had twee zusters en een broeder, die allen gezond waren. Tot op zijn vijfde jaar had hij, zoo het heette, ook eene _ goede gezondheid genoten, doch toen ten gevolge van een schrik (?) een blaauwe kleur gekregen, terwijl de ademha- ling moeijelijk was geworden en later de krachten afnamen. Op zijn tiende jaar, dus vijf jaar na het ontstaan der ziekte (Cyanose), kwam hij hulp zoeken in het Akademisch Gast- huis te Leiden, waar hij slechts korten tijd als poliklini- raar 1 behandeld werd. . De verschijnselen waren toen die eener uitgezochte Cya- It nose. De oogen puilden uit, het aangezigt, alsmede tong en _ lippen waren blaauw van kleur en gezwollen. Zoo ver- 7 hielden zich min of meer ook de overige deelen van het lig- _ chaam. De bovenste ledematen waren kort, de vingers bin- nenwaarts gekromd, de vingertoppen gezwollen, de randen dier nagels sterk geteekend. De onderste ledematen waren ___oedemateus, de teenen evenzoo geconformeerd als de vingers. De buik was sterk gezwollen, t geen in verband met de | e urine-lozing hydrops ascites deed vermoeden, be ademhaling was moeijelijk, de behoefte aan koude Le ucht groot, de hartslagen hevig, de pols onregelmatig in- termitterend. Eetlust was er weinig, de spijsvertering slecht en na gebruik van voedsel vermeerderde de moeijelijkheid Er „) c. b. L. HANEGRAAFF Dissertatio medica inaug. continens Historias 2 Acad. 1843-44 in clinice Clar. d. C. B. SURINGAR observa- torum. Amstelodami, 1844. pag. 94 seqq. 23e ( 360 ) in de ademhaling; de slaap was onrustig. Patiënt had bui- tengemeen gevoel van zwakte en vermoeidheid en lag liefst te bed met opgerigt hoofd, Meestal was hij in eene droe- vige stemming en ongemakkelijk van humeur. Weinige dagen nadat Patiënt hulp was komen inroepen stierf hij onverwacht. De lijkopening, die in het huis der ouders plaats vond, werd toegestaan, onder voorwaarde, dat alleen de borst zou onderzocht worden, zoodat alleen hart en longen konden worden nagezien. Terwijl wij aan de beschrijving van het zeer merkwaardige hart, thans in 't bezit van den Hoogleeraar SURINGAR, een bijzonderen pa- ragraaf willen wijden, zij hier slechts vermeld —>, 't geen wij naar aanleiding van de verrigte lijkopening in de dis- sertatie van Dr. HANEGRAAFF vinden opgeteekend over den toestand der weivliezen en longen en over den situs vis- cerum. Zoowel pleura-holte als pericardium bevatten eene tame- lijke hoeveelheid helder serum. De weivliezen zelve waren bleek-blaauwachtig van kleur. Beide longen waren zonder adhaesien, klein, weinig ontwikkeld, zoodat men eerder mee- nen zoude met de longen van een klein kind dan met die van een jongen van 10 jaren te doen te hebben. De lin- ker was bovendien door het zeer groote hart, naar achte- ren in de borstholte gedreven. Over 't geheel waren de longen bloedarm en, ofschoon voor uitzetting vatbaar, sche- nen zij toch weinig lucht te bevatten, daar zij in 't water geworpen meer neiging tot zinken dan tot drijven hadden. $ 5, BESCHRIJVING VAN HET HART, A. Uitwendige beschouwing. Het uitwendige voorkomen van het hart wijkt ook in dit geval in zooverre van den regel af, als er geene dui- r n ( 361 ) delijke hartpunt voorhanden is en de regter rand met een grooten boog in den linker overgaat. De grootste afmeting in de lengte van de kamerafdeeling bedraagt 8.5 em., in de breedte van den regter rand naar den linker, gemeten onder den sulcus circularis 9 em., in de dikte 5 em. Uit het verloop van den sulcus longitudinalis ziet men reeds en het inwendig onderzoek bevestigt zulks — dat de regter harthelft veel sterker ontwikkeld is dan de linker, ’t geen vooral ook merkbaar is in de lengteafmeting. | De aörta en arteria pulmonalis ontspringen schijnbaar op 1 de gewone plaats. In t oogvallend is echter de geringe | ontwikkeling van de art. pulmonalis, die boven de sinus alsalvae eene dwarse afmeting bezit van 1 em., terwijl de ‚ aörta aldaar 2,5 cm. in doormeter heeft. Daar de aörta voor de afgifte der groote vaten, die hoofd en bovenste ledematen voorzien, afgesneden is, laat zich 1 noch over de verhouding van dit vat tot den ductus Bo- __talli, noch over eene sterkere ontwikkeling der artt. bron- 1 chiales iets bepalen, De art. pulmonalis geeft twee takken 4 af, waarvan het opmerkelijk is, dat beide elk voor zich even wijd zijn als de stam. Van een open ductus Botalli 8 * niets, zoodat wij vermoeden dat hij geobliteréerd is, 0 7 geen door het inwendig onderzoek nader bevestigd wordt. 5 3 Onderzoek der holten van het hart en van de groote 55 va atstammen. ude ik zeggen dat ze even dik zijn. Met uitzondering n eene enkele plek, waarop wij later terugkomen, is het locardium glad en niet verdikt. inrigting van de ostia atrio-ventricularia, alsmede de valvulae mitralis en tricuspidalis is normaal. Het ( 362 ) linker hart geeft geen oorsprong aan de aörta. Uit de reg- ter kamer daarentegen ontspringt niet alleen de zwak ont- wikkelde art. pulmonalis maar ook de aörta. Deze laatste bezit aan haar ostium een omtrek van 6 cm. en een daar- uit berekend lumen van 285 0 m.m. Zij is verder normaal van bouw en vertoont, ook met betrekking tot de valvulae semilunares, sinus Valsalvae en oorsprong der kransslag- aderen, niets tegennatuurlijks. Met de arteria pulmonalis is het geheel anders gesteld. Haar ostium arteriosum is veranderd in een dwars verloopende naauwe spleet van 8 m.m. lengte (Zie Fig. 7. A. p.) begrensd door twee verdikte, eeltachtige Fig. 7. Fig. 7. Verhouding der ostia in het hart van siNGeLING. In de hoofd. — zaak komt zij overeen met die van Fig. 4. Hier is echter een ostium art. dextrum A. p., dat echter aanmerkelijk naauwer is dan in het normale hart; de twee achterste kleppen van dit ostium zijn met elkander ver- groeid, en de ruimte waardoor het bloed moest passeren, wordt voor- gesteld door de donkere dwarse streep. Om de vergelijking gemak- kelijker te maken zijn de Figuren 3, 4 en 7 op eene grootte gebragt, even als 4, B en C van Fig. 5. (363) Fig. 8. 9 8 Fig. 8. Gedeelte van het hart van siNGELING. A. Aörta. A, p. Arteria . pulmonalis, a. vernaauwing in den conus arteriosus; b. ruimte die daardoor van den conus arteriosus wordt afgesnoerd ; c. voorste semi- N lunairklep; daar tegenover de twee andere met elkander versmolten Fig. 8, c.), de andere de eveneens gereduceerde en versmol- ten linker en regter semilunairklep voorstellen. Anderhalf nti beneden de genoemde spleet is de conus arterio- ‘ merkelijk vernaauwd (zie Fig. 8, a.). Deze vernaauwing, rdoor het bloed heeft moeten passeren om in de reeds _vernaauwde art. pulmonalis te komen, is ringvormig (364) aanvoelen. Er heeft dus blijkbaar eene afsnoering plaats gevonden in den conus arteriosus en wel zoodanig, dat tus- schen de spleet aan het ostium der art. pulmonalis en de laatst vermelde opening de kamer weder aanmerkelijk wijder wordt (Fig. 8, 6). Het septum ventriculorum is op dezelfde plaats als in het vorige geval doorboord. (Zie Fig. 7, het gestippelde vlak.) Ook de gedaante der voorhanden opening (Fig. 5. C,a) is in de hoofdzaak dezelfde, alleen is de rand van het septum, die hier de basis van den gelijkbeenigen driehoek vormt, sterker uitgebogen. De randen zelve dezer opening laten zich moeijelijk meten; de regte lijnen echter, die men zich tusschen de hoeken getrokken kan denken, hebben eene lengte van 1.4 cm. Evenmin zijn wij in staat om eene _ juiste berekening van het lumen te maken. Om er ech- ter een denkbeeld van te geven, zij hier vermeld, dat ik in staat was den top van mijn wijsvinger in de opening te brengen en, hiernaar te oordeelen, zoude het lumen twee quadraat centimeters beslaan, welk cijfer evenwel ontegen- strijdig te hoog is. Ook hier communiceert door deze opening de linkerka- mer in de eerste plaats met de regter, maar ten anderen ook met de monding der aörta, terwijl de betrekkelijke lig- ging van het ostium venosum dextrum evenzoo gewijzigd is als in het vorige geval. Het septum atriorum blijkt geheel gesloten te zijn; lim- bus en membrana fossae ovalis zijn goed ontwikkeld. De valvula Eustachii is sterker dan gewoonlijk en dik. Op- merkelijk is nog het nader onderzoek der opengeknipte ar- teria pulmonalis en hare twee takken, dewijl daaruit blijkt, dat er in het gegevene geval geen open ductus Botalli kan bestaan hebben, naardien op de plaats, waar hij behoorde voor te komen, een onregelmatig groefje wordt gevonden, ‘welk wij als teeken beschouwen, dat hij geoblitereerd moet ( 365 ) geweest zijn. Ook blijkt nog dat de art. pulmonalis boven de plaats van vernaauwing aan het ostium, zich weder ver- woijdt en dat de twee rami ad pulmones in lumen niet on- derdoen voor den onverdeelden stam. $ 6. BLOEDSOMLOOP. Inn 't gegeven geval was de bloedsomloop stellig natuur- __ lijker, dan in het voorgaande, dewijl de ductus Botalli ge- __sloten was en het bloed langs den gewonen weg naar de _ longen gedreven werd. Vervolgen wij, met nevensgaand schema (Fig. 9) voor oogen, den stroom van uit de venae Fig. 9. cavae, dan heeft zich het bloed van daaruit door het atrium dextrum in de regterkamer moeten begeven, om vervolgens, _ grootendeels door de aöürta naar het ligchaam en voor een nger deel door de vernaauwingen in den conus arteri- (366) osus en in het ostium der art. pulmonalis en verder door deze laatste naar de longen te vloeijen. Uit de longen werd het bloed op de gewone wijze teruggevoerd naar het lin- ker atrium en de linkerkamer, om door het gat in het septum ventriculorum te worden gestuwd in de aörta, waarin het zich vermengde met het aderlijke bloed der regter har- tekamer. Ofschoon volgens ons oordeel de arteria pulmonalis zoo- wel vóór als ná de geboorte geringer van omvang is ge- weest, dan gewoonlijk, vermeenen wij daarentegen, dat de vernaauwingen in den conus arteriosus’en- aan het ostium der slagader vóór het vijfde jaar, niet in dien graad beston- den, waarin wij ze na den dood aantroffen, en dat toen de hoeveelheid slagaderlijk bloed, dat de linkerkamer aan de aörta toevoerde, toereikte om in de voeding te voorzien, Ten minste vóór dien tijd genoot de patiënt, gelijk het verhaal luidt, eene goede gezondheid. Later echter, ver- toonden zich de cyanotische verschijnselen, die ontegenzeg- gelijk hand aan hand gingen met het ontstaan der vernaau- wingen op de twee bewuste plaatsen, welke ten slotte zulk een graad bereikten, dat de hoeveelheid slagaderlijk bloed, dat naar de aörta toevloeide, niet meer behoorlijk in de noodzakelijke voeding (vooral der spieren) kon voorzien. De gevolgen hiervan waren eindelijk (op het tiende jaar) uitputting en spierzwakte. De spierzwakte vooral beschou- wen wij als eene der naaste oorzaken van den dood, zoo als ons het geringe zamentrekkingsvermogen van het mid- denrif, waartoe wij weder uit de geringere ontwikkeling der longen mogen besluiten, voldoende bewijst. $ 7. OVER HET ONTSTAAN DER TWEE DOOR ONS MEDEGEDEELDE HARTGEBREKEN. De door ons beschrevene hartanomaliën vertoonen in de rr ( 361 j hoofdzaak eene groote overeenkomst. Zoo ontspringt bij beide de aörta uit de regterkamer en bevindt zich zoowel in tt eene als in 't andere geval eene opening in het septum ventriculorum; zoo is in beide harten het ostium venosum ddextrum dwars geplaatst en de conische hartvorm in een platten overgegaan, terwijl eindelijk zoowel in 't eene als andere geval een eigenlijke mucro cordis ontbreekt en de _ linker kamer zwakker ontwikkeld is dan de regter. Daaren- tegen verschilt het hart van v. Grsser van dat van six- nd, doordien dáár twee bovenste holle aders, hier slechts bene aanwezig was; dáár ontsprong de art. pulmonalis in t geheel niet uit het hart, maar begon met een blinden _ gak, hier daarentegen was er werkelijk nog eene opene, hoewel vernaauwde longarterie; dáár vonden wij den ductus arteriosus doorgankelijk, hier niet *). Muen vergunne ons bij deze punten van overeenkomst en verschil eenigen tijd stil te staan, met het voornemen, om but ontstaan van deze soort van hartgebreken, voor zoo verre dat naar den tegenwoordigen stand der wetenschap mogelijk is, uiteen te zetten. A. PUNTEN VAN OVEREENKOMST. 1). Bespreken wij in de eerste plaats den oorsprong der 3 aörta uit de regterkamer. Wij moeten ons daarvoor ver- plaatsen in die periode van het vruchtleven (tusschen de en Set week), waarin de tot dusverre enkelvoudige Het foramen ovale in het septum atriorum, dat bij vax GESSEL } gesloten was, bij SINGELING wel, achten wij van minder betee- „en daar het ook in den normaalstaat zeer dikwijls open gevonden wordt, zonder eenige bepaalde stoornis of wijziging in den bloedsom- N loop teweeg te 8 (368) kamerholte door eene halve-maansgewijze plooi (het latere septum) van onderen en achteren uitgaande in twee ruimten verdeeld wordt, dat is in de latere regter- en linkerkamer; deze plooi groeit in den regel zoo naar voren en boven, dat zij het tusschenschot in den truncus arteriosus ontmoet en hiermede versmelt, waardoor dan elke der kamers met een der slagaderlijke stammen in verbinding treedt. Dit nu heeft in de door ons beschrevene anomaliën niet aldus plaats ge- vonden: de plooi is te veel naar links ontstaan en in de- zelfde rigting voortgegroeid zoodanig, dat zij beide stammen onder het bereik van de regterkamer liet,” Men kan zich dit verduidelijken door de Fig. 3 en 7. De regel is, dat het septum groeit in eene rigting voorgesteld in Fig. 3 door de gestippelde lijn pq, die van achteren uitgaande de twee ostia venosa van elkander scheidt, om dan tusschen aörta en regter ostium venosum, later tusschen aörta en arteria pulmonalis door, den voorsten kamerwand te berei- ken. In beide onze gevallen moet het septum gegroeid zijn in eene rigting, die in zoo verre van den regel afweek, als het tusschen de ostia venosa door, meer direct tusschen het ostium venosum sinistrum en de aörta den voorsten kamerwand opgezocht heeft. De Figuur 7 toont aan, hoe op deze wijze beide slagaderlijke mondingen onder het bereik komen van de regterkamer; men volge slechts de gestip- pelde lijn p 9. 2. Het gat in het septum ventriculorum moet bepaal- delijk als een ontwikkelingsstilstand beschouwd worden, welke dagteekent uit dat tijdperk van het foetale leven, waarin het middelste gedeelte van het septum zich nog niet gesloten heeft. Dat sluit zich in den regel het laatst en. wel zoo, dat aan deze sluiting alleen het endocardium van beide kamers en eene voortzetting van de adventitia der aörta, die zich tusschen beide endocardiaalplaten in- schuift, deelnemen, Het is bekend, dat op die wijze het * (369) septum membranaceum ventriculorum v. Thurnami ), welk door het gansche leven vliesachtig blijft tot stand komt. Het heeft eene driehoekige gedaante (Fig. 5, A, a) en be- vindt zich in het normale hart onder het voorste uiteinde van de överlangsche spleet tusschen de tippen (7 en 9 van Pig. 3) der tricuspidaalklep en de hoekige ruimte tusschen dae regter en achterste semilunairklep der aörta (5 en 6). Om de ligging van dit septum membranaceum aanschou- welijk te maken, is de plek, waar het zich bevindt in Fig. 3, door een gestippeld vlak aangewezen. Men denke zich 3 dat vlak echter niet horizontaal maar verticaal, met de punt 1 naar boven tusschen A en O. v. d. ___ Tot de vorming van dat septum membranaceum is het uu in geen van onze anomale harten gekomen en daar, ge- lik wij zulks hierboven sub 1 besproken hebben, het sep- tum ventriculorum links en niet regts om de aörta gegroeid is, kan het wel niet anders, gelijk uit Figuur 4 en 7 blijkt, of het gat, waaraan het septum Thurnami moest beant- woorden, zal zich bevinden onder de aörta-tip der v. mitra. (10) en tusschen de linker en achterste semilunairklep ) Zoo als de zaken nu staan is dit septum, waarop in 1855 door massa de aandacht aan deze zijde van het kanaal gevestigd werd, het eerst beschreven door THURNAM (Med.-Chir. Transact., 1838, Vol. 2 EK 2 „It is well known to anatomists,” zegt hij, „that the highest rt of the septum, which occupies the angle between the posterior pand d right aortie valves and which, in some instances of congenital um uf. rmation, is deficient, is in the human subject formed not of mus- gular fibres, but simply of the endocardium of the right and left ventricles almost in apposition, and strengthened only by the in- ion of a little fibrous tissue continuous with that of the aorta.” es vit is well known to anatomists” moet men opmaken, dat . nog hooger op te zoeken is. Voorshands is het echter porloafd THURNAM’s naam aan het septum membranaceum te ver- len. (Zie over meerdere bijzonderheden betrekkelijk dit onderwerp : „ HEINE, Angeborene Atresie des Ostium arteriosum deztrum, Tübingen, 1861, S. 54—57, waar ook de litteratuur zeer volledig wordt terug- n.) ( 310 ) der aörta (4 en 6), zoo als wij dat ook werkelijk gevon- den hebben. Eens gevormd bleef deze opening in het sep- tum eene noodzakelijke levensvoorwaarde, zoowel in het foetale tijdvak als na de geboorte. In de foetale periode, omdat door haar het bloed moest passeren, daf door de vena cava inf., atrium dextrum, foramen ovale, linker atrium aan de linkerkamer werd toegevoerd; na de geboorte, wijl het bloed, dat van de longen door de venae pulmonales terugkeerde naar het hart, geen andere uitweg overbleef, om in de aörta te geraken. En vragen wij nu, welke momenten het waren, die de sluiting verhinderd en de eens voorhan- dene opening gangbaar gehouden hebben, dan ligt het ant- woord voor de hand. Juist het voortdurende stroomen, zoo- wel vóór als ná de geboorte uit de linker in de regterkamer door de primitief aanwezige opening in het septum ventri- culorum als eenigsten uitweg voor het bloed, was de oor- zaak, dat er geene sluiting mogelijk was en dat ze bleef bestaan. Het middel, om de levensvoorwaarde mogelijk te maken, was de levensvoorwaarde zelve. 1 3. De tegennatuurlijke groei van het septum ventricu- lorum (sub 1 vermeld) heeft nog iets anders ten gevolge gehad, namelijk den bijzonderen stand van het ostium ve- nosum dextrum. Dat gedeelte van het septum toch, 'twelk met den voorsten rand van dat ostium vergroeit, heeft dit laatste meegesleept naar links, ten gevolge waarvan de ge- heele monding een hoek van 4 90° heeft moeten maken en de spleet tusschen de tippen der klep dwars is komen te liggen. De tip 7 (Fig. 4 en 7) is dientengevolge even als de twee andere ook verzet; in plaats van de voorste, gelijk in Fig. 3 wordt zij de linksche en komt alzoo tegen de achterste semilunairklep (e) der aörta aan te liggen. 4. Het behoeft geen betoog, dat ten gevolge van dezen stand van het ostium, de voor-achterwaartsche afmeting vooral in verhouding tot de breedte van het hart moest _ . (6371) afnemen en hieruit dus de geringe dikte, meer bepaaldelijk van het kamergedeelte, verklaard wordt. Men moet echter niet vergeten, dat de zwakke ontwikkeling van den conus arteriosus, alsmede de geringe omvang van het ostium der arteria pulmonalis, of zoo als in ons eerste geval hare al- geheele afsluiting, het hare hebben bijgedragen, om den 1 platten vorm teweeg te brengen. Deze platheid springt duidelijk in 't oog, wanneer wij Fig. 4 en 7 met Fig. 3 vergelijken, alsmede door vergelijking der maten die wij in de beschrijving hebben opgegeven. Stellen wij de lengte van het kamergedeelte gelijk 100, dan vinden wij door berekening, dat de dikte in het normale hart zich tot de breedte verhoudt als 68: 84, bij van cessen als 57: 120, bij sinermne zelfs als 53: 120. 5. Het vijfde punt van overeenkomst betrof het ontbre- ken van een eigenlijken mucro cordis. Wij stellen de oor- mak daarvan op rekening van de zwakke ontwikkeling der __ Jinker kamer, vergeleken met die der regter. Gewoonlijk toch __ ontstaat de mucro door het uitsteken van de punt der co- nische linkerkamer over het bereik der regter; dit nu had in geene der beide anomaliën plaats gevonden, zoodat dus dae eene hartrand boogvormig in den anderen moest over- _ gaan. En vragen wij nu eindelijk : 6. Van waar die geringe ontwikkeling der linkerkamer? 200 ligt het antwoord voor de hand. Deze ontwikkeling ___toch zal deels afhangen van de hoeveelheid bloed, die met elke diastole toestroomt en met elke systole wordt uitge- dreven, deels van de lengte der baan die het bloed te door- loopen heeft. De lengte der baan, die vooral de dikte van den spierwand bepaalt, komt hier niet in aanmerking, daar — ij geene gescheiden harten voor ons hebben, die elk met E ²˙ 1 ve ed (372) ning. Wij hebben dus alleen te letten op de hoeveelheid bloed, die toe- en afstroomt en waarvan meer bepaaldelijk de kamerruimte afhankelijk is. Oordeelen wij nu naar het lumen der opening in het septum ventriculorum, dan moet die ruimte veel geringer zijn in het linker dan in het reg- ter hart, waar de aörta (bij s1xhINd plus de arteria pul- monalis) de opening in het septum om zoovele malen in capaciteit overtrof. | B. PUNTEN VAN VERSCHIL. In drie opzigten weken, gelijk wij zagen, de beide be- schrevene harten van elkander af. 1. In de eerste plaats zagen wij bij vaN ersser in plaats van ééne holle ader, er twee naar het hart gaan, terwijl bij sinceLiNe ten dien opzigte geene afwijking werd aan- getroffen. Wij aarzelen niet deze anomalie voor zuiveren ontwikkelingsstilstand te verklaren en wel in die periode van het vruchtleven, waarin behalve eene vena omphalo-me- seraica, twee ductus Cuvierii aanwezig waren met daarin uit- mondende venae cardinales. In de regter en linker vena cava superior (Fig. 2, *, Fig. 1, *) toch erkennen wij de twee ductus Cuvierii; in de regter en linker vena anonyma (Fig. 1 en 2, 9 en A) de venae cardinales anteriores (supe= riores), in de regter en linker azygos (Fig. 2, i, Fig. 1, 4 de cardinales posteriores (inferiores). Deze laatsten echter zijn in ontwikkeling teruggegaan en hebben haren vroegeren omvang verloren ten koste der normaal ontwikkelde cava inferior. Behalve als ontwikkelingsstilstand is deze anomalie in zoo verre hoogst belangrijk als de waarneming van J. MARSHALL ) *) Zie KÖrviker, Entwicklungsgeschichte des Menschen und der höheren Thiere, 1861, 8. 424. . r (373) er op eene schitterende wijze door bevestigd wordt, dat __ namelijk de vena magna cordis het eindstuk en later het _eenige overblijfsel is van den linker ductus Cuvierii. In het bedoelde hart zien wij werkelijk dit eindstuk (Fig. 2, h), de plaats innemen van de vena magna niet alleen, maar de zich in haar uitstortende hartaderen evenmin als eene valvula Thebesii aan hare uitmonding in het regter atrium ontbreken om de overeenkomst volkomen te maken. 2. Tweede punt van verschil. In beide gevallen was het lumen der arteria pulmonalis geringer dan gewoonlijk, doch bij v. Gessrr, ontbrak het ostium voor deze slagader geheel, in het hart van SINGELING was het aanwezig, maar aanmer- kelijk vernaauwd, terwijl de conus arteriosus eene ringvor- mige toesnoering vertoonde, waardoor hij in twee afdeelingen van ongelijke uitgestrektheid verdeeld was. De volkomene afsluiting der arterie van het hart in het eerste geval be- __schouwen wij als zuiver ontwikkelingsgebrek en niet als _gevolg van een ontstekingsproces gedurende het foetale leven ; wi meenen daartoe grond te hebben, naardien de binnen- ste vaatwand der blindontspringende art. pulmonalis, even- min als het endocardium op de plaats waar het vat uit bet hart had moeten ontspringen eenig teeken vertoonde van voorafgegane endocarditis, maar overal glad en door- __ schijnend was. Wij kunnen ook deze afwijking, zoo 't mij . voorkomt, weder verklaren door aan te nemen dat het tus- __schenschot, twelk zich in den truncus arteriosus communis ontwikkelt en in regelmatigen toestand aanleiding geeft tot but ontstaan van eene aörta, die primitief regts en van eene arteria pulmonalis, die primitief links ligt, bij van eesser, in den groei naar het hart toe, zooveel naar links is af- __ geweken, dat daardoor volkomene afsluiting plaats vond Voor de links geplaatste arteria pulmonalis. Hetzelfde moet 1 hebben plaats gegrepen bij SINGELING, maar niet in die mate, daar hier altijd nog eene opene monding, hoewel * — a * Ee 5 VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIII. 24 ( 374 ) dan met geringer lumen ontstaan is, waardoor de arte- ria pulmonalis met de regterkamer gemeenschap had. Bij SINGELING heeft zich echter vijf jaren na de geboorte, tot welken tijd hij eene goede gezondheid schijnt genoten te hebben, bij het aangeboren gebrek eene endocarditis ge- voegd van den conus arteriosus, waarvan de teekenen zich na den dood in den eeltachtigen ring van den conusen in de verdikte en deels versmolten semilunairkleppen voordeden. 3. Een derde punt van verschil had betrekking op den ductus arteriosus Botalli. Bij vaN GrsseL was die gangbaar gebleven, bij siNaeriNG niet. Dat dit zoo’ moest zijn, laat zich gereedelijk verklaren. Bij vaN GesseL toch bleef na de geboorte de ductus gangbaar, daar de arteria pulmonalis gesloten was, en dus langs den gewonen weg geen bloed naar de longen kon worden gevoerd. De longen aspireerden dien ten gevolge dit bloed door den Botallischen gang uit de aörta. Bij siNarriNe was deze omweg niet noodig, om- dat het bloed langs den gewonen weg naar de longen kon worden gevoerd en de ductus arteriosus zich zoo als gewoonlijk sloot. $ 8. EPICRISE, Wij zouden hiermede onze mededeeling kunnen beslui- ten, ware het niet, dat de verklaring der meest in 't oog springende afwijkingen, zoo als wij die gegeven hebben, niet overeenkomstig is met hetgeen anderen omtrent het ontstaan der bedoelde misvormingen hebben geleerd. Meer bepaaldelijk bedoelen wij hier, gelijk in de inleiding reeds werd opgemerkt, het opstel van nerm. MEYER, Ceber ange borene Enge oder Verschluss der Lungenarterienbahn *), E waarin gehandeld wordt over soortgelijke hartgebreken, als *) Vrnonow's Archiv, Band XII, 1857, 8. 407. et (315 ) __ wij er hierboven twee beschreven hebben en ter verklaring der geheele misvorming als uitgangspunt wordt aangenomen eene ontsteking van den conus arteriosus of het ostium ar- teriosum der longslagader (Lungenarterienbahn). Deze ont- _steking nu, die binnen de twee eerste. maanden van de | ontwikkeling der vrucht verondersteld wordt plaats te grij- pen, doet zich in hare gevolgen, volgens ever, kennen als obliteratie of stenose der baan van de longslagader en _ zal een openblijven na zich slepen van bet septum ventri- culorum op de plaats waar ook wij zulks hebben aangeno- . men, welke zich het laatst sluit en waaraan het septum membranaceum beantwoordt. Deze opening moet zich vol- gens MEYER vormen, naardien het bloed door de art. pul- monalis df niet òf niet in genoegzame mate kan ontwijken en dus een uitweg kiest, dien het gereedelijk vindt in het nog opene septum ventrieulorum. De oorsprong der aörta uit de regterkamer is almede het gevolg van de gebrekkige al- __vloeijing van het bloed door de art. pulmonalis. Mever neemt namelijk aan, dat het septum, ‘twelk in regelmatigen 1 toestand regts van de aörta ligt, door de vermeerderde bloeds- _ drukking in de regterkamer naar links wordt gedrongen, __goodanig dat het onder het midden der aörta of zelfs aan hare linkerzijde komt te liggen. Mrvem's theorie is dus: im al die gevallen, waar onvolkomenheid van het septum À „abnormale oorsprong der aörta en naauw- 5 leid (of afsluiting) der longslagader of hare baan, naast elkander voorkomen, is deze laatste primair, terwijl de twee 1 0 wei zijn. * keen de algemeene geldigheid dezer verklaringswijze heeft nich in den laatsten gis CARL HEINE id doen hooren, die 85 ad} o. HRINE, Angeborene Atresie des Ostium arteriosum deztrum, Tübin- gon, 1861. Aad 24* (6376) in de gelegenheid was geweest, eene hartanomalie waar te nemen, die bovengenoemde afwijkingen vertoonde, een ge- val, dat zeer veel overeenkomst met dat van VAN GESSEL ($ 2), boven door ons beschreven, aanbood. Het bleek bij het onderzoek van dit hart, dat de a. pulmonalis geheel was afgesloten, doch dat hier aan geen ontstekingsprodukt kon worden gedacht, hetwelk de afsnoering aan het ostium ar- teriosum zou hebben teweeg gebragt, daar endocardium en vaatwand onder en boven de plaats van afsluiting volkomen glad en niet eeltachtig verdikt waren. De praemisse van MEYER, dat er altijd eene ontsteking van den wand moet vooraf- — gaan in de longslagaderlijke baan, was dus niet van toe- passing op dit geval van nere. Het is echter volgens _ dezen laatsten schrijver ook onverklaarbaar, waarom die ziekelijke ontaardingen, welke meyer als primair beschouwt, zich bijna altoos tot de twee eerste maanden van het vrucht- leven zouden beperken, waarom juist deze vroegste tijd, vóórdat het septum volkomen ontwikkeld is, eene bijzonder groote geschiktheid voor ontsteking zou aanbieden en waarom zich die later, wanneer het septum gesloten is, zoo uitemat zeldzaam zou openbaren. Heine gaat nog verder en meent, dat in 't alan het openblijven en de deviatie van het septum ventriculo- rum, alsmede het ontspringen van de aörta uit de regter- kamer niet als gevolgen van de afsluiting der longslagader- lijke baan mogen worden beschouwd. Had de deviatie plaats, - gelijk meyer wil, ten gevolge van vermeerderde drukking van de zijde der regter hartekamer, dan zoude het gevolg moeten wezen, dat het septum aan zijnen bovensten vrijen rand (waarboven zich de communicatie-opening tusschen beide kamers bevindt) eene aanmerkelijke gootvormige uit- buiging in de linkerkamer moest ondergaan, het zoude met zijn voorsten vaatgehechten rand door middel van eene naar links convexe welving in den achtersten rand overgaan, dus MD Ee hik 699 VAE EN (377) als ware 't cen boog om den linker omvang der aörtamon- ding beschrijven. Van eene dusdanige uitbuiging naar links nu, was in het geval van NEIN R niets te vinden, integen- deel, zoo er al eene uitbuiging bestond, dan had die plaats maar regts. be ene andere bedenking van Herne is nog, dat in foetalen toestand de drukking van deu kant der linker kamer, die toch het bloed van de cava inferior (door het for. ovale en het _ linker atrium), van de venae pulmonales (door hetzelfde atrium) __ en eindelijk nog van de regterkamer (door het gat in het R septum ventriculorum) ontvangt, minstens even groot moet 4 zijn als die der regterkamer, en dus dat eene deviatie naar _ links, gelijk meyer. die aanneemt, bezwaarlijk kan verde- _ digd worden. Om deze en andere redenen komt het neuwe waarschijn lijker voor, dat althans voor het geval twelk hij mededeelt, die oorsprong der aörta uit de regter kamer ten gevolge van eene oorspronkelijke deviatie van het septum naar links, als primaire anomalie te beschouwen is en dat de atresie van het ostium arteriosum dertrum en het openblijven van het septum ventriculorum consecutive misvormingen zijn. Wij zijn, hiervan heeft zich de lezer in $ 7 kunnen over- tuigen, nog een stap verder gegaan dan nere. Terwijl wii ernie dat eene ontsteking van de longslagaderlijke baan al oorzaak in de door ons beschreven harten niet | wel verdedigd kan worden, beschouwen wij daarentegen de _ misvorming als Aet gevolg van eene oorspronkelijke afwij- ing naar links niet alleen van het septum ventriculorum maar ook van het tusschenschot in de aörta primitiva. Als eerste gevolg dezer afwijking nemen wij aan: oorsprong der a Örta uit de regterkamer en te gelijk vernaauwing (sINGE- LING) of afsluiting (v. cesser) der arteria pulmonalis en d ler het ontstaan. der opening in het septum ventriculorum. Het voorname punt van verschil in de verklaringswijze — (378) van HEINE en ons betreft dus de vernaauwing (afsluiting) der longslagader, die volgens meine consecutief is, volgens onze meening ten gevolge eener soortgelijke afwijking in den groei van het tusschenschot ontstaat als de anomale oorsprong der aörta. Evenmin als meyer en Herne dit hebben kunnen doen voor hunne theorie, kan ik voor mijne stelling afdoende bewijzen leveren. In onderwerpen als de onderhavige is dit evenwel ook niet te vorderen; veeleer geloof ik, dat de methode, die wij te volgen hebben, bestaat in het opgeven van verklaringswijzen en in het onderzoek of naauwkeurig beschreven of nog te beschrijven gevallen passen in de ver- klaring. Is dat niet het geval, welnu, men kan dan al weder eene andere beproeven. De methode, die wij hier te volgen hebben, zouden wij de methodus per exclusionem kunnen noemen. Het ligt echter niet in ons plan, om alle bekend 10 maakte gevallen, die de noeste vlijt van MEYER in zijne tabellen heeft bijeenverzameld en aanschouwelijk gemaakt te ontleden en aan onze verklaring te toetsen; een dusda- nige arbeid zou onze krachten voor 't oogenblik te boven gaan, maar wij mogen toch niet nalaten op enkele punten opmerkzaam te maken, die voor onze theorie pleiten. 1’. Hebben èn MEIJER Òn HEINE voor hunne verklarings- wijze, naar mijn oordeel, te weinig partij getrokken van de plaatsing der opening in het septum ventriculorum en van de draaijing die het ostium venosum dextrum ondergaat in de bewuste anomaliën. In de twee door ons beschreven ge— vallen, alsmede in dat 'twelk door ub. SANpIFORT in zijne Obs. Anat. Hall. Lib. I (uns Tabellen, Ne. 22) werd medegedeeld en waarvan wij het preparaat, dat nog in de verzameling van den Hoogleeraar surRINGAR wordt bewaard, in de gelegenheid waren te onderzoeken, is de plaatsing van het gat in het septum ventriculorum van dien aard, dat (319 ) het zich niet tusschen de achterste en regter, maar tusschen de achterste en linker semilunairklep der aörta (zie Fig. 3, 4 en 7) bevindt. Dit laat zich moeijelijk rijmen met de verklaring van meyer (zie hier boven), volkomen goed daarentegen met die van meine en de onze, dat wij hier namelijk met eene oorspronkelijke afwijking van het septum te doen hebben. Hetzelfde geldt van de plaatsing van het ostium venosum dextrum (Fig. 3, 4 en 7), welke zoodanig is, dat het eene draaijing van + 90° heeft ondergaan, eene draaijing, die zich niet laat verklaren, wanneer wij niet aannemen, dat het septum oorspronkelijk naar links gegroeid is, 2˙. Tegen de theorie van Meyer pleit bovendien de toe- stand der art. pulmonalis in een ander geval, dat door SANDIFORT (Obs. Anat—Path, Lib. III, meven’s Tabellen Ne. 74) beschreven werd en waarvan wij ook in de gele- genheid waren het preparaat (in de verzameling van Prof. SURINGAR) te onderzoeken. Hier toch is de longslagader hoe- wel naauwer dan gewoonlijk: geheel gezond; ofschoon de opening tusschen conus en regter hartholte vernaauwd is, vinden wij hier nergens eeltachtige verdikking, dus nergens oorzaak om eene voorafgegane ontsteking aan te nemen en dat, niettegenstaande er eene opening in het septum ventri- culorum aanwezig is, die volgens mever haar ontstaan juist te danken moet hebben aan die voorafgaande ontsteking en hare gevolgen. | 3°. Heine beschouwt als eerste gevolg van den oorsprong der aörta uit de regterkamer in het door hem beschreven geval, de sluiting van het ostium arteriosum der a. pul- monalis. Hij beweert, en ik geloof teregt, dat de plaatsing der aörta in zijn geval veel gunstiger is voor het ontwij- ken van het bloed uit de regterkamer in de aörta, dan door den conus arteriosus in de longslagader, doch hij be- weert nu verder, dat de sluiting van de baan dezer laatste ( 380 ) arterie ontstaat even als in den ductus Botalli en venosus Arantii, de artt. en vena umbilicales, doordien de baan verlaten wordt, met andere woorden: geen bloed meer voert. Wij hebben tegen dit laatste gedeelte der voorstelling tweeër- lei bedenkingen; vooreerst komt het ons onverklaarbaar voor, waarom, als de oorzaak der afsluiting te wijten is aan het verlaten der baan, deze baan slechts op ééne plaats geslo- ten wordt, gelijk in het door meine zelven beschreven. ge- val, namelijk aan het ostium arteriosum, en waarom de geheele conus zich niet sluit. Ten tweede moest, dunkt mij, deze afsluiting, wanneer zij op eene lijn staat met die van de foetale banen, zich niet zoo openbaren, dat zoowel bo- ven als onder de plaats van afsluiting een gladde vaat- wand ontstaat of dat, gelijk in ons eerste geval, de spier- vezelen van het hart zich ongestoord voortzetten onder de afgesnoerde slagader. Waarom, vragen wij, geschiedt de af. sluiting, wanneer zij werkelijk berust op het verlaten der baan, niet door eene vezelachtige streng, gelijk in den ductus Botalli, de artt. umbilicales enz. ? Ik geloof dat de bedenkingen, die men tegen de verkla- ringen, door MEYER en HEINE gegeven, kan inbrengen, niet tegen onze theorie kunnen gemaakt worden. Mogelijk zijn er evenwel andere bezwaren tegen hare algemeene geldig- heid, die ons, hopen wij, wanneer zij werkelijk bestaan, ter gelegener tijd kenbaar zullen worden gemaakt. VERKLARING DER PLAAT. Voorstellende het hart van A. v. G. beschreven in ons eerste geval. Fig. I. Voorzijde van het hart. Fig. 2, Achterzijde van hetzelve, H. J. HALBERT SMA, Bijdr. t. d. Kenn. d. aangeb. Hartgebrehen VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XII. ( 381 ) De beteekenis der letters is in beide Figuren dezelfde. a. Regter kamer. b. Linker kamer. c. Regter atrium. d. Linker atrium, d' linker auricula. e. X. pulmonalis met overlangs geplooiden wand. J. Aörta. 0 J. Vena anonyma dextra, 4. sinistra. 1. Vena azygos dextra, i“ sinistra, . k, Vena cava sup. dextra, £' sinistra, J. Voortzetting der v. c. s. sinistra, de plaats innemende van de vena cor. magna cordis. m. Afgesneden vena cava inf. Om de teekeningen niet noodeloos te overladen, zijn in Fig. 1 de venae pulmonales, in Fig. 2 de takken der A. pulmonalis weggelaten. OVER DE GEOGRAPHISCHE VERSPREIDING DER FICEAE, MET EEN NADER ONDERZOEK OMTRENT DE SOORTEN, WELKE IN AMERIKA, NOORDELIJK VAN DE LANDENGTE VAN PANAMA, VOORKOMEN ; DOOR F. A. W. MIQUEL. Bij het onderzoek naar de wetten, volgens welke de or- ganische vormen over de aarde verspreid zijn, wekt het onze bijzondere aandacht, dat sommige landstreken, die door de zee niet gescheiden zijn, en wier klimaat niet of slechts weinig verschilt, in de organische vormen, welke zij voortbrengen, een belangrijk onderscheid vertoonen; in an- dere gewesten daarentegen, die op grooten afstand van elk- ander verwijderd zijn of wier zamenhang door de zee, door woestijnen of hooggebergten verbroken is, te midden van de voor elk eigenaardige Flora en Fauna, gelijksoortige or- ganismen optreden, als vreemde inmengselen, als deelen van op zich zelven staande reeksen, die, als sterk sprekende lijnen, door de overigens geheel verschillende groepen, over den aardbol getrokken zijn. De gedachte dringt zich daarbij op, dat dergelijke toestanden kunnen pleiten voor een eigen bestaan, voor eene zekere mate van onafhankelijkheid der levensvormen tegenover de physische eigenschappen van de oppervlakte der aarde. ( 383 ) Men heeft in de physische geographie de verscheiden- heid der organisatie door zoogenoemde zonen of provinciën uitgedrukt, die, hoezeer met het oog op deze of gene talrijker optredende vormen, hoofdzakelijk in verband gebragt wor- den met de verdeeling der aardoppervlakte naar de geogra- phische lengte en breedte, in vereeniging met de temperatuur. Men houdt daarbij slechts den tegenwoordigen toestand in het oog, zoodat de langs dien weg verkregen groepering eenige analogie heeft met de politieke verdeeling der aarde, waarin niet zelden ongelijksoortige elementen vereenigd zijn en het verleden is uitgewischt. De vraag, of men op die wijze tot eene ontologische classificatie van de oppervlakte der aarde geraken kan, moet ontkennend worden beantwoord, Konden wij lijuregt tot de verschillende centra creationis opklimmen, dan waren de grondslagen voor die kennis gegeven. Wij trachten die te naderen, door landstreken tegenover elkander te stellen, die het grootste. verschil in hare levensvormen vertoonen, die geene of hoogstens eenige cosmopolitische soorten met elkander gemeen hebben. Daarbij moet echter niet worden voorbijgezien, dat de tegenwoordige plantenwereld het: pro- duct is van meer dan één tijdvak, dat de toestanden, die op de verspreiding en het voortbestaan der soorten van invloed zijn, zoo als de verdeeling van vastland en zee, van temperatuur, van regen en droogte, met den loop des tijds belangrijke veranderingen ondergaan, zoodat wij, in _ plaats van eenen standvastigen toestand, eene gestadig wis- selende, zich bewegende verhouding ontmoeten, En daar de vormen, die het leven in de verschillende tijdvakken voort- bragt, telkens andere waren, in gestadig toenemende ver- scheidenheid (maar waarbij de uitgestorven typen niet op nieuw te voorschijn komen), moet de thans levende organi- satie als de som beschouwd worden van hetgeen uit al de vroegere toestanden is blijven voortbestaan, als historische - (384) fragmenten, waarvan het onderzoek het verleden helpt ont- sluijeren. f Zoo lang wij den maatstaf der levensvormen bij het soortsbegrip bepalen, en de geschiedenis van bijzondere nog levende of reeds uitgestorven soorten. opsporen, de lotge- vallen van haar bestaan verzamelen en ordenen, beweegt zich het onderzoek binnen eenen wèl omschreven kring Het historisch-botanisch onderzoek paart zich aan de geo- logische geschiedenis, en wij kunnen de uitkomsten, langs beide wegen verkregen, aan elkander toetsen. Op dit ge- bied had in nieuwer tijd velerlei nasporing plaats. E. FORBES en AUSTEN bragten de verspreiding der arctische plantensoorten in de hooglanden van Schotland, op de Al- pen, Karpathen, Pyreneën en Sierra Nevada in verband met de in een vroeger tijdvak grootere uitbreiding der zee en der glaciale werkingen; het voorkomen van iberische vormen in Ierland werd voldoende opgehelderd; AsA GRAY opende gewigtige gezigtspunten over eenen vroegeren za- menhang der Noord-Amerikaansche vegetatie aan de oost- zijde met de Noord-Europesche en Aziatische plantenwereld en toonde arctische typen in de koudere streken van Ja- pan aan; J. D. HOOKER lichtte den verschillenden oorsprong der vegetatie op de eilanden der Stille Zuidzee toe en ves- tigde de voorstellingen over aldaar weggezonken grooter landoppervlakten. Op die wijze is eene nieuwe methode van onderzoek geopend, die het standpunt der eigenlijke Plantengeographie aanmerkelijk heeft verhoogd, en haar ge bied verruimde over de paleontologische tijden. Plaatsen wij, in stede van soorten, op het gebied van dit onderzoek, de hoogere eenheden der levensvormen, ge- slachten, orden, klassen, dan verkrijgt deze methode eenen verreweg ruimeren werkkring. Er liggen in de natuur der zaak geene gronden tegen zoodanige uitbreiding. Immers, 200 als de soorten hare wetten van verspreiding hebben (385 ) en haar bestaan chronologisch bepaald is, zoo is het ook met de grootere groepen, die achtereenvolgende zijn ver- schenen en haar bestaan òf reeds geëindigd hebben òf tot in onzen tijd voortzetten. De type bleef bewaard, maar telkens in een gewijzigd kleed, verschillend in den graad van geslacht of slechts van soort. Even als de soort, komt ook de hoofdtype slechts eenmaal aan het bestaan. De vraag, door DARWIN in onze dagen bij vernieuwing opge- wekt, in welk verband de soorten of in het algemeen de vormen van het heden met die van het verleden staan, behoeft hierbij niet nader te worden onderzocht. Stellen wij alleen op den voorgrond, dat orden of geslachten, door een tal van vormen vertegenwoordigd, aan bepaalde tijdvakken van de geschiedenis der aarde en bepaalde deelen van hare oppervlakte gebonden waren of zijn. De gedachte aan deze twee hun bestaan bepalende momenten voert ons tot de voorstelling van een centrum creationis, met eene zekere ge- lijkvormigheid van tellurische toestanden, als oorzaak van het ontstaan en als vereischte voor het voortbestaan. Maar onze kennis is hier nog geene andere dan op analogie ge- gronde voorstellingen. Met het oog op de toepassing der genoemde methode is het van gewigt, den betrekkelijken ouderdom der hoofdvor- men van het tegenwoordige plantenrijk, in verband met de verspreiding over de aarde, na te gaan, waardoor in de Plantengeographie een historisch element gebragt wordt. Met ter zijde stelling der cellenplanten, vinden wij, dat die orden der vaatplanten, welke de Paleontologie ons als de oudsten leert kennen, het verst over de aarde verspreid zijn of althans in de meest van elkander verwijderde streken voorkomen. Sommige groepen vertoonen slechts verstrooide overblijfsels van eenen weleer bloeijenden toestand. Het breede tot in het hoogere Noorden zich uitstrekkende Are- aal, waarover de Cycadeën-vormen verspreid waren, heeft ( 386 ) niets dan beperktere en van elkander gescheiden provinciën achtergelaten, in Mexico, Zuid-Amerika, aan de Kaap, in het zuiden van Azië en in Nieuw-Holland. De Coniferen hebben zich over bijkans de geheele aarde staande gehou- den. De Varens hebben van de eerste tijdvakken af tot op onzen tijd geene belangrijke veranderingen ondergaan. Van de angiospermische Dicotyledonen, die eerst in de Krijt- periode verschenen en gedurende de tertiaire tijdvakken de aarde met tropische en subtropische vormen bedekten, is de eene orde na de andere opgetreden en alle zetten hun bestaan tot in onzen tijd voort, met vernieuwing van een groot aantal der oorspronkelijke geslachten en herhaalde vervanging der soorten. Maar de orden als zoodanig zijn niet uitgestorven. Aan de oudsten onder haar, de Myriceën, Betulaceën, Cupuliferen, Salicineën, Artocarpeën, welligt Juglandeën (waarnaast de nog miet gepubliceerde naspo- ringen van Dr. prBey, te Aken, ons ongetwijfeld nog meer andere orden zullen leeren kennen), die de Krijtperiode ken- merken, worden in de eocene tijden Proteaceën, Nymphea- ceën, Gentianeën, Malvaceën, Sapindaceën, Halorageën, Le- guminosen, enz. toegevoegd; de miocene tijd was althans in Europa rijk aan de Cupuliferen-geslachten Quercus, Fagus, Castanea, Carpinus, aan Ulmaceën, vergezeld van onder- scheidene polypetale en monopetale orden. Van de Arto- carpeën verschijnt de groep der Ficede, waarvan talrijke overblijfsels in de eocene lagen van Carinthië enz. door UNGER, in de miocene terreinen van Zwitserland door OSWALD HEER, in Opper-Italië door MAssALONdOo, in Frankrijk door sa- PORTAS, in Antigua door xichorsox, in Java door GorePeRT (waarschijnlijk in pliocene lagen) werden aangewezen. Bij den tegenwoordigen staat onzer kennis is het vol. komen onmogelijk, de mate van verspreiding der verschil- lende dicotyledonische orden over de aarde, zoo als die gedurende die tijdvakken plaats had, te bepalen, want wat ( 387 ) wij dienaangaande weten, heeft bijkans uitsluitend betrek- king tot ous werelddeel. Erkend is het feit, dat de gren- zen van vele orden zich naar de warmere gewesten hebben teruggetrokken, terwijl de afgekoelde landstreken onder hoo- gere breedtegraden met latere vormen zijn bedekt gewor- den. De vraag, of bij dit toenemende differentiëren der plantenwereld naar de geographische breedte, van den be- ginne af cen eigenaardig tweede moment van verschil, ten opzigte van de geographische lengte of ten opzigte van de werelddeelen, bestaan heeft, kam voor als nog niet worden beantwoord. Wij missen de juiste bepaling van den tijd, waarin de werelddeelen in de hoofdzaak hunnen tegenwoor- digen omtrek verkregen hebben. De Paleontologie zal daar- over ongetwijfeld meer en meer licht verspreiden. Wat echter de straks gestelde vraag betreft, weten wij omtrent het terugtrekken van vele orden naar warmer gewesten, dat onderscheidene vormen, die weleer in Europa leefden, hunne nakomelingen hebben, wiet onder alle lengtegraden, vele enkel in de Indische Flora, andere, zoo als de Proteaceën, uitsluitend in bepaalde gewesten van Nieuw-Holland en aan de Kaap; daarentegen vinden wij vormen, die in de latere tertiaire perioden in Europa leefden, thans in de vegetatie van Noord-Amerika vertegenwoordigd. Of deze en vele an- dere soortgelijke veranderingen op eene verandering in den zamenhang der Continenten, op eene verplaatsing der or- ganische groepen wijzen, of dat zij tot bewijs strekken dat de genoemde vormen hier uitstierven, terwijl zij ginds bleven voortbestaan, blijft onbeslist. Ik maak daarvan alleen gewag, om ze te stellen tegenover vormen, die, in de tertiaire periode ontstaan, zu niet tot één werelddeel be- perkt zijn, maar in alle keerkringslanden vertegenwoordigd zijn, en die ons dus òf op eenen vroegeren zamenhang der werelddeelen onder de tropische breedte wijzen, òf als ge- tuigen van gelijkvormigheid der organisatie in de verschil- (388) lende werelddeelen, toen zij reeds door breede zeeën ge- scheiden waren, kunnen worden aangemerkt. Tot die vormen behoort de groep der Ficeae, gegrondvest op het Linneaan- sche geslacht Ficus. Het is algemeen bekend, dat het noordelijk helfen der aarde, over de koude en gematigde luchtstreken, in de drie werelddeelen thans met eene in vele opzigten gelijkvormige vegetatie bedekt is, daarentegen de drie op het zuidelijk halfrond gelegen punten der drie continenten ieder hunne geheel eigen Flora bezitten. De vegetatie onder of nabij de keerkringen houdt het midden tusschen deze uitersten. Men kan daar twee in vele opzigten contrasterende hoofd- groepen onderscheiden. Sluit men het midden en zuidelijk gedeelte van Nieuw-Holland, Van Diemensland en Nieuw- Zeeland uit, en voegt de eilanden van de Stille Zuidzee, Noord-Nieuw-Holland, Zuid-Azië, den Indischen Archipel, het tropische gedeelte van Afrika en de Mascarhenische ei- landen te zamen, dan vindt men over alle deze landen eene veel grootere onderlinge overeenstemming, dan wanneer wij een dier landen met de warmere gewesten van Amerika vergelijken; een verschil, dat na de jongste ontdekkingen van meer bepaald Amerikaansche vormen in Afrika nog niet wordt opgeheven. Leder van die twee afdeelingen heeft eenige afzonderlijke orden, de gelijke orden zijn er door talrijke eigen geslachten vertegenwoordigd, en wanneer wij, zoo als ik thans doe, de lagere Cryptogamen buiten rekening laten, hebben zij slechts een zeer luttel aantal soorten met-elkan- der gemeen, alléén in de kuststreken, door zeestroomen of door den mensch in later tijdvakken overgebragt. Met het oog op dit fundamentele verschil verkrijgen vormen, die eenen in hooge mate karakteristieken bouw hebben, die door talrijke soorten vertegenwoordigd worden, maar die nu bij wijze van uitzondering in de oude en nieuwe wereld in gelijke mate vertegenwoordigd zijn, eene (389 ) eigenaardige beteekenis, vooral wanneer het eene groep be- treft, die reeds van den tertiairen tijd dagteekent, wier le- ven van eene hooge temperatuur afhankelijk is. Zij verte- genwoordigt eenen vroegeren tijd te midden van latere medeburgers en noopt ons tot de vraag, of die vormen hun oorsprong hadden in de landen, waar zij nu wonen, of dat zij van een beperkter punt uitgingen: of zij die soorts- verschillen, welke zij nu aanbieden, als iets oorspronkelijks bezaten, dan wel, of hunne talrijke, maar overigens naauw verwante soorten van eenige hoofdstammen moeten wor- den afgeleid, wier nakomelingen in ieder der door de zee gescheiden werelddeelen zich meer en meer differen- tiëerden en zich tot de waarde van standvastige soor- ten hebben verheven. — Ons antwoord zal verschillend zijn, naarmate wij het soortsbegrip vaststellen, Darwini- auen of Antidarwinianen zijn. — Naar mijne overtuiging heeft de natuurwetenschap het standpunt niet bereikt, om op dergelijke vragen een voldoend antwoord te geven. Zij stelt ze, om daaraan de feiten te toetsen, als een rigt- snoer voor onderzoek. Uit dien hoofde is het van belang, de feiten, die er mede in verband staan, naauwkeurig te leeren kennen. Ik herinner daarom, dat de afdeeling van planten, die ik thans meer bijzonder op het oog heb, in die gewesten, waar zij thans nog zoo sterk vertegenwoor- digd is, op den Indischen Archipel, met name in Java, en in de West-Indische eilanden, op Antigua, onder de tertiaire fossìlen gevonden wordt, terwijl zij onder de breedte van Zuidelijk Duitschland en Italië verdween, ten gevolge van de vermindering der temperatuur. Alvorens over te gaan tot de uiteenzetting van den tegenwoordigen toestand en de verspreiding van deze groep over de aarde, is het noodig, op haar een blik te werpen uit het standpunt der systematische indeeling. De groep der Ficeae, die eene, door het holle, van bin- VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIII. 25 ( 390 ) nen met bloemen bezette receptaculum zeer onderscheiden Tribus onder de Artocarpeën vormt, en 3 van de geheele familie uitmaakt, was in de Linneaansche school één ge- slacht, Ficus, waarvan het karakter naar eene in het zuiden van Europa gekweekte sbort, Ficus Carica, vastgesteld was. Maar het hoofdkenmerk van het geslacht bleef de bloei- wijze of het receptaculum, zoodat, zonder verder onderzoek naar den bouw der bloemen, de later bekend geworden soorten uit Indië, Afrika en Amerika, alle onder hetzelfde geslacht werden gerangschikt. Linnaeus kende echter slechts acht soorten, en deze gedeeltelijk alléén naar de platen van RHEEDE, RUMPHIUS en PLUMIER. Een blik in zijn Herbarium „overtuigt ons nog meer van het hoogst onvolkomen mate- riaal, dat hem ten dienste stond. Tux Nn bragt in zijne Dissertatio de Ficu het getal tot 27, vanr in zijne Euu- meratio tot 92 soorten, en in SPRENGEL’s Systema ser lium vinden wij 118 vermeld. Alle deze schrijvers hadden het geslacht Ficus bionatle 8 noch de inwendige bouw van het receptaculum, noch de organisatie der talrijke zeer kleine bloemen werden onder- zocht, cen verzuim, dat én aan gemis van het vereischte materiaal én aan een’ afschrik van eenen in zoo hooge mate lastigen arbeid en ook wel aan de meening kan wor- den. toegeschreven, dat alle soorten omstreeks denzelfden bouw zouden hebben en men in het holle receptaculum een voldoend geslachtskenmerk meende te vinden. — Overigens zijn dergelijke verschijnsels algemeen in de geschiedenis der natuurwetenschap, vooral der beschrijvende, wier gebied te groot is tegenover het beperkte getal van hare e naars. Twintig jaren geleden, begon ik dit nr” ld: tè onderzoeken, en ontwikkelde ik mijne eerste denkbeelden over het verschil van organisatie in de geslachtsdeelen der Ficus, in verband met den uitwendigen habitus, in het (391) eerste deel van de derde serie der Annales des Sciences naturelles, Weldra zag ik mij op denzelfden weg gevolgd door Gasparmint te Napels, die in zijne Nova Genera supra Fici species, Neapoli 1844, en Ricerche sulla natura del Caprifico et del Fico, 1845, uitkomsten van een uit- nemend onderzoek over den bouw der bloemen bekend maakte, terwijl omstreeks denzelfden tijd zuocarrisr in de Verhandelin- gen der Beijersche Akademie van Wetenschappen, onaf hankelijk van mijne eerste pogingen , het geslacht Plagiostigma van Fi- cus afscheidde, zonder verder de geheele groep te onderzoe- ken. Gasparrinr had slechts een zeer bekrompen materiaal ter zijner beschikking, alleen de in de botanische tuinen van Italie gekweekte soorten, en terwijl hij aldus het geheel niet konde overzien, verviel hij in de fouten, die altoos kleven aan eene classificatie van een gedeelte eener uitgebreide groep, zoodat de waarde der kenmerken door hem veelal te een- zijdig beoordeeld werd. De uitkomst van mijne, gedurende eenige jaren voortge- tte nasporingen werd, onder den titel van Prodromus Monographiae Ficuum, in 1847 en 1848 in mooKER’s London Journal of Botany, vol, VL en VII gepubliceerd, waarbij ik bepaalde genera vaststelde, als natuurlijke groe- pen, die niet alleen door den habitus, maar ook door vaste aan den bouw der bloemen ontleende karakters omschreven zijn. Ik had toen bijkans alle bekende soorten onder- zocht, bovendien eene aanzienlijke hoeveelheid van nog on- bekende soorten leeren kennen, en een driehonderdtal analy- tische teekeningen bijeengebragt, waarvan ik eenige tot opheldering der geslachtskenmerken aan genoemde verhande- ling toevoegde. De door mij toen vastgestelde genera zijn : 1. Urostigma, met 167 species, in de tropische landen van Azië, Afrika, Amerika en Nieuw-Holland vertegenwoordigd. 2 _Pharmacosycea, uitsluitend Amerikaansch, met 12 species. 25° ( 392 ) 3. Pogonotrophe, uitsluitend Aziatisch, met 16 species. 4. Sycomorus, reeds door GASPARRINT onderscheiden, Afrikaansch en Aziatisch, met 12 species en nee 7 onvolledig bekende. 5. Ficus, in verschillende subgenera verdeeld, in Afrika, Azië, Nieuw-Holland en op de eilanden der Stille Zuidzee verspreid, maar in Amerika ontbrekend, met 188 species. 6. Covellia, van GASPARRINT in eenigzins ruimeren zin overgenomen, een Aziatisch geslacht, dat zich tot op Nieuw- Caledonië ten oosten van Nieuw-Holland en op de . iid verspreidt, met 31 species. As 7. Synoecia, Aziatisch, met 2 species. ab wei Voegt men daarbij eenige soorten, wier plaats onder deze genera twijfelachtig was geneve: dan waren er toen om- streeks 400 soorten bekend en gerangschikt. Ik heb over deze rangschikking het oordeel der Bota- nisten afgewacht, alvorens de wijzigingen, die verder on- derzoek noodig deed achten, in het openbaar te behande- len. Zoo ver mij bekend is, heeft slechts één Botanist, tegenover meer anderen, die mijne zienswijze volgden, zich in zekere mate daartegen verklaard, GEORGE BENTHAM te Londen, die, hoezeer hij de groepen als natuurlijke er- kende, daaraan niet de waarde van genera, maar alleen van subgenera wenschte toe te kennen. Het is hier de plaats niet, dat onderwerp, dat de systematici zoo dikwerf ver- deeld houdt, nader toe te lichten. Ik haal deze bijzonder- heid alleen aan, om te doen uitkomen, dat, zoodra de na- tuurlijkheid mijner groepen erkend is, deze, hetzij als ge- nera, hetzij als subgenera, tot grondslag kunnen dienen voor phytogeographisch onderzoek. Alleen moet ik nog herinneren, dat na 1848 mijne studie herhaaldelijk op deze planten gerigt werd. Het is het lot der Monographen, dat bij de beschrijving van plantenverzamelingen de groep hun- ner keuze aan hen wordt opgedragen. Over de Afrikaansche (393) Ficeae droeg ik een opstel voor in de eerste klasse vau _ het Instituut (Verhandelingen 3de reeks, I deel). Voor de Flora brasiliensis van MARrius en ENpLicner bewerkte ik met de geheele klasse der Urticineën, ook de Ficeae. Op gelijke wijze nam ik deel aan de beschrijving der planten van de Niger-Expeditie onder kapitein rrorrER; aan die van de reis met het schip Herald, onder bevel van kapitein HENRY KELLET; aan de bewerking van de Indische herbaria van ZOLLINGER en JUNGHUHN; en ook TEYSMANN’s verza- melingen leverden mij nieuwe bouwstoffen, die in de Flora Indica werden opgenomen. Op die wijze klom gestadig het cijfer der species, waartoe ook niet weinig werd bijgedragen door TIEBMANN's uitstekende verhandeling over de Mezi- kaansche, Urticineën (in de Verh. der Deensche Akademie van Wetenschappen), door Dr. sonper, die Kaapsche Ficeae beschreef. in het XXI deel der Linna, en door d. BEN- THAM in zijne Flora Hongkongensis, — Door dit alles zijn er thans zeer aanzienlijke bouwstoffen voorhanden, om de geographische verspreiding dezer groep nader toe te De groep der Ficeae vormt eenen breeden gordel rondom de aarde, aan weêrszijde van de linie. In hoeveelheid en verscheidenheid is zij echter over die oppervlakte niet ge- lijkmatig verdeeld, en in dat opzigt overtreft Zuid-Azië met den Indischen Archipel alle overige landstreken. De middellijn van dien gordel wordt ongeveer bepaald door den —warmte-aequator, voor 200 verre niet de ongelijke verdeeling van land en zee, en verschillen in het relief van de oppervlakte of andere onbekende oorzaken, de ver- spreiding naar deze of gene zijde doen afwijken. „Bij de bepaling der woordelijke grens levert Europa eenige moeijelijkheid op. In de zuidelijke gewesten toch van ons werelddeel worden twee soorten, Ficus Carica en F. Caprificus algemeen aangeplant, en men vindt van bei- (394) den zoo vele zeer eigenaardige varieteiten, dat GASPARRINL meende, die als soorten te moeten onderscheiden, waar- bij hij tevens van de stelling uitging, dat eenige daar- van in Ïtalië; met name in Napels, als inlandsch kon- den beschouwd worden. Van kultuurplanten, die sedert aloude tijden eene groote verspreiding erlangden en die bovendien ligtelijk verwilderen (dat bij den vijgenboom, wiens zaden in het darmkanaal van mensch en dieren hun kiemvermogen niet verliezen, zoo gemakkelijk geschiedt), is de bepaling van het oorspronkelijk vaderland dik- werf aan groote bezwaren onderhevig. Terwijl ik vroeger, in den Prodromus, de door GASPARRINI aangenomen soor- ten opnam, heb ik daardoor noch zijne soortsonderschei- ding als bewezen beschouwd (een gevoelen, dat Are. pw CANDOLLE in zijne uitmuntende Géographie botanique aan mij schijnt toe te schrijven), noch afstand gedaan van mijne elders uitgesproken meening, dat het ware vaderland dier gewassen met meer waarschijnlijkheid in Klein-Azië en in het Noorden van Afrika moet gezocht worden. Ik vind althans geen voldoend bewijs, om het zuiden van Europa als het vaderland of medevaderland te beschouwen, en kan de om- standigheid, dat HOMERUS, THEOPHRASTUS en DIOSCORIDES wilde en tamme vijgenboomen onderscheiden, niet als zoo- danig aanmerken. Als aloude en zeer verspreide kultuur- gewassen van het zuiden van Europa, verdienen zij evenwel ook hier vermeld te worden, waarbij ik herinner, ‘dat zij bijv. op den Etna tot dezelfde hoogte als de wijngaard opklimmen, aan de Noord- en Westzijde tot 3000, aan de Zuid- en Oostzijde tot 4000 voet, en dat zij, naar het schijnt, meer koude verdragen dan eenige andere soort der geheele groep. — Maar bij de bepaling der noordelijke grens van de na- tuurlijke verspreiding der Ficeae, kunnen zij voor als nog niet in aanmerking komen, en ik meen derhalve die grens langs de Noordkust van Afrika of met meer juistheid (6395) welligt, wat het westelijk gedeelte betreft, laugs de zuide- lijke helling van het Atlasgebergte te moeten trekken. In die landstreken, met name in Egypte, treedt Sycomorus antiquorum met cenige andere soorten van Ficus op; de grootere hoeveelheid echter van deze en andere geslachten wordt eerst onder de breedte van Nubië (op 184° N. Br. aan de rivier Tacaze) en in Abyssinië gevonden. Azië in- gaande, strekt de verspreiding zich eenigzins meer noorde- lik uit, want in het rijk van Mascate, aan den znidoos- telijken hoek van Arabië, vond Avener Kor, op omstreeks 24°, N. Br. Urostigma salicifolium, en in het zuiden van Perzië is het geslacht Ficus door meerdere soorten ver- tegenwoordigd. Verder oostelijk ontdekte erirerrn, terwijl hij de Engelsche armee naar Kabul vergezelde, in Affgha- nistan, dus op omstreeks 33°—35» N. Br., Wicus virgata, en Dr. THOMAS THOMSON dezelfde soort in het noorden van „Voor-Indië, naar de grenzen van Tibet. In Nipal vonden BUCHANAN HAMILTON en WALLICH onderscheidene soorten. De bepaalde grens echter in de Himalaya streek, is niet met zekerheid bekend; men kent eenige groeiplaatsen in het _ groote gebergte van Gossainthan, dat zich tot 24,700 voet verheft, op 29° N. Br.; J. p. HOOKER vond op de zuidelijke helling van Sikkim-Himalaya tot op 10,000 voet nog Ficeae, en in de buitenste bergruggen van Sikkim klimt eene soort “tot 9000 voet hoogte op (Himalayan Journ. J. p. 157). Door zoureIRO kennen wij eenige soorten van Cochinchina, en in de zuidelijke gewesten van China werden eenige ge- vonden, maar eene juiste bepaling der lijn kan eerst in Japan geschieden, waar KäMPFER, THUNBERG en SIEBOLD, be- halve de door de Portugezen ingevoerde Ficus Caricu, in de nabijheid van Nangasaki, Papenberg en Kosidu, dus op 32° N. Br., eenige inlandsche soorten ontdekten. — Omtrent de noordelijk van de linie gelegen eilanden in de Stille Zuid- zee vind ik geene voldoende berigten. De Philippijnsche ( 396 ) eilanden zijn nog rijk aankiceae, maar of op de Sandwich- eilanden soorten gevonden worden, is mij onbekend. — Om- trent de Noordelijke helft van Amerika kennen wij alleen de verspreiding dezer gewassen in Mexico, waar de noordelijke grens op omstreeks 25“. N. Br. schijnt te vallen. In Nieuw- Mexico, en reeds noordelijk van het centrale hoogvlak van Mexico, schijnt de groep geheel te ontbreken, te oordeelen naar de talrijke nasporingen, welke in die gewesten door de Noord- Amerikaansche Botanisten in het werk gesteld werden. Geheel onvolledig zijn de berigten omtrent de grens langs de oostkust, waar de verspreiding echter iets meer oord sli zou kunnen plaats hebben. De zuidelijke grensbepaling levert hoofdzakelijk ten op- zigte van Amerika eenig bezwaar op. Brazilië brengt deze planten voort over zijne geheele breedte, maar hoe verre in de landen, zuidelijk van Brazilië, de verspreiding zich nog voortzet, is niet bekend; ik vermoed aan de oostzijde tot omstreeks 85° Z. Br.; aan de westzijde welligt niet 200 ver zuidelijk. In Afrika raakt de lijn de uiterste zui- delijke punt, dus omstreeks’ 32“. Madagascar en de ge- heele Indische Archipel liggen binnen de grens. Aan de westkust van Nieuw-Holland eindigt de verspreiding op 25° Z. Br., terwijl zij aan de oostkust zich tot nabij den zuidelijken hoek voortzet, — De grens in het binnenlaud is onbekend, maar zal denkelijk niet liggen in de verbin- dingslijn dezer beide punten. Op de eilanden in de Stille Zuidzee schijnen de zuidelijkste soorten op de Nieuw-He- briden, Vriendschaps-cilanden, omstreeks op 22“ 2. Br. gevonden te worden. Vergelijkt men de op die wijze aangewezen grenzen met de isothermische lijnen, dan vinden wij, dat die van 20°— 16°, aan weêrszijde van den warmte-acquator, de versprei- ding bepalen. In Japan bereikt zij de isotherme van 16“, in Noord-Amerika schijnt zij met de. isotherme van 20° te (397) eindigen. Het mazimum der soorten valt echter tusschen de isothermen van 25. Geheel overeenstemmend daarmede is de verspreiding op de berghoogten. In de valleijen, aan den voet der bergen, in de onderste bergwouden, langs de kusten, stranden en oevers leeft de grootste hoeveel- heid der soorten, en op het meerendeel schijnt ook de vochtigheid. van den dampkring cenen gunstigen invloed uit te oefenen, zoodat deze ook de verspreiding mede be- paalt. Desseegelijking der Hicoas maar de sokrelddadlen dect, dak | ieder werelddeel zijne eigen soorten heeft; enkele soorten slechts komen in twee werelddeelen voor, maar dan op geenen grooten. afstand, Oostelijk Afrika heeft eenige soorten met westelijk Azië gemeen. Vicus virgata verspreidt zich van Rohilcund en Affghanistan door Perzië en Arabië tot naar den Sinai, over 45 lengtegraden, zonder echter de geo- graphische grenzen van Afrika te overschrijden. Maar ik vermeld dit feit, omdat Arabië tot de Afrikaansche Flora behoort. F. palmata groeit in Palestina? Arabië en Egypte. Of Sycomorus antiguorum uit het Nijlgebied naar Arabië en Palestina door den mensch overgebragt is, durf ik niet beslissen; aan den. Libanon groeit zij volgens sommigen” in het wild. Crostigma populifolium en U. salicifolium worden én in Abyssinië én in Arabië gevon- den. — Op soortgelijke wijze verspreiden zich sommige Indische species naar de noordkust van Nieuw-Holland, 6 op de 33 van de Nieuw-Hollandsche Flora. — Amerika heeft geene enkele soort met andere werelddeelen gemeen. Opmerkelijk alleen is de gelijkvormigheid van eenige Bra- ziliaansche soorten met soorten van westelijk Afrika, die zoo groot is, dat hier een nader onderzoek met vollediger bouwstoffen wenschelijk is. Wordt op deze wijze genoegzaam daigewezen; dat de soorten niet over eene aanzienlijke uitgebreidheid der geographische (6398) lengte verspreid zijn, de tegenovergestelde verhouding vindt men wanneer men de grootere genera uit dit oogpunt na- gaat. Urostigma bijv. is rondom de aarde verspreid. Ficus van de Kaap-Verdische eilanden minstens tot op Taiti, en en hare verspreiding wordt alleen over Amerika afgebroken; Sycomorus-soorten vindt van West-Afrika tot in Nieuw- Holland. De kleinere Zuid-Aziatische geslachten reiken - van Voor-Indië en Ceylon tot naar de Philippijnsche eilan- den, de Molukken, sommigen tot op eilanden dene van Nieuw-Holland. Omtrent de verspreiding binnen de afzonderlijke wereld- deelen kan het navolgende worden opgeteekend, Zuidelijk Azië, omvattende zuidelijk Perzië, Voor- en Achter-Indië, Cochinchina, China, Japan en de groote eilandgroepen, zuidelijk van het vaste land gelegen, bezit de meeste geslachten en de meeste soorten. In noorde- lijke rigting van den warmte-aequator neemt haar aantal gestadig af, en het over het geheel gering getal soorten met afvallende bladen komt hoofdzakelijk in de minder warme streken voor. Van dien overvloed. der vormen na- bij de hoogste warmte kunnen wij eene voorstelling erlan- gen, wanneer wij nagaan, dat op Java omstreeks 150 soor- ten gevonden worden, terwijl in Japan slechts 4 of 5 voorkomen. — Urostigma, Ficus, Pogonotrophe, Sycomo- rus, Covellia en Synoecia zijn de in Zuid-Azië vertegen- woordigde genera. Bij de voor iedere soort over het ge: heel beperkte verspreiding zal het geene verwondering wek- ken, dat slechts een kleiner deel der soorten aan het vaste land en de eilanden gemeenschappelijk is. Eenige species, zoo als Urostigma religiosum, U. Rumphii, U. benjaminum, U. nitidum, die als heilige boomen door de belijders der godsdiensten, die vóór de invoering van het Islamisme in Indië heerschten, alom werden aangeplant, hebben daar- door eene aanzienlijke verspreiding verkregen. Hetzelfde ( 399 ) geldt van eenige species, die als Caoutchoue- of Schellak- boomen worden aangeplant. Maar de aan zich zelve over- gelaten species komen geenzins over geheel Indië voor; in Java bijv. vindt men species, die in Sumatra ontbre- ken, terwijl dit eiland ook eigene vormen aanbiedt; in Celebes werden door REIN WAnDr soorten opgespoord, die geheel eigenaardig zijn; de Molukken en Philippijnsche eilanden bezitten hunne eigen soorten, en de verzamelingen, door RoxBUndu, waArrIOH en anderen op het vaste land van Indië bijeengebragt, behelzen slechts schaars soorten van de eilanden. Bij den tegenwoordigen staat onzer kenuis is het onmogelijk, die verhouding in getallen uit te druk- ken; naar hetgeen mij daarvan thans bekend is, zal het cijfer der gemeenschappelijke soorten omstreeks 20 bedragen; maar bij de groote verwantschap van het overigens zoo weinig onderzochte Achter-Indische Schiereiland met de Flora der Sunda-eilanden, kunnen latere nasporingen dit cijfer aammer- kelijk doen klimmen. — Dat op de eilanden het getal soorten grooter is dan op het vaste land, zal met de tempera- tuur en de gêsteldheid des bodems in verband staan. Lagere, vochtige streken toch, stranden, oevers, valleijen, en de lagere zonen der gebergten zijn de natuurlijke woonplaatsen der Ficeae. Het totale cijfer der Aziatische Ficeae (met uitsluiting van Arabië) bedraagt 379. Naar de amchen geordend, zijn zij aldus verdeeld: Eilanden. Vaste land, Ficus 124 66 Urostigma 78 35 Covellia 24 20 Pogonotrophe 13 12 Synoecia 3 1 (400) De meest noordelijke vormen behooren tot het eerste geslacht, zijnde eenige Japansche species, waarvan ééne zich over China naar Indie en Nieuw-Holland verspreidt. Van Nieuw-Holland zijn tot dus verre 33 Ficeae be- kend, met bijvoeging der eilanden in de Stille Zuidzee omstreeks 40. — De eigenlijke Nieuw-Hollandsche species behooren tot Urostigma, Ficus en Sycomorus, In het noor- delijk gedeelte van dit werelddeel, waar de Flora een ge- heel Indisch karakter heeft, is haar voorname zetel ;aan de zuidkust ontbreken zij; evenzoo op het meer zuidelijk gedeelte van de westkust; omtrent het binnenland is mij alleen bekend, dat het over het geheel ver verspreide Urostigma platypodum door den moedigen reiziger sTUART dáár onlangs ontdekt werd. _ Urostigma telt 22 soorten, waarvan 4 ook in de In- dische Flora optreden. Het grootere deel Nut in het noor- den voor. Wi Ficus telt 9 soorten, waaronder F. Ee die zieh van de noordkust tot naar China, Japan en Indië ver- spreidt, F. aspera, die ook op het eiland Tanna door roRsTER ontdekt. werd. hl Féne twijfelachtige Sycomorus. Op de eilanden van Nieuw-Caledonië eene soort van Covellia, en verder op andere eilanden, zoo als de Nieuw- Hebriden, Tanna, Namoka, Taiti 3 Urostigma, en 2 of 3 Ficus, waarvan 1 of 2 met Nieuw- Holland gemeenschappelijk. De vraag of in het zuiden van Europa Ficus Carica en eenige aanverwante soorten oorspronkelijk in het wild voor- komen, heb ik in het voorgaande reeds aangeroerd. Hoe- zeer deze soorten alom verwilderd voorkomen en door den mensch, als ware het, inlandsch gemaakt zijn, zelfs in Ma- cedonië, Thracië, aan den Hellespont en Bosphorus (vergel. criseBacn, Flora Rumel, II. p. 331), en de naast ver- waute soorten in Noord-Afrika en Klein Azië inlandsch ( 401 ) “zijn, en er op gronden van analogie niets onwaarschijn- lijks in gelegen is, dat de vijg in Zuid-Europa ook oor- spronkelijk wild voorkwam, acht ik dit nog niet bewezen. Afrika biedt meer dan een opmerkelijk verschijnsel in de verspreiding dezer planten aan, die er van de noord- kust tot aan de zuidpunt, over de geheele west- en oostzijde, worden aangetroffen, en behalve in de groote dorre zandvlakten, die dit werelddeel kenmerken, ook in het binnenland zullen gevonden worden. Met bijvoeging van Arabië en de Mascarhenische ‘eilanden, zijn er reeds 60 soorten goed bekend, andere door reizigers aangeduid, en “wanneer men de onvolledigheid onzer kennis van de Afrikaansche vegetatie in het algemeen in aanmerking neemt, zal een belangrijk deel der Afrikaansche Ficeae ons nog wel onbekend zijn gebleven. De genoemde soorten behooren tot drie genera: Urostigma 30, Sycomorus 19, Ficus 11 soorten. Het meerendeel komt tusschen de keer- kringen voor; in de Kaapsche Flora bijv. worden maar 9 soor- ten gevonden, en, zoo als bekend is, is dat gebied op eene zeer volledige wijze botanisch onderzocht. In Oostelijk Afrika behooren 33, in Westelijk Afrika 18 soorten. Over het geheel schijnt derhalve de oostelijke afdeeling de talrijkste te zijn, waar ook de meeste Sycomori groeijen. In Nubië en Abyssinië, aan de boorden der groote rivieren Tacaze, blaauwe Nijl en anderen, in de valleijen en op de lagere hellingen der gebergten worden deze en vooral reusachtige soorten van Urostigma veelvuldig aangetroffen. Hoe verre zij den Nijl in noordelijke rigting volgen, en of zij in Egypte indringen, is mij niet bekend. Dat sommige ook aan de andere zijde der Roode zee voorkomen, heb ik bo- ven reeds doen opmerken. In de Kaapsche Flora ontbreekt het geslacht Ficus; Urostigma-soorten en ééne Sycomorus vertegenwoordigen aldaar de groep. — Hoezeer ook in dit werelddeel de meeste soorten over het geheel eene beperkte (402 ) verspreiding hebben, maken eenige eene opmerkelijke uit- zondering op dien regel. Urostigma luteum en U, catal- paefolium bijv. worden in Abyssinië en in Guinea aange- troffen, terwijl in de tegenovergestelde rigting U, abutilifoli- um zich van Nubië tot naar de Kaap verspreidt, waar het op den Macalisberg door Burkn werd gevonden. Sycomo- rus capensis kan van de Kaap over de Congo-kust en Guinea tot aan kaap Palmas en de Kaapverdische eilanden worden vervolgd. Welligt zal men later nog meer voor- beelden van zulke ver verpreide soorten aantreffen, wanneer de van de Congo-kust door R. BROWN, en van Senegambië door BRUNNER aangeduide soorten. vollediger bekend. zullen zijn. Thans weet men alleen, dat deze tot Urostigma be- hooren, en dat er soorten met hartvormige bladen voor- komen. — Overigens kan de identiteit of analogie der West- en Oost-Afrikaansche Ficeae tot bevestiging strek- ken van de continuiteit eener gelijkvormige vegetatie dwars door Afrika, ten zuiden van de Lybische woestijn en de Sa- hara. Is deze door talrijke karakters ook met de Indische verwante Tropisch-Afrikaansche plantenwereld in het mid- den van Afrika welligt door dorre zandvlakten of berg- hoogten in een later tijdvak gescheiden geworden, in de oostelijke en westelijke streken hield zij zich staande, als getuige van eene oorspronkelijke verwantschap. — De Mascarhenische eilanden behooren tot haar gebied. — In het Kafferland en aan de Kaap is echter evenzoo als noordelijk van het Atlasgebergte, een geheel verschillende plantengroei, zoodat wij minstens drie phytogeographische afdeelingen in dit werelddeel kunnen onderscheiden. Het nieuwe werelddeel bevat slechts twee, elkander in uiterlijken vorm nabijkomende geslachten, het perigae’ e Urostigma en het genus Plarmacosycen; beide in ae noordelijke . n zuidelijke helft optredend, en aan de oostzijde op de West-Indische eilanden verspreid; hun ( 403 ) voorkomen op de weinige aan de westkust gelegen eilan- den is nog niet voldoende opgehelderd. Ik ken thans 110 Amerikaansche soorten van Uros- stigma, 18 Pharmacosycea. Alle zijn uitsluitend aan Amerika eigen, want wanneer wij hier en daar vermeld — vinden, dat bijv. Urostigma eriobotryoïdes (de 2. g. Ficus Brassii der tuinen, maar wiet van n. BROWN) in Brazilië en in Sierra Leone zoude groeijen, berust die stelling op verwarring van nanverwante soorten. Met het oog op de omstandigheid, dat de tropische vegetatie van het gedeelte van Noord-Amerika, dat ten noorden van de landengte van Panama ligt, aanmerkelijk verschilt van die ten zui- den, en met het oog op het belang, dat deze vraag heeft ter zake van het tijdstip van het verrijzen van die smalle landstrook, die thans een noordelijk en zuidelijk werelddeel vereenigt, heb ik, toegerust met een rijk viaal, de ver- spreiding der soorten nader onderzocht en den, dat geene soort aan beide landstreken gemeen is . Van de 110 Urostigma-soorten zijn 64 over Zaid Asserikà verspreid, 15 op de West-Indische eilanden (waaronder eene ook op het vaste land bij Caracas) en 31 in de noordelijke helft van Amerika, d. i. vooral in Mexico, en de zuidelijk daarvan gelegen landen, Nicaragua, Costa- rica, in het gebergte van Chiriqui, enz, tot aan den 83“ Nen Van Pharmacosycea zijn er 10 in het zuidelijk dels 7 in het noordelijke, 1 op de Antillen. Derhalve van de 128 Ficede van Amerika in het zuidelijk gedeelte 74, op de W. Indische eilanden 16, in het noor- delijk gedeelte 38. Ik voeg hierachter eene volledige op- n e e *) Omtrent de schijnbare uitzondering van twee Heel acos ee de, vergel. hier achter. ( 404 ) telling der noordelijke groep, waaronder eenige tot dusverre niet beschreven soorten, door scurepe eu prPPE in Mexico, en door wARzEWICz in Guatemala ontdekt. Welk verschil in het optreden der- soorten de oost- en westzijde van Amerika opleveren, daaromtrent heerscht nog veel onzekerheid. Brazilië en Guiana, alsmede Nieuw-Gre- nada zijn in dat opzigt het best bekend en het is niet onwaarschijnlijk, dat in de breede vlakten langs de groote rivieren onderscheidene soorten eene aanmerkelijke versprei- ding hebben. Maar hoe het westelijk van de Andes gesteld is, daaromtrent is niet veel meer bekend, dan eenige soorten van Peru en Nieuw-Grenada, die ik vroeger in HOOKER's Journal beschreven heb. — Voor het noordelijk gedeelte biedt Mexico eenige gezigtspunten aan, waar 25 Ficeae tot dusverre ontdekt werden. Van Urostigma groeijen daar 11 in de oostelijke, 9 in de westelijke provinciën, één, U. Bonplandianum, wordt zoowel in de aan de Stille Zuidzee als aan den Atlantischen oceaan gelegen kuststre- ken aangetroffen, Van Pharmacosycea werden de vier Mexi- | kaansche soorten alleen in het oostelijk gedeelte gevonden. — Ook in Mexico groeijen bijkans alle Ficeae in de warme streek, van de vlakte tot 2500 voet boven het vlak der zee, de meeste klimmen evenwel zoo hoog niet op. In de warme streek bedragen zij bijkans 4 van de apetale Dico- tyledonen *). Tot de oostelijke warme of tropische streek behooren 5 Urostigma en 3 Pharmacosycea, tot de weste- lijke 7 Urostigma. In de oostelijke gemutigd-warme streek, van 25004500 voet, groeijen 3 Urostigma en 2 Phar- macosycea, Aan de westzijde klimmen 2 Urostigma van de tropische zone tot 3000“ op. Een Urostigma is over de centrale hoogvlakte verspreid, waar, volgens numBoupw, 17° ”) Volgens de getallen, die rn. korsonv opgeeft in de gzien ce d. Wiener Academie, Bd. VIII. (405 ) gemiddelde warmte gesteld wordt. In de koudere gema- tigde zone (van 4500 tot 7000 voet) wordt geene soort meer aangetroffen. Ook noordelijk van de centrale hoogvlakte, die als een reusachtig porphyr-massief zich voordoet, vindt men ze niet meer. De tropisch-amerikaansche type maakt daar plaats voor eene geheel verschillende plantenwereld. Vatten wij thans de geheele groep der Ficeae te zamen, dan bedraagt het getal der bekende soorten 607; daarbij moeten nog ruim 20 soorten gevoegd worden, wier vader- land onbekend is, zoodat het totale cijfer tot omstreeks 630 klimt. In het oog vallend ongelijk is de verdeeling der hoe- veelheid soorten over de oppervlakte der landen. Azië brengt over eene oppervlakte, die ongeveer een derde bedraagt van die van Afrika, 379 soorten voort, dus meer dan de helft van het totale cijfer. Amerika op eene oppervlakte die niet de helft bedraagt van Afrika, slechts 128 soorten, 3 van het totale cijfer, 3 van het cijfer voor Azië. Afrika, met de eilanden en een gedeelte van Arabië, bevat 60 soorten, of 1% van het geheele, F van het cijfer voor Azië. Maar het binnenland is onvolledig onderzocht. Nieuw-Holland, met de eilanden in de Stille Zuidzee, over eene oppervlakte die omstreeks een vijfde is van Afrika, 40 soorten, of i van het totale, 15—s van het cijfer voor Azië, Het maximum der soorten is zamengedrongen over eene op den aardbol schuins geplaatste elliptische oppervlakte, die Voor- en Achter-Indië, den Indischen Archipel, Nieuw- Guinea en het noordelijk gedeelte van Nieuw-Holland om- vat, tusschen 20° N. en Z. breedte, en 75°—150° Ooster- lengte van Greenwich. Vergelijkt men nader de soorten van Urostigma naar de vier werelddeelen, dan ontdekt men voor ieder werelddeel VERSL. EN MEDED. AFD, NATUURK. DEEL XIII. 26 (406) eenige wijzigingen in den bouw, Het stigma is in de Azi- atische en Nieuw-Hollandsche lang en dun, staartvormig, in de Afrikaansche lancetvormig en schuinsch, in de Ame: rikaansche verbreed, korter, veelal kapvormig; het omwind- sel aan den voet van het receptaculum is in de Aziatische en Nieuw-Hollandsche soorten uit 3, in de Afrikaansche uit 3 of 2, in de Amerikaansche in den regel uit 2 blaad- jes zamengesteld. Eenige overgangen en uitzonderingen ver- minderen echter de waarde. van dit verschil in den bouw. Voor het overige vertoont de habitus dezer gewassen, hunne niet zelden reusachtige gestalte, de veelvuldig voorkomende ontwikkeling van luchtwortels, de bouw der bladen, de haarbekleeding enz. eene treffende gelijkvormigheid over alle werelddeelen, weshalve ik ook GASPARRINI niet volgde, die dit 200 natuurlijke geslacht in meerdere splitsen wilde. Die analogie naar de werelddeelen wordt vooral uitgedrukt door de bladeren, die in elk werelddeel alle vormen, van de ronde tot de zeer versmalde, doorloopen, zoodat men de soorten, naar de werelddeelen, in vier analoge even- wijdige reeksen kan plaatsen, waarin de tegenover elkander staande soorten eene treffende mate van gelijkvormigheid, die in sommige gevallen aan gelijkheid nadert, vertoonen. De vraag dringt zich daarbij op: van waar dit verband? Welk besluit kan er uit getrokken worden? Maar evenmin als wij den grond van dit verband verstaan, kunnen wij bij den tegenwoordigen staat onzer kennis er eenig besluit van afleiden. Onze taak is hier nog geene andere, dan eene toekomst van meerder inzigt voor te bereiden, door onder- zoek en scherpe bepaling der feiten. De analogie der vor- men, die het geslacht Urostigma aanbiedt, is geen geïso- leerd verschijnsel; zij onderscheidt zich alleen door haar sterk en uitgebreid optreden. Maar terwijl eene soortgelijke verhouding in vele andere orden der organische wereld zich doet kennen, wijst zij op eene wet, waarin wij eerst ( 407 ) na vollediger onderzoek eu door de vergelijking van de toestanden, waarmede zij zamenhangt, eenen blik zullen kunnen werpen. Hlicce, in America septentrionalì inde ab isthmo | _Panamensi hactenus detectae, UROSTIGMA arg. 1, U. verrucosum EAM. — Nicaragua, 2. U. glycycarpum ud. n. sp. (1), — Mezicum orient, in Hacienda de la Laguna, 3. U. intramarginale zieBm. — Costarica, in regione Turialva, 4. U. lapathifolium LIEBM, — Mericum oviant, in re- gione calida, circa Yecoatla et Colipa. 5. U. myxaefolium ig. [2]. — AMericum orient. in regione calida. 6. U. longipes LIEBM. — 138 orient, in regione 5 provinciae Vera-Cruz, prope Colipa, Misantla. 7. U. fuscescens Inu. — Iſeæicum orient, in regione litorea provinciae Vera-Cruz, prope Colipa. 8. U. complicatum EBU. — Mericum occid. in jugis juxta Guasintla et Puente de Istla altit. 3000 p. 9. U. Warzewiczii Miq. u. sp. [3]. — Guatemala, 10. U. Bonplandianum rieBm. — Mewicum tam orient. quam occid. in regione calida et calido-temperata; in lito- re Oceani pacifici prope Acapulco, prope Hacienda de Mirador. 11, U. guatemalanum MIQ. u. sp. [4]. — Guatemala. 12. U. involutum zreBu. — Nicaragua, inter Sapoa et Tortuga. 13. U. costaricanum 11M. — Costarica, prope . ( 408 ) 14. U. lancifolium ug. — Mericum oceid. prope ee Costarica, prope Cartago. 15. U. Schiedeanum miq. [5]. — Mewicum orient. in regione calida et temperato-calida e planitie usque 3000 p., inter Sepillo et Estero et secus flumen Tocoluta, prope Papantla, Hacienda de la Laguna, in prov. Vera-Cruz, prope Meloapam, Hacienda de Tuzamapa, in prov. Oajaca, rel. 16. U. arbutifolium miq. [6]. — Mfezicum orient. in sylvis prope Papantla. 17. U. turbinatum zieBm. — Mewicum oeccid. in regione tropica, in prov. Oajaca circa Guatulco. 18. U. sapidum zreBM. — Costarica, prope Cartago, Escuru; in 4sthmi panamensis regione Veraguas. 19. U. ovale IBA. — Costarica, prope Guanacaste. 20. U. Liebmannianum MIQ. — Jsthmus poeren in alluviebus fluminis Chagres. 21. U. Chiriquianum urg. n. sp. [7]. — In Cordilleris Chiriquianis Istimi panamensis, 22. U. consanguineum urg. [8]. — Misidinl'a oe in reg ione calida inter Sepillo et Estura. A 23. U. eugeniaefolium riem. — Costarica, in regione circa Ujaras. ö a Aa 24, U. padifolium rreBm. — Meæicum occid. in regione litorea prope Acapulco. AE 25. U. botryapoides miq. — Meeicum, an ‘orient.? 26. U. suleipes miq. u. sp. [9]. — Meæteum oecid. prope Atlacomulco. ak 27. U. cotinifolium Mmiq. — Metieum oceid. in regione litorca, in exustis jugorum in via Acapulcensi juxta la Venta del Egido, alt. 1200 p., in prov. Oajaca inter Vampa et Tehuantepec. 28. U. tecolutense un. — Mewicum orient, in regione calida prope fl. Tecoluta, in prov. Vera-Cruz prope Sepillo. 29. U. petiolare miq. — Meæieum oceid, in jugis mon- (409 ) tanis prope Masantlan et Acaguisotla inter Acapulco et Cuernavaco 1600 p., prope Atlecomulco. 30. U. glaucum gen. — Afericum occid. in prov. Oajaca, in regione Rio de las Vueltas. 31. U. baccatum zreBM. — Mericum occid. in regione calida et frigidiore inde a Palo de Coco; in regione Hac. de St. Cruz in provincia Oajaca. 32. U. Oerstedianum ug. — Lsthmi panamensis regio Veraguas in monte ignivomo Chiriqui. . 33. U. scandens ziegm. — Mericum. — Probabiliter status juvenilis alicujus speciei inter superiores. DIAGNOSES SPECIERUM NOVARUM. [II. U. glycicarpum u. sp. Ramuli crassi angulati, no- velli eum petiolis sparse pilosi; folia breviuscule petiolata, e basi rotundata vel subtruncata supra petiolum biauricu- latim emarginata elliptica vel saepe elliptico-oblonga, apice rotundata vel obtusiuscule attenuata rarius subacuminata, crasse coriacea, supra dense puncticulata, subtus pallidiora (an glaucina?), praeter basin septemnervulam costulis utrinque 10—11 validis erecto-patulis prope marginem areuato - unitis transverse venosis pertensa; stipulae lanceo- latae coriaceae convolutae appresse villosulae; receptacula axillaria gemina breviter pedunculata globosa „ nucis Ju- glandis mole, apice perforata, basi calyculata”” — Species spectabilis, locum tenens prope U. involutum. Arbor alta. Ramuli crassi 4—6-angulati, cortice albescente vel pallide flavescente, novelli cum petiolis ochrascenti-hirti cito gla- brescentes, petiolorum et pedunculorum cicatricibus tuber- culati. Petioli compressiusculi antice sulcati, nunc glabri, exsiccatione ochracei, 4 — 6 lin. longi. Folia minora ellip- tica vel anguste oblonga obtusaque, majora elliptico-oblonga subacuminata, magnitudine perquam disparia, majus v. c. (410 ) 8 poll. longum, 3 latum, minora 3--2} poll. longa, 11 lata, marginibus nunc leviter incurvulis, supra atro-fusces- centia, costa costulisque sulcatis, subtus glaucino-ochrascen- tia, lucidula, costulis nitentibus, sub lente inter areolas ultimas venularum nunc fuscas albido-puncticulata. Gemma terminalis stipulacea 5 —3 lin. longa acuminata, praesertim deorsum ochraceo-villosula. Receptaculum unicum suppetit immaturum (solutum) globosum glabrum, pallide luteum, maculis fuscis. Matura glabra virescentia dulcia edulia, teste SCHIEDEO, qui m. Julii 1829 detexit. Specimen dedit cel. DE SCHLECHTENDAL. 0 | [2]. U. myzaefolium. — Ficus kr. ct Bovoné And, Sem. h. berol. 1846, p. 18 ad specimen cultum. Sylvestria specimina a SCHIEDE et Dry (n. 737) collecta, dedit cel. DE SCHLECHTENDAL. En diagnosin: | Ramuli validiusculi teretiusculi, novelli praesertim ad nodos cum petiolis foliisque inprimis ad nervos parce hirs telli glabrescentes; folia longe petiolata, e basi truncato- rotundata vel leviter cordata ovata vel subobovata vel el- liptico-rotundata apice rotundata vel subapiculata acutave, supra opaca, puncticulata, subtus praeter basin 8- vel sub- 5-nerviam costulis utrinque circiter 6 erecto-patulis trans- verse venosis reticulatis ante marginem per anastomoses confluentibus notata; stipulae subsericeo-griseo-villosae in conum brevem convolutae; receptacula axillaria gemina ses- silia subglobosa, nuclei cerasorum mole, ore depresso brac- teis 3 occlusa, basi involucro quadrilobo puberulo (lobis ciliolatis) suffulta. — Petioli 23 — 1 poll. longi. Folia fere 4—3 poll. longa, 2j — 2 lata, cultorum speciminum te- nuiora, sed ampliora, usque 7-pollicaria. Receptacula ex- siccata pallide lutescentia, ore depresso submarginato fus- cescente bracteis 3 fuscis (2 extimis) occlusa, basi involu- ero 4-lobo (an primitus bilobo, lobis deinceps bifidis?) suffulta. 3). U. Warzewiczii, u. sp. Folia modice petiolata eu- (6411) neatim obovato-oblonga brevissime obtuso-apiculata vel ob- tusa, membranacea, praeter basin (propter costulam imam utrinque erectiorem) subtrinervulam costulis utrinsecus 7—8 erecto-patulis ante marginem arcuato-unitis venisque costa- libus interjectis subtus discoloribus reticulatis, adulta gla- bra vel subtus glabriuscula ; stipulae lanceolatae acumina- tae glabrae; receptacula,.. — Species ex specimine culto tantum cognita, U. casapiensi et U, guatemalano conter- mina. Petiolus fere pollicaris, antice canaliculatus. Folia supra saturate viridia, subtus pallidiora, nervis fuscescenti- bus, 5—6 poll. longa, 2—2; lata. Stipulae pollicares fus- eescentes, firmulae. — Detexit cl. warzewicz; colitur in h. berolinensi. [4]. U. guatemalanum u. sp. Folia modice petiolata, e basi subtruncata supra petiolum emarginella elliptico-oblonga breviter acuminata, minora passim obtusata, chartacea, sub- tus in nervis cum petiolo ramulisque novellis scabriuscule hirtella, supra sparte decidueque pilosula, praeter basin __subtrinerviam costulis 9— 7 utrinque patulis ante margi- nem arcuato-unitis interjectis venis costalibus reticulatis; stipulae lanceolatae acuminatae complicato-convolutae, dorso medio velutino-hirsutae; receptacula ... Ramuli subteretes. Petioli semiteretes antice sulcati, pollice subbreviores. Folia supra saturate viridia cito glabrata, sub lente puncticulata, subtus pallidiora, in sicco viridia, nervis discoloribus, 7—6 poll. longa, 21 in medio circiter lata, marginibus passim repandulis. Stipulae in sicco fuscescentes, pilis pallidis, 3 poll. fere longae. In h. berol. warzewicz introduxit. (5). U. Schiedeunum, olim in uook. London Journ. of Botany a me propositum. Huic nunc etiam subscribo Fi- cum ligustrinam Kru. et Boven Jud. Sem. I. berol, 1846 (V. Moritziana h, berol. olim) e regione Caracasana a Mo- Rrrz missam, foliis longioribus a sylvestribus speciminibus abludentem. (412) [6]. U. arbutifolium, — Ficus zriNK Enum. V. berol. II. p. 450. Kru. et Boven. Ind. Sem. I. berol. 1846 p. 19 (ubi reliqua synonyma). — Patriam hactenus dubiam, pa- lam fecit specimen a schinpbz et prepe in terris mexicanis lectum, a cel. de scurronTENDAL benevole concessum (F. polypus scHIEDE mss.). — „Arbor vasta radicibus e trunco ramisque terram petentibus suffulta.“ Petioli 3 — 4 lin., folia 22— 2 poll. longa. [7]. U. chiriqutanum u. sp. Glabrum; ramuli superne trigoni; folia densa brevi-petiolata obovato-subeuneato- oblonga, subabrupte triangulariter apiculata, basi ipsa su- pra petiolum emarginata, chartacea, supra saturate viridia impresso-punctata, subtus pallida venis costalibus distine- tioribus numerosis patentissimis cum interjectis tenuioribus ante marginem arcuato-unitis transverseque venosis (areolis saepe quadrangularibus) quasi striata, margine laevi incur- vulo cincta; stipulae lineari-lanceolatae convolutae acumi- natae; receptacula ... Affine U. cestrifolio, foliorum nerva- tione omnino sui juris, ab U. clusiaefolio, U. subapiculato aliisque affinibus haud longe distans. Petioli antice sulcati, 2—3 lin. longi. Folia in sicco fuscescenti-viridia, ex apice lato in apiculum brevem acutum vel obtusiusculum con- tracta, 3 — 4% poll. longa, 14 — 14 lata. — Colitur in horto berolinensi; cl. WARZEWICZ e [8]. U. consanguineum Mg. in Hook. Lond. Journ. L c. Vicus Kru, et oven. J. c. p. 17. V. eiliolosa vera hort, berol, olim. V. clusiaefolia ej. horti, Patriam hactenus in- certam palam fecit specimen mexicanum a SCHLECHTENDALIO communicatum. — Sequitur speciminis mexicani diagnosis: Glabrum; ramuli teretiusculi pallidi; folia breviuscule petiolata, e basi obtusiuscula vel obtusa nunc levissime subcordata sub-8-vel 5-plinervia elliptico-oblonga oblon- gave breviter subtriangulariter acutiuscule apiculata, char- acea, utrinque (albido-) puncticulata, costulis eireiter 8 (413) (praeter imas subbasilares) tenuibus patulis ante margi- nem unitis cum tenuioribus interjectis reticulatis vix pro- minulis, costa supra prominula, subtus prominente; stipu- Jae lanceolatae, acuminato-convolutae fuscescentes rigidulae; receptacula axillaria gemina (in supp. dejecta). — Folia 3—2 poll. longa, 14—1 lata. Stipulae 3 lin. In cultis folia majora, teneriora, et plerumque obtusius apiculata, alioquin vero nullo modo diversa. — Receptacula ipsa non- dum examinavi; in supp. sp. omnia delapsa atque omnino destracta vel exesa. [9]. U. sulcipes n. sp. Ramuli novelli angulati cum folio- rum costa subtus puberi cito glabrescentes, folia graciliter petiolata (petiolo antice conniventi-sulcato), e basi acutius- cula trinervula elliptica vel ovato-sublanceolatove elliptica, praesertim majora abrupte acute (nune oblique) acuminata, pergamacea, margine laevi cincta, supra nitida elevato- puncticulata, costa costulisque (utrinque 6 —7 tenuibus) utrinque prominulis, subtus cum interjectis tenuioribus ante marginem arcuato-unitis tenere denseque reticulatis, glabris; stipulae lanceatae conico-convolutae cinerascenti-puberae; re- ceptacula axillaria gemina ? brevi- pedunculata obovoidea de- mum glabriuscula, involacro diphyllo pedunculoque pubes- centibus, — Rami mox cylindrici pallidi laeviusculi. Petioli tenues nunc omnes glabri, pollicares, flavescenti-pallidi. Folia exsiccata pallescentia, supra costa subangulata per- tensa, verruculis laevibus punctiformibus haud scabra, sub- tus pallidiora, costa convexa pallida, costulis praeter infi- mam paullo distinctiorem tenuibus parum distinctis, supra saepe distinctioribus, 31— 2 poll. longa, 14—4 poll. in medio lata. Gemma terminalis 2 lin. longa. Pedunculus linea brevior, cum involueri phyllis 2 rotundato-ovatis (sin- gulis, an pressione, bifidis) pubescens. Receptacula pallide subflavescentia nuclei cerasorum fere mole, obovoidea, ver- tice depressa, ore bracteis 2 ocelusa, nunc fere glabra. Pe- (414) rigonia saturate rubello-fusca. Achaenia obovoidea pallida. Prope Atlacomulco, m. Martio, scurepe et prPPE (n. 1091) detexerunt. PHARMACOSYCEA ang. “|. Ph. Radula mrq. — Mewicum occid. (? — teste cel. LIEBMANN, sed sp. non vidi). — Isthmus panamensis (sp. vidi a cl. sSEEMANN collectum, sed weese — Bra- ei et Guyana. Ph. Pseudo-Radula urg. u. sp. (u. — 11 orient. prope Papantla. 3. Ph. Hernandezii nu. — Mericum orient. in re- gione calida littorea prope Papantla. il 4. Ph mexicana Md. n. sp. [2]. — Meaicum, an orient.? (An hue-Ph. anthelminthica apud rieBM.?). 5. Ph. glaucescens LIEBE. — Mexicum orient, in regione subtropica, prope Mecopulco et in Potraro da Consoquillo. 6. Ph. rigida mrq. — Insula Coyba, litori prov. Vera- guas Isthmi panamensis contermina. 7, Ph. angustifolia IBA. — Nicaragua, prope Segovia. DIAGNOSES NOVARUM, IJ. Ph, Pseudo-Radula, u. sp. Rami teretes, ramuli subangulati, novelli cum petiolis foliisque (in nervis den- sius) subtus patule pilosuli; folia breviuscule petiolata, e basi rotundata (ad petiolum nequaquam emarginella) ellip- tica vel e basi attenuata elliptico-obovata, apice brevissime obtusissimeque apiculata vel omnino rotundata, coriacea, supra brevissime scabra dein punctulis albidis asperiuscula, subtus pallidiora, costulis circiter 12—10 utrinque (una e basi) patentibus ante marginem arcuato-confluentibus te- (415 ) nuioribus interjectis reticulatis; stipulae lanceolatae dorso versus basin albido-sericeae; receptacula axillaria breviter pedunculata globosa, nuclei cerasorum mole, inferne vix constricta (matura glabra), ore prominulo, basi involu- cro brevi trilobulo-repando extus minutissime puberulo suffulta. — An huc specimina mexicana, ab aliis ad Ph. Radulam olim relata? — Ph. Hernandezii praesertim affinis videtur. Arbor. Petioli semiteretes cito glabrescentes, 1—1 poll. Folia 54—3 poll. longa, 3 — 13 lata. Stipulae semi- pollicares striatae firmulae, versus apicem acutatum glabrae. Pedunculi lineam longi. — Scnrepe detexit m. Decembris fructiferam. [2]. Ph. mericand n. sp. Ramuli...; folia longiuscule petiolata, e basi obtusa vel acutiuscula sub-5-nervula ovato- elliptico- vel lanceolato-oblonga attenuato-obtusa, crasse co- riacea, supra nitida costa subprominente, utrinque pube exili adpressa scaberula rariore adspersa, hac decidua punc- ticulato · asperula, costulis utrinque 15—12 patulis subtus prominulis ante marginem arcuato-unitis, interjectis tenuio- ribus reticulatis; stipulae longae lineares glabrae, in supp. glandulis pezizoideis adspersae; receptacula.... Primo ad- spectu Ph. anthelminthicam aemulat, sed foliorum forma angustiore, compage firmiore, costulis nee non stipulis abunde differt. Petioli semiteretes antice sulcati 1— 1] poll. Folia in sicco praesertim subtus flavescentia, pube extra nervos diutius persistente, basì nequaquam emarginella, Di—3; poll. longa, 21— 11 lata. Stipulae 13 poll. — Schirn detexit. — rdnr GEWONE VERGADERING DER AFDEELING WIS- EN NATUURKUNDIGE WETENSCHAPPEN, GEHOUDEN DEN 2gsten MAART 1862. der Legenwoordig de Heeren: G. SIMONS, R. VAN REES, — VAN DER HOEVEN, A. H. VAN DER BOON MESCH, D. J. STORM BUYSING, C. J. MATTHES, R. LOBATTO, 190 J. VAN GEUNS, 6. J. VERDAMu, . J. STAMKART, P. “HARTING; C. H. D. Burs BALTOT, W. VROLIK, C. A. J. A. OUDEMANS, p. M. BRUTEL DE LA RIVIÈRE, *. W. M. VAN HASSELT, J. 6. S. VAN BREDA, let Proces-Verbaal der gewone Vergadering van den 22sten Februarij 1862 wordt gelezen, goedge- keurd en vastgesteld. | Worden gelezen brieven van de H.H. van oorvr, BLEEKER, VAN DER WILLIGEN, CL, MULDER en SCHROE- DER VAN DER KOLK, alle strekkende tot verontschul- diging over het niet bijwonen dezer Vergadering. — Aangenomen voor berigt. 6417) Worden gelezen brieven ten geleide van boekge- schenken van de volgende Heeren: 1°. k. A. JOR- DENS, Commissaris-Secretaris der openbare bibliotheek te Arnhem (Arnhem, 21 Maart 1862); 2». p. r. VAN DER PANT, Secretaris van het Bataafsch Ge— nootschap der proefondervindelijke wijsbegeerte te Rotterdam (Rotterdam, 14 Maart 1862); 39. x DRAU, Directeur der Afdeeling Zeevaart van het Konink- lijk Nederlandsch Meteorologisch Iustituut (Utrecht, 1 Maart 1862, No. 840%); 40. GUNNING, Secretaris van het Provinciaal Utrechtsch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen (Utrecht, 27 Februarij 1862); 5%½ DeLvVANY en DE CRAIN, in naam van het Collège des Bourgemestre et échevins van Antwer- pen (Antwerpen, 19 October 1861); 6°. mere, Se- eretaris van de Naturforschende Gesellschaft in Danzig (Danzig, 30 December 1861); 7% nerrien scnär- FER en schucn, Voorzitter en Secretaris van het Zoologisch-mineralogisch Verein te Regensburg; 80. WIEDMANN, Bibliothecaris van de Königliche Baveri- sche Akademie der Wissenschaften te Munchen (Mun- chen, 20 December 1861); 99, wönrer, Secretaris der Königliche Gesellschaft der Wissenschaften te Göttingen (Göttingen, 12 Febr. 1862); 10% 3. ROSENTHAL, Secretaris der physicalisch-medicinische Gesellschaft in Wurzburg (Wurzburg, 6 Januarij 1862); 11°. J. aisrer, Secretaris van het Museum für Kunst und Natur (Regensburg, 20 September 1860). — Wordt besloten tot plaatsing der boek- geschenken in de boekerij en tot schriftelijke dank- zegging. (418) Worden gelezen brieven tot dankzegging voor ont- vangen boekgeschenken van de volgende Heeren: 10. W. C. BACKER, Secretaris van H. H. Curatoren van het Athenaeum Illustre te Amsterdam (Amster- dam, 27 Februarij 1862); 2%. vaN PANHUIJS en A. VAN DER LAAR, Voorzitter en Griffier der Gedepu- teerde Staten van Friesland (Leeuwarden, 17 Maart 1862); 30. GUNNING, Secretaris van het Provinciaal Utrechtsch Genootschap van Kunsten en Wetenschap- pen (Utrecht, 27 Februarij 1862); 4. J. A. GROTHE, Secretaris van het Historisch. Genootschap te Utrecht (Utrecht, 22 Februari) 1862); 5°. R. Bour, Secreta- ris van het Verein der Freunde der Natur in Mecke- lenburg (Neu-Brandenburg, 22 Maart 1862); 60. A. SCTHRÄTTER, Algemeene Secretaris der Kaiserliche Aka- demie der Wissenschaften te Weenen (Weenen, 10 Maart 1862); 7% wrepmaNN, Bibliothecaris der Kö- nigliche Hof- und Staatsbibliothek te Munchen (Mun- chen, 13 Maart 1862); So. WI DbMANN, Bibliothecaris der Königlich-Bayerische Akademie der Wissenschaf- ten te Munchen (Munchen, 13 Maart 1862); 90. ROEDER, Secretaris der Wetterauische Gesellschaft für die gesammte Naturkunde zu Hanau (Hanau, 5 Maart 1862); 10% PAGENSTRCHER, Secretaris van het Na- turhistorische Medizinische Verein te Heidelberg (Hei- delberg, 26 Februarij 1862); 11% scnuALrs, Secre- taris van het Offenbacher Verein für Naturkunde (Offenbach, 24 Februarij 1862); 12°, rns, Di- recteur der Königliche Sternwarte in Altona (Altona, 28 Fobruarij 1862); 13°. A. mvuLER, Secretaris van de Société des Naturalistes te Bazel (Bazel, 19 Maart 1862); 14%, nrNaArp, Secretaris van de Société im- (419 ) périale des Naturalistes de Moscou; 15e. 1ersrus, Buitenlandsch lid der Akademie (Berlijn, 1 Maart 1862); 16°. rassen, Buitenlandsch lid der Akade- mie; 17% H. uELMuHOLTZ, Buitenlandsch lid der Aka- demie (Heidelberg, 28 Februarij 1862). De Seeretaris leest voor de van de Letterkundige Afdeeling ontvangen proeven òf grondstellingen betref- fende den zoogenaamden letterkundigen en kunsteigen- dom, met daarbij behoorende memorie van toelichting, vastgesteld in de gewone Vergaderingen der Letter- kundige Afdeeling van den 1 Iden November en den Haden December des jaars 1861 en den 10den Februarij des jaars 1862. — Zij strekken ten antwoord op cen schrijven van den Minister van Binnenlandsche Zaken van den 30e Maart 1861. Ne. 166, 5de Afdeeling, met daarbij behoorende Bijlagen. Dit schrijven was tot de Akademie in haar geheel gerigt en werd door het Bestuur der Akademie in de eerste plaats in handen gesteld van de Letter- kundige Afdeeling. De daarop van de Zuster-Afdeeling ontvangen grondstellingen worden, na de voorlezing, iu be- raadslaging gebragt. Met zestien tegen eene stem wordt besloten, dat de Natuurkundige Afdeeling zich met het opstel der Letterkundige Afdeeling vereenigt, en dat het derhalve. naar het Bestuur der Akademie zal worden verzonden. De Heer oupemans spreekt over de oplossing der vraag, of de huidmondjes (stomata), wat hunne af- komst betreft, tot de opperhuid dan wel tot het daar- (420 ) onder gelegen parenchyma der planten behooren. — Zijne voordragt wordt door afbeeldingen toegelicht. Eene Verhandeling daarover wordt voor de Versla- gen en Mededeelingen toegezegd. De Secretaris wordt gemagtigd, haar na ontvangst in handen te stellen van de Commissie van Redactie. De Heer nauBerrsua heeft ingezonden een betoog dat JOHAN HAM van Arnhem de ontdekker is der Spermatozoïden. — Het wordt voorgelezen en daarna besloten het, als aangeboden voor de Verslagen en Mededeelingen, in handen te stellen der Commissie van Redactie. | | De Heer vox BAUMHAUVER heeft voor de Vers/a- gen en Mededeelingen ingezonden een scheikundig on- derzoek van den meteoorsteen van Uden. Het wordt in handen gesteld der Commissie van Redactie. De Heer J. VAN DER HOEVEN biedt voor de Fer- slagen en Mededeelingen aan eenige aanteekeningen Over MARTINUS SLABBER's Natuurkundige Verlustingen, benevens de opgave der systematische namen van de daarin afgebeelde diersoorten. Zij worden in handen gesteld der Commissie van Redactie. De Heer verpam biedt voor de Verslagen en Mededeelingen aan het tweede gedeelte zijner Zij- drage tot de meetkundige Lheorie der hoofdassen van ligchamen. Zij wordt in handen gesteld der Com- missie van Redactie. (421 ) De Secretaris berigt, met schrijven van 17 Maart 1862 en 10 Maart 1862 (Helder en Amsterdam), van de H.H. C. en P. VAN DER STERR ontvangen te hebben Tabellen van waargenomen waterhoogten, welke hij der Commissie over de daling van den bo- dem in Nederland ter hand heeft gesteld. De Secretaris berigt, dat de in de jongste verga- dering voor de Verslagen en Mededeelingen aangebo- den Verhandelingen van de H.H. miqver, nar- BETSMA, BUYS BALLOT, BIERENS DE HAAN en OUDE- MANS door de Commissie van Redactie zijn aange- nomen. Niemand heeft iets verder voor te stellen en de Vergadering wordt gesloten. VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIII. SUR QUELQUES GENRES DE LA FAMILLE DES PLEURONECTEOÏDES. PAR P. BLEEKER. L'apercu suivant ne comprend pas tous les genres de la famille des Pleuronecteoïdes. Les mers des côtes atlantique et pacifique de PAmérique paraissent nourrir plusieurs autres formes génériques, qui cependant ne sont pas assez connues pour que je puisse leur assigner une place entre les genres, établis dans le tableau qui va suivre. Ainsi que pour tant d'autres familles de Poissons, la den- tition paraît aussi fournir pour celle des Pleuronecteoïdes les caractères fondamentaux pour l'établissement des genres. Si cependant ces genres se font reconnaître aisément par les détails de la dentition, je ne veux nullement dire, que toujours ces caractères sont les plus importants. Peut- etre qu’ils ne suffiraient pas toujours, à eux-seuls, pour établir des coupes génériques naturelles, mais s'ils se trou- vent accompagnés d'autres caractères, tirés de la physiono- mie, de la construction de la bouche, de celle des os de la tête, des narines, de la langue, des nageoires, de la (423) * ligne latérale, des intéguments de la peau, ete, il n'y a pas à douter, d'après ma manière de voir, qu'on ait affaire à des genres naturels, dont les caractères se reflètent dans la dentition, qui pour cela est un guide certain pour leur distinction. : Après mon retour en Europe ayant pu examiner de la famille actuelle beaucoup de formes, qui n'existent pas aux Indes orientales, je me suis convaincu bientôt que les 1 espèces indo-archipélagiques et japonaises, que j'ai décrites comme des Hippoglossus, des Rhombus et des Platessa (Pleuronectes Art.), n'appartiennent nullement à ces genres atlantiques, et que plusieurs genres de la famille sont aussi mal établis que peu connus. Le tableau suivant n'est qu'une esquisse préliminaire, pour appeler l'attention des ichthyologistes sur une fa- mille, qui paraît avoir été jusqu'ici trop négligée. M. errarp a proposé quelques genres pour les membres de la famille des côtes pacifiques de lAmérique du nord, comme M. erix, La fait pour ceux des côtes atlantiques du même continent. Cependant les genres de M. dinanb ne sont que vaguement déterminés et de ceux de M. GILL je ne connais jusqu'ici que les noms. On ne pourra juger de la valeur de ces coupes tant qu'on n'en ait point oe bonnes diagnoses. 15 bes utraque maxilla utroque latere bene evoluti. A. Dentes vomerini, palatini, linguales. Dentes utraque maxilla biseriati, sagittati, ex parte mobiles; palatini uniseriati, pharyugeales inferiores uniseriati, pharyn- geales superiores osse majore pluriseriati. 1. Pserropes Benn. — Pinnae dorsalis et analis vagina squamosa libera. Pinna dorsalis post oculum supe- 27 (6424) palpebrali libera. Maxilla superior post oculos producta. Spec. Hippoglossus erumei Cuv. etc. B. Dentes vomerinì (interdum decidui). Dentes palatini vel linguales nulli. Spina analis nulla. Linea lateralis antice valde curvata. Oculi sinistri. a, Dentes utraque maxilla acuti pluriseriati. Dentes pharyngeales pluriseriati. Pinna dorsalis ante ocu- lum superiorem incipiens. 2. Rromsus Klein. - Bothus Raf. = Psetta Swns. — Pinnae ventrales liberae, cum anali non unitae. Pin- nae dorsalis et analis carina cau- dae desinentes. Anus dexter. Spec. Rhombus mamimus Cuv, ete. 3. ZucorHRUs Gottsch. Pinnae ventrales cum anali unitae. Pinnae dorsalis et analis latere caudae anophthalmo productae ibique desinentes, Anus medius. Spec. Zeugopterus hirtus Gottsch. | etc, 5. Dentes acuti, intermaxillares biseriati, inframaxilla- res uniseriati. Dentes pharyngeales inferiores trise- riati, superiores singulis ossibus bi- ad quadriseriati. 4. Crruanus Rond. Blkr. Dentes inter- maxillares serie interna anteriores canini curvati. Spec. Citharus macrolepidotus — Pleuronectes macrolepidotus L., etc. U, Dentes vomerini, palatini et linguales nulli. a, Dentes utraque maxilla biseriati, conjei, acutiusculi. ms ne end Minne » 1 (425 ) 5. Cripoperma Blkr. Maxillae latere an- ophthalmo quam latere oculari multo longiores. Corpus latere oculari tuberculis et granulis spi- nulosis scabrum, latere anophthal- mo laeve, alepidotum. Oculi dextri approximati, Spee. Clidoderma asherrimum = Platessa asperrima Schl. bh, Dentes acuti, intermaxillares biseriati, inframaxilla- res uniseriati. Rictus magnus. aa. Dentes pharyngeales inferiores biseriati, su periores singulis ossibus uni- ad triseriati. Spina analis. 6. Hrrpoerossus Cuv. Linea lateralis an- tice valde curvata. Oeuli dextri. Pinna dorsalis supra oculum su- periorem incipiens. Spec. Hippoglossus vulgaris Cuv., etc, bb. Dentes pharyngeales inferiores biseriati, superio- res singulis ossibus uniseriati. Spina analis nulla. 7. Heuiruomsus Blkr Linea lateralis an- tice declivis, vix curvata. Oculi sinistri. Pinna dorsalis ante ocu- lum superiorem incipiens. Spec. Hemirlombus guineënsis Blkr., etc. - cc. Dentes pharyngeales inferiores uniseriati, supe- riores singulis ossibus uni- ud biseriati. Spina analis nulla. 8. Prarysomaricutuvs Blkr. Linea late- (426 ) ralis antice declivis, vix curvata. Oculi dextri. Pinna dorsalis supra oculum superiorem incipiens. Spec. Hippoglossus pinguis Mus. L. B. 0. Dentes acuti intermaxillares biseriati, inframaxillares pluriseriati, pharyngeales uniseriati. 9. Praroparys Suns. = Rhomboidich- thys Blkr = Bothus Bp. — Ric- tus parvus. Rostrum latere oculari cornutum. Oculi sinistri, maxime distantes. Linea lateralis latere anophthalmo nulla, latere oculari antice valde curvata. Corpus utro- que latere squamosum, laeve. Spec. Rhomboidichthys myriaster Blkr, etc. J. Dentes intermaxillares et inframaxillares uniseriati. aa. Lingua libera. + Ossa pharyngealia inferiora gracilia non coalita, dentibus acutis armata. A Dentes, pharyngeales inferiores pluriseriati, superiores singulis ossibus uni- ad pluriseriati. 10. PseupornomBus Blkr. Oculi sinistri. Linea lateralis antice valde cur— vata. Pinna dorsalis ante oeulos incipiens. Spina analis nulla, Spec. Rhombus polyspilos Blkr, etc. „ Dentes pharyngeales inferiores biseriati, su- periores singulis ossibus uniseriati. Spina analis. Oeuli dextri Pinna dorsalis supra oculum superiorem incipiens (427) @ Dentes maxillis conici obtusiusculi vel acuti. 11. LIAN DA Gottsch. Linea lateralis antice valde curvata. Rictus parvus ante oculos desinens. B. 7. Spec, Limanda vulgaris Gottsch. @' Dentes maxillis (uniseriati?) acuti curvati. 12. Hriepoerossorpes Gottsch. Linea late- ralis antice declivis vix curvata. Rictus sub oculo productus, maxilla inferiore prominente B. 8. Spec. Pleuronectes limandoides Bl. 5“ Dentes pharyngeales inferiores et superiores singulis ossibus uniseriati. ® Dentes maxillis conici acuti. Pinna dor- salis ante oculum superiorem incipiens. 13. Crrmarrcmruys Blkr. Linea lateralis an- tice declivis vix curvata. Oculi si- nistri, Spina analis nulla. Spec. Rhombus cayennensis M. L. B. 14. Amrnocrossus Will., Blkr. Linea latera- lis antice valde curvata. Oculi dex- tri. Spinae praeanales 2. Spec. Pleuronectes arnoglossus. t Ossa pharyngealia inferiora lata antice coalita dentibus obtusis bi- ad quadriseriatis armata. & Dentes maxillis compressi vel conici obtusi; pharyngeales obtusi singulis ossibus uni- vel biseriati. Rictus ante oculos desinens. 15. PreuRoNecres Art. — Platessa Cuv. — Linea lateralis antice declivis, vix (428 ) curvata. Squamae in cute quasi im- mersae. Oculi dextri. Spina analis, Caput latere oculari tuberculis os- 1 sibus longitudinaliter seriatis. Spec. typ. Artediana Pleuronectes platessa L. bb. Lingua libera nulla. Rictus ante oculos desinens. Pinna dorsalis supra oculum superiorem incipiens. + Ossa pharyngealia inferiora gracilia non unita. Dentes pharyngeales acuti, maxillis compressi, truncati. A Dentes pharyngeales inferiores biseriati, su- periores singulis ossibus uniseriati. 16, PseuporLeuRoNectEs Blkr. Linea late- ralis antice declivis, vix curvata. Spina analis. Squamae imbricatae. Spec. Platessa plana Mus. L. B. Dentes pharyngeales inferiores et superiores singulis ossibus uniseriati. Oculi dextri. 17. BracuyrrosoponN Blkr = Mionosrouus Gottsch. (nom. praeoccup.). Spina analis nulla. Linea lateralis antice valde curvata. Squamae immersae. Spec. Platessa microcephalus Flem. 18. GryprocePHaLus Gottsch. Linea latera- lis antice vix curvata. Caput fo- veolis multis in latere anophthalmo, utrinque praeoperculo et maxilla inferiore. Spina analis. Squamae imbricatac. Spec. Glyptocephalus sawicola Gottsch, (429) II. Maxillae latere anophthalmo tantum denticulatac. A. Dentes maxillis acuti minimi bi- vel triseriati; vo- merini, palatini, linguales nulli. a. Ossa pharyngealia inferiora gracilia non unita. Den- tes pharyngeales inferiores et superiores singulis os- sibus acuti uniseriati. 19. Hereropmosoron Blkr. Linea lateralis antice declivis vix curvata. Ros- tram cornutum. Squamae immer- sue. Spina analis nulla. Pinna dorsalis latere anophthalmo infra oculum superiorem incipiens. Na- res sinistrae et dextrae dextro la- tere initii pinnae dorsalis perfo- ratae, Spec. Platessa cornuta Schl. Leide, 10 Février 1862. IETS OVER HET VINDEN VAN DE DEE LE RS DER GETALLEN EN DER NER GBR KIN G Bin IN BETREKKING TOT ELKANDER, DOOR C.H. D. BUYS BALLOT. In het laatste nummer van de Mélanges Mathématigues et Astronomiques tirés du Bulletin de U Académie de St. Peétersbourg, III, I. 3, vindt men eene methode op nieuw aangegeven, om te beslissen over de deelbaarheid van een getal door eenigen factor. Het is een bijzonder geval van eene algemeene methode, sedert lang als gansch eenvoudig door mij gebruikt. Fen enkel woord daarover zij echter hier niet overbodig, vooral daar men door hier acht op te slaan, een vierde van de getallen kan uitwinnen in de tafels der deelers. Mijne aan- dacht viel daarop bij het inzien van het zevende millioen door den uitnemenden rekenaar asp, naar aanwijzing van Gauss bewerkt, en door prrers dezer dagen uitgegeven. Bij het uitgeven der drie andere millioenen, of vooral bij het verzamelen van al die tafels der tien millioenen in één werk zou het van belang kunnen zijn op de volgende, overigens zeer eenvoudige opmerking acht te geven. Men kan even goed, twee, drie, m cijfers van een getal 9 al. 6431) snijden, als één, zoo als men meestal leert. Men zoekt dan hoevele malen men het afgesneden getal ö van het voor- gaande a moet aftrekken of er bij moet optellen, om een verschil te verkrijgen of een som, die te gelijk met g of a 10% ＋ b deelbaar is door p. Dan neemt het getal g den vorm aan van 100a ＋ 5, 1000a + b enz, a 10% + b. Zij het getal a u deelbaar door een deeler p, zoo zal ook 10% 4 dn 10m Y deelbaar zijn door p en dus ook het verschil u 10% 1 daardoor deelbaar zijn en omge- keerd, indien het oorspronkelijk getal g deelbaar was door p. Als twee van deze grootheden a 10m 4 b, 10% f n 10m b en n 10% ze 1 deelbaar zijn door p, dan is het ook de derde. Welnu ik kan zm: bepalen naar u, of n naar m, of bei- den doelmatig kiezen en eene menigte van regels vinden. Laat ons zoeken de deelbaarheid door 19 en door 17 en kiezen wij m = 3, omdat daardoor een getal van millioenen tot duizenden wordt teruggebragt en alzoo gemakkelijk te Wij hebben dan 100 == 5 mod 19, 100 == -— 2 mod 17 BOU kk se 1000 „ 17 6000 == 1 „ 17 Dus zal een getal deelbaar zijn door 19, indien de dui- zendtallen (a), vermeerderd met 8 maal de overige eenhe- den, door de drie laatste cijfers aangegeven (ö), indien dus (a + 8 5) een getal oplevert deelbaar door 19; en een ge- tal zal deelbaar zijn door 17, indien de duizendtallen (a), verminderd met 6 maal de overige eenheden, door de drie laatste cijfers aangegeven (b), indien dus a — 6 6 een ge- tal oplevert deelbaar door 17. Ik heb om de congruëntie met 10% + 1 te vinden den (482 ) bovenstaanden weg gevolgd, opdat ik tevens den regel zou leeren kennen voor 10° # 1 voor 19 en 17 beiden. Eene kleine tafel, volledig de deelers van de getallen n 10 tl of ook n 102 4 1, n 10% 4 1 opgevende, zou dan al die regels bevatten. Waartoe echter het geheugen bezwaard met: al die wij- zen van toepassing. Wij willen alleen opmerken, dat juist 1001 TN II Ils en 999 2 27 X 37, dat dus 10% tE 1 een zeer geschikte vorm is en wij alzoo slechts a + b en a — b hebben te onderzoeken. Wij zouden zelfs a nog weder met voorde! kunnen schei- den in duizenden a’, en millioenen a" Is ons b. v. gege- ven 899 908 191 zoo hebben wij naar het vorige b — 191 en a = 899 908. Wij scheiden nu d in 4“ 1 en a Su 5 4 == 908 aldus:— — —; dan moeten a” en 5 899 908 191’ altijd te zamen geteld worden, a' moet er bij geteld wor- den voor het onderzoek op 27 en 37 en er afgetrokken worden voor het onderzoek op 7, 11 en 13. Hier is a“ +a' + b==1998, dus is het getal deelbaar door 27 en door 37; tevens hebben wij a“ + b — 4 == 182, dus is het getal deelbaar door 7 en door 13, even als 182. Men kan nu bij het inrigten van de tafels der deelers een van beiden kiezen: 1°, al de getallen overslaan, die deelbaar zijn door 7, 11, 18, even als men dit reeds gedaan heeft met de getallen, deelbaar door 2, 3, 5. Alsdan zouden de kleinste gi die konden voorkomen, 17 en 19 zijn. Men wint daardoor meer dan een vierde van de getallen uit, waarbij het echter de vraag is, of men zulk een doelmatige rangschikking zal kunnen vinden als die welke nu door peruns is ingevoerd. Wel gelukt dit, indien verscheidene millioenen vereenigd zijn, maar niet voor een enkel millioen, of 6433) 25. zal men, indien men de getallen alle behoudt, nu telkens den eerst op 13 volgenden deeler kunnen opgeven, zoodat men, na toepassing van dat kriterium voor de op- genoemde deelers, juist een moeijelijker te vinden deeler heeft, en vaak dan zooveel deelers, dat het geheele getal nagenoeg opgelost is. — Alle deelers mede te deelen, laat men alleen na om de uitvoerigheid en omdat het er veelal slechts op aankomt te weten of een getal deelers heeft, ja dan neen. Waarom echter zal men niet den voordeeligsten deeler opgeven, b. v. den grootsten. Er vloeit nog een tweede resultaat uit voort voor.de op- lossing van de getallen-vergelijkingen. Het is namelijk duidelijk, dat voor een ander getalstel- sel, dus ook voor het twaalftallig stelsel, zelfs voor het Xetallig stelsel, d. i. voor vergelijkingen, u & 1 deel- baar zal moeten zijn door den begeerden factor van de ver- gelijking, en die factor alzoo door m + 1 zal kunnen worden aangewezen. — Bepalen wij ons ook hier, in onze voorbeelden tot eene eenvoudige veronderstelling, tot u = 1, zoodat de links afgeschrapte termen enkel boven de regts afgeschrapte behoeven geplaatst te worden, nadat men die linksche door an heeft gedeeld. Men heeft dus slechts op te tellen of af te trekken. Is de som deelbaar door æ + 1 of door de bekende deelers van dezen vorm, dan zijn die deelers ook deelers of factoren van de gansche vergelijking. Zoo ontdekt men dus onmiddellijk bijna, niet alleen of & + 1 en 2 — 1 een deeler is — wat men reeds deed overeenkomstig met den regel voor de deelbaarheid door 9 en 11 in het tientallig stelsel —; maar ook, of de factoren met zamengestelde, om het even imaginaire of reële wortels, * Ha I, 2? — ＋ 1, etl, ete T — 2 ＋ 1 enz. deelers zijn van de vergelijking. ( 484 ) De wortels vereenigen zich zeker betrekkelijk zeldzaam tot deze vormen, en het zou omslagtig zijn regels te zoe- ken, waarnaar men op deze wijze het al of niet voorhanden zijn van een factor & ＋ az + b zou kunnen beoordeelen; maar er zijn toch twee toepassingen, die ook kunnen aan- gewend worden, en onder de bewerking kwam mij nog eene bijzondere wijze in de gedachte, welke de zamengestelde factoren & + am + b, zelfs #° + am? ＋ bz e, zal aan den dag brengen, indien a,b,c geheele getallen zijn. 1°, Wordt de gewone regel om te onderzoeken, of een factor a van den laatsten term werkelijk een wortel van de vergelijking (a) is, veel eenvoudiger door onze opmer- king. Men zou den coëfficiënt van . kunnen vermenig- vuldigen met af, waarna dan de geheele vergelijking door a kan gedeeld worden, en de regel voor de deelbaarheid door + 1 kan worden aangewend; maar daartoe kan men den laatsten term door den factor a deelen, den voorlaat- sten door één, den derden van achteren met a vermenig- vuldigen, den volgenden naar links met a“, dan met a enz. — Geeft dan de som der coëfficiënten nul, zoo is de geheele vergelijking deelbaar door z—a. Is de som der coëfficiënten van de termen der evene magten gelijk aan de som der coëfficiënten van de onevene magten, zoo is de vergelijking deelbaar door v + a. 20. Eveneens gaat men te werk bij het onderzoek of * Ja? een factor is: maar men deelt nu de vergelijking in groepen van telkens twee termen van achteren af, deelt de laatste groep door de a; de derde van achteren ver- menigvuldigt men met a*, en men let weder of het overschie- tende door #* + 1 deelbaar is. Want zij de vergelijking : 6% T ＋ 9% hert % (at jat) = 0. dus na vermenigvuldiging en afdeeling in groepen van twee termen (485 ) 20 pes LOLA) ere HGH o. 200 heeft men atas +Fpa?rs +lgHatjatrs pan t Ca ert. afs X ＋ . 25 blijft pater? qa? a? af par T-ν zt blijft 4% ＋ af . abe“ (2 + 1) of in getallen voor | 5 4, 9 = 3, = 5, t — 2, a = —3. * ＋ 4 — 62 — 72 — 72. — 15 2 ＋ 6 2 0. Mer gis ik dat 4: + g factor zal zijn om den deeler 3, aan de twee laatste termen gemeen, dus moest de derde afdeeling van de regterhand met + 3 worden vermenig- vuldigd, de laatste er door worden gedeeld. Men heeft dan 9 2 g 122 & 182 — 72 ＋ 721 K öS 2 * 5 f Za? 122 + 922 af — 122 ＋ Iet of — 22 ＋ 5 * 9 s + 9 Dadelijk ziet men, dat alleen de bovenstaande teekens Ja? ＋ Ief of 92 ( ＋ 1) overlaten; terwijl de aftrekking van — 22° + 5 in geen der beide veronderstellingen voldaan zou hebben; zoodat & — + y/ 3 wortels zijn. ( 436 ) ‘83° Door de wortels der vergelijking met J, 2, 3 te ver- hoogen of te verlagen, dus door F (wt I), F ( 4 2), f ( +3) te vormen, kan men ook tot de splitsing in factoren geraken, indien die factoren alle meetbare: dat is hier geheele coëfficiënten hebben, en dit is de nieuwe wijze, waarop ik boven doelde. Is er een factor van den eersten graad: w + p, 200 zullen de nieuwe vergelijkingen f(e + 1) enz. en f(w —1) en achtereenvolgens tot deelers van haren laatsten term hebben : | p ＋ 1, p ＋ 2, p ＋ 3, p — 1, p 2, 8, en daar de deelers van den laatsten term gemakkelijk te vinden zijn, zal het spoedig in het oog vallen of er onder gevonden worden, die een rekenkunstige reeks maken. Zijn er gelijke deelen van den eersten graad zoo is ? en wor- den (v ＋ 1), (p + 2)? enz. achtereenvolgens deelers. Is er een meer algemeene factor van den tweeden graad n ＋ ar + b—= 0, zoo zal die in de laatste termen der vergelijkingen deelers moeten geven, die een rekenkunstige reeks van de tweede orde maken. Er zullen deelers moeten gevonden worden achtereenvol- gens b; a + I ＋ b; 24 ＋ 4 Hb; 34 ＋ 9 ＋ , enz. Zijn er twee dergelijke gelijke factoren, zoo worden de tweede magten van deze grootheden deelers. Is er waarschijnlijkheid, dat er twee factoren van den- zelfden rang kunnen zijn, zoo zal men soms met voordeel de verschillen van de deelers kunnen onderzoeken, omdat die, in de veronderstelde gevallen, waarin de coëfficiënt van den term met de hoogste magt de eenheid is, eene reeks van den naast lageren rang, ja in gunstige she van nog een lageren rang kunnen worden. Algemeen zal elke factor van eenen hoogeren graad zelf wortels verkrijgen, welke bij die verandering der vergelij- (431 ) king ieder met de eenheid opklimmen, en wier product dus achtereenvolgens laatste termen geven (deelers), die een reeks van zoodanigen hoogeren graad leveren. Geven dus de laatste termen van opvolgende vormen der vergelijking, waarvan ieder slechts daardoor van den vorigen verschilt, dat de wortels telkens eene eenheid grooter of kleiner zijn, — met andere woorden, bevatten 7 (0 + 1), f(O + 2), f(0 — 1) — telkens slechts twee deelers, zoo heeft men slechts te be- “ proeven, of die deelers ook twee reeksen kunnen vormen van hoogeren rang. In dat geval heeft men groote waar- schijnlijkheid, dat uit die deelers de ware coëfficiënten der factoren zullen kunnen gevonden worden. Groote waarschijnlijkheid, zeide ik, want het omgekeerde der stelling laat zich niet bewijzen; immers zouden in, eenige opvolgende vormen, toevallig de laatste termen tel- kens twee deelers kunnen hebben, zonder dat er werkelijk in de vergelijking factoren met geheele coëfficiënten aan- wezig waren. Komen er onder deze laatste termen meer ondeelbare getallen voor, zoo wordt het waarschijnlijk, dat de _ vergelijking zich niet laat ontleden, en andere factoren met geheele getallen zijn dan reeds ontdekt. De eerste, tweede, derde enz. verschillen, moeten steeds gelijk 1, 6, 24, 120 zijn. Alle indirecte methoden van oplossing hebben een be- zwaar, dat men gevaar loopt onnoodige moeite te doen, en dat veelvuldige beproevingen te zamen ligt meer moeite kunnen kosten dan een directe benadering der wortels. Hier is echter de moeite zeer gering, want om de ligging der wortels te leeren kennen en om te beoordeelen of het reëele of imaginaire wortels zijn, moeten wij toch in de vergelijking de wortels grooter en kleiner maken. Die moeite is dus geenszins overbodig, en het eenige, dat men meer behoeft te doen, is het beoordeelen en beproeven der laatste termen. In- het algemeen zou ik dan voorschrij- ven, om twee vergelijkingen te vormen, de eene Ye + 2), VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIII. 28 (438 ) waarin de wortels drie grooter, de andere 7 ( — 3), waarin zij drie kleiner zullen zijn dan in de gegevene. Dan toch heeft men door geheele en door beurtelingsche optelling der coëfficiënten van die drie vergelijkingen tevens de laat- ste termen van 7 (r + 4), f(w + 1), (= — 2) en f(a ＋ 2), F - I) en A — 4), en dus een volgorde van laatste termen, lang genoeg om zelfs factoren van den zevenden graad te beoordeelen voor het geval van eene gegevene dertiende- of vijftiende- magtsvergelijking. Zal het tot ware geheele oplossing leiden, dan moeten de magten der te vinden factoren natuurlijk niet hooger dan tot den vierden graad opklimmen. Het is om de volgorde der laatste termen te doen, en „om deze te verkrijgen behoeft men de vergelijking voor wortels, die drie verschillen: dus zal men naar omstandig - heden de vergelijkingen in f/(e 43) en V (6² ＋ 6) of Fe- 3) en / ( — 6) of f(@ — 3) a Aai en Zij gegeven: fr = - 172“ ＋ 5945 — 33 ＋ 76 —398 ＋ 200258 —= 0. Hier behoeft alleen berekend te worden de vergelijking Je + 3); en door die, F ( + 3) en V) verkrijgt men dan de laatste termen van f (e — 1), /(e +1), /(@ +2) en F (u + 4), in alles zes in getal. | Wij schrijven dan: A0) —851 Fe) =z valet 8988887697 3080 00E 58 A0+1)= —161 A0 ＋ —224 FG. 458249821355 —111822＋581 49720 N ＋ 4) = — 2006. Ik geloof dat het minder moeite kost, om de vergelij- king / (v + 3) te vormen en dan / (0 ＋ 4), / (0 + 2), (439) enz. te vinden, dan om onmiddellijk 4, 3, 2, 1, 0, — 1 voor ꝙ in plaats te stellen. Maar al was dat zoo niet, dan zou men toch nog wel eens de vergelijking met veranderde wortels willen zien, om daardoor op te sporen of en hoe- veel imaginaire wortels er zijn. Hier is (209? — 2, 58, 589) L 0. Wij hebben dus nu twee imaginaire wortels reeds uit Fl) duidelijk, volgens onze vroegere n Wij schrijven dus op ADs AO AD LH DAB) LH 4 — 851 — 58 — 161 — 224 +497 —2006 —37X23 2 2 T7 s —1XB2 IXTI ITX IS. Deze getallen hebben in het algemeen slechts twee dee- lers, en geen deeler die achtereenvolgens met één opklimt of afdaalt, dus zijn er geen factoren van den eersten graad met geheelen wortel. Voor het onderzoek naar ee van den tweeden graad zijn er vele, voor dat naar factoren van den derden graad soms honderden combinatiën mogelijk, en meestal zal men er dus niet veel bij winnen, behalve om de factoren van den eersten graad te vinden. Indien er, 200 als hier, evene en onevene factoren zijn, zoo houde men in het oog, dat algemeen de deelers tot een zelfden factor behoorende òf alle even zullen moeten zijn òf alle oneven òf beurtelings afwisselend even en oneven. Met het oog daarop schreven wij reeds 24 — TX 32 en 2006 — 17 X 118. _ Ook ten opzigte van den deeler 3 zijn er regels omtrent de opvolging der termen. Bijv. voor reeksen van den 2den en 3den graad heeft de vierde term weder hetzelfde overschot als de eerste, en de | 23e (440) resten van die opvolgende termen, ten opzigte van den modulus, zijn voor reeksen van den tweeden graad, als wij de termen positief nemen, 0, 0, 2 of 1, 0 of 2,2, 1, en voor reeksen van den derden graad of alle dezelfde, of met één opklimmende, of wel zij zijn achtereenvolgens 1,0,0, 2,2,1 of 0,2,2. De wet van opvolging der resten wordt echter voor factoren van een hoogeren graad meer zamengesteld, zoodat het vaak beter is alleen op te merken, dat de pde term (y) eener reeks van hoogeren rang afhangt van den gen f(a) op de volgende wijze: (p—g) ee) 1 enz, A ror + (EP) a + alzoo fp =f(q) mod. p 9 moet zijn. Is nu /) en J(p + n) bekend, zoo wordt f(q) ligt daardoor gevonden, dat men / (%) aan de twee voorwaarden onderwerpt Jl) =f(p) mad. (p—g) Fe =f(p + rn) mod. (p + n 9). Hierdoor wordt de keus geleid en het getal beproevin- - gen aanmerkelijk verminderd, Het geval dat de eenheid zelve (1) voor zou komen is zeldzaam en althans hier niet waarschijnlijk, daar het zeer vreemd zoude zijn, dat er altijd een deelbaar getal zou overblijven en wel meestal uit twee deelers gevormd. Dat behoort alzoo onder de minder waarschijnlijke gevallen, die men niet dadelijk beproeft. Voorts weet men veelal, hoe dikwerf zulk een factor van teeken kan veranderen, daar het getal der imaginaire wor- tels meestal met groote waarschijnlijkheid, zoo als hier, be- kend is. Indien er dus een factor van den tweeden graad in de bovenstaande vergelijking bevat is, 200 maak ik aanvanke- lijk de vier combinatiën (644) eee RB oge sus: EAR BEE DE A IDG inte: „2 283 3 171 115. 00 287 2 N Tj ENEN „Wij kiezen ＋ 2, + 32 en + 118, omdat tusschen ** O en # — 2 geene omkeering van teekens en tus- schen = 2 en # — 4 twee omkeeringen van teekens plaats grijpen. Noodwendig moet ik dus + 2 en + 32 kiezen, en — 118 zou zich spoedig veroordeeld hebben. Zij geven voor eerste verschillen : PN) + 89 21 Al ERS in (2) + 39 hee e & 80 21 eee de 47. Ge eb 2s 30 47. En voor tweede verschillen : 1 — 2 JH 124, e — s 4 124. 0) — 6 — 12 + 30 + 8. nne e 8 _ Toetsen wij onze veronderstellingen aan den regel: F(q) — f(p) mod. (p — 4). 200 worden (1), (2) en (3) dadelijk veroordeeld, in (4) wordt alleen — 44 afgekeurd. Wij zien dan ook duidelijk, dat de drie laatste tweede verschillen Juist 6 tot derde verschil hebben, maar dat (— 44), uit — 37 ontsproten, niet uitkomt. Weldra vin- den wij dan dat + 23 voldoet. Nog eens, wij ontveinzen nu niet, dat soms te vele Döptäbei e noodig zouden zijn, indien men een factor van hoogeren dan den tweeden graad (442 ) zoekt, en daarom stellen wij het ook slechts voor alsof wij er een van den tweeden graad gezocht hadden. Het blijkt spoedig dat zoodanige er niet zijn : getallen die 2 verschillen in de eerste verschillen vallen dadelijk in het oog. Daaren- tegen vinden wij nu een factor van den derden graad, waar- van de coëfficiënten a, b en c, behoorende in de vergelijking : © Har? bete = 0, aldus worden gevonden: Jer) geeftos dart e e = 0. (TE „ TTS H(LaH3Hbjedatbpefl = 0. ION) A (aD ＋ (Aa 12Hb)e 425. STe 30. Dan is 7 (2) = datb Jet8 = —32 I= atb = 709 — e=? Alzoo: 3a T7 = —25 dad-b = —32 P 1 a- shal Za = —26 Zoodat men vindt: 4 = —13 b 7 De vergelijking is dus 25 — 13% + 74 —2 == 0. Deze geeft 70 — 1) = — 23, zoo als het behoort, en de andere factor, welke of door deeling of door overeenkomstige be- “paling kan worden verkregen, is: 1 — 4% — 3% ＋ 29 = 0. Zij hebben ieder één paar imaginaire wortels, en dus heeft de hoofdvergelijking, zoo als wij konden vermoeden, twee zoodanige paren. Had men genomen + 32, + 7, + 2, dan ware geko- men ©? — 7% — 3% ＋ 2 == 0, maar dan zóu f(— 1) of f(3) niet voldaan hebben. Het is goed te toetsen cer men gaat deelen, en ligter om te beproeven met e — 2 eit a hd (448 ) dan om het teeken van #? onzeker te laten, en dus eene vergelijking tusschen a, b en c meer op te nemen, waar- door het teeken van #% zou bepaald worden. Elke achter- eenvolgende keus bij het gissen naar de deelers, welke bij reeds vastgestelde passen, is niet in woorden te omschrij- ven, dan in een uitvoerig stuk. Echter zijn de beginselen, die ons daartoe leiden, in het bovenstaande aangegeven. Voor een beter overzigt is het dan goed enkele combina- tiën meer te berekenen. Loo zou ons f(— 2) goede dienst hebben gedaan, om- ee. dat wij daardoor zouden hebben gezien, dat bij f(a) wer- kelijk een minimum plaats heeft, en als wij gebruik willen maken van de congruentiën der vorige bladzijden, vooral bij het voorkomen van meer deelers in de laatste termen, dan is het zelfs voordeel nog eens de vergelijking te ver- anderen voor een verder afliggende waarde, al wordt daar- door de laatste term zeer groot. De modulus, waarmede wij toetsen, kan dan meer verschillende resten overlaten en er is minder latitude voor willekeur. Om dat te laten zien nemen wij nog de vergelijking : 20 — 132 5827 — 86 — 892 + 3132˙ ＋ 2572? 4092 —347 — 165 = 0. 7) = + 35535 2 3% 5 . 41 73) = + 4320 —= Ar LON 7142) = — 825 == S.. AA fa) = — 480 — 25. 3. 5 760) = — 165 = — 3. 5 . 11 Fl) = — 240 - — 22. 3. 5. 75 —2) == — 12075 — 3 57. 7. 23. 7-3) = — 64320 = — 29. 3. 5. 67. 77 —4) = — 2446245 = — 32. 5 . 83. 607. (4d) Het onderzoek, of er ook een factor van den eersten graad is, leert dat dan de deeler 11, 5 of 7 daartoe behoort, omdat uit de overigen dadelijk blijkt, dat er in het geheel geen opvolgende deelers te vinden zijn: 7 voldoet werkelijk bij f(—2) en dus 5 bij f(0), zoodat wij in den bovensten term L en in de volgende 2 enz. kunnen afscheiden. De factor zou dus moeten zijn #— 1 en f(0), omdat de dee- lers naar onder klimmen. Hale De toetsing naar bladz. 442 doet ons zien, dat de dee- ling opgaat; wij hebben dan de vergelijking tot den acht- sten graad teruggebragt, die wij F (a) zullen noemen. De waarden der termen F'(4) enz. behoeven niet op nieuw te worden berekend, maar wij hebben nu slechts in de bo- ven aangegeven termen die overeenkomstige deelers weg te nemen. f(5) is dus nul in de oorspronkelijke vergelij- king. Om grooter modulus te verkrijgen, heb ik nu de F'(z + 6) en dan F(7), F(6) en F'(5) berekend, zoodat nu die waarden hieronder zijn aangegeven en tevens in de laatste kolom de ware uitkomsten, die later op de onder beschre- ven wijze als noodzakelijk zijn gevonden. p67) = ＋ 2. 3.5. 211. 47 — 6844 K 1410 5 6) = ＋ 5 . 61. 717. 305 „ 717 Y (5) 421. 28. 41. 46 & 328 F(4) 81, 5. 4. 41 USR Y (3) 2%, 32. 5. = 40 , 34 2 EJ —— II X 25 (I) ＋ 23. 3,5 == 10 * 18 Ih e 11 — IIK WB 5h) =＋ 2% 5 — 4 10 5 2) = ＋ 3. 52. 23 — 25 * 69 13) = ＋ 2.5 67 == 134 N 240 5-3) 1 5. 83. 607 — 415 „ 607 (45 ) _F(6) en F(—4) zijn met F (0) het gemakkelijkst te on- derzoeken : daarbij liggen de twee eersten ver uit elkander en F(6) heeft alleen positive deelers, omdat reeds bij F(r +3) slechts een positieve wortel meer is. Ook kan 1 in F(6) niet meer deeler zijn. Indien wij nu meer dee- lers veronderstellen, hier b. v. drie, zoo moet ieder der deelers 5, 61, 717, met ieder der deelers van F (—4) af- zonderlijk congruent zijn, (mod. 10) en tevens moeten de teekens zoo genomen worden, dat de drie deelers in het algemeen, dat alle deelers met elkander vermenigvuldigd weder ( —4) geven. Daarom kan ik alleen veronderstellen rangmatiglijk F(—4) = 5 X 83 X 607. Voor F(O) kan ik uit + 1, 4 3, 4 11, + 33 alleen vinden : 3 2 717 mod. 6 en tevens 11 607 mod. (4) en l]==305 mod. (6) en tevens 3 2 415 mod. (4); met 5 alleen is niets aan te vangen. Dus zijn er geen drie deelers, maar misschien twee, en zoo ja, dan kan men in de bovenste tabel als deelers, die wij eerste en tweede zul- len noemen, waarvoor zij bij den eventuëlen eersten of twee- den factor behooren, inschrijven FG) = 305 X 717,F (0) II X 3, F(—4) = 415 X 607, De eerste deeler van F (I) moet nu zijn 5 of een veelvoud, dus P(l)=40 X 3 of 10 X 12, omdat geen andere deelers rangmatiglijk met de deelers van F(6) en F(—4) con- gruent zijn mod. 5. Veronderstellen wij het eerste, dat later blijkt verkeerd te zijn, zoo zien wij, dat, evenzeer als in de tweede veronderstelling, de eerste deelers van F(7), F (4) vrij zijn van den deeler 3 en de tweede deelers dus de hoogst voorkomende magt van 3 bevatten. Alzoo is ( 446 ) F(— 2) & 23 Xt 57. 3 „ of wel mk dek RDE Ke 1de am in ORB Med. 4 5˙ & 3 X 23. 5 838 N5 N 23. die rangmatiglijk congruent moeten zijn met 305 en 717, mod. 8. Hieraan voldoet alleen F (— 2) = + 25 X + 69, zoo- dat ook die weder vaststaan. Hierom moet nu weder F(3) in den eersten deeler bevatten 5 en geen 3 wegens F(6) en F(4); in den tweeden 3 en geen 5, zoodat alleen de magten van 2 moeten verdeeld worden en enkel mogelijk is ＋ (3) A * 40 X ＋ 54 20 % N 108 Rich N lg 14 Hiervan zou nu, behalve — 40 en + 54, wel voldoen — 5, maar niet + 216, en er blijft dus over — 40 en + 54. Wij hebben gezien, hoe wij bij eene verkeerde veron- derstelling telkens werden teregt gewezen, ook in een groot getal deelers, en hoe wij verder kwamen. Nemen wij dan nu de volgorde der factoren aan, zoo als zij bladz. 444, geschikt zijn. De verschillen van de middelste deelers zijn: voor F (I) voor F (0) voor F(— 1) Bit af — 8 6 tweede verschil — 10 + 14 derde 24 Zoodat er wegens het getal 24 waarschijnlijk vierde magts- factoren zijn met een zelfden tweeden coëfficiënt: een gun- stiger geval, 200 als bladz. 436 verondersteld werd. ene nadere toetsing en deeling doet de factoren vinden r B AT A ief * 5 8 1 — (447) 1 — 4 — 5u? ＋ 7% ＋ 1, en 2 — 4 + Tzr? + 52 ＋ 3, die, met elkander en met (2-5) vermenigvuldigd, de op- gegevene vergelijking leveren. Het algebraïsch oplossen van getallen-vergelijkingen wordt alzoo veel meer bemoeijelijkt en zelfs onmogelijk gemaakt, behoudens het bekende geval dat tusschen de wortels li- niaire vergelijking bestaan, door het niet aanwezig zijn van factoren met geheele coëfficiënten, dan door het voorkomen van imaginaire wortels, . AANHANGSEL. Het is mij gelukt, de Newtoniaansche aanwijzing voor het aanwezig zijn van imaginaire wortels in verband te brengen met een algemeen principe, dat overal geldt, waar volmaakte indentiteit te verkrijgen is van de zamenstel- lende deelen en volmaakte indentiteit van de aansluiting dier deelen. Camprerw schijnt het voor zijnen geest te hebben zien zweven, maar hij heeft het niet vast gehouden. Het luidt: geen absoluut maximum of minimum kan plaats grijpen, zonder dat de deelen volkomen indentisch zijn. Wij maak- ten van dat beginsel reeds gebruik in onze gronden der meetkunde als van het eenige elementaire en wel zuiver wijsgeerige bewijs: dat alleen langs de regte lijn of langs de cirkellijn de kortste weg kan liggen; dat regelmatige figuren voor de verhouding tusschen omtrek en inhoud een maximum moeten bezitten in betrekking tot figuren van hetzelfde aantal zijden; dat deze verhouding een absoluut maximum wordt voor den cirkel, verder voor den bol, Het is op nog meer vraagstukken toepasselijk. Zoo hebben sym- ( 448 ) metrische functiën van eenige grootheden, indien zij een maximum toelaten of een minimum, dit alleen dan, als al die grootheden gelijk zijn. De coëfficiënten eener vergelijking zijn symmetrische functiën en evenzeer de verbinding van drie op een volgende A), — Api, Apt Indien deze uitdrukking dus een maximum of minimum heeft, zal het zijn als alle wortels gelijk zijn. Dus zal dit plaats hebben voor de binominaal-coëfficiënten. Dan is Ap -A-. Ap -I wi Ap Ap N p 8 8 rl pl en dus 5 ＋1 — p l Ap* 5 a 5 . Ap—l.. Ap IS. 2 N Bij ongelijke wortels kan deze uitdrukking onbepaald groot zijn, maar zij kan niet negatief worden voor reëele _ grootheden. Dus moeten er imaginaire wortels voorkomen, om haar negatief te maken. Bij ongelijke wortels is het dus voor bijkomende imagi- naire wortels reeds moeijelijk deze grens te doen overschrij- den, want in dat geval kunnen zij nog voorkomen, zonder dat zij aan deze aanwijzing te herkennen zijn. Daarom zeg- gen wij ook: aanwijzing en niet: kenteeken. Moeijelijker is het nog eenvoudig Ap? — Ab-. Ari <0 te maken, en het is mij onwaarschijnlijk dat hetzelfde paar wortels dat b. v. in de onderzochte vergelijking 2092 — 116 X 389 <0 maakt ook 76*—33 X 398 <0 zou maken, waarin zoo als ik uitdrukkelijk voorschreef slechts één zelfde coëfficiënt gebruikt wordt. In de Verslagen en Me- dedeelingen, Dl. VII, bewees ik ook, dat in eene vergelijking ( 449 ) van den vierden of hoogeren graad de som van de vierkanten der wortels en de som van de vierkanten der omgekeerde wortels niet door één zelfde paar imaginaire negatief worden gemaakt; maar gaarne erken ik overigens, dat de bewijzen voor de onafhankelijkheid van de overige dergelijke be- trekkingen. niet wiskunstig streng geleverd zijn. Wel ben ik tot het volledig bewijs genaderd en schijnt het mij toe te zullen kunnen geleverd worden, maar de ge- vallen zijn zoo velerlei, dat dit aanhangsel te groot zou „ worden in verhouding tot dit opstel. Tot 200 lang be- paalde ik mij dan met te zeggen bladz. 436 met groote waar- schijnlijkheid, omdat dit voor ons oogmerk voldoende was, en ik alles, wat niet met zekerheid kan bewezen worden in het aanhangsel wenschte te verschuiven als opmerkingen. WAARNEMING VAN DEN OVERGANG MERCURIUS VOORBIJ DE ZONNESCHIJF DEN 12den NOVEMBER 1861. | — 5 J. A. C. OUDEMANS Van dezen overgang was in het grootste gedeelte van Europa slechts de uitgang zigtbaar, te Batavia de in- en uitgang beide. Hoewel ik bij de waarneming van den in- gang slechts ten deele geslaagd ben, geloof ik toch dat mijn resultaat vertrouwen verdient. De ligging mijner woning, waar ik den overgang waar- nam, is: Poolshoogte 6° 10’ 41“ Zuid, Lengte 15,7 beoosten den tijdklep = 7“ 7"20°,2 oost v. Green w. 26 57 59 ‚6 nm Parijs. De formules van schixIInRU in N°, 1286 der Astro- nomische Nachrichten geven voor deze plaats: In- Buitenste aanraking, (invloed der parallaxis—125s,6) Ou2sm 98,0 gang | binnenste „ (Busse N „ 14,3) 27 23 „8 Uit- 3 „ NM 2220) 4 25 16,8 gang (buitenste 5 ET „ 223,4) 27 32 „0 welke getallen berekend zijn met behulp der Zons- en Mer- curiustafels van LEVERRIER. Om de oogen te sparen, nam ik het zonnebeeld niet on- M. Tijd. (451 ) middellijk in den kijker, maar geprojecteerd op een scherm waar, dat den achtergrond vormde van eene aan de oog- buis des kijkers verbondene donkere kamer. In een der zijwanden van deze donkere kamer was eene opening, waar- door ik op het scherm zag. De kijker was van STEINHEIL, opening 42 p. lijn, brandpuntsafstand 60 duim, vergroo- “ting 120 maal, De afstand van het oculair tot het scherm bedroeg 16 par. duim. Het beeld van Mercurius was ééne P- lijn in diameter, en zoo scherp als verlangd kon wor- den. Om alle vreemde licht af te houden, had ik een ta- felkleed om den kijker geknoopt, dat tot den grond toe afhing. Op die wijze was de waarneming gemakkelijk, ze- ker en zonder nadeel voor het gezigt. Op het oogenblik, waarop ik den eersten indruk ver- wachtte, werd de zon door eene wolk bedekt. Toen deze te Oug mg 19 voorbij was, was Mercurius ingetreden, maar ter naauwernood. De middellijn der planeet = 9} seconden stellende, schatte ik den afstand der randen op ééne se- conde. Jk houd deze schatting voor zeer naauwkeurig. De berekening gaf mij 13˙8 voor den tijd, dien de planeet voor deze seconde besteed moet hebben. Bij den uitgang werd ik door het weder volkomen be- gunstigd, alleen unduleerde de zonnerand vrij sterk. Ik nam waar: de eerste aanraking te 4 25 20°,7 m. tijd. de tweede ” Pi 4 27 23 7 * 1 Ofschoon ééne enkele waarneming niet voldoende geacht kan worden om de elementen der loopbaan te verbeteren, kon ik toch niet nalaten, uit de waargenomene oogenblik- ken de fout der tafels in lengte en breedte af te leiden. Uit de formules van scuserrerve in de Astronomische Nachrichten vind ik: (452) voor den In- buitenste aanraking + 0,827 d. (à — L) + 0,560 dg - dR - d- 0,0731 dt, =0, gang ( binnenste . 0,823 d. (1 — IL) + 0,568 d - dR＋ dr - 0,726 df, = 0» Vit- I binnenste — 0,626 d. (1-1) 4 0,779 dg —dR 4 dr 0,0723 di = gang | buitenste „ 0,632 d. (- I) + 0,772 dÔ—dR— dr +0,0729 dt, =0, waarin d (A-) de correctie van de lengte van Mercurius minus „ lengte der zon, dg 1 1 „ „ breedte van Mercurius, d R „ 1 „ den straal der zon, dr „ 1 „5 „ „ ran Mercurius, dt 5 1 „ de waargenomene tijden, uitge- drukt in seconden middelb. tijd beteekenen. Leverrier gebruikte bij zijne onderzoekingen omtrent de loopbaan van Mercurius alleen de inwendige aanrakingen, als de eenige die naauwkeurig waargenomen kunnen wor- den. Ons ook bij deze bepalende, en de verbetering der stralen d R en dr = 0 stellende, hebben wij alleen + 0,823 d(A—L) + 0,568 dB — 0,0726 dt, —=0 — 0,626 d(A—L) + 0,779 df + 0,0723 dt, = waaruit verder: d.(h—L) — 0,0567 dt; + 0,0412 dt, , df == 0,0456 dt, — 0,0597 dt, . Vergelijken wij nu de waargenomen tijdstippen met de berekende, niet alleen die, welke scnaerLervPe vond met behulp van de Zons- en Mercuriustafels van revErmIkR, maar ook met de opgaven in de verschillende sterrekun- dige jaarboeken, dan verkrijgen wij de volgende correcties: — (458 ) GEBRUIKTE TAFELS. A Jen . dp | B ae: des Temps. . +1495, 2 | 41685 ,7 1154 — 3% 7 CARLINL. LINDENAU. Nautical Alma- OTN +148 2 +167 „7 115 32 — 3 „25 CARLINL | LINDENAU. buch. . 4141, 0 +179 %% 71 „AL — 4 31 American Naut. Ì Almanac. |+ 19 , f 34,0, . 2 Bl — 0 „72 CARLINI, met LIND RENAU. de correcties van BESSEL. HANSEN en LEVERRIER I. OLUFSEN. | SCHIELLERUP..— 5, ＋ 3,9 — 0,16 — 0 „40 LEVERRIER. LEVERRIER II. Het blijkt dus dat de tafelen van revermieR, volgens mijne waarneming, de plaats van Mercurius tijdens den doorgang van 12 November jl. aangaven met eene fout van nog geen zesde seconde in lengte en nog geene halve seconde in breedte. Batavia, 30 November 1861. 1 1 VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIII. GEWONE VERGADERING … DER AFDEELING WIS. EN NATUURKUNDIGE WETENSCHAPPEN, GEHOUDEN DEN 25sten APRIL 1862. Oan Tegenwoordig de Heeren: d. SIMONS, G. J. VERDAM, D. J. STORM BUYSING, J. VAN DER HOEVEN, R. LOBATTO, I. J. A. VAN DER KUN, v. s. M. VAN DER WILLIGEN, v. M. BRUTEL DE LA RIVIÈRE, J. G. s. VAN BREDA, A. H. VAN DER BOON MESCH, R. VAN REES, W. N. ROSE, - J. VAN GEUNS, P. HARTING, W. VROLIK, C. J. MATDHES, A. W. M. VAN HASSELT, C. A. J. A. OUDEMANS, CL. MULDER, d. B. VOORHELM SCHNEEVOOGT en van de Letterkundige Afdeeling c. LerMANs. Het Proces-Verbaal der gewone Vergadering van den 29sten Maart j.l. wordt gelezen, goedgekeurd en vastgesteld. Worden gelezen brieven van de H.H. senrorper VAN DER KOLK, DONDERS, VERLOREN, VAN OORDT, BLEEKER, CONRAD, VAN HALI, STAMKART, BUYS Ba- ( 455 ) Lor, alle strekkende ter verontschuldiging over het niet bijwonen dezer Vergadering. — Aangenomen voor berigt. Worden gelezen brieven ten geleide van boekge- schenken van de volgende Heeren: 1°. Minister van Buitenlandsche Zaken ('s Gravenhage, 7 April 1862); 2. HARALD BAGGB, Bibliothekaris der Senckenbergi- sche Naturforschende Gesellschaft te Frankfort a/M. (Frankfort a/ M., 1 Maart 1862); 3°. TRENDELENBURG,_ Vorsitzende Sekretär der Königl. Preussischen Aka- demie der Wissenschaften (Berlijn, 18 Febr. 1862); 4“. R. NZ, Secretär der Bernerischen Naturforschen- den Gesellschaft (Bern, Febr. 1862); 57, sPYrrpronr G. ZESA (Parijs, 10 April 1862); 6. J. nouko, (Di- aci Reale in Sicilia, 28 Febr. 1862). — Wordt be- sloten tot plaatsing der boekgeschenken in de boekerij en tot schriftelijke dankzegging. Wordt gelezen een brief van den Heer rLapisLas SZAIAG, Secretaris der Hongaarsche Akademie der Wetenschappen te Pest, waarin, onder toezending van boekgeschenken, het verzoek wordt gedaan om als tegengeschenk de werken te ontvangen, door de Koninklijke „Akademie van Wetenschappen te Am- sterdam uitgegeven. — Wordt besloten aan dit ver- zoek, onder dankzegging voor het ontvangen geschenk, te voldoen. Worden gelezen brieven van dankbetuiging voor ontvangen boekgeschenken van de volgende Hee- ren: I'. Burs BALLOT, Directeur van het Koninklijk 29e (456) Nederlandsch Meteorologisch Instituut te Utrecht (Utrecht, 25 April 1862); 2°. A. N. oprrrovY, Secre- taris der Maatschappij tot bevordering der Bouwkunst (Amsterdam, April 1862); 3. quererer, Sécrétaire perpétuel de l'Académie Royale des Sciences et des Beaux Arts de Belgique (Brussel, 10 December 1861); 4. p. a. mart, Sécrétaire-Archiviste de la Société des Sciences Naturelles de Strasbourg (Straats- burg, 4 April 1862); 5˙. BARCLAY en B. POLLUK, honorary librarians of the Royal Medical and Chi- rurgical Society (Londen, April 1862); 6°. a. B. Arrr, (Royal observatory Greenwich, 11 April 1862); 75, C. NAPT, (Admiralty te Londen, 3 April 1862); 85. Secretaris der Bibliothèque de 'Ermitage Imperial te St. Petersburg (12 Maart 1862); 9°. J. A. GROTHE, Secretaris van het Historisch Genootschap te Utrecht (Utrecht, 26 April 1862); 10°. Bibliothecaris van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Lei- den. — Aangenomen voor berigt. | De Secretaris berigt van den Heer p. v. p. STERR (Amsterdam, 9 April 1862) ontvangen te hebben Tabellen van waargenomen waterhoogten, welke hij der Commissie over de daling van den bodem in Nederland ter hand heeft gesteld. De Secretaris berigt, dat de Verhandelingen, aan- geboden door de H.H. HALBERTSMA, VON BAUMHAUER, J. VAN DER HOEVEN én VERDAM aangenomen zijn door de Commissie van Redactie. De Secretaris brengt ter tafel eene door den Heer ers ce r (457 ) BOSQUET, met schrijven gedagteekend Maastricht, S en 23 April 1862, voor de Verslagen en Mededee- lingen aangeboden Verhandeling onder den titel van Notice sur deut nouveaur Brachiopodes du terrain tertiaire oligoeène du Limbourg. — Zij wordt in han- den gesteld der Commissie van Redactie. Wordt gelezen de volgende brief van den Minister van Binnenlandsche Zaken, gedagteekend ’sGraven- hage 2 April 1862, 3e Afd. N°. 256. Onder dankbetuiging voor-het, bij hare missive van den 5den Maart jl. N'. 26, overgelegde derde Verslag over den Paalworm, heb ik de eer de Afdeeling te verzoeken mij ook van dit verslag Zeventig Exemplaren te doen toe- komen. Het ligt ‘evenwel niet in mijne bedoeling die exempla- ren, zoo als vroeger, voor rekening van mijn Departement te nemen. Daar de Akademie eene instelling is geheel ten laste van het Rijk, zou afzonderlijke betaling, eene tweede be- taling van Rijkswege zijn. Op het verzoek aangaande het verleenen van het sub- sidie van f 100 voor de werkzaamheden der Commissie over den paalworm gedurende 1862, zal nader door mij worden beschikt. Wordt besloten aan het verlangen van den Mi- nister te voldoen omtrent de toezending der 70 Exem- plaren van het derde Verslag over den Paalworm en het overige gedeelte van den brief aan te nemen voor berigt. (6458) De Heer CL. MULDER biedt voor de Verslagen en Mededeelingen aan een onderzoek van den steen op den Ssten Julij 1852 gevonden te Wedde in de Pro- vincie Groningen. Hij deelt er den hoofdzakelijken mhoud mondeling van mede, waaruit blijkt, dat de Heer vaN ANKuM en hij den steen van Wedde ver- klaren te zijn een stuk van een gebakken steen. — De Heeren STARING en VON BAUMHAUER, die den steen ook gezien hebben, houden hem evenzeer voor valsch. — De aangeboden Verhandeling wordt in handen gesteld van de Commissie van Redactie. Hieraan hecht de Heer MUuLpER een berigt om- trent den zoogenaamden meteoorsteen, gevonden te Leeuwarden in de Provincie Friesland, en vermeld aan het slot van den brief van den Secretaris der Afdeeling aan den Heer BucuNeER (Versl. en Meded. d. Afd. Natuurk. Dl. XII, bl. 25). Deze steen is in het bezit van den Heer Apotheker A. P. KurPERS te Leeuwarden, die het verder onderzoek daarvan aan den Heer muLprr heeft geweigerd. Eene oppervlak- kige beschouwing echter doet reeds vermoeden dat deze steen geen meteoriet is. Te dezer gelegenheid brengt de Heer vaN BREDA ter tafel: 1° een poreus stuk ijzer, dat vóór vele jaren bij een hevig onweder in de maand December in cen huis te Harlingen viel door eene ruit van een vensterraam, waarin het eene ronde opening naliet. Dit ijzerklompje, dat door velen voor meteorisch ijzer werd gehouden, komt hem voor dien naam niet te verdienen, hoezeer hij er de herkomst niet van kan aanduiden. ( 459 ) 2° een stuk van de door den Vrijheer vox REI- CHENBACH zoo vermaard geworden ijzermassa, die door dezen in zijne Verhandelingen, in Poggendorfs Annalen geplaatst, met den naam van Cap bestem- peld wordt. 0 Van dit stuk had hij eene aanzienlijke oppervlakte doen polijsten en daarna met meer en minder ver- dund zwavelzuur overstreken, zonder dat daarbij Mid- mannstüdsche figuren zigtbaar werden, zoo als dit ook door den Heer vox RrIcHENBaCH reeds was opge- merkt. Het was hem voorts onmogelijk op deze opper- vlakte de zoo opmerkelijke bijzonderheden, door ge- melden Heer beschreven, waar te nemen. Zij levert niets bijzonders op, dan een paar kleine hoekige ruimten, die eene van het overige ijzer verschillend gekleurde stof bevatten, in te geringe hoeveelheid, om ze aan eenig onderzoek te onderwerpen. Tot slot merkt de Spreker op, dat de Vrijheer vox REICHENBACH in eene dwaling verkeerde, toen hij schreef, dat dit ijzer in de verzamelingen van TRTIER's Stichting bewaard wordt; het wordt in die van de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen ge- vonden. De Heer uin zegt, dat hij zich het geval te Harlingen zeer goed herinnert en hem het huis, waar het gebeurde, zeer bekend is. Het is ruim veertig jaren geleden, dat de bewoners, gedurende een on- weder, een tikkend geluid tegen het venster hoorden, terwijl de reeds gesloten binnenluiken of blinden be- letteden iets te zien. Den volgenden morgen vond men den steen, tusschen de luiken en het glasraam. ( 460 ) Het is een zoogenaamde ijzerslak en zal wel van buiten af door de ruit geworpen zijn. De Heer vax DER WILLIGEN geeft een kort over- zigt over den stand der wetenschap ten aanzien der elleptische polarisatie bij reflectie en de mate van vordering van zijn onderzoek omtrent dit punt. Spre- ker zegt eene verhandeling omtrent dit onderwerp toe. De Heer VAN DER WILLIGEN biedt voorts eene Verhandeling aan over de Lichtenbergsche figuren, welke voor de Verslagen en Mededeelingen bestemd is. — Zij wordt in handen gesteld der Commissie van Redactie. De Heer vaN HasseLT spreekt over het al of met vergiftig karakter van het koper, in onzen tijd door sommige sterk betwijfeld of zelfs geheel ontkend. Hij licht zijne voordragt toe door medegebragte magen van dieren, welke door koper vergiftigd zijn, en zegt dat het onderzoek, door Spreker en door den Heer RIENDERHOFF bewerkstelligd, hen tot de volgende conclusiën voerde. 1°. Zeer vele koperverbindingen zijn, hoezeer in be- trekkelijk hooge giften, voorzeker in staat, meer of minder belangrijke maag-ontsteking en algemeene stoornissen in de dierlijke bewerktuiging voort te brengen. ge, Deze laten nogtans, bij den mensch vooral, zeer dik- wijls herstelling toe, doch kunnen vooral dan ook doodelijk eindigen wanneer de braking geheel uitblijft, of onvolko- men geschiedt. 3. Ook in kleinere giften, op den duur en langen tijd achtereen ingevoerd, kunnen zij aanleiding geven tot eene A a (461) slepende aandoening van overeenkomstigen aard, voorna- melijk gevolgd door stoornis in de spijsvertering en de daarvan afhangende verrigtingen. 4. Het toxisch karakter der verschillende koperverbin- dingen verschilt onderling eenigermate, en is, wat hare wijze van werking aangaat, nog zeer onvolkomen bekend. 5% Bevreemdend vooral is het groote verschil in de kracht van werking van dezelfde verbindingen, zijnde deze, voor gelijke hoeveelheden, nu eens onbeduidend, dan weder zeer 6. Fene verklaring daarvan zou, onder anderen, kunnen worden gezocht in de veelvuldige verontreiniging van koper en koperverbindingen met arsenik (ook door ons, in sul- phas cupri, aangetroffen), doch dit is niet meer dan eene hypothese, welke in elk geval geene algemeene toepassing heeft. 7%. De uitspraak van sommige schrijvers: „ dat koper geen vergift is, berust op geene afdoende gronden. Wel blijkt het meer en meer te mogen worden aangenomen, dat het, bij vergelijking, niet behoort tot de dusgenoemde „eware” vergiften. Sommige individuën bieden daaraan buitengewoon lang tegenstand. 8°, Hoezeer de vrees voor het huishoudelijk gebruik van het koper tot keukenvaatwerk niet vrij is van overdrijving, bestaan er toch, voor de Aygiena publica en privata, over- wegende gronden, om voorshands de magtspreuk te verwer- pen: „dat koperen vaatwerk onschadelijk is,“ en om liever de tot hiertoe voorgeschreven en algemeen bekende maat- regelen van voorzigtigheid daaromtrent in acht te blijven nemen. 9°, In geen enkel opzigt is -men geregtigd, om, met CASPER, WALD en a., de koper-vergiftiging uit te strijken uit de rij van werkzaamheden der medicina forensis. ( 462 ) Hierna ontstaat eene wetenschappelijke wisseling van gedachten, waaraan de H.H. vAN GEUNS, VOOR- HELM SCHNEEVOOGT, VAN DER BOON MESCH en de Spreker deelnemen. Aller conclusie is, dat het koper tot de vergiften behoort. De Heer van Hassi zegt, na eenige aarzeling, doch op aanzoek daartoe van sommige Leden, over het gesprokene later eene Verhandeling toe voor de Verslagen en _Mededeelingen, welke na ontvangst in handen zal gesteld worden der Commissie van Re— dactie. De Heer vax DER BOON MEscH deelt het door hem. verrigte scheikundig onderzoek mede van suikerbe- vattende mengsels, op Java verkregen uit de Boras- sus flabelliformis L. en Sagwerus saccharifer BL. Na het een en ander over deze Palmen en hunne ver- spreiding in den Indischen Archipel, over de ver: schillende wijzen, waarop het suikerhoudend sap daar- uit wordt verzameld, en over de bereiding der toddy, der jaggery enz. te hebben medegedeeld, gaf de Spre- ker het verrigte scheikundig onderzoek en de daar- door verkregen uitkomsten op, waarbij hij tevens de meerdere of mindere waarde der verschillende me- thoden, om de suiker af te scheiden en in hoeveel- heid te bepalen, beoordeelt, en aantoont waarom bijna allen, en inzonderheid in dit geval, geene naauw- keurige uitkomsten geven konden, en welke de waarde is der saccharimeters van MrrscuerLicH, Sohm en Bertzke-Souerr, Eindelijk staat de Spreker stil bij de toenemende bereiding en het steeds klimmend ver- bruik van suiker bij de onderscheidene natiën, en (463 ) acht hij een opzettelijk onderzoek, in hoeverre deze palmen in onze kolonie, even als elders, ook suiker voor den Europeschen handel zouden kunnen leve- ren, zeer belangrijk. Deze Verhandeling zal later in druk worden uitgegeven. De Heer VAN DER WILLIGEN doet een vocht zien, volgens verklaring van den Heer zacorson te Goes, van wien hij het ten geschenke ontving, bestaande in eene oplossing van meekrap-kleurstof, aluinaarde en chloorammonium in azijnzuur, waarin zich zeer schoon en duidelijk het verschijnsel der fluorescentie open- baart. Hij doet daarbij opmerken, dat deze fluores- centie zich niet vertoont in zuivere meekrap-kleurstof. De Heer VAN DER WILLIGEN toont vervolgens nog eene tweede fluorescerende vloeistof, die reeds lan- ger bekend is, namelijk de oplossing van aesculetine in dubbel zwaveligzure ammoniak, daarna met ba- ryt-hydraat verzadigd en door oxydatie aan de lucht rood geworden, waarvan de Vorst van Salm-Horstmar deze eigenschap bekend maakte. Zij werd hem wel- willend toegezonden door Prof. Börrcer te Frankfort. De Heer LrEMANs zegt, dat, sedert de laatste op- gaaf in de Vergadering der Letterkundige Afdeeling in do maand Februarij jl, de Commissie voor de Overblijfsels der Oude Vaderlandsche Kunst ontvan- gen heeft en met den meesten dank vermeldt toe- zendingen of mededeelingen van de volgende Heeren: ROEST VAN LIMBURG, Notaris te Katwijk aan den Rijn. O. A. BMEIS, tweeden Custos bij de bibliotheek der Leidsche Hoogeschool. ( 464 ) J. C. FREDERIKS, te Oost-Kapelle (door tusschen- komst van den Heer J. A. ALBERDINGK THIJM). A. C. BON, te West-Schouwen. Mr. 6. DR crAUFEPIÉ, te St. Oedenrode. Mr. A. J. eNscHepú, te Haarlem, en F. S. HAVINGA, Onderwijzer te Hoornhuizen, ge- meente Kloosterburen. Niemand heeft iets verder voor te stellen en de Vergadering wordt gesloten. RTEN, PENNINGEN ENZ . * 8 * . * . df zl > 5 . 1 * — ie OVERZIGT VAN DE BOEKEN, KAARTEN, PENNINGEN ENZ. INGEKOMEN BIJ DE KONINKLIJKE AKADEMIE WETENSCHAPPEN, TE AMSTERDAM, VAN JuLIJ 1861 ror mer 1862. AMSTERDAM, C. G. VAN DER POST, 1862. 1 Oe i * N g Ee gn ij $ 1 Ae 1 fp - 9 ¹ 1 rar Oe | 1 Er vals TER N ri At N. NK cf UK zen ES din TEN GESCHENKE OF IN RUIL ONTVANGEN IN DE MAANDEN JULIJ, AUGUSTUS EN SEPTEMBER 1861. NEDERLAND. Annales Academici. 1857—1858. L. B., 1881. 4“. Verslag van het verhandelde in de algemeene vergadering van het Prov. Utrechtsch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen, gehouden den 25sten Junij 1861. Utrecht, 1801. 8°, | Tijdschrift uitgegeven door de Nederl. Maatsch. ter Bevor- dering van Nijverheid. 3° reeks. Haarl., 1861, Dl. II. 3. 8“. Inhoud: 0. Lörrinn. Over het Chineesch groen of Lu- kao. Handelingen der S4ste Algemeene vergadering en van het bde Nijverheids Congres van de Nederl. Maatsch. ter Bevordering van Nijverheid, gehouden te Haarlem, 9—12 Julij 1861. Haarl., 1861. S°. Algemeen jaarlijksch verslag van de directie der Overijssel- sche Vereeniging tot ontwikkeling van provinciale wel- _ vaart, over het jaar 1860. Deventer, 1861. 8“. Uittreksels uit vreemde Tijdschriften, voor de leden van het Kon. Instituut van Ingenieurs. 's Gravenh., 1861. Jaarg. 1860—1861. No. 2. 40. Inhoud: 1 A. DE LAVELEYE. De aanslibbing van de Schelde. Het Kijn-Elbe-kanaal. De palen op de telegraaflijnen in België. MOUGEL-BEY. Memorie over de verzanding der kusten, en in het bij- zonder van de kust van Bayonne, vergeleken met den toestand van het strand te Peluse. G. A. DE CLERCQ. Over het vruchtbaar maken van de duinen. BOEKGESCH. DER KON, AKAD. V. WETENSCH. 1 — 1 — De Volksvlijt. Tijdschrift voor Nijverheid, Landbouw, Han- del en Scheepvaart. ern 1861. Jaarg. 1861. Ne. 4 en 5. 8°. Inhoud: H. C. BOSSCHA. Over de toepassing op zeeschepen van JOHN ELDERS’ stelsel van stoomwerktuigen met dubbele cilinders. H. A. WIJNNE, Verzekerings-statistiek. W. C. U. STARING. Graanbewaarders van ravx. J. H. VAN EIJK. Over de oorzaken die nadeelig op geweven wise” kunnen inwerken, volgens ALCAN en PERSOZ, F. H. WITKAMP. Gemiddelde graanprijzen in Nederland. (Vervolg.) Bouwkundige Bijdragen, uitgegeven door de Maatschappij: Tot Bevordering der Bouwkunst. Amsterdam, 1861. Dl. XII. 4. 4“. Inhoud: r. BONDAM. Het excercitie-lokaal te Kampen, ter dienste van het in- structie-bataillon, gebouwd in 1855. C. s. VAN GEUNS. Heet-water-verwarming met hooge drukten eye: teem PERKINS). Ontwerpen voor bouwhoeven, bekroond door de Hollandsche Maat. schappij van Landbouw. I en II. A. N. GODEFROY. Historische bijzonderheden betreffende het kasteel van Heidelberg, naar aanleiding van de „Monographie du château de Heidelberg, par DANIEL RAMÉE. 3. F. VAN DEN BRINK. De Nevelsteiner zandsteen. Mededeelingen betreffende het.leven en de werken van wijlen den Engelschen architekt Sir CHARLES PARRY. Programma voor de prijsvraag tot het ontwerpen van een diakonie- weeshuis uitgeschreven door de Commissie van den algemeenen Kerkeraad der Nederd. Herv. gemeente te 's Gravenhage. De Vrije Fries. Mengelingen, uitgegeven door het Friesch Genootschap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde. Nieuwe reeks, Leeuw, 1860. Dl. III. 3. 8°. Inhoud: J. U. HALBERTSMA. RiNse rosrnunuus, in leven kerkleeraar onder de Hervormde gemeenten van Waaxens en Brantgum. — De plaatsnamen Ternaard, Ameland, Sneek en Waaxens. J. VAN DER ZWAAG. Hulde aan de nagedachtenis van RINSE POSTHUMUS. LOLLIUS ADEMA, Berigt wegens den storm in den nacht tusschen den 20 en Asten November 1776, Medegedeeld door W. W. BUMA, . Werken van het Hist. Genootschap, gevestigd te Utrecht. Kronijk. 4e Serie. Utrecht, 1860. Dl. I. Bl. 14-27. 8. Codex diplomaticus. 2e Serie. Utrecht, 1860. DI. IV. Afd, 2. Blad. 2027. 80, Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde van Ne- derlandsch Indië. Nieuwe Volgreeks. Amst, 1860-1861. Dl. III. (Titel, Inhoud, Omslag en Kaart). IV. 1. 8“. Inhoud, Dl. IV. 1: Beschrijving van een Kaloerahan in de noorder-afdeeling van het re- gentschap Tjiandjoer, residentie Preanger-Regentschappen. Statistiek eener Kaloerahan, gelegen in het distriet Tjikondang, re- gentschap Tjiandjoer, residentie Preanger-Regentschappen. HERBERT DE JAGER. Opgave nopens de hooge regering van Nederlandsch-Indië, van 1816 tot 1860. F. G. STERK. Extract uit de beschrijving eener reis naar het tusschen Benkoelen en Palembang gelegen onafhankelijk landschap Lebong, in 1857. Beschrijving van de rijstkultuur. De troonsopvolging der Muselmansche vorsten. Maandblad N°, 7—9 en Correspondentie-blad N°. 5 van het Nederlandsch Onderwijzers-Genootschap. 1861. 8°. Verslag van de werkzaamheden van het Genootschap : Disce docendus adhuc etc., te Rotterdam, over de jaren 1859. en 1860. 8°, F. A. W. MIQUEL, Journal de botanique Néerlandaise. Amst. et Utrecht, 1861. Année 186). Cahier 1. 85. Inhoud : 5 F. A. W. MIQUEL. Revue des Palmiers de l'île de Sumatra. Elodea canadensis, acclimatée dans les eaux d’Utrecht. v. A. W. MIQUEL, Plantes nouvelles cultivées dans Jardin le Bota- nique de l'Université d'Utrecht. Extraits du Nederlandsch Kruidkundig Archief. F. A. W. MIQUEL. Remarques sur la Flore du sud de la Chine. F. C. DONDERS U. W. BERLIN. Archiv für die Holländischen Beiträge zur Natur- und Heilkunde. Ute 1861. Bd. III. 1. 85. 1 * den NN e Inhoud: J. C. DE MAN. Ueber Roseola epidemica. J. VAN DEEN. Ueber Bildung von Zucker aus Glycerin in Thierkörper. Weitere Untersuchungen über die Bildung von Zucker aus Glycerin in dem Thierkörper. Bürs BaLLOT. Beiträge zur Vorhersage von Witterungserscheinungen, namentlich von Windrichtung und Windkraft P. Q. BRONDGEEST. Beiträge zur Kentniss des Arterienpulses. Verhandelingen en Berigten betrekkelijk het Zeewezen, de Zeevaartkunde, de Hydrographie, de Koloniën enz. Nieuwe Volgreeks. Amst, 1861. Jaarg. 1861. N°, 2. 87. Inhoud: J. SWART. Zeekaarten en boeken, uitgegeven door het hydrographisch departement der Engelsche admiraliteit, van Aug. 1859 tot Aug. 1860. C. VONCK. Reis van Sidney naar Java, benoorden Nieuw-Guinea. C. DALMEYER. Eenige opmerkingen bij het stranden. J. SWART. Rapport over het onderzoek van amkers en kettingen. KLIS. Proeven met de Tijdseinborden te Willemsoord. G. P. J. MOSSEL. Zeilaanwijzing van Java naar Makasser. Korte berigten, mededeelingen enz, Een blik op de hedendaagsche oorlogschepen. Verslag aan den Koning over de openbare Nee in het jaar 1860. 's Gravenh., 1861. 4“. Verslag aan den Koning over den toestand der Telegrafen in Nederland. 1860. 's Gravenh., 1861. 4°, Verslag van den toestand der provincie Friesland in 1860. Leeuw., 1861. 8“. Staatkundig en Staathuishoudkundig 1 voor 1861. Amst., (1861). Jaarg. 13. 8“. Bijdragen en Mededeelingen voor de Statistiek van het Ko- ningrijk der Nederlanden, 's Gravenhage, 1861. N'. I. roy-8 Inhoud : Verslag over den staat der gestichten voor krankzinnigen in de jaren 1857, 1858, 1859. De vestiging van het Nederlandsch Gasthuis voor behoef- — „ — tige en minvermogende ooglijders, te Utrecht. 1858— 1859. Utr, (1861). 85, Eerste en tweede jaarlijksch verslag betrekkelijk de verple- ging en het onderwijs in het Nederl. Gasthuis voor Oog- lijders. Uitgebragt door r. c. boxbzns. Met wetenschap- pelijke bijbladen. Utr (1860—1861). 8. Inhoud der bijbladen; 1ste Verslag: A. k. KUIJPER. Onderzoekingen betrekkelijk de kunstmatige verwij- ding van den oogappel. F. C. DONDERS. Ametropie en hare gevolgen, * C. GUTTELING. De behandeling van de binnenwaartskeering der oogleden. u. SNELLEN, Praktische wenken betrekkelijk de behandeling der aan- doeningen van bindvlies en hoornvlies. 2de Verslag: F. o. DONDERS. Paraesis, vooral van de inwendige oogspieren en van het verhemelte, na diphteritis faucium, Het lichtbrekend stelsel van het menschelijk. oog, in gezonden en ziekelijken toestand. H. DE BRIEDER. De stoornissen der accommodatie van het oog. U. d. MARS. Over torpor retinae. A.J, P. DE WILDE. Eenige gevallen van iritis en irido-chorioiditis. 1 u. HAFFMANS. Bijdrage tot de kennis van het glaueoma. w. u. DE VRIESE, Rawu bekoebang, als antidysenteribum gebruikt op Sumatra’s westkust. 8“. J. VAN DER HOEVEN. Tets over de eenheid van de menschen- soort, 8’, sber. Nederlandsche insecten. ge Serie. N°. 9— 12. 4“. Bryologia Javanica LB,. 1861. Fasc. XXVI. 4“. w. U. DE VRIESE, Aanteekeningen betreffende Getah - pertja - boomen (Sapoteën), en Getah-pertja van zuid-oostelijk Borneo, naar aanleiding van ontdekkingen van JAMES MOTLEY. 8“. n tot de teelt van de Kakao, gid in 't Maleisch door 0. F. winter. Batavia, 1860. 8°. ae ORE W. H. DE VRIESE. Hetzelfde geschrift vertaald in 't Ja- vaansch. Batavia, 1860. 85. Meteorologische waarnemingen in Nederland en zijne be- zittingen, en afwijkingen van temperatuur en barometer- stand op vele plaatsen in Europa. Uitgegeven door het Kon. Ned. Meteorolog. Instituut. 1860. Utrecht, 1861. langw. 4. Buys BALLOT. Beiträge zur Vorhersage von Witterungser- 1. scheinungen, namentlich von Windrichtung und Wind- kraft. 80. F. W. BAEHR. Sur les formules pour la multiplicat ion des fonctions elliptiques de la première espèce: 8“. . H. VON BAUMHAUER en r. H. VAN MOORSEL. Tafels ter bepaling van het alkoholgehalte van mengsels van alko- hol en water, door middel van den honderddeeligen are- ometer en thermometer, tevens ingerigt ten gebruike bij den Nederlandschen en Beauméschen areometer, bij de hydrostatische weging, bij de densimeters en alkoholme- ters van RÉAUMUR en FAHRENHEIT. Amst, 186 J. kl. 85, ‚ FRUIN. Tien jaren uit den tachtigjarigen oorlog, 1588— 1598. Nieuwe uitgaaf, Amst., 1861, 8e. A. EBBINGE WUBBEN. Geschiedenis van het beleg der stad Hasselt in den jare 1657. Zwartsluis, 1861. 8°, „ DIRKS, Souvenirs numismatiques des croisades, 8°, — Necrologie: r. C. G. GUYOT. — C. 4 _RETHAAN MACARÉ. 89. J. KOENEN. Over Is. ba costa als Christen-godgeleerde. Amst., 1861. 8“. DB WAL. Oratio de muneris rectoris magnifici origine eiusque creandi ratione diversis temporibus ac locis di- — 1 — versa. Accedunt academiarum Neerlandicarum fasti recto- rales. L.-B., 1861. 8°, J. 7. BODEL NYENHUIS. Liste alphabétique d'une collection de portraits d'imprimeurs, de libraires, etc. de tous les temps et de tous les peuples. 1861. N°. VI. 4°, U. I. B(BRIJJN). Mijn evangelie. 1861. I en II. 32°, AL-MAKKARI. Analectes sur l'histoire et la littérature des Arabes d’Espagne, publiés par n. pozv, d. DUGAT, IL KREHL et w. WRIGHT. Leyde, 1861. Livr. 5. 4“. ABU'L-MAHASIN IBN TAGRI BARDIT Annales, quibus titulus ah =. = e Hell asmil.e Codd. Mss. nunc primum Arabice editi. Ed. 7. d. 3. suyNpour. L. B. 1861. Tom. II. pars. post. 8“7. D. VAN DER KELLEN, JR. Nederlands-oudheden. Amsterdam, 13861. Afl. 19 en 20. 4”, . W. N. ROSE. Rapport aan Z. E. den Minister van Binnen- landsche Zaken over de verbouwing van de kap der Groote Zaal op het Binnenhof te 's Gravenhage. s Gra- venh., 1861. 45. 0. VOSMAER. De verbouwing van de Groote Zaal in den Haag. In: De Nederlandsche Spectator van 7 September 1861. N°. 36. 45. Tentoonstelling van bloemen, levende planten en verdere voortbrengselen van den tuinbouw, gehouden in Julij 1861 te Haarlem. 8“. Verzamelingstabel der waterhoogten langs de Neder-Rijn, Lek, Nieuwe Maas enz., waargenomen in de maanden April, Mei en Junij 1861. fol. OOST-INDIË. ‘ Geneeskundig Tijdschrift voor Nederlandsch Indië, uitgegeven door de Vereeniging tot Bevordering der Geneeskundige VEN — Wetenschappen, in Nederlandsch Indië. Batavia, 1860. Dl. IX. 8% a | Inhoud : E. W. A. LUDEKING. Natuur- en geneeskundige topographische schets der residentie Agam (Westkust van Sumatra). C. G. C. F. GREINER. Balneologische bijdragen tot de kennis der wer- king der minerale bronnen van Singosari aan de oost-helling van het Kari-gebergte, in het Regentschap Malang. J. R. A. BAUER. Ophelderingen tot het opstel van den Heer B. F. Mer- JER: „Over Chinesche tandmiddelen?' (Geneeskundig Tijdschr, voor N. I., Dl. I, nieuwe Serie). J. F. BUNING. Geneeskundig verslag der n kolonne in de Wü Lawang. Verwonding van de inlandsche vrouw Sta. o 6. C. F. GREINER. Bijdragen tot de behandeling der lepra. o. W. F. Mok. Het anaestheticùm, van Dr. FRANCIS in Philadelphia. v. J. MAIER. Scheikundig onderzoek van twee minerale bronnen aan den oostelijken voet des Tjerimai, abu de dessa Sankanoerip, re- sidentie Cheribon. G. WASSINK. Summier ziekenrapport der militair geneeskundige dienst op Java, Madurd en de buitenbezittingen, over het jaar 1858. r. W. M. HOOOENSTRAATEN. Bijdragen tot de kennis der piswegver- naauwingen. p J. L. O. POMPE VAN MEERDERVOORT. Verslag over de geneeskundige dienst op het eiland Decima en Japan, gedurende het jaar 1859. A. H. THEPASS. Slangenbeet met doodelijken afloop. J. SEMMELINK. Verslag van de expeditie naar Cerams zuid- en noord- kust, van 25 September tot 30 November 1860, J. G. T. BERNELOT MOENS. Beschouwing der mededeeling omtrent eene nieuwe tropische huidziekte, de huidklei of Cascadoe, voorkomende in het Nederl. Tijdschrift voor geneeskunde 1859, J. F. BUNING. Topographische schets der Ampat Lawang (residentie Palembang). J. 8. G. GRAMBERG. Korte mededeelingen omtrent den Guinca-worm (Filaria Medinensis). d. Wassixk. Mededeeling omtrent de geneeskracht der Gallen. der Turksche tarwe. I. BINDMAN. Onderzoek van de arachnoidea medullae oblongatae op zwart pigment bij personen van het Maleische ras, A. 0. PREIJBURG. Idem, idem. Bataviaasch Handelsblad, Editie voor Nederland, van 31 Mei, 14 en 30 Junij, 14 en 31 Jul 1861. No. 11— 15. 4“. v. J. MATER. Scheikundig onderzoek van het artesische put- — … — water, op het koraaleilandje Ourust; benevens cene op- gave der bij de putboring aangetroffene lagen. 8“. P. J. MAIER. Scheikundig onderzoek van putwater, voorko- mende op een erf gelegen aan de westzijde van het Ko- ningsplein te Batavia. 8“. Scheikundig onderzoek van eenige op Java voorkomende minerale wateren. 6 stukjes. 8“. | Scheikundig onderzoek van het mineraalwa- ter, voorkomende in de Solfatara Kawa Manuk, residen- tie Preanger-Regentschappen, afdeeling Bandong. 8“. Scheikundig onderzoek van twee warme mi- nerale bronnen voorkomende nabij Koeningan in de re- sidentie Cheribon. 8“. Scheikundig onderzoek van het water uit het Kratermeer van den Patoea en der in zijn water voor- komende zwavelmelk. 8“. en J. C. BERNELOT MOENS. Scheikundig on- derzoek van de minerale wateren, voorkomende nabij Kal- nao en Oiassa op het eiland Samao. 8“. Scheikundig onderzoek van het mineraalwa- ter gelegen aan den noordoostelijken voet van het Pali- manang gebergte. 8“. Scheikundig onderzoek van het mineraalwa- ter, voorkomende in de Solfatara van den Goenoeng Waijang, residentie Preanger-Regentschappen, afdeeling Bandong. 8“. Scheikundig onderzoek van het water uit het Kratermeer van den Telaga Bodas en van het mineraal- Water, ontspringende in de voornaamste Solfatara aan den rand van het Kratermeer. 8“. Scheikundig onderzoek van de minerale bron- nen van Kedong Waroe in de residentie Soerabaja. 8“. BOEKGESCH. DER KON. AKAD v. WETENSCH. 2 ene eve P. J. MAIER. Scheikundig onderzoek van twee warme mi- nerale bronnen, voorkomende in de nabijheid van den pasangrahan te Goenoeng Pasirkiamis, afdeeling Bandong, residentie Preanger Regentschappen. 8°. Scheikundig onderzoek van het mineraalwater der bron Prajan, gelegen in de residentie Madioen. 89. Scheikundig onderzoek van op Jar ava voorko- mend obsidiaan. 8“. en 3. LOUDON. Jets omtrent het voorkomen van tin op het eiland Biliton. 8 | Bijdrage tot de kennis van het goudbevat- tende kustzand van Tjilatjap. 89. Tets omtrent de kennis der scheikunde in Ja- pan en over de Ijosirome der Japanezen. 8“. Onderzoek van lood-, koper-, kwik- en ijzer- ertsen en van kolen, door den Heer H. w. SCHWANENFELD ter westkust van Sumatra aangetroffen. 8°. Nieuw onderzoek van kwikerts van Sumatra, en onderzoek van kortelings ontdekte koperertsen al- daar, 80. Onderzoek van koperzand uit het gebergte Tampi, nabij de groote Peniti-rivier in de afdeeling Sambas. 80. Onderzoek naar steenkolen in de nabijheid der Meeuwenbaai (zuidwesthoek van Java). 8“. De Lagam-olie van Sumatra. 8. Scheikundig onderzoek van eenige Japansche muntsoorten. 8“. Verslag van de verrigtingen der Commissie, ingesteld bij gouvernements-besluit dd. 1 Februarij 1856 Ne. 3, tot het nemen van lichtproeven en het consta- teren van de eigenschappen van inlandsehe lampolieën. 8“. — XI — J. k. VAN DEN BROEK. Over eene nieuwe soort van galva- nische indompelingsbatterij. 8“. P. J. MAIER, Uitkomsten der waarnemingen met den ther- mometer, psychrometer en barometer, gedurende het jaar 1846, gedaan te Weltevreden op 6“ 8“ Z. B., 106“ 51“ 30“ L. O. Greenw., 4,5 el boven zee. 8˙. BELGIË. Memoires de la Société royale des Sciences de Liège. Liège, 1861. Tom. XVI. 8“. Inhoud: I. DE KONINCK. Mémoires sur les genres et les sous-genres des Bra- chiopodes munis d'appendices spiraux et sur leurs espèces décou- vertes dans les couches carbonifères des îles Britanniques. MARTYNOWSKL. Des combinaisons avec répétition. NOEL. Méthode infinitésimale en géométrie. PAQUE. Examen des diverses méthodes employées pour l'établissement et le développement des calculs transcendants. KUPFFERSCHLAEGER. Notice sur l'action du fer et du zinc dans les dissolutions des métaux dont les oxydes sont solubles dans am- moniaque. TERSSEN. Nouvelle méthode pour déterminer le centre de gravité des corps. CANDÈze. Histoire des métamorphoses de quelques Coléoptères exotiques. NOEL. Notes sur l'analyse infinitésimale. Bulletin de l'Acad. royal de Médecine de Belgique. 2e Sé- rie. Brux., 1861. Tom. IV. 4. 8“. Inhoud: J.-C. SEGERS. Exposé succinct d'un cas de gangrène sénile chez un homme qui a été présenté à l'Académie, dans sa séance du 23 Fé- vrier 1861. VAN COETSEM. Rapport sur une notice manuscrite de M. vaN DROMME, relative au traitement curatif et préventif du choléra asiatique, ré- digée à l'occasion d'une épidémie de cette affection qui a regné u Bruges, en 1859. TALLOIS. Rapport sur les Mémoires envoyés aus concours de 1858— 1860, sur la question suivante: „Discuter la valeur des diverses mé- thodes thérapeutiques relatives au choléra asiatique.” Discussion du rapport fait par M. ralLLols sur la communication de ge . M. BOENs, ayant pour titre: Le eroup, sa nature et son traitement et du rapport de M. FRANCOIS, sur la publication de M. zuunn- MANN, relative aux affections diphthéritiques. ö Observations météorologiques recueillies à l'Observatoire royal de Bruxelles, pendant le mois de Février 1861. VAN DROMME. Extrait d'une notice sur emploi de I'Eupatorium can- nabinum contre le choléra asiatique. J.-C. SEGERS. Nouvelle théorie sur l'asthme. — Exposé d'un nouveau traitement curatif de la gangrène sénile. — Di- agnostic et caractères différentiels du rhumatisme mus- culaire, du rhumatisme articulaire et de la goutte. Brux., 1861. 85. A. NAMUR, Sur un manuscrit de pINII Historia naturalis de la fin du onzième siècle, conservé à la bibliothèque de Athénée de Luxembourg. 8e. FRANKRIJK. Mémoires de l'Académie des Sciences de Institut Impé- rial de France. Paris, 1860. Tom. XXVIII et XXX. 4“. Inhoud, Tom. XXXVII: DELAUNAY. Théorie du mouvement de la lune. Volume JI. Tom. XXX: B. DE BEAUMONT. Éloge historique de CH.-F. BEAUTEMPS-BEAUPRÉ. A. DE QUATREFAGES, Etudes sur les maladies actuelles du ver à soie. n. CHEVREUL. Explication deduite de l'expérience de plusieurs phéno- mènes de vision concernant la perspective. PouiLLer. Mémoire sur la densité de l'alcool, sur celle des mélanges alcooliques et sur un nouveau mode de graduation de l'aréomètre u degrès égaux. A. DE QUATREFAGES. Nouvelles recherches sur les maladies actuelles du ver à soie, faites en 1859, Mémoires de l'Académie des Sciences morales et politiques de P'Institut Impérial de France. Paris, 1860. Tom. X. 4“. Inhoud: MIGNET, Notice historique sur la vie et les trauvaux de M. le baron DE GERANDO, te — XII — MIGNET. Notice historique sur la vie et les travaux de M. LAROMIGUIËRE. DAMIRON. Rapport concernant les Mémoires envoyés pour concourir au prix de philosophie à décerner en 1854, sur l'examen critique des principaux systèmes modernes de théodicée. LELUT. Rapport sur le concours relatif à la question du sommeil, en- visagé au point de vue psychologique. DE RÉMUSAT, Rapport sur le concours relatif à lexamen critique de la philosophie de saint THOMAS D'AQUIN. Mémoire touchant linfluence de la scolastique sur la langue frangaise. DAMIRON, Mémoire sur MAUPERTUIS. L. REYBAUD. Rapport sur le concours relatif u l'influence de la litté- rature contemporaine sur les moeurs. DUNOYER. Rapport sur le concours concernant les rapports de la mo- rale avec l'économie politique. gumzor, Rapport sur le concours Felix de Beaujour, relatif au rôle de la famille dans l’éducation. H. Passy. Mémoire sur la diversité des formes de gouvernement. FP. LAFFERRIÈRE. Mémoire sur la philosophie du droit. Mémoire concernant influence du stoïcisme sur la doctrine des jurisconsultes romains, DUNOYER. Rapport, à la suite d'informations prises en Angleterre, sur la question de savoir comment ils est pourvu, en ce pays, dans les „travaux réputés dangereux, insalubres ou incommodes, aux intérêts d'ordre, de sûreté et de salubrité. worowskr. Rapport sur le concours relatif à l'administration de couneer, DE BROGLIE. Rapport sur le concours Felix de Beaujour, relatif au manuel de morale et d'économie politique, à l'usage des classes ouvrières. L. REYBAUD. Rapport sur la condition morale, intellectuelle et maté- rielle des ouvriers qui vivent du travail de la soie. U. rassx. Rapport sur le concours ouvert au sujet de la rente des terres. Séance publique annuelle de Institut Impérial de France, 1860. 45. Mémoires de l' Académie de Stanislas, 1859. Nancy, 1860. 2 tomes. 8“. f Inhoud: AMÉDÉE DE MARGERIE, De l'union de la philosophie et de la littéra- ture au XVIIe siècle. J. DUCHESNE. Eloge de M. cauMmoxr, BLONDLOT. Sur quelques perfectionnements à apporter dans l'établis- sement des fistules gastriques artificielles. Influence des corps gras sur la solubilité de lacide arsé- nieux, considérée dans leurs rapports avec la toxicologie. mit — J. NICKLÈs. Sur les bromures et les iodures définis du bismuth, de Pantimoine et de l'arsenic. Production de liodure d’arsenic sous forme définie. Sur une modification allotropique du soufre. Sur un mode de décomposition du sel gemme. Les electro-aimants et l'adhérence magnétique. N. A. RENARD. Sur la propagation de l'électricité. C. GUILLEMIN et E. BURNOUF. Mémoire sur la propagation des courants électriques; résumé des expériences faites à Nancy. SIMONIN père. Résumé des observations météorologiques et médicales faites à Nancy pendant l'année 1859. F. scHürz. L'Esprit de MOïsE. B. BURNOUF. Note sur le Panthéon Buddhique au royaume de Siam. 2e partie. DE METZ-NOBLAT. Mémoire sur la chute des Jésuites. CLESSE. Quel est le premièr livre imprimé en Lorraine ? E. MEAUME. Recherches sur la vie et les ouvrages de JACQUES CALLOT. Zue et dernière partie. e. pu MAST. Replique imaginaire adressée par lun des vétérans de l'Académie à M. DUCHESNE. Précis analytique des travaux de l'Académie Imp. des Scien- ces, Belles-Lettres et Arts de Rouen, pendant Tannée 1859 1860. Rouen, 1860. 8°. Inhoud: CLOGENSON. VOLTAIRE jardinier. AD. DECORDE. Les hommes remarquables de la Savoie et de Nice. F. DESCHAMPS. Le language télégraphique, quatrains. E.MARCHAND et B. LEUDET. Analyse de l'eau de Bléville, A. MALBRANCHE. Excursion botanique dans la Gironde. MOREL. Souvenirs scientifiques d'un voyage dans le Midi de la France cet dans la Savoie, en Octobre 1859. MORIN. Considérations chemiques sur les eaux-de-vie. BALLIN. Tableau décennal des opérations du Mont-de-Piété de Rouen. pucLos. Quelques réflexions sur la prétendue dégénérescenee de l'és- pèce humaine. A. Lévy. Etude seientifique archéologique sur le territoire de la ville de Rouen. cocner. La Seine Inférieure au temps des Gaulois. BARABÉ. Episode de la Ligue. DE BEAUREPAIRR, Notice sur PIERRE COCHON, auteur de la Chronique normande. Levesqum, Mémoires de travaux d'art et de peinture exécutés à la Vicomté de l'Eau de Rouen en 1729 et 1730, et procès qui eut lieu u ce sujet. 1 Ta bn GLANvILLE. Réponse au Mémoire précédent. Poésie par M.M. BALLIN, CLOGENSON, DECORDE et MOUTON. Revue agricole, industrielle et littéraire. Valenciennes, 1861. Tom. XII. 11 et 12; XIII. I. 85. Mémoires de la Société Dunkerquoise pour l'encouragement des Sciences, des Lettres et des Arts. Dunkerque, 1861. Vol. VII. 8“. Inhoud: B. GÉRARD. De l'éducation des femmes. dür. La Tour de Dunkerque, poésie. ZANDYCK. Histoire météorologique et médicale de Dunkerque. CH. DELAROIÈRE, Chronique de Bergues-St.-Winoe, traduite et aualy- sée en partie. TERQUEM. De la détermination de la déclinaison de 1’ aiman- tée à Dunkerque, en Mars 13601861, A. DETOURNAY. Petite chronologie pour l'histoire d'Estaires. R. DE BERTRAND. Notice biographique sur le docteur Tumaurr. v. DURIAU. Etude sur la Scrofule à Dunkerque. DEQUEUX DE ST,-HILAIRE. Essai historique sur le sujet d'Amphytrion. L. COUSIN. Discours prononcé à la séance solennelle du 24 Juin 1860 de la Société Dunkerquoise pour Fencoura- gement des Sciences etc. Dunkerque, 1861. 8e. Mémoires de l' Académie Imp. de Savoie. 2e Série. Cham- béry, 1862. Tom. IV. 80. Inhoud: L. COSTA DE BEAUREGARD. Souvenirs du règne p'amÉpér VII, pre- mier duc de Savoie. BiLLIET. Mémoires Bur les premiers évêques du diocèse de Maurienne. Note relative à la mort du comte HUMBERT III. L. PILLET. Inscription chrétienne du Vlesiècle, trouvée à Grésy-sur-Aix. J. BONJEAN. Dosage de l'iode et du brome contenus dans les eaux d' Aix et de Marlioz. 1. PILLET, Etudes géologiques sur les Alpes de Maurienne. 7. prcAISNE. Le Jardin fruitier du Muséum ou iconogra- phie de toutes les espèces et variétés d'arbres fruitiers cultivés dans cet établisement, Paris, 1861. Livr. 48. 4”. l Recueil de Mémoires de Médecine, de Chirurgie et de Phar- macie militaires. 3e Série. Paris, 1861. Tom. V. 85. Inhoud: sistacH. De l'emploi des préparations arsénicales dans le traitement des fièvres intermittentes, règles à observer pour assurer leur effi- cacité et leur innocuité. DELUNE et RAOULT-DESLONGCHAMPS. Nouveaux documents sur le trai- tement de lurétrite. CASSES. Lésion d'une synoviale; injection du perchlorure de fer; guérison. CAUVvET. Notice organographique sur quelques plantes de la famille des Cactées. G. TOURDES. La Faculté de médecine de Strasbourg et la médecine militaire. CASTANO. Itinéraire médico-topographique du corps expéditionnaire en Chine, depuis son débarquement jusqu’ à Pékin. Blés d'Egypte. corTÈSE. Coup d'oeil sur les blessures produites par les explosions qui ont lieu pendant qu’on charge le canon. BARREAU. Des bains de vapeur, et de leur emploi dans les infirmeries régimentaires. DUCREST. Du traitement de certaines blennorrhâgies chroniques, de nature scrofuleuse ou lymphatique, par la teinture d'iode à Pinté- rieur et en injections, BARUDEL. Recherches sur l'aection thérapeutique du perchlorure de fer dans le traitement des urétrites aiguês et chroniques. MORI N. Analyse d'une eau minérale de la Boudjaréah. COLIN, De la tuberculisation aigue; observations et remarques relati- ves à la variété de ses formes, à sa fréquence, aux difticultés du di- agnostic. GODARD. Essai sur Fecthyma dans Varmée et spécialement dans la cavalerie. GUEURY. Quatre observations de plaies par armes blanches et par armes à feu, MARMY. Des piqures par les Scorpions. PHILIPPE. Observation d'un cas de grenouillette survenue par P'intro- duction d'une paille dans le canal de Warthon; guérison par la sortie du corps étranger. MOUILLÉ. Observation de fracture du larynx. BRYON. Cancroïde du gland, amputation de la verge. O. -B. LEPRIEUR, De l'alcool arsénié et de son emploi pour la conser- vation des collections d'histoire naturelle et spécialement des insectes. ROGER. Analyse de l'eau du Rhin. PASTEUR. Expériences relatives aux générations dites spontanées et & la dissémination des germes dans l'atmosphère. CARON, Nouvelles expériences sur la eémentation du fer, U KVL — BARRAL, Sur la présence des matières phosphorées dans l'atmosphère, PRESSOIR. Sur la présence du fer et du maganèse dans les eaux ther- males de Bourbonne-les-Bains. FUzIER. Note sur les armes chinoises et sur les blessures qu'elles ont causées. Quelques earactères ethnologiquss et anatomiques du crâne d'une femme chinoise. ALLAIRE, Essai topographique sur Thionville et ses environs. peso Sur les bains de propreté à l'usage de la troupe. ‚ TOURAINNE, Essai sur la pourriture d'hôpital, spécialement au point ** vue du traitement. t BRAULT. Coup de sabre ayant ouvert l'articulation huméro: cubitale gauche et opéré la section de l'olécrane; irrigations d'eau froide; guérison sans ankylose, malgré la pénétration de lair dans l'arti- cle pendant la plus grande partie du traitement; réflexious. COMMAILLE et LAMBERT, Sur le fruit du pin à pignons et sur la pré- sence du cuivre dans plusieurs végétaux, notamment dans ceux de la famille des conifères. CASTANO. Note sur l'état des sciences médico-chirurgicales et recher- ches sur la météorologie en Chine. BÉCHAMP, Présence du cuivre dans l'eau minérale de Balarue. BARUDEL. Recherches sur l'acrodynie sporadique observée à Thöpital militaire de Lyon. DUNAL, Notice sur les affusions froides, employées dans le 33e de ligne pour entretenir la propreté de la peau. MAUPIN. Mélanges de chirurgie militaire. P.-L. TEDESCHI. Mémoire sur un nouveau procédé d'extraction de la cataracte. ROGER. Recherches sur le tartrate ferrico-potassique des pharmacies, suivies d'un nouveau procédé de préparation de ce médicament. ROUSSIN, Nitronophtaline. — Nophtylamine et ses dérivés colorés. 2 Recherches sur la matière suerée contenue dans les fruits des. De la décomposition spontanée du chlorure de chaux. DEMEAUX. Emulsion de coaltar, pour l'application à la médecine ou à Thygiène. HURST. Propriété hypnotique du chloroforme. ADRIAN. Sur la préparation du perchlorure de fer des pharmacies. L. COLIN. De la valeur de la respiration saccadée comme signe de dé- Be de la tuberculisation pulmonaire. « DESJARDINS. Paralysie diphthérique consécutive à une diphthérite Wee à la surface d'un vésicatoire. ALLAIRE. Paralysie du voile du palais, f PERNOD. Angine couenneuse suivie de paralysie du voile du palais. MORAND. Faralysie générale aigue symptomatique d'une congestion rachidienne; guérison. DAVID. Cyanose congénitale, transposition de Partère pulmonaire; com- BOEKGESCH. DER KON. AKAD. VAN WETENSCH. 3 — XVII — munication entre les deux ventricules, etc., chez un sujet mort à 40 ans ISNARD. Fracture compliquée du bassin. DUCREST-LORGERIE. Rupture du duodénum par suite de pression vio- lente exercée sur les parois abdominales. MORACHE. Note sur les accidents causés par la conflagration préma- turée de la poudre dans le canon. AUBERT. Blessure produite par une pastenague; aneurisme poplite consécutief. SESTACH. Congélation des deux pieds; délimitation de la gangrène au niveau des articultations tibio-tarsiennes; ablation des parties mortifiées et résection des saillies malléolaires. Cicatrisation pres - que complète des moignons cinq mois après. Invasion de la pour- riture d’hôpital; moignons encore ulcérés vingt mois après les dés- articulations. Remarques sur 29 échantillons de vins prélevés chez divers cantiniers de l'armée expéditionnaire d'orient et analysés au laboratoire de chimie de Ecole de médecine et de pharmacie militaires. ROUSSIN. Dérivés colorés de la naphtaline. Corps étranger dans l'articulation du genou. CLOEZ. Sur la présence de l'acide nitrique libre et des composés ni- treux oxygénés dans l'atmosphère. BAUDRIMONT. Sur liodure d'amidon. Société Universelle d'Ophthalmologie siégeant à Paris. — Constitution légale de la Société. — le liste des mem- bres fondateurs. 1861. 8“. Bulletin historique de la Société des Antiquaires de la Mo- rinie. Saint-Omer, 1861. Année X. livr. 38. 8°, Inhoud : U. DE LAPLANE. Les Bailles ou Capitaines de St.-Omer, tableau sup- plémentaire complété à l'aide de manuserit récemment découverts (1193-1705). DUCHET. Notice du Manuserit 729 de la Bibliothèque communale de St.-Omer. BEN-HAMY. Archéologie. Mémoires de la Société des Antiquaires de la Morinie. St- Omer, 1860. Tom. X. 8“. Inhoud: PARENTY. GUILLAUME, abbé d'Andres, et sa chronique. A. DINAUX, Anciennes Modes flamandes. z. TOURSEL. Les Pastorales du P. GUILLAUME GRAMSRL (1662-1663), L. DESCHAMPS DE PAS. Attaque de la ville de St.-Omer par la porte Ste-Croix, L. DESCHAMPS DE PAS. Note complémentaire sur les bas reliefs qui se trouvent au Musée. courrois. Biographie poétique de simon ogrer d'après lui-même. Appendice, Note et Catalogue des ouvrages publiés par s1- MON OGIER. F. LEFEBVRE. Notice sur les fonts baptismaux de Wierre-Effroy. VINCENT. Fondation d'Hesdinfert. — Conseils politiques adressés à la princesse MARIE, régente des Pays-Bas pour CHARLES-QUINT, sur les moyens d'accroître en peu de temps la population d’Hesdinfert (Nou- vel Hesdin, bâti en 1554), par Tmiinznr, duc de Savoie, généralis- sime de l'armée impériale dans les Pays-Bas) „et le mestre en tel estat et ordre que peut mériter le nom de ville et chef-lieu de bailliage.“ H. DE LAPLANE. Renty en Artois son vieux château et ses seigneurs. PAILLARD DE ST.-EGLAN. IIistoire des Invasions des Northmans la Morinie. ALEX. HERMAND. Rapport sur le concours gn Fannée 1853. J. ROUYER. Recherches historiques sur le Chapitre et l'église collégi- ale de St-Pierre-d’ Aire. _ CH. DE LINAS. ANTOINE DE BEAULAINCOURT, lieutenant du gouverneur de Lille et Roi d'armes de la Toison-d'Or (15331559). Recueil de Académie de Legislation de Toulouse. Tou- louse, 1860. Tom. IX. 2. 85. Annales des sciences naturelles, Zoologie. 4e Série. Paris, 1860. Tom. XIV. 2—6. 89. Inhoud : 5. euros. Recherches sur les ossements des Carnassiers des cavernes de Sentheim (Haut-Rhin). W. KUHNE. Recherches sur les propriétés physiologiques des muscles. A. MILNE EDWARDS. Histoire des Crustacés podophthalmaires fossiles. LEREBOULLET, Recherches sur le mode de fixation des oeufs aux faus- ses pattes abdominales des Éerevisses. HENRY DOR. Des différences individuelles de la réfraction de Yoeil, Paris, 1860. 85. E. ROGUET. Projet d'histoire universelle par nationalités, siè- cles, époques et hommes caractéristiques, ou vies des hommes illustres des temps anciens el modernes. Paris, 1861. 80, C. BARBIER DE MEYNARD. Dette géographique, histo- 3e 1 rique et littéraire de la Perse et ses contrées adjacentes, extraît du Módjem el-Bouldán de vaqour, et complété à Taide de documents arabes et persans pour plupart inédits. Paris, 1861. S°. GROOT-BRITTANJE. List of the Membres of the Royal Society of London. 1860. 4, 5 Philosophical Transactions of the Royal Society of Lon- don. London, 1861. Vol. CL. 4“. Inhoud: W. F. DONKIN. On the Analytical Theory of the Attraction of Solids bounded by surfaces of a hypothetical Class including the Ellipsoid. W. SPOTTISWOODE. On an Extended Form of the Index Symbol in the Calculus of Operations. W. DE LA RUE and H. MüLLER. On the Resin of Ficus rubiginosa, and a new Homologue of Benzylie Alcohol. J. C. MAXWELL. On the Theory of Compound Colours, and the Rela- tions of the Colours of the Spectrum. A. MATHIESEN and M. HOLZMANN. On the Effect of the presence of Me- tals and Metalloids upon the Blectrie Conducting Power of Pure Copper. A. CAYLEY. On the Equation of Differences for an Equation of any Order, and in particular for the Equations of the Orders Two, Three, Four, and Five. TH. ANDREWS and P. G. TAIT. On the Volumetrie Relations of Ozone, and the Action of Electrical Discharge on Oxygen and other Gases. S. EARNSHAW. On the Mathematical Theory of Soand. * D. BREWSTER and J. H. GLADSTONB. On the Lines of the Solar Spee- trum. A. MATHIESSEN. On the Electric Conducting Power of Alloys. a On the Specific Gravity of Alloys. W. FAIRBAIRN and ru. Tarn. Experimental Researches to determine the Density of Steam at different Temperatures, and to determine the Law of Expansion of Superheated Steam. CH. W. MERRIFIELD. On a new Method of Approximation applicable to Elliptic and Ultra-Elliptie Functions. G. SALMON. On Quaternary Cubies. N C. GREVILLE WILLIAMS. On Isoprene and Caoutchine, n. Korr. On the Relation between Boiling-point and compositon in Organic Compounds. hie SEEN ven J. PrESTWICH. On the Oecurrence of Flint-implements, associated with the Remains of Animals of Extinct Species in Beds of a late Geo- logical Period, in Transe at Amiens and Abbeville, and in Eng- land at Hoxne. J. FT. W. HERSCHEL. On the Formulae investigated by Dr. BRINKLEY for the general Term in the Development of LAGRANGE’s Expres- sion for the Summation of Series and for successive Integrations. W. THOMSON and J. r. JOULE. On the Thermal Effects of Fluids in Motion. Part III. On the Changes of Temperâture experienced by bodies moving through Air. FP. J. EVANS. Reduction and Discussion of the Deviations of the Com- pass observed on Board of all the Iron-built Ships, aud a selection of the Wood-built Steams-ships in Her Majesty's Navy, and the Iron Steam-ship „Great Eastern“; being a Report to the Hydro- grapher of the Aâmiralty. W. HOPKINS. On the Construction of a New Calorimeter for determi- ning the Radiating Powers of Surfaces in Air; and its Application to the Surfaces of various Mineral Substances. A. W. HOFMANN, Contributions to the History of the Phosphorus-Ba- ses. Memoir I-III. w. B. CARPENTER. Researches on Foraminifera. — Fourth and Con- cluding Series. F. W. PAvY. Researches on Sugar Formation in the Liver. L. 8. BEALE. On the Distribution of Nerves to the Elementary Fibres of Striped Muscle. Proceedings of the Royal Society of London. Lond., 1861. N'. 44. 8°, Inhoud: A. J. ELLIS. On an Application of the Theory of Scalar and Clinant Radical Loci. A. CAYLEY. A Seventh Memoir on Quantics. B. SABINE. On the Secular Change in the Maguetie Dip in London, between the years 1821 and 1860. J. CLELAND. On the Relations of the Vomer, Ethmoid, and Intermaxil- lary Bones. 8. J. A. SALTER. On the Structure and Growth of the Tooth of Echinus. H. MOSELEY. On the Motion of a Plate of Metal on an Inclined Plane, when dilated and contracted; and on the Descent of Glaciers. G. GORE. Preliminary Note on the production of Vibrations and Mu- sical Sounds by Electrolysis. A. SMITH and v. J. EVANS. On the Effect produced on the Deviation of the Compass by the Length and Arrangement of the Compass Needles; and on a New Mode Wenn the Quadrantal De- viation. er ERE ee R. STRACHEY, On the Distribution of Aqueous Vapour in the upper Parts of the Atmosphere. M. SIMPSON. On the Synthesis of Succinic and Pyrotartaric Aeids. B. STEWART. On Internal Radiation in Uniaxal Crystals. F. POLLOCK. On FERMAT's Theorem of tbe Polygonal Numbers. J. THOMSON. Note on Prof. raRAbAx's Recent Experiments on „Re- gulation.“ E. BROWN-SÉQUARD. On the Relations between Muscular Irritability, Cadaverie Rigidity, and Putrefaction. E. SMITH. On the Elimination of Urea and Urinary Water, in their relation to the Period of the Day, Season, Exertion, Food, and other influences acting on the Cycle of the Year, T. P. KIRKMAN. On the Theory of the Polyedra. Notice of Recent Scientific Researches carried on Abroad. A. SCHRAUF. Determination of the Optical Constants of Crystallized Substances (Ist and 2d Series). TH. GRAHAM. Liquid Diffusion applied to Analysis. W. s. HARRIS. On some new Phenomena of Residuary Charge, and the Law of Exploding Distance of Electrical Accumulation on Coa- ted Glass. A. C. W. LENNOX, On the Bromide of Carbon. J. DAVIDSON. On the Action of Dibromide of Ethylene on Pyridine. r. GRIESS. On a New Class of Organic Bases, in which Nitrogen is substituted for Hydrogen. Reproduction of Non-Nitrogenous Acids from Amidie Acids. J. VOLHARD. On the Ureas of the Diamines. A. W. HOFMANN. Notes of Researches on the Poly-Ammonias. Ne. XI-XIV. J. A. BROUN. On the Lunar Semidiurnal Variation of the Barometer. On the Law of Disturbance and the Range of the Di- urnal Variation of Magnetic Declination near the Magnetic Equa- tor, with reference to the Moon's Hour-Angle. A. WALLER, Experimental Researches on the Functions of the Vagus and the Cervical Sympathetie Nerves in Man. A. CAYLEY. On the Double Tangents of a Curve of the 4% Order. J. U. GLADSTONE, Notes on the Atmospherie Lines of the Solar Spec- trum, and on certain Spectra of Gases. J. J. MURPHY. On Great Fluctuations of Temperature in the Arctic Winter. List of the Linnean Society of London. 1860. 8°, Transactions of the Linnean Society of London. Lond., 1860. Vol, XXIII. I. 4“. Inhoud: D. SBEMANN, Synopsis Orescontiarearum: an Enumeration of all the OCrescentiaceous Plants at present Known. — EEN er J. LUBBOCK. On the Distribution of the Tracheae in Insects. W. MITTEN. On some new species of Musci and epaticae in the Her- barium of Sir w. J. Hooker, Collected in tropical Africa, chiefly by the late Dr. voaeL and Mr. BARTER. Ww. B. CAKPENTER and B. CLAPARÈDE. Further Researches on Tomop- teris onisciformis, RSCHSCHOLTZ. J. D. MACDONALD. Further Observations on the Metamorphosis of Gasteropoda, and the Affinities of certain Genera, with an attem- ted Natural Distribution of the principal Families of the Order. D. OLIVER. On Sycopsis. M. J. BERKELEY. On two Tuberiform Vegetable Productions from Tra- vancore. F. CURREY and b. HANBURYT. Remarks on Sclerotium Stipitatum, BERK. et cunn., Pachyma Cocos, Fries, and some similar productions. CH. KNIGHT, On some New Zealand Verrucarsae. and Ww. MITTEN. Contributions to the Leihenographia of New Zealand; being an account, with figures, of some new species of Graphideae and allied Lichens, H. 8. WILSON. The nervous System of the Asteridae; with observati- ons on the Structure of their Organs of Sense, and remarks on the Reproduction of lost Rays. Miss. sraverLEY. Observations on the Neuration of the Hind Wings of Hymenopterous Insects, and on the Hooks which join the Fore and Hind wings together in flight. J. B. HICKS. On certain Sensory Organs in Insects, hitherto unde- seribed. J. b. HOOKER. Illustrations of the Floras of the Malayan Archipelago and of Tropical Africa, J. LUBBOCK. On some Oceanic Entomostraca collected by Capt. TOYNBEE, g TH. H‚ HUXLEY. On the Anatomy and Development of Pyrosoma. Journal of the Proceedings of the Linnean Society. Zoo- logy. Lond., 18601861. N.. 16—20. 8“ Inhoud: F. WALKER. Catalogue of the Pe Insects collected at Makes - sar, in Celebes. by Mr. A. k. Wwaltacn, with Descriptions of New Species. (Coneluded.) A. R. WALLACE. On the Zoological Geography of the Malay Archi- lago. 4 2 BRADLEY. On me Oececurrence of Gyrodactylus elegans on Stiekle- backs in the Hampstead Ponds, January 1860. N Note on the Occurence of Girodactylus anchoratus, NORDM. T. S. COBBOLD. Synopsis of the Distomidde. Further Observations on Entozoa, with Experiments. ERE ne T. s. COBBOLD. On Sclerostoma, Syngamus, and the Disease which its occasions in Birds. J. covca. Discovery of Alpheus Edioardsit on the Coast of Cornwall. J. R. GREEN RB. On the Mutual Relations of the Cold-blooded Verte- brata. L. HUTTON. Account of the Habits of a Species of Australian Ant. R. T. LOWER. A List of the Shells observed or collected at Mogador and its immediate environs during a few days’ visit to the place in April 1859; with Notes and Observations. J. D. MACDONALD. On the Homologies of the so-called atd 155 and its operculum. J. RICHARDSON. On the Poisonous Effect of a small portion of the Liver of a Diodon inhabiting the Seas of Southern Africa. F. sMITH. Descriptions of New Species of Hymenoptepoüs Insects col- lected by Mr. A. R. WALLACE at Celebes. Descriptions of Hymenopterous Insects dane by Mr. A R. WALLACE in the Islands of Batchian, Kaisaa, Amboyna, Gilolo, and at Dory, in New Guinea. v. WALKER. Catalogue of the Dipterous Insects collected by Mr. A. R. WALLACE in Amboyna, at Dory, New-Guinea, at Menado in Celebes, Tond, Batchian, Kaisaa, Makian, and at Tidon in Celebes; with Descriptions of New Species. Journal of the Procecdings of the Linnean Society, Bo- tany. Lond., 1860 1861. N°, 16—20. — Supplement to Vol. IV. Lond. 1860. — Supplement 1 and 2 to Vol. V. Lond., 1860—1861. 8e. Inhoud: N°, 16-20. CH, C. BABINGTON. On the Fwmaria Copreolata of Britain, T. CARUEL, On Combretum bulyrosum, a new Kind of Butter-tree from South-Eastern Africa. D. OLIVER, JUN. Descriptions of New Species of Utricularia from South America, with Notes upon the Genera Polypompholyx and Akentra. n. SPRUCEB. Notes of a Visit to the Cinchona Forests on the Western- slope of the Quitenian Andes. TH. MOORE. Notice of the Discovery of Lastrea remota in England. D. OLIVER, JUN. Notes upon the British Herbarium of the Linnean Society. J. 000. On the Rosa rubella of wincu, ‚ ANDERSON. On Sphaerocoma, a new Genus of Caryophyllae, from als in Arabia Felix. W. ARCHER, On the value of Hairs, as a Character in determining the Limits of subordinate Groups of Species, considered in Connexion with the Genera Kurybia (cass,) and Olearia (Nn of Compositae, — 12 — C. C. BABINGTON. Discovery of Jsoetes Hystrix in Guernsey. G. BENTHAM. Notes on Ternstroemiaceae. Notes on Anonaceae. — Botanical. Memoranda. On Fissicalyx, a new Genus of Dalbergicae. J. CLARKE. On a new British Plant. . W. CROCKER. Notes on the Germination of Certain e dt en. tond rene. r. CURREY. On the Fructification and Affinities of Mydnum gelatino- sum, FR. 4A. GRAY, Note on the Species of Nissolia, J. 00d. Note on the Tree Mallow. J. D. HOOKER. On Mropiera, a new Maurition Genus of Calxeifloral Exogens, of doubtful affinity. on Barteria, a new Genus of Tusa turen from the Niger River. ee An Account of the Plants collected by Dr. wALKER in Greenband and Arctic America during the Expedition of Sir F. M'OLINTOCK, in the Yacht „Fox.“ and 1. THOMPSON, Precursores ad enn Indicam. — — R. T. LOWE. A List of Plants observed or collected at Mogador and in its immediate environs during a few days’ visit to the place in April 1859; with Notes and Observations. W. MITTEN, Mlepaticae Indiae Orientalis: an Enumeration of the Hepa- ticde of the East Indies. A. d. MORE. On the Occurrence of Festuca ambigua, LE GALL, in the Isle of Wight. R. SPRUCE. On the mode of branching of some Amazon trees. Mosses of the Amason and Andes. r. WELwirscu. On the Botany of Benguela, Mossamedes, ete., in Wes tern Africa. Supplement to Vol. IV. G. BENTHAM. Synopsis of Dalbergieae, a Tribe of Leguminosae. Supplements to Vol. V: TH. ANDERSON. Florula Adenensis. A systematic Account, with De- seriptious, of the Flowering Plants hitherto found at Aden. D. OLIVER. The Natural Order Aurantiaceae, with a Synopsis of the Indian Species. G. BENTHAM. Notes on Menispermaceae, Tiliaceue, Biraceae and Samy- daceae. Cambridge Observations for the Years 1852, 1853, and 1854. Cambridge, 1851. Vol. XIX. 4“. BOEKGESCH. DER KON. AKAD. v. WETENSCIH, * — RVT — R. CLARKE. Remarks on the topography and diseases of the Gold Coast. 8“. Met eigenhandig geteekende af beeldin- gen en handschriftelijke verbeteringen. J. SMITH. On the Quadrature of the Circle. Letter addres- sed to the Chairman and Members of the Committee of the Mathematical and Physical Section of the British Association for the Advancement of Science, at its 81“ annual meeting, held at Manchester, 4 Sept. 1861. Liverpool, 1861. 8“. NOORD-AMERIK Á. Transactions of the American Philosophical Society. New Series. Philadelphia, 1860. Vol. XI. 3. 4“. Inhoud: J. L. LE CONTE, Revision of the Buprestidae of the United States. 8. 8. HALDEMAN. Analytic Orthography; an Investigation of the Sounds of the Voice and their Alphabetic Notation. Proceedings of the American Philosophical Society. Phila- delphia, 1860, N'. 63. 8“. Inhoud: r. k. CHASE. Sanscrit and English Analogues. Laws and Regulations of the American Philosophical So- ciety, as finally amended and adopted, December 16, 1859. Together with the Charter of the Society, and a List of its Members. Philadelphia, 1860, 8°, Proceedings of the Academy of Arts and Sciences. Boston and Cambridge, 1860 — 186. Vol. IV. p. 249 —457; Vol. V. p. 1— 240. 8“. Smithsonian Contributions to Knowledge. Washington, 1860. Vol. XII. 47. Inhoud : EB. K. KANE. Astronomical Observations in the Arctic Sens. Made du- — n — ring the 2d Grinnel Expedition in Search of Sir JOUN FRANKLIN, in 1853, 1854, and 1855, at van Rensselaer Harbor and other points in the vicinity of the Northwest Coast of Greenland. Reduced and discussed by cu. A. scuorr. CH. WEITILESEY. On Fluctuations of Level in the North American Lakes. a. caswerr. Meteorological Observations made at Providencef R. J. Entending over a period of 28 years and a half, from December, 1831, to May, 1860. N. D. SMITH. Meteorological Observations made near Washington, Ark. Entending over a period of 20 years, from 1840 to 1859 inclusive. 8. W. MITTCHELL. Researches upon the Venom of the Rattlesnake: with an Investigation of the Anatomy and Physiology of the Organs Concerned. Annual Report of the Board of Regents of the Smitbso⸗ nian Institution, showing the Operations, Expenditures, and Condition of the Institution for the year 1859. Washington, 1860. 8˙. Inhoud: s. W. JOHNSON, Lectures on Agricultural Chemistry. ‘PH. P. CARPENTER. Lectures on the Shells of the Gulf of California. MAEDLER. Latest Researches relating to general movement of the stars around a central point. DE LA RIVE. Report on the Transactions of the Society of Physics and Natural History of Geneva, from July, 1858, to June, 1859, A. RETZIUS. Present state of Ethuology in relation to the form of the human skull. FLOURENS. Memoir of PYRAMUS DE CANDOLLE. G. F. Ax. On the means which will be available for correcting the measure of the sun’s distance in the next 2ö years. B. POWELL. Reports on the State of Knowledge of Radiant Heat, made to the British Association in 1832, 1840, and 1854. Description of the Magnetic Observatory at the Smithsonian Insti- tution. J. C. POGGENDORFF. On the use of the Galvanometer as a measuring instrument. n. MALLET. On Observation of Earthquake Phenomena. Deseription of Meteorological Instruments. J. GREEN and w. WURDEMANN. On filling Barometer Tubes. J. WELSH. Account of the construction of a Standard Barometer, and _ description of the apparatus and processes employed in the Verifi- cation of barometers at the Kew Observatory. Transactions of the Academy of Science of St. Louis. St. Louis, 1860. Vol. I. 4. 85. B — Inhoud: ENGELMANN. Elevation of St. Louis above the Gulf of Mexico. Meteorological Observations in 1859. — — Meteorological peculiarity of the Spring of 1860. Notes on the Grape-vines of Missouri, Ou hybrid Verbenae. HILGARD. Remarks on Comparative Anatomy in reference to Organo- tactic Laws and Phyllotactic Numbers. HOLMES. Notice of Meteorie Iron from Nebraska, On the Big Mound at St. Louis. LYON. Descriptions of 4 new species of Blastoidea, from the Subcar- boniferous rocks of Kentucky. Stratigraphical Arrangement of the Rocks of Kentucky. MARCOU. Notes on the Geology of Kansas and Nebraska. PROUT. Analysis of Meteoric Iron from Nebraska. Descriptions of Bryozoa, 4th series. On a Fossil Tooth from Virginia. SEYFFARTH. A remarkable Papyrus-scroll, written in the Hieratic cha- racter, about 1050 B. C. Critical remarks on CHAMPOLLION and RENOUF. SHUMARD. Descriptions of new Cretaceous Fossils from Texas. Descriptions of new species of Gasteropoda from the Coal Measures and a Brachiapod from the Potsdam Sandstone of Texas. Notice of Meteoric Iron from Texas. Observations upon the Cretaceous Strata of Texas. SWALLOW. Deseriptions of new Fossils from the Carboniferous and Devonian Rocks of Missouri. WORTHEN. Notice of a new Species of Platycrinus and other fossils from the Mountain Limestone of Illinois and Iowa. — — Remarks upon Dr. B. F. Shumard's paper on the e of Ste. Genevieve Co. Proceedings of the American Association for the Advance- ment of Science. Cambridge, 1861. Meeting 14. 8“. Inhoud : G. W. COAKLAY. On the Possibility of expressing the Polar Coördi- nates of the Asteroids by converging Series, admitting of Tabu- lation. O. W. HACKLEY. Theory connected with the Solar Spots. CH. SHMALLWOOD. On the Eelipse of the Sun of 18th July, 1860, A p. BACHE. Abstract of the Principal Results of Astronomical Ob- servations at Van Rensselaer Harbor and other Places near tho North-west Coast of Greenland, made by the Second Grinnell Ex- — 1 — pedition, command of E. k. KANE, during 1853, 1854, 1855 (from a re- dution and discussion by ch. A. schorr). 0. N. ROOD. On a New Theory of Light, proposed by 3. sutrn. J. LEWIS. Registering Thermometer. J. LE CONTE. On the Optical Phenomena presented by the - Silver Spring” in Marion County, Florida. J. G. TOTTEN. On the Sudden Disappearance of the Ice of our Nor- thern Lakes in the Spring. J. D. GRAHAM. Investigation of the Problem regarding the Existence of a Lunar Tidal Wave on * great Freshwater Lakes of North America. ö Abstract of the Principal Result of the Observations of the Tides at raid Van Rensselaer Harbor, made by the Second Grinnel Expedition mj under command of Dr. E. Kk. KAxB, during 1853, 1854, and 1855, from a reduction and discussion by om, A schorr. A. D. BACHE. Geperal Account of the Results of Part II, of the Dis- cussion of the Declinometer Observations, made at the Girard Col- lege, Philadelphia, between 1840 and 1845, with Special Reference do the Solar-diurnal Variation and its Annual Inequality. — — Abstract of a Discussion of the Influence of the Moon on the Declination of the Magnetic Needle, from the Observations made at the Girard College, Philadelphia, between the Years 1840 add 1845, B. SILLIMAN, JR. On the Combustion of Wet Fuel, in the Furnace of MOSES THOMPSON. M. CAREY LEA. Futher Remarks on Numerical Relations between e. Note on Sources of Error in the Employment of Pic- rie Aeid to detect the Presence of Potash. On the Production of Ethylamine by Reactions of the Oxy-Ethers. On the Optical Properties of the Pierata of Man- 5 — on. u. nironcocx. Geology of the Island of Aquidneck. 2 — Synehronism of Coal-Beds in the New England Wa aid Western United States” Coal-Busins. 8. WITCHOOCK. Remarks upon certain Points of Ichnology. On certain Conglomerated and Brecciated Trachytic Dykes in the Lower Silurian Rocks of Shelburne, in Vermont; with Special Reference to the Degree of Heat at the Time of their Production. Additional Facts respecting the Clathropteris of East Hemso Massachusetts. CH. JOUNSTON. Upon a Diatomaceous Earth from Nottingham, Cal- vert Co., Maryland. r. u. BRADLEY. Description of a new Trilobite from the Potsdam Sandstone; with a Note by E. BILLINGS. — ra W. W. WHEILDON. Remarks on the supposed Open Sea in the Arctic Regions. L. E. CHITTENDEN. The American Reindeer. W. B. ROGERS. Some Experiments and Inferences in regard to Bino- cular Vision. n our Inability from the Retinal Impression alone to determine which Retina is impressed. Q. A. GILLMORE. Observations on Hydraulie Cements. B. B. HUNT. Description of a new Portable Coffer-Dam. New Methods of preventing Fire-damp Explosions in Collieries, by Lighting with Coal Gas. Journal of the Academy of Natural Sciences of Philadel- phia. 2d, Series. Philadelphia, 1860. Vol, IV. 4. 45. Inhoud: J. CASSIN. Descriptions of new birds of Western Africa, in the Museum of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia. I. LEA. New Unionidae of the United States Northern Mexico. W. NM. GABB. Descriptions of New Species of American Tertiary and Cretaceous Fossils. Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Phi- ladelphia. Philadelphia, 1861. Years 1860. p. 97-580; 1861, p. 1—96. 80. Annals of the Lyceum of Natural History of New-York. New-York, 1860. Vol, VII. 4—9 80, Inhoud: A. Mu. EDWARDS. On the Microscopie Forms of the Harbor of Char- leston, South Carolina. D. G. ELLIOT. Description of a New Species of Eupsychoriyz. G. N. LAWRENCE. Description of Two New Species of Humming Birds of the Genera Heliomaster, Amazilia, and Mellisuga. r. PRIME. Description of Three New Species of the Genus Batissa, with Notes on that Genus. Tn. BLAND. Remarks on Certain Species of North American Melicidae G. N. LAWRENCE. Description of a New Species of Bird of the Genus Phaeton, also of a New Species of Humming Bird of the Genus Heliopaedica, W. NEwcoMB. Descriptions of New Species of the Genera Achatinella and Pupa. 8, sMira. On the Mollusca of Peconie and Gardiner's Bays, Long Island, New York. — XXXI — J. W. GREENE. Review of the American Bombidae, together with a Description of several Species heretofore undescribed, being a Sy- nopsis of the Species of this Family of Hymenopterous Insects thus far known to inhabit North America. W. STIMPSON. Notes on North American Crustacea, in the Museum of the Smithsonian Institution. N°, II. G. x. LAWRENCE. Notes on some Cuban Birds, with Descriptions of New Species. R. P. STEVENS. Remarks on the Taconic System. W. NEWCOMB. Description of a new Species of Helix, from Bougains- ville Island. G. N. LAWRENCE. Descriptions of a New Species of Birds of the Ge- nera Mytarchus and Phlogapsis. B, SILLIMAN, B. SILLIMAN, In., and J. b. DANA, The Ame- rican Journal of Science and Arts. 2d, Series. New Ha- ven, 1860, 1861. Vol. XXX, XXXI. 8. Inhoud, Vol XXX: TH. PARSONS. On the Origin of Species. u. M. NEISLER, Notes on the Habits of the Common Cane (Arundima- ria macrosperma, MICHX.). o. N. ROOD. Experiments on the forms of Elongated Projectiles. J. HENRY. On the Conservation of Force. J. U. LANE. On a mode of employing Instantaneous Photography as a means for the Accurate Determination of the Path and Velocity of a Shooting Star, with a view to the Determination of its Orbit. The true figure of the Earth. — (müpren’s Review of scnuBERT’Ss Es- say on the Figure of the Earth.) c. s. LYMAN. On the Transit Instrument as a substitute for the Ze- nith Telescope in determining Latitude, and on the Latitude of New Haven. J. NICKLÈs. On Fixing Magnetic Phantoms. L. LESQUEREUX. On some Questions concerning the Coal Formations of North America. U. now. On an Oil-Coal found near Pictou, Nova Scotia; and the Comparative Composition of the Minerals often included in the term Coals. E. LOOMIS. The Great Auroral Exhibition of Aug. 28th to Sept. 4th, 1859; and the Geographical Distribution of Auroras and Thunder Storms. — öth and 6th Article. J. SCHIEL. On the Products of the Distillation of Common Rosin. E. B. ANDREWS. An account of the fall of Meteoric Stones at New Concord, Ohio, May Ist, 1860. B. W. EVANS. Computations respecting the Meteor. With further noti- ces of the same, by p. W. JOHNSON and J. LAWRENCE. — XXX — Review of Dr. AxrTIsELL's Work on Photogenic Oils, etc. D. KIRKwoOOp. On the Nebular Hypothesis. O. x. ROOD. On a new Theory of Light, proposed by J. smiTH. H. A. NEWTON. On the Meteor of November 15th, 1859. J. P. COOKE, JR. Crystalline form not necessarily an indication of de- finite Chemical Composition: or, on the possible variation of con- stitution in a mineral Species independent of the Phenomena of Isomorphism. CH. U. SHEPARD. Notices of several American Meteorites. Arsenie Eating: Influence of Arsenious Acid upon the Waste of the Animal Tissue. Geographical Notices. Ne. XIII, and XIV. Discussion between two Readers of DARWIN's Treatise on the Origin of Species, upon its Natural Theology. g 5. I. sMuITn. Description of three New Meteoric Irons, from Nelson County, Ky., Marshall County, Ky., and Madison County, North Carolina. F. H. BRADLEY. Deseription of a new Trilobite from the Potsdam Sandstone; with a note by E. BILLINGS. B. SILLIMAN. JR. On the Combustion of Wet Fuel, in the Furnace of MOSES THOMPSON. J. W. MALLET. Note on a case of Artificial Crystallization of Metallie Copper and Di-oxyd of Copper. A. D. BACHE. Lecture on the Gulf Stream prepared at the Request of the American Association for the Advancement of Science. J. paveLIsH. On Fermented and Aërated Bread, and their Compara- tive Dietetic Value, E. BILLINGS. Additional Note on the Potsdam Fossils. W. H. C. BARTLETT. On the direction of molecular motions in Plane Polarized Light. L. LESQUEREUX. On some Questions concerning the Coal Formations of North America. O. N. ROOD. Additional observations on the Circulation of the Eye. W. B. ROGERS. Some experiments aud inferences in regard to Bino- cular Vision. M. O. LEA. Further Remarks on Numerical Relations between when’ valents. On the Production of Ethylamine by Reactions of the Oxy-Ethers. On the Optical Properties of the Picrate of Maganese. W. B, ROGERS. On our inability from the Retinal impression alone to determine which Retina is impressed. Vol. XXXI: J. LB CONTP, On the Optical Phenomena presented by the „Silvor- Spring, in Marion County, Florida. — XXII — W. s. SULLIVANT and r. c. WORMLEY. On NOBERT'S Test Plate and the Striae of Diatoms. W. E. LOGAN, On the Track of an Animal lately found in the Pots- dam Formation. C. Dewey. Caricography. W. FERREL. The motions of Fluids and Solids relative to the Earth's Surface. D. C. GILMAN. Geographical Notices. N°, XV. W. GIBBS. Researches on the Platinum Metals. O, N. ROOD. On a Method of Producing Stereographs by Hond. M. C. LRA. Note on Sources of Error in the Employment of Pierie Acid to detect the Presence of Potash, On a Series of New Combinations of Ns, Pierie Acid and Metallic Bases. J. L. SMITH. The Guernsey County (Ohio) Meteorites, — a complete account of the phenomena attending their fall, with a chemical analysis of them. A. D. BACHE. Abstract of a Discussion of the Influence of the Moon on the Deelination of the Magnetic Needle, from the observations at the Girard College, Philadelphia, between the years 1840 and 1845, A. GUYOT. On the Appalachian Mountain System. M. C. LRA. On the Formation of Picramic Acid. — Remarks on a proposed Process for the Estimation of Nitrogen, and on an Acidimetrie Process. J. P. COOKE, JR. On the Dimorphism of Arsenie, Antimony and Zinc. A. D. BACHE. General Account of the Results of Part II. of the dis- ceussion of the Declinometer Observations made at the Girard Col- lege, Philadelphia, between 1840 and 1845, with special reference to the Solar Diurnal Variation and its Annual Inequality. J. M. SAFFORD. The Upper Silurian Beds of Western Tennessee: and Dr. r. ROEMER’s Monograph. J. BARRANDE, w. E. LOGAN and J. HALL. Correspondence on the Ta- conie System and the age of the Fossils found in the Rocks of Northern New England, and the Quebee Group of Rocks. S. D. HAYES. On a new Lead-Salt, Corresponding to Cobalt Yellow. F. V. HAYDEN. Sketch of the Geology of the Country about the Head- waters of the Missouri and Yellow Stone Rivers; with an Intro- ductory letter by Capt. RAYNOLDS. W. GIBBS. Remarks on the Atomic Weights of the Elements. 8. P. HILDRETH. Abstract of a meteorological Journal for the year 18600, Kept at Marietta, Ohio. T. s. BUNT. On the Theory of Types in Chemistry. J. L. SMITH. Description of three new Meteorites. — Lincoln County Meteorie Stone: Oldham County (Ry.) Meteorie Iron: Robertson County (Tenn.) Meteoric Iron. B. v. MARSH. The Aurora, viewed as an Electric Discharge between BOEKGESCH. DER KON. AKAD. v. WETENSCH. 5 — XXV — the Magnetic Poles of the Earth, modified by the Earth's Mag- netism. B. T. DOANE. Remarks upon the Atoll of Ebon, in Micronesia, L. URN. On Normal quasi-Vision of the Moving Blood-Corpuscles, within the Retina of the Human Eye. 0. N. ROOD. Upon some Experiments Connected with pore’s Theory of Lustre. F. J. PICTET. The Quaternian or Diluvian Period, considered in its relation to the present Epoch. J. SCHIEL, On the Presence of Phosphorie Acid in Igneous Rocks. G. J. BRUSH. Ninth Supplement to pANA’s Mineralogy. E. HITCHCOCK. On the conversion of certain Conglomerates into Tal- cose and Micaceous Schists and Gneiss, by the Elongation, Flatte- ning and Metamorphosis of the Pebbles and the Cement. T. S. HUNT. On some points in American Geology. The Great Comet of 1861. New Haven, 1861. 8“. Vierzehnter Jahresbericht der Ohio Staats-Ackerbaubehör- de, mit einem Auszug der Verhandlungen der County Ackerbau- Gesellschaften, für das Jahr 1859. Columbus, Ohio, 1860. 8e. PH. T. TrsoN. First Report to the House of Delegates of Maryland, January, 1860. Annapolis, 1860. 85. Reports of Explorations and Surveys, to ascertain the most practicable and economical Route for a Railroad from the Mississippi River to the Pacific Ocean. Washing- ton, 1860. Vol. XII. (2 parts). 4“. R. H. COOLIDGE. Statistical Report on the 0 and Mortality in the Army of the United States, Compiled from the Records of the Surgeon General's Office; em- bracing a Period of five years, from January, 1855, to January, 1860. Washington, 1860. 4°. b. D. OWEN. Second Report of a Geological Redinotingnos of the middle and southern Counties of Arkansas, made during the years 1859 and 1860. Philadelphia, 1860. 8°, 1. AGASSIZ. Contributions to the. Natural History of the United States of America, Boston, 1860. Vol. III. 4% _ 2 :ů— W. FImnEL, The Motions of Fluids and Solids, relative to the Earth's Surface; comprising Applications to the winds} and the Currents of the Ocean. New-York, 1860. 4°. J. W. DAWSON. On the Silurian and Devonian Rocks of Nova Scotia. 8°. J. HALL. Contributions to the Palaeontology of New York; being some of the results of investigations made during the years 1855, 56, 57 and 1858. Albany. 8°. J. pb. GRAHAM. Annual Report for the year 1858 on the Improvement of the results of Harbors of Lakes Mi- chigan, St. Clair, Eric, Ontario, and Champlain. Washing- ton, 1859. 87. A. GUYOT. Carr RITTER: An Addres to the American Geo- graphical and Statistical Society. Princeton, N. J., 1860. 8°. NORTHON's Literary Letter. 2d Series. New York, 1860. N° 1 en 2. 4°, R(tcHarD) O(wen). Dr. D. p. OwWEN: Obituary Notice. Se. J. P. Espr. The Human Will: a series of posthumous Es- says on Moral accountability, the legitimate object of punishment, and the powers of the Will. Cincianati, 1860, 8°, DUITSCHLAND. Monatsberichte der Kön. Preuss. Akademie der Wissen- schaften zu Berlin. Aus dem Jahre 1860. Berlin, 1861. 8“. Register für die Monatsberichte der Kön. Preuss. Akade- mie der Wissenschaften zu Berlin vom Jahre 1836 bis 1858. Berlin, 1860. 89. Sitzungsberichte der königl. bayer. Akademie der Wissen- 5 * — KEEVI — schaften zu München. München, 1861. Jahrg. 1861. Heft II. u. III. 8“. Inhoud, Heft II: MORDTMANN. Bogazköi und Ujük. Dritter Beitrag zur vergleichenden Erdkunde von Kleinasien. GÖPPERT. Ueber die Kohlen von Malowka in Central-Russland. Ueber die Verbreitung der Liasflora. Ueber einen bei Ortenburg gefundenen Psaronius. NäckLI. Uber die Siebröhren von Cucurbita. ten Oberfläche von lebenden und todten Pflanzentheilen. Ueber die Wirkung des Frostes auf die Pflanzenzellen. Heft III: HARLESS. Ueber die Wirkung des Ammoniaks auf die nervösen Cen- tralorgane. A. WAGNER. Zur Feststellung des Artbegriffes, mit besonderer Bezug- nahme auf die Ansichten von NATHUSIUS, DARWIN, IS. GEOFFROY und AGASSIZ. 2 Ueber die Auffindung von Lophiodon in einer Bohnerz- grube hei Heidenheim. Charakteristik einer neuen Flugeidechse, Pterodactylus elegans. LOHER. Ueber Ritterschaft und Adel im späteren Mittelalter. Abhandlungen der mathem.-physischen Classe der königl. süchsischen Gesellschaft der Wissenschaften. Leipzig, 1861. Ba Ns; N. u toy. 85 Inhoud, Bd. V. 5: W. HOFMEISTER. Neue Beiträge zur Kenntniss der Embryobildung der Phanerogamen. II. Monokotyledonen. Bd. VI. 1: W. G. HANKEL. Elektrische Untersuchungen. Ste Abhandlung: Maasbe- stimmungen der elektromotorischen Kräfte. Ister Theil. Abhandlungen der philolog.-hist. Classe der königl. stichsi- schen Gesellschaft der Wissenschaften. Leipz., 1860 — 1861. Bd. III. 3—6; IV. 1. roy. 8°. 8 Inhoud, Bd. III. 3—6: J. G. DROYSEN. Das Stralendorfische Gutachten. Ueber die Verdunstung an der durch Korksubstanz geschütz- — XXXVII — H. C. VON GABELENTZ. Ueber das Passivum. TH. MOMMSEN. Die Chronik des CASSITODORUS SENATOR von is 519 n. Chr. nach den Handschriften herausgegeben. o. Aux. Ueber Darstellungen Griechischer Dichter auf Vasenbildern. Bd. IV. 1: J. overBeckK. Beiträge zur Erkenntniss und Kritik der Zeusreligion. Berichte über die Verhandlungen der kön. sächsischen Ge- sellschaft der Wissenschaften. Mathem.-phys. Classe. Leipz. 1861. Bd. XII. 8“. Inhoud: JUL. sachs. Krystallbildungen bei dem Gefrieren und Veränderung der Zellhäute bei dem Aufthauen saftiger Pflanzentheile. A. F. MÖBIUS. Entwickelung der Grundformeln der sphärischen Trigo- nometrie in grösstmöglicher Allgemeinheit. . FUNKE. Ueber photographische Vervielfältigung der Myographion - curven. „ SCHLÖMILCH, Ein neuer statischer Beweis für das Parallelogram der Kräfte. 1. TH, FBCHNER. Ueber die Contrastempfindung. Einige Bemerkungen gegen die Abhandlung Prof. OBANN's „Ueber Ergänzungsfarben” in der Würzburger naturwiss. Zeitschrift. Bd. I. S. 61 ff. ——ů Ueber die ungleiche Deutlichkeit des Gehörs auf lin- kem und rechtem Ohre. 10 MEISTER. Ueber die durch die Schwerkraft bestimmten Richtungen von Pflanzentheilen. _ 8RUHNS. Beobachtung der totalen Sonnenfinsterniss am 18. Juli 1860 in Tarazona in Spanien. Berichte über die Verhandlungen der kön. süchsischen Ge- selschaft der Wissenschaften zu Leipzig. Philolog.-hist. Classe. Leipz,, 1860—186ì, Bd. XII. 3 u. 4; XIII. 1. 40. Inhoud, Bd. XII. 3 u. 4 BROCKHAUS. Ueber eine Analyse des 6. Buches von sOMADEva’s Mär- chensammlung. OVERBECK. Ueber ein in Eleusis gefundenes Relief, welches des Tnir- TOLEMOS Aussendung darstellt. BURSIAN. Archaeologisch-Epigraphische Nachlese am Griechenland. — en — Bd. XIII. 1: OVERBECK. Ueber eine Marmorstatue der Athene Parthenos in der Villa Borghese in Rom und die Parthenos des Pmipras. BURSIAN. Ueber ein Lobgedicht auf den Kaiser JOHANNES II. KOM- MENOS. rLüceL. Ueber die Loosbücher der Muhammadaner. Neues Lausitzisches Magazin, herausgegeben von der Ober- lausitzischen Gesellschaft der Wissenschaften. Görlitz, 1861. Bd. XXXVIII. 8“. Inhoud: H. B. MÖSCHLER. Die Schmetterlinge der Oberlausitz. (2te Hälfte.) F. KINDSCHER. Das Nienburger Bruchstück zur Geschichte der Lausitz. NEUMANN. Noch ein Beitrag zur frühesten Geschichte der Niederlausitz. HERGANG. Ein Ablassbrief, aus dem Originale mitgetheilt. NEUMANN. Das alte Landding oder Landgericht in der Niederlausitz. W. WATTENBACH. Zu LESSING'’s Andenken. E. H. COSTA. Die Ehre im Allgemeinen und bei den ältesten Völkern. J. OC. O. JANCKE. Memorabilia scholastica Gorlicensia, ex ore M. BAR- HOL. SCULTETI in Diario ejus manuscripto, ab anno 15671594 pos- teritati data. BARTOLOMür Scurrrtr lusatische Reise und seine Mappa Lusatiae. Testimonium MARTINI ALTENBERGERI. Catalogus ludimoteratorum Gorlicensium. PAUR’s Vorträge über DANTE’s göttliche Komödie. Abhandlungen der kön. Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen. Göttingen, 1861. Bd. IX. 4°, Inhoud : A. GRIESBACH. Erläuterungen ausgewählter Pflanzen des tropischen Amerikas. R. WAGNER. Vorstudien zu einer künftigen, wissenschaftlichen Mor- phologie und Physiologie des menschlichen Gehirns, als Seelenorgan mit besonderer Rücksicht auf die Hirnbildung intelligenter Männer. \ Die Forschungen über Hirn- und Schädelbildung des Men- schen in ihrer Anwendung auf einige Probleme der allgemeinen Natur- und Geschichtswissenschaft. C. v. Uu. Manx. Fr. BACON und das letzte Ziel der ärztlichen Kunst. B. RIEMANN. Ein Beitrag zu den Untersuchungen über die Bewegun- gen eines gleichartigen flüssigen Ellipsoids. v. wüsrerreLp. Geschichte der stadt Medina. — MIIX — H. EWALD. Sprachwissenschaftliche Abhandlungen. I. Abh. über den Bau der Thatwörter im Koptischen. d. wairz. Ueber die Münzverhältnisse in den älteren Rechtsbüchern des Fränkischen Reichs. Zeitschrift des deutsch-österreichischen Telegraphen-Vereins. Berlin, 1861. Jahrg. VIII. 1—3. 4“. Inhoud : ROTHER. Construction der Morse-Apparate in der Preussischen Tele- graphen-Verwaltung. Nordlichtstörungen. Bericht aus Amsterdam. BORGGREVE. Eine Apparat-Verbindung für grosse Stationen. Pn. CARL. Ueber die galvanische Polarisation bei unterirdisch einge- grabenen Metallplatten. A. MATTHIESSEN. Ueber die elektrische Leitungsfühigkeit der Metall - legirungen. oh. n. KÖNIG. Ueber die chemischen Vorgänge, welche beim Imprüg- niren des Holzes mit Kupfervitriol stattfinden. Abhandlungen, herausgegeben von der Senckenbergischen naturforschenden Gesellschaft. Frankf. a/ M., 1861, Bd. III. 2. 4“. Inhoud: FR, HESSENBERG. Mineralogische Notizen. 2te 8 O. METTENHEIMER. Beobachtungen über niedere Seethiere. P. A. KESSELMEYER. Ueber den Ursprung der Meteorsteine. O. BUCHNER. Quellen verzeichniss zur Literatur der Meteoriten. J. C. d. Luck. Zur Morphologie der Rassenschädel. Berichte über die Verhandlungen der naturforschenden Ge- sellschaft zu Freiburg i. B. Freib. i. B, 1861. Bd. II. 3. 80. Inhoud: Hauptresultaten der Witterungs- Beobachtungen des Pfr. suLzER zu Ittendorf aus dem Jahre 1859. M. SEUBERT. Zusammenstellung der bis jetzt im Grossherzogthum Ba- den beobachteten Laubmoose. VON BABO, Ueber stereoscopische Darstellung mikroscopischer Gegen- stände. A. DE BARY. Ueber Schwürmsporen-Bildung bei einigen Pilzen. VON BABO. Gasentbindungs-Apparat. 5 Apparat zur Darstellung von Ozon. et OREN — R. MAIER. Zelliges Zarkom vom Unterkiefer. ECKER. Zur Kenntniss der Eingeborenen Süd-Australiens. Vergleichung der Körper-Proportionen zweier Personen von ungewöhnlicher Grosse. Ueber stereoscopische Photographieen von Ragen-Schädeln und Sceleten. Schriften der königl. physikal.-ökonomischen Gesellschaft zu Königsberg. Königsb., 1861. Jahrg. I. 2. 45. Inhoud : H. RATHKE. Anatomisch-physiologische Untersuchungen über den Athmungsprozess der Insekten. LENTZ. Erster Nachtrag zum neuen Verzeichniss der Preussischen Käfer. HENSCHE, Ueber einen auf der kurischen Nehrung bei Nedden ge- fundenen Knochen. H. HAGEN, Beschreibung des Knochens. Ueber die Sinne der Gliederthiere, vorzüglich der Insekten. O. F. x. HAGEN. Ueber Anilin-Farben. SCHIEFFERDECKER. Ueber die Cocapflanze. casPARY. Ueber die Stellung der Aeste und Blüthen und die Rich- tung der Blatsstellung an Ast und Stamm bei der gelben Mummel. Ueber die Cacteen Nordamerikas. SAMUEL. Ueber die Organisation der Seelenthätigkeiten. SCHIEFFERDECKER. Ueber die Wirkung des Blitzes auf den Menschen und über die Häufigkeit des Todes durch Blitz. M5LLER. Ueber die Hülfsapparate an den Sinnesnerven. ZADDACH. Gedächtnissrede auf H. RATHKE. Bericht über die Thätigkeit der allgemeinen naturwissen- schaftlichen Section der schlesischen Gesellschaft im Jahre 1860. 45. Abhandlungen der naturforschenden Gesellschaft zu Halle. Halle, 1860— 186 1. Bd. V. 3 u. 4; VI. 1. 4. Inhoud, Bd. V. 3 u. 4: A. Bar. DB LA VALETTE sr. GEORGE. Studien über die Entwickelung der Amphipoden. BONORDEN. Zur Kenntniss einiger der wichtigsten Gattungen der Co- niomyceten und Cryptomyceten. Bd. VI. 1: u. puRMEISTER. Ueber das Klima der Argentinischen Republik. Zeitschrift für die gesammten Naturwissenschaften. Heraus- — WE — gegeben vom dem Naturw. Vereine für Sachsen u. Thü- ringen in Halle. Berlin, 1860. Bd. XV u. XVI. 8“. Inhoud, Bd. XV: O. HEER. Die klimatischen Verhältnisse des Tertiärlandes. U. HEINTz. Ueber zwei neue Reihen organischer Säuren und eine mit der Aepfelsäure isomere Säure. u. J. WISLICENUS. Ueber die Günsegalle und die Zusam- mensetzung der Taurochenocolsäure. B. JAHN. Die verbesserte Messkette. A. KENNGOTT. Bemerkungen über die Zusammensetzung einer Ve- suvlava. STEBNSTRUP u. SUNDEWALL. Ueber das Walross. U. suckow. Ueber den Kohlenstoff in den Urgebirgsgesteinen. T. THORELL. Beitrag zur Kenntniss der Crustaceen, welche in Asci- dien leben. M. D. J. WALLENGREEN. Uebersicht der skandinavischen Coleophoren. BRENDEL. Verzeichniss der in Illinois wildwachsenden phanerogami- schen und eryptogamischen Gefässpflanzen. GEINITz. Die Zukunftsgeologie und Herrn vorcers Schrift über die Steinkohlenbildung Sachsens. GieBeL. Ueber Herrn vox SCHAUROTHS Kritik der Muschelkalkpetre- fakten. HEINTz. Ueber den Stasfurtit und Boracit. LILLJEBORG. Ueber Liriope und Peltogaster. Fund eines fossilen Walfischskelets in Roslag. NICOLAI. Verzeichniss der um Arnstadt vorkommenden Käfer. ROMAN. Die Trias der Umgegend Arnstadts. Bd. XVI: nor. Mittheilungen über den Sondershäuser Muschelkalk. DARWIN. Geologische Aufeinanderfolge organischer Wesen. DELESSE. Untersuchungen über die Pseudomorphosen. GIEBEL. Neue Aeschna aus dem lithographischen Schiefer Solenhofens. Zur Fauna der Braunkohlenformation von Rippersroda. Aechte Knochenfische im Steinkohlengebirge. HEINTz. Ueber künstlichen Boracit. — Beiträge zur Kenntniss der Konstitution der Zuckersäure und der Weinsäure. NILLSSON. Aufenthalt, Lebensweise und Fortpflanzung des Härings. Aufenthalt, Lebensweise, Nahrung und Fortpflanzung des Süsswasseraales. Ueber die Gattung Coregonus Artedi. STEENSTRUP. Die Knochenbreccien am adriatischen und Mittelmeere. sp. Ueber das Wesen der Materie und deren selbstthätige Gestal- tung zu einer wolgeordneten Körperwelt. BOEKGESCH. DER KON. AKAD, VAN WETENSCH. 6 — n — ULRICH. Die Mineralvorkommnisse in der Umgegend von Goslar nach ihren Fundorten zusammengestellt. WILDE. Zur Falterfauna von Zeitz an der Elster. GIEBEL. Der Lias in den Cordilleren S.-Amerikas. Zur Flora der sächsisch-thüringischen Braunkohlenformation. Analysen des oolithischen Thoneisensteins bei Sommerschen- burg. VON HESSLING. Ueber künstliche und natürliche Perlenvermehrung. MEVES. Ueber den Seidenschwanz. NILSSON. Ueber einen Gymnetrus Grilli an den Bermudainseln. RETZIUS. Ueber Trompetenthierchen als Röhrenbewoner. SIEWERT. Ueber Wolframstahl. SöcuTING. Ueber den Einschluss von Flüssigkeiten in Mineralien. Neueste Schriften der Naturforschenden Gesellschaft in Dan- zig. Danzig, 1861. Bd. VI. 2 u. 3. 40. Inhoud: J. F. W. GRONAT. Auflösung der kubischen Gleichungen durch trigo- nometrische Functionen des Kreises und der Hyperbel. Vierzehnter Bericht des Naturhistorischen Vereins in Augs- burg. 1861. 8, Inhoud: A. FRICKHINGER. Botanische Skizzen aus dem östlichen Ries. 6. GERBER. Die Landmoose des Algäus. Nach den hinterlassenen Ma- nuscripten Dr. o. SENDTNERS und den Beobachtungen mehrerer seiner Freunde. Y. ARNOLD. Die Lichenen bei Hüting in Schwaben. O. vox KOLB. Botanische Mittheilungen aus der Umgebung von Buchloe. o. RÖrHE. Ueber einige Braunkohlen. HUBER. Notizen über Schmarotzerthiere unseres Bezirks (Memmingen). WALSER. Zusätze und Berichtigungen zu der Abhandlung im XIII. Jahresberichte, die Land- und Süsswassermollusken in der Umge- bung von Schwabhausen. —— Eine neue Alge für die bayerische Cryptogamen-Flora. Jahrbücher des Vereins für Naturkunde im Herzogthum Nassau. Wiesbaden, 1860 1861. Heft XV nebst Bei- lage. 8“. Inhoud, Heft XV: Enumeratio Fungorum Nassoviae a L. yuck nl, colleetorum. Ser. I. n. FRESENIUS. Chemische Untersuchung der wichtigsten Mineralwas- ser des Herzogthums Nassau. — xun — W. CASSELMANN. Chemischer Untersuchung einiger Mineralquellen zu Soden und zu Neuenhain. Beilage: FR. ODERNHEIMER. Das Festland Australien. Geographische, naturwis- senschaftliche und kulturgeschichtliche Notizen. Verhandlungen des naturhistorisch-medizinischen Vereins zu Heidelberg. Bd. II. 4. 8“. Inhoud: wrINDT, Ueber die Entstehung des Glanzes. KNAPP. Ueber den tödtlichen Ausgang der von ihm operirten Orbital- exostose, PaGENsrscneR. Ueber Argas reflexus. caRIUS. Ueber eine neue Reihe organischer Sulfaminsäure. Ueber Bestimmung von Chlor in organischen Verbindungen. POLLITZER. Ueber eine neue Methode, die Luftdruckschwankungen in der Trommelhöhle nachzuweisen. kKircnnorr. Ueber den von Herrn Hofr. BUNsEN und ihm construirten Spektral-Apparat. H. A. PAGENSTECHER. Ueber das parasitische Leben bei den Krebsen, sowie über eine neue Gattung von Schmarotzerkrebsen: Thersites Gasterostei und einen neuen Eingeweidewurm: Leptodera Nico- thoae. ERLENMEYER, Ueber die Einwirkung von Jodwasserstoff auf Glyce- rin; über das chemische Verhalten der Metallaldehydate, über Ein- wirkung von Ze (C‚Han41)2 auf Ce Hani Br. und über die Einwir- kung von Chlorsaurem Kalium und Salzsäure auf Amidobenzoësäure. carIUS. Ueber mehrbasische Säuren des Stickstoffs. OPPENHEIMER. Ueber Rheumatismus und dessen oere H. MEIDINGER. Ueber Ammonium-Eisen. HELMHOTZ. Zur Theorie der Zungenpfeifen. vox busch. Ueber die Ursachen der inspiratorischen Einziehung der Rippen und des Epigastrium in krankhaften Zuständen. Jahreshefte des Vereins für vaterländische Naturkunde in Württemberg. Stuttgart, 1861, Jahrg. XVII. 8“. Inhoud: WALSER. Die grosse Linde in Leutkirch mit Beziehungen zu den Wachs- thumsverhältnissen sehr alter Linden unseres Clima's überhaupt. FRAAS. Ueber Semionotus und einige Keuper Conchylien. SALZMANN. Einige Notizen über Taenien. A. OPPEL. Die Arten der Gattungen Glyphea und Pseudoglyphea. FRAAS. Die Mammuthsausgrabungen zu Cannstatt im Jahre 1700. 6* — XLIV — A. opper. Ueber die weissen und rothen Kalke von Vils in Tyrol. o. DEFFNER. Die Langerungs-Verhältnisse zwischen Schönbuch und Schurwald. A. KELLER u. J. HOFMANN. Systematische Zuamenstellung der bisher in Württemberg aufgefundenen Macrolepidopteren nebst Bemer- kungen über deren Lebensweise. KLEIN. Die Schädel der Württemberg'schen Marderarten. R. FINck. Beiträge zur württembergischen Flora. A. OPPEL, Die Arten der Gattungen Eryma, Pseudastacus, Magila und Etallonia. A. KELLER. Deroplia Genei Arragona. Würzburger medicinische Zeitschrift, herausgegeben von der physik.-medicin. Gesellschaft. Würzb., 1861. Bd. II. 3 u. 4. 85. Inhoud, Heft 3: A. FORSTER. Mittheilungen aus der pathologisch- anatomischen Anstalt zu Würzburg. ARNING. Beitrag zur Lehre vom Sclerema adultorum. A. STEIGER, Ueber Verengerungen der Speiseröhre. W. HEINTZ. Beweis, dass Ammoniak im gebundenen Zustande ein Be- standtheil des normalen Harns ist. N H. BAMBERGER. Schlussbemerkungen über die Frage von dem Ammo- niakgehalt des normalen Harns, A. GEIGEL. Notizen zur physikalischen Diaguostik. Heft 4: A. GEIGEL. Ergebnisse aus 84 Sectionen. TH. SäMISCH. Zur Operation der Cataracta. A. FÖRSTER. Zur pathologischen Anatomie des Scleroma der Haut bei Erwachsenen. GUDDEN. Beitrag zur Lehre von der Scabies. VON SCANZONI. Ueber Coceygodynie. Würzburger naturwissenschaftliche Zeitschrift, herausgegeben von der physik.-medicin. Gesellschaft. Würzb., 1861. Bd. H. Inhoud: A. KÖLLIKER, Der embryonale Schneckenkanal und seine Beziehungen zu den Theilen der fertigen Cochlea. o. claus. Ueber die Familie der Tsernaecen. / Zur Kenptniss der Malacostracenlarven. — — XLV — EBERT. Ueber Strongylus tenuis (MenuIs). U. Mürrer. Ueber den Einfluss des Sympathicus auf einige Muskeln und über das ausgedehnte Vorkommen von glatten Hautmuskeln bei Säugethieren. Notiz über die Netzhautgefüsse bei einigen Thieren. R. vnchow. Archiv für pathologische Anatomie und Phy- siologie und für klinische Medicin. Berlin, 1861. Bd. XX. 5 u. 6; XXI. 5 u. 6. 8“. Inhoud, Bd. XX. 5 u. 6 TH. BILLROTH. Zur normalen und pathologischen Anatomie der mensch- lichen Milz. deer , We Degenerdtion der Merve nach ihrer Durchschneidung. ALBERS. Ueber Nae Gals und -glänzende Harnsteine (kohlen- saure Kalksteine). B. SCHUCHARDT. Ueber die Wirkungen des Anilins auf den thierischen Organismus. n. vinchow. Zur Geschichte des Aussatzes und der Spitäler, beson- ders in Deutschland. O. BECKMANN. Vermischte Mittheilungen zur Pathologie der Nieren; aus dem Nachlasse zusammengestellt von Rx. viRCHOw. FINKELNBURG. Chronische Gehirntuberkulose bei einem an Mania in- stinetiva leidenden Irren. Eine historische Kritik. TH. BILLROTH, Ueber r. ononz's Beobachtungen, den Bau der mensch- lichen Milz betreffend. A, LOT TA. Subendocardiale Blutextravasate auf der Mitralklappe bei einem 7 Tage alten Mädchen. MARTEN. Zur operativen Behandlung der Peritonitis. n. MAIER, Combinirte Geschwulst im Grosshirn. 0. WIS TT NAL. Endocarditis ulcerosa im Puerperium unter dem Schein von Puerperalmanic auftretend. U. FRIEDBERG. Bemerkungen zu conx's „Klinik der embolischen Ge- fässkrankheiten mit besonderer Rüeksicht auf die ärztliche Praxis.” BIERMER, Ein Fall von Leukämie. Bd. XXI: 5 u. 6: J. ERICHSEN. Zwei Falle von Carcinosis acuta miliaris. puur. Ein Fall von ulcerativer Pylephlebitis. Bildung der Eiter- körper. E. RINDFLEISCH. Ueber die Entstehung des Eiters auf Schleimhäuten. d. LEWIN. Studien über Phosphorvergiftung. E. A. KEY. Zur Anatomie der Milz. — KENT — E. VON wAHL. Ueber einen Fall von Mykose des Magens. Nebst Zu- satz von VIRCHOW. C. GERHARD. Zur Abwehr. J. A. GRUNERT. Archiv der Mathematik und Physik. Greifs- wald, 1861. Thl. XXXVI. Heft 2—4. 85. Inhoud, Heft 2: G. F. w. BAEHR. Sur les formules pour la multiplication des fonctions elliptiques de la première espèce. L. R. SCHULZE. Noch ein Beitrag zur Berechnung des mittleren Zah- lungstermines bei Ratenzahlungen. rieowskr. Nachtrag zu der Abhandlung: „Ueber die Inhaltsberech- nung der Körper” in Thl. XXXII. S. 241. b L. OETTINGER. Weitere Ausführung der politischen Arithmetik. Heft 3: a. LÖFFLER. Ueber die Bestimmung der Constanten bei der Kettenlinie. J. A. GRUNERT. Ueber die Entfernungen der merkwürdigen Punkte des ebenen Dreiecks von einander. Einige merkwürdige Ausdrücke für die dreiseitige Pyramide. MAGENER. Berichtigung zu der Abhandlung des Herrn BACALOGLO über Fusspunktcurven und Fusspunktflächen in Theil XXXV. Nr. V. Heft 4: B. LOMMEL. Beiträge zur Theorie der Beugung des Lichts. H. SCHRAMM. Ueber das Aufsuchen der reellen Wurzeln eines Glei- chungs-Polynoms. i BURGHARDT. Beitrag für den Unterricht in der Reliefperspective. E. SCHREDER. Ableitung der Formeln für den Sinus und Cosinus der Summe zweier Winkel. vs L. OETTINGER. Weitere Ausführung der politischen Arithmetik. A. PETERMANN. Mittheilungen aus zusrus PERTHES geogra- phischer Anstalt über wichtige neue Erforschungen auf dem Gesammtgebiete der Geographie. Gotha, 1861. Jahrg. VIII. 1—8. Ergänzungshefte N'. 5 u. 6, 4“. M. BLOCK. Bevölkerung des Französischen Kaiserreichs in ihren wichtigsten statistischen Verhältnissen dargestellt. Gotha, 1861. 8%, Kk. VON SONKLAR. Die Oetzthaler Gebirgsgruppe, mit beson- — n — derer Rücksicht auf Orographie und Gletscherkunde. Gotha, 1860. 8°. Mit einem Atlas in folio. H. R. GOEPPERT. Ueber die Tertiärflora der Polargegenden. Breslau, 1861. 85. — Ueber das Vorkommen von Lias-Pflanzen im Kaukasus und der Alborus-Kette. Breslau, 1861. 8“. Ueber den botanischen Garten (in Breslau). 4. Plano. vox mmörrson. Die Anatomie des Ohres in ihrer Anwen- dung auf die Praxis und die Krankheiten des Gehöror- ganes. Würzburg, 1860. 8“. H. W. DOVE. Das Gesetz der Stürme in seiner Beziehung zu den allgemeinen Bewegungen der Atmosphäre. 2te völlig umgearbeitete Auflage. Berlin, 1861. 85. Das Klima des preussischen Staates und des angrenzenden Norddeutschlandes, nach den Beobachtun- gen des mit dem königlichen statistischen Bureau ver- bundenen meteorologischen Instituts (in: Zeitschrift des königl. preussischen statistischen Bureaus. März 1861. Ns. 6). 45. Uebersicht der Witterung im nordlichen Deutschland nach den Beobachtungen des meteorologischen Instituts zu Berlin. Jahrg. 1859 u. 1860. 45. O. BUCHNER. Versuch einer Quellenverzeichniss zur Literatur über Meteoriten. Frankf. a. M., 1861. 4°. J. A. GRUNERT. Directe Bestimmung der Durchschnittspunkte der Bahnen zweier in Kegelschnitten sich um die Sonne bewegender Weltkörper. Wien, 1861. 4°. I. TROSS. ALEXANDER HEGIUS. Münster, 1861. 85. — XLVIII — ITALIË, Atti dell' Academia pontificia de Nuovi' Lyncei. Roma, 1859-1860. Tom. XII, 4—7; XIII. 1. 4“. Inhoud, Tom. XII. 4— 7: N. CAVALIERIL Intorno alle curve piane che possono essere comprese nella superficie del cono. r. SANGUINETTIL Florae romanae prodromus exhibens plantas, etc. (Continuazione.) A. SECCHI. Descrizione di un anemografo eretto all' osservatorio del collegio romano. a P. VOLPICELLI. Descrizione di un nuovo anemometrografo, e sua te- orica. A R. FABRI. Descrizione di un meccanismo elettro-dinamico, a far co- noscere instantaneamente ed a qualunque distanza laltezza dell’ acqua di un fiume. F. WOEPCKE. Recherches sur plusieurs ouvrages de LEONARD DE PISE, découverts et publiés par M. le prince BALTHASAR BONCOMPAGNI, et sur les rapports qui existent entre ces ouvrages, et les travaux mathématiques des Arabes. . VOLPICELLIL. Sulla legge di MARIOTTE, sopra un concegno nuovo per dimostrarla nelle pubbliche sperienze, e su varie applicazioni di essa (Continuazione, e fine.) R. FABRI, Sopra alcuni fenomeni d'interference sonore. D. FAOLI. Quattro lettere postume sulla causa degli antichi ghiacciai. P. VOLPICELLI. Formule pel congiamento che nelle dimensioni mate- riali avviene, congiando la temperatura; ed applicazioni delle me- desime. (Continuazione.) I. CALANDRELLI. Occultazione di Saturno, osservata nella pontificia specola della romana università, nella sera del giorno 8 maggio 1859. Tom. XIII. 1: A. sEcCHI. Misure delle stelle doppie. B, vIALE. Ulteriori studi sulla ricerca e volutazione del jodio nelle acque minerali potabili. I. CALANDRELLI, Teorica della cometa Va dell’ anno 1858. R. FABRI, Sui suoni di combinazione. A. SrCCHI. Escursione scientifica fatta a Noreia in occasione dei ter- remoti del 22 agosto 1859, B, BONCOMPAGNI, Rapporto intorno ad un’ opera di ristoro DARRZzO, composta nel 1280, e pubblicata dal sig. E. NARDUCOT A. cosra. Degl’ Insetti che attaccano l'albero ed il frutto dell’ olivo del ciliegio del pero del melo del castagno — KLIK — e della vite e le semenze del pisello della lenticchia della fava e del grano loro descrizione e biologia danni che arrecano e mezzi per distruggerli. Napoli, 1857. 4“. Esame critico di cid che l'arago ebbe scritto sulle inven- zioni, scoperte, ed opere de car. carrer. Napoli, 1856. 4“ M. MEDICI. Compendio storico della scuola anatomica di Bologna dal rinascimento delle scienze e delle lettere a tutto il secolo XVIII con un paragone fra la sua an- tichità e quella delle scuole di Salerno e di Padova. Bologna, 1857. 4“. Nuovo prospetto ragionato delle opere matematiche altre volte pubblicate, che ora ristamponsi, e da pubblicarsi del, EnGoLA, del Lauri e di loro scuola. 80. II problema del quadrilatero da construirci con quattro rette date, in modo che risulti iscrittibile nel cerclio risoluto in più modi. 80. | Sulla notizia di un viaggio del Sig. marry fatto in Sicilia, e nel mezzogiorno dell’ Italia. 80. TH. VALLAURIT Historia critica litterarum un Ed. 4. Acced. mápspyov aliquot monumentorum latini sermo- nis vetustioris. August. Taurinor., 1860. 80, RUSLAND. Mémoires de l'Académie Imp. des Sciences de St.-Peters- bourg. 7e Série. St-Pétersb.; 1860. Tom. III. 2—9. 40. Inhoud: W. GRUBER. Die Supernumerären Brustmuskeln des Menschen. V. LANGLOIS. Essai historique et critique sur la constitution sociale et politique de lArménie sous les rois de la dynastie Roupénienne, d'après les doeuments orientaux et occidentaux conservés dans les dépots d'archives de l'Europe. N. VON KOKSCHAROW. Zweiter Anhang zu der Abhandlung, „Ueber die Russischen Topase.“ BOEKGESCH. DER KON. AKAD. v. WETENSCH. 7 mn J. J. BAEYER. Ueber die Stralenbrechung in der Atmosphäre. G. VON HELMERSEN. Das Olonezer Bergrevier geologisch untersucht in den Jahren 1856, 1857, 1858 und 1859. N. VON KOKSCHAROW. Ueber den russischen Epidot und Orthit. EL. BORSzCzow. Die pharmaceutisch- wichtigen Ferulaceen der aralo- caspischen Wüste, nebst allgemeinen Untersuchungen über die Ab- stammung der im Handel vorkommenden Gummiharze: Assa Foe- tida, Ammoniacum und Galbanum. G. VON HELMERSEN. Die in Angriff genommenen Steinkohlenlager des Gouvernements Tula. Bulletin de l'Académie Imp. des Sciences de St.-Peters- bourg. St.-Petersb., 1860—1861. Tom. II. 4—8; III. 1—5. 4°, Inhoud, Tom. II. 4—8: A. SCHIEFNER. Sur la tradition estonienne du Kalewipoeg. J. HAMEL. Origine de la télégraphie galvanique et électromagnétique. (Note supplémentaire.) C. KNAUSS. Analyses des cendres des Fucus de la mer blanche et de l'eau de cette mer et de deux sources salées de Nanoxa. A. NAUCK. Remarques critiques. I. k. E. DE BAER. Sur une loi générale de la formation du lit des riviè- res. (Conclusion) O. STRUVE. Rapport sur les observations de Péclipse totale du soleil du 6 (18) juillet. k. B. DE BAER. Sur l'ouvrage de M. modo: Anatome topographica sectionibus per corpus humanum congelatum triplici directione ductis il- lustrata. H. ABICH, Sur un aërolithe tombé à Stavropol. (Fin.) E. LENZ. Rapport sur lexpédition envoyée aux environs de l'île de Iussary pour l'étude des forces magnétiques terrestres. H. ABICH. Extrait d'une lettre à M. FrITZSCHE. O. SCHIRREN. Sur les documents relatifs à l'histoire de Russie, trouvés- dans les archives et les bibliothèques de Suède. J. F. BRANDT. Premier rapport sur l'expédition dirigée par lui et qui avait pour but une exploration zoologique et paléontologique de la Russie méridionale. Quelques remarques, servant d'annexe au précédent rap- port, sur le squelette de Mastodon qui y est mentionné, V. DE MOTCHOULSKI, Enumération de Coléoptères rapportés en 1859 par M. súverrsor des steppes méridionales des Kirghises. M. MAXIMOWICZ, Extrait d'une lettre h M. SCHRENOK sur son voyage dans la vallée de l'Oussouri. v. BOUNIAKOFSKI, Sur les Planimètres libres. Iom. III. 1—5: r. TCHÉBYCHEF. Sur lintégration de la différentielle * A dz. Vatana YT G. DE HELMERSEN. Géologie de la vallée du cours inférieur de la Na- rova, et ensablement de l'embouchure de cette rivière. M. OSTROGADSKI. Sur une intégrale définie. N. ZIZINE. Sur le Benzil. J. v. BRANDT. Second rapport sur expédition zoologique et paléon- tologique dirigée par lui. — — Annexe au précédent rapport. Sur l'extinction de la vie animale dans la baie de Balaklavar, par suite de la putréfaction d'une grande quantité de poissons. J. FRITZSCHE, Sur le Retèn. A. WINNECKE. Remarques sur la troisième Comète de 1860. n. Onarr. De AIO Philologo, nobili grammatico Latino. w. GRUBER. Sur un nouveau muscle, dit Musculus thyreo-trachealis. O. BÜTHLINGK et r. J. WIEDEMANN. Propositions relatives à l'adoption d'un système uniforme de transcription des noms propres russes. F. J. WIEDEMANN, Sur un plan des études qu'il voudrait entreprendre concernant la langue ehstonienne. NM. BROSSET. A propos du livre intitulé: „Essai de classification des suites monétaires de la Géorgie, depuis l'antiquité jusqu'à nos jours, par M. v. LANGLOIS.” o. BÖTHLINGK. Remarques sur la traduction allemande faite par M. unn du Pantchatantra. Premier article. A. Nauck. Remarques critiques. II. J. F. BRANDT. Recherches sur la signification zoologique des mots Ödovroripavvos et cu des éerivains grecs et romains. Nouveaux Mémoires de la Société Imp. des Naturalistes de Moscou. Moscou, 1861. Tom. XIII. 2. 4°, Inhoud: B. REGEL. Monographische Bearbeitung der Betulaceen. Bulletin de la Société Imp. des Naturalistes de Moscou, 1860. Tom. XXXIII. 2—4. S°, Inhoud : H. J. HOLMBERG, Ueber Fischkultur in Finnland. B. R. A TRAUTVETTER. Enumeratio plantarum songoricarum a Dr. ALEX. SCHRENK annis 18401843 collectarum. (Continuatio 1.) E. REGEL. Beobachtungen über Viola epipsila LEDB. 7* ie v. MorscnoursKY. Énumération des nouvelles espèces de Coléoptères rapportées de ses voyages. H. TRAUTSCHOLD. Bemerkungen über die stratigraphischen Verhält- nisse des Gouvernements Kaluga. v. KIPRIJANOFF. Fischreste im kurskischen Sandsteine (cauoro b). GEBLER. Coleopterorum species novae, a Dr. SCHRENK in deserto kir- giso-songorico anno 1843 detectae. C. VON GERNET. Ueber die Rindenknollen von Sorbus aucuparia. Index plantarum quas in variis Rossiae provinciis hucusque invenit et observavit E. A LINDEMANN. R. HERMANN. Nachträgliche Bemerkungen über die Zusammensetzung der Epidote. — Ueber die Heterometrie des rothen schwefelsauren Ce- roxydoxyduls. } N. BARBOT DE MARNY. Ueber die Entdeckung von Kämmererit im Bergbezirke Ufaleisk (Ural). A. PIT nA. Ueber das Verhältniss der Milchsaftgefässe zu den Bastzellen. R. LUDWIG. Die Lagerungsverhältnisse der productiven Steinkohlen- formation im Gouvernement Perm. G. SCHWEIZER. Ueber die in der Nähe der Sonnenränder beobachteten Flecken u. Fackeln vor und nach der totalen Sonnenfinsterniss des 18 Juli 1860. a DE CHAUDOIR. Matériaux pour servir à l'étude des Cicindélètes et des Carabiques. H. TRAUTSCHOLD. Recherches géologiques aux environs de Moscou. Couche jurassique de Galiowa. W. HAIDINGER. Ueber das von 3. AUERBACH in Moskau entdeckte Me- teoreisen von Tula. vox EIchwarp. Ueber die Säugthierfauna der neuern Molasse des südlichen Russlands und die sich an die Molasse auschliessende vorhistorische Zeit der Erde. J. SCHATILOFF. Katalog meines ornithologischen Museums der Vögel Tauriens. H. TRAUTSCHOLD. Uebergünge und Zwischenvarietäten. A. DOENGINGK. Die Wanderheuschrecke (Gru migratorius LIN.) und ihre Verheerungen im Jahre 1860. n. HERMANN. Untersuchungen über Didym, Lauthan, Cerit und Lau- thanocerit. Ueber monoklinoëdrisches Maynostätiyddas oder Texalith. Archiv für die Naturkunde Liv-, Ehst- und Kurlands. 2te Serie. Biologische Naturkunde. Dorpat, 1860, Bd. II. u. III. 8“. Inhoud, Bd. II: a. K, GIRGENSOUN. Naturgeschichte der Laub- und Lebermoose. — 1 — . VON GLEHN. Flora der Umgebung Dorpats. pe Baron vox sass. Die Phanerogamen-Flora Oesels und der benach- barten Eilande. Beitrag zur Flora der Insel Runoe, Bd. III: ‚rror. Die Rhynchoten Livlands in systematischer Folge beschrie- paie) Ister Theil: Rhynchota frontirostria zerr. (Hemiptera hete- roptera AUr.). Compte-rendus de la Société Imp. géographique de Russie. St.-Pétersb., 1857—1861. Années 1856—1860. 8°, Compte-rendu de la Commission Imp. archéologique pour Yannée 1859. St.-Petersb., 1860. 4°. Avec un Atlas in fol, f 5 d. KUPFFER. De cornu Ammonis textura disquisitiones praecipue in cuniculis institutae. Dorpat., 1859. 8“. B. schulpr. Ergebnisse der ophthalmoskopischen Untersu- chung des menschlichen Augenhintergrundes im physiolo- gischen Zustande. Dorpat, 1859. 8“. A. SKREBITZKI. De succi pancreatici ad adipes et albumi- nates vi atque effectu. Dorpat., 1859. 8“. d. REYHER. De rationibus compensantibus in corde aegroto. Mitav. et Lips, 1859. 8“. A. FUDAKOWSKL Disquisitiones pharmacologicae de senna. Dorpat., 1859. 8“. M. DE CUBE. Disquisitiones pharmacologicae de aloë. Dorpat., 1859. 80, o. SEMMER. Disquisitiones pharmacologicae de asa foetida et galbano. Dorpat., 1859. 80. J. J. srECK. Meletemata de hydrargyri effectu. Dorpat., 1859. 80. G. G. BRUTZER. De scaphiryncho Rafnescii b anatomicae. Dorpat., 1859. 80, — LV — r. GRASS Zur Lehre von dem Indicien-Beweise nach ge- meinem und livländischem Rechte. Dorpat, 1859. 80. . HARTMANN. Die Lehre von der Erpressung. Dorpat, 1859. 80. . HOHLBECK. Ein Beitrag zur Blasenstein-Krankheit und zum Seitenblasenschnitte, mit besonderer Berücksichtigung der durch diese Operation erzeugten Harn-Mastdarmfistel. Dorpat, 1860. 80. . ROGENHAGEN. Die Elephantiasis Graecorum in den Ost- seeprovinzen Russlands. Dorpat, 1860. 80. haak . PricATus. Versuch einer Kritik der orthopädischen Heil- methoden bei Gelenkverkrümmungen der Extremitäten mit besonderer Berücksichtigung der Tenotomie. Dorpat, 1860. 80, . TIck. Ein Beitrag zur Lehre von der Probabilitat der Heilung Geisteskranker, zunächst nach den statistischen Ergebnissen der Irren-, Heil- und Pflege-Anstalt Pre- obrashensk zu Moskau. Dorpat, 1859. 80. „ scnurz. Ueber die mechanische Disposition zur Varico- cele. Dorpat, 1860. 80. „ BOHMROW. Die fibrösen Geschwülste des Schädelgrundes. Dorpat, 1860. 80. „ WIEGANDT, Untersuchungen über das Dünndarm-Epithe- lium und dessen Verhältniss zum Schleimhautstroma. Dorpat, 1860. 80. . VON bochMAxx. Ein Beitrag zur Histologie des Rücken- markes. Dorpat, 1860. 40. STEPHANY. Beiträge zur Histologie der Rinde des grossen Gehirns. Dorpat, 1860. 80. SELLHBIM, Ueber Resectionen des Oberkiefers, ausgeführt von J. y. HEYFELDER. Dorpat, 1860. 80. H. künxn. Ueber die unterhäutige Trennung des Kaumus- kels. Dorpat, 1860. 80. E. BULHAK. Ueber Verknöcherung und Verirdung des Mus- kel- und Sehnengewebes. Dorpat, 1860. 80. B. MORITZ, Untersuchungen über die Entwickelung der quer- =p,’ gestreiften Muskelfaser. Dorpat, 1860. 80, p. WALrER. Untersuchungen über die Textur der Lymphdrü- sen. Dorpat, 1860. 80, W. weiss, Experimentelle Untersuchungen über den Lymph- strom. Dorpat, 1860. 80. | A. ALBANUS, Experimentelle Untersuchungen über die Be- ziehung des Halsstranges des Sympathicus zur Temperatur des Kaninchenohres. Dorpat, 1860, 89. o. auch. Ueber den Einfluss der Milchsäure auf das En- docardium. Dorpat, 1860. 80. Cc. eBERBACH. Ueber einige scharfe Stoffe und die Einwir- kung derselben auf eiweissartige Körper. Dorpat, 1860. 8e. E. BERGMANN. De balsami copaivae cubebarumque in urinam transitu. Dorpat., 1860. 8“. B. WIChERT. Ueber den Uebergang von Metallsalzen in die Galle. Dorpat, 1860. 85. J. C. NEUMANN. Ueber den vorzugsweise wirksamen Bestand- theil des schwarzen Pfeffers. Dorpat, 1860. 80. Oo. vox schurpr. Ueber den Begriff des Besitzes nach rö- mischem Rechte. Dorpat, 1860. 80, W. KIESERITZKY. Die väterliche Gewalt und ihre Beziehung zum Vermögen der Kinder, nach Rigaschem Stadtrechte. Dorpat, 1860. 80. | C. RATHLEF. De A. CREMUTIO CORDO commentatio. Dorpat., 1860. 80. — * — Observationes ad s. Pomeerr FEST Paulique excerpta. Dor- 2 pat., 1860. 40. . GRÜNHOFF. Die Knochenauswüchse der Augenhöhle. Dor- pat, 1861. 80. . BAUMGARDT. Ueber die Wassersucht der Schleimbeutel und Sehnenscheiden. Dorpat, 1861. 80, . A. HAKEN. Allgemeine Bemerkungen zu den Hernien und Laparotomie mit Darmimplantation. Dorpat, 1861. 80. „ IWaNorr. Beiträge zu der Frage über die Glycosurie der Schwangeren, Wöchnerinnen und Säugenden. Dorpat, 1861. 80. „ BRAUN. Mittheilungen aus der Chirurgischen Klinik der Kaiserl. Universität zu Dorpat im Jahre 1859. Dorpat, 1861. 80. . HUEBNER. Biostatik der Stadt Dorpat und ihrer Land- gemeinde in den Jahren 1834-1859. Dorpat, 1861. 40. . F. POELCHAN. Studien über den Einfluss der bedeutend- sten medicinischen Systeme älterer und neuerer Zeit auf die Pharmakologie. 15e Abtheilung. Dorpat, 1861. 80. . PRZECISZEWSKI. Pharmakologische Untersuchungen über Ammoniacum, Sagapenum und Opoponax. Dorpat, 1861, 80. AANGEKOCHT, „ r. AREND, Algemeene geschiedenis des Vaderlands. Voort- gezet door o. VAN RS en w. d. BRILL. Amst, 1861. Dl. III. St. 3. Afl. 13 en 14. roy.-80. ‚ KRAMM. De levens en werken der Hollandsche en re sche kunstschilders, beeldhouwers, graveurs en bouwmees- ters. Amst, 1861, Dl. V. 3. 80, — IVI — 8. T. KLIJNSMA. Biographisch Woordenboek. Levensberigten van vermaarde wis-, natuur- en sterrekundigen van alle tijden en volkeren. Amst, 1861. Eerste gedeelte. 80. Compte rendu des Séances et Travaux de l'Académie des Sciences morales et politiques. Paris, 1860— 1861, Tom. LI. 2. 3. —LVIL 1. 80. Bulletin de la Société de Géographie. 4° Série. Paris, 1860. Tom. XIX et XX. — 5e Série. Paris, 1860. Tom. I. 80. U. cocuemIs. Table méthodique et analytique des articles du Journal des Savants depuis sa réorganisation en 1816 jusqu'en 1858 inelusivement précédée d'une notice his- torique sur ce journal depuis sa fondation jusqu'à nos jours. Paris, 1860. 4“. Bibliothèque universelle. Revue suisse et étrangère. Nouv. Période. Genève, 1861. Tom. XI. 8“. Annales de Chymie et de Physique. 3° Série. Paris, 1861. Tom. LXII. 3, 4; LXIII. I. 4“. Annales de l'Agriculture frangaise. 5e Série. Paris, 1860 — 1861. Tom. XVI. II, 12; XVII. 8“. The Quarterly Review. London, 1861. Vol. CIX. 8“. J. c. POGGENDORFF. Annalen der Physik und Chemie. Leip- zig, 1861. Bd. CXIII. I, 2. 8˙. FRORIEP's Notizen aus dem Gebiete der Natur- und Heil- kunde. Jena, 1861. Bd. II. 14— 24; III. 1—13. 4. N. M. DINGLER. Polytechnisches Journal. Augsburg, 1861. Bd. CLX. 3—6; CLXI. 1, 2. 8“. b. BLANCHARD. Lorganisation du règne animal. Paris, 1860-1861. Livr. 31— 34. 4“. J.-C. BRUNET. Manuel du libraire et de l'amateur de livres. be, éd. Paris, 1861. Tom. II. I. 8“. BOEKGESCH. DER KON. AKAD. v. WETENSCH. 8 — LVIIIl — J. G. T. GRAESSE. Trésor de livres rares et précieux ou nou- veau dictionnaire bibliographique. Dresde, 1861. Livr. 14. 4“. 5 TEN GESCHENKE OF IN RUIL ONTVANGEN IN DE MAAND OCTOBER 1861. NEDERLAND. Verhandelingen en Berigten betrekkelijk het Zeewezen, de Zeevaartkunde, en de daarmede in verband staande we- tenschappen. Amst., 1861, N'. 3. 8“. Inhoud :- N. J. MOUTHAAN. Nederl. schepen in 1860 uit de vaart geraakt. Consulaire berigten uit Buenos-Ayres en Rosaria. Verslag der Commissie ter verbetering der Oost-Indische zeekaarten. LAUTS. Naam der straat tusschen Nieuw-Holland en Nieuw-Guinea. Wet voor het vervoer van landverhuizers. Politie-reglement op de Schelde. “ Tractaat tusschen Nederland en België, wegens weggeloopen schepe- lingen. Eenige berigten over Oost-Indische zeeroovers. Handel en scheepvaart in Nieuw-Zuid-Wales. Besluit voor het vervoer van landverhuizers. J. SWART. THOMSON'’s Machinale Bootbouwing. B. J. TIDEMAN. Studiën over scheepsbouw en wat daarop betrekking heeft. Levensschets van den Vice-Admiraal A. W. DE MAN, door Jonkh. u. A. VAN KARNEBEEK. Manuel à \'Usage des Consuls des Pays-Bas, par J. WERTHEIM enz. door x. J. MOUTHAAN, Iets over de Marine in de Nederl. Oost-Indische Koloniën, door een’ Zee-Officier. Tijdschrift ter bevordering van Nijverheid. Haarl., 1861. gde reeks, DI. II. 4. 8“. — 11x — Inhoud: H. C. VAN HALL, Dubbelde teelt. J. W. GUNNING. Over den Nederlandschen schelpkalk. A. M. VÁN DER BOON MESCH. Over de Anilin en de daaruit bereide nieuwe kleurstoffen. JACOB VAN MAERLANT's: Spiegel Historiael uitgegeven door de Maatschappij der Nederl. Letterkunde, Leiden, 1861. Dl. I. 6. 4°. DOZY BT MOLKENBOER. Bryologia Javanica seu descriptio Muscorum frondosorum Archipelagi Indici iconib. il- lustr. Edd. n. B. VAN DEN BOSCH et c. u. VAN DER SANDE Lacoste. Lugd. Bat, 1861. Fasc. XXVII. 4e. b. A. w. MIQUEL. Journal de Botanique Néerlandaise. Amst. et Utr., 1861. Année 1861. Cah. 2. 8“. Inhoud : r. A. W. MIQUEL. Remarques sur la Flore du sud de la Chine. U. ZOLLINGER. Quelques observations sur l'histoire naturelle de l'ile de Madoura. F. A. W. MIQUEL. Bourgeons développés sur les racines des Fougères. M. PLES. Examen d'une matière blanche inorganique dans le tronc de Farbre Djati à Java. Température élevée du spadice d'un Philodendron Selloum. R. B. VAN DEN BOSCH. Note sur les Hyménophyllacées. R. C. BAKHUIZEN VAN DEN BRINK. Les RUBENS à Siegen. La Haye, 1861. 8°, H. VAN HERWERDEN. DIONYSIT HALICARNASSENCIS epistolae eriticae tres. Gron, 1861. 8° U. J. KOENEN, Gedachtenis-rede op d. Uu. VON SCHUBERT. Amst., 1861, 8°, Mededeelingen en berigten der Geldersche Maatschappij van Landbouw over 1861. 8“. Maandblad N'. 10—11 en Correspondentieblad N°, 6 van het Nederl. Onderwijzers-Genootschap. 1861. 85. Bijblad tot het Tijdschrift de Volksvlijt. 1861. N°, 10. 85. Ss. — IX — Catalogus der tentoonstelling van Oudheden en gedenk- stukken, gehouden te Alkmaar, 1861. Alkm., 1861. 8“. Opgaaf van het gemiddelde der jaarlijksche betrekkelijke sterfte in de verschillende gemeenten van het Rijk, na aftrek van de levenloos aangegevenen, gedurende de ja- ren 1856 1860. fol. Verzamelingstabel der waterhoogten langs de Boven-Rijn, Waal, Merwede, enz., waargenomen in de maanden Julij en Augustus. 1861. fol, OOST-INDIË. Natuurkundig Tijdschrift voor Nederl.-Indië, uitgegev. door de Natuurk. Vereeniging in Nederl.-Indié. Batavia, 1860. Dl. XXII. 3—6. 8°. Inhoud : r. VAN DIJK. Inleiding tot de Geologie van Sumatra's westkust. Ontginbare kolenlagen in de ommelanden van Benkoelen. C. DE GROOT. Aanhangsel tot het voorgaande. O. F. U. J. HUGUENIN. Onderzoek naar Mangaanerts, voorkomende te Tjikangkareng. Medegedeeld door J. r. SCHLOSSER. P. BLEEKER. Zesde bijdrage tot de kennis der Vischfauna van Ceram. Vierde bijdrage tot de kennis der Vischfauna van Bali. Tweede bijdrage tot de kennis der Vischfauna van Ba- wean. Zesde bijdrage tot de kennis der Vischfauoa van Timor. D. W. ROST VAN TONNINGEN. Over de nieuwste vorderingen der land- bouw-scheikunde. J. B. DE vriJ. Bijdrage tot de kennis van het Naukleïne zuur, H. F. HOLLE. Meteorologische waarnemingen verrigt te Tjikadjang in 1859, n. VON ROSENBERG. Beschrijving eener reis naar de Zuidwest- en Noord- oostkust van Nieuw-Guinea. R. WIJNEN, Over het voorkomen van Minjakkroëng, in de bosschen der Lampongsche districten. G. M. VERSPIJCK, Over het voorkomen van een’ levenden visch in eene kokosnoot. r. BLEEKER. Slangen van Sintang, aangeboden door u. A. Tuurass. 1111 == A. NAGEL. Tets over den Gom-elastiekboom (pohon kekaret) en den Boenoet. KRAIJENBRINK. Proeven tot verbetering der suikerriet-kultuur. H. L. VAN BLOEMEN WAANDERS. Nota omtrent eenige uit Bankasche vruchten getrokken oliën. Brief van 3. A. KRAIJENBRINK, beantwoordende de vraag van de di- rectie der Nat. Vereeniging, of suikerriet van goede hoedanigheid uit zaad kan worden gewonnen. Brief van k. r. norLE over het beweerde nadeel van de vernietiging der houtbosschen voor den landbouw. GERSENS. Iets over de katoen-cultuur, in de divisie Lematang-llier. — Kort verslag van de uitkomsten, verkregen met de uitplan- ting van eenige Java Padi-soorten, te Moeara Enim. J. B. DB vriJ. Bijdrage tot de kennis der Kina-Alcaloiden. WOLTERBEEK. Beschrijving der hagelbui, welke op den 12den Novem- ber 1859 te Tjoeweh Lontar is gevallen. LAUSEDAT. Rapport betrekkelijk eene memorie, getiteld „Memorie over de toepassing der Photographie bij terrein-opnamen en in het bij- zonder bij militaire verkenningen.” J. A. C. OUDEMANS. Ontdekking eever nieuwe planeet tusschen Mer- eurius en de Zon. BELGIË, Bulletin de Acad. royale de Médecine de Belgique. 2e. Série. Brux., 1861, Tom. VI. 5. 8“. Inhoud : pipor. Rapport de la troisième section sur les communications de M. KLUYSKENS relatives aux coques ouatées utilisées Éventuellement pour le transport des blessés. Suite de la discussion du rapport fait par M. ralLLols, au nom de la deuxième section, sur la communication de M. Boexs, ayant pour titre: Le eronp, sa nature et son traitement, et du rapport de M FRANCOIS, sur la publication de M. zixuknuaxx, relative aux affec- tions diphthéritiques. FRANKRIJK. Mémoires de la Société Impériale des Sciences, de l'Agri- gulture et des Arts de Lille. 2°, Série. Lille, 1860 et 1861. T. VI, VII. 8“. 7 — LXE — J. DECAISNE. Le Jardin fruitier du Muséum. Paris, 1861. Livr. 49. 4°. r. E. GUÉRIN MÉNEVILLE. Rapport a S. M. PEmpereur sur les travaux entrepris par ses ordres pour introduire le ver à soie de VAylanthe en France et en Algérie. Pa- ris, 1860. 42. N M. r. BLalx. De P'Acelimatation en France du Bombyx Cynthia et de son éducation en Anjou. Angers, 1861. 85. Revue Agricole, Industrielle et Littéraire. Valenciennes, 1861. Année XIII. N°, 2. 8°. NOORD-AMERIKA. Report of the Commissioner of patents for the Year 1859. Arts and Manufactures. Wash., 1860, 2 vol. 8“. DUITSCHLAND Denkschriften der Kais. Akad. der Wissenschaften (Math. naturwissensch. Classe). Wien, 1861. Bd. XIX. 4“. Inhoud : UNGER. Sylloge plantarum fossilium. Sammlung fossiler Pflanzen, be- sonders aus der Tertiür-Formation. HECKEL u. KNER. Neue Beiträge zur Kenntniss der fossilen Fische Oesterreichs. GRUNERT, Directe Bestimmung der Durchschnittspunkte der Bahnen zweier in Kegelschnitten zich um die Sonne bewegender Weltkörper. PERGER. Studien über die deutschen Namen der in Deutschland hei- mischen Pflanzen. g SCHWARTZ v. MOHRENSTERN. Ueber die Familie der Rissoiden und insbesondere die Gattung Rissoina. MOLIN. Prodromus faunae helminthologicae Venetac. MüÜrtEr, Grundgesetze der Configuration der algebraischen Curven. Denkschriften der Kais. Akad. der Wissenschaften. (Phil.- hist. Classe). Wien, 1861, Bd. XI. 4“. — LXIIII — Inhoud : BERGMANN. Die Reichsgrafen von und zu Hohenembs in Vorarlberg. Dargestellt und beleuchtet in den Ereignissen ihrer Zeit, vom Jahre 1560 bis zu ihrem Erlöschen 1759. Mit Rücksicht auf die weiblichen Nachkommen beider Linien, von 1759 1860. HAHN. Reise von Belgrad nach Salonik. Sitzungsberichte der Kais. Akad. der Wissenschaften (Math. naturw. Classe). Wien. 1861. Bd. XLII, 29. 1e, Abth. Bd. XLIII. 1—5. Le. Abth. XLIII, XLIV. 1, 2. 8“. Inhoud, Band XLII. 29: HAIDINGER. Die Eisverhältnisse der Donau in den Jahren 1851 bis 1860, 5 Notiz über das Rothbleiers von den Philippinen. Notiz über das Meteoreisen von Nebraska. HANDL, Ueber die Krystallformen der ameisensauren Salze. SONNDORFER. Darstellung des Laufes der Asteroiden im Jahre 1861. KNER. Ueber den Flossenbau der Fische (Fortsetzung). 1“, Abth., Band XLIII, 1—5: Russ. Ueber die fossile Gattung Acicularia. EMMRrICH. Ein Beitrag zur Kenntniss der Südbayrischen Molasse. FRAUENFELD. Bericht über weitere Bearbeitung der Novara-Sammlun- gen, und Fortsetzung der Diagnosen neuer Lepidopteren von c. TELDER, MAUTHNER. Ueber die sogevannten Bindegewebskörperchen des cen“ tralen Nervensystems. POKORNY. Untersuchungen über ie Torfmoore Ungarns. KNER. Ueber den Flossenbau de, Fische. urnrr. Ueber das epigonale Kiemenorgan der Lutodeira, mit einer Tafel und einer osteologischen Tabelle der Clupeiden cuvrer’s. STOLIEZKA. Ueber die Gastropoden und Acephalen der Hierlatz- schichten. HYRTL. Uber anangische (gefässlose) Netzhaute. sunss. Ueber die grossen Raubthiere der österreichischen Tertiär- Ablagerungen. VON SONKLAR. Der grosse Schutkegel von Wienen-Neustadt. WANKEL. Beiträge zur österreichischen Grotten-Fauna. DIESING. Kleine helminthologische Mittheilungen. nov. Ueber die Karst- und Trichterplastik im Allgemeinen. HELLER. Beiträge zur Crustaceen-Fauna des rothen Meeres. ANDREJEVvIC. Ueber den feineren Bau der Leher. PETERS. Geologische und mineralogische Studien aus dem sudöstli- chen Ungarn, insbesonderen aus der Umgegend van Rézbänya. — LXIV — 2e Abth., Band XLIII: REITLINGER. Ueber die Schichtung des elektrischen Lichtes. Vorläufige Note über rLICHTENBERG’sche Figuren in ver- schiedenen Gasen. KNOCHENHAUER. Ueber den Gebrauch des Luftthermometers. FRITSCH. Resultate mehrjähriger Beobachtungen über die Belaubung und Entlaubung der Bäume und Sträuche im Wiener botanischen Garten. HANDL. Ueber die Krystallformen des tellursauren Kali's, des styph- ninsauren Ammoniaks und des essigsauren Kalk-Chlorcalciums. KREIL. Ueber die täglichen Schwankungen des Luftdruckes. CZERMAK. Zur objectiven Erklärung einiger sogenannten subjeetiven Gesichtserscheinungen. BRÜCKE. Ueber den Metallglanz. LITTROW. Physische Zusammenkünfte der Asteroiden im Jahre 1861. GÜNSBERG. Analyse des Bronislawbrunnens in dem Badeorte Truska- wiée auf der Cameralherrschaft Drohobyez in Galizien. weiss. Ueber die Abhängigkeit der Liniendistanzen im Spectrum des Gases der Utersalpetersäure von der Dicke der durchlaufenen Schicht. MACH. Ueber das Sehen von Lagen und Winkeln durch die Bewegung des Auges. DITSCHEINER. Ueber die Anwendung der optischen Eigenschaften in der Naturgeschichte unorganischer Naturproducte. sachs. Ueber die Durchleuchtung der Pflanzentheile. MÄpLER. Ueber kosmische Bewegungsgeschwindigkeiten mit Bezichung auf poPPLER’s Hypothese der Entstehung der Farben. nIzIo. Sopra l'olio della camomilla. HAIDINGER, Der Doppelmeteor von Elmira und Long Island. Der Meteorsteinfall von Parnallee bei Madura in Hin- dustan. Vorläufige Nachrichten über Vorbereitungen zu einem zweiten meteorologischen See- und Land-Congresse. Der Fortgang der Reise des Urn. r. vox HEUGLIN. WINCKLER. Ueber die Eigenschaften einiger bestimmten Integrale. SONNDORFER. Ueber die Bahn der Concordia. TSCHERMAK. Analyse eines dem Hydrophan ähnlichen Minerals von Theben. Die Krystallformen des schwefelsauren Hydrokali (K 1180). HAIDINGER. Ueber die Natur der Meteoriten in ihren Zusammenset- zung und Erscheinung. roLITzER. Beiträge zur Physiologie des Gehörorgans. aun. Ueber einige Reactionen des Bromamylens C s 1% Bra. LASIW BTZ. Ueber das Phlorogluein. Ueber die Guajakharzsäure und das Pyroguajacin. — Veber eine neue Säure aus dem Milchzucker. EN — HLASIWETz. Ueber das Galbanum. PFAUNDLER, Ueber die Acetyl-Quercetinsäure. BARTH. Ueber die Einwirkung des Chlors auf den Amylalkohol. REITLINGER, Erläuterungen über LichrEXnERG' schen Figuren. VON ZEPHAROVICH. Ueber die Krystallformen des zweifach ameisensau- ren Kupferoxydes und des ameisensauren Kupferoxyd-Strontian. PLEISCHL. Ueber verschiedene Legirungen des Zinns mit Blei, und insbesondere über die Auflöslichkeit des Bleies durch Essigsäure aus dem mit Blei versetzten Zinn. GÜNsBErG. Ueber eine nassanalytische Methode zur Bestimmung des Alkoholgehaltes in alkoholischen Zuckerlösungen. ROHRER. Nachtrag zu dem Aufsatze über Regentropfen und Schnee- flocken. HAIDINGER. Zwei Meteoreisenmassen in der Nähe von Melbourne in Australien aufgefunden. ALLE. Ueber die Bahn der Leda. TSCHERMAK. Die specifische Wärme bei constantem Volumen. VON LANG, Ueber die Gesetze der Doppelbrechung. REITTENBACHER. Ueber die neuesten Entdeckungen durch die Spec- tralanalyse. BECKER und rorerrt. Beiträge zur Lehre vom Schen der dritten Di- mension. BAUER. Chemische Mittheilungen. 2e, Abth., Bd. XLIV. 1, 2: STRUVE. Vergleichungen der Wiener Masse mit mehreren auf der kais. russischen Hauptsteruwarte zu Pulkowa befindlichen Massein- heiten. v. LITTROW. Nachtrag zu vorstehendem Aufsatze. HAIDINGER. VON DECHEN's geologische Karte von Westphalen und der Rheinprovinz. Meteoreisen von Rogue River Mountain in Oregon und von Taos in Mexico. Die Dandenong-Meteoreisenmasse in Melbourne. — — Die Meteoritensammlung des K. K. Hof-Mineralien-Cabi- nets am 30 Mai 1861. Notiz über A. pr ziano’s Genus Cycadopteris. SCHRÖTTER. Ueber das zweifache kohlensauere Ammoniumoxyd von der Formel H, NO.2CO3+H O, WEISS u. WIESNER. Ueber das Verhalten des Kupferoxyd-Ammoniaks zur Membran der Pflanzenzelle, zum Zellkerne und Primordial- schlauche. rirs. Ueber die Einwirkung des Chloracetyls auf Weinsäure. KAUER. Analyse der in Wein gebräuchlichen Leuchtgase. —— und BIz1o. Analyse eines Gasgemenges dass aus dem Brunnen im Campo St. Paolo zu Venedig entweicht. BOEKGESCH. DER KON. AKAD. v. WETENSCH. 9 — EXVI — HAIDINGER. Der Meteorit von Yatoor bei Nellore in Hindostan. BIA. Sopra la fenilsinnamina e le sue combinazioni. BAUER, Ueber das Amylen und einige damit isomere Substanzen. Vorläufige Mittheilung über das Amylglycerin. FREUND. Beiträge zur Kenntniss der phenylschwefeligen und der Pie nylschwefelsäure. HAIDINGER. Der Meteorit von Badde bei Madura. MALY, Ueber Darstellung und Constitution der krystallisirbaren Säure im Harze von Pinus Abies. TSCHERMAK. Untersuchung des Canerinits von Ditro in Siebenbürgen. Die Würmeentwickelung durch Compression. VON LANG. Zur Theorie der Spiegelung und Brechung des Lichtes. REDTENBACHER. Untersuchung einiger Mineralwässer und Soolen mit- telst der Spectralanalyse. LUDWIG und romsa. Die Anfänge der Lymphgelässe im Hoden. TSCHERMAK. Analyse des rhombischen Vanadits von Kappel in Kärnten. FORCHER. Ueber Wolframverbindungen. SCHRÖTTER. Vorläufige Nachricht von zwei Vorkommen des Cüsiums und Rubidiums. . Sitzungberichte der K. Akad. der Wissenschaften. (Phil. hist. Classe). Wien, 1861. Bd. XXXVI. 1—3; XXXVII. 8. Inhoud, Bd. XXXVI. 1—3. F. MÜüLLER. Uber die Stellung des Ossetischen im érànischen Sprach- kreise. PFIZMAIER. Der Abfall des Königs Pi von U. REIN Isch. Ueber die Namen Aegyptens in der Pharaonenzeit und die chronologische Bestimmung der Aera des Königs SEILOB, STARK. Das Wiener Weichbildrecht. FEIPALIK. Studien zur Geschichte der Altböhmischen Literatur. JäGer. Vorlage zur Herausgabe vorbereiteten Codex Strahoviensis. KANITZ. Die römischen Funde in Serbien. ASCHBACH, Die Consulate der römischen Kaiser von CALIGULA bis HADRIAN. N N worr. Le Roman de Renart le Contrefait. SIOKEL. Beiträge zur Diplomatik. Band XXXVII: A. MULLER. Ein Beitrag zur Mythologie des orientalischen Alterthums. PFIZMAIER. Bericht über einige von k. R. VON SCHERZER eingesandte chinesische und japanische Münzen. VON KARAJAN. Bericht über die Thätigkeit der hist. Comm. der K. Akad. der Wissensch. während des Akademischen Verwaltungs-Jahres 1859 auf 1860. Bericht über die Thätigkeit der Commission zur Heraus- AA e — 1 — gabe der Acta Conciliorum Saeculi XV während des akademischen Verwaltungs-Jahres 1859 auf 1860. _PFIZMAIER. Die Menschenabtheilung der wan dernden Schirmgewaltigen. KENNER. Ueber einen semuncialen Quadrans von Larinum. SCHRÖTTER. Die chemischen Bestandtheile der Bronzen in den Grä- bern von Halstatt und ihre Beziehung zu deren Ursprung 15 LER. Carmen historieum Occulti autorii saec, XIII. aufgefunden in einer Handschrift der Prager Universitäts-Bibliothek. PFEIFFER. Ueber Wesen und Bildung der höfischen Sprache in mittel- hochdeutscher Zeit. nörLER. Historische Untersuchungen. _ PFIZMAIER. Zwei Statthalter der Landschaft Kuei-Ki. ZINGERLE. Bericht über die Wiltener Meistersängerhandschrift. PFIZMAIER. Sse-ma-ki-tschii, der Wahrsager von Tschang-ngan. Archiv für Kunde Österreichischer Geschichts-Quellen. He- rausgegeben von der zur Pflege vaterländischer Geschichte aufgestellten Commission der Kais. Akad. d. Wissenschaf- ten. Wien, 1861. Band XXVI, XXVII. 1. Inhoud, Band XXVI: FIRNHABER. Der Hofstaat König FERDINAND's I. im Jahre 1554. J. ZAHN. Der Patronatsstreit zwichen den Bischöfen von Freising und Lavant um die Pfarre St. Peter am Kammersberge in Ober- steier. R. KNABL. Der wahre Zug der römischen Militärstrasse von Cilli nach Pettau. J. A. TOMASCHEK, Die ältesten Statuten der Stadt und des Bisthums Trient in deutscher sprache. d. BIERMANN. Tökölyiana. T. WIEDEMANN. Nekrologium des ehemaligen Klosters Oberalteich in Niederbaiern. J. VALENTINELLI. FRANCISCI NOVELLI DE CARRARIA, Patavii ducis, en tolae austriae principibus et episcopo Tridentino datae. Band XXVII, 1: K. OBERLEITNER. Die stadt Enus im Mittelatter. Vom Jahre 900—1493. ANKERSHOFEN. Urkunden-Regesten zur Geschichte Kärntens. Almanach der Kais. Akad. d. Wissenschaften. Wien, 1861. Jahrg. XI. Se, Mittheilungen der Kais.-Kön. Geographischen Gesellschaft. Wien, 1860. Jahrgang IV. roy-8“. 9 * peen In =n Inhoud : FRAUENFELD. Notizen zur Kenntniss über Neu-Amsterdam. F. v. HAUER. Höhenmessungen in Siebenbürgen. R. TEMPLE. Die Gebirgsbewohner in Galizien. FRAUENFELD. Reiseskizzen von Manila, Hongkong und Shanghai. A. O. ZEITHAMMER. Ideen zur Begründung eines österreichischen ethno- graphischen Museums. L. H. JEITTELES. Ueber das Ausbleiben der Sodener- und Franzens- brunner Mineralquellen zu Anfang November 1859. A. FICKER. Ueber allgemeine Bevölkerungs-Statistik mit besonderer Rücksicht auf Oesterreich. Á F. SCHAUB. Ueber Ebbe und Fluth in der Rhede von Triest. R. E. v. vIvENOT. Vergleichend-climatologische Skizze über die Nie- derschlags und Temperaturs- Verhältnisse von Deutschland, Italien, Sicilien, Nord-Afrika und Madeira. J. R. LORENZ. Bericht über die Bedingungen der Aufforstung und Cul- tivirung des croatischen Karstgebirges. E. JANOTA. Historisch-topographische Skizze des Bades Bartfeld und seiner nächsten Umgebung. J. N. WOLDRICH. Einige Resultate meteorologischer Beobachtungen während der Sonnenfinsterniss am 18. Juli 1860 zu Eperies. A. O. ZEITHAMMER. Rückblicke auf die Geschichte geographischer Er- forschung Süd-Afrika's: LADISLAUS MAGYAR’s Reise-Unternehmungen. R. TEMPLE. Die deutschen Colonien im Kronlande Galizien. K. v. SONKLAR. Grundzüge einer Hyetographie des österr. Kaiser- staates. Reise der Oesterreichischen Fregatte Novara um die Erde in den Jahren 1857, 1858, 1859, unter den Befehlen des Comodore B. VON WÜLLERSTORFF-URBAIR. Wien, 1861. Band II. 80. Zeitschrift des deutsch-Oesterreichischen Telegraphen-Vereins. Berlin, 1861. Jahrg. VIII. 4 u. 5. 40. Abhandlungen der Schlesischen Gesellschaft für vaterländi- sche Cultur. Abth. Naturw. Breslau, 1861, Band I. 1, 2. 80, Inhoud : „. cons. Ueber contractile Gewebe im Pflanzenreiche. AUBERT. Beitrüge zur Physiologie der Netzhaut. Lowia. Ueber die Producte, welche durch Einwirkung des Natriuma- malgams auf Oxaläther gebildet werden. r. WIMMER. Salicologische Beiträge. J. MILDE. Neue Beiträge zur Systematik der Equiseten. O. JANISCH. Zur Charakteristik des Guano’s von verschiedenen Fund- orten. E. GRUBE. Beschreibung einer neuen Coralle (Lithoprimnoa arctica) und Bemerkungen über ihre systematische Stellung. H. R. coeeperT. Ueber das Vorkommen von Lias-Pflanzen im Kauka- sus und der Alborus-Kette. Ueber die Tertiärflora der Polargegenden. Abhandlungen der Schlesischen Gesellschaft für Vaterl. Cul- tur. Abth. Phil.-Hist. Breslau, 1861. B. I. I. 8“ Inhoud: J. KUTZEN. G. E. LESSING in einem Welt und Kriegsleben, seinem- Wirken und Streben zu Bresfau (Ende Nov. 1760 bis Ostern 1765). u. PALM. Beiträge zur Lebensgeschichte und Charakteristik des Dich- ters MARTIN OPITZ VON BOBERPELD. STEINBECK. Der Aufstand der Tuchmacher zu Breslau im Jahre 1333. O. GRÜNHAGEN. Zwei Demagogen im Dienste rriepricu des Grossen. Jahres-Bericht der Schlesischen Gesellschaft für Vaterlän- dische Kultur. Breslau, 1860. Bd, XXXVII. 40. 1 nona. Die fossile Fauna der silurischen Diluvial-Ge- schiebe von Sadewitz bei Oels in Nieder-Schlesien, Bres- lau, 1861. 40. Jahresbericht der Gesellschaft für nützliche Forschungen zu Trier über die Jahre 1859 und 1860. Trier, 1861, 40. Inhoud: schonmAxN. Eine hebräische Inschrift. newer. Geschichte von Montelair, nach Urkunden zusammengestellt. BADEN. Die Ruinen der Burg Montclair. WERNEKINK. Antiquarischer Fund in dem Kessel des St. Mattheiser Sauerbrunnens. SCHNEEMANN. Trierische Siegel und Wappen. SETTEGAST. Vierter Nachtrag zu Bont's „Trierische Münzen.“ Münzfunde. SCHNEEMANN. Antiquarische Funde in der Nähe von Trier. SEFFERN. Desgleichen in Wiltingen. ost. Desgleichen im Kreise Daun. — I — SCHLICKEISEN. Nachtrag zu dem Aufsatze „Die Münzstätten der trie rischen Fürstenbischöfe.“ LADNER. Der hiesigen römischen Baudenkmäler Schicksale im Mittelal- ter und neueren Zeit. SCHNEEMANN. Der Grabstein des c. JUL. PRIMUS. Römermunzen aus Algerien. —ů — Eine aegyptische Mumie. BOchROLTZ. Ueber einige cryptogamische Gefässpflanzen. 0 ROSBACH. Beobachtungen über die Entwickelung der ee im Jahre 1859. Botanische Notiz über einen neuen Fundort von Aspidium Lonchitis. FLESOH. Witterungsbeobachtungen während den Jahre 1859 und 1860 und andere meteorologische Wahrnehmungen. LICHTENBERGEN. Beobachtungen der Abweichung der Magnetnadel vom wahren Norden in Neunkirchen. SCHNITZLER, Ueber Sternschnuppen. & — Correspondenz- Blatt des zoologisch-mineralogischen Vereines in Regenshurg. Regensburg, 1860. Jahrg. XIV. 85. Inhoud: A. T. BESNARD. Die Mineralogie in ihren neuesten Entdeckungen und Fortschritten im Jahre 1859. Geologische und mineralogische Bemerkungen aus der Steinkohlen- Formation des westlichen Böhmens. scuMIprT. Ueber Glas aus geschmolzenen Gesteinen. FÜRSROHR. Die Höhen um Regensburg. v. GREDLER. Litteraturbericht über tyrolische Thierkunde. LINDERMAYER. Die fossilen Kuochenreste in Pikermi in Griechenland. SCHÖNNAMSGRUBER. Ueber den Ursprung der Hornblendegesteine im Flussgeröll der Donau bei Ingolstadt. 5 Die Diluvialfluthen des Lechthales. schupr. Die Versammlung deutscher Naturforscher und Aerzte in Königsberg. DENEMARKEN. Oversigt over det Kgl. danske Videnskarbernes Selskabs Forhandlinger i Aaret 1860. Kjöbenhavn, 1861 8°, AANGEKOCHT, Memorias de la Real Accademia de la Historia; Madrid, 17921832, Dl. IV, VII. 4, — LXXI — Memorias de Litteratura Portugueza, publ. pelo Acade- mia Real das Sciences de Lisboa. Lisboa, 1792— 1812. 8 tom. 4“. POGGENDORFF. Annalen der Physik und Chemie. Leipzig, 1861. Bd. CXIII 3, 4; CXIV. I, 2. So, DINGLER. Polytechnisches Journal. Augsburg, 1861. Bd. CLXI. 3—6; CLXII. I, 2. 80. Real-Index zu prnarer’s Polytechnischem Journal von Band CXIX-CLVIII. Stuttgart, 1861. 8e. WIEGMANN. Archiv für Naturgeschichte. Berlin, 1860 — 1861. Jahrg. XXVI. 2—5; XXVII. I, 2. 80. FPFORIEP’s Notizen aus dem Gebiete der Natur- und Heil- kunde, Jena, 1861. Jahrg. 1861, Bd. III. 14-23; IV, 1—12. 40. Göttingische gelehrte Anzeigen 1861. St. 45—46. Annales de Chimie et de Physique, Paris. 1861. T. LXIII. 2. *. Bibliothèque universelle. Revue Suisse et étrangère Nouv. Période. Genève, 186 J. n°. 45. 87. v. carus. Bibliotheca Zoologica. Leipzig, 1861, B. II. 80. J. 0. T. GRAESSE. Trésor de livres rares et précieux ou nou- veau dictionnaire bibliographique. Dresden, 1861. T. III. 3. 40, — LXXII — TEN GESCHENKE OF IN RUIL ONTVANGEN IN DE MAAND NOVEMBER 1861. NEDERLAND. Verhandelingen van het Koninklijk Instituut van Inge- nieurs. 's Gravenh., 1861 — 1862. Afl, 2. 40. Inhoud: N. T. MICHAËLIS. Bepaling der krachten, die op de zamenstellende dee- len eener stuw werken en van de afmetingen aan die deelen te geven. O. VAN DEN SANTHEUVEL. Verslag nopens den dijkval in het district Flaauwers van den calamiteusen polder Schouwen, ontstaan op den 2lsten Februarij 1860. J. G. w. FIJNJE. Beschrijving der ijzeren draaibruggen over het ver- lengde der Lutterhoofdwijk, zijtak n°. VIII der Dedemsvaart, in het Anerveen, gemeente Gramsbergen. C. VAN DER STERR. Gemiddelde uitkomsten van waarnemingen gedaan aan den Helder, gedurende het jaar 1860, W. A. SCHOLTEN. De Oosterkade en Koningsbrug te Rotterdam. Uittreksel uit de Rapporten van het voorgevallene op de rivieren in Nederland, in December 1860, Januarij en Februarij 1861. Uittreksels uit vreemde Tijdschriften, voor de Leden van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs. ’s Gravenhage, 1861. Jaarg. 1861—1862. No. 1. 40. Inhoud: 2 E. DEGRAND. Vuurschepen van Engeland. MARQFOY. Memorie over het beproeven van bruggen van geslagen ijzer, door middel van de elektriciteit. W. FAIRBAIRN. Over de digtheid van den verzadigden stoom en de wet van uitzetting van oververwarmden stoom. Het duurzaam maken van steen. M. RICHARD. Toestel om wagens aaneen te koppelen. BELLINGER. Aanteekening over den bouw der bekleedingen van zee- dijken en over den duindijk Sillon bij Saint-Malo. Proefnemingen van den heer CrLARINVAL omtrent bouwwerktuigen. Over het meten van snelheden met het molentje van WOLTMANN, en over zijn gebruik bij het berekenen van den waterafvoer van ri- vieren. Middel om lekken in gasleidingen te ontdekken. Over den toestand van de hangbrug in de Niagaraspoorweg. N diie 2 * Nr — (GEENT — Natuurkundige Verhandelingen van de Hollandsche Maat- schappij der Wetenschappen te Haarlem. Haarlem, 1861. Dl. XIV, XV. 4“. Inhoud, Dl. XIV: v. Lr PHIPSON. La force Catalytique. T. O. WINKLER, Description de quelques nouvelles espèces de Pois- sons fossiles des caleaires d'eau douce d'Oeningen. Dl. XV. G. MICHELLOTTI. Etudes sur le Micocène Inférieur de l'Italie septen- trionale. Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde van Neder- landsch Indië. Amsterdam, 1861. Dl. IV. 2. 85. Inhoud: Topographische en Geographische beschrijving der Lampongsche dis- Topographische beschrijving van Telok Betong en deszelfs naaste omstreken. De Orang Benoca’s of wilden op Malakka in 1642. Rapport van den ontvanger JAN JANSZ. MENIB, wegens de Wilden, ver- houdende in de gebergten boven in de riviere Malakka. Een instructie voor een inlandsch Hoofd uit den Engelschen tijd. De rouw onder de Javanen. Iets over Chinesche lombardbriefjes. Mededeelingen betreffende het Zeewezen, uitgegeven door de zorg van het Departement van Marine. 's Gravenhage, 1861. Dl. I. 89. Inhoud: Rapport van den Inspecteur der Artillerie. 31 Mei 1860. O. A. UHLENBECK. De Tomori-expeditie in 1856. J. B. CORNELISSEN. Aanteekeningen omtrent het doen van verkennin- gen in Oost-Indië, en het daarbij nemen van voorzorgsmaatregelen. B, J. TIDEMAN. Studiën over Scheepsbouw en wat daarop betrekking heeft. Statistiek van den Handel en de Scheepvaart van het Ko- ningrijk der Nederlanden, over het jaar 1860. Uitgeg. door het Departement van Financiën. ’sGrav., 1861, fol. BOEKGESCH. DER KON. AKAD. VAN WETENSCH. 10 — LXXIV — A. KUENEN. Historisch-kritisch onderzoek naar het ontstaan en de verzameling van de Boeken des Ouden Verbonds. Leiden, 1861. Dl. I. 80. J. H. SCHOLTEN. De leer der Hervormde Kerk in hare grond- beginselen uit de bronnen voorgesteld en beoordeeld. 4e dr. Leiden, 1861. Dl. II. 1. 8°, Registers van Charters en Bescheiden in het oude archief van Kampen, van 1251-—1394. Kampen, 1861. 8“. P. NIJHOFF. Berigt aangaande het oud archief der stad Doe- tinchem. 8“. A. J. ENSCHEDÉ. Verslag over de geschiedenis en den eigen- dom van eenige Godshuizen uitgebragt aan den gemeente- raad der stad Haarlem in 1861. Haarlem, 1861. 8°. Algemeen Verslag gedaan te Groningen in de jaarlijksche Vergadering van Contribuerende Leden, gehouden den 24sten Junij 1861, wegens het Instituut voor Doof- stommen. 89. Rapport der Commissie voor de internationale ruiling van voorwerpen van Wetenschap en Kunst. 1860. 852. Aegyptische Monumenten van het Nederlandsche Museum van Oudheden te Leiden, uitgegeven op last der Hooge Regering, door c. LEEMANS. Afd. 2. Afl. 13. fol. Bataviaasch Handelsblad. 1861. Edit. voor Nederland N° 16, F. B E L GIF. Choix de Mémoires de la Société littéraire de l'Université Catholique de Louvain. Louvain, 1841, 1845, 1853. DLT TGRT8S A. C. M. VAN CAMEREN. De Oratoribus publicis e privatis. Lov., 1861. 8“. — LXXV — A. J. LIAGRE, Interpretatio epistolae Catholicae S. Jacobi. Lov., 1861. 8“. b. P. X. DE RAM. Discours prononcé à la Salle des promo- tions le 5 November 1861, pour le repos de l'âme de J. A. 3. oumIXI. Lov., 1861. 8“. Annuaire de I' Université Catholique de Louvain. Louvain, 1840, 1843. 12°, Commission Royale des Monuments. (Séance générale du 25 Sept. 1861.) Brux., 1861. 8'. FRANKRIJK, Mémoires de l'Académie de Stanislas 1860. Nancy, 1860. 2 tomes. 8. Inhoud: u. GODRON. Observations sur les bourgeons et sur les feuilles du Li- riodendron tulipifera. NICKLùs. Les mines de cuivre de la Lorraine allemande. Sur l'isomorphisme du bismuth avec l'antimoine et l'arsenic. Sur la forme cristalline des chlorures, des bromures et des iodures alealins. Sur un nouveau caractère des corps simples appelés les de- mi-métaux. _ BLONDLOT. Note sur une particularité relative à la trempe de l'acier et de la fonte de fer. Note sur une modification à la pipette graduée de mour. Sur la recherche toxicologique de phosphore par la colo- ration de la flamme. RENARD. Théorie de Y'Induction en partant de I'hypothèse d'un seul fluide. DENYS. Pile au sulfate de plomb et au ehlorure de sodium. LAFON. Mémoire sur la rotation d'un corps solide autour d'un point fixe. Nouveau calendrier perpétuel. SIMONIN. Résumé des Observations météorologiques et médicales fai - tes à Nancy pendant l'année 1860. GUIBAL. Notice biographique sur GurBarL, sculpteur. LALLEMENT. Eloge de PORTALIS. BURNOUF. Le divin Chant du Bienheureux 5 Bhagavad Gità), tra duit du Sanserit. — 10* — LENT — LEU POL. Dieu, méditation orientale. GOMONT. Analyse et fragments d' Hiawatha, poëme indo-americain de LONG-FELLOW. A l'Académie de Stanislas. Mémoires de Académie Impériale des Sciences, Inscrip- tions, et Belles Lettres de Toulouse. 5e Serie. Toulouse, 1861. Tom. V. 8°. Inhoud: BAILLET. Rapport de la Commission des Médailles d'encouragement. BRASSINNE. Sur quelques points de la mécanique analytique. MOLINS. Mémoire relatif aux lignes de courbure des surfaces déve- loppables. miLLoL. Note sur les polyedres de volume maximum inscrits dans Yellipsoide. ereIzES. Mémoire sur les planchers en fer. METGE. Project de rendre maritime le canal Midi. DAGUIN. Note sur la fréquence des halos à Toulouse. LAROQUE. Ecoulement de l'eau par un orifice circulaire. FILHOL, Sur la matière sucrée des fleurs. Recherches sur la matière colorante du jaune d'oeuf. Observations sur la composition chimique des cendres de Yatriplex halimus. Expériences sur les matières eolorantes des fleurs et des vé- gétaux. BALLET. Observations sur les migrations des vers cestoïdes. . CANCEL. Observations sur l'apiculture. cros. Note sur le Nostor vesicarium. Cladodes et axes ailés. Jorr. Etudes sur la levûre de bière. Observations sur les maladies des vers à soie. Jour et Musser. Hétérogénie ou générations spontanées. LEYMERIE. Notice géologique sur Amélie-les-Bains. Nourer. De la répartition stratégraphique des corps organisés fossi- les dans le terrain tertiaire moyen ou micocène d'eau douce du sud-ouest de la France. — De la division des tres naturels d'après RAYMOND DE SEBONDE. TIMBAL-LAGRAVE. Etude sur quelques cistes de Narbonne. Rapport sur l'Orches Lacaze. DESBARREAUX-BERNARD. Rapport sur le coucours pour le prix de Médecine. Gaussarn. Etude sur le traité de Papoplexie, de v. BAYLE, vavocar. Détermination méthodique et positive des vertèbres cépha- liques, ou nouvelles études d'anatomie philosophique sur la consti- E R A — EKXKVD — tution de la tête, ramenée au type vertébal chez tous les vertébrés. ASTRE. Les Intendants du Languedoc. BARRY. Inscriptions sépulcrales gallo- romaines provenant de Boussens, Cierp et Saint-Lizier. Inscriptions tumulaires, inscriptions votives. BAUDOUIN. Étude sur Sainte EME. DELAVIGNE. Mémoire sur la haute critique en Allemagne, et particu- lièrement sur LESSING. pu Mek. Excursion archéologique en Rouergue. pucos. Notice sur la Philippide, poëme de GUILLAUME LE BRETON. ENDRES. Statue antique en marbre découverte à Lestelle. HAMEL. Esthétique ancienne. Annalyse du grand Hippias. LAGRÈzE-FOssAT. Etudes historiques MOIssAC. MOLINS. Sur les transformations successives qu'ont subies les grandes applications des sciences physiques dans les temps modernes. MOLINIER. Notice historique sur la prise et la demolition de la forte- resse du Pujol, par les Toulousains pendant la guerre des Albigeois, Yannée 1213. virrr. Notices historiques sur M.M. BELLOT et MAGNES, Revue agricole, industrielle et litteraire. Valenciennes, 1861. Anneé XIII. N'. 3. 8“. Annales des Sciences naturelles. Zoologie. 4e Serie. Paris, 1861. Tom XV, XVI. 1 8“. Inhoud, T. XV: BAUDEMENT. Observations sur les rapports qui existent dans le déve- loppement de la poitrine, la conformation et les aptitudes des ra- ces bovines. BLANCHART. Recherches anatomiques et physiologiques sur le système tegumentaire des Reptiles. DARESTE. Recherches sur l'influence qu'exeree sur le développement du Poulet l'application d'un vernis ou d'un enduit oléagineux sur la coquille de loeuf, DEAN. Anatomie microscopique du renflement lombaire de la moel- le épinière. MILNE EDWARDS: Expériences sur la nutrition des os. Observations sur l'existence de divers Mollusques et Bdophotie à de très grandes profondeurs dans la mer Méditer- ranée. GAURDY. Comptes rendus des fouilles executées en Grèce sous les auspices de l'Académie des Sciences. GERVvAIS. Note sur la première dentition de l'Hyène rayée. Note sur l'ostèologie du Moloch, genre 7 Sauriens propre a la Nouvelle-Hollande. f — BEENIE — HESSE. Mèmoire sur deux nouveaux genres de l'ordre des Crustacés isopodes sédentaires et sur les espèces types de ces genres. LACAZE-DUTHIERS. Histoire naturelle des Brachiopodes vivants de la Mediterranée. eg LARTET. Recherches sur la coexistence de l'Homme et des grands Mammifères fossiles réputés caractéristiques de la dernière période géologique. Mönch. Note sur le Iélin d'Adanson et sur la phosphorescence natu- relle et artificielle des Poissons. OWJANNIKOW. Recherches sur la structure intime du système nerveux des Crustacés, principalement du Homard. STEENSTRUP. Sur la différence entre les Poissons osseux et les Pois- sons cartilagineux au point de vue de la formation des éecailles. VALENCIENNES, Rapport sur les collections des espèces de Mammifères détermimées par leurs nombreux ossements fossiles, recueillis par M. daupgr Òà Pikermi, pres d'Athènes pendant son voyage en Attique. VAN BENEDEN. Note sur le développement des Poissons plagiostomes. Ti PASTEUR. Mémoire sur les corpuscules organisés qui existent dans Y'atmosphere. Mémoires de l'Académie Imp. des Sciences, Arts et Belles- Lettres de Dijon. 2e Serie. Dijon, 1861. Tom. VIII. 85. Inhoud : 4. ROUGET. Catalogue des insectes coléoptères du departement de la Côte d'Or. A. PERREY. Documents sur les Tremblements de terre et les Phéno- mènes volcaniques de l'archipel des Philippines. MORELET. Eloge de M. NoLor. J. DESCAISNE, Le Jardin fruitier du Museum. Paris, 1861. Livr. 50. 4. Catalogue des Livres rares qui composent la Bibliothèque de feu M. Abbé craverie pe cassou. Paris, 1861. 8°, GROOT-BRITTANJE, Proceedings of the Royal Society of London. Lond., 1861. Ne. 45, 46, 8e. — LXXIX — Inhoud, N°. 4 THOMSON. On the Measurement of Electric Resistance. P. assIOT. On the Heat wich is developed at the Poles of a Voltaic Battery during the passage of Luminous Discharges in Air and in Vaecuo. v. w. ravr. Contributions to the Physiology of the Liver. — The In- fluence of an Acid in producing Saccharine Urine. J. W. MALLET. On the Chemical and Physical Conditions of the Cul- ture of Cotton. R. MALLET. Account of Experiments made at Holyhead (Nort Wales) upon the Transit-Velocity of Waves, through the Local Rock For- mations. W. Bhixrox. Experiments and Observations on the Structure and Func- tion of the Stomach iu the Vertebrate Class. J. L. CLARKE. Notes of Researches on the Intimate Structure of the Brain. B. FRANKLAND. On the Influence of Atmospheric Pressure upon some of the Phenomena of Combustion. J. 8. BOWERBANK. On the Anatomy and Physiology of the Spongiadae. part II. mosse. Further Observations upon the Nebulae, with practical details relating to the Construction of Large Telescopes. W. U. FLOWER. Observations ou the Posterior Lobes of the Cerebrum of the Quadrumana, with a Description of the Brain of a Galago. T. GRAHAM. On Liquid Transpiration in relation to Chemical Compo- sition. o. marrruccr. Electro-Physiological Researches. — On the Secondary Electromotor Power of Nerves, and its Application to the Explana- tion of certain Electro-Physiological Phenomena. B. GOMPERTZ. Supplement to two Papers published in the Philisophi- cal Transactions (1820 and 1825) on the Science connected with Human Mortality, d Ne, 46: A. J. ELLIS. On an Application of the Theory of Scalar and Clinant Radical Loci. J. STENHOUSE. On some Varieties of Tannin. a On Larixinie Acid, a erystallizable volatile principle found in the Bark of the Larch Tree (Pinus Larix, LIN.) - B. STEWART. On the Great Magnetic Disturbance of August 28 to September 7, 1859, as recorded by Photography at the Keid Ob- servatory. G. ROLLESTON and ROBERSTON. On the Aquiferous and Oviducal Sys- tem in the Lamellibranchiate Mollusks. A. w. HOFMANN. Notes of Researches on the Poly-Ammonias. Ns. 16, 17, 18. er DERK A. MATTHIESSEN and vox BOSE. On the Lead-Zine and Bismuth-Zinc Alloys. On some Gold-Tin Alloys. A. WALLER. On the Sensory, Motory, and Vaso-Motony de resulting from the Refrigeration of the Ulnar Nerve. B. C. BRODIE. Note on the Oxidation and Disoxidation effected by the Peroxide of Hydrogen. C. C. J. BUNSEN. Egypt's plage in universal History. Lon- don, 1848 —1860. 4 vol 80. AMERICA. 1 Proceedings of the California Academy of Natural Scien- ces. San Francisco, 1854. Vol. I. 89. J. DE FREMERY. Mortages in California. San Francisco, 1860. 8e. . DUITSCHLAND. Abhandlungen der Königlichen Akademie der Wissenschaf- ten zu Berlin, aus dem Jahre 1860. Berlin, 1861. 4°, Inhoud : BEYRICH. Ueber Semnopithecus pentilicus. HENSEL. Ueber Hipparion mediterraneum. - peters. Ueber die Chiropterengattung Nyctophilus. Ueber einige merkwürdige Nagethiere. (Spalacomys indicus, Mus tomentosus und Mus squamipes.) BORCHARDT. Ueber eine Interpolationsformel für eine Art symmetrischer Functionen und über deren Anwendung. a DIRKSEN. Die römisch- rechtlichen Mittheilungen in des racrrus Ge- schichtbüchern. HOMEYER. Die Stadtbücher des Mittelalters, inbesondere das Stadt- buch von Quedlinburg. PETERMANN. Beiträge zu der Geschichte der Kreuzzüge aus armeni- schen Quellen. BUSCHMANN. Das Apache als eine athapaskische Sprache erwiesen, in Verbindung mit einer systematischen Worttafel des athapaskischen Sprachstumms. wenen. Die vedischen Nachrichten von den Naxatra. — LXXXI — PARTHEY. PTOLEMAEUS LAGI, der Gründer der 32en aegyptischen Dy- nastie. MOMMSEN/ Ueber die Zeitfolge der in den Rechtsbüchern enthaltenen . Verordnungen PIOCLETIANS und seiner Mitregenten. Lursius. Ueber die Umschrift und Lautverhältnisse einiger hinterasi- atischer Sprachen, namentlich der Chinesischen und der Tibetischen. Sitzungsberichte der königl. botanischen Gesellschaſt der Wissenschaften in Prag. Prag, 1860-1861. Jahrg. 1860. Juli— Dec.; 1861. Januar — Juni. 8“. Sitzungsberichte der königl. bayer. Akademie der Wissen- schaften zu München. München, 1861. Heft IV. 80. Inhoud : VOGEL. Die organischen Beimengungen des Wassers. VON HUNDT. Ueber die Römerstrassen des linken Donauufers in Bayern. warm. Ueber die Handschriften zu cickno's Rede pro mureNA. Zweiter Bericht des Offenbacher Vereins für Naturkunde. Offenbach a/M., 1861. 8“. Inhoud: B, MAYER. Cuculus canorus, LIN. Der aschgraue oder europaïsche Kukuk. f Julius. Zur Kentniss der Wasserhahnenfüsse. O. VOLGER. Ueber Geradhörner und Donnerkeile. LEHMANN. Beiträge zur Flora von Offenbach. Pharmakopòe für das Königreich Hannover. Hannover, 1861.8°. ZWITSERLAND. Mémoires de la Société de Physique et d’Historie naturelle de Genève. Genève, 1861. Tom. XVI. 1. 4“. Inhoud: 0. DE CANDOLLE. De la production naturelle et artificielle du liége dans le chêne-liége. bunx. Mémoire sur la tribu des Hystérinées (de la famille des Hy- _poxylées). BE. CLAPARÉDE, Etudes anatomiques sur les Annélides, turbellariés, opalines et grégarines observés dans les Hébrides. BOEKGESCH. DER KON. AKAD. v. WETENSCH. 11 „ E. RITTER. Recherches sur la figure de la Terre. Rapport sur les travaux de la Société de Phys. et d’Hist. nat. de Genève. B. PLANTAMOUR. Observations astronomiques faites à l'observatoire de Genève pendant les années 1857 —1858. Neue Denkschriften der Allgemeinen Schweizerischen Ge- sellschaft für die gesammten Natur wissenschaften. Zürich, 1860. Band XVII. 4“. Inhoud: E. GRAEFFE. Reobachtungen über Radiaten und Würmer in Nizza. W. A. OOSTER. Catalogue des Céphalopodes fossiles des Alpes Suisses avec la description et les figures des espèces remarquables. T. ZSCHOKKE, Die Gebirgsschichten, welche vom Tunnel zu Aarau durchschnitten wurden, O. GAUDIN et c. STROZZI. Contributions à la flore fossile italienne. G. THEOBALD. Unterengadin. MEYER-DÜRR. Ein Blick über die Schweizerische Orthoptern-Fauna. F. J. KAUFMANN. Untersuchungen e die mittel- und ostschweizeri- sche subalpine Molasse. * Verhandlungen der Schweizerischen Naturforschenden Ge- sellschaft in Bern. Bern und Lugano, 18591860. Ver- sammlung 43 —4 4. 8“. Inhoud, Samm. 43: MorLOT. Ueber die quartären Gebilde des Rhongebietes. KENNGOTT. Mittheilung über die hohlen prismatischen Krystallräume. DUCRET. Notes sur les terrains Neocomien, Urgonien et Nummulitique des environs d’Annecy en Savoie. \ GREPPIN. Observations géologiques sur le Jura bernois. MüncH. Ueber die neuesten Pflanzenentdeckungen in den Umgebun- gen von Basel. FOREL. Note sur un Hémiptère nouveau ou peu connu en Suisse. DE CASTELLA. Note sur la formation du fluide nerveux et sur les ma- ladies épidémiques et contagieuses. LEvRAT. Phénomène de lactation anormale, observé sur l'espèce hu- maine et sur les animaux domestiques. Samm. 44, prsor. Quelques Considérations sur la classification des lacs, à pro- pos des bassins du revers meridional des Alpes.“ STABILE, Fossiles des environs du lac de Lugano. LEON: Sur un cas de reproduction osseuce, roll. Expérienoes sur l'action du Curare. Pe ad en dk de ant 7 . 1 „ ö N N f es — XIII — Mittheilungen der Naturforschenden Gesellschaft in Bern. Bern, 1858— 1860. Jahrg. 1858—1860. 8 Inhoud, Jahrg. 1858: BRÄNDLI. Erzeugung der Cardivide aus zwei ungleichen Kreisen. BRUNNER. Chemische Mittheilungen. FiscHEr. Verzeichniss der in Berns Umgebungen vorkommenden Kryp- togamischen Pflanzen. KINKELIN. Ueber Convergenz unendlicher Reihen. Koch. Meteorologische Beobachtungen im Sommer, Hebst und Winter 1857. Einige Notizen über den posarr’schen Kometen. MULLE Rn. Ueber die arüometrische Milchprüfung. PeRrY. Ueber Chromatium Okeni. Jahrg. 1859: DENZLER. Ueber den Einfluss der Achsendrehung der Erde auf die strömenden Gewüsser. VON FELLENBERG. Ueber ein Aräometer für Dichtigkeiten, welche nur wenig die des reinen Wassers übertreffen. Analysen des Wassers des Schnittweyerbades bei Steffinsburg. VON FISCHER-OOSTER: Ueber die fossilen Nashornreste aus der Molasse bei Bern. Koch. Meteorol. Beobachtungen im Jahre 1858, MEYER. Die Ameisen um Burgdorf. scHINz, Die durch Blasen erzeugten Aspirationserscheinungen. STUDER. Zur Kenntniss der Kalkgebirge von Lauterbrunnen und Grin- delwald. Extrait d'une lettre de Mr. raNAnͥDU A Moutier, sur des os- sements fossiles, trouvés dans les environs de Moutier. wiLp. Note über ein neues Photometer und Polarimeter. Wp und siprer. Bestimmung der Elemente der erdmagnetischen Kraft in Bern. Jahrg. 1860: BRUNNER. Chemische Beobachtungen. CHRISTENER. Beiträge zur Kenntnis der Schweizerischen Hieracien. VON FELLENBERG. Analysen von antiken Bronzen. Hiep. Ueber die Störungen der elektrischen Telegraphen während der Erscheinung eines Nordlichtes. KOCH. Meteorol. Beob. im Jahre 1859—1860. orrn. Ueber die Rauchringe. _RÜTIMEYER. Neue Fundorte von Rhinoceros in der Schweiz. schirr. Historisch-kritische Darstellung der Säurentheorie. SIDLER. Ueber einige astronomische Erscheinungen des Jahres 1860. 11* — EXXXIV — UHELMANN. Geologisch-archäologische Verhältnisse am Moosseedorfsee. WrDLER. Ueber die Blüthenstellung und die Wuchsverhältnisse von Vinca. wip. Ueber die Bestimmung der Lufttemperatur. Bericht über die Einrichtung meteorologischer Stationen in den Kantonen Bern und Solothurn. ITALIE Memorie della Reale Academia delle Scienze de Torino. Serie seconda. Torino, 1861. Tom XIX. 49. Inhoud : J. PLANA. Mémoire sur la célèbre expérience de xnwrox contre la possibilité de lachromatisme par la réfraction de la lumière à tra- vers deux substances différentes. GASTALDI. Cenni sui vertebrati fossili del Piemonte. CCRNALIA ed PANCERIL Osservazioni zoologiche ed anatomiche sopra un nuovo genere di Isopodi Sedentarii (Gyge branchialis). LEVI-MONTEFIORE. Sopra una nuova lega christallizzata di xxo FERRO. J. PLANA. Mémoire sur l'observation de l'Eelipse partielle du Soleil du 15 Mars 1858, faite à I'Observatoire Royal de Turin. RICHELMY. Note sur un passage du Mémoire de BIDONe sur ee ale cussion des veines d'eau. CAVALLI. Memoria sul delineamento equilibrato degli archi in mura- tura e in armatura. BELLARDI. Saggio di Ditterologia messicana. DUCHASSAING et MICHELOTTI. Mémoire sur les Coralliaires des An- tilles. CAPELLINL Cenni geologici sul giacimento delle ligniti della pee val di Magra. a PLANA. Sur la Théorie de la Lune. SOBRERO. Intorno allo espurgamento della Seta. PLANA. Mémoire sur l'expression analytique des deux inégalités, d longue période, produites par l'attraction de Vénus sur la longitude de la Lune. SISMONDA. Appendice alla descfizione dei Pesci e dei Crostacei fossili nel Piemonte. G, INZANI e A. LEMAIGNE, Sulle origini e Sull' Andamento di varii Fasci Nexvosi del cervello. Parma, 1861, 8“. 8. PENICIA, Copia estratta dal primo dei dodeci volumi Della Politica, Napoli, 1861, 8°, N 3 9 * 2 — cat en at er A * „ NOORWEGEN. Forhandlinger Videnskabs-Selskabet i Christiana. Christ., 1860. Aar 1860. 85. Inhoud: LANGE. Nogle Oplysninger om Erkebiskop OLAF ENGELBREKTSSONS fra Norge medlagne Gods. STRECKER. Bemerkningen over Relationen mellem Guanin, Xanthin Theobromin, Cafiin og Kreatinin. HOLMBOE. Om Helleristninger i Noden. Om kropo, en Sachsisk Afgud. sans. Uddrag af en Af handling om de ved Norges Kyster forekom- mende Arter af Annelideslaegten Polynoë. morst. Bemaerkning ved et Foredrag af srreckKer over endeel Kilder eller Vandaarer i vort Land. BOECK. Bemaerkning angaaende Vexelgenerationen. HOLMBOE. Over hedencke Korsmonumenter. sans. Svar til Borcks Bemaerkninger angaande Medusernes Udvikling. — Om Munnopsis typica, en ny slaegt og Art af Isopoder. — — Chaetopterus Sarsii og C. norvegicus. HOLMBOE. Od og Eg. Metal og Steen som Amulet. SARS. Undersogelser over de i vor Glaciatformation indsluttede orgo- niske Levninger. ASCHEHONG. Om den historiske Foranledning til at Gjenstandene for den Kongelige Sanctionsret ikke fuldstaendigere ere omhandlede i den norske Grundlov. nonck. Yderligere Bemaerkninger angaaende Medusernes Udvikling. nun. Forbindelsen mellem de norrene Digte Grógaldr og Fjöls- vinnsmäl. SARS. Om nogle nye eller lidet bekjendte norske Coelenterater. BJERKNES. Om Transformationen af forste Orden ved de elliptiske Funktioners Quadrater. HANSTEEN. Magnetiske Jagttagelser paa nogle Punkter i Sverige og Norge. MONRAD, Kritiske Bemaerkninger angaaende Betydningen af Pythago- reernes Tallaere. GULDBERG. Om Lovene for Smeltepugktet ved Legeringer, Blandin- ger af fede Syrer og af Salte. Nyt Magazin for Naturvidenskaberne. Christiania, 1861. Bd. XI. 3, 4. 85. Inhoud: KEILHAN. Beretning om en geognostisk Reise til Nordlandene. — LXXXVI — HORBYE. Notitser om Thydalen. SUHRLAND. Geognostiske og geographiske Bemaerkninger samlede paa er Reise til Helgeland. sARS. Beretning om en i Sommeren 1859 foretagon Zoologisk Reise ved Kysten af Romsdals Amt. Beretning om en i Sommeren 1860 foretagen Reise i en Deel af Christianias Stift for at untersoge de i den saakaltte Glacialfor- mation forekommende organiske Levninger. HANSTEEN. En daglig og aardig Periode i den magnetiske Krafts Ret- ning og Styrke, udledet af Jagttagelser paa Christianias Observa- torum. Lufttrykket ved Havets Overflade. KJERULF og DAHLL. Om Jernertsernes Forekomst ved Arendal, Nikes og Kragere. MONRAD. Det Kongelige Norske Frederiks Universitets Stif- telse fremstillet i anledning af dett halvhuntredaarsfest. Christian., 1861. 8“. UNGER. Karlamagnus Saga ok Kappa Hans. Christ., 1860. 8e. SARS. Oversigt af Norger Echinodermer. Christ., 1860. 85. SCHUBELER. Om Nordmaendenes Landhusholdning. Christ., 1861. 8°. Beretning om Bodsfaengflets Virksomhed aaret 1860. Christ., 1861. 8°. Beretning om det Kongelige Selskab for Nong Vel dets Tilstand og Virksomhed i Aaret 1860. 80. KRAFT og LANGE. Norsk Forfatter-Lesekon, 1814—1856. Christ., 1857—1860. 5 hefte. 87. GULDBERG. Om Cirklers beroring. Christ, 1861. 4“. MOHN. Om Kometbanernes indbyrdes beliggenhed. Christ., 1861. 4“. 5 SARS. Om Siphonodentalium vitreum en ny slegt og art af dentalidernes Familie, Christ., 1861. 4°, Sammling af Forskjellige love, resolutioner, circulaerer m. v. vedrorende Kongeriget Norges handel og Skibsfart, Christ., 1861. 4°. 2 h 1 N 4 4 „ — XXV n — Statistiske Tabeller for Kongeriget Norge. Christ., 1860. 4e, RUSLAND. Acta Societatis Scientiarum Fennicae. Helsingfors, 1861. Tom. VI. 4°. Inhoud: WILLEBRAND. Jakttagelser rörande verkan af secale cornutum. LINDELÖF. Détermination analytique de la forme des ondes lumineu- ses élémentaires. WOLDSTEDT, Lösung der Aufgabe denjenigen Punkt zu finden, dessen Abstände von drei gegebenen Punkten zusammengenommen ein Klein - stes sind. SCHULTEN. Note sur la détermination de la direction de courbure des lignes planes dans le système de coordonnées polaire. AHLQUIST. Anteckuingar i Nordtschudiskan. rr. Nagra historiska underrättelser om Boktryckeriet 1 Finland. NORDENSKIÖLD. Bemerkungen in Betreff der rechten Art, die Consti- tution der Mineralien zu betrachten. BONSDORFF. Försök att bestümma lungornas vitalkapacitet hos Finnar och det inflytande alder, kon och olika Sysselsättning utöfva pa den- samma. Försök att medelst Spirometern diagnosticera de olika stadierne af lungtuberkulos. STJERNCZENTZ. Anmärkningar rörande Strömmarne i Oestersjön. ANDELIN. Enare-Lappska Sprökprof med Ordregister. BRUNER. Ad rem librariam Graecorum et Romanorum pertinentia quae- dam seripsit. _LINDELÖF. Observations faites en Espagne pendant l'éclipse totale du soleil le 18 Juillet 1860, GEITLIN. Om ett gammalt Kufiskt guldmyat; NORDENSKIÖLD. Ett sätt att utan heliostat begagna solljuset för mä- tande af mindre glänsande Kristaller. MOBERG. Beskrifning af en meskanisk vagrörelse-apparat. ARPPE. Analyser af finska mineralier, 8 Wetenschappelijke verhandelingen, uitgeg. door de Keiz. Universiteit te Kasan. 1860. 8“. Annales de lObservatoire Physique central de Russie. St. Pétersbourg, 1861. Année 1858. 1—2, 45. Compte-Rendu Annuel. Suppl. aux Annales de l'Observa- - 1 — toire Phys. Centr. pour 1858, 1859. St. Petersbourg, 1861. 45. Bidrag till Finlands Naturkannedom, Etnografi och Statis- tik, utgifna af Finska Vetenskaps-Societeten, Helsingfors, 18591860. H. 3, 5, 6, 7. 85. Bitrag till Kannedom af Finlands Natur och Folk. Uitgifna at Finska Vetenskaps-Societeten. Helsingfors, 1859 — 1860. H. 1-4. 80. A. vox NORDMANN. Palaeontologie Südrussland. Helsingfors, 1854-1860. Bd. III, IV. in 4. en Platen in folio. AANGEKOCHT. J. P. AREND. Algemeene Geschiedenis des Vaderlands. Amst., 1861, Dl. III. St. 3. Afl. 15. Roy. 8. J. C. BRUNET. Manuel du Libraire et de l' Amateur de Li- vres. Paris, 1861. Tom II. 2. 8“. Nouvelles Annales des Voyages, de la Geographie, de l'His- toire et de PArchéologie. Paris, 1860—1861. Année 1860, 1861. Janv.— Sept. 8°. Bulletin de la Société de Géographie, Paris, 1801. Tom. II. 7—9. 80. Séances et Travaux de l' Académie des Sciences Morales et Politiques, Paris, 1861. Livr. 8—10. 80. LONDET. Annales de l'Agriculture Francaise. 5e. Série. Paris, 1861. T. XVIII. 1—7. 8°. Annales de Chimie et de Physique, 3e. Série, Paris. 1861. Tom, LXIII. 3 80. id rt a a r kde edad a Eer + 5 k TN RE A rte a rn rl xs „ te dr ⁰ T nn Se a et ie er dr Je rek * . * * ed — EXIIIX — BUSSEMAKER ef DAREMBERG. Oeuvres d'oriBase en Grec et en Frangais. Paris, 1862. Tom. IV. 8°. The Quarterly Review. London, 1861. N°. 219. 8. The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. London, 1861. Vol. XIX. 1. 8“. TEN GESCHENKE OF IN RUIL ONTVANGEN IN DE MAAND DECEMBER 1861. NEDERLAND. Handelingen der jaarlijksche algemeene vergadering van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden, gehouden den 20sten Junij 1861. 85. Drie-en-dertigste Verslag der Handelingen van het Friesch Genootschap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde over het jaar 1860/61. Workum, 1861. 85. Ww. C. U. STARING. Verslag over de Landhuishoudkundige school te Groningen en het Landbouw-onderwijs in na- burige rijken. 's Grav., 1861. 85. Plegtige uitreiking der Eereblijken aan de bekroonden van de Algemeene Nationale Tentoonstelling te Haarlem, door de Nederlandsche Maatschappij ter bevordering van Nij- verheid. Haarlem, 1861. 87. De Volksvlijt. Tijdschrift voor Nijverheid, Landbouw, Han- del en Scheepvaart. Amst., 1861. Jaarg. 1861. N.. 6—9, 80. Inhoud: A. SARPHATI, Geschiedenis der Tentoonstellingen van Volksvlijt in Nederland. J. W. GUNNING. Iets over de vetten der Palmnoten. BOEKGESCH. DER KON. AKAD. V. WETENSCH. 12 er red NO W. C. H. STARING. Stoomploegen en Maaiwerktuigen in 1861. Raming van den oogst over 1861 in Nederland. Bijblad tot het Tijdschrift de Volksvlijt. N°. 11. 85. W. H. DE VRIESE. Minjak Tangkawang en andere voortbreng- selen van het Plantenrijk van Borneo's Wester-afdeeling, welke aanbeveling verdienen voor den Nederlandschen handel, naar aanleiding van onderzoekingen in Nederlandsch Indië en op Borneo zelf gedaan, en echte bescheiden, tij- dens eene zending naar den Nederlandsch Oost-Indischen Archipel in 1857—1861. Leiden, 1861. 45. Wetenschap en Beschaving, de grondslagen. van welvaart der landen en volken van den Indischen Archipel. Leiden, 1861. roy.-8“. Maandblad van het Nederlandsch Onderwijzers-Genootschap ter bevordering van volksopvoeding en onderwijs. 1861. N°, 12. 85. et | r. DOZY et J. M. MOLKENBOER. Bryologia Javanica. Edd. n. B. VAN DEN BOSCH et C. M. VAN DER SANDE LACOSTE. Lugd.-Bat. 1861. Fasc. XXVIIL—XXIX,. 4˙. J. C. sEPP. Flora Batava. Afl. 185. 4“. 1. A. NIJHOFF. Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde. Arnhem, 1861. Dl. II. 4. 85. Inhoud: b. NIJHOFF. Berigt aangaande het oud archief der stad Doetinchem. . J. T. JANSSEN. Oudheidkundige reisberigten uit Duitschland, Hon- garije, Boheme en Zwitserland. I. J. SOUTENDAM. Bijdragen tot de Geschiedenis van den ouden laken- handel te Delft, u. C. Roaer, Beschrijvende Catalogus der Pamfletten-Verza- meling van de Boekerij der Remonstrantsche kerk te Am- sterdam. Afd: 2. Stuk I. Iste gedeelte. 8“. k Verzamelings-tabel der waterhoogten langs de Boven-Maas enz, waargenomen in September 1861. fol, Topographie Kaart van het Koningrijk der Nederlanden. Blad 1 (Ameland), 2 (Schiermonnikoog) en 3 (Uithuizen). Nederlandsch Tijdschrift voor Geneeskunde. Amst., 1861. DL V. roy.-8°. NN OOST-INDIË. Natuurkundig Tijdschrift voor Nederlandsch Indië, le geven door de Koninklijke Natuurkundige Vereeniging in Nederlandsch Indië, 5de Serie, Batavia, 1861, Dl. III. 1—3. 85. Inhoud: ROST VAN TONNINGEN. Levensberigt van M. ZOLLINGER. J. A. KRAJENBRINK, Uitkomsten van eene proef, tot opsporing van de verschillen in het suikergehalte en de opbrengst van onderscheidene suikerrietsoorten. BLEEKRODE, Eenige woorden over de bruinkool van Borneo. VON ROSENBERG. Nieuwe Vogelsoorten van Mysool en Salawatte. | * P, J. MAIER. Scheikundig onderzoek van het mineraalwater der bron RNajam. W. H. A. MICKLER. Aanteekeningen aangaande het Diëng-Gebergte en omstreken. Ader van W. UM. DE VRIESE, over de toepassing der entomologie op de Kulturen. A. PRUYS VAN DER HOEVEN. Mededeelingen aangaande minerale wa- teren in de Redjang. ROST VAN TONNINGEN. Berigt over eenige hars- en getahsoorten van Pontianak. en TEYSMANN. Berigt aangaande eenige planten- deelen, elastieke gom en plantensappen, voorkomende in de Lam- pongsche distrikten. ARRIENS. Matwarologleche waarnemingen met werktuigen van eigen vinding. W. U. DE VRIESE. Mededeelingen omtrent het eiland Boeroe. P. J. MAIER. Berigt aangaande monsters Chlorophyllum. D. J. Honor. Mededeelingen over het voorkomen van wilde vanilje in het gebergte van Leytimor. TEYSMANN. Rapport over Amonum Cardomomum, afkomstig van de Lampongsche distrikten. | Nr. Eenige grondstoffen en daaruit getrokkene produkten voor de industrie, als: kaneelvet, karoein-balsem, kanarie-djarak en kapok-olie. 12: wter EENES — W. H. DE VRIESE en J. F. THTSMANN. Bosscheria Minahassae, een nieuw geslacht der Ficeën uit de Minahassa. P. J. MAIER, Scheikundig onderzoek van mineraalwater van Manindjoe. Tijdschrift voor Nijverheid in Nederl. Indië, uitgegeven door de Maatschappij van Nijverheid, Batavia, 1854—1859. 87. G. F. DE BRUYN KOPS. Statistiek van Handel en Scheepvaart op Java en Madura sedert. 1825. Batavia, 1857—59. 2 Deelen. 8°. Bataviaasch Handelsblad. Editie voor Nederland. 1861. Ne. 19— 22. 4“. B E L GI FB. J. r. J. HEREMANS. Nederlandsche Dichterhalle. Bloemlezing uit de Nederlandsche Dichters van de vroegste tijden » onzer Letterkunde tot op onze dagen. oe 1860. Afl, 41. roy.-8“. DE BORCHGRAVE. Gedichten, uitgegeven door zijnen klein- zoon J. DE BORCHGRAVE. Gent, 1861. 8“. 0. L. TERNEST. Beknopte uitspraekleer der Nederduitsche Tael. Gent, 1860. 8“. Volks-Almanak 1862. 12°. Bulletin de Académie Royale de Médecine 45 Belgique. 2de Serie. Brux., 1861. T. IV. 6—8. 8“. Inhoud: B. BURDEL. Nouvelles recherches sur l'impalusation. PRANGOIS. Note sur l'existence, pendant plusieurs mois, de larves d'une espèce particulière de mouche dans les voies digestives d'une femme. Résumé et conclussions d'un mémoire sur l'anémie- den mineurs en général. THIERNESSB. Du diabète sucré chez les animaux et considérations re- latives au rapport de cette maladie avee les aflections du système nerveux et la résorption de la graisse. FRANKRIJK, Revue agricole, 9 a et Littéraire, Valenciennes, 1861, Année XIII. Ne. 8e, — xc — Bulletin Historique de la Société des Antiquaires de la Morinie. St. Omer., Année 10, livr. 39—40. 80. ENGELAND. Medico-Chirurgical Transactions, publ. by the Royal Me- dical and Chirurgical Society of London. 2 Series, Lon- don. 1861. Vol, XLIV. 8°. Inhoud : J. ADAMS. A case of gastrotomy for extra-uterine gestation. W. H. DICKINSON, On disease of the Kidney accompanied by Albu- miniria. 8 W. F. WADE. On a case of aortie aneurism, in which a communication with the pulmonary artery was recognised during life by means of phisical diagnosis. 8 PEMBERTON. On a case of aneurismal varix in the upper part of the thigh, following the employment of pressure for the cure of an aneurism of the posterior tibial artery. 8. W. SIBLEY. Cases illustrating the causes and effects of Fibrinous obstructions in the Arteries, both of the brain, and of other organs. A. F. U. WATERS, Researches on Asphyxia ; with observations on the effects produced by the hot bath in Asphyxiated animals, and its use in the treatment of suspended animation. a. u. HUMPHRY. Observations on the Growth of the long Bones and of Stumps. BROADBENT's Account of the structure of the Valves of the Heart. BULLAR. On pulsating bronchocele. F. BRYANT. Contributions of the subject of compound fracture being an analysis of 302 cases. W. O. MARKHAM. Remarks on the cause of Closure of the Valves of the Heart. J. TANGDON H. DOWN. Account of a case in which the corpus callosum and fornix were imperfectly formed, and the Septum lucidum and Commissura mollis were absent. J. TOYNBEE. Pathological researches into the diseases of the ear. B. SIEVEKING. Analysis of fifty-two cases of epilepsy observed by the author. E. C. HULME. Case of irideremia totalis. H. LEE. Syphilitie inocalation and its relation to eee and treatment. R. LEE. Further observations on the structure and treatment of uterine polypi. v. MEADOWS. A Case of tetanus of nearly fourteen months’s duration. r. PAGET, On an operation for pervious urachus with stillicidium urinae. H. WEBER, A contribution to the pathology of the pons Varolii. —— J. G. JEFFREYS. Report of the results of deep-sea dred- ding in Zetland, London, 1861. 8e. DUITSCHLAND. Preisschriften gekrönt und herausgegeben von der Fürstlich Jablonowskischen Gesellschaft zu Leipzig. Leipzig, 1861. Ne. WII, X. 83. Inhoud : K. WERNER. Urkundliche Geschichte der Iglauer Tuchmacher-Zunft. H. WISKEMANN. Darstellung der in Deutschland zur Zeit der Refor- mation herrschenden nationalökonomischen Ansichten. Jahrbuch der K. K. Geologischen Reichsanstalt. Wien, 1861. Jahrg. XI. 2. 80. Inhoud: VON RICHTHOFEN. Studien aus den ungarisch Siebenbürgischen Trachyt- Gebirgen. Arbeiten in dem Chemischen Laboratorium der K.K. Geol. Reichsanstalt. Verzeichniss der an die K. K. Geol. Reichsanstalt gelangten Einsen- dungen von Mineralien, Gebirgsarten, Petrefacten u. s. w. J. A. GRUNERT. Archiv der Mathematik und Physik. Greifs- wald, 1861. Dl. XXXVII. I, 2. Inhoud: GRUNERT. Allgemeine Theorie der Kegelschnitte als Curven im Raume betrachtet, nebst deren Anwendung auf die Bestimmung der Bahnen der um die Sonne in Kegelschnitten sich bewegenden Weltkörper und der Proximitäten der Bahnen. O. BÜKLEN. Geometrische Untersuchungen über einige Curven. ———ů Ueber Cyclische Curven. L. OETTINGER, Weitere Ausführung der politischen Arithmetik. GRUNERT, Allgemeine Theorie der Krümmungslinien. Zeitschrift des Deutsch-Österreichischen Telegraphen-Vereins. Berlin, 1861. Jahrg. VIII. 6, 7. 4“. . . ͤ¹ü..... T — 28 — Ie Memorie dell. imp. reg. Istituto Veneto di Scienze, Let- tere ed Arti. Venezia, 1861, Vol. IX. 3. 45. Inhoud: A. GALVANI. Studii e processi alla preparazione del tannato di bismuto. MASSALONGO. Musacearum palmarumque fossilium montis Vegroni (provinciae Veronensis) sciagraphia. A, CICOGNE. Intorno la vita e le opere di MARCANTONIO MICHIEL pa- trizio Veneto della prima metà del Secolo XVI. R. MOLIN. II sotterdine degli Acrofalli ordinato scientificarmente se- condo i risultamenti delle indagini anatomiche ed embriogeniche. Atti dell, imp. reg. Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti. Venezia, 1860—61. T. VI. 4—6, 9. 8°, 9 Z WED EN. Kongl. Svenska Vetenskaps-Akademiens Handlingar. Ny följd Stockholm, 1859. B. III. 1, 4“. Inhoud: n. M. BRUZELIUS, Bidrag till Kännedomen om Skandinaviens Amphi- poda Gammaridea. 0. J. MALINSTEN, Om Differential-Equationers Integriering. B. WALMSTEDT. Analytiska undersökningar af Svenska Mineralier, ut- förda pa Upsala Universitets Laboratorium för Mineral-Kemi och med tillâmpning af theorien om Polymer Isomorphi. 1 v. VON ZEIPEL. Undersökningar i högre Algebran jemte nagra deraf beroende Theoremer i Determinant-theorien. Om Justeringen af tra nya Rikslikare för Svenska Längmattet. Öfversigt af Kongl. Vetenskaps-Akademiens Förhandlingar. Stockholm, 1861. Arg. XXVII. 8“. Inhoud: ANDERSSON. Sveriges ätliga och giftiga Svampar. ARPPE. Oljsyrans oxidations-produkter med salpetersyra. BERG. Statistiska congressen i London. BOHEMAN. Coleoptera fr. s. v. Afrika. BYSTRÖM, Hurid metallernas specifika värme tillvexer med temperaturen. — — KONI — DAHLANDER. Om Gusets diffraction. DPAUG. Om simpsonska formeln. EDLUND. Visar maximi-thermometer af ADERMAN. och rasch. Om grunden för uppskattning af bränvins värde vid partihandel. EKMAN. Om hydrobenzamidens förhällande till chlorväte. Om inflytandet af fri elektricitet vid vägningar. FAHRAEUS. Om Storfisket 1 Bohuslän. HOLMBERG. Om en elektrisk vindvisare. IGELSTRÖM. Om ett aphrosideritlikt mineral. LILLJEBORG. Leptodora och Bythotrephes. LILLIEHOÖK och LINDHAGEN. Telegrafiska weatokaden vid vestra kus- ten om-vindens styrka och riktning. LINDBERG. Rotträdsbildning inuti radisor. LINDHAGEN. Iakttagelser öfver solförmörkelsen den 18 Juli, i Spanien. B. LINDMAN. Den blekröda fältspathens sammansättning. O. F. LINDMAN, Ref. DE HAAN tables d'intégrales définies. Om: nagra definita integraler och summerung af finita serier. . LINDSTRÖM. Gotlands Brachiopoder. LOEW. Till Kännedomen om Afrikas Diptera. LOVEN. Om Crustaceer frän Vettern och Venern. MEVIS. Till Jemtlands Ornithologi. Röda fargen hos Gypaetus. MÜLLER. Kemiska notiser. Borsyrans och Molybdensyrans reaktion pa gurkmeppapper. Kornets och hafiens fröbarhet efter torkningen. Smörkulornas Kemiska förandring under gräddsättning. Ny method att bestämma mjölkens fetthalt. MOLLER. Solförmörkelsen den 18 Juli iaktagen i Spanien. NILSSON. Rättelser ‘och tillagg till Skandinavisk fauna. Om Gymnetrus Grilli vid Bermudas. NORDENKIÖLD. Om Svenska Yttrotantal- och Yttrononiob-mineralier. Vadadin- och Molybdensyrans kristallformer. Oxidernas kristallformer. och cuypers Kristalliserad thoyord och tantalsyra. NYLANDER. Novitiae Lichenaeae Norvegicae, v. Posr, Om gyttja, dy, torf och mylla. RETZIUS. Trumpetdjur boende i rör. Om Rana mugiens. Ref. NORDMANS Palaeontologie Süd-Russlands. Karta öfver folkslagens utbredning. v. ROTHSTEIN. Om trüets vigttillokning genom vatten. srarr, Sekundüra bildningar vid Klefa grufva. ill eeroxidernas Künnedom. srouRsTRUP, Benbrecciorna vid Medelhafvet, — 20 — STAL. Chrysomelidae. SUNDEVALL. Ref. NorDpvI om fögelarten i Finmarken. och LOVEN. Angaende fisket i Nora Sjö. Angaende laxfisket 1 Angermanland. Fisket i Fäsjon. THALEN, Om Inductionsstrommars fortvaro och Styrka. THOMSON. Sverges Proctotruper. WREDE. Om wiBerGs räknemaskin. Om minsta quadratmethoden, Om instrumenter, som förtyd, liga tva palariserande Gusvags- systemers inflytande pa hvarandra. AnosrröM. Om lufttemperaturen i Enontekis. ö Kongliga Svenska Fregatten Eugenies resa omkring jorden under befül af C. A. vIn oN, ären 1851—1853. Stock- holm, 1861. Haft 8— 11. 4“. H. WIDEGREN. Om Fisk-Fauna och fiskerierna i Norrbottens Län. Stockholm, 1861. 12°. AANGEKOCHT, J. r. AREND. Algemeene Geschiedenis des Vaderlands. Dl. III. St. 3. Afl. 16, 17. roy.-8'. C. KRAMM. De levens en werken der Hollandsche en Vlaam- sche Kunstschilders, Beeldhoowers, Graveurs en Bouw- meesters. Amst, 1861. Dl. V. 4. 8“. G. GROEN VAN PRINSTERER. Archives ou correspondance in- édite de la maison d'Orange-Nassau. 2de Serie. Utsent, 1861. Tom. V. 89. b. A. TIELE. Bibliotheek van Nederl. Pamfletten. 1ste Afd. verzameling van v. MULLER. Amst., 1861. Dl. III. 4°. 5. 6. Til. chässk. Trésor de livres rares et precieux ou BOEKGESCH. DER KON. AKAD. v. WETENSCH. 13 — KCV — nouveau dictionnaire bibliographique. Dresden, 1861. Tom. III. 4. 45. Bibliothèque. universelle. Revue suisse et étrangère. Nou- velle Période. Genève, 1861. Tom. XII. 2, 3. 85. \_ TEN GESCHENKE OF IN RUIL ONTVANGEN IN DE MAAND JANUARIJ 1862. NEDERLAND. Verhandelingen en berigten betrekkelijk het Zeewezen, de Zeevaartkunde, de Hydrographie, de Koloniën enz. Nieuwe volgreeks. Amst, 1861. Jaarg. 1861. N°. 4. 8°. Inhoud : G. ROYER. Reis van Amboina naar de Z. W. en N. kust van Nieuwe Guinea in 1858, J. MODERA. Iets over den waarborg der deugdzaamheid van Ankers, Kabel- en Tuigkettingen. J. SWART. Rif nabij het Steward-eiland, Z. van Nieuw-Zeeland. Werkzaamheden van het Hydrographische Departement van het Ministerie der Russische Marine, in 1859 en 1860, J. A. P. J. DE ROY VAN ZUIDEWYN, Reis naar Oost-Indië van Z. M. Schroefstoomschip Reteh. De vraag „IJzer of Hout,” in verband tot de Nederlandsche Marine, 6. LAUTS. Beoefening der Nederlandsche Geschiedenis in Noord- Amerika, of de Generaal J. WATTS DE PEYSTER, Korte Berigten, Mededeelingen enz. Tijdschrift uitgegeven door de Nederlandsche Maatschappij ter bevordering van Nijverheid, 3de reeks, Haarlem, 1861. DL KLR: B Inhoud : A. N. O. TER WEEME, Verbouw van Lupinen. HULSTER en SEIPEGENS. Bierbrouwers-Eest. bn inn er ed r 5 0 ä r J. T. THEELEN, b. THEELEN en L. CRANEN. Opmerkingen omtrent den Landbouw in Limburg. A. H. v. b. BOON MESCH. Over de Anilin en de daaruit bereide Nieuwe Kleurstoffen. M. 8. JORDAN, Over eenige in Engeland bereide Kunstmatige Brand- stoffen of Patentkolen. A. H. V. D. BOON MESCH. Over de oorzaken van de ondeugdzaamheid en spoedige vergankelijkheid van eenige Papiersoorten, Bijblad tot het Tijdschrift de Volksvlijt. N°, 12. 8“. F. A. w. MIQUEL. Journal de Botanique Néerlandaise. Amst. en Utrecht, 1861. Année 1861. 3° Cah. 8“. Inhoud: n. EVERWYN,. Recherches sur les dépôts de Houille dans la Province de Palembang, ile de Sumatra. D. W. ROST VAN TONNINGEN. Propriétés et valeur de la canne h sucre de Bornéo. N Note sur Tabatardissement et l'amélio- ration des variétés de la canne à sucre n Java. . J. ALTHEER. Examen chimico-physiologique du principe amer con- tenu dans le Cocculus crispus. F. A. W. MIQUEL. Note sur les Figuiers de la Nouvelle-Hollande. 0. A. 3. A. OUDEMANS. Note préliminaire sur quelques Cupulifères de Java. W. U. DE vRIESE, Remarques sur les arbres, qui produisent le Getah- Pertja, par MOTLEY. Recherches sur les arbres, qui produisent la Gomme-Elastique dans l'ile de Sumatra. M. L. VAN BLOEMEN WAANDERS. Note sur quelques espèces d'huile de Banca. v. A. w. MIQUEL. Remarques sur quelques espèces de Nepenthes. GERSENS. Observations sur la culture du Coton, dans la partie orien- tale de Sumatra. Publications nouvelles. Werken van het Historisch Genootschap gevestigd te Utrecht. Berigten. Utrecht, 1861. Dl. VII, blad 9—27, 85. Kronijk van het Historisch Genootschap te Utrecht. 4de Se- rie. Utrecht, 1861. Dl. V, blad 1—19. 8“. Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde van Nederl. Indië, Nieuwe volgreeks. Amst, 1862. Dl. IV. 3. 8“. 13 Inhoud: J. A. Baron VAN HOHENDORFF. Radicale beschrijving van Banjermas- sing, overgegeven in rade van Indiën, op den 9den Junij 1757. Eerbiedigst rapport door J. A, PARAVICINI, expresse commissaris over de zaken en belangen van Timor, Rotty, Solor, Savoe, Sumba en Borneo, aan Z. E. den Heer 5. Mosser, Gouverneur-Generaal van Nederlandsch Indië. JOHAN VAN DE WATERS Groot Plakkaatboek 's lands van Utrecht aangevuld en vervolgd tot het jaar 1810, door C. w. MOORREES en p. J. VERMEULEN. Utrecht, 1860. DI. II. Iste Afl, fol, B. J. L. DE GEER en VAN BONEVAL FAURE. Nieuwe Bijdra- gen voor Regtsgeleerdheid en Wetgeving. Amst., 1861. Dl. XI. 8 ö Regtsgeleerd Bij- blad behoorende tot de Nieuwe Bijdragen voor Regtsge- leerdheid en Wetgeving. Amst., 1861. Dl. XI. 89. Reizen van Australië naar Java, als uitkomsten van weten- schap en ervaring, aangaande winden en zeestroomingen _ in sommige gedeelten van den Oceaan, uitgegeven door het Koninklijk Nederlandsch Meteorologisch Instituut in 1862. Utrecht, 1862. 4“. A. H. VAN DER BOON MESCH. Over het Email van ijzeren pannen. 8°, Over de zamenstelling van Brons. 8“. Over de zoogenaamde oplos- bare en geconcentreerde Aluin, Haarlem, 1861, 8%, — Bijdrage over de Nijverheid en Kunst in Pompeji. Haarlem, 1860. 8“. — — —— Over de zelfontbranding van pieces Haarlem, 1856, 8°, FP. J. K. VAN ZINNICQ BERGMANN, De oorsprong van het — RP B Ee den M rd GE TE r rr Re vend Tiendregt en het regt van Collatie in Nederland. 's Her- togenb., 1861. roy.-8“. . J. E. VAN ZINNICQ BERGMANN, Het voormalig Hertogdom Brabant. Geschied- en Regtskundig onderzoek naar den staatkundigen toestand van dat Land, bepaaldelijk ook met betrekking tot Noord-Brabant, de Meijerij en Stad 's Hertogenbosch. 's Hertogenb., 1856. 8“. J. DIRKS, FOPPE FOPPESZOON junior, en zijne aanmerkelike Voyagie na de Oostzee in den jare 1676. 12°. Historische Atlas van Noord-Nederland van de XVIde eeuw tot op heden, door d. mers az. Rott, 1861. 12e Afl. 18e Kaart. fol. Maandblad van het Nederlandsch Onderwijzers-Genootschap 1862, N'. 1 en Correspondentieblad 1862. N°, 1. 8°. DOZY et MOLKENBOER. Bryologia Javanica etc. Edd. k. B. van DEN BOSCH et C. u. VAN DER SANDE LACOSTE. Lugd.-Bat., 1861. Fasc. XXX. 4“. sbb. Nederlandsche Insecten. 2e Serie. N'. 13—16. 4“. Geologische Kaart van Nederland, blad 15 (Veluwe). fol. Verzamelings-tabel der waterhoogten langs de Boven-Rijn, Waal, Merwede enz., waargenomen in de maand October 1861. fol. Catalogus van Noodmunten, Penningen en Munten van den Heer d. MUNNICKS VAN CLEEF. Amst. 1862. 8%. OOST-INDIË. Bataviaasch Handelsblad, editie voor Nederland. Ne. 23 en 24, 30 Nov. en 14 Dec. 1861. 40. B E L GI E. Annales des Universités de Belgique. Années 18581859. 2e Série. Brux., 1861. Tom. I. roy.-S°, Bulletin de l'Académie Royale de Médecine de Belgique. Année 1861. 2° Série. Brux., 1861. Tom. IV. 9. 80. Inhoud: Suite de la discussion du rapport de la première section, sur la ques- tion relative aux mouvements du coeur, soulevée dans une note, communiquée par le Docteur BOENS. Discussion du rapport de la Commission chargée d'examiner la note du Docteur HENRIETTE, sur un cas de cyanose générale, liée à un vice congénital du coeur. 23e Rapport de la Société évangélique Belge. Bruxelles, 1861. 8. f A. SCHAEPKENS. Des Cloches et de leur Usage. Bruxelles, 1857. 8°. | | L'fglise de Saint-Pierre à Saint-Trond. Brux., 1861. 8°, Du goût exclusif dans l'Art religieux. 8“. FRANKRIJK. G. CONESTABILE. Spicilegium de quelques monuments écrits ou Anépigraphes des Etrusques, Clusium, Orviette, Pé- rouse, Musées de Rome et Trente. Paris, 1861, 8°, J. DECAISNE. Le Jardin fruitier du Muséum. Paris, 1861. Livr. 51. 4. ENGELAND. Memoirs of the Royal Astronomical Society, London, 1861. Vol. XXIX. 4“. Inhoud: G. B. AIRY. Corrections of the Elements of the Moon's Orbit, deduced from the Lunar Observations made at the Royal Observatory of Greenwich from 1750 tot 1851, Being an extension of a preceding Memoir entitled „Corrections of the Elements of the Moon's Orbit deduced from the Lunar Observations made ad the Royal Obser- vatory of Greenwich from 1750 to 1830,” 0 A. R. CLARKE, On the Figure of the Earth. — . td en en de nn. — CHE — W. ELLIS. On the Periodical Variations of Level and Azimuth of the Transit Circle at the Royal Observatory, Greenwich. T. MACLEAR. Observations of ponarrs Comet, made at the Royal Ob- servatory, Cape of Good Hope, between October 11 th, 1858, and March 4 th, 1859. WROTTESLEY. A Catalogue of the Position and Distances of 398 Dou- ble Stars. R. MAIN. On the Value of the Constant of Aberration as deduced from Eight Years’ Observations of y Diaconis, from 1852 to 1859 inclu- sive, made with the Reflex Zenith Tube at the Royal Observatory, Greenwich. A. CATLEY, Tables of the Developments of Functions in the Theory of Elliptic Motion. A Memoir on the Problem of the Rotation of à Solid Body. W. SPOTTISWOODE. On a Method for determining Longtitude by means of Observations on the Moon's greatest Altitude. R. C. CARRINGTON. On the Distribution of the Perihelia of the Para- bolie and Hyperbolie Comets in relation to the Motion of the So- lar System in Space. Astronomical and Magnetical and Meteorological Observa- tions made at the Royal Observatory, Greenwich, in the year 1859. London, 1861. 4“. DUITSCHLAND, Abhandlungen der Mathemat.-Physikalischen Classe der Kö- niglich Bayerischen Akademie der Wissenschaften. Mün- chen, 1861, Band IX. I. 4“ Inhoud: B. HARLESS. Molekuläre Vorgänge in der Nervensubstanz. A. WAGNER. Neue Beiträge zur Keuntniss der urweltlichen Fauna des lithographischen Schiefers (Schildkröten und Saurier). H. RATHKE, Untersuchungen über die Arterien der Verdauungswerk- zeuge der Saurier. E. HARLESS. Maasbestimmung der Polarisation durch das physiologi- sche Rheoscop. Sitzungsberichte der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften zu München. München, 1861. B. I. 5. 8°. Inhoud: 8 d WAGNER. Uebersicht über die fossilen Reptilien des lithographischen Schiefers in Bayern nach ihren Gattungen und Arten. oee ANNY vann BUCHNER. Beiträge zur Kenntniss des brasilianischen Pfeilgiftes. SCHÖNBEIN. Beiträge zur nähern Kenntniss der Nitrification. v. MARTIUS. Ueber den Charakter und die systematische Stellung der beiden Pflanzengattungen Labatia swaRrz und Pouteria AUBLET.- Mouroucoa AUuBL. eine ächte Convolvulaceen-Gattung. MOMMSEN. Autobiographie des Venezianers GIOVANNI BEMBO. L. ROCKINGER. Ueber Briefsteller und Formelbücher in Deutschland während des Mittelalters. Münch., 1861. 4°. J. vox zieBIG. Rede zur Vorfeier des 102en Stiftungstages der Königl. Akademie der Wissenschaften. München, 1861. 4“. A. WAGNER. Denkrede auf d. H. schUBERT. München, 1861, 4e. k. A. MUFFAT. Denkrede auf d. T. vox RUDHART, München, 1861. 40. d Abhandlungen des Naturwissenschaftlichen Vereins für Sach- sen und Thüringen in Halle. Berlin, 1860 1861. B. I. 2. . I. . Inhoud, B. I. 2: b. S. H. SCHWARZ. De affectione curvarum additamenta quaedam. c. GIEBEL. Beiträge zur Osteologie der Nagethiere. Die Silurische Fauna des Unterharzes. B. II. 1: r. rrMISCH. Ueber einige Arten aus der natürlichen Pflanzenfamilie der Potameen. H. Loku. Die Dipteren-Fauna Südafrikas. o. HEER. Beiträge zur sachsich-thüringischen Braunkohlenflora. Nebst einem Anhange: über einige siebenbürgische Tertiürpflanzen von O. J. ANDRAE. Württembergische Naturwissenschaftliche Jahreshefte. Stutt- gart, 1859. Jahrg. XV. 2. 8°. | | Inhoud : J. serum. Die Tertiär- und Quartärbildangen am nördlichen Boden- see und im Höhgau. Jahrbücher der Königl. Akademie gemeinnutziger Wissen- schaften zu Erfurt. Neue Folge. Erfurt, 1861, Heft II. 8e. pe Mn rn end — CV — Jahrbücher des Vereins von Alterthumsfreunden im Rhein- lande. Bonn, 1861. Jahrg. XVI. 80. Schriften der Königl. Physikalisch-OGkonomischen Gesell- schaft zu Königsberg. Königsberg, 1861. Jahrg. II. Abth. 1. 4“. Inhoud : d. BRISCHKE. Die Hymenopteren der Provinz Preussen. 0. J. v. KLINGGRÜFF. Bericht über die Versammlung von Freunden der Flora Preussens in Königsberg am 22 Mai 1861. R. CASPARY. Eine Kanadische Pappel vom Blitz getroffen. —— Orobanche Oirsii oleracei. Nuphar luteum L. var. ru > — Vergrünungen der Blüthe des weissen Klee's. A. HENSCHB. Preussens Molluskenfauna, R. vrRCROW. Archiv für pathologische Anatomie und Phy- siologie und für klinische Medecin. Berlin, 1861, Band XXII. 8“. Inhoud : O. HEINEMAN. Ueber den Respirationsmechanismus der Rana esculenta und die Störungen desselben nach Durchschneidung der Nervi vagi. D. FRIEDBERG. Klinische und forensische Beiträge zu der Lehre von den Kopfverletzung. His, Zur Casuistik des Cretinismus. VOLTOLINI. Sectionen von Schwerhörigen. L. LEHMANN. Diffusion durch die Haut im Bade. HERMANN. Ein Beitrag zur Kenntniss der anatomischen und klinischen Bedeutung der sogenannten Hodentuberkel. B. 8. SCHULTZE. Ein Fall von Heterotaxie der Bauch- und Brustein- geweide und wahrscheinlichem Offenstehen des Foramen ovale nebst allgemeinen Bemerkungen über die Genese dieser beiden Bildungs- fehler. G. LAMMERT. Ueber Missbildungen. LEYDEN U. MUNK. Nierenaffection bei schwefelsäure Vergiftung. G. WALTER. Ueber den feineren Bau des Bulbus olfactorius. B. RINDFLEISCH. In wie fern und auf welche Weise gestattet der Bau der verschiedenen Schleimhäute den, Durchgang vou Blutkörperchen und anderen kleinen Theilen und ihre Aufnahme in die Gefüsse. W. STRICKER. Von der Uebertragbarkeit der Syphilis durch Kuhpocken- impfung. viRcHow. Ueber den Aussatz der Gegenwart in aussereuropäischen Ländern. BOEKGESCH. DER KON. AKAD. VAN WETENSCH. 14 mn ONE — H. KÖBNER. Ueber Sycosis und ihre Beziehungen zur Mycosis tonsurans. R. OBERBECK. Zur Mercurfrage. F. GROHE. Beiträge zur pathologischen Anatomie und Physiologie. Umfangreiche Cyste im rechten Grosshirn, in Verbindung mit einem sarcomatösen Tumor. WINOGRADOFF. Ueber die Einwirkung des Digitalin auf den Stoffwech- sel und auf den mittleren Blutdruck in den Arterien. W. POKROWSKY. Untersuchungen über die Wirkung der Eisenpräparate. A. KIREJEFF. Ueber die Wirkung warmer und kalter Sitzbäder auf den gesunden Menschen. J. COHNHEIM, Ueber die Entzündung seröser Häute. W. weiss. Experimentelle Untersuchungen über den Lymphstrom. J. CZERMAK. Zur Abwehr. Zeitschrift des Deutsch- Osterreichischen Telegraphen-Vereins. Berlin, 1861. Jahrg. VIII. 8—9. 45. Annalen der Königlichen Sternwarte bei München. München, 1860. B. XII. 89. A. PETERMANN. Mittheilungen aus susrus PERT HAS Geogra- phischen Anstalt über wichtige neue Erforschungen auf dem Gesammtgebiete der Geographie. Gotha, 1861, N% XI-XII. Ergänzungsheft N° 7. 4°. 0. LASSEN, Indische Alterthumskunde. Leipz., 186 J. B. IV. 2. 8°, E. AUSM WEERTH. Das Bad der Römischen Villa bei Allenz. Bonn, 1861. 4°. Publications de la Société pour la recherche et la conser- vation des Monuments Historiques dans le Grand-Duché de Luxembourg. Luxemb., 1861. Année 1860. Tom „XVI, 4“. Inhoud : W. PAQUET. „Liber aureus” de l'abbaye d'Echternach. Table chronologique des chartes et diplomes relatifs à l'his- toire de l'ancien pays de Luxembourg, règne uuXRI III (1282-1288). J. ENGLING. Unsere Marienbäume einst Sitze der Abgötterei und des Aberglaubens. ARENDT, Description de la erypte qui se trouve sous l'ancienne église de Niederkorn. J. ENGrING. Die Epoche der sog. dreiszig Tyrannen. BASTGEN. Zwei römische Grabsteine. — CVII — A. NAMUR. Deuxième notice sur les sépultures gallo-franques du Grand- Duché. BREISDORFF. Die Hexenprozesse im Herzogthum Luxembourg. DE LA FONTAINE. Introduction dans le Duché de Luxembourg, sous le gouvernement autrichien, du cadastre des Biens-fonds. — Résis- tance des ordres privilégiés. — Mort violente du justicier des nobles. NEYEN. Revenus et charges du monastère des dames Chanoinesses de l'ordre de St. Augustin. ARENDT. Die Glocken von Niederkerschen. Serapeum, Zeitschrift für Bibliothekwissenschaft, Handschrif- tenkunde und ältere Litteratur. Leipzig, 1861. Jahrg. XXII. 8°, ZWITSERLAND. Neue Denkschriften der allgemeinen Schweizerischen Ge- sellschaft für die gesammten Naturwissenschaften. Zürich, 1861. B. XVII. 4e. Inhoud: J. THURMANN. Lethea Bruntrutana ou Etudes paléontologiques et stra- tigraphiques sur le Jura bernois. Oeuvre posthume, terminée et publiée par A. ETALLON. VENETZ. Mémoire sur l'extension des anciens glaciers. W. A. OOSTER. Catalogue des Céphalopodes fossiles des Alpes Suisses. IVV partie. Bulletin de la Société Vaudoise des Sciences Naturelles. Lausanne, 1861. N°, 48. 8“. Inhoud: A. FOREL. Observations sur deux parasites de la Cécidomie du chou. Note sur un Homoptère nouveau ou peu commun en Suisse. MARGUET. Formules nouvelles pour la construction des voûtes. F. G. CHAVANNES. Rapport sur l'état de la baie de Clarens et sur les moyens de Paméliorer. J. et E. MARGUET. Résumé des observations météorologiques faites à PÉcole spéciale de Lausanne pendant l'année 1859. PICCARD et coHxOUD. Note sur l'évaluation mécanique des surfaces planes. B. MARCHÉ. Note sur la traversée des Alpes par un Chemin de fer. o. DUFOUR. Sur la température de quelques sources. PICARD. Choix des lettres numérales chez les Romains. J. DELAHARPE. Note sur l'éboulement d’Yvorne. 14* OMR == J. E. PLANCHON. Observations faites au Jardin des plantes de Mont- pellier pendant l'éclipse du 18 Juin 1860. s. CuÉNOUD. Mesure des hauteurs par le baromètre. C. DAPPLES. De létablissement d'une méridienne. J. DELAHARPE. Détermination de la hauteur barométrique de quelques localités des Alpes de Bex. F. BURNIER et L. GONIN. Nivellement de la route elen Mosses, d' Aigle à Château d'Oex. s. CUÉNOUD. Note sur la dilatation des corps solides. RUTTIMEYER. Animaux trouvés dans l'habitation lacustre de Consise. E. RENEVIER. Sur une grande feuille fossile du terrain Kimmerugien des Alpes vaudoises. Quelques plantes rares de la flore Lausannoise. J. MARQUET. Particularités d'un halo incomplet. DELAHARPE. Sur la Météorologie de 1860. C. MARCHEL. Rapport sur la question de la rage canine. DUFOUR. Instructions pour l'observation des bolides. ITALIË, r. CAPEL, Degli scavi nuovamente eseguite nell' agro soanese nella primavera del 1860. 8“. ZWEDEN EN NOORWEGEN, Nova Acta regiae Societatis Scientiarum Upsaliensis. 3e Se- riei. Upsaliae, 1861. Vol. III. 4“. Inhoud: W. LILLJEBORG. Liriope et Peltogaster. r. A. SMITT. Sur les Ephippies des Daphnies. A. J. AngsrröM. Recherches sur la conductibilité des corps pour la tochaleur. W. LILLJEBORG, Supplément au Memoire sur les genres Liriope et Pel- gaster. FRIES. Lichenes Europae Groenlandiaeque hactenus cogniti. Résultats des Observations météorologiques. Arsskrift utgifven af Kongl. Vetenskaps-Societen i Upsala. Upsala, 1861. Arg. N. . RUSLAND. Mémoires de PAcadémie Impériale des Sciences de St. Pé- tersbourg. VIIe Serie. St. Pétersb., 1861. Tom. III. N°, 1012, 4“. Ph Re wid a a rd ek ed — CIX — Inhoud N°. 10: L. RADLOFF. Ueber die Sprache der Tschuktschen und ihr Verhältniss zum Korjakischen. W. GRUBER. Die Oberschulterhaken- Schleimbeutel, eine M mit Vorbemerkungen, enthaltend Beiträge zur Anatomie der Regio infraclavicularis und deltoidea. Bulletin de l'Académie Imp. des Sciences de St. Peters - bourg. St. Pétersb., 1861. Tom. III. 6, 7. IV. 1. 2. 4, Inhoud, Tom. III, N°. 6: A. KUPFFER. Note sur une erreur dans la division des alcoholomètres fabriqués à Berlin et poingonnés dans le Bureau de vérification des Alcoholomètres. o. scuMIpr. Recherches chimiques et physiologiques sur la Lymphe et le Chylus. Kk. K. DE BAER. Sur l'extinction des espèces animales au point de vue physiologique et non-physiologique et particulièrement sur la dis- parition des espèces contemporaines de homme. O. srruvE. Réponse h M. scHuBERT concernant une proposition faite par lui et se rapportant à la mesure de l'arc Scandinavo-Russe, Ne, 7: o. vessúrorsKr. Rapport sur le prix des sciences politiques. H. R. GÖPPERT. Remarques sur la houille de Maliofka et de Tavarkova dans le Gouvernement de Toula. Sur la flore de la formation tertiaire de la region arctique. o. BREMER. Nouvelles espèces de Lépidoptères recueillis par M.M. bps et MAACK dans la Sibérie orientale et dans le pays de Amour. A. SCHIEFNER. Sur le mot Sampo dans l'épopée finnoise. P. DE KÖPPEN. Sur les specimens de différents dialectes Russes, colla- tionnés par lui. Tom. IV, N°. BROSSET. 1 de aan inscriptions, photographiées par SÉVASTIANOF au mont Athos. DE BAER. Sur un nouveau projet concernant l'établissement de bancs d'huitres sur les côtes Russes de la Baltique et sur le degré de salure de cette mer dans divers endroits. G. RADDE. Sur quelques nouvelles espèces de mammifères de la Sibérie orientale. L. STEPHANI. Pazerga archaeologuo XXV. N°, 3: DE BAER et SCHIEFNER. Remarques préliminaires concernant une édi- tion Russe de l'ouvrage de M. woksAAc. — 1 — LENZ. Calcul des observations météorologues faites par M. L. SCHRENCK dans l' Ocean Atlantique et l'Océan Pacifique pendant les Années 1853 —54. DE BAER. Sur un nouveau projet concernant l'établissement de bancs d'huîtres sur les côtes Russes de la Baltique, et sur le degré de salure de cette mer dans divers endroits (Fin). A. FELS. De codicum antiquorum in quibus pn Natura- lis Historia ad nostra tempora propagata est fatis, fide atque auctoritate. Gött., 1861. 4e. Bibliothèque universelle. Revue suisse et étrangòre. Nouv. Période. Genève, 1861. Tom. XII. 4. 80. L'Institut, Journal universel des Sciences et des Sociétés savantes en France et a PEtranger. le Section. Année 1861. Par., 1861. 4“. Journal of the Asiatic Society of Bengal edited. by the Secretaries. New Series. Calcutta, 1860—1861, Vol. XXIX. 4; XXX. I, 2. 80. Annales de chimie et de physique. 3e Série. Paris, 1861-1862. Tom. LXIII. 4; LXIV. 1. 80. De Nederlandsche Spectator. Arnh. en 's Grav., 1861. 4“. TEN GESCHENKE OF IN RUIL ONTVANGEN IN DE MAAND FEBRUARIJ 1862, NEDERLAND, Verhandelingen van-het Koninkl. Instituut van Ingenieurs. s Grav., 1862. Jaarg, 1861-1862. 2e, Afl. 4“. e en Ali * ve eenn Inhoud : Bekroonde antwoorden op de namens den Koning uitgeschreven prijs- vraag, betreffende den aanleg van vlugtheuvels. Uittreksels uit vreemde Tijdschriften voor de Leden van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs 's Grav., 1862. Jaarg. 1861—1862. N°. 2. 4°. Inhoud : Over den toestand van de hangbrug in den Niagara Spoorweg. Iets over de kruiwagens. 4. HANEL. Over de inwendige krachten der loodregt belaste balken en berekening van de ijzeren I- balken. HAMMER, Dubbelwerkende pomp. W. LEO, Over het in Lithauen gebruikelijke winnen, drukken en za- menpersen van turf. Dynamometer van BOURDON. RUINET, Over de uitdamping. De verhooging der bedding van den Po, beneden Ostiglia, en van andere rivieren van Italië, die in de Adriatische zee uitloopen. DE POLIGNAC. Nieuw stelsel van verplaatsbare brug. De fundering der gebouwen van het Thuringer Spoorweg-station nabij Leipzig. Amerikaansche Straat-s ROCHELL. Het opruimen van hs in de rivier de Weichsel door middel van buskruid, Over den wederstand van verschillende houtsoorten tegen wringing. JACOB VAN MAERLANT's Spiegel Historiael uitgegeven door de Maatschappij der Nederl. Letterkunde te Leiden. Leiden, 1861, Dl. I. 1. 4“. Veslag van het verhandelde in de Algem. Vergadering van het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen geh. op den 14den Oct. 1861. Midd. 1861. 85. J. P. VAN VISVLIET, Inventaris der Handschriften van het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen te Middelburg. Midd., 1861. 8“. Derde jaarlijksch Verslag door de Hoofd-Commissie aan de Leden van de vereeniging tot daarstelling van eene Algem. openbare Bibliotheek en van een daaraan ver- CEM — bonden Leeskabinet te Rotterdam, medeged. in de Algem. Vergadering van 21 Februarij 1862. 8“. C. A. J. A. OUDEMANS. De Flora van Nederland. Afl. 14—16. 8°. L. SCHRÖN. Gewone Logarithmen met zeven decimalen der getallen van 1 tot 108000 en der Sinussen, Cosinus- sen, Tangenten en Cotangenten van alle hoeken in het quadrant van 10 tot 10 seconden; uit het Hoogduitsch door b. BIERENS DE HAAN. Brunswijk en Amsterdam, 1862. roy. 80. Interpolatietafel ter berekening van de evenre- dige deelen, eerst voor zijne Logarithmentafels met ze- — ven decimalen, vervolgens ook voor algemeen gebruik ; uit het Hoogduitsch door b. BIERENS DE HAAN. Bruns- wijk en Amsterdam, 1862. roy. S°. Bijblad tot het Tijdschrift De Volksvlijt. 1862, N°. 1. 8°. Maandblad van het Nederl. Onderwijzers Genootschap, 1862. No. 2. 8°, Catalogus der Boekerij der Nederl. Maatschappij tot be- vordering der Geneeskunst. Amsterdam, 1862. 8“. Verzamelingstafel der waterhoogten langs de Boven-Maas, Geldersche IJssel, enz. fol. OOST-INDIEË. Bataviaasch Handelsblad. Editie voor Nederland. 1861. N°, 23—25. B EL GI E. Bulletin de l'Académie Royale de Médecine de Belgique. 2e Série. Brux, 1861. Tom IV. 10. 8“. Inhoud : VERHEYEN. Rapport sur la note de M. var nIERVIInr: De Vaction de la salive parotidienne de l'homme sur la fécale des aliments amy- lacés, CRANINX. Rapport sur le Mémoire de M. nasmon: Nature essentielle de Y'albuminurie. Discussion du rapport de M. van pregvLier, sur la désarticulation métacarpo-phalangienne. Discussion du rapport de M. rokLuax, sur une note de M. nunerrs, relative à un monomphalien-xiphoischiopage. DEBOUT. Note sur deux nouveaux cas de hernies ombilicales congé- nitales. MICHAUX. Présentation d'un amputé. MATHIEU. Présentation d'instruments de chirurgie. PRETERRE, De la prothese buccale. v. BIERVLIET. De la salive parotidienne. Désartieulation métacarpo-phalangienne. FRANKRIJK. Revue Agricole, Industrielle et Littéraire, Vallenciennes, 1861, Tom. XIV. 1. S°. ENGELAND. List of the members, Officers etc. of the Royal Institution of Great Britain. Lond., 1861. 8. Notices of the proceedings at the Meetings of the Men- bers of the Royal Institution of Great Britain. London, 1861. Part XI. 89. Inhoud: CHORLEY. On English Poetry in reference to Music. CLARK. On Electrical Quantity and Intensity. p'orser. On the Study of the English Language as an Essential Part of a University Course. DU CHAILLIE. Personal Narrative of his Travels in Western Central Africa. FARADAY. On Platinum. On Mr. WARREN DE LA RUE’s Photographic Eclipse Results. FRANKLAND. On Some Phenomena attending Combustion in Rare— fied Air. MELMHOLTz. On the Application of the Law of the Conservation of Force to Organic Nature. BOEKGESCH. DER KON. AKAD. V. WETENSCH. 15 8 HUXLEY. On the Nature of the Earliest Stages in the Development of Animals. MAXWELL. On the Theory of three Primary Colours. NEWTON. On the Mausoleum of Halicarnassus. OWEN. On the Scope and Appliances of a National Museum of Na- tural History. ROGERS. On the Origin of the Parallel Roads of Gleu Roy. ROSCOE. On BUNSEN and KIRCHHOFF’S Spectrum Observations RUSKIN. On Tree Twigs. sAvORY. On the Relation of the Animal and Vegetable to the Inor- ganie Kingdom. THOMSON. On Atmospherie Electricity. TYNDarL. On the Action of Gases and Vapours on Radiant Heat. On the Physical Basis of Solar Chemistry. WALLER. On the Nutrition and Reparation of Nerves. WALLICH. On the Nature of the Deep-Sea Bed, and the Presence of Animal Life at vast Depths in the Ocean. wesTwoop. On the Metamorphoses of Insects. ZUID-AMERIKA, Contribuciones de Colombia a las ciencias i a las Artes publicadas con la cooperacion de la Sociedad de Na- turalistas Neo-Granadinos. Bogota et Londres, 1860, blz. 131—186. 8“. DUITSCHLAND. Correspondenz-Blatt des zoologisch-mineralogischen Vereines in Regensburg. Jahrg. 16. N'. 1. 85. J. C. carus, Ueber die Leptogephaliden. Leipzig, 1801. 4. AANGEKOCHT, J. b. AREND. Algemeene Geschiedenis des Vaderlands, Voort- gezet door o. VAN RERS en w. G. BRIT, Amst, 1861, Dl. III. St. 3. Afl, 18. roy-8“. Journal des Savants. Paris, 1861. Année 1861. 4”. Annales de Chimie et de Physique. 3° Série, u 1862. Febr. 80. PoGGENDORTF. Annalen der Physik und Chemie. Leipzig, 1861—1862. B. CXIV. 3, 4; CXV. 1. 8°, FRORIEP’s Notizen aus dem Gebiete der Natur- und Heil- _ kunde Fortgesetzt von M. Asvznus und k. uIIIER. Jena, 1861-1862. B. IV. 13—23; B, I.1—14. 47, DINGLER. Polytechnisches Journal. Augsburg, 1861—1862. B. CLXIL 3-6; CLXIII. I, 2. 8“. v. SCHLECHTENDAL. Linnaea; ein Journal für die Botanik in ihrem ganzen Umfange. Halle, 1861, Band XXXI. . TROSCHEL. Archiv für Naturgeschichte. 1861, B. XXVII. 3. 87. Göttingische gelehrte Anzeigen. Jahrg. 1861, N° 17 —52. 1862. N'. 1—8. 85. TEN GESCHENKE OF IN RUIL ONTVANGEN IN DE MAAND MAART 1862. NEDERLAND. Natuurkundige Verhandelingen uitgeg. door het Prov, Utr. Genootschap van Kunsten en Wetenschappen. Utr., 1862. DI. I, 2. 4. Inhoud: u. CLAPARÈDE. Recherches sur l'Evolutiou des Araignées. 15* — OXVI — C. SEMPER, Entwickelungsgeschichte der Ampullaria polita prsnaves. Aanteekeningen van het verhandelde in de Sectie-Verga- deringen van het Prov, Utr. Genootschap van Kunsten en Wetenschappen. Utr, 1859—1861. 8“. Bouwkundige Bijdragen uitgeg. door de Maatschappij tot bevordering der Bouwkunst. Amst, 1862. Dl. XII. 5. 40. Inhoud: Verslag van de 19de algem. vergadering der Maatschappij tot bevor- dering der bouwkunst. Verslag der werkzaamheden van de Sste algem. bijeenkomst der leden der Maatschappij tot bevordering der bouwkunst. Vochtige kelders. Hydraulische kalk. C. B. VAN DER TAK. Beschrijving van den bouwval van „het huis] de Haar” in de provincie Utrecht. A. N. GODEFROY. Proeven betreffende den zamenhang van Bentheimer- en rooden Neekar-zandsteen. Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde van Nederl, Indië, uitgeg, door het Koninkl. Instituut voor de Taal-, Land- en Volkenkunde, Nieuwe volgreeks. Amst., 1862, Dl. IV. 4. 8 Inhoud: Kort overzigt van de inrigting des Binnenlandschen Bestuurs, en van de wetten, gewoonten en instellingen in de afdeeling Ommelanden van Benkoelen. Overzigt der zeden en gewoonten en instellingen in de afdeeling Laïs in gebruik, Kort overzigt van de inrigting des Binnenlandschen Bestuurs, en van de wetten, gewoonten en instellingen in de afdeeling Kroe. Kort overzigt betreffende de wetten en instellingen, benevens de inrig- ting van het inlandsch Bestuur in de afdeeling Seloema. Kompendium. Over de afdeeling Manna. Nota van toelichting nopens instellingen onder de bevolking van de Afdeeling Kauer. roject-instructie voor de commissie, belast met het verkoopen aan de Javanen op aanvrage van de erven of Pakarangaas, gelegen in eene Dessau. Mededeelingen en Berigten der Geldersche Maatschappij van Landbouw over 1862, Arnhem, 1862. I. 8“. == CXVI — Dagverhaal der handelingen van de nationale Vergadering representeerende het Volk van Nederland. de Haage, 17961797, 12 deelen. 40. Alphabetisch register op de decreten van zijne Majesteit den Koning van Holland. Amst, 1806—1810, 13 dee- len. 80. v. PH, Kürue, Over den invloed van den Nervus vagus op de hartsbeweging. Amst. 1862. 8“. R. T. HART, Over de alvleeschklier en hare verrigting. Amst, 1862. 85. | Bijblad tot het ‘Tijdschrift De Volksvlijt 1862. Ne. 2. 8“. Maandblad No. 3 en Correspondentieblad N°. 2 van het Nederl, onderwijzers-genootschap ter bevordering van volksopvoeding en onderwijs. 1862. 80, J. T. BODEL NIJENHUIS, Table des matières et des lettres dans le recueil: Archives de la maison d'Orange-Nassau, 2e Série. Utr., 1862. Se, Catalogus van de Bibliotheek der Stad Amsterdam. Amst, 1861. öde gedeelte. 8“. r. DE JONG. Catalogus Codicum Orientalium Bibliothe- cae Academiae Lugd. Batav. 1862. 8“. sepp. Nederlandsche Insecten. 2e Serie. No, 17—18. 4% Recapitulatie-tabel der Watershoogten langs de Boven-Maas, Gelderschen IJssel enz. fol. Aanduiding van de plaatsen, waar de meeste haring is ge- vangen, gedurende het laatste zesjarig tijdvak. (Kaartje in 40). 0 OS T-INDIE. Geneeskundig Tijdschrift voor Nederl, Indie, uitgeg. door OENE me de Vereeniging tot bevordering der Geneeskundige We- tenschappen in Nederl. Indië, Bat, 1851—1860. Dl. I- IX. 1—5. 80, Bataviaasch Handelsblad. 1862. Editie voor Nederland. Ne, A- r B E L GI E. Mémoires de FRANCISCO DE ENZINAS relatifs à l'Histoire de Belgique, publiés avec notice et annotations par C. A, CAMPAN. Brux. et la Haye, 1862. Tom. I. 86. M. A. SPRING. Mémoire sur les mouvements du coeur, spécialement sur le mécanisme des valvules auriculo- ventriculaires. 1860. 4“. Catalogue méthodique de la Bibliothèque publique d' An- vers. Anv., 1860. 2d Supplément. 8“. A. NAMUR. Trois tiers de sou d'or semi-romains, ou imi- tations barbares Franques du type Byzantin. Brux. 80. FRANKRIJK. Comptes rendus des séances et Mémoires de la Société de Biologie. Paris, 1850. 3 Série. Par., 1860. 8e. Bulletin de la Société Linnéenne de Normandie. Caen, 1861. Année 1359 —60. 8. J. DECAISNE. Le Jardin fruitier du Museum. Paris, 1861. Livr. 52. 4. SPYRIDION G. zfzAs, Etudes Historiques sur la Législation Russe ancienne et moderne. Paris, 1862. 8°, ENGELAND. Proceedings of the Royal Society. Vol. XI. N° 47. 80. Inhoud: W. SPOTTISWOODE. On the contact of Curves, Ou the Calculus of Functions. ber A nt ae loek 3 — 4 — J. A. WANKLYN and ERLENMEYER. On the Action of Hydriodie Acid upon Mannite. W. PENGELLY. The Lignites and Clays of Bovey Tracey, Devonshire. 0. HEER. The Fossil Flora of Bovey Tracey. J. THOMSON. On Crystallization and Liquefaction, as influenced by Stresses tending to change of form in the Crystals. W. J. SMYTHE. Determination of the Magnetic Declination, Dip, and Forge, at the Fye Islands, in 1860 and 1861. W. H. L. RUSSELL. On the Calculus of Function. A. CAYLEY. Ou Tschirnhausen’s Transformation. A. CLARKSON, On a series for calculating the Ratio of the circumfe- rence of a Circle to its Diameter 0. GORE. On the Production of Vibrations and Sounds by Electrolysis. N. k. ROSCOE, On Perchlorie Acid and its Hydrates. G. Gors, Preliminary Note on the Nature and Qualities of Voltaie eurrents. 8. HAUGHTON. On the Diurnal Tides of Port Leopold, North Somerset. W. n. FLOWER. On the Posterior Lobes of the Cerebrum of the Qua- drumana. ij r. DOBSON, On the General Forms of the Symmetrical Properties of Plane Triangles. C. A. MARTINS. Note on Etgylene-Dichloride of Platium. DUITSCHLAND. Abhandlungen der philos.-philol. Classe der koenigl. bay- erischen Akademie der Wissenschaften. Münch., 1861. Bd. IX. 2. 4“. Inhoud: . SPENGEL. Die Anα⁰ν,egtat des DEMOSTRENES. Ueber die Geschichtsbücher dss yLonus. N. v. LASAULX. Zur Philosophie der römischen Geschichte. n. BECKERS. Ueber die Bedeutung der Schelling'schen Metaphysik. Sitzungsberichte der königl. bayer. Akademie der Wissenschaf- ten zu München. München, 1861. Jahrg. 1861, Bd. II. I. 2. Inhoud, N°, 1: A. D. MORDTMANN. Die Troglodyten in Kappadocien. A. WAGNER. Bedenken über einige neuere, hauptsächlich auf naturge- schichtliche Anhaltspunkte begründete Versuche, das Alter der europaïschen Urbevolkerung zu bestimmen. BECKERS. Ueber die Stellung der Philosophie zu den exacten Wissen- schaften. mt — O. HOFFMANN. Ueber ein neu entdecktes mittelniederländisches Bruch- stück des Garyn. A. W. VOLKMANN. Ueber die Irradiation, welche auch bei volständiger Accommodation des Auges Statt findet. A. WAGNER. Nachträge zur Kenntniss der fossilen Hufthier-Ueberreste von Pikermi. Ne. 2: M. J. MÜLLER, Ueber die aus dem Arabischen in das Spanischen über- gegangenen Wörter. b SCHÖNBEIN. Beiträge zur nähern Kentniss der Nitrification. Beiträge zur nähern Kenntniss des Sauerstoffes und der einfachen Salzbildner. A. WAGNER. Ueber ein neues, angeblich mit Vogelfedern versehenes Reptil. MUFFAT. Die Bewerbung des Herzogs wWInELIu IV von Bayern um die römische Königswurde. 0 w. onnisr. Von der Bedeutung der Sanskritstudien für die griechische Philologie. Münch., 1860. 475. J. H. PATH. Ueber die lange Dauer und die Entwickelung des Chineschen Reiches. Münch., 1861. 4“. T. Le w. BISCHOFF. Gedächtnisrede auf p. TIEDEMANN. Münch., 1861. 4“. J. VON LIEBIG. Rede zur Feier des Allerhöchsten Geburtsfes- tes S. M. des Könings MAXIMILIAN II. Münch., 1861, 40, Quellen und Erörterungen zur Bayerischen und Deutschen Geschichte. München, 1861. Bd. VI. 8“. Jahrbuch der K. K. Geologischen Reichsanstalt. Wien., 1862. Bd. XII. 1. 85. Inhoud : M. v. LIPOLD. Ueber 3. BARANDE's „Colonien“ in der Silurformation Böhmens. N VON HAVER. Arbeiten in dem chemischen Laboratorium der K. K. geol. Reichsanstalt. E‚ F. KLINGSMANN. Clavis Dilleniana ad Hortum Elthamen- sem. Danzig, 1856, 42, — CXXI — Neueste schriften der Naturforschenden Gesellschaft in Dan- _ zig. Danzig, 1862. Bd. VI. 4. 4“. Inhoud : J. F. Ww. GRONAU. Tafelen für die hyperbolischen Sectoren und für die Logarithmen ihrer Sinus und Cosinus. FP. KESSLER. Ueber die Beziehung zwischen Spannkraft und Tempera- tur des gesättigten Wasserdampfs. Verhandlungen des Naturhistorischen Vereines der Preussi- sche Rheinlande und Westphalens. Bonn, 1861, Jahrg. XVIII. 80. Inhoud: STOLLWERCK. Ueber Poropoea. FP. HILDEBRAND, Die Verbreitung der Coniferen in der Jetztzeit und in den früheren geologischen Perioden. 2 v. RATH. Ueber die Krystalform des Bueklandit's (orthit's) vom Laa- cher-See, TREVIRANUS. Ueber das Einschliessen jeder Pflanzespecies in eine Pa- pierhülse als mittel Herbarien gegen Insekten zu sichern. DEICKE. Chemische Untersuchung der Haldenmineralien der Zinkhutte Birkengang bei Stollberg. Würzburger Naturwisschensaftliche Zeitschrift, herausge- geben von der Physikalisch-Medicinischen Gesellschaft. Würzburg, 1861, Bd. II. 2. 80. Inhoud : nonszczow. Nachweisung der Milchsäure als normalen Bestandtheil der lebenden Muskelfaser nud Versuch einer Umwandlung des Sar- kosin's Milchsäure. BRUCH. Ueber osteologische Gattungcharactere beim Karpfenge- schlecht. POLITZER. Ueber eine Beziehung des Trigeminus zur Eustachischen Ohrtrompete. SCHWARZENBACH. Untersuchung der Blattstiele von Rheum undulatum, Ueber das Verhalten der Salzbildner zu dem Kör- per Hg Cl + NH? Hg. Analyse eines Ichthyosaurus-Wirbels. KIT TEL. Meteorologische Beobachtungen. GERLACH. Ueber die Steigerung der Vergrösserung auf photographi- schen Wege. Würzburger Medicinische Zeitschrift, herausgegeben von der BOEKGESCH. DER KON. AKAD. VAN WETENSCH. 16 — KI — Phys.-Medic. Gesellschaft. Würzburg, 1861. Bd. II. 5, 6. Be. Inhoud : BAMBERGER. Beitrag zur Lehre vom Auswurf. H. ALTHOF und H. MüLLER. Ueber das Vorkommen von Störungen des Sehvermögens neben solchen der Leberhätigkeit. H. MÜLLER, POPE und BOLLING. Fall von Absperrung des Conjunctiva- Sackes mit dauernder Hornhautfistel. METTENHEIMER. Ueber die Betheiligung der Nebennieren an der Bright’ schen Krankheit. ALDINGER. Zur Lehre vom Mercurialismus, nach Beobachtungen an Fürther Quecksilberarbeitern. ROTH. Ueber den Herpes der Syphilitischen, nebst einigen Bemetrun⸗ gen über das vesiculöse Syphilid überhaupt. voer. Heilung einer sarkomatösen Degeneration. TEXOR. Nachtrag zu dem Vortrag des Hrn. voer: Ueber Ausrottung einer Unterkieferhälfte, DEMME. Beiträge zur Kenntnis der Tracheostenosis per compressionem nebst Bemerkungen über Tracheostenosis im Algemeinen. HOLM. Ueber die physiologische Wirkung des Helleborus viridis. schorr. Ueber Gehirnabscesse. BAMBERGER. Ueber einige controverse Punkte bei der Lehre von den Herzkrankheiten. Correspondenz-Blatt des zoölogisch- mineralogischen Verei- nes in Regensburg. Regensb., 1861. Jahrg. XV. 80. Inhoud: A. F. BESNARD. Die Mineralogie in ihren neuesten Entdeckungen und Fortschritten im Jahre 1860. c. W. aümBer. Verzeichniss neuer Arten von organischen Ueberres- ten aus verschiedenen Schichten der bayerischen Alpen. WALL. Beiträge zur Geognostik der Umgegend von Passau. J. gück RL. Materialien zur bayerischen Fauna. koch. Bemerkungen zur Arachnidenfamilie der Opilioniden. J. JáokeL. Ueber die Wanderheuschrecke (Oedipoda migratoria L.) J. MickSson. Geognostische Notizen in Beziehung der Lihner Stein- kohlenformation zu dem Grundgebirge. LINDERMAYER. Ausgrabungen fossiler Knochen in Pikermi in Attika. J. sâckeL. Beiträge zur Thier- und Jagdgeschichte Bayerns. Nachrichten von der Georg-August Universität und der Königl. Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen: Göttingen, 1861. 80, 9 * — CXXIII — f GRUNERT. Archiv der Mathematik und Physik. Greifswald, 1861. Th. XXXVII. 3, 4. 8˙. Inhoud, Ne, 3: (am) log. z J. P. woLFErS. Ueber das bestimmte Iutegral dz. O. BÖKLEN. Ein geometrischer Lehrsatz. GRUNERT. Ueber den durch drei Punkte einer Ellipse gehenden Kreis, und über den Krümmingskreis der Ellipse Elementar- geometrischer Beweis der Grundeigenschaft der kürzesten oder geodätischen Linie auf einer beliebigen Fläche und darauf gegründete Entwickelung der allgemeinen Gleichungen der kürzesten oder geodätischen Linie. UnsskL. Ueber die gemeinschaftliche Form aller jener ganzen Zahlen, deren jede so beschaffen ist, dass der Kreis, durch rein geometri- schen Construction, in eine ihr gleich grosse Anzahl gleicher Theile getheilt werden kann. C. Tnaun. Ueber die Anzahl congruenter Divisoren einer Zahl. A. Kunz. Zum Appollonischen Problem. LOMMEL. Methode zur Berechnung einer Transscendenten. * „ 4 OETTINGER. Weitere Ausführung der politischen Arithmetik. MATZKA. Beitrag zur Auflösung kubischen Gleichungen mittels kykli- schen und hyperbolischen Functionen. GRUNERT, Ueber ELnE's Stundenzeiger, ein Instrument zur Zeitbe- stimming. LOMMEL. Ucher einige allgemeine Formeln zur Auswerthung bestimm - ter Integrale. SCHREDER. Allgemein giltige Ableitung der Fundamenthalgleichung der sphärischen Trigonometrie und allgemeiner Beweis des Satzes vom Polardreiecke. GRUNERT. Ueber die Auflösung dreier Gleichungen mit drei unbe- kannten Grossen, von denen wenigstens zwei lineare Gleichungen sind. Ueber eine Aufgabe von der graden Linie und Ebene im — Raume. SCHWARZ. Beweise einiger planimetrischen Lehrsätze. GRUNERT. Ueber die Exentricität der Boussole. Analytischer Beweis eines geometrischen Satzes und An- wendung dieses Satzes in der Feldmesskunst. A. PETERMANN. Mittheilungen aus Justus PERTHES’ Geogra- phischen Anstalt über wichtige neue Erforschungen auf 16 * — OXAIV — dem Gesammtgebiete der Geographie. Gotha, 1862. N°, 1, 2. 4. J. GISTEL, Systema Insectorum. Monachii, 1837. 80. Die Mysterien der Europäischen Insectenwelt. Kempten, 1856 8“. — —_—- Maxruran der Erste, König von Bayern, oder des Oberstpostmeister Napoleon's Gefangenschaft, erret- tung vom Tode und Flucht. München, 1854. 80. I Memorie dell' I. R. Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti. Venezia, 1861. Vol. X. 4e. Inhoud: L. MENIN. Sulla guerra testé Scoppiata fra gli Stati uniti d' America, G. VENANZIO. Sulla poesia popolare. Lichenes capenses quos collegit in itinere 1857-1858 DR. wAWRA a DR. A. B. MASSALONGO delineati ac descripti. G. ZANARDINI. Scelta di Ficee nuove e pitù rare del mare Adriatico. G. BUCCHIA. Alcune note sulla fermezza delle armadure dei pont all' Americana. Atti dell' I. R. Istituto 1447555 di Scienze, Lettere ed Arti. Serie 34. Venezia, 1860 62. Tom. VI. 7, 8, 10 W ke Be Inhoud, Tom. VI. 7, 8, 10: R. MOLIN, Sulla piscicultura. Tom. VII. I G. D. NARDO. Congetture sulla derivazione del nome Geografieo Re- coaro. Ees tk r eg EN ek nen ie ˙ Üwmé ie Bet ] V ] ͤ ns R ä — C XIV — AANGEKOCHT, Bibliothèque Universelle et Revue Suisse. Nouvelle Période. Genève, 1862. No. 49, 50. 8e, Annales de Chimie et de Physique. 3e Série. Paris, 1862. Tom LXIV. 3. 8. H. STEPHANUS, Thesaurus Graecae linguae. Edd. c. B. HAsE, 0. et IL. DINDORFIUS. Paris, 1862. Vol. I. 10. fol. TEN GESCHENKE OF IN RUIL ONTVANGEN IN DE MAAND APRIL 1862. NEDERLAND. Handelingen van het Prov. Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant, over het jaar 1862. 's Hertogenb., 1862. 8°, Inhoud: De Staatsman en Geschiedschrijver EDMUNDUS DINTHERUS. De Hellenist ARNOLDUS ARLENIUS PERAXYLUS. De Kunstschilder HIERONYMUS VAN AEKEN of nos, en de Plaatsnijder ALARD DU HAMEL. De Meteoorsteen van Uden, 12 Junij 1840. Scheikundig onderzoek van den Meteoorsteen van Uden, door Prof. B. U. VON BAUMHAUER en Dr. r. SEELHEIM. De vermeende Aërolieth van St. Michiels-Gestel, 8 Julij 1853. B. H. VON BAUMHAUER. Over eene ten onregte voor een Meteoriet ge- houdene steenmassa. JACOB VAN MAERLANTS Spiegel Historiael, uitgeg. door de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden. Leiden, 1861. Dl. II. 2. 4“. — CXXVI == Verhandelingen en berigten betrekkelijk het Zeewezen, de Zeevaartkunde, de Hydographie, de Koloniën, enz. Nieuwe volgreeks, Amst, 1862, Jaargang 1862. n'. 1. 8“. Inhoud: J. swART. Lichten op de kusten van Groot-Brittannië. G. ROYER. Vervolg en slot der Reis naar Nieuw-Guinea. J. O. H. ARNTZENIUS. Rapport der Reis van Curagao, St. Domingo en Havanna. Het bezeilen van het Gat van Tjilatjap. Het Materieel van de Marine, enz. J. sSwART. Iets over den opstand der Z. Staten van Noord-Amerika en Oorlogs-Contrabande. B. J. TIDEMAN. Studiën over Scheepsbouw. Tijdschrift, uitgeg. door de Nederlandsche Maatschappij ter bevordering van Nijverheid, 3e. reeks. Haarlem, 1862. Dl. III. 1. 8° Inhoud : A. H. v. D. BOON MESCH. De vooruitgang op Schiermonnikoog. II. C. VAN HALL. Roest, brand, moederkoren en aanverwante ziekte bij granen en peulvruchten. Puin tot grondverbetering. De Volksvlijt, Tijdschrift voor Nijverheid, Landbouw, Han- del en Scheepvaart. Amst, 1861, Jaarg. 1861. n°, 10—12, 8. Inhoud : W. C. U. STARING. Raming van den Oogst over 1861. J. W. DEL CAMPO. Landbouw en Fabrieken van Landbouw-werktui- gen in Engeland. J. A. VAN EYK. lets over Electrisch Licht. „ SARPHATI. Geschiedenis der Tentoonstellingen van Volksvlijt in Nederland. Bijblad tot het Tijdschrift de Volksvlijt. 1862. No, 3. 80. v. b. M. ALBERDINGK THIJM. Geschiedenis der kerk in de Nederlanden. „HI. Willibrordus, Apostel der Nederlan- den.“ Amst, en Bruss., 1861. 8°, D. J. DEN BEER POORTUGAEL, Belangstellend woord omtrent — CXXVII — de bestemming der groote of zoogenoemde Loterij-zaal, op het Binnenhof te 's Gravenhage. 's Grav., 1862. 89. H. c. ROGGE, Beschrijvende Catalogus der Pamfletten-ver- zameling van de Boekerij der Remonstrantsche Kerk te Amsterdam. St. III. Afd. I., bl. 25—70. Afd, II., 17-28. 80. J Catalogus der Surinaamsche Koloniale Bibliotheek. 1862. 's Grav., 1862. 85. Maandblad No. 4 en Correspondentie-blad No. 3 van het Nederl. Onderwijzers-genootschap ter bevordering van volksopvoeding en onderwijs. 1862. 8. Verzamelingstabel der Watershoogten langs de Boven-Rijn, Waal enz. OOST-INDIË. _ Bataviaasch Handelsblad (Editie voor Nederland). 1862. no. 3-4, 40, ELGIË Mémoires de l'Académie Royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique. Brux, 1861. Tom. XXXIII. 4e. Inhoud : J. PLATEAU. Recherches expérimentales et théoriques sur les figures d'equilibre d'une masse liquide sans pesanteur. P. J. VAN BENEDEN. Recherches sur les crustacés du littoral de Bel- gique. A. SPRING. Mémoire sur les mouvements du coeur, spécialement sur le mécanisme des valvules auriculoventriculaires: F. CHAPUIs. Nouvelles recherches sur les fossiles des terrains secon- daires de la province de Luxembourg. Mémoires couronnés et Mémoires des Savants Etrangers Sn — publiés par l'Acad. Royale des Sciences, des Lettres et Beaux-Arts. Brux., 1861. Tom. XXX. 40. Inhoud : . GIBBERT. Recherches sur les propriétes géométriques des mouve- ments plans. P. MEIER, Exposé d'un principe concernant lintersection des surfaces, avec application à la recherche de propriétés des surfaces du se- cond ordre. F. DAGOREAU. Les lignes du troisième ordre. U. LIMBOURG. Sur un point de la théorie de la formule de STIRLING. E. BÉDE. Recherches sur la capillarité. E. COEMANS. Monographie du genre Pilobolus, rope, spécialement étudié au point de vue anatomique et physiologique. M. EFFENDI. Mémoire sur le calendrier arabe avant l'islamisme, et sur la naissance et âge du prophète MOHAMMAD. A. WAGENER. Insciptions grecques recueillies en Asie Mineure. Bulletins de l'Académie Royale des Sciences, des Lettres on des Beaux-Arts de Belgique. 2e Série. Brux., 1861. Tom XI, XII. 80. Mémoires couronnés et autres Mémoires, publ. par l'Acad. Roy. des Sciences, des Lettres et des Beaux-arts de Belgique. Collection in 80. Brux., 1861 —1862. Tom. XI—XII. Inhoud, Tom. XI: r. VAN DUYSE, Cars invloed op de Vlaemsche letterkunde. Verhandeling over den drievoudigen invloed der re- derijkkameren. E. LAMARLE. Exposé géométrique du calcul differentiel et intégral, précédé de la einématique du point, de la droite et du plan, et fondé tout entier sur les notions les plus élémentaires de la géo- métrie plane. v. NÈvE. Exposé des guerres de TAMERLAN et de sOHAH-ROKH, dans Asie occidentale. IT. XII: 0. T. GABBA, Essai sur la véritable origine du droit de succession. KEMPENEERS. L'ancienne franchise et Pillustre famille des vicomtes de Montenaken. I. A. GOSSE. Monographie de l'Erythroxyloncoca. A, PERREY. Sur les tremblements de terre en 1858, avec suppléments pour les années antérieures. c nd 2 * — . K — 1 — Compte rendu des Séances de la Commission Royale d'His- toire, ou 3 de ses Bulletins. 3e Série. Brux., 1861. Tom III. Collection de Chroniques Belges inédites, publiée par ordre du Gouvernement. Brux., 1861. 3 deelen in 4%, bevat- tende: JEAN MOLANUS. Quatorze livres sur l'Histoire de la Ville de Lou- vain, publies par F. F. x. DE RAM. le et 2e partie. A. BORGNET. Chronique de JRAN DE STAVELOT. Annuaire de l'Académie Royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique. 1862. Brux., 1862. 12°, M. GACHARD, Actes des Etats Généraux des Pays-Bas. Brux., 1861. Tom. I. 8“. L. GALESLOOT. Procès de FRANQOIsS ANNEESSENS. Brux et la Haye, 1862. Tom. I. 8“. A. QUETELET. Annales de TObservatoire Royal de Bruxelles. Brux., 1861. Tom. XIII. 4“. Annuaire de l'Observatoire Royal de Bru- xelles. Brux., 1861. 12°, Observations des Phénomènes périodiques. 4“. Observations de la Lune et des Etoiles de culmination lunaire. 8“. Observations sur différents sujets de l'astro- nomie et de la physique du Globe. 8“. Etoiles filantes et Magnét'sme. 8“. De la nécessité d'un système général d'ob- servations nautiques et météorologiques, 8“. Sur le Système décimal. 85. Physique du Globe. 8“. BOEKGESCH. DER. KON. AKAD. VAN WETENSCH. 17 — OXXX — A. QUETELET. Sur la Statistique générale des différents pays. 8“. A. SECCHI et A. QUETELET. Sur le Magnétisme et sur PElectricité. 85. E. HERRICK et A. QUETELET. Sur les Etoiles filantes. 80. FRANKRIJK. Recueil de Mémoires de Médecine, de Chirurgie et de Phar- macie Militaires. 3e Série. Paris, 1861. Tom. VI. 8°, Inhoud: E. COLLIN. Du goître aigu dans la garnison de Briancon. gozk. Note sur le recrutement de l'armée. VILLAMUR. Mutilation de la partie inférieure de la face par un coup de feu. MOUILLIE. Considérations générales sur la péritonite traumatique & la suite de coups de pied cheval. BÉpië. Contusion à labdomen, péritonite aigue, suite de perforations intestinales. i cauver. Etude comparée du bassin Lombard et du pays Toulousain. ROUSSIN. Nouvelles recherches sur les dérivés colorés de la Naph- taline. ipr. Observations sur la prépäration du vin de quinquina. BAIZEAU. De l'héméralopie épidémique. LAVERAN. Anatomie pathologique du tubercule, - REEB. Tumeur graisseuse du bras gauche. Luc. Plaie de tête avec enfoncement des os du crane, produite par la morsure d'une panthère. SOUVILLE, Fracture de l'olécrane. nana. De la cystite hémorrhagique du col compliquant Purétrite, srronr. De Thydrotimétrie appliquée d Fanalyse de l'eau de quel- ques rivières de la Chine. FLEURY. Examen hydrotimétrique des eaux de camp de Chalons, TOUSSAINT. Notice topographique sur la Ville d'Arzew. MOURLON. Essai sur les hernies musculaires. nyzer. Luxation externe complète des deux rotules et arrêt de dé- veloppement de ces os sésamoïdes. PruIssiÉ. Analyse de l'eau ferrugineuse de Téniet-el-had. VINCENT, Du choix du soldat, A. BOULONGNE, Eléphantiasis des grandes lèvres. PrBRAUX. Sur la végétation de quelques localités dn Littoral de la Chine. — CXXXI — sisrAch. Etudes statistiques sur les infirmités ct le défaut de taille. r. Poncer. Des cloaques dans la nécrose et de leur mode de for- mation. MOURLON. Plaie contuse de l'oeil droit. BíÉpië. Luxation en arrière de la main droite. DREYER. Notice géologique sur le chott de la province d'Oran. COLIN. Observations de tumeurs phlegmoneuses de la fosse iliaque droite. GoUGET. Fracture du pubis. MOREL. Traitement des fractures du membre inférieur par un système de déligation nouveau. REEB. Observation de luxation incomplete et en haut du premier métatarsien du pied gauche. costa. Corps étranger mobile dans l'articulation du genou gauche. DEBEAUX. Notice sur les mollusques observés dans le nord de la Chine. Mémoires de l'Académie de Stanislas. Nancy, 1859. Année 1858. 8“. Mémoires de l' Académie Imp. des Sciences, Belles Lettres et Arts de Savoie. 2e Série. Chambéry, 1862. Tom V. I. 8. Revue Agricole, Industrielle et Littéraire. Valenciennes, 1862. Année XIV. 2, 3, 85. v. GRATIOLET. Recherches sur l'organisation du Système Vasculaire dans la sangsue médicinale et laulastome vorage. Paris, 1862. 4“. L. races. Dictionnaire Japonais-Francais. Paris, 1862. Livr. 1. Roy-8°, GROOT-BRITTANJE. Transactions of the Royal Society of Edinburgh. Edinb., 1861. Vol. XXII, p. 3. 40. Inhoud : L. PLAYFAIR and J. A. WANKLYN. On a Mode of Taking the Den- sity of Vapour of Volatile Liquids at Temperatures below the Boi- ling Point. J. A. BROWN. The Bifilar Magnetometer, its Errors and Corrections including the Determination of the Temperature Coefficient for the Bifilar employed in the Colonial Observatories. J. DAVY. Fragmentary Nates on the Generative Organs of some Car- tilaginous Fishes. 17* l DAvY. Some Observations on the Albino. A. BROWN. On the Horizontal Force of the Earth's Magnetism. MURRAY. On the Pediculi infesting the Different Races of Man. CLEGHORN. Expedition to the Higher Ranges of the Anamalai Hills, Coimbatore, in 1858. A. BRYSON. Memoir of General Sir THOMAS MAKDOUGALL BRISBANE D. BREWSTER. On the Action of Unerystallised Films upon Common and Polarised Light. - . GUTHRIE. On Some Derivatives from the Olefines. . GEIKIE. On the Chronology of the Trap-Rocks of Seotlaud BRYSON. Memoir of Rev. 3. FLEMING. ANDERSON. On the Constitution of Anthracene or Piteriaghlha- line, and some of its Products of Deeomposition. Proceedings of the Royal ei, of Edinburgh. Vol. IV. N°. 53 — 54. 80. Inhoud: L. LINDSAY. Contributions of the Natural History of W Phe- nomena and Products in Iceland. A. MURRAY. On the Pediculi infesting the different Races of eri: L. PLAYFAIR, Note on Hydrated Sulphurie Acid. FORBES. Note respecting AMPÈRE's experiment fer showing the Ropul- sion of a Rectilinear Electrical current on itself. BENNETT. On the Molecular Theory of Organisation. C. INNES. Notices of Early Scotch Planting. A. GEIKIE. Additional observations on the Chronology of the Trap- Rocks of Scotland. D. MILNE-HORNE. Notes on Ancient Glaciers made during a brief visit to Chamouni and its neighbourhood in September 1860, A. BRYSON. On the Aqueous Origin of Granite. IE. CLEGHORN. Notes of Excursions to the Higher Ranges of the Ana- malai Hills, South-India, in 1858 and 1859. L. PLAYPAIR, On the contractions suffered by Sulphurie Acid on being mixed with water. The Journal of the Royal Dublin Society. Dublin, 1861, No. 20 — 23. 8°, Inhoud van N°. 20 en 21: LOCKE, On Polar exploration. nador. On Central Australia. pavy. On Ferrocyanide of Potassium. xonsu. On Crinoidal Limestone. powLixG. On the Comparative Value of the different Feoding Sub- stances for Horses meuh EN * — CXXXIII — MOOnHs Botanical and Horticultural Tour, JACKSON and woxrop. On the composition of Dublin Porter. N° 22 en 23: LOCKE. On Remarkable Discoveries in Central Australia. GIESECKE's Catalogue of Minerals from the Arctic Regions. LAWSON. On the affinities of the Trematoda, Planariae and Hiru- dinei etc. ANDREWS. On the Cod and Ling Fisheries of Ireland. Journal of the Geological Society of Dublin, Dublin, 1861. Vol. IX. I. 8. Inhoud: 8. HAUGHTON. On the Occurrence of Nickeliferous magnetic pyrites from Tiernakill, near Maum, County of Galway, J. APJOHN. On two associated Minerals from Ross Hill, near Maum, Co. Galway. r. STANLET. On the Faults sometimes found iu the Drift Gravel of Ireland. bOWELL. On the Wolf hill and Modubeagh Coal-fields, Queen's county. BROWNRIGG and cooke. Geological Description of the District exten- ding from Dungarvan to Annestown, county of Waterford. HAUGHTON. On some additions to the Yellow sandstone Flora of Donegal. SMITH. A new Pyroguostic Arrangement of the simple minerals hitherto found in Ireland, GRIFFITH. The Localities of the Irish carboniferous Fossils, arranged according to the Stratigraphical subdivisions of the Carboniferous System adopted in the Geological Map of Ireland, with the Irish Mining Localities as appended to the Synoptical Table of Fossils, engraved on the Use of the General Valuation of Ireland. SMITH, On the Blowpipe Characters of Minerals. HAUGHTON. On the Natural Constants of the Healthy Urine of Man, an a theory of work foundes thereon. Dublin, 1860. 85. On some new laws of Reflexion of Polarised Light. 8. —— and ropp. The Tides of Dublin Bay and the Battle of Clontarf, Dublin, 1861. 85. On the Solar and Lunar diurnal Tides of the coasts of Ireland. 8“. n — OXXXIV. — HAUGHTON. On the reflexion of polarised light from the sur- face of Transparent Bodies. 8“. GIESECKÉ. Catalogue of a Geological and Geographical col - lection of minerals from the arctic regions. 8“. Short account of experiments made at Dublin, to deter- mine the Azimuthal Motion of the Plane of vibration of a freely suspended pendulum. 8°. On the Use of the Hygrometer in the measurement of heights. 85. NOORD-AMERIKA, Astronomical Notices. N°. 26 — 28. 85. DUITSCHLAND. Monatsberichte der Königl. Preuss. Akademie der Wissen- schaften zu Berlin, aus dem Jahre 1861. Berlin, 1862. 8°, Abhandlungen, herausgegeben von der Senckenbergischen Naturforschenden Gesellschaft. Frankf., 1862. Bd. IV. I. 4%. Inhoud: g HESSENBERG, Mineralogische Notizen. BRUCH. Ueber den Schliessungsprocess des Foramen ovale bei Men- schen und Säugethieren. FRESENIUS. Ueber einige Diatomeen. Schriften der Königl. Physikalisch-Okonomischen Gesellschaft zu Königsberg. Konigsb., 1862. 2e Jahrg. 2e Abth. 4e. Inhoud: G. BRISCHKEB. Die Hymenopteren der Provinz Preussen, v. KLiNGorärr. Ueber die Verbreitung einiger Holzpflanzen in der Pro- vinz Preussen, KLINSMANN. Ueber Bildung und Entstehung von Humus und Festle- gung des fliegenden Dünensandes durch Stereonema Chthonoblastus, nENscue. Einiges zur Kenntniss der Todtenbestattung bei den heid- nischen Preussen. f — CXXXV — Archiv des Vereins der Freunde der Naturgeschichte in Mecklenburg. Neubrandenb., 1861. 15tes Jahr. 82, Zeitschrift des Deutsch Gsterreichischen Telegraphen-Vereins. Berlin, 1862. Jahrg. IX. 1. 8“ VInchow. Archiv für pathologische Anatomie und Physiolo- gie und für klinische Medicin. Berlin, 1862. B. XXIII. 8e. Inhoud: LUSCHKA. Ueber den Bau des menschlichen Harnstranges. ALBERS. Ueber den parenchymatösen Hirninfarkt in chronischen und acuten Irreseinsformen. RAVITSCH. Einige Worte die Pathogenese der Rotz- und Wurmkrank- heit des Pferdes betreffend. 1 DEMME. Ueber extracranielle, mit den Sinus durae matris communici- rende Bluteysten. BEuR. Beiträge zur pathologischen Geographie Californiens. MOSLER. Ueber Chorea. — Neuer Fall von Hautsklerom beim Erwachsenen. ZIMMERMANN. Vier Fülle von Rotzinfection dureh flüchtiges Contagium. VIncnow. Ueber puerperale diffuse Metritis und Parametritis. Ankrakos. Ueber einen sehr seltenen Fall von Parasitenmissbildung mit Einschliessung: Parasitus pentadymus encranius. BILLROTH. Zur normalen und pathologischen Anatomie der mensch- lichen Milz. Gourz. Ueber die Ursachen der Herzthätigkeit. RINDFLEISCH. Beiträge zur Lehre von den Entzündungen seröser Mem- branen. SCHWEIGGER-SEIDEL. Untersuchungen über die Milz. EIGENBRODT. Ueber die Diagnose der partiellen Empfindungslähmun- gen, insbesondere der Tastsinnlähmung (Drueksinnlähmung, Apse- laphesie). Verhandlungen des Naturhistorisch-Medizinischen Vereins zu Heidelberg. Band. II. 5. 8“. A. PETERMANN. Mittheilungen aus susrus PERTHESs Geogra- phischer Anstalt über wichtige neue erforschungen auf dem gesammtgebiete der Geographie. Gotha, 1862. Hft, III. 45. STEINER. Codex inscriptionum romanarum Danubii et Rheni. Gross.-Steinheim, 1862. Th. IV, Bogen 32—45. 85 — OXXXVI — Werken van de Hongaarsche Akademie van ae pen te Pesth. als: d. SÁNDOR. A' felsöbb analysis’ Elemei. Wa 1836 — 1840. Füzet 1, 2. 40. Mathematicai Pályamunkák, Kiadja a' Magyar tudós Tär- ___saság. Budän, 1844. Kötet 1. 8“. Természettudomänyi Pályamunkák. Budán, 1837-1844. Kötet 1—3. 8. V. ANTAL. Felsöbb pee egy Ismeretlennel. Budän, 1848. 85. M. MIHALI. Elmélkedések a' physiologia és psychologia’ Körében különös tekintettel a' polgári és erkölesi Ne- velésre. Budán, 1839. 8“. N Magyar tudomanyos Akademia Enkönigrei. Pest, 1858 — 1861. IX. 3; X. 4. 40. Magyar Akademiai Ertésitö. A’ Mathematikai, es Termés- zettudomänye osztälyok Közlönye. Az Akademia rende- letéböl Szerkeszti eyöry süxbpok. Pest, 1860. Kötet J. 80. Mathematikai s Természettudománye Közlemenyck vonat- kózolay a hazai viszonyokra Szerkeszti szanó sózspr. Pesten, 1861. Kotet I. 8“. 8. sózser. Természettudományi Pályamunkák, Pest- Buda Környékének földtani leiräsa. Pest, 1858. Kotet IV. 85 Utasitas meteorogiai Eszleletekre a. m. tud. Akad. Math. S. Termeszettud. bizottsägának megbizásából. Pest, 186 J. 8“. ZWITSERLAND. Verhandlungen der Naturforschenden Gesellschaft in Bazel. Bazel, 1861, B. III. 1—2. 8e. E en en Paed ee en he hog Be — CXXXVII — Inhoud, No, 1: mis. Ueber den Bau der Lymphdrüsen. RÜTIMEYER. Beiträge zur miocenen Fauna der Schweitz. KINKELEN. Ueber harmonische Reihen. BURCKHARDT. Die Empfindlichkeit des Augenpaars für Doppelbilder. MERIAN. Meteorologische Uebersicht des Jahres 1850. CARTIER. Der obere Jura zu Oberbuchsiten. No. 2: SCHÖNBEIN, Chemische Mittheilungen. Mittheilungen der Naturforschenden Gesellschaft in Beru, aus dem Jahre 1861. Bern, 1861. 85. ITALIË. 8. FENICIA. II Sogno componimento estratto dai Mano- scritti, Napoli, 1862. 12°, J. ROMEO, J. Due parole sul nostro bilancio nazionale dell' anno 1862. Aci-reale, 1861. 8. AANGEKOCHT. J. r. d. GRAESSE. Trésor de livres rares et précieux ou Nouveau Dictionnaire Bibliographique, Dresde. 1862. ., . 0 Journal of the Asiatic Society of Bengal. Calcutta, 1857. N°, 2; 1859. N°. 3, 4; 1861. No. 3. 85. J. r. AREND. Algemeene Geschiedenis des Vaderlands van de vroegste tijden tot op heden. Amst., 1862. Dl. III. St. 3. Afl. 19. Roy. 85. BOEKGRSCH. DER KON. AKAD. VAN WETENSCH. 18 — OCXXXVIL — TEN GESCHENKE OF IN RUIL ONTVANGEN IN DE MAAND MEI 1862. NEDERLAND. Uittreksels uit vreemde Tijdschriften, voor de Leden van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs, 1861-1862. 's Grav., 1862. No. 3. 4“. f Inhoud : BOUNICEAU. Over den wederstand van verschillende houtsoorten tegen wringing. CLARK's nieuwe hydraulische dokken, tot het herstellen van schepen, nabij Londen. : RIENER. Het springen van de locomotief Ne. 645, op den zuidelijken Staats-Spoorweg nabij Laibach. Over luchtverversching in gesloten ruimten. FRANS VARRENTRAPP. Over de bekleeding van stoompijpen. ALu's algemeene schroefsleutel. Over de aardwerken aan het kanaal St. Martin te Parijs. De drijvende spoorweg op het veer over de Fort en over de Tay. Opmerkingen omtrent het vervaardigen en zamenvoegen van Spoor- staven. Ongelukken op Spoorwegen, W. J. MACQUORN RANKINA. Uittreksel uit een onderzoek aangaande den wederstand van het water tegen de beweging van schepen. De hydraulische dommekracht van ROBERTSON en TWEEDALE. De huiszwam en de middelen om die te voorkomen en te verdelgen. RÜHLMANN. Draaijende pomp. Over de vervaardiging van Spoorstaven. * BROCKMANN. Mededeeling omtrent het stoken van steenkolen voor locomotieven. nochkr. Proefnemingen met betrekking tot de slepende wrijving. Stoomhamer. Dakglas. Meteorologische waarnemingen in Nederland en zijne bezit- tingen, en afwijkingen van temperatuur en barometer- stand op vele plaatsen in Europa. Uitgeg. door het Koninkl, Nederl. Meteorologisch Instituut, 1861. Utr., 1862, 40, — CXXXIX — De Wet der Stormen getoetst aan latere waarnemingen, als eene uitkomst van wetenschap en ervaring, aangaande Winden- en Zeestroomingen in sommige gedeelten van den Oceaan. Uitgeg. door het Kon. Ned. Meteoro- logisch Instituut te Utrecht, in 1862. Utr, 1862. 4“. Tijdschrift, voor Eutomologie. Leid, 1862. Pl. IV. 5, 6. 85 Bijblad tot het Tijdschrift De Volksvlijt. 1862. N.. 4. 8“. Maandblad N°, 5 en 6 en Correspondentie-Blad N°. 4. van het Nederl. Onderwijzers-Genootschap. 1862. 8“. Verslag van de werkzaamheden der Rijkscommissie voor Statistiek 1859 —1860, 's Grav., 1861 87. Tweede Verslag van werkzaamheden der Rijkscommissie voor Statistiek 1861 (uitgeg. voor rekening van de Leden der ontbonden Rijkscommissie). 's Grav., 1862, 8°. Staatkundig en Staathuishoudkundig Jaarboekje voor 1862, uitgeg. door de Vereeniging voor de Statistiek. 3e Serie. Amst, 1862, 4e Jaarg. 8“. b. C. DONDERS. Astigmatisme en cilindrische glazen. Utr. en Amst., 1862. roy.-8“. Journal van ANTHONIS DUYCK, advokaat-fiskaal van den Raad van State (1591—1602). Uitgeg. op last van het Depart. van Oorlog, met inleiding: en aanteekenin- gen door L. MULDER. 's Grav. en Arnh., 1862. Dl. I. 85. E. G. LAcEMANS. Recueil des traités et conventions conclus par le Royaume des Pays-Bas avec les puissances étran- __gères, depuis 1818 jusqu'à nos jours. La Haye, 1862. Tom V. 1. 8%. ser. Nederlandsche Insecten. 2e Serie. No. 19 en 20. 45. A. MH. IsRaëLs. De sterfte der kinderen in de drie eerste 18+ — CXL — jaren des levens, te Amsterdam, in de jaren 1850 — 1859. Roy. 8ö. CL. MULDER. Bijdrage tot de ontleedkundige kennis van Saturnia Cynthia. 8°, (u. J. BERLIN). Mijn Evangelie III. 1862. 320. L. VERHOOFD. Aphorismi Hippocratis. Lugd. Batav., 1675. 24%. Vrede-Schrift tusschen den Conink van Spaengien en de Hoogh. Mogh. Heeren Staten Generael van de Vereenigde Nederlanden. Leeuwarden. 1648. Roy. 8. 3e Carte de PIsthme de Suez. Verzamelingstabel der watershoogten langs de Boven-Rijn, Waal, Merwede, enz. waargenomen in de maanden Ja- nuarij, Februarij en Maart 1862, folio. OOST-INDIEË, E. W. A. LUDEKING, Zuléma. Bat, 1854. 80. Uit mijn Portefeuile. Bat, 1861. 80. Bataviaasch Handelsblad. Editie voor Nederland. 1862. No, 5—6. 4“. B E L GI. Bulletin de Académie Royale de Médecine de Belgique. ge Série. Brux., 1862. Tom. V. 1. 80, Inhoud : HUBERT. Rapport verbal sur une observation de Mr. LABALBARY, re- lative à un cas d'éclampsie puerpérale, guérie par la compression des carotides. drs MICHAUX. Rapport de la Commission chargée de l'examen du Mé- moire de Mr. revsaup, relatif au traitement des fistules vaginales. — — Rapport sur un Mémoire de Mr. sims, de New-York, re- latif de la suture en fils d'argent en chirurgie. DEROUBAIX. Considérations sur l'opération de la fistule vésico-vaginale par la méthode américaine, — CXLL — Procès-verbaux des séances de la Commission Royale pour la publication des Anciennes lois et Ordonances de la Belgique. Brux., 1862. Tom. IV. 8°. FRANKRIJK. Memoires de l'Académie Imp. de Médecine. Paris, 1861. Tom. XXV. I. 4“ Inhoud: J. GOURBEYRE. Des paralysies puerpérales. C. ROBIN. Mémoire sur les modifications de la muqueuse utérine pen- dant et après la grossesse. SEMELAIGNE. Du diagnostic et du traitement de la mélancolie. BOURDON. Morve fareineuse chronique terminée par la guérison. Bulletin de Académie Imp. de Medécine. Paris, 1860 — 1861. 8°, Mémoires de la Société Linnéenne de Normandie. Caen, 1562. Tom. XII. 4°. Inhoud: E. DESLONGCHAMPS, Mémoire sur de nombreux ossements de mammi- fères fossiles de la période géologique dite diluvienne, trouvés aux environs de Caen. _ DE FERRY. Note sur Etage Bajocien des environs de Macon. Bulletin de la Société Linnéenne de Normandie. Caen, 1862, Tom. VI. 8% Bulletin historique de la Société des Antiquaires de la Morinie. St. Omer, 1862. 11e Année. Livr. 41 — 42. 85. J. DECAISNE. Le Jardin fruitier du Mussum. Paris, 1861. Livr. 53, 54. 45. f DUITSCHLAND. Verhandlungen der Kais. Leopoldinisch-Carolinischen Deut- schen Akademie der Naturforscher. Jena, 1862. B. XXIX. 4“. Inhoud: C. A. J. MILDE, Ueber die Moos-Flora Schlesiens. H. ASVERUS. Ueber die verschiedenen Tonsillenformen und das Vor- kommen der Tonsillen im Thierreiche. — Minn — M. A. F. PRESTEL. Die mit der Höhe zunehmende Temperatur als Function der Windesrichtung. . BAIL. Mykologische studien, besonders über die n der Sphaeria typhina. J. VAN DER HOEVEN. Beschreibung zweier, in Folge vorzeitiger Sy- nostose der Schädelnähte verunstalteter menschlicher Schädel. k. MÖBIUS. Neue Gorgoniden des naturhistorischen Museums zu Ham- burg. v. MÄDLER. Ueber totale Sonnenfinsternisse mit besonderer Berück- sichtigung der Finsterniss am 18 Juli 1860. VON HEUGLIN. Beiträge zur Fauna der Säugethiere N. O.-Afrika's. E. B. SCHMID. Die Fischzähne der Trias bei Jena. C. OBERLEITNER. Album de Fac-Simile des Régents, Capi- taines et Hommes d' Etat depuis an 1500 jusqu'en anp. Vienne, 1862. 47. Catalog der bedeutenden Gemälde-Gallerie von J. P. W EVER. Köln, 1862. 89. Catalog von r. koch's Sammlung von Münzen u. Medail- len. Bonn, 1862. 89. ILA Memorie dell' Accademia delle 8 dell' Istituto de Bologna, Bologna 1860—1861. Tomo X. 2—4. XI. 1, 2. 49. Inhoud, X. 2—4: M. BRIOENTI. Sull' effetto del Disboscamento e Dissodamento dei Monti, rispetto all' altezza delle piene maggiori dei Fiumi arginati. P. PREDIERI, Intorno la variazione che sembra venuta nel clima bolognese. M. PAOLINI. Degli effetti delle Acque Termali Solforose, in ispecie di Porretta nella cura della sifiliae e sue complicazioni. A, PaLAGI. Indentitù di origine delle Correnti d'Iuduzione volta-elet- trica e magnetica. L. CAteont. Sulla reproduzione di una doppia coda nelle Lucertole, e sullo scheletro del Platydactylus muralis pUMÉRIL e BIBRON, a Sullo scheletro dello stellio vulgaris Daudin. d. BERTOLONI, Delle malattie e dei danni che soffre l'albero del Pero nella Provincia Bolognese. D. PIANK Sulla Grande Piramide. 4. corRADI. Della odierna diminuzione della Podagra delle sue cause. — OXI — L. D. ASA. Osservazioni sulla Induzione elettro-statica. L. XESPIOUI. Sulla declinazione magnetica assoluta di Bologna. d. G. BIANCONI, Specimina zoologica Mosambicana. L. RESTIOHI. Sui fenomeni Cometari. Le CALonl. Sopra una nuova specie di Mostro umano exencefalico vis- suto trent’ ore, . PREDIERI. Dello stato mentale degl' Idrofobi considerato nel rap- porto medico-legale. D. CHELINI. Determinazione analitiea della Rotazione de' corpi liberi, secondo i concetti del Signor roinsor eee G. FABBRI. Descrizionb di una Pelvi obbliqua- ovale di xaEGELR con Jussazione congenitu iliaca dei due femori; e econsiderazioni intorno alle cause e al modo di pradursi delle deformità che vi sono. FP. RIZzOLI. Cancro della met destra della lingua, demolito con un nuovo processo operatorio. M. BRIGHENTI, Sulla corrente litorale, di seguito alla Memoria del Commendator PALEOCAPA. . D. CASA, Nuove Osservazioni sull' Induzione elettro-statica, A. ALBSSANDRINI, Descrizione dei preparati più interessanti d’Anato- mia Patologica, esistenti nel Gabinetto d'Anatomia Comparata della R. Università Bologna. d. BERTOLONI, Come si comporta il midallo delle Piante Dieotiledo- nali dopo il suo compiuto sviluppo. A. BERTOLONI, Miscellanea Botanica. o. SGARZI, Nuove Osservazione sulla Materia concreta delle Ferme Porrettane. G, G. BIANCONI. Descrizione delle Forme erxistalline di Zolfo delle Miniere del Cesenatico. C. MASSARENTI. Storia e Riflessioni di una Rottura Utero Vaginale, accaduta nel parto a termine di gravidanza, con passaggio del feto sotto il peritoneo che veste la parete posteriore sinistra dell’ addome. M. MEDICI, Elogio di GAETANO GASPERO UTTINI. Rendiconto delle sessioni dell’ Accademia delle Scienze dell’ Istituto di Bologna. Bologna, 1860 —1861. Anno 1859— 1861. 8“. — Cn == AANGEKOCHT, J. P. AREND. Algemeene geschiedenis des Vaderlands. Voort- gezet door O. VAN REES en w. G. BRIL, Amst, 1862. Dl. III, St. 3, Afl. 20. roy.-8“. Annales de Chimie et de Physique. 3e Série. Paris, 1862, Tom. LXIV. 4; LXV. 1. 8“. CABANIS und BALDANUS. Journal für Ornithologie. Cassel, 18591862. Jahrgang VII. 6—IX, 1—5. 8“. VERSLAGEN EN MEDEDEELINGEN KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN. Mad VERSLAGEN EN MEDEDEELINGEN DER KONINKLIJKE AKADEMIE WETENSCHAPPEN, Afdeeling NATUURKUNDE, Veertiende Deel, AMSTERDAM, C. G. VAN DER POST. 1862. dat LT rak At: ts 4 d | INHOUD VAN HET VEERTIENDE DEEL. PROCESSEN- VERBAAL DEK GEWONE VERGADERINGEN. Vergadering gehouden op den 31ster Mei 1862. blz. 142. L * „ J8sten Junij 77 0 300. * „ „ „ _ 27sten September „ „ 404, VI INHOUD. VERHANDELINGEN. E. H. VON BAUMHAUER. Scheikundig onderzoek van den Meteoorsteen van Uden. (Met eene Plaat). .… bl. 1. CL. MULDER, . van den Steen, op den 8sten Julij 1852 gevonden te Wedde, in de Provincie 6W//%«§]Ü ) ere e 9, D. BIERENS DE HAAN, lets over Logarithmentafels. % 15. P. BLEEKER. Neuvième article sur la Faune ichthyo- logique de Ine de Ter nate NR Sixième mémoire sur la Faune ichthyo- logique de Pile de Batjan. 99. —— Notice sur le genre Trachinus Art. et ses espèces JJ en 3 Notices lchthyologiques (LX) „ 198. G. J. VERDAM. Bijdrage tot de meetkundige theorie | der Hoofdassen van Ligchamen. „ 149. J. VAN DER HOEVEN, Henige Aanteekeningen over MARTINUS SLABBER’s Natuurkundige Verlustigingen ; benevens opgave der systematische namen van de daarin afgebeelde diersoorten, . . . . .. . mp 210, \ 7 — 4 INHOUD. v. s. M. VAN DER WILLIGEN, De Lichtenbergsche Fi- BK eee p. M. BRUTEL DE LA an De werking van het Zeewater op het Metaal der Schepen . 0. A. J. A. OUDEMANS. Mémoire pour servir de ré- ponse à la question: si les stomates dérivent de cellules épidermiques on bien de cellules parenchy- matiques sous-jacentes P n J. BOSQUET. Notice sur deux nouveaux Brachiopodes, trouvés dans le terrain tertiaire oligoeène du Lim- bourg Néerlandais et du Limbourg Belge F. C. DONDERS en b. poln. De ligging van het draaipunt van het Oog RES a P. BLEEKER, Descriptions de quelques espèces nouvel- les de Silures de Surinam Notice sur les genres Parasilurus, Eutro- piichthys, Pseudeutropius et Pseudopangasius . . Notice sur les genres Trachelyopterich- 3 _ thys, Hemicetopsis et Pseudocetopsis . . . . … N VII 305. 318. 345. 351. 390. Blz. * VERBETERINGEN. * o. staat: is zal b. dat, tot lees: * is, zul dat tot ba-) GH DH lees: Fa (-A) - G (g—B)—H° (pC) substituërende Lees: H=pgm, ( NM) (SN) (=P) door vol- ab(B—A) cos6 ( =p ordinaten -lijn , A, B’ 3 21% * * 3 substituerende H pg. (Md: EN (=P +d?) 22 0 m (D-), <(C'— A1) 72. . 4 0% door, vol- aB! — A)) Tad (. · i ordinaten-lijn 2 behoorende, AB ' 1 ze — 5 E dl nd Ma BL ke ð ß ⁵³ ten a —— * R 3 SCHEIKUNDIG ONDERZOEK VAN DEN METEOORSTEEN VAN UDEN, MEDEGEDEELD DOOR E. H. VON BAUMHAUER. In de Oetober-Vergadering van het vorige jaar had ik de eer, der Afdeeling mede te deelen het scheikundig on- derzoek van eene steenmassa, welke in het museum van het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschap- pen in Noord-Brabant bewaard werd, als hebbende een cosmischen oorsprong, en welke op S Julij 1843 te St. Michiels Gestel, bij een hevig onweder uit de hemelruimte zoude zijn gevallen. Het scheikundig onderzoek dier steen- massa toonde op eene onwedersprekelijke wijze haren aard- schen oorsprong. Ik neem de vrijheid in deze Vergade- ring de aandacht der Afdeeling op nieuw te vestigen op eenen steen in hetzelfde museum bewaard, terwijl ik tot het doen van dit onderzoek alweder in staat werd gesteld door de welwillendheid van den kundigen Bibliothekaris van genoemd Genootschap, Dr. c. R. HERMANS, wien ik daarvoor hier mijnen hartelijken dank breng. De verschijn- selen, welke bij den val van dezen steen door verscheidene getuigen zijn waargenomen, zijn vermeld in het volgende Proces-Verbaal, hetwelk negen maanden later daarvan is op- gemaakt. VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIV. 1 (2) De ondergeteekende NICOLAAS DENISSEN, landbouwer en herbergier, en HENDRICUS VAN GERVEN, Mr. kleërmaker, wonende te Volkel, gemeente Uden, eerste distrikt, Provincie Noord-Brabant, verklaren voor de opregte waarheid, dat zij zich op den twaalfden Junij des afgeloopen jaars, een duizend acht honderd veertig, des voormiddags, de klok tusschen tien en elf ure, bevonden hebbende, in de gemeente-turfpeel, be- hoorende aan de gemeente, ter plaatse genaamd het Staartje, alwaar, onder anderen, tegenwoordig waren MARTINUS VAN DE VONDERVOORT, landbouwersknecht, ARNOLDUS VERWEGEN, land- bouwer, ANTONIE VAN DIJK, arbeider, en JOHANNES VAN GER- VEN, kleedermaker, alle mede te Volkel voornoemd woon- achtig, alsmede HENDRICUS VAN DER HEIJDEN, smidsknecht, beiden wonende te Uden; zijnde het weder stil, de lucht helder met zonneschijn, uitgenomen eene kleine donkere wolk aan de noordzijde der zon; dat ook de genoemde en meer andere, als toen eerst een zacht, en van oogenblik tot oogenblik, toenemend geschuifel, boven hun hoofd hoor- den naderen, dat hen alle ten hoogste verontrust en be- vreesd maakte, hetwelk, na eenige seconden geduurd te hebben, met eenen zwaren slag of neerploffing, waarvan het moer- of turfpeel, waarop zij zich bevonden, daverde, ein- digde; tevens zagen zij, dat een gedeelte zand, van een nabijzijnd voetpad, ongeveer van 15 tot 20 ellen van hen, doch slechts 5 ellen van genoemden MARTINUS VAN DE VONDERVOORT verwijderd, naar de hoogte werd gewor- pen; dat zij met opgenoemde, na eenigzins van den schrik hersteld te zijn, zich naar de plaats op het voetpad, bege- ven hebben, en aldaar bevonden, dat de grond cirkelsge- wijze uitgepuild of opgeworpen was, in het midden met eene opening, waarin zij, ongeveer ter diepte van één en één halve palm, in eene schuinsche rigting, in het oost-noord ten oosten, iets zagen, dat hun zwart toescheen, welk zij na eenig overleg, met behulp van eene schop, 3 2 9 . 3 Kd Rare es al en Den (3) dan hebben uitgehaald, en bevonden, dat het eene bijzon- dere soort van zevenhoekigen steen was, die zoo heet was, dat hij naauwelijks met de hand, zonder zich te branden, kon opgenomen worden: zijnde alstoen van eene zoo broze zelfstandigheid, dat het zwarte omkleedsel met de nagels kon worden afgekrabd, en welke vervolgens door den eerst genoemden, NICOLAAS DENISSEN, naar zijn woonhuis te Vol- kel, is overgebragt, en aldaar successivelijk door velen, met verwondering doch zonder kennis daarvan te hebben, is bezigtigd geworden, en door den een of anderen met afbreking van een punt en verdere schending, eenigzins is verminkt geworden. En verklaren de ondergetekenden, gemeld voorwerp, wegende 7 oncen en L lood Nederlandsch, op verzoek van JAN BAPTIST VAN ERP, secretaris der gemeente Zeeland (die dat voorwep voor wezenlijk meteoor, of aërolieth beschouwt) te hebben geofferd, om daarover naar goedvinden te disponeren. Eigenhandig onderteekend, te Volkel, gemeente Uden, es Ssten Maart, een duizend acht honderd een en veertig. NICOLAAS DENISSEN. HENDRICUS VAN GERVEN. VAN ERP. — steen, wiens uiterlijk aanzien reeds voldoende is voor iederen kenner van meteoorsteenen, om allen twijfel over zijnen cosmischen oorsprong weg te nemen, schijnt geen brokstuk te zijn van eenen grooteren steen, die, in onzen dampkring gekomen, uit elkander zoude zijn ge- sprongen en, in verscheidene stukken verdeeld, op onze aarde gevallen; het schijnt een zelfstandig individu te zijn, dat, wie weet hoevele duizenden jaren reeds, om onze zon zijne loopbaan heeft afgelegd, totdat het eindelijk 8 made den invloed gekomen van de aantrekkingskracht onzer aarde door deze is tot zich getrokken, om voortaan met haar en zoovele andere kleine ligchamen, die de aarde ls „reeds Ait 1 eee heeft bemagtigd, zijne el “geheel veranderde loopbaan om de zon te vervolgen. Toen ik voor ongeveer 18 jaren in mijne dissertatie : De Orte lapidum meteoricorum deze denkbeelden-over het zijn zer opmerkelijke ligchamen mededeelde, waren de inzig der natuurkundigen daarover nog zeer uiteenloopende, en de groote BERzELIUS, de voorstander van den lunarischen oorsprong dezer steenen, besloot zijne mededeeling over mijne inzigten in zijn Jakresbericht over 1845, pag. 387, met deze woorden: „ Vemuthun nen € oft höchst interessant sein, aber wenn man sie 18 achte Sachen ausgibt, so werden sie tadelnswerth” ? 5 De ontdekking sedert dak tijd n kleine planeten, waardoor, } tot ons zonnestelsel al heeft, naar ik vermeen, 6 steenen, aan wier identiteit met de stine sterren wel niet kan getwijfeld worden, zich van de planeten al- leen door grootte en loopbaan onderscheiden, vrij wat ge- wigt bijgezet, zoodat hetgeen Berzrrrus in 1845 slechts cen vermoeden noemde, tegenwoordig wel op zijn minst voor hoogstwaarschijnlijk mag worden gehouden. De steen *), die in 1840 te Uden is gevallen, heeft een onregelmatigen sphenoïdischen vorm mep: sterk afgeronde hoeken en kanten en bezit nu, nadat er eenige stukken van zijn afgenomen, een absoluut gewigt van 689.5 wigt⸗ jes, terwijl hij waarschijnlijk oorspronkelijk tusschen de 710 en 720 wigtjes zal hebben gewogen. Zijne soortelijk — gewigt, hetwelk bepaald werd door een stukje in 0 te wegen en daarna in water, pact, da de ming Men zie, d Er en daar een weinig gebe hae, fijn korrelig en toont de voor de meteoorsteenen zeer kenschetsende verglazing of smelting der opper- vlakte, waardoor ‘de steen geheel bedekt is geworden met eene waauwelijks eene streep dikke, zwarte korst, die op de plaat- * sen waar zij is weggenomen duidelijk en scherp afsteekt bij de wwitte massa van den steen ; ‘ef ver- toont zich, op. cenige kleine barsten na, als compact echter niet pee. vast gesteente, hetwelk, bij eene kleine ver- grootin * ke blijken van krystallijne, weinig homo- | ch mee porphyrachtige structuur vertoont; ter- en daar kleine bronskleurige metaaldeeltjes in verspreid zijn. de quantitative analyse, welke ik in gemeen- schap met mijnen assistent Dr. T. skkLukiu heb gemaakt, zijn 5 wigtjes van de graauwachtige massa genomen, en nadat deze tot fijn poeder waren gebragt, werden daaruit door den magneet tweeërlei zelfstandigheden uitgetrokken, namelijk taaije, staalgraauwe stukjes, waarin veel nikkel en ijzer, doch geene duidelijke sporen van phosphorus werden gevonden, die in zoutzuur onder ontwikkeling van waterstof werden opgelost, en dus wikkelijzer zijn; en ver- der gemakkelijk tot poeder te brengen deeltjes, die bij hunne oplossing in zoutzuur veel zwavelwaterstof ontwik- kelden, terwijl in de oplossing alleen ijzer werd gevon- den en dus magneetkies zijn. De hoogst geringe hoeveel- id dezer door den magneet uittrekbare deeltjes liet geene verdere quantitative analyse toe. e quantitative analyse van het van de magnetische jes bevrijde poeder geschiedde op de volgende wijze. eder werd uitgetrokken door koningswater en de (6) oplossing met het onoplosbare gedeelte tot hard droog verdampt; bij de uittrekking van het residu met zout- zuur bleven onopgelost terug: het onoplosbare gedeelte en het kiezelzuur der oplosbare silicaten. De zoutzure oplossing werd op nieuw verdampt,ter verwijdering van het vrije zuur, en de waterige oplossing met azijnzure soda gekookt, waardoor het ijzeroxyde vrij van andere metaaloxyden werd nedergesla- gen. Om ons hiervan te overtuigen, werd het in zoutzuur opgelost, door ammonia-neêrgeslagen en na gloeijing bij gewigt op nieuw bepaald. Eindelijk werd het ijzer nog door middel van overmangaanzure potassa getitreerd, en dezelfde hoe- veelheid gevonden. Uit de azijnzure oplossing werd door ammonia en zwavelammonium voorzigtig het nikkel en mangaan gepraecipiteerd, terwijl uit het filtraat, waarin geen kalk voorhanden was, na concentratie, de magnesia als phosphas magnesiae et ammoniae werd neêrgeslagen. De scheiding van de uiterst géringe hoeveelheid zwavelnikkel en zwavelmangaan kon door azijnzuur niet plaats heb- ben, zoodat wij ons moesten bepalen tot de weging van het mangaan-oxydoxydule en het nikkeloxydule. Het in zuren onopgelost geblevene werd eerst door ko- king met eene soda-oplossing van het oplosbare kiezelzuur bevrijd en daarna met een mengsel van koolzure potassa en koolzure soda gegloeid. Het residu, in verdund zout- zuur opgelost, werd op dezelfde wijze onderzocht als het oplosbare silicaat; hierin werd ijzeroxyd, magnesia, aluin- aarde en kalk gevonden en slechts sporen van mangaan en nikkel, De alkaliën, die alleen voorkomen in het on- oplosbaar silicaat, werden uit eene afzonderlijke hoeveelheid van het oorspronkelijk poeder bepaald, door dat met vloei- spaathzuur te behandelen. Bij het oplossen van het door dit zuur ontlede silicaat in zoutzuur bleef een zwart poeder terug, dat met salpeter gesmolten werd; bij de oplossing dezer massa in water . Ce) bleef ijzeroxyd terug, terwijl in de vloeistof, die met azijn- zuur was zuur gemaakt, azijnzuur-loodoxyd een fraai gelen neêrslag gaf; dit zwarte poeder bleek dus chroom-ijzersteen te ziju. | De quantitative bepaling van het zwavelgehalte geschiedde eveneens uit eene afzonderlijke hoeveelheid, Op de vloeistof, waarin de alkaliën werden bepaald, werd een opzettelijk onderzoek op lithium gedaan door middel der spectraal- analyse, doch daarvan geen spoor gevonden. De analyse gaf de volgende uitkomst: Magnetisch gedeelte (Ai elbzer J 1707 n 1 Kiezelzuur 20.713 10.75 Oplosbaar silicaat. e Ap ren 619 55.281 pCt. Mangaanoxydule 0.430 9.09 10.42 Nikkeloxydule 0.288 0.06 Kiezelzuur 23.866 12.40 RER Magnesia 5.177 2.07 Onoplosbaar silicaat. eten 422 0.65 40.805. | Aluinaarde 4.100 1.92 5.94 Soda 0.940 0.24 Potasch 0.490 0.08 Chroomijzersteen 0.760 Bijgemengde stoffen. { Zwavelijzer 0:78 In het in zuren oplosbare silicaat is de verhouding der zuurstof van het kiezelzuur tot die der basen als 1:1; dit silicaat is dus een monosilicaat van de formule 2 RO, SiO, of 3 RO, SiO,, terwijl de bestanddeelen aantoonen, dat het Olivin is. In het onoplosbare silicaat is daarentegen de verhouding van de zuurstof in het kiezelzuur tot die der basen onge- veer als 2: J. Daar echter in de dubbel-silicaten RO, SiO, of 3 RO, 2 SiO; noch aluinaarde, noch alkaliën be- hooren, zoo hebben wij hier waarschijnlijk te doen met GS) een mengsel van eene feldspaath-zelfstandigheid bijv. Albit, met eene amphibool-zelfstandigheid, mogelijk Hornblende. Wegens de zwavelwaterstof-ontwikkeling bij overgieting met zoutzuur van het van de magnetische deeltjes bevrijde poeder, is al de zwavel als enkelvoudig zwavelijzer in re- kening gebragt. Professor WÖHLER te Göttingen, aan wien ik voor een lötal jaren een stukje van dezen steen heb toegezonden, vond daarin een vrij groot metallisch kogeltje; in het stukje echter, dat tot dit onderzoek. heeft gediend, was het door den magneet uittrekbare gedeelte zeer luttel; juist wegens de weinige homogeniteit der meeste meteoorstee- nen, die een agglomeraat van eenige steensoorten met daarin verspreide deeltjes nikkelijzer, magneetkies en chroom- ijzer zijn, beteekent de procentische zamenstelling van den geheelen steen weinig; zij krijgt eerst waarde, wanneer op de wijze, het eerst door RAMMELSBERG aangegeven, uit haar tot de aanwezigheid van bepaalde mineralen kan worden besloten. De steen van Uden bestaat dus, zoo als ik zeide, uit nikkelijzer, zwavelijzer (magueetkies), chroomijzersteen, olivin en waarschijnlijk albit en hornblende, en komt dus in zijne mineralogische zamenstelling geheel overeen met den meteoorsteen, die op 2 Junij 1843 bij Utrecht is ge- vallen en door mij destijds is onderzocht geworden. ONDERZOEK VAN DEN STEEN, OP DEN Sten JurIJ 1852 GEVONDEN TE WEDDE, IN DE _ PROVINCIE GRONINGEN ; DOOR CLAAS MULDER. De omstandigheden, waaronder bovengenoemde steen werd gevonden, zijn bekend door het berigt van Dr. w. eLEUNs, geplaatst in de Algem. Konst- en Letterbode, 1852, N°, _ 48, waaruit tevens blijkt, dat hij voor een meteoorsteen werd gehouden. De Heeren G. A. VENEMA en s. d. ECKRINGA zonden met de meeste welwillendheid het stuk aan het Akademisch Museum van Natuurlijke Historie ten ge- schenke, waar het werd gedeponeerd. Ik beken, dat ik het eerder aan een gezet onderzoek had kunnen onderwer- pen, doch meer dan eene reden deed mij deze zaak op den achtergrond schuiven, onder anderen ook omdat ik steeds de echtheid van den steen betwijfelde. De vraag naar Nederlandsché meteoriten door Dr. BUCHNER, in. zijn brief van 6 November 1860, aan den Secretaris der Koninklijke Akademie (Afd. Natuurkunde) gedaan, rigtte mijne aan- dacht weêr op den Weddeschen steen. In mijn brief van den 27 December 1860, aan genoemden Secretaris, gaf ik van het bestaan des steens kennis, maar noemde hem reeds „een zoogenaamden steen, die als meteoorsteen be- (10) „kend staat, en behield mij voor mijn eigen oordeel uit te spreken, nadat de Heer vaN ANKUM, Apotheker te Groningen, een scheikundig onderzoek zou hebben verrigt. Ik wensch thans de uitkomsten mede te deelen. Het juiste specifiek gewigt van den steen vond Prof. ERMERINS te zijn 2.523. De door den Heer veNEMA genoemde „ vier el lijn- pvormige indruksels op de oppervlakte, die blaauw ge- „kleurd zijn,“ trokken dadelijk mijne aandacht en waren mijn eerste grond van twijfel aan den luchtoorsprong van den steen. Was de steen werkelijk uit de lucht gevallen, dan zijn die indrukken onverklaarbaar, daar geen naburig ligchaam ze kon veroorzaken, terwijl het even onmogelijk was, dat zij na den val in den grond zouden zijn ontstaan. Neemt men aan, dat het een stuk van een gebakken steen is, waarmede VENEMA ten opzigte van enkele punten zijn meteoor reeds vergeleek, dan mag men aannemen, dat het indruksels zijn óf door kanten of ribben van andere steenen, in den oven, óf door krassen veroorzaakt. _ Eene tweede twijfeling ontstond bij mij, doordien uit de holligheden, waarin vENEMA # hoegenaamd geene vreemde „deelen, zand of vuilnis opgenomen vond,” eenige zand- korrels vielen, toen ik met den steen tegen eene harde vlakte klopte, de opening van het grootste holligheidje naar beneden gerigt. Het later onderzoek van vAN ANKUM gaf op dit punt meer licht. Hij verwijdde eene der openingen, keerde den steen om, en toen viel er een zandachtig poeder uit. Daarenboven verzamelde hij uit de holligheden van den steen vezeltjes, die bij mikroskopisch onderzoek ontwijfelbaar plantenweefsel vertoonden. Hij ver- warmde een weinig van het steenpoeder in een buisje, waarin vochtig rood-lakmoespapier hing, en nam waar, dat dit eerst blaauwachtig wierd, door ontwikkelde ammonia, doch later, ten gevolge van verkoling van organische stof, — en a. deden N (CH) weêr zwak rood. Vond vEXEuA in de afwezigheid van zand, enz, ween afdoend bewijs, dat het werkelijk een „meteoorsteen is, zoo het hem buitendien aan overtuiging „had ontbroken,” wij mogen nu uit de aanwezigheid, vooral van organische stof, het tegendeel besluiten. Op de oppervlakte van den steen zijn hier en daar wel gladde en zwartachtige plekken, maar de ruwe, roodachtige ondergrond komt bijna overal door, zoodat er geen sprake kan zijn van een omhulsel, zoo als men bij meteoorsteenen pleeg te ontmoeten. Te minder is dit het geval, omdat wat nog voor hulsel zou kunnen worden aangezien, nu en dan binnenwaarts doordringt, en in stede van grijsachtig wit te wezen, vuil bruin is. Van gekrystalliseerde mineralen of metaaldeeltjes is, zelfs bij sterke vergrooting, niets te bespeuren. Bij poging tot polijsten of bij het tot poeder brengen van den steen vond VAN ANKUM van dien aard ook niets, maar viel het hem gemakkelijk uit de massa kwartskorrels te verzamelen. De waarneming van VENEMA, dat de steen zwak op de anagneetnaald werkt en zelve eenigermate magnetisch is, bleek ons eveneens. Van ANKuM merkte op, dat uit het grove poeder van den steen inzonderheid de zwartere deel- tjes worden aangetrokken. Zij zijn niet metalliek, Met zoutzuur overgoten geven zij eenig ijzeroxyde af, maar blijven grootendeels onopgelost terug. Hierbij, noch bij eene proef met eene grootere hoeveelheid poeder van den steen, heeft geenerlei opbruisching plaats, noch van water- stof- noch van zwavelwaterstof-gaz. Hij nam voorts poeder van rooden, gebakken steen, die in den oven aan de grootste hitte is blootgesteld geweest en bekend is onder den naam van mondsteen, en nam volkomen dezelfde ver- houding ten opzigte van den magneet en het zoutzuur waar. Het kost weinig -moeite stukjes van evengenoem- den steen te kiezen, die zoo zeer op den steen van 612) Wedde gelijken, dat wij moeite hadden er ons niet in te vergissen, terwijl anderen geen verschil konden ontwaren. Niettegenstaande uit het bovenstaande reeds kan worden afgeleid, dat wij de echtheid van den steen van Wedde, als meteoriet, niet konden aannemen, getroostte toch vaN ANKUM zich de ondankbare moeite, om de scheikundige ontleding geheel ten uitvoer te brengen. Ik laat zijne eigene opgaven hier volgen. tú „Bij het scheikundig onderzoek (zegt hij) heb ik geen enkele van de bestanddeelen kunnen ontdekken, die ge- woonlijk in meteoorsteenen worden aangetroffen, zoo als nikkel, kobalt, chroom, koper, tin, phosphor- of zwavel- metalen. Ik vond geene andere stoffen, dan die geacht kunnen worden de gewone bestanddeelen. te zijn van ijzer- houdenden kleigrond, waarvan de roode steenen worden vervaardigd, en dus in de gebakken steenen kunnen voor- komen, namelijk: kiezelzuur, aluinaarde, ijzeroxyde, kalk, magnesia, kali, natron en sporen van mangaanoxydul, phos- phorzuur en chloor.” „Tot het quantitatif onderzoek werd een gedeelte van* den steen in een agaatsteenen mortier tot een zeer fijn poeder gewreven en bij 100° gedroogd: 4,070 grm. van dit poeder werden langen tijd bij verwarming met zout- zuur behandeld. Na scheiding van het hierbij opgeloste en het oplosbaar geworden kiezelzuur, bleef er aan onop- losbaar silicaat (voor een groot gedeelte zeker zand) ach- ter 3,781 grm, zoodat er door zoutzuur van den steen slechts opgelost was geworden 0.289 grm, d. i. ruim 7 pot. ). N „In dit oplosbaar geworden gedeelte werden gevonden: *) Bij de analysen van drie meteoorsteenen door Prof. vox BAUM- mAvEk, bedroeg het in zuren oplosbare gedeelte 45 en 55, ja zelfs 59 pCt. (18 ) Ä » olan we Jobe 0.116 grm IJzeroxyde enen. ene WR SWE 6 0.090 u Alninaasdemet sporeh van phosphorzuur. „. 0.043 „ ENE sides. ger boites oh, 0,017 „ Magnesia. ieee eee TN 0.0047 „ en oen ee 0.00 66 „ een. . N, 0.0056 „ A len spoor 1.769 grm. van het in zoutzuur onoplosbaar gedeelte van den steen werden volgens de methode van BRUNNER ont- leed door fluor-waterstofzuur, en gaven bij verder onderzoek : Aluinaarde met phosphorzuur.. r.. 0.173 grm neee ee, 0.058 „ e eee d 0.00 8 „ eh eee eee 0.029 „ Natron. neee: 0.012 1 e 14965 „ „Voor 100 grm. van den steen is, volgens dit onder- zoek en vooronderstellende dat hij W mogt zijn, de er eee deze : RB EK mieke 81.440 grm. Aluinaarde met phosphorzuur…… 10.147 „ IJzeroxyde ie IK BOR BOR Br ACT UE Ie ot a EL 5.258 1 . 0.418 „ r 0.142 *) Daar er van hetzelfde poeder van den steen niet meer voorhan- den was, is de hoeveelheid kiezelzuur niet regtstreeks bepaald, maar nit het verlies berekend. 7... / v Wc ue ... OR Mangaanoxy dull. T. . spoor. r 1 ERE vre e 1 Ammo nia. n 5 „ % Fc 1 Het scheikundig onderzoek bevestigt wat de waarneming van meer. uitwendige eigenschappen reeds leerde. Wij, de Heer VAN ANKUM en ik, zijn volkomen overtuigd, dat de steen te Wedde gevonden na het onweêr van den 8ster Julij 1852, noch een meteoorsteen, noch een mineraal, maar een brok van een gebakken steen is. Wij namen ons alléén voor, de vraag te beantwoorden, of de gevonden steen een meteoriet is, zoodat wij niet ge- acht willen worden te beoordeelen, of er op meergenoem- den dag te Wedde een #meteoor-explosie” hebbe plaats gevonden en een meteoorsteen daar gevallen zij. Zoo ja, dan is deze steen, zooveel wij weten, nog niet gevonden. Ter bevestiging van ons oordeel zij nog vermeld, dat Dr. srarine, in Maart I. I., den steen bij den Heer vaN ANKUM heeft gezien, en dat ik hem onlangs aan Prof. vox BAUMHAUER heb gezonden. Beide deze geëerde leden der Akademie en in zake zeer bevoegde beoordeelaars twijfel- den in het ‘minste niet, of zij hadden een stuk gebakken steen voor oogen. Hij zal dientengevolge zeker door srARING nu gelijk gesteld worden met den steen van Jutphaas 0). ) Zie de (Geologie van Nederland, Handleiding voor de bezigtigers der Verzameling, enz. Haarlem, 1853. bl. 108. IETS OVER LOGARITHMENTAFELS,; A DOOR D. BIERENS DE HAAN. Goede Logarithmentafels schijnen altijd welkom te zijn geweest, sedert zij meer en meer in gebruik kwamen. Im- mers toen ADRIAAN VLACQ zijne „ Arithmetique Logarith- metique” tot tien decimalen bewerkt 1) *), in 1628 uitgaf, kon hij — hoezeer, sedert de tafels van Lord Narrer en van BRIGGS in 1614 en 1617, er reeds ten minste zestien ta- fels het licht gezien hadden, — reeds verklaren: „je re- „ cognus bien tost que c'estoit (de voormelde tafels van xa- „PIER en BRIGGS) un ouvrage tout incognu en ce Pays „Bas, tant envers les plus Doctes Mathematiciens, qu'entre „les vulgaires Practiciens. Et en voyant le defaut des „AExemplaires, afin que Fart ne demeurast plus caché en „ce pays, pensay faire chose aggreable à plusieurs de faire „remettre ledit Livre sur la Presse,” Deze herdruk van BRIGGS' tafels, — zoo als dit werk in Engeland genoemd werd, niettegenstaande vracq de ontbrekende logarithmen van 20,000 tot 90,000, en die van de Sinussen, Tangen- ten en Secanten er bijgevoegd had, — werd in Engeland zeer kwalijk opgenomen. En zonderling mag het dus wel heeten, dat later aldaar juist die tafels van vLacq het meest *) Deze aanhalingen, hebben betrekking op de eerste Bijlage. (16) in gebruik schijnen geweest te zijn. Immers dit kan men opmaken uit hetgeen WILLIAM GARDINER in 1742 zegt in zijne „Tables of Logarithms“ 2): „The motive that in- „duced me to undertake this work, was the general com- „plaint, among men of science, of the great want of a „convenient Table of the Logarithms for the Sines and „Tangents, to every ten seconds in the Quadrant; that „of ADRIAN vLACQ being rarely to be met with, and in „the hands but of few.” En ook verder in de / Preface” verklaart hij, grootendeels uit die tafels van vracq te heb- ben geput. Dan ook deze tafels, hoe voortreffelijk ook, waren te zeldzaam, om in de behoefte te voorzien: daarom gaven PÁZÉNAS, DUMAS en BLANCHARD — hoezeer zij zich bij de uitgave niet genoemd hebben — eene Fransche ver- taling daarvan in het licht in 1770 3). Zij schreven: „ La vrareté des Tables de vic engagea Mr. GARDINER à pu- „blier les siennes à Londres en 1742: la rareté tout aussi „grande de celles-ci 280 a engagés à notre tour à ee „remettre sous presse.“ PE Maar deze groote tafels waren meer voor wetenschappe- lijke berekeningen, minder voor het dagelijksch gebruik geschikt, en dit bewoog HENRY SHERWIN, om in 1706 eene kleinere. verzameling tafels 4) uit te geven, vergezeld van eene korte theoretische en praktische beschouwing. Dit werk beleefde vijf uitgaven, waarvan de derde, door GARDINER herzien, de beste, en de vijfde, door s. CLARK we eene zeer slechte, onnaauwkeurige was “). *) H‚ CLARKE eindigt zijn werk „the Rationale of eireulating num- bers, with the investigations of All the Rules and Peculiar Processes used in that Part of Decimal Arithmetie Ke. London, MURRAY, MDCCLXXVII, 219 pag. 88.“ met „A select Catalogue of Books in Arithmetic, Mathematics, Astronomy and Philosophy,” waarin hij, als Logarithmentafels, die van sunnwix, editie van s. AR, als de „most correct” aanbeveelt. Hurrons afkeuring rust echter op betere gronden. 617) Onder die oudere tafels mogen hier nog genoemd wor- den die van FR. BONAVENTURA CAVALLIERI in ouden vorm, met acht decimalen 5), — die van JACOBUS BARTSCH 6), welke den oorspronkelijken vorm der XkrIEn'sche hebben en slechts tot zes decimalen loopen, — die van NICOLAUS KAUPF- MANN 7), die even zeer met de oudere namen zijn bewerkt, — de kleinere tafels van ADRIAEN vLACQ, die veel gebruikt en herhaaldelijk, ook nog in lateren tijd, herdrukt wer- den 8), — die van FRANS VAN DER HUIPS 9), — die van CHRISTIAAN WOLFF 10), in Duitschland veel gebruikt, — die van ozaNAM 11), oorspronkelijk een herdruk van vracqs kleinere tafels, hoezeer dit in het eerst niet door hem werd erkend, — die van rRANgoIs RIVARD met de / Approbation van CLAIRAUT 12), — die van PIETER HELLINGWEEP 13), — die van DELAGRIVE, slechts in vijf decimalen 14), — die Van BERNARD JOHAN DOUWES 15), welke voor iedere minuut in het quadrant berekend zijn. Voorts komen er voor in de verzamelingen van tafels door CHRISTIAAN GRÜNEBERG 16), — door Jon HarmIS 17), — door CHARLES HUTTON 18), — en door JOHANN HEINRICH LAMBERT 19), — en in de werken van meer algemeenen inhoud van GASPAR SCHOTP 20), waarin de logarithmen der getallen van 1 tot 1000 in acht decimalen en die der sinussen, tangenten en secanten in negen decimalen, — van ABRAHAM DE GRAAF 21), waar men de logarithmen van 1 tot 19, 101 tot 109, 1001 tot 1009 enz. in tien decimalen vindt opge- geven, — Van JEAN PRESTET 22), bevattende de logarith- men van 1 tot 20,000 in zeven decimalen, — van HEINRICH MEISZNER 23), welke de logarithmen van 1 tot 1000 en die der sinussen en tangenten voor elke vijf minuten be- vatten, — van EDWARD WELLS 24), in zes decimalen, — van JOHANN BERNARD WIEDEBURG 25), waar de logarithmen der getallen en de natuurlijke sinussen en tangenten in vijf, hunne logarithmen in zes decimalen voorkomen, — van VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIV. 2 (18) ADOLF FREDERIC MARCI, waar men logarithmen met twintig decimalen aantreft 26), — van C. VON CLAUSBERG 27), die de logarithmen der getallen 1 tot 100 in twee en dertig decimalen berekende, — van O. A. M. D. G. & B. V. H. (?) 28), waar men voor iedere 20 minuten de sinus en tangens, met hare logarithmen, en logarithmen van 1 tot 1000 vindt, — van cAMus 29), die de logarithmen van 1 tot 1000 in dertien decimalen geeft, — van JOHANN ANDREAS VON SEGNER 30), waar de tafels op zeer bijzondere wijze zijn ingerigt: deze bevatten namelijk de logarithmen van de getallen 1 tot 1000 in vijf decimalen, en achter iederen. logarithmus de opgave van de sinus, tangens en cotangens, waarvan. deze de logarithmus zoude zijn; de bogen zijn hierbij in honderdste deelen van graden aangegeven. Nog zij hier te vermelden eene tafel 31) in mijn be- zit, die waarschijnlijk achter eenig boek over zeevaartkunde behoort, Bij dit onderwerp moet nog vermeld worden de „ Canon“ van JAMES DODSON 32), die de omgekeerde inrigting der gewone tafels heeft, dat is, waar de logarithmen de gege- vene, de daarbij behoorende getallen de gezochte grootheden zijn. Eindelijk de „ Scriptores Logarithmiei“ van FRANCIS MASERES 33). Behalve de opgave van bijzondere gevallen zijn deze al le tot in zeven decimalen uitgewerkt. In 1760 gaf Junoun DE LALANDE, met LACAILLE, kleine tafels 34) uit voor het gewone gebruik, waarvan er in 1768, 1781, 1791, 1799 herdrukken verschenen. Daar echter in deze tafels allengs verscheidene fouten ingeslopen wa- ren, besloot pr LALANDE met den uitgever FIRMIN bipor tot eene stereotyp-uitgave in 1805; waarvan er later een groot aantal tirages 35) uitkwam, en die naderhand zelfs door mer- RICH GOTTLIEB KÖHLER in het Hoogduitsch is overgebragt 86); Intusschen waren de tafels van GARDINER niet vergeten, 619) maar behielden steeds haren roem van groote naauwkeu- righeid. Daarom gaf PRANgoIs CAILET daarvan in 1783 te Parijs eene uitgave in 8°. bij rr. AmBr. Dipor (6000 exemplaren), waarbij door den drukker buitengewone moeite werd aangewend, om zich voor fouten te vrijwaren; zoo was hij altijd tegenwoordig bij het verbeteren der typen voor de verbeterde proeven, en overtuigde hij zich telkens, dat werkelijk het gewenschte cijfer was ingebragt. Hoe groot ook de naauwkeurigheid was, bleef er evenwel nog een twintigtal fouten over. De zoon Firmin bipor besloot dus in 1795, toen die oplage grootendeels was uitverkocht, om eene stereotyp-uitgave van die tafels te leveren, die door CAILET nog veel vermeerderd werd; en zoo ontstonden de Tafels van carrer, zeker teregt beroemd wegens fraaijen druk en groote naauwkeurigheid 37). In de „ Avertissement” zegt Dor: „ mais la supériorité que mes éditions doivent „obtenir sur toutes celles qui ont été faites, c'est que, „dans peu années, elles seront absolument exemptes de „ fautes.“ Dat deze voorspelling echter niet volkomen juist is gebleken, zullen wij straks zien. Fm pipor berustte echter niet bij deze twee stere- otyp-uitgaven. Hij deed in 1809 andere tafels van crau- LES PLAUZOLES 38) het licht zien in eene middelbare grootte tusschen die van DE LALANDE en caLLxr. Zij bevatten op iedere. bladzijde 51 regels, terwijl die van pr LALANDE 31, die van cater 78 regels hebben. In zijn # Avertissement” daarvoor. geplaatst, komt het prospectus voor van eene groote uitgave in quarto, de Logarithmen-tafels van PRONY, die getrokken waren uit de groote, niet uitgegeven # Tables du Cadastre. Zij zouden bevatten : natuurlijke sinussen met twee en twintig decimalen, voor ieder 10,000ste van het quadrant, met vijf differentiën ; natuurlijke tangenten met twee en twintig deeimalen voor ieder 100ste van het quadrant, met de noodige differentiën om 100 uitkomsten te interpoleren ; logarithmen 620) van sinussen en tangenten in twaalf decimalen voor jeder 100,000ste van het quadrant, met drie differentiën ; de lo- garithmen der reden tusschen den boog en de sinus of tan- gens voor de vijf eerste 100ste deelen van het quadrant, met twaalf decimalen en twee differentién; logarithmen der getallen 1 tot 200,000, met twaalf decimalen en drie diffe- rentiën; eene verzameling astronomische tafels. Bij drie hon- derd inteekenaren voor 72 fres. zoude deze uitgave voort- gang hebben, en het werk tegen 96 fres. in den handel komen; maar tot die uitgave is hij nimmer overgegaan: Wat de tafels van DE LALANDE en CALLET in Frankrijk waren, werden die van vox vnd voor Duitschland. Geore Freiherr vox vra gaf in 1783 bij nA NAR in Weenen zijne „Logarithmische, trigonometrische und andere zur ausü- benden Mathematik eingerichtete Tafeln und Formeln“ (in octavo) uit; waarvan in 1814 een derde druk in twee dee- len (5 Thlr.) verscheen. Spoedig waren deze uitverkocht en verscheen er in 1797 eene andere, vermeerderde uitgave met den titel van „Logarithmisch-Trigonometrisches Handbuch”, dien dit werk voortaan behield bij de 2de uitgave in 1800, de 3de in 1812, de 4de in 1816 (13 Thlr.), de-5de in 1820 39), de 7de in 1826, de Sste in 1828 40) (de beide laatste stereotyp-uitgaven). Later werd dit werk door Dr. J. 4. Hürsse uitgegeven in 1840, 1843, 1846, 1849 (108 vel, 3} Thlr.) en eindelijk door Dr. C. BREMIKER„4OSte Auflage, Berlin 1856, werpMaNN'sche Buchhandlung, XXXII und 576 8. 8 (1 Thlr.) (in 1861 verscheen de 46ste Aufl., 6de afdruk dier stereotyp-uitgave). Tusschen de beide eerste uitgaven van deze tafels, maakte vrGA zich niet minder verdienstelijk door een herdruk te leveren van de logarithmen-tafels van vracq, onder den titel: „Thesaurus logarithmorum completus a GRORGIO vA. Lipsiae in librarian WrIDMANNT, 1794”, XXX en 684 bladz. in folio (10 Thlr.). Dit werk bezit eene zoo groote naauw- (21) keurigheid (met tien decimalen), dat het gewoonlijk pleegt gebruikt te worden tot vergelijking met nieuwe tafels, waarvan men de naauwkeurigheid wenscht te bepalen. Allengs nam in deze eeuw het getal logarithmentafels zoo toe, dat de keuze tusschen allerlei grootten en allerlei prijzen vrij onbeperkt werd: of de naauwkeurigheid, waar het hier toch vooral op aankomt, in dezelfde mate toenam, mag betwijfeld worden, Ik noem hier slechts de tafels van CHARLES BABBAGE, die, op gekleurd papier gedrukt, de eerste waren, waar aan het laatste cijfer eene juistheid van 4 werd ge- geven door aan te geven, wanneer dit cijfer te groot is, en die eene groote naauwkeurigheid bezitten (1827, 1831) (eene ‘Hoogduitsche vertaling daarvan door xaL NAGY in 1834), — die van HEN AY IAw, behoorende tot „Mr, wWEALx's series of rudimentary Works” 41), — die van eenen ongenoemden te Avignon 42), — de tafels van JOHANN PASQUICH 43), waarin ook de quadraten der sinussen voorkomen, — die van SIMON STAMPFER 44), — die vaif MORITS VON PRASSE 45), — de tafels van Gusrar ApoLr JAHN 46), waarvan het papier echter niet best is, — de groote tafels van könzer in 1847, — die van Mu. R. B. GERHARDT 47) en van PELIX REISHAMMER 48), beide inzonderheid voor het gebruik bij den handel bestemd — de kleinere van 3oH. JOS. IGN. HOFFMANN 49), — van Dr. C. L. G. WINCKLER 50), — en van GEORG wIN- KEER 51), — die met vier decimalen van JOHANN HEINRICH TRAUGOTT MÜLLER 52), — die in drie decimalen van Auaus- TUS DE MORGAN 53), — de Nederlandsche van EVER rro- RIJN 54), — van J. A. HANSEN 55), — van k. WENCKE- BACH, in 1843 door de Militaire Akademie uitgegeven en in 1861 herdrukt, — van J. c. PILAAR 56), — van 4. 8. SPEIJER 57), — en van n. STROOTMAN 58). Verder de werken van HUTTON 59), — van KEITH 60), — de verzamelingen van PETER BARLOW 61), — en van R. LOBATTO 62), Eindelijk de hulptafels naar cAuss tot de berekening van den loga- (22) rithmus der som van twee getallen uit hunne pater door E. A. MATTHIESSEN 63), — door vox WIEDENBACH e de en door JOHANN ZECH 65). Deze, slechts zeer oppervlakkige optelling leert reeds, dat goede logarithmentafels goeden aftrek vinden. Ik noem deze optelling zeer oppervlakkig: want ook zonder de werken mede te tellen, waar logarithmentafels als bijlagen voorkomen, noch ook de verschillende uitgaven van dezelfde tafels, zoude men ligtelijk een paar honderd titels kunnen bijeen zamelen. Eene proeve daarvan vindt men in de tweede bijlage, die als legger zoude kunnen dienen bij eene nadere bearbeiding van dit onderwerp. Het goede nu van zulke Tafels bestaat in naauwkeurig- heid, in duidelijkheid, in geschikten vorm en omvang. Het eerste punt, de naauwkeurigheid, is zeker niet van het minste gewigt; en sedert prpor het stereotyperen daarop toepaste, zijn zeker alleen zulke gestereotypeerde tafels ver- kiesselijk. Dat echter ook op die wijze nog geene volko- menheid bereikt is, werd reeds boven aangemerkt, en moge nu nader worden aangetoond. ng In de vorige eeuw zagen er van tijd tot tijd lijsten van errata voor de meest gebruikte tafels het licht. Vracq gaf zelf zulk eene lijst, die later vermeerderd werd in de voorrede der tafels van sHERWIN; er worden daar 105 fou- . ten opgegeven, waarvan 22 nieuwe in vracq, 15, die bij vLACQ en BRIGGs tevens voorkomen, I, die alleen door Braas gemaakt is. Later in de „Connaissance des Temps pour 1775” komt eene nieuwe lijst voor, waarbij eene dergelijke is gevoegd voor de tafels van GARDINER voor de Engelsche uitgave (59 fouten), zoowel als voor de Fransche (91 fou- ten). Dergelijke lijsten als de laatste komen ook voor in het werk van HurroN, p. 342, 843 en in BERNOULLI'S „Re- cueil pour les Astronomes, Vol. II“ (zie Bijl. III). Hurron schat het aantal fouten in de 5de editie van SHERWIN op (23) verscheidene duizenden (several thousands). In SCHEIBELS „Anleitung zur Bücherkenntnisz’’ moet Theil II, Stück?, S. 416, eene dergelijke lijst voorkomen, ten opzigte van de tafels van schulzk. Deze lijsten deden nu naar midde- len uitzien, om zulke fouten te ontdekken, en reeds spoe- dig kwam men tot het uitloven van premiën. Riva nv stelde drie livres, vx eenen ducaat, DE LALANDE drie honderd francs, GARDINER zelfs, naar BERNOULLI verhaalt, vijftig p. sterling voor elke gevonden fout. In den laatsten tijd nog loofde KönHLeR eenen Louis d'or uit. Allengs werden nu wel vele fouten bekend, maar iedere nieuwe druk eischte nieuwe zorg- vuldigheid, en hoezeer ook de stereotyp-uitgave hier veel heeft geholpen, heeft men toch de volkomenheid nog niet bereikt. Teu opzigte der grootere naauwkeurigheid, die thans ge- vorderd wordt, kan men de fouten in twee soorten onder- scheiden: vooreerst die, waarbij de einddecimaal niet juist is, en de ware logarithmus minder van eene der naastlig- gende decimalen verschilt, en vervolgens die, waar ergens in den logarithmus een verkeerd cijfer staat: men zoude kunnen zeggen reken- en drukfouten. Vroeger zocht men in den regel de laatste, en ook omstreeks 1825 vond men daarvan vele bij vA, CALLET, TAYLOR, MATTHIESSEN, SCHULZE ; later gaf men vooral acht op de eerste soort, en ook deze _ bleken menigvuldig te zijn. Van een en ander moge Bijlage III getuigen, LupwIG schnöx vond bij eene nieuwe berekening onder de zesduizend logarithmen van 102000 tot 108000 456 fouten bij de achtste decimaal in de tafels van carrer (1853), BABBAGE (1834), vera door Hülssz (1843) en KÖHLER (1847); bij BABBAGE nog 62, in vz door BREMIKER (1856) nog 7 fouten; terwijl er onder de grootheden S en T van CALLET menigvuldige fouten voorkomen. De duidelijkheid is voor het gebruik van groot gewigt. Goede, scherpe, niet te kleine cijfers, duidelijke afscheiding (24 ) tusschen de regels en tusschen de kolommen is hoofdzaak. Het bij elkander voegen van een zeker vast aantal regels, het af- scheiden van zulke groepen onderling helpt veel. Het duidelijk uitkomen van hoofdargumenten, het gemakkelijk vinden van de verschillen bijv, die men noodig heeft, het weinig of niet gebruiken van kleinere cijfertypen, en zooveel punten nog meer, die eigenlijk den boekdrukker aangaan, zelfs de soort en kleur van papier zijn hier punten van gewigt. Ook in dit opzigt heeft het stereotyperen veel geholpen: hoezeer bijv, de tafels van GARDINER zeker reeds allen lof verdienen. De inrigting van zulke tafels is ook eerst neee geworden wat zij nu is. De oudste tafels bevatten voor de getallen twee kain: men, waarvan de eerste het getal, de tweede den logarith- mus bevat: deze inrigting vindt men behouden, waar deze tafel niet zeer verre wordt uitgebreid, In vracqs- tafels vindt men de verschillen, ieder cijfer op zijnen rang, daar- tusschen staan, zoodat men zich door dadelijke optelling — van de naauwkeurigheid kan overtuigen. Bij GARDINER (ook bij sHeRWIN, en and.) is die tafel eene met twee ingangen ge- worden, waar de eindcijfers van het getal, 0 tot 9, de-hoof- den van even zoovele kolommen zijn, en eene kolom daar- vóór de tientallen bevat. Van den logarithmus zijn daar ook de drie of vier eerste cijfers van beteekenis afgescheiden, _ zonder telkens herhaald te worden; eene latere kolom bevat de voorkomende verschillen met een tafeltje hunner even- redige deelen (bij GARDINER in kleiner cijfers). Wanneer de drie of vier eerste cijfers van beteekenis in eene der ko- lommen 1 tot 9 verandert, wordt dit hier niet aangegeven, maar aan de opmerkzaamheid van den rekenaar overgela- ten: zulke inrigting werd ook nog door papBaGE gevolgd. Carrer daarentegen breekt in zulk geval den regel af en zet dien een regel lager voort, met voorplaatsing van de ware eerste cijfers, Hieromtrent is men het niet eens, hoe- (25 ) zeer thans wel de meesten terugkeeren tot de eerste wijze, en dan soms, 200 als bijv, scrrön, dit door het voorplaat- sen van eenig teeken (een sterretje) aangeven: alzoo toch behaalt men het groote voordeel, dat iedere horizontale re- gel geregeld en afgescheiden voortloopt, zonder dat het oog heen of weder behoeft te springen. De tafeltjes van de evenredige deelen der verschillen vindt men ook niet altijd bij de logarithmen zelve aangegeven, maar soms ook af- zonderlijk vereenigd, in welk geval het gebwuik evenwel minder gemakkelijk wordt. Len opzigte van de logarithmen der trigonometrische fanctiënsis er allengs meer veranderd. De tafel van vracq bevat voor elke minuut zes kolommen voor de Sinus, Sin. compl., Tang., Tang. compl., Secan., Sec. compl., met tusschengeplaatste verschillen, even als in zijne eerste tafel. Dit tusschenplaatsen der verschillen heeft wel het voordeel, om de regels niet onbehoorlijk lang te maken, maar het — het overzigt moeijelijk, daar men telkens door die verschillen gestoord wordt. Garprver laat de Secans en Sec. compl. (die niets anders zijn dan het negatieve van de beide eerste kolommen), benevens de natuurlijke func- tiën weg; plaatst achter iederen Log. Sin. en Log. Cos. het verschil Diff. en tusschen den Log. Tang. en Log. Cos. liet gemeenschappelijke verschil Diff. Comm.: eene inrig- ting, die sedert bij carrer, en and. veel gevolgd wordt. Daar- door wordt GARDINER in staat gesteld, om op iedere blad- zijde twee strooken der tafel te plaatsen. Geheel anders zijn de namen in detafels van KAUFMANN, zoo als wij boven zagen. Deze heeft voor iedere minuut vier kolommen, voor den Log-us, Hapsolog-us, Anthapso- log-us, Antilog-us; hij laat hier reeds de drie of vier eerste cijfers van beteekenis, waar ze herhaald moeten worden, weg, met de voorzorg echter van ze bij den laatsten loga- rithmus, waar zij voorkomen, weder te plaatsen, en verder (26 ) nog bij alle volle tientallen der minuten: bij die tafels toch zijn de minuten bij groepen van drie verdeeld. In de tafels van eiseNscHMip vindt men die logarith- men afzonderlijk. De eerste tafel is die der logarithmorum en antilogarithmorum (Log. Sin. en Log. Cos.); de tweede die der mesologarithmorum (Log. Tang. alzoo genoemd, om- dat zij tusschen de beide eersten pleegden geplaatst te worden). Het hoofd boven aan de bladzijde heet „ Mesologar. Posi- tiv. +”; het hoofd onder aan heet „ Mesolog. — Privativ“. (van het complement der bogen). Deze afscheiding, ofschoon minder wenschelijk, werd later nog wel eens herhaald, o. a. door vox PRASSE. dees BONAVENTURA CAVALLERIUS brengt op eene bladzijde de natuurlijke Sinus, Tangens en Secans en den Logarithmus, Mesologarithmus en Tomologarithmus (Log. Sec., aldus ge- noemd, naar eene vertaling van het woord Secans waarbij), hij telkens het geheele getal nederschrijft. Deze verbinding van de natuurlijke met de dusgenoemde artificiële of kunst- matige, trigonometrische grootheden (nam. hunne logarithmen) werd ook door sHERnwIN opgevolgd. Later werden de natuur- lijke weggelaten; hoezeer het niet kan ontkend worden, dat ook deze tafels hare nuttige zijde hebben, en van zulke thans minder werk wordt gemaakt, dan zij wel verdienen. In de kleinere tafels van vracq vindt men slechts. de Sinus, Tang., Secans, Log. Sin. en Log. Tang. aangegeven; maar daarentegen bedraagt de gegeven hoek op de regtsche bladzijde het complement van dien op de linksche, zoodat op die wijze weder alles voorkomt, wat men behoeft. Carrer heeft de verdeeling van GARDINER gevolgd, ook ten aanzien der kolommen Di, d., dif. com. (de verschillen voor de Sinus, voor de Cosinus en voor de Tangens en Cotangens) ; evenredige deelen dier verschillen komen echter niet voor bij die tafels zelve, maar afzonderlijk, waar zij echter veel minder van dienst kunnen zijn. 627 Lien opzigte van het getal decimalen valt op te merken, dat men oorspronkelijk met zes of zeven decimalen begonnen is, dat dit aantal voor zekere groepen van logarithmen tot twintig, tot acht en veertig, tot een en zestig somtijds ge- klommen is; zulke tafels zijn ook in carLer opgenomen, hetzij voor gewone logarithmen, hetzij voor hyperbolische, hetzij voor beide. Later zijn er ook tafels met vijf, met vier en met drie decimalen uitgegeven, voor hen, die geene groote naauwkeurigheid behoefden. De logarithmen der trigonometrische functiën werden eerst slechts voor iedere minuut, later voor iedere tien seconden berekend; voor de eerste vijf graden bleken ze voor iedere e iep te zijn. Het eee hoe onvolledig ook, moge evenwel hier ge- D het volgende. Eene gezette behandeling toch van dit be- langrijke onderwerp, waar men zooveel bijzondere punten te beschouwen zoude hebben, kon hier niet gegeven wor- den, en eischte ook valk meer tijd dan daarvoor besteed kon worden. In deze drie boites nu, eee duide- lijkheid, geschikten vorm, onderscheiden zich de tafels van Dr. Lupwie SCHRÖN 66), waarvan ik de eer heb hiernevens aan de Akademie cen exemplaar der Nederlandsche uitgave aan te bieden. Zij bevatten: Tafel. I. Logaritlunen der natuurlijke getallen 1 tot 100000 met zeven decimalen en van 100001 tot 108000 met acht decimalen; met de trigonometrische hulpgrootheden S en T voor alle hoeken van 0“ tot 1/40’ van 5 tot 5 seconden (bladz. 2 en 4) en van 0°1:40” tot 3° van 10 tot 10 se- conden (bladz. 6—201); waarbij de logarithmen dier hoe- (28 ) ken zelve tot 1“ voor ieder duizendste, van 1“ tot 10” voor ieder honderdste, van 0/10” tot 1/40 voor ieder tiende deel van eene seconde (bladz. 2—5) met interpola- tie, — en verder bladz. 6—201 dadelijk van 1'40' tot 16'40” voor ieder honderdste en van 0°16'40” tot 5 voor ieder tiende deel van eene seconde. | Tafel II. Logarithmen van de Sinussen, Cosinussen, Tan- genten en Cotangenten van alle hoeken in het quadrant van 10 tot 10 seconden; met de differentiën en evenre- dige deelen daarvan van 3° tot 87°, Tafel III. Interpolatie-tafel ter berekening van het even- redige deel P —= D en van het getal 2 =P: D. | Ter vergrooting der naauwkeurigheid is in deze tafels de laatste decimaal met een streepje daaronder voorzien, „wanneer zij te groot is; dit streepje beduidt dus gemid- deld — 4, en moet, wanneer men grootere naauwkeurig- heid zoekt te verkrijgen, als zoodanig worden in rekening gebragt; bijv. voor *74 moet dan gerekend worden *7875, (Hierbij beteekent de notatie *74, dat de zes eerste deci- malen hier niet in aanmerking komen). Voor ditzelfde doel, doch met veel minder duidelijkheid, gebruikte BABBAGE in zijne tafels een stipje. Ten opzigte der naauwkeurigheid is er bij deze tafels alle denkbare moeite genomen, om haar tot de grootst mo- gelijke volkomenheid te brengen. Wat de zamenstelling zelve betreft, werden telkens de tien decimalen van den wegens zijne naauwkeurigheid zoo beroemden „ Thesaurus“ van VEGA (1794) nagezien, om zeker te zijn, of de laatste decimaal al dan niet onderstreept moest worden. Maar bo- vendien werden voor de logarithmen der getallen alle loga- rithmen van den Thesaurus op nieuw berekend, die op 000 en *8500 eindigden, of die daarmede in de tiende deeimaal slechts ééne eenheid (zoowel meer als minder) ver- schilden, — en even zoo voor de logarithmen der trigono- 629) metrische grootheden, behalve dat hier tot de berekening werd overgegaan, ook wanneer het verschil in de tiende decimaal (zoowel meer als minder) 2, 3 of 4 bedroeg, en wel, omdat deze logarithmen van den Thesaurus niet eene 200 groote zekerheid hebben als de eerste. Deze nieuwe berekening werd dan altijd tot een grooter getal decimalen voortgezet, ten einde volkomen zekerheid te hebben om- trent het al of niet plaatsen van het streepje. Voor de logarithmen der getallen 101000 tot 101079 kon de Thesaurus, die zoo verre niet gaat, niet-meer dienen, en werden de overeenkomstige logarithmen met twintig deci- malen van carrer gebruikt. Voor die der getallen 101180 tot 108000 moesten zij uit den Thesaurus door interpo- latie worden berekend en wel in elf decimalen. Ook hier werd bij de logarithmen met de einddecimalen *9985 tot 014 en 485 tot *9514 tot eene geheel nieuwe be- rekening met een grooter aantal decimalen overgegaan. De hulpgrootheden S en T werden uit den Thesaurus afgeleid en van 946 tot 54 op nieuw voor meer decimalen be- - rekend, En op die wijze werd voor onderscheidene lo- garithmentafels eene reeks fouten ontdekt, waarover reeds boven werd gesproken. De verbetering der proeven werd zoodanig ingerigt, dat de correctie eener fout niet op de proef zelve, maar op eene afzonderlijke lijst van fouten werd aangeteekend. Bij het nazien der verbeterde proef was men dus geheel in het onzekere, waar de verbeteringen waren aangebragt, en van welken aard zij waren; en moest op nieuw alle op- merkzaamheid bij het nazien en verbeteren noodzakelijk worden. De moeijelijkheid toch om bij iedere proeve altijd even opmerkzaam te verbeteren, en de schijnbaar onver- klaarbare ongelijkmatigheid, daarbij dikwerf op te merken, zijn genoegzaam bekend aan een ieder, die eenige onder- vinding heeft van dergelijken arbeid. Bij het nazien der (30) proeven werden steeds andere tafels gebruikt, om alle mo- gelijke fouten in het manuscript te ontdekken en onscha- delijk te maken. Daartoe zijn de proeven steeds met den „Thesaurus“ van vraa (1794), met de Tirage 1853 van „carrers Tables de Logarithmes“ en met BREMIKERS uit- gave van „vrGA’s Handbuch” (1856) vergeleken ; de tafel J der getallen-logarithmen nog met de Hoogduitsche uit- gave van BABBAGE's Tables” (1834), met de uitgave van veaa’s Handbuch door uüusse (1843) en met de / Tafeln“ van KÖHLER (1847). Daar er echter, niettegenstaande deze groote W heid, nog fouten konden zijn overgebleven, 200 heeft de uitgever, PR. VIEWEG en Zoon, gedurende de eerste tien jaren eene premie van drie thaler in boekwerken. uit zijn rijke fonds uitgeloofd voor iedere gevonden fout, die dan in het „ Archiv der Mathematik und Physik von J. A. nu NERT bekend gemaakt zoude worden. Door deze belooning aangeprikkeld zijn sommigen aan het opsporen van fouten “gegaan, en zijn er in 1860 en 1861 werkelijk vijf fouten ontdekt, die te zamen voorkomen in het genoemde / br Band 36, Seite 384”, Wat de duidelijkheid betreft, daarvoor is veel zorg wl dragen. De logarithmen der getallen zijn in groepen van vijf afgedeeld, die door breed wit van elkander gescheiden zijn; bij de trigonometrische functiën zijn de minuten door lijnen afgezet, en komt er bij de halve minuut eene streep wit voor. Ook zijn de kolommen cijfers door lijnen en breed wit van elkander afgescheiden. Verder zijn voor de cijfertypen zelve Egyptienne-typen uitgekozen, dat is zulke, die noch uitstekende hoofden of staarten hebben, zoo als de andere Fransche eijfers, noch van ongelijke dikte zijn, 200 als de Engelsche. Iedere regel cijfers is dus overal even breed (hetgeen ook noodzakelijk was, indien men het hulp- middel der onderstreping wilde aanwenden, dat bij cijfers (31) van. ongelijke hoogte zeker een verward aanzien zoude ge- geven hebben) en overal even ver afgescheiden van de naast aanliggende, waarop het hier voor het gemak der oogen voornamelijk aankomt: ieder cijfer is overal even dik zoodat niet het eene sterker spreekt of meer voorkomt dan het andere. Voor de oogen is dus het doorloopen der ge- tallenrijen, hetzij van boven naar beneden, hetzij van links naar regts niets vermoeijend. Om ook hier echter aan zwakke vermoeide oogen nog meer te gemoet te komen, zijn, in navolging van „ BABBAGE’s Tables, enkele exemplaren op ligt zeegroen papier gedrukt. Bij verandering der drie of vier eerste cijfers van eenen logarithmus worden de lijnen niet afgebroken (zoo als dit bijv. in de Tafels van carter geschiedt), maar wordt dit door tusschengevoegde sterretjes aangeduid; deze zijn ech- ter bij deze inrigting niets hinderlijk, en alzoo blijft de vorm veel regelmatiger en gemakkelijker. Bij de logarith- men der getallen vindt men regts boven aan de bladzijde de daarop voorkomende getallen, met de drie eerste cijfers der logarithmen, in dikkere letters aangegeven; bij de lo- garithmen der trigonometrische grootheden komen daarvoor de graden en minuten in de plaats; en door deze getallen wordt het gemak bij het opzoeken zeer bevorderd. De evenredige deelen, in cijfers van dezelfde grootte als de tafels zelve, — terwijl daarbij telkens de verdeelde ver- schillen in zwaardere typen het oog trekken, — en de onderaan zoowel als aan de kanten bijgevoegde tafels zijn in Tafel I door dubbele lijnen duidelijk afgescheiden ge- houden. In Tafel IL staan de differentiën halverweg tus- schen de overeenkomstige regels (weder met typen van de- zelfde grootte), en zijn de evenredige deelen hier door breede, zwarte lijnen als ware het tot eene afzonderlijke, we- der duidelijk onderverdeelde tafel vereenigd, die naast de andere voortloopt. Ook hier zijn de verschillen, waarvan (32) de evenredige deelen voorkomen, met zware groote cijfers gedrukt en dus zeer in het oog loopend; en zulks helpt zeer bij het opslaan. Omtrent den vorm en de inrigting valt het volgende op te merken. Tafel J is verdeeld in drie Afdeelingen: de eerste bevat de logarithmen der getallen 1 tot 999 (bladz. 2—5); de tweede die van 1000 tot 99999 (blade. 6—185), de derde die van 100000 tot 107999 (bladz. 186 —201), waarvan de beide eerste tot in zeven, de laatste tot in acht decimalen zijn uitgewerkt. ledere bladzijde is door eene dubbele lijn in twee deelen verdeeld: het bovenste, dat de hoofdtafel bevat, in vijftig regels; de onderste tafel, eene hulptafel voor Tafel II, in tien regels, In de eerste afdeeling komen op elke bladzijde vijf strooken der hoofdtafel,-die op elkander vol- gen en ieder verdeeld zijn in drie kolommen, waarvan de eerste (gemerkt) eene hulptafel voor Tafel II is, de tweede (gemerkt Num.) de getallen, en de derde n Log.) hunne logarithmen bevat. In de tweede en derde afdeeling daarentegen is de hoofd- tafel in drie strooken verdeeld: de middelste, de eigenlijk gezegde hoofdtafel, bevat elf kolommen, waarvan de eerste (gemerkt Num) de getallen aangeeft ; de tweede (gemerkt 0) de daarbij behoorende Logarithmen, waarvan in de tweede afdeeling de drie eerste cijfers, in de derde de vier eerste niet herhaald worden, zoolang zij niet veranderen; de ne- gen volgende kolommen (gemerkt 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9) bevatten de verandering in de vier laatste eijfers van den logarithmus, wanneer die cijfers telkens achter het getal der tweede kolom worden gevoegd. Men heeft hier dus eene tafel à double entrée, dat is waarbij de uitkomsten (hier de logarithmen) van twee argumenten af hangen, waar- van het eene de verticale rijen regelt (hier de getallen der tweede kolom), het andere de horizontale (hier de cijfers 0 (33 ) tot 9). Worden hierbij in de tweede of derde afdeeling respectievelijk de drie of vier eerste cijfers ééne eenheid grooter, zoo wordt dit door een voorgeplaatst sterretje aan- gegeven. — De voorste strook, de linker-randtafel, bevat in twee kolommen (gemerkt 0!) eene hulptafel voor Tafel II; de achterste strook, de regter-randtafel (gemerkt PP), be- vat de evenredige deelen. Op bladz. 6, en vooreen deel op bladz. 7 tot het getal 1080, ontbreekt zij, omdat zij voor die getallen, naauwkeuriger dan hier mogelijk was, in de derde afdeeling voorkomt. Bladz. 7 bevat ze voor de ver- schillen 402 tot 395; op bladz. 8—185 vindt men ze voor de kleinere verschillen tot 43; op bladz. 186—201 weder voor de verschillen 435 tot 202. Op bladz. 8—16 moest het regter gedeelte der onderste tafel voor het grooter aan- tal verschillen, op die bladzijden voorkomende, worden in- geruimd. En op deze wijze vindt men de evenredige dee- len, die men noodig heeft, altijd op dezelfde bladzijde. Tafel II bevat de logarithmen der Sinussen, Cosinussen, Tangenten en Cotangenten. Zij is weder in twee strooken verdeeld: de linkerstrook, de hoofdtafel, bevat hier ver- scheidene kolommen, waarvan de twee eerste (gemerkt bo- ven II. S. en onderaan ) en de beide laatste (gemerkt boven en onderaan S. NMI.) het aantal minuten en se- conden van 10 tot 10 seconden bevatten. Zij heeft, zoo als gewoonlijk, een hoofd bovenaan voor de hoeken van 0 tot 45 graden, en een ander beneden aan de tafel voor die van 45 tot 90 graden; waarmede overeenkomstig de mi- nuten en seconden in de beide eerste kolommen opklim- men, in de beide laatste daarentegen afdalen.— Ten op- zigte der middelste kolommen is die tafel in twee afdee- lingen gesplitst: de eerste voor hoeken van 0 tot 3 graden, (bladz, 204 — 221), waar zij vier in aantal zijn (gemerkt Sin, Tang, Cotang., Cosin.) voor de overeenkomstige lo- garithmen. Hier zijn geene verschillen bijgevoegd, omdat zij VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIV. 3 634) voor de drie eerste kolommen te groot zijn, om zonder tweede verschillen gebruikt te worden ; voor de vierde slechts van 0 tot 11 opklimmen, waarvan dus de evenredige dee- len dadelijk zonder eenige berekening op te schrijven zijn. — In de tweede afdeeling voor 3 tot 87 graden (bladz. 222— 473) mogten deze verschillen niet ontbreken, en moest dus de inrigting der tafel eenigzins anders worden. De mid- delste kolommen der hoofdtafel zijn hier dus zeven in ge- tal, waarvan de eerste, derde, vijfde en zesde wederom ge- merkt zijn Sin., Tang, Cotang., Cosin., even als boven; de tweede kolom (gemerkt Diff) bevat de verschillen voor de Sinus, de vierde (gemerkt Y. c., differentia communis) de voor de Tangens en de Cotangens gemeenschappelijke ver- schillen, de zevende (gemerkt D of soms ook Diff) de verschillen voor de Cosinus. | De regterstrook dezer tafel, de randtafel (gemerkt PP), bevat de evenredige deelen der verschillen voor de hoeken van 3 tot 87 graden. Voor 19 tot 71° (bladz. 318— 473) vindt men op elke bladzijde deze deelen voor elk verschil, op die bladzijde voorkomende : daartoe is de strook in drie stukken verdeeld. Het bovenste gedeelte, boven eene dubbele, goed zigtbare lijn, bevat ze voor de D der Cosinus; het onderste gedeelte, onder eene driedubbele, mede in het oog vallende lijn, voor de Diff der Sinus; het middelste deel, tusschen die dubbele en driedubbele lijn, voor de De, der Tangens en Cotangens. Maar vóór bladz. 318, dat is voor 3 tot 19 (en voor 71 tot 87) graden, konden al die verschillen op ééne tafel geene genoegzame ruimte vinden, wat de verschillen Diff en D.. voor de Sinus en de Tangens betreft; die toch voor de cosinus, de D, blijven overal op diezelfde bladzijde voorkomen. Voor 3 tot 16 graden (bladz. 222 — 299) ontbreken er eerst vier, later echter telkens minder, tusschen de verschil- len, in de randtafel opgenomen. Voor de verschillen, die (35) er dan nog blijven ontbreken, voor 3, tot 5% 20“ (bladz. 222 — 235), vindt men alle evene opgenomen in de vo- rige bladzijden 204 —22 1; waarheen dan ook, waar noo- dig, wordt verwezen. Om de verschillen hierbij zooveel mogelijk regelmatig te behandelen, is op bladz. 222 — 253 (3 tot 80 20) de driedubbele lijn weggelaten, zoo- dat de tafel voor beide openliggende bladzijden geldt. Zoo komen er bijv. op bladz. 222 en 223 de verschillen Diff. 4020 tot 3613 en Dee, 4031 tot 3626 voor: de rand- tafel bevat nu de evenredige deelen voor alle vijftallen van 4030 tot 3870, met de verwijzing naar bladz. 204 tot 209, waar men dan ook die deelen voor alle evene ver- schillen van 3868 tot 3612 vindt opgeteekend. Straks werd opgemerkt, dat er voor de logarithmen der trigonometrische functiën van 0 tot 3 graden geene ver- schillen Diff of Die. waren opgeteekend, omdat die toch niet voldoende zouden zijn. Om hierin te voorzien moe- ten nu in Tafel I de onderste Tafel en de linker rand- tafel, benevens de eerste kolom in de vijf strooken op bladz. 2 tot 5, dienen. Voor dat geval toch heeft men de hulp- grootheden S en 7’ noodig, zoo als zij bepaald worden door de beide vergelijkingen «Tr . Log. Tang. a = + Log. a”. Deze Log. d“ vindt men in de eerste afdeeling van Ta- fel 1 (bladz. 2 — 5) tot 1“ voor ieder duizendste, tot 10“ voor ieder honderdste, en tot 140“ voor ieder tiende deel eener seconde (en wel in de eerste kolom van iedere strook), — in de tweede afdeeling van 1407 tot 16/40” voor ieder honderdste, en van 0° 16'40'’ tot 20 46“ 407 voor ieder tiende deel eener seconde (en wel voor het eerste geval in de eerste, voor het tweede geval in de tweede kolom der linker randtafel), — in de derde afdeeling eindelijk van As (36) 20 46,40“ tot 3. voor ieder tiende deel eener seconde (in de eenige kolom der linker randtafel). In die hulptafels is dus het aantal seconden a“ reeds tot minuten en graden herleid. De waarden van S en 7, die alle met 4,685 beginnen, komen (bladz. 2 en 4) tot 1“ 40“ van 5 tot 5 seconden, en verder van 10 tot 10 seconden voor; van 1’ 40” tot 16' 40" (bladz. 6 — 185) zijn zij door eene dubbele lijn van het overige gedeelte der onderste tafel afgescheiden ; dit laatste bevat de Log. Sin. en de Log. Tang. van 10 tot 10 seconden, uitgezonderd van 0“ tot 1’ 14% waarvoor zij, op bladz. 2—5, voor iedere seconde zijn opgenomen. Nog zij hierbij opgemerkt, dat de &, die in de beide kolommen der linker randtafel voorkomt, den index (Kenn- ziffer) voor den logarithmus van het aantal seconden aan- duidt. Daar het evenwel voor hoeken, iets grooter dan 3 gra- den, bij zeer naauwkeurige berekeningen gebeuren kau, dat men de tweede verschillen, die nog tot *7 5 klimmen, bij het interpoleren gebruiken moet, zoo zijn er eenige af- drukken van een tafeltje, volgens de interpolatie-formule van NEWTON, achter de Inleiding gevoegd, om die des ver- kiezende bij bladz. 222 en volgg. van Tafel IL te kunnen plaatsen. De ledige bladzijde 202 achter Tafel 1 is gebezigd tot een tafeltje van de 99 eerste veelvouden van M en van 3 (waarbij M de modulus der Briggiaansche logarithmen); en de ledige bladzijde 474 achter Tafel II door een tafeltje van de lengte van alle seconden (1 tot 60), minuten (1 tot 60) en graden (l tot 180) in deelen van den straal. — Tafel III bevat in het midden eene hoofdkolom, gemerkt J; met de tiendeelige breuken 0,00 tot 0,49 op de lin- kerbladzijde, en 0,50 tot 0,99 op de regter. Ter regter- (37 ) zijde van die kolom is de hoofdtafel, die het product P == Z D levert voor alle waarden van D, van 50 tot 409, aan het hoofd van iedere kolom aangegeven. Ter linkerzijde van de kolom EZ evenzoo de hulptafel met de producten p == 2d voor d = 5, 4, 3, 2, 1; deze is dus op alle reg- terbladzijden dezelfde en evenzoo op alle linkerbladzijden. De laatste bladzijde (bladz. 76) bevat een tafeltje voor het berekenen der logarithmen van getallen. Daarin vindt men de gewone zoowel als de natuurlijke logarithmen van de negen cerste magten van 10, en van de grootheden 0, » (waarbij u cen zeker aantal nullen aanduidt, en v 5 e 1 tot 9 is) voor n 0 tot 9, BIJLAGE I. TITELS VAN EN OPMERKINGEN OMTRENT EENIGE LOGA- RITHMENTAFELS IN MIJN BEZIT, I) Arithmetique Logarithmetique ou la Construction et Vsage d'une Table contenant les Logarithmes de tous les Nombres depuis l'Vnité jusques à 100000. et d'une autre Table en laquelle sont comprins les Logarithmes des Sinus, Tangentes & Secantes, de tous les Degrez & Minutes du gaart du Cercle, selon le Raid de 10,0 0000, 00000. parties, par le moyen desquelles on resoult tres-facilement les Pro- blemes Arithmetiques & Geometriques. Ces Nombres pre- mierement sont inventez par JEAN Neer Baron de Mar- chiston: Mais EN RT BRIGGS Professeur de la Geometrie 638) en P Vniversité d'Oxford, les a changé, & leur Nature, Ori- gine & Vsage illustré selon l'intention du dit Neper. La description est traduite du Latin en Frangois, la premiere Table augmentée, & la seconde composée par ADRIAEN VLACQ: Dien nous a donné l'usage de la vie et d'entendements plus qu'il n'a fait par le temps passé. A Goude, Chez PIERRE RAMMASEIN. M.DC.XXVIII. Avec Privilege des Estats Generaux. folio. (De spreuk is een wenk aan den lezer, dien wij ook thans nog wel mogen behartigen.) Het werk bevat: „ Preface au Lecteur“ 4 blz.; „ Fautes à corriger,” 1 blz. (die meestal schijnt te ontbreken) ; „ Arithme= tique Logarithmetique’” a—g(à 12 blz.) dus 84 blz. ; „ Tafel der Logarithmi voor de ghetallen van 1 af tot 1000000,” A—Kkk (à 12 blz.), dus 720 blz. ; „Canon Triangulorum sive Tabula artificialium Sinuum, Tangentium & Secantium, ad Radium 10,0000 0,00 0 et ad singula Scrupula Primo Quadrantis,“ LII — Sss (à 12 blz.), dus 96 blz. Het mij toebehoorende exemplaar werd vóór 1667 reeds betaald met 7 ducatons. 2) Tables of Logarithms, for All Numbers from 1 to 102100, and For the Sines and Tangents to every ten seconds of each degree in the Quadrant; as also, for the Sines of tbe first 72 minutes to every single second: with Other useful and necessary Tables. By WILLIAM GARDINER. London: Printed for the Author, in Green Arbour Court, near St. Sepulchre’s Church, Snow-hill, by G. surru, in Stanhope-street, Clare- Market. M DCC XLII. 4e, Dit werk heeft altijd tot de zeldzaamheden behoord : on. BERNOULLI betaalde er reeds vier guinea's voor. Er werden toch slechts weinige exemplaren gedrukt en wel voor de inteekenaars, van welke er, met eene opdragt, eene lijst aan het boek voorafgaat. Deze lijst bevat 117 namen, voor een groot deel thans nog in de geschiedenis der wetenschap bekend. Het is altijd beroemd geweest, wegens de naauwkeu- (39) righeid van den druk, — de schrijver toch verbeterde eigen- handig elk exemplaar tegen de belooning van een halve guinea, en dit wel zoo netjes, dat de correctiën met het bloote oog meestal niet te herkennen zijn, — en bevat: „ Preface“ 2 blz.; „ The Explication and Use of the Loga- rithmic Tables“ A —D (à 4 blz.) dus 14 blz.; „ A Table of the Logarithms of Numbers, a—s (à 4 blz), dus 74 blz.; „A Table of Logarithmic Sines and Tangents,” 142 blz; „A Table of Logistical Logarithms,“ 3 blz; „Tables for finding the Logarithm of any Number, and the Number to any Logarithm to twenty Places of Figures,” 5 blz; „ of Logistical Logarithms,“ 2 bla, te zamen A—Pp. Jonx Brevis heeft daarvan een tweede uitgave willen le- veren, waarvan echter slechts de tweeeerste bladen gedrukt werden. 8) Tables de Logarithmes, contenant Les Logarithmes des nombres, depuis 1 jusqu’à 102100, & les Logarithmes des Sinus & des Tangentes, de 10 en 10 secondes, pour “chaque degré du quart de Cercle, avec différentes autres Tables, publiées ci-devant en Angleterre Par Monsieur dan- DINER. Nouvelle Edition, Augmentée des Logarithmes des Sinus & Tangentes, pour chaque seconde des quatre pre- miers degrés. A Avignon, Chez J. AuBerT, Imprimeur-Li- braire, rue de l'Epicerie. M.DCC.LXX. 4e, Deze vertaling is volkomen gelijk in vorm aan het oor- spronkelijk werk, maar iets minder naauwkeurig. Er zijn bijgevoegd: voor de vier eerste graden de logarithmen der Sinussen en Tangenten voor iedere seconde, terwijl in het oorspronkelijke werk deze alleen voor de Sinussen, en dan nog slechts tot 112“ voorkomen; Hyperbolische Logarithmen van 100 tot 1000. Het geheel beslaat VIII, a—g, a—t, A—hBbb (à 4 blz), dus 316 blz. 4) Deze tafels zijn het eerst uitgegeven in 1706. De tweede uitgave van 1726 (Don MORGAN vermeldt er nog eene (40) van 1717), heeft tot titel: Mathematical Tables, Contrived after a most Comprehensive Method: viz. A Table of Lo- garithms, from 1 to 101000, To which is added (upon the same Page) The Differences and Proportional Parts, whereby the Logarithm of any Number under 10,000,000 may easily be found. Tables of Natural Sinus, Tangents, and Secants, with their Logarithms, and Logarithmick Dif- ferences to every Minute of the Quadrant. Tables of Na- tural Versed Sines, and their Logarithms, to every Minute of the Quadrant. With their Construction and Use. By Mr. Briees, Dr. warris, Mr. Harvey, (Savilian Profes- sors of Geometry in the University of Oxford), Mr. ABR. SHARP, London: Printed for THOMAS PAGE, WILLIAM and FISHER MOUNT, at the Postern on Tower-Hill, 1726. 8°. Het bevat de opdragt en „ Preface”, 6 blz. V of Logarithms, their Invention and Use,“ 64 blz, A—Pp, (à 8 blz.), dus 320 blz. „Some Uses of the Preceding Tables, g- Vv, 40 blz. In de volgende uitgave, sHeRwiN’s Mathematical Tables, etc., The Third Edition. Carefully revised and corrected, By WILLIAM GARDINER. London: Printed for WIIEIAM MOUNT and THOMAS PAGE, at the Postern on Tower-Hill, M. DCC. XLII, — is het laatste gedeelte tekst bij het eerste gevoegd, en ver- der vermeerderd o. a. met de logarithmen van 999980 tot 1000020 in 61 decimalen. In de Fifth Edition, Revised, corrected and improved By SAMUEL CLARK. London: Printed for J. oN and 4. PAGE on Tower-Hill. M, DCC, LXXI, is de tekst iets veran- derd; en zijn de Diff. in de Sinustafels, zoowel de natuur- lijke, als de logarithmische, alle reeds door 60 gedeeld. Wat de tafels der natuurlijke Sinussen, Tangenten en Secanten betreft, deze zijn in dit werk overgenomen uit die van VAN SCHOOTEN „which are said to be without one Fault,“ zeker eene verklaring, die van weinige dergelijke werken te geven is. (41) 5) Trigonometria plana, et sphaerica, Linearis & Loga- rithmica. Hoe est Tam per Sinuum, Tangentium & Se- cantium multiplicationem, ac diuisionem iuxta Veteres: Quam per Logarithmorum simplicem ferè additionem iuxta Recentiores; ad Triangulorum dimetiendos angulos, & latera procedens. Cum Canone duplici Trigonometrico & Chiliade Numerorum absolutorum ab 1 vsque ad 1000, eorumque Logarithmis, ac differentijs. Opusculum Uniuersae Mathesi vtilisimum: omniumq; terrestrium, ac caelestium dimensio- num Promptuarium. Auctorè FR. BONAVENTVRA CAVALERIO Mediolanensi, ordinis Jesuatorum Sancti Hieronymi: Ac in Almo Bononiensi Gymnasio Primario Mathematicarum Professore. Bononiae, Typis Haeredis vicroni BENATIJ. 1643. Superiorum permissu. a, b; A- en 1 plaat, AN (àa 8 blz.), dus 16, 72 en 104 bladz. in 44. De logarithmen van de Sinus, Tangens en Secans dragen hier den naam van Logarithmus, Mesologarithmus en To- mologarithmus: zij zijn voor elke minuut aangegeven en wel met de natuurlijke Sinus, Tangens en Secans naast elk- ander op eene bladzijde. Bij de getallen zijn er de ver- schillen der logarithmen telkens tusschen gevoegd. 6) Jou. kepreri, Mathem. Caes. & sacoBr BARTscHI Ta- bulae Manuales Logarithmicae Ad calculum Astronomicum, in specie Tabb. Rudolphinarum compendiose tractandum mire utiles. Ob defectum prioris Editionis Saganensis multum hactenus desideratae. Quibus accessit in hac Edi- tione Introductio nova curante 30h. CASP, EISENSCHMID P. E. M. D. Argentorati, Apud rHeoporIcuM LERSE. Literis JOHANNIS pastor. CIO I9CC, kl. 8“. In de Praefatio wordt verhaald hoe sAcoBvS BARTSCHIUS, KEPLERS schoonzoon, diens tafels gedeeltelijk op nieuw bere- kend en verkort had, en ze vervolgens te Sagan in 1630 had uitgegeven „Sed nudas, sine descriptione, imò sine inserip- tione quae omnibus simul conveniret,“; en hoe hij bezig (42) zijnde dergelijke in hetzelfde formaat als de Tabulae Ru- dolphinae uit te geven, den 15 Nov. 1630 zijnen schoon- vader verloor, en spoedig daarop zelf aan de pest bezweek, Dit waren dan ook wel de redenen, dat deze beide tafels bijna onbekend bleven (de tweede is in 1635 in folio te Leipzig uitgekomen); maar een door crücer gebruikt exem- plaar viel te Dantzig in handen van den Professor in ma- thesis JULIUS REICHELT, die aan EIsENSCHMID de uitgave aanraadde. Het werk bestaat uit de / Praefatio’’ en y de usu tabularum in Genere De Canone Logarithmorum, Antilogarith- morum & Mesologarithmorum'“, (a) — (e), 40 bladz. — „Illustr. Neperi Scoti Canonis Mirifici Trigonometrici Pars. I. Canon Manualis Logarith- & Antilogarithmorum Semi- circuli: In principio ad dena quaeque secunda, Sub finem ad quin- dena, vicena aut tricena, ex k. URSINO diductus: Et tam ad novam Trigonometriae Logarithmicae praxin, quàm ad faciliorem & pleniorem Tabb. Ruporrhr Astronomicarum usum compendiosiss. seorsim sic editus à JACOBO BARTSCHIO Phil. et Med. D. (A) —(M), 96 bladz. (Logarithmen van Si- nussen) — Illustr. Neperi Scoti Canonis Mirifici Trigono- metrici Pars II. Canon Manualis Differentialium seu Me- sologarithmorum quadrantis: Ad singulas Secundorum Scru- pulorum Decadas ex BENT. URsINO diductus: Et tam (zoo als boven) NY, 96 bladz. (Logarithmen van Tangen- ten) — Illustr. Neperi Scoti Canonis Mirifici Trigonome- trici Pars III. Particula Canonis Antilogarithmorum exac- tiorum: ad bina quaeque scrupula secunda, ex BENIAM. unsixo dilatat. Et tam (even als boven) Z— Aa, 16 bla, (logarithmen van Cosinussen) — JACOBI BARTSCHI, Doet. Mathemat, Tabula Canonica secundorum mobilium pros- thaphaeretica : Chilias et Canon Manualis Logarithmorum indicis prostaphaereseos : Ad Proportionis Intervallorum Lo- garithmorum Centenarios, cum Differentiis. In V. Plane- tarum Aequationibus, seu Orbis annui Parallaxibus, sine (48 ) variis positionibus aut limitationibus, compendiose suppu- tandis, mire utilis, Primum ad pleniorem et planiorem As- tronomicar. Rudolph. Tabb. usum diligenter supputat. & nova seorsim sie edit. Ab Authore. Bb— Ce, 16 blads. Joan. KErLEnI, Math. Caes. Logarithmorum Logisticorum Heptacosias quintuplicata, sive Trichil-Hexacosias. sac, BAkrscht D. Mathem. Canon Manualis Sexagesimorum et Horariorum Serupulorum Logarithmicus: ad singula min. secunda sexagemisa exacte supputatus: Et tam ad novam Legisticae Astronomicae Logarithmicae praxin, quàm (als boven) Ab Authore. J. B. D. Dd—Ll, 64 blz.; Canon Conversionis Grad. Aequatoris in Horas et Ilorarum in Gra- dus Aequatoris, 1 blz.; Errata, 2 blz. 7) Trigonometria Sphaericorum Logarithmica, Praeceptis rotüdis ac. planè Sphaericis, quibus nihil addere possis, neque demere; cum Canone Triangulorum emendatissimo, continente Logarithmos Sinuum & Tangentium ad singula Graduum Quadrantis Minuta Prima, & Ad Radium 10000.00 Posterioris formae, praestantiâ & commoditate, Illustri Ne- pero commendatâ, priorem longè superantis; Publicis usibus adornata d Nicorao kaurruax Holsato. Dantisci, Typos commodante ANprrÂâ nünereLpr, Anno CID. IC. LI. kl, 8“. Dit zeer zeldzaam boekske bevat titel en Prolegomena, IV blz, Trigonometria, 12 blz. en 1 plaat, en den Ca- non, B—G (à 16 blz), dus 96 blz. Deze laatste be- vat de logarithmen der Sinus (Log-us), die. der Tangen- ten (Hapsolog-us), die der Cotangenten (Anthapsolog-us) en die der Cosinussen (Antilog-us) voor iedere minuut in acht decimalen. Aan het einde staat: „ Habes, Amice Lector, Cano- „nem Triangulorum omnibus numeris emendatissimum, nam „ubi detritus typus vestigium noununquam debilius im- „ presserat, vel calamo supplendum duximus, ut de summa „ numerorum integritate dubitare nihil quisquam debeat. „Scio non nullos ejusdem argumenti canones polliceri si- (44) „ milem perfectionem, quorum tamen errata bene multa, peag; nusquam correcta vel indicata, producere poteram ; sed quod meum fuerat curâsse sat est. Vale. Soli Deo Gloria.” 8) Tabulae Sinuum, Tangentium et Secantium, et Loga- rithmi Sinuum, Tangentium & Numerorum ab unitate ad 10000 Cum Methodo facillimâ, illarum ope, resolvendi omnia Triangula Rectilinea & Sphaerica, & plurimas Quaestiones Astronomicas. Ab Aprrano vrAcq. Editio ultima ab innume- ris mendis, quibus postrema scatebat, purgata. Amstelaedami, Apud JANSSONIO-WAESBERGIOS. CIO. IOCC XLII. A- C= 48, A - 8 = 283. blz. 8. Hiervan is vroeger eene uitgave te Leiden verschenen in 1651, te 's Gravenhage in 1665, te Am- sterdam in 1673, 1681. In 1683 kwam daarvan eene Fran- sche, in 1689 eene Hoogduitsche uitgave, beide te Amterdam. Een herdruk door JOHANNES JACOBUS HENTSCHIUS, Fran- cofurti et Lipsiae, Impensis JOH. FRIEDR. FLEISCHERI, CID. CLCCLVII (a—c, A8, 40 + 180 + 99 bladz, in Octavo) (in mijn bezit) is met veel zorg bewerkt; hiervan is naderhand eene Nederlandsche vertaling verschenen. 9) Nieuwe konstige Tafelen, Der Sinuum, Tangentium en Secantium; ofte Hoeckmaten, Raecklijnen en Snijlijnen, met de Logarithmus, der Hoeckmaten en Raecklijnen; als mede de Logarithmus Numeris, passende op de getallen van 1. tot 1000. (moet zijn 10000). Waer door alles alleenlijck met Additio en Substractio lichtelijck kan uytgewerckt wor- den. Met noch een Tafel der vergrootende breette; als mede een Tafel der Krom-streken; mitsgaders een Tafel des Tijdts, uyt-bereeckent op 53 graden, Polus hooghte: Aenwijsende de uure van den dagh, als de Son op eenige streeck van 't Compas gepeijlt wordt. T' Amsterdam, Bij HENDRIK DONKKER, Boekverkooper en Graadboogmaker, in de Nieuwe-Brug- Steeg, in 't Stuurmans Gereetschap, het derde huijs van de Brug, in de Straat. 1671. A-, (à 8 blz.) = 128 bla, 49. De schrijver wordt hier niet genoemd, maar deze tafols | (45) blijken uit de „ Drucks-misslagen” tot het volgende werk te behooren, waar achter zij voorkomen: t Vergulde Licht der Zeevaert; ofte konst der Stuurluij- den. Zijnde een volkoomen en klaare onderwijsinge der Na- vigatie, bestaande in 't geen een Stuurman hoognoodig be- hoorde te weten. Vernieuwt en verbetert door CLAES HEN- DRICKSZ. GIETERMAKER, in zijn leven Examinateur van de Geoctroyeerde Oost- en West-indische Compagnie, Den twee- den Druk; van veel in-gesloopen fouten gezuijvert en mis- slagen verbeetert; Item 't vierde (Boek ofte) Deel vermeer- dert met de ontbinding van verscheiden konstige t° zaam-ge- voegde Questien. Door TRANS vaN per HUIPS, bekleedende des zelfs plaats. T' Amsterdam (enz. even als boven). VIII + A-, 112 blz; Aalt, 152 blz, Aaa—Ppp, 120 blz, 45. Op de laatste blazijde toch van dit laatste werk, bevattende Drucks-misslagen, komen er ook vier voor be- treffende de Tafels. 10) Nodige Tafelen tot de Trigonometria en Uittrekking der Wortelen, waar in de Sinus en Tangentes voor elke Mi- nut des Quadrants nevens harer Logarithmi en de Loga- rithmi der gemeene Getallen van 1 tot 10000 als ook de Quadraat- en Cubik-tallen van 1 tot 10000 zijn begrepen ; en eindelijk Eenen algemeenen Regel tot oplossing aller regt- Iynische en sphaerische Triangelen. Uitgegeven van cunls- TIAAN worrr, En in 't Neêrduits gebracht door xicoLAAs KEMA. t° Amsterdam, bij de JANSSOONS VAN WAESBERGE. MDCCXLII. 16 + A—T = 301 bladz. in 8. Een her- druk kwam in 1765 te Amsterdam „ Bij J. HAYMAN, J. Ro- MAN, G. DE GROOT, J. LOVERINGH, G. TIELENBURG, s. VAN EWELDT en p. SCHOUTEN” in het licht. 11) Ozauaus Tafels zijn van 1685. Ik bezit een her- druk met den titel: La trigonometrie rectiligne et spheri- que, avec les tables des sinus, tangentes et secantes, Pour un Rayon de 10000000 parties. Et les Tables des logarithmes (46 ) des sinus et des tangentes, Pour un Rayon de 10000000000 parties. Par M. ozanam, de Académie Royale des Sciences, tirés de son Cours de Mathematique. Nouvelle édition, revûë et corrigée exactement. A Paris, Rue S. Jacques, Chez CHARLES-ANTOINE JOMBERT, Libraire du Roy am PArtille- rie & le Génie, vis-à vis la rue des Mathurins, à Image Notre-Dame. M. DCC. XLI. Avec Approbation et Privilege du Roy. XVIII + A- C= 103 bladz., 4 platen, en ANn (à 8 blz.) dus 292 blz., + 10 blz. 8. Een „ Avertissement du Libraire” geeft eene lijst van 198 fouten die verbeterd moeten worden. Dezelfde tafels komen echter ook reeds voor in de „Cours de Mathematique, qui comprend Toutes les Parties les plus utiles & les plus necessaires à un homme de Guerre, et à tous ceuxqui se veulent perfectionner dans cette Science. Tome second. Qui contient P Arithmétique, la Trigonométrie et les Ta- bles des Sinus. Par Mr. ozAxAM, Professeur des Mathematiques. Nouvelle edition reveue et corrigée. A Paris, chez JRAN JOMBERT, prés des Augustins. M.DC.XCVIL. Avec privilege du Roy. VIII, AF = 96, A—K (à 16 blz.) = 168 bla.; dan de tafel A—8 (à 16 blz) — 284 blz. in 85. Deze laatste worden voorafgegaan door een „Au Lecteur“ waarbij hij ver- klaart ze te hebben gedrukt naar vracqs Tafels, uitgave van den Haag 1665, — „qui passent pour estre des plus correctes” en van Amsterdam, 1683, — „ qui ener vr estre encore plus correctes que les precedentes.“ | 12) Tables des Sinus, Tangentes, Secantes, et de leurs Logarithmes; avec la construction de ces Tables. Et les Problêmes de la Trigonométrie Rectiligne & Spherique. Par M. rrvarp, Professeur de Philosophie en l'Université de Paris. A Paris, chez JEAN DESAINT & CHARLES SAILLANT, rue S. Jean-de-Beauvais, vis-à-vis le collége. M. DCC. XLIII. Avec Approbation et Privilege du Roi. Mijn exemplaar bevat A- V, a—s (à 8 bladz.), dus 338 bla. tafels, in 8“. Daarvoor is gevoegd met afzonderlijken titel: Trigono- 647 metrie rectiligne et sphérique, avec la construction des Ta- bles Des Sinus, des Tangentes, des Sécantes Et des Logarith- mes. Par M. rrvarp, Professeur de Philosophie en l'Université de Paris. Troisième Edition revue par l' Auteur. Le prix est de 6 livres reliée. A Paris, chez JEAN DESAINT et CHARLES SAILLANT, rue S. Jean-de- Beauvais, vis-à-vis le Collége. v. A. LE PRIEUR, rue S. Jacques à la Croix d'or. M. DCC. LVII. a,b, Als XX en 174 blz. in 8“, 3 platen. Uit de voor- rede blijkt, dat de tafels dezelfde zijn als die der eerste uit- gave in 1748, en dat slechts het voorwerk of Discours lang- zamerhand zeer was uitgebreid, eerst in de tweede in 17. vooral nu in de derde editie. De drukker had bij de eer- ste uitgave 3 livres uitgeloofd voor iedere ontdekte fout, doch daarbij een termijn gesteld van een half jaar; ook zegt hij: „quand je parle de fautes, j'entens des chifres „mis pour d'autres: je suppose qu'il ne s'agit pas du dernier chifre: car ceux qui entendent ces matieres sgavent que deux ou trois unités de plus ou de moins dans le „dernier chifre de chaque Log. ne sont presque d'aucune „ conséquence.“ Dikwerf vindt men in dit boek melding gemaakt van de „ grandes tables d'Ulac” (sic). 13) De tafelen Sinuum, Tangentium, en Secantium, Ofte der Hoekmaten, Raaklynen en Snylynen, Als mede de Tafel der vergrootende Breete: Achter dezelve de Logarithmi der Hoekmaten, Raaklynen en Snylynen, Als ook de Logarith- mus Numeri Van 1 tot 10000. Met welke Logarithmische Tafelen alles ligt door toevoeging en aftrekking gerekent word. En agter dezelve volgt de Tafel der Kromstreeken van Myl tot Myl uytgerekent tot 80. Graden Breete. Zynde in desen Druk veel fouten by andere ingeslopen, verbetert en gesuyvert. t' Amsterdam, By de Wed. soaNNes LOOTS en ISAAC SWIGTERS, Boek-Zee-Kaartverkoopers en Graadboog- maker in de Nieuwe Brugsteeg, in de Jonge Lootsman. AT d S blz.) dus 152 blz. 85. (48 ) Zeer waarschijnlijk zijn ze van PIETER HELLINGWERF; al- thans in mijn exemplaar komen ze achter zijn Hoornse beknopte Bosschieterij, 1744 voor. De trigonometrische logarithmen voor elke minuut zijn in acht, die der getallen in zeven decimalen ; de trigonometri- sche. grootheden zelve in vijf decimalen gegeven. 14) Van het werk van DpELAGRIVE, in 1754 verschenen bezit ik de latere uitgave: Manuel de Trigonométrie pra- tique; par M. L' Abbé prracmive, de la Société Royale de Londres, et Géographe de la Ville de Paris. Revu et aug- menté de Tables de Logarithmes à l'usage des Ingenieurs et principalement de ceux qui s'occupent de lArpentage et du Cadastre ; Par A. A. L. REYNAUD, professeur et exami- nateur du Cadastre et de l'Ecole Polymatique; répétiteur d'analyse à l'Ecole Polytechnique; HAROS, PLAUSOL, et Bau- ZON, attachés au Cadastre. Nouvelle Edition. A Paris, che COURCIER, Imprimeur-Libraire pour les Mathematiques, Quai des Augustins, N“. 57. An. 1806. VIII 4 A- G8 blz.) = 182 bla. Tafels, a- — 48 J- 48 blz. 80. 15) Tafelen, behelzende de Sinussen, Tangenten, Secanten en Sinus Versus, Zo in derzelver Natuurlijke getallen als Logarithmen van Minuut tot Minuut van ieder Boog van het geheele Quadrant. Benevens de vergrootende breedten in tiende deelen van Minuuten. Als mede de Logarithmen voor alle getallen van 1 tot 1010000. (Waarbij op ieder Blad de verschillen en derzelver Proportionaale deelen gevoegd zijn; door welke men de Log. voor alle getallen onder 10100000 kan vinden.) Met eene verklaaring en voors beelden van het gebruik deezer Tafel, Door BERNARDUS JO- ANNES DOUWES, Adjunct Mathematicus bij 't Edel Mog. Collegie ter Admiraliteit te Amsterdam. Te Amsterdam, bij JOANNES VAN KEULEN EN ZOONEN, Boek- en Zee-Kaart- verkoopers, Compasse, Octante, Graadboog- en Matth. Instru- mentmaakers, op de hoek van de Nieuwenbrug Steeg, 1775, (49 ) IV 48 + A—Bbb (à 8 blz.) = 416 blz. 4°. op uitne- mend papier gedrukt. 16) Het boekje van orüneBerG, XXXII en A—Dd (à 24 blz.) = 648 blz. oblong 12°, heeft tot titel: Pandora Mathe- maticarum Tabularum Universis pariter ac singulis Disciplinis scientiisq; Mathematicis inservientium, qvarum Catalogus Praefationem seqvitur; Et Quidem partim & NEPPERO, Lox- | GOMONTANO, KEPLERO, REGIOMONTANO, RICCIOLO, aliisqve prae- | stantissimis Artificibus collectarum, partim propria Minerva _… __ elaboratarum atqve Opera, Studio, Typis, Sumptibus cunts- | zrANT GrÜNeBERoEs, Mathesis In Electorali Viadrina Profess. Publ. Extraord. Editarum. Francof. ad Viadrum, Ex Of- ° ficin CHRISTOPHORI ZEITLERI, 1684. Het bevat, na den Catalogus tabularum Alphabeticus, Propositiones trigonometricae, Elenchus erratorum typogra- phicorum, Canon Sinuum & Tangentium nee non logarith- »morum (pag. 1—18 1), Logarithmi numerorum vulgarium (182-256), Canon Sexagenaram vel hexacontadon (257 — 277), Canon extr. radicis Q V. (278) et Cub. (279), Quadratae (280), Tabula Longitudinum et Latitudinum locorum (281-295), Tab, climatum et Parallelorum (296— 299), V Tab. Fortificatoriae (300 —308), Tab. Declinatio- nis Magneticae (309 —310), Tab. Milliariorum (311). — Dan volgen Tabulae sphaericae et Theoricae, een zestigtal astronomische, (313—640) en Tabulae calendariographicae & Gnomonicae (641—648). Van deze # Pandora” is eigenlijk slechts een tweede druk de „ Tabulae Mathematicae bipartitae” 16.90. van denzelfden GRÜNEBERG; de eerste is eene slechts weinig vermeerderde, maar zeer onnaauwkeurige, afdruk van „AEGIDIUS STRAUCH, Tabulae per universam Mathesin, 1662, waarvan eene tweede uitgave door srurM is bezorgd onder den titel, Aron srravcrir Prof: quond. P. Witteb: Tabulae Sinuum Tan- gentium Logarithmorum Et per universam Mathesin. Auc- VERSL. EN MEDED, AFD. NATUURK,. DEEL XIV. 4 (50) tiores & Correctissimae In hac nova Editione Accessère LEONH : CHRIST: STURMII Prof: P. Math. Guelpherb: Tabulae Planè Novae Architectonicae, Fortificatoriae, Geometricae & pro Circino proportionali. Impress: Amstelodami 1700. Pro- stat apud CHR: HEINR: SCHUMACHER. A, B 22, A—Nn == 554,a—9 — 102 blz. (onder aan de bladzijde genummerd) kl. 85. 17) Lexicon Technicum: Or, An universal English Die- tionary of Arts and Sciences: explaining Not only the Terms of Art, but the Arts Themselves. Vol. II. By JouN HARRIS, D. D. late Secretary to the Royal Society, and Chaplain to the Lord High-Chancellor of Great Britain. The Second Edition. London: Printed for b. BROWN, J. WALTHOE, J. KNAPTON, B. and s. TOOKE, D. MIDWINTER, B. COWSE, T. WARD, E. SYMON, E. VALENTINE and J. CLARK, MDCCXXIII. A—Ppppp (à 8 blz.) = 920 blz. folio. Het eerste deel kwam uit in 1704; de eerste editie van het tweede in 1710. Op het woord Log. komt voor in 52 blz.: A Table of Logarithms for Numbers increasing orderly from 1 to 10000, with their Differences. Whereby the Logarithm of any Number under 10000 may be readily taken (afzonder- lijke paginatuur), blz. 1— 29. A Table of Proportional Parts, blz. 30—44; An Account of the Origine, Nature, Construction, Uses, and Application of the preceeding Tables of Logarithms, 10 blz. Aan het einde komt voor in 120 bladzijden, mede af- zonderlijk gepagineerd: A Table of Natural and Artificial Sines, Tangents and Secants, to every Degree and Minute of the Quadrant, the Radius of the Artificial being 10,0000000 and of the Natural 10,000,000, blz. 1-91, (de logarithmen der Cosinussen, Cotangenten en Cosecanten, zijn er bij opgegeven); The Description and Use of the Tables of Natural and Artificial Sines, Tangents and Secants (51) (blz. 92); A Table of Natural Versed Sines and their Logarithms (blz. 92—115); The Use of the Table of Versed Sines, en Traverse tables, bl. 116—120. 18) Mathematical Tables: containing common, hyperbo- lic, and logistic Logarithms. Also Sines, Tangents, Se- cants, and Versed-Sines, both natural and logarithmic. Together with several other Tables useful in mathematical calculations. To which is prefixed, A large and original history of the Discoveries and Writings relating to those subjects. With the compleat description and use of the tables. By chanlzEs nurrox, LLD. FRS, and Professor of Mathematics in the Royal Military Academy, Woolwich. London: Printed for d. d. J. and 3. ROBINSON, and R. BALD- WIN, Paternoster-Row. MDCCLXXXV. A—Z == XII +176 en A—Uu (à 8 blz.) = 843 bla, 8“. (In 1794 verscheen ‘reeds eene tweede uitgave; nog in 1849 werd dit werk op nieuw uitgegeven.) De Introduction, 176 blz., bevat veel merkwaar- dige bijzonderheden omtrent geschiedenis, zamenstelling en theo- rie van logarithmentafels. De inhoud der tafels wordt opgege- ven als volgt: I. Logarithms from 1 to 100000 (1—186) ; II. Logarithms and Numbers to 20 Places (187—197); III. Logarithms to 20 Places, with Diff. (198—200); IV. Num- bers to 20 Places with Diff. (201—203); V. Logarithms to 61 Places (204—207); VI. Logarithms to 61 Places with Diff. (208); VII. Hyperbolic Logarithms (209—212); VIII. Logistic Logarithms (213 — 217); IX. Sines and Tangents to seconds (218 — 247); X. Natural and Loga- rithmic Sines, Tangents, Secants and Versed Sines (248—337); XI. Traverse Table (338, 339); XII. Lengths of Circular Arcs (340); XIII. Table to change Common and Hyperbolic Logarithms from one to the other (341); XIV. Points of the Compass (541); XV. A List of Errors in GARDINER's Tables (342, 343). 19) Zusütze zu den Logarithmischen und Trigonometri- ++ (52) schen Tabellen zur Erleichterung und Abkürzung der bey Anwendung der Mathematik vorfallenden Berechnungen aus- gefertiget von J. H. LAMBERT. Berlin, bey HAUDE und sPENER. Königl. und der Academie der Wissenschaften privil. Buch- händlern. 1770. IV, A—G (à 16 blz.) = 98, A0 = 210 S. 80: eene verzameling van 44 Tafels, waaronder T. I, Divisores Numerorum; T. VI. Numeri Primi; T. VII, VIII, IX. Dignitates binarii, ternarii, quinarii; T. XIII, XIV, XV. XVI. Logarithmi Hyperbolici; T. XXIII. Lon- gitudo arcuum circularium; T. XXV. Abacus Sinuum; T. XXVI. Abacus Trigonometricus; T. XXIX. Aequationes cubicae radicum real.; T. XXXII. Functiones Hyberbo- licae; T. XXXV. Numeri quadrati et T. XXXVI. Cubici. 20) p. GAsPARIS schorrr Regiscuriani e Societ. Jesu Olim in Panormitano Siciliae, nunc in Herbipolitano Fran- coniae ejusdem Societatis Jesu Gymnasio Matheseos Pro- fessoris Cursus Mathematicus, sive absoluta omnium mathe- maticarum disciplinarum Encyclopaedia, in Libros XXVIII. digesta, eoque ordine disposita, ut quivis, vel mediocri praeditus ingenio, totam Mathesin à primis fundamentis proprio Marte addiscere possit. Opus desideratum diu, pro- missum à multis, à non paucis tentatum, à nullo numeris - omnibus absolutum. Accesserunt in fine Theoreses Mecha- nicae novae Additis Indicibus locupletissimis. Cum Privi- legio Sacrae Caesareae ac Regiae Majestatis. Francofurti ad Moenum, Sumptibus JOANNIS ARNOLDI CHOLINL Anno MDC LXXIV. XXIV, A- Iii (à 12 blz.) = 660 blz., en Index, etc. a—e (à 12 blz.) = 56 blz. in fol. Men vindt hier blz. 114—158: wp Tabulae Sinuum, Tangentium & Se- cantium, in partibus sinus totius 10000000 partium”, be- vattende die grootheden en hare logarithmen tot in zeven decimalen, — en verder blz. 593 —604 den #Chilias nu- merorum absolutorum ab unitate usque ad 1000, cum eorum Logarithmis ac Differentiis” in acht decimalen met 633) de inrigting der differentiën als bij de groote Tafel van VLACQ. · | 21) De geheele Mathesis of Wiskonst, Herstelt in zijn natuurlijke gedaante: Door ABRAHAM DE GRAAF. t'Amster- dam, Gedruckt voor den Autheur. Anno M.D.CLXXVI. XII, A—SS (à 8 bla) — 324 blz. 4°. Een tweede druk daarvan in XVI+8320 blz. 4°. werd uitgegeven, t'Amster- dam, Gedrukt, by sAcoBUS DE VEER, voor JAN TEN HOORN, Boekverkooper over 't Oude Heeren Logement, in de His- tory Schryver, 1694. In beide uitgaven vindt men blz, 92 de Logarithmen van 1 tot 19, 1.01 tot 1.09, 1.001 tot 1.009, enz, eindelijk 1.000000001 tot 1.000000009. 22) Nouveaux Elemens des mathematiques ou principes 1 generaux de toutes les sciences Qui ont les grandeurs pour Ze objet. Seconde Edition, plus ample et mieux digerée. Pre- mier volume Qui comprend la science des Nombres & l'Al- geöbre, ou l'art de comparer toute sorte de graudeurs par le moyen des chiffres & des lettres. Et où tout est démon- us dans un ordre naturel & facile, & les choses expliquées . NN à fond, & poussées plus loin que Ton n'a fait jus- ___qu’ici. Par Za prester Prêtre, ci-devant Professeur des Mathématiques dans les Universitez d'Angers & de Nantes. B: A Paris, chez ANDRÉ PRALARD, ruë saint Jacques, à l’Oc- ___casion. M. DC. LXXXIX. Avec Privilege du Roy. XXXII+ oa 88 bis. in 4. (De ene drok verscheen in 1675, waarin echter de logarithmentafels niet ____waren opgenomen.) De „Tables des Logarithmes de tous les nombres naturels depuis 1 et jusques à 20000” vindt men Page 431—530. 23) Geometria tyronica. Darinn Die Herrliche und Hoch- * nutzbare Mäsz-kunst, Nach ihren 3en Dimensionibus, nem- lch: I. Longimetria, II. Planimetria, III. Solidimetria vel * Stereometria, Ausz wahren Euclideischen Fundamenten, 4 5 (als da sind, Definitiones, Theoremata, Problemata, Trans- 6549) formationes Figurarum, &c.) Sammt dem Gebrauch Der Logarithmorum und zur Trigonometriae erfoderten Tab. Si- nuum, Tang. & Secantium, (laut mit mehren, in Praefat. beschriebenen, und im Werk noch mehr befindlichen, Inn- halts) gelehrt, Mit vielen nohtwendigen Scholiis, oder An- mürkungen, schönen Vortheilen, deutlichen und gnug- samen Kupfer-Figuren, geziert und illustrirt, und also der lieben Jugend, zu besondern Nutzen, in 4 Theilen, mit Fleisz ausgefertigt, von HEINRICH MEISZNERN, Schreib-, Rechen-, und Ober-Meister an der St. Jacobi Kirchen- Schule: der Mathem. auch Buchhaltens geflissenem, und in der Kunst-Rechnungs-Ubenden Societaet, dem sogenannten MEHRENDEN in Hamburg. Gedrükkt bey HINRICH VON Win- RING, der Societaet Buchdrukker, In Verlägung Hr. vALENT. HEINS, ältern Collegae an der Schule zu St. Michaelis: bey ihm und dem Auctore zu bekommen. (in 1696 is het gedrukt) XIV, AR à 16 blz. = 272 blz. 8. Dit is een der werkjes door genoemde Societeit uitgegeven. Men vindt daar blz. 78—83: Compendiose Tabell: Derer (Logarith- morum) von 1 bisz 1000 ordentlich folgenden Absolut-Zah- len, en blz, 88—115 : Tabulae So wol der gemeinen, als Logarithmischen Sinuum, Tangentium & Secantium ; waarbij valt op te merken, dat de Logarithmen der Secanten ont- breken, en alles in zeven decimalen is berekend. 24) The Young Gentleman’s Trigonometry: containing such Elements of Trigonometry, as are most Useful and Easy to be known. By epwarp werrs, D. D. Rector of Cotesbach in Leicestershire, London, Printed for Zauns KNAPTON, at the Crown in St. Paul's Church-Yard. 1714. VI, B—G (à 16 blz) = 84 bla. A Table of Loga- rithm's, from One to Ten Thousand. G—P (à 8 bla) == 63 blz. — A Table of Artificial Sines and Tangents To Every Degree and Minute of the quadrant. The Common Radius being 10,000,000, London, Printed in the Year (55) MDCCXIV. P—Ce (à 8 blz.) = 88 blz, in 89. Alles in zes decimalen. 25) Einleitung zu denen Mathematischen Wissenschaften Für Anfünger Auf hohen und niedrigen Schulen Darinn der Grund zu der Arithmetic, Geometrie, Trigonometrie, Static, Hydrostatic, Aerometrie, Mechanic, Hydraulic, Architectura Civili und Militari, Optic, Catoptric, Dioptric, Astrono- mie, Geographie, Chronologie und Horographie, Auf das deutlichste geleget Durch Joh. BERNHARD WIEDERUnd Ma- thematum Prof. Publ. Ord, und der Hoch-Fürstl. Alum- norum Inspector. Mit königl. Pohln, und Chur-Fürstl. Sächs. allergnädigsten Privilegio. Jena. Verlegts son. wevers seel. Witwe. 1725. XXX, A — Fffff (à 16 bla.) — 1162 blz. in 8. en Register (34 blz) met portret en 54 platen. 26) Het vermaakelijk Reeken-konstig spel Van de qua- dtrata Magica of zo genaamde Toover-Vierkanten van 12 maal 12 Perken; op het jaar 1743. Nevens een appendix, Bevattende Verscheide Voorstellen, zo uit de Cijffer- Meet- als Stel-Konst, en Eene Bijgevoegde Nieuw-Jaars-Gifte voor onkundige CijfferMeesters, opgestelt door ADOLPH FREDERIK 4 Mandl, Boekhouder en Vertaalder, Mede-Lid in de Socie- teit of ’t Gezelschap der Konst-Reekenaars tot Hamburg. t'Amsterdam, By De JANSSOONS VAN WAESBERGE. MDCCX LIV. A- (à 8 bla.) = 150 blz, in 4%. Een nieuwe druk ver- scheen hiervan onder den titel: De toovervierkanten: een nuttig vermaakend reekenkundig spel; nevens een aanhang- sel, bevattende verscheiden voorstellen, uit de cijfler-, meet- en stelkunst; en eene toegifte voor onkundige cijffermeesters, door ADOLPH FREDERIK MARCI, Lid van de Societeit der Hamburgsche Kunst-reekenaars. Te Amsterdam, By JAN WIIIEu surr, MDCCXCI. AT = 150 blz. 4% De ver- melde Logarithmen vindt men in beide uitgaven op blz. 22, 93. 27) c. von crausBerGs Demonstrative Rechenkunst, oder (56) Wissenschaft, gründlich und kurz zu rechnen; Worinnen nicht nur sowol die gemeinen, als allerhand vortheilhafte Rechnungsarten überhaupt, nebst sehr compendiösen Pro- ben, Sondern auch die Wechsel-Arbitragen- und andere Kaufmännische Rechnungen auf eine sonderbare, kurze Ma- nier gründlich und deutlich gelebret, Anbey eine Beschrei- bung der Europäischen Münzen, Wechselarten und Usanzen, auch Vergleichung der Gewichte und Ellenmaasze; Nicht weniger Die wahre Berechnung des Interusurii, wie auch unterschiedene andere Mathematische und euriöse Rech- nungen; ingleichen eine Probe einer bis auf 32 Ziffern verfertigten neuen Logarithmischen Tabelle, etc. zum allge- meinen Nützen dargestellet wird. In vier Theilen abgefasset; und mit einer Vorrede versehen vom Herrn CHRISTIAN AUGUST HAUSER, Math. Prof. P. Ordinar. in Leipzig. Zweyte Auflage. Mit Königl. Poln. und Churfürstl. Sächsischem allergnädigstem Privilegio. Leipzig 1748. Im Verlag BERN- HARD CHRISTOPH BREITKOPFS. a- = XLVIII, A — Bbbbb (à 16 blz.) = 1472 blz, 8. De eerste uitgave verscheen in 1732, latere in 1762, 1773. De opgegevene Logarithmen vindt men blz. 1481 tot 1484. 28) Elementorum Mathesis practicae ad usum DD. Aca- demicorum Antiquissimae, ac celeberrimae universitatis Vien- nensis conscriptorum Pars Prior. Viennae Austriae ex Typo- graphii rRATTNERIana. Anno salutis M. DCC. L. VIII+4404-34 +60 H44H52HS2LH2SHB4H52 blz, in 4%. Deze bevat- ten acht onderscheidene verschillend gepagineerde „Heften,” waarvan ieder aldus geteekend is: O.A.M.D.G. & B. M. V. H. De vierde „ Elementa Trigonometriae planae” eindigt met: Canones Sinuum, et Tangentium Pro quovis Vigesimo Mi- nuto in Partibus Radii 10000000, bl. 29—37 (waarbij ook de Logarithmen dier grootheden voorkomen), en Ta- bula Logarithmorum Pro numeris naturalibus ab Unitate ad 1000, blz, 38 — 44. 657) 209) Cours de Mathématique. Seconde Partie. Elémens de Géométrie, Théorique et Pratique. Par M. cauvs, etc. Nouvelle Edition. A Paris, de Imprimerie de pArrARD, rue S. Jean-de-Beauvais, à Sainte Cécile. MDCCLV. VITA Nn (à 16 blz) = 568 blz. 8“. Zie blz, 444—4 46. 80) Cursus Mathematici Pars I. Elementa Arithmeticae Geometriae et Calculi geometrici JOAN. ANDREAE DE SEGNER. Editio nova, aucta et emendata. Halae Magdeburgicae. Prostat in officina renNerrianae MDCCLXVII. a XVI, A—be A 16 blz.) — 450 blz. 85. (De eerste uitgave is van 1756) De „ Tabula Logarithmorum sinuum et tangentium con- tracta“ vindt men blz. 407—448. 31) Tafels van de Hoekmaten, Raak- en Snijlijnen, o—t (à 8 blz.) — 48 bla. ; Tafels van de Logarithmen der Hoek- maten, Raak- en Snijlijnen, u—bb = 48 blz; Tafels van de Logarithmen Der geheele Getallen van 1 tot 10000, ec—hh, dus 42 blz. groot 8“. 32) The Anti-logarithmie Canon. Being a Table of Num- bers, consisting of Eleven Places of Figures, corresponding to all Logarithms under 100000. Whereby the Logarithm for any Number, or the Number for any Logarithm, each Ander Twelve Places of Figures, are readily found. With Precepts and Examples, shewing some of the Uses of Lo- ___garithms, in facilitating the most difficult Operations in | common Arithmetic, Cases of Interest, Annuities, Mensu- ration, Kc. To which is prefix d, An Iutroduction, Con- taining a short Account of Logarithms, and of the most considerable Improvements made, Since their Invention, in the Manner of constructing them. By sames popson. Lon- don: Printed for sames popson, at the Hand and Pen in Warwick-Lane ; and ont wrrcox, ad Virgils Head, oppo- site the New Church in the Strand. 1742 folio. Het werk 4 _ bevat, behalve de „ Dedication” en the „ Introduetion” (2 en X blz.) en „the Disposition of the Logarithms and Numbers 658) in the following Tables, with the Manner of finding them“ ax (à 4 blz.) = 84 blz., den Canon zelven A—Hhhh, dus 308 blz, waarvan de vijf laatste als Appendix eenige uitgewerkte voorbeelden behelzen. Hier zijn de Logarithmen de gegeven grootheden, waarbij telkens de overeenkomstige getallen worden opgegeven. 33) Scriptores Logarithmici; or, a collection of several curious tracts on the nature and construction of Logarithms, mentioned in Dr. HurroN’'s historical introduction to his new edition of SHERWIN's mathematical tables: together with some tracts on the Binomial Theorem and other sub- jects connected with the Doctrine of Logarithms. Vol. 1— 6 London: Printed by J. pavis and sold by B. WHITE and son, Fleet-Street, MDCCXCI—MDCCCVII. 4“. Van dit vrij zeldzame werk zijn de twee eerste deelen in mijn bezit. Het eerste bevat herdrukken van: I. JOHANNES KEPLERI Chilias Logarithmorum. Marpurgi 1624. II. JOHANNES KEPLERI Supplementum Chiliadis Logarith- morum. Marpurgi 1625. Het laatste deel moet een herdruk bevatten van: JOHN SPEIDELL's Logarithms of Numbers, 1619. NAPIER, Mirifici Logarithmorum Canonis descriptio, 1614, 34) Hiervan is de herdruk door marie van 1768 in mijn bezit. Tables de Logarithmes pour les Sinus & Tangentes de toutes les minutes du Quart de Cercle, & pour tous les Nombres naturels depuis 1 jusqu'à 20000. Avec une Ex- position abrégée de usage de ces Tables. Nouvelle Edi- tion. A Paris, Chez pesarnt, Libraire, rue du Foin, M. DOC. LXVIII. Avee Approbation et Privilege du Roi. ASS (à 8 bla), dus 314 blz; des logarithmes et de Fusage des Tables Ss — Au. a, 58 blaz., in octavo. 35) Tables de Logarithmes pour les nombres et pour 659) les sinus. Avec les explications et les usages principaux pour Astronomie, la Gnomonique, la Géométrie, la Na- vigation, la Géographie, la Physique, PArt Militaire, Ar- chitecture, l'Arpentage, la Statistique, et les Rentes. Par JERÔME DE LA LANDE, Edition stéréoty pe, gravée, fondue et imprimée Par MIN Dior. A Paris. Chez FInuIx brpor, Imprimeur du Roi, de I'Institut et de la Marine, Libraire, ete, rue Jacob Ne. 24. 1805. 34417412 204 bla. in 12° Een latere druk is die: Revue par le Baron nkx- NAUD. Paris, BACHELIER (success. de Me VE covrcrer), Li- braire pour les Mathématiques. Quai des Augustins. N°. 55, 1818. XXVIII + 203 pages. 12°, 36) JEROME DE LA LANDES Logarithmisch-trigonome- trische Tafeln durch die Tafel der Gauszschen Logarithmen und andere Tafeln und Formeln vermehrt. Herausgegeben von HEINRICH GOTTLIEB könn, Dr. Phil. Stereotypen- Ausgabe. Leipzig, bei KARL Tauchxrrz. 1827, XLVI+ 16 * 16 —=256 bla, 12°, 87) Tables portatives de Logarithmes, contenant les lo- garithmes des nombres, Depuis 1 jusqu'à 108,000; les logarithmes des sinus et tangentes, de seconde en seconde pour les cinq premiers degrés, de dix en dix secondes pour tous les degrés du quart de cercle; Et, suivant la nouvelle Di- vision céntesimale de dix-millième en dix-millième, précé- dées D'un Discours préliminaire sur Explication, }’Usage et la Sommation des Logarithmes, et sur leur Application à Astronomie, à la Navigation, à la Géométrie-Pratique et aux Calculs d'Intérêts; suivies De nouvelles Tables plus approchées, et de plusieurs autres utiles à la recherche de Longitudes en mer, etc. Par rrangors carrer. Edition Stéréotype, gravée, fondue et imprimée par FiRMIN prpor. Paris. FmuN pipor, Imprimeur du Roi, de l'Institut, et de la Marine, libraire pour les mathématiques, etc, Rue Jacob N°. 24. 1795. (Tirage 1829). A—H = 118 en (60 ) A—S, a- aa (à 16 blz), dus 282 + 392 blz. gr. 8. De tirage van 1858 is naderhand van eenige fouten gezuiverd. 38) Tables de Logarithmes des Nombres depuis 1 jusqu’à 21750; Des Sinus, Cosinus, Tangentes et Cotangentes pour chaque minute du quart de cercle; suivies D’une Table centésimale donnant les Logarithmes de ces mêmes lignes pour chaque cent-millièeme du Quadrans, depuis 0,00000 jusqu'à 0,03000, et pour chaque dix-millième depuis 0,0300 jusqu'à 0,5000. Par cm. PLAUZOLES, sous-chef au cadastre. Edition Stéréotype, gravée, fondue et imprimée par FIRMIN pipor. Prix 6 fr. à Paris, chez FIRMIN pipor. Imprimeur- Libraire pour les Mathématiques, la Marine, l'Architecture et les éditions Stéréotypes, rue de Thionville, N°. 10. 1809. 247154 = 384 blz, in 12°, 39) Grone Freyherrn vox voa, Ritter (etc.)., Loga- rithmisch-trigonometrisches Handbuch anstatt der kleinen Vlackischen, Wolfischen und andern dergleichen, meistens sehr fehlerhaften, logarithmisch-trigonometrischen Tafeln, für die Mathematikbeflissenen eingerichtet. Fünfte, verbesserte und vermehrte Auflage. Mit K. K. Privilegio impressorio privativo. Leipzig, in der WIDMANXxTschen Buchhandlung. 1820. ah (à 8 blz.) = LXII, A- PP = 304 bladz. 4“. 40) Logarithmisch-trigonometrisches Handbuch von GEORG Freyherrn vox vra, Ritter (etc.), Achte Auflage oder dritte Stereotypen-Ausgabe. Mit K. K. Privilegio impressorio pri- vativo. Leipzig 1828. WerpuNNNrsche Buchhandlung. 6. REIMER. XXIV + A- Mm (à 8 blz.) = 280 blz. groot 45. 41) Mathematical Tables for facilitating astronomical, nautical, trigonometrical and logarithmic Calculations. By HENRY LAW, Civil Engineer. London, Joux warn, 59, High Holborn 1851. VIII B- II (à 24 blz.), dus 165 bla. 12°, De Tafels, tot ons onderwerp behoorende, zijn: IJ. Logarithms of Numbers from 1 to 100000. p. 35. II. Logarithms of Numbers from 1 to 100. „ 61. 661) IV. Logarithmic Sines of small ares (to 131). „ 62. V. Logarithmic Sines, Tangents, Cosines . . „ 66. XIX. Common and Hyperbolic Logarithms . . 155. XXVIII. Useful Numbers with their Logarithms. „ 163. 42) Tables des Logarithmes des sinus et tangentes, pour les degrés du quart de cercle; et des Logarithmes des nombres, Depuis 1 jusqu'à 10800; Dressées à Tusage de la Navigation, avec TExplication & T Usage de ces Tables. A Avignon, chez M°. V.. seaurs, Imprimeur-Libraire, rue Bouquerie. An XII. A —C(àS bla.) — XXIV + a —h == 60 blz, 85. (1803). De eerste tafel is voor iedere mi- 1 nuut berekend; beide zijn in zes decimalen. f 43) Abgekürzte logarithmisch- trigonometrische Tafeln mit neuen Zusütsen zur Abkürzung und Erleichterung trigono- metrischer Rechnungen herausgegeben von JOHANN PASQUICH, Direktor der K. Ofner Sternwarte. Leipzig, in der WEIDMANNT- schen Buchhandlung. 1817. A—C == XXXVII, A- = 228 blz. 8. Het bevat: I. Logarithmi vulgares numerorum naturalium ab 1 usque ad 10000. II. Tabula Logarithmorum vulgarium Sinuum, Cosinuum, Tangentium et Cotangentium pro Radio - 10000000000, eorumque Quadratorum pro Radio = 1. III. Tabula Gaussiana pro commodiore calculo loga- rithmi summae vel differentiae duarum quantitatum, quae ipsae per solos illaram Logarithmos datae sunt. Met nog vier kleinere tafels en een Appendix. 44) Logarithmisch-trigonometrische Tafeln nebst verschie- denen andern nützlichen Tafeln und Formeln, und einer An- weisung, mit Hilfe derselben logarithmische Rechnungen aus- Aazuführen. Von SIMON sTAMPFER, Professor der Mathematik am k.k. Lyceum zu Salzburg. Salzburg 1822. Gedruckt bey FRANZ XAVER Duri, Buchdrucker und Buchhandler. XXIV X 108. S. 8°. Zij bevatten de logaritmen der ge- 662) tallen 1—10000, blz. 1—19, — de trigonometrische voor elke minuut, blz. 29—81; de sinussen en de tangenten voor elke 10 minuten, blz. 82—87, in zes decimalen, met nog eenige hulptafeltjes. 45) Logarithmische Tafeln für die Zahlen, Sinus und Tangenten, neu geordnet von MORITZ VON PRASSE, ehemals Prof, der Mathematik zu Leipzig, revidirt und vermehrt von KARL BRANDAN MOLLWEIDE ordentl. Prof. der Mathematik in Leipzig. Neue unveränderte Auflage. Leipzig 1825. Bei JOHANN AMBROSIUS BARTH. X + S X 16 A 110 blz, kl. 8“. Zij bevatten Gemeine Logarithmen der natürlichen Zahlen von 1 bis 10000, blz. 1—32; Logarithmen der Sinus und Tangenten für den Halbmesser = 10000000000 (voor elke 10 minuten; waarbij de linksche bladzijde voor de Sinus, de regter voor de Tangenten geldt) met Anhang, blz. 33-76. Tafel zur Berechnung der Logarithmen der Summe oder Differenz zweier Zahlen aus den Logarithmen dieser Zahlen, blz. 77—100. — Alles in vijf decimalen. 46) Tafeln der sechsstelligen Logarithmen für die Zahlen 1 bis 100000, für die Sinus und Tangenten von Sekunde zu Sekunde des ersten Grades, und für die Sinus, Cosinus, Tangenten und Cotangenten von 3 zu 3 Sekunden aller Grade des Quadranten. Entworfen von GUSTAV ADOLPH JAHN, II Theile. Stereotypirte Ausgabe. Leipzig, vorer und FerNAU. 1844. XVI + 10 X8 = 79, VIII + 56 X 8 — 464 blz. in 45“. 47) Logarithmische Tafeln für Kaufleute, deren vortheil- hafter Gebrauch, zu sehr kürzer und bequemer Berechnung aller bey Handlungs- insonderheit aber bey Wechselgeschäf- ten entstehenden Rechnungsvorfällen, in einer besondern Schrift, unter den Titel: Beiträge zur Kaufmünnischen Rechnungskunde, für alle der logarithmischen Rechnungsart Unkundige, angewiesen ist von M. R. B. GERHARDT, Königl. Preuszischem Haupt-Banco-Buchhalter. Neue Auflage. Berlin, 1795. Bei AN OI wever, XVI, A- (à 16 blz.) 35 Ablz. 8°, (663) 48) Instruction élémentaire sur l'usage des Logarithmes, ou Méthode pour faire avec facilité et promptitude les cal- culs nécessaires chez les Banquiers et Commergants en gé- néral, par le moyen d'une Table de logarithmes appropriée exclusivement aux besoins du commerce; à laquelle on a joint Une Notice des Monnaies de Changes des principales Places; (suivie d'une Table de Logarithmes, A l'usage des Négociants, Depuis 1 jusqu'à 10400, (et à l'aide de la Table des Différences, jusqu'a 104000). Par TEIIX REISHAMMER. A Paris chez J. k. d. purovm, Libraire, rue de Jour- non, N. 1126 et A Amsterdam, chez le même Libraire. An X (1801). De Timprimerie du r. N. . Dipor Jeune. VII +4 X 16 == 52, A- K (à 16 blz.) = 132 bla. 8“. 49) Logarithmisch-trigonometrische Tafeln, enthaltend die Logarithmen für alle ganze Zahlen von 1 bis 10,000 in sieben Decimal- Bruchstellen, nebst den Sinus, Logarith- men der Sinus und Tangenten, von Minute zu Minute, für alle Winkel vom 1“ bis 90° ebenfalls in sieben Bruch- stellen, und einer ausführlichen Anweisung zu ihrem Ge- brauche. Herausgegeben von JOH. JOS. IGN. HOPFMANN, etc. Mainz 1826, Bei FLORIAN KupPrErRBERG. IV + SX8 == 62 bla. tekst. A—T (à 8 blz.) — 146 blz. kl. 8“. 50) Die Logarithmen der Zahlen der Sinus und Tan- genten mit fünf Dezimalen. Mit einer Anweisung zum Ge- brauch für Schulen versehen von Dr. c. IL. d. WINCKLER. Halle, Verlag von rriepricH RUFF. 1827. 3X16=XLVIII + A—Q as blz.) = 121 blads. kl. 85. 51) Logarithmische und logarithmisch - trigonometrische Tafeln. Zum öffentlichen Gebrauche überhaupt, und zunächst für Individuen, die sich dem Forstfache, der Mess- und Bau- kunst widmen. Von GEORG WINKLER, Professor der Mathe- matik an der kk, Forstlehranstalt zu Mariabrunn bei Wien. Wien, 1834. Gedruckt bei Axrox srhauss's sel. Witwe. a, b (à 16 blz.) = XXX, 17 X 16 = 129 bla, kl. 85. 664) 52) Vierstellige Logarithmen der natürlichen Zahlen und Winkelfunctionen nebst den Gaussischen und andern Hülfs- tafeln zur Auflösung der höhern numerischen Gleichungen und zur Anwendung der Methode der kleinsten Quadrate von JOH. HEIN R. TRAUGOTT MÜLLER, Schulrath und Director des Gothaischen Realgymnasiums. Halle 1844. Verlag der Buchhandlung des Waisenhauses. XIV + 4 X 8 25 bla. groot 4°. 53) Deze zijn op ééne 45. bladzijde gedrukt. „ Arranged by A. DE MORGAN.. London: STRANGEWAY & WALDEN. 1861.” De tafel heeft twee ingangen: de tientallen zoowel als de eenheden zijn in roode, de logarithmen in zwarte cijfers gedrukt. De getallen loopen van 000 tot 999: de logarith- men zijn in drie decimalen gegeven, waarbij de teekens C) en (;) aanduiden, dat er minder of meer dan 4 moet worden bijgeteld, de teekens (.) en (:) dat er minder of meer - dan } moet worden afgetrokken, om den juisten Logarith- mus te verkrijgen. De uitvoering is keurig. 54) Tafelen, bevattende de Sinussen, Tangenten en Se- canten, van minuut tot minuut voor ieder boog van het Quadrant, in hunne Natuurlijke Getallen, op een’ Radius van 10.000.000, en de Logarithmen der Sinussen, Tangen- ten en Secanten, insgelijks van het geheele Quadrant. Als mede de Logarithmen der gewoone getallen. In hunne na- tuurlyke orde van opvolging, van 1 tot 10.000. Nieuwe en zeer naauwkeurige Stéréotypische Uitgave. Onder het opzicht van EVERT FLORIJN, Mathematicus en Geüdmitteerd Landmeeter, Te Amsterdam, bij de Wed. arrARD Hurst VAN KEULEN, Boek- en Zeekaartverkoopster; Compas-, Sex- tant-, Octant-, Graadboog- en Mathematische Instrument- maakster, aan de Oostzijde van den Nieuwen Brug. 1817. A—M en Af (à 8 bla.) dus 144 bla, 8°. (Deze zijn berekend tot zeven decimalen.) 55) Tafels ten dienste bij het meetkunstig rekenen, be- (65 ) vattende de kwadraten en kubieken, de kwadraat- en ku- biekwortels, en de logarithmen der getallen van 1 tot 1000; benevens de Logarithmus-Sinus en Tangens, voor de vijf eerste of laatste graden voor elke minuut, overigens van 10 tot 10 minuten; door J. A. HANSEN, onderwijzer in de wiskunde te Deventer. Te Deventer, bij J. r. BRINKGREVE, 1844, VIII 4 6 X 8 == 48 blz. 8. 56) Logarithmen der getallen van 1 tot 10000 en der Sinussen en Tangenten van 15“ tot 15". Door 3. C. PILAAR Kapitein Luitenaut ter Zee. Te Leiden, 's Gravenhage, Am- sterdam en Medemblik, Bij s. en 3. LucmTMANs, de Gebroe- ders van crmer en de Wed. vermANDE. 1846. 19 X S —= 136 blz. gr. 8°. (Zij bevatten zes decimalen.) 57) Tafel van de gewone of Briggiaansche Logarithmen van 1 tot 101000, met eene verklaring van het gebruik der Logarithmen bij het koopmans-rekenen, door J. s. sPemJER, Onderwijzer in de Wiskunde aan de Iurigting van Onderwijs voor Koophandel en Nijverheid te Amsterdam. In 's Gra- venhage en te Amsterdam, bij de Gebroeders van creer. 1847. XVIII, 24 X 8188 blz; gr. 8˙. (In zeven decimalen.) Deze zijn in 1860 herdrukt. — 58) Logarithmen-Tafelen, tot in vijf decimalen. Uitge- geven onder opzigt van H. STROOTMAN. Te Breda bij van GULICK en HERMANS. 1839. VIII, 9 4 24 — 208 blz, in 12°. 59) A Course of Mathematics. In two Volumes. For the use of academies as well as private tuition. By chan- Ius HUTTON, LL. D. F. R. S. Professor of Mathematics in the Royal Military Academy. De eerste uitgave is van 1785. Van de „Fifth Edition, enlarged and corrected. London: Printed for J. JOrNsON, w. J. and 3. IcHARDSOx, etc. 1807” braevat het Ie deel (IV, A- 20 (à 16 blz) — 416 bla. S°.): Lo- VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIV. 5 (66) garithms of the numbers from 1 to 10000, p. 369-391; Lo- garithms of Sines, Cosines, Tang, Cotang, p. 392 — 414. Bij de Sixth Edition, enlarged and corrected. London Printed for J. JOHNSON, G. WILKIE and 3. ROBINSON, etc. 1810, zijn de logarithmen der getallen achter het eerste deel, die der trigo- nometrische functiën achter het tweede gebragt. Hier zijn, bij verandering van de twee eerste cijfers van beteekenis in de logarithmen, in de negen gewone kolommen dikke stippen aangebragt, om dit duidelijk in het oog te der vallen. 60) An introduction to the theory and practice of plane and spherical trigonometry, and the orthographic and ste- reograpbic projections of the sphere; including the theory of navigation: Illustrated by a variety of Practical Exam- ples, and applied to the Mensuration of Heigths and Dis- tances; to determining the Latitude by two Altitudes of the Sun, the Longitude by the Lunar Observations, and to other important Problems on the Sphere, and in Nautical Astronomy. By rnomas kern, Private Teacher of Mathe- maties and Geography. London: Printed by A. STRAHAN, Printers-street, for the author; LONGMAN and rees, Pater- noster Row; and veRNOR and zoop, in the Poultry, 1801, XVI, Bg G (à 8 blz.) = 414 blz. 8°, Op bla. 367 begin- nen de Tables. I, of the Logarithms of Numbers, from an unit to ten thousand; II, of natural Sines to every degree and minute of the quadrant, from which the versed sines are readily found: the radius being an unit; III, of Logarith- mical Sines and Tangents to every degree and minute of the quadrant: from which the secants and versed sines may be readily found. The Natural radius being ten thousand millions; and the logarithmical radius 10. — Alle in vijf decimalen. 61) New mathematical Tables, containing the factors, (67 ) squares, cubes, square roots, cube roots, reciprocals, and hyperbolic logarithms, of all numbers from 1 to 10000; tables of powers and prime numbers; an extensive table of formulae, or general synopsis of the most important particulars relating to the doctrines of equations, series, fluxions, fluents, etc. etc. etc. By prrer BARLOW, of the Royal Military Academy. London: Printed-for G. and 8. ROBINSON, 25, Paternoster-Row. 1814. VIII, a—h —= LXIX, A- Uu (à 16 blz.) = 330 blz. in 8˙. De Lo- garithmen hebben acht decimalen. 62) Verzameling van Formules en Tafelen, ten dienste der Wiskundigen, door n. Lonarro, Adviseur enz. In 's Gravenhage en te Amsterdam, bij de Gebroeders van CLEEF. 1833. 76,33 X 8 = 261 blz. in 8“. De Logarith- men zijn in vijf decimalen. 63) Tabula ad expeditiorem Calculum Logarithmi sum- mae vel differentiae duarum quantitatum, per logarithmos tantum datarum, Altonae CIOIDCCOXVIIL Apud zoar- NEM FRIDERICVM HAMMERICH. Ex Officina HAMMERICH ct 7 _ HEINEKINGI. 7 ＋ 8 —= 53, Abd (à Sblz.) = 215 blz. 4. De schrijver noemt zich onder de voorrede. 64) Tafel um den Logarithmen von las g zu finden, wenn der Logarithme von & gegeben ist, von Herrn v. wer- DENBACH berechnet, mit einem Vorworte von Herrn Hofrath GAUSS. Copenhagen, Gedruckt bey dem Directors. nosrnur SCHULTZ, Königl. und Univers. Buchdr. 1829. 24 blz. 8e. in 12° 65) Tafeln der Additions- und Subtractions-Logarithmen flür sieben Stellen berechnet von 3. zeem. Leipzig, weIp- ____MANNsche Buchhandlung. 1849. Aus der vnca-nüzrsse’schen Sammlung besonders abgedruckt, 80—105 (à 8 blz) — Dl. 636—836. groot 8e. 668) 66) Siebenstellige gemeine Logarithmen der Zahlen von 1 bis 108000 und der Sinus, Cosinus, Tangenten und Cotangenten aller Winkel der Quadranten von 10 zu 10 Secunden nebst einer Interpolationstafel zur Berechnung der Proportionaltheile. von Dr. Lupwie sSCHRÖN, etc. Stereotyp- Ausgabe. Gesammt-Ausgabe in drei Tafeln. Braunschweig, Druck und Verlag von FRIEDRICH VIEWEG UND SOHN, 1860. VIH20 48 +4, 4304-16 = 474, +5X16=16 bla. gr. 80. Hiervan verscheen een tweede druk in 1862, en tevens in 1862 eene Nederlandsche uitgave, het hier be- doelde werk. BIJLAGE II. ONTWERP EENER NAAMLIJST VAN LOGARITHMENTAFELS, MET DE OPGAVE VAN DEN TIJD WANNEER, EN DE PLAATS WAAR ZIJ ZIJN UITGEGEVEN, 1614. J. NAPIER, Edinburgh. Herdruk in 1619 door zijnen zoon. 1616. K. wrieur. London. 1617. N. RTS. Chilias, London. 1618. B. unsus. Cursus, London. 1619, J. spRTD EIL. London. Hiervan zijn 10 (titel-) uitgaven bekend. 1620. J. NAPIER (door B, VINCENT). Lyons. 1620. f. GUNTER. London. 1620, J. BYrorus. Prag. 1624. n. BRIOGS. Arithm. Logar, London. 1624. k. GUNTER (door WIN oATR). London. Herdruk 1636, 1662, (69 ) 1624. B. uns mus. Canon, Colon. 1621. . KEPLER. Chilias, Marpurg. 1625. J. KEPLER. Supplem, Marpurg. 1625. w ATE. Paris. Herdruk 1628. 1626. HENRION. Paris. 1626. u. Bures. Gouda. 1626. J. marre. Leiden. 1626. k. pre prcKER, Gouda. 1627. J. KEPLER, Tab. Rud. 1628. 4. vracq. Arithm. Logar. Gouda, 1628. J. var IEA. (Hoogd.). Nürnberg. 1630. J. BarTscH. Tubul, Leipzig. 1630. J. rauruager. Frankfurt. 1631. J. Norwoop. London. Herdruk 1651, 1699. 1631. u. Bnicds (door d. MiLLex). London. 1631. J. Narren. (Hoogd.). Augsburg. 1632. B. cvAUUERI. Directorium, Bologna. 1633. 1 GELLIBRAND. Frigon. Britt, Gouda. 1633. A. vracq. Trigon, Gouda. 1633. x. ror. London. 1633. J. B. MORIN. Paris. 1634. P. crüceR. Prazis. Amsterdam. 1634. nrrIGoNE, Paris. 1634. 6. 1. FROBENIUS. Clavis, Hamburg. 1635. p. crüarr, Doctr, Dantzig. 1635. Lagar. Table, London (winate?). Herdruk 1648. 1635. u. GELLIBRAND. Znstil, Trigon, London. Herdruk 166. 1635. J. Banrscu. Frichil, Sagan. 1637, Canon, Nürnberg. 1643. B. CAVALIERL. Trigon. Bologna. 1648. I. MIDDENDORFF, Coloniae. 1650. G. 1. FROBENIUS. Diluc. Helmstadt. 18651. v. wine; London. 1651, 1651. 1654. 1657. 1657. 1657. 1658. 1662. 1668. 1668. 1669. 166. 1671. 1671. 1674. 1679. 1681. 1684. 1685. 1689. 1690. 1690. 1690. 1696. 1696. 1699. 1700. 1700. 1704. 1704. 1705. (70) N. KAUFFMANN, Dantzig. A. VIACQ. Tabulde. Leiden. Herdruk: Leiden 1670. 's Hage 1661, 65. Amsterdam 1673, 81, 83, 89, 1742. Frankfurt 1725, 57. Leipzig 1757, 68. J. NEWTON. Instit. London. w. OUGHTRED, London. J. NE WTON. Help. London. Canones. J. NEWTON. Zrigon. London. A. STRAUCHIUS. Witteberg. J. NEWTON. Scale. London. M. G. DENYS. Dieppe. PHILIPPES, Instit. Mathem. London. REMBRANTSZ VAN NIEROP. Harlingen. FR. VAN DER HUIPS. Amsterdam. G. scHorT. Francfurt. A Table. London. J. MOORE. London. CH. GRÜNEBERG. Pandora. Berlin. Herdruk 1700. OZANAM. Paris. Herdruk 1697, 1699, 1741, J. PRESTET. Paris. C. F. M. DECHALES. Paris. W. LEYBOURN, London. CH. GRÜNEBERG. Zubulae, Berlin, L. BEZELIN. Hafniae. u. MEISZNER, Hamburg. J. WI Sd. London. EISENSCHMID. Strasburg. A. STRAUCH. (door L. C. STURM). Amsterdam. J. H(ARRIS). Table. J. HARRIS. Lericon, London. Herdruk 1723. (3. SELLER.) London. (71) 1706. suERwIx. London. Herdrukt (1717), 26, 3 42, 51, 63, 5° 71. 1707. 4. Dr GRAAF, Amsterdam. 1711. c. wolrr. Halle. f Herdruk 1744, 70, 89. 1714. r. wers. London. 1717. A. sHanp. London. 1721. Magnus Canon. Pekin. 1724. r. sr1orLII. Jena. 1725. J. B. WIr rRUn. Jena. 1726. 5. 0. UrnxxTcnr. Giessen. Li 1732. c. vox crausBenG. Leipzig. Herdruk 1748, 62, 73. 1741. perarcreux. Paris. 1742. J. bopsov. Canon. London. 1742. w. GARDINER. London. 11742. Mathem. Lezicon, Leipzig. 5 1742. C. wolrr. (door x. EPKEMA) Amsterdam. Herdruk 1765. 0 1743. rrvarp. Paris. er Herdruk. 2°. 1750. 3° 1757. 1744. r. nELIINGWERF. Amsterdam. 1744, Mmarcr. Amsterdam. Herdruk. 1791. 1747. J. popsoN. Calculator. London. 1749. v. d. pr orper. Dresden. 1753. Trigonometrie. Neapoli. 1754. r. d. BONHOMO. Panormi. 1754. DELAGRIVE. Paris. 5 Herdruk door RreyNaup. Par. 1806, 10. 1755. cauus. Paris. 1756. J. A. VON sSEGNER. Halle. Herdruk 1767. 1758. Elem math. pract. Wien. 11760. u. BriGos, Wien. 1760. J. DE LALANDE et LACAILLE. Paris. 1763. Tabellen, Stockholm. 1766. 1770. 1770. 1772. 1775. 1777. 1778. 1781. 1783. 1783. 1785 1787. 1789. 1790. 1790. 1791. 1792. 1794. 1794. 1794. 1795. 1795. 1795. 1795. 1797. 1709. (72) J. DE LALANDE, par MARIE, Paris. Herdruk 1768, 81, 91, 99. J. H. LAMBERT, Berlin. Herdruk 1798 te Lissabon. W. GARDINER (Fransch). Avignon. Herdruk: Florence 1782, 1810. ï GHERLI. Modena. B. J. DOUWES. Amsterdam. Herdruk 1779. RIVARD. (Hoogduitsch). Wien. J. C. SCHULZE. Berlin. Tables Logar. Hyperb. Paris. T. CALLET (GARDINER door). Paris. Herdruk Verona 1810. G. VEGA. Tafeln. Leipzig. Herdruk 2° 1797, 3° 1814. C. HUTTON, London. Herdruk 2e. 1794, 56. 1807, 6e. 1810. 10°, 1849. D. STEWART, London. W. GARRARD. J. J. EBERT (VLACQ door). Leipzig. Herdruk 1808. J. M. DA MATO. Lissabon. FR. MAZERES. London. M. TAYLOR, London. G. VEGA. Thesaurus. Leipzig. J. J. GIRTANNER, Tables. St. Malo. BORNE. Pesaro. r. CAILET, Paris (Stereot.). Tirages 1821, 29, 40, 53, VEIGA, Roma. M. Rn. B. GERHARDT. Berlin. q. VEGA. Hundhuch. Leipzig. Herdruk : 2 1800, 3 1812, 4 1816, 5e 1820, Ge 1825, 7° 1826, 8 1828, J. P. HOBERT on L. IDELER. Berlin, 673) 1799. w. v. Joch R. Leipzig. (2° Aufl.). 1800. v. REISHAMMER, Paris. 1800. J. DELAMBRE et CH. Bon DA. Paris. 1801. ru. Kerrm. London. 1802. J. n. TESCHEMACHER. London. 1802. cn. ARZBERGER. Coburg. 1803. Tables. Avignon. 1804. M. EILMANN. Osnabrück. 1804. J. DE LALANDE. Paris. 1805. J. DE LALANDE, Paris (Stereot.). Herdruk 1818, 31. 1806. LToNRIII. Dresden. 1806. In. WIr W. London. 1809, C. povaras. Edinburgh. 1809. cu. Pravzores. Paris. 1810, u. vox prasse. Leipzig. Herdruk 1814, Paris. 1814, Tables, Paris. | 1814. p. BARLOW. London. 1817. Tu. PRESTON. 1817. J. pasqurcu. Leipzig. 1817. (r. A. MATTHIESSEN). Tafel. Altoua. 1817. k. FLORIJN. Amsterdam. 1818. d. G. schuipr. Trigon. Giessen. 1818. REYNAUD (LALANDE door). Paris. 1818. J. r. GrüsoN. Berlin. Herdruk 1832. 1820. BruNACHT. Milano. 1820. G. sANTINr, Padua. 1821. G. G. scHMIDT, Tafelen, Giessen. Herdruk 1823. 1821. 3. SCHULTEN, Erlangen. 1821. NORDMANN (VLACQ door). 1̃0821. J. u. westPHar. Leipzig. 1822. bonn. Bergen. N 1822. s. sraurrrn. Salzburg. Herdruk: 2 1825, 4 1852. (74) 1823. E. Mu. HAHN. Breslau. 1823. E. A. MATTHIESSEN. Logar. Altona. 1824. J. Pp. KULIK. Gratz. 1824. J. DE LALANDE. (Hoogd.). 1825. k. B. MOLLWEIDE (M. VON PRASSE door). Leipzig. 1826. J. J. I. HOFFMANN, Mainz. 1827. H. d. KÖHLER (LALANDE door). Leipzig. Herdruk: 2e 1849. — Fransch 1832. 1827. A. Bund. Wien. 1827. c. L. d. WINCKLER. Halle. 1827. J. SALOMON, Wien. 1827. J. HAxTSchL. Wien. Herdruk 1833. 1827. C. r. Ursinus. Copenhagen. Herdruk 1847. 1828. CH. BABBAGE, London. Herdruk 1831. 1828. ENcKE. Berlin. 1829. v. BAGAY. Paris. 1829, VON WIEDENBACH, Copenhagen. 1829. A. A. L. REYNAUD. Paris. 1830. r. R. HASSLER. New-York. 1830. n. MYTLILLANA (LALANDE door). Madrid. 1830. J. swART, Amsterdam. Herdruk: 2e 1837, 3° 1846. 1831. J. LINDNER. Wien. (2° Uitg.). 1832. r. MINZINGER. Lehrbuch, Augsburg. 1832. k. VON LANGSDORF. Heidelberg. 1833. n. LOBATTO, 's Gravenhage. 1833. c. w. sTERNBERG. Stockholm. 1833. J. schu LL. München. 1834. G. WINKLER. Wien. Herdruk: 2e 1839. 1834. n. WALLACE, Glasgow. 1834. ou. BABBAGE. (Duitsch door k. NAVY), London. 1836. Logar, Tables, London. 1837, J. B, WANDNER, Sulzbach. (75) 1887. u. VON PRAsSE (von JAHN). Leipzig. 1837. u. RÜHLMANN. Leipzig. Herdruk: 1840, — 4° 1851, 1838. L. schnöx. Jena. 1838. r. ZAMMINER. Darmstadt. 1838. d. FOLLADOR. Padova. 1838. G. B. ArRy. London. 1839. J. DE LALANDE. (Soc. of Usef. Knowl.). London. Herdruk 1852. 1839. u. sTROOTMAN. Breda. 1840. Log. on a card. London. 1840. R. rarrey. London. 1840. E. A. BYORKMANN. Stockholm. 1840. A. MELDOLA, Altona. 1840. A. C. DE MONTFERRIER, Paris. 1840, A. STEINBERGER, Regensburg. 1840. J. A. Hürsse (veGA door). Leipzig. Herdruk: 1843. 29° 1846, 1849, 34e 1851, 37e 1854. 1841, eregory. London. 1841. RIDDLE. 1841. v. nor. Paris. 1841. r. d. AF KLINT. Stockholm. 1841. x. d. SCHULTEN, Helsingfors. 1842. J. B. PEYRONNET (LALANDE door). Madrid, 1842. Tables of Logar. 1842, Sines and Tangents. 1842. r. MINZINGER, Logar, Augsburg. Herdruk 1845. 1842. c. E. GUILLERY (MARIE door). Bruxelles. 1843. P. sr. GUILHEM (LALANDE door). Paris. 1843. J. DE LALANDE. (Spaansch). Paris. 1843. c. BREMIKER. Berlin. 1843. d. SANTINI, Padova. (2 Ed.). 1843. Taf. Logist. Logar. Nürnberg. 1843. J. cankx. London. 1843. WENcKEBACH. Breda. Herdruk 1861. (16 ) 1844, J. CHRISTISON, Edinburgh. 1844. n. SHORTREDE. Edinburgh. Herdruk 1849. 1844. K. BELL, Edinburgh. 1844. G. A. JAHN. Leipzig. 1844. J. H. T. MürLER. Halle. 1844. R. WALLACE, London. 1844. R. SHEEPSHANKS. London. Herdruk 1846. k 1844, J. A. HANSEN. Deventer. \ 1845. WARNSTORFF (SCHUMACHER door). Copenhagen, 1845. J. G. BÖHM. Innsbrück. 1846. G. Br. Stockholm. 1846. R. N. RAPER. London. 1846. C. A. SCHUMACHER. Copenhagen. 1846. J. PILAAR, Leiden. 1847. J. s. SPEIJER, Amsterdam. Herdruk 1860. 1847. p. J. FEIIcO. Madrid. 1847. A. A. L. RETN AUD (MARIE door). Paris. Herdruk 1853. 1847, J. TnOTTER. Edinburgh. 1847. J. v. MassaLOUP. Leipzig. 1847. u. d. KÖHLER, Tafeln, Leipzig. Herdruk 1851. 1848. k. F. Audusr. Berlin. . Herdruk: 3° 1853, 1848. L. c. SCHULZ VON STRASSNICKI. Wien. 1849. A. D. STANLEY. New-York. 1849. J. zeen. Leipzig. 1849. p. GAT. London. 1849. u. B. riuPowsKI, Tables, London. 1850. Uu. E. PILIPOWSKI. Antilogar, London. 1850, z. pas. Wien. 1851. A. BrREUSING, Bremen. 1851. Law. London. 1851, u. d KÖnvER, Handbuch, Leipzig. (3 Ausg.). — 677 1852. J. G. Bönu. Trento. 1852. c. BREMIKER (VEGA van). Berlin. Herdruk: 40° 1856, 46° 1861. 1852, J. DAVIDSON, Edinburgh. 1852. Logarithmen. Elberfeld. 1853. A. WIIIE. Shang- hae. 1854. BAILLEUL (LALANDE door). Paris. 1856. J. nx. HND. London. 1857. d. and E. scneurz. London. 1859. E. saNG. 1860. 1, scnrön, Braunschweig. Herdruk 1862. 1860. GALBRAITH and mAUGHTON, 1861. A. DE MORGAN. London. 1862, 1, scrrön, Amsterdam (Holl. Uitg.). (78) BIJLAGE III. LIJST VAN VERHANDELINGEN OVER DE ZAMENSTELLING EN 1. 1 7. HET GEBRUIK VAN LOGARITHMENTAFELS, J. WALLIS. Phil. Trans. London, Wo. 38, Ao. 1668. p. 758-764. An account of N. MERCATOR’s Logarithmotechnia. c. G. L(EIBNITIUS). Acta Erud., Ao. 1682. p. 41-46. De vera proportione Circuli ad Quadratum Cir- cumscriptum in numeris rationalibus. G. 6. L(EIBNITIUS). Acta Erud., Ao. 1698. p. 885 —392, 527. Supplementum Geometriae Dimensoriae seu generalissima omnium Tetragonismorum effectio per motum. Similiterque multiplex constructio lineae ex dato tangentium conditione. E. HALLEY. Phil. Trans. London, N°. 216, Ao. 1695. p. 58—67. A most compendious and facile Method for con- structing the Logarithm without any regard to the Hyperbola, with a speedy Method for finding the Number from the Logarithm given. E. HALLEY. Phil. Trans. London, N°, 219, Ao, 1696. p. 202— 214. An easy demonstration of the analogy of the Lo- garithmick Tangents to the Meridian Line or sum of the Secants: with various Methods of computing the sum to the utmost exactness. J. MUSCHEL DE MOSCHAU, Miscell. Acad. Nat. Curios., Dee, III., An. 4., Ao. 1696. . 102104, Methodus additionis et subtractionis Logarithmorum. b. GREGORIUS. Acta Erud, Ao. 1698. p. 305-321. Catenaria. G 2 en * 1 2 r „ 3 ee A * PA df en Ad — — 1 r 8 8 te d PO 5 g ied 8 $ — 10. 11. Ld 12. 13. 14. 15. 679) J. eraIG. Phil. Trans. London, Ne. 328, Ao. 1710. p. 191—195. Logarithmotechnia generalis. J. LONG. Phil, Trans. London, N°. 339, Ao. 1714. p. 52—55. A new Method for making Logarithms, and vice versâ for finding the Number corresponding to a Logarithm given, by help of a small Table. C. WOLFF. Acta Erud., Ao. 1715. p. 257 —260. Regula nova inveniendi Logarithmum Summae vel Differentiae duorum Numerorum sive rationalium, sive irrationalium, tum integroram, quam fracto- m, itemque potentiarum eorundem sive similium, sive dissimilium. BROOK TAYLOR. Phil. Trans. London, N°, 352, Ao. 1717. p. 610—622. An Attempt towards the Impedvenenb of the Me- thod of approximating in the Extraction of the Roots of Equations in Numbers. JON. BERNOUILLI, Acta Erud., Ao, 1722. p. 361—370. Theorema novum habens utilitatem in dividendis multiplicandisque angulis, nee non in condendis Tabulis Sinuum, Tangentium et Secantium. Acta Erud., Ao. 1728. p. 157-171. De n. corzsii Harmonia mensurarum, sive Analy- sis et Synthesis per Rationum et Angulorum Men- suras promotae etc, ed. R. smrru. Cantabr. 1722. 4°, Pag. 50. Nov. Acta Erud., Ao. 1732. p. 335—339. De c. pr ecrAUSBERG Demonstrative Rechen- kunst. 1. RULER. Comm. Petrop., T. XI, 40. 1738. p.194—230. Methodus facilis computandi angulorum sinus ac tangentes tam naturales quam artificiales. 16. 17. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. (80 ) A. HALLERSTEIN. Phil, Trans. London, V. 47, Ao. 1751. p. 319—828. Letter to Dr. MORTIMER, Sec. R. S. p. WARGENTIN. Handl. Stockholm, B. 18, Ao. 1752. §. 1-10. Historien om Logarithmerne. r. WARGENTIN. Schwed. Abhandl. (kästNer), B. 14, Ao. 1752. S. S—16. Geschichte von den Logarithmen. J. DODSON. Phil. Trans. London, V. 48. 1, 40. 1753. Pp. 273—284. A Letter to Mr. w. MOUNTAIN. W. O. REIT z. Verh. Holl. Maatsch. Haarlem, DL 1, Ao. 1754. ble. 1—38. Nieuw gevonde berekening der Kunstbreuken. W. O. REITZz. Verh. Holl, Maatsch. Haarlem, Dl. 2, Ao. 1755. ble. 166—225. De berekening van kunsttallen, nader opgehelderd en grootelijks verlicht. _ J. U. LAMBERT. Acta Helvet, V. 3, Ao. 1758. p. 128-169. Observationes variae in Mathesin puram. D. KLINKENBERG. Verh. Holl. Maatsch. Haarlem, Dl. 5, Ao. 1760. ble. 258310. Korte verhandeling over de Sinus, Tangens, Se- cans, Logarithmus-Getallen, met een bijgevoegde tafel, waardoor dezelve tot in duizendste en tien- duizendste deelen van Minuuten Boogs gevonden worden. Connaiss. des Temps, Ao. 1764. p. 121—185, 197. Table des Logarithmes Logistiques. Nov. Acta Erud., Ao. 1770. p. 228231. De 3. u. LAMBERT, Zusätze zu den logarithmischen und trigonometrischen Tabellen. Berol. 1770. 8“. r annie A or desk 26. 29, 30. 31. 32, €) W. JONES. Phil. Trans, London, F. 61, A°. 1771. p. 455—461. Ol Logarithms. „ Nov. Acta Erud., Ao. 1772. p. 94 —96. De canpiner Tables de Logarithmes etc. . MAGELHAENS Pec, des Astronomes, I. 2, Ao. 1772. p. 314318. Errata pour les Logarithmes de \’édition de cARDINER. Connaiss. des Temps, Ao. 1775. p. 271—274, 329. Errata des Tables de Logarithmes de car- DINER, Connaiss. des Temps, Ao. 1775. p. 274, 329. Sopplément à \'Errata des grandes Tables d'uLAdo. FR. MASERES. Phil. Trans. London, V. 68, Ao. 1768. p. 895 — 901. £ A Method of finding by the Help of Sir 1sAAG NEWTON'S binomial Theorem a near Value of the very-slowly converging infinite Series z + 1 2 + ha? + tiert te? + etc., when « is very nearlye qual to l. J. HELLINS. Phil. Trans. London, V. 70, Ao. 1780. p. 308—318, Theorems for computing Logarithms. 33. 4. BÜnJa. Leipe. Mag, A0. 1786, St. 1. S. 90 —116. : Versuch über die Logarithmen. 34. k. k. REITZ. Feri. Zeeuwsch Genootsch, Dl, XI, Ao. 1786. blz, 423 —480. Nieuwe Handleiding om den Logarithmus voor eenig gegeven getal naaukeurig te vinden tot « veertien letteren boven den index: benevens eene tafel der kunsttallen voor 10000000 tot 10010000. 35. A. Bürsa. Mém. Berlin, Ao. 1786, 1787.p. 433-478. Méthode élémentaire et directe pour le caleul nu— mérique des logarithmes. VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIV. 6 36. 37. 39. 40. Al. 45, (682) W. NICHOLSON. Phil. Trans. London, V. 77, Ao. 1787. p. 246 — 252. The principle and illustration of an advantageous Method of arranging the Difference of Logarithms, on Lines, graduated for the purpose of Compu- tation. A. BÜRJA. Nouv. Mem. Berlin, Ao. 1788, 1789. p. 300-325. Essai d'un nouvel algorithme des logarithmes. . k. k. REITZ. Verh. Zeeuwsch Genootsch, Dl. 14, Ao. 1790. ble. 535-576. Aanhangsel tot de nieuwe handleiding. DELAMBRE. Mém, Turin, T. 10, Ao. 1790, 1791. Mém. Prés. p. 143 —180. De l'usage du calcul différentiel dans la construc- tion des tables astronomiques. IJ. HELLINS. Phil. Trans. London, F. 86, Ao. 1796. p. 135—141. Mr. sones’s Computation of the Hyperbolie Loga- rithm of 10 improved: being a Transformation of the Series which he used in the Computation, to others which converge by the powers of 80, To which is added a Postscript, containing an Lmpro- vement of Mr. garrsoN’s Computation of the same Logarithm. W. ALLMANN. Iris Trans., F. 6, Ao. 1797.5. 391-434. On the Application of a converging Series to the Construction of Logarithms. J. PLAYFAIR. Edinburgh Phil, Trans, V. d, Ao. 1795. v. 83—106. 8 Observations on the Trigonometrical Tables of the Brahmins. b. RITTENHOUSR. Amer, Trans, Philadelphia, T. 4, Ao, 1799. p. 69— 72. 44. ( 88 ) Method of raising the common Logarithm of any Number inmediately. n. MURRAY. Iris Trans, J. 9, Ao. 1803, 5. 3—20. On Dr. nartzv's Series for the Calculation of Logarithms. „ R. PRONY. Mem. Instit. Paris, 7. 5, Ao. 1804, p. 49 — 55. Notice sur les grandes tables logarithmiques et tri- gonométriques calculées au Bureau du Cadastre sous sa direction. „ DRLAMBRE. Mem. Instit. Paris, Tome 5, do. 1804, p. 56—66. Rapport sur les grandes tables eee décimales du Cadastre. „ n. PRONY. Mem. Instit. Paris, Tome 5, Ao. 1804. p. 6703. Lelaircissements sur un point de l'histoire des tables trigonométriques. : „ k. MANNING. Phil. Trans. London, F. 96, Ao. 1806. p. 327 — 341. New Method of compacting Logarithins. „ DELAMBRE. Phil. Mag, J. 28, Ao. 1807. p. 18—24. On the Hindoo Formulae for computing Eelipses, Tables of Sines and various Astronomical Problems. „ LAVERNÈDE. Ann. Math. Gergonne, J. 1, Ao. 1811. p. 18—50. Recherche systématique des formules les plus propres à calculer les Logarithmes. . LAVERNÈDE. Ann. Math. Gergonne, J. I, Ao. 1811. p. 78—110. Suite de ces recherches. „_DUBOURGUET. Ann, Math. ed T. 2, 40. 1812. p. 69— 72. Formule nouvelle pour oalde les logarithmes. 6* 53 54. 55. 60. 61. 62. 684) WALLACE. Edinburgh Philos. Trans, J. 6, 40. 1812. v. 269— 344. New Series for the Quadrature of the Conic See- tions and the Computation of Logarithms. SERVOIS. Aan. Math. Gergonne, J. 2, Ao. 1812. p. 178, 179. Remarques sur T. 2. pag. 70. DUBOURGUET. Ann. Math. Gergonne, J. 2, Ao. 1812. 5. 286, 287. Lettre. B. MANNING. Abstr. Phil. Trans. London, J. I, 40. 18001815. 5. 239. New Method of computing Logarithms. VINGENT. Ann. Math. Gergonne, J. 16, Ao. 1816. p. 19 —25. Sur Ferreur que emploi des parties proportion- nelles peut entraîner dans les calculs par Loga- rithmes. Tu. KNIGHT. Phil. Trans. London, V. 107, 40. 1817, P. 2. p. 217—2853. Of the construction of Logarithmie Tables. „ LEGENDRE. Connaiss. des Temps, Ao. 1817. p. 219 — 233. Sur une méthode d'interpolation employée par BRIGGS dans la construction de ses grandes tables trigono- métriques. Edinb, Phil. Journ., V. 2, 40 1820. p. 95-97. Table of Proportional Logarithms to twenty four Hours. W. WALLACE. Edinburgh Phil. Trans., F. 10, 40. 1824. p. 148167. 4 N Investigation of Formulae, for finding the Logarithms of Trigonometrical Quantities from one another. MATTHIESSEN. Astr. Nachr., B. 2, Ao. 1824, N° 31. 13 Ü ↄ˙ . U—. . ⅛ -U W * EA en 65, 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 14. (65 ) 8. 103—112; M. 32. S. 121—126; V. 35. 8. 181184; W. 36. S. 185— 190. Schreiben. Astr. Nachr., B. 2, Ao. 1824, N. 34. S. 167, 168. Druckfehler der carver’schen und veaa’schen Lo- garithmen-Tafeln. DEGEN. Astr. Nachr., B. 2, Ao, 1824, N°. 36. S. 191, 192. Schreiben. CLAUSEN. Astr. Nachr., B. 2, Ao, 1824, W. 42. S. 348. Druckfehler. „ BAU v. Astr. Nachr., B. 2, Ao. 1824, W. 41. S, 391, 392. Druckfehler. KULIK. Astr. Nachr., B. 3, Ao. 1825, W. 59. S. 191, 192. Schreiben. URSIN. Astr. Nachr., B. 3, 40. 1825, W. 62. 8. 235 — 238. N Schreiben. BOUVARD. Astr. Nachr., B. 3, Ao. 1825, M. 63. S. 260. Fautes à corriger dans les Tables de calkkr. KULIK. Astr. Nuchr., B. 4, Ao. 1826, X“. 75. S. 47, 48. Brief. vin Tz. Astr. Nachr., B. 4, Ao. 1826, W. 76. S. 53—56. Brief. | SCHUMACHER. Astr. Nachr., B. 4, Ao. 1826, W. 83. S. 207, 208. Zusatz zur N°. 76, S. 55. Astr. Nachr., B. 4, 40. 1826, N°, 83. S. 207, 208. Druckfehler in rAvron's Tafel. CLAUSEN. Astr. Ndchr, B. 4, Ao. 1826 M. 94. S. 475, 476. Druckfehler. 15. 76. 1% 18. 19. 80. 81. 82. (86 ) Phil. Mag., 2d Ser., V. 1, 40. 1827. p. 353, 354. Corrections in vracQ’s Tables of Logarithms. MATTHIESSEN. Astr. Nachr., B. 5, A0. 1827. N° 116. S. 352. Gemeine Logarithmen. VON HEILIGENSTEIN. Astr. Nachr., B. 6, do, 1828, Ne. 124. S. 68. Druckfehler. 6 n. KNORR. Astr. Nachr., B. 7, Ao. 1829, N.. 148. S. 62. Druckfehler. HANSEN & CLAUSEN. Astr. Nachr., B. 7, do. 1829, Me. 149. S. 103, 104. N Druckfehler. TH. KNIGHT. Abstr. Phil. Trans. London, V. 2, do. 1816-1830. p. 69. On the construction of Logsritluaie Tables. L. BARBIER. Ann. Math. Gergonne, J. 20, 40. 1830. p. 366371. Note sur la recherche des logarithmes des an nombres WurM. Astr. Nachr., B. 8, do. 1880, N°. 192. . 475, 476. Verbesserungen zu cALLET’s Tables de Logarithmes. BARY. Ann. Math. Gergonne, J. 21, Ao. 183 l. 5. 281—284. Sur Perreur qu'entraine l'interpolation vulgaire dans Pusage-des Tables de Logarithmes. Silliman’s Amer. Journal, V. 42, do. 1832, p. 181. Corrections in HASSLER’s Logarithmie Tables. B. BEVAN. Lond. and Edinb. Phil, Mag., 34 Ser, V. 8, Ao. 1833. p. 99, 100. Table of the First, Second and Third Powers of the Sines to centesimal parts of the Versed Sine. (87 ) MATTUIESSEN, Astr. Nachr., B. 12, Ao. 1835, N°. 269. S. 87, 88. Druckfehler. J. u. AGARDH. Handl. Stockholm, Ao. * S. 253 — 273. Om indices i högre Arithmetiker. Bior. Conn. des Temps, Ao. 1838. 5. 3—29. Analyse des ouvrages originaux de Narien, rela- tifs à invention des Logarithmes. J. THOMSON, Edinburgh Phil. Trans; V. 14, Ao. 1840. p. 217-223. Investigation of a new series for the Computation of Logarithms with a new Investigation of a Series for the Rectification of the Circle. n. MURPHY. Lond., Edinb. and Dublin Phil. Mag., 3“ Ser., J. 19, Ao. 1841. p. 479, 480. Calculation of Logarithms by Means of Algebraic Practions. Note. J. A. GRUNERT. Arch. von Grunert, B. 1, 40. 1841. S. 73, 74. Bemerkung zur Trigonometrie. . d. J. b. HILL.’ Arch, von Grunert, B. 1, Ao. 1841. S. 191-193. Note sur les Tables Trigonométriques. A. DE MORGAN. Lond., Edinb. and Dublin Phil. Mag., 34 Ser, V. 22, Ao. 1843. . 350—353. On the Invention of the Circular Parts. . Je A. GRUNERT. Arch. von Grunert, B. 6, Ao. 1845. S. 205—218. Ueber eine für den Elementar-Unterricht in der Trigonometrie vorzüglich geeignete Methode zur Erlüuterung der Berechnung der Tafeln der Sinus und Cosinus. * 96. 97. 98. 99. 100. 101. 102. 103. 104. 688) „A. DE MORGAN. Lond., Edinb. and Dublin Phil. Mag., 34 Ser, V. 26, Ao. 1845. p. 517-526. On the almost total Disappearance of the earliest Trigonometrical Canon. BEVAL. Astr. Nachr., B. 23, Ao. 1846, N°, 529. S. 1—4. b Brief. W. GALBRAITH. Astr. Nachr., B. 23, Ao. 1846, N°, 535. S. 109, 110. Schreiben. VON REIDTZ. Astr. Nachr., B. 23, 4o. 1846, M. 551: S. 391. 8 Druckfehler. DippE. Arch. von Grunert, B. 7, 40. 1846. S. 109. Verschiedene mathematische Bemerkungen. N°. 2. W. Mathematician, V. 2, Ao. 1847. p. 16 —25. Computation of Logarithms and Antilogarithms. TH. WEDDLE. Mathematician, J. 2, Ao. 1847. 5. 135-142. 8 Computation of trigonometrical tangents and anti- tangents. HEARN. Mathematician, V. 2, 40. 1847. p. 249— 252. Practical Method of forming Logarithms and Anti- logarithms independently of extensive Tables. J. HERRMANN. Sitzber. Wien, B. J, II. 2, Ao. 1848, S. 175—191. Verbesserung der 1. d. cALLET’schen Tafel der gemeinen Logarithmen mit 20 Decimalen. J. HERRMANN. Sitæber. Wien, B. I, II 4, Ao, 1848. S. 164—180. Bestimmung der trigonometrischen Functionen aus den Winkeln und der Winkel aus den Functio- nen biss zu einer beliebigen Grenze der Genauig- keit. — pe ** * rn c 105. 106. 107. 108. 109. 110. II. 112. 113. (89) HESSEL. Arch, von Grunert, B. 14, Ao. 1850. S. 97-100. Ueber drei Haupt-Arten von Logarithmen-Sys- temen. KORALEK. Compt. tend. Paris, J. 32, Ao. 1851. p. 610, 611. Note sur les logarithmes des nombres. Gauss. dstr. Nachr, B. 32, Ao. 1851, M. 756. S. 181—⁰˙ss. | Einige Bemerkungen zu veca's Thesaurus Loga- rithmorum. GREBE. Arch, von Grunert, B. 16, 40. 1851. 8. 363, 364. Miscelle. J. A. SERRET. Nouv, Ann. de Mathém. de Terquem, J. II, “Ho. 1852. p. 22— 83. Lettre sur la construction des tables de Logarithmes. THORMANN. Astr. Nachr., B. 36, do. 1853, N°, 849. S. 148. Berichtigungen. Nouv. Ann. de Math. de Terquem, J. 12, Ao. 1853. bp. 171176. Sur le Supplément Logarithmique de LEOxELLI. WOEPCKE. Compt. Rend. Paris, J. 38, 40. 1854. rp. 503. _ Discussion de deux méthodes arabes pour déter- miner une valeur approximée de Sin. 1°. W. SHANKS. Proceed. Phil. Trans. London, V. 6, Ao. 1850—1854. p. 397, 398. On the Extension of the Value of the Base of na- Pier’s Logarithms, of the Napierian Logarithms of 2, 3, 5 and 10; and of the Modulus of Ries, or the common System of Logarithms; all to 205 places of decimals. 114. 115. 116. 117. 118. 119. 120. 121. (90 ) 0. F. LINDMANN. Obers. Forh. Stockholm, Ao. 1854. S. 183-189. | Om trigonometriske tabeller. zeom. Astr. Nachr., B. 38, Ao. 1854, N°. 908. S. 328. Druckfehler. P. ESCHER. Arch. von Grunert, B. 23, Ao. 1854. S. 264 — 284. f Neue für die Construction der Tafeln trigonome- trischer Logarithmen wichtige Entdeckung. TERQUEM. Nouv. Ann. de Mathém. de Terguem, J. 13, 40. 1854. p. 115—117. Tables de Logarithmes népériens de ZACHARIAS DASE. WOEPCKE. Nouv. Ann. de Mathém. de Terguem, J. 13, 40. 1854. p. 386—394. Sur le mot Kardaga et sur une méthode Indienne pour calculer les sinus. MARSH. Astr. Nachr., B. 39, do. 1855, M. 917. S. 79, 80. Druckfehler. N GUNTHER. Astr. Nachr., B. 40, Ao. 1855, W. 953. S. 266. Druckfehler. J. B. STURM. Arch von Grunert, B. 24, Ao. 1855. S. 228 — 2382. Ueber die elementare Berechnung der briggischen Logarithmen. FRISCH. Arch. von Grunert, B. 24, Ao, 1855. S, 286-302. Ueber kerpLen’s Logarithmen und einige Briefe von KEPPLER. 3. d. r. LINDMANN, Arch von Grunert, B. 25, 40. 1855. S. 284—289. De tabulis trigonometrieis. n c 124. 128. 120. 1 30. 132. 133. 131. (91) Bull. de Bibliogr. de Terguem, Ao. 55. v. 1—7, 40-49. Notice sur la découverte des Logarithmes. Hull. de Bibliogr. de Terquem, Ao. 1855. p. 14—18. Sur les grandes tables logarithmiques de lObservatoire. . H. W. ELPHINSTONE. Quart, Journ., J. 2, Ao, 1856. p. 222—225. | On the formation of tables of Lsogarithms of the trigonometrical ratios. . W. LEHMANN. Astr. Nachr., B. 43, Ao, 1856, Ne. 1023. §. 225— 228. Kurze Notiz, die Auausr'schen riep e betreffend. 6 W. LEHMANN, Astr. Nachr., B. 44, 40. 1836, N°, 1046. S. 209216. Kurze Notiz, die kömten’schen Logarithmeu-Ta- feln betreffend. LUTHER. Astr. Vachr., B, 44, Ao, 1856, W. 1047. S. 239, 240. Druckfehler. GIESWALD. Arch. von Grunert, B. 26, Ao. 1856. S. 316—334. 5 Zur Geschichte und Literatur der Logarithmen. TAEGERT. Arch. von Grunert, B. 27, Ao. 1856. S. 132—142. Lur Logarithmen-Bereclmung. E. SANG. Edinburgh Procced., V. 3, Ao. 1850—1857. p. 451—452. Simple and direct Method of computing the Lo- garithm of a number. r. LEFORT. Compt. Itend. Paris, J. 44, Ao. 1857. p. 1097—1100. Note sur les erreurs que contient uue des tables de Logarithmes de caLLET. 134. 135. 136. 137. 138. 139. 140. 141. 142. (92) SEGRETAN. Compt. Hend. Paris, J. 4d, Ao. 1857. p. 1276, 1277. Note sur quelques erreurs des Tables de Loga- rithmes de CALLET. DUPAIN. Compt. Rend. Paris, J. 45, Ao. 1857. v. 39, 40. Note sur quelques erreurs des Tables de Loga- rithmes de CALLET. a | SCHOENFELDT. Astr. Nachr., B. 45, 40. 1857, N°. 1064. S. 125, 126. Druckfehler. N HOEK. Astr. Nachr., B. 45, Ao. 1857, W. 1080, S. 383, 384. Druckfehler. PETERS. Astr. Nachr., B. 46, do. 1857, W. 1091. S. 175, 176. Anzeige. TERQUEM. Nouv. Ann. de Matheém. de Jerquem, J. 16, Ao. 1857. p. 128. Correction dans les Tables de carver de 1840, de vraa de 1794 et de ursinus de 1827. J. Booru. Proceed. Phil. Trans. London, “. 9, 40. 1857, 1858. p. 256—265. On the Logocyelis Curve and the geometrical origin of Logarithms. BIOT. Compt. Rend. Paris, J. 46, do. 1858. p. 911, 912. | Sur un exemplaire en dix-sept volumes in-folio des grandes Tables Logarithmiques et trigonométriques calculées au Bureau du Cadastre sous la direction du savant ingénieur PRONY, ELIE DE BEAUMONT. Compt. Rend, Paris, J. 26, Ao. 1858, p. 912. Remarque. ee kee alie 8 k re 5 4 5 4 1 4 143, 144, 145, 146. 147. 148. 149. (93 ) LE VERRIER Compt. tend. Paris, J. 46, Ao. 1858. p. 912. Remarque. LEFORT. Compt. Rend. Paris, J. 46, 40. 1858. p. 994997. Note sur les deux exemplaires manuscripts de ces Tables. 1. A. GRUNERT. Arch. ron Grunert, B. 30, do. 1858. S. 233—240. Ueber die Einrichtung der Tafeln zur Berechnung der Logarithmen der Summe oder Differenz zweier Zahlen, die nur durch ihre Logarithmen gege- ben sind. J. HARTMANN, Arch. von Grunert, B. 31, Ao. 1858. S. 63—65. Multiplicationstafeln zur leichteren und sicherern Berechnung der Proportionaltheile bei logarith- misch-trigonometrischen Rechnungen mit den 7 stelligen Tafeln von veca. v. LEFORT & J. noukLL. Hull. Bibliogr. de Terquem, Ao, 1858. p. 41—45. Note ayaut pour objet de signaler des erreurs nombreuses qui existent dans les Tables de Loga- rithmes de cALLET. OUDEMANS. Astr. Nachr., B. 51, Ao. 1859, M. 1202. S. 29, 30. Corrigenda. WITTSTEIN. Astr. Nachr., B. 51, do. 1859, N°. 1208. S. 125, 126. Vierstellige causs’ische Logarithmen in neuer An- ordnung. 150. 151. 154. 155. (94 ) NIET DOOR MIJ NAGHEZIEN. J. S. LAGRANGE, V. S. LAPLACE et J. B. J. DELAMBRE, Mam. des Soc. Sav. et Littér, V. I, A0. v. 14 Rapport sur les grandes Tables trigonométriques décimales du cadastre. P. A. LARCHER. Mem. des Soc. Sav. et Jättér, V. 1, Aoi. Jip TEE vv. Rapport sur les cadrans logarithmiques de LEBLOND. . J. B. J. DELAMBRE. Mem. des Soc. Saw. et Tittér., V. 1. 40. . . p. 193 Eelaircissements sur un point de l'histoire des Ta- bles trigonométriques. . J. B. J. DELAMBRE. Mem. des Soc. Sav. et Littér., PAN, AOPNT PARE LE Sur les Tables trigonométriques de BORDA. J. B. DELAMBRE. Bull. Soc. Philom., J. 3, 40. p. 3o— Rapport sur les grandes Tables Logarithmiques et Trigonométriques, calculées au bureau du Cadastre sous la direction du Cit. PronY. von Hach's Monat /. Corresp., B. 6, Ao. ... . 8. 397, 508. Druckfehler. von Zach’s Monat. Corresp, B. 20. 40. S. 498. Druckfehler. 1 | NEUVIÈME ARTICLE BUR LA FAUNE ICHTHYOLOGIQUE | \ e DE TERNATE M. r. BLEEKER. Pendant mon séjour aux Indes Orientales Néerlandaises É B Jai publié plusieurs articles *) sur la faune ichthyologique „ 1 € Natwurkundig Tijdschrift voor Neerlandsch Indië* publié par Ia _Soeciété Royale des Sciences naturelles aux Indes Orientales Néerlan- 5 wt 8 Bijdrage tot de kennis der ichthyologische fauna van Ternate. Tom. IV. 1853, p. 131-140, 4 2. Nieuwe bijdrage tot de kennis der ichthyologische fauna van Ternate en Halmahcira (Gilolo), Tom. IV p. 595—610. 3. Diagramma haematochir, eene nieuwe soort van Ternate. Tom. 5 VI 1854, p. 175—176. 4̃ lets over visschen levende in zeesterren en over eene nieuwe soort van Oxybeles. Tom. VII 1854, p. 62—63. (Sur des Fierasfers vivant d dans des Culcites.) 4 N 8. Vijfde bijdrage tot de kennis der dadde fauna van Ter- nate. Tom. VIII 1855, p. 295—328. (96 ) de île de Ternate. Jusqu'à mes recherches on ne savait rien quant à cette faune et j'ai été assez heureux d'avoir pu énumérer 284 espèces qui lui appartiennent. Le dernier de mes articles date déjà de l'an 1856. Depuis mon retour en Europe je ne pouvais pas espérer de trouver encore une fois occasion de contribuer un peu A élargir nos connaissances à ce sujet. Cette occasion cepen- dant s'est présentée dans une petite collection de poissons déposée au Muséum national d’histoire naturelle des Pays- Bas et faite, il y a quelques mois, par M.- A. BERNSTEIN, naturaliste de beaucoup d'espérance. Cette collection, mise à ma disposition avec la plus grande libéralité par M- scHLE- GEL, directeur du susdit Musée, comprend les 27 espèces suivantes. 6. Over cenige nieuwe visschen van Ternate. Tom. IX. 1855. p. 155. 7. Zevende bijdrage tot de kennis der ichthyologische fauna van Ternate. Tom. X. 1856, p. 357—386. 8. Achtste bijdrage tot de kennis der ichthyologische fauna van Ternate. Tom. XII. p. 191—210. Dans ces divers mémoires sont décrites les espèces suivantes: 1. Apogon koilomatodon Blkr, Amphacanthus vulpinus Schl., Petro- skirtes Thepassi Blkr, Pomacentrus notophthalmus Blkr, Glyphisodon ternatensis Blkr, Glyphisodon Schlegeli Blkr, Pseudoscarus janthochir Blkr. — 2. Polynemus kuru Blkr, Mulloides vanicolensis Blkr, Dia- gramma Goldmani Blkr, Chaetodon oxycephalus Blkr, Pimelepterus ternatensis Blkr, Teuthis doliatus Günth., Teuthis cyanotaenia Günth., Pseudoscarus Quoyi Blr (nec Scarus Quoyi Val), Aulostoma chi- nensis Cuv. (Polypterichthys Valentyni Blkr), Harengula moluccen- sis Blkr. — 3. Diagramma haematochir Blkr. — 4. Fierasfer lumbricoi- des Blkr. — 5. Auxis thynnoides Blkr, Decapterus lajang Bikr, Glyphi- sodon laerymatus QG. — 7. Apogonichthys gracilis Blkr., Caesio gymno- pterus Blkr, Salarias Sebae Val.?, Pseudochromis polyacanthus Blkr, Pomacentrus tapeinosoma Blkr, Heliases ternatensis Blkr, Xyrichthys pavo Val, Hemipteronotus Twistii Blkr, Muraena lita Richds., Mu- raena monochrous Blkr, Muraena Duivenbodei Blkr. — 8, Apogon lep- tacanthus Blkr, Platycephalus pristiger CV., Platycephalus Quoyi Blkr, Gobius ophthalmonema Blkr, Harengula Kunzei Blkr. (97 ) J. Balistes bursa Schn. 14. Seolopsides bilineatus CV. 2. „ _ aculeatus Bl. 15. 1 lineatus Q. 3. „ _ lineatus Bl. Schu, 16, Scorpacna polyprion Blkr. 4, Monacanthus melanocepha- 17. Pterois antennata CV. . i lus Blkr. 18. „ zebra CV. 5. Ostracion cubicus L. 19. Grammistes orientales Bl. 65 we punctatus Lac. Schn. 1 7. Antennarius raninus Cant, 20. Chaetodon baronessa CV. S8. Amphisile scutata Cuy. 21. eeitrinellus Brouss, 4 9. Hippocampus kuda Blkr. 22, vittatus Bl. Schu. * 10. Corythoichthys haematopte- 23. „ dorsalis Rwdt. 1 rus Blkr. 24, Zanelus cornntus CV. III. Labroides paradiscus Blkr. 25. Teuthis marmorata Günth. 12. Amphiprion melanopus Blkr. 26. Saurus synodus Val. 13. Serranus Sebae Blkr. 27. Ophisurus colubrinus Richd. 1 zi 1 4 Quoique le nombre de ces espèces soit assez restreint et que, parmi elles, il ne s'en trouve aucune qui ne soit déjà connue des naturalistes, plusieurs d'entre elles ne 3 figurent pas dans les Énumérations des Poissons de Ternate et sont par conséquent nouvelles pour sa faune. Ces espèces sont les suivantes: Balistes aculeatus Bl, Balistes bursa Sehn., Monacanthus melanocephalus Blkr, Ostracion punc- tatus Lac, Antennarius raninus Cant, Labroides paradiseus ke, Ampbiprion melanopus Blkr, Grammistes orientalis Bl. Schn., Pterois zebra CV. et Ophisarus colubrinus Richd. . Plus d'un tiers des espèces qui forment la collection 5 ont done nouvelles pour la faune de l'ile, et l'on peut 8 en conclure que des envois nouveaux des mêmes localités N ‘formes, qui jusqu'jei n'ont pas été observées dans cette partie des es Moluques. . ne nourrissent plus du double des espèces de . boissons, énumérées dans les Catalogues de cette fle. D'au- tres Îles des mémes parages, q Amboine par exemple, on _VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIV. 7 (98 ) connaît déjà plus de 800 espèces, et Ternate se trouve à peu près dans les mêmes rapports qu'Amboine quant à ses récifs, à la proximité d'autres Îles tant grandes que pe- tites, etc. En outre on n'a qu'à jeter un coup d'oeil sur le Cata- logue des poissous de Ile pour voir que plusieurs famil- les, largement représentées aux autres îles des Moluques, n'y figurent pas du tout ou n'y comptent qu'une seule espèce ou quelques-unes seulement. ij Leide, 17 Decembre 1861. 8 ED a en — 1 SIXIÈME MEMOIRE SUR LA FAUNE ICHTHYOLOGIQUE DE -LILE-DE BA TJAN. M.- P. BLEEKER. Ce west que depuis Pan 1854 que la science possède quelques données sur la faune ichthyologique de Lie de Batjan. Ce fut alors que u.- le baron d. P. GOLDMAN, _ getuellement Gouverneur des tles Moluques, m'envoya une collection de 71 espdces de Poissons, qu'il avait faite pendant un court séjour dans la capitale de ile. Quelques mois après je reus de la même île, une nouvelle collection que je | devais aussi à la libéralité de u. coupan. Des 18 espè- ces de poissons que jy trouvai 12 n'appartenaieut pas au premier envoi. Depuis, une troisième collection m’arriva de la même île par la bonté de M.- I. G. T. BERNELOT MOENs, Cbirurgien-major de larmée des Indes, et des 70 „ espèces qu'elle comprenait 52 étaient nouvelles pour la con- * naissance de la faune de Iîle, Moi-même, en 1855 passant N quelques heures dans P'ile, jy rassemblai 27 espèces de 4 poissons, dont 14 ne se trouvaient pas dans les collections antérieures. Enfin M. BERNELOT MOENS, continuant ses bontés, 4 me fit parvenir de la même localité une deuxième collec- tion, dans laquelle je trouvai 113 espèces dont 69 n'étaient 7* ( 100) pas encore inscrites dans les Catalogues de l'île. Ainsi, lors de la publication de mon dernier article *) sur ce sujet, en 1857, le nombre des espèces connues de Batjan montait à 218, et il faut y ajouter encore le Cheilinus mentalis, qu’autrefois je n'avais pas distingué du Cheilinus celebicus. A ces espèces viennent s'en joindre encore 10, qui font partie d'un envoi de .- A. BERNSTEIN, naturaliste plein de zèle, qui explore en ce moment les richesses de la nature des Îles Moluques. Parmi les collections qu'il a envoyées au Muséum d'histoire naturelle de Leide, j'ai trouvé 25 espèces de poissons qu'il a recueillies à Batjan, et certes ce qui est digne d'attention, c'est que, bien qu'on connût déjà plus de deux cents espèces de cette île, non moins de 10 des 25 espèces de M.- BERNSTEIN n'y figuraient pas encore. Les espèces de M.- BERNSTEIN sont les suivantes: *) Mes articles antérieurs sur la faune de Batjan ont été publiés dans le # Natuurkundig Tijdschrift voor Neêrlandsch Indië’ et sont intitulés comme suit: I. Bijdrage tot de kennis der ichthyologische fauna van Batjan. Tom. VII. 1854, p. 359378. 2. Tweede bijdrage tot de kennis der ichthyologische fauna van Batjan. Zoetwatervisschen. Tom. IX. 1855, p. 191-202. 3. Derde bijdrage tot de kennis der ichthyologische fauna van Bat- jan. Tom. IX, p. 491—504, 4. Visschen waargenomen te Laboeha, eiland Batjan, Tom. XL 1856, p 253, 254. 5. Verslag van eene nieuwe verzameling visschen van Batjan. Tom. XIII. 1857, p. 381386. bre articles contiennent les descriptions des espèces suivantes: ‚ Apogon margaritophorus Blkr, Sphyraena obtusata CV., red 41 Blkr, Sphyraena brachygnathos Blkr, Sphyraena jello C 0 Johnius Goldmani Blkr, Glyphisodon batjanensis Blkr, Balistes viri- descens Comm., Hemiscyllium malayanum MH, 2. Ambassis batjanen= sis Blkr, Mesoprion fuscescens CV., Mugil heterocheilos Blkr. 3. Ser- ranus macrospilos Blkr, Serranus Algriplanis CV.?, Pereis cancellata CV., Dascyllus polyncanthus, Blkr. ( 101 ) 1. Arothron hypselogeneion 15. Synagris taeniopterus lt Blkr. Günth. 2. „virgatus Richds. 16. Solopsides monogramma 3. Cheilichthys kappa Blkr. K. v. H. 4. Balistes verrucosus I. 17. Scorpaenopsis gibbosus 5. Monacanthus melanocepha- Blkr. n lus Blkr. 18, Apogon roseipinnis CV. 6. Plagusia marmorata Blkr. 19. Ambassis interrupta Blkr. 7. Cheilinus celebicus Blkr. 20. Upeneus trifasciatus CV. 8. Julis lunaris Val, 21. Mugil wageënsis QG. 9. Glyphisodon coelestinusCV, 22. Percis cancellata CV. 10. Caesio coerulaureus Lac, 23. Opistoguathus Castelnaui K: 11. Serranus eyanostigma K. v. |: PE Blkr, 12. „ Sebae Blkr. - 24. Gobius janthinopterus Blkr. 13. „ microprion Blkr. 25. Dussumieria elopoides 14. Therapon Cuvieri Blkr. Blkr. Les espèces, nouvelles pour la connaissance de la faune de Vîle; sont les suivantes: Monacanthus melanocephalus, 2 Glyphisodon coelestinus, Caesio coerulaureus, Serranus cyano- . stigma, Scorpaenopsis gibbosus, Upeneus trifasciatus, Syna- ghris taeniopterus, Opistognathus Castelnaui, Gobius jauthi- naopterus, Dussumieria elopoides. Qauoique File de Batjan appartienne au même groupe geographique que Ternate, c'est-à-dire au groupe de Hal- mahéra ou de Gilolo, et bien que les espèces connues de 1 3 de Ternate soient déjà au nombre de 294, la plu- des espdces de Batjan n'ont pas été trouvées jusqu'ici . le voisinage de Ternate. Ces espèces sont au nombre de 140. Si Von y joint un nombre de 18 espèces, con- * ö an de \'île de Halmaheira et qu'on n'a pas encore trou- ves pres de Ternate ou de Batjan, il en résulte que le nombre actuel des espèces connues du groupe géographique de Halmaheira monte à 452. N'ayant pas donné un apercu des poissons de Batjan depuis 1855 (voir mon troisième mémoire sur ce sujet), (102 Epoque où le nombre des espèces inscrites n’était encore que de 135, jen fais suivre ici une Énumération nouvelle, sans toutefois y ajouter les citations des mémoires où elles sont décrites, ces citations se trouvant déjà dans mon Ca- talogue général des Poissons de l'Archipel indien. Ce mest un devoir agréable de témoigner ici encore une fois publiquement ma reconnaissance à M.- SCHLEGEL, le savant directeur du Musée national d'histoire naturelle à Leide, dont la libéralité continue à m'offrir les plus gran- des facilités pour étudier les richesses de établissement, qui vient de prendre un développement remarquable depuis qu'il en a la direction suprême. ÉNUMÉRATION DES 229 ESPBCES DE POISSONS ACTU- ELLEMENT CONNUES DE L'ILE DE BATJAN. Familia SCYLLIOIDET. Chiloscyllium malayanum MH == Hemiscyllium malaisia- num MH, Familia OSTRACIONOIDEI. Ostracion cornutus L. = Laetophrys cornutus Kp. Familia TRLACANTHOIDEL, Triacanthus brachysoma Blkr. 1 brevirostris Val. # Nieuhofi Blkr. Familia BALISTEOID El. Balistes lineatus Bl. „ maculatus Bl. — Balistes senticosus Richd. „ verrucosus L. == Balistes praslinus Lac. „ viridescens Lac. | rn FR A (103) Monacanthus melanocephalus Blkr. 7 trichurus Blkr. Alutarius amphacanthoides Blkr. Familia PHYSOGASTROIDEL Arothron hypselogeneion Blkr. " laterna Blkr. " virgatus Blkr „ „ ccaber Blkr. Cheilichthys kappa Blkr = Arothron kappa Blkr. Familia SYNGNATHOIDEI. Gastrotokeus biaculeatus Heck. Solenognathus Blochii Blkr. Corythoichthys fasciatus Kp — Corythoichthys haematop- terus Blkr. Hippocampus kuda Blkr, Familia PEGASOIDEI. Pegasus draconis L. Familia PLEURONECTEOIDEI. Pseudorbombus pantherinus Blkr — Rhombus sumatranusBikr. „ polyspilos Blkr — Rhombus polyspilos Blkr. Familia SOLEOIDEI. Synaptura marmorata Blkr. Achirus melanospilos Blkr. * pavoninus Lac. Familia PLAGUSLOIDEl. Arelia brachyrhynchos Blkr — Plagusia bräobyrhynchos Blkr. Plagusia marmorata Blkr. Familia AMPHISLLEOIDEL, Amphisile scutata Cuv. 6104) Familia SCAROIDEL. Pseudoscarus Cantori Blkr — Scarus psittacus Blkr ol, nec Val. „ rirulatus Blkr — Scarus micrognathus Blkr, Callyodon moluccensis Blkr = Callyodon waigiensis CV? Blkr ol. Familia LABROIDEL. Cheilinus celebicus Blkr. 7 mentalis Rüpp. * oxycephalus Blkr. „ radiatus Blkr (nec Val.) — Cheilinus diagram- mus Val. | Epibulus insidiator Cuv. Stethojulis trilineata Günth. = Julis (Halichoeres) casturi Blkr. | Halichoeres Schwarzi Blkr = Julis (Halichoeres) dieschis- menacanthoides Blkr. GA Julis lunaris Val. Hemipteronotus Twistii Blkr — Novacula Twistii Blkr, Labroides paradiseus Blkr. Cossyphus diana Val. Choerops macrodon Blkr = Cossyphus macrodon Blkr, „ Schdenleini Blkr Cossyphus Schoenleini Ag. Familia POMACENTROIDEL. Premnas biaculeatus Blkr. Amphiprion percula CV. Pomacentrus albifasciatus Schl. Müll. - Pomacentrus leu— copleura Blkr. „ Prosopotaenia Blkr. Dascyllus polyacanthus Blkr. „ trimaculatus Rüpp. Glyphisodon batjanensis Blkr. (105 ) Glyphisodon cbêlestinus CV. „ rahti CV. „ uniocellatus QG, Familia PSEUDOCHROMIDOIDEL, Cichlops spilopterus Blkr. „ trispilos Blkr. Familia GERREOIDEL. Gerres filamentosus CV. Familia MAENOIDEL Caesio coerulaureus Lac. Familia HOLOCENTROIDEI. Holocentrum leonoides Blkr. „ rubrum Günth. — Holocentrum orientale CV. 1 spiniferum Günth. = Holocentrum leo CV, „ sammara CV. Myripristis parvidens CV? _ _Priacanthus Blochii Blkr. Familia MONOCENTRIOIDEI. Monocentris japonicus Bl. Schn. Familia PERCOIDEI. Serranus . Blkr. „ crapao CV. „ canostigma K. v. II. „ cpanostigmatoides Blkr = Serranus guttatus Cv. 1 hexagonatus CV. „ louti Rüpp. (nec CV.) = Serranus punctulatus CV. „ macrospilos Blkr. (106 ) Serranus marginalis CV. „ microprion Bkr. „nigripinnis CV.? „ Sebae Blkr. „ spilurus CV. Serranichthys altivelis Blkr. Therapon Cuvieri Blkr. 1 servus CV. 1 theraps CV. Dules maculatus CV. „ rupestris CV. Diagramma punctatum Eur. Lutjanus annularis Blkr = Mesoprion annularis CV. „ bottonensis Blkr = Genyoroge bottonensis Günth. „ bengalensis Blkr = Mesoprion octolineatus Blkr = Genyoroge bengalensis Günth. „ coeruleopunctatus Blkr == Genyoroge coeruleo- punctata Günth. „ cChrysotaenia Blkr = Mesoprion chrysotaenia Blkr. fuscescens Blkr == Mesoprion fuscescens CV. „ fulviflamma Blkr = Mesoprion fulviflamma Blkr, „ gembra Blkr — Mesoprion gembra CV. „ lineatus Blkr = Mesoprion striatus Blkr. marginatus Blkr = Genyoroge marginata Günth. quadriguttatus Blkr == Mesopr. quadriguttatus Blkr. Sebae Blkr = Genyoroge Sebae Günth. „ semicinctus Blkr = Mesopr. semicinctus CV. Lethrinus kallopterus Blkr. 5 Moensi Blkr. 5 reticulatus CV. Synagris taeniopterus Günth. — Dentex taeniopterus CV, Pentapus setosus CV. Heterognathodon bifasciatus Blkr. „ xanthopleura Blkr. ( 107 ) Scolopsides monogramma K. v. II. # lineatus QG. = Scolopsis Bleekeri Günth. Familia PIMELEPTEROIDEI. Pimelepterus lembus CV. Drepane punctata CV. Scatophagus argus CV. 1 ornatus CV. Familia CHEILODIPTEROIDEI. Cheilodipterus octovittatus CV. v__quinquelineatus CV. Apogon aureus Blkr = Apogon roseipinnis CV. „ bandanensis Blkr. „ ftraenatus Val. „ Foilomatodon Blkr. „ macropterus K. v. II. „ margaritophorus Blkr. Familia BOGODOIDEL. Ambassis batjanensis Blkr. Dussumieri CV. interrupta Blkr. nalua CV.? urotaenia Bikr. 3 Van 3 Familia SCORPAENOIDEL, _ Scorpaeuopsis gibbosus Blkr — Scorpaena gibbosa Bl. Schn. Apistus macracanthus Blkr — Tetraroge macracanthus Günth. „ plagiometopon Blkr — Prosopodasys plagiometopon Günth. Pelor didactylus Blkr = Pelor obscurum CV. (108) Familia SCIXENOIDEI. Johnius Goldmani Blkr == Corvina Goldmani Blkr == Sciaena Goldmanni Günth. Sillago sihama Rüpp — Sillago malabarica Cuv. Familia MULLOIDEI. Upeneus trifasciatus CV. Mulloides flavolineatus Blkr. Upeneoides vittatus Blkr. Familia TOXOTEOILDEI. Toxotes jaculator Cuv. Familia CHAETODONTOIDEL. Chaetodon vagabundus Bl. 7 virescens CV. Heniochus macrolepidotus CV. Holacanthus mesoleucos CV. Familia PSETTOITIDEI. Psettus rhombeus CV. = Psettus argenteus Richd. Platax gampret Blkr. „ teira CV. „ vespertilio Cuv. Familia AMPHACANTHOIDEI. Teuthis doliatus Günth. — Amphacanthus doliatus CV. „ dorsalis Cant. = Amphacanthus dorsalis CV. Familia ACANTHUROIDEL. Acanthurus nigricans Blkr — Acanthurus matoides CV. Vi mata CV, (109) Familia SPHYRAENOIDEL. Sphyraena brachygnathos Blkr, 5 jello CV. 1 langsar Blkr. " obtusata CV. Familia SCOMBROIDEI, Scomber loo CV. „ woluccensis Blkr. Thynnus macropterus Schl. 1 pelamys CV. „ thunnina CV, _ _Cybium konam Blkr. __Enchelyopus haumela Blkr — Trichiurus haumela CV. 0 Familia LICHIOIDEI. Chorinemus sancti Petri CV. 5 1 tol CV. Trachynotus Baillonii CV. Hlacate nigra Günth. — Elacate mottah CV. . Familia CARANGOIDEI. Muegalsspis Rottleri Blkr. Selar boops Blkr. „ Hasseltii Blkr — Caranx Hasseltii Günth. „ toxvus Blkr. 1 Caranx ekala CV. = Caranx carangus Günth. „ Porsteri CV. = Caranx hippos Günth. Carangichthys typus Blkr. Carangoides gallus Blkr — Carangoides gallichthys Blkr. ) 1 ciliaris Blkr = Carangoides blepharis Blkr. 7 malabaricus Blkr. d (110) Familia EQUULOILDEL. Gazza equulaeformis Rüpp. „ tapeinosoma Blkr — Gazza argentaria Günth. Equula ensifera CV. = Equula edentula Günth. „ flligera CV. = Equula fasciata CV. „ gomorah CV. = Equula splendens CV. Familia POLYNEMATOIDEI. Trichidion plebejus Blkr = Polynemus plebejus Brouss. Nleutheronema tetradactylus Blkr = Polynemus tetradacty- lus CV. Familia MUGILOIDET. Mugil axillaris CV. = Mugil cylindricus CV.? „ heterocheilos Blkr. „ vaigiensis Q. — Mugil melanochir K. v. II. Agonostoma oxyrhynchum Günth. == Cestraeus oxyrhyn- chus Val, Familia ATHERINOIDE. Atherina duodecimalis CV. Familia PRIGLOIDEI. Dactylopterus orientalis CV. Familia PLATYCEPHALOTDEL Platycephalus bataviensis Blkr. N pristiger CV. Familia CALLIONYMOIDEI. Callionymus opercularioides Blkr. 1 filamentosus CV. Familia PERCIOIDEL. Percis cancellata CV, ee Ee is, ae (MI) Familia GOBIOIDEL Gobius grammepomus Blkr. „ intertinetus Richd. = Gobius ornatus Rüpp. sec. Günth. „ janthinopterus Blkr. „ sphynx Val. Sicydium cynocephalus Val. Hleotris aporos Blkr. „ ophicephalus K. v. II. Culius fuscus Blkr — Eleotris nigra QG = Eleotris fusca Günth. a „ melanosoma Blkr, Hleotriodes muralis Blkr — Eleotris muralis Val. Belobranchus taeniopterus Blkr. „ Qauoyi Blkr. Opistognathus Castelnaui Blkr. Familia BLENNIOIDEI. Salarias cyanostigma Blkr. Petroskirtes anema Blkr. Familia FISTULARIOIDEL. Fistularia immaculata Comm. Familia CHACOIDEI. Plotosus arab Blkr = Plotosus anguillaris Lac. Familia SCOMBRESOCIOIDEI. Belone gigantea Schl. — Belone cylindrica Blkr. „ laeiurus Blkr. Hemiramphus Buffonis Val. „ far Rüpp — Hemiramphus Commersonii Val, „ melanurus Val. Exocoetus unicolor Val. (112) Familia ELOPOIDEL. Dussumieria elopoides Blkr. 7 Hasseltii Blkr. Familia CLUPEOIDEL. Harengula melanurus Blkr. u moluccensis Blkr. Sardinella leiogaster Val. Engraulis Browni Val. 1 encrasicholoides Blkr. 1 Hamiltoni Blkr = Engraulis Grayi Blkr. 7 Russelli Blkr. Chatoessus nasus Val. Familia SAURIDOIDEL. Saurus synodus CV. „ myops Cuv. Scopelus brachygnathus Blkr. Familia OPHISUROID HI. Sphagebranchus polyophthalmus Blkr == Dalophis polyoph- thalmus Blkr. Ophisurus colubrinus Richd. Familia CONGROIDEI. Conger anagoides Blkr. Familia ANGUILLOIDEL, Anguilla marmorata QG. Leide, 19 Décembre 1861. 20 7 * 7 . * sr * r men NOTICE SUR LE GENRE TRACHINUS ART. ET SES ESPECES. PAR M.- P. BLEEKER. Depuis que le genre Uranoscope a été séparé du genre Trachinus, le genre Artédien n'a plus subi de modification. Mais si, depuis Linné, on Fa laissé intact, ce west pas que se soit un genre simple, mais probablement parce que pendant longtemps on ne connaissait que très mal ses es- pèces, et qu'une fois un peu mieux connues, elles paru- rent trop peu nombreuses pour qu'on en fit des coupes genériques nouvelles. En effet, ces espèces, d'après les auteurs, ne sont qu'au nombre de 5, savoir : Trachinus draco L. — Trachinus lineatus Bl. Schn. 7 araneus CV. = Trachinus lineatus Risso. v radiatus CV. — Trachinus lineatus de la Roche. 1 cornutus Guich. 1 vipera CV. — Trachinus draco Bl M.- GÜNTHER cependant a donné quelques traits d'une sixième espèce, habitant les côtes occidentales de Afrique, mais il ne l'a pas séparée de la Vive commune, bien qu'elle cut été nommée déjà Trachinus armatus par Mu.- SCHLEGEL. A ces espèces vient s'en joindre une septième, qui habite VERSL. EN MED. AFD. NATUURK. DEEL XIV. 5 (6114) la Côte d'Or et que j'ai trouvée au Musée d'histoire natu- relle de Leide. De ces sept espèces, trois seulement ou quatre au plus sont de vrais Trachinus. Ce sont les Trachinus draco L., Trachinus araneus CV., Trachinus armatus Schl. et Trachinus cornutus Guich, La Petite Vive n'est plus un vrai Trachinus et les deux autres espèces n'y appartiennent pas non plus. Quant au Trachinus vipera, elle diffère tant de espèce typique, que je m'étonne qu'on lait pu laisser avec elle dans un même genre. En effet la physionomie de la Petite Vive n'est plus celle des véritables Trachinus, le corps étant plus raccourci, les yeux situés plus horizontalement et Yécaillure du corps donnant de tout autres reflets. Aussi, en Texaminant plus en détail, on trouve plusieurs caractères qui justifient sa séparation du genre Trachinus. La Petite Vive a les lèvres frangées, tandis qu'on n'en trouve pas même des vestiges dans les autres espèces que j'ai pu examiner. Je m'étonne que ni Cuvier ni M= GÜNTHER n'aient parlé d'un caractère aussi remarquable, qui suffirait à lui seul pour distinguer l'espèce de toutes les autres. Ces papilles sont parfaitement bien visibles à T'oeil nu et celles de la lèvre inférieure, qui sont plus longues que les supra-labiales, sont même érigées dans l'état de repos et donnent à la mâchoire lair d'être armée de dents co— niques assez fortes, ce qui peut avoir induit en erreur auteur qui parle de dents de la rangée externe plus fortes. Un autre caractère important de la Petite Vive, c'est absence complète de dents ptérygoïdiennes, qui, dans Pes- pèce typique, comme aussi dans le Trachinus armatus, oc- cupent une plaque plus ou moins allong(e. Les joues, presqu'entièrement couvertes d'éenilles dans les vrais Trachinus, n'en portent pas ou presque pas dans (115 ) le Trachinus vipera, ou bien elles sont si caduques, qu'en général elles manquent sur les individus qu'on observe. La ligne latérale, simple dans les autres Vives, est ma- nifestement double dans la petite Vive, la ligne latérale inférieure sobservant parfaitement bien au bas des flancs et s'étendant jusqu'à la nageoire caudale. Cette ligne n'est pas une simple dépression intermusculaire. Et puis encore le dessus de la tête, dans la petite Vive, n'est plus couvert de scabrosités comme dans les autres Voives, et les épines orbitaires ne s'y voient plus, tandis que les yeux y ont une position plus horizontale, plus uranoscopique, que dans les vrais Trachinus. Si Pon trouvait un tel assemblage de caractères difté- _ rentiels dans deux espèces d'une autre classe d'animaux, aucun zoologiste moderne certes n’hésiterait à y voir deux genres parfaitement naturels. Pourquoi en serait-il autre- ment pour la classe des Poissons, où, plus qu'on west disposé à Yadmettre, les caractères pour l’établissemant de genres et d'espèces sont essentiels et multiples pour qui sait les saisir et les déchiffrer, Je considère donc la petite Vive comme devant appartenir à un genre distinct, que je propose de nommer Behtichthys. Après avoir détaché du genre Trachinus la Petite Vive, il reste à faire encore un nouveau démembrement. La Vive commune, l'espèce typique, a des dents ptéry- __goïdiennes qui se retrouvent dans le Trachinus armatus, et probablement aussi dans le Trachinus araneus. Elle a aussi des épines, quoique faibles, au préopercule, épines qui sont plus développées daus le Trachinus armatus, et surtout dans le Trachinus cornutus. Ni ces dents ptérygoidiennes, ni ces épines préopercu- laires ne sont le partage du Trachinus radiatus et de Fespòce nouvelle de la Côte d'Or. Mais aussi, sans avoir égard à la dentition du palais ou 8 W 3 en (116 ) à Parmature du préopercule, on voit bien qu'ici on a af- faire à un type différent. Le corps y est plus raccourci que dans les vraies Vives, et cette forme se reflète dans des nombres moindres des ‘rayons des nageoires dorsale et anale. Et quant à la physionomie de la tête, elle n'est pas moins différente, le profil étant plus obtus, le bout du museau descendant notablement au-dessous du niveau du bord inférieur de P'orbite, la direction des mâchoires s'ap- prochant moins de la verticale, et Tanneau sousorbitaire os- seux étant plus haut; peut-être aussi le caractère typique fondamental se reflète-t-il dans la courbure en haut des épines sous-orbitaires. | D'après les règles adoptées par la plupart des ichthyolo- gistes contemporains, il faut encore détacher ces deux espèces du genre Trachinus. On pourrait donner à ce nou- veau genre le nom de Pseudotrachinus, Enfin quant à lespèce du Chili, peut-être appartient- elle aussi à un genre différent, du moins à en juger d'après la figure qui en est publiée. Cependant, jusqu'à ce que ses caractères soient mieux connus, il paraît préférable de la lais- ser dans le genre Trachinus, car Évidemment ce n'est ni un Pseudotrachinus ni un Echiichthys. f D'après ce que je viens de dire le genre Trachinus des auteurs acquiert la valeur d'un groupe, dans lequel se ran- gent les trois genres Trachinus, Pseudotrachinus et Hchi- ichthys avec les caractères suivants. |. Tracuinus Art, et auct. ex parte, Caput vertice granulis scabrum. Orbita antice spinis ar- mata. Maxilla superior usque ante oculum adscendens. Squamae genis sessiles multiseriatae, Labia simplicia nec fimbriata nee papillata. Dentes pterygoidei. Oculi obliqui, zubverticales. Pracoperenlum aculeatum. Linea lateralis simplex. NER (117) Spec. Trachinus draco L. Trachinus araneus CV. Frachinus armatus Schl. Trachinus? cornutus Guich. 2. PseuporracuiNus Blkr. Caput vertice granulis e centris radiantibus scabrum. Orbita antice spinis armata. Maxilla superior non usque ante oculum adscendens. Spinae suborbitales sursum spec- tantes. Squamae genis sessiles multiseriatae. Labia simplicia nee fimbriata nec papillata. Dentes pterygoidei nulli. Oculi obliqui subverticales. Pracoperculum non aculeatum. Liuea lateralis simplex. Spec. Pseudotrachinus radiatus — Trachinus radiatus CV. Pseudotrachinus pardalis Blkr, sp. nov. 3. Eeunenrurs Blkr, Caput vertice non granosum. Orbita ubique laevis Maxilla superior usque ante oculum adscendens. Spiuae suborbi- tales nullae. Squamae genis parcae, deciduae. Labia papil- lata vel fimbriata. Dentes pterygoidei nulli. Oculi obliqui subhorizoutales. Pracoperculun aculeatum. Linea lateralis duplex. | 5 a Spec. Lehiiclilhiys vipera — Trachinus vipera Cuv. Le Pseudotrachinus pardalis n’étant pas encore connu des naturalistes et le Trachinus armatus ne l'étaut que par ce que M.- GÜNTHER en a dit, j'ajoute ici la description de ces deux espèces. al Trachinus armatus Schl., Mus. L. Bat. me. corpore dougato compresso, altitudine 54 circiter (18) in ejus longitudine, latitudine 13 eirciter in ejus altitu- dine; capite obtuso convexo 4} ad 44 in longitudine cor- poris; altitudine capitis 12 ad 14 fere in ejus longitudine; oculis obliquis subverticalibus, diametro 4 eireiter in lon- gitudine capitis, diametro 3 ad 4 distantibus; linea rostro- frontali convexa; vertice granulis e centris pluribus radian- tibus scabro; fronte inter orbitas valde concava; regione post- et suborbitali granulis conspicuis scabra; orbita an- tice spinis 2 maxime conspicuis sursum et postrorsum di- rectis; osse suborbitali anteriore antice spina valde con- spicua deorsum et antrorsum directa; rietu valde obliquo; maxillis subaequalibus, superiore vix post oculum desinente 24 ad 24 in longitudine capitis; dentibus maxillis palato- que parvis pluriseriatis, vomere in vittam A formem, palati- nis in vittam elongatam gracilem, pterygoideis in thurmam oblongo-elongatam dispositis; labiis cirris vel papillis nul- lis; squamis gemis multiseriatis; praeoperculo limbo valde rugoso alepidoto, margine posteriore convexo inferne spinis 4 distantibus parvis; operculo spina valida apicem meme branae opercularis attingente; interoperculo alepidoto; os- sibus suprascapularibus superiore scabro postice denticulato, inferiore laevi postice denticulis majoribus; squamis lateri- bus 75 circiter in linea laterali; linea laterali simplice traneo vix curvata, cauda postice deorsum flexa et media pinna caudali producta, singulis squamis tubulo simplice notata; pinnis dorsali spinosa spinis erectis valde divergentibus sulcatis 2* ceteris longiore corpore non multo plus duplo humiliore, radiosa spinosa non humiliore; pinnis pectora- libus rhomboideis radiis inferioribus fissis sed ramis non divergentibus radiis longissimis 7} circiter, ventralibus obli- que rotundatis 12 ad 13, caudali extensa truncata angulis acuta 5} ad 53 in longitudine corporis; anali dorsali ra- diosa paulo humiliore; colore corpore pinnisque. .; macula postscapulari nigra majore parte infra lineam lateralem sita; (119 ) dorsali spinosa macula magna nigra (caudali et amali pos- tice ocellis numerosis pellucidis). B. 6. D. 6/29 vel 6/30. P.-1/14, V. 1/5. A. 2/29 vel 2/30. C. 1/11/1 et lat. brev. Syn. Trachinus draco Günth., Cat. Acanth. Fish. II. p. 233 ex parte (specim. guineëns.). Hab. Guinea (Arobor, Ashantee). Longitudo 2 speciminum 205“ et 207”. Rem. Les individus de la Côte de Guinée qui ont servi à la description sont évidemment de la même espèce que ceux de la même localité et des îles de Gomara et de Lanzarote, décrits par M.- GÜNTHER et rapportés par lui au Trachinus draco. Je ne saurais être de lopinion de u.“ GÜnrmeR qui considère ces individus comme ne différant pas spécifiquement du Trachinus draco. J'ai devant moi de nombreux individus de la dernière espèce, mais tous, les grands aussi bien que les petits, diffèrent constamment de ceux de la Côte-d'Or par un vertex moins rude, dont les granules ne rayonnent pas de centres déterminés; par un front beau- coup moins concave, par des épines de FTorbite moins fortes, bet celles des sous-orbitaires et du préopercule nulles ou ru- dimentaires, et par des plaques dentaires ptérygoïdiennes 1 beaucoup moins larges. J'y trouve aussi 80 écailles au moins dans la ligne latérale, sans les petites écailles de la nageoire caudale ; en outre je n'y vois ni la grande tache postscapulaire noire, ni les ocelles de l'anale. Je possède des individus de la Vive commune pris dans la Méditerranée Ei: et achetés au marché aux Poissons de Marseille, les quels mon- _ trent une grande tache noirâtre derrière la tête; mais cette tache se trouve beaucoup plus bas et reste au-dessous de la ligne latérale. Du reste, je ne puis pas juger des rden de lespèce de la Côte-d'Or, les individus étant trop mal conservés. (120 ). Croyant ces individus bien positivement d'une espèce N distincte, je propose de rendre à cette espèce le nom que M.- SCHLEGEL lui avait déjà donné. Pseudotrachinus pardalis Blkr. Pseudotrach. corpore subelongato compresso, altitudine 4 cireiter in ejus longitudine, latitudine 13 ad 13 in ejus altitudine; capite obtuso convexo 4 circiter in longi- tudine corporis; altitudine capitis 1} circiter in ejus lons gitudine; oculis obliquis subverticalibus, diametro 4 cir- citer in longitudine capitis, diametro + circiter distantibus; linea rostro-frontali convexa; vertice granulis e centris plu- ribus radiantibus valde scabro; fronte inter orbitas valde concava; regione post- et suborbitali granulis conspicuis scabra; orbita antice spinis 2 valde conspicuis sursum et postrorsum directis; osse suborbitali anteriore antice spinis 2 crassis valde conspicuis sursum directis anteriore quam posteriore longiore; rostro vix convexo, apice oculi diame- tro } tantum ab oculo remoto; maxillis subaequalibus, su- periore vix post oculum desinente 2 circiter in longitu- dine capitis; dentibus maxillis palatoque parvis pluriseriatis, vomerinis in vittam & formem, palatinis utroque latere in vittam elongatam dispositis, pterygoideis nullis; labiis cirris vel papillis nullis; squamis genis sessilibus multiseriatis; praeoperculo limbo rugoso alepidoto, margine posteriore convexo angulo parum rotundato, spinis angulo vel inferne nullis; operculo limbo pracoperculari rugoso, superne spina valida apicem membranae opercularis attingente vel subat- tingente; interoperculo alepidoto; ossibus suprascapularibus postice denticulatis, inferiore laevi, superiore scabro; squamis lateribus 68 circiter in linea laterali; linea laterali simplice trunco vix curvata cauda postice deorsum flexa et media pinua caudali producta, singulis squamis tubulo simplice (121) notata; lobo axillo-pectorali et plica subpectorali rudimen- tariis; pinna dorsali spinosa spinis erectis valde divergen- tibus sulcatis 22 et 3a ceteris longioribus corpore sat multo plus duplo humilioribus, radiosa spinosa paulo altiore; pinnis pectoralibus rhomboideis radiis inferioribus fissis sed ramis non divergentibus radiis longissimis 6 circiter, ven- tralibus oblique acute rotundatis 10 circiter, caudali 5 cir- eiter in longitudine corporis; anali dorsali radiosa humiliore ; colore corpore superne coerulescente, inferne margaritaceo; tapite inferne praesertim violascente, superne operculisque maculis rotundis et irregularibus nigricantibus; dorso la- teribusque superne maculis numerosis majoribus et mino- ribus frequenter coalescentibus fuscis vel nigricantibus, ma- ulis majoribus longitudinaliter sed irregulariter seriatis; lateribus inferne maculis diffusis aurantiacis; pinna dorsali spinosa dimidio anteriore majore tota nigra; pinnis ceteris, anali excepta, radiis aurantiacis, dorsali radiosa caudalique maculis rotundis et oblongis fuscis, dorsali in series 3 lon- gitudinales dispositis; anali roseo-margaritacea vel grisea. B. 6. D. 6/25 vel 6/26 vel 6/27. P. 1/15. V. 1/5. A. 2/25 vel 2/26. C. 1/11/1 et lat. brev. Hab. Guinea (Arobor, Ashantee). Longitudo 2 speciminum 240“ et 245%. Rem. Jai comparé les deux individus de la Côte-d'Or _ avee un individu du Trachinus radiatus CV. de la Medi. terranée d’à peu près la même longueur. Cet individu mon- tre les taches annulaires décrites par les auteurs, et il a la couleur du corps et de la tête beaucoup moins foncée. Les deux espèces sont très-voisines Pune de autre, mais elles me paraissent être bien distinctes. Le Trachinus radiatus, c'est à-dire Pindividu que j'en ai devant moi, a dans sa | longueur un peu plus de cinq fois la hauteur du corps. La tête y est moins haute à proportion, et le museau plus con- (122 ) vexe et descendant plus au-dessous du niveau de l'orbite. Le diamètre de Poeil n'est qu'un cinquième de la longueur de la tête et la mâchoire supérieure, s'étendant bien au-delà des yeux, a près de la moitié de la longueur de la tête; de plus les épines de lorbite, et surtout celles du sous- orbitaire antérieur, sont beaucoup moins développées, tandis que le préopercule est plus arrondi et son limbe lisse. Le limbe préoperculaire de l'opercule ne montre pas non plus de rugosités et la pointe de la membrane de cet os est plus obtuse. Le lobe axillaire, qui, de la partie supérieure de la base de la pectorale, se recourbe en bas, est très-développé, et la plie sous-pectorale se prolonge en pointe libre, Leide, Décembre 1861. NOTICES ICHTHYOLOGIQUES. 5 PAR M.- P. BLEEKER. —— — I. Sur le genre Eleutheronema Blkr. La famille des Polynémoides comprend plusieurs geures. M.- Güxrunn a déjà rétabli le genre Pentanemus d'Artedi, dont le type est le Polynemus quinquarius. Des autres es- pèces du genre Gronovien Polynemus le même ichthyolo- giste a détaché encore le Polynemus decadactylus, dont il a fait son genre Galeoides. Les espèces qui restent sont encore assez nombreuses. Celles qui sont voisines du Poly- nemus Plumieri Lac. et appartiennent à la même coupe gé- nérique, c'est-à-dire les vrais Polynèmes, sont du genre meme que KLEIN avait nommé Trichidion, avant que _GRONovIUS eût proposé son nom de Polynemus, qu'il __désirait substituer au nom de Pentanemus d'Artedi, M.- GIL aussi a déjà adopté pour l'espèce américaine le nom _ générique de Trichidion, et ce nom devra aussi être admis Pour la plupart des autres espèces du genre; pour la plu- part, dis-je, parce qu'on y remarque de si grandes diffé- rences dans les formes du corps, de la tête et du museau, et dans le nombre des écailles, etc., que probablement on ne tardera pas à en faire plusieurs genres. Jusqu'ici ce pendant je wai trouvé de bons caractères pour les sub- ( 124 ) diviser que dans deux espèces des Indes orientales, le Po- lynemus tetradactylus CV. et le Polynemus tridactylus Blkr. En effet ces espèces ont le corps assez allongé et couvert de petites écailles, les nageoires entièrement squammeuses et des écailles sur Pos maxillaire, mais ce qui les distingue prin- cipalement, c'est que les mâchoires à leur bord externe sont rudes à cause de petites dents, qui font partie de la bande dentaire commune. Et à ce caractère en répond un autre, que je ne retrouve non plus dans aucune des autres espòces que j'ai pu exa- miner, et consistant en ce que la lèvre supérieure y man- que complètement et que la lèvre inférieure y manque pres- que sur toute la circonférence de la mâchoire, n'étant visi- ble que près de langle de la bouche, où du reste elle est assez charnue. Il me semble que ces caractères sont assez importants pour séparer ces espèces du genre Trichidion. Je propose pour ce genre le nom d'Eleutheronema. Jusqu'à ce que peut-être de nouvelles espèces y. exigent quelque modification, ce genre pourrait se circonscrire dans la di- agnose suivante. Eleutheronema. Corpus subelongatum vel elongatum com- pressum, squamis trunco parvis (70 circ. in linea laterali) Pinnae omnes squamosae. Os supramaxillare squamatum. Maxillae margine externo denticulis scabrae. Labia superius _ nullum, inferius brevissimum angulo oris tantum conspi- cuum. Dentes vomerini, palatini, pterygoidei. Pracopercu- lum denticulatum. Radii subpectorales 3 vel 4. Radii anales 15 ad 17. Spec. cogu. Mleutheronema tetradactylum = Polynemus tetradactylus CV, 1 tridactylum Polynemus tri- dactylus Blkr, 6125) 2. Sur le genre Pseudetroplus Blkr. Le genre Etroplus est établi sur l'espece que biocn a figurée sous le nom de Chaetodon suratensis et que CUVIER, n'appréciant pas ses véritables affinités, placa parmi les Sciénoides sous le nom d'Etroplus meleagris. C'est un genre auquel depuis on a indiqué la place natu- relle parmi les Cychloïdes. L'espèce typique n'est qu’assez superficiellement décrite quant à ses caractères génériques, mais ce qu'on en sait suffit pour décider que lespèce que cuvrer y a ajoutée sous le nom d'Btroplus coruchi, n'appartient pas au même genre. En effet I'Etroplus suratensis a les dents des mâ- choires incisives et plates et la base des arenen dorsale et anale dénaée d'écailles. L'Etroplus coruchi, au contraire, dont j'ai examiné deux individus conservés au Musée d'histoire naturelle de Leide, a les dents aux mâchoires sur deux rangées parallèles, cel- les de la rangée interne petites et celles de la rangée ex- terne plus grandes et à sommets tricuspides, tandis qu'une gaîne squammeuse assez haute protége la base des nageoi- res dorsale et anale. Voici les caractères du genre nouveau, dont PBtroplus, coruchi est Fespèce typique, genre que je } propose de nommer : Dꝛeudetroplus Blkr. Corpus oblongum valde compressum, squamis cycloideis mediocribus (4 0 circ.) in serie longitudinali. Nares simplices. Pseudobranchiae nullae. Dentes maxillis bi- seriati, seriebus distantibus parallelis, serie externa majores B, aequales immobiles, basi lati, apice tricuspidati. Os pharyngeale inferius corpore triquetro sutura mediana conspicua nulla, dentibus linea media planis biseriatis, ceteris setaceis mul- tiseriatis confertis. Ossa pharyngealia superiora dentibus marginem internum versus planis uni- ad biseriatis, ceteris _ setaceis multiseriatis confertis. Labium inferius sulco longi- (126) tudinali utroque latere duplex. Linea lateralis corpore an- tice tantum donspicua. Pinnae dorsalis et analis basi’ vagina squamosa, dorsalis spinis circ. 18, analis spinis circ. 13. Spec. typ. Pseudetroplus coruchì = Etroplus coruchi CV. (L'Etroplus maculatus CV., adopté d'après le Chae- todon maculatus Bl. tab. 427, fig. 4, ne paraît être qu'une espèce artificielle, composée en partie du Pseudetroplus coruchi). 3. Sur deuw nouvelles espèces de Scarus. J'ai trouvé au Musée d'histoire naturelle de Leide deux espèces de Scarus, Pune de Suriname et l'autre de St. Croix, que je ne puis rapporter à aucune des espèces décrites. Cependant les descriptions des espèces de ce genre laissant en général beaucoup à deésirer, il se pourrait bien qu'elles fussent déjà nommées. Aussì je ne leur donne des noms que provisoirement. Le Scarus melanotis Parat être voisin du Scarus aurofrenatus Val. Scarus melanotis Blkr, — Scar. corpore oblongo com- presso, altitudine 34 circiter in ejus longitudine absque angulis caudalibus, latitudine 2} circiter in ejus altitudine ; capite obtusiusculo 3} ad 33 in longitudine corporis absque angulis caudalibus, vix longiore quam alto; oculis lineae frontali approximatis, diametro 5 circiter in longitudine capitis, non multo plus diametro 1 distantibus; linea rostto- dorsali obtusangula ore clauso toto capite declivi reetiuscula; fronte inter oculos planiuscula; naribus medioeribus, poste- rioribus oblongis, anterioribus rotundis cirro breyi pluri- fimbriato munitis; labiis ore clauso maxillas majore dimidio tegentibus, superiore interno sat crasso basi maxillae in- serto; maxillis roseis, margine libero plurierenulatis, super- ficie externa scabriusenlis vel rugosis, superiore angulo oris dente extrorsum speetante medioeri ; squamis genis 5 magnis (127 ) maxima parte cute suborbitali tectis; interoperculo squa- moso; squamis lateribus 25 in serie longitudinali; linea laterali singulis squamis valde arborescente; pinnis dorsali et anali basi vagina squamosa humillima, dorsali spinosa spinis subaequalibus valde pungentibus corpore plus triplo humilioribus membrana interspinali parum excisa; dorsali radiosa dorsali spinosa paulo altiore postice angulata ; pinnis pectoralibus acutis 4} ad 44, ventralibus acutis 5} circi- ter, caudali radiis marginalibus valde productis, absque angulis 64 circiter in longitudine corporis absque angulis caudalibus; anali dorsali vix vel non humiliore; colore corpore roseo-violascente? fascia maxillo-operculari rubra (vel viridif); opereulo postice coeruleoP marginata et apice ejus membrana macula duplice nigra et flava; iride superne fusca inferne rosea, margine pupillari aurea; pinnis dorsali violascente-rosea, pectoralibus roseis basi superneque antice violaceis, ventralibus roseis antice coeruleo marginatis, anali rosea basi vitta longitudinali coerulea et late coeruleo mar- ginata; caudali medio rosea basi et superne et inferne violacea postice late viridi vel flavescente. B. 5. D. 9/10 vel 9/11. P. 2/11. V. 1/5. A. 3/9 vel 3/10. C. 1/11/1 et lat. brev. Hab. Ius. St. Crux. Longitudo speciminis deseripti 304”. Scarus maschalespilos Blkr. — Scar. corpore oblongo compresso, altitudine 3} circiter in ejus longitudine absque angulis caudalibus, latitudine 2 circiter in ejus altitudine; capite obtusiusculo 3} circiter in longitudine corporis absque angulis caudalibus; altitudine capitis 1 et paulo in ejus longitudine ; oculis lineae frontali approximatis, diametro 4} ad 4 in longitudine capitis, diametro 1 fere distanti- bus; linea rostro-dorsali ore clauso obtusangula rostro declivi rectiuscula; fronte inter oculos planiuscula; naribus parvis (128 ) rotundis, anterioribus cirro brevi plurifimbriato; labiis ore clauso maxillas totas fere tegentibus, superiore interno mem- branaceo basi maxillae inserto; maxillis roseis, dentibus extrorsum spectantibus nullis, margine libero pluricrenula- tis, inferiore paulo ante superiorem prominente superficie externa rugosa, superiore superficie externa laevi; squamis genis 5 magnis parte superiore sub cute suborbitali occul- tis; interoperculo squamoso; squamis lateribus 25 in serie longitudinali; linea laterali singulis squamis valde arbores- cente; pinnis dorsali et anali basi vagina squamosa humil- lima, dorsali spinosa spinis subaequalibus valde pungentibus corpore triplo circiter humilioribus, membrana interspinali valde excisa; dorsali radiosa dorsali spinosa non altiore postice angulata; pinnis pectoralibus acutis postice convexis 53 ad 5, ventralibus acute rotundatis 6} circiter, caudali radiis marginalibus productis absque angulis 6} ad 63 in longitudine corporis absque angulis caudalibus; anali dorsali paulo humiliore, postice angulata; colore corpore superne violascente-rosco, inferne roseo-flavescente; squamis dorso lateribusque plurimis punctis aggregatis rubris ornatis; iride _ rubro-violacea margine pupillari aurea; pinnis flavescente- roseis, pectoralibus basi superne macula violaceo-coerulea; caudali superne et inferne violaceo marginata, B. 5. D. 9/10 vel 9/11. P. 2/11. V. 1/5. A. 3, 9 vel 3/10. C. 1/11/1 et lat, brev. Habit. Surinama (Mus. Lugd. Bat). Longitudo 2 speciminum 220“ et 246“, 4, Sur une nouvelle espèce de Cossyphus. Lorigine de individu empaillé du Musée de Leide qui a servi à la description suivante, ne paraìt pas être certaine, ja localité indiquée sur étiquette étant accompagnée d'un signe d'interrogation. Lespôce est très-facile à reconnaìtre (129 ) à la grande tache noire qui se trouve entre la 7e et la 10° épine dorsale, au profil aigu et concave et à la hauteur du corps. Elle serait la première du genre Cossyphus, connue jusqu'ici du Japon, le Cossyphus microlepidotus Val. (Labrus microlepidotus Bl. tab, 292) étant du groupe des vrais _ Labres et en outre d'origine incertaine, tandis que le Cos- syphus japonicus Blkr ol. Wen japonicus Val.) est un vrai Choerops. Cossy plus orycephalus Blkr. — Cossyph. corpore oblongo compresso, altitudine 33 eirciter in longitudine corporis absque angulis caudalibus; capite acuto 3} cireiter in lon- gitudine corporis absque angulis caudalibus; altitudine ca- pitis 14 eirciter in ejus longitudine; linea rostro-frontali declivi concaviuscula; oculis diametro 43 eireiter in lon- gitudine capitis, paulo plus diametro ! distautibus; naribus Posterjoribus oblongis, anterjoribus brevi-tubulatis; rostro valde acuto, oculo sat multo longiore; osse suborbitali an- gulo oris oculi diametro humiliore; squamis capite fronte, rostro, osse suborbitali maxillaque inferiore nullis, praeoper- cularibus 6- vel 7-seriatis limbum non tegentibus, opercu- laribus majoribus 4- ad 5-seriatis; maxillis aequalibus, superiore paulo ante oculum desinente 24 eireiter in longi- 0 _tudine capitis; dentibus maxillis, intracristalibus granifor- mibus in vittas 2 longitudinales dispositis vitta interna _ parvis conspicuis vitta externa minimis confertissimis lami- nam scabram efficientibus, eristalibus conicis medioeribus valde conspicuis anticis 4 caninis curvatis maxilla superiore __subaequalibus maxilla inferiore lateralibus quam mediis lon- ibus; maxilla superiore dente angulari mediocri; labiis _camosi latis; praeoperculo subrectangulo angulo rotundato 85 argine posteriore denticulis numerosissimis vix conspieuis; 7 squamis lateribus 33 vel 34 in linea laterali, caudalibus f posticis oblongis; linea laterali mediocriter curvata singulis NERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIV. 9 . 8 . ( 130 ) squamis tubulo vulgo simplice vel vix arborescente notata; pinnis dorsali et anali basi medio praesertim vagina squa- mosa elevata, dorsali radiosa spinosa altiore postice rotun- data, spinosa spinis validis posterioribus ceteris longioribus corpore minus triplo humilioribus membrana inter singulas spinas valde incisa lobata; pinnis pectoralibus obtusiusculis 5%, ventralibus acutis 63 ad 6% in longitudine corporis absque angulis caudalibus; anali dorsali radiosa vix humi- liore postice rotundata spina 32 radio 10 vix breviore; cau- dali extensa postice truncatiuscula angulis (ex parte abrup- tis) producta; colore corpore pinnisque (specimine exsiccato) roseo; fronte macula magna nigricante; pinna dorsali spi- nam 7m inter et 10m macula magna nigra. D. 12/10 vel 12/11. P. 2/14. V. 1/5. A. 3/11 vel 3/12. C. 1/12/1 et lat. brev. Hab. Japonia? (Mus. Lugd. Bat). Longitudo speciminis deseripti 380“. 5. Sur une nouvelle espèce de Pseudolabre de la Nouvelle Hollande. Parmi les Labroïdes conservés au Musée de Leide j'ai trouvé une espèce du genre Pseudolabrus, bam me paraît jusqu'ici non-déerite. Le genre Pseudolabrus dont j'ai exposé les caractères dans mon „/Conspectus generum Labroideorum analyticus“ est assez riche en espèces. On en connaît déjà les suivantes. Pseudolabrus rubiginosus Blkr — Labrus rubiginosus Schl. Labrichthys rubiginosus Günth. — Cossyphus rubiginosus Blkr ol. (espèce typique). — Hab. * Japon. p eothinus Blkr Labrus éothinus Richd. — Hab. China. (131 ) Pseudolabrus Gayi Blkr. = Labrus Gayi Val. — Hab. Chili. ij: luculentus Blkr — Labrus luculentus Richd.. = Tautoga luculenta Richd, =. Labrichthys lu- culentus Günth. — Hab. Austral., Norfolk. 7 tetricus Blkr = Labrus tetricus Rich. == Labrichthys tetricus Günth. — Hab. Die- menia. „ celidotus Blkr = Labrus celidotus Richd. =— Labrus poecilopleura Val. = Labrichthys ce- arj lidotus Günth. — Hab. Nov. Zeeland. u botrgocosmus Blkr = Labrus botryocosmus Richdr. — Hab. Diemenia. 1 inscriptus Blkr — Labrus inscriptus Richd. — Hab. Norfolk ins. 1 psittaculus Blkr — Labrus psittaculus Richd. — Hab. Diemenia. * fucicola Blkr = Labrus fucicola Richd. — Hab. Diemenia. 1 laticlavius Blkr — Labrus laticlavius Richd.. — Hab. Diemenia. Ia nouvelle espèce provient aussi de l'Australie. Je la __dédie à l'auteur du Catalogue of Acanthopterygian Fishes. Ulle se distingue de ses congénères par un systeme de co- Pu loration différent, par la disposition des bandes de la tête, par les écailles des joues disposées sur 4 rangées et par * fortes canines. Pseudolaubrus Güntheri Blkr. — Pseudol. corpore oblongo _ compress, altitudine 3% circiter in ejus longitudine, lati- stadie 2 circiter in ejus altitudine; capite acutiusculo 4} ad 4 et paulo in longitudine corporis, paulo longiore quam slo oculis diametro 4 fere ad 43 eireiter in longitudine capitis, diametro ; ad 1 circiter distantibus; linea rostro- 9 * B ne * r A (132 ) frontali declivi rectiuscula; naribus conspicuis, posterioribus oblongis, anterioribus brevi-cirratis; rostro oculo paulo lon- giore; maxillis aequalibus, superiore vix ante oculum desi- nente 3} circiter in longitudine capitis; dentibus maxillis intracristalibus graniformibus pareis, cristalibus conicis acu- tiusculis mediocribus, anticis 4 caninis mediocribus cur- vatis intermaxillaribus ore clauso inframaxillares recipi- entibus; dente angulo oris prominente medioeri; praeoper- culo subrectangulo angulo rotundato, squamis quadriseriatis iis seriebus 2 inferioribus ceteris minoribus praeoperculi limbum non attingentibus; squamis operculo-suboperculari- bus magnis triseriatis; interoperculo alepidoto; osse pha- ryngeali inferiore dentibus corpore et crista tri- ad quadri- seriatis, corpore graniformibus crista conicis acutiusculis; squamis lateribus 26 vel 27 in linea laterali; linea la- terali singulis squamis tubulo arborescente notata; pinnis dorsali et anali basi vagina squamosa humili; dorsali parte spinosa parte radiosa postice angulata paulo humiliore, spinis validis postrorsum longitadine acerescentibus postica ceteris longiore corpore triplo circiter humiliore; pinnis pectoralibus acutiusculis postice obtusis 53 eireiter, ventralibus acutis apice 7 cireiter, caudali extensa postice convexa angulis non pro- ducta 5 et paulo in longitudine corporis; anali dorsali radiosa vix vel non humiliore postice angulata, spinis vali- dis 3a ceteris longiore radio 19 brevióre; colore corpore superne roseo-olivaceo, inferne roseo-margaritaceo; iride fla- vescente, margine orbitali fusca; vittis capite utroque latere 6 fuscis, rostro-oeulari, maxillo- Oeulari, maxillo-suboperculari, oeulo-temporali, oeulo-opercularibus 2, vittis rostro- oeulari et maxillo-oculari exceptis dimidio corporis anteriore pro- ductis ibique diffuse desinentibus; trunco fasciis transversis fuscis 6 vel 7 parum conspicuis; pinnis roseis, dorsali et anali coeruleo marginatis et vitta longitudinali mediana violascente coerulea, dorsali spinam Im inter et Zm macula (133) magna profunde coerulea; pectoralibus basi superne macula parva trigona profunde coerulea; caudali medio fascia lata diffusa transversa fusca. | B. 6. D. 9/11 vel 9/12. P. 2/11. V. 1/5. A. 3/10 vel 3/11. C. 1/12/1 et lat. brev. Hab. Australia (Mus. Lugd. Batav.). Longitudo 2 speciminum 87“ et 158%. 6. Sur un nouveau genre de la famille des Mulloïdes. Je sópare du genre Upeneus Pespece, connug sous le nom de Upeneus prayensis CV. et qui vit aussi près de la Côte de Guinée, parce que sa dentition n'est plus celle du genre Upeneus, tel que je le comprends. En effet dans l'Upeneus prayensis CV, les dents de la mâchoire supérieure sont dis- posées sur deux rangées très-distinctes et celles de la rangée externe sont remarquables tant par la longueur que par la forme. Elles forment deux groupes, dont le postérieur, reculé vers langle de la bouche, ne consiste qu'en 2 ou 3 dents coniques et droites, mais dont T'antérieur s'approche de la symphyse et n'est composé que de 3 ou 4 dents notable- ment plus longues que les autres, et dont les deux posté- u rieures sont recourbées en arrière, Les dents de la rangée interne se continuent en dedans de la rangée externe jusqu'à la symphyse et quoiqu'elles sont plus Nite, elles sont 4 très- bien visibles à Voeil nu. II paraît que cette dentition remarquable se retrouve dans _ Je Mullus maculatus Bl. (Upeneus maculatus CV.). cu- Ò 5 S ee vun dit bien de cette espèce, qu'elle a les dents sur une seule ligne, mais je suppose qu'en ceci il n'a pas décrit Ja nature. II en dit de même de I'Upeneus prayensis, mais Se rapport à Upeneus maculatus, il ajoute: „ Quelques- mes au milieu de la mächoire supérieure sont plus fortes, et dans un grand individu il y en a, au milieu, quatre qui (184) se recourbent en avant, et, de chaque côté, une plus forte, qui se recourbe en arrière.” M.- GÜNTHER ne parle pas de cette dentition remarquable des deux espèces, mais M.-JENYNS, dans son article sur Upeneus prayensis, la décrit très-bien. Admettant que Upeneus maculatus montre une denti- tion analogue à celle de Upeneus prayensis, on peut in- scrire ces deux espèces dans un genre distinct, que je pro- pose de nommer Pseudupeneus, à cause de son affinité avec le genre Upeneus, tel qu'il est accepté par les ich- thyologistes modernes. 7. Sur le genre Porthmeus CV. Le genre Porthmeus CV. jusqu'ici n'est connu que d'a- près quelques petits individus du Porthmeus argenteus. Sa place naturelle est près du genre Chorinemus et non près du genre Nauclerus, où il se trouve dans la grande Histoire naturelle des Poissons. La dorsale unique, dont parle M.- VALENCIENNES, est à entendre en ce sens que les Epines dorsales n'y sont pas complètement libres mais unies à leur base, comme cela s'observe aussi dans quelques es- pèces de Chorinème (Chorinemus goreënsis CV., Blkr.). J'ai trouvé au Musée de Leide un individu du Porth- meus argenteus de 115.“ de longueur et provenant de la Côte-d'Or. N'y retrouvant pas quelques-uns des caractères assignés au genre Porthmeus, je l'ai cru d'un genre dis- tinct, mais d'autres individus plus petits de la même espèce mont convaincu que c'est bien lespòce de cuvrer à la- quelle appartient P'individu de la Côte de Guinée. On peut caractériser le genre Porthmeus comme suit: _ Corpus oblongum compressum squamosum, squamis mi- nimis. Caput ncutum, rictu magno, maxilla inferiore pro- minente. Dentes acuti pluriseriati maxillis, vomerini, pala- (135 ) tini, linguales. Orbita actate provectiore laevis. Praeoper- culum aculeatum. Spinae dorsales solitariae basi tantum unitae, Pinnae dorsalis et analis radiosae elongatae, pinnis „spuriis nullis. Pinnae ventrales. Spinae praeanales 2. Linea lateralis mediis lateribus valde deorsum curvata. Membrana / branchiostega radijs 8. On voit que d'après cette diagnose le genre Porthmeus se distinguerait de celui de cuvizn par absence de dentelures à l'orbite, par les dents de la langue, par la peau écailleuse et par les 8 rayons de la membrane des ouïes. De plus je n'y observe pas les scabrosités du mastoi- dien, ni les dentelures du bord montant du préopercule, et la ligne latérale y est tout autrement disposée. Cependant je suis bien convaincu que ces différences ne tiennent pas à la nature, mais à ce que cuvizn ma connu de bes- pèce que des individus fort jeunes et à ce qu'il n'a pas __ rendu les caractères avec exactitude. 8. Sur le genre Hemicaranæ Blkr. Il y a quelques années déjà que j'ai divisé le grand genre Caranx de zackpùvr et de cuvixn en plusieurs gen- res, que j'ai nommés Megalaspis, Decapterus, Selar, Ca- mus, Carangichthys, Carangoides, Leioglossus, Uraspis, Se- _ laroides et Gnathanodon. Depuis mon retour en Europe, ayant pu examiner aussi les Carangoïdes Atlantiques, j'ai i remarqué qu'il existe encore un type générique de cette fa- . N 5 de nommer Hemicaranx, est une nouvelle espèce du Musée mille qu'on ne trouve pas à Inde archipélagique et qui est tout aussì bien distingué par sa dentition que les gen- res nommés. Le type de ce nouveau genre, que je propose de Leide, provenant de la Côte de et Guinée qui, bien qu'elle ne soit pas encore déerite, a été nommée déjà Caranx marginatus par u.- SCHLEGEL. ( 186 ) Sous cette même dénomination générique pourront se ran- ger encore le Caranx amblyrhynchus CV., le Caranx bico- lor Günth. et le Caranx dentex CV. M.- GÜNTHER, dans son Catalogue of Acanthopterygian Fishes, n'a pas adopté la plupart des genres susdits, ob- jectant que les caractères, tirés de la dentition, ne sont pas constants. Pour les nombreuses espèces cependant que j'ai pu examiner moi-même je n'ai pas pu me convaincre de la justesse de lassertion de u.- GÜNTHER. Ce qui, dans la dentition des Carangoïdes, n'est pas constant, c'est la dentition de la muqueuse palatine et quelquefois aussi celle de la muqueuse de la langue, qui, dans les genres Selar et Carangoides par exemple, quelquefois dans une même espèce est couverte de plusieurs groupes ou plaques de dents cutanées ou bien est presque tout-à-fait lisse ; — mais cette dentition n'a aucunement la même valeur que celle des os. Pour quelques espèces de Selar aussi les dents inter maxillaires ne sont pas constamment disposées sur une sim- ple rangée, et l'on y observe parfois quelques petites dents en dedans de cette rangée, ou bien toutes les dents sont si petites que leur existence est douteuse. Mais en ce cas ce west pas le genre qui devra être rejeté, mais c'est la dia- gnose qui devra être modifiée. Voici un résumé des caractères d'après lesquels les genres des Carangoïdes se font aisément reconnaître. 1. Pinnae spuriae dorsales et anales plures. Megalaspis Blkr. Dentes inframaxillares pluriseriati. Dentes vomerini, palatini, linguales. II. Pinna spuria dorsalis et analis unica. Decapterus Blkr. Dentes inframaxillares uniseriati, intermaxillares interdum vix vel non conspi- cui. Dentes vomerini, palatini, linguales. ( 137 ) III. Pinnae spuriae nullae. A. Dentes maxillis, vomerini, palatini, linguales. a. Linea lateralis scutis aculeatis armata. aa, Pracoperculum denticulatum, Carangichthys Blkr. Dentes intermaxillares et infra- maxillares pluriseriati, serie externa longiores, maxilla inferiore antice aliquot caninoidei. 60. Pracoperculum edentulum. Caxrangoides Blkr. Dentes utraque maxilla pluri- | seriati aequales, Caran Lac. Dentes intermaxillares pluriseriati serie externa majores, inframaxillares uniseriati an- tici canini 2 vel 4, Selar Blkr. Dentes intermaxillares et inframaxillares uniseriati vel antici subbiseriati. . Linen lateralis scutis minimis non aculeatis, Vomer Cuv. Dentes inframaxillares uniseriati. Argyreiosus Lac. Dentes inframaxillares pluriseriati. B. Dentes maxillis, vomerini, palatini. Dentes lingua- les nulli. Leioglossus Blkr. Dentes utraque maxilla uniseriati, aequales. O. Dentes intermaxillares, inframaxillares, linguales. Den- tes vomerini et palatini nulli. Hemicaranz Blkr. Dentes utraque maxilla conici . uniseriati. D. Dentes intermaxillares, inframaxillares. Dentes vome- rini, palatini et linguales nulli. TP n 6138) Uraspis Blkr. Dentes utraque maxilla biseriati. E. Dentes inframaxillares et linguales. Dentes intermaxil- lares, vomerini, palatini nulli. Selaroides Blkr. Dentes inframaxillares uniseriati. F. Dentes linguales. Dentes maxillis, vomerini et pala- tini nulli. Gnathanodon Blkr. Inutile de rappeler combien peu Aang nes il ya à attacher, dans cette famille, aux caractères tirés des nageoi- res dorsales et anales, ces nageoires subissant souvent de très-grandes modifications selon le sexe et selon l'âge. On sait que bon nombre d’espèces et même de genres ne sont basés que sur ces modifications. Je mai pas pu examiner j usqu'ici le genre Hynnis Cuv., mais d'après ce qui est dit du Hynnis goreënsis, il paraît que ce poisson n'est qu'un individu âgé d'une espèce de Caran- goïdes, comme le Seyris indicus CV. west que l'état adulte du Carangoïdes gallus Blkr (Zeus gallus L). J'ajouté à cette notice la description de Pespèce sur la- quelle est établi le genre Hemicaranx. lemicaranꝝ marginatus Blkr. Hemicar. corpore oblongo sbo: altitudine spinam dorsi Im inter et pinnam ventralem 3} circiter, radium dorsalem Im inter et radium analem In 3 fere in ejus longitudine, latitudine 3 fere in ea altitudine; capite ob- tuso valde convexo 5% eirciter in longitudine corporis, paulo altiore quam longo; oculis diametro 23 circiter in longitudine capitis, diametro ; fere a linea rostro-frontali remotis, diametro 1 fere distantibus, membrana palpebrali iridem antiee et postice minore parte tantum tegente; linea rostro-frontali convexa; naribus ante medium oculum per- (139 ) foratis, oblongis, posterioribus quam anterioribus majoribus; maxillis subaequalibus, superiore mediocriter protraetili us- que ante oeuli partem inferiorem adscendente, sub oculi dimidio anteriore desinente, 3 cireiter in longitudine capi- tis; dentibus maxillis conicis acutis aequalibus parvis sed bene conspicuis; dentibus lingualibus conicis obtusis media lingua in thurmulam ovalem dispositis; annulo suborbitali angulo oris oculi diametro plus triplo humiliore; praeoper- culo subeirculariter rotundato: trunco, carina nuchali ex- cepta, ubique squamosa; squamis parvis corpore postice quam antice majoribus; linea laterali usque sub initio pin- nae dorsalis radiosae valde curvata curvatura valde aperta paulo plus duplo longiore quam alta, parte recta scutis 50 singulis carina postice spina armata protecta, scutis latis- simis latitudine 6 fere in altitudine corporis spinam dor- salem Im inter et pinnas ventrales; pinna dorsali spinosa pinna radiosa duplo circiter humiliore spinis gracilibus 32 ceteris longiore; pinnis dorsali et anali radiosis vagina squa- mosa elevata, forma et altitudine subaequalibus antice acu- tiusculis diametro dorso-ventrali minus triplo humilioribus vix emarginatis, dorsali anali paulo longiore; pinnis pec- toralibus falcatis 3% ad 3%, ventralibus acutis 11} circiter, caudali lobis gracilibus acutis superiore quam inferiore lon- giore 33 circiter in longitudine corporis; spinis analibus parvis posteriore quam anteriore duplo longiore; colore cor- pore superne dilute viridi, inferne flavescente vel argenteo ; iride flava; pinnis dorsali spinosa flavescente fusco arenata, dorsali radiosa nigricante-fusca, pectoralibus et caudali fla- vescentibus, ventralibus analique albidis. B. 7. D. 1 proc. + 71/6. P. 2/18. v. 1/8. 4. 21/22. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Carane marginatus Schl., Mus. L. B. Hlab. Guinea (Ashantee). Lougitudo speciminis unici 2257. (140 ) Rem. Voisine du Caranx amblyrhynchus CV., cette espèce Sen distingue par un corps moins raccourci, par des pectorales plus longues, par des boucliers de la ligne latérale plus larges, par la dorsale molle noire et par un rayon de moins tant à la dorsale qu'à l'anale. M= GÜNTHER, dans le 2e Volume de son Catalogue des Acanthopterygian Fishes, a décrit un Hemicaranx sous le nom de Caranx bicolor, qui paraìt être plus voisin encore de Pespèce actuelle, ayant aussi les mêmes nombres des rayons, mais qui est encore évidemment d'une espèce distincte à corps plus haut, à tête plus grande, à tache operculaire noire, à nageoires ventrales et anale noires, à lobes de la caudale égaux, à 5 bandes noirâtres transversales, etc. Bien que la description de u.- GÜNTHER soit prise, comme il Pindique lui-même, sur de jeunes individus, et qu'il soit bien connu que les proportions du corps, de la tête et des pectorales, dans les Carangoïdes, changent considéra- blement avec Tage, il serait difficile de rapporter lespèce actuelle à celle de u.- cünrneR parce qu'il n'y a pas de trace de tache operculaire, et que les ventrales et Tanale sont blanchâtres au lieu de noirâtres. Mais ce qui me paraît concluant pour la non-identité des deux espèces, c'est que M.- GÜNTHER dit de la sienne que le museau y est plus long que Poeil, car on sait que le museau, dans les Carangues, est plus court relativement dans le jeune âge que dans les adultes. 9. Sur le genre Micropus Gr. Le genre Micropus Gr., observé depuis par plusieurs naturalistes, a regu plusieurs noms, dont celui de M.- GRAY, ayant droit de priorité, devra rester. C'est le genre Cara- canthus de M- KROYER, et pendant mon séjour à Londres Vai pu me convaincre que mon genre Amphiprionichthys (141 est encore le même type. M.- KNER en a fait son genre Centropus. Ainsi ce sont trois noms génériques à rayer du système, — 10. Sur les genres Ditrema Schl. et Gerres Cuv. M.- BREVOORT a déjà dit que le genre Ditrema Schl. ap- partient probablement à la famille des Embiotocoïdes. Son observation est d'une grande justesse. La place naturelle de ce genre est près du genre Ennichthys. Les os pharyn- giens inférieurs du Ditrema Temminckii sont complètement soudés ensemble. Sa plaque dentaire triangulaire porte des dents aplaties et en pavé au centre et des dents coniques vers les bords, surtout vers la crête antérieure. Me KNER a déjà fait connaître la dentition pharyngienne des Gerres. Ce genre n'appartient pas non plus aux Mé- noïdes, comme je l'avais cru autrefois et il me paraît main- tenant devoir être érigé en famille distincte, dont la place naturelle est près des Embiotocoïdes. Leide, Janvier 1862. E Ut, . 8 GEWONE VERGADERING DER AFDEELING WIS. EN NATUURKUNDIGE WETENSCHAPPEN, GEHOUDEN DEN 315 MEI 1862. Tegenwoordig de Heeren: d. SIMONS, P. Bias, A. H. VAN DER BOON MESCH, C. J. MATTHES, P. BLEEKER, C. u. b. BUYS BALLOT, R. VAN REES, H. J. HALBERTSMA, A. W. M. VAN HASSELT, F. J. STAMKART, J. VAN GEUNS, I. G. SEELIG, D. J. STORM BUYSING, J. G. S. VAN BREDA, C. A. J. A. OUDEMANS, J. W. L. VAN OORDT, W. VROLIK, R. LOBATTO, J. VAN DER HOEVEN, f. wW. CONRAD, D. BIERENS DE HAAN, M. C. VERLOREN, F. C. DONDERS en van de Letterk. Afdeeling de Heer c. w. oPzooMER. Het Proces-Verbaal van de gewone Vergadering van den 25sten April j.l. wordt gelezen, goedgekeurd en vastgesteld. Wordt gelezen een brief van den Heer B. ASSCHER, Heel- en Vroedmeester te Amsterdam (Amsterdam, 30 Mei 1562), eenige opmerkingen bevattende om- 6143 trent het gebruik van koperen vaatwerk tot bereidin van spijzen. — Wordt besloten dezen brief aan te nemen voor berigt. Worden gelezen brieven, strekkende ter veront- schuldiging over het niet bijwonen dezer Vergade- ring, van de H.H. KRRCKHOFF, BRUTEL DE LA RIVIÈRE, VOORHELM SCHNEEVOOGT, VAN DER KUN, HARTING, _ KAYSER. — Aangenomen voor berigt. Wordt gelezen een brief van Dr. H. W. SCHROEDER VAN DER Kork (Utrecht, 7 Mei 1862), het treurig berigt bevattende van het overlijden van den Hoog- Teeraar J. L. C. SCHROEDER VAN DER KOLK, lid der Akademie, op den 1ster Mei jl, in den ouderdom van 65 jaren. — De Secretaris berigt, schriftelijk het leedgevoel der Afdeeling over dit voor haar zoo treu- verlies den Heer n. W. SCHROEDER VAN DER KOLK bekend gemaakt te hebben. De Secretaris leest het levensberigt voor, door hem opgemaakt, van wijlen het hooggeacht medelid J. . €. SCHROEDER VAN DER KOLK. — Wordt besloten, dat dit in het Jaarboek der Akademie opgenomen en ter algemeene kennisse zal gebragt worden. _ Worden gelezen brieven ten geleide van boekge- schenken van de volgende Heeren: 1°. Minister van Binnenlandsche Zaken (s Gravenhage, 26 April 1862, (144) N°. 213, 6e Afdeeling); 25. Minister van Binnen- landsche Zaken (s Gravenhage, S Mei 1862, N°, 182, 5e Afdeeling); 3°. Directeur van het Koninklijk Ne- derlandsch Meteorologisch Instituut (Utrecht, 29 April 1862); 4°. J. pr BOSCH KEMPER, Voorzitter der Ver- eeniging voor de Statistiek (Amsterdam, 15 Mei 1862); 50. h. W. pe GRAAF, Sécrétaire de la Société entomologique des Pays-Bas (Leiden, 8 Mei 1862); 60. Brian, Bibliothecaris der Académie impériale de Médecine (Parijs, 1 December 1861); 7% viNceNr, Assistent Secretary van de Royal Institution of Great Britain (Londen, 2 Mei 1862); So. DOMENICO PIANI, Secretaris der Accademia delle Scienze dell’ Istituto di Bologna (Bologna, 29 September 1861); 9e. von KIESER, President der Kaiserliche Leopoldinisch-Ca- rolinisch-Deutsche Academie der Naturforscher (Jena, 19 April 1862); 10°. ruprking, Officier van Ge- zondheid eerste klasse (Amboina, 7 Maart 1862). Aan deze boekgeschenken voegen de H.H. Buys BALLOT en DONDERS, ter Vergadering tegenwoordig, de volgende boekgeschenken toe: Jo. Meteorologische waarnemingen in Nederland en zijne bezittingen en afwijkingen van temperatuur en barometerstand op vele plaatsen in Huropa, uitgegeven door het Koninklijk Nederlandsch Meteorologisch Instituut 1861, Utrecht 1862; 20, Astigmatisme en Cilindrische glazen, door P. C. DONDERS, Utrecht en Amsterdam 1862, Wordt besloten tot plaatsing der boekgeschenken in de boekerij en tot schriftelijke dankzegging. Worden gelezen brieven tot dankzegging voor ont- (145 ) vangen boekgeschenken van de volgende Heeren: 10. Minister van Oorlog ('sGravenhage, 20 Mei 1862, secretariaat N'. 38 B); 2e. Minister van Marine (litt. D, No. 47, 's Gravenhage, 19 Mei 1862); 3°. Curatoren van het Athenaeum illustre te Amsterdam (Amsterdam, 16 Mei 1862); 4°, p. r. VAN DER PANT, le Secretaris van het Bataafsch Genootschap der proefondervindelijke wijsbegeerte te Rotterdam (Rot- terdam, 17 Mei 1862); 5’. G. GUNNING, Secretaris van het Provinciaal Utrechtsch Genootschap van Kun- sten en Wetenschappen (Utrecht, 6 Mei 1862); 6e. TIDEMAN, Secretaris van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs (s Gravenhage, 26 April 1862); 7°. J. a. GROTHE, Secretaris van het Historisch Genootschap te Utrecht (Utrecht, 25 Mei 1862); 8. Biblio- thecaris van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden; 9°. Bibliothecaris der Acadé- mie Impériale des Sciences, Belles Lettres et Arts de Savoie (Chambery, 24 Mei 1862); 10°. muurer, Se- cretaris der Kaiserliche Leopoldinisch-Carolinisch- Deutsche Academie der Naturforscher (Jena, 20 Fe- bruarij 1862); 11, cvizor, (Val Richer, par Lisieux, Calvados, 21 Mei 1862). — Aangenomen voor berigt. De Secretaris berigt, met schrijven van de H.H. C. en p. VAN DER STERR (Helder, 19 Mei en Amster- dam, 10 Mei j.l), ontvangen te hebben Tabellen van waterhoogten, welke hij der Commissie over de daling van den bodem in Nederland ter hand heeft gesteld. De Secretaris berigt, dat voor de Verslagen en VERSL. EN MED. AFD. NATUURK,. DEEL XIV. 10 ( 146 ) Mededeelingen aangenomen zijn de Verhandelingen, aangeboden door de H.H. ROSQUET, OUDEMANS, VAN DER WILLIGEN en CL. MULDER. De Heer verLOREN spreekt over de beteekenis der stikstofvrije bestanddeelen des voedsels voor de instandhouding van het dierlijk organisme, en zet, in verband met hetgene MORITZ TRAUBE daarover bekend maakte, hunne waarde uiteen, tegenover die der stikstofhoudende bestanddeelen. De Heeren DONDERS, VAN DER BOON MESCH en VAN GEUNs doen daartegenover de groote waarde der stikstofhoudende bestanddeelen des voedsels uitko- men, maar achten het onderzoek omtrent de betee- kenis der stikstofvrije voedingsstoffen hoogst gewig- tig. Zij wenschen nader ingelicht te worden omtrent de gronden, welke den Heer veRLOREN gevoerd heb- ben tot eene toekenning van zoo groote voedings- waarde aan de stikstofvrije bestanddeelen. De Heer verLOREN acht het wenschelijk, dat de verdere wisseling van gedachten daaromtrent worde uitgesteld, totdat de Afdeeling bekend zij met den inhoud eener verhandeling, welke hij in de volgende Vergadering over dit onderwerp voor de werken in 4e. der Akademie hoopt aan te bieden. De voorlezing van een betoog, ingezonden door den Heer BRUTEL DE LA RIVIÈRE, over de werking van het zeewater op het metaal der schepen, wordt, wegens het vergevorderde uur, uitgesteld tot de vol- gende Vergadering. P En 2 (147) De Heer BIEEXIR biedt ter aanschouwing de drie eerste Afleveringen aan van zijn prachtwerk, den ti- tel voerende van Aas ichthyologigue des Indes orien- tales néerlandaises, pulli“ sous les auspices du Gou- ___wernement colonial néerlandais. De Heer J. VAN DER HOEVEN spreekt van eene nieuwe soort van Potfo, onder den naam van A- _wantibo, gevonden in Old Calabar in Afrika en on- 8 langs beschreven door J. A. smrru in de Proceedings der Royal Society van Edinburgh. Spreker doct uit- Fomen dat het verschil met den Pot, vroeger door __hem afgebeeld en beschreven, en waarvan de ont- use beschrijving, door van. caurzx bewerkt, door de Akademie werd uitgegeven in Dl. VII ha- rer verhandelingen, Natuurkundige Afdeeling, hoofd- zakelijk in den korteren staart gelegen is, die slechts 1 duim, en met de haren medegerekend ; duim, 5 lang is. Daar nu de P om als dankt (Pero- dlielicus) van Stenops onderscheiden te worden, hoofd- EL * zakelijk slechts twee kenmerken aanbood, den lan- geren staart en den zeer korten, uit slechts twee n bestaanden ider, valt thans het eerste __ kenmerk door de ontdekking dezer nieuwe soort weg en blijft alleen het tweede over, dat echter, daar de À 13 VAN DER HOEVEN vroeger heeft doen opmer- EK: ken, dat bij al de soorten van Sfezops de index kort . 1 niet van zoo groot belang moet worden geacht, om daarop alleen een geslacht te grondvesten. Men 1 loopt anders gevaar ten slotte zoo vele genera te . bekomen, als men soorten kent. De ontdekking van 1 10 * (148 ) den Angwantibo schijnt een nieuw bewijs, dat het geslacht Perodicticus niet moet behouden worden. De Heer conrap biedt voor de Boekerij der Aka- demie de laatste uitgaaf aan der kaart van de land- engte van Suez, en doet daarbij den voortgang op- merken der werkzaamheid van het daarin gegraven kanaal. Niemand heeft iets verder voor te stellen en de Vergadering wordt gesloten. BIJDRAGE ror DE MEETKUNDIGE THEORIE | DER HOOFDASSEN VAN | LIGCHAMEN, Door „ B A mn man hen . Ü 2 r 9 g . In de meetkundige theorie der hoofdassen van ligcha- men is het voorstel over het bepalen der rigtingen van 9 _ deze assen een der voornaamste. Voor elk punt, welks _ plaats met betrekking tot eene massa, of tot eenige ver- eeniging van stoffelijke deelen, gegeven is, bestaan, in het algemeen, altijd drie hoofdassen. Zij gaan door het gege- ven punt, en hare rigtingen zijn loodregt op elkander, zoodat de rigting van elke dezer assen volstrektelijk be- paald is door de rigtingen van de beide andere. Men weet 1 dat deze bepaling af hangt van de oplossing eener verge- lijking van den derden graad. Het oplossen eener zooda- nige vergelijking, — alhoewel dan ook op zich zelve in de toepassingen noch moeijelijk noch zeer werkelijk, — is, zonder het bestaan van bijzondere voorwaarden, zonder het aannemen van bijzondere vooronderstellingen, niet te ver- . VERS. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIV. 11 ( 150 ) lageren graad, dat is men moet altijd komen tot eene vergelijking van den derden graad. Kon men tot de op te lossen vergelijking slechts langs één weg geraken, of ware zij altijd dezelfde vergelijking, dat is ‚ware zij altijd en eeniglijk eene derdemagts-vergelijking van dezelfde on- bekende grootheid, afhankelijk van dezelfde gegevene groot- heden, — bestond er geene keuze hieromtrent en dan in- zonderheid geene keuze van grootheid, welker bepaling onmiddellijk of middellijk zou doen bekend worden hetgeen men zoekt, dan zou die vergelijking, zoo ten aanzien der wijze om haar te vormen, als ten aanzien van hetgeen uit haar kan afgeleid worden, weinige en misschien geene stof tot eenig bijzonder opzettelijk onderzoek kunnen opleveren. Maar zoo beperkt is de verhouding der zaak hier niet, Men kan onderscheidene wegen inslaan. Van deze is het meerendeel ook gevolgd, en sommige zijn, om gevolgd te worden, bij voorkeur aangewezen. Op andere, die ook naar het doel moeten voeren, schijnt men óf niet óf naau- welijks in het voorbijgaan gelet te hebben. Is er keus ten aanzien van het gegevene, ook de grootheid of het element, welks bepaling moet strekken om het gevraagde te vinden, kan een ander en een ander element zijn. En de betrekkin- gen, die daarbij voortkomen of verkregen worden, en die, ofschoon dezelfde einduitkomst opleverende, onderscheiden zijn in beteekenis zoowel als in vorm, geven hierdoor ook aanleiding tot meer gevolgtrekkingen, maar inzonderheid tot algemeene en bijzondere beschouwingen over het hoe- danig gerigt en onderling gelegen en verdeeld of verspreid zijn der hoofdassen, zoo in de ruimte als overeenkomstig voorwaarden, betreffende hetzij de rigting der assen, — hetzij de plaatsen en de reeksen van punten, in welke zij hoofdassen zijn, of tot welke zij als hoofdassen behoo- ren, — hetzij de momenten van traagheid der massa met betrekking tot deze assen, — hetzij iets anders, dat zou ee. N wi 7 (151 ) kunnen voorondersteld worden. Het nagaan dier verschil lende wijzen om tot het voorgestelde te komen, en het op- merken van hetgeen er mede zamenhangt, of van hetgeen er in pasgenoemd opzigt uit afgeleid kan worden, bood een onderzoek aan of maakte een onderzoek uit, dat niet zonder nuttigheid scheen. Het liet ock de moeite, aan den arbeid. besteed, miet onvoldaan, en het openleggen of het geven van het verrigte kon misschien geacht worden niet geheel onbelangrijk te zijn. In hoofdpunten is hiermede het onderwerp dezer Bij- ee genoemd of aangeduid. Zij zou evenwel eene te groote uitbreiding hebben verkregen, indien alles, wat “door vele voorname wiskundigen over hoofdassen is beschouwd, ware opgenomen, behandeld en, zoo mogelijk, in dezelfde of in andere rigting vervolgd. Haar onderwerp is slechts be- paald tot het voornaamste en tot het meest algemeene, of t hetgeen niet te ver afvoerde van het eigenlijk voorge- Steld doel. En zij geeft ook geenszins alles uitvoerig noch iin vele bijzonderheden ontwikkeld, gelijk bv. zou kunnen 1 verwacht worden, indien zij moest strekken als proeve van een volledig geschrift over de genoemde stof, Get — 1 . EERSTE GEDEELTE, I. ELLIPSOÏDE. _ Eenige beschouwingen en opmerkingen, van welke, bij het ontwikkelen des onderwerps dezer Bijdrage, gebruik zal ‚worden gemaakt, en op welke dan zou kunnen worden ge- 11* (152 ) wezen, behooren hier vooraf te gaan. Zij betreffen de mo- menten van traagheid en de centrale ellipsoïde. Zij een stoffelijk ligchaam of eene massa m. Laten door eenig punt O, ergens in of buiten de massa gelegen, drie onderling regthoekige lijnen of assen XOX', IOI, ZOZ’, gedacht worden. Deze lijnen kunnen aangemerkt worden als assen der coördinaten #, y, 2 van de elementen dm der massa. Ten opzigte van deze coördinaten worden als gegeven, of bekend geworden, aangemerkt de navolgende integralen, uitgestrekt over de geheele massa, fo +erpm=a, fet Kere, fe" CAD =, fraam=r „ feedm=G, ſevon =I 0 De drie eerste dezer zes integralen geven de grootten der momenten van traagheid der massa ten opzigte van de coördinaten-assen. Zij worden in het algemeen vooronder- steld ongelijk te zijn, en naar orde van grootte zal A ge- houden worden te zijn het kleinste dezer momenten, C het grootste, zoodat B het zoogenaamd middelbaar traagheids- moment voorstelt. Wordt nu door den oorsprong O der coördinaten eene lijn POP“ gedacht, makende met de coördinaten-assen hoe- ken POX ( PO), POY ( = P'OY'), POZ (== POI, en zijn a, b, e de getalwaarden der cosinussen van deze hoeken, te weten cos. POX == a, cos. POY = b, cos. POE == c, dan zal, gelijk bekend is, het moment van traagheid u der massa ten opzigte van de lijn of as POP’ eene grootte hebben, bepaald door de uitdrukking n= Aa? + Bh? + Ce? — 2 Fhe — 2Gac — 2Hab; . . (1) en deze uitdrukking geeft dan de grootte of waarde van „ voor elke lijn, dat is voor alle lijnen POP’, door den (153 ) dacht worden om, voor elke lijn, de juiste overeenkomstige grootte te kunnen hebben, Men neme op elke zoodanige lijn POP’, van den oor- sprong O af, twee gelijke lengten OQ en OQ’, dat is OQ aan de eene en OQ! = OQ aan de andere zijde van O, en deze lengten van die grootte dat, naar de aangenomene eenheid, hunne getalwaarden juist zijn de omgekeerde on- däerverdubbelde getalwaarde der grootte van het traagheids- moment , dat tot POP’ betrekking heeft en door de for- mule (1) ken bekend worden; derhalve dat men hebbe d OQ’ = OQ afde — verder duide men de coördinaten | borsprong O gerigt, indien slechts a, b, c veranderlijk ge- | | 5 Vu van de punten Q en Q“ aan door + , K , + 2, dan _worden daarbij ame, bye, en, 4 12 de vergelijking (1) zal hiermede overgaan in deze andere: C Ar ＋ Bye Het je tag (2) . 2 is de bekende vergelijking der centrale elli van romsor. Zijn bovendien de coördinaten-assen tevens de el hoofdassen met betrekking tot het punt O, dan zullen de integralen F, G, H nul wezen; A, B, C zijn nu de hoofd- 4 Momónten van traagheid, en deze door A., B., C, voor- * Aat ＋ B. TC, 111 (3) 1 ri eenvoudigste middelpuntsvergelijking der centrale ellip- 1 ide zijn *). a rammen \ EN 1 Poirsor noemde eerst en uitsluitend die ellipsoïde de centrale, B welke tot het zwaartepunt der massa betrekking heeft, dat is welke 1 baar middelpunt heeft in het zwaartepunt, derhalve als C is het mid- (154) Zijn a, b, ec de halve assen dezer ellipsoïde, dan is J derhalve a > b > ec, en de vergelijking (3) zal den ge- wonen vorm hebben van 22 2 2 a: 1 vree De grootheden a, ö, e in de vergelijking (1) hangen zamen door de betrekking a? + 5? ＋ e —= 1, Daar verder # eene grootheid is van dezelfde soort als A, B, C, en ook in afmeting overeenkomt met F, G, H, zal de vere gelijking (I), opdat zij uit volkomen homogene termen, besta, aldus kunnen gesteld worden : Aa? 4-Bb?4-Oe*—2Fbe—2Gac— 2 Hab fd +b?He?)…(b) delpunt (zwaartepunt) der massa. Later nam hij de benaming van cen- trale ellipsoïde algemeen aan, tot welk ander punt ook, van het zwaarte- punt onderscheiden, zij mogt behooren. Bij sommige engelsche schrijvers heet deze ellipsoïde meermalen moments-ellipsoïde. Zij noemen centrale ellipsoïde eene andere, hebbende haar middelpunt in het zwaartepunt der massa, en hare meetkundige assen langs de hoofdassen, die door het e, ‚gaan, 8 de lengten der helften van deze assen zijn 2 7 . 4 (zijnde — A“, B’, C de traagheidsmomenten met betrekking tot de hoofdassen, die door het zwaartepunt gaan), Deze andere ellipsoïde heeft de eigenschap, dat de grootte van het traagheids-moment ten opzigte van eene lijn, uit het middelpunt loodregt op eenig raakvlak gerigt, gelijk is aan het product der getalwaarde van de massa en van de tweede magt der getalwaarde van de lengte der loodlijn zelve, zoodat dan deze loodlijn gelijk is aan den arm van het traagheidsmoment. 9 De overeenkomstige of soortgelijke ellipsoïde, ten opzigte van elk ander punt der massa, wordt verder door de benaming van tnertie- ellipsoïde onderscheiden. ——— & ( 155 ) Stellen 4, b, e lengten van lijnen voor, dan zijn zij coör- dinaten van een punt, gelegen op de lijn POP’, en heb- bende van den oorsprong O een afstand = /(a* + bes). Zijn wijders a, ö, € veranderlijk, maar blijven de verhou- dingen van a en b en c tot (a + b? + c*) dezelfde, dan zijn a, ö, e klaarblijkelijk de coördinaten van de on- derscheidene punten der lijn, ten opzigte van welke het traagheidsmoment is . Geeft men aan a,b,c andere wuaarden, zoodat ook de genoemde verhoudingen eene an- 4 dere gelijke grootte hebben, dan zullen zij coördinaten der 4 punten eener andere door den oorsprong gerigte lijn we- zen, voor welke ook „ eene andere waarde zal hebben. Doch men kan, onder dezelfde voorwaarde der gelijkheid van genoemde verhoudingen, aan a,b,c zoodanige veran- deringen toekennen, dat de vergelijking (5) steeds dezelfde ___waarde voor u oplevert. Alsdan zullen zij zijn coördinaten dier punten van alle lijnen, door den oorsprong 0 naar verschillende streken gerigt, maar ten opzigte van welke de traagheidsmomenten alle dezelfde grootte „“ zullen heb- ben. Vervangt men daarbij a, ö, e door 41, J 2,, dan Vordt de vergelijking (5) deze: 5 Wei 2E 2, —2Ge jeje me (ritje hee) en zij zal wezen de vergelijking van cen kegelvlak van den tweeden graad, welks middelpunt is in den oorsprong der coördinaten. De beschrijvende lijnen van dit kegelvlak zullen zijn de rigtingen van alle mogelijke assen van ge- lijke traagheidsmomenten , en deze rigtingen moeten za- 5 menvallen met die der centrale voerstralen van de punten, . gemeen aan de centrale en re en aan een gelijkmiddel- +H rr: pauntigen bol, wiens radius 75 is. Zijn de coördinaten- en de hoofdassen met betrekking tot den aangenomen oorsprong, dan wordt de vergelijking van het kegelvlak _deze meer eenvoudige ( 156 ) (A, — u) + (B, -A + (C, - =. . (1) Is b.v. w gelijk aan het middelbare en re B, „ dan wordt (B, — A0] = (C. — Ber, en de assen van even groot traagheidsmoment liggen dan in twee platte vlakken, gaande door de middelbare hoofdas, en makende met de as van het kleinste hoofdmoment hoe- ken, welker tangenten zijn 1 6.—8. ee Vi b. zoodat de eene hoek 100 is aan het e van den anderen; in tegenovergestelde rigtingen geteld, zijn zij gelijk. Klaarblijkelijk moeten dezen vlakken overeenstem- men met die der centrale cirkelvormige snijdingen der centrale 13 a bites voor A, B., C, te substitueren; want de uitdrukking voor de grootte der tangens van genoemde standhoeken gaat dan over in a — dhl + — re ellipsoïde, hetgeen ook bevestigd wordt door zijnde de bekende uitdrukking voor de tangerten van de hoeken, tusschen de cirkelvormige middenvlakken der ellip- soïde en het voorname of hoofdmiddenvlak ab. Omdat voor elk stel regthoekige assen, waar ook de oorsprong O genomen zij, altijd fo Herb, [(orar)dmeB, fen. (8) is zal ook, met betrekking tot diezelfde assen, 5 (157 ) feram = - , %o = A- B) RN ee o = 8 en * [ler Hy e = HA+B+C). . . (10) zijn. Alle deze uitdrukkingen zijn die van traagheidsmo- menten. De eerste zijn die van de traagheidsmomenten der massa ten opzigte der coördinaten-assen. De tweede (9) zijn de uitdrukkingen van de traagheidsmomenten der massa ten opzigte van de drie coördinaten-vlakken. De laatste for- mule (10) geeft het traagheidsmoment der massa ten op- zigte van den oorsprong der coördinaten. Ten opzigte van lijnen en vlakken, door een zelfde punt gaande, moet de grootte van een traagheidsmoment veranderen met de andere en andere rigtingen van die lijnen en vlakken, alhoewel zij oncderling regthoekig of loodregt op elkander gerigt blijven. Maar ten opzigte van een enkel punt is geene verandering van het traagheidsmoment eener massa denkbaar, zoolang dit punt dezelfde plaats of betrekkelijke stelling behoudt. Diensvolgens is het tweede lid van de vergelijking (10) eene standvastige grootheid. A, B, C mogen derhalve eene andere grootte verkrijgen, als de coördinaten-assen door den- _ zelfden oorsprong O naar andere streken gerigt zijn, maar _ de som van de drie momenten A, B, C blijft onveranderlijk. Kent men b.v. de grootte der hoofdmomenten A, B, C., ok alleenlijk hunne som S, dan is altijd, voor elk stel regt- __hoekige coördinaten-assen, die tot een zelfden oorsprong behooren, 1 AFB TOA, HB, 140i 8, 0 _ eene betrekking, die ook uit andere gronden bekend is. ( 158 ) De eerste leden van de vergelijkingen (9) hebben altijd eene positieve grootte; daarom kan die der tweede leden nimmer negatief zijn. De som van twee der drie traagheids- momenten, ten opzigte van drie regthoekige coördinaten- assen, is derhalve steeds grooter dan het derde dier mo- menten. Het grootste der drie traagheidsmomenten kan diensvolgens niet grooter zijn dan, maar ook niet gelijk zijn aan de som der beide andere kleinere momenten. Door de zijden van een driehoek (b. v. van een platten driehoek) wordt dan ook, zonder eenige uitzondering, eene meetkun- dige voorstelling gegeven van de grootte der drie traag- heidsmomenten eener massa ten opzigte van drie regthoe- kige assen, door eenig punt gedacht of getrokken. Derge- lijke driehoek regthoekig zijnde, zal CW = A? + B? zijn. Onder deze mogelijke voorwaarde (als ware het in tegen- overstelling van de niet mogelijke CG = A + B), zullen de betrekkingen (9) en (10) geven: (con) =$ B HOC , (Hh — A +0) (C—B), () — 4 (C —A)(C —B) =H (B GTO = (fezom)*([yom)+(fstom)r COCA) (CHANCD) (fer 5 era TOO. weshalve, in de genoemde vooronderstelling C* = A2 + B?, het product (A +C) (B+C) eene standvastige waarde heeft, En zoo kunnen nog andere betrekkingen, ook in andere vooronderstellingen, gevonden worden. n (159 ) Zijn, voor den oorsprong O, de coördinaten-assen gerigt langs de tot dit punt behoorende hoofdassen, dan gaat de vergelijking (1) over in re,, “zijnde de bekende formule om, door middel van de grootte der hoofdmomenten van traagheid, te vinden de grootte van het moment van traagheid der massa ten opzigte eener lijn, gaande door O en makende met de hoofdassen hoe- ken, welker cosinussen zijn a, b, c. Is O het zwaartepunt der massa, dan zijn de hoofdassen en de hoofdmomenten voornaam boven die, welke tot een anderen oorsprong behooren. Zij kunnen door de benamin- gen voorname hoofdassen en voorname hoofdmomenten wor- den onderscheiden. Door den Heer BADON GHIJBEN zijn zij _genoemd centrale hoofdassen en centrale hoofdmomenten *), en zoo zullen zij ook in deze Bijdrage heeten. Worden de centrale hoofdmomenten aangeduid door A B,, C, en is wederom A' het kleinste en C' het groot- ste dezer momenten, dan is A' ook het kleinste van alle traagheidsmomenten, ten opzigte van elke lijn, waar ook genomen of gedacht en hoe ook gerigt. Tevens kan, voor 4 5 elken anderen oorsprong, het kleinste der hoofdmomenten nimmer grooter zijn dan het grootste der centrale hoofd- . momenten. Bij eene bijzondere plaats of stelling van dien anderen oorsprong kan het kleinste hoofdmoment A, wel gelijk zijn aan het grootste centrale moment C., doch nim- mer kan men hebben A C'. In het algemeen is der- 9 Zie van den Heer BADON GHIJBEN het Onderzoek hoe de rigtiugen Aa van de hoofdassen der ligchamen, en de waarden hunner momenten van traagheid ten opzigle van die assen, in verband staan met het als or- ____sprong gekozen punt, in het III Deel van de Verhandelingen der Ko- ninklijke Akademie van Wetenschappen. (160) halve A, < C, zoodat A’ en C' zijn de limieten der grootte van het kleinste hoofdmoment, dat, tot eenig punt, als oorsprong, onderscheiden van het zwaartepunt, betrekking heeft. 1 Zijn in (9) A, B, C hoofdmomenten en stelt men ek 1 b er in plaats van A, B., C, dan zal men, ten aan- zien van de grootte der halve assen van de overeenkomstige centrale ellipsoïde, deze ongelijkheden hebben : 7 he A of b?e? 202 a2 b 2 2 8 2 ibn. 8 bez An HS NEU Bijaldien a', b', c“ zijn de overeenkomstige halve assen der centrale ellipsoïde voor het zwaartepunt, is a! de li- miet van grootste grootte van a, terwijl a ook niet c zal kunnen zijn. De grootte van b is alleenlijk willekeurig tusschen a en b', e moet zijn << b, maar ook c, en, a en b bepaald zijnde, zal, ten aanzien van de grootte van c, moeten voldaan worden aan de voorwaarden a* b a? b? arb? en 02 Gna . Een en ander strekt tot opmerking dat, voor de oneindig vele punten, die men in of buiten eene massa als oorsprong kan aannemen, er wel eene zeer groote verscheidenheid in de afmetingen der overeenkomstige centrale ellipsoïden be- staat, maar dat men nimmer deze afmetingen geheel wille- keurig zal kunnen stellen, of wel, dat men, met betrekking tot eene gegevene massa, niet altijd zal kunnen aanwijzen 05 A0 e — 3 n (161 ) of bepalen een punt, voor hetwelk de tot dit punt behoo- rende centrale ellipsoïde gegevene volstrekte of betrekkelijke afmetingen zou hebben. Indien k is de arm van een traagheidsmoment A, is A= mz. A is derhalve een product, hebbende m tot factor. Moet eenige uitdrukking of vergelijking, waarin ter- men zijn, die m tot factor bebben, van dezen factor wor- den bevrijd, en zijn er, in andere termen, die m niet al- gescheiden tot factor hebben, elementen die de grootte van een traagheidsmoment voorstellen of aanduiden, zoo als b.v. A, dan zou, de vergelijking of uitdrukking door m dee- lende, in de plaats van A moeten komen 5. Meermalen zal hiervoor enkel A worden behouden, zoodat dan A de _ beteekenis verkrijgt van E, of van de verhouding van een _ traagheidsmoment tot de massa. Zoo dikwijls het evenwel geschiedt, zal het, om geene begrippen te verwarren, uit- drukkelijk genoemd worden. II. OVER HET BEPALEN DER RIGTINGEN VAN HOOFDASSEN, Door een punt P van eene massa m, of door eenig punt, dat met betrekking tot eene massa eene bepaalde en ge- gevene stelling heeft, kunnen drie lijnen, onderling lood- regt op elkander, gedacht worden. Eene dezer lijnen kan Vvolstrektelijk willekeurig gerigt zijn. Eene tweede insge- _ lijks door het punt getrokken, kan slechts eene willekeu- rige rigting hebben in het vlak, dat men zich door het punt loodregt op de eerste lijn kan voorstellen. En de _ derde lijn zal dan eene eenige en bepaalde rigting hebben. E ²˙ 2x ind Ue ht ( 162 ) Is het punt P oorsprong en zijn de drie lijnen assen der coördinaten van de punten der massa, dan zal men altijd kunnen bepalen de momenten van traagheid A, B, C der massa ten opzigte van deze coördinaten-assen, — A ten opzigte van de as der abscissen z, B en C ten opzigte van de assen der ordinaten / en 2, — gelijk mede de in- tegralen F —= [ yzòm, G = Í redm, H = ſaydm. De coördinaten-assen willekeurig genomen zijnde, zullen F, G, H, in het algemeen, eene positieve of negatieve waarde hebben, dat is geene dezer integralen zal nul zijn, althans niet alle te gelijk. Waren de regthoekige assen anders gerigt, dan zouden F. G, H ook andere waarden hebben. De vraag is derhalve: kannen de assen ook zooe danige rigtingen hebben dat de drie integralen F, G, H nul zijn? De drie assen, bij welke deze uitkomst verkre- gen wordt, zullen zijn de hoofdassen voor de massa in het punt P. De rigtingen dezer hoofdassen zullen bekend zijn door de hoeken, die zij, een voor een genomen, met elke der coördinaten-assen maken. Laten de cosinussen der hoe- ken, die de eerste der hoofdassen, de hoofdas æ, met de aangenomene of oorspronkelijke drie coördinaten-assen maakt, aangeduid worden door a, ö, ; — die der hoeken, welke de hoofdas / met dezelfde coördinaten-assen (in dezelfde rangorde van , , e) maakt, kunnen door d', 5% c“ worden onderscheiden; en a“, b’, e“ zullen dan beteekenen de co- sinussen der hoeken, tusschen de hoofdas 2 en de assen der coördinaten. Bepaalt men zich eerstelijk tot eene der drie begeerde assen, b. v. tot de hoofdas &, — komt men tot eene vergelijking, in welke A, B, C, F, G, H zijn de bekende _ grootheden en a het eenig onbekend element, — en is deze eene derdemagts-vergelijking, hebbende drie bestaan- 7 bare wortels, dan zal men, — de vergelijking voor de tweede en derde hoofdas zoowel als voor de eerste gelden- ( 163 ) de, — kunnen besluiten, dat de drie wortels zullen zijn de waarden van a, a’ en a’, Eveneens zullen b, ö, b” ver- kregen worden door eene andere derdemagts-vergelijking, gelijkvormig aan de eerste, en uit deze, door voegzame letterverwisseling, afgeleid kunnende worden. De grootten van c, c, c“ zullen daarna door die van a,b,a'’,b’,a”, 5“ verkregen worden, uit de noodzakelijke betrekkingen a UT I, a UTS I, a“: bte =I. Deze weg, ter oplossing van het voorstel, schijnt als de regtstreeksche voor de hand te liggen, maar hij is, 200 als hierna zal blijken, geenszins de kortste; men volgt hem niet. Gemakkelijker vindt men betrekkingen tusschen a, ö, c, A, B, C, F, G, H en het moment van traagheid u der massa ten opzigte van de hoofdas, tot welke a, ö, e behooren, en die betrekkingen geven, door het elimineren van a,b,c, eene vergelijking, in welke « alleenlijk de onbekende is. De waarde van u, hieruit bepaald, geeft vervolgens, door diezelſde betrekkingen, de overeenkomstige waarden voor 4, ö, e. Maar de vergelijking voor w is van den derden graad; zij heeft drie bestaanbare en positieve wortels; zij geeft daarom de waarden der traagheidsmomenten van de 1 massa ten opzigte van de drie hoofdassen, die door het N punt P gaan; met elke dezer waarden verkrijgt men de wuagarden van a,b,c, die er toe behooren, en daarmede zal 5 huet voorstel opgelost zijn. Musr dezelfde betrekkingen, door welke de derdemagts- vergelijking in w wordt verkregen, bieden nog een ande- ren weg ter oplossing van het voorstel aan, die gepastelijk kan komen in de plaats van den eerst aangewezen weg, als dien regtstreekschen meest nabij komende. Zij geven namelijk eene andere derdemagts-vergelijking, onaf hankelijk van w, in welke de onbekende is eene verhouding tusschen Rn, E twee der cosinussen d, b, c. Hare oplossing doet b. v. 4 (164) U 7 1 b bekend worden, en dan te gelijk Dan met deze verhou- ce e dingen worden terstond deze andere —,—,—; _ gevonden ; a’ ala het bepalen der waarde van a2, 57, c* enz. is daarna ge- makkelijk. Fn het is van de hier bedoelde derdemagts- vergelijking, dat in deze Bijdrage een vruchtbaar gebruik zal worden gemaakt. Vele schrijvers hebben niet als gegevene grootheden ge- nomen de momenten van traagheid A, B, C ten opzigte van de coördinaten-assen, maar de momenten van traagheid A", B’, C“ ten opzigte van de coördinaten-vlakken, met en benevens dezelfde integralen F, G, H, die bij het gege- ven zijn van A, B, C dienen. De onbekende zal dan evenwel niet zijn het traagheidsmoment « ten opzigte van eenige der drie hoofdassen, maar het traagheidsmoment ten opzigte van het vlak van eenig paar der hoofdassen, Heeft men de drie waarden van dit moment gevonden, dan zul- len de sommen dezer waarden, twee aan twee genomen, de waarden zijn der traagheidsmomenten « ten opzigte van de hoofdassen, waarmede dan verder a,b,c bekend worden, ofschoon deze ook regtstreeks kunnen verkregen worden in functie van A“, B“, C, F, G, H, en van de gevondene mo- menten “ ten opzigte van de vlakken der hoofdassen. Onder de oplossingen van het voorstel is er eene van La- GRANGE, in welke de pas genoemde grootheden A“, B“, enz. als de gegevene zijn aangenomen, ter bepaling van de grootte der traagheidsmomenten ten opzigte van de vlakken der hoofdassen, enz. Door anderen is hij hierin gevolgd, Doch er kan, bij eene andere keuze van vaste of oorspron- kelijke coördinaten-assen, en wel door als zoodanige aan te nemen de centrale hoofdassen der massa, eene minder za- mengestelde derdemagts-vergelijking worden gevormd, in welke de bekende grootheden niet zijn A“, B“, C% F, G, U, (165) maar eeniglijk A“, B“, C/, en de coördinaten , 9, 1 van het punt, ten opzigte van hetwelk de rigtingen der hoofd- assen, die er toe behooren, zullen bepaald worden. Deze weg is gevolgd door den Heer BADON GHIJBEN, die zijn belangrijk onderzoek (Verhandelingen der Koninklijke Aka- demie van Wetenschappen, Deel III) op de hier bedoelde meer eenvoudige derdemagts-vergelijking heeft gegrond. Bi- NET had er vroeger (18 11) ook zijne aandacht op geves- tigd (Journal de I Hole polytechnique, Cah. XVI, p. 57. Nog kan, met dezelfde grootheden A“, B“, C“, F, G, II als bekenden, eene derdemagts-vergelijking worden gevormd, in welke het onbekend element is de verhouding tusschen twee der cosinussen van de hoeken, die de rigting van eene der begeerde hoofdassen maakt met de coördinaten-assen, gaande door het gegeven punt P. Klaarblijkelijk is er over- __ eenkomst tusschen de boven reeds aangeduide vergelijking, _ waarin de onbekende eene soortgelijke verhouding is, en die nu hier bedoelde, welke gegeven werd door LAGRANGE je in zijne Mécanique Analytique, doch ook niet meer dan “gegeven, dat is zonder nadere behandeling. Findelijk kunnen de rigtingen der hoofdassen nog be- kend worden, door eene andere middellijke bepaling van de _ cosinussen a, 55 b', el, van welke in de Dynamica _menigvuldiglijk gebruik wordt gemaakt. De stelling name- lijk van drie regthoekige lijnen, gaande door den oorsprong der coördinaten, kan ten opzigte van de coördinaten-assen bepaald worden door-middel van drie bijzondere! standhoe- ken, en op grond van de bekende afhankelijkheid, die er _ tusschen de genoemde negen cosinussen bestaat, kunnen deze alle in functie van goniometrische lijnen dier drie stand- _ hoeken worden uitgedrukt (zij zijn de bekende transformatie- _ formulen). Maakt men gebruik van deze standhoeken ter bepaling van de rigtingen van hoofdassen, dan komt men N tot eene derdemagts-vergelijking, in welke de tangens van 4 _VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIV. 12 ( 166 ) slechts één dier standhoeken de onbekende is. Deze derde- magts-vergelijking ontstaat uit twee andere vergelijkingen, in welke twee der drie standhoeken voorkomen, maar een van de twee wordt gemakkelijk: geëlimineerd. Ene der twee vergelijkingen geeft ook de tangens van den tweeden stand- hoek in eene eenvoudige functie van de tangens van den eersten. En de derde standhoek is mede door eene niet za- mengestelde functie van den eersten en tweeden bepaald, De derdemagts-vergelijking, drie bestaanbare wortels hebbende, zal drie waarden voor den eerstgenoemden standhoek doen bekend worden. Hij is de hoek tusschen de as der abscis- sen & en de lijn, volgens welke het vlak ey gesneden wordt door een der vlakken van de paren hoofdassen. In alles zijn er derhalve drie zoodanige lijnen van doorsnijding, en met deze dan ook drie soortgelijke standhoeken. ‘Maar het is onverschillig met welken der drie wortels van de derde- magts-vergelijking de berekening der grootte van de andere standhoeken en van de cosinussen a, D. geschiedt. Voor deze laatste verkrijgt men, met elken der drie wortels, de- zelfde waarden; alleenlijk zal de orde, waarin zij voor- komen, verschillen. Porsson heeft deze oplossing in het ge Deel van zijn Traité de Mécanique gegeven. Men kan haar rangschikken onder de oplossingen, die de regtstreek- sche of onmiddellijke nabij komen. Maar in de toepassingen is zij omslagtiger dan andere, en eischt veel omzigtigheid in de onderscheiding der hulphoeken. Van welke der hiervoren genoemde grootheden men zich ook, als gegevene grootheden, zou willen bedienen, en welke ook de grootheid zij, door de oplossing eener derde- magts-vergelijking te bepalen, om met de waarden van deze dan verder te komen tot de kennis van de rigtingen der hoofdassen, gaande door een gegeven punt, altijd zal het (167 ) vormen der onvermijdelijke derdemagts-vergelijking gegrond moeten worden op “eene eigenschap der hoofdassen, Hier worden alleenlijk bedoeld zoogenaamde meetkundige eigen- schappen der hoofdassen, geene eigenschappen die zij heb- ben, indien zij zijn assen, om welke eene massa draait of gewenteld wordt, derhalve geene eigenschappen uit Dyna- mica of beschouwingen van beweging ontleend. En dan komen voornamelijk in aanmerking: 1°. óf dat de integra- len 4 %οm, von eon ten opzigte van deze as- sen over de geheele massa genomen, nul zijn; 2°, óf dat (en van deze opmerking ging cavenv uit) de rigtingen der hoofdassen, gaande door een gegeven punt, moeten zamenvallen met de normalen der zes toppen van de cen- trale ellipsoïde, behoorende tot dat punt; 37, óf dat de traagheidsmomenten ten opzigte van de hoofdassen, gaande __door een gegeven punt, zijn een mazimum, een minimum en een medium met betrekking tot de traagheidsmomenten voor alle assen, die door hetzelfde punt kunnen gedacht worden. Van deze laatste eigenschap als grond of beginsel _ uitgaande, komt men gewisselijk het spoedigst tot de be- __ geerde derdemagts-vergelijking. Navrer en anderen sloegen dezen korteren weg in. Gaan namelijk de oorspronkelijke cCoördinaten-assen door het gegeven punt, dan is de grootte pan het traagheidsmoment , ten opzigte eener lijn, gaande _ door het punt en wakende met de coördinaten-assen hoe- ken, welker cosinussen zijn a,b,c, bepaald door de for- 3 mule (1). Maar zij stellen haar onder den vorm (5), te weten: — | (atb? Te) = Aa? + Bh? ＋ Ce. — 2Fbe—LGac—2 Hah. ‚Het aan vul gelijkstellen van de drie gedeeltelijke dile- rentiaal-verhoudingen zal deze drie bekende en hoogst be- _ langrijke vergelijkingen opleveren : 3 a 12* (168) (% — A) a HGe ＋ Hö = O, (u vB) bd He JE Ha 8 (13) (4 =) e + Fb Ga = 0 N ; . . an uit welke, door eliminatie van de verhoudingen zage de vergelijking komt, door welke zij zamenhangen, te weten de begeerde derdemagts-vergelijking - === GB) Helge OY GH. (14) Stellende wijders, ter bekorting, | . — Y (u —C) -f] ＋ ( A) ( = )- ) + ( A (we —B)—H*} = N°, dan zullen de vergelijkingen (13), in verband met de be- trekking a? + b? + e l, geven: 1 1 a Na (--- O- P:]; bm, (A) CGA}; 1 e Ni L- H=], . . . 8) waarmede, door de drie waarden van u uit (14), de drie begeerde waarden van a van b en van c zullen verkregen worden. Maar om de vergelijking (14) te hebben, is het niet noodig aan de vergelijking (1) den vorm van de vergelij- king (5) te geven. Men kan de vergelijking (1) ongewijzigd behouden, mits nu, naar den bekenden regel, de voorwaarde L = dn ＋ 5 Jet — 12 0 in rekening brengende. Daartoe moet, 4 cen onbepaalde factor zijnde, voldaan worden aan de vergelijking O ＋ AAL == 0, 169) dat is aan (Aa — Ge — Hb — da) da + (Bh — Fe — Ha — ) dh ＋ (Ce — FL — Ga — A de = 0, derhalve, omdat nu da, dh, de als onderling onafhankelijk kunnen aangemerkt worden, Aa — Hb — Ge — da == 0, Bb — Ha — Fe — 15» 0, Ce — Ga — Fb — de == 0, Hieruit, door eliminatie van J, deze drieledige zeer voor- name vergelijking | AaHb—Ge _ Bh—Ha—Fe _ Ce—Ga—Fb * a * 5 1 Om tot de derdemagts-vergelijking in u te komen, wor- de de vergelijking (1) aldus gesteld n= (Aa- I- Geha (B — Ha -F ? C- G- Fe e e ai: Oei HN, a b c fl en dan, ingevolge (16), * 3 (a 6 ＋ 62) = Aa — Hb — Ge / a a of, eveneens door (16), 365 — Ha Fe Ce — Ga — Fb * 5 en M 2 5 waaruit blijkt, dat « is de waarde van den onbepaalden factor J. De drie uitdrukkingen voor dezelfde waarde van u geven, nadat zij met a, met 5 en met e zijn vermenig- vuldigd, drie vergelijkingen, welke van de vergelijkingen (13) niet verschillen, en uit welke dan, zoo als boven, de derde- magts.vergelijking (14) voortkomt. (6170) De drieledige vergelijking (16) is die, tot welke cauenv komt, door de opmerking, dat de hoofdassen moeten gerigt zijn langs die normalen der centrale ellipsoïde, welke gaan door het centrum dezer ellipsoïde, dat is door het gegeven punt P. De vergelijking in & vindt hij op eene andere dan de voorgaande wijze. Cauehx schijnt de overweging van een maximum of minimum te hebben willen vermij- den, en zich te hebben voorgesteld om van een meer een- voudigen en meer eigenaardigen grond uit te gaan. Maar dan is de navolgende weg, ofschoon minder kort, welligt nog eenvoudiger of meer regtstreeksch. De vergelijking der centrale ellipsoïde, behoorende tot het gedachte punt P, en betrekking hebbende tot de door 18 dit punt aangenomene coördinaten-assen, is (zie de verge- lijking (2) hiervoren) Az? + By? + Ce — 2 — 26 e 211% == Worden nu de coördinaten-assen om het punt P ge- draaid, zoodat zij invallen met de rigtingen van de drie assen der ellipsoïde, dan zal de voorgaande vergelijking met betrekking tot deze anders gerigte assen eene vorm- verandering ondergaan, door welke de termen, die de pro- ducten ey, we, ye tot bestanddeelen hebben, verdwijnen. De voorwaardensvergelijkingen voor dit verdwijnen zullen diens- volgens betrekking moeten hebben tot de rigtingen der begeerde hoofdassen, invallende met de rigtingen der assen van de ellipsoïde, en zij zullen dan ook het noodige ter bepaling van die rigtingen moeten opleveren. In 4 e e de coördinaten der punten van de opere vlakte der centrale ellipsoïde met betrekking tot de anders getigte coördinaten-assen, makende met de oorspronkelijke cöordinaten-assen hoeken, welker cosinussen zijn a, 5 4 c'', dan is 4 0 7 — 5 dl (171) e= ar, Hay, + 4%, y= be, + 5% + %, 2 == jh ey, %. De voorgaande vergelijking zal, door de substitutie dezer uitdrukkingen. voor 2, 1 2, overgaan in deze andere 1 Aa! +Bb? +Cc? —2Fbe — 284 —2Hab Jef + Aa“: BU ＋ Ce“: 2 F/ —2dae, —2 Ha ⁰ Jy? (Aa, BU ＋ Ce- FL‘ 28a 2La“U¼⁰ ! 2 (Aaa! +Bbb' Ace. —F(b'e Te )—G(a'e +ac' -H +ab' )}zivn 2 Aaa“ + BODY Cc“ FU be“ -G( ae tac! HC“ Tab“ PETER (Aa! + Bb'b"+Co'e"—F(U"c'Hb'C"")G(a'"e' Ha! c")H(a!"b'za!b") hy 20 | Opdat deze vergelijking betrekking hebbe tot de assen der centrale ellipsoïde, moeten de drie laatste termen weg- vallen, waartoe hunne coëfficiënten nul moeten zijn. Boven- dien zijn de coëfficiënten der drie eerste termen, blijkens de vergelijking (2), juist de uitdrukkingen voor de grootten der traagheidsmomenten van de massa ten opzigte van de nieuwe of anders gerigte coördinaten-assen (assen der cen- trale ellipsoïde), zoodat, indien deze worden aangeduid door A, B O de vergelijking der centrale ellipsoïde met _ betrekking tet hare assen, zal wezen, zoo als behoort, Aat B. 1 T 0, 1. be coëfficiënten, die nul moeten worden, pc bij ver- schikking der termen, deze drie vergelijkingen : ä ‚(Aa —Ge —Hb)o' H(BU —Pe —Ha) U’ H(Ce Ge, . —Fe —Ha) b"H(Ce Fb -e . (17) | Hb) (B Fo- Ha) C -b Poor uit de twee eerste dezer drie vergelijkingen de 4 derde termen te elimineren, — daartoe de eerste vergelij- iwan AE diit . RE ern NE (172 ) king met c“, de tweede met o“ vermenigvuldigende, en het verschil der twee producten nemende, — komt (Aa— Ge — Hö) (a“ ea = (Bb Fe- Ha) (be -). Maar men weet dat uit de betrekkingen, die er tusschen de negen cosinussen a, ö, . . 5%, c“ bestaan, afgeleid wordt a = bee, b=a'd—a'e", = , enz, zoodat de voorgaande vergelijking dan is (Aa — Ge — H) = (Bb — Fe - Ua) a, of Aa — Ge — Hb Bb — Fc — Ha me — 4 b Had men uit de twee eerste vergelijkingen (17) den coëffi- 5 ciënt (Bb — Fe — Ha), en met dezen dan de tweede termen, geëlimineerd, dan zou verkregen zijn Aa — Ge Hb dee e a 0 Deze en de voorgaande gelijkheid geven derhalve de drie- ledige vergelijking (16), en dan het overige als boven. Wel is waar dat nu geen gebruik is gemaakt van de derde vergelijking (17), maar zij dient, met de twee eerste, om op dezelfde wijze twee andere drieledige vergelijkingen te vinden, in welke a, b, e vervangen worden door a’, Y, c' en door a”. & c“. Zoo kan b. v. de eerste vergelijking (17) ook aldus gesteld worden (Aa'—-Ge'—Hb')a ＋ (Bb'—Fe'—Ha')b + (Ce'—Fb'—Ga')e = 0; en deze zal dan, met de derde vergelijking (17) evenzóo J behandeld zijnde als de eerste en de tweede zijn behandeld, opleveren Aa — Hb’ — Ge! ii Bu’ „Ha — Fe! Oe — Ga! — Fb' 64 b' 0 r N de ii (173 ) n eene derde soortgelijke drieledige vergelijking komt uit het eveneens verbinden of behandelen van de tweede en derde vergelijkingen (17). Maar elke dezer drie drieledige vergelijkingen geeft dezelfde derdemagts-vergelijking in u. Onafhankelijk van de overweging, dat de momenten van traagheid ten opzigte van de begeerde hoofdassen grootste en kleinste waarden moeten hebben, of dat hunne rigtin- gen moeten zamenvallen met die der assen van de over- eenkomstige centrale ellipsoïde, kan men nog op eene andere wijze tot vergelijkingen komen, die ter oplossing van het voorstel zouden kunnen dienen, dat is hier, waaruit de derdemagts-vergelijking in w zou kunnen worden afgeleid. Deze andere wijze is gevolgd door rrangars in zijne „ Mé- moire sur le mouvement de rotation d'un corps solide autour de son centre de masse (Paris, 1813). Indien de momenten van traagheid der massa ten op- nigte van de hoofdassen, gaande door het punt P, zijn A B., C, zal men, volgens (12), moeten hebben: A = Aal +B,a? +C, tj B = A, B. 5 +C,b’?,;. . . . (18) C = Ae B. e“ + C. c“. n voor de momenten A,, B., C, heeft men, volgens (1), nog deze drie vergelijkingen A A Bb? +Ce? —2F be —2G ac —2H ab, B. Aa ＋ B +Cc'* - 2 Fe —2G a'e —2H a'b', . (19) A. =Aa"? B“ Ce“ —2 Fb“e“— 26a“ —2Ha“5“. Met betrekking tot deze twee drietallen van vergelijkingen merkt FRANGAIs op „ces deu systèmes d'équations, * maur équations de condition, qui ont lieu entre d, U, c. (174 ) (te weten a? TU et = I, a’? ＋ 5˙ ＋ % 1 enz. a? Ha’? ＋ 4% 1, enz. aa + 50 Hec’ == 0, enz. ab ＋ a ＋ a“ == 0, enz.) / suffisent pour déterminer „la position des axes principaur et les moments d'inertie „relatifs à ces axes” Maar bij deze opmerking blijft het dan ook. Hoe men die vergelijkingen, ter bereiking van het voorgestelde doel, zou moeten behandelen, wordt niet aangewezen. Misschien kwam het te moeijelijk voor, althans —_ te omslagtig of geenszins eenvoudig. En dit laatste is in- derdaad het geval. Wilde men b. v. uit (18) en (19) de drieledige vergelijking (16) afleiden (met behulp van welke dan de derdemagts-vergelijking in „ verkregen wordt als boven), dan zou men kunnen te werk gaan op de navol- gende wijze. De vergelijkingen. (18) geven A, B, C in functiën van A, B., C.. Zoo ook moeten F, G, H door functiën van Al, B., en C, kunnen bepaald worden. Om zoodanige betrekkingen te vinden, substituëre men in (19) de uitdrukkingen (18) voor A, B., C, dan komen deze drie andere vergelijkingen : A, == (ata? rb) A ＋ (aa TCD He?c'?)B, ＋(aza“ TD e C, — 2F be — WG ac — 2 ab; B, = (ara TUT Te A, ＋ (az TOA Jett) B, H(a'ta' 0% ＋Cc20%) 0, — 25% — 284 — 2II a0 C. =(a"tarD'2D ee A, (ALC B, Gd Uzi) C220“ PHA" Maar (a? Jb? ＋ 6 1, en daarom ata? ＋ b?b? Hete? = — Zath? — 240 — 20720. Verder is (aa“ + bb' + cc)? = 0, waaruit volgt a TO Hete’? == — Raba'b' — Zaca'e! — Zbeb'e', 6175) Eveneens vindt men | Ba ur bb: pere. 2 aba“ 5“ 1 — beh"; | 2’? ＋ 25/5 Te =- —Za'c'a'e tele; 2% 425“ Je 0% — / Lale. %s; . eee, — 2a“ 40% 25% %%, Deze uitdrukkingen in de voorgaande vergelijkingen sub- stituerende, zullen de eerste leden A,, B., C, opgeheven worden door A, B., C, die, als enkele termen, in de tweede leden voorkomen, en de vergelijkingen zullen, door het zamennemen der termen, die gelijke factoren hebben, overgaan in deze: - ale, He OA % HGHA de Balea“ hae Î | HHA ab ＋ Boal’ HC,a’tb'tjab O W, e C Aae B“, HC, atchtjate’ , THA 4B, %% ＋ O.. =; + en, b' c'HC be 5 e, TGT A ac TBC. a’! 6% /e“ 3 TIL A TB a HO aba 0 _ Opdat aan deze vergelijkingen voldaan worde met alle waarden, die a, b,....b”, e“ zouden kunnen hebben, moet _noodwendiglijk ik Bef, F ＋ A, + B‚b'c' ＋ Che! = 0, * a H + Aab + Ba.“ + Ci%⁰ “ —= 0 . zijn. Door deze A n en met (18), heeft men diensvolgens: > Il Aat + Ba’? + Ca“, Ab? + ./ + C. %, Alen + Bef? ＋ Cc“, Abe + B‚b'e’ + C. 5% “%% („ Ajac + Ba'c’ + Ca“, Ajab + B‚a'b’ + C‚a ye, ow hl (20) Est 1 c Ie: Hd (176 ) En uit deze vergelijkingen worden nu de onderscheidene drieledige vergelijkingen, zoo als (16) er eene is, ligtelijk verkregen. De eerste der vergelijkingen (20) worde b.v. ver- menigvuldigd met a, de vijfde met c, de zesde met b, dan is de som der drie producten Aa- Ge- HY = AE +6? +e*)+B,a'(aa' U ce) ＋ Ca“ aa“ eοννν dat is, wegens a? TTT l, aal Hbb'Hee'=0, aa“ Hbb' C-c =, Aa — Ge — Hb A1 = a Op gelijkvormige wijze komt Bb — Fe — Ha 4 Ce — Fb — G4 W b . Ke Sed 0 3 en deze drie waarden van A, (niet onderscheiden van u) geven dan de drieledige vergelijking (16), terwijl dezelfde gang van rekenen ook drie waarden voor B, == u, en voor C == uz, en met deze de beide andere drieledige verge- lijkingen, zal doen bekend worden. Uit de pas genoemde drieledige vergelijkingen kunnen eenige betrekkingen afgeleid worden, welker opmerking hier eene plaats moge vinden, ofschoon dan ook later geen ge- bruik van die betrekkingen worde gemaakt. Men kan de vergelijking (16) onder dezen vorm stellen: af yr + 22) m — [oes + az) dm a be? ＋ 2) dm — [any ＋ cyz)dm b 0 ＋ %% %m — labs + HV 0 (177) En dan ook aldus: 2 des? pom — [far + by + c- ü Hehe — fylas Y d, ia b refer Hot team [zaet ehe 4 Zijn nu «’, 9’, 2’ de coördinaten van een punt der massa en vermits de integralen alle 3 uitgestrekt over de ge- heele massa, zoodat [er Wv eid an dedide send: 18 . astige grootte of waarde heeft — (A + B + C) (zie (10), al ook, * in de plaats van (az + by + ce) stellende, zijn. En eveneens komt uit de beide andere drieledige ver- n, welke van a’, b', c en van a“, 5% e“ afhangen, 1 * jj [vrom = zeem. (Kon men uit andere gronden, mits dan ook eenvoudiger korter, het gelijk moeten zijn dezer integralen aantoo- dan zou men tot de drieledige vergelijking (16), en de twee andere soortgelijke, zeer gemakkelijk uit de rgelijkingen (19) kunnen besluiten.) | Dit a? Hb? je? = l, aa’ ＋ bb T ec! = 0, enz. komt (178 ) men verder tot onderscheidene andere betrekkingen tusschen deze integralen. Omdat b.v. ſur on Í yy m Í e m fz om D d 7 FN c = e — Í rom % m | eac'òm fevom is, zal ook / \ | ye om. | yy om from. 4% dm O da! 8 14 + | | ſer on. wy m rd. 0 * zijn. En hieruit volgt dan deze betrekking fer om. fy om + foe om. | yy om + 1 e m. feu! om —= 0. Deze zal wederom geven a ſe/ on ep .in + e fzy'om = 0, a’ ſ ze on — 5 [ys on Ee eze on = , ofschoon men deze ook bijna onmiddellijk uit de eerst ge- vondene gelijkheden 5 Í % Ye —= 1 [ yy Òm — enz. af- leidt, en daaruit heeft men nog, bij de twee voorgaande betrekkingen, 0 ſæs on ＋ %% + e ſes on, niet = 0, maar = 1. En zoo kunnen nog meer andere betrekkingen gevonden worden. Wanneer men zich voorstelt. om de rigtingen der hoofd. assen op eene meer regtstreeksche wijze te vinden, dat is (179 ) niet door middel der bepaling van een moment van traag- heid, zoo als g, maar door die van eene andere grootheid ol van een ander element, meer regtstreeks tot die rigtin- gen betrekking hebbende, dan kunnen daartoe de verhou- A b ö dingen 8 sr 4 enz. gepastelijk dienen, en de derde- magts-vergelijking, welker oplossing de grootten van eene dezer verhoudingen zal moeten doen kennen, heeft men kkelijk uit de drieledige vergelijking (16). Zij geeft twee gewone of tweeledige vergelijkingen : Ì | L 1 10 e A- H- 6 = B— HI -F, 1 Stel , 3 t, dan heeft men: 164 t Als —Gt = 3— H, es; 1 A—He —Gt = = (B — A)s + Hs? —H =(F — 609 e, O—A) HHe T (Hs +G) Uit de eerste dezer vergelijkingen volgt 5 (B— A + H) H ee 3 2 en het product van beide geeft eene vergelijking, uit welke cene andere of tweede uitdrukking voor t kan worden op- 1 gelost. Deze twee uitdrukkingen aan elkander gelijkgesteld zijnde, zal er, na het wegmaken der breuken, komen (180 ) ss ＋ Hes HH) {[(C—B)G—FH ]s—(C—A)F GH | -OH) = 0. Deze is de onontwikkelde eindvergelijking van den der- den graad; na ontwikkeling is zij {GH(C—B)+F(G?—H?)} 5? + {G(B—A)(C—B)—FH(B—A +C—A)—G(2F2—G?— 2)? en ir or 3 + {FH(C—A)+G( HAN m0 es ver ite Ee 522 Verwisselt men in deze vergelijking A met B en B met A, F met G en G met F, dan worden de coëfficiënten juist die der termen van de vergelijking tot de omgekeerde 1 a 5 9 wortels — = 5 200 als ook behoort, dewijl dat verwisse- len alleenlijk kan geschieden in de vooronderstelling, dat a met b en b met a verwisseld wordt. Zijn, door de oplossing van de vergelijking (22), de drie waarden van s bekend geworden, dan vindt men, door (21), de drie overeenkomstige waarden van t. Met deze drie- tallen van waarden heeft men vervolgens die van a?, door de betrekking 1 ＋ 82 Jt —= zr die van 02 door b —= a's? of b == as, en die van e door e at. De overweging van bijzonderheden, aangaande de teekens van a, b, e, bij deze bepaling op te merken, wordt hier voorbij gegaan. Men zou tot dezelfde derdemagts-vergelijking komen, zoo men gebruik maakte van spherische coördinaten u Cos ꝙ. Cosy; b == Sin ꝙ. Cos yr; o Sin . Deze in (16) substituërende verkrijgt men terstond twee | vergelijkingen in q en w‚ en de eliminatie van w_ geeft 1 6181) | b eene derdemagts-vergelijking in Tang p = 4, niet onder- scheiden zijnde, noch kunnende zijn, van (22). p De vergelijking (22) is, in vorm, dezelfde als die, tot welke racrAner langs een anderen weg is gekomen, te __weten als deze: f (oben = e eee AA + glt hf") REE Olm tollen JLD fl) Hf ht) = o *. In deze vergelijking hebben f, 9. A dezelfde beteekenis als P, G, H in de vergelijking (22), maar I, m,n zijn de 1 ten opzigte van de coördinatenvlakken, 1 dat is fet om, %*, 2 Im. De verschillen der traag- __heidsmomenten ten opzigte van de coördinaten-assen zullen naogtans aan de verschillen der traagheidsmomenten ten op- _zigte van de coördinaten-vlakken gelijk zijn. Men heeft _ namelijk B — A = I- mn, O- A= I-, en C—B men, zoodat, indien deze in de vergelijking (22) wor- den gesubstitueerd, en P, G, I met f,g, A worden ver- 3 wisseld, en dan nog, ter verandering van het teeken des derden terms, — (u I) voor (l— u) wordt gesteld, ook 1 jute 0 vergelijking van LAGRANGE zal te voorschijn komen. Ì Bene regtstreeksche oplossing van het voorstel, ter be- À paling van de rigtingen der hoofdassen, zou men hebben 5 9 Mec. Anal. (Ed. 1811), Tome I, p. 281. In de vergelijking, daar 3 ter plaatse voorkomende, is evenwel een misslag. In den coëfficiënt van den derden term staat f'(l—m) (mn), hetgeen moet zijn (- * (nl), en niet f(l—m) (l—n), tenzij dan — (n) (-), zoo als het overeenkomstig product — F (B—A) (C—A) in de vergelijking (22). _vERsT. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIV. 13 (182 ) door eene vergelijking van den derden graad, in welke a of a? de onbekende ware, en door eene soortgelijke om 5 of ö te hebben, of, in plaats van deze laatste, eene andere vergelijking, welke „ of b? door middel van de gevondene a of a? zou doen kennen. Zoodanige derdemagts-vergelij- king nu kan zeer wel verkregen worden, maar de coëffi- ciënten van hare termen zijn te zamengesteld, dan dat haar gebruik in eenig geval zou kunnen worden aanbevolen, Tot eene eindvergelijking, b.v. ter regtstreeksche bepaling van a, zou men onder andere op deze wijze kunnen komen. Dezelfde drieledige vergelijking (16), uit welke (22) is afgeleid, geeft deze drie vergelijkingen, als namelijk de ter- men Fe! en Ges, die in de tweede en derde leden zullen komen na het wegmaken der breuken, vervangen worden door F (1 — 4a: — 52) en G(l—a? — 62), (B -A) ab + H. (61 — 2 — (Fa — Gb) e, 6 (2a ＋ 2 — 1) ＋ Fab = ((- Aja + Hb}e, F (202 ＋ 4 — 1) + Gab = (- ) + Ha}e. N Hieruit, door drie uitdrukkingen voor e, of door e te elimineren eerst uit de eerste en tweede, daarna uit de eerste en derde vergelijking, ((C—A)H42FG}a*— {(B—A)(C—A)H2G?—F* Ht }atb —(B—2A4-C)Hab?—(G? H- b = 0; . HDA +(C-2B-+A)Ha? b— (BA) (C—B)—2F"G -e — (CO- +F(Gb—Fa) = 0. PE ESAT Ee eN n wn (Elimineerde men (G“ — Fa) uit deze twee vergelijkin- gen, dan zou de vergelijking (22) komen. Maar deze ma- nier om (22) te verkrijgen is slechts schijnbaar korter dan de boven gevolgde.) Om nu de begeerde eindvergelijking te hebben, moet & uit deze twee vergelijkingen worden verdreven. Er zal eene 5 | (183) zesdemagts-vergelijking van den derdemagts-vorm komen, dat is eene derdemagts-vergelijking in a“, die echter, we- gens het zeer zamengestelde der coëfficienten van hare ter- men, voor het gebruik en voor het afleiden van gevolgen te eenenmale ongeschikt is. Ten einde hiervan, in genoeg- __zame bijzonderheden, overtuiging te geven, kunnen de twee vergelijkingen onder deze meer algemeene vormen worden gesteld : 4 — gan - ab - ea thibeed, «at D -N — d — , g =. Von deze vergelijkingen zijn nu de coëfficienten der ter- men onbepaald of algemeen, maar de teekens der termen gijn dezelfde als in de boven verkregene bepaalde verge- lljkingen. Men weet dat, door de eliminatie van een der cdelementen a of ö, in twee zoodanige derdemagts-vergelij- ___kingen voorkomende, de graad der eindvergelijking in 5 bol in a niet hooger kan zijn dan de negende. Waren de ſteekens ook algemeen, derhalve voor alle de termen +, dan d zou blijken, dat de eindvergelijking ware van den achtsten á . graad, maar van den vierdemagts-vorm, hetgeen een gevolg is van de omstandigheid, dat in geene der twee vergelijkingen deen term is onafhankelijk van a of van b. Het bijzondere N der teekens, en voornamelijk het verschil in teeken der twee laatste termen van elke der twee vergelijkingen, geeft nog- tam eene vergelijking van twee graden lager. Stelt men 4 mk, ter bekorting, N 48 f 4g L, ar =l, aba u, agu; r HBr r, BD .d . Ger; 10, — *, s, re ut t, rt u; pe d r, dE u, n zal blijken dat de eindvergelijking is deze: 13 * (184 ) (2 — mm ＋ (kq — len)g — (hp —l°)s}at (emo + 0m — (Bm — p)s H 0 Ur) — (ko — jd ＋ (ku — Qt) — (Qs — mo (kq—lmyw}at ＋ {(2qw — su) (n — 7) — (mw — st)t — [Bmw — 20 —r)s|v (kw — lo)w}a* — ( Htoo — (ur); = 0. Alhoewel de coëfficienten der termen van deze vergelij- king zamengestelde uitdrukkingen zijn, kon het gebeuren dat zij, door het substitueren der uitdrukkingen voor a, 6, 7, enz., een meer eenvoudigen en ook regelmatigen vorm verkregen. Maar het tegendeel heeft plaats; de zamenstel- ling, of het zamengesteld zijn, neemt door die substitutie toe in groote mate, en het weinig regelmatige, dat in de eindvergelijking, onder den hier gestelden vorm, nu nog kan opgemerkt worden, vervalt ganschelijk, indien de coëf- ficienten worden ontwikkeld, dat is onmiddellijk in func- tiën van de gegevene elementen A, B, C, F, G, H, uitgedrukt. Tot hiertoe zijn als coördinaten-assen aangenomen drie onderling regthoekige lijnen, gaande door het punt, dat oor- sprong voor de te vinden hoofdassen zal zijn. Kon men een punt aanwijzen, voor hetwelk de rigtingen der hoofdassen, die er toe behooren, bekend waren of meestal gemakkelij- ker gevonden konden worden, dan zou de keus van deze assen, als vaste coördinaten-assen, dikwijls voordeel van het meer eenvoudig zijn der uitkomsten van berekening kunnen geven, althans zou zij, wegens het bepaalde en onverander- lijke der. stelling van zoodanige assen, voorrang verdienen. Het zwaartepunt der massa is veelal een dergelijk eenig punt. Niet zelden geeft de vorm der massa aanleiding om, gemakkelijker dan ten opzigte van een ander punt, de rig- tingen der hoofdassen, die er doorgaan of er toe behooren, (183) fe bepalen. Het vinden van de grootte der traagheids- momenten ten opzigte van deze centrale hoofdassen is __meestal ook gemakkelijker, althans niet minder gemakkelijk dan het soortgelijke ten opzigte van anders gerigte of el- ders gelegene assen, en de integralen F, G, H met betrek- 5 king tot hoofdassen nul zijnde, vervalt ook de bepaling 1 van deze ten aanzien der coördinaten-assen, zoo deze met * 0 rigtingen der centrale hoofdassen zamenvallen. Men neme dan deze rigtingen aan als die van vaste coördinaten-assen, Ji _ derhalve het zwaartepunt als oorsprong van cöordinaten, bchoude nogtans, of vooreerst nog, het punt, door hetwelk 8 de te vinden hoofdassen. moeten gaan, als een anderen oor- __ sprong, maar denke dan de coördinaten-assen, tot dezen 1 oorsprong behoorende, evenwijdig aan de centrale hoofd- 9 assen. Hierdoor is hare rigting niet meer willekeurig, en beet onbepaalde der grootheden A, B, C. F, G, H, die als . gegeven waren aangenomen, houdt mede op te bestaan, 5 zoodra gegeven is de plaats van genoemd punt met be- 4 _ trekking tot de vaste coördinaten-assen. ij P het voorgesteld of gegeven punt, gelegen in een De ruimte-octanten rondom het zwaartepunt der massa m, die afgescheiden zijn door de coördinaten-vlakken, dat is door e vlakken der paren van centrale hoofdassen, en zij P in bet octant, waarin de punten positieve coördinaten hebben. en die van P zijn #, =p, J —q, 2, r. De traag- _ heidsmomenten der massa m ten opzigte van de centrale _ hoofdassen door A“, B’, C“ aangeduid wordende, terwijl die ten opzigte der parallele assen, gaande door P, als hier- 4 * zijn A, B, C, zal men in de eerste plaats hebben: id A = und + *, B ＋ u G 4 ), C = O + m + 45). 5% %, e“ coördinaten van een punt der massa met 5 I (6186) betrekking tot de assen, gaande door P, en 4, , & de coör- dinaten van hetzelfde punt ten aanzien van de vaste coör- dinaten-assen, gaande door het zwaartepunt der massa, dan is (/, /, e“ ook alle positief aannemende) =p, / = — 4, u; gevolgelijk F. a. % = [oo (er) om 12 on + gr fam 9 Jon fyèm, dat is, vermits voor de centrale hoofdassen de eerste, derde en vierde dezer integralen nul zijn, F == gn IN A um, en eveneens blijkt G == prm en H = pgm, Deze waarden voor A, B, C, F, G, H in de vergelijking (14) substituerende, zal zij overgaan in: (-A) = e === A= Ht) mr (pAn Yp r (pe BC? Jr? jon U ABC nf) Voor cen bol b.v. is A“ = B’ == G, en de derdemagts- | vergelijking wordt dan ( ＋ . + r* =d? stellende) ( — A’)? — 2d? ( — A’)? mt d* ( — A) So, 01 ( — A“) (.= A0 — dm = 0; derhalve h. = A, u H == A“ + md?, Deze uitkomst is bekend, Zij leert dat, zoo een punt P gedacht wordt buiten het middelpunt van cen stoffelijken (187 ) bol, op een afstand d van dit centrum, eene der drie hoofd- assen, welke P tot oorsprong of punt van snijding heb- ben, naar of door het middelpunt van den bol zal gerigt zijn. De beide andere hoofdassen zullen zijn assen van even grocote traagheidsmomenten, voor welke dan genomen kun- nen worden elke twee perpendiculaire lijnen, door P ge- ttrokken in het vlak, gaande door P en loodregt op de rigting der eerstgenoemde hoofdas. Het blijkt onmiddellijk uit of wordt bevestigd door de waarheid, dat eene centrale _ hoofdas tevens is hoofdas met betrekking tot elk van hare Neemt men A“, B’, C' niet in de beteekenis, tot hiertoe gelacht, dat is niet in de beteekenis van traagheidsmomen- KE ten, maar in die van verhoudingen van traagheidsmomen- ten en massa, en desgelijks dan ook de grootheid z, dan zal elk der termen van de vergelijking (23) m? tot factor . verkrijgen, en zij wordt dan eenvoudiger deze: AND O) (A) Bp? 40°) A" Cp? hr 2) ö ee Ap Hp BH Od = 0. (24) Muaar deze vergelijking kan onder een anderen meer be- 6 8 dn en symmetrischen vorm worden gesteld, welke 1 later ook tot belangrijke gevolgtrekkingen zal voeren. Stelt ren in plante van (A) N ue + 4 (N), in plaats van (.), ( di- ) 10 tn P), in plaats van e (188 ) of . p 9 e ere bert de Np BTA T Od - 50 en ook nog, d? -H stellende, v * 72 f mk sli „„ A 1 B u! OG ) Deze vergelijking vervangt de derdemagts-vergelijking in u of liever, zij is eene derdemagts-vergelijking in g, ter bepaling van g. Maar nu kunnen ook de vergelijkingen ter bepaling van de rigtingen der hoofdassen, die door het punt P gaan, onder meer passende vormen worden gebragt. Inderdaad, 200 in de vergelijkingen (13) voor A, B, C, F, G, H, gesteld worden de hierboven verkregene uitdrukkingen of waarden, en dat daarbij (de factoren m weglatende) 9 C 72, p? +r?, p* ＋ 9? vervangen worden door d —p?, d? - 9, dè —r?, zullen zij worden : At d - = (ap + bg +er)p, B ＋ di - , = (ap + bg + er) g, (C ＋ d — % , (ap + bg Tor) r. (Ter loops kan men opmerken, dat ap + 5% + er is de uitdrukking voor de grootte der projectie van de lijn d op eene andere, gaande door het zwaartepunt, en evenwij- dig aan die te vinden hoofdas, voor welke het traagheids- moment is u.) Uit deze vergelijkingen zal volgen, als boven de — u == u’ stellende, 4 1 4 7 7 4 A Ft hl BER) wid Kut ne p 7 * welke eenvoudige drieledige vergelijking nu komt in de plaats van de vroeger gegevene belangrijke vergelijking (16). ( 159 ) Klaarblijkelijk zijn er nog twee andere soortgelijke ver- gelijkingen als (27), want deze heeft slechts betrekking tot ééne der te vinden hoofdassen. De vergelijking (26) moet namelijk drie bestaanbare wortels hebben, en van deze kan slechts één positief zijn. Is p’, die positieve wortel, dan zal de vergelijking (27), als , voor u wordt gesubsti- tueerd, den vorm hebben, die voor dezen wortel voegt. Maar zoo —w', en — „ de beide andere wortels zijn, komen voor deze ook andere W in de plaats van (27), te weten: nlet) Bp, en ad LV 5 | 1 di 8 (28) lie . RG ( % —) * 9 — 21 * 0 N p q r Im verband met (26), zal het belangrijke gevolg, waar EE toe (27) en (28) kunnen doen besluiten, later blijken. Proeger is vermeld of opgemerkt, dat meermalen gebruik gemaakt wordt van eene derdemagts-vergelijking, in welke dde gegevene grootheden zijn de traagheidsmomenten ten opꝛigte van de coördinaten-vlakken, terwijl dan de onbekende is de grootte van het traagheidsmoment ten opzigte van den der vlakken, gaande door eenig paar van de te bepa- 5 len hoofdassen. Die derdemagts-vergelijking kan, in het algemeen, op twee wijzen uit de vergelijking (24) of, bij ___voorkeur, uit (25) worden verkregen. De traagheidsmomenten ten opzigte van de vaste coör „ dinaten-vlak ken zijn Í 4 om, 1 „* om, . 20m. Neemt men . _wederom de verhoudingen dezer momenten tot de massa m, 3 0 stelt men (6190) dan is klaarblijkelijk A — B+C, B' — A* —— C, Gt — A* —— B’, en deze sommen moeten in (24) of (25) in de plaats van A“, B', C“ komen. b Zijn n, pas us de drie wortels van de vergelijking (24) of van (25), en duidt men de traagheidsmomenten der massa, met betrekking tot de vlakken der paren van de begeerde hoofdassen, aan door Dm, Dem, Dm, te wet ten, zoo , 1 21 zijn de coördinaten van een punt der massa met betrekking tot die hoofdassen, D m ſel dn, b. = om, D m fel om, dan is b. v. 41 = D. T Da, . = DI TD,, ; =D, + Die Kende men nu de som o der drie momenten D, Di, D,, dan zou hi = - D, ga =o—-D,, u; -, zijn, en dan zou ook, indien D gedacht of genomen wordt voor eenig der drie momenten D., D., D,, even zoo als „ eenige of elke van hare drie waarden g, A, pz aan- duidt, de grootheid „ in de vergelijkingen (24) en (25) moeten vervangen worden door (o — PD). Maar de vergelij= king of de betrekking (10) doet besluiten tot s=D, TD. +D; = 1 Hea As), en de betrekking (11) leert, dat dn Fe = ABA AB OTA ,es is, dat is, zie boven, TTL = AN-; en daarom oss Af B' HC edt, Hieruit volgt derhalve in het algemeen (191 ) ve DMB C ＋ d- D, en A ENO N Dd? οο Ba. (DB), „oA. e. Hierdoor heeft men ook de uitdrukkingen voor A’ ＋ d*— p, Bd? Od -, te weten (D- A"), (D-), (D-) en de vergelijking (25) gaat dan over in * 9* * * D -A“ + 5-3 * tp of, na het wegmaken der breuken, enz., 1, . . (29) (D-A'D-B'(D-C')—(D-B'(D-C'p*—(D—A(D-C"g*— O -A- == 0, . . (30) tot welke laatste vergelijking men zou zijn gekomen bij de e van de vergelijking (24), na alvorens in plaats van ( — A), ( B), (2 C) te hebben gesubstitueerd 4 — (D — A), d' D- ) di — D — C). De ver- Fregene vergelijking (29) of (30) is de derdemagts - verge- lijking, welke hier gezocht werd. Zij was vroeger door 8 Nur gegeven, en zij is dezelfde als die, waarop de Heer abox GEUREN, in zijne hiervoren aangehaalde Verhandeling, Zijne onderzoekingen nopens het merkwaardig bijzondere van de rigtingen van hoofdassen voornamelijk gegrond heeft. De wortels van de derdemagts-vergelijking (29) of (30) zijn D., D., D,, en die van de vergelijking (25) of (24) zijn 41 =D, ＋ D., a. =D, ＋ D, A =D, HD, Der- on halve zijn de wortels van (24) juist de paren der wortels 3 * (30). Maar indien ear STO. . J . is eene derdemagts-vergelijking, dan weet men, dat de an- En dere derdemagts-vergelijking, die tot wortels zal hebben de (192) sommen der wortels, twee aan twee genomen, van de eerste of pas gestelde vergelijking, zal wezen : „TA (e NN =. . 00 Ware derhalve de vergelijking (30) gegeven, dan zou men de vergelijking (24) moeten verkrijgen, door (30) te ont- wikkelen tot den vorm (I), daaruit eene vergelijking van den vorm (II) af te leiden, daarin te stellen „ in de plaats van D, 1 (B ＋ O- A) in plaats van A“, en eveneens B“ door 1 (A ＋E O- B) en C door 3 (A! ＋ B — C) te ver- vangen. De komende vergelijking zou zijn de vergelijking (24), ontwikkeld tot den vorm (J), of men zou de komende vergelijking kunnen herleiden en onder den vorm (24) kunnen brengen, enz. Maar gelijk de coëfficienten van (II) zijn verkregen uit of zijn functiën van de coëfficienten der termen van (I), heeft men ook deze laatstgenoemde coëffi- cienten door die der termen van (II), als deze is de ge- gevene of gestelde vergelijking. Immers uit - W TND TNT OO (UI) zou dan volgen 2 =, Fy, apr, en hieruit verder 25 ＋. LN = HD = O. G Paste men dit toe op de vergelijking (24), ontwikkelde men haar tot den vorm (III), en maakte men daaruit op eene andere vergelijking van den vorm (LV), dan zou deze, behoorlijk herleid, à met D en A,, B, C met hare waar- den in functie van A“, B’, C“ verwisseld zijnde, juist de ontwikkelde vergelijking (30) moeten opleveren. Deze is de tweede of de andere der boven bedoelde twee wijzen, om de voorgestelde andere derdemagts-vergelijking uit (24) of (193 ) (25) af te leiden. Zij zou blijken veel omslagtiger te zijn dan de eerste of gevolgde, gelijk deze ook voorkeur verdient, ___omdat zij is de regtstreeksche, omdat zij is afgeleid uit de betrekkingen tusschen de grootheden, die in het eene geval en in het andere de gegevene en de gevraagde grootheden zijn, en dewijl er, ter vorming van de begeerde derdemagts- __ vergelijking, geen lemma uit de theorie of leer der stel- kundige vergelijkingen noodig is. TWEEDE GEDEELTE. ENI BESCHOUWINGEN EN GEVOLGEN, VOORNAMELIJK GEGROND OP OF AFGELEID UIT DE VERGELIJKINGEN (21) 8 MN (22), IN HET EERSTE GEDEELTE GEGEVEN. De vergelijking (22) is met de tot haar behoorende ver- À gelijking (21) bovenal merkwaardig, omdat zij, in menig Je opzigt gemakkelijker en gereeder dan andere, vele belang- 1 rijke stellingen en gevolgen kan doen kennen. Zij verdient althans eene opzettelijke beschouwing en behandeling. Daar- 5 Ee je moet zij evenwel eerst onder een anderen vorm worden AN „200 als zij namelijk is gegeven, heeft zij betrek- 1 king tot coördinaten-assen, gaande door het punt P (waarin 4 de begeerde hoofdassen elkander moeten snijden), maar al overigens, en behoudens het onderling loodregt zijn, wille- 1 g gerigt. Zal zij betrekking. hebben tot de coördinaten- \ A 4 0 P met betrekking tot deze hoofdassen, en A, B, C erom stellende als verhoudingen tusschen de centrale ( 194 ) hoofdmomenten van traagheid en de massa m, — de vroe- ger gegevene waarden van A, B, C, F, G, I gesubstitueerd worden, te weten: A = Am + ( rm; B= Bin + (p* + rm; C= Cm D m; F = rm; G == prm; H vm. Deze substitutie zal geven [86 — A) + (p? =) + pgs} s — g (ps—g)r t — ‚en en Hp (BA (C—B)(C—A!gt H(C B) (p? 0?) (BA! Js? BAC A) H(C—A)(p7 —g?) + (C—B)p (BA) JE + 5 (O -A) = 0. | | 8 529 (C — B)s® : Maar deze laatste vergelijking kan ook aldus gesteld worden : J p(C'—B!){pqs* + (p*—q°)s—p4} eee let HBA) (P(C—B'js —q(C'— A) js (BA')r (ps—g)s =O; en dan | {pas* + (p*—g*)st(B—A!)s—pg {p(C—B')s—g(C—A’)} —(B'—A!)r(ps—g)s M ‚ (32) Í In de plaats van de vergelijking (22) komt nu de ver- gelijking (32); en zoo langes en t afgescheiden blijven, of niet in eene zelfde vergelijking worden vereenigd, heeft zij den eenvoudigsten vorm; maar ingevolge (31) kan de eerste factor van den eersten term vervangen worden door — r (ps —q)t, en, na het wegnemen van den factor r (ps — 4, verkrijgt men deze zeer eenvoudige vergelijking * = -, it A) =. . (33) 3 of 5 82 + 4 en v =)S -A -A) O (35) (195 ) Bij het aannemen van onderscheidene vooronderstellingen voert het toepassen der vergelijkingen (31)—(33) tot be- langrijke waarheden en gevolgen. Deze vooronderstellingen hebben voornamelijk betrekking tot de plaats of de plaat- en van het punt P, en tot meer of minder bepaalde rig- tingen der hoofdassen of ook van ééne der drie hoofdassen, tot het punt P behoorende, of betrekking hebbende tot alle punten P, die overeenkomstig eene zelfde voorwaarde zijn geplaatst, of ook welker plaatsen naar eene zelfde voor- 1 onderstelling moeten gevonden worden. De eenvoudigste vooronderstelling, — welke nogtans hoogst belangrijke waarheden doet kennen, — ten aanzien eener ___bijzondere plaatsing van het punt P, is die van het in cen der vaste coördinaten-vlakken gelegen zijn van dit punt. I. Zij, in de eerste plaats, het punt P gelegen in het _ coördinaten-vlak zy, dat is in het vlak der assen van het kleinste en middelbare der centrale hoofdmomenten. De __ coördinaten p en 9 blijven onbepaald, mits dan ook noch * 4 noch 9 nul, maar r wordt nul, De vergelijking (32) zal ä in dit geval een product van twee factoren tot voorste lid hebben, en het aan nul gelijk moeten zijn van dit product _ doet besluiten tot deze twee vergelijkingen. 98 ＋ (p — 9 +(B— A)) s- = 0, p. pa s= ll, .... (34) Door het oplossen dezer vergelijkingen worden de drie 9 de noemer der gebrokene uitdrukking 61) nul. Maar de 1 teller niet onderscheiden zijnde van den eersten, aan zul telden, factor van het voorste lid der vergelijking (32), wordt mede nul. Dien ten gevolge wordt t 2 p (196) maar den bekenden regel der differentiaal-rekening toepas- sende, komt voor de waarde van t, als 1 = 0 is, t = O, dat is elke der wortels van (34), gesubstitueerd in de uit- drukking (31), zal, voor r == 0, opleveren t = 0. Men heeft deze uitkomst terstond, als men van de vergelijking (33) uitgaat. Zij geeft onmiddellijk t == 0, hetgeen niet kan tenzij van de gebrokene uitdrukking (31), welker noe- mer nul is, ook de teller nul is, en dan daaruit twee waarden van s, door welke t zul wordt. Met de drie waar- den van s moeten drie waarden van t overeenstemmen, dat is de drie waarden, die t 2 kan hebben, gevolgelijk de a ene 0 waarden —, , . Worden nu, met twee der waarden van a a a . 8, de overeenkomstige waarden van t beide nul, dan zal U 0 0 . men b. v. hebben —== 0, en — == 0, waaruit c == 0 en a a =, dat is de hoeken tusschen twee der begeerde hoofd- assen en de derde centrale hoofdas, — de coördinaten-as 2, — zijn regt. Bij gevolg zijn deze twee hoofdassen in het coördinatenvlak of centrale hoofdvlak ry gelegen, en de derde hoofdas staat dan loodregt op dit vlak of is even- wijdig aan de centrale as z. Dit laatste moet ook door de derde waarde van s, afgeleid uit de vergelijking (35) blij ken. Inderdaad, indien deze 5 e wet C'— dp a a gesubstitueerd wordt in (31), komt voor de derde of over- 1 Cc eenstemmende waarde , van t, a p. C- B) N= F CN Long p (CB) r r Es _ r en dike (197) # 2 * 4 0 r == 0 zijnde, zal dan — = @ worden; derhalve a” = 0, a BD ie: de book; -tumschen. de’ dende ‘hoofdas un di Ude indes Wd? as & is regt. Maar S= n= g> CM vermits s eene eindige waarde moet hebben, zoo p niet is nul, kan “ geene van nul onderscheidene waarde hebben. Derhalve U" — 0, en de daerde hoofdas maakt dan ook een regten hoek met de cCoördinaten-as , is daarom loodregt op het vlak dezer assen, bol evenwijdig aan de as a. Noemt men die hoofdas, makende met de coördinaten- 5 assen æ, 5 2 hoeken, welker cosinussen zijn d, b, e, de hoofdas 4, en de tweede, ten aanzien van welke de over- R eenkomstige cosinussen zijn d, C, e, de hoofdas , dan gijn deze in het coördinaten-vlak ey gelegen. Is verder & __ de hoek, welken de hoofdas 2“ met de coördinaten-as & maakt, en eveneens a' de hoek tusschen de hoofdas 5 en dezelfde coördinaten-as &, dan zal, dewijl e — 0 en e — 0 | is, b? ja? =l en ook 4 C. = 1 zijn, waaruit ! 1 b 1 — tanga en * tanga’. Diensvolgens zullen de twee | wortels” van de vergelijking (34) zijn de uitdrukkingen voor de _grootten van tang « en tang . Deze uitdruk- eenvoudig om langs den kortsten weg tot het hier voor- 2 gestelde doel te komen. De oplossing van de vergelijking (34) 8 . en E -A) 7 13 RE Ae op E 05 2 ＋ M- = oel 1 1+B 91 ee ee eee . 0) ae EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIV. 14 (6198) Neemt men van het dubbel teeken + het bovenste +, dan heeft de uitdrukking betrekking tot tang &. Met het onderste teeken — is zij toepasselijk opang &. Vermits de hoofdassen z' en 3 loodregt op elkander zijn, moet «'—= 90° -H a wezen, zoo namelijk, gelijk behoort, de beide hoeken & en c“ in dezelfde rigting genomen of gerekend worden. Derhalve tang c = cot c, en als uit de uitdruk- king voor tang & regtstreeks afgeleid wordt die voor cot. & en deze alsdan negatief genomen, komt ook juist de uit- drukking (36) met het onderste teeken, dat is zonder het bo- venste teeken. Maar uithoofde van tang (180° +p) == tang q, hebben de hoeken 2a en 2a'== 180 +2a eene zelfde positieve tangens, en dewijl uit de bekende formule 2 tang p tang 2. } —tang* p volgt t 2 ‚ tan ame); zal men, de vergelijking (34), in welke s — tang « of tang a. 1 is, met deze vergelijkende, terstond, zonder afleiding uit 1 (36), mogen besluiten tot fn 2pg 1 (OTM p. — 9 +(B— A) 9 Deze niet onbelangrijke formule is bekend. Men verkrijgt . tang 2a — tang 20 == 20 regtstreeks, ter bepaling der rigting van de hoofdassen in het vlak «y, indien men (afgescheiden van de voorgaande beschouwingen) onderzoekt of eene lijn, door eenig punt _ van het vlak zy loodregt op dit vlak getrokken of gerigt, ééne der hoofdassen kan zijn, die tot dat punt behooren. — Zal toch deze lijn eene hoofdas wezen, en zullen twee perpendiculairen a’ en % in het vlak zy door genoemd punt getrokken (en van welke eene den te bepalen hoek « | | (199) met de centrale hoofdas # maakt) het insgelijks zijn, dan moet men, de coördinaten transformerende, bevinden 1 * m , * en eon , en dit zoo blijkende, moet gezocht wor- 4 den wat er uit 1 % % — 0 zal volgen, waaruit dan de ___waarde (37) voor tang Za zul komen. Wordt de hoek « standvastig aangenomen, en stelt men cot 2 = u, dan zal de vergelijking (37), ouder dezen * een vorm g —p* +?2npg = (BA), 675% 3 tot eene gelijkzijdige hyperbola, den oorsprong 1 * coördinaten tot middelpunt hebbende, en welker ware as een hoek van 45° +a met de abscissen-as 4 maakt, Jl 20 is de meetkundige plaats van alle die punten in het vlak ey, tot welke hoofdassen van gelijke rigting zullen assen, die loodregt op elkander zijn en een punt der hy- perbola tot snijpunt hebben, zal evenwijdig zijn gerigt aan 3 . he overeenkomstig paar hoofdassen, gaande door eenig an- dier punt derzelfde hy perbola. Er zijn alzoo in het vlak & twee groepen evenwijdige hoofdassen; elke der assen A van de eene groep maakt een hoek « met de coördinaten- 2 a er en 90° ＋ 4, of ook 90° — a, is de grootte van den andere # groep. Zijn v en w de middelpunts-coördinaten van de punten der hyperbola met betrekking tot hare meet- kundige assen, dan is vr — 1b — (B — A) sin Za _middelpunts-vergelijking, zoodat 7 (B'— A) sin 2a is b grootte van de halve bestaanbare as. Het is ook dui- | 14 ( 200 ) delijk, dat de asymptoten met de coördinaten-as & hoeken d en = 90° Ce maken, en dat derhalve aan de rig- tingen dezer lijnen die der hoofdassen. van de twee ge- noemde groepen evenwijdig zullen zijn, De coördinaten-as y wordt door de beide takken der hyperbola gesneden in twee punten, welker ordinaten of afstanden tot den oorsprong zijn g= (B — A). De plaatsen dezer twee punten zijn diensvolgens, als onafhan- kelijk van den hoek a, dezelfde voor elke andere hyperbola, die bij elke andere grootte van & bestaat. Alle de onder- scheidene hyperbolen, in het vlak zy voor een anderen en anderen hoek & verkregen, moeten dan door die beide pun- ten gaan. Maar dan volgt hieruit ook, dat het paar tot elk dezer punten behoorende hoofdassen (in het vlak ay gelegen) evenwijdig gerigt kan wezen aan het paar asym- ptoten van elke der oneindig vele hyperbolen. Derhalve is de rigting der twee in het vlak zy gelegene perpendicu- laire hoofdassen, welke in elk der genoemde twee punten moeten bestaan, onbepaald (gelijk ook blijkt uit de verge- lijking (37), want voor p==0 en g=g = (B-) 0 wordt tang 2 mj): Elke twee perpendiculaire lijnen, door genoemde punten in het vlak 4% getrokken, zijn dan rig= tingen van een paar hoofdassen voor deze punten, en deze assen zullen daarom assen van even groote traagheids- momenten B'm wezen. Maar diezelfde twee punten der coördinaten-as / zijn ook nog merkwaardig, vooreerst als eigenlijke toppen van die hyperbola in het vlak ay, wel- ker punten zijn de oorsprongen of snijpunten der paren van hoofdassen in het vlak , die met de coördinaten-assen hoeken van 45° maken, — en ten andere als toppen der kleine of tweede as eener in het vlak % gelegene ellips, de meetkundige plaats zijnde van punten voor welke twee ( 201 ) der hoofdassen, die er toe behooren, eene onbepaalde rig- ting zullen hebben, terwijl de rigting van de derde hoofdas gal zijn die eener lijn in het vlak ye, rakende de ellips in het punt, tot hetwelk het drietal assen betrekking heeft. Over deze ellips (waarop straks meer opzettelijk de aandacht zal gevestigd worden), — over eene met haar min of meer verwante, in het coördinaten-vlak zz gelegene, hyperbola, — en over hetgeen de opmerking en beschouwing dezer kromme _ lijnen, als meetkundige plaatsen van bijzondere punten, moet doen oordeelen en besluiten aangaande de juiste rig- ting van hoofdassen, — en dan ook inzonderheid van ge- 8. hoofdassen, — vindt men, in de hiervoren aan- 4 _ gehaalde Verhandeling van den Heer BADON GHIJBEN, alles op de meest volledige en scherp onderscheidende wijze 5 göndersocht. | 8 De gelijkzijdige hyperbola voor de hoofdassen, die een hoek van 45° met de coördinaten-assen maken, heeft onder | ede gelijkzijdige hyperbolen, voor grootere en kleinere hoe- ken « in het vlak zy bestaande, de grootste as = 27 (B -A). Fan elke hyperbola, tot welken hoek « ook behoorende, liggen de toppen op eene lijn, gaande door het zwaartepunt, en makende een hoek == 45° d met de coördinaten-as z, de afstanden van deze toppen tot den oorsprong of het | artepunt zijn = {(B—A')sin 2}. Deze veranderlijke standen, als voerstralen van de toppen der verschillende gende gelijkzijdige hyperbolen, door e voorstellende, de veranderlijke hoeken 45° + « door q, zal men hebben | er — (B Aeg 2 6, _opmerkende, dat p>45°, en daarom cos 2p negatief. > eenvoudige vergelijking behoort tot een quadrant der riklijn (lemmiscata) van unxvouIII. Voor alle de vier aten, rondom het zwaartepunt in het vlak zy, zal ( 202) derhalve de plaats der toppunten van alle de meergenoemde hyperbolen zoodanige striklijn of lemniscata van de eerste orde zijn. Denkende in het vlak ey eene lijn, evenwijdig aan de as ꝙ of aan de as % b. v. evenwijdig aan de coördinaten- as y getrokken, en van deze as een afstand p hebbende, dan snijdt deze lijn alle de hyperbolen, behoorende tot de an- ders en anders gerigte en in het vlak zy gelegene hoofd- assen. Bij de voorstelling dezer oneindige reeks van snij- punten heeft men dan ook die van de trapsgewijze, doch eerst snelle, daarna minder groote, verandering der rigtin- gen van de hoofdassen in het vlak zy, welker hoofdpunten of oorsprongen op eene zelfde ordinaten-lijn liggen, of die alle dezelfde abscis hebben. Het bepaalde hoofdpunt voor eene bepaalde rigting der hoofdas, die er doorgaat of er toe behoort, wordt bekend door de waarde van 9, opgelost uit de vergelijking (37%), en deze oplossing zal de plaat- 1 sen van twee punten geven, het cen aan de eene zijde, het fi 4 ander aan de andere zijne der coördinaten-as æ gelegen, en in het algemeen op ongelijke afstanden van deze as. 7 Is B' == A,, dan wordt (zie (370) 7 b + 2% = 0, waaruit, door oplossing van % zal gevonden worden: 12 5 =P tang a; qy = - p cot &. 1 Ulieruit volgt, dat, in dit bijzonder geval, de pad | overgaan in paren van perpendiculairen, het ene 1 kunnen zeggen, de W gaan over N in hare ser toten. De punten van eene der perpendiculairen van eenig paar zijn oorsprongen of hoofdpunten van paren hoofdassen — in het vlak zy, en van elk paar hoofdassen is de bene Xi (203) gerigt langs de genoemde eene perpendiculair, terwijl de 8 —2 er een regten hoek mede maakt of evenwijdig is aan de tweede perpendiculair. Uindelijk nog deze opmerking. Zoo in het vlak ay is gegeven eene lijn 4 y == tang c. x + m, ä 8 5 deze de hyperbola, welke tot den hoek & be- trekking heeft, in één punt, dewijl zij aan eene der asymp- toten van de hyperbola evenwijdig is. Daarmede wordt de Vraag opgelost, om het punt der regte lijn te vinden, ten * ene van hetwelk, als oorsprong of hoofdpunt, zij zelve gene hoofdas zal wezen (cursert, Note sur les axes prin- haue Journal de École polytechnique. Cahier 25). 2 1 Ein EM 15 2 II. Het punt P, dat oorsprong van hoofdassen zal we- gen, ligge in het coördinaten-vlak , dan is p =— 0, en 2 de vergelijkingen (32) en (33) worden: 0 eee ke 77 (B- A) . (35) (C'—A)gt = (B — Ars. (39) Aan de vergelijking (38) wordt voldaan door s A 0, er dat een der beide andere factoren nul is, of bij nen tegelijk met s nul zijn, of een der twpe andere ctoren kan nul zijn, zonder dat s == 0 is. Het rul zijn van den tweeden factor geeft de voorwaarde EL EN NEMEN jee jn le eene betrekking, welke uitdrukt of tot voorwaarde stelt, dat het punt P is op den omtrek eener ellips, ge- legen in het vlak 9, met hare groote as 2 (CA) ( 204 ) langs de centrale hoofdas z, terwijl de kleine as 27 (B'— A) langs de as y is gerigt. De onderstelling s = O moet ook, door (39), doen be- b sluiten tot t = 0. Derhalve er 0 en == 0, dat is b == 0, e = 0 en dan a = 1. Diensvolgens zal de hoofdas a! loodregt zijn op het vlak , of evenwijdig aan de cen- trale as a. De beide andere assen moeten daarom in het vlak ye liggen. Hare rigting in dit vlak wordt door, de vergelijking (88) of (39) niet bekend, indien de voorwaarde (40) niet bestaat. Had men evenwel eene derdemagts-ver- gelijking opgemaakt, gelijkvormig aan (32) of (33), in 0 a welke de verhoudingen waren s == re t = „, dan zou b met deze, evenzoo als boven door middel van (32), ver- kregen worden al 29 v ö tang 28 — . (41) * HC) indien namelijk @ is de hoek, tusschen de rigtingen der coördinaten-as / en de hoofdas #' of 2' in het vlak ye, Deze vergelijking, die ook regtstreeks zou kunnen worden afgeleid uit de voorwaarde 5 om = 0, geeft aanleiding tot gelijksoortige besluiten, als welke uit de vergelijking (37) zijn opgemaakt. Er zullen in het vlak % groepen van punten P bestaan, voor welke de hoofdassen, die er in dit vlak toe behooren, gegevene evenwijdige rigtingen hebben, en de meetkundige plaats der punten eener zelfde groep zal zijn eene gelijkzijdige hyperbola, snijdende de centrale as 2 in twee punten, hebbende van den oorsprong (het zwaartepunt) een afstand “ = de =- B), Deze punten zijn ook merkwaardig als toppen eener bijzondere hyperbola, gelegen in het coördinatenvlak ez, en die straks, Pr (205 ) onder III, nader zal worden opgemerkt. De hoofdassen, in bet vlak ½ door deze zelfde punten gaande, hebben eene onbepaalde rigting; zij zijn assen van even groote traag- ___heidsmomenten Cn. 1 Wordt aan de vergelijking (38) voldaan door s — 0, _gonder dat de tweede factor van het eerste lid nul is, dan * _ bestaat er ook geene bepaalde betrekking tusschen de coör- dinaten 9 en r van het punt P. Dit punt zal dan geen bpunt van de ellips (40) zijn. Het is derhalve zeker, dat, 20 P ligt binnen of buiten deze ellips, eene der drie __ hoofdassen, gaande door P, evenwijdig aan de coördinaten-as zal wezen. De afstand tusschen de rigtingen dier hoofdas en dezer coördinaten-as is d = /(q* +r°), en daarom 5 al de grootte van het traagheidsmoment der massa ten 24 opꝛigte van de parallele hoofdas zijn — Am ＋ dem (ver- mits de as , ten opzigte van welke het traagheidsmoment is Arn, door het zwaartepunt der massa gaat). Deze tot bet punt P behoorende hoofdas is hiervoren genoemd de _ hoofdas , zoodat de beide andere, in het vlak , zijn de _ assen ) en 2, Zij kunnen op deze wijze onderscheiden worden, zoolang geene bepaling noodig is met betrekking de grootten der overeenkomstige momenten van traag- 7 heid, ofschoon dan toch onbepaald blijft welke der twee 0 auen, die in het vlak 9 liggen, zal zijn de as “ en welke de as “, Doch stelt men de voorwaarde, dat, overeenkom- 7 stig hetgeen voor de centrale hoofdassen is aangenomen, | p hoofdassen welke tot P behooren, zullen zijn de hoofd- f assen * en 2“, voor welke de momenten van traagheid der 4 massa zijn het kleinste en het grootste der drie hoofdmo- . menten, dun zal niet ar ee de door P gaande en aan (206) twee in het vlak ge gelegene hoofdassen eene as zijn, J ten opzigte van welke het traagheidsmoment kleiner dan (Am ＋ dem) is, terwijl het soortgelijke moment ten op- 3 zigte van de andere as grooter zal zijn. Bijgevolg zal dan de hoofdas, die aan de coördinaten-as # parallel loopt, zijn de middelbare hoofdas, derhalve niet de as à“ maar de - hoofdas . Laat, om het aan te toonen, de vergelijking (25) geraadpleegd worden, daarbij lettende op de voorwaarde, dat 5 nu het tweede lid der vergelijking (40) niet is = 1, maar l, b. v. I + d. Na de vergelijking (25) van ge- brokene vormen te hebben bevrijd, stelle men p = 0, dar blijkt, dat de komende vergelijking tot deeler heeft (Ad = In de eerste plaats wordt derhalve aan de vergelijking (25, voldaan door de waarde van pg uit A’ Jd? —y=0, is door . = A’ ＋ d. Deze waarde g, van een derd wortels van de vergelijking (25), geeft het moment v traagheid Am + d*m ten opzigte van die tot P behoo- rende hoofdas, welke aan de coördinaten-as à evenwijdig i is — De overblijvende vergelijking is Ld 0 bee eee eee | of, omdat 92 Jr? = d! is, | -M Tr: Cee, en dan ook | (B'— ie . irn ＋ (B — 2) (C' = = 0, of 9 -* Ohe In de plaats van deze vergelijking kan gesteld worde 4 Rd 5 oi -A Ae Ae, De ala: geeft e (207 ) ADAC AHA — 9 Tc A = 0. 4 2 _Noem, ter vereenvoudiging, de halve groote en kleine assen der ellips (40) in en n, dan is C — A m en B — Anz. De voorwaarde, dat P ligt buiten de el- lips wordt derhalve uitgedrukt door 4 | ziel 4% = (1 4 ò)m?n?, V garuit 7 15 ‚min? = (B — A) (C'— A!) == mg? H nr - mn“. Deze waarde voor (B — A) (C- A) in de voorgaande yi tweedemagts-vergelijking substituerende, daarbij dan, in de tweede, derde en vierde termen, (B'— A) en (C — A) door n en ma vervangende, komt, ter bepaling van de nog 5 onbekende wortels a, en h der vergelijking (25), Amten?) mn? . (42) 1 _ Hieruit 6 A) = (mt n- d) nnd) ＋A mens]. 4 De uitkomst der worteltrekking zal klaarblijkelijk de 5 an of hoeveelheid + (ma + n? — d) overtreffen ; 1 zij 2 A dit meerdere, dan zal tk -A (m nt Hd) (mt T -d) A, Óf Amt Tn Hd) (dmt nk A _moeten zijn, naar gelang het punt P gelegen is, wel bui- ten de ellips, maar binnen of buiten den cirkel, uit den oors a der coördinaten, met een straal = (m? + n°), “a het vlak yz beschreven. In het eerste geval zal men _ voor de twee begeerde wortels u, en h, hebben: ear. 4 AN d- , dewijl hier m? ＋ n? > d? is, zal uz > ut, maar (208) gs , Zijn. Derhalve is m het middelbaar hoofdmo- ment, en de hoofdas, die evenwijdig aan de coördinaten-as « is gerigt, zal de hoofdas ' moeten zijn. Voor het tweede geval worden N 4 A A d HA, , = A ＋ ma nt A, en vermits nu m? + n? < d? is, zullen wederom de hoofdassen van grootst en van kleinst traagheidsmoment in het vlak yz liggen, en de as van het middelbaar hoofd moment zal er loodregt door gerigt zijn. Lag P juist in den omtrek van genoemden cirkel, dan zou (m2 ＋ n?—d?) of (de — m? — n°) nul zijn, en A zoù mn d tot bepaalde waarde hebben; maar het oordeel over den naam of den rang der hoofdas, welker rigting evenwijdig is aan de coördinaten as , zou geen ander dan het uitgedrukte zijn. Immers men zou verkrijgen gr = A Hd? ＋ A, dat is H en uz = A ＋ d- H. Het eenig bijzondere, dat deze uitkomst leert, is dat de grootte van het middelbaar hoofdmoment juist is de arith- _ metisch middenevenredige tusschen de grootten der beide andere hoofdmomenten. Indien, bij s = 0, ook de eerste factor q van het voorste E lid der vergelijking (38) nul is, zal P ergens op de coör- dinaten-as 2 liggen. De voorgaande vergelijkingen leeren 4 dan, bijna onmiddellijk, dat eene der hoofdassen zal liggen in het vlak be, en evenwijdig gerigt aan de as , eene — tweede, evenwijdig aan de as , ligt in het vlak ys, en de derde heeft hare rigting langs de as 2. Dit is ook van elders zeer bekend. De grootten der traagheidsmomenten ten opzigte van deze hoofdassen zijn klaarblijkelijk (A rm, (B') en Om. Maar welke dezer drie de grootste en kleinste zullen wezen, blijkt hieruit niet. Naar gelang P eene — andere plaats heeft op de as 2, zal het oordeel hierover een ( 209 3 ander zijn. Ligt b. v. P buiten de ellips (40), dan is FDA! of r C- AT; derhalve Ar = Cd, Br? BOA! TO OCT(B -A) en C=. Ge- 4 volgelijk is hier Cm het kleinste, (C'H(B'—A')4ö)m of 8 1 het grootste der drie momenten, zoodat de hoofdas, „die langs de coördinaten-as 2 is gerigt, moet heeten de _ hoofdas , en de hoofdas, die evenwijdig aan de as y boopt, zal de hoofdas „ zijn. Ware P juist in den top (boven of onder het vlak ay) der meergenoemde ik a, r2=C'—A!, dan zou men hebben ATT Br DCA, C=. Hier is wederom 5 het grootste der traagheidsmomenten en daarom de hoofdas Ei 4 evenwijdig aan de as y; maar de beide andere momenten van 9 even groot zijnde, kan zoowel de as y' als as a! de hoofdas wezen, welker rigting evenwijdig is de coördinaten-as &, en naar denzelfden grond kan men ook stellen, dat noch de eene noch de andere dezer hoofd- g assen evenwijdig aan de as ꝙ zal wezen, want, alhoewel zij _ loodregt op elkander moeten zijn gerigt, is hare volstrekte N stelling in het vlak ez onbepaald, dewijl zij zijn assen van even groote traagheidsmomenten. . zen zijn op de centrale hoofdas z nog twee merkwaardige ‚ boven reeds aangeduid en genoemd de toppen eener n bet Wk e gelegene bijzondere hyperbola. Voor deze anten is 22 C- B/; zij liggen derhalve, uit hoofde van 0 n binnen de ellips (40). P in een dezer punten le, zal men hebben Ar A TO—B O- (BA) CC, | B- rt BTC-B=O en C=. Derhalve is de as, even- „ dig aan a, die voor welke het traagheidsmoment kleinst is, zoodat zij is de hoofdas &; maar de rigtingen der per- ieulaire hoofdassen / en 2 zijn, in het vlak yz, on- paald, omdat de traagheidsmomenten ten opzigte van je assen gelijke grootte hebben. gt P lager of nader bij het zwaartepunt, zoodat are JI in 5 oe: 7 Je (-210 ) rim=C'—B'—ò' is, dan komt Ar =C'—(B—A')—Ö', BTO, O C, en de hoofdassen a en “ zijn daar- om, de eerste evenwijdig aan de as æ, en de tweede even- wijdig aan de coördinaten-as /; de derde, de hoofdas 5 valt langs de coördinaten as 2. Eindelijk kan P gelegen zijn tusschen de twee genoemde toppen, de een van de ellips in het vlak 4 9 de ander van de hy perbola in het vlak 42. Alsdan is 2 - en tevens B — A, en daar (C - A) — 0 — 0 3 — is, kan men stellen 22 =C'—B!' + (B — A!) 4 d, wan dan d“ C1 (B — A!) moet zijn. Dit geeft: Ar 20 1B -A) gd, Bfr? =C (BA) KO, O. Gevolgelijk zal hier C'm het middelbaar hoofdmoment zijn, en de overeenkomstige hoofdas / zal hare rigting lan de centrale hoofdas 2 hebben, terwijl de hoofdas e van hef grootste traagheidsmoment (B'4-r?)m wilen zal zijn aan de centrale hoofdas /; de hoofdas g, die van het kleinste traagheidsmoment (A + r?)m is evenwijdig gerigt aan de coördinaten-as . 1000 Indien P is in een der toppen van de groote as d ellips (40), dan is, bij q = 0, tevens #? =C' A,, w door aan de vergelijking (40) voldaan wordt, dat is tweede factor van het eerste lid der vergelijking (38) dan ook rul zijn. Diensvolgens is in de voorgaande schouwingen mede reeds overwogen het geval van het ge- lijktijdig aan nul gelijk zijn der drie factoren van het canal lid der vergelijking (38). nn Ì Eene opzettelijke overweging verdient het geval, waari | s == 0 zijnde, de tweede factor des eersten lids van vergelijking (38) nul is, zonder q == 0, of ook het hier- mede zamenhangend geval, dat aan de vrg (38) N f ( 4 daan wordt alleenlijk door het aad zijn van genoemden _ tweeden factor, dat is terwijl noch s — 0, noch q — 0 is. let nul zijn van dien factor wordt aangeduid door de vergelijking (40), en deze drukt de voorwaarde uit, dat het punt P is een punt der meergenoemde ellips in het 4 vlak yz. Bij deze vooronderstelling is, in de vergelijking (42), 0 == 0, zoodat de wortels u, en A, dezer vergelij Lind zullen zijn N ks pa = Am Fn? = BCA! en pj = Ad. „ pa u, dat is het traagheidsmoment ten bete van eene der twee in het vlak yz gelegene hoofd- _ assen is gelijk aan dat ten opzigte van de derde hoofdas, die, bij de onderstelling s= 0, evenwijdig aan de coör- j dinaten-as « is gerigt. Maar er zijn dan twee assen van even groote traagheidsmomenten, en de traagheidsmomenten 3 opzigte van alle lijnen, in het vlak dezer assen door 1 P gerigt of getrokken, zullen daarom dezelfde onverander- lijke grootte (A ＋ d) m moeten hebben. Waaruit nood- N wendig volgt, dat de bedoelde twee hoofdassen zeer wel kunnen hebben de hier genoemde of aangeduide stelling, — de eene in het vlak ye en de andere loodregt er op, — maar dat deze slechts is eene enkele der vele mogelijke St. lingen of rigtingen, vermits, in het aangeduide vlak (a dat in elk geval loodregt op het vlak 9% is), de rigtingen twee assen kunnen zijn die van elke twee door P ge- kene perpendiculairen. r ook het punt P op den omtrek der ellips (40) ge- en zij, het traagheidsmoment ten opzigte van deze as (212) altijd >> A'+d? zijn, en het pasgenoemd traagheidsmo- 1 ment dan het grootste der drie hoofdmomenten zijnde, zal de hoofdas, welke in het vlak yz is gelegen, de hoofdas — 2 zijn. Er blijft nu nog overig om te weten, welke 130 rigting deze hoofdas z' in het vlak zal hebben. Op meer dan eene wijze kan men hieromtrent tot een oordeel komen. De hoek, welken de rigting eener in het vlak yz geleg hoofdas met de ordinaten-as y maakt, is boven aangeduid door 8, en de uitdrukking voor tang 29 is door de for- mule (41) gegeven. Omdat P een punt der ellips (40) moet deze voorwaarde, bij het bepalen van tang 28 of v de uit (41) af te leiden uitdrukking voor tang 6, in kening worden gebragt. Tot dit einde worde (41) on dezen vorm gesteld B 2gr 4 S re eee Uit (40) volgt tang 28 == B—A' 05 q —(B— A’) 7 0— * en (CA!) ? == En BEN Dit substituerende komt 8 f 5 0 — A. q — 29 | B—A' r tang 28 = F 40 9* mn 12 3 — oen 80 BA’ B — A an deze uitkomst, vergeleken met de bekende gon ri sche formule | 4 0D 5 1 tang ip’ N tang 26 blijkt dat men zal hebben in (213) O- tang 7 B— 1 sl 5 7 waarvoor ook kan genomen worden 2 | ung = ; RRP ‚ « . (44) F a8 1 maar @ is nu, overeenkomstig de gewone wijze van tellen der hoeken in de coördinaten-quadranten, de hoek tusschen de rigting der hoofdas „ en de, van den oorsprong af, in de positieve streek verlengde rigting der coördinaten-as 5. Let men nader op de uitdrukking (44), dan merkt men op, dat zij is de bekende uitdrukking voor de verhouding tusschen de subtangens van een punt eener ellips (welke m en n tot halve groote en kleine assen heeft) en de ordinaat q van dit punt, welks abscis is r. Maar tevens is deze verhouding de betrekkelijke grootte der goniome- trische tangens van den hoek tusschen de rigting der kleine as van de ellips en die eener raaklijn. Gevolgelijk zal de __ lijn, getrokken door P, en rakende de ellips (m,n) of (400, de begeerde bepaalde rigting der hoofdas e moeten zijn. Men zou dit ook daaruit hebben kunnen besluiten, dat uit (44) terstond volgt voor den hoek 8, welken de rig- ting der hoofdas e met de ordinaten-as z (hier de as der abscissen van de punten der ellips) maakt, ner Rt € MEE Ter. gee je en dat deze juist is de bekende uitdrukking voor de tangens van den hoek, tusschen de verlengde groote as der ellips en eene lijn, die haar in het punt (r, 9) raakt. En nog door deze andere overweging komt hetzelfde besluit. De rigting der hoofdas 2 gaat door het punt P en P is een paunt der ellips. Derhalve moet de lijn, die de rigting van e geeft, zijn óf eene snijlijn óf eene raaklijn der ellips. É VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIV. 15 (214 ) Is zij eene raaklijn, dan moet q of r, b.v. g, uit (44) op- gelost (of liever uit (43)) en in (40) overgebragt, slechts ééne waarde voor # uit (40) opleveren. En dit is zoo; want van het dubbel teeken, dat voor de waarde van r alsdan zou worden gesteld, kan slechts één aangenomen worden, omdat, 200 ook het andere of tweede teeken kon gelden, de rigting der hoofdas, door een willekeurig punt der ellips gaande, evenwijdig aan de coördinaten-as 2 20u zijn, hetgeen, volgens (44), niet kan. Alhoewel hiermede gevonden is hetgeen gezocht werd, zal het niet geheel overbodig geacht worden, nog eene andere wijze ter verkrijging van de uitdrukking (43) voor tang B te doen kennen, al ware het slechts om het gebruik van eene vroeger gegevene formule, — te weten de formule (27), of ook (28), — aan te wijzen. Voor het geval na- melijk dat hier beschouwd is, zijn de drie 5 der ver- gelijking (25), A dz, A dz en BTO A“. Derhalve zullen de drie wortels der vergelijking (26) 5 gi, = di-. = d- BOA“; * Er == =d) d- =d Ald? -&. De twee gelijke wortels A“ zijn daarom de twee negatieve wortels, en de derde wortel is de positieve wortel. Deze laatste heeft betrekking tot de hoofdas 2, die onveranderlijk in het vlak e is gelegen. Zij maakt met de coördinaten- — assen hoeken, welker cosinussen zijn aangeduid door a”, % %, Maar de eerste dezer hoeken is regt; daarom a“ = 0 en d „ e == |, dat is 7 10 formule (27), welke hier tot den positieven wortel % be. trekking heeft, zijn | 1 8 . ff „ Gn id 1 q „ 6% U C == tang 6. Diensvolgens zal de il (215 ) dab i- ver de -A) „ Gier (ee) 5 _ — — —„tᷣ 5˙ — — ad Abi q 7 zoodat hieruit volgt je e A), — tan PE pee 4 ee paar pav _waarbij nu nog in rekening moet worden gebragt, dat de __ coördinaten q,r en de lijn d (de —=q* 4r*) tot een punt der ellips (m, n) behooren; met andere woorden, de voorwaarde (40) moet in de verkregene uitdrukking voor tang 6 worden opgenomen. De formule (40) geeft BA’ 0-4 4 72 N ek * =(B'—A') ooit ger (C'— A) mj 9 en dan lida BAH ker BMA 9 92 „ d = hr? = == 0 At? er -U 2 Gexvolgelijk 3 0 4 en d- A0 4 en BA“ N 4 En de substitutie hiervan in de vorenstaande uitdrukking voor tang 6 zal juist de formule (43) terug geven. Daarna het overige als boven. ' De uitkomst blijkt echter nog spoediger, indien men Î van, een der twee negatieve wortels — A“ van de vergelij- king (25) gebruik maakt. Inderdaad, de rigting der loofdas Ey’ onbepaald zijnde, kan ook in het vlak ye gedacht wor- deu, en zoo deze rigting in ye bepaald is, kent men ook 1 de perpendiculaire rigting, welke die der hoofdas 2 zal 1 15* (216 ) wezen. De cosinussen der hoeken tusschen de rigting der hoofdas en de coördinaten-assen OX, OY, OZ, zijn a’, b, e, en als deze hoofdas in het vlak ye wordt genomen is d == 0, 4 0 * be I, en daarom — = tang hoek tusschen y' en b' de coördinaten-as y. De formulen (28) nu betrekking heb- bende tot de twee negatieve wortels — u’, en —#';, en deze hier gelijk zijnde, dat is — pw’, = - = — A,, of * = n = A, zal men naar elke der twee formulen (28) hebben waaruit Hierbij nu de voorwaarde, dat het punt P iseen punt der ellips (40) of (m,n), dan zijn # en q middelpunts-coördi- naten van een punt der ellips; C’— A“ en B'— A! zijn gelijk aan m? en aan n°, en diensvolgens f c. . bm? q Het tweede lid is de bekende uitdrukking der grootte van de tangens van den hoek, tusschen de rigting van de kleine as n der ellips (de rigting van de coördinaten-as ) en die der normaal van het punt (r,q). Weshalve de rig- ting der hoofdas /, in het vlak ye, zal zijn normaal tot de ellips, en de rigting van de hoofdas z' moet daarom in- vallen. met die eener raaklijn, dat is met die der lijn, welke de ellips in P aanraakt. Maar onafhankelijk van de voorgaande beschouwingen komt men ook tot dezelfde besluiten of gevolgtrekkingen, 2 Ä steld >, ofschoon zij ook kau zijn f — —, Óf — (217 als men aanneemt, dat de vergelijking (38) voldaan wordt alleenlijk door het nul zijn van den tweeden factor des eersten lids, en dit geval moet nu, in de laatste plaats, nog overwogen worden. 8 De eenige voorwaarde is hier uitgedrukt door de verge- lijking (40). s is derhalve niet nul, en daarom ook, vol- gens de vergelijking (39), t niet — 0, en men heeft CBA Pr e 7 Het punt P, waartoe de te bepalen hoofdassen betrek- king hebben, is in het vlak , overeenkomstig de nu be- staande eenige voorwaarde, een punt der ellips (m, n) of (40). Het is van deze ellips een gegeven punt, welks coördina- ten q en r dan, in de voorgaande uitdrukking, als stand. / t vastig mogen aangemerkt worden. Derhalve ; tene stand- f b hb 5* mutige verhouding. Maar e of f = en u 8 8 t of of a es 0 f a“ 5 6 0 c “— A“ r nn 7 vi) PRE rr se  rme 4 (45) * De standvastige verhouding is door 4 aangeduid, en voor BE AW verhouding,’ welko: aan : gelijk ie, ie kortheidshalve ge- Ee „ 1 * 57 200 nung nog niet bepaald is tot welke der hoofdassen zij be- 4 trekking heeft. s hangt af van a, a’ of a”, en zoo ook t; . maar de verhouding tusschen s engt, aan n * of c 0% gelijk zijnde, is onafhankelijk van a, a’ of (218) a“; zij geldt derhalve voor elke d, a'“, a; zij is voor elke a, d, of a“ standvastig = A, De hoofdas, over welker rig- ting hier geoordeeld moet worden, gaat door het punt P. Zij moet derhalve elke stelling kunnen hebben, bij welke de verhouding, tusschen de cosinussen e en 5 der hoeken, die zij met de coördinaten-assen z en y maakt, eene stand- vastige grootte A heeft. De vraag is derhalve, in de eerste plaats, welke zal de meetkundige plaats zijn van alle door P gaande lijnen, die aan dezen eisch kunnen voldoen. Deze meetkundige plaats zal moeten zijn óf een kegelvlak (om- dat alle de vooronderstelde lijnen door een zelfde punt P gaan) óf een plat vlak, en het laatste is ligtelijk te voorzien. De vergelijking eener lijn, gaande door het punt P,. — welks coördinaten zijn d = 0, = 9, er, — en ma- kende met de coördinaten-assen OX, OY, OZ hoeken, die a, b, c tot cosinussen hebben, is Ss Ai ST RNN Ede * 0 Hieruit, voor de verhouding der cosinussen c en 0, derhalve %% - + (r—qh) = 0, zijnde de vergelijking van een plat vlak, loodregt op het vlak ye, en dit coördinaten-vlak snijdende volgens eene lijn, 1 van welke de vergelijking, — tot de doorloopende coördi- 1 naten in het vlak % betrekking hebbende, — is de ge- vondene vergelijking zelve. Stelt men deze onder den vorm 1 r N a: ke odd en substitucert men de waarde van A, dan komt: nt ae er EL Ae te 8 „„ iten en en (219 ) m? m' — n et — 2 2 — n? r n° A Men herkent in deze vergelijking die eener normaal van de ellips (m, n), voor het punt, dat r tot abscis en q tot ordinaat heeft. Het vlak, waarin de gezochte hoofdas noodwendig moet gelegen zijn, snijdt derhalve het coör- dinaten-vlak volgens eene lijn, gaande door het punt P, 3 normaal zijnde tot de ellips (m, u), en met de ordinaten-as z een hoek makende, van welken de goniometrische tangens 2 * Ker . is. Omdat nu elke lijn, in genoemd vlak door nr | P getrokken, aan de voorwaarde 7 h voldoet, is hierin grond om te vooronderstellen, dat ook elke zoodanige lin als eene der hoofdassen in P zal kunnen aangenomen wor- 1 den, en deze grond zal genoegzaam wezen om het voor- onderstelde als noodzakelijk te stellen, zoo het blijkt dat 3 het moment van traagheid der massa ten opzigte van eene dier lijnen dezelfde grootte heeft als dat ten opzigte eener andere, in hetzelfde genoemd vlak mede door P getrokken. Laten deze twee lijnen zijn de genoemde normaal en de lijn, door P loodregt op het vlak yz gerigt. Deze laatste loopt evenwijdig aan de coördinaten-as æ, en met betrek- king tot haar zal (A“ + d®)m het moment van traagheid dier massa zijn. Is verder p de hoek, welken de rigting der aal in het vlak ye met de coördinaten-as z maakt, en 1 5 de lengte der loodlijn, uit het zwaartepunt (de coördi- __maten-oorsprong) op de normaal getrokken, dan is * (C', cos? p + B'. sin? p + l*)m 5 de uitdrukking voor de grootte van het traagheidsmoment B der massa ten opzigte van die normale lijn. Uit de ver- Ä ns der normaal volgt, voor y O, (220 ) m — n? E225 m en deze waarde van 2 den afstand gevende (op de as 2) van den oorsprong tot het snijpunt der normaal met de halve as m der ellips (m, n), zal klaarblijkelijk m2 9 lang ;; m2 r diensvolgens Am? ge: 2 5 2 ni Re iN, mig? 2 (n n 09 r 2 en 4752 4 * 452 dpa mg nir mg nz mens Hiermede dan B + Cos 12 == 1 ＋ 9 ＋ mig? ＋ nir . m T LAL (B-AUmOHοννν A!) (mn? rt 7 eN mig niz n 1 A. + min) + ment E meg zr: H nig? — Amen⸗g27 5 mee ners m°g2.m?n?n?r?. men mgr? nt e mn? pi =A + mg 1 Door de vergelijking (40) der ellips AN is m’n?==mg* + 15 en daarom mg mens + nir. men! — 2 mnοονεe mem) nt?) . nern) . mare) — Ln . mig? , nis; Bmg + Cnêr? + (m 272 nd" (221 ) en dit in den teller van den gebroken term der voorgaande vergelijking substituerende, komt j 4 „ mg -C nr: r. m. tr ndr? U N 2 8 BA Cc = A N Aq Fri Hd Het blijkt dan, dat het traagheidsmoment der massa ten opzigte van de bovengenoemde normaal - (A + d*)m is, derhalve gelijk aan het traagheidsmoment ten opzigte der lijn, gaande door P, evenwijdig zijnde aan de coördinaten-as 2, en even zoo als die normale lijn voldoende aan de voor- waarde 72 h. Deze lijnen zijn diensvolgens, zoo als alle andere, in haar vlak door P gaande of gedacht wordende, < assen van even groote traagheidsmomenten, en elke twee, in dat vlak loodregt op elkander gerigt en P tot snijpunt hebbende, zal als een paar hoofdassen, tot P behoorende, kunnen aangemerkt worden. De boven gevondene bepaalde stelling van het vlak dezer twee perpendiculaire maar overigens onbepaald gerigte hoofdassen, doet nu ook besluiten, dat de derde tot P behoorende hoofdas zal moeten gelegen zijn in het coördinaten-vlak yz, en dat hare rigting overal zal we- zen die eener raaklijn tot de ellips (mn, n). De grootte van het traagheidsmoment ten opzigte van deze derde as, heeft men ligtelijk door de opmerking, dat de som der traagheids- Á momenten ten opzigte van elke drie perpendiculaire assen, die P tot oorsprong hebben, standvastig is (zie de for- _ mule (11)). Is eene der drie assen loodregt op ye of even- __wijdig aan de coördinaten-as r, dan is ook de som der traagheidsmomenten, ten opzigte van elke twee perpendi- _ culaire assen, door P in het vlak yz getrokken, eene stand- __vastige grootheid. Nemende nu voor deze twee assen de _ lijnen, gaande door P en-evenwijdig zijnde de eene aan de ( 222 ) coördinaten-as /, de tweede aan de coördinaten-as 2, dan zullen, omdat de oorsprong is het zwaartepunt der massa, de traagheidsmomenten, ten opzigte van die parallelen, zijn (B 4 r*)m en (C q*)m. Aan de som (B! +C' 4 dm moet derhalve gelijk zijn de som der traagheidsmomenten ten opzigte van de normaal en van de raaklijn door P ge- trokken; maar het eerste dezer twee momenten is boven gevonden te zijn — (A +d?)m. Gevolgelijk zal het be- geerde traagheidsmoment, ten opzigte van de derde hoofdas, tot P behoorende en hare rigting in het vlak yz hebbende, de standvastige grootte hebben van (B' + C’— A) m. En dewijl B'4C'—A'=B' ms, dat is altijd > A'+d?, zal deze derde hoofdas die zijn, ten opzigte van welke het traagheidsmoment is het grootste van de drie hoofdmomen- ten; zij zal de hoofdas 2“ wezen. Tevens blijkt nu ook dat de verhouding 5 — h niet kan zijn 55 maar dat zij, be⸗ trekking hebbende tot de eene of andere der twee hoofd- assen / of , van welke de rigtingen onbepaald zijn, z00- wel tot deze betrekking kan hebben als tot gene, derhalve 1 0 zoowel kan zijn 5, als „, vermits er geen onderscheid in grootte tusschen de traagheidsmomenten ten opzigte der hoofdassen 4 en / bestaat. — —ꝶä—H —— — III. Na de uitvoerige beschouwing van al hetgeen be- trekking heeft tot het geval der ligging van het punt P in het centrale hoofdvlak , zal het niet noodig zijn op dezelfde wijze, in alle bijzonderheden, opzettelijk te onders — zoeken wat er zal plaats kunnen hebben, indien de oor- sprong P gelegen is in het derde centrale hoofdvlak we. N De ordinaat q alsdan vul zijnde, worden de vergelijkingen (32) en (33) (223) POB HEAO)" o. 40 î en p(C'— B) t + (B — A) T2 0 1 (47) en Aan (46) wordt voldaan door het nul zijn van n elken der drie factoren, waaruit het eerste lid bestaat. Is de tweede factor óf alleen óf tegelijk met den derden nul, dan is er deze betrekking tusschen de coördinaten p en r van, het id P, | — * ä * 6 — B * B mr A rr ee een der takken eener hyperbola, gelegen in het vlak zz, hebbende den oor- sprong O of het zwaartepunt tot middelpunt, en hare ware as langs de coördinaten-as z. De ware toppen liggen der- halve op de grootere as 2m van de ellips (m, n) in het vlak yz, maar zijn nader bij den oorsprong, omdat C -A O- ‘js. Is B. A,, dan wordt wel C A =C'— B’, maar zoowel de ellips als de hyperbola gaat dan over in eene lijn. C. = B' doet de ellips overgaan in een cirkel, en de __hyperbola in eene lijn. Is C'—B' = B'— A’, dan wordt de hyperbola gelijkzijdig, maar de ellips blijft ellips en verkrijgt slechts de bijzondere afmeting, bij welke de reden 8 tusschen hare assen gelijk wordt aan die tusschen de zijde en de diagonaal van een vierkant. In het algemeen is er _ tusschen de ellips en de hyperbola deze betrekking van __wederkeerigheid, dat, op de as 2, de toppen der eene kromme _ lijn zijn de brandpunten van de andere. Is nu het punt P een punt der hyperbola (48), dan zal bevonden worden, dat slechts eene der tot P behoorende ‚hoofdassen noodzakelijk zal moeten gelegen zijn in het vlak . «2, en dat hare rigting zal wezen die der lijn, welke de Á hyperbola in P aanraakt. De beide andere hoofdassen lig- | 4 gen in een vlak, door P gaande en loodregt op het vlak zz zijnde. De rigting van eene dezer twee hoofdassen kan elke a ee (as) (224 ) zijn; zij zijn assen van even groote traagheidsmomenten (B' + e*)m,(e? p + r°), en hiermede wordt ook bekend de grootte van het traagheidsmoment ten opzigte van de derde hoofdas, die bestendig in het vlak zz ligt. Deze grootte is namelijk (A“ + O-) m, en aangezien C- = Ces, en daarom A'+C'—B' stellen, de vergelijking van de lijn I, en deze geeft terstond 4 8 „_—_B' 5 e 5 . armede gevonden worden eind (C'— Aja OV SC A OB atie ar (CB) 8 * ene e Af B02 2) 1 van het vlak V is, overeenkomstig de voor- telling of aangenomene rigting van de lijn &, eene (234 ) zoodanige, dat de snijding “ met het vlak 4% gelegen is in het quadrant der positieve p en q of w en /, Daarom is p positief en scherp. Maar het is gebleken, dat het coördinatenvlak % door het vlak V gesneden wordt volgens eene lijn, die door den oorsprong gaat en, voor zooverre boven het vlak 2%, in het quadrant der positieve y en 2 of q en r is gelegen. Bijgevolg zal de standhoek 9 als een stompe hoek moeten aangemerkt worden, indien men aan- neemt dat hij is de hoek tusschen twee lijnen, getrokken uit eenig punt van de lijn 4, beide loodregt op “, de eene in het vlak V opwaarts (boven het vlak ey, zoo men dit bv. horizontaal denkt), de andere in het vlak zy, maar van l af naar de as & gerigt. Daarom zal cos % negatief zijn. Op bekende wijze, of naar bekende formulen, vindt men eene uitdrukking voor cos uit de vergelijking (50) van het vlak V. Stelt men namelijk, ter bekorting, Vv {BA abt (CA ate? H(C'—B')2b2et} =S, dan is op BA) en n MAC TAN a (CBON ARE 8 De uitdrukking voor cos 9 negatief moetende zijn, zal dit, bij de substitutie van deze waarde in de gevraagde vergelijking moeten in acht genomen worden. Of ook, cos 0 kan vooreerst als positief aangenomen worden; daarna kan het teeken van elken term, waarin eene onevene magt van cos6 voorkomt, worden veranderd, en de waarde of uit- drukking voor cos, zoo als zij hier is gegeven, worden gesubstitueerd, Moest, in het vlak V, de lijn “ zijn de as der abseissen — van de punten der lijn van doorsnijding van het oppervlak G met het vlak V, — werden deze abscissen aangeduid door v en de overeenkomstige regthoekige ordinaten in het — . . ,,, (235 ) vlak V door , dan zou men de vergelijking van die lijn van doorsnijding, in haar vlak en ten opzigte van deze _ assen der coördinaten v en w‚ terstond hebben, door vol- gens de bekende transformatie-formulen, in de vergelijking 0 (82) te substituëren : . mr pv. cos q tw. cos, sup, B nap 3 2. in q — . cos 9. cos q, 1 dl 2 = w. sin 6. ALE bil … Het is evenwel meer eigenaardig om, bij eene keus van „ in het vlak V, te letten op de gegevene rligting, aan welke de hoofdassen in V evenwijdig zullen ___ zijn. Derhalve zij, in het vlak V, de lijn & de as der ab- A seissen & en eene tweede lijn, gaande door den oorsprong (het zwaartepunt) en met k een regten hoek makende, de as der nieuwe ordinaten 3. Daartoe moeten dan wederom „ o en w getransformeerd worden, en wel, vermits w is de bock, dien de lijn k met de lijn ( maakt, door de formulen 1 . v == 8. cos % — . ein w, * % F. sin w + 3. cos . Denkt men, in den oorsprong der coördinaten, het mid - 3 van een bol, wiens straal zij — 1, dan wordt zijn 5 oppervlak gesneden door het coördinaten-vlak zy, door het Ulak V, en door de twee vlakken der assen zen y en der lijn K. Er ontstaan twee aan elkander sluitende spherische ‚ driehoeken, uit welke ligtelijk afgeleid wordt 1 cos u ad. cos q + b. sin p. af . Hierin de uitdrukkingen, boven verkregen voor cos coe C. — Tha. + C- n — vC Aat + (C-) 252 ie Uit deze heeft men de uitdrukking voor sin w, die even- An ( 236 ) wel gepastelijk herleid wordt, indien voor (1 — a?) en (1— 62), welke er in zullen voorkomen, gesteld worden (0% ez) en (a? es), waardoor men zal bevinden 8 DN ijk ie Wit VIC — AN H (C'— Bb} De transformatie-formulen voor p, 9, 7 zullen nu, na de substitutie der uitdrukkingen voor v en 7, zijn: p A (cos q. cosy + sing. sin . cos 0) f ＋ (sin ꝙ. cosy. co — cos q. Sin 90 —= ME ＋ Ny; (sin g. cos i — cos q. Sin 10. cos 0) C | — (sing. sin ＋ cos. cosw. cos 0) 7 — PE — Qs cin w. sin h. S ＋ cosy. sin b. 1. | | Deze formulen hadden ook terstond kunnen zijn gesteld geworden, als gevolgen ‘van bekende transformatie-formulen voor het geval van drie nieuwe coördinaten E, / en b, want zij moeten uit deze voortkomen, door & = 0 en cos % ne- gatief te stellen. Om evenwel aan duidelijkheid niets te kort te doen, is aan eene opzettelijke afleiding der uitdruke kingen voor / % r, uit de voorstelling van hetgeen hier beschouwd wordt, de voorkeur gegeven. 7 0 Wanneer men in de vergelijking (32) eerst — in de plaats a En van s stelt, vervolgens, om de breuken weg te maken, het noodige verrigt, zoodat zij worde (b*—a*)pg+ab(p—g*)+ab(B'—A') (C'—B')bp(C'=A 0% -ab B A/C - aꝗαο-) == 0, en daarna de uitdrukkingen, voor , % 7 verkregen, sub- stitueert, zal er, na eene eerste ontwikkeling, komen: hb (237) (Oraal) (CBM —(C—Ar)aP} SEN -ab(Bh -A) M- aP)ein w.sin? 9].5* — — 1 C N- N =. CN +(C—A aq) Tk +ab(B'— A"(ON +aQ)eos* N. sin 91. + 4 Ni (e. JMP 4ab(M?—P2)}((C—B'UN +(C-—A Jaq} a:) (NP—MQ) +2ab(MN + N= BOM —(C—A')aP) »—ab(B'—A'{(UN +aQ)siny + UDM — aPycosy } ain. sin 20J.82.5— [((b—a? NSN -)) ((C— BIM —(C'—A")aP} f(b? —a*)(NP—MQ) + 2ab(MN + PQ)((C BIEN +(C—A)aQ} _ab(B—A) {(6M—aP)cosy HBN HaQ)siny } cosysin?0].E.n* + aB — A) (= U —(C - A. & 0 V Tab (B'— A) ( - BEN C = A)aQ} =. SBubstituerende in deze vergelijking de uitdrukkingen voor 3 M, N, P, Q, tevens die voor sin ꝙ en cos gd, en stellende, der bekorting, 1, (C — A) u ＋ = ο⁰ον] — M en 1 3 K) 13 W AI, dan zal, na uitvoerige berekening en F. edig de uitkomst zijn: 2 UNeiny. cos0} ¶ Lein cos 2 Ui cos 6} sin ii cs . ES. W (UL in v. cos 9] ¶ Zain cos N cos 6} cosy.cosw.W n° ö el Lein u eos : cos 0} . iu. ¶ Lein o) sin cos? wy AN — {Zt-siny.e08 9} (Zeiny cos * ‚eos 5} eos?) WE- 4 15 (Lein us cosꝰ ue] 2. 00 Z Nein cos ] S oo w ELN sineos 6} ¶ Lein i eos i. ooõ f] siny.cosw]WE.n* ＋ ein u. cos g. W. S ＋ I cos . cos g. W 7 = 0. poor het vereenigen der termen, die dezelfde factoren hebben, gaat deze vergelijking over in (238) (Lein M cos) ¶ Lein eos 2 . oos 9} bars ae co. Ws ＋ Lein cos .. cos 0} —¶ Lin u. cos 0}? cos? (E. sin e 5 ＋ (C sin w + I cos w) LW Z. cos = 0, 9 dat is, den gemeenschappelijken factor (F sin w + cos w).W 1 opheffende, en nu cos in — cos 9 veranderende, 1 (2 — sin . oog L sin y N cos? . cos h cos w(n* — 82) N 1 +[ (Lsinw cos 2 m. os] — {Z—siny.cos0 } cos? ws W. co = nde ef sd 4 ab (B! — A’) S a A!) — „ J — gin . COS = W w 8 nul, weshalve de voorgaande vergelijking eenvoudiglijk wordt 8 f 4 {Z sin N co . cos6}*.E — ZW, cos b. haat Uit deze, gelijk uit de voorgaande vergelijking, blijkt BE, reeds, dat de gezochte meetkundige plaats eene gelijkzijdige hyperbola is; maar de laatste vergelijking wordt nog een- voudiger door herleiding of ontwikkeling. Want de uitdruk- 1 9 kingen voor Z, sin u, cos w en cos 9 substituerende, komt: bene 8 S eee. 4508 — . 4 er dl W W2 8 dat is N a 1 En Jol ws — {(C' — Aha? + (C' — B'6° } 70 3.55 HE 4 Wijders is HR S ＋ {(C'— Alja? . -)) == 1 (B g .O Ah ase 4. (0 — Pence ＋. (O = hegt 1 20 — A h = ie == (C— 2 BIJ} 24252 pk (O4 A’)? (a? a 6 b Ì en (0 - B) (b? ) ＋ 20 - Al (O'— a2 (O- A) (at Hb? Hetjat ＋ - 0 (a Hb? Tenbs OA IO Db W ... (239) _ Hiermede wordt de coëfficiënt van gek in het voorste a der laatst verkregene vergelijking, : (Wa) == |, en dan is eindelijk de vergelijking der Eik lijn van door- snijding van het oppervlak G en van het vlak V, ten op- zigte van coördinaten-assen in dit vlak V, APA e Hej (52) De plaets der punten P in het vlak V is derhalve eene gelijkzijdige hyperbola, hebbende het zwaartepunt tot mid- delpunt, 78 tot magt of potentia, / 28 tot halve ware as, en de onbepaalde lijn k, door den oorsprong evenwijdig aan de gegevene rigting (51) getrokken, tot eene der asymptoten. Hetgeen derhalve hiervoren gebleken is ten aanzien van 4 de coördinaten-vlakken of centrale hoofdvlakken, — dat na- | omen in deze vlakken groepen van punten bestaan, pun- ten zijnde van gelijkzijdige hyperbolen, punten tot welke, in deze hoofdvlakken, hoofdassen behooren, die aan eene in N dezelfde hoofdvlakken gegevene rigting evenwijdig zullen < gijn, — is wel eene waarheid, welke voor de vlakken der Centrale hoofdassen op de meest algemeene wijze, dat is on- beperkt, geldt, maar geenszins uitsluitend. Zij is algemeen. In elk vlak, naar de hiervoren gegevene constructie door bet zwaartepunt gedacht, bestaat ten minste ééne dergelijke ___ — wordt; met deze komt „, = 1 +, +, rijke vragen, als men de zaak uit een ander oogpunt 0 _ _schouwt. Om hier evenwel aan het onderzoek geene te _ groote“ uitbreiding te geven, wordt dienaangaande verwezen maar de hiervoren aangehaalde verhandeling van GAscurav. Poor een punt (, 9) in het vlak zy der centrale hoofd- assen OX en OY is de rigting van eene der hoofdassen, dat vlak gelegen, bepaald door den hoek «, dien zij met ef OX maakt; dezen hoek heeft men door de for- nule (36), te weten: 101 1 rale *. tt RA 279 f * C H(A Le N VERSL. EN MEDED. arp. NATUURK. DEEL XIV, 17 ( 246 ) 1 4 ta = T I- 9 ＋ (B- A cola = + 270 |P 9 +( ) + vw? 40°) HBA HBA") De vergelijking van de rigting der hoofdas in het vlak zy, die een hoek « met de as 4 maakt en, als tot het punt (v, 9) behoorende, door dit punt gaat, zal derhalve zijn == ) tang « + 9. De tweede 12 in het vlak ey, tot ‘hetzelfde 9 (v, 9) behoorende, maakt een hoek 90° e met de as w. Derhalve zal ys G ot Hg de vergelijking van hare rigting wezen. Na substitutie der uitdrukkingen voor tang a en cot & komen dan deze ver- gelijkingen d =. D D HBA) (we, = = iP) Nee) A- 27 ( HP) ＋ -A) D = H UDMA (pg) (1) Voor alle punten der lijn, door het punt (5, 0) óf even- wijdig aan de as / óf evenwijdig aan de as # gerigt, is óf p Óf q standvastig, maar de overeenkomstige of gelijk- namige hoofdassen in het vlak zy, tot die punten behoo- rende, hebben van punt tot punt eene andere rigting. Denkt 5 men b. v. de reeks van assen, behoorende tot de opvolgende punten, die p tot abscis en q, — hoe klein of groot ook, dat is van nul tot oneindig, — tot ordinaten hebben, en 1 die hoeken == 90° ＋ & met de as & maken, dan moet er, door de snijding dezer reeks van opvolgende rigtingen, eene _ (247) kromme lijn gevormd worden, welke de omhullende van deze rigtingen is. Men zou kunnen vragen, of deze kromme eenige belangrijke bijzonderheid aangaande die rigtingen, iets merkwaardigs aangaande de wet van hare verandering, kon leeren kennen, — en dan eveneens ten aanzien van de tweede rij van hoofdassen, loodregt op de overeenkom- _ stige assen van de eerstgenoemde reeks gerigt, — alsmede van de paren hoofdassen in het vlak zy, behoorende tot de punten der lijn, evenwijdig aan de coördinaten-as & door _ het punt (v, 9) gaande. Met onderzoek hieromtrent levert b nogtans niets belangrijks op. Om namelijk de vergelijking 1 der omhullende van de eerstgénoemde reeks van rigtingen te verkrijgen, moet, naar den bekenden regel, 9 geëlimi- naeerd worden uit de vergelijking (u) en uit hare differen- ___tiaal-verhouding, tot g, als veranderlijke, betrekking heb- bende, dat is q moet geëlimineerd worden uit (a) en uit N dleze vergelijking „ ee e e fator = v Who HBANUB Apr") ® _ Hiertoe zou het eenvoudigst wezen 9 te elimineren uit 1 de tweede magt van (u) en uit het product der vergelij- 2 kingen (n) en (o). Maar alhoewel deze eliminatie geen be- 3 in den weg ligt, is de uitkomst der bewerking eene . zamengestelde vergelijking van de 8e afmeting, waaruit geene _ merkwaardige gevolgen blijken. De kromme lijn, tot welke 1 deze vergelijking behoort, snijdt de coördinaten-as 4 regt- . rte in het punt 2 = p. Zij snijdt ook (Y miet nul < zijnde) de as y in een punt, verder en verder van den oorsprong O verwijderd als p grooter en grooter is, en 75 dit snijpunt gaat zij zonder einde voort. b . esi schijnt een ander onderzoek. Voor een punt 2 ei vlak zy, p en 9 tot coördinaten hebbende, is eene H 17* ( 248 ) der drie hoofdassen loodregt op het vlak ey, en de twee andere hoofdassen liggen in dit vlak. Voor een punt, dat p, 9, r tot coördinaten heeft, zijn de rigtingen der overeen- komstige drie hoofdassen scheefhoekig met betrekking tot het vlak ey. Blijven p en q dezelfde, maar heeft r eene andere grootte, dan is het punt P een ander punt van de onbepaalde ordinaten-lijn, welke in het punt (v, ) lood- regt op en door het vlak zy is gerigt, en de tot P be- hoorende hoofdassen hebben wederom eene andere stelling en helling ten opzigte van het vlak zy. Denkt men nu van de oneindige groep van drietallen hoofdassen, tot de opvolgende punten van genoemde perpendiculair of onbe- paalde ordinaten-lijn 7, alleenlijk de gelijknamige, b. v. al- leenlijk de hoofdassen z', makende met de coördinaten-assen hoeken, welker cosinussen zijn a, b, e, dan maken alle deze _ assen eene meetkundige plaats uit, zij vormen een opper- vlak, klaarblijkelijk een regelvlak zijnde (en wel een scheel, dat is niet ontwikkelbaar, regelvlak), van hetwelk de onbe- paalde ordinaten-lijn r eene der rigtlijnen zal wezen. Welk is dit regelvlak ? Van eene lijn, gaande door een punt (v, J, #), en ma- kende met de coördinaten-assen æ, y, & hoeken, welker o- 6 e sinussen zijn a, b, e, zullen, — als vroeger — s en t a a stellende, — de vergelijkingen wezen * s ( — ) ＋ 95 zm terp) + r. Blijven nu p en q standvastig, dan hebben s en t al- leenlijk andere en andere grootten voor elk ander punt der onbepaalde loodlijn, langs welke de ordinaten r geteld of 1 gemeten worden, dat is s en t veranderen alleenlijk met . Om derhalve eene betrekkiug te hebben, welke geldt voor alle mogelijke rigtingen van gelijknamige hoofdassen, tot de 4 (249 ) __onderscheidene punten van genoemde loodlijn behoorende, moet er eene vergelijking gevormd worden, onafhankelijk van eenige waarde van s, t en r, dat is bevrijd van s, t en v, en eeniglijk de onbepaalde coördinaten 2, J. 2, als veran- derlijke elementen, inhoudende. Bij de twee voorgaande ver- gelijkingen worden derhalve nog twee andere, insgelijks van s, t, r afhangende, gevorderd, ten einde, door het verdrijven on t, 7, de begeerde enkele vergelijking te verkrijgen. ap ander tweetal heeft men in de vergelijkingen (31) en ke 10 opgelost; desgelijks t wk (33). De twee uitdrukkingen Poor t aan elkander gelijk gesteld zijnde, geven eene ver- gelijking. Uit deze komt #, welker waarde, in (32) over- __ gebragt, eene vergelijking zal opleveren, die nog s bevat, maar in plaats van deze worde hare waarde gesteld uit A * s (ap) +g. Na eenige herleiding zal er dan komen : Hp" Nye) HB ANg9)(e—p)—pgle-p)* |X oen (P(C-B)(y-g) — (B-A)(y-g)(e-p) —q(C—A')(zp)} * BAN (p(w-0) — lep) (p(C-B)(y e | A Ae (-e. 00. 53) * Eron Die is de vergelijking van het regelvlak. De vorm wordt weer beknopt, zoo men het punt (, 9) in het vlak zy als oorsprong van coördinaten en de regtlijnige rigtlijn van bet regelvlak als as der ordinaten 2 aanneemt. De coördi- ___paten ten opzigte van dezen nieuwen oorsprong 2 , 9, 2, * _ noemende, zal 4 - = , YY, en 2 2 zijn, 8 4 waarmede dan de vergelijking van het oppervlak wordt: . b ler ga (B Ae, i =. 5 ke 5 0 - 3) —g (C'— A) . —(B— A) , y,}? a N A C A ei =. (51) De hoofdas , in het vlak zy tot het punt (y, 4) be- 5 hoorende, heeft eene rigting, bepaald door de vergelijking (250) (37); zij mag als bekend aangemerkt worden, en cot. Za = n stellende zal, volgens (37%, 52 9 (R A) 2 zijn, waardoor de vergelijking nog eenige vereenvoudiging ondergaat, te weten: Di Ani ei {pC By, OA) (B—À)e, 34757 (BA) - R OA Je, 21 055) De oplossing van 21 zou dezen vorm van uitdrukking geven, waarin eenige meerdere e bestaat 5 e ee (B—A) y, 4 C — 771 7% . 0-3) Ahe, ke „=) 2 -A), WE 1 7725 ) 5 . 656) Het regelvlak is een (scheel) oppervlak van den zesden graad, door het coördinatenvlak «ey in twee gelijke en ge- lijkvormige deelen (ten opzigte van dit vlak zy symmetrisch gelegen) gedeeld wordende. Maar het onderzoek nopens den vorm of aangaande de bijzondere wording, voert niet tot eenige opmerking, welke, voor eenig punt der as 2, de rigting der overeenkomstige hoofdas &“ op eenvoudige wijze zou doen kennen, althans hetgeen uit den vorm van het regelvlak, door de vergelijking (55) of (56) in verband met de vergelijkingen der beschrijvende regte lijn, kan blijken ten aanzien van de rigtingen van hoofdassen, kan ook even zoowel, zoo niet ne uit de vergelijkingen (32) en (33) worden afgeleid. Ware de wording van het regelvlak (55) eenvoudig of 4 kennelijk, het zou regtstreeks eene meetkundige voorstel- ling geven van de wijze, waarop hoofdassen in de ruimte zijn gelegen of verdeeld, overeenkomstig de plaatsen der N (251) punten, tot welke zij behooren; en zoodanige voorstelling is niet zonder belangrijkheid in de theorie der hoofdassen, al zij het ook dat zij geen korter weg aanbiedt dan de berekeningen, om in juiste maat de rigtingen van hoofd- assen te leeren kennen. Gaat men echter uit van een an- deren grond, en maakt men gebruik van andere vooraf te bepalen elementen, dan komt men tot eene andere gansche- lijk bepaalde meetkundige voorstelling, door welke geoor- _ deeld kan worden over het hoedanig gerigt zullen zijn van hoofdassen, die eenig gegeven punt der ruimte tot oorsprong hebben. Dien grond heeft men in de beteekenis der ver- gelijkingen a In de vergelijking 1 92 p? . 6 _ herkent men namelijk de nd eens oppervlaks van daden tweeden graad, gaande door het gegeven pant (p, 9, T). __ Bovendien is het een oppervlak met cen middelpunt, ge- legen in den oorsprong der coördinaten (het zwaartepunt _ der massa), en de assen zijn langs de centrale hoofdassen . gerigt. Diensvolgens is het oppervlak óf eene ellipsoïde óf 3 eene hyperboloïde, hetzij eene eenviakkige hetzij eene twee- Ad vlakkige hyperboloïde, naar gelang w' is positief of nega- tief, en naardat, 200 . is negatief, óf , is > Alen < B, Et cf NA en B, magt in elk geval C . De drie wortels w',, fz, #', van de derdemagts- verge- jking (36) zijn bestaanbaar, maar slechts één kan positief . sijn. Is „, positief, en zijn de beide negatieve wortels 7 ga en 4 ongelijk, dan zullen zij deze drie waarden van * (traagheidsmoment ten opzigte van eenige der drie hoofd- 1 assen, gaande door een gegeven punt) doen bekend worden: e., , mr dn . me. ed waarbij dan . > A, 4 NB. 2, Y zal moeten be- Vonden worden. 1 . 26) (252 ) Zij A = a, B b, Oc (e Oba), dan be- hoort, w u, zijnde, de vergelijking (26) tot eone ellip- soïde, gaande door het punt (5, 9, 1), en hebbende Vat Turi, (b? i), Ve? i) tot halve klein- ste, middelbare en grootste assen. Voor dat punt (5, %, 7) is derhalve-de vergelijking der ellipsoïde 5 2 65 15 657 FE, be e en en de plaats van het puut P of (v, q, r) op de opper- vlakte der ellipsoïde geheel willekeurig vooronderstellende, zal het eerste lid dezer vergelijking zijn de som van drie gebruikelijke breuken. Is — , die negatieve wortel van de vergelijking (26), welke de kleinste getalwaarde heeft, dan zal, voor dezelfde waarden van p, 9, „, de som der breuken wederom aan één gelijk moeten zijn. Maar de noemers zijn kleiner dan die der breuken in de vergelijking (57); daarom kan deze som niet — 1 wezen, tenzij óf ééne der breu- ken negatief is, óf dat de twee kleinste der drie breuken beide negatief zijn, en het een of het ander heeft plaats indien óf u is >A' en B, óf n >> A! en ook > B, Is % A en , dan zal aan (26) kunnen worden voldaan, en de vergelijking zal in dit geval wezen: 2. 75 * + 02 — ns 5 7 —.— 1 . * . 58 be — 4 — 45 5 ) Zij behoort nu tot eene eenvlakkige hyperboloïde, hebbende haar centrum in het zwaartepunt der massa, hare as van figaur (langs welke de imaginaire as is gerigt) langs de as der abscissen , en gaande door het punt P of (5, 9, 7). (6253) De tweede negatieve wortel g', eene grootere getalwaarde hebbende dan de eerste , zal A - , stellig negatief zijn. Maar B'— r zal nu ook negatief moeten wezen, opdat aan de vergelijking (26) worde voldaan, Ware toch B — , positief, dan zou men moeten hebben, zoo als in (58), de som van twee breuken min eene derde breuk — I, hetgeen, omdat de tellers zijn onveranderd gebleven, terwijl de noemers niet alle in denzelfden zin zijn veranderd (c -, en b. - , zijn kleiner en , — a! is grooter geworden dan c - , b. - 1 en , — 42), onmogelijk is. Daarom nal met den wortel — , aan de vergelijking (26) slechts kunnen voldaan worden op deze wijze: Ì 1, 480) TNS en dan behoort deze vergelijking tot eene tweevlakkige hy- perboloide, gaande door het punt (p, 9, 5), hebbende haar middelpunt in het zwaartepunt der massa, en hare as van figuur (hare werkelijke of ware as) langs de ordinaten-as z. De drie oppervlakken (57), (58), (59) zijn concentrisch en eveneens geplaatst met eene ellipsoïde, hebbende tot vergelijking 8 maar ook zijn zij met deze ellipsoïde confocaal, Want eene * _ ellipsoïde, confocaal met (60), en hebbende eene halve * 1 as . Tu,), en gaande door het punt cp. „ J, ), zal hare twee andere assen La, en 2b, van die (254 ) zoodat de vergelijking dezer confocale ellipsoïde, voor het punt P, dat op haar oppervlak moet zijn, juist de verge- lijking (57) zal wezen. Is verder eene eenvlakkige hyperboloïde, hebbende ve? - v) tot halve grootste ware as, confocaal met de ellipsoïde (60), dan moeten de beide andere halve assen b, en a, bepaald worden door de noodzakelijke betrekkingen c — At — bi =e? —b? en e —p' Ha} = =as, waaruit bj = bi - , en a} Hz —a?; weshalve, zoo deze hyperboloïde gaat door het punt (5, q, 7, hare vergelijking, met betrekking tot dit punt, zal zijn de vergelijking (58). En zoo eene tweevlakkige hyperboloïde, (ee — ,] tot halve ware as hebbende, confocaal is met de ellipsoïde (60), zal men, ten opzigte van de beide halve imaginaire assen, moeten hebben : cry, Ta =- a en c -H Jb} c —b?, waaruit HEEE MEREN 2 ES a = — 4 en bij nz —b?, en voor het punt (p, 4, 7) zal dan de vergelijking (59) de vergelijking dezer tweevlakkige hyperboloïde wezen. Gelijk bekend is snijden deze drie homofocale oppervlak- ken elkander in acht punten, de hoekpunten van een regt- hoekig parallelopipedum zijnde, en zij snijden elkander regt- hoekig. In de plaats van de orthogonale coördinaten dezer acht snijpunten komen de drie oppervlakken zelve, en ge- ven de zoogenaamde elliptische coördinaten van die punten. Door het onderling regthoekig snijden zullen de normalen, in genoemde punten op elk der drie oppervlakken gecon- strueerd, drie onderling regthoekige lijnen of rigtingen zijn, en deze rigtingen zullen nu ook juist die der hoofdassen (255) wen, welke door die punten gaan, of tot die punten __ behooren, of van welke die arr eije hoofdpunten of oor- 1 Wahr F(e, 5, 2) — 0 de vergelijking van een opper- vlak, dan worden de verhoudingen der cosinussen van de ___hoeken, welke de normaal voor eenig punt van dit opper- _ vlak met de coördinaten-assen maakt, bekend door de for- mulen 7 af OE ely) , dy cs) de cos(z) AF * eos(e) AF 78 de da . Past men dit toe op de ellipsoïde (57), van welke de algemeene vergelijking is . 1 vi * 2 . 7 22 1 Kal “PR — e * * | A ＋ N B ＋ * C' Hp’, 1 dan komt, voor het bepaalde punt (p, q, 7) der oppervlakte, * OP BED Ln 2q * 27 . Be Nel, Òy Be, de Cte, — 12 0, . E e A, * * Pp Bte,’ coole) — ip O . cosy) _ eee 2 cos («) a’ ee mer K e cos? . heten hd cos) cos (e) cos*(a) a: 4 42 (256) De rigting der normaal voor het punt (5, 9, 7) der ellip- soïde (57) zal derhalve zijn die van eene der tot dit punt behoorende hoofdassen. En zoo men de overeenkomstige toepassing maakt op de beide hyperboloïden (58) en (59), daarbij lettende op de verhoudingen, uitgedrukt door de formulen- (28), zal het blijken, dat de rigtingen der beide andere hoofdassen niet onderscheiden zijn van die der normalen tot deze hyperboloïden in dat zelfde punt v, 9, 7). Gevolgelijk kan men stellen : „Indien voor een punt (p, 9, 7), door de vergelijking (26), „bepaald zijn de drie waarden. van r = d? — u, en hier- „mede de grootten der assen van de drie oppervlakken des „tweeden graads (57), (58), (59), zullen deze, gecon- strueerd gedacht zijnde, door het gegeven punt (p, 9, 7). „gaan, en de rigtingen van hunne normalen in dit punt, „zullen zijn de rigtingen der tot dit punt behoorende „ hoofdassen” Of ook: „Om de rigtingen te kennen der drie hoofdassen, be- „hoorende tot een punt P, gegeven door zijne coördinaten „, „er met betrekking tot de centrale hoofdassen, con- „struere men eene ellipsoïde, eene eenvlakkige hyperbo- „loide en eene tweevlakkige hyperboloïde, confocaal met „de ellipsoïde xv 8 ** 22 1 ＋ 5 ＋ 6 goeie „en gaande door het punt P, dan zullen de rigtingen der v begeerde hoofdassen zijn die der drie normalen tot deze „oppervlakken in het gemeenschappelijk punt P.“ Hlke 1 der assen is diensvolgens eene normaal van of zij is lood- regt op een der genoemde oppervlakken (zoodat P' is het normaalpunt of het voetpunt der loodlijn), en de beide (257 andere assen liggen in een vlak, rakende hetzelfde opper- vlak in het normaalpunt. Zonder twijfel is dit een hoogst merkwaardig en belang- rijk theorema, helder inzigt gevende in de wijze waarop, voor opvolgende punten rondom het zwaartepunt eener massa, de hoofdassen betrekkelijk gerigt en in de ruimte __ verdeeld zijn. Het zou welligt kunnen dienen tot uitbrei- ding dezer beschouwingen op de wijze van die der even- wigts-oppervlakken in de theorie der aantrekking, als anders- zins. De meetkundige voorstelling, die men er door heeft, is volkomen, zonder eenige onbepaaldheid, en laat niets te ___wenschen overig. Doch meer dan zoodanige voorstelling geeft het niet. Het kan wel dienen om, door berekening, de juiste rigtingen te bepalen van de hoofdassen, behoo- rende tot een gegeven punt, maar het is dan eenvoudiger en gemakkelijker om de hiervoren gegevene formulen, in- __gonderheid de formulen (25) (28) onmiddellijk toe te pas- sen, zonder op dit theorema te letten. Immers, zal men van het theorema eene toepassing willen maken, om rig- tingen van hoofdassen voor een gegeven punt te leeren ‚kennen, dan moet men beginnen met de oplossing van de vergelijking (26). Maar als men, door deze oplossing, de grootten der momenten van traagheid , K, K; kent, dan 1 heeft men ook terstond, hetzij door de formulen (15), hetzij 5 met behulp van de formulen (27), (28), de waarden van abe d, J, e, a“, „, e, en deze zijn het, die men zoekt; haet bepalen der rigtingen van normalen tot confocale opper- vlakken van den tweeden graad wordt onnoodig. Gereeder Ki zou dan het gebruik zijn van het regelvlak (55), in weêr- wil van de minder kennelijke bepaaldheid in vorm van dit __ oppervlak, dewijl bij dit gebruik niet geeischt wordt het __ voorafgaan der oplossing eener derdemagts-vergelijking ; ant men heeft de vergelijking van het regelvlak onmid- (258) 1 dellijk, en daaruit ook regtstreeks de verhoudingen s = * 0 ds 4 . en t= , gelijk hiervoren is aangewezen. a Laat evenwel een voorbeeld ter toepassing van het theo- rema bijgebragt worden. Zij het punt P een punt in het coördinaten-vlak zy; derhalve r# — O, zoodat een der wor- tels van de vergelijking (26) zal zijn , =—C. Deze is de negatieve wortel van de grootste getalwaarde; van de tweevlakkige hyperboloïde, gaande door P, en confocaal met de ellipsoïde (60), is dan de ware as nul ; zij is hier- door een plat vlak, invallende met het coördinatenvlak zy, en de normaal in P tot het oppervlak zal dien ten gevolge zijn eene lijn, evenwijdig aan de centrale hoofdas z. Deze parallel de rigting zijnde van eene der hoofdassen voor het punt P, zullen de rigtingen der beide andere hoofdassen in het vlak zy zijn. Voor de twee andere wortels der ver- gelijking (26) vindt men, p* + q* d! stellende, „ en E AREA) EN (B-A'-d?)2A(B-A'p. De eene dezer wortels is positief, de andere negatief; zij geven de assen der confocale ellipsoïde en eenvlakkige hy- perboloïde (57) en (58), gaande door P, en gesneden wor- dende door het vlak zy volgens eene ellips en hyperbola, elkander regthoekig snijdende in P, zoodat de lijn, rakende in P de ellips en de lijn, rakende in P de hyperbola, de rigtingen der twee genoemde andere hoofdassen zullen wezen. Maar in plaats van de vergelijkingen dezer kromme lijnen te doen dienen, ter bepaling van de hoeken, welke die raak- lijnen met de as w of y maken, is het nu veel korter dat daartoe gebruik gemaakt worde van de vergelijking (27), betrekking hebbende tot den positieven wortel e. Met dezen wortel is: (259) rA HBA —d) Hi -A -d -A, Waf B HIBA AN (B-A'-dPHABAD!) ; weshalve, volgens (27), | BAI (Nd HAA) | , HBA) HI BAAT HAB Ap) „ 5 0 eller en noemer van de gebrokene uitdrukking verme- 1 ercldigende met — f (B- A N {((B'—A'—d?)? 4 B- A) 2), zal de noemer worden — (B— A0. In den teller zal (B — A) als factor in elken term voorkomen, eu, na eenvoudige herleiding, verkrijgt men 1 1 N 1 pe Ve B e 1 N Je neee | + VUB — A- di) HB — Alp"), E zijnde niet wezenlijk onderscheiden van de uitdrukking (36), welke vroeger voor tang & is ee want bij ontwik- _ keling blijkt, dat BAE BA PB NBP) . is. 1 Het theorema, waarvan nu eene eenvoudige toepassing is gegeven, komt waarschijnlijk toe aan pixer. Het is al- $ „hans begrepen in eene stelling, welke hij leert in zijne __hiervoren aangehaalde verhandeling (Journal de P École po- 4 ne cahier XVI), en over welke stelling straks nader. zi Maar overeenkomstig den zin of de uitdrukking hier boven, is het theorema genoemd door Tüousox, in het V Deel 8 (pag. 202) van het Cambridge Mathematical Journal (1846). A Tuomson heeft het evenwel op geheel andere wijze uit zijne (260) beschouwingen over hoofdassen afgeleid, of liever, als ge- volg kan het uit zijne beschouwingen afgeleid worden, doch hij verwijst, voor de meer volledige ontwikkeling, naar een onderzoek van rowNSEND. Of hun de uitkomsten, door BIN Hr. verkregen, onbekend waren, blijkt niet. De vergelijking (26) diende tot hiertoe voornamelijk ter bepaling van de grootten der traagheidsmomenten g ten __opzigte van de hoofdassen, gaande door een gegeven punt P, of ook om de rigtingen van hoofdassen te leeren kennen, onder zekere voorwaarden van stelling of plaatsing der pun- ten, tot welke zij behooren. Daartoe waren dan óf de coör- dinaten p, 9, r van het punt P, óf genoemde voorwaarden gegeven. Maar dezelfde vergelijking kan nog dienen om andere vragen te beantwoorden, of om andere voorstellen te ontbinden. In plaats van de coördinaten , 9, 7 stand- vastig te vooronderstellen, en dan de waarden van % uit de vergelijking af te leiden, kan men zich, onder andere vragen, ook deze voorstellen, om p, 9, r te bepalen indien g eene onveranderlijke gegevene grootte (mits g > A)) heeft. Dit komt neder op het voorstel, om de plaats der punten P te vinden, voor welke eene der drie hoofdassen zoodanige stelling of rigting zal hebben, dat het traagheidsmoment der massa ten opzigte van deze hoofdas eene zelfde gege- vene grootte gp zal hebben. De vergelijking (26), of liever de vergelijking (25), geeft dan onmiddellijk hetgeen men zoekt. Worden namelijk de onbepaalde coördinaten &, y, 2 in plaats van de bepaalde coördinaten p, 9, v genomen, — stelt men derhalve ook d? = #? + y? + 2°, — dan zal (A, B, O, als boven, door as, bs, c? vervangende) de ver- gelijking van het oppervlak, dat de meetkundige plaats der begeerde Punten P is, deze zijn: (261) e 72 Treden eee 3 g 0 22 FLF ᷑̃ F̃ . . mart EE: 61 EE (61) 70 Wanneer men deze vergelijking ontwikkelt, daarbij (a? 4) in plaats van (gp—a?) behoudt (ofschoon p is Ya en 7 ook >> b? en e kan zijn), zal er komen: | (at — h ＋ (bb - + (en — gh ebe TAE Ter- TCE) 752. Hege üb. -e ute ay * Herlat better =O) En, meer beknopt, a! - = A,, bim B, 9 ad — gp == !, stellende, OO (Mer By? 0 2) %% Hy He) HAB let Hy) AC (et 42°) F, O, % + 25 0 r (63) veen C e 2 %) CA e, %-) o, \ 1 175 Wetten B ) et Hythe HC) 1 O A C ==. lijk nog is deze vorm van vergelijking niet onbe- 0 bb eN BAC TB, e A PI lr ji A,B. O, 155 sj 7 + 5-05) | (262) Het blijkt derhalve, dat het oppervlak is van den vierden graad, hebbende eene vergelijking, welke is een vorm der vergelijking van het golven-oppervlak De doorsnijdingen met de coördinatenvlakken zullen, naar gelang wu eene andere grootte heeft, concentrische cirkels en ellipsen zijn, of concentrische cirkels en hyperbolen, zoo zij gedeeltelijk niet onbestaanbaar mogten wezen. TromsoN schijnt het eerst op dit oppervlak de d te hebben gevestigd. Onder den vorm (61) heeft hij (in zijn boven aangehaald vertoog) de vergelijking van het oppervlak gegeven; hij noemde het equimomental surface. Ligtelijk blijkt, dat die hoofdas, behoorende tot eenig punt van het oppervlak, en ten opzigte van welke het traag- heidsmoment de gegevene standvastige grootte gp zal heb- ben, gelegen is in het vlak, rakende het oppervlak in dat punt. Verder blijkt, dat de rigting dezer hoofdas zal wezen de lijn, gaande door het punt des oppervlaks en door het voetpunt der loodlijn, uit den oorsprong der coördinaten op het raakvlak getrokken. En deze waarheid of eigenschap dient hem dan om na te gaan, hoe het oppervlak gesne- den wordt door elk der hiervoren beschouwde confocale oppervlakken van den tweeden graad, en zulks ter bepa- ling der plaatsen van die punten der confocale oppervlak- ken, voor welke het traagheidsmoment ten opzigte van eene der hoofdassen eene onveranderlijke grootte zal hebben. Voor een gedeelte zullen deze punten zijn die der door- snijding van een der confocale oppervlakken en van een bol, — voor een ander gedeelte zijn zij punten eener kromtelijn van het confocale oppervlak. Voor de eerste groep van punten zijn de assen van even groote traagheidsmomen- ten normalen tot het confocale oppervlak ; — voor de tweede — groep zijn hare rigtingen die der raaklijnen tot de ge 3 noemde kromtelijnen. ( 263 ) _ Eenvoudiger zijn de beschouwingen als men niet uitgaat van de derdemagts-vergelijking (26), in welke de traagheids- momenten A’, B, C, p zijn momenten ten opzigte van hoofd- assen, maar van de derdemagts-vergelijking (29), in welke die traagheidsmomenten A“, B’, C, D zijn momenten ten opꝛigte van hoofdvlakken (vlakken van paren hoofdassen). Dit is gedaan door Brner. Heeft in de vergelijking ia 22 72 22 erde | bet moment D eene bestaanbare standvastige waarde, dan is deze vergelijking die van een oppervlak, welks punten | de eigenschap zullen hebben, dat het traagheidsmoment enn opzigte van het vlak, gaande door twee van de drie tot het punt behoorende hoofdassen, standvastig van grootte Anal zijn. Aangezien D Y A“ moet zijn, is het oppervlak den der oppervlakken van den tweeden graad, die een mid- duelpunt hebben. Het vlak der hoofdassen, ten opzigte van 1 hetwelk het traagheidsmoment der massa de gestelde grootte ‘ KD: heeft, zal zijn het vlak, rakende het oppervlak des twee- _ den graads in het punt w,y, 2, of, zoo als miner het uit- 8 Bent, de hoofdas, loodregt op het begeerde vlak, zal zijn de normaal, in het punt æ, , a, op het oppervlak van den 5 tuoeeden graad. Worden aan D alle mogelijke waarden toegekend, van D A“ tot in het oneindige, dan ontstaan drie reeksen van oppervlakken des tweeden gruads, die, omdat de vier- _ kanten der excentriciteiten eene onveranderlijke grootte, jk: CA, 0“ B", B'— A“ hebben, homofocaal zullen we- 8 zen. Zij zullen elkander regthoekig en volgens kromtelijnen _moeten snijden. Door deze onderlinge snijding zal de ge- 0 ruimte als verdeeld worden in aan elkander sluitende à pd kleine regthoekige parallelopipeda, welker ribben 18 ( 264 ) der snijdende confocale oppervlakken van den tweeden graad, en de hoofdassen, behoorende tot eenig punt der massa, zullen zijn de verlengde rigtingen van drie in dat punt zamenkomende ribben van het overeenkomstig parallelopipe- dum, of wel, zij zullen gerigt wezen volgens de raaklijnen der drie kromtelijnen, gemeen aan de paren der drie door dat punt gaande confocale oppervlakken van den tweeden graad. Dit theorema van BIN ET sluit derhalve de algemeene stelling in, welke hiervoren is uitgedrukt, of liever het is de stelling zelve, in andere bewoording of naar andere wijze van beschouwen der zaak uitgedrukt, zoodat zij niet gezegd kan worden het eerst door THOuSON of door TOwNsEND- te zijn gegeven; alleenlijk schijnt het dat men er geene bij- zondere aandacht op gevestigd had. Gaschnau, die bij zijn onderzoek gelet heeft op hetgeen door BiNer en door AM- PÒRE was verrigt, gewaagt niet van het theorema van BINET, maar bij het overwegen van de eigenschap der ellips (m, n) in het vlak ye en van de hyperbola (48) in het vlak «z, dat namelijk twee der drie hoofdassen, tot de punten dezer kromme lijnen behoorende, zijn assen van even groote traag- heidsmomenten, doet hij eene eigenschap opmerken van de ellipsoïde (60), welker vergelijking eigenlijk is 22 Vs : 22 = 7 ＋ B * 0 Want voor de bepaalde coördinaten & = p, 9 = e = volgt deze vergelijking onmiddellijk uit (26), door = 0 te stellen. Maar ! = d? — ; derhalve g =d? als . == 0, * en mu == ind. Diensvolgens is het oppervlak van deze el- lipsoïde de meetkundige plaats der punten, voor welke ene der tot hen behoorende hoofdassen zoodanige rigting zal hebben, dat het moment van traagheid der massa, ten op- zigte van deze as, gelijk is aan de massa vermenigvuldigd met de tweede magt van den afstand tot het zwaartepunt; — 1 N ( 265 ) re eee 4 van genoemde ellipsoïde is de arm van het traagheidsmoment 4 der massa, ten opzigte van eene der drie hoofdassen, welke 1 1 behooren, be bovengenoemde Engelsche wiskundige rowxszxb heeft, reder egte: En. _ thematical Journal (zijnde Deel V en VI van the old Se- . _ rie, d. i. van the Cambridge mathematical Journal), uit- _ komsten van beschouwingen over de hoofdassen van een eee hare momenten van traagheid en betrekkelijke 1 in de ruimte, medegedeeld. Onder deze zijn er onbelangrijke, betreffende de plaatsen van enkele assen van gelijke of even groote traagheidsmomenten, en van pa- ren en drietallen regthoekige assen, ten opzigte van welke de sommen der traagleidsmamenten standvastig zijn, enz. Ver zoo ver dit met het voorgaande in betrekking staat, mogen hier, tot besluit, enkele der eenvoudigste vagen gan die 5 gegeven heeft, vermeld worden. 5 b ao . elk punt der oppervlakte van cen bol, welks n is het zwaartepunt eener massa, is de som der gheidsmomenten ten opzigte van de overeenkomstige pofdassen standvastig. Indien toch, door eenig punt (, , e) van het oppervlak, rie perpendiculaire assen, evenwijdig aan de centrale hoofd- _ assen, gedacht worden, dan zal, — r de straal van den bol in — de som der momenten van traagheid ten opzigte Vun deze ussen zijn =— m (A TNT Ne) MOL) mA B C) bern 8 Or” * som is derhalve standvastig, en daarom ook de som ve momenten ten opzigte van de hoofdassen, die tot het punt (©, , 2), dat is tot eenig en tot elk eed van het epe vlak des bols, behooren. 4 (266) 2. De som der traagheidsmomenten, ten opzigte van twee perpendiculaire assen, gaande door een punt P, en gelegen in een vlak V, dat door P kan worden gedacht, is stand- vastig, welke ook, in dit vlak, de rigting van ééne der twee assen moge zijn. Want de loodlijn, door P op het vlak V getrokken, als derde as aannemende, zal de som der momenten van traag- heid ten opzigte van deze as en ten opzigte van elke twee perpendiculaire assen, gaande, in het vlak V, door het punt, eene som voor drie perpendiculaire assen zijn, en daarom eene standvastige som. En de derde as dezelfde zijnde van elk drietal zoodanige assen, verandert de grootte van het traagheidsmoment ten opzigte van deze derde as niet; daarom ook niet de som der traagheidsmomenten ten opzigte van eenig paar regthoekige assen, die elkander, in het vlak V, in het punt P snijden. Wordt uit het zwaartepunt eene loodlijn op het vlak V getrokken, en uit het voetpunt, als middelpunt, een cirkel in het vlak V, dan zal, omdat alle beschrijvende lijnen van een regt cirkelvormig cylindervlak, die loodlijn tot meetkundige as hebbende, kunnen aangemerkt worden als assen van even groote traagheidsmomenten, hierdoor kun- nen worden besloten tot het standvastig zijn van de som der traagheidsmomenten ten opzigte van elke twee perpen- diculaire assen, die, in het vlak V, door eenig punt des om- treks van genoemden cirkel worden getrokken. 3. Zij door het zwaartepunt een vlak V/, snijdende de centrale ellipsoïde volgens eene ellips. In dit vlak kunnen lijnen gedacht worden, die, als assen aangemerkt, zullen kunnen zijn assen van even groote traagheidsmomenten. Van deze lijnen: zal de ligging of plaats eene zoodanige 4 wezen, dat zij zijn raaklijnen eener ellips of eener hyper- bola, gelijkmiddelpuntig met de aangeduide centrale ellips. (261 ) Let men tevens op andere en andere groofte van het traagheidsmoment, dat is op de vele onderscheidene groe- pen van zoodanige assen van even groote end wenten (even groot voor assen eener zelfde groep), dan ontstaan daarbij groepen van confocale ellipsen (of hyper- belen) Laten a en b de halve assen zijn van de centrale ellips (doorsnijding van de centrale ellipsoïde en het vlak V), dan zullen, overeenkomstig de eigenschap der centrale ellip- Belde de momenten van traagheid ten opzigte van de assen * 2 2˙ en 2b eene grootte hebben = 2 en et Zij, in het 4 aur V', eene lijn , ten opzigte van * het traagheids- moment der massa moet wezen = E= nk. Uit het nt der centrale ellips (het zwaartepunt) zij eene _ loodlijn op die lijn ! getrokken, alsmede evenwijdig aan haar eene middellijn f in de centrale ellips. De loodlijn hebbe eene lengte — d en make met de as 2a een hoek dan is deze ook de hoek tusschen de middellijn F en Rn En hier bijgevoegd een moment van traagheid md?, zal 72 ge som gelijk moeten zijn aan het moment van traagheid of mk? ten opzigte van de lijn J. Gevolgelijk wa . bn (sin? p ＋ cos? p) in plaats van k* stellende, a5 . (e 2 a sin? p + 6 ́— pa) 0e ( 268 ) Is tot eene ellips, welker halve assen zijn a en b, eene raaklijn getrokken, — door het raakpunt eene normaal, hebbende tusschen het raakpunt en de halve as a eene lengte N, en makende met a een hoek 3“, — en uit het middelpunt der ellips op de raaklijn eene perpendicu- lair, welker lengte is p, — dan heeft men deze bekende betrekkingen : ba bi v Na en NZ = a? — (a? — be) sin? 3 bij gevolg pt =at — (a — bi) sin = be sin? g + a co 9“ Deze uitdrukking met die voor d? vergelijkende, en in aanmerking nemende dat deze laatste geldt voor elke lijn „ ten opzigte van welke het traagheidsmoment dezelfde grootte g heeft, zal men mogen besluiten, dat de raaklijnen tot cene ellips (of ook, naar gelang, eene hyperbola), heb- 1 1 bende (/ * — ri en / ke —59 tot halve assen, rig- tingen zullen wezen van assen, ten opzigte van welke de traagheidsmomenten eene zelfde grootte hebben. Heeft 4 eene andere grootte, dan heeft de omhullende ellips of hy- perbola eene andere afmeting, maar de excentriciteit wordt onafhankelijk van k en blijft onveranderlijk, zoodat alle de onderscheidene ellipsen en hyperbolen homofocaal zullen zijn, enz. Verder zal men hieruit kunnen afleiden, dat soortgelijke eigenschap zal plaats hebben ten aanzien van assen van even groote traagheidsmomenten, gelegen in een vlak, dat niet door het zwaartepunt gaat. 4. Zijn mA! en mC! de kleinste en grootste centrale hoofd- momenten, — is er eene as, evenwijdig aan de centrale hoofdas van het kleinste moment, en hebbende van deze (269 ) C een afstand d., — is er eene tweede as op den afstand d, evenwijdig aan de centrale hoofdas van het grootste moment, en zullen de traagheidsmomenten ten opzigte van beide deze assen even groot zijn — mk’, dan moet 3 ck _k? == A! + d: en 4 =C +d? . zijn; weshalve . d. = (k*—A!) en d = (-). Diensvolgens zal men d, en d, kunnen aanmerken als 4 Bas stralen van twee Kas. wessben, ‘welker oppervlakken * de rigtingen van alle assen van even groote traagheids- momenten mk? zullen moeten doorgaan, uitzonderende de . ö e rigtingen, die den grootsten bol d, raken. EENIGE AANTEEKENINGEN OVER MARTINUS SLABBER'S NATUURKUNDIGE VERLUSTIGINGEN:; BENEVENS OPGAVE DER SYSTEMATISCHE NAMEN VAN DE DAARIN AFGEBEELDE DIERSOORTEN, DOOR J. VAN DER HOEVEN. Het heeft in ons vaderland nooit ontbroken aan mannen, die, zonder eigenlijke geleerden te zijn, in hunne ledige uren zich met onderwerpen van wetenschap bezig hielden. In de vorige eeuw vond men er velen, die zich op het verzamelen van voorwerpen der natuur hebben toegelegd, waardoor onderscheidene grootere en kleinere kabinetten van natuurlijke historie ontstaan zijn, die na den dood hunner bezitters verspreid raakten, en slechts zelden door nieuwe _ vervangen werden. Onder deze verzamelaars kan MARTINUS- SLABBER genoemd worden, die een kabinet van uitlandsche vogels bezat, en zelve met het prepareren en opzetten van deze dieren zich bezig gehouden heeft *). Doch meer be- kend is de naam van SLABBER door eenige afbeeldingen, — welke hij heeft uitgegeven, en die grootendeels op kleine zeedieren van de Zeeuwsche kusten betrekking hebben. Zij *) In 1816 gaf hij nog in hoogen ouderdom eon werkje uit: Over het opzetten van Vogelen. sad ( 271 ) werden, van het jaar 1769 tot 1778, in 18 stukjes, elk met ceene gekleurde plaat voorzien, te Haarlem in het licht ge- _ geven ), en zijn ook in het Hoogduitsch vertaald 4). Hoe- zeer de, bij de afbeeldingen gevoegde beschrijvingen niet veel belangrijks behelzen, hebben de afbeeldingen evenwel __eene blijvende waarde voor de kennis onzer Nederlandsche Puauna zoowel, als voor de Dierkunde in het algemeen. Vele der figuren bleven echter raadselachtig, omdat men de die- ren nog niet w vonden had, die sLABBER had waarge- nomen, en het is eerst in de laatste vijf-en-twintig jaren, dat langzamerhand de duisterheid werd opgeheven, waar- _door die afbeeldingen vroeger bedekt waren. ___Sedert vele jaren heb ik in mijn exemplaar van het werk van SLABBER alles opgeteekend, wat tot verklaring der af- beeldingen dienen kon. In den vorigen zomer werd mijne 5 aandacht op die aanteekeningen op nieuw gevestigd door eenen brief van mijnen vriend, ons beroemd buitenlandscli q medelid Prof. vAN BENEDEN te Leuven, die mij schreef: et Il serait peut-être bon de donner Vesplication des plan- ces de SLABBER. On peut donner le nom d presque tout” IX deelde aan vaN BENEDEN mijne aanteekeningen mede, en _ verzocht hem die met de zijne te ges en aan te 8 heeft 5 medelid gereedelijk voldaan, en ik verzocht en * verkreeg van hem de vergunning om daarvan gebruik te 9 8 zoodat hetgeen ik thans lever, gedeeltelijk althans, 1 0 Natuurkundige Verlustigingen, behelzende microscopise Waarneemin- van in- en uitlandsche Water- en Land-Dieren. Te Haarlem, bij a 0 70 Physicalische Belustigungen oder microscopische — usw. dure u. sraBBER. Aus dem Holl, uebersetet von L. P. STATIUS MULLER. Nürnberg 1778 (of 1781). Ik heb deze Duitsche vertaling niet gezien. pexelfde STATIUS MULLER heeft ook BOUTTUIN'S Natuurlijke Historie (6272) als de gemeenschappelijke arbeid van ons beiden moet wor- den aangezien. Daar vele figuren van SLABBER in nieuwere werken nog nooit zijn aangehaald, kan de opgave der systematische namen voor de bezitters van die afbeeldingen hare nuttigheid hebben, en misschien kunnen ook, door het in het licht- geven dezer aanteekeningen, andere dierkundi- gen worden opgewekt, om sommige punten, die niet geheel zeker zijn, door hunne opmerkingen nader op te helderen. Uit eigenhandige mededeelingen van Mu. SLABBER, die bij het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen te Middel- burg berusten *), en waarvan ik een afschrift verschuldigd ben aan de vriendschap van den Heer Med. Dr. J. c. vAN DEN BROECKE, is mij het volgende omtrent den schrijver der Natuurkundige Verlustigingen hoofdzakelijk bekend ge- worden. Ik maak daarbij echter tevens gebruik van schrif- telijke mededeelingen, die mij later geworden zijn in een’ brief van den Heer Mr. p. BLAAUBEEN, Burgemeester te Goes en kleinzoon van SLABBER. MARTINUS SLABBER is geboren te Middelburg op den 31sten October 1740. Zijne ouders waren PIETER SLABBER en MARIA oosrnour. Van zijne eerste jeugd af had hij veel last in het teekenen en in natuurkundige nasporingen, terwijl zijn vader hem in de gelegenheid stelde om daar- aan te voldoen, en hem eene voor dien tijd niet gewone opvoeding gaf. Hij werd in 1767 Baljuw en Secretaris te Oudelande (Zuid-Beveland), en kwam in November 1768 te Goes, waar hij sedert gewoond en onderscheidene ambten en ook eenige jaren dat van Burgemeester bekleed heeft. +) *) Zij komen voor op bl. 87, Ne. 4 van den, onlangs in het licht gegeven Anventaris der Handschriften van het Zeeuwsch Genootschap — der Wetenschappen te Middelburg. Door 3. v. vAN visvriet. Middelburg 1861, 82. 1 In December 1786 werd sranpEr bij Commissie van Z. D. II. den Stadhouder tot Schepen van Goes benoemd, Ten gevolge dor (273) Van zijne familiebetrekkingen is mij niet meer bekend dan dat hij een neef was van den Heer Mr. LAURENS PIETER VAN DE SPIEGEL, Oud-Burgemeester van Goes. Hij telde daarenboven verscheiden aanzienlijke personen in Zeeland en Holland onder zijne vrienden en bekenden, gelijk uit de opdragt van zijne afbeeldingen blijken kan *). Hij huwde 228 Junij 1771 met MARIA MARGRETA VAN ESsEx. Slechts Cen kind werd uit dien echt geboren, zijne dochter marta (12 Mei 1772). Reeds in 1784 verloor hij zijne echtgenoot deer den dood, en is later ongehuwd gebleven. Met het 9 verzamelen van voorwerpen van natuurlijke historie niet N alleen, maar ook met proefondervindelijke natuurkunde hield hij zich bezig, en hij was een der oprigters van een gezel- schap, dat aan die wetenschap was toegewijd, en waar men, Vvolgens de toen zoo algemeen bekende lessen van den abt 1 1 zich daarin onderling oefende, een gezelschap, dat echter in 1795 ten gevolge van de politieke verdeeldheden, Î die destijds heerschten, ontbonden werd. — Van onder- 4 scheidene geleerde genootschappen werd aan sraBBER het _politieke veranderingen was hij van 1793 tot 1803 buiten ambtsbetrek- 4 king. In het laatstgenoemde jaar werd hij benoemd tot Lid van den Raad van Goes, terwijl hem in 1805 de superintendentie over de ca- lamiteuse polders bij den Waterstaat werd opgedragen, in welke be- trekking hij tot 1810 is werkzaam geweest, en aan den Staat belang- _ rijke diensten bewezen heeft. Zi In 1809 werd hij benoemd tot President van den Raad en van de Regtbank, en in 1818 tot Burgemeester te Goes, welke betrekking hij tot 1823 vervulde. Inn 1817 werd hij door Z. M. Koning will I benoemd tot Ont- voanger der Directe Belastingen en Accijnsen van Hoedekenskerke, es Heer Abtskerke en Ovezande, uit welke betrekking hij in 1827 op verzoek eervol en met pensioen ontslagen werd. 4 0 Elk stukje is met eene afzonderlijke opdragt voorzien. Men vindt denen van sonAx abnna van Du PRmEr en anderen, en onder degenen, die ook als beoefenaars der natuurlijke geschiedenis bekend zijn, de namen van Dr. 3. nasrzn, van Mr. ABR. GEVERS, van FR. CHR. MRUSCHEN, van k. BOMME, van Dr. x. HOUTTUYN enz. . (274) lidmaatschap aangeboden. Ik vermeld hier slechts, dat hij sedert 1771 lid was van de Keizerlijke Duitsche Leopoldi- nisch-Carolinische Akademie der Natuuronderzoekers en voorts lid van de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen te Haarlem en van de Zeeuwsche Maatschappij der Weten- schappen te Middelburg. Behalve de reeds gemelde Natuurkundige Verlustigingen, heeft sLABBER nog in het Xde Deel der Verhandelingen, 2de Stuk, op bl. 387—412 eene beschrijving van de gedaante- wisseling van Hemerobius Chrysops, en verder eene beschrij- ving van het tweevleugelig parasitisch insekt, dat op de Gier- of Steenzwaluw leeft, Hippobosca hirundinis I., en dat thans Ornithomya of Stenoptergæ hirundinis genoemd wordt, ald. bl. 412—425, in het licht gegeven. Deze waarnemingen, met goede afbeeldingen voorzien, zijn van de jaren 1762 en 1763. In hetzelfde Deel plaatste sLABBER ook een berigt omtrent eenen worm, die na langdurige hoofdpijn uit den neus ontlast was, zonder dien worm echter af te beelden, welke een Ascaris lumbricoides schijnt. geweest te zijn (bl. 466—470). Ook in de Verhandelingen van het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen komt in het eerste Deel, bl. 387 —393 eene beschrijving en afbeelding van eenen Oost-Indischen zeeworm voor, dien SLABBER ten onregte met den paalworm vergelijkt, maar die eene ware ringwormsoort is, misschie eene soort van Amphitrite. Uit een’ brief van u. sLABBER, waarschijnlijk aan den Heer LAMBRECHTSEN, eertijds Voorzitter van het Zeeuwsch Genoot- schap, op 11 Maart 1807 geschreven, zie ik, dat hij nog eenige waarnemingen en afteekeningen gereed en bestemd had voor een tweede Deel zijner Natuurkundige Verlustigingen. Hij heeft echter aan dat voornemen geen gevolg gegeven. Van de laatste levensjaren van sLABBER weet ik weinig te vermelden. Nadat hij zijne betrekking van Burgemeester te Goes had nedergelegd, verliet hij in 1823 die stad, en (275) vestigde zich op een door hem te 's Gravenpolder aange- kocht buitenverblijf. De drie-en-tachtigjarige grijsaard zag niet tegen de moeite op, om daar nieuw plantsoen te po- ten, eenen vijver voor goudvisschen te doen graven, en aspersie-bedden aan te leggen, en vertoonde alzoo het beeld des ouderdoms, hetgeen ons door cicero wordt afgeschetst, Serit arbores enz. Hij had daarvan echter ook zelve nog eenige jaren het genot. Hij overleed in den hoogen ouder- . Adam van vier-en-negentig jaren en d maanden op den Zoten April 1835 op dit buitenverblijf te 's Gravenpolder, en werd te Goes op zijne eigene begraafplaats ter aarde be- steld. Een beroemd tijdgenoot, wiens vroegtijdig afsterven een groot verlies voor de wetenschap was, EDWARD FORBES, heeft in 1848 een geslacht van Acalephen, ter herinnering ____aan onzen landgenoot, Slabberia genoemd (Monograph of lie British maked-eyed Medusae. Ray Society. London 13848. 4°). Ik meende deze korte aanteekeningen omtrent den Schrijver, wiens hoofdwerk wij thans gaan beschouwen, * aan het kritisch overzigt der afbeeldingen, welke daarin * e zijn, te moeten doen voorafgaan. 4 rab. J. en of Aranea Conchata. Men vindt . hier eene beschrijving en afbeelding van eene spin, die zich in __SLABBERS verzameling bevond, en waarvan hij opteekent, dat zij nuit West-Indië afkomstig was. Het is de Aranea cancrifor- 3 an FABR., Epeira cancriformis WALCKENAER, LATR. enz. ab. II. Verwdragende spin, Aranea colorifera sLABBER. Dit voorwerp meende de Heer sann hem uit d’Elmina overgezonden te zijn. De bijgevoegde plaat stelt het diertje in natuurlijke grootte en vergroot voor. Het is eene zeer mid- _ delmatige afbeelding van Trombidium tinctorium ra kn., Lark. enz. Vergelijk de afbeeldingen van HERMANN, Mém. apterologigue, Pl. I, fig. 1 en van de Dictionn. des Sc. natur., Insectes. Pl, 55, lg. 4. (276) Tab. III. Worm der vliegachtige Tipula enz, en Tab. IV. Vliegachtige Tipula genaamd Crucifiæus. Op Tab. III is de larve en pop, en op Tab. IV het vol- komen insekt afgebeeld. LaTREIIIx teekent, in zijne Genera Crustaceor. et Insectorum, IV, p. 247, het volgende dienaan- gaande op: Tipulariae cujus [quarum] metamorphoses obser- varunt rÉauMmuR Tom. 5 Mém. I. pl. 6, fig. 4—18 et MAR- “ TINUS SLABBER Tab. 6, 4 ad Corethras pertinere videntur. Larva capite longe et acute rostrato, subtus tentaculato; rostro ex uncis duobus biarticulatis, incurvis efformato.“ Ik heb dezelfde larve een en andermaal in slootwater waargenomen, en zij is door RUD. WAGNER (MürLER's Archiv 1835, S. 312) en vooral door LETDIG ontleedkundig onderzocht: TR. vEYDIG Anatomisches und Histologisches über die Larve von Corethra plumicornis, in VON sIEBOLD und KÖLLIKER, Zeitschr. für wissensch. Zoologie, III, 1851. S. 435—451. Ik twijfel namelijk niet of deze larve is dezelfde als die, welke deze schrijvers hebben onderzocht, en had reeds voor vele jaren (1820) bij mijne plaat van sLABBER opgeteekend : Corethra plumicormis MEIGEN (System. Beschreibung der bekannten Europäischen zweiflügel. Insekten, 1818. 1. Thl. S 15)? Ita videtur ex venta EN: quartae cum _descri- ptione MEIGENI.’ Tab. V. Zee-watervloo, genaamd Taurus of Stier. Deze waarneming heeft betrekking op eenen vorm van schaal- dieren, waaruit men vroeger een eigen geslacht vormde, Zoë Bosc; zie b.v. LATREILLE, Gen. Crustaceor. et Insector., J, p. 21. Het was eerst in 1822 dat door JOHN v. THOMPSON ontdekt werd, dat dusdanige vormen slechts jeugdige dieren zijn van tienpootige schaaldieren, die eene gedaanteverwis- seling ondergaan. Zoological Researches and Illustrations N° J, Cork 1828, — RATE (Neueste Schriften der Natur- forschenden Gesellschaft in Danzig. 1842. Tab. IV) heeft later dergelijke waarnemingen bekend gemaakt, en zeer ge- (227) lijke vormen als jeugdige toestanden van las aranzus afgebeeld, SlAkRER beeldt twee gedaanten af, waarvan de eerste door een' langen, krommen doorn op den rug en door een’ gevorkten staart onderscheiden is, die hij in eene tweede, meer langwerpige, meteene staartvin voorziene gedaante zag overgaan, aan welke het doornuitwas op den rug verdwe- $ nen was. (Fig. 5). Het dier gelijkt dan reeds veel op eene 1 kleine garnaal. Van BENEDEN brengt het daartoe, en schreef * mij (30 Dee. 1861) „larve de Crangon.” Door deze op- Aa — werd ik geleid tot het naslaan eener afbeelding, die de zeekapitein bu caNE van de larve van Crangon vulgaris gegeren heeft, en die men vindt in de Annals and Maga- eine of natur. History. Vol. II. 1839, (p. 178) PL VII, fg. 7, 8. Deze figuur komt met fig. 5 van sLABBER op cene merkwaardige wijze overeen. Hoezeer sLaBBEr de ver- __ dere verandering van de door hem waargenomen voorwerpen niet heeft kunnen nagaan, kan men hem toch eenigermate als dien voorganger in de ontdekking der gedaante-veranderiug van tienpootige schaaldieren aanmerken, eene ontdekking, * welke echter eerst omstreeks 60 jaren later door den be- kamen Engelschen militairen Arts ruoutsox gemaakt werd. Lab. VI. Op deze plaat zijn drie diersoorten afgebeeld. Aan fig. 1 gaf sraBBER den naam van Armiger en bragt haar tot de Monoeculi van UxNAE Us. De beroemde Deensche _ dierkundige o. r. mürzer gaf daaraan den naam van Ar- 8. ul armiger. Dat het diertje ondertusschen geenszins tot bet geslacht Argulus behoort, is blijkbaar, en ik had reeds Voor vele jaren vermoed, dat het de larve van eene of an- deere soort van de Orde der Cirripedia was. Deze gissing werd bevestigd door eene voor twee jaren in het licht ge- geven afbeelding van Dr. A. KROEN in het Archiv für Na- 1 . Jahrgang 1860. Taf. I, fig. 1, die met dle 5 . Fensl, EX MEDED. AFD. NATUURK. DERL XIV. 19 (278 ) Fig. 2, 3 stellen in natuurlijke grootte en vergroot voor „een Naaldvischje, genaamd Inlator of Opblazer.“ Het is een jong voorwerp van Syngnathus. Fig. 4 en 5 geven eene afbeelding van een’ zeeworm, dien sLABBER Sagitta noemt. Jaren verliepen er sedert men dat dier miet nader opmerkte. Zoo ver ik weet werd het eerst weder door KROUN waargenomen. (A. KROHN, Beobach- tungen über die Sagitta bipunctata. Hamburg 1844. 4’). Het werd daarop nader onderzocht door R. wWIIus (Obser- vationes de Sagitta. Berolini 1846. 45.), door GEGENBAUR, PAGENSTECHER en anderen. Men plaatst het misschien het best als abnormaal geslacht in de nabijheid der Ringwor- men. De soort door sLABBER waargenomen kan Sagitta pen 1 manica genoemd worden. Li Tab. VII. Op deze plaat zijn twee soorten afgebeeld. Fig. 1 19 4 en 2 zijn vergroot voorgestelde afbeeldingen van een diertje, dat SLABBER Scolopendra marina noemt. Het schijnt eene soort van Spio te zijn, doch ik waag het niet deze figuur nader te bepalen. Fig. 3 en 4 stellen een diertje voor, dat sLABBER Zes- hoekige Beroë noemt. Deze soort behoort tot het geslacht Callianira van PÉRON, en is met Beroë hexagonus van BRU GUIÈRE verward. Dr. w. pe HAAN heeft daarover gehandeld in de Bijdragen tot de natuurk. Wetenschappen. Deel II. 1827, p. 150—152; hij noemt deze soort Callianira Slab- beri; gscnscHorrg noemt haar (System der ohne 1829) Callianira hexagona. kij Tab. VIII. Fig. 1. Zeedraadworm genaamd Gordius — marinus SLABBER. — Nemertes vulgaris volgens VAN BENEDEN. — Fig. 2. Zeeslak sann. Deze soort is Vorter vittata — PREY und LUG ANT, Beiträge, S. 149, VAN BENBDEN, Ne- cherches sur les Turbellariés, in de Mam. de U Acad. royale de Belgique. Tom. XXXII. 1860. Pl. V, fig. 1—9, Gyrator vittatus iS x, Syst. Helminthum, I. 1850, p. 228. ig. 3. SrapBeR noemt dit diertje een Zeeluis, Mono- (219) culus marinus. Hij zag daarvan eene groote menigte levend __uitwerpen door Anatifen, die aan een stuk hout en eene ledige flesch gehecht waren, welke voorwerpen aan de kust van _ Walcheren bij Westkappel waren aangedreven. Zonder te _ vermoeden wat hij waarnam, heeft srasBER hier de eerste _ afbeelding gegeven van eene larve van Anatifa laevis. De 4 s,pvereankamst zijner figuur (waarop ik reeds elders opmerk- zaam maakte) met die, welke Tuouesox in 1835 gegeven peelt, is volkomen. Zie Philos. T'ransact. of the Royal So- dg Jor 1835. Pl. 6, fig. 5. Fig. 4, 5. Een Zeekwal, Medusa marina sranger. Beide benen zijn vergroot; SLABBER zegt dat het diertje zeer veel in de zee gevonden wordt in de maanden Junij en Julij. et zamenhangen van de verschijning van dit dier met het lichten der zee schijnt hij niet opgemerkt te hebben, 7 than hij meldt er niets van. Intusschen is deze soort | de hoofdoorzaak van dat merkwaardig verschijnsel, althans in de Noordzee. Het is namelijk de Noetiluea miliaris _SURIRAY ; vergel. EHRENBERG, Mas Leuchten des Meeres. Berlin 1835, S. 21, surirar in GUÉRIN, Magasin de Zool., 1886. Cl. X. Pl. I, 2; QuATREFAGES, Ann, des Se. natur., 1850. Tom. I, p. 226—235. Pl. 5; A. KROHN, Archiv für _Naturgesch., 18 5 2. S. 7781, Taf. III, ig. 2; nuxLeY, Quar- . nl Journal of the microscopical Society, 1854, p. 49 enz. vollig. 6. Volgens schriftelijke mededeeling van vaN BENE- EN stelt deze figuur eene larve van Balauus voor; SLABBER het niet er eenen anderen naam aan te geven dan yen weinig bekend zeediertje”” Hij zag het zwemmende ront jen, en vergenoegt zich met van zijne figuur te 20 gen dat zij „sterk vergroot” is. De ware grootte geeft ij, gelijk doorgaans, niet op. hb, IX. Deze negende plaat stelt in zes figuren vier jes voor, waarvan twee echter tot dezelfde soort be- u (fig. 3 en 4). 19* (280) Fig. 1, 2. Zee-pissebed, Oniscus marinus. Het is eene soort van Praniza LEACH, Anceus marinus VAN BENEDEN. Volgens waarnemingen van HESSE (Comptes rendus de Acad. des Sciences, 26 Nov. 1855, Mars 1858, Ann. des Sciences nat. 1858. Tom. IX zool. p. 93), is Prantea de jeugdige toestand van Anceus. Deze soort werd nader be- schreven en afgebeeld door v. BENEDEN. Mém. de U Acad. royale de Belgique. Tom XXXIII, 1861. Rech. sur les Orusta- cs. p, 102—107, Pl. XVI. Vergel. Praniza coeruleata LEACH, Oniscus coeruleatus MONTAGU, Transact. of the Linnean Soe., XI. 1815, p. 15, 16, Tab. IV, f. 2 (gecopiëerd bij prsMA- Rest, Considér. générales sur les Crustaces, Pl. 46, fig. 8). Fig. 3, 4. Twee zeeluizen, Monoculi marini SLABBER. — Beide figuren schijnen tot dezelfde soort te behooren; Fig. 4 is een wijfje, met aan het achterlijf aanhangenden eijerzak. Dat zij tot het geslacht Cyclops gebragt moeten worden is blijkbaar; vaN BENEDEN houdt deze figuren voor Cyclops _ Staphylinus van JURINeE, Monoculus minutus 0. F. MÜLLER, welke soort. op vele plaatsen en ook bij Leiden in sloot- water gevonden wordt; ik weet echter niet, wat SLABBER in Fig. 3 heeft afgebeeld, waar twee lange draden op den rug voorkomen, die ik mij niet herinner ooit gezien te hebben, en die ook door suRINe en Münk niet vermeld worden. SLABBER vond zijne voorwerpen in zeewater. De figuren J zijn onvoldoende, en ik zou niet durven bepalen of deze 8 4 1 e soort werkelijk de Cyel. Staphylinus is. | wig Fig. 5—6. Medusa marina sLABBER. Pig. 5 stelt het diertje in nat. grootte voor, de drie andere figuren zin vergroot, PÉroN en LesueuR hebben uit sraBBER’S afbeel- ding eene Obelia sphaerulina gevormd, Ann, du Mus. d Hist, — natur, XIV, p. 355 (1809); rAmArCK, Hist. des anim, sans vert, II, p. 510. Het is een medusa-vorm van eere — varia dichotoma, M (281) ab. X. Fig. 1, 2. Zee-scherminkel, Phtisica { Phthisica) marina SLABBER. Dit diertje behoort tot het geslacht Proto Tac (1815), Leptomera LATREILLE (cuvrem, Agne animal, 1817. III, p. 51.) Ik geloof, dat het van Leptomera pedata, _Gammarus pedatus ABILDGAARD, o. v. Mürren, Zoolog. Danica, Tom. III, p. 33, 34, Tab. 101, fig. 1, 2, cuÉrIN, 8 leonohr. du Règne animal, Crust., Pl. 28, f. 3, niet ver- schilt, hoezeer de afbeelding der pooten in dat geval niet f geheel juist is. Vergelijk ook Squilla ecaudata dh. (lie l. rm. GRONOvIUS in Act. Helvet. Vol. IV. Basiliae, 1760, f. 39, Tab. IV, fig. 8,9). Volgens Kkröver (T'ids- _ skrift, IV. 1843) is Sguilla ventricosd 0. F. Mürzer, Zool. $ Vuuie., Tab. LVI, Leptomera ventricosa bEsMAR., het wijfje n deze soort. Fig. 3, 4, 5. Zeeduizendbeen, Scolopendra marina sLAB- 5 . Nereis prolifera o. F. Mürrer, Zool. Danic., Tab. LIL, de. 5, 6. Het is het geslacht Autolytus orune, Die Fa- _milien der Anneliden, Berlin 1851, S. 62. Hier is door | SIABBER een wijfje met eenen vliezigen zak, waarin zich de eijeren bevinden, en die aan het ligchaam bevestigd is, _ afgebeeld, Jon. müruer had reeds op deze afbeelding van _ SLABBER gewezen, Archiv f. Anat. und Physiol., 1855, S. 490; * ook A. knohx in Archie f. Naturgesch., Je 52, Bd. I. p. 70; u. mürzer, Leber Sacconereis Hal- gelande, MÜLLER’s Archiv, 1855, S. 13—22. Taf. II, III. . A. KROHN ald. S. 489, — Sacconereis is de vrij geworden uitbotting (Sprossling) van Nereis prolifera, die zich (zie ageh. plaat in de Zoologia Danica) door kiemvor- ming vermenigvuldigt. A. KROHN vermoedt hier eene gene- ratio alternans (Generationswechsel). Tab. XI. Fig. 1, 2. Gladde Beroë sLaBBER. Aan deze ort geeft VAN BENEDEN den naam van Dinema Slabberi, d zegt dat het klokvormig voorwerp afkomstig is van 2 soort van Eudendrium EHRENBERG, die men met de ad . 0 (282) gewone soort (Eudendrium ramosum?) verward heeft (Brief van 21 Augustus 1861). Fig. 3, 4. Zandpissebed, Ouiscus arenatius ST.ABBER (waar- schijnlijk heeft hij willen schrijven arenaceus). Het is mij onbekend, of dit kleine schaaldier na sLABBER door iemand anders gevonden is. Zijne figuur is gecopiëerd in de En- cyel. method., Pl. 330, fig. 3, 4 en in GufRIN, Iconogr. du Regne anim, Crust., Pl. 27, fig. 5. Het is volgens deze figuur, dat rarRrEILLE in 1829, in de tweede uitgave van CUVIER’s HRegne animal (Tom. IV. p. 124), het geslacht - Pterygocera onder de Isopoden heeft gevormd. Tab. XII. Fig. I, 2, 3. Bel-gelijkende kwal, Medusa eymbaloïidea SLABBER. — Dianaea c poken LAM, Thaumantias eymbaloidea rscnsen. Fig. 4, 5. Groene pissebed, Onisous viridis. Dit diertje staat in de nabijheid van Zdotea bij Stenosoma of Anthura, Mine EpwARDS van deze afbeelding sprekende, meent, dat zij een afzonderlijk genus zou vereischen, wanneer zij naauw- keurig is, Mist. nat. des Crustacés, III. 1840, p. 136. Met eene voorloopige benaming kan die figuur aangehaald wor- den als Stenosoma viride. 2 Tab. XIII. Fig. I, 2. Parel-kwal, Medusa perla ant BER. — Rhizostoma perla kSsoUHGSn. Fig. 3. Kermin Berod SLABBER, — Oceania coccinea VAN BENEDEN M. Ser. Fig. 4, 5. De Meer vaN BENEDEN houdt deze figuur voor eene slechte afbeelding van Listriobdella. Onder den naam Mistriobdella heeft vaN BENEDEN een hoogst zonder- ling dier doen kennen, van 1 of 1} m.m. grootte; hetwelk parasitisch op Astacus marinus leeft, en vooral tusschen de eijeren van den zeekreeft in den zomer gevonden wordt. Bul- letins de VAcad. royale de Belgique, 2me Série, Tom. V., Ne, 9 ef 10 (1858). Fig. 6. Larve van eene of andere soort van Gastero- (283) pode? SrarBEr noemt het voorwerp een slakhoorn of Helix. Tab. XIV. Fig. 1. Kermin Beroë secundus SLABBER. _ Volgens VAN BENEDEN Campanularia volubilis, Sertularia esn 1. Fig. 2, 3. Octobothrium lanceolatum, ten achterste voren een volgens vAN BENEDEN. SLABBER noemt dit diertje … zeeslak, Doris. Pig. 4, 5. Len zeepissebed suaBner. Het is waarschijn- _ lijk een larvale vorm, doch ik weet niet tot welk geslacht 9 5 van Crustacea het zou te brengen zijn, - ab. XV. Fig. I, 2 Mugworm van de zingende mug, Culeæ pipiens. Door sraBER in zeewater gevonden. Fig 3, 4. Steurgarnaal met trompetswijze oogen. VAN BENEDEN noemt dit schaaldier Podopsis Slabberi. Mém. de / end. voy. de Belgique. Tom. XXXIII, Rech, sur les Crusta- B eds, Pl. VII. Het geslacht Podopsis van ruoursox is door 3 dezen waarnemer beschreven en afgebeeld in zijne Zool. ___Researches, N°. II. Cork (April 1329), p. 59, 60, Pl. VII, 5 1. Hij vermeldt het onder de phosphorescerende dieren, en vond het in den Atlantischen Oceaan op 29 307 1 Nase en 32, 55 W. Lengte. Fig. 5 — 7. Draadworm sLABBER. — Polia obscura Max __SCHUITZE, volgens VAN BENEDEN. ie Tab. XVI. Fig. 1, 2. Slikpissebed, Oniscus lutosus sLAk- BER. — Caligus piscinus Larr., Gen. Crustac. et Insector., J. Lee 12, 13. — Een mannelijk voorwerp van eene of andere 8 soort. van Caligus. (Caligus piscinus auctor, Monoculus __piscinus I. omvat meer dan eene soort.) 2 Fig. 3, 4. West-Indische zeeslak sLABRBER. Naar een voor- . 0 werp dat hor tijd i in spiritus bewaard en van mame Î 0 B: Tab. XVII. Fig. I, 2. Agaat Eind SLABBER; — Slabbe- ria [of Slabberina) agata VAN BENEDEN, Rech. sur les Crust., ( 284 ) PL 15. — Wij hebben vroeger gezegd, dat B. rorpes reeds een geslacht Slabberia onder de Coelenterata had gevormd. Fig. 3. Gehoornde zeewater-luis SLABBER. — Cetochilus septentrionalis? volgens VAN BENEDEN in een) brief van 30 December 1861. f Fig. 4. Zeerups SLABBER. — Dendronotus- arborescens? VAN BENEDEN in denzelfden brief. Fig. 5. Ken zeediertje stangen. Het is de larve van een annulatum, volgens VAN BENEDEN in een’ brief van 21 Augustus 1861 van Leucodorum ciliatum. De juistheid de- zer opgave blijkt, als men de door sraBBER gegevene af beel- ding vergelijkt met die, welke door H. FREY en n. LEUCKART gegeven is in hunne voortreffelijke Beiträge eur Kenntniss wirbelloser Thiere. Braunschweig, 1847, 40. Pl. I. fig. 19. Tab. XVIII. Fig. 1. Langwerpig vierkante zeekrabbe SLABBER. Uit deze figuur hebben merBsT en FABRICIUS (Vntom. Syst, II. p. 442, 443) eene soort gevormd, die zij onderscheiden als Cancer granarius. Het is. de 1. Montagui van Lach, Malac. Brit., Tab. XVI, fig. 1 6 welke opgave van mijnen overleden vriend Dr. W. DE HAAN ik niet heb kunnen vergelijken. Volgens hetgeen wij thans van de metamorphosen der tienpootige schaaldieren weten (vergelijk boven hetgeen bij Tab. V is opgeteekend), komt mij het geslacht Megalopa (of Megalops xbw.) zeer twijfelachtig voor, en kan men in de afbeelding van sLABBER niet an- ders zien dan de larve van eene krabsoort. Eene overcen= komstige figuur vindt men in de Phulos. Transact. for 1858, Pars II. Pl. 43 FI’, welke de larve van Cancer moenas is; zie SPENCE BATE, On the Development of Deecapod Cru- stacea, ald. p. 589 - 605. Fig. 2. Ken Oost-Indische zeekrabbe slAhRER. — Deze fi- guur stelt eene soort van Znachus FABR., Leptopodia vrACH voor; verwant met haar is Jnachus sagittartus, welke echter van de West-Indische zee afkomstig is. 1 E 2 n 8 1 2 . P. ³¹Ü ¹ ¹ A ² àß ̃' Üm 7 —Ä © Se On (285 ) Vit deze opgaven blijkt, dat in het werk van sLABBER vele figuren voorkomen van soorten, welke vóór hem niet waargenomen waren; wij vermelden slechts de geslachten Saugitla, „Noctiluca en Podopsis, Wij hebben ook opgemerkt, dat hij & metamorphosen der Crustacea gedeeltelijk ontdekt, en dat hij de larven van Cirripedia gekend heeft, zonder ze evenwel als zoodanig te herkennen, lang voordat ze (in onze dagen eerst) op nieuw gevonden werden. Het ontbrak srar- Bun aan de noodige wetenschappelijke vorming om van zijne _ waarnemingen behoorlijk gebruik te maken. Zijne beschrij- vingen zijn onvoldoende en oppervlakkig, maar zijn werk Raul in de geschiedenis der wetenschap altijd belangrijk blijven, ook omdat de daarin vervatte afbeeldingen dienen tot grond- slag van de systematische namen van enkele geslachten en __soorten, die in de klasse der schaaldieren door FABRICIUS en TATREILE, en in die der Acalephen door inox, I- ___SUEUR, LAMARCK en anderen, dikwerf enkel op gezag dier afbeeldingen, zijn opgerigt. * _ Hoezeer deze figuren, volgens de eischen der hedendaag- ehe wetenschap beoordeeld, dikwerf niet naauwkeurig ge- 1 noeg zijn, onderscheiden zij zich toch over het geheel voor- _ deelig, wanneer men ze met die van sLaBBER’S tijdgenooten, N met die b. v. van zijnen landsman en geleerden vriend was- xn vergelijkt. De Natuurkundige witspanningen van laatst- ‚genoemden Schrijver behelzen minder nieuwe en grooten- Jaeels grootere soorten; zij zijn genoegzaam door de aan- __halingen der Systematici opgehelderd, zoodat er minder bcehoefte bestaat om daarop een’ Commentärius te schrijven. „ikt Leiden, Maart 1862. DE LICHTENBERGSCHE FIGUREN, Doon V. S. M. VAN DER WILLIGEN. J. Ter voortbrenging dezer figuren gebruik ik, naar de wijze door Prof. riess *) aan de hand gedaan, dunne me- talen platen, die met eene laag pik zijn bedekt. Mijne platen zijn van rood koper en ongeveer 12 centimeters lang en breed, en bedekt met eeue piklaag ongeveer 2 mill. dik ; ter voortleiding der electriciteit naar de horizontaal lig- gende plaat gebruik ik bij voorkeur eene verticaal staande —4 en geïsoleerd bevestigde stang van 3 mill, dik en 2 deci- meters lang en onder en boven met bollen van omtrent 15 mill. middellijn voorzien. Van tijd tot tijd laat ik de elec- triciteit, in plaats van uit zulk een bol, uit een punt op de piklaag afvloeijen, en ook daarvoor heb ik terstond de gelegenheid bij de hand, dewijl een der bollen van de stang kan worden afgeschroefd en dan de scherpe punt der stang 9 in zijne plaats kan worden gebezigd. Meestal rust de on- derste bol tegen de piklaag, maar voor andere onderzoe- Lie Lehre von der Meibungs-Electricität, T. II, p. 204, (287 ) kingen kan ik dien bol ook op iederen willekeurigen afstand daarboven stellen. De koperplaat,-waarop de piklaag gelegd is, rust bij de proeven op een of ander metalen voorwerp, dat ten overvloede nog door een daaraan beves- tigden ketting verder kan worden afgeleid. 2, Fene Leidsche flesch van 3.7 vierkante decim. be- kleede buitenste oppervlakte wordt uit de hand met den knop aan den conductor der electriseermachine gehouden, waarbij alzoo het buitenste bekleedsel van zelf voldoende wordt afgeleid; de flesch wordt sterk geladen en dau ter ontwikkeling eener Lichtenbergsche figuur gebezigd, Daartoe wordt de knop der flesch digt tegen of wel op een klei- nen afstand van het bovenste bolletje van de geïsoleerde verticale stang gehouden, waarbij de onderste bol der stang tegen de piklaag rust, terwijl het buitenbekleed- sel der flesch voortdurend wordt afgeleid met de hand, daar zij eenvoudig om de buitenste bekleeding wordt vast- gehouden. Bij aanraking vloeit de electriciteit geleidelijk over; bij merkbaren afstand tusschen de knoppen van flesch en stang springen achtereenvolgend 10 à 20 kleine vonkjes van den knop der flesch op de geïsoleerde stang over en op beide wijzen wordt, terwijl die electriciteit zich op de piklaag gaat verbreiden, aan de eerste voorwaarde voor de Lachten- bergsche figuren voldaan. De flesch wordt dan weggenomen, die stang voorzigtig weggedraaid, waarbij zij tevens van de overblijvende electriciteit wordt ontladen, de pikplaat wordt opgenomen en met menie en harspoeder bestrooid, die uit een de zamengebonden linnen lapje, waarin zij gemengd zijn, worden gezift. Op het pik komt dan eene figuur voor den dag, die aldus is zamengesteld: in het midden juist op de plaats waar de knop der stang rustte een rood _ vlekje, meestal gevormd uit drie, vier of vijf nevens elkan- al ee gelegene kleinere vlekjes, die op de plaats waar de bol aanraakte zamenkomen en naar buiten flaauwer uitloo- (288) pen; rondom dit roode vlekje eene ledige cirkelvlakte, waarin dus het pik zigtbaar blijft; dan een meer of minder afge- werkte gele cirkelvormige band van harspoeder, die aan den binnenkant flaauwer begint, iets meer naar buiten eene dikkere laag van harspoeder toont en verder eene merke baar geringere maar meer gelijkmatige dikte behoudt; ein- delijk, aan den buitenrand van dezen cirkelvormigen band eene menigte lange gele stralen van verschillende lengte, die zelve nog dikwijls vertakt zijn en waaraan men vaak, vooral aan de boven-uiteinden, waarneemt, dat zij niet uit ééne poederstreep, maar dikwijls uit twee fijnere strepen be- staan, die aan elkander evenwijdig zijn en door eene dunnere vereenigingslaag van poeder te zamen verbonden zijn; het komt mij voor alsof de gele band, die nooit zuiver is, eigenlijk alleen door de dikkere ondereinden dezer stralen gevormd wordt. Deze figuur is die, welke men niet ten onregte de positieve zon heeft genoemd, dewijl zij door positieve electriciteit gevormd wordt, zoo als ook hier plaats had, omdat eene gewone electriseermachine positieve electriciteit op den conductor levert, en dewijl zij in voorkomen wel iets van eene zon heeft, Het geheel is hiermede echter nog niet volkomen beschreven; op een zekeren afstand om en tusschen de stra- len ligt weder niets en is dus het zwarte pik bloot te zien; maar midden tusschen elk paar stralen bespeurt men nog een smal rood streepje en tot een merkbare grens is de hoofd-figuur door enkel rood poeder omgeven; verder op, op grooter afstand, ligt rood en geel poeder in eene gelijke laag dooréén gemengd en houdt dus het verschijn- sel op. De grootte van den onbedekten kring binnen den gelen cirkelvormigen wal hangt af van de sterkte van de lading der flesch en de hoeveelheid der op de geïsoleerde stang overgegane electriciteit en kan, door de geleverde electri- citeit te verminderen, wel tot nul teruggebragt worden; dan (289) schiet er van de geheele zon niets anders over dan de stralen,- geschaard rondom een rood vlekje, ware die van zeer nabij uit dit middelpunt uitgaan. 3. Nu wordt eene andere met pik bekleede iN genomen. Dezelfde Leidsche flesch wordt geïsoleerd op een harskoek geplaatst en haar buitenbekleedsel tegen den con- ductor gebragt. De knop wordt afgeleid, en na eenige om- wentelingen der schijf is de flesch op nieuw geladen, van buiten nu met positieve en van binnen met negatieve electriciteit. De flesch wordt bij haar buitenbekleedsel op- gevat en de knop gebragt in de nabijheid van den boven- sten knop van de geïsoleerde stang, wier onderste knop op de pikplaat rust. De wijze van handelen is in alles gelijk aan die, welke voor de eerste figuur gevolgd werd. Wanneer nu de pik met het mengsel bezift wordt, verkrijgt men een rooden cirkelvormigen band, waar het poeder dig- ter naar den buitenkant het dikste ligt en aan den binnen- kant veel dunner uitloopt, terwijl aan die binnenzijde allerlei roode slangetjes en streepjes zijn vastgehecht, die eenigzins zamenloopen naar het punt waar de bol van de stang op het pik rustte. Enkele malen nam ik drie of vier kleine gele takjes waar, die uit dit punt uitloopen en zich mid- den tusschen de roode bandjes voegen. Tot op eenigen afstand van den buitenrand van den rooden band ligt niets, maar verder op eene gelijke laag van het mengsel, waaromtrent niet gemakkelijk valt uit te maken of het digter bij den rooden band wat geler is, dan verder af. Deze roode figuur vormt de negatieve Lichtenbergsche 1 figuur. 4§᷑ Ook in verdunde lucht heb ik gepoogd deze figuren ___voort te brengen. Ik gebruik daartoe een klok met kope- ren dekstuk, terwijl een koperen stang van ongeveer 3 mill. diz, door een lederen doos luchtdigt omsloten, in dat ko- „ peren dekstuk op en neder kan worden bewogen en aan (290) hare respectieve uiteinden binnen en buiten de klok met koperen bollen voorzien is. Onder de klok werd een schaaltje met chloretum calcii geplaatst en daarnevens, behoorlijk op een metaalstuk rustende, de met pik bekleede plaat. De koperen stang werd dan zoo ver doorgeschoven tot de bin- nenste bol behoorlijk met de piklaag in aanraking was en daarna de lucht weggepompt. Op dezelfde wijze als vroe- ger heb ik dan òf positieve òf negatieve electriciteit op de piklaag laten afvloeijen, door den knop der Leidsche flesch bij of tegen den naar buiten uitstekenden knop van de stang te houden. De lucht werd dan weder ingelaten en de piklaag met het gemengde poeder bezift. Bij een va- cuum van omtrent 15 mill. kreeg ik, zulks geef ik gaarne toe, op de plaat eigenlijk niets meer te zien dan een enkel onregelmatig geel of rood vlekje, waaraan geen bepaalde vorm meer te erkennen was, en dat hier of daar midden in eene goed gemengde laag van geel en rood poeder ge- zien werd, zonder dat er eenige afscheiding, waar het pik bloot moest gelegen hebben, was waar te nemen. Maar het mag bij een vacuum van 20 mill. geweest zijn, dat ik nog zeer duidelijk, bij de aanwending van positieve elec- triciteit, hier en daar op grooten afstand van het middel- punt gele uitloopers waarnam, die wel voor niets anders dan voor de stralen van de positieve «zon mogen worden gehouden; zij waren wel verbreed, maar bezaten hetzelfde voorkomen als vroeger, namelijk twee scherpe en sterker geel gekleurde fijne strepen, verbonden door eene breedere strook, waar het poeder wat dunner lag. De plaat, die ik hierbij gebruikte, was 12 centimeters breed en ongeveer 20 centimeters lang; maar toch houd ik haar nog te klein voor de proeven in vacua van kleiner druk. 5. Door menie te ziften uit linnen wordt de menie po- sitief electrisch, en evenzoo wordt harspoeder door linnen _ gezift negatief, Het electrisch geworden poeder hecht zich ( 291) bij voorkeur op die plaatsen van het pik, waar ongelijknamige electriciteit overig bleef; dus zal eene roode bedekking een overschot van negatieve en eene gele een overschot van positieve electriciteit aanwijzen. Die plaatsen, waar geen electriciteit op het pik wordt gevonden, zullen gelijkmatig met rood en geel poeder, onder elkander gemengd, be- dekt worden, tenzij naastgelegen geëlectriseerde plaatsen zich but voor haar bestemde poeder toeëigenen, wanneer zij bloot zullen blijven en het zwarte pik zullen laten zien. 6. In de klemmen van een algemeenen ontlader van neNLey heb ik twee verticale kleine stangen bevestigd, die van onderen voorzien waren met kleine bollen van omtrent een centimeter middellijn. Op het tafeltje heb ik eene met pik bekleede plaat gelegd; toen heb ik de beide bolletjes van de verticale stangen op de pikplaat laten rusten en de dlectriciteit van den conductor der electriseermachine door bet eene bolletje op die plaat laten afvloeijen. Na eenige omwentelingen der machine werd het pik weggenomen en het daarop gezifte poeder toonde op de plaats, waar het bolletje had gerust, een rood vlekje, en verder op eenigen afstand daar rondom de gele positieve zon, die zich in niets anders van die van $. 2 onderscheidde, dan hierdoor dat de gele band beter uitkwam en dus de stralen bij haar begin meer inéén liepen. Wanneer het tweede bolletje goed Vas afgeleid geweest en 200 digt op de pikvlakte bij het _ eerste geplaatst was, dat eene vonk tusschen die beide bol- letzes oversprong, dan alleen werd ook de plaats van dit 3 tweede bolletje door een rood vlekje aangewezen, dat mid- den tusschen de gele stralen van de zon van het eerste gereserveerd was. Een enkele maal heb ik de pikplaat hierbij gebruikt, terwijl het pik ten gevolge van de voorafgaande _ verwarming nog taai was, en toen heb ik in het pik even _gulk eene zon gekregen als anders met geel poeder. De 4 stralen dezer zon werden blijkbaar door zeer fijne voren ( 292 ) of groeven gevormd, die de electriciteit in het pik had ge- grift. Wanneer men gedurende de afvloeijing der electriciteit tabaksrook of den adem tegen de harde piklaag blaast, dan ziet men eenige oogenblikken in den aanslag de zonfiguur evenzoo voor den dag komen. 7. Nog op eene andere manier kan men de Lichtenberg- sche figuren verkrijgen, en wel beide positieve en negatieve tegelijkertijd. Daartoe bezig ik weder den ontlader van HENLEY. De met pik bekleede plaat rust weder op het tafeltje en op haar, eenigen afstand van elkander, de beide bolletjes van de verticale ingeklemde kleine stangen; de ontlader wordt nu gebezigd tot ontlading eener Leidsche flesch. Ik heb daarbij eene Leidsche flesch gebezigd van 40 vierkante decimeters bekleede buiten-oppervlakte; maar eene van 13 vierkante decimeters oppervlakte zal evenzoo voldoende worden bevonden. De stangen van den ontlader werden niet dan op het laatste oogenblik met de bekleedsels der flesch verbonden: dat is, eerst kort voor de ontlading werd de eene in metalliek verband gebragt met het eene bekleedsel, terwijl dan de zamenhang tusschen de andere stang en het tweede bekleedsel door eene ontlaadtang gevormd werd. Nadat de vonk was overgegaan, werd het pik met het poeder bestrooid en dan verkreeg ik rond de negatieve bol eene langwerpige roode vlek, die zich zelfs uitstrekte tot de plaats, waar het positief geworden bolletje op het pik had gerust. Het poeder lag op deze vlek vrij gelijkmatig verdeeld; achter het negatief geworden bolletje was zij zeer scherp door een halven cirkel afgerond, waar het poeder wel iets dikker — scheen te liggen; aan den positieven kant liep zij onregel- matiger en met eene dunnere en meer ongelijke laag uit; dan volgde aan dezen positieven top eene smalle zwarte al- scheiding en daar rondom eene een weinig meer dan drie — vierden van een cirkel innemende gele zon, die den top der roode vlek als eene aureole of stralenkroon omgaf. Fr 6 en ta es TE Tej re NE (293) 8. Ik heb toen door eene ingevoegde natte streng de ontlading der flesch vertraagd. De flesch was van binnen met positieve electriciteit geladen; de natte streng was aan den eenen poot van de ontlaadtang bevestigd, en de ont- lading werd zoodanig bewerkstelligd, dat de vochtige streng aan den positieven kant tusschen ontlader en knop der 5 flesch kwam te liggen. Na bestrooijing met het poeder toonde de figuur deze bijzonderheid, dat onderscheidene stra- len der positieve figuur meer vertakt waren, dat is, in twee of drie takken uitliepen en dat zich midden in de lang- werpige roode vlek eene gele vlek had gevormd. 9. Nu werd het buitenbekleedsel der ſlesch tegen den conductor geschoven. Na de lading, waarbij dus de ne- gatieve electriciteit aan de binnenzijde kwam, werd het bui- tenbekleedsel met een geleider aangeraakt, ten einde juist als zoo even de overmaat aan vrije electriciteit op het bin- naenbekleedsel te verkrijgen en dus de proeven zooveel mo- _ gelijk gelijksoortig te maken. De natte streng werd nu, met behulp van de ontlaadtang, aan den negatieven kant dat is weder tusschen den knop der flesch en den ontla- der ingevoegd. Het opgestrooide poeder gaf nu, nadat de | _ ontlading had plaats gegrepen, eene meer afgeronde roode EE negatieve figuur, die aan den omtrek al vrij regelmatig met gele korte en regte takjes of sprankjes bezet was, die haar wel eenigzins het voorkomen gaven van een ge- tand rad; deze gele takjes waren zelfs tot op een zekeren afstand binnen de roode figuur nog te volgen, hoewel zij _ daar bijna door het roode poeder onkenbaar werden. Naar den positieven kant was deze figuur eerst uit eenige lan- gere roode franjes of slangetjes zamengesteld en verder meer _ verloopen, totdat zij door de weêr ruim drie vierden van dien omtrek innemende gele stralenkroon omgeven werd. 10. De beschrijving der eigenlijke Lichtenbergsche figu- Suren is hiermede geëindigd; alleen zij nog gezegd, dat _ VERSL. EN MEDED. Arp. NATUURK. DEEL XIV. 20 (294) de aanraking van den knop der flesch bij de wijze van $ 2 en 3 met den. bovensten bol der stang al vrij on- verschillig is; men moge de electriciteit bij kleine vonkjes uit de flesch op het bolletje der stang laten overspringen, of wel, de flesch terstond met dat bolletje in aanraking brengen, in beide gevallen verkrijgt men de figuren even goed. Anders is het evenwel gelegen, wanneer men den on- dersten bol der stang op een tamelijken afstand van de ondergelegde met pik bekleede plaat houdt; dan toch ver- krijgt men bij bestrooijing op de plaats, die verticaal onder de stang heeft gelegen, eene gele vormlooze vlek, wanneer men positieve electriciteit liet toestroomen, en eene rode vlek, wanneer men negatieve toevoerde, evenzoo als ss dat op eene eenigzins andere wijze verkreeg. dc. 11. Hoewel het nu mijn doel niet is, om eene geheel afgewerkte verklaring van het verschil in vorm der posi- tieve en negatieve figuren te geven, wil ik toch een en ander bijbrengen, dat als ter zake dienende kan worden be- schouwd. Men heeft meer dan eens, en reeds voor lang, gewezen op het verschil in vorm, waaronder positieve en negatieve electriciteit in het donker uitstroomen; men heeft wel eens dat verschil willen toeschrijven aan de verschil. lende spanning, waarmede men positieve en negatieve elec- triciteit, de eerste van het glas en de tweede van de kus- sens van eene gewone electriseermachine op den conductor opving; men heeft meer dan eens dat verschil in vorm 1 van het licht der uitstroomende positieve en negatieve elec- triciteit uit eenen of anderen invloed van, of eene of andere wijziging door, de omgevende lucht willen verklaren. Maar 4 mij dunkt, wij hebben nu lang genoeg met den inductieklos van RHUMKORFP in het luchtledige, dat is in vacua waarin — alleen eene kleine hoeveelheid lucht was overgebleven, on- 4 der allerlei vormen, proeven genomen, om aan te ne- ( 295 ) men en kortweg te verklaren, dat de wijze van uitstroo- ming der positieve electriciteit verschilt van die der nega- tieve, dat de oorzaak daarvan voor ons verborgen is en dat dit verschil alleen uit het wezen dier kracht zelf kan wor- den afgeleid en dat dus alleen de eigenlijke wijze van voort- _ planting van hetgeen wij electriciteit en electrischen stroom naoemen, den eigenlijken oorsprong van dat verschil in zich 1 sluit, en om ons ten slotte neder te leggen bij het feit: er _ bestaat, bij die lichtende uitstrooming, een verschil tusschen _positieve en negatieve electriciteit en de verklaring daarvan disk niet in uitwendige bijkomende “oorzaken maar in den aard der kracht zelf. Hoe ver toch de atmospheer, waar- in de electriciteit overgaat, mag verdund zijn, de vorm waaronder het licht aan de positieve en negatieve pool op- treedt of liever het verschil tusschen die beide vormen is 1 des te scherper voor den dag gekomen. 132. Hetgeen wij nu bij de ontlading in het luchtledige waarnemen, wordt, mijns inziens, in de Lichtenbergsche „_ figuren, ons, als op eene vlakte uitgespreid, te aanschou- * wen gegeven. Wanneer de lucht nog niet voldoende is * weggepompt, ziet men, bij ontlading eener flesch, of bij _ opvolgende overvoeringen van electriciteit van den conduc- _ tor of bij ontlading van Ruumxorrrs toestel vaak vele en _ velerlei vertakte spranken en stralen van den positieven bol uitgaan, die dikwijls hunnen weg langs den binnenwand van het electrisch ei zoeken, terwijl de negatieve bol hoogstens met een klein verlicht vlekje gloort. Wordt het luchtle- dige gaandeweg volkomener, dan smelten die positieve stra- m voor ons zamen in het pluimlicht en het glorende vlekje d den negatieven poolknop breidt zich al verder en verder it en omvat dikwijls een gedeelte van den draad of stang. enk ik mij nu in dien eersten minder ontwikkelden toe- stand eene platte horizontale vlakte tegen den positieven bpoolknop eee en daarop * spranken en stralen in 4 20* ( 296 ) horizontale rigting opgevangen en naar alle rigtingen uit- gespreid, dan vind ik daarin den sleutel voor de posi- tieve Lichtenbergsche figuren. Stel ik mij verder eene ho- rizontale vlakte tegen den negatieven poolknop gelegd voor en daarop het blaauwe glorende licht als uit het punt van aanraking overvloeijende, dan zie ik daarin eenen weg ter verklaring der negatieve figuren. 13. Aan de positieve electriciteit ken ik de eigenschap toe om zich in scherpe regte en gebogen lijnen en stra- len voort te planten en bij voorkeur uit een enkel punt uit te gaan, terwijl ik voor de negatieve de eigenschap wil heb- ben aangenomen, om zich bij voorkeur bij hare voortbe- weging over eene vlakte uit te breiden en van alle pun- ten, van de geheele oppervlakte van den geleider, of lie- ver van het poolstuk, te gelijker tijd uit te gaan; dan zie ik zamenhang tusschen de verschillende verschijnselen, en heb ik althans één gezigtspunt, waaruit ik onderschei- dene verspreide feiten kan zamenvatten, hoe gebrekkig men mijne opvatting of hypothese ook moge noemen. Ik weet 4 wel, op die wijze heb ik niets bijgebragt ter opsporing van de oorzaak van dat verschil in uitstrooming: maar ik heb toch dit kenschetsende onderscheid nader geformu- 4 leerd, en ik heb het teruggevoerd tot een specifiek onder- scheid tusschen de electriciteiten zelven, hoe men de kracht ook noemen moge, en ik wacht de nadere oplossing van het raadsel van eene juistere kennis omtrent de electriciteit zelve en omtrent den galvanischen stroom, Dat de positieve electriciteit die eigenschap overal hand- 5 haaft, ziet men reeds in de twee of drie gele takjes, die ik boven, onder een negatief geladen knop, vond en in de gele tandjes en streepjes, die ik in de negatieve figuur — bij de proef van $ 9 voor den dag zag komen; en de eigenschap der negatieve electriciteit, om zich bij voorkeur over eene vlakte-uitgebreidheid voort te bewegen, zie ik (297) reeds uitkomen in die kleine roode vlekjes, die ik op de pikplaat vond op de plaats waar eene positieve knop ge- Allet proces, waarmede de verspreiding der electriciteit Plaats grijpt, 200 als wij die in de Lichtenbergsche figu- ren voor den dag zien komen, denk ik mij aldus: wan- neer de knop met positieve electriciteit geladen wordt, dan wordt voor en onder het afvloeijen dezer electriciteit op een in de pikplaat negatieve electriciteit geïnduceerd; het grocotste deel daarvan wordt door de afvloeijende positieve electriciteit geneutraliseerd, maar een gedeelte juist onder den knop blijft over en geeft aanleiding tot het roode vlakje; terwijl de plaats, waar de positieve electriciteit de ongelijknamige neutraliseerde, door het poedervrije pik van Nan de naaste omgeving wordt aangewezen, welke onbedekte 1 plaats aan den buitenkant dooreen zoo regelmatig is af- gerond, door de neiging der negatieve electriciteit om van Laune kanten der vlakte gelijkelijk toe te vloeijen. Rrondom 1 die bloote ruimte volgen dan de positieve stralen, die naar . een rigtingen uitgaan, waar die electriciteit geene negatieve meer te neutraliseren vond. 5 Wanneer daarentegen de bol met negatieve electriciteit 4 geladen werd, ontstaan op de plaat allerlei spranken en 7 stralen van positieve electriciteit, die door inductie wordt 1 bij de gewone wijze om Lichtenbergsche figu- ren te maken van $ 3, vond ik daarvan de overblijf- sels in die twee of drie gele sprankjes die ik ontdekte, nigte. Het grootste deel dezer positieve geïnduceerde elec- triciteit. wordt echter door de uitvloeijende negatieve ge- neutraliseerd, 200 als zigtbaar is in de menigte zwarte, lit is onbedekte, takjes die in de negatieve figuur uit het miüidden uitgaan, of liever in de slangvormige en ver- * scheurde aanhangsels, waardoor die figuur aan den binnen- doch bij de proef van $ 9 vond ik overblijfsels in me- (298) kant begrensd is, welke laatste de plaatsen aanwijzen, waar de uitstroomende negatieve electriciteit geene positieve electriciteit te neutraliseren vond. Hetzelfde is ook duide- lijk op te merken aan de zeer lange slangetjes waarin de negatieve electriciteit in & 9 zich naar de positieve uit- strekte. Verder op vindt de negatieve electriciteit niets meer, dat haar neutraliseert, en kan zij zich dus volgens het verloop van eene cirkelvlakte verder uitbreiden. Mogt men hier niet aan de neutralisering van opgewekte po- sitieve electriciteit rondom den knop willen denken, dan zal men waarschijnlijk moeite hebben om te verklaren, waarom het roode poeder eerst verder op, dat is op groo- ter afstand dan de slangetjes, zijne dikste laag vormt. 14. De proeven in luchtverdunde ruimte, met bijvoe- ging van chloretum calcii, heb ik gedaan om te onder- zoeken in hoe verre de aanwezigheid der lucht geëischt wordt, om Lichtenbergsche figuren voort te brengen. Ik zoude niet gaarne beweren, dat lucht of eenige gas-soort daarbij gemist kon worden, dewijl met toenemende ver- dunning de stralen en spranken der positieve electriciteit ten slotte voor ons zamenvloeijen in de pluim, waarin zij als volkomen worden opgelost en waarbij dus ook het stralig voorkomen der positieve figuur ten slotte wel ge- heel moet verdwijnen; even zoo als ook de uitstrooming der negatieve electriciteit, die zich al over grooter en grooter deel van den negatieven poolknop in ons electrisch ei verbreidt op onbegrensde vormen van de negatieve Lichten- bergsche figuren heenwijst. Ik zal niet beweren, dat ik bij die proeven alle vochtigheid uit de klok heb weg- genomen, daar het toch bijv, zoo uiterst moeijelijk zal zijn om alle sporen van waterdamp van de wanden te doen - verdwijnen; maar ik wil toch vermelden, dat bij mijne wijze van opvatting de vochtigheid kan gemist worden, terwijl bij rress des geheele verklaring op de vochtigheid (299 ) van den omgevenden dampkring berust. Mogt al, bij mijne Vijze van beschouwen, de aanhangende vochtigheid het ver- mogen bezitten om boven de eene plaats van de piklaag de andere beter geleidend te maken en zulks door de over- gevldceide electriciteit doen aanwijzen en dus door hare toe- bvallige verspreiding een bijkomenden invloed op de figuren uitoefenen, dan nog zal men zulks niet als een bewijs voor de behoefte aan het aanwezig zijn van vochtigheid opvat- ten, veel minder haar als primaire oorzaak willen voor- 5 stellen. a 135. Door Rixss wordt de bekende proef van LurLIN met de Lichtenbergsche figuren in verband gebragt. Ik wil alleen vermelden, dat met klimmende lading der flesch het gaatje onder het negatieve stukje bladtin verdwijnt, en daar- Voor zelfs twee of drie kleinere, ter halverwege tusschen de beide stukjes bladtin, of onregelmatig verdeeld in de plaats _ treden. Overigens moet men opmerken, dat het hier geldt eene ontlading met eene vonk en niet met pluimlicht, en dat het verschijnsel nog veel algemeener moet worden on- __derzocht. GEWONE VERGADERING — DER AFDEELING WIS- EN NATUURKUNDIGE WETENSCHAPPEN, GEHOUDEN DEN 2Sster JUNIJ 1862, — 2 5322 —— Tegenwoordig de Heeren: P. BLEEKER, W. VROLIK, J. MATTHES, F. J. STAMKART, M. C. VERLOREN, . E. VOORHELM SCHNEEVOOGT, G. A. VAN KERKWIJk, f 0 G R. VAN REES, P. HARTING, b. J. STORM BUYSING, A H. VAN DER BOON MESCH, E. H. VON BAUMHAUER, F. KAISER, J. VAN GEUNS. jak Het Proces-Verbaal van de gewone verdad van den 31sten Mei jl. wordt gels goedgekeurd 3 en vastgesteld. Worden gelezen brieven, waarmede de Heeren VAN HASSELT, BUYS BALLOT, VAN DER KUN, BRUTEL _ DE LA ‚RIVIÒRE, SCHLEGEL, SNELLEN VAN VOLLEN- — HOVEN zich over het niet bijwonen dezer Vergade- ring verontschuldigen. — Aangenomen voor berigt. — Worden gelezen brieven ten geleide van boekge- — lak 8 — r ( 301 ) schenken van de volgende Heeren: I'. Minister van Binnenlandsche Zaken (s Gravenhage, 19 Junij 1862); 2°, SWAVING (Batavia, 29 April 1862); 3°. A. scnnör- „per, algemeenen Secretaris der Kaiserliche Akademie der Wissenschaften (Wien, 19 April 1862); 47. C. u. scuuurz, Directeur der Polichia (Diedesheim, 29 Maart 1862); 57. BETTERMANN, Bibliothekaris van het Verein von Alterthumsfreunden im Rheinlande (Bonn, 18 Mei 1862); 6°% crunerrt (Greifswald, 5 December 1861); 7° J. rosrNrHAL, Secretaris der physicalisch-medicinische Gesellschaft in Würzburg (Wurzburg, 8 April 1862); 8e. A. Auussar (Parijs, 5 Mei 1862). — Wordt besloten tot schriftelijke dankzegging en tot plaatsing der boekgeschenken in de Boekerij. Worden gelezen brieven tot dankzegging voor ontvangen boekgeschenken van de volgende Heeren: 12. Gedeputeerde Staten van Friesland (Leeuwarden, 10 Junij 1862); 2°. Curatoren van het Athenaeum _ Illustre te Amsterdam (Amsterdam, 30 Mei 1862); 37. A. N. G0DETnox, Secretaris der Maatschappij tot __ bevordering der Bouwkunst (Amsterdam, 24 Junij 1862); 4˙. J. u. LATINA corLHo, Secretaris der Ko- ninklijke Akademie van Wetenschappen te Lissabon (Lissabon, 15 Mei 1862); 5°. J. rouurz, buiten- landsch lid der Akademie (Gent, 20 Junij 1862). — Aangenomen voor berigt. Die Secretaris berigt van den Heer r. vAN DER _ STERR (Amsterdam, 11 Junij 1862) ontvangen te heb- ben Tabellen van waargenomen waterhoogten, welke ( 302 ) hij der Commissie over de daling van den bodem in Nederland ter hand heeft gesteld. Wordt gelezen de volgende brief van den Heer BLEEKER (Leiden, 20 Junij 1862): „Ik heb de eer der Afdeeling hierbij, ter opname in hare Verslagen en Mededeelingen, aan te bieden eene bij- drage, getiteld: Description de quelques espèces nouvelles de Silures de Suriname. Het zou mij aangenaam zijn, bij besluit tot opname, te mogen worden ingelicht tegen welk tijdstip ongeveer ik zal mogen tegemoet zien, dat zij worde gedrukt. „ Verscheidene mijner vroeger ingezondene bijdragen nog altijd onafgedrukt gebleven zijnde, neem ik de vrijheid, des betrekkelijk beleefdelijk dezelfde vraag te doen, ten einde bij onmagt der Akademie tot de in de wetenschap zoo wens schelijke en dikwerf zoo noodige spoedige openbaarmaking der ingezondene bijdragen, deze, voor zooveel de mijne be- treft, kunnen worden terug verzocht ter beschikbaarstelling aan andere organen der wetenschap.” Wordt besloten de ingezonden Verhandeling in handen te stellen der Commissie van redactie, — Over den inhoud des geleidenden briefs geschiedt eene wisseling van gedachten, waaraan de Heeren BLEEKER, HARTING, VAN DER BOON MESCH, VON BAUMHAUER, de Voorzitter en de Secretaris deelne- men. — Wordt besloten de vraag òf en hoe ver- snelling kan aangebragt worden in het uitgeven der Verslagen en Mededeelingen der Akademie ter sprake te brengen in eene volgende buitengewone Verga- dering der Natuurkundige Afdeeling. ( 303 ) De Secretaris leest eene door den Heer prUTEL DE IA RIVIÈRE ingezonden Verhandeling over de werking van het zeewater op het metaal der sche- pen. — Wordt besloten tot den Heer BRUTEL DE LA RIVIERA schriftelijk de vraag te rigten, of hij deze Verhandeling voor de Verslagen en Mededeelingen wenscht aan te bieden, dan wel of hij zich zal ver- genoegen met een kort uittreksel daarvan voor het proces-verbaal dezer Zitting. De Heer r. J. sramkKaRrT deelde, in een voorloo- pig Verslag, de uitkomsten mede van berekeningen omtrent den gemiddelden stand van het water in het IJ, volgens de waarnemingen, die sedert het jaar 1700, tot in de maand Mei des voorgaanden jaars geregeld hebben plaats gehad aan het voormalige Stads-Waterkantoor te Amsterdam, dat gestaan heeft op de plaats, waar thans eene nieuwe vischmarkt gebouwd wordt. 1 De berekeningen verdeelen zich over twee reeksen, elk van 18 jaren, en wel de eerste reeks gaande van 1700 tot en met 1717; de tweede reeks van 1843 tot en met 1860, — Het opmaken der ge- „ middelde maandelijksche waterstanden is, met gun- d tige toestemming van den Heer Wethouder belast C met de Publieke Werken der Stad Amsterdam, ge- chan door een beambte aan het Stads-Waterkantoor. De eind-uitkomst is, dat het water aan de Peil- . ‘schaal i in 1709, 95 %%%. lager gestaan heeft dan in Á * met eene middelbare fout dezer uitkomst van (304) in de maand Junij des voorgaanden jaars, is echter de uu of het A. P. der peilschaal, door herhaalde waterpassingen vergeleken met het merk van Zeedijks hoogte aan de Kraansluis, en alzoo gevonden, dat deze nul, niet 2,676 Ned. El onder Zeedijks hoogte aan de Kraansluis, zoo als wezen moest, maar 81 streep te laag geplaatst was. Vermindert men de gevonden 95 streep verschil in waterstand met dit bedrag, dan blijft er slechts 14 streep + 6 streep over voor het verschil in wa- terstand, in een tijdsverloop van omtrent I; eeuw. Spreker maakte hieruit het besluit op, dat er geen reden bestaat om eene merkbare zakking van den bodem onder Amsterdam, of omgekeerd een hooger stand van het water voor deze stad dan te nemen, en dat alzoo de merken van Zeedijks hoogte als nog de aanwijzers zijn van het oorspronkelijke A.P. Hij besloot met eenige opmerkingen, ook in betrekking tot de heerschende winden, waartoe de gevonden uit- komsten aanleiding geven, en stelde zich voor, later een uitvoeriger schriftelijk verslag aan de Akademie aan te bieden. Niemand heeft iets verder voor te stellen en de Vergadering wordt gesloten. DE WERKING VAN HET _ ZPREWATER OP HET METAAL DER SCHEPEN. DOOR „ M BRUTEL DE LA RIVIÈRE. MEE: 0 De Veri otting waaraan sommige metalen, als zij in _ aanraking komen met het zeewater, en aan boord der sche- ben meer bepaaldelijk het ijzer, vooral onder daartoe gun- _stige omstandigheden, zijn blootgesteld, is te algemeen be- end, dan dat het noodig zal zijn daar op te wijzen. Datzelfde kan evenwel niet gezegd worden, wat aangaat de invloeden, die de waargenomene uitwerkingen veroorzaakt of er het hunne aan toegebragt hebben, om ze te verster- ken, en waaraan de verschijnselen, waarvan zij vergezeld gaau of gevolgd worden, zijn toe te schrijven. Veel althans is daarbij nog, dat zich niet volledig laat verklaren. Eenige opmerkingen, die mij meer als bijzonderheden zijn mede- _ gedeeld, dan als uittreksels van aanteekeningen, bestemd om ze later aan wetenschappelijke beschouwingen dienstbaar te maken, heb ik bijeen verzameld en daaruit enkele ge- volgtrekkingen afgeleid, die ik in deze Vergadering kortelijk _ wensch voor te dragen. Bal E de kiel en de platen van de buitenhuid der ijzeren schepen, beneden de waterlijn, oxvderen ten gevolge van de VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIV. 0 2] ( 306 ) inwerking van het zoute water op het metaal. Veelal is de uitwerking zeer ongelijkmatig verdeeld over de oppervlakte … van de buitenhuid. Bovendien wordt doorgaande dezelfde plaat in eenige punten veel sterker aangetast dan in andere; zoodat het geen ongewoon verschijnsel is, platen aan te treffen, wier dikte nog zeer voldoende zou zijn, doch die niettemin als onbruikbaar moeten afgesloopt. worden, uit- hoofde zij ingevreten zijn met een groot aantal kleine en ongelijk diepe putten. De oxydatie van het ijzer is niets 8 en de holten kunnen wel eens het gevolg zijn van het onvoor- zigtig verwijderen der zeeplanten enz, die zich tegen de huid hebben aangezet. Doch er bestaan, naar ik meen, gronden, waarop men mag aannemen, dat de beweging van het schip door het water de oxydatie sneller doet voort- gaan. En dit niet slechts uithoofde de schuring van de vloeistof tegen het metaal de oxydelaag aanhoudend doet afvallen — hetgeen voornamelijk het geval is bij plaat- meer dan bij gegoten ijzer, — maar ook omdat ess ontwikkeling van electriciteit plaats heeft. Voor dit gevoelen pleiten, in de eerste plaats, eenige proeven, die ik genomen heb met ijzeren plaatjes van on- geveer 25 vierkante duimen oppervlakte. Nadat zij eenige oogenblikken in een bak met zeewater waren gedompeld geweest, en de naald van den multiplicator, waarmede zij in verbinding waren gesteld — die bij het indompelen was afgeweken — tot 0 was teruggekeerd, bragt ik eerst een der plaatjes in beweging, en nam toen den stroom, waar, dien BrcQvERwL, Annales de Chemie et de Physique, XXIV, opgeeft. Vervolgens bragt ik de beide plaatjes in beweging: de afwijking van de naald was aanmerkelijk ge- ringer, doch nam toe, zoo dikwijls ik de betrekkelijke snelheid der plaatjes wijzigde. Eindelijk heb ik nog be- proefd, onder welke omstandigheden er een stroom ontstond, rr (6307 wanneer de beide plaatjes in rust bleven. Na eénige po- gingen, die tot niets hebben geleid, gelukte het mij een stroom op te wekken, door de randen van een der plaatjes, na ze beide goed gereinigd te hebben, met behulp eener vil te kartelen; de afwijking nam toe, telkens als er aan de vloeistof zelfs eene ligte beweging werd medegedeeld. Het komt mij voor, dat de betrekkelijke beweging der Plaatjes en der vloeistof, alsmede de invloed, dien het on- derscheid in den toestand der oppervlakken blijkt te heb- ben, in overeenstemming zijn met hetgeen er plaats heeft, als een ijzeren bodem den Oceaan klieft, of ook op eene reede, waar stroom gaat, ten anker ligt. Is het niet meer dan waarschijnlijk, dat stroom en golfslag bijna aanhou- dend de verschillende deelen van de buitenhuid in der- don me betrekkelijke toestanden, als door de proeven wor- den aangewezen, zullen verplaatsen? „Ben “tweeden grond meen ik gevonden te hebben in abelse van stoffen, als kalk en magnesia, die in het zeewater worden aangetroffen, alsmede van kleine zee- planten, waartegen zich vervolgens schelpdieren en groote _ zeeplanten aanzetten. — Behalve dat dit verschijnsel zich laat verklaren uit een _ verschil in electrischen toestand van het metaal en de ge- _ moemde electro-positieve stoffen, zie ik eene bevestiging van die verklaring in de omstandigheid, dat het beleggen van de kiel met reepen zink, gelijk enkele malen, bij wijze van proefneming, tot conservatie van de huid, geschied is, . aangroeijen sterk doet toenemen. Blijkbaar toch staat de 3 galvanische of, zoo men wil, verhoogde galvanische wer- King, ten gevolge der aanwezigheid van het zink, in naauw verband met het toenemen der aangroeijing, hetzij op de wijze als boven gezegd is, hetzij dat de galvanische wer- king slechts middellijk als oorzaak optreedt, en het aan- zetten der schelpdieren aan de verzwakte oxydatie van het 21 ( 308 ) ijzer behoort te worden toegeschreven. — Het bekleeden met zink geschiedde met geen ander doel, dan om het ijzer, ten koste van het zink, te behouden, doch men is er van afgegaan, omdat men, door het sterke toenemen der aangroeijing, van kwaad tot erger verviel. — De laatste _ verklaring heeft mede eenige waarschijnlijkheid voor zich, ‚ wanneer men daarbij bedenkt, dat de aangroeijing van de koperhuid der houten schepen toeneemt, als deze belegd wordt met zinkplaten, en voornamelijk in de nabijheid van dit metaal; hetgeen men gewoon is daaraan toe te schrij- ven, dat op die punten minder kopergroen gevormd wordt, welk oxyde, zoo men zegt, de schelpdieren doet sterven en afvallen. Voor zooveel de ijzeren schepen betreft, geloof ik echter mij bij de eerste verklaring te moeten houden. Nog een derden grond ontleen ik daaraan, dat de aan- wezigheid der planten en dieren een merkbaren invloed uitoefent op de oxydatie van het metaal en deze zeer be- vordert; hetgeen zich wederom zeer goed uit het bestaan eener galvanische werking verklaren laat. De verwoesting, waaraan de ijzeren schepen zijn bloot- gesteld, en waarvoor wij getracht hebben de oorzaken op te sporen, heeft langen tijd een der grootste bezwaren uit- gemaakt tegen het bouwen en in de vaart brengen van dergelijke bodems, niettegenstaande de voordeelen, die zij, in andere opzigten, boven de houten schepen aanboden; — althans was dit het geval met betrekking tot de handels-. vloot, Dat bezwaar bestaat tegenwoordig niet meer, ten minste het behoeft geen bezwaar meer te zijn, sinds men de middelen heeft uitgevonden, om zich tegen de aanvallen — van het element, waarin men zich bewegen moet, te Wa- penen, en voor zoover zij niet geheel zijn af te weren, die, met uitzondering van zeer enkele gevallen, in den aanvang — te stuiten. N Len hoofdvereischte is, dat men zorg draagt, de huid — 1 5 4 7 2 rr rr ( 309 ) der schepen op gezette tijden behoorlijk te reinigen en te schilderen. Wanneer zij zich, met geene te lange tijdsver- loopen tusschenbeide, bij afwisseling in zout en in zoet water ophouden, gelijk doorgaande het geval is met het meerendeel der schepen, die de vloot in onze koloniën uit- maken, is deze omstandigheid reeds voldoende, om de huid te zuiveren. De ondervinding toch heeft geleerd, dat een verblijf van acht of tien dagen reeds voldoende is, om de dieren te doen sterven, en dat alsdan de schuring van het water tegen de huid, bij stroom of als het schip weder „onder stoom gaat, de aanhechtsels, grootendeels althans, doet afvallen. Schepen, die zich voortdurend in zout water bewegen, moeten van tijd tot tijd in een droog dok ge- reinigd worden; in de gematigde luchtstreken minstens eens in het jaar, doch in de koloniën om de vier of ten langste om de zes maanden, hetgeen afhankelijk is van de plaats ___waar zij zich bevinden. Ten einde eenig denkbeeld te geven, in welk eene mate de aangroeijing kan toenemen en welke de gevolgen daar- van kunnen zijn, deel ik de onderstaande feiten mede. Hen oorlogsvaartuig had, gedurende eenige maanden, ge- — gelegen op de kust van Afrika. De gelegen- bleid, ndch om eene rivier op te zoeken, nòch om op eene andere wijze de huid te reinigen, had zich gedurende dien tijd opgedaan. Als het, in het vaderland teruggekeerd ___ zijnde, onderzocht werd, bevond men, dat de kiel en de huid op sommige plaatsen zeer sterk waren aangegroeid ; en toen, nadat de aanhechtsels verwijderd waren, het ijzer werd geïnspecteerd, bleek het, dat een gedeelte der platen genoegzaam geheel verteerd was en de huid in de nabij- 1 heid der kiel over het algemeen dermate geleden had, dat 1 het schip voorloopig voor de dienst moest worden afge- keurd. Bin: Van de Pékin, een Engelsch stoomschip, was de kiel, in 6310) acht maanden tijds, gedurende den overtogt van Engelaud naar Indië, tot eene dikte van 9 duimen aangegroeid, Het schip, dat geacht werd te behooren onder de vlugge stoomers, had daardoor zooveel in snelheid verloren, dat het niet meer dan 6} mijl in de wacht maakte. Opmerking verdient, dat de aangroeijing het sterkste is in de nabijheid van den achtersteven, juist daar waar de stroom langs het schip het krachtigste is. Van twee sche- pen, de Etna in O. I. en de Suriname hier te lande, is mij bekend, dat het aldus bevonden werd.“ Sterker dan aan boord der ijzeren schepen, vertoont zich, onder sommige omstandigheden, de verwoestende wer- king van het zeewater op. het ijzer aan boord der houten schepen. Wij hebben hier bepaaldelijk het oog op de schroef- stoomschepen, die, gelijk de houten schepen in het alge- meen, beneden de waterlijn gekoperd en van eene ijzeren schroef voorzien zijn. Deze laatste en de met haar verbon- dene deelen staan voornamelijk aan de genoemde werking bloot en vertoonen daarvan de onmiskenbare blijken, Om die reden laat men dan ook tegenwoordig in de meeste, men zou kunnen zeggen, in alle gevallen, als het niet soms om de hoogere kosten gelaten werd, de ijzeren schroef vervallen en vervangt haar door eene bronzen, die bovendien, uit hoofde van de meerdere taaiheid en veerkracht der stof, boven een van gegoten ijzer te verkiezen is. Daarmede is wel het kwaad voor een groot deel weggenomen, doch niet geheel, zoo als nader blijken zal. De aanleiding tot de meer krachtige uitwerking van het zeewater op het ijzer, dan bij de schepen van laatstgenoemde stof gebouwd het geval is, wijst zich als van zelve aan; immers, men heeft hier twee verschillende metalen, van welke het ijzer het electro-positieve is, gedompeld in eene zoutoplossing en onderling in contact. a l a (311 ) let bestaan van contact valt, bij de vele voorzorgen, die er genomen worden, om het te verminderen, niet ter- stond in het oog. In de eerste plaats wenschte ik daarbij eenige oogenblikken stil te staan, ten einde in het alge- meen de betrekkelijke plaatsing der twee mêtalen te schet- sen en aldus, waar het noodig mogt zijn, de zaak eenig- zins toe te lichten. De schroefbos is met de bladen uit Een stuk gegoten. zi wordt geschoven over de eigenlijke schroefas, zijnde dat stuk der as, dat buiten het schip uitsteekt, en met eene spie opgesloten. De schroef hangt in een metalen raam, in zoogenaamde plummelblokken van brons, waarin hare as draait, welk raam tusschen de roer- en achterstevens opge- haald en, neêrgelaten kan worden en met de plummelblokken steunt op metalen of houten stoelen, die tegen de stevens ‚ zijn aangebragt, als de schroef gestreken is. Wanneer de schroef van ijzer is, ziet men, dat zij in onmiddellijke gemeenschap is met de koperhuid, en dat deze omstandigheid de oxydatie noodzakelijk zeer zal be- vorderen. De feiten, die het laatste kunnen bevestigen, ontbreken niet. Zoo dikwijls toch, als men op houten schepen van ijzeren schroeven gebruik heeft gemaakt, hetzij om de hoogere kosten van het brons te ontwijken, hetzij om proeven te nemen met een nieuw ontworpen vorm, kon men al spoedig, niet zelden reeds na weinige uren, begin- selen van oxydatie, meest aan de randen, bespeuren. Na __ eenigen duur vertoonden deze zich belangrijk ingesleten, niet ongelijk aan een blok hout, waar langs eenigen tijd een touw geschuurd had. En na een nog langer tijdsver- 1 loop, verkreeg het ijzer een zwart, potloodachtig aanzien, 4 en werd week gelijk lood, zoodat het zelfs het maken van __ insnijdingen met een mes toeliet. alls de schroef van brons is, kan alleen de tusschenas, die de verbinding tusschen de schroef- en machine-assen (312) vormt en altoos van gesmeed ijzer is, de inwerking van het zeewater ondervinden. Doch daartegen tracht men haar zooveel mogelijk te beschermen. De tusschenas passeert door een gat in het slemphout, waarin een bronzen koker is geschoven, die eindigt in eene plaat van hetzelfde metaal, welke in het hout is inge- laten en tegen de koperhuid aansluit. Aan den binnenkant loopt deze koker uit op eene pakkingbos, waarin de as kan draaijen, alsmede in- en uitschuiven, en die tevens eene wa- terdigte afsluiting aanbiedt, waardoor het buitenwater verhin- derd wordt in het hol van het schip door te dringen. Het in- en uitschuiven der as is noodzakelijk, indien de schroef- en tusschenassen op eene wijze gekoppeld zijn; als onder anderen plaats heeft aan boord van het stoomfregat Was- senaar. Het einde der tusschenas is daar volgens eene vier- kante afgeknotte piramide bijgehakt, en in het einde der schroefas is een gelijkvormig gat gemaakt, om de eerste, bij het koppelen, te ontvangen. | De tusschenas is, om het-ijzer te beschermen, bekleed of bemanteld met koper of brons, dat haar zoo innig mogelijk moet omsluiten, en volstrekt geen zeewater tusschen. beide mag toelaten. Want, wordt dien toegang aan de vloeistof niet belet, dan gaat het doel der bemanteling grootendeels verloren, en zal de as ook op dat gedeelte belangrijk wor- den ingevreten. De twee metaaloppervlakken, door het zee- water gedeeltelijk gescheiden, en op verscheidene punten in aanraking, doen een stroom ontstaan, waardoor de oxydatie van het ijzer in ggene geringe mate bevorderd wordt. Dat de mantel, in het onderstelde geval, zelfs schadelijk zou werken, gelijk men wel eens heeft voorgegeven, is niet aan te nemen. Immers, daar de pakkingbos zelve van me— taal is, zal er, ook zonder den mantel, langs de pakking- bos en den koker bovengenoemd, geleidende verbinding tusschen de as en de koperhuid bestaan ; alzoo de verhou- (313 ) ding tusschen de metaaloppervlakken niet veranderd zijn. Kon de tusschenas van brons genomen worden, verzette de mindere hardheid van genoemd metaal zich niet daar- tegen, dan zoude er een groote hinderpaal uit den weg geruimd, en het nemen van lastige voorzorgen, die toch maar ten deele aan het doel vaer overbodig ge. maakt zijn. _ Niettegenstaande de eee van den mantel, blijft er, ter plaatse waar de ijzeren tusschenas en de bronzen schroefas gekoppeld zijn, geleidende verbinding tusschen de twee metalen bestaan. De koppeling geheel buiten aan- raking met het zeewater te houden, is niet wel mogelijk, _ gelijk men gemakkelijk inziet. Doch de werking van het zeewater is door de bemanteling beperkt tot een betrek- kelijk klein oppervlak. Aan boord van het stoomfregat — waste behakking der tusschenas ongeveer 4 Ned. duimen in lengte afgenomen, binnen eene tijdsruimte van nog geen vier jaren, en had het aanzien als ware er aan geknaagd. In de zijvlakken nam ik belangrijke uithollingen waar, van welke er sommige tot zelfs eene diepte van à duimen hadden. De as daarentegen had in het geheel niet ge- Op een der groote schepen van de Fransche vloot was een gebrek ontstaan in de bronzen bekleeding der tus- schenas, waardoor het zeewater tot deze was doorgedron- gen. Nadat er eenigen tijd over heengegaan was, werd het gebrek ontdekt, en bevond men, bij het onderzoeken van de as, dat hare middellijn, die 38 à 40 duimen _* bedroeg, op sommige punten 10 duimen was afgenomen. De voppervlakte vertoonde zich, afwijkende van hetgeen bij gegoten ijzer wordt waargenomen, als blootliggende weef- 4 seldraden, met putten daar tusschen in, waaronder er 3 aangetroffen werden, wier diepte tot 5 duimen bedroeg. (314) Daarbij kwam, dat van de twee spieën, waarmede de schroef op hare as was gesloten, de eene geheel verdwenen en de andere voor de helft weggevreten was, niettegenstaande deze machinedeelen van de beste ijzersoort gesmeed waren. Soortgelijke verschijnselen zijn, gelijk te verwachten is, niet beperkt tot de schroef en aangrenzende deelen, maar worden ook elders waargenomen, en vereischen doorgaande zorgen. De ondervinding heeft geleerd, dat de ijzeren schepen meest te lijden hebben op die plaatsen, waar bronzen kranen buiten boord uitkomen. Uit voorzorg worden de roerstellen en zelfs de zorgkettingen van het roer van brons genomen; wacht men zich, om de pakkingbos der voedingpompen van stoomwerktuigen, waarbij gesmeed ijze- ren dompelaarzuigers gebruikt worden, met geel koper te voeren, en zelfs daarin een sluitring voor de pakking van genoemd metaal te plaatsen. Op schepen toch, waar men die voorzorgen verzuimd had te nemen, bleek het, dat al spoedig de dompelaars zoodanig ingevreten waren, dat eene geheele vernieuwing van die machinedeelen noo- dig was geworden. Gewoonlijk worden de dompelaars van brons of metaal genomen. Nog een voorval, herinner ik mij, had plaats aan boord van Z. M. brik Meermin, en is mij door een der officieren medegedeeld. Genoemd vaartuig lag, in 1847, in de haven van Curagao, met het achterschip naar den wal gewend. Twee ankerkettingen … waren uit de kluizen langs het schip naar achteren ge- nomen, daar bijgenaaid en voorts aan een meerpaal op den wal vastgemaakt. Ofschoon men de kettingen van afstand tot afstand opgevangen had, waren er toch van de schalmen der afhangende bogten in aanraking geko- men met de koperhuid, en men bevond, dat juist deze schalmen na eenigen tijd ingevreten waren, zoodat men op sommige punten, in de holten, den vinger konde leggen. _ 4 d 6315) let lijdt bij mij geen twijfel, of dergelijke voorvallen hebben zich meermalen voorgedaan, zonder dat men de ware oorzaak heeft vermoed, of zelfs op het denkbeeld is gekomen, het verschijnsel toe te schrijven aan de toe- vallige zamenwerking van krachten, opgewekt door het in aanraking komen van twee verschillende metalen, terwijl ‚ zij in zeewater gedompeld waren. Intusschen behoeft het niet gezegd te worden, dat zij de schromelijkste gevolgen kunnen na zich slepen, en wel verdienen, dat men er de aandacht op vestige, ten einde de oorzaken op te sporen, opdat men, naar aanleiding daarvan, in de gelegenheid worde gesteld, doeltreffende voorzorgen te nemen. Ik herhaal hier, hetgeen ik bij den aanvang dezer be- schouwingen, over de houten schepen sprekende, gezegd heb, dat, maar het mij voorkomt, de verwoesting, waaraan het … ijzer is blootgesteld, voldoende verklaard wordt door aan te nemen het bestaan eener galvanische werking, ver- oorzaakt door de nabijheid van het koper; ik voeg er {hans bij, dat de medegedeelde verschijnselen en waarne- mingen. die uitspraak schijnen te bevestigen, en dat zij tevens de bewijzen leveren, dat er buitengewone invloeden werkzaam moeten zijn, om de oxydatie tot eene hoogte op te voeren, als waarvan de verkregene uitkomsten de niet te miskennen blijken dragen. Wenschelijk komt het mij voor, dat er met iki lende metalen proeven genomen worden, ten einde te on- derzoeken, in hoe verre er nog andere oorzaken kunnen aanwezig zijn, door wier zamenwerking het ijzer meer of minder sterk zal worden aangedaan. Bij zoodanige onder- zoekingen, acht ik een hoofdvereischte te zijn, dat de platen in stroomend zeewater worden geplaatst, ten einde toestanden te verkrijgen, die zoo nabij mogelijk in over- dceunstemmiug zijn met de werkelijkheid aan boord der 6316) schepen. De voorname bouwstoffen echter, om tot juiste uitkomsten te geraken, zullen altijd blijven de bevindin- gen aan boord opgedaan, toegelicht door een omstandig verhaal van al de bijzonderheden, die daarbij hebben plaats gegrepen en kunnen geacht worden van invloed, hoe ge- ring ook, te zijn geweest. De pogingen, die men in het werk gesteld heeft, om - de oxydatie van het ijzer te keer te gaan, althans te ver- minderen, door het koper met zink in contact te bren- gen, hebben, evenmin als bij de ijzeren schepen, tot gunstige resultaten geleid, De galvanische stroom werd, ten ge- volge der sterkere spanning tusschen het zink en het ko- per, van het ijzer afgeleid; daardoor ondervond dit laatste, in veel geringere mate dán vroeger het geval was, de werking van het zeewater. Doch een dergelijk nadeel, als bij de ijzeren schepen, dat wij alreeds genoemd hebben, ontstond ook hier De meerdere nabijheid van de twee metalen gaf aanleiding, althans zoo is het uit te leggen, dat er zich over de koperhuid eene laag waterstofgas ver- spreidde, die, bij de geringere aanraking van het ijzer, waarschijnlijk meer verdeeld was geworden, en waardoor nu de oxydatie van het koper grootendeels belet werd. De schelpdieren ondervonden niet langer den invloed der oxyde- laag, en de aangroeijing nam hand over hand toe. Dat mij deze verklaring hier meer aannemelijk voorkomt, terwijl ik die door galvanische werking bij het ijzer heb voorgestaan, heeft zijn grond daarin, 1° dat de omstandig- den in de beide gevallen verschillend zijn; 2“ dat de aangroeijing wel de vaart van het schip tegenwerkt, doch de koperplaten niet doet afnemen, gelijk met het um het geval is. Dat het bekleeden van de huid met Muntz-metaal, een mengsel van 60 deelen roodkoper en 40 deelen zink, in plaats van met roodkoper, gelijk gewoonlijk geschiedt, zou (317 ) hebben moeten dienen, naar men wel eens voorgeeft, om de as te beschermen, geloof ik eene dwaling te zijn, op grond van hetgeen men opmerkt bij de ijzeren stoomketels met geelkoperen tuben. Veeleer kan ik mij vereenigen met het gevoelen van hen, die zeggen, dat men uitsluitend de meerdere hardheid van het metaal op het oog heeft gehad, om te trachten het afslijten der platen, ten gevolge der schuring van het water, te verminderen. De zaak is even- wel hier van minder belang, aangezien men, ook uithoofde van de sterkere aangroeijing, het Muntz-metaal niet meer tot genoemd doel aanwendt. Ik heb mij in deze bijdrage genoegzaam uitsluitend beperkt tot de verschijnselen, die zich buiten het boord der schepen voordoen. Later, indien het mij vergund wordt, hoop ik deze beschouwingen te vervolgen, en alsdan de stoomketels, die met zoutwater gevoed worden, tot onder- werp te nemen. Ik vlei mij, dat zij de mededeeling in deze Vergadering niet onwaardig zullen geacht worden. 11 p 1 * WE M OI R h bend Mik POUR SERVIR DE RÉPONSE à LA QUESTION : 4 ö | Sl LES STOMATES DÉRIVENT DE CELLULES ÉPIDERMIQUES OU BIEN DE OELLULES PARENCHYMATIQUES SOUS-JACENTES? PAR C. A. J. A. OUDEMANS, IKS . EN Quoiqu'on ait beaucoup écrit sur les stomates, et que des botanistes de premier rang, tels que M. M. vox Mont et NÄGeLI, par leurs observations subtiles et assidues, aient contribué beaucoup à nous faire connaître la manière, dont les deux cellules, constituant ces organes, naissent d'une seule; puis, à mettre en lumière les causes, qui détermi- nent P'expansion ou la contraction de la fente, située entre ces cellules; il est certain d'autre part qu'on ne s'est pas livré à dessein à la solution du problême: si les stomates dérivent de cellules épidermiques ou de cellules apparte- nant au parenchyme sous-jacent? Tout ce qui, dans les manuels d'anatomie les plus recherchés, a rapport à la question poste, consiste en conjectures; ou bien, Pon n'y, trouve que des opinions, qui, presque sans exception, man- quent de base solide, puisqu'elles ne résultent pas d'obser- vations directes. II ne faut done pas sétonner que nous ayons tenté de combler la lacune signalée, en nous livrant à l'étude de origine des stomates chez une septaine d'espôces différen- (319 ) tes; non plus que nous osions publier les résultats de nos recherches, vu qu'elles nous ont conduit, à ce que nous | croyons, à la solution du problême en question. M. vrerr a défendu avec toute énergie possible lopi- nion que les stomates soient originaires du parenchyme sous-épidermiqae et non pas de Tépiderme lui-même. Déjà en 1838, dans son: die Ewantheme der Pflanzen, il se pronongait en faveur de cette théorie, et que depuis ses idées sur ce point ne se sont pas modifiées, c'est ce dont on peut se convaincre par la lecture du chapitre consacré aux formations épidermiques dans son Anatomie und Phy- siologie der Pflanzen, publié en 1855. Les passages de ces divers ouvrages, qui, relativement à la question qui nous occupe, nous intéressent le plus et qu'il nous semble plus convenable de ne pas traduire, sont congus en ces termes (Eæantheme der Pflanzen, p. 35): „Die beiden die Spalte bildenden Zellen gehören, obgleich sie sich mit der Oberhaut abstreifen lassen, doch streng genommen nicht dieser an, sondern sind, was auch ihr Inhalt besagt, pa- renchymatische Zellen. Sie enthalten wie diese, wenn auch nicht in ihrer Jugend, doch wenigstens in ihrem Alter viele grüne Zellsaftbläschen, und unterscheiden sich von denselben bloss dadurch, dass sie kleiner sind, und eine besondere Lage, nümlich zwischen den Zellen der Epider- mis einnehmen — In frühester Jugend sind die Poruszellen durchaus mehr eingesenkt und stehen vermuth- lich in unmittelbarer Berührung mit den angrenzenden Zellen des Merenchyms; im Fortschreiten ihres Alters hebt sich nicht nur jene Verbindung, die ohnehin nur locker Vein könnte, auf, und (sondern?) sie drängen sich mehr nach der Oberfläche hin, wobei gewöhnlich die damit seit- lch auf das engste verbundenen Epidermiszellen gleichfalls mit in die Höhe gehoben werden,” — et puis (Anatomie und Physiologie der Pflanzen, S. 191): „Die Zellen der ( 320 ) Spaltöffnung sind weder dem Baue noch dem Inhalte nach den Epidermiszellen gleich. Sie sind in der Regel bei wei- tem zartwandiger als diese und als Inhalt wird häufig Chlorophyll gefunden. Alles das lässt sie cher für gewöhn- liche Parenchymzellen als für Epidermiszellen erklären. Die Bildung der Spaltöffnung, welche bisher an Marchantia polymorpha, an den Blättern von Hyacinthus orientalis und Narcissus Jonquilla, Allium Cepa, Fritillaria imperia- lis und Lalium tigrinum beobachtet wurde, lässt, ungeach- tet einiger zweifelhaften Puncte, doch folgenden Vorgang als allgemein giltig voraussetzen: Die Mutterzelle der Po- renzelle gehört nicht der äussersten oder Epidermalschich- ten, sondern dem tiefer liegenden Parenchyme an. Noch bevor sie ihre weitere Entwicklung eingeht, drängt sie sich an die Epidermiszellen, welche an der Stelle auseinander- weichen und eine Oeffnung (viereckig u. s. w.) zwischen sich lassen Dabei haben die Spaltöffnungszellen ihre Lage, die sie nun fortwährend behalten, eingenommen.“ En pénétrant dans le sens de la première de ces cita- tions, il nous semble qu'on peut y distinguer deux thèses, qui quoiqu'indépendantes l'une de l'autre, y paraissent dans un rapport on ne peut plus intime. La première these peut être congue en ces termes: „Les deux cellules qui forment la fente des stomates, tant par leur parois que par leur contenu, ressemblent beaucoup plus aux utricules sous-épidermiques qu'aux cellules de lépiderme lui-même” tandis que la seconde pourrait être exprimée ainsi: „Les deux cellules qui forment la fente des stomates, sont pri- mitivement cachées dans le tissu parenchymateux sous- épidermique; plus tard elles s'élèvent, jusqu'à ce qu'enfin elles prennent place entre les cellules épidermiques.“ | Quoique la première de ces thèses en général puisse être 1 acceptóe comme vraie, il nous semble cependant que la se- 5 conde, posée comme elle l'est par l'auteur, trahit trop (321) ouvertement le manque d'observations directes pour être autre chose qu'une hypothèse. Car, quelque positive que soit l'assertion: „les celiules bordant la fente, occupent dans la première période de leur développemeut une place plus pro- ‘fonde que lors de leur évolution parfaite””, on ne peut nier que les lignes suivantes, où l'auteur ne signale que comme probable le contact de ces cellules avec les utricules du parenchyme sous épidermique, laissent subsister bien des doutes sur le point cardinal: les a-t-il observées dans cet état préliminaire? Et si, comme nous n'en doutons nulle- ment (l'auteur d'ailleurs le déclare en propres termes), cet état a réellement échappé à ses observations, rien ne nous empêche d'admettre qu'il n'a pas non plus réussi à sur- prendre les cellules mentionnées tandisqu'elles se déplacaient pour pénétrer jusqu'à 'épiderme lui-même. — Il nous semble résulter de ces considérations que M. vroem, dans son ouvrage sur les exanthèmes des végétaux, en abordant la question de l'origine des stomates, ne nous a donné qu'une conjecture sur la manière, dont il se figure que les utricules sous-Épidermiques se transformeraient eu organes de respiration. En effet, sil en était autrement, M. unaer aurait bien fait de nommer les plantes qui lui ont fourni les matériaux de ses recherches; de décrire les changements __successifs subis par les cellules en question, et de noter le temps nécessaire à celles-ci pour passer par toutes les phases de leur évolution. Lanalyse du passage emprunté à l’Anatomie et la Phy- . 8 des plantes du même auteur ne nous ſournit pas daes résultats plus satisfaisants. LA aussi M. uxckn fixe attention sur Panalogie prononcée entre les cellules des Stomates et celles du parenchyme sous-jacent; et certes, tant que cette analogie est considérée en général, tout le monde 1 _approuvera les idées de auteur; mais quand quelques lignes 8 a loin M. uxekR déclare que tout ce qui est parvenu à 1 ens! EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIV. 22 (322) notre connaissance regardant la formation des stomates chez les 6 plantes par lui citées, donne le droit d'admettre en premier lieu et comme généralement exact, que les cellules constituant ces organes w'appartiennent pas à l'épiderme mais au tissu sous-jacent; que ces cellules se déplacent, et qu'elles finissent par occuper les lacunes restées vides par un déplacement latéral des cellules épidermiques, nous ne pouvons adopter sa manière de voir, car les données de Pauteur ne Tautorisent nullement à en tin les conclusions qu'il en tire. f En effet, si nous consultons les mémoires des N qui ont étudié la formation des stomates dans la Marchantia polymorpha, Y Hyacinthus orientalis, le Narcissus Jonquilla, PAllium Cepa, la Fritillaria imperialis et le Lilium tigri- num, c'est à dire les écrits de M. vox monr (Vermischte Schriften, p. 252) et de M. Näarrr (Linnaea 1842. p. 287), il paraft clair, qu’ils se sont bien livrés à la solution du problème: de quelle manière — c'est à dire par formation spontanée ou par division — naissent d'une cellule-mère les deux cellules bordant la fente? — mais qu’au contraire ils ne se sont jamais proposés de découvrir origine de cette cellule-mère elle-même; de sorte que les idées émises sur ce point par Pun et par l'autre comme en passant, téömoi- guent plutôt d'une présomption que d'une conviction hands; 1 sur des observations directes. À Dans le mémoire de M. vox Mont, intitulé: 99 4% 1 Entwicklung der Spaltöffnungen (Linnaca 1838 et Fer- mischte Schriften, p. 252), il n'y a que quelques lignes, ‚4 qui, en rapport avec la question qui nous oceupe, puissent — nous inspirer quelque intérêt. Eu somme ces lignes nous apprennent que Tépiderme des feuilles du Hyacinthus orien- talis est privé de stomates à la hauteur où ces feuilles se. distinguent par une couleur jaunâtre et concourent à former 4 le bulbe, tandis qu'n la même hauteur on observe de petites 1 (323 ) cellules quadrangulaires, qui, dispersées entre les utricules __épidermiques, doivent être regardées comme les cellules- meres des stomates elles-mêmes. Tout ce que nous appre- nons” d'ailleurs daus le sus-dit mémoire, c'est la manière, dont ces cellules-mères se dédoublent et finissent par pro- duire les deux utricules sémilunaires, qui, en se regardant par leur concavité et en s'unissant une à l'autre par leurs extrémités, laissent entre elles une fissure plus ou moins perceptible. II paraìt ainsi clairement que M. vox uon, du moins en 1838, ne pensait nullement à chercher Fori- gine des stomates dans les utricules du parenchyme sous- Fpidermique, et qu'il regardait au contraire l'épiderme comme organe * des cellules, qui plus tard devraient se transformer en utricules sémilunaires, Lorsqu en 1845 M. vox mour fit réimprimer son Mé- moire sur la formation des stomates dans ses Vermischte Schriften botanischen Inhalts, il y ajouta un postscriptum (p- 254%, servant de róplique à une attaque de M. xüdzla, qui dans une dissertation sur l'évolution des stomates dans la Fritillaria ünperialis, le Lilium tigrinum et U Allium epa (Linnaea 1842, p. 237) avait nié indirectement la _ justesse des résultats de M. vox uon, et en avait proposé Chautres, incompatibles avec ceux de son illustre prédé- Dans ce postseriptum nous rencontrons quelques passages . impossible de passer sous silence, eu égard au 8 rapport qu'ils paraissent avoir avec notre sujet. M. vox MOHL, après avoir institué de nouvelles recherches, nie que | les cellules épidermiques — comme le veut M. xüdkIu — aient dans Forigine toutes les mêmes dimensions, et que la _ plupart entr'elles continuent à croître en longueur, tandis . que d'autres, c'est à dire celles qui produiront plus tard les stomates, restent plus petites et s'étendent uniquement * * Lillustre observateur expose ainsi ses propres * * 72 Bh in ( 324 ) idées sur la formation des stomates: - Anfänglich und zwar noch zu einer Zeit, in welcher die Epidermiszellen bereits weit länger als die Spaltöffnungen in einem weit späteren Stadium sind, trifft man von den letzteren an der abge- zogenen Epidermis noch keine Spur an. Dieselben treten erst spüter in der Schicht der Epidermiszellen auf und zwar nur scheinbar unter der Form von sehr schmalen, stark in die Breite gezogenen, viereckigen Zellen. Eine nä- here Untersuchung lässt erkennen, dass man in denselben nicht gewöhnliche, im Wachsthum züruckgebliebene Epi- dermiszellen vor sich hat, dass ihre Form nicht viereckig ist, sondern dass sie rundlich sind, dass sie nicht in der- selben Fläche mit den Epidermiszellen liegen, sondern dass die letzteren mit ihren Rändern über dieselben übergreifen und eine viereckige Liicke freilassen, in welcher ein ver- hältnissmässig ziemlich kleiner Theil der Spaltöffnungszelle, welche allen ihren Verhältnissen nach weit eher dem un- terliegenden Parenchyme als der Epidermis angehört, frei- liegt. Rings um diese Lücke sind die Epidermiszellen mit der Spaltöffnungszelle fest verwachsen. Die Spel sind kugelförmig oder quer elliptisch.” 1 Les assertions de M. von Mont dans les lignes . dentes ne sont pas tout-à-fait conformes à celles qu'il sou- tenait en 1838, et que nous venons d'analyser. En eſlet, il est facile d'y reconnaitre une allusion à la ressemblance entre les cellules sémilunaires, formant les stomates, et celles du parenchyme sous-jacent; puis à la différence entre les premières et les utricules épidermiques. Néanmoins nous avons vainement tenté de découvrir dans tout l'exposé une expression claire et nette, qui nous permette d’admettre que M. vox monr aussi cherche origine des stomates dans le tissu sous-pidermique. Si, par hasard, illustre auteur a réellement voulu se prononcer en faveur de cette opinion, certes il l'a fait d'une manière moins plastique que M. UNarm, en Ab 1. 2 2 4 — r e SEE Ad A Din (325 ) ___Cest-à-dire qu'il n'a pas réussi à observer ce déplacement de cellules, qui forme la base de l'exposé du Professeur de Vienne. n conséquence nous croyons pouvoir affirmer que M. UNGER, tout en ayant trouvé dans le postscriptum de M. vox MOHL, publié en 1845, quelques phrases, qui lui Paraissaient confirmer ses idées sur le développement des Stomates en 1853, ne pouvait nullement en tirer les consé- quences proposées dans son Anatomie et Physiologie des plantes, públiée en 1855; conséquences, exposées avec une telle certitude qu'on a de la peine à ne pas les adopter dans toute leur étendue. Avant d'en venir aux travaux de M. näcerr, il nous poaraft utile de relever un passage dans l'exposé de M. vox Mont, rédigé, ce nous semble, de manière à ne donner qu'une idée assez peu exacte de l'opinion que l'auteur a voulu y exprimer. Cest le passage dans lequel nous lisons | que (chez //yacinthus et Narcissus) les cellules-mères des __stomates ne sont pas situées dans le même plan que les cellules épidermiques. Sauf erreur, M. vox Mont a voulu dire que la paroi superieure de ces cellules- mères ne s’élève pas au même niveau que la paroi supérieure des cellules Î épidermiques; car, si tel n'est pas le sens du passage cité, une autre phrase, celle qui nous apprend que les cellules 1 * sont soudées par la presque totalité de leur paroi interne aux cellules-mères des stomates, cesse d'être intelligible. Nous avons insisté sur Perreur de rédaction qui s'est glissée dans le passage mentionné, parcequ’une 4 lecture superficielle de ce passage pourrait faire croire que * les observations de M. vox Mohl confirment tout-à- fait les dds de M. uxoEn, ce qui sans doute serait une conclusion 1 brématurée. Le mémoire de M. näcem sur le développement des E stomates dans la Fritillaria imperialis, le Lilium tigrinum et V Allium Cepa, cité par M. vreem, est inséré dans le ( 326 ) Linnaea de 1827 (p. 237). Nous ne pouvons absolument pas nous expliquer, comment M. UNeER a pu eiter en faveur de sa théorie sur le déplacement des cellules-mères du milieu du tissu parenchymateux vers Tépiderme de la feuille, les observations contenues dans ce mémoire. En effet, il est vraiment impossible de déclarer plus explicitement que ne la fait M. Näcerr, que ces cellules naissent dans Tépi- derme lui-même, ce dont chacun peut se convaincre par les lignes suivantes, empruntées à la page 238: In ihrem jüngsten Zustande enthält die Epidermis kleine viereckige Zellen von gleicher Grösse, jede mit einem Cytoblasten. Während nun die übrigen sich in die Länge ausdehnen, bleiben einzelne klein, und werden nur in die Breite grös- ser, so dass ihr Querdurchmesser den Längsdurchmesser gewöhnlich um mehr oder weniger übertrifft.“ Tout ce qui suit a rapport à la manière dont les deux cellules sémi- lunaires, appartenant aux stomates, sont produites par les petites cellules, découvertes par M. Näaerr enclavées dòs Porigine entre les cellules épidermiques proprement dites — sans qu'une seule expression nous autorise à supposer que Pauteur ait voulu décrire un déplacement de cellules tel que l'admet M. vrerr. Nous pourrions, au besoin, eiter un autre exemple, parfaitement propre à prouver que les observations de M. Nüerut l'ont réellement conduit à sou- tenir une opinion justement contraire à celle du Professeur de Vienne. En effet, dans un passage etat d'un autre traité du même auteur (Ueber die Entwieklung der Haut- drüsenzellen und Spaltöffnungen bei Marchantia polymorpha, Linnaca 1827, p. 247) il s'exprime ainsi: „ Vergleichen wir die Entwicklung der Hautdrüsen in den Phanerogamen und in Marchantia, so zeigt sich uns ihre Uebereinstim- mung in follgendem allgemeinen Gesetze: 1° Besonderung einzelner Epidermiszellen zu Mutterzellen; 2° nien von Ilautdrüsenzellen in diesen Mutterzellen, etc.” (327) II ne sera pas sans intérêt de voir ce que d'autres au- ſteurs dont P'autorité est reconnue, ont avancé sur la ques- tion qui nous occupe. Et d'abord M. scrrerveN. Lopinion de cet illustre savant sur la formation et origine des stomates se trouve dans deux endroits diffe- rents, c'est-à-dire dans WIEdMANN 's Archiv (1838, T. 1, pP. 49) ou, ce qui revient au même, dans ses Beiträge zur _ Botanik (1844, p. 11); ensuite dans ses Grundzüge der __wissenschaftlichen Botanik (1849, p. 274). Cependant il B: mest pas douteux que les idées développées par le Pro- _ fesseur de Jena dans le premier de ces écrits non seule- ment ne sont pas conformes à celles des Grundztüge, mais que même il y a contradiction manifeste entr'elles. C'est dee dont on peut se convaincre en comparant les deux pas- __ sages que nous croyons utile Pik 18 BEITRAGE, 4 n allen jungen Pflanzenthei- N bilden sich die sümmtlichen auf dieselbe Weise, und unfünglich in Form, Inhalt d Function völlig gleich. Alle von Oberhaut, Pa- J und Gefüssbündel tre- . ben erst später ein. Die Zellen 2 A duden Lage hören früher als die darunter liegenden auf 1 in ihrem Innern neue Zellen zu 2 € „und diese Schicht ist er, welche später die Oberhaut darstellt. sind hiervon ne Lellen dieser Schicht ö men, er, wo die erste wesentliche, ihre Entwicklung begründete f 55 zwischen Oberhaut und g eintritt, von den Zel- a des Parenchyms sich gleich die sich schon d ay Oberhaut trennen und de reproduire ici: GRUNDZÜGE. Die Zellen des Epitheliums schliessen so fest an einander, dass zwischen ihnen kein sich nach Aussen öffnender Inter- cellulargang sich befindet. Nur wenn sich das Epithelium an der Luft zur Epidermis eut wie- kelt, so bars ag die Zellen bei ihrer allmähligen Ausdehnung an den Kanten auseinander, und bilden Intercellulargänge. Dieser Intercellulargang wird bei seiner Bildung von einer einfachen Zelle gegen das Innere des Blat- tes zu verschlossen. Bei der wei- teren Entwicklung bilden sich aber in dieser Zelle, die später resorbirt wird, zwei neue Zellen (Ici M. SCHLEIDEN fait mention du mémoire de M. vox mour, faisant partie de ses Wermischte Schriften), die allmählig eine ( 328 ) stellen. Zur Zeit nühmlich, wenn halbmondförmige Gestalt anneh- die Parenchymzellen zum letzten men und mit den concaven Sei- Malin ihrem Innern Zellen ent- ten sich zugewendet eine Spalte wiekeln, zerfallen auch jene Zel- zwischen sich lassen, durch wel- len noch einmal in zwei, und che sich der Intercellulargang diese sind es, die nach Resorb- in das Parenchyma mündet, in tion der Mutterzellen die Spalt- welchem gewöhnlich gerade an öffnung bilden. So sind diese in dieser Stelle ein grösserer Inter- ihrer Entstehung schon den cellularraum oder doch ein Inter- Zellen des Parenchyms gleich cellulargang, der in einen Sol- und bleiben es auch in ihrer chen führt, befindlich ist.” Function während ihres ganzen Lebens.“ Dans la première colonne, les stomates sont évidemment décrites comme des cellules épidermiques transformées; dans la seconde au contraire l'auteur place leur origine dans le parenchyme sous-jacent. Il n'est pas douteux que le mé- moire de M. vox Mmour n'ait beaucoup contribué- à modi- fier la manière de voir de M. scureipen, lorsqu'il éerivit ses Beiträge; peut-être même fut-il la seule cause du chan- gement d'idées du célèbre botaniste — et pourtant il ne nous semble pas que ce mémoire n'ait jamais pu lui don- ner le droit de tirer les conclusions formulées dans ses Grundzüge. Cependant nous n'hésitons pas à ranger M. SCHLEIDEN parmi ceux, qui, comme M. UNGER, croyent à un déplacement de cellules du milieu du tissu re mateux vers P'épiderme de la feuille. M. meyeN, qui dans son Neues System der Pfade physiologie (1887, T. I, p. 268) traite en détail des sto- mates et en décrit la grandeur, Ja dispersion, la position, ete, dans divers groupes de plantes, n'a étudié ces orga- nes que dans l'état adulte, et ne s'est nullement attaché à éclaircir le mode de leur développement. Aussi aurions- nous pu passer sous silence les travaux de cet anatomiste, si, non obstant la direction partiale donnée à ses observa- lions, il ne s’était pas cru autorisé à regarder les stomates (329) comme appartenant à l'épiderme, parce qu’ils sont unis de la manière la plus intime aux utricules de ce dernier. ___ C'est justement le même raisonnemeut que nous ren- controns dans le Cours élémentaire de Botanique de b Jus- steu. En effet, après avoir nommé les lèvres des stomates deux utricules, dont les produits sont à-peu-près les mêmes que ceux des utricules placées immédiatement sous l'épi- derme, cet auteur continue: „Et si on ne les enlevait tou- jours avec celui-ci, on pourrait croire qu’ils lui apparte- naient moins qu'à la masse utriculaire sous-jacente.“ — Il va sans dire qu'on ne peut attribuer à de tels arguments une importance bien décisive; pourtant nous avons cru de- voir les mentionner, parce qu’ils furent allégués par deux maîtres dans la science. Dans les Annales des Sciences naturelles, 1854, Tom, I, 8 p. 213, se trouve inséré un mémoire de GARREAU, intitulé: _ Mémoire sur la formation des stomates dans Pépiderme des feuilles de UÉpheémère des jardins et sur evolution des cellules, qui les avoisinent. C'est principalement la manière, dont se développent les quatre cellules environnant les sto- mates, qui a fait l'objet d'une étude approfondie de Fau- teur. Quant aux cellules-mères des stomates elles-mêmes, M. GARreau les rencontra dans un petit lambeau d'épi- derme près à la partie axillaire externe d'une feuille très- jeune encore; mais aucune allusion à l'opinion, que ces cellules pourraient avoir appartenu au parenchyme sous- __épidermique dans une période d'évolution plus reculée. bu sommaire on peut conclure des observations de M. car- ___REAV, qu'il prend les stomates pour des productions pûre- ment épidermoidales. Il est cependant une particularité, qu'il ne faut pas oublier. La description de la manière, 8 dont les deux cellules se forment dans les cellules-inères, 4 A de la description de M. vox xonr en tant que Tau- „ | deur a vu le diaphragme, divisant ces dernières en deux (6330) parties égales, tout d'abord formé de deux membranes, et non pas d'une seule comme l'avance M. vox Mohr. M. schachr dans son Lehrbuch der Anatomie und Phy- siologie der Gewächse (1856, T. I, S. 275), se déclare sans réserve en faveur de l'opinion que les stomates appar- tiennent à l'épiderme, et ajoute qu’ils naissent de très bonne-heure, lorsque ce dernier possède encore toutes les qualités d'un épithélium. Cependant cet auteur n'entre dans aucun détail, ni pour prouver P'exactitude de sa propre manière de voir, ni pour réfuter l'opinion de M. M. UNGer, SCHLEIDEN, et, si l'on veut, de M. vox monr. Ce que nous avons dit de M. schachr s'applique aussi à M. HARTING (Het Mikroskoop, T. IV). N Enfin il nous reste à mentionner que dans les travaux de M. ranprey on ne trouve rien d'original sur la for- mation des stomates. Tout ce qui s’y rattache à l'évolution de ces organes a été emprunté aux travaux de M. vox Morr, Les botanistes Anglais ne paraissent pas avoir contribué d éclaircir la question, qui fait le sujet de ce mémoire. 9). II résulte de lapercu historique, que nous venons de tra- cer, que les opinions des divers auteurs, qui jusqu'ici ont écrit sur la formation des stomates, sont partagées. Les uns, comme M.M. vreem et scuLerpeN, cherchent Yorigine de ces organes dans les utricules du parenchyme sous-épi= dermique, tandis que d'autres, comme M.M. NäGeErr, GAR- REAU, SCHACHT, HARTING, MEYEN, DE JUSSIEU n'y voient que des cellules épidermiques métamorphosées. Les idées, développées par M. von Mont dans ses Vermischte Schrif- ten ne nous semblent pas assez nettement circonscrites pour *) Nous regrettons de n'avoir pas eu l'occasion de consulter le mée moire de M. BroGNIART, intitulé: Recherches sur la structure et la fonction des feuilles (Ann. des Se. nat. XXI. p. 435). Cependant il y a raison hk erofre que la question qui nous occupe n'y ait pas été discusside, ok eh en FS (381 ) que nous puissions ranger ce savant dans lune ou Pautre de ces catégories. Nous nous proposons de prouver daus les lignes sui- vantes, que la vérité est du côté de M.M. nüäcerr, scuachr, ete, et que les cellules du parenchyme des feuilles ne sont pour rien dans l'évolution des stomates. Toute observation à part, nous croyons que la preuve de ce que nous venons d'avancer pourrait être fournie indirec- tement par la raisonnement. En effet, puisqu'on a le droit d'exiger que des cellules, dont on soutient existence, soient visibles à l'aide du microscope *), et que rien ne prouve que ceux, qui cherchent Torigine des stomates dans le pa- renchyme sous-épidermique, aient observé les cellules-mères de ces organes à une époque, où elles n'avaient pas encore pénétré à une hauteur, qui autorisât à les regarder comme des parties intégrantes de lépiderme; puisqu'ensuite les motifs de M. M. vnaer et scHLEIDEN en faveur de leur opinion ne sont pas de nature à en prouver la justesse d'une manière incontestable, mais peuvent au contraire con- corder avec. la théorie, qui ne voit dans les stomates que des cellules épidermiques, métamorphosées d'une manière particulière; il paraît logique de conclure que les utricules du tissu parenchymateux ne prennent aucune part à la for- mation des stomates; que la doctrine qui nous appreud le cContraire, repose sur un fondement hypothétique; en un wäaot, qu'il est probable sinon certain que les stomates sont des produits de Tépiderme lui-même. Puis, la justesse de ce raisonnement une fois admise, il ne nous resterait qu'à prouver le second terme de nos prémisses. Pourtant nous ___eroyons devoir aller un peu plus loin, c'est-à-dire, il nous semble que, d'une manière directe — en rendant compte 1 * 5 Ze 9 vox MOHL, Vermischte Schriften, 8. 257: „Da es nun eine billige zi Forderung ist, dass wir Zellen, au deren Existenz wir glauben sollen, 1 mit dem Mikroskope auch sehen können” etc. (332) de nos observations, instituées dans le but de nous fournir à nous-mêmes une opinion décidée — nous pouvons par- venir au même résultat. Avant d'aborder la question de Yévolution des stomates, il serait intéressant de savoir si ces organes, dans leur état parfait, ne possèdent pas des propriétés, qui nous permet- traient de présumer sinon de démontrer leur origine; et avant tout de décider, si les parois minces et le contenu des stomates — comme le veulent M.M. Neer et vox MOHL, ou bien leur adhérence aux cellules épidermiques environnantes — comme le prétendent M.M. MEYEN et pr JUssIEU, ne pourraient nous conduire à une solution sa- tisfaisante? Une étude approfondie des stomates de plantes, appar- tenant à diverses familles naturelles, nous permet d’affirmer que l'état parfait de ces organes n'est nullement propre à dévoiler leur relation primaire soit avec les utricules sous- épidermiques, soit avec les cellules de P'épiderme lui-même. En effet, nous avons constaté 1’, que les parois des lèvres sont loin d'être aussi minces qu'on le prétend en général; au contraire, que dans beaucoup de cas — dans plusieurs espèces d' Aloë,-dans plusieurs Orchidées aux feuilles char- nues, telles que I' Angraecum distichum, l' Octomeria crassi- folia, la Vanilla planifolia, l'Acampe multi flora — elles sont sujettes à un épaisissement notable, quoique souvent partiel, justement comme les cellules épidermiques elles- mêmes; 2°, que les parois de ces dernières restent minces dans les pétales, lors même que celles-ci sont accompagnées de stomates; enfin 32. que les utricules du tissu parenchy- mateux sous-Épidermique laissent apercevoir dans beaucoup de cas une déposition notable de membranes secondaires à la face interne de la membrane primaire (Pleurothallis rusci- folia, ophiocephala, Cattleya Forbesü, Acampe multiflora), et, qui plus est, que les utricules, environnant les cavités respiratoires, se distiuguent quelquefois par une épaisseur ( 333 ) de leurs parois, comparable à celle qu'on rencontre chez les cellules du putamen des Drupacées. Quand à ce qui regarde les globules de matière verte, qu'on rencontre dans les lèvres des stomates aussi bien que dans les cellules du tissu parenchymateux des organes foliaires, et qui manqueraient dans les utricules épidermi- ques, il nous importe de faire observer 1“, que plusieurs Fougères (Scolopendrium, Aneimia) font exception à cette règle en nous montrant un riche dépôt de chlorophylle dans les parties constituantes de leur épiderme, ne différant en rien du chlorophylle des cellules composant les stomates, et 2. que dans beaucoup de plantes d'un ordre supérieur, il n'est nullement rare de rencontrer des matières coloran- tes dans les cellules épidermiques des pétales, ce qui, eu égard à l'affinité qui règne entre ces matières et le chloro- __phylle lui-même, constitue un fait, auquel on ne peut re- fuser quelque signification. Loutes ces considérations doivent conduire, ce nous sem- ble, à la conviction, que les propriétés physiques et chi- miques des stomates adultes, relevées par M.M. vrerr et VON MOHL, ne peuvent pas contribuer à la solution du problême, qui nous occupe. En outre nous pouvons ajou- ter, que la position des stomates parfaits diffère de manière à ne fournir aucune lumière sur la même question. opinion de M.M. ueyeN et pe Jussieu, que les sto- mates appartiendraient à Pépiderme, parce qu’ils se laissent enlever d'un seul coup avec ce dernier, nous semble à peine mériter une réfutation. En effet, si- 'on voulait admettre un pareil raisonnement, rien ne nous empêcherait de signa- ler les lenticelles comme des productions du périderme, parce qu'elles se laissent souvent enlever avec cette enve- loppe, tandis que l'étude de leur évolution a montré qu'el- les appartiennent au tissu parenchymateux de I'éeorce. En ontre, les feuilles d'un bon nombre de plantes ne permet- tent pas qu'on leur arrache leur épiderme en pellicule mince, (334) et pour ceux-là certes la question resterait indécise. Il n'y a rien qui nous donne le droit de conclure que la place qu'occupe un organe quelconque dans un état parfait d'é- volution, soit la même que pendant les premières périodes de sa formation, sinon P'étude mieroscopique, poursuivant les diverses phases de son évolution. 11 Quoique nous ayons poursuivi la formation des stomates dans quelque sept espèces différentes, mous nous contente- rons de décrire ce que nous avons observé dans une seule, savoir Agave americana, et cela parce que toutes nos re- cherches, en tant qu'elles avaient pour but de découvrir Porigine des stomates, nous ont conduit aux mêmes résul- tats. — Nous avons choisi Agave americana, parceque dans cette plänte les stomates des feuilles adultes sont si- tués à une profondeur notable sous la paroi supérieure des cellules ‘Épidermiques environnantes, de sorte qu'elle nous offrit Toccasion d’étudier en même temps et l'origine des stomates et la formation du petit enfoncement, au fond duquel ces organes sont placés dans une période avancée de développement. kim effet, dans tous les cas qui, par rap- port à l'évolution des stomates, ont été décrits par M. M. VON MOHL, NüGELI et GARRFAU; les stomates étaient situés presque au même niveau que la paroi supérieure des cel- lules épidermiques, de sorte qu'il ne pourrait être question de ce eul de sac, que nous venons de mentionner comme existant dans les feuilles de l'Agave. En outre nous avons 4 rencontré dans l Agave une plante, dans laquelle létude de Yorigine des stomates offre moins de difficultés qu'ail- leurs. En effet, lorsqu'on choisit pour ses recherches un des jeunes individus, qui parfois se montrent en bon nombre à Yentour d'un sujet Âgé, et qu'on enlève les feuilles périe phériques vertes, on rencontre dans le centre un cone al- longé, composé de quelques feuilles jaunâtres, engagées les unes dans les autres, et qui, de la circonférence vers le centre, diminuent insensiblement en grandeur ct en Âge, ( 335 ) Outre qu'un pareil cone se laisse plus facilement manier qu'une feuille isolée, lorsqu'on veut se procurer des tran- ches minces de Tépiderme, il va sans dire que chaque sec- tion d'un pareil amas de feuilles nous donnera plusieurs de ces tranches, et que celles-ci, appartenant à des feuilles d'un âge différent, nous permettront d'étudier presqu'en même temps les stomates dans les différents états, qu'ils doivent parcourir avant d'arriver à leur évolution parfaite. En commengant les recherches, on débutera par examen de la base du cone, afin qu'en remontant, les coupes at- teignent un tissu toujours plus âgé, II ne faut jamais né- gliger non plus de tenir compte des particularités propres aux tranches tangentielles ou à des lambeaux d'épiderme, enlevés à la même hauteur que les tranches horizontales *). En opérant ainsi, jl faut absolument que toutes les méta- morphoses, que doivent subir les stomates, depuis le mo- ment où leurs cellules-mères commencent à apparaître, jus- qu'à l'époque où l'on peut distinguer les deux lèvres avec la fente intermédiaire, passent devant les yeux. Un examen prolongé nous permettra en outre de juger des changements, que subissent les cellules épidermiques, et quelquefois aussi les lèvres des stomates elles-mêmes. Si, à Paide d'une lame tranchante, on enlève un petit lambeau d'épiderme à la base de la face inférieure de la plus jeune feuille d'une Agave americana — là, où Pépiderme ne se laisse pas encore enlever — Fon apergoit au mieroscope un tissu, composé de cellules anguleuses et à parois minces, qui se ressemblent tant par leur grandeur que par leur contenu, en un mot, de cellules dont aucune pPropriété ne fait pressentir les changements, auxquels bientôt elles seront sujettes. En opérant de la même manière sur 4 * 9 Horizontales quant au cÔne, qu'on tient dans la main; perpendi- ____culaires lorsqu'on se figure les feuilles dans une position horizontale, (336 ) un point un peu plus élevé, c'est-à-dire plus près du sommet de la feuille, on trouve laspect tout-à-fait changé, en tant que oeil distingue aisément de grandes et de petites cellules, dispersées irrégulièrement (Fig. 1 a et b), mais toujours de manière à ce que le nombre des premières surpasse de beaucoup celui des dernières. Tout effort pour découvrir des États intermédiaires restant inutile, il en ré- sulte l'impossibilité de démontrer les phénomònes qui ac- compagnent la formation des petites cellules; et il ne nous reste qu'à les supposer produites par division de cellules épidermiques déterminées, et cela de manière à ce que celles-ci se séparent en deux autres de grandeur: différente, dont la plus grande reste cellule épidermique, tandis que la plus petite devient la cellule-mère d'un stomate. En effet, comme nos observations n'étaient nullement favorables à la théorie de M. Näerrzr, selon laquelle d'entre les cel- lules épidermiques très-jeunes, primitivement de grandeur égale, les unes resteraient petites et formeraient les cellu- les-mères futures des stomates, tandisque les autres conti- nueraient a s'agrandir comme cellules épidermiques; et comme, au contraire, ces mèmes observations conduisaient aux mêmes résultats que M. vox monr, c'est-à-dixe, nous laissaient voir que les petites cellules n'apparaissent jamais avant que les utricules épidermiques aient atteint des di- mensions que les cellules-mères des stomates n’atteindront jamais — il nous était impossible de ne pas accepter Vexplication du phénomène telle que nous venons de la proposer. | Les cellules-mères des stomates, dans une période peu avancée de leur développement, ne nous frappent pas seu- lement parce que leur grandeur est moindre que celle des cellules environnantes, mais aussi parce qu'elles sont en- clavées dans une sorte de cadre de forme carrée (Pig. 1 b). Quelques auteurs, M. Nägkin par ex., ont vu dans les ( 337 ) côtés de ce cadre les limites des cellules-mères, tandis que d'autres (M. vox Mont) les ont regardés comme apparte- nant aux quatre cellules épidermiques environnantes, de la face interne desquelles ils formeraient les bords supérieurs. Notre Agave nous a fourni largement l'occasion de véri- fier la justesse de la manière de voir de M. vox monr. Des sections perpendiculaires multipliées, les seules dont on puisse attendre des éclaircissements satisfaisants, nous ont fait voir en effet que les cellules-mères se distinguent par une forme presque sphérique (Fig 2b) et non par une forme quadrangulaire; qu'elles s'enfoncent un peu dans les utricules épidermiques environnantes, dont la paroi in- térieure est recourbée en dedans; enfin que justement par cet enfoncement les parties latérales des cellules sphériques wiennent se placer sous la paroi supérieure des utricules environnantes, de sorte qu'elles pourraient aisément se dé- rober à la vue, lorsque \'épiderme serait regardé d'en haut. Ces données doivent nous conduire nécessairement à la conclusion que les espaces quadrangulaires, que nous avons signalés plus haut, ne représentent nullement des cellules, et que les cadres, qui les renferment, ne sont que les li- mites des quatre cellules entourant le carré, II va sans dire que les sections perpendiculaires sur les- quelles on veut étudier la nature des espaces quadrangu- muires mentionnés, et dont Torigine remonte presque à To- rigine de Tépiderme lui-même, doivent être empruntées à la base d'une feuille aussi jeune que possible. II n'est pas toujours facile en observant une pareille section, de distin- guer les cellules épidermiques permanentes de celles, qui | 5 plus tard produiront les stomates; aussi mainte tranche, qui sur ce point laisse trop à désirer, doit être mise de côté. C'est pour cela que nous ne croyons pas inutile de "3 rappeler à nos lecteurs, que les dernières diffèrent des pre- 0 ine et par leur forme, qui est plus sphérique; et par VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIV. 23 (338) lenr plus grande quantité de matières albumineuses (plasme), ce qui les rend moins diaphanes; enfin par la manière, dont se comporte leur nueléus, lequel, oceupant le milieu de la cellule et étant entouré de plasme, se dérobe plus aisément à la vue. En outre la teinture diode colore le contenu des cellules épidermiques passagères d'une teinte plus foneée que celle des cellules permanentes, tandis que la glyeérine provoque la formation d'une masse coagulée beaucoup plus volumineuse dans celles-là que dans celles-ci. « Quoique nous nous soyons rangé du côté de ceux, qui, avec M. von Mont, regardent les espaces quadrangulaires de tel épiderme, vu à vol d'oiseau, comme autant d'endroits logeant les cellules-mères des stomates, et encadrées par quelques utricules épidermiques permanentes, pourtant nous ne saurions embrasser une autre idée du même auteur, sa- voir que les cellules-mères des stomates ne sont pas situées dans le même plan qus les cellules épidermiques propre- ment dites (Vermischte Schriften, S. 255). Nous avons déjà (voyez plus haut, p. 325) mis en doute lexactitude de la rédaction de ce passage, en même temps que nous hasardions la conjecture, que l'auteur aurait voulu dire que la paroi supérieure des cellules-mères des stomates watteint jamais le niveau de celui des utricules épidermiques; cepen- dant, même en admettant cette rédaction modifiée, nous ne saurions passer sous silence, que nos observations sur A- gave americana nous ont révélé le contraire, c'est-à-dire nous ont fait voir que, dans une période de développement très-peu avancée (Fig. 2), les parois supérieures de toutes les cellules épidermiques, permanentes ou temporaires, ne different pas en hauteur; en d'autres termes: qu'elles sont 4 réellement situées sur le même plan. II nous paraît nécessaire d'insister sur ce résultat, parce que nous sommes avis que opinion, selon laquelle les cellules-mères des stomates représentent des utrieules du (339 ) parenchyme sous-épidermique, qui, après s'être déplacées, sont venues occuper des espaces restés vides par un dé- gagement de cellules épidermiques, se fonde et sur la pré- sence des figures quadrangulaires, qu'on observe en regar- dant l'épiderme d'en haut, et sur Ïassertion de M. von MOEI, que les utricules épidermiques permanentes et passa- gères ne sont pas situées au même niveau. Peut-être aussi cette opinion a-t-elle su se fafre adopter en couséquence d'une omission: celle, de consulter des sections perpendi- culaires empruntées à des feuilles extrêmement jeunes; du moins nous avons été frappés de ce que nulle part, ni dans les travaux de M. von monr, ni dans ceux de M.M. mü- GELI et GARREAU, on ne trouve des figures illustrant de pareilles coupes, sauf la seule figure de M. xüdzln, rela- tive à la Marchantia polymorpha. *). n eoup-d'oeil jeté sur notre Fig. 2, fait remarquer un autre fait, résultant de nos recherches chez l'Agave ame- __ricana; savoir que la cavité respiratoire, du moins dans | eee lules-meères des stomates ne s'est encore partagé e deux portions égales, premier wvm landhek: rition instantanée de deux cellules nouvelles. Ce fait ne nous semble pas dénué d'importance, en tant qu'il prouve que la cavité respiratoire, dont Tapparition date d'un temps plus récent que celle des cellules-mères des stomates, ne peut jamais être invoqué en faveur de la théorie de M. * UNGER; en d'autres termes, que cette cavité, dont du reste 1 les dimensions et la forme s'écartent presque toujours de ceelles des stomates dans une période d'évolution quelcon- * peut jamais être regardée comme un espace, qui «) Les fgures de M. von monu (Pl. VII et VIII des Vermischte 012 illustrations de sections perpendieulaires, sont toutes em- pPruntces à des feuilles adultes. Ja 23 ( 340 ) primitivement aurait logé la cellule-mère, et d'où celle-ci se serait comme échappée pour se nicher au milieu des cellules épidermiques. L'aspect que présentent des sections perpendiculaires de Tépiderme d'une jeune feuille d'Agave un peu plus proche de son sommet, diffère considérablement de celui que nous venons de décrire. Dans toutes les cellules-mères des sto- mates on voit les nucléus ‘dédoublés (Fig. 5, 3, 4), sou- vent déjà séparés par une cloison extrêmement mince (ibid.); ca et là il n'est pas difficile de reconnaître les deux lames provenues de ces cloisons en apparence simples au début; enfin, au lieu des cellules primitivement sphériques et sim- ples, on en rencontre ca et là deux autres, séparées par une fente au milieu, et remplies d'un certain. nombre de globules vertes au lieu des nueléus ou des dépôts de plasme. Nous n'avons pas suivi à dessein la formation des cellules nouvelles dans les cellules-mères des stomates; pourtant il nous semble que c'est la description de ce phénomène, don- née par M. vox Mour, qui se rapproche le plus de la vérité. II nous reste à donner un court exposé des changements que subissent les cellules de Y'épiderme lui-même, tout en vieillissant. . Déjà lorsque le nueléus des cellules-mères des stomates commence à se dédoubler, Ton voit les utricules épidermi- ques de Agave americana se bomber en dehors, d'où il résulte que le niveau entre la paroi supérieure de ces utricules et celle des cellules-mères des stomates est bientôt _ détruit (Fig. 5). Les coupes perpendiculaires de Tépiderme nous montrent alors les particularités, décrites par M. von Mont comme propres à la première période de Tévolution des stomates, et que nous avons déjà reconnues comme ap- partenant plutôt à la seconde; plus tard expansion centri- fuge des utricules épidermiques s'auygmente de plus en plus, tandis que les cellules-mères des stomates ne font que se 6341) dédoubler et ne subissent point d'altérations ultérieures. II va sans dire que la petite excavation qui, dans la 2° pé- riode de l'évolution des stomates, tenait cachée la cellule- mère, par ce mode d'accroissement devient de plus en plus ample (Fig. 72, 87), de sorte qu'elle prend bientôt la forme d'un cul de sac, souvent d'une profondeur relativement considérable (Fig. 107). Un autre phénomène qui doit frapper quiconque studie Tévolution des cellules épidermiques dans \ Agave, consiste dans la déposition continue de matière sur la surface in- terne de leur paroi extérieure, tandis que les autres parois ne s'épaississent que peu ou point (Fig. 7). Aussi, rien de plus facile que d'arracher à une jeune feuille d Agave cette pellicule mince qu'on nomme cuticule (Fig. 6). En étudiant cette dernière, on rencontre, comme dans beaucoup d'autres cas, de distance en distance des trous (a) d'une forme _reetangulaire-oblongue, qui dans leur position primitive Correspondaient au cul de sac conduisant aux stomates. II wa eu des auteurs qui, faute d'avoir apergu ces derniers, ont regardé comme tels les trous de la cuticule; d'autres, reconnaissant très-bien les vrais stomates, n'ont pas hésité d déerire les espaces rectangulaires-oblongs comme des bvolutions de continuité, formées par un déplacement d'utri- cCules épidermiques; et voilà sans doute une des causes, qui ont le plus contribué à faire accueillir favorablement par quelques botanistes de premier rang l'idée de M. uncen. Pour nous, qui avons étudié T'évolution des stomates dès leur origine, Topinion de ce savant ne peut plus nous satisfaire, En effet, ces soit-disant trous ou ces solutions de coutinuité ne sont autre chose que les issues externes des fossettes en forme d'entonnoir, formées par une expan- „ sion centrifuge des cellules épidermiques; fossettes, condui- 5 omt. à deux utricules sémilunaires, produites par une seule cellule épidermique-mère, et dont origine date de l'époque (342 ) où les utricules environnantes commencaient à se bomber. L'épaississement de la paroi extérieure des cellules épider- miques dans Ï Agave atteint son maximum dans les feuilles adultes. Là, ces parois épaissies ont la forme d'un cône obtus, (Fig. 8, 9, 12), dont la base nettement circonscrite repose sur les parois latérales non épaissies. Lorsqu'on se prépare des sections verticales de Tépiderme d'une feuille âgée, et que les tranches sont limitées d'un côté par un plan coupant le milieu ou à peu près des utricules, et de l'autre par leur paroi antérieure ou postérieure, il est facile de comprendre que l'oeil distinguera toujours la ligne plus ou moins courbe, indiquant la place où la paroi supérieure épaissie est contigue aux parois latérales minces (Fig. 95). Nous mentionnons ce fait, parce que M. uNeer dans son: die Exantheme der Pflanzen (p. 36 et Pl. 1, Fig. 6e) avance que l'épiderme de Agave americana est composé de deux rangées de cellules; assertion certainement inexacte et fondée sur ce que l'auteur aura sans doute pris la ligne de démarcation déerite ci-dessus pour une cloison entre are rangées de cellules superposées. | Tout ce que nous venons de déerire par rapport à origine des stomates et à la métamorphose des utricules épidermiques dans l'Agave americana, s'applique aussi aux feuilles de l'Aloë barbadensis, disticha et maculata, ot, du moins quant aux faits essentiels, à celles du /Zyacinthus orientalis, de Iris biflorus et du Colchieum antumnale. Aussi, nous n’hésitons pas à déclarer que l'opinion de M. UNGER, concernant l'origine des stomates, est erronée; et que tout ce qui a été avaneé par M. sonrerpeN dans ses Grundzüge sur le même sujet, manque tout-A-fait de base solide. En somme nous nous ecroyons autorisé à conclure, que les stomates sont des cellules épidermiques modifiées; qu'elles ne dérivent nullement d'utricules parenchymatouses sous- ( 343 ) épidermiques; enfin, que les propriétés de ces organes à l'état adulte ne peuvent jamais conduire à éclaircir leur origine. Ia preuve de ce que nous venons d'avancer repose sur les faits suivants: 1° que, dans toutes les plantes observées, les cellules-mères des stomates, au moment où elles com- mengaient à être perceptibles, étaient toujours situées dans le même plan avec les utrieules épidermiques, et cela de manière, à ce que leur paroi supérieure ne s'enfongait nul- _ lement au dessous de celle de ces dernières; 2° que dans TL .gare americana et trois espèces d'Aloë nous avons con- S taté Tabsence de la cavité respiratoire au dessous des cCellules-meres des stomates, aussi longtemps que leur nu- 728 mavait pas encore subi de dédoublement. Quant au dernier fait, il nous importe de faire observer que, lors même que la cavité respiratoire se formerait à une époque antérieure à celle que nous venons d'indiquer, cela ne changerait rien à la conclusion que nous avons * eru devoir tirer de nos observations, vu qu'il ny a jamais cConcordance de dimension et de forme entre cette cavité et la cellule qui lui est superposéc. —— EXPLICATION DES FIGURES. Ak tie 1. Lambeau d'épiderme appartenant à la base de la face inférieure d'une feuille très-jeune d’Agave americana. a. d. Cellules épidermiques permanentes; 5. cellule épi- dermique métamorphosée en cellule-mère d'un stomate. Pig. 2. Section verticale d'un lambeau d'épiderme (a) et de auelques rangées de cellules parenchymateuses, (e), enlevés à la même hauteur de la meme feuille; 5, cellule épider- Nt: mique métamorphosée eu cellule-mère d'un stomate. Fig. 3 et 4, Jeunes stomates, avec quelques cellules épidermiques . environnantes, vus d'en haut. Le nucléus des prentiers s'est dédoublé et l'on apercoit une cloison mince, sépa- rant le contenu des eellules-mères en deux moitiés égales. ( 344 ) Fig. 5. Section verticale d'une portion d'épiderme et de quelques rangées de cellules parenchymateuses, enlevée à la base d'une feuille d' Agave americana à un endroit un peu plus élevé que celui d'où dérive la section de la Fig, 2, d. d. Cellules épidermiques permanentes; ö. stomate au 24 degré de développement; c. c. cellules de parenchyme sous-Épidermique; v. cavité respiratoire. Cette figure correspond aux Fig. 3 et 4. . Fig. 6. Lambeau de cuticule enlevé à une jeune feuille de Agave americana, un peu au dessus de sa base (page inf.) — a. Espace rectangulaire-oblong, simulant un trou, mais ne présentant autre chose que lissue externe d'une fossette, conduisant à un stomate, et formée par une expansion centrifuge de cellules épidermiques. — Les lignes de démarcation b. b. etc. n'appartiennent pas à la cuticule, mais nous indiquent les places d'inplan- tation des parois latérales des cellules épidermiques. Fig. 7. Section verticale d'une portion de feuille de PAgave Americana, encore plus agée que la feuille des Fig. 8, 4 et 5. — Les deux lèvres des stomates () ont atteint leur Evolution parfaite et sont remplies de grains de chlorophylle. La fossette , logeant le stomate, a déjà une profondeur appréciable. v. La cavité respiratoire, Fig. 8. Section à peu près égale à celle de la Fig. 7. Pourtant la paroi supérieure des cellules Épidermiques a beaucoup plus d’épaisseur. æ. Fossette, Fig. 9. Quelques cellules Épidermiques à paroi extérieure con- sidérablement Épaissie. s. La ligne, prise par M. UNGER pour une eloison entre deux rangées de cellules super- posées, mais indiquant seulement la limite entre la partie épaissie et non épaissie des dites cellules. Fig. 10, Section verticale d'une portion de feuille de P Agave americana presque adulte. zr. Fossette; (. J. cellules constituant un stomate; v. cavité respiratoire, big. Ul, Stomate de feuille presque adulte, vu d'en haut, Vig. 12, Cellules épidermiques adultes, vues d'en haut. aak NOTICE SUR DEUX NOUVEAUX BRACHIOPODHS, ____ROUVÉS DANS LE TERRAIN TERTIAIRE OLIGOCÈNE DU LIMBOURG NÉERLANDAIS ET DU LIMBOURG BELGE. PAR N „nos dun. Membre de l Académie Royale des Sciences dT’ Amsterdam, etc. Si depuis longtemps il a été reconnu que la Classe des HBrachiopodes n'a laissé dans les terrains tertiaires que des traces très-peu nombreuses de son existence, il semble que cee sont surtout les dépôts de Tépoque oligocène, qui doi- vent être signalés comme étant d'une pauvreté bien plus remarquable en espèces de cette Classe, que les trois autres divisions admises dans ce terrain. Jusqu'ici en effet Ton 18 ma fait connaître que quatre espèces de T'époque oligoeène, et il est surprenant que ces espèces proviennent exclusi- vement du terrain oligocène de T'Allemagne. A ces quatre représentants du groupe des Brachiopodes il viendra cepen- dant Sen joindre quelques autres, parmi lesquels je puis citer: Trois nouvelles espèces du genre Argiope de Toligocène moyen, qui seront décrites par Mr. le Dr. PRIDOL. SANDBERGER et un Ilecidium nouveau du terrain oli e inférieur de Latdorf, qui sera publié par M. J o. semper. Ayant f assen heureux de trouver dans ces derniers temps deux ö espèces ——— dans des sédiments de la même époque (346 ) tertiaire jai cru utile de les faire connaître. Lune de mes deux espèces appartient au genre Discina de M. LAMA Rd et l'autre au sous-genre Perebratulina de M. W Genus DISCINA LAMARCK, 1819. Discina Suessi nov. spec. 1862. V. la Planche, Figures 1—5. Caractdres spécifiques. Coquille noirâtre, luisante, cornéo- calcaire, assez épaisse, à contour arrondi-subtétragonal, or- dinairement plus ótroite dans sa moitié postérieure que dans Tantérieure. Valve supérieure ou dorsale convexe-déprimée, conoidale, à sommet obtusement pointu et situé vers le tiers postérieur de la longueur. Surface couverte de nom- breuses lames d'accroissement concentriques, très-serrées et assez minces; ornée en outre de nombreux sillons super- ficiels, irrégulièrement interrompus et rayonnants du som met vers la cireonférence. Valve inférieure ou ventrale plane dans ses deux tiers antérieurs et plus ou moins pro- fondement excavée dans son tiers postérieur. La fente lou- gitudinale qui a servi pour le passage du pédoncule est linéaire et excessivement étroite; à ses deux côtés on voit 4 deux petites empreintes, produites probablement par une partie du muscle d'adhérence *) et en dehors de ces em- * preintes une ligne creuse, qui affecte une forme ovalaire — pointue en arrière, et qui est sans doute la ligne de dé- — marcation du disque dadhérence détruit pendant la fossili- sation. Cette valve offre à sa surface des lames concentri- ques d'accroissement et des sillons rayonnants semblables 9 à ceux de Fautre valve. Du côté interne la valve ventrale 2 4 *) Ces deux empreintes sont assez bien marquées dans quelques- ud 1 de mes éehantillons; mais elles sont le plus prononeces dans abe 1 Mi wuxquels il manque quelques-unes dos lames primordinles du test. (341 ) des individus parfaitement adultes présente une fausse aréa, qui ) ressemble à celle de certaines Cranies; son disque 9 musculaire est plus ou moins proéminent; la ſissure pour le passage du pédoncule est entourée d'un bourrelet (Voyez Pig. 5). Inmédiatement en avant il y a un processus lon- gitudinal, qui se prolonge jusqu'à la moitié de la longueur. Dans les individus adultes cette fente paraît être totale- ment fermée et recouverte par le processus longitudinal 4). «les quatre paires d'empreintes sont plus ou moins visibles N dans les divers individus; la paire postérieure submarginale, qui appartient probablement (selon M. pavrpsoN) aux mus- dbles, qui font glisser les valves lune sur l'autre sont oyvales-oblongues, parfois proéminentes, les quatre emprein- tes centrales des adducteurs sont en général peu marquées, le plus souvent elles sont tellement superficielles, qu'il est ttres-diſſieile d'en distinguer la forme; les empreintes, qui __ forment la quatrième paire, sont situées en dehors des autres tout près du rebord marginal; elles sont très-étroi- tes, parfois, mais rarement, elles sont limitées à leur bord externe par un sillon profond, d'où resulte qu alors elles dadeeviennent très-apparentes. La partie restante du disque interne n'offre que rarement les empreintes du s vas- culaire. Le rebord marginal lisse est assez large, et formé dae deux portions distinctes comme chez les Cranies, Tune externe étroite, l'autre interne plus large et ordinairement inclinée en dehors. A l'intérieur de la valve dorsale les daeeux empreintes du muscle addueteur (oceluseur) postérieur dont placées presque horizontalement à une faible distance 5 *) Je wai pas encore pu constater avec certitude l'existence de cette flausse aréa dans la valve supérieure, Je suis cependant fortement dis- E posé à penser qu'elle existe. aa) C'est m du moins ce que j'ai pu constater sur plusieurs échan- 4 … tillons dout j'ai réussì à mettre la face intérieure à déeouvert. ( 348 ) du rebord postérieur, les deux antérieures sont beaucoup plus grandes, piriformes et situées obliquement vers le cen- tre de la valve. lies deux petites empreintes du muscle divaricateur sont situées entre celles de Taddncteur pos- térieur. Dimensions. La coquille représentée par les figures 1 a- a 15; m. de longueur sur une largeur semblable; la hauteur des deux valves réunies est de 6“ m. La valve inférieure d'un jeune individu (figure 5 a, 6) n'a que 9“ m. de longueur. Observation. Je me fais un plaisir de dédier cette in- téressante nouvelle espèce au savant auteur autrichien M. epovarp sunss qui a enrichi la science de nombreux et fort importants travaux sur les Brachiopodes. Gisement et Localités. Cette Discine se rencontre assez fréquemment dans les concrétions sableuses et argilo-sa- bleuses endurcies par la limonite qui existent dans une des assises du terrain oligocène moyen à Elsloo dans le Limbourg néerlandais. Les échantillons tronvés prouvent qu'elle a vécu en groupes composés d'un tròs-grand nombre d'individus qui se sont attachés très-souvent à une espèce de Balane (Balanus plicatus? v. MUNsrER) et surtout les uns aux autres. Tous les échantillons recueillis jusqu'iei sont plus ou moins imparfaitement conservés doll est resulté que les caractères donnés dans mes figures ont dû être puisés sur un très-grand nombre d'individus. B « A En, Ee rar Skik (6349) EXPLICATION DES FIGURES. Fig. I. a. Echantillon entier, fortement grossi et vu en dessus, „ „ . Trait, indiquant la grandeur naturelle de cet échan- tillon, „ „ €, Le même échantillon, vu de profil et au trait. „ 2. Valve dorsale, fortement grossie et vue du côte interne. „ 3. Valve ventrale, fortement grossie et vue du côté externe, „ 4. Autre valve ventrale adulte, fortement grossie et vue du côté interne. „ 5. a, Valve inférieure d'un jeune individu, grossie et vue du côté interne, „ „ b. Trait, indiquant la grandeur naturelle de cette valve, Sub-Genus TEREBRATULINA. Terebratulina Nysti nov. spec. 1862. V. la Planche, Fig. 6 a, b, c. _ Caract. spécif. De cette Terebratuline je ne connais __jusqu'ici qu'une seule valve dorsale. Cette valve est asses ___épaiïsse et provient à peu près indubitablement d'un indi- __vidu adulte. Elle offre un contour ovalaire subpentagonal ett son sommet est remarquablement saillant. Elle est assez 3 fortement déprimée, à peu près plane et présente dans son tiers antérieur une dépression ou une sorte de sinus peu __marqué. Toute la surface extérieure est ornée de côtes rapyonnantes bi- ou tri-furquées et devenant obsolètes vers 1 les bords. Du côté interne le disque n'est que faiblement cConcave et le bord assez épais est irrégulièrement erénelé. 1 Lies empreintes des muscles adducteurs sont comme con- 4 5 a et allongées. Paai dédié cette Terebratuline au Paléontologiste belge distingué dont les recherches ont tant contribué à nous _ faire conmaître les fossiles tertiaires de la Belgique. Dimensions. longueur 8“ m., largeur à peu près égale. 350 EXPLICATION DES FIGURES/ Fig. 5 a. Valve dorsale agrandie, vue à Pextérieur. „ b. La même, grossie de même et vue à intérieur.“ „ e. Trait, indiquant la grandeur naturelle. ti H Ì 11 110 ‚4 7 * 2 1 a 5 hi „the | ELFEN id id ij mi rit 104 zy 4 kt 1 7 e se rand ND 10 Ld 1 t ‘ 1 Lied ye . Net! * 1 8 F KONG UE EF, Notice 4 dtn nouveaur Brachropodes Leta l Wauw Anet VERSL.& MEDED. D. AFD. NATUURK. DEEL XIV. RN DE LIGGING VAN HET DRAAIPUNT VAN HET OOG, DOOR F. C. DONDERS en b. DOIJER. Bij het onderzoek naar het mechanisme der bewegingen 4 van het oog is de kennis der ligging van het draaipunt een eerst vereischte. 't Mag daarom met regt bevreemden, 4 dat, bij de talrijke en grondige nasporingen, die betrekke- 1 lijk dit mechanisme in de laatste jaren werden i in het werk 4 dacht lot zich trok. Ging men welligt uit van de mee- ning, dat door vroeger gedane onderzoekingen de ligging van het draaipunt met voldoende naauwkeurigheid was be- paald? Wij kunnen dit niet vooronderstellen. Vooreerst toch _ lieten, zoo als onder anderen 1D] doet opmerken, de ge- __ bezigde methoden veel te wenschen over, en ten anderen was de invloed van de lengte der gezigtsas op de ligging En vond men nu, als uitkomst van waarneming, het draai- punt op een’ afstand van 11.9 tot 14.1 mm. van het 2 200 was het zeker hoogst willekeurig, hierdoor (352) Prof. ponpers meende in het meten der verplaatsing van een spiegelbeeld op de cornea een eenvoudig en naauw- keurig middel tot bepaling van het draaipunt te hebben gevonden. In de eerste plaats bepaalde hij, met behulp van den ophthalmometer van neLMHOLTz, den krommingsstraal in het midden der cornea. Vervolgens trachtte hij uit de genoemde verplaatsing van een spiegelbeeld af te leiden hoe ver het draaipunt achter het krommingsmiddelpunt gelegen was. De redenering was deze. Wanneer het draaipunt van het oog zamenvalt met het krommingsmiddelpunt eener sphae- rische cornea, zoo zal een in de as dezer cornea gereflec- teerd beeld, bij beweging van het oog, geene plaatsver- andering hoegenaamd ondergaan. Wanneer daarentegen het draaipunt, zoo als te wachten was, achter het krommings- middelpunt ligt, dan zal, bij draaijing van het oog, het reflexie-beeld in gelijken zin zich in de ruimte verplaatsen, als het oog bewogen wordt, en die verplaatsing is, zoo als eene eenvoudige constructie leert, de sinus van den draaijings- hoek, beschreven uit het draaipunt van het oog met een’ straal, gelijk aan den afstand tusschen draaipunt en krom- mingsmiddelpunt. Uit deze redenering nu volgde, dat men slechts die ver- plaatsing bij een’ bekenden hoek zou te meten hebben, om uit den aldus bepaalden sinus den radius, en daarmede den afstand tusschen krommingsmiddelpunt en draag te vinden. De hoek nu was bekend, door opvolgend naar twee vi- sieren in een horizontaal vlak te laten zien, Gemakkelijk was het verder, de verplaatsing van het spiegelbeeld te meten. Onmiddellijk vóór de opening, waarin het oog, bij bevestigd hoofd, kwam te liggen, werd cen haar verticaal uitgespannen. Viel, bij het fixeren van het eerste viseerpunt, het spiegelbeeld zamen met het haar, dan (6358) bleek het, bij het rigten van het oog op het tweede viseer- punt, daarvan af te wijken, en deze afwijking werd gemeten, door de dubbelbeelden, met den ophthalmometer gezien, zoo ver te doen uitéénwijken, dat het tweede beeld. van het haar met het eerste van het reflexbeeld zamenviel. Door uu verder, bij herhaling, afwisselend naar elk der beide vi- punten te laten zien, kon de vereischte afstand der dubbel- beelden nog nader, en wel zeer naauwkeurig, bepaald wor- den, terwijl tevens de invloed van kleine bewegingen van duet hoofd werd uitgesloten. De meting was naauwkeurig, wanneer, bij het snel afwisselend fixeren der beide viseer- punten, het eene beeld der vlam afwisselend met de beide haren volkomen zamenviel, of eene gelijke vergelijkbare hoeveelheid daarvan afweek. Liet de naauwkeurigheid dezer bepaling niets te wenschen over, er was een ander bezwaar. De cornea is geen sphae- risch vlak. Hare kromming nadert veel meer tot de ellip- ___ soïdische, en de excentriciteit der ellips, als horizontale Acqorsnede verkregen, scheen groot genoeg, om op de lig- ging wan het reflexbeeld een’ invloed uit te oefenen. Pro- fessor v. REEs had de goedheid, dien invloed te berekenen, en het bleek hierbij, dat, ten gevolge van werkelijk geconsta- > teerde excentriciteit der elliptische cornea-meridianen, eene af- ____wijking ontstaat, die, bij de berekening, voor de ligging van bet draaipunt een verschil van 2, ja van 3.6 mm. kan __opleveren. Hierdoor nu werd de methode in hare toepas- Sing zeer beperkt. Immers altijd moest de ellips der ho- __ rizontale doorsnede bepaald worden, en die bepaling is zoo Je tijdroovend, dat het bezwaarlijk is, ze op een groot aantal . oogen toe te passen. De methode werd hier alleen vermeld, omdat in die gevallen, waarin de ellips is bepaald, zij tot contrôle der later door ons aangewende methode niet 4 ondienstig is. Hhen' soortgelijken weg had reeds vroeger Professor suxar 4 VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIV. 24 (354) uit Petersburg ingeslagen. Zijne in het laboratorium van HELMHOLTZ verkregen resultaten heeft hij in de Russische taal bekend gemaakt. Zij zijn ons bekend uit het manuscript der Hoogduitsche vertaling van deze, ook in een historisch opzigt, voortreffelijke verhandeling, die hij in handen van Prof, ponpers gesteld heeft. JuNer’s methode berust, even als de boven beschrevene, op de verplaatsing van het spie- gelbeeld der cornea, bij beweging van het oog. Die verplaat- sing evenwel bepaalde hij, door dezelfde vlam én bij evenwij- dige gezigtslijnen én bij eene zekere convergentie dezer lij- nen op de beide hoornvliezen te doen spiegelen, en den onderlingen afstand der spiegelbeelden in de beide genoemde standen der oogen te meten. Om tot die meting den ophthal- mometer te kunnen gebruiken, moesten de spiegelbeelden door reflexie nabij elkander worden gebragt, waartoe hij zich van een sextant bediende. Hij deed de bepaling op 5 oogen met groote naauwkeurigheid. Maar de gevondene cijfers hebben geene hieraan geëövenredigde waarde, dewijl hij ver- zuimde, de excentriciteit der elliptische doorsnede te bepalen en de daardoor gevorderde correctie aan te brengen. Inmiddels is het ons gelukt, eene methode te vinden, waarbij de vorm van de elliptische doorsnede der cornea niet in aanmerking komt. Op een groot aantal oogen hebben wij die toegepast. Het was ons, namelijk, niet genoeg de lig- ging van het draaipunt te kennen in het normale emmetro- pische oog; wij wenschten te onderzoeken, welke verschillen in dat opzigt myopische en hypermetropische oogen opleveren, Die kennis was een vereischte geworden bij hetgeen omtrent den bouw en de functie der drie klassen van oogen bekend geworden was. Zoo als blijken zal, leidde het onderzoek tevens op het spoor van een onderscheid van geheel anderen aard. De methode bestaat daarin : dat wij bepalen, hoe groot de naar beide zijden gelijke draaijingshoeken zijn moeten, om afwisselend de beide einden (355 ) van de gemetene horizontale middellijn der cornea met het. ‚ zelfde punt in de ruimte te doen zamenvallen. De horizontale middellijn der eornea werd met behulp van den ophthalmometer gemeten. Daartoe werd de vlam eener lamp loodregt onmiddellijk boven den ophthalmometer gesteld. Het-spiegelbeeld dezer vlam in het hoornvlies werd door den ophthalmometer gezien. Eene tweede lamp, nabij de cornea geplaatst, was naar de zijde van den ophthal- mometer met een scherm bedekt, en diende alleen, om het te onderzoeken hoornvlies goed te verlichten. Door het te onderzoeken oog eene bepaalde rigting te geven, het te laten zien naar cen visier (wij noemen dit verder het primitieve. visier), hetwelk langs een’ graadboog *) ver- schuifbaar was, was het niet moeijelijk, het spiegelbeeld van de boven den ophthalmometer geplaatste vlam juist in het midden der cornea te doen vallen. Bevond zich dit reflexiebeeld werkelijk in het midden, dan bereikten, na- melijk, bij verdubbeling, de reflexiebeelden aan beide zijden gelijktijdig de randen der elkander thans half bedekkende hoornvliezen (verg. Fig. 1; C de cornea, p de pupil, h het reflexiebeeld). Fig. 1. *) Vóór het te onderzoeken oog was een horizontale graadboog aangebragt, met willekeurigen straal beschreven uit het draaipunt van het oog. In 't midden van dezen boog, in de rigting, waarin met het kruis van den ophthalmometer gezien werd, bevond zieh het nul- pPunt. Regts en links van dit nulpunt werden de graden geteld. : 24° ( 356 ) Het resultaat van dit eerste onderzoek ligt voor de hand. Het aantal op den ophthalmometer afgelezen graden, dat vereischt werd, om de reflexiebeelden op de randen der zich half bedekkende hoornvliezen te doen vallen, beant- woordde aan de halve breedte der cornea, of liever ‘aan de halve koorde, die het hoornvlies onderspant. Eene tweede meting, waarbij de glasplaten in tegenge- stelden zin gedraaid werden, diende ter verificatie der eerste en tevens om de collimatie-fout te ontgaan. Men verkreeg op deze wijze, door den ophthalmometer boven en onder af te lezen, vier metingen. Uit deze vier werd de gemid- delde genomen. ene opzettelijk vervaardigde tabel gaf nu uit het ge- gevonden aantal graden onmiddellijk de hieraan beantwoor- dende grootte aan, waarmede dus de halve breedte der cornea bekend was. Te gelijk had de stand van het primitieve visier aan den graadboog ons geleerd, welken hoek de gezigtslijn maakte met de hoornvliesas, aangenomen, dat deze door het middelpunt der cornea gaat. Om nu verder den boog te bepalen, dien de cornea be- schrijven moest, om de lengte harer eigene dwarse middel- lijn in de ruimte te doorloopen, werd, vóór het te onder- zoeken oog, een ring opgehangen, waarin loodregt een fijn haar gespannen was. Er was nu eenvoudig te beproeven, hoeveel graden (uitgaande van den stand, waarbij de hoorn- vliesas op het kruis van den ophthalmometer was gerigt) naar beide zijden moest geviseerd worden, om, bij onbe- wegelijk gehouden hoofd, beurtelings elk van de randen der cornea met het haar te doen zamenvallen. Het gevon- dene aantal graden vertegenwoordigde den hoek, dien het oog hierbij uit het draaipunt had beschreven. Al spoedig bleek, dat, bij normale oogen, die hoek ongeveer 56° be- droeg. Wij begonnen dus telkens, met een visier 28° links, Ff 1 1 4 ( 357 ) een ander even zoo veel graden regts van het primitieve te plaatsen. Het hoofd werd zoo gesteld, dat, bij het fixeren van het eene visier, de eene rand der cornea met het haar zamenviel, en er werd onderzocht, of, bij het fixeren van het tweede visier, de tegengestelde rand der cornea aan het haar beantwoordde. Slechts zelden was dit volkomen het geval; maar het bleek dan toch, of een grootere dan wel een kleinere boog moest worden beschreven. Naar ge- lang daarvan werden de beide visieren eene gelijke hoe- _ veelheid van elkander verwijderd of tot elkander genaderd, hetgeen zoo dikwijls werd herhaald, tot eindelijk het juiste zamenvallen van de randen der cornea met het haar ver- kregen werd. Door eenige malen snel achtereen afwisselend naar het eene en naar het andere visier te laten zien, werd de invloed van beweging van het hoofd met zekerheid uit- ‚ gesloten. De kennis van de halve breedte der cornea en van den draaijingshoek, waarbij die afmeting in de ruimte werd doorloopen, was voldoende, om de ligging van het draai- punt te bepalen. Onderstaande figuur 2 heldert dit op. Zij Fig. 2. stelt voor eene horizontale Wan van het oog: o is het middelpunt der gezigtsas (hoornvliesas) ga; ! is de gele vlek, LL de gezigtslijn, die in het achterste gedeelte der kristallens (dat is in het knooppunt) de gezigtsas mijdt, Trekt men uit het draaipunt & de lijnen ey en zy’ naar (358 ). de randen der cornea en voorts de lijn yy’ als koorde der cornea, dan verkrijgt men een’ gelijkbeenigen driehoek, waar- van de tophoek 5 ons bekend is. De loodlijn eu verdeelt dezen driehoek in twee gelijke en gelijkvormige regthoekige driehoeken, waarvan de scherpe hoeken daarenboven de regthoekszijde yu (de halve koorde der cornea) door me- ting bekend zijn. De tweede regthoekszijde «u is klaar- blijkelijk de afstand van het draaipunt tot de basis van het cornea-segment. Zij wordt gevonden, door de regthoeks- zijde yu te vermenigvuldigen met den cotangens van den overstaanden hoek gzu. Door hierbij de hoogte wa van het cornea-segment te voegen, verkrijgt men den afstand ax, dat is: de ligging van het draaipunt achter de voor- vlakte van het hoornvlies. In vele gevallen, vooral bij myopen, was de bewegelijk- heid van het oog te beperkt, om de cornea de vereischte ruimte te doen doorloopen. In dit geval gebruikten wij een’ ring, met twee evenwijdig uitgespannen draden voor- zien, welker onderlinge afstand naauwkeurig bepaald was. Gewoonlijk bedroeg die 3.02 mm. De visieren werden nu zoodanig geplaatst, dat afwisselend de eene draad met den binnenrand, de andere met den buitenrand der cornea zamenviel. Om de doorgeloopene ruimte te kennen, be- hoefde nu de afstand der draden slechts van de te voren gevondene breedte der cornea te worden afgetrokken, en deze waarde werd nu verder aan de berekening ten gronde gelegd. De uitkomsten hebben wij in drie tabellen vereenigd. De eerste bevat de oogen der emmetropen, de tweede die «ler myopen, de derde die der Aypermetropen. Deze schei- ding geschiedde, om den invloed van de lengte der gezigts- as te leeren kennen. Het is, namelijk, bewezen, dat, in gewone gevallen, hypermetropie en vooral myopie schier uitsluitend van de lengte der gezigtsas afhangen; in de ( 859 ) cornea is, zoo als vroeger *) werd aangetoond, de grond niet te zoeken; verschil van brandpuntsafstand der lens is eveumin gebleken, — en reeds per ewelusionem zou men dus tot een verschil in lengte der gezigtsas kunnen be- sluiten, hetgeen buitendien door de onmiddellijke waarne- ming bevestigd is, 't Was dus te voorzien, dat het draai- punt bij ametropie niet op gelijke diepte zou gelegen zijn als in normale emmetropische oogen. Om de ligging, in betrekking tot de lengte der gezigtsas, te bepalen, hebben wij voor elk geval, naar den graad der ametropie, de- ze lengte berekend +), daarbij aannemende, dat cornea en *) Verslagen en Mededeelingen, Ad. Natuurk., D. XI, bl. 159. ) De berekening geschiedt naar de formule voor de gecoujugeerde 1 brandpuntsafstanden. De bepaalde graad van ametropie leert de lig- ging van het voorste (in de lucht) kennen, waaruit dat in het oog (hetwelk met het netvlies zamenvalt) berekend wordt. I. EMMETROPIE, | het ha | Be — | N 4 0 ene, v. e h dl de ftr d ame p — Aanmerkingen. „ dom. | slacht 0 8 Mh. en |” es gen dement ende — mas g Ma k * 23 * m. R. O. 11.30 | | 6 22.231 T 23 m. L.O 11.24 v 6 id. M. 28 m. | LO 1112 8 id. 3 30 m. L.O. 10.98 mf 86 id. F. 31 m. I.. O. 10.43 10.80 | 3% | id. 2 34. m. R. O. 10.67 yr id. 1 8 m. | LO. 1144 0 id. e. | LO. 10.95 | vrij | %% | id. 4 385 m. L.O. 10.98 beperkt 6 id. 40 m. 1.0. 10.57 vrij 7 id. D. 43 m. R. O. 11.39 7 | 4/3 id H. 48 m. RO. | 10.72 * 2 dd. m. | L.O. 10.59 vrij 313 id, ki: * ee m. we 10.78 Fn vrij Nn 1 0 V. m. L. O. 1 vrij | 7% | id. stigmatismus. 1 m. R.. 10.31 vrij 0 Mk —— „m. | L.O. 10.42 vrij | 8 | id. (Astigmatismus. BV 90 jm. | t FAR r ee K ( 360 ) kristallens, en bijgevolg de cardinale punten, aan die van het schematisch oog van HELMHOLTZ beantwoorden. De eerste 15 oogen, op deze tabel voorkomende, zijn emmetropisch en vrij van alle refractie-anomalie; de vier laatste leden aan astigmatisme “), waarbij, althans in een der meridianen, nagenoeg emmetropie bestond. De 15 emmetropische oogen zijn gerangschikt naar den leeftijd. Verband evenwel tusschen leeftijd en ligging van het draaipunt of hoek tusschen hoornvliesas en _gezigtslijn komt daarbij niet te voorschijn. | Wat de ligging van het draaipunt betreft, de afstand achter de basis van het cornea-segment bedraagt als maxi- mum 11.44 mm, als minimum 10.43; gemiddeld vonden wij 10.94. In emmetropische oogen wordt de cornea altijd aan de binnenzijde van haar middelpunt, beantwoordende aan den top T), door de gezigtslijn gesneden. De hoek nu tusschen hoornvliesas en gezigtslijn bedroeg, bij deze oogen, als maximum 7°, als minimum 87°; gemiddeld 5°.082, Opmerking verdient, dat deze hoek in de vier astigma- tische oogen grooter is, en wel tot 7° of 8“ stijgt. Bij eenvoudig hypermetropisch astigmatisme (emmetropie in den eenen, hypermetropie in den anderen hoofdmeridiaan) schijnt dit regel te zijn. Ten opzigte van den afstand van het draaipunt achter de basis van het cornea-segment, wijken deze oogen naauwelijks van de zuiver emmetropische af. *) Vergelijk: Astigmatisme en cilindrische glazen, door v. c. DON- pers. Utrecht 1862. t) Uit de onderzoekingen van HELMHOLTZ en KNAPP is gebleken, dat de top der ellipsoïde bijna volkomen aan het midden der cornea beantwoordt. Wij hebben daarom wangenomen, dat de as der cornea met het midden zamenvalt. Eenige bepalingen van den hoornvlies- straal, aan beide zijden op gelijke afstanden van het middelpunt, ga- ven ons ook schier volkomen gelijke uitkomsten. 1 re Dent EE dna en ae 23 n nn {361 ) iss ‘Eindelijk behoort nog te worden opgemerkt, dat van al de op Tabel I voorkomende oogen slechts op één de be- weging beperkt was: dat is, met eene enkele uitzondering, konden zij de hoornvliesas minstens 28“ links en regts - van den gemiddelden stand doen afwijken. II. MYOPIE. 10 Der Hoek de Anden |_Be- bock Graad | kende Na- Ouder- Welk ter 3 unn van lengte men. dom, (slacht, | oog — * en Myop der D l 2 32 III. R. O. 10.89 5 1 5 16 22.96 M. 2 m. R. O. 10.89 4 1 10 23.42 „26 m. | LO 10.99 | v 54 1:10 23.42 N. 27 w. | LO 12.62 [beperk 4 11:94 23.56 5 27 m. R. O. 11.59 eperkt, 4 126 24.19 d. D 35 v». R. O. 10.58 vj I (1:64 | 24.19 . H. is m. |RO. | 12.37 1264 | 24,19 S. 26 m. |RO. 11.17 beperkt 1½% 15 24.61 een | LO 12.18 (beperkt, 1 {1:54 | 2461 K. 49 m. R. O. 12.30 vrij | —14 1 24.90 E. 19 ». IRO. | 12,04 beperkt, —l (1:44 24.90 plv | LO 1140 | bri i 4 | 25.10 . v. 0. 1 8 : "El 18 5 12.92 berde 4% 14 | 25,19 RAERD v | LO, 18.37 (beperkt, 2 1:44 | 25.19 K. 9 m. RO, 12.31 vrij | 34 | 25.54 F. 8 v. RO. | 1826 beperkt —1½ 11:21 27.92 Hen blik op Tabel II, bevattende de resultaten, op myo- __pische oogen verkregen, doet zien, dat het draaipunt hier verder achter de basis van het cornea-segment gelegen is; dat de hoek tusschen hoornvliesas en gezigtslijn hier klei- ner uitvalt, en dat de bewegingen niet zelden beperkt 4 4 zijn. Die myopische oogen zijn gerangschikt naar den graad van myopie, bedragende van 5 tot „7. De afstand van huet draaipunt achter de basis van het corneasegment is van 10.58 tot 13.37 mm., gemiddeld 11.96, en-dus veel ( 362 ) grooter dan in emmetropische oogen (10.94). Daarenboven neemt die afstand in het algemeen toe met den graad der myopie. In de zeven eerste oogen, met myopie van 15 tot zz) bedraagt hij gemiddeld 11.42; in de tien laatste oogen, met myopie van 345 tot 5 stijgt het gemiddeld tot 12.27. Vergelijking alléén van de geringste en van de hoogste graden van myopie, op de Tabel voorkomende, doet dien invloed nog sterker in het oog springen. Klaarblijkelijk staat de ligging in verband met de lengte der gezigtsas. Hoe langer de gezigtsas, des te verder ligt het draaipunt achter de basis van het cornea-segment, maar des te verder blijft het toch ook van het achterste uiteinde der gezigtsas verwijderd. De lengte van deze is berekend, onder vooronderstelling, dat het dioptrisch stelsel overigens hetzelfde was als in emmetropische oogen, en het resultaat is in de laatste kolom toegevoegd. Zeer opmerkelijk is, in de tweede plaats, de betrekking tusschen hoornvliesas en gezigtslijn. De Tabel toont dui- delijk aan, dat de hoek tusschen deze beiden bij myopen veel kleiner is dan bij emmetropen. Als maximum vinden wij 54, als minimum — 14° ); gemiddeld iets minder dan 2% Op de oorzaak hiervan komen wij later terug Eindelijk willen wij doen opmerken, dat op 17 gevallen 9 maal de beweging zoodanig beperkt was, dat, uitgaande van de gezigtslijn, bij gewonen stand van het hoofd, niet naar elke zijde eene beweging van nagenoeg 28“ mogelijk was, Op de tien gevallen van sterkste myopie was de be- weging slechts driemaal vrij. g Het aantal onderzochte hy permetropische oogen, vereenigd op Tabel III, bedraagt 12. *) Het negatieve teeken beduidt, dat de hoek aan de buitenzijde der hoornvliesas ligt. Dn — A a a RS a ER ier oe Emil ( 363 ) III. HYPERMETROPIA. Fence blings, b. heten) One | Na- Ouder- Ge- Welk e pe igts-, 4 men. dom, | slacht. | ae ee fenen Hyper-gezigts- van het {lijkheid, gezigts-, metro as 1 | corneasegment. as, | Pit A 0 oh Ee * | „ee — — — . — 5 5 md M. 23 | v. IRO. 1 vrij 7 1216 2.51 e. Lo. 1130 „ 7 1216 | 2151 B. 1 m. R. O. 10.35 v 81 14 22 5 21 m. I. O. 10.52 vr 7 1: 20.92 F. 22 v. IRO. 72 8% 171 20.75 „1 98 | v. | LO. 9.80 v 9 1:74 | 20.79 Bolsa lv {RO % | vrij |-7 4 | 20,50 el Iv. | LO. (10.25) vrij 7 1:64 29.50 B. 26 m. RO. 11.21 ‘beperkt, 8½ 1:64 20.39 „w. LO 10.80 beperkt) 8 126 20.50 de Il. 24 m. R. O. 10.64 vri 7 1:84 | 19.16 „m. | L.O | 10.79 6 1:34 19.16 1 1 Deze oogen hebben eene. kortere gezigtsas (zie laatste Folom), die ook hier berekend werd uit den graad der | ametropie, in de vooronderstelling, dat de vorm en de lig- ging der brekende vlakken van cornea en kristallens ge- _ lijk waren aan die van het emmetropisch oog. In verband met de kortheid der gezigtsas blijkt nu ook het draai- punt tot de cornea te naderen. Het maximum van den _ afstand tusschen draaipunt en basis van het cornea-segment bedraagt 12.07, en — zien we van de beide eerste slechts _ zwak hypermetropische oogen af — niet meer dan 11.21; het minimum daalt tot 9.72. Eene naauwere betrekking tusschen 4 genoemden afstand en den graad der hypermetropie komt overigens uit deze weinige gevallen niet te voorschijn. Len opzigte van den hoek tusschen hoornvliesas en ge- nigtslijn leveren hypermetropische oogen ook juist het tegen- deel op van myopische. Vooreerst is de hoek hier altijd 4 positief; daarenboven is de kleinste (== 6°) nog grooter dan de grootste (= 54°), bij myopen gevonden; de groot- ste bij hypermetropen bedraagt 9°, en gemiddeld vonden wij bijna 75.8. | Ja ( 364 ) Beperkte beweging vinden wij slechts van 2 oogen vermeld. Wij treden thans in eene nadere vergelijking der oogen van verschillende refractie. Daartoe werd onderstaande Tabel vervaardigd. Wij vinden daarop vermeld : 1“. De uitkomsten voor het gemiddeld emmetropisch oog. 2 1 „ „ „ myopisch oog. 3. „ 10% 15 hypermetropisch oog. 4%. „ „ „ „ csterkst onderzochte myopisch oog. 55. „ „ „ „ „ huypermetropisch oog. Hierbij valt op te merken, ten opzigte van Kolom d. dat aan de tot het netvlies berekende ge- zigtsas (Tabel I, II en III) is toegevoegd: als dikte der vliezen aan de achtervlakte, in emmetropische en hyperme- tropische oogen, 1.2 mm.; in myopische oogen, welker vliezen aan de achterzijde veel dunner zijn, 0.6 mm., en voor het maximum van myopie (sub 4°), slechts 0,18 mm. ; Kolom 5. dat, om de gevonden ligging van het draai- punt achter de basis van het cornea-segment te herleiden in de ligging achter de voorvlakte van het hoornvlies, voor de hoogte van het. cornea-segment is aangenomen 2.6 mm. TABEL IV, |___Ligging van het draaipunt a. | b. c. d. e. 110 Lengte, Achter Vóór de In Achter oek der ge- de achter- procentische midden | tusschen zigts-as, cornea. vlakte der | verhouding. der hoorn- Scaler. gezigts- | vliesas en „„ e fin min mm. F 1 E 23.53 13.54 : 9,99 S. M 25.24 14.560 10.68 57.09 42.31 1.94 3. II 21.79 18,24 : 8,55 60,76: 39.24 | 2.34 4, max. M | 28,10 15.86 : 1224 56.44 43.56 1.81 5 max. II stiel 13.39 : 6,97 65.77: 34.23 3.21 57.32: 42.46 1.77 U l ( 365 ) Uit deze tabel blijkt: 1° dat in het emmetropisch oog het draaipunt vrij aan- Zienlijk (1.77 mm) achter het midden der gezigtsas ge- klagen is. ä 22. dat bij myopen het draaipunt dieper in het oog, maar ook verder van de achtervlakte is gelegen, en wel 200, dat in myopische oogen in het algemeen, zoowel als in het sterkst myopisch oog, de verhouding tusschen de _ deelen der gezigtsas, vóór en achter het draaipunt gelegen, … nagenoeg dezelfde is als in het emmetropisch oog. In het _sterkst myopisch oog schijnt het draaipunt betrekkelijk iets meer naar voren, in het gemiddelde iets meer naar achte- ren te liggen. 37, dat in hypermetropische oogen het draaipunt een weinig minder diep, maar veel nader bij de achtervlakte van het oog gelegen is, zoodat de verhouding, vooral in Sterk hypermetropische oogen, zeer ten nadeele van het achter het draaipunt gelegene gedeelte uitvalt. Fig. 3. ( 366 ) Vooral om de verhouding tusschen hoornvliesas en ge- zigtslijn te doen uitkomen, hebben wij bovenstaande, Figu- ren toegevoegd: lig. 3 is een emmetropisch, Fig. 4 een myopisch, Fig. 5 een hypermetropisch oog. Allen zijn op horizontale doorsnede (door de gezigtszenuw) gezien: IJ is dus het binnenste, E het buitenste gedeelte van het oog; d is het draaipunt, ga de gezigts-as, ll’ de gezigtslijn. Men merkt op, dat deze oogen, inzonderheid ten opzigte van de lengte der gezigtsas, van elkander afwijken; het hier afgebeelde myopisch oog (Fig. 4) is het sterkst uit- gezette, dat ons tot dusverre is voorgekomen. De hoek L', tusschen gezigtslijn en gezigtshoek, is in het hypermetro- pisch oog (Fig. 5) grooter dan in het emmetropische. In het myopische neemt hij af met het toenemen der myopie en wordt eindelijk negatief, zoo als in Fig. 4. kor otk Dat hoornvliesas en gezigtslijn niet zamenvallen, was uit onderzoekingen van SENFF, HELMHOLTZ, KNAPP en ande- ren voortgevloeid. Dat in myopische oogen die hoek klei- ner is dan in emmetropische oogen, was door boxbEns be- wezen, en wel uit de genoegzaam gelijke krommingsstra= len der cornea, op gelijke afstanden vande gezigtslijn; hij had hiervan ook reeds eenige toepassing gemaakt op den stand en de bewegingen der oogen bij bijzienden. Dat even- wel ook het tegengestelde geldt van hypermetropen, is eerst uit de hier medegedeelde, door ons gezamenlijk verrigte onderzoekingen gevolgd, terwijl daarenboven het bij myo- 4 pen vroeger gevondene, naar de hier gevolgde methode, voor een grooter aantal oogen bevestigd werd. 4 De invloed der ametropie op de betrekking tusschen _ hoornvliesas en gezigtslijn is in meer dan één opzigt van groot gewigt. Vooreerst staat die in verband met den vorm der ametropische oogen en met de vormverandering, die een oog bij progressieve myopie ondergaat. Wat deze laatste be- treft, is de zaak eenvoudig. De rigting der gezigtslijn wordt 6367) bepaald door twee punten, die zij snijdt: 1. het vereenigde knooppunt &; 2. de gele vlek L Bij het toenemen der myopie verwijdert k zich van het netvlies; en bleef de af- stand lg gelijk, zoo zou, reeds dien ten gevolge, de hoek tus- schen hoornvliesas en gezigtslijn kleiner worden. Dit evenwel komt hier niet zoo zeer in aanmerking. Dat er een gewigtiger factor in het spel is, blijkt daaruit, dat de hoek niet alleen kleiner, maar zelfs negatief worden kan. Die gewigtige factor is de 1 van het oog, die, wel is waar, in het ach- terste gedeelte (staphyloma posticum) plaats heeft, maar toch bijzonder aan de buitenzijde E. Het gevolg daarvan is, dat de n. opticus, die aan de binnenzijde ligt, meer naar binnen komt te liggen, en dat hetzelfde geldt van de gele vlek, niettegenstaande de afstand tusschen n en l belangrijk groo- ter wordt, en de atrophie der chorioidea juist hier pleegt te beginnen. Die ongelijkmatige uitrekking van de binnen- en buitenzijde doet de gele vlek nu meer en meer naar het punt verschuiven, waarop de hoornvliesas gerigt is en eindelijk dit punt zelfs overschrijden. Wat het hypermetropisch oog aangaat, het komt ons voor, dat dit een onvolkomen ontwikkeld oog is, voor een deel gelijk te stellen met een’ geringen graad van mikroph- thalmos. Niet zelden ook is de functie van het netvlies onvolkomen. Daarenboven is het hypermetropisch oog meer aan asymmetrie onderhevig. Over een en ander zal de ont- ___wikkelingsgeschiedenis nog licht moeten verspreiden. In- _ tusschen ziet men gemakkelijk in, dat bij den geringeren _ afstand tusschen knooppunt en gele vlek, deze laatste slechts op den gewonen afstand aan de buitenzijde der verlengde ___hoornvliesas zou behoeven gelegen te zijn, om den hoek _ tusschen deze as en de gezigtslijn reeds grooter te doen uitvallen. Muet het verschil van hoek tusschen gezigtslijn en hoorn- _ vliesas staat de eigenaardige blik van myopen en hyper- ( 368 ) metropen in verband. Bij evenwijdig gerigte gezigtslijnen divergeren de hoornvliesassen van emmetropische F oogen — onder een hoek van 2 X 5° = 10°. Deze stand evenwel maakt op ons niet den indruk van divergentie, maar veel- eer van parallelismus. Gaan wij hiervan uit, dan bestaat bij een’ myoop, wiens hoornvliesas en gezigtslijn zamen- vallen, eene schijnbare convergentie der hoornvliesassen van ongeveer 2 & 5° == 10°, en omgekeerd bij hyperme- tropen, wier divergentie tot 2 X 9° — 18° stijgen kan, zal de divergentie slechts S° schijnen te bedragen. Intus- schen leveren dan, bij juist gerigte gezigtslijnen, de uiter- ste gevallen van ametropie een verschil op in rigting der hoornvliesassen van 8° + 10° — 18° hetwelk zelfs tot 0° stijgen kan. Dat hierbij nu de blik iets eigenaardigs verkrijgt en dikwijls zelfs strabisme doet vermoeden, kan geenszins bevreemden. — Zeker ook ligt hierin eene der bijkomende oorzaken, waarom bij myopie de convergentie, bij hypermetropie de divergentie der gezigtslijnen dikwijls ontoereikend wordt voor t binoculaire zien, en waarom myo- pen zooveel meer tot strabismus divergens, hypermetropen tot strabismus convergens zijn voorbeschikt *%). Overigens vindt men bij hypermetropen de bewegingen der oogen zelden beperkt. Het tegengestelde geldt, zoo als wij zagen, van myopen, en deze opmerking brengt ons terug op het draaipunt van het oog. | Men weet, dat Joh. MumLLER een’ tijd lang van meening was, dat het draaipunt aan de achtervlakte van het oog zou te zoeken zijn. Het voornaamste argument voor deze mee- ning ontleende hij aan de vergelijkende ontleedkunde; maar zeker ook ontging het hem niet, dat, hoe meer het draaipunt naar voren kwam te liggen, des te eer de ge- ) Vergelijk vr maas, Geschiedkundig onderzoek omtrent de hyperme: tropie en hare gevolgen. Diss, inaug. Utrecht 1862, eN Ter E 6369) vorderde excursie van de achterzijde van den oogbol, met de daaraan verbondene gezigtszenuw, perken moest ard aan de bewegelijkheid. Voor de bewegelijkheid is de afstand van het pret tot de achtervlakte van het oog, en in het bijzonder tot de inhechting der gezigtszenuw, een der gewigtigste mo- Is die afstand groot, dan kan de gezigtslijn geen groo- ten boog beschrijven. Veel begrijpelijker wordt dan ook reeds de extensie der bewegingen, nu wij in het emmetro- pische het draaipunt niet in het midden der gezigtslijn, maar slechts op 10 mm. afstand van de achtervlakte van het oog en van de inhechting der gezigtszenuw te zoeken hebben. Maar zien wij nu verder, dat in myopische oogen, zoo als wij onderzochten, die afstand gemiddeld 10.68 mm. bedraagt en zelfs tot 12.24 mm. stijgen kan, dan is reeds daarmede de hoofdgrond voor de bij deze-oogen gevondene beperking der bewegingen aangewezen. ‘Trouwens ook de toegenomen omvang van den bulbus in al zijne afmetingen belemmert „als zoodanig de vrije beweging, terwijl voorts de verkorting eener spier, door aan de oppervlakte van den grooteren oogbol het insertiepunt eene daaraan beant- woordende hoeveelheid te verplaatsen, eene mindere excursie in graden voortbrengt. Over het geheel verdient de bewe- __ gelijkheid der oogen in betrekking tot den gewonen en tot de afwijkende vormen een opzettelijk onderzoek. De inhechting van den n. opticus, de vorm der orbita, in be- trekking tot het uitgezette myopische oog, de verhouding deer spieren, en menig ander puut zou daarbij nader moe- ten worden onderzocht. Dit echter ligt voor het oogenblik buiten ons bestek. Wij wenschten slechts de ligging van bet draaipunt in oogen van verschillende refractie te be- _ palen, en in het algemeen te wijzen op het gewigt eener 1 juiste kennis van dit punt. Overigens ontveinzen wij ons 0 _VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIV. 25 ( 370 ) niet, dat er zelfs ten opzigte der bepaling van het draai- punt veel te doen overblijft, Vooreerst toch hebben wij niet onderzocht, in hoeverre het draaipunt als een vast, onwrik- baar punt mag worden beschouwd. Onze onderzoekingen strekken zich alleen uit tot de horizontale draaijing, en wel meest altijd bij gelijke extensie. Daarenboven hebben wij de lengte der gezigtslijn alléén uit den graad der ame- tropie door berekening bepaald, en geheel naauwkeurig kan dit niet zijn. Het dioptrisch stelsel van het myopisch oog toch verschilt van het emmetropische alvast door eene die- pere ligging der kristallens, en, wat het hypermetropische aangaat, juist de omstandigheid, dat het draaipunt hier be- trekkelijk zoo diep in het oog gevonden werd, pleit voor de meening, dat de kristallens dezer oogen een’ grooteren brandpuntsafstand heeft, en dat daarom de berekende lengte der gezigtslijn te klein is uitgevallen. Wij kunnen dus alléén instaan voor de naauwkeurigheid der onmiddellijke bepaling: die van den afstand tusschen de basis van het cornea-segment en het draaipunt, bij vrij extensieve bewe- gingen in het horizontale vlak, voor oogen van verschillende refractie. ,DESCRIPTIONS DE QUELQUES ESPÈCES NOUVELLES DE 1 u R. E 5 SURINAME. PAR M.- P. BLEEKER. ie ven “ASPREDINOIDEL Ede, nematophorus Blkr. _Platyst. corpore elongato antice valde depresso postice compresso, altitudine 12} circiter in ejus longitudine abs- que, 133 circiter in ejus longitudine cum pinna caudali; latitudine corporis maxima 6 circiter in ejus longitudine absque, T$ circiter in ejus longitudine cum pinna caudali; _ capite valde depresso 9 et paulo in longitudine corporis absque, 10 fere in longitudine corporis cum pinna caudali ; oculis minimis punctiformibus longitudine rostri circiter a se invicem distantibus; scuto capitis laevi suleo longitudi- nali basin cristae interparietalis attingente diviso; naribus distantibus, posterioribus oculo magis quam rostri apici ap- Proximatis patulis, anterioribus brevi-tubulatis; rostro de- presso paulo ante rictum prominente, linea anteriore obtuse 8 rotundato; ore infero rictu vix curvato; dentibus maxillis 8 _pluriseriatis acutis parvis aequalibus, intermaxillaribus in Et 3 (372) thurmas 2 subovales basi contiguas non multo longiores quam latas, inframaxillaribus in vittam graciliorem et lon- giorem bipartitam dispositis; cirris supramaxillarfbus stipite osseo sat longo suffultis parte basali membrana sat lata cum cute capitis unitis, basin pinnae pectoralis fere attin- gentibus; cirris inframaxillaribus gracilibus longe a se in- vicem distantibus in quadrangulum .. dispositis anterio- ribus posterioribus multo brevioribus, posterioribus rictus latitudine longioribus; osse humerali valde evoluto capite paulo breviore postice acuto; incisura thoraco-humerali in- feriore postice quam antice duplo circiter latiore, antice non latiore quam longa, cruribus lateralibus (clavicularibus) paulo plus duplo longioribus quam latis; cute corpore laevi, verrucis conspicuis nullis; linea laterali conspicua; regione gulo-anali fimbriis vel cotylis nullis; pinna dor- sali triangulari acuta post basin ventralium inserta, cor- pore altiore, radio 1° gracili inferne rigido superne flexili in filum radio 2° duplo ecirciter longiorem producto; pin- nis pectoralibus acutis spina valde depressa lata capite lon- giore, utrinque dentata, dentibus margine anteriore postror- sum, margine posteriore plus minusve antrorsum spectantibus posterioribus quam anterioribus longioribus; pinnis ven- tralibus obtusiuscule rotundatis pectoralibus duplo fere bre- vioribus; anali corpore humiliore postice in tertia totius corporis parte anteriore incipiente et basi pinnae caudalis desinente; caudali emarginata angulis acuta capite non multo breviore ; colore corpore superne olivascente-aurantiaco, inferne albido; dorso lateribusque fusco transversim nebulatis et sub- fasciatis; pinnis fuscis, anali antice aurantiaca fusco nebulata, B. 5. D. 1/4. P. 1/7. V. 1/5. A. 57 omn. simplic. C. 1/8/1. Hab. Surinama (Mus. Lugd. Bat. ). Longitudo speciminis unici 177", Rem. Voisine du Platystacus cotylephorus Bl., respdee 1 (313 ) actuelle s'en distingue par une tête notablement plus petite, par des barbillons sousmaxillaires postérieurs plus longs, par la forme différente de léchancrure sous-pectorale qui est beaucoup plus étroite par devant et à jambes latérales plus larges, par le prolongement en fl du premier rayon dorsal, etc. | LORICARIOTDEI. Freten, typus Blkr. Parahem. corpore valde elongato 8 antice minus duplo latiore quam alto, altitudine 8 circiter in ejus lou- gitudine absque pinna caudali; capite depresso conveso 6 cireiter in longitudine corporis absque pinna caudali; alti- tudine capitis 1} circiter in ejus longitudine; orbitis pos- _ tice valde emarginatis; oculis diametro 5} cireiter ip lon- geitudine capitis, diametro 13 circiter distantibus; scuto capitis scabriusculo, crista interparietali non carinato; nari- bus ante oculos perforatis, oculi diametro } circiter ab oculo remotis; rostro latiore quam longo, convexiusculo, linea anteriore acutiuscule rotundato, peripheria setis vel spinulis majoribus nullis; velo labiali antice lateribus tan- tum fimbriato, non papillato, antice medio brevissimo cum ossibus intermaxillaribus connato, postice latissimo membra- naceo usque ad basin pectoralium sese extendente; cirris _ supramaxillaribus cum margine veli labialis unitis parte ___hibera oeulo brevioribus; dentibus intermaxillaribus conspi- ceuis nullis, inframaxillaribus minimis ope lentis tantum bene conspicuis apice clavatis; velo palatino lato non fim- briato; ossibus opercularibus mediocriter mobilibus, nec cris- __tatis, nee setosis; scutis trunco et spinis radiisque omnibus granulis vel spinulis minimis scabriusculis; capite inferne, . margine rostri inferiore excepto, ubique laevi; regione sub- À thoracico-anali ubique scutata, scutis antice parvis poly- 4 morphis medio lougitudinaliter quadriseriatis, lateralibus (374) pectoralem inter et ventralem serie longitudinali 5, inter- ventrali unico; scutis lateribus singulis carina longitudinali granulis parvis crenulata sed non serrata, carinis lateribus antice cristas 2 longitudinales post pinnam analem coales- centes, cauda scutis 14 cristam longitudinalem unicam effi- cientibus; scutis trunco 31 in linea laterali, nuchalibus non cristatis dorsalem inter et scutum capitis 4 in serie longitudinali, postdorsalibus 21, cauda postanalibus 19; linea laterali bene conspicua; pinna dorsali post initium ventralium incipiente corpore plus duplo altiore, plus duplo altiore quam basi longa, acuta, spina gracillima dimidio apicali flexili; pectoralibus acutis basin ventralium attin- gentibus spina gracillima dimidio apicali flexili; ventralibus acutiuscule rotundatis basin analis attingentibus vel paulo superantibus; anali acuta dorsali humiliore et graciliore ; cau- dali... (ex parte abrupta); colore corpore fuscescente - auran- tiaco, pinnis radiis spinisque aurantiacis membrana hyalinis. B. 4. D. 1/7. P. 1/6. V. 1/5. A. 1/5. O. 1/10% . lat. brev. i Hab. Surinama Mus. Lugd. Bat.). Longitudo speciminis unici absque pinna caudali 175” Rem. Pai décrit le genre Parahémiodon dans un article, intitulé: Systema Silurorum revisum, et publié dans le Journal Néerlandais de Zoologie. Quant à Tespôce actuelle, je ne la retrouve pas parmi celles, dont j'ai pu consulter les descriptions et les figures. L'individu unique, provenant de Suriname et ayant fait partie de Ancien Cabinet, est conservé maintenant au Mu— sée de Leide sous le nom de Loricaria maculata Bl., mais c'est une espèce très-distincte et Éminemment caractórisée par le développement extraordinaire du voile labial posté- rieur, qui sétend en large membrane continue jusqu'au des- sous de la base des pectorales, Wille a bien la physionomie * (315) générale du Loricaria maculata Bl., mais elle s'en distingue par plusieurs détails plus ou moins importants, SILUROIDEI. Artus Dieperinki Blkr. Ar. corpore elongato, antice paulo latiore quam alto, postice compresso, altitudine 43 circiter in ejus longitudine absque, 5} circiter in ejus longitudine cum pinna caudali; capite depresso acuto 3} ad 3 in longitudine corporis absque, 4 circiter in longitudine corporis cum pinna cau- dali; altitudine capitis 13 circiter, latitudine 14} circiter in ejus longitudine; oculis antice liberis postice cute cepha- lica velatis, magis lateraliter quam sursum spectantibus, antice in capitis media tertia parte sitis, diametro 10 cir- citer in longitudine capitis, diametris 33} circiter distanti- bus; scuto capitis sulco longitudinali diviso, sulco lato us- que ad basin cristae interparietalis fere producto, fonticulis lateralibus posterioribus nullis, antice laevi, postice tantum irregulariter granoso granis bene conspicuis sat numerosis; crista interparietali triangulari, paulo longiore quam basi lata, leviter carinata, ubique granulosa, apice obtusiusculo os interspinosum 2m breve granosum attingente; rostro depressiusculo convexo oculo triplo circiter longiore, paulo ante rictum prominente, linea anteriore obtusiuscule rotun- dato; dentibus maxillis pluriseriatis acutis parvis, maxilla bVyuperiore in vittam leviter curvatam, maxilla inferiore in vittam semilunarem symphysi interruptam vitta intermaxil- Hari vix longiorem sed multo graciliorem dispositis; denti- bus vomero-palatinis parvis acutis in thurmas 2 trigonas Adistantes paulo longiores quam latas postice valde diver- 4 gentes apice acuto antrorsum spectantes valde convergentes collocatis; rictu subinfero, latitudine 2} circiter in longi- ( 376 ) tudine capitis; cirris aperturam branchialem non attingen- tibus, supramaxillaribus inframaxillaribus externis paulo, inframaxillaribus externis inframaxillaribus internis sat roulto longioribus; naribus rostri apici vix vel non magis quam oculo approximatis, anterioribus rotundis, posterioribus oblongis valvula lata aperturam totam fere cingente antice elevata claudendis; operculo venoso; osse scapulari medio- eri rugoso-granoso postice acuto; axilla poro mucoso con- spicuo nullo; linea laterali ramosa, antice declivi postice recta, basi pinnae caudalis sursum curvata non bifurcata; dorso seriebus pororum transversis distantibus pluribus a linea dorsali usque ad lineam lateralem descendentibus; pinna dorsali radiosa acuta corpore non vel vix altiore, du- plo fere altiore quam basi longa, spina valida 13 ad 13 in longitudine capitis, antice basi granosa superne serrata, lateribus striata, postice dentibus deorsum spectantibus le- viter serrata; dorsali adiposa paulo plus ejus longitudinis a dorsali radiosa remota eaque longiore, triplo circìter lon- giore quam alta, superne oblique rotundata postice angu- lata; pinnis pectoralibus acutis 14 circiter in longitudine capitis spina spina dorsali crassiore et longiore medio quam basi non latiore, antice basin versus granosa, apicem versus leviter serrata, lateribus striata, postice tota longitudine dentibus conspicuis armata; pinnis ventralibus acutiusculis pectoralibus multo brevioribus; anali aeque alta circiter ac longa, corpore sat multo humiliore, pinna adiposa non lon- giore, antice acuta, leviter emarginata; caudali profunde incisa lobis acutis 54 circiter in longitudine corporis; com lore corpore superne olivascente, inferne margaritaceo, pin- nis flavescente; adiposa olivascente immaculata. B. 6. D. 1/7. P. 1/10 vel 1/14 V. 1/5. A. 7/4. 0. 1/13/1 vel 1/15/1 et lat, brev. lab. Surinama (Mus. Lugd. Batav.). Longitudo speciminis uniei 271“ 1 1 4 mr Dr E ü r hed A Ä (377 ) Rem. Cette espèce doit être tres-voisine de l'Arius ru- gispinis Val, et de Arius phrygiatus Val, espèces qui habitent les mêmes contrées, mais qui à en juger d'après ce que M.- VALENCIENNES en dit auraient la tête beau- coup plus petite, n'ayant qu'un cinquième de la lon- gueur totale, Du reste dans \'Arius rugispinis les gra- nulations du casque s'étendraient beaucoup plus en avant, le sillon du ‘casque ne se prolongerait que jusqu'au tiers de espace granulé de toute la tête etc., tandis que dans Arius phrygiatus les yeux seraient distants de ein fois leur diamètre; la production interpariétale serait plus lon- gue, etc, „L'individu déerit est conservé au Musée de Leide et beaucoup plus grand que celui de TArius phrygiatus Val. dont parle M.- VALENCIENNES, individu qui aurait été envoyé de Cayenne au Musée des Pays-bas, mais que je n'y ai pas retrouvé. Pai cru devoir dédier l'espèce actuelle au zélé collecteur DIBPERINK, à qui le Musée national de la Néerlande doit la plus grande partie de ses richesses ichthyologiques de la Guiane Néerlandaise. al Hexanematichthys hymenorrhinos Blkr. Hexanemat. corpore elongato, antice aeque lato circiter ac alto, postice compresso, altitudine 4} circiter in ejus longitudine absque, 6 circiter in ejus longitudine cum pinna caudali; capite depresso, acuto, convexiusculo, 3 circiter in longitudine corporis absque, 4} fere in longitudine cor- poris cum pinna caudali; altitudine capitis 13 ad 13, la- titudine 13 circiter in ejus longitudine; oculis liberis, magis lateraliter quam sursum spectantibus, postice in capi- tis dimidio anteriore sitis, diametro 54 fere in longitudine capitis, diametris 2 circiter distantibus; scuto capitis sulco __longitudinali antice tantum diviso, sulco non vel vix usque (378 ) post oculos producto, usque supra oculos granoso, granulis mediocribus numerosis confertis; crista interparietali lata, medio longitudinaliter carinata, ubique granosa, non lon- giore quam basi lata, lateribus liberis rectiusculis postror- sum convergentibus, apice quam basi duplo circiter graci- liore obtusa plus minusve emarginata os interspinosum breve semilunare gracile granosum attingente; linea rostro-nuchali declivi convexiuscula; rostro depresso oculo minus duplo longiore, paulo ante rictum prominente, linea anteriore valde obtuse rotundato; maxilla inferiore maxilla superiore breviore; dentibus maxillis palatoque acutis parvis aequa- libus, maxillis pluriseriatis, maxilla superiore in vittam parum curvatam minus sextuplo longiorem quam latam medio quam lateribus vix graciliorem, maxilla inferiore in vittam semilunarem symphysi interruptam vitta intermaxillari longiorem et graciliorem, vomero-palatinis in vittam trans- versam quadripartitam vitta intermaxillari magis curvatam sed non longiorem et vix latiorem dispositis; rictu sub- infero, latitudine 2 circiter in longitudine capitis; cirris supramaxillaribus basin pinnae ventralis, inframaxillaribus externis basin pinnae pectoralis, inframaxillaribus internis marginem membranae interbranchialis liberum paulo supe- rantibus; naribus anterioribus et posterioribus subcontiguis, rostri apici non magis quam oculo approximatis, anteriori- bus rotundis, posterioribus valvula aperturam totam cingente supra rostrum in carinam cutaceam cum ea lateris oppositi unitam producta claudendis; operculo subradiatim leviter granoso; osse scapulari medioeri granoso postice acuto; axilla poro mucoso conspicuo; linea laterali ubique laevi, inferne praesertim ramulos edente, antice curvata, postice recta, basi pinnae caudalis sursum curvata non bifurcata; dorso seriebus pororum transversalibus distantibus parallelis non infra lincam lateralem descendentibus; pinna dorsali radiosa acuta corpore non vel vix altiore, paulo plus duplo 2 1 . 2 r Ks (379) altiore quam basi longa, spina valida I circiter in lon- gitudine capitis, antice inferne granosa superne leviter ser- rata, lateribus striata, postice leviter dentata; dorsali adiposa plus duplo ejus longitudinis a dorsali radiosa remota eaque vix longiore, duplo circiter longiore quam alta, oblique rotundata; pinnis pectoralibus acutis capite non multo brevioribus spina spina dorsali paulo longiore et non gra- ciliore, antice basi granosa apicem versus leviter serrata lateribus striata postice tota longitudine dentibus conspicuis armata; pinnis ventralibus acutis vel acutiuscule rotundatis pectoralibus multo brevioribus; anali vix longiore quam alta, corpore multo humiliore, pinna adiposa paulo lon- giore, antice acutiuscula, leviter emarginata; caudali pro- funde incisa lobis acutis superiore 5 circiter in longitudine cupitis; colore corpore superne violascente-viridi, inferne margaritaceo, pinnis flavescente; pinnis arena densa maxima parte fascis; adiposa olivacea immaculata. B. 5. D. 1/7. P. 1/11. V. 1/5. A. 6/18 vel 7/13. C. 1/13/11 vel 1/15/1 et lat. brev. Hab. Guatimala (Mus. Lugd. Batav.). Longitudo speciminis unici 212“, Rem. Cette espèce, dont le Musée de Leide doit unique individu à M.- DRY, me parat être voisine du Bagrus (Bagrus) coelestinus Müll. Trosch. La dentition voméro- palatine de ce Bagre n'étant pas décrite, il reste à exa- miner si ces dents forment une bande simple on bien si cette bande est composée de quatre groupes contigus comme dans le genre Hexanematichthys. Toutefois semble-t- il ne pas être de P'espèce actuelle parce qu'il aurait 6 rayons aux ouies, que Fadipeuse n'y aurait que la moitié de la lon- __gueur de Fanale et surtout parce que les auteurs des Horae lahthyologicae ne parlent pas de la carène cutanée mem- braneuse qui réunit les valvules nasales, caractère remar- ( 380 ) quable et rare, qui cependant, dans le Netuma Herabergii se retrouve encore beaucoup plus développé. Henanematichthis surinamensis Blkr. Hexanem. corpore elongato, antice paulo latiore quam alto, postice compresso, altitudine 6 circiter in ejus longi- tudine absque, 73 in ejus longitudine cum pinna caudali; capite depresso, acuto, convexiusculo, 33 circiter in longi- tudine corporis absque, 41 circiter in longitudine corporis cum pinna caudali; altitudine capitis 13 circiter, latitudine } circiter in ejus longitudine; oculis liberis, magis late- raliter quam sursum spectantibus, postice in capitis dimidio anteriore sitis, diametro 5% circiter in longitudine capitis, diametris 2% circiter distantibus; scuto capitis sulco lon- gitudinali antice diviso sulco usque sat longe post oculos producto, usque supra oculos granoso, granulis mediocribus numerosis confertis; crista intérparietali lata, medio non conspicue carinata, ubique granosa, non longiore quam basi lata, marginibus lateralibus liberis rectiusculis postrorsum convergentibus, apice quam basi plus duplo graciliore obtuso os interspinosum breve semilunare gracile granosum attin- gente; linea rostro-nuchali declivi convexa; rostro depresso, oculo minus duplo longiore, paulo ante rictum prominente, linea anteriore valde obtuse rotundato; maxilla inferiore maxilla superiore paulo breviore; dentibus maxillis palato- que acutis parvis aequalibus, maxillis pluriseriatis, maxilla superiore in vittam parum curvatam minus quintuplo lon- giorem quam latam medio quam lateribus vix graciliorem, maxilla inferiore in vittam semilunarem symphysi interrup- tam vitta intermaxillari longiorem et graciliorem, vomero- palatinis in thurmas 4 contiguas vittam trausversam con- stituentes dispositis, thurmis vomero-palatinis lateralibus quam mediis latioribus et longioribus; rictu subinfero la- (381) titudine 23 circiter in longitudine capitis; cirris supra- maxilläribus basin pinnae pectoralis, inframaxillaribus ex- ternis marginem membranae interbranchialis liberum paulo superantibus, inframaxillaribus internis marginem membra- nae interbranchialis liberum non attingentibus; naribus an- terioribus et posterioribus subcontiguis rostri apici vix vel non magis quam oculo approximatis, anterioribus rotundis, posterioribus valvula aperturam totam cingente non supra rostrum producta claudendis; operculo venoso, nec rugoso nec granoso; osse scapulari mediocri, laevi, postice acuto; axilla poro mucoso conspicuo; linea laterali ubique laevi, inferne praesertim ramulos edente, antice declivi, postice recta, basi pinnae caudalis sursum curtata non bifurcata ; dorso seriebus pororum transversalibus distantibus parallelis non infra lineam lateralem descendentibus; pinna dorsali radiosa acuta corpore vix altiore, paulo plus duplo altiore quam basi longa, spina valida 2 circiter in longitudine capitis antice inferne granosa superne leviter serrata late- ribus striata postice leviter dentata; dorsali adiposa plus triplo ejus longitudinis a dorsali radiosa remota eaque non vel vix longiore, minus triplo longiore quam alta, oblique rotundata; pinnis pectoralibus acutis 1% circiter in longi- tudine capitis, spina spina dorsali crassiore et longiore antice basi granosa apicem versus leviter serrata lateri- bus striata postice tota longitudine dentibus magnis ar- mata; pinnis ventralibus acutiuscule vel obtusiuscule ro- tundatis pectoralibus multo brevioribus; pinna anali vix longiore quam alta, corpore sat multo humiliore, pinna adiposa paulo longiore, antice acutiuscula, leviter emargi- 1 5 nata; caudali profunde incisa lobis acutis superiore quam inferiore longiore vix plus quam 5 in longitudine corpo- 1 ris; colore corpore superne coerulescente-viridi, inferne mar- garitaceo; pinnis flavescentibus dense fusco arenatis; adiposa fusca. | (382 ) B. 5. D. 1/7. P. 1/9. V. 1/5. A. 6/12 vel /ö18, 0. 1/13/1 vel 1/151 et lat. brev. f . Hab. Surinama (Mus. Lugd. Bat). Longitudo speciminis unici 268“. Rem. Voici encore une espèce qui me paraît être voisine du Bagrus coelestinus Müll. Trosch., mais qui s'en distingue plus positivement encore, non seulement par le nombre de ses rayons branchiaux et par la grandeur relative de adipeuse, mais aussi par le peu de longueur des barbil- lons, Fabscence de rugosités aux opercules et aux scapu- laires, par des formules différentes dé la pectorale et de anale, ete. Netuma dubia Blkr. Netum. corpore elongato, antice paulo latiore quam alto, postice compresso, altitudine 53 ed 54 in ejus longitudine absque, 74 ad 73 in ejus longitudine cum pinna caudali ; capite depresso acuto convexiusculo, 4} ad 4 in longitu- dine corporis absque, 5! ad 5! in longitudine corporis cum q 2 4 8 pinna caudali; altitudine capitis 1} ad 13, latitudine 14 ad 4 in ejus longitudine; oculis liberis, lateraliter spectan- tibus, postice in capitis dimidio anteriore sitis, diametro 4 ad 4% in longitudine capitis, diametro 14 ad 13 distantie bus; scuto capitis sulco longitudinali antice tantum diviso, suleo non vel vix usque post oculos producto, usque supra oculos granoso, granulis mediocribus numerosis confertis; crista interparietali lata hexagona, medio longitudinaliter carinata, ubique granosa, non multo longiore quam lata, marginibus 3 anterioribus scuto capitis contiguis, margini- bus liberis rectiusculis postrorsum convergentibus, apice quam antice plus duplo graciliore obtuso plus minusve emarginato os interspinosum oculo plus duplo brevius gra- ( 383 ) nosum semilunare attingente; linea rostro-nuchali declivi convexiuscula; rostro depresso oculo paulo longiore paulo ante rictum prominente, linea anteriore valde obtuse rotun- dato; maxilla inferiore maxilla superiore breviore; dentibus maxillis palatoque acutis parvis aequalibus, maxillis pluri- seriatis, maxilla superiore in vittam parum curvatam quin- tuplo circiter Jongiorem quam latam medio quam lateribus vix graciliorem, maxilla inferiore in vittam semilunarem __symphysi interruptam vitta intermaxillari longiorem et gra- ciliorém dispositis; dentibus vomero-palatinis utroque latere in thurman triangularem tripartitam basi lata antrorsum apice acute rotundato postrorsum spectantem lateribus emarginatam collocatis, partibus thurmae vomero-palatinae anterioribus in- ternis contiguis vel coalitis; rictu subinfero, latitudine 23 ad 2} in longitudine capitis; cirris supramaxillaribus basin pinnae ventralis, inframaxillaribus externis basin pinnae pectoralis, inframaxillaribus internis marginem membranae interbranchialis plus minusve superantibus; naribus ante- rioribus et posterioribus subeontiguis, rostri apici vix magis quam oculo approximatis, anterioribus rotundis, posterioribus valvula aperturam totam cingente antice elevata non supra rostrum producta (linea rostro-intervalvulari autem con- spicua) claudendis; operculo laevi vel leviter rugoso; osse scapulari mediocri rugoso-granoso postice acuto; axilla poro mucoso conspicuo; linea laterali inferne tantum ramulos aceladente, antice declivi postice recta basi pinnae caudalis __sursum curvata non bifurcata; dorso seriebus pororum trans- versalibus distantibus parallelis non infra lineam lateralem deescendentibus; pinna dorsali radiosa acuta corpore altiore, Plus duplo altiore quam basi longa, spina valida 14 cir- citer in longitudine capitis, antice inferne granosa superne leviter serrata lateribus striata postice leviter dentata; dor- ali adiposa plus duplo ejus longitudinis a dorsali radiosa * remota eaque paulo longiore, duplo circiter longiore quam ( 384 ) alta, oblique rotundata; pinnis pectoralibus acutis capite non vel vix brevioribus, spina spina dorsali latiore sed non longiore antice basi granosa apicem versus leviter serrata lateribus striata postice tota longitudine dentibus conspi- cuis armata; pinnis ventralibus acutis vel acutiusculis pee- toralibus multo brevioribus; anali aeque alta circiter ac longa, corpore humiliore, pinna adiposa vix longiore, antice acuta, leviter emarginata; caudali profunde incisa lobis acntis superiore quam inferiore longiore 4 ad 5 fere in longitudine corporis; colore corpore superne roseo-olivascente, inferne margaritaceo, pinnis flavescente ; adiposa immaculata, B. 6. D. 1/7. P. 1/10. V. 1/5. A. 6/18 vel 7/13. O. 1/13/1 vel 1/15/1 et lat. brev. | ; Hab. Surinama (Mus. Lugd. Bat). Longitudo 2 speeiminum 131” et 171”, Rem. J'ai comparé les deux individus, sur lesquels est prise la description, avec ceux que le Musée de Leide possède du Netuma Herzbergii, qui cependant sont nota- blement plus grands. Lespèce actuelle est très-voisine du Netuma Herzbergii, mais à en juger d'apres les individus que j'ai comparé, elle a le corps plus allongé, la tête re- lativement beaucoup plus petite, les barbillons plus longs, Yépine dorsale relativement plus longue et la crête interpa- riétale moins large, tandis que les valvules nasales n'y sont pas réunies par une membrane transversale. Et bien qu'il soit possible que quelques unes de ces différences s'expliquent par la différence düge des individus, il me semble qu'il y ait lieu ici de considérer les individus, qui 1 font le sujet de cet article, comme d'une espèce distincte jusqu'à ce que le contraire soit prouvé, Pseudorhamdia ascita Blkr. Pseudorhamd. corpore elongato, antice eylindraceo, vix mir eld nlt La ete Veken on nn fen A EE ( 385 ) altiore quam lato, postice compresso, altitudine 44 circiter in ejus longitudine absque, 54 ad 6 et paulo in ejus lon- gitudine cum pinna caudali; capite depresso, acuto, 34 ad 4} in longitudine corporis absque, 5 et paulo ad 5} in longitudine corporis cum pinna caudali; altitudine et lati- tudine capitis 13 ad 14 circiter in ejus longitudine; oculis liberis magis lateraliter quam sursum spectantibus, diametro 3 et paulo ad 4 in longitudine capitis, diametro 1 ad 1! distantibus; scuto capitis rugoso-granuloso granulis parvis, suleo longitudinali antice tantum diviso, sulco non usque post oculos producto; crista interparietali lata trigona sat multo longiore quam basi non coarctata lata, ubique rugoso- granosa, apice obtusiusculo vel truncato os interspinosum 1m triangulare granulosum attingente; rostro depresso, acuto, oculo paulo ad duplo fere longiore, linea anteriore trun- cato vel leviter convexo; naribus anterioribus brevi-tubu- latis, posterioribus oblongis patulis multo ad non minus oculi diametro ante orbitam perforatis, oculi diametro 4 eirciter a naribus anterioribus remotis; lingua libera nulla; dentibus maxillis multiseriatis acutis minimis, intermaxilla- ribus in vittam continuam vix curvatam sextuplo vel plus sextuplo longiorem quam latam, inframaxillaribus in vittam valde curvatam symphysi interruptam plus oetuplo longio- rem quam latam dispositis; cirris carnosis cylindricis, supra- maxillaribus basi osseis rigidis pinnam caudalem superan- tibus, inframaxillaribus externis inframaxillaribus internis * sat multo longioribus pinnas ventrales superantibus; ore __subinfero; opereulo rugoso; ossibus suprascapulari et sca- paulari aetate provectis lato postice acuto rugoso-granosis ; axilla poro mucoso conspicuo nullo; linea laterali non vel „ antice inferne tantum ramosa, antice declivi, postice recta, N basi pinnae caudalis non bifurcata; pinna dorsali radiosa $ corpore altiore, multo altiore qnam basi longa, acuta, non emarginata, spina crassa valida capite longiore antice gra- uuns. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIV. 26 ( 386 ) nosa lateribus rugosa apicem versus antice et postice levi- ter serrata; pinna dorsali adiposa minus ejus longitudine a dorsali radiosa remota, anali et dorsali radiosa minus duplo longiore, duplo ad triplo fere longiore quam alta, angulata, medio quam antice et postice multo altiore; pin- nis pectoralibus acutis, capite paulo brevioribus ad paulo longioribus, spina valida compressa utrinque serrata spina dorsali vulgo breviore sed non graciliore; ventralibus acutis lj ad 13 in longitudine capitis; anali corpore minus duplo humiliore, altiore quam basi lata, acuta, leviter emarginata; caudali profunde incisa lobis acutis superiore quam inferiore longiore 3} ad 4 circiter in longitudine corporis; colore corpore superne olivaceo, inferne margaritaceo, pinnis fla- vescente; iride rubra margine pupillari aurea; macula sca- pulari diffasa violacea; dorso ad basin spinae dorsalis ma- cula fusca vel zaun B. 8. D. 1/6. P. 1/9. V. 1/5. A. 3/10 vel 4/9. C. 10 et lat. brev. Syn. Mystus cirris 6 longissimis, appendice triangulari in ceatremo dorso Seb., Thes. III p. 83, t. 29 f. 4. Mystus cirris 6 longissimis pinna dorsi secunda trian- gulari Gron., Mus. I p. 35, N°. 84; II. p. 26; Zooph. p. 125, N°. 385. Mystus ascita Gron, Cat. Fish. ed. Gray, p. 156. Hab. Surinama (Mus. Lugd. Bat. et Amstelod.). Longitudo 4 speciminum 106’ ad 236“. Rem. Le genre Pseudorhamdia est le même que M. GIL a établi sous le nom de Pimelodus, nom qui ne peut pas _ être conservé parce qu'il doit être appliqué à l'espèce typi- que du genre Lacépédien, qui est le Pimelodus bagre, es- pèce qui dans les derniers temps est rentrée dans le genre Ailurichthys Baird Gir. C'est le nom d’Ailurichthys qui 1 devra faire place à celui de Pimelodus. 5 ( 387 ) Je ne puis rapporter les individus de lespèce actuelle à aucune des espèces des auteurs modernes, mais je la crois la même, que Vespèce citée de sera et de GRONOVvIUS. Elle est voisine du Pseudorhamdia maculata (Pimelodus maculatus Lac. Val.), mais elle en est bien certainement distincte, par ses épines plus longues, par la crête interpa- riétale plus large et non rétrécie à la base, par la forme diſſerente de V'adipeuse, la longueur beaucoup plus consi- daerable des barbillons maxillaires, le prolongement du lobe ___supérieur de la caudale, l'absence de tâches latérales, etc ri Heptapterus surinamensis Blkr. Heptapt. corpore elongato, antice valde depresso duplo Ceirciter latiore quam alto, postice compresso, altitudine 13 ſere in ejus longitudine absque pinna caudali; capite maxime depresso, acuto, 54 circiter in longitudine corporis absque pinna caudali; altitudine capitis 3 fere, latitudine 14 cir- eiter in ejus longitudine; oculis diametro 8 circiter in lon- gitudine capitis, diametro 1 et paulo distantibus, cute ce- Pähhalica velatis, sursum spectantibus; capite cute laevi tecto, N __seuto non conspicuo; crista interparietali rudimentaria sub cute occulta; rostro depresso oculo duplo circiter longiore, linea anteriore obtuse rotundato; naribus oculi diametro 5 _eirciter distantibus, anterioribus brevi-tubulatis, posterioribus vualvula elevata claudendis; lingua margine anteriore tautum Ubera; rictu latitudine 23 circiter in longitudine capitis; maxilla inferiore vix ante maxillam superiorem prominente; dientibus pluriseriatis acutis parvis aequalibus, maxilla su- periore in vittam parum curvatam minus triplo longiorem quam latam, maxilla inferiore in vittam semilunarem vitta intermaxillari longiorem sed non latiorem dispositis; cirris __gracilibus, supramaxillaribus basin pinnae pectoralis attin- i * vel subattingentibus, inframaxillaribus externis quam 26 * ( 388 ) inframaxillaribus internis longioribus vix usque post oculos porrigentibus; operculo ossibusque scapularibus laevibus; axilla poro mucoso conspicuo nullo; linea laterali simplice recta, basi pinna caudalis non bifurcata; pinna dorsali tota capitis longitudine post caput incipiente, corpore altiore, vix breviore quam alta, obtusa, spina gracillima basi tan- tum rigida edentula laevi; pinna adiposa tota ejus longitu- dine fere a dorsali radiosg remota, 4 in longitudine corporis absque pinna caudali, dorsali radiosa minus triplo longiore, humili, postice angulata basi pinnae caudalis approximata sed non cum ea unita; pinnis pectoralibus rotundatis, ca- pite duplo circiter brevioribus, spina gracillima basi tan- tum rigida; pinnis ventralibus radio primo ante pinnam dorsalem radiosam insertis, rotundatis, pectoralibus paulo longioribus; anali corpore humiliore, pinna adiposa altiore sed vix breviore, sat longe ante pinnam adiposam incipiente et longe ante finem adiposae desinente; caudali (ex parte abrupta); colore corpore superne olivascente, inferne mar- garitaceo, pinnis flavescente vel roseo. B. 8 vel 9. D. 1/6. P. 1/8. V. 1/5. A. 3/15 vel 3/16, Gr Hab. Surinama (Mus. Lugd. Bat.). Longitudo speciminis unici 112“ absque pinna caudali. Rem. Outre une petite différence dans le nombre des ‚ rayons des pectorales, Findividu du Musée de Leide, le meme qui paraît avoir été vu par M.- VALENCIENNES et 4 dont il parle dans son article sur le Pimelodus mustelinus, 4 diffère de cette espèce par Pinsertion des ventrales en 4 avant de la première dorsale, et parceque Padipeuse y est beaucoup plus courte, ne commence qu'à une assez grande distance derrière le commencement de l'anale et ne s'unit 9 pas la caudale. Done je ne puis pas être de l'avis de M. VALENCIENNES, que cet individu soit de la même espèce — TEE u 25 Te . re N r (389 ) mustelinus. II semble aussi que le vrai mustelinus a les yeux plus grands, les barbillons Plus courts et la bande de dents d la N. O Din PARASILURUS, EUTROPICHTHYS, PSEUDEUTROPIUS ET PSEUDOPANGASIUS. PAR M. - P, BLEEKER. II y a déjà plus de cinq ans, que j'ai proposé une nou- velle classification de ordre des Silures ainsi que dasses nombreuses coupes génériques nouvelles dans les familles et les groupes de cet ordre immense. Depuis jen ai pu exa- miner un grand nombre de formes, tant Africaines qu’Améri- caines et quoiqu'en général mes vues ne se soient pas beau- coup changées, quant aux bases de ma classification, il m'a semblé que les sousdivisions eussent besoin d'une révision, et que je ne suis pas allé assez loin dans Tétablissement des groupes. Ceci a surtout rapport aux sousfamilles et aux groupes de la famille des Siluroïdes. Je sépare main- 4 tenant les Doradini de la famille des Callichthyoïdes et les rapproche de la sousfamille des Bagrichthyiformes. Je sépare encore les genres Astroblepus et Brontes du groupe 19 des Trichomycterini, qui lui même peut être érigó en sous- famille, et jen fais un groupe distinct sous le nom d' Astro- blepini. Enfin je n'adopte plus les grands groupes des Ario (391) dontes et des Pimélodontes, qui ne sont basés que sur la pré- sence ou b'absence de dents au palais et qui, quoique très- faciles à déterminer, ne sont qu'artificiels. J'ai pris, pour sous- diviser ces grands groupes, plusieurs autres caractòres, qui répondent mieux aux affinités naturelles et il en est résulté toute une série de groupes, que j'ai nommés Claroteini, Doradini, Synodontini, Pseudauchenipterini, Bagrini, Pau- geasini, Auchenipterini, Hypophthalmini, Heptapterini et Ar- geini, groupes dont j'exposerai les caractères, les sousdivi- LViͤons et les genres dans un mémoire séparé, qui traite sur une nouvelle classification de l'ordre entier. — Et quant aux genres, que je n'ai proposés qu’avec quelque hésitation et qu'on a pu croire trop nombreux, il est maintenant bien avéré que je n'ai qu'effleuré cette matière et que mes prévisions ont été justes, que de nombreuses coupes génériques s'ajou- teraient encore à celles, que j'avais indiquées C'est ainsi que la science s'est vu augmenter des genres Pterygophlich- ___ thys, Hoplosternon, Hara, Batasio, Pimelotropis, Branchios- teus, Hopladelus, Amblyceps, Glyptothorax, Pseudecheneis, Exostoma, et que sont retablis les genres Amiurus, Icta- lurus, Noturus et Hoplosoma (Corydoras). Mais il s'en fallait beaucoup qu'avee ces genres on eut recon- nu tous les types gónériques, offerts par les espèces connues. Les Doradini se composent d'une série assez nombreuse de genres bien distincts, dont j'ai exposé les caractères dans aun article, qui se Fable dans le Journal Néerlandais de ELoologie, genres que j'ai adoptés sous les noms de Doras, Oxydoras, Pseudodoras, Centrochir, Lithodoras, Platydoras, Acanthodoras, Pterodoras, Astrodoras et Rhiuodoras. Les Synodontini se composent tout aussi bien de plu- Sieurs genres différents, que, dans un autre article, publié dans le Journal cité, j'ai déerit sous les noms de Syno- dontis, Pseudosynodontis, ve Leiosynodontis et Brachysynodontis. ( 392 ) Le Trachelyopterus taeniatus Kner n'appartient pas au genre, duquel l'a rapproché m.- KNER, mais est le type d'un genre distinct, que j'ai nommé Trachelyopterichthys. Le Cetopsis candira Ag. et le Cetopsis gobioides Kner enfin ne peuvent pas rester dans le genre dont ils portent le nom, mais sont des types génériques distincts, pour lesquels j'ai proposé les noms de Hemicetopsis et de Pseudocetopsis. Le genre Astemomycterus Guich. n'est qu'une preuve, que son auteur a senti aussi qu'il s’agissait ici d'un genre distinct, qui du reste avait été déjà nommé Pareiodon par u. KNER. Mais j'ai dû distinguer d'autres types encore dans les autres groupes de la famille. Tels sont les genres Hemiarius, Pa- radiplomystes, Pseudobagrichthys, Hemibagrus, Aspidobagrus, Hypselobagrus. Hemisorubim, Brachyplatystoma, Pseudopla- tystoma, Hemiplatystoma, Sorubimichthys, Pseudariodes, Ma- lacobagrus, Parabagrus, Pseudocallophysus et Aglyptosternon, et tels sont enfin les quatre genres qui font le sujet de cet article. Je propose le nom de Parasilurus pour le genre, dont le Silurus japonicus Schl. est le type. Autrefois ne connais- sant cette espèce que d'après la description et la figure, qu'en a données u. SCHLEGEL, je Tai erue appartenir à mon genre Silurichthys, mais l'examen de la nature elle- même m'a revélé des caractères, qui ne permettent pas de by réunir. Le genre Parasilurus se distingue de tous les autres genres des Schilbeini par l’épine pectorale, qui non- seulement est très-forte, mais qui a des dents assez fortes le long de tout son bord antérieur, ce qui ne se retrouve dans aucun autre genre du groupe. Du reste ses affinités sont entre les genres Silurichthys et Wallago, mais il se distingue encore du premier par les yeux libres ou à pau- 9 pière libre et par une physionomie différente, produite par un muscau plus déprimé et par la mâchoire inférieure Sa- (393) vangant au-delà et remontant même au devant du museau, tandis qu'il diffère du genre Wallago par la continuité de la bande des dents vomériennes, qui dans le Wallago sont séparées en deux groupes isolés, et par la caudale arrondie et non bilobée. Je connais maintenant seize genres de la sousfamille des Siluriformes, qui tous sont très-faciles à reconnaître comme le montre le tableau suivant. I. Schilbeini, Pinna dorsalis bene evoluta, hymenophora, spina ossea dentata armata. Cirri S. Dentes maxillis vo- merini et palatini. Oculi liberi posteri. A. Dentes vomero-palatini in vittam quadripartitam dispo- siti. Nares magnae patulae approximatae, anteriores non tubulatae. Maxilla inferior superiore brevior. B. 7. D. 1/7. Clupisoma Swus. — Schilbeichthys Blkr (Spec. typ. … Clupisoma garua Blkr). B. Dentes vomerini in vittam indivisam, palatini utroque latere in thurmam vittae vomerinae contiguam dispo- siti. Nares valde distantes, anteriores brevi-tubulatac. B. 10. V. 11. D. 1/6. „Schilbe Cuv. - Pusichthys Suns. Spec. typ. Schilbe mystus Cuv.). II. Silurini. Pinna dorsalis bene evoluta, hymenophora, spina __ossea nulla. A. Dentes maxillis palatoque. a. Cirri 6, supramaxillares 2, inframaxillares 4. Den- tes vomero-palatini in vittam bipartitam dispositi. Oculi inferne liberi. Nares distantes posteriores oblon- gae valvula elevata claudendae, anteriores brevi-tu- bulatae. Pinna analis cum caudali unita. B. 15. V. 1/10—1/11. Silurus L. (Spec. typ. Silurus glanis L.). b. Cirri 4, supramaxillares, inframaxillares. — ( 394 ) aa, Oculi liberi, superi. Dentes maxillis multiseriati setacei. Maxilla inferior prominens. + Dentes vomerini in thurmas 2 obliquas distan- tes dispositi. Spina pectoralis antice edentula. Pinna caudalis biloba B. 16 ad 20. Wallago Blkr (Spec. typ. Wallago attu Blkr). +’ Dentes vomerini in vittam transversam conti- nuam dispositi. Spina pectoralis crassa antice serrata. Pinna caudalis integra. B. 14 vel 15. Parasilurus Blkr (Spec. typ. Parasilurus japonicus Blkr). | bb. Oculi velati. + Dentes maxillis triseriati sagittati, vomerini in thurmas 2 distantes obliquas dispositi. Caput compressum carinatum. Maxilla inferior pro- minens. Rictus magnus. Pinnae pectorales maxi- mae, aualis non cum caudali unita. B. 14 vel 15. P. 1/20 ad 1/22. Belodontichthys Blkr (Spec. typ. Belodontichthys macrochir Blkr). 1 Dentes maxillis pluriseriati setacei. & Dentes vomero-palatini in vittam transver- sam indivisam dispositi. 5 Oculi superi. Pinna analis cum caudali unita. Maxillae subaequales. B. 11 ad 13. Silurichthys Blkr (Spec. typ. Silurichthys phaio- soma Blkr). $' Oculi posteri. Pinna analis non cum cau- dali biloba unita. Maxilla inferior pro- minens. B. 11. Silurodes Blkr (Spec. typ. Silurodes hypophthal- mus Blkr). 6“ Dentes vomerini in thurmas 2 distantes dis- positi. Pinna caudalis biloba. B. 11 ad 15. (395 ) Callichrous Buch. — Ompok Lac. — Pseudosilu- rus Blkr (Spec. typ. Callichrous pabda H. B.). B. Dentes nulli. Cirri 8. Oculi postero-inferi. Maxilla inferior vix prominens. B. 9. Siluranodon Blkr (Spee. typ. Siluranodon auritus Blkr). III. Kryptopterini. Pinna dorsalis rudimentaria e filo sim- plice vel composito formata. Vitta dentium vomero-pala- tinorum indivisa. A. Cirri 4, supramaxillares, inframaxillares. Maxillae aaquales vel superior prominens. B. 10 ad 12. a, Pinna analis, cum caudali non unita. B. 10 ad 12, Kryptopterus Blkr (Spec. typ. Kryptopterus micro- pus Blkr). 5. Pinna analis cum caudali unita. B. 12. PDterocryptis Pet. (Spec. typ. Pterocryptis gange- tica Pet). B. Cirri 2, supramaxillares. Maxilla superior prominens. B. 8 vel 9. … Kryptopterichthys Blkr (Spee. typ. Kryptopterichthys palembangensis Blkr). IV. Phalaeronotini. Pinna dorsalis nulla. A. Vitta dentium vomero-palatina indivisa. Maxilla in- ferior prominens. a. Cirri 4, supramaxillares, inframaxillares. B. 12 ad 14. Rictus mediocris. …_Mieronema Blkr (Spec. typ. Micronema typus Blkr). b. Cirri 2, supramaxillares. B. 14 ad 17, Rietus magnus. Phalacronotus Blkr (Spec. typ. Phalacronotus lep- | _ tonema Blkr). B. Dentes vomerini in thurmas 2 distantes dispositi. a. Cirri 2, supramaxillares. Maxillae subaequales. B. 9 ad 13. Hemisilurus Blkr (Spec. typ. Hemisilurus hetero- rhynchus Blkr). (396) Le groupe des Pangasii est le plus voisin de celui des Schilbeini. Les transitions des deux groupes seraient pres- qu' imperceptibles sil n'y avait pas toujours, dans les Pan- gasii, une petite nageoire adipeuse. Le genre Clupisoma n'est pour ainsi dire qu'un Eutropius sans adipeuse, mais à partir de ces types les genres different de plus en plus, de sorte que par exemple les affinités entre un Helicopha- gus et un Silurodes ne sont plus aussi faciles, à saisir. II n'y a pas encore longtemps qu'on ne connaissait des vrais Pangasini que les genres Eutropius, Pangasius et Silundia. Depuis je découvris les types, que jai nommés Lais et Helicophagus. Mais à ces genres il y a d'autres encore à ajouter. Ayant pu étudier l'espèce typigus du genre Eutropius, je me suis convaincu que les espèces, que j'y ai rapportées autrefois, n'y appartiennent pas toutes et que ces espèces représentent au moins trois types différents, En effet les vrais caractères génériques des Eutropius consistent en ce que les dents vomériennes forment une bande transversale et que les dents palatines se placent sur deux groupes dis- tincts aux extrémités de la bande vomérienne, que les yeux sont situés derrière langle de la bouche et que les barbil- lons inframaxillaires sont insérés fort en arrière du bord antérieur de la mâchoire. Mais on ne retrouve cet ensemble de caractères que dans espèce typique et dans les autres espèces africaines. Presque toutes les espèces asiatiques pa- raissent être du type de iere exodon et de “' Eutro- pius brachypopterus. espèces que j'avais déjà examinées lors de mon séjour aux Indes. Celle que HAMILTON BUCHANAN a décrit et fait figurer sous le nom de Pimelodus vacha doit différer encore des deux types cités. On n'a qu'à ro- 1 garder la figure du Pimelodus vacha pour y reconnaître — comme trait caractéristique, que l'ouverture de la bouche est très-grande dans le sens longitudinal, et que les yeux ( 397 ) sont situés non en arrière mais au-dessus de son angle. S’il est vrai, comme l'auteur du genre le dit, qu'il n'y ait point de dents vomériennes ou palatines, il est bien certain qu’ici on ait affaire à un genre distinct et parfaitement naturel. Et quant aux autres espèces d'Eutropius de lAsie méri- dionale et de Sumatra, si elles répondent toutes aux espè- ces que j'ai examinées, elles sont aussi bien décidemment d'un genre distinct, qui se fait aisément reconnaître du genre Eutropius par la bande simple des dents vomériennes où par labsence de groupes distincts de dents palatines, et par l'insertion de tous les barbillons inframaxillaires tout- près du bord antérieur de la mächoire. Je nomme ce genre Pseudeutropius, tandis que je propose pour eelui, dont le Pimelodus vacha Buchanan est le type, le nom d'Eutropi- ichthys. Pai été conduit encore à démembrer aussi le genre Pan- gasius. Jen possède deux espèces où le groupe des dents vomériennes est simple, large et quadrangulaire et non divisé en deux groupes comme cela se voit ordinairement. Les dents qu'il porte ne sont pas non plus trés-fines, mais coniques et obtuses. Je suis d'avis qu’ici encore c'est indication d'un genre distinct, indication qui vient d'être fortifiée par la position des yeux qui n'est plus tout- A-fait en arrière de langle de la bouche et même en des- sous de son niveau, comme dans les autres espèces de Pan- 5 gasius, mais plus en dessus qu'en dessous, surtout dans Pespèce que j'ai nommée „ nasutus“. J'appelle ce genre Pseu- dopangasius. Je note encore que j'exclus maintenant du groupe des Pangasii le genre Davalla, fondé sur le Hypophthalmus ___davalla Schomb., espèce américaine encore imparfaitement cConnue. Ainsi le groupe des Pangasii se compose de 8 huit 4 genres, dont voiei les caractères principaux. U ( 398 ) J Cirri 8, nasales 2, supramaxillares 2, inframaxillares 4. Dentes maxillis plurisariati. A. Dentes vomerini in vittam transversam, palatini utroque latere in thurmam oblongam vittae vomerinae approxi- matam dispositi. Cirri inframaxillares longe a maxillae margine anteriore remoti B. 8. Eutropius Müll. Trosch. (Spec. typ. Eutropius schil- beides Müll. Trosch. B. Dentes vomerini in vittam transversam dispositi, pa- latini distineti nulli. Cirri inframaxillares omnes mar- gini maxillae anteriori valde approximati. B. 10. Pseudeutropius Blkr (Spec. typ. Pseudeutropius bra- chypopterus Blkr). | C. Dentes vomerini vel palatini nulli. Oculi superi. Rictus sub oculo productus. Kutroptichthys Blkr (Spec. typ. Pimelodus vacha Buch.). II. Cirri 6 compressi rigidiusculi, supramaxillares 2, infra- maxillares margini maxillae valde approximati 4. A Dentes vomerini in thurmas 2 distantes collocati, palatini nulli. Oculi posteri. B. 8. v. 9. Lais Blkr. (Spec., typ. Lais hexanema Blkr). III. Cirri 4, supramaxillares, inframaxillares. A. Dentes vomero-palatini in vittam quadripartitam dis- positi, parte vomerina bipartita, Oculi posteri. Rostrum obtusum carnosum. B. 9 ad 11. Membrana interbran- chialis profunde emarginata. Pangasius Val. (Spec. typ. Pangasius Buchanani Val.). B, Dentes vomerini coniei obtusi in thurmam latam in- divisam, palatini utroque latere in thurmam oblongam thurmae vomerinae approximatam dispositi, B. 7 ad 9, Oeuli superi vel subposteri. Membranae interbranchialis profunde emarginata. (399) Pseudopangasius Blkr (Spec. typ. Pseudopangasius polyuranodon Blkr). C. Dentes vomerini in thurmas 2 distantes dispositi, palatini nulli. Oculi superi. Rostrum conicum. B. 9. Membrana interbranchialis param emarginata. Helicophagus Blkr (Spec typ. Helicophagus typus Blkr). IV. Cirri 2, supramaxillares. Dentes maxillis biseriati acuti cCurvati. A. Dentes vomero-palatini pluriseriati in vittam formam ferri equini referentem dispositi. Oculi posteri. B. 11. Silundia Val. (Silundia gangetica Val). leide, 30 Avril 1862. NOTICE SUR LES GENRES nd TRACHELYOPTERICHTHYS, HEMICETOPSIS ET PSEUDOCETOPSIS, | PAR M- P. BLEEKER. II ya tout lieu de s’étonner qu'on wait pas érigé jus- qu'ici en genre distinct lespèce Éminemment remarquable, que M.- KNER a fait connaître sous le nom de Trachelyo- pterus taeniatus (Ichthyol. Beitr. II p. 64, fig. 26). . Passant en revue de nouveau les formes infiniment variées de la grande famille des Siluroïdes et comparant la des- cription et la figure de l'espece de M.- KNER avec celles du Trachelyopterus coriaceus Val. je fus frappé par le nombre et par importance des caractères, par lesquels ces espèces se distinguent Pune de l'autre. Ce sont bien décidemment deux genres bien naturels et tròs-distincts et ils prouvent — encore une fois combien on a tort de eraindre de trop multiplier les genres en ne les fondant que sur des espdoos — uniques. On ne saurait trop le répéter que ce n'est que la ale des caractères, qui doit déeider de la valeur d'un genre * donné et non le nombre de ses espèces. f (401) Je n'ai pas examinc les poissons, qui font le sujet de cet article, mais les données qu'on en a publiées suffisent à bien établir leurs caractères génériques, bien qu'il soit à regretter qu'elles laissent quelques doutes quant à d'au- tres. Les deux poissous ont de commun absence de nageoire adipeuse, un casque osseux et granulé, une fente branchiale étroite, une anale allongée, une caudale entière, une dorsale insérée au devant des ventrales, des épines osseuses à la dorsale et aux pectorales, six barbillons, des dents en ve- lours aux mâchoires, un palais lisse, etc. Ils sont donc bien d'un même groupe. Mais d'un autre côté ils diflèrent par la forme de la tête et du casque céphalo-nuchal, par la situation des yeux, par l'insertion des barbillons infra- maxillaires et surtout par la composition des ventrales. Quant au casque céphalo-nuchal, celui du Trachelyopterus coriaceus a manifestemeut sa construction analogue à celle du casque des Callichthyoïdes et des Doradini, c'est à dire, que les interépineux et les surtemporaux sont très-développés et que Pinterpariétal est entièrement enveloppé par les autres parties osseuses du casque. M.- KNER n'a pas suffisamment déerit la composition du casque de son Trachelyopterus taeniatus, mais à en juger d'après sa figure \interpariétal y est libre aux bords latéraux et non enchassé dans les autres pièces osseuses. Dun autre cÔté la figure du Tra- chelyopterus coriaceus Val. paraît indiquer que les barbillons inframaxillaires y sont insérés près du bord de la mâ- choire inférieure ou près des lèvres, tandis que la figure du Trachelyopterus taeniatus indique les barbillons infra- maxillaires fort Éloignés les uns des autres et les externes situés assez loin en arrière de langle de la bonche. Cette disposition différente, si elle existe en réalité, est un inqdice de plus qu'on ait affaire ici à des genres dis- tincts. VERSL. EN MEDED. AFD. NATUURK. DEEL XIV. 27 ( 402 ) D'après ce qu'on sait maintenant des deux genres on peut en tracer les caractères distinctifs comme suit: Trachelyopterus Val. Scutum nuchale latum. Os interparietale centrale, nullibi liberum. Rostrum depressum. Oculi subposteri. Cirri infra- maxillares omnes rictui approximati. Pinnae, dorsalis radiis 1/5, ventrales radiis 6, analis radiis 32, Spina pectoralis margine interno serrata. Os scapulare parvum. Spec. typ. Trachelyopterus coriaceus Val. Trachelyopterichthys Blkr. Scutum nuchale mediocre. Os interparietale marginibus lateralibus liberam. Rostrum elevatum, truncatum. Oculi superi. Cirri inframaxillares externi post angulum oris in- serti Pinnae, dorsalis radiis 1/4, ventrales radiis 16, analis radijs 51 cire. Spina pectoralis utroque latere serrata. Os scapulare elongatum granosum. Spee typ. Frachelyopterichthys taeniatus = Trachelyo- pterus taeniatus Kner. Je ne doute pas non plus que les espèces, qui jusqu’ici ont été rapportées au genre Cetopsis Ag. n'appartiennent à autant de genres différents. Ce genre, que déjà en 1857 j'avais érigé en groupe distinct et dont j'avais indiqué la place près du groupe des Trachelyopterini, se compose, d'après nos connaissances actuelles, de trois espèces seule- ment, le Cetopsis coecutiens Ag., le Cetopsis candira Ag. et le Cetopsis gobioides Kner. Mais ces espèces ont une dentition trop différente pour qu'on puisse les laisser dans un même genre et aussi paraît-il qu'il y ait d'autres dito. rences encore qui justifient leur séparation. Cependant les données existantes laissent quelques doutes quant à plusi- ( 403 ) eurs caractères, qu'il sera facile d'éclaircir par un nouvel examen des individus. Les caractères génériques suffisam- ment constatés sont les suivants. Cetopsis Ag. Dentes simplices, intermaxillares triseriati, in- framaxillares et vomerini uniseriati. Apertura branchialis rimam parvam ante basin pinnae pectoralis efficiens. Pinnae ventrales non unitae. B. 10. Oculi minimi. Spec. Cetopsis coecutiens Ag. Ilemicetopsis Blkr. Dentes simplices, intermaxillares et vo- merini uniseriati. Pinnae ventrales non uuitae. Oculi in- couspicui- Spec. Memicetopsis candira — Cetopsis candira Ag. Pseudocetopsis Blkr. Dentes intermaxillares et _inframaxilla- res pluriseriati, vomerini uniseriati. Apertura branchialis aeque longe supra ac infra basin pinnae pectoralis sese extendens. Pinnae ventrales coalitae. Oculi valde con- spicui. Spec. Pseudocetopsis gobioïdes = Cetopsis gobioïdes K ner. Leide, 21 Avril 1862. GEWONE VERGADERING DER AFDEELING WIS. EN NATUURKUNDIGE WETENSCHAPPEN, GEHOUDEN DEN 27sten SEPTEMBER 1862. 1 0 en Tegenwoordig de Heeren: d. SIMONS, w. VROLIK, n. VON BAUMHAUER, R. VAN Runs, p. HARTING, W. M. VAN HASSELT, J. W. ERMERINS, P. BLEEKER, C. SNELLEN. VAN VOLLENHOVEN, C. J. MATTHES, S. M. VAN DER WILLIGEN, D. BIERENS DE HAAN, J. STORM BUYSING, G. J. VERDAM, F. KAISER, G. BADON GHYBEN, F. J. STAMKART, p. ELIAS, . H. D. BUYS BALLOT, F. C. DONDERS, J. VAN GEUNS, A. J. A. OUDEMANS, P. M. BRUTEL DE LA RIVIÈRE, J. d. s. VAN BREDA, en van de Correspondenten : . J. MAIER. Het Proces-Verbaal van de gewone Vergadering van den 2Ssten Junij j.l. wordt gelezen, eigen en vastgesteld. Worden gelezen brieven van de H.H. SCHNEE- VOOGT, VAN OORDT, VAN DER KUN, VAN HAL, strek- ( 405 ) kende ter verontschuldiging over het niet bijwonen dezer Vergadering. — vont voor berigt. Wordt gelezen een beten van den Heer c. PruYs VAN DER HOEVEN, waarin wegens het bereiken van zeventigjarigen leeftijd, om den titel van rustend lid wordt verzocht. — Wordt besloten aan dit ver- zoek te voldoen. Worden gelezen brieven ten geleide van bockge- schenken van de volgende Heeren: 1°. Minister van Buitenlandsche Zaken (s Gravenhage, 9 September 1862, N°. 18); 2°, Minister van Binnenlandsche Za- ken (s Gravenhage, 26 Aug. 1862, N°. 135, 5de Afd); 3˙. Minister van Binnenlandsche Zaken (s Graven- hage, 4 September 1862, N'. 180, 6de Afd); 4°. Mi- nister van Binnenlandsche Zaken (s Gravenhage, 15 Sept. 1862, N°. 195, 5de Afd.); 5°. Minister van Ko- loniën (‘sGravenhage, 24 Julij 1862, lett. A. N. 13); 6˙. VAN PANHUYs, Commissaris des Konings in Fries- land (Leeuwarden, 17 Julij 1862, N°. 131); 7’. Di- recteuren der Maatschappij tot Redding van Dren- kelingen (Amsterdam, Julij 1862); S., staring, (Haarlem, 26 Aug. 1562); 9’. A. scrarPKENs (Brus. sel, Augustus 1862); 10°. gourrorp, Bibliothecaris der Koninklijke Bibliotheek (sGravenhage, April 1862); 11°. J. curesridrN, Bibliothecaris der Société impériale des Sciences, de l'Agriculture et des Arts à Lille (Lille, ler Juillet 1862); 12% pr saussuRE __(mota van den Heer M. Nismorr, sGravenhage, 22 Sept. 1862); 13. 6. B. arrx (Greenwich, 18 Julij 1862); 14. J. w. rEDHOUSE, Secretaris der Royal ( 406 ) Asiatic Society (Londen, 22 Junij 1861); 15°. NOR- TON SHAW, Secretaris der Royal Geographical Society (Londen, 21 Julij 1862); 16°. Secretaris van de Li- terary and Philosophical Society te Manchester; 175. JOSEPH HENRY, Secretaris van de Smithsonian In- stitution (Washington, 2 Julij 1862); 18°. Ww. o. AYRES, Corresponderend Secretaris der Californian Academy of natural Sciences (San Francisco, 26 Oc- tober 1861); 19°. o. BUCHNER, Corresponderenden Se- cretaris der Oberhessische Gesellschaft für Natur- und Heilkunde (Giessen, 1 Julij 1862); 20°. L. ILE, Secretaris der Wetterauer Gesellschaft für die ge- sammte Naturkunde (Hanau, 14. April 1862); 21% b. REISSNER, Secretaris der Dorpater Naturforscher Gesellschaft (Dorpat, % Mei 1862); 22°. WII DANN, Bibliothecaris der Königlich Bayerische Akademie der Wissenschaften (Munchen, 20 Junij 1862); 2357. WELTENWEBER, Secretaris der Böhmische Gesellschaft der Wissenschaften (Praag, 1 Maart 1862); 24°. G. Ritter vox FRAUENFELD, Secretaris der k. k. Zoolog. Botanische Gesellschaft zu Wien (Weenen, 15 Maart 1862); 25°. Secretaris van het Naturforscheud Ve— rein zu Riga (Riga, 26 Maart 1862); 26°. ROSEN- ral, tweeden Secretaris van de Physicalisch-medi- cinische Gesellschaft in Würzburg (Würzburg, 29 Aug. 1862); 27°. K. mack, Secretaris van het Ve- rein für Naturkunde te Presburg (Presburg, 20. Julij 1862); 28°. rBNER, Secretaris van het Ferdinandeum (Innsbruck, 20 Augustus 1862); 29°. N. PTKSENHAU- SEN, Secretaris van de Commission impériale archéo- logique (St. Petersburg, 15 Mei 1862); 30°, k. Rr- ge, Directeur van den Botanischen tuin te St. Pe- (407) tersburg (St. Petersburg, 1 Februarij 1862); 315. A. AGUILAR, Secretaris van de Real Academia da Cien- cias (Madrid, 1 Januarij 1862); 32°. J. NEP von DEMERACZ {Paks, 3 Augustus 1862); 33°, PRIEDMANN (Munchen, 5 Aug. 1562). | Wordt besloten tot plaatsing der boekgeschenken in de Bibliotheek en tot schriftelijke dankzegging. Worden gelezen brieven tot dankzegging voor ont- vangen boekgeschenken van de volgende Heeren: 1°. y. VAN DER PANT, eersten Secretaris van het Ba- taafsch Genootschap der proefondervindelijke wijsbe- geerte te Rotterdam (Rotterdam, 19 Augustus 1862); 25. GUNNING, Secretaris van het Provinciaal Utrechtsch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen (Utrecht, September 1862); 3°. Bibliothecaris van de Maat- schappij der N i Letterkunde te Leiden; 4’ J. A. GROTHE, Secretaris van het Historisch Ge- nootschap te Utrecht (Utrecht, September 1862); 5˙. A. Le JOLIS, Secretaris der Société impériale des Sciences naturelles de Cherbourg (Cherbourg, De- cember 1861); 6°. Euprs-DESLONGCHAMPS, Secretaris der Société Linnéenne de Normandie (Caen, 19 Au- gustus 1862); 7°. w. Uu. miuLeR, Foreign Secretary van de Royal Society te Londen (Londen, 10 Junij 1862); 8° n. Krist, Secretaris der Linnean Society te Londen (Londen, 1 Augustus 1862); 9°, FOETTERLE, Secretaris der K.K, Geographische Gesellschaft zu Wien (Weenen, 11 April 1862); 10’. W. mammix- GER, Secretaris der K.K. Geologische Reichs-Anstalt tu Wien (Weenen, 12 April 1862); 11°. WEITENWEBER, Secretaris der Königlich. Böhmische Gesellschaft te ( 408 ) Praag (Praag, 12 Maart 1862); 12-. marer, Secretaris der Naturforschende Gesellschaft te Freiburg (Frei- burg, 5 Mei 1862); 18". W. scnrurer, Secretaris van het Naturhistorisch Verein in Augsburg (Augs- burg, 21 Aug. 1862); 14°. we. mack, Secretaris van het Verein für Naturkunde te Presburg (Presburg, 4 Junij 1862); 15". A. Kun, Secretaris der Real Academia da Ciencias te Madrid (Mae, 2 De: cember 1861). Aangenomen voor berigt. Wordt gelezen de volgende uit het Italiaansch in het Hollandsch vertaalde brief van den Heer G1ovaAnnt TOMASINI, gedagteekend Turijn 22 Julij 1862. Mijne Heeren ! De Ondergeteekende haast zich U zijne theorie over de Luchtpomp (Machina pneumatica) mede te deelen, voor- gedragen bij de Koninklijke Akademie der Wetenschappen te Turijn op den 15den Junij laatstleden, en opgenomen in de Staats-Courant van het Koningrijk Ltalië van den Zlsten dier maand, onder de rubriek „ verscheidenheden,” gelijk gij dit zult ontwaren uit de hierbij gevoegde Cou- rant; hij is bezig met nog andere onderzoekingen, waar- toe het echter noodig is onderscheidene proeven te ne- men, welke hij, bij gebrek aan middelen, niet in staat is ten einde te brengen. Dit voorop gezet hebbende, verzoekt de ondergeteekende het Hollandsch Gouvernement den adressant eenige tege- moetkoming te willen verleenen, bij aldien de Akademie de waarde der theorie erkent, opdat hij zijne proefnemin- gen kunne in het werk stellen, en alzoo, voor zoo veel ( 409 ) zijne geringe kennis dit tant de natuurkundige weten- 1 verrijken ). N Wordt besloten dezen brief met het daarbij be- hoorende dagblad in handen te stellen van den Heer MATTHES, met beleefd verzoek om omtrent het daar- van te maken gebruik nader en zoo mogelijk in de eerstkomende Vergadering de Afdeeling te willen dienen van berigt, voorlichting en raad. Wordt gelezen een gedrukte brief van den Heer r. APOLEON CHERY, met het opschrift: GRORGIT LIBRARY, gedagteekend New-York, 20 Maart 1862. — Er wor- den daarin voor genoemde erorGr1 1iBRARY in rui- ling gevraagd de door de Koninklijke Akademie van Wetenschappen te Amsterdam uitgegeven werken. De Secretaris wordt gemagtigd daaromtrent nader onderzoek te doen en de ruiling te bewerkstelligen, 200 zij blijkt op goede voorwaarden te kunnen ge- schieden. Wordt gelezen een brief van den Minister van Binnenlandsche Zaken, s Gravenhage, 30 Augustus 1862, No. 143, 5de Afdeeling, van den volgenden inhoud : Ten vervolge op de aan de Natuurkundige Afdeeling der Akademie gerigte missives van dit Departement van ) De Ondergeteekende deelt zijne theorie mede aan die natiën, van welke eene Legatie bestendig gevestigd is te Turijn: Frankrijk, En- geland, Holland, Brazilië, België, Pruissen, Rome, Zwitserland, Span- je, De Vereenigde Staten, Turkije. (6410) den 24sten Januarij jl, N°, 158, 3de Afd, en 19 Febru- arij jl. N°. 139, 5de Afd, heb ik de eer U te berigten, dat op eene daartoe door mij gedane voordragt, het ge- wone Rijkssubsidie der Akademie, bij Koninklijk Besluit van den 25sten dezer N°. 66, voor zooveel het jaar 1862 betreft, is verhoogd met een bedrag van 7147,40. Daarvan is f 100 bestemd voor de kosten der proefne- mingen ter beveiliging van het hout tegen den paalworm, en kan het overschot dienen ter voldoening der hierbij te- ruggaande declaratie van den Heer conmap, welke gevoegd was bij Uwen brief van den 29sten Januarij jl. N°. 16. Wordt besloten, dezen brief aan te nemen voor berigt. Wordt gelezen een brief van den Minister van Binnenlandsche Zaken, van den volgenden inhoud. s Gravenhage, 13 Sept. 1862 No. 119, 3de Afd. Bij missive van den 2gsten April 1854 No. 180 were den aan de Akademie tijdelijk ten gebruike toegezonden: Memories betrekkelijk het invoeren van een gelijk stelsel van peilschalen langs de Hoofdrivieren, en de Es be- hoorende tabellen van Waterpassingen. De memorie van den 26sten April 1849, N° 316 en de daarbij behoorende verzameling van waterpassingen ge- raadpleegd moetende worden, heb ik de eer de Akademie te verzoeken mij deze stukken W te willen doen toe- komen. | De Heer srAMmKART zegt, dat de stukken, in den brief van Z. E. den Minister bedoeld, zoo als uit den datum blijkt, voor geruimen tijd geleden aan de Akademie toevertrouwd en in zijne handen gesteld g — * er 2 dende ard (6411) zijn als lid van de Commissie over de daling des bo- dems. Zij bevatten de resultaten van eenen zeer groo- ten arbeid, volbragt door onderscheidene Ingenieurs van den Waterstaat, en aan het Ministerie ingezonden door ons geacht Medelid den Heer L. J. A. VAN DER KUN, Hoofd-Inspecteur van den Waterstaat, die ook zelf een deel van den arbeid verrigt heeft, en onder wiens op- zigt het verder volbragt is. Zij hebben tot algemeenen titel: Memorie, betrekkelijk het invoeren van een alge- meen gelijk stelsel van Rijkspeilschalen; waarop vier vervolgen zijn, te zamen 5 boekdeelen, resultaten van Waterpassingen bevattende. Het is eene herziening der beroemde Hydrographische Waarnemingen van den Generaal KRAAIJENHoFF. Tijd noch moeite zijn gespaard om zoo naauwkeurig mogelijk resultaten te verkrijgen, zoo door verschillende verbindingen, die den stand van eenzelfde punt langs verschillende we- gen opleverden, als door herhalingen langs denzelf- den weg, waaruit zoo vele verificatiën voortvloeiden, die de naauwkeurigheid der verkregen uitkomsten kunnen doen beoordeelen en tevens een middel ter verbetering opleveren. — Uit de vergelijking der geringe verschillen, doorgaande gevonden, blijkt de bijzondere zorg, waarmede de opnemingen gedaan zijn, waardoor het werk eene blijvende wetenschap- pelijke waarde bezit. — Om eene juist beoordee- ling te vellen moeten de waarden der middelbare fouten opgemaakt worden, volgens de manier der kleinste vierkanten. — Voor het Eerste deel der Memorie heeft de Heer sramkKarr dit grootendeels gedaan, maar niet geheel voleindigd. — Het is een nog al langdurig werk, en ofschoon er zeker niet 6412) zooveel tijds voor gevorderd wordt als de stukken bij hem berust hebben, zoo is, door verschillende omstandigheden, het toch niet gedaan, en hoopt hij alzoo in de gelegenheid te zijn, het later te doen. — Het doel en de aanleiding tot het onder- zoek waren om zoo mogelijk daardoor iets omtrent eene meermalen onderstelde daling des bodems te vinden, door de vergelijking der hoogten van ver van elkander verwijderde punten, en zoo als zij voor verscheidene jaren door den Generaal KRAAIJENHOFF bepaald zijn. Het verloop van jaren is betrekkelijk ge- ring, zoodat er niet meer dan eenige vermoedelijke aanduidingen uit zullen kunnen voortvloeijen. Maar dit is zeker, dat de boeken, die hier ter tafel lig- gen, den grond bevatten, waardoor dat vraagstuk, in vervolg van tijd, zoo ver de uitgestrektheid van ons land betreft, beslist zal kunnen worden. Daarom reeds wenscht Spreker, dat de Akademie in hare gedenkschriften zal kunnen opteekenen de getallen, die de tegenwoordige standen aanwijzen, met de grenzen der naauwkeurigheid binnen welke die ge- tallen voor goed kunnen worden gehouden. Wordt besloten tot terugzending der genoemde en ter tafel gebragte portefeuilles, onder beleefde dank- zegging voor het gemaakt gebruik en met verzoek om de stukken terug te mogen hebben, zoodra zij bij het Ministerie sensi zijn geworden. Wordt. gelezen een N van den Minister van Binnenlandsche Zaken, gedagteekend 'sGravenhage, 30 Augustus 1862, Ne, 128, 3de Afdeeling, van den volgenden inhoud: il Nn Be (413 ) Bij nevensgaande missive van mijn ambtgenoot voor Buitenlandsche Zaken, met dépèche van Zijner Majesteits Gezant te Frankfort worden door de Nassausche Regering opgaven gevraagd betrekkelijk de hoogte van de Zuiderzee te Amsterdam, met bepaalde mededeeling van de uitkomst der gedane waarnemingen omtrent den middelbaren stand van de Zee te Amsterdam met betrekking tot het Amster- damsche peil. Zoo ik wèl ben onderrigt, werd in 1853 bij de Akade- mie een voorstel gedaan, om al de Waarnemingen te Am- sterdam, sedert 1700 aan het Stads Waterkantoor verrigt, te berekenen, ten einde de gemiddelde hoogte van het wa- ter en de wetten van rijzing en daling te kennen. Indien werkelijk daartoe strekkende berekeningen bij de Akademie zijn gedaan, verzoek ik Uwe Afdeeling mij die te willen mededeelen, ten einde mijnerzijds aan het ver- langen der Nassausche Regering te kunnen voldoen. De bijlagen van dezen brief zijn: een schrijven van den Minister van Buitenlandsche Zaken (sGravenliage, 11 Augustus 1862, N°. 16), een schrijven van Zijner Majesteits Gezant te Frankfort (Frankfort, 9 Augus- tus 1862, N'. 348) en een schrijven van den Prins VON WITTGENSTEIN, van den volgenden inhoud: Le territoire du Duché ayant été mesuré par voie tri- gonométrique, on a choisi pour base principale à Yeffet de mesurer les hauteurs, le zéro de P'échelle de la mer à Am- sterdam, Pour faire usage du résultat de ce mesurage il serait done intéressant de connaitre la hauteur moyenne de la plaine de mer mesurée à Péchelle d' Amsterdam Comme on dit, que les autorités d'Amsterdam ont fait depuis longtemps des observations, je me permets de re- (414) courir à Vobligeante entremise de Votre Excell. en la priant de vouloir bien demander au Gouvernement Royal la com- munication du résultat des observations ultérieures sur la hauteur moyenne de la mer à Amsterdam et de m'en faire part à son temps. En offrant d'avance“ enz. Wordt besloten, al deze stukken in handen te stel- len van den Heer sraMmkKaRT, met beleefd verzoek, om daarop zoo mogelijk in de eerstkomende Verga- dering te willen dienen van ontwerp-antwoord aan den Minister van Binnenlandsche Zaken. — De Heer STAMKART verklaart zich daartoe bereid. Wordt gelezen een brief van den Minister van Binnenlandsche Zaken, gedagteekend ’sGravenhage, den 22sten Julij 1862, No. 153, 3de Afdeeling, strek- kende ten geleide van een schrijven van den Heer W. KLEIJN, te Arnhem, waarin nadere beschouwin- gen voorkomen omtrent het Yari-Yari-hout, vermeld _ in het derde Verslag van de Commissie over den Paalworm. | Wordt besloten, dezen brief des Ministers met zijne bijlage in handen te stellen der Commissie over den Paalworm, met verzoek om daarop nader te willen dienen van berigt, voorlichting en raad. Wordt gelezen een brief van den Heer c. a, van SYPESTEYN (\sGravenhage, Augustus 1862), waarin vermoedens worden medegedeeld omtrent. den oor- sprong van het Yarri-Yarri-hout, als ook tot nader onderzoek wordt aangeboden een stuk van het vroe- (415 ) ger door de Commissie over den Paalworm bespro- ken Manbarklak-hout. Wordt besloten, om, onder voorloopige dankzeg- ging aan den inzender, genoemden brief met zijne bijlage in handen te stellen van den Heer oupe- MANs met beleefd verzoek om daarop nader der Afdee- ling te willen dienen van berigt, voorlichting en raad. Wordt gelezen een brief van den Heer Breeken (Leiden, 9 Julij 1862), ten geleide der volgende Ver- handelingen voor de Verslagen en Mededeelingen: 1*. Notice sur les genres Parasilurus, Eutropioch- thys, Pseudentropius et Pseudopangasius. 2°. Notice sur les genres Trachelyopterichthys, He- micetopsis et Pseudocetopsis. Wordt besloten, deze Notices in handen te stellen der Commissie van redactie. * De Secretaris berigt, dat de door de Heeren box- DERS, BLEEKER en BRUTEL DE LA RIVIÈRE aangebo- den Verhandelingen door de Commissie van redactie zijn aangenomen en reeds ter perse gebragt. De Secretaris berigt van de Heeren c. en p. vaN DER STERR (Helder, 6 Augustus en 2 September 1862, Amsterdam, 10 Julij, 11 Augustus en 10 September) ontvangen te hebben Tabellen van waargenomen wa- terhoogten, welke hij der Commissie over de daling van den bodem in Nederland heeft ter hand gesteld. De Heer ponpers spreekt over Pathogenie van Strabisme, en licht zijne voordragt door medegebragte glazen toe. Eene Verhandeling wordt daarover aan- (416 ) geboden voor de Verslagen en Mededeelingen, welke in handen wordt gesteld der Commissie van redactie. De Heer kaiser brengt ter tafel eene reeks van afbeeldingen, vervaardigd door den Heer x. u. KAM, observator aan de Sterrewacht te Leiden, de merk- waardige verschijnselen voorstellende, welke de ko- meet heeft geopenbaard, die op den 22sten Julij 1862 te Florence werd ontdekt. Over de wenschelijkheid der openbaarmaking de- zer teekeningen geschiedt eene wisseling van ge- dachten, waarin de onmagt wordt betreurd, zoowel van de Sterrewacht te Leiden, als van de Konink- lijke Akademie te Amsterdam, om dadelijk tot eene dergelijke uitgave over te gaan. Het doen van be- ‚paalde voorstellen daaromtrent wordt aangehouden. De Heer SNELLEN VAN VOLLENHOVEN draagt eenige beschouwingen voor over eene merkwaardige soort van Tweevleugelig Insect (Antidorion fulvicorne), welke hij voor de Verslagen en Mededeelingen aanbiedt. Zij wor- den in handen gesteld van de Commissie van redactie. In naam van den Heer p. o. BRONDGEEST biedt de Heer poNpers voor de Verslagen en Mededee- lingen eene Verhandeling aan over eene nieuwe methode om het aantal, den duur enz. der harteslagen te en- registreren. Zi) wordt in handen gesteld der Com- missie van redactie. Niemand heeft iets verder voor te stellen en de Vergadering wordt gesloten. VAN DE verkre NBA iden ard ef PA ete e e AA ren ko dn 11 „ ama nd Baer OVERZIGT VAN DE BOEKEN, KAARTEN, PENNINGEN ENZ. INGEKOMEN BIJ DE KONINKLIJKE AKADEMIE WETENSCHAPPEN, TE AMSTERDAM, VAN JUNIJ 1862 ror armin 1863. AMSTERDAM, o. G. VAN DER POST. 1863. Mare OVERZIGT DER DOOR DE KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN ONTVANGEN EN AANGEKOCHTE BOEK WERKEN. TEN GESCHENKE OF IN RUIL ONTVANGEN IN DE MAAND JUNIJ 1862. NEDERLAND. Bouwkundige Bijdragen; uitgegeven door de Maatschappij: tot bevordering der Bouwkunst. Amst, 1862, Dl. XIII. ide Inhoud : W. J. J. OFFENBERG. Het Nederlandsch-Israëlietische geneeskundig ge- sticht voor krankzinnigen te Amsterdam. J. J. C. DB wis, Beschrijving van den nieuwen toestel voor ventilatie on verwarming, geplaatst in het hospitaal „Necker“ te Parijs, naar het systeem van Dr. vAN HECKE. — Naar eene beschrijving van dien toestel, door Dr. verNors, geneesheer aan genoemd hospitaal. D. LOEVEN, De oude Schutters-doelen te Gorinchem. N. S. CALISCH. De restauratie-koorts, wenken bij het herstellen van oude bouwwerken. J. J. MERLO., RÖTGHER VAN KEULEN, de bouwmeester van de kerk te Kampen. N. REDEKER BISDOM. Over de bereiding en het gebruik van kalksteeuen. Verslag wegens het beproeven van metselspecie, gedaan ten gevolge eener aanbeveling tot gebruikmaking van Winninger-tras. BOEKGESCH. DER. KON. AKAD. VAN WETENSCH. 1 1 Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde van Ne- derl. Indië. Uitgeg. door het Koninklijk Instituut voor de Taal-, Land- en Volkenkunde van Nederl, Indië. Nieuwe volgreeks. Amst., 1862. Dl. IV. 5. 86. Inhoud : Kitab Toehpah, Javaansch-Mohammedaansch Wetboek. J. HOFFMANN. Yokohama. De nieuwe Japansche haven en handels- plaats, nabij Yedo. Tijdschrift uitgeg. door de Nederl. Maatschappij ter bevor- dering van Nijverheid, 3de Reeks. Haarlem, 1862. DI. III. 2. 8“. Inhoud: E. VAN VOORTHUYZEN. De wenschen onzer nijverheid bij eene veran- dering van ons belastingstelsel. De belasting op tabak in Frankrijk. Duinbeplanting. Er J. W. GUNNING. Metaal voor de vervaardiging van de trommels der gasmeters. had | J. C. BALLOT. Magazijn voor Landbouw en Kruidkunde. Nieuwe reeks. Utrecht, 1862. Afl. J. 8“. ie Programma van het 17de Nederl. Landhuishoudkundig Con- gres te houden te Middelburg en van de bij gelegen- heid daarvan plaats hebbende tentoonstellingen van Land- en Tuinbouw. Middelburg, 1862. 8“. | 1. A. W. MIQUEL Journal de Botániqus Néerlandaise. Amst. et Utr., 1862. Année 1862. 4° Cah. 82. Inhoud : FP. A. W. MIQUEL, Remarques sur le genre Nania. J. TEISMANN. Notes recueillies pendant un voyage dans les Moluques et File de Célébes, M. B. VAN DEN BOSCH. Nouvelles espèces d'Hyménophyllacées. TEISMANN et BINNENDIJK. Sur quelques plantes nouvelles de la Flore ri Indienne, Rapport sur In 1dème et 15ème assemblée annuelle do la Société peur ja Flore de la Neerlande. Bijblad tot het Tijdschrift: De Volksvlijt, 1862. N°, 5. 8 1. A. NisHorr. Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde. Nieuwe reeks. Arnhem, 1862. Dl. III. 1. 85. Inhoud : J. TER GOUW. Over den oorsproug vau het geslacht van skeDERODK. J. T. BODEL NIJENHUIS. JOHAN NIEUHOF, L. J. F. JANSSEN. Oudheidkundige reisberigten uit Duitschland, * garije, Boheme en Zwitserland. J. U. SCHOLTEN. De leer der Hervormde Kerk in hare grondbe- ginselen, uit de bronnen voorgesteld en beoordeeld. 4e druk. Leiden, 1862. Dl. II. 2e Afd. pag. 454—76l, 8“. Verslag van den Staat der Landhuishoudkundige School te Groningen: Mei 1861—Mei 1862. Gron., 1862. 8“ Bepalingen voor ½ Landhuishoudkundige School te Gro- ningen. 8“. bast. INDIË. Geneeskundig Tijdschrift voor Nederl. Indië, uitgeg. door de Vereeniging tot bevordering der Geneeskundige We- 5 tenschappen, in Nederl. Indië. Bat, 1862. Dl. IX. 6. 8“. 60 Inhoud: Omschrijving van het summier civiel ziekenrapport der geneeskundige dienst op Java, Madura en de Buitenbezittingen over het jaar 1858. J. A. JAMES. Klinische waarnemingen (Angina diphtheritica faucium). WASZKLEWIEZ. Angina Dyphteritica. J. ALKEN. Angina Pectoris (Neuralgia Cardiaca). J. M C. B. LB RÜTE. Omtrent het voorkomen van dysenteria tropica bij dieren. 0. r. w. HUNNIUS, J. B. DUMONT en J. C. BERNELOT MOENS. Over eene huidziekte der Dajaks. Mededeelingen over Beri-beri. P. W. A. BEIJEN. Rapport der bevindingen en verrigtingen, van 3—17 Maart 1861, bij gelegenheid van het heerschen eener epidemie onder het detachement te Hila. C. L. VAN DER BURG. Eeuige opmerkingen over cen waargenomen vorm van retinitis. 1˙ — 1 — * M. VAN ANDRINGA. Geneeskundig verslag van de expeditie, tegen La- toentoer (Zuider- en Ooster-Afdeeling van Borneo). A. SCHARLÉE en J. ALKEN. Vergelijkend onderzoek van Reanger penn vruchten. J. C. BERNELOT MOENS. Heteropteryx Mülleri van Borneo C. SWAVING. Eerste Bijdrage tot de Kennis der schedels van Volken in den Indischen Archipel. Bat., 1861. 85 BELGIË, 13 tr Bulletin de l'Académie Royale de Médecine 40 Belgique. ge Série. Brux., 1862. Tom. V. 2— 4. 85. 0 Inhoud, Ne, 2: Discussion du rapport de la Commission chargée d'examiner le ue. moire de M. le Dr. nrcevert, sur Paspermatisme. Discussion du rapport de la Commission chargé d'examiner le Me moire de M. QuINART, sur la fièvre typhoïde. Discussion de la notice de M. uxAscARTr, sur l'épidémie de avoontrie Lasne-Chapelle-Saint-Lambert. REEDS qui a régué en 1857, ù MARINUS. Rapport de la Commission chargée d'examiner une commue N°, 3: nication de M. RAGAINE, de Mortagne, relative à un cas de mort par asphyxie par submersion; fracture de la base du crâne UE motion cérébrale. HAIRION. Rapport de la Commission qui a examiné le travail ae M_ RAGAINE, intitulé: Des étangs et de leur influence sur la production des épidémies. MARINUS. Rapport sur un Mémoire de M. JEANNEL, relatif à la pro stitution dans la ville de Bordeaux. VLEMINCKX. Discussion du rapport du Bureau sur la proposition de M. pAuMERIE, tendante n faire une enquête sur les causes morbides de quelques parties de notre littoral. MARINUS. Vote sur les conclusions du rapport de la Commission aha gde d'examiner le Mémoire de M. union, de Bréme, sur la neos sité d'une éducation physique de l'espece humaine, 1 N Ne, 4: f 3 18 Leneau. Rapport de la Commission chargée d'examiner la publisstton de M. srorns, relative u une nouvelle théorie de l'asthme nonert. Rapport de la Commission qui a oxaminé le travail de VAN AUBEL, intitulé: Quelques mots sur T'opération eésarienue, — V — VERHEYEN. Rapport de la Commission qui a été chargée d'examiner la reelamation de M. raLke, relative à l'appréciation qui a été faite du mémoire que ce professeur a adressé u l'Académie en réponse u la’ question qui avait été mise au concours sur l'influenza dans Pespèce chevaline. FRANKRIJK Mémoires de l'Académie Impériale des Sciences, Arts et Belles Lettres de Caen. Caen, 1858, 1861. _ Inhoud: 1858. C. GirAULT. Caleul du mouvement des ondes rectignes et des ondes eireulaires u la surface de l'eau. Recherches expérimentales sur les variations de la vitesse pendant la marche. g Note sur le travail dynamique des contractions muscu- laires. J. PIERRE. Recherches analytiques sur la distribution des matières Azotées dans les diverses parties de cette plante. CHAUVET. Mémoire sur le traité de GALIEN. I. DELISLE, JEAN BRAHON. CAUvEr. Une ville artistique allemande. DE GOURNAY. Jeux scéniques à Rome. PILLET. ANTOINE HALLEY, GANDAR. HomÈre et la Grèce 8 I. DE LAVAL, Fragment inédit d'un voyage dans la Haute-Arménie. HIPPEAU. Les salons de Paris au XVIIIe Siècle. Le PUISBUX. Progrès de P'homme dans la connaissance du globe. J. TRAVERS. Nouvel appendice à l'article sur ANTOINE HALLEY. — — 481; J. PIERRE, Quelques observations relatives à la recherche du sulfate _ de cuivre dans certains cas d'empoisonnement. J. MORIÈRre, Influences qui s'exercent sur les espèces végétales pour en modifier la composition chimique. Ue bieten Recherches historiques sur les événements qui ont préeédé et préparé la guerre de Indépendance Américaîne. MANCEL. Biographie de M. pu PEUGRAY. CHAUVET. La Psychologie de GALIEN. SORBIER. Observations sur la révolution judiciaire de 1771, en France. . | PESBORDEADX. Note sur quelques alliages du fer et du zinc avec les métaux alcalins. J. pAvip. Notice biographique et littéraire sur r. pAvip, ancien dé- puté du Calvados, consul général et chargé d'affaires de Frauce. — VI — BERVILLE. Question de Droit. — Du droit de plainte en matière de diffamation. P. A. VIBILLARD. Pensées. J. TRAVERS. BÉRANGER littérateur et critique, d'après sa correspondance. BERTAULD. En quoi la philosophie Wa de l'histoire de France intéresse-t-elle histoire du Droit. Prix de vertu fondés par M. pe MONrvon. Discours pro- noncés dans les Séances publiques de 185 1—1853, 1855. Paris, 1851—1859, 1855. 12°. Revue Agricole, Industrielle et Littéraire. Vallenciennes, 1862. Tom. XIV. 4. XV. 1. 80, J. DECAISNE. Le Jardin fruitier du Museum. Paris, 1861. Livr. 55. 4“. DE LUBERSAC, Discours sur les Monumens publics de tous les âges et de tous les peuples connus. Paris, 1775. fol. LACOSTE. Discours sur ce sujet: Combien les Sciences, les Lettres et les Arts peuvent être cultivés avec succes dans le Departement du Puy-de-Dôme, et dans toute Auvergne, et quels sont les moyens de les y rendre florissans P suivi de notes. Clermont, 1819. 83. C. Eur. Apergu historique de la serrurerie chez les Anciens Metz, 1851. 85. A, CHARMA, GUILLAUME DE CONCHES, 10 biographique, lite 1 téraire et philosophique. Paris, 1857. 8“. A. AMUSSAT, De emploi de Peau en chirurgie. Paris, 1850. 4“. | ENGELAND. Philosophical Transactions of the Royal Society of Londen, 4 London, 1861. Vol. 151. 45. Inhoud : J. TYNDALL. On the Absorption and Radiation of Heat by Gases and 4 Vapours, and on the Physical Connexion of Radiation, Absorption A8 and Conduction. A. vayLEY. On an Extension of Annocast's Method of Derivations, A. CAYLEY. On the Equation for the Product of the Differences of all but one of the Roots of a given Equation. M SIMPSON. On the calculus of Symbols, with Applications to the Theory of Differential Equations. W. u. L. RUSSELL. On the Synthesis of Succinic and Pyrotartaric. O. GORE. On the Properties of Liquid Carbonic Acid. C. v. WALKER. On Magnetic Storms and Earth-Currents. J. F. JOULE. On the Surface-condensation of Steam. A. SMITH. On the Effect produced on the Deviations of the Compass by the Length and Arrangement of the Compass-Needles; and on a New Mode of correcting the Quadrantal Deviation. FP, GRAHAM. Liquid Diffusion applied to Analysis. A. CAYLEY. On the Porism of the in-and-circumscribed Polygon. R. norb. Tables of the Weights of the Human Body and Internal Organs in the Sane and Insane of both Sexes at various Ages, arranged from 2614 post- mortem examiuatious. Ke A. CATLEY. On a New Auxiliary Equation in the Theory of Equati- ons of the Fifth Order. A Seventh Memoir on Quantics. u. J. 8. SMITH. On Systems of Linear Indeterminate Equations and Congruences. n. HARLEY. On the Method of Symmetrie Products, and on Certain Circular Functions connected with that Method. A. CAYLEY. On the Double Tangents of a Curve of the Fourth Order. o. MANTTRUCCI. On the Secondary Electromotor Power of Nerves, and its Application to the Explanation of certain Electro-Physio- logical Phenomena. r. GRAHAM, On Liquid Transpiration in relation to Chemical Com- position. J. A. SALTER. On the Structure and Growth of the Footh of Echinus. FP. POLLOCK. Ou FERMAT's Theorem of tbe Polygonal Numbers. B. STEWART., On the Great Magnetic Disturbance which extended from August 28 to September 7. 1859, as recorded by Photography at the Kew Observatory. J.B LAWES. On the Sources of the Nitrogen of Vegetation; with special reference to the Question whether Plants assimilate Free or uncombined Nitrogen. J. U. PRATT. On the Indian Arc of Meridian. J. LUBBOCK. Notes on the Generative Organs, and on the Formation of the Egg in the Annulosa. B. FRANKLAND. On the Influence of Atmospheric Pressure upon some of the Phenomena of Combustiou. M. MALLET. Account of Experiments made at Holyhead North Wa- les) to ascertain the Transit-Velocity of Waves analogous to Earth- quake Waves, through the Local Rock Formations. ROSE. On the Construction of Specula of Six-feet Aperture; and a selection from the Observations of Nebulae made with them, — M — J E. SMITH. On the Elimination of Urea and Urinary Water, in rela- tion to the Period of the Day, Season, Exertion, Food, Prison, Discipline, Weight of Body, and other influences acting in the Cycle of the Year. Proceedings of the Royal Society of London, Vol XI. 48. XII. 49. 8“. Inhoud: Vol. XI. 48. L. CLARKE. On the Development of Striped Muscular Fibre in Man, Mammalia aud Birds. A. MATTHIESSEN. On hte Influence of KARINA, on the Electric Conducting Power of the Metals. : A. W HOFMANN. Notes of Researches on the Poly- OR, — Contributions towards the History of the Monami- nes. — N°, V. Aetion of Chloracetic Ether on Triethylamine and Triethylphosphine. J. HIGGINBOTTOM. Additional Observations and Experiments on the Influence of Physical Agents in the Development of the Tadpole and the Frog. G. STOKES. Note on Internal Radiation. On the Intensity of the light reflected from or transmitted through a Pile of Plates. 8 T. P. KIRKMAN. On the Theory of the Polyhedra. 59 W. II. L. RUSSELL. On the Calculus of Symbols. W. SPOTTISWOODE. On Internal and 5 Division in the Calen- lus of Symbols. J. TYNDALL. On the Absorption and Badiation of Heat by Gaseous Je Matter. 939 E. SMITH. Remarks upon the most correct Methods of Inquiry in re- 1 ference to Pulsation, Respiration, Urinary Products, Weight of the eN Body and Food. 7 C. TOMLINSON. On the Motions of Camphor on the Surface of Water. 7 o. v. WALKER, On Magnetic Calms and Earth-Currents. Vol. XII. 49. A. W. HOPFMANN. Notes of Researches on the Poly-Ammonias. — Ne, XX. On the Colouring Matters produced from Aniline. G. BOOLE, On the Integration of Simultaneous Differential Equations B. W. WOOLLCOMBE. An Account of Some Experiments with Eecentri Oblate Bodies and Disks as Projectiles. J. PHILLIPS. Suggestions for the Attainment of a Systematic Repre sentation of the Physical Aspect of the Moon. J. PrESTWICH. Theoretical considerations on the Conditions unde which the Drift Deposits containing the Remains of Extinet Mam malia and Flintimplements were aceumulated; and on their Goolo. gical Age. — IE — W. PAIRBAIRN. On the Laid of Expansion of Superheated Steam. d. W. MERRIPIELD. On a New Method of Approximation applicable to Elliptie and Ultraelliptie Functions, W. DE LA RUE. On the Total Solar Eclipse of July 18th, 1860, ob- served at Rivabellosa, near Miranda de Ebro, in Spain. Lists of the Members of the Royal Society of London. 1861, 4“. Contents of the Correspondance of Seientifie men of the Seventeenth century printed at the University press, Ox- ford, in two volumes octavo, 1841, Oxf., 1862. 85 NOORD-AMERIKA. Transactions of the N. . State Agricultural Society with an abstract of the county Agricultural Societies. Albany, 1860. Vol. XIX. 8“. DUITSCHLAND. Denkschriften der Kais. Akademie der Wissenschaften. (Math.-naturw. Classe.) Wien, 1862. B. XX. 4“. Inhoud : KREIL. Magnetische und geographische Ortsbestimmungen im südost- lichen Europa und einigen Küstenpunkten Asiens. nxnri. Ueber Wirbelsynostosen und Wirbelsuturen bei Fischen. MARGO. Neue - Untersuchungen über die Entwickelung, das Wachsthum, die Neubildung und den feineren Bau der Muskelfasern. LUSCHKA. Die Musculatur am Boden des weiblichen Beckens. WINCKLER. Allgemeine Transformation der bestimmten Doppel-In- tegrale. LUSCHKA. Die Venen des menschlichen Halses. srnauch. Ueber das umgekehrte Problem der Brennlinien. Sitzungsberichte der Kais. Akademie der Wissenschaften. (Math.-naturwiss. Classe.) Wien, 1862. Iste Abth. B. XLIV, 8“. __Tahoud, le Abth. Bd. XLIV: v. PELZELN. Ueber neue und weniger bekannte Arten von Raubvögeln in der Kais. ornithologischen Sammlung. * BOEKGESCH. DER KON. AK Ab. VAN WETENSCH. — — LANGER. Zur Anatomie und Physiologie der Haut. KNER. Ueber den Flossenbau der Fische. PETERS. Geologische und mineralogische Studien aus dem südöstli- chen Ungarn, insbesondere aus der Umgegend von Rézbánya. nHrYRTL. Ueber eine neue Rippenart bei Polyacanthus Hasselti. 21. Ueber den rhombischen Vanadit. nolln Ueber einige neue oder wenig gekannte Mollusken-Arten aus Tertiür-Ablagerungen. WEDL. Zur Helminthenfauna Aegyptens. HELLER. Beiträge zur Crustaceen-Fauna des rothen Meeres. REUSS. Paläontologische Beiträge. nyRTL. Ueber das Vorkommen falscher Schaltknochen i in der äusseren Wand der menschlichen Highmorshöhle. REUSS. Entwurf einer systematischen Zusammenstellung der Forami- niferen. naver. Ueber die Ammoniten aus dem sogenannten Medolo der Berge Domaro und Guglielmo im Val Trompia. KARREN. Ueber das Auftreten der Foraminiferen in dem marinen Tegel des Wiener Beckens. wepr. Zur Helminthenfauna Aegyptens. DIESING. Revision der Turbellarien. PETERS. Die Miocän-Localität Hidas bei Fünfkirchen in Ungarn. nouß. Ueber tertiüre Dolomit-Breccien, über Höhlen im Leitha-Con- glomerate Vöslau's und über Seen und Teiche in geologischer Be- ziehung. naver. Ueber die Petrefacten der Kreideformation des Bakonyer Waldes. 2de Abth. Band. XLIV. 8—ö: scuMIDT. Neuere Beobachtungen von Sternschnuppen-Schweifen, HAIDINGER. Bemerkungen zu schupr's neueren Beobachtungen von Sternschnuppen-Schweifen. CZERMAK. Das Myochronoskop. Intixkk. Theorie der Pendelabweichung. KNOCHENHAUER. Ueber den Gebrauch des Luftthermometers. HAIDINGER. Der Meteorit von Dhurmsala. STUDNICKA. Ueber die Identität der Licht- und Wärmestrahlen von Ei gleicher Brechbarkeit. zuxokn. Mikroskopische Messungen der Krystallgestalten siniger Metalle. uxoen. Beiträge zur Anatomie und Physiologie der Pflanzen. HAIDINGER. Der Meteorsteinfall zu Montpreis am 31. Juli 1859, — Die zwei Cranbourne Meteor- Eisenblöcke in Victoria, Brücke. Die Elementarorganismen. REMAK, Anatomische und physiologische Beobachtungen. aussnznd. Ueber die in Wasser löslichen Bestandtheile des Weizen- kleben. En nee ir Ee Mesie 3 ne — XI — SCHRAUF. Monographie des Columbit. HAIDINGER. Die ersten Proben des Meteoreisens von Cranbourne in Australien. WINCKLER. Nachweisung einiger Eigenschaften einer ausgedehnten Classe trancendenter Functionen. SKODA. Referat über den Inhalt der Berichte, welche über den Kre- tinismus in der österreichischen Monarchie eingelangt sind. v. WALTENHOFEN. Notiz über krAvoar’s Quecksilber- Luftpumpe. CZERMAK. Ueber die Verwerthung der Photographie fur Laryngosko- pie und Rhinoskopie. ROLLETT. Zur Kenntniss der Verbreitung des Hämatin. LIHARZIK. Der Bau und das Wachsthum des Menschen. HAIDINGER. Das Meteor von Quengouk in Pegu, und die Ergebnisse des Falles daselbst am 27 December 1857. FRIESACH. Geographische und magnetische beobachtungen in der westlichen Hemisphäre, angestellt in dem Jahren 1859, 1860 und 1861. FrITSCH. Thermische Constanten für die Blüthe und Fruchtreife von 859 Pflanzenarten, abgeleitet aus zehnjährigen Beobachtungen im K.K. botanischen Garten zu Wien. Referat der von der K. Akad, der Wissens. zusammengesetzten Com- mission bezüglich des zu errichtenden Ressel-Monumentes. TSCHERMAK, Ueber einige Zinn verbindungen. Rudk. Beiträge zur Kenntniss der Darmgase. Sitzungsberichte der K. Akad. der Wissenschaften. (Phi- los.- hist. Classe.) Wien, 1860. B. XXXVIII. 1— 2. 8°, Inhoud : SIOKEL. Das Lexicon Tironianum der Göttweiger Stiftsbibliothek. TAUSCHINSKI. Faviana und Wien. BERGMANN. Der Genealog P. GABRIEL, Benedictiner zu Weingarten und Prior zu St. Johann in Feldkirch. HÖFLER. Noch einmal das carmen occulti autoris. SICKEL. Die Lunarbuchstaben in den Kalendarien des Mittelalters. PFIZMAIER. Die Bevorzugten des Allhalters nrao=wu. GINDELY. Zur Geschichte der Einwirkung Spaniens auf die Papst- Wahlen, namentlich bei Gelegenheit der Wahl Leo's XI. in Jahre 1605. _ FIEDLER. Die Union der in Ungern zwischen der Donau und Drau wohnenden Bekenner des griechisch-orientalischen Glaubens. Register zu den Bänden 31 bis 42 der Sitzungsberichte der math.-naturw. Classe der K. Akad. der Wissen- schaften. (IV.) Wien, 1862. 80. 2* — XII — Fontes Rerum Austriararum. Oesterreichische Geschichts- Quellen. Herausgegeben von der Historischen Commission der K. Akad. der Wissenschaften in Wien. le Abth. Scriptores. Wien, 1862. B. III. 89. Inhoud : Siebenbürgische Chronik des Schässburger Stadtschreibers GEORG KRAUS. Archiv für Kunde österreichischer Geschichts- Quellen. Heraus- gegeben von der zur Pflege vaterländischer Geschichte aufgestellten Commission der K. Akad. der Wissenschaf- ten. Wien, 1861. B. XXVII. 2. 80. Inhoud: zanx. Die Freisingischen Sal-, Copial- und Urbarbücher in ihren Beziehungen zu Oesterreich. MülLun. Actenstücke zur inneren Geschichte Mailands unter französi- scher Herrschaft und unter den letzten SFORZA’s. Jahrbücher der K.K. Central-Anstalt für Meteorologie und Erdmagnetismus. Herausgegeben durch die K. Akad. der Wissenschaften zu Wien. Wien, 1861. 40. Reise der österreichischen Fregatte Novara um die Erde, in den Jahren 1857, 1858, 1859. Unter den Befehlen des Commodore B. VON WÜLLERSTORF-U RBAIR. Wien, 1862. B. III. 80. Würzburger Naturwissenschaftliche Zeitschrift. Herausge- geben von der Physikalisch-Medicinischen Gesellschaft. Würzburg, 1861-1862. B. II. 3. 8°, Inhoud : KÖLLIKER, Neue Untersuchungen über die Entwicklung des Bindege- wobes. uunnzu. Ueber die Follikel in den Blinddärmen der Vögel. un uon. Ueber die Entwieklung der Wirbelsäule und die systematische Stellung der Rana fusca, HASSENKAMP, Ueber neue Fundstellen von ‘Fertiërconchylien in der Rhön. SCHENK. Zur Kenntniss der geschlechtlichen Fortpflanzung der Gat- tung Vaucheria. SCHWARZENBACH. Analyse des Standacher Cümentes. Zur Bestimmung der bei chemischen Processen ent- wickelten Wärmemengen. nnucn. Ueber peripherische Verknöcherung bei Froschen und über den Unterschied der primordialen und secundären Verknöcherung. SCHENK. Botanische Notizen. Mürver. Bemerkungen über die Zapfen am gelben Fleck des Men- schen. Ueber die Netzhautgefüsse von Embryonen. Würzburger Medicinische Zeitschrift, Herausgegebeu von der Phys.- Medic. Gesellschaft. Würzburg, 1862. B. III. I. 80, | Inhoud: METTENHEIMER, Ueber Ausscheidung von körnigem Blutfarbestoff durch den Urin. GEBHARDT, Ueber einige Ursachen catarrhalischer Heiserkeit. Ein Croupfall. BUCHNER. Ein Fall von Entzündung des wurmförmigen Fortsatzes. ROTH. Zur Casuistik der Herzbeutelentzündung. Enz. Ein Wort für Mergentheim. WAGNER. Anatomische Untersuchung eines Monstrum perobrachium. STEIGER. Fall von innerer Darmeinklemmung. ——ůů Ueber Operationen von Schilddrüseneysten. Zeitschrift des deutsch-österreichischen Telegraphen-Vereins. Berlin, 1801. Jahrg. VIII. 10—12. 40, GRUNERT. Archiv der Mathematik und Physik. Greifswald, 1862. Th. XXXVII. 1. 2. 80. | Inhoud: BRÄNDLI. Das Problem des Pappus ad tres aut plures im Zusammen- hang mit der Theorie der Kegelschnitte durch die Methode der Synthesis und der Coordinaten. GRUNERT. Grundzüge der Theorie der hyperbolischen Functionen und der Anwendung derselben zur Ausziehung der Gleiehungen- SPITZER. Note über die Iutegration einiger linearer Differential-Glei- chungen der Form Y = ANT BA — 1 % Cr — 2 GRUNERT. Geometrische Aufgaben, welche zur Anwendung in der nautischen Geodäsie geeignet sind. — XVS — sI IZ ER. Note über die Integration der linearen Differentialgleichung (u, ＋ b )) ＋ (a ＋ b ) ) ＋ [(a ＋ % ) 7 = . Integration der linearen Differentialgleichung AI C+)+B, ay CTC y (mam (A y'+Bay FO y), woselbst A,, BI, CI, mn, A, B. C constante Zahlen bezeichnen mit- telst bestimter Integrale. BÖKLEN zu suLz. Ueber die Dreiecke, welche den ein- und umbe- schriebenen Kreis gemein haben. LIEBLEIN. Zur Theorie des Polarplanimeters. FISCHER. Das Integral 5 a — d im Zusammenhang mit ande- ren ähnlichen. STREHLKE. Schreiben an dem Herausgeber. BÖKLEN zu surz. Ueber die Krummungslinien des Ellipsoids. GRUNERT. Eutwiekelung einer Formel zur Berechnung des Flächenin- halts einer geradlinigen Figur bei Messungen mit der Boussole un- mittelbar aus den gemessenen Seiten der Figur und den ander Na- del gemachten Ablesungen, ohne erst die Winkel der Figur berech- nen oder andere vorläufige Rechnungen machen zu müssen. c. F. GAuss' Werke. BÖKLEN zu suLz. Ueber die Bedeutung und Anwendung der in Thl. XXXVII NS. IV. S. 124. entwickelten Relationen in der analyti- schen Geometrie. LOMMEL. Einfachste Herleitung zweier bekannter Integralformeln. — Ueber die Beugung des polarisirten Lichtes. GRUNERT. Notiz über den sphärischen Excess. Kürzeste Entfernung Zweier Normalen eines Ellipsoids von einander. MEYER, Verschiedene arithmetische Sätze. LINDMAN, Ueber einige bestimmte Integrale nebst Summirung einiger endlichen Reihen. Beweis der Gleichung 1 1 [ etiket duz De | (uk 2 du, 0 0 5 Jahresbericht der Pollichia, eines naturwissenschaftlichen Vereins der Rheinpfalz. Neustadt, 1861. 18 u. 19 Jahrg. 85. Jahresbericht der Wetterauer Gesellschaft für die gesammte Naturkunde zu Hanau. 1860-1861. Hanau, 1862. 87. Jahrbücher des Vereins von Alterthumsfreunden im Rhein- lande. Bonn, 1862. Jahrg. XVI. 2. 8“. — Inhoud : FRANZ. Gründung der Stadt Neuss im Jahre 69 unsrer Zeitrechung. Birten der Schauplatz eines nächtlichen Sieges der Germanen über die Römer. DEYCKS. Die Alterhümer von Nizza und Cimiez. _ BRAUN, Die Kölnerinnen am Rheine. GROTEFEND. Epigraphisches. BRAUN. Bronzene Votivhünde-Commagene. orrk. Wann ist der Gewölbebau des Doms in Speier entstanden? BELLERMANN, Bronzetäfelchen mit Darstellungen aus dem Mythus des Herkules. WEERTH, Altchristliche Inschriftsteine in der Münsterkirche zu Bonn. FIEDLER. Lateinische Inschriftsteine des Kurfürstenthums Hessen. BELLERMAN, Ueber eine seltene Erzmünze mit dem Mono- gramm des achaischen Bundesgeldes. Bonn, 1859. 8“. nan. Die Absorption des Lichtes in isotropen Mitteln. Marburg, 1862. 8“. STRINER, Register zum Codex inscriptionum romanarum Da- nubii et Rheni, Gross-Steinheim, 1862. S°. SPANJE, Memorias de la Real Academia de Ciencias de Madrid. Ma- drid, 1859-1861. Tom, III. 2, IV. 3, V. I. 4 Inhoud, Tom III. 2: SINOBAS. Primera serie de observaciones actinométricas verifieadas en Madrid desde el solsticio de invierno de 1854 hasta el de verano de 1855. BONFILL. De la fermentacion alcohólica del zumo de la uva, con in- dicacion de las circunstancias que mas influyen en la calidad y conservacion de las liquidas resultantes. ELVIRA. Memoria sobre los medios de mejorar y conservar los vinos en Espana. SINOBAS. Discurso que sobre los fénomenos de la eleetricidad atmos- férica. nor. Discurso que en contestacion al des Sr. sixonas en al acto de su recepcion como Academico numefario. Tom IV. 3: FERNANDEZ DE SENDEROS. Discurso que sobre la importancia, del es- N tudio de las Matemäticas, y su enlace intimo con cias Fisicas y Naturales. GRAELLS. Rasmilletes de plantas espanolas escogidas. Ween LLANOS. Nuevo apéndiee ó Suplemento à la Flora de Pilipi BLANCO. GUIRAO. Catálogo metodico de las aves observadas en una gran parte de la provincia de Murcia. MACHADO. Erpetologia hispalensis, seu catalogus methodicus reptilium et amphibiornm in provincia IIispalensi viventium. PIERA. Memoria geognóstico-agricola sobre la provincia de Castellon. Tom V. 1: LUXAN. Viaje cientifico à Asturias y descripcion de las fabrieas de Truvia, de fusiles de Oviedo, de zine de Arnau y de hierro de la vega de Langreo. COLMEIRO. Observaciones y reflexiones hechas sobre los movimientos de las hojas . flores de algunas plantas conmotivo del eclipse de sol del 18de Julio de 1860. RODBIGUEZ. Observaciones durante el eclipse de sol del 18de Julio de 1860. Observaciones hechas en Bilbao, sobre el eclipse total de sol del 18de Julio de 1860, por varios professores del Instituto Vizaino. AMO. Memoria premiada con el aeccessit por la Real Academia de Ciencias, en concurso publico, segun el programa de premios pu- blieado para el ano 1860, Resumen de las actas de la Real Academia de Ciencias de Madrid 1853—1859. Madrid, 1857—1860. 85. COLMEIRO. La Botanica y los Botanicos de la Peninsula Hispano-Luustitana. Madrid, 1858. roy. 8“. NOORWEGEN. W. BOECK, Recherches sur la Syphilis appuyées de Tableaux de Statistique tirés des Archives des Hôpitaux de Chris- tiania. Christ., 1862. fol. W. BOECK et p. C. DANIELSSEN. Recueil d'observations sur les Maladies de la Peau. Christ, 1862. folio. pn ee Serle bd ah Se . r 8 En — XVI. — AANGEKOCHT, 5. P. AREND. Algemeene Geschiedenis des Vaderlands. Voort- gezet door O. VAN REES en w. G. BRIL. Amst, 1862. Dl. III. St. 3. Afl. 21. roy. 8. KRAMM. De levens en werken der Holl. en Vlaamsche Kunst- schilders, Beeldhouwers, Graveurs en Bouwmeesters van den vroegsten tot op onzen tijd. Amst., 1862. Dl. VI. Afl, 1. 8“. Annales de Chimie et de Physique. 3e Série. Paris, 1862. . . 8°, v. ARAGO, Oeuvres complètes. (Tables.) Paris, 1862. 8. DINGLER. Polytechnisches Journal. Augsburg, 1862. Band. CLXIII. 3—6, CLXIV. 1—3. 87. WIEGMANN. Archiv für Naturgeschichte. Berlin, 1860, 1862. Jahrg. XXVII. 6, XXVIIL I. 80. POGGENDORFF. Annales der Physik und Chemie. Leipzig, 1862, Band CXV. 2—3. 85. Flora. 1862. N°, 3—14. 8˙. FRORIEP's Notizen aus dem Gebiete der Natur- und Heil- kunde. Jena, 1862. Jahrg. 1862. B. I. 15 — 23, II. 112. 4“. __POGGENDORFF. Biographisch - literarisches Handwörterbuch zur Geschichte der exacten Wissenschaften enthaltend Nach- weisungen über Lebensverhältnisse und Leistungen von Mathematikern, Astronomen, Physikern, Chemikern, Mi- neralogen, Geologen usw. aller Völker und Zeiten. Leip- zig, 1862. Lief. 5. So. __GRARSSE, Trésor de livres rares et précieux ou Nouveau die- tionnaire Bibliographique. Dresde, 1862. Livr. XVIII. 4. BOEKGESCH. DER KON. AKAD. VAN WETENSCH. 5 B TEN GESCHENKE OF IN RUIL ONTVANGEN IN DE MAANDEN JULIJ, AUGUSTUS. EN SEPTEMBER 1862, NEDERLAND. Natuurkundige Verhandelingen van de Hollandsche Maat- schappij der Wetenschappen te Haarlem. 2e Verngmgijng, Haarl., 1862. Dl. XVI. 40. B Inhoud: O. HEER. Beiträge zur Insektenfauna Oeningens. r C. WINKLER. Description de quelques nouvelles espèces de poissons fossiles du calcaire lithographique de Solenhofen. Uittreksels uit vreemde Tijdschriften, voor de Leden van het Koninkl. Instituut van Ingenieurs. 1861—1862, 's Grav. No. 4. 40, a Inhoud: SCHAAF. De nieuwe havenwerken te Havre. O. SCHLÖMILCH. Over een paar constructiën tot graphische doeleinden. GALLE. Over de zamenstelling en de werking van bliksemafleiders. LELOUTRE en ZUBER. Proefnemingen omtrent de overbrenging van beweging door koorden zonder eind. ai RÜHLMANN. Wrijvingsbalans van WALTJEN, ter bepaling van de hoe- danigheid van olie voor het smeren van werktuigen. Toestel tot het controleren van wachters. AUTENBEIMER. Over de stijfheid van lederen riemen. RÜHLMANN. WeurE's toren-uurwerk met échappement à remontoir. Plaatijzeren paalschoen en werking tot het aanpunten van palen van CAMUSAT, Over lasschen van gegoten ijzer. Verhandelingen en Berigten betrekkelijk het Zeewezen en Zeevaartkunde. Amst, 1862. Jaarg. 1862. No. 2, 80. Inhoud: J. swaRT, Schipbreuken en het verlies van schepen op de kusten van Groot-Brittannië, in 1860. A. BRUNIER, Verbeterde methode voor het wegen van ijzeren schepen. Nederlandsche Staats-Begrooting voor de Marine over 1862, De Nederlandsche Marine en hare Administratie op 1 Junij 1862. Staat der Nederl. Zeemagt op 1 Junij 1862. Staat der Koopvaardijvloot, op 1 Januarij 1862, Schepen, waarvoor in 1860 en 1861 Nederl. Zeebrieven zijn uitgegeven. Vergelijkende Staat der Nederl. Koopvaardijvloot, op 31 Dee. 1860 en 1861, Schepen in- en uitgeklaard in 18521861, Twee Rapporten over IJzeren en Houten N uitgebragt in Zec- manshoop. Staatsbladen, bevattende bepalingen over de enen Pangool, Patji- tan en Wijnkoopers-baai, en omtrent het vertuijen en open kluizen houden der schepen te Soerabaya. b. G. MULLER. De oorsprong der Nederlandsche Vlag. B. J. TIDEMAN. Studiën over Scheepsbouw. A. E. TROMP, Herinnering aan denkbeelden en voorstellen, betrekke- lijk het nut dat uit de toepassing der stoomwerktuigen op de sche- pen van oorlog zou kunnen getrokken worden, enz. Rapport der Commissie, ingesteld tot beantwoording van vraagpunten, betreffende het pantseren van schepen en vaartuigen van oorlog. De Schout-bij-Nacht J. c. BERGHUIS. . C. DONDERS u. Ww. BERLIN. Archiv für die Holländischen Beiträge zur Natur- und Heilkunde. Utr., 1862. B. III. 2. 80. Inhoud : J. VERKOUTEREN, Beobachtung eines Falles von graviditas extrautc- rina. Ausgang in den Tod nach sechs Jahren. Chemische Analyse der Asche von Elodea Canadensis. F. RIENDERROFF. Fett als antidotum bei Vergiftung mit Strychnin. J. VAN DEEN. Vorläufige Mittheilung uber die Entstehung von Ureum aus acidum uricum durch den constanten elektrischen Strom, TH, KROON. Einige Fülle von Epilepsie mit Missbildung der medulla oblongata. u. J. HALBERTSMA. Die sutura infraorbitalis. E. MULDER. Geringe Modification in der Reaction auf Traubenzucker. J. A. FLES, Ein Fall von Diabetes mellitus mit Atrophie der Leber und des Pancreas. Zur Structur der Leber des Elephanten, nach J. L. C. SCHROEDER v. b. KOLK. Ueber die Entfernung der Nachgeburt durch auswendige Handgriffe, nach A. MH. A. v. ROYEN. Bemerkung über das Gehirn des Orang-Outang, nach 3. L. o. SCHROE- DER v. b. KOLK und w. vROLIK. Der Schlangenbecher von Ceylon, nach A. w. M. v. HASSELT. 3* — 2 — Ueber die Veränderungen, welche verschiedene Körper ausserhalb des Thierkörpers erleiden können, und welche übereinstimmen mit denen, die im Thierkörper beim Stoffwechsel stattfinden, nach J. v. DEEN. 7 Tinetura Guajaci und ein Ozonträger, als Reagens auf sehr geringe Blutmengen, namentlich in medico-forensischen Fällen, nach 3. VAN DEEN. De Volksvlijt. Tijdschrift voor Nijverheid, Landbouw, Handel en Scheepvaart, Amst., 1862. Jaarg. 1862, No. 1—2, 80. Inhoud : | J. A. VAN EYK. Thermometer voor Openbare Voorlezingen. F. TER MEER. Over Bombyx Cynthia en andere zijderupsen. W. C. H. STARING. Gedachten over Landbouw-Vereenigingen. G. J. JACOBSON. Over het Onderzoek der Looistoffen. Bijblad tot het tijdschrift de Volksvlijt, 1862, No, 6—9. 80. Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde van Nederl Indië. Nieuwe volgreeks. Amst, 1862. Dl. V. 80, Met Atlas in 40, Inhoud: Nieuw Guinea, ethnographisch en natuurkundig onderzocht en be- schreven in 1858 door een Nederl.-Indische commissie. Berigten van het Historisch Genootschap te Urea Utr, 1862. Dl. VII. 2. 80, Kronijk van het Hist. Gen. te Utrecht. 1861. Bl. 20 — 30. 80, Codex Diplomaticus Neerlandicus. Uitgeg. door het Hist, Gen. te Utrecht. 2e Serie. Utr, 1862, Dl. IV. 80, Tijdschrift uitgeg. door de Nederl, Maatschappij ter bevor- dering van Nijverheid, 3e Reeks. Haarl., 1862. Dl. III. 3. 80, Inhoud: As U. VAN DER BOON MESCH. Over de Anilin en de daaruit bereide nieuwe kleurstoffen, « Algemeene Nationale Tentoonstelling, Haarlem, 1861. Ver- slag uitgebragt door de Jury van beoordeeling. Haarlem, 1861. so. Catalogus der Algemeene Nationale Tentoonstelling. Haar- lem 1861. Haarl., 1861. 80, r. BLEEKER. Atlas Ichthyologique des Indes Orientales Néer- landaises, publié sous les auspices du Gouvernement Co- lonial Néerlandais. Amst., 1862. Liyr. 1—4. fol, W. C. u. STARING. Huisboek voor den Landman. Haarl., 1860 1862. Afl, 3—10. 40, J. C. Balor. Magazijn voor Landbouw en Kruidkunde, Nieuwe reeks. Utr., 1862. Afl. 2—4. 80. Mededeelingen en berigten der Geldersche Maatschappij van Landbouw over 1862, II. Arnh, 1862. 8. L. J. r. JANSSEN. Terra-Cotta's uit het Museum van oud- heden te Leiden. Leiden, 1862, fol, F. C. DE GREUVE. Redeneerkunde, eene handleiding bij de beoefening dezer wetenschap. Gron, 1862, 80. T. C. J. JUYNBOLL. Lexicon Geographicum. Lugd. Bat., 1862, 80. w. J. A. users. Tijdrekenkundig register van alle oor- « konden in het stedelijk archief te Zutfen Ne Zutf., 1862. 80, Tabellarisch overzigt over alle gevallen van schijndoode drenkelingen, gestikten en gehangenen, bekroond door de Maatschappij tot redding van Drenkelingen. Amst., 1862. Dl. V. 40. Verslag van den toestand der Provincie Friesland in 1861. Leeuw., 1862. 80. L. VAN DOESBURGH. Over Kanker. Leid., 1862. 80. Mededeelingen betreffende het Zeewezen, uitgegeven door het departement van Marine. 's Grav., 1862, Dl. II. 8°. spp. Nederlandsche Insecten. 2e Serie. No. 21—24. 40, r. C. T. SNELLEN. Determinatie der Lepidoptera, afgebeeld in het werk van sere. le Serie. Deel I— VIII. Amst, 1862. 40. Algemeen Jaarlijksch Verslag van de Directie der Over- ijsselsche Vereeniging tot ontwikkeling van Provinciale Welvaart over het jaar 1861. Dev., 1862. 80. Een-en-zestigste Verslag van de Werkzaamheden en den Staat van het Genootschap ter bevordering der Natuurkun- dige Wetenschappen te Groningen over den jare 1861, 80. Verzamelingstabel der Watershoogten langs de Boven-Rijn, Waal, Merwede, enz., waargenomen in de maanden April, Mei, Junij 1862. fol, H. C. ROGGE. Beschrijvende catalogus der Pamfletten-verza- meling van de Boekerij der Remonstrantsche kerk te Amsterdam. Amst, 1862. Stuk I. Afd. I. 2e gedeelte. 80. J. B. BLAES. Mémoires sur EMMANUEL DE LALAING Baron de Montigny avec notice et annotations. Brux. et La Haye, 1862. 80. r. DOZY et J. M. MOLKENBOER. Bryologia Javanica. Edd. R. B. VAN DEN Bosch et g. u. VAN DER SANDE LACOSTE, Lugd. Bat., 1862. Fasc. XXXI, XXXII. 40, u. W. SCHROEDER VAN DER KOLK, Ueber die Abweichungen der wirklichen Gase vom MARIOTTEschen Gesetze. 80, Maandblad, No. 7 en 8, en Correspondentieblad, No. 5 en 6, van het Nederl, Onderwijzers-Genootschap. 1862. 80. O0 OST INDI F. Verhandelingen van het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen. Bat, 1860. Dl. XXVII XXVII. 40, Er el ed eea - — n En, Fr ˙ ͤÄoö tee nd Er a AE Th Sn ie 3 — XM — Inhoud van de 2 Deelen: A. B. COHEN STUART. Brätâ-Joedâ, Indisch-Javaansch heldendicht. Tijdschrift voor Indische Taal-, Land- en Volkenkunde, uit- gegeven door het Bataviaasch Genootschap var Kunsten en Wetenschappen. Bat, 1857 —1860. Dl. VIL—X. 80. Natuurkundig Tijdschrift voor Nederl. Indië. Bat., 1861. Dl. XXIII. 3-6. 80, Inhoud : q. SWAVING. Eerste bijdrage tot de kennis der N van volken in den Indischen Archipel. TEYSMANN. Verslag van den Inspecteur der kau van io 140 gedane reize in de Molukken. rl ade weetdisaa’ wee pidiiet, ekbemklas' dood bo- schouwing over de koolformatie van Borneo. MAIER. Scheikundig onderzoek van het water eener heete bron, die aan den voet van den berg Kaba wordt aangetroffen. —— Scheikundig onderzoek van het water van de rivier Ajer- Poetih, waaraan de doeson Kesambeh gelegen is. —— Warme minerale bronnen, gelegen in het plateau van Penga- lengan, Preanger-regentschappen. —— Scheikundig onderzoek van twee minerale bronnen, gelegen aan den oostelijken voet van den Goenong Tjerimai. AMANN. Opsomming der vaatkryptogamen van het eiland Bangka. Aanwijzing omtrent de bewaring van voorwerpen uit het rijk der die- ren, planten en delfstoffen. JORDENS. Mededeeling omtrent de Esseila of Sela. MAIER. Mededeeling omtrent stoklak. V. ELLENRIEDER. Brief over de leefwijze en eigenschappen van het insekt Semoet graman. MAIER. Mededeeling omtrent de omkorsting van den telegraafkabel ter reede van Batavia. BRUMMER. Brief omtrent het voorkomen van Chroomijzersteen in de vallei van Atapoepoe. NETSCHER. Brief omtrent de beoefening der sterrekunde door de Maleijers. MAIER. Mededeeling omtrent ertsen van Riouw. koch. Brief omtrent het voorkomen van platina nabij Martapoera. BACKER OVERBEEK. Scheikundig onderzoek van chroomerts van Timor. MAIER, Scheikundig onderzoek van platina-erts van Martapoera. v. ELLENRIEDER. Brief over het rijstgewas schadelijke insekten. ARRIENS. Brief handelende over de oorzaak der jongste watervloeden op Java. — X — VAN DIJK. Brief over de bruinkool van Borneo. B. MOENS. Brief over ertsen van Karimon. ARRIENS. Opgave van den te Pamakasan gedurende 1859 gevallen regen. Bataviaasch Handelsblad. Editie voor Nederland. 1862. No. 8—15. 40. BELGIË. Uitgaven van het Willems’- Fonds. J. F. J. HEREMANS. Nederlandsche Dichterhalle. Bloemlezing uit de Nederlandsche dichters van de vroegste tijden on- zer letterkunde tot op onze dagen. Gent, 1862. 8e Afl. 80. r. GEIREGAT. Goede raed aen moeders over de lichamelijke opvoeding der kinderen. Gent, 1862. 80. Het Vlaemsch in de kamer der Volksvertegenwoordigers. Gent, 1862. 120. Verslag over de werkzaamheden* van het Willems'- Fonds. 1861. 80. M. A. SCHAEPKENS. Décoration d'un Maître-Autel Roman. 80. LEE ET Zitentibold. 85, FRANKRIJK. Recueil de Mémoires de Médecine, de Chirurgie et de Phar- macie Millitaires, redigé sous la surveillance du Conseil de Santé. Publié par ordre du Ministre de la Guerre, 3e Série. Paris, 1862, Tom. VII. 80. t Inhoud: nunsr. Études sur la pellagre. COLIN. Note sur deux cas d'expulsion de taenia à la suite de Fadmi- nistration d’écorce sèche de racines de granadier. MAUCHE. Compte rendu de vingt cas de taenia observés sur les hom- mes du 16e bataillon de chasseurs revenant de Syrie, depuis le 12 juillet jusqu'au 15 septembre 1851, „haun. De usage de la déformation des pieds chez les femmes chi- noises, principalement au point de vue médico-chirurgical. f 8 2 3 r n 7 1 — 1 — BERQUIEË. Note sur la composition des eaux de quelques puits de Tehé-Fou. PiGUrER. Recherches sur le dosage de l'argent à l'état de chlorure argentique. BOUDIN. Examen de deux questions de géographie médicale. LIBERMANN. Des fièvres pernicieuses de la Cochinchine et de leur étiologie. ALLAIRE. Recherches sur les infirmités, causes d'exemption du service militaire, LESUR. De l'uleère de Mozambique en Algérie. QUESNOY. Entorses récentes traitées par le massage. SERVIER. Entorses guéries par le massage. cauver. Exposé des principales expériences faites au sujet des géné- rations dites spontanées. BOUDIN. De la nécessité des croisements, et du danger des unions consanguines, dans lespèce humaine et parmi les animaux. LANDUREAU. Observations et réflexions sur la carie tuberculeuse. MARTIN, Observations recueillies dans le service de M. quzenx. MAUPIN. Observation de mal de Pott, ROGER. Remarques sur le procédé de M. impro, généralement employé pour eonstater la présence de la quinidine dans le sulfate de qui- nine du commerce. GoUGET, Rapport sur une épidémie de goître aigu. GOFFRES. Note pour revendiquer en faveur de M. LaFORQUE, la pri- orité de l'invention des appareils modelés, reclamée par M. mercuie. ARNOULD. Dermatologie Africaine, La Lèpre kabyle. Instruction supplémentaire sur emploi des eaux minérales naturelles et sur le service des hôpitaux thermaux militaires. BOUDIN. Documents sur le taenia. Usage des bains de Mer pour l'armée en 1861. BARUDEL, Traitement de l'adénite chronique cervicale et sous-maxil- laire par les bains de Mer. CHASSAGNE, Des fièvres intermittentes chez les indigènes de la grande Kabylie. o. DE LA VIGERIE. Curieux effet d'un coup de feu. Mémoires de la Société Impériale des Sciences Naturelles de Cherbourg. Cherb., 1861. Tom. VIII. 8. Inhoud : DU MONCEL. Mémoire sur les courants induits des machines magnéto- électriques. ZANTEDEscHI. Dei fenomeni fisici osservati nell' eelisse del di 7 di febbrajo 1860. DAUBRÉE. Observations sur la nature des actions métamorphiques qu'ont subies les roches des environs de Cherbourg. BONISSENT. Essai géologique sur le département de la Manche. BOEKGESCH. DER. KON. AKAD. VAN WETENSCH. + — XXVI — nunsg. Note sur la température de I'hiver 1859 —1860 à Cannes. ZANTEDESCHI. Intorno ai fenomeni osservati in Italia nell' eclisse par- ziale di sole accaduto nel giorno 18 di luglio 1860. JOUAN. Animaux observés pendant une traversée de Cherbourg à Ja Nouvelle-Calédonie. MULSANT et REY. Description d'une espèce vete &Ochthebius et de ie larve de cet insecte. ——ä — Établissement d'un nouveau genre parmi les Thé- léphorides. PAYERNE. Pyrrhydrostats ou hydrostats pyrotechniques. DU MONCEL. Recherches sur les constantes des piles voltaiques. JOUAN. Notes sur quelques e de poissons de la Nouvelle-Ca- lédonie. LE J0LISs. De influence chimique des terrains sur la dispersion des plantes. FLEURY. Nouvelle démonstration des théorêmes sur le nombre et la nature des racines d'une équation algébrique d'un degré queleonque. JOUAN. Observation d'une aurore polaire australe. Mémoires de la Société Impériale des Sciences, de l'Agri- culture et des Arts de Lille. 2e Série. Lille, 1862. Vol. VIII. 80. Inhoud : ESCHENAUÊR. Saint JEAN CHRYSOSTÔME considéré comme orateur po- pulaire. KUHLMANN. Sur les oxydes de fer et de manganèse, et certains sul- fates considérés comme moyens de transport de l'oxygène de l'air sur les matières combustibles. MATHIAS. Note sur le calcul des diamètres des cÔnes de transmission. HINSTIN. L'ile d'Ios et le tombeau d’HOMÈRE. CORENWINDER. Nouvelles recherches sur les combinaisons qui s'opù- rent à l'aide des corps poreux. Le phosphate de chaux dans la culture des terres fer- tiles, Nouvelles considérations sur l'emploi de l'engrais fla- mand en agriculture. DURBAU. Étude littéraire sur M. SAINT-MARC GIRARDIN. DARESTE, Mémoire sur l'histoire physiologique des oeufs u double germe, et sur les origines de la duplicité monstrueuse chez les oi- senux, MARCHAND. Études sur la production agricole et la richesse saccha- rine des betteraves. HOUzZÉ pr L'AuLNorr, Recherches sur l'encéphalocèle conséeutive aux abeds du cerveau. DR COUSSEMAKER, Essai historique sur le Hoop. — 191. — HEEGMANN. Essai d'une nouvelle methode de résolution des équations algóbriques au moyen des séries infinies. mouzé pe Laurxorr. Études sur la découverte de la vapeur et l'his- toire de la législation des appareils à vapeur en France. vIOLETTE. Nouvelle fabrication du vernis gras au copal. eurrauper. Etudes sur les principes de la cristallographie géométrique. DAVAINE. Notice sur le souterrain du canal de Roubaix. KUELMANN. Mémoire sur une nouvelle couleur bleue, préparée avec Thuile de coton. pavip. Mémoire sur la courbure des surfaces et les lignes de courbure. CHRESTIEN. Notice statistique sur le département du Nord. LAMY. Note sur la vision stéréoscopique sans le secours du stéréoscope. GurrAUDET. Note sur les points à indicatrice parabolique et sur la théorie des points singuliers dans les courbes planes. KUHLMANN. Substitution des sels de baryte aux sels de potasse dans la teinture et l'impression sur étoffes. DELEZENNE. Les pigeons voyageurs. DARESTE. Note additionnelle au mémoire sur l'histoire physiologique des oeufs à double germe. Mémoires de Academie Imperiale des Sciences, Arts et Belles-Lettres de Caen. Caen, 1862. Inhoud: GIRAULT. De la résistance de l'air dans le mouvement oscillatoire du Pendule. DU MONCEL. Recherches sur Telectricité. PIERRE. Recherches sur les causes de l'altération des Bières d'une brasserie incendiée. MORIÈRE. Note sur quelques herborisations faites en 1860. MORIN. Recherches sur les causes de l'insalubrité de certaines matiè- res alimentaires. EGGER. D'aristore considéré comme précepteur d'ALBXANDRE le-Grand. TRAVERS. Deux illustres inconnus, BAvIUS et MÉVIUS. TOUCHER DE CAREIL. D'un commentaire de LeiBxaz sur IEthique de SPINOZA. BERTAULD. De Sl'influence des progrès de la civilisation sur l'étendue de la souveraineté sociale. THÒRY. PIERRE PATRIS. HIPPEAU. Le gouvernement de Normandie au XVIIe et au XVIII. sidele, d'après la correspondance inédite des marquis de BEUVRON et des ducs p'HARCOURT. ASSELINEAU. 'PHÉODORE DESORGUES. BERVILLE. Etude sur les rhythmes de la Poésie Frangaise. BERTAULD. Les droits de l'Homme et les publicistes modernes. DE CHARENCEY. Des affinités des langues transgangétiques avec les langues du Caucase. 4* — XXVIII — DES ESSARS. O Salutaris Hostia. DUPORT. Comment les dynasties ont commencé en France et com- ment elles ont fini. rravers. Des Académies et des Sociétés Savantes des Départements. HIPPEAU. Lettres inédites de la princesse pes URSINs, du prince DE VAUDEMONT, du comte pe TESSÉ et du cardinal DE JANSON, au duc D'HARCOURT. ruhRr. Couronne poétique de la ville de Caen. Prix le Sauvage. Rapport sur le concours ouvert le 26 Février 1858 par ROULLAND. Caen, 1862. 80. Comptes rendus des Séances et Mémoires de la Société de Biologie. 3e Série. Paris, 1861. Tom. II. 80. Inhoud : Rapport sur la question soumise à la Société de Biologie, au sujet de la réviviscence des animaux desséchés. reuver. Etude sur lictère déterminé par l'abus des boissons alco- oliques. LABOULBÈNE. Rapport sur une larve d'Oestride, extraite de A, peau d'un homme à Cayenne. LEUDET. Remarques sur les paralysies essentielles consécutives à la fièvre typhoide, à propos d'un fait de paralysie ascendante aigus rapidement mortelle, survenue dans la convalescence de cette py- rexie. DAVAINE, Mémoire sur les anomalies de Foeuf. Annuaire de Institut des Provinces, des Sociétés savantes et des Congrès scientifiques. Paris et Caen, 1862. Tom. XIV. 80, Congrès Archéologique de France. 27 et 28 Session par la Société Frangaise d' Archéologie. Paris, 1861 — 1862. 80, DEMARQUAY, Mémoire sur la pénétration des liquides pul- vérisés dans les voies respiratoires et de leur application au traitement des maladies des yeux, du pharyux et du larynx. Paris, 1862. 80, J. DECAISNB, Le Jardin fruitier du Muséum, Paris 30 Livr. 56. 40. Revue Agricole, Industrielle et Littéraire, Valenciennes, 1862. Aunée XV. 2—4. 80. — XXIX — A. DRIAN. Résumé des Observatons de Météorologie faites entre le ler Décembre 1855 et le ler Décembre 1860. 80. Observations Météorologiques faites à 9 heures du Matin, à Tobservatoire de Lyon du ler Decembre 1857 au ler Décembre 1859. 80. | L. radhs. Histoire des vingt- six Martyrs Japonais dont la canonisation doit avoir lieu à Rome, le jour de la Pen- tecôte 1862. Paris, 1862. 120, CH. LISKENNE et sAUVAN. Bibliothèque historique et mi- litaire. Paris, 1862. gr. 40. ENGELAND. Memoirs of the Royal Astronomical Society. London, 1862. Vol. XXX. 40. G. B. AIRY, Astronomical and Magnetical and Meteorolo- gical observations made at the Royal observatory, Green- wich, in the Year 1860. London, 1862. 4. Proceedings of the Royal Society of London. Vol. XII. No. 50—51 80, Inhoud, Ne. 50: A. KÖLLIKER. On the Termination of Nerves in Muscles, as observed in the Nerves in the Frog's Heart. Rn. MALLET. Appendix to the Account of the Earthquake-Wave. Ex- periments made at Holyhead. A. WALLER. On the Sensory, Motory, and Vaso-Motory Symptoms resulting from Refrigeration and Compression of the Ulnar and other Nerves in Man. W. THOMSON. On the Rigidity of the Earth. Alkx. On the Difference in the Properties of Hot-Rolled and Cold- Rolled Malleable Iron, as regards the power of receiving and re- taining Iuducent Magnetism of subpermanent Character. A. CATLEY. On the Analytical Theory ot the Conic. W. HOPKINS. On the Theory of the Motion of Glaciers. SAVORY. Experiments on Tood; its Destination and Uses. E‚ FBANKLAND. On a New Series of Compounds containing Boron. G. FORCHHAMMER. On the Constitution of Sea-water, at different Depths, and in different Latitudes. R. LEE. Dissections of the Ganglia and Nerves of the Oesophagus, Stomach, and Lungs. L. BEALE. Further Observations on the Distribution of Nerves to the Elementary Fibres of Striped Muscle. L. CLARKE. Researches on the Development of the Spinal Cord, in Man, Mammalia, and Birds. J. BISHOP. Observations made on the Movements of the Larynx when viewed by means of the Laryngoscope. BOWERBANK. Anatomy and Physiology of the Spongiadae. J. ATTFIELD. On the Spectrum of Carbon. Ne. 51: JOHNSON. On the Distorted Skulls found at Wroxeter (Salop), with a Mechanico-Chemical explanation of the Distortion. CROOKES. Preliminary Researches cn Thallium. MILLER. On the Photographic Transparency of various Bodies, and on the Photographic Effects of Metallic and other Spectra obtained bij means of the Electric Spark. STOKES. On the Long spectrum of Electric Light. HAUGHTON. On the Reflexion of Polarized Light from Polished Surfaces. PRESTWICH, On the Loess of the Valleys of the South of England and of the Somme and the Seine. HENNESSY. On the Simultaneous Distribution of Heat thoughout su- perficial parts of the Earth. COHEN. On the Differential Coefficients and Determinants of Lines, and their application to Analytical Mechanics. BOOLE. On the Theory of Probabilities, RUSSELL. On the Calculus of Symbols. GORE. On the Properties of Electro-deposited Antimony. BOWDITCH. On the Sulphur-Compounds in Purified Coal-Gas, and on Crystallized Hydrosulphocarbonate of Lime. MITCHELL. On the Geometrical Isomorphism of Crystals. STEWART. On the Forces concerned in producing the larger Magnetic Disturbances. JENKIN, Experimental Researches on the Transmission of Electric Signals through submarine Cables. Joure. On the Thermal Effects of Fluids in Motion. ROBINSON. On the Spectra of Electric Light, as modified by the Na- ture of the Electrodes and the Media of Discharge. POLLOCK, On FERMAT’s Theorem of the Polygonal Numbers. BRODtE. On the Oxidation and Disoxidation Weste by the Alkaline Peroxides, VARLEY. On the Relative Speed of the Electric wave through sub- marine Cables of different lengths, and a Unit of Speed for com- paring Electrie Cables by bisecting the Electric wave. Memoirs of the Literary and Philosophical Society of Man- chester. 3 Series. Manch., 1862. Vol. I. 80. r dn dʒtd!mm G m n d hdi Inhoud : SMITH. On the Origin of Colour, and the ‘Theory of Light. J. P. JOULE. On a Method of Festing the Strength of Steam Rollers. Experiments on the total Heat of Steam. — — Experiments on the Passage of Air through Pipes, and Aperture in thin Plates. COCKLE, Supplementary Researches in the Higher Algebra. JEVONS. Remarks on the Australian Gold Fields. E‚ HULL. On the Vestiges of Extinct Glaciers in the Highlands of Great Britain and Ireland. W. FAIRBAIRN. A Brief memoir of the late JOHN KENNEDY. A. FRYER. Suggestions for a New Form of Floating Lightship, and a mode of estimating the distances of Lighthouses. RANSOME and vERNON. On the Influence of Atmospherie Changes upon Disease. BAXENDELL. On the Phenomena of Groups of Solar Spats. — On the Rotation of Jupiter. ROBERTS. On the Estimation of Sugar in Diabetie Urine by the Loss of Density after Fermentation. ROSCOE, On the Alleged Practice of Arsenic-Eating in Styria. SMITH. On the Production and Prevention of Malaria, unrs. On the Kaloscope. HEELIS. On —— Observations, and Observations of the Tem- of the Atlantie Ocean, made on runs from Liverpool to Gi- braltar and from Gibraltar to Liverpool in September 1860, O'NEIL, On Changes of Density which take place in Rolled Copper the by Hammering and Annealing. CAYLEY. On the - faced Polyacrons, in reference to the Problem of Enumeration of Polyhedra. BAXENDELL. On a system of Periodic Disturbances of Atmospheric Pressure in Europe and Northern Asia. VERNON, On the Irregular Oscillations of the Barometer at Manchester. KIRKMANN. On the Theory of Groups and many- valued Functions. BAXENDELL. Remarks on the Theory of Rain. NASMYTH. On the Structure of the Luminous Envelope of the Sun. Proceedings of the Literary and Philosophical Society of Manchester. Manch., 1862. Vol. II. 80. Rules of the Litterary an Philosophical Society of Man- chester. Manch., 1861. 80. The Journal of the Royal Dublin Society. Dublin, 1862, No, 24—25. So, Inhoud: pavr. On the Injurious Effects of Arsenical Pigments. — XXXI — scorr. On a Collection of Fossils from Dresden. VICKERS. On Mounting Insects for the Microscope. SIMPSON and MULLIGAN. On the Composition of Drogheda Ale. LOCKE. On Remarkable Discoveries in Central Australia. pavr. Notes of a Chemico-A gricultural Tour, made principally through portions of France, Germany, and Belgium, in the Summer of 1861. root. Meteorological Journal kept at Ennistimon and Ballyranghan, County of Clare, during the Year 1861. MAYNE’s Remarks on the Colony of Queensland as a Field for Emi- gration. MOORE. On the „ Nardoo“ Plant of Eastern Australia, Transactions of the Linnean Society of London. London, 1861. Vol. XXIII. 2. 40. Inhoud: HOOKER. Outlines of the Distribution of Arctic Plants. coBBoLD. Further Observations on Entozoa, with Experiments. MASTERS. On Prolification in Flowers, and especially on that Fet termed Median Prolification. MACDONALD. On the Circulation of the Blood in Pegea, as bearing on the question of a Lining to the Vascular system in the Fan in general. On the Physiology of the Pallial Sinuses of the Brachiopoda. HICKS. On the Nerve proceding to the Vesicles at the Base of the Halteres, and on the subeostal Nervure in the Wings of Insects. HOOKER. On Three Oaks of Palestina. BENTHAM. On Fissecalyx and Prioria, two. recently published Genera of Leguminosae. west. The Foot of the Fly, its Structure and Action, etucidated by comparison with the feet of other Iuseets. Journal of the Proceedings of the Linnean 0 00 Zoology and Botany. London, 1861. Vol. VI. No, 21-23. 80. Inhoud, Zoology : HART VINEN. Description of a curious Form of Dipterous Larva. WALKER. Catalogue of the Dipterous Insects collected at Gilolo, Per- nate, and Ceram by waLLAch, with Descriptions of New Species. NEWTON. On the Possibility of taking a Zoological census. wesr. On certain Appendages to the Feet of Insects subservient to Holding or Climbing. LIRORCUM. Notice on the Habits of the „Agricultural Ant“ of Texas. smiTm, Descriptions of some New species of Ants from the Holy Land, with a Synonymic List of Others previously described, Catalogue of Hymenopterous Insects collected by warracr in the Islands of Ceram, Celebes, Ternate, and Gilolo, r he de a Ge tid an nd a nd 1 — XXII — BATES. Contributions to an Insect Fauna of the Amazon Valley. coven. Note on the Occurence of the Crustacean Seyllarus Aretus in England. MACDONALD. On a New Genus of Tumecata occurring on one of the Bellona Reefs. connorp. Histological Observations on the Eye of the Cod-fish (Mor- rhua vulgaris), with especial reference to the Choroid Gland and the Cones of the Retina. Botany: HOOKER. On the Vegetation of Clarence Peak, Fernando Po, with Descriptions of the Plants collected by Maxx on the higher parts of that Mountain. MASTERS. Note on an unusual mode of Germination in the Mango. HOOKER. Account of the Ascent of Clarence Peak, Fernando Po, altitude 10.700 feet. BABINGTON. On the Discovery of Carex Ericetorum, Poll, as a Native of Britain. CARRUTHERS. On some species of Oak from Northern China, collected by DANIELL. MUNRO. On the Identification of the Grasses of 1rnxaeus’s Herba- rium, now in possession of the Linnean Society of London. BENTHAM. Notes on Caryophylleae, Porticlaceae, and some allied Orders. DARWIN. On the Two Forms, or Dimorphic condition, in the Species of Primula, and on their remarkable sexual Relations. BENTHAM. Notes on Malvaceae and Sterculiaceae. LINDLEY. West African Tropical Orchids. GRISEBACH. Notes on Coutoubea volubilis, maRrT., and some other Gentianeae of Tropical America. BENTHAM. On Inocarpus. List of the Linnean Society of London. 1861. 80. The Journal of the Royal Geographical Society. London, 1857—1861. Vol. XXVI-XXXI. 90. General index to the contents of the first ten volumes of the London Geographical Journal. London, 1844. 50, Proceedings of the Royal Geographical n of London. London, 1862. Vol. VI. 80. I. v. SIMPSON. The Cat-Stone, Edinburghshire: is it not the Tombstone of the Grandfather of HENOIST and HoRsa ? Edinb., 1862. 40. BOEKGESCH. DER KON. AKAD. VAN WETENSCH, 5 — XXIV — B RIT SCH INDIE. The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. London, 1861—1862. Vol. XIX. p. 2, 4. 80. Inhoud, p. 2: TALBOT. Assyrian Texts Translated. J. W. REDHOUSE. Translation from the Original Arabic of an Ac- count of many Expeditions conducted by the Sultan of Burnu, iprIs the Pilgrim, son of All, against various Tribes his Neigh- bours, other than the Bulla, &. Inhabitants of nis, Land of Kanim. P. 4: E. TRUMPP. On the Declensional Features of the North Indian Ver- 9 naculars, compared with the Sanskrit, Pali, and Prakrit. BEAL and GOGERLY. Comparative Arrangement of Two Translations of the Buddhist Ritual for the Priesthood, known as the Práti- moksha, or Pátimokhan. NOORD-AMERIKA, Smithsonian Miscellaneous Collections. Wash., 1862. Vol. 1 I- IV. 80. f 1 Smithsonian Museum 8 Wash., 1862. 80. Annual report of the board of regents of the Smithsonian ee 9 Institution, for the Year 1860. Wash, 1861. 88. Results of Meteorogical Observations, made under the Be , rection of the United States patent office and the Smith- sonian Institution from the Year 1854 to 1859, Wash, 1861. Vol. I. 40. | Journal of the Academy of Natural Sciences of Philadel- phia. New Series. Philadelphia, 1862. Vol. V. I. 40, Inhoud : woop, On the Chilopoda of North America, with a catalogue of u the specimens in the Collection of the Smithsonian Institution. 9 * Lea, New Unionidae of the United States. Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Phila- 9 delphia. Phil., 1862. 1861. Mai — Dec. ; 1862, an April. 80. 1 7 ie 8 . — xxx — G. W. TRYON. On the Classification and Synonymy of the recent species of Pholadidae. 80. Transactions of the American Philosophical Society. New Series. Phil., 1862. Vol. XII. I. 4. Inhoud: HAYDEN. On the Geology and Natural History of the Upper Mise souri. MITCHELL, Experiments and Observations upon the Circulation in the Snapping Turtle (Chelonura Serpentina), with Especial Reference to the Pressure of the Blood in the Arteries and Veius. Proceedings of the American Philosophical Society. Phil., 1861, 1862. Vol, VII. No. 64, VIII. No, 65, 66. 80, Memoirs of the American Academy of Arts and Sciences. New Series. Cambr. and Boston, 1861. Vol. VIII. 1. 40, Inhoud: o. BEOK. An unpublished Grammatical Fragment. STOREN, On the Alloys of Copper and Zinc. Nn ELIOT and sTOREN. On the Impurities of Commercial Zinc, with spe- cial Reference to the Residue insoluble in Dilute Acids, to Sulphur, and to Arsenic. BOWEN. Remarks on the Latest Form of the Development Theory. NEWCOMB. On the Secular Variations and Mutual Relations of the Orbits of the Asteroids. GRISEBACH. Plantae Wrightianae e Cuba Orientali. BATON. Filices Wrightianae et Fendlerianae. BOND. Comparison of the Light of the Sun and Moon. — On the Light of the Moon and of the Planet Jupiter. SAFFORD. A Catalogue of the Declinations of 532 Stars culminating near the Zenith of the Observatory of Havard College, Cambridge. HORSFORD. On some of the Relations of Salts of Zinc and Alumina to Soda and Potasse. Proceedings of the American Academy of Arts and Sciences. Vol. V. pag. 241— 384. 80. Proceedings of the Californian Academy of Natural Scien- ces 1860. pag. 45 — 124. 80. B .SILLIMAN and J. b. DANA. The American Journal of Science and Arts. 2d Series. New-Haven, 1861—1862 Vol. XXXII—XXXIII. 80. 5 * — — — A. A. HUMPHREYS and H. L. ABBOT, Report upon the Phy- sies and Hydraulics of the Mississippi River. Philad., 1861. 40. J. C. Inks. Report upon the Colorado River of the West. Wash, 1861. 40. Ohio Ackerbau-Bericht 1860. 2° Reihe. Columbus, Ohio, 1861. 89. 4th Report of the Kentucky Geological Survey. Frankf., 1861. Vol. IV. 80. Report on the Geological Survey of the State of Wisconsin. New-York, 1862. Vol. I. 80. W. J. RHEES. Manual of Public Libraries, Institutions, and Societies, in the United States, and British Provinces of North-America. Phil., 1859. 80. T. BLAND. On the Geographical Distribution of the genera and species of Land Shells of the West India Talma, New-York, 1861. 80. Annual Report of Brevet J. b. GRAHAM, on the improve- ment of the Harbors of Lakes Michigan, St. Clair, Erie, Ontario, and Champlain. Wash., 1860. 80. Met kaarten. DE SAUSSURE. Carte du Mexique représentant le plateau de l’Anahuac et son versant oriental. DUITSCHLAND, Verhandlungen der K. K. Zoölogisch-Botanischen Gesell- schaft in Wien. Wien, 1861. B. XI. 80. Inhoud : d. HELLER. Synopsis der im rothen Meere vorkommenden Crustaceen. b. nHERBICH. Ueber die Verbreitung der in Galizien und der Bukowina wildwachseuden I'flanzon. 1 — XXXVII — F. STEINDACHNER. Ichthyologische Mittheilungen. J. erraUD. Description de deux Hyménopteres nouveaux du genre Lyda. J. PANCIC. Zur Moosflora des nordostlichen Banates. G. R. VON FRAUENFELD. Beitrag zur Fauna Dalmatiens nebst einer or- nithologischen Notiz. C. cuyzer. Berichtigungen und Ergünzungen zu meiner Abhandlung über die Crustaceenfauna Ungarns. J. JURATZKA. Zur Moosflora Oesterreichs. J. myrrL. Ueber die Nierenknäuel der Haifische. A. POKORNY. Ueber die angeblich thierische Natur der Schleimpilze. K. HOELZL. Botanische Beiträge aus Galizien. H. W. REICHARDT. Beitrag zur Moosflora des Wechsels in Nieder- Oesterreich. 0. n. VON FRAUENFELD. Beitrag zur Kenntniss der Insekten-Metamor- phose. A. Torn. Die Rotatorien und Daphnien der Umgebung vou Pest-Ofen. NEUDENBERG. Ueber die Vermengung des im Handel vorkommenden Semen Pinpinellae Anisi, n. KNER, Ueber die Kiemen-Anhänge bei Characinen. C. BOLLE, Die Scrophularien der n Inseln. EGGER. Dipterologische Beiträge. L. J. FITZINGER. Eine neue Beira chler Gattung aus Neu- Seeland. 8 Orthopterologische Studien. . FINGER. Ueber den Singschwan, Cygnus musicus. U. W. REICHARDT. Ueber eine Monstrosität der Carex praecox JACQ. J. KERNER. Salix Erdingeri, ein neuer Weidenbastart. T. Korsch. Umrisse von Südpalästina im Kleide der F rühlingsfiora. Kk. FRITSCH. Begriff der Phänologie und über Belaubung und Entlau- bung der Bäume und Sträuche. J. JURATZKA. Ueber ein neues Laubmoos. VON FRAUENFELD. Der Aufenthalt auf Manila während der Weltreise der Fregatte Novara. VON PERGER. Ueber den Gebrauch unserer heimischen Pflanzen bei kirch- lichen und weltliche Festen. F. BRAUER. Ueber Oestrus leporinus Pallas. W. SCHLEICHER. Die Rhynchoten der Gegend von Gresten. JEITELES. Zoologische Mittheilungen. VON TOMMASINI. Ueber zwei zweifelhafte Pflanzen W ufflen’s, Hypecqum litorale und Fumaria acaulis. J. MILDE. Ueber exotische Equiseten. F. STEINDACHNER. Vorläufige Mittheilung über Leucifer uracanthus n. sp. Ophianoplus Sarsii n. sp. REICHARDT. Verbascum Neilreichii, ein neuer Blendling. VON EBNER. Analyse der Asche von Asplenium Serpentini. REICHARDT. Beitrag zur Kenntniss der Cirsien Steiermarks. VON FRAUENFELD. Eine für Oesterreich neue Trypeta. — XXXVII — 1 6. BOKH. Vorläufiger Bericht über die während der Novara-Reise ge- sammelten Spinnen. a Löw. Ueber die Bewohner der Schwalbennester und die Metamor- phose von Tinea spretella. HERBICH, Bemerkungen über der um Krakau wildwachsenden Saro- thamnus vulgaris. REICHARDT. Verbascum speudophoeniceum. Löw. Beiträge zur Kenntniss der Orthopteren. GIRAUD. Fragments entomologiques. HELLER. Vorläufiger Bericht über die während der Weken der Fregatte Novarra gesammelten Crustaceen. Würzburger Medicinische Zeitschrift. Herausgeg. von der Physic.-Medic. Gesellschaft. Würzb., 1862. B. III. 2, 3. 80. Inhoud: N FRIEDHEIM. Mastdarmvorfall bedingt durch Hamorchoidalkuotef BAUMLER. Beitrag zur Lehre vom Coloboma oculi. rorTH. Ueber Enterostenosis. FRIEDREICH. Eine Antwort an Herrn BAMBERGER LINDWUEN. Ueber die Verschiedenheit der syphilitischen Krankheiten. GEIGEL, Lage und Bewegung des Herzens. rörsrer. Mittheilungen aus der pathologisch-anatomischen Anstalt zu Würzburg. BAMBEROER. Rückantwort an Herrn FRIEDREICH. Würzburger Naturwissenschaftliche Zeitschrift. Würzb, 1862. B. III. I. 80. Inhoud: KÖLLIKER. Ueber die letzten Endigungen der Nerven in den Muskeln des Frosches. GASTALDI. Neue Untersuchungen über die Muskulatur des Herzens. MürLERr. Ueber das Auge des Chamäleon mit vergleichenden Be- merkungen. BBERTH, Ueber die Kehlsäcke der Batrachier und Affen. — — Ueber das Darmepithel von Cobitis fossilis — — Untersuchungen über Nematoden. CLAUS. Untersuchungen über die Organisation und Verwandtschaft der Copepoden. Verhandlungen des Vereins für Naturkunde zu Presburg. Presb., 1859—1860, Jahrg. 4 u. 5. 30. Inhoud, Jahrg. 4: ROTHE. Untersuchung des Sauerbrunneus zu Oberschützen im Eisen- burger Comitat. nüchzu. Der Milchkühlapparat der Herrschaft Ungrisch-Altenburg. 5 . 94 Û 7 5. Rij „ ne nn den en — n — KOLACZEK. Botanisch- physiologische Notizen. nOLLA. Beitrag zur Kenntniss der Koleopteren-Fauna Presburgs. Nagy. Die Vögel der Unter-Neitraer G norunr. Bemerkungen aus der Flora des Unter -Neitraer Comitates. SCHNELLER. Nachtrag zur Aufzählung der Gefüsspflanzen von Futak bei Peterwardein. HAZSLINSZKY, Die Kryoblasten der Eperieser Flora. KORNHUBER, Barometrische Höhenmessungen im nordwestlichen Ungern. HAZSLINSzKY. Beitrag zur Kenntniss des Karpathensandsteins. Jahrg. 5: ROXER. Bemerkungen über die Marmarasch in statistischer und na- turhistorischer Beziehung. TIE RIOT. Zur Naturgeschichte des Bibers. BOLLA. Die Flechten, Algen und Moose der Presburger Flora. KORNHUBER. Beitrag zur Kenntniss der Fische im Waag-Gebiet. EBENHÖCH. Die phanerogamen Pflanzen von Koronezó und dessen Umgebung. Note über das geologische Alter der Thonschiefer von Mariathal. KORNHUBER. Barometrische Höhenmessungen in Ungern. LÁNG. Untersuchungen der Mineralquellen van Bajmóez und Belitz im Neitraer-Comitate. HELM. Die periodische Quelle von Kapsdorf im Zipser Comitate. Knzisch. Beobachtungen auf einer im Jahre 1859 unternommenen Be- reisung des Tätra-Gebirges und der Liptauer Alpen. KORNHUBER. Die Seehöhe von Presburg. Abhandlungen der K. Böhmischen Gesellschaft der Wis- senschaften. 5® Folge. Prag, 1862. Bd. XI. 49. Inhoud: R. ZIMMERMANN. SCHILLER als Denker. P. Kulik. Beiträge zur Auflösung höheren Gleichungen überhaupt und der cubischen Gleichungen insbesondere. v. PIERRE, Ueber das BOURDON'sche Metallbarometer. W. r. VOLKMANN. Die Lehre des sokRATxs in ihrer historischen Stellung. v. HANDKY. Ötenie Nikodemovo, eo sg dálo pri umudeni páne. 3. 3. HANUS. Deva, zlatovlasá bohynë pohanskych Slovanuv. 3. GoLOWACKI. O rukopisnom molitvennike starocesskom. J. O. BÖnM. Ballistische Versuche und Studien, mit besonderer Rück- sicht auf die neuen weittragenden Gewehre der K.K. Armee und die französische Minié-Buchse. PN J. B. wochl. O staroleském dêdickém právu. W. KAULICH. Das speculative System des JOHANNES SCOTUS ERIGENA. O. FEISTMANTEL. Die nen in der Umgebung von Radniz in Böhmen. — . — J. POPPER. Beiträge zu weppLE's Methode der Auflösung numerischer Gleichungen. . Sitzungsberichte der K. Böhmischen Gesellschaft der Wis- senschaften in Prag. Prag, 1861. Jahrg. 1861. Juli December. 80. Abhandlungen der K. K. Geologischen Reichanstalt. Wien, 1862. Bd. IV. 3, 4. 40. Inhoud : M. HÖRNES. Die fossilen Mollusken des Tertiaer-Beekens von Wien. Jahrbuch der K. K. Geologischen Reichanstalt. Wien, 1862. Bd. XII. 2. 80. Inhoud: VON RICHTHOFEN. Die Kalkalpen von Vorarlberg und Nord-Tirol. Aus J. BARRANDE's Schrift: „Défense des Colonies. I. Groupe pro- batoire.“ J. KREJEI. Bericht über die im Jahre 1859 ane geologischen Aufnahmen bei Prag und Beraun. sTUR. Die neogen- tertiären Ablagerungen von West- Slavonien. The Imperial and Royal Geological Institute of the Austrian Empire. Wien, 1862. 80. Abhandlungen der Math-Physik. Classe der Königl. Baye- rischen Akademie der Wissenschaften. München, 1862. B. IX. 2. 40. Inhoud : M. PETTENKOFER. Ueber einen neuen Respirations-Apparat. A. WAGNER. Monographie der fossilen Fische aus den lithographischen Schiefern Bayerns. HARLESS. Zur inneren Mechauik der Muskelzuckung und Beschrei- bung des Atwoodschen Myographion. Abhandlungen der Historischen Classe der Königl. Bayeri- schen Akademie der Wissenschaften. München, 1 B. IX. 1. 40. Inhoud : J. v. PALLMERAYER, Das Albanesische Rlement in Griechenland. — III — r. KUNSTMANN. VALENTIN FERDINAND'S Beschreibung der Serra Leoa mit einer Einleitung über die Seefahrten nach der Westküste Afri- ka's im vierzehnten Jahrhunderte. . A. CORNELIUS. Studien zur Geschichte des Bauernkriegs. Sitzungsberichte der Königl. Bayer. Akademie der Wissen- schaften zu München. München, 1861. Jahrg. 1861. II. 3; 1862. 1. 80. Inhoud: SPIEGEL. Ueber den Gebrauch des Dualis im Altbaktrischen. PLATH. Ueber die Tonsprache der alten Chinesen. v. SCHLAGINTWEIT. Ueber die Höhenverhältuisse Indiens und Hoch- Asiens. SEIDEL. Bemerkungen über die Möglichkeit mit Hilfe der Photogra- phie die directen Leistungen optischer Apparate in Ansehung der Vergrösserung zu verstärken. NücokLI. Beitrüge zur Morphologie und Systematik der Ceramiacene. HANEBERG. Die Theologie des ARISTOTELES. MORDTMANN. Ueber die altphrygische Sprache. vockL. Ueber das Vorkommen von Stickstoff in den freiwilligen Zer- setzungsprodukten einiger Stiekstofffreien organischen Substanzen. Ueber einige practische Anwendungen des Paraffins, Verzeichniss der Mitglieder der K. B. Akademie der Wis- senschaften. Münch,, 1862. 40. Berichte über die Verhandlungen der Naturforschenden Gesell- schaft zu Freiburg i. B. Freiburg i. B., 1862, B. II. 4. So, Inhoud : W. MANZ. Ueber den Mechanismus der Nickhautbewegung beim Frosche. J. MüLLER. Physikalische Notizen. FISCHER. Ueber die Prüfung der Mineralien auf Wassergehalt. A. ECKER. Einige Notizen über Pfahlbau-Funde. FISCHER. Ueber die Trachyte und Phonolithe des Höhgaues und Kai- ea nebst ihren Mineral-Einschlüssen. ‚ MAIER. Aus den AND NN Cursus an der hiesi- 7 Hochschule. Fünfzehnter Bericht des eee ee vereins in Augs- burg. Augsb., 1862. 80. Inhoud: LINDERMAYER. Geschichte der veränderungen, welche die Provinz Attika erlitten hat, ehe sie von Menschen bewohnt war. BOEKGESCH. bn. KON. AKA b. VAN WETENSCH. 6 — kKII — ROTHE. Chemische Notizen über den braunen Jura e in der Um- gebung des Rieses. a WALSER. Spathidopteryx capillata kor. in der eee cAFLIscH. Beiträge zur Flora des Algäu’s. ROGER, Botanische Mittheilungen aus der Umgebung von Augsburg. R. VIRCHOW. Archiv für pathologische Anatomie und Phy- siologie und für klinische Medicin. Berlin, 1862. B. XXIV. 80, Inhoud: HOPPE. Ueber die Anwesenheit von Gallensäuren im ketoninchan Harne und die Bildung des Gallenfarbstoffes. — Untersuchungen über die Constitution des Zahtsehoeiis REIL. Bericht über die Wirkungen des Clima’s von Egypten auf Brustkranke. MICHAELIS. Der Contagienstreit in der Lehre von der Syphilis. BOTKIN. Ueber die physiologische Wirkung des schwefelsauren Atropins. REBSAMEN. Die Melanose der menschlichen Bronchialdrüsen. SCHEIBER. Zur Lehre von Herzstosse. f WALDENBURG. Ueber Structur und Ursprung der wurmhaltigen Oysten. wWaLTER. Beiträge zur mikroskopischen Anatomie der Nematoden. MEYER-AHRENS. Die Aerzte und das Medicinalwesen der Schweiz im Mittelalter. ARNOLD. Ueber die Endigung der Nerven in der Bindehaut des Aug- apfels und die Krause'schen Endkolben. HEUSINGER. Eine seltene Krampform. LAMMERT. Epidemien der Syphilis in Franken in Folge von Opera- tionen der Bader. ALBERS. Ueber die physiologische Wirkung des Bebeerins und Ilicins. NEUMANN, Beiträge zur Casuistik der Brustdrüsengeschwülste. EULENBERG. Ueber den Einflus von Herzhypertrophie und Erkran- kungen der Hirnarterien auf das Zustandekommen von Haemor- rhagia cerebri. ZELENSKI. Zur Frage von der Muskelirritabilität. LEWIN. Ueber Krankheiten einzelner Theile des Larynx, bedingt dureh deren physiologische und anatomische Eigenschaften. KNocn. Vorläufige Mittheilungen über den Bothriocephalus latus, die Entwickelung desselben, die Wanderung und endliche Uebertra- gung seines Embryo's in den Menschen. Ehrnrn. Der Streit über das Epithel der Lungenbläschen. VOLKMANN. Chirurgische Erfahrungen über Knochenverbiegungen und Knochenwachsthum. rina. Zur Histologie der Milz. HOFFMANN. Grosser sarcomatöser Tumor in der Pituitargegend. souress. Beiträge zur pathologischen Anatomie des Auges. RINDFLEISCH. Der miliare Tuberkel. . r rohlAs. Bericht einer Kontrole von drei Versuchen des Hrn. samver zur Constatirung trophischer Nerven. GRUNERT. Archiv der Mathematik und Physik. Greifswald, 1862. Th. XXXVIIL 3. 80. Inhoud: MARTUS, Eine Verhältnissreihe vou Körpern, die einem bestimmten Paraboloidsegmente ein- und umgeschrieben sind. Zwei Uebungs- aufgaben für Primaner SKRIVAN. Zur Theorie der quadratischen Formen. OETTINGER. Weitere Ausführung der politische Arithmetik. ze! VELTMANN. Bestimmung des Iutegrals 85 ＋ 1 de qurch Integra- 0 tion von Differentialgleichungen. BECKER. Einige geometrische Lehrsätze und Aufgaben. Zur Polyedrometrie. WEILER. Die allgemeine Gleichung der Minimumsflächen. Uebungsauf- gaben für Schüler. Verhandlungen des naturhistorisch-medicinischen Vereins zu Heidelberg. Heidelberg, 1862. Bd. II. 6. 80. Neunter Bericht der Oberhessischen Gesellschaft für Natur- und Heilkunde. Giessen, 1862. 80. u. ROTH. Das warme Kochsalzwasser zu Wiesbaden nach seiner Wirkung in Krankheiten geschildert. Mainz, 1862, 80. A. PETERMANN. Mittheilungen aus 3. rERrurs' Geographi- scher Anstalt über wichtige neue Erforschungen auf dem Gesammtgebiete der Geographie. Gotha, 1862. 1862, IV. Ergünzungsh. 8. 40. c. vox sinBOLD. Ueber Parthenogenesis. München, 1862. 40. C. v. r. VON MARTIUS. Zum Gedächtniss an 3. B. Blor. Münch., 1862. 40. A. NEILREICH, Nachträge zu MALY’s Enumeratio plantarum phanerogamicarum imperii austriaci universì. Herausge- geb. v d. kk, zoologisch-botanischen Gesellschaft in Wien. Wien, 1861. 80. C. HELLER. Synopsis der im rothen Meere vorkommenden Crustaceen. 80. 6 — — XLIV — G. VON FRAUENFELD. Beitrag zur Kenntniss der Insekten- Metamorphose aus dem Jahre 1860. 80. N. J. DEMERACZ. A Magyar e Allaprajza. Pécsett, 1862. 80, Zeitschrift des deutsch-österreichischen Telegraphen-Vereinse Berlin, 1862. Jahrg. IX. 2, 8. 40, s. FRIEDMANN. Niederländisch- Ost- und Westindien. Ihre neueste Gestaltung in geographischer, statistischer und culturhistorischer Hinsicht, mit besonderer Darstellung der klimatischen und sanitätischen Verhältnisse. München, 1860. 80. Zeitschrift des Ferdinandeums für, Tirol und Vorarlberg. Innsbruck, 1861. H. X. 80. Inhoud: LADURNER. Urkundliche Beiträge zur Geschichte des deutschen Or- dens in Tirol. 5 Neunundzwanzigster Bericht des Verwaltungs-Ausschusses über die Jahre 1860—1861l. Innsbruck, 1862, 89, ZWITSERLAND. Verhandlungen der Naturforschenden Gesellschaft in Basel. Basel, 1862. Th. III. 3. 80. Inhoud: d. r. SCHOENBEIN, Ueber die allotropen Zustünde des Sauerstoffes. Ueber die Darstellung des Ozons auf chemische Wege. — — Ueber die Veründerlichkeit der allotropen Zustände des Sauerstoffes. — . Weber das Verhalten des Bleiessigs zum Wasser- stoffsuperoxid. — Ueber einige neuen höchst empfindlichen Reagen- tien auf das Mareen —— Leber die Bildung des salpetrichtsauren Ammoni- akes aus Wasser und atmosphärischer Luft. | | p — XIV — C. F. SCHOENBEIN, Ueber das Vorkommen des salpetrichtsauren Au- moniakes in thierischen Flüssigkeiten. Nachträgliche Angaben über die Bildung alkalischer Nitrite. FIAEER FENICIA. Epistola al sommo Pontefice che reggera’ la santa sede di Roma quando verrà publicata questa politica. Napoli, 1862. 80. RUSLAND. Mémoires de l'Académie Imperiale des Sciences de St. Pé- tersbourg. St. Pétersb., 1809— 1818, 18221830. Tom. I- VI. VII- XI. 40, Archiv für die Naturkunde Liv, Ehst- und Kurlands. Dorpat, 1861. 1e Serie. B. II. 2e Serie. B. IV. 80. Inhoud, B. II: C. GREWINGK. Geologie von Liv- und Kurland mit Inbegriff einiger angrenzenden Gebiete. B. IV: a. rror. Die Rhynchoten Livlands in systematischer Folge. Comptes rendus de la Commission Impériale Archéologique 1860. St. Petersb., 1861 in 4%. Met Atlas in plano. E. REGEL. 8 Florae Ussuriensis oder Versuch einer Flora des Ussuri-Gebietes. St. Petersb., 1861. 40. Monographia Betulacearum hucusque cognitarum. Mosg., 1861. 4e, Reisen in den Süden vom Ost-Sibirien im Auf- trage der Kais. Russis. Geographischen Gesellschaft in den Jahren 1855—1859. Mosk., 1861. B. IL. 80. Catalogus Plantarum quae in Horto Aksakoviano coluntur. Petrop., 1860. 80. Uebersicht der Arten der Gattung Thalictrum, — XVI — welche im Russischen Reiche und den angrünzenden Ländern wachsen. Mosk., 1861. 80. Mittheilungen des Russischen Gartenbauvereins zu St. Pe- tersb. 1860. 80. Correspondenzblatt des Naturforschenden Vereins zu Riga. Riga, 1862. Jahrg. XII. 80. AANGEKOCHT. — J. P. AREND. Algem, Gesch, des Vaderlands. Voortgezet door o. VAN REES en W. G. BRILL, Amst, 1862, Dl. III. St. 3. Afl. 22. roy.-80, Bibliothèque Universelle et revue Suisse. Nouvelle période. Genève, 1862. Tom. XIII. 3, 4. XIV. 80. Journal des Savants. Mars — Aout. 1862. 40. GRAESSE. Trésor de livres rares et précieux ou nouveau dictionnaire bibliographique. Dresde, 1862, Livr. XIX. 8. Annales de Chimie et de Physique. 3e Série. Paris, 1862. Tom. LXV. Juillet — Sept. 80. N J. c. POGGENDORFF, Annalen der Physik und Chemie. Leip- zig, 1862. B. CXV. 4. CXVI. 1, 8. 80. DINGLER. Polytechnisches Journal. Augsb, 1862. B. CLXIV. 4-6, CLXV. 1—3. 80. FRORIEP’s. Notizen aus dem Gebiete der Natur- und Heil- kunde, Jena, 1862. Jahrg. 1862, B, II. 13-23. 40, Göttingische gelehrte Anzeigen. 1862, St. 21— 33. 8“. — — ILV — TEN GESCHENK H OF IN RUIL ONTVANGEN IN DE MAAND OCTOBER 1862, NEDERLAND. Verhandelingen van het Koninklijk Instituut van Ingení- eurs 1862—1863. ’sGrav., 1862. le Afl. 4”. Inhoud : MICHAËrIs. Bijvoegsel tot de theoriën en beschouwingen over den bouw van ijzeren spoorwegbruggen. De opkistingen der rivierdijken in 1861. Uittreksel uit de berigten over de zamenstelling en de materialen der kistingen op de dijken langs de hoofdrivieren in Nederland, in Januarij en Februarij 1861. OLIVIER. Over den wederkeerigen invloed der rivieren de Waal en de Maas. Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde van Nederl. Indië. Uitgeg. door het Koninkl. Instituut voor de Taal-, Land- en Volkenkunde van Nederl.-Indië. Nieuwe volg- reeks. Amst., 1862. Dl. VI. I, 2. 8% Inhoud: VAN DER HOUT. Soerjo Alam, NIEMANN. Mededeelingen over Makassaarsche Taal- en Letterkunde. LeuPE. Eene overlandreis uit Indië naar Nederland in 1674—1675. Daghregister van de Landreys, gedaen by my JOANNES LEEU- WENSON, Secretaris van de Ed. Heer RYCKLOFP VAN GOENS, raed ordinaris van India, super-intendent, Admirael, Krijgs- en Veld- overste soo te water als te Lande; dienende tot bescherming van 't Eiland Ceylon, de custen van Cormandel, Mallebaer, Madure, etc. beginnende Ab. 1674. De Vrije Fries, uitgeg. door het Friesch Genootsch. van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde. Nieuwe reeks, Leeu- warden, 1862, Dl. III. 4. 85. Inhoud: J. H. HALBERTSMA. PETRUS WIERDSMA, PETRUS BRANTSMA en EELKE MEINDERTS. ee De Friezen in Engeland onder de Romeinen. — XUVEL == TELTING. Over de Sporen van Oud-Germaansch Strafregt in de Ger- mania van TACITUS. EEKHOFF. De Belangrijkheid van de kennis der Friesche Geschiede- nis en van het Oud-Friesche Regt voor het tegenwoordige Duitsch- land, betoogd door Dr. KAREL Vrijheer VON RICHTHOFEN. BUMA. Ephemerides Leovardienses of Leeuwarder Aanteekeningen van den Notaris ANTHONIUS JOOSTZOON, 1566-1568. Catalogus der Bibliotheek van het Friesch Genootschap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde. Leeuw., 1862. 8°, Tijdschrift uitgeg. door de Nederl. Maatschappij ter bevor- dering van Nijverheid. 3e Reeks. Haarl., 1862. Dl. III. . Inhoud: KOOPMANS. Zwavelzuur als brandwerend middel bij granen. U. C. VAN HALL. Landbouw in 1861, Over katoenen netten door handenarbeid verkregen. pe Loos. De inrigting van Loodasch fabrieken, Phosphorzure Guana, Chilisalpeter v. D. BOON MESCH. Over de Anilin en de daaruit bereide nieuwe kleur- stoffen. Handelingen der Vijf en tachtigste Algem. vergadering en van het Zesde Nijverheids-congres van de Nederl. Maatsch. ter bevord. van Nijverheid. Haarl., 1862. 8“. 3. C. Balor. Magazijn voor Landbouw en Kruidkunde. Nieuwe Reeks. Utr., 1862. 5e Afl. 80. J. swart. Verhandelingen en Berigten betrekkelijk het Zee- wezen enz. Amst., 1862. Jaarg. 1862. N°, 3. 80. Inhoud : S. STAPERT, Tets over Stuwing en Garnering. VOS VAN MARKEN, Reis naar Kema, Passaroeang en Menado. BOER, Togt door Torres-Straat. Verrigtingen der Noord- en Zuid-Hollandsche Redding-Maatschappij in 1861. J. SWART, Een verzoek aan de Nederlandsche Zeevaart. B. J. TIDEMAN, Studiën over Scheepsbouw. Regeling van de Geographische dienst in Nederlandsch Indië, v. b. SLOOT, Over eene drijvende batterij. Beschouwing en denkbeelden over Kustverdediging. 2 2 hi F — 1K — Maandblad van het Nederl. onderwijzers-genootschap ter be- vordering van Volksopvoeding en Onderwijs, 1862, No. 10. Rapport der Inspecteurs van den Waterstaat, naar aanlei- ding eener beschikking van den Minister van Binnen- landsche Zaken van den 27sten Maart 1861, No. 123. s Grav., 1861, 40. Aanteekeningen betrekkelijk IJsbezettingen en overstroo- „mingen langs de Nederl. Rivieren. sGrav., 1862. 40. Verzamelingstabel der watershoogten langs den Amer, het Holl. Diep en de Zeeuwsche stroomen in de maand Julij 1862. fol, J. d. W. FIJNJE en G. VAN DIESEN. Verslag eener reis ge- daan in Januarij 1862 op last van den Minister van Binnenlandsche Zaken, tot onderzoek naar de inrigting van de Spoorwegbrug over den Rijn bij Mainz. 's Grav., 1862, 40. p. BLEEKER, Atlas Ichthyologique des Indes Orientales Néer- landaises. Amst., 1862. Liv. 5. fol. S. C. SNELLEN VAN VOLLENHOVEN. Bijdrage tot de kennis van het Vlindergeslacht Adolias. 80. — — Levensschets van Dr. J. WPTEWAAL. 120. D. BIERENS DE HAAN. Gedachten over het Ontwerp van Wet tot regeling van het Middelbaar onderwijs van 6 Junij 1862. Dev., 1862. 80. Het Wetsontwerp voor het onder- wijs. 80. L. A. TE WINKEL en J. A. VAN DIJK. De Taalgids. Tijd- schrift tot uitbreiding van de kennis der Nederl. Taal. Utr, 1859 — 1862. Jaarg. I-IV. 2. 8e. BOEKGESCH. DER. KON. AKA b. VAN WETENSCH. 7 3 J. H. SCHOLTEN, Geschiedenis der Godsdienst en Wijsbe- geerte. 2° dr. Leiden, 1863. 80. Gedichten van A. C. w. STARING, ter derde uitgave nog- maals door wijlen den dichter herzien en met eene inlei- ding uitgeg. door x. Beers. Haarl., 1862, Jste Stuk. 80. Mededeeling van den uitslag van het wetenschappelijk on- derzoek naar den aard en de hoedanigheid van Slenzel- berger en Vogelskauer straatkeijen op last van den raad der Gemeente Nijmegen ingesteld, en bij zijn besluit van den 29sten Aug. 1862 openbaar gemaakt. Nijm., 1862, 80, Catalogus der Bibliotheken over Theologie, nagelaten door wijlen den Heeren ABR. DES AMORIE VAN DER HOEVEN en A. DES AMORIB VAN DER HOEVEN In. Amst, en Arnh, 1862. 80. Bibliotheca HULLEMANNIANA. Leiden, 1862. So, Catalogus van Boek- en Plaatwerken, nagel. door wijlen den Heer A. Ss. VAN GELLECOM, Amst, 1862. 80, Catalogus van Boeken over Geschiedenis, Kunsten en We- tenschappen, Taal- en Letterkunde. Zwolle, 1862. 89, OOST-INDIË. | Bataviaasch Handelsblad. Editie voor Nederland. 1862, No, 16, 4“. BELGIË, Bulletin de l'Académie Royale de Médecine de Belgique. 2e Série. Brux., 1862. Tom. V. 5. 80, Inhoud ; Rapport verbal fait par M. vAN ROOSBROECK, en son nom et en celui de M. rrangors, sur le livre de M. on casrernau, intitulé: De Pinterdiction des aliénés, | f 4 J 7 E ve * 11 we Rapport verbal sur un Mémoire de M. pr kAus, relatif à l'ophthal- mie, dite conjonctivite granuleuse, qui règne dans Tarmée italienne. . STEICHEN. Mémoire sur le calcul des variations. Brux., 1802 go, FRANKRIJK, Précis Analytique des travaux de l'Académie Imperiale des Sciences, Belles-Lettres et Arts de Rouen. Rouen, 1861. 80, Inhoud: 1. MARCUAND. Etudes sur la production agricole et la richesse sac- charine des Betteraves. PREISSER. Résumé des Observations météorologiques. MALBRANCHE et BLANCHE. Note sur la partie botanique de la descrip- tion scientifique de la France. vr. Deuxième étude scientifique et archéologique sur la ville de Rouen et les rives de la Seine. PIMONT. Description de l'Appareil conservateur et régulateur de Vapeur. CACHET. La Seine inférieure au temps des Romains. DE ROBILLARD DE DRAUREPAIEE. Recherches sur les anciennes Prisons de Rouen. DE LA QuÉrIÈre. Notice sur Tancieune Eglise collégiale du Saint- Sépulere de Rouen, dite la Chapelle Saint-Georges. Mémoires de l'Académie Imp. des Sciences, Arts et Belles- Lettres de Dijon. 2e Série. Dijon, 1862. Tom. IX. 80. Inhoud: BRULLÉ, Observations sur les Ligules. ===” Le Gorille des naturalistes et le Gorille des archéologues. NIEPCE DE ST, VICTOR. Sur une nouvelle action de la lumière. Sur une relation existant entre la couleur de certaines flammes colorées et les images éliographiques colorées par la lumière, Mémoires de Académie de Stanislas. 1861. Nancy, 1862. 80. Inhoud: GODRON. Mémoire sur les feuilles inéquilatères. Nouveaux faits relatifs à Thistoire des Aegilops hybrides. NICKLES. Sur les relations d'Isomorphisme, qui existent entre les mé- taux du groupe de Azote. 7* — DER — NICKLES. Sur la théorie physique des odeurs et des saveurs, SÉGUIN. Note sur la décomposition de plusieurs gaz par Pétincelle électrique en présence d'un gaz inerte. RENARD. Distribution de l'électricité dans les conducteurs- Er en partant de I'hypothèse d'un seul fluide. CHAUTARD. Note sur les phénomènes de diffraction, bbkefde par le pasage de rayons très-divergents à travers un écran percé d'un cer- tain nombre d'ouvertures et placé devant l'objectif d'une lunette. MOREY. La force de recul appliquée à la marche des e et des bateaux plongeurs. SIMONIN. Résumé des observations météorologiques et médicales, fai- tes à Nancy. HENRY. Reims au XVIe siècle: Assassinat du e DE ST. PAUL (25 Avril 1594). 5 NICKLES. Discours prononcé sur la tombe de M. GurBan. LOMBARD. ANDRÉ CHÉNIER. PAILLART. Notice sur M. DE LACOURT. Méditations orientales, seconde méditation : Akbar. 1 Mémoires de la Société des Antiquaires de Picardie. 2e Série. Paris et Amiens, 1861. Tom. VIII. 80, Inhovd: JANVIER. Le meurtre de Prouville, épisode du XVIIe siècle. D'AULT-DUMESNIL, Le Ludwigslied, ou chant de guerre de la ies de Saucourt. CORBLET. Notice sur quatre religieuses de Port-Royal-des- OE exilées dans divers monastères d’ Amiens. nazor. Recherches sur les billets de confiance du département de la Somme, SALMON. Actes inédits des Saints Martyrs FUSCIEN, VICTORIC et GENTIEN. DARSY. Notice historique sur l'abbaye de Sery au dioeèse d' Amiens. Armorial de Picardie. GOMART, Les seigneurs et gouverneurs de Ham. MATHON. Translation des roliques de Saint Germer en 1182, VION. Rapport de la Commission du prix Thelu pour la meilledre histoire de Doulleus. DE BOYER DE SAINTE SUZANNE. La première année de l'administration des Intendants en Picardie. Bulletins de la Société des Antiquaires de Picardie, Paris et Amiens, 1861. Tom. VII. 80. Archives du Mussum d'Histoire Naturelle. Paris, 1861. Tom. X. 2, 3. 40, 1 4 1 * 5 pn pm ng pen EE FF Een ee | * kalen 4 5 EEEN EE HEERE a — I — Inhoud: A. pumÁRILL. Reptiles et Poissous de Afrique occidentale. weppeLr. Mémoire sur le Cynomorium coccineum. MILNE EDWARDS. Etudes zoologiques sur les erustacés récents de la famille des Porturiens. DUMÉRIL. Lettres relatives au Catalogue des poissons et au Catalo- gue de la ménagerie des reptiles. Mémoires de la Société des Sciences Naturelles de Stras- bourg. Paris et Strasbourg, 1862, Tom. V. 2, 3. 49. Inhoud : KOECHLIN-SCHLUMBERGER et SCHIMPER. Mémoire sur le Terrain de Transition des Vosges. Recueil de Académie de Législation de Toulouse. Tou- louse, 1861, Tom. X. 2. MILNE EDWARDS. Annales des Sciences Naturelles ete. Zoo- logie. Paris, 1861. Tom. XVI. 2—6, XVII. XVIII. 1 8. 80. J. DECAISNE. Le Jardin fruitier du Muséum. Paris, 1861. Liv. 57. 40. Revue Agricole, Industrielle et Litteraire. Valenciennes, 1862. Année XVI. 5. 80. G. CONESTABILE, Quelques mots à propos de la Fiole en Verre du Musée de Reims. Paris, 1862. 80. v. REGNAULT. Relation des Expériences pour déterminer les lois et les données physiques nécessaires au calcul des machines à feu Paris, 1862. Tom. IL 40. Carte de la Gaule sous le proconsulat de cfsar, par la Commission spéciale instituée au Ministère de Piustruc- tion publique et des Cultes. 1861. plano. NOORD-AMERIKA. J. WARNER. Studies in Organic Morphology. Philadelphia, 1857. 8e, 3 DUITSCHLAND. Sitzungsberichte der K. Akademie der Wissenschaften. (Math. — Naturw. Classe.) Wien, 1862. 1e Abth. B. XLV. ban ge Abth. B. XLV. 1—4. 80. Inhoud, I. Abth. XLV. 1: * SCHEIBER. Vergleichende Anatomie und Physiologie der Oestriden- Larven. STOLICZKA. Oligocäne Bryozoen von Latdorf in Bernburg. JESSEN. Ueber Ausgaben und Handschriften der medicinisch- natur- historischen Werke der heilige HILDEGARD. koLLE. Ueber eine neue Cepbalopoden-Gattung Cyelidia aus den Ter- tiürschichten von Liebenbürgen. XLv. 2. Er GÜüMmsEr. Die Dachsteinbivalve (Negalodon triqueter) und ihre alpinen Verwandten. v. ZEPHAROVICH. Berichtigung und Ergänzung meiner Abhandlung über die Krystallformen des Epidot. HELLER. Beitrüge zur näheren Kenntniss der Maerouren. XLV. 3. LANGER. Zur Anatomie und Physiologie der Haut. DIESING. Revision der Turbellarien. 2. Abth. XLV. I. KOCHLEDER. Ueber Saponin und Cainein und deren Spaltungsproducte WIESNER. Vorläufige Mittheilung über die Lage der Blattbasis. v. LANG. Die Krystallformen des unterschwefelsauren Baryts und des traubensauren Kali. HLASIWETZ. Ueber einige Xanthinsäure-Verbindungen. BART und nrasrwerz. Ueber eine neue Säure aus dem Milchzucker. weiss. Ueber die Bahn von Elpis. HAIDINGER. Das Meteoreisen von Crawbourne im Hof-Mineralien- Cabinet, UNGER. Botanische Streifzüge auf dem Gebiete der Culturgeschichte, LIPPIOM. Ueber die transversalen Schwingungen belasteter Stäbe. Vv. LANG, Orientirung der optischen Elasticitätsaxen in den Krystallen des rhombischen Systems. weiss. Berechnung der totalen Sonnenfinsterniss am 31, ee 1861. LupwiG. Ueber Gentianin, XLV. 2. LierRow. Ein merkwürdiger Regenbogen. weurtEiM. Ueber eine am zusammengesetzten Mikroskope angebrachte Vorrichtung zum Zwecke der Messung in der ‘Tieferichtung und F eine hierauf gegründete neue Methode der Krystallbestimmang. SCZELKOW. Zur Lehre vom Gasumtausch in verschiedenen Organen. KNOCHENHAUER. Ueber den Gebrauch des Luftthermometers. UNFERDINGER. Ueber die einhüllende Curve, welche eine constanten Länge zwischen zwei sich schneidenden Geraden beschreibt. BAUER. Ueber das Amylen und einige damit isomere Körper. v. nun. Ueber die Wirksamkeit der Sicherheitsventile bei Dampf- kesseln. HERRMANN. Ueber den Einfluss des Blutdruckes auf die Secretion des Harns. XLV. 3. usch. Ueber den Wärmezustand der Gase. nönx. Beitrüge zur näheren Kenntniss der Genesis und Function von Pflanzen- Farbstoffen. ZENGER. Der Universal- Rheometer. v. LITTROW. Physische Zusammenkünfte vou Asteroiden im Jahre 1862. HAIDINGER. Ueber das Regenbogen-Phänomen am 28. Juli 1861. KREIL, Ueber Barometerschwankungen in längeren Perioden. FRISCHAUF, Ueber die Bahn der Asia. noxk. Nachtrag zu meinem Kataloge der Nordlichter. XLV. 4: RIETLINGER. Ueber Tone und einige Bewegungs erscheinungen im Schliessungsbogen des galvanischen Stromes. SCHNEIDER. Chemische Analyse einiger Mineralquellen Oesterreichs. WERTHEIM. Beiträge zur Kentnis des Coniins. Uebersicht der böchsten Wasserstände in den verzüglichsten schiff. baren Flüssen im Kronlande Oesterreich ob der Enns von den Jah- ren 1572 incl. 1862. ECKHARD. Ueber die Erection des Penis. v. LITTROW,. Ueber Luftspiegelungen. LIEBEN und Baum. Ueber eine neue Reihe zur Gruppe der Aether gehörigen Verbindungen. WASTLER. Untersuchungen über die Leistungsfühigkeit der noun- box'schen Metallbarometer. v. LANG. Ueber einen Apparat zum Messen des Winkels der opti- schen Axen. SONNDORPER. Hellig keitsephemeriden und Darstellung des Laufes der Asteroiden im Jahre 1862. TSCHERMAK. Die Dichte im Verhältnisse zur Form und chemischen Beschaffenheit der Krystalle. Sitzungsberichte de K. Akademie der Wissenschaften. (Phi- los.-Histor. Classe.) Wien, 1862. Band XXXVIII. 3. XXXIX. 1-4. 80. S — Inhoud, B. XXXVIII. 3: VALENTINELLI. Delle biblioteche e delle società We ee della Neerlandia, FRIEDRICH, Beiträge zur Lautlehre der armenischen Sprache. GoELERT. Die Karaiten und Mennoniten in Galizien. B. XXXIX. I: GINDELY. Meine Forschungen in fremden und einheimischen Ar- chiven. FICKER. Zur Genealogie der Handschriften des Schwabenspiegels. PFIZMAIER. Das Ereigniss des Wurmfrasses der Beschwörer. SICKEL. Beiträge zur Diplomatik. II. Die Urkunden Lupwic's des Deutschen in den Jahren 859— 876. B. XXXIX. 2: BeNITz, Aristotelische Studien. FEIFALIK. Untersuchungen über altböhmische Vers- und Reimkunst. PFIZMAIER. Die Antworten FUNG-TSCHUNG-sCHII’S auf die Umfrage des Himmelssohnes. . B. XXXIX. 3—4: FRIEDRICH. Beiträge zur Lautlehre der neuperischen Sprache. ZINGERLE. Ueber die bildliche Verstärkung der Negation bei mittel- hochdeutschen Dichtern. FIEDLER. Beiträge zur Geschichte der Union der Ruthenen in Nordun- gern und der Immunität des Clerus derselben. MUssarla. Beiträge zur Geschichte der romanischen Sprachen. KENNER. Ueber das Münzrecht und die Goldpräge der Könige der Axumiten. Archiv für Kunde österreichischer Geschichts-Quellen. Her- ausgegeben von der zur Pflege vaterländischer Geschichte aufgestellten Commission der K. Akademie der Wissen- schaften. Wien, 1862. B. XXVIII. I. 80. Inhoud: WIEDEMANN. Die Nekrologien des Domstiftes Salzburg. ZAHN. Die Veste Sachsengang und ihre Besitzer. Almanach der K. Akademie der Wissenschaften. Wien, 1862. 12e Jahrg. 90, Abhandlungen der Naturforschenden bag zu Halle, Halle, 1861 —1862, B. VI. 2—4. VII. Inhoud, B. VI. 2— 4: BURMEISTER und GieBerL, Die Versteinerungen von Juntas im Thal des Rio de Copiapo. — Beschreibung eines behaarten Gürtelchieres Praopus hir- sutus. VON SCHLECHTENDAL. Bemerkungen über Pontederia azurea swanrz und die Familien-Verwandten. GEGENBAUR Ueber Bau und Entwickelung der Wirbelsäule bei Am- phibien überhaupt, und beim Frosche inbesondere. irMIsCm. Ueber einige Fumariacöen. Bd. VII. I: SCHULTZE. Untersuchungen über den Bau der Nasenschleimhaut, na- mentlich die Structur und Endigungsweise der Geruchsnerven bei dem Menschen und den Wirbelthieren. Abhandlungen der Schlesischen Gesellschaft für vaterländi- sche Cultur (Abth. Naturw. und Medicin). Breslau, 1861-1862. 1861. Heft 3. 1862. Heft 1. Se, Inhoud, 1861. 3: DAVIDSON. Zur Geschichte der Anatomischen Abbildungen. vior. Zur modificirten Linearextraction kernhaltiger Staarformen. LEWALD, Untersuchungen über die Ausscheidung von Arzneimitteln aus dem Organismus, insbesondere über die der mineralischen und vegetabilischen Adstriugentien durch die Nieren und ihren Einfluss auf die Thätigkeit derselben. AUERBACH. Ueber die Wirkungen topischer Muskelreizung. PAUL. Ein Fall von Tracheotomie, ausgeführt wegen eines fremden Körpers in der Luftröhre — mit günstigem Ausgange. Ueber Mastdarmpolypen bei Kindern. MIDDELDORPF. Die percutane Umstechung der Arterien in der Conti- nuität: eine neue Methode der Unterbindung. 1862. 1: ain Grätzer. Ueber die öffentliche Armen-Krankenpflege Breslau’s au Jahre 1860, LEBERT. Ein Fall von Aneurysma dissecaus arcus aortae, aortae tho- rac. et abdom. VOLTOLINL Die Krankheiten des Labyrinthes und des Gehörnerven. FPREUND. Ueber den état mamelonné und eine Specialität desselben die Granularentartung der Magenschleimhaut. viol. Zur Cassuistik der intraocularen Geschwülste. KOBNER. Studien über Schankervirus. conx. Ueber Bronchieetase. Bokkarscn. DER KON. AK Ab. VAN WETENSCH. 8 — INI — Abhandlungen der Schlesischen Gesellschaft für vaterländi- sche Cultur (Philos.-Hist. Abth.). Breslau, 1862, 1862. 12. 80, Inhoud: REIMANN METTERNICH's Ansichten über die deutsche Einheit im Oc- tober 1813. Lochs. Ueber die Elisabethkirche zu Breslau und ihre Denkmäler. PALM. Der Aufstand der Breslauer Stadtsoldaten im Jahre 1636. KUTzEN. Ueber die vermeintliche Schuld FRIEDRIOn's des Grossen an dem Verluste der Schlacht von Kolin. schück. Die Behandlung verlassener Kinder im Alterthume und in der Zeit des Christenthums. KLINGBERG. Ueber das Kaufgelder-Surplus- Reservat. BAUMGART. Die erste Aufführung des nänper’schen Messias in Breslau im Jahre 1788. PALM. Lateinische Lieder und Gedichte aus schlesischen Kloster- Bibliotheken. WATTENBACH. Ueber Archive, deren Nutzen und Verwaltung. Neun und dreissigster Jahres- Bericht der Schlesischen Ge- sellschaft für Vaterländische Cultur. Breslau, 1862. 80. Sitzungsberichte der Königl. Bayer. Akademie der Wissen- schaften zu München. München, 1862. II. 2 —3. Inhoud : BCHÖNBEIN. Fortsetzung der Beiträge zur nähern Kenntniss des Sauer- stoffes. v. KOBELL. Ueber Asterismus und die BREWSTER‘schen Lichtfiguren. LAMONT. Ueber die tägliche Oscillation des Barometers. Zeitschrift des deutsch-österreichischen Telegraphen-Vereins. Berlin, 1862, Jahrg. IX. 4—5. 40, A. PETERMANN. Mittheilungen aus Jusrus PERTHES’ Geogra- phischer Anstalt über wichtige neue Erforschungen auf dem Gesammtgebiete der Geographie. Gotha, 1862 N°, IX. 40. A. Münry. Klimatographische Uebersicht der Erde. Leip- zig und Heidelberg, 1862. 80. f he dd Bande 4 2 * p Te — LIX — UAL kel: Meeste del Reale aao Lombardo di Sette, Lettere ed Arti. Milano, 1854, 1856, 1860, 1862. Vol. IV, V, VIII. 2—1. IX, 1, 4, Inhoud, VIII. 2—7: Eno. Della nuova fonte salso-jodica di Miradolo. Port. Del metodo storico nelle scienze morali, e della sua più recente applicazione all' economia politica. BIONDELLE. Sulla lingua azteca o aabuatl, e sui rapporti della mede- sima col grande stipite ariano. MAGRINL, Intorno ad alcuni fenomeni d' induzione elettro-magnetien attenuati coll' apparato di RURMKORPF. PALEOCAPA. Sulla corrente litorale dell’ Adriatico. CORNALIA. Sopra una nuova specie di erostacci sifonostomi. PANIZZA. Descrizione di un mostro umano doppio. TRISIANI. Ricerche sul maguetismo terrestre. LOMBARDINI. Dell’ origine e del progresso della scienza idraulica nel Milanese e in altre parti d' Italia. CODAZZA, Sopra alcuni punti della teoria dei geueratori di Vapore. rorra. Dell’ Angectasia. oLLI. Sulle Malattie da fermento morbifico e sul loro trattamento. LOMBARDINI, Studj sull’ origine d' terreni quadernarj de trasporto e specialmente di quelli della pianura lombarda. FRISIANI. Ricerche sul Magnetismo. Vol. IX. T. robin. Del metodo storico nelle scienze morali, e della sua più recente applicazione all' Economia Politica. PoRTA. Dei calcoli saccati del perineo. CRIVELLI. Cenni generali sugli Estridi, e specialmente sopra quelli del genere Hypoderma; e descrizione di una larva ricontrata sotto la cute d'un antilope dorcas. Atti del Reale Istituto Lombardo di Scienze, Lettere ed Arti. Milano, 1860 —1862. Vol. II. III. 1—4. 40. uILANI. Sulla Scrofola. Milano, 1862. 80. C. CANTU. Storia Universale. Torino; 1862. 80. Atti della solenne distribuzione de' premj d' Agricoltura e d' industria. Seguita il giorno 7 Agosto 1861. 80. 8 * — LI — J. ROMEO. Alcuni principi regolanti la statuizione delle pubbliche contribuzioni applicati alle Gabelle comunali. Aci-Reale, 1862. 80. | SPANJE. I. GISBERT. Bulletin de la Société de la Langue univer- selle. Madrid, 1861. 80 PORTUGAL. Memorias de Academia Real das Sciencias An br ben Classe de Sciencias Math., Phys. e Natur. Nova Serie. Lisboa, 1857 —1861. Tom. II. 1, 2. 40. Inhoud : BARRAL. Nota sobre a applicacao do Subazotato de Biemans em alta dase BAPTISTA. Discussao dos caracteres distinetivos da familia das Paro- nychiaceas; classificacao, e diagnose dos generos que a compôem. PIMENTEL. Memoria sobre a produccao do Sulphato de soda no wen cao da Ilha do Fogo no Archipelago de Cabo Verde. BOCAGE. Memoria sobre a Cabramontez da Serra do Gerez. BEIRAO. Algumas consideracoes a' cerca das restriccoes, a que e' ne- cessario sugeitar a cultura do arroz em Portugal. RIBEIRO. Reconhecimento geologico e hydrologico dos terrenos das visinhangas de Lisboa com relacao ao abastecimento das * d'esta Cidale. ROMAO. Memoria sobre a Epioenonia ou molestia geral das en ALDAMA. Informe sobre la mineria de la Provincia de Málaga em 1848 y noticias geologieas de su suelo. Parecer da commissao compostados Socios effectivos os Dr. BARRAL, GOMES e BEIRAO Sobre a escolha do melhor local para um mata- douro em Lisboa. CARVALHO. Memoria sobre algumas particularidades dos ossos do carpo e do metacarpo. rIBEIRO. Terrenos anthraciferos e carboniferos. Minas metallicas de Portugal. DA SILVA. As chuvas em Lisboa. „ „ Noticia dos trabalhos magneticos exocutados no Observa- torio Meteorologico do Infante D. Lütz na Escolo Polytechnica. ALVARENGA. Anatomia pathologica e Symptomatologia da fobre ama- relin em Lisboa no anno de 1857. „aut, Sull' elettricita atmosferica. nn Sn en te at — IXI — PUCHERAN. Des caractères Zoologiques des mammiferes dans leurs rapports avec les fonctions de locomotion. Annaes das Sciencias e Lettras, publicados debaixo dos auspicios da Academia Real das Sciencias. Lisboa, 1858— 1859. le Classe. T. I. Outubro 1857 — Feveriero 1858. T. II. Marco —Julho 1858. 2e Classe. To I. Sept. 1857 — Feveriero 1858. T. II. Marco — Novembro 1858. 80. Portvgaliae Monvmenta Historica a saecvlo VIII post chris- tym vsqve ad XV ivsv Academiae Scientiarvm olisipo- nensis edita, (Scriptores.) Olisipone, 1859 —1861. Vol. I. 2, 3. (Leges et consvetydines.) Vol. I. 2. fol. RUSLAND. Bulletin de la Société Imp. des Naturalistes de Moscou, Moscou, 1861. Tom. XXXIV. 80. Inhoud: BECKER. Verzeichniss der um Sarepta vorkommenzen Käfer. CHAUDOIN. Description de quelques espèces d'Europe et de Syrie ap- partenant aux familles des Cicindélètes et des Carabiques. Matériaux pour servir à l'étude des Cicindélètes et des Carabiques. oee Des espèces qui rentrent dans l'ancien genre Panagacus. euntsrorn. Pelias Renardi. FLOR. Zur Kenntniss der Rynchoten. __—-— Rhynchoten aus dem Kaukasus und von der Grenze Persiens. HOLMBERG. Ueber Fischkultur in Finnland. MORAVITZ. Einige für die russich-europäische Fauna neue Käfer. Einige neue Melyridae MOTSCHOULSKY. Essai d'un Catalogue des insectes de l'ile Ceylan. NORDMANN. Ueber den Fischfang und die Jagd der am Amur woh- nenden Giljaken. — Einige Beobachtungen über der Auerhahn am Amur. eber das Vorkommen des Polarfuchses am Amur. BASENER. Schädlicher Einfluss des Schnees auf Bäume und höhere Sträucher. BUHSE. Reisebemerkungen aus dem östlichen Albursgebirge iu Persien. DOWNAR. Enumeratio plantarum circa Mohileviam ad Borysthenem collectarum. GERNET. Xylologische Studien. PETROVSKY. Etudes algologiques. REGEL. Uebersicht der Arten der Gattung Thalictrum, welche im rus- sischen Reiche und den angrenzenden Ländern wachsen. Aufzählung der von Rapp in Baikalien, Dahurien und am Amur gesammelten Pflanzen. ZABEL. Ueber den fibrösen Bau der Zellwand. BARBBOT DE MARNY. Einiges zur Frage über die relative Lage der Steinkohlen in Central-Russland. EICHWALD. Der-Grünsand in der Umgegend von Moskwa. HERMANN. Bemerkungen über das Dianium. ——— Ueber die Zusammensetzung der Kaukasischen Mineral- quellen in verschiedene Perioden. JAEGER. Bemerkungen über die Sumpfschildkröte 5 2 europaea) in fossilem Zustande. LEWAKOWSKI. Observations sur les terrains tertiaire et quaternaire dans le Gouvernement de Kherson, d' Ekathérinoslaw, de la Tau- ride et dans le pays des Cosaques du Don. LUDwIG. Die in der Umgebung von Lithwinsk in den Kalksteinen der Steinkohlen-Formation vorkommenden Korallen- und Bryozoen- stöcke. NORDMANN. Notiz über eine Sendung fossiler Knochen aus den Stein- brüchen im Kischenew in Bessarabien. TRAUTSCHOLD. Recherches géologiques aux environs de Moscow. — Ueber die Kreide-Ablagerungen im Gouvernement ET BRASCHMANN. Sur l'application du principe de moindre action à la détermination du volume de fluide, qui s'écoule d'un deversoir. SCHWETZER. Ueber den grossen Juli-Kometen des Jahres 1861. WEINBERG. Observations météorologiques pour l'année 1861, AANGEKOCHT, J. r. AREND. Algemeene Geschiedenis des Vaderlands. Voort- gezet door O. VAN Runs en Ww. G. BRILL. Amst, 1862, DI, III. St. 3. Afl. 23. roy. 80. Séances et travaux de l'Académie des Sciences Morales et Politiques. Comptes rendus publiés sous la direction de Mr. mioner. Paris, 1851—1862. Tom. LVIII. 23. IXI. 80. — LN — Bibliothèque Universelle et Revue Suisse. Nouv. période. Gen., 1862. Tom. XV. I. 80. Journal général de L'Imprimerie et de la Librairie. 2 Sé- rie. Paris, 1861. Tom. V. 80. Annales de Chimie et de Physique. 3e Série. Paris, 1862. Tom. LXVI. Oct. 80. Annales de l'Agriculture Frangaise ou Recueil encyclopédi- que d' Agriculture. 3e Série. Paris, 18611862. Tom. XVIII. 8—12. XX. 1, 4. 80, Nouvelles Annales des Voyages de la Géographie, de L'His- toire et de P'Archéologie. 6e Série. Paris, 1861— 1862. 1861. Oct.- 1862. Août. 80. Bulletin de la Société de Géographie. 5 Série. Paris, 1861 — 1862. Tom. II. 10—12. —IV. 19. 80, BRUNET. Manuel du Libraire et de l' Amateur de Livres. Paris, 1862. Tom. III IV. I. 80. GRAESSE. Trésor de Livres rares et précieux ou nouveau dictionnaire Bibliographique. Dresde, 1862. Tom. IV. Livr. XX. 40, STEPHANUS. Thesaurus Graecae Linguae. Parisiis, 1862. Vol. I. fasc. 2. fol. The Quarterly Review Lond., 186 i—1862.No,220-—228. 8. — KAN — TEN GESCHENKE OF IN RUIL ONTVANGEN IN DE MAAND NOVEMBER 1862, NEDERLAND. Statistiek van den Handel en de Scheepvaart van het ko- ningrijk der Nederlanden, over het jaar 1861, uitgeg. door het departement van Financiën. 's Grav., 1862. fol, Handelingen der jaarlijksche Algemeene vergadering van de Maatschappij der Nederl. Letterkunde, gehouden den 19den Junij 1862 te Leiden. Leiden, 1862. 82. J. T. BODEL NYENHUIS. Brieven van den Zweedschen kan- selier J. A. SALVIUS aan HUGO DE GROOT, (Overged. uit de Hand. van de Maats. der Nederl. Letterkunde van 1862.) 8e. Vier-en dertigste Verslag der Handelingen van het Friesch Genootschap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde, over het jaar 1861—62. Workum, 1862. 80. Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde van Nederl. Indië. Uitgeg. door het Koninkl. Instituut voor de Taal-, Land- en Volkenkunde van Nederl.-Indië. Nieuwe volg- reeks. Amst., 1862. Dl. VI. 3. 80. Inhoud: A. B. COHEN STUART. Nog eenige bronnen voor de Taal-, Land- en Volkenkunde onzer Indische Bezittingen, te Londen. Een verzameling van Javaansche spreekwoorden en spreekwoordelijke uitdrukkingen. De bevelhebber eener Retour vloot. Opgaven van alle diensten, die van Rijkswege verrigt werden in het regentschap Rangil, van 18251843, De Volksvlijt. Tijdschrift voor Nijverheid, Landbouw, Han- 4 — EXV — del en Scheepvaart. Uitgeg. door de Vereeniging voor Volksvlijt te Amsterdam. Amst. 1862. Jaarg. 1562, 365,8. Inhoud: A. WIJNNE. De Handel van het kouingrijk der Nederlanden, gedurende de jaren 1846—1860, vergeleken met dien van eenige andere landen, J A. VAN Eijk. De wereld-tentoonstelling te Londen in 1862, — Nijverheids Paleis te Parijs. — — lets over Brandkasten. Bijblad tot het Tijdschrift de Volksvlijt. 1862. N. 10-11. 2’, Bijdragen tot de kennis van den tegenwoordigen staat der Provincie Groningen. Dl III. I. 8. C. I. BLUME. Museum Botanieum Luugduno-Batavum. L. B., 1849 — 1852, 2 dlu. 8“. b. DOZY et 3. M. MOLKENBOER. Bryologia Javanica. Edd. H. B. VAN DEN BOSCH et C. Mu. VAN DER SANDE LACOSTE. Lugd. Bat, 1862. Fasc. XXXIII. 4” Gedichten van A. C. W. STARING, ter derde uitgave nog- maals door wijlen den dichter herzien en met eene in- leiding uitgeg. door X. Beers. Haarl., 1862, 2de Stuk. 8°, sep. Nederlandsche Insecten. 2de Serie N° 25—26. 4 Tijdschrift voor Entomologie, onder Redactie van Prof. J. VAN DER HOEVEN, Mr. s. c. SNELLEN VAN VOLLENHOVEN en Dr. J. A. mERKLOTS, Leiden, 1562. Deel V. 4—6, VI. 12. 8’. Storm-kaart aangevende de verschillende windrigtingen, uaar- uit de stormen gewoed hebben, alsmede de maandelijk- sche stormprocenten. Uitgeë. door het Koninkl. Nederl. __Meteorologisch Instituut. 1862. plano. Verzamelingstabel der Waterhoogten langs de Boven-Rijn, BOEKGESCH. DER. KON. AKAD. VAN WETENSCH. 9 == AVI == Waal, Merwede enz, waargenomen in de maand Augus- tus 1862. fol. Catalogue d'une collection remarquable de Manuscrits, d’Au- tographes et de quelques imprimés. La Haye, 1862, 85. OOST-INDIEË. Verhandelingen der Natuurkundige Vereenigiug in Neder- landsch-Indié. Bat., 1858—1859. Dl. V, VI. 45. Inhoud, Dl. V: J. A. C. OUDEMANS Waarnemingen op de Komeet van 1858, gedaan te Batavia. P. FP. n. FROMBERG. Verslag van de uitkomsten van het scheikundig onderzoek van een aantal Suikermonsters. H. VON ROSENBERG. Overzigtstabellen voor de Ornithologie van den Indischen Archipel, met verbeteringen en bijvoegsels. C. L. DOLESCHALL. Tweede bijdrage tot de kennis der Arachniden van den Indischen Archipel. . BLEEKER. Zevende bijdrage tot de kennis der Vischfauna van Su- matra; visschen van Palembang. I Twaalfde bijdrage tot de kennis der Vischfauna van Borneo. —— Twaalfde bijdrage tot de kennis der Vischfauna van Celebes. N Vijſde bijdrage tot de kennis der Ichthyologische fauna van Japan. Dl. VI: H. . BERNSTEIN. Over het soortelijk verschil van Falco lymnactus noksr. en Falco niveus TEMM. (Spizactus cirrhatus BP.) P. BLEEKER. Bijdrage tot de kennis der Vischfauna van Nieuw-Guinea, ee Enumeratio Specierum Piscium hucusque in Archipelago Indico observatarum, adjectis habitationibus citationibusque ubi de- scriptiones earum recentiores reperiuntur, nec non speciebus Musei Bleekeriani Bengalensibus, Japonicis, Capeusibus Tasmanicisque. Natuurkundig Tijdschrift voor Nederlandsch Indië. Uitgeg. door de Natuurk. Vereeniging in Nederl. Indië, Bat., 1859. Dl. XIX. 80, Bataviaasch Handelsblad. Editie voor Nederland. 1862 No, 17, 18. 4°. — u — BELGIË. PH. BLOMMAERT. De Nederduitsche schrijvers van Gent. Gent, 1862. 80. FRANKRIJK, Travaux de la Société Académique des Sciences, Arts, Belles-Lettres et Agriculture de St. Quentin. 3de Série. 1860 à 1861. St. Quentin, 1862. Tom. III. 8“. Inhoud : sourLer. Notice biographique sur M. nior. nEN AD. Recherches sur les caractères constitutifs de la grandeur, de la variété et du mouvement dans l'aspect extérieur des édifices. | GARDIN. Notice sur les calculs en général et en particulier sur les 3 _Bézoards ou Calculs intestinaux du Cheval. E oden f PETEAUX. Notes sur l'épidémie de Cholera qui a régné à Surfontaine . en 1849. 1 EERRUS. Considérations générales sur l'agriculture et les engrais. 4 LEcocq. Falsification de la farine de froment, au moyen de la farine k de féveroles. BLIN. Rapport sur le Mémoire de M. sepr intitulé: Notice sur la clarification et la désinfection des eaux savonneuses, provenant du lavage des laines. — Rapport sur un Mémoire de M. Manx intitulé: Des potasses de suint. DANDVILLE. De Imitation. DEMOULIN. Instruction primaire eu Italie. _rerrus. De l'affranchissement des esclaves. Bulletin Historique de la Société des Antiquaires de la Mo- | tinie. St. Omer, 1862. Année 12. Liv. 43 et 44. 80. C Revue Agricole, Industrielle et Littéraire. Valenciennes, N 1862. Année XV. N°. 6. 80. J, brcalsxk. Le Jardin fruitier du Muséum. Paris, 1861. Livr. 58. 40. h. CHEVREUL. Réfutation des Allégations contre Fadministra- tion du Muséum d'Histoire Naturelle proférées à la tri- bune du corps légistatif dans la séance du 19 Juin ge — III — 1862; suivie d'une lettre du Colonel ravkß. Paris, 1862. 40. ENGELAND. Medico-Chirurgical Transactions publ. by the Royal Me- dical and Chirurgical Society of London. London, 1862. Vol. XLV. So, Inhoud: 2 1 ALDIS. Poisonous effects of coal-gas upon the animal system.” BAKER. Coutribution of the statisties of cancer. 1 BALLARD. On the tactile sensibility of the hand. BARNAS. Case of osteo-malacia. . BARWELL. On evils attending tenotomy and new method of curing de- formities of the foot. BRYANT, Analysis of 230 cases of lithotomy. CARTER. On the connection between a local affection of the lympha- tie system and chylous urine. DICKINSON. On the treatment of acute rheumatism with regard to the liability to affections of the heart. GOODPFELLOW. Two cases of arterial obstruction from separated car- diac vegetations, followed by gangrene of lower extremities and death. GREENHOW. On brass founders’ ague. HALL. Op pulse-breath. HUMPHRY. Influence of paralysis, disease of joints, exeision of the knee, rickets, etc. upon the growth of the bones. H. LEE. Aneurism of the external iliac and common femoral arteries treated by digital pressure. On the discovery of the original obstetrie instruments of the Chamberlens. MARSTON. Report upon syphilis with reference to the more mixed and unusual forms of the primary symptoms. MOORE, On the division of the gustatory nerve and ligatare of lingual artery in cancer of the tongue. NUNNELBY, Congenital malformation of the eyes in three children of one family. REED, Some affections of the intestines. RINGER. On the temperature, urea, chloride of sodium, and urinary water in searlet fever, and on a eyele in disease and health. BALTER, Amaurosis consequent on acute abscess of the antrum pro- duced by a carious tooth. WATERS On u case of chylous urine. 4 1 1 4 4 0 1 pr Td etn dn ne ben tte an os ande FFP . annen son nh Proceedings of the Royal Geographical Society of Loudon. Lond., 1862. Vol. VI, 5. 80. Kaarten van den Heer servis, te Londen, in Chromolitho- graphie. 1. Topographische kaart van de Krim in 10 bladen. Aae, gerede rl“... 2 Je 3. Plau van het eiland en de stad Bombay ........ zer 4. Plan der stad en van het district Ahmedu ba * eee ne ere vee oe fa Pien 6. Kaart van Turkijeen Griekenland met tekst en statis- ° 8 2 2 5 * to — 9 7. Proeven (3) van lithographische uitvoering. NOORD-AMERIKA Annals of the Astronomical observatory of Harvard Col- lege. Cambridge, 1862. Vol. III. 4e, Inhoud: G. P. BOND. Account of the Great comet of 1858. o and r. BOND. Oecultations and Kelipses observed at Dor- chester and Cambridge. Massachusetts. 4“. P. BOND. Account of the Comet II. 1861. With Continua- tion. 8°. — On the companion of Sirius. 8“. Moon Culminations 1859. 8“. On the Outline of the head of the Comet of Donati. 8. DUITSCHLAND. Abhandlungen der Königl. Akademie der Wissenschaften zu Berlin. Berlin, 1862. Jahr 1861. 4“. Iuhoud: iess. Ueber die elektrischen Ringfiguren. pove. Die Ergebnisse zwölfjähriger, neun Mal täglich von Herr Lose in Crefeld angestellter Beobachtungen. — LXX — KInCHHOrr. Untersuchungen über das Sonneuspectrum und die Spec- tren der chemischen Elemente. REICHERT. Beiträge zur Entwickelungsgeschichte des Meerschwein- chens. HAGEN. Ueber Wellen auf Gewässern von gleichmässiger Tiefe. KUMMER. Zwei neue Beweise der allgemeinen Reciprocitätsgesetze un- ter den Resten und Nichtresten der Potenzen, deren Grad eine Primzahl ist. DIRKSEN. Ueber ein epigraphisches Zeugnis, von der Weihung des, zur Zeit des Neronischen Stadtbrandes gelobten, Heiligthums in Rom. GERHARD. Ueber Orpheus und die Orphiker. Lurstus. Ueber die Arabischen Sprachlaute und deren Umschrift, nebst einigen Erläuterungen über den harten i-Vokal in den Tatarischen, Slavischen und der Rumanischen Sprache. schorr. Altajische Studien. PERTz. Ueber die politische Bedeutung des Jahres 1810. HOMEYER. Die Extravaganten des Sachsenspiegels. WEBER. Die vedischen Nachrichten von den naxatra (Mondstationen). GERHARD. Die Geburt der Kabiren auf einem etruskischen Spiegel. RUDORFF. Ad legem Aciliam de pecuniis repetundis, latam anno ab urbe condita 631° vel 6329. KIRCHHOFF. Ueber die Chronologie der attischen Volksbeschlüsse für Methone. Abhandlungen der Königl. Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen. Gött., 1862. B. X. 40. Inhoud: MARX. Ueber die Beziehungen der darstellenden Kunst zur Heilkunst. WAGNER. Studien über den Hirnbau der Mikrocephalen mit verglei- chender Rücksicht auf den Bau des Gehirns der normalen Menschen und der Quadrumanen. SARTORIUS VON WALTERSHAUSEN. Ueber die Berechnung der quantita- tiven mineralogischen Zusammensetzung der krystallinischen Ge- steine, vornehmlich der Laven. HENLE. Zur Anatomie der Niere WEBER. Zur Galvanometrie. LISTING. Der Census räumlicher Complexe, oder Verallgemeinerung des kuotnn'schen Satzes von den Polyëdern. KLINKERFURS Leber Bahnbestimmungen von Planeten und Cometen aus verschiedenen Combinationen von Beobachtungen. EWALD. Ueber den Zusammenhang des Nordischen (Türkischen) Mit- telländischen, Semitischen und Koptischen Sprachstammes. NÖLpeke. Ueber die Mundart der Mandüer. Preisschriften gekrönt und herausgegeben von der Fürstlich a et ade neden reina en beneden MAER 7 _— LXAT — _ Jablonowski'schen Gesellschaft zu Leipzig. Leipz., 1862. No, 9. 80. Inhoud: BÖHMERT. Beiträge zur Geschichte des Zuuftwesens. Abhandlungen der mathematisch-physischen Classe der Kö- nigl. Sächsischen Gesellschaft der Wissenschaften. Leipzig, 1862. B. VI. 2, 3. 80, Inhoud: HANKEL. Messungen über die Absorption der chemischen Strahlen des Sonnelichtes. HANSEN. Darlegung der theoretischen Berechnung der in den Mond- tafeln angewandten Störungen. Abhandlungen der philologisch-historischen Classe der Königl. Sächsischen Gesellschaft der Wissenschaften. — ze 1862. B. IV. 2, 3. 80. Inhoud: HARTENSTEIN. LOOKE'’s lehre von der le Erkenntniss in Ver- gleichung mit LEIXIz's kritik derselben. ROSCHER. Die deutsche Nationalökonomik an der Gränzscheide des sechzehnten und siebzehnten Jahrhunderts. Berichte über die Verhandlungen der Königl. Sächsischen Gesellschaft der Wissenschaften zu Leipzig. Math.-Phys. Classe. Leipz., 1862. B. XIII. 1, 2. 80. Inhoud: HANKEL. Maassbestimmungen der elektromotorischen Kräfte. Notiz über phosphorisches Leuchten des Fleiches. FEDDERSEN. Die oscillatorische Entladung und ihre Grenze. proBiscn. Neue Ableitung des Grundformels von FECHNER's Psycho- physik. FECHNER. Ueber den seitlichen Fenster- und Kerzenversuch. — — Ueber die Correctionen bezüglich der Genauigkeitsbestim - mung der Beobachtungen, der Bestimmung, der Schwankungen me- teorologischer Einzelwerthe um ihren Mittelwerth, und der psycho. physischen Maasbestimmungen nach der Methode der mittleren Fehler. — LXXII — FEDDERSEN, Ueber eine eigenthümliche Stromtheilung bei Entladung der Leidner Batterie. scHLÖMILCH. Ueber eine Transformation unendlicher Reihen. Berichte über die Verhandlungen der Königl. Sächsischen Gesellschaft der 5 zu Leipzig. Phil.-Hist. Classe. Leipz., 1862. XIV. 2 4. 80. Inhoud : OBERBECK. Ueber das ehemals Giustinianischen Relief mit der Pflege des Zeuskindes. JAHN. Ceber einige antike Gruppen, welche Orestes und Elektra es stellen. OBERBECK. Das eleusinische Relief nochmals. ROSCHER. Ueber die Blüthe deutscher Nationalökonomik im Zeitalter der Reformation. v. GUrSCHMID. Ueber die Sage vom heil. erore, als Beitrag zur iro- nischen Mythengeschichte. BROCKHAUS. Analyse der indischen Märchensammlung des Somadeva. OVERBECK. Ueber eine Statue im Palast Barberini in Rom, welche Laodamia, und eine solche der ehemals Campana'schen ane welche Penelope darstellt. JAHN. Leber Darstellungen antiker Reliefs, welche sich auf Handwerk und Handelsverkehr beziehen. Neues Lausitzisches Magazin. Im Auftrage der Oberlau- sitzischen Gesellschaft der Wissenschaften. Görlitz, 1862, B. XXXIX, XL. I. 80. Württembergische Naturwissenschaftliche Jahreshefte. Stutt- gart, 1862. 18e Jahrg. 80. f Inhoud: KRAUSS, Ueber einige für Württemberg neue Süugethiere und über die in Württemberg erlegte Gemse. Ueber einen weissen Dachs und andere Varietäten Württem- bergischer Säugethiere. eber einen Rehbock mit monströsem Geweih. KEUBERT. Ueber Papagaien-Zucht in Württemberg. \ rivcKu, Ueber das Gift des Erdsalamanders. nvass, Ueber des Wachsthum der Wellingtonia giganten. arr Ueber rankende Gewächse. zeuren. Die Württemb. Oscillatorien. MARTENS Die Laubmoose Württembergs. sen. Beiträge zur Württemb. Flora, r EFF nd dee an an m tn en den AI in PE NGI rm — LEM — MARTENS. Die Farben der Pflanzen. BINDER. Ueber die geologischen Verhältnisse des Tunnels zwischen Heilbronn u. Weinsberg. FRAAS, Ueber den Lehm. BRUCKMANN. Ueber die Verunreinigung der Kohlenstadelquelle zu Ulm und die Entfernung des Uebelstandes. BSER. Weber ein Schädelstück eines Keupersauriers. FRAAS. Die tertiären Hirsche von Steinheim. Der Höhlenstein und der Höhlenbär. GÜmBer. Die Streitberger Schwammlager und ihre Foraminiferen. KURR. Ueber den sogenannten Muskelkalk zum Betelkauen. zecH. Ueber die Erscheinungen der Spectral- Analyse. Reise der Oesterreichischen Fregatte Novara um die Erde in den Jahren 1857—1859 unter den Befehlen des Com- modore B. VON WULLERSTORF-URBAIR. Nautisch-Physicali- scher Theil le Abth. Geographische Ortsbestimmungen und Fluthbeobachtungen. Wien, 1862. B. I. 1. 40, Met zeven Kaarten in plano. Würtembergisches Urkundenbuch, herausgegeben von dem Königl. Staatsarchiv in Stuttgart. Stuttg., 1849 — 1858. B. I- II. 4“. JOANNIS KEPLERI Opera omnia. Ed. on. nisch. Frankf. et Erlang., 18571859. Vol. I- IV. 1, 80, I. sCHMID. Geschichte der Pfalzgrafen von Tübingen. Túb., 1853. 8°. CH. BINDER. Württembergische Münz- und Medaillen-Kunde. Stuttg., 1846. 85. Topographischer Atlas des Koenigreichs Württemberg in 55 Blätteren nach den Ergebnissen der Landesvermes- sung bearbeitet und herausgegeben von dem K. Statis- tisch topographischen Bureau. 1821185 J. plano. E. FöksrkR. Denkmale Deutscher Kunst von Einführung des Christenthums bis auf die neueste Zeit. Leipz., 1855— 1861. 7 Bde. 4e, BOEKGESCH. DER. KON. AKAD. VAN WETENSCH. 10 — LXXIV — E. FÖRSTER. Geschichte der Deutschen Kunst. Leipz., 1861. 5 Bde. 80. H. orre. Handbuch der kirchlichen Kunst- Archäologie des Deutschen Mittelalters. Leipz., 1854. 80. Archäologisches Wörterbuch zur Erklärung der in dien Schriften über mittelalterliche Kunst vorkommenden Kunstausdrücke. Leipz., 1857. 80. —— Glockenkunde. Leipz., 1858. 80, — Archäologischer Katechismus. Leipz., 1859. 80. — Geschichte der Deutschen Baukunst von der Rö- merzeit bis zur Gegenwart. Leipz., 1861-1862. Lief. III. 80. Geschichte der Kirchlichen Kunst des Deutschen Mittelalters in ausgewählten Beispielen. Leipz., 1862. 80. H. A. MürLER. Karte der mittelalterschen Kirchen-Architec- tur Deutschlands. Leipz, 1856. 857. o. TINNÉ. Amoenitates Academicae. Erlang., 1787 — 1790. 10 dln. 8e. E. G. GERSDORF. Leipziger Repertorium der Deutschen und ausländischen Literatur. Leipz., 1843 —1860. 18 Jahr- günge. 85. 8 LWITSERLAND. Neue Denkschriften der allgemeinen Schweizerischen Ge— sellschaft für die gesammten Natur wissenschaften. Zürich, 1862. B. XIX. 4“. Inhoud: nüT IME TER. Die Fauna der Pfahlbauten in der Schweiz. THURMANN. Lethea Bruntrutana ou études paléontologiques et stra- tigraplúques sur les terrains jurassiques supérieurs du Jura Bernois en paticulier des environs de Porrentruy. — enden r Y ted — —— odin bern nn rr CC — LEXXV — RÜTIMEYER. Eocene Sáugethiere aus dem Gebiet des, schweizerischen Jura. scurärr1. Versuch einer Climatologie des Thales von Jania (Epirus). ITALIË Atti dell' Accademia Pontificia de' nuovi Lincei. Roma, 1860 1862. Vol. XIII, 2—7. XIV, XV, 1-4. 1. Inhoud, Vol. XIII, 2—7: r. NARDI. Sui piu recenti progressi della geografla. C. MAGGIORANI. Sui caratteri della stirpe cinese. A. SECCHI, Intorno all' atmosfera solare, e ad alcune proprietù ottiche della luce riflessa della luna. R. FABRI. Sul modo col quale procede la dissoluzione dei corpi eris- tallizzati. | r. VOLPICELLI. Formule pel cangiamento, che nelle dimensioni materiali avviene, cangiando la temperatura, ed applicazione. L. CIUFFA. Avvertimenti sulla erittogama degli olivi. B. FIORINI-MAZZANTI. Nota sugli avvertimenti precedenti. A. secoHr. Alcune ricerche meteorologiche sulle tempeste occorse nel 1859 — 60. E. FIORINI-MAZZANTI. De novis microphyceis. I. CALANDRELLI. Risposta ad un articolo inserito nel N°, 5 del volume XX delle notizie mensili della reale Società Astronomiea di Lon- dra, comunicata nella sessione VI dell’ anno 1860. A. srcCHI. Sopra alcune teoriche del Sig. rare, relative alle code delle comete. R. FABRI. Intorno ad alcuni fenomeni che presenta la riflessione mol- tipla del suono. r. VOLPICELLI. Seconda lettera delle tre sulle macchie solari di datl- LEO GALILEI a MARCO VELSERI, nuovamente pubblicata, con osserva- _gioni che la precedono, e note che la seguono. M. Ss. DE ROSSI. Dell’ ampiezza delle romane catacombe, e di una mac- china iconografica, ed ortografica per rilevarne le piante ed i livelli. C. MAGGIORANI. Osservazioni sull’ origine dell’acidità di alcuni prodotti morbosi. 8 b. VOLPICELLI. Del moto rettilineo lungo un sistema di piaui diver- samente inelinati, e contigui. 8. PROJA. Ricerche critico-bibliografiche intorno alla Storia naturale del Messico di Fr. HERNANDEZ. Vol. XIV: A. SECCHI. Catalogo delle stelle doppie. C. MAGGIORANI. Esperienze e studi sulle funzioni della milza. 10 — LXXVI — P. VOLPICELLI. Del moto rettillineo lungo un sistema di piani diversa- mente inclinati, e contigui (Continuazione). M. MASSIMO. Eeclisse solare del 18 luglio 1860, osservata e calcolata in Roma. 1. CALANDRELLI. Eelissi i solare del 28 luglio 1851, e del 18 luglio 1860. R. FABRI. Sulla ricerca delle minime quantità di iodio. B. VIALE. Osservazione alla precendente lettera, P. VOLPICELLI. Appendice alla sua memoria del moto rettilineo lungo un sistema di piani diversamente inelinati, e contigue. A. SECCHI. Intorno alla corrispondenza che passa fra i fenomeni meteo- rologici, e le variazioni d’'intensità del magnetismo terrestre. W. WOEPCKE. Recherches sur plusieurs ouvrages de LÉONARD DE PISE, découverts et publiés par M. le prince BONCOMPAGNI, et sur les rap- ports qui existent entre ces ouvrages, et les travaux mathématiques des Arabes. P. VOLPICELLI. Osservazioni sul magnetismo. R. FIORINI-MAZZANTI. Mieroficee osservate nelle acque minerali di Ter- racina. 5 P. VOLPICELLI. Sulla elettricità dell' at mosfera F. NARDI. Del clima di Gondocoro. R. FABRI. Considerazioni intorno alla teorica dell’ induzione elettro- statica. x. SAN BERTOLO. Ricerche analititica intorno all' ovale architettonica; e intorno alle svolte composte di due archi circolari, ghe possono es- sere sostituiti ai gomiti rettilinei nei tracciamenti delle strade. Vol. XV. 1—4: A. SECCHI. Passaggio di Mercurio avanti al sole, vel 12 Novembre 1861. P. SANGUINETTL. Florae romanae prodromus, exhibens plantas circa Romam, et caet. M. MASSIMO. Passaggio di Mercurio avanti al disco solare. b. VOLPICELLI. Sulla polarità elettrostatica. 1. CALANDRELLI. Sulle tavole lunari di HANSEN. E. FIORINI-MAZZANTI. Rettificazione di una nuova Diatomea. C. MAGGIORANI. Sulla penetrazione delle particelle solide a traverso i tessuti della economia unimale. A. SECCHI. Intorno alla relazione che passa fra i fenomeni meege e le variazioni del magnetismo terrestre. v. VOLPICELLI. Determinazione di alcuni integrali definiti. G. PONzI. Catalogo ragionato di una collezione di materiali da costru- zione dello stato pontifleio ecc. 1, CALANDRELLI, Sulla utilatà che pud ritrarre la scienza astronomica, v. NARDI. Diffusione geografica della vite. C. MAGGIORANI. Sulle mummie di Ferentillo. Atti dell' Imp. Reg. Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti. Venezia, 1861-1862, Tom. VI. 3—6. 8°, Inhoud: sorIo. Fiore di sentenze morali. SANDRI. Intorno al miasma. sorio. Del vero genere di particolari bellezze della paesia italiana. BECELLI. I Poemi divini ed i Poemi Romanzi. RUSLAND. Mémoires de l'Académie Imp. des Sciences de St. Peters- bourg. 7e Série. St. Petersb., 1861—1862. Tom. IV. 1—9. 4“. Inhoud: STRUVE. Beobachtung der totalen Sonnenfinsternis vom 18 (6) Juli 1860, BOUNIAKOWSKY. Recherches sur quelques fonctions numériques. KOKSCHAROW. Ueber den Russischen Monazit und Aeschynit. REGEL. Tentamen Florae ussuriensis oder Versuch einer Flora des Ussuri-Gebietes. PAULSON. Zur Anatomie von Diplozoon Paradoxum. STRAUCH. Essai d'une erpétologie de l'Algérie. WEISSE. Zur Oologie der Räderthiere. BROSSET. Analyse critique de l'Histoire de Vardan. Bulletin de Y'Académie Imp. des Sciences de St. Peters- bourg. St. Petersb., 1862. Tom. IV. 3—6. 4“. Inhoud: nung. Description des nouvelles espèces d’Aranéides, recueillies par MM. SCHRENCK, Maack et DITTMAR, dans le pays de l'Amour et dans la Sibérie orientale. DE SCHRENCK. Nouvelles communications de M. maxrmowicz concer- nant la faune de l'Oussouri et de la côte meridionale de la Mand- jourie. f cHICHKOF. Notice préalable sur le formène tétranitré. — Notice préalable sur l'acétonitrile binitré. nolbr. Considérations sur la recherche des intégrales premières des equations différentielles partielles de second ordre. DE BAER. Un mot sur un poisson aveugle. DE SCHRENCK. Nouvelles de la rivière Sonngari, d'après des notes regues de M. MAxIMOWICz. MENDÉLÉePF. Essai d'une théorie sur les limites des combinaisons organiques. MAXIMOWICZ. Golowninia, un nouveau genre de la famille Gentianeae, avec une introduction de M. REGEL. — LILXX VIII — BROSSET. Examen critique de quelques passages de la Description de la Grande-Arménie, du Alichan, relatifs à la topographie d'Ani, SCHIEFNER. Sur quelques légendes heroïques russes. LANGLOIs. Lettre à M. BROSSET, sur la succession des rois d’Arménie de la dynastie de RourEN et de la maison de Lusignan, d'après les sources orientales et occidentales. WIEDEMANN Premier rapport sur son voyage en Esthonie et en Li- vonie, entrepris en vue de l'étude de la langue esthe. BRANDT. Sur un mémoire qui, en traitant de l'ostéologie comparée 4 la Rhytine, forme la seconde partie des Symbolae Sirenologicae de auteur. WEISSE. Remarques additionnelles sur les er e du limon des eaux minérales de Staraïa-Roussa. Les éléments végétaux des infusoires. scuMIDT. Sur les produits de la réduction du nitroazoxybenzide. srRUVR. Exposé des résultats obtenues au Laboratoire du Corps des Mines concernant les qualités des différentes espèces de houille provenant du littoral de la partie septentrionale de l' Ocean pacifique. bonx. Rapport sur un voyage au Caucase et aux côtes méridionales de la mer Caspienne. A. T. KUPFFER. Annales de l'Observatoire Physique Cen- tral de Russie. St. Petersb., 1862. Année 1859. 1. 2. 4˙. R. DE MAACK. Beschrijving van de Amur. St. Petersburg, 1859. 1° Deel 45. met Atlas van 37 platen plano (in de Russische taal). Beschrijving van de Oesoeri, St. Petersb., 1861. 2 dln. 45. (in de Russische taal). Topographische Kaart van Europisch Rusland, uitgegeven door het Keiz. Geographische Genootschap te St. Peters- burg. 12 Kaarten in plano. 0. H. PANDER. Ueber die Ctenodipterinen des devonischen Systems. St. Petersburg, 1858, 4°. met 9 platen fol. — — Ueber die Sandodipterinen, Dendrodonten, Glyptolepiden und Cheviolepiden des devonischen. Sys- tems. St. Petersb., 1860. 4°. met 17 platen fol. E. J. BONSDORFF, Oppet breff till Herr Ofverste-Lieutenan- — IXI — ten och Riddaren A. Ar FORSELLES om Naturläkekonst och Medicin. Helsingf., 1861. 8°. B. J. BONSDORFF. Munkafveln betraktad fran rattsmedicinsk synpunkt. Helsingf., 1861. 8“. AANGEKOCHT, KRAM. De levens en werken der Hollandsche en Vlaamsche Kunstschilders, Beeldhouwers, Graveurs en Bouwmeesters, van den vroegsten tot op onzen tijd. Amst., 1862. Dl. . Annales de Chimie et de Physique. Paris, 1862. Tom. LXVI. Nov. 89. Bibliothèque Universelle et revue Suisse. Nouvelle Periode. Genòve, 1862. Tom. XV. 8°, POGGENDORFF. Annalen der Physik und Chemie. Leipz., 1862. B. CXVL 4, CXVIL I, 2. 8°, DINGER. Polytechnisches Journal. Augsb., 1862. B. CLXV. 4. 6, CLXVI. I. 3. 85. TROSCHEL. Archiv für Naturgeschichte. Berlin, 1862. Jahrg. XXVIII. 2. 8“. Göttingsche gelehrte Anzeigen. 1862. Stuk 35 — 46. 8“. Flora. 1862. N'. 23—30. 8˙. TEN GESCHENKE OF IN RUIL ONTVANGEN _ IN DE MAAND DECEMBER 1862. NEDERLAND. Verhandelingen van het Koninklijk Instituut van Inge- nieurs. 's Grav., 1862. Jaarg. 1862 — 1863. 2e Afl. 45. Inhoud: Verslag nopens de storm van Mei 1860. Uittreksel uit de rapporten van het voorgevallene op de rivieren in Nederland, in den winter van 1861 op 1862. J. C. BAILor. Magazijn voor Landbouw en Kruidkunde, Nieuwe reeks. Utrecht, 1862. 6e Afl, 85. p. BLEEKER. Atlas Ichthyologique des Indes Orientales Néerlandaises, publié sous les auspices du Gouvernement colonial Néerlandais. Amst., 1862. 6e Livr. fol. n. sourwoer. Museum d'Histoire Naturelle des Pays-Bas. Collection des oiseaux. Leyde, 1862. le Liv. 8“. sePP. Nederlandsche Insecten. 20 Serie, N°. 27 en 28. 49. Nederlandsch Tijdschrift voor geneeskunde, tevens orgaan der Nederl. Maatschappij tot bevordering der Genees- kunst. Amst, 1862, 6e jaarg. 4“. Geneeskundige Courant voor het Koningrijk der Neder- landen. Jaarg. 1862. fol. J. pimKs. Redevoering over hetgeen het Friesche Genoot- schap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde tot hiertoe verrigt heeft, en wat er nog te verrigten overblijft, Workum, 1862. 85. 16. AN. NIJHOFF. Gedenkwaardigheden uit de Geschiedenis van Gelderland. Arnh., 1862. Dl. VI. 2. 4“. — LXXXI — Inhoud : KAREL VAN EGMOND, Hertog van Gelre; Graaf van Zutphen (15141528). JOHAN VAN DE WATERS Groot-Plakkaatboek ‘slands van Utrecht aangevuld en vervolgd tot het jaar 1810, door Mr. c. w. MOORREES en p. J. VERMEULEN. Utr., 1862. Dl. II. 2. fol. J. k. J. DE JONGE. De opkomst van het Nederlandsch gezag in Oost-Indië (1595 — 1610). s Grav. en Amst, 1862. Dl. I. 8. J. T. BODEL NIJENHUIS. Bibliographie der Plaatsbeschrijvin- gen van het Koningrijk der Nederlanden. Amst, 1862. 8“. J. P. N. LAND. Anecdota Syriaca. Lugd. Batav., 1862. 8“. Gedichten van A, c. w. STARING, ter derde uitgave nogmaals door wijlen den dichter herzien en met eene inleiding uitgeg. door . Beers. Haarl., 1862, 3° en 4e Stuk. 8°. H. J. KOENEN. Ter gedachtenis van c. Mu. VAN DER KEMP. Amst, 1862. 8“. De Navorscher. 1862. N°, 12. 8. Bijblad tot het Tijdschrift de Volksvlijt. 1862. N°, 12. 8’. Maandblad, N°, 11 en 12, en Correspondentieblad, N“. 7, van het Nederl. onderwijzer-genootschap. 1862. 87. J. DIRKS. Souvenir de la Haye. Description de soixante je- tons de présence aux funérailles, etc. des quartiers de cette ville. Brux, 1862. 85. Catalogus der Bibliotheek van het Ministerie van Marine. 's Grav., 1862. 2e Vervolg. 8“. 8 Catalogus der Bibliotheek van wijlen den Hr. B. r. SUERMAN. Utr, 1862. 85. Catalogus van een belangrijke Boekverzameling voor Ge- schiedenis, Regtsgeleerdheid enz. van wijlen de H. H. BOEKGESCH. DER. KON. AKAD. VAN WETENSCH. 11 7 — LEXXI — A. DES AMORIE VAN DER HOEVEN en A. DES AMORIE VAN DER HOEVEN JR. Amst, 1862. 89. Topographische Kaart van het Koningrijk der Nederhrden. Blad 4 (Vlieland), 5 (Harlingen). Verzamelingstabel der waterhoogten langs de Boven-Rijn, Waal, Merwede, enz. waargenomen in de maand Sep- tember 1862. fol. OOST-INDIEË. Geneeskundig Tijdschrift voor Nederl. Indië, uitgeg. door de Vereeniging tot bevordering der Geneesk. Weten- schappen. Bat, 1862. Dl. X. 1—3. 89. Inhoud: LUCHTMANs. Verslag van den togt der kolonne vax vLOTEN, in de Karauw-landen, Zuider- en Ooster-afdeeling van Borneo, van den I7den September tot en met den 14den October 1861. HOOGEVEEN. Verslag van een togt in het rijk van Koetey, met eene kolonne sterk 90 man, van den öden Aug. 1861 tot den 29sten Jan. 1862. NEEB. Verslag der oogziekten te Tanara. BOSCH. Summier ziekenrapport der militair geneeskundige dienst op Java en Madura, over het jaar 1851. Idem der onderscheidene geneeskundige etablissementen op het eiland Java over 1851. H — — Idem der militaire geneeskundige dienst op Java en Madura over 1852. — Idem der onderscheidene geneeskundige etablissementen op het eiland Java over 1852. VAN DER BURG. Twee waarnemingen op het gebied der ophthalmo- logie. LEDEBOER. Metastase bij dysenterie. ALKEN. Ulcus simplex perforans intestini, „ountrr. Een vreemd ligchaam in het hart. BAUER, Insufficientia orificii aortae. HUNNIUS, Beschrijving eener reis naar de Boven-Kapoens. ALTHEER. Scheikundig onderzoek naar de geaardheid van het melksap van Plumiera acutifolia. BERNELOT MOENS, Drie vergiftigingsgovallen met Jatropha curcas en Jatropha maultifida. SCHARLEK. Scheikundig onderzoek van den bast van Poeldé, — IXXXn — BUNING. Verslag omtrent den staat de inlandsche geneeskunde in Ampat Lawang. VAN LOKHORST. Schets eener rag asen plaatsbeschrijving der af- deeling Tauah-laut. Bataviaasch Handelsblad. 1862. Editie voor Nederl. N°. 19—21. 4“. BELGIË. Bulletins de l'Académie Royale de Médecine de Belgique, ge Série. Brux., 1862, Tom. V. 6—S8, 85. Inhoud Ns. 6, 7: Rapport du Jury pour le prix quinquennal relatif aux sciences mé- dicales, adressé à Mr. le Ministre de l'Intérieur BURGGRAEVE. De l'Oxalurie et de ses applications au régime diététi- que, suivie d'une comparaison entre le régime sucré et le régime salé, et d'un compte rendu des expériences faites avec le sulfite de magnésie et le sulfite de soude, en vue de prévenir l'infection pu- rulente. peBOUT, Coup d'oeil sur une des formes les plus rares du bec-de-lièvre, les fissures horizontales, remarques et observations, LEQUIME. Rapport de la commission à laquelle a été soumise la lettre de M. mErNNe, relative à un passage des observations que M. vLEMINCKX à présentées au sujet du rapport fait sur le mémoire de M. JEANXEL, traitant de l'état de la prostitution dans la ville de Bordeaux. Suite de la discussion du rapport de la Commission chargé d'examiner le Mémoire de M. quant, sur la fièvre typhoïde. Discussion du rapport des Commissaires chargés d'examiuer le travail de M. warsaap, intitulé: Le charbon chez les animaux et ses cau- ses dans la province de Liége. Discussion du rapport de la Commission qui a examiné la communi- eation de M. cunuor, sur l'ophthalmie blennorragique observée chez le chien. ono. De l'aunthracose pulmonaire ou de la pénétration des particules de charbon dans le poumon des houilleurs. GIRAUD-TEULON. Note sur la grandeur apparente des objets vus au moyen des instruments d'optique. Base d'une appréciation exacte de leur pouvoir amplifiant. Ne. 8: VLEMINCKX. Nouvelle communication sur la revaceination. sover. Notice sur les amas de charbon dans les poumons des char- bonniers. FLEURY. Des médications considérées au point de vue du diagnostic. u — LXXXIV — Discussion du rapport de la Commission qui a examiné la communi- cation de M. euirmor, sur l'ophthalmie blennorragique observée chez le chien. Discussion du Mémoire de M. vAN ROOSBROECE, intitulé: Considéra- tions sur la myopie. Discussion du rapport de la Commission qui a examiné le travail de M. vax AUBEL, sur l'opération césarienne. Willems-fonds. Volks-Almanak. 1863. 12°. FRANKRIJK. Mémoires de l'Académie Imperiale des Sciences, Belles- Lettres et Arts de Savoie. 2e Série. Chamb., 1862. Tom. Van Inhoud : DE BEAUREGARD. Souvenirs du règne p'aMÉDÉR VIII, premier duc de Savoie. 5 BiLLIET., Mémoires sur les premiers évêques du diocèse de Maurienne. Note relative à la Mort du comte numBerT III. PiuLET. Inseription chrétienne du Ve Siècle, trouvée à Grésy-sur- Aix. BONJEAN. Dosage de l'iode et du brome contenus dans les eaux d' Aix et de Marlioz. PILLET. Etudes géologiques sur les Alpes de Maurienne. Revue Agricole, Industrielle, Littéraire et Artistique. Va- lenciennes, 1862. Tom. XV. 7. 8“. Rapport à M. le Ministre de IInstruction publique et des cultes de France sur l'histoire et l'état des Lettres en Belgique et dans les Pays-Bas. Paris, 1862, 8°, ENGELAND. Transactions of the Royal Society of Edinburgh. Edinb., 1862. Vol. XXIII. I. Inhoud: MAOONAUD. On the Anatomy and Classification of the Heteropoda. vereert. Investigation of an Expression for the Mean Temperature of a Stratum of Soil, in Terms of the Time of Year. DALMaHOY. On a Difficulty in the Theory of Rain. ee eb — LXXXV — BREWSTER. On the Pressure Cavities in Topas, Beryl, and Diamond and their bearing on Geological Theories. TALBOT. On the Theory of Numbers. pavy. On the Rain Fall in the Lake District in 1861, with some Ob- servations on the Composition of Rain-Water. TURNER. On the structure of the Chondravanthus Lophii, with Obser- vations on its Larval Form. n the structure of Lerneopoda Dalmanni, with Observations on its Larval Form. SANG. On the Deflection of the Plummet due to Solar and Lunar Attraction. BREWSTER. On the Existence of Acari between the Laminae of Mica in Optical Contact. On Certain Vegetable and Mineral Formations in Calea- reous Spar. BELLER. Memoir of the Life and Writings of roBErr wurrtrt, Professor of Medicine in the University of Edinburgh from 1747 to 1766. FORBES. Experimental Inquiry into the Laws of the Conductions of Heat in Bars, and into the Conducting Power of Wrought Iron. RANKINB. On the Density of Steam. THOMSON. On the Secular Cooling of the Earth. Proceedings of the Royal Society of Edinburgh. Edinb., 1862. Vol. IV. N'. 56 57. 8˙. DUITSCHLAND. Zeitschrift für die gesammten Naturwissenschaften. Heraus- gegeben von dem Naturw. Vereine für Sachsen u. Thü- ringen in Halle, Berlin, 1861-1862. Band XVIII, XIX. 8“. Inhoud, Band XVIII: niscnor Die Krystallinische Schiefergrupe mit einigen Beziehungen auf den Harz und die Alpen. GieBEL. Die Haarlinge der Gattungen Trichodectes und Gyropus nach CHR. L. XIrzscn's Untersuchungen. Zur Characteristik der Gürtelthiere. — Neue ostindische Schnecken. Dur Osteologie der Gattung Monasa. Zur Naturgeschichte des Surinamischen Wasserhuhues, Podoa surinamensis. HEINTz. Ueber die Constitution der Oxacetsäuren. KRUG. Untersuchungen über die Basicität mehrer organischen Säuren. SIEMENS. Ueber die Amoxacetsäure und einige ihrer Verbindungen. — U — siEwERT. Ueber die sogenannten Modifikationen des Chromoxydes. suckow. Ueber die Nichtigkeit chemischer Untersuchungen verschie- denartig gemengter Gesteine. Band XIX: ANDERSEN. Eine Birkhahnbalze mit Erläuterungen. Bischor. Die silurischen Bildungen des Unterharzes. GIEBEL. Zur Anatomie der Papageien nach xrrzscn's Untersuchungen. GIEBEL. Ornithologische Beobachtungen aus Nirzscn’s handschrift- lichem Nachlasse. HADELICH. Ueber die Bestandtheile des Guajakharzes. NEIN TZ. Ueber die Diglycolsäure. KARSTEN. Zur Kenntniss des Verwesungsprocesses. LOVEN. Ueber einige im Wetter- und Wenersee gefundene Crustaceen. NIrsch. Ueber die Familie der Passerinen. SIEWERT. Ueber eine neue Darstellungsweise der Chromsäure und einige chromsaure Salze. suckow. Krystallographisches und Chemisches. TRENKNER. Ueber das Vorkommen des Kohlenkalkes bei Grund am Harz. A. PETERMANN, Mittheilungen aus 3. PEnTHES' Geographi- scher Anstalt über wichtige neue Erforschungen aus dem Gesammtgebiete der Geographie. Gotha, 1862. Jahrg. 1862. X. 4°. kad NÖLDEKE. Leber einige Samaritanisch-Arabische Schriften, die hebräische Sprache betreffende. Gött., 1862. 12“. ZWITSERLAND. Bulletin de la Société Vaudoise des Sciences Naturelles. Laus, 1862. N°, 49. 8°, Inhoud : DUFOUR. Des moyens de préserver du gel les pompes à incendie. Lettre de Mr. oREHSOLE sur deux planètes. CANDERAY. Application de la photographie et de l'électricité à la découverte des voleurs. NICATY. Sur quelques roches et fossiles du petit Atlas. ROUGE. Notice sur le Kamala comme vermifuge. DELAHARPE. Sur le frein des ailes chez les Lopidoptères. PHANCHON, Sur les Aegylos ovata et triticoïdes. RENBVIER. Dessins sur toile, BLANGHET, Sur \'Melix aspersa. — Sur un nouveau Cryptogame, Ed 0 ENE 6 EER LEE vr in — DEEV — TROYON. Rapport sur les fouilles de Concise dans Tautomne 1861. RENEVIER. Sur quelques dépôts récents d'eau douce. PLANCHON. Sur les fossiles de Meximieux. purour. Deux observations de coups de foudre. PICCARD. Sur l'allongement de l'homme malade. DE LA HARPE. Sur la question glaciaire. PICCARD. Tableau graphique de conversion de mesures. JAYET. Notice sur la plaine de I'Orbe. MARGUET. Résumé météorologique de l'année 1860. Observations météorologiques simultanées. Compte-rendu de la 45° session de la Société Suisse des Sciences Naturelles. Lausanne, 1861. 98°, DENEMARKEN, Mémoires de la Société Royale des Antiquaires du Nord. 1850—1860. Copenh. 1861. 8. Antiquarisk Tidsskrift udgivet af det Kongelige Nordiske Oldskrift-Selskab. 1855 — 1857. Kjöb., 1861. Hfte 2 och 3. 85. Aarsberetning. 1859. 8“. RAFN. Iuscriptions Runiques du Slesvig wéridional. Cop- penh., 1861, 8“ ZWEDEN ex NOORWEGEN, Forhandlinger i Videnskabs-Selskabet i Christiania. Aar 1861. Christ., 1862. 8“. Inhoud : , HOLMBOE. Om den nordiske Sammenligningspartikel efter Comparativ, e u. HJELM. Om Frihedsbegrebet og dets Anvendelse. SARS. Uddrag af en Afhandling, ledsaget af detaillerede Afbildninger, over en Deel norske Annelider. KJERULF. Om Professor J. ESMARKS Stilling til Glacialtheorierne. FAYE. Bemaerkninger angaaende noerms Foredrog om Frihedsbegrebet. sans. Uddrag af en en af detaillerede Afbildninger ledsaget udforlig Beskrivelse over en Deel norske Annelider. HOLMBOE. Om Oprindelsen af det skandinaviske Vaegtsystem i Mid- del-alderen. SARS. Om de ved Norges kynster forekommende Arter af den Lin- néiske Annelideslaegt Sabella. — D 5 sans. Beskrivelse af fire nye parasitiske Copepoder. — Oversigt af de af ham i Omegnen af Christiania iagttagne Crus- tacea cladosera, med fortsaettelse. Bemaerkninger over Crangontverne med Beskrivelse over to nye norske Arter. Rasch. Bidrag til Norges Rovdyr- og Rovfuglestatistik. DAA. Bemaerkinger over finmarkske Sprog- og Culturforholde. ESMARK. Beskrivelse over en ny Fiskeart, Brama Rasch rsm. Beretning om det Kongelige Selskab for Norges Bel, dets Tilstand og Virksomhed i Aaret 186 J. Christ., 1862. 87. Foreningen til Norske Fortidsmindesmerkers bevaring. 1859 —61. Christ., 1860—1862. 85. | Norske bygninger fra fortide i tegninger og med text, ud- givne af foreningen til Norske Fortidsmindesmerkers be- varing. Christ., Hefte 1—3. 4», N. NICOLAYSEN. Norske fornlevninger. Kristiania, 1862. Hefte 1. 8°. w. BOECK. De la Syphilisation. Etat actuel et statistique. Christ., 1860. 85. WILDHAGEN. Syphilisationen udfort i Drammens Sygehuus. 85. SCHÜBELER. Die Culturpflanzen Norwegens. Mit einem Vor- wort von o. BOECK. Christ, 1862. 4“. sans. Beskrivelse over Lophogaster Typicus. Christ., 1862, 4“, Tabeller vedkommende Norges Handel og Skibsfart 1 Aaret 1860. Christ., 1861. 4“. Meteorologische Beobachtungen aufgezeichnet auf Christia- nias Observatorium 1837 —1847. Lief. I u. II. Christ., 1862. 4“. TH. HIORTDAHL og M. IRGENS, Geologiske undersögelser i Bergens Omegn. Christ., 1862. Med Kart. 40. ru. KJeRULP. Ueber das Friktions-Phänomen. 1860. 8“. — IXXXIX — M. 6. HETTING. Kortfattet Beiledning for dem, der ville indrette Udkloekningsanlaeg for de vinterlegende Fersk- vandsfiske. Christ., 1858. 8. Beretning om Piskeri-Udstillingen i Amsterdam 1861. Christ., 1862. 85. Beretning om Bodsfaengslets Virksomhed i Aaret 1861 Christ., 1862. 80. Normalplan for Undervisningen i de forenede laerde og Realskoler. dat. 30 Dec. 1858 og Reglement for examen Artium. Christ., 1861, 80. k. KNUDSEN, Forslag til visse Forandringer i den hidtel ved Underviisningen i Modersmaalet i de Offentlige Skoler saedvanlig brugte Retskrivning. 80. Er Norsk det Samme som Dansk? Christ. 80. J. C. SCHIVE. Norges Mynter i Middelalderen. Christ, 1861. Hefte 4. Folio. J. A. FRIIS. Ethnographisk Kart over Finmarken. In 10 bl. fol. AANGEKOCHT. J. r. AREND. Algem, Geschiedenis des Vaderlands. Voort- gezet door o. VAN REES en w. d. BRILL. Amst, 1862. Dl. III. St. 3. Afl, 24. roy. 80. EDW, BELCHER. The last of The Arctic Voyages. Vol. I, II. London, 1855. 80. M. STEINSCHNEIDER. Hebraeische Bibliographie. Bd. V. Berl. 1862. 80. Bibliothèque Universelle et revue Suisse. Nouv. Pér. Ge- nève, 1862. Tom. XV. Nov. 80. BOEKGESCH. DER KON. AKAD. VAN WETENSCH. 12 — 1 — TEN GESCHENKE OF IN RUIL ONTVANGEN IN DE MAAND JANUARIJ 1863. NEDERLAND. Annales Academici, 1858—1860. Lugd. Bat. 1862. 4“. Natuurkundige Verhandelingen van de Hollandsche Maat- schappij van Wetenschappen te Haarlem. Haarl, 1862. 2de Verz. Dl. XVII. XIX. I. 4“. Inhoud van Dl. XVII: D. BIERENS DE HAAN. Mémoire sur une méthode pour déduire quelques Intégrales Définies, en partie très-générales, prises entre les limites 0 et © et contenant des fonctions circulaires directes, Inhoud van Dl. XIX. I. v. J. J. SCHMIDT, L. J. GODDARD en J. VAN DER HOEVEN JZN, Aan- teekeningen over de Anatomie van den Cryptobranchus Japo- nicus. Verhandelingen uitgegeven door Teylers tweede Genoot- schap. Haarlem, 1862. Dl. XXVI. 8. 4“. Inhoud: v. O. VAN DER CHYSs. De munten der leenen van de voormalige Hon togdommen Braband en Limburg. Bouwkundige Bijdragen, uitgegeven door de Maatschappij tot bevordering der Bouwkunst. Amsterdam, 1862. DI, XIII. 2. 4“. Inhoud : Verslag van de 20ste algemeene Vergadering der Maatschappij tot bevordering der Bouwkunst. Verslag van het verhandelde op de 9de Algem bijeenkomst der leden van gen. Maatschappij. Werkverschaffing aan Ambachtslieden in den winter. Rapport euz. Woonhuis met fabriekgebouw (weverij) voor den Hr. W. b JR, te Almelo. r ee | Es PT ET Trap in het voormalig St. Aagtenklooster te Delft. Bekrooningen door de Akademie der Opschriften en fraaije letteren in Frankrijk, Uittreksels uit Vreemde Tijdschriften, voor de Leden van het Kon. Instituut van Ingenieurs. 's Gravenhage, 1862. 1862-1863. N°, I. 4“. Inhoud: J. J. ROELANTS IJzeren brug over de Murg in de bondsvesting Rastatt. De tunnel door den berg Cenis. PrÉmaux. Verslag omtrent de ongunstige uitkomsten, verkregen met door inpersing bereid hout, gebezigd voor de bruggen van le Boisle en van de brug van Talence naar Abbeville. v. REULBAUX. Het rekenwerktuig van rnomas, voor Wiskunstenaars, Ambtenaars enz. in het algemeen. Snelle bouw van bruggen. 3. swart. Verhandelingen en berigten betrekkelijk het Zee- wezen en de Zeevaartkunde. Amst, 1862, Jaarg. 1862. N'. 4. 8“. Inhoud : J. SWART. Kustlichten op de Westkusten van Frankrijk, Spanje en Portugal. N. J. MOUTHAAN. Nederlandsche schepen in 1861 uit de vaart geraakt. J. SWART. Geographisch verslag over 1861, G, v. J. MOSSEL. Reede van Amahai op Cerams Z. kust m. krt. Bevolking der Australische Koloniën in 1861. De Differentiaal-Takel van wesTON. Ankergelden enz. in Italië, Belgische expeditie naar de Salomons eilanden. Zeilaanwijziugen naar Westport, en ankerplaatsen voor kaap \ Woola- mai en Philipeiland; Nieuw-Holland. i Tijdschrift ter bevordering van Nijverheid. Haarlem, 1 862. gde Reeks. Dl. III. 5 en 6. 1863, Dl. IV. I. 85. Inhoud Dl. III. 5—6: r. w. SCHULD. Zwavelzuur als brandwerend middel. N. H. DE GRAAF. Mededeeling over de teelt van Ailauthus glandulosa en de daarop levende, zijde gevende rups, Saturnia Cynthia. O. C. J. TEERLINK. Over het onderzoek van Tarwemeel. A. H. VAN DER BOON MESCH. Over de Anilin en de daaruit bereide nieuwe kleurstof. 2 — 1011 — NIV... r. w. VAN EMDEN. De Internationale Tentoonstelling te Londen in 1862. Het gebruik der cerssLer’sche buizen tot verlichting van mijnen en andere gevaarlijke plaatsen. Over de verwarming van Spoorweg-Rijtuigen. Het zuiveren van Pikrinzuur. Werken van het Historisch Genootschap te Utrecht. Berig- ten. Utrecht, 1862. Dl. VII. 3. 8°. Kronijk van het Historisch Genootschap te Utrecht. Utr., 1862. Jaarg. XVIII. 4de Serie. Dl. III. 8“. Verslag van het Verhandelde in de Algem. Vergadering van het Provinc. Utrechtsche Genootschap van Kunsten en Wetenschappen. Utr, 1862. 8°, Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde van Neder- landsch Indië. Uitgegeven door het Kon. Instituut voor de Taal-, Land- en Volkenkunde van Nederl. Indië. N. Reeks, Amst, 1863. Dl. VI. 4. 8° cb Inhoud: S. KEIJZER. Javaansche Spreekwoorden. J. B. J. VAN DOREN De Key-eilanden bij de Arroë-eilanden. A. D. CORNETS DE GROOT. Belangrijke brief over een belangrijk on- derwerp. Een opstel over het landbezit. Alphabetten en proeven van Oud-Javaansch Schrift. J. C. BALLOT. Magazijn voor Landbouw en Kruidkunde. N. Reeks. Utrecht, 1863. Afl. 1. 85. Inhoud: Het Amerikaansch werktuig om koeijen te melken. u. G. BORGESIUS. Tets over de vruchtopvolging in Groningen. J. C. “MORTON. Het beproeven van het Amerikaansch werktuig om koeijen te melken. Rapport van het Pruissische landhuishoudk, Collegium aan den Mi- nister voor landbouwzaken. Over het onderwijs op de landbouw-akademiën. A. J, C. LABATT. Tets over heideontginning. Het zaaiwerktuig van CAHOON, — HE — 1. A. NiHorr. Bijdragen voor de Vaderlandsche Geschie- denis en Oudheidkunde. N. Reeks. Arnhem, 1862. DI. III. 2. 8. Inhoud: G. H. M. DELPRAT. De Keulsche magonuieke oorkonden van 1585, W. J. A. HUBERTS. Een oude inventaris. L. J. T. JANSEN. Oudheidkundige reisberigten uit Duitschland, Hon- garije, Boheme en Zwitserland. Kleine bijdrage tot de Geschiedenis der Inquisitie. J s. Latere toepassing der Galeistraf in Nederland. u. B. ROGGE. Brief van HOOGERBRETS, op Loevenstein geschreven. Nieuwe Bijdragen voor Regtsgeleerdheid en Wetgeving. Uitgegeven door B. J. L. DE GEER en VAN BONEVAL FAURE. Amsterdam, 1862, Dl. XII. 8°, Regtsgeleerd Bijblad behoorende tot de Nieuwe Bijdragen voor Regtsgeleerdheid en Wetgeving. Amst, 1862. Dl. KA 8% 7 Maandblad van het Nederl. Onderwijzers-genootschap ter bevordering van Volksopvoeding en Onderwijs. 1863. . i b. DOZY et J. Mu. MOLKENBOER. Bryologica Javanica. Edd. E. B. VAN DEN BOSCH et C. Mu. VAN DER SANDE LACOSTE, Lugd. Bat, 1862. Fasc. XXXIV en XXXV. 4“. De Nederlandsche Spectator. Jaarg. 1862, 4“. Verslag van de werkzaamheden van het Genootschap : Disce docendus adhuc etc. te Rotterdam gedurende het jaar 1861. 85. Verslag aan den koning over den toestand der Telegrafen in Nederland 1861. 's Gravenh., 1862. 4% Verslag aan den koning over de Openbare Werken in het jaar 1861. 's Gravenh., 1862. 4 Verzamelings-tabel der watershoogten langs de Boven-Rijn, — — Waal, Merwede, enz. waargenomen in de maand Oc- tober 1862. Pol. J. DE BOSCH KEMPER. De wetenschap der zamenleving. Amsterdam, 1863. 5e Stuk. 8°. J. SCHELTEMA, Staatkundig Nederland. Amsterdam, 1805. 2 Din. 8“. Statistieke Beschrijving van Gelderland. Arnhem, 1826. 80. J. v. b. H(OEVEN). Levensberigt van A. BRANTS. 80. 5. H. HOLWERDA. Verklaring van 1 Petr. III. IS IV: 6. 80. L. J. r. JANSSEN. Oudheidkundige berigten uit Duitschland, Hongarije, Bohemen en Zwitserland. Arnhem, 1862. 80. A. S. VAN NIEROP. De wet van Inertie. Open brief aan Mr. C. w. OPZOOMER.- Amst. 1862. 80, D. BIERENS DE HAAN. G. B. AIRY’S lezing over de zonsver- duistering van 18 Julij 1860. 80. — Vorderingen in de Photographische afbeelding van Hemelligchamen. 8. Catalogus der Bibliotheek van het Lees-Museum te Am- sterdam. 1844. 40. 6. MEES, Az. Historische Atlas van Nd. Nederland van de XVIde eeuw tot op heden. Rotterdam, 1862, XIIIe Afl, 14de Kaart. Folio. OOS8ST-INDIE. Natuurkundig Tijdschrift voor Nederlandsch Indië. Bat, 1862. Dl. XXIV. 1—4. 80, Inhoud: J. A. c. OUDEMANS. Verslag van de bepaling der geographische lig- ging van die plaatsen op Java, waar telegraaf-kantoren gevestigd zijn. Algemeen Verslag der werkzaamheden van de Kon. Natuurk. Ver- eeniging in Nederl. Indië, Vergadering 8 Maart 1862. — 2 — A. 0. OUDEMANS JR. Onderzoek naar, de vaste vetzuren van de Kokos-olie. c. A. Mu. M. u. VON ELLENRIEDER. le Bijdrage tot de kennis der He- mipteren van den I. Archipel. o. SWAVING. le Bijdrage tot de kennis der schedels van Volken in den I. Archipel. . J. MAIER. Scheikandig onderzoek van modder, achter gebleven in de overstroomde vallei der hoofdplaats Banjoe Mas in Febr. 1861. v. JUNGHUHN. Brief over het voorkomen van Mergelaarde geschikt voor hydraulischen kalk. O. SCHWENCKE. Over Meteorologische observatiën te Batavia. A. KRAJENBRINK Brief over de Kroeing-boomen. k. TEYSMAN. Brief als boven. A. C. OUDEMANs. Mededeeling omtrent psychrometer-tafels. HUYSMAN JCz. Over eene reis in Oostelijk Java. A. BACKER OVERBEEK, Scheikundig onderzoek van IJzer-erts van Riouw. Mededeeling van den Heer koch dat het kwik in het Z. O. gedeelte van Borneo niet wordt gebezigd bij het afscheiden van goud uit pla- tina-erts. J. k. TEYSMAN. Brief over de Kajoe-Bengkoe en Bedara-Laoet. G. r. DE BRUYN KOPS. Mededeeling betreffende Laban-Dawon: Lebar , Laban-Sawang eu Laban-Djangoet. 3. K. TEYSMAN. Brief betreffende de ziekte van den Kakao-boom. | G. F. A. SCHNEIDER. Brief over het voorkomen van mergel voor hy- draulischen kalk en pouzzolaanaarde. P. J. MAIER. Mededeeling omtrent hydraulisch cement. J. B. TEYSMAN en s. BINNENDIJK, Plantae Novae in horto Bogoriensi cultae, H. VON ROSENBERG. Beschrijving eener reis naar de Z. W. en N. O. kust van Nieuw-Guinea. Bataviaasch Handelsblad. Editie voor Nederland. 1862. N° 22. 40. — 5 22 B E L GI I. Bulletin de PAcadémie roy. de Médecine de Belgique. gde Série. Brux., 1862. Tom. V. 9 et 10. 80. Inhoud : SOUPART. Discours prononcé sur la tombe de M. pe BLOCK. FOSsION. Discours prononcé sur la tombe de M. RAIKEM. Rapport de la Commission chargée d'examiner la nouvelle réclamation de Mr. le Dr. J. R. L. FALKE, sur l'influenza considerée dans Pespèce chevaline. Rapport sur le travail de Mr. kLurskers, sur Pemploi de la teinture — XOVI — d'oide en frictions légères, aidées de la compression méthodique dans les cas de bubons d'apsorption. Discussion. Mr. eum.Mmor. Opthalmie blennorragique observée chez le chien. ND. F. G. LEROY. Observations sur l'Hydrate ferrique comme contre-noi- son de l'acide arsénieux. VLEMINCEX. De T'Opthalmie dite militaire dans l'armée Belge. Rapport sur une observations de M. cousor intitulée kyste pileux du col uterin, cause de Dystocie. 3 Rapport, sur le Mém. de M. GIRAUD-TRULOK relatif à la grandeur ap- parante des objets vus au moyen des instruments d'optique. WARNSAGE. Le charbon chez les animaux (suite). FRANKRIJK. Revue agricole, Industrielle, Littéraire et Artistique. Valen- eiennes, 1862. Année XIV. 8. 80. J. DECAISNE. Le jardin fruitier du Muséum ou iconogra- phie de toutes les espèces et variétés d'arbres fruitiers ‘cultivés dans cet établissement. Paris, 1862, Livr. 59. 45. ENGELAND. Proceedings of the Roy. Society. Vol. XII. 52. 80. Inhoud: G. GORE. On the production of Vibrations and Sounds by Electrolysis. M. SIMPSON. On the Synthesis of Tribasic acids. r. SUTCLIFFE. Remarquable Hailstones. Which fell at Headingley. 7th May 1862, n. MOON. On the true Theory of pressure as applied to Elastic Fluids. R. LEE, On the Nerves of the Liver, Biliary Ducts, and Gall-Bladder. T. A. inst, on the Volumes of Pedal Surfaces. R. NORRIS. On the Causes of various Phenomena of Attraction and Adhesion, as exhibited in Solid Bodies. Films, Vesicles, Liquid Globules, and Blood-corpuscules. On Stasis of the Blood, and Exudation. J. STENHOUSE, Additional Observations on the Proximate Principles of the Lichens. T. PERRONET THOMPSON. On the Theory of Parallels. W. LASSELL. Observations made at Malta on a Planetary Nebula. List of the Members, Officers etc. of the Roy, Institution of Great-Britain. London, 1853-1858. 85. r r er — XO. — Notices of the Proceedings of the Meetings of the Members of the Roy. Institution of Great-Britain. Lond., 1856— 1858. Part. VI—VIII. 80. Inhoud: Pt F. A. ABEL. On some of the applications of Chimistry to Military Purposes. J. BARLOW. On Aluminium. H. BRADBURY. On the Security and Manufacture of Bank Notes. W. B. DONSE. On the Works of cnabenn, considered as Historical Illustrations of Engeland in the 14m Century. FARADAY. On Certain Magnetic Actions and Affections. On PerITJEAN's Proces for Silvering Glass: Some Observ. on divided Gold. W. n. GROVE. Inferences from the Negation of Perpetual Motion. A. W. HOFMANN. On the Type Ammonia. r. u. HUXLEY, On Natural History, as Knowledge, Discipline and Power. J. U. BENCE. On ventilation, and the Means of De termining its Amount. CH. LYELL. On the successive Changes of the Temple of Serapis. OWEN. On the Ruminant Quadrupeds and the Aboriginal Cattle of Britain. L. PLAYFAIR. On the Chemical principles involved in Agricultural Ex- periments. U. C. RAWLINSON. On the Results of Excavations in Assyria and Ba- bylonia. u. p. ROGERS, On the Geology and Physical Geography of North- e en 3 . ROSCOE. On the Measurement of Chemical action of Light. 5 SANDWITH. On the Siege of Kars. O. W. SIEMENS. On a Regenerative Steame Engine. W. THOMSON. On the Origin of Tranformations of Motive Power. TENDALL. On the Disposition of Force in Paramagnetic and Diamag- netie Bodies. Comparative View of the Cleavage of Crystals and Slate Rocks. Pt. VII: J. BARLOW. On Some Modifications of Woody-Fibre and their Appli- cations. J. W. BRETT. On the Submarine Telegraph. PT. G. CALVERT. On CHEVREUL's Law of Coulors. B. B. DENISON. On the Great Bell of Westminster. C. DRESSER. On the Relation of Science and Ornamental Art. FARADAY. On the Conservation of Force. BOEKGESCH. DER, KON. AKAD. VAN WETENSCH. 13 — 1 — FARADAY. On the Relations of Gold to Light. J. R. GLADSTONE, On Chromatic Phaenomena exhibited by Transmit- ted Light. f J. GRANT. On the Application of Heat to Domestic Purposes, and to Military Cookery. 1. H. HUXLEY. On the present State of Our Knowledge as to the Struc- ture and Functions of Nerve. T. A. MALONE. On the Application of Light and Electricity to the production of Engravings. F. D. MAURICE. MLrox considered as a Schoolmaster. J. PHILLIPS. On the Malvern Hills. A. C. RAMSAY. On certain Peculiarities of Climate during part of the Permian Epoch. TYNDALL. Observations on Glaciers. On rrssaJou’s Acoustic Experiments. E. VIRIAN. On Meteorology, with Observations and Sketches taken during a Balloon Ascent. R. WARINGTON. On the Aquarium. Pt. VIII: R. G. AUSTEN. Probability of Coal beneath the South Eeastern parts of Engeland. J. BARLOW. On Mineral Candles and Other Products manufactured at Belmont and Sherwood. H. BRADBURY. Printing — its Dawn, Day and Destiny. U. T. BUCKLEB. On the influence of Women on the Progress of Knowledge. W. CARPENTER. On the Lowest Type of Animal Life, considered in its relations to Physiology, Zoology and Geology. E. B. DENISON. Improvements in Locks since the Great Exhibition of 1851. FARADAY. Remarks on Static Induction, — On wurarsroxn's Electric Telegraph in Relation to Science, E. FRANKLAND. On the production of Organic Bodies without the A- geney of Vitality. W. R. GROVE, On Molecular Impressions by Light and Electricity. T. U. HUXLEY. On the Phenomena of Gemmation. U. JAMES. On the Geodetie Operations of the Ordnance Survey. J. r. Lacta. On the late Eartquakes in Southern Italy. B. LANKESTER. On the Drinking Waters of the Metropolis. B. POWELL. On Rotatory Stability and its Applications to Astrono- mical Observations on board Ships. A. c. RAMSAY, On the Geological Causes that have influenced the Scenery of Canada and the North-Eastern Provinces of the United States. o. PIAZZI SMYTH.' Account of the Astronomical Experiment of 1856 on the Peak of Teneriffe. — XCIX — TYNDALL. On Some Physical Properties of Ice. On the Mer-de-Glace. Astronomical and Magnetical and Meteorological Observa- tions made at the Roy. Observatory Greenwich in the Year 1860. London, 1862. 40. DUITSCHLAND, Jahrbücher des Vereins für Naturkunde im Herzogthum Nassau. Wiesbaden, 1861. H. XVI. 8“. Inhoud: A. SCHENCK. Die deutschen Vesparien. — ( Zusätze und Berichtigungen zu der Beschreibung der Nas- sauischen Grabwespen. J. H. SNELL. Individuelle und locale Verschiedenheiten in der Ernäh- rungsweise der Thiere mit besonderer Rücksicht auf die Vögel. A. SCHENCK. Verzeichniss im Amtsbezirk Wied-Selters beobachteter Macrolepidopteren. A. RÜSZLER. Beiträge zur Naturgeschichte einiger Lepidopteren. s. n. d. VON HEYDEN. Ueber das Vorkommen von Calopeltis flaves- cens Scop. bei Schlangenbad u. von Tropidonotus tessellatus Laus. bei Ems. FR. WENCKENBACH. Beschreibung der im Herzogth. Nassau an der unteren Lahn u. am Rhein aufsetzenden Erzgänge. Zeitschrift des Deutsch-Oesterreichischen Telegraphen- Vereins. Berlin, 1862. Jahrg. IX. 6—8, 40, Sitzungsberichte der K. Bayer. Akademie der Wissenschaf- ten. München, 1862. Jahrg. 1862. Bd. I. 4; II. 1. 80. Inhoud, I. 4: THOMAS. Zu MARCO POLO, aus einem Cod. Ital. Monaecensis. H. v. SCHLAGINTWEIT. Physikalische Forschungen in Indieu. PETTENKOFER. Die Bewegung des Grundwassers in München von März 1856 bis März 1862. Näeeur. Verhalten des polarisirten Lichtes gegen pflanzliche Orga- nisation. II. 1: HALM. Beiträge zur Berichtigung u. Ergänzung der Ciceronischen Fragmente. 18* — Die SCHÖNBEIN. Ueber die Erzeugung des salpetrichten Ammoniakes aus Wasser u atmosphärischer Luft unter dem Einflusse der Wärme. PETTENKOFER. Ueber die Bestimmung des Wassers bei der Respiration u. Perspiration. Archiv des Vereins der Freunde der Naturgeschichte in Meklenburg. Neubrandenburg, 1862. 16. Jahr. 80. Inhoud : J. SARKANDER. Flora von Röbel u. d. Umgegend. E. BOLL. Die Süszwasserpflanzen der deutschen Ostseeländer. — Aufforderung an die Meklenburgischen Botaniker. FT RuLL. Die Meklenburgische Colonie zu Maimea auf Neu- Seeland. SEMPER. Beschreib. einer neuen tertiären Art der Gattung Cuma (e. Bettina). F. k. KOCH. Nortdeutschen Tertiër-Conchylien. E. BOLL. Die Beyrichien der norddeutschen silurischen Gerölle. Ueber die silurische Orthis Lynx ercnw. E. BRATH. Mineralogisches u. Petrefactologisches. E. BOLL. Beiträge zur Gewitterkunde. — — Rennthier-Geweihe in Meklenburg. RIESKOHL. Ueber Muscicapa parva und Sylvia philomela. W. HINTZ. Ueber einige seltenere pommersche Vögel. C. STRUCK. Die Reptilien bei Dargun. J. o. SEMPER. Zur Molluskenfauna der Ostsee. Dritter Bericht des Offenbacher Vereins für Naturkunde. Offenbach a/ M. 1862. 89. Würzburger Medicinische Zeitschrift. Herausgegeb. von der Physik-Medicin. Gesellsch. Würzburg, 1862. Bd. III, 4, 5. 80, Inhoud ; A. SENFFT. Ein Fall von Intussusceptio. Eine Paracentesis Vesicae Urinariae. C. GERHARDT, Ueber die Fortschritte u. Angriffspunkte der Therapie innerer Krankheiten. u. vorn. Ueber Retinitis pigmentosa. u. Müuver. Bemerkungen zu Herrn vorz's Abhandl über Retinitis pigmentosa. u. DEMME. Fortgesetzte Beobachtungen über die geregen en Kropf- stenosen der Trachea. METTENHBIMER. Tracheostenose durch eine compacte Gesch puls der ‘Thyreoidea, A, KUSSMAUL, Ueber geschlechtliche Frührcifo. a o 1 eee — CI — 6. Schurr. Ein Fall von Aspermatismus. C. GERHARDT. Broncho-oesophageale Fistel. TH. W. RENZ. Zur Aetiologie der Glossitis superficialis. vInchow. Archiv für pathologische Anatomie und Physio- logie u. für clinische Medicin. Berlin, 1862. Bd. XXV. 80. Inhoud : A. CLASSEN. Beitrag zur physiologischen Optik. MEYER-AHRENS. Die Aerzte und das Medicinalwesen der Schweiz in Mittelalter. A. PETROPP. Zur Lehre von der Urümie. u. WEBER. Ueber die Lähmungen nach Diphtheria. W. KÖRNER. Zur Blut- u. Harnanalyse bei Leukämie. G. PASSAVANT. Syphilitische Lähmungen und deren Heilung. r. HOPPE. Freie Cholalsäure in den Excrementen von Hunden; Ein- wirkung der Cholalsäure ete nun. Zur Capillarextasie der Lungen C. E. B. HOFFMANN. Fall von Epilepsie mit cystoider Entartung der Plexus choroidei. o. nun. Ueber die Extirpation sämmtlicher Speicheldrüsen bei dem Hunde. n. LEUCKART. Ueber Paramaecium (?) Coli. U. K. GASSNER. Ueber die Veränderungen des Körpergewichts bei Schwangeren, Gebärenden u. Wöehnerinneu. J. MINKIEWICZ. Vergleichende Studien über alle gegen Varices emp- fohlenen Operationsverfahren. u. TUCHEN. Ueber die Anwesenheit des Zuckers im normalen Harne. A. DANILEWSKY. Ueber specifisch wirkende Körper des natürlichen u. künstlichen pancreatischen Saftes. P. L. PANUM. Experimentelle Beiträge zur Lehre von der Embolie. A. LUCAE. Zur Physiologie u Pathologie des Gehörorganes. KLEBS. Zur normalen u. pathologischen Anatomie des Auges N FRIEDRICH. Zur Pathologie der Trichinenkraukheit beim Menschen. A. WALTHER. Beitr. zur Lehre von der thierischen Wärme. B. RINDFLEISCH. Ein Fall von Blitzschlag. HARTUNG. Merkwürdiger Fall von Addison'scher Krankheit. SAMUEL. Berichtigung. J. A. GLÄSER. Eine Geschwulst vou eigenthümlicher Bildung in Cavo Uteri. TH. ACKERMANN. Die Wirkungen des Brechweinsteins auf das Herz. g. C. HÄNTZSCHE. Physikalisch-medicinische Skizze von Rescht in Persien. C. HUTER. Anatomische Studien an den Extremitätengelenken Neu- geborener und Erwachsener. W. STRICKER. Die Geographische Verbreitung des en FR. MOSLER. Zur Aetiologie der Urticaria. Chorea Gravidarum. NE eed GRUNERT. Archiv der Mathematik und Physik. Greifswald, 1862. Th. XXXVII, 4; XXXIX. I, 2. 8“. Inhoud, N°, 4: GRUNERT. Ueber die zwischen den Seiten und Diagonalen eines jeden Vierecks Statt findende Relation. GERLING. Ueber Genauigkeit der Functionen bedingter Beobachtungen. A. NIEGEMANN. Ueber die Theilbarkeit der Zahlen. GRUNERT. Das System der Dreilinien-Coordinaten in allgemeiner Ana- Iytischer Entwickelung. s. SPITZER. Note über die Integration der partiellen Differential- gleichung bvk dz 2 ＋ (1 ＋ i — — Note über die Integration der Differenzen-Gleichung ET me , | in welcher n eine ganze positive Zahl und (a) eine gegebene Func- tion von æ ist. — Note über Differentialgleichungen der Form: 2 (n) m (AT Zz1 + Bz). Note über die Integration der linearen Differentialgleichung az ) ＋T (ai Ti ( ＋ (ag +59 2) =0. GRUNERT. Ueber einen Satz, von welchem der die Zahl x betreffende Satz von WALLIS ein besonderer Fall ist. Ueber eine Aufgabe aus der Lehre vom Grössten und Kleinsten. XXXIX. NC. 1: WITTSTEIN. Ueber den Inhalt der Kugel und Verwandter Körper. Der Kreisabschnitt und die Simpson'sche Formel. W. Prepver. Ueber die der Ellipse parallele Curve und die dem El- lipsoid parallele Fläche. Münckzn. Ueber die Kettenbrüche, welche Wurzeln cubischer Glei- chungen darstellen. Tn. WIr TSsT RN. Die Mortalität in Gesellschaften mit Successiy ein- tretenden und Ausscheidenden Mitgliedern. E. W. GREBE. Ueber das Prismatoid. orRUNERT. Ueber die Zerlegung der Functionen ar ＋＋ D TOY T de Te in zwei lineare Factoren. Ne. 3: L. OTTINGER, Ueber bestimmte Integrale. dz dz tm (X ＋ )) — + mg (Ay) — n 2 =. d æ d DE * . — 0 — H. KINKELIN. Zur Theorie des Prismoides. o. BÖKLEN. Zur Theorie der geodätischen Linien. GRUNERT. Neue Auflösung der Gleichungen des vierten Grades ohne Wegschaffung des Zweiten Gliedes. o. BÖKLEN. Untersuchungen über die Theorie der Linien auf den Flächen. E. w. REAR. Ueber die Formeln der sphärischen Trigonometrie. 0. F. MEYER. Bemerkung zu schLönticn's Auflösung der biquadrati - schen Gleichungen. —— — Bemerkung zu CLAUSEN'’s Behandlung des casus irre- dueibilis. A. PETERMANN. Mittheilungen aus rusrus PERTHES' Geogra- phischer Anstalt über wichtige neue Erforschungen auf dem Gesammtgebiete der Geographie. Gotha, 1862. N°, — Ergänzungsheft N°, 9. 4°. Carlsbad, Marienbad, Franzensbad und ihre Umgebung vom naturhistorischen- und medicinisch-geschichtlichen Stand- punkte. Prag u. Carlsbad, 1862. gr. 8“. ZWITSERLAND. Memoires de la Société de Physique et d'Histoire natu- relle de Genève. Genève, 1862. T. XVI. 2. 4°, Inhoud : E. CLAPARÈDE. Recherches anatomiques sur les Oligochètes. ALOÏS HUMBERT. Descriptiou de quelques espèces nouvelles de Planai- res terrestres de Ceylan suivie d'observations antomiques sur le genre Bipalium par M. CLAPARÈDE. A. DE LA RIVE. Nouvelles recherches sur les Aurores boréales et au- strales et description d'un appareil qui les reproduit avec les phé- nomènes qui les accompagnent. J. MULLER. Principes de Classification des Lichens et Énumération des Lichens des environs de Genève. err Tis Memorie dell' I. R. Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti. Venezia, 1862. Vol. X. p. 2. 4°. — . — Inhoud : G. BIANCHETTI. Della forza del pensiero. b. CAVALLI. Cenni sulle credità lasciate ai non concetti. G. SANTINI. Posizioni medie di 2246 stelle distribuite nella zona com- presa fra li 12° 30e li 15 e di declinazione australe, dedotte dalle os- ‚_servazioni satte dal Sig. TRETTENERO nell’ Osservatorio di Padova Negli Anni 1857 al. 1861. S. R. MINICH. Sulla Matelda di DANTE. Atti del? I. R. Instituto Veneto de Scienze, Lettere ed Arti. Seria 34. Venezia, 1861 —62. T. VII. 7—9, 80. Inhoud : Monografia delle acque minerali del Veneto. G. VALENTINELLL. Degli Studi sul Friuli. Praga, 1856. 4e. — — FRANCISCI NOVELLI DE CARRARIA Patavii Dacis, Epistolae Austriae Principibus et Episcopo triden- tino datae. Wien, 1861. 85. — — — Bibliografia del Friuli. Venezia, 1861, 8°, ele — Delle Bibliotèche e delle Società scienti- fico-letterarie della Neerlandia. Wien, 1862. 8“. — Della Biblioteca del Seminario di Padova. Venezia, 1849. 85. — ee Sull’ esame dei cataloghi nelle pubbliche Biblioteche. Venezia, 1861. 8“. — — — Dei marmi scolpiti del Museo archeologico della Marciana de Venezia, Venezia, 1862. 8“. n. BROWN. Itinerario di MARIN SANUTO per la terra ferma Veneziana nell’ anno 1483. Padova, 1847. 4°, Memorie funebri antiche e recenti raccolte dall’ Ab. GAE- TANO SORGATO. Padova, 1856. III. 80. Bibliotheca Codd. MSS. Graec. D. Marei. Ven. 1760. Folio. eN — c — SPANJE. Anuario del Real Observatorio de Madrid. Madrid, 1862. 4to Ano. 1863. 89. ZWEDEN ex NOORWEGEN, Nova Acta Regiae Societatis Scientiarum Upsaliensis. Up- sal., 1862. Ser. 32. Vol. IV. I. 4“. Inhoud : v. VON ZEIPEL. Déterminer la relation qui doit exister entre les coëf- ficients d'un polynome, dont la lettre principale est æ, pour que le Polynome contienne un facteur de la forme (z» — ar). TR. THALEN. Recherches sur les propriétés magnétiques du fer. A. 5. ÄNGSTRÜM. Sur deux inégalités d'une grandeur remarquable dans les apparitions de la Comête de narrer. C. J. FORNBERG. Symbolae ad rem numariam Muhammedanorum. C. STAL. Monographie des Chrysomélides de l'Amérique. I. o Upsala Universitets Arskrift. Upsala, 1861. 8“. A. B. KNÜS. Om revision af Suenska Bibelöfversättningen. C. A. HULTKRANZ. Den presbyterianska kyrk of örfattningens infó- rande i Skottland. 4 u. L. RYDIN. N anmürkningar om Konungens rätt att göra nad samt dess förhallande till dispensations- och restitutionsrätten. G. K HAMILTON. Om Penningar och Kredit. r. HEDENIUS. Israel. Hwassers Minne. v. HOLMGREN. Om den hvita blodeellen. R. F. FRISTEDT. Studier i Allmän Pharmacognosi r. HEDENIUS. Om ett fall af rudimentär lifmoder. 1 5 v. F. CARLSON. Om Sueriges inflytande pa Konungavalet i Polen 1704, 8. RIBBING. Om dett Absolutas begripp. W. LILLJEBORG. Ofversigt af de inom Skandinavien anträffade Hualar- tade Däggdjur (cetacea). H. r. DAUG. Undersökning af nagra Corresponderande Curvor. U. SCHULTZ. Ephemerider för Asteroiden Alexandra (54) 1862. V. STEINHEILS justeringsmethod för parallaktiska instru- ment af egen construction. o w. PAYKULL. Undersökuingar om Granater. R. FRISTEDT och n. FRIES. Om triänne arter af Vöxtslägtet Rumex. Kongl. Suenska Vetenskaps-Akademiens Handlingar. Stock- holm, 1862. Ny Följd. Bd. III. 2 1860. 4“. BOEKGESCH. DER. KON. AKAD. VAN WETENSCH. 14 mn PRIME — Inhoud : c. sraL. Bidrag till Rio Janeiro-traktens Hemipter-Fauna. II. H. D. J. WALLENGREN. Skandinaviens Fjädermott (Alucita L.). r THORELL. Bidrag till Kännedomen om Krustaceer, som lefva i ar- ter af slägtet Ascidia L. C. J. SUNDEVALL. Om Insekternas extremiteter samt deras hufvud- och mundelar. A. E. HOLMGREN. Försök till uppställning och beskrifning af Sueriges Ichneumonider. J. LANG. Bidrag till Kännedom om Salpetersyrlighetens föreningar med enatomiqa baser. Öfversigt af Kongl. Vetenskaps-Akademiens Förhandlingar. Stockholm, 1862. Arg. XVIII. 1861. 85. Inhoud: A. 3. ANGSTRÖM. Ny method att bestämma kroppars ledningsförmäga för Värme. B. FRIES. Hymenomyeetes novi vel minus Cogniti in Suecia, A. MÜüLLER. Ny Method att bestämma Kolsyra. 8. NILSSON. Menniskans tidiga tillvaro i Suerige. MÖLLER. Fayska Kometens bana. SOMMERFELT. Finmarkens Fugle. CEDERSTRÖM. Om linalen. TH. FRIES. Skandinaviska Lafarters Synonymik, B. EDLUND. Värme fenomener vid fasta Kroppars Volumförändringar. L. SUANBERG. Gedigen Vismuth fran Bispberg. CLEVE. Om nagra amoniakaliska Chromföreningar. C. W. BLOMSTRAND. Derivator af Tolnol. s. o. LiNpBeErG. Mossor fran Spetsbergen. O. F. NYMAN, Ny art af Ast rocarpas. c. srAL. Nova methodus familias quasdam Hemipterorum disponendi. J. LANG. Platinochlorurens dubbelföreningar. L. SUANBERG. Antimon-Cinober. „ pries. Varmare länders Suampar i Europas Vexthus. 8. LovEx. Om Crustaceer i Venern och Vettern. o. LI. Om k. 8. BRINGS reduction af femte gradens equation. A. 3 ANGströM. Om frauenhoverska lincerna i Spectrum. HARDIN. Venerns Laxater. SUNDEVALL. Om nagra Hualarter. ©. G. THOMSON, Sueriges Figiter. Suenges Proctotruper. f v. v. zutrkl. Att bestämma nar ett tal innchaller ett annat bland sina factorer. 4 sonmurz. Vextgeografiska Anteckningar öfver östra Smaland. r n — OVL mn Meteorologiska Jakttagelser i Suerige utgifna af Kong]. Suenska Vetenskaps-Akademien. Stockholm, 1862. Bd. II. 1860. 4“. AANGEKOCHT, Annales de Chimie et de Physique. 3° Série. Paris, 1862 — 1863. JT. LXVI, LXVII. I. 80. Report of the British Association for the Advancement of Science. 1860, 1861. 80. Annals and Magazine of Natural History including Zoo- logy, Botany and Geology. 3d Series. London, 1859— 1862. Vol. IV. 21—24. VX. 80, Journal of the Asiatic Society of Bengal, edited by the Secretaries. Calcutta, 1861, 1862. 1861. No. IV. 1862. No. III. 80. cABAxIs und BALDANUs, Journal für Ornithologie. Cassel, 1861, 1862. Jahrg. IX. No. 54. X. No. 55 — 59. 80. J. d. T1. GRAESSE, Trésor de livres rares et précieux. Dresde, 1862. T. IV. Livr. IV. 40. Bibliothèque Universelle et Revue Suisse. Nouv. Période. Genève, 1862. Tom. XV. 80. Recueil des Actes de la Séance publique de l'Académie Imp. des Sciences de St. Pétersbourg. St. Pétersbourg, 1826—1835. 40. 14” — CV — TEN GESCHENKE OF IN RUIL ONTVANGEN IN DE MAAND FEBRUARIJ 1863. NEDERLAND. Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde van Ne- derlandsch Indië. Uitgeg. door het Kon. Instituut voor de Taal-, Land- en Volkenkunde van Nederl. Indië. N. Volgreeks. Amsterdam, 1863. Dl. VI. 5. 85. Inhoud: Inlandsche verhalen, door den Regent van Tjiandjoer in 1857, ver- taald door STOCKHAUSEN. De twee eerste Soera’s van den Javaanschen Koran, vertaald door S. KEIJZER. J. J. MEINSMA. Het Fort te Kartasoera in 1741. S. KEIJZER. De Leden van de Vorstengeslachten in Soerakarta en Jogjakarta. Tijdschrift ter bevordering van Nijverheid. 8de Reeks. Haarlem, 1863. Dl. IV. 2. 8“. Inhoud: F. W. VAN ERDEN. De Internationale Tentoonstelling te Londen in 1863. A. W. r. VERKERK PISTORIUS. Tets over den eigenaardigen toestand van Landbouw op Java, uit eigen beweging door den Inlander ge- dreven, A. U. VAN DER BOON MESCH. Over het Chinesech en Japansch Por- selein. Mededeelingen. De Volksvlijt. Tijdschrift voor Nijverheid, Landbouw, Han- del en Scheepvaart. Amst, 1862. N°, 6—9. 8“. Inhoud : N. A. WIJNNB. De Handel van het Koningrijk der Nederlanden ge- durende de jaren 18461860, vergeleken met dien van andere Landen. e * . NE L. MULDER. Schadelijke invloed van Lichtgas op Boomen langs wegen, pleinen, wandelingen enz. W. C. H. STARING. De Landbouw-Tentoonstellingen te Londen in 1862. Mededeelingen. Bijblad tot het Tijdschrift de Volksvlijt. 2e Serie. Amst, 1863, Bd. V. N°, 1. 2. 89. J. O. BALLOT. Magazijn voor Landbouw en Kruidkunde. Nieuwe Reeks. Utrecht, 1863. Afl. II. 8“. Vierde jaarlijksche Verslag door de Hoofd-Commissie van het Rotterdamsche Leeskabinet, medegedeeld in de Algem, Vergadering van 27 Febr. 1863. 8°, De Navorscher. Amst., 1862, Jaarg. XII. 8°, P. BLEEKER. Atlas Ichthyologique des Indes Orientales Neer- landaises. Amsterdam, 1863. Livr. 7. Fol. A. HEYNSIUS. Onderzoekingen gedaan in het physiologisch Laboratorium te Amsterdam. 1863. IVde Bundel. 8“. J. BOSSCHA. De Kroon en Ministers. Amst., 1863. 89. H. C. ROGGE. Beschrijvende Catalogus der pamfletten - verza- meling van de Boekerij der Remonstrantsche Kerk te Amsterdam. Amst., 1863. Stuk I, Afd. I. 3e Ged. 8“. De gelukkige beurtwisseling van MARIA THERESIA koningin van Hongarije zoowel als de min gelukkige staatsveran- dering van Frankrijk, Hetwelke thans niet zonder reden het vertrek van den Cardinaal pe rreumy betreurt. Op- gedragen aan den schrijver van de gelukkige aankomst van den Cardinaal pe rreury in het Onderaardsche Rijk van Pluto. 8°. Den oprechten vrijgeboren Hollander tegens den vermom- den hollandschen Patriot, door een liefhebber der aloude Vrijheyt, in het licht gebracht. 89. Recht en welgegrondt eigendom van het Koninglijk Keur- 1 huis Pruissen en Brandenburgh, op de Hertogdommen en Vorstendommen Jagerdorf, Liegnitz, Brieg, Wolan, enz. in Silesië. Amst., 1741. 85. Brief van Brittannicus, over de volstrekte noodzaekelij heit, om in de tegenwoordige omstandigheden, het huis van Oostenrijk bij te staan. Over de middelen, om Rusland, Portugal en Sardinië, hiertoe in eene Alliantie te trek- ken. Amst., 1742, 8°. Onderzoek of de Republiek den Oorlog moet verklaren aan Vrankrijk, of niet. Londen. 8“. Historische t'zamenspraak tusschen een fransch Deserteur en eenige Oostenrijksche Huzaren, Waarin het begin van dezen tegenwoordigen Oorlog, en de belegering der stad Praag, in eene juyste tijdorder verhaalt word, 's Haagen, 1743. 89. H. RUYSCH en B. DE ROY. Korte deductie, in welker voe- gen de Provintie van Hollant, het Nedersticht ende de stadt Utrecht tegens alle invasien des Vyands kan ge- defendeert werden, sonder nochtans derselver Landen door het water te doen ondervloeijen. Utr., 1674. Herdrukt. 1744. 8°, Eerste oprichtinge van de Burger-Compagnien, binnen Am- sterdam; door Last van den Prince van Orangien met de naamen van de eerst aangestelde Officieren, en de Ordonnantie voor de Wagt, Amst, 1747, 8“. Beredeneerd bundeltje van echte en authentycke Stukken, raakende het gebeurde omtrent de steden Elburg en Hattem, in 1786. Leyden, 1786. 8°, Bibliothecae Rheno-Trajectinae Catalogus. Traj. 1835, C. Su b. plem. 1845, 2 vol, Pol. — 1 men Index librorum quibus bibliotheca Academiae Rheno-Tra- jectinae, ab Anno 1841-1855 locupletata est. Traj. 1855. 87. OOST-INDIEË, Bataviaasch Handelsblad. Edit. v. Nederl. Bat. 1862. N° .23. 24. 4°. B E L GI. Bulletin de l'Académie royale de Médecine de Belgique. 2me Série. Brux., 1862. Tom. V. 6, 7. 8%. Inhoud: BURGGRAEVE. De l'Oxalurie et de ses applications au régime diététi- que, suivie d'une comparaison entre le régime sucré et le régime salé, et d'un compte rendu des expériences faites avec le sulphite de magnésie et le sulfite de soude, en vue de prévenir l'infection purulente. N DpEBOUT, Coup d'Oeil sur une des formes les plus rares du bee-de- lievre, les fissures horizontales. ono. De PAnthracose pulmonaire ou de la pénétration des particu- les de Charbon dans le poumon des houilleurs. GIRAUD-TEULON. Note sur la grandeur apparente des objets vus au moyen des instruments d'optique. Base d'une appréciation exacte de leur pouvoir amplifiant. Annuaire de l'Université Catholique de Louvain. Ann. 1841, 1862, 1863. 85. A. SCHAEPKENS. Archives de P'église Notre-Dame à Maas- tricht. Anvers, 1855. 80. B. M. J. REUSENS. Anecdota aprrantr VI, Pont. Max. Lovanii, 1862. Se. Syntagma doctrinae theologicae ADRTAVI VI, Pont. Max. Lovanii, 1862. 80. — cx — r. J. MOULART. De Sepultura et Coemeteriis. Lovanii, 1862. 80. E. G. J. GRÉGOIR. Essai Historique sur la musique et les musiciens dans les Pays-Bas. Brux. et la Haye, 1861. 45. FRANKRIJK. Revue agricole, industrielle littéraire et artistique. Valen- ciennes. 1868. Tom. XVI. N° 1. 85. GARCIN DE TASSY. Mantic uttaïr ou le langage des Oiseaux, Poëme de Philosophie religieuse traduit du Persan. Pa- ris, 1863. 89. Cours d' Hindoustani à l'Ecole Imp. des Langues orientales vivantes. Discours d' Ouverture du Ir Dec. 1862. 8. DEMARQUAY, De la Glycérine, de ses applications à la Chi- rurgie et à la Médecine. Paris, 1863. 8“. J. DECAISNE. Le Jardin fruitier du Muséum. Paris, 1862. Livr. 60. 45. * D”HÉRICOURT, Annuaire des Sociétés savantes de la France et de I'Etranger. Paris, 1863. Pag. 1—64. 8“. ENGELAND. Proceedings of the Royal Society of London. Vol. XII. Ne. 53. 1862. 8e. Inhoud : R. OWEN. On the Fossil Remains of a long-tailed Bird (Archeopteryx Macrurus, ow.) from the Lithographie State of Solenhofen. W. TOMSON. Dynamical Problems regarding Elastic Spheroidal Shells and Spheroids of Incompressible Liquid. W. J. MACQUORN RANKINB. On the Exact Form and Motion of Waves at and near the Surface of Deep Water. 8. HAUGRTON. On the Tides of the Arctic Seas. Part II. The Semidiur- nal Tides of Port Leopold, North Somerset. M. SIMPSON. On the action of Chloride of Jodine of Jadide of Ethy- lene and Propylene Gas. II Notice. .. — OET, =e A. CAYLEY. On certain Developable Surfaces. T. L. PHIPSON. Observations on several Mineral substances, including their analysis. G. B. AIRY, On the Strains in the Interior of Beams. Journal of Landborough's Expedition from Carpentaria in Search of Burke and Wills. Melbourne, 1862. 8°. With a Map. DUITSCHLAND. GRUNERT. Archiv der Mathematik und Physik. Greifswald, 1862. Th. XXXIX. 3. 80. _ Inhoud: L. OETTINGER. Ueber bestimmte Integrale (Fortsetz.). HESSEL. Elementare Beweise einiger Sätze, welche für die Lehre von den regelmässigen Polygonen von Wichtigkeit sind. J. DIENGER. Allgemeine Form der rouninn'schen Reihen, Anwendung auf die Berechnung bestimmter Integrale und die Summirung der Reihe. GRUNERT. Die Anwendung der Stereographischen Projection zur Ent- wickelung der Theorie des Sphärischen Dreiecks und des Sphäri- schen Vierecks. GRUNERT. Neue analytische Darstellung der Haupteigenschaften der stereographischen Projection. CH. FR. LINDMAN. De parallelogrammis, quorum latera per quatuor puncta data transeant. E. LUTHER. Astronomische Beobachtungen auf der Königl. Universitäts-Sternwarte zu Königsberg. 1862. folio. —— Declinationes Stellarum fundamentalium novae ex ultimis illi. Bresser observationibus derivatae. Regio- monti Pr., 1859. 4“. Sitzungsberichte der königl. bayer. Akademie der Wissen- senschaften. München, 1862. II. 2. 8“. Inhoud : LAMONT. Ueber die zehnjährige Periode in der täglichen Bewegung der Magnetnadel, und die Bezichung des Erdmagnetismus zu den Sonnenflecken. BOEKGESCH. DER. KON. AKAD. VAN WETENSCH. 15 wate FORIN veen LAMONT. Ueber das Verhältniss der weta Intensitäts- und Inelinations-Störungen. PETTENKOFER. Ueber die Ausscheidung von Wasserstofgas bei der Er- nührung des Hundes mit Fleisch und Stärkmehl oder Zucker. SEIpEL. Ueber die Verallgemeinerung eines Satzes aus der Theorie der Potenzreihen. THOMAS. Ueber einige Fragmente von versificirten Fabeln zum soge- nannten Romulus. LAMONT. Beitrag zu einer mathematischen Theorie des Magnetismus. Näc kf. Ueber die erystallähnlichen Proteinkorper und ihre Verschie- denheit von wahren Crystallen. Correspondenz- Blatt des zoologisch-mineralogischen Vereines in Regensburg. 1862. Jahrg. 16. 80. Inhoud: BESNARD. Die Mineralogie in ihren neuesten Entdeckungen und Fort- schritten. SINGER. Zur Geschichte des Isomorphismus. v. HORNBERG. Kleine mineralogische Notizen. LINDERMAYER. gere u eee fossiler Knochen in Pikermi in Grie- chenland. schmpr. Der Fichtelit. A. J. Jäcker. Materialien zur bayerischen Fauna. L. KOCH. Die Arachniden-Gattung Tetragnatha. HERRICH-SCHÄFFER. Die Regensburger Schmetterlingsfauna. Schmetterlinge aus Cuba. Revision der Lepidopteren mit besonderer Berück- sichtigung der Aussereuropäer. — Entomologische Literatur des Jahres 1861. Preisschriften gekrönt und herausgegeben von der Fürst- lich Jablonowskischen Gesellschaft. Leipzig, 1863. 8“. Inhoud: E. LASPEYRES. Geschichte der volkswirthschaftlichen Anschauungen der Niederländer und ihrer Litteratur zur Zeit der Republik. CH. LASSEN. Indische Alterthumskunde. Leipzig, 1862. Anhang zum III. und IV. Bande. 80. vox rräurscu. Die Krankheiten des Ohres, ihre Erkennt- niss und Behandlung. Würzburg, 1862. 80. K. weiss, Mittheilungen der K.K. Central-Commission zur P Erforschung und Erhaltung der Baudenkmale. Wien, 1863. Jahrg. VII- VIII. I. 40, 0. BUCHNER. Zweites Quellenverzeichniss zur Literatur der Meteoriten. Ein Anhang zu KESSELMEYER, über den Ur- sprung der Meteorsteine. Frankfurt a/M, 1863. 4“. A. PETERMANN. Mittheilungen aus susrus perrHeS’ Geogra- phischer Anstalt über wichtige neue Wrforschungen aus dem Gebiete der Geographie. Gotha, 1862. XII. Er- günzungsheft. N°, 10, 1863. N°. I. 4“. ZWITSERLAND. Matériaux pour la Carte Géologique de la Suisse, publiés par la Commission géologique de la Société Helvétique des Sciences Naturelles. Neuchatel, 1863. Livr. I. 40. Av. Atlas. Livr. 1. pl. ITALIË Societa reale di Napoli. Rendiconto dell' Accademia del Scienze Fisiche e Mathematiche. Napoli, 1862. Fasc. 1—4. 4° Inhoud, 1: N. TRUDI, Sull' inviluppo delle corde di constante grandezza nelle curve di 2° Ordine. A. SOACCHI, Sulla scambievole soprapposizioue dei cristalli di solfato potassico appartenenti a diversi sistemi. G. GASPARRINL. Ricerche sulla embriogenia della Canape. G. BATTAGLINL. Sopra alcune proprietà delle linee di secondo grado. s. DE LUCA, Ricerche sulla formazione della materia grassa nei frutti dell Olivo. E. FERGOLA. Sulla risoluzione per serie delle equazioni trinomic di grado qualunque. I. L. PALMIERL Sull' origine dell elettricità atmosferica. S. DE LUCCA. Nuove ricerche sulla temperatura dell’ acqua allo stato sferoidale. 15* — 1 — s. DE LUCA e G. UBALDINI. Ricerche sulle proprietu assorbenti della terra arabile. 6. BATTAOLINI. Sulla superficie di secondo grado. III: G. GTUscARDI. Notizie Vesuviane. G. BATTAGLINI. Nota sui Determinanti. N. TRUDI. Intorno ad una transformazione delle forme quadratiche. Iv: A, COSTA. Nuovi studi sulle entomologia della Calabria Ulteriore. G. GASPARRINI. Osservazioni ‚sopra alcune malattie degli organi ve- getativi degli agrumi. A. DE GASPARIS. Regola per la soluzione del problema di KEPLERO. N. TRUDI Intorno ad alcune formole di Sviluppo. L. PALMIERL. Notizie sulle scosse di terremoto segnata dal Sismografo Elettromagnetico dopo incendie del Vesuvio comineiato il di 8 Dicembre 1861, R. NAPOLI. L'allotropia, le stato nascente e le azioni catalitiche nei corpi. x. rnupr. Sul processo del massimo comun divisore tra due funzioni intere di una variabile. F. PADULA. Ricerche di Geometria Analytica. D. CARUFTIL Dei principii dei Governo libero. Torino, 1852. 8“. — — Storia del regno di CARLO EMANUELE III. Torino, 1859. 2 vol. 80. — — II discorso sopra Tacquisto di Milano di Mon- signor CLAUDIO DI SEYSSEL. Torino, 1861. 4“. — — Axvertimenti politici per quelliche Vogliono entrare in Corte del Sigr. Conte pr verRUA, Ambascia- tore residente per l' A. R. di Savoia in Roma coll’ aggiunta di cinque dispacci sulla questione del Marche- sato di Saluzzo. Torino, 1862. 80, — —__—__— Della neutralità della Savoia nel 1703. Torino, 1862. 4“. RUSLAND, b. MEYER. Disquisitiones de intoxicatione acuta phosphoro effecta, Dorpat., 1861. 8“. — u — A. LEHWESS. De diaphragmatis usu in respiratione. Dorpat., 1861. J. TRAUVGOTT. Ein Beitrag zur feineren Anatomie des Rüc- kenmarks von Rana temporaria L. Dorpat, 1861. 80. A. TRACHTENBERG. Zur Frage uber die Neutralisation über- schüssiger Alcalien im Blute. Dorpat, 1861. 8“. n. HEIDINGER. Die Laparotomie bei Darmocclusionen. Dor- pat, 1861. 80. f H. ECKERT. Beiträge zur Kenntnis der weiblichen Ge- schlechtstheile und ihrer Producte bei den Vögeln. Dor- pat, 1861. 80. k. RUrkowskl. Ueber die graue Substanz der Hemisphären des kleinen Gehirns. Dorpat, 1861. 8“. n. wurrrius. Ueber den Nachweiss von Salpetersure m Harn. Dorpat, 1861, 8% J. voxk. Einiges über die Ansichten, welche uber die Fe- bris remittens in Russland herrschen. Dorpat, 1861. 8“. R. GROT, Das Verhältniss des Nervus vagus zur Herzaction nach eigenen Untersuchungen. Dorpat. 1861. 85. o. Ewers, Beiträge zur Lehre von den Geschwüren des Unterschenkels. Dorpat, 1861. 8°, N. BEATER, Bemerkungen zu den im Laufe der Jahre 1841—1861 auf der Chirurgischen Abtheilung der Dor- pater Universitäts-Klinik beobachteten Hernien. Dorpat, 1861. 8°, R. PALM. Ueber die schwefelbasischen Quecksilbersalze. Dor- pat, 1861. 8“. U. woe. Ueber die Anwendung der Flexion der Extre- mitäten bei Behandlung von Aneurysmen und arteriellen Blutungen. Dorpat, 1861. 8“. 2 M. — OEVER == KÖRBER. Beitrage zur Kenntniss des Ueberganges der Kalk- und Magnesiasalze ins Blut. Dorpat, 1861. 8°. . sTieDA. Ueber das Rückenmark und einzelne Theile des Gehirns von Esox Lucius L. Dorpat, 1861. 45. . WEISS. Zur Statistik und Aetiologie der unter dem Land- volke Livlands am häufigsten Vorkommenden Augen- krankheiten besonders des Trachoms. Dorpat, 1861. 4°, LOHRER. Ueber den Uebergang der Ammoniaksalze in den Harn. Dorpat, 1862, 80. | — „ FREYMANN. Zur localen Anwendung des permanenten Wasserbades. Dorpat, 1862. 80. sachs. Beiträge zu der Lehre vom Uebergange der Harze in das Blut. Dorpat, 1862. 80. „Tr xER. Mittheilungen aus der Dorpater gynäkologi- schen Klinik. Dorpat, 1862. 80. „ B. KLEIST. Das Verbrechen des Kindestödtung. Dorpat, 1862. 80. Lösch. Ueber die Einwirkung des Ammoniaks auf Kweck- silberoxydulsalze, mit besonderer Berücksichtigung des Hahnemannschen Salzes. Dorpat. 1862. 80. voN OETTINGEN. Der Rückstand der Leidener Batterie als Prüfungsmittel für die Art der Entladung. W 1862. 8°. „ DYBOWSKI, Versuch einer Monographie der Cyprinoiden Livlands nebst einer synoptischen Aufzählung der euro- päischen Arten dieser Familie. Dorpat, 1862. 8“. enRrIcH. Ueber Leukümie. Dorpat, 1862. 80, v. Bossr, Ueber den Einfluss von Arzneimitteln auf die Ausscheidung der Harnsäure. Dorpat, 1862, 85 — CXIX — o. VON KUGELGEN, Allgemeine Beurtheilung verschiedener Methoden die Syphilis zu behandeln. Dorpat, 1862. 80. A, ANDRSOHN. Beiträge zur Kenntniss der nichtzuckerfüh- renden Harnruhr. Dorpat, 1862. 80. AANGEKOCHT, Annales de Chemie et de Physique. 3ième Série. Paris, 1863. Tom. LXVII. 2. 80. Göttingsche gelehrte Anzeigen. 1862, Stück 47—52. 1863. Stück 1—2. 80, Flora. Regensburg, 1862. No. 31—37. 80. 9 POGGENDORFF. Annalen der Physik und Chemie. Leipzig, 1862. No. XI—XII. 80. WIEGMANN. Archiv für Naturgeschichte. Berlin, 1862. Jahrg. XXVIII. 3. 80. VON SCHLECHTENDAL. Linnea. Ein Journal für die Botanik in ihrem ganzen Umfange. Halle, 1862, Bd, XXXI. 3—5. 80, DINGLER. Polytechnisches Journal. Augsburg, 1862. Bd. CLXVI. 4-6. Bd. CLXXII. 1—2. 80, GRARSSE, Trésor de livres rares et [précieux ou Nouveau Dictionnaire Bibliographique. Dresde, 1863. Tom. IV. Livr. V. 40, Bibliothèque Universelle et Revue Suisse. Nouv. Periode. Genève, 1863. Tom. XVI. 1. 80. — XX — TEN GESCHENKE OF IN RUIL ONTVANGEN IN DE MAAND MAART 1863. NEDERLAND. Bouwkundige Bijdragen, uitgegeven door de Maatschappij : Tot bevordering der Bouwkunst. Amsterdam, 1863. Dl. XIII. 3. 4“. Inhoud: Iets over ijzeren kappen. De bewoonbaarheid van nieuwe woningen. Trilling van vloeren. Verdediging van het gegalvaniseerd ijzer, tegen het rapport uitge- bragt in de 9de Algem. bijeenkomst der Maatsch.: T. b. d. Bouwk. Terra-Cotta. Bouwartikelen, verkrijgbaar bij D. J. van den Brink, Amstel, V, N°. 66, te Amsterdam. Toelichtend woord over de Openb. Verkoopplaats van paarden en rijtuigen te Parijs, genaamd Le tattersall frangais, De Veiligheids-kegel. Toestel dienende tot afdekking der schoor- steentoppen. Over den Stijl in de bouwkunst. Beschrijving van den Stal en het Koetshuis op de plaats Duin en Daal, te Bloemendaal nabij Haarlem. 4 Engelsche heistelling op den Rijn-Spoorweg. De Overblijfselen van Ninivé. Berigten van gemengden aard. Mededeelingen en berigten der Geldersche Maatschappij van Landbouw over 1863. I. Arnh, 1863. 85. Bijblad tot het Tijdschrift de Volksvlijt. Amst., 1863. Ne. 3. 85. Maandblad, N'. 2, 3, en Correspondentieblad, N'. 2 van het Nederl, Onderwijzers-Genootschap. 1863. 85. J. ©. BALLOT, Magazijn voor Landbouw en Kruidkunde. Nieuwe Reeks. Utr, 1863. Afl. 3, 4. 8. — OXX — Inhoud, Afl. 3: M. BLOCK. Het scheren der paarden. Overbevruchting (Superfoetatio) bij dieren. A. MULLER. Over het roomen en boteren der melk. Vervalsching van lijakoeken met raapkoeken. r. ADAM. Gemakkelijke wijze om zieke dieren, die niet staan kunnen, te doen hangen en leunen. Over de leverbot. Gemengde berigten. Afl. 4: RUEFF. Over het geleiden van Stieren en een nieuwen neusring voor hen. TULASNE en KÜHN. De ontwikkeling en voorkoming van den brand in het koren. BOSKER. Over het lezen van landbouwkundige geschriften. Het scheren van paarden en rundvee. Bereiding der Oldenburger roomkaas. D. C. LOMAN. Nog een Woord over het opfokken van lammeren. Rapport, aan Z. M. den Koning uitgebragt door de Com- missie tot onderzoek der beste rivier-afleidingen, inge- steld bij Koninkl. besluit van 15 Maart, 1821. N°. 105. s Gravenhage, 1827. 45. Atlas der Kaarten en profilen behoorende tot het rapport der Commissie over de beste Rivier-afleidingen, van 13 September 1825. in plano. Verzamelings-tabel der Waterhoogten langs de Boven-Rijn, Waal, Merwede enz., waargenomen in de maand No- vember 1862, fol. Rijkstelegraaf. Beschrijving van de in Nederland gebruike- lijke telegraaftoestellen, van de inrigtingen der Kantoren en van de Geleidingen. Uitgegeven in Januarij 1863. 85. Afbeeldingen in 4“. b. J. KAISER, De toepassing der photographie op de ster- rekunde. Leiden, 1862. 85. L. A. TB WINKEL. De Grondbeginselen der Nederlandsche Spelling. Ontwerp der spelling voor het aanstaande Ne- derl. Woordenboek. Leiden, 1863. 8“. BOEKGESCH. DER, KON. AKAD. VAN WETENSCH. 16 — GAK JACOB VAN MAERIANTs Spiegel Historiael, uitgeg. door de Maatschappij der Nederl. Letterkunde te Leiden 1861. Dl. II. Afl. 3, 4. 45. r. w. CONRAD. Prijsverh. betreffende het leven en de ver- diensten van CHR. BRUININGS. 's Gravenh., 1827. 4e. 0. 6. VON REEKEN. Ons vleeschvoedsel. Eene wetenschappe- lijk sociale studie. Haarlem, 1863. 8°, Over Angina diphtherina. 4°. R. A. VAN ZUYLEN JR. Inventaris der Archiven van de stad s Hertogenbosch. s Hertogenbosch, 1863. Iste Dl. van 1399—1568. roy-8. Catalogus van een groot aantal Nederl. Portretten. Amst., 1863. 8°. Verzameling van Kaarten inhoudende eene procentsgewijze opgave omtrent storm, regen, donder en mist, etc, als uitkomst van wetenschap en ervaring. Uitgegeven door het Koninkl. Nederl. Meteorologisch Instituut te Utr. in 1862, In plano. OOST-INDIË. B. F. MATTHES. Boegineesch Heldendicht op den eersten Bonischen Veldtogt van 1859. Makassar, 1862. 87. c. SWAVING. Penige aanteekeningen over de Sumatrasche Volkstammen. Batavia, 1863. 8°. Bataviaasch Handelsblad. Batavia, 1863. Nö. 1, 2. 4“. BELGIË Procès-Verbaux des Séances de la Commission roy, pour la publication des anciennes lois et ordonnances de la Belgique. Bruxelles, 1862, Vol. V. I. 8“. — CXXNT — J. J. D'OMALUS p'HALLOY. Abrégé de Géologie, 7. Ed. Brux., 1862. 8° FRANKRIJK, Mémoires de l'Académie des Sciences de l'Institut Impé- rial de France. Paris, 1861, Tom. XXXIII. 4°, Inhoud : FLOURENS. Elage historique de M. MAGENDTE. E‚ CHEVREUL. Exposé d'un moyen de définir et de nommer les Cou- leurs. Avec Atlas (Cercles chromatiques) in Folio. Mémoires présentés par divers Savants à l'Académie des Sciences de Institut Imp. de France. Paris, 1862. (Sc. Math. et Phys.) Tom. XVI. XVII. 4“. Inhoud, Tom. XVI: Sur le tonnerre en Ethiopie. E. DE JONQUIÈRES. Essai sur la génération des courbes géométriques et en particulier sur celle de la courbe du 4ième ordre. CH. SAINTE-OLAIRE, DEVILLE et PÉLIX LEBLANO. Sur la Composition Chimique des Gaz rejetés par les évents volcaniques de P'Italie me- ridionale. O. DELAFOND et H. BOURGUIGNON. Traité 0 d'entomologie et de pathologie de la Psore. Tom. XVII: DAUBRÉEB. Etudes sur le métamorphisme. DELESSE. Histoire du métamorphisme des rochers. DUFFAUD. Sur le prix des grains, à Poitiers, depuis trois siècles. L. DUFOUR. Anatomie, physiologie et histoire naturelle des Galéodes. A. LEREBOULLET. Recherches d'embryologie Comparée sur le dévelop- pement du brochet, de la perche et de I’éerevisse. Mémoires de l'Institut Imp. de France. Académie des In- scriptions et Belles-Lettres. Faris, 1861. Tom. XX. I, et XXIV. 1. 45. | Inhoud, I. pd Table de PHistoire de l'Académie des Inseriptions et Belles-Lettres pendant les Ann 18531856. 16 * — . — T. XVV. 1: E. EGGER. Mém. hist. sur les Traités publies dans l' Antiquité, depuis les temps héroïques de la Grèce jusqu'aux premiers siècles de l'ère chrétienne. E. RENAN. Sur Tage du livre intitulé Agriculture nabatéenne, CH. LENORMANT. Mém. sur les Antiquités du Posphore cimma- rien. L. DELISLE. en sur l'ancienne Bibliothèque de Corbie. CH. LENORMANT. Sur les représentations qui avaient lieu dans les mystères d'Eleusis. Mémoires présentés par divers Savants à 1’ Académie des Inscriptions et Belles-Lettres de l'Institut Imp. de France. Paris, 1860. 1e Série. T. VI. I. 2e Série. T. IV. I. 4°. Inhoud, I' Serie. T. VI. 1: F. LENORMANT. Sur Alesia des Commentaires de cÉsAR, et sur les antiquités d' Alise-Sainte-Reine (Côte-d'Or). DE vodüß. Sur une nouvelle inscription phenicienne. J. GIRARDIN. Analyse de plusieurs produits d'art d'une, haute anti- quité. VIVIEN DE SAINT-MARTIN, Etude sur la Géographie grecque et latine de l'Inde, et en particulier sur l'Inde de Prolhunz, dans ses rap- ports avec la Géographie sanserite. TH. HENRI MARTIN, Du succin, de ses noms divers et de ses variétés suivant les anciens. CH. JOURDAIN. De l'Origine des traditions sur le Christianisme * BOÈCE. DEB KOUTORGA. Mem. sur le parti persan dans la Grèce ancienne et le procès de THÉMISTOCLE. TH. HENRI MARTIN. De Faimant, de ses noms divers et de ses varié- tés suivant les Anciens. 2° Serie, Tom. IV. I: Liste des principaux Ouvrages signalés aux distinctions de l'Acadé- mie par sa Commission des Antiquités de la France, depuis 1848 — 1860. A. MAURY. Les forets de la France dans l'Antiquité et au moyen âge. NM. DELOOHE. Etudes sur la Géographie historique de la Gaule, Notices et Extraits des Manuscrits de la Bibliothèque Imp. et autres Bibliothòques. Publiés par l'Institut Imp. de France. Paris, 1861. Tom. XV. 1862. Tom. XIX. I. XX. 2. 4“. — . — Inhoud, Tom. XV. Table alphabétique des matières renfermées dans les quatorze pre- mier Tomes, Partie Occidentale. Tom. XX. 2: HAURÉAU. Commentaire de JEAN SCOT ÉRIGÈNE sur MARTIANUS ca- PELLA. CH. JOURDAIN. Des Commentaires inédits de GUILLAUME DE CONCHES et de nico. rrivern, sur la Consolation de la philosophie de Boùce. BOUTARIO. Notices et Extraits des documents inédits relatifs à I'His- toire de France sous PHILIPPE LE BEL. LÁor. peuisue. Jugements de l'Échiquier de Normandie au XIII. Siècle. Supplément aux Comptes rendus hebdomadaires des Séan- ces de l'Académie des Sciences. Paris, 1861. Tom. II. 4“. Inhoud : r. J. VAN BENEDEN. Mémoire sur les Vers intestinaux. BRONN. Essai de réponse à la question de Prix ete. Savoir: Etudier les lois de la distribution des corps organisés fossiles dans les dif- férents terrains sédimentaires, suivant l'ordre de leur superposi- tion. — Discuter la question de leur apparition ou de leur dispa- rition successive on simultanée. — Rechercher la nature des rap- ports qui existent entre l'état actuel du règne organique et ses états antérieurs. Mémoires de l'Académie Imp. des Sciences, Inscriptions et Belles-lettres de Toulouse 5me Série. Toulouse, 1862. Tome VL. 8 Inhoud : BRASSINNE. Note sur le calcul des moyennes entre plusieurs obser- vations. Méthode pour rectifier et rendre intégrables les équations du mouvement d'un n LAROQUE. Note sur le calcul des moyennes. MOLINS. Sur un théorème général relatif aux polygones leeres dans une section conique. TILLOL. Démonstration de quelques théorèmes relatifs aux surfaces du 2e dégré. DE PLANET, Sur les Chaudières à Vapeur. — C — DAGUIN. Du transport des éléments aux électrodes pendant Pélec- trolyse. PETIT. Note sur le décroissement annuel de l'inclinaison et de la dé- elinaison magnétiques à l'Observatoire de Toulouse. FILHOL. Note sur la composition chimique des fleurs. BAILLET et TIMBAL-LAGRAVE. Essai Monographique sur les espèces du genre Galium des environs de Toulouse. cros. Deuxième Fascicule d’Observations térato-logiques. TIMBAL-LAGRAVE. Observations botaniques sur quelques plantes de la Penna Blanca. LAvocar. Recherches d’anatomie comparée sur l'appareil ae jugal et palatin des Vertébrés. CAZE. Explication historique d'une inseription qui avait été e sur le mur d'un vieux monastère. DEVALS. Negropelisse. LAGRÈZE-FOSSAT. Etudes historiques sur Aloissac. Recueil de Académie de Législation de Toulouse. Toul, 1862. Tom. XI. 1. 8° Inhoud : Fons. Un testament nuncupatif au XIVe Siècle, dans la Sénéchaus- sée de Toulouse, MOLINIER. Observations sur le Projet de loi portant modification de plusieurs dispositions du Code pénal. FONS. Document inédit de l'Année 1311, constatant l'usage du Droit romain dans le Midi. Précis analytique des Travaux de Académie Imp. des Scien- ces. Belles-lettres et Arts de Rouen, pendant l'année 1861—1862, 82. Inhoud : A. PILLON DE ST. PHILBERT. Rapport sur un ouvrage de M. vemON : Periodicité des grands déluges. LEPAGE. Etude Chimique sur les graines de fasain d'Europe. LÉvr. 8me étude Scientifique et Archéologique sur les rives de l'em- bouchure de la Seine. B, DUMESNIL, Examen du Compte-rendu de la réunion annuelle des médicins aliénistes d'Angleterre. MALBRANOHB, Revue des plantes critiques ou nouvelles de la Seine- Inférieure. De LúÉnum. Etude sur les Aveugles et sur les Sourds. — CXXVII — BALLIN. Précis historique sur la Commission des Antiquités du Dep. de la Seine Inférieure. Revue Agricole Industrielle, Littéraire et Artistique. Va- lenciennes, 1863. Année XV. N°. 2. 8“. Annales des Sciences naturelles. Zoologie. 4e Série. Paris, 1862. T. XVIII. 4—6. 1863. T. XIX. 1—3. 80, Inhoud, XVIII, Ne, 4: LEREBOULLET. Recherches d'embryologie comparée sur le développe- ment du Limnée. (3e Mém.). F. MULLER. Sur l'existense d'un Systéme nerveux colonial chez les Bryozoaires. B. MAGITOT et CH. ROBIN. Cartilage de Meckel. ‚©. DARESTE. Production artificielle des monstruosités. * N°, 5, 6: r. POUCHET. Etudes expérimentals sur la genèse montanée. W. HIS. Recherches sur la Structure des Glandes de Peyer. E. L. ORDONEZ. Développement de la Trichina Spiralis. M. G. 8. VAN BREDA. Age géologique des Silex taillés d' Amiens, etc. A. WAGNER, MEYER. Découverte d’Animaux Vertéb. munis de plumes, dans un dépôt de l'époque Jurassique. HESSE. Crustacés nouveaux. MALM. Reproduction des parties de Organisme. CL. BERNARD. Recherches sur le grand Sympathique. XIX. 1—3: LEREBOULLET. Recherches d' Embryologie. (suite). . HODGE. Observations sur le développement d'un Pygnogonon. SÉTCHENOW. Centres modérateurs des mouvements Réflexes. BAUDELOT. Appareil Générateur des Gastéropodes. Congrès Archéologique de France. XXVIII Session. 1861, à Reims. Paris, 1862. Tom. XXV. 80. Annuaire de PInstitut des Provinces, des Sociétés Savantes et des Congrès Scientifiques. 2de Série. Paris, 1862. Vol. IV. 80. . — CXXVIII — ENGELAND. Proceedings of the Royal Society. 1863. Vol. XII. No. 54. 80. Inhoud: TH. P. KIREMANN. Applications of the Theory of the Polyedra to the Enumeration and Registration of Results. A. W. HOFMANN. Contributions to the History of the Monamines. FR. GALTON. A. Development of the Theory of Cyclones. FR. W. ravr. On the Immunity enjoyed by the Stomach from being digested by its own Secretion during Life. A. w. HOFMANN. Notes of Researches on the Poly-Ammonias. W. H. MILLER. On the Form of Crystals of Peroxide of Benzoyl. E. FRANKLAND. On the Synthesis of Leucie Acid. A. HUTCHISON SMEE. On the Artificial Production of Fibrin from Albumen. W. A. MILLER. Note on the Spectrum of Thallium. A. W. HOFMANN. Researches on some of the Artificial Colouring Matters. r. GREISS. On some new Compounds obtained by Nitrogen-Substitu- tion, and new Alcohols derived therefrom. * G. BOOLE. On the Differential Equations of Dynamics. n. ANGUS SMITH. On the Absorption of Gases by Charcoal. W. THOMSON. On the Embryogeny of Comatula rosacea, Transactions of the Royal Irish Academy. Dublin, 1862. Vol. XXIV. p. II. 40. Inhoud: J. n. KINAHAN. On the Britannie Species of Crangon and Galathea; with some Remarks on the Homologies of these Groups. HUMPH. LLOYD. On Earth-Currents, and their Connexion with tho Diurnal Changes of the Horizontal Magnetic Needle. The Journal of the Royal Dublin Society. Dublin, 1868. No, XXVI, XXVII, XXVIII. 80. Inhoud: woxron and roxrtrkx. On the Milk supplied in Dublin. ADAMS. On the Fossiliferous Caves of Malta. LAWSON. On the Anatomie, Histology, and Physiology of Limax maximus, scor. On the Reduction of Iron by the Use of Condensed Poat. GAMGEB. On the Prevalence and Prevention of Diseases Amongst our Domestic Animals. — OXXIX — NOORD-AMERIKA. JAMES D. DANA. Manual of Geology. Philadelphia, 1863. 80. n the higher subdivisions in the Classi- fication of Mammals. 1863. 80. DUITSCHLAND. Denkschriften der K. Akademie der Wissenschaften. Philo- sophisch-hist. Cl. Wien, 1862. Bd. XII. 40. Inhoud : MIKLOsICH, Die slavischen Elemente im Rumunischen. worr. Le Roman de Renart le Contrefait. vorer. Geschichte der Ballei des deutschen Ordens in Böhmen. srülz. Zur Geschichte der Herren und Grafen vox SCHAUNBERG. Sitzungsberichte der K. Akademie der Wissenschaften (Math. naturw. Classe). Wien, 1862. le Abth. Bd. XLV. 4— 5. — XLVI. 1-2. — 2e Abth. Bd. XLV. 5. — XLVI. 1-3. 80. Inhoud, le Abth. XLV. 4—5: ZIRKEL. Versuch einer Monographie des Bournonit. LANGER. Zur Anatomie der männlichen Schwellorgane. DIESING. Beschreibung von zwei neuen Arten der Gattung Aulasto- mum aus warmen Quellen Ungarns. KNER. Kleinere Beiträge zur Kenntniss der fossilen Fische Oesterreichs. VON ZEPHAROVICH. Die Krystallformen des unterschwefligsauren Kalkes. XLVI. 1—2: REUSS. Die Foraminiferen des norddeutschen Hils und Gault. Auszug aus einem Schreiben des Hrn. Dr. R. A. Tullrri an Hen. E. FENZL, dd°, Santiago d. 3 April 1862. urxrl. Ueber den Porus erotaphitico-buceinatorius beim Menschen. LANGER. Ueber das Gefässystem der männlichen Schwellorgane. DIESING. Nachträge zur Revision der Turbellarien. SCHRAUF. Zur Charakteristik der Mineralspecies „Anhydrit.“ FITZINGER Ueber das System aus die Charakteristik der natürlichen Familien der Vögel. PETERS. Ueber den Lias von Fünfkirchen. BOEKGESCH. b. KONINKL. AKAD. V. WETENSCH. 3 — OKE — KNER. Ueber die drei Fischgattungen tree Symphysodon und Monocirrhus HECK 2e Abth. XLV. 5: BRÜCKE. Ueber die sogenannte Molecularbewegung in thierischen Zellen, insonderheit in den Speichelkörperchen. GÜNSBERG. Ueber das Verhalten von Gummi gegen Eiweisskörper. nouß. Die Karte der Herzegowina, des südl. Bosniens und Montene- gro’s von Hrn. DE BEAUMONT. HAIDINGER. Der Meteorsteinfall in Gorukpur- Districte in Ober-Ben- galen. Das Eisen von Kurrukpur nicht meteorischen Ursprungs. ROCHLEDER. Untersuchung der reifen Samen der Rosskastanie (Aes- culus Hippocastanum). LERCH. Ueber Kohlenoxydkalium und die aus demselben darstelba- ren Säuren. HAIDINGER. I. Stannern. Ein Zweiter Meteorstein, durch seine Rinde genau in seiner kosmischen Bahn orieutirt. II. Der rothe Schnee in Salzburg am 5. u. 6. Febr. 1862. III. Das Riesenhirsch-Skelet aus der K.K. Geologischen Reichsanstalt in den zoologischen Garten übertragen. XLVI. I: CZERMAK. Notiz über die laryngoskopischeu Photographien und über das Mikrostereoskop. STEFAN. Ueber die Bewegung flüssiger Körper. BRÜCKE. Das Verhalten der sogenannten Protoplasmaströme in den Brennhaaren von Urtica urens gegen die Schläge des Wee tromotors. ou. I. Ueber ein heftiges Gewitter zu Vöslau am 6 Juni 1862. II. Entdeckung einiger Leithakalk-Petrefacten in den obersten Schichten der Kalkdolomit-Breccien Gainfahrns. Sugic. Grudzüge einer Molecularphysik und einer mechanischen Theo- rie der Elektricität und des Magnetismus. ROLLETT, Versuche und Beobachtungen am Blute. ROSENTHAL, Untersuchungen über Resorption und Absorption der Jodmittel. Mach. Ueber die Moleculazwirkung der Flüssigkeiten. XLVI, 2: r KNOCHENHAUER. Versuche zur Theorie des Condensators. Maon. Zur Theorie der Pulswellenzeichner. WIESNER, Untersuchungen über das magnetische Verhalten einiger Cyanverbindungen des Eisens, Nickels und Kobalts. roMmsaA, Beiträge zur Lymphbildang. — CXXII — LUDWIG u. TOMsA. Die Lymphwege des Hodens und ihr Verhältniss zu den Blut- und Samengefüssen. Betz. Uber den Blutstrom in der Leber, insbesondere den in der Leberarterie. PFAUNDLER. Beiträge zur Kenntniss einiger Fluorverbiudungen. BARTH. Ueber die Einwirkung des Broms auf Glycerin. HAIDINGER. Das Meteoreisen von Sarepta. XLVI. 3: wönrer. Ueber die Bestandtheile des Metcorsteines von Bachmut in Russland. HAIDINGER. Die Meteoriten von Bachmut und von Paulowgrad, Gouvt. Jekaterinoslaw. A. WEISS u. WIESNER. Ueber das Verhälten des Kupferoxyd-Ammo- niaks zur Stärke. Á raus. Beiträge zur Anatomie des Lymphgefüss-Ursprunges. BLAZEK. Ueber Volumsbestimmungen mit Zuziehung der Schwer- punktstheorie. TACHAU u. FICK, Vorläufige Ankundigung einer Untersuchung über die Abhängigkeit der Muskelarbeit von der Stärke des Nerven- reizes. REITLINGER u. ’zeRJAU. Ueber Schichtung durch Entladungsschläge der Leidner Batterie. Sitzungsberichte der K. Akademie der Wissenschaften (Phi- los.-hist. Classe). Wien, 1862. Bd, XXXIX. 5. XL. 1—3. 80. Inhoud, Bd. XXIX. 5: PFIZMAIER, Die Könige von Hoai-nan aus dem Hause Hax. PEIFALIK. Altcechische Leiche, Lieder und Sprüche des XIV. u. XV. Jahrhunderts. XL. 1: v. MÜLLER. Ueber die Sprache der Aughänen (Paxro). HAHN. Motive der jonischen Säule. FIEDLER. Ein Versuch der Vereinigung der russischen mit der römi- schen Kirche im sechzehten Jahrhunderte. XL. 2: PFIZMAIER. Die Würdenträger TSIUEN-PU-1, SU-KUANG, Yü-TING-KUE und deren Gesinnungsgenossen. SIEGEL. Die Lambarda-Commentare. Eine rechtsgeschichtliche Unter- suchung. 177 — CXXXII — ZINGERLE. Johannissegen und Gertrudenminne (Beitrag zur deutschen Mythologie). xikLosrcu. Heber die nominale Composition im Serbischen. GINDELY. Der erste Oesterreichische Reichstag zu Linz im Jahre 1614, BISCHOFF. Das alte Recht der Armenier in Lemberg. XL. 3: J. v. ARNETH. Archäologische Analekten. MUSSAFIA. Handschriftliche Studien. PFIZMAIER. TsCHIN-THANG, Fürst-Zerstrümmerer von Hu. J. DIEMER. Genesis und Exodus nach der Milstäter Hand- schrift. Wien, 1862. 2 Bde. 80. k. werss. Mittheilungen der K. K. Central-Commission zu Erforschung und Erhaltung der Baudenkmale. Wien, 1863. Jahrg. VIII. No. 2, 3. 40. Verhandlungen des naturhistorischen Vereines der Preuss. Rheinlande und Westphalens. Bonn, 1862. 1 XIX. Heft I, II. 80. Inhoud, Heft I: J. H. KALTENBACH. Die deutschen Phytophagen aus der Klasse der Insekten. (Fortsetzung.) HEINE. Geognostische Untersuchung der Umgegend von Ibbenbüren, VON DECHEN. Ueber v. giNknoRsT's Skizze der Kreide von Limburg. Uebe J. Rorn's Gêsteins-Analysen. v. HAUER's Geol. Uebersichtskarte von Siebenburgen. HOHENEGGER’s Geogn. Karte der Nordkarpathen. nuscn. Ueber das Einathmen von Schwefeläther. C. O. WEBER. Vergiftung mit Taxus baceata. Ueber wanxuns Apparat zur Bereitung Kohlensauren M. SCHULTZE. Uber Polytrema miniaceum. ALBERS. Ueber Gegengifte. KILIAN. Mittheilungen über Hrn. vox sieBoLp aus Japan. NögeerATH. Verglaster Porphyr vom Donnersberge. Geschiebe aus den Steinkohle. SCHAAFFHAUSEN. Ueber tägliche Veränderungen der Pulsfrequenz. ee Ein kranker Römerschädel. u. HEYMANN. Grengesit in Melaphyr. NEUMANN. Ueber Epilepsie. nenz, Hümatom der Dura-Mater. güson. Folgen der Resection von Gelenken. Ueber Operation von Kehlkopfpolypen. — CXXXIII — Büsch. Ueber Tracheotomie beim Croup. VON RIESE. Ueber die Ursachen der Erscheinungen des Erdmaguetis- mus und deren Zusammenhang mit der Witterung. vox DECHEN. Geolog. Karte der Rheinprovinz, Sect. Malmedy. — Ueber die vulkanische Hügelgruppe von Ochtendung. Ueber die Lagerung zweier Lavaströme über einander bei Niedermending. c. O. WEBER. Sendung von Fischen durch Hru. BrsserIcH aus Trier. TROSCHEL. Mittheilung des Prinzen max. zu wiep über den Kopf ern Botokuden. . vox ROTH. Epidotkrystalle aus dem Zillerthale. ebene Fall von Perimgelitis. Zwei Fülle von Pneumonie. ——ů Fall von Morbus Brigthii. C. O. WEBER, Scleroze des Pons Varoli, —— V Ueber Croup. N — — Ueber Nierenentzündung durch Harnstauung. nusch. Ueber Einrichtung von Luxationen. Ein Fall von künstlicher Afterbildung. NAUMANN. Ueber Fleischextractsyrup. VON DECHEN. Mineralien von Laacher See. — Pferdezähne unter basaltischer Lava von Laffig. ALBERS. Ueber den Blödsinn der Kinder ANDRAE. Fossile Bivalven aus dem Uebergangsgebirge von Friesdorf und Lyasconchylien von Echternach. SCHAAFFHAUSEN. Ueber GuGGeNBÜnLS Cretinenanstalt. ARGELANDER. Ueber einen verlorenen Nebelfleck. Heft II: VON DECHEN. Ueber die Grünze von Basalt und Trachyt-Conglomerat am Weilberge bei Hysterbach. Geogn. Neuigkeiten. HILDEBRAND. Pflanzliche Missbildungen. VON RIESE, Ueber den Gebrauch der comprimirten Luft auf Eisen- bähnen. TROSCHEL. Ichthyologische Neuigkeiten. ALBERS. Ueber Abnormitäten des Mundes und der Sprache blödsinni- ger Kinder. MAYER. Ueber die Gelenke der Stacheln der Fischflossen. SCHULTzE. Ueber die Nervenendigungen in den Sinnesorganen des Menschen und der Wirbelthiere. NOEGGERATH. Ueber faserigen Spatheisenstein. TT RREVER U. ZIRKEL. Reise nach Island. ARGELAND4R. Feuchtigkeitsverhältnisse des Jahres 1861. HEYMANN. Mineralien aus den Golddistrikten Australiens. VON RATH. Ueber Granat aus dem Thale Malgels. Oo. WEBER. Ueber Muskeltrichinen. — CXXXIV — o. WEBER. Zur Pathologie der Gelenke. Buscu. Ueber Abscessbildungen bei Harnröhrenstricturen, Ueber totale Verschliessung der Vagina. HERTZ. Sectionsbefund bei einem Geisteskranken. NAUMANN. Ein Typhusfall. Ueber Ernährung u. Eigenschaften der Gewebe. NOEGGERATH. Ueber das Erdbeben auf dem Liedberge am März 18. d. J. Ueber die Kohlen von Central Russland. Ueber Meteoreisen von Netschaewo. v. RATH. Eine Erzstufe von Migiandono. — — Ueber Turnerit von Surrheim. SCHAAFFHAUSEN,. Ueber den Gorillaschädel. ALBERS. Wirkung des Aesculins u. des Gerbstoffs. J. sachs. Ueber das Vergeilen der Pflanzen. schachr. Ueber ein neues Secretionsorgan im Wurzelstocke von Ne- phrodium filix mas. — — Ueber monströse Zuckerrüben. NOEGGERATH. Ueber Krystallmodelle von Dr. KRANTZ. ARNOLDI. Ueber das Grössererscheinen des Mondes bei seinem Auf- gange. ARGELANDER u. o. WEBER. Ueber denselben Gegenstand. Oo. WEBER. Ueber Moosachate. Pflanzenreste aus Vulkanischen Tuffe der Eifel. VON DECHEN. Ueber Künstliches Magneteisen. LANDOLT. Ueber die Brechungsindices der Glieder der homologen Sau- rereihe C M H O VON RIESE. Ueber Gewitter und Hagelbildung. ALBERS. Patholog.-anatomische Bemerkungen. TROSCHEL, Ein Murmelthier aus dem Löss. ARGELANDER. SCHÖNFELDS Beobachtungen von Nebelflecken und Stern- haufen. MAYER. Ueber den Unterschied des Menschen vom Affen, M. SCHULTZE, Ueber Amphioxus lanceolatus u, Renilla, NOEGGERATH, Ueber die Entstehung der Sprudelschale zu Karlsbad. SCHAAFFHAUSEN, Merkwürdige Steinbilder aus dem Bleiberge bei Com- mern. Jahrbücher des Vereins von Alterthumsfreunden im Rhein- lande. Bonn, 1863. Jahrg. XVII. 1-3. 80. J. FREUDENBERG. Das Denkmal des Hercules Saxanus im. Brohrthal. Bonn, 1862. 40. Nachrichten von der Georg-Augusts-Uuiversitüt u. der Kö- nigl. Gesellsch, der Wissenschaften zu Göttingen. Jahre 1862. No. 1-27. 80. — CXXXV — Quellen und Erörterungen zur bayerischen und Deutschen Geschichte. München, 1862. Bd. II. 2. 80. H. B. GöppERT. Ueber die in der Geschiebeformation vor- kommenden Versteinten Hölzer. 1862. 80. Neuere Untersuchungen über die Stigmaria ficoides BrOGNIART. 1862. 80. C. F. P. DE MARTIUS. Dictionnaire Galibi. Dictionarium Gal- lice-latine-galibi, 80. Société des Sciences naturelles du Grand-duché de Luxem- bourg. Luxemb., 1862. Tom. V. 80. Inhoud; COLNET p'nuarT, Physique du Globe. FR. FISCHER. Suite de recherches et observations sur les causes d'in- salubrité de certaines eaux de notre ville et des environs. Rapport par M. vausré. A. DUTREUX. Notice sur une excursion entomologique à Bertrich etc. J. M. KLEYER. A propos des fièvres intermitt. (f. paludiennes malaria) à Eisborn et à Imbringen. N COLNET D'HUART. Des surfaces normales à une surface donnée. EW As 3 Memorie del Reale Istituto Lombardo die Scienze, Lettere ed Arti. Milano, 1862, Vol, IX. 2. 40. Inhoad : PRISIANI. Ricerche sul Magnetismo terrestre (Mem. 3). port. Sull' ordinamento comunale e provinciale secondo la legge 23 Octob. 1859. Lua quistione teorico-scientifiea dell’ accentramento politico eom- binato col dicentramento amministrativo. __FRISIANI. Sulle induzioni elettro-maguetiche. Atti del Reale Istituto Lombardo di Scienze, Lettere ed Arti. Milano, 1862. Vol. III. 5—S8. 40. Inhoud : MARzOLO. Delle disposizioni originarie soggettive dell’ uomo, e degli effetti loro. — CXXXVI — PoRTA. Dell’ Associazione medica italiana. FERRARIO, POLLI, SACCHI. Rapporto sulla distilleria degli spiriti della ditta Sessa, FUMAGALLI e Co. in Milano. VERGA, GRIFFINI, GIANELLI. Rapporto sul concorso al premio strada intorno all’ ordinamento degli studj medico-chirurgici in Italia MAGRINI. Rapporto sopra un sistema di navigazione aerea proposto dal signor ANGELO LODI. Atti della Fondazione Scientifica Cagnola dalla sua Isti- tuzione in poi. Milano, 1862. Vol. III. 80. Inhoud : G. MILANI. Sulla Serofala. C. OASTIGLIONI. Della Scrofala o Malatia scrofolare. Collezione degli Atti delle Solenni distribuzioni de’ premj all' industria. Milano, 1861. Disp. 2. 80. SPANJE. FR. LLUCH Y RAFEGAS, Teoria atómica. S. Gervasio, 1862. 80. L. PRESAS Y PUIG. Atraccion Atómica, S. Gervasio, 1862. 80. Eclipse de sol del 18 de Julio 1860 observado in Oro- pesa. Barcelona, 1861. 85. AANGEKOCHT. J. P. AREND. Algemeene Geschiedenis des Vaderlands, Voort- gezet door o. VAN REBS en W. G. BRILL, Amst, 1863. Dl. III. St. 3. Afl. 25. roy-80, Annales de Chimie et de Physique. 3e Série. Paris, 1863. Tom. LXVII. Mars. 80. — ORKANEN — Annales de Agriculture Frangaise, ou Recueil encyclopé- dique de l'Agriculture. 3° Série. Paris, 1862. Tom. XX. ‚Ne. 5 12. 1863. J. XXI. No. 1—4, 80. Nouvelles Annales des Voyages de la Géographie de I' His- toire et de l'Archéologie. 6e Série. Paris, 1862 —1863. Sept. 1862 —Fevr. 1863 80. Bulletin de la Société de Géographie. 5° Série. Paris 1862 — 1863. T. IV. No. 20 —24, T. V. No. 1 —2. 80, J. C. BRUNET. Manuel du libraire et de Amateur de livres. Paris, 1863. T. IV. 2. 80. The Quarterly Review. London, 1862—1863. No. 224 — 225. 80. Bibliothèque Universelle et Revue Suisse. Genève, 1863. No. 62—63. 8 BOEKGESCIH b. KONINKL. AKAD. v. WETENSCH. 18 — OKDEVIE — TEN GESCHENKE OF IN RUIL ONTVANGEN IN DE MAAND APRIL 1863. NEDERLAND, Handelingen van het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Braband, over het jaar 1862. 's Hertogenbosch, 1863. 80, De Volksvlijt. Tijdschrift voor Nijverheid, Landbouw, Han- del en Scheepvaart. … Uitg. door de Vereeniging voor Volksvlijt te Amsterdam. Amst., 1862. N°, 10—12. 8“. Inhoud: W. O. U. STARING. De Landbouw-Tentoonstellingen te Londen in 1862, Raming van den oogst over 1862 in Nederland, in vergelijking met den gemidd. oogst in gewone jaren. F. A. HOLLEMAN. Praktische Hygrometer. Mededeelingen. Tijdschrift uitg. door de Nederl. Maatsch. ter bevordering van Nijverheid, 3de Reeks. Haarlem, 1868. Deel IV. 4 8. Inhoud, 3: FP. W. v. BEDEN. De Internat. Tentoonstelling te Londen in 1862. (Vervolg.) u. VAN DER VEN. De Gas-machine van LENOIR. A. u. VAN DER BOON MESCH. Over het Chineesch en Japansch Porse- lein. (Vervolg) Mededeelingen. 4: u. O. VAN HALL. De teelt van fijne zaden in enkele deelen van Duitschland, p. PAS. Over Kakao en Chocolade, V. W. v. EEDEN. De Internat. Tentoonstelling te Londen, in 1862, (Vervolg). — CXXXIX — A. H. VAN DER BOON MESOH. Over eene Japansche kleurstof, die ge- bleken is afkomstig te zijn uit de Saflor, Carthamus Tinctorius L. Mededeelingen. Punten van Beschrijving voor de S6ste Alg. Vergadering der Nederl. Maatsch. ter bevordering van Nijverheid te Haarlem op 14 Julij 1863. 8“. Archief. Vroegere en latere mededeelingen, voornamelijk in betrekking tot Zeeland. Uitg. door het Zeeuwsch Ge- nootschap der Wetenschappen. Middelburg, 1862. V. 8“. . C. DONDERS u. W. BERLIN. Archiv. für die holländi- schen Beiträge zur Natur- und Heilkunde. Utrecht, 1863. Bd. III 3. 85. Inhoud: u. J. HALBERTSMA. Anatomische Notizen. A. HEYNsIUS, Ueber die Zersetzungsprodukte von Glycerin. H. J. HALBERTSMA. Die Bedeutung der kleinen Flügel des Keilbeins. DONDERS u. D. DOYER. Die Lage des Drehpunktes des Auges. 0. B. TILANUS. Ueber die spontane Trenuung der Epiphysen. B. J. srokvis. Beiträge zur Kenntnis der Albuminurie. DE vrIJ. China- cultur in den Niederl.-Indischen Besitzungen. O. v. Lücxn Ueber die unter den Europäern in St George d'Elmina vorgekommenen Krankheitsfälle in der zweiten Hälfte des Monates Mai und dem Anfange von Juni 1861. Noch etwas uber Diabetes mellitus. Notizen von Prof. HALBERTSMA. le. Supplement van den Catalogus der Boekerij van de Overijsselsche Vereeniging tot ontwikkeling van province. Welvaart. Zwolle, 1863. 8“. Jaarboek der Koninkl Nederl. Maatschappij tot aanmoe- diging van den Tuinbouw. Rotterdam, 1863, 80. Inhoud: Imantophyllum miniatum HOOK. Over het bevriezen der planten. Een woord over de opleiding van jeugdige kweekers. Over de kweeking van Orchideën. Invoering der Kina-kultuur op het Himalaya gebergte. 18* n — N — Een notenboom groeijende op een wijnstok. Ouvrirandra fenetralis POIR. Droogen van bloemen met behoud der kleuren. Uitroeijen van bosschen. Holle muren voor schuttingen. Uittreksels uit vreemde Tijdschriften, voor de leden van het Kon. Instituut van Ingenieurs. 's Gravenhage, 1863. 1862 - 63. No. 2. 49. Inhoud: J. THOMSON. Proefnemingen omtrent het meten van uitstroomend wa- ter door driehoekige openingen. Smeren met water. LEFERME. Over het strijken van het tweede paar deuren der sluis van 25 Meters opening in de haven van St. Nazaire. Schroefpalen. L. MONTAUT. Over de natuurlijke pouzzolaan van Santorin. Spoorwegnet in den Staat Massachusetts. Luchtreis met een wetenschappelijk doel. RÜHLMANN, Brug en Viaduct over de Saane, bij Freiburg in Zwit- zerland. Over de middelen om den rook te verteren bij locomotieven, die met kolen gestookt worden. De Malahide-viaduct in Ierland. W. FAIRBAIRN. De eigenschappen van het ijzer, en zijn wederstand tegen projectielen met groote snelheden. Het kanaal van Suez. Gewelde Stoomketels. Gepuddeld staal, gelijkslachtig ijzer en staalijzer. H. SCHLEGEL Muséum d'Histoire naturelle des Pays- Bas. Ame Livr. 87. P. BLEEKER. Atlas Ichthyologique des Indes-Orientales Néer- landaises. Amsterdam, 1863. Livr. 8. Folio. Verzamelings-tabel der Waterhoogten langs de Boven-Rijn, Waal, Merwede enz. Waargenomen in de maand Dec. 1862. Fol. n. C. BAKHUIZEN VAN DEN BRINK. Studiën en Schetsen over Vaderl. Geschiedenis en Letteren. Amsterdam, 1863. be EME A W — 8111 — o 0ST INDIE. Bataviaasch Handelsblad. Bat., 1863. No. 4. B E L GI E. Mémoires des Concours et des Savants étrangers publiés par l'Académie roy. de Médecine de Belgique. Brux., 1861. Tom. IV. 5, 6. — 1863. Tom. V. 3, 4. 40. Inhoud. T. IV. 5. 6. . J. HUBERT. Notes sur l'équilibre du Forceps et du Levier. VAN ROOSBROECK. Considérations sur la Myopie. T. V. us nd. H. KUBORN. Etude sur les maladies particulières aux Ouvriers mineurs, GIRAUD-TEULON. Sur la grandeur apparente des objets vus au moyen des instruments d'optique. Bulletin de l'Académie roy. de Médecine de Belgique. 2“ Série. Brux., 1859. Tom. II. Suppl'. No. 1. — Tom. V. Ne. II. 8. Inhoud: T. II. 1. Rapport: LANEAU. Teintures Alcooliques. Discussion: Diagnostic de la Morve (Suite). Rétrécissement uréthral. 8 BOENS. Note sur la valeur des vachats noirs chez les houilleurs. VAN KEMPEN. Nouvelles recherches sur la nature fonctionelle des ra- eines du nerf pneumogastrique et du nerf spinal. MICHAUX. Nouvelles considérations sur les polypes naso-pharyngiens. WARNSAGE Le charbon chez les animaux. C. A. CAMPAN. Mémoires de FRANCISCO DE ENzINAs. Brux., 1863. T. II. 80. J. F. J. URnEMANS. Nederlandsche Dichterhalle. Gent, 1862. ‚ Afl. 9. 80. — Mn — FRANKRIJK, Mémoires de l'Académie Imp. de Médecine. Paris, 1862. T. XXV. 2. 40. Inhoud: A. TARDIEU. Service médical des eaux minérales de la France en 1859. (Rapp.) JorLY. Rapport Général sur les Epidémies de 1860. BOURGEOIS. Influence des Maladies de la femme pendant la grossesse. LÉON LE FORT. De la résection de la hanche dans les cas de Coxal- gie et de plaies par armes à feu. Bulletin de l'Académie Imp. de Médecine. Paris, 1861— 62. T. XXVII. 80. Recueil de Mémoires de Médecine, de Chirurgie et de Phar- macie militaires, rédigés sous la surveillance du conseil de santé, publié par ordre du Ministre de la Guerre. 3me Série. Paris, 1862. T. VIII. 80. Inhoud: ALLAIRE. Phthisie irrégulière manifeste chez l'adulte. ARMIEUX. Note sur l'état sanitaire des troupes de l'armée d'occupa- tion à Rome. 8 MUTEL. Notice sur les crânes chinois. MARMY. Rapp. sur une épidémie de fièvres typhoïdes à St. Etienne (Loire). GUÉNEAU. Oedème albuminurique simulant une anémie de la pupille. Luo. Gangrène spontanée des deux extrémités inférieures. BOUDIN. Documents pour servir à l'histoire de la rage chez l'homme et chez les animaux. ©. RICQUE. Sur lidentité du bouton de Biska ou d'Alep avec le Pian (Framboesia ou Yaw des Nègres). COBLENCE. Plaie par arme à feu. weBEr. Note sur un fébrifuge annamite, appelé Thuong Son. MuscuLus Sur la transformation de l'amidon en glucose et dextrine. v. DURAND: Division du Système nerveux en appareils des deux Vies devant l'Histologie moderne. ARTIGUES. Observations de népbrite albumineuse traitée par le lait à haute dose. Db. BEAUMETZ, Traitement chirurgical des bubons suppurés. CHAMPION. Plaie par instrument tranchant à la partie inf. de la jambe. — CU — TARNEAUX. Abcès phlegmoneux de l'urethre consécutif à une blennor- rhagie aigue. FLEURY. Sur une transformation de l'urée. ANDRÉ, De action de l'acide chromique sur les alcalis végétaux. ALLAIRE. Etudes Statistiques sur les mortzués en France. SONRIER. Epidémie de fièvres typhoïdes rubéoliques. H. LIBERMANN. Sur l'usage de la fumée d'opium en Chine &c. pIpELOT, De l'affection cutanée dite clou de Laghouat. CASTAING. Du Clou de Biskra. MOREL. Traitement du phagédénisme par le perchlorure de Fer. COMMAILLE, Etude sur les champiguons rouges du pain. TELLIEK. Rougeole epidémique observée u Neuf-Brisach. ROBIQUET, De la pneumonie et de la rougeole. MORELLE. Note sur une épidémie de Goître au 8° Regt. de Ligne. pEHOUS. Trois faits de chirurgie pratique. FIGUIER. Etude sur une pile Voltaique. Table générale du Recueil de Mém. de Médecine, de Chi- rurgie et de Pharmacie militaires, 2e Série, T. 1—22, Paris, 1862. 80. v. Rozier. Essai d'une bibliographie universelle de la Mé- decine, de la Chirurgie et de la Pharmacie militaires. Paris, 1862. 80. Mémoires de l' Académie Imp. des Sciences, Belles - lettres et Arts de Savoie. 2e Série. Chambéry, 1863. Tom. V. 8. 80. Inhoud: v. SCLOPIS. MARIE-LOUISE-GABRIELLE DB SAVOIE Reine d' Espagne. L. PILLET. Utopie pour la réforme de la procédure civile. Ossements fossiles trouvés en Savoie de 1850—1862. Revue Agricole, Industrielle, Littéraire et Artistique, Va- lenciennes, 1863. Tom. XVIe, No. 3. 8°, BAEHR. Note sur une question de géométrie de l'espace. Paris. 87. AUSTRALIË. Me KINLAY’s Journal of exploration in the interior of Au- stralia. Melbourne, 8“. with 3 Maps. ONK Mi J. MC, DONALL STUART'S Explorations across the Continent of Australia. 1861—62. Melbourne, 1863. 85. DUITSCHLAND. Abhandlungen, herausgegeben von der Senkenbergischen Naturforschenden Gesellschaft. Frankfurt a/ M., 1863. Bd. IV. 2. 4“. Inhoud : c. BRUCH. Vergleichung des Schädels mit der Wirbelsäule des Lachses. D. F. WEINLAND. Beschreibung und Abbildung von drei neuen Sau- riern. J. C. d. LUCAE. Ueber Schistosoma reflexum. o. BUCHNER. Zweites Quellen-Verzeichniss zur Literatur der Feuer- meteore u. Meteoriten. Abhandlungen der Naturforschenden Gesellschaft zu Halle. Halle, 1863. Bd. VII. 2. 4“. Inhoud: H. BURMEISTER. Ueber das Klima von Buenos Aires. H. Mönr. Das Auftreten des Basaltes in der Umgegend von Marburg. H. WELCKER. Ueber Zwei seltnere Difformitäten des menschlichen Schädels, Scaphocephalus und Trigonocephalus. H. BURMEISTER. Ein neuer Chlamyphorus. Jahres-Bericht des Germanischen National-Museums. Nürn- berg, 1858 — 1862. Bericht 4 — 8. 4“. Anzeiger für Kunde der deutschen Vorzeit. Neue Folge. Organ des germanischen Museums. Nürnberg, 1858 — 1863. Bd. 510. N°, J, 2. 49. E‚ HEK Ton. Geschichte des germanischen Museums von sei- nem Ursprunge bis zum Jahre 1862. Nürnberg, 1863. 8“. A. L. J. MICHELSEN, Urkundlicher Beitrag zur Geschichte der Landfrieden in Deutschland. (Aus dem Archive des germanischen Museums.) Nürnberg, 1863. 4“. Correspondenzblatt des Vereins für Naturkunde zu Pres- burg. 1862. J Jahrg. 1—4. 8“. — cx — Inhoud: G. Böckn. Ueber das periodische Erscheinen der Spinnen und das zweckmässigste Einsammeln derselben. Kk. ROTHE. Höhenmessungen in der Umgegend von Oberschützen. B. MACK. Die Verwerthung der Maispflanze (Kukuruz) insbesondere ihre Verwendung als Gespinnstfaser und Papierstoff. G. A, KORNHUBER. Ueber ein gefiedertes Fossel aus dem lithographi- schen Kalke von Solenhofen. BALOGH. Ueber das Eindringen fester Körper in das Gewebe der Darmzotten. Verzeichniss von Pflanzen-Doubletten. 8 Mittheilungen des historischen Vereines für Steiermark. Grätz, 1861. Heft 10. — 1862. Heft 11. 85. Inhoud, Heft 10: Kk. TANGL. Die Freien vox SUNECK, Ahnen der Grafen vox ciLLI. J. KRAUTGASSER, Ueber Hülselgräber in der Umgegend von Muzeck. G. FUCHS. Abt IREMBERT VON ADMONT. Ein Beitrag zur Vaterländi- schen Kulturgeschichte des Mittelalters. F. iLwoF. Die Einfälle der Osmanen in die Steiermark. Kk. WEIN OLD. Grab-Alterthümer aus Klein-Glein in Unter-Steiermark. Bericht des Landes-Archäologen Kk. maas. 6. Göru. Urkunden-Regesten für die Geschichte von Steiermark vom Jahre 1252—1580. Heft 11: n. ROSEGGER. Nekrolog des Abten zu Rein LupwiG TROFHIUS. J. C. ZAHN. Die freisingischen Güter in der Steiermark am Beginn des 14. Jahrhunderts. 6. FUCHS, Abt ENGELBERT VON ADMONT. Ein Beitrag zur Vaterländi- schen Kulturgeschichte des Mittelalters. K. ZELL. Zur archäologischen, insbesondere epigraphischen Literatur aus Südfrankreich. 0 k. TANGL. Die Freien vox sSUNECK, Ahnen der Grafen vox ci. J. G. ZARN. Ueber eine jüdische Urkunde des 15 Jahrhunderts. F. Lwor. Die Einfälle der Osmanen in die Steiermark. 6. eörn. Urkunden-Regesten von Steiermark. vrRCHOW. Archiv für pathologische Anatomie u Physiolo- gie u. für klinische Medicin. Berlin, 1862 —63. Bd. XXVI. 1—6. 8“ BOEKGESCH. D. KONINKL. Ak AD. VAN WETENSCH. 19 — COKEVI — Inhoud: F. G0LTZz. Vagus und Herz. A. C. GERLAGH. Das Koppen der Pferde. J. E. L. FALKE. Das Koppen oder Köken beim Menschen. O. worrr. Die Lepra Arabum (Eleph. Graec.) nach eigenen Beo- bachtungen auf der Insel Madeira geschildert. R. BUCHHOLZ. Einige Versuche über künstliche Knochenbildung. F. OLDEKOP. Die Lepra Caspica. Ein Beitrag zur Kenntniss der Le- proiden. b. v. RECKLINGHAUSEN. Zur Fettresorption. S. Uu. SCHREIBER. Bericht über den sogenannten Oestrus hominis” &c. J. F. H. ALBERS. Das Opium und Affium, &. . r. GRonkx. Ueber den Bau und das Wachsthum des menschlichen Eierstocks, u. über einige krankhafte Störungen desselben. J. ARNOLD. Die Endigung der Nerven in der Conjunctiva. A. WACHSMUTH. Ein Fall von Diabetes insipidus. H. FREY. Die Lymphwege einer Peyer'schen Plaque beim Menschen. R. MEIER. Die elastischen Fasern des Knochens. W. GRUBER. Ueber die Darmverschlingung und Incarceration durch Knüpfen eines Knotens zwischen der untern Ileumportion und der Flexura Sigmoidea. N. FRIEDREICH. Ueber degenerative Atrophie der . Hinter- stränge. N. HERTZ. Zur Histologie des Lungengewebes. u. RINDFLEISCH. Histologisches Detail zu der grauen Degeneration von Gehirn und Rückenmark. C. BUETER. Anatomische Studien an den Extremitätengelenken Neu- geborner und Erwachsener. FP. HOPPE-SEYLER. Ueber die Schicksale der Galle im Darmkanale. B. LEYDEN. Beiträge zur Pathologie des Tetanos. E. HERING. Ueber A. cLASSEN’s Beitrag zur pathologischen Optik. FIEDLER. Versuche über die Einwirkung des Natrum und Kali piero- nitricum auf Trichinen. A. PETERMANN. Mittheilungen auf J. Perrums’ geographi- scher Anstalt über wichtige neue Erforschungen auf dem Gesammtgebiete der Geographie. Gotha, 1863. II, III. 4% C. L. GROTEFEND. Imperium romanum tributim descriptum. Hannover, 1863. 8“. NF J. JACOLETTI. De Vapore. Pisauri, 1860. 8“. 8 — OCXLVII — G. GIAcoLErrr. II Vapore. Nuovo Saggio poetico didasca- lico latino e italiano, preceduto da riflessioni sullo stu- dio e uso della lingua latina. Torino, 1861. 8“. RUSLAND. Bulletin de la Société Impériale des Naturalistes de Mos- cou. Mosc., 1862. Tom XXXV. N° 1. 8“. Inhoud: FR. KÖRNICKE. Monographiae Marantearum prodromus. Pars a. H. J. HOLMBERG. Ueber Fischkultur in Finland. B. REGEL. Aufzählung der von RADDE in Baikalien, Dahurien en am Amur gesammelten Pflanzen. A. VON NORDMANN,. Notiz über einen neuentdeckten Fundort des Ries- sengrossen Cryptochiton Stelleri MIDDENDORPF. G. SCHWEIZER. Ueber eine merkwürdige optische Täuschung, die bei der Betrachtung des Mondes durch Fernröhre vorkommen kann. CH. v. STEVEN. Von den zwei Feinden des Weinstocks in der Krimm. AANGEKOCHT. c. KRAMM. De levens en werken der Hollandsche en Vlaamsche Kunstschilders, Beeldhouwers, Graveurs en Bouwmeesters van den vroegsten tot op onzen tijd. Amst, 1863. Dl. IV. Afl. 3. 85. Journal des Savants. Paris, 1862. Septembre — Décembre. 1862. 4“. 1 if 8 — * dj * zoon 5 ette wg tas oa br 15 LA Annie nüt a Siußedeng alis Int osidal 1 „Leet geit 1 kuur 8 vt oet: is ant! Mis 1 Balin et, ad GRE 1 b 171 04 rt r 5 8 cher arta * clean 2 ab voka pete 155 denne 7 itis 70 tk 104 1 ke eso 1 Been tels il e Ere Jer Bid wei je: Al 1 IHA 5 | je 4} il 11 1 * 1 5 TNI rak Af II 505 160 0 100 0 90